Skip to main content

Full text of "Thomæ Cartwrighti ... Harmonia evangelica. commentario analytico, metaphrastico, practico, illvstrata: antehac diversis voluminibus edita, nunc summa industria in unum corpus redacta, summariis aucta, & à mendis, quibus scatebat, repurgata. Operis rationem & usum præfatio docebit"

See other formats 


X 


tt   '*V 


^ 


M 


l* 


\ 


/,  lg*    £.&/«.  jJW.-     &w 


i 


l 


I 


zk'c 


>v 


•■*■ 


♦¥« 


^* 


|\ 


i 


\ 


4 


DUKE 

UNIVERSITY 
L'BRARY 


reasure  ^oom 


*    l     -  .*.       *■  7 


3  MT     CARTWRIC 

S.S.  Theol.  in  AcademiaCantabrigienfi 
quondam  Profejfbris, 


H  A  R  M  O  N  I  A 

EVANGELICA, 

Commentario 

ANALYTICO, 
METAPHRASTICO, 

PRACTIGO» 

JLLVSTRATA: 

Antehac  diverfis  voluminibus  edita ,  nunc  fumma  induflxia  in 

unum  corpus  reda&a,  fummariis  au&a,  &  a  mendis, 

quibus  fcatebat ,  repurgata. 

Operis  ratiouem  &  ufum  prtfatio  docebit. 


1  V  G  D.     $  A  X  A  V. 

Ex  Officina  Francifci  Hackii , ,    , 

— — ML-.&r 

Anno  clolz  C  XtVil- 


\ 


- 


\ 


\VK 


©aV" 


Clarijsimo  >  DoBiJsimoque  Viro, 

D.  ADRIANO  HEEREBOORD 

L.  A.  M.  Philofophiae  Rationalis  &  Moralis  in  Acad. 
Lugd.  Bat.  Professori  ordinario ,  & 
Coll.  Theolocxici  IlIuftr.i(T.  D.D. 
Ord.  P  r  q-R  e  sfoWxi.. ... 

Um  apud  animum  meum  difpi- 
cerem,cui  hanc  HarmoniaEuange- 
lica  a  fummo  Theologo  Cart- 
wrichto  fumma  induftria  ela- 
borata?  editionem  novam  in- 
fcriberem  ac  confecrarem ,  Tu 
inprimis  occurrifti,  Vir  honorande,  cujus  inter 
alios  hortatu  haec  jam  prodit.  Audiveram  non 
femel  te  deprscdicantem  Cartwrichti  exa- 
clam  eruditionem  thc  fingularem  ejus  in  Scri- 
pturx  S.  fenfu  indagando ,  inveniendo ,  expli- 
cando ,  applicando ,  felicitatem  :  quod  tuum 
Authoris  hujus  encomium ,  magis  mihi  con- 
firmavit  idem  ac  cum  tuo  geminum  de  C  a  r  t- 

*  z  VVRICH- 


D  E  D  I  C  A  T  I  O. 

wrichto  Rev. T heol. ^Rjyeti^ Spmhemii, (joodjeri, 
aliorumquejudicium.  Noninfeliciter  mihi  vel 
cecidit  vel  cefiit ,  tuum  de  aliis  in  lucem  ex  Ty- 
pographia  noftra  editis  Authoribus  aliquando 
ac  non  femel  datum  confilium :  quo  nrmius 
tuo  nunc  de  hoc  Authore  fretus  fui  ac  fteti  ju- 
dicio  :  atque  ut  porro  omni  &  confilio  <k  auxi- 
Iiooperas  noftras  typographxas  profequi  ne 
dedigneris,  pro  amicitia  noftra  (addo,  &  cogna- 
tione)  rogo  ac  peto,  qui  novi  promtum  &  ple- 
num  benevolentiae  tuum  in  me  affeclum.  Ego 
hac  dedicatione  teftatum  facere  volui  meum 
ergate  ftudium,  animique  propenfioncm,tibi, 
ob  virtutes  &  praeftita  mihi  officia ,  debitam. 
Deus  te  diu  fervet  incolumem ,  quo  magisin- 
dies  benepoftis  mereri,  de  Acaaemia  Patria, 
Rep.  litteraria,  &c  Typographia  noftra :  lta  vo- 
veo ,  ltaopto ,  &  in.  hoc  voto  defino.  Leydae. 
Kalendis  Novembribus.  164.6. 

Tm  nominis  cultor, 

Franciscvs   Hackivs. 


TYPOGRAPHVS  LECTORI 

S.  D. 

Vanquamnonconftitui,  Benigne  Le&or ,  aut  operis  ipfitt-s ,  qtiod 
ttbijam  damt*s,  laudes  long.%  orattone  coacervare ,  quas  nemo  tgno- 
rarepoterit ,  qui illttdvel aprtmo  limine falutavertt ;  aut  oper.im 
&  curam  in  hac  nova  ejus  edtttone  noftram  multis  &  magni£cis 
verbis  commendare ,  quod  k  te  expectare  malo ,  quam  prxproperd  amloittone 
prxctpere :  nonpotuitamen,  qtun  te,  cum quidab  Auciore  in  hifce commen- 
tarits  ,  tum  quid  k  nobis  in  hac  editione pr<eftitum  fit ,  paucis  certum  rcdde- 
rem  :  quod  tuaintcre/fe putarem ,  te  operis  conftittttionem  ejrnoftraeditionis 
formam  cognofcere ,  prtufquam  lecttonem  ejtts ,  longc  tttiltfiimam ,  aggredia- 
ris.  Vides  htc  ,   dotttfiimi  &  gravifitmi  Theologi  ,    TnoMiE   C  A  R  T- 
vvrighti    Harmoniam  Euangelicam  ,    Commentarw    Analytico, 
Mctaphraltico  ,  Practico,  illttftratam,  mtltiscerte  CommentariU  pofh.iben- 
dam.  Hanc  Author  ex  omntbus  Euangcliftis  accuratd  temporum  rerumquc 
habttd  rattone  conctnnavit ,  rjr  qttx  in  uno  deerant ,  ex  altisfttpplendo  ,  totam 
Chrtfti  htftoriam  contimtd  rerttm  gefl  antm  Jcrie  comptexus  est :  tdque  egtt  ra- 
tione  admodum  commoda.  Brevcs Jibi proponit  ex  Euangcliis pericopas ,  quas 
prtmumjuxta  reo-uLts  Dialecttca ,  non  fpinis  Cr  barbarte  ab  ufu  abhorrcntis, 
fcd purioris  ey-terftoris ,  rejolvit :  quodqutdemex  Erudttorumjententiame- 
dtumeft,  ad  eruendum  S '.  Scriptttr* Jcnjum  ,  uttltfimttm ,  quemftne  accu- 
rata  analyftfruftra  rtmcris.  x^itque  in  hac  analyfi,  dexteritatem  ingenii,  fub- 
actumque jttd:ctum,mirifice oftendtt nofter  C  A  R T  vv RIGHTVS.   ^na- 
/]iy?/j7/Paraphraiin/?«Metaphrarin/«^;»^' >  in  qua quod tn analyft ' indi- 
catumtantum  est ,  &  Dialectic&terminis  immiftuni ,  ac  fv.b iis propofttum, 
conttnuo  copioftoris  paulo  orationis  filo  deducit ,  icgitimitm  loci  exhtbens  ften- 
fum,  ope  prxceptorum  logicorum  inanalyft,  invefttgatum  &  mventum.  Se- 
quitur  dcinde  ultimo  loco  Praxis,  ubi dotlrinx  Euangelicxjcntentiam  in  Ana- 
lyfi  repertam,  in  Metaphraft  deductam,ad  veros  doc~trinx,rcdargutionis, Sc 
difciplinx  in  iuftitia  ufut,  accommodat :  ttbi  adeo  Author  nofter  excelLt ,  ut 
nemintfit  fccundtis.  T^utlas  profiecto  virtutes  in  Commentatore  &  Intcr- 
prcte  S.  Scriptune  expettveris, qu.ts  htc  in  C  A  R  T  vv  r  i  g  h  t  o  noninve- 
neris.  In  expltcando  perjptcutts  est,  in  docendo  foltdtts,  in  rejutmdo  invictzts, 
in  reprchcndendo Jevertts ,  in  adhortando  manfuettts  ,  in  confolandopLvic  di- 
vintts,  inomntbtts  brevts  & Jimplex :  qu.ts postremasvirtutcs  (brevitatcm 
dtco  &  genuinam  fimplicitatem)  ftne  ullo  reltquarum  dam?io  htc  elttcere  vi- 
debis ;  ita  ut  nec perjpicuttatt  brevttas ,  nec  orationis  JimpHcitas  rerummaje- 
ftatt  obslet.  Longas  verborum  farragines  ftne  rerum ponderibtts  ejr  momcntis 
htc  non  inveniesftnguLt  difiioncs  tottdem  rationcsfunt,qux  lecJorem  audtto- 

*  3  remve 


Prjefatio. 

remveinveritatis  &  pietatis  jludio  confirment.  Et  licet multets  doctrfaat 

verbo  tanium  indicet  Author  ,  nihiltamen  in  eo  dejideres  ad  plcnam  earum 

traCiationem:  mhil  emm  adeo  nudum  atque  aridum proponit,  qutn  argumen- 

torumfontcs,  vclipfe  indicet,  veljpontc  ttbi  occurrant.  Textuum  brevesfum~ 

mas  &  accuratifftmas  dichotomi,ts  traciattonibus  ubique  prxnnttit.  i^Argu- 

mentis  comparatis  &  diffentaneisfere  utitur,  ad  commovendos  hominum  ani- 

mos  longe  cjficaciffimis.  Gratio  ejits  ipfis  rebus  admodum  apta,  non  in  perfua- 

foriis  humanae  fapientix  verbis  confiitit,  fedin  demonftratione  fpirituali 

&  potentc :  ficnim  aiibi,  certe  in  Thcologia ,  ornari  res  ipfa  negat ,  con- 

tcnta  doccri .  Sptritualis  doclrinafucum  non  admitttt ,  ejrjplendtda  oratio- 

necompta,  phts  ejficacie  amhtit,  quam  acquirit.  Verbo  dtcam:  nthtlhic  repe- 

ries,  quodnon  ad  Eccleftx  mdtficationcmprodeffe  poffit . 

Pr.eclarum  hoc  opusfuperiori  editionefocdatum  mendtfque  plenumjine  te- 
xtu  Euangelico  diverjis  voluminibtts  circumferebatur.  Vno  volumine  Ana- 
lyfis  &  Mctaphrafis  continebantur ;  Praxis  feorfum  edtta  tres  tomos  imple- 
verat.  Omniafere  confufa :  multa ,  aliis,  quam  oportebat,  locis  dijpofita :  non 
pauca  typographorum  errore  fiepius  repettta  erant.  2Vjtf  itaque  cum  nulla 
exemplariaprioris,  ejufque  corrupti(fima,edationis  amplitts  profiarent,  confi- 
lium  dotforum  Virorum  fecuti ,  dijficilem  laborem  melioris  editionis  fufcepi- 
mtts ;  q:t&  diverfis  libris  turpiterfparft  erant  uno  volumine  complexifumus: 
textumfacrum  ex  verfione  Theodori  Bezxfingulis  commentariorum  feffio- 
ntbtts  prjimijimus  ;  Analyfi  &  Metaphrafi  Praxin  ubique  fubjunximus; 
omnta  diJiinElo  cy  eleganti  characlere  expreffimtts ,  ut  uno  intuttu  omnia  vi- 
.  derepofjes ,  &  variorum  librorum  molelta  confufio  tolleretur.  Confufa  fuo 
loco  &  ordine poni;  fupervacua  &  otiofie  repetita  tolh ;  Praxi  in  margine  bre- 
viafummaria  doctrmarum,  qu<x.  inpriore  editione  dcjiderabantur ,  addt ;  cu- 
ravimm :  indicem  geminum ,  alterum  textuum  in  hifce  commentariis  expli- 
catorum  m  imtio  operis ,  alterum  alphabeticum  rerum  &  verborum  in  calce 
cjujdcm,  adjunximttSj  quorum prtor  antehac  vitiojus  extitit,  pofierior  fuit  de- 
(ideratits.  Si  in  indice  textuum  aliquot  verjtts  (qui  fi  ahqui ,  certe  pauci 
crttnt)  nonrcpereris,  eorum  Isca parallcla  injpice ,  &  habcbts  quod pctis..  Si 
prxterea  alicuitcxtui,vcl analyfin,  velmetaphrafin,  vclpraxin,  additamnon 
mveneris,  infpice  itidem  locaparallela,  ubi  quod  hic  dcerit  abunde fupplcbitur. 
Sed  &  utilc  fuerit femper fimdes  texttts,  Jiquifint,  mjptcere,  quia  cedcm  ma- 
terix  in  hifloria  Euangelica  fiipe  occurrunt ,  aliis  atquc  aliis  argumentisa 
CARTVVRIGHTO  illusiratx.  H&c  tibt necejfarw indicanda  cjje putavi, 
Leftor  Bencvole.  Vale,  &  hoc  labore  nojiro  adtuum  &  Ecclefu  Chrijii 
commodum  utere^s. 


INDEX 


INDEX    TEXTVVM, 

Deilgnans  paginas,  quibus  uniufcuiufque  Euangeliftac  capitaSc 
verfus  in  hifce  commentariis  tractantur. 


M 


R     AI 


Cap. 
J. 

II. 


III. 


IV. 


T    T 

Verf. 

a  i,  ad  18. 

jS,adfin.cap. 

i,ad  13. 

I3,adi9. 

I9,adfin.cap. 

i. 

2. 

4,  adn. 
ij.ad  fin.cap. 
3,ad  ii. 
I2,8ci;. 
14,  ad  18. 
I8,ad  fin.cap. 
i,ad  i;. 
13, ad  17. 
I7,adn. 
2i,adz6. 
»7,ad33. 
33,ad  3«. 
38,ad43. 
43,adfia.cap. 
i,ad9. 
9,ad  14. 
I4,adi9. 
i9,ad2S. 
25.adfin.cap. 
1,  ad  6. 
6,  ad 1 3. 
13,8(14. 
iS.adn. 
21, ad  28. 

28,  adfin.cap. 
VIII.  i.ads. 

$,ad  14. 

1 4,ad 1 8. 

I8,ad23- 

28,  &29. 

3o,adfin.cap. 

1,  ad  9. 

9,adi4- 

I4,ad  i3. 

27,adss. 

35- 

36,  adfin.  cap. 

J.ads. 

S.ad^. 

9,adi6. 

I6,ad23. 

2s,adi9. 

29,  ad  34. 


VI 


VII. 


IX. 


.3. 


XI. 


XII. 


—  7*  —  3-r* 

34,  adfin.cap. 
1. 

i,ad7. 
11, ad  16. 
20, ad  25. 
25.  adfin.cap. 
i,ad9. 
9,adi7. 


I. 

17,  ad22.        312 

XXV.     I,adi4.           844 

Pag. 

22, ad  38.         351 

I4,ad3i.         847 

44 

3S,  ad+6.         363 

3t,ad  fin.cap.  854 

47 

46,ad  rtn.cap.  368 

XXVI.  i,ad6.             860 

60 

XIII. 

l.adis.            39S 

6,adi4.            864 

76 

I5,adi9.         401 

i4,ad  17.         S66 

80 

19,  ad  24.        402 

I7,ad26.           870 

S8 

24,adsi.         407 

21, ad  31.           S8S 

ibid. 

3i,ad33.          4'2 

3o,adj6.          973 

93 

33,ad44.         41 S 

36,ad47.          980 

101 

44,ads3.         4'9 

47, ad  med.so.992 

107 

$4,adfin.cap.  456 

med.s  j.ad  57.996 

175 

XIV. 

I,adi3.             582 

59,ad69.      1010. 

ibid. 

I3,ad2  2.          489 

69.adfin.cap.1016 

193 

22, ad  fin.cap.  497 

XXVII.   i.adn.         1023 

206 

XV. 

i,ad  10.           515 

I9,ad2i.       1040. 

213 

io,ad2t.          S29 

2+,ad  27.  1049, cc 

216 

2i,ad29-          S34 

IOS2 

219 

29, ad  32.          S40 

32,ad34.        Ioss 

224 

32,ad39.          543 

39,ad4S.        1065 

226 

verf.  ult.           S46 

51, ad  $7.        1080 

229 

XVI. 

i,ad  13.          ibid. 

57,ad62.        1085 

232 

I3,adi7.          SSS 

62,ad  fin.cap.1089 

237 

I7,ad2t.         SS7 

XXVIII.  i.ads.          1091 

239 

2i,ad28.          S60 

8.                     1099 

»47 

28.                   5  6? 

9,adit,          1106 

149 

XVII. 

i,ad9.         ibid. 

11,  ad  16.        110S 

252 

9,  adij.          57! 

i6,adfin.cap.  1140 

260 

I4,adi9.          5  75 

262 

19,  ad  22.         582 

M  A  R  C    I. 

26S 

22, ad  fin.cap.  583 

Cap.       VerC              Pag. 

268 

XVIII. 

i,ad  8.             588 

I.               I.                              8S 

271 

3,ad6.              617 

2.                   ibid. 

274 

lo.adis-         S97 

ii.&is.          107 

ibid. 

iS,ad2i.        S99 

21, ad  29.          199 

278 

2i,adfin.cap.  6os 

29,ad+3.          203 

32} 

XIX. 

i,adi3.           621 

II.          i.adis.            28; 

4« 

I3,adi6.           700 

i4,ad  18.         289 

431 

i6,adfin.cap.  705 

I8,ad2  3.          29  S 

436 

XX. 

j,adi7.          711 

27.                   299 

283 

17, ad  20.         719 

III.         i,adi;.            304 

289 

20,  ad  29.        722 

i3,ad2o.          3 1  s 

295 

XXI. 

i,adio.          7S3 

20,ad3i.          3St 

449 

io,adi2.         761 

3i,adfin.cap.   368 

45  3 

I2,adi7.        ibid. 

IV.         i.adij,            39S 

ibid. 

23,ad2S.         780 

13.                   401 

315 

28,ad33.           7  S3 

14, ad  11.        ibid. 

4S7 

33,adfin.cap.  785 

2i,ad26.         410 

461 

XXII 

i,adis.          79> 

26,adss.        4'2 

467 

iS.adi;.         793 

3S,adfin.cap.  425 

471 

23,ads+.         797 

V.            i.adn.           430 

47  S 

34,  ad+i.         802 

n,ad2t.         43S 

47  7 

4i,adfin.cap.  804 

22,ad  ;s.          441 

481 

XXIII. 

i,adi3.           806 

3S,adfin.cap.  446 

327 

I3,ad37.         810 

VI.          i,ad7.             456 

331 

XXIV. 

9,adis.            817 

12,  &c  13.  481, '& 

338 

lS,ad23-          829 

616. 

341. 

2;,  adi9.         833 

14, ad  ;o.         482 

299 

29,  ad;7.         83S 

3o,ad4S>.         490 

304 

4i,ad  fin.cap.  S+o 

4S,adfincap.  49 s 

VII.  i,.idi+.  525 
I4,ad23.  S3o 
24,ad;t.  534 
31.adfin.cap.  s4o 

VIII.  i.adio.  S43 
jo.ad  12.  546 
2i,ad27.  jji 
27, ad  ;o.  SSS 
3t,adfin.cap.   s6r 

[X.         i,ad9.  $67 

9,adi4.  S72 

i4,ad28.         5'4 
28,ad  30.  S3i 

3o,ad33.  583 

33,ad38.         5?8 
36.  617 

38.adfin.Cap.    59  3 

X.  i.adis.  621 
1  ;,ad  17.  700 
I7,ad  32.  703 
32,ad3S-  719 
3S,ad46.  721 
46.adfin.cap.  734 

XI.  i.adn.  7S4 
n,adi9.  770 
I9,ad27,  772 
27.adfin.cap.  7S0 

XII.  i.adts.  786 
i;,adi8.  794 
I8,ad28.  '  797 
28,ad3S-  801 
3S,ad  38.  804 
41.adfin.cap.  821 

wIII.     I,ad9-  S23 

»,adi4.  827 

I4,ad  II.  830 

2i,ad  24.         833 
24,ad  33.         836 
j;,adfin.cap.  840 
X  I  V.     3,ad  10.  S6s 

IO,adi2.  866 

I2,ad22.  S71 

i8,ad27.  SS8 

27,ad3i-  973 

3  3,ad43.  981 

46,ads3.  99<» 

SS,ad66.         101» 
66,adfin.c.     1016 

XV.  if.  105:2. 
21, ad  23.  'oss 
2i,adis.  1059 
33,adi8.  1076 
42.adfin.cap.10S5 

XVI.  i.adS.  1091 
8.  1099 
9,ad  11.  1 106 
12.  1 1 1 1 
14.  1:17 
16, ad  19.  1  j  37 
lo.adfin.c     11 40 

Lvc  AP. 


L    V    C     AI. 


C3p. 
1. 


Verf. 

Tag. 

ar.ad  s. 

3 

< ,  ad  1 1 . 

S 

n,ad  iS. 

12 

18,  ad  26. 

16 

26,  ad  39. 

20 

39,ad46. 

17 

♦6,ads7. 

30 

S7,ad67- 

34 

XI. 


I  N  D  E  X 

17, ad  21.  620 

2S,ad38.  623 

58,  adfin.cap.  625 
1,2,5,6,7,8,12.  656 
14,  ad  24.  352 

27, 6c  28.  368,80  657 
3;,ad37.  363 

J7,ad42.  658 

42,adfin.  cap.    659 


T  E  x  T  v 


67,adfin,  cap.  38 

II.  i,ad8.  51 
8,adi2.  SS 
22,  ad29.  67 
29,ad4o.  70 
40,  adfin. cap.  S2 

III.  I,&2. 

3.  ibid. 

4,  ad  7.  ibid. 
lo,adis.  97 
iS,adi9.  99 
2  3,adfin.  c.ip.  44 

IV.  I,8t2.  107 
1 3,  8t  14.  10S 
i6,ad2j.  1S4 
23,adsi.  1S9 
5i,ad;8.  198 
38,adfin.cap.  202 

V.  i,adi2.  192 
I7,adi7.  2Si 
27,  ad33.  2S9 
35,adfiD.eap.  294 

VI.  i,ad6.  299 
6,  ad  1  2.  304 
i:,adi7  31  s 
i7,adfin.  cap.    319 

V  1 1.  i.adn.  322 

11,  ad  18.  3*4 

iS.adl^.  327 

24,  ad  :9-  331 

29, ad  36.  334 

36,  adfin.cap.  345 

"VIII.   i,ad4.    3SO.&4S3 

4, ad  1  1.  396 

1 1,  ad  1 6.  402 

26,ad32.  4  3° 

32,ad4o.  4;s 

IX.  6.  4.81, 8c  616 
7,adio.  483 
10,  adi8.  490 
18,  adn.  5SS 
22,ad27.  S61 
27,  ad  37.  i68 
37,ad43.  S74 
43.  S  Sl 
43,medioad  46.  s  S 3 
46,  ad49.  S  S9 
48.  617 
5i,adf7.  612 
S7,adfin.cap.  42:, 

8e  61S 

X.  I,  od  17.  619 
i2,adi6.  338 


XI  I.  ij.adn 

32, ad  35- 

3S,ad4i. 

4',ad49. 

49,ads3- 
XIII.   i.adio. 

10,  ad  is. 
22,  ad  3«. 
3i,adfin.cap. 
i,ad  12. 
12,  ad  is. 
15,  ad  2S. 
2s,adfin.  cap. 
i,ad  11. 

11,  adfin.  cap. 

I,  ad  10. 
10, ad  19. 
19, ad  fin.cap. 
i,ad  11. 

II,  ad  20. 
20, ad  26. 
26,adfin.cap. 

XVIII.  i.adci. 
9,ad  15. 
15,  ad  18. 
i8,ad  51 . 
31,  ad  35- 
3s,ad  fin.  C3p. 
1 , ad  11. 
11, ad  29. 
29,3^41. 
4',  ad^s. 


XXIV. 


SS   XIV 


XV. 

XVI. 


XVII. 


XIX. 


XX. 


XXI 


XXII, 


661 

662 

ibld. 

663 
664 
«ss 

666 
667 
668 
670 
671 
ibid. 
675 
677 
67S 
681 
682 
683 
685 
686 
689 
691 
694 
697 
700 
702 
719 
72$ 
7  2-7 
73o 
7S3 
7S8 

47,adfin.cap.    780 

i,ad  9. 

9,  ad  20. 

20,  ad  27. 

27,ad4i. 

1 ,  ad  s  • 

5,  ad  12. 

1 2, ad  20. 

20, ad  25. 
2s,ad34. 

34, ad  fin.  cap 

3,ad7. 

7,ad  19. 

I9,ad24. 

24,  adji. 

31, ad  35. 

39,ad47. 

49, ad  54. 

5S,ad  63. 


V  M. 

26,ad  32. 

t°55 

34,ad38. 

1065 

39,ad44. 

1069 

46,3^49. 

1080 

50.adfin.cap 

1085 

l.ad^. 

1091 

9,ad  ii. 

1099 

1 2. 

1 100 

1 3,  ad  28. 

1110 

18,  ad  36. 

1 1 14 

36,  ad44. 

1117 

44,  ad  50. 

1137 

50.adfin.cap 

.1140 

I  O  H  A  N  N  I  S. 


ibid 
786 
794 

798 

821 
82) 

827 

830 
S36 
840 
867 
870 

SS8 
904 
974 
981 
996 
1016 

66,  ad  fin.  cap.  1022 

XXIII.    i.ads.  1029 

5,adi3.  1035 

i;,adi8.        1038 

20, ad  24.       1040 


Cap. 


II. 

III. 


IV. 


V. 


VI. 


VII. 


VIII. 


Verf. 
a  1,  ad  6. 
6,ad  15 . 
iS,ad29. 
29,  ad  35. 
3s,ad44. 

44,  ad  fin 
i,ad  12. 

12,  ad  fin, 
1,  ad  1 3. 

13,  ad  22. 
22,  ad  31. 
31, adfin. 
1 , ad  1 1 . 
11, ad  19. 
19,  ad 17. 
27, ad  35- 
3S,ad43. 
43. 
44- 

45,  ad  fin. 
1,  ad  10. 
10,  ad  19. 
19, ad  25. 
25 , ad  51 . 
3i,ad39. 
39,  adfin. 
i,ad  16. 
1  6, ad  22. 
22, ad  34- 
34,  ad4i. 
4i,adsi. 
52,  ad  66. 
66,adfin 
1. 

1,  ad  11. 
1  i,ad  1 9. 
19,  ad32. 
32, ad  37. 
3',ad4S. 
4S,adfin, 
i,  ad  12. 
12,  ad  21. 
21, ad  26. 
26, ad  31 
3i,ad?7. 
37,ad46. 
46,ad5  4 
54,  adfin 


Fag. 
f 
104 
113 
118 
120 

cap.  123 

128 

cap.  ij; 

138 
'45 

:  148 

cap.  1  s  2 

■56 

160 

163 

168 

171 

■75 

ibid. 

,cap.  1  80 

372 

375 

378 

383 

387 

cap.  391 
49' 
499 
S03 
507 
5io 
515 

cap.  521 
524 
609 
626 
628 
63? 
634 
637 
639 
641 
642 
643 
644 
645 
646 

cap.  647 


cap. 


IX. 


x. 


XI. 


XII. 


XIII. 


XIV. 


XV. 


XVI. 


XVII. 
XVIII. 


XIX. 


XX. 


XXI. 


I,ads.  64S 

S,  adi7.  649 

17,  ad  24.  6so 
24,  ad;s.  651 
3S,  adfin.cap.  652 
i,ad  1 1.  6s ; 
n,ad2i.  6ss 
2:,adfin.cap.  674 

I ,  ad  1 1 .  715 

I I,  ad  17.  71» 
i7,ad28.         7)s 

28,  adj9.  739 
39,ad47.  741 
47,adfin.cap.  746 
i.adi:.  750 
12,  ad  20.  7S4 
2o,adi7.  763 

27,  ad;7.  765 
37,ad44.  774 
44,  ad  fin.cap.  777 
i,ad  12.  878 
>2,ad  21.  $%4 
2i,ad;j.  8S9 
33,  adfin.  cap.  900 
i.ads.  906 
5,ad  12.  909 
i2,ad2i.        912 

2l,ad27.  918 

I7,adfin.cap.  921 
i,ad  12.  92J 

12,  ad  18.         931 

18,  ad  22.         934 

22,  adfin.cap.  937 
1 ,  ad  1  2.  949 
n,ad  16.  94; 
i6,ad23.         948 

23,  adl9.         951 

29,  adfin.cap.  954 
i,ad  fin.  cap.  9S6 
4,  ad  10.  992 
10,  ad  12.  997 
1 2,ad  17.  1003 
i7,ad25.       1006 

28,  ad  39.  1028 
39,adfin.cap.  1041 
i,ad  12.  1043 
12,  ad  16.  1049 
medio  16,  ad  18. 

ioS4 

18,  adas.  1059 
2s,ad28.  1073 
3i,ad;8.  10S1 
38,adfin.cap.  1084 
i.  1092 
2,ad  11. 
1 1, ad  19. 

19,  ad  21. 
21,  ad  24. 
14,  ad  jo. 
3o,adfin.cap.  1125 
i,ad  15.  112& 
1  s,  ad  20.  1 1 30 
20, ad  25.  ii;j 
as-  114» 


1 100 
■  101 
1117 

I  121 
1112 


i 


Ster*  Hi- 
fioria  ecm- 

irtcad.ttnr  , 


tf'Mei  j:t- 


H   A   R   M   O   N   I   A 

EVANGELICA, 

COMMENTARIO 

ANALYTICO, 
METAPHRASTICO, 

P  R  A  C  T  I  C  O 

ILLVSTRATA. 


VM  multaiint,qua:Hiftorian] 
hominibus  quam  commcnda- 
tiiTimam  faciant ,  cumprimis 
vero  deledatio  &:  utilitasjtum 
nufquam  illa  aut  certius ,  aut 
uberius  percipiuntur,  quam  in  Sacra.  Cujus 
caufain  promptucft;  quod  quum  cxtera: 
omnes ,  quantacunque  commoditate  fcrip- 
tx,ab  hominibus  profectx  funt,folam  hanc 
a  Spiritu  Sanctodictatam,  Deum  auctorem 
habentem  ,  ad  omnes  ufus  opportunam,  & 
accommodatamefTenecelTe  cft.Si  enimde- 
lectatioquxritur,  quid  jucundius,  quam,  in 
hiftoria:  fpeculo  ,  univerfam  domus  Dei 
ciy^uuiMi  ,  ab  origine  mundiad  Apoftolo- 
rum  ufque  tempora  ,  exprefTam  &i  efforma- 
tam  intueri  ?  maxime  cum  in  Eccleiia,  tan- 
quam  iu  orcheftra ,  divini  fplcndoris  &  ma- 
jefbtis  lumen  fe  confpiciendum  prarbet ;  & 
ibi,  tanquam  in  celeberrimo  totius  orbis 
Emporio,  pretiofifTima:  qusquc  merces  ex- 
plicantur.  fnquoillud  ad  voluptatem  fin- 
gularc  eft,quod  pra:  revcrcnda  hujusHifto- 
rix  antiquitate  &  camtic  ,  cxtera:  omnes 
veluti  impuberes  &  imberbcs  fint.  Quo 
accedit,  quod  dclectatio  qua:  ex  illis  accipi- 
tur ,  paulo  momento  efflu.it :  qux  vero  ex 
Sacra  depromitur  ,  ita  animum  pcnitus  affi- 
cit  &  pcrfundit,ut  femel  in  mentcm  illapfa, 


einunquamcximipoiTit.  Quodfiutilitatem  ryvtiii,; 
exquiras.iftinc  itaparce  &  carptim  legitur, 
ut  m  racematione  uvx,aut  in  fpicilcgio  fpi- 
cx  ,  qux  hinc  plena  manu  prehenditur :  ibi 
enim  larpe  multas  paginas,  tanquam  millia- 
ria ,  emetiaris  ,  priufquam  in  aliquod  milii 
granumincidas  ;  hicautem  ne  pedcm  qui- 
dem  progrediaris ,  quin  in  faluberrimos  3c 
utiliflimos  fructus  incurras.Et  quidem  qux 
inde  reportantur  commoda,hujus  vita:  fini- 
bus  tenentur:  ifta  vero  fructus  cum  prxfen- 
ti,  tumfutura:  vita:  utiles  affert. 

Cum  vero  nulla  Sacra:  Hiftorix  pars  in-  pr.tfcrtim 
<ebkaiit,  tumnulla  eft  fru&uoiior ,  quamMf^A 
quxde  ChriftoServatore  contexitur  :  iive  Chrijio: 
enim  ejus  dicta,  fivefacta  coniidercmus ,  in 
illis  lumen  facilc  apparct ,  quo  cxterorum 
omnium  dicta  multis  parafangis  fuperantur. 
Tametli  enim  qui  aSalomonc  proverbia   ,  ,a 
cdita  funt,  eadem  a  Chriftiipiius  Spiritudi-  rum  m..:.. 
clatafunt:  tamcn  Spiritus  Santhis  augu-yk/cw, 
ftius  loqucndi  inftrumentum  nactus  ,  fen- 
tentias  pondcroiiorcs.fc  majorcm  quandam 
divinitatemfpirantes ,  protulit.    Hic  enim 
cft  plane  ,  cujus  labia  gr.xtia perfttfa  erant, 
Pfal.  4<|,3.  &  quem  omnes admirabantur  ex 
fermonibm gratiofts ,  ab  ejus  ore  proflttenti- 
btu,  Luc.  4 , 1 2. .  zfflorur» 

Sifacta  fpcttemus ,  ea  extitcrunt ,  qusc  «wfto**" 
A  ccelum  nem> 


£  H       A       R      M 

ccclum &  terram ir.crito  concuterc dici pof- 
fc  mcrcantur.  Quibufcum  (i  Iehofux,  S.im- 
fonis.Davidis  f.i£t.i  prxclara  contendantur, 
puerorumumbr.uiles  velitationes  dicas  prx 
illis :  Hi  omncs  impcrium  nonnili  ad  Eu- 
pliratcm  protulcrunt ;  Chriftus  vero  devi- 
cTtis ,  non  hominibus  modo  ,  fcd  dxmoniis ; 
ncc  tcrra  tantum ,  fcd  iplis  uiferis  fubjuga- 
tis ,  univcrfum  terrarum  orbem  iibi  fubje- 
cit .  Vide  Pfnl.  4f  ,4.  Accinge  ofortcs  &c. 


O      N      I      A 

quid  tertio  fecerit  aut  dixerit  inveftigave- 
nmus. 

Quod  fi  quis  occurrat,  mirum  videri,cur  fum  or^-_ 
rem  lianc  (tanti  fruftus  cumiit)nemo  cx  mmcur  . 
Euangeliftis  pcrfequutus  iit :  EuMgeli- 

Rejpondeo  primum  ,  lianc  partcm  ab  illis  fi*  """  &r~ 
penitus  dcici  tam,&  hicultam  non  efle;  cum  *•'""'• 
Z«aw,qui  omnium  primus  Euangclicx  Hi- 
ftorix  fcriptorextitu,ordinc  res,  quas  Iite- 
rismandavit,  perfequutus  eft.  Dcinde  re- 


fcrifitio- 
ncm   ticcu- 

r. it.ua, 


titulum 

infi^ncr», 


fcriptio- 
nem  va- 
rmt.im, 


Hinc  eft,  11 1  rcs  ab  eo  gcftx  tam  folhcite  1  fpondeo,<jux  maxime  neceflaria  erant  fcri 


orctincm 
diclorum 
ac  ^cjio- 
tum. 


monumentis  literarum  a  quatuor  Euangel 
ftis  pcrfcribanturjut his, vclUti cutrutnum- 
phali  vectus.Dei  Filius,abomnibus  melius, 
&  glorioiius  confpiceretur. 

Vnde  i&l'  ''%>-?> ,  dlottfsXlS  five  grati  nun- 
tii.nomen  obtinuit;eoque(quodnufquam  iu 
ulla  fcriptura  fadtum  eft)  fcorfim  a  quatuor 
Dci  Scribis,  i5c  Protonotariis  perfcnbitur. 

Quod  Spiritus  Sanctus  lianc  Hiftoriam 
triplam,  immo  quadruplam,  ex  parte.exta- 
re  voluit,  quod  de  nullahiftoria  perinde  cf- 
fecit,  qux,  plurimum  ,  duplaeft  :  hujus  Hi- 
ftorix  fructumarguit.  Deusenim  hoc  mo- 
do  unum  &  eundem  cibum  ,  diverlis  vafis 
nobis  apponi  voluit.  Vt  olim  Magi,  &c. 

Hxc  cum  in  fe  iingularem  cum  delecla- 
tione  utihtatem  contineant.tum  utriufque, 
utilitatis,  dico,  &  delectationis,  nobihs  ac- 
ceflio  fit,ii  fingul.t  eo  ordine,quo  aut  dicta, 
autfa6tafunt,proponantur.  Nec  enim,qux 
a  fipientibus  dicla  funt ,  fcire  tantum  inte- 
reft,  fed  quo  otdine,  &  quando  illud  dictum 
cft.  Salomon  enim  docet  i/erbum  commodc 
(id  eft,  fuo  &  loco,  &  tcmpore)  dicium,  ejje 
(icttt  ?nala  aurea  cum  figuns  argenteis.Vxov. 
15,11.  Quod  quidem  ii  tanti  momenti  in 
fapientumfententiis  ducendum  ,  qui  tamen 
in  his  circumftantiis  peccant :  quanti  xfti- 
mainlum  erit  in  Chrifti  diclis  eVfactis,  quo- 
rum  nullum  non  oportuniffimo  loco  ,  &: 
tempore  dictum  autfadtum  eft.  In  elabora- 


ptu,monumentis  lkerarum  conlignafle,illis 
prxtermiflis ,  qux  pii  &  itudioli  homines 
fuis  lucubratiombus  ad  Ecclelix  ufum  erue- 
re  poflent.  Tamctfi  enim  nobis  omnia  ab- 
unde  ad  falutem  in  Scriptura  tradita  iintjea 
tamen  cir^voyAu.  iingula  difcluiit ,  ut  otium 
&  inertiam  in  Eccleiia ,  &  prxcipuc  in  Ec- 
clelix  Miniftris  fovere  noluerit :  fcd  qux- 
dam  reliquit,  in  quibus  eruendis  &  dirigen- 
dis,  dona  in  illos  collata  exercercnt.  Deni- 
que  confiderandum  eft ,  Euangchftas  tres 
poftcnores  iibi  certa  quxdam  fcnbendi  ar- 
gumenta  propofmfle;  hic,ut  Chrifti  huma- 
nitatem,illc  ut  divinitatem;hic  ut  miranda, 
ille  ut  doitrinam  maxime  pofteritati  com- 
mendaret  :  ideoque  magis  inftituti  fui  ra- 
tionem  habuifle  ,  ut  qux  cum  eo  conjuncta 
cflent  limul  comportarent ,  quam  ut  quo 
quidque  ordine  &  tempore  factum  fic ,  ex- 
plicarent.  ...    . 

1    -  T  ...  n      1  •  •    r     t''1  etiiim 

Neque  vero  novitatis  hoc  itudium  mfi-  /       _£_ 
mulet  quifquam,  cum  alii  viri  dofti  exftite-  mm  fUHti 
rint,  qui  ad  hanc  caufam  operam  fuam  coxi-funt. 
tulerunt.  Quorum  laboribusadjuti,  fi  Deus 
prxtcrca  noftra  opella  tam  prxclarum  opus 
aliqaoufque  provchere  volucrit ,  dc  quo  illi 
exfultantcs  gratias    agamus ,  plenillimam 
materiam  habebimus. 

Scopus  vero  omnium  Euangeliftarum  EMMteli- 
ab  11110  loanne  c.io,;i.peti  polTit:  hxcfci-  Jinrum 
licet  omnia  fcripta  efle ,  ut  crcdamus  lefum  /"/"». 


to  &  artiriciofo  opere  ,  opificis  periria  in   Chrifium  effe  Deifilium ,  &  ut  credentes  vi- 

finculis  feorfim  fragmentis  a  fe  invicem  dif- !  tam  xternam  in  ejus  nomine  confcquamur. 

junctis  ,  Sc  diflbciatis  fpedtatur  ;  fcd  ii  fuis  1  Ex  quo  illud  liquet ,  quo  potiflimum  nos 

commiiTuris  compactum  &  conftruftum, 

fingula  fuo  loco  &  ordine  confiftant ,  pe- 

ritix  cjus  laudem    &   admirationem  au- 

cet :  lta  etiam  rcbus  .1  Chrifto  gcftisde- 

cus  &  dignitatem  addct ,  ii  quid  primum, 

quid  mediiun ,  quid  extremum  ,   quid  in 

pucritia  ,  quid  in  confirmata  xtate  ,  quid 

privatus ,   quid    publicus    minifter  ,  quid 

piimo  muuftcrii  fui  anno  >  <]uid  fccundo, 


animo  ,  feu  conlilio  cfle  oportcat ,  cum  ad 

Ecclciiam  ,  hujus  Hiftorix  audiendx  caufa, 

acccdimus. 

,    •     ,,.„     .    ,-       (  Perfona         „.„   . 
P^r/eihujusHiftonxfunt^       o,  Hijtm* 

deChnfti  \0L-  d-ch"fi' 

*>  urricio.        partei. 

Deperfonaagitiu  Lucx  tribus  primis  capp. 

Prxfatio  Lucx  quatuor   primis   veriibus 

conftans. 

Lvc. 


^VANGEtlCA. 
Lvc.  Cap.i.averf.i.ad%. 

QVomammultiaggrefiifuntcomponeren.irrationeme.irumrerum,  quarumple- 
u.tfules  nobisf.icta  eft, 

2  Protit  tradtderitnt  nobis  qtti  aprincipio JpeclMorcs  itfi  (jr  miniftri  fueruntfcr- 
vionis : 

3  Vifum  esl  etiam  iiiihi ,  omuia  altc  rcpctita/>e«//w  affcquw.o ,  ordtnc  llla  ad  te 
fribere.prctftantiftune  Tbeoplile : 

4  Vt  agnofcas  e.trum  rerum  veritatem  quas  auditione  accepifti. 


ANAL  TSIS. 

rsxs  RxoposiTioeft,  prifens  opus  omni- 
13LB  bus  commendatiilimuin  effc  oportete; 


quod  probar  quinis  Argumemis.  i.  eft 
ab  adjuniftadifficultate.  Eam  docet  a 
fubicfto  eorum  qui  hoc  opus  aggreffi  ,  illud  prx- 
ftarc  non  potuerunt ;  quodetiam  amplificat  ab 
adjuncla  multitudinceorum.quorum  irriti  cona- 
tusextiterunr.  2.  Eftab  adjunfta  ccrtitudineeo- 
rum  qux  ipfe  traditurus  eft.  Quod  arguitur  ab  effi- 
cient.  caufis.  Prima ,  Apoitolorum  inforraatione, 
quipnlentis  Hiftorix  partim  oculati  teftes ,  par- 
timadminiftriextiterunr. 

ytrf.i.  Secunda,  fua  &  propria eorum  omnium 
compiehenfione,qua  illaaccuratcpercepta  habuit. 
Tcrtia.SpiritusSancli  incordeejusconfignatione, 
qui  hic  omnia  perfuafiffima  animo  fuo  reddi- 
dir,  rrrf.  io. 

r,rf.  3.  Terr.Arg.  eft  abadjunifto  ordine  ,  quo 
fingulaproutteporegeftafunt  defcribuntur.  4.Eft 
i  C\xb\e£to  Tbnpbili  ,  cuihicliber  infcriptus  eft; 
quod  amplificatur  ab  adjun&a  ejus  nobilitateSc 
potentia.deindeinformationeindoctrinaEuan- 
gelii  ex  Verbi  prxconio. 

Ftrfi,.  Quint.  Atg.  eft  a  fine,  urquidoftrinani 
Euangelii  vivx  vocis  prxconio  acceperunt ,  in  ea- 
dem  hujus  libri  le&ione  confiimentui ,  &  ccrtio- 
rcs  reddantur. 

Partes  funt,  quid  in  hac  /  alii  con3ti  funr, 
hiftoiixfcriptione,        \  ipfcpeifccit. 


METAPHRASIS.. 

Vum  multi  inventi  fint  qui  narra- 
tionem  &  Hiftonam  de  Chrifto.ejiif 
qtte  cumfactts  tttm  dtdtt  contexere 
aggrejji,  quam  fertexere ,  sy  ad  exitum  per- 


Sp.-ritus  SanHi  teftficatione  ,  Apoftolorum  tc 
ftimenium  in  animo  meo  objign.mtis.  Ad  ma-  3- 
jorem  veroHiftoris.  hujtti  perjpicuitatem  faci- 
litatcmque,  opersprctiumjitdicavi  ftngula  ea 
cixjvopitx  defcribere ,  Ut  quodqiie  quo  esi  tem- 
fore  (jp  ordin: priitf  geftum,  hicpriorem  inhac 
narratione  locum  obtmeat.  Ttbi  atttem  (  cla- 
rijjime  &jpeclattJ<fime  Theophile  ,  qui  cptpt- 
nvfctii  Det  cultor  cy  amatores)  placuit  hoc 
opui  nuncttparc;  non  quo.i  harum  rerum  *"■ 
ignarus  fis  ^  veiuti  hojpes :  fed  ut  de  his  qui- 
btts  jam  ante  viva  prtsconis  voce  informa- 
ttts  es  ,  hocfcripto  certiorem  (°r>  magis  indttbi- 
tatam  notitiam  confequaris .'^ita  mfcr.ptione, 
ficttt  tuam  pietatcm  nobditando  alios  ad  coh- 
fimile  pietatts  ftudium provocare  conflitui  ;fic 
tua ejufdem grata  &  rei magnititdnis condi- 
gna  amflexatione.multorum  animos  ad  ejuf- 
dcm  lectionem  aUecios  (j>  inflexos  trt  exiftimo. 

P  R  A  X  I  S. 
>Tr£?v5  '  <l_y  E  t  Lucam  ad  hoc  ofFicium  vetf.  i. 
§  wira  '"crl^,erl^'  adduftum  fuifTe  ,   dum  &  z. 
■--oJs^J  quorundam  inhoc  ncgotio  irritos  Qgidl*- 
conatus  reputaret:"''  "nn  ««■'•"••■»  ■••"'  ■*■>■ 


m  quo  occultc  illos  ftul-  ™mf 
titia:  &  temeritatis  notat,quod  illud  in  ma-  71J?~ 
nus  fufceperant ,  quod  perhcere  non  pote-  /my; 
rant ;  &  quod  de  rebus  dbi  incompertis  hi- 
ftoriam  perfcribere  vellent.  Cum  cnim  di- 
cit  conatos.Cubindiat  non  potuilT;  pertexe- 
re:  cum  autem  dicit  fe  Ccribere,de  rebus/ibi 
pcnitus  cognitis,  non  obfcure  innuit,  hxc  il- 
ducere  ob  eam  caufam  non  fottterunt ;  quod  <  los  nonhabuifTi:  percepta&  cognita. 
nec  res  ipfas  flene  ferceptas  (j>  comfrekenfas        Librum  autem  inchoando,  qucm  ad  exi-  tidquad 
haberent ,  nec  uliadivinavocatione  ad iHitd ,tum  perducere  necjueunt  ,  fe  aliis  ad  cum  ""' 


negotittm  tnftritcli  effent :  tantum  abfuit  ut 
eormn  irrito  &  inutili  conatu  a  fcribcndi  de- 
temtttsfim  ,  ut  mihi  hoc  adfcribcndum  ani- 
mum  addident.  &uamobrem  vifum  mihi  esi, 
q:t:  omniafenittts  Sj  accurate  ab  iffis  incuna- 
bulis,  fj>  [qtiodduiiur)  ovo  ferfcrut attis fitm , 
de  eifdcm  oftts  componere :  frettts  h:nc  quidem 
Apeftolcrttm  teftimonio ,  quod  (  quia  £/>  ocu- 
lati  teftcs  erant,fe>  eorum  qti£  tefiati  funt  ad- 
miniftri):mni  exccptione  mOjtts  eft;:ftinc  vero 


modum  dcridendum  propinant  ,  cjuo  qui  Pr"^m-^ 
ardiflciifundarncntajaciunt.quod  perfum-'"  '' 
ptus  exxdificare  non  poffunt."  Quod  autem 
de  rebus  libi  incognitis  fcribcrc  aggrelli 
funt ,  in  eos  non  male  proverbium  Salomo- 
nts  caf.  18,13.  quadrat :  Stultitm  &ignomi- 
niofum  ti  effe ,  qui  friufqit.im  rcm  aua:erit, 
rejpcnfttm  aftat :  item  illud  ,  Teftem  falfum 
fenturitm.eum  autem  quiaudiat,  id  eft,  non 
uifi  certa  6V:  audita  referat,  in  &tcrr.nm  tefti- 
A  1  monium 


e x  quo  de 

fuppofitk 
£.u.ingelik 
jmtictum . 


Vcrf.  r; 
theophih 
cur  Euang 
fnum  in- 
/iripfcrit 
hic/ui 


4  H     A     X.     M 

moniitm  dicriirnm,  rrov.it, iS.  Cumautem 
ia  hommis  caufa  ftlfum  teftimonium  pro- 
ferre  orave  iit,tum  de  Chi  ifto  Domino  hoc 
facere  multo  gravius  eft.  Qiumobrem  mo- 
ncndi  fumus,ne  quid  temere,vocatione  non 
muniti ,  aggrediamur:  maximc  vcro  illud 
videndum  erit  ne  in  his ,  qux  ad  Dci  glo- 
riam  &  fratrum  fiilutcm  fpeclant ,  per  ofci- 
tantiam  peccetur;  ficut  fxpe  ab  his  fit,quo- 
rum  digiti  ad  aliquid  fcripturiendum  pru- 
riunt.  Similiter  etiam  obfcrvandum  ,  quod 
judicium  tcnendum  (it  de  his  Euangeliis, 
quxin  Canone  Scripturx  non  comprehen- 
duntur  :  iive  illud  fit  Nicodemi ,  five  quid 
aliud.  Si  enim  ea  antiquitate  efTent.qua  elTe 
a  Papiflis  perhibentur  ;  tamen  hac  antiqui- 
tate  tuen  fe  nequeunt ,  cum  ftigmaticos 
quofdam  Euangehorum  fcriptotes.Lucx  & 
Apoftolorumtemponbus  fuiffe  conftet,  at- 
que  adeo  ipiis  Euangeliftis  antiquiores. 

Lucas  tamen,tanquam  fipiens  illc,  quem 
Salomon  dil.uid.it,  qui  ftulti  agrum  prx- 
teriens  ,  fapientiam  didicit :  ex  iftorum  ho- 
minum  incogitantia,  fe  fui  erga  Eccleiiam 
orficii  admoneri  patitur  ;  &  ad  illa  fcriben- 
dum  fe  refert ,  quorum  in  Ecclefia  incredi- 
bilis  fructus  perennis  erit:videas  autem  ple- 
rofque ,  qui  aliorum  in  rebus  prxclaris  ad- 
eundis  temeritatem  ,  &  prxfidentiam  in- 
tuentur,&  irrilioni  habent.  Sed  ex  his  pauci 
funt,qui  autIaborem,aut  fumptus  fufcipcre 
volunt ,  prxclarum  illud  opus  perficiendi; 
cum  tamen  horum  inancs  conatus  nos  fti- 
mulare  debeant,ut  que;  in  nos  Deus  donaad 
proximorum  bonum  contulit,expromamus. 

Vtrumque  libcllum  fuum  Lucas  Teophi- 
lo.viro  cum  pietate.tum  nobilitate  claro  in- 
fcripfit :  u t  cum  illum  in  pietatis  ftudio  ma- 
gis  magifque  accendcret;  tum  alios  ad  con- 
iimilis  vinutis  xmul.itionem  excitarct  , 
dum  illumhac  nuncupatione ,  ob  virtutis 
&  pictatis  amorem ,  nobilitatum  viderent. 
Cum  enimex  fummanobilitate  ea  tempe- 
ftate  exftiterunt  paucifTimi  (i  Cor.  i.)  qui 
Euangelium  cxofcularcntur  ,prudentixe- 
rat  ,  eos  qui  fe  Euangclio  adjuuxerant ,  ita 
omni  honefto  obfequio  retincre,  ut  non 
modo  non  deficerent  femel  vocati ;  fed  aliis 
porro  Ecdcfix  officiis  allecti  feadjunge- 
rent.  Exquo  intclhgitur,  Dcumhonore  af- 
ficienres ,  ab  eo  honoratos  iri ,  i  Sam.  z.  & 
Prov.  4.  Quantus  enim  honor  illi  habitus 
eft,cum  ejus  bibliothecam  SpiritusSan&us, 
tamincomparabili  thcfauronoYO  modocx- 
ornare  vokiit > 


O     N     I      A 

Hinc  etiam  doeentur  nobiles ,  hoc  offi- 
cium  illos  manere  ,  ut  Sacras  Scripturasab 
omnibus  corruptelis  intaftas ,  &  inviolatas 
fcrvent .  Quod  autem  infigni  aliqua  nota, 
tanquam  diademate  ,  certos  quofdam  rcdi- 
mire  folitus  iit:  eo  intelliei  etiam  voluit,  & 
taoquam  documentum  edere ,  omnes  glo- 
rix  divinx  amantcs,  honore,  tametlidiver- 
fo  modo  &  tempore,  cumulandos  efTc. 

Nec  vero  quod  Theophilo  nuncupati,  & 
infcripti  funt,  minus  nobis  compctunt;  non 
magis  quam  Epiftolx  urbibus ,  nationibus, 
aut  fingulis  hominibus  infcriptx ,  fruclus 
Epiftolarum  ad  lllos  folos  aftringunt. 

Scriptis  autcm  fuis  fingularem  laudcm 
tribuit ,  quod  nihil  in  his  non  perfuallili- 
miiin  (ibi  reperiatur  ;  quo  privilcgio  &  im- 
munitate  ,  omncs  &  folx  Scripturx  ornan- 
tur:  quia  honiinis  arbitratu  non  funt  allatx; 
fcd  Spiritu  Sancio  dttBi ,  loquuti  funt  fancfi 
Det  v:ri.  z  Pctr.  i,ii,  ln  hominum  fcriptis, 
quacunq;  cura  &  diligentiaexarentur ,  cri- 
brentur,  ventilentur ,  vannoquantumlibet 
purgentur ;  femper  tamen  quxdam  aut  in- 
certa,  aut  falfi ,  vcluti  lolium  aut  palea  ma- 
nebunt.In  Scriptura  prxtcr  purum  frumen- 
tum.ne  gry  quidcm.  Hic  aurum  abfque 
fcoria:  quod  nobis  dcbet,ad  Scripturas  tra- 
cfandum  animum  adderc. 

Si  qitxramm  unde  hxc  •zA-.jjoip.jg.i* ,  & 
indubitata  animi  pcrfuaiio  Lucx  innata ,  & 
intixaeft. 

Rejpondet  externa  quidem  media  &  in- 
ftrumenta  fuifle  Apoftolos  Chrifti ;  qui  re- 
rum  a  Chrifto  geftarum  oculati  teftes ,  a  fe 
vero  aftarum  miniftri  erant :  qui  cum  teftcs 
(Int  omniexceptione  majores ,  commenta- 
rios  eorum  ,  ex  quibus  libros  fuos  compo- 
fuit ,  fufpcctos  habere  nullo  modo  conve- 
nit. 

Sed  alia  eft  propior  &  potentior  caufa, 
Spiritus  Sanfti  teftimonium  ,  fpiritui  iplius 
teftimonium  ferens  ,  vera  fuiffe  qux  ab 
Apoftolis  acceperat.  Quod  ni  efTet,  fcrupus 
certx  dubitationis  animo  fcmper  adhxre- 
ret ;  tametii  ab  hominibus,  fide  alioqui  di- 
gni(Timis,atquc  adco  ab  ipfo  Chrifto,  acce- 
pillet.  Alioqui  cnim  illi  in  mentcm  venire 
polTet ,  Apoftolostametfi  fidelcs ,  tamen  in 
tauto  rcrum  geftarum  numcro  aliquid  per 
oblivioncm  lmitalTc.Quandoquidem  Ephe- 
mendem  rerum  indies  seftarum  fcribens, 
qui  cum  ingenio  tum  memoriavalet ,  pote- 
riteorum  quid,  qux  egerit  oblivifci;poterit 
(itne  ita,an  fecus,dubitare. 

Obfcr- 


ejut  exent- 
plo  nobitiii 
officium: 


illui  1.1- 
men  ad 
omnes  fye 
ciat. 

Iucjc  fn- 

gutark 

isf-.rioo- 

cpo^ix, 


unde  h&ft 


pracipue 
a  Sp.  San- 
flff  tejhmo- 
nio: 


hinc  rjui 
tperatio  e- 
tiitns. 


E     V      A      N      « 

Obfervemus  Jgitur  admirabilem  Spiri 
tus  in  Scriptuns  tum  fcriptorum ,  tum  au- 
ditorum  arumis  obiignandis  operationem  : 
cjua  ab  illis  nec  vifa  nec  audira,  tanta  virtute 
in  cordibus  infcribit ,  ut  de  illis  non  minus 
certi  fiant ,  quam  qux  propriis  oculis  &  au- 
ribusadtitatacomprchcnderunt.  Atquehoc 
proprium  &;  peculi.ire  SacrisScripturiseft. 
Si  enim  millies  mihi  incutietur,hanc  Arifto- 
.  telis,  illam  Auguftini  fententiamefle,quam 
'"  eos  proloquentes  non  audivi :  tamctii  pro- 
babili  quadam  animiinductioneaddticor,  ut 
ita  fuifle  credam :  hanc  tamem  TsAifocpog/aii 
in  his  rebus  meus  animus  nunquam  admit- 
tat ;  quod  in  Prophetarum  &  Apoftolorum 
fcriptis  fecus  fit.  Quod  Miniftros  doceat, 
cujus  authoritatem  in  tradenda  doctrina  ad- 
hibcant :  Scripturarum  fcilicet,  non  Philo- 
fophorum,  aut  Poetarum,aut  Eccleiix  Do- 
ctotum. 
Vocabulum  5  Aijys<,proptcr  articulum,  ad 
yu  cho  re-  Filium  Dei  refero,  non  ad  fyllabicum,  &  vo- 
fertnda  \  calem  Dei  fermonem:  de  quo  perfonali  Dei 
fermone  plunbus,  non  ita  multum  poft  age- 
tur. 

Sicut  autem  fcriptum  fuum  ab  effic.  cV 


purx  au- 
thorita- 
tem  ctnfir- 
mat. 


Vox  &  Ao- 


Verf.  4- 
Finii  hujus 


adjunttis ,  atquc  abadveriisaliorum  ftudiis 


B      L      I      C      A.  5 

&  opportuna  cft  :  his  vid.  quiprius  cx  Verbi  K»Seri- 
prsconio  credidcrunt.  Nec  cnim  generan-  P'tt"","n 
difidciScripturarlecliodeftinatur,  ut  no-  ™ 
ftri  homines  diciitant ,  fcd  fidei  confirman- 
dx.  &/tomcdo  enim  credcnt  nbfijue  pmccnc! 
Rom.  io,  14.  cui  confonat  illud  ,  Vrov.  8,  9. 
Hinc  eft  ut  Apoftolorum  nullus  Epiftolas 
ullas  cxariierit,ni(I  his  rantum,  quos  aut  ipfl 
ad  fidei  profcfllonem  fuaprxdicationead- 
duxiflent ,  aut  aliorum  prxdicatorurn  ad  fi- 
dem  ao^reoatos  fuifle  intcllexerant.  Fieii 
quidem  potcft.ut  in  Euangelii  ruina,  &  Ec- 
cleiix  pervaftata  conditione  ,  Dcuslcctio- 
nem  Scripturarumhac  benedi£tionc  profc- 
quatur  ,  ut  illa  Ildem  in  cordibus  legcntium 
gignat :  fed  illud  cxtraordinarie  factum  ,  ad 
tempora  Ecdeiix  bene  inftttutx  traduci 
nou  debet. 

Deinde  obfervandum  eft.pios  jamdudum  r»  ftmpo 
de  vcritate  ccrtos ,  certitudine  debcre  cre-  '"  w"<"« 
fcere:  cujus  ignoratioVerbi  Deifaftidium,',."!^"r':~ 
&  naufeam  multis  parat.    Dicunt  enim  fe 
probe  intelligere  Chriftum  pro  illis  raor- 
tuum,  fide  hominem  juftificari.&c.  ncc  igi- 
tur  caufx  quid  efle,cur  totics  ad  concionem 
ventitarent.  Efto  quod  dicunt ;  fed  memi- 
nerint ,  lllos  de  rebus  fibi  cognitis  certius 

»      rc 

aliquid  afleclari  dcbere,  quoad  cum  corpo- 
ris  exuviis  omncs  inrldclitatis  fxccs  abjcce- 
rint.  vide  Vhil.  3,  1.  &  t.  Petr.  1, 1 1. 

Cum  Chriftus,EuangcIicornmlibrorum  Cmfidera- 
argumcntum,  exduabus  naturis  conftet,or-"'<"M'<<>"*c 
do  poftulat ,  ut  priufquam  dc  tota  perfona  cl>''fl>  ''•- 

1      r  ■         r,-    r        r  L  ■     VM.t,  bu- 

agatur,  dc  icjuiictis  leoriim  naturis,  ex  qui- 
bus  perfona  illa  coalefcit,  fermo  fiat.  In  his  ftrtm^ 
autemnaturis ,  Divina  ,  tanquamtempore 
&  dignitate  infinite  prior  ,  primo  in  loco 
traclanda  venit.  Quod  Euangel.  lohannes 
breviter,  fed  dilucide  &  nervofe  facit. 


.,„.  commendat :  ita  non  mediocrem  ejuslau- 
nm  tnfide  dcm  collocat  \nfine,\\t  fcilicet,  pii  de  his,  de 
fecurttai,     qnibtis  inftituti  &  informati  fuerant  ,  magis 

fecuri  £<  perfuall  iint.  Ex  quo  illud  colligi- 

tur  ,  provehere  fiduciam  &  pcrfuailonem  in 

veritate,  quodliterarum  monumentis  a  Spi- 

ritu  Sancto   condgnata  Cnt   Dei   oracula. 
■    Quamobrem  Ven.ificii ,  qui  nos  a  Verbo 

fcripto  ad  u^v.tpu.  revocant ,  fiduciam  no- 

ftram  in  promifla  falute  labefactant. 
iileo  cuivii      Hoc  autem  loco  obfervatione  dignifli- 
trtdentile-  mum  ,  quibus  ledtio  Scripturarum  pcrutilis 

Ioan.  c.tp.i.  a  verf.i.adc 
'  N  Principo  erat  Sermo  ille,&  Scrmo  ille  erat  apttd  Deum,eratque  ille  ScrmoDeus. 
z  B ic Sermo erat in princtpio  apud Dcttm. 

3  Omntaper  huncScrmoncmfacla  fnnt ,  &  abfque  co  factum  esl  tiibil  qtwd 
faclttmfit. 

4-  htipfo  rita  erat,&  vita  erat  Lttx  illa  hominum. 

S  EtLttx  ifla  in  tenebris  lttcet,fed  tenebra  eam  non  comprebenderunt. 

ANALYSIS.  I  pRopoiitio  eft  Chriflum  tffe  Deum,  mrf.i.  Argu 

IOkitnnei  hoc  commune  habens  cum  refitjuis  ,  qHeti  h 


V 


pH.opofitioefl 
*■  mer.tumptiri 


ptimum  cft  ab  ad  junfto  tcmporc,quod 
'jtori.rmfcribnt  vit*  &  martit  Cbnftt,  mult.i  mirti-  |  >"  'pf°  muncfi  primordio  extabat.  Sccundum  r.b 


fcntia 


tuUpluresjutcm  ccnciones  «balin  Euitngeliftn  j>r.«c- I  adjunda  ejus  cum  Deo  ,  kl  eft  ,  Tatrc  p ri 

nt.<,  comflcHitur  ;  &  cjuod tUiadhuc magis  fecnliare  '  Tettium  a  tefiiiuonio  :  vel  poteft  eiTe condufio  ex 

(<Y  ,  cum  miraculu  doHrinam  miraculif  et/7?n<t/<t»»  ,  PrIcec'ent'cnls' 

ctmjnatit,  ut  s .  6. 9.1 1.  V 12.  cafittba.  \     rerfi.K^ait  primum  &  lecundum  axicmj,& 


A  3 


.U 


(  H       A       R       M 

illa  ob  eam  caufam  conjungit.ut  ejus  rei  veritatem 
clariusallcrerer.  Namut  largiatur,  quod  quidam 
ftulteanirmanr,  Angelos  ante  mundum  conditum 
exritifle ,  tanien apud  Deuin  fuifle ,  &  illt  coeflen- 
riales  extitifle ,  non  nifi  abfurde  dicitur. 

ftrf.  3.  ArgumentuinquartumaberTe£to  crea- 
tionis  omnium  :  quod  ainplificatur  per  negatio- 
nem  contrarii ,  quod  nihil  &c. 

Cerf^.  &  i .  Aliorum  expofitione,  eft  confirma- 
tio  priorisargumeiuidecrcationc  ,  ab  enumera- 
tione  partium  creatarum,  viz.  inanimatarum,  ani- 
matatum  8c  ratione  illuminatarum  :  fed  videan 
non  prxiriterit  exponere  adeummodum,  utfit 
novum  argumentum  abeffetHo  regenerationis  & 
recreationis ;  quandoquidem  hic  fenfus  cum  ex  fe 
fluir,  tumaliis  Scriptura:  locisconfentieuseft,  nia- 
jtimeloannis  ftilo,  quific  loquiturde  Filio  Dei 
i.  i .  Epijl. cj[>.  Nequeveroeumhacinrerpretatio- 
ne  pugnat ,  vcrfuiq.  deiiiijlratoommhomineycii- 
cr.te  m  hunc  muntlum.  Quidnietenimillum  verfum 
exponemus.utillum  i  Tim. i.degeneribuslingulo- 
ruin,nondelingulisgetieruin;pra;fertimcum  rerf 
7.  dicatut  Ioannem  de  Luce  tejiimomum  dixijft ,  ut 
omnesper  illumcrederent.  ferf  igitur  s.  dicitut 
vita,  quod  omnes  mortui  fint,  &  lux,quod  omnes 
fumus  renebris  obruti.  Quamquatn  ,  ut  verum  fa- 
tear,formuIa  loquendi  hoc  loco  ufurpata.difcrepat 
aliquanrumab  illaquielt  1.  Uh.  1.  aliudcnimeft 
Chriftum  ell*e  CuIjj,  aliud  Yoiyi  luJia  illo  :  ne  vi- 
deatur  autein  xfitius  dvtoicui  &  natitra:  lumini 
taiuum  tribuiflc,  utcjusbeneficiopoffetChiiftum 
ad  falutem  comprehendere :  ad  tantam  hanc  pro- 
lepfitn  refpondet  ab  effectis  renebiarum  quifu- 
perfuiu ,  hac  luce  natun  non  obftante.  viz.  illas 
Chnftum  nonpoflecomprehendere.  Quamobrem 
poit  hancfluctuationem  Sc  difttaclionem,  inrece- 
f.ji.i  doctorum  interpretumfententiam  indino. 


Qi 


M  E  T  A  P  H  R.  A  5  I  S. 

iVumnon  defint  impii  (y  nequam /piri- 
fjttt,  qui,  najcente  tf  pitUulante  Enange- 
lio,  in  Cbriftum  credenttumfidem  convellere, 
infidelium  animos  afide  alienos  magis  adhuc 
averfios  reddere  conatifitnt :  Vifium  mihi  esl 
hiftoriam  eorum  qiu  a  coUegis  meisprttermifi- 
fiafiunt ,  maxime  qtu  Chrtftt  divmttatcm  at- 
\.  tmgtint ,  conficribere.  Cujtts  ut  divinitatcm 
adftruam,  qiu  prior  efl  Chrifti  natura  ipfiam 
perfonam  perfie  conftituens,tf  fubfiftens  ante- 
qit.vn  humanam  naturam  fibi  afjttmfitt  :pono 
vobis  ante  octdos  aternttatem  ,  quctjam  tum 
extilit  (  non  autem  efife  c*pit )  in  tpfio  mundi 
primordio.  SUtiin.m  ante omne  temptts  &fi- 
cttla  omniafubfiitit ,  eum  dternum  ejfe  certifi- 
lime  confiequttur.  Pr&terea  ,  cum  apud  Deum 
fiuerit  Patrem  ,  qui  lux  efi  ,  ad  quam  merx 
creaturs.  aditm  nuUas  efi ,  quin  fitterit  Detts 
necejfe  eft.  Vbi  fii  quts  caufetur  non  confiequ: 
ettm  ob  eam  caufiam  Deum  ejfe ,  qnod  ante 
inmc  mitndum  conditum  cxtitit,  quitm  Angc 


li  tum  etiam  extitijfe  credantur  ,  mttprimo  t- 
ternum  deindc  iipud  Patremfiutffe.Rejpondeo, 
tametfiivanum  fjf  fiabulofium  fiit  aliquid  exti- 
ttjfe  creaturarttm  ante  mundiim  condttitm: 
tamen  ut  nitUm  hac  parte  c alnmnu  locu-s  fiit, 
qus  dito  prius  fieorftm  enttnciavi,  conjungo:  (y 
|  aperte  confirmo ,  Chriftitm  &  ante  mundum 
extitiffe  ,  &  fiimul  jam  tum  cum  Deo  conjttn- 
ctumjutfipLj. 

Hujim  reiveritcu  magis perfipicua ,  &  ad 
fenftim  oy  inteUgentiam  noftram  magis  ac- 
commodat a  e;  it ,  fii  quts  deduclo  fiermone  ab 
hts  qtu  mens  humana  crgitando  complecti  ne- 
quit ,  eum  ad  illa  refieramtts  qiu  nobts fiunt 
magis  obvia.  Reputemits  tgttur pnclaras  cjtu 
resgeftets  cyfacta  ,  utpote  quod  omnia  qtu  in 
totamundi  univerfiitate  tnveniuntur  crcavtt 
ad  ettm  modum  ,  ut  nihil  (ns  vel  unnm  ali- 
quod)  fiit  in  rerum  natura,  cttjtis  ipfie  autor  & 
conditor  nonfiit.  Hujtt-s  rei  documento fitt  qitod- 
citm  res  inanimatx  ,  tttm  animati  vegetandt 
&fent!endt  facultate  pr&dit&  ,  denuiue  ipfie 
homo  rationis  compos ,  tf  ab  ipfio  condita  Qf 
creatafiint ;  nec  en.m  vita  hommtbti-s  commu- 
nicata  luce  deftituitur  rationis  in  tenebru  il- 
lis  denfiffimis ,  qtuis  peccato  attraxit  velnti 
fictntiUante.  &u&  lux  ita  tenitis  fe>  exdis  eft.ut 
Chriftnm  ad  fialutem  ne  minima  quidem  ex 
parte  comprchendere  valeat,  qu&fiponte  fiua  tn 
dijput ationibut  &  dficwfiattonibits fiuts  eva~ 
neficit,  cyDci  -veritatcm  tnjujiitta  detinet. 

Propofitto  comprehenfia  fittb  fit- 

nem  i.  verfitts,  ttbiest  y.sv^^ 

axiomatis  ,qttod  confiequens  fit 

Partesfiunt  J     priore  loco  antecedens  fofte- 

riore. 


JCl  v 

$ 
l 


Propofitionis  probatio   rcliquo 
contextu. 


P  R  A  X  1  S. 

PRopolitioncm  primurn  in  meciium  af-  Verf.  r. 
fcrt,Chriftum  elle  ajternu  Deumjcieindc  Aoy®* 
duo  arcrumenta  fubnec~iit  quibus  propolitio-       .'/ 
nem  confirmet.  i  Xo-/@-  Chnftus  eft.  Prx-     "^"   ' 
tergrefTa  multiplici  acceptione  5  Xoyts,  (ive 
dchnitionis ,  iive  fapientia; ,  (ive  fermonis, 
qua:  jpcrtius  aliis  in    Chnftum  competit, 
quod  nemini  fe  ratercommunicat  nili  per 
Fihum  :  prartermiiiis ,  inquam  ,  his,  &  aliis  ■ 

.        r  >       \  >  qmmoctt 

plerilque,  qua:  turmatim  afreruntur,  hxc  h-  rlc  dicttnA 
gnificjtioapuiiime  huic  lococonvenit ,  ut 
(it  ifta  perfona  ,  de  qua  Deus  loquutus  eft  o- 
mni  tempore  &  artatc,  per  Patriarchas,  Pro- 
phetas ,  &  Apoftolos  in  Scnpturis ,  &  qucm 

unum 


ttn  riHt 
pro  p>o- 
miyo  ufur» 
pctul 


VerCz. 
^AttcrnitM 


E       Y      A       N        G 

ur.um  promifit  forc  mundi  Scrvatorem  ;  ut 
o  >.«yS"  lit  ldcm ,  acpromfiio  illa  :  lic  cnim 
fcrmo  fumitur  pro  promillo,  Vf.il.  119 .  Mc- 
mento  fermoms  tui ,  qitem  fcciftt  fervo  tuo :  Sc. 
iterum;  Bcnignus  Jis  fccundtun  fermonem 
tuitm:  &i;Ertie  me  fecundum  fcrmmem:  &  (ic 
noftra  lingua  ,fcrmo  ufurpatur  pro  promijfo, 
Gitie  me  your  vvorde ;  I  vvill  makegood  my 
vvordi-'. 

Quod  li  quis  excipiat ,  parum  convcnirc, 
ut  Jc  promijfo  prx dicetur  eum  efle  Deum 
&c. 

Rejpondeo  tropum  efle  ulitatum  adjuncti 
pro  fubjccto  ,  promiflionis  prore  promifla 
Adamo  ,  Noacho  ,  Abrahamo  ,  DaviJi,  &c. 
Hxc  iignific.uio  contirmatur,  loh.  5,37,38. 
ubi  expreiic  dicitur  ,  cos  non  h.iberc  fermo- 
nem  Patris  in  fe  manentcm.quia  non  creJi- 
dcrunt  in  eum,qucm  Pater  milit :  ubi  Chri- 
ftus  appcllatur  fermo  Patru ,  tantum  ob  eam 
caufam  ,  quod  fecundum  promiflum  ejus 
miiTusiit.  Att.  15,  z6.  Paulus  Chnftumap- 
yzWox  fcrmonem fdutis ;  nam  vcrfu  17. ex- 
preffe  diftinguit  hunc  fermonem  a  vocali 
fermone  Prophetarum .  Scd  pleniiTimum 
aahuc  hujusreitcftimoniumextat,77M,i,;. 
ubi  fpes  xtenix  vitx  ( qux  Filio  tribuitur 
Col.  1, 17.  &  I  Tim.  5,1.)  &  0  Aoy^  pro 
eifdem  ponuntur;  &  1  Iob.  1, 1.  Chriftus  ap- 
pcllatur/er»;.»  xi;'f i.Sed  longe  teftatiiTimum, 
Cvomnicxceptioncmajus  elt  lWa&Apoc.  19, 
15.  ubi  Chnfto  exprefle  tribuitur  nomcn 
hoc,  Sermotlle  Dei.  Hinc  difcimus  eumeire, 
dequoomnes  Prophetx  &  Apoftoh  teftati 
fuaCj&io  quo  omnes  Dei  pro.nilliones  funt, 
Eft,  &  Amen. 

De  hoc  Xoya  dicitur  ,  quod  inprincipio  e- 
rat ;  quod  idem  eft ,  ac  xternum  efle  :  non 
cmm  m  munJi  pnncipio  cxpit  cfle,  fed  tum 
crat ;  non  creabatur,  feJ  tum  extabat:  quoj 
Salomon^Pro^.S.n.tf^o.luculenter  expo- 
nit.  Hinc  ApoftolusCci/.  1,  i^.appellat  cum 
/O£?>l3T0>tS'  Tmnrii  xiioiu^.  Huc  acceJit,quoJ 
Paulus  Eph.  1,  4.  notatxternitatemhoc  ad- 
juncto  ,  ante jacia  mnndifundamcnta.  Hxc 
etiam  xternitas  aJumbrata  eft  in  Melchife- 
dccho  Heb.y.  quicuma  Mofc  celebretur, 
&  eximiis  elogiis  nobilitetur  ,  ab  eo  tamcn 
non  eft  ejus  aut  ortus  aut  occubitus  injica- 
tus  ;  quoj  nifi  in  hoc  uno  nufquam  a  Mofe 
factum:  ut  Apoftolus  acutifTimefane  peri- 
tiiTimequc  inJe  colligeret  ,  xternitatem 
Chrifti  inillofuiire  Jeirneatam. 

Ex  quo  intclligitur  Chrifturo  non  tum 
eflc  capilTe.cum  mundus  crearetur,  ne 


zc  opcnbu, 
d>VinM: 


E       L       I       C       A.  7 

dum  cum  cx  virginc  natus  eft  ;  fcd  ab  omni 

xccrnitatc  extitifle.  Vnde  etiam  crficitur,  ,":eCr',"~ 
o         '        T-v  ,T   r,  ■      1'"'  '"  **• 

eum  verum,&:yvi)335y  Deumelle.iJLUsenim  rM  £,,,„ 

folus  immortalitatem  habct ,  iTim.1,17. 

Nam  tametii  Angeli  &  animx  tincm  non 

habent,tamcn  initium  habent.  Dcindc  xter- 

nitatcm  quam  habcnt ,  mutuam  fumunt.       „     .    ... 

.  .»1.  i    -,  ,    ■    •  ,-    P-"ri  cocf- 

rifoj  7-  ~kit.  Deus  cnim  eum  ab  initio  pof-  rcn„ai„ 

fedic,  Prov.  8,  11.  cft  autcm  idem  quoj  ali- 

bi ,    1'ater  ($  ego  tmum  fnmus  ;  &  quoj  Pa- 

ter  in  co  iit,  &  lpfe  111  Patrc,  ij  eft,  coeflen- 

tialis ,  &  confubftantialis  Patri ;  cum  enim 

nihil  prxter  Deum  eflet  ,  non  potuit  non 

efle  apuJ  Deum.  Sicut  autcm  hxc  omnia 

Arrittm  refutant  ,  ita  hic  locus  aJverfus  Sa-  c'"lr«  ~*r- 

bcllntm  ficit.  Poft  ex  fuperionbus  conclu-  TT»- 

Jit  Chnltum  eile  Deum. 

Qux  fuperiori  verfu  Jisjungit ,  hoc  con-  Ver^  ,_ 

jungit ,  ne  putetur  cum  prius  xternum  fuif-  chrifii 

fe ,  poft  apud  Deum  cccpiiTe  elTe.  Itaque  De-t.upro- 

docet  hic  verfus  &  xternum  efle  Chriftum,  ''•""'  "^ 

&  xterno  fuo  Patri  cotflentialcm  . 

cum  propofuiflet,argumentafcnlibus  &  in- 

telligentix  magis  accommodata ,  adjungit, 

quibus  il!a  innitantur  &  incumbant.  Quo- 

rum  prius  eft  ab  effeciis  crcationis  rcrtim :  "<''"'nt> 

Creatorem  Deum  eireoportet;fej  Chriftus 

eft  rerum  omnium  crcator  ;  ergo  ,  &c.  Vi- 

de  Collojf.  cap.  1,  verf.16.  eum  ccelos  &  ter- 

ram ,  vilibilia  &  invifibilia  ,  anselos  creafle. 

Cum  igitur  Creaturx  omnes  ab  illo  coditx 

funt ,  apparet  eum  non  efle  creaturam :  nec 

enim  omnes  Angeli  conjunftis  viribus  unam 

mufcam,aut  lendem  creare  norint  ;  nec  pi- 

lum  unum  albumaut  nigrum  facere. 

Hoc  fatis  declaratur  ,  quod  mutx  creatu-  f»l>jtc~~io- 

rx  ejus  imperium  agnofcere  coaftx  Canz,  "e '"''"' 

venti,&  mare  ;  quod  ne  diaboh  quidcm  ipli,  r'""   ' 

qui  lllum  odiohabent ,  ejusimperium  recu- 

fare  f  oter.mt,  tamctli  maxime  vellent. 

In  creatione  etiam  comprehenditur  pro-  providcn- 

videntia  ,  &  adminiftratio  ,  qua  mundi  hxc  """""'• 

moles  ingens   fuftentatur  ,    quod  Chrifto  """'"'' 

etiam  tribuitur  ,  Hebr.i,$.   Hinc  dicitur 

Prov.  8, 30.  quafi  nutrix.  Quod  etiam  mi- 

raculis  coniirmatum  eft,reftitutionis  mem- 

brorum  ,   aut  debilitatorum ,  aut  penitus 

convulforum.  Ex  quoillud  liquet ,  omnia  himom- 

ex  mhilo  creata  cfle:  nam  cum  omnia  ab  '"''W'* 

|  eo  creata  funt ,  apparet  nihil  increatum  efle  "' "  ~~ 

prxter  Deum  ;  in  quo  incredibilis  Chrifti 

potentia  elucct ,  qui  ex  mhilo  omnia  crea- 

vit.   Item  mundum  non  cile  xternum  ,  fecl  ,„■,,  \iai!r 

creatum  ;   quod  enim  atctnum  eft  ,  idem  dnm; 

Deuseil.  Singulatis  confolatio  liinc  nafci- 

tur; 


H 


R      M 


ijnr  confi- 
Uti*inttc\ 


^iirf  reve- 
rtntu} 


Veif  4. 

1'itA  foilS 

Chijhirj 


tur  ;  quod  omnia  ab  ipfo  creata  effc  ,  &  ab  ]  minata  eft,  qui  illam  tot  plantarum,  mufca- 
iilo  confervari  novimus :  exipfo  mhileffe,  rum  ,  vermium  ,  pikiculorum  mvriadibus 
quoJ  le  aJverfus  nos ,  iine  ipiius  voluntate 


commovere  poflit  ;  fedomnia  ab  co  regi, 
&  quidcm  noitro  commodo,  ii  illius  fumus: 
nec  eflc  igicur  homines  extimefcendoj,  aut 
ull.tm  creaturarajfcd  Deum  timctiJum  efle, 


elargitur;  ut  momentaneam  hanc,  &  cadu- 
cam  vitam  minoris  faciamus  ,  qus  nobis 
cum  abjedlis  animalculis  commtrais  eft  :  at- 
que  ut  tllam  nobis  abunde  fuppeditatam  fo- 
re  fciamus ,  modo  ex  re  noftra  iit ,  quum 


qui  folus  vita:  &  nccis  poteftatcm  habet.   Deus  eam  tam  emrfe  m  viliflimas  creaturas 
DeinJe  difcamus  cx  ifta  a:ternitate ,  majc-   conferat. 


ftace,  &  ajqu.ilicate  cum  Patre  ,  &  omnipo- 
tentia ,  quam  in  mundi  creatione  exercuit, 
qtia  revcrentia  &  timorc  verbum  ejus  ex- 
cipienJum  iit.  viAe  Hebr.i.  Namimpera- 
tores ,  pro  ratione  fux  potentis  &  Jomi- 
natus ,  fiiii  manJata  a  fubjitis  exfequenJa 
ducunt :  viJe  hiftoriam  mandati  Abfolonis 
de  interficienJo  Ammone  ,  z.  Sam  15,18. 
&  confer  cum  Iehof.  1, 9. 

QjtoJ  vita  plantarum ,  Sc  brutorum  ani- 
malium  ab  iilo  tanquam  fonte  manet ,  fatis 
argiiit ,  quam  ilia  tn  co  immenfa  &  inter- 


QuoJ  hominisvitam  Itimine  rationisor- 
navitjtios  Jocet  rationis  noftrx  comprehen- 
lioncm,  &  dtfcurfitionem  Chrifto  creatori 
fervire  Jebere:  ob  eamque  caufam  inJignif- 
fimum  efle,ut  ea,tanquam  armis  utamur  ad- 
verfus  Chtiftum.  Denique  lutnen  rationis 
non  effe  illarum  virium  ,  ut  Chriftum  (vel 
minimum)  comprehenjat ,  1  Cor.  z,  9.  qut 
oculm  non  vidtt ,  nec  p.urii  (y  c.  &  cap.  11,14. 
QuoJ  plenius  Jocetur,  cum  hominem  tene- 
brai  magis,  quara  tenebrofum  ,  maluit  ap- 
pellire. 


Verf  j. 

iumcn   m- 
tionu  hu- 
Man<edi 


L  v  c.  cap.  1.  a  verf.'.adn. 

5  Fititdiebus  Herodis  ilhus  regis  Iud<e&,  Sacerdos  qttid.tm  nominc  Zacharias ,  ex 
cl.jjfe  Abix  :  ttxor  vero ipfuts  erat  exfiliabus  A*ron,  &  nomen  ejus  Eh^abeta. 

6  ErantautcmjtiftiamboinconfpectuDei,  incedentes  in  omnibus  mandatis  & 
conflitutionibus  Domtni  inculpate. 

7  Nec erat eisproles ,  eo  quod ejfet  Eliz..tbeta  Jlerilis ,  &  ambo  provecli  jam  ef- 
fcnt  tctatc. 

8  Faftii cjl  auteut  quum  isfaccrdotiofungerctttr  in  ordinefas.  clafsis  ante  Dettnt, 

9  Secundum  ritumfuncltonis faccrdotalis ,fortttus fu  nuinus fuffttusfaciendi,in- 
gredicndo  in  temftum  Domini. 

1 0  Tot.t  vero  multitudopopuliforis  precabatur  tempore  fufjitus. 


ANAL  YSIS. 

XTIR  quidam defcribitur  1.  abadjun&onomine 
"  ZnchitrU,  z.  ab  adjun&avocatione  Sacerdotii. 
3.  ab  adjunfta  vice  funciionis ,  cujus  origo  ab 
Jlhin  perpetua  ferie  dedufta  ad  illum  fucceffive 
pervenir,  4.  ab  adjuncco  temporeregni  Hcrodit; 
quoddefcribiturafubjectoloco  Iuda:*.  5.  abad- 
junctauxorejcjuidefcribitur  i.arelatis,quodeffct 
tilia./sfae»!';,  feu abillooriunda.  1.  abadjun&o 
Y\om'meEIi\nictha. 

Verf.6.  Poitquam  fcorfim  de  utrifque  fcripfe- 
rat,defctibiturrumc]ue  conjuncrim  a  communi- 
bus  adjunctis.  Primo  ab  adjun&a  juftitia  ,  qua: 
arguitut  a  partibus 

1  Dco  intus  5c  in  corde. 
coram-/   Hominibus;  qux  arguitur  ab  effecto ., 

V.  converfatione  inculpata :  quod 
cffeerum     /"rnoialium  ->.  f  ci&AaJg. 

diitribu-    J  Iquaino-  J 

. tantur 
vocibus 


guitur  m.i 
datorum. 


I  ceremo-     f  vocibus    j ' 
Vnialium     /  V 


Vcrf.f.  Alterum  adjunflum  cir,  orbitas  libe- 
iorum:cujuscaufa  ailignatur  fterilitas  leu  infoe- 
cundiras  TJi\abcthx.  3.  Adjuntrum,  itatis  prove- 
itio,  feu  itas  ingravtfcens. 

Verf.%.  Hac  primunitionefaclaaccedit  ad  vi- 
fionem;  quam  defciibit  al>  adjunclo  temporc  , 
nempecum  fungeretur  Sacerdotis  officio.  Hujus 
officiiexecutiootnatur  adjuncio  ordine,  quielt  a 
Deo  inftitutus.  z.  Ab  adjunc-ta  Dei  prxfentia. 

Vcrfg.  3.  Aparte  pncipuaofficiifacerdotalis, 

quieft  fuffitumorierrei  qui  pars  arguitur  diftri- 

butionecjus, 

^     j       n-    _  n.  /  Sacerdote  ofFerente. 
QuodFtsftitomcft  {  Popu,oadflftemc. 

A  Sacerdote  pnftitum  defcribitur,  i.abadjun- 
cra  confuetudine.  z.  afubje&o  Iocoubidebebat 
offerri  ,viz.  ininteiiorefan&uario,  quoderat  Sa- 
cerdotum  omnium  proprium. 

ftrf.  10.  A  populopr.tftitumdcfctibiturabaf- 

ferJti  orationis,  z.  a  fubjefto,  debito  viz.  &  i 

Deo  inftituto   loco   extra  fanftuarium  in  atrio 

j  Templi,  3.  ab  adjuncto  tempore,  viz.  dum  Sacei- 

I  dos  fuffitum  faceret. 

Eipedin 


Expedita  parentum  I»h.mnis  conditionc,  ad  in- 
folitamDei  in  ejus  proctcatione  cinsvofucui ac- 

ccdit 

r  Parentmn  /o/.i.i»».condiiio. 
Partesfunt/   Infolita  Dci  in  ejus  procreaticne 

V.  oiii$\i»t*,!t. 

METAPHRASIS. 

Dlcfuro  mih:  de  ChriftiScrvatoris  in  hunc 
nmr.dnm  adventu  ,  tdqne  tit  polliciuis 
fum  accurate,&  principio  alte  repetttodo.m. 
Baptiftx  prctcurforit  ortut  0>  origo  pertexen- 
da  miht  eli.cum  quodejut  admtrabilt  cocepttt 
fides  tmttrii  Chrijiifitltatf  fuftetata  eft;tum 
vero  (idqtie  pncipue)  quod  omnium  piorttm 
fides  hoc  pacto  in  Chnftum  dirigitur:  qiu  ne- 
tninempro  mundt  Mejfia  agnofctt  ,  aitt  etiam 
debet  agnofcere,  mfiquem  Ioannes  citm  tem- 
pore ,  tttm  pra.dk attone   (  qua  inchoata  ad 
Chriftum  via  communita  esl )  pr&cefferit-,. 
&uamobrem  Ioan.  ortum,  htnc ,  parentnm 
nobilitate  &  virtttte,  iftincadmirabtlt  &  in- 
folita  Dei  adminiftratione  amplificatum  tf 
exornatum  acciptto.   Qitp  tempore  Hcrodes 
Idumnus,  natione  tn  litd&a,  rex  afcnattt  Ro- 
tnano  conftituttu  &  defignatut  esi ,  vir  erat 
nomine  Zacharix ,  vocatione  Saccrdos  Altif- 
fimi ,  qni  in  vicijfitudinaria  Sacerdotii ,  in 
templo  admimfirationtt  vicem  &  locttm  ob- 
tinebat ,  qitt  primnm  Abix  attrtbutus  esi. 
Hic  utfua  0>  propna.itnde  prognatui  esi.tri- 
bu  nobilit  &  tllufirtt  extitit ;  ficfua  uxore  E- 
lizabetha  non  minut  fujpiciendus  erat.ut  qui 
ab  Aaroneg enus  &  originem  duxit.  H&c  au- 
tem  generit  nobilitas  cum  omnino  ajpernan- 
da  nonfit,  major  tamen  q»  magts  clara  exti- 
tit  illa  origo  quit  e  codo  diiHa  fy.tracla  esi. 
Erat  enim  uterque juftus ,  idque  eajuftitia 
qtis.  m intimii  antmi pr&cordtis  pcnitus inftta,. 
Deo  cordum  fervatori  probattir.  Neqtte  ta- 
men  hic  virtus  ty  piettvs  ,  intus  in  animis  in- 
clufa  &  occulta  manfit ;  fed  externa  eorum 
converfattone.citm  tnand.it orutn,  tum  rituttm 
religtofa  obfervattone  teftata  esi.   Ad  eum 
modiimut  tametfi  ab  omni  pectatilabeper 
infirmitatem    humanam  hberi  &  expertes 
nmfuerint ,  vacarint  tamen  omni  crimine, 
quodtllosfeu  civilifeu  Ecclcfiaftico  tribunalt 
obnoxtos   aut    expojitos  reddere  jure  potuit. 
Tametfiveropietate  prdftaw.es  ejfent ,  ($  in 
et»  omntbut  pene  alits  anteirent ,  tamen prolis 
lypofleritalis  beneficio  plcrifqtie  etiam  impiis 
pojtpofitifttnt.  Erantemm  orbiliberornm,  cu- 
jtttfetncn&  caufafuit  Llizabethx  infoecun- 
dttat ,  i$  a  Deoocclnft  matrix.  Sicut  autem 


nuUijam  tum  ab  illitfati  jj>  in  lucem  editt  lr 
beri  funt ;  fic  mgrav  fcens  utnufqne  ttat  o" 
mnem  deinccps  pojienlatit  (pem  &  expeilatio- 
nem  cripuit.Vt  a:itemi>itriligatttrZAc\\mam 
non  nomine  tenus  Saccrtht em  fuiffe  ,fed  mtt- 
ntttipfum,  quodilli  ex  vocauone  /j>  nomtne 
mcumbeb.it ,  reprsftittjfe :  faiitim  csi  ut  Za- 
charias  Sacerdotio  fungeretur  in  templo  q> 
coram  Deo,  congrumter  infiituto  Dei ,  de  vi- 
ciifititdine  ad fiblevandtim  Sacerdotum  la- 
borem  ordinata ;  @>  tllam  Sacerditiipartem 
obiret,  que  iu  fiffitufttcicndo  verfatur,fecun- 
dum  morcm,  qtto  alterntt  v:cibut,hic  viHimis 
litandit ,  ille  ftffimento  adolcndo  defignatttt 
efi ,  tdque  in  ca  templi  parte  quam  ingrede 
modo  Sacer dotibus  fas  esl :  cum  h&c,  mqitam, 
gerebantur ,  totapopidi  mtsltitndo  forit  &  in 
tcmpli  atrio  conventcns ,  eo  ipfo  tempore  qttt 
fuffitas  faBttt  eii  ob  eam  cauffam  precibus 
vacabat ,  ut  ttmbr<e  veritas  ,  idesi  ,fujfitui, 
oratio  anagogice  refjponderct-i. 


D 


P  R  A  X  I  S. 
Ivinitatem  Chrifti  ordinc  fequitur  hu- 


maintas :  quoniam  autem  Chrifti  iu 
terris  priorem  adventum  pricedit  Iohannls 
Baptijia  nativitas ,  ficut  Chnfti  publicam 
vocationem  Iohannis  pra:conium  prxcef- 
lit,  eam  Chrifti  nativitati  prapofuit  Lucas: 
quo  melius  intelligeretur  ,  Icfum  Meffiam  '<""»«' & 
eile  per  Prophetas  promiffum  .  Chrifto  "*'  'r 
cnim  vcnturo  in  mundum  ,  quendam  (pin- 
tu  &  virtute  Elia:  inftruchuTi ,  anteambulo- 
nem  futurum  a  Prophctis  pramuntiatum 
eft  Nill  igiturde  prxcurfore  prius  conftet, 
de  illo  fubfecjuuturo  ,  jure  dubitari  poterit: 
licut  contra  ,  illoprxeunte,  Chriftumper 
Prophctas  promiiTum  ,  in  Iucem  mox  cden- 
dum  forc  conricitur. 

Hunc  autem  ,  veluti  metatorem,  poten-  tj_m»fft- 
tiffimo  Principi  pra:mittcre,Deo  viiumeft;  '"""> 
ut  Chrifto  hofpitium  in  piorum  mentibus 
pararet:  Aut  licut  magni  principes  mini- 
ftrum  habent ,  cjui  prxcedat ,  ut  viam  cou- 
fequenti  regi  muniat ,  occurfantcs  fummo- 
veat,  &  populo  iignum  dct ,  ut  prxtereunti 
regi  genu  rlectant.   Gen.  41,45.  item  Ejlh. 
6,  9,u.  (ic  &c.  Et  qucmadmodum  cbuo-cpc-  Vcr}- ;- 
p^  folem  aurora  prxvertit ,  &  orituri  mox  ^rhria"ile>- 
folis  nuntius  cft,  lic  Chrifto  Iohannes  prxi-  r,0rt} 
vit.  Stirpem  autem  &  profapiam  ejus  ab 
eximiis  parentibus  repetit  ;  quod  tametfi 
Iohanni  ornamcuto  fuerit  ;  tamen  m  ejus 
commendatione.EuangeliftareCiaadChri- 
fti  gloriamrefpicit  ;  cui  honori  eft  ,  quod 
B  prxcui- 


firtnlt!  tx 
faaulid 

^Aaranls^ 

tjut  fimi- 
lijt  tltgni- 
tai: 


tur  tx  I1.1C 
fmiVm  tu 
nafiiv- 
lutrit 
Dtutl 


jOwMm 
"vtctm  S.t- 
tUari.il  ob- 
tmnttili 


Veif.  6. 

Pittttt  flt- 

renlnm  lc- 
annii) 


10  H     A      R      M 

prxcurforemtot  modis  nobilitatum  habuit.  i 

Veluti  enim  rcges  deleftum  habent  eorum, 

qui  fummo  loco  illis  ferviunt.ut  non  ex  ima 

plebe,  (zd  potius  ex  fommi  nobilmte  defu- 

mantur  :  &  licut  Lucifer  fulgentiffima  ftel- 

la  folem  prxcedit ;  fic  Deus  Filii  fui  «?©'- 

fyeys'/  his  natalibus  efle  voluit  :  qux  filio 

aliquid  dignitatis  adjungentia,  eum  ad  tanti 

Principis  minifterium,  &  obfequmm  magis 

idoneum  rcdderent. 

,.,.  fordinariis         ^ 

Nobihtatus  ^  &  ^rebus. 

autemcft       ^extraordinariisJ 

Ordina  <>dico,primum  qmdem  quod  ex 
Aaronis  familia,  inter  cxteras,eximia,utro- 
que  parcntc  natus  fit. 

Quanti  enim  Aaronis  familia  apud  Iu- 
dxos  xftimataeft,docent  non  tantum  con- 
nubia,  quxcum  regis  ftirpeinita  funt  ;fcd 
imxime  ,  quod  llla  tnbus  ad  Dei  cultum 
proxime  adhibita  cft  :  quod  noftri  feculi  in- 
gratitudincm  coarguit ;  in  quo  pauci  repe- 
nuntur ,  ad  Chrifti  miniftenum  efFormati, 
qui  honeftiori  loco  nati  &i  orti  fint :  fed  fi 
quid  deforme ,  corruptum  ,  mutilatum  &c 
iit,  illud  Deo  offerunt.  Hoc  cum  non  fit  ni- 
hil,  tamen  ex  his  minimum  eft,  unde  Iohan- 
nis  ortu;  commendatur.  Niil  fortc  oppor- 
tune  hoc  ob  eam  caufam  cecidit,  vel  potius 
oculata  Dci  profpicientia  gubernatum  eft: 
quofacilius  Ichannesad  docendi  in  Eccle- 
fia  munus  emergeret.  Hcc  autem  advcrfus 
Pontificios  aperte  facit ,  qui  ignominiofum 
ducunt,  fi  quis  ab  Ecclefix  Miniftris  editus, 
ad  mimfterium  recipiatur.  Ex  14.  vicibus, 
in  quas  tota  Aaronis  pofteritas,ad  majorem 
in  Sancluario  ferviendi  commoditate ,  di- 
ftributa  eft  ,  Zacharias  octavam  vicem,  ma- 
joribus  fuisattributam,  obtinuit. 

Hxc  diftributio  cum  ad  ordinem  &  dif- 
ciphnam  Eccldix  indueta  fit :  in  ea  tamen 
nihil  prxtcr  Dei  exprcflum  mandatum  ten- 
tatum  eft.  Tametfi  cnim  a  Regibus  Davi- 
de  &  Salomone  ,  hx  &  alix  plerxque  ftabi- 
litx  fint  Ecdefix  politix  :  tamen  abfquc 
Prophetis  Nathano  &  Gado  ,  qui  a  Deo  dc 
care  mandata  acccperant ,  nihil  cftabillis 
invc&um  ,  nihil  innovatum  :  quod  illos  re- 
fellit',  qui  Eedefix  difciplinam  hominibus 
arbitrariam,  &  liberam  effe  ftatuunt. 

Akcrum  cft  ,  cx  ordinariis  donis ,  quod 
uterque  parens  pietate  infignis  effct:  dicun- 
tur  enim;*/ftfuiffe,  juftitia  finccra,  non  li- 
mulata  ;  nec  tantuni  hominibusfe  probaflc, 
fcd  Dco,  qui  cordium  infpector  cft.  In  quo 


videmus  quqnam  illa  juftitla  eft,quam  Scrl-  hi»t  )mfU- 
ptura,  ut  germanam  &  ingenuam  approbat:  tU  vtra 
non  ea  tantum  ,  qux  hominibus  fatisfacit,  D'"""- 
fed  qux  etiam  Deo  accepta  eft :  id  cft  ,  non  1**  ?*** 
ea,  cujus  externx  acliones  in  hominum  re- 
prehenlionem  non  incurrant ;  qux  nec  in 
civili ,  nec  ccclefiaftico  foro  rea  peragi  po- 
teft  ;  fed  qux  ex  mundo  corde,  &  confcien- 
tia  pura  profluat.  Aliud  autcm  juftirix  ad~ 
jiincfum  notat;  cum  omnibut ,  non  ccrtis 
tantumDei  mandatis  obfervandis  ftudetur, 
cumque  ad  omnium  obfervantiam  aniraum 
adjicimus ,  &  nervos  intendimus.  Videlo- 
cum  Iacob.  1. 

Hinc  parentibus  difcendum  efl ,  quanto  H*m  *ffi- 
illos  pietatis  ftudio  duci  convenit ,  ut  hbe-  '"""P"- 

r         —       ,    r  -     •       11  rtrttumtr* 

ros  fuos  Eccleli«e,aut  Reipubhcx  commen-  ...  . 
datiores  tradant  ,  his  prxfertim  ,  qui  emi- 
nentiore  Ioco  pofiti ,  &  facultatibus  inftru- 
cti ,  Remp.  &  Ecclefiam  liberis  fuis  capef- 
fendam.magis  expofitam  habent.Hxc  enim 
parentum  Iohannis  pictas  majori  illi  orna- 
mento  fuit,  quam  fi  ditiflimis  &  opulen- 
tiffimis  parentibus  fatus  fuiffet.Scimus  enim 
quam  facile  in  hominum  animos  influant 
hi ,  quorum  parentes  pietate  celebres  & 
notabilescxtiterunt.  Quodexeo  intelligi 
poteft  ,  quod  iftiufmodi  hominum  hberos 
etiamcxorbitantes,charitate  quadam  com- 
plectentes,  beneficiis  profequimur,  nec  no- 
ftrum  adverfus  eos  amorem  ,  animis  noftris 
facile  cxpungi  patimur.  Eft  igitur  paterna 
pietas  prxftantius  patrimonium  ,  quam  fi 
quis  filium  fuum  multarum  divitiarum  hx- 
rcdem  fcribcret:  cum  quod  ejus  excmplum, 
ad  pietatis  cultum  potens  &  opcrofum  fit ; 
tum  quod  ,  feu  in  Rcpub.  feu  in  Ecclefia , 
verfetur  filius  ,  civium  voluntates  &  ftudia 
mirc  conciliet. 

Quod  autem  Vcntificii  cxhoc  tam  feraci  !"»em,hl 
frumcnti  loco  ,  fpiuas  &  tribulos  proprix,  ^"X',°^". 
&  humanx  juftitix  colligunt  ,  facile  refel-  „ft,Qnt, 
luntur.  Nam  hic  non  dc  illa  juftitia,  qux 
nos  ab  ira  Dci  liberat  &:  abfolvit  agitur,  fed 
de  illius  fruftu  :  quanquam  dicuntnr  jitjii 
coram  Deo-,  id  tamen  non  ita  intelhgitur,  ac 
fi  Dei  pcrfpicax  ocnlus  nihil  in  hisinjuftum 
deprehcnderet ,  uzRoman.  4,19.  Sedquod 
Dcum  fibi ,  in  omnibus  teftem  5c  iofpecto- 
rem  proponcbant ,  ut  Gen.  i<t,  s.  &  Pfalm. 
16,  %.  Nam  ti  Abrahamtamdivesopenbus 
bonis,  coram  Dco  non  juftificctur,  quomo- 
do  hanc  juftitiam  a  Zacharia  fperabimus"; 
maximc  cum  conftabit,  non  ita  rauito  poft, 
illum  turpiter  lapfum  effe  ?  Et  aliud  eft,  in- 

fiftere 


VcxC.  j. 

lthxnr.it 
txfierili 
criw  mi» 
rtcuhfm:. 


E     y     a     n     o 

fiftere  in  omnibus  Dei  mandatis.aliud  ea  fa- 
Ctis  implerc.  Dcnique  ahud  eft,  (ine  pccca- 
to,  8i.  dta/^as-m^tetie,  aliud  non  efle  rcprc- 
hcnfum,  inobnoxium,  &  £ft*fnr%r. 

Nonfuiflc  autcm  illis  liberos  oftendit , 

quod  uxor  ftenlts  eflct  ;  nulla  etiam  vcriii- 

militudine  futuros ,  ex  co  dcclarat ,  quod 

ambo  annoli  cfTent ,  &  .rtatc  prove&iores. 

Quod  caufam  dcdit ,  Iohannis  in  ortu  ,  ali- 

quot  miraculis  &  rcbus  cxtra  ordinem  ge- 

hmcjieri-  ftis.  In  quo  notandum  cft  ,  pios  duriusali- 

titatcm  cur  quando  exerccri ,  &:  Deum  fidei  eorum  ,  in 

Deui/xfe   pCrferendj  afrlictione  ,  experimentum  ca- 

.""'",      pere.  Cum  enim  impii  ad  greois  multitu- 

dinem  fobolefcant ,  Iob.  u,  8,  n.  qui  hoc  a 

Deo  precibusnon  contendunt :  cx  piista- 

men  funt ,  qui  tametli  Deum  aflidue  vene- 

rentur ,  eumque  precibus  de  hac  re  appcl- 

lent;  firpe  tamcn  illud  argre,  ut  videtur,  aut 

non  omnino  exorant.  Quum  enim  Anna, 

ex  liberorum  orbitatc,  triftcm  &  durara  vi- 

tam  ageret ;  Peninah  procax  &  faftidiofa 

fcemina  ,  liberis  abundabat.  Quot  erant  in 

mundo  impiorum  conjugum  Parcs,  quibus 

liberi  ex  animi  fententia  &  voto  profemi- 

nabantur.cum  Abraham  fidchum  pater  pul- 

latus ,  &  anxius  ea  de  re  eflet  !  Quot  tem- 

pore  Ifaci ,  quot  fantfliflimi  hujus  Sacerdo- 

tis  tempore,  impii  Sacerdotes  fuerunt,  qui- 

_m      rr  bus  erat  copiofa  proles .'  Tanto  vero  fuit 

lete  eltm    hoc  gravius,  quo  lub  legc  ,  res  fubodioiior 

eflet ,  iine  liberis  efTe  ;  quod  fufpicionem 

etiam  injiceret  vita;  non  tam  probe  &  pie 

adta:;  quandoquidem  lcgis  obfervandx  ftu- 

dioiis  promiflum  erat ,  eos  intus ,  &  foras, 

cum  in  uxore  ,  tum  in  brutis  animahbus 

multiplicandos.  Ex  quo  illud  efficitur,  Dei 

cr»a  nos  charitaiem  non  efle  ex  rebus  ex- 

tcrnis  metiendaro,  neque  de  odio  aut  amo- 

re  Dei ,  ex  illis  ftatuendum  ;  cum  ne  fub  lc- 

ge  quidem  ipfa  ,  fub  qua  hujufmodi  proli- 

xius  in  pios  profundebantur ,  ifta  fempcr 

collata  iint. 

h*ct*men       Notandum  vero,  quod  Deushac  uxoris 

WfAtth*  fterilitatc  viam  libi  munivit ,  ad  divinius  &: 

hemficii lo.  prxftantius  bencficium  ,  in  iftos  conjuges 

ctfuie.       conferendum.  Iohannis  enim  Baptifbc  in 

cum  modum  nativitate,  magis  illos  apud 

omnem  pofteritatem  celebravit  ,  quam  ii 

decem  liberos  fufcepiflent.  vide  etiam  i  Sa- 

tnuel.  i,  8.  de  Anna.  Quod  idem  nobis  co- 

gitandum  eft ,  in  commodorum  noftrorum 

vel  averlione,veI  privatione.  Tametii  enim 

omnes  pii  fterilcs  &  liberis  orbi ,  fenectutc 

non  fcccuruicntur  ,  &  Iohaime  aliquo  vel 


tdiofi : 


S       t      I       C       A.  ii 

Samuelc  non  orncntur  ;  tamcn  certum  eft 
libcrorum  defidcrium  ,  aliqua  alia  non  mi- 
nus  expetibili  bencdictione  compcnfari. 

Poftquam  conjunctim  de  utroque  paren- 
te  loquutus  fuiflet ,  feorlim  de  utrilque  fcr- 
moncm  inftituit ;  &  primum  quidem  de  pa- 
trc  :  cujus  vifionem  narrat ; 

f^&fuaif      f  tcmpu? 
Inquacxponit^  \  locum 

^vifionem  ipfam. 

Quod  ad  tempm  attinct ,  dcdarat  fuiflc 
tum.cum  munus  Saccrdotale  obiret,&:  for- 
tc  illi  obvenifTet,  ut  fuffitum  faceret  coram 
Domino.  In  quo  notandumeft,  Deum  hac 
viiione,  quam  gratus  lit  illi  fuus  cultusta,n- 
quam  figiilo  oblignaire ;  idem  videmus  Da- 
nieli  cvenifTcjdum  Deum  oraret..D/j>z.sM5. 
&  idem  Comelio  Aiior.io,^.  Et  quanquam 
Deum  Icgitimc  colcntibus,  &  invocantibus 
non  fcmper  angelus  apparet  ;  tamcn  angc- 
lis  maxime  in  pubhco  coetu  circumliftun- 
tur  pii :  Idcoenim  Tabernaculiaulxa  Che- 
rubinis  mtus ,  &  foris  referta  erant ,  ut  m- 
telligeretur  Eccleiiam ,  Angelorum  legio- 
nibus,  in  publico  cultu,  ftipatam  efle  :  unde 
Apoftolus  i  Cor.  ii.io.  muliercs  hortatur, 
nc  in  Ecdefia  capite  aperto ,  &  fparfis  cri- 
nibusiint,  quod  angelos  confpeftores ,  &: 
quafi  corycxos  habent. 

Hinc  etiam  liquct  illius  promifll ,  apud 
Efaiam,  veritas ;  quodicitur ,  Deum  ,  duna 
adhuc  preccs  funduntur,  exauditurum. 

Locits  deinde  deiignatur ,  in  templo ,  & 
quidem  in  Tcmpli  mediana  parte,quam  po- 
puloingredi  non  licuit,  neque  Lcvitis ,  fed 
Saccrdotibus  duntaxat.  Quo  docemur  pu- 
blicas  adiones  non  efle  piivatis  in  ardibus 
adminiftrandas ,  fedin  publicis.  Quod  au- 
tem  Angelus  Domini  privatis  in  ardibus 
non  apparuit ,  fed  in  templo,  &:  quidem  fre- 
quenti  populi  concione,  id  eo  inftituit,  quia 
rem  peivulgari  &:  pafTim  difleminari ,  po- 
puli  falutis  mterfuit.  In  quo  illud  pcrfpici- 
tur,  quod  Prov.  8, 1,3,  &c.  dicitur,  Sapien- 
tiam  cditis  locis,  &:  hominibus  raaxime  fre- 
quentatis  vocem  fuam  ederc  ,  ut  aut  ea  im- 
buantur  ,  aut  non  imbuti  dtxmXiyrilsi  pcr- 
eant. 

Quod  autcm  dicit ,  coram  Domino  mi- 
nifteno  perfundum  efTe  ,  id  eximiamdo- 
ftrinam  continet.  Tametli  enim  Deusubi- 
que  iit ,  &:  piis  ubique  mifericorditer  &:  be- 
nigne  adlit :  tamen  in  coetu  piorum,  &  pu- 
blicis  conventibus  ,  fpccialis  quardam  prx- 
fentia  Dci  eft  ,  cujus  non  tamum  unpii  ex- 
B   2.  pertes 


r,f„  Z*. 
ch.irirt; 


Verf.  K. 

quMlio  M5 

Wmc  .An- 

gelifemfey 

fr*fentes 

tnfiorum 

anventu: 


ubi  iii.ifn- 


cur  intcm- 

flo* 


hinc  -ti.iii, 
feculiaris 
fr.efentia 
Dci  in  car- 
ih  fiomm. 


M 


II  H       A       R 

pcrtes  funt,  fed  ue  pii  quidcm  ipfi  tam  effu-  ■ 

fe  &  prolixe  aliorfumparticipes  fi.unt.Hinc 

eft,  quod  David,  Pfalm.  41, 1,  &c.  incredi- 

bili  ftudio  templum  accedendi  teneatur ,  ut 

illic  Dci  raciem  intueatur  ;  cum  tamen  non 

nefciret,  &  Deumubique  eile  ,  5c  ipli ,  ubi- 

cumque  effet,  cum  benigne  adfuiffe. 

Verfi  9.&        De  populo  veroin  atriis  precante  ,  cum 

i°-  Sacerdos  in  mediano  templo  fuffimentum 

Snfimmti  acceiK|eret ,  quod  narrat :  doccre  voluit, 

mjfj)"""  illa  Thuris  oblatione  &  incendio  ,  piorum 

preces  adumbrari  ;  ficut  diferte  notatur  , 

Pfalm.  141,  i-  &:  Apoc.  <;,  8.  &  piorum  pre- 

ces,  non,  nili  pcr  manum  Sacerdotis ,  Sc  in- 

tervencum  facrifixii ,  Deo  offerri.  Simul  li- 


quet,  quantopere  Deum  oble&et ,  &  quam  frntsfn- 
acceptum  ei  iit ,  cum  Deum  ,  ex  lege  ,  aut  ""»£>« 
precemur  aut  laudemus :  quod  enini  homi-  ""'!<*■ 
nibus  odoratiffimum  fuffimentum  ,   hoc 
lunt  Deo  preces  fuorum.,  unde  Cant.  4,  11. 
comparantur  Labia  Ecclefia:  cum  favo,  & 
Iingua  cjus  cum  lacte  &melle;  Scutpater 
fermone  liberorum,  tametfi  titubantium  & 
mullitantium,  deleclatur  :  non  quidem  per 
fe,fed  per  Chrifhim  ,  ut  cft  Apoc.  8, 3,  Qc. 
unde  etiam  Sacrificium   pro  peccato  pri- 
mum  maclatum  eft ,  priufquam  adfuffitum 
accederetur  ;  &  Sacerdos  ifte  Chriftum  ex- 
primebat,  cujus  unius  caufa  preces  acccpta: 
funt. 


L  v  c.  eap.  i.a  verf.11.  ad  iS. 

1 1  Vifus  autetn  esl  ei  Angelus  Domini,ftans  ad  dexteram  altarisfttffittts. 

12  Et  Zacbarias  eo  rifo  turbatus  esl,  &  timor  incidtt  in  ettm. 

13  Dixit  atttem  ei  Angclus ,  Netime  Zacb.tria.  Namexaitditaesl  dcprecatio 
tua :  ttxorqtte  tua  EliTabetbagignct  tibipltum,  &  vocabis  nomen  ejtts  lobannem. 

14  Et  is  erit  tibi  gattdio  &  exidtattoni ,  tutdtique  fttper  ejus  natiyitate  gatl- 
dcbunt. 

tf  Erit  cnim  magntts  in  conftccltt  Domini ,  &  vinttmfucramqiie  non  bibet :  & 
Spiritti  Sanclo  implcbitttr  etiam  a  vcntre  matrisftiA  : 

1 6  Multofque filtoritm  ifrael  convertet  ad  Dominum  Dettm  ipforum. 

17  Nam  tpfeprxcedet  in  conjpecrti  ejus,  cumftiriiit  &  virtute  EUa  ,  ut  conver- 
tat  cordapatrttm  in  flios ,  &  rebelles  ad  prttdentiam  juftorum :  ut  parct  Domino 
popidttm  inftrticinm. 


ANALTSIS. 

T}  Evelatio,  qux  fafta  eft  Z,uh.trix  ,  defcribitur  a 
■^■diftnbutione 

f  Vifionis. 
adjuncla  c 

V.  Loquutionis. 
Vbiprimmn  itibjectum  vilionisproponitut  An- 
gelus,  qui  1.  alubjecto  defctibimr,viz.  quod  An- 
gelus  Dominifuerit :  2.  abadjunttavifione,  quod 
apparuit  7,uh.  3 .  ab  ad juncta ftatione ;  quar  porto 
afubjecto  loci.dextraviz.  alraiisdefciibitui:quod 
altareluoadiunctoiuffiraenti,  ab  altero  quod  eft 
holocauftorum,  diftinguimr. 

Vtrf  12.  Hujus  appatitionis  adjuncrum  eft, 
quod  Xictiarias  Angelum  vidct ;  cujus  vUIonis  ef- 
feclus  duo  aflignantur  in  Tachana  ,  pertutbatio 
&metus;  qui  defcribiturabadjuncrairruptione 
&  invafione. 

ferf.13,  Alterapars  revelationis  eft  Angcli  lo- 
quutio. 

r  Dchortatio. 
Cujuspaitesfunt^ 

V.  Dchortationis  rationcs. 
Dehortatio  eft  ut  tiinorera  deponat;  qui  arguitut 
abadjunftopetitionis  fuj;  e>:auditi ;  cuius  effe- 
ctumaflignar,  qaoiE.-.-.-.Uth.iusoi  parietei  li- 


lium  :  cujusfilii  amplitudo  &  excellentia defcr j- 
bitur  ab  adjuncto  nomine  lo.mnii; 

Verf.\a,.  Item  exeffeftugau-    l   2-achxrix. 
dii&exulrationis;quiamplifi-  /    Vniverfo  po- 
catur  a  diltributionefabjecti         L.  pulo. 

ftrf.is-  Hujus  etiam  gaiadii  Sc  exultationis 
caufa  conftituitul  in  Uannis  uiajSiitudine  feupn- 
Itantia;  qua: arguitur  ab  adjunita  Deiexiftimatio- 
n^ ,  qui  neminem  mag:iu:n  cenfet  nili  qui  lingula- 
ri  quadam  ratione  magnus  eft.  Qui  etiam  magni- 
tudo  cVcpraliantiaarguitur.  1.  aE  adjuncta  dieta 
inulitata ,  quod  vinuin  non  fit  bibiturus ,  nedum 
merum  Sc  generofum.  2.  Alterum  argum.  prac- 
ftantixejusaberncientecaufa  :  quodSpiritu  San-. 
fto  repletus  lit :  quod  amplificatuc  ab  ad,uncto 
tempore,  ipfo  conceptu. 

1'erf.  16.  5.  Abeffe&u  conveilione  multorum 
ad  Deum. 

ftrC.i-;.  4.  Ab  aditiniftomuriere  <stsh'H-»ic 
anteambulonis;  quod  amplificatur  a  paiibus ,  £/i.« 
viz.vittutis  &  fpirirus.  $ .  Ab  eftcctu  cc"  vcitcndi  St 
colligendi  paicntujn  animos  ad  libeios,  &  libeto- 
rum  refraftariorum  animos  ad  parentes:qus  con- 
vctfio cautione  exponitur,  viz.  abadjuncta  pru- 
dentia;qui  ctiam  diltinguifur  a fncata  prudentia.a 
fubjcfto  juftoruin.  Poft  aliquotpartiummuneris 


II' 


13- 


14- 


'5- 


atsopeuiK.it   enumcrationem  totuin  concludit, 
quod  cft  f>rjtp/trare  W.fra  Dstnini. 

Summa  c!t,  rcvclatio  qu.i  fa3a  c(t  Zi(b.v>i.t,Sz- 
ccrdotali  officio  fungcnti : 

r  vifio. 
cujus  partes  luncc 

^.  AlldjtUS. 


METAPHRASIS 
X.\  r.  .1  dnm  Zacharias  munere  Sacerdotali 


tamen  pneri  major  celebrit as  f.t ,  habcatqite 
in  ipfa  vi.Hits  rationenott  cliquid ,  q:u  cuin 
tllum  ,  tum  al:os  dcfiventatc  cy  acnmonia 
innifieru  iUitu  r.dmor.et :  edi.o  ttb:  nt  amnetn 
illi  vini  itfitm  intcrdicas :  at  etttem  intclliga- 
tur  ncmcn  hoc  Ioannis  at.gitfium  cygratio- 
fum,  nonfrufira  aitt  per  Jpeciem  inditum  ejfe, 
t£  hanc  vtcitts  ir.ufittttamfeveritatem  ,  qita 
Xazanorum  profefftcnem  fe.nclijftmam  imi- 


Ltn  ftiffimer.to  faciendo  fungitttr  ,  tuife  vi-  j  ">tur ,  nor.  ,  tmperatam  ejfe  :   addo 

iendum  fifttt  fub  Jpecte  humana  Angelus  J">c,  qtud  mtc, ■  tutcs  natl.crum  rarum  &  >:- 
beatns.ry  Dei  viventis  rmniflerto  &  fervttio  filcnsest.eoqueipfo  nomints  &  vicitis  infilen- 
addiciies.  Htcfttbito  £>  injperato  adalterum  "'<*  appofitum ,  asm  non  tantum  ab  titero  m.-.- 
lat.is  conftfienspotitts  quam  coram  ,  Zacharix  '  >ris  Spiritu  SanSo  Uviter  tinclum  &  imbu- 
inftrmitatiprojpexit.  At  verofe  collocar.s  ad '  tumfore  (quod plerifque  elecits  infantibtu  ufu 


dextram  altam  ,  hac fiatione  fuam  ad  opitu-  j  venirefolet )  fc.i  Spiiif.it  Sancii  magna  men- 

rura  proluendum ,  Q>  quodammodo  complen- 
d:tm  ejfe.   Adulttts  vero  ey  conftanti  cctate, 


:::i- 1  •* 
landum  promtitttdmem  non  obfcure  indicabit .  \ft> 
&ttem  Zacharias  intnens  ,  partim  improvifa 

fitt  exhibittone  partim  Jplendore  ,  Angelisfua 
in  apparitione  confueto  ,  animo  tnrbattts  esi. 
Atqne  ti t  animo  perturbatis  ufii  venire  foUt, 
inde  mettts  fe>  trepidtttionis  caufam  accifie- 
bat.nndc  iilum  Utandifegetem  [ercipere  opor- 
tebat.  Awrcltis  antem  piorum  bnno  (prout  u- 

fitis  esi  )  deftinatus  ,  ilium  blande  &  benigne 
aiioqttitur,  ttt  cui  infolita fuaviftone  &  appa- 
rittone  terrorifuiffet.etimjucundo  &>famd:a- 
rifermone  recrearet.  Koli  (  inaiiit  )  timere 
Zacharia ,  qtiandoquidem  cum  quam  oiim  de 
prole  confequendapetitionem  apud  Deum  tn- 

fiitwfii,  tum  quam  in  pr/cfieniiarum  fiippltca- 
tionem  de  Mcfjii.  acceleratione  fecifii  Deut 
ex.iitdiciis ,  Htrmjque  poftulationts  tu&  ccnfe- 
qttutionem  ey  complema.  tum  pa  at  £5*  aggre- 
ditur.  Nam  ttxor  tua  Elizabetha  ,  utcanqtie 
naturafieriits  o  t-tate  ejfeta,tamcr,,  cttm  ad 

ftetum  utero  concipiendum ,  ium  etiam  par- 
tum  in  lucem  edcndum  vires  £?  robur  a  Deo 
accipiet.  &uo  autem  certimde  vcrttatepar- 
ttcs  e;us  conjiare  tjbi  pojfet,  prndico  teproy.tre 

palerao  nomenilii  tmpofittirum  ;  ut  autem  de 

prolts  eajattiri  pr&ftantia  liqneat  magis ,  ;.'- 
i:td  nofce  ,  ttbi  Lberum  nonjore  nomenpro  tuo 


\C. 


poftquam  divina  coelitus  vocatione  inftruBus 
fttcrtt ,  multos  exgentefua  ad  Dettm ,  id  esl, 
Chrifittm  Maria:  filiitm.ab  impietate  conver- 
fos  addncct .Spiritti  etenim  0>  virtute  non  dif-  jy. 
fimili  ,  ei  qtti  oltm  in  Elia  viguit ,  Chrifinm 
Dominum  prabit:  hinc patrum  in  crrore  xer- 
fanttum  animos  ad  hberos  recie  &  pie  fentien- 
tes  rctrahens ,  iftinc  inobfequentes  &  infipien- 
tes  liberos  ad  majorttmfttorum  prtidenttam 
dummodo  veram  (f;  infticatam  )  revocattts. 
Atqtte  ui  ii/io  verbo  omnia  complecJar  qtio- 
niam  iter  ad  fingtda  longttm  esi  )  Domino 
Chrifio  popitlum  pr&parabit ,  quemipfe  Chri- 
fittspietatc  ty  fcier.tiamulto  qttam  iUeprove- 
diorem  reddet. 

P  R  A  X  I  S. 

POft  ,  ad  vifwnzm  accedtt :  in  qua  confi-  ^S^"^*" 
,  —      .  J  chxrljc(,b~ 

derantur  qux  Zachana;  ,  .  „  c  ? 

i..:.i  ytjios 


obtige 
runr  ex 


J 


vifo 


"J  pertur- 
Lbatione 


metum. 


Vetf  i 


derantur  qux  Zacharix 

^   Angeli  ve- " 

L  ro  afpectus 

,"^      7~     fanimo 
An^elo   I  audito.  1         , . 

o        l^  J  muh.-ic— .., &jz 

Perturbatio  vero  eft  animi  facultatum  de  lijt  ~'m 

ftaru  deje&io :  cujus  unafpecies  eftmetus  ;  pr,,„,U- 

arbttratu  :Ui indere-,fed,qitod jam  tibiimpero,  qui  eft  impendentis  mali  expectatio.   Per-  timecm- 

Ioannis  clarijftmo  ey> gratiofijfimo nomine  tl-  j  turbationis  caufa  eft  peccatum  ,  quod  cir-  pmtl*>  ~s 

lum  appeUabts.   Ex  iiio  nato  gaudium  foli-  cumferimus,  cujus  confcientia  terremur,  H"xp*' 

dum,  atque  adeogefticnt  exfultatio,  ncnad  quotiesilluftrion,  &inui:tato  magisdivinx  '*"' 

tefolum ,  fed  ad  umverfum  Detpopulum  re-  prxfencix  fenfu  percellimur  :  nam ,  &;  ante 


dibtt :  er:t  emm,  velipfttts  Deijudicio  (yficn 
tentia,  magntts,  qiti  omnia  itt  funt  ftne  erroris 


peccaturr,  Adamus  Dei  colloquio  ,  &  prx- 
ientix  divinxfenfu,  confternatus  noneft, 


pcr:c:ilo  ifi.mat ;   ob  camq::c  ctmfim  nihtl  Ced  tantum  poft  lapfum  ;  Sc  exuti  peccato 


quod  ncn  revcraftt  magnum  tS  eximium  ccn- 
fet.  QjiaKrnam  vero  tit.i  vif*  conditio  (y  vi- 
citu  ratio,  pUntorcm  (j>  liberalem  n.agls  mcn 


cum  vitam  cum  morte  permutavenmu?, 
cum  Deo  &  faniftis  angelis  gnaviter,&  abf- 
que  ulla  inquietudine  confuefcemus.  Nec 


fam ej>,i:*;.i/r.\  a:ile apponat inJiruatqtie\qi'.o  i  Vero  hunc  timcrem  ,  aut  metum  ,  fiJ^'i de 

E   ;  Dci 


mttatn 
noftr*  nr* 
fumentS. 


!4  H     A     R     M 

Dci  erga  nos  voluntate  Ccrtitudo ,  penitus  I 

abarcet :  qux  cuffl  inchoata  lit  ,  5;  infideli- 

tati ,  aliqua  ex  parte  ,  admixta  .  &  confufa, 

turbationem  &  metum  hunc  demitigare 

certe  poterit ,  fed  foras  omnino  pellere  non 

inJiinfir-  potuit.  Notanda  cft  noftra  infirmitas  ,  cjui 

inde  argumentum  timoris  arripimus ,  unde 

materiara  gaudii  accipere  oportebat.  Quod 

fi  pii,  quorum  tefta  funt  peccata,  &  qui  ubi 

pcccatorum  ablutionis  probc  confcn  funt, 

Angeli  unius  vifum  tantopere  exhorrent ; 

quid  impiis ,  peccatis  fuis  univerlis  onuftis, 

&  fibide  reatu  coram  Deo  confciis ,  fiet; 

cum  Deum   ipfum  infinitx    majeftacis  & 

fplcndoris  incomparabiiis ,  omnium  fimul 

angelorum  fulgorem  infinite  &  intermina- 

te  fuperantem,    intuebuntur:    Quid,  in- 

quam  i  id  fcilicet  quod  Propheta  prxdicat, 

&  Chriftus  Servator ;  Dtcent  enim  monti- 

btn,  cadtte  fitper  nos.  Et  fi  angeli  mifericor- 

diterlegatitantumterroremincutiunt,quid 

facientadvindictam  mifix: Mtttth.i},, 4^,49. 

In  quobeneficium  minifterii  per  homi- 

ncs  delati  confpici  poteft :  vide  orationem 

Elihu  apud  Iobum  ,  &:  Iobi  de  ea  re  opi- 

nionem. 

Statio  Angeli  ad  latus  potius ,  quam  co- 

ram  &  ante  raciem  videtur  hoc  conlilio  fa 

c~ta,  ut  ejus  infirmitati  confuleretun  cui  fitu 

c*  5  T3i.uy.is ,  aliquantulum  occurfum ,  ma- 

gis  quam  II  directe  adverfus  illu  conftitiflet. 

tvrpetiut         Quodautcm  addextrampotius  quam  ad 

tditxtrii  finiftram  conftitit ,  dedarat  angelorum  ad 

noftri  defenfionem  commoditatem :    quia 

qui  nobis  ad  dexcram  adeft.ad  noftram  pro- 

pugnationem  expeditior  eft.undc  Deus  no- 

bis  ad  dextram  conliftere  in  Scripturis  de- 

fcribitur.  Pfal.  16,  8. 

Sequiturjam,  ut  quomodoerga  loquen- 

tem  angelum  affectus  fuerit  confuleremus: 

CAngeli  oratio 
inquoexpen-1       s 

dendavcniunt  J  _     .      .        r      r 

(JZachanx  relpomum. 

Angelioratio  eft  tota  confolatoria:  in 

Ve,J',n-     qua  fpeftantur  Propoficio,  &:  Probatio  pro- 

/"7«/>?"  pofitionis.  Propofitio  eft,non  effe  cimendum 

Zacharix :  In  quo  perfpici  poteft  ,  Angelos 

quandoquead  confolandos  afdiftos  adhibe- 

ri.    Idem  111  Paftoribus  cernitur  ,  Luc.  1,  9. 

&inServatore  Chrifto;  Luc.  11. 43-  Quod 

quidem  tum  fit,  cum  aliunde  confolatio  pe- 

ti  nequit ;  fcilicet ,  cum  ab  hominibus  vel 

deferimur  ,  velfummovemur  ;  certumque 

eft  Deum  nobis ,  potius  quam  afrticti  defti- 

tuexcmur ,  Angelos  fuos  fubmiflurum ,  C|ui 


Jijlitertt 
„4nge!uf 
eornrn  Z4 
chxii*\ 


O      S      I      A 

confolationum  munere  erga  noi  defun- 
gantur. 

Quod  fi  quis  illos  perbeatos  judicet ,  qui  -A»  »»/ 
confolationis  ab  Aneelis  fuppeditacx  com-  »«"'"•»- 
pocesfunc  £*"J| 

Rejpondeo  non  minus  beatos  efle ,  fi  rem  „,,„;£_, 
probe  expendunt,  quibus  confolatio  ab  ho-  yerbi  «*- 
minibus ,  ad  id  muneris  ordinatis ,  fuggeri-  filemni 
tur.  Nec  enim  minus  tirma  &  folida  eft  llla 
confolatio  ,  qux  a  Miniftris  ex  Dei  Verbo 
adhibetur,quam  qux  ab  ipfis  Angelis  affer- 
tur ;  eademque  debet  efle  utriufque  autori- 
tas,  cadem  fides.  Vnde  Apoft.  Gal  4,14. 
fe  a  Galatis,  ut  Angelum  Dei,  acceptum,  Sc 
auditum  efle  ,  atque  adeo ,  ut  iplum  Chri- 
ftum  Angelorum  prineipem  afFirmat.  Igi- 
tur,  modo  ea,  qua  decct ,  erga  Miniftchum 
Verbi  reverentia  imbuamur ,  non  minus  fi- 
dei  Miniftro  adhibebimus  ex  Verbo  Dei  di- 
centi  (Ne  time)  quam  fi  ab  Angelo  edita 
hxc  confolatio  eflet. 

Argumentum  vero  ,  quo  hxc  confolatio  zWujn* 
innititur ,  &  confidit ,  eft  ab  adjundla  peti-  fttitw  «• 
tionis  fux  exaudicione  ;  quxcujufmodi  fue-F™!*"' 
ric,  quxri  poteft:  mihi  vero  non  placet,  vel-^j""' 
Angelum  de  prole  Zacharix  nafcitura  eis 
verbis  refpondere ,  vel  Zachariam  ,  Altari 
tunc  temporisafllftentem,  Deum  proprple 
implorafle.   Nam  neque  ex  fide  illud  (niii 
extraordinario  fpiritu  ductus)petiiflet,cum 
uxor,  per  xtatem  parere  non  potuit,  &,  nc 
promifia  quidem  ab  Angelo  prole ,  fidem 
adjungerer.  Multum  porro  alicnum  erar, 
publicispro  Ecclefiaprecibus,  privarafua 
commoda  admifcere.  Quod  ergo  precibus 
cum  Ecclefia  contendebat ,  hoc  erat  fcili- 
cet ,  ut  Deus  Filii  fui  adventum  propcraret,  P™  f"> 

6  rebus  tam  confufis  modum ,  &  rationem    ""  D" 
poneret:quod  quidem  eo  fecit  confidentius, 

quod  ex  Daniele  tempus  adventare  confta- 
ret.  Sicut  igitur  Daniel,  exaftis  jam  lxx. 
captivitatisannis,  Deum  ardenter  de  pro- 
miflx  liberationis  prxftatione  interpellabat: 
fic  pii  fub  adventum  Chrifti.  Ex  quo  colli-  ';'"»/»•- 

gitur  quanto  dcliderio  pii  ardebant  ea  vi-  ',""   '^' 

7  ,.*     .,  ...        ,f      c    ■  derium: 
dcndi.quibus  nosuberalius  rriiirnur,  quam 

illi  animo  &  cogitatione  percipere  potue- 

runt .  Deinde  obfervandum  certicudinem 

rei  quam  petimus  accipiendx ,  non  impedi- 

re  fervorem  precandi ,  fed  potius  eum  cor- 

roborare.  Denique  doccmur  quoftudio  nos  t*lernk* 

duci  oporteret,  fecundiadventus  Chrifti ;  "J^r 

quandoquidem  eo  omnia  in  oidinem  co-  cm&. 

penda  funt,&  ad  plenum  perfechimque  Dei 

obfequium  revocanda,  quod  in  prioriad- 

ventu 


EvANCILlCA.  iy 

ventu  factum  non  eft :  nihil  tamen  impedit  |  diffundet.  Hoc  autcm  gaudium  non  aliun-  yaiium 
quo  minus  Angeli  verbade  Zacharix  peti-  Ideducitur  ,  quam  quodChnftumcmi  bus  fuperl^H' 
tioneexauditaadutramqucpetitionen]  tum   veluti  digito  indicaturus  cffet ,  eiquetcfti-  "*"•*»<»»- 


OltUt  U- 

u.vintr  dtll 

jlnreU 

frjtdici- 

tUTy 

iftue  prjt- 
ttr  nJtttrx 
Ctnfuetuat. 
ttem,  C" 


prolis ,  quamolim,  tum  adventus  Chrifti, 
quem  jam  tum  precibus  contcndebat,refcr- 
ri  poffint.Arguiturautcmadvcntus  Chrifti, 
mox  fubfequuturus,  ab  adjun&o  illius  antc- 
ambulone  Iohanne  Baptifta ; 

fortum, 
cujusprxdicit/      & 

^ortusadjunfla. 
Oriundusprxdicirur  ex  Zacharia&Eliza- 
betha  ad  liberos  proleminandum  ineptis,  & 
quidemduplici  veluti  peffulo  a  liberorum 
generationc  exdulis  ;  cum  quod  mater  fte- 
rilis  effct ,   tum  quod  utcrque  proceffiffet 


monium  laturus.  Quod  (i  tantumgaudium  '*"'* 
ex  Iohannis  minifteno  &  teftimonio  perci- 
pitur:  quantum  effe  decet  ex  Euangelico  tdnuu/M 
miniftcno  ,  in  quo  qui  minimuseft,  lohan-  '^ff'B' 
ni  Baptiftx  (quoad  muncris  amplitudinem,  t"tt"1"' 

-         f  ,.        .x*.     ,  .  ,   r  '     .'nn^elnmi- 

&  prxdicationis  lumenjpratfertur  ?  Quin  „,%,„,. 
etiam  fub  lege,  de  Chrifto  doftrina  erat  pus 
mcllis  favo  iiiavior :  unde  tota  fub  Chrifto 
dccVina  Euangelion  nuncupatur.  Quod  (i 
homines  tali  jam  gaudio  non  afficiuntur.vi- 
tium  non  in  doctnna  cft ;  fed  in  eorum  ani- 
mis,  qui  quodterrcftribus  gaudus  ad  fatu- 
ritatem  cxplentur,ad  Euangeludelicias  nau- 


xtate.   Qua  rationc  Dcus  Iohannem  nobi-  .fcant  :  iicut  enim  hi ,  quorum  palata  morbi 


Iitarc  voluit ,  &  ma»nam  in  hominum  ani- 
mis  expectationem  de  illo  excitarc ,  ut  hoc 
modo  cxpergefacli  animosadjiccrent,  ut 
quid  ilio  futurum  forct  intellieerent.  Le°i- 

1  o  o 

mus  Romanos  Imperatorcs  plerumquein 
natalitns ,  aliquid  vel  ab  aquilis  ,  vel  ab  an- 
guibus  ,  vcl  ab  Elcphantis  p.iflos  cffe ,  qui- 
bus  veluti  notis ,  &  fignis  dc  impcrio  orbis 
adipifcendo  fpem  arripuerunt  :  iic  etiam 
Deus  in  nativitate,  in  nomine ,  in  educatio- 
ne  quafdam  notas  extare  voluit,  quibus  tam 
celebrem  prxcurforis  vocationem  quam 
comrncndatiflimam  redderet. 


IoHAH- 
NEl     *tb 

jfngelo  it.1 

nuncuOA- 

tutl 


Adiun 
clx  or- 

tusfunt 


/"Nomen  lohmnit  llli  ab  ipfo  An- 
[  gelo  inditum, 


uemintt 

bu]U4  TA- 

tit  : 


i  ttte  quttVn 
ntmin*  in- 
ftntibut 
impcnedu! 

Vcrf.  i+. 
Utttimm 


/-populi, 
Gaudium^      & 

l^Zacharix  cu  primis. 

Nominis  etymo  notatur  isfuiffe,  quia 
Deo  gratiam  effet  confequutus.  Erat  enim 
eximia  Dci  in  illum  Iiberalitas  &  benigni- 
ras,Chriltianteambulonemdelignari.Tam- 
etfi  enim  omnes  Prophetx  Chriftum  prx- 
ceflcrunt;  tamen  hoc  ipfum,  proxime  Chri- 
ftum  prxccdcre,  iingulans  cujufdam  digni- 
tatis  fuit. 

Sicut  in  Regis  comitatu  fit,ut  multi  qui- 
dem  prxcedant ,  iicut  fubfequuntur  multi; 
fcd  qui  proximc  hoc  facit ,  cum  oportet  cx 
univerfa  aula  honoratiffimum  effe  ,  puta  , 
Cancellarium  ,  aut  Prxfeclum  prxtorio. 
Vndeetiam  hujufmodi  nomina  imponcnda 
funt.qux  infantes  poft,cum  pcr  xtatero  pof- 
fint,  alicujus  ofr.cii  &  virtutis  admoneant. 

Aliud  adjuncium  ,  eft  Gaudium  ex  illius 
nativitate ,  quod  in  uno  Zacharia  non  con- 
fiftet ;  fedhcius  fcaJuniverfain  Ecckfiam 


lntempenc  vuuntur  ,  fuaviffimos  &  falu- 
berrimos  cibos  non  dijudicant;  fic  &c. 

Gaudium  probat  ab  adjuncta  ejus  ampli-  Ver^  '>■ 
tudine  &  magnitudine ,  qux  ab  adjundo  *'-1S""»'»» 
Dei  de  ea  re  judicio  confirmatur:quod  enim  '  _  ,f'~. 
coram  Deo  magnum  cenlctur ,  id  revera 
magnumeft;  lic  urbs  Ninive  coram  Deo 
magna  appdlatur  :  homines  enim  obfcuri, 
&  tenues ,  &  imperiti  ,  res  fxpe  parvas& 
minutas,  magnopere  fufpiciunt  :  fed  qux 
regcs ,  &fapientes  rebus  fplendidis  affueti 
admirantur ,  ea  neceffe  eft  revera  effe  ma- 
gna,&c.  Quod  li  Iohannis  minifterium  ideo 
magni  exiftimandum  eft ,  quod  coram  Deo 
pretiofum  fit  ;  quanti  nobis  erit  xftiman- 
dum  Euangelium ,  cui  auguftius  tcftimo- 
nium  fcrt  Chriftus  Dei  Filius  ?  Mattb.  n, 
4,  5, 6,  &c.  magna  igitur  perverfitas  homi- 
num  qui  illud  parvi ,  vel  nihili  potius  xfti- 
mant ,  quod  coram  Deo  magnum  ccnfetur. 
Probat  autem  magnum  fore  ex  his,qux  ge- 
fta  funt. 

In  privata  vita ,  vino  &  ficera  interdice-  ,]ufdtm 
batur ,  quod  olim  fub  Lege  Nazarxis  facli-  etiucatio 
tatum  eft  :  non  equidcm  quod  ,  in  (c ,  tanti  mfiltta  Cr 
momenti  effct ,  a  vino  S;  ficera  abftinere  ;  ".J"";"» " 
fed  ut,  quemadmodum  ex  infolita  nativita- 
te  hominibus  innotuit,iic  ex  infueta^duca- 
tionc  notabilis  exifteret,  &;  mukorum  in  fe 
oculos  converteret,  ut  extraordinario  con- 
vidlu  extraordinariam  in  Ecclefiafunftio- 
nemindicaret ;  denique  ut  victus  feverita- 
te  &  aufteritate ,  melius  ad  pcenitentiarium 
Ecdefiaftem  forrmrctur  :   vide  hiftoriam 
Sampfonis,  W.15,  4,  7, 14-  Ex  quodifcen- 
dum  ,  cuique  eum  conviflum  eligendum 
effe,  qui  vocationi  ejus  aptiffimus  eft ,  &  ex 
ipfo  vel  conviftus  moderato  ufu ,  Deo  glo- 

uam, 


etoiuSp.S. 
cxtr.tsreti- 
ntria  illi 
jbiile.a 
taatria  c*l- 
Utt: 


hint  inf.vi- 

tei  Spir.S. 

porttcipes 

haptifint 

nenpri- 

V.i.irli, 


tfeSMi 
nifcerii  h- 

ll.VHIVy 


1«  H      A      R.      M 

jiam  ,  hominibus  aedificationem  edere  de- 
bere.  vide  i  Cor.io,  31,  }i.  quod  heluones 
Si  ebriofos  contingit. 

In  privata  porro  vita  illi  obtigit ,  ut  Spi- 
ritus  Sancti  donis  copiofe  perfunderetur  ; 
quod  de  extr.10rdin.1rns  donis,  non  de  dono 
regenerationis  intelligitur  :  nec  enim  in 
fcholis ,  ut  alii,  inftituendus  erat ,  adeo  ut  a 
Matris  utcrohocilli  obtigerit.  Piorumin- 
fantibus  hoc  non  obtingit ,  qui  tamen  dono 
regenerationis  donantur.  Curn  autem  ab 
infantia  tara  liberaliter  efFufus  iit ,  &  indies 
cumartate  creverit,  quin  eximius  Deifer- 
vus  evaferit,&  potens  virtute,  dubitari  cer- 
te  nonpotefhin  quovidemus  infantes  Spi- 
ritus  Sanfti  participes  efle  ,  eoque  fignum 
gratix  baptiimum  lllis  denegari  non  pdfle; 
neque  Chriftianos  fieri  baptifmo,ut  quidam 
f.ilfo  putant,  fed  tales  obiignari. 
Magnitudo  vero  qux  illi  fejfectis 
ex  minifterii  funilione^  oc 
accedit,  arguitur,  {fine. 

Effccfa  vero  Mini-  f  Deo  ^  recon- 

fteriierant.ut  pri-^       &  ^cilia 

mumhomines        ^  Hominibus 


I    Ull 

Vcili. 
%)  ret. 


Qupd  dicitur  eum  plurimos  ad  Deum 
ccnverfitrum :  eo  docet  averfos  gelTiiTe  in 
Deum  animos,  qui  tamen,  dum  Dei  noraine 
appellabantur ,  ejus  iigillis  circumciiionis 
Jc  iigno  Pafchatis  oblignati  funt ,  Dei  mi- 
nifterio  6:  verbopotiebantur  :  Quo  rcdar- 
guuntur  plerique  ,  qui  proram  &  puppim 
collocant  in  extema  hac  Dei  vocatione  ; 
tametii  vim  &:  virtutem  pietatis  penitus  aut 
ignorent ,  aut  etiam  ,  quod  pejus  eft,  abne- 
gent.  Deinde  oblervandum  ,  veram  apud 
Deumconveriionem,  cumhominibus  con- 
ciliationem  poftulare.  Ephef  z,  13, 14,  tfc. 
1  Ioh.  4, 1. 

Quod  autem  docet  ,  majorum  animos  a 
veritate  aberrantes ,  ad  liberos  &  juniores 
reftefentientesretrahendos  :  hominum  fu- 
perbiam  damnat  ,  quibus  confuetum  eftdi- 
cere,  fe  nolle  a  fuis  incunabulis  doceri;  cum 
Propheta  Amos  cap.  2.  ,  verf.  n.  inter  exi- 
mia  Dei  beneficia  numeret ,  quod  ex  iiliis 
eorum  Prophetas  daturus  efTet  :  Liberos 
etiam  inobfequentes  reduceret  ad  parentum 
obfequmm,  fed  ita,  ut  non  nili  inlicitis  iliis 
obediant. 


Verf.  iS. 
cMPerji$j. 


qu*  tnter» 
napneci* 

puefpe- 
Ltanda. 


Verfr7. 
lueixorHm 
ejut  xfi 
fefpicmtuL 


L  v  c.  cap.i.averf.\%.adz6. 

1 S  Tiinc  dixtt  Zacbarias  Angelo,  Quo  argumcnto  ijlttd  nofcam  ?  ego  enimfttm 
fenex  ,  &  ttxor  me.i  proretta  ett  cttate. 

1 9  Et  rejpotidens  Angelus  dixit  ei ,  Egofttm  G.ibriel  qtti  adfio  in  conjpettu  Dei : 
inijfitfqtie fian  ut  te  alloqtur,  &  \uc  tibi  Ixta  nttnciem. 

20  Etecce,fdebis  necloqttipoteris,  ad  eum  iifque  diem  qtto  hecc  f.tnt :  eo  qttod 
r.mcredidifltfermonibus  meis ,  qttt  implebuntttr  temporefuo. 

2 1  Er.it atttempopulus  expcttans  Zacbariam :  &  mir.ib.inmr  q:tod  is  tardaret 
in  templo. 

22  iWcreroegreJfusnonpoterat  eisloqm:  &  agnorerunt  eumyiftonem  fidijfe 
in  teinplo.   Nam  ipfe  innttebxt  eis :  permaufttque  muttts. 

23  Etf.ittum  esl,  ttt  implettfunt  dies  mimflerit  ipfuis,  abiit  domum  fitam. 

24-  Fosl illos atttem  dies  concepit  Eliz.xbetha  ttxor  ejus  :  &  occttltarnfe  menfes 
quinque,  dicens; 

25  Nempeitamthi  fecit  Domintts  dtcbits  qutbtts  me  intttittts  esl ,  atattferret 
probrnm  tllud  meum  inter  bomines. 


A  x  a  L  r  s  1  s. 

"~7  Achxr'ue  refponfum  ad  Angelum  eft  per  inter- 
rogationem ,  cujus  fenfus  eft  fe  non  credeie 
quod  de  piole  a  fe profeminanda pr.Tdixetat :  cu- 
jus  rationem  ailignat  ab  adjun&a  fua  capacitate 
quam  hir  nuncius  fjperavit ;  cjuam  rem  probat  ab 
adjufta  lua  feneftute,  &  uxoris  proveitiore state. 
,  ferf.ig.  In  Angeli  refponfo  primuin  Z.telurix 
infidelitas  convincitur,  1.  Afubjecro  quodciTet 


beatus  Angelus.qui  difcribimr  ab  adjun&o  nomi- 
ncGjbrielu.  2.  AbefFe&ucoram  Deo confilten- 
di ,  &  munere  AngJicofungendi.  3.  Ab  adjun- 
cra  ejus  legatione  &  miflione  a  Deo.  4.  A  6ne  le- 
gationis,  qui  erat  l.tta  &  grata  anuunciare. 

Perf.  zo.  5 .  Ab  adjunfta  pcena  ,  fcrmonis  & 
auditionis ceflatione ;  qua:  ampliticatui  ab  adjun- 
Aaparticula  ,  animadverfione  feu  admiiatione. 
Deindeafua  cauia  efliciente  arguitur,  quodi]  i 
facultas  audiendi  cV:  loqucndi  iili  adimuur ,  iV:  ad- 

[uncto 


IS. 


19- 


E     V     A     N     C 

junfto  ttpore  mitlgatur,  quoadcompletafint  qui 
ptxdicantur.  Hujus  autcm  pceni  ciufa  aflignatur 
illius  infidclitas ;  qui  etiam  illufttatur  at>  advcria 
Dei  fide  qua  promifliim  pnftabit ,  cujus  priftatio 
adjun&o  tcmpore  ci  rei  prxftandi  proprio  & 
commodo  dclinitur. 

Vtrf.  II.  Hic  rcvclatio  Z.tch.vix  faCta  modo, 
populo  etiam  innotefcit ,  Sc  apud  illum  quodam- 
modo  obfignatur,  i.  adjuntfa  Ecclefii  expefta- 
tioue,  2.  illius  admiratione,cuius  caufa  aifignatur, 
diururna  Zttch.trix  in  temploinfolitacommora- 
tio,  3.  ab  adjunfta  fermoius  Zttch.  privatione. 

Vtrf.zz.  4.  Abadjun&o  indicioquod  Zdch/t- 
ri.ti  mutus ,  fignis ,  nutibus ,  8c  corporis  gcftibus 
fecerat.  s .  Dcinde  docct  veritatem  Angelici  com- 
minationis^abadjundtacontinuationeosAaAia*. 

Verf.zj.  Denique  regreditur  Lucti  ad  often- 
dendum  juftitiam  Zaihnrut,  i.  ab  adjunftacon- 
ftanti  permaniionc  in  templo,  quoad  munus  plenc 
abfoIvuTct,  i.  deinde  ab  adjunfto  rcgreflu  &  re- 
ditu  ad  familiam,  munerc  defunfto. 

Vtrf.z^.  j.Con^reflu  cumuxorc;  cuiuserfe- 
ftus  erat ,  qiiod  E/iv»&f'/>.rprignans  cxritit ;  cujus 
adjunttumerat ,  qucdfeabdiditad  s.  menfes. 

Verf.  is .  Cujus  occultationis  finis  afiignari  vi- 
dctur,  ut  divinarum  laudum  pndicationi  penirus 
vacaret ;  quas  decantat  a  caufa ,  quod  hujus  bene- 
ficii  Dcusautorerar:  deinde  hujusoperisdivini 
aliam  fuperiorem  caufam  defignat,  Dci  bencplaci- 
tum.  Deniqueafinehoc  beneficium  amplificat, 
ut  fuum  fterilitatis  probrum  a  fe  depelleret. 

METAPHRASIS. 

ZAcharias  Angelodixit  ;fnntqtu  narrtts 
longe  gratifftma ,  fedfunt  ettam  omnem 
fidemfuperantia.  6jus.ro  enim  quidfit  quod  a 
quoquam  in  medium  afferri  potefi.quo  ut  hsc 
vera  ejfe  credam  in  ammum  inducam  meum. 
Repugnat  enim  primitm  meafenecius  :  atque 
ut  ipfe  state  vigerem  maxime ,  tamen  repit- 
gnat  uxoris  s.tas  proveciior ,  quam  utper  na- 
tttrs  legem  pofftt  concipere,nedum prolem  eni- 
ti  tf  in  lucem  edere.  Cui  Angelus  rejfondens 
dixit.  Ego  fum  Gabriel ,  quod  nomen  fi in- 
terpreterts  ,  idemfonat  ac  Deifortts  vir  vali- 
dt<s0<  robufius.qut  cum  Dei prspotentis  affi- 
dntts  minifierfim,  a  cujits  prsfentia  ne  latum 
ttnguem  difcedam  ,  in  me  ttno  tam  validp  tf 
vinbtts  infirucio  divins  potcntis  minifiro  ,  il- 
lius  virtutisfpecimen  intueri  licet ,  qua  nihil 
illi  difficiie  exifiu.  Deinde  cum  non  jis  nefcitts 
me  voluntarittm  non  tffe  ,  attt  qwcqitam  ex 
meofenfu ,  fed  Dei  mandatum  locutum  effe, 
hsc  injuria  in  me  non  hsret ,  fed  ad  Deum, 
quime  adtelegavit ,  affurgit.  Atqueutrei 
triftis  faluiluofis.  nuntius  extitiffem,  mihi  ta- 
men  a  Deo  legatione  fungenti  fides  habenda 
fuiffet.  Nttnc  veto  Uta  nuntiantifidem  dero- 
gari ,  ab  cfficio  nc  recedatu  longius.  Suamob- 
rem  ttt  potenttam  Dei  m.tlo  tito  experiaris, 


e     L 


c     A. 


*7 


qttam  in  ctUocando  in  te  beneficio  credere  re- 
cufaris ,  animum  adverte.  Nam  quandoqut- 
dem  fermone  &  attrtbits  ,  tibia  Dcoadejns 
gloriam  concefjis,  temere  abufuses  ,  utrtufquc 
ufit  adiUudufquetempttsprivaberis  ,  quo  hsc 
qtis.tibiprs.dixt  effcctum  &  complementum 
fortiantur.  Neque  enim  ttta  pcrfidia  perficies  , 
ut  Dei  fides  deprole  data  excidat ,  quo  minus 
jitfio  0-  prsflituto  temporcfiat. 

Dum  hsc  gcruntttrin  templo ,  popttlus  in  jj. 
Atno  fubfidens  Zachariam  Sacerdotem,  prt- 
ter  confitetitdincm  moram  ducentem.prsftola- 
tur,  ut  cjus  mimfierio  a  Deofoiennem  &  lege 
prsfcriptam  benediciionem  accipientes.alacrtus 
quifque  domum fitam  repcteret.  S\uum  vero  tti 
probe  nofcent  2.ichir'um,fedulum  jj>  experre- 
ciiim  Dei  Sacerdotem.nihd  per  fomnolentiam 
jj>  ofcitantiam  f.uere  foiitum  ,  ifiammoram 
&  cunclationem  admiratifunt.  Egreffum  ve- 
ro  templo  cum  intelligerent  fermone  Qpauri- 
bus  captum,  de  vtfione  illifada  omnino  conje- 
cluram  faciebant.  Sjua  de  re  Zacharias  nutu 
&  corports  gefiicttlatione  eum  certioremfecit. 
S)uanquam  vero  dttbio proculfit  Zachariam 
fits.  in  credendo  tarditatts  pcenttndme  duRum 
fnijfe,  tamen  congruenter  Angeli  dicio  mutus 
permanfit.  Neque  tamcn  hac  tam  trifiiQr 
gravi  Deiplagafe  a  minifterw  ftto  abfolutttm 
(£  levatum  extftimavit ,  fed  in  funitione  per- 
ftitit  quoad  quod  lege  tenebatur  penitus  ex- 
haufiffet.  Sacrts  vero pcracfis  domum  repetit,  23. 
0>  cum  uxore,  prout  confiitutum  esi  ,  cohabi- 
tans  ,  illa  ex  ejiM  conciibittt  concepit.  Eafe  ad  ^, 
^.m-enfes  undique  teciam  &  conclufam  tenet, 
qttoad  de  rei  certitttdine  condocefacta  aliit 
eam  annunciaret.  Re  vero  comperta  Deum 
in  hscfereverbaprsdtcat.  lioc  ego ,  inquit,  %j. 
beneficium  a  Deo  mtrifice  collatum  lilimodo 
mfoltdum  acceptum  fero,cujtts  non  aliam  cau- 
fam  vel  cogitando  invenire  queo,  quam  ipfiut 
liberrimam  voluntatem  ;  idque  hoc  inter  cs- 
tera)  confilio,  ut  mtum  exfterilitate  probrum 
depelleret. 

P  R  A  X  I  S. 

ZAcharias  quirit  unde  hocfuturum  co-  verf.  1*. 
gnofceret ;  cjuibus  verbis  fidei  defectum  Zachxrix 
prodit.  Sicut  ex  Angeli  verbis  mox  fubjc-  i»praftntt 
ftis  conftat  :  tametli  enim  verbaejufmodi  "Gff?.1*" 

r ,     1    n.-  crtditlit-tt: 

hnt,  qua;  non  tamin  hdedeibtutum,  quam 
qux  in  imbecillem  ritequadrent ;  cum  ta- 
men  eum  credidifle  Angelus  perneget.fidei, 
ex  hac  parte  ,  expertem  fuilfe  in  promptu 
eft.  Si  enim.ut  parens  in  Euangelio  credens, 
fublevarifideifux  infirmitatem  poftulalTet, 
C  aut 


binc  qus- 
motfo  fiifi 
At  dtjli- 
tuttnturl 


Cituf.t  tn- 
crtditlitit- 
tii  ijlitts, 


lS  H      A      *.      M 

aut  fi  credere  feprofeflus,  fignum  (ut  pleri- 
que)  petiiffet,quo  promilTum  adpleniorem 
fiduciamoblignaretur,  &  gravipeccato  ca- 
ruiffet ,  &  mitius  cum  illoaclumfuiflet. 

Quod  li  qumratnr  quomodo  pitis  fide  pe- 
nitus  deftitueretur,  cum  fidc  juftificetur  ? 

Rejpjndeo  ,  fide  particuhri  &  extraordi- 
naria  deftitui  poile  quandoque  pios,  fed  ge- 
nerali  &  piis  omnibus  communi ,  non  polTe. 
Credidit  enim  Zacharias ,  Deum  iibi  in 
Chrifto  propitium  ,  omnia  fua  peccata  fibi 
donaturum,  juftitia  Filii  fui  induturum,  &c. 
Sicut  contra  fit ,  ut  quis  particulari ,  &  ex- 
traordinaria  fide  miraculi  cdendi  imbui  pof- 
fit ;  tametii  veram  illam,  &  juftificantemfi- 
dem  non  habeat.  vide  Matth.  7,  n,  13. 
1  Cor.it,,  i. 

Vnde  vcro  hxc  infidelitasnata  fit  S:  pul- 
lularit  ,  iignificat ;  quod  uterque  conjunx 
xrate  proveftus  eflet :  in  quo  perfpicimus 
eum  ,  dum  fe  naturx  ,  &  rationis  humanx 
cancellis  circumfcribit ,    turpiter  lapfum. 

■    ..     Nihilenim  velle  deDeo,  Scdivims  credere, 
ouodratto-     .  ,  *-     .  ... 

nu  dnHtm  nlil  q^od  fub  humanx  lntelligentix  captum 
ftctumfu;  cadit,  indignum  planeeft.  Eftenimhumani 
ingenii  breviot  &  anguftior  menfura,quam 
ut  ad  divinorum  operum  menfurationcm 
adhiberi  debeat :  Sr  iniquum  eft  Deum  no- 
ftro  pede  metiri ,  potens  Dei  brachium  ad 
noftrarumvirium  normam  exigere,dcnique 
Creatorem  ex  creatura,  Dominum  ex  fervi 
impotentia  &  infirmitate  xftimari.  Ratio 
cnim  &  natura,  Dei  creaturx&fervi  funt. 
Abrahamus  nobis  Ionge  aliud  exemplum 
propofuit ,  cjiii  neque  fimm  corpus  emor. 
tuum,  neque  Sarx  emarcidum  uterum  con- 
fideravit ,  fed  adDei  potentiam  feipfum  re- 
tulit.  Rom.  4, 15. 

Neque  tamen  rationis  ufus  in  rebus  facris 
penitus  ejiciendus  eft,  cum  illa  nobis  .i  Djo 
ldco  in  primis  concefla  lit ,  ut  illius  admi- 
niculo,  verum  a  falfo  ,  fanftum  a  prophano 
melius  difcernamus :  maxime  in  h:s ,  qux 
ad  mandata  Dei  attinent,  potiflimum  in  fe- 
cunda  tabula. 

Sed  quoniam  fationi  humanx ,  ex  lapfu, 
magna  caligo  cffufa  eft  ,  &  doclrinaEuan 


qtuttcnus 
jit  licitum 

er.ti  duciit. 
jeijMi? 


O     N     I      A 

Si  enim  quod  Scriptura  docet ,  idem  ra- 
tio  ipfi  luadet,facilius  nobis  fucrit,  animum 
ad  illis  credendum  inducere.    Quod  fi  ratio 
aliud  diclet ,  quamquod  Verbo  confenta- 
neum  eft  ,  tum  ,  ficut  ad  rationts  imperiura 
cupidicatesiiicad  Verbidivinimagifterium 
ratio  rcvocanda  erit.   Quod  propterca  mo-  curquid.m 
neo  ,  quia  funt,  qui ,  Ut  fuis  portentis  fidem  f""fl'"'er 
concilient ,  rationem  &  fcnfus  nos  pouere   •"""''''• 
volunt  :    ficut   in   Tranfjubftanttatione  Si 
Conftbftantiaticne   vocifcrantur     homincs 
importuni :  diftifi  fuam  f;  caufam  apud  nos 
obtincrc  pofle,  nifi  prius  orbati  ratione  ob- 
brutefcamus. 

Notandum  porro  Zachariam,  unum  tan-  ^""m  <^>- 

tum  obftaculum  rn  uxore  fuaaiTigaare,  xti->      ''"" 
r>  •  o    •  • °     «      n       tn  uxote 

tem  proveitiorem  ;  quia  Spintus  Sancftus  curtmttm 

fterilitatem  prius  adjunxiffet.  Quo  doce-  afivgtea.it- 

mur  penes  Deum  efic  modo  ,  fcire  ,  vir  ne  cfaruui 

an  fojmina  fterilis  iit :  quod  noftram  per- 

verficacem  arguit ,  qui  rl  prolis  bcneficium 

non  confcquamur,  ilico  hoc  fceminxim- 

pingimus. 

In  Angeli  replicatione  duo  funt :  Prius,  Verf'9- 

quo  Zachariam  admifli  peccati  convincit:  f x.  9a~ 
V  ,*.    ...   ..  bnelis  m- 

alteriim  ,  quo  pcenamob  lnhdehtatem  prx-  Ml(— 

nuntiat.  Quod  verofe  Gabrielem  efle  con-  ptccatt  ti+ 

firmat  (cpodfortem prApotentii  Dei  iioniR-  vinrityln- 

cat)  docere  vult  Zachariam ,  illius  intuitu  &'ll"> 

moncridebuifTe,  ne  hocnegotium  exhu- 

,anx  infirmitatis  modulo  ponderaret.  Hic 
cnim  Angelus  (fi  cxceranon  effent)  docu- 
mento  efle  potuic,  Deum  incredibilis  &  in- 
finicx  pocentixeffe ,  ad  ea  ,  quxpromific 
prxftaudum:  neque  Deum  inrationis  feu 
naturx  cippos,  feu  carcerem  fuifle  compin- 
gendum.   Ex  quo  docemur  (Ingulare  (al- mJefitfei 
crum ,  &  fuftentaculum  fidei  effe  ,  (I  quis o-  fi"gpttt' 
pcia  Dei  probe  comperta  &  meditaca  ha-  i"!crum: 
beat,  fi  machinxfeufabricx  mundiattcntus 
contemplator  fit ;  unde  etiam  Spiritus  San- 
clus ,  quoties  rem  aliquam  fpecic  difficilem 
Eccleiix  prxnunriat ,  totius    mundi  tum 
creationem ,  tum  providentiam  nobis  ob 
oculos  proponit. 

Quod  vero  dicityS  coram  Deo  adffientem,  e'<"m  '* 


abeo  ad  hoc  prxnuntiandum  Iegatum  efle,  *?"  {"ll'' 

jrelica  profundior  S:  recondicior  eft ,  quam    neque  quidquam  ex  fuocerebro  comraen-^  "'"'"'"" 
°  1  -i  r?      ■  <  ■         ~      axrvutt, 

quo  auc  Iiominum  ,  auc  veroctiam  angelo-   tumelie,  meodocet,  quam  gravicer  Za- 

charias  pcccavit  ,  qui  Dei  legaco  ■  &  qui  le- 

gacionis  fux  indubicacas  notas,  tanquam 

Dei  mandata  &  diploma  circumferebat ,  fi- 

dem  abrogavit .    Si  enim  fponte  &  non 

niiffus  vcniiict,  curfidcm  illi  dcrogaret  ju- 

fta  caufa  fufFuiflet;fed  cum  intclligat  probc, 

illom 


rumratio  pcnetrarepotuit:  idcircoopcrx 
pretium  eft ,  ut  in  myfteriis  coeleftibus ,  ra- 
tioni  prxeat  Verbi  &  Spiritus  lumen  ;  qui- 
bus  illuminata  ratio  magnum  momentum 
ad  veri  difquifitionem ,  Sc  ad  fidej  certitudi- 
nem  affert. 


E    v    A     N    e 

illuramandatatantum  referre,  neq;  fanctos 

Angelos  unquam  ,  vellacum  vngueoi,    ab 

imperio  Sc  obfequio  Dei  rtcedere,  efFeftum 

cil ,  ut  etiam  non  tam  libi  quam  Deo  fidem 

e«m  Dii    detra&am  elTe  ,  intelligat.  Sic  qui  legitime 

legatitfiJf  vocatos  m  Ecclefia,&  in  Verbo  Dei  loquen- 

1" •*"*"  tes parvi  a:ftimant,  olim  expenentur,  quan- 

Tj?"   tum  falli  funt ,  qui  cum  hominibus  fe  rem 

iPJiaetra-  ._-  '  . 

hant.         habuille  exiftiraarunt  ,  cum  non  tam  honu- 

nes,  quam  Deum  fe  in  hominibus  rcpudiai- 

fc  fentient :  ut  olim  Ifrael  in  Mofe  ,  Aarone 

&  SamUele.    Vnde  ctiam  populus  peccata 

fubmifTiifime  deprecans  fatetur ,  inter  gra- 

viflima  lllorum  fcelera,  hoc  unum  e(Te,quod 

fervorum  Dei  fermonibus  aurem  non  prx- 

berent:  quodquamin  omnibus  gravc  iit, 

tum  in  his  multo  magis ,  qui  de  vocatione 

Miniftri  intus  conviclti ,  tamen  in  ejus  mo- 

nitis  non  acquiefcunt. 

Poft  fubjicit  peccati  pcenam ,   fermonis 

ufum  illi  ad  tempus  enpiendum  :  cuni  enim 

os  fuum  adverfus  Deum  aperuiflet ,  nec  fi- 

lentio  fidei  in  Verbo  Dei  acquieviflet  ,  ju- 

ftum  erat  ut  llli  os  obftruerctur,  &  cum  au- 

ribus  ad  audiendum  datis  non  eflet  ufus,  li- 

mul  etiam  auditu  privari  meruit.Cum  enim 

vox  Grica  mntum  ic  furdum  iignificet 


A. 


I5> 


<t*m. 


Zacharixi  videtur  effici  ex  verfu  6z.  illum  furdum 
mutmcr  quoque  factum  efle  :  non  enim  jllumallo- 
fadiufa-  quebantur,quod  feciflent  li  auditu  prxditus 
**"»  fuifler,  fed  innuebant,&:  iignis  rem  omnem 
hncfer-  tranfigebant.  Dilcamus  lgiturfermonis  be- 
vunit  be-  neficio,  rec?te,  &  ad  Dei  gloriam  uti,  ne  ejus 
ueficnre-  abufu  Deus  irritatus eum  nobis  adimat.  Ta- 
"""  metfivero  Deushoc  farpius  non  exequatur 
advcrfus  eos  judicium  ,  quilinguaad  Dei 
dedecus,  &  proximorum  pernitiemintem- 
peranter  abutuntur  :  tamen  non  proinde 
mitius  cum  illis  agetur  ,  fi  in  improbitate 
perftiterint.  Nam  fi  tam  eximio  fervofuo 
nonpepercit ,  nedum  lllis  ,  qui  cumillo,  ne 
minima  quidem  ex  parte  comparandi  funt, 
parcet :  fi  fuorum  infidelitati  non  parcit, 
nedum  impiorum  :  li  particularem  lapfum 
corripit,  mulco  magis  apoftafiam  s  fide. 
Quanquam  hoc  ipfum  ,  quod  lllis  lingua: 
ad  maledicentia:  ufuram  prorogat ,  gravius 
cft  ,  quam  fi  fulmine  divini  judiciipercuffi 
obmutefcerent  fimul  ,  &  obfurdefcerent. 
Quanquam  non  eft  prxtereundum  ,  hanc 
caftigationem  Zacharia:  notam  continere 
divinx  mifericordia:  ,  qux  caftigationibus 
admilcetur  ;  quandoquidem  illi  pro  teflera 
&  pignorc  fuit ,  fore  ,  ut  uxor  pareret  filium 
congrusnter  Angeli  nuntio. 


Atque  dummodo  oeulosapenamus ,  no- 
bis  etiam  ia  noftris  caftigationibus  non  ob- 
fcura  bonitatis  in  nos  diviusc  indicia  intueri 
licet. 

Quod  fi  qu&ratur  cur  lingur  ufura  Dcus  Cur  linf»* 
fuftulerit ,  cura  hoc  modo  non  tam  Zacha-  *fiu  Za- 
rias ,  quam  Ecclclia  Dei ,  qua;  ib  illo  infor-  '*«■'<  *d- 
OUflda  erat,  multara  fit.  ""?""  "d 

Refpandeo ,  Eccleiiam  fua  ingratitudine  jum  ^;". 
hoc  fuifle  commeritam.  Dcinde  quod  elin-yt>j 
guis  miraculo  faclus  eft  ,  ad  hominum  ani- 
mos  perfonandos  aptius  &  potentius  fuit, 
quam  li  decemlinguis  pnditus  fuiflet.  Hoc 
enim  miraculo  nuntius  ifte  celebratus  eft,  Sc 
Iohannis  oriundi  conccptus  nobilitatus. 

Quod  autem   dicit  tmplcndum  effe  fu»  , 

tempore.quod diltum  eSi,  co  docet  hominura 
perfidiam  Dei  fidem  irritam  nonfacere  :  vi- 
de  Rom.  3,5.  Quod  fi  rainime  crcdentibus 
promiffa  facit  Deus,quanto  raagis  promifla 
credentibus  fervabit. 

Quod  diutius  folito  in  templo  raoran-  Verf!  ir; 
tem  populus  admirabitur,  &:  tamen  exiturrj  ?'?"!' •» 
ejus  exfpectabat ,  ut  Sacetdotis  benediclio-  *."  ""!'•" 
nem  acciperet :  indicat  iingulare  ftudium  mw'a  St_ 
populi ,  &  religiofum  animum ,  qui  ex  hac  Cerd. 
mora  nullo  divini  cukus  faftidio  arripieba- 
tur  :  Id  quod  nos  pudefaciat ,  qui  fi  concio 
pauio  produiftior  fit,fta'tim  nos  ante  finitam 
concionem  ,  &  benedictionem  pronuntia- 
tam  proripimus :  cum  in  ludis  &.  tantis  con- 
viviis  tempus  fine    ulla   faticute    efHuit: 
quantum  etiam  tcmporis  in  Papatu  homi- 
nes  non  invite  collocabunt.   Hinc  etiamli- 
quet  tempus  quoddam  Liturgia:  perficien- 
dx  prxftitutum  effe  :  alioquin  non  tam  faci- 
IefuiiTet  diuturnioremfolitoin  munere  ob- 
eundo  moramei  adfcribere.  Quod  autem  d„  exrjm 
fontificii,**  hoc  diremptu  Sacerdotis  a  po-  cfiremft» 
pulo  ,  temporeliturgia:  ,  colligunt ,  facra fa:ra 
ignota  hngua  celebrari  pofle,  ineptum  eft  :  W,*b*- 
quandoquidem    Sacerdos  legalis  perfonam  $"*  J'f 
mediatoris  fuftinuit ,  qui  folus  apud  Patrem 
caufam  noftram  agit ,  quod  miniftris  ,  qui 
nunc  funt ,  nullo  modo  competit.  Eft  au- 
tem  eximius  locus  Ez.ecb.  46', 10.  ubi  prio- 
ceps  jubetur  cumpopulo  templumingredi, 
&  ibi  per  univerfam  liturgiam  commorans, 
cum  populo  exire  :  quo  accedit ,  quod  ftu- 
diofi  fapientia:  ejus  portas  obfervare  dicun-    § 
tur.  Quod  fi  Iudxorum  cum  noftro  cultu 
contulerimu5,  quam  cft  nofter  eorum  litur- 
gix  praferendus. 

Quod  vero  excedens  e  temploebnguis  verr  zi. 
failus  iit,  ck  mutus  &:  furdus  ,   &  quod  fic  Zach.nm 
C  1  perman- 


gtl    fiUXil- 

lum  ttmpo- 
ris  mmfit 
mutui, 


tsut  tamcn 
munui  Sa- 
certt,  obl- 
fit. 


10  H*    A      R      M 

permaniiffe  dicitur  ,  ne  exiftimctur  attoni- 
tum  &  perculfum  ,  fermonis  ufuram  ad  ali- 
quot  horas  aut  dies  perdidille ,  docctur 
Deum  non  minus  in  judiciis  ,  quam  in  pro- 
miffis  tidelem  elle  &  verum.  Simul  etum 
notandum,  caftigationem  manere  ,  quan- 
tumvis  dubium  non  iit ,  quin  ille  reiipuent ; 
non  quod  hoc  modo  peccatum  expiandum 
crat ,  ut  Vontficii  garriunt ;  fcd  &.C.  Vide 
z  Sam.  ii,  10, 14. 

Deus  vero  hanc  moram  Ecdefia:  &  diu- 
turnam  Sacerdotis  expeftationem  ,  divino 
beneficio  compenfabat :  quod  certe  erga 
nos  (  tamctli  alio  modo  )  faceret ,  ii  cultus 
fm  ftudio&  deledtatione  tenereniur. 

Sacerdos  tametli  mutus  &  furdus  fadtus, 
tamen  cum  facrificia  offerrepotuent  a  tem- 
plo  antc  abfolutam  feptimanam  non  recef- 
fit:  ex  quo  colligitur,  quo  loco  ordo  Eccle- 
ila:  nobis  effe  debet  ;  tametii  enim  nuntius 
ille  tanti  momenti  erat ,  ut  quam  expeditif- 
iimeimpleri  operxpretiumruerit ;  tametd 
etiam  furdus  &mutus  faftus,  videbitur  jure 
ad  domum  redire  potuiile ,  ut  fe  adverfus 


O     N     I      A 

tantam  calamitatem  confolationc  muniret; 
tamenordincm  a  Deo  politum  violarinon 
deberereclefeniit. 

Quod  vero  Elizabctha  feipfam  pcr  quin-  Verf  14, 
que  menfes occultavit.meo  judicio,  ut  alias  &  2S; 
mterpretationes  pra:termittam,  ideofiebat,     '\  el  * 
quodderefubdubitans.noluit  remevulgari,  mmf,st>c. 
pnufquam  eam  ex  vitali  infantis  in  utero  cultareritl 
motu  ,  compcrtam  haberet :  nam  circiter 
quinque  menfes  infans  fe  ad  matris  fcnfum 
movere  folet.  Nec  vero  mirum  eft,  fi  Ehza- 
betha  fide  infirma,  cum  maritus  &  mutus,& 
furdus  ,  ad  illamdocendam  inidoneus  effet. 
Quod  enim  prxftare  potuit,  nihil  aliud  fuit, 
quam  utin  pugillaribus  viiionem  uxori  de- 
fciiberet.  Sed  cum  furdus  effet  uxori  ali- 
quid  excipienti  difficukatis  diffolvere  ue- 
quibat.   Officium  gratitudinis  quantumvis 
fera:  exemplo  Elifabetha:  notatur.   Qucd 
autcm  frobrum  fuum  ,potiusquam  manti ,  curprobri 
depulfum  cffe  dicit:   eo  docetur,  utrum-  fumdt- 
quc  conjugemllbi  potius  ftenlitatis  vitium  P"lff*  "'' 
tribuereoportere  ,  quaminakcrum  trauf- 
mitterc. 


L  v  c.  cap.l.averf.i.6.  ad  19. 

2  6  Menfe  autemfexto,  miffus  esl  Augelus  Gabrtel  a  Deo  i»  urbem  Gaitls.it,  cui 
tiomen  Naz.arctba. 

27  Ad  virginem  defponfim  viro,  cui  nomen  erat  lofephus,cx  domo  Davidis :  no~ 
tnen  autem  virgtnis  erat  Maria. 

2 8  lngrejfus  igitur  Angelus  ad  eam ,  dixit ,  Avegratis  diletta  :  Dominus  tecum 
cft :  benediila  tu  intermulieres. 

2  g  llla  vero  quum  eum  vidijfet,  perturbata  esl  fuper  ejusfermone:  &  cogitabat 
qu  alis  effetfalutatio  ifla. 

30  Tmcdixitei  Angeltts,  Ne  time Maria  : esenim  in  gratia apudDettm. 

31  Et  ecce ,  concipies  in  utero ,  & parics  filium  :  &  vocabis  nomen  ej us  Jefum. 

32  Hiceritmagnus,  &  Filius  Altiftwi  vocabitur,  dabitque  ci  Dotninus  Detts 
fedem  Davidis  patris  ipftus: 

33  Regnabitque in  domo  Iacobi  in  ttterttum,  &  regni  ejus  non  eritftnis. 

34-  Dtxtt autem  Maria  ad  Angelum,  Quomodo  erit  iflud,  quandoquidem  virum 
nonnovi? 

■3S  Er  refpondens  Angelus  dixit ei ,  Spiritus  Sanclttsftiperveniet  inte  ,&  virttts 
Altiflimi  inumbrabit  te  :propterea  id  etiam  quod  nafcetur  ex  tefmclum,  vocabitur 
Itltus  Dei. 

36  Et  ecce,  Elt7.abetba  cognata  tua ,  &  ipfa  concepit flittm  infeneclutefua :  & 
bic  menfts  eslfextus  ipfi  qu<z  vocabatur  flerilis. 

3  7  Quia  apttd  Deum  non  erit  ullttm  verbum  quodfcri  non  poflit. 

3 $  Dtxit  autem  Maria,  Ecce  AtKtUa  Domini,fat  mibi feamdum  vcrbum  tuum. 
EtabtitabeaAngelus. 


ASA- 


E      V      A      N      G 

ANAL  TSIS. 

A  Ltera  vifio,  quaidefcribitur  primumabadjun- 
■**fto  tempore  fexto  menfc  a  conccptu  loMrm 
B.iptijl.c.  2.  a  Deo  ,  caufa  cfficicntc  pnncipali.  3. 
infttumcntali  CMiele  *4/igtlo.  4.  a  fubjeclo  lOci 
genetali  CM1U.1.  5 .  proptio  b[.t\.utih. 

Vtrf.  27.  1.  Defcribitur  a  fubjeito,cui  vifio  fa- 
ftaeft;  qrtod  atguitur  1.  abad|unctavirginitatc,:. 
a  rclationc  fponfa: ;  cujus  fponfus  dcfcnbitur  ab 
adjuncto  nomine  lcftph,  Jc  cfficiente  familia  D.i- 
vidis  undc  cftoriundus.  3.  ab  adjun&o  nomine 

Vtrf.xi.  Angeli  obfcquium  &  legationisfun- 
fiio  defcribitur  ab  effectis,  1.  ingreilu  in  domum 
ubi  I4w*  agebat,  2.  fermone  ad  illam  dirccto,ubi 
falutatio  arguitur  ab  cffectu  Ixtitia-j  cujus  trcs 
caufi afiignaniur ,  i.Sc  eapricipua  eft  ,  quodgra- 
tisdileftafit ,  2.  qui  cx  priore  provenit,  quod 
Deus  illi  adlit.  3.  ex  duabus  illis  nata,  quod  fit  be- 
ncdicta  inter  mulicres. 

Verf.  zg.  Hujus  falutationis  effeftus  in  \U1i.1, 
1.  eft  perrutbatio,  2.  commentatio  cc  cum  animo 
fuodifcurfatio,  quid  fibi  vellet  hxcfalutatio. 

Verfi.  30.  Angelus  M.tri.tm  meiu  percuifam  ju- 
bet  metum  deponetc ;  quod  arguitur  ab  efficiente 
caufa,  quoniam  gratisa  Dcodilecralir. 

Verf  51.  Cujusgratuitidilectioniscffc&usde- 
fciibitur,  1 .  quod  concipiet,2.quod  patict  tilium, 
3-quodnomen  IESVS  illiindet;quiomniaad- 
junfta  nota  admitationis  amplificat,  ut  majus 
quidconcipiatanimo,  quam  quo  ratio  humana 
pcrtingat. 

Verf.  31.  Hunc  filium  nomini  fuo  Sc  conceptui 
inirifico  ,  rc-,  Jc  veritateanalogicetcfponfurum 
docet,  piiinumab  adjunfta  ejus  magnitudine; 
quodpartium  enumerationeprobatut ,  i.arela- 
tione,  quodfilius  Altiflimilit :  quodarguiturab 
adjuncta  celebritate  ,  qua  cx  pndaris  rebus  geftis 
taliseflc  agnofcctut,  2.ab  adjunftadonationeDei 
Patris,  qui  tribuet  ci  folium  Daru.its;  quod  argui- 
tur  a  relatis ,  quod  D.rruiu  fit  filius. 

Vevf.it.  3.  Ab  effefto  adminiftrarionis  illius 
regni ,  quod  illi  a  Patre  darum  eft ,  4.  a  fubjefto 
populo  cui  iinperabit,  lfr.ieli,  s.  ab  adjuncto  tem- 
poteiternitatis;  quodctiam  negationeprivatio- 
nisconfirmatur ,  nullum  illius  regni  fore  finem. 

Verf.  34.  M.ui.i  fidem  legationi  adjungens ,  de 
latione  &  modo  hoc  myfterium  implendiper- 
cunctarur  :  cujusrationemaffert,  caufiquicon- 
fueta  eft  in  generatione remotionem ,  quod  virum 
non  fit  cognuura. 

Verf.  3s.  Angelus  huncnodum  diflolvir ,  info- 
litamcaufamindicans:  Spiritum  San&um  inge- 
nere,  deinde  fpecialemejus  proprietatem  ,  viz. 
potentiam  admirabilem ,  cujus  operatio  duabus 
metaphoiis  fuperveniendi  &  obumbrandi  con- 
grefliim  vitilem  aliquo  ulque  repnfenrantibus 
adumbratur;  cujus  admirabilis  conceptus  caufa 
indicarur,  quod  qui  fic  concipiendus  fit,  Dei  filius 
cft  Sc  effe  agnofcetur. 

Vtrfiib.  Hocprobat  argumento  patis ,  quod 
f.li^/tuetha  itate  proveftiore  &  fterilis  concepif- 
ict ,  &  uterum  rnenfescircitet  fcxgeftaffet. 

Verfi  37.  2.  A  genere,  quod  nihil  Deo  fit  «Jti- 
yalsr,  8c  ob  eam  cauTam  ,  nequc  hoc  qtiod  M*r ix 
piorruflurn  Ut. 


il 


Verfi.a.  Mtria  pleniore  fidenuncium  ample- 
cjeos  lc  toiam  Deo  pcrmirtit ,  cujus  argumentum 
ducit  a  rclatis,  quod  lit  Dei  famula ;  quam  fidcm 
porro  adjuncta  petitione  feu  poftulationc  tcfta- 
tur,  ut  fiat  quod  diclum  eft. 

f- 


METAPHR.ASIS. 

jDem  Angeltts  Gabricl  fiio  nomine  incrcdh- 
I  bdem  divm&potentiit  efficaciam  exprimens, 
non  immerito  denuo  a,  Deo  legatur ,  ut  qui 
nuncium  hum.xrittivs  magis  ,  qitam  prior ,  irt- 
credtbdcm  perfcrret.  De   cujus  rei  veritate 
itt  conftet  magis  (qitod  fabuloft fcriptorcs  ftu- 
diofe  declinant)  circttmftantias  appotio.  Pri- 
mum  temports  ;  fere  eteriun  fcmeftri  posi  Ba- 
ptiflam  utcro  matris  fus.  conceptum  legatio- 
>.em  hanc  obitt:  deinde  loci gcncralis,  Provin- 
cia:  Gzklxx,  jpecialts ,  urbis  Nazarcth.  De- 
n;que  ferfont  apud  qttam  legatione  funcius 
esi  ,  virgmis  fcilicet  qus.  nunqitam  viri  con- 
greffum  cxierta  crat.  ®u&  tamcn  viro  Iofe- 
plio,  exfamilia  Davidis  ortundo  ,  dejponfata 
erat;  cui  virgirit  nomen  Muria  erat.  Angeliu 
vero  domtim  ttbi  erat  fubingrcffm  illam  h'u 
verbis  ajfatur :  Utare  &  gaudto  e.xulta,  Deo 
enim  chara  fe  gratts  dileiia  es ;  ex  quo  fonte 
divind  in  te  bentgnitatis  h.c  incomparabile 
benefictum  exiftit,   Deum  tecum  effe  ,  tf  a. 
partibus  tuis  ftare :  ex  quibns  utrifque  hoc 
porro  beneficium  manabit ,  ut  fis  inter  alia4 
faeminas  infigniter  benedicia.  Maria  ptirtim 
intuitu  Angelt,  partim  iUius  fermone  percul- 
fa  ,  aritmo  perturbato  fecum  ipfa  dfceptabat 
tj-  commentabatur ,  qiitd  h&cfibi  vellet  An- 
geli  falutatio  ,  &f  quorfttm  fpectaret :  Tum 
Angelus ,  non  efl  quod  tibi  metuas  Maria  ab 
ullo  malo ,  cum  te  nihil  qttod  ad  acctpiendum 
nuncium  impedimento  effe  poffit  cogitantcm, 
Deus  fingulari  modo  gratam  &  acceptam 
habeat ,  eoque  fubduHa  cogitatione  tua  a  ra- 
tionis  tu£  anguftts  finibus  animum  attolle  ad 
ea,  qusfenfum  Qp>  rationem  longe  fuperant ; 
concipies  eriim  utero  filium ,  quem  confuetos 
menfes  geftabis ,  quoad  jufto  tempore  exatio 
partum  enitaris ;  cui  nomen  tu  qttidem  indes, 
fed  ex  me  tamenprttfcriptum  &pr£Jiitutum, 
nempe  I  E  s  v  m  .  Nec  vero  ( ut  inter  homi- 
nes fieri flolet)  gloriofum  nomen  naclus ,  rebut 
geftis  iUe  infertor  erit.  Eht  enim  magnus  ad 
eum  modum,  utficut  Altiffimi  Tilius  re  vera- 
esi,  ftc  rerum  geftarum  magnitudine  talis  efft 
agnefcetnr.  Httnc  Deus  Fater  in  folto  Dari- 
C  3  dis, 


zC. 


iS. 


zp. 


30. 


3i. 


31. 


53 


M 


J5 


-j,  H      A      fc     M 

dis.M  cttjusftirpeprognatus  esi,  coUocabit.tf  \ 
omnibtii  regU  majeftatis  inftgnibtis  &  infulis 
ornabtt.  In  folio  vero  conftitutus ,  regaleim- 
perium  exercebit ,  &  fttis  veluti  httmeris  folus 
regni  totius  molem  fuftintbit.  Tanquam  ve- 
ro  Vatruvicemgerens,  in  tmiverfum  Dei po- 
pulum  ,  ut  olim  David  ante  defcBum  regni , 
pnnctpatum  tenebit;plurimum  vero  inter  ejus 
regnttm  &  Davidis  ,ficut  ©"  aliorum  Monar- 
charnm ,  intererit ;  ut  qui  in  or/iniafecula  re- 
gnum  futtm  prolaturus  (£  propagaturus  fit, 
Mpote  cujiis  regnum  nuUis  nec  temporis  ,  nec 
locoritm  fpatiss  concluftm  tenetur,  quin  ad  il- 
lud  omnes  filii  Abraha: ,  id  esi ,  omnesfideles, 
etiam  carne  prs.putiati,  aggregati  erttnt.  Ad 
h&c  Maria  :  cquidem  de  hujus  diBi  veritate 
non  dubito;  illitd  modo  qmro.qitam  viam  ini- 
bit  Dcus  ,  ut  quod  -jerbo  hquutus  fit ,  opere 
perficiat.  Video  enim penitus  ejttsgenerispro- 
lem  edendam  effe  ,  qus.  mihi  omnem  cum  viro 
congrejjum  confuetudmem  inhibet.  Angelus 
pro  refponfo  inquit :  Spiritus  SanHi  hoc  opus 
univerfum  esi  ,  non  mortalis  cujttfpiam  ,  (2 
Altijftmi  potentia  interminata ,  non  naturs 
contraB&vires ,  hoc  perfecium  dabit :  Sicu. 
enim  gaUina  fuos  pnUos  undiqite  tctlos  ha- 
bens  ,  lUosputamine  dcmum  excludit ;  ftc  ar- 
cana  quadam  ratione  &  incomprehenfibili 
Spirittts  SancTtts  hoc  in  te  ejficiet,q:todgaUina 
naturs.  inftinciufacir.  Atque  hanc  rationem 
hoc  q:iod  prsdixi  efftciendi  non  aliam  effe , 
quam  qttod  Deus  moUi  brachio  efficiat ,  pono 
tibi  ante  oculos  Elizabetham ,  ut  natura ,  fic 
beneficii  nonnttUa  fimilitudme  cognatam;  qtts. 
tametftper  Atatem  ItmtdQ '  tnfoecttnditatem, 
adprolem  edendum  ineptafit ,  tamen  divina 
virtutc  femen  concipiens  totosferefex  menfes 

,  _  uterum  geftat :  Neque  vero  ditbitandum  tibi 
esi,  qninDeits,  cu:  nihilimpofftbile,  hocfacile 

.  <;  effefftirusfit.  Tum  Matia:  Ecce  me  ad  omnia, 
qUA  Deits  in  me  &  per  me  fieri  vult,  para- 
tam ;  ttt  qtu  ejus  famulafum :  nec paratam 
tantum,  fed promptam  etiamiS '  alacrem.un- 
de  profiteor  me,  ut  quod  dixifti.fiat  oppido  ex- 
petere.  Angelus  vero  ,  abfoluta  legatione  fe 
fubducens,  abiit. 

P  R  A  X  I  S. 
Doumcit     A    veruii6'-  adjs.alia  vilio  de  admira- 
^imelica     ■**-bili  Chrifti  conceptu  narratur  : 
ailM.vittm  /'primum  f  temporis  ^)  propriis 

^rjiwm.-j  jcircum-^       Sc  ^vcrbis 

Euanoe-J  ft-lllt'-ls    ^perfonaruj  explicat. 

ijfi  s  *|  Deinde  vilioncm  ipfam  prout 
I  ge(laeft,narrat,  non  fuis,fedeo- 
vrum  vcrbis  quibus  yifio  confht. 


•6 


O      N      I      A 

Circumftantias  autem  narrat  ad  majo-  Verf  16. 
rem  certitudinem :  nam  qui  figmenta  com-  em  >Ui  ad- 
minifcuntur ,  hiinvitifliraeadcitcumftan-  *'"""-. 
tiarum  indicium  faciendum   adducuntur.  c"mJ  ""  ' 
Tempus  autem  fubindicat ,  ut  intelligatur 
lohannes  Chrifti  pncurfor  efTe  ,  &  lllum 
non  diu  pra:ceflifle  ,  ficut  per  Prophetam 
Malachiam  prardidum  eft. 

Quod  ad  perfonas  attinet ,  primum  deda-  ^.„ijj 
rat  conceptus  Chrifti  Legatum  eundem  nnrumi 
fuifTe ,  qui  fuit  Iohannis :  quod  ut  Iohanni 
honori  fuit  ,  eundem  conceptus  fui  habere 
pramuntium,  quem  Chnftus  ipfe  habuit;  fic 
virgini  Maria;  res  fuit  ad  ctedendi  facilita- 
tem  opportuna ,  cuxn  fecum  prioris  nuntii 
comprobatam  eventu  veritatem  reputans, 
de  confimili  ad  eam  prxdidioais  exitu  fpem 
conciperet.  Cum  enim  Lucas  eundem  fuif- 
fe  Angelum  confirmet ,  illud  Ecdefix  ,  ne- 
dum  virgini  innotuifle  verifimile  eft  :  la 
Angelo  vero  exa:quatur  Iohannes  ;  in  alirs 
circumftantiis  videtur  Chnfti  nativitas  Io- 
hannis  nativitate  obfcurior;  quodde  Iohaa- 
ne  nuncius  in  Templo,  ut  in  frequenti  con- 
cione:Chrifti  vero  nativitas  prxdiAa  in  ob- 
fcuro  oppiduio,  Sc  in  privatis  asdibus. 

Deinde  accedit  ad  defcriptionem  matris  Vetr.27. 
Chrifti.  Vbi  prius  notat  locum  habitatio-  Curexw- 
nis  ipfius ,  poft,  conditionem  ejusindicat ;  &""«<<'"<- 
Virginem  fcilicet  fiiifle  ,  fed  viro  defponfa-  ,  "  ' 
tam.  Quod  autem  ex  virgine  oriundus  eft, 
eo  dedaratur ,  verum  illum  fuifle  Fatribus 
promiflum  Mefliam :  nam  Efaias  cj,  r.14. 
itafore  prxdixit  :  Cujus  quidem  ratio  eft, 
quod  li  ex  confuetudiue  virinatus  fuiffet, 
peccati  labe  &:  contagio  contaminatus ,  a.l 
nos  fervandum  iaeptus  &  imdoneus  fuifTet. 
Nam  immundum  non  efTe,qui  ex  immundo 
femine  conceptus  eft  ,  fieri  omnino  nequit, 
Iob.  14,4.  §}uod  ex  carnenatttmesl,  caro  esl: 
unde  Genef.j,).  dicitur  Adamum  peccato 
jam  vitiatum ,  liberos  ad  fuam  non  (ut  alias 
feciflet)  ad  Deiimaginem  genuifTe.  Atquc 
ut  ex  ferpentibus  non  nili  ferpentes  ,  &ex 
leprofo  parente  non  nififiberi  leprainfe&i 
procreantur :  iic  ab  hominibus  peccatori- 
bus  non  nifi  pcccatorcs  gignuntur.  Deindc 
Chriftus  duos  patrcs  habuiffet,  quod  eft  ab- 
furdum. 

Qupd  autem  Deus  voluit  filium  fuum  na-  &•  m  ?«<- 
fci  cx  virgine  viro  jam  defponfata,  hoc  dua-  ^'m  vnr' 
bus  de  cauiis  fecit:  cum  ut  1.  Mariam  a  for-  Mb"^- 
nicationis  fufpitione  libsraret  ,  undectiam 
Iofephi  filius  eft  cxiftimatus.  1.  eique  gravi- 
da;  &  opis  indigx  confukretur ,  de  his  qux 

ilfi 


E      V     A      N      G 

illi  opus  erant.  3.  tum  ut  myftcrium  Chrifti 
revelaci  paulatim ,  Sc  lente  elucefccrct.  In 
quo  ocul.uiflimam  Dei  providcntiam  con- 

, .     ..  •,     tempiarilicet.  Sunt  autem  ridiculi  Pontifi- 
bic  mhil  r .        .         .  .      .    .         J 

ftovotiv*  ctt,c\\xi  ex  hoc  locoperpetuamvirginitatern, 
yirgimt.t-  imo  ctiam  votum  virginitatis  colligunt ; 
it>  quod  quidem  livc  ante  defponfationem,  iivc 

poft  defponf.icionem  fecit,  abfurdum  eft. 

Qui  vcro  virsinitatis,  cx  hoc  loco,  prx- 
ruc  pro  **— ,  » .  .  '  r 

vtri/mtdtc  cones  iunt,  uc  legitimum  conjugmm  depri- 

limpliciter:  mant,  quod  Dei  Filius  cx  Virgine  editus  iit; 

hi  nullo  folido  fundamento  nituntur.  Pri- 

mum  quidemquod  virginis  ucerum  non  dc- 

legit,  quod  majus  efiet  virginicatis,  aut  cx- 

libatus  meritum  ,  quam  conjugii,  (ed  quod 

filium  lic  nafci  placuit ,  ut  eft  m  Cantione 

Manx :  Rc/pexit,  &c.  Luc.  l,  4S.  Dcinde  ita 

Maria  Chriftum  concipiens  ,  fuit  virgo  ,  ut 

fimul  tamcn  facro  conjugii  vinculo  viro 

juncta  fucrit :  quod  quidem  tantundcm  va- 

lerc,  ac  ii  conjunx  efiet,  docct  lex ,  qux  dc- 

fponfacam  ,  ab  alio  vitiatam  &  corruptam, 

capitali  fupplicio  iicuc  adulceram  mulcec:  ut 

ex  hoc  loco  difficile  lit  diccre  ;  plus  ne  vir-  ' 

ginitati ,  an  legitimo  matrimonio  honoris  ■ 

fuhSletum  habitum  lit.  In  hac  vero  Marix  defcriptio-  I 

depiet.ite   ne  yidemus  nihilde  fani~t.itate,&  pietate  vir- 

",Un*.      ginis  admiftum  ,  cum  tamen  iilud  in  uxore 

Zacharia:diligentiirimefaclumlic:Scriptu-  J 

ra  enim  prxfcia  fuperftitionum,  qux  olim 

virginis  in  culcu,  &  nimia  exiftimatione  ex- 

ftiturx  eirent ,  in  ea  parce  iilentiuni  fequu- 

taeft. 

InciUo'         Sequitur  Dialogifmus  Angeli  cum  Vir- 

quxcjn-    „;nc  .  fallltatj0  habctur. 


/"ordinarium 


& 


jtii  cutn 

firgine      In  quaSalutationecon 

f.iMmio,  fideratur ,  quod  eft  in  ea^  *,. 

1  i^cxtraordinanum. 

Vcrf!28  *n  ^l'utati°ns  ordinartum  ,  quod  falvere 

trJwtrij,  jubet,  iicut  ex  z  Ioh.  10,11.  conftat,  &  Iudx 

proditorisfalutatione;j\tof.i^,4j).notandu 

eam  non  tantum  humanitatis  &  urbanita- 

tis ,  fcd  pictatis  offlcium  efle  ,  quo  falutato 

fecunda  omnia  a  Deo  prccamur ,  ut  ABor. 

15, 2.3.  Quamobrem  qui  temere,  &  fortui- 

to,  &  fine  ferio  cjus  ,  quod  dicitur  fenfu,  fa- 

lutem  alicui  irnpertit  ,  is  in  tertium  prxce- 

ptumpeccat,  quod  Sacrofaniftum  Dei  no- 

lnen  inconiiderate  ufurpet.  Quod  li  filvere 

jubens ,  intus  odio  aut  invidia  ita  in  illum 

fiagret ,  uc  illius  damno&  infortunio  lxte- 

tur ,  Deinomincnoii  tantumad  vanitatem, 

fed  a.l  abomin.uidam  hypocrilin  abucitur. 

«>M/Ker- R.eliqUa  f"ul,t  extraordnaria :  caufam  affi 

itnmt:    gnat  curu  fuperioris  gaudn  quod  appreca- 


l      J.      1      C      Ai  tj 

tur ,  tum  infcquuturx  fcclicitatis ;  Dei  fcil. 

gratuitam  gracum  nulJo  proprio  nicrito  e- 

vocacam  ,  nec  quod  cxtcris  foeminis  vicx 

fan&itacc  prxpollerct.  Quod  ii  nullo  fuo 

opere,  ncque  omnibus  bouis  opcribus  pro- 

mcrebatur,  ut  Chrifti  genitrix  cfitt;  nedum 

vitam  xternam  promereri  potuit ,  quod  di- 

vinius  donum  cft ,  quam  Chnftum  111  luccni 

ederc,  uc  Chriftus  iple  tcftatur.  Lhca  ii.zS. 

,  Ex  hoc  fontc  gr.i-  f  Dominii  cumiliaeflt: 

1  tix  Dcilympidif- J    Eamque  inter  mulie- 

iimo  rivult  dedu- {  resnominatiflimamfo- 

cuncur:  ^re. 

Dominttm  cttm  aliqua  ejfe  ,  fignificat  Dei  hinc ,  iprid 

benignam  &  gratioiam  cum  aliquo  prx-  f""'f«et_ 

fentiam  ;  qua  lllum  juvat  laborantcm,  con-  Dollllru 

folatur  afdictum,  infirmum  corroborat,  pc-         a-\ 
...  ,  .  '  f      quocik» 

nclitantcm  liberat,  breviterbonis  cumulat, 

nocituris  cximit  :  Qux  prxfentia  cum  o-  h*c  ®e* 

mnibus  piis  communisfit ;  hoc  tamen  loco  f*!'"''* 

.-         ,      f  ,  .-,    ■  r       ■  ■     ■    M.trixlm- 

imgulans  quxdam  Deiprauentiapromitti-     t    ■; 
tur ,  qua  efrectum  etit  ut  virgo  Maria  inter 
fceminas,&  eas  quidem  pias,  celcbris&  no- 
minata  futura  iit  ;  hoc   ipfo  quod  mater 
Chrifti  fiitura  cffct :  hoc  modo  fumitur  Iu- 
dtc.  6,  n,  \6.  in  Gcdeonis  exemplo.    Hoc  inie  in «%- 
fingulari  confolationi  eft  ,  cum  res  aliquas  grediendn 
ex  vocatione  difficiliores  aggredimur:  nam  "'l0'"* 
fi  homines  in  hominum  comitatu  ,  &  prx-  t""""i°~ 

r       ■  r  \      ■  ■  Utttexi' 

lentia  eximiam  conlolationem  accipiunt  ,  m/4< 
ut  Baracus  in  prxfentia  Deborx ,  Iud.  4,  S. 
Lxx.  difcipuli  per  binos  mifll ,  Luc.io.i. 
Mofes  ex  Aaronis  confortio ,  &  rem  ala- 
crius  aggrediuntur  :  quanto  hoc  magis  fiat 
in  Dei  prxfcntia.  Hoc  quantam  vim  habuit 
agnovit  Mofes,  qui  ne  pedem  quidem  erifer- 
re  voluit ,  niii  Chriftum  comitem  &  ducem 
haberet:  ut  vero  ab  aliis  omnibus  defera- 
mur,  modo  tamenDeumprxfcntemhabea- 
mus,  fatis  efle  debet  ad  nos  reficicndum. 

Quod  autem  benedtcia  intcr  mtdicres  di-  fm-jhciie- 
citur  :  eo  docetur  caput  Virginis  elatumfu-  diftainter 
per  alias  foeminas.  Sicut  autcm   Iohannis  niuneres. 
prxftantiauniverlaad  Chriiii  excellentiam 
refcrtur  :  ita  quod  virgo  beata  prxdicatur 
Chrifti  partu,  non  alio  referridcbet ,  quam 
ad  Chrirti  decus  St  dignitatem    exornan- 
dum  :  tantum  viz.  fuifie  Chriftum  ,  ut  vel 
lllum  pariens  beata  habeatur.  Vont:ftcit  igi- 
tur  qui  hinc  Ghiifti  gloriamobfcurare  co- 
nantur,  turpiter  hoc  &  huiufmodi  tcftimo-    .        .   , 
nus  abutuntur.  Ouod  tamenan  iolidum  &  (X!tri,0, 
nervoium  iit ,  ad  probandum  yirgincm  Ma-  mmbmfit 
riam  omnium  fceminarum  prxftantiffimam,  pr*pmn- 
dubitari  poteiit.  Tantum  enim  xj  71  pixla-  ll"y"'P"- 

taefie^6'"' 


-*_ 

afpectu 


i4  H      A      R      XI 

ta  efl"e  videtur ,  &  In  fioc  czteras  fceminas 
fuperaflc  ,  quod  Chriftum  enixalit.  Idem  e- 
nim  prorfus  diciturde  Iaele  Syceram  inter- 
ficiente  ,  Iitdic.  5 ,  14.  qu.im  tamen  Deborz 
fimpliciter  anteponendam  fuifle,  non  auiim 
affirmare.  Sunt  autem  Vapifta  ridiculi ,  qui 
ex  hoc  loco  colligunt,  virginem  Mariam  in 
partu  ,  in  conceptu  ,  aut  uterum  gerendo 
uullos  dolores  pertulilTe  ;  Sc  hoc  modo 
ctiam  prz  czteris  omnibus  fceminis  beatam. 

Verf.  19.         Virgo  vifo  &  audito  Angelo  turbata  eft  ; 

Cnrex        unde  vero  fit ,  quod  Angeli  afpeftus  eam 

turbavit,  ante  dicitur  :  quod  Manampec- 

«.  catiream  arsuit ,  iine  quo  ,  vifo  Angelo, 
M.tria  tnr*  r    rr  1  •  -i 

/,_.„_  non  hnllet  turbata  ,  maxime  cum  Angelus 

jubeat  hunc  timorem  pellere  ;  quod  non  fe- 

ciiTct  ,  ii  peccatum  non  eflet.  Quod  fermo- 

nem  Angeli  non  fatis  explicatum  Scinfoli- 

tumanimoverfavit  ;  eo  docet  quo  animo 

nos  efTe  debemus  in  audiendoDei  fermo- 

ncm,  non  fatis  percepto ,  non  ftatim  tcedio 

corripi,  aut  ftudium  amplius  audiendi  depo- 

nere.    Sed  illum  diligenter  meditari ,  &c. 

Angelus  autem  refponfum  adhibendo  rem 

omnem  liquide  &  clare  explicat  :  quo  do- 

cemur  ,  quzrentes  &  follicitos  de  myfteriis 

intelligendis  adeo  juvari:  vide  Exod.  3, 14. 

ubidubitantiMoiidenomine  Dei  refpon- 

fum  benigniflimuma  Deoaccepit. 

jinhite         Deinde  turpiter  hac  falutatione  utuntur 

*/_i*f/i/_-  Pontifcii,  qui  lllam  in  precationem  ad  virgi- 

Iki.iho,      nem  converterunt.  Nam  primum  alienum 

/>/wj      eft  Angelumprecationemad  Mariam  infti- 

fi,i  tuere.    1.  Hzc  falutatio  deiignat  benefi- 

cium,  quod  virgo  ipfa  accepit,  non  quod  il- 

la  aliis  confert.  5.  Neque  eft  petitio  ,  neque 

gratiarum  actio.  4.  Priore  in  pane  eft  ordi- 

naria  ,  reliqua  extraordinaria.  5.  Abfurdum 

eftilligratiam  Dominiapprecari ,  quz  illo 

pleniflime  fruitur.  6.  Quod  line  vocatione 

lllam  falutant ,  &  quidem  abfentem. 

^ngclm  f  Vnum  eft  propolitio,non  efle  ti- 

M_™_»     m  An-  |  racndum. 

Mn«end«,  geli  o- j     AkeruPr0 p0fit;onisratio,quod 
ratione\         ■  r.  -, 

,      .      ■  srratiam  apud  Deum  invenent : 
duo  in-  I  a  l         ,  ,-  ■ 

J  non  tamen  quod  ea  quzuvit  na- 

'      V  turs:  donis,  ut  Pontif.  fomniant. 
Verf!  ?o         Quod  ad  prius  attinet ,  ante  diclum  eft, 
cm-  /ubeat  ubi  cadem   confolatione  erga  Zachanam 
tuniime-   Angelus  ufus  eft  :  eoque  docemur  omnes 
"■  carnis  affectus  prius  ponendos ,  c.  abjicien- 

dos ,  priufquam  Verbi  divini  idonei  audito- 

res  clte  poflimus. 

nuemeie         Ratio  veroquod  gratiam  apnd  Dettm  in- 

gratiam     venerjt  idem  fonat  QUO&x.iyuzt&fdpi-Cuca 
invenetu!  -   '  l  " 


O      N      I      A 

autem  homines  duobus  modis  inveniunt, 
vel  quzrentes ,  vel  de  re  inventa  non  cogi- 
tantes ,  certum  eft  virginem  hac  pofteriore 
acceptione  invenifle:  neque  enim  velper 
fomnium  fe  Chrifti  Servatoris  matrem  forc 
percepit.  In  quoincredibilem  Deierga  nos 
mumricentiam  coniiderare  opbrtet  ,  ealar- 
gientem  ,  quz  nec  nos  petere ,  nec  intelli- 
gcre  quimus.  Ephef$, zo. 

Gratiamapud  Deumin  fpartu  filii, 

venifle  probat  ab  ad-^         c. 

jundto  ^nomine. 

Eft    enim  magnum  beneiicium  prolem  Verf.  ;r. 
confl-qui,  Vfal.  117,3.  Sed  longe  majus  be-  M-<s»>t»<l> 
neficiumeft,  talem  filium  confequi  ,  cui,    '™'t'"^* 
quod  nomen  I  E  S  V  S  ab  Angelo  ex  Dei  sv  M<n.,K 
mandato  inditum  eft  ,  fervandi  partes  vere  prjjkti, 
incumberent.    Sienim  lingulans  beneficii 
loco  ducitur  apud  Amoium  Prophetam  cap. 
i.  verf  11.  quod  Deus  ex  Ifraelitarum  filiis 
fibi  Prophetas ,  &:  Verbi  Miniftros  delegif- 
fet :  quantum  in  eam  beneficium  cenfebi- 
tur  contulifle  ,  cujus  filium  non  tantum  ad 
docendi  ,  fed  ad  fervandi  munus,  fevocavit? 

Sicut  autem  maximus  ex  hac  re  honos  '"«"»<- 

.    .        rr  •  ti-     •!•   •  ■     Vcrfiihu- 

virgini  cellit ,  proximus  Ilraelitis  :  na  uni-  m^  ^^^ 

verfum  genus  humanum  ,  cujus  naturam  „•_ 

Chriftus  induit ,  ab  hujus  honoris  focietatc 

excludi  non  poteft  :  quemadmodum  autem 

gaudium  nativitatis   Baptiftz   ad  multos, 

przter  parentes  ejus  ,  redundavit  ;  ficgau- 

dium  &  honos  ex  Chrifti  nativitate,  non 

ad  Mariam  tantum  rediit ,  fed  ad  alios  prz- 

terea  difFufum  eft.  Incredibiiem  vero  con- 

folationem  a(fertafdic.is,  &  moxpenturis, 

quodChriftus  non  fortuito ,  nec  hominurn 

arbitratu.hoc  Servatoris  nomen  fortitus  fit; 

I  fed  quod  illi  hoc,Dei  ipiius  mandato,c.  qui- 

|demfidelis  Angeli  nuncio  impoiitum  lit:ne 

dubitemus  quin  vere  Servatorem  przftatu- 

|rus  fit.qui  ita  fit  .i  Deo  ipfo  appellatus.Nam 

,  homines  nominibus  ,  pcrhomines,  &  ho- 

!  minum  arbitratu  inditis ,  firpe  non  refpon- 

dent,  fed  £.-:  .-.5  •-'_=.  femper  funt,  quibus  no- 

men  a  Deo  attributum  eft. 

Hoc  autem  I  E  S  V  S  ,  tam   auguftum  Verf!  31. 

nomen  ,  jure  in  eum  compctere  docet ,  ex  1^"'       ■ 

adjunifla    ipfius  magnitudine  :  &  quidem  _.-_:„, 
,-1  °    1      ■    1    ■       11     •         tnagnitu- 

quantalit  hzc  magmcudo  inde  intelligitur,  dine™- 

quod  cumde  Iohanne  dictum  lit ,  eum  efle  £>H/tW>>j 

Coram  Deo  magmim  ,  id  eft  ,  perquam  ma- 

gnum  ,  idem  tamen  Iohannes  eum  efle  ma- 

jorem  confirmet :  hoc  primum  de  Iohanne 

diftumeft:  quamobrem  difcrimen  hic  fta- 

tuitur  iuter  magnitudrnem  Iohannis  &Chri- 

fti.uc 


qujt  plrtri- 
fue  in  t;xe 

nitur.idi- 

yilM/j>t- 

HaiiiLi, 


Vetf.  jj. 
C*  tjut  re 
gudipi- 
tMr, 


E     V     A      N      C 

fti  ;  ut  quod  Iohannes  non  in  fc,  fed  in  Dco 

ma<*nus ,  Cbriftus  in  fe  ;  Iolunncs  ad  cc;n- 

pus,  Chriftus  in  omnc  xvutn  ;  Ioiunnes  ad 

mcnfuram ,  Chriftus  abfque  meulurj.  Sc^ 

prrftitcrit  illius  amplitudincm  cx  pr.vloui 

loco  coniiderarc. 

Conlidcraturau-  i'diviru  cjus  natura, 

tcmduobus  mo-{  & 

dis,  ex  IJmpoiita  regis  pcrfona. 

Divinaejus  natura  indicatur,  eo  quod 
iic  films  Altiflimi ,  filius  auccm  Alciilimi  eft 
Alciflimus  ipfe  ,  ut  Lucs.  i,  yS.  idcoque  mi- 
ximus.Hoc  vcro  Chrifto  folicompetere  ap- 
paret ,  Pfal.  i.,y.Tu  es  filius meus ,  &c.  Ex 
quo  docctur  ita  in  temporc  natum  cfle ,  ut 
antcfccula  genitum  ,  perinde  conftet;  ita 
virginis  filium  ,  ut  xtcrni  Patris  zternum 
Filium  eflc  agnofcamus.  Sicut  cnim  homo 
Chnftus  ,  propter  pcrfonalem  unionem,  de 
ccelis  defcendifle  dicicur:  Ioh.  3,  i;.  Sic 
ctiam  Dei  Filius  Mana  virgine  facus  iV;  cdi- 
tus  dicitur  ,  quia  Chrifti  divina  ,  &  humana 
natura  unum  i^i^ui^jjev  conftituunt :  licuc 
cnimhomo  dormire  dicitur,  cumanimus 
cjus  fomno  nunquam  fopiatur  ;  &  concra 
cogicare  &  contemplari ,  cum  corpus,  illius 
cogicacionis  &  concemplacionis  expcrs  lic  ; 
mori ,  cumanima  non  moricur  ;  in  ccelum 
migrare,  cum  corpus  in  fepulchro  jacet.  Et 
ncut  corpus  ExotLzi,  5.  &  Rom.  n,  1.  pro 
totohominefumitur ,  &:  in  Geneli  ,  &aliis 
locis  animzproperlonis  fumuntur;  lic  hinc 
conftacDei  matrem.virginem  rice  appellari, 
iicutcv  poftabElizabetnaappellatur.Quan- 
quam  vero  Chriftus  homo  ,  vcre  Deus  dici- 
tur,  &  Chriftus  Deus,homo  iit  :  nontamen 
divinanaturaeft  humana  neccontra;  nec 
divinitas  Chnftieft  homo ,  nec  humanitas 
Chrifti  Deus  eft. 

Quod  autem  dicitur  eum  vocatum  iri 
Filitim  Dei.illud  veritati  divinitatis  nonde- 
rogat ;  ac  iiitaappellarecur ,  cum  ipfe  non 
fit.ut  homines  fxpius  faliis  ticulis  inligniun- 
tur :  fcd  ut  intelligatur  eum  cam  potenter 
brachium  fuumexeruifle,ut  Deus  non  eflet 
folura ,  fed  c  ro  Deo  cciam  agnofccretur. 

Mjgnicudo  ejus  porro  argaitur  exregia 
dignitate,  qux  illi  a  Pacre  delata  eft;  &  qui-  I 
dcm  fuper  domum  Ifraebs,  tive  fupcr  mon- 1 
temfan&um  Dei :  in  quo  docet  latius  & 
auguftius  fore  imperium  ,  quam  uc  Iudz 
tantum ,  aut  decem  cribubus  prxficiatur,  ut 
al.ipleriquereges;  (edprzficiendum  omni- 
bus  tribubus ,  ut  olim  David  ;  Servient  Deo 
&  Davidt.  Ier.$o,  g.&utrent  Deum  ry  re- 


A. 


M 


gcm  fuum  Davidim.  Hcf.'y,i.  Nce  vcro 
cantum  his ,  qui  fccundum  carnem  cx  fenii- 
nc  Abralizoriundi  efleiit ;  fcd  omnibus  pcr 
totum  orbcm  tcrrarum  diflipatis  fidclibus, 
quidifparati  locisin  unam  tamcndomum 
coalcicunt.  Oblcrva  quomodo  gradacim 
Ecclciiam  fuam  de  hoc  myfterio  Chrifti  in- 
carnacionis  iuftuucrit :  Adamo  patefecit 
fcmcn  mulicrisocc.  fed  an  cx  Gentibus  aut 
ludxis  onundus ,  ne  verbum  quidem  :  poft 
ex  leniinc  Abrahz  ;  ied  non  patcfccit  cx 
qua  tribu  :  poft  Iacobo,eum  ex  Iudaoriun- 
dum  :  Davidi  revelatum,  cum  fucucum  ma- 
rem,  fed  an  a  virgine  ,  vel  matrona  non  ex- 
plicac :  Efa.  ex  virginc  oncurum  lignificat. 
Hoc  nulli  unquam  Monarchzobtigit,  ut 
imperium  fuum  tam  latc  proferret ;  non  A- 
fuero  qui  cxx  vn.  Provinciis  przfuit.  Huc 
refer  alia  difcrimina  regni  Chrifti ,  &  alio- 
rum  principum.Deinde  qtiod  regnt ejus non  1"*'"** 
fit  fints ,  in  co  etiam  ab  omnibus  aliis  mundi  '""""  "' 
regnis  difrert ,  quz  certorum  annorum  pe- 
riodis  terminantur;  quod  induftione  often- 
ditur.  Hoc  auccm  Chrifti  regnum  nullis 
machinis  oppugnacum  unquam  convelli  po- 
ceric. 


Hic  vero  lingulans  confolacio  nobis  ""■'?"* 

■       P        o        ■  (anleUtio 

cum  virgme  communis  e  t ,  &  oiorum  m-    ..'- 

»   ■   ■    r     i-    •  Pm\ 

comparabilisfoclicitas,  Eccl.caJ>.io,verfiy. 
O  te  bcatam  regionem  ,  cujns  rex  natus  csi 
clariJfimtts.Si  enim  Ifrael  beatus  erat,  quod 
1II1  regcndo  Salomonem  Deus  propofucrat, 
licut  conftat  1  Reg.  io,  5.  quz  tandem  illa 
beaticas  eft,  Chriftum  Dei  Filium  nobis  i 
Pacre  ducem  &  moderacorem  nacum  elTc  ? 
&  li  incorrupto  adhuc  SaJomone  ,  populus 
quiecam  &  cranquillam  vuam  egic  &  foeli- 
cem.quantohoc  magis  fub  Chrifto  fict,qui 
a  luaiutegritate  excidere  nequit ,  ut  Salo- 
mon  fccit  ?  Nobis  vcro  incumbendum  eft, 
ut  canto  principi  debitam  reverentiam  & 
obedientiam  przftemus. 

Quod ii  qiaratur  ,  quornodo  Chrifto  o-  £"<»>>"'• 
mnium  bonorumdacorialiquid  dari  polllt  P°"""e 

„  *  [  Cbrilto 

dPjtrc-  ,     ,  ,       r-"^"'m 

Rejpondeo  cx  przfenti  Ioco  ,  illum  a  Pa-  Aai  *  Pn- 
tre  regnumaccepifle  ,  quoad  Davidis  filius  tie. 
iic,  &  ex  ejus  ftirpe  oriundus. 

Hocnuncioaccepco ,  cum  incellcxiflet  Verft  3+. 
matrem  fe  fore  Filii  Dei ,  collcgit ,  confuc-  ^ ''*""*  . 
tudinera  non  efle  cum  viro  morcali  haben--'  HMr,„i, 
dam  ;  nam  ut  %  ^>w"pro  %  fyxm  :  iic  jtrimui  ca„Ceptit- 
pro  yiitti.  ideoque  ^«<ec;>,quomodo  hoc  fu-  numtrl» 
turum  lit  ;  nequaquam  Angeli  vcrbis  fidcm  UnilM!f3 
dcrogans  ,  fedin  illadiligcncius  inquirens. 
In  quo  docilc  virginis  ingemum,adnoftram 
D  imita- 


3,<T  H       A       R       M 

imitationem,  notandum  ;  qux  non  erubuit, 

de  rebus  non  fatis  compertis  quxrens,luam 

ignorationemfateri:  licdifcipuli.A:f/!ȣ.3<f, 

&  alibi :  Cum  plerique  nunc  lint,qui,  ne  vi- 

deantur  ullius  rei  nefcii  efle  ,  de  rebus  libi 

incognitis  non  modo  non  fcifcit.intur  ,  fed 

fe  fcire  profitentur. 

Vcrf.  35.  Angelus  rejpondet  concepturam  virgi- 

itlt  maius    ncm  ex  nullius  mortalis  congreflu  ,  fcd  Pa- 

ab  .//n^elo  trem  pCr  Spiritum  fuum,  incredibili  fua  po- 

dtmmjitt-  taitweifeanrutri  ,  quod  Pater  ingeneran- 

dis  liberis  naturx  ordine  confuevit :   verbo 

autem    inumbrttndi ,  adumbratur  Divinus 

Spiritus  ,  gallina  pullos  ex  concliis  exdu- 

dente  ,  dum  ova  undique  calore  ,  &  alis  luis 

circumdat:  ut  enim  fpiritus  in  confula  mun- 

di  m.ifla  fovenda  dicicur,veluti  cum  galljna 

fuam  pulliticm  excludit;  eam  inumbrare,ilc 

in  Chrifti  conceptione  :  hac  igitur  loquendi 

formula  contirmat  Angelus  virginis  hdcm, 

Deum  illum.quiolim  confufim  lllam  mun- 

di  mol.m  ,  fuo  veluti  complexu  conferva- 

vit ,  vegetavit  ,   &  ab  mtericu  vindjcavit, 

facils  mventurum  rationem  ,  qua  lineviri 

confuerudine  &  congreflu  ,  hoc  perficia- 

tur.  Nihil  igitur  hic  crafliim  &:  camale  no- 

bis  in  mentem  veniat ,  fed  lllud  tantum  po- 

ncndum,  Deum  Patrem,  admirabilifua  vir- 

tute  ,  hunc  conceptum  errecifle.  Sicut  lgi- 

tur    Marthxus  lofephum  maritum  negat 

confuetudinemcum  virgine  habuifle  ;  ita 

hoc  loco  aliorum   moitalium  confuetudo 

excluditur  ,  &  opus  conceptus  ad  Patrem 

per  Spiritum  ex  alfe,  &  111  folidum  refertur; 

nili  quod  Filius  ipfe ,  quoad  divinitatem, 

cooperatusfit. 

^,.  yir„i_         Hic  ex  verbis  (  quoi  ex  te  genitum  esl, 

nii gtmtu-  fanclum ,  £5Y.  )  notetur  veritas  carnis  Chri- 

r.t,  vera     fti ,  eaque  ex  fubftantia  matris  fux  ,  ita  ta- 

ciro  chn-  nlen,  ut  ab  omni  contagione  peccati  libera 

■''''  fuent :  filitu  Altijfim:  vocabitur  ;  quia  nul- 

lus  ita  concipiendus  erac,ni(i  Dei  Filius,non 

quali  duo  filiieflent ,  unusxternagenera- 

tione,  alter  vero  in  tempore  genitus  ;  unus 

.i  Patre,alter  a  Spintu  SancTo  ;  auc  dcmum 

unus  a  patre,  alter  a  matre. 

C,lr  aJJ/i.        Quod  autcm  iicitnr.vocabitHr,  non  ideo 

tm ,  tjHod    fit,  ac  li  revera  non  eflet ;  fed  ouod  ita  agni- 

Filim  Dei  tus  &  recognitus  lit ,  ut  Eliz.ibctha  vccaba- 

vocabicur!  tar  fierilu  ,  non  quod  rc  ipfa  non  cflct ,  fed 

quod  ejus  ftenlitas  innotuiflet.  Ecce  Eliza- 

betha  conrirmat  fidem  virginis  a  panbus  : 

perinde  enim  eft  naturx  vinbus  doaooflgrMt 

nurcidaanus  ,  prxfettim  ftctilis ,  ex  con- 

grefiu  viri  conciput  ,  atque,  ut  virgo,  excra 


priu? 


O        N        I        A 

viri  congrelTum  ,  &  confuetudinem  :  __ 
autem  factum  cft ,  &  quidcm  eoufque  per- 
ductum  ,  ut  embryo  vivere  deprehendatur. 
Ex  quo  illud  eruicur  ,  fidem  noftram  in  Dci 
promifTionibus  hrmandam  efl'e,ex  benehciis 
qux  Deus  in  eos  contalit,  qui  nobifcum 
auc  eadcm,  auc  limilia  promifla  acccperunt. 
Atquc  hoc  modo  ,  quod  in  unum  aliquem 
benericium  collatum  cft,  ad  omnes  pios ,  ad 
quos  collati  beneficii  notitia  pcrvenit ,  re- 
dundat.  Nec  vero  exfpeftandum  nobis  erit, 
donec  Angelus  a  coelis  defcendat ,  ut  nobis 
iftaindicet;fedocuh,&:  animi,&  corporis.in 
omnes  parces  circumferendi  funt ,  uc  lftiuf- 
modi  divinxbcnignitatis  documenta  per- 
veftigemus. 

Quod  autcm  EUzabrtbam  cognatam  ad-  Verf  .6. 
dit ,  idetiam  ad  fidei  adminiculum  fpectare  ?"w' Eli^' 
vidccur.  Nam  licut  ex  hberalitate  Dei  profi-  C05na": 
ciendum  erit  ;  lic  fidei  incrementum  pro- 
vehit,  li  Deus  in  his  qui  nos  proximeattin- 
gunt,  mifericordix  fuae  documcntaedit ;  li- 
cut  etiamgravrus  nos  percelli  divini  judicii 
fevcritate  oportet  ,  li  111  noftros  illa  judicio- 
rum  fulmiua  vibrentur  ,  quam  li  m  eos  qui 
remotiores  lunt.  Huc  accedit.quod  hac  co- 
gnatione  ,  virgo  faciliorem  ad  tliz.ibetham 
aditum  habucrit ,  ut  illam  fideifux  confir- 
mandxcaula  inviferet;   Pudore  enim  alias 
prolubitafuiirct ,  tam  amplxfceminx  xdes 
adirc,  nili  cognationeaudaciorfacTa  fuiflet. 

Aliud  argumentum  adnectit  ababjuncla  Verf  37. 
Dci  potentia  :quall  diceret,  hoc  quidem  ho-  l>*c  cmnia 
minibus  d2u\cHet,Cec\  Deo  non  item.  In  quo  ex""P*- 
humani  ingenii  malignitas  notatur,Dei  po-  '""'■""" 
tcntiam  ,  ex  luarum  virium  modulo  &  an- 
guftiis  xftimantis  ,  eumque  ad  ordinaria  rer 
alicujus  perficiendx  inftrumenta  alligantis: 
Quod  Dclis  per  omnes  xtaces  cum  prxcla- 
re  refutaverit :  tamen  ,  non  tantum  apud 
nos  profecit ,  ut  illum  omnipotentem  cfle 
conftanter  crcdamus.  Tametli  enim  illud 
pleno  ore  rebus  pacatis  proritemur ;  cum 
tamen  no>  ad  examen  vocat,  ftatJm  (nefcio 
quomodo)  fides  vacill.it, (i  non  penitus  con- 
lcidrc,  ut  ante  Zacharix  obtigit.  Hocau- 
tem  nos  confolari  dcbet  adverfus  Tyranno- 
rum  vim  &  potentiam  ,  qui  poflc  putantur, 
quicquid  volunt.  Deinde  etiam  in  his  qua? 
adfuturam  vitam  fpeiftant ,  operxprctium 
eft  ad  Dci  potentiam  refpicere,  ut  Marc.io, 
verf.  z7.c\ocetur:  Sc.  non  defpondere  ani- 
mum  ,  tamctli  omnia  nobis  mortem  &in- 
feros  minentur.  Obferva  methodum  docen- 
di  quam  fcquitur  Angelus  ,  qua ,  non  prius 

Mariam 


A     N 


L      I 


A. 


%7 


nifi  tjm 

VtluntMt 


MariamdeDei  omnipoteiitiainftiuit,quam 
iUam  dc  voluntate  &  charitate  Dci  erga  i- 
pfam,  docueric. 

Ncc  tamen  fpccie  potcntix  Dei  abutcn- 
dum  ad  illa  monftr.i  tranfitbflantiationis  ,  & 


imbecillitatis  non  eft,  Cum  potius  cujuidatn 
imbeciilitatis  efle  coiiftet.hoc  pofll  faccre. 
Nocandum  virgincm  ,  tamctli  ad  taaturn 
opus  iiulignam  ,  tamcn  oblatam  gratiam 
non  rcfpuifle  ;  fed  fe  paratam  efle  profiteri 


confitbflantiationis  alenda  ,  qua;  hominum   ad  illud  accipieridum  ,  quod  Dominus  per 
tjjhmgm-  cercbr,  commenta  funt:  tamctii  enim  Deus    Angelum  detulit :  poterat  excipcre,  &  qui- 


Verf.  jt. 
tttttrittfi- 

cttt  mtcibi- 
lu. 


«.<. 


cfle  virgmes 


omnia  poteft  ,  tamen  non  protinus  omnia  idcinex  fenfuanimi  fui ,  alias 
facit,  fcd  ut  eft  m  Vfalmoiij,  3.  Facitqutc-  magis  ad  cam  rem  idoneas  ,  tum  propter 
qit:d  vult ,  in  ccelo  &  in  terra  -.  oportet  igi-  fplepdorem,  tum  propter  aliam  vitx  ampli- 
tur  indicent  ,  Dci  volimtatem  efle  ,  panem  tudincm  :  fcd  iciebat  nihil  DeoclTc  gratius 
in  carncm  convertere:  potius  dicendum,  ,  obcdicntia  :  vidc  hitjus  rei  luculentiilimum 
Jlu/jx7»  Deo  eflc  ,  qux  Dei  majcftate  indi-  j  exemplum  in  Davide  1  Sam.  7.  Vapifln  con» 
gna  ,  ut  humanx-  natutxdivinam  naturam  |  tra  ,  ut  ad  Deum  per  Chriftum  folum  acce- 
tribuere  ;  ex  quo  confequeretur  Deum  efle   dant  jufli ,  obtendunt  fuam  indignitatem, 

atquc  ita  Dei  Iiberalitatcm  ingratiflime  re 


iactitium  ,&  qui  cum  tempore  coepit :  licut 
etiam  Dcus  lcipfum  aegaie  ncquit,non  po- 
tcft  mentiri  &c.qux  tamcn  non  pofle  tacere 


jiciunt :  nec  vero  humilitas  eft  ,  quam  op- 
ponunt  ,  fed  intolerabilis  infolentia. 


L  v  c.   atp.  I.  a  verf.  $9.ad  $6. 

3  g  Surgcns  rero  M aria  pf  r  eos  dies ,  profecla  csl  iit  montanam  rcgioncm  cum 
fejlhutioue,  in  tirbeni  Iuda, 

40  Et  ingrejfi  esl  donmm  Zacb.tru ,  &falutavit  Eit^ibetbam. 

41  Etfaclum  eft ,  ut  audivit  Eliz,ibethafilutatiotiem  Maru ,  fubfiliit  fcetus  in 
utero  ejus,  &  repleta  est  Spiritu  Sanclo  Eliz,.ibetba. 

42  Exclamavitque  roce  magna,  &  dixit;  Bcnedicia  tu inter  mulieres,  quia  be- 
nedictusfcuclus  ttteri  tui. 

43  Et  unde  boc  mtbi,  ut  reniat  mater Domini  mei  ad  me? 

44  Ecceenim,  ut cxjhtitrox falutationii  ttu in auribus meis,  fubfdiiifcettuex- 
fultansinuteromeo. 

45  Et  beata  eft  qus.  credidit :  nam  perfcientur  ea  qtu  diciafunt  ei  a  Domino. 

jl  }$•  ji  £   T  S  I  S.  1  pronunciationis,  nempe  magna  voce  &  contcnta; 

deinde  ipfa  Prophetia  proponitur  ab  eftccto  beati- 
X/A»  1  a  admoniradeprxgnattone  Elixttlctb*  \  tudinisvirginis;  quxexornatur  aminori,  icilicet 
^-  Acognatx,qux  fterilis  &  eftceta  erat,profeftio- 1  beatitudinealiaruinfueminarum,  quxejus  beati- 
nem  adeam  lufcipit  ;quxprofe<ftiodeferibiturab  ,  tudinemnonxquant;  cujus  caulaaflignatur  beati- 
ndjuncto  tempore,  nempe  circirer  iliud  tcmpus, '  tasftuctus  ver.trisfui,  nempeChnfii. 
quo  hic  Angelinuntius  ad  eam  perlatus erar:  dein-  f"iv/?+;.  Abfoluta  prophetia  fuam  tanti  hono- 
de  alioadittnftodiligentix  &  folicitudinis.  Toft  ris  indigniratem  exaggerat ;  primumacaufxpro- 
a fubietto loco ,  piimum generali,  fcilicet  monta-  ,  fcClionisremorionf ,  qux ad  majoietn  emphalim 
na  regionc;  deinde  fpcciali  magis,  urbe  lchuitx (ex  pcr  inteiiogationem  effertur :  deinde  a  comp.-.ra- 
lofus  14. 8c  2i.Jcon(tarhancurbem  fuifle  Hcbron,  j  tis  minoris,  quod  tpfa  \I.ui.i  longe  inferior  ef- 
cpx  fola  in  montibus  fita  erat  ex  omnibus  urbibus '  Qt ;  quod  ipfum  arguitur  a  relatis,  quod  eflet  ma- 
ludi,qux^i-o»»familixattributxfunt.  tcr  Domini. 

ftrj.+o.  Deniquemaximefpeciali,  domo  Z.i-  Verf.i,^.  Probar  matrcm  efle  Chrifti  ab  effe- 
thtria:  pofta  fineut  iilamfalutaret ;  finisautem  I  ftis,  quod  ad  vocem  falutationis  fux  Eli\ibetha 
fupremusefl  ur  fidem  confirmarct,  qui  ex  circum-  1  prx  gaudio  exultans  caufam  dedit  Embryoni  fub- 


itantia  loci  facilecolleftus  fubticetur. 

Vtrf.+X.  Huiusfalutationiseffectus  ell  £!i;A 
ttix infpiratio;cu jus eriam efVettus deferibitur  Em- 
bryonis  in  urero  Fli\nltib#  fubfultatio.  Eh\.;lttha 
vero  Prophetico  fpiriru  imbuitur;  namfpiritum 
adoptiouis  illam  prius  habuiffe  tcftatur  Lucji  ini- 
tio  cap. 

ftif^i.  Cuius  infpirationis  effeftus ,  Prophe- 
eia;  qux dcfcnbitui  primum  ab  adjunctomodo 


fultandi  in  utero  :  ut  falutatio  virginis  caufa  fuerit 
exultationismatris  prxgaudio;  cjus vero exulta- 
tio  caufa  fubfultationis  Embryonis. 

Vt/f^.  Virginis  prxftantiam  cc  beatitatem 
alioarguincnto  amplificat,  acaufa,  fcilicetfide, 
quam  adiiibuitvetbis  Angeli,quieam  Deo  gratam 
oc  acccpram  declarjffct  :  qi:od  porro  confinnarab 
adjunfla  Dcifidecc  veritatein  fervandispromif- 
fis,  &  prxllando  veibo  &  ptomifTioncfua. 

D    1  META- 


19- 


40. 

41- 


4i. 


45- 


44- 


45- 


t8  H      A      R.      M 

METAPHRASIS. 

MA  R  I  A,  a;sdi.'o  de  Ehzabetha  prtt- 
gnante  nuncio ,  tametfi  Angelo  d:centi 
fidem  non  derogavit  ;  tamcn  nt  fitam  fiidsm 
forro  confirmaret.fie  ad  iter  accingcns,->y  qtttt 
itincri  necejfaria  erant  comfarans  ;  non  ita 
multumpoft  Angeli  dtficefjiim  ,  cum  fiexttts 
menfis  nonditm  plene  exaftus  e/fet.fe  in  vtam 
dat,  tf '  longttm  iter  a  GaliUa  m  lud&am  fiitf- 
cipit :  nec  longttm  tantum  ,  fedpropter  regio- 
nem  montanam  &  prtrttptam,  ard:tam:quod 
qniiiem  iter  fufceptitm  fnmma  cum  diligentia 
&  feftinatione abfolvit.  Ingrejfa  verol.ich.i- 
ria:  domitm,  de  more prtbito  ofcnlo ,  Elizabe- 
tham falutavit.  Vix  dumfialutationis  vox  e- 
miffa  efi  cum  Embryo ,  qitem  utero  geftabat 

Elizjbetha ,  ilico  exftliit ,  &  in  utero  matris  j  virg'n's,quorfum  amicos  invifere  debemus: 
fitbfidtavit.  Eoque  tpfo  momento  Elizabetha,  I  nou  «ntum  ut  convivemur.fed  ut  famftis  & 
de qnaprius  tcftatitm  eft,  eam  Deittmentem  |  ^Dls  fejmonibus.nos  mutuo  in  fide  &  pieta- 


Summaefl  Mariam  El!z.ibetham  confir- 
mandtfidei  fut  cattfa  invifentim,  qmd  in- 
fequuta  efi  abunde  afeqitittam  : 

fSlitix  iter  confirmationis  ergo. 
partes^  Ejufdem  confirmatio  per  Elizabe- 

^tham. 

2»  B.  JL  X I  S. 

\7  Irgo  accepto  nuncio  de  Elizabetha  v„f 

V  cju.-c  jam  uterum  geftaret,  tametli  nul-  Msn*  ' 
Ium  ejus  rei  mandatum  exprefle  accepiiTet,  *4/j*  «- 
protinus  ad  illam.tametii  longiirime  ab  ipfa  Tnff>  ■«*■ 
remotam,  accurrit.  Quod  non  diferte  julla  J*"  ""> 
hoc  iter  fufcepit,  eos  coarguit,  qui  uniufcu- 
jufq ;  officii  quod  imperatur,exprefli>m  ma- 
datum  poftulant.  Docemur  etiamexemplo 


fuiffe  ,  coque  Spiritu  Sancio  prtditam  ,  illapfo 
in  illam  caeHtut  Spiritu  Sancio  ,  divinitus  in- 
fpirata ,  m.tgna  Qp  intenta  voce,  tanqttam 
certa  e<tts  quod  dsctura  erat,  acdamavit,  dt- 
ccns;  O  te  virginem.inter  omnes  qiit  unquam 
fiterunt.funt,  vel  inpofterumfiuturtjitnt.foe- 
minas  longe  bcataml  non  eqiudem  quod  alias 
cmnes  foeminas  virtttte  Qp  fanciitatts  pcrfe- 
Hione  antecellas ,  fied  qttod  quem  in  utero  ge- 
ftasfil.-its  unus  tantt  {$  tam  omnibus  nu- 
mer*s  perfecit  beatitatis  efi  ,  tfjf  quidem  o- 
tnnts  foelicitatts  fions ,  ttt  hujiis  unius  parttts 
magts  te  nobdttabit ,  qttam  qut  unquamfos- 
b.ciffimam  fimul  &  nttmerofiffimam  prolsm 
enixa  efi.  tSUtamobrem  nihil  cauftfubsfi  cur 
httnc  ad  me  invificnditm  laborem  fiitficiperes, 
qut  Domini  (jpDsimeigenitrix  es.  JEqitim 


te  conhrmemus  ,  &  Deo  laudes  canamus.  cu 
Quod  quidem  ramctfi  videri  poterit,  a  vir-  „.,/,  Zfl,e 
ginali  conditione  alienius,tam  procul  ab  x-  nipngm: 
dibus  peregrinari.-tamen  cu  reputcmushauc 
tamlonginqua^profedcronis  caufam  fuiife, 
ut  quod  aunbus  arripuerat  ab  Angelo,  ocu- 
lis  ad  irujorem  fidei  confirmationem  ufur- 
paret,  non  modo,  non  vituperio.fed  fumma 
etiam  laude  digna  cenfebitur.Tametfi  enim 
vita  teftudinaria  foeminis,cumprimis  viroi- 
nibus,  maxime  vero  fponfis ,  commendatif- 
(imaiit:  tamen  illis  probro  non  datur ,  ii 
conventibus  Ecdcfiafticis ,  aut  aliislocis 
frequentes  iint ,  in  quibus  timor  Dci  perci- 
pitur.  Denique  Maria:  exemplodocemur,  fid  fiAei 
qua  non  iit  principiis  tamctii  bonis  acquief-^m«rf.« 


t 
cendum:  Maria  Angelo  JJxfyixtxnxmcizn- CMf-tfuf"- 
erat  ( /i qtud me  velles )  adtevenire.  &uod  j :i  crediderat,  iicut  38.  verfu  conftat,&  verf.  ^""B: 
autem  te  Domini  mei matrem  audaiier  ap- 1  4T •  led  credens  perquam  follirita  eft ,  ut  fi- 


pellem,id).onparvo  a:tt  levi  rationis  momen- 
tofacio:  Ecce  etenim'quod tamen  humanitut 
dutuincredibtle  cfijquam  cito  voxfalutatto- 
nis  tut.  meas  aures  pcrfon-.vit ,  infans  prt 
g.tudio  &  exultatione  msa  in  tttero  meo  exi- 
liil  (yftbfu!tav:t,tanta  ontenthne  &  impe- 
tu ,  ac  fi  infans  jam  in  lucem  edittts  potius 
quam  Embryofttiffet :  tanjuam  confcius  qn;- 
dammodo  effet  tnctmtparabilis  redemttonts, 
cujits  filitts  tutts  autor  ^y  pttrens futurtts  efi . 
Cum  aittem  ex  talisfostui  partts  bealafutu- 
ra  fis ,  tum  hocuno  multo  beatior ,  quod  Deo 
tibi per  Angelt minif.e  ium  gratititum  amo- 
rem  an::unctant:  fidem  adjunxifti :  quand:- 


dem  fuam  foveat  &  corroboret.  Noverat  e- 
nimquanti  noftrainterlit ,  ut  DeoloqueDti 
credamus,niii  velimus  Dei  fidem  indubium 
vocare,  &  eum  mendacii  inlimulare  :  no- 
vcrat  porro  quam  iit  noftra  natura  ad  i  jfi- 
dehtatem  prochvis ,  quam  non  modo  ad  il- 
lampenitus  in  hac  vitaeradicandum  Jiafa- 
tot,  fed  ad  fibras  ejus  elidendumdifficile. 
Atque  hxc  vcrxfidei  naturaeft  ,  utindies 
fuccrefcat ,  &  ut  a  fide  ad  fidem  proveha- 
tur ,  qiuiJIavereimbutus  (it  :  unde  etiam- 


liquetcos  ,  quorum  ,'poftquam  quxdamde- 
guftarunt )  ftudia  in  difcendo  remittuntur, 
&  veluti  retunduntur ,  iulata  pocius  &  tu- 
quidem  tua  tefides nunquam fallct ,qi:A re  y>  J  mente  veritaris  opinione,  qu.un  fide  prardi- 
facio  olim  ;L'ud  expcriere ,  cujitt  nune  (p.>  &  j  t05  elie.  Sicut  cnim  (1  qur  nobis  poireiTio  in  nunmt 
cxffeiiaiuins tcnaU.  \  aut  hxreditas  data  (it ,  nihilomittimus ,  ut  ttumfim- 


ftr  tsrrt- 
ktrnndi. 


^fn  \fttrite 
hac  nio.lt 
in  *4ngeli 
Trrrba  m- 
quirere  /j- 
tnerill  ■ 


nu.tn:  fe- 
aulo  hoc 
iterfufce- 
periti 


Verf.  4T. 

Pluribui 

imtiLiif 

ctnttimj. 

l  ..  ,  ubi 

MtirLi.iit 

Itcum  tie* 

Jlintttum 

fenenit; 


E     V     A      N      G 

eam  qtiam  certiflimam  reJJamus ,  &  cx 
omni  pai  te  niunitilTimjm  ,  maxime  vero  (i 
qui  lint  qui  litem  nobis  Je  ea  movent :  (ic 
ctiam  pii  omnes  promilla  j  Deo  data,eo  Ji- 
ligentius  confii  mare  ftudent,  quo  magis  in- 
cclligiinr  f  e  a  communi  hofte  ,  &  a  propria 
carnis  corruptela.in  jus  veluti  vocari.Quod 
fi  tantum  ftudium  fuit ,  fidemin  illispro- 
mifTis  corroborandi ,  fine  quibus  vita  xter- 
naobtinetur;quantomagis  defudandum  eft, 
ut  illud  nobis  promillum  cjuam  compertif- 
fimum  habeamus,  cui  falus  noltra  incumbit 
&annititur.  Hic  verorei  pcraguntur  hi,qui 
facramenta  neglectui  habent ,  qux  Deus  ad 
fidei  firmitudinem  mftituit. 

Quod  li  quis  alienum  ftatuat  a  natura  fi- 
dei ,  quoj  in  Angeli  verba  inquirat ,  &  eo- 
rum  veritatem  profe&ioneexploret  ;  isin- 
telligat  rem  fecus  eflc  :  Deo  enim  aJlubef- 
cit ,  utinopera  &  in  Jicta  ejus  inquiratur. 
ut  qux  ex  omni  partc  perfecta  &  accurata 
cfle  norit,  coque  ex  diligenti  eorum  pervc- 
ftigatione  ,  majorem  veritatis  &  fipientia: 
laudcmad  eumredituram.Sicut  mcrcatores 
merces  fuas  ftJelillime  confeclas ,  &  com- 
paratas  mallent  tradtari ,  infpici ,  &  omni 
ratione  cxcuti :  iic  enim  fperant  emptores 
mercium  ftudio  Judtos ,  majuspretium  da- 
turos ,  &c.  Et  ut  iibi  probiauri  confciily- 
dium  lapidem  non  refugiunt ,  &c.  Hinc  eft 
ut  Regulus  illelob.  4,  52.  tam  Jiligentera 
fervis  inquirat  tempus,  quo  convaluit  filius, 
undc  in  fide  exiroie  contirmatus  eft. 

Notandum  porro  illudfeduio  ,  &  abjetta 
omni  cun&atione  factum  cfle.  Quxrens  fi- 
deiconfirmationem  ,  illam  invenit  ,  idque 
majore  menfura  &  multiplicius ,  quam  fpe- 
rare  potuerat ;  ut  qua:  unius  argumenti  lo- 
comultas  confirmands  fidci  tefTeras  acce- 
pent. 

fEmbryone 
Confirmaturautem^  &        r  vifa 

l^matre        \  audita. 

Ab  Eml>ryone,quod  cxfultabunJus  exihit 
in  vcntre  matris ,  iicut  Elizabetha  ipfa  poft 
declarat.  Elizabetham  hoc  non  fuo.aut  pri- 
vato  inftinCtu  loquutam  eflc  ,  fcd  propheti- 
co,  ex  fequentibusconftabit  magis;quiqui- 
demexultans  Iohanms  in  ventre  matrisfal- 
tus,  incredibilis  illius  gaudii  indicium  eft, 
quod  nobis  Filius  Deiattulit;  quod  tantum 
cft  ,  ut  ipfos  infantcs  r.ondum  natos  quo- 
dammodo  arficiat.  Quam  enim  Ixtitiam  c.i- 
piet  Dei  populus  exFilii  nativitate  &  ad- 
ventu  ,  conliJcrari  potcft,  quodeflcntex 


t    1 


19 


Tyranni  eos  olim  occupantis  fcrvitute  cri- 
pienji ,  quoj  carcere  eflent  eripicnJi  & 
eruenJi ;  quod  eflent  ex  regno  teucbrarum 
in admnabilem  lucem  afferendi:quod  (i  hoc 
tanti  fit ,  ut  potuerit  nondum  natum  infan- 
tem  quoJammoJo  afficere  ,  quam  nos  ftu- 
pidos  efle  oportec ,  quos  illud  non  deleitat; 
&  qui  ejus  rci  intuitu  nullo  gaudio  perfun- 
dimur  ,  &  qui  ex  hujus  rei  commentatione 
fe  oblettare  nequeunt  ?  &  !i  illc  cx  Chrifto 
nondum  nato  ,  fed  concepto  tantum  gavi- 
fus  lit ,  quanto  magis  nos  damnandi  fumus, 
li  ex  Chrifto  nato ,  paflb  ,  &c.  voluptatem 
non  capiamus  ? 

Quod  Elizabctha  mirifice  afpectu  &  vo- 
cc  Marix  recreata  iic ,  eo  docetur  quonam 
animo  elTe  oportet  cxcipiendis  piis  amicis 
&  cognatis:non  quod  fumptus  ficiamus,fed 
alacri ,  quod  mutua  donorum  Dei  ad  xdifi- 
cationem  communicatione  confirmamus. 

Confirmatio  fequitur  ex  verbis  iplius  E- 
Iizabethx ,  qux  beatam  Virginem  pronun- 
tiat,  quod  tam  eflet  bencdi&i  filii  mater  fu- 
tura.  Verba  autem  eadem  ufurpat,  qux  ante 
Angelus,  ut  cum  intellioeret  fe  eildem  ver- 
bis  falutari ,  quibus  ab  Angelo  falutabatur, 
illa  divinitus  &  prophetice  dicta  intellige- 
ret;  nec  enim  almnde,  quam  revelatione  di- 
vina  ,  hoc  Elizabethx  mnotefcere  potuit , 
cum  nuncius  hic  apud  Mariam  folam  depo- 
litus  iit :  ita  videmus  Deum  nunquam  eos 
deftituere,  qui  veritatem  (itiunt ,  fed  potius 
fccminas  excitare  ,&  omnium  maxime  ine- 
ptas  ,  ut  eos  inftitiut  ,  quam  ut  quod  qux- 
rant  non  aflequantur. 

Notanda  etiam  utriufque  humilitas ;  vir- 
ginis,  qux  Elizabetham  invilit ,  &  Elizabe- 
thx,  qux  fe  indignam  judicavit  ut  a  virgine 
quantumvis  paupercula  mviferetur:  atque 
harum  exemplo  connitenjum  eft,  ut  ahus 
alium  honore  antevertamus ,  iicut  prxcipi- 
tur.  Fhil.  2,  5. 

Demum  fiJem  ejus  prxdicat,  cx  qua  bea- 
tam  fore  pronuntiatjquo  magis  aJhuc  Ma- 
riam  confirmar ,  quoJ  fidei  fi.ix  in  corJe  re- 
conditx  Elizabetha  confcia  eflct. 

Quod  ii  qu&rMur  quomoJo  Elizabe- 
tha  fiJem  in  cordc  virginis  reconditam  co- 
gnovit  ? 

Reftonfw  eft  in  promptu  :  eaJem  Spii  itus 
virtute,  qua  cognovit  illamfuifle  matrem 
Chrifti. 

DcinJe  fubjetlum  fiJci  inJicatur  :  ver- 

bum  folicet ,  feu  promiflio  Dei ,  qux  verf. 

4<S',  SiC.  a  Deoper  Angelum  factaeft.  Cum 

D   ;  cnim 


Vcrf.4:. 

eti.tm  tx 
fctbif  i- 
pfiiu  Eli- 


Verf.  43. 
utrinfijue 
nottxnda. 
humiltt.u. 


Verf.  45. 


Qmmodo 
"Sl.iriicfi- 
def  tlt\a- 
beth.-e  co- 
gnita* 


eui  fide  t  m 
imuxai 


?» 


H 


cnim  prius  Chriftum  undiquebeatum  prx- 
dicaffet  ,  nunc  docet  inftrumentum  quo 
Chnftum  prehendk :  ncc  enim  beata  futu- 
raforet  ex  partu  Chrifti,  qui  ex  llla  oriun- 


dus  erat ,  prouc  verbo  Dei  promulgatum 
crac ,  uc  illa  non  credidiffct ,  nili  ridem  ha- 
buillet  Angeli  verbis,  qui  illum  Servatorern 
forc  prxdixic. 


Lvc.  cap.i.averf^g.nd^j. 

46  Tuuc  alt  Marix,  M4g1f1fic.it  anima  mea  Dominnm, 

47  Et  exfttltatjpiritus  meusfuper  Deofcrvatore  meo: 

4-8   Ouix  refpexit  bumtlem  ancillamfuam.  ecce  enim,  ex  hoc  temporc  beatam 
mepradicabunt  omtics  ttates : 

49    Ouia  magnijice  mecum  egit  potcns  ille,  cttjiis  fauclnm  eft  nomen : 
$0   Et citjus mifericordta m  omnes&tates  paiata  cft  tmentibus ipfiim. 

5 1  Fortefacinusfecit  bracbiofuo:  dtfip.tritfuperbos  cogttatione  cordts  tpfo  ritm. 

5 2  Detr.ixi:  potcntes  e  tbroms,  &  extultt  humiles. 

Ss   Famclicos implcrit  bonis,  &  divites  ablegarit  inanes. 

5 4  Sufcepit  Ifraelem puerumfuiim,  ut  memor  effet  nufericordu . 

55  (Prout  loquutus  est  patribus  nofiris,  nimirum  Abrabamo,  & femim  ejits ) in 
tcternum. 

56  Manfit  aittem  Mxria  cttm  illa  quxfi  menfes  tres :  &  poftea  rerertit  do- 
mumfuam. 


A  n  A  L  T  s  1  s. 

^'Otatur  primum  caufa  efficiens,  quodcanti- 
^-  cumcecinit,  nempeanimaM.fW<«,  &  (ecun- 
do  verfu  fpiritus  :  ubi  eft  Synecdoche  paitis  pro 
toto  homine  ,  nifi  quod  emphaticws  ha:c  dixit,  ut 
linceritatem  hujus  officii  £c  animi  contentionem 
defignaret.  Deinde  notat  fubjectum  circa  quod 
hic  cantio  verfatuc  ,  nempe  Deum  :  effeftus  eft 
Deilaudatio  ,  quxadjur.iftomagnitudinis  ampli- 
ficatur.  Alter  eifcftus  tAnritt ,  qui  fupetioris  efte- 
ftus  caufa  exiftit,  viz.  esultatio  cordata  &  fincera; 
cujuscaufamagisgeneralis  &  remotanotatur,Dei 
falus. 

Verf.  48.  Caufa  adhucmagis  propinqua  Sc  ma- 
gis  fpecialis ,  quod  Deus  eam  refpexit :  qua:  caufa 
amplificaturab  advetfis ,  nempeabjeeta&  humili 
virginis  conditione ,  quam  opponit  Dei  cellitudi- 
ni,  quiexfummiscueliseo  fedemiiitut  exilla  na- 
fci  contentus  fuerit. 

Verf.49.  Beneficium  i!!ud  amplificatabadjun- 
fiaejus  magnitudinecc  magnificentia ,  cuiuscau- 
fasaffignat ,  primum  Deipotentiam,  2.  fanftita- 
tem  cum  potentia  tn  Dco  conjunftam.qu.T  fete  in 
hominibus  difpatantur.  3.  mitericoidiam ;  quam 
amplificatabadjunftaxternitate,  &  ptopriofub- 
jefto  circumfcribit ,  nempe  Deum  timentibus. 
Confirmat  fea  Deipotentiaquamolim  exercuit 
Deus  exaftis  temporibus ,  quam  difttibutione 
contratiotum  erfeftuum  probat ,  cum,  propriaiua 
potentia,  fine  cujufquam  adminiculo ,  deturbando 
luperbos  &  potentes  ,  tum  abjeftos  in  altum  eve- 
hendo ,  famelicos  fauuando  &  faturos  inanes  di- 
mittendo. 

ftrf.  s+  Finemnotat  omnium  beneficiorum 
infuosleu  judiciorum  in  impios,  fcilicet  ut  poru- 
lo  fuo  &  fidelibus  fubveniret;   cujus  duplicem 


caufam  affignat :  mifeiicoidiam  Dei  conflantem, 
c<  veritatem  in  pnftandis  promiflis;  quas  per 
Prophetaspra:dixit  Abrahamo&  feminiejus. 

1'erf.  56.  Notatur  commoratio  \1ari*  in  domo 
Z,ubjn.t  ,ab  adjunfto  tcmpore  trium  menfium,CJC 
conjunfta  confuetudine  cum  Eli\,tbetha,  quibus 
exaftis  domum  rediit. 

METAPHRASIS. 

MARIA  his  perceptts  qua  Elizabetha? 
tanta  fiducia  ex  Spiritus  Sancii  arcano 
irtjiinciu  promulgabat ,  &  nuncio  qttem  An- 
gelu-s  proferebat  certijjime  perfuafa  ,  itidem 
atque  Elizabetha  Spiritu  Sancio  divinitits 
ajf.tta,  Prophetam  egit ,  &  dictante  Spiritu 
Sanclo  canttcum  hoc  coslefte  ad  hunc  modum 
inftttuit :  Tota  ego  qnanta  quantafum ,  ex 
mtimo  cordis  finfi,  yr>  imii  Jpiritta  meipene- 
tralibm  Dominum  confertts  maxime  &  cu- 
mulatis  laudtbtts pndico.  Xam  cum  animum 
meum  exultare  Dettsfecit  -jivo fenfu  falutit 
fus :  tquum  esl  exultationis  fruclum  adeum 
redire ,  o  i» tllum  refu.dt  a quo ai  mepro- 
manavit.  <S)uodautem  ilhim  Servatorem  qui 
me  a  peccatu  vindicabit  appellcm  ,  illudnon 
temere  aut  levi  rationts  momcnto  impulfa  fa- 
cio  ;  quand  quidem  quo  Altif/imo  altiorfit, 
non  tamen  fe  eo  dimittere  dedignattis  esl ,  ut 
ex  me  abjeclijjim*  conditionts  anci".a  fua> 
iquod  ad  humanttatcm  attmet)  ortum  ^j» 
principium  accipiet :  vuiete  etiam,  &  iterum 
dico  vuiete , quantitm mht  hononm  habuit, 

qxi 


4«-. 


47- 


48. 


4?- 


50. 


51- 


Ji- 


55- 


S«- 


55- 


5*- 


o/w  «jk  in  tantum  culmen  excetlentU  extnltt ; 
undt  non  tu  tantum  Elizabetha ,  ftd  omnts  \ 
me  pojicrutu  beatam  prtdicabit.Plane  etentm 
magnificafunt  qut  Deut  infnitafita  pou  niia 
fj>  zirtute  in  me  tncbotvuit,  ncc  minor  ejn<  t>. 
Iioc  opere  fanclitas  qitam  zirtttt  cjpp::. 
qu.tf.t.m  tametfi  caro  mca petcati  labe  infe- 
ciafit,tam:nfan.iu  nfit,  imo  fa:Ht(fimitm,  ' 
quod  in  utero  conctpt.Atque  hn  us  operu  c.i  :t  - 
fam  inqttirens ,  nuliam  in  me  tnvenio  ;  fed  in  , 
.  .-.'.  -ra:itit.i  mifcr:c:rd.a,q.n  tn  me  una  non  ! 
.  d  fj?  ea.iem  per  omnta  [<.  cul.i  ma- 
nehtt  erga  omncs  qm  ettm  timent  o  reveren- 
tur ,  qiit  ktij  ut  bencficr.participes  erunt :  & 
ejufdem  fidutis  cujtu  ego  fum.  Quanqtiam 
autem  quod  tnme  virtute  fua  fecit  o  opcra- 
ttis  cfc  ,  nv.nqii.i.m  in  utlo  exeruit ,  nec  dein- 
ceps  excret ;  tamen  ex  eodcm  potentte.  fonte 
mana  uit ,  qitam  olim  exa:itt  &:a:ibut  decl.i- 
ravtt-,.  N.tm  ji  qmt  vetera  replicando  repu- 
t.irc  velit ,  comperiet ,  eum  fuperbos  propras 
animifm  confilits  dijfipatfe  ,  tanqiiam  proprio 
gl.id.-j ;  y.gulajfe  potcntcs ,  tzf  dj  najiat  Jolto  de- 
turbajfe,  rfp  anditsone  abjcttos  extuliffe  ,  fa- 
melicos  bon:s  omnis  generts  impleviffe  ,  £y  o- 
pmione  fua  faturos  tnanes  amandajfe  ,  id- 
qiie  propriit  modi  vtr.bus,  fne  ctijufquam 
fubfidio,ficut  hoc  oput  in  me  operatut  e:i  ;  ut 
novum  videri  non  debe.it  nec  ojfenfaculum 
cuique  pnbea:  ,  qtiod pr&teritis  multis  clarts 
ej>  nebilibset  ficcminit  me  panpercuUm  ad  hoc 
tantum  opm  delegtt.  Sjut  omnia  ejusprttda- 
rain  utroque  generejactnora,  maximehoc 
quodinmefecii  extmtum  optts,  nonalio  reffii- 
ciunt ,  quam  ut  Ifiaeli  Det.gravijfime  labo- 
rantigf  pcccatcrtim  mole  pene  fticcumbenti, 
fubveniret  ;  idquc  ex  veritate  promtffionis 
quam  patnbut  cx  pura  ify  mera  mtfericordia, 
nomtnatim  Abrahamo  &•  ejut  genutm  cj> 
germani  pojicritati,  per  I'ropheta<  jpopondit. 
Cum  autcm  circtter  tres  menjes  (plus  rmnus 
confirmandi  fiicaufacitm  Elizabetha  con- 
fueffet ,  fcrmcntbufque  ultra  citraque  habttu 
ipfo  Elizabetha^ai-r»  Jitam  fidem  roborajfet, 
tandem  \a7are1ham  oppid.im.unde  exttt,re- 
xerfa  cst. 


E        L       I        C        A.  31 

tempusgaudendi ,  &  tempus  mcerendi,  Ec- 
,  4.  Tempus  gaudii  eft  ,  cum  Dcus  in 
nosfpintualealiquodbeneficium  contuli: : 
vide  David  ,  quomodo  gavifus,  cum  arcam 
a  domo  ObedEdomi,  Hierofolymam  adve- 
xilFet ,  2  Sam.  6.  Nos  autem  tum  fere  gau- 
demus ,  cum  lugendum  lit  ,  dolcrnus  cuni 
gaudcndurn  iit. 

rgratiarumaiftio,  in  *;.  primis 
verf.cant.        & 
f«,qua:funt}   divin.vlaudispra:dicatio,  re-  ,;. 


c)   d 
Lli 


tteindf  :-.r- 

tl.l,H    .r.f.-J 
&  l.lHlllS 


Gratiarttm    f  forma  ,  in  i.  pnoribus  verf.  '» 

.!.r.w;Kpar-^  cant.  &: 

tes  dua:         (^ratio  in  tribus  fequentibus.       , 

Propolitio  eft  duobus  vcrlibus  compre-  „    '*#}-' 

henfi ,  ipfam  a  ammo  Dei  amphtudmem  pJ„M. 

declaraturam.Nam  quod  fe  Dettm  magnum  Hi  magnu 

facere  velle  fpondet ,  non  ideo  dicitur  ,  ac  li  faceie! 

Dcus  accretionem  aut  decrctionemadmit- 

tat;{ed  perinde  fonar,  ac  li  Deum  per  fe  ma- 

gnum  &  auguftum,  pro  hujulcemodiab  illa 

pra:dicatum  in  proriteretur. 

lnter-^-„  -v 

Commctatio-   lgratia- 

ne  animis  no-   /rum  a 

ftris  iinideat :     [  clio 

cum  ut  s-     & 

Sermone  aliis    (  fpes  in 

innotefcat;       \pofte- 

tumut  Jrum 


Cdntico 
frtmt  tem 

f"u  rutAn- 


M 


P  R  A  X  1  S. 

Aria  virgo  Dcum  cclcbrat,  ob  ejus  in 
•ipfam  muniftccntiam,a  coftanti  iplius 
potcntia  &  mifericordia  profectam.  Pri- 
mutn,  temptts  notandum  eft ,  cum  hoc  c.in- 
ticum  ccelcfte  cecinit ,  fcilicet ,  cum  jam 
certiorfactaeftde  conceptu  Chnfti ,  &  una 
fcivilTct  fe  fuo  tcmpore  parituram:  cll  cnim 


eftau.f. 
tem  \ 
pluri-  J 

mum  S 
ut  ma-  I 
gnitu-  / 
do  Dei^ 

Quod  vero  animam  fuam  fedem  afre-  ,v/c„,  tx 
cluum,  &ijftritum  tcftem  rationis ,  &  intel-  anima 
ligentia:,  hujuslaudisadminiftramindicat;  fua. 
eo  iignificanter  oftendit ,  quantoftudio  Sc 
contentione  ,  quanta  alacritate  &  prompti- 
tudine  ad  hoc  gratiarum  aftionis  officium 
accelTerit :    Mentem  enim  &  affe&us  pri- 
mas  partes  habuifTe  ,  non  (  quod  fa:pe  fit) 
linguam,  Sclabia,  mcntem  Cx  affcctus  prius 
cxperreftos,  linguam  excitalTe  ,  ealingua: 
prxcurnlTe.cV:  veluti  Archimuiicos,  &  pri- 
ccntores  cantioni  modcrata  eile.  vide  altbi 
in  Pjal.  Atque  hoc  demum  eft,  quod  Paulus 
dicit,  canere  cum  gratia  in  cordibus  noftris. 
Colofii,  16. 

Caufa  hujuscantionis  fubjungitur.  Gau-  yftf  „ 
dium  exultans ,  quo  animum  ejus  Deus  a-  GWirnn 
bunde  complcverat,  &  omnibus  vcl  abditif-  txtttmt 
iimis  ipiius  penetralibus  Sc  recelfibus  affu-  '•"''"  cm~ 
derat.    Idem  in  Zacharii  cantionc  animad- 
verterrus.  Quo  docetur ,  quibus  rationibus 
gaudium,  e:<  bcueiiciorum  Dei  lcnfu  perce- 
ptum,prodendum  lit.Cum  cnim  omnis  lici- 
.tiSc  concefli  gaudii  Deusautor  lit  3c  arti- 

fcxj 


'  {"£»■> 


u  Harmohia 

fex  :  arquum  profeclo  eft  ,  ut  ab  illo  profe-  hallucinati  funt ,  apparet ,  qui  ex  boc  loeo, 
Ctum,  meum  denuo  refundatur  &  redun  Marix  ad  Chrifti  partum  ,  meriti  praicones 
det  ;  quod  tum  iit,  cum  pfalmis,  hymnis.Sc  extiterunt ;  impetite  ■nf7nliu(\i  cum  ■mizi- 
fpirituahbus  cantiombus  omnia  pcrfonant :    iora^>nwt\  pcrmutantes.  Cumque  virginis 


init  htr.t* 
ficiorum 
Dei  4£tM- 

::c. 


inftitutum  (it ,  Dci  hudes  &  gratiam  prx- 
dicarc  ,  eam ,  tanquam  fui  obluam  ,  fuarum 


t jtu  yiuiii 
caupt. 


Veri.  4S- 

Sittpddru 

f/irviiiii 

bnmlllts.f) 


contrj  tt- 
tulorum  t- 

JH4  Venitl- 

atttrts: 


iicut  lacobus  monuit  eum,  qui  gaudio  afFi- 

citur ,  animi  Ixtiti.im  pfalmorum  modula- 

tione  teftari :  Iac.  J,  13.  Ex  quo,  quam  ini-   &  propnarum  laudum,  &  meriti  prxconcm 

qucabhistit,  f.icile  percipitur  ,  qui  a  Deo   inducunt.  Ex  quo  lllud  eificitur  ,  gratiam 

exhilarati ,  hdatitatis  fux  fruclum  ad  dia- 1  Dei  tanto  magis  commendatiorem  reddi, 

boli  obfcquium  transferunt.    Quod  autcm  quanto  ex  minoribus  initiis  ,  &;  obfcuriori- 

dicit  Deum  Servatoremfiitm  :  fe  gloria  or- 

batam  ,  juftitiam  &  falutem  fuam  111  ipfo 

quxrercnon  obfcure  declarat :  limul  innuit 

nullum  iblidura  gaudium  efTe ,    nili   cum 

Deum  Servatorem  noftrum  agnofcimus. 

Gaudium  hoc  na-  fipfrm  iigillatim  ,  tum 

tumefle  docct  ex-^  reliquos  homines,ma- 

Dei  pietate.curnin  ^xime  Ifraelem. 

In  pietate  er-  /"crTic.meramDeipietatem, 

ga  ipfam  no-^  fin.  nominis  divini  reveren- 

tat  caufis         ^tiam. 

Caula  fumma  eft  quod  illius,  ut  &  obfcu- 
rx  &  ip-nobilis  virgmis  ,  rationem  tantam 
habuit.  Alludit  cmm  ad  hominum  ,  in  eos, 
quos  amant  oculum  dcfigentium ,  confue- 
tudinem;  iicut  eos  quos  charitate  non  com- 
plectuntur.faftidiofe  prxtercunt:iicut  etiam 
1  Pet.  4,11.  Dei  voluntas  &  ftudiumerga 
piosnotatur,  quod  oculi  ejus  ineosdefixi 
iinc.  Notandum  vcro,  quos  titulos  ilia  iibi 
vendicat:  unum  famuU.ku  fervx,qui  com- 
munis  eft  onmibus  piis,  quiredempti  a  fer- 
vitute  Satanx  ,Domini  fui  honorem  procu- 
rare,  &  familix  fux,  id  eft,  Ecclelix  utilita- 
tcm  ,  illi  in  omnibus  parere ,  nec  quicquam 
abfqueejus  mandatoattentare  debent.  Al- 
tcro  titulo  fe  aliis  plerifque  facit  inferio- 
rem,  cumfuam  abjeclam  &  vilem  condi- 
tionem  agnofcit.  Ex  quo  liquet  quam  pro- 
cul  remota  erat  a  titulotum  vendicatione, 
quos  Pontifcii  lJli  tribuunt  ,  cum  lllam  Do- 
minam,  Reginam  ceeli,  Matrem  mifericordin, 
Portam  Paradtft,  Capitis  fcrpentini fractorem 
appellent :  &  plerofque  alios  blafphemix 
plcnos  titulos  illi  affingant. 

Hanc  Dei  pictatem  commendatiorem  ex 
eo  reddit,  quod  cum  homincs  folent  obfcu- 
ros ,  &  indignos  prxterirc  ,  nec  ullos ,  niii 
eos,  in  quibus  claritatis  aliqua  nota  &:  infi- 
gne  apparet ,  ad  paulo  honeftiora  minifteria 
adhibere  ;  is  tamen  cam  ad  ampliffimam  pa- 
riendi  Filii  fui  dignitatem  delegerat :  unde 
conftat  nunquam  Deum  debite  in  fuis  bene- 
ficiis  agnofci  pofle,  niii  prius  noftram  indi- 
gnitatem  fcntiamus.  Ex  quo  quam  crafle 


bus  ad  prxftantem  aliquam  conditionem 
quis  emerferit.  Quod  Iacobus  prxclare  ob- 
fervavit ,  cum  fe  baculo  ad  Syriam  proficif- 
centem,prxdivitem  patrix  fux  reftitui  pro- 
fitetur.  Gen.11,10.  quod  idem  .1  Davide  di- 
ligenter  indicatur :  qnts  ego,  aut  qutfamilia 
mea,  &c.  z  Sam. 7, 18, 13,  zo. 

Effecta  fequuntur:  qux  tametii  pietatis 
erga  eam  divinx  crretta  funt ;  fui  tamen  in- 
ter  fe  caufx  exiftunt:  Efrcctum  primum  eft, 
quod  non  Elizabetha  folura ,  fed  tota  Chri- 
ftianorum  &  piotum  natio  illam  bcatam 
prxdicatura  fit.  Quod  quidem  admirabilc 
eft  ,  fceminam  (propter  tenuitatem  fuam) 
vixfuis  &  vicinix  notam,  ad  totius  Chri- 
ftianx  pofteritatis  notitiam  pervenire.  Et  uc 
virgo  nufquam  domo  fua  exiens ,  majorern 
nominis  celebritatem  acquirat  quam  poten- 
tiirimi  Cxfares ,  quiomnevitx  tempus  in 
bello  confumpfcrint ,  &  multis  clariflimis 
vicloriis  nobihtati  fuerint.In  quo  ilhus  Pro- 
verbii  veritas  agnofcitur  ,  Muliersm  gratio- 
fam  contincre  honorem ,  ut  potentes  divitias 
contincnt,  Prov.  11,  16.  Cum  vero  nulla  po- 
fteritas  de  ipiius  laude  fuerit  tacitura  ,  ju- 
Itum  erat ,  ut  virgo  divinas  laudcs  caneret. 

Caufam  hujus  celcbritatis  fubjungit,  nul- 
Ia  propria  facinora,fed  Dci  in  illa  magnifica 
opera,qui  virtutem  &:  robur  iili  contuliffet, 
ut  iineviri  confuetudineconciperer.  In  quo 
lex  nobis,  in  aliis  quibufcumque,&  quantif- 
cumque  vel  Angelis  ipiis  laudandis  ponitur, 
ut  Deigratiam  in  illis  commendcmus ,  non 
lutemftniftorum  ipforum  mentajncc  cnim 
dicit ,  me  laudabunt ,  ex  ulla  virtute  mca, 
aut  quodiim  mater  mifericordix  ,  &c.  fed 
quod  Deus  magnifice  mecttm  egerit,  ($c.  Li- 
cet  igitur  fanctos  laudare ,  fed  hac  lege  ,  ut 
in  illis  Dei  gratiam  tk  dona  laudemus ;  qux 
omnia  ad  Dcum  authorem  ejufque  gloriam 
referri  debent.  ^quum  autem  eft  ,  ut  eum 
magnum  deprxdicaret  ,  qui  illam  ex  partu 
magnam  efFeciflet :  inde  condudit,  fanclum 
effe  &  reverenium  nomen  ejus.  Vt  lgitur 
debitam  Dco  laudem  tnbuamus ,  conlidc- 

randt 


Cdcbrttat 

nominit 

M<tri* 

hincftc*- 
tHw> 


VerC  49. 
frepterDei 
magmfica 
epettt^ 


quitfoluwt 
tn  fanBii 

l.tnijnijt. 


Yerfso. 
\Uiferi- 
conlu  Dri 
in  hn  xb 
•mntbut 
ettnm  ce!c- 
trand.f, 


in  eiuo  uno 
Ueneftcio 
nonfulifi- 
ftcntium-, 


VcrC;i. 
feiteti.im 
fotentia 

lnHlLviiUy 


E      1      A       N      G 

randa  fimul  eft  cum  potentia  ,  tummifcri- 
eordia  Dci  in  ejus  erg.i  nos  openbus.  Sicut 
cnim  e  certis  quibufdam  metallorum  gcnc- 
ribus,  eruuntaurum,  argcntum  ,  &c.  lic  ex 
«micoDei  operc.multx  ejus  virtutcs  cruun- 
tur,  multx  ad  ejuslaudem  idonex. 
Haftenusfiut  fomnium tem-*)  mifcri- 
gratiarum   a- l  porum  (  cordia 

ctio :  fequitur  J  &  f 

Laus  Dei  ^locorum         J  potentia. 

Gcneraliora  fequnntur ,  ubi  adminiftra- 
tionem  notat  crga  pios  Ifraclitas  ,  promifla 
illis  prxftando  mifcricorditer. 

Conftantcm  hanc  Dei  virtutem ,  feu  po- 
tentiam  cfle  docet ,  cV  mifericordtam ,  nec 
unius  t.mrum  aut  xtatis ,  aut  perfonx ;  fcd 
vero  vel  maxime  ad  Dei  laudem  compcn- 
diofum  eft,  (i  qux  in  nos  conferuntur  benc- 
ficia ,  aut  miracula  dedarantur ,  "hon  in  no- 
ftris  perfonis,  aut  initium  fumcre,aut  finem 
accipcre  doceantur  ,  fcd  ab  ulitata  &  con- 
fucta  Dei  crga  fuos  adminiftratione  profi- 
cifci.  Nec  enim  me  afficeret ,  ad  qucm  hu- 
jus  rci  fermo  pervenit ,  li  hxc  uni  tantum 
competere  ,  in  eumquc  modo  cadere  cen- 
fercntur  :  fed  cumilludreputo,  Deuni ,  aut 
pro  natura  ,  aut  ingcnio  fuo  ,  quod  variari 
nequit ,  aut  ex  promifli  veritate  ,  quar  con- 
relli  nonpoteft,  hxc  aut  illa  facere  ;  tum 
dcmum  fpem  bonam  capio,idem  mifericor- 
dix ,  aut  conlimile  bcnignitatis  fpccimen 
(prout  ufuserit)  exhibendum.  Hic  notan- 
da  eft  peritia  virginisin  Sacris  Scripturis, 
undehxc  vcrbatim  fcre  mutuata  cit,  ad  no- 
ftram  imitationem  proponenda. 

Deinde  videmus  pios,  arrepta  ex  uno  ali- 
quo  Dei  opcre  occalione  ,  quali  pontem  (I- 
bi  fterncre  ,  ad  alia  ctiam  Dei  opera  cele- 
branda.  Sicnimhomines  cx  unainjuriaac- 
cepta  ,  fuperiores  etiam  illatas  refricant ; 
multo  magis  debcnt,  ex  uno  bencficio,alio- 
rum  mcmoriam  rcplicare.  Senfus  cnimdi- 
vinxinipfos  bonitatis  non  patitur,  ut  ab 
hoc  laudandi  Dei  officio ,  fubito  &  temere 
dilccdant;  nili  argumcntum  argumcnto  ne- 
CTentes ,  aliquoufque  (Ibi ,  in  hac  parte  ,  Ci- 
tisfaciant ,  &  litim  quandam  Dei  laudandi 
rclinquant. 

Confirmat  quod  priori  in  loco  di&um 
cft,  Aepotentta:  Deum  olim  potentiam  edi- 
dilTe  fuam,  id  eft ,  potentilTimas  qu.ifque  rcs 
geft.is,  fuo  Sc  proprio  brachio ,  nullo  homi- 
num  adminiculo  ,  licut  in  hoc  miraculo  ufu 
venit,  rjerfccifle  :  v;de  Efatam  53, 16. 


A. 


$3 


Potcnti.i  autem  non  potuit  magis  illu- Verfjz. 
ftrari,  aut  commodiorcm  fclc  cxcrcndi  &  i""''"1'- 
venditandi  m.itcriam  nanafci ,  quam  aut  inP""" 
prxaltis  &  prxpotcntibus ,  qui  fuo  fc  tabo-V^Ja-g^ 
rc  in  omnem  iternitatcm  ftabilitos  iri  cxi-  4,/^, 
ftimarunt ,  dcturbandis  ,  Sc  dc  fummofafti- 
gio  adinfima  locaprxcipitandis ,  aut  abjc- 
ctis  (quincc  fuo  ,  ncc  aliorum  judicio  cx 
pulverc  emcrgere  poflc  crcdcbantur  )  eri. 
gcndis.  Amplificat  autem  hanc  Dci  potcn- 
tiam  ,  quod  nullis  machinis  ,  aut  molitioni- 
bus  inflatos,  &  pritumidos  cvertit ,  fcd  fuis 
tantum,  5:  propriis,  qux  ip(i  excogitaflcnt, 
conliliis.  vide  Pfetl.  53,10.  &  Efa.  8,10.  Su- 
perbos  autcm  hoc  locovidetur  illos  appclla- 
rc,  qui  ccrtaquad.im  ,  fuos  conatus  &  con- 
lilia  pcrficicndi,  fiducia  infolefcunt,  cU  alios 
omncs  contcmptui  habent. 

Hxc  autcm  vidctur  virgocommodc  ad  VetC.  sj. 
prxfcntcm  c.iufam  adhibuifle  ,  utillis  oc-  Humilem 
currcrct ,  qui  libi  ofFenfacuIa  poncrent ,  &  tr*j"" 

1      •   1  *-l  j  t-,  nuu.im 

vcluti  laqucos  ncaerent  ,  quod  Deus  prx-       , 

tcritis  magnatibus  &  principibus ,  tam  ab-  fc„f:o„ir 

jeftam  cV  obfcuram  dclegiflet.  Docct  enim  caufam\ 

non  abhorrerc  illud  .i  confueta  Dei  admini- 

ftrationc ,  cum  hoc  fxpe  factitatum  legi- 

mus :  vide  exemplum  Hammonis  ,  &  Mar- 

dochxi ;  Davidis,  5:  Saulis. 

Admoncntur  cx  hoc  Ioco  divitcs  Sc  prx-  incUfjiiri- 
potentes ,  ne  fpiritus  fumant ,  nili  Dci  fortc  tutnonfu- 
potentiam,.id  lllorum  interitum  &  interne-  m      ' 
cionem  cxpcnri  vclint.  vidc  Efa.i,\i,ad  17. 

Dejeais,  etiam  proftratis,  confolatiocx  nttmimtu 
hoc  Ioco  peti  poteft;  ne  aut  animos  dcfpon-  *»/»*«*■ 
dcant,  aut  devias  rationes  fecrentur,  quibus 
aut  ptiftinam  dignitatem  aut  novam  con- 
fequantur,  cumintclligant  Dcum  clTe  lllis 

cw^pxjf*. 

Kunc  docct  mifericordiam  &.'  potcntiam  Verf  14. 

hanc  omnem  ,  maxime  vero  hoc  ,  quod  in  w«  *""- 

ipfajam  incipit  ad  falutem  populi  fui  fpe- ■?" 
'       '  .  ,   r  ,  ,    '/•       1   1  •  lutemfo- 

ctare ,  qui  hoc  modo  populo  luo  laborann     ,;  ,!_ 
manum  porrigit.  Qua  mctaphora  ruentcm,  Snnt, 
&convulfamforeilliusEccleliamtunctcm- 
poris  fubindicat  ,  qux  ab  alienigcnis  111  fcr- 
vitutem  redafta  ,  etiam  fub  tyranmde  Sata- 
nx  pcrne  concluii  tencbantur. 

lllud  ctiam  notandum  ,  mifericordiam  ,  Verfcj. 
quamexfpeaare  debcmus  ,  promiflionibus  l'"c  f'°~ 
circumfcribi  &  finin  ,  unde  in  fidc  &  veri-  »'#'»»**' 

.  rt-  r  circum- 

rate  promiilionis  connrmamur.  rcrilmntnr 

Quod  ait  autcm  maniiflc  ,  qttaft  menfes 
tres ,  ideft,  plus  minus  :  tandcm  domum 
fuamrcvcrfacft. 


Lv  c. 


34 


H    A 


M 


N     t     A 


L  v  c.  Cap.  i.  a  verf.ey. ad  67. 

57  Eliz.abethd,  vero  completum  esl  temptts  adpariendum  :  &peperitfilium. 

}8  Er audterunt  accoU&  cognati  ejtts,  Dominum  magnifica  mifcruordia  fux 
tifum  e(fe  erga  eam  :  &  ei  gratul.ibanUir. 

S?  Etfacium  esi ,  ut  die  ociavo  vcnerint  ad  circttmcidendumpuerulum.  Voca- 
bant  autem  eum  ex  nomine  patris  ipfius,  Zachan.tm. 

60  Sed  rcjpondens  mater  ejus,  att,  Kcquaquam  :fed  vocabitur  Iohannes. 

61  Et  dixerunt  ad  eam,  Semo  esl  in  cognatione  tua  qui  vocetur  ijio  nomine. 

62  Innuebant  autemp.ttri  ejus  qitid  vellet  ettm  vocari. 

63  Ifquepoftulata  tabella  fcripfit,  dicens ,  lohannes  esl  nomen  ejtts.  Et  mirati 
funt  omnes. 

64-  Aperttimesl  autemos  ejtts  illico,  &  lingtia  ejtts :  &  loquebatur  benedi- 
cens  Deo. 

65  Ortttsesl  igitur  timor  omnibus  accolis  eorum:  &intotamontana  regiont 
ludtti,  divtdgatafunt  omni.i  verba  tft.t. 

66  Et omnes qui attdierttnt, repofuerttnt ca»w corde fuo, dicentes;  Ouifnampue- 
rulus  bic  erit  ?  hlanus  aw.em  Domim  erat  cum  eo. 


axal  rsis. 

TT  Ffechis  promiHionis  divini  ad  Tjthariam  eft 
^-'filii  inlucem  editio,  qui  notatur  abadjun&o 
tempotegeitationis  julto&  confueto. 

Verf.%%.  Hujus  in  lucem  editioois  adjunctum 
cft  rumor,  quipetcrebruit; 
fubjectum  hujusrumoris  /  vicinorum, 
duplex  afligiiatur  \  cognatorum. 

Cujus  eftectus  notatur,  congtarulatio  qui  Ui\ahe- 
th*  ftcta  eit  ;  qui  amphficatur  ab  efficiente  caufa, 
Dei  gtatuita  mifericordia. 

Prerf.%').  Circumcilionis  pueri  adjunctum  de- 
fcribitur,  ptimum  ab  adjun&o  rempore  oflavo 
die,  2.abefficienrecaufaadiuv3nte,  fcilicet  vicinis 
&  cognatis ;  deindeabadjuntto  nominequod  vi- 
cini  &  cognaii  imponere  voluerint ,  fcilicet  2-a- 
ch.ui.i. 

Verf.  60.  Quod  nomen  refeUitur  ab  argumento 
teftimonii  matris,  &  difparato  nomine. 

ferf.  6  1.  Huic  nominis  impofitioni  opponunt 
fe  vicini  &  cognati,  ab  adjunfto  novicatis  Sc  info- 
lentis  appellationis. 

Vtrf.bi.  Qui  controverGa  ad  patrem  Tjuba.- 
ri*m  utrinque  defertur  ,  nutu  5c  figno  dato ,  quod 
audire  non  potuit. 

r'erf.6).  Hicitem  fignis  adjuncris  figni  5t  gefti- 
cnlationis  (quialoquinonporuit )  pugillates  po- 
ftulat,&  nomen  difcernit  eflc  lohtmntm,  quod  fub- 
jectis  pugtllaribus  intcribit  ;  cujus  rationem  affi- 
gnat  a  dillentaneis ,  quod  nomen  illi  non  jam  im- 
ponendum,  ut  quod  ruetit  priusab  Angeloimpo- 
litum ;  cujus  effectus  noratur  admiratio ,  amplifi- 
cata  a  fubjecto  ,  fcilicet  omnium. 

ferf.6  4.  Atguitur  veritas  fermonis  Angelici  ef- 
frcto apettionis  oris  Z.uhjrif,c\aod  notatur eriam 
ab  adjuncto  protinus,  fcilicer  tempotis,  ac  nomen 
puero  impofuuTet,  aut  indicalTet  potius  quod  illi 
nomen  impolitum  fuit.  Quo  etiam  mirabilis  oris 
apertioais  clteclu  nobilitat  ur  circurncifio  pueri. 


Verfb^.  Hujus  autem  apenionis  oris  effcctus 
notatur  Dei  laudatio.  Secundus  effectus  timor;qui 
ampliricarur  comparatione  minoris ,  quod  non 
tantum  illos  invalitqui  prifentes  eranr,  fed  porro 
omnes  illisfinirimos.  Tertius  effectus,  quod  hic 
omniaquiibi  geftafuntdivulgabantur ;  qui  am- 
plificatur  a  fubje&o ,  tota  regione ruontana. 

ferf.bb.  Quartusefrectus  eft  quod  omnes  qui 
audierunr,animum  ad  hanc  rem  adverrerunr;quod 
arguirurabadjunitofermoneadmirationis,  qua- 
lishicrandem  puer  fururus  foret  ?  demum  pueri 
magnitudo  arguitur,admirabili  Dei  virtute.quam 
in  co  exeruir  eriam  puero  ;  qui  virtus  Domini 
compaiationeparis.fcilicet  manus,  amplificatux. 

METAPHRASIS. 

COncorditer  dicio  Angeli  Elizabetha  fi- 
littm  pepertt,idque  jttfto  (j>  confucto  tem- 
pore,  exaBis  novem  menfibm.  Sicut  enimfin- 
gnlari  viriuie  ,  qtts  nttnquam  a  promijjo  dtf- 
jungttur ,  faclum  esl ,  ut  Elizabetha  vtrtbm 
ad  conciptcndum  dcftitnta,  qtu  aliu  foeminu 
fuppetf.nt ,  conciperet :  ita  eaditn  virtute  jj» 
benediiiione  Dei  confirmata  csl,  ut  totamge- 
ftationis  pericdum  tmpleverit,  quam  alU  foe- 
minA  r.aturi  qitodam  vtjore  a[fequuntur. 
Hujut  autem  parttu  fama  ad  cognatos  ey> 
vicims  delat.".yittcumqit: prius  ai  credmdum 
thjjiciles)  ita  tamcn  eos  (re  nunc perfecla)  af- 
fectt ,  ut  correHo  &  reiexto  errore  fuo  de  hoc 
gratuito  bencficio  parenttbas  filio  aucitsgra- 
tulati  fitnt :  utttt  autempuert  cum  cinceptus 
tumpfirtus,commitr.em  conctptendi  tfparien- 
d:  r.tttoiiem  tranfiliebat ;  non  tamen  ob  eam 
ca:tf.tm  tllum  a  communi,  &  omntbus  pueris 

prtfcrt- 


17- 


5S. 


!!• 


E      V      A       K       C 

prtfcript»  circumcifione  lege  eximebant,  fed 
ociavo  die  ex  EccleJU  laudabtli  ufu  convene- 
runt,  ut  Sacramento  ajftfierent  ;  imo  veropro 
fuaparte,  quoad  privatis  homimbtts  concedt- 
tur.afftfiendofacn  aciioni  &  Sacramentt  ad- 
mimjirationi  partictpabant :  priufquam  vero 
Synagogam  accedunt pro  more,  de  nomtne  in- 
fantu.tnSacramenti  admimfiratione  indendi, 

40,  confilium  tnetint.  &ua  de  re  atiod  Zacharias 
mutusfimul  tffurdus  effet ,  cum  Elizabctha 
matre  agunt,  tf  illi fuafores  funt ,ut  depatrU 
nomtne  ad  majorem  patru  in  nominu  futpro- 
pagatione folattum  ,  vocaretur.  &uibusma- 
ter  ,  a  marito  prtus  Jcripto  ut  videtur  mfor- 
mata  ,  rejiittt ,  &  loannis  nomine  appedan- 

gi%  dnm  pucrnm  indtcavit.  iUieX  adverfo  exci- 
ptebant;  nonprobart  nobu  banc  novitatem  tf 
mfolcntiam  nominis  ,  cum  in  tota  cognatione 
tua  nuiius  hoc  nomine  infignitus reperttur.Re 
ultra  cttraqne  ad  hunc  modiim  d-fceptata, 
tandem  decernunt,  adpatrem  ,  adquemjure 
dtvino  nominis  impoji.h  (autontatis  notam 
infe  continens)  Jpecrat.omnem  hanc  litcm  re- 

6,  #  ferendam.  Ei  igitur.quod  furdus  cjfet,nut:btis 
($  corporis  gejiiculatione  figntficabant ,  ut 

e .  _  quid  nominis  filio  indi  veUet  tndjc.net.  Tum 
lUe.quod  mutiisfermoneuti  nonpotutt,  pugil- 
lares pcjiulavtt ,  qtiibus  fcripto  animifutfen- 
fum  proderet :  fcripfit  vero  in  htinc  fere  mo- 
dum  :  non  recie  facitis ,  qui  de  nomtne  puero 
imponendo  tantopere  laboratis ;  esl  emm  pri- 
dem  a  Deo  indatim  pottus  quam  jam  inden- 
dum  ,  adeo  ut  ne  mihi  quidem  ,  quantitmvis 
patri.altquod pro  meo  arbitratu  imponere  con- 

(4 .  ceffum  aut  liberum  fit.  Qua  re  omnes  admi- 
ratione  permoti  funt.  Vix  dnm  pugtUanbiis 
nomenpueri  infcrtpfijfei ,cum  dtcioAngeli  con- 
grttenteros  Zacharia:  apertum  Jit ;  qttod  cir- 
cumcifioms  potius  quam  partus  dte  failum 
credendum  esi ,  cum  quod  tum  demum  puer 
vertjftme  natus  vtdetur,  cum  coelefiis  nattvt- 
tatis  ry  regeneratioms  figilo  confignatus  fit; 
tum  quia  conventus  frequentia  hoc  tam  ad- 
mirabile  Deiopus  m.igis  percrcbrefceret ;  deni- 
que  ut  nominis,tametjiperegrini,impofitio  hoc 
miraculo  comprobaretttr.  Lmgua  verofolutus 
tltco  Deum  laudtbus  ,de  tanta  Det  charitate 

<5 .  O"  beneficio  ,  pr&dicavit.  Cujus  cum  nominis 
impoftttonis  ,  tumpatris  fermone  &  auribus 
cati  fubtti  liberatioms  hic  primum  ejfecius 
extitit;  ut  timor  non  pmfentes  tantum  ,fed  o- 
mes  circumjifientes tnvafit ,  ejufqtte  retfama 
fer  univerfam  montanam  ludu.  regionem 

<6.  dizulgata  eii.  &»od etiam  hunc  ejfeclumfor- 
titum  efi  ,  ut  omnes  ad  quos  hujus  ret  fama 


«      l      t      c      A.  }J 

pervenerat,  animum  adiflaadvirtebant,  ($ 
poii  dtligentem  de  ea  re  ctim  animo  fuo  ccm- 
mentationem,  in  admirationem  his  verbis  te- 
\fiatam  erumpebant .&md igitttr  tandem  hac 
re  tam  nova  (y  infolentt  fiet ,  quod  puer  ab 
Angelo  promtjftu  fit  a  fene  &  tnjcccunda  in 
luccm  editus  ,  15  tam  peregrtno  nomtne  inji- 
gmtns^cujus  porro  circiimcifio  tanto  miraculo 
innobilitatur.  Sicut  antem  Sacramentnm  ex- 
tcrtus  ab  Ecclefta  Chnfii  adminifiratum  esi; 
Jic  Deus  ex  foederu  fui  verttate  interiorem 
Spiritusfui_gratiam  inpuerum  contulit .tdqne 
tam  magna  {$  ir.fneta  menfura,  ut  quodam- 
modo  DeiiniUo  virtus,  JpeciabiUquodam  ma~ 
do  fevidendam  pnbercLj. 

P  R  A  X  I  S. 

Averfuf7  ufquead  finfantia, 
80  defcribunturad^  reliquacjtatequi" 
Iohannem  fpeclantia  in  (^privatamexegit. 
In  infan-  ( Nativitas,  ufque  ad  59.  verfT 
tia  confi--^ 
deratur     ^Circumciflo  ufquc  ad  verf.  80. 

Elizabetha  menfes  totos  novem,  de  mo- 
re  aiurum  puerperarum,  compIevuTe  doce- 
tur ;  ut  Angeli  verbis ,  15.  verf.  fua  veritas 
conftaret ,  nuncium  perficiendum  fuo  tem- 
pore,  utcumque  a  Zachana  repudutum. 

Edito  in  lucem  Iohanne ,  aut  certe  mox 
edendo,  cognati  &  vicina:  mulieres  gratu- 
labundataccedunt.  In  quo  Chnftianum  fce- 
minarum  ofKcium  a  Spiritu  Sanfto  nota- 
tur  ,  quod  fe  Elizabctha:  in  gaudio  conjun- 
gebant ,  ex  Apoft.  pra?cepto  Roman.  n,  1 J. 
Gaudendum  cum gaudentibus ,  ali.rtim  bcno 
Utandnm  tanquam  nofiro ,  ut  in  ejufdem 
corporismembris  proptcr  mutuam  wbW- 
.9-««* :  quod  quidem  cum  ab  omnibus  fieri 
debet  ,  tum  ab  his  cumprimis ,  qui  nos  co- 
gnatione  aut  vicinitate  attingunt :  nani 
licut  membro  uno  fanitati  reftituto  ,  lic  ca:- 
i  tera  arEciuntur  ,  ut  qua:  arttiori  nexu  co- 
1  pulanturintcriorimagis  knfu  tanguntur  : 
lic  8cc. 

Vicinitas  enim  fortuita  non  eft  ,  fed  Dei 
providentia ,  atque  adeo  mftituto  gubcrna- 
ta :  cujus  llngub.ris  inter  homines  ufus  cft, 
&  eximium  folatium.  Eoque  ha:c  focietas 
&  conjundtio  fancte  colenda  eft  ,  dandaque 
opera ,  ut  ilhs  quam  proxime  benevolentia 
acccdamus ,  a  quibus  nos  Deus  tam  prope 
abefle  voluit:  unde  etiam  Salomon  (a:pe  vi- 
cinum  pluns  efTe  docet,  quam  frarrem.  Qui 
igitur  vicino  invidet  fua  bona,ut  AchabN.;- 
botho  ,  eum  perditum  hominem  elTe  opor- 
E  i  tet, & 


VetC.  57. 

Eli\abrth<e 
levttimun 
partum, 


Verf-SJ. 

grAtulan- 

tnr  ricinic 


liinc  vici- 

illt.lt  (;  1 1  • 
ttf.dd. 


5*  H    A    r.    i 

tct,&  fanctam  focietatem  violat.  Hujus  vc- 

ro  gaudiimeminit ,  verf.  14.  Tanto  major 

autem  iti  his  eft  ingenuitas  ,  quod  dubium 

non  iit ,  quin  pennde  nil  tale  fore  crede- 

bant  ;  fed  Elizabetham  potius  morbo  ,  feu 

tympana  laboraffe  exiftimarunt. 

y/lijmttr.      Notandum  etiam  caufam  gaudii  S;  con- 

tti.i  Dii      gratulationis  fuiffe  ,  quod  Dtus  mifericor- 

ettzmhu-    diamfuam  in  Elizabetham  prolixe  contu- 

tut  conrcA-  ,-rr  1         i-  c 

tuUtiotii    liflct.nontantum  quod  prohs  parentemre- 

aufi.  ciflet ;  fed  quod  prxter  naturx  ordinem,  & 
vires  hoc  ei  contigiffet :  nec  cnim  dum  lllis 
innotucrat ,  quantus ,  &  quam  cximius  hic 
filius  fututus  effet.  In  quoharum  fcemina- 
rum  integritas  &  charitas  magis  illucct, 
quod  Elizabethx  illis  hoc  miraculo  pixlatx 
non  invideant ,  fed  fcrio  &  ex  animo  con- 
gratulencur. 

Adquod  invidix  monftrum  pcllcndum 
percommodc  indicatur,il!as  hoc  beneficium 
.1  Dco  in  Elizabetham  profcctum  reputaffe. 
Quoties  enim  rcputamus  proximorum.qui- 
bus  ornantur  bona,  a  Deo  profluerc,  adver- 
fus  invidix  virus  efricaciflimum  rcmcdium, 
ranquam  amuletum  obtinemus.Qupd  eniin 
abillo  collatumeft  ,  fapienter&  magna  ra- 
tione  confcrtut ,  &  quidem  noftro  (ii  Dei 
fumus)  bono. 
Circumci-  Scquitur  circumcilio  fordinaria, 
fxa  Umnii  Ioliannis,  in  qua  conii-^  & 

fieijumti     derantur  quxdam  ^exnaordinaria. 

conjtffu  cc-  rCognatorum  &  vicinorum  ,  o- 

'  r<"l>      Ord:na-\  ctavo  die,  circumcili 
ria  funt  j  confclTus, 

(^Nominisimpofitio. 
Vcrf  59.  Quod  convcniunt  ad  Sacramenti  admi- 
mdt  fac  niftrationem  ,  indicat  laudatam  &  peranti- 
initutimk  quam  efle  in  populo  Dei  confuetudmem,ut 
6acr&nen.  jnitiatioms  noftrx  Sacramentum  ,  non  nifi 
,  .„-    ,     folenni  in  conventu  eorum  ,  qui  ad  Eccle- 

fiuffeccle-     -  1   1  c  • 

bratum  &■  iunl  aggregantur  ,  celebraretur.  M  cmm, 
aihuc  cilc-  nifi  in  frequenti  civium  convcntu  ,  quis  ci- 
trmtiuni:  vitate  aut  Iibcrtatc  non  donatur :  qu.inti 
xquius  eft,  ut  in  civem  rc«ni  Dei  admiflus, 
in  civium  Eccleiix  frequentia  &  concione 
hoc  privilegioornetur  l  Et  ii  homines  hunc 
honorcm  rcgni  iigillo  habent,  ut  illud,  non 
niii  pro  tribunali  fedens ,  regni  Cancella- 
rius  apponat :  multo  magis  regni  coclcftis 
iigiilum.uteundemlionoremhabercxquius 
eft  :  quid,  quod  Ecclelix  &  ccetus  Ecdclia- 
ftici  tanta  neceflltas  iit ,  ut  ipfc  quadam  ex 
parte  ,  Sacramcnti  adminiftrationi  partici- 
palfe  judicetur,cum  dicuntur  convcnifle  ad 
puerum  circumcidendum.Quo  gravius  pccr 


umcilioms  crgo 


O     N     I     A 

cant,  qui  in  angulo  ,  aut  obfcuro  loco  ,  uru 

autaltcra  muliercula  prxfcnte  ,  hoc  aggre- 

diaudent. 

Oftavo  dic  quod  faciunt  ,  ex  legis  divi-  Ulcjut  oB.t- 

nx  prxfcripto  eft  ;  cujus  hxc  fere  ratio  eft,  »0  ».t/i>i- 

ut  puet  collectis  viribus  fcrendo  vulncri  a-  '•"''^"i 

ptior  eflct.Quod  quidem  Deus  feciflet  nun- 

quam  ,  ii  ante  octavum  diem  vita  exccden- 

tes  xtcrnx  damnationi  addicti  fuiflent.Nc- 

quc  enim  Deus  ,  qui  in  ferenda  lege  prxci- 

pua  quadam  ratione  ad  ea  refpexk  ,  qux  fu- 

turam  vitam  continent ;  majorem  prxfen- 

tis,  quam  futurx  vitx  curam  egiffet. 

Eorum  igitur  ex  hoc  Ioco  error  refelli-  htnctutt 

tur  ,  qui  non  baptizatojinternecionidevo-  <"'!'''fn">nt 

tos  efle  conftituunt,  electionem  iimul  &      -'"  ". 

rcedensvocationem  runditusevertentes.Ex  mturpa!lt 

quo  tam  foedo  errorc  ,  aliis  prxtcrea  errori-  non  dam- 

bus  fc  implicarunt  ,  ut  .i  privato  privatis  in  <w». 

xdibus ,  &  magna  hominum  fohtudme  & 

infrequentia  adminiftran  poffe  putent.  Huc 

acccdit,quod  infans  non  baptizatus  aliquan- 

do  luerct  parentum  cu!pam,qux  tamen  pa- 

rentibus  remitti  poflet  :  prxterea  quo  ani- 

nio  niatrcs  futurx  funt ,  qux  cafu  aliquo  Sc 

cx  improvifo   embryonis  mortis  autorcs 

funt.  Deniquepccna,  Genef.  17, 14..  denun- 

tiatur  modo  in  contemptores.  Nec  tamen 

neclcndx  non  neceflarix  morx  ,  ut  abhis 

fit ,  qui  ut  pompx  fufceptorum  &  aliarum 

rerum  infcrviant ,  Baptifmi  adminiftratio- 

ncm  procraftinant. 

Vidcmus  nomcn  in  Baptifmo  impolTtum,  Kominit 

vetcrisEccIcfixautoritacecommuniri.Idem'''i',/'''y:' 

videripotcft  .i  Dci  exemplo  traftum ,  a\iim°""l"f- 
1  •       •  -r      ■     a  1  •       *" "  Dei 

die  circumci(ionis,Abrx  nomcn  novumin-  pr(,fc^ 

didk,  Genef.ij,  vquod  nobis  frxnuminji-  utcoa.nm 

ciat,  nc  aliquid  levc,  &  vanum  ,  aut  futile,  futiltfu- 

pro  hominum  arbitratu,  inferatur.  Tametii  n't»**m3 

enim  magna  !n'c  libcitas  iit ;  tamen  memi- 

nerint  feniper ,  in  fancliffima  &  gravifllnu 

Baptilmiadtione ,  omnia  analogica  cffede- 

bcrc  ;  nec  cxteris  rcbus  tam  fanitis  futile 

nomen  imponendum.  Sed  dc  nomine  plu- 

ra,  ex  ifta  dc  nomine  difceptationc.   In  quo  Verf  6e. 

quod  vicini  &  cognati  Zachariam  vocari  &  61. 

voluerunt ,  forte  ut  patri  (ut  fit)  gratifica- 

rentur,  &  cxcipicnti  matri  Iohannem  ap- 

pellandum  replicarunt ,  id  fieri  non  oporte- 

re,  cum  nemo  in  cognatione  fua  hac  appel- 

lationchaftenusinligniretur:difcimus  no- 

va  &  percgrina  nomina,  non  cffc  tcmere  in  n.-c  <■/.•',»»» 

Ecclcli.tm  mvehend.i.Parentes  cnim  I ohan - /*'',gr'»5; 

nis,  a  confuctis  nominibus  non  recefluros 

fuiffe  liquct,  nili  Deus  autoritatcm  fuam,in 

hac 


E     V     A      K      G 

hac  eaufa  interpofuiiTet.  Quod  fi  illi  indi-  I 
enum  judicarunt,  aliquod  a  familia  alienum  ' 
nomen  indicerc  ,  quanto  id  magis  indeco- 
rum  cenfebitur,  nomen  a  Chriftiana  familia 
abhorrens  inferre. 
Verf  6'.        Quodresad  patrem  refertur,  codocc- 
^uodjZ'   tur,  patrum  hoc  )us  ciTe,  nomen  proli  inde- 
f.uii  «w-  rc :  nomen  enim  imponere  imperii  &  do- 
/*"'•  minatus  indicium  eft,  ut  conftat  Gen.  i,  13. 

Et  quanquam  in  Scripturis  fxpius  djcitur, 
n].urcm  nomcn  indiriilTe  ;  t.uncn  illud  111- 
tcllioendum  eft,  patrij  confenfu  fattum  : 
alioqui  repugnante  &  refragante  patre,  hoc 
illi  concclTum  non  eft  ,  ut  conftat ,  Genef. 

35. '»•  •/■•■• 

Pater  vcro,  pugill.uibus  acceptis,  fcnbit 

nomen  jam  illi  inditum  elTe ,  Iohanriis,  An- 

geli  Dei  de  ea  re  mandatum  fubindicans , 

ttjmenve-  cu;  omnc;s  confuctudincs ,  utcumque  vetu- 

""<""  "■  ftas,parcre  xquum  eft.licut  &:  ceiTetunt;  cu- 

jus  nominis  etymon  ti\,Iehova grattampn- 

fiitit :  lic  nimuum  dictum  eft  ab  argumcn- 

to  prxdicationis  fux ;  quia  prxdicabat  gra- 

tiam  Dci  m  Chrifto  tunc  exhibito.Nos  vero 

tametfi  hujufmodi  prxceptum  a  Deo  non 

habcmus ;  t.imen,  ucut  dictum  eft  ,  exlcges 

hac  ex  partc  non  fumus ,  fed  certis  quibuf- 

dairi  le^ibus  circumfcnpti.ne  quid  ftultum, 

futilc  ,  aut  peregrinum  in  Eccleiiam  inve- 

hamus. 

Scd  videtur  circumcilio  privatis  in  xdi- 

busadminiftrata,  cum  Elizabetha  una  erat 

cx  his,  qux  hanc  caufam  difccptabant ,  qux 

puerpera  domo  egredi  nequivit  :   vidc  re- 

fponfum  in  fecundaad  Doct.  rcplicatione. 

,.       ..    fmiracula, 
In  extraorainartis  J  ^ 

conlidcrantur       \mfracuiorum  effe£tus. 

C  Zacha-  ( fcrmonis  &  auditus 


Verf.  63. 

Iohanms 
tiemintf 


grut. 


Strmtnut 

Cr  tuJniu  In  miracu 

ZatliarU     \K  cxplj 

"?'""'•.     turDeivir 
exfi.uli- 


ttur.e  ^in- 
i'-', 

Verf  64. 


tus  cxc 
adverfus 


iria  pa-     facultati  reftitutus. 
trem,   J  & 

quicft    ;  Spiritu  prophetico, 
"r-\  |  ad  1 

r"  J  Uen 

s     [    Iohannemfili 
>-manus  erat. 


Spiritu  prophi 

ad  laudem  Deo  ca 

endam  inftructus. 

lium,quicum  Dei 

manus  erat. 

In  priore  vero  miraculo  veritas  Angeli- 

corum  verboium  ipectanda  proponitur;qui 

Zachariam  tantifper  mutum  fore  prxdixe- 

rat,  quoad  ,  qux  prxdixerat ,  prxftarentur : 

prxdixerat  autem  cum  puerum  in  luccm 

cum  gaudio  edcndum  ,  tum  lchanrits  appel- 

jWrm  Dri  latione  iniigniendum.Quorum  cum  utrum- 

■•■  prmif  qU!;  completum  clTet  protinus ,  fine  omni 

fa*ry»t>  nj0ra,  pcena  filenui  &  furditatis  liberstus 


«       I.      I       C      A.  37 

cft.  In  quo  non  modo  Dei  in  promiiTi;  fidcs 
nobis  teftata  eft,  fed  incredibilis  Dci  fapicu- 
tia,  ita  rerum  momenca  regcns,  ut  quodque 
co  tempore  eveniat ,  quod  eft  ad  gloriam 
cjus  compendiofiiiimum  ;  queimdiriodum 
enim  in  frcqucnti  ccetu  fcrmonis  ufus  ci  ad- 
cmptus  cft,  lic  ctiam  m  nv.gna  frequentia 
reltitutus. 

Simul  etiam  eximia  Dci  lrmnificentia  110-  c' '' 

.  ,       .  r  r    rjluniuri- 

tanda  vemt,qux  plemorc  meniura  pronnlia  «„-»;-„ 
facit ,  quam  pollicitus  crat.  Cum  enun  fer- ' 
monis  bcncrtcium  pronufer.it  modo  ,  illam 
Iiberalitatcm  nova  Prophetici  doni  largitio- 
ne  cumulat :  Quod  enim  additur  i>\«,x{  dt- 
Xeyu»  ,  id  ad  propheticam  cantionem  ,  qux. 
poft  fubjungitur,  libens  retulenm.  Quo  x- 
quius  ferenda  aftiic~tio,cum  nobis  fxpe  Deus 
prxfentia  bona ,  non  tantum  llla  ,  fcd  alia 
prxterea  confcrat. 

EfFectus  miraculorum  fcquitur ;  quod  rei  Vetf  65. 
fama  pcrcrcbrefccns  orcumfufos  percutit 
timore,  &  admiratione, 

Timor  vero  hic  perneceiTarius  eft,  ad  dif-  Timerex 
cutiendum  prophanam  illam  tlruiSiQi>  J"'t,0fc- 
qux  nobis ingenitaeft,  quo aptiores iimus 

1  n.  t-    ■    •  i      •  o    qujnam  M- 

ad  niyltenorum  Dei  contemplationem  ,  &  ,,;„? 

rcvercntia  quadam  &  attentione,ad  illa  me- 

ditanda  accedamus.  Vnde  etiam  laudantur, 

qui  tremebundiad  Verbi  auditionem,&fa- 

cramcntorum  perccptionem  acccdunt:  vidc 

Luc.  5,8.  in  cxemplo  Petri:  contra  fit  in 

his,  qui  ad  Verbi  auditioncm  accedunt,  ran- 

quam  fabulam,aut  pervulgatam  aliquam  hi- 

ftoriam  audituri ;  &:  ad  Ccenam  Domini- 

cam,  tanquam  ad  quotidianum  cpulum. 

Quodautem  illa,  apudfe  probe  expen-  Verf  (6. 

dentes ,  adtniratto  inceiTit ,  quis  tandem  ille  •*<•"'»*- 

pucr  futurus  eiTet ,  qui  a  Deo  promilTus  iit, '" 

\  r        „-r  1  i_  ■      r        exatt  ce- 

a  lene  &  lnrcecunda  nacus,  hoc  tam  lnulua-  /,.(,,;...„„■ 

to  nomine  infigmtus,id  dcxtre,ex  Dei  ipiius  p,jeurfi- 

icntentia  fecerunt.   Cujusfcopus  erat  ,  his  ruChnfii 

miraculis  Iohanniscaput  in  populo  crigere;  cmfaf*. 

non  equidem  Iohannis  cau(a,fed  quod  Chri-      • 

fti  Anteambulo  futurus  eiTct.   ln  quo  no- 

tanduin  eft,  eos  tamctii  myftcrium  non  pe- 

nituscognofcant;  rcm  tamendihgcntcr  ex- 

pendilTe,  &:  placide  exfpcftaiTc,  quo.id  Dcus 

reieventu,cujufmodifuturum  hoc  eflct,de- 

clararet. 

Hanc  admirationem  auxit ,  quod  manus  QkmihI* 

Dei,  nova  quadam  rationc,  in  Iohanne  ope-  >»■>■"•'■  Dn 

jrataiit ,  ut  olimfortc  in  Mofe  ,  eagratiain  ""»"• 

vultu  relucebat ,  qux  ficile  eum  magnum 

lolimvirum  fore  argueret  :  Hxc  emm  lo- 

Iquendi  ratio,  cum  iReg.it,  46.  tutnin 

Aftis 


%%  H      A      R     M 

Aftis  Apoftolorum ,  extraordinariamquau- 
dam  virtutemdeclarat  ,  quam  Dcus  in  lllis 
excru,quos  ha:c  Deimanuscomitatur.Per- 


inde  enim  fonar ,  aC  fi  diceret ;  Dei  gratiam 
ita fuifle  in  illo  confpicuam,  ac  fi  quts  oculis 
prxfentem  mtuitus  eiTet. 


L  v  c.  cap. 1 .  «  verf.  67.  adfincm  Capit. 

67  Et  Zacharias  pater  ejtts  replettts  esl  Spiritu  Sanclo  :  prophetavitqne,  dicens; 

68  Benedtcitts  Doniintts  Detts lfra'clis,quod  tnvtferit &  redemertt poptdu futtm, 

69  Et  erexerit  cornit  faiutis  nobit,  in  dotno  Davtdispuerifui : 

70  Frout  loquutus  eslper  cs fanclorum,qut  a feculo juerunt ,  Prophetarufuorum. 

7 1  Fore  ut  nos  fervare  t  ex  inimicU  noftris,&  e  mantt  omnium  qui  oderur.t  nos. 

72  Vt  uteretttr  mtfericordta  erga  patres  noflros,ac  memor  ejfetfcederisfuiftncli: 
7$   Etjurisjttrandi quodjuravit Abrahamopatri noflro,nimhu  fc  daturit  nobis, 

74  vtflne  mettt,  e  mantt  inimicorum  noflrorum  liberati,ferviamus  ipft, 

75  Cumfanclitate  &  juflttia,  tn  ipfius  conjpeclu,  cttnciis  viu  mflr<t  dtebus. 

76  Tuveropuerule ,  ProphetaAlttfltmi  vocaberts :  prubts  entm  ante  faciem 
Domint,  utpares  vias  ejus : 

77  Et  des  cognitionem fdtttis popttlo  ejus ,  per  remfior.em  peccatorum  ipforum, 
7%  Ex  intima  mifericordta  Dei  noflri ,  qua  invtftt  nos  is  qut  prodtt  ex  alto : 

79  Vtappareat  iis  qtti  tn  tenebris  &  ttmbra  mortispoftttfunt ,  ad  dirtgendospe- 
des  noflros  in  viampacis. 

So  Ipfe  autem  ptterulus  crcfebat  &  corroborabatttr  Spiritu  :  fuitque  in  defertis 
ad  eum  ufqtte  diem,  qttofe  oflenderet  apud  Jfraelem. 


ANALYSIS. 

/"•Anfa  cantionisdivini,  qua:  poft  proponitur, 
^-^primum  inftrumentalis  T..tcharix  ,  qui  defcri- 
bitur  a  relatis ,  quod  fit  patet  Umnii ;  deinde  cau- 
fa  efficiens  principalis  indicarur,  Spiritus ;  qui  de- 
fcribitur  ab  adjunfta  plenitudine,qua:  in  Z.nchnrU 
confertur.  Hujus  cffe&uni  notatur ,  quod  Prophe- 
tamagit,&  divinitus  infpiratus  carmenhocce- 
cinit. 

Verf.ii.  Subje&um  cantionis cft  Deus ,  qui  de- 
fcribitur  ab  ad  junfta  dominat i one,  item  ab  adj un- 
ftolfraeliticipopuli,  cujusDeuseft;  poftabad- 
junctalaude,  qua;  Deodebetur;  poft  ab  effe£ro, 
quod  populi  fui  rationem  habuit ,  quod  vifitatio- 
nis  fimilitudine  ab  hominum  confuetudine  petita 
illuftr.it;  deindeab  altero  effefto,  nepe  redemtio- 
ne ,  quamfecit  &  attulit :  velefte&um  unicum  eft 
populifalus ;  duabusmetaphorisillufttatum.^una 
vifitationisquod  populus  moribundus  moxalio- 
qui  petiturus  erat ;  altera  captivorum ,  qui  precio 
folutoexcaptivkate  eruuntut. 

Verf.ki.  Fretiumautem  feumateriaredemtio- 
nis  eftchriftus;  qui  defcribitut  primumabeffi- 
cientecaufa  Deo  Patre  Filio  &  Spititu  San£to,  qui 
illumredemtotemexcitavit,  feupropofuit:  dein- 
deacompatatione  patium  illuftratur  falusquam 
attulit,  nempe  cornu  ,quodincornubusanima- 
liummaximum  roburfit ,  cui  obniti  nemo  aut 
obfiltete  poteft  :  poft  dcfcribitut  a  fubje&o  loci 
unde  oriundus  eft  ,  nempe  Davuln  famtlia. 

Verfjo.71.  Defcribit hancfalutem ab adjun&a 
Dei  veritate  in  fervandis  promilTis ;  quorum  cau- 
farainltrumentalerndefignatos  Prophetarum,qui 


adjuniro  temporequoptophetarunt,  &  hocpra> 
dixerunt ,  notantur ,  viz.  ab  initio  mundi  ad  hoc 
ufque  tempus.  Salus  porro  illa  amplificarur  ab  ad- 
jun&a  inimicitia  &  odio  eorum ,  qui  nos  captivos 
detinebant. 

Verf.72.ji.  Caufa  efficiens  alia  fuperior  Dei 
mifeticordia ,  cujus  effechim  erat  foedus  gratiac 
cumpopulofuoinitum,  quodetiam  a  teftimonio, 
viz.  juramento  Deiconfirmatur,  cujus  jutamenti 
fubje&um  ^lbraliam  proponir. 

^/T74.7S.FinisfalutisperChriftumallatar,ut 
Deo  ferviamus ;  quicultus  defciibitut  ab  adjuncia 
metus  vaaiitate,  deinde  a  partibus,  fan&itate,  ju- 
fticia  :  pra'terea  ab adjunfta  fincerttate,  deimie  ad- 
junctotemporeomntbus  vita:  noftndicbus. 

Verf.Td.  Apoftropheadpuellum  leeensnarum, 
qui  primum  defcribitur  ab  adjunfta  vocatione 
Ptopheregeneialitei;  poftab  etfefto  magis  fpe- 
cialt,  fcilicet  quod  proximeChriftum  pt.-ccedet; 
deindea  fine  vocationis ,  ut  viam  Domini  paret. 

Verf.jy.  Haxviz  Domini  prapaiatio  peime- 
taphoiamplanisverbisexplicatur,&  limpliciora- 
tione ,  nempe  ut  det  noticiam  falutis  populo  Dei ; 
qua:  falutaris  noticia  arguitur  ptimum  abadjun- 
ttoptoprio  remiftionis  peccatorum. 

Verf-1%.  Deindeab  efficientecaufa  Dei  miferi- 
cordia.qur  amplificatur  metaphoia  vifcetum  ma- 
ternoium^quailliusmagnitudinemindicat;  cujua 
etiam  mifeiicotdix  effeftus  affignatut  defcenfus 
Clirifti  in  vallem  mifericordia; ,  qui  Chtiftus  afli- 
milatur  furculo,  quidifliinilitudinearguitur,  ut- 
pote  qui  habet  fuas  radtces  non  in  terta  deiixas, 
fed  in  coelo  pofitas. 

Verf.jy.   Qm  Chiifti  dcfcenfus  a  fineaiguitur, 

tttnu 


(7- 


<rs. 


70. 


71- 


73- 


E    r    a     n     c 

ut  nos  viiitet :  deinde  ut  inftar  folis  nobis  in  tcne- 
bris&umbramortisillucefcat :  poftremoutnos 
inviaropacisdirigar. 

Vtrf.lo.  Fucr  dcfcribitur  ab  adjuneraaccreriorie 
corporis  &  animi  donis,  quibus  non  minus  quam 
corporeconfirmabarur;  &  fubje&o  loco ,  nempc 
patcrnisidibus.qua:  indefertofitx  eram;&  tein- 
poiis  adjun&o  quoad  publicum  munus  obivit, 
cjuod  ab  ad j uncta  ej us  inanifeftatione  defignatur. 

METAPHRASIS. 

ZAcharias />4ffr  non  tantum  fermonii  & 
atiditus  facultati  dicio  Angeli  congrnen- 
ter  reftituttts  esi  ,  fedporro  (quod  plerumque 
ex  Deimunificentiafii)  magis  prtftanti.qttam 
amijit  .Jpiritu  Propheticotmbuttts  efl  ;  cujus 
Jpecimen  edidit  in  fequenti  ca/itico,  quod  ad 
bunc  modum  orftts  est.  Deus  in  fefemper  be- 
nedtcius.ut  nemo  illum  prsdicet,  a  meprtfer- 
tim  atqite  ab  omnibus  fidelibits  benedtcendus 
tsl ;  Deus.inquam,  totius  mundi  univerftta- 
t'is,fedprs.cipttaquadam  ratione  Ifraelttarum 
qnibufcum  faedxs  contraxit :  quod  populum 
fuum  mox  expiraturum  chmenter  Qrpaterne 
vifitavit;quodfoluto  perfilium  ddectionn  fus. 
jufto  preiio  eundem  ex  captivitate  Satans.  It- 
ber.ilimanu  ajferuit ;  qiiod  deruque  potentem 
(y  incluciabiUm  falutem  infamtlia  Davidis 
fervo  fuo,  prout  facere  infe  recepit,  excitavit. 
Sjttpd  qutdem  novum  tf  peregrinum  videri 
non  debet,  quandoquidem  hoctpfum  a  mundi 
primordto  Deus  per  omnium  faniiorum  fuo- 
rnm  Prophetarum  mimfterium  iocuius  es~i , 
fore  ut  nos  ajfer.  ret  ab  hoftibus  ,  &  a  viAen- 
tia  omnium  qui  nos  odio  profequuntur ;  idque 
mera mfericordia adverfits  major.s tf  Ante- 
cejfores  noftros,  tantu.  ut  fcederu  memor  ejfet, 
quod  cum  Utit  iciiim  ey  depacium  esi  ;  quod 
fa.d:ts  ut  Prophetarum  ore ,  Jicproprio  ore  in- 
terpojito  etiam  facramento  ,patri  Abrahamo 
ccr.fi)  mavit ,  ut  in  duobus  in  quibus  Detim 
failere  ii  diavx^t-  esi ,  f.: mam  & indubita- 
tamfaiutu  Jpem  obtiniremus  :  quid  dixino- 
v.tmtf  peregrinum  non  debere  videri ,  imo 
potius  ftupore  $>  admirationedigna  eslDei 
veritas  ej>  fides  in  fervandu  promijfis  ,  qus. 
ntttta  noftra  perfidia  £j>  defecttone  ,  nullts  na- 
ftru  fcelenbus  (3   rebettione  ,  nullss  Satana 
moLtionibtis  ,  asit  impiorum  ntquitiis  ad  im- 
ptdiendtimftudus  irritafaciafit ,  quo  m:ntts 
jujio  tempore  filiiim  ad  fervandummifertt; 
idquem  hunc  finem  ut  ab  hoftibtts  noftrts.fa- 
tana, pecca:o,<j>  morte  vindxati erutiquein- 
f-epide  tum  in  vcro  cultu,  ttim  ettam  jincera 
jujrit.-a,  Deo  per  omne  tempus  &tatu  noftrd 
ferv.amus ;  rcr.unctatis  protriiscarnis  cupidi- 


E        L        I        C        /.  39 

tattbus ,  quibus  hacltnus  m/Mcipatifumus. 

Tu  autem.puerule,  utcunque  nunc  in  cunu 

vagiens ,  ne  verbum  quidem  mutire  potes ,  0- 

lim  tamen  Chrijli,  qui  AltiJJimus  esl ,  prtco 

1  palam  a  ptts  quidem  agnofceru ,  atque  adeo 

impiis  talts  eljetnnotefces:  pr&ibts  enim  noniu 

alu  Prtphet*.  magno  mtervallo  interjeclo,fed 

ut  Lucifer  Jllem  ,  immediate  Mefftain  :  hoc 

1  confilio  ut  Chrifto  mox  fequituro  viamfter- 

\  nas.quofacilius  in  mentes  Jubditorum  fuorum 

Chrtftus  influat  (y   illabatur.  &uod  ut  ajje- 

quaris.inftrues  eos  notitia  ($ fenfu falutu  fu,t, 

quo  tangi  fy  ajfici  nequeunt,  mjiprius  depcc- 

|  catorumfiorum  remiffione  certtores  fiant,  ex 

'  intima  Dei  mifericordia  promanante  ;  ex  quo 

\fonte  fiuxit  hoc  incredibile  (£  immonale  Dei 

beneficillm ,  qilodChriftus ,  quafi  foljuftitis, 

Iohanni  quaji  Lucifero  fuccedens ,  ipfo  exortu 

non  minus  fuos  fuigoris  radios  emtfit ,   quani 

in  ipfa  coeli  fummitate    meridie  plena  vim 

fuamfol  exerit:  eluxit  vero  hoc  confilio.ut  ra- 

diis   coelefttbus   affulgeret  omnibus  nobu  in 

fumma  ignoraticne  tanquam  in  tenebris  dc- 

merfis,  &  tn  ipjius  mortts  faucibus  abforptis  ; 

ut  rejeciis  Q>  dtfciiftis  tenebris  nos  dedticat  in 

vtam.qua  adjummam  confcientii  tranquilli- 

tatem  itur.   Atque  hactenusincomparabilem 

Iohannis  cum  conceptum  &    nativitatem, 

tum  circumcifionem  accepiftu  :  unde  non  dif- 

ficile  vobis  esi  conjeitura  confeqtii,  qualis  tan- 

dem  1$  quantus  hic  Dei  fervus  Juturus  eft. 

Convenicnter  atitem  hu  initits  ,  cum  puenTis 

ejus  tum  adolefcens  sttas  acla  eSi.ut  quipater- 

nistdibus  privatimeducatus  ,  nec  Magtftro 

aut  fcholt  in  dtfciplinam  tradttus ,  quoadpu- 

bitcam  pr&conu  perfor.am  indutt  ,  animo  ta- 

men  fupra  communem  menfuram  donis  Jpiri- 

tus  aucitts  ($  cumtdatus  esi. 


7g. 


77- 


7S. 


79- 


$0. 


D 


P  R  A  X  I  S. 

Eura  Iaudibus  cclebrat ,  cumprimis  ob 

fuam  ,  &  fidclium  in  Chriftoplemfli- 

mam  rcdcmtioncm;  deinde  quod  Iohanncm 

filium,  ad  illius  redcmptionis  tam  honorifi- 

cum  rainifterium  adhibuerit. 

rPropolitio  ,  Deum  efTe  lau- 
Cujus  partes  \  dandum, 
dux  funt,       |  & 

^Caufa.cuiheclaus  incumbit. 
Deus  in  fe  benedidtus  cft  in  fecula.tamctli 
i  nuilo  laudetur.  Quod  autem  fc  a  nobis 
Iaudari  poftulat,id  uulio  fuo  bono  fieri  vult; 
fedut  in  grata  bencficiorum  Dei  recorda- 
tione  ,  cum  prxfentia  bona  confirmcntur, 
cuui  nova  accumukntur. 

Kec 


Cantio  7.1- 
char.ti  Un- 
de  (tiri.1.1, 


Vcrf  67. 
ib  benefi- 
ft.l  prttfli* 
ta  in  falu- 
tn  bumani 
fftarii  11- 
jaratiiiit: 


tam  pretioia  p: 
Canfaoxs..  C{ 
tiarum  a-  < 
ctionis         \j 


40  H     A      R.      M 

Nec  enim  niinimx  Dei  in  nos  liberalita- 
tis  ufura  conccfTa  eft,  mfi  in  Deum  largito- 
rem  grati  &  memores  extiterimus.  Quo 
autem  plenior  &  confartior  ejus  liberalitas 
cft  ,  eo  nos  m.igis  ad  laudem  Dei  acccnfos 
ciVe  convenit. 

Caufa  eft  humani  generis  falus,qux  tam- 

ctfi  promifTa  tantum  ,  nondum  prxftita  ef- 

fct :  tamcn  fe  i  divinarum  laudum  prxdica- 

tionc  cohibere  nequivit ,  multo  magis  nos 

gratos  &  memorcs  effe  oportet.quibus  hxc 

tam  pretiofa  promifla  adhibita  funt. 

Talus  IfracJis  per  Chriftum, 

& 

kminifteriu  falutis  per  Iohannt. 

\nftltiteco- (  no  ca,uf_,|_T0»  /  effectum, 

liderantur     k  caufx.       |f«://i\  fubjeftu , 

_ _  _       r,  ("reftitutionis, 

Effectnm  lalutis  oruatur  1      ,  .     . 

.•"..  .  .    <  redcmptionis, 

tnphci  comparatopans,  }  * 

1  -  -       '  ^cornu. 

v-rf  6S         Vifitatio  (vocabulum  fttn»)  hoc  Ioco  pro 

htnmbt-  beneticio  ponitur  :  hac  igitur  mctaphora, 

wf/rnwK»»  quam  exoptata  res  lit ,  falus  pet  Chriftum 

ffttidt       parta  ,  indicatur  :  licut  enim  xgrotus ,  aut 

captivus  lxtatur  advcntu  eorum  ,  qui  con- 

folandi  eos  caufa  veniunt ;  ita  etiam  Chri- 

fti  vilitatio  nosreficit,  quipeccatilxthali 

morbo  ,  &  plufquam  ferrcis  iniquitatis  vin- 

culis  detinebamur.  Quod  li  amicorum  nos 

afpectus,  &  amica  verba  reficiunt ,  cum  ta- 

mcn  morbo  eripere  ,  aut  carcerem  aperire 

nequeant:  quanto  magisfuavis  cft  &:  jucun- 

da  Chrifti  vilitatio.qui  fuo  adventu  iftis  nos 

malis  eximit.  Quod  li  barbarum  &  incivile 

efTct ,  viro  prxfertim  principi ,  hunc  limul 

&.  laborem  Sc  molcftiam  fufcipienti,gratiam 

non  reponere:  nx  impiam  ingrati  animi  la- 

bem  efic  oportet ,  nili  tantum  beneficium 

Servatoris  grata  recordatione  profequere- 

mur,  qui  Rex  regum,  de  fummo  cceli  pala- 

tio  in  humanx  naturx  noltrx  cuftodiam  , 

&  in  corpus  mortis   obnoxium   defcen- 

derit ,  nos  ut  inviferet ,  atque  adeo  fe  ,  ut 

pro  nobis,  captivum  ,  Sc  morbo  veluti  con- 

fectum  dederet ,  nos  ut  utroque  &  morbo, 

&  carcere  reduceret  &:  abfolveret.  Eft  vero 

gratitudinis  pars  ,  ut  ficut  nos  Chriftus  in- 

vilit ,  ita  nos  Chriftum  in  xgrotis  Sc  capti- 

vis  laborantem  inviferemus. 

Retlcmptionis  vocabulo ,  falutis  bencfi- 


duridomini  poteftate  ereptus,  veteri  digni- 
tati  &  libertati  reftituatur:  quodliconfc- 
quitur  ,  omni  ofricio  &:  obfequio  agnofcere 
paratus  eft :  fic  nos  fcrvituti  Satanx  addi- 
clos ,  fub  quo  turpifTimam  peccati  fervitu- 
tem  fervicbamus,  abjectilfimis  quibufque 
'  corporis  officiis  fcediorem,  Deo  gratos  nos 
prxftare  xquum  eft ,  qui  foluto  prctio ,  nos 
I  in  priftinum  decus  &  dignitatem  afTeruit. 
fSatana  &  pcenis  peccati,  qux 
extra  nos, 
ccatidominatu,&  reatu  intra 


Rcdemit 
nos  i 


I  funt  i 

J  Pecc, 

i  nos, 


Amplitmhj 


cium  amplificat :  nam  (icut  ab  hofte  in  bel- 
Io  captus  duniTimxque  fervituti  addictus, 
utpote  moliturx,  exhauriendis  latrinis  &  a- 
Jiis  turpiilimx  notx  operibus,  nihil  expeti- 
bilius  aut  optatius  habet ,  quam  ut  ex  tam 


I  Ira  Dei,qux  fupra  nos  eft,&  ca- 
^pitibusnoftris  lmminct. 

Qux  quidcm  tyrannis  tanto  intolcrabi- 
Iior  eft ,  quod  cum  aliis  tyrannis  penfo  ab- 
foluto  ita  fatisfit,  ut  pcenas  a  nobis  non  cx- 
petant  :  huic  autem  tyranno  ,  quo  magis 
obfequium  prxftatur  ,  eo  exquilitiores  &  a- 
fperiores  pcenas  a  nobis  fumit.  Quam  juftx 
igitur,  &  dcbitx  funt  ob  tam  inligne  bene- 
ficium  laudes.  A  peccato  ledemptis  caven- 
dum  ,  ne  in  illud  iterum  recidamus ,  unde 
tanto  pretio ,  non  auro  &c.  redempti  fu- 
mus.  Redempti  fumus  ab  ignoratione,quo- 
tufquifque  invenitur  qui  illam  cum  pacc 
non  potius  expetat ,  quam  vcram  Dei  noti- 
tiam,  modico  labore  &  vigiliis  partam  ? 

Imo  verendum  ne  inveniantur ,  qui  nol- 
lent  libenteriibi  fuam  inlcitiam  excuti  ,  nc 
fcilicet  veterno  hoc  experrccti ,  fuas  cupi- 
ditates  non  poflent  line  confcientix  ftimu- 
lo  explcrc  :  Redempti  fumus  a  blafphemia 
Sc  otio  &c.  fed  &c. 

Hanc  porro  falutem  alio  comparatocar-  Verf.  69. 
nti  exornat :  licut  enim  a  miferiis  nos  re- 
demptos  efTe  ptius  docuit,iic  hac  metapho- 
ra  fcelicitatem  nobis  acquilitam  docuit. 
Quocumroburdelignetur  ,  declarat  falu-  &ft"»'- 
tem  hanc  nobis  partam  valentiffimam  & 
robuftilfimam  efTe  ,  cui  nihil  obliftere  po- 
tcft:  cujus  interpretationem  non  aliunde 
petemus,quam  ab  ipfo  Zacharia,qui  poft  fe- 
ipfum  explanans ,  falutem  eiTe  confirmat, 
quam  ex  hoftibus  nullus  impedire  queat ,  at 
ne  univerfx  quidem  inferorum  limul  colle- 
ctx  copix  ,  ut  Matth.\6.  nec  diaboli ,  nec 
peccatum ,  neque  inferorum  metus ,  nec 
mundi  aut  min_,  aut  illecebrx.  Hoc  igitur 
modofjlusifta  mirificecommcndatur,quod 
tuta  &  fecura  lit.  Qui  enim  ab  hominibus 
fcrvitute  crepti  funt ,  hi  homnium  etiam  vi, 
&  fraude  ad  fervitutem  rurfus  redigi ,  &  re- 
vocari  pofTunt  :  fed  hac  falutc  &:  redemptio- 

ne  prx- 


ACqtiiftta: 


E     V     A      N      G 

I 
ne  prarditi,  veluti  in  petra  arcc  collocantur, 

qux  inaccefla  &:  inexpugnabilis  eft.    Ta-  J 

metli  enim  in  Chrifto  credentcs  non  deii- 

nunt  ab  impiis  infcft.ui  ;  cum  potius  hoc  i-  ' 

pfo  quod  credant ,  plurium  in  fc  inimicitias  '. 

acccndunt:  nullx  tamcn  corum  nijurix  aut ' 

violentii,  cceptam  in  nos  falutem,  quo  mi- 1 

nus  ad  cxitum  pcrducatur,  impcdiunt.Gra-  i 

titudinem  igitur  noftram  adaugeat ,    tam 

certi,  indubitatx,  &  percnnis  falutis  rccor- 

datio. 

Quod  autem  cxataffe  dicitiu  :  ideo  di- 

ftum  cft  quod  hxc  fpcs ,  propter  crebras  & 

gravilTinns ,  &  animi ,  &  corporis  calami- 

tates,  quali  humi  proftrata  &  proculcata  la- 

lus  jacere  videbatur  ;  cui  falus  lfta  paratur:  I 

nempc  Dcipopulo  ,  Mat:h.  i,  10.  fahum 

fitctet  populum  fnum  ,  &c.  ut  fpcm.  advcrfus 

fpcm  foveamus. 

PirChri-       Infubjcclo  conlideratur ,  per  quem  fit, 

fittmU.ec     fcilicet  per  Chriftum  ,  exfamilia  Davidis, 

ex  promiflo,  nc  in  Servatore  crremus  • 

effi-     f  fides  Dei  in  promiflioni- 
eien- <(  busfervanJis, 
tcs,      ^  &:  mifericorJia. 
finales,ut  metu  liberati ,  fervia- 
(^rnus  ci  intrepide  in  fanftitatc. 

TidesDei  iVomin         />o-  ^ 
fpeclatur  ]  lo  !  pcr  j  P,,e-  l 

in  ierva-  j  . 
do,  1  lurame 

y° 

Vcrf  -o.  In  divinx  laudis  ex  fide  X:  conftantia  ma- 
nrxmmte  nantis  conliJcrationem  caJit :  quod  nullis 
frtiido-  no(hJs  quantumcumque  atrocibus  peccatis, 
nulhs  diaboliaut  infernaliscohortis  conati- 
bus  &:  molitionibus  cffcftum  iit  ,  ut  Deus 
datamfidcm  falleret,femel  ex  ore  egrelTum 
refigcrct ,  aut  denique  fcedus  nobifcum  Je- 
pa£tum  prophanaret.  Hic  enormia  lfraeli- 
tarum  peccata,&  totius  populi  propinquans 
fipe  interitus ,  replicentur.  Simul  Jocctur 
hunc  cffe  verum  Mcffiam  ,  cui  fcilicer  om- 
ncs  Prophctx  teftimonium  ferunt :  ut  Pau- 
Ius  in  A&k  Iefum  Joccbat  elTe  Chnftum, 
ex  Prophetis. 

Hxc  autcm  (IcutaJgratituJinem  accen- 
dcndam,  iic  ad  noftram  in  promilTis  divinis 
fiJem  munieuJam  accommoJatafunt:quam 
enim  horrenda  &  deteftanJa  illa  impictas 
ccnfcbitur ,  qux  Deo  promittenti ,  juranti, 
&:  fiJcm  fuam  totics  &  tot  feculis  compro- 
bmti,  fiJcm  Jerogarc  ,  aut  rcftitantc  qua- 1 
dani   dubitatione   nos  fubduccrc  audca:  l 


J 


prola- 
to. 


rutm  ittful- 
UbilU  exe 
tKtUy 


t]ti;itficiti 
firmantt.t, 


£      L      I      C      .\.  41 

Quod  tamcn  Pontificii  non  dubiunt  in  lau- 

dc  ponere  ;  indignius  cum  Dco  ageiitcs , 

quam  cum  illisagixqueferrenr. 

Alium  hujus  falutis  fontcm  indic.it ,   Dc:  Verf  ?;. 

ergti  nos  mfericordiam  :   iicut  cnun  beriigna  "  '""•• 

animi  inducTione  ,  Dcus  uicompjrabile  hoc     "'  'V.''' 
.  .    .  r    .  .  \  .         rictrdt*  ■ 

rcdcmptons  beiieticium  promiiit;lic  cadcm  ktecbtnrfi- 

crg.i  nos  animi  propeniionc  ,  quod  Verbo  ciaprefe- 

promilit,  rc  6V  opere  iroplcvit.  Niii  enim  in  flf«> 

gratuito  Dci  crga  nos  favore,fundatum  fuil- 

fet  hoc  bencficium  ,  ccnties  millies  inteici- 

diiTct.  Si  enira  populus  IlTaehs  terix  Cana- 

ncx  pofleiTionem  ,  &:  ex  ^gypto  Iiberatio- 

nem  ,  non  aliundc  confequuti  funt  ,  quani 

quoJ  Deus  illos  gratuito  amorc  complexus 

lit ,  nullo  eorum  ut  Mofes  teftatur  mcrito  : 

quanto  magis  hac  tanta  &  eximia  Jiberatio- 

nc  privandi  fuiflcnt,  nili  Dci  cos  milcncor- 

Jia  .i  perJitiouc  vinJicaflet. 

Finis  partx  per  Chnftumfalutis  cR,utal>  VetC  -z. 

hitlibnsliberatt  intrepide  tfc.  Cum  enim  ex  ?"!,?**,- 

r      \     r       ■  o  <7 '  ImftiOiu  li- 

tam  rceda  Icrvitutc  ,  &  /3*3h*»#tu?  operi-  jf„fl-rt,_ 

bus  libcrati  fumus ,   xquum  cft  utndillius  mUf} 

prxfcriptum  vitam  exigamus ,  a  quo  tara 

bcneficc  liberati  fumus ;   maxime  cum  tam 

ad  honcftas  ,  &  ingcnuas  occupationes  nos 

adhibeat :  prctio  cmm  redcmpti  nec  noftrx, 

nec  aliorum  poteftatis  fumus,  fed  illius  tan- 

tum,  qui  At/<rg6>  pro  nobis  dedit :  libcri  qui- 

dem,  &  foluti  a  peccato,  &  diaboli  tyranni- 

de,  fed  fcrvi  tamen  fubditiflimi  ChriftiScr- 

vatoris :  vide  Tit.  i,  II,  iz.  &  Ephef.  i,  io. 

Nec  vcro  hoc  ad  momentum  ;  ut  fcrvi  nu- 

per  afciti  in  familiam  facere  folcnt  ,  fed  per 

univerfum  xtatis  noftrx  tempus ,  quod  o- 

mnc  ,  atque  adeo  in  feculum  fcrvi  cllemus, 

nili  a  Chrifto  vindicati ,  in  ejus  familiam 

coaptati  fuiflemus :  hic  igiturdiligens  cau- 

tio  adliibcnda  cft  ,  ne  ad  priftinos  vcl  erro- 

res,  vel  vitx  impuritatem  ,  tanquain  ad  vo- 

lutabrum  aut  vomitum  redcamus. 

Hic  non  eft  prxtereundum,  p.iccm  con-  '&•  inttr 

fcicntix  ,  &  indubitatam  dc  Dei  favore  per-  cerfm  de 

fualionem.nobis  ad  bonosfruclus  profcren-  D"f*!"™ 

duni  opportunas  cflc.   Ex  quo  illud  ctiam  1'"  '"'i""" 

rr    ■  r  ■      t     <  r  i        Inxbemtu. 

cmcitur  ,  Pontificios  de  nac  pacclempcr  Hu- 

ctuantcs ,   ad  bonaopcraineptos  &  iiiido- 

neos  effe  :  quod  quidem  ut  ad  intcrnos  ,  & 

fpirituales  hoftes  cumprimis  refcrtur ;  ita  in 

cxtemorum  hoftium  metu  ,  loci  nonnihil 

habcr.  N'am  prx  nimio  imminentis  pcriculi, 

&:  inlidiarum  metu,minus  fuinus  ad  fcrvien- 

dum  alacrcs. 

Haftcnus  fuit  caufa  gratiarum  a&ionis 

prior,  dc  falute  Ifraelis  per  Chriftum  parta: 

F  fequi- 


41  H      A      R      1 

fcquitvr  pars  altera,de  minifterio  falutis  pcr 

lohannem: 

Inquoco-  fpropria  Iohauni :  & 

liderantur  «^  cominunia  ilii  cum  aliis  mini- 

quazdam      (^ftris. 


priuseft,ut  fcientiam  falutis  doceant  per  re-  mifsitmnt 
milTionem  peccatorum:  eft  vero  eximium  ptccrtttrum 
minifterii  cncomium  ,  fcientiam  falutis  tra-  <«>™>*"i> 
dcre  ,  propterea  Acl.  13, 16.  dicitur  Euan- 
gclium,  fermo  ftiutis.   Eft  enim  infignis  illa 


Verf.  76. 

la.inms 
prx  rtltis 
proph.  di- 
rnitrts, 
>jiuH  Chri- 
ftmiproxi- 
?tic  prjtasT- 
i.iti 


Puellum  in  Synagoga  (  circumcilionis  fcientia ,  qua:  homines  de  falute  adipifcenda 


ergo)  prxfentem  alloquitur  G&mttvmtxU 
xu;.  Cui  hoc  peculiare  eft  ,  eum  futurum 
nobilem  &  cclebrem  Prophetam,  qui  Altif- 


informat  ,  atque  inftiruic :  li  enim  Medici- 
n_  ars  in  precio  eft.qua:  corporis  fanitatem 
tradit,  &  eam  quidem  primum  momenta- 


fimum,id  eft,  Chriftum  proxime  prarcurrac, :  ncam,  deinde  incertam:  nx  illa  fcientia  plu- 
&  eundem,  non  ut  reliqui  Prophetae,  veluti  rimi  ftcicnda  eft  ,  qua:  corporis  animiquc 
procul  venientem  dcfcnberet  ,  fed  pra:fen-  filutem,  _rernam  &  indubiracam  proponit: 


l.mic  ma- 
jt*  hu.xn- 

oclii.qffjd 

Mn  rjm 

ailrtntnm. 


Cujus  mt- 

■       :■     ir./rj 

ldi>ejjcn- 
dmnj 


Verf.  77. 
tjuodrc- 


cemdigko  defignaret;  non  prardicarct  ven- 
turum  ,  fed  jam  venilTe  ,  populo  gratulare 
tur.  Quo  fpeclat,quod  dicitur,eum  vias  ejus 


ii  quis  fcholam  aperiret,  homines  quomodo 
certasdivitias  acquirant  ,  docendi;  aut  pro- 
fiterctur  viam  fe  traditurum ,  qua  ad  ccrtos 


paralTe,  montcs  &  extuberanria  loca  deje-  honores.non  nificum  vita  finiendos,  perve- 
cifle,  valles  opplcvifTe  ,  afpera  complanafle, '  nirent :  innumeri  fe  iftis  in  difciplinam  tra- 
torruofa  direxifTe  ,  ut  facilior  &  eypeditior  derent:Chriftum  vero  fcholam  aperientem, 
clfet  Chrifti  ad  populum  fuum  ,  populi  ad  jqua  fani ,  divites ,  honoratique  in  aeternum 
ChriftumaccefTus.id  eft,  (utapertis  Sccon-  fint,  pauciadeunt. 


cilis  verbis  dicam)  pceuitcntiam  agerenr,& 
Euauoclio  crcdcrent.    Nec  cuim  nifi  fide 


minifterium.cum  Ioh.-.nnis  miniftcrio  cxcel- 
lentius  &  prarftantius  fit ,  ut  quo  plcniordc 
Chrifto  co^nitiopcrcipitur,  quam  fohxnnis 
miniftcrio:  qua:  hxc  hominumpervcrfitas 


Hoc  etiam  docetur,   homines  abfquc  fmt guj  0- 
Euangelii  fcicntia,  perditos  efTe;quo  magis  """ipcr- 
pctnicenciam  gignentc  ,  Chriftusadnos  ac-  debenr ,  &  cupidius  hanc  fcientiam  perfe-  '""'■' 
ccdcre,  aut  nobifeum  cohabitare  vult.  Dejqui:  nam  Medicina:  fcientiam  omncs  vel 
hoc  beneficio  fe  phu  ium  Deo  deftrictum  fa-  j  maxime  fani  cxpetunt ,  fed  in  primis  gravi- 
tetur,  eoque  gratias  ag.it.  Euangclii  vcro  tcr  &  lerhaliter  laborances  ;  omnes  divitias 

cxpetunt,  Cei  mendiciinprimis,  ecc. 

"  Hinc  etiam  noratur  notitiam ,  quam  pii  cujus  m>ti- 
de  filute  fua  lubent,  non  effe  dubiam  iV  an-  "*  "rtifsi- 
cipitem  ,  npn  elTe  io  opinione  &  conjedtura  ""', 
cft,  tantam  liberaiitatern  t;on  agnolcere,uf-  jpofitam.fcd  fcientiam,  &  proinde  ccrtam. 
que  eo  u:  nonnulh  Deum  fibi  potius ,  quam  j     Simul  etiam  liquet,  religionem  Chnftia-  "'"  ""pli- 
fe  Deo  obftriftum  effe  putent,  ii  quando  cx ,  nam  non  elfe  implicita  fide  contentam  ;  ut  c,u  - 
iiliis  unumminifterio  addicantrcujus  {i  cau-|quis,  AnJabatarum  morcfortuito  5:  incon- 
fam  requiras,non  aliam  reperies,quam  quod  iidcrate ,  fuam  fidem  ad  altcrius ,  cujus  qua» 
gloriam  Lominum,  glorixDei  anteponunt:  fit  fides  nefcirur,  componeret.   Docct  au- 


iiilicet,  quafi  fplendidius  cffet ,  apud  homi- 
nes  divitem  ficri,  aut  honoribus  aiFici,quam 
Chrifti  prxconem  effe. 

Simulquequumconiideranc,mini(Ierium 
non  efTe  ad  divitias ,  &  honores  quarrendos 
compendiofum  ;  fit  ut  a  minifterio  anhnos 
alieniores  ^erant ,  quod  magis  incelligitm 
cx  confecratione  libcrorum  Mo!ocbo,id  cft, 
Idolo  Pontific.  Zacharias,  tametfi  Eliirai  I1.1- 
bcret,  qui  victus  &  cultus  corporis  ratione, 
conteaitiiTimiis  mundo  videretur  :  tamen 
&c. 

Quanquam  vero  h.cc  Iohanni  propria  ex- 
titerunt  ,  tamen  Miniftri  Euangelii  aliquid 
hic  fimile  habennquod  licut  Iohanues  viatn 
Chrifti  priori  adventni  municbat  ;  fic  illi 
fecundo. 

Qux  fcquuncur  lohannis  munia  ,  cum 
rchquis  rainiftns  communiafunt.  Quorum 


remfcienciamfalucisin  remiffionepeccato- 
rum  confiftere.  Hinc  eft  ,  ut  bcati  dicantur, 
quorum  rem;ffa  funt  peccata.  Pfal.  31,1. 
Rom.  4,  7.  &  Servator  paralyticum  confo- 
hns,dercmiffionc  peccacorum  eum  certio- 
rem  facit.  Matih.  p,i.Nonigicur  fcrvamur, 
quoda  peccacisliberi  fumus  &  intacli  ;  ne- 
quequod  pro  peccatiscompenfvcionemali- 
quam  inftiruimus ;  fcdquod  peccacanoftra 
nobis  remiccuntur. 

Hoc  ma?is  adhuc  declaracur  ,  cum  docc-  Vcrf.  71: 
tur,  illud  mtfericordia  D«,&  ea  quidem/nr/-  txiaHm* 
ma  ,  &  cenerrima  fieri  :  mifericordia  ecim  Dnm'fe- 

„    -  .  ...  . .        .    _    .  nurtua 

Uci,inquoridiana  proviuenriaDeierga  nos,  /,,„lr„_ 
cernitur,  ut  Pfal  *,6,f>.  Sed  ea  demum  cener-  m,j;,tnrm 
rima  ,  &  intima  mifericordia  eft  ,  qua  nobis  amftqni- 
peccata  condonat ;   non  fccusquam  paren-  """> 
tes,  filiorum  miferiamintuentes.itaafnciun- 
tur,ut  vifcerafuaincalefcereftatimfentiant. 

Quanta 


n*n*ptrt- 

bu(  dHt   j(- 

cumii. 


VwC  79. 

lUiS  tjMI 

eamigno- 
r*nt  hxc 
tvjnwictan- 
tlr, 


ttum  mt- 
nisO-pro- 

mt  /):  oniitkt 

adbil/itit. 


Quanca  antem,  &  quam  immcnfa  illa  fit  mi- 
fencordia.hoc  ipfodedarat,  quod  non  potc- 
rant  peccata  nobis  condonari ,  niii  Filio  fuo 
in  mundurn  milfo;  cum  nulio  nec  auro,  nec 
argcnto.ncc  Angeli  miflioncpeccata  noftra 
expiari  poflint,  fcd  tantum  Filiidefcenfu: 
in  eo  latitudo,  altitudo,  profunditas  Divinx 
in  nos  mifcricordix  pcrlpicitur  :  undc  Ser- 
vator  Iohan._\,  16.  Stc  Detcs  dtlexit  munduni, 
&c.  Ex  quo  fir,  ut  qux  peccati  vis  iit ,  ne- 
fciant,  qui  illud  fuis  opcnbus,  fuifque  pecu- 1 
niis  rcdimi  polTc  putant.Chriftus  autcm  Sol, 
ex  Scripturx  ufu  &  confuetudine  ,  vocatur, 
&  quidem  e  fummo  calo,tanquam  meridic, 
fplcndens ;  undc  Iohannes  prius  inductus 
eft ,  tanquam  Lucifcr  lblis  ortum  atten-  . 
dens. 

Iam  redit  ad  alia  miniitroruru  officia  :  eft 
igitur  altcrum  miniftrorum  officium,/>/V  qui 
funt  in  tenebrts  (y  in  umbra  mortit  lucem  in- , 
ferre.  Hxc  iingularis  etiam  minifterii  com- , 
mendatio  exiftit  ,  quod  in  tenebris  jaccnti- 
bus  effulgent  face  Euangelii ;  &  quod ,  eo- 
rum  minifterio ,  Sol  mundi  Chriftus  exori- 
tur.  Citra  enim  Euangelii  lumen  nox  atra, 
&  cvmmerix  tenebrxfunt  ;  cujus  quidem 
calioinis  quam  horrenda  &.  formidabilis  ra- 
tio  lit,  cxcorum  exemplo,  aut  oculis  priva- 
torum,  quibus  nullum  Solis ,  Lunx  ,  Stella- 
rumve  lumen  effulget  fut  in  jEgyptiis  vili- 
tur)  oftendi  poteft  ,  vel  potius  adumbrari. 
Hinc  eft  ,  ut  Iohanncs  ardent  lampai  a  Ser- 
vatore  Chnfto  dicitur.  In  umbra  autem 
mortis,  idem cft  ,  atque  in  morte  efle  ;  quia 
umbra  rei  cujufpiam  rei  ipii  adjunfta  eft. 
Hinc  Servator  Ioh.  ■,,  15.  Hoc  Medici  prx- 
ftare  non  poflunt,utmortuumrevocent:hoc 
igitur  modo  Euangeliiminifterium  egregie 
ornatur. 

Tb  MaltSJ&lt/itq  T8j  tts&w  ]  Aliud  munus 
miniftcrii  Eccleiix  ;  nec  enim  fatis  eft  veri- 
tatem  illis  patefacere,  &  viam,  quam  ingre- 
di  debcnt ,  commonftrare  ,  nifi  adhortatio- 
nibus  &  dehortationibus,  minis  &  promiflis 
homines  ad  pietatis  ftudium  adducaut.  vidc 
Tit.  1,  15.  Et  pedcs  corum  fponte  vagos  & 
exorbitantes,hoc  modo  in  viamdirigant:il- 
la  enimimprobitas  nobis  infitaeft,  ut  via- 
rum  periti ,  volentes  tamen  &  cupidi  dcfle- 
&amus.  Quamobrem  eorum  judicium  re- 
pudiandum  eft  ,  qui ,  veritate  propofita,  ad- 
hortationis  impatientes  funt :  contra  quam 
Apoftolus  ad  Hebr.  fieri  oportere  docet.  [ 


s    t    1    c    a.  4j 

Heb.  13,  ii.  Et  quidem  dc  his  lohannis  ge- 
ftis  fcu  hiftoria  ,  odlo  primis  xtatis  fux  dic- 
bus,  haclcnus. 

Scquitur  quod  a.ftum  eft ,  ufque  ad  tem-  verC  t , 
pus  ,  quo  publicum  munus  obivit.   Dicitur  Qu.mod, 
autcm  creviffe ,  (fubaudi,  corporc)  inprimis  iwnuiiU- 
vero  Spiritus  donis ,  &  magnitudine  animi  "*?  "'" 
corroboratus  eflc.Tamctii  enira  victus  ejus,  >'"r" 
ex  Dei  prxfcripto  ,  vilior  eflct ,  &  minus  ad 
acquirendas  vircs  idoneus :  tamen  Dci  be- 
nedidtioiilam.  incommoditatem  fuperavit; 
(icut  de  Nazarxis  dicitur,  apud  Ieremiam  irt 
Lamcntationibus,  &l  Daniclcm,  mn  entm  fo- 
lofane,  f$c.  Cumprimis  vero  Spiritus  donis 
onutus  &  imbutus  erat,  ut  provinciam  il- 
lam  tam  auguftam  ,  pro  dignitatc  obiret. 
Neminem  cuim  Dcusadmunus  in  Eccleiia 
vocat  ,  quem  non  prius ,  virtutibus  ad  fiin- 
ctionemaptis  expolit. 

Quodautem  dicitur  ,  manfilfe  in  dtferto,  s^uamiiu 
donec  temftis  advcnijfet,  qito  Ifraeli  dedaran-  mtmferit 
duifuit :  id  tempus  cujulinodi  candem  erat,  "*  dtfttit  ? 
ex  aliis  locis  Scripturxintelligitur  ;  annus 
xtatis  ejus ,  quaii  trigelimus. 

Quoin  loco,(i  quis  forte^«<cr<ir,car,cum  Cvm» 
tam  excellcnti  vcritatis  fcientia  dotatus  ef  mfHr"u 

r  .  •  r  _-.    ,.  nd  mtitiftt , 

let ,  matunus  ,  in  tanta  prxlcrtim  hdelium  ,;umiJjtt_ 
doclorum  inopia ,  ad  minifterium  adhibitus  yuu.i 
non  Ct  ? 

ReJJiondeo  ,  illud  ,  per  vocationis  ordina- 
rix  formam  non  licuiife.  Sacerdotes  enim 
&  Levitx  ,  ex  quorum  numero  Iohaones 
extitit,  non  ante  trigeiimum  xtatis  fux  an- 
num,ad  publicum  mmiftcrium  admifli  funt: 
quanquam  enim  quodam  in  loco  dicatur, 
ad  i5  annum  ad  templi  minifterium  accitos 
fuifle ;  tamen  quatuor  illis  anuis  juflum  mi- 
nifterium  non  obibant,  fcd  tantum  fux  pro- 
bitatis  &  induftrix  fpecimen  prxbebant,  ut, 
fi  minus  laudate  fe  hoc  tempore  geflcrint, 
Sacerdotum  alboexpungantur.  In  quo  illud 
liquet,neminem  quantumcumque  donis  do- 
tatum,  ad  miniftcriumaccedere  oportere, 
nifi  legitima  vocatione  inftructus  fuent.  Sa- 
lomon  ,  tametli  omnium  qui  unquam  exfti- 
terant  mortalium  ad  Reipublicx  gubcrna- 
cula  aptiflimus  cflet ;  tamen  cam  attingere 
non  debebat ,  nili  ad  regnum  capeflendum 
vocatus  fuuTet.  Nec  vero  Sampfon.qui  por- 
centofo  quodam  animi  &  corporis  robore 
prxditus  erat ,  ad  certamen  cum  pumilione 
prodire  debebat ,  niii  Dei  vocatione  arma- 
tus  fuiflet. 


Matth. 


44  Ha&monxa 

Matth.   cap.  i.  a  verfi.ad  18. 

Llber  geucrationis  JESV  CHRl  ST  I ,  ^i/;/  Davidis,filii  Abrahami. 
2  Abrabamus  genuit  ifacum.  Jfacus  autem genuit  I acobum.  Iacobusautem 
genutt  Judam  &fratres  ejus. 

3  Judas  autemgenuit  Pbarefum  &  Zaramum  e  Thamara.  Fharefus  autemge- 
tiuit  Efromum.  Efromus  autem genuit Aramum. 

4-  Aramus  autemgenuit  Aminad.ibum.  Aminadabus  autemgeniut  Kaaffonem. 
Naaffo  verogenuit  Salmonem. 

5  Salmovero  gentiit  Booz,um  e  Rachaba.  Booz,us  atttem  geuttit  ObedemeRu- 
tha.  Obedes  autemgenuit  Jeffen. 

6  Jeffe  verogenuit  Davidem  illttm  regem.  David  autem  rex  ille  genuit  Solomo- 
iiem,  ex  ea  qus.  fuerat  uxor  Vri<t. 

7  Solomonvero  genuit  Roboamum.  RoboamusautcmgenuitAbiam.  Abiasau- 
tem  ger.uit  Af.im. 

S  Afas  autemgcnuit  Iofiphatum.  Ioftphatus  autem  genuit  Ioramum.  Ioramus 
autemgenuit  Hoz,iam. 

9  HozJtas  autemgenuit  loathamum.  Ioathamus  autemgenuit  Acbaz.um.  Acha- 
z.us  autemgenuit  Ez,ecia;n. 

10  Ez,ecias autem  genuit  Hanajfat.  Man.ijfes  autem  genuit  Amor.em.  Amon 
autemgenun  lofxam. 

1 1  lofias  autem  genuit  Icchoniam  &fratres  cjus ,  in  tranfportatione  illa  Babjt- 
lonica. 

12  Fosl  tranfportationem  autem  illam  Babjlonicam ,  Iechoniasgenuit  Salatie- 
lem.  Salatielautemgenutt Zorobabelem. 

13  Zorobabel autemgenuit  Abiudem.  Abiud  autemgcnuit  Eljacimum.  Eljaci» 
wus  autemgenttit  Az.orem. 

14  Az,or  autem  genuitSadocum.  Sadocus  autem  genttit  Achimum.  Achimus 
autemgemiit  Eliudem. 

is  Eliud  autemgenuit  Eieaz,xrum.  Eleaz,arus  autemgemtit  Matthanem.Mat- 
than  autemgenuit  lacobum. 

1 6  lacob autem genttit  Iofephum ,  virum  Harict ,  ex  quagenitus esl  IESVS  itte 
qui  dicitur  Cbriftus. 

ij  Vniverfx  igitur  progenies  ab  Abrahamo  ufqtte  ad  Davidem ,  progenies  qua- 
tuordecitn:  &  a  Davide  ufque  ad  tranfportationem  Babylonicam,  progenies  qu.ttuor- 
decim:  &  a  tranfportatione  Babjlonica  ufque ad  Chrifutm, progenies quatuordecim. 

L  v  c.  cap.  3.  averf.  13.  sidfnem  Capit. 

23  Ipfe  autem  lefus  incipiebat  effe  quafi  amiorum  triginta,  f.lius  («f  exiflimaba- 
tur)  lofephi,  filii  Heli, 

24-  Filii  Matthati,  filii  Levi,  filii  Melchi,  filii  lanm,  filii  lofephi, 

25  YiXuMattbathia,  filii  Amoft,  filii  Naunu,  filii  Efi,  filii  Nagga,. 

26  Filii  Maathi,  filii  MattaihU,  filii Semei,  filii  Iofephi,  filii  Ittdt, 

27  Filii  Joarau,  filii  Rheft,  filii  Zorobabelis,  (ilii  Salathielis,  filii  TXtti, 

28  Filii  Melcht,  filii  Addi,  filii  Cofami,  filii  E/«o</.i?;/7,filii  Eris, 

29  Filii  Iofa,  filii  Eltezsris,  filii  lortim,  filii  Matthaii,  filii  Leyi, 

30  Filii 


45 


EvANCELICA. 

30  Filii  Simconis,  filii  ludtt,  filii  Icfephi,  filii  lonami,  filii  Eljacimi, 

3 1  Filii  Melc£,  filii  Matnani,  filii  Mattathcc,  filii  Nathanis,  filii  Daytdis, 

32  Filii  IfJ/i,  filii  Obedis,  filii  £00/1,  filii  Salmonis,  filii  Naajfor.is, 

33  Filii  Amtnadabi,  filii  Arami,  filii  Efrotni,  filii  Pharefi,  filii  iw^, 
;?•*  Filii  I.ifoy/,  filii  IpMri,  filii  Abrahamt,  filii  T/w,£,  filii  Xachorisy 
3$  Filii  Sarucht,  filii  K^.«r/,  filii  Phalect,  filii  Heberis,  filii  5.i/,c, 
$6  Filii  Arphaxadi,  filii  Sra/,  filii  No<c,  filii  Lamechi, 

37   Filii  MathufaU,  filii  Hc7ioi7;/,filii  I^mfr<,filii  Mahalaleclis,  filii  Caiitani, 
3%  Filii  llenofi,  filii  Scr/:/,  filii  Adami,  quifuit  Dct. 


ln  ijnibm 
iificnmen 
teneala^iic 
\ittthM 


e>  i  tAittt. 
cvr  in  tres 

TXCTUgcf, 

Jtflribu- 


?#/W  »f- 

CjfiltM, 


Ji^iitJS, 


UllUlM. 


P  R  A  X  I  S. 

Dlfcrimen  genealogix  Matthxi  &  Lucx 
quadruplex  eft.  Primo  ordinis  inveriio- 
nc  :  quod  Matthxus  a  majoribus  defcendit 
ad  pofteros :  Lucas  ,  a  pofteris  capto  initio, 
ad  majores  afccndit.  Secundo  quod  Lucas 
numcro  Matchxumfuperar,quiad  Adamum 
ufquc  genus  Chrifti  ducat  .  Tertio  quod 
Matthxus  a  Davide  ad  Salathiclemnumc- 
rat  pofteros  Salomonis ;  Lucas  Nathanis, 
idelt,  prior  legalemfuccelTionem  Chrilti 
ad  regnum  ,  qui  rex  natus  eft ;  pofterior  na- 
turalcm  Chrifti  generationem  ,  eoque  ipfe 
Salathiel  filius  Iegalis  eft  Iechonix ,  &  natu- 
ralis  filius  Neri.  Quarto  quod  a  Zorobabele 
ufque  ad  lofcphum  uterquc  cnumerat;  quod 
ille  majores  Iofephi ,  hic  Marix  recenfct. 
Quod  Matthxus  fuum  Catalogum  diftri- 
buitintres  reara^^j^sdkf.nontantum  mc- 
morix  juvandxcaiifafactumeft;  fed  porro, 
ut  tres  populi  Dei  't-m%a.'„  iniignes  conditio- 
nes  notaret  :  unam,  qua  fub  Sacerdotio  tan- 
tum  ,  una  cum  aliis  legalibus  ceremoniis,  in 
terra  promiflionis  vivebant;alteram,in  qua 
Sacerdotio  Regnum  accefTit :  tcrtiam  il- 
lam  ,  in  qua  ,  amiflo  Regno  augufto  ,  ejus 
tantum  reliquiis  gaudebant. 

In  perfonis  vel  dignitate  plenis ,  vcl  his, 
quoi  um  ut  genus  inquiratur ,  plurimum  in- 
tcreft,  genus ,  &  origo  diligenter  &  opcro- 
fe  excucicur,Annalia  rcphcantur,  cabulx  in- 
fpiciuncur  ,  fcripta  tineis  &  btattis  erofa  & 
exoleta  cvolvunturjdenique  omnia,qux  vcl 
minimum  momcntum  ad  lliius  rei  pervefti- 
gationem  afferre  pofle  putantur  ,  follicite 
comportantur. 

Quodll  dignitns  quxrarur;  non  eftqui 
cum  Chriftoconrendac  ;  quidecushumani 
generis  eft  ,  &:  ptdchrior  univtrfts  fdiis  homi- 
num.  Pfal.  45,5. 

Si  tttilitas:  infimra  cft  .  fe  ad  univerfi  ge- 
neris  humani  fahitcm  proferens.  Intcreft  e- 
nim  plutimum,  ut  iaaimis,  Iefitm  cuin  cflc, 


qui  a  Frophctis  &  Iege  eft  Chriftus  declara- 
tus.  Cujus  cum  hxc  pars  iit ,  ut  fciamus  eif- 
dem  majoribus  prognatum  cflc ,  quibus  o- 
riundus  prxdiccbatur :  hunc  locum  tradla- 
tum  perutilcm  efle  confequitur. 

Quod  quidcm  inde  perfpiciti:r,quod  hxc 
pars  adco  eft  in  Veteri  Tcftamento  culta,  uc 
quorundamlibrorumprxcipuum  munus  iic, 
in  genere  Servatoris  declarando  verfarijlic- 
ut  inlibro  Ruth,  &  1  Chro.i,z,$.  Cum  vcro 
Novi  Teftamcnti  fcnptorum  ,  Euangclifta- 
rum ,  Sc  Apoftolorum  munus  iit ,  implctum 
cfle  docere  fuo  tcmpoie  &.  modo  ,  quod  fu- 
turum  l'rophetxprxdixerunt;inter  cxtera, 
hoc  ctiam  fua  lucubratione  dignum  indica- 
runt.  Quod  quidem  eofecetunraccuratius, 
quod  non  defuerant,  qui  fuppoiititios  Chri- 
ftos  in  Ecdeliam  ,  lingulis  fere  xtatibus  in- 
ducere  voluerunt.  Plcrique  enim  fuerunt, 
qui  fpuiios  Chnftos  ad  Ecclcfix  portam  fub- 
jiciunc:  quodli  proSacerdote  apud  Efram 
Cap.  2..  v.  61.  agnitus  non  iit  ,  qui  genus 
fuum  ad  Aaroncm  refcrre  non  potuit :  nc- 
dum  pro  fummo  &:  xterno  Saccrdote  agno- 
fcendus  erit ,  qui  genus  fuum  ad  domum 
Davidis  referre  nequit. 

Piimodicitillumefle  Filium  Davidistf  Cnr  »'» 
Abrahs.;  qux  eft  propoficio  ,  quam  reliqua/"■""',/," 
oratione  probat :  Eorum  vero  ldcirco  me-  Dav"1^ 
minic ,  quia  pactum  de  ChriftoServarore,  /  .„    '* 
ictura  cum  lftis  duobus  ,  folemne  &  crebro  mm  fA. 
rcpecicis  proniiflis  fmcitum  efl :  huc  acce-  cmt\ 
dit ,  quod  duo  hi  viri  apud  Iudxos  ,  in  ma- 
ximo  hotiore  &  exirtimatione  fuerunt  ;  ut 
non  mediocriscommendatio  Chriftoapud 
ludxos  acceflerit ,  quod  horum  duorum  fi- 
lius  eflet.  vide  Rom.  4.   ubi  Apoftolus  iftos 
deligit,  tanquam  fanftilTimx  vitx  homines, 
&  Deo  maxime  gratos ;  atque  eo  cumpri- 
mis  ,  cum  quibus  Deus  pactum  lalutis  pepi- 
giflet.  Ex  quoapparet ,  quoAleba».  4,  11. 
dicitur,  Ex  IuiLiifaltttim  c,"e. 

Quod  vero  ad  Abrahamum  attinet ,  in 
F  3  coofcflo 


CUrifhu 

ttiamfiliut 

Daxtdit 

Irtth.t; 


-i  MfN  ,  .  ■  .t 

Solomone 

tiicalur 

progntttUf, 


...JU  txliM 
thattefue- 

rit  oriun- 
dut. 


A,6  H      A      R.      M 

confefio  eft  apud  omnes  ,  Chriftum  ejus  fi- 
liumeflc.  An  vero  Davidis  fuent,  quod  ta- 
mcn  prxdictum  implcri  oportuit ,  proptcr 
quafdam  in  gcnealogia  difficultates ,  non 
pcrindc  (  apud  calumniarores  prxfertim) 
conftat.  Id  igitur  piimum  nobis  confirrnan- 
dum  c(t,ut  ii  minus  omncs  difficultates  dif- 
folvcrcqueamus,  tamcn  fcmper  in  promptu 
h.ibcamus,  cuifides  noftrainnitatur. 

Primum  igitur  iflud  conftat  ex  vcrbis 
Angcli,  qui  Chriftum  throno  Davidis  patris 
fui  lucccllurum  prxdixit.  i.  Dcinde  ex  pcr- 
fequutionc  Herodis  ;  nec  enim  caufa  ulla 
fiiiffet,  cutiibia  Chrilto  propterprincipa- 
tum  timuiflct ,  rtrfi  cx  ftirpc  regia  oriundus 
fuiflet.  ;.  Ad  hxc,  quod  Maria  mater,  cen- 
fus  caufa  ,  ad  Davidis  civitatem  Bethlehem 
recipcre  fe  coacla  eft.  4.  Pofttemo  ,  quod 
cum  Ixpe  in  magna  frequentia ,  Davidis  fi- 
lius  agnitus  &  recognitus  iit,  numquam  ta- 
men  a  Pharifxis ,  aliifque  Chrifti  juratis  ho- 
ftibus ,  huic  confeflioni  reclamatum  eft  ; 
quod  tamen  &  faCtum  fuiiTct ,  &  facilc  ficri 
potuiffet,  li  non  fuiffet,  qui  efle  agnitus  eft. 
Gravisvero&  fubdifficilis  quxftio  ,  an  ex 
Salomone,  an  vero  ex  Nathane  Chriftus  na- 
tus  fit ,  hujus  rei  fidem  nequicquam  elevat : 
nam  utrumcumque  venim  iit ,  femper  ta- 
menverum  erit ,  Chriftum  cx  pofteritate 
Davidis  profeminatum  ,  cum  uterquc  filius 
Davidis  extiterit.  In  quam  quxfticnem  quo- 
niam  incidimus,  primumillam  diffolvamus, 
dicamufqueex  Ier.  11,  ;o.  &  ex£«c.  ;,  ;r. 
Chriftum  cx  pofteritate  Nathanisoriundum; 
quandoquidem  Salomonis  pofteritas  in  Ie- 
chonia  exftinfta  eft  ;  ob  eamque  caufam, 
qui  poft  Iechoniam  ,  populi  principesenu- 
meranrur,nonerantnaturalespofterilecho- 
nix,  fed  legales ,  id  eft,  hi  ,  ad  quos  jus  prin- 
cipatus  lege  devolutum  eft. 

Qiiod  li  quis  exctpiat, quxrendo  ;  quid  i- 
giturcaufxfuit ,  cur  Math.  Salomonis ,  &; 
alioruminfequentiumrcgumin  Chrifti  ge- 
nealogiamentionem  fccerit ,  cum  cx  Na- 
thane  fuerit  oriundus  *: 

Rejpondio ,  id  factum  fuiffe ,  ut ,  iicut  cx 
Lucx  catalogo,fiIius  Davidis  naturalis  agni- 
tus  eft,  iraquoque  Succeflor  ,  feu  filius,  pri- 
mo  jure  hxreditario  ,  illius  temporalis  rc- 
fjni,  deinde  fpiritualis  illius  regni ,  cujus  ry- 
pum  illigcrebant,  eflc  agnofccretur.  Inter- 
fuit  enim  faluti  noftrx  ,  non  modo  ut  filius 
Davidis  eflet,fed  porro  regno  ejus  fucceffif- 
le  intelligeretur  :  &  ut  ex  comparatione  re 
gni  illius  terreftris  extinfti  &  dckti,  regni 


•      N     I      A 

Chtifti  xternitas  melius  illuftraretur.  Sic 
enim  conftat  regni  xternitatem  Davidi  pro- 
miiram,  non  nili  in  Chrifto  complcri. 

Eft  vero  qusftioaAhuc  diffkilior,cur  Chri-  Curthrijlt 
fti  genus  uterquc  Euangelifta  replicans ,  ll-  *j"fL"'"- 
lud  tamen  non  ad  Manam,fed  ad  lofephum,  ^  ^  u* 
qui  patcr  Chrifli  nonerat,  refert  ■  jefhumrt- 

Cui  rcjpondetur ,  primum  a  Scripturx  fermurl 
more  alienum  efle  ,  fceminarum  ,  vins  prx- 
cipue  nuptarum  aut  defponfatarum  ,  genus 
repetere ;  coque  factum  eft,  ut  Marix  gcnus 
fublofcphi  nomine  a  Luca  replicetur  :  ob 
eamque  caufam  Eli ,  qui  lofephi  pater  dici- 
tur ,  Marix  germanum  &:  naturalcm  parrem 
extitiffe  ,  Iofephi  vcro  focerum  :  ncc  hoc  i 
Scripturx  fermone  abhorret ,  cum  Naomi 
nurus  fuus ,  filiasappellet.  A»r£.i,u, 11,13. 
Nam  cum  Lucas  Chrifti  genus  replicans, 
diferte  profiteatur  Iofephum  ejus  patrem 
non  fuifle  ;  non  cft  veriiimile ,  eum  tantum 
laborem  fumere  voluifle  ,  ut  Iofephi  majo- 
res  in  catalogum  redigeret.  Ex  quo  videtur  7'  °y 
alia  etiam  difficultas  explicari,  quod  duo  pa-  <,/;;,„?/»•? 
tres  vnius  Iofephi  affignenrur  ,  a  Matthxo 
Iacob,a  Luca  vero  Eb:  dici  enim  poteft.Ia- 
cobum  germanum  patrem ,  Eli  vero  Soce- 
rum  extitifle. 

Quod  ii  quis  occurrat ,  genus  Chrifti  ne  necgmui 
lcgale  quidem  ,  tum  a  Matthxo  fub  finem  ,  Chrifii  le~ 
id  eft,  poft  Iechoniamcontexi.  Z*l'F*? 

R.eJpondetiir,m  more  politum  fuifle,(tam-  "'""•'"' 
etfi  legeimperatum  noniit )  ut  viriforores  lHrt 
ex  eadem  familia  acciperent.  vide  Iud.  14,;. 
Huc  accedit,  quodres  erat  tumpervulgata, 
&  in  omni  intelligentia  polita  ,  ut  non  tam 
ncceflarium  fuerit  lingulaprxcife  perfcqui: 
prxterquam  quodin  lege  poiitum  fuit ,  fi- 
liam.cui  hxreditas  aliqua,aut  jus  hxreditatis 
obvenerat ;  neceflario  effe  in  cadem  tnbu 
matrimoniocollocandum.  Num.-yS,  ^,6,7. 

Obfervandum  primum  ,  Deum  fervandis  CurhU  jf- 
promiffis  vcracem  5:  fidelem  effc.Secundo,  maelit  r*r 
i  Chriftum non efTe omnibus propoiitum Scr-  tfannull* 
1  vatorem  ,  cum  Ifmaelis  &  Efaui  nulla  hic  "*"*"■ 
mentio ,  quia  in  fccdere  non  erant :  quod 
magis  Iiquet.quod  non  tantumlehudx  men- 
tio  fit  ,  .i  quo  Chriftuscfrloruit  ;  fed  &:  fra- 
trum  ejus ,  ut  qui  in  fcedere  erant ,  quamvii 
abhis  Chriftus  non  iit  oriundus. 

Tertio  ,  quod  ex  uxore  Vrix  defcenderit  orm  tnmit 
adultera,  &  Rahab  meretrice.indicat  ,  eum  "f"w^ 
non  dedienatum  effe  ex  pcccatncibus  fce-  7ACr>' 
minu  nalci,  ut  pcccatonbus  racilior  ad  eum 
aditus  effet,  5;  confidentior.  Quod  ex  Tha- 
mar  natus  fit  incefta,docet  fui  cupidis  fe  ex- 

hiberc 


EVANGELICA.  47 

hibere.uteumque  graviter  &.  atrociter  pec-  '  dxorum  tantum ,  fed  &  Gcntium  Servato- 
caviraus.  Quod  cx  Rutha ,  docctur  non  lu-  I  rcm  a  Deo  proponi. 

M  A  T  T  H.  cap.l.a  verf.iS.  adfinem  Capit. 
iS  IESV  veraChrifti  n.itivitas itaftat.  Ouum enim  vi.ita ejusMaria dcftou- 
fata  ejfet  lofepho  ,  priufqii.tm  ipfi  convcmffent ,  comperta  est  pncgnans  ejfc  c  .Sptrttu 
Sat.clo. 

iq  Porro  Iofephusvtrcjus,  qtittm cjfet  jufius,  6~  nollet  eam  lgnomti.u  cxponcrc, 
volutt  cl.im  e.im  dimittere. 

2 o  Hac  autem  qtium  in animum  induxijfet ,  cccc  angelus  Dotnini  in  fomnio  ap- 
paiuit  ei ,  diccns ,  lofephe  fili  Davidis  tic  metue  accipere  Mariam  uxorem  tuam. 
S.tm  quod in ea gcnitum csi,  ex  Spiritu  Sancto eil. 

z  i  Pariet  atnemflium,  &  vocabis  nomcn  ejus  IESVM.  Ipfe  enim  liberabitpo- 
pulumfuttm  expeccatis  ipfius. 

22  (Totum  boc  autemfaclum  esl ,  ttt  impteretur  quod  ait  Dominusper  Prophe- 
tam,  diuntem, 

2j  Ecce,  virgo  illa  pr&gnans  crit ,  &  pariet  filtum ,  &  vocabis  mmen  ejus  £//;- 
nianuel:  qnod  esl,fi  tnterpreteris,  Hobifcum  Deus.) 

2  4-  Experrectus  autem  Iofephus  exfomno ,  fecit  ut  ei  imperarat  angelus  Domi- 
ki,  &  accepit  uxoretn  fuam. 

2  t  Sed  non  cognovit  eam ,  quoufque fepenffei flium  illtnn futtm  primogeuitum: 
rocavitquenomenejus  IESVM. 


AKALYSIS. 

P Ropoiitio  eft  ,  Chiifti  in  hanc  lucem  fufccptio; 
*  qui  defctibituiabefficientecaufa  minus  prin- 
cipali  M.u  <r ,  qux  defcribitut  abadjunctadcfpon- 
fattone  Jc  fubiefto  Ufiph» ,  dcinde  ab  cfliciente 
principali  Spiritu  Sanfto;  quod  arguitur  f) llogif- 
niodisjunftivo.aut  fuita  Spiritu  Sanfto,  aut  a  /o- 
fipht;  fed  non  a  lcfephf.ergo.  AfTnniptioneni  pro- 
batacomparationeminoris :  quod  nonduracon- 
fuetudinem  mutuam  habebant ,  nedum  ut  ex  illius 
concubiru  conciperet. 

Virf.  19.  Ufephum  non  habuifleconfuetudinem 
cum  virginc,  probatur  ab  iplius  lnfephi  teftimonio: 
quod  corroboratur  abadjunfto  illius  ancipiti  de 
hac  re  &  follicita  difceptatione ,  hinc  illam  repu- 
diandi,  iftincvero,  iUanidamdimittendi.  Cujns 
quidemdifcepfationiscaufaptiorafligriaiur,  quod 
juftuscflet;cujus  juftitii  liicetTeftus  tft,  cjucd  r.o- 
luit  illamducere  quam  exiftimabat  cx3l:o  pri- 
gnantem  ,  coquecogiiavitiiiamdiaiittere.  Alrera 
caufadifcepr.itionis ,  quod  noluit  illamadaliaium 
excmplum  probto  afiici ,  prxfertim  re  nondum 
compertaplene ,  quod  illa(verifim:liter)il'.irem 
rotam  otgefta  eft  narraret.  Hujus  autcmpo.terio- 
riscanfi,  difceptatioriis  hic  etfeftus  declaratur, 
quod  illatu  voluir  clam  &  fummo  fileotio  dimit- 
tcrc 

Ve/f.ia.  Hacanxierate  animi  Ufephiu  levatur; 
quilcvatiodcfcribitut  l.ab  adjunftaadmirario- 
nc ,  i.  ab adjunfto  tempotc  ,  cum  hxc apud  fe  dif- 
ceptata  animo  d.-crevLflct.  5.  Dcinde  alio  tcmporis 
adjunfto,  cjni  donr.iict,  4.  a  principjli  caufaefti- 
cicnte,  Domino,  j.inllrumento,An2clo,  6.abad- 


junctaforma,  nempequod  fefpe&abiliforma  to- 
fephc,  exlnbuit ,  7.  abadjunctaorationequam  ha- 
buit  Angelus :  cujus  paites  funt,  compellatio  St 
nuncius;  copellatio  defciibirai  ab  adjunfto  nomi- 
ne  cV:  iclatis ,  qtiod  efTet  ex  poftciis  D.iyirtu;  mm- 
cius  conftat  cdhortationc  &  adhortationisratio- 
nc.  Adhortatio eft ,  ne  timeat acciperc  ^lan.m  in 
uxorcm;ratio  eft  ab  afticiente  caula,  quod  przgnans 
efletcx  Spiritu  Sanfto. 

Vtrf.x\.  Cujuscffeftusnotaturquodpaiiet  fi- 
lium.  Quifiliusdefcribitur  ab  adjun&o  nominc 
IESV,  &  cfficientc  inftrumentali  ejus  nominis 
Itirphe ;  ratio autcm  iliius  appellationis  ducitur  ab 
effeclo  ,  quodfervabitpopulumfuum  :  quxfilus 
gencralius  enunciata  poft  id  fpecicxn  reftringitur, 
nempc  falutcm  ex  peccatis. 

yerfiz.T.i.  Hic  nuncius  cofirmamr  a  teftimor.io 
divino  Pcophcti  ECiis  ,  qui  hocruturum  pridixe- 
ia:;cui  iaomnibuscum  Angelinuncio  convenit, 
niii  uno  nomine  :  quod  voce  difcrepans  a  Dominp 
quod  Angelus  indidit,  re  tamen  idera  eft.hm.muel, 
quodaiijunftainterptetationedcclaratur,  Dcni »»» 
bircMmt  idcft  ,  in  noftranatura. 

Verf.i^.  lifiplji  obfequium  indicatur ;  quod  dc- 
fcribiturfuispartibus  ,  accipiendi  uxorem  Sc  no- 
minis  impofitione  ab effefto  ,  accipiendo  J\Ur'mm 
in  uxorem ;  qux  obedientiaamplificatut  ab  adjun  - 
fto  tempotii,ilicout  efomnoexperrcftuseft:pro- 
lcpfis  eft  qua  occurrit  objeftioni ,  qui  exeo  nafci 
poterar.quod  dixit  cum  \larnmi  acccpiflc  in  uxore. 

^•'ir/?zs.Obj'.ctio  vcroeftexadiunft.iconfuetu- 
dine,  qm  ctdinariacft  interconiugcscohabitan- 
tes.  B.efponfum  j  diverfis:  quautumvis  cnim  alio- 
quipio  uxoie  illain  lubctet ,  non  tamcn  cuni  illa 

confnc 


lS. 


19- 


4|  H      A      R.     M 

confuetudinem  habuit ,  quod  porio  defctibitui  ab 
adjunfto  tempoie  ,  priufquam  Chiiltum  in  lucem 
cdidilfet;  deindealiud  etteflum  obfequii  notat, 
quod  nomen  illi   I  E  S  V  S   indit. 

METAPHR.ASIS. 

IE  S  V  vero  Chrifti  cum  concepth ,  titm  in 
lucem  fufceptto  bujttfmodi  est.  Cum  Man.i 
fguVer  Chnjh  Iofepho  dejponfata  ,  comperta 
ejfet  ex  arcana  Sptrittts  Sancii  (_f  admirabili 
operattone  uterum  geffijfe  ;  tantum  abfuit,  tit 
ex  viro  fuo  lofcpho  pr&gnans  exifieret ,  ut 
ntmdttm  tdlitm  vcl  mtnimum  congreffttm  mtt- 
tuum  (_f  interfe  habuerant,  nedum  ut  exillo 
conciperet :  minime  orr.mum  ab  ullo  alio  mor- 
talt ,  cum  effet  virgo  cajiitate  mfignii. 

Cujus  qtitdem  ret  teftem  produco  tpfum  Io- 
fephum , qui  ex  hac  uterigeftatwne  in  ancipi- 
tem  0>  trtftem  difceptattonem  tncidit  ;  hinc 
entm  cum  jtiflus  e[fet,necveUet  fefoemint  ad- 
jungere ,  qut  ex  alieno  concttbitu  concepiffet, 
tUam  voluit  repudiM-e  :  iftinc  vero  quod  iliam 
aovcra:  anteacla  vitapudice  &  cafte  vixiffe, 
nec  omntno  a  veritate  abhorrutffe ,  quod  vir- 
go  (omnt  veriflmilitudine)  lofepho  ad  fui 
pttrgationem  rem  omnem  ut  gejia  esi  explt- 
caffet,  iliam  confiituit  clam  &  fdentio  fummo 
ob  eam  catifim  dimtttere ,  ne  tn  iUa  feveriorts 
fupplicit  exemplum  pofteris  ftatueretur.  ISJuod 
quidem  eo  liberitts facere  potuiffe  ftbi  perfua- 
ftt,  qtiia  adultertum  ,Ji  quod  admiffum  fuift- 
fet)  ex  uteri  geftationefacile  dtgnoftci  potuit: 
dcinde  qu)d  tUws  crimmis  judtciumpenes  Ro- 
manos  effet ,  qui  neglecia  {$  prttertta  crtmi- 
nii  vmdicla,  inde  argumentum  populiDei  lu- 
dificandi  [maxime  veroftirpis  {$  famdu  Da 
vidis  ,  quam  cane  pejus  __p  angue  oderant) 
amperent.  Htc  cum  antmo  ftuo  verfajfet  mul 
tttm  diujue  ,  <_j>  tandem  in  eam ,  qttam  dixi, 
fententtam  tnclinaffet ,  Ecce  opportune  Deits, 
ut  folet ,  tttrtque  conjugi  graviter  laborantt 
fuccumt.  Angelus  enim  beatus  a  Deo  miffm 
lofepho  per  infomnium  ,  cum  fenfibas  ftomno 
ligatts  (y  conftricits  mens  libsrior  ejfe  folet, 
forma  humana  fe  antmo  vidsndum  exhibet, 
eumque  in  htc  fere  verba  affatiir.  Iofephe 
(qttem  etiam  filti  Davidis  appeUatione  com- 
peUo.  non  tantum  ut  te  mihi  penitm  notum 
tnteliigat.fted  ut  IttttU  maforis  argumentum 
habeas)  Chriftum  ex  tita  fccmina  oriundum 
trtdico.  Video  te  metuere  tibi  a  Jponfa  ttt.i, 
mtciUtpropter  adulterii  fujpicionem  conjun- 
gas\fed  hitnc  mesum  vanum plane  &falfum 
tiepone.  Nam  quod  in  tUa  genitum  esi ,  non 
altunde  qitstm  sx  admirabtli ,  fed  arcana  Qr 


O      N      I      A 

incomprehenfibdi  Spirittu  Sancli  operxtione, 
profetium^efi.  Vt  autem  ex  Spiritu  SanHo  II, 
concepit,  itafito  jufto  &  prtftituto  temporefi- 
lium  pariet.  Quem  ut  inteUigas  liquiditts  ex 
Spi:itu  Sancio  conceptum  cjfe  ,  nomen  ei  I  E - 
S  V  S  impones  Erit  aittem  <p=f<i>vpt®-,  tlt  qui 
populum  non  omnem  fedftuum.td  efifideiUum 
apprehendentemfervabit\non  equidem  (qttod 
IUtUi  expeciant  &  plertqtte  prtoptanf)  ab 
hujus  feculi  tncommodis  omnibiu ,  fed  pecca- 
tis  ,  qttibtts ,  tanqttam  vmculii  conftricii ,  te~ 
nentur.  Et  ne  cui  novum  a:tt  inaudhum  vi-  iJ" 
deatitr  quod ab  Angelo  Iofepho  cuciumeii; 
recognofcite  quid  Efaias  Vropheta  a'tjuot  re- 
troaliis  fteculis  de  hac  re,  non  modo  eodemften- 
fu  .fedpene  eijdem  verbis  ,  prtd  xit ,  qiubtts 
Angelus  Iofephum  ajfattts  efi :  Ecce  virgo  13. 
iiterum  feret  & partet filium ,  ctti  nomen  (in 
lofephi  £J»  Manx  perfona  Ecclefia)  impones 
Emimnuelis  ;  qttod perinde  (fi  mterpreterts) 
fonat ,  atque  Detts  pe,-  tncamationem  &  na- 
tttrt  nofirt  ajfumptioncm,  nobifcttm  habttans, 
0>  a  nobis  partibtifque  noftrts  confiftens. 

Iofephus  vcro  abfqite  omnimora  fimulac  l"4. 
efomno  expcrrecius  ejfct.ilico  Angelt  dido  ob- 
feqitens.Maruimfibi  ttxorts  loco  acceptam  ha- 
buit.  Quodtamen  non  ita  inteUigendum  eii,  15- 
acjipro  more  al.-orum  conjugum  conftuetudi- 
nem  cttm  illa  habitcrttttantijp  r  enim  ab  ejtts 
confuettidine  abftinuit ,  qttoad  filium  fitum 
primogenitum  in  lucetn  edidijfet ;  citi  etiam 
cmgruenter  Deiper  Angelum  mandato,  no- 
men  I  E  S  V  S  impofiat. 

P  R  A  X  I  S. 

POflrema  hac  parte  capitis  Euangelifta 
docer,  Iofephum.de  conjuge  fua  utcrum 
geftante.anxium  cV:  inopem  conlilu,ab  An- 
gelo  de  rc  tota  certiorem  factum  ,  accjuie- 
ville  : 
Cujus   Hofephi Ventuio  anccps  f  &  du_ 

par  es  ^      c         r  biaex  tcntationecjfitus. 
lunt,     ^MarixJ 

Tcntationisvero  caufaaffignatur  ,  quod 
cx  Spirim  concipiens ,  (ine  Iofeplii  confue- 
tudine,  gravida  extitit. 

Genus  Servatoris  poftquam  rcplicafTct,  Veif.  \%.^ 

modumetiam  quomodoin  lucemcdituscft  &'")"  "-_ 

perfcnbit.  Vbi  nota  eiusconccptum  muito  cff  "M1"1 

111  ~.  h.vinn 

magisquam  Iohannis  admirabilem.  Quan-  m„/(omi. 

quam  cnim  nacurx  legibus   neutrum  rieri  r.tcnbfitri 

poteft.ut  aut  virgo  concipiat,  aut  artate  ex- 

foleta  ;  tamen  tanto  magis  fuit  hoc  admira- 

bile,  qao  vetulam  peperillc  m  Sara  vifum 

ante  erat ,  virginemvcro  concepiiie  nun- 

quam. 


E  V  A  N  G 
quam,  neque  ante  quidcm  auditum  cft,  ne- 
que  pofteaevcnturum  cft.Quod  ad  gigncn- 
di  partes  attinct,  lohanncs  a  conlucta  ratio- 
ne  non  admodum  rcccflit ;  Chriftus  vcro 
nuilius  mortalis  viri  adminiculo  in  luccm 
exiit,  fed  admirabili  Spiritus  Sancli  virtute 
a  Patrc  promanante.  Cum  enim  conluetu- 
Jinem  non  habucrit  cum  fponfo  fuo  (undc 
diciturpoft,  virgincm  parituram,  non  pari- 
turam  lofcpho  ,  ut  dc  Elizabetha  Zacharix 
panturam  didum  eft)  ncdumcum  alus  ca- 
fta  &  pudica  virgo  confucvifle  exiftimari 
dcbet:  m  quo  videmus  impletum  clle,  quod 
Marix  per  Angelum  annunciatum  cft.  Et 
hxc  quidcm  caufa  cxtitit  tam  anxix  &  du- 
bir  cogitationis  ,  qualem  lofeplms  animo 
agitabat.  Notatur  verecunda  &  cafta  Scri- 
pturx  loquutio  ,  cx  gencre  pcr  Synccdo- 
chen  ,  deiignans  fpecialem  congreflum  :  ilc 
I  Cor.  7, 1.  non  eJl  bonum  tangere.  &  Gen. 
6,  %.  ingredi  adfiltas  hominum.  Quo  major 
cftfpurcitieseorum,  qui  ex  Sacris  Scriptu- 
rx  Ioquendi  formulis ,  anfam  arripiunt  fcr- 
monis  impuri. 
U  IiM>i  Sequitur  nuc  ipfa  tentatio,qux  Iofeplnim 
ttntatwnit  tantopere  exercuit.Primum  enim  pro  com- 
c *»]■<,  perto  habebat  fponfam  fuam  uterum  gere- 
re.  Deinde  non  minus  comprehenfum  ha- 
bebat,  ex  fuo  cum  illa  congreflu  ,  illud  non 
fuilTe  :  hinc  cft  ,  ut  hanc  cogitationem  ani- 
mo  fecum  verfiret,  deilladimittenda.  Iole- 
phus,  juftus  cum  eflct ,  noluit  fua  opinione 
moecham  ducere,  &  qux  ad  aliumlpedta- 
bat ;  eoque  hanc  cogitationem  imvit,  ut  il- 
lam  dimitterct.  Quod  vero  illam  nolcbat 
7jw£ji3«/Iyi2[<7Wf,fecit  ut  conlihuminiret  de 
*-  „-,..  ,r  iHa  clam  dimittenda.   Id  vero  natum  videri 

t^  ittnOT  aC 

Itx  i(<nu-  poterit  ex  llngulari  amore  ,  quo  illam  am- 
plexatus  eft;  idque  propter  pictatem.adver- 
fus  quam  peccafleillamxftimavit,  circum- 
ventam  dolo  &  callidis  coniiliis.  In  qua  re 
quid  Iofepho  accedit ,  quod  humanitus  aliis 
11011  obtingit  ?  Quanquam  pro  Iofepho  af- 
fcrri  poteft ,  illum  reputaflc  fecum ,  Roma- 
nam  gentem,  penes  quam  erat  crimcn  capi- 
tale,  ludibrio  habituram  adulterium ,  potius 
quam  illud  debito  fupplicio  arfcfturam  :  lic 
fore,  ut  neque  fcelus  opinione  ijtiusadmif- 
fum,  dcbita  pcenacxpiarctur  ,  &  Ecclciia 
Dei ,  maxirr.c  vero  ftirps  Davidica  Romano 
exofa.Iudibrio  exponeretur.Quanquam  fie- 
ri  poteft,  ut,tamet(I  re  illia  Mariacommu- 
nicata  ,  omnino  fidem  non  adhibuerit ;  ta- 
men  non  efle  impoflibile  ,  quod  virgo  ad 
fuam  defeniionem  afferebat,  judicarit. 


n&  c!.im 

dhmtte» 

ii: 


E      t      I      C      A.  •  4) 

Hinc  liquct ,  illam  cfle  humanx  naturx 
[  imbecillitatem  ,  ut  licut  cx  rcbus  nocituris, 
bona  &  grata  fperant  ;  iic  cx  his  ,  qux  illis 
commoda  funt ,  fxpetanquam  nociturati- 
meant :  vidc  Zacharix  cxemplum  ,  Luc.  1. 
item  excmpla  hliorum  lacobi.qui  cx  argcn- 
to  rcddito  anxii  erant,  Genef^i.  Cujus  nul- 
lam  aliam  caufam  aflignarc  poflumus,quam 
quodhomincs.fibipeccatorumfuorum  con- 
fcii ,  undccumque  libi  a  meritis  pccnis  me- 
tuunt.  Tametii  enim  inincorrupta  Adami 
natura  ,  arcana  Dei  coniilia  ,  non  ,  nili  Deo 
patefaciente  ,  fciturieramus :  tamen  mens 
j  nullius  peccati  confcia ,  uihil  minus ,  quam 
[  damnofum  aliquid  ,  aut  noxium  prxftolan 
potuit.  Erat  emm  prxfl.ins  honos,illms  foc- 
minx  maritum  efle ,  qux  eadcm  Dei  matcr 
fuit.  Hoc  in  Zacharia  eti.im  percipitur,  qui 
inde  metus ,  unde  gaudii  debebat  caufam 
prxciperc. 

Illud  autem  merito  hic  quxri  poftit , 
quorfum ,  lufti ,  elogium  hoc  loco  Iofepho 
tribuitur.  In  quo  coniiderandum  eft,  illud 
certe  caufam  non  cfle.quod  compcrtum  fuo 
judicio  adulterium  ,  noluerit  cx  prxftituto 
legis  morte  adulterx  expiari ;  Icd  potius 
contra,  juftitix  ftudium,  cum  fuoillam  non 
traducendi  coniilio  aut  deiiderio,  conflicta- 
tum  efle:  ut  cum  juftitia  eum  urgeret  de  illa 
in  exemplum  ftatucnda,  tamen  interior  qui- 
dam  erga  illam  amor,  ab  hoc  coniilio  rcvo- 
cavit ;  maximc  vero  cum  rem  penitus  indi- 
catamnon  haberet. 

Quodquidem  alterum  juftitixproprium 
elT,non  temere  aliquid  adverlus  fratrem  fta- 
tuerc  ,  &  quidvis  potius  (fieri  modo  quod 
poflit)  quam  qux  fratri  probrofa  &  igno- 
miniofa  funt ,  in  animum  noftrum  induce- 
re.  Iftx  confultationes  in  improbos  non  ca- 
dunt ,  quanquam  enim  fxpe  in  confultando 
arduis  difficultatibus  impediuntur-jnunquam 
tamen  illud  juftitix  ,  fed  commodi  fui  ftu- 
dio  faciunt.  vide  Vfal.  10,  4.  Hinc  eft  quod 
nonnunquamapud  Prophetas  ,  homines  in- 
iimulantur  ,  quod  cur  hoc  vclaliud  f.iciunt, 
nc  femel  quidem  quxrunt:  cftque  majus  in- 
dicium  pii  viri,  ii  in  res  afe  gerendas  inqui- 
rat ,  quamvisaliquandoaffecTusdepravatio, 
refte  deliberantem  in  contrarium  abripiat, 
quam  cum  homines  nunquam  fuas  acT iones 
ad  legis  normam  adigunt. 

Haclenus  de  Iofephi  tentatione  ,  in  qua 
Iofephus  ipfe  teftis  produttus  eft  ,  fc  Chrifti 
patrem  non  eflc. 

Scquitur  tentationis  exitus. 

C  Vbi 


hinepr*- 
rationit 


Verf.  19. 

att.xmcn 
jujii  clogt0 
infiyiitHY» 


5° 


Vbiconl,-fDeiPer*r 

derarur       }  r  r    ,.    , 
^lofephi  obi 


H      A       R.       M 

Deiper  Angelummandatum, 


Vetf.  10. 
Jojcpbtu  in 
propoftto  de 
dtmtfiiottc 
'Jpofiepra- 
snantit  in 
tfficitfi. 

liulttSy 


.(  c.tto  nh 
^stngelo  m 
fomntii  a- 
Vocatuij 


ej-  omnem 
metttm  .16- 
jicere ;«- 
betrtr. 


ibfequium. 

Dicitur  autem  Angelus  opportune,  dum 
hxc  agitaret ,  fupervenifle  ,  &  fcrupulum  , 
eum  cruciatu  magno  afficientem,  exemiile; 
cumprimis  vero  virginis  manto  fuo  fulpe- 
claminnocentiam  vindicafle.Captumenim 
erat  coniilium  mox  dlam  clam  dimittendi, 
&  ad  agnatos  fuos  rtlegandi;  quodcum  illis 
grave,  tum  virgini  probrofum  futurum  fo- 
ret.  Hoc  igitur  nos  m  officio  &  obfequio 
Dci  animare  debet,  ut  tametli  quod  ofticii 
noftrieft,vidcatur  cum  ignomima:  periculo 
conjunclum  ;  tamcn  multis  experimcntis 
edo&i,  fciamus  Deo  rationes  multas  fuppe- 
tere ,  quibus  honeftam  exirtimationem  no- 
ftram  tueatur ,  &  utcumque  ad  tempus  oc- 
cultum,  poft  in  apertum  &  meridiem  addu- 
ci.  Hic  conlideratur  Abrahx  obfequium,  in 
promptitudinefiliumDeomaftandi.tametii 
periclitaretur  hoc  modo ,  non  tantum  asop- 
y@- ,  fed  parricidaappellari.  Idcm  exem- 
plunf  eft  difcipulis ,  qui ,  mandato  Chrifti , 
aiinam  cum  pullo,  (domino  &  pofleflore 
non  rogato)foIventes  afportarunt.  Necmi- 
nus  nobis  auxiliarem  hodiefentiamus ,  illi 
modo  fideremus.  Homincs  enim  pleriquc 
ardentiorem  religionis  profcflionem  refu- 
«iunt  ,  ne  videantur  leves  &  inconfiderati 
eflc  :  item  alii  oblatam  pugnam  dctrecta- 
rcnt ,  nili  inde  ignavia:  notam  extimefce- 
rent. 

Quod  in  fomniis  Angelus  Iofepho  appa- 
ruit,non  erat  populo  Dei  infolens:  vel  enim 
in  fomniis  vcl  per  viliones  folebat  Deus  his 
iunotefcere  ,  quos  majorc  houore  dignatus 
eft.  Num.  n,  6.  Cum  vero  hic  nuncius  An- 
geli,idemreipfafit  cum  eo.quiad  virginem 
allatus  eft  :  fit  ut  idcm  nuncius ,  qui  Iofe- 
phum  recreavit,  nos  ctiam  mirifice  &  fidem 
confirmet.  Hoc  cnim  pacto  duorum  Ange- 
lorum  teftimonio  de  Chrifto  cx  Maria  vir- 
ginc  nafccndo  ,  &  ex  Spiritu  Sanfto  conci- 
ptcndo,confirmamur.  Qiiod  li  quidduorum 
virorum  teftimonio  comprobatur,  firmum 
cenfendum  eft ,  multo  magis ,  quod  .i  duo- 
bus  A  ngclis.  Idem  etiam  eft  fidei  adminicu- 
lura,  ex  eo,  quod  hoc  modo  de  Chrifti  offi- 
cio,  quo  homines  a  peccatis  eripiuntur,no- 
mini  fuo  refpondente  itidcm  corroboramur. 

Quod  metum  abjicere  jubet,  quia  ex  Spi- 
ritu  Sanclo  eft  ,  docet  imllum  unquam  pec- 
catum  nobis  creari  pofTe  ex  Spiritus  Sanfli 
in  nobis,aut  in  aliis  operatione.  Quod  i  no- 


O       N      I      A 

bts,  a  mundo,&  Diaboli  inftinftu  provenir,' 

metuendum  eft ;  fed  quod  a  Spiritu  Sancto, 

non  item  :  contra  autem  in  nobis  ufu  venit, 

ut  ab  illis  nos  rebus  potillimum  mctuamus, 

qua:  a  Spiritu  Sanfto  proficifcuntur  ;  in  his 

verofecuri  &  audaccs  fumus ,  qua:  aliunde 

quam  a  Spiritu  SancTo  proveniunt. 

Inquo  Mattha-us  hoc  amplius  Lucaha-  _.e  _?  '„, 
,  '       ,  .    .  r  .  ,  Ex  Chiifli 

bet ,  quod  nominis  etymon  paucis  quidem,  mmi„„  e„ 

led  efficaciiTimis  verbis  perftringat :  ex  quo  tymopcc- 

etiamluculentcr  conftat,quae  nobisin  Chri-  catomm 

fto  qusrenda  funt,  non  ut  faepe  fit  .divitix,  "tnifito  f- 

!honos,  &c.  fed  peccatorum  remifiio.  Quod  ''«"«"»* 

autem  nos  fervare  dicitur  a  peccatu  nojtris, 

fatis  indicat  peccata,  fua  natura,  nos  perde- 

re  &  deglutire  ,  aut  tanquam  famelicos  ca- 

nes,  nos  dilaniare  velle :  ficut  etiam  fajpe  in 

Proverbiis,  Iobo,  &  Pfalmis  dicitur  ,  hoc  & 

illud  peccatum  homines  illi  addictos  inter- 

necioni  traditurum.  Quod  reftringit  hanC 

falutem  ad  electos ,  qui  modo  populus  ejus 

funt,  Alior.  18,  10.  Rom.  11, 1.  illos  convel- 

Iit,qui  Dci  electionem  tollunt.Quod  autem 

Iofephum  filium  Davidis  appellat,  gaudium 

ejus  amplificat  ,  cum  Deus  hunc  honorem 

ilh  habeat ,  ut  ex  eadem  familia  nafceretur, 

ex  qua  Chriftus  elTet  oriundus. 

Quodneincredibilevideatur,teftempro-  Y*"-  1U 

fert  tuangelifta  Efaiam,  qui,cum  virginem  Hltc'm 

parituram,  tum  hujufmodi  filium  enixuram,  abEfiti, 

quifuum  populumfervaret ,  aftirmat.  Nec/»<ertV&3 

enim,  vel  iplo  Angelo  autorc,  ullum,  nifi  in 

Prophetis  defcriptum  Mefliam  ,  admitten- 

dum  ccnfemus. 

Nomcn  vero  Immnnuelis  Iefus  nomini  cnjiuneme 

refpondere,  ex  co  liquet  ,  quodad  nominis  2mm<"""- 

11  c  11    i  r-\  lu  lefut 

llhus  conhrmationcni  adhibeatur  .    Quan-  _„    •_■  . 

^-_        nommt  re— 

quam  igiturhoc  nomine  Deumin  carne  no-jh^j,,. 
ftra  corporalitcr  habitare,  intelligi  poteft; 
hic  tamen  potius  ad  remiiTionem  peccato- 
rum  ,  quam  per  illum  confequimur  ,  ratio- 
nem  haberc  nccefle  eft.  Ex  quo  tum  Deum 
a  nobis  elTe  cognofcimus  ,  fi  nos  a  peccatis 
noftris  allerat :  homines  vero  aliter  ftatue- 
re  ,  apparct  ex  Gedeonis  rcfponfo  ad  Ange- 
lum.  Ncc  enim  vidcre  poflunt ,  quomodo 
Deus  ab  illis  ftaret,  quos  crucis  &  calamita- 
tum  perpeflione  cxercet.  Hujus  vero  tam 
incomparabilis  bcneficii  &  confolationis, 
qua  Deus  fecHndum  nos  ftat ,  fons  eft,  quod 
Dcus  in  carne  noftra  habitet.  Quod  fi  infi- 
gnis  beneficii  locofuit ,  Deum  lignis  qui- 
bufdam&  tefleris  pra:fentem  habuifle.quod 
olim  in  Ierofol.  accidit ,  multo  magis  hoc 
erit,  Chriftum  yere  in  carnc  noftra  habitan- 

tcm 


ommA 
the 


inde  Itt- 
dxarum  de 
hec  ncmine 
catumnia 
nnll.r, 


ul  etiam  de 
yirgine 
mann  nu- 

fi.i. 


Verf  J4- 

Huic  vtjts- 
ni  paret 
hfipb.  Mt 
divinitus 
immijft; 


emtr.1  A- 
nabaftiflx 
rumfim- 
r,ia : 


tem  habere.  Quod  autcm  Iudai  calumnian- 
tur  ,  verum  Mcflum  appellandum  lmma- 
nuelem ,  cum  nofter  Iejus  nomcn  fortitus 
iit ,  facile  rcfellitur :  Scnptun  folcnne  cfle 
nomenfulius  fumere,  quam  ut  ad  proprium 
nomcn,  quo  quis  compcllatur,  reftringi  de- 
bcat :  fignificat  enim  cximiam  aiiquam  vir- 
tutcm  ,  cjua  quis  pra:ditus ,  nomen  &  ccle- 
britatem  inde  acquirit.  Efi.  p,  6.  vocatur 
nomen  ejus  Admtrabilis ,  Confiliaritts,  Dctis 
fortis:  &i  Ier.  13,  6.  Hoc  esl  no??ien,  qttodvo- 
cabunt  eum,  Dominus  Iuftttianoftra:  &  Efi. 
61,  +.  dicitur  de  Ecdefia,  Kon  vocaberis  ttl- 
tra  DereltcHa,  nec  terra  tna  Defilata.fed  vo- 
caberis,  Voluntas  mea  in  ea.tf  terra  tua  Ha- 
bitata. 

Quod  virginis  partus  (Igni  loco  propo- 
nitur,  8±  quidem  cum  admirationis  particu- 
la,  fatis  declarat  ,  quam  abfurdi /»/&/' funt, 
qui  per  virginem  intelligunt  juvenem  fce- 
minam  marito  nuptam  :  nec  enim  tura  fi- 
gnumfuilTet  adfidemlabantem  conftitucn- 
dum,  nec  veroquidinearc  admiratione  di- 
gnum  accidiflet. 

Iofephus  dido  Angeli  paret ,  certus  Dei 
hac  inparte  autoritatem  mterceflifle ,  & 
fomnium  hoc  divinitus  immiflum  efle,  non 
autem  ex  naturalibus  caufis ,  ut  alia  infom- 
nia.  Iftiufmodi  enim  fomniisaurem  aut  ani- 
mum  adjicere  ,  ut  ex  illis  vel  mala  metuas, 
vel  bona  fpcres ,  fuperftitiofum  eft  ,  &  lege 
BhmS,  10,  11.  vctitum:  quo  vitio  hodie 
laborant  Anabaptifts. ,  qui  tanquam  oracula 
venerantur,  qua:  homiaes  parum  aliquando 
fobrii  fomniant.  Inquovidemus  Spiritum 
Sanftum  nos  docere ,  &  teftatum  apud  ani- 
mos  noftros  rclinquere  ,  quodnam  (it  Ver- 
bum  Dei ,  quod  vero  commentum  fatanx  : 
neque  hujus  rei  judicium  ab  Ecdcfia,  vel  ab 
Ecclelia:  Doftoribus  petendum.  Qrns  enim 
mortalium  potuit  Iofephum  de  hoc  divino 
infomnio  certiorem  facere:Vbi  Ecdefia:  ju- 


e     1     r     c     a.  ^i 

dicium  rc&umaccedit ,  fidcm  quidcmno- 
ftram  confirmat  j  fed  fidci  pncipuum  ful- 
crum  &  ftatumen,  non  petitur  abhominum 
judicio. 

Dcinde  quod  divina  voluntate  percepta, 
conlilium  fuum  ,  &  quod  apud  fe  ,  poft  lon- 
gam  rei  difceptationem  ,  judicatum  habe- 
bat ,  ftatim  mutavit ;  obfcquii  eft  a  nobis 
imitandi  exemplum  ,  a  quo  tamen  fa:pe  dif- 
ceditur.  Nam  homines  fe  retcxere  nolunt, 
fcd  cum  paulo  deiiberatius  fententia:  alicui 
fe  addixerint ,  ab  ea  fe  dirEcillime  dimoveri 
patiuntur.  Scipfos  enim  ,  &  fuos  fcetus  & 
confuka.amant  &  dcofculantur.  Item.quod 
abfque  mora  fecit ,  vide  etiam  exemplum 
Abraha;,  Gcnef.  11,  3.  Sicut  igitur  julTus  eft 
Mariam  ad  fe  reciperc  ,  ita  fecifle  eum  nar- 
ratur. 

Sedne  videatur  cam  omni  rationeuxo- 
ris  loco  habuifle,  &  cum  illa  ,  ut  aln  manti, 
confuevifle,  exprefle  dicitur,  eum  virgmem 
non  tetigiffe , pnufittam primogenitttm  fttum, 
Chriftum  videlicet ,  peperiffet.  Nam  fi  hic 
honos  habetur  viro  defuncio  ,  ut  ncmo  ri- 
duam  ejus  gravidam  ab  ipfo  xelictam  attin- 
gat  ,  priufquam  pofthumum  enixa  fuerit ; 
multo  magis  hoc  in  ifto  coelefti  partu  ob- 
fervari  a:quiflimum  erit.  Et  ii  mortaliafe- 
mina  in  uno  eodemque  fcetu  mifcere  turpe 
ducitur  ;mu!to  magis  Spiritus  Sanfti  virtu- 
tem  ,  cum  mortalis  corrupto  femine  con- 
fundere  indignum  fuerit ;  idque  factum  eft, 
ne  ulla  ex  parte  a  viro  genitus  putaretur. 

An  poft  partum  cum  uxore  coDfueverft, 
in  medio  relinquendum  eft;  quandoquidem 
Spiritus  Sanftus  illud  tacuit ;  ut  antiquitas 
nimis  fevera  cenfenda  (it ,  quae  Hehiidtum 
hxrefeos  reum  fccerit ,  quod  poft  partum, 
Iofephum  cum  virgine  confucvifle,  &  ex  ea 
liberos  fufccpifle  affirmat.Eft  enim  ubi  par- 
ticula  donec  prxfcriptum  &  prjccifum  tem- 
pus  notat,  eft  etiam  ubi  non  facit. 


eujiu  clfe- 
quiu  tmi- 
tandum. 


VerC  26. 
loftfbut 
antefar- 
tum  M.t- 
rite  cur 
eam  non 
cognoTrcril  ? 


an  poflf.tr- 
tum  inccr- 
tum. 


L  v  c.  Cap.  i.averf.i.adS. 

FAclum  esl  autem  diebtts  illis,  utprodiret  edicluma  C&fare  Angujlo,  ut  defcribe- 
retur  totus  terrarttm  orbis. 

2  (H&c  defcriptw  primafacta  eU  pnfidente  Sjru  Cyrenio) 

3  Ibant  igitur  omnes  ut  defcriberentur,  tnfttam  quifque  urbem. 

4  Afcendit  autem  etiam  Iofephus  a  GaltUa ,  ex  urbe  Kaz,areta ,  in  Iudxam,  in 
urbem  Daridis  qu<t  vocatur  Betblehema ,  propterea  quod  erat  ex  domo  &  familia 
Dartdis : 

5  Vtdefcriberetur  cttm  Maria  dejponfaftbi  uxore,  qus.  erat  p r.tgnans. 

G  2  6  Fa- 


52.  H      A       R       M       O      N      I       a 

6  Tattum  ett  autem  quum  ejfent  illic,  ut  explerentur  dies  adpariendum. 

7  Fepent  igkur  jilium  fuuui  pnmogemtum,  &fafiiis  eum  tnvolvit ,  reclinavit- 
<]ue  eum  m  prafepi :  eo  quod  non  erat  eis locus  in  diverforio. 

A  N  A  L  T  S  I  S.  lcogitante)  de  bujus  edicli  fenfu  fiapientijfime 

f  H  R  I S  T  I  nativitas  in  Bethlehem  Iudae  ar-  :  conftituiffe  ,  ut  fidem  de  Mejfta  ex  oppido  Be- 
^guitutptimum  ab  efficientecaufa,  edifto  O/i-  ■  tblehem  orittndofervaret :  ob  eam  caufiam  di- 
— liii  quod  defcribitutafub)cao,    Co  hoc  effeclum  effe  potius  quam  a  Ci-fare 
is,  ubicft  Ivnecdochc  totmspro  '  a.. „,,n.n    „    t->   •  „         j     .  •  r        , 

.;  d  „.„.„,,;  r*r.,  ;„„.„..:..  a^  I  ^ugult°  ,  ae  Det provtdentta ,  qitsjingulans 
fw.t ,  excluderetur.  Hic  cenfius  primtts  extttit 
tum  cum  SyrU  Cj  renitts  pr&fiderit,  cujttt  mi- 
nifterio  Cxdrujitt  esi  ad  httnc  cenfmn  inter 
lud&os perf.ciendum.  Httic  ediclo  congruenter 
omnesfe  in  viam  dabant.quifique  adpropriam 
ttbinatitteff  nrbem.tttfitb  cenfium  redigcren- 
tur.  Quamobrem  Iofephus  GaliUacum  Ma- 
ria  conjuge,  regwne  1$ '  urbe  Nazaret,  commi- 
gravitin  lud&am,  ad  civitatem  Davidis,  qut 
vocatur  Bethlehem ,  quoda  domo  &  fiamdia 
Djvidis  originem  duxerant :  quodautem  dtxi 
de  Carfare ,  per  imprudenttam  fuo  decreto  im- 
plente  quod Dett4  promf.t ,  mirum  videri  non 
debet ,  cum  nec  Iofephus  ipfe  aut  Maria,  ex 
Spirtttis  Sandi  gratia  tale  aliquid  cogitarint, 
ttt  q:ti  cenfitt  modo  ceufa  hoc  tter  fiujceperint. 
Interim  vcro  dum  Bethlebemi  bsrent,jUjtum 
C3>  conftetum  pariendt  tempits  advenit :  ttndc 
virgopartumfiuum  edidit,  qui  tdem  primoge- 
nitus  omnis  creatttr&  &  umgenttus  Dei  Ftlittt 
ett.  Htmc  coelum  &  terram  implcntem  virgo, 
tamstfi  puerperio  admodum  exhaufta  &  de- 
bilitf.ta,omnib:ts  maternis  officiis,  lavandi.la- 
clandi,  tf  nominatim  illum  t 


ria  .'Ingnjti  de  cen 

nempc  totius  orb 

illaparteorbis.cui  Romanus  CVe/Srimperavitjde- 

indeabadjunito  tempore ,  nempe  interim  dum 

virgo  Mjra  uterum  geftaret ,  uteft  exprefiepofi- 

tum  Verf  $ . 

Vtrf.z.  Poft ab  altero adjuncto  temporis,  nem- 
pe  quod  hic  cenfus  eflet  primus;  pireteiea  ex  tertio 
adjuncto  tempotis ,  fcilicet  cum  Cyrenius  Syiii 
pixfeetutam  obdnuit. 

Verf  3.  Deinccps  cenfus  defcribitur  a  fubje&o 
loci,  cujufiucfcilicct  ptoprio/eu  oppidujo  fcu  ur- 
be  in  qua  natus  cft :  priterea  hujus  cdifti  de  ccnfu 
erfedus  notatur,  quodomnescditloobfecjuentcs 
fe  ad  ptopriam  urbem  reccperunt. 

Verf.if,%.  Hinc  concluditui  lofifhum  cum  iAaria 
profcctionem  fufcepiflc  Bethlehem  ufcjue;  cujus 
ptofeftionis  finis  indicatur ,  utintereos  quicenfe- 
bantur  defciiberentui;  caufa  efficicns  notatui,  quia 
eflentexfamilia  D.trnli*  ;  hoc  auteni  fyilogifmo 
concluditur.OmnesRomanoimpcriofubditipro- 
fefti  funt  ad  fuas  civitates  ut cenferentur ;  lafefhut 
&  MdfMerantfubditi  Romano  Impeno;quam- 
obrem  &  illi  iter  ad  propriam  civitatem  fuicepe- 
nunt.  Propolitio  habetut  Verf.  3.  Aflumptio  defi- 
tieratur,  Conclufio  exprimitur,  Verf.4. 

Vnf.b.  DeindenativitasChriftidefcribitur  fic- 
ut  a  caufa  fic ab adjuntlo  tempore,intetim  dum  ef- 
fent  ccnfusgratiaBethlehemijtum  abaltetoadjun- 
cio  tempoie,  cum  juftum  menfium  numetum, quo 
mulieies  uteiuni  gcftatc  folent ,  impleviflet. 


I...  involucrts  de  more 
aftringendi.  &  ,n  prtfep,  tanxuzm  incumt 
l„,..J  ;„    J-        r  ,1  t,    1 

(qttea  :a  titverforto  mtUut  1U1  locut  reperttct 

est)  rcclinandi.profequuta  esr. 
P  R  A  X  I  S. 


pnmogi 
roft  nativitas  arguitur  ab  ad  junctis  involucris,qu 
bus  infansa  matieinvolutuseft  ;pra:teteaafubje- 
fto  loco  prafepis ,  tumque  cunatum  ubi  matet  U- 
]um  reclinavir :  cujus  reclinationis ratio  notatur  a 
difparatis,  quod  illi  in  diverforio  locus  non  eflet. 

M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 


X/f  Aria  virgo  cum  marito,  Bethlecm,  uj 
IVInomenfuumprofiteretur.ex  Augufti 
Cxfaris  decreto  profcfta  ,  juftis  meniibus 
Odem  ipfo  tempore  quo  virgo  ttterumge-  j  exaftis,  Chriftum  eodem  loci  enixa  ,  fafcns 
ftavtt ,  prodiit  edtitum  a  Cseiare  Augu-  j  involutum  m  prxfepi  redinat. 

In  quo  agiturde  J   ^if™  B.«hk™. 
0  V   cv  Chnfh  nativitate. 

In  profeftionecaufaeconii-/   prxcipuce, 

adminiftra». 


fto;  cttjus  edicti  confdtitm  ,  fi  Clfarem  rejp,- 
cias  ,  ficut  ex  animiambittoneproflitxit  ,  qua 
fuat  copias  (sf  vires  oftcntare  volutt  \  ftc  hoc  «- 
num intttebatur.ut m  cenftm referrentur Pro-  jderantur. 


{ 


2. 
3. 

4,y. 


■vtnctt ,  quctqttot  Ctfarts  Romam fitb jttgo  tf  j  Et  quide"  R  Au-  /  cfKciens  caufa,  Ambitio, 
dttionetenebantur:  cujtts  qttidem  cenftts  bic  guftum  refpicis,!  finisautem,  Cenfus. 
ratwfuijfe  videtur ,  ttt  ftngult  fiuum  nomen,  |  Sed  (i  Det  conli-f  efficiens  eft ,  Amor  Dei, 
obfeq-ttum  &  cenfumprofitentes,  lUudfubfcn-  '  luim  intueris,      \  finis  eft,  ut  Chriftus 
PtioneproprtateJiarentttr.SedfiioculttaCx-lex  Prophetarum  prediftione ,  cumprimis  o„Mr 
iiredejiextsadDettmte&cogitationcmtuam   Michei,  cap.  5.  verf.  1.  m  Bethleem  ,  civi- ftnBetb- 
convertens,  compertes  Dettmex  amorein  po-  tate  Davidis  ,  njfcererur  :  quienim  nos  a  i«>»i»*tu, 
J>tt!um  tCa;fare  velne  j,er  fiomnium  quidcm  '  peccatis  noftris  airereret,nonalioquim  hoc  hinc  Y™ 

loco  M,J!m,> 


£.VAN<itLItA.  r. 

loco  nafci  potuic.  Itaque  neccfle  fuit ,  ut  i  gufti  primo  cognominati ,  inilitutum  fuit. 

virgo  ,  quxiu  Galilxa ,  &  in  civiutula  Na-  :  Deus  vcro  ,  qui  cx  tenebris  luccm  cduccre 

zarethe  habitabac,  m  Iudxam ,  &  civitatcm  j  novit.rcm  longe  auguftiorcm  lioc  modo  ef- 

Bethleem  ,  tempore  partus  ,  traducerctur.  ,  fecir ,  ejufqucad  eam  rem  pcrficiendam  ty- 

Alccrum  igitur  hoc  veftigium  eft  ,  cjuo  ad  \  ranmdc  ufus  eft.  Ille  libidinem  fuam  exple- 

Chnftum  verum  ducimur :  alteramque  hic    re  voluit ;  fcdDcus,  hoc  modo  ,  lanctilii- 

notam  puero  impadt.am  &;  impreflamhabe- ,  mam  voluntatcm  fuam  implcvit  ;  illc  no- 

mus.ex  qua  promiflum  Mefliam  circ  digno- 1  vum,  &:  ante  illud  tempus  inaudicum  capicis 

fcimus:  propago  enim  hxc  ,  germen  ,  fcu  |fuiinvenrum  executioni  mandavit;f;dDcu> 

malleolus ,  nullo  alio  folo  provenire  potuit,  ,  antiquiflimum  (iium  pcr  Prophetas-oracu- 

nili  folo  Bethlcemc;  Sol  lftc,  qui  univerfum  \  luro,  erftclum  darc  voluit:  Cxfar  imperimu 

mundum  illuftraturus  erat ,  aufquam  alibi 

oriri  poterat.  Kon  eft  igitur  leve ,  aut  con- 

tcmuendum  fidei  noftrx  fuftetaculum,quod 

cum  ,  cui  fides  noftra  innititur  ,  ibi  natum 

efle  fcimus,  ubi  Mefllam  ex  Dei  prxfcripto, 

&  Propliccarum  vaticiuio  ,  nafci  oportuft. 

Quod  quidcm  cx  erBciente  caufa  melius  ad- 

huc  perfpicictur: 

quxprodi-  f  hxc  quide  prin-^)  Augufti 

verlitate  in     ceps  &:modera-  I  mandatu, 

hac  acxione  J  trix,  Dei  provi 

cooperan-    )  ventiaoculata. 


illud  att- 
tnir.tiitt 
J>fi  proyi' 
glentiafa- 


fuum  nobilit.tre  (imul ,  &  ftabilire  decrevit; 
fed  Deus  imperium  Filii  fui ,  &;  ftabilire»& 
proferreconftituit.  Qupdidem  dePrxlide. 
Syrix ,  &:  aliis  Imperatoris  miniftris  intelli- 
gi  debet :  hoc  videre  cft  in  Iuda  ,  Herode  , 
PoncioPilato,  &  Pharifxis ;  qui  omnesim- 
prudentes  (ut  Auguftus  hic)  Dei  voluntati 
in  fummaipforumrcbellione  obfcquuti  funt. 
Hic  notandum  vcnit  difcrimen  ,  mter  jufti- 
tiam  Dei  adverfus  fcclera  piorum  &  impio- 
&  Iofephi  rum  :Deus  Davidis  pii  rcgis  ambitiolum  cen- 
&  Marix  furo  in  unicaludxx  regione.ilhcoformida- 
tium.diver-  |  illx  veromini-  eidemada-  bili  peftis  judicio  ultus  eft  :  Augufti  autcm 
de&:  kftrx  J  to  obfeq.    ,  impiiregiscenfum  oftentationisplenum,la- 

In  Dci  vero  adminiftratione ,  quam  ideo  te  per  Aliam,Africam  cU  Europam  difrufuin, 
oculatam  &:  providam  appello  ,  quod  hunc  impunitumre!inquit.Cujusdifcriminis,cau- 
fcopum  implendi  Prophetiam  diferte  libi  faduplex  aflignatur  ;  una ,  quodhic  Tyran- 
propofuit ,  &  ad  cum  ,  tanquam  ad  metam,  !  nus  in  tenebns  ignorationis  jacuit ,  Davide 
collimavit;obfervandavenitadmirabilisDei  i  veritatisnotitiailluminato.Altera.quod  im- 
providencia  &  pervigilans,  univerfum  mun-  f  piorum  pcena  (plerumque)  ad  feculum  fu- 
dum  ad  vericacis  fux  fidem ,  &  Eccleiix  fux  :  turum  rcfervatur  ,  piis  in  prxfenti  feculo 
falutem  moderans.  Sicut  enim  prudens  pa-  i  alperius  caftigatis. 


Verf.i.i, 

ajiutonfj-i- 
(ua  tnjitt- 
»*/?!  ;»/)« 
erbn  tle- 
Jcrifti.ne. 


tcrfamilias,innumerofofamulitio,ica(ingu 
lis  fua  ofEcia  &:  operas  accribuit ,  ut  .id  fuum 
honorem  ,  &:  ad  paucorum  filiorumfimilias 
commodum  ,  &:  utilitatem  omnia  ferere- 
deant  &  redundent :  ilc  etiam  Deus ,  in  am- 
pliflima  hac  mundi  familia.ita  omnibus  mo- 
deratur,  utadfuum  honorem  ,  &:  filiorum 
fuorum  fruflum,  iingula  revocentur. 


Inlofephoetiam  &:  Mariaidcm  coniide-  v"f  4-  1- 
randumvenit;  illis  enim  ne  per  fomnium        '!'/. 
quidemm  roentemvenit,ChnftumBethlee- &,,/,/„„,£ 
mi  nafcendum  efle.Ncc  niii  hoc  edicto  ada-  /MC  JtM. 
c"h ,  tantum  tam  importuno  tempore  iter  fiprofe- 
fufcepiflent.  In  quo  iicut  Augufti  Tyrannis  c-">"i 
iingulariserat.neprxgnantibusquidemmu- 
lierculisparcens,  &a  tantiitineris  mcleftia 


Sed  hoc  ,  qmcquid  eft,  mclius  exemplo  ,  Iiberans ;  ita  incredibilis  Dei  bonitas,  hanc 


Augufti  &:  Iofephi,&c.  intelligetur.  Et  qui- 
dcm  ,  primum  Augufti ;  qui  fubjugatis  ple- 
rifque  populis,  &:  devinctis  adeum  modum 


tyrannidem  ,  ad  fummum  piorum  commo- 
dum  dirigens,  obiervanda  :  nec  enim  nobis 
profuiflet  ad  falutem  ,  ii  lofephus  ad  Beth- 


multis  gentibus,  ut  pacem  illam,  qux  nullis  j  lecm  profcctus ,  mater  Chrifti  iu  Nazarcth. 
ante  illud  teropus  feculis  cognita  eft  ,  con-  reliqua  fuiflet  :  una  etiam  notandum,  Chri- 
ftitueret :  voluit  ad  nominis  fui  &:  victorix  ftum  ipfum  jugum  hoc  fervitutis  noftra  cau- 
celebritatem  ,  univerfum  mundum  cenferi,  jfa  fubiifle,  ut  in  cenfum  ,  tanquam  Romaui 


ut  iin^nlis ,  nomina  fua  in  illa  civitate  ,  ubi 
oriundi  erant ,  profitentibus ,  &  nummum 
fubjectionis  nomine  pendentibus,quam  lace 
lonsjeque  dominaretur ,  Sc  quam  numeroh 
populi  Imperator  eflct  ,  facilmsinnotefce- 
m.  Et  hoc  quidem  Oclaviani  Cxfans,  Au- 


imperii  mancipium  ,  veniret.  Tametii  vcro  h  utrifam 
tum  Auguftu  ,  cum  fuis  prxbitonbus  cen-  tamencum 
foribufque,  rum  Iofephus  cum  fua  conjuge,  ""j"»  <"/- 
n-.iniftras  operas  decretoSt  coniilio  Dciim-  """""• 
plendo  prxbent ,  &  quidem  omncs  impru- 
deuces  &:  infcii  voluntatis  divinx  :  tamen 
G  3  hoc 


54  H      A       R.       M 

hoc  intcreft ,  quod  honim  opera  impruden- 
ter  collata  promptiffimc  prxbita  fuiffet,  li 
quidem  hanc  Dei  voluntatem  refciviffent. 
Eoque  dubio  procul,  faftum  eft  ,  ut  volun- 
tatcdivinacognita  ,  mukum  illis  ex  vix  & 
itineris  faftidio  detra&um  (it,  vel  potius  pe- 
nitus  cxterfum  :  Auguftus  autcm  &  miniftri 
cjus,  fiquidem  voluntatis  divinx  gnari  exti- 
tiffent  ,  omni  rationc  fe  ab  cjus  minifterio 
fubduxiffent.  Ex  quo  elucet  magis,quod  fu- 
pcrius  obfcrvatum  eft,  Dei  longe  vigilantif- 
iimam&  oculatiffimam  effe  providentiam, 
qui  impiorum  (obfequium  ejus  penitus  dc- 
treftantium)  opcra  ,  ad  voluntatis  fux  effe- 
ctionem,  illis  non  tantum  imprudentibus, 
fed  invitis  utitur:  unde  nos  confolari  dcbet, 
Sc  iu  fide  promifforum  Dei  confirmare.cum 
non  t.tntum  pios  fcientes  &  imprudentes, 
fed  impios  etiam  ad  verbi  fui  complemen- 
tum  adliibeat.  Exemplum  habemus  m  Iofe- 
pho  &:  Maria  obfequii  Chriftiani  magiftra- 
tibus  prophanis ,  idque  in  mandatis  eorum 
iniquis  (fcd  tamen  non  ad  obfequendum  il- 
Iicitis)  prxftiti :  ex  quo  Iiquet  effe  quxdam 
mandata,  qux  imperatu  illicitafunt ,  quibus 
legitimum  obfequium  prxberi  poteft. 
In  Chri-  fcumcxterisinfantibus  commu- 
ftinativi-     nia: 

tateob-   /  ma-  fftabulo  cxceptus, 

fervatur,      pro-  f  gis  ^ 
quedailli  (^pria 


-  f& 

!  & 

]  max 


rift 

7tstivit.1te 

f.iftitt  in- 

Tnlntm, 


(^prxfepi  redinat'. 

xime.quod  lit  primo- 

(^genitus  creaturx. 

[jaftis  menfibus  exactis  editus 

Communial  fit  in  lucem. 

iint  quod    j  involucris  involutus   fit ,    & 

^conftti&us. 

Verf.  6,7.  Quorumficut  utrumquenos  in  veraChrifti 

'"  humanitate  confirmat ,  ita  poftcrius  admi- 

rabilis  cujufdam  difpenfationis  eft:  eum,  qui 

fxvos  ventos,cffera  maria,eV:  indomitos  dx- 

monum  fpiritus ,  verbo  fuo ,  tanquam  cate- 

nis  ferreis  aut  chalybeis  ,  conftringit  at- 

que  coercet,  tam  infirmis  ex  lino  aut  linteo 

fafciis  arctari ,  &  veluti  captivum  teneri : 

eum  ,  quem  totus  mundus  capere  nequit , 

tantis  &  tara  anguftis  fpatiis  arctari  &  vel- 

uti  compingi ;  eum,  fine  quo  nihil  in  ccelo, 

terra,aut  infcris  fe  movere  poffit,iftis  adftri- 

gmentis  ne  fe  moveat,  prxpediri ;  geftatur, 

UHtmn-    qui  omnia  verbo  fuo  geftat;lacte  mattis  nu- 

trn  emtri-  tritur  ,  qui  dat  efcam  omnibus  animantibus. 

*"*'  Fafciis  vero  involutum ,  quod  Lucas  notat, 

tnwi%h%tr.us  intelligi  voluit ,  cum  commu- 

nem  cxteroru  infantium  conditionem  fubi- 


O       N      I      A 

viffc.  Hic  notandus  fingularis  amor  matris, 

qux  partu  Chrifti ,  fine  obftetricis  (ut  vidc- 

tur)  ope  debilitata ,  &  pxne  exhaufta  ,  hunc 

illum  cunis  involvendi  laborem  fumit:  quod 

mcrito  delicatulas  noftraspuderefaciat,qua: 

ne  infantes  quidem  lactare  ,  nedum  in  tanta 

vinum  deftitutione  fafcus  involvere  fufti- 

neant. 

Magis  propria,  f  divcrforio  exclufus, 

quodparentum^  Sc 

tcnuitate  ^in  prxfepi  reclinatus. 

In  quo  primumincredibilem  hominum  in-  &exin- 

gratitudinem  intueri  licet ;  ut  enim  nefci-  gratituditie 

rent  Chriftum  Dei  Filium  :  tamen ,  cum  ex  ^m'"»« 

regia  ftirpe  oriundum  effe  ignorare  non  pof-  ^"^'q. 

fent ,  &  ex  ea  familia ,  qux  non  tantumde  i„nrrefcfi 

illis  bene  promerita  erat  ,  fed  quam  Deus  redmatiui 

hoc  honore  affici  dignatus  erat ,  ut  inde 

Meffiam  proditurum  prxdiceret:  bene  cer- 

te  ingratos  effe  oportcbat,quos  nihil  horum 

ad  tam  mediocre  officium  humanitatis  iu- 

flectere  potuit ,  illiutde  commodo  aliquo 

hofpitio  profpicerent :  undeetiam  efficitur, 

tantum  abeffe  ,  ut  mundus  hunc  Chrifti  ad- 

ventumfuis  mcritis  e  ccelis  dcvocaverit,  ut 

eum  tam  barbara  inhumanitate  avertere  & 

amoliri  poffe  jure  videatur. 

In  Chrifto  veroincomparabilis  humani-  <jm  tmnti 
tas  fpectanda  proponitur  :  fuiffet  enim  nid-fummum 
nita  humilitas,  e  fummo  ccelo  in  terramde-  "J™"1*'*** 
fcenderc,  vel  ad  Salomomspalarium;fed  qui " 
univerfi  mundi,  &  creatione  Dominus,  & 
difpcnfatione  hxres  eft  ,  ufquc  eo  le  dimit- 
tere,  ut  ne  humilem  quidem  cafam,ubi  pau- 
lo  commodiuscxciperetur  ,  fibi  refervarit; 
qui  hominibus  culcitras  &  molles  leclos  dat, 
quicxteris  animantibus  fua  latibula  &  ni- 
dos  fuppeditat ,  ubi  fuos  fcetus  &  pullitiem 
commode  educent  ;  eum  hoc  folatio  fubfi- 
dioque  caruiffe,omnem  hominum  &  Ange- 
lorum  cogitationem  infinite  fuperat.In  quo 
videmus  verum  effe  ,  quod  Servator  de  fe 
dixit  ;Ca?!i  volttcribm  effe  nidos.vtdpibtts fitas 
caveas  {$  foventfilto  autem  hominis  nonfttp- 
petiiffe  ubi  caput  reclinaret.  Item.quod  Pau- 
lus  dicit,  eum  pauperem pronobis faBtim  effe; 
nosenimpromcnti  fumus  hisomnibus  vi- 
tx  fubfidiis  privari:qux  Chriftus  mfe  tranf- 
tulit.ut  ejus  paupertate  ditefceremus.  Dein- 
de  quod  in  ftabulum  compactus  eft ,  &  in 
prxfepireclinatus,  apparet  eum,  infra  etiain 
hominem  abjeftum  &  mdignum  exiftima- 
tum ,  qui  inter  homines  ageret ,  &  dignum, 
qui  ad  bclluas  relegaretur  ;  ficut  etiam  in 
rfal.  1 1,  6 .  eum  vermempoiitts,  qnam  homi- 

nem 


A      N      C      E      L     I      C     A.  55 


tumfuijfe.&prolrumhominHm.  Quodnos 
ad  paticntiam  erudirc  dcbet ,  Ji  quando  nos 
Dcus  iftorum  commodorum  dcliderio  cxcr- 
cerc  velit.  Nec  enim  quod  ulio  jure  ,  aut 


quam  hcrus  non  fif. 

Maxime  proprium,  quod  primogenitum  Quottpri- 
vocac  Chnftum :  fed  vitio  vcrlionis  ad  Ma-  magcmtw, 
riam  rcfertur ,  ac  (I  Chriftus  lllius  priraoee-  "*  D'"-- 

/r.  .  *       P         titrm  itre. 


ctiam  arquitate  conqueramur  ,  habemus :   uitus  eiTet.quum  hancappellationcmDeita-  '""j 
dumraodo  nihil  nobis ,  quod  non  prius  Do-  ]  tis  refperftu  fortiatur  j  quod  prior  lit  omni- 
mino  noftro  obtigit  ,  accidat :  fatis  cnim   buscreaturis,obeamque  caufamvercDeus, 
bcne  cum  fervo  agitur,  fideterioriloco,  '  ut  Celof  i,  15.  &  Heb.  1,  5. 

Lvc.   cjp.l.averf.S.adll. 

i  Erant  autemp.iJloresineademregione  excubantes,  & agentes  vigilias noclis 
fuper  gregem  fuum. 

g  Et  ecce,  Angelus  Domini  fupervenit  tpfis ,  &gloria  Domini  ctrcumfulftt  eos : 
&  timuerunt  timore  magno. 

1 0  Tunc  dixit  eis  Angelns,  Ne  timete:  ecce  enim  euangeli^  vobisgaudittm  ma- 
gnum,  quod  erit  toti  populo  : 

1 1  Nempe  natum  ejfe  vobis  bodie  Servatorem,  qui  esl  Cbrijlus  Dominus,  in  ur~ 
beDavidis. 

1 2  Hoc  autem  vobisftgnum  crit,  Invenietis  infantemfafciis  involutum ,  jacen- 
tem  in  prtfepi. 

1}  Etrcpente  adfuit  cum  Angelo  multitudo  exercitttum  coclejiium ,  laudantium 
Deum,  &  dicenttum. 

1 4  Gloria  in  ccclis  altifimis  Deo,  &  in  terra pax,  in  bomines  benevolentia. 

1  /  Etfacium  esl ,  ut  dtfcefferunt  ab  eis  Angeli  in coclum  ,  tuncpaflores  illt  dice- 
rent  alii  ad  alios ,  Eamusfane  Betblebemam  ufque ,  &  videamusfattum  ijlud  quod 
Dominus  notumfecit  nobis. 

1 6  Vencrunt  tgiturfejiinantes ,  &  invenerunt  Mariam  &  Iofepbtim ,  &  infan- 
tem  jacentem  in  prafepi. 

17  Eo  autem  vifo ,  dtvulgaverunt  id  quod  diftttm  fuerat  ipfis  de puertdo  illo. 
tS  Et  omnes  qm  audterunt, mirati  funt  ea  qu&  ipfis  dtciafuerat  a  pafiortbus  tUis. 
1  g  Maria  vero  ifla  omnia  confervabat,  conferens  ea  in  cordefuo. 

zo  Reverfifunt  atuem  p.iflores,  glonficantes  &  laudantes  Deum  fuper  omnibus 
qtt£  audterant  &  viderant^prout  tpfis dictumfucrat. 

2 1  Etquum  advemffet  dies  ocl.tvus  ad  circumcidendum  puerulttm ,  vocatum  esl 
nomen  ejus  IE  S  VS,  quod  vocatumfueratab  Angelo  prv.tfquam  ipfe  in  utero  con- 
ciperetur. 

A  N  A  L   T  S  I    S.  1  tos  paftorcs  confolatur.  Hujus  confolarionis  caufa 

materialis  defcribitur  nundus  litus,  qui  1.  adjun- 
T)  Atefactio  nativitatis  Chrifti  defctibitur  pii-  ctanotaattentionemexcitame,2.adjuneta  magni- 
•*■  mumafubjectispaftotibus ,  qui  defcribuntut  a  tudinelititiae,  s.afubjettopopulouniveifo,  ad 
fubjecto  loco ,  ubieiant,  agto  Bethlemiiico,  z.ab  quemhic  nuncius  lxtusfpe&at. 
adjunctacubationeinagris,  3.  a  telatis  excubiis  &  1  Verf.u.  Hujusnunciilzti  caufa  materialis  afli- 
cuftodia  giegis ,  4.  ab  adjun&o  teropore quo excu- ,  gnaiut  Seivatoiis  nativitas,  quz  defcribitur  ab  ad- 
biasegemnt,  nempenoctu.  junfto  tempoiis  &  fubjefto  locuuhiprolepfi,  ieu 

Verf.t).  EfKciente  inftrumentali  Angcli  ad eos   occupationi  unde  conftatet  eumtfle  Seivatotem, 


tatem  refe- 
rendnm. 


appatitio,  defciibitut,  1.  adjun&aadniiiationis 
nota,  z.abeffe&u  Angeli,  qui  illis adftitit ,  3.  ab 
adjun&ofplendore  Derquofolgebat,  +.  abeffeftis 
hujus  tam  lubiti  exhibitionis  &  glorioft  fplendo- 


refpondetur  ex  adjuncta  natuia  humanitatis,  qua 
unctus  eft,  &  divinitatis,  qua  Dominus  eft. 

Verf.xz.  Alia  ptolepiis  a  difpaiatis,  non  efle  ve- 
rifimile  eum  efle  Chiiftum  &  Dominum,qui  con- 


ris,  tiinotepaftotibus  injecto.  Iftrielus  involuctis  inpizfepi  jacet,  tanquam  in 

Vtrf.iti.  j.  Ab  effettu  fciJBOnis ,  quo  perteni-  cuniS|  Refpondet  3  compaiatione  majoris ,  non 

roodo 


s* 


H     A     H     M 


modo  hoc  non  pugnnrc  cum  natura  Domini  Sc 
Meffuc ,  ut  illis  hoc  indicio  fururum  forer,  quo  il- 
lum  talem  effe  agnofcant. 

Verf.u.  Qiut  abjecta  Chrifti  condirio  ne illis 
offenfaculoeliet.Dcuscoeleftiteftimonio  Angelo- 
rumhocconfirmar;  quod  teftimonium  amplifi- 
camrabadjunaotemporc,  iliico  atqueAngelus 
hoc  illis  tignum  dcdrflet,  8c  adjuneto  numero, 
quod  Angelomm  exercitus  hoc  teftatur ;  praiterea 
ab  adjun&a  laude,  qua  Deum  ob  ejus  nariviratem 
cclcbrant. 

Verfin,.  Laudis  fpecics  adne&itur,  qux  comple- 
ftiturprimumfinemgloriam ,  quae  Deodebeiur, 
&  effetta  pacis  &  fcelicitatis,qu.v  ad  liomines  per- 
venit  :cuiuscaufacfficienseft ,  Dei  ergahomines 
beneplacirum. 

Verf.i s  Obfequium paftorum  diiro  Angeli de- 
fcribitur ab  adjundo  tempore ,  illico  atque  Angeli 
in  cceliim  fe  recepiffenr ,  z.  ab  adjuniftamurua  ad- 
hortarioneadhocobfequium  ,  3-irine,  ut  reive- 
ritatem.de  nuncio  quem  accepcranr,cognofcercnr. 

Verf.\b.  4.  Abadjunftafeftinarione,  s.abeffe- 
£ris ,  quod  invenerunr  infantem  in  praffepi  jacen- 
tem  ,  6.  abadjunttafolitudineChrifti ,  cui  Mnria 
&  lofifhiu  modo  adfuerunt. 

yerf.ii.  Deinde  noraruc  effe&us  paftorum, 
quod  remoinneinfpeiftabantccintuebantur^item 
alter  effe&us,  quod  rem  omnem  evulgirunr,quam 
ab  Angelo  audiverant  &  videranr. 

Verf.it,  cc  19.  Cujus  pra;dicationis  effedus  no- 
tatur ,  admiratio  auditorum  omnium  ;  ubi  Marix 
virginis  pietas exornatur  a  comparatione  majoris, 
nontantumadmiratamefle,  utalii,  fedanimoaf- 
feivaffe  &  illa  inter  fe  contulifle. 

Verf.za.  Defcribirur  paftoruin  redirus ad gre- 
gesabad|unc~la  gloriricationecc  laudatione  Dei; 
qua:laudatio  defcribiruracaufis,  fcilicetr.  vifis, 
2.  auditis ,  8c  3.  fide  &  vcntate  Dei ,  quaeifeftum 
cft  ,  ut  res  itacveniretquemadmodumdi&umeft. 

Verf.zi.  DefcribirurcircumcifioChrifti,  r.ab 
adjun&o  rempore  oftavi  diei,  2.  ab  adjunfto 
nomine  I  E  S  V  S  illi  itnpolito;  quod  arguirur  ab 
efficienieinftrumenro,  Angelo;  deindeabadjun- 
Ho  reinpore.antequam  in  utero  Matris  conceprus 
eft. 

METAPHRAStS. 

EOdem  ipfo  tempore  quo  Chriftus  in  hanc 
liicem  editus  efi,  paftoresin  Bethlemiti- 
co  agro  cubabant.excubias etiamnoitu agen- 
tes,  ut  gregcm  fuum  a  ncxtis  &  voracibits  be- 
ftiis  (qtt&illis  rcgionibus  pajfim  grajfabantur) 
9-       cuflodirent.Atque,tanquamin  re  admirabil:, 
animttm  qiufo  adverttte.Angeltts  beatmpn- 
teritis  fumms.  nobd/tatis  &  doiirm&  viris,  ex 
infperato  paftoribus  adfuit  iquosDomini  glona 
A  tgelo  adh&rens  undiqite  circumfulfit ,  unde 
IOi       timoremagno  perculfi  funt.  Quamobrem  eos 
r  [  _        Angelttt  ajfatur,  dicendo  ;  Nolite  ttmere;  ad- 
vertite  enim  me  nttncium  miffum  ad  vos  ma 
gni  gaudn '.qttodfe  tam  tate  diffundel ,ut omrits 
pttj ufcunqtie gentis  cj>  nationis popttlus  ,  itlitts 
benefici i^articeps  futurttsjit.  Hoc ipfo  nam- 


8. 


O      N     I      A 

qtie  die  Bethlemi .  vifiro  maximo  commodo 
m  lucem  editus  efi  Servator  ;  non  qualis  chm 
Deusf&pi-tt ,  maxime  Judicttm  tcmpore  exci- 
tavit.ittpopaltim  e  temporali  fervitute  eman- 
ciparet ;  Sed  Meffias  tantopcreper  Legem  ($ 
Prophetas  celebratum  ,  qui  &  cocli  terr&que 
Domtnus.futtm  fibi  fidentem  populum  adpte- 
num  fervare  novit.  Infantem  quidem  inve- 
nietis  fafcits  conjirtcium  de  more  altorum  in-  ■ 
fantttm,  (ff  qitod  majtif  esi  ,  infra  altcrttm  in- 
fantumfortem  ,  in  pr&fept ,  tanqitam  tn  cums 
jacentem:  tantum  tamen  abcst  ttt  hoc  illi  Ser- 
vatorts  partes  detrahat,  aut  vobis  fidem  in  il- 
lum  deroget ,  nt  hoc  ipfo  tanquam  Jigno  eum 
pro  Chrijto  Domino  &  Servatore  agnofcatis, 
ttt  quivoltterit  pro  nobts  pauper  fieri  ,  (fj ' fervi 
non  Domini  formam  accipere.  b]uod  Angeli 
dicium  nc pajiorum  fidem  labefaciaret ,  ttico 
Angelofe  conjunxit  magna  Angelorum  mut- 
titudo ,  qui  Uti  hujus  infantis  nativitate 
Dettm  prAdtcabant  tn  hunc  modum  ;  Deo  tn 
altijftmis  locisghria  ob  hanc  Filiifui  nativi- 
tatem.tttcunque  Jpecte  httmilem  &  abjeitam, 
dcbetttr  ;  ad  hommes  vero  inde  redundabit 
tranqulla  animorum  a  peccati  morfu  pax, 
qtt£  unicjt  Dei  gratuit&  gratu  &  beneplacito 
accepta  ferenda  eft.  Nec  pritts  fe  Angclt  in 
coelum  dtjp/arendo  receperttnt ,  quam  Paftores 
muttf.s  hortamentts  /ibijiimitlos  aditer  impe- 
ratttm  nddidennt :  pergamus  (inquiunt)  Be- 
thlemum  ttfque ,  ut  videamus  rem  hanc  qits. 
gefta  eft ,  quam  non  tam  Angelits  quam  Do- 
mintu  ,  Angeli  mintfterio  nobts  dcclaravit. 
Abierunt  igitttr  ( ut  in  re  magni  momenti)  ci- 
tatogradtt,  dejertis gregibitt ,  (jf  Det  cuftodu 
&  voluntati  refignatu  ,  ut  quod  ipfe  vetlet, 
fieret :  Cf  appeticntes  Bethlem  ,  injantcm  in- 
veriatnt  pr&fepi  recubantem,  infummafolitu- 
dtne  fy  dcftitutione  ;  ut  cui  Iolephus  (jf  Ma- 
na  aajtterint  adea  ojficiapr&Jlanda ,  qttjt  in- 
fanti  recens  nato  (jf  puerpers.  exhibenda  erat. 
Circumjpeitii  &  diltgenter  omnibus  lu- 
ftratis  ,  rem  omnem ,  qtt&  illis  ab  Angelo  an- 
nttnciatafuit ,  depueritlo  narrabant.  <S)uibits 
auditis  omncs  adttnum  quotqitot  attdiverant 
a  imirattone  correptifitnt ,  Domino  per  Spiri- 
tum  coopcrante,  ut  mtncium,  quantumvit  ab 
obfcuris  <jj>  itliteratis  paftoribtis  propojitum, 
non  contemnerent.  Maria  vcro  non  tantum 
rerum  qtt£  narrabatur  admiratione  commota 
efi  :  fedporroilla  omni  1  ftudiofe  &  memoria, 
retincbat ,  ($  illa  cum  inter  fe ,  tum  cum  his 
qit£pritts  ab  ^»^f/5,Elizabetha  ^Zacharia 
hattferat,  compojuit ,  comparavitque.  Pafto- 
res  vero  citm  Crfidemfuam  confirmajjertt,  & 

altos 


ii. 


ij- 


14. 


if- 


16. 


17- 
18. 


i*. 


zc. 


E       V      A       N       C 

dUos  prout  ufits  trttt ,  &  occafio  oblata  eft, 
certioris  de  hu  qit/t  vtderant  &  audiverant, 
feciffent ,  adfitorum  gregum  curam  O  cufto- 
diam  reverfi  fim:  ;  de  omnibus  qun  viderant 
tf  audierant,  tum  Deo  gratias  agentes  ,  tum 
■vero  ejtts  laudes  decantantcs ;  maxime  cum 
in  illis  omn.bns  ,  Deifidem  C3"  ventatemper- 
fpeclam  (j  cognitam  haberent.  Cum  ocia- 
vus  dies  advemjjet ,  quo  ex  Dei  prtftripto 
mafculi  omnes,ex  popido  Dei  oriundi,  circum- 
cidendifunt  ;  Chri/ius  etiam,  ntcumqiie  nnl- 
la  ne  minima  pecca.  i  libe  afperfiu  fuerat,  ta- 
men  ut  legcm  pro  nobis  implerct ,  circumcifio- 
rits  ritui  Je  fubmifit.  §uj  etiam  tempore  dc 
tnore  ($  laudabib  Ecclefii  confuetudtne  ,  no- 
tnen  I  E  S  V  S  iliia  parcntubtu  inditum  eft. 
&ucdqitidcm  tlli  nonproprtoimpdfu  ,fed  Dei 
per  Angeli  miniftertum  authorilatem  feqttu- 
ti ,  ftcerunt ;  qiii  hoc  illttm  nomine  vocc.nditm 
eenfuit ,  prtujqnam  in  utero  mMris  conceptus 
csi ,  v.t  loiiam  regem  &  typum  fitumex- 
pnmeret,  qui  Eccleju  tnftaurator  futitrus.no- 
men  a  Do.anteqttam  natus  esl,  indititm  ha- 
buit.  i  Keg.  1 3 . 


'■> 


Urnrn  Jft- 
f  u:r.:  :t 
fumniA 
tntjifl.it 
Clmjli  na- 

tlVIUtl  tu 

ctdiiy 


P  R  A  X  I  S. 

SVmtna  eft  promulgatio  nativitatis  Chri- 
fti. 
In  nativitatis  pro-  f  Angelorum 
niulgationeconli--^  &  ^opcra. 

deracur  ^Paftorum 

Hactenus  fuerunt  omniain  Chrilli  nativi 
tate  obfcura  &:  (fefpicabilia.  Natus  in  civi- 
tatula ,  matre  in  fpeciem  ignobdi ,  ciu  pro 
tridinio,  ftabulum  eft  ;  pro  cums ,  pra:fepe, 
nullius  amicorum  aut  vrcinorum  concurfus 
(ut  in  lohanms  narivitate  vidimus)  mencio, 
nulla  Maria:  congratulatio,non  magis  quam 
ii  bubulcisaliquis  iilius  in  Iucem  editus  fuif- 
fet.  Quod  ne  cui  fcandalo  jufto  eflet ,  Dcus 
follicite  cavct ,  dum  Angelorum  apparitio- 
ne  &  prarconio ,  Filii  fui  ia  mundum  adven- 
tum  exornat.  Tamctii  igitur  tam  mcrcdi- 
bilisbeneficii  ,  in  terris  altum  &  ingratum 
fit  iilentium,tamen  ccslum  univerfum  com- 
movetur ;  &  quanquam  homines  ia  luc  Dci 
munificentia  elingues  &  muti  iint ,  in  ca  ta- 
mendcprardicandi,  Angeli  diferti  extite- 
runt :  Dco  incomparabilem  mundi  thefau- 
rum  in  luccm  proferente  ,  homines  nec  libi 
gratulantur.nec  Deo  gratias  agunt:  Angeh 
vero,  quorum  minus  hoc  intereft  ,  &  homi- 
nibus  gratulantur  ,  &  Deo  laudes  canunt. 
Deniquc ut  in  regum  iiliis  natis.publica  gau- 
dii  tcftimonia  imperaniur ,  ita  fummi  Rcgis 


t      l      I       C       A.  J7 

filio  nato,  univcrii  cceli  imperium  Icctis  vo- 

cibus  perfonar.  Qiunto  autem  eft  ccclum 

tcrra  pra:ftantius  &  auguftius,  &  hominibus 

angcli ,  tanto  ab  hoc  coclefti  apparatu  vin- 

cuntur  omucs  omnium  itatuin  pomp.v  & 

triumphi,quicelebrandis&  honeftandis  ho- 

minibus  adhibiti  &  comparaci  funt.    Igno- 

bilitatem  igitur  &  contemptum  natahcio- 

rum  Fihi  iui,  Deus  hoc  modo  nobihtare  vo- 

luit.  Apparet  autcm  hunc  eiTc  Angelorum 

dominum,  cujus  ad  mimfterium  Angeli,tot 

numero,  &  toties  adhibentur. 

Quanquam  parum  hoc  prudcnter  &  ap-  Verf.  ». 

polite  ,  ad  olonam  nativitatis  Chrifti  afle-  '"  cul" 

i  c  R  ■  i  •  ii      frmnh*- 

rendam  ,  ractum  videri  potent ,  quod  coelc-  tton!  pci 

ftis  hic  apparatus  in  agro,  non  in  urbe  ;  no-  fapitns  <■»- 

ctu,  non  interdiu  ;  paucis,  potius  quam  ma-  Jilmmff^e- 

gna;  hominum  frequcntii;  paftonbusigno-  cimitum: 

bilibus  &  illiteratis,  potius  quam  principi- 

bus  &  do&rinaexcultisdeclaratus  iit.Quod 

ii  quis  dicat  illos  indignos  fuiire.quibus  m- 

notefcerct ,  excipi  poteft  fuifle  quofdam  in- 

tegros  &•  incorruptos ,  ut  Zachar.  &c    Kic 

igitur  admirabilis  Dei  fapientia  fpedtanda 

proponitur,  hominum  fapiencix  plane  con- 

tr.ina.qua:  ad  maximas  &  maximi  momenti 

res  peificiendas ,  minima  qusque  &  con- 

temcillima  dtlegit  ,  ut  hominibus  adempta, 

Deo  omms  in  folidum  ,  gloria  tnbuerecur. 

Ec  quidem  illum,  uc  fervum  in  mundum  vc- 

nire  conveniebac,non  uc  principem.ut  rcmn 

Sc  Iudici  liftendum  ,  potius  quam  ut  Iudi- 

cem.  Ex  quo  apparet,  quam  futilis  Fuange- 

lii  calumnia  crat,qux  olim  renafcenci  Euan- 

gelio  objefta  eft ;  veftiarios  &  opifices  illius 

tantum  profeilores  fuifTc.  Qupd  nocturnas 

excubias  pro  gregibus  ovium  notat ,  con- 

demnabit  noftra  idola,quipro  Chriftigrege 

perichtance,  nec  intcidiu  ,  nec  noiftu  excu- 

bias  agunt.Quod  veroPaftorcs  noiftuexcu-  qu*  xflir» 

bias  egerunt ,  concludi  poiTe  videtur,  Chri-  '"»!""' 

ftum  hyemc  non  cilc  natum:quandoquidem  "'"''i'ue 

hyeme,  non  m  agns ,  led  in  Itabulis  luas  pc- 

cudcs  pafcebant  ,  quo  de  vide  Prov.  17,  if . 

Quo  eciam  refercur  ,  quod  veniimile  non 

cft,  Auguftum  manfuecum  &  zquit.itis  plc- 

num  pnncipem.voluiire  tamduro  tempore, 

omnes  ,  tributi  caufa  ,  longa  &:  molefta  ici- 

nera  fufcipere.  Longe  vero  certilTima  ratio 

peti  poteft  ex  temporcquo  Eliz.ibctha  uxor 

Zachana?  concepic,initiononi  meniis:quam 

Maria,  fex  poft  menlibus  fubfeqiuita,  abun- 

de  declarabir.partum  Chnfti  1:1  a:ftatem  in- 

cidifle:  vide  de  hac  re  VVol^hlttm,  quendam 

1  Chronologum. 


H 


In 


Verf.  9. 
Ix  ctrcurn- 

fufiont  gl*- 
rut  Deiyfi- 
des  ^ingeli 
tiuncio .«/- 
ditur, 


Verl.  10, 

&IZ. 

tujus  gatt- 
ttium  tn- 
tompara- 
idt. 


<i  H     A     &     M 

In  Angelorum  fChriftiexponentis, 
vero  opcra  con-  J  &  caeterorum  acdaman- 
fideratur  mini- "S  tium,  &  concinentium 
fterium  (^teftimonium- 

In  prioreapparitioncptxter  ea,quarprius 
annotata  funt,  obfervandum  eft  ,  quod  dici- 
far  gloria  Dei  circumfttfos  fuifle  Paftores,qui 
adverfus  luporum,&  aliarum  beftiarum  gre- 
gibus  infeftarum  iniidias ,  excubias  noc/tu 
egerant.  Sicut  enim  Angelum  Domini  ap- 
pellarat,  ita  Domini  gloria  &  fplendore  cir- 
cumfeptum  efle  docet ,  ut  fidem  nuncio  ad- 
deret.Angeli  igitur  nullum  proprium  fplen- 
dorem  fed  precarium  &  afcititium  habcnt  a 
Chrifto  ,  cujus  miniftri  funt.  Quod  ob  eam 
caufam  obfervandum  eft  ,  ne  fplendore  An- 
gelorum  pelleifri ,  in  amore  erga  Chriftum 
rrigcfcamusreoque  id  cavendum  magis.quo 
lohannem  Apoftolum  magnum  Theolo- 
gum  ,  hic  deceptum  legimus.  Quod  autcm 
de  lpicndoreeorumdicitur,  ldemde  fipien 
tia,potentia,agilitate  &c.  intclligitur.  Sicut 
autemnobilis  viri  fatellites ,  ejus  fumptibus 
nitide  &  fplendide  veftiti ,  magnificentia: 
Dommiteftes  ,  illius  dignitatein  hominibus 
quaii  loquuntur  &  enarrant :  fic  &  Angeli 
Gloriam  Chrifti. 

In  nuncio  Angeli,  primo,  gandiimaximi 
fe  nuncium  efle  pracdicat ;  poft  caufam  ,  in 
qua  gaudium  hoc  firmatum  &  fundatum  (It, 
adjungit .  Quautum  autem  hoc  gaudium 
(it,  Efit.  9. 1,  4.  docetura  comparatis  fupe- 
riorum  gaudiorum  ,  quibus  populus  a  Deo 
exhilaratus  eft.  Illius  autem  comparationis 
duas  partes,feu  capita  conftituit:  gaudia  au- 
tem  fuperiora  flux.i  fuerant ,  qui  ex  victo- 
ria  aut  liberatione  aliqua  redundarunt ,  hoc 
autem  gaudium  conftans  &  perpetuum  eft, 
Gaudium  veflrtim  nemo  tollet ,  Ioh.16,  12. 
Deinde  alia  gaudia  magnis  difriculcatibiis 
&  periculis,  populi  carde  parta  funt,  ut  mcf- 
fis  fudore,  &  fpcdia  ancipitibus  conflictibus: 
hoc  autem  dtxlfjjf.u  >£  dngtln  fiet  pueri  fci- 
licct  nativitas,ut  in  Propheta  fequitur:quod 
ii  Abraham  videns  ,  &  e  longinquo  profpi- 
ciens  diem  Chrifti  gavifus  fit,  Ioh.  8,  v.  5  6. 
quanta  nos  lxtitia  perfundi  oportet ,  qui  il- 
lum  veluti  coram  oculis  prarfentero  cerni- 
musrTantumigiturnobisgaudiumexChri- 
fti  nativitate  amiliit ,  quantum  per  univer- 
fum  annum  ,  adque  adeo  vitx  curriculum 
fatis  cumulate  gaudere  nequimus :  neJum 
duodecim  anni  diebus.  Nullum  igitur  gau- 
dium  eft,  quod  cum  hoc  gaudio  contendat; 
uec  ullus  tantus  dolor  &  calamitas  homini 


O      N      I      A 

Chriftiano  accidere  poteft  ,  quem  hoe  gan- 

diumdebiteanimis  noftris  aftufum  non  de- 

mulceat,  aut  etiam  abftergat.  Carterumalia 

oronia  gaudia,quae  in  illo  non  fundantur.fu- 

tilia&  vana  funt,  &  cito  tranfeunt.Quodfi 

ex  nativitate  jam  patefa<fta,tanta lxtitia  pro- 

venit  ,  ex  paflione ,  refurrettionc  ,  &c.  jam 

impletis ,  quam  omnibus  numeris  cumula- 

tum  gaudium  efle  debet  ?  fed  tum  demum 

gaudio  afficimur  ,  cum  Chnftum  non  tan- 

tumnatum;  fed  nobis  natum  ,  crucifixum 

&c.  efle ,  compettumhabemus.   Quamob- 

remdemus  operam  ut  ejus  falutem  m  cor- 

dibus  noftris  fcntiamus ,  &  ut  in  animis  no- 

ftris  per  Euangelii  prardicationem  nafcatur, 

&  adolefcat. 

Sionumvero  ,  quod  adjungit  Anoelus  ,  *"'•  '*■ 
°,  l  ,  1  c    Stinum 

non  cft  portentum  aliquod  ,  quo  eorum  n-  „^t,^tat-u 

des  vacillans  confirmaretur,  'nam  illud  cum  chriftt  an- 

circumfulgcnte  illos  Dei  fplendore  ante  ,  tictpat 

tum  acclamantiuin  Angelorum  choro  fa-  ^tngclm, 

clum)  fed  nota  quxdam  ,  feu  indiciuni,  quo  "eJ"'"n 

Chriftus  agrofceretur.  Anticipat  vero,quod 

paftorum  fidem  quatcre  potuit ,  pennde,  ac 

li  diceret ,  neque  tidem  veftram  iinpediat, 

quod  eumintanta  infirmitate  &  paupertate 

offenfuri  eftis;  illud  enim  vobis  ante  prsdi- 

co,  ne  fcandalum  vobis  panat.  In  quo  vide- 

mus  Angelos  ipfos  non  puduifle,  eum  fuum 

Dominum  confiteri ,  qui  fafciis  involutus 

eflet,  &  in  pra;fepi  reclinatus;  ne  igitur  nos 

pudeat,  maxime  cum  jamin  cceli  palatium, 

&  quidem  ad  Patris  dextram  ,  fubveftus  fit. 

Anoelorumveroexercitus,inclufumgau-  Verf.  13. 

diumfacracantioneproferentes.nosdocent,  E*  ~4nge- 

quomodo  nobis  Chrifti  natalitia  celebranda  l'rum  "".' 

r  •  1  i_    •  r  \         ttonc  nobts 

lunt :  non  in  crapula  ,  ebnetate ,  non  falta-    .      . 
tionibus  &  infuliis  cantilenis  &  iniipidis ,  „„„  rdcrt 
non  irregulari  (quod  ajunt)  domino,  &  aliis/«iW<j 
partim  ineptiis.partim  impiis  exercitiis  &c. 
fedcantionibusfacris,hymnis,&c.  Cujusrei 
exemplum  omni  exceptione  majus  habemus 
in  Angelis ,  ad  quorum  obfequium  confor- 
mari  precamur  quotidie,ut  tandem  etiam  in 
regno  ccelefti  «>fiAoi  iimus.  Nec  enim,  niii 
hic  in  tcrris  agentes ,  eorum  exemplum  in 
pietate  &  cultu  Dei  imicemur.illis  in  ccelefti 
gloria  comunicabimus.Quod  ii  Angeli.qui- 
busnatusnon  eft.hoc  gratiarumacfrionisof- 
ficium  Deo  prxftiterunt ;  quid  a  nobis  fieri, 
quoru  caufa  natus  eft,a:quum  efle  cenferous? 
In  can-  f"Ptopoiitio ,  gratiaru  aitionis  Deo 
tione     J  in  altifTimis  ccelis.        & 
obfer-    |  tu-no\c,y.a. ,  quod  hominibus  gra- 
vatur     (^tuita  pax  fit. 

Deum 


E     V      A      N      c 

v   (• , ,  Dcum  .wtero  Iaudandum  efle  totus  mun- 

h*c  •mmt  dus,  &  qua:  m  eo  fiunt  iingula ,  teitis  clt,  ut 
htntfia*     tjui  cjus  cauia  creata  funt  ;  maximc  vcro  ll- 
ptrChtjli  jUlj  m  Eccleliaricn  deber,  Efhef.  j,  j.  Deo, 
p*rtA  ctm-      ■  pmurn  m  niundo  nafci  voluit  gloria  dc- 
peditnr,    ^^  .    omms  cmm  [iUS  (  vcl  lc[  minimam 
ejus  particulam  ,  qux  Dco  ab  Ecclelia  fpe- 
ciali  ratione  debetur ,  in  Chrifti  mcarnatio- 
ne  fundata  eft.  Nam  gloria,  quam  Paulus  ex 
prxdeftmatione,  electione,  vocatione.julti- 
Hcationc  &  fanctificatione  ad  Dcum  redun- 
dare  docet ,  niii  in  Chnfti  incarnatione,  ubi 
conliftat  locum  non  habet.  Atque  adeo  nul- 
la  promiflio  Dei  nobisfacta,  uve  derebus 
prxfentibus,  iive  dc  futuris,liveadhanc,  li- 
ve  ad  futuram  vitam  fpcctantibus ,  comple- 
raentum  &  fuum  Amen  ufpiam  rccipit,  mii 
ia  Chrifto.  Dcnique  in  Chnfto  ,  &  quidcm 
iucarnato  ,  hxredes  fumus  mundi ,  ut  nihil 
lic,  nec  in  hoc  mundo,ncc  infuturo,quo  ju- 
renosfruiliceat ,  nili  in  eo.   Quorum  qui- 
dem  benebciorum  fumma  ,  in  hanc  canrio- 
ncm  refarferunt  Angeli;  cum  dicunt  pacem 
pcr  Chnftum  homimbus  partam,ut  Ephef.i, 
vcrf.iA,.  camquc  cumprimis  cumipfo  Deo, 
quem  nobis  infcnfum  peccata  noftra  reddi- 
derant ,  deinde  cum  hominibut ;  pnnceps 
enim  pacis  dicitur,  Efa.  9,  6. 
tjtutxme-     Hxchominibus  prxftantur  mera  Dei  vo- 
roDtiit-  luntace  &  bencplacito,  nulloeorum  merito; 
iitpLicitt     ron  qUCKj  jHj  noc  voluerint ,  fed  quod  Deus 
voluit.  Qui  lgitur  merita  hominum  ln  Ec- 
cleliam  invehunt ,  Dei  glonam  extinguunt 
&  exterminant :  deinde  qui  pacem  homini- 
bus  cumDeohxlitatione  convellunt,hi  glo- 
riam  Dei  labefactant. 
VerCij.         Nunc  alia  pars  promulgationis  fequitur: 
Pjtjhmm    in  ejua  Deus  opera  paftorum  ufus  eft,qui  pri- 
ttfttpuum  mum  ex  charitatead  obfequium  mandatide 
intdhir-    Bcthlcmo  adeundo  mutuo  fe  cohortantur, 
mutZfint  Hebr-  3'  '3-  Efs.  1,  3.  1  Iph.j,  11,  adi9.  m 
mtr.tno-    primis  quos  Deus  vivendi  iimihtudme ,  & 
tjmAnm;     vicinitate  conjunxit.aut  afFinitate,  ut  loh.i,, 
z8, 19.  Samaritan..,  Matth.9,10.  Matthxus 
publicanos  &  peccatores;Cornclius  amicos, 
&cc.  Acior. 10,1+.  Sicut  enim  in  cxteris  cun 
ftis,  nautx  &  meffores  fe  mutuo  hortantur, 
&c.  Hic  vero  non  remoratur  curagregis, 
&  metus  ne  a  lupis,  &c.  vorentur,queniad 
modum  neque  hoc  faciendum  ,  quoties  vo- 
catio  noftra  fert:  nam  cura  in  Deum  /aftan- 
ii ,  &  promiflione  fides  noftra  mumcnda, 
qux  habetur,quxnte  regnura  ccelorum.  vi- 
de  Exod.  54, 13, 14.  Quod  eunt  fpectatum 
&  exploratum ,  an  rcs  ita  eflet ,  non  pugnat 


E      l      I      C      A.  }f 

cum  fidc ,  fcd  fidci  augcndar  prariidium  clt» 
&L  vcrx  fidci  indicium  :  qux,  quoniam  fcm- 
per  cft  impcrfefta ,  femper  quxrit  prxlidia. 
Vide  pnus  iu  exemplo  Zachanx,  Luc.  1.  in- 
choatx  argumcntum,  lic  Acior.17,11.  Quod 
difparucrunt ,  probat  Angelos  fuille.  vidc 
ludtc.  6,il. 

A  fubjefto  autem  Ioco  Angelos  hos  fuif-  &*"!*' 
fe  beatos  fpintus  afSrmat  ;ut  iioc  modo  te-  \a,„/. 
j  llimonium  haberemus  omni  exceptione  ma-  rumfUtt 
jus,ut  qui  mentiri  nequeant.  Cum  enim  im-  niMt*. 
'  mundi  fpiritus  in  aere  lint.lefeque  in  Ange-  ,um  •' 
los  lucis  aliquando  transformcnt ,  pcropus 
erat ,  ut  hoc  modo  ab  illis  interrogarentur, 
j  quod  illi  in  coelis  non  iint ,  Dei  cum  difta, 
j  tum  facta,  /3«'«*«»  &  exploratiouem  patiun- 
l  tur.ut  purum  aurum  non  rcfugit  lydium  Ia- 
I  pidcm.  Hic  ufus  etiam  facramenti  commo- 
de  doceri  poteft  ;  ut  illa  5:  videamus  &  gu- 
ltemus,&  quodammodo  traftemus.hxc  iunt 
cxercitia  natalitiorum.  Notandum  etiam  , 
quod  ad  Deum  referebant,  quod  ab  Angelis 
audiverant.  Quod  (I  nos  imitaremur  in  mi- 
mfterii  ufu,  nunquam  auderemus  tam  difTo- 
lute  audire  &  ofcitantcr ,  neque  tam  frigidc 
obfequi,  cum  tamen  nihilo  mi^or  efthxc 
autoritas.  Quod  dicunt  cundum  ad  Beth- 
leem  ,   cum  Angelus  dixiflct  natum  Chri- 
itum  in  civitate  David,  eorum  in  Scripturis 
peritiam  arguit. 

Quod  feftinabant  &c.  docct  diligenriam,  ?,     »<• 
&  ardorem  in  perfequendis  his  ,  qux  ad  Dei  '  "''J '' 
regnumfpedent;  PJalm.  119,  60.  Fcjtinavt,  cun!0,t, 
non  cunclatu<f4mviclcRom.$,l9.cnm  $,ij. 

Doceturhmc,  non  niii  comperta  propo-  ^"^'J. 
nenda  efTe  in  Ecclelia  ,  ut  Apoftoli  vifa  &  "u/„*a\ 
audita.  Sicenim&  majori  gratiadicuntur,  m,  prxdi- 
&  fructu  audiuntur :  hoc  docet  nos  cile  o-  cmt\ 
portcre  yjtrorixSc  in  his  fpiritualibus  prxfer- 
tun  divitiis ,  &  quod  intus  in  corde  credi- 
mus.ore  confiteri.Nec  tamen  hoc  exemplo, 
privati  homines  aulint  fibi  dicendi  partcs  af- 
fumere. 

Singulari  virtute  Deus  fuum  verbum  in  Verfi». 
ore  paftorum  fubfequitur;  (ine  qua  rem  tara  «•?*'"» 
incredibilem,  a  plcbeque  5;  obfcuris  homi-  \3££> 
nibus  diclam,  penitus  contempii(Tent,&  lu- 
dibrio  habuifTent  homines.Quod  confirmat 
a  Deo  miflos,  &  nos  docet,  ut  veritati,  pro- 
pter  fe,non  propter  perfonarum  dignitatem, 
qui  nuncium  perferunt,  credamus. 

Fructus  perceptio  concionis  hic  notatur;  Veri.  19- 

r  \  ■   ■  -    -»  atq.  ttlArn 

non  enim  iolum  reqmntur  prxparano  ante  g?h 
auditum  verbura  ,  difpoiitio  in  auditione, 
fed  etiam  frudus  perceptio  poft  ;  quod  ut 
H  i  fuit 


VetC.  *>. 

psii  tt<toj<it4 
reverttn- 
tlttm  cttm 
fuv  rtttttu 
dt/ceitt. 


Verf  11. 
Cht  ijiut 
fuit  circu- 
etfuj  ttt  te 
gets'  prt- 
miftmcs 
imptcrtt. 


60  H      A      R      M 

fuit&c.  atquehoc  opponitur  fructui  ,  qui 
percipitut  ab  jmpiis ;  ut  rem  admirabilem 
admirantur  :  fed  &c.  Confer  hunc  verfum 
cu:n  Gcn  57,  10,  ir. 

Quod  redeunt  ad  priftinam  vocationem, 
docemur  profeiTionem  hominis  Chriftiam 
non  pugnare  cum  opcrc  &  artificio  exercen- 
do,  ut  Anabapt.  ajunt.  Quod  aucem  glori- 
ficabanc  Deum,  in  eo  Angelos  imitantur,& 
nobis  exemplum  relinquunt  ,  quomodo  fe- 
fltum  natalitiorum  pie  &  Chnftiane  cele- 
brandum  eft  ;  &  quomodo  inventa  vera  Dei 
notitia,  Deum  lllius  benericii  autorem  cele- 
bremus. 

Sequitur  alia  revelatio  Chrifti ,  ordinaria 
circumcilionis  adminiftratione  ;  qua:  facta 
dicitur  oBavodie,  ex  legit  pr&fcrtpto ,  unde 
etiam  <z£ex%pvi  ox.SniV"?®"'  pk'l'P-  c-  3>  »•  5- 
laudatur.  Quod  idcirco  obfervatur,  ut  fcia- 
mus  Chriftum  legiper  omniaobfcquentcm, 
lcgem  implcvifle  pro  nobis  ;  deinde  quod 


O      N      I       X 

circumcilionis  Sacramento  Chriftus  ventu- 
rus  adumbrabatur ,  &  novum ,  &  incorru- 
ptum  ex  feminc  Abrahoe  femcn  profemi- 
nandum  iignificabatur :  ficut  Ifaci  extraor- 
dinaria  nativitas  circumcifione  obfignaba- 
tur  ;  quz  quidem  in  Chrifto  ex  Spiritu  San- 
dlo  concepto  plenilTime  expletur .  Sacra- 
menta  enim  fignificabant  non  benedictio- 
nem  folum ,  quam  in  Chrifto  confequimur, 
fed  ipfum  Chnftum:  ut  petra  Chriftum  ,  8c 
Manna,  fimul  cum  noftra  in  Chrifto  paftio- 
ne.  Hanc  fua  circutncilione  prorligavit,vel- 
uti  umbram  corpus  pellit ,  Gal.  4.  Huc  ac- 
cedit,  quod  ex  virtute  circumcifionis  Chri- 
fti,  vetus  noftcr  Adamus  exuitur,  Colof.  c.i, 
verf.  11.  ut  circumcifionis  veritas  a  Chri- 
1  ftianishominibuslit  colcnda.Significatenim. 
tum  juftificationem,  tura  fanc~Uficationem> 
ut  baptifmus. 

Qua:  cxtera  hoc  loco  dicenda  funt,ex  fu- 
pcrioribtis  peteuda  crunt. 


Matth.    cap.  1.  a  verf.i.adl^. 

QVum  ergo  natus  cjfet  JESVS  in  c^Betblecma  c[\\x  c\\  Iud££,temporibus  Hc- 
rodis  regis,  eccc,  hlagi  ab  Onente  adveuerunt  Hterofulymam, 

2  Duentes,  ubi  es~l  ille  rex  ludttorum  qui  natus  cst  '  vidimus  cnim ejusfiellam  in 
Oriente,  &  venimus  ut  adoremtts  eum. 

3  His  autcin  auditis  Herodcs  rex  turbatus  esl,  &  tota  Hicrofolyma  cum  eo. 

4  Et  congregatis  omnibuspriniariisfacerdotibus,  C^fcribispopulijpercontatusesl 
rfifr  eis  ubi  Cbnflus  ille  nafcitttrus  effct. 

5  At  illi  dixerunt  ei,  InczBetblcema  cpix  cl\  Iud££.  Sic  enim  friptum  es~l 
fer  Propbetatn, 

6  EttuBetbleematcrra  Iiida,  ncquaquammimma  es  inter  duces  Iud£.  cxte 
enini  exibtt  dux,  quip.ifcetpopulum  illttm  meum  Ifraclem. 

7  Tum  Herodes  cl7i  vocatisMagis,cxquifivit  ab  eis  quo  tcmpore  fiella  apparuijfet. 
S  Er  eis  Bcthlcbemam  dimijfis,  dtxit,  Projecli,  peuitus  exqairne  de  vuerulo  illo: 

fofiquam  autem  illum  iuveneritis,  renunciatc  mibt,ut  &  ego  veni.wi  &  adorcenm. 

9  Ipfi  vero,  audito  rege,  profcai  fttnt :  &  ecce  ,fielh  qitam  viderant  in  Oriente, 
pr^ibat  eis,  donec  venitfietitquefupra  loann  in  quo  eratpuerulustlle. 

1 0  Vift  autemfiellagavififuntgaudio  magno  valde : 

1 1  Et  ingrefii  domum,inveitertint  piterulttin  cum  Maria  matre  ipfius:  &  profira- 
1i  adoraverunt  eum:  apertifqtte  tbefaurisfttis,  obtulcrunt  ei  munera,aurum,  &  tbus, 
&  myrrbam. 

12  Et  divinitus  admouiti  in  fomnio  ne  reverterentur  ad  Hcrodcm,  pcr  aliam 
yiam  regrefii  funt  in  regionem  fuam. 


A  naltsi s. 


rvEfcribitur  M.igorum  ad  Cliriftum  profeflio.  t. 
•*-^ab  arljuncto  tempore,  poftnatum  Chriftum 
Bcthleuii  oppidi  Iudais.i.ab  altero  adjun&o  tem- 


poris,  cum  regnaret  Hertutct.  3abadjun£ta  nota 
admirationis  v<i  animadverlionis.  4.  a  fubjc&a 
plagamundi  oriente.  5.  a  fubjcftolocoperijuem. 
itcrfccerunr ,  Hierofolyma. 
fcrf.i,  Cujus  quideni per  Hierofolymaui  itine- 

ris  caufa 


N     C     B     L     I     e     A.  ei 

qno  Chrijlus  in  lucem  edendus  erat.  Magi  e- 
tenim  Chrifto  in  lucem  Bcthlcrm  edito,  ab  O- 
rtentah  plaga  (fiUxAxim  refpicis  )  ventm.t 
Chriftum  qutfitum:  temptis  vero  regni  He- 
rojis  expi  ejfe  appono  ,  q:u  mox  a  Chrtfto  nato 
totum  7t.  virorum  in  litd&a principum  inter- 
lcm    ut  illum  tanquam  Rcgcm  Regum . aJorarcnt. '  fc,  curavi,    qttoiv„im p^dicTionss  Iacobi. 

Vcif.%.  Huiusquxftionispropolitxcftcaus  i.tlt      .    _.    ,a       f  '  r 

tuibatio  HaUk \  civium  Hierofolymitarum.        '  *  Ch"fi° P™«  ^nturo,  antequamfceptrum 

VtrJ.a,.  i.  Synodi  coaftio;  qux  defcribitur  afa   lchudx  pemtu-s  contntum  &  confiadum  fo- 

efficientecaufa  HrnrfiVauthoiitate,  3.afubjectis  ret,  hocmodoliqusdoconjlat.  Cur autem Hte- 

prxcipuis  Saccidotibus  &  Scribis,4.afineutab  :  rofolyma  vemunt ,  qtuurbs iUts apatria  Se. 

thlemum  proficifcent  tbtts  devia  v.d.-tur.c.vtf.t 
eft  ,  quodftella ,  qut  Spirtttis  Sanc.it  inftinctu 
illosfe  itineri  committere  impttlit ,  inter  eun- 
dum  dt/paruerat.&uamobrsm  ad  hanc  urbem 
tanquam  ad  oraculnm  d,vertnnt,(Jj  confidsn- 
ter  percunciantitr  ,  qtu  locus  cst  ubi  Chrtft:::. 
ab  ipfis  etiam  incunabiihs  cjr  utero  Itidijritm 
rex,  in  lucem  edcrctur.  Nam  vidimtis  fleilam 
nunquam  pritts  vfiim,  cum  in  orienteefifemtit, 
quamnon  dub  tamtu  ejrzs  ftc.iam  appellare, 
pnncipatusc|usamplificatur,  afubjctto  nobihl-  j  mbis  intHf  incord,bus  Sbiritu  Deidxiaate, 
fraele. 


lis  caufa  finalis  fubindicatur,  ut  ibi  tanquam  in  to- 
tius  rcgni  Theologorum  Cullcgio  pcrcuncJarcn- 
tut,  ubi  Chriftus  nafccrctur :  qucm  dcfctibuntab 
adjuncia  rcgia  potcftatc ,  quam  amplificant  ab  ad- 
juiKtn  tempotefcilicet  nativitatis ,  quod  tcx  natus 
fit:  poft  caufani  cfficicntcm  iiincris  dcfignant,  ftel- 
Ixcius  in  Otiente appacitionem ,  fltcauCunfirav 


cjs  rcfcifceret  ubi  Chiiftusnafcctenir. 

Verf.<.  Synodiielponfumeft,  Chriftum  nafci- 
tutum  in  oppido  Bcthlemi;  quod  a  difpatatis  cir- 
cumfctibitut ,  nempe  Eethlehcm  in  tribu  Iudxx, 
non  autem  Galilxx  in  tribu  Zabulon. 

Vtif.b.  Etconfiimatui  divir.o  Proplictx  tefti- 
monio;quod  8c  oppidum  Bethlcmi  exotnat  ,  i.  a 
compatatione  majoris ,  quod  alix  uibcs  iili  digni- 
tate  infvriores  cflcnt ,  z.  hxccomparatiocorrobo- 
latutabadjun&aChiiliinativitatc,  quxcti.im  ;. 
exomatur  ab  aJjuncio  principali,  cujus  effeftus 
notatur,    rcftio  8c  gubcinatio  populi ;  denique 


Vtrf.-i.  Vafrum  &  fimulatum /-/rjWjVconfilium 
defcribitut  i .  ab  adjunfto  tempore ,  tum  cum  Sy- 
rodi  rcfponfum  accepiflet ,  z.  abadiunftaMago- 
rumclanculariaadvocatione,  3.  abetfcctis  ,accu 
iataa  Magis  inquiliuone  quando  ftella  piimum 
appaiuit. 

Vtrf.%.  4.AbaIioeffetto,Magosamandandi,  5- 
ab  alio  eftefto ,  illisediccndi ,  ptimo  utaccuiatc 
de  pueio  invenicndo  opetani  poneient :  deindc  ut 
illi  inieditu,  ubi  cfieticnunoarem;quodiimulato 
fine  arguitur,  utpucrum  Htnrfw  adorarct. 

Verfs.  Defcnbitur  profectio  Magorum  ab  uibe 
Himfclymitm.1,  ab adjur.cto  teir.pore  cum  Hti idis 
mandataaccepiflcnt ,  i.abadjunctoftellx ,  quam 
videtantantegreflu,  j.ftatione  velconfiftentia;qux 
dcfciibitur  a  fubjedo  loci ,  ubi  puerulus  ctat ,  qux 
adjun&a  nota  admiratione  exornantur. 

I'erf.10.  Hujus  ftellx  qux  difparuerat  apparatio- 


hancftcllam  ad  ejtunaiivttalem  in.itcandum 
rccens  creatam  effe.  Hoc  atttem  tam  lor.gttm 
iter  fitfcepimus  ,  nt  coram  tUo  procumbendo, 
citm  ut  Kegcm  Regum  adjrcm:t>. 

Herodcs  vero  cttm  civtbtcs  Hierofilymita- 
nis  hoc  andito  ,  tilico  conftcrmiti  fy  pcrterriti 
fimt.  Herodes  quidem  vano  mctu ,  nercgali 
foliomoveretur;  Hierofoljtmtani  vero,  neqtttd 
tttrbarnm  d.iretur  novi  regts  (  Melfn  vf*  ) 
fiurrogationiL.: 

&uamobrem  HeroJes  Synodum  exScribis 
©>  pncipnis  Sacerdotibm  cogcns.ab  tilts  locum 
ubi  Chrifttis  nafciturm  esl,  percf.nciatur.  Re- 
Ipondet  Synodus  Be  hlemi  nafctturitm.  Quam 
fiententiam  Vrophet&teftimorito  confirma: .  Et 


ieratapparatio-  m  Bethlem  utcumatie  marnitudine ,  ambhii, 
ms  eftcctus  deknbiiur,  Magorum  eaudium;  quod  \      .,        ,    „,      ,~     .  .  °  .     . 

adjunfta  magnitudineamplfficatur ,  5c  magnitudo   «fthtu  &  $1*»**™  mimma  es  tnter  frmctpes 
adjunfta  vehemcntia.  I  lehudt :  tamen  proptcr  prtftantem    Chrifti 

Verf.  1 1 .  Magoium  effeftus  defcribitur ,  Bethle-  !  dgtv.tatem q:ii  ex te oriitur ,  pnncipem  hcum 
mi  ingreflus  indomum  ubi  puerulus  cubabat ,  1.  \0btines :  qttwilo.iuidem  ex  te  prodtbrt  dux.qtii 
quod  cum invenerunt ;  qux  inveuiio  ab  ad junfta  pot„lu/„t  quem  '  prjt  ajjts  ommbtisgentibus 
lolitudinedelcnbitui  ,quoa  nemo  1II1  adcilct ptx-  '  ,■  .  ,,  J. .,  °  ' 
.. .„   .  -J-..JL  .   „m,.:~    „..„A„r.S.u:     eUnilraelemrezetLj. 


ter  matiem,  3.  adoiatio,  4.  oblatio ,  quxdefcribi- 
tuiapauibusauri ,  thuiis&  mvrrhx. 

Vtrf.tz.  Denique  rcditus  pei  aliain  viam  nar- 
rarut;  cujus  caufa  notatur,  quod  in  fomnis  oraculo 
admoiii t i  funt ,  ne  pcr  Herodtm  domum  icdirent. 

METAPHRASIS. 

REm  v:bis  multis  modts  admirandam  ex- 
-pofituro,  qiis.'o  aur:b:ts  cy  an:m:s  adefte. 
§ua  autempJMrimum  noftta  :ntereji,?ioto  cir- 
C!tir>;!.intias  ,  nt  rei  verita:  rr.agis  tnclarejcat, 
tum  vero  ut  mnotefcat ,  hjc  iilnd  temptts  ejje 


;lfrc 

Herodes  hacreaudita  ilico  clam  Magos 
cogit ,  ry>  accttrate  rmatist  esi  tempas  ,  quo- 
ftellaprimum,  iilts  ajfulferat.Hec  enim  dictm- 
dkio.content:ts  cft  mfi  o  horuperdfceret,  nec 
in  hora  acquevit  nifi  ctiam  momcntii  quoad 
fieripotuit  difceret.  SUtodqttide  cuma  Magis 
edidtcijfet ,  mox  tUos  Bethlemum  c.,n.:ndat : 
mandatque  (  tanquam  fiiA  d:tio>.:<  quamdiu 
:::  ludtaperegrmarentur)in hunt  >n  ?':tm:ex- 
qxifilc,  qnefi ,  indagamin:  omriia.  qiis.  adpuc- 
rulumjpeclarepofie  videntur,  qtt.vttsparen- 
H   3  ttbus, 


Sl  H     A     8.     W 

tibtu ,  quo  loco  &  dis  in  lncem  editws  fit ,  & 
tdgenui  alta:  atque  eo  inver.to  ilico ad  me  re- 
•vertimmi,  ut  vejtro  mdicio  tpfe  quoque  itcr  eo 

,  _  adorattonu  czufa  inftttuam.  Magt  audtto  Re- 
gee  veftigio  profetii  funt :  tterum  vero  animi 
aciem  intendite,  non  prius  tllos  urbe  illafcele- 
rata  excefftffe.quin  ilico  jlella  qtu  dtjpariterat, 
fe  videndam  prtbens ,  tllts  pro  vU  duce  exti- 
tit ;  donec  ipfi  domui ,  ubi  Chrifius  erat ,  im  - 

io.  .  fendens  confifiebat.  Confpetta  autem  ftella 
1 1 .  gaudto  magno  oppid)  gavififunt.  Domum  au- 
tem.jam  nonftabuhtm ,  ttbi  nattu  esl  fubin- 
trantes ,  puerulttm  offenderunt  in  maximafo- 
litudine  fe  defertione  ,  ttt  cui  mater  tantnm 
aderat.  ffjua  re  tantitm  aberat,  ut  tliu  hoc  of- 
fenfacido  fuerit ;  ttt  humiproftrati,  puerulum, 
tam  abjecie  &  contempttmjacentem  ,  adora- 
rent.  Atqite ut  qttem  illimerito  honorem  ha- 
bebant,  teftatum  relmquerent ,  munus  ex  au- 
ro,  thure,  df  myrrha inftrucium  illi.tanquam 

11.  regi  obtulerunt.  Vt  autem  Herodis  callido 
confilio  occurreretur ,  per  infomniufn  oraculo 
ndmoniti,  ne  ad  Herodem  revertercntttr;  di- 
Hoobfequentes,  per  aliam  viamin  patriam 
redterunt. 

P  R  A  X  I  S. 

MAgi  ftellae  indicio  eos  deferente.ealli- 
do,  fed  caffo  Herodis  conlilio  ,  opta 
tum  Chrifti  adoraudi   defideriuni  coufe- 
quuntur. 

In  quo  coniide-f  itinere  Bethleernu  ufque, 
ranturgeftain  \  &  Bethleem. 
Inprio-  fdifquiiitio&inveftigatioloci,  u- 
Tepaite)  bi  Ghnftus  naiceretur, 
haben-  'S  & 

tur  ^inventi  loci  perfequutio. 

In  loci  difquilitione  ,  primum  occurrit 
quseftio  a  Magis  propoiita  Ierofolymitams 
civibus,  Vbi  Chrtftus  nafcerefur,  Rex  lud&o- 
rum?  Quod  fatis  declarat  eos  vcritatis  pera- 
mantes  fuiffe ,  quandoquidem  de  rebus  iibi 
incompertis ,  fuam  infcitiam  proriteri  eos 
nonpuduit:  maxime  vero  quod  deferti  & 
orbati  ftellx  ductu  ,  quo  freti  patrias  fedes 
reliquerunt ;  non  tamen  a  Chrifti  inveftiga- 
tione  deftiterunt ,  cum  illud  impune  facere 
videri  poterant :  quandoquidem  Deus  illis 
vix  ducem  ,  quemdederat ,  fubtrahens ,  de 
repetenda  patria  illos  admonere  videri  po- 
tuit ;  atque  fugientem  quodammodo  veri- 
tatem  profequuti  funt.  Quo  docemur  ca- 
vendumeffe,  ne  veritatisinveftigandarfa- 
ftidio,  aut  fatigatione  corripiamur ;  tametli 
noa  ftatim  nobrs  occurrat,umetii  peplo  fa- 


v«f.i. 

Tringorum 
ftudium 
yeritAtii 

inftgne; 


*  CU)UI IX- 

vcfliyitio- 
nc  nunqu.t 
drfftcndi: 


O     K     I     A 

cicm  fuam  velct  &  obtegaf.  Deus  enim  ali- 
quando  nubeculam  ocuhs  noftris  offundit, 
ut  quid  crga  veritatcm  animi  &:  amoris  ha- 
beamus  pertentet.  In  quo  ii  nos  ipfos  fub- 
ducamus,quam  minimoin  prctio  veritatem 
habemus ,  llico  prodimus ,  &:  quam  mdigni 
tamincredibilem  thefaurum  invenire.  to- 
que  dicitur  fapientiam ,  ut  aurum  ic  gem- 
mas.cruendameffe.  Prov.1,4.  Si  inagro 
conftaret  aurifodinam  effe  ,  quis  non  eanj 
quxrens  terram  effoderet  ?  quod  ii  profun- 
dam  foffam  defodiens,  aunfodinam  non  in- 
venit ,  ecquis  taminersaut  inlipiens  eft  ,  ut 
protinus  ab  aunfodina:  inveftigatione  deii- 
itat,  ac  non  potius  adalium  locum  tranfeat, 
quoad  univerfum  agrum  exploraverit !  Aut 
ii  principis ,  aut  Reginx  ad  colloquium  ii~ 
mitti  cupiens,  concupito  non  illico  potitur, 
num  ldcirco  indignabuudus  protmus  difce- 
dit?  quin  prxftolatur  potius,&  omnemeam 
adeundi  occalionem  &  opportunitatem  ca- 
ptat  &  aucupatur. 

Deinde  laudem  promerentur  ,  quod  tam  ctinmm- 
mtrepide  Chriftum  Iudxorum  regem  effe  V]**PJ'- 
proritentur,  nec  Herodem ,  nec  Cxfaris  af-  w"'a 
ieclas  reveriti ,  qui  regii  nomims  zelotypia  UndMh% 
quadamducebantur:  fed  cum  Chnftum  rc- 
gem  effe  didiciffent.quod  vere  crediderunt, 
aperte  profiterinon  dubitarunt.  Sicut  enim 
corde  creditttr  adjujiiciam  ;fic  orefit  confef- 
fio  adfalutem.  Rom.  10,  10.  &  quempudtte- 
rit  Chrifii ,  attt  Euangelii  coram  homtnibut, 
cjut  Chriftumpudebtt  coram  Patre,&  Ange- 
lii  fanBU ,  Matth.  10,  35.  Nec  enim  aut  in 
Chrifto,  aut  in  veritate  quicquam  eft  pudo- 
re  dignum ,  in  nobis  vero  nihil  non  puden- 
dum,  li  ad  Dei  dx.f  oin$ir.wt<it  exigatur.  Mc- 
ritiffme  igitur  Chriftum  negantes ,  a  Chri- 
ftonegantur:  nos  igitur  noftrimet  pudcat, 
non  Chrifti ,  pudeat  proprix  vanitatis  ,  non 
veritatis  Chrifti. 

Eft  vero  notandum ,  quod  hanc  rem  ad-  Htrwn 
mirationis  nota  Euangelifta  extulit ,  quod  ^'prum 
Magi  Ierofolymam  qusrendi  Chrifti  caufa '"'"P  "m 
venerunt  :  quod  quidem  jurc  faclum  ab  eo  (m'a!)mj. 
eft  ;  primum  enim  novum  &  infolens  eiat,  rmiomt 
Gentes  Iuda:is  Sc  Iuda;orum  religioni  a  mul-  notnel*. 
tis  feculis  infenfiffimas,  lllos  religionis  ergo  "*"'• 
adire.  Deinde  ex  Pedica  Gente ,  fuperfti- 
tioni  &  Idololatn»  addicxiffma  ,  prodire 
qui  Chriftum  quxrunt.Ad  ha:c  quod  ex  Ma- 
gis  &  fapicntibus,  qui  omnia  ex  rationis  pu- 
gno  metiuntur ,  inventi  effent ,  qui  hunc 
quarendi  Chrifti  laborem  fu(ciperent;quod  • 

quidem  tanto  jnajorem  adinirationem  ha- 

bet.quo 


fcinf  Gtnti- 

hutftlm 

fropinqmt: 


tpttl  imme- 
ro  hifue- 
tint  tT  ch- 
jm  condi- 
titnift 


T>t*»flcU* 
indicio 
tttnqnjm 
media  hic 
ufut  tfl, 


€njm  mti- 
titcm  Mngi 
tx^flro- 
nommnon 

httbuerunt: 


E     V      JL      N      C 

bct,  quo  Iudxi ,  quibus  Chriftus  cumprimis 
promiifus  eft  ,  &  i  quibus  onundus  ,  ad  il-  j 
lum  quxrendum  ne  pedcm  quidem  ex  fuis  : 
xdibus  extulerunt.  Hoc  igitur  vcluti  prx- 1 
ludio  quodam,  Dcus  iigmttcare  voluit»tem-  j 
pus  prope  effe ,  cuin  Gcntcs  ad  Ecclciix  fe-  t 
ptaaggregandx  forcnt :  iftis ,  tanquam  pri- ' 
mitiis  quibufdam,  ad  nativitatis  Chrifti  fpc-  i 
ftaculum  admiflis  &.  ndvocatis,  reliquam 
Gcntium  mc-trcm  tibi  facram  forefubindi- 
cavit.  Nobis  igitur,tanquam  fidei  prothy-  ■ 
ron  liic  cxptum  cft  aperiri,quod  majonbus 
noftris  hic  honos  habitus  lit,  ut  ad  nativita- 1 
tis  Chrifti  teftimonium  arceflercntur ;  co 
ipfo  declarans.Gcntibus  etiam  fuam  p.irtem 
•&  fuum  jus  effe  in  Davidis  iilio ,  ncc  mundi  t 
fapientes  a  falute  excludi ,  dummodo  fux  [ 
fapientix  ufque  coreuuntient,quoad  tapicn- 
tix  Dei  contraru  reperiatur.  Summi  etiam 
ufus  erat,ad  Chrifti  nativitatcm  a  contem- 
ptu  vindicandum.  Quo  autem  numero  ve- 
nerant,  tresne,  ut  Papiftt,  ex  tnplici  mune- 
ris  genere,  an  quat  uordccim,  ut  Clrryfoft.  in 
M.itth.  opere  imperfedo,  non  conftat  :  mi- 
nus  adhuc  an  reges  fueriut :  certe  cx  infulis 
Tarfus  &c.  Pfalm.71, 10.  veuiire,  commcn- 
tum  Papiftarum  cft  ,  niti  orbem  invertere 
velimus ,  &  meridiem ,  &  occidentem  in  o- 
rientem  convertere :  quanquam  non  defunt 
cx  antiquioribus  ,  TheopbylaSm  inpnmis, 
qui  reges  eos  nominant ;  quod  certe  veriti- 
mile  non  eft:  pertinebat  enim  ad  Chnfti 
gloriim  ,  ut  hxc  circumftantia  dignitatis 
obfervaretur;iiquidem  verc  hoc  fieri  potuit. 
Sedhxcadeumlocurn  potius  rransfcrantur, 
quo  de  munerum  tribus  fpeciebus  agitur. 

Poftremo  &  tllui  maxima  admiratione 
dignum  eft  ,  quod  ftellx  indicio  ,  Chriftus 
illis  innotucrat.  Deo  enim  folennc  &  con- 
fuetum  cft,homines  Verbi  minifterio  ad  ve- 
ritatis  agnitionem  adducere:  quod  non  tan- 
tum  inter  ludxos,  fed  inter  Gentes,  quoties 
illos  voiuitfui  notitia  illuftrare,  ficut  in  Ni- 
nevitis  ad  pcenitentiam  edodtis ,  intueri  li- 
cet.  Hi  vero  ad  Chriftum  ftellx  operade- 
ducti  funt:quanquamautemMagorum  pro- 
feflio  circa  ftellas  ,  &  reliquum  cceli  opifi- 
cium  vcrfaretur,  fuerintque  Perfx  magni  in 
hoc  genereartirices ;  tamen  nulla  Aftrono- 
mix  vi  aut  prxceptis.ad  hanc  notitiam  per- 
venerunt:  primum  enim  aut  recens  creatam 
fteilam  ;  aut  certe  novum  &  inauditum  cur- 
fum  ,  &  progreffum  fortitam  effe  oportuit, 
quxrectaeos  Ierofolymaducit:  difparet,  & 
aunc  loco  movctur ,  nunc  immota  &  fixa 


C      L     I      C      X.  «3 

manet,  ab  oricnte  inoccidentem  fcrtur.So- 
lis  tplendorc  uon  obfcuratur.  Atque  quod 
amillaftella  ,  eam  nullafuaarte  rccuperare 
poflcnt,  documentumeft,  nullam  ipforum, 
aut  certc  perexiguam  ,  in  hoc  negotioar- 
tcm  intervenifle.  Vt  veroftcllam  probc  110- 
tam  haberent ,  cV:  ftcllx  motutn  &  progrcf- 
fum,unde  tamcn  illis  hoc  innotdceret,  ftel- 
lam  Chrifto  addictam  &  mincupatam  cffc, 
nativitatis  Chrifti  iudicem  efle  ,  &ibide- 
mum  Chnftum  fore ,  ubi  ftella  initftcrct  ; 
unde  (inquam)  hoc  ?  certe  in  ftclla  hxc  o- 
mnia  mfcripta  non  erant ,  nec  lfta  Magi , 
quantumcumque  cruditi.in  fttlla  lcgcre  po- 
tuerunt.Oportuit  igitur  ctiam  Spintus  San- 
cti  ftellam  inanimis  lllorum  onri ,  qux  illis 
in  iftis  prxluceret.  Spiritus  isjitur  Sanftus, 
qui  confucta  quadam  ratione  in  Verbi  prx- 
dicatione  potentem  &  efEcaccm  fe  dccla- 
rat  ,  hicpcrftellam  doctorem  feprxbuit  : 
femper  ut  iit  Spintus  Sanfti  opus ,  nullius 
artis  aut  ingenii ,  quo  ad  Chriftum  adduci- 
mur.  De  Meflia  rumorem  aliquem  haulifle 
vcrilimile  eft  :  partim  ex  Balaami  Prophc- 
tiis,  qui  &  Chaldxus  feu  Aramxus  fuit;par- 
timexSibylla.quxMaga  &  Chaldxaprxdi- 
caturjpartimvero  ex  communicatione  cum 
Iudxis ,  tempore  Babylomcx  captivitatts. 

Neque  vero  hoc,  &  aliis,li  qux  funt,  tam 
raris  cxemplis  Iabefa&atur  lllud  ,  nemtnem 
fcilicet ,  niti  mtercedente  Verbi  minifterio, 
credere  pofle  aut  falutem  confequi .  Nec 
ideo  nobis  vilefcere  debet  ,  aut  contemptui 
efle  Verbi  Dei  prxdicatio,  tanquam  aliis  ra- 
lionibus  falutem  confequi  poffcmus.Nam  (i 
quando  hanc  rationem  &  viam  Deus  tenue- 
rit,  tum  hoc  fit  &  apud  eos,  quando,&  apud 
quos  Verbi  minifterium  non  viget. 

Quodautem  hic  Magis  in  fumma  verita- 
tis  ignorationc  verfantibus  accidit,id  &  pa- 
tribus  quibufdam  noftris  ,  tenebrisPontifi- 
cix  religionis  coopertis ,  acciderc  forte  po- 
tuit ;  ut  illos  admirabili  quadam  ratione  & 
infuet.t ,  ex  Papatm  inccndio  liberavent. 
Quo  facile  intelligitur  Pontificiis,  qui  nunc 
funt,  nullam  fupcreffe  falutcm,  niii  Euange- 
lium  illis  oblatum  amplcxentur. 

Quod  veroDeusftellxopera.Magosiftos 


fed  inflir.- 
fht  Sy:r , 
S.inii. 


nttamtn 
Vetbi  mi- 
niflerio 
Dtm  tidfi- 
dem  uti- 
tw. 


«t  &  in 
ptitrihus  e.\ 
tenebris 
1'aptttus  e- 
dnclis. 


ad  veritatis  agnitioncm  adduxit,ut  qui  Scri-  ftr, 
pturx  nefcii  erant ,  nec  ejus  authoritatem 
agnofcebant ,  indicatur  erga  quos  cxtcrna 
teftimonia  Philofophorum  &  Poctamm  ad- 
hibendafunt;  nempe  crga  eos,  qui  Scriptu-  , 


VtflcUrco- 


hic 


Deu< ,  itn 
e.xtemn  te- 
flimomis 
■nfliieler 
cmrtnctii- 

rx  authoritatem  abrogant :  (ic  Parlus  AH.  di. 

i7,iS.Arititeftmionioad  Athenientes  con- 

Tincendos 


6  + 


H     A 


Verf  3. 

£  v  tju.t- 

flionc  A/.r- 
vontm  ope- 
ri  Sp.  S. 
conlurbtt- 

*  10    Oittly 


enm  tn  J-Je- 
rode  metiu 
regii  con- 

tittffiti 


tjni  tidhttc 

impedtt 

eiMWnus 

Chrifii 

Euange- 

tntm  nttnc 

recipiutttrj 


vinccndos  ufus  cft  ;  ut  qui  fcirct  illos  Pro-  ' 
phetarumfciipns  non  movcri,ncc  ullamil- 
lis  revercntiamdefcrre.  Cum  io;itur  cum  il- 
lis  certamcn  inftituitur,  qui  Veteris&  Novi 
Teftjmcntiautoiitatem  agnofcunt.non  ni(i 
exiliis  fontibus  prxlidu  utrinque  petenda 
&  comparanda  clle  vidcntur. 

Efrcdum  liujus  quarftionis  notat  Euan- 
gelium  fuiiTe  ,  Hcrodis ,  &  totius  urbis  le- 
lofolymorum  morum  8c  conturbationem. 
Ex  quo  liquct  Deumpondus  S;  autoritatis 
momentum  Magorum  verbisaddidifle  :  ut 
tametfi  Iudxis  promptum  cilet  illa  irriiiom 
liabcrc  ,  qua-  Gcntes  dc  religione  profcre- 
bant;  tamen  Deus  ea  Spiritus  virtute ,  hunc 
fermoaem  legitimc  propolirum  ftipanvo- 
lucrit ;  ut  ncc  .i  faftidiofo  &  faftuofo  Rege, 
nec  a  prxtumidis  Theologis  cumcontemm 
p.iilus  lit. 

Ouod  autem  Herodcs  conturbatus  fit  , 
idcirco  facTrum  appjrct ,  quod  rcgno  fuo  ti- 
meret.ac  li  Chnftus  veniii"et,ut  lllum  regno 
moverct.  In  quo  videmus  quam  graviter 
non  tantum  levi ,  fed  nulla  prorfus  de  caufa 
impii  crucijntur;  mcns  enim  illis  peccati  & 
fcelerum  confcia ,  continuam  quandamin 
ilhs  carnificinam  exercct ,  &  furias  alTiduo 
parit,  quibus,  (ine  intcrmiflione,  inquietan- 
tur ;  verc  ut  de  illis  dichim  lit ,  eos  ad  folu 
cadentis  ftrepitum  extimfifcere  Deut.zS.  & 
impium  fugere  nemine  perfequente ,  Prov 
cap.  i8. 

Deindc  illud  notandum  eft,reges,qui  be 
ncficio  Chrifti  fceptra  fua  &  diademata  ob- 
tinent :  cujus  doclrina,  reeibus  obfequium, 
ve&igalia  ,  honor ,  habentur;  fibi  tamen  a 
Chnfto.tanquam  a  regnorumfuorum  remu- 
lo  ,  metuere :  vide  Euangeliftas  &  AcTa,  ubi 
Chriftus  &.  Paulu,  hoftes  Carfaris  judican- 
tur.  Quod  utinam  in  llla  xtate  conftitiiTet, 
nec  latiiis  pattuflet :  nam  &  noftra  ret.itc 
accidit ,  ut  Reges  fafcinari  fe  hac  opinione 
facilc  patiantur,  ut  putent,  libi  in  regno  lo- 
cum  nullum  futurum  ,  li  Chnftus  Euangelii 
fceptro  populis  corum  imperet.  Mirus  au- 
tem  hominum  ftupor,  &  peiTima.quam  Eu- 
angclio  reponunt ,  gratia.  Euangelii  enim 
prxdicatione  Reges  e  fervitute  dunflimj,& 
metu  Pontificis  ,  atque  adeo  viliflimi  cujuf- 
que  facrificuli  ,  quem  tanqujm  principcm 
fuumautdominum  timebant,vindicjtifunt, 
Euangelium  cos  vecligjlibus  liberavit  ;  & 
tamen  hanc  gratiam  illi  rcferunt,  ut  peftcm 
rcgnorum  &  pernitiem  fomnicnt.  Et  quem- 
admodum  plcnquc  hoc  commento  impc- 


O      N     I      A 

diuntur ,  ne  oftiumEuangelii  aperiant  ;  Ita 
alii  funt  qui  piis  regibus  conantur  pcrfuade- 
re  ,  de  iplis  &  regnis  ipforum  .idtum  clie  ,  fi 
difciplinae  Ecclclix  aditum  &  ingreflum  pa- 
tcfaciant.  Confcr  illud,quod  eft  apud  Nehe- 
miam  de  hoftium  Eccleiix  cjlumnia  ,  fore, 
ut  li  muri  lerofolyma:  pcrficerentur  ,  Iudxi 
deinceps  vecTigalia  ,  &tnbutum  Regi  ab- 
nuercnt. 

Cur  vero  Civitas  commota  fit,  non  per-  & inpt- 
inde  liquet.Cum  enim  alienigenx  imperium  f"1"  mut*. 
iniquc  fcrrent,  qualis  fuit  Herodes ,  &  Mef-  '""',? """ 
liar  advcntu  iibi  ab  extrancorum  jugo  liber- '      ' 
tatem,  qujmvis  falfo  polhcerentur:  tamen 
fieri  nequit ,  ut  Herodis  vicibus  condolue- 
rint:  iin  autem  dixeris  cives  dolorem,qucm 
non  habcbant,  iimulafle,  ut  ad  principis  vo- 
luntatem  fe  compararcnt  ,    videri  poterit 
verbis  vimafFerre.   Dicendum  potiuscives, 
fxpius  per  novarum  rerum  ftudiofos  jacTa- 
tos,&  a  Romanis  attritos&  accifos,metuif- 
fe,  neex  Meflixadventu ,  nova;  tempeftates 
exciurentur  ,  quibus  limul ,  &  ad  pauperta- 
tem  &  ad  dunorem  fervitutcm  rcdigcren- 
tur.  In  quo  qu.intafit  hominumdepravatio 
perfpicitur,  qui  ut  fiuscomodis  profpiciaut, 
&  carnalcmquandam  fccuntatem  tueantur, 
tam  incomparabilcm  thefiurum  refpuunt. 
Idem  legimus  dc  Gadarenis,  Mttrc  5,i7.qtii 
tametli  viderunt,  Chrifti  ad  eos  appulfu,po- 
pularem  &  concivem  fuumlegioncdxmo- 
num  liberatum  cfle ,  tamcn  cum  inrcllexif- 
fent  fe  porcorum  fuorum  j.iciuram  hoc  mo- 
dofeciflc  ,  Chnftum  precibus  aggrefli  funt 
l'nec  enim  minisauli  (unt)  ut  (c  inde  tranf- 
fcrrct.    Atque  hujufmodi  lerololymitani  &  q»i  etUm. 
Gadareni  plerique  hodie  exiftunt ,  tum  ma-  ""•* <•">'*- 
giftratus,  tumprivati  homines,  qui  pace  n-'i"m  '".. 
tentes  ,  idcirco  Chriftum  in  Euangelio  urbe  u.i*,,„ 

Z>  HfUC  ttt  Cit. 

arcent;  quod  vereantur,  ne  tanta  mutationc 

&  innovjtione  motus  crccntur ,  quiadco- 

rum  poft  djmnum  recidam.  Quamobrem 

non  mirum  eft,  ii  illis  idem  quod  Gadarenis 

accidat,ut  Chriftus  cotum  Rcbufpublicis  & 

familiis  excedens ,  dxmonum  poftuljtis  an- 

nuat ,  dum  illis  fuas  ibi  fedes  &  domicilia 

figcndi  poteftatem  faciat. 

Sequituralteraloci  invefti"Jtio;  quxftio-  Y       +' 
•  '  u        ,  .,       ,  ■    a         ,-'  .  Ex  conzrt. 

ne  ab  Herodc  omnibus  nis  propoiita  ,  qui  „„„„„,,„•_ 

Ecclelix  principem  locum  obtinebant.  In'wmm 

qtio  primum  Svnodorum  in  Eccleiia  ufum  Eccleftt  u. 

pervetuftum  cfle  dignofcimus  j  ut  quoties  f'«Syno. 

difficilior  aliqua  in  rcbus  divinis  quarftioo-  '<<">"""'- 


riatur,  ftatim  res  ad  dociiflimorum  homi- 
num  convcntum  refcratur  ,  non  autem  ut 

res  ad 


taithui 


in  ijna  S. 
icript.  /»- 

ItU  )udtX. 


v«r.  5 .  &■ 

Betblttm 
mmim» 

IJK.Vltlt.ltt 

m»  <J:«»i- 


fX  tjiu  om- 
nei-civita 
lei  *flt- 
m.xndx. 


res  aJ unius  Epifcopi , aut  Papx  arbitratum 
dcfiiriatur;  nc  tum  quidem  cum  unus  S.iccr- 
dos  cxtcris  omnibus  ,  tancjuam  Chrifti  ty- 
pus,  prxponebatur ;  ncdum  hoc  temporc  il- 
lud  (icn  dcbct,  ubi  nullus  iftuifmodi  princi- 
patus  locum  habct.  Atque  ob  eam  caufam 
oravi  controverlia  de  juftificatione  orta,  rcs 
ad  unius  Pctri  judicium  delata  non  eft.fed  ad 
Apoftolos  &  Ecclelix  feniorcs.  Dcinde  in 
hac  fynodo  obfervandum ,  quis  judex  caufx 
fedcbat.  Neque  enim  hic  pcrfonarum  ,  aut 
prxfentium,  aut  qux  antc  ln  fumma  doctri- 
nx  laude  vixerant,  autoritate  pugnatur;  lcd 
nudis  Prophctarumteftimoniis.  Quo  magis 
culpandi  lunt  ,  qui  veritatem  controvcrlam 
exScripturx  teftimoniis  dcfiniri  pofle  ne- 
gaat ,  niii  DocTorum  ,  aut  Papx  authoritas 
6v  dictatoria  fententia  intcrcedat :  nc  nunc 
quidcm  ,  cum  Novi  Teftamenti  acccirione, 
luculentam  &:  explicatam  multorum  in  Ve- 
terc  Teftamcnto  locorum  interpretationem 
acccperimus.  Quod  cum  ab  his  faclumlit, 
qui  fuarum  traditionum  tenaciorcs  xquo 
erant ,  nx  nos  jure  reprehendamur,  &.C.  Et 
hoc  quidem  libere  confitentur,  cum  non- 
dum  Chriftus  illos  ,  &:  corum  ambitionem 
pupugilTet :  poft  vero  omni  fcelcre  cum  la- 
cerare  conati  funt. 

Quod  ad  teftimonium  ab  Euangelifta 
citatum,tamerii  fpecic  pugnare  videtur  cum 
Prophetx  verbis,  tamen  rcipfa  fumme  con- 
veniunt.  Nam  cum  apud  Prophetam  iit  Be- 
thleemam  effe  mintmam  cx  Dttcatibtts  lehit- 
ht,  Matthxus  vero  dicat  non  ejfi  minimam, 
nullatamcn  hic  contradi&io  exiftit:Prophe- 
tavero  mmimam  appellans  indicat,  iilam 
quantitate  &  anguftiis  ,  opibus  &  fplendorc 
minimam  ;  Matchxus  vero  non  minimam 
appellans  intelligit  ,  illam  honore  &  exifti- 
matione  non  cile  minimam.  Exquoillud 
obfcrvatione  dignum  eft,dignitatem  &  am- 
plitudincm  urbium  limul  &  hominum,prx- 
cipue  ex  Euangclii  profelTione ,  &  conjun- 
clione  quadam  cum  Chrifto,  oriri.  Hinc  eft 
ut  Bcthleem,  alioqui  obfcura  urbs,  plerifque 
ampliiTimis  in  ludxa  urbibus  antehabitalit, 
quodin  illa  Chriftus  nafceretur.  Illa  igitur 
urbs  in  qua  Chriftus  quotidie  in  civium  cor- 
dibus  Euangclii  prxdicatione  renafcitur,vc- 
re  nobilis  Prophecx  teftimoniocenfetur.  Si- 
ne  qua,  nobililTima  in  univerfa  Europa  Em- 
poria  ,  ignobilibus  oppidulis  Euangelium 
profitentibus  cxiftimatione  poftponuntur. 
Eft  autem  obfervandum,  Prophetam  omni- 
bus  turmis  Airynorum  cV  Babyloniorum  op- 


E       L      I       C       A.  tfj 

ponercunum  Chriftuai,  quod  confolationis 
plurimum  habct. 

Et  haCtcnusde  quxftionibus  Ioco  nativi-        ■.'',  *' 
t.itis  Chrifli  inveftio.uido  propolitis:jam  fe- 
quicur  cxfcquutio  mventx  vcntatis  :  ln  qua  utij,dca. 
priores  parces  ,  fed  tamcn  teterrimas,  habet  mu!tt,Mx- 
Hcrodcs  ,  qui  ad  Magos  Synodi  fententiam  gman  /.<- 
refcrt ,  eofque  ,  uc  in  fufcepto  itinere  pci-  '"-"  '"' 
gant,  hortatur;ad  eamquc  rem  ftimulum  ad- -"""'  ' J 
dit,  fe,  tametli  provincix  Rcgem,  re  tamen 
compcrta  ,  &  ab  eis  ad  fe  relata  ,  adorandi 
caufaChriftum  invifurum.  Inquo  tametii 
nihil  ,  nili  Chrifti  cruencam  &  fanguinolcn- 
cam  mortem,meditctur&:  dclignet:  ejus  ta- 
mcn  in  hac  re  opera  Deus ,  ad  iter  Mago- 
rum  provehcndum,  utitur:  de  quo  pluribus 
ante  dictuni  eft. 

Hoc  autcm  loco  apparet,quomodo  Deus  '"  ?"'«"' 
minfice  calhda  conlilia  prxripit ,  (icut  fxpe  ,  ".■,, '" 

J-iT  ■       rl.-n.-r  dtntt.i   j>t- 

etHmdiliipat:  cumcnim  Chnlti  ianguincm  3jdaqmti 
tantopere  iitiret,  mirum  vidcri  poteft,  cur  itetejm 
ipfe  una  cum  illis  non  proficifcatur ,  ut  in-  mtnttm 
fantem  opprimeret,  aut  clam  alios  fatelli-  'ccxcvtt: 
tes&  proceresfubftituerct,  qui  confpectum 
Chnftum  trucidarentihujufmodi  exemplum 
eximium  vide  i  Reg.  19,  1.  ubi  Iezabel  nun- 
cium  mittit  ad  Eliam  ,  fedie  fequence  illum 
obtruncaturam,  quo  diclo  veluti  admonitus 
Elias  fugam  arripit.  SedDeus  hoc  llli  conli- 
Iium  prxripuit,  &  oculos,  ne  videret,  occx- 
cavic.   Quod  quidem  Dei  lingularc  opus  ex 
co  liqucc ,  quod  Herodes  cxceroquin  vafer 
&  verlipelliseiTet :  nam  cognito  lococce- 
pit  etiam  de  tempore  pativjtatis  accurate 
percunftari ,  ut  facilius  Chriftum  opprime- 
ret.  Id  vero  non  femclfed  Ixpius  in  Eccle-  quodadhuc 
iia  fieri,modo  oculos  aperiremus,facile  con-  imia  in 
tueremur:  Diabolum  ipfum  dementari ,  iV:  ■'■■-''<]'■' 
r  ■     r  „  ■  r  ■  •••  contwyl. 

iponte  in  luam  oc  regni  lui  perniciem  rue-  •* 

re  ,  aut  certe  itafrxno  divinx  providencia: 
conftricfum  teneri ,  ut  fuas  artes  &  regni 
Chrifti  oppugnandi  machinas  &  ftratagema- 
ta ,  in  mcdium  proferre  nequear.  Quod  au- 
tem  Herodes  prxciferes  inquirit ,  ad  Chri- 
ftum  &  Eccleliam  perdendum,  pudori  uobis 
eiTedebcc,  quibus  convitium  &  ridiculum 
videtur.omnis  prxcifa  prxceptorum  Chrifti 
obfervatio:contraquod  Apoftolus,  ad  Ephc- 
ftos  docec  ;  elilex  ,  quaf>rs:ipitur,  non  ejfe  ad 
dextram  aut  fntflram  &c. 

Cum  autem  videmus  Maeos ,  optime  in  Qi0^  ***- 
Chriftum  afFeclos,  periclitatos  eraviter,  nc  |'    .  V*. 

11  1  1  ^-1     -rp  ■  ■  ftrtinpnt' 

eorum  opera  Herodcs  ad  Clinfti  inccntum  c„[„„1Mj„ 
abuteretur  :  cum  circumfpcdle  nobis  con-  iuxifftnt, 
vcrfandum  ,  tuni  omnibus  votis  hocipfum  hincml/n 
I  aDeo 


C6 


H 


providt  .< 
gtndum. 


Verf.  9. 
hx  eorum 
iu  itinere 
conflanti.i 
cultui  Dei 
>iuntju.tm 
deferendus. 


Suodfleli.t 
denuo  ap- 

fdtUCilt 

inde  conjir. 
tnati, 


uf  &  «oc 
tx  diftcul- 
tatiiut  t •- 
frnttutdi^ 


3.  Deo  deprecandum.  Hucufque  enim  illi 
fubfervierant ,  ut  tempus  nativitatis  aperi- 
rent  ,  fidem  fuam  redeundi  aftringunt  ;  por- 
ro  ad  Chrifti  necem  fubfcrvituri,  nili  acce- 
pto  a  Deo  refponfo  fidem  illi  datam  fefellif- 
lent.  Quod  tamcn  nonnunquam  hac  noftra 
artate  fit ,  ut  homines  magno  ardore  Ruan- 
gelii,&  veritatis  promovenda:  dudti,  fuo  ta- 
me  inconiidcrato  &  prarcipiti  zelo  eo  feran- 
tur ,  ut  magnam  hoitibus  Eccleiia:  malede 
Euangelio  loquendi  anfam  prxbeant  ;  dum 
fe  ab  Ecclellis  Chrifti'  fubducunt ,  quod  in 
liis  nxvi  quidam  aut  ftiumx  inveniantur. 
Quibus  idemaccidat  quod  hominibus ,  qui 
ftrenue  quidem  &;  (ibi  minirae  parcentes  pu- 
gnant ,  led  tamen  ordincm  &  ftationem  de- 
ferentes, 

Supereft  ut  de  exfequutione,ex  parte  Ma- 
goruui ,  dicamus:  in  qtto  ,  quod  ab  itinere 
non  deiiftunt ,  lingularem  conftantis:  lau- 
dem  promcreiitur ,  maxime  ii  obje&am  il- 
lis  remoram  expendamus.  Cum  enim  foli 
proficifcantur  ,  nullis  Ierofolymitanis  civi- 
bus  comitati ;  quorum  erat ,  ante  omnes  in 
toto  orbe  horaines ,  Meffia:  celebrando  & 
honorandooperam  dare  :  potuit  illos  &  eo- 
rura  fidem  tremefacere  ,  ac  li  inani  delirio 
delull  effent ,  cum  rjuairendo  qui  nufquam 
effer.  Quo  docemur,  noftra  officia  non  effc 
ab  aliorum  quorumcumque  judiciis  &ferw 
iibus  fufpcndenda :  fed  memorabile  illud  lo- 
fus.  dictum ,  cap.  14, 15.  femper  ante  oculos 
obiervandum:_/e,  cttm  famd;a  fua,cidt»i  Dei 
adbxfurum  ,  tametfi  reliqui  omnss  difceffum 
faciant.ln  rebus  humanis,  etiamli  totius  ur- 
bis  conventusargentifodmam  tanquamrem 
nihili  prsterirent ,  tu  tamen  corruptum  eo- 
rum  judicium  non  fequereris. 

Quod  viamcx  Prophcce  Micharx"  indi- 
cio  ingreflis  ,  ftatim  illis  affulget  illa  intcr- 
polata  ec  interpcllata  ad  tepus  ftella,  ad  illos 
confirmandos  accommodatum  cft,  ne  Iero- 
folymitanorum  ingrata  animi  in  Chriftum 
labe  eorum  fides  vacillaret ;  &  ilmul  indica 
tur,  ftella:  ufuram  illis,  ob  eam  rem  ad  tem- 
pusademptameffe  ,  non  tantum  ut  Ierofo- 
lymitani  inexcufabiles  cffent  hocMagorum 
teftiraonio  ,  fed  ut  ftella:  indicio  certius  & 
tcftatius  de  Chrifto  teftimonium  acciperent. 
Ex  quo  illud  elicitur  ,  Deum  nobis  difEcul- 
tatem  quandara  in  fide  &  religione  injiccre, 
ut  quod  fcimus.firmius  &  plenius  cognofca- 
mus.  Hoc  in  Zacharia  Sacerdote  yifum  cft, 


in  hujus  fcilicet  vitx  commodis ;  &  a  nobil 
obfervatum  ,  quoa:quius  fercndum  eft  ,  li 
quandofcrupus  altquis ,  qui  nos  torquet  ,  a 
Deo  injeclus  iit. 

Nam  ex  gaudio  recuperata:  ftellx  colli-  Veri?  10. 
gere  promptum  cft  ,  Magos  ,  difparente  ad  & 5a>u'>* 
tempus  ftella  ,  moerorc  perculfos  fuille  :  ex"e"""' 
quo  etiam  efficitur  ,  quanro  nos  gaudio  ex 
Euangelii  prxdicarione  perfundi  oporteat ;  "'  ^  "" 
quas  nobis  non  tantum  itellae ,  fed  folis  in- "      "•£• 
ftar,  in  Chiifto  nobis  declarando  illucct.  Si- 
mul  notandum  hoc  ftclla;  miraculum  non 
contravenne  Verbo  Dei ,  fed  Verbum  Dei 
per  Prophetam  confirmare:  contra  quara  fit 
in  miraculis  Pontificitt. 

Domum  tngreffi ,  illura  tanquam  Deum  v"f  n. 
&  Servatorem  adorabant :  tametli  in  cunis  £-v  M,,£»- 


rum  adora- 
tione  in  cu- 


tione  mn- 
nerum  x 

au~ 


adhuc  vagientem  viderent ,  tametii  matris 
ubera  fugentera  ,  huc  llluc  pro  matris  judi-  „, 
cio  convolutum,nullis  fatellitibus  ftipatum;  m  glano 
denique  nihil  minus ,  quam  fplendorem  ali-  "*Zf> "'- 
quem  regium.   Cum  igitur  illa  gloria  nobis  """'""''» 
conlignata  literis  eft  ,  qua:  Filium  Dei  uni- 
genitum  decet.in  eumque  folum  competit, 
loh.  1,14.  quanto  hoc  magis  nos  facerc  de- 
bemus  ? 

Quod  autem  ex  his  depromferunt ,  quae  "'  **  "'* 
lecum  pro  more  munufculi  nomine  attule- 
runt ,  td  commode  ad  fublevandam  paupe-  Zbiistt 
rum  parentum  tenuitatem  accidit :  quo  do-  pertt/xt. 
cent  noftri  ofticiielle,  quotiesEcdeiia,  ma-  curremti. 
xime  pauperes ,  aut  Euangelium  ,  noftram 
aut  operam  aut  opes  poftulet  ,  paratos  nos 
cffe  oporterc,  ut  laborantibus  illis  fubvenia- 
mus.  vidc  Prov.  4.  Simul  ut  nobis  diclum 
lit,  dominum  hac  vel  illa  re  opus  habere.ar- 
cas  noftras  &  omnes  thefauros,  &  arraria  re- 
feranda  effe.  Hoc  modo  etiam  paupertati 
paicrttim  occurfum  eft,  &  via  munitaad  . 
(umptus  in  fuga  faciendttm. 

Qtiod  autem  aftucum  Herodis  coniilium  Verf  11, 
irritumficAno-elialiam  viamitierediendam  Cbriftipr»- 


non  modo  ad  cumulum 


tridentia 


imperantis  opera  , 

,.    .         ■     ^  ,  -r  r     •  -  1         Heionts  f *- 

ilivinx  m  Magos  munihcentia:  tacit,qui  hac  rllium  nri_ 
tam  iniigni  viiione  ornati  funt  ;  fed  Chrifti,  ttmfaSi, 
rametilin  cunis  vagientii,  oculatiffimam  & 
pcrfpicaciffimamprovider:tiamdeclarar;qui 
callida  contra  fe  &  Eccleiiam  fuam  irrita 
coniilia,ficiIe  &  qualicorporedeclinare  no- 
vir.  Dicitur  Ecclef.  10,  20.  coitiones  in  re- 
gem  &  proditiones,vel  ab  ipiis  cceli  alitibus 
retegendas  effe:quanto  magis  cum  adverfus 
Regem  regum,  capta  &  comparata  funt. 

L  v  c. 


E     V      A      N      G      E 


L     I      C      A. 


*7 


11. 


r*;«  Domino  ftiturt.prout  tn  lege  Dom.ni  fcri- 
I  />/«;«  «7 ,  omnem  mafculum  matricem  ape- 
rumentali  caula  M^.  Hxc  pur.ficatio  „w/(rOT  Domtnofacrum  &  dicandum  efe.-ve- 
[  alio  adiunitopuiihcationis,  (utendi    _         ..  .  r      r  ■  rr  r 

ir.  Templo  coram  Domino.  neruntporro  ttt  facrtfiaum  afferrent ,  ficut  tn 

lege  Dommi  prtfcrtptum  eft  ;  par  turturum. 


L  v  c.  cap.  i.  a  verfi  n.  ad  19. 

22  Et  quum  impletifutffent  dtes  purgattonis  Murix  ,  fecundum  legem  Mofis,  ,td- 
duxerunteum  Kmofoljmam,  ut fifiercnt  eum  Domino. 

23  ( Vrottt fcnptnm  esl  in  legc  Domini ,  Omnis  mafculus  primogenitus ,  fanclus 
Domino  erit) 

24-  Et  ut  darent  oblationcm ,  fecundum  id  quoddiclum  cl\  111 1.ege  Domini ,  p.ir 
turturum,  aut  dttos  pullos  coluinbarum. 

2j  Et  ecce,  quid.tm  erat  Hierofoi/mts ctti  nomen  Svneon:  ciatquc  hemo  ifieju- 
Jliis  ac  religtofus,cxfpcctans  confclattoncm  lfra'cl,6~  Spiritus  Sanclus  eratfttper  eunu 

26  Fueratqtie  tpfi  divinttus  nunciatum  a  SptrituSantlo ,  ipfuin  non  vifurum 
mortcm,  priufquam  xtdiffet  Cbrifium  illttm  Dotntni, 

27  Is igttur  reiiit  tmpttlfore  Spiritu  tn  templum.  Et  quttm  introducerent puerti- 
lum  IESVM  parentes ,  ttt  ejus  cauftfacerent quod  ex  Lege confuetum  erat; 

2  S  Tunc  ipfe  rei  epit  eum  in  ulnas  fuas ,  &  benedixtt  Deo ,  &  dtxit: 

ANALTSIS.  ■  Hierofolynu  in  templum  addncunt,  eum  co- 

r"\Efcribiturabadjunt}otempore,  quod  tempus 
^confirmatur  tcftimonio  legis,  qus  lex  dcfcribi-  j 
turab  1nitrument.1l 
defcribitur 
pucrulum  inTempli 

Ferfz).  Hxc  pueruli  prxiimatio  in  Templo 
confirmatur  teftimonio  legis.cujus  caufa  indicatur 
Dominus,  £c  fyllogifmo  conduditur ,  cujuspro- 
poGtioexprimiturverf.  13.  Omnis  mas  apericns 
raatricem  Dominoconfecranduseft ;  AfTumpiio 
deeft,  Chtiftuseft  masapericnsmatricem.  Con- 
cluiio  eft  verf.  ta.  Quamobreui  Chriftus  Domino 
confecrandus  fuir. 

nrf.  14.  Purificatio  alrero  facrificii  adjun&o 
defcribitur ,  quod  itcm  teftimonio  divinx  legis 
confirmatur ;  fimul  fpecies  facrificii  notantur  par 
rurturum  aut  pipiorum ,  undeadjuncraparentum 
paupertasarguitut. 

frrf.zs.  Hxc  purificatio  ornatur  illuftritefti- 
monio  v  iri,  qui  defcnbitur  primo  a  fubje£to  loco, 
ubi  erat  Hitrojilymn,  i.deindeabadjun&onomi- 
nis  Simt onit, 3.poftca  ab ad  j  unclo  j uftiiix  in  homi- 
nes,  4.  prxtereaab  adjun&a  rcligionein  Deum, 
$ .  adhuc ab  ad juntta  expeftat ione &  prsftolatio- 
ne  adventusChrifti ,  6.  porro,  ab  extraordinariis 
donis  Spiritus  Prophetici. 

Verf.ii.  Qjrinde  alio  adjunftoextraordinario, 
quod  oraculo edoctus  fuit  a  Spiritu  San&o,  fe  non 
moriturum  anrequam  Chriftum  videret. 

Verf.-ii.  DeniquequodinftinftuSpiritusSan&i 
templum  ingreffus  (ir ,  eodem  tempore ,  quo  pa- 
rentes  Chriftum  Deo  fiftebant. 

yirf.ii.  Ab  effettisdefcribirur,  quod  Chriftum 
ulnisfuiscomploiusdt ,  &  altcro  effefto ,  quod 
Deum  glorificavit;  fpeciesautem  glorificationis 
fubjicituf,  ncmpe quod  canticum cecinit ,  quatuor 
projeimis  fequentibus  veriibus. 

METAPHRASIS. 

TRtginta  tribtu  d'.ebtu  poft  circumcifio- 
nemplene  exactit,  temput  purgationis  & 
purificatiorits ,  ex  lege  Molis  minifieriolata 
ttdvenerat.  &uamibrem  puerulum  Chrifinm 


t4. 


if- 


ant  duos  pipiones,  quodfacrifici genut  paupe- 
ribut  &  exhauftit  lege  imperatum  esl.  Htc 
dum  geruntur ,  ex  mfperato  vir  quidam  Hie- 
rofolymitanm  ,  cui  nomen  erat  Simeon  ,  omni 
generelauciis  plenus,  intervenit ,  uiauicom- 
munibut  fiwrum  omnium,  (Sf  proprits  Spiritut 
SanBi  dorits  a  Deo.ad  tefiimonium  de  Chriflo 
dicendum ,  nobilitatui  erat.  Et  quidem  quod 
ad  communesommum  piorum  dotes  atttnet, 
erat  erga  homines juftHS ,  deinde  erga  Deum 
piu*  &  religiofiis.deriique  confolationem  Ifrae- 
lis  ex  adventu  Chrifii  ajfidue  expeciab.it  & 
prtftolabatur.  G)uod  autem  adprepria&fin- 
gularia  communem  piorumfortem  dma  fupe- 
rantia  attinet ,  erat primo  Spiritu  Prophetico 
imbutui ,  deinde  oraculoa  Spiritu  Sancio  ad- 
monitut  esl,fe  mortem  non  guftaturum.antc- 
quam  Chriftum  Dominum  videret.  Huc  ac- 
cedit  quod  nonfortuito  ,  neque  cor.fdio  huma- 
no  ,  fedarcano  Spiritm  Sanctitnftinitutetn- 
plum  tum  temports  ingreffus  esl  \  cutn  pueruli 
parentes  eum  adduxiffent,  ut  legis  ritum  exe- 
querentur  ,  quaillum  attingebant.  ffsutpue- 
roin  ulnat  accepto  ,  Deogratiategit,  £?"  can- 
ticum.fere  in  hs.c  qiufequuntur  verba,  tro- 
phetico  Spiritu  pronuntiavk^. 

P  R  A  X  I  S. 

HMc  Hiftoria  Luca:  illideMagis  fub-  H*c  hijtr- 
jungitur,quianullum  tempuscommo-  rUcm  >Ui 
dius  occuint  iiitendi  Ckrutu.ni  in  templo  ex  A*$4B* 
I  1  lege/"^"S',""} 


16. 


17. 


1%. 


6%  H      A       X.       M 

lcgc  E.W.13.&  Lev.n.cpl  quod  in  tranfitu 

in  ./Egyptu  hxc  legi  obedientiaprxftitaiit. 
Chriltus  cum  matre  templum  mgreflu- 

rus  ,  ut  ex  lcge  lllic  peragenda  exequutioni 

mandarentur :    amplillimum  attributi  iibi 

Meflix  offlcii  teftimonium  accipicns,popu- 

lo  fuo  magis  innotcfcet. 

In  quo  duo  no-  flcgi  obfequium  prxftitu, 

bis  coniideran-  .'  & 

da   proponun-  J  teftimonmm  Chriftorcd- 

tur,  ^ditum. 

Verf!  2z,  Et  primum  qmdem  dc  obhtione  Chrifti, 
&2j.  tartquam  primogeniti ,  ex  lege  Exod.  i 5 ,  z . 
Cbrifim  ut  ybi  caufa  hujus  Icgis  repetatur  ,  ex  eodem 


pnniog. 

lege  Deo 

■  tfintur; 


idyue  po71 


caufji 


capitulo,  &  Nttm.  8,  16.  Sicut  enim  in  pri 
mogeniti  confecr.uione,reliqui  omnes  bbe- 
ri  Deo  accepti  &;  facrifuerunt;lic  in  Chrifto 
primogenito,  &  fratre  natu  maximo,  nos  o- 
mnes  fratres  &  forores  ejus  Deo  graci  fumus. 
Hic  lex  Levit.  11.  replicetur  de  puritica- 
funfic.itit-  tione :  quam  ideo  procul  dubio  Deus  infti- 
nem,  o-  tuit,  ut  peccaci,  in  quo  concipimur  &  in  lu- 
<ju*tUtiu  cem  edimur,nobis  penitus  iniici.tantam  clFe 
fceditatem  adumbraret,  ut  non  modo  in- 
fantcs  ipii  impuri  eflent ,  fed  quodammodo 
matrem  impuram  redderent ,  &  alia  omnia 
qux  materattingerct,  Lsvit.  c.ij.v.  ip,  10. 
Sicut  Sacerdotes  ex  lacrificiis  pro  peccatis, 
legalem  quandam  immunditiem  contrahe- 
bant,corporum  &  veftium  ablutione  eluen- 
dam,  quo  peccati  turpitudo,  &  lues  feu  con- 
taffium  indicabatur.  Hac  ertro  ccrcmonia 
proditurcum  (uo  fcetore  onginale  pecca- 
tum.  Tametii  enim  in  ipfi  generatione  ali- 
qua  parentum  intemperies  eft  ,  cujus  turpi- 
tudo  coramhominibusmatrimoniihonelta- 
te  tegitur;  tamen  coram  Deo  reos  illos  con- 
ftituit ,  &  mifericordix  divinx  indigens. 
Quanquamlexvidetur  hoc  loco  prarcipue 
puenrecenseditiimpuritatemfpectare.cnm 
in  hac  impuritate  matris  per  dies  quadra- 
ginta,  tum  in  facrificiis ,  quibus  expiata  eft; 
alioqui  enim  tam  patrem,  quam  matrem  ex 
concepru  impurum  eflc  oportebat ,  &  pro 
utroque  mactanda  facrificia,cum  matri  tan- 
tum  mandata  funt.  Hic  veropeccati  hor- 
ror  &;  turpitudo  nobis  obfcrvanda  venit,qux 
nos  a  facrorum  &  civilium  ,  a  Dei  &  homi- 
num  confortio  excludit ,  cujus  labes  nobis 
omniaimpuraracit.Hic  refellitur  commen- 
tum  Papifiarutn  de  claufa  virginis  matrice, 
cumfiIiumfuumparcret;namhoc  lococon- 
tenditur  uterum  virginis ,  fimul  ut  aliarum 
mulierum  ,  reclnfum  efl*e.  Et  plane  Marcio- 
picffmt&  Cluilti  corpus ,  ii  editurrubfque 


O      N      I      A 

uteri  apertione  fuit. 

Quod  autem  ll-ptem  tantam  dies ,  quod 
adhominum  confuetudinem  ,  quadraginta 
autcm  dies ,  quod  ad  rerum  facrarum  com- 
mercium  &  commumonemfpectat,  impura 
a  lege  judicata  eft,eo  docetur  majorem  fan- 
dtitacem  requiri ,  cum  ad  facra  accedimus , 
quam  in  communi  hominum  confuetudine. 
vide  exemplum  Molis,  ExjJ.  3,  5.  qui  jullus 
cft  calccos  cxuere  ,  priufquam  ad  rubi  con- 
templacionem  admillus  fuit:  iicut  &  anima- 
haquxdam,  olimefui  Sc  communi  viclui 
erant,quxeadem,quodadfacrificia  attinet, 
communiaerant. 

Ex  oenere  autem  facriticii  arszuitur  pau- 
pertas  Marix,  utpotc  quod  crat  tenuionbus 
tantum  &  indigis  prxfcriptum,  cum  alioqui 
111  j  agnus  anniculus  maitandus  fuiiiet.  Sicut 
igitur  ne  tum  quidcm  pauperes  a  cultu  di- 
vino  excluli  funt  fua  tenuitatc  ,  cum  cultus 
majoris  erat  ,  quam  nunc  eft,  fumptus ,  ne- 
dum  fub  Euangeliohoc  fic.ut  cujulque  pau- 
peitas ,  eum  ad  regnum  ccelorum  idoneum 
faciat.  Hinc  rcfellinir  commentum  de  tri- 
bus  Magis,  m  regiadignitate  conftitutis  ;ii 
enim  regia  dona  dediiVent,pmguius  facnfi- 
ciumobtuliflenr. 

Sed  hic  merito  qturitur,  cur,cum  hx  ce- 
remonix,  qux  puerperx  purgationem  attin- 
gunt.ideo  mftitutx  funt,ut  editi  fcetus  pec- 
catum  originale  coarguant,  Maria  virgo  ad 
illarumobfervationem  abigeretur,cum  ejus 
partus  omni  peccato  caruit ,  nec  in  peccato 
conceptus  cft  :  videri  enim  poteft  Chrifto 
ipli  injuriofum ,  perinde  ac  ii  ipfe  peccati 
contagio  inquinatus  eflet,dum  ejus  nomiue 
his  ceremoniis  defungatur. 

Kcjpondeo  Chriftum  omni  peccato  vacan- 
tem  ,  hanc  legem  fubire  oportuifTe  ,  qui  fe 
originalis  peccati  pro  nobis  rcum  profitens, 
nos  qui  eoinficimur,  condemnatione  exi- 
mcret :  nam  huic  Ie<ji  nulla  fua  caula  fubje- 
ctus,  eo  ipfo  dcclaravit ,  fe  pro  nobis  lcgem 
implevifle;  quod  non  feciflc-t,  II  ipfe  pcccati 
labe  vitiatus  fuiflet.  Eoque  faclumelt,  ut 
tam  diligenter  ifta  ab  Euangcbfta  explicen- 
tur ;  quod  de  nullo  alio  factum  conimemini 
in  tota  Scriptura.  Quod  li  corporis  pollutio 
non  nili  fanguine  purgatur,  ncdum  animi 
pollutio.  Et  II  originale  peccatum  non  put- 
gatiirnili  Chrifti  fanguinc,  nedum  actualia: 
contra  Miflarum  indulgentias. 
Sequitur  teltimoniuin  fViri,  &")  in  ore  e- 
Chrilto  in  teplo  reddi-<  mulie-  Vnimduo- 
tum,  quodduplex  eft    ^ris :     J  rum&c. 

Ia 


hinc  cvr  7 
dies  ab  ho- 

rcro  facro- 
rum  com- 
mcrcio 
puerperat 

aictanlwi 


Verf.  24. 
Ex  tenui- 
tatcfacrifi- 
cti  Xlari* 
paupcres  .i 
cuitu  dfvi- 
no  non  ex- 
ciudendi. 


Jtn  cere- 

mouia-  tte 

purgat  tone, 

Chrijii 

pcccatum 

oiiginale 

coargttant\ 


lormm  qni 
teftificd- 
b.mlui  di 
Chrifti  cur 
yitxrMio 
exfrcjfii 


ex  probitit- 
tc  corumfi- 
cics  noftr.t 
firm.viiicC) 


hinc  Euitn- 
-eliiprjcco- 
nes  djHi 
C7*  prclii 
tjfe  dclient, 


E      V      A       N       G 

In  tcfti-    f  in  priori  loco  qtules  fuerint ,  & 
buscon-  ^  quam  ad  tclrificandum  idonei. 
fideiatui:  ^demdc  tcftimomum  ipfum. 

In  teftibus ,  ad  rcm  paulo  graviorem  tc- 
ftandam  .idhibitis,  ipc&atur  probit.is  &  fi- 
dcs  vitx  fupcrions  actx  ;  qux  li  ablint ,  vcl 
tcttium  Ioco  fummoventur,  vci  li  admittan- 
tur,  tcftimomi  fides  fufpe&a  habctur.  Hinc 
eft  quod  utnufquc  tcftis  conditioS:  vitx  ra- 
tio  exponatur  ;  maxime  vero  ,  quoddere 
tantimomcnti  tcfhmonium  dicendum.  In 
capitalibus  cnim  caulis  major  tcftium  dcle- 
ctus  &  cautio  adhibctur ,  quam  in  alns  cau- 
fis ,  quxadvitx  commoda  duntaxat  refe- 
runtur.  Cum  igitur  hoc  teftimomo  vita  x- 
tcrna  aut  paratur,  aut  amittitur  ,  operxpre- 
cium  erat ,  ut  teflcs  fide  digni ,  &  omni  cx- 
ccptione  m.tjores  deligcrentur. 
In  priori  tc-  f  ordina-  fjuftitia  crga  ho- 
fte  virtutcs  J  rix  V  mincs,  & 
tcftemexor-/  (^pietasergaDeum. 

nantes  cnu-  j  cxtraordinarix  ,  Prophctix 
mcrantur       (^donum. 

Eft  vcro  lingulare  fidci  noftrx  fulcrum, 
Deum  tam  cxplor.itx  ridei  tcftes  ,  tam  plc- 
nos  dignitatc  ,  in  mcdium  produxille.  His 
cnim  rirtucibus  eos  cxcoliut ,  ut  faole  li- 
queat  illos  non  tam  e  tcrra  cmerliflc  ,  quam 
e  ccelo  delapfos  efle ,  ut  de  falute  teftimo- 
nium  ferrent ;  idque  ob  eam  caufam,  ne  cu- 
jufcumque  tcrrx  liln  telfimonio  a  vcritatc 
dimoveamur.  Quanqu.ini  enim  vcritas  ab 
hominum  tcftificantium  dignitate  &  ampli- 
tudine  fufpcnfa  non  tcnctut ,  tamcn  li  hoc 
ficret ,  vetitas  mcndaciis  non  conccdcret. 
Cum  enim  Angeli  e  coclis ,  S;  quidem  ma- 
gno  numcro ,  cum  homincs  ex  onente  litc- 
ris  excukillimi ,  cum  viri  pictate  &  futuro- 
rum  prxfcientia  inlignes ,  de  Chrifto  tcfti- 
monium  dixcrint :  qui  iftos  amplitudine  &: 
animi  dotibus  fupereut ,  inveniri  certene- 
queant.  Tametli  igitur  docti  Sc  literis  mul- 
tis  imbuti ,  fpecic  quadam  fanftitatis  &  Iar- 
vx  inlignes  exfurgercnt ,  qui  fidem  noftr.un 
de  Chrifto  labefadtare  tentatent :  tamen  ni- 
hil  eft  ,  curiftorum  fplendore  moveamur, 
cum  qui  contra  tcft.iti  funt,  multis  parafan- 
gis  cos  antcccllant.  Qux  quidem  prxftantia 
fi  in  his  minime  deprchendatur,  qui  nunc  in 
vivisfunt ,  cogitationemad  rettoacta  tem- 
poraextendamus. 

Exquo  illud  conflatur ,  rnagnam  indeli- 
gendis  Euangelu  tcftibus  &  prxconibus  ra- 
tionem  adhibendam ,  ut  hi  duntaxat  coa- 
ptencur,  quido&rina  &  moribus  clari ,  fi- 


E       l      I      C      A.  69 

dcm  facilius  promoveant :  quandoquidcm 
ea  cft  hominum  pervcrlitas ,  ut  quicquid  vi- 
tii  aut  defectus  in  Verbi  Miniftns  hxrct ,  iii 
omne ad  verbum  ipfum  transferantjut  Euan- 
gchum  ipfum  rcs  lcvicula  lit  ,  (i  miniftri  fu- 
tiks  iint;  ut  incrs  lit ,  li  ilk  mcrtcs  ;  ut  male 
moratum,  li  miniftri  vitiis  coopcrti  iint.  O- 
pcrxprctium  igitur  ut  vitx  fanctitatc  &:  do- 
Ctrina,  veluti  ltellx  cxtcris  prxluceant,tan- 
quam  luccrna  &  faces  acccnfx,  tanquam  fal, 
cujus  fapore  reliqui  condiantur. 

Ncc  vcro  tantum  miniftris  hoc  compe-  "'  ^V"" 
tit,ied&  piis  omnibus  Chnftum  profitcnti-  "„■ 

1  r-  •  r    I  •  ^  tliltll. 

bus.  Sicut  PJMm.  50, 16,  (yc.  z  Ttm.  z,  19. 

Quod  ctiam  caula  fuit ,  cur  de  fc  Chnftus 

Dxmoimm  tefttmonium  ,   tamctli  alioqut 

plcnillimum,  rcjeccrit.  Sicut  autcm  miniftri 

doffrinx  &  fanCtitatis  lumine  fidekbus  ,  lic 

fideles  infidelibus  prxluccre  dcbent ,  &:  illis 

inftar  foIisefTe. 

Pictatis  etga  Deum  fpecimen  exprefTit,  Simemi/ 

quod  confolatio?:em  Ifraelx  exjpeciavtt^uoA  ",anlKfi'lt 

poft  dicitur  Redcmptio.  Eftautem  illa  con-  „     .  " 
r  1  r  1  -  \  ^i     -W     .11         \ytsintt~ 

folatio,  tcu  redemptio  ,  qux  .1  Chnllo  lllata  „M. 

cft;  ficut  poft  conftat:  ideo  vcro  confolatio- 

nis  meminit,  quodpopulus  Ifraelis  maximis 

anguftiis  ex  calanutatibus  opprcflus  &  atri- 

tus  cfTct  ,  omnibus  fervitutern  duram  fub-  , 

euntibus,  maxima  vero  partc,exiIio  limul  Sc 

dilTipatione  afdiclus.  Quorum  quidem  o- 

mmum  medicinam  &  inftaurationcm.Iudxi 

omnes  in  Chrifti  adventu  collocabant ;  fed. 

rationc  perquam  diflunili  :   plerique  cnim 

eum  extetnx  libertatis  Sc  dionitatis ,  vindi- 

cem  &:  allettorcm  fomniabant.qui  illos  cor- 

poris  fervitutc  emancipans  ,  univetfi  tcrra- 

rum  orbis  dominos  conftitueret.  Pii  vcro,Sc 

inveritate  probe  informati ,  redemptionis 

&i  confolationis  fummam  in  eo  pofuerunt, 

quod  eflent  peccatis  abfolvendi :  cujus  per- 

Ibalionis  tametii ,  ante  Chtifti  adventum, 

inanes  non  erant;  tamenquiaadventu  Chri- 

fti  tingulaie  additamentum  illis  adjun&um 

eft ,  in  eo  magnam  confolandi  vim  reppti- 

tam  piis  fuifTc  ,  mirum  videri  non  dcbet. 

Eft  igitur  pietatis,  in  maximis  malis  aui-  ea  ictrt  in 

mum  non  defpondere  ,  nec  ulla  m.ilorum  *r»mnu 

mole  obrui,  quo  minus  in  maximo  &:  torri-  "'""Tunt 

i.iV. —  -a.,  ij:..i.m  G.t„;  k.„„„„m  -^^  <<'lh«»t- 


ditrimo  xftu  radicalem  fidei  humorem  con- 
foveat ,  quo  fe  fumma  ariditate  &  fterilit.ne 
tueatur.  Ex  quo  oftenditur,nulIam  tam  gra- 
vem  homini  plagam  infligi  pofTc,  cujus  plc- 
na  curatio  in  Chrifto  non  proponirur,ctiam- 
(i  kbertatis,  facultatum  ,  liberorum,  uxoris, 
deuiquc  propnx  vitx  difpendium  &  jadtura 
I  }  fif. 


dnrn, 


Cr  Chrifli 

adventum 
fecundum 
cum  ttcfidc- 
rio  exfpe- 
cfandnm; 


e)m  tefli- 
tmnium  ob 
donumPro- 
phettec  ttm- 
tofirmiui; 


7<J  H     A      R.      M 

lit:  nec  tantum  ipfius  Chrifti  perfruitio,  fed 
vel  fpes  tantum  illius  perfruendi ,  tanti  mo- 
menti  eft  ,  ut  nos  afflictionumpondcre  & 
mole  nucantes  fuftentet.  Sicut  autem  olim 
pietatis  erat,C  hrifti  primum  advcntum  ama- 
re ,  &  ejus  exfpectacione  teneri ;  lic  &  nunc 
eft  fecundi  Chrifti  adventus  ftudio ,  delide- 
no  &  exfpectacione  duci.  Tit.  2,13.  2.  Ttm. 
4,  8.  Nam  ficut  olim  omnes  afflictionum  & 
calamitatum  morfus ,  &  venenatas  fagittas, 
pii  adventus  Chrifti  fpe  ,  tanquam  cervi  di- 
Ctamo  deguftato,  corpore  &  animo  excufle- 
runt  ;  fic  pii  jam  fecundi  adventus  Chrifti 
commentacione:  atque  ut  nulli  icttus  patri- 
bus  tam  venenati  funt,  quos  adventus  Chri- 
fti  commentatione.tanquam  plantagine.non 
curarent ;  ita  &c.  Eoque  major  noftra  5c  ef- 
ficacior  confolacio  efle  debec.quo  prioriad- 
vencufalus  inchoaca,  fecundo  pcrficiecur; 
priori  peccacis  abfoluci  fumus.fecundo  eciam 
omnibus  corporis  calamitatibus  liberabi- 
mur.  Cujusadventus  propinquitas  cuin  pios 
1500  abhinc  annis  confolata  eft,  &:  fuftinuit; 
multo  magis  nos  debet ,  qui  propius  ab  illo 
gloriofo  advcntu  abfumus. 

Quod  autem  Prophetix  dono  ornatus 
eft ,  idque  &  rerum  fucurarum  prardiclione, 
&  facri  hymni  ad  omnem  poftericacem  cranf- 
mittendi  concinnatione;  mirifice  ad  tefti- 
monii  ejus  commendationem  facitmec  enim 
eum  in  rebus  prxfcntibus  hallucinatum  ef- 
fc,  aut  errafTe  ,  verifimile  eft  ,  qui  nondum 
cxiftentia  ,  fed  futura  tantum  fpiritu  pra:vi- 
derat  ;  nec  meatiri  potuiffe  judicandus  cft, 
cujus  per  os  Deus  ipfe  loquutus  eft.Deus  igi- 
tur  hunc ,  non  tantum  veluti  gemmam ,  fed 
fculptu  5:  incifione ,  tauquam  aliis  gemmis 


O     N    I    A 

infigniorem  &  magis  illuftrem,  elegerat. 

Idem  animus  fit  in  nobis,ut  Chnftum  an- 
cequam  moriamur  mentis  oculis  cernamus: 
alioqui  cum  nunquam  Uete  deiuccps  incue- 
bimur. 

Futurorum  &  occulcorum  pnfcientia 
duobus  modisdedaratur, 

f  morte  non  obeunda  ,  priufquam 
oraeu--    j  Chriftum  oculis  confpiceret. 
loacce-<  & 

pto  de     j  templo  fub  id  tempus  ingredien- 
^do.cum  Chriftus  templum  fubiit. 

Quod  ulnisambabus  eum  amplexabatur, 
id  quidem  cum  explendi  fui  de  Chrifto  defi- 
deno  fecit,  tum  ut  feipfum  animumque  cjus 
ad  gratitudinis  officium  promptius  excita- 
retjquo  enim  plures  corpons  fenlus  Dei  er- 
ga  nos  beneficiis  afficiuntur ,  eo  &  facilius 
cV  efficacius  Dei  amorem  ,  veluti  beneficio- 
rum  fuccum  ,  ad  animum  transferunt  atquc 
tranfmittunt.  Id  in  conviviis  fentire  nos  x- 
quum  ;  cum  enim  non  guftus  folum  delica- 
tifTimis  cibis  oblectatur.fed  &  odoratus  fra- 
grantifTimis  fuffimentis ,  8c  auditus  fuavifli- 
mo  vocum  aut  nervorum  concentu  &  har- 
monia  perfunduntur ,  rifus  nitidiflimus  & 
gratiflimus ,  tum  certe  animum  in  Dei  a- 
morem  magis  accendi  par  eft:  maxime  vero 
illud  in  fpiritualibuscernitur  ;  utpote  in  fa- 
cramentorum  perccptione.Simul  etiam  Dei 
largitioin  fuos  perfpicitur,qui  cum  benigne 
pollicitus  efTet  Chrifti  Domini  afpeclum,illi 
etiam  contreclationem  &  in  ulnis  comple- 
xum  permittit:  ficut  antein  Zacharia  vifiim 
eftjqui  cum  refticuendi  fermonis  promifTum 
accepiflet,  non  cantum  fermonem,  fed  Pro- 
phcticum  fermonem  libi  conccflum  fenfit. 


Verf!  16, 
8e*7. 

nobif  cum 
c*  Chriflu* 
tinte  mor- 
tem  cer- 
yiendm: 


Verf  28. 
pueruli  tn 
nlnis  am- 
flexatit 
defiderii 
explendi 
CAuptab  e$ 
faHct. 


L  v  c.  Cap.  %. k  verf.  19. ad 40. 

29  Ntttuc  dimittiifervum  tuum  Domine ,  fecundum  verbum  ttium,  cum ptce: 
3  0  Qiii.i  viderunt  ocu.it  mei  falutem  tuam, 

31  Quamparjfti  in  oculis  ommum  populorum  : 

32  Lutnen  detegendum  Gentibus,  &gloriampopuli  tui  ifraelis. 

33  lofephus autetn  & tnater ejus  mirabanturfuper iis qun  dicebantur de eo. 

34  Et  benedixiteis  Simeon,  dixitqtte Maria  tnatri  ejus,  Eccepofuus  eil  tftecafui 
&  refurreclioni  multorum  in  Ifrael,  &  infignum  cui  cotnradicatur : 

35  (Quin&tuam ipfius  ammatn  trajicietgladius) ut  dctegantur ex multis  cor- 
dibus  cogitationes. 

3 6  Eratetiam qusedam  Annaprophetijfa,fiHa  ?b.muelis  ex  tribu  Aferis , pro- 
vecta  in  nudtani  atatem ,  poslquam  vixiffet  cum  viro  annos  feptem  a  virginita- 
tefua, 

37   Et 


EvANceIICA.  7j 

$7  EVquunri  eflet  vidu.iquafi  annorumo&ogtnta  quatuor,  twn  abfiedebat  4 

templo,jejuniis  ac  dejrecationibus  toleiis  Dcum  ncclem  ac  dtem. 

$i  H&c  igitur  co ipfo  n.omeiuo  quum  fuperreuiffet ,  ricipm  p.tl.tm  agnofcebat 

Dominum,  &  loqucbatur  de  eo  ommbtts  qm  redemnonem  expectab.int  Hierofolymts. 
SQ    A>.  illi  utcerfeierum  omr.iafecundum  Legan  Domint ,  reverfi  funt  tn  Gaii- 

U.im,  tnurbemfium  Naz*.;retam. 


ANAL  YSIS. 
/~\  Ptat  mori  &  a  P)eo corpore  folvi ,  i .  a  celatis, 
^Ajuod  llc  Dei  fcrvus,qui  pro  fuo  in  illum  herih 
imperio,  illumdimitterepotcft ,  z.a  teftimonio 
divino,quod  ita  prxdixcrat,  3.  ab  adjunctafumma 
confcicnrix  tranquillitate. 

Ferfio.  Hanc probat ab adjun&a Chrifti vifio- 
neoculiscorporeis;  quemdefcribit  aproprio  ef- 
fefto ,  falutis  procurationc. 

Ferf.  31.  Hu|us  caufam  efficientem  defignat 
Dcum,  qui  falutare  hoc  patavit ;  quam  amplificat 
afubjecto  omnium  populorum  quibus  hxc  falus 
patata  cft. 

yerf.ii.  Omncspopulosdiftcibuit  induaspar- 
tes ,  Gentes  3c  Iliachtas,  &  Chrifti  diftincia  effc- 
Cti  erga  utruinque  populuin  :  erga  Gentes ,  ut  eas 
vecitatis  fcientia  mulccat,  quod  inctaphoralumi- 
nis  illuftrat:  lfraeli  vero,  jain  ante  illuminato.glo- 
tiam  &  decus  afferar. 

Firf.ii.  H.tjus  cantionis effectu in  M.iW.i  &  lo- 
fipliocil  admiratio. 

Firf.14.  Poftquam  Deo  gratias  egiffec ,  &  effe- 
Aam  Srmttnii  crga  Dtum  narralVct ,  fubjungit  al- 
tetutn  eifc&um  crga  parcntes ,  quibus  tanquain 
Dei  Propheta  bencduit.  D.-inde  alter  effeclus  0T1- 
tniomi  fubjungituc ,  nempe  Prophetica  przdictio; 
quz  fuopropriofubjcctodcfcribitur,  nempc.Vl^- 
n*  >cui  hxcProphciiadictaert ;  Prophetiaautem 
bzcadjuntta  nota  attentionis  commendatut  (Ecce) 
eft  autem  Prophetia  pcimum  dc  puerulo ,  deinde 
dc  ejus  matre;  puer  autem  dciccibicuc  piimum  du- 
plici  cffc&u  cafus  &  refurrecf  ionis ;  qui  amplifica- 
cucab a.i|untlo  nuin-ro  magno,  &  fubje&o  Ifrae- 
le;  deinde  abadjuncloligno  ,  quod  diftinguirur 
adjuntlo  contradi&ionis. 

Ferfi\ .  Quorum  cum  cff.-ftum  tum  adiunftum 
finis  cft  ,  ut  multorum  cordium  cogitationes  rete- 
gantur.  De  matre,  proprium  ejus  adjunctum  afHi- 
iftionemcontinet :  cujus  acetbitas  allegoriaillu- 
ftratur,  quod  ranquam  gladius animam  ejus  tcanf- 
fodietSc  tranfverberabir. 

Ferfit.  Hujus  viri  tcftimonio  fubjungitut a- 
iiud  mulietis  teftimonium  quod  Chrifto  rcdidit ; 
quz  dcfcribitur  adjunitonomine,  deinde  adjun- 
£lo  dono  Prophetiz ,  3.  a  relatis  filia  Phm»el>  +.  a 
fubjedto  tribu  Afer ,  5 .  ab  adjun&a  fenili  atjate,  6. 
abadjun&avirginitatecum  nupfcratviro. 

Firf.il .  !•  Abadjun&aviduuace;  quzdefini- 
tucalioadjun&o  8+.  annocum,  £ca:nplificaturab 
adiunciapaucitateannommfeptcin  ,  quibus  cum 
maritovixit.s.ab  adjunftapietatejqur  arguimr.t. 
«badjunftarcmplifrequentatione  ,  2.  abadjunfta 
adiduLtate  pcecandi ,  &  cuii  ptccibus  jejuniu:n 
eonjungendi;  quz  aftiduitas  acguituc  adiittibu- 
tionetemporisindiem  &  nociem,  poft  ab  adjun- 
ftoteinpotequotemplo  adftitit. 


Ftrfit.  Denique  tcftimonioquod  Chtifto  ced- 
didit ;  quod  tcftunonium  defcribitut ,  1.  a  celatis, 
lcilicet  quia  Simecnn  deChrifto  tcftimoniuin  con- 
tirmavir,  2.  liefctibitur  .1  fubjecto  viz.  tcftifica- 
tam  effe  dc  Chrifto  omnibus  ,  qui  redemprioncm 
per  Chciftuin  cxpe&abant. 

Ferfii.  Poftabitum  Mitri*  &  lofephi  Hiecofo- 
lymis ,  dcfcribitucabadjunfto  tcmpore,  quando 
perfunlticraut iis.qnx  illis  ex  lcge  incumbcbaut. 

METAPHRASIS. 
Q  Imcon  defixts  oculis  piierulum  intuens, 
^Jeumque  ulnis  fnis  adhuc  (ut  videtur)  com-       19  > 
philens ,  tanto  &  tamfolidogaudio  perfufut 
ett,  ut  fe  continere  nequivit ,  quin  cantione  in 
Deilaudes  erumperet.  Tui  (0  Dern)  in  carne 
vifione  (S)  in  ulnis  geftatione.tam  cumulatum 
($  confertum  gaudiumpercipio,  ut  alia  omnia 
in  hac  mundi  univerfitate  mihi  feuadjpe- 
ilandum ,  feu  ad  contreBandum  fordeant. 
Quamobrem  fupplex  peto  ,  ut ,  mejam  animo 
ex  vivofenfu  berignitatis  tut  tranquiUo  exi- 
flentcm,.ad mortem properare Jincu;  quod  non 
attftm  peterc,  ritft ' illnd  tibi placere  ex  anteha- 
bita  revelatione  plane  conflaret;  maxime  cttm 
mihi  (quodfitmme  expetivi)  obtigit,  ut  Chri- 
fli  tHi  vifioue  eum  confpexerim  ,  in  qito  omnes 
ftlittis  mfira  fon.es inclufi £p  obfignati  funt. 
'S)ttod  meitm  tam  folidum&  expletum  gau-       30, 
dium  non  in  eo  tantum  conftftit ,  qttod  ipfe  ex 
hoc  fonte  faltttis  vitam  iternam  hauriam: 
fid  qttid  illam  ab  Aterno ,  ommbus  omriutm       ji. 
nationum  hominibits  dcfiinans,  eandem  omni- 
btts  exfcfitam  £f  obviam  proponis.  Nam  il- 
lum  Genttbus  in  tenebris  a  multis  fecults  de-       31- 
mirfis  ,  litmen  ad  ignorantiam  difcutienditm 
propouii-.lndnis  vero,quibtts pecultari quadam 
ratione promifftts,  &£  quibus  fecundum  car- 
nem  oriundus  esl.ttt  gloriz  &  honm  effit.con- 
fiitii^.  His  auditis  Iofephus  cttm  matre  de 
Chrifio  dictorttm  magnititdine  commoti  ,  ma-       $ J- 
xime  vero,  quodde  Gentium  vocatione  firmo- 
nem  feccrat,  admiratione  tenebantur,  qtti  fa- 
men  non  fimel  dehoc  incomparabilt  myflerio 
edtici  fuerant.Simeon  vero  Dei  laudibus  ah-       ■■ 
folutts.fua  ad  Iofephcm  ($»Maciam  oratione 
converfa  ,  prtmum  illorum  &  bcatitadinem, 
ex  tam  incomparabtlts  pueri  in  lucem  editiont 
tf  enntntitne.prxdicat,  &  tttporro  iUis  Deus 

iinedi- 


?■>■ 


H 


3<f. 


17- 


benedicat  appricatur.  Deinde  ds  hujttspuen 
admirabili  eventu  Mariaru  pr&monet ,  nefibt 
ex  hts  qit*.  dtxerat  in  errorem  inducia ,  ab  o- 
tnnibu-s  httic  pueruh  acclamatum  £f  applatt- 
fum  in  fibi  perfuaderet.  Kam  animum  (in- 
qu:t)  adverte ,  hunc puerulum  a  Deopropofi- 
tum  efje ,  utficut  multi ,  Dei fingulan gratia 
iy  charitate,  a  peccati  morte  advtt-im  xter 


-.':. 


in  quo  grati  &  memoris  viri ,  nobis  exem-  «»»» 
plum  proponitur ;  ficuc  in  Zacharia,  Maria,  &'*"""* 
&.  paftoribus  prius  vidimus. 

Cantio  Dei  in  Chnfto  erga  homines  be- 
mgnitatem  celebrat : 

fPropolicio,  placiJc  &  hbentcr  aJ 
Cujus      I  mortem  properare. 
Juejfunr^  fcaefletDei  voluntas. 


Dei  falute  longe  am- 


£>  charitate,  a  peccati  morte  adv:t.tm  xter-   Jue;  funt<  r 

namexcitabuntur  ;  fic  qtiamplurimi  Dei  ju-  partes,     ]  ai-naXc-  ) 

ftitia  &  propria  hominum  pervicacttate  ad  (^'a.quoJ']   plifftmein  Chrifto  o- 

iUum.tanquam  adpetram,  conterendi  {$  con-  I  l^  culis  confpexiflet. 

fringendi  aUideniur :  in quemimprobi  omnes  j      Mors,  cum  contra  naturam  lit ,  &  animi  «««  i* 
tanquam  m  metam  coUimabunt ,  ut  iUwn  ,fi   i  corpore  Jiremptus ,  homini ,  natura  fua,  chnlh 
quafieripoffet,  transfigerent :fic  autem  fiet.ut  '  non  poteft  non  effe  formiJabilis  &  horrida:  ™2fuT'~ 
cttm fibttum  aliis plenqucinpietateplacentes,  '  Cui  cametli  multa  remeJia  quseiita  funr.  &  ' 

<•>  imptt  &  perditt  Jpei  homines  ejfe  coar-  ,  folatia  ,  philofophiaque  humana  &  morata 
3T-  guanutr;  mterim  tit,  ipfa  horum  cmmum  '  eJucatio,  aJverfus  ejus  acerbitatem  mcJici- 
fpectatrix,  dolore nonm-.nut axttotf  acerbo  uam  polliceanrur;ramen  nufquamhaftenus, 
coriipicris ,  quam  fi  gladius  animam  tuam  j  excra  Chnftum,inventa  funt.  Tamecfi  enim 
traffverberalfet.  Vt  vero d-.torum  fide  &  te-  pkrique fueruncqui partim  voluntaria:  mor- 
ftificatione  res  hsc conftaret  magis ,  &  omnis  ti  fe  objecerunt ,  partim  fibi  iplis  interitum 
genertsteftibuih£cfaliisabundetefta.'aeffet,\coaCciyciunt;  tamen  aut  ftupore  quoJam 
ai  Angelis  &  hominibus ,  abtUuftr:bus  &  corrcpti  hoc  fecerunt  ,  &  temerariaincon- 
obfcur:s,abhisqitipublicamperfonamgeruit  ^  fiderantia,  auc  animi  cerrores  intus  fimulare 
(S)  ab  hts quipnvatam  fuftment ,  demqite *  ]  compreflerunr ,  aut  animi  furiis  &  Bellonis 
vtru  £t  mulieribus.  Fcemina,qtud.im  a.ifui:, '  exagitati ,  cruciatuum  levationem  m  morte 
Anna  nomme,  dono  ProphetU  pr&ter  commit-  '  fe  inventuros  ,  falfo  fperarunt :  ecquis  enim 
nemfortem  ornata.filia  Phanuel,  ex  tribu  A-  I  eft,  qui  anguem ,  auc  ferpentem  confpeclum 
ktoriitnda.  He.cfceminadecrepiti.pene£tatu  \  n0n  horrec  5c  odio  habec  ,  cum  ingcnitum 
er.it  ;  nam inviolata  (y  mtacta  virginitate, '  nobis  in  illuJ  animal  oJium  X.  penicus  in  Da- 
coiijiigataciimvirofeptemannosinmatrimo-  tura  noftra  lniitum  fit  ?  mors  aucem  omni 
mo  cafte  tf  mcorritpte  tranfegit.  Mantode-  ferpenre  &  angue  hornbilior  ;  cujus  ftimu- 
funclo  vidua  circiter  So  annos  permanfit ;  Jus  hominibus  inhxus  diros  cruciatus,&  pa- 
attts  :tt  e.ga  homines  caftimmia.fic  in  Deitm  tientibus  tancum  cognicos  ciec.  Cujus  qui- 
pictas  magis  innotefcat :  noLem  vos  fugere  dem  caufa  cft,  quoJ  non  moJo  prsfens  vita: 
hanc  fcemmam  affidttam  in  temflo  futffe ,  iu  bonum  amittentes,  Je  nullo  fuccefluro  per- 
temporibus  quibtts  templum  adire  receptum  faafi  func  ;  fcJ  quoJ  mala:  confcientia:  pra:- 
esl ;  interdiu  &  noclu  affidua  fuitinpreci-  f,gj0,  magrum  ahquam  calamicacem  exfpe- 
bus,  q.tibusmala,  qu£  in  Ecclefiarn  vafta-  aJ11t.  In  Chrifto  vero  ftimulus  &  aculeus 
bant ,  (jfporrovaftitatemmmab.uititr  ,  d;-  ej  eximitur:ut  cum  illa  quojammojo  Ciicut 
38.  precata  est :  quibus ,  ut  Dettm  maga  religiofe  .  ahCubi  cum  ferpenti"bus)  coIIuJamus.  Hinc 
coler.spoftttla.a  obtineret.jejunium  adjunxtt.  fi:  ,  Uc  Paulus  non  mojo  morcem  non  refu- 
Eadem  hs.c  fcemina  adid  temporis  cum  hsc  '  giac ,  feJ  vica  expecibiliorem  Jucac  ;  quo- 
gereitmi^Jiipervemens  ,  Dominum  non  fe-  aJ  per  cam  ad  conjundlionem  cum  Chrifto 
cus  quamSmjmnte  Chnfti  adventu  laitdi-  traniitus  (it.  Phil.  1,13.  item  1  ^,15^4,55. 
bus  cxtidit ,  0>  de  eo  fermonem  apud  omnes    mortiinfultat. 

Hierefjlymirum  aves  habitit ,  qui  expeclatto-        pr jor  rati0,qua  ut  morcem  Iibens  ample-  '•""  "    ■ 
m  &fferedcmptionuper  Chrtjhtm  parancU  ,  fterecur  adduftus  c(t ,  fuit  quod  ita  ferebat  £,"^7" 
?p.       tenebantur.  Hvs  ommbus  tranfaciis  ,  qus.  ex    Deivoluntas,qua?cametli  nobisoraculonon  ,',jA" 
legts  prsfcrtptoprsftanda  erant ,  ab  urbe  Hte-    conftat  uc  illi ;  camen  cum  ahis  fignis  &  in-  'tj, 
rofoljmorumfe  domum  verfus  recepentnt.         diciis  .canquam  nuncio  miflb,  intelligimus, 
P   R    A  v  ad  voluncacemejus  nos  conformare  arquum 

eft,  &;  illud  vclle,  quod  Deus  fieri  vulc. 

Verf.  29-     f~^  Ancionem  ejus  Prophecicam  £&.&?,-        Racionem  aliamadjungic ,  quod  viderac  Verf  30. 

Canth  Si-  K^kU,  elTe,ex  Luca:  verbis  diferce  liquec : !  Dcifolutem,  viz.  Chriftum  oculis  fuis.   Pit  ™"  "»''* 

tamecii 


E     V      A      N      G 

t*U  Chri-    tametfi  ad  omnia  momcnta  parati  lint,  Dco 

ftm  YiJe-  difccflum  hinc  imperanti  parcre;  tamcn  ha- 

t'lh  benr  fuaquxdam  vota,  quibus  primumpo- 

tiriavcnt,  ut  modo  cum  Dci  voluntate  non 

pugnct.  Hinc  eft  ,  ut  Cen.  46,  30.  Iacobus 

incredibili  Iofcphi  vidcndi  delidcrio  dcten- 

tus ,  illo  confpeclo  profiteatur ,  fe  ilico  vita 

hinc  ru.M.i  exccdcre  paratum  elle.  Et  plerique  funt,  qui 

fatdxtt     liberos  clocandi  ftudio  ducuntur.priufquam 

tlinimpri)-  yitam  cum  mortc  commutent :  aliiutno- 

""""•     mina  &  dcbita  prius  diflolvantur  :  alii  ut  de 

commoda  vivendi  ratione  uxori  Sc  liberis 

profpiciatur:  alu  (qui  rariores  funt)ut  fcho- 

lam,  collcgium,  vel  aTs^^icpiif  autaliquid 

hujufmodi  monumcnrum  exftruant ;   quod 

ftudium,  ad  voluntatem  Dei  revocctur  mo- 

do.non  eft  vituperandum.Non  diflimili  mo- 

do  Simeon  ,  tametli  in  Chnftum  venturum 

fpcmponens  ,  femperad  migrandum  para- 

tus  erat;  tamen  ad  majorem  tidei  confirma- 

tioncm  ,  ftudio  Chriftum  etiam  corporeis 

oculis  videndi  incenfus ,  hoc  a  Dco  impe- 

travit.  Ei  vero  ad  placide  moriendum  hxc 

Chrifti  viiio  neceflaria  fuit  ;  quoniam  pro- 

miffurn  de  ca  re  acceperat ,  qua  non  prxfti- 

ta,cjuietus  efle  nequivit.Niii  enim  fidei  ocu- 

Io  Chriftum  ante  vidiflet,  neque  corporis 

oculis  illum  videre  magnopereexpetiviflct; 

nec  vifus  illi  quidpiam  profuiffec.  Hic  de 

Chrifti  vilione,in  Euangelii  prxdicatione  & 

facraadminiftrationc,oportunusdicendilo- 

cus ,  &c  hujus  autem  exemplo  docemur, 

quis  pncipuus  nobis  vivendi  fcopus  propo- 

litus  efle  dcbct;nempe  ut  in  Chrifti  fide  nos 

confirmemus,  line  qua  nunquam  pleni  annis 

crimus ,  etiamli  ad  milleiimum  annura  vita 

noftra  prorogaretur.  Sine  qua  nunquam  , 

tanquam  maturx  fruges ,  in  horrcum  colli- 

gi  cxpetemus ,  aut  tanquam  matura  poma, 

iponte  in  Dci  manum  cademus.  Denique , 

finequa,tametli  multa  noftradelideriaDeus 

expleverit  ,   alia  tamen  atque  alia  fubinde 

pullulabunt  &  renafcentur;  licut  fa?pe  fir.ut 

homines  vitxfux  terminum  rei  certx  con- 

fecutione  circumfcnbentes.illis  tamen  ade- 

ptis  non  nwis  acquiefcunt  ,  quam  fi  voti 

compotes  nonfuiffewt. 

Verf.  it.         Abadjun&aautcm  f.ilutis  hujus  ampli- 

txtrmpli-   tudinc.placidam  &  quietam  animi  fui  com- 

tudintfa-   politionem  adverfus  mortc  confirmat;quod 

'*•'"  "■'■r~  fcilicet  DeushancinChnftofalutem  omni- 

*f™'";"    bus  hominibusexpoiitam  &obviam  propo- 

mttir      a^uilTet :  effe  enim  in  ccnfpeciu  alicttjus ,  eft 

illi  expoiitum  efle  &  patere,  ut  Gcncfiio,z<,. 

Sicemm  Deusdilexit  mundum,Q>c,ut  omnis, 


Vfrf.  js. 


E      L      I      C      A.  -J 

tfc.  loh.  3,  16.  1  Timoth.  1,  S.  1  loh.  i,z. 
fGcntes. 

Poft,popuIosfccatin^       & 

^lfrachtas. 

Et  quidemde  Gentibus  dicit  ,  eum  cfle  tjtueinOn 
lumen,  quo  declarat,  cxtra  Chnftum,  in  his  '""" '?"" 
qux  ad  vitam  fpectantxternam,  nos  effe  in  m"""'f 

!_•  1        1  •  rr  ,    etnfijfit, 

tenebns ,  ut  non  plus  lummis  nobis  artul- 
geat.quam  olini  ininitio  mundi.cum  tcne- 
brx  univerfx  mundi  fuperficici  cftufx  funt, 
ut  ne  lucis  quidem  fcmnlla  mlnima  mica- 
rct.  Sic  enim  Paulus ,  1  Cor.  4, 6.  tcnebras 
&  ignorationcm  mentis,  cum  illis  riafcentis 
mundi  tenebris  comparat,  c  quibus  Deus, 
juflu  &  mandato  fuo,  lucem  evocavit.  Hu- 

Jjus  fpiritualis  caliginis  umbram  &  imagi- 

■  nera  habemus  in  iEgyptiacis  tenebris  ,  qua; 

,  tantx  erant  &  tam  fpiflx,  ut  ncmo  potuiflec 
loco  fuo  movere  :  huc  accedit,  quod  Colojf. 

|i.ij.  antequam  ad  Chriftum  vocamur  ,  m 
regno  tcnebrarum  conftitifle  dicimur,id  eft, 
ubi  tenebrx  imperium  obtinebant.  Quod 
quidem  ex  adverfo  plenius  cognofciturjlicut 
enim  ,  cumin  plenamregni  Dei  pofleffio- 
nem  pcrveniemus  ,  omnis  caligo  &  ignora- 
tiodifpellctur;  ita  ,  cum  in  regno  tencbra- 
rum  captivi  tenebamur ,  r.ulla  prorfus  falu- 
tari  Dei  cognitione  imbuti  fumus.  Eundem 
fenfum  habet ,  quod  Iohannes  homincs  non 
tantum  teucbrofos  ,  fed  tenebras  appcllet. 
loh.  1,  4, *,.  &  quod  natura  non  lufci  ,  fed 
cosci fumus.  loh.  $,  5  $.  Quo  etiam  refcrtur, 
quod  Paulus  Ephef.i,  v.  18.  mentis  lucem  3. 
Deo  prccatur;  quod  pro  accepta  jam  Iuce,&. 
veritatis  cognitione  gratias  agat :  ut  lgitur 
Chriftus  nobis  fapiat  &  gratus  iit,  altius  no- 
bis  noftra  miferia  cogitanda.  Quod  enim 
Pcntifiai  non  majori  ftudio  juftitix  tencn- 
tur,  in  caufa  eft  ,  quod  liberi  arbitrii  &  pro- 
priarum  virium  falfa  opinione  inebriantur: 
licuti  autem  pleno  ventri,  mel  ipfum  ingra- 
tum  &  faftidiofum  quid  vidctur;  iic  illis  &c. 

Quod  vero  Jfraflis glcriam  Chriftum  efle  &V*"* 
dicit ;  non  co  dicitur, ac  li  Genres,  quodde  '"'" 
Chrifto  glorientur  nequaquam  habeant :  o- 
mnis  enim  noftra  gloria  in  Chrifto  iita  eft, 
&  abiit  gloriemur  niii  in  Chrifto ,  &  per 
Chriftum.  Sed  hac  phrafi  loquendi  docere 
vult ,  Ifraclis  peculiarem  qu.indam  gloriam 
ex  Chrifto  efTe  :  fcilicet  quod  ab  illis  oriun- 
dus,  Rom.  $, 5 .  &  illis  primo  deftinatus  (Ir, 
Kom.  3,1  Sicut  etiam,  non  itacft  Gcntium 
lumen  ,  ac  ii  Ifraelitx  aliquid  extra  eum  lu- 
minis  pofliderent:fed  quod  ejus  in  mundum 
adventu  Gentes  illuftratx  erant ,  quxante 
K  tenebris 


74  Harmonia 

tcnebris  obruebantur ;  cumludxianteejus  pofitttm  effe  in  refwreclionem  &rui>:am  mul-  itmrcfr/. 

tornm:  quo  indicatur ,  eum  aliis  quidemfa-  reftto  ey 
lutarem,  aliis  exitialem  fore:  his  fundamen-  rH,M- 
talem  lapidem,  cui  fuperftruentur,  illis  vero 
lapidem  impactionis  ,  ad  qucm  titubantes 


m  cum  r.os 
rtunc  frua- 
mur  tanto 

jUCUtliitl'1 

morj  nd- 
eunda. 

Verf  5!. 
H*c  ciim 
ttudtveritnt 
f.trentes 
Chrifii  cttr 
ita  mtr.tti 
fuerint\ 


in  mundum  adventum,  nonnulla  veritatis 
cognitione  afpergerentur.  Nosvero,  fi  ll- 
lum  audientes,ei  obtemperemus, <•;»-«  &  ma- 
ter,  &  fratres,  (3 '  fiorores  fumtts. 

Quod  ii  Simeon,futura  hxc  profpiciens,  |  cadant.  His  lapidem  angularem  ,  qui  illi  per 
tantaminde  lxtitiamS:  confolationem  per-  j  fidem  conjunftos  corroboraret  ;  illis  vero 
cepit ,  ut  placide  &'  non  invite  in  Domino  lapidem  fcandali ,  ad  quem  fe  allidentes  at- 
obdoimiret:  nobis  hoc  magis  prxitandum  tcrantur :  lns  petrxamarcem  ,  adquamfe 
erit ,  qui  rem  ipfam  opere  perfeCtam  intue-  [  rccipientes  tuti  fint ;  lllis  vero  petram,  qux 
mur,  6c  oculis  ufurpamus.  in  fe mcurfantes frangat,&  in  minima  frufta 

<§Ht&ri  hic  poteft,  quid  fit ,  quod  Parentes  |  commoliat.  Denique  his ,  Iaqueis  ,  quibus 
tantopere  admirantur  ,  cum  nihil  hic  di- 1  implicati  tenentur ,  ereptorem  &  liberato- 
ctum,  quod  fuperioribus  fermonibus&  re-  rem;  illis  verolaqueum&  plagas,  quibusir- 


Verf.  34- 
ln  qutbtu 
con/iiterit 
bcnedtiiit) 
Simeonii* 


velationibus ,  non  ab  illis  plene  perceptum 
efle  videatur. 

Cui  /•fjJj«</fWpoteft,myfterium  Redem- 
ptionis  tantum  &  tam  profundum  eflc  ,  ut 


retiti  teneantur  &:  comprehendantur  ;  ut  eft 
Efa.  8,  14,15.  ad  quem  locum  alluiiile  vi- 
dctur. 

Vbi  qturi  poteft ,  quomodo  Chriftus  fit  <!«">""ft> 
quoties  illius  memoria   mentem   noftram   multis  m  ruinam  ,  cumabfque  Chnfto  ,aut  $"''"""  fi* 
fubeat,  tametli  lllud  fxpius  in  dic  fierecpro- 1  Chrifti  fcu  adventu  feu.prxdicatione,homi-  ^"Jyfifil. 
pter  cjus  tamen  magnitudinem  admiratio-  j  nes  in  fe  perditi  fint  ■  fimSia 

ne  nos  duci  convemret:  &  certe,  niii  ftupi-  Refpondeo  ,  multos  in  Ifraele  ,  qui  ante  &nmuti 
di  cflcmus,ad  quamvis  ejus  mentionemani-  Chrifti  adventum  ftare  videbantur,  tum  de- 
mis  experrecti  ,  miraremur  tam  incredibi-  1  mum  a  Deo  defecifle  deprehenfos  cfle.  De- 
lem  Dei  m  hominibus  fervandis  bonitatem. '  inde  etiam,  tametii  abfque  Chrifto  ante  pe- 
Huc  accedit ,  quod  de  Gentium  vocatione,  rierant  &  ceciderant,tamen  Chrifti  contem- 
qux  ante  attacta  vix  fuit,  mentioncm  facit:  ptu  gravius  cadunt ,  &  majorem  damnatio- 
quod  quantum  myfterium  iit  ,  paflim  ex  ncm  iibi  confcifcunt:vide  Ioan.\6,i%.Sinon 
Acior.  <>,prxfertim  10,  &  11. &  lTim.5,16,  ■veniffem peccatum,  tfc.  Quanquam  difpari 
liquet.  modo  Chnftus  his  eft  refurrectio,  illis  vero 

Poftquam  Deum  benedixiflet,  benedicit 
ctiam  parentibus:quod  quidem  intelhgi  po- 
teft ,  vel  ut  eorum  fortem  beatam  prxdica- 
vcrit  ;  Manx  quidem  quod  Chriftum  pepc- 
rit,  Iofcphi  vero,  quod  lllius  nutritius  ellet, 
ejufque  tutelam  iibi  commiflam  A  Deo  ha- 
beret :  vel  quod  omnia  illa  faufta  &  fcelicia 
apprecatus  fit;  vel,  quod  malim,  utrumque. 
Hauc  autem  benedictionem  magni  pondc- 
ris  efle  ,  .i  Propheta  prxfertim  profectam, 


non  ignorabant.  Hic  de  ordinaria  in  Eccle 
fia  benedictione  a  Miniftro  promuigata  di- 
cendi  locus  eft,  ex  Nitm.  6,  zt,  ad  2.6.  &  fi- 
nnil  perftringendi  eos  ,  qui  tantam  Dei  be  • 
neficcntiam  neglcftui  habent.  Quod  ii  cui 
Iianc  benedictionem  ad  Chriftum  ipfum  ex- 
tendere  videtur ,  eft  quo  hxc  opinio  defcn- 
di  poteft :  fed  malim  ad  parentes. 

Atque  ne  ex  hac  cantione,qua  Deum  ce- 
lebravit,  aut  benedittione  ,  qua  illisf.uifta 
apprecatus  eft  ,  aut  Chriftum  paffim  magno 
applaufu  &acclamationeomniumaccipien- 
dum  ,  aiu  fe  omnibus  afliictionumdifficul- 
tatibus  folutos  fore  exiftimarent :  horum 
neiitnimforeprxdicit.Primum  enim  docet, 


ruina.  Servandis  enim  vera  caufa  eft  &  ger- 
mana,ruina  vero  non  fua  natura,  fed  impio- 
rum  vitio :  ut  iapis  fcilicet  ruinx  caufa  eft, 
hominis  incuria  ad  cum  impingentis ;  &  uc 
folis  xftus  e  cadaveribus  fcetorem  educic ; 
non  quod  fcctor  ullus  folis  radiis  adhxreat, 
quem  in  cadaver  ttansferat ,  fed  quod  cada- 
vcr  materiem  fcetoris  in  fe  continct ,  quem 
folisxftus  prodit,non  autem  efficit:  ficut  Sc 
folislumen  lippos  afficit,  non  folis,fed  ocu- 
lorum  vitio. 

&u£ritttr  etiam  ,  a  quo  Chriftus  pofitus  *qf>'i* 
iit:  eum  enim  m  refurrectior.em  pofitum  ffi""i 
cfle  a  Deo  bcne  convenit  ;  in  ruinam  vero 
a  Dco  politum  efle  ,  videtur  a  Dei  clemen- 
cia  5;  mifericordiaabhorrens. 

Atqtti  Paulus  Rom.*9,  33.  5: 1  Petr.  1,  :. 
non  dubitant  hoc  Deo  attribuerc ,  &:  Deum 
ipfum  ex  Propheta  Efa.  8,  r.14.  loqueutem 
inducere.  Ecce  ego  pono  tn  Syon  lapidem  of- 
fendiculi,  tfc.  dicicur  ordinatos  cffe  ,  ut  ad 
Iapidem  Chriftum  impingcrent,  1  Petr.  z,8. 
Hoc  autem  fortuito  ja&ui ,  aut  otiofx  per- 
miflloni  aflignari  non  poteft,cum  a  Deopo- 
fittts  apertedicatur:  qu.imvis  uon  eodem 

modo 


E      V     X      N      G 
modo  a  Dco  ad  falutcm  !i  ad  perditioncm 
poiitus  eft.  Dcus  enim  Filium  m  mundum 
non  miiit  ,  ut  mundus  per  eum  coudemna- 
rctur;  fcd  &.c.  Ioh.%,  17.  Poiitus  enim  cft  ad 
rcfurreftioncm  ,  ita  ut  jacentcs  ipfe  erige- 
ret  &  vita:  reftitueret  fua  virtute;pofitus  au- 
tem  eft  ad  lmpiorum  ruinam  ,  non  ut  illos 
ftantes  dcjiceret ,  aut  jam  ante  collapfos  at- 
tereret  ;  fed  tamen  ut  in  eum  infurgcntibus 
&  incurlantibus,  loco,  in  quo  a  Deo  confti- 
tutus  eft,  non  cederct;neque  illipetrxa  hxc 
durities  proprie  attributa  eft  ,  ut  reprobos 
comminueret ,  fed  potius  ut  clectis  firmita- 
lem  prxftaret ,  &  immobilem  durationein; 
quod  ii  prxcipites  in  hanc  fc  duritiem  ja- 
ftent,  Chrifto  tamcn  ad  fuorum  falutcm  in- 
tereft  ,  ut  fuam  duritiem  tueatur.  Kota  ex 
Petro,  r  Pet.  1,8.  eos  omnes  Chrifto  impin- 
gerc ,  cjui  ad  Chnfti  fermonem  impingunt, 
noa  Turcas  tantum  &  Iudxos ,  &c.  «v»fw- 
«m;  voce  notat ,  nos  prius  mortuos.  vide 
Ioh.  f, 18.  qtiod  Chriftus  Ioh.  ir,  15.  ie  re- 
furreclionem  eiTe  dicit:  eodem  accedit,  quod 
nova  creatura ,  quod  etiam  regencr.tti  dici- 
mur :  hxc  enim  declarant  nos  efle  expertes 
omnibus  bouis,  extra  Chriftum. 
tttim  nuo-       Eis  ajueiG»  xnTiXi^wpov.  alludit  forte  ad 
moAi.  fitnu  illura  Iocum  ,  Efa.  8,  18.  Ecce  ega  &pttert 
c»i  imtra-  mei  quos  ded-t  mthi  Detts  injigna,  &c.  idque 
'ic&rt     a  Iehova ;  declarat  autem  eum  inftar  vcxilli 
cujufdam  in  prxaltuoi  Iocum   fubvehen- 
duni ,  ut  a  multis  hominibus  &  nationibus 
confpecTtus.rnulti  etiam  ad  illi  contradicen- 
dum  confluant:  in  ejus  enim  perfonam  con- 
jurarunt  Iudxi ,  Gentes,  Sacerdotes,Phari- 
fxi,  plebs,  Pilatus ,  Herodes ,  in  ejus  mem- 
bra  univerfus  pcene   mundus  conjurabat. 
Hinc  fcnptor  ad  Hebrxos  eum  peccatorttm 
contradiBionem  tulifje  confirmat.  Deusau- 
tem  non  ob  eam  caufam  eum  extulit ,  ut 
homines  hoftiliteradeumconfluerent  ;  fed 
potius  ut  homines  ad  illius  vexillum  convo- 
lantes ,  a  communibus  humani  generis  ho- 
ftibus,  diabolo  ,  peccato ,  morte  tuti  eflent: 
Cttm  enim  m  altutn  fubveclas  fttero ,  omnes 
(ioquit)  adme  traham.  Iohan.  11,  31,  &:  3, 
14, 15.  Ipfe  vexillumalbum  pacis  inligne  in 
FjIio  explicavit,  illi  vero,  tanquam  nigrum 
aut  rubrumexplicalTent ,  ad  arma  accurrc- 
runt,  S;  adeum  fagittis  luis  collimarunt,  ut 
eum  configerent. 
Yerf  3s.        Tantam  vero  docet  contradictionemfo- 
tr  gW/w  re>  eas  ;n  eum  molitiones  &  machinationes, 
"""■"'-   denique  eas  illi  xrumnas  ,  cruciatus  S<  tor- 

ntm.:m  pe-  l  r  1 

w<„/?  r    raenta  perferenda,qux  virgmem  non  minus 


E       L       J       C       A.  7} 

crueutarent ,  quam  i!  per  mediam  animam 

diftrictus  gladius,  trajcftus  &  tranfverbera- 

tus  fuiflet :  quod  tum  accidit,  cum  Chriftus 

in  crucem  acius,  indigniflimas  quafquc  con- 

tumclias  &  injurias  pertulit.   Cladtm  enim 

tlltus  antmam  ideo  penetrajfc  dicitur  ,  quod 

|  moeror ,  cx  Chrifti  perpeffionibus  ,  ad  uiti- 

I  maanimi  penetralia  pervalit  ,  uiferrum  Io- 

j  fephi  animam  fubivijje  dicitur ,  id  eft ,  dolor 

j  cx  fcrreis  pedicis.  Quo  doccmur,  quam  tc- 

,  ncllus  &  acer  fcnfus  nobis  efle  debet  perpef- 

I  lionura,  quas  Chriftus  nunc  in  corpore  fuo, 

Ecclelia,  perfert. 

Ex  quibus  omnibus ,  ut  olim  Virgo  ,  fic  fc«  tmmU 

nos  hodie  a  Simeone  commonemur  atque  ""  '"  **■ 

'  communimuradverfustempeftates,  Chrifti  *7 ^i'.*"* 

1  .    r  ...  ,  r  .  '       .  Chrijtl 

,  &  Luangelu  cauia  coortas,veI  poft  excitan-  CMft  dcci. 
!  das,  ne  crux  Chrifti  &  Euangelii ,  nos  ab  il-  4mt,fit- 
lius  amore  abducat ;  &  ut  rem  hanc  probe  mmrjfe 
meditatam  &  commentatam  apud  nos  ha-  flfif"  i,m 
beamus ,  ne  ex  infperato  in  nos  lrruens ,  in-  ""  " 
cautos  nos  opprimat.  Si  enim  undique  & 
paflim  Chrifti  applaufum  fore  ,  ii  externam 
iine  interpellationc  pacem  &  res  fecundas,ii 
femper  fub  vite  &  ficu  noftra  federc ,  ii  fem- 
per  xftatem  &  aeris  ferenitatem  fomnie-. 
mus ;  &  nos  ipfos  fallimus,  &  nobis  ipiis  ad 
ruinam  viam  ftruimus.  Sed  ii  animo  ventu- 
ram  tempeftatcm  ,  ex  Simeonis  admonitio- 
ne,  tanquam  ex  fpecula ,  profpiciamus,  cum 
illa  nos  minus  conturbabit,tum  atyla  &  pal- 
lia ,  feu  navis  armamer.ta  ,  id  eft  ,  Dei  pro- 
miflionescorroborabimus ,  cuorum  prxil- 
dio  tcdti  iimus ,  aut  tempeft.ui  rcliftamus : 
hominesfcilicet ,  quantas  &  quaatafcuuque 
iniidias  aut  alias  expugnandi  Euangclii  ma- 
chinas  comportaverint,  nunquam  tamcn  ne 
gry  quidemprofethiros,  irntos  efle  &  caf- 
(oseorum  conatus,  neque  tantum  irritos, 
fedillifmetipils  noxios ,  nobis  vero  &  Euan- 
gelio  mirifice  compendiofos  &  utiles.  In 
primis  vero  ,  quod  hoc  loco  i  Simeone  cx- 
primitur,  homines  hoc  tnodo,  id  eft,partim 
prxdic.ttionc  Verbi ,  partim  pro  Chrifto  Sc 
Euangeliiperiecutione  ,  detegendos  ,  illif- 
quelarvas  hoc  modo  detrattas  fore.  Hinc 
eft ,  ut  Euangelii  prxdicatio  v.tnno  compa- 
retur.  Matth.  c.$,v.u.  &  gladto  dijfecanti, 
Matth.  cetp.  10.  verf  34.  Perfecutio  vero 
tempeftati  levia  rapienti ,  gravia  poft  fe  lin- 
quenti  ,  arbores  radicem  agentes  relin- 
quenti ,  palos  veroin  terramdefixos ,  aut 
leviter  radicatos  fubruenti ;  igniaurum  ex- 
purganti ,  lignum  vero  &  fcenum  penitus 
abfumenti. 

K  i  De 


Verf.  36. 
Incertum 

ffl  OU'.b'M 

conjhterit 

tAnnjc  dt- 

num  Pro- 

phet. 

Verf.  37- 

ejus  itb  ad* 

junHis 

l.iudibus 

tejlimoniH 

commen- 

dabiie. 


76  H      A      R.      S 

De  Anna  hoC  primum  dicicur ,  illam  do- 
no  Prophetix  ornatam,  quod,  an  tantum  ad 
docendi  munus  referatur  ,  an  ad  futurorum 
prxdicftionem.quoniam  lllud  nonindicatur, 
in  medio  relinquo. 

Deinde  omncs  cjus  vitx  partes  enume- 
rat,  virginitatis,  matrimonii ,  &  viduicatis; 
in  quibus  omnibus  cum  fancte  vitam  egif- 
fet,  idque  ad  fummam  fenectutem:  non  po- 
tuit  non  magnum  pondiis-  teftimonio  ejus 
adjungere,Sc  llludi  dubitatione.quamfexus 
infirmitas  inurere  potuit,  vindicare.  Efl  igi- 
tur  infigne  Dei  beneficium,\iniverfum  vitx 
Ctirfum  egiffe  ,  fine"  aliqua  nota  &  labe  infa- 
mix.  Hinc  eft,  ut  Apoftolus  non  tantum  ra- 
tionem  habeat ,  quahs  Epifcopus  fit ,  cum 


cooptatur ,  fed  anteaftx  vitx  examen  illum 
fubire  vult.     . 

Hoc  autem  Annx  teftimonium  excraor- 
dinanumeft,utpote  legeDeivetitum.  1  Ti- 
moth.  1,11.  mttheri  entm  docere  non  permitto 
&c.  ideoque  iDeo  confufis  Ecclelix  tem- 
poribus  cancum  adliibitum,  ut  in  Hulda, 
1  Reg.  zi,  14.1  Chronic.  34,11.  &hac  Pro- 
pheciffavidere  eft. 

In  vocc  redemptionU  notandum  eft,  non  verf.  3?. 
tantum  priorcm  Chrifti  adventum  ,  tempus  Redemptit 
redemptionis  vocari ,  fed  &  pofteriorem  ,  »"•"»/»- 
ut  Rom.  8,13.  ob  eamque  cauiamabomni-  cmAlad- 
bus  pus  prxoptandam  ,  tanto  magis  quod 
tum  plene  peificietur ,  qux  priote  inchoata 
eftfcelicicas. 


M  A  t  t  H.  cap.i.  averf.i$.  adi°. 
1;  Ipfis  autem  regrefis,  ecce,  angelus  Domini  apparet  infomnio  lofepbo,  dicens% 
Experreclus  accipe  pucrulum  &  matrem  ejus,  &fuge  in  Aegyptam :  &  efto  tllic  uf- 
qucdumdixerotibu.  Euturumesl  enimutHcrodes  qu&rat  puerulum,  ad  cumper- 
dendum. 

14  Ille  vero  experreclus  accepit  puerulum&matrem  ejus  r.oile ,  &  fccefit  in 
Aegyptum. 

15  Etfuit  illic  ufque  ad  obitum  Herodis :  ut  impleretttr  quod  ait  Dominus  per 
Tropbetam,  dicentem;  Ex  Aegypto  rocarifilium  metim. 

1 6  Tum  Herodes,  quum  rtdijfet  fc  illufum  ejfe  a  Magis,  excanduit  valde,&  mtf- 
fis  carnificibiis  intcremit  omnespueros  qui  erant  in  Bctblehem ,  &  in  omni  confnio 
ejus,  a  bimults  &  infra,fecundttm  tempus  qttod  exquifierat  ex  Magts.  . 

1 7  luv.c  impletum ftiit  qttod  att  Dominus pcr  Hieremiam  ?ropbetam,dicentem; 
1  $  Vox  in  Rbama  audita  es~l,  lamentatio ,  &jlettts ,  &  ejulattts  mtdtus;  Racbel 

floransfiliosfuos,  &  noluit  confoi.mov.em  admittere  dc  co  qttod  nonfnt. 


ANALTSIS. 

T*\Efcribirut  alia  nppariiio  Angeli  ad  lofephum, 
•*-^primum  ab  adjuncto  tempore  ,cum  Magife 
domumverfusrecepifienr,  2.  abadjunitanoraad- 
mirarionis.velanimadverfionis,  3.  alteroadjun- 
£to  tcmporis.cum  /»/r/>Wdormiebat  no&u,  4.ef- 
fecco  Angelioratione;  qu;eoratio  completritur 
cffeccum  lofephi ,  1.  utacciperet  puerulum  &  ma- 
trem;quodeffectum  declaraturadjunclo  tempo- 
lis.fimul  atqueexperrectusfuerit,  z.  alteroeffefto 
fugiendi;qua:fugadefinituifubjecto  Ajypti,  3. 
erfeirum  elt  ut  ibi  maneat ;  quod  adjun&o  tempo- 
lefinitur,  nampequoaddicitur  illiut  inpatriam 
ledeat ,  4.  Horum  effectuum  caufam  efficientem 
defignat,  quod  Heiodes  puerulum  quxietet  ut  eum 
peidat. 

ferf.\$,  15.  Iofephi  adjundtumobiequium no- 
tatut:  item  manfio  in  Agyptoadjun&o  tempore, 
ufquead  mortempcrfcquutoris;  qua:  in  Agypto 
permanlio  pr.Tcipuo  fine  arguitur ,  ut  impleatur 
quoddi&umelt  per  ^to^heum-.ExAe^yflovoc^yi 

filihlK. 


Ferf.iC.  Defcribitur  Hmiit  excandefcentia,  1. 
adjun&o  tempore,  cum  Chtiitus  in  Agyptum  (u- 
giffet ,  2.  a  caufa  efficiente ,  quod  fe  a  Magis  delu- 
fum  exiftimabat,  3 .  ab  effe&o,  nempe  miflione  fa- 
tellitum  ;  qui  miflio  fine  atguitur  ,  ut  infantes  a- 
eri  Bethlemitici  interimeient :  qui  infantes  de- 
fcribunturadjuncraauate,  nempebimula,  &  hac 
ntatcminore  ;cujus  itatis  caufa  adneftitui ,  accu- 
latadilquifitio  tepoiisquoflella  Magisaffulfeiat. 

ferf.17.  Deinde  huius  infenticidii  finisnota- 
tur,  complementum  Prophetir  Ieiernix. 

Verr.iP.  Hxc  autem  Prophctia  defcribit  hanc 
cidem  ,  1.  abetfefto,  ploratu  matruminagroBe- 
thlehem;  qui  illuttratut  adjuntta  magnitudine  : 
hujusplorarus  magnitudoamplificatur,  abadjun- 
ftarecufationeconfolationis  j  cujus  caufa  afligna- 
tut ,  quod  non  eflent. 

METAPHRASIS. 

POftqitam  Magi  patriam  vcrftts  abiiffent, 
Adverte  quicfi  animttm,  ut  Deifolicitam 
de  Chrifto  providenttam  intelligas.  Angehis 

etenim 


'3- 


14- 


IJ- 


I6\ 


}7- 


18. 


E     V     A      N      C 

etenim  bextut  Iofepho  dormienti,  ej>  nihil 
rmnus  quam  de  mfidiis  in  alumnum  fitum  co- 
gitantt ,  vtfibilt  bommis  forma  fe  videndum 
prtbct ;  qttem  in  hnnc  tnodnm  compeUat.  llico 
atqut  experrccitts  fuerts  ,  puertilum  cttm  ma- 
tre  ftia  tn  tuam  curam  accipe ,  ut  tUis  de  hu 
qux  ad  fugam  veftram  tn  JEgyptum  neceffa- 
riafnnt.profpicias;  ubi  ufque  eo  hirebis,  quo- 
ad  ut  minc  fugt  e  patrta  ,  fic  reditm  in  pa- 
triam  a  me  commonefies.  SUjtfugafiforte  ti- 
bt  infolens  videatur  :  tntcllige  gravcm  ejm 
c.::i  am  fubejfe ,  ftiturum  enim  tion  ita  mttlto 
posi ,  ut  Herodcs  ptierulum  ad  mortem  qu&- 
rat.  Gjui  quidemfomnoexperrecjus  ,de  nocle, 
ptierulo  cum  matre  afftimpto  ,  m  JEgyptum  fe\ 
recepit  :  ubiufquead  Herodis  mortem  per- 
manfit.  &uia  autemChrtftifuga,  nonnuUu  '■ 
peregrtna  iy  aliena  apparente  ,  lUius  in  JEgy-  i 
ptum  profeclto  magis  adhuc  aliena  t$  abfur-  | 
da  vtdert  potcii,  qmpoptdo  Dei  proficifci  ve-  j 
titum  esi  ,  hi  mteUigant  neceffttate  qnadam 
inevitabtli  hoc pit.rttlo  incttbuiffe  ,  ut  implere- , 
tur  qttod  a  Domino  per  Vrophetam  pr&d.ciitm  \ 
esi,  dtcentc;  ex  i£gypto  Filium  mcum  (qttod ' 
Jfraelitis  fervandts  dcfttnatus  fit )  vocavi ; 
unde  certe  evocari  &  educi  non  pot;ut ,  n.fi 
pnuttUucfereccpiffet.  Tum  Herodes  videm 
fe  (fua  opinione  )  a  Magis  ludificari  (  quem 
Detu  veritu  qtiam  Magi  trrifi.m  habuii )  vc- 
beminter  commotus,  Satclliies  fuos  mifit ,  ttt 
omnes  agri  Belhlemitici  bhmdos ,  (fyqitibt- 
maf.im  non  attigera-  t ,  hiterimerent :  habittt 
ratione  temporis  qitjd  ..cctirate  a  Magis  pcr- 
diduerat.  Hoc  infanttcidium ,  t.rmetfi  midits 
offenfioncm  pnbeat ;  1 amen  probe  rem  expen- 
dennbtu  ita  facium  oportuiffe  comparet ,  ut 
Deiper  Vrophetam  \atzva\amfuaveritas  con- 
ftaret  ;  qua  in  hunc  fenfitm  diBum  esi.  Vox 
in  Rama  tribtt  Benjamin  (fedfimbtts  Bethle- 
m:  exattdita  esl  lamentationis,fletits,(y  eju- 
latus  magni ,  cui  calam.tati  deplorandz  mr.- 
tres,  qtts.  tum in  vivis  erant ,  non  vid.bantur 
fufficere ; r.ifi etiam  Rachael  multis ante  fecu- 
Its  mortua,&  iniUis partibm fepulta  ,  veltiti 
ex  inferis  adhanc  calamttatem  lugendum  ex- 
cttaretur.  &uanquam  autem  focmin£,laclry- 
marttm  effufa  copia,  plerumque  confolationem 
in  malis  accipiunt;  tar.tum  tamen  h  c  mahtm 
txtitit ,  ut  nec  tUachrymaticne  ,  nec  ttU.i  ■:■:■'■ 
admota  &  adhibita  confolatione ,  dobrem  de- 
ponere  potuerint ,  qmd  chara  eorum  pignora 
ilhs  adempta  mtfquam  comparerent. 
V  R  A  X  1  S. 
'WftiritJc  /^Hriftus  interim  dum  Scrages  bimulo- 
Chrtflif»-  V_>rum  infantum  editur ,  m  Aegvpto ,  ex 


Verf!  13. 

eamnjnie 
Dei  prori- 
dentiaprr 
^Angelum 
manttatnr  : 


CUJU4  pr*- 

ceptt  necef- 
fuxt. 


1      L     I      C      A.  77 

Dci  rmndato.agens:  dcfun&oHcrodc.ejuf-  i*'<»M- 
dem  Dei  dire£tione,Nazarethumreducitur,^'*OTi 
utrobique  Mcfllas  comprobatus. 

{infeauentcm  tempefhtem  fu- 
ga  in  Aegyptum  dcclinare, 
& 
ex  Aegypto  Nazarcchum  vo- 
cari. 

Inpnore/arreduoinlunr^      & 

^cxdesinfancu. 
rprofedtio, 
In/«£dconGderantur,  \         8c 

%  ^profectioniscaufe. 

In  profeftione  mandatumDei  per  Ange- 
lum  notatur,  fuoam  imperantis;  ln  quo  fol- 
licita  Dei  de  fuis  providentia  apparet ,  qua 
Herodis  adverfus  Chrittum  fanguinariam 
menccm  tempeftive  rctegit :  qua  re  ut  fuam 
in  impios  confultores  juftitiam.ilJos  irremif- 
fa  &  irrequieta  conliliorum  agitationc  & 
verfatione  torquentem;  ica  Sc  in  pios  indul- 
gentiam  declarat. 

In  re  vero  tanta,  &  tam  magna  vitx  mu- 
tatione,  Dei  impenum  intervenire  oportuit 
&  mandatum  :  non  enim  tantum  patrias  fe- 
d -"s  relinqucre ,  fed  tei  ram  Cananaram  ,  vo- 
luntatis erga eos Dei  pignus  &  teftimonium, 
ut  ad  prophanam  terram  proficifcerentur 
gravc  fuit :  commigrare  i  loco  ,  ubi  Deus 
colebatur.in  reCTJonem,  ubi  non  nili  diaboli 
cultus  vi^ebat.gravius  hoc  erat.Adhuc  ma- 
gis,  quodin  Aegyptumfecedant,de  qua  ex- 
prelTe  mandatur,  ne  Dei  populus  eo  rediret, 
prarlertim  commorandi  caufa.  Quo  doce- 
mur  patriam  non  efle  illam  tcmere  relin- 
quendam,  maxime  vero  fi  quando  a  Dei  Sa- 
crario ,  &:  terra  fanfta ,  &  Deo  ( Verbi  pra;- 
dicatione)  confecrata  ,  in  regionem ,  ubi  eft 
Diaboli  thronus ,  &  dxmonum  veluti  cavea 
proficifcendum  fuerit :  magna  cautio  adlii- 
benda,  &  Dei  in  Scripturis  imperium  &:  ati- 
choritas  exfpectanda ;  quod  a  noftris  homi- 
nibus  non  fere  obfervatur  ,  qui  parvi  lucelli 
caulJ,EccleliaperaIiquotannosexulare  non 
magnoperecurant :  a  feraci  &  irrie.ua  tcrra, 
ad  ftenlem  &  horridam  nemo  facile  com- 
migrarit  ;  quantominus  ab  llla  cerra ,  ubi 
Verbi  Deicoeleftis  ros  &:  pluvia  quotidic  dc- 
rluic ,  adAegyptum,  qua:  nunquam  imbrc 
coeleftiirrigatur. 

Patentes  de  permanlione  in  Aegypto  fu- 

fpenfostenet ;  qua  tamen  difFicultate  eos,  fi 

voluiflct,  liberare  poterar,  ur  Elizanis  Schu- 

namiten  feptem  annis   ejus  exiliura  clau- 

K  3  dens: 


Hujuifu- 
g*  retiitu* 
adfidcm 
exercen- 
darn  mcei  - 


lui  relin- 

qultur, 


llt  ttlATH 

qHondolie- 
rodes  pue- 

Tnlutn  qu.i. 

reret. 


V«f.  14. 

lo/epht 
prcmptttm 
i»  fuga  ob- 
fequmm-y 


tjiut  cum 
ll»ijlo,ad 
rtojlri  /0I.1- 
tinm  in 
ptr/ccntio- 


•;%  H     A      R.      M 

dens :  i  Reg.  8, 1.  &  Prophetx  IuJxos ,  fe- 
ptuaginta  annis  eorum  exihum  circum- 
fcribentes:  ler.  15,11,  n.  &i,s>,io.  Dan. 
9,  v.  x.  Sed  Deus  iftorum  fidem  hoc  modo 
exercere  voluit. 

Mixs-  yx^ ;  tcmpeftarem  futuram  profpi- 
cit ,  &  quidf.i<fturus  eiTet  prxdicit,  forte 
priufquam  Herodi  quid  faceret  conftitutum 
erat.  Huic  igitur  tara  perito  gubernaton, 
vitx  noftrx  naviculam  tuto  &  tecure  com- 
mittamus;qui  longeanteadvenientemtem- 
pcftatem  cerncns ,  vcl  in  portum  aliquem 
nos  dcducet ,  vel  navis  armamenta  &:  appa- 
ratum  eum  comparabit ,  quibus  terypeftati 
fuperiores  futuri  iimus.  Herodis  ifta  conli- 
lia  occultiiTime  &  callidifTime  comparata 
/unt;  fed  tamen  videmus  illa  retegi:  nec  ve- 
ro  Chrifti  capitis  caula  hoc  faclum  eft  ,  fed 
cV  Ecclelix;  ut  in  Ifraele  pcrfpicitur;  adver- 
ius  quem  regis  Syrix  coniilia  occulciflime 
inita  ,  ab  Elizxo  prodita  funt.  1  Reg.  6, 19. 
Idem  etiam  hodie  Dcus  facit  per  hujufmodi 
iilg.y.i<ra<i  :  citiufque  coeli  aves  portabunt  vo- 
cem  ,  cj>  qui  habet  pennam  annuntiabit  fen- 
tentiam.  Ecclefio,  17.  Simul  etiam  difci- 
mus.qux  legitimafugx  caufa  iit;  nempe  ut 
Chriftum  in  cordibusnoftris  per  fidem  ha- 
bitantem ,  illxfum  cV:  integrum  fervemus  S: 
foveamus.  . 

Obfequium  Iofephi  diferte  notatur  exi- 
mium  fuifTe ,  ut  qui  de  nocfe  illico  ad  fugam 
cum  matre  Chriftiaccingit :  .i  quo  inftituto 
eum  deterrcre  potuit,  quod  indignum  vide- 
retur  ,  Servatorem  mundifeipium  non  niii 
fuga  fervare  ,  &:  quidem  mortabs  hominis 
opera  &  ductu:  tenuitas  ejus,qui  non  fe  do- 
mi  xgre  alere  potuerat,  &  familiam ,  multo 
illud  minus,remotus  a  patriaid  facere  pofTe 
exiftimaretur  :  fed  hos  animi  turbulentos 
motus  comprimit,  &  ad  Dei  obfequium  co- 
git,  certus  fapientix  &  benignitatis  Dei ,  o- 
mnia  ad  lxtum  &  optatum  exitum  dirigen- 
tis.  Dei  enim  voluntas  nobis  inftar  mallei 
cujufdam  eiTe  debet ,  quo  hujufmodi  cogi- 
tationes  obterantur,  &  tanquam  ad  fcopu- 
lum  allidantur.Docemurin  exfequendis  Dci 
imndatis  cautionem ,  S:  humana  prxiidia 
adhibere ;  unde  eft  quod  Iofephus  nocui  fu- 
gam  arripuit  :  vide  exemplum  Ierubaalis  in 
demoliendo  idola,  ex  fylva  exfcindenda.  Itt- 
dic.  6,ry. 

In  hac  autem  Chrifti  fuga  ftupendum  quid 
eft:  eum  ,  ad  cujus  prxfentiam  montes  li- 
quefcunt,  fcopuli  Jiffunduntur ,  mare  ipfum 
trenmlurn  conliftit ,  infernales  pnncipatus 


O     N     I     A 

cohorrefcunt ,  a  metu  Toparchx  fuga  falu-  nihu4,in* 
tem  quxrcre  :  perinde  ac  ii  aquila  a  mufca  """•<«•■ 
metuens,  aut  a  mure  elephas,  fuga  libi  con- 
fulerent. 

Sed  ita  Deo  vifum  eft  ,  ut  cum  multos  ad 
falutem  per  afrlidtionis  omne  poene  oenus 
adducturus  efTet ,  principem  eorum  per  va- 
rios  &:  multiplices  cafus  conlervaret.  Nec 
enim  nos  pigeat  perfecutionem  perferrc  , 
cum  recordemur  Chriftum  Dominum  ,  ia 
cunis  adhuc  vagientem ,  hujufinodi  condi- 
tionemfubinTe.  Cum  membns  prxclarea- 
gitur,  cumfervis  &  creaturis  ,  lideteriorc 
loco ,  quam  caput ,  quam  Dominus  ,  quam 
creator  non  lint.  Magna  confolatio  eft ,  A- 
braham  ,  Iacobum  ,  Mofem  &  Davidem  in 
exilium  miiTos,  &  a  populis  &  fratribus  fuis 
m  exilium  aftos  cogitare  :  fed  multo  plus 
confolationis  in  Chnfti  exilio  percipimus : 
cum  concive  extorrem  efTe,  levationem  ha- 
bet ;  quanto  magis  cum  civitatis  pnncipe, 
maxime  cum  bonam  caufam  ,  &:  cum  ipfo 
principe  communem,  habuerimus. 

Notandum  autem ,  Deum  in  medio  Ido-  "bituttim 
latrarum ,   de  tuto  &  commodo  hofpitio  "»fij>">di 

a-n  r  •  r  o    •    tocutn  m- 

infto.prolp!cere  ;  cumin  lua  patna  ,  &  m       f 

EccleiiaDei  rrullus  tuto  conliftendi  Iocus 

efTer;  &  quidern  apud  populum,nominis  Iu- 

daici  iriimicifTimum  infeftiflimumque.  Sic 

olim  Iofephus  apud  Aegvptios  in  honore  vi- 

xit ,  cum  in  paterna  familia  per  fratrum  in- 

vidiam,ne  vivere  quidem  ei  licuit:  ita  etiam 

Elixapud  alienigenam  ,  Sareptinam  videli- 

cet  viduam,  profpeclum  eft  ,  cum  in  Ifraele 

ad  mortem  quxreretur.  Nihil  igitur  eft  cur  utnosin 

timeamus,  ad  quafcunque  nationes  veritatis/"S'' "'<"'» 

caufa ,  quantumcunque  barbaras  &  efreras,  '"r""'- 

pervenenmus:  quinetiam  n  nulliDi.niii  apuu 

a>Jcai7ntpdy>ii  afylum  nobis  in  perfecutionc 

pateret ;  Dominus  nobis  tamen  gratiam  & 

favorem  apud  illos  conciliaret ,  portas  Sc 

oftiaillorum  nobis  referaret. 

Poft  prxcipuam  caufam  fugx ,  adjungi-  VetC.  i<. 

tur,  cur  in  Aegyptum  potius,  quam  ad  alias  Hxcfugn 

vicinas  &:  circumfufas  nationes  fugerer;  fic-  "*    '^1' 

utNaomiad  Moabitas  ,  David  ad  Philifti-  prltd,ftiint 

nos,&c  Scilicet,quod  Hofeas  hoc  fore  prx-  debuitfie- 

dixerat ,  ut  Dci  Filius  ex  Aegvpto  evocan-  rij 

dus  forct;  quod  fieri  neutiquam  potuerit,  ni- 

(i  in  Acgyptum  commigraflet.   Cum  enim 

Prophetisfolenne  (it.munificas  Dei  promif- 

liones  de  Ifraele  inftaurando  ,  &  in  veterem 

dignitatem  &  libertatem  reftituendo  ,  pro- 

ponentibus,in  aliqua  Chrifti  adtione  eafdera 

promiirioncs  ftabilire  &  obiigna're  ;  nunc 

natiyi- 


E     V     A      N      c 

harivitatis.nunc  vero  pafliouis.iterum  cqui- 
cationis  luperahiii  pullum  :  Troplictapopu- 
Jo  lfraelis  promiiliones  cxponens  ,  illas  in 
Chriiti  ex  Aejvpco  ,  id  cft ,  cjus  obcdientia 
tjux  iit» »«  ratas  &firmas  elledocet.  Exquo  lllud  effi- 
"'"      citur,  Chriftum  ,  tamecii  fugere  coaiftus  lit; 


frxftitu- 

ttmfmt: 


E      L      I      C       A.  y 

dem  eft,  Dcum  iftum  tyr.innum  inifioni  ha- 
buifle,  prout  erat  promeritus. 

Gravis  vcro  hxc  tcntatio  fuit,  omncs  bi-  Hujm  et- 
mulos  mares.qui  in  lllis  ons  &.  finibus  crant,  ^"  "»mn- 
crudeliflima  morte  opprimi ,  proptcr  Chri--'"'"' 
fti  caulam.  Subire  emm  animos  hominum 


de  via  tamcn  difcedere ,  aut  dcvium  aliquod  \  facile  potetat,nulla  vcrilimilitudinc  ctim  fo- 
itcr  fufcipcre  ,  coaftum  non  eile.  Tametfi  re  Servatorem,  qui  tartum  mfantum  i>ra- 
enim  Tyranni  furori  ceflit,  idque  faluti  Iu-  >  gem  pcrmitteret :  potuerat  enim  Herodis 
dxorum,  quos  ut  fcrvarct,  vemt  ,  adverfum  J  mentem  iii  melius  mutare  ;  potcrac,  tametli 
videri  potuit ;  tamen  hac  via  recla  itum  eft  j  in  impictatc  obtirmatum  ,  frxno  prudcntix 
ad  fuorum  falutem  ,  qux  in  co  polita  cft  ,  ut  j  ita  conftnngcrc ,  ut  fc  contra  populum  non 
omncs  de  fe  Prophctias  adimpleret ,  ut  ve-  I  commovcrct ;  poterat  copias ,  feu  cxlcftcs, 
qu.ili<t&  rus  Meflias  efle  dignofcerctur.  Atque  ita  j  fcu  terreftres ,  quibus  vim  vi  repcllerct,  op- 
mflr.i  exi-  prorfus  dc  piorum  perfecutionc  ftatucndum  j  ponete  :  quorum  cum  nihil  fcccrit  ,  videri 
liafmt.  cft;tamctii  enim  fuga  illis  in  fpecicm  noxia  |  potuit ,  aut  viribus ,  aut  voluntate  fcrvandi 
&  infauita  videri  poteft  ,  ad  eorum  tamen 
falutcm  compendiofa  eft:  eftque  ut  Chrifti, 
ita  &  Chriftianorum  omnium  fuga  non  ab- 
fimilis  Ifraelitarum  fugx  a  lofua  imperatx, 
cum  civitatcm  Ai  occu£irerit,Iof.},$,ad  19 


populum  fuum  defici.  Verum  ii  rem  paulo  tmtamnr, 

altius  cxpcnderimus ,   intclligcmus  omnia  »''»<f-«- 

non  tantum  fapienter ,  fed  ludxortim  faluti  "'"'/" 
f  r>        rr      ,-  Mtjnam 

convemcnter  faita  efle.  Ctini  enina  tantus  inirttitU' 

cflct  Iudxorum  (tupor,tantadiflolutio,Mel-  di.iem,  in- 
An  vero   Chrifto   Aegvptum  mcrediente    liamfufquedequehabcndi,utpauciflimi tue- j*fta**t 
Idola  fponte  cccidcrint ,    penes  hiftoricos  !  rmt.qui  pedcm  domo  cffcrrent.aut  animum  "!}"'/'<"" 

•/-.-',-,  ■,  •  r  I      ,  [  ,    »  .    rf  r   :   i         obllexif, 


ipfos  iitfides;  milu,cam  remperfequi,quam 
Scripcuraattingcndam  non  cenfuit ,  animu 
non  eft  ;  prxfertim  cum  ex  loco  Efaix,  im- 


advercercnt  ad  Melliam  :  pcropus  fuit  hac  ' 

clade,  tanquam  tormcnto  excuflb,  aut  tuba 

nflata,  eos  ex  fomno  &  ftupore  hoc  excita- 


porttine  &;  contorte  citato,  illudfundetur.    Ire,  &:  ad  quxrendum  de  MciTia  impellere 


Verf.  16.  Cxdcs  fcquitur  ,  cujus  caufa  aflignatur 
C*its  He-  exundans  quxdam  regis  ira  ,  feu  belluinus 
rodittxira  furot  regis  inrlammatus  ,  qtiod  fe  lllufum  i 
",A>  Magis  exiftimaret.Ex  quopcrfpicitur,quam 


Deinde  cum  hunc  de  Mcflia  etrorem  im- 
bibiflent,eum  externx  libcrtatis  afTertorem 
fore,  &  externiregni  Ifraeliticiin  Davidis 
pofteris  collapfi  inftauratorem  ;  percommo- 


indomita  bellua  ira  eft,&:  qux  non  opcratur  I  de  cum  Chrifti  fuga  ,  tum  omnitim  marium 
juftitiam;  verbum  ut  illud  Salomonis  vcrum  j  cxdes  &  interfeftio  acciderunt :  qux  lllud 


fit,  iram  ftttlti  graviorem  effe  lapide,  attt  are 

yitpondere.  Prov.  27,  3.  maximc  vero,  cum 

hxc  furia  autoritate  &  imperio  armatur. 

qujtabo-    Quamobremficut  omnibus  hominibus ,  fic 

mmbui  yi-  in  primis  Regibus ,  &  his  qui  ifl  autoritate 

tmda:        collocantur,  magnopere  cavendum  cft.  Si- 

mile  quid  de  Saule  legitur ,  cum  univerfum 

Sacerdotum  collegium  crudelicer  maclavit, 

ne  ipfis  quidem  infantibus  parcente.  1  Sam. 

11, 18, 19. 

1*i<tfi  H- 
lnfum  a 

mxgntxi- 10  aJnjoniti  ld  fecerint.  In  quo  fcquuti  (iint 

Jitm.n>it.    priceptum  Salomonis,  Ecelef.  8,i.  qui  prx- 

ceptum  Regis  obfervandum  cfle  docet,  pro 

ratione  obfequii  in  Deum.  Quauquam  vero 


delyrium  refutarent. 

Fortiflimumvero  &efricaciflimum  iftius  VerfiT, 
offenlionis  remedium  eft,  quod  Piopheta&is. 
hanc  calamitatem  prxdixerat  futllram,Chri-/"'^''", 
(ti  fub  adventum:  nam  Rama  fuit  tractus  "4,m't    ' 

.  .        .  .  .  .  ,-    .  r       .     phetaprx- 

Bethkmiticus ,  m  cujus  conhnio  erat  (epul-  fift^ 
chrum  Rachelis;  undeilla,  veluti  e  fepul- 
chro ,  ad  lugendam  hanc  dadem  i  Prophe- 
ta  inducitur  ;  tanquam  qui  in  vivis  tum  ef- 
fent,  non  poflcnt  fatis  pro  dignitate  tantam 
Ludificari  fc  puravit  a  Magis ,  quod  da-  |  ftragem  lugerc,  niii  morcui  ipfi  quodammo- 
tam  ei  fidem  non  fervarent  :  tametli  oracu-  do  in  IucTtus  focietatem  advocarentur.  Pro- 

phetaenim  Chrifti  regis  fcelicitatem  &  lx- 
citiam  defcnbens  ,  indicac  camen  illa  gaiidia 
&  lxta  triftibus  admifcenda  fore.  Quoties 
igituradverli  quid  nobis  accidit  ,  ad  illius 
feriohoc  obfequium  Deodetulerint,  tamcn  acerbitatem  mitigandam  occurrat ,  Chri- 
tyrannus  fe  ludibrio  habitum  exiftimavit.iic  1  ftum  &  Apoftolos  hoc  futurum  prxdixiflc. 


ut  cum  homines  pii  confcientia  I  Dcinde  videmus  conlilia  ,  tametii  callida  &  ttHendu 
i        r  1         /-,  r      ,  r  r-\         tiri/flrt»- 


eciam  fit 

ducti  pura  ,   quxdam  facere  detreftent  qux 

poftulantur ,  pro  ludificatoribus  &.  contem 


pro 
Itns 


r       ,  •  r  *-\  itaiu  iurt- 

funda,  &  qux  ita  capta  funt ,  ut  Cbn-  f,tU}mmi 

elabi  non  pofle  viderctur  ,  tacile  a  Deo  ...,.,wm- 


ptonbus  habeantur.  Quanquam  verumqui-  dillipari.  Nullura  eft  coniilium  ,  nulla  fa-Miin«£)» 

picntia 


8o 


H     K 


fuile  Hifti-  pientia  adverfus  Deum  :  Vroverb.  n,  v.  jo.  |  ufus  fit.ut  proprio  fuo  filio  Herodes  non  pe- 
P**'  Homines  quidem  mane  furgunt ,  Sc  noftem  '  percerit ,  ucut  memonx  proditum  eft  ;   ta- 

fxpe  infomnem  ducunt,  ut  Eccleliam  ever-  '  men  pifciculum  quera  capere  voluit.non  ce- 
tant  ;  fed  qui  neque  dormit ,  nec  etiam  dor-  pit :  quamvis  reti  jaculum  in  totius  pifcinz 
mitat ,  illorum  cogitata  faciie  fuperabit  .  fuperficiem  ja&um  iit ,  tanquam  umverfas 
Tametii  enira  ea  diligentia  &  accuratione   pifces  extradiurus  ciTet. 

Ma  tth.  cap.i.  averf.i$.adfin:m  Capit. 

i  g  Quum  autem  obiijfet  Ucrodes- ,  eue,  Angelus  Doniini  infmmio  apparet  Iofe~ 
pbo  in  Aegypto, 

20  Dicens-j  Experreclus  accipe  puerulum  &  matrcm  e]tts,&proftciferein  regio- 
nem  ifr.ielts.  Mortuifunt  enim  quipetebant  animain  piieruli. 

2 1  Ille  vero  experreclus  accepit puerulum  &  matrem  ipftus,  &  venit  in  regionem 
jfraeUs. 

22  Ouum autem audijfet  ArchcUum regnare in  lud&apro Herodepatrefuo,  ti- 
muit  illtu  abire :  verum  di vinitus  admonitus  infomnio,  fci eftt  in  partcs  GaliUx. 

2}   Et  quumeo  vei.iffet,  babitavit  in  urbe  qud  dtutur  Naz..ireth :  ut  impleretur 
quod  dicltim  eslper  Prupbetas,  fore  tit  Naz,.irenus  vocaretur. 


ii>. 


ANALYSIS. 

A  Ltera  viiio  loftpbt, fatta dcfcribirur  i.abadjun- 
^fto  tempore  cum  Heroitti  fuum  diem  obiiifet, 
i.  adjun&a  nota  animadveifionis ,  3.  abinftru- 
mentali  efTiciente  Angelo ,  4.  alio  adjun&o  tem- 
potis ,  cum  lofiphuj  doimiens  nihil  tale  cogitavit, 
S.i  fubje&o.  loco  Agypto.' 

Vrrf.zo.  6.  Abeffeclo  orationis  Angeliad/a- 
ftphum;  ubi  effe&us  lofipht  pioponuntui ,  l.ut 
puerum  cum  matre  accipiat ,  1.  ut  in  patiiam  cum 
illis  tedeat:  poft  caufa  teditus  indicatui,  mois  eo- 
rum  qui  pueiulum  ad  moitem  quxrebant. 

Vtrf.zx.  Deinde adjun&um  lojipbt  obfequium 
exponitui. 

Vtrf.zz.  Deinceps  indicat  cur  lofcpbm  in  Iu- 
diam  non eft  tevetfus  :  1 .  caufa  metus  fcilicet;  cu- 
jus  metus  caufa  indicatut ,  nempe  quod  Aichelaus 
pattis  fui  Ioco  impeiavit  Iehuda: ;  cujus  etiam  ef- 
fecTus  notatut,  quod  lofcpbm  in  Gahlsam  fe  tece- 
pit ;  quod  a  teftimonio  divini  oraculi  conriima- 
tur. 

Vtrf.z%  rmerealocummagis  (pecialem  notat, 
oppidum  Hj\.irtth ;  notat  pono  magis  fpecialem 
cjus  in  illo  oppido  commoiationem,  nempe  habi- 
tationem.  Quodetiama  finearguitut,  utNctow- 
rttu  appellaretui;  qui  finis  Propheraium  divino 
teiiinionio  conrirmatur. 

METAPHRASIS. 

VT  fciamns  Deum  fuorum  calamitate 
non  obleBari.nec  ampUtu  eos  extlioexer- 
cere,  quam  res  (y  eorum  commodum  poftulat: 
ad-jerte  qutfo  nonprius  Herodem  mortuum 
e!fe,quamihco  Angelus  beatus  per  tnfomnium 
humana  Jpsciefe  Iofepho  in  JEgypto  agenti 
fiftit ,  eumque  admonct ,  ut  fimulac  experre- 
cftts  fuerit ,  de  puerulo  oim  matre  m  terram 


xr. 

-1. 


**• 


Ifraelitarum  reducendo  animum  adjungat ; 
quia  diemfuum  obisrant ,  qii:  puerulo  vitam 
adimere  conatifunt.  Iofephus  tgitur  expcr- 
recfies,  congruenter  Angeli  mandato  ,  pueru- 
him  cum  matre  ajfumptum  in  terram  Ifrae- 
Utarum  traduxit.  Sed  cum  inteUexiJfet  Ar- 
chelaum  p.itn  Herodi/n  regnofucceftijfe,  & 
veritu-s  neficut  regnific  crudelitatts  paterns, 
hires  effe,  neluit  tllucferecipere.  Quamobrerri 
oractdo  divinitut  admonif.is ,  m  Galil&A  re- 
gionem  divertit,&  tn  urbe  cut  nomen  eil  Na- 
x.areth Jedes  fuas  fixit.  &uod  quidem  quocun- 
qite  lofephus  cor.Jiliofecit,  Dei  certe  Jingula- 
ns  provdentta  mtercejfit ;  qiliindjquidem 
hac  habitatijne  illi  veluti  nota  imprejfa  esi, 
qua  lUumverum  Mejfiam  ejfe  dignsfcam  ts\ 
qnandoqmdem  duirum  Prophetarum  Eiaia; 
O"  Xichmx  teftimomo,  eum  Naz,arethi  *- 
lendum  ejfe  prtdtcium  esl, 

P  R  A  X  1  S. 

ALtera  pars  fequitur,de  reditu  Chrifti  ex  Verf.  15». 
Aegypto  in  Galilseam.  Commouitus  l0fit^"u 

ieitureft  lofephus  ab  Anjelo  ,vut  domum  **      "^'" 
Zf  t.  n        ^      _  ihTn  ex^te— 

reverreretur.  Eratenim  oblequn  lui  pars,  ut  ey«/0>Ka« 

Dei  per  Angelum  imperium  ad  reditum  ex-  "tm; 

fpeftaret ;  ldque  ob  hanc  prarcipue  caufam, 

ut  certilTime  conftaret ,  Chnftum  a  Deo  ex 

Aegypto  evocatucire.TametiienimDeum 

vocantem  vel  tum  fequimur ,  cum  re  matu- 

re  deliberata ,  &  expenlis  rationibus,  profe- 

(ftionem  aliquam  fufcipimus  -,  tamen  illud 

imnus  liquet  ommbus ;  ut  igitur  nullus  hic 

dubitandi 


t^Lmcliu 
iftfitiil? 


hincitine- 
racum 
Deci  inpt- 
ditnda. 


Vcrf  20. 
Prxtti  He 
redt  Cliri- 
fit  ttmi 

tnjidutl. 


Verltlr, 
&2J. 


Ex  metu 

db  -Arclje- 
1*9  jidei  in 
Jijcplm 
imbecilii- 
tdli 


E     V     A     N     c 

dubitandi  loeus  relinquatur  ,  Chrifti  cx  Ae- 
gypto  egrelTus  coelelti  oraculo  communi- 
tus  eft.  Cujus  oblequium  co  illuftrius  eft, 
quod  tam  diu  in  Aegypto  mandatum  re- 
deundi  exfpectavit.  Nam  cum  Chriftus  na- 
tus  31  anno  Regis  Herodis ,  circiter  itatis 
fui  biennium,  m  Acgyptumfugit ,  &  He- 
rodes  anno  37  rcgni  lui  obivit  ,  eum  bien- 
nmm  aut  triennium  cxfulafle  cfricitur.Tam- 
ctli  cnim  magnopatriidelideriodutt.usfue- 
rat ;  nolucnt  tamen  Dco  inconfulto  hoc  fa- 
cere.  Sic  Iacob  in  fuga  a  Labane  ,  item  in 
profcclione  fua  in  Aegyptum ,  Iofcphum  ut 
videret:  iicut  David,  qui  Iudiam  natale  fo- 
lum  &  regnifui  folium,dcfuncto  Saule,  non 
repetiit,nili  confulto  Deo:  quod  Iacobo  lin- 
gulari  folatiofuit,  cum  in  ruaximas  angu- 
ftias  ex  fratris  metu  deveniflet ,  fe  non  niii 
Dei  juflu,  rit  fe  dedifle.  Nos  vcro,  ii  mole- 
ftumitcr  &difricuItatibuspIenumaliquando 
fufcipiamus.Deum  m  Vcrbo  confulimus;fed 
11  itcr  nobis  cordi  tit  &:  exoptatum  ,  utpote 
cum  patrii  fcdcs  repetendi  funt,  hireditas 
redhibenda  ,  tum  pricipites  impellimur  ad 
concupita,necdeliberationiexVerbolocum 
fere  damus ;  unde  etiam  fit,  ut  ii  poft  inopi- 
nantes  calamitas  aliqua  cornpiat ,  animum 
dcfpondeamus ,  malcnobis  idcircoconfcii  , 
quod ,  Deo  priterito ,  viam  ingrefTi  fumus. 

Ratio  rcdditur  ;  qitod  mortut  ejfent ,  qui 
Chriftum  ad  mortem  qn&rebant.  Significarc 
videtur  aliquo  numero  fuifl"e,qui  Chrifto  in- 
iidiatifunt:quos  tamen  omnes  obiiflcdecla- 
rat.  Sanguinarit  en.m  vix  medtum  vit*  cur- 
fum conficiunt.Pfa.^,  13. maxime  cum  Chri- 
ftiano  fanguini  inhiant ,  in  Chrifti  caufa  ; 
m  rs  enim  ftnclorum  ftirum  Deo  prettofa  & 
cara  eii.  Pfal.n6,i\.  Tametii  verorex  cum 
efl*et,ucmo  tam  nefindi  cidis  vindex  eflcr, 
aut  fe  illi  opponeret:  tamen  Dcus  mortc  in- 
flicta ,  eum  punivit. 

Quod  in  terra-m  Iudi  fe  recepit,id  eo  fa- 
ctum  cxiftimatur,quod  inde  fugam  capefle- 
bat ;  juflus  igitur  redire  ,  putavit  libi  eo  re- 
deundum  ,  unde  difceflerat :  maxime  vero 
quod  Chnftum  in  Iudxa  natum  ,  ibi  etiam 
illum  confuefcere  oportuifTe  putabat,ut  me- 
lius  innotefceret  ;  qui  caufa  fuit ,  C4»r  non 
potius  ad  fuas  ides.in  Nazareth  redirct.  Sed 
ab  Archelao  iibi  metuens ,  admonetur  ad 
proprias  in  Galdxa  xdes  reverti ,  ubi  pro- 
pter  Philippi  clementiiT.mi  principis  ingc- 
nium  ,  Deus  majorem  fpcm  pacis  oitendc- 
bat.  In  quo  primum  imbecillitas  fidei  in  Io- 
fepho  fc  prodit ,'cui  tametli  oraculo  dittuin 


E      t     I      C      A.  8t 

cflct,extinctos  fuifle,qui  pucrum  Icfum  op- 
primere  decreverant:  tamcn  non  penitus 
acquicfcit,  fed  novos  timorcs  ipfe  libi  coin- 
minifcitur,  Archclaumque  ut  rcgno  ,  (ic 
ctiani  patcrno  in  Chriftu  odio  fuccefluTe  i  c- 

|  retur.  Ita  fit,  ut  fxpe  nos  ipfos  non  necefla- 

'  rio  cruciatu  cV  metu  divexemus.  Suffici:  -i«- 
tem  dteifua  (j  propna  moleji:a,  Matth.  <?,  3  4 . 
iic  porro  tit,  ut  dum  conliliis  noftris  &  argu- 
tiis  aures  demus,  peflime  nobis  iplls  profpi- 
ciamus  ,  &  alioqui  Iiberos  a  calamitate ,  nos 

jipfotimplicemus.Videcxemplum  Loti,GV^. 
is>,io,  ad^o.  quipnmum  civitatulam  per- 
fugium  expetcbat,  poft  ad  montes ,  ad  quos 

!  prius  juflus  erac  fe  referre  ,  fugcrc  coaclus 

cft.  Quod  vero  Dcus  in  hac  fua  infirmitate  cuitamr.i 

illi  obfequutus  fit,  eique  ,   ut  in  Gahlxam  «W?1""" 

curfumreflecterec ,  indulferit :  eo  perfpici-       '' 

tur  ,  Deura  ut  patrem  indulgentiflimum  fe 

nobis  accommodarc  ,  nec  fummo  jure  no- 

bifcumagere;  fed  nobis  ,  quoad  illudcura 

mteritu  noftro  conjunctrum  non  cft  ,  obfe- 

cundare:  ilcut  Medici  humaniores,  &  natu- 

ra  magis  propitii,  xgrotis  aliquando  eorum 

poteftatera  faciunt ,  qui  propius  ad  eorum 

appetitionem  &:  palatum,  quam  ad  fuum  ex 

arte  pnfcriptum  accedant. 

Quod  autem  Nazarethum  deflectens,in-  Verfzj. 

de  Naz.ar&i  nomen,  &  quidem  ,  ex  Prophe-  7~r\- 

,„•  -   •      1  <r     1  Cbnftm 

tarumpridictioncaccepit,  dirhcilem  qui-  jftfwmw 

ftionem  continct.Cujus  iimpliciflimus  fen-  SHmi 

lus  eft  ,  illum  e  Nazareth  urbe  nomen  du- 

xifTe  ;  idque  ex  prophetia  Efa.  ri,  1.  &  Za- 

ch.ir.  6,  11.  Vbi  docetur  Chriftum,  qui  fur- 

culus  appcll.itur,  ex  loco  fuo,  id  eft,  in  urbe, 

qui  ex  lurculo  ctymon  accipit,alendum  ef- 

fe:  uc  fericho  urbs  palraarum,  ex  palmis  ibi 

provenientibus ,  nomen  duxit :  llc  hoc  loco 

Nazareth  ex  Ramis ,  quibus  oppidum  illud 

abundabat. 

Ex  Gen.  49,1«'.  &  Dettt.  53,11?.  ubi  Iofe-  tjmlofi- 

phus  (qui  Chriftum  in  liberanda  Ecclelia  f       W*'- 

tempore  famis  delineavit)  Nazar&ti  fra- 

trum  appellatur  ;  fcd  ex  uno  Mofe  hic  de- 

propta  funt:  his  igitur  accedit  teftimonium 

cx  libro  Iudicum  ,  qui  a  pluribus  Prophctis 

conftructus  videtur.Ex  crcbris  autcra  vilio- 

nibus  Iofepho  apparentibiis ,  hifquc  ne  in 

Aegvptoquidem  eumdeferentibus,  hoc  lo- 

lo  opportunum  erit  obfcrvare,  eum  tametli 

paupertate  minime  exemptum  ,  a  Chrifto 

plus  tamen  confolatioms  accepiire  cV  hono- 

ris  ,  quam  qui  ditiflimierant  :  fimuletiam 

Cnriftum  dominum  Angelorum  ,  cuiram 

frcqucnter  <Sc  tanto  numero  fcrviebant. 

L  Lvc. 


St 


H 


M      O       N 


L  v  c.  cap.  t.  a.  verf.  40.  adfincm  Capit. 

40  Paerulus  autem  crefcebat,  &  corroborabatur  Spiritu ,  implebaturque  ftpien- 
ti.t :  &  Deigratiaeratfttpcr  eum. 

41  Ibant  vcro parcntcs  ejus  qttotannis  Hierofolymam  infejlo  Pafcbct. 

42  Ouum  igiturfactus effet  annorum  duodecim ,  ipftque  ufcendtffent  Hierofoly- 
mamfecundum  moremilliusfefti : 

43  Et  peregijfent  illius  dies,  revertentibusipfis,  fubftiterat  puer  IESVS  Hierofo- 
lymis  :  &  boc  neftvit  lcfephusnei mater  ejus. 

44  Exifitmantes autem  eum  cjfe in  comttatu,  ierunt  viam  unius  dici :  &  reqtti- 
rebant  ettm  intcr  cognatos  &  inter  notos. 

4f  Et  qutim  ettm  v.on  invemjfent ,  reverftfunt  Hierofolymam  qujtrentes  ettm. 

46  Etfaclum  esl  trtdtto  posl ,  utinvenirenteum  in  templo ,  fedentem  inmedio 
Magiflrmtm,  &  audientem  eos  &  eos  interrogantem. 

47  Percellebantur  autem  omnes  qtti  eum  audiebant ,  fttper  intelligemia  &  re- 
fponfts  ejtts. 

45  Eteo  vifvfaciifuerunt  p.irentes  ejus  attoniti :  &  dixitad  eum  mater  ipfuts, 
Fili,  cttr  itafeajli  nobvs  ?  ecce,pater  ttiits  &  ego  anxie  qturcbamus  te. 

49  Tutie  dixtt  ad  eos ,  Qttid  csl  quod  qturcbatis  me  ?  an  ncfaebatis  oportere  me 
in  its  effe  qtu  Patns  mciftmt  ? 

5 0  Sed  ipft  non  tntellcxerunt  verba  qtt£  ipfisftterat  loqtttttus. 

5 1  Dcfcendit  autem  cum  eis,vemtque  Naz,aretam  :  &  erat  eisfttbjeclus.  Et  ma- 
ter  ejtts  cvnfcrvabat  verba  bac  omnia  tncvrde  ftto. 

}2  1ESVS  vero  profntebat  ftpientia,&  ftatura,  acgratia  apud  Deu  &  bomines. 

ANALTSIS.  Itumauditorumomnium,  obejus  mirandaminre- 

fponfis  intelligemiam. 
INhisvcifibusilluftrefpccimendivinitatisChri-        Verf.+z.  Tum  parentum.nonfine  matris  obab- 
*fti  nobis  pr jbet  Euangelifta.tum  in  ejus  humana    femiam  (  parentibus  infciis  &  afnictis,  reprehen- 
natura  clucentis;  aflcrcndo  eum  in  tenera  .-ctate   fione. 

(duodcciinofcilicetejusanno)ramvalido&inva-|      Verfw, &.<,<>.  Qua:  in  eam  retorta ,  obeorum 
IdcentemiflKpiritu,qtiamcompletafapientia:_u-  divin.xejus  filiationis  &  negotiiinfcitiam. 
traqueagratiaDeicohabitante;  tuminconverla- ,      Vcrfsi.  Sequitur ,  i.illiuscumparemibuspro- 
tione  ,  tam  Tlicologica  fcu  Prophetica  erga  templi   iti\\o,  1.  eifdem  fubje£tio,  3.  matns  feria  &  fcda- 
Doitorcs,  quam  oecumenica  &  domefticaerga  pa-   \3  diftorum  obfcrvatio. 

rcntes.  Verf.<,z.  Deniquenoraturmirum  inChrifto  in- 

Vtrf.+i.  Thcologjcam  defcribit,  primo  pcr  ejus   crementum,  l.fapientis,  z.  ftaturx,  3.gratia:cum 
occafioncm,  rcligiofumfcilicerparenrum  Hierofo-    De0  fimul  &  hominibus. 
lymam  adventum,fccundum  eorum  moreni  folen- 


I  Ic 


METAPHRASIS. 

eruhts  vero  de  more  aliorum,  nominatim 


ncm  ob  fefttim  Pafchatis. 

ferf.+z.  Etipfius  cum  illisduodecimo  artatis 
lux  anno. 

rerf^.  Secundo.pcrfubfequentemparentum  A  Ioamus  Bapttfts  ,  corpore auitm  elt ,  0> 
cj us  petquifuionem  (  eo  Hicrofolymx  iis  infciis  Spirittts  Sancti  donts  ,  prostatis  fuirattonc, 
niancnte. )  incrementum  fttmpfit ;  fed  (y  prttcr  morem  a- 

Veif^.  Primo  dic  mediocri  fpeeum  inter  co-   l:0rllm  hominum ,  atqiie  adeo  ipftus  Baptiftt, 

1  fxpien/ta ,  (y  rerum  tum  dtvmarumtum  hu- 
manarum  intetlizi  ntta  abunde  perfuftn  fuit; 


gnatos  Ji  notos  invenicndi. 

Vctf.tf.  Secundo  die  anxiam  ineorum  reditu 
Hierofolymam. 

Verf.46.  Tertio  die  mixtam ;  priori  fcilicer  par- 
te,  adaucta  cordium  moefticia,  verf  4.6.  cum  48. 
pofteriori ,  fucccffu  optato  &  foelici,  eo  fcilicct  in 
medio  Do&orumccetuinvento.  Tertio.cxgeftis 
cum  Dottoribus  in  niedio  quorum  fedebat  in 
tcmplo,  eos  audiens  &  interrogans 


cnjtts  qttidem  non  alia  caufa  ajfignari  poleST, 
qttam  Dei  in  illttm  gratia  Q1  ch.tritas  tncom- 
parabilts.  P.rro  ,  ut  hujttt incomparabtlu  fa- 
pienti&  jpectmen  unnm  proponam ,  fciendttm 
efl,parentes  ejus  in  fingtdos  annos  ex  legis  prs- 
Vcrf.A,-!.  quartoper  confequentem  fhiporem  [/rnf 'o  Hterofolymam profedos ejfe.ttt facrificto 

fjfa- 


40. 


41. 


41. 


43- 

44- 
4f- 
4«- 

47- 


48. 


4P- 


50. 
5'- 


**• 


(j  facr.tmcnto  Pafchatis  participarent.  Pcft- 
quam  autem  puer  duodecim  fu&  s.tatts  annos 
attigifet  ,  pro  Zcclefu  dl.tts  ritu,  cttm  paren- 
tibus  ,  pttcr  quoque  Hierofolymam  profccius 
efl.  Cum  autem  totttm  fepltdiiim  .mlcgenn- 
peratum.  compUviffent :  qtioomnttempore  d:- 
vino  cultui  inlege  pr&ftimtooperam  dabant ; 
parenttbus  d./miw  redeuntibus ,  puer  Iefus 
Hierofolymu  remanfit,  Iofepho  tf  matre  ejus 
mimme  confciis :  exifiimantes  vero  illum  in 
comitatu  e(fe ,  nnuii  diei  iter  confecerunt ,  an- 
tequam  illum  exquirere  inter  cognatos  &  no- 
tosfuos  in  mentem  tllortim  venit.  Sed  illo  non 
invento  Hierofolymam  redettnt,  hoc  confdio,ut 
illum  amijfum  qiurerent :  facium  autem  est, 
ut  tridito  exado  tllum  in  temploin  confeffu 
Dociortim  confedcntem ,  (yfimtd  cum  rejpon- 
dentis,  tum  opponentu  pariem  fujlineniem  of- 
fendertnt.  6)uotquot  autem  illum  audiertmt, 
nonindodi lantum  ,  fed doBijJimi  quiquefiu- 
pore  quodam  ,  ex  argutu  ejus  interrogationt- 
btu  o  actttis  refponjis ,  correpti  fint :  nec  hi 
tantum  qui  ttiitm  nunqitam  ante  vidcrant, 
fed  etiamparentes,  qui  multa  fapientis.  &  co- 
gnitionu  ejtts  documenta  vtderant ,  attoniti 
fitnt.  Mater  vero  iliitm  aU.0qw.1t a  ,  dixit ;  Ah 
fli,  qttid  esi  quod  fic  nobifcttm  agis  ?  eccepa- 
ter  tttits  cy  ego  mater ,  dolortbut  tanquam 
parturientu.te qtt&rebamits.  Quibus  tUe;  qtitd 
me  qturebatis  ?  an  non  ex  his  qits.  vidiftu  m- 
dictu  multis,  (y  ex  hu  qit£  aitdiviftu  cum  hi- 
mii.um  ,  tttm  divtnoritm  Angclorum  tefttmo- 
niisfctre  debebatis ,  mihi  non  tam  incitmberc 
vosobfervare,  qttam  coeleftu  Patris  meinego- 
tia  procurare  ?  Sed  illi  qitod  loquebatttr  non 
intelligebant.  Interim  tamen  confcciis  ccel  flu 
P  atris  ntgotiis ,  cumiUu  difcend  t ,  Na^are- 
tttm  venit,  deniquefe  dlis  obfequcnter  fubmit  - 
tebat ;  mater  ejus  autem  ifta  omnia  v.  rba  a- 
n:mo  diligenter  affervabat.  &uodatttemf::pe- 
ritti  dixi  tllitm  fapientia  complettim  fuiife.non 
ita  intelligt  volo,  tanqttam  illi  nihil  fuperaddt 
poffit;  nam  utftatura,  ficetiam  fapientiain-  | 
diesprocefftt ,  Deo  pxrtter  &  homintbus  cha- 
rus. 

P  R  A  X  I  S. 

AverfiMO,  adfinemcapitisproponitur, 
quid  Chnfto  fa&um  lit,  univerfo  tem- 
porc,  quo  privatam  vitam  egit: 

fdotibus  corporis ,  maxime 
Vbi  duo  po-  i  veroanimi  mirinceauttum 
tiflimu  con  j  efle. 

liderandave-  ,  fpecimen  earundem  duode- 
niunt :  eum     I  cimo  xtaris  lux  anno  edi- 
Uifle. 


E      t      I       C       A.  g) 

In  priorcparte  duo  priora  cfogia  cicum  veif  40 
loh.Baptifia  commuma  funt;  quod  creverir,  Chniim 
&  corroboraius  fuerit  ftiritu  .in  quo  verita-  ''""' '"" 
tem  humanitatis  Chnili  cotucndam  propo-  *", "-"' ,; 

,.  ,  ..  r      •    .    rcbtrtlKI 

nit;(]uod  non  lubito  Si  uno  momcnto  ln  vi- ^-  -,. 

rum  cvafcrit ,  aut  communcm  fortem  ante- 

veitcrit;fed  cumxtate  (imul  cv  corpore  crc- 

vcnt ,  5;  animi  facultatcs  magij  confirma- 

tas ,  &  ad  agcndum  magis  inftruftas  &  ido. 

neas  habucnt :  in  omnibus ,  nobis  ut  fuerit 

conformis,  exccpto  peccato;  ncc  ulla  Chri- 

fti  xtas  extitcrit  ,  qux  eum  vcrehominera 

non  argueret.  Nec  cnim  Chrifto  indigna 

res ,  cum  ignorationc  rcrum  ,  quoad  huma- 

nitatcm,  verfatum  fuifle  ;  cum  uihil  humani 

i  fe,prxtcr  peccatum,duxit  alienum:  igno- 

rationcm  vero  omncm  non  cllc  peccatum, 

inde  conftat ,  cjuod"  Adamus ,  ante  lapfum, 

plurima  ignorabat,&  Angeli,  qui  nulla  pcc- 

cati  l.ibeinficiuntur  :  pcinam  veropeccati 

fubiillei  Chrifto  alienum  non  eft  ;  tametli 

omnis  in  Chrifto  ignorantia  prsna  non  fuit. 

Hoc  locodocemur  ,  ut  mcmbra  Chriftica-  y   /"q 

piti  noftro  Chrifto  conformemur  ,  ob  eam-  Jwi,au„e„ 

que  caufam  ,  pro  corporis  &  ftaturx  iucre-  ritptrtet! 

mcnto  ,  augeri  nos  oportere  Spiritus  Sanfti 

donis:  pcrinde  etiam  oporterc,ut  hi,  qui  ha- 

ctenus  in  pietatis'auc"tione  laxi  c\:  remifli 

fuerint ,  dcinceps  majorianimi  contentionc 

ad  pietatem  afpirent.  Gal.  1, 14. 

Alia  vcro  elogia  indicant ,  eum  effufiore  etiamfa- 

Spintus  menfura  perfufum  eflc,  quam  cxte-  t'nt>*  * 
l        ■  r    ■  o  Sp.SanH» 

ri  homines;  nommatim  vero  [aptensia,&i  re-    ', 

iv  c      cr  c  cr      o  •">*"""> 

rum  lntelligentia  retertiihmum  f  uiile ,   & 

prolixe  admodum  imbutum  Sc  affatim  ;  ut 

non  dinScile  fuerit  videre  ,  Deum  illum  ad 

mligne  aliquod  munus.fuo  tempore  obeun- 

dum,  formalle.  Tamctli  cnim  neque  per  re- 

rum  fuarum  angu(tias,neque  per  Mellix  of- 

ficiuni  ,  ad  fcholas  aut  Academiam  duci  il- 

Ium  oportuit :  t.mien  eum  Deus,  Spiritu  do- 

ftore  ,  cultiorem  &  ornatiorcm  reddidit , 

tjUam  ii  doiriu\mos&  folertiflunos  inftru- 

clores  libi  attributos  h.ibuiilet.Quod  autem 

dixi,Meirix  orricio  cum  prohibitum  ciTe.ut  qmdmn 

ab  hominibus  rcrum  fcicutiam  petcrct:idco  n'f">  pi- 

fadlum  eft  ,  non  u:  fcholas  in  invidiam  &  ,,e.  H^ 


contcmtionem  vocaret ;  fed  ne  fidcs  noftra 
nutaret ,  ii  autor  &  Apoftolus  noftrx  fidei, 
ab  aho  quoquam,atque  ab  ipfo  Patre,  tr.idi- 
tam  nobis  doclrinam  haulillct.  Xam  li  fidei 
noftrx  interfuit,  ut  Apolloli  Chrilli  .1  nullo 
homine,fed  a  Dco  duntaxat  ad  munas  fuum 
obeundum  inftitucrcntur  :  r,x  ,  ut  Chnltus 
hoc  nou  faceret,  fummopcrc  interfuiile  nc- 
L  2  ccfle 


obil  tr. 
dcret  : 


idijue  fupra 
cnmi  ho- 
minu. 


Uinc  di 

Chrijli  di- 
iin  &fa- 
iln  reli- 
gi(*/e  exi- 
jiimandu. 


Ved. 4!, 


84  H     A      R.      M 

cefle  eft.  Mofcs  quldem  J:  Salomon,fapien- 
ria  fingukri  prxditi,  eam  tamcn  ab  homini- 
bus  didicerunt :  nam  dubium  non  eft  ,  quin 
Pharaonis  fili.i  Moiem  pro  proprio  cducans, 
eumin  doctiflimorum  in  humanioribusli- 
teris  difciplinam  tradidillet.  De  Salomone 
vcroiicut  difctte  notatur,  cnmNathanis,  111 
his'  qna:  ad  Dei  cultum  fpcftant ,  alumnum 
fuifie;  uaetiam  in  aliis  ingcnuis,qux  regem 
dcceb.int,  artibus,qui  cum  informarcnt  un- 
diquacjue  exquiiitos  eirc,  dubium  viden  non 
dcbet. 

Qnod  autem  phntu  fuerat  fapientia,  eo 
indicat  ,  plenitudinem  gratix ,  qua  pcrfufus 
erat  ,  fupra  lohannem  &  omnes  homines; 
ctijus  vi  ita  totam  vitam  a  pueritia  inftitue- 
bat  ,  ut  Gngulaejus  veftigia  eum  Mefliam 
fuille  coarguiflent ,  fi  cjuis  pauloattentius 
illa  confideraflet.Quorum  quidem  omnium 
fons  aflion.iturDeiin  iilum  gratia,feu  amor 
incomparabilis:  quod  pios,  ut  xtate.fic  pie- 
tate  crcfccntes  confolari  dcbet,  dum  fe  Deo 
chariuimos  &  dilettiflimos  efle  rcputa- 
runt. 

I loc  autem  nos  erudirc  debct  ad  reve- 
rendamde  Chrifti  dictis,  &  factis  omnibus, 
religiofam  exiftimationem  :  ut  (I  cjuando 
ftulcicix  ,  aut  temcritatis  fpeciesaut  fufpi- 
cioanimos  noftros  fubcat;  ftatim  illam  ani- 
mis  ,  hoc  de  Chnfto  teftimonio  ,  tancjuam 
furcarcpcllamus  ,  &  vcluti  adfcopulumal- 
lidamus ,  Chriftum  plenum  fapicntiafuiire, 
etiamcjuodad  humanitatemattinet ;  prx- 
terquam  quod,  ut  Deus,  Patris  fapienti.i  fit. 
Et  ob  eam  caufam,tametfi  iacli  aut  difti  ra- 
tionemanimonon  comprehendamus;tamcn 
hac  fiipiemix  cjus  fide  &  perfualione  ftiften- 
tati  fufpicianius,quod  no  intclligimus;licut 
etiain  hominibus  in  monbus  cft ,  hunc  ho- 
lurcm  illi  habcrc  ,  dc  cujus  prudentia  ali- 
quam  opinionem  habuerint:  videmus  qu.im 
anxiihomines  fint  dc  tuenda  doftorum  vi- 
roium  autoritatc  &  dignitatc  ,  qiianquam 
fxpe  vimillorumfcriptis&  monumcntisaf- 
fcrant  ,  ne  quid  illos  errafle  ftatuatur.  Hoc 
etiam  ftimulum  nobis  ad  avide  eum  audien- 
dum  addere  debet :  li  Salomoius  fapientix 
audiendx  cauia  ,  c  tam  longiflquis  regioni- 
husjtinera  fufccpta fiint 5  certc  Chriftiau- 
dicndi  caufa  ,  qui  Salomone  mijorcft  ,  illud 
in  primis  faciendum;&  fi  Salomonis  fcnten- 
tix  tam  attence  eV:  avide  acceptx  funt.Chri- 
fti  vel  fvllabx  diligenter  colligendx  funt. 

Scquitur  pars  altcra  ,  de  fpeciminc  &  in- 
dicio  virtutis  cV  fapientix ,  qiiod  de  fe  duo- 


decim  annos  nato  prxbuit :  in  quo  Deo  vi-  Dijputatit 

fum  eft  ,  ut  priufquam  juftam  pugnam  &  Chrifli 

certame.i  miret,  velitacioncm  qnandam  fuf-  c"'"  **"*** 

s  r  j-        idojticii 

ciperet  ;  &  pnulquam  111  arenam  prodirct,     .  ■"    ,- 

<7xij^2««quadam,  tanquam  in  umbraculis,  deratienrm 

prxluderet  :  non  lllud  quidem  uc  dc  Fiho  inflituta, 

penculum  faceret ,  quem ,  cum  Filius  ipfc, 

tum  Pacer,  probe  uiftruclum  noverant :  fed 

ut  Chriftus  hoc  progymnafmate  Iudxorum 

animos  expercrcfacciet ,  &  ad  officii  Chrifti 

conlideracionem  excicarcc.  Ita  emm  omni- 

no  Dcus  revelationcm  F1I11  fui  temperavit, 

ut  tametfi  in  obfcuris  parentibus  ,  obfcuro 

oppidulo  ,  &:  quidcm  in  ipfis  tcrrx  finibus, 

cumabdere  ,&  adtcmpusabfcondere  videti 

voluit :  tamcn  ulcjue  eoetiam  illum  patefa- 

ceret,quoad  cum  piis  confolationi,  tum  im- 

piis  concempcoribusgraviori  coiidcmnario- 

ni  fatis  forcc. 

Ncquevero  tantumad  ofFiciiChrilti  con-  &adejut 

(Idcrationem  ,fcd  ad  ejus  dclidcriumarden-  defidmum 

a\  r        rr  •      excitan- 

ammare  voiuit:  iuaviUimoenim  , 

fpiritualis  unguenti,  quo  pcrfufus  &  delibu- 

tus  crat  ,  odorc,  hoc  modo  capti,  non  pote- 

ranc  non  in  ejus  amorem  rapi,  quotquot  vir- 

ginali  animo  prxditi  erant  ,  nec  k  hujus 

mundi  deliciis  exfatiafient,  &  veluti  conftu- 

praflcnr.  Quod  fi  beacos  ducimus,  qui  hujus 

velicacionis  fpeftatores  admifli  funt ;  quam 

nos  fccliccs  judicabimus,  quibus  cum  mun- 

do  tk  infernalibus  copiis ,  ejus  cum  pugnam 

tum  victoriam  cernere  &  incueri  licec. 

Tempus  huius  vclitacionis  nocacur  ,  Paf-  -?   p*~ 
1      •     r  n  t        r  1  fchatn  ft- 

chacis  reftum  ,   omnium  qux  Ieroiolymis-',     ,' 

111  ii-  o  *  1        jtum  c^ 

liabcbantur  celebemmum ,  &maximaho-ya.BUBX 
minum  frequcncia  infigne.Nam  cum  mares  amttnt. 
omnes  adulciores  cer  in  anno  fe  Ierofolvmx  runt-t 
fiftere  rcncrencur  ,   Deut.  16  ,  16.  hoc  ftdo 
non  marcs  cancum  ,  fed  &  fceminx  fe  eo  rc- 
ciperc  oblio;abanrur.Tempus  i°,icur  ad  hanc 
velicacionem  apciflime  deligeb.icur.quo  ejus 
ad  quamplurimos  fimapervenirec. 

Caufam  vcrofiquxras,  cur  tanto  nume-  ibicurtam 
ro  afcenderent  ,  cum  mares  tum  fexminx,  fifjutMeii 
prxcipua  hxc  erat,  ut  facrificii  pariter  &  fi- 
craflienti  Pafchalis  paiticipcs  eflcnt  ;  quo, 
cum  Chrifti  olim  oiFerendi  memoriam  & 
fpem  fovcbanc  ,  cum  liberationis  cx  -Aegy- 
pco  recordationem  ad  Dci  gloriam  rcfrica- 
banc;  ahofque  ficros  ritus  ,  typos  Chnfti, 
viderenc.  Cxceroquin  enim  Dei  Verbum  in 
Synagogis  eorum  ,  per  fingulas  leptimanas, 
maximc  vero  fibbatha  ,  promulgacum  eft. 
FIoc  igicur  loconobis,  aucad  imitationcm  ejuid neftrZ 
proponicur  ftudium  popnli  Dei  in  facramen- '"  rtlmf*- 

torum 


E     V      A      N 


E     t 


titm  c?4/- 
gf.it: 


fr/tfrrlim 
eb  hftphi 
<f  Mari,t 
fluclium,  a 
putt  tjuos 
Chnflm  e- 
rat; 


torum  ufu,  aut  ad  Condemnationem,  ii  t.in-  i  dit ,  quod  aliquas  ibi  C otruptelas  jrrcpfiiTc 
tamDcj  crganosmuniriccutumpaivi  fecc-  ccituni  iit ,  qux  tamcn  illosa  cultu  Dei  dc- 
rimus.  ludxos  cx  ultimis  tcgni  finibus  fa- 1  tcrrere  non  poffunt ;  quo  illis  os  obftruitur, 
cramentorum  caufa  Icrofoly  mam  coniluc-  ■  quibus  quod  omnia  non  arridcnt,  fe  .i  com- 
rc,  nos  tam  prope  lcrofolymxadmotos,pc- j  munione  Chrifti  fubducunt  :  nam  tamctii 
dcm  nollc  efterre:  illos  Iongillimiitincris  :  omnianon  tam  accuratefierent ,  iicutfieri 
laborem  fufcipere.nos  abfque  itincns  tocdio  doccre  parati  fumusjtamen  non  idcirco,&c. 
hoc  nollc  ;  illos  magnis  fumptibus  vemrc,  I  Alia  profcclionis  caulaerat ,  ut  hoc  con-  7"°''""» 
nos  oratis,  nullis  certisimpendiis;  dlos  tam  I  vcntu  ,  &  in  unum  locum  Dti  colendicaufa ' "".".   "'"' 

coraiam  fo  • 


diucurnaoperis  &  artiticii  ceffatione,  ut  to 
tos  feptcm  dies  commoratentur ,  praeter  il- 
Iud  ,  quod  in  profcttrone  5:  rcditu  tempo- 
risinfumebatur ;  nos  ,  neuno  quidemdie, 
Dci  cultui  vacare  polTe.  Vnde  vero  ,  hxc 
tanta  dilFimilitudo  ?  an  quod  eorum  ficra- 
mcnta  noftris  prxftantiora  ":  minime  :  ut 
qux  lint  re  eadem  ,  noftra  tamen  illiiftriora 
&  clariora  ;  ut  qux  Chriftum  cxhibitum 
nobis  effingunt  exprimuntque,cum.illa  cx- 
hibendumadumbrabant  ;  an  quodpromif- 
iiombus  prxftaurioribus  comitata  clTentJnc 
id  quidem  ;  divinx  liberalitacis  fontc  nobis 
uberius  cxpolito  ,  quam  illis :  an  quod  mi- 
nor  pccna  noftros,  quam  intcr  Iudxos  con- 
temptorcs  manet  ?  qui  vero  hoc  ;  cumex- 
quilitior  ,  Hib.  i,i,z,3.denuntiatur  ':  Apud 
Iudxos  ,  cx  populo  Deiexterminandierant, 
qui  l  icramciicum  Pafchatis  coiicempcuUia- 
bcrcnt;  noflrum  igitur  qui  vel  neglettui  ha- 
bebit  ,  er  pccnadignuscenfebitur:  quiau- 
tem  contemptui  habiturus ,  ei  meritiiiimo, 
non  tantum  Ecclefix  communio  ,  fcd  lucis 
etiam  ufura  jure  neg.ni  dcbet. 

Sed  m  Iofepho  &  Maria  ,  ftudium  lcgiti- 
mi  cultus  magis  adhuc  cernitur  ;  ilh  enim 
vidcbantur  prixilcgio  quodam  cxempti.  Si 
enini  templum  adcundum  ,  erat  domi  fux 
templum  ,  &  tenipli  lerofolymitani  verita- 
tem  &  corpus ,  apud  fe  habebant  Chriftum 


concurfu.mutuam  erga  fraties  concordiam,  rm 
&  profitcrentur  5:  foverent .  Vude  ctiam 
Ccenx  facramentum  ideo  inftituitur,ut  tef- 
fcra  eiiec  mucux  erganos  invicem  charita- 
cia  tqui  igitur  fc  ad  Ccenam  non  aggrcgant, 
profitcntur  fe  ab  Ecclclia  alicnos  cile  ,  &;  .i 
cotporefratrum  difcerptos;quemadmodum 
qui  acccdunt,  profitentur  fe  lllis  conjuncTos 
ellc  :  quo  magis  videndum  illis  eft,  nc  men- 
tiantur,dumodiainteftina&;  invidiamalunt. 

Dcindc  notandum  eft  ,  cos  Chriftum  fe-  ittqutcum 
cum  duxiifc  duodecim  annos  natum,  ut  ipfc  "•■«»*- 
Deum.cx  ritu  Eccleiix  Dei«,  coleret.  Quo 
fadlo  admonentur  hi.qui  f.imilix  curam  ge- 
runt  ,  ut  non  tantum  ipli  cultui  divinoope- 
ramdent ,  fed  ut  hi  etiam  ,  qui  eorum  fidei 
(c  permiferunt ,  eundcm  Deo  cultum  prx- 
ftcnt,  Deo  alioqui  rcfponfuri,  ii  qui  in  fami- 
liafuaDei  contemptorcs  iuvcniantur.  vide 
Pfalm.  ici,  4. 

Falluntur  igitur  fi  qui  funt ,  qui  exifti-  /""clilmi 

mant  ,  fc  prxdarc  hcrili  officio  dcCu.nCr.cs -{"*'.  &. 

iT  rL  n-  o  hopites  m 

clle,  cum  victum,  veftitum,  &  annuum,  pro  /[ri<  t  ^ 

quo  dcpacTi  funt ,  filarium  fervis  fuppedi-  mmit  irn- 

tavcrint.   Apudquos  non  potior  eft  (eivo-diendi, 

tumconditio,  quam  boum  autalinorum: 

quibus  hujus  vkx  adminicula  prxbentui  o- 

mnia. 

Sin  quis  qu&rat,  quorfum  igitut  Miniftri? 

dem  dcparentumin  liberos  ,  magiftratus 


Dominum;liarca  vifenda  erat.ipfe  erat  pro-'  m  fubditos  officiorogaripoteft^quibus  cum 


pitiatoriumjli  facrificia,&  in  pnmis  Pafcha 
Chriftus  erat  verum  &  unicum  facrificium 
quo  pcccata  expiatentur  :  ii  Sacerdos  fum- 
mus,Chriftus  is  erat.  Denique  quicquid  cxi- 
niium  in  tcmplo  lubebatur  ,  lilud  m  uno 
Chrifto  ,  xdibus  fuis  inclufo  ,  verillime  ple- 
niflimeque  poffidcbant:  tamen  quia  hic  erat 
cultus  a  Deo  lcge  prxfcnptus,  recle  exifti- 
m.irunt  illum  ,  nuliius  reifpecie,  negligen- 
dum.  Et  funtne  homines  tam  fine  ,  non 
mente  folum  fed  fronte,  qui  audcant  profi- 
teri,  fe  taui  religiofe  Dcum  domi  in  xdibus 
&:  cubiculis  colere  poffe ,  quam  in  Ecclelia": 
majoia  ne  illis  funt  domi  fux  Dei  colendi 
prxiidia,  qium  Iofcpho  &  Maxixihuc  acce- 


hxc  xternx  in  fuos  ialutis  cura  incumbat, 
hcros  hoc  effugio  hac  cura  minime  liberari 
conft.it. 

Rejp.wtieo,  Deum  filutem  noftram  pluri-  nuamyit 
bus  curatoribus  commendatameffc  voluif-  """'ftco- 
fe,Ut  falutis  noftrxratiocxploratior,&un-  l*"1"*" 
Jiquemagis  iepta  eliet.    Nec  vero  tantum  lm.. 
iiberorum  &  fctvorumhxc  curafufcipicnda 
cfb  ,  fed  corum  ,  quos  hofpitio  accipimus  : 
Prxcepto  4.  &c.  Ideoque  Abrahx  laudi  da- 
tur,  quod  cum  tam  amplamfamiliam  habe- 
ret,  ut  300  mares  quotidie  alerct,eos  omnes 
itain  Dei  timote  informaverat  ,  utqtiifca. 
circumciiionis  fubeundo  obfequio  liibducc- 
rct,  ueunus  quidem  invcntus  iit.  Si  untis  c- 
L  3  r.im 


3«  II     A      R     M 

nim  paterfamili.is ,  linealterius  Miniftrio- 

perc  folus  hoc  prxfhttt ,  quam  turpc  clt  ll- 

lud  non  prxftari  a  tot  curatoribus. 

Vctf.  43»        Notandum  porro  non  prius  Hierofoly- 

&  44-        nia  difceffille  ,  quamtotaEcdelixliturgia 

meamlf  perac^a  ej£Kfic  rcoi  apud  Ezech.46.10.im-  , 

iefho  ante     1  P    .  r      .  7     ,-n.       o 

fard.ptr*-  Peratur> ut  cum  primts  le  tn  templo  ii(tat,& 
ff/tdifit-  cum  reliqua  turba  exeat ;  quod  noftros  pu- 
dciidutn.     dcfaciat,  qui  &c. 

■k  »/>  «-        Quod  autem  Iofcphus  &  Maria  Ierofo- 

tittlef.&  lyma  excedentcs ,  ChriftumFiliumdelide- 

Mnrin       rarent ,  negligentix  &  ofcitantix  eos  coar- 

qiudfitinm  guit;  maximc  vcro  cum  cogitare  debebant, 

dtfidtra-    non  defuifle  (inter  aulicos  prxfertim)  qui 

MefTtam  libenter  ob  regium  nomen  oppri- 

merent.  Si  enim  parens,  ex  filio  pcrvulgato 

neoledo,  jure  coarguitur,  lios  non  magno- 

pcre  reos  cfle  ,  qui  tali  &  tanto  filto  orbati 

liint,heri  omnino  ncquit.Hxc  autem  negli- 

getia  multo  majorfuit,cumuniusdieiitine- 

re  confedo,Chriftum  inter  notos  &  confin- 

guineos  non  quxiiviffe  videntunqux  negli- 

gentiamagnum  dolorem  parentibus  attulit, 

prxfertim  cii  illu  quxrentes,non  ofFendunt. 

Ante  enim  doloris  acrimomam  cmol- 

Vetf.  45.    livit  eum  intcr  cognatos ,  &c.  offendcn- 

iiteo  in  v.t-  Ai  fpes ,  qua  falfi ,  dolor  audus  eft.   Cum 

vcro  etiam  Ierofolyma  revcrli ,  aliquandiu 

quxrendo  illum  non  invcuerunt ,  quo  il- 

los  animo  fttiffe  putamus?  triftilltmo  fci- 

licet  &  afltidiffimo  ,  ut  Lucas  ipfe  notat, 

eiuMUfS/jx :  tum  cnim  rcs  deplorata  procul- 

dubio  videri  ccepit.  In  quo  videmus  Iofe- 

phum  &  Mariam ,  paupertatis  onere  &  crc- 

bris  jadationibus  exercitos ,  hac  porro  tam 

accrba  tentatione  oneratos  fuifTe  :  ne  animi 

defpondcamus  ,  li  quando  plures  limul  cala- 

mitatcs  in  nos  erumpant,  &  tanquam  fame- 

lici  canes  in  nos  inliliant ;  vcl  potius  .i  Deo, 

tentandi  nos  caufa  ,  catenis  foluti  emittan- 

tur.  Quod  autem  Marix  &c.  evenit  in  car- 

nali  Chrifti  poiTeiTione  ,  utillum  amiilum 

efle  metuant,  id  piis  111  fpirituali  poffeflione 

accidit,ut  fe  a  Chrifto  excidiffe,&  Chriftum 

ab  illis  difccfTionem  feciffe,  autument.  vide 

Cant.Sc  Pfal.SeA  ut  Maria  &  lofephus  Chri- 

ftttm  quxrendo  tandem  illtim  invenerunt, 

iic  illi,poftquam  Deus  eorum  tidcm  aliquan- 

ditt  veluti  quxftioni  aut  eculeo  fitbjecent , 

Chriftum  opinione  fua  amiilum  iibi  prx- 

fentemfentiunt. 

Verr.46,        Difputantem  eum  cum  fummaomnium 

&4^-       admirationeoffendunt.  Cutn  vero,  cxcipiat 

cbriHt      a]jqU;Si  miram  quidem  ftnffe  cjus  audaciam, 

ribLcm-  1U'  duodecim  annos  natus  fe  Dodorum  nu- 


rios  ammi 
dotores  con- 
jefli. 


O     K     I      X 

mero  infcrere  aufus  lit :  diferte  exprimitur^'f?'««'WJ 

admirationem  ex  mcredibili  illius ,  in  qux-  m~'f"h 

rendo  &  refpondendo ,  dextentate  &  pru-  ""  "'      ± 

dentia  ,  excitatam  efle,  &  pentiain  Sacris 

Literis:  cum  cnim  &  xtas  &  tenuis  condi-     ■ 

tio,  illum  ,  prxfertim  inter  fupcrbos  &  tur- 

gidos  Dodores ,  ab  illo  tam  amplo  confeffu 

exduderent ;  ejus  tamen  tanta  prudcntia  & 

fcehcitas  ingenii  fuit,ut  llla  obftacula  omnia 

facile  fuperaret,  atquc  omnes  in  fui  admira- 

tionem  attolleret;  non  tantum  eos  qui  illuna 

ignorabant,fed  &  parentes  ipfos,quibus  erat 

familiariter  notus.   Tametli  enim  parentes 

eum  incredibili  ingenio  prxdirum  fciunt, 

tamen  eorumetiamde  fe  opinionem  vicit. 

Quod  nos  &  tidem  noftram  m  Chriiti  do- 

drina  confirmet:  li  enim  duodccim  tantum 

annos  natus,&  Spiritu  Sando  vix  dum(prx- 

ut  quod  poft  eiaccidit)leviterafperfus,  tam 

prxftanti  peritia  fuit ;  nedum  triginta  annos' 

natus,  &  Spiritu  Sancto  largiter  perfufus,  o- 

mni  Sacrarum  Literarum  cognitione  prx- 

ftansextitit. 

Deindecumhanc  difputationem  ideo  in-  fuapntfat- 

ftitutam  effe  certum  lit ,  ut  in  ea  exercitati  tiafibtU- 

plenius  cum  veritatem  tueri ,  tum  crrores  J!ca' ""' 
r  n  rr  n     n.  r  r      cert.it  tones 

retellere  pollent  ;  Chnftus  eam  lua  non  lo-  -.^,,, 

Ium  prxfentia ,  fed  opera  cohoneftans ,  fatis 

dedaravit,  fcholafticas  hujufmodi  concerta- 

tiones  &  progymnafmaralibi  vehcmenter 

probari.  Apparet  ex  hoc  loco ,  non  cantum 

Sacerdotes  &  Levitas  ad  hanc  exercitatio- 

ncm  admiffos  ,  fed  alios  quoque  ,  in  quibus 

dodrinx  &  literarum  lumen  appareb.it. 

Quamvis  autem  in  his  qux  prxccfferunt,  Verf  48. 

parentes  Chnfti  non  videntur  inlimulandi;  %2°      "" 
r  ,  .         ,  .      . ,  .,,        liiim  mater 

at  certe  mater  his  verbis  videtur  ,  aut  lllum  ,-,,„r()^,t 

negledi  etga  parentes  orhcii  accufare  ,  aut  m„f,„e 

rede  nc  fccerit ,  aut  fecus  fubdubitare ,  cul-  culpa-, 

pa  omni  ex  parte  vacare  non  poteft  ;   quod 

magis  adhuc  ex  Chrifti  refponfo  liquet :   cx 

quo  colligitur  illos  debuiile  intelligere,  fe 

non  nili  jufta  de  caufi,  fe  ab  illorum  confor- 

tio  fubdtidurum  fuiffe. 

In  Chrifti  refponfo  difcimus  ,  Dei  obfe-  v"f  49. 

quitim  ,  parentum  voluntatibus&  delidcriis  '  -   {_ 
T-         r  ii-   lelpoiifo 

efte  anteponendum;  nec  parentum  de  nobis  D  t  ^rt_ 

ludum  &  moerorem  animos  noftros  ita  ef-  rjuiumpj- 

fceminare  &  emolliredebere  aut  frangere,  rtntuman- 

ut  a  Dei  imperio  minimum  derledamus.quo  teponcn- 

illorum  mojrori  aliqmd  detrahamus.  Chri-  """  : 

fttts  enim  omnium  hominum  <TK-Jwm\<&' , 

non  ignorans  quo  in  animi  angorc  paren- 

tcs ,  ex  hoc  fui  defiderio  &  abfentia  ,  vcrfa- 

,  rentur;  non  eft  tanicn  ab  obcdientix  fux 

erga 


E      V     A      N      C 

erga  patrem  inftituto  retardatus.  Chari  pa- 
rcntcs ,  chan  magiftratus&  principcs  ,  fcd 
omncs  omnium  charitates  unus  Dcus  com- 
plcxus  cft.  Fieri  quidcm  non  poteft  quin  a- 
nimos  noftros  fcriat  ,   eorum  ex  noftro  dif- 


A. 


prudcntia,  quantammodoacccptmus,  prar- 
ditus  ,  parentibus  fuis  obfcquens  fuit ;  cuiu 
tamenqua?fui  erant  officii ,  mclius  quam 
parcntcs  ip(i  noflet.Qucmvc  humilis  parcn- 
tum  conditionis ,  pudorc  duftum  ,  parcntcs 


cciFudolor  ,  ut  in  Pauli  exemplo  Act.  l,  ij.  agnofcere  pigebit ,  cum  Chriftum  omnibus 
videmus.  Kcc  illud  quidem  a  viri  boni  of-  [  cx  fapicntia  admirabilem  hoc  fcciffe  confti- 
ficio  alicnum  eft  ;  fcd  ita  movcri  corum  aut  i  tit  1  Erubefcant  igitur  filii,  qui  fuis  parenti* 
prccibus  aut  lachrymis  ,  ut  ab  imperato  in  :  bus,  fcrvi  qui  Dominis,fubditi  qui  fuis  pi  in- 
Dcum  obfequio  dimovearis ,  illuddemum    cipibus  non  parent.  Nec  omittendum  illum 


rtntibui 


rcprchendendum  eft 

Sin  quis  dtcat ,  Chriftum  idco  culpa  non 
vacare,  quod  Parentes  fuos  de  hoc  fuo  ab  il- 
tmdtjccf-  jorum  laceredifccflu  non  prxmonuerit ,  ut 

fitjine  cul-  ,  ,  i,-!i 

P^  hoc  modo  eorum  de  Ic  dolori  occurreret. 

Rejpondert  poteft  cum  idcirco  parentcs 

cclafle.ne,  re  cum  illis  communicata,  fuum 

inftitutum   retardarent.   Qiiod   vero  dicit 

patris  mei ,  non  nsftri ,  fubindicat  fe  unige- 

nitum  Dei  Filium  fuifle  ;  nectum  cctpif- 

fe  ,  cum  triginta  annos  natus ,  Spiritum  in 

baptifmo  acciperet,  ficut  Ebionttn  garriunt. 

Verf.  so.        Quod  autem  parentes  hoc  nonintellcxil- 

gfifimfim  fe  notatur ,  tametli  pii  fuerint  &  religioii, 

hcCbriJH  tametliinlege  prarclareinftituti  ,utdeMa- 

tjKtdnon     rja  |ucuicnter  conftat,ex  illa,quam  concin- 

inttUtxe-  r     .,    .        ,,.    . 

rinf  hmc    naverat.cantione:  racileintclligitur  ,  quam 


Iofepho  tutori  fuo  obfequentem  fuiflc  ,  ad- 
verfus  cos ,  qui  vitricis  nullam  rcverentiara 
ie  exhibcre  teneri  putant. 

Ad  extrcmum  additur  ,  Chriftum  cmni  Verf  jt. 
donorum  &  zratiarttm genere ,  nommatim  1"'  1™™- 

r   .'  .    i-  r    •/,     vt  "n.-  tnnc  xta- 

Japtentia,  indtcsprojeafje.  Neenim  exiltima-    .      , 
retur  cx  his  qua:  dida  funt  ,  illis  donis  pra:-  ,y0„,v  Ja. 
ditum  vix  aliquod  incremcntum  capercpo-  HusiH, 
tuiiTe  ,  additur  eadcm  proportione  (proar- 
tatis  fuxratione)  incrementa  fumplilfe.De- 
inde  Proverbio  dicitur,cito  putrcfccrc,quoJ 
citofuam  maturitatem  eft  confcquutum,  & 
quofdam  pueritia  quam  fenectute  pruden- 
tiores  reperiri.  Qiiod  ncquisde  Dci  Filio 
fufpicetur.difertedicitur,  cumcontinuain- 
crcmenta  accepifle  cum  a:tate.  Atque  ne 


Jluttidititt 
ntjlr.t  in 
fncrn  eiu- 


exiftimaremusillud  hominum  tantum  judi- 
fumus  natura  flupidi  in  cceleftium  myfterio- 1  cio  (quod  fallitur)  factum ,  additur  eum  re- 
rum  intelligentia.  Eorum  tamen  modcftia  (  ipfa  ,  &  coram  Deo crevifle :  quo  rcfelhtur  idque ct- 
fimulelucet  ;  qui  tametfi  quid  (ibi  vellent  J  aperte  opiniocorum  ,  qui  exiftimant  Chri-  '•"»  Deot 
illa  verba  non  percipiebant,  tamen  amphus  j  ftum  non  fuifle  Dei  donis  auc~him  &  cumu- 
illi  in  hac  rc  moleftiam  non  exhibent,  fed  in   latum  indies ;  fed  thcfaurum  cotjmtionis  iu 

illo  ab  ipfo  conccptu  reconditum,cum  tem- 
pore  emicuifle,  &  ad  hominum  notitiam 
pervenifle.  Nullum  enim  tcmpus  erat ,  quo 


refponfoipfius,  tanquam  jufto  &  idoneo,ac- 
quiefcunt.  Maximeveroin  Mariaconlide- 
randum  cft,  illam  follicite  obfervafle  mente 

&  mcmoria  fua,  quod  nondum  intelligcb.it.  \  Deus  llla  non  vidiflet  ;  ncque  temporis  be- 
Veri*  s  i.         Quod  veio/iiiditus  fuiffe  dicitur  pctren-    ncficio  Deo  opus  erat ,  ut  Chrifti  donaxo- 
tm)u  cbfe-  tibttsfuis ,  &  eorum  votis  obfequens ,  cum   gmtahabcret.  Fioc  vero  divinumdonorum 
t/uium  m-  ii|js  domum  rediifle,  prarclarum  obedientia:   Dei  in  capite  incrementum  ,  pro  rata  por- 
inmitm-  exemp]urn  continet  j  &  imitatione  noftra  ;  tione  Apoftolus  in  mcmbris  Chrifti  pra:ft.iri 
digniirimum.  Dominum  cceli&  terra: ,  cu-  affirmat.  Eph.  i,  i.  Ccllof  i,  19. 
jus  ad  obfequium  promptiflimum  Angeli  |      Ad  hanc  igitur  normam  profectus  nofter 
ipfi  accincti  funt ,  hommibus  mortalibus,  in  pietatc  ,  & mtelligentia  voluntatis  dni- 
hifque  obfcuris  6V:  contemptis  parcre.  Me-   na:  exigendus  cft  :  ut  Chriftus  in  nobis  per 
morabile  eft ,  quod  fcribitur  de  Salomone  j  fidcm  adolefcat  &  grandefcat. 
Rege  Ifraelis,matrivenienti  alWrcxifle,&:  I      Haftenus  actum  eft  dc   geftis  Chrifti ,  Cejhrum 
obviam  ivifle  inclinato  corpore ,  6\:  folio  ad  '  quoad  trigefimum  fere  a:tatis  fuoe  annum  ''•'";''  ?'• 
dextram  fuam  ei  collocato  ,  obfervantiam   complcverat.ln  quo  mirum  cft,  Chrifti  perxv 

r  J         1  jT  r      1    r.1      -n  ■■•      T  n         -1  ■       r  I  ■     •  CMi'  mcrW.li 

luamdeclaralie  ,  i  Reg.  i.iji.Sed  Cnnltum  ;  xvnj.  iere  annosgefta  iilentioicpeliri :  quoyj/,.,,,.,^^? 
Regem  regum,  &  verum  Salomonem  ,  hoc    temporc  multa  fcitu  digna  ab  eo  faita  cflc, 


matri  fua:  pauperculr  fcciiTe  ,  multo  majo- 
rem  vim  habet  ad  nos  in  oiFicio  erga  eos, 
qui  nobis  ptxfunt ,  retinendos.  Quis  enim 
fuo  ingenio  aut  prudentia  fretus  ,  parentum 
autontatem  fperuet ,  cum  Chriftus  tanta 


non  eft  non  vcrifimile.Cum  autcm  magno- 
rum  Principum  non  folum  dicta  &facta, 
fed  nutus  pocne  &  grcflus  memoria:  proditi 
funt ;  ncc  tantum  in  adolcfccntia  &  juven- 
tute,fed  in  puentia  gcfta  pcrfcr;buntur:  hu- 

jus 


88 


H      A      R      M      O      N 


jus  tanti  principis,  &  in  quo  tantum  ingcnii 
&  dottrinx  lumen  refplenduit.tot  annorurn 
Ephemerides  prxteriti.ofcitan  cix  aut  ingra- 
titudmis  viden  poteft.  Hinc  eft  ut  quidam 
aufi  fint  Lucam  infimulare,  5:  nonnullam  in 
codiligentiam  &  folhcitudinem  dcliderare: 
quod  ni  cxceros  Euangeliftas,  qui  eum  fub- 
fecuti  funt ,  redundat ,  atque  adepin  ipfum 
Spintum  Sanctum ,  qui  Lucx  calamum  re- 
xit.  Notandum  igitur  ,  Deum  m  Scripturis 
ftudiofe  declinaffe  ,  ne  hominum  cunofitati 


&;  prurientibus  auribns  fatisfuCeret:  ficut  cii 
hoc  in  cafu,  tum  vero  in  eo,  quod  lnlignem 
lllam  difputationem,  qua  omnes  homines  in 
fuiadmirationem  excuavit ,  neperfumrru, 
quidem  capita,literis  confignavit.Dcinde  cx 
multis,imo(ut  Iohanncs  inquit)  infinitis,ea, 
qux  fatis  eilent ,  detcgit ,  memorix  noftrx 
lmbecillitati  confulens ;  quod  quam  operx- 
pretium  fuit ,  ex  eo  perfpicitur,  quod  vix 
ccntefimus  quifque  unara  partem  eorum  , 
I  qux  tam  compendiofe  fcripta  funt,  retinet. 


M  A  r  c.  i.  verf.i. 
Trinctpium  Euaugelii  IESV  CHRISTI  Ttlti  Dei. 

L  v  c.  5.  verf.i,  &z. 
Anno  atitem  decitnoqttinto  imperii  Ttberii  C&faris ,  Tontio  TiLtto  procurante  Iu- 
daam,  tetrarcha  Galilta  Herode ,  Thtltppo  autem  ipfuts  fratre  tetrarcha  ItttrsA  & 
Trachonitides  regionis,  &  Lyfant.i  Abilenes  tetrarcha, 

2  Sttb  Tontifabtis  maximis  Anna  &  Cajapha ,  faclum  esl  verbum  Domini  ad 
Iohannem  Zacharufltum,  tndeferto. 

M  A  R  0  i.verfz. 
2  Vtfcriptum  esl  in  Trophetis,  Ecce,  ego  nutto  nuncium  ilkim  meum  antefaciem 
tUam,  qutparabit  rtam  tuam  coram  te. 

M  A  T  T  H.  5.  verf.i. 

Temporibtts  autem  illis  adfuit  Iohannes  Baptifta;  prtdicans  in  deferto  ludtt. 

L  v  c.  3.  verf.  3. 

5  Venitigttttrinomnemregionemcircumjacentcmlordani ,  prxdicatis  Baptif- 
mum  refiptfcentu  ad  remiftonem  peccatorttm. 

Ma  tt  H.  5.  verf.i.. 
2  Dicenfqtte,  Reftpifite :  appropinquavit  enim  regnum  ccelorum. 

L  v  c.  3.  verf.j,,  <;,  6. 

4  Vtfcriptum  esl  in  librofermomtm  Efau  TrophetA ,  dtcentis ,  Vox  vociferantis 
tn  deferto,  Tarate  viam  Donuni,  complanate  femttas  ejtts. 

$  Omnisvallisimplebitur ,  &omnis  mons  &  collts  deprimetur :  &  qtucurva 
funt,  fient  via  re tta,  &  afpers  vu.  fient  pUns.. 

6  l  'idebitque  omnis  carofalutem  Dei. 


AXALYSIS. 

Marc.|~V  Efcribitur  EuangelUim  primum  apar- 
l,v.  1.  *-^te,  fciIicetinicio;deindeafubje£to,  vi- 
delicet  Iefu ;  qui  defccibicur  ab  adjuncta  unftione, 
Sc  telacione  FilioDei. 

Lvc.  3,  1.  Abadjun&ocempote,  annodecimo 
quinco iegni  Tilierii  Cafuii;ab alccro  adjunfto  ce- 
potis  ,  cum  Pontiui  Pilatm  Iudn  piificiebarur, 
Herodei  GiUlxXjPhilifpiu  Ituiia:  ScTrachonitidis, 
&  Liftfmi  slbtiene;  item  cettioadjunttotemjo- 


tis ,  cum  Jtnnat  8c  Cajafhat  fummo  Sacerdotio 
fungerencur. 

Verf.z.  Deinde  defciibicui  Euangelii  initium 
ab  etricience  inftiumentali  loh.mne;  qui defctibicur 
arelacionefilio  Zach.iri* ,  a  fubjecto  loco  in  de- 
feito.  Poiro;  initium  Euangeliidefcribitut  a  gene- 
re,  fcilicec  feu  veibo  feu  feimone;  &  dirVeientia, 
viz.  Dei. 

Marc.i.s.  Confirmacut  aucem  Euangclii  ini- 
tium  a  reftimoniodivino  Piophetaium  ,  ptimum 
HtUubitt,  In  quo  proponitut  piimu  efficiens  cau- 

fami- 


fa  mincfterii,  Inmnis  rniflio  a  Deo  ,  qui  etiam  de- 
fcribitur  abad|un<fto  officii  legaiionis.  rrxrciea, 
alreroadjuncxo  temporis ,  frilicetquod  Chriftum 
prxibat;  ptxtciea,  a  fine ,  ut  viam  ante  illum  pata- 
ret ,  8c  in  Lmc j  alrero  teftimonio  Ef/<ix. 

Mat.;,i.  Hh.mnti  item  defcribiiur  abadjun&o 
officio  B.ryiiji.t ,  itemab  etfccto  prxdicandi  ,  qux 
prxdicatio  delcribirur  a  fubje&o  loco,  defctto 
Iudxx. 

Lvc.  3,3.  Itemalterofubjectoloco  rorafiniti- 
ma  rcgione  Iordanis ;  fubjecto  prxdicationis  de- 
fcribitur ,  baprifmapcenitcnrix,  cujus  rclipifcen- 
tir  caufaallignarur ,  rcmiflio  peccatorum. 

Mat.  3,2.  Summaconcionispioponitur ,  qux 
conliftit  adjuntta  adhorrationeadiefipifcentiam  , 
&  ejufdem  adhorrationis  caufa ,  quod  appropin- 
<juavit  tegnum  coelorum. 

Lvc.  5,4.  Diftribuitur  Umnii  orficium  ab  ad- 
junfto  prxconio ;  quod  exornatur  altero  adjunfto 
zcli  tV:  vehemeniix  ,  quam  indicat  chmandi  voce. 
Poft  fubjungirur  concio pluribus  &  fufioribus  vet- 
bis,  quam  prius ;  qux  dcfcribiiur  primum  ab  inte- 
gto  ,  prxparandamelfe  viam  Domini,  8c  recras 
cjus  fcmitas  efle  faciendas. 

ftrf.<,.  1'oft  membiorum  enutnerationc,  pii- 
mum  ui  convalles  &  deprefla loca  compleaniur,:. 
nt  montesSccollesextuberantes  dcprimantur ,  5. 
ut  tortuofa  ad  rectirudinem  revocentur,  4.  utafpe- 
ra  complanentur. 

Vtrf.&.  Deniqueafine,  ut  omnis caro falutaie 
Deivideant  cc  iwueanrur. 

METAPHRASIS. 
Ma  «  c.  r,  "T  Vangelium,  id  esi,  complemtntumpromif- 
1.  xL  fionum  Dti  degratuita  humani  generis 

falute ,  unum  lefum  Chriftum  ttcrnum  Dci 
filium  refpicit ,  txtra  quem  nulla  ne  mtnima 
Lvc.  3,1.  quidemfalutis  particnLi  extftit.  Hujtu  autem 
Euangeliiinittum  captum  esi,  anno  1 5  imperii 
Tibcrii  Casfaris,  cum  Pontius  Pilatus  ab  eo- 
dem  Cifare  IiiJ.h.  Herodes  GaltUi,  Philip- 
pus  ejtts  frater  llurts.  cjr  Trachonitidi  regio- 
ni,  Lyfaneas  deniquc  Abilcnc  pnpontban- 
tur  ;  ita  tamen  ut  quatuor  poftrtmt ,  finguli 
S.  quadrantem  feu  Tetrarchiam  obttnebant.Ad 
majorem  autem  rei  certitudtntm  ,  ttt  civiles 
polittias  gubernatores  ,  fic  Eccltfiemoderato- 
rtsfummos,  Annam  £5"  Cajapham  adnoto.ut 
mifera  cum  civilts.tum  Ecclefiafttca  condttio- 
ne  inteUeSa ,  Dei  incomparab.hs  erga  fnam 
Ecclefiam  mtmificentia  magis  inclarefcat. 
Hac  igitur  tempeftate ,  Ioanncs  Zacharia:/- 
Uut  paternis  in  ttdibus  ,  qu£  in  deferto  lud&&, 
id  eli  ,  hco  oppidis  (£  urbtbui  infreqncnti , 
dfvinitus ,  (jf  citra  communem  Sactrdotitm 
vocationem,evocatus  eSi.  Cujtts  minifierit  au- 
toritas ,  qito  magis  ad  Eitangetti  propagatio- 
nem  conftaret ,  duorum  Prophetarum  Eiiia: 
t$  Malachia:  autoritate  confirmata  cfi.  Et 
frim-m  quidtm  Propheta  Maiashias  ,utho- 


M*»c,i, 
a. 


e     t     r     c     A.  8, 

mmibtu  ingcnitam  fomnolentiam  txcutcret, 
iUos  nota  attentiontt  dormitantes  expcrgefa- 
cit,  Eccc  ( inquitns )  cgo  Dcus  patcr  mitto 
Icgatum  raeum  antc  fadcm  tuam  iibi,  td  tst, 
qitemipfemox  infeqiiMurus  tit ,  hoc  confilh, 
ut  aditum  tibimumat  in  hominumanimos.ry 
ttbimiWtspcr  fid:m  hofpttium  veluti  paret. 
Sjuamobrem  venit  loanncs,  tdeo  Baptiita  dt-  M«tt.;, 
Bus  ,  quod  primtss  Sacramenti  bapttfmi  Dei  1  • 
mandato  admmifttr  effet :  ficut  autem  ab  tt- 
troquc  Propheta  vox  clamantis  tn  deferto  dici- 
tur.ficin  defcrto  ludts  ,  £f  finitimts  tjm  re-  Lvc.j,;. 
giombiu  prtdtcabat ,  baptifmo  confignandos 
cfft  omncs ,  qm  fiducia  remi/fionis  peccatornm 
refipifcercnt.  Cuju* prtcomi fi ftimmam  forte  Matt.j, 
qiurts,  in  pauca  conjeSa  htc  eli  ;  refipifcen-  '* 
<&«;»  effe ,  quia  pleniore  gratia  drtiins.  coUata 
mtnfura,  regnum  Dei  propius  nos  accedit, 
quam  unquam  ante.&uod fi pluribus,  ry  vtr-  Lvc.  ;,  •< . 
bt6  magis  figttratts,  cjits  preconium  piacct  ar- 
ciptre ,  fic  habe  ex  Propheta  ;  viam  Domino 
fternentUm,  magna  voce  &  Iztcrtbus:  facite, 
.nqiiit,  jj.  ita  vos  comparatc,  ut  reciafine  im- 
pcd:mtnto  aitt  divcrticulu  ad  vos  ventat , 
quod  nimts  dcpr.ffum  tf  abjelium  esl,  ad  mo-        S  • 
deratum  de  fe  fenfum  (y  judictttm  revocetur, 
quodinftar  montts  aut  ccUts  nimis  elatum  & 
mfixtum  esi,  deturbctttr  &  deprimatur,  quod 
tortuofum  tf  curvum  a  retta  femita  defleStt 
ad  reiiitudinem,  feu  reSam  lincam  exigatur, 
qttodesl  afperum  ($  fcabrum  complanetur, 
idesi ,  omnis  generis  pravitas  etiam  mtnima 
toUatur :  fic  fiet ,  ut  non  Iudsi  tantum  ,  fed        t. 
etiam  Gentes  Chriftnm  unicnm  Servatorem 
a  Deo  conftitutum  ,  adeorum  falutem  perfi- 
dem  confptciant-,. 

P  R  A  X  I  S. 

NVnc  fequitur  pars  fecunda ,  de  Chrifti 
prophctico  munerc. 
Cujus  duz    C?^ruio  ad  munus, 

Cuat  partes,) 

^munens  execruuuo. 

Tn  nrxDa     f  AucLitorum  pra:paratio  Iohan- 

Htioni [  "  Jnisprasdicatione,         & 

conlidc-    i  Chriil.  r^ptumofolemm, 

rantur         J  ip(Jus   \  .        . 

\  1  ^tctatione  m  deferto. 

Tcrtio  Cap.  Luci  a  primo  verfu  ufque  Mak.i, 
ad  13  habctur  initium  Euangelii ,  in  Iohan-  iC.  r. 
nisBaptiftzinchoatominifterio.ApudMar-  l"""m% 
cumcnim  diierte  dicitur,  tuangelninitium        *. 
captii  cffe  a  Iohannis  111  publico  minifterio  mw,n„i,; 
inau^urationc.  Tametli  enim  Chriftus  jam 


exhibitiis  eilet 


tamcn  cjuia  nondum  erat 
NV  pcrvul- 


rw  tamen 
rci  Chrifti 

frxilicatio. 
k  ntm  A  P.ut 
/»  rcftra- 
tui' 


90  H      k       R      M 

pcrvulgatus  &  promulgatus  hominibus , 
quod  Eiungclii  ratio  cumprimis  poftulat , 
principmm  Euangcliiad  Baptiita:  minifte- 
rium  jurc  rcvocatur :  ut  Euangelii  nomine 
nonhiftoria,  fcd  pra:dicatio  Luangelii  in- 
Celligatnr.  Et  quanquam  Angelorum  pra:- 
conio,  Paftorum ,  Magorum,  Simeonis ,  & 
Anna:  tcftimoniis  patefactus  lit;  tamenquia 
illa  teftimonia  extraordinaria  erant  &  mo- 
mcntanea  ,  cjuorum  paucis  &  certis  cjuibuf- 
d.im  poteftas  facta  eft,  non  debebant  in  ali- 
cjiu  Euangchi  parte  cenferi.  Lexigiturcv 
Propheca:  ad  Iohannem  ufque  durarunr. 
Matth.  ii  ,  13.  Ad  Euangelii  genuinam  li- 
gnificacionem,  licut  ad  lingularem  ejus  pra: 
doftrina  Iegis  commendationem,pIurimum 
contulerit  collatio  Exo.  6,1,3,4,5.  ubi  Deus 
populi  Ifraclis  conditionem  proponit  Abra- 
lix,  llaci  S:  Iacobi  condirioni.Cujus  quidem 
inchoati  Euangelii  &  legis  antiquari  cepta- 
reffera&  indiciumerac  ,  mfolitus  baptizan- 
diritus.  Hoc  autem  titulo  Iohannis  mini- 
fteriuminlignirum  ,  animos  noftrosad  ma- 
jorem  attentionem  attollere  debet.  Princi- 
pium  enim  -Tmi^c,  tl/iut  dicitur  ,  quo  probe 
perccpto,  quoc  fequuntur  omnia  faciliora 
nobis  &  magis  expolita  erunt. 

Sed  hic  fubdifficilis  qu&ftio  occurrit.quo- 
modo  Scriptorad  Hebra:os,  cap.  1,  3.  ini- 
tium  Euangclii  ad  Chrifti  prxdicationem 
rcfcrt,  quodMarcum  adBaptiftam  transfer- 
rc  palam  eft? 

kefponaeo ,  Apoftolum  idco  initium  .1 
Chrifti  pra:dicatione  fecifie  ,  quia  talis  glo- 
ria  miraculorum  cditione  innotuit ,  qua: 
merico  cum  Anjjelorumlesis  miniftrorum 
gloru  contendcret ,  atque  eam  vinccret.  Si 
enim  Angeliprimi  legis  miniftri,  cum  Ba- 
ptifta  primo  Euangeln  mimftrocompoliri 
&  commiiti  effent,videbatur  lex  aliquid  ha- 
buillc,  in  quoadvcrfus  Euangelium  gloria- 
retur :  lcd  cum  Chriftipcrfonacompofui, 


Tempus   vero  ex   Hiftoricorum  more  Lvc.  5. 
notat.in  quoEuangelium  pra:dicari  cceptum  ff.i,8t  2. 
lit :  quod  non  tantumcertitudinis  hiftorix  TcmpM 
teftis  ,  fed  admirabilis  Dei  oijtwMiWarou-  lxmlel" 
mentura  cft  ;  nam  hoc  fubTibcno  flagitio-  aje:Mctr. 
Co  Imperatorefaftum,  indicans ,  Rcpublica  titmUnm. 
&i  Ecclelia    mifere  difccrpta  &  deltrufta, 
quam  fucrit  opportunum  &:  tempeftivum 
Dei  auxilium  ,  teftatum  reliquit.  Neque  c- 
nim  folum  alieni  Principis  mancipia  erant, 
fcd  principatus  unitas  ,  qua:  in  magiftratu, 
maxime  vero  Pontifice  &  Sacerdote  olim 
ad  hoc  extabat ,  ut  Chriftum  vencurum  ad- 
umbraret  ,  Iabefaftaca  omncmillis  inftau- 
randi  populi  fpem  eripere  videbatur.  Nam 
fubalus  Medorum  &  Graxorum  imperiis, 
utcuuque  captivi  erant ;  femper  tamen  cum 
in  Republica  tum  in  Eccleiia  principatus  is 
remanlit ,  quiillos  ad  vencuri  Meffia:fpem 
erigeret  :  maximc  cum  fuis  hasredibus  & 
legitimis  Davidis  &  Aaronis  familiis  hi  fui- 
ficiebantur,  qui  rerum  inter  eos  pocicifunt. 
Sub  Romano  vero  imperio,  ranquammaxi- 
me  ferreo,  non  cancum  excranei  m  RepubL     1 
illis  dominacifunc ,  feducerque  principatus 
miferabilicer   diffeftus   &:  diffiffus  eft  ,  dc 
Summi   Sacerdotis   dignitas  6V:  amplitudo 
curpiffimo  quxftui  expolica.    Quodaurem 
horum  malorum  levationem  Deus  prxbens 
mala  ipfa  non  fuftuht,  fed  cantum  Euangelii 
prardicacione  confolacus  eft  ,  dilcimus  ad- 
verfus  omnes  omnis  generis  calamicaces, 
pcrfugium&  fubvencionem  abundeinChri- 
fto  fuppecere  ;  cametli  mala  ipfa  ab  humeris 
noftris  non  clepcllancur.  Quod  vero  Sacer- 
dotii  fummi  unicas  fciffa  in  malis  numcra- 
cur ,  facilc  indicatur ,  quo  loco  facramento- 
rum  ufus  &  perfruicio  habcndus  eft- 
Duo  hoc  loco  initio   f  Vocatio 
Euangelii  coniidc- 
rantur,  Iohannis 


(^  Exfcquutio. 
Primo  igitur  in  loco  ,  Iohannis  vocatio  iv*c'  r' 
qui  Angelorum dominus  cft.omnis  illa glo-  |  cxponitur ,  duobus  Malachia:  &  Ilaia:  tefti-  ,3't~^ yt_ 
natioevanefcit.  Dcinde  li  Lcgis  per  Ange-j  moniis  &  prcediftionibus  communita  ;  quo  cntietefti- 
Ios    promulgatio   corufcatione  ,  tonicruis   docecur  ,  non  nili  vocatos  legitime  ad  mi-  numit 
&c.  nobilitata.cum  lohaunis  minilterio  nul- '  nifterium  admitti  oponere.  Tametli  fuit  ex  Propbeta- 
lis  miraculisilluftrato,  in  contentiouem  vc- 1  Sacerdotali  senere,  cuidocendi  partes  de-  ""nP"KA- 
nirct ,  hoc  illi  meiito  poftponendum  videri !  mandata:funt;tametli  etiam  raris  &  cximiis     ' 
potuit.  Sed  cum  Chriftiminiftcrio  infinitis  j  dotibus  inftruftus  effet  (  licut  prius  vilum 
miraculis  oblignato  in  ccrtamenadduftum,   cft  )  tamen  ut  lolianms  minilterium  augu- 
manus  dare  xquum  eft  :  ut  Apoftolus  non    ftius  effet ,  &  ad  fidem  noftram  firmandam 
tam  ,  cum  Euanaaliam  pra:dicari  ,   quam  .  efficacius ,  eum  oportuit  Dei  ipiius  manu 
quando  pr.rdicarionefplendefccreccepir,  &  I  produci  ,  nec  nili  extraordinaria  vocatione 
iegis  clantacem  admirabili  fuo  fulgore  ma-  j  initiari.  Si  enim  ab  hominibus  delcftus  fiiif- 
gis  obfcurare,  ind:care  judicanduslic.  I  fet ,  fufpicio  nientes  fubire  pocuit  >  fuerime 

lidiis 


E      V      A       M       G 

fidus  Dci  miniftcr,  maxime  ,  cum  quitum 

rcrum  in  Eccleiia  poticbantur ,  &  ad  quos 

jus  elcftionisfpcft.it,  dofttina&  nioribus 

maximacx  parte  corrupti  cllcnt.Nunc  vero 

cum  a  Dco  dikftum  &  crc.uum  lcimiis ,  de 

tcftimomi  &  niinifterii  fuifide&  nitegiitate 

nullus  dubitationis  locus  reliftus  eft.  Sicut 

cnun  Apoftolos  &  Euangeliftas  ,  Euangc- 

lii  Chrifti    pcrfcftionem    &   complemcn- 

tum  tcxcntcs ,   .i  Deo  admirabili  quadam 

vocationc  inftruftos  ciTc  oportuit  :  lic  Ba- 

ptiftam ,  cu/us  minifterio  Euangelium  ini- 

tiuin  coepit ,  eodcm  vocatioms  gencrc  in- 

ftruftum  ciTe  oportuit  :  ut  Euangelii  toto 

corpore  ab  his  tradito  &  ptopoiito  ,  quibus 

Deus  indubitatas  divinx  vocationis  notas 

infculpfctat  atque  imprciTerat  ,  in  ejus  tide 

tuto&  fecure  acquiefeeremus.  Hic  nota  ci- 

fede  ChriftoEuang.  Mar.  i,  1.  &  Rcm.  i.i.  : 

ut  non  iit  Euangelium  extra  Chriftum.  Ne-  j 

que  divina  vocc  tantum  prodiit  in  minifte- 

rii  luccm,  fed  vetcrum  Prophetarum,  de  co 

vaticiniis  exomatus ,  &  duorum  Propheta- 

ruin  Efa.  40 ,  3.  &  Mal.  3,1.  teftimoniis, 

vclutiduabus  manibus,  io  cathedra  collo- 

catus.  Hinc  nota  cjuod  ,  ut  initium  Euang. 

ducitur  a  Propheta  in  totum  Eu.ingelii  cor- 

pus  Rom  1,1,1,  <&c.  ut  pro  JJayfihm  haberi 

non  debeat.quod  non  iit  indedeptomptum. 

iie»  mtgis      Quod  fi  Ieremix ,  Pauli ,  &  cxterorum 

nmmcn-    rninifterium  idcirco  nobis  commcndatius 

":      c(Tc  debet ,  quod  nou  iit  fortuitum ,  fed  a  : 

Deo  ab  utero  ,  atque  adeo  ab  omni  xterni- 

tate  prxfinitum  &  conftitutum :  Baptiftx 

minifterium   nobis  quam   commendatifTi- 

mum  elTe  debet,  quod  non  tantum  ab  xter- 

110  decretum  cft  ,  fed  aliquot  feculis  nota- 

tum  &  promulqatum  prius ,  quam  exequu- 

tioni  mandatum  iit. 

htnt  Emx.      Exquohoc  efficitur  ,  Euangeliumlegi 

giiitmlegi  non  elTe  contrarium  :  cum  hujus  interpre- 

mn emtrn-  tcs  de  illius  mmiftris  teftimonium  dicant, 

rmm,        cofqueexornent.  Hinceft,  quod  Mofes  & 

Elias  legillator  &  inftautator  in  transfigu- 

ratione  cum  Servatore  ,  tanquam  fummc  ' 

•confentientescolloquuntur,  &  quodPaulus 

Rom.  3,11,  11.  jultific.uioiiem  perfidem  a 

lege  teftimonium  accipere  confirmet  :  ut , 

I  Tim.  1, 10,11.  fcelera  lege  prohibita,  fanx 

in  Euangelium  doftrinx  adverfa  eiTcpro- 

nuntiet. 

nntrave-        Quod non  tantum adrerfus  Iuckcos,  Ma- 

tem&      nichxos  &c.  notandumeft,  quilegcmab 

recennms  Euangelio  convelli  exiftimabant  ;  fed  ad- 

'■""""•    yeifus  quofdam  noftrorum  tcmporumho- 


b      l      r      c.     A.  9l 

mines,  quibus  fi  quid  cx  vctcri  lec c  oojicia- 
tur.ad  eorumdcpravatas  feuopinioncs  ,  feu, 
mores  reprehcndcndos,  ihco  rcgerunt,illu.l 
cx  vcteri  legc  defumptum  ciFc.  ln  primo 
autcm  Prophctx  tcftimonio  ,  miniftn  Dei 
Lcgati  difti ,  cum  nos  admoncnt ,  quo  loco 
.i  nobis  habcndi,  tum  nuniftros ,  ne  id  quod 
in  mandatis  illiseft,  traniiliant. 

Priufquam  vero  minifterium    Iolunnis  L»r.  j, 
fulius  &  perpartcs ,  cxfequatur  &explicct,  **•  '■  *- 
Euangclium  illud  fuminatim  complcftitur,   ,.•]  T' 

f  Doftrinx,  quam  propofuit, 
brcvitcr  Jeii-  J  & 

gnans  com-  <  Cultus  vitx  ipiius,  ad  mini- 
pcndium  1  fteni  ejus  rationem  accom- 

^modati. 

Doftrinx  fummam  proponit  remilTio-  !(tmifii» 
nem  confequutos ,  &  cx  mifcficordix  Dei  !>"<«"■«'» 
lenfu,  pcenitudine  duftos;  utramquc  &.'  pec-    '  "** 
catorum  remiflionem  ,  &  pcenitudinem  Ba-  rHm^-' 
ptifmi  facramentoobiignatam  haberc  opor- 
tere.  Apud  Maicum  apparet  hoc  fubjici , 
tanquam  plenam  expoiinonem  cjus  ,  quod 
in  Prophetadicitur.de  paranda  Domino  via, 
dcjiciendis  montibus,  implendo  valles  &c. 

Priir.um  lgiiur  in  Euang;clii  prxdicatio-  **J«f  I"' 
ne  cft  peccatorum  remillio,CN:,ob  eam  ipfain  J1'"-*""- 
caufam,  juftitix  imputatio  ln  Chrifto;  unde  ■         ' 
tanquam  ex  fontc  rivuli ,  aut  tanquam  cx 
trunco  propagines  bona  opera  profiuunt  5c 
erumpunt.  Tametfi  cnim  relipifcentia  or- 
dine  verborum,  prarccdat  remilTionem  pec- 
catorum  ;    tamcn  naturx  ordine  remiiTio 
peccatorum,  tanquam  cauiafuoefreftui.auc 
tanquam  arbor  fuofruftui,prxponitur;quod 
liquidius  adhuc  conftat  ex   Matth.  5, 1.  ubi 
regni  ccelorum  apptopinquatio  ,  caufa  rcli- 
pifcentix  afTignatur. 

Quamvis  cnim  remiiTonem  peccatotum 
prxcedunt  nonnunquamanimi  tenoies,an-  r(j, 
gores,cV  diri  cruciatus,  cx  metu  malediftio-  yrxted*ni  ■ 
nis  &  juftitixdivinx  excitati  :  tamcn  vcra 
rclipifcentia  ,  qux  odio  peccati  &:  juftitix 
amore  conftat  ,  ex  prxcuntis  peccatorum 
remillionis  fenfu  onViiiem  fuam  neceiTario 

1  •  r 

ducit: neque  enim  nos  pnores  lunius  111  amo- 
re  ,  fed  a  Deo  anuti ,  Deum  poft  amamus. 
Huc  accedit  quod  charitas  cx  iidc  nia:iat,3c. 
cjus  fruftus  eft.  Gal.j.G.  quodquc  prius  bo- 
nam  eiTe  arborem  oportet ,  quam  ftuftus 
boni  &:  falutares  eiTe  polTnt  ,  ideft  ,  quod 
quia  apud  Deum  mifericoidia  cft  ,  ideo  ti- 
mctur  &  colitur,  Pfalm.  130,4.  &  ^rf.8,37. 
Philippus  apcrte  confirmat  Eunuclium  ba- 
ptizari  pofle,li  credat  m  Chnftum.  Denique 
M  1  hinc 


etieonji  .t~ 

mmt  tena- 


Ii.vtcrera 
rcfipifcm- 
tt.lanct- 
mitatur 
antfeqni- 
turi 


.iH.-iejn.im 
f/.tccdit. 


91  Harmohia 

hinc  eft,  quod  Apoftoli,qui  Epiftolisutram-  !      Summam  docTrina*  Baptifta*  eonfirmat  ftmfifl*- 
que  doctrinam  compleftuntur,  femper  a   ex  teftimonio  Efaiae ,  Iohannem  hac  Euan-  y"  l°*>«"i 
gratuita  juftificatione  initiumcapientes ,  in    gclii  prardicatione  injuncfum  libi  officium  e}'"  "' 
bonorum  operum  dodtrinam  delinunt.  Ma-  j  obiviile.  Primnm  enim  quod  dicitur  illum  y.,tlu,HA 
gna  igiturin  Pontifictis  perveriltas  &c.  tam-  c  prrdicaffe  circa  fines  Iordanis ,  qui  locus  e-  imflereti 
etfirelipifcentia,  tanquam  gemmapriorap- '  rat  incultus  ,  &  oppidis  civibuique  infVc- 
p.iret,  cum  rermffio  per  fidem,tanquamhu-  i  quens ,  impletum  eft  Efaias  vaticinium  ,  vo- 
midum  radicale  lntus  lateat  &  abfcondatur.   cemin  deferto  effe  anditam,  Efa.  40,3.  Dein- 
S:cut  autem  rcmiffio  p?ccatorum  pra:ce-  '  de  llli  demum  datum  fuilVe,  ut  hommes  ad- 
dit;  fic  refipifcentiam  &  vita;  in  melius  mu-   moneret ,  uti  viam  Domini  fternerent ,  ut 
tarionem  fubfequi  necefle  eft:  imo  veroil- [fubditi  Regi  adventumSc  femitas ,  quibus 
mtiltempore.cum  illaeft.  Sicut  enimllmul-  aditus  Chnfto  pateret ,  complanarent.  In  Wmc  mulu 
atque  eft  lgnis  calefacit ;  flc  poflta  remiffio-  I  quo  illud  primum  intelligitur,  natura  multa  djiaad* 
ne  peccatorum  ,  una  poDitur  relipifcentia.  |obftacula&impedimentaeffe,  qua:  a  Chri-  *rc '■"** 
Cui  enim  perfuafum  eft  ,  peccata  fua  omnia 
rerniflaefle  ,  eumluus  ipfius  animus  ad  gra- 


titudinerononexcitarenequit.Z.Kf.7,43,47 
Rem:ttuni:tr  ei  mttlta  ,  qtna  ddexit  mttltum: 
ubi  Servator  Chriftus  idcirco  multa  ei  re- 
miffa  effe  confirm.it ,  quia  multum  dilexit: 
charitatem  magnam  effvctum  remiflionis 
multorum  peccatorum  aflignans.Item,  Hof. 
Z,-j.Revertar  ad  Deum marttnm  meum,q:eia 
mcliut  mecum  agebattir  ,  cttm  abiidillnm  ef- 
fem  .-ideo  ler.  31,33.  remiffionipeccatorum 
fubneclitur  legis  divinx  in  cordibus  noftris 
exaratio.  Cujus  enimanimum,  quantumvis 
ferrcum.non  emolliret,&  ad  Dei  obfequium 
flecteret ,  cum  infinitum  xs  alienum  ,  quod 
contraxit,fibi  gratuito  condonatum,&  cum 
fe  e  duriflima  peccati  &  Diaboli  fervitute 
affertum  ,  cum  vinculis  &  compedibus  ab 
illis  explicatum  &  expeditum  reputaverit  ,• 

nec  tantum  ab  his  Iiberatum  ,  fed  horum  dem  moveamus  ad  Chriftum;  quodcarci,  ut 
contrariis  reftitutum.  Opinio  quidem  hujus  viam  defpicere  non  poffimus;  quod  muti,  ut 
boni  adepti  non  fatis  roboris  habet ,  ad  nos  ■  de  via  percundtari  nequeamus ;  furdi,  ut  co- 
in  obfequii  divini  ftudio  retinendum  ,  fed  miter  viam  monftrantes  exaudire  nequea- 
perfuailo  tanta:  munificentix  a  nobis  perce-  j  mus:  denique  (ut  Apoftolus  inquit)  mortui, 
pta: ,  fatis  virium  habet.  Sicut  autem  in  le-  I  quiad  omnes  vita:  aeterna:  actiones  mepti 
gis  promulgatione  jubentur  veftimenta  la- !  &  inidonei  iimus. 

vare;itainitio  Euangelii  promulgatijuben- 1  Quod  fi  quis  excipiat ,  fruftra  jaberi  ut 
tur  corda  mundare  ,  &  a  fordibus  abluere.    harc  faciamus,  nili  penes  nos  iit. 


fto  divortium  facmnt ;  multos  in?entes  &■'  "*,.'" 
'  e>     .  menti, 

pra?ruptos  montes,quos  luperare  nequimus; 
feu  acclives  peccatorum  montes  multos , 
unquamfoffas  &  convalles ,  qiiibus  Chrifti 
lalutaris-afpeetus  adimitur  ,  &  raontes  deni- 
que  &  colles  (tanquam  fuperflua  &  redun- 
dantia)  refecandos,  convalles  &  foffas  (tan- 
quam  defei~lus)  implendos ,  in  quibus  de- 
mergimur.  Sed  nec  tantum  virium  in  nobis 
cffe  ,  ut  colleam  difficultatem  fuperare  pof- 
fimus;  ita  effe  tonuofas  femitas,  &  tot  con- 
fractibus  &  diverticulis  impeditas,  ut  a  pro- 
pofita  nobis  meta  non  aberrare  nequeamus; 
ita  afperas  &  hiulcas ,  ut  vel  pedem  inillis 
ponere,  aut  unicumad  vitam  greflumface- 
re  nequeamus.  Denique  defertum  quoddam 
effe ,  ubi  mille  modi  pereundi  &  aberrandi 
occurrunt.  Pfalm.  107, 4,  5.  Huc  accedit, 
quod  natura  claudi  fumus,ut  ne  pedemqui- 


Baptifmumautem  docet  utramque  doclri- 
nam  hanc  obflgnare  ;  ut  Rom.  6,  3,  4.  licut 


Rejpondeo,  Gratiam  conferre  adhortatio- 
nis  Ofcrz.Namfi tn  nos  covertis.refipifcemtn, 

olim  circumciTio.  Paralogifmus  Pontif.cio.\fi  tti  infirttis.femur  percutiemm.  iw.31,  iy. 

r;ro  quem  neftunt ,  ut  probent  pceniten- I      Deinde  lllud  etiam  adconfolationem  no- ^'erl- 4» 

tiam  remiffionem  peccatorum  pra-cedere,  ]  tandum  ,  Euangelii  pra:conio  omnes  iftas      s- 

eft  figurx  diitionis  ;  nam  hac  eademque  ra- 

tione  aequc  contendant ,  baptizandos  efle 

revocari ,  aut  hermetibus  &  cippis  infigniri, 
indicibus  fcilicet  ,  ubi  &  quando  defleiren- 
dum  erit :  gibbos  &  ;uga  montium  dctrun- 
cari ,  foflas  &  convalles  impleri ;  denique 
viam  editam  ,  &  ftatuminibus  hinc  indeful- 
tam  efle,  ut  nifi  quis  de  induftria  viam  defe- 

reis 


adultos  priufquam  docentur,  quia  Alatt.i% 
19,10.  dicimr  prius  baptizantes,  &  tum  do- 
ccntes  ;  cum  ex  duabus  partibus  difcipulis 
confervandis,  prior  ordine  &  tempore  eft 
doctrina.  Et  hoc  melius  explicaturin  Mar- 
co,  ubi  ^axX^a'»  proponitur  xipteJmj. 


E     V     A      N 


1     I 


A. 


>} 


tcre  velit,  extraerroris  periculumlit.  Dein-|  Et  hactenus  quidem  de  rcfipifcentia  , 
de  Euangclii  prxdicatione  claudos  falire,  I  quam  Iohannes  pridicavit  ex  Efaia  confir- 
cxco;  &c.  Quo  nominc  nobis  charum  iit !  mata;fequitur  altera  pars  de  remiflione  pec- 
oportet.Vnde  etiamejus  ptxdicatio.pcrme-  catorum,  qux  vitioneinterioriChriftifalu- 
tonymicum  errettum,  appcllatur  rcgnum  taris  deliguatur :  quod  idcm  cft  cum  eo , 
ccclorum.  j  quoi  diciuit,a^re/>inqtiat  regnum  Coelorum. 

■■■■li*»i"      Quod  li  qiuratur ,  quid  opus  fit  tanto  in !      Ka/  '<>•*'■  j  '■  in  allcgoria  perliftcrc  vidc-  VetC  fc. 
Cmt.fpm-  compljnandis  viis  laborc  ,  cum  in  Cantico   tur  ,  non  tantum  ftcrncndam  efle  viam  ,  ut  ^T,  ' 
fi  jJn/.irt  chriftus  ad  fponfam  fuam  advolare  dicatur,  j  Deo  ad  homincs  vii  muniatur ,  fcd  ut  ab  iI-  D(l  ^m 
&  montcs,  &  prxruptaloca,  veluti  faltando  lis  commodius  infpiciarur.In  dcferto  cnim 
fublilire,  Cantic.  z,  8.  i  montibus,  valhbus,  collibufquc  plcno,  nulla 

Scitndum  eft  utrumquc  intcr  fe  probc   aliqucm  intuendi  commoditas  datur;  maxi- 
confcntirc:  namille  locus.de  Chrifti  infini-  :  me  cum  cujufpiam  confpiciendi  caufa.mul- 


tis  noftra  caufa  perpeflionibus  intelligitur, 
in  quibushujus  prxparationis  &  complana- 
tionis  fundamcnta  jadra  lunt:  noftcrvero 
hic  Euangclifta  per  montes  &c.  peccata  in- 
telligit ,  qur  pnmo  relipifcentia  indies  de- 
tcruntur  ,  donec  morte  ftirpirus  evellantur. 
Deindc  utrumq;  teftimonium  pulchre  con- 
fiftit ;  tametfi  ad  peccata  utrumque  refera- 
tur.  Priufquam  enim  nos  fide  ad  lllum  acce- 
dere  poflumus ,  cumgratia&  mifericordia 
ad  nos  appropinquare  oporter,&  fidei  I.irgi- 
tione;  &  pnufquam  nos  pcenitcntia  ad  illum 
acccdimus,  eum  ad  nos  venire,  ut  corda  no- 
ftra  molliat,  &  ex  lapideis  &  ferrcis ,  carnea 
reddat,  neccflc  eft. 


ti  undiquc  conrluanr :  oportuit  igitur  uc 
Chriftum,  hominumfahitem,utiIitcr  videa- 
mus,  fidc  intueri,  qua  vcluti  oculo  illum  in- 
fpiciamus  oporter.  Quod  autcmdicitur,  Vt  id^ufht- 
omniscarovidc.t ,  hae  univcrfitate  Gcntcs,  mmc-ar- 
olim  a  RepublicaChnlti  cxtraneas.comple- 
dti  voluit.  Quanquam  enim  Iolunnis  mini- 
fterium  ad  Gentes  non  pervafit :  tamen  fuo 
miniftcrio  Gentibus  viam  munivit ;  vcl  hoc 
ipfo,  quod  novo  ritu,  credentes  Dco  conle- 
cravit :  quod  non  obfcurc  indicabat,  inftarc 
tempus ,  quo  paries  intcrgerina ,  qua  inter 
Iudxos  &  Gentes  divortium  conftitutum 
eft,  demolienda  foret ,  atque  adco  jam  tum 
deturban  coepifle. 


Maiih,   cap.^.averf^.adii.  ■ 

4  Ipfe  rero  lobannes  habeb.it  refiimentum  fiium  e  pilis  cameltnis,  &  z.onam  co- 
n.ucam  ciraim  lumbos  fuos,aItmentum  autcm  ejus  erat  locufis.  &  mel  agrcfic. 

5  Tuv.c  exint  ad  eum  Hterofolyma,  &  tota  Iudsa  ,  totaque  regio  arcumjacens 
Iordani : 

6  Et  b.ipti^ab.mtiir  ab  eo  in  lordane,  conftentes  pcccatafud. 

7  Quum  ridijfet  autem  multos  ex  ?harifs.is  &  Sadducsis  rfnientes  ad  Baptif- 
mumfuttm,  dixit  cis;  Progenies  riperarum ,  quis  vobis  prsmonfiravit  ut  fugeretis  ,i 
futura  ira  ? 

8  Ferte  igitur  fruclus  conrenientcs  refipifcentitt : 

9  Et  ne putaie  vobis  diccndum  apv.d  ros  ipfos ,  Vatrem  habemus  Abrabamum. 
dicoenim  vobis,  Deumpojfeetiam  ex  lapidibusifiisexcit.ire  liberos  Abrabamo. 

io  lamrcroetiam  fecuris  ad  raduem  trborum  pofit.i  esi.  Omnisigitur  arbot 
nonferensfruclum  bonum,  exciditur,  &  in  ignem  abjuttur. 


,0l 
A  N 


A  L  r 


S  I  S- 

T"\Efcribirur/3- 1  chlamide  ex  pilis  camelorum 
*-"  <mms  ab  ad-<      contexta, 
iun&ovefiitu      V  zona pellicea. 
Itcm  ab  adjun-f  locuftis, 
fto  viclu  \  melle  fylveftri. 

frrf.f.  Abadiunclaf^HierofoIymorum, 
ficquemia  difcipulo-)  Iud.vi, 
ruin  ,  c]uicxlubjedtol  vicinae  undique  tegionis 
locodeiunactur         C  fiuvio  Iordanis. 


ftrf.  6.  Item  ab  effe&u  difcipDlonim  qui  ad 
eumegrediebactut.  Deinde  altero  eftedtu  publica: 
conffflionis  peccatorum.  Poftafine  piofeflionis 
&  publict  confeflionis ,  fcilicet  ut  nova  baptifmi 
cercmonia  conGanarentur. 

Vtrl.i.  Defcribirur  a  propiio  efti&o  dofttinz ; 
cuius  lubjedum  eiant  Phariiii Sc  Sadducn:  qui 
delciibuntui  ab  etfecio ,  ai  eum  profnilccndi ,  & 
a  fine,  utbaptizaientur :  doftrinifpeciesnotarur, 
pnor  eft  acns  repiehenfio  ob  infignem  nequitiam; 
M    3  quaro 


'M 


H 


6. 


quamfimilitudineamplificat,  qua  illos  fetpenti- 
bus  ailimitat ;  tum  etiam  exaggeiac  a  rclatis  ,  quia 
ctiam  akipentibusoriundi  funt:  deindeapptllat 
coruin  confcientias.an  fynccro  arfeftu  ut  ad  Deum 
ievertantut  accedant;  tujus  finem  indicat ,  ut  de- 
clinentinipendentem  DeiadverfusiUosiram 


imfendcntis  ad  me  venif.tis ,  qtl:  vejira  hypo- 
criji  adeo  in  peccatts  obftupefacii  ejtis ,  ut  trt, 
di-j:m  fenjtt  vix  aut  ne  vix  qtiuiem  perceka- 
mtni  t  Sntamobrem  explorate  vos  quo  confilio 
huc  accedttis.  Quodfi,  u:  pr<t  vobisfertis,  an- 


8. 


ftrf.%.  Ahafpecies  dofttioz.  adhoitario  *-\teaa&viUpofn:t:idtne  ducimin:;  eimretcer- 

ttjjtma  tecmerta  edtte,  d:tm  m  dtci-i  &facla, 

qtii.  refipifcenttam  teftentnr  ,  ftrenue  tncum- 

•atis.  Neqtte  enim  vobts  tmponat  vanade  A- 

lemoiati  pofler ;  a  telatis,  quod  ,  contia  quam  h  - 1  braha:  pojteritate fecnndnm  carnem gloriatio. 

hmti  dixetat.eos  elVe  ptogenies  vipetarum.eflent  ]  Cttm  mea  etenim  in  vos  infiituta  accufattone, 


frudtus  dignos  lelipifcentia  quam  piofitebantui, 
&  in  quam  baptizabantui. 

/0/.9.  Ptoleplis  qua  occuilit  tacita:  objectioni,  I  | 
qui  fupeiioiem  adhoitationem  ad  lelipifcentiam  I  »• 


lilii  ■W/W/W.i.quibufcum  Deusfoedusgratiipe- 
pigit,  quod  ipfe  irnrumfacere  nequit.  Huic  re- 
lpondet  ab  adjuncla  Deipotentia,  quiexlapidi- 
bus  excirate poteft  ^ibrtdumt  filios.ui  illi  pateant. 
Vtrfao.  Fiiorem  adhorrationem  confirmat  ab 
adjuncla  comminatione  divini  judicii,  omnes  im- 
paenitentcs  penitus  peidendi;  quodababjuncto 
temporis  pnfentis  exaggeiar ,  quia  nunc  oblata 
hominibus  gtatiaDei,  judiciumptopiuseft  figia- 
tia  tefpuatut :  quam  omnem  oiationem  aliegoiia 
illuftiat,  hominesarboribus ,  opera  fruftibus  in 
hac  vita,  malum  tadicibus  arbotum.Dei  ultionem 
fecuti,  cujus  adiadicemadmotiodelignat  juftam 
Yindiciam;  feipfum.iaiione  Minifterii,  ei,  qui  fe- 
curim  agirat  Scauollit,  itemum  inteiitum  igni 
compaians. 

METAPHRASIS. 

IOhannes  vero  prudenter  Dei  mandatum 
expendens ,  de  vmt  &  Sicera  ufu  illi  inter- 
diclo,  reliquum  viHum  adejm  analogiam  re- 
•votandnm  cenfuit ,  cb  eamque  caufam  tenui 
pottoni  viliorem  ctbum  convenire  ducens ,  ex 
bcuftts  (y  agrefti  meUe,feu  rore  quodam  dtil- 
ci,  menfam  ftbi  inftrui  ciravit.  Sicut  autem 
in  v:cim  ratione  bominesplebeios  imitatm  esi ; 
jic  veftitu  eofdem  reprefentabat ,  dtwcex  pel- 
libits  camelorum ,  qmbtu  pili  detracit  non  e- 
rant ,  indtimentiim  comparans  ,  tllud  cmgulo 
felhceo  ad  lumbosfuos  aftrinxit;  non  aliofine, 
qitam  ut  Eliam  hocmodo  exfrimens.homtnes 


qua  vos  ferpentes  ex  ferpenitbtts  oriundos  ap- 
pello  ,  non  pugnat ,  quod  ex  Abraha  orutndi 
ejits,  niftfide  & ' fidet  fruciibm  patrem  refer- 
tts.  Sed  neque  iliudvos  faUat  Deitmjitain  10. 
promijfts  fervandis  fide  prohtberi.ne  vos  malos 
male  ferdat :  quandoquidem  alti  flerique 
funt  fecundum  carnemfitii ,  qu:bm  Dews  da- 
tum  foedm  Abrahamoyjfwf  ,  utut  vosexci- 
datu.Atque  ut  nuUi  effent,  tamen  e.i  pottnti* 
inftrulim  eft,ut  vel  ex  tftts  tpfis  lapidtbas  quos 
cor.tm  cernitts.fibifilios  Abrahx  excitare poj- 
fit.  Porro  nunc  propms  qtt.im  unquam  ante 
tr.ftat  Dei  vindtcta ,  qua  nifi  oblatam  gra- 
ti.im  acctpitu)  tanquam  emorf.u  arbores  fe- 
curi  divim  vmdtciti  exctfi,  in  gehenm  tgnem 
projiciemini. 

P  R  A  X  I  S. 

MAtthxus  vicftum  &  vcfticum  ,  veluti  ^erf.  4. 
admuttum  quoddarnmimllerii  lohan-  'j""™  « 

nis  attexir.  I\am  cum  Llia:  limuis  tuturus  „  ,  M 

r  .  1        ^ Vl" 

forct ,  ufquc  eo  ut  a  Malachia  &  Servatore,  $u  c^mpt. 

Elias  vocetur.oportuit  Llia:  conformem  ef-  r«/<»j 

fe  ,  cv  notam  aliquam  conformitatis ,  &  ex- 

traotdmarii  fui  miailt,eni  gerere.Sicut  cuim 

obm  Elias ,  ad  collapfum  m  Ifraelc  Dei  cul- 

tum  inltaurandum,  millus  elt;  lic  lohannes, 

fuo  tempore ,  ad  rudera  Ecclclia:  reficienda. 


nd  fu:  miniftcriijuftam  admirationem  cxper- .  Acque  ut  Elias  olim  ,  mira  riducia  Sc  liber- 
gefaceret:  fiequMes  vero  ad  eum  egrejfifitnt  \  tate  oracionis,  hominum  etiam  maximorum 


cives  Hierofo!ymi,aliique  totitis  lucUs.  incoU, 
cum  his  qni  regionem  lordants  fiuvittm  am- 
bientem  babitaban::  idquehoc  confilio.ttt  posi 


iufoientia  repreilit  &:  coarguitjiic  lohanncs. 
Vt  igitur  pilofus  dicitur  cinccus  zona  pelli- 
cca  1  it>e.i>i8,f5-c.iic  Iohannes.  Hucacce- 


fiibltcam  fidei  frofejjionem  ej>  feccatorstm  •  dit,quod  decopatrimand.ttumeit,ut  a :  vino 
confeffionem ,  baftifmi  facramento  configna-  '■  &c.  abftinerec ,  ex  quo  collieebat  Iohannes 
rentitr  ;  conjfcciis  autem  flenjque  cx  Phart-  cenuem  &  vilem  vic/cum,  a  Deu  JI i  mipera- 
pas  b  Sadduais.qui Baftifmi cattf.t  ad tUtim  tum :  eoque  ipfo refte  &  julle  veftitus  ratio- 
accedslant ,  fosi  gcneralem  ad  univerftim  nem,  vidus  rationi  analogic.im  efTe  conclu- 
fofulum   ai  refififcentiam   adhortationem,   iic :  fuiffer  enimabfurdum  ,  (i  vidtuinfra  o- 


ftjeciahus  illos.tanquam  hyfocrifi  magts  obdu 
ratos  &  obfirmatos,  adhunc  ferc  modum  ag- 
greditur.  O  vos  (ob  neqttitiam  inftgnem  eam- 
qtte  inveteratam)  fcettts  ferfentum  jure  af- 
peliandi ;  fierine  fotesl ,  /ttfenfu  divint  irt 


mnem  fortem  prarcepco ,  vefticu  molliori 
ufiis  fuiffec.  Ex  qua  viflus  cenuicace  &  vefti- 
tus,veluci  rufticitate,  non  tantum  dona  Dci, 
quibus  le  a  contempcu  \  indicavit ,  magis 
emiiiebaut ;  fed  limul  &  jam  adumbratum, 

quale 


t  x  tjutrum 
ttnutt&te 
rtta  p.tm- 
ftrtatu 

ntnft.il>- 
Uuntm/, 


ttc  wau- 

firtrum 
ctrtum  rc- 
ftttki  ct- 

;:--. 


Veri.sj 

&6. 

S>*id  C*u~ 
fdfutrit 

qmdftpu- 
lus  nd  It- 
tcnntr/i  ,ic- 
adirti\ 


quale  Chrifti  regnum  futurum  foret :  cum 
ex  prxcipuis  ejus  officiariis,  &  tanquam  au- 
licis  primariis ,  Iohinnes  tam  tenuiter  pa- 
ftus  &.  vcftitus  fitjquod  ut  adludxorum  va- 
namde  Chrifto  in  hoc  mundo  opinionem 
niinuendam  aptum  crat  \  ita  &  nuuc  dicrum 
ad  Papx  ,  Cardinalium  &  Epifcoporum  fa- 
ftum  &  fplcndidum  apparatum  conflcien- 
dum  &:  jugulandum  accommodatum  eft. 
Hmc  ctiam  patct ,  quam  abfurdi  fint  ,  qui 
Eremitarum,&  voluntarix  paupertatis  vota, 
in  Iohannis  exemplo  ftabihenda  efle  con- 
tcndunt;  cumhoc  peculian  vocatione  Io- 
hanni  obtigit,  quod  a  Servatorc  ipfo  non  eft 
obfervatum.  Quali  vero  Iohannesin  defer- 
to  ageret.qui  tantum  in  locis  non  tanta  ho- 
minum  frcquentia  cultis  dcgcbat.  vide Efa. 
41,  II- 

Simul  etiam  ,  quam  iniquaeorum  oratio 
eft  ,  liquet ,  qui  ex  hoc  Iohannis  exemplo, 
Miniftris  Ecclelix  certum  quoddam,  diftin- 
ctionis  ergo  ,  veftitus  genus  imperandum 
exiftimant ;  quo  accedit,  quod  eadem  xqui- 
tate,  eandem  in  conviclus  rationc  legem  il- 
lis  prxfcribere  licebit ,  maxime  vero  cum 
liquidiore  Scripturx  teftimonio  de  Iohan- 
nis  convidtu  ,  quamde  ejus  veftitu  conftai: 
illud  enim  exprefle,  hoc  magis  analogice  & 
ratiocinationc  continetur. 

Hinc  ctiam  Dei  follicitudo  de  humana 
falute  apparet ,  quifuos  miniftros  format  & 
cfllngit.ut  populi  ingemo  &  moribus.quam 
accepti  S-  accommodati  fint. 

Compendium  hoc  doftrinx,fequitur  ube- 
rior&plenior  explicatio: 

r"Homilia  Iohannis, 
Incujuspriori  con-J  Sc 

cione  proponitur    ^J   Efrectus,quem  inau- 
Lditoribus  fortita  eft. 

Primum  veroquxftionemproponit,  qua 
illis  occalionem  prxbet,  fe,quamobrem  ve- 
nerint  penitus  cxcutiendi ;  limuletiam  in- 
dicans,veram  S:  legitimam  ad  cum  acceden- 
di  cauiam.  Fit  enim  fxpe,  ut  rerum  novitas 
&  infolentia,  multos  e  cavernis  fuis  ad  Ver- 
bi  prxdicati  auditionem  extrahit :  unde  no- 
vus  baptizandi  ritus,  infolita  viftus  &  vcfti- 
tus  ratio ,  magnum  nuraerum  ad  Iohannem 
audiendum  excitavit .  Alios  eximia  ,  non 
tantum  miranda,  Iohannis  conceptum  & 
circumciiionem  nobilitantia  ,  fed  dona  et- 
um  in  eum  mirifice  ,  ut  diftum  eft ,  col- 
Jata  commovcre  potuerant ,  ut  certatim  ad 
illum  audiendum  conSucrent :  qux  tam- 
ttfi  a  Deo  in  hunc  ufum  tompaxata  funt,  ut 


E  L  I  «  A.  y< 

Iohanni  authoritatem  comparareuc ,  &  ani- 
mos  homihum  ad  eum  audiendum  accende- 
rent  ;  inillis  tamen  animos  defixos  &  atto- 
nitos  teneri  noluit.  Plcnqueduccbanturfpe 
aliquid  audicndi ,  quo  in  cxlpcctationcm  li- 
bcratioms  a  Romaux  fervitutis  jugo.attol- 
lercntur.  Iohannes  autem  juftam  cum  accc-  tjujmem. 
dendi  caufim  allignat ,  curam  quandam  &.  Iwam  *d- 
follicitudinem  venturxin  cos  irx  dcclinan-/'o"r'"': 
iet ,  &  ab  eorum  humeris  dcpellend.c.  Pcr- 
inde  enim  eft  ac  fi  diceret ;  r.ili  hic  prxci- 
puus  vobis  fcopus  propofitus  fit.Ut  ingruen  - 
tcm  divinxirx  tcmpeftatemi  vobis  propel- 
latis.opcram  &  olcum  perditis:  nonobfcure 
indicans,  fuum  non  ldcirco  minifteriumi 
Deo  inftitutum  efie  ,  ut  illis  Romanx  fervi- 
tutis  perfringendx  nuncium  cV  Euangclia 
afferret :  fed  tantum  ut  excutiendi  diaboli  & 
peccati  jugi,  caduceator  5:  foccialis  exifte- 
rct  :  non  ut  prxfcntcm  ,  &  jam  urgentcm  , 
Romam  imperii  virgam,  adventu  Meflix 
comminuendam  doceat;fedut  futurum  Dei 
rlagellum ,  Diaboli  tanquam  Lictoris  opcra 
tergonbusimpingendum  ,  confcindendum 
declaret.  Romauam  enim  quantumvisdu- 
ram  fervitutem  &  afperam  ,  puiicis  quali 
morfum  effe,  fi  cum  pcccati  aculeo  compa- 
retur.  Eorum  jugum  ligneum  cV:  veluti  fe- 
ricp  fuffultum  efle  ,  fi  cum  fcrreo  diaboli 
&  peccati  jugo  contendant :  Rorrunorum. 
mucronem,  tanquam  urticx  cujufdam  pun- 
ctionem  &  ictum  efle  ,  li  cum  Diaboli  fcor- 
pionibus  ,  quibus  impii  cruciabuntur  ,  con- 
feratur. 

Hinc  difcimus  quoanimoad  conciones  /„-af. ^ 
accedendum  eft,  non  utaures  pafcamus,aut  muU  M 
curiolitati  indulgeamus.fedut  immiuentem  cmncimes 
&  impendentem  iram  defleclamus.Cumque  '""*"'- 
h.ic  ratione  Iohannes  docct ,  ira  nosDei  de- 
fugere,nec  alia  ulla-'iingulare  hoc  ftudium  in 
nobis  ingeneraredebet  Verbi  audiendi,  fine 
quo  certiiTime  penbimus :  nec  enimullum 
nobis  ad  Deum  perfugium.nullum  in  Chri- 
ftoafylum,  millus  receptus ,  nulla  abxftu 
umbra,niliperEuangeIiiminifterium.Quod 
li  magnum  nos  deliderium  tenet ,  illis  nos 
malis   &:    difFicuitatibus  expediendi ,  oux 
ln  prxfentiarum  urgent,  venturx  certe  irx, 
qux  nos  obruet  conteretque  ,  magnam  lia- 
bere  rationem  convenit ;  nifi  torte  inania 
terriculamenta  ,  &  vanos  crepitus ,  Deiin 
Verbominas  reputemus. 

Fcettu  viperarum, id  cft.impiorum  paren-  Verf  7. 
1  tum  impii  liberii ,  ex  nulo  corvomalum  o-  -^"  lim~ 
vum,  quod  appeUant;  tametfi  magr.o  ftudio 

&:  cer- 


ntl  t*m  (*- 
cri  :ncrf 


f6  H      A      R     V 

ffiontps-  &certatim  advoUrint ,  &  quidem  in  ipfo 
pulum  nui  prxdicationis  veftibulo,  imprudentix ,  illos 
alfitmit-  abfterrCndo  >  potius  quam  inccepto  acqui- 
rcndi  ftudiofovendo ,  atttibui  pofle  videa- 
tur.  Quidcnimgravius  aut  afpenus  ,  in  eos 
diciaut  excogitari  potuit ,  atqueillos  tan- 
quam  plenos  veneni  criminan  ?  cumque 
prudcntix  cujufdam  cfle  viden  potuit,  co- 
rum  (cclera  nonnihil ,  primo  cum  illis  con- 
greflu,  dilTimulare  ,  &  paulatim  ad  hanc  rc- 
prehcniionis  afper  itatcm  ailutgere :  vidctur 
illos  injuftis  criminatiombus  oncrare ,  & 
prxtcr  quam  rei  veriras  fcrat ,  convitia  illis 
facerc  :  erant  Domini ,  crant  promifiionum 
hxredcs ,  gens  fancla ,  regalc  faccrdotium, 
Abrahx  &  regni  fiiii. 

Rejpondco :  vcrum,  vidit  vir  prudens  ma- 
lonodo  malum  cuneum  adhibendum  ,  po- 
pulum  hunc  profundo  peccati  fomno  obru- 
tum,  non  potuifieleviiufurro  aut  iummiffa 
fucclamatione  expcrgefien  ;  magnum  mul- 
torum  &  diuturnum  peccatorum  callum 
contraxiife,  qui  nili  gladii  mucronc  fortiter 
adaito  penetraretur,  millum  fui  fenfum  poft 
fc  relinqucret.  Hypocritas  fuifle  ,  quibus 
nihil  ftupidius  invenitur  ;  qui  cum  fulminat 
Deus  advcrfus  omnes  ,  fe  tamenpnvilegio 
quodam  exemptos  exiftimant.  Quod  nos 
admonerepoteft  mollitieinoftrx,&  aurium 
nimis  delicatarum  ,  qui  verbum  paulo  afpe- 
rius  ferre  nequimus ;  &  xqualitatem  erga 
omnes  fervare,maximc  inxquale  efle.Quod 
veroadinjuriamfpeclat ,  qux  lllisillata  vi- 
deri  potuit,  ea  nulla  cft.  Quamvis  enim  na- 
tura  Iudxi  ,  &  filii  Dei  effent  ,  ut  Ioquitur 
ad  Gal.  Apoftolus :  tamcn  cum  foedus  Dei 
pcdibus  proculcarent,  &  neque  patris  Abra- 
nx  fidem  ,  nec  obedientiam  imitarentur; 
mirum  non  eft,  (i  Iohannes,  illis  adoptionis 
beneficio  adempto,  cos  in  communireli- 
quorum  hominum  colluvic  &  fordibus  col- 
locet.  Sic  enim  Prophetx  fxpius  Iudxos, 
veluti  canes  incircumcifosvocant ;  tametii 
prxputiiillispellicula  prxcifaerat.  Necfe- 
cusdehis  exiftimandum  eft  ,  qui  Chriftia- 
norum  nomcn  ferentcs ,  fe  tamen  in  omnia 
errorum  &  fccicrum  prxcipitia  <kdant. 
l:tcfat:fi-  Cum  vero  Matthxus  hanc  orationem  in 
mnm  ,,d  Pharifxos  &  Scribas  contortam  effe  fcribit, 
ri.uiftos  apparet  acj  univerfam  concionem  habitam 
fuiffe  ;  at  in  Pharifxos&  Scribas  peculiari 
quodam  modo  &  majori  vi  vibratam  effe, 
ut  populus  fibiabilliscorruptelis  caveret : 
qux  res  Iohannis  in  docendo  fidem  &  inte- 
gntatem  apette  demonftrat ;  qui  dignitatis 


O      K      I      A 

&fplendoris  cujufquam  ratiohem  nonha- 
buit :  iimul  eotum  temeritatem  mdicat,  qui 
Miniftros  accufit,  quod  Doctores  populi,& 
Epilcopos  &c.  coram  populo  coarguunt ;  id 
enim  fecit  Iohannes  ,  ut  populum  ab  eoruin 
impuritate  abftineret.Sic  Paulus  i  Tim.<;,io. 

Subjungit  adhortationem  ,  ad  teftandam 
eorum  quam  Baptifmi  fufceptione,  fidem 
&  relipifcentiam  profitebantur  ,  bonis  ope- 
ribus.  Quo  docere  voluit  parum  efle  ,  quod 
externis  his  adlionibus  dcfungebantur ,  niii 
bonis  operibus  eas  obfignarent  :  fitenun, 
ut  licut  nonnulli  extcrnum  in  Vcrbo  &  Sa- 
cramentis ,  Dei  cultum  nihili  pccne  xfti- 
mant  ;  fic  alii  plus  m  eo ,  quam  par  eft  fidu- 
cix  ponant ;  dum  hac  externi  cultus  obfcr- 
vatione  ,  teftos  fe  &  tutos  fore  ab  ira  Dei 
iibi  pollicentur.  Docet  igitur  lohannes, 
quod&  adnosaccommodari  poteft.qui  fub 
clypeo  baptifmi  ,  &  auditionis  VetbiDei, 
nos  ab  irx  divinx  jacfu  falvos  fore  confidi- 
mus.  vide  i  Cor.  1,5.  Sic  Iudxi  olim  infa- 
crificiorum  follicita  obl.itionc ,  caput  & 
fummam  falutis  fux  collocabant :  perinde 
ac  ii  fervus  hero  fuo ,  verborum  &  pollicita- 
tionumblanditiisfatisfacereconaretur,dum 
manum  interim  in  linu  contineus  eam  operi 
frciendo  admovere  abnuat. 

Alterum  eft  ,  quod  illos  a  rcfipifcentia  a- 
verteret,  ftulta  &  tumida  de  fe  perfuaiio  ,  ab 
Abrahamo  fegenus  ducere,  ejufque  filios 
efle,  cui  promifTiones  datx  funt ,  Deumquc 
fe  ita  obftriftum  habere,  ut  aut  hos  utut  fla- 
gitiofos ,  aut  nullos  fibi  hxredcs  inftituat : 
perinde  ac  li  amplx  pofTeflionis  hxres,quod 
neminem  pater  prxter  fe  filium  haberet,pa- 
trismandarahac  fiducia  afpernaretur,  quod 
hxreditasad  nullumalium  transferri  poffit; 
cum  tamen  fervum  aut  quemvis  alium  hxre- 
dem  fcribere  illi  concefium  (it.  Hxc  ad  110- 
ftros  in  Chriftiani  nominis  appellatione  3C- 
quiefcentes  accommodanda.  Notanda  vero 
locutio,  Deum  citius  lapides  ad  regni  coelo- 
rum  poireflionem  adhibituros,  quam  ut  im- 
puriscanibus  &  porcis ,  cjus  poteftatem  vel 
minimam  faceret :  ut  citius  Tnrcs ,  tfc.  ad 
Chrifti  focietatem  adfcifcendi  (int,  quam  e- 
[  jufmodi  impuri  homunciones  retinendi.  vi- 
de  Nitm.  14, 11.  Hoc  in  Papiflas  lite  qua- 
diat  ;  qui  nullam  putant  Eccleliam  in  mun- 
do  efle  pofle,  nili  Deus  corum  rudera  &  pa- 
rietitias  ,  pro  domicilio  Ecclefixagnofcar. 
PmtificiorHm  jaftantiade  fuccefTione  Epi- 
fcoporum  fuorum  ,  non  eft  multum  ab  hac 
jattantiadifllmilij. 

Adhor- 


Verf.  $. 

lides  iou:; 

cpmbus 

olfignaa» 


Veif  9. 

non  .,.: 
prxrcgati' 
"VAi  majO' 
rum  proVo- 
cantinm: 


ijnod  contrt 
antiij.  CP 
ficctjf. 
Pontif. 


W'i 


E      V      A      K      G 

Vcrf.  10.  Adhorrationi  comminationem  adjungit : 
Dtus  tsn-  jn  qua  in  priori  metaphora  perliftit ,  homi- 
dtm  nlci-  num  enini  opcnfiuctibut,  ipfos  homincs  ar- 
fcuHtim-   imi,UtU\t:i  &pervulciataliinilitudjnecom- 

probitMtm  -  .  0  .      ■  r>.    • 

parat ;  per  fecurim  vero  notat  ultncem  Uei 
nuiium  ,  &  iram  illam  ,  quam  venturam 
prius  dixerat.  Quod  autem  ad  radicem  ad- 
tnitam  dicit ,  indicat  inftarc  Dei  judicium  ; 
lkut  quiarbort  fecurimapponit,locum  vcl- 
uti  deuVnat ,  ubi  mox  fecurim  adiget  atque 
impingct.  Quod  verodocct ,  tumdemum 
admotam  &  arbori  applicatam  cfle  ,  cum 
Euangelium  pcr  eum  promulgari  ccepit,in- 


E      t      I 


97 


10. 


(inuat ,    Dcum  ha&cnus  quidem  erga  il- 

lospatientia  ufum  elfc ,  &  corum  inipro- 

biutcm  longammitatc  tolcraflc  ;  jam  vc- 

ro  amplius  cancx  libcralitatis,quanta  in  Eu- 

angclii  pra-dicatione  eluccr ,  contcmptum  . ,    . 

c         j-     ■  ir       A       i       r         latibuait, 

fcrre  diutius  non  polle.    Quo  doccmur  ,  „m„n. 

quanto  cum  periculo  Euangchi  pra.-dicatio^c»rf,m. 

contcmnitur;  ut  li  nos  Deus  temporc  igno- 

rantia:  tulit,  eandcm  poft  Euangelium  pra:- 

dicatum  lenitudincm  exfpeftarc   non  dc- 

beamus.  Nam  non  jam  falcem  ,  quaramos 

luxuriautes  circumcidir. ,  arripict  ,  fcd  fc- 

curini. 


L  v  c.  cap.  J.  a  verf.io.  adi^. 

i  o  Etinterrog.trit  cttm  turb.i,  duens,  Quid  igiturfai iemits? 

1 1  Rcfpondens  autem  dixtt  eis,  qni  b.tbet  duas  tttnicas,  mpcrtiat  non  babcntt : & 
qui  babet  tfcas,fimiliterfaciat. 

1 2  Venerunt  atttem  &public.vu  ttt  bapti-.irentttr:  & dixerttnt  ei,Magifter  qttid 
facienius  ? 

t}  Ipfe  rero  dixit  eis,  Kibil  amplius  qtiam  quod  conjlitntttni  esl  vobis,  exigttc. 
1 4  Interrogarunt  autcm  ettm  etiam  milites,  dit  entcs.  Et  nos  quidfaciemtis  ?  Et 
ait  cis,  Neminem  concutite,neque  dolo  op]>rimite:&  contenti  eftotefttpcndtis  rcftris. 


ANALTSIS. 

■pFfe&urr.  notatur  concionis  fupeiiorisaddubi- 
•*-tatio  ;  cujus  item  efteSus  eft  percunftatio 
quidfacerenr;  qui  quiftio  defcribitut  fuofubje- 
Cto ,  nempe  turba. 

Vtrf.w.  Hic  quiftio  itcmdefctibiturfuo  rela- 
to.Refponfione;  Rcfponfio  autem  con(tat  etYc&is, 
nempe  ut  communicent ,  quar  communicaiio  ar- 
guitur,  i.  fubjeftocjusqui  habetduastunicas  & 
illius  qui  non  habet,  &  ejus  cui  alimemafuppctunt 
&  cui  nulla  fuppetunt. 

rtrf.ii..  Turbaperaliquotfuipartesexplicatur, 
8c  primum  Publicanos ,  quorum  effeftus  notatur 
quod  foh.vmcm  adibanr,  &:  profectionis  finis,  i. 
ut  naptifmoconfignarcntur,alter,  ut  quid  facercnt 
fcifcitarentur;  illi  neccflitatein  rofpondcndi  impo- 
nentes,  a  rclatisqnoddoftorfit. 

ferf.13.  Hicquiltiodefcribiturfuo  relaro,  re- 
fponfione  bhamsfCov&ax.  autem  refpofum  eftefto 
publicanorum ,  utnihilexigantpncterquam  quod 
fas  eft. 

l'trf.\4.  Aliaparsturbxerant  milites,  qui  de- 
fctilninturcffefto.addcbitationedefuavocatione; 
cujus  dubitationis  erfeftum  eft  quiftioquidface- 
rent ;  qui  quiftio  defcribi  tur  fuo  relato ,  refpon- 
io  loLirmii ;  quod  rria  effetra  a  militibus  pisftan- 
dacompleCtitur ,  i.  neconcufiioneutantur,  i.  ne 
calumnientur,  3.  ut  fuis  ftipendiiscontentifint. 

MfiTAPHRASIS. 

SVperiore  Iohannis  concione  turb.iperculfa, 
ad  maximas  animi  an  uiftias  fif  perplexi- 
tatem  red.tcia  (cnm  Pharifti  tf  Sadditcsi 
fitis  in  feccatortim  ftxctbw  omni  verif.militit- 


dine  immerft  manerent,  ncc  prs.  exiftimatiom 
additci  foffent,  ttt  qwd  tllis  faciendtim  foret 
percontarentur)  coepit  de  fttoftatu  plurmutm 
addttbitare.  Quamobrem  lohannem  fc  fere 
aHoqtuintitr ;  ad  eitm  mnditm  ttta  hac  oratio- 
ne  nos  ptmgvs  ,  ut  pl.tne  qttam  vtam  ineamnt 
nosfugiat.  Expedi  rgitttr  nos  httc  difficultate, 
(y  qmdnobit faciendttm fit commontra.  & ■<.•- 
btts  lohanncs;  Dixi prius  vobts  fi-ttciut  dignos 
refipifcentia  profererJ.os  ejfe.  &uod  ft 'qtnriti: 
qtit  illi  tandem  ftini,fic  habete  ;  vobis,  qitibiu 
jeti  Vic/as  ,  fett  veftitivs ,  plut  fuppetit ,  qttam 
quodvobis  jatts  fit,  incun.bite  ut  aliquid  altis, 
qiti  iftit  viu  fubfidiis  deftituuntur,  tmpertia- 
tit.  Atque  hs.c  qittdem  ttniverfi  tttrbi  confufe 
Cf  generalter  propofmt .-  accedenttbits  ttefo 
Pttbticanis  ,  qui  tributa  a  Cxfare  impoftta 
exigebant,  hoc  confdiout  baptifmi  facramen- 
to  obfignarentttr,  defti.  vocationis  conditionc, 
ttt  videtur  nonnihil  h.cftantes  ,  Iolunnem  i- 
tem  interrogarunt ,  quidiili  facerent.  i^uibits 
Iohanncs  ,  nc quidpr&ter iUudquodlege con- 
ftitutumerat  exigerent ,  imperavit.  Milites 
Publicanosftbfeqiinti,  &  deftta  militaricon- 
ditionenonomninopcrfitafi ,  qurd  il!a  conditio 
Dei  poptdo  exofa  fitit ,  perinde  itt  Publicaru, 
quid  illit  faciendum  ft ,  a  lohanne  fcifcttsm- 
tnr.  Hts  Iohannes  refpondet ,  ncminem  epor- 
tere  eos  per  vim  aut  frmdem  opprimere  ,  fed 
fttti  ftipendiis  penittts  zcqttiefcere-j. 

N  PRA- 


11. 


13- 


14- 


5» 


P  R  A  X  I  S. 


VerC  10. 
popnli  iti' 
ijuijitio  ex 
2o.vi.  ejut 
refipifceit' 
tia  nicli- 
tiunix 


Verf!  II. 
f ui  cur  ex 

rviimliXtii 
fecuntl*  tA 
!>uU  re' 

ftmitatl 


tfVOMCt/o 

iicat  ex 


SEquiturHomilixcf-  ("prior  laudatus, 
fe&us;qui  &duplcx,^  & 

&  dtiplicis  generis  eft,     (^alter  illaudatus. 

Laudi  ducitur,quod  Iohannem  fcifciren- 
tur  ,  quid  iilis  facicndum  (it  ;  quod  quidem 
verx  relipifcentix  argumentum  eft:  indicio 
eft  lohannis  homiliain  animos  eorum  pu- 
pugiiTe  ,  &  cx  peccati  veterno  excitaire. 
Idemftudiumapparet  in  his,quorumfitme- 
tio  Acior.  i,  37.  Non  refponfint  Iohanni,ut 
populusapud  Malachiam,  quidfecimus.aut 
qua  re  lcgem  violavimus;  Mnl.  1,14.  fed  an- 
teatlam  viram  fceleratam  agnofcentes ,  de 
futura  mclius  inftituenda  percun&antur. 
Cujus  qiudem  quxftionis  occailonem  dedit 
Iohanncs,verbis  de  fruftibus  edendis  relipi- 
fcentia  dignis:  quxrunt  eum.qui  illi  tandem 
fruclus  fuut.  Hinc  difcimus,  de  illis  fperan- 
dumbene,  qui  cura  officii  fui  invcftigandi 
ducuntur:  ita  contra  ,  nequicquamabillis 
exfpedtandum  eiTe  ,  qui  nulla  cognofcendx 
voluntatis  divinx  tanguntur  follicitudine. 
vide  ler.  6, 16.  non  interrogandum  per  hy- 
pocrilin.ut  /t^.^i.iJ.necperofcitantum,  ut 
Filatus. 

Huic  quxftioni  rcfpondet  Iohannes ,  ex 
fecundx  rabulx  mandato ,  non  quod  Dci 
cultum  poftponat,  fidquod.ut  fxpedi£tura 
eft,  hypocriiis  melius  detcgitur  cx  fecundx 
tabulx  mandatis,quam  ex  mandatis  primx. 
Attingit  autcm  id,quod  furti  mandato  con- 
tinetur  ;  non  quodia  parentes  inofficiofx 
a&ioircs  ,  aut  cxdcs ,  aut  veroadulterium, 
ininora  pcccata  elTent,  fcd  quod  illud  ma- 
Ium  latilhrae  patet ;  ncc  tantum  corde ,  ut 
rcliqua,  fed  &  aiftu  &  affeiftu  externoab  o- 
mnibu;  admittitur.  Docct  autem,  non  tan- 
tum  non  efTe  alteri  dctrahecdum ,  quod 
tuum  non  eft ;  fed  aliquid  crogandum  ex 
tuo,  &  in  communem  vitx  focietatem  con- 
feiendum,  ut  Paulus  Ephef.^,  z.  Ex  quo  ap- 
parct  quam  infulfa  oft  eorum  oratio ,  qui  ut 
fc  probos  viros  venditent.fe  nihil  quodalio- 
jumcftaccepifleinflatis  buccisfonant,cum 
tamen  nihil  erogcnt.  Quoigiturloco  illos 
ponemus  qui  fuos  crcditores  fiaudant  ,  fuos 
heros,  fuos,cum  quibus  commcrcia  habent, 
mercatorcs,  fi  vere  reiipuifle  judicandi  non 
funt ,  qui  nihil  ex  fuo  erogant ,  nx  illi  pro- 
cul  a  dignis  refipifcentix  fruclibus  abfunt, 
qui  quod  alterum  eft  diripiunr. 

Tunicarum  vero  &  ciborum  dationc 
tmvixh%.r.us  omaia  ,  quxad  viclum  &  vitx 


K     i      R.      M      ©     N     I     A 

cultum  pertinent ,  ut  Paulus  1  Tim.4,%.  his 
duobus  ad  vitam  neceflaria  compleftitur 
univerfa.  Ouod  autem  ex  duabus  tunicis 
unam  crogandam  docet ,  eorum  in  fratres 
inckmentiamnonobfcuredeclarat;quicurn 
aliquot  fynthefes  veftium  habent  in  veftia- 
rio,  ne  unum  tamen  pannum  paupenbus  di- 
ftrahunt ,  &  quibufcum  multavariaquc  fer- 
culafuppetant ,  unum  tamen  ex  his  paupe- 
ribus  non  concedunt  :  nonquod  non  lit  fas 
duas  tunicas  poflklere  ;  iic  enim  neque  duo 
indulia,  aut  duas  patinas  habere  conceditur. 

Hxc  cum  univerlis  dixit ,  deindc  acce- 
dunt  ad  eum  Publicani,  &  poft  milites  ,  qui 
quid  eorum  officn  lit  quxrunt.  Ex  quo  non 
fatis  clTe  conftat ,  quid  omnibus  rn  umver- 
fum  lmperatur  cognofcere,  nili  quod  te  fpc- 
ciatim&  proprieattingit  teneas.Hinc  Apo- 
ftoli  in  Epiftolis  primum  quid  omniumli- 
mul,  iv  confufe  Chriftianorum;  deinde  quid 
fervorum&  dominorum,  uxoris  &  mariti, 
Iiberorum  &  parentum  partes  &  officia  do- 
cent.  Ephef  5,  &  6.  C0/.3.1  P.t.z,&:  3. 

Cur  vero  iftorum  mentio  fit  potilTimc, 
caufa  eft  ,  quod  hi  duo  ordines  Iudxis  in- 
renfi  &  cxoli  efTcnt ,  quod  Romani  imperii 
miniftri  eirent  &  Satellites ,  ad  Iudxos  fub 
dura  fervitute ,  .i  qua  abhorrebant,  retinen- 
dum  :  publicani  enim  tnbuta  ,  de  quorum 
pcnlltatione  frpe  quxiitum  eft  ,  &  a  non- 
nullis  addubitatum,  exigebant:  milites,  tau- 
quam  cuftodes  prxlidiarii  imponebantur,  ut 
Iudxos  ad  defectionem  proclivcs,  in  officia 
5c  obfcquio  continerent.  Hos  igitur  appa- 
ret  olim  Iucri  fpe  captos  hanc  vitx  ratio- 
nem  fcquutos  eiTe  ,  cum  tamen  penderent 
dubii ,  an  cui  fe  addixerant ,  vivendi  genus 
viro  pio  &  verc  Iudxo  dignum  erat  :  nunc 
autcm  pcenitudine  ducti  in  genus  vitx  in- 
quirunt .  Qui  igitur  hxrentes  num  Deo 
quod  faciunt,  &  in  quo  occupantur,  gratum 
(it,  inquidtionem  averfinrur  ne  fraude  per- 
ipecla  in  fequendo  quxftu  inquietiores  fie- 
rent,  aut  tcfrigefcerent,  a  confcientia  mor- 
fi :  fe  nondum  ex  Euangelii  prxdicatione 
rcfipuillc  produnt.  Hi  enim,  veluti  clancu- 
lariam  tabcrnam,  fcu  pofticum  habent,  quo 
fe  a  Deoabdere  conantur.  Contra  vero  qui- 
faciunt,  germanos  fe  Euangelii  filios  mdi- 
cant.  Exemplicaufa.qui  vel  alea  vivunr,  vel 
alcatoribus  fores  lucri  caufa  apenunt  ,  qui 
cauponando  fcrvorum  loculos,  &:  p.iuperum 
artificium  exhauriunt,unde  illos  &eos,quos 
curare  dcbcnt,  pcrdunt,  fidcm  excutiunt,& 
agaium  cx  verbo  culpam  non  corrigentes» 

Eoa 


tunicam  ef- 
fe  eroytn*. 


Verf.  is. 


Curfjiecif 
tim  publt- 
cuni  ey 
rnilites  in* 
quirAHt? 


Verf  1 3. 

(ur  1'ttbti- 
r.:<  ;<  nt «/ 
fr*  ju< 
exigtmt  rt' 
Jpindtrit? 


Verf  14- 
C7*  miliri- 
t:«  utfii- 

ftcndio  con. 
ttntifmtl 


E       T      A       N       G 

non  funt  in  vcre  Chriftianis  habendi. 

Publicanisedicit ,  nc  quidprster  jus,  & 
lcecm  exigant :  huic  cnim  hominum  gc- 
ncnfolcnne  cft  ,  amplius  conftituto  pofce- 
rc :  quod  tamctli  non  nili  obliquc  plcrum- 
cjue  faciant ,  ut  cum  mor.ts  idcirco  ucciunt, 
ut  fcftinationis  nomineduplumfortecmuu- 
gant  ejus,  quod  illisex  Icgcdebctur:  tamen 
&  hxc  ,  &i  mille  alia:  artes  pietati  advcilan- 
tur,&  ad  furti  caput  rcfcruntur;  ut  quod  fui ' 
lucri  caufa  mcrccs  exportari  aut  importan 
patiuntur ,  qurc  e  Republica  non  funt.  Nec 
mirum:cum  enim  tanti  qurcftuofos  hos  ma- 
giftratus  enunt ,  lus  expilationes  exerccre 
necefle  eft  .  Quod  autcm  illis  permittit 
(contra  quam  fufpican  poterant)  ut  vecti- 
galia  impolitaexigant :  eodocct,  imperata 
a  Principe  folvenda  efle  ;  qua:  enim  jufte  ab 
illis  depofcuntur,  line  injuftitia  ab  aliis  fub- 
duci,  aut  detredlari  nequeunt. 

Militum  autem  ea  licentiafere  efle  fo- 
lct.ut  libi  omnia  jura  divina  &  humana  vio- 
lare  fas  efle  putent:  unde  natum  cft  prover- 
bium,de  legum  inter  arma  lilentio:  imo  ve- 
ro  arbitrantur  fe  militis  titulo  indignos  efle, 


B      t      I      C       A.  9f 

nili  alios ,  tanquam  viiia  qu.rdam  mancipia, 
conremtunt :  unde  nili  illis  obfccundctur, 
gladius ,  qui  corum  manibus  a  Deo  infcrtus 
eft  ,  ut  hoitem  cocrceant  3i  ulcifcantur ,  in 
optimos  quofque  civcs  diftringitur  ;  his  ut 
pro  lupis  iint  ,  quibus  cuftodes  dati  funt  ,  <5r 
ex  his  plctique  plures  eorum ,  qui  in  officio 
nuucnt,  quam  defcctores  diripiant:  nec  rc- 
ro  pudet  illos  fe  orbis  tcrrarumpcftcs,  fla- 
gclla,  mallcos  a  Deo  immiflos ,  jaftare ,  qut 
innoxiisclypei  loco  efledcbcnt ,  aut  rnuri; 
ut  eft  in  hiftoria,  i  Sam.  if,  16. 

Quia  vero  folent  pattim  vi  cives  opprf- 
mcre  ,  partim  calumniis ,  Sc  fraude  eos  ob- 
ruere ;  ideo  utrumque  vetuit. 

Cumautcm  nondicat  abjicitc  arma  ,  ex  P'" 

....  n  r    .  i    ,.        ■  mttnontib- 

ulis  plauftra  rchcite  ,  gladios  m  vomercs  :,„,„,/,,. 
conricite  ,  haftas  in  putatorias  falces  ,  nolite 
amplius  ftipendiamerere:  Anabaptiftarum 
dclyrium  deprehenditur ;  nec  vero  quic- 
quam  eos  juvat,  quod  dicunt  Iohannem  po- 
pulum  tantum  ad  tyrocinium  informafle  , 
cumde  Iohannedicitur,  cumDco  &  Chri- 
fto  perfectum  populum  efFormarc  &  polire 
debcfe,  Luc.  i,  17. 


L  v  c.  cap.  5.  Az-erf.ij.  adi$. 
tf  Expeftante  autempopulo,  &  cogitanttbus  omnibtts  in  cordibus  fuis  de  loban- 
ve,  numnam  ipfe  effet  Chrtftus  ille, 

1 6  Rejpondit  Iobannes,  dicens  omnibtts,  Ego  quidem  baptiz.o  vos  aqua :  fed  venit 
qui  validior  me  esl ,  cujits  uon  ftim  dignus  qtti  folvam  corrigiamfolearum  :  ipfe  vos 
baptiz-.ibit  Spirittt  Sancio  &  igni. 

1 7  Cujtts  ventil.ibrttm  iri  manu  ipftus :  &  qtti  perpttrgabit  aream  fuam ,  &con- 
gregabit  tnticum  in  borrcttm  fttum  -.paleam  autem  exuret  tgm  inexjitnguibili. 

1 S  Multa  iguttr  etiam  alia  exhortans  ettangelix-abat popttlo. 


A  N  A  L   r  S  I  S. 

C  Rrorde  Icbaimt  dechumi  e  fubjefto  populo, 
*-"  quod  fubje&um  adjuncta  nota  univerfalitatis 
amplificatur ;  deinde  fpecies  erroris  explicatur  ,  1 . 
quod  majusquiddamabilloexfpe£tabant,  quam 
ab  illo  prxftari  poflet,  2.  fpecies,  vel  primi  erroris 
caufaefficiens,  quod  difceptabantapud  fe  an  lob.it- 
nts  eflet  Meflias ;  fubjectum  etiam  hujus  difquifi- 
tionisfeudifceptationis  notatut,  animusfeucor 
populi. 

rcrf.16.  HuncerroremfSpirirusSantti,  utvi- 
detur,  inftinCtumirificedeeoedoClus)convellir : 
ubi  primum  crTeClum  notat  utrique  commune, 
nempequod  uterquebaptizat :  Deiritte,  acompa- 
ratis  minoris,  docet  Chtiftumeflefepraiftantio- 
rem  ,  quod  fir  valentior  &  potentior  ,  ubi  apud 
Marthxum  occuparione  occurrit :  cujus  prolepfis 
eftarelaris,  quodtempore  iltumfubfequuruseft 
Chriftus.  Cujus  fubjetlio  eft  adiverfis,  tametfi 
tempore  pofterior  lit,  rruoad  humanitatem;  tamen 


piior  eft  &  dignitatequoad  hnmanitatem,Sc  tem- 
pore  ipfo  quoad  divinitatem  :  inxqualitatem  pts» 
ftantinr  docet,  ab  adjunfta  indignitate  Chtifto  ab - 
jeCtiflimi  mancipiiofficium  prarftandi ;  quod  a  te- 
ftimonio  humano  probat ,  proverbio  fcilicc-t,  pro- 
cumbendiut  corrigiam calceorum  Ch.ifti folvatj 
deinde  a  comparatione  diverforum  ettectoium, 
fui,  Chrifti.quod  ipfehaptizar  aquaiautum.Chri- 
ftusveroSpirituSanfto :  qaod  amplificaturfpecie 
baptilmi  SanCliSpiritus ,  nempe  ezttaotdinatii ; 
quodprobatadjunctoexternoignis,  qui  inlldcojt 
capitibus  Apoftolorumdie  Pentecoftis. 

ftrfiy.  Altero  effcfto  Chrifti  praftantiam  pra: 
fedocet,  quod  lcbanms  omnes  bonos  cc  malos 
pndicationefua  colligit ,  cum  Chriftus  bonos  at) 
hypocritisdifcernat ;  quod  albgjriailluftrat  ,ubi 
Ecdefia  area?,  Chriftus  Agricols,  pii  tritico,  impii 
paleis ,  Euangelium  ventilabro,  ptardicatio  Euan- 
gelii  ventilationi,  coeluin  horreo  ,  cruciams  infer- 
nales  igni ,  colleftio  cleftorum  in  coelumcolle- 
ftioni  ttitki  in  horreum  comparamr. 

N  l  rtrfiS. 


If- 


16. 


K- 


iS. 


103  Har     M     O     N     I     A 

nrf.it.  Mroderfc&um  /o*>».Vnouc, amplio- 1 ptiffioaam &  inquinatiffimam  naturam ,  vel 

remtdlicet  Euangelii  prxdicationem  ;  quodde-  i  _:_;n,_ „j:u„--u.         j-         i-  j- 

r.  L-.-fi.ii  i  i  i  mmiltros  pedibus  obteiendi,  vel  immodicc 

lcrioit  a  tub|euo  populo  apud  quem  couciotiem  .  r 

habuit,  &rbrraaprxdicatiomsaliafcilicet,pr_-  evehendi  ;  aut  rcgcs  cos  expetunt  ,  aut eos 
terquam  qux  difta  ett  ;  fummam  enim  dodtrinx  a  '  >n  crucemagere  parati  funt ,  ut  in  Chrifto 
fecomprehenfam,  quarn  /o/ai.-.*i«  niagna  orationjs  vilumeft;  aut  ut  Dcos  venerantur  ,  aut  ut 
varietate  c-ornavit  dilaravitque.  ot};0  habentes  lapidant,aut  eorum  difta  t.in- 

quam  otacula  Dei  adorant ,  &  fuam  ab  illis 

fidem  lutpendunt,  aut  nihil  corum,  quod  ab 

illis  dicitur,  credunr.  Vidc  -<4c?.i 4, 11,13,19. 

Quod  prarteiea  hic  error  tam  late  pa-  •* 


METAPHRASIS. 

f^  Vm  vero  poptdtts  :n  continua  exfpecia- 

\^ytioneejfet,loaiaaemfibi  Alejfit  ojficisim 


vind^casurum,  &  cum  ammo  difcepsarens  ad   [u;t .  ut  totius  multitudinis  animos  invafe-  '*» 


iflM- 


VerC  is- 

SJuj.i  loM. 

M«  .'■•• 
pulcnl  tur- 
bx  csmtptn 
ttttur/tj 


nnum  fere  omnes  ,  num  ipfe  cjjet  Chriftui  ille 
qm  per  Prophetas  ventursts  promittebatur  ; 
loiiannes  Agre  &  indgnehanc  de  fe  opinto- 
nsm  conccptamferens  ,  coram  ommbits palam 
profejfus  esl ;  equidem  vos  ego  aqua  modo  ba- 
ptiro  ,  ipfevcro  vos  ba)tiz.abit  Sptritu  SanBo, 
tdqite  non  tantum  confueta  _-  ufitasa  menju- 
ra.fsd  ejfafa  admodum  _T  exundanSe:  adjun- 
cto  porro  extra  crdtnem  _>»  mirifice ,  igms  ex- 
term  figr.o  Spirisus  Sancii  efficacem  virSu- 
tem  &  energciam  exprtmenSe  _*>  a.iitmbran- 
te.  Keque  vero  nos  moveas  qiiod  velntate 
pncrfim,  aus  in  Euangclii  prs.conio:iluman- 
teced.im  ,  tstcsinjus  enim  me  dSase  _»>  Euan- 
«:'.:i prsdkathne fequasur,  tamen  cum digni- 
tate  qttoa.i  humamtatem  ,  (y   tempore  /  f> 
quoad  divinitatem •  mih: pnferendus  ;  id.qtie 
tanto  intervaSo.ut  ipfe  imdonc-.ts  fim  procum- 
bendo,  _>»  mead pedcs ejtts  advolvendo.calc.i 
fii:  corr.giam  folvere.  Cujus  muntts  e'l pr&- 
dic.ttione  Euangslii,  tanquam  ventilabro,  Ec- 
clejht  fus.  aream  ,  in  qtta  bmi  fimul  _>■  mali 
permifcentstr  ,  perpurgare ,  _»>  isa  hos  ab  illis 
difcernere  ,  ut  elecTts  tanquam  sriticoin  cceli 
horrsnm  conveSis  tf  comportasis ,  reprobos 
sanquampaleas  &  glumas  igni  nunqttam  re- 
ftinguendo ,  id  esi  ,  infernalbtts  poenis  _>>  cr;t- 
ciasibsts  adjiidicts.  Es  qv.idem  h/tc  f.int  qus. 
ex  Iohannis pr&d.catione  dehbanda  cenfui,  ut 
qittfummam  docirini  totmt  compleciantitr; 
cum  tamen  msilsa  ali.i  magna  varietase  ab 
illo  ad  populi  jufiam  pnparasionem  propoftsa 
fsns,  qutbsts  recisandis ,  nephcs  tqsioprc-ltxior 
ftm,jitperfedto. 

P  R  A  X  I  S. 

SEqultur  depravata  &  corruptra  turbi 
6pmio,quam  ex  Iohannis  minittetio  im- 
bibiilent.  Cooinbant  enimapudfe  ,  moti 
mirucnlis  in  conception?  6k  nativitate  ,  vi- 
ct.u.  veftitu  ,  fandtjtate  vita: ,  doftnna:  gra- 
vit.ite  ,  Iohannem  fuilTc  Meffiam ;  &  porro 
forte  exfpeclabant ,  ut  hoc  de  fe  proritetc- 

tur.  In  quo  intucn  Iicet ,  homiiiis  corru-  1  ainuaiftratione  intelligendum  :  omnes  &: 

externos 


e]U4  .uiimt 
dsttr, 


rit,  docet  quam  male  tutum  tit,  in  multitu- 
dine  acquiefcere:  quod  adhuc  magis  caven- 
dum ,  quia  ut  hoc  loco  turba ,  lic  apud  Io- 
hannem  conftat  ,  Scribas  &  Phanfxos  hoc 
crrore  imbutos  fuiffe.  loh.  1, 19,  adzy. 

Quoautemanimo  Iohannem  fuiffe  pu-  Verf  16. 
tabimus,  cum  itta  refcifceret :  non  alio  pro-  e x  fV» 
cul  dubio ,  quam  Paulus  &:  Barnabas  Ador.  "Ih'fi»«t_ 
c.i4,v .11.  qui  acerbiffimura  animi  fui  dolo- 
rem,veftiumdifcillione  &  laceratione  tefta 
ti  fijnt,  quod  fe  in  deorum  numerum  relatos 
mtellioerent :  lta  non  modo  in  fui  contem- 
ptu  ctuciantui  pii  miniftii  ,  fed  &:  nimia  fui 
exiftinutione  &  modum  fuperante  ;  quare 
ha:c  Paulus  ad  mediocritatem  revocat.  1  Co- 
rinth.  4,  r.  Q-c.  Sic  nos  exifiimet,  £pc.  Hanc 
autem  fulpicionem  altius  in  animis  eorum 
radices  agerc  non  patitur  ,  fed  iliam  ftatim 
cximit.  Sic  Pettus  Acior.  5,  11.  iic  Paulus 
Acior.  14,1^.   iic  Angelus -r^/>jr.  11,  6.  Pii 
cnim  MiniftriEcdefiam  non  libi  ambiunt, 
fed  Cbrifto  ,  nec  fe  in  admirationem  addu- 
cereftudent:  nolunt  effeloco  fponli ,  fcd 
arxiicifunt  fponlT  ,  qui  lartantut  fponta;  erga 
Cliriftumamore;  funt  paranvmphishis  dif- 
iimiles ,  qui  per  fpeciem  pro  alio  amico  am- 
bicndi,  ipli  puellam  ambiunt :  quod  quidem 
ii  in  vitupefio  iit ,  multo  magis  damnandi, 
qui  cum  paranymphi  lint ,  ut  Eccleliam  in 
amores  Chrifti  adducant ,  ejus  amores  ad  fe 
transferant ;  &  (i  facinus  fuerat  in  Abfolone 
animos  Ifraelis  3.  Davide  regc  abducere  ,  ut 
illos  ad  fe  ttaduceat :  quanto  maois,  &c. 

Qi:o  autem  difciimen  inter  fe  &  Chri-  qntptr- 
rtumftatueret.unde  omnes  a  feillum  inter-  """x<^'f- 
nofcerent,  utitur  duobus  argumentis  ab  ef-  Z'7'*'     , 
feilis.  Primum  cft,  fe  in  baptifmo  aqux  mi-  chrifii  m,S 
niftrum  effe;  Chriftum  vero  eum  effe  qui  cumSpir. 
Spiritu  S.incio ,  aqua  erticto  &  exprello  ,  ho-  S.  cfftc*- 
mincs  baptizaret ,  Miniftrum  quantumcun-  cu> 
que  excellentem ,  ne  guttam  quidem  Spiri- 
tus  Saniti  conferre  poffe  ;  quod  idem  in 
Verbi  pnedicatione  ,  &  altermsSacrament 


, 


E       V      A       N       G       t      l      I       C       A.  101 

cxternos  fenfus  Miniftros  pulf.ue,  Chriftum  I  prxmittcnda,  ut  qux  &  iilam,  &  fcquentcra 
cflc  qui  aures  cordis  perforat,oculos  apcrit,  '  ■jfaix.us  complettitur. 

fordespcccatorum  Iavat.  Quod  li  Miniftri '      Quod  autem  fe  tndigntim  cftc  confirmat,  »epniiute 

ui  calcet  cirrioriam  hlvat;  quod  ab  alio  am-  *■«*/«•(/- 


Spiritum  conferrc  ncqueunt ,  neduni  mor-   q:i 


firnn  iffi- 
cia  frx- 


tua  elementa   &  externum  facrjmcntum.    plificatnr  Euangelilta.dum  nc  proctimbcndo 
Difcamus  igiturad  Deum  &  ad  Chriftum  ,  quidem,&ad  tcrramfe  dimittendohoc  llli  (i^.,in. 
mentes  precibus  attollere  ,  ur  ab  illo  gra-   ofFicium  prxftarc  dignum  fe  reputat:  Chri-  dignm: 
tiam  nobis  accommodjtam  emendiccmus,  i  fti  divinitatcm  non  obfcuie  indicavit.  Cum 
ncc  in  cujufquam  Miniftri  donis  acquiefca-  j  enim  pauper  &  adlmc  privatus  is  cflct ,  cui 


q*tmv:r 
fJiiftmtU 
iieim, 


&  tjm  d- 

btmttmti 

coufdtionej 


mus.  Nam  li  lingua  Angclorum  loquercn- 
tur,  li  Daniele  aut  lohanne  Baptifta  fancrio- 
res  aut  doctiores  eflent ,  neqmcquam  tamen 
nobis  profuerint  ,  nili  ad  Chriftum  fontem 
&  thefaurum  gratix  ducunt.  Vide  i  Cor.  3, 
v.j,6,~- 

Ex  hoc  liquet ,  quam  illi  a  veritate  aber- 
rarunt,  qui  Chrifti  baptifmum  novum.a  Io- 
hannis  baptifmo ,  ritum  &  ccrcmoniam  cxi- 
ftimarunt ;  cum  uterque  Iohannis  &  Chri- 
fti  unum  integrum  Baptifmum  eftlciant , 
cum  quod  Iohannis,  fivc  alterius  cujufpiam 
Miniftribaptifmofemel  adminiftratoadum 
bratur ,  quotidie  ,  quamdiu  hic  verfamur ,  a 
Chrifto  exhibetur.  Efle  vero  Chrifti  (qui 
dicitur)  baptifinumfpiritualem,  non  autem 
cxt  Tiiamaliquam  lotionem,  conftat  A.7.  1, 
f.s,.  ubi  hunc  Chriftibaptifmuin  poltafcen- 
fum,  cum  primis  perliciendum  docet ;  prx- 
terquam  quod  hac  fentcntia  Iohannis  ba- 
ptifmus  mortuum  quideflet,  nec  nos  Chri- 
fto  in  baptifmo  communicaremus ,  qui  Io- 
hannis  baptifmo  baptlzatus  cft. 

Qupd  vcro  igitem  Spiritui  Saneto  adjun- 
xit,delignat  admirabilem  illamSpiritus  San- 
cti  collationem  &:  communicationem  ,  fub 
fpecielinguarum  ignitarum.Nec  igitut  hinc 
Hermianii ,  aut  Seleuciants  aliquod  patroci- 
nium  accedit ,  qui  pcr  hujus  loci  fpeciem 
ignc  baptizabant 


tantus  Prophcta  indignus  erat,  qui  ci  corri- 
51'am  procumbendofolverct ,  id  cft,  abje- 
ctiflimam  &  fummiflimam  operam  illiprx- 
beret,  certe  eum  oportuit  hominum  ordini 
eximi.Hujufmodi  clt,quod  legimus  dc  Ma- 
ria  pedes  Chrifti  lachrymis  abluente  ,  &  ca- 
pilloabftergente  ;  quod  Chriftus  vere  Deus 
admiiit.  Hinc  Pontificem  inteiligitur  fe  pro 
Deo  venditare,  &  honorcm  uni  Chriftode- 
bitum  in  fe  transfcrre,  dum  pcdcs  fuos  Re- 
gibus  &  Imperatoribus  ofculandos  prxbet. 

Aliadirrerentia  inter  Chriftum  &;  Iohan-  Verf.  17. 
nem  ,  feu  omnes  potius  quafcunque  creatu-  fM"rn 
ras ,  quod  ille  folus  novit  hypocritas  a  ger-  T"  .  " 
manis  Dci  cultoribus  internofcere:  quod  ii-  Mreli, 
militudineagricolxilluftra:,quiareamfuam 
purg.it,  paleas  eximit  e  tritico.  Vide  Matth. 
1 5,  47.  in  reti  jaculi  parabola ,  omnia  com- 
plexus  fua  fagcna  ,  collegit  bona  ,  &  abjecit 
mala,&c.  Item  M.ttth.is-  J1-  In  paftoris 
iimilitudine  ,  capras  ab  ovibus  feponentis. 
Homines  igitur  cavcant ,  ne  hoc  iibi  fufci- 
piant  &  arrogent,  quod  unius  Chrifti  eft,  Sc 
quod  Iohannes  iibi  aflumcre  non  eft  aufus, 
ne  Dei  judicium  prxripiamus. 

Miniftri  enim  Euan"elii  religando  cum  ynntMi- 
frumentopa!cas,&:  urticas  &c.  inEccledam  "'/"■>"«» 
comportant,  ovcs  iimu!  &:  capras,&c.  Chri-  1""u:  * 
ftus  poft  accedens,  eadifpartit  5:  fegregat; 


eftenim  ille,cujus  oculi  flammantes,&  igni 
m*i  ide*  Quod  vero  Chriftum  fe  l%vciittev  dicit,  '  ti  appellantur.  Apoc.  1, 14.  rcnes  &  penitif- 

m»jtra       eoindicat,  eum  longe  majora  lohanne  prx-    (ime  penetrat. 

frxjl.it,      ftare  .  iorianrlern  aquam  tantum  &  vcrbum  |      Simul  etiam  notandum  eft,  homlnes  non  idetinn- 
externum  prxbere  pofle ,  illum  pofle  Spiri-  debere  in  hominum  de  fe  judicio  acquiefce-  """ /"''•'- 
tum  conferre  ;  quo  etiam  refertur  quod  fe-   re,li  fe  Miniftris  &:  aliis  bonis  viris  probcnt,   '°"e"'tt 
quuur ,  de  hypocntis  a  vcns  cultonbus  m-    niii  ctiam  ie  &  iua  omnia  Chrilto  probent,  j^ 
ternofcendis.  Itaque  hxc  fententia  priori  ad  cujus  tribunal  liftendi  funt. 

M  A  T  T  H .  e.ip.  3 .  a  verf.  1 3 .  adfincm  Capie. 

13  Tunc  adrer.it  IESVS  a  G.dilaa  ad  lordr.iem  ad  lokiimm ,  ttt  bapti^are- 
turabeo, 

1 4-  Ai  Tohannes  obritxe  frohibebat ettm,  dicens,  Mibi  opus  esl  ut  a  te  baptiz.er,  & 
ttt  renis  ad  me  ? 

ts  Rejpondetis atttem  IESVS  dixitadetim,  Omittemeiiunc,  tuenmdecet 
UQsimplere  omnemjtijiitiam.  Ttwc  omitiit  eum. 

N  3  -i<r  £f 


lOS,  HAR.M0NIA 

16  Et  b.tp:iz.itt!S  1ESVS  afcenditft.itim  ex  aqtu:  &  ecce,aperti  futit  eicali, 
&  vtdit  Spiritutn  Dei  defcendentem  qttaft  columbam,  &  venientemfuperipftim. 

17  Etecie  vcx adfuit  e  ccelis  dkem,  Htc  eslfdiiu ille  nieus ,  dileclus  ille ,  tn quo 
acqttief  o. 


«3- 


i-t- 


AXALXSIS. 

EFfectus  Chtifti  itineris  defcribitui  afubjedo 
loco  unde  iter  fufccpit ,  nempe  Galilia,  ad  fub- 
jeftum  locum  quo  protedus  eft  ,  Iordanem ,  &  a 
fubjeda  perfona  lobjmr.i,  ad  quem  fe  contulit ,  & 
i  fine  iiinerjs ,  ut  baptizarctur. 

Verf.xj,.  loh.mnU  errectum  dedaratur  quod  pio- 
hibuit  eum,  quod  ctiam  adjuncta  pispofiiione 
arnplificatur ,  fcilicetquod  vehementei  &  magno- 
pereprohibuit;  cujusratio  aflignaturacompara- 
tione  majoris ,  quod  tantum  abclTet  ur  ipfeilliba- 
ptizando  idoneus eflet ,  ut a  Chrifto  baptizari  fe- 
fc  opus  habereprofeflus  fit.  _ 

ferf.il,.  Chnfti  refponfum  fubjicitui;  quod 
declaratur  adjundoadhortationis  neeumprohi- 
bcrct;  quod  etiam  adjuncto  temporis  definitur, 
quo  declatatur  hanc  hhjimu  in  Chrifto  baptizan- 
doeminentiamnonduraiuram.Cuiusadhortatio- 
nis  ratio  eft  abadjundodecoro;  quod  quidem 
decorum  confirmatur  ab effedis,  fcilicet quod u- 
tcrque  lobjnnes  baptizando  8c  Chriftusfebaptil- 
ino  ejus  fubmittendo ,  juftitiam  Dei  perficeret : 
poft  effectus  lohjtmii  fub)ungitur,  nempc  quod 
baptifmo  Chriftum  coniignavit. 

Vaf.\6.  Vbi  ex  relato afcenfus  exaqua atguitui 
defcecfus  Chrifti  in  aquam,ut  ibi  baptifmo  confi- 
gnaretut :  cujus  baptifmi  Chrifti  adjundum  nota- 
tur  ,  ptimum  coelorum  difliiTio  ,  Z.  quod  lolunne, 
vidit  Spirtrum  Sandum  defcendentem ,  j.quod 
Spiritusille  venit&  infedit  Chrifto;  cujusestet- 
num  Symbolumfeuformaerarcolumba. 

ytrf.iT.  Quartumadjundumeratvox  DeiPa 
tris  decoelo.qua:  fpeciatim  exprimitur.  In  quo  re- 
ftimoniodivino,  primum  defcribitui  exrelatis, 
quod  fitfilins;  deindesb  adjundo,  quod  fitdile- 
&us,j.  abeffedu,  quod  fir  is  qui  parrem  fuum  ho- 
minibus  placatum  &  propirium  reddir. 

M  E  T  A  P  R  A  S  I S. 

POsi ,  ut  Chriftut  fe  ad  ptMtctim  Media- 
toris  mnnus  idoneum  redderet,  e  Kazare- 
tho  Gab.Utt  oppido ,  ubi  trigtnta  fere  annos 
veluti  tn  latebrts  dilituijfet ,  «^lohannem, 
prope  flitvium  Iordanem  ob  aquartim  cOmmo- 
dttatem  mmftenum  extrcentem  ,  tter  fufce- 
pit ,  hoc  confilio ,  ut  poiqnam  Ioannem  pro 
concione  dicentem  primus  audtvtffst ,  abillo 
baptifmi  facramento  tnittaretur  ;  lohannes 
vero  Chrifto  cum  aliis  fuis  auditoribtu  baptf 
mum  petenti  ,  hoc  officium  non  modo  prsftare 
reniitt  ,fedobnoxe  &  affeveranter  hocfacere 
pernegavit :  cujut  ftti  facii  rationem  potentif- 
ftmam  fe  afferre  exiftimabat,  quod  tpfemet  a 
Chrtfto  Spiritut  baptifmo configna:dut erat: 
(£•  ob  eam  rem  indtgnum  judicare ,  ut  bapttf- 


l(< 


17- 


miin  Chriftum  collatione ,  fibi  alioqtutifqtie 

in  ettm  autoritatem  vendicaret-.maxime  qnod 

adfe  longo  ttinere  confedo  baptifmi  caufa  ve- 

nijfet:  quem  ttquius  erat  (fiqtudem  ab  illo  ba- 

piizandmforet)  miffo  nuntw  ad  eum  iter/u- 

fcipere.  Cui  Iefus:fine  ut  quodpetofiat,  ut  ad 

tantillum  temporis  tuominifterto  utens  ,  tibi 

quadantenus  inferior  fim  ;  utcunqiie  etenim 

hoc  tibi  abfonum  fj"  abfurdum  videatur ,  ta- 

men  proptus  rem  tntuentt  perquam  decortim 

compcr.etur  ;  quandoquidem  hoc  faciendj  gr 

tu  mihi  imperanti  parens,  Q>  ego  Palrisobfe- 

quitim  fequutus.ambo  qtlod  rectum  &  \uftutn 

esl,  exfequemtir.  &ttp  di.io  Iohannes  Iefum  » 

fe  baptiz.art  permifit.Chriftui  ergo  tnfltivium 

tit  baptifmo  initiaretur.de fcendens,  postquam 

facro  lavacro  ablutus  fuijfet ,  ilico  ex  aqu* 

afcendit  emerfitque.Ecce  autem  quomodo  ex- 

terr.am  facramentt  tejferam ,  Sptritus  Sancii 

dona  comit antur -llico enim  dtffijfts  coelis  Spi- 

rittis  Sanclus,  vifibili  columbi  forma  coelitus 

defcedens,femper  itlumfeffitavit. Iterum  dico 

ecce  Q>  adverte  animnm,  vocem  Det  Patris 

coelittis  auditum  ,  qtia  tanquam  tefttmonio  o- 

mni  exceptione  majore  teftatur ,  hunc  Iefum 

ejus  Fdium  effe  iinice  dtledum ,  in  quo  uno 

gratos  habet  quicunque  ad  eum  fide  vera 

confugiunt :  &  qtiem  omnes  qui  gratiam  a 

Deo  confequentur ,  nt  fidem  conjeqtsantitr, 

ftudiofe  audtre  debent. 

P  R  A  X  I  S. 

CHriftus  ftia  efrlagitatione  ,  a  Iohannc 
baptifmo  coijiign.ttus ,  e  ccelo  amplif- 
limo,  eoque  multiplici  teftimonio  ornatur. 
f  ChriftiperlohannemBaptifmirs, 
I  Chriftus  ipliusconftanti  &  obnixa 
PartesJ  efrlagitatione  evocatus; 
funt     i  & 

Dei  e  coelis  multiplex  &  augu- 
Uum  cfe  Chrifto  teftimonium. 
Sequitur  Chrifti  baptifmus ,  quem  i  Io-  Verf.  n. 
hanne  petens  tandem  obtinet:  in  quo  anim-  cf"J''" 
advertendum,quod  Chriftus  fponte eum ac-  j"„„"j,. 
cedit,  ut  facramento  communicet ;  nec  du-  tti^etnr 
bium  eft  ,  cjum  Verbi  pra;dicationi ,  qua:  f.i-  aatlit, 
cramenti  adminiftrationem  antcceilit,inter- 
fuit.  Vbi  prxtereundum  non  eft,  quod  tan- 
tum  iter  pedibus  miniftcrii  caufa  confccit. 
Quo  fafto  irunifterium  VerbijcV:  Sacramen- 

ta  i 


E     T     A      N     e 

ta  a  eontcmptu  vindicavit :  intolerabilis  ut 
iit  fuperbix,  qui  libi  contidcns  ifta  myftcria 
dcfpcctui  habcat :  iicut  enim  f.tpientta  cte- 
vit,ita  media  proficiendi  libi  non  cile  afpcr- 
nenda  duxit :  quod  nos  pudcfaciat ,  qui  prx 
illo  nani,  cum  ln  cognitione  ,  tum  in  picta- 
te  ,  tamcn  a?°rc  aliquot  paflus  confictmus, 
ut  fub  MinifterioEcclefia:  proficiamusjma- 
ximc  li  quis  fe ,  a?que  ut  miniltrum,  in  Scri- 
pturis  pcritum  exiftimct ;  cum  Chriftus  pe- 
ritior  Iolunne  eum  attente  audivit.  Dcinde 
quod  ficramentum  libi  adminiftrari  petit, 
&  dcnegatus  obnixe  rogat,nobis  exemplum 
reliquit  ftudii  &fervons  communicandi  d- 
cramentis;iion  cquidem.utplcriquefaciunt, 
Tie  alii  contemptui  lint.fed  ftudio  obfequen- 
di  Dco.  Atque  cum  ad  facra  ,  tanquam  ad 
nuptiale  convivium ,  nobis  accedendum  iit, 
adillud,  tanquam  ad  fupplicium  &  carce- 
rem,  obtorto  collo  venimus ,  ut  nili  vcl  lex, 
vcl  confuctudo.velexiftimatio  urgeretnos, 
non  accederemus. 
iJnnecim  ExLuca  liquct  Chriftum  in  mcdia  turba 
tnrba  tnt-  Iohannis  concioniairiftentem,  tum  baptif. 
;*  ctnci»-  jjjUra  petiiiTe,  cum  turba  fe  baptizandum  li- 
*  ftcret.  In  quo  videmus  quam  rationcm  coe- 

tus  Eccleliaftici  habuit  Chriftus  ,  qui  fe  ad 
illum  aggregat ,  neque  (  ut  quibufdam  in 
more  ett)  aliam  in  baptifmo  pompam  qua;- 
rit ,  quatn  qua:  eft  totius  Er clefix  commu- 
nis.  Nam  plerique  nobiles  funt,  qui  fe  inho- 
noratos  arbitraOir ,  nili  libcri  recens  nati 
domi  fuxfacramento  conlignentiir  ,  inquc 
argentea patina  &  aliis  apparatus  cercmo- 
niis.  Hicquis  (ecum  reputet.perbeatos  fuif- 
fe  illos,  qui  eodein  temporc,  cadem  in  aoua, 
&  ab  eodem  miniftro ,  baptifmo  confecrati 
funt,  quo  Chriftus.  Sed  falluntur :  ncc  enim 
beatiores,  quam  nos  fumus,  fuerunt.  /Eque 
e,niro  fe  Chriftus  nobis  in  noftro  baptifmo 
communicat,atque  illis.Sicut  enim  in  unius 
illius  circumciiionc,  omnium  piorum  cir- 
cumciliones  honorantur  &  erTEicaces  red- 
duntur ;  iic  in  illius  unius  baptifmo ,  omnes 
piorum  baptifmi  &  ornantur,  &  fanctifican- 
tur;  (icut  impiis  gravius  judicium  immi- 
net,  quod  ficrum  baptifmum  a  Chrifto,  fuo 
&  proprio  baptifmo  confecratum  propha- 
ncnt. 
Verf.  14,  Quod  lohannes  verecundia  S:  modeftia 
&  15.  hoc  recufavit  facere,  fuam  prodit  imbecilli- 
«»;«  mi,-  tatem  ,  &  animum  non  fatis  ad  obfequium 
■1  ').      copotltum.Tametfienim  humilitaris  quan- 

Mbealli-      1         r       ■  r    c  r         1  • 

t.m  datn  ipeciem  pras  ie  rett;  t.imvn  fuperbix 

po;.usjuJicaiidumcit ,  ut  cpi  fuam  Chrifti 


L     1      C     A. 


>'> 


prudentia;  antcponit ,  &  Chriftum  hoc  po- 

itulato  lapfum  errorc  exiltimavit.  Sic  Pctrus 

Ioh.  15,  8.  noluit  permittere  ,  ut  iibi  pedcs  1 

Chriftolavarcntur.  1  Reg.  10, 35,  36.  rccu- 

favit  vir  quidam  jufTus  Prophetam  percute- 

!  re  ,  undc  ipfe  a  leonc  interticitur.  Vnde  in- 

t  telligitur,  quantum  periculum  in  co  incft,  it 

quis  liia  fcnla,  &  cogitata,  Sc  rationis  dicta- 

mcn  tequatur.  Quis  enim  non  putaret  hos 

magna  rationc  motos,  nc  quod  illis  impcra- 

batur,  obiient.  Tenendum  igitur,  obedien- 

tiam  potiorem  cfle  facrificio  :  &  Vrov.  3,  8. 

neminem  debcrc  fapere  fuo  judicio  ;  cxtra 

,  enim  Dei  mandatum  ,  nihil  niii  laquei  funt, 

quibus  nos  induimus,  vel  tum ,  cum  via  no- 

bis  maxime  expeditaiV:  ftrata  vidctur.Quod 

bonim    Vonttficiomm  intentionem   aperte 

1  convellit.    Iohannes  admonitus  fui  oiFicii 

lilicofe  rctractat.ramctli  non  delint  illi  pra:. 

textus  &  fpecies  prxclara:  dcfcnlionis:  quod 

\  illos  redarguit,  qui  refractarii  funt. 

Quod  li  qttarettur ,    quorfum  baptifmo  C"'  , :~. 
r"  .-1  .  '"'  lutptt- 

conlecratuscit  ?  -  ,tmi 

Refpondeo,  ut  cum  ad  Filiorum  Dei  obfe- 
quium  pcrtineret  ,facramentis  hujtts  parti- 
ceps  ipfe  ,  qui  fead  eorum  numerum  &  or- 
dinem  aggregaret,  illud  ctiam  obirct ,  cV  eo 
raitiaretur,  ut  labcs  noftras  &  prolapfus,  fcu 
in  baptifmo  reverenter  fufcipiendo  ,  feu  in 
fufcepto  debite  &  lcgitime  ufurpando,  refi- 
ceret. 

Apud  Lucam  apparet,  Chriftum  cum  b.i-  cnm  btpti. 
ptizaretur  ,  precatum  cfTe,  Luc.  3,11.  quod  \""»r  > 
nobis  documento  eft,nos  in  facramenti  per-  P"Cl"M 
ccptioneDeum  precari  oportere,  &  facra-     J 
mentorum  adminiftr.itionem  precibus  con- 
jungendam  efle  ,  iicut  moris  eft  apud  nos; 
maxime  cum  Chriftus,  a  quo  Spiritits  (licut 
a  Patre)  procedit,  &  cujus  cfl. ,  licut  efl  Pa- 
tns,  hoc  fccent. 

Ci.  Ccelorum  diffiiTio. 
Hujus  precatio-  [  i.Defcefus  SpiritusSan- 
nis  effehtts  enu-<  cti  corporea  forma. 
merantur,  J  5.  Parris  auguitilTimum 

l^de  filio  teftimonium. 

Signo  res  iTgnara  conjungitur  ;  Spiritus  Verf.  16. 
Sandtus  aqua  figuratus  in  illum  confertui,&  & !~- 
quidem  vilibili  forma ,  qti.r  ad  iincularem  t]Ui  '"%-' 

'.     ...  r  ..',..  ,0  .     tunu  ejjt- 

Chnlti  manluetudinem  dclineandam  eliet  £w> 

aptifCm.i.  Vide  Matth.  ir,  18,  19,  30.  & 

cap.  n,  18, 19,  z3.  quod  aptilTime  convcnit 

teitimouio£/2f.  41,  i,  1,  3.  undc  Dei  Patris 

reftirno.iiumdefumitur.  Notandum  Deum 

Patrcm  r  cui  fumma  unam  candcmque  rem 

ptonuntiandi  varietas  fuppetit ,  clegiiTcin 

iyfis 


104  H     A      R      M 

iplis  Scriptura:  verbis  iniiftcre;tefrimonium 
enim  hoc  ex  E/ii.-i-L.i.defumptum,  eft.Quod 
illorum  naukam  &  f.iftidium  cojrguit  ,  qui 
veritatem  aliis  aut  proponere  ,  aut  accipere 
verbis  expetunt ,  quam  Sacra:  Scnpturx  io- 
quendi  formulis. 
CurSpirit.  Spiritus  vero  Sanclus  capiti  inlidens  ,  in- 
San  t.ca-  dicio  fuit ,  cuni  animo  plcnifhmc  Dei  Spiri- 
/""  '"Jet,e-  tu  perfufum  efle  ,  &  ad  obeundum  Mefliae 
munus  unc~tum  eire.  Quod  autem  Spiritus 
Sanctus  defcefldifle  dicitur ,  cjui  tamen  cce- 


riti 


O      N      I     A 

lum  implens  a  loco  ad  locum  non  tranfit,in- 
tclligcndum  eft  de  corporea  forma.  Qua 
non  Spintus  Sancli  eflentnlis  Deitas  ,  fcd. 
ejus  dona ,  a  ouibus  Spiritus  feparatus  non 
eft,  delin:antur  &  erfinguntur.  Ne  quis  cuin 
Pontificus  fomuiet ,  ipfam  Dei  efTentiam  ul- 
laaliquaimagine  reprxfentatam  efle.  Hic 
etiam  luculentum  teftimonium  Kabetur  Tri- 
nitatis  perfonarum  ;  Patris  fcilicet  loquen- 
tis ,  Spiritus  requiefceiitis  fuper  Filium ,  & 
Filii  ftantis. 


IoH.  l.«  verfi  6,adij. 

6  Ixiftit  bomo  miffits  a  Deo,  cui  tiomen  lobames : 

7  ls  renit  ad dandum  teftimonium ,  id  cft ,  ut  tcfiaretur  de  illa  Luce ,  ttt  oninci 
fer  etiffl  credercnt. 

S   ~Soner.it  illeLttx  illa,fed  miiuis  fuit  tit  teftaretur  de  tllaLuce. 
9  V\'\c  erat  Luxtllavera,  qua  illuminat  omnem  botninem  rcnientem  in  min- 
diitn. 

t  o  In  tnundo  erat,  &  mtindtts per  cumftclus esl,  fed  tnundus  eum  non  agno xit. 

1 1  Adftta  renit,  &fui  euni  non  exceferunt. 

12  Ouotquot  autem  etim  exceperunt ,  dedit  eis  boc  jus  tit  FtliiDei  ftnt  facii, 
nempc  ns  qui  crcdunt  in  v.omen  ejus : 

i}  Oui  r.on  exfaitguine,  neque  ex  kbidine  carnis ,  neque  ex  libidine  riri ,  fed  ex 
Deogcr.iitfunt. 

1 4-  Er  Sermo  illefaclus  tsl  Caro ,  &  comnwrattts  csi  inter  nos ,  (&  Jpectarimus 
glonam  cju<,gloriam ,  incpam ,  utunigentti  cgvcflitf Patre)  [lenttsgrati* ac  re- 
ritatis. 


ANALrSIS. 

T3  Aptiftadefctibiturab  adjunctavorttionedivi- 
■^na,feu  immediata  a  Deo,  i.  ab  altero  adjuncto 
nominis ,  fcilicet  Io/mnv ,  quod  gratiam  lckcvx 
pixdicabat  in  Chiifto  jamexhibito. 

Verf.j.  3.  A  fine°pia:dicationis  ,utdeChiifto 
tcftiikaietur ,  qui  lucis  metaphora  illuftratut ,  4. 
finis  etiam  teftimoniiiiidicatur,  ut  fcilicet  ornnes 
ciederentpeteum. 

I  'erf.%.  j.Piobat  a  diverfis  etim r.on  fuiife lucem 
illam  infignein  ,  nempeChriitum ,  fcd  deluce  illa 
teftimenium  perhibuiffe. 

Vcrf.i).  6.  Frobatur  Chriilus  eiTe  lumen  ,non 
Jmuw  ,aberFct"loil!uminandiomnem  hominem 
venientem  in  hunc  mundum. 

Verf.io.  Humanitatem  etiam  proponit  afub- 
jefto  mundo  inquo  Chiiftuserat.cujusmagni- 
tudinem  ptxftringitatgumentoadiverfis,  quod 
mundusabeofa&us,  eum  noncognovit. 

Verf.w.  Humanitatem  Chtiftialioargumento 
effecti  proponit ,  nempequod  pei  incarn.uionem 
fuam  venitinter  [ud.ros;  quorumingratitudin?m 
praftrinxit,  aigumento  a  relatis  quod  ad  luos 
veniens ,  a  fiiis  exxepms  non  fit. 

Vtrfxz.  Alioargumentodiviniratempioponit 


mincs  filii  Dei;  qux  dignitas  proprio  fabje&O 
credentium  ineum  defcnbitur. 

Verf.ii.  Cujus  filiationis  patetnitas  , feu caufa 
efficiensaflignatur  Deus  Patcr :  quodetiampro- 
batura  diftributione;  Autenim  a  Deo  eft,  aut  ab 
hominibus;  fed  non  ab  hominibus;ergo  eft  a  Deo. 
Ab  homimbusprobatnon  fieri,jb  euumeratione 
pa.tium  ; quod  ncque  natura,  nec  ulla  humana in- 
duftiia  gigoimni  Deirilii. 

Verf.i^.  Poftquam  humanitatem  Sc  diyinita- 
remfeorfimptopofuLfet,  uttamque  naturain  in 
una  peifona  inieparabilitcrconjunftam  oftendit, 
dum  >'<>[<&'  naturam  humanam  aflumtam  fibi  ad- 
jungit;  cujus  eftetlum  notatut  conveifatio  & 
commotatio  inter  homines  ;  cuius  converiationis 
adjunclum  tcmpus  fimilirudine  commorationis 
in  tabemacuto  illuftratur;  ejus  adjuncta  gloria 
plar.edivina  pnponitur ,  qua;  tcftimonio  hnnnit 
8c  Apoftolorumconfirmatui;  quod  porrotefii- 
monium  fpecie  ocubti  teftimonii  augetur  &  am- 
plificatur ,  6c  fuo  proprio  fubjefto ,  nempe  illam 
gloiiamruifie ,  qui  Filium  Dei  deceret. 

METAPHR.ASIS. 
'~i~'  AmeTji  -vero  Chriftiti  ,  ::;quo  omnes  the- 


ab  efF>'£to,  quod  dat  hanc  dignitatem ,  ut  fiant  ho- '    A  f.vtrifapienfts,  &  cognitionu  dtvin*  ccn- 

fertim 


'3' 


E     v     A     N     c 

fcrtim  t$  cumuUte  inclufi  tenentnr  ,  fe  ipfi 
conteutut,  homints  tefiimomo  non  eget:  tamen 
fua  in  homines  ammi  propenjione,  qtia  illoriim 
ftluii  confiiltum  voluit,  projpexit  pbi  dc  :u:t- 
ftrt ,  &  mttltis  nominibus ,  cum  conccpttts  & 
nativitatts  ,  tum  vicltts  &  veftittts  ratione, 
nob:litato  viro ,  quivelipfo  nomtnc  fuo  celc- 
britatis  fumndicium  (y  notam prsttiltt.Xoia- 
nis  eium  noinine  infignittss ,  gr.ttt<t  Dei  in 
Chnflo  exhtbttttprtconem  egit  clarijftmum. 
Hic  dtvinittts  abjque  hominum  opera  tn  mini- 
fierio  inaugurattis,  venit  ttt  tefiimonium  pcr- 
inberet. E i  congruenter  offtcto  cui perfungendo 
defttnatus  esl,  de  Chriflo  totiu-s  mundi  lumtne 
tejiimonitm  dixit ;  oon  eqtttdem  ut  qutdcjuam 
fuo  teftimonio  Chrtfloaccederet,  jcd  hoc  confi- 
l:o  ,  ut  omnes  omnium  gencum  ,  nattonttm, 
linguarum  (y  condjttontim  homines  ,  ejits  >ni- 
nijlerto  excitati,  in  Chriflum  ctederent. 
GUianquam  vero  opinio  mtdtorum  animos  tm- 
bnerat ,  Ioannem  ejfe  mttndt  htmen  per  Pro- 
phct.tm promijfum.-l amen  non  crat  iilc  lumcn, 
fedt.-ntum  t;  qui  de  htmtne  teftimoninm  fer- 
ret.  Kec  tamen  inficms  iverim  ,  quin  propter 
fingularem  in  rebus  ccelefitbits  perittam  ,  (y 
vit£  perraram  faniitmoniam  ,  iuminis  nomcn 
aliqno  ufqtte  obtineat,  &  quidem Jplendentis ; 
fed  cum  Chrtfio  compofitus ,  htminii  appella- 
tioneindtgnus erat.  Chrifiuseii  enimverum 
illud  Lumcn ,  quod  exfe  lncens,  fui  Jplendorts 
rad:is  omncs  totius  orbis  homines  tlluflrat, 
dum  tllos  i  atione ,  ey>  commumbus  aquitatis 
tfy  juftit:£  notiontbus  ,  ad  pr&Jentis  vit£  mo- 
derationem  fumme  utilibus ,  {$  oratsone  ex- 
ornats. 

Htc  Chriftics  ajfumta  humana  natura.in 
munio  erat  {$  converfatus  esi :  Gentesta- 
men  pajfim  in  mundo  vagantes  &  fparfi, 
tametfi  ab  illo  creat/t ,  tamen  [ajlno  &  bove 
fiupidtores,  qui  ftium  Domtnum,  qtti  iUis  pa- 
bulum  fubmmi/irM ,  agnofctmt)  ctim  non  co- 
gnoverunt ,ncdum  agnoverunt.  ffiuodgravius 
esl  ,  ne  Iud&i  qitidem ,  quos  ftbi  m  populum 
peculiarem  delegerat,  ($  d  qutbus  qttoad  car- 
nem  oriundus  erat ,  iUum  ad  fi  incarnattone 
venientem  (non  dtcam  non  cognoverunt ,cum 
ex  iUis plerique  notitia perfufi  funt)  fide  rata 
in  animis  adm:ferunt.  Tametji  vero  hac 
tnunditjp  populi  pr&fertimftit  ingrataanim. 
Ube.jureita  commoveri potuit.ut  fi  (yqttam 
ficum  tuht  fialutem  penittts  fubduceret  ;  ta- 
men  quotquot  cum  ex  Genttbtis  tum  ex  Ittds.is, 
fide  m  eumfixa  tfy  cohocata  ipfum  acceperttnt, 
iUisficjtis  (y  dignitatem  contultt,  tttfilii  Dei 
fierent.  Quod  dixifieri  tUosfiltos  Dct,  lilu.i  in- 


B      t      I      C      A.  lOf 

telligi  volo,  non  natttra  a  paren.ibus ,  non  vt- 
rtbtts proprr.s,  aut  inicll:gc>.ti&  ,  r.ut  volunta- 
tis  ;  feda  Deo.modo  .qitiSpinttn  fitt  virtute 
per  fermonem  promifftonts.tancjuam  per  femeu 
tUos  adfpem  vit£  gigntt.  &uod  aulem  dixi  in 
mitndum  veniffe ,  id  copiojiore  explicattone  «.- 
get.  Quarcfic  habe  fermonem  :  qui  ab  omnt 
ttermtate  ap:;d  Patrem  fuit ,  afjumpto  adfe 
corpore  (?}  anima  ,  ttna  perfina  tn  duabns  na- 
turts  non  confufis  faciits  esi  ;  qutetiamhtcin 
terrts  ad  tcmptts  tanquam  in  tentorio  commo- 
rattts,  fiut.  majefiatM  tecmeria  certijjima  edi 
dn  ;  ctijits  rei  tnfiniti ,  maxime  Apofiolt.Jpe* 
iiatores  erant ;  qiti  cummiraculorumeditio- 
ne,  tutn  Spirtttts  Sancii  ciimtti.ua  coiiatione, 
olim  in  lege  ceremoniis  adumbrata,  iUamJpe- 
cidrunt  gloriam  ,  qua  proprta  efi  iterni  Pa- 
tns  Ftito  ,  ut  qu£  nonpofjit  aduUani  in  caeU 
aut  terra  creaturam  transferrt. 

P  R  A  X  l  S. 

/^Hiiihis  Deus  &  homo  ,  uru  in  duabus 
v_>naturis  pcrfotu  cilc  docetur : 

,   /'Comparacionc  cumIohanne,adver- 
2        \  fum  10. 

^Sine  copara:ionc,rc!iquis  verfibus. 

NotanJum  ,  vocatum  fuilfe  ad  minilte- 
rium,  &  a  Deo  immedute:  Kcmo  enim,  Jibi 
honorem  fiutmt.ntfi  qui  vocatus  csi.ut  Aaron. 
Hebr.  s,  4.  utcumquc  conccptu,  Sc  nativita- 
te  ,  &  cducatione  ,  maximc  Spiritus  Sancli 
lingulan  menfura  ,  alios  omnes  iux  a;tatis 
homines  antecclluit;  tamen  nihil  line  voca- 
tionc  Dei  tentare  voiuit:  quodcorum  te- 
meritatcm  &  prxcipitantiam  coarguit ,  qui 
fuis  donis  confili ,  fe  in  Minilterium  Eccle- 
liafticum  ingerunt :  multo  magis  eos ,  qui 
nulhs  idoncisad  miniftcrium  donis  imbuti, 
m  Eccldiam  nruunt. 

Cum  primi  legis  miniftri  Mofes  &  Aa- 
ron,  a  Dco  immediarc  iint  vocati;  nc  Euan- 
gelium  hac  partc  kgi  inferius  ciict,  decuit 
primos  Euangelii  miniftros  Iohanncm,  lxx 
&  duodecim  difcipulos,  line  hominum  ope- 
ra,  ad  Ecclciix  mimfteiium  adhiberij&  qui- 
dcm  Iohanni»  in  primis  miniftenum  dcbuic 
calitus  inftitui ,  cum  proptcr  doiftrina:  ge- 
nus ,  quod  novum  fuit ;  tum  facramcnti  ri- 
rum  inauditum  Dci  populo  Dcindc  quod 
tantaobtinuit  111  Eccleiia  corruptcla,  maxi- 
me  in  his  qui  Ecclelix  primates  erant ;  ut 
omnino  ab  illis  demandata  Ecclciia:  fun- 
«ftio,  fufpedta  plcrifquc  reddita  fuiflct. 

In  Iohannts  nomine.a  Dco  illi  indito.lin- 

gularis  Dei  cura  oftenditur ,  homincs  ad  l"a- 

O  luteoi, 


Vcif.  6. 

Iojtincs  aU 
mt/tijie- 
rtnm  A  Dct> 

VOC.ttUfi 


mne  Euan- 

getiitm  legi 
r.on  infc 
riti  'i 


Imc  1U1  /m- 
mai  ftnvfm 


10S  HAR1UONIA 

foritnr*  'lItem  '  I11*  >n  fi''°  propolita  eft  ,  pellicien-  j  nt  aut  audierit ,  proferat ,  nihil  ex  fuo  eere- 
imfofitm».  &'  Nanl  Bttpt:fte  nomine  audito  modo,cum  |  bro  atfingat  aut  comminifcatur  ,  loh.  5, 11. 
a  Deo  ilhidimpofitum  intclhgeretur  ,  om-  j  prxtereaut  illudmodo  proferat,dequo  cer- 
nium  animis,  de  doctrina  ,  quam  propofuit,  j  tus  eft;  iicut  etiam  in  tefte  requintur ,  ut  fic 
fufpicionem  faliitatis  minimam  adimebat  5  |  fidehs,  ne  quid  reticeat  quod  1II1  poft  teftan 
adeo  ut  ii  vita  flagitiofa  fuiflet ,  in  ipfo  no- 


Verf.  7. 
E.v  Dci  in 
himincs  a 
mo.  e  Ioaii 
tejiitno. 
timmj 


dum  eft. 

Chriftus  lumen  dicitur;  cujus  ratio  ab  ef-  Vcrf-  *» 

fectis  affignatur ,  quod  i/Juminat  omnem  ho-  yj  9" 

minem  vententem  in  hunc  mundum.Cip.9,'.  cfcr'.f'  " 

Lumen  mnndi ,  alia  ratione  dicitur :  nempe  imm  &. 

quod  Jumen  filutate  ;  de  quo  tumdicetur,  caimi 

cum  ad  eum  locum  pervemctur.  Hoc  emm, 

loco  Lumcn  dicitur.quod  rationis ,  &  ora- 

tionis  lumine  homines  perfundat,  licut  ver- 

fu4.  hujus  capkis  diiftum  eft.  Nam  de  hac 

luce  hunc  locum  lnttlhgi  palameft ;  quia 

omnes  homines  natura  filn  irx  cum  lint,  il- 

los  in  rerum  omnium  cccleltium  lgnoratio- 

ne  jacete  conticitur.  Mennnerimus  icritur 

-     .  ...  ° 

ranoms  &  orationis  benchciuni ,  utrumque 

natura,  t.imen  a  Dei  F1I10  datum  eile;  ut 

quam  indignum  iit  lns,  tanquam  armisex 


mine  tamen  ventans  propolitse  firmamen- 
tum  habuiffet :  ut  juftiirima  fuerit  eorum 
hominum  condemnatio  ,  qui  loliannis  mi- 
nifterium  ,  conceptu  ,  circumcifione ,  victu 
&  veftitu,  ipfoque  nomine  ob(ignatum,un- 
dique  gratum  &  ratum  non  haberent.  Quo 
docemur,non  nihi!  ad  pietatem  prxlidii  elfe 
in  nominibus  rite  impolitis;iie  nobis  in  no- 
minibus  infantibus  imponendis ,  omnem  li- 
centiam  largitam  elle  putemus. 

Quod  ad  teftimoniuiii  de  Chrifto  dicen 
dum  eft  deiignatus ,  primum  Dci  &  Chnfti 
in  homines  tyiXtufywma»  demonftr.it;  qui 
'  hoinmum  de  fe  teftimonium ,  quo  iple  opus 
non  habet.tamen  inftituit,  utnos  fervemur, 
Ioh.  ',  34.  homines  tcftes  non  adhibent,  nili 

eorum  ipfobono  qui  tcftes  afcifcunt  j  Deus  j  Dciarmarnetanodefumpcis,adverfusDeuiii 
autem  nullo  fuo  ,  fed  noftro  bono  hoc  facit.   pugnare,  expendamus. 
Quod  ii  aliis  boni  ahquid  proponunt,  ad  j       Ex  octavo  verfu  colligitur,  quod  prius  r,"f't"*- 
quod  accipietidum  &  amplexandum  fuo  cn:  .  accepimus  ,  invaluifleapud  plcrofque  ,  eof-"  •x,1m 
proprio  teftimonio  adduci  nequeunt ,  llico    que  prmcipes  inter  Iudxos,  lohannem  fuif-  ,„„eniejr 
eosindignabunde  abjiciunt  ,  quiaoblatum   fe  Melliam  ,  nonautem  Chnftum  :  ubi  hu- 
benigne  beneficium  rejiciunt  ;  Deus  autem   mani  ingenii  cxcitas  dignoicitur  ,  quod  in- 
trium  perfonarum  teftimoniode  Meflia  ad-   ter  fervum  ck  dominum  ,  inter  creaturam 
hibito,  Angelorum  etiam  exercicum  ,  &  le-   &  creatorem  non  difcernit ;  pnfertim  cum 
ftifTimum  chorum  hominum  adjungit;  non   non  iine  dominatus  ,  &  creatoris  infignibus 
rriinus  quam  fi  fua;  beatitatis  prora  cx  puppis   eV  infulis,  fe fpectandum  prxbeat:  quod  ho- 

mines  aliquando  faciunt. 


in  hujus  rei  comprobationem  fita:  elfent , 
cum  tamen  hic  illi  nihil  feu  feritur ,  feu  me- 
titur. 


Hactenus  de  priore  parte :  fequitur  alte-  Verf  re. 
ra;  mundi  ccecitas  perftringitur.quod  Chri-  ?««H 


Deinde  honos,quem  miniftris  fuis  habet,  ftum  non  cognovit :  &  porro  aggravatur  &l  c""P 
notandus  eft:  nam  cum  nemo  (lohanne  Ba-  j  exaggeratur  ab  adverfis  caufis ;  quod  Chri- 


hinc  cjits 
tninifhn- 

ntt>  ptifta  referente)  dismusfit,  quihumi  pro- |ftus ,  ut  mundumrationis  lumine  ornarat, 
cumbens  corrigiamcalcei  Chrifti  folvat,  ad  1  lic  etiam  creaverat:  quod  unius  Dei  eftpro- 
tam  honorificum  de  eo  teftificandi  munus  pnum ,  cum  ftupidiltma  animalia,  bos  & 
provehi,  omnem  hominum  &  Angelorum 
captum  fuperat ;    maxime  cum  pra:teritis 
ipfis  electis  Angelis  ,  hunc  humano  generi 


qui  illaalunt ,  dominosagno- 


alinusfuos . 

fcunt. 

Vrbi queritttr,  quomodo  mundi  in  Chrifti  cumGentci 
honorem  habuit,  5c  eos  in  focietatem  mini-  ignoratione  cxcitas  jure  mundo  exprobra-  ""»•»*>>•& 
fterii  fui  hoc  modoafcivit ,  quiipfein  mun-   tur,  quandoquidem  Deus  Gentibus  Fihuni  1"°"£ia" 

-  .  »        ».  ■  -       r  r  "an  "oVI- 

luum  non  patetecetat. 


ci*  covum 
efficinm. 


dum  vcnit ,  ut  veritati  teftimonium  perhi- 
beret.  Vide /0^.18,37.  Apoc.i,*.  tf  3,14. 

Hinc  colligitur  ,  quod  lit  officium  mini- 
ftrorum :  primum  quidem,  ut  honefti  iint  & 
inculpati  vita  :  quia  adverfus  tcftem  ,  quic- 
quid  jure  criminis  intentari  poteft,  id  omne 
ad  veritatis,  quam  teftatur,  labefactationem 
ftudioleconquiritur.  Deindc  illud  porroin 
tefte  requiritur,ne  quid,  quod  non  aut  vide- 


P»'«>->->-~"  _  ,,„t> 

Rejpondeo ,  tametfi  non  ita  fe  mnndo  pa- 
tefecit ,  ut  Ifracli ;  tamen  Gentes  ,  non  fine 
fui  teftimomo  reliquit ,  dum  fuum  populiim 
primum  in  j£gvpto,poft  fub  Monarchia  Af- 
fyriorum,  Babyloniorum.Perfarum  &  Gra> 
corum  hinc  inde  difleminaverat  ;  idque  in 
hunc  finem,  ut  inde,  horum  veluti  femente, 
naefletu  ex  Gentibus  colligeret.Deinde  cum 

iuas 


E      V      A       N       G 

fuas  Sibyll.is  habuerint,  quibus  in  aliis  rcbus 

fick-m  adjungebant,  jurc  condemnantur,  qui 

inhis,  qux  de  Chrifto  prxnuntiabant  (li- 

quidem  vera  funt ,  qux  illis  attribuuntur) 

nonaufcultabant.  Dcnicjuc  cumuniusCy- 

ri ,  Alexandri  aut  Cxfiris  rcbus  gcftis  totus 

rnundus  perfonuit  pcrcrebruitquc,  ita  ut  ad 

omnes  eorum  fama  pcrvenerit:  omnino  cul- 

pandi  jure  erunt,  qui  rcbus  a  Chrifto  geftis, 

infinitis  parafangis  fplcndorem  illorum  fu- 

perantibus,  cxpergefacti  non  funt. 

VcrC  ii.  Iudxos  autem  gravius  crimiintur  ,  quod 

m»Ui  m.t-  Chriftum  ,  qui  &  gcncre  &  fcedere  iplius 

l" lHi*'-    erant,illum  tamen  rcjeccrint,  &  fcrvum,im- 

mo  quamvis  errorcm  ,  domino  prxtuletint: 

quxingratitudinis  nota  nobis  cavend.icft; 

quitametll  gcnere  eodcm  prognati  nonil- 

mus ,  pluribus  tamen  bencficiorum  vinculis 

cum  illocolligatifumus,quam  unquam  Iu- 

dxi  erant;nec  minus  in  illum  injuriofi  com- 

periemur ,  fl  prx  nobis  verbisfcrcntcs  illum 

ample&i.re  tamenSc  faclis  eu  abnegabimus. 

\ert.  i2>         Alterum  an>umentum  divinitatis  Chrifti 

p    ch  7?J  aberFectisfequitur,  nempe  quod  in  Gentes 

Filii  Dci     &  ludxos  in  ipfum  credentes,  hanc  dignita- 

fumnt;       tem  &  privilegium  confcrt ,  ut  filii  Dei  fint; 


t      l      l      C      A.  , :f 

quod  benefiaum  torurn  divinx  bcneficcn- 
tix  aireritur ,  dum  n.iturr  ,  cti.im  in  his  qui 
ab  Abraha  oriundi  (ln:t,aut  nobis  noftrifquc 
viribus  penitus  dcncgatur. 

Poftrcmo  verfu  ,  unitas  pcrfonr  Chrifti  Verri4. 
ex  duabus  naturis ,  divina  &  humana  conli-  yutxinm* 
ftcntibus,  proponitur,  &  fuis  adjeclisargui-  *"  r*""" 
tur;  primum  quidem  humanitatis ,  quod  ad  '"  " 
tcmpus  nooikum  commoratus  cft ;  deinds 
divinitatis,  cum  gloria,  qux  propria  Dei  cft, 
tum  communicationc  effufx  gratix ,  quo- 
rum  utrorumque  Apoftoli  teltes  citantur. 
Voce  enim  (foftits)  unio  deflgnatur  ,  non 
convcrfiodivinitatis,  qux  eft  invariabilis; 
non  commixtio  naturarum  divinx  &.  hu- 
manx.  Vocc  autem  (carnis)  dcfignat  totam 
humanam  naturam  ,  ex  corpore  &  animo 
condftente  ,  ob  eam  rem  ,  quia  voxtarnis 
m.axim:  humanx  naturx  caducam  condi- 
tionem  exprimcns ,  beneficium  divinura , 
quo  fe  Filius  Dei  ad  tam  abjedlam  foiteru 
dimilit ,  magnoperc  illuftret  ;  non  quoddi- 
vinitas  pro  anima  Chrifto  fuerit ,  ut  Apolli- 
nn.ri  vifum  cft.  Sic  enim  fieret.ut  animx  no- 
ftrx  .i  Chrifto  minime  redemptx  ,  in  xtcr» 
numpcriennt. 


L  v  c.  4.  verf.z,  i. 

IT.SVS  autem  flemts  Spirittt  Santto  rercrtit a  lordane,&  attus  csl  ab  eodem  Spi- 
ritu  111  defertum. 

2  Dies  quadraginta  tentante  eum  diabolo,  Nec  edit  quicqttam  per  illos  dies,  fed 
iisfiiiitispojiea  efuriit. 

M  A  R  c.  1.  verf  11,13. 
*  2   Statimque  Spirittts  ettm  expelltt  in  defertum. 

t$  Etfuit  illic  in  deferto  dies  quadraginta;  tentante  eum  Satana :  eratquecttm 
feris :  &  Angeli  minifirabant  ei. 

bl  A  T  t  H.  4..  averf  x.ad  Zl. 

3  Et  quttm  venijfct  ad  ettm  tentator,  dixit ,  Siflnts  es  Dci,  dic  ut  ifii  lapides pa* 
aesfiant. 

4-  At illerejpondens  dtxit,  Scriptttmesl,  Non folopaue  vivet  bomo ,  fed  ex  quovit 
verboprodeunteper  os  Dei. 

5  Tunc  affumit  cum  diabolttsin  Santtam  ttrbem  ,  &  jratuit  eum  fttper  pinnas 
templi : 

6  Dixitqueei,  Si filius cs Dei  dejicete ipfttm deorfum:  nam fcriptum  esl ,  Ange- 
lisfuis  mand.tbit  de  te ,  &  ipfi  attollent  te  in  mantts ,  ne  qttando  offendas  ad  lapidem 
pedem  tuum  : 

7  Dixit  ei  IT.SVS,  viciftm  fcriptum ett,  Non  tentabis  Dominum  Deum  ttium. 

S  Rurfum  afuniit  cttm  diabolus  in  montem fublimem  valde,  &  cfiendit  ci  omni.t 
regna  mundi,  & gloriam  eorum. 
9  Dixitque  et,  H&c  omnia  tibt  dabo,fiprojiratus  adoraverisme. 

O  a  ;o  Tunc 


108  Harmomia 

i  o  Tunc  dicit  ei  IESVS,  Abi  Satana:  fcrtptum  est  enim,  Dominum  Dettm  tuum 
adorabis,  &eijoliferries. 
•  ;  t  Tunc  omitttt  eum  diabolus,  &  ecce,  angcli  accejfcrunt,  &  minijirabant  ei. 

L  v  G.  4.  -verf.il,  14. 
tS  Etf.v.ita  omni  tentatione,  diabohs  abfcefit  ab  eo  ad  tewpus. 
1 4  Rererfus  esl  autem  IESVS  cum  vtrtute  Sfnitus in  CaltUam  :  &fama  de  eo 
exiitin  totatn  ctrcumjaceutcm  regionem. 


ANALTSlS. 

L>"c. 4,TESV  tentatio  defcribitut  ab  adjun&o 
y  f.1,2.  *tempote,ilico  poft  baptifmum,  £c  folcn- 
neminaugurationem  in  munus  Mediatotis :  de- 
indc  a!io  .-.djnntto  tempore,  poftquam  reverfus 
effet  lordane  domum  a  baptilino ,  j.abadjunita 
Spitittts  Saadri  plenitudine  qua  ccelitus  petfufus 
eft,  4.  ab  efficienre  caufa ,  Spiriru  qui  illum  fancto 
«juodam  invpetu  &  furoreimpeilcbat,  j.aforma 
proRctionis,cjua;  in  Matthfa  defigiiatui,aut  Chri- 
lli  in  aereni  fubvectio  (ut  olim  Eli.n  correptus  eft) 
velad  locum  defeiti  qui  eminentiorlitufuit  loco 
unde  duftus  eft. 

MARc.1,12,13.  6.  A  fubjefto  loco  deferti,quod 
defcribitur  fuoad|undtofetaruni  habitaculo,  7.  a 
line,  ut  tentaretuc.  Aliacaufatentationisdiabolus 
feu  Satan ,  qui  caput  eft  tepioboium  Angelorum, 
S.  ab  adjuncto  rempore  tentationis  40  diebus ,  9. 
ab  adjunfta  abftinentia  ab  omni  cibo  totidem 
dies,  10.  ab  adjun&afamepoft  40  dies  plene  ex- 
aftos. 

Mat.4,  j.  Poft  genetalemtentationemdefcri- 
ptam  accedit  ad  cerras  fpecies  tentationum ,  qux 
oinnes  primumdefcribuntur  ab  adjun&o  commu- 
liitempote,  quo  Saran  illum  invalit ,  nempepoft 
40  dies  exactos,  &  alio  adjunfto,  fcilicet  cum  jam 
rames  Chtiftum  urgeret ;  deindeaduobus  com- 
munibus  effeclis ,  diaboli  fcilicet  acceilione  ad 
eufn,  cccolloquutione:piiuiatematioeft,  utftiam 
fidem  labefattet,  ne  crederet  fe  eflc  Dei  Filium,  a 
pra:fentifamiscalamitatc;idfacitab  ad)Uncta  de- 
ftitutione  alimcntotum,  cum  jam  fanie  ptemeba- 
tur;  quam  deftitutionem  probara  dilparatis,  quod 
loco  panis  lapides  modo  fuppetetent ,  tantunvigi- 
tuiabeffeutfitunigcnitus  Dci  Filius,  utneinfi- 
liotum  Dei  numero  habendus  fit ,  qui  pane  dcfti- 
tuitur.  Quod  alio  argumento  ab  effettu  probat, 
ncmpe  non  effe  habendum  pro  filio  ,  nifi  ex  lapi- 
dibus  panem  conficiar. 

Verf  4.  Chrifti  icfponfum  eft,  non  deferi  a 
Deo,  nec  femper  deftitui  alimento,  qui  communi- 
bus  alimentis  deftituitut;  cujus  ratio  eft  a  diveilis: 
quanquam  enim  communealimentum  defit ,  ta- 
rncn  Deo  fuppetere  rationcs  nos  pafcendi  extiaor- 
dinarias.  Quod  ipfum  confirmat  divino  Sciiptuta: 
teftimonio. 

Verfs.  Secunda  tentatio.qui  eft  ut  Chriftum  ad 
inanem  ptaifumptionemfollicitet ,  fequitur;  qui 
defcribirur  ab  adjuncto  tempote,  fcilicet  ilico  poft 
yrimam  tentationem  abfolutam ,  2.  ab  cffe&is 
diaboli.  t.  Chriftum  arreprum  transferendi,  2.  il- 
lum  fupei  pionacuium  feu  toiicarn  templi collo- 
candi. 


Verf.b.  3.IIIum  fermone  copellandi  &  liortan- 
di  utfcinterram  pticcipitemageret;  quod  ptobat 
ab  adjuncta  oculatiflima  &  maximefollicita  Dei 
ptovidentia fuos  filios confervandi ,  nedum  unige- 
nituvn.  Quod  argumentum  probat  a  teftiinonio 
Scripturx ,  corruprc  &  dcpiavate  dcrorto. 

Verf.7.  Chiiitircfponfumeft,  pericula  non  efle 
temcre  obeunda  ;  quod  item  confiimat  teftimonio 
Scriptura:  divino. 

Verf.i.  Tertia  tenratio  defctibitut  ab  effeclis 
diaboli,  1 .  quod  Chriftum  acceptum  deportavit  in 
montem  pra:altum  valde  ,  2.  rcpricfentando  veluti 
<nwvfy{  omnia  tegna  mundi ,  cum  adjuncta  eorum 
glotia  tc  apparatu,  &  adjunclo  tempotis  nimi- 
rum  pun£to. 

Verf<).  s.Setmone,  quo  hortatur  urprovolu- 
tusfeadoret;  cuius  rationemadiert  ab  adjuncto 
pra-mio,  quod  illi  omnia  donabit;  quam  tationein 
confirmat  ab  adjuncto  juie ,  quod  habet  illa  tegna 
in  quem  vult  conferendi. 

Verf  10.  Chrifti  refponfum  eft  hoc  non  efle 
faciendum  ;  quod  ptobaiptopiioadjuncto  cuttus 
Dei.  Quod  item  confitmat  Sctiptuta:  teftimonio, 
ck  cum  ad  jun&a  fuinma  indignatione  illi  ut  abeat 
impetat. 

Lvc.4, 13.  Cujus  impetati  effectus  fequitur, 
nempe  diabolum  abiifle;  cujus  abitus  adjuncto 
tempote  notatut ,  cum  abfolviffet  omnem  tcnta- 
tionem  ;  item  alio  adjuncto  tempotis ,  nempe  ad 
tempus  modo  difcefliffe. 

Mat.  4,11.  Notatur  effe&us,  Angelotumac- 
ceflio  fcilicet  ad  Chtiftuin ,  &  finis  ut  illi  admini- 
ftrarenr ;  cum  illum  confolando,  tum  alimenta  illi 
fuppediiando,  ptout  Chtiftus  verfu  4.  dixerat; 
totum  adjuncta  attentionis ,  aut  animadverfionis 
notaamplificatur. 

Lvc.  4,14.  Defcribitut  tegteflusChtifti  ex  de- 
fetto  a  caufa.SpititusSancti  vi  qua-  illum  in  dcfer- 
tumfuftulit,  2.afubjecrolocoqiioduttuseftGa- 
lil.xa ,  ubi  Ioh.inncs  exetcebat  fuum  minifterium, 
3.  ab  effeftis,  fcilicetfama  de ejus  viitutc  &  Spiti- 
tus  efficacia. 


I 


METAPHRASIS. 
E  S  V  S  congruenter  vifibtli  fgno,  Spiritfts  t»  c.  4,  r. 
XSanclifirma  coltimUfiper  ttlum  recltnan-  &  M*«c 
/;,  Spinttu  Sancli  inttu  in  animo  donis prolixc   *   *' 
prolutm  atqtte  perfufut.  poftqttam  domnm  a 
Bapttfmo  reverftts  effet ,  ilico  ab  eodem  Sancio 
1$  beatifftmo  Spiritu  acttu  (ficut  oltm  Elias 
a  beato   Angelo  correpttis  a  loco  in  locttm 
tra>iflatHsfwt)in  locttm  hominibus,  &  omni- 

bus  vi- 


E  V  A  N  G 
btu  vitt  prtfidiis  defertum  ,  (y  a  feris  modo 
beftiis  infieftatum  deportatm  esi.  Hoc  autem 
confilio  Uluc  deporlatus  esi ,  ut  cum  Diabolo 
Dtmonum  omnium  Frincipe  fingtd.fi  certa- 
mine  congrederetur ,  ut  Ulo  afefufi  ty  profli- 
gato  omnes  elecii  cum  viciorU  participes  fic- 
rent,  tum  xlxcnus  citm  hofte  ,  tanauxm  pritts 
deviilo  (j  fiubjugxto ,  non  fme  fumma  ilttm 
Ltc,+)1.  vimendi  ffe  dtmicarent.  ln  iUo  autem  deferto 
totos^o  dies  tf  nocies  cum  beftiis  agens ,  ne 
aut  tUe  Moti  lcgifiatori  ,  aut  WX\x.  Legis  in- 
fixur.itori,  aut  Euangeliiim  legi  inferiits  cui- 
qit.tm  videretnr ,  ab  omms  gcneris  alimcnto 
abftinutt.  ffjutbus  penitus  exxcits  atque  con- 
feciis ,  tandem  fame  urgebatur.  ffmxnquxm 
vero  omni  hoc  tempore  in  ajfidno cum  Satana 
confiiciu  ejfet.tamen  qiu  40  hos  dics  infeqitu- 
ts.  tentationes  fiunt ,  tanqttxm  omniitm  gravif- 
fims.  atque  alrociffimi  ,  monument',4  confi- 
gnatifunt.  Kam  mnfihim  loci  ,fed  &  tem- 
poris  qtio  efuriebat  opportunitate  arrepta, 
Dtabolus  ad  Chriftum  accedit,  qui  propterir- 
requtetum  fiuduim  homir.es  pcrtentandt  & 
fiolicttandi,  ut  a  Deo  {$ '  pietate  d  ficixnt ,  ten- 
txtoris  nomen  cbtinuit ,  jy  Chrijlttm  Domi- 
Matt.4>  numficfere  ajfatitr.  Percrebrutt  apitdmttltos 
3  •  ifj  ipfi  (nefch  qitx  vocc  coelttus  ,  ttt  tibi  vide- 

tttr  emijfa)  perfitafum  habes  ,  te  ejfe  Dei  uni- 
genttum  Filttim.  Sed quanon  modov.ritate, 
Jid  vel  verifimilitttdine  hoc  nititur ,  ex  hoc 
uno  tibi  jttdtcandtim  relinquo  ,  quod  tibi  fa- 
melico  nullum  alimentum  ,  qtio  te  fiufientes, 
fiuppetit,  nififorte  pro  pxnc  lap.dibus  te  vefci 
coUibuerit.  ffuodfi  u.t  de  te  prsdicxtur  jj»  ti- 
bi  perfuxdes ,  Dei  Filiut  Jis  ,  te  Filium  Dei 
comprobato,  dum  ex  his,  q.ti  corxm  funt  lapi- 
..  dibns,  panem  conficias.  Cui  Chrtflut,  neqtia- 
qtixm  alimento  defiitut ,  qui  communi  Q>  per- 
vulgxia  conv.Bus  rattonc  defittuitur  ;  qtian- 
diqutdem  Scripturs  teflimmh  confirmatur, 
non  tantum  pxnc  commttni  (y  trito  vitam 
hxnc  fuflentxri ;  fed  re  quxpiam  alia ,  quxm 
Dominus  ,  pro  infinit.%  fnx  cum  potentix  con- 
junciafxpientia  ,  nobts  adnos  alendum  prsfii- 
tuerit. 
s  %  Tum  DiabAus  Chrifium  xcc:ptum  ,  iUum 

aifianciam  Hierofilymorum  ctvitatem  tranf- 
fert,  eumque  ibifi.per  templi  toricamfiuptn- 
naculum  coUocxt,  (y  tn  hunc  fere  moditm  xl- 
l%  loquitur ;  video  te  plenum  fidttcia  in  Deo  ejfe, 
cujus  tndiaum  vel  tecmerton  potius  edcs  ,fi  te 
deorfum  interram  exhxc  templi  toricaprsci- 
pitem  dederis  ;  mxxims  cum  te  non  fugiat  in 
Scriptura  comprehenfum  ejfe  Deum  Angelii 
ptdceptjfe ,  ut  ttti  curamagant,  mantbustc 


£       L      I       C      A.  icp 

accipiant  (jf  firvent ,  ne  velpede  tu»  adlxpi- 
dem  imptngas.  ffuod  quidem  ctim  de  ommbtts 
in  univerfum  Deifiliss  vere  enuncietur ,  de  11- 
mger.it  0  quin  maxime  inteUigaturextra  con- 
troverfiam  esi.  Ctii  Chriftus ,  tu  mthi  Scri-  y. 
pturam  a  vero  finfu  detortam  profcrs  ;  ego 
ttbi  Scripturam  regero,  Deum  p.deundo  pert- 
cula  non  necejfaria  non  ejfe  pertentandum. 

Rurfus  Dixbdus  iUum  acceptum  in  mon-       s. 
tem  ,  oppido  excelfum  &  prs.al;um ,  uno  tem- 
poris  arttcnlo  tranjiultt ,  uade  veluti  azwi^  [ 
omnia  mundi  regna  cum  eorum  gioria  ocults 
jpcctar.d.i  exhtbitit:  adjecia porro promijfior.e,        9. 
je,  fi  procumbens  tUum  adorarct ,  illx  omnta 
Chrifto  dono  dxturum ,ut  qiu  tllorurn omnium 
juftus  poffejfor  ejfet.  Tum  Chrifttts  ,  Apagefis       'o. 
Satana  ;  Scriptura  enim  unum  Deum  colen- 
dxm  ejfe  prodidit ,  Cf  uni  modo  ferviendum, 
ncd.tmut  Deihoflem  perenmm  &  juratum 
adoremns.  Confecia igitur  tentatime ,  S<*M- Lvc.+.i;. 
nas  Chrifti  mandxto  coaBus  ad  tempus  ficefi- 
fit.  &uo  fefubducente ,  ammum  qitsfio  adver-  M  a  t  T.4, 
tite ,  electos  Angelos  concorditer  Chrifii  inDeo  ' '  • 
fiducU  confirmands.  caufa  ,  immttr.do  fpiritui 
fncceffijfe ,  &  citm  alimenta  ,  tum  confolxtto- 
nesanimifut  crucixtibus  opportunas  fubmini- 
firajfe.  Quo  facio  Chriftus eadem  vi  Jpiritus      c,'*>,+' 
redudus  esi  in  GaliUxm,  ubi  lohannes  ftum 
minifierium  exercebat ,  quam  defirtum  fttb- 
ducius  feu  fubvecttts ;  qtio  de  percrebrttit  de 
Chriflo  fama  tn  totaiUius  regtonis  vicinia. 

METAPHRASIS. 

CHriftus  a  Spiritu  Sanfto  in  defertum 
duiftus,  &  a  damnato  fpiritu,&  damna- 
torum  fpirituum  priucipe  ,  ad  defeftionem 
a  Deo  fruftra  follicitatus,  ab  electis  Angelis 
fubtidiam  confequitur. 

fProfeftio  in  defertum, 
Cujus  partes  funt  ^  & 

^  Quid  ibi  attum  ilt. 
In  profe-  fquod  illum  m  defcrtum  Spiri- 
ciione  duoj     tus  Sandti  virtus  &:  potentia 
propo-      ~)      fubduxit.  & 

nuntur,      L  Finis ,  ut  tentaretur. 

Defertum  ,  hoc  loco  ,  non  ita  accipien-  Lvc,  4, 
dum  ,  ut  Luc.  1,80.  pro  locooppidis  &  pa-  tC. i,z. 
gis  infrequenti  minufque  culto  ;  fed  pro  lo-  &  Marc. 
co  horrido  &  vafto  ,  &  ab  omni  hominum  ''*      » 
confedu  &  focietate  remoto  ;  quod  cum  cx  Defctmm 
eo  liquet,quod  nihil  ibi  fubeiret.quo  f.imcm  /„<■  iUM 
iedaret ,  tum  quod  apud  Marcum  cum  feris  -vaJIm, 
bcftiis  egifle  Chriftum  commonftratur. 

Hic  etiam  notandum,  quod  qucmadmo-  ibichrijlm 
dum  admirabiliter  ia  dcfertum  per  fpiritum  •'/>"•»» 
O  3  abve- 


Eremita 


i::  H     A     r.    m 

a.iluiO-  ibveftus  eft ,  ut  olim  Eiias ,  &  poft  Philip- 
ninSmi  pUS .  (jc  Luci5  dixic  cum  eadem  virtute  fpt- 
awA  cmtr.t  titus ,  redu&mri  &  reveittim  eflb.  Quo  ar- 
nita-  guuntur  Pontificii ,  qui  hoc  exemplum  pro- 
fcRS:  tl-runt ,  ut  Ercmitarum  fettam  ftabiliant. 
Nam  apud  Matth.  4, 1.  cLvirfv  furfum  du- 
ftus  eft,  ut  Rom.  10, 7.  ac  hoc  etiam  confir- 
matur  .i  Marco ,  qui  dicit  cw&saij  eum  fpi- 
ritus.  Quamvis  autem  «'rMjjiia/  ligmficat 
rcduci  :  tamen  hoc  loco  nullum  locum  ha- 
bct ,  prartprquam  quod  c«s«»^  notat  lubi- 
t.ira  Chrifti  in  dcfcrtum  fubdu&ionem.  Vi- 
de  !i  11011  poffet  dici  furfum  ductais ,  propter 
defertum  ,  quod  loco  eminente  fitum  eft  , 
pr.-ecound;  Chriftus  veniat.  z.  Quod  ten- 
tationem  .i  diabolo  qurrere  (ut  Chriftus  fe- 
cir)  alienum eft.  5.  Quod  quadragintamo- 
do  dies  Chriftus  ibi  fuit ,  cum  illi  totam  vi- 
tam  in  Eremo  tranligant .  Huc  accedit , 
quod  Chrifti  imitatione  illis  cum  feris  im- 
manibus,  leonibus,  Iupis,  urlis,  &c.  confue- 
fcendum  erit. 

Neautem  putemus  Chriftumtemere  &: 
inconfultoin  has ,  cumferarum,  tum  <*oj- 
£'©-,  feu  inedix'  difEcultates  fe  intuliflc  ;  a 
Spiritu  Sancto  hoc  profechim  confirm.uur, 
idquc  hoc  conlilio  ab  co  factum,ut  a  diabo- 
lo  tentaretur:  oleo  enimSpiritusperunctus, 
tanquam  ftrenuus  Athletes ,  in  arenam  ,  cV: 
fpiritus  TmvoTBKlct  armatus  in  aciem  a  Deo 
producitur.  Primum  quidemut  ejus  vicTto- 
ria  ,  noftra:  aut  in  bello  ignavxfuga:,  acce- 
pta  vulnera  S:  clades ,  aut  in  lufta  fupplan- 
tationcs  compenfentur.  Hoc  enim  ducllo, 
non  de  Chrifti  unius ,  fed  de  totius.  populi 
Dei  capite  &  filute  decertatum  eft  :  licut ' 
enim  olim  lingulari  Davidis  cum  Goliatho 
certamine  ,  Ilraclita:  viftores,  Philiftari  vi- 
c"ti  univerfi  conftituti  funt :  ita  in  Chrifti 
unius  victoria  adverfus  principem  &  fortif-  j 
iiraum  darmoncm  ,  pii  omnes  palmam  fe-l 
runt,&  in  unius  diaboli  cum  Chrifto  lu&an- 
tis  fuga  &  profligationc,univcrfi  inferorum 
cohors  vitta&  fupcrata  cft:  unde  Iohannes, 
non  in  noftro  pugnandifeu  robore,  feu  peri- 
tia,  fed  in  fide,  advei  fus  mundum  viftoriam 
collocat.  Ioh.  16",  33. 
ttquom-  Alterum  eft  non  nos  folum  in  Chrifto 
bti .ilacriui  triumphum  agere.fed  fpiritus  hoc  modo  fu- 
tnm  illo     mere  ,  alacrius  cum  diabolocongrediendi, 


idtjue  ut 
«ro  nobu 
tantra  fa  - 
tAnam  cer 
tartti 


ctum. 


'grediin-  quod  cum  hofte  frafto  &  deviiio  manus 
conferendx  funt.  Hujus  enim  victorir  in 
diabolum  virtute  ,  cum  vircs  impugnando 
enervantur ,  tum  audacia  Sc  ad  pugnandum 
ahcntas  diminuitar,  Sicut  enim  Ifraelitx', 


K      I      A 

cxfo  per  Davidem  Goliatho,  animos  ,  qui 
prius  ccciderant ,  fumunt  ,  &  Philiftx-os  in 
higam  verfos  animofe  infcquuti  funt  :  fic 
&c.  Et  modo  in  proelio  contra  diabolum 
ftemus,  &  illi  rcliftamus,  procul  a  nobis  fu- 
giet.  Ittcob.  4,  7. 

Sequitur/un  altera,quid  aftum  fit  m  de- 
ferto. 

IejunatTe  dicitur  quadraginta  dies  &  no-  QfJ" 
6tes  totidem.  Cuius  fatti  ratto  eft  ,  cum  ut  lh"PM  . 
le  Deum  probaret,  tum  ut  Euangelio.cujus  lllnine,lti 
&  autor  limul  &  mmifter  futurus  foret ,  au- 
thoritatem  conciliaret :  cum  enim  Mofes 
Legillator  ,  &c  Elias  collapfe  Iegis  inftaura- 
tor,  utcrquc  hac  miraculi  nota  mlignitus  cf- 
fet,  fuamquc  divinitus  vocationem  confir- 
ruaffet ,  Deo  vifum  eft ,  eandem  prrftantir 
tefleram  Filio  infculpere  :  nc  ex  hac  partc 
vel  Chriftus  Moli  Sc  Elir ,  vcl  lcgi  Euange- 
lium  concederet.Quanquam  inter  eorum  Sc 
Chrifti  jejunium  hoc  intereft,  quod  illi  alie- 
na  ,  Chriftus  propria  Sc  fua  virtute  tot  die- 
rum  dmVcai  tulit-NulIaigitut  hoc  loco,cor- 
poris  caftigandi  &  maccrandi ,  licut  nec  in. 
Elir  Sc  Molis  abftinentia  ,  ratio  habitaeft. 
Hoc  enim  ipfo  Baptiftx  minifterium  a  Chri- 
fti  minifterio  fecernitur,  quodliic  edens& 
bibens ,  ille  longe  fecus  venit.  Nec  vero  ad 
corpons  afdictionem  aut  exercitium  referri 
poteft ,  cum  univerfo  hoc  40  dierum  &  no- 
ctium  fpatio,  nulla  fame  premeretur,aut  la- 
borarct  inedia  ,  ut  qui  cxpletis  diebus  &  no- 
cftibus  illis  demum  efurire  ccepit.  Quantum 
enim  corporis  exercitationi  hic  datur ,  tan- 
tum  miraculo  adimitur.  Atque  li  Chriftus 
40  Scc.  hos  dies  in  corpore  fubigendo  con- 
fumliflet ;  tamen  hoc  fachim  line  mandato 
m  imitationem  trahi  non  debebat :  ut  nec 
populus  Ifrael  Molis  aut  Eli.e  jejunium  (ibi 
ad  imitationem  propofuit:  quod  tamen  li  fa- 
cerent  ,  &  femel  tantum  in  vita  id  f.icien- 
dum  erat ,  &  ftatim  a  Baptifmo  fufcepto  : 
quo  acccdit.quod  li  Chriftum  fcqui  vellcnt, 
lllud  tame  aflcqui  nunquam  poterant.Quod 
autcm  dicunt  omni  conatu  contendendum, 
ut  quam  proxime  ad  Chnftum  accedamus. 
Refp5deo,Non  magis  hoc  tcntandum,quam 
aquis,  quantum  datur,  inambulare  &c.  Hoc 
faclnm  ut  Chriftus  11011  tam  de  terrahomo, 
quam  de  ccelis  Angelus  in  medium  proce- 
deret  ;  cumquod  40  dies  &  noftes  jejunus 
permanlit,  tum  quod  a  feris  intactus  &  illr- 
fus  evafit ,  dum  illum  immanes  beftix,  tan- 
quam  creatorem,  fponteagnofcebant;fecus 
quimDauielexorelconumcieptuseft:quo- 

rum 


M*TT.4, 

cur  a  tlij' 
bolo  ttnta- 


ittijur  cum 
tfurittti 


jtapioiati~ 
buc  tent.it 
in  rcrttm 
inopia. 


E     V     A     N      G 

rum  ora  Dci  Angelus  obthuravit ,  ut  avidis 
prxdx  ,  illam  attingcrc  non  concellum  lit: 

f.i  diabolo  tcntatur,  & 

Nam  &  ^  fubvcntio  beatis  Angclorum  fpi- 
^ntibus  prxftatur. 

Tent.ui  a  diabolo  Chnftum  oportuit ,  ut 
qui  i  propria  concupifccntia  non  potuit  ; 
cum  nulla  fubcflct,  non  laudata  ,  &  ab  omni 
pcccati  labe  libera:  forinfccam  adco  cfle 
oportuit.  Tcntatum  fuiflc  a  diabolo  pcr  40 
dies  mcas  commcmorat.  Has  autemfuiiVe 
jrraviiVimas ,  &  callidiflimc  inftru&as  ten- 
tationes  ,  in  quibusdiabolus  omnes  aftus  & 
fraudis  fuxfacculos  dcplcvit.ex  eo  verilimi- 
lc  ht ,  quod  has  tantuni  Spiritus  Sanclus  Iit- 
terarum  notis  conli«navit. 

Prnnx  autem  tentationis  fumma  &  ca- 
put  cft  ,  ut  Chriftum  non  elTe  Filium  Dci 
oftenderct  ,  utpote  a  Patre  ne°leCtum  ,  & 
quali  deferruin.  Quod  ex  co  perfuaderc  co- 
natur.quod  faine  Iaboranti  millus  cibus  fup- 
pcterct ,  ilh  ut  pcreundum  iit ,  nili  forte  la- 
pidibus  vefci  velit :  quali  dicat ,  palVim  dc  te 
dilleminariimcft,  &  tu  tibi  hoc  in  animum 
induxifti,  te  eile  Dei  Filium.  Sed  quxro,  qui 
id  Sen  poflit ,  cum  in  has  tc  Dcus  anguftias 
condulit ,  ut  nili  hpidibus  pro  pane  uti  ve- 
lis,  unde  famem  hanc  toll.is ,  nihil  occurrit, 
maxime  vcro,  cum  illo  autorc,  in  hanc  foli- 
tudinem  dcvcneris.  Eftnc  ille  Pater  tuus  , 
qui  tibi  pancm  expetenti  lapidcs  comcden- 
dos  prxbct ';  iicut  autcm  Ioci  occaiionem, 
id  eft,  dcferti  ad  omncs  tcntationes,  fic  tem- 
poris  opportunitatem  ad  hanc  tentationcm 
arripuit,  quod  illum  fame  prcflum  adorfus 
fit.  Atquc  ut  olim  Chriftum  hac  tentatio- 
ne;  lic  nunc  pioscxcrcet,dum  ex  rerumino- 
pia  &  cgeftate  ,  aliifque  hujus  virxcalami- 
tatibus ,  Deo  aut  exofos ,  aut  a  Deo  fpretos 
&  contemptos  revincerc  conatur.  Hoclu-i 
culenter  oftenditurcxemplo  Gedeonis ;  cui: 
xgrc  perfuadcn  potuit ,  Dcum  a  fuis  parti- 1 
bus  ftare  ,  quamdiu  fe  &  alios  tam  dura  Ma- 1 
dianitarum  fervitute  uroeri  patcretur.Hunc 
autem  fcnfum  nobis  i  corrupto  fenfu  dic~ta- 
ri,  apparet  cx  fcrmone  ,  quem  hoftes  in  Da- 
videm  jaftarunt ;  qui  mutuo  fe  ad  cum  pcr- 
fequcndum  &  comprehendendum  hortan- 
tur,  quod  ex  prxfenti  calamitatc  eum  i  Deo 
defcrtum  colligcrent.  Pfalm.  71,11.  idem 
in  Pilato  ccrnitur  ,  qui  infcriptionem  &  ti- 
tulum  in  crucc  fecit:  IefutRex  Iudtorum,\ 
tanquam  paradoxon  aliquod  proponcns  , 
eum  qui  ludxorum  Rcx  eiVet  ,  cruci  lurrl-' 
xum  clle.  Hanc  ctiam  tentationcm  atrocio- 1 


t     l    I     c     A.  ut 

rem  facit  improborum  in  omnibus  aftuicn. 
tia,  cum  pioruin  anguftiis  compolita.  Pfal. 

Hujus  autem  uy.tetu  ~-%iyiic  medicamcn-  vrrf  4. 
tum,  in  Chrifti  refponfoconlidcrandum  cft:  Chrifii  rt- 
Homtnem  nonfolo  pan:  vivere ;  ordinario  &  I}°'f>~ '" 
confuctopabulo;  ied  requacunque  ,  quam  D" '/"J"' 
Dcus  illr  pafccndo  dcftinavit :   &  proinde  It- 
nullam  caufam  eflcut  de  Dci  erga  fe  pater- 
na  cura  conqucratur  ;   tametii  communis 
convidlus  deliderarctur:  haberc  enim  Dcum 
caveas  vmarias  ,  promptuana  ,  granaria  &c. 
abftrufa  &  rccondita  ,  ex  quibus  ,  quotics  oc 
quantum  volct  ,  ad  fuorum  fubvcntionvm 
cxpromat  ;  licut  &  olim  erga  Ifraclitas  fe- 
cifle,  &  quoties  ufus  eft  Deum  facturum  te- 
flaturMofes.  Tamctli  igitur  humana,  nos  •"&»•• 
m  xrumms  &  diiVicukatibus  conftitutos  J!"' 'flc'^~ 


iict  tn tali 
cafu. 


fubiidia  dericiant,  fidcm  tamcn  fuftcntet  in- 

credibilis  Dei  potentix  cogitatio ;  cui  millc 

rationcs  luppctunt ,  quibus  nos  facilc  juvct. 

Tantum  opcram  dcmus ,  ut  non  niii  Dco 

prxeunte  ,  &:  tacem  nobis  in  Verbo  prxfc- 

rcnte,  irj  lftas  nos  difficulrates  conjiciamus. 

Quanquam  &;  illud  etiam  tenendum  crit,  ne 

non  nimium  properemus,&  impaticntia  nos 

prxcipitesdemus  ,  quod  hoc  Deifubiidium 

llico  ad  manum  non  lit.Tcntari  enim  &:  ex- 

plorari  fidem  noftram  oportet ;  quod  certe 

ficri  nequit ,  ii  quampnmum  atque  alicujus 

rei  inopia  urgemur  ,  protinus  in  os  noftrum 

infcreretur.  Sic  Deut.  8,  i,  ~, 16.  primum 

palVus  cft  eos  efurirc,  &  famc  nonnihil  pun- 

gi,  amcquam  &c. 

Secunda  tentatio  fequitur ,  in  qua  longe  VerC  j,  &. 

contrariam  oppugnandi  rationem  init ;  at-  •*!>  tnfidt- 

que  inter  alia  hoc  unum  diabolicx  tentatio-  l'',,le  ™-P" 

nismdiciumeft  ,  ouoties  fubitoabuna  ten-    "  cme''~ 

r    *  1     •   ■  tatm  co- 

tatione  111  prorlus  contranam  abnpimur:  ;,,,tureum 

iicut  etiam  cum  fubita  ,  improvifa,  &  porro  rtdnctTt' 

impetuofa  eft  :  quum  enim  kiperion  tenta- 
tione  ad  defperatione  follicitavir;'hac  ad  ni- 
miam  fiduciam.S.  fupcrbi  quandam  &  teme- 
rariam  audacii  impellcre  conatur.  Fidc  eum 
plenum  animadvcrtens,  &  in  promilVis  di- 
vinis  probe  fundatum  &  radicatum ,  perten- 
tarc  voluit  .  (i  eum  cx  ea  parte  mcdiocrita- 
temtrannlirc  adigcrc  poilcr.  Qiiancloqui- 
dem  enim  tantopere  Dco  Patri  tuo  confi- 
dis  ,  ut  nihil  tibi  dcfuturum  credas  ,  quod  te 
habere  tua  interfit,age  teipfum  ex  hoc  tcm- 
[ili  pinnaculo  feu  torica  ,  prxcipitem  da  In 
ouo  aftutiam  Satanx  ,  &:  fallendi  uijv}::zw 
attentc  conlideramus:  qui  non  modo  variis, 
fed  contrariis  plane  machims  uosaggi 

tur, 


111 


H 


tur,  ut  parum  credibile  videatur ,  utramque 

ab  cadem  diaboli  lacuni  manare  pofle.Hinc 

eft  ,  ut  avari ,  cum  ctfufionis  vitium  verbo 

damnatumaudiunt,libi  in  fua  ad  rcm  attcn- 

tione  &  tenaciutc  blandiri  incipiant;&  con- 

tra  ,  Ifraelitx  fuam  inJLgyptura  redeun-| 

di  inertiam  damnatam  intclligentes,  libi  id- 

citco  fuam  cum  Amalecitis  pugnandi  ala- 

critatem,Deo  gratam  fore  &  probatam  exi- 

fhmarunt,  Kmner.c.tp,  l^.verf  35,  ad  45.  & 

Deuter.c.i.  -v.  42.,  W44.  Quali  iccircoin 

ignem  cadcrc  tutum  cflet.quia  maqua  mer- 

ut  aM>:<c      gi  periculofum  exiftat.  Atque  hoc  modo  ho- 

hommet      mines  hodie  peccant:  quia  enim  animi  abje- 

feccant:      ftionem  &  dcfperationem  in  maximis  ma- 

lis  habcri  intelligunt,  Deum  &  fumma  inju- 

ria  affici,  &  contumelia,niii  in  mifericordia 

cjus ,  adverfus  omnium  peccatorum  ftimu- 

los  acquicfcamus,plus  iibi  de  Dei  mifencor- 

dia,  quam  veritas  patitur,  alTumunt ;  (ic  ah- 

quando  eos,  quos  incontinentia  vincere  ne- 

quit ,  nimio  odio  matrimoniahs  congrelTus 

dccipit. 

.      s   •        Deinde  etiam  ,  cum  intelligeret ,  Chri- 

pturncjti-  ftum  hbencer  in  Scripturarumautontate  vi- 

Jinbnti-     tx  regulam  conftituere  ;  ei  Scripturarum 

tur.  fpecie  fucum  facere  conatur :  fed,  licut  ejus 

fatcllites  Scriptur3m ,  dum  eam  truncant , 

ementitur.  Quamobrem  non  fatis  nobis  eft, 

ii  vitx  actionum  &  fidei  regulam  d  Scriptu- 

ra  petamus ,  nili  in  lllis  aflidue  medicemur, 

ut  verum  &  gcnuinum  fenlum  nobis  fami- 

liarcm  reddamus  ,  quo  Satanx  nodos  ,  quos 

ne&it ,  diflolvamus.  Perquam  autem  calli- 

dehoc  tcftimonium  citavit  ,  quo  indicare 

voluit,  nonfecus  in  hoc  cafufuturum.quam 

ille  in  cibo  ante  refponderat:  iicut  enim 

tametli  ci  ordinarius  cibus  deerat ,  le  tamen 

a  Deo  paftum  iri  fperabat ;  (ic  hic  ab  omni- 

bus  hum.ims  prxlidiis  deftitutum  ,  (c  tamen 

ccclicus  &  divinitus  fublcvatum  iri  exiftima- 

ret.  Et  quidcm  (i  hxc  illi  .i  Deo  via  ,•  in  qua 

incedcret ,  dclineata  &  prxftituca  fuiiTet , 

quin  ,i  D;o  coelitus  exfpectare  potuiilet,du- 

bitandum  non  cft. 

Verf.7.  Hunc  Iocum  de  tcntatioiie  ex  6  Dettter. 

Stnftu  Uci  v.  6.  citatum,quomodo  ad  prxfentem  cau- 

»  Cbrifii     <~im accommodatur,  ex  hiftori.i  Num.  11,5. 

reQumfici-  &  p^  ?% _  ,gj  Iy_  4Qj  4I-  confi<ierandum 

efh  Cum  enim  Ifraelitx  ,  Man  ccclitus  di- 

iniflo.pro  dimenfo  uterentur;cjus  tamen  fa- 

ftidio  &  naufea  capti ,  novam  ,  &  aliam  iibi 

menfam  inftruiexpeciverunt.  Deum  ut  ten- 

tare,  pcrindchoc  loco  lit,atque  prxftitutam 

homines  alendi  &  fovendi  rationcm  afper- 


/4/7; 


nari,  &  ad  aliam  a  fe  confiftam,&  fibi  magis 

adlubentem  confugere. 

Quocirca  hoc  teftimonium  appofite  i 

Chrifto  citatum  eft  ,  quoniam  Diabolus  £ 

conlucta  &  ordinariadefcenfus  ratione  ,  ad 

novam   &    inulitatam  tranfvolare  Chrifto 

-     .  .    ex  nus  ntn 

perluadere  conatus  eft.   Quo  m  genere  ab  ttmntmt. 

hispeccatur,  qui  xgroti  mcdicoium  ope-  d,.,,eji- 

ram  contemnunt  ;  ldque  per  fpecieminli-  cend», 

gnis  cujufdam  in  Deo  fiducix ,  cui  fe  totos 

tradcje  prx  fe  ferunt  ,  utramvis  ab  lllo  ,  feu 

vitx  feu  mortis  conditionem  expeciantes, 

Deo  enim  promptum  &  facile  efle ,  lllos  fa- 

nitaci  reddcre  cum  velic  :  idem  faciunt ,  qui 

periculofa  &  non  neceflariairincra,  &  pere- 

grinationesfufcipiunt,fretinefcioqua,quam 

iibi  animo  fuo  etfmxerunt  ,    providentia : 

item  ,    qui  vitam  xternam  (ibi  pollicen- 

tur ,  cum  tamen  media ,  quibus  ad  vitam 

xternam  itur ,   concemnunt .    Notandum  . 

'  etiam  ,  Scripcurarum  diftortione  non  de-     a  "'/  ' 

II-    /^L    -/L  I  c-  ""e   Hlett~ 

pelli  Chnftum  a  legitimo  Scnpturarum  u-  ^ 
fu ;  (icut  Paptflz  caufantur  ,  a  Scriptura 
ad  Patrum  &  Conciliorum  dicta  Sc  incer- 
pretamenta  cfle  deficiendum  ,  quod  hxreti- 
ci  Scripturas  corrumpant.  Huic  vero  dia- 
boli  tentationi,qua  Chriftum  perpellere  vo- 
Iuit  ad  fe  prxcipitandum  ,  dummodo  fe  Dci 
Fihum  probare  velit;  nondiflimiliseftilla 
Sicariorum  ,  quaalium  in  pugnam  provo- 
cant ,  his  fere  verbis ;  ii  vir  iis ,  &  virum  te 
probare  vis :  quaii  viri  exiftimationem  amit- 
tat,  niii  ferarum  more,  Sc  plane  belluino,  ad 
pugnam  vocatus  veniat. 

Supcreft  tercia  tentatio  ;  in  qua  ut  Satan  verf.  S,  9. 
fummam  victonx  fpem  poluit  ;  lta  Chnfto  GrtMtm 
ex  ea  parce  acerbifllmam  fmfle  dubium  non  te.tix  ttn- 
eft;  quod  reftam  Dei  gloriam  peteret ,  qux  '•"'""'' f"- 
Chriftofuavitachatiorerat.Hic  vero  Chri- 
ftum  ad  deftdtioiiem  a  Deo  follicitat ,  &  ut 
1II1  cultum  adhibeat,  poftiilat ;  fed  quam  ab- 
fttrde  (inquit  ahquis)  &  incpte  '  quis  enim, 
non  dico  Chriftus,  fed  vel  tenuiflima  pieta- 
te  imbutus ,  ad  diabolum  adorandum  induci 
poteft  :  imo  vero  multi  funt,  &  quidem  for- 
tiflimi  viri  ,  qui  hoc  proclio  occidcrunt. 
Tametfi  enim  coram  diaboli  perfonanon 
procubuerunr ;  idolis  tamen,  fpealleCci,  aut 
metu  perterriti,  cultum  prxftirerunt :  quod 
Apoftoli  judicio  1  Ccr.  10,  io-  Si  Pfal.  ic6, 
37.  nihil  aliud  eft  ,  quam  dxmonibus  cul- 
tum  prxftare.  Kotandum  etiam ,  vel  popli- 
tum  flexione ,  tametli  ex  animo  aut  fuper- 
ftitione  quadamdcceptus  hoc  non  facias.  rn 
Dei  legitimum  cultum  peccari,  &  a  Deo 

aver- 


tju.e  cutn 
ftulibuf 
menducitf 

unjmH.i. 


Hjtldpt- 
tan  oculof 
Cbrijil  f.i- 
fcinttytnt 
nojiro  foU- 
tst  &. 


Verf.  10. 
Ex  cBriJK 


E      V      A      N      G 

averlioncm  ficri.  Modo  cnim  Chnftus ,  in- 
clinato  corporc,  iignum  cxterius  cultus  dc- 
difTct,  fuo  diabolus  voto  potitus  fuillet;  un- 
de  iReg.  19,18.  Deo  fideles  habentur,  qui 
nc  alterutrum  quidem  gcnu  Baali  rlexiflcnt; 
contra  eos ,  qui  corporc  coram  Idolo  pro- 
cumbentcs ,  animum  Ce  inviolatum  gercre 
prxdicant.  Quam  vcro  potens  homini  ten- 
tatio  judicanda  cx  eo  liquet,c]uod  multi  pul- 
cliritudine  unius  rcgni ,  unius  Provincix  , 
unius  urbis ,  atque  adeo  unius  donumculx 
fplcndore  &  pulchritudine  capti  ,  a  veritatc 
dcfeceruut.  Cum  igitur  totius  mundi  fplcn- 
dor ,  commoda  ,  delitix  ,  antc  oculos  Chri- 
ftiobvcrfarentur ,  quantx  virtutis  fuit  illa 
rcpudiare,  dici  non  poteft. 

Obfcrvaudum  ctiam,  quomododiabolus 
mendaciis  &  fallis  promiflis ,  nos  a  Deo  ab- 
ducere  conatur:  dicit  cnim,  mundum  lutim, 
regna  fua,quod  falliirimum,  cum  Domtm  fit 
terra  ,  &  plentttido  ejus :  unde  ctiam  falfum 
eft  ,  quod  promittit  fe  daturum.  Chriftus 
cnim  mundi  hxres  eft ,  qui  etiam  fuis  mem- 
bris,cjus  ad  tcmpus  ufuram  conccflit.Quem- 
admodum  autcm  diabolus  impudentcr  men- 
titus  eft  ,  iic  &  hi ,  qui  blandis  promiflioni- 
bus  nos  .1  Deo  abducere  conantur :  tametli 
enim  multi  maximam  mundi  partem  polTi- 
dcnt,  tamenhoc  nullo  jurefaciunt. 

Singulari  etiam  confolationi  eft  ,  Deum 
paflum  cfle  diabolum  non  tantum  Filiura 
accedere,  &  cum  illo  colloqui,  fed  ejus  ocu- 
lorum  viiioni  imponere  ,  &  prxftigiis  fafci- 
narc  ,  cum  uno  momento  univerfum  mundi 
fplendorem  vereilli  exhibere  non  potuit. 
Ne  ptitemus  ullos  Dco  exofos.advcrfus  quos 
diaboli  non  difTimilis  poteftas  conceditur. 
An  etiam  hxc  tranflatio  in  pinnaculum  ,  & 
montem  vcrafuit.an  potius  vifus  deccptio- 
nc ,  io  medio  relinquo.  Certe  hujufmodi 
quod  de  Ezech.  legnnus  cap.  40,  verf.z.  qui 
tamen  corpore  non  tranflatus  erat ,  fed  per 
vilionem. 

In  Chrifti  refponfo  videmus  eum  ,  con- 
fuetudincm  fuam  ,  diabolum  ex  Scripturis 


E       T.        I        C       A.  itj 

refellendi ,  tencre  ;  ubi  notandum  primum  "$"" 

eft  teftimonii  citatio,  qui  ex  eo  quod  Deum  ""  ??"'" 

1  -  1     f  II  1  n  MM   Itlolo- 

colere,  idolis  nullum  cultum  prxltarc  prx-  ;,,. 

.    .  .  r        f-.      1  tum  ciimtt 

cipitur  :   Deum  lolum  colendum  efle  colli-  Jtmn/ai- 

git.  Idolum  illud  omnein  rcligiofo  cultit  imt 

rcputans ,  quod  non  eft  Deus.  Dcinde  ob- 

ftreperis  &  clamolis  1'apiflis  hoc  modo  os 

obftruitur ;  qui  noftram  pcrfidiam  accufant, 

quod  ex  fola  fidc  homincm  juftificari  docea- 

mus  ,  cum  illa  vocula  (filum)  non  invenia- 

tur  ;  quod  non  fe  Gentium  Dcos  colere  di- 

cant,  fcd  Saniftos  &  Martyres  Chrifti. 

Quod  autem  Satanam  fe  fubducere  ju-  ''"'  V""?" 

bet ;  in  eo  a  nobis  imitandus  non  cft  :  ut  qui  'J  '' 

,  t-    •    •  tr  ^       6.11.1»    non 

lnc  luam  divimtatem  alieruit:  cum  nos  non  ^i-cMtm : 
Satanx  imperarc,  fed  ut  Deus  eum  abigat,a 
Deo  precibus  contendere  debeamus. 

Quod  ad  tempus  tantum  ccfllt ,  docctur    ^jiitms' 
hanc  tcntationum  miiitiam  non  nili  motte  txnatt*tl 
detiniri.  Jnducias  quidem  nobis  a  Dco  fieri,  temfm  ce ■ 
ut  vires  colligamus ,  &  ad  pugnam  alacrio-  <<"- 
res  &  inftrucliores  accedamus ,  non  ut  otio 
&:  deliciis  nos  tradentes,  in  molliticm  quan- 
dam  ,  &  effceminatos  mores  degenercmus. 
Ob  eamque  caulam  inducix  non  in  ccrtos, 
aut  annos,aut  dics  depaclx  funt,fcd  in  unius 
Dei  voluntate  conftitutx. 

Angelorum  fatellitium  &  minifteritim  Matt-4> 
Chrifto  fuppeditatum  declarat  ,  Chriftum  ""  .„ 
vanafpe  providentix  non  fuifie  laftatumjut  -1"'° ,_• 

1        i    ,  UCI  piOVI- 

qui  opem  a  Deo  opportune  confequitur  ,  &  Amtituoi- 
cibum  libi  fublevando  &  reticiendo  accom-  ?./<  mini- 
rnodatum.  Quanquam  veriiimile  eft,  mini.  firant. 
fterium  Argelorum  latius  patuifTe  ;  Sc  adhi- 
bitum  porro  eile,ut  mocftum  cx  tentationi- 
bus  Chrifti  animum  confolarentur  ;  licut  in 
ancipiti  Chrifti  cum  inferis  conflic,tu  ,    An- 
gclus  illum  recreafle  fcribitur.   Quod  nos 
ctiam  fuftcntarc  debet,cum  quibus  haud  ali- 
ter,  quam  cum  Filio,  agit,  ut  graviorem  ali- 
quam  tentationem  &:  tnftitiam  ,  lxto  exittt 
excipiat.  Ita  enim  amara  dulcibus,  lxtis  tri- 
ftia  mifcere  &  tcmperare  folet ;  ut  nec  his 
nimis  mflari  &  turgefcere  ,  nec  illis  opprimi 
&  animum  defponderc  patiatur. 


I  o  H.  cap.i.averfi<;.   adiy. 
1  s   Iob.vvies  teftatus  efl  de  eo,  &  clamartt ,  dicens ;  Hic  esl  de  quo  diceb.mi ,  Is 
quipone  me  renit,  antcpofitus  eft  mihi :  qui.i  prior  me  er.it. 

1 6  Etex  pleiiittutinc  ipfius  omues  accepimus.  &gratiam  progratia: 

17  NamLexillaper  MofendataeSl :  gratia  &  veritas  per  IESVM  CHRl- 
STVM  prteftita  efi. 

iS  Dettm  nemo  ridit  ur.qttam  :  unigemtuiilk  Fdiusquiest  in  finuFatris ,  ille 
nobis  cxpofuit. 

P  19  Hoc 


214  H.AR.MONIA 

ig  Hoc ctiam esl teftimonium lohamiis ,  qtundo  miferunt  IiuUi  Hieroftljmis 
Sacerdotes  &  Levttas,  ut  interrogarent  eum,  quifnam  ipfe  effet. 

20  Etprofejfusesl,  nequc  negavit: profejfusest ,  inciuam  ,fe  noneffe  Chriftam 
illum. 

21  Tuncintcrrogaventnt  eum ,  Quidergoes?  Tttnc  es  Elias  ?  Ipfe  vcro  dixit, 
Noufum.  Et  illi,  Es  ttt  Prophetaille  l  Qui  refpondit,  Non. 

22  Dixerttnt  crgo  ei,  Quis  es  ?  ut  reftonfum  demus  iis  qui  miferunt  nos:  qitid  di- 
cis  de  teipfo  ? 

23  Att,  Ego  fum  vox  vociferantis  in  defcrto ,  Complanate  viam  Domini ,  prout 
dixit  Efitas  Propheta. 

24  Qui  vero  miftifuerant,  erantex  Phanfs.it. 

2  j  Et  interrogaverunt  eum,  ac  dixerunt  ct,  Cur  ergo  baptiz.as,fi  tu  non  es  Chri- 
ftits  ille,  neqtte  Eltas,  ncque  Propbeta  tlle  ? 

26  Refpondit  evs  lohannes  dtcens ,  ego  bapti^  aqtta :  fed  in  medio  vcfttum  ftat 
qnem  vos  non  noftit. 

27  Hicillceslqui  poncmevcnit,  quimihiantepofuusesl:  cujtts  folearum ego 
iionfum  dignus  quifolvam  ccmgiam. 

2  8  Hsc  Bethabar&facta  funt  fecus  Iordanem,  ttbi  Iobanncs  baptiz.abat. 


A  N  A  L   Y  S  I  S. 

'■y  Eftimonium  7o/mk»m  fecundum  ,  de  Chrifto 
■*•  prxfente  &  ob  oculos  cjus  verfante  ;  cuius  ad- 
junftum  notatur  magna  contcntio  animi ,  cum 
clamaife  dicitur,  z.  effefto  iduants  eum  delcribit, 
nempc  exertione digiti ,  quo  defignat  ipfam  Chri- 
fti  perfonam ;  &  quidem  primum  compararione 
inftirutaChrifti  cum  feipfo,  argumcnro  diverfo, 
quod  tamerii  quoad  humanitatemprior  rempore 
Chriftoiir ,  illum  tamcn  &  tempore,quoaddivi- 
niratem  ,  8c  dignitate ,  quoad  utramque  naturam, 
f;ve  feorfim  ,  live  conjunftim  coniideravam,  pix- 
ftabiliorem  elTe. 

Vtrf.id.  Quod  probat  nbadjunftaplenirudine 
jt.itia'  in  Chnrlo ;  quam  coarguit  ab  etfefto  com- 
municationis  illius  grarix;  quam  amplificat  ab 
adiunftaunivcriitateeleftorum,  quibufcum  hanc 
Eratiam  commnnicat ,  feipfum  ad  hanc  univerfita- 
rem  aggregans;  itemalteroadjunftoprofulionis 
eopiofx  ejufdem  grarix. 

Verf.\i.  Hanc  effufam  Chrifti largitionem  am - 
pliticat  acomparatione  minoris,\7«/u  (cilicet  cum 
Chrifto;  cuiusprx  Mefi eminentiaarguiturab  cf- 
feftis  utriufque  prxftantix  difparibus ,  quod  per 
~Siofim  lcx  lata  cft ,  qua:  cum  peccata  prodit  &  au- 
ger ,  tum  rerum umbras  ,  non  rcs  ipfas  fere  propo- 
ncbat :  per  Ciiriftnm  autem  gratia cum  cumulate, 
tum  umbris  folttra ,  allatafit. 

Vtif.\%.  Hic  comparationem  inftituit  Chrifti 
cum  omnibusquiubicunquefunt ,  quibus  omni- 
busChriftum  prxponir,ab  elfcftis  ,  i.quod  folus 
patremnovir,  quodlimiliiudinevifionisilluftrat; 
deindc  altera  metaphora,  qutdicimrciTeinlinu 
Vatris  ,  fcu  ipfa  Patrisprofundiflimaperfcrutari : 
deinde  alrero  cfFefto.cujus  prior  cffeftus ell  caufa, 
fcilicer  quod  folus  potcft  Tarrem  nobis  patefacere. 

Verf.19.  Secundumteftimoniumquod  Baptifta 
coram  &  prasfente  Chrifto  illipcrhibuit ;  quc/d 


defcribitur  ab  adjunftorempore  ,  cumad  Bapti- 
ftam  quidammifli  funt ,  z.  a  fubjcfto  legatoram, 
quibus  hoc  de  Chrifto  reftimonium  dixit ,  quia 
fuofubjefto  Hierofulymorum  uibedelcribuntur : 
deinde  ab  adjunfta  vocatione  Sacerdotum  3i  Le- 
vitarum  ,  tc  verf.  24.  abadjuntta  fcftafeu  hxrtfi 
Pharilxorum,inrer  Iudxos  nominatiflima.  Prxte- 
reaabcfficientecaufa  legationis ,  nempe  Iudxis, 
qui  cos  miferunr :  denique  a  finelegationis ,  ut  a 
Baptifta  percunftarentur  quis  effet. 

Verf.zo.  Baptiftx  refponfum  fubjicitur  peraxto- 
ma  negatum.  Ego  non  fum  ille  Chtiftus  :  cujus 
refponli  cum  adiunftam  evidentiam  ,  tumvehe- 
mentiam  proponit  Euangelifta ,  cum  adjunfta  af- 
firmatione,  tum  privarione  negationis. 

f'er[.z\.  Aliam  interrogarionemfubiiciunt,  an 
fit  Eli.ts,  cui  hhamns  ncgntive  refponder.  Huic  ter- 
riain  fubneftunr ,  an  fit  Prophera !  cui  itidcm  lo- 
hjnms  negative  refponder. 

Verf.xz.  Qnartam  adncftunt,  ut  quisfitindi- 
cet;  quod  arguitur  a  fine ,  ut  refponfum  refcrant  fe 
legantibus. 

Vetf.zi.  Refpondet  fe pra-conem  cfle in defcrro 
&  infrequenti  loco  Iudax  ,  cujus  proprium  efte- 
ftum  eft  prxparare  Chrifto  viam  :  quod  divino 
Piophetx  tcftimonio  confirmar. 

Pirf.  \  s .  Quinta  interrogario  lcgatorum  fequi- 
tnr,  qui  tacite  Iclhwncm  damnaot ,  quod  novuin 
baptifmi  Sacramenrum  inftituit :  quod  probare 
conatur  ab  chSciente,quod  novum  w  infolitum  ia- 
cramentum  nemo  poteft  introducerc,  nifi  fit  info- 
lita  J;  cxtraordinariavocationc  ornatus :  non  cftc 
extraordinariavocationeiniignitum ,  probareco- 
nantur  cnumcratione  partiuin ,  fed  plane  mutilata 
&  impcrfcfta. 

/'>r/"z6,&  27.  7e«»»M agnofcitlebaptizare, Sc 
ejus  rei  caufam  &  authorem  profert  Chrifrum,qui 
prxfens  (&  Deus  illisqux  priusallataluntargu- 
mctis  comptobatus)  fuum  baptifmum  &  fiicntio4 

&  cxent- 


IJ- 


16. 


17- 


rS. 


I?. 


11. 


E      V      A      N      c 

&  c.feinplo  baptifrnum  accipiendi  approbans ,  fa- 
tis  declarat  baptilmum  a  lc  adminiitiari  lcgitime. 
ftr/.iS.  Horum  omniuin  fubjeftum  loci  de- 
icribiiur,  adjun&onomine  ISetbuOitra  t  ScerTecto 
Iijiuiti  rite  baptizantis. 


M  E  T  A  P  H  R  A  S  t  S. 


E      t      I      C      A.  iie 

Ugatt.num  igitur  es  Propheta  ille  He  qtto  Mo- 


fcs  prtdixtt ,  fctlicet  Moli  fimilit  qut  audtcri- 
dut  eft  ab  omnibut  f  Mmime  (inquit)  Ioan- 
ucs.  Tum  illi ;  dic  igitur  qttit  es  ,  ut  certi  alt- 
qtud  habeamus ,  quod  hts  qui  noslegdrunt, 
refpondeamut :  qttandoquidem  vides  nos  con- 

Areditu  Chrifti  a  deferto.Baptifta  hoc  de  jccitirat  feltando  fcopum  non  'attingere ,  dic 
eo  teftimontum  edidit ,  quod  &  magno  \  ipfe  quti  fis.  TumiUe,  Ego  fum  Pncoille 
cum  ardore,  tum  ■miptitnx  fectt  ad  hunc  mo-  \quemin  deferto Euangcltum proclamaturum, 
dum.  Htc  quem  coram  cernnit ,  £f  qt'.cm\&  viam  MejfiA  ftraturum ,  Efaias  mttltu 
exerto  digito  defigno  ,  efl  ille ,  de  quo  (  prutf- 1  ante  feculis  prtdixit.  Erxnt  autem  legati  ex 
quam  mthi  tllum  vtdendt  poteftas  facia  eft)  \fecla  Pharijiornm  ,  qui  omnibtti  aliuin  In- 


teftificatui  fum  ,  illum  fcimiium  hitmanam 
naturam  me  jam  fequi  ut  difcipulum  ,  qticm 
Deus  decrevit  non  ita  multo  poii ,  mihi  prt,- 
ferrc,  meam  extftimationem  imminucndo  :  ut 
qiti  tttm  fubftftebat ,  cum  ego  non  ejjem ;  ex 
qtio  ettam  tanquam  fonte  &  fcaturigine  o- 
mnes  quotquot  eleili  fumu4  (  nec  enim  mei- 
pfum  cxcipio  )  gratiam  tumgratuitam  ,  tum 
abunde  ejfufamfidei  hauftro  hanfimtis.  Tan- 
ta  autem  esl  ejut  pr&ftantia,ut  Mofi  omnium 
Prophetarum  ( tdque  Dei  ipfiut  tefttmenio 
Num.  ii.)  facile principi  antelatusfit.  Nam 


dxa  profejftonibut  antelatt  funt ,  ut  tibi  non 
dijficde  fit  qitanta  ctcitat  obtinuerat  m  Ec- 
clefia  ,  colligere.  Deniquc  qtmrebant ,  qtf.di- 
gitnr  bapttz.as  ,  cum  nuUa  extraordinaria 
vocationc  mfignitus  &  nobilttatutfis ,  fiqui- 
dcmcum  teneque  Chriftum  ,  neqne  Eliam, 
nec  Prophetam  ejfe  tngcnue  fatearis.  Sjtubtts 
Iolianr.es  ,  Equidem  non  eo  tnficias  ,  quin  ba- 
ptiz.em.fed  addo  tantum  me  aqn.i  non  autem 
Jpirtttt  ( ut  Mejfias)  baptix.are.quod  miht  prt- 
coni  in  deferto,  &  veluti  metatort,  &  Chrtfti 
prtcutjori  conccjftim  csi  ,  qui  hoc  ipfo  munere 


cum  a  Mofe  tanquam  miniftro  modo.lex  qits.  j  me  a  Deo  extra  ordtnem  vocatum  ejfe  fatis 
peccatum  prodit ,  &  (  depravatiene  natun  \  comprobo.  Scd  coram  &  in  pr&fcntia  omnium 


noftrs.  )  illud  etiam  auget ,  qu&que  Dei  erga 
homines  gratiam  umbratili  quadam  ratione 
delinea',  latafit;  a  Chriftogratia  cum  copio- 
fa,  tum  ab  omni  umbra  cyfigura  folttta  ma- 
navit :  utcunqut  vero  de  Mofe  dicium  esi, 
eum  Deum  facie  ad  faciem  vtdtjfe  ,  tamen 
proprie  loquendo,  nemo  hominum,  &  ne  Mo- 
fes  quidem  ipfe,  aut  Ar.gelus  Denm  unquam 
vidit ;  five  Dei  ejfentiam  confideres ,  qutt 
imperveftigabilts  esl ,  five  vohtntatem  Dei, 
qu£  in  Deo  recondita  &  abftrufa  manjit, 
quoad  Chrifcns  omnium  conjctus ,  ($  velutt 


veftrum  eft  tpfe  ,  de  quo  tam  folicite  quzrere 
videmini ,  ipfe  Chrijitss,  qui  cum  fuofdentto, 
tum  vero  exemplo,  non  ita  pridem  cum  fe  ba- 
ptifmo  initiari  dignatut  fit ,  hoc  meum  de  b.z- 
ptizando  officium  comprobat  .-  quandoq:iidem 
(ficut  teftatusfum)  posi  me  veniens,  prtor  me 
extitit,  cttjtis  ego  corrigiam  calceorum  folvere 
idoneutnon  fnm.  Hzcautem  iniUo  lordanis 
leco  gefta  funt ,  ubtpons  publtcus  erat ,  unde 
folvunt  qut  fecundam  rtpam  appetere  cupie- 
bant ;  ubi  ettam  propter  fiequentem  populi 
ex  omnibuspartibtts  concurfum,  Ioannes  Ba- 


P  R  A  X  I  S. 


PRoponitur  Baptiftr  de  Chrifti  duatnis 
naturis ,  &  officio  teftimonium  ,  cum  in 


in  ipfo  Patrts  finu  &  pruordtts  refidens ,  il-  ptifmo  quamplurimos  confignabat->. 
lum  mortalibus  patefecit ;  in  qtio  per  carnis 
affumptionem  ipfum  ettam  Deumvidemut, 
intttemur  ,  &  manibut  p.lpamus.  &uod  fi 
plurtbtis  placet  quidloharmes  teftificatutefi 
acctpere ,  age  exponam ,  qtiod  de  eo  teftimo- '  genere  de  Mediatione  ,  tum  in  fpecie  de 
mumprxbuit,  cum  IucUi,  miffis  ex  Hierojoly-  '  Prophetia  : 

maurbelegatu  ,ex  Sacerdot!but,qutJacrifi-\       .      f"Summa  teftimonii  legatis  Iudjco- 
t:is  ojfrrendisv-uabant.df  Levitis  qmSacer-\  )     rum  redditi  coram  populo;     & 

dotibut  inminifterio  dejerviebant  confiatu,  a  C         "\    Teftimonium  dialogo  fulius  expli- 
Bapti/la,  perfuos  iUoslcgatos,  qiiit  elfet  Bapti-  j  l^   catum. 

flafufcitattjunt  Iohannes  aw.em interroga-    Iohannis  Ba-  fcum  certis  fTeipfo.  iy,  ifi". 
tut,  non  aut  dubieaut  obfcure  rejpondtt ,  fed  ptiftx  concio  I  hominibus^ 
clare, perjpicite  &categorice  ,ne  iUosfuJpen-'  Chrifti  maje-J  feparatim,    ^Mofe.17. 
fos  tcnerct ■.  Non fum  ego  Chrtftus  iUe :  cui  le-  j  ftatem  a  co-1  & 

gati,   Ntim  Elias  Thejbites  oltm  trt  coelum  parationeaai-  I  cum  omnibus  conjuncTtiiii. 

I18. 
P  i  Notan- 


tranflatus  es .'/.  i  qutbm  Baptifta ,  non ;  tum  \  phficat 


14. 


15. 


17. 


\%. 


Vetf.  15. 
lo^nnet  de 
Chnjio  .1 
pttte  tejia 
Imrj 


116  H      A      R 

Notandum  primo  in  univerfum  eft ,  qua- 
lefuent  rcftimonium :  clarum  fcilicet ,  li- 
quidum  &  aperrum.ncc  ficco  pede  rem  prx- 
ceribat ,  leviter  indic.ib.it ,  obfcure  mfufur- 
rabat ,  aut  clanculum  ahquid  111  dentes  muf- 
fitabat :  fed  illuftrc,  enucleatum  ,  &  omni- 
bus  integumentis  evolutum  teflimonium 
dc  Chrifto  dixir.  Hocenim  clttm~ndivocc 
iignificatur  ;  non  quod  magna  voce,  &  ma- 


M       O       N       I      A 

cxteroquin  fatis  firmum  eft  ,  eum  qui  prx- 
ced.it, majori  femper  honore  dignum:quan- 
doquidem  Lucifer  Solem  antcvertit,  &:  me- 
tator  ducem. 

Qux  fequuntur  Chrifti  officium  expli-  Verf!  16. 
cant ,  &  vidcntur  quibufdam  pcr  parenthe-  p"  c""~ 
fin  ,  tanquam  Euangeliftx  verbainferenda.-Tmo"T 

—         .      *  . . o  oftn.T  confe- 

ht  primum  quidem  111  gencre  docet,  omnia  tjHimiu' 

bona  ad  vitam  fpeccanna  ab  eo,  tanquam  ex 


gnis  lattribus  vociferabatur,  fed  quod  illud,  ;  pleno  aut  inundante  fonte  ,  fcatunre  ;  o- 


ejuott  & 

Enangeti' 

nuni&ri 

fucere  tte- 
tient. 


&  lingul.iri  fpiritus  ardore  ,  &  magna  ora 
tionis  perfpicuitatc  exfequebatur.  Nec  vero 
hoc  almd  eft  ,  quam  poft  fubjungitur  ,  eum 
vcritatem  confeflum  elle  ,  eamque  non  ne- 
gafle,  id  eft,  luculenter  confellum  &  aperte. 
In  quo  ficut  Iohannes  vocationi  lux  pa- 
ruit.dum  fc  vocem  (ut  prxJictum  eft)  cla- 
maiitem  prxftitit  :  ita  Euangelii  Mmiftris 
exdem  p.irtcs  attnbuuntur ,  ut  rem  ,  quam 
pro  concione  tractant ,  illuminato  &  per- 
fpicuo  fermonc  proferant  ,  non  in  nubibus 
verfentur  ;  vel  ut  invidiam  aut  penculum 


mnium  bonorum  thefaurum  inillodepofi- 
tum  elle  ,  illi  tanquam  capiti  cfFufum  efle 
Spiritum  Sanctum,  qui  in  nos  tanquam  cor- 
pus  derlueret ;  illuni  efle  lumen ,  qut  illumi- 
nat  oinnem  hominem  -jenientem  in  httnc  mun- 
dum  ;  ltirpem  cV  radiccm  efle ,  unde  propa- 
gines  quicquid  liicci  &  humoris  habent,ex- 
lugunt,  &  ob  eam  rcm  nos  nihil  nili  tene- 
bras  efle.nifi  ficca  &  deferta  loca;  horrida  & 
incultam  terram  ,.nobis  ne  guttam  quidem 
cceleftis,  &  falutarisad  vitam  gratix  inefle. 

Sicut  autem  a  Chrifto  omnia  ducimus,  "-l""  tx 


declinent ,  vel  ut  multiplicem  eruditionem   ita  gratis  omnia  coufequimur :  docet  enim  ""'"''''- 
oftentent ,  fiquidem  viam  Chrifto  munire  &  :  nos  gratiam  ,  &  dona  Dei  confequi  cx  gra 


fternere  velint.  Sienim  tubadubium&  an 
cipitem  fonum  edat ,  quis  fe  ad  prcelium 
prxparet  ?  it  homines  tanquam  exdolio,  aut 
ut  pythoncs ,  tanquam  ex  terra  leu  tubo  !o- 
quantur:ApolIinis  ^o|/Kpotius  myftx.quam 
Chrifti  Miniitri  habeantur.  Prxclare  enim 
cumhomiinbusagetur  ,ii  (qua  funt  ad  cce- 
leftia  intelligendum  hebetudinc)  planiflime 
&  aptiflime  enuntiata  aflequantur.  Quan- 
doqmdem  legimus  Chrifti  difcipulos  mani- 
feftiflime  vcrbis  edoftos,  mhil  tarnen  corum 
quar  dicebantur  intellexifle  ,  &  AIattb.11, 


tia  ,  nullo  noftro  merito  ,  nullis  opcnbus ; 
quid  enim,  anrequam  mifericordiam  confe- 
quuti  fumus  ,  promereri  potuimus :  fcilicet 
quod  mortem  attrahat ;  quid  membrum  X 
capite  ,  aut  pampinus  a  ftirpe  defeclus  prx- 
ftarepoteft:  poft  vero  acceptam  gratiam, 
tantum  abeft ,  ut  Iegitimo  ejus  ufu ,  ahquid 
jure  vcndicemus ,  ut  ad  calculos  revocati, 
meririflimcobilladamnemur.Et  quanquam 
ad  meritorum  opinionem  pellendam  fatis 
fuiflet  gratix  appellatio  ;  tamen  ut  omnis 
ejus  rei  vel  minimus  fcrupus  eximatur ,  Sc 


v.  3 <?.  apparct  irx  divinx  ergasludxos  indi-   de  humanis  meritis  fuperba  icntentia  non 


lotnnu  cu 
Chvifta  c~- 
f.uatia. 


citim,  quod  par.ibohs  omnia  loqueretur, 

In  Chnlti  cum  Iolunne  comparatione 
dux  partes  funt :  una,  qua  fe  pofteriorem, 
altera  qua  illum  priorem  ,  &  proinde  prx- 
ftantiorcm  affirmat :  quarum  hxc  Chrilti 
divinit.item.illa  humanitatem  dedarat.Nam 
cum  dicit  Chriftum  poft  fe  venifle  ,  ut  qui 
inftar  difcipuliillum  audicbat ,  S:  ab  illo  ba- 
ptizatuscft,  qui  tamen  poft,  illi  prxponen- 
dus  erat  quod  1II0  pnor  erat :  de  larva  dici 
non  poteft  aut  phantafmate  ,  aut  inani  qua- 
dam  humanx  ftruiturx  fpecie ,  poft  Iohan- 
nem  venit.  Quod  verofufpicionemraovere 
poflet  hxc  Iohannis  prxcuriio,eum  Chrifto 
antelatum  efle  ,  iilud  anticipat ,  dumaffir- 
mat,eum  (tamctii  fequutus  iit)  camen  prius 


tantum  frangatur,  fed  quafi  c  vnmoleretur , 
adjunxit  &c.Sicutautem  gratuitaiwDeigra-- 
tiam  teftatur  ;  ita  efFufe  &  copiofe  collatam 
indicat ,  cum  afFirmet ,  gratiam  lupra  gra- 
tiam  cxfuperafle. 

H.inc  Chnfti  prxftantiam  auget,  compa-  v      '7' 

\  »     r  ^l     n  -i  cius  cum 

ratioue  Moiis  cum  Chrilto  ;  qux  quidem  ,,  .- 
comparatio  in  duobus  ltidem  verfatur.  Pri-  p,tralia. 
mum  quidem,  quod  cum  lex  ,  qux  nos  Deo 
obnoxios  &  obxratos  conftituir,per  Mofen 
rogata  lit ;  pcr  Chriftum  gratia  ,  quaillud 
nomen  diflolvitur,  all.ita  eft :  ii  igitur  Molis 
minifterium  ,  illis  tam  gratum  &  gloi  iofum 
fuit,  quod  mortis  &;  condemnationis,  cVc. 
vide  1  Cor.  3,4. 

Deinde,tametli  in  legis  doctrina  quxdam 


extitifle,  nec  tum  demum  efTe  ccepille.cum   comprehendebantur  ,  qux  fpem  remiflionis 
.'ii  lucem  editus  eft  :  quanquam  neque  illud'peccatorum  fovebant ,  utpote  faciificia.lo- 

tionesj 


Verf.  i  S. 

fymmtdo 

Chnjlu 

Dtnmfi- 

ImneVerttZ 


Verf  19, 
&c. 

ln  Ph.iri- 
fxiritm 
qntt/tisni- 
bmc/Ajh 
errirer} 


E     V     A      N     c 

tiones.&C.  tamcnquiaa  Chriflo  exhibita 
funt  &  prxftita;qux  in  lcge  adumbrara  furJC, 
cV:  in  Euangelio  ad  vivum  exprefla  ,  qux  in 
legc  craffis  quibufdam  Imeamentis  effidta  & 
cftormatafunc ;  cumquc  earum  rerum  veri- 
tas  m  Chrifto  proponattir  ,  qux  fub  lege  ti- 
guris  &  typis  ligniticabantur:  niagnam  ra- 
tioncm  efle,cur  Chriihim  Moli  prxpo.ncnt. 
Nec  cnim  glorirlcatum  eft,&ci  Cor.i.y.&c. 
Hxc  autem  prxftantia  Cbrifti  quorfum  fpc- 
ttet.&quamatcccionemin  nobis  ingcncrarc 
debeat  &  follicicudinem.vide  Heb.i,z,;.&c. 

Cum  docuiilec  nos  i  Dcoper  Chriftum 
gratuita  bona  oninia  accipere,adjungit  nuf- 
quam  illa  alias  peti  polTe,  nili  per  illum.  Ve- 
ramcnim  de  Deo  notitiam,  quam  hic  vifo- 
nem  appellat  ,  pcr  Chriflum  haberi ,  licuc 
Mxtth.  11.  xj.  Kemo patrem  novit  r.ifi 'filiut , 
&  cuifilittt  ettm  patefacere  velit.  &  1  Tim. 
6,16.  Dettm  babitare  lucem  inaccefam  ,  ty 
Acclivem  ;  tgnem  ejfe  ardentem  ,  cjtti  omnes 
abfnmit ,  qtti  ad  tllttm  fne  fequeftre  Chrtfto 
acccdunt.  Quo  eciam  Ipeftat  quoddicitur, 
in  finu  j>atris,tznouim  unicx  confcrutorium 
voluntatisdivinx ,  qucmadmodum  in  pro- 
vcrbium  abnfle  fcimus,  cum  ,  qui  altcrum 
plcnc  novit ,  in  iplius  veluti  linu  efle.  Hinc 
cfc  quod  dicitur  Confiltartm,  Efa.  5,  6.  Hoc 
plamoribus  verbis  Acior.  4, 11.  Nuttum  no- 
tncnfnb  coelo  datum,  &c.  Videtur  vcnienti 
tacicx  cmdam  objectioui  occurrere;Mofem 
Dcum  coram  ,  &  facic  ad  faciem  vidifle. 
QuodIohannesnegat;neminemenimDcum 
unquam  vidifle  ,  id  cft  ,  cognovifle ,  prxter 
Chriitumunum.  Abfquc  cnim  Chrifto  o- 
mnia  nobis  claufafunt  <Sc  oblign,ita  ,  omnia 
funt  xnigmata,  omniatanquam  fugientibus 
&  exoletis  literis.aut  arcanisnotis  tanquam 
cx.-J'j.>.{  Aai(o»;K>i"fcripta  efle,nec  qucnquam 
tametli  peritilTimum  plus  in  myfteriis  Dei 
fcire,  quam  unius  diei  mfantem  :  in  Chrifto 
vero,  tanquam  majufculis  Iiteris,  oinnia  fty- 
lo  ita  exarari ,  ut  quivis  curlim  &  raptim  ea 
Icgat :  Deum  denique  nobis  fine  Chnfto  in 
propna  lingua  barbarum  efle  ,  in  eo  vcro 
Atticum.    • 

Sequiturdialogifinus,  fQuis  cflcr Iohan- 
qui  adduasquxftiones^  nes,         & 
rcfponfo  ablblvicur,      i^Quarc  bapcizarer. 

Quot  autemfunt  quxftionis  parccs  ftu 
capita,tot  lunt  Lcg.itorum  fcedi  &:  crafli  cr- 
rorcs.  Quod  cnim  dc  eodubitant  ,  an  Io- 
hannes  elict  MeiFas,  pinguis  crror  crat;non 
folum  quod  prxcmforem,  qui  viam  llli  mu- 
nirct ,  prxmicci  opo.-tere  ignorarunt ;  fed 


A. 


117 


quod  cx  tribu  Iuda ,  &  ex  familia  Davidis 
oriundumcoslatuit:  quandoquidcm  lohan- 
ncs  cflct  ex  tribu  Levi  &  familia  Aaronis. 
Inquofortc  ob  cam  caulam  magis  ad  Io- 
hannem  inclinabant ,  &  ci  MefTix  honorcm 
libcntius  dcfercbaur,  qtiod  efltr  cx  Saccrdo- 
tum  ordinc,  fore  fpcrantcs  ,  ut  hoc  illis  non 
mcdiocrcm  honoris  acceiTionem  afFcrret. 
Deinde  quod,  Elias  nc  iit  dubitent,  qui  ante 
.iliquot  annorum  ccntcnain  ccelum  cranfa- 
tus  erat  ,  futilis  crror  eft.  Abfurdum  crat 
Eliam  ex  Zacharia  &  Elizabetha  profemi- 
nandum.  Potius  cnim  crat  ex  corpore  tranf- 
Iatus  e  coclo  dimittendus  ;  fcdhoc  loco  ap- 
paret  iftos  prxlatos  fiflzffpvgnl  Pytliag.  111- 
fectos  fuifle. 

Qiiod  vcro  quxrunt ,  an  cflct  Vrofheta 
tlle ,  idem  eft  ,  ac  (i  diccrcnc  ,  li  non  cs  Elias, 
numquid  cs  ex  aliis  antiquis  Prophetis,  uc 
Matth.  16, 11.14.  qitidam  exiftimabant  Chri- 
ftttm  Eltam  ejfe  ,  alti,&c.  Et  quamvis  jam 
quis  Iohannes  non  lit  cdocti  elTenc ;  tamen 
quis  eflet  illis  in  mcntem  non  potuit  veni- 
re.  Saltem  cnim  dcbcbant  tandem  de  voce 
in  deferto  clamante  cogitare ;  fed  illis  quid- 
vis  potius,  quam  veritas  111  mcntem  venit. 

Hic  autcm  cumfueritSaccrdotumcV:  Le-,^^,; 
vitarum  fenfus,  nec  corum  tantum  ,  quile-  crdwimn 
gati  ftint ;  fed  totius  ordinis,  qui  coaCtus,  &  plmicm/i- 
confilia  fua  confercns  ,  hos  tanquam  intcr  denium: 
cxtcros  inftructilTinios  ad  Iohannem  milic: 
dilcimus  quam  non  debemus  abcorum  fen- 
tentia ,  qui  rerum  in  Ecclelia  potiuncur,  fu- 
fpenli  ceneri ;   nec  enim  Ecclelia&  conci- 
lia.qux  nunc  conveniunc ,  ullo  privilcgio 
aut  immunnateab  erroredonancur. 

Quod  vero  Iohannes  ad  lingulas  qux-  tJmc„  jgy 
ftiones,  tametfi  pcrquam  abfurdas,  modeftc  medeftert- 
refpondet ,  exemplo  nobis  eft  ,  quid  nos  hi-jftntct. 
dem  facere  debemus ;  maxinte  apud  eos,  qui 
in  Ecclelia.quamvis  indigne.prsfunt.  Quod 
autem  negac  fc  Eliam  ,  quem  Servator  ipfe 
Eliam  vocat,  &  Prophetain;  cum  PaterZa- 
charias  Prophetam  appellet,  id  ad  Pharifxo- 
rum  fenfum  refcrtur;quofenfu,fe  nec  hunc, 
ncc  illumefle  confitctur.Nec  enim  Prophc- 
ta  erat  futura  prxdicens ,   aut  de  jufto  illo 
vcnturoprxnuncians.fcd  iptum  jam  vcnific 
digito  delignavic,  &  prxfentem  indicavit. 

In  quxftionc  ,  quam  proponunc  ,  alcera,  Vcif.  2$. 
iccrum  fuam  infciciam  &  incrciam  produnc.  l"omitba- 
In  eo  quidcm  rccre  fcnferunc  ,  non  cuiufvis  f"lmM  « 
clle  ,  novum  m  Ecclefia  nctim  incrodut^rc, 
S:  officio  fuo  perfuncii  funt ,  quod  quaau- 
thoritatc  Iioc  faccret ,  &  qua  fiducia  frettis, 
P  3  diligeo 


Tu.tttcne 

JlltHtUlj 


COtltiY.ft' 

cramento- 
tum  l'on- 
iif.  iriYC' 
itilnem. 


Verf.  26, 
&C. 


h3  H    a     r.     m 

diiigenter  percunctati  funt.Sed  cum  Iolun- 
nes  fuumex  Elaia  miniftenum  S:  vocatio- 
nem  expofuiffet ,  debcbant  intelligere  ,  Io- 
hanms  vocationem  divinamefle  ,  eoque  ni- 
hil  ab  illo ,  nili  quod  legitimum  eflet ,  ten- 
Cari  poffe  ;  &  ei  pius  licuifle  ,  quam  ordina- 
riis  Eccleiix  Miniftris.  Iirquo  Pontificiorum 
arrogantiaSc  temeritas  proditur ;  cjui  nulla 
cxtraordinaria  &  divina  vocatione  ornati, 
nova  tamen  facramenta  procudere  &  fabri- 
cari  in  fe  fufcipiant.  Oportet  enim  pnus  di- 
ploma  fuum  ccelefti  &  drvina  vocatione  ob- 
iignatum  proferre  ,  quam  hoc  ln  fe  fufcipe- 
re.  Qiunquam  nunc  ca  eft  Eccleria;  condi- 
tio.ut  (i  Angelus  de  ccelo  nobis  nova  facra- 
menta  introduceret,pro  anathematehaben- 
dus  (it.  Nam  poft  Filium  nemo  exfpeftari 
debet,quialiquid  in  Ecclefiaiunovet:ffet>.i, 
i./W.5,^»r.Tempus  enim  adventus.Chrifti, 
tempus  correclionis  di.citw:;in  quoomnia  funt 
ad  perfectiflimum  exempiar  reformationis 
aecurata ;  llle  Eccleiiam  penitus  exa:difica- 
vit,  faftigium  &  fummam  manumappofuit, 
&  pcrfeChfliaium  exemplar  reliquit ,  ad  cu- 
jus  formam,  &  nova:  Ecclelia:  conftruenda?, 
&  veteres  reficienda;  &  reparanda:  funt.  Ita 
enim  Ecclefia:  corpus  omnibus  fuis  partibus 
&  numeris  perfecit ,  ut  ii  quid  addas ,  gib- 
bus  iit;  mutilatio  vero ,  R  quid  dctrahas. 
Altera  Iohamus  Refponiio  declarat,  quis 


rem  rejicere  ,  niil  eum  etiam  ,  eui  juftus  & 
debitus  erat,  commonftraret.  Sed  hic  vide- 
tur  lohanncs  de  allio  rogatus ,  de  ccepis  re- 
fpondiffe.  Quid  enim  li  lefus  Meffias  lit,  an 
fequitur  eum  propterea  Ieghime  &  dcbite 
baptifmum  adminiftraffc  i  maxime  vcro  ;  fi 
enim  lefus  Meffias  erat,  oportuit  neceffario 
habcre  pracurforem,  quici  viam  muniret. 
Oportuit  etiam  lcgis  ccremonias  ejus  ad- 
ventu  proftigarkidcirco  cx  Chnftiadventu, 
&  inter  eos  pra:fentia,non  iine  caufa,&  fuam 
vocationcm,  &  novum  hunc  ritum  colligit. 
Sicut  enim  Chriftus  Iolunnis  minifterio 
fuamahquoties  vocationemcommuniverat, 
fic  Iohannes  fuam  itidem.ex  Chrifti  perfona, 
confirmat.  Perinde  enim  eft  ,  ac  ii  diceret ; 
quandoquidem  is  in  medio  veftri  verfatur, &: 
huic  minifterio  meo  fuffragatur  ,  &  afTen- 
fum  pra:bet,  qui  Meffias  eft:  &  Meffia:  hanc 
authoritatem  vos  ipii  largimini,  ut ,  pro  ar- 
bitratu  fuo,  miniftros  &  ofrjciarios  in  regno 
fuo  inftituat :  mc  hoc  minifterium  non  te« 
mere  invalifle ,  in  promptu  effc  debet.  Ex 
quo  itcrum  clucet,  neminem  ,  in  Republica 
Chrifti.magiftratu  gercre,ni(i  ejus  deiigna- 
tione  &  arbitratu ,  oportere.  Quamobrem 
cum  Papatus,  Cardinalatus ,  Patriarchatus, 
&c.abfq;  Chrifto  in  Ecclefiam  invecli  funt, 
&c.Quod  autem  fe  aqua  baptizare  dicit,koc 
ipfo  docct,  fe  nihil  iibi  affumere  ,  quod  non 


An  loxrt- 
nei  direHe 
Pharifxis 

rcftideritl 


fit  Meffias,  de  quo  tam  anxie  quasrunt.  Nec    in  miniftrum  potius,quam  in  Chriftum  (cu- 
cnim  fatis  habuit  hunc  fibi  oblatum  hono-  |  jus  eftSpiritu  Sancto  baptizare)  competat. 

I  o  H.   cap.  i.  a  verf.2.9.  ad  35. 

2 g  Voftero  die  cernit  Iobamies  IESVM  venientem  adfe  ,&ait ,  Eccc  agnus  ille 
Dei  qui  tollit  peccatum  mundi.    • 

3  0  Hic  esl  dc  quo  diccbam,  Pone  me  veiiit  vir  qui  antepofutts  esl  mibi,  qui.t  prior 
inc  erat. 

31  Atego  non  noveram  eum :  fed  ut  manifefius  fiat  Ifraeli ,  propterca  veni  ego 
b.iptiz,.ins  aqua. 

32  Tum,  inquam,  teftattts  csl  Iobannes,  dicens ,  Conjpexi  Spiritttm  defenden- 
tem  quafi  cclumbam  e  coclo,  qui  etiam  manfxtfipcr  eum. 

33  Et  ego  non  noveram  eum  ,fed qui  mifit  me  ut  b.tptiz.arem  aqua ,  ille  inibi  di- 
xerat-j  Sttpcr  qnem  vidcris  Spiritum  defendentem ,  ac  manentem  fupcr  eum,  bic  es~l 
qtti  b.tptiaat  Spiritu  Santlo. 

3  4-  Ego  igitur  vidi,  &  teftor  bunc  ejfe  Eilium  illum  Dci. 


ANALYSIS. 


fevenicntem,  3.  ab  effeCro  fermonis  qucm  pro- 
pofuir  deChrifto;  ubiarrenrionemadjunfta  nota 


ALterum  tefrimonium  quod  Baprifta  Chrifto  I  anim.idverfioniscxpergefacir ,  Ecce  ,4.  Chriftum 
perhibuit,  ciiin  Chrilius  coram  Scprxfense-  j  defcribir  ab  erfe&is  Sacerdorii  quod  rollir  peccara 
tat.  Quod  primum  nb  adjun&o  tempore  defcribi- !  mundi ;  quod  probar  a  comparatis  liinilium.nem- 
tur ,  poltridie  illius  diei  0110  ex  defcrro  rediir ;  de-  I  pe  quod  fir  Agnus  llle ,  qui  typico  PafcJiatis  agno 
inde  ab  alteroadjunfto,  cum  videiet  Ghriftum  ad  adumbratur. 

ferf.%0. 


*$• 


T^irf.jo.  Dcindc  a  proprio  fubjccto ,  quodlit 
idemdequo  rcftatusclt ;  ubi  occupatiocft,  cujus 
prolepfis  cft  a  relatis ,  venitpoft  te  tanquam  difci- 
pulustuus,  etgo  hicilliesproponcndus  :  fubje- 
ctio  itcm  efl  a  telatis;  tamctli  difcipulus  incus 
nunciit,  tamenmihi  pra'poncnduscft;  cujus  ta- 
tio  adncftitur ,  ab  ad|un£tacjusaitcrnitatefecun- 
dum  divinam  raturam. 

Vtrf.%\.  Alia  occupatio,  cujusprolcpfis  abad- 
juncto.  Atquevos  intcr  vosexcompofito  conve- 
niftis ,  ut  mutuo  vosipfos  pta:dicarctis;fubjettum 
eft  abadjuncto  fe  Chnftum  non  novifVc,aut  etiam 
vidillc;  deindeillud  rcfcllit  a  difparato  iine,  fe 
deChrifto  teftimonium  reddcrc,  non  ut  Chrifto 
gratificerut,  fed  ut  Ifiaeli  innotefcat  ;  quod  dc 
Chrifto  teftimoniuin  confirmar  adjunfto  Sacra- 
mento  Baptifmi. 

yirf.il,  &  33.  Altetum  teftimonium  Chrifti, 
abjdjunctavifionequavidet  SpiritumSanttum  c 
coelb  dcfcendentcm.cc  fupct  illum  mancntem;  ubi 
eft  occupatio,  cujus  ptoleplis  eft  a  divcifis,non cffc 
neccffe  ,  ut  fupet  quem  Spiiitus  in  foima  columba: 
recjuicfcit ,  isfit  Chtiftus;  fubjcctiocft  adivino 
Dci  iplius  teftiinonio.cjui  eum  Chrtftum  clVe  con- 
£rmavit  fupcr ,  quem  reclinabat  Spiritus  in  forma 
columbx. 

l'erfi+.  Porro  fuuin  reftimonium  confirmat, 
ab  adjuncta  vtfione  ejus  ici  quam  teftatur. 

METAPHRASIS. 


PO/lridie  illius  dtei ,  qiio  Chrifltu  peracia 
in  deferto  tentatione  ,  inCaiiUam  redtit, 
Iohanncs  illum  ad  fe  venientem  videns  ,  co- 
ram  <y  in  ipfius  Chrifli  os,  hoc  qttod  fiquitur 
teftimonium  edidit;  omnes  q:ti  corporepr&fen- 
tes  efiti.aKimis  item  adefie.htc  enim  est  agnus 
illa  Dei ,  olim  fub  lege  pari/a  pecude  adum- 
bratus.  Namjictit  illa  pecus  ex  ritu  legts  ma- 
ciat.i ,  peccatum  fpecte  ^j»  umbra  qitadam  fu- 
ftnlit ;  fic  htc  in  crucem  adtgendtu  peccatum 
iUud ,  cujus  omv.es  in  Adamo  reifumus ,  una 


E      L      I       C      A,  Uf 

d:cens;  quodcontuitus  fum  Spiritum  Sanctiim 
calttus ,  veluti  colttmbam  defcendentcm,  qtu 
fnper  caput  ejus  recltnans ,  aliquand.u  per- 
manfit ,  nec  momento  dtjpartiit  ant  avolavit. 
Et  quidtm  qiiod  ad  me  attinet  illttm  nonno- 
vifjcm  ,  fed  qui  me  aqua  Baptizatum  mtfit, 
ipfe  mihi  dixtt ,  ftiper  qitem  videm  Spiritum 
forma  columbi,  difcendentcm  (y  :lii  infiden- 
tem  ,  hic  esl  qui  nos  froluit  Spiritus  Saniii  do- 
nii.  GUtam  ob  rem  quod  vidi.td  cttam  jj>  tefia  ■ 
tusfttm  ,  hunc  fctlicet  effe  Filium  lUum  Dei 
ttnigeniium. 

F  R  A  X  I  S. 

HAbetur  aliud  &  alterius  diei  Iohacnis 
l 


}}■ 


J4- 


teftimonium.  Inquo  docetur,  loliau- 
nem  Cfiriftum  digito  indicaflc  ,  cjuem  illi 
Dcus ,  non  morulium  quifquam  common- 
ftravcrat. 

Cujus  r  Teftiinonium  quod  reddidit, 
dux    J  & 

iunt    ^)   Fundamentum,cui  teftimonium  & 
partes.K^  incumbebat,  eVinnitcbatur. 

Tcftimonio  cum  efle  Dci  agmim  cvc.  al-  Vcff  29> 
ludit,  ad  celebre  illud  Pafchans  facrificium,  *  !°-  , 
cujus  ventas  &  corpus  m  Ciiriltoclt.  Sic  rfc.r*a 
I  Pet.  1,  8,  9.    Quod  autem  tollcre  dicit ,  id  t0|lat  att- 
plcniiTimum  conlblationis  cfhperChriftum  tttni 
pcccata  noftra  e  medio  fublata  effe  ,  ut  non 
magis  nobis  nocere  polTmt,  quam  li  non  ef- 
fenr,  aut  nunquam  a  nobis  admifla  fuiflenc. 
Tametlicnim  peccarum  in  nobis  hceret;  ta- 
men  ,  quod  ad  reatum  ,  Sc  pcenam  peccato 
dcbitam,  penitus  tollitur ,  &  a  nobis  procul 
propcIlitur,tanto  intervallo,  quanto  ccelum 
tcrra.oricns  ab  occidente,profundum  ma- 


r- 


cum  dlms peccat; feetufi  uciuque omni.adeum    ns  a  terra  cjuam  jncolimus,  rcmovccur.  Cu- 
modumaufert,  ut  tiUanec  pmna ,  nec  cttlpa  !  jusreiimaginem  habemus  in  hirco  emiira- 
oaputetw.  d  fimuliUtns peccativts  &  encr-  \  rio,  Lev.  16,$.  cui  omnia  peccata  &  miqui- 
gcta  mdies  enervetur.  Vt  autemintcUigatttr  !  tates  populi  imponebantur.  £/3.53,4.  di- 
ldir.cits  effe  Sacerdos  expiatoriam  vutimam  citur ,  Chriftum  omnia  peccata  noftra  in 
pro  nobts  offerendi  ,  tdem  hic  esl  de  quo  dice-   corpore  fuo  portafle :   hoc  lgitur  opponitur 
bam ,  qni  me  tanqtiam  dfctpulus  fiqmtur,   expiationi  per  marryrum  fanguinem,  &  alia 
rr.ihi  propser  ejus  fingularem  pnftanttam  omnia,quscunque  Chrifti  fanf;uis  non  funt. 
prdatusesi ,  q:i:a  ab  tterno  a  Patre  genitus        Chnftus  porro  eft  agnus  tollens  peccata  &.  f4 
meprtor  erat.  Et  ne  c:::qtia,n  in  men  cm  ve-   mund:, non  tantum  quod  peccata  nobis  non  *"  7, 
r.uu  ,  me  ex  comp:ftto  hoc  prtcomo  iUum  or-  ,  imputantur  ,  fed  quod  etiam  virtute  mortis  ''1Un0i 
nare ,  ut  iUt  vicijftm  me  encomths  pr&dicaret, ,  Chrilli  per  fpiritum  atteruntu 
profiteor  mc  il/um  pritts  ne  vidiffe  qtiidem  ne- 
d:im  cognoviffe.  Nejue cujitrq:ti  mentemfitb- 
eat  ineo  teflimonio  quidquam  Chrifto  acce- 
iere,  quandoqu-dem  hoc  tantum  confilio,  cum 
pr&dtco ,  tttm  Bapttfmi  facramentum  admi- 
::ij:ro  ,  :tt  Chriftus  popuh  ab  ifraele  profemi- 
nato  innotefcat.Porrc  teiiific.iius  esi  lohanes, 


r,  iccnes  coh.i- 
bentur,  fauciantur ,  &  t.mdem  mortis  inter- 
ventu  penitus  jugulabuntur.  Ideo  iIob.$, 
>,  6.S1  Rom.  6,  1.  qui  morttti peccatofttmttSt 
quomodo  .:  i,',::c  in  peccaio  vivemus  >  Mundi 
pcccata  quod  dicit  tollcre  ,  co  complcftmir 
nontantum  ludxorum.fcd  Sc  Gentium  pec- 
cata  ;  non  illa  canttim,  qua;  pcrpctrata  funt, 

viventc 


no  Harmonia 

viventchic  in  terris  Chrifto;  fedquicun-  tur.  vide/uA.  5,  3;,$4.Homines  enim  Cum 
que  a  fidelibus,ab  initio  mundi  ad  finem  u(-  '  ad  pietatem  urgentur  &  ad  Dei  cultum,  oc- 
que,  admittcntur,aut  admifla  funt.  Quo  re-  cupat  ha?c  opinio  ,  Deo  eorum  cultu  aliquid 
fertur  ,  quod  dicit ,  cum  tollere  ,  non  fubla-  \  accedere;  &  proinde  veluti  juftum  prxmium 
turumefll'autfuftuliflc,indicans  continuum   cultus  fui,  vitam  libi  debcri  exiftimant  ,  auc 


quorfloilo 

agnus  di- 

CMHi\ 


Verf.  31. 


Cnr  Iottn. 
Aic.it  fe 
Clirijium 
non  novif. 

fii 


G^  tamtn 
ut  IftdJili 
Eum  pate 
fxceret  ve 
nifci 


auferendi  actum;  ut  non  lit  neccfle  aluid  fa- 
crificium  adhibere  Meflia: ,  &c.  unde  con- 
fht  facnficia  fub  lege  peccata  non  fuftuliflc 
&c.  vide  Hebr.  9,  9. 

Notanda  etiam  formula  Ioquendi  in  fa- 
cramentis  uiitata  ;  Chriftum  dici  agnum , 
quod  agnus  lllum  adumbravit;quod  idem  in 
Spiritu  perfpicitur  ,  qui  dicitur  vifus  ,  quia 
forma  columbx  oculis  objetta  fuit,&  capiti 
infedifle.  Hoc  mediatoris  officiumad  illam 
pcrfonamfpectare  fubjungit.qua:  ex  duabus 
naturisin  unahypoftali  unitis  conftat ;  de 
quo  teftimoniodiftumeft. 

Altera  pars  fequitur  de  teftimonii  fide  in- 
dubitata ,  utpote  de  quo  non  ab  hominibus, 
fed  ab  ipfo  Deo  edoftus  lit ;  qui  cum  fallere 
non  poflit ,  ncc  f.illi ,  &  piorum  infirmit.iti 
lioc  modoprofpectum  efle,  &  infidelibus  o- 
mnem  excufationem  detraftam  efle  liquet. 
Quod  igitur  fe  Chriflitm  ncfciviffe  dicit  ,  id 
in  eam  (ententiam  dicitur,  ne  exiftimaretur 
Iohannem,  ex  compolito  cum  Chrifto  egif- 
fe,  ut  illi  hoc  teftimonium  daret ,  amplum  a 
Chrifto  viciflim  teftimonium  accepturus.ut 
poft  Matth.it,  7,  Wi^.faclum  Iegimus.  11- 
ludigitur  pcrocctipationemadverfanispra: 
npit.  Hinc  eft  ,  quod  ante  dictum  eft  ,  lo- 
hannem  in  deferto  ,  paterna  infamiliatri 
ginta  annos  manlifle,  quoufquc  publici  mu 
neris  obeundi  caufa  prodiret:  tantum  igitur 
abeft ,  ut  Iohannes  in  utero  matris  fua:  exi 
liens  Chriftum  noverit,  ut  ne  trigintaqui- 
dcm  annos  natus  ejus  fpecialem  nontiam 
haberet :  quod  quidem  lingulan  Dei  provi- 
dcntia  faftum  eft ,  ut  Iohannis  teftimonium 
omni  exceptione  majus  iit  :  ricut  enim  fi- 
dem  piorum  plurimum  confirmat ,  quod 
Paulus  ldem  cum  cxteris  Apoftolis  Eiunge- 
lium  prardicaret;  cum  tamen  nunquamcum 
Apoftolis  de  Euangelio  contulificr,  &  quod 
immcdiatc  a  Deo  edo£tus  fuiflet :  lic  &c. 

Adjungit  fe  venifle  ,  ut  Ifraeli  patefieret 

Chriftus  :  nullo  Chrifti  commodo  &  emo- 

'  lumenco  fidtum  eflc  ,  ut  tam  honorificede 

Chnfto  loqueretur  ;  fed  tantum  ut  Ifraclitx 

filutem,  cx  iJIius  teftimonio  ,  coiifequercn- 


certe  fe  aliis  tit  prxferantur  commcritos 
efle.  Sed  fuccurrat  eis  Deum  ,  nullo  fuo,  fect 
eorum  bono ,  fevere  &  vchementcr  illa  cxi- 
gere  ;  ut  fxpe  in  lege  eft,  ut  tibi  bene  ft.  In 
his  enim  videntur  conliharios  Regis  Am- 
monitarum  referre  ,  ad  quem  cum  David 
fuos  legatos  honoris  caufa  miiiilct ;  hi  Regi 
fuggerunt ,  Davidem  legatione  llla  ,  fua  Sc 
propria  commoda  quxiivifle.  2.  Sam.cap.io. 
verf.  ;. 

Poft  fubjungit  ,  qua  ratione  Deus  Chri-  Verf  3:, 
ftumpatefecit  ,  indicio  fcilicet  Spintus  for-  &c. 
ma  columba:  in  eumdefcendentis ,  Sc  fuper  ?*•"»''•" 
lllum  requiefcentis :  ubi  nalcitur  quadtio,  t.0fanai 
qui  hoc  conftat ,  cum  ex  Matth. 3,  14.  con- 
ftet,  Chriftum  a  Iohanne ,  ante  baptifmum, 
cognitum  fuifle  ,  ne  fe  illi  baptizandum  of- 
ferret.  Refpondeo  ,  Iohannem  fe  ncgaflc 
Chnftum  -cognovifle  ulla  re  exteriori ,  feu. 
familiantate,  feu  cujufquam  indicio.niii  in- 
teriori  revelatione  ;  Spiritum  autem  in  for- 
ma  columbar  defcendentem  ,  primum  fuifle 
externum  indicium  qiio  lllum  novit. 

Sunt  qui  ciicitnt  in  pane ,  fymbolo  corpo-  •^"  f™' 
ris  Chrifti,Chriftum  perindeprxfentem  e(-frm'' "'. 
fe  ,  iicut  in  columba,  fymbolo  Spiritus  San-  ,.,,  j  fe_ 
fti ,  ipfe  Spiritus  prxfens  eft.  rit  r>*- 

Qtubus  rejponfiim  efto  5  Chriftum  pra:-/""? 
fentem  eirein  pane,  quoad  divinam  natu- 
ram,  iicut  Spiritus  propter  fuam  Deitatem, 
ubique  exiftens  ,  non  excluditur  columba  ; 
fed  alia  ratio  eft  corporis  &  animx  Chrifti, 
qua:  niii  uno  loco  elTe  queunt  ,  qui  locus 
nunc  ccclis  circumfcnbitur.Deinde  colum- 
ba  fymbolum  non  fuit  prafentix  Spiritus 
fubftantialis  qua  ubique  eft  ,  fed  iingularis 
operationis ,  qua  Chnftum  donis  fuis  rcple- 
vit.  Potius  dicendum  cft,quod  licut  colum- 
baappellaturfpiritus ,  quia  fuit  fymbolum 
Spiritns ,  id  cft  ,  iignum  ,  unde  cognofcere- 
tur  Spiritus  Sanc~tus  ,  Chriftum  fuis  donis 
replevifle  &  repleturum  :  iic  panis  Sacra: 
Cccnx  dicitur  Corpus  Chrifti,quia  cft  fym- 
bolum  corporis  Chrifti ;  undccognofcitur 
corpus  Chnfti  pro  nobis  cruofixumefle,  ut 
nobis  pabulo  Sc  nutrimento  eflct. 


I  o  H.  cap.  i.averftf  ,  a  i  -\  4. 
3  S  Vcjiero  die  iterumjlub.it  Iolumies,  &  ex  difcipulis  ejus  duo : 
36   E/  iniuitus  IESVM  ambuUntem,  dixit,  lcce  Agnus  ille  Dei. 


37  Aitdic 


E     v     a     n     c     e     i     i     c     a.  ur 

37  Atidierunt  autem  eum  duo  illi  difcipuli  loqucntem  ,  & feqttuti funt  IESVM., 

38  Conrerfus  rero  IESVS,  & conjptcatus eosfequeutes fc,  diciteis, 

39  Quid qturitis?  llli  rerodixcruntet,Rabbt  (quod dkitur,  ft ti:terpreteris,Ma- 
gtfer)  ubi  moraris  ? 

40  Dniteis,Venitc&\idete.  Veneruntrideruntque  ubt  moraretur  :  &  apttd 
ettm  manferunt  dtem  tllum,  bora  emm  erat  qttafi  decima. 

41  Erat  Andreas  frater  Stmonis  Petri,  uiihs  ex  duobus ,  qui  audicrav.t  illa  ex  Io- 
hanne,  &  fequutifttcrant  ettm : 

4z  Imenithtcpnor  fratremfuttm  Stmoitem ,  &dixitei,  IiircnimusMefiiani 
illiim ,  quod  esl ,  fi  tnterpreterts,  Chrijltts  tlle. 

43  Etadduxtt  eumadlESVM.  Intutttts autem  cttin  IESVS  dtxit ,  TuesSi- 
monjUtus  Iona :  tu  rocaberis  Cephas,  quod  cft, jt  tntcrpreterts,  Petra. 

effe£to  Iefus,  i .  quod  i!!um  inruitus  eft,  2.  effeclo 
fermone ,  quo  dedarat  fuam  divinitatem  certis  ef - 
feftis  ,  1.  quod  illumdenominecognovit  Simo- 
nem  elTe ,  deinde  quod  Patrem  ejus  noverat  Uh.1,1- 
nim,  5.  quod  qualis  futurus  foret,  prifcivir,  id  eft, 
firmus  &  immorus;  quod  acomparationeparium 
fcilicet  lapidis  arguitur. 

METAPHRASIS. 

EOdem  itlo  die  Iohannes  itertim  confifteni, 
&  qutdem  duobus  difcipulu  fnis  ftipatus, 
cnmlejitm  defixis  oculis  prttereuntem  contui- 
tut  ejfet :  intento  &  exerto  in  iUum  digito  te- 
ftatus  esi ,  Eccehic  eft  llleagnus  Dei.  Quod 
cum  duo  ejus  dfcipuli  audivtjfent ,  reltctofrt- 
ceptorefuo,  lefum  fequuti  funt.  Cum  autem 
timore  &  verecundta  quadam  impediti ,  Ie- 
fum  compcllare  au/i  nonftnt :  lefus  converfa 
ad  eosfacie  ,  ($  illos fcqaentes  intuens,  fic  al- 
loqttttur ,  Qttid  vuitis  aut  qu&ritts  ?  cui  illi, 
quod  qu&rimus  (reverende  Docior)  majoris 
momenti  ($  ponderis  esi  ,  quam  ut  pojftspau- 
cis  verbis  expedire  ;  qiiamobrem  petimus  ut 
ttbi  divertts  nobis  commonftres  :  qmbus  iUe, 
venite  ut  ttbt  dtvertam  cognofcatis  :  &uam- 
obrem  mandato ejtis  objeqttentes  ,  iverttnt  ut 
vtderent  ubt  diverteret,  qui  aptid  eum  iUo  die 
remanferunt ,  fupererant  etentm  tUius  diei 
dus.  circttcr  hon.  Ex  duobus  autem  quos  dixi 
dtfcipults  ,  qui  deChriftoa  lohmne  aitdtve- 
runt,  ejy>  Chrtftumjequutifunt.unus  erat  no- 
mine  Audreas  fiater  Simonis ,  qm  posl  Pe- 
trus  cognominatus  esi  :  hic  tc.metfi perangu- 
fto  temports  (patto  apud  Chriftum  remanfiffet, 
ttfque  eo  tamen  profecit ,  tf  tanto  ardore  ve- 
ritatts  promovend&incenfns  erat ,  itt  iltco  ad 
qunrenditm  ftium  fiatrem  Simonem  profe- 
clusfit :  cui  irtvento  dicit ,  pr&ceptorts  nofiri  41- 
Ioliannis  teftimonto ,  invemmus  ego  ty  alius 
condtfcrpulus  mcus  M  E  S  S  I  A  M  ,  qitod  (i 
tnterpreteris,  Chriftus  eif;qtiem  quia  nondum 
Q__  plene 


ANALTSIS. 

A  Lterura  teftimonium  lohami*  coram  &  in  os 
*^  Chrifti  redditum;quod  defcribirurprimum  ab 
adjun&otempore,  eodemfcilicctdie,  quoproxi- 
me  anregreflum  redirum  eft ,  videlicet ,  fecundo 
poft  reditum  exdefcrto.  Deindcaltetoadjuncro 
Iel>.umu  litu  cctrporis,  (eu  ftatione  ;  item  coinitatu 
lohmnu,  id  eft ,  duobus  ejus  difcipulis. 

ftrj.il>.  Pofteaabeffeclo  lohjiamgnimo  quod 
intuitus  eft  Iefum  ambulantem  ;2Bido  eftecto 
fermone,  quod  idexn  eft  cum  fupenW,  Ecce  <tgnut 
iUe  Dei. 

yerf.it.  Hujus  reftimoniieffe&umdefcribirur, 
i.hocteftimonium  auditumefle,  fubjcirum  au- 
tcm  auditionis  fubne&iturduoviri,  quiarelatis 
defcribuntur ,  difeipulifcilicet  lohmnu  ,  1.  quod 
fequutifunt  Iefum. 

ytrf.%%,  Fruftus  &  effeclus  illius  auditionisSc 
infcquutionis ,  defcribirur  abeftetto  Chrifti,  1. 
quod  fc  &  faciem  fuam  prius  illis  adverfum  ,  ur 
qui  pone  illum  (equebantur,  ad  eos  converrir ;  de- 
indequodillos  fequentesintuituseft,  3.fermone 
ad  -.:'i-i.  f.idn. 

yerf.~,<).  Cuiusfermonisfpeciesfubjicitur ,  in- 
terrogatioquid  quacrerenr;  quorum  relatum  re- 
fponfum  eft  per  alteram  inrerrogarionem,  ubi  lna- 
neret  \  &  adjunfta  honorifica  appellatione ,  qua: 
relato  Doftorisexprimitur. 

yerf.A/a.  Subnectitur  Chrifti  refponfum,  ad jun- 
fto  mandato  ut  venianr ;  quod  arguirur  a  fine ,  ut 
videant ;  poftea  defcribitur  eorum  obfequium,  ab 
effefto  veniendi  &  manendi  apud  illum  illo  die ; 
cujuscaufanotarur,  quod  eflet  hora  diei  decima, 
qui  noftri  pomeridianar  quam  refponder ,  id  eft, 
quod  advefperafcerer ,  quia  dui  illius  diei  hora: 
fupereflent  modo. 

yerf.t,\.  Vnus ex duobus  difcipulisillisdefcri- 
bitur  adjunfto  nomine  ^ttutrex ,  deinde  a  relato 
frarre  Simonu  Petri. 

yerf.+l.  Altcro  relatoquirendifratrem  Sime- 
nem  ,  ficut  conftar  ex  relato  inveniendi  expreffo  ; 
deindeab  effe&olermone;  cujus  fpecies  fubjici- 
tur  &  defcribitur  primum  a  relato  inveniendi ,  5c 
fubjeclo  Meflia: ;  cujus  adjun&a  intcrpretatio  fub- 
neftimr  Chriftus.  ■ 

ytrf.41.  Poftea  altero  effefto  ducendi  Simonem 
■A  Iefum ;  cujus  fruitus  adjunftum  defcnbitur ab 


iS~ 


16. 
37- 

38. 


19- 


40. 


4i- 


Verf.  3Sj 
&  36. 
Jactmia  dc 
Chnjh  te- 
Jrimonium 
ileruiumj 


IIS  HARMONIA 

plene  (£  accurxtc  f.itr)  cxpkcarc  noverat,  ad  prxbuiffe  :  fubire  enim  eorum  mentes  po- 
lefum  nt  uberim inftitneretar ,  adduxit ,  qut  \  tuit ,  eum  nulla  veriiimilitudine  Filium  Dei 

ifium  intuituffic  tuftttui  csl;Bgotc  r.unqitam  effe  ,  qui  quid  vellent  nefciret :  quod  docu- 

ante-vifumtamt,  :•  Simonis  frdbe  mento  eft  his,qui  recens  ad  Euangelium  ac- 

cogn.fco ,  ncc  me  fug:t  patrit  nomen  Iohan-  cedunt ,  ne  ab  Euangelio  ilico  deticiant ,  fi 

nem  effe  ;  majtts  ahqtti.i  d.c.v» ,  fum  enim  qux  illis  difficultas  exoriatur  ,  qux  alienam 

pr&fchts  qualis  fttturnt  es :  n.im  eris  firmita-  a  veritate  doctrinam  Euangelu  videtur  co- 

te  &  coiiftantia fid.<i tnftar  Veux,undeet'utm  arguere  :  potius  exifliment  Deum  hoc  mo 

tibi  cognomen  V  c  t : . . . .   sj  ':,.>>. 

P  R  A  X  1  S. 

PRoponitur  alterum  Iohannis ,  Cumad- 
juncto  ejus  fructu,  teftimonium. 

f  Iohannis  tcftimonium  quibufdam 
Cujus  j     fuisdifcipulis  Chrifto  prxtereun- 
f!trtes<t     tiredditum, 
funt      }  & 

(^Ejufdem  teftimoniifruc/tus. 
Euaugelifta  Baptiftx  teftimoniaiingula, 
tanquam  totidem  feparatos  teftes ,  diligen- 


dofidei  corum  periculum  capere  ;  prxter- 
quamquodeorum  intererat,ejus  htlmanita- 
tem,  perindeut  divinitatem,  teftatamhabe- 
re.  Hinc  porro  difcimus  Cbriflumadfeac- 
cedentes  accipere  humaniter,&:  illorum  im- 
becillitatifuccurrere  &  obviam  ire. 

Ouodveroa  Chriftointerrogati,eum  vi- Verf  39- 
cillim  interrogant ,  videntur  a  debita  Chri-  ".  J"^*" 
fto  reverentia  receffifle  :  fed  (I  fcopum  in-     {.",  _„. 

_,  1  tumcltrtuo 

tueamur.remfecus  efle  intelligemus:  penn-  iatrmgSt: 
deenimeftacii  proliterentur,  caufam  cur. 
accedant,  g raviorem  effe  ,  quam  qux  poflit 


ter  colligit,  (Icut  etiam  Paulus  1  Cor.\~,,i,i, ,  paucis  verbis ,  &  angufto  tempore  expediri; 

&c.  feparatas  fuas  cum  fermonc  ,  tum  fcri-  I  &  propterea  cupere  ubi  ageret  aut  diver- 

pto  admonitiones  ,  totidem  tefteseflecon- 

tirm.it ,  quibuseorumimprobitas  ,  niii  reii- 

pifcant,  convincatur.  Quodocemur,  quan- 

tx  nos  periidix  reos  conftituerimus ,  ii  tot 

non  folum  de  Chriito  &  Euangelio  prxco- 

nia,  fed  &  prxcones  verbo  &  fcripto ,  nobis 

ad  vjram  tidem  &  rciipifcentiam  non  pro- 

iint. 


teret ,  ut  aj  eum  difcendi  caufa  fubinde  ve- 
nirent ,  c^HEcere  :  quod  non  obfcure  in- 
dicant,  cirMKim  prctceitorem  appellant.  In 
quo  oftendunt  i:  ferio  veritatis  ftudio  tene- 
ri ,  quod  Ipeftandi  tantum  ,  aut  in  dicendo 
facultatem  pertentandi  caufa ,  ut  plerique 
nunc  dierum ,  non  venerint.  Quibus  idem 
accidit,  quod  his,qui  fcholamprxtereuntes, 


Vcrf.  ; 
£c  5S. 


- 

CT"  rjmmo- 
diexctpli? 


Kec  vero  puduit  hominem  tam  undique  ;  illamquidemingrediuntur&iintuenturprx- 
inftrudtum,  eifdemverbis.quibus  ante  ufus  :ceptorem  docentem  ,  difcipulos  difcentes 
erat,  tcftimonium  dicere,  ut  Paul.  Ph:l.  3,1.  audiunt  &  contcmplantur ;  cum  tamen  ipit 
Fructus  vcrocft  difci  pulorum  ad  Cliri-    fe  difcipulos  adjungere  nunquam  cogitent. 

His  enim  fatis  eft,  Ce  dicere  &:  profiteri  pof- 
fc  in  Eccleiia  fuiile.hunc  aut  illum  pro  con- 
cionediccntem  audivifle ;  quemadmodum 
illi  iibi  honori  efle  ducunt  quod  Academiis 
interfiierint ,  tametii  nullas  inde  Iiteras  re- 
portannt. 

Chriftus  illos  fequi  jubet ,  nec  locum  ta-  Ves-~-  4°- 
men,  quo  proficifcebatur  ,  indicat :  fufpen-  ?""yf?'" 
lbs  lllos  tenet  ,  fecnndo  lllotum  fidem  pro-  incll(lUti  /J 
bans :  ut  Abrahamum  olim  ,  qucm  patria  c<k 
exire  jubens,  de  loco ,  quo  profe&urus  erat, 
audiflent,  eum  tantum  efle,  ut  ipfe,qui  cor-    non  edocuit  :  cui  cum  hi  obtemperarent , 
rigiamejusfolveret  .indignumfejudicaret.   fuo  excmplo  nos  docent,Deo  nos  totos  tra- 
Qiixrit  autem  quid  vellent;non  quod  igno-    dere  oportere  ,  &  illum  quocunque  vocarit 
raret ,  fed  uteorumde  fc  fidem  probaret.    fequi,  tametii  pedemdomoefFerentes ,  quo 
Nam  cum  lohanneseum  Filium  Dei  tefta-   proficilcendum  iit  ignoremus  :  modoenim 
rus  fuiflet.eoque  ipfo  cordium  cognitorem:    Chriftum  in  Verbo  prxfentem  habeamus,iii 
hac  quxftione  fuam  omnifcientiam  dilTimu-   maximis  erroribus  ab  erroris  periculo  liberi 
lans,  eorum  fidem  pertcntavit;quxii  nullas ,  fumus.  Quod  horam  diei  notat ,  qua  nox  wtojw 
radicesegitlct,  hacquxftione  concidiffe  vi- !  inftaret ,  non  modo  occaiionem  eos  cum  "'"""". 
deri  potuit,  &  illis  reiiliendi  cccafionem,  Chrifto  rctinendi  indicat ;  fediimul  ctiam, 
^  quam 


ftumaggregatio  ,  qux  fuit  quidemillo  Io 
hannis  teftimonio;  feddupliciter,mediate  &: 
immediate. 

Immediate ,  duodifcipuli  Iohannis  Chri- 
fto  adjunguntur,  qui  Chriftum  fequentes  ab 
eo  accipiuntur.  Chriftus  autem  ,  tanquam 
qui  in  dorfooculos  haberet ,  illos  pone  fe 
efle  intclligens,  refpectans  quid  velint,qux- 
rit ;  vidcntur  enim  timore  quodam  &:  reve- 
rentia  impediti,  ne  familianus  eum  &  auda- 
eius accederent :  maxime  cum  a  Iohannc 


E      V      A      N      C      E      L      I      C 

quam  cxiguo  tcmpore  fub  Chrifti  magifte-  tibi  iiilnlomuius  iucc.it,  &c.  Maxima  autem 
rio,  Andreas  cximie  profecillet,  ut  jam  ahis  cura  erga  cos  adlubenda  .  quos  Dcus  nobiv 
Chrifto  commonltrando  idonuis  cflet,  ii-  fanguinc  conjunxit.  Aclor.  cap,io,  verfi.\. 
gnificare  voluit.  Ex  quo  vidcmus  cos,  qui  in  Cornclio.  Huc  pertinet  quod  dicit ,  ab 
(vncere&  cupidc  ad  Chriftum  accedunt,  fui  Andrca  mventum  ,  &  ad  Cluiftum  dcdu- 
laborisamplillimum  pixmium  ,  Dci  vcram  ctum,ut  eum  hoc  ftudiofenouobiterfeciilc 
cognitionem  acciperc  ;  ncc  inancs  ad  fuos   (igmhcet. 

redire  pallos  cflc  ,  utcumque  ahqui  rudes  &  Quod  autcm  Chriftus  eum  non  vifum  Ve*£  43. 
ignarifunt.  Sumus  cnimin  Chrifto  Saccr-  antcnofcit ,  Scparcntcs ,  &  quid  eopoft  fu-  rf'  p"" 
dotes  facTti  Dco,  eoque  alius  alium  docere  &  turum  lit,  prxdicit,  id  non  tantum  ad  Petri,  ?",",/,  f 
privatim  inftituere  debemus.  vide  Hetr.  3,  fed  &  ad  Andrex  fidem  confirmandam  re-  tmJpr*. 
15, 14.  ubi  Apoftoljtus  Chrifti  omnesp.uti-_  fcrtur.  Sic  cnimomnino  accidit.ut  qui  alios  tttciti 
cipes  monftrantur.  ,  in  fide  juvant,  ipli  hoc  tam  pio  conatu  pro- 

Verf  40.         Sequitur  fruclus  teftimonii  Iohanni?,?«c-  veluntur  ,  &  talento  cxercendo  plus  acqui- 
&4'-        dtanteSi  intercedente  Andrexopera.Exquo  rant.  Nec  vcro  Andream  male  habuit,  quoi 
-4nr'l,'%'c    difcimus  itafidei  mvfteriumanimithefauris   fratrcm  fuum  a  fc  ad  Chriftum  dcductum 
rcponendum  elTe  ,  ut  illud  etiam  cum  aliis  l  (ibi  prxlatum  videt.  Neque  enim  fe  pejori 

tfttn  .ticer-      t  .  I  ,  t  ■       i_  ir  !• 

r„.  communiccmus:  £/4.1,3.  Mattb.  15, 14, '  locoarbitrabatur ,  quod  trater  crat  mclioru 

oiiip.non  abdcndumtalentum.fed  cjus  ne-  potius  Dei  erga  fe  beneficium  rccognovit, 
gotiationcauftius  faciendum  :  atquc  ut  pro  qui  fratrem  fuumad  tantumhononsapiccm 
inutili  fit  cive  habendus ,  qui  nihil  in  com-  attollens,  ipfummet  honoratiorem  reddidit: 
muni  afFert  ad  hominum  focictatem  tuen-  ut  fratres  (ibi  valde  gratulantur,  li  ex  illis 
dam  ;  (Tc  in  Dci  civitate.  Et  (i  inhumanum  unus  aliquisin  aula  fummam  autoritatem 
fit  alterius  lucernam  non  accendere  ,  cum  |  obtineat. 

I  o  H.   cap.  r.  a  verf  44.  adfincm  Capit. 

44  Pojlero  die  volmt  1 ESVS  abire  111  Galikam .  iuvemt  au tem  Philippum ,  & 
dixitei,Sequercme. 

45  Erat  yero  Pbilippus  ex  Eetb-faida ,  civitate  Andrca  &  Petrt. 

46  Invenit  Pbilipptu  Natbanaelem,  & dicit ei,  Invchimus illum  de qtte  fcripfit 
Mofcs  in  Lege ,  &  Propbettc ,  ncmpe  1ESVM  fliinn  illiim  Iofephi ,  illum  ex  uibe 
Nazaretha. 

47  Tum  dixit ei  Nathanael,  Ex  urbc  Nazlaretbapotesl  aliquid  boni  ejfe  f  Dicit 
ei  Philippus ,  Veni  &  vtde. 

4$  Vidit  IESVS  Nathana'elemvenie}itemadfe,&dixitdeeo,Ecceverclfra'e-    * 
lita  tn  quo  dolus  non  esl. 

4t)  Dixit ei  Natbanael,  Vnde ine nofii?  Rejpondit  IESVS  & dixit ci, Priufquam 
te  Phtltpptts  vocaret,  quum  effes  fubter  ficitm,  videbam  te. 

S  0  Rejpondit  Natbanael ,  &  dixit  ei,  Rabbi ,  tu  es  tllc  Filius  Dei,  ttt  es  ille  Rcx 
Jfrael. 

5 1  Rejpondit  IF.SVS  &  dixit ei ,  Quia  dixi  tibt,  Vidi  tefubfcu,  credis :  majora 
ijiisvidebis. 

52  Pmterea  dixitci ,  Amen ,  amen  dico  vobis ,  Ab  boc  tempore  vidcbitis  calum 
apertum ,  &  Angelos  Dei  adfcendentes  ac  defev.dentes  fuperflmm  bommis. 


ANALTSIS. 

C  Vangelifta  VhiKpfi  vocationem  defcripturus ,  1. 
■'-'adjuniftum  tempus  notat,  eodem  die quo  Vetrm 
vocatuscft.i.fubjeftum  loci,aliamfcilicctGalili.T 
pattem,  3-  caufam  vocationis ,  Chriftutn,  &  qui- 
dem  immediate ,  4.  Alteram  caulam  ,  Chrifti  pu 


jus  effe&um  erat  Chrifti  in  Galiliam  profc$io,3c 
effcftusfinisutillum  invenirer ,  5.  inftrumenrurn 
vocationis ,  fcrmo  Chrifti ,  cujus  fpecies  espiiini- 
tur. 

Verf.A,*,.  Pliitifipm  defciibitur  a  fubicelo  loeo 
Bcthfaidx,  qui  certis  adiunftis  Petrt  8c  Andrex 
indicatui ,  qui  ibi  habitabant. 


raiu  voluntatem,  qua  illum falviun effc voluit;  cn-  i     Verf^i,  Yocatio  'H.ubmailit  defciibitur ; cujus 

Q^  i  caufa 


114 


H      A      R.      M      O     N     I 


caufaefficiens  minus  principalis  ert,  Vbilippiu;  cu- 
jus  effe&um  eft  cjuod  eum  quxicbat ,  quod  ex  re- 
lato  eum  inveniendi  arguitur :  caufa  inftiumenta- 
lis  cft  Dei  fermo,  cujus  fpecies  exprimitur.  In 
cjtio  fermone  Icfus.  defciibitur;  primum  a  teftimo- 
nio  legts  &  Prophetarum ;  deinde  a  relato  filio  U- 
fephi,  tettio  ex  fubjefta  urbe  Nazarcthi ;  quarto  ab 
adjuncta  inventioneejus  per  Philippum  ,  Petrum 
&  .Andieam. 

Vcrf.+i.  Nathana'e'1 vocarioni  obfiftitargumen- 
to  a  difparatis ,  quod  a  Nazarethnihilboni  pro- 
clit ,  nedum  Meflias.  Cui  Philipput  occurrit ,  huius 
nodidilfolutionemindicans,  forein  effe&o  Ka- 
thanaelu,  ad  Chriftum  profe&ionis  a  fine  illuftra- 
to,  ut  vidcat  opera  Iefu ,  unde  cognofcat  eum  efle 
Mcfliam. 

Verfin$.  Ratio efficacis  vocationis  Kath.maeli) 
clefcribitur ;  ubi  caufa  inftrumentalis  indicatur 
Chrifti  fermo;  cujus  fermonis  adjunflum  tempus 
notatur ,  poftquam  Iefos  eum  vcnientem  vidiffet. 
Specics  idem  fermonis  notatur ,  qui  primum,  ad- 
juncta  nota  animadverfionis  exornatur,  deinde 
defcribitur  a  relato  patre  Ifiaelc  ;  tcrtio  adjunfto 
fynceiitatis,quo  difccrnitur  ab  Ifcaelitis  qui  fecun- 
dumcarncm  modo  Ifiaelitx  funt.  Qjjodabetfe- 
cto  probatui ,  quod  fraudem  aut  hypocrifin  non 
exeicuit. 

Verf.4-9.  Tiathanael  interrogat  decaufaqua  il- 
lumnunquam  piius  vifumcognofcat ,  idquea  di- 
ftnburione  videtur  fubinnueie.  An  fcilicet  feex 
piopriafcientia,  aut  ex  alioiumdefefama  8c  te- 
ftimonio  cognofceret.  Cui  Iefusexpropriaprx- 
fcientia,  quod  probat  ab  effefto,  quod  notat  Phi- 
lippum  eum  vocaffecumfub  ficu  eflet. 

Verfsa.  Tiathanael eum  Chriftumagnofcit ,  i. 
ab  adjun&a  Ptophetica  funiftione,cum  Do&orem 
appellateum ;  deindeafubjeftaperfona.quxde- 
fcnbitui  arelato  filii  Dei;  poftaltero  adjunfto 
regix  dignitatis ,  cujusfubje&um  fubjicitui  Ifrael 
Dei. 

Verfsi.  Laudatfidem  Tiathanaelif ab acfjun£ta 
facilitate  ctedendi ;  qus  aiguitui  ab  adjun&o  nu- 
mero  unius  modomiraculiediti ,  8c  exornatur 
■  porio  a  compaiatione  minorisprxhisquxvifu- 
ruserat,  Sc  deniqiica.djuni5tainterrogationctan 
quam  admirabunde  exornat. 

Verfs  i.  Majora  illa  opera  ab  illo  videnda  enu- 
merationeexponit ,  nempe  coelum  apertum  ,  z. 
Angelos  Dci  afcendentes  &  defcendentes  fuper  fi- 
liumhominis  ;quoddupliciadjunctanotaaffeve- 
lationis,  feu  tcftimonii  confiimat. 

METAPHRASIS. 

44»  "C  Oiiem  iffo  d':e quo  fitpra  Andream  (£•  Pe- 
.1  .trum  adfeti  notitiam  &  profefftcnem  ad- 
duxerat ,  Ckriftttt  fittdtoincenfits  fuos  ccUi- 
gendi  ,  ab  illo  loco  GaliUa  ttl/i  divertebat ,  in 
alittm  ejufdem  regionis  profeBus  efi  :  hoc  ani- 
mo,  Ht  tanqtiam  borms  Paftor  ovcmfitum 
Philippum  reqttirerct  &  in  fiepta  Ecclefis. 
Euangelic&cogeret.  Cuiinventofie  utfiequere- 
tur,  non  externa  mod>  voce ,  fied  tnterna  Spi- 

4)".      rittts  energeie,  mandat,  Erat  aiitem  Phjjip- 


pus  civis  Bethfaidi  itrbis ,  quam  Andreas  i- 
tem  &  Petrus  mcolebant.  Htc  Philippusyk*  4fi> 
&  propria  foehcitate  non  contentus  Nathanae- 
lem  exquirtt,  qttem  fic  aUoquitur :  Eum  quem 
lex  a  Mofe  lata  ,  o  Prophets.  ejufdem  tnter- 
pretes  defcripferun:  lefium  inventmus  ,  filtum 
lofephi  cx  ctvttatida  Narareth.  Cui  Natha-  47« 
nael,  ex  Naz.areth  potesi  ne  bom  qutd prove- 
ntre ,  nedum  tantum  bonum  qttantum  esl 
Meftias  ?  Cui  Philippus  ,  hanc  dtfficitltatem, 
ipfie  (tngemte  fateor)  expedtre  nequco  ,  qitam- 
obrem  vent  ut  tUum  vtdendo  Chrtflum  tfy  un- 
clum  Dei  rccognofcat.  lefius  atttem  Nathi-  48. 
naelem  adfie  venientem  videns ,  de  eo  dixit : 
ecce  exgenuinit  Ifraelitfilits  ,  utpote  qui  esi  a. 
fi-aude  fahypocrifi  remotus  ;  cutiterum  Na- 
thanael ,  qao  indicio  me  nofti ,  anfama  alio- 
rttm  an  propna  pr/tficientia.  Cui  ex  adverfo  49. 
Chrtftus  ,  ego  non  te  altorum  judicio pernovi : 
nam  utcunque  ffacio  abs  teprocul  di/Jitits.jpi- 
ritutamen  pr&fens  eram  ,  cw»Philippus  te 
fub  ficu  agentem  vocavit :  rejpondit  Natha-  50. 
nael  ;  agnofico  te  Doclorem  ejje  (Si  Prophetam 
Ecclejid ,  agnofico  tc  Filtum  efje  Dei ,  denique 
regem  lfraelis  :  ctti  Chriftus ,  mirum  dtclu  51' 
qtiod  unica  fintentiola  ,  qua  te  fubficu  agen- 
tem  me  vidifte  dixi ,  credis.  Hoc  tuum  Jidei 
promptttm  obfequium  majorum  vifione  com- 
penfabo.  Quamcbrem  hoc  vobis  pr&dtto ,  &  „ 
fumma  fide  confirmo ,  coclum  hadenus  tentti 
(y  parca  mei  cognitione  veluti  claufium  &• 
obferatum ,  liberali  deinceps  (°r  ampla  mei 
notitta  apertum  &  referatum  iri ;  unde  et- 
iam  pleniorem  intcrme  &  vos  gratis.  commu- 
nicationem  &  commercium ,  liberalttts  Ange- 
lorum  opcrafiubminijiratum  ,  non  equidem  0- 
culis  corporets  ficd  animi  verofienfu  &  vtficne 
percipietis ,  ut  vobit  verit  ejygcnuinit  Ifiaeli- 
tttidem  (velpotius  divinius  beneficium  obve- 
niat)  quod  Ifiraeli  patri  veftro  Syriam  prcfi- 
cifcenti  olim  obtigitu. 


F  R  A  X  I  S. 

Hriftus  duos  alios  ad  fe  afiorepans  dif- 
cipulos  ,  coldem  in  nde  crga  fe  corro- 


c 

borat 

f  Duorum  vocatio, 
CujuspartesfuntJ  & 

(^ln  fide  confirmatio. 
In  iiocatio-  f~  immc-   "N  (*per  Chri- 

ne  difcipu-J  diata        (voca-Jftum. 
lorumcon-^)        &        (i\o      \  perPhi- 
iideratur      Lmedi.itaJ  vlippum. 

Et  primum  cjuidem  Philippi  vocatio  pro-  Verf  44. 
ponitur,c|uem  Chriftus  immediate  ad  fe  vo-  S^imnlt 

cat.In 


ChriUm 

rlicitur 

Philippum 

invcmjftl 


cajuf  yccd- 
ticnipartt: 


t;*s  man- 
ti.itum  in 
ebfianic 
tmtfijitbitj 


Vcrf  45- 
tjui  his 
fratrts  tx 
yili  oppttia 
jutgnlari 
Dttprcvi- 


E  V  A  N  C 
Cat.  Inquo,  quod  invenijje  dicitur  Philip- 
pum,  non  ita  cxifHmandum  cft,  quafi  fortui- 
to  in  illum  inculerit ,  ut  paftor  fuas  oves  rc- 
quircns  invenit ,  ut  mulicr  amiflam  drach- 
rnara  Luc.it,,  8.  cui  quxrendx  luccrnam  ac- 
ccndit,  domum  undique  vcrrit;  idcodicitur 
cxprefle  ,  Chriftum  voluijje  in  GaliUam  ire. 
Quanquam  autcm  aliquando  accidat,  ut  ea- 
fuinillosincidamus,  qui  noftraoperaex  te- 
nebris  cxtrahuntur ;  illud  tamen  conliilta  & 
deliberata  Chrifti  fententia  tit ,  qui  iingulos 
ad  xternam  vitam ,  antc  mundi  fundamcnta 
prxfcriptos ,  proprio  &  idoneo  tcrapore  ad 
fe  vocat.  Id  autem  nos  lxtos  habere  dcbct, 
cum  nobis  a  Deo  Paftorem  datum  efle  ,  qui 
nos  citra  controverfiam  quxrcns ,  inveniet, 
ut  qui  nos  ubi  iimus,  &  qui  fumus,bcne  no- 
vit.  Quod  vocanti  paret,  virttis  Chrifti  elu- 
cet ,  qui  non  tantum  externum  aurium  fen- 
fum  pulfavit ,  fed  aures  limul  animi  perfora- 
vit:  quam  virtutem  quotidie  in  Euangclio 
expenmur.quoties  homines  ab  lmpietate  ad 
Dei  cultum  ,  a  flagitiofa  vkaad  probitatem 
attrahuntur:  iicut  enim  Chriflus  is  folus  eft, 
qui  internum  baptifmumexterno  reprxfen- 
tatum  confcrt;  ita  is  foius  eft,  qui  externam 
minifterii  vocem  interno  fpiritus  magifte- 
rio  efricacem  reddit.  Miniftri  enim  quanta- 
cunque  virtute  in  docendo  prxditi,  non  nili 
corporis  aures  feriunt ;  licut  aqua  per  il- 
los  adminiftrata  ,  corporis  liiperriciemnon 
traniit.Hinceft,ut  tametli  quibufdamChri- 
fti  nominemilliesdiclum  lit,ut  cumfequan- 
tur  ;  taraen  ne  pedem  quidem  moveant,  fed 
in  fuo  cccno  impietatis  aut  improbitatis  de- 
fixi  hxreant.  Quod  nos  follicitos  habeat,  ut 
ad  illum  fubinde  animos  attollamus ,  ut  fuo 
digito,  qux  dicuntur  ,  infcribat  atque  obii- 
gnet. 

Vis  autem  mandati  hxc  eft;ut  fe  ad  Chri- 
fti  obfcquium  componat ,  &  eum  verbo  & 
voluntate  illi  prxeuntem  fequatur  ;  tametli 
ci  obfequendo,  per  ignem  &  aquam,  per  vi- 
tara,  per  mortem,  per  bonam  &:  malam  exi- 
ftimationem  tranfeundum  lit.Quanquam  ll- 
lud  notandum,  ifta  non  eiTe  nobis  fulcipien- 
da ,  nili  Chriftum  in  Verbo  prxeuntem  ha- 
beamus :  nam  qui  fe  flagellant  ,  &  omnibus 
fe  bonis  abdicant  fpontc ,  Chrifto  temerc 
prxcurrunt,  non  fcquuntur. 

Diferte  autem  exprimitur  ,  Philippum 
cum  duobus  fratribus  ,  Pctro  &  Audrea  ,  ex 
oppido  BcthfaTda  fuillc  in  Galilxx  regione. 
Qua  in  rc  admirabilis  Dei  providcntia  elu- 
cet,qui  quali  columa.i.s  iibiad  Ecckiix  ftru- 


*      L      1       C       A.  ]M 

cturam  comparans ,  illas  non  vcluti  ex  no-  JattU  y. 
biliiTimis  faltus  Libani  cedris ,  aut  Bafanis  tmit. 
quercubus  felcgit;fed  tanquam  ex  Sycomo- 
ris.aut  aliis  contemptis  &  lgnobilibus  arbo- 
ribus ,  qux  neque  formam  ncc  lirmitatcm 
habiturx  vidcbantur;  aut  perindc  ac  li  prx- 
1  tentis  magnis  &  politis  lapidibus ,  lapillos 
j  quofdam  minutulos  &  rudes  ad  xdiricium 
corrogarct.  VideDas.  0.1,  f.3,4.  quomodo 
'  Nebuchadnezor  longe  contrariam  ranonem 
,  iniit,  eos  deligendi.quos  in  regno  principes 
,  elTe  voluit  ,  &  procercs.  Eligere  enim  fum- 
mos  rcgni  Chrifti  magiftratus  ex  generc 
obfcuro  ,  contemptiilima  Galilxx  rcgionc, 
rmprobillimo  Bcthfaidx  oppido  ,  videri  po- 
tuit  via  gratix  Euangeho  conciliandx  alie- 
na  ,  ut  qux  fulgcntem  Euangelii  claritatcm 
|  obfcuraret:  potius  quam  in  tenebris  mican- 
]  tem  illuftraret ,  6V:  in  hominum  admiratio- 
nem  adduccret.  Contra,  ii  difcipulos  (quod 
potuit)  fibi  adjunxifletdoc"tiflimos  quofque 
Phanfxos ,  qui  literarum  nota  inligncs  ef- 
fent:  videntur  univerfum  mundumlevimo- 
mentofecum  abducturi.  Cujus  providentia: 
Si  procurationis  divinx  hxc  fere  ratio  eft  : 
pnmum  quidem  ,  ut  in  imbecillitate  homi. 
num,  Dci  virtus,  in  infcitia  eorum ,  Dci  id- 
mirabilis  fcicntia  inclarefceret  ,  qui  rcs  tam 
prxclaras  tam  contemptis  &  abjectis  inftru- 
mentis  confecit.  Hinc  cft,  ut  aurca  Spiritus 
Sancti  dona,  teftaceo  aut  figulino  vafe  ,  non 
autcm  aureo,  hominibus  obtulerit :  ne  ocu- 
lorum  acies  vaiis  fplendore  &  nitore  capta, 
ipfa  Spiritus  Saixfti  dona  minus  attentc  con- 
(ideraret.Dcinde  etiam  ne  homines  intcrio- 
ribus  litteris,  aut  hominii  dignitati  afcribc- 
rent ,  qux  veritati  &  Spiritus  virtuti  dcben- 
tur.  Quod  enim  hommibus  ftultis  quando- 
que  accidit ,  ur  fpreta  hera  ,  ancillam  am- 
biant :  id  ctiam  plerifquc  ventatem  profi- 
tentibus  ufu  vcnit ;  qui  Verbi  &  Spiritus 
virtute  contempta,  quicquid  prxclare  geri- 
tur,hominum  fcclicnati  &  dotibus  tnbuunt. 

Scquirur  vocatio  alterius  dilcipuli ,  fcdVerlT^i;, 
interpolito  medio,  fcilicct ,  Philippo,  cujus 
opera  Chriftus  utitur. 

Germanum  Chriftum  ab  adulterino  & 
nothodifcernens,  eum  cflc  prxdicat ,  qucm 
Mofes  &  reliqui  Prophetx  ,  legis  interpre- 
tes ,  depinxerunt.  iic  Luc.  14,  15,26,17. 
Ioh.  5, 39. 

Scriptura  liquidem  naturas  duas  ,  ex  qui- 

busconfiftit,   divinitatcm  &  humauitatem 

notat:  dcinde  humanitatis,  cumcorpus.tum 

animarn ;  in  divinitate  eum  a  reliquis  dua- 

Q^  3  bus 


Philippiu 
tlemonttrut 
Mejiiam 
ex  lege  C^ 

Prcplittui 


"_i<5 


H 


N      I 


bus  petfonis  difcrimiii.it;  in  humanitate  no-  adhuc  invifos  reddidit.  Sic  igltur  Nathanael 
tas  cjuafdam  mfculprit  &  imprelTit ,  quibus  ',  excipcre  adverfus  Philippum  videtur :  nemo 
multifariam  a  cxtcris  hommibus  &  indubi-  eximius  vir,  nedum  Mcllias  ex  Gahlxa ,  nc- 
tate  fecrevit.  Vt  enim  obftetrix  illa  Gen.  38,  dum  ex  Nazareth  exoritur.  In  quo  illud  non 
•y.iS.tilo  coccineo  nianum  Zerachi  circum-  eft  illaudatum  ,  quod  m  rcm  ipiam  inqwrit, 
ligans ,  eum  cflc  commonftravit :  iic  Scn-  !  neque  credulus  rebus  non  exploratis  ridem 
ptura  ,  tanquam  tideliter  Chnfto  obftetri-  !  habet:  quodSalomonisprovcrbio  conimcn- 
cans ,  hujuimodi  potentix  &  miraculorum  ;  datur.  Sed  quod  ex  hommum  opinione  aut 
fikim  manui  ejus  circumpofuit ,  quoab  o-  ]  confuetudine,  non  autem  ex  Scnpturaexa- 
nimbus  poffit  pro  primogenito  agnofci ;  &    men  inftituit ,  id  denium  vituperio  datur 


ut  duplici  dimenfo  6c  fvntheh" ,   Iofcphus 
fuum  erga  Eenjaminem  eximium  &  redun- 


dantem  amorem  prodidit :  lic  Deus  Pater  in   eum  hoc  non  faeturum  confequitur ;  qui  ex 


Icge  &  Prophens,  tam  conferta  &  multipli- 
cata  dona  in  Chriftum  conferendo  ,  docuit, 
ut  hoc  mdicio  f.icile  Ds^  unigenitus  S:  gcr- 


ut  Dcus  Salomoni  eas  virtutes  cum  animi, 
tum  corporisdonaindidit,  quibus  a  reliquis 
Davidis  hhis,tanquam  confortibus,  fepone- 


Non  enim  ii  ante  Deus  ex  Galilxa  uulluni 
ad  prxclarum  munus  adhibuerit  ,    idcirco 


cultiflima  terra  delemlm ,  &  ex  dcferto  ite- 
rum  irrigua  loca  facit.Neque  li  Chriftum  in 
Bethlemo  natum  efle  oportuit ,  proptcrea 


manus  Filius  efle  dijudicari  pofTit.  Atque   fequitur  ,  eum  ex  Galilxa  ad  minifteriuni 
.,*  nn„,.  c, i„„,„„;  „-,.  ..:-,„*.,..  -„„-  --,;.-■..•     „«,.,;„„ „<T„    >-^„.m„kr»r..  (..-  XT-rr.-,    l> 


vocarinon  pofle.   Quamobrem  hic  Natha-    . 

..,  -  nA  c  1  rmm  V_- 

nael  gravillime  in  propnam  lalutem  lmpe-   .       .,. 

git ,  neque  ad  Philippi  doctoris  fui  verbafa-  .,-„„. 


retunlic  Chrifto,  pra?  cxteris  mortalibus  o-  tis  attcndit:  qui  MeiTiam  ex  lege  &:  Prophe- 

mnibus.Deniq;  ut  Salomonis  mater.addiem  tis  inveftigandum  indicarat.  Dum  enim  co- 

inaugurationis  iplius ,  hujufmodidiadema  gitationem  fuam  ,  in  hominum  opimone  & 

tingi  &  formari  curavit,  quod  aliotu  omniu  confuctudine  defixam  habuit ,  quo  minus  i 

corollas  cv  redimicula  ,  multis  pafllbus  fu-  Chrifto  divortium  faceret,per  eum  non  fte- 

peravit  :  liclex  &:  Prophetx  illud  regnum,  tit.  Vt  difcamus  animos  noftros  a  feniibus 

fceptrum  feu  virgam,  attribuunt,quxillum  &:  confuetudine  abduc~tos,ad  Verbiexamen 

unum  omniumMonarcharum  facile  princi-  referre;  a  quo,  qui  vel  tantillum  deiiec~t.it, in 

pemfaciant.  Vt  igitur  errorem  fugiamus,  errorem  eum  incidere  neceffe  eft  ,  tametli 

MelTiam ,  Meflix  perfonam  ,  naturas  ,  ofE-  univerfx  Ecdelix  judicium  fequatur ,  &  o- 

cium  ,  ad  Legcm  &  Prophetas,  tanquam  ad  mniumtoto  terrarum  oibe  hominum  placi- 


cilanira  /ittnttn,  exigamus.  Sic  enim  Indxorum,  Ar-  tis  fteterit 

tretias    rianorum  ,Turcarum  ,  P#/>//?.tr«/«  Mcfliam        Philippus  injectum  fcrupulum  ,  tametfi  cu!m  >"*~ 
■2/£jli%gi<?>v  deprehendemus.  Hos  quidem,   modo  minus  difficilem,eximere  non  potuit;  'Z  "J"  " 
quod  cum  aliam  perfonam  ,  tum  ofEcium  quod  Nathanaeli  pcriculum  crearepotuit,&:  eximnent- 
alienum  illi  affmgunt ,  quam  veritas  pati-   ftudium  adeundi  Chriftum  impedire.   Cum  ^mt; 


*]ui  .w  bi 
eeceilnnt. 


tur  ;  illos  vero  ,  quod  de  perfona  non  male  enimipie  vixad  Chriftum  dux.caufam  Chri- 

fentientes,in  officio  tamenChrifti  toto  coe-  ftitam  malefuftinerepotuit.verendumerat, 

lo  errent.  Hinc  ctiam  conftat ,  neminem  neXathanaelemhoc  a  Chriftoabfterruiflet. 

fanctorum  effe  ,  qui  pro  nobis  fanguinem  Impegerat  ante  dum  Chnftum  Iofephi  fi- 

fudit ,  ut  nosiedimat ,  neminemqui  nofter  lium  vocat;  nunc  iterum  ignorantiam  fuam 

fequefter  lit :  non  Matiam  virginem ,  utpo-  prodit.  Nec  tamen  iccirco  hic  labor  ejus 

te  de  qua  Mofes ,  &  omnes  Prophetx  non  inutdis  aut  ignobilis  fuit ,  fed  cum  frucla 

fcripferunt.  ,  laudem  limul  confequitur;  tam  eft  Deo  gra- 

Verf4-.         Quxrit  Nathanacl ,  a»  ex  Kazareth  bo-  ta  &:  jucunda  opera  eoruro ,  qui  aliorum  fa- 

-2*w«»»»*  numquid proficifcatur ;  quod  ex  eo  fluxit,  Iutem  procurant ,  ut  tametli  multis  nxvis 

r7l" ' '  l110^  Galilxa.cujus  Nazareth  oppidum  erat,  deformata  iit,  tamen  non  idcirco  rejiciatur. 

locus  erat  dottorum  &:  piorum  virorum  in-  Hoc  igituranimumpiis  addat.eam  mcdiunl 

ferax.  /-//.7,41.  Scrutare  &:  evolve  omnia  afferre  ,  quxadaliorum  xditicationem  re- 

antiquitatis  monumenta  ,  &  Prophetam  ex  fetuntur.  Tamctii  enim  tenue  admodtim  iit 

Galilxa  non  efle  exortum  comperics.  Fue-  &:  exile.tamcn  ftudio  &:  amore  ventatis  pro- 

runt  prxterea  Galilxi  prophanis  Gentibtis  pagandx  fufceptus  labor,  vanus  &:  irritus 
vicini;  unde  Galilxa  Gentiumdicitur.eoque  ;  non  eft  futurus.  Sicutemm  ftudio  rei  alicu- 
ipfo  forte  Gentium  corruptis  moribus  S: '  jus  agendx  inflamnutusjibenteromnes  oc- 

corruptelis  imbuti ;  quod  eos  Iudxis  magis  caliones  arripit ,  quibus  illud  provehat ;  iic 

Deus, 


EvANGK       LICA.  iz/ 

Deus ,  human.Tfalutis  iuiciniirimus,  nullos  '  tus  luctantcm  cernens  ,  auiic  illi  fcrupum 
iibioblataseampromovcndioccaiioncsprcJcximercproperat :  hoc  cnira  dicto  dcclara- 
terfiuere  linit.  Excmplum  eft  in  Davide  rc-  vit,  fc,  quod  Dci  folius  cft  ,  cordis  fcrutato- 
ducendi  cxulis  filii  cupido.qui  aliqucm  apud  rem  clTc.  Cnm  cnim  homincs  quotidiana  5: 
fcproeofequeftrcm  daridifcuput.  Tametli  ^  aflTidua  cumaliis  converfatione,  ncquaquam. 
hic  judiciuui  adhiberi  oportet ,  ut  cum  illis  ufque  co  pervcniunt ,  ut  de  corum  integri- 
communicemus ,  qui  noftriordinis  funt ,  &:  tate  ccrtialiquidconftituant:  Chriftum.qui 
qui  rerum  fcicntia  non  nimium  nobis  antc-  primo  afpeclu  nulla  cum  illo  conluctudinc, 
cellunt ;  dcniquc  in  quibus  vcritatis  aliquod  hoc  de  eo  pronunciarc  potuit ,  homine  ma- 
ftudium  &  amor  elucet.  Si  cnim  Philippus  jus  quiddam  efle  necefle  crat.  Elogiumau- 
in  homiues  incidiflet,ex  fchola  limatos,col-  tcm,  quodci  tribuiflc  videtur,  cx  Genefi^. 
demque  veritatis  parum  amantcs;  veritatcm  dcfumptum  ;  ubi  quo  magis  Dei  admirabilis 
potius  ludibrio  expofuiflet ,  quam  ad  ejus  providcntiaelucerct  m  Iacobi  fraude  ,  qua 
agnitionemadduxiiTet:  quodquidem  .i  Phi-  fratremfuumdecipicbat,prius  prx-fiturSpi- 
lippo  oblcrvatum  efle  dubium  non  eft.Sicut  i  ritus  Sanclus ;  Iacobum  fuiflc  virum  intc- 


ideo  ai 
Chnjium 
tuMiemit- 
ttt : 


grum  &  incorruptum  ,  ncc  fraudibus  aflue- 

tum  ,  ut  illam  fraudcm  admirabili  Dci  con- 

lilio  gubernatam  fuiflc  conftarct.  Cum  au- 

tem  lacob  Ifrael  pariter  vocaretur,  afFnrnac 

Nathanaelem,  verc,  nonfucate;  neque  tan- 

tum  fecundum  carnem ,  ut  plcnfque ,  Ifrae- 

litam  fuifle.  Kon  enim  qtuforit  Iutkns  &c. 

In  quo  fatis  dcclaravit  ,  fe  eum  cfle  ,  quern 

Baptifta  fore  prxdixerat ,  id  eft  ,  eumclTc 

Ecdelix  Dominum  ,  &aream  adeum  fpe- 

ctare  ,  ut  cui  ventilabrum  in  manu  eflet, 

quopaleas  .i   tritico  facile  fecernat.  Danda  'mfrtyp*. 

i»itur  opera  eft  ,  ut  hvpocriiin  procul  a  no-  "•!•' •>>';•■- 
■°-  r  -  '      ...  ciendt. 


Verf4S. 

i«  cu;m ...'- 
q  ejus 

ifcicn- 


etiam  .i  latrone  altero  in  cruce  pcndcntc  fa- 
ftum  legimus ;  qui  non  in  Pharifa:os  per- 
bacchantcs ,  fcd  in  arqualem  fuum  invectus 
eft.  Simulctiam  notandum  cft  ,  ncminem 
idcirco  a  veritate  alienuro  efle  deberc,  quod 
ejus  alumni  nonnulli  iint ,  qui  cam  ,  pro  di- 
gnitate  tueri  nequeunt.  Bonam  enimHepe 
caufam  habent ,  qui  in  bcllo  mferiores  funt, 
&  rci  militaris  pcritia. 

Philippus  fe  ad  nodum  expediendum  non 
fitis  idoheum  animadvcrtens,  eum  ut  Chri- 
ftum  adeat,&  rem  an  ita  lit  expcriatur.com- 
monefacit :  tanquamdiceret;  equidcm  hanc 

difficultatem  ipfe  cxtricarenequeo.fedeum  !  bis  propellamus ,  cum  eamquaaliis,  tum' 
modo  adeas,non  dubitoquin  talcm  experie-  |  qua  nobis  ipiis  imponimus;  5;  ne  obfequium 
ris ,  qualem  eum  apudte  prardicavi.  Quod  fronteprajferentes ,  intus  S:  menteprodi- 
nos  docet.ut  noftram  paupcrtatcm  &  tenui-  ,  tionem  in  Chriftum  circumferamus.  lllud 
tatem  confcfll ,  homip.es ,  quos  in  veritatis  autem  vchementer  nos  movere  dcbet,  quod 
doctrina  erudiendos  fulcepimus,ad  eos,  qui  Chriftum  regem  cordium  noftroruminlpe- 
hoc  melius  prx*ftarc  poflunt  ,  deducamus ;  cTiorem  habemus.  Quemenimnon  move- 
necillis  fcientiam  myfteriorum  ,  quam  ipii  ret ,  ut  animum  ergaregcm  fuumfidelem 
nonhabemus,  invideamus ,  aut  commune  lervaret ,  (I  fuas  proditonas  &  inofficiofas 
officium  illis  recufemus;quod  viatoribusab  co^itationes  &  coniilia  rcgi  nota  cfle  pcr- 
omnibusnon  penirus  inhumanis  prxftatur,  nofcerct  ?  Quam  vero  iingularcm  &  exi- 
ut  quamipiiviamcommonftrare  nequimus,  miam  in  univerfum  vita;  fitee  curriculum, 
alteri,  ut  hoc  faciat,  commendemus :  &  pa-  [  confolationem  Nathanaeli  attuliire  putabi- 
rentum  in  co  pietatem  imitemur ,  qui  quod  ;  mus  ,  iftud  de  ejus  probitate  teftimonium  • 
liberos  ipli  docere  nefciunt ,  pra»ceptoribus  Qtioties  enim  hujus  de  fc  judicii  mcmoria  ? 
informandos  tradunt:  illud  vero  tenendum,  ei  iubivir ,  toties  fuavilTima  delcctarione 
ut  ad  Chriftumeos  mittamus.  Quamvis  au-  animum  ejus  completum  efle  dubii  nihil 
tem  Chriftus  non  fit,  ut  olim  ,  in  terris :  ta-  :  eft. 

men  in  Ecdeliacum  lingularem  quandam        Sed  hxcjtiqtiiet  aliqttit .Nathanaclis  pro-  tliuhtm. 
prxfcntiam  pollicitus  llt;  verendum  non  eft,  j  pria  qusedam  foelieitas  ,  ad  nos  confolandos  haclttm  ad 
quin  nihilo  nos  fecius,   de  falutari  juftitia  ;  nihil  habere  videtur  momcnti  ?  msrtmm 

fua  nos  erudiet ,  quam  fi  in  terris  convcrla-  !      ~Reft>ondeo, C\irift\\m  tametli  in  terris  non  lr,tiut> 
retur.  J  lir,  ut  ejus  colloquio  &:  tsftimonio  utamur  ; 

Haclenus  de  vocatione  difcipulorum  ;  tamcn  piis  omnibus ,  per  bonoium  opcn.im 
nunc  fequitur  eorundem  in  fide  conlinm-  Itudium  currentibus ,  fpiritu  fuoidem  tefti- 
tio.  Chnftus  venicnrcm  Nathanaelem  con- 1  monium  ,  nec  minus ,  aut  ccrtum,  aut  con- 
fpicatus,  &  cuni  cum  magna.diificultate  :n-  fjlationis  plcnum,  dicerc.  Ad  eumigitur 

modum, 


Il8  H       A       R       M 

modum,  quo  Nathanael  vitam  inftituentes, 

eandem  procul  dubio  Chrifti  vocem  in  no- 

bis,  per  Spiritum  &  Verbum  loquentem  ex- 

periemur. 

Vcif.  49.         Nathanael  Chriftum  exaudiens,  qni  in 

tptitdhuc    eum  rmem  lic  locutus  erat ,  ut  Nathanaeli 

' c  "r    quxrendi  matenam  luppeditaret ,  quzrens 

tnmjaen-  ^^  ^^  Chnftus  de  eo  novit  ,  adhuc  de 

'.( tiuultttf.  .  .  .  _        , 

Chnln  ommtcientia  rluctuare  le  declarat  : 
poterat  enim  animum  ejus  fubire  ,  Chri- 
ftum  ex  aliorum  fermone  hoc  dixilTe  ,  aut 
ex  vultu  .  in  quo  lignificatio  aMqua  virtutis 
eft  dignofcere.  Quamobrem  fici  indicio, 
Philippo  tantum  &  Nathanaelinoto,  eum 
dc  fua  omnifcientiacertum  reddit  ;  indicat 
enimfe ,  S:  a  quo  ,  &  ubi  vocatus  iit  probe 
tenere,  eoquefermonem  ,  quemcumPhi- 
lippo  habebat :  quibus  duobus  exemplis  fe 
omnium  noftrarum  aitionum  ,  cum  animi, 
tum  corporis  ,  co^nitorem  elTe  declaravit. 
Oculus  autem,quo  Chriftus  ha:c  vidit,idem 
eft.qui  tum  fuit.  Quod  liomnesreputarent, 
Chnftum  illos  fub  pomo  aut  pyro  videre, 
aut  in  taberna,aut  in  globorum  circulis,cum 
concioni  adeffe  debent ,  hanc  in  illis  facro- 
rum  incuriam,  credo,  cohiberet. 
Verf  5  0.  i^;s  Nathanael  confirmatus  in  fide ,  cla- 
.  ",  """!    ram  ejufdem  confeflionem  edit ,  utramque 

imformalm  .  '  ."«■'■  , 

Mcptaa  ln  eo  naturam,  &  divinam,  &  humanam.una 
ingenue  cum  adjunfto  Meffn  officio  agnofcens  , 
confitttury  cum  in  docendo  ,  tum  gubernando  popu- 
lum.  Nam  cum  Regem  lfraelis  appellat,  fo- 
lennem  illam  promillionem  refpicit,  qua  ex 
femine  Davidis  excitandusprardicitur,  qui 
disjedtos,  divulfos,  &-diiTipatos  Ifraelitas,in 
unum  colligere  debebat.  Cujus  fides  tanto 
liquidior  &  clarior  exftitit,  quod  in  externo 
habitu  nihil  videret,  quod  vel  Filii  Dei  pra:- 
ftantis  ,  velregia;  dignitatis  index  &  nun- 
cius  effet ;  potius  vero  omnia  huic  confef- 
lioni  adverfa,  li  humanam  rationemincon- 
filiumadhibuiflec. 

Hoc  autem  Ioco  notandum  eft  viri  inte- 
gri  ingenium;  qui,  ut  quod  nefcit,fe  nefci- 
re  profiteri  nonerubefcitjita  veritatisfemel 
cognitx  eum  non  pudet,  fed  illam,  cum  fu- 
perioris  infcitia;  fua:  confeflione  ,  amplecli- 
tur.  Et  quanquam  difFicukas,  quam  ipfe  libi 


o     N      1      A 
movebat,  nondum  expeditaefle  videturjta- 
men  tam  indubitatisargumentis  erroris  fui 
convidtus,  veritati  cedit. 

Chrifti  autem  ad  eum  refponfo  difcimus,  Verf  j  u^ 

eos ,  qui  prx-fentibus  Dei  beneficiis  bene  u-  1*""<ch"- 
o  r    ■  •       •  rr  ftui  maiard 

tuntur  6V:  prohciunt ,  conuuuis  accelliom-J .■', 

i         1  '  i     !  bramtttitt 

bus  donorum  a  Deo  augen  :  habenti  enim 

dabitur.ut  fatisfuperquehabeat:modoenim 

in  pnmis  rudimentis ,  ranquam  111  latte  pro- 

ficiamus,Deus  nobis  folidiorem  cibum,tan- 

quam  indulgens ,  ad  altiorem  clallem  indic? 

promovebit  ,doncc  in  fummo  cocli  facrario 

collocarit. 

Ne  Chrifti  in  fpeciem  abjeifta  &  ignobili  Verf!  52, 

conditione  ofrenderentur  ,  fpem  ilhs  facit,  '"?"'  "* 

admirabilem  oloria:  fux  fulendorem  con-  W°,""i 

,       , .     „  s  ,        r  Iplenriore. 

templandi,  &  adverlusingruentem  crucem 

illos  commumt.  Et  cum  Nathanaelem  ,  & 

in  eo  pios  omnes,  rere  Ifraelitas  fuifledixe- 

rat ,  fubjungit ,  idem  lllis  eventurum  quod 

Ifraeli  olim  in  Syriam  proficifcenti  accidit, 

ut  vifuri  eflent  ccelos  apertos ,  &c.  In  ipfo 

enimverejam  compleri ,  quod  vilioneilla 

adumbratum  eft ,  per  eum  ,   tanquam  per 

fcalam,  angelos  ad  nos  defcendere  ac  afcen- 

dere,  nos  deducere  &  reducere  ,  ne  tam  dif- 

ficilem  vita:  rationem  fequentes  ,  animos 

defpondeamus.  Hoc  modo  li  accipiatur ,  uc 

vilioms  illius  Analogia  poftulare  videtur, 

hanc  coeli  apertionem ,  continuam  &  diur- 

nam ,  &  mentis  tantum  oculo  perfpici  in 

promptu  eft  ;  non  autem  illuftri  aliquo  mi- 

raculo  declaratam,    aut  viiibili  ccelorum 

difHflione    reprxfentatam.  Hoc  docemur, 

noftrum  ex  malis  metum  hac  meditatione 

confolari,  ut  ii  minus  hujus  mundifodalitio 

ftipemur  ,  aut  illud  nobis  propter  Chnftum 

adverfum  fentiamus,  ftatim  fuccurrat  nobis 

ha:cmeditatio. 

AnNathanaelfuerit  ex  duodecim  Difci-  £*''»N<- 

pulis,idemquequi  Bartholomxus,quia  non  '/"""'?. 

multumintereft,  in  mediorelinquo.  Ad  il- 

Ias  autem  rationesquas  lanfemut  hocloco 

citat ,  accedit  altera  ex  Luc.  6,  11.  14,  ad  16. 

ubi  feptem  illi ,  quorum  vocatio  exprefle 

indicatur  ,  priores  inter  duodecim  Difcipu- 

los  recenfentur ,  inter  quos  cft  Bartholo- 

ma:us. 


I  o  H.   cap.  z.  a  verf.i.adn. 

T^V*  autemtertio  Huptia  facia  funt  .i»  Onj  oppido  GaliUs.  :  eratque  mater 


IY.SV  ittic, 

z   Vocatm  esl  autem  etiam  IE SVS  ac  difcipuli  ejus ad  mtptias  illas. 
3  Et  quum  defeciffet  yinum,  mater  1ESV  dtxit  ei,  Vinum  non  lubent. 


4  Dtcit 


E       V       A       N       C       E       t       I       C       A.  Jly 

4-  Duit  ei  IESVS,  Quid  nubi  tecnm  rci  cv\,multcr?nondtim  renit  hora illa  mca. 

5  Dicit  ejtu  mater  mtniftris ,  Quodcunqtte  dixerit  robisfacite. 

6  Erantatitem  ibi  lapidea  lydriafcxpofittcfecundtimpurificationcm  lud&orum, 
capientesfmguU  ampboras  binas  aut  tcrnas. 

7  Duiteis  1ESVS,  Implete  bas  bj/drtas  aqua.  Implererunt  eas  igttur  ufque  ad 
fummunt. 

8  Tunc  dicit  eis,  Hattrite  ntinc,  &  offcrte  arcbitriclino.  Obtulcrunt  igifur. 

9  VtautemguftaritarcbitriclinusaqiumilUm  q:u  facla  fucrat  rinum,  (ne- 
fciebat  autem  unde  effet  :fed  mitiiftrt  facbant  qui  bauferant  aquam)  rocatjponfum 
arcbttridintis, 

i  o  Et  dtcit  ei,  Omnes  primo  loco  bontim  rintim  apponunt,  &poftquam  convivs 
affatim  btberutit ,  tunc  id  qttod  minm  bonum  esl :  tu  yeiofe rvafti  bonum  vtnum  uf- 
que  udlmc. 

1 1  Hoc inttiumfignorumfecit  IESVS  itt  Cana  oppido  Galils.it,,  &  manifeftam 
fecitgloriamfium  :  &  crediderunt  tn  enm  difctpult  ej  us. 

fto  ordine ,  quod lcilicet  fuit  ptiraum  miraculutn 
quodedidit  Iclus;  deinde  Jduobus  effe&is,  prior 
manifeftatio  glotix  fua-;  pofterior  ex  priote  natus, 
confiimatio  fidei  difcipulorum  ejus. 

METAPHRASIS. 


ANALTSIS. 

T~vEfcribuntur  nuptix ,  i.  ab  adjun&o  tempotis, 
*-^tertio  fcilicet  die  poft  reditum  (Shrifti  a  defer- 
to;  deindea  fubjeftoloco  Cana  ;  quod  oppidum 
alio  fubjecto  diftinguitur  Galilxa  ,  in  ttibu  Afer, 
ut  difcernatur  a  Cana  in  ttibu  Ephraira ,  3.  ab  ad- 
junciisconvivis  matre  lefu ,  Iefu  ipfo  cum  Difci- 
pulis. 

Verf.%.  4.  Ab  adjun&o  miraculo  quod  Chriftus 
innuptiisedebat  ;cujusoccafiodefcribitur  abad- 
junct  o  defeftu  vini .  deinde  a  caufa  minus  piinci- 
pali,  matrisChriftiad  Chriftum  pio  vinifuppe- 
ditationepetitio. 

Verfi^.  Subne&itutChiifti  lefponfura  exparte 
negativum,  quod  aiguitui ,  1.  adifpatatisideinde 
ab  adjun&o  momento  tempoiis. 

Verfs.  Cujus  tefponfi  effe&um  fubne&itnr, 
matiis  Chtifti  mandatum  miniftiis ,  quod  exptef- 
fe ponitui .  ut  quod  Chiiftus  juflerit  facerent. 

Verf.  6.  Voft  fequitui  mateiia  miiaculi  aqua ; 
cujus  fubje&um  notantur  hydiix  ;  quxitemdc- 
fciibuntur  fua  mateiia,  lapidea  ,  adjun&o  numeio 
&  tnagnitudine;  denique  fine ,  quod  pofitx  efient 
juxta  titum  paiificationis  Iudxotum. 

Verf.  7.  Poftea  ptincipali  miiaculi  caufa  lefu, 
iiem  inltrumentali  caufa  miniftris  convivii ,  qui 
jufti  icpkbant  hydiias  aqua. 

Verf.x.  Alteia  inftiumentali  caufa  veibofuo, 
dum  illos  hauiite  jubet ;  cujus  mandatifiniseft, 
ut  fcrrent  vinum  aichitiidino  ;  cujus  mandati 
eftectum  eft ,  obfequium  miniftrorum. 

Verj.t).  Mitaculum  hoc  amplificatuiabadiun- 
ttalaudatione  genetoGtatis  vini;  quod  etiam  ad- 
huc  illufttatuimagis  a  fubjefto  atchitticlini ,  qui 
illud  teftimonio  fuocommendavit  ;  quodetiam 
teftimonium  amplificatui,  ab  adjun&a  ignocatio- 
neautoiis  vini. 


TErtio  diepofl  redttum  Chrifti  ex  deferto, 
celebrantttr  nuptu  m  Cana  oppido  Ga.li- 
U&,in  trtbit  Afer  ;  quarum  ad  convivium, 
conviv/t  adhibits.  funt  mater  Iefu  ,  &  Iefiks 
ipfe  cttm  dtficipulis  fiuts :  Cum  autem  (ut  fit) 
vinum  deficeret ,  mater  lefiufolictta ,  ne  nota, 
infiamu  ex  vint  defiderio  Jponfb  tnureretur, 
Chriftum  fic fiere  ajfatui:  Ftlt.vinum  non  ha- 
bent,  quod  tu  uno  tantum  verbulo  Hlis  'fiuppe- 
dites ;  Citilcfiits  ,  quid  mihitecttm  esl  nego- 
tii ,  fioemtna  potuts  qu.im  mater  ,  ut  qtu  tibi 
tnmeum  Minfterium  (quod  Patrimodo  di- 
catum  eil )  antoritatem  arrogas  t  Atque  ut 
petitionttiu  annnerem  ,  miht  tamena  Patre 
conftituta  fiitnt  velipfia  iemporum  momenta, 
quibm  quidqite  fiactendum  esi.  Momentum 
atttem ,  qtto  hoc  miraculum  a  Patris  prdftitu- 
to  edendum  esi,  nondum  veni:.  M.iter ,  tam- 
etfi  acerbius  caftigata ,  acquieficit  tamen  ,  & 
mintftros  hortatur  ,  ut  qutcquid  i!!i  pr&cepcrtt 
(  quanttimcunque  &  ahcnum  videatur  )  fia- 
ciant.  Erant  autem  ibt  de  more  Iudsorum 
I  hydrii  fiex  lapides.  hoc  confilio  pofiitA  ,  ut  fic- 
\  quetitibus  lotionibu4  infiervirent ,  comphcien- 
tes  duoscirciter  aut  tres  metretas  ,  qiu  am- 
plius  quam  100  ccngiorum  capaces  erant. 
ffjuamobrem  mimfirts  edicit ,  ut  hydrias  im- 
plerent ,  qui  illas  obfiequentcr  ai fummum  ufi- 


Verf.io.  Exomatut  poito  a   diflimilitudine; 
quodcu.n  al.i  hofpites  vinum  meraciuminpiima  -        !mJeveru„t    '  fosl  edlclt  lUus      hmrite 
menla  apponunt ,  m  lecunda  autcm  quod  tenuius  1  '  ,r  r  -  i.  ... 

*  (,y,ir,t  ^  ,  nunc  (v  ferte  pntecto  convivu  ,  cui cur£  erat 


eft ,  fponfus  contia  fecifTet. 


ff/n.Miiaculumdelciibirurponoabadjun-   »e  quid  Ubtdmofe  t-ttt  petulantcr.indignum 

R  honefio 


Veif.i,!. 
F.  v  pyimo 
hcc  ClmjH 
mirACitlo 
i:itfK:.c  C0  ■ 
moidjn- 
tttrx 


130  H      A      R.      M 

honefio  conv:vio,dtcerelur  autfieret:  minftri 
mandate  congrttenter ,  vtnttm  tulerttnt.  Vt 
autem  conv.vd  pr&feciat  guftafjet  aquam  in 
vinum  converfam  (ncc  cnirn  unde  ejfet  nove- 
rat ,  ne  fuffich  effet  ettm  in  Chriftigratiam 
qutcqw.mfeciffe)  fpnfum  adfe  vocat ,  eique 
d::i  .  Omnes  fere  primamenfavmum gene- 
r  ifiits  aipo>.tmt,fecunda  vero.posiquam  ajfa- 
timbiberunt ,  quod  t  cnuim  esi ,  veluti  vap- 
pam ;  tu  autemgenerofuttvinum  huc  ufque, 
ad f-nem  fcilicet  convivii ,  refervafti.  Et  hoc 
quuiemimtiitm  fiiit  miraculorttm ,  qtiod  edt- 
ditlefus  in  Cana  opptdo  Galtlsu :  cujut  qui- 
dem  frticlttt  &  effeclnt  erat ,  quod  fuam  glo- 
riamfe  Deum  comprobando  manifeftavif,un- 
deetiantj  qtii  prittt  ab  eoaggregatidifcipuli 
ftterant,  infide  cortfirmatifunt-i. 

Summa  esl,  miracul: ,  in  nuptiis  de  aqua  in 
•vinum  converfa  editi ,  fruEtum  fuiffe  divtnsL 
glorU  manifeftaito;icm ,  tf '  fidei  dtfctpulorum 
confirmationem. 

( ' Miraculum  in  nnptus  atjtu  in  vi- 

ai  es  ;    mlmco„verj£i 

Junt  -Etufde  miraculi  effeciws  &  frucittt. 

P  R  A  X  I  S. 

CHriftus  primum  miraculum  edens  in 
Cana  Gahlaea; ,  gloriam  fuam  patefa- 
ciens,  fuos  in  fe  jam  ante  credeutes ,  m  ride 
confirmatiores  reddit. 

f  miraculum, 
Cujus  partes  funt^  & 

(_miraculi  fruftus. 
Chriftus  ad  nuptias  mvitatus  veniens  , 
non  tantum  fua  prarfentia  ,  &  ,  ut  apparet, 
confulto  &  declinato  itinere  ;  fed  etiam  pri- 
mo  miraculo  nuptias  honeftans,  dechrat  L\- 
tis  quam  hononfice  de  matrimonio  fen- 
fit ;  ut  intolerabilis  (it  Pontifictorum  auda- 
cia.qui  ex  hoc  ipfo  loco  ,  matrimonio  inii- 
dias  ftruunt  ,  ex  quo  longe  omnibus  com- 
mehdatiirimumexiftit.  Nam  ridiculecom- 
minifcuntur,  lohannem  Euangeliftam  uxo- 
rihic  vin&um,  a  Chrifto,priulquam  cum  ea 
confuetudmem  haberet,ad  minifterium  vo- 
catum  eiTe.Ne  dubitemus  igitur.illum  ram- 
ctii  corpore  a  nobis  remotum,  honeftis  nu- 
ptiis  ,  a  quibufcumque  juftis  de  caulis  infti- 
tutis,  intereiTe.  Quod  nos  admoneat,  ut  ca- 
fte  matrimonio  utamur  &  fandte ,  cum  illud 
primum  ineundo,  tum  initum  fandte  colen- 
do.  Tamctlienim,  Prov.  5,18, 13.  magna 
libertas  in  ufu  propria:  uxoris  conceditur  ; 
tameu  1  Tim.  4,5.  S:  fobrietas ,  voce  ftefa- ! 
\\-l/;u-„  prarcipitur,  Cra&itas  maadatur,eo- 1 


Veii:  5. 


o     N     I     A 

que  jubetur,  ut  verbo  &  precibus  famftiflce- 
tur.  Nec  vero  delunt  nobis  rationes,  quibus 
Chnftum,  non  tantumdifcipulos,  adconvi- 
vium  adhibeamus :  fcilicet ,  li  non  tantum 
divites  amicos  <5o  vicinos,fed  pauperes  etiam 
adhibuerimus.  Eratigitur  yjtut,  velerant 
potius  xg.ic»-t, ,  quorundamConcil.  d!r.vfct, 
qui  clerum  (quem  vocant)  nuptiis  interdi- 
cebant.  Quod  autem  Difcipuli  Chrifti  ai 
convivium  cum  Chrifto  adliibiti  funt ,  indi- 
cat  ,  quanta  fuit  Chrifti  incommnni  convi- 
ctu  humauitas,  verumque  efTe  filium  homi- 
nis  venifTe  edentem  &c. 

Occalionotatur  editi  miraculi ,  vini  ad 
conviviumexplcndumdefectus ;  quod  qui-  adhccipjS 
dem  nulla  aut  hofpitis  feu  inopia ,  feu  incu-  chiftnm 
ria,fed  lingulari  Dei  providentiafa&umefle  impuleriti 
exiftimandum.ut  declaranda:  gloria:  Dei  k>- 
cus  elTet ,  &  Chriftum  (tametll ,  ut  carteri 
convivxfponlis  gratulaturus  ,  aut  gaudium 
&  exiftimationem  eorum  promoturus ,   ve- 
nilTe  vidcri  poterat)  hunc  prarcipue  fineni 
propofuiffe  ;  ut  Patris  voluntatem ,  gloria 
fua  propaganda  expleret :  quo  nos  exeixrplo 
docet ,  Deumluas  divitias  proferendi ,  ex- 
plicandique  ex  noftro  defectu  anfam  arripe- 
re  ;  &  exemplo  cft  ,  vel  lsetiffimis  tempori- 
bus  noftris ,  &  ad  animi  remifllonem  defti- 
natis,  non  efTe  pranereundas  Dei  gloria:  au- 
gendx,  li  qua:  forte  occurrunt ,  occaiiones. 
Quod  quidem  ,  licut  in  hoc  convivio  Chri-  cjunrtcim 
fto  fuit  ,  pro  bellariis  &  tragematis  ;  fic  ut  decm  cm- 
nobis  lingulari   obleclationi  iit  elaboran-  I"i" 
dum  eft.  Quod  ab  his  parum  benc  fervatur, 
qui  aut  fe  vino  &  cibis  fupra  modum  infar- 
ciunt.aut  levibus  &;  hbidinolis  faltationibus 
convivia  claudunt;  &  quos,  non  fecus  laftari 
fe  pofle,  profiteri  no  pudet,  quam  li  omnem 
de  Deo ,  de  Chrifto  ,  de  Euangelio  ,  de  vita 
iterna  fermonem  a  conviviis  exigant  :  ut 
cccli  mentio  illis  ,  pro  certis  quibufdam  in- 
feris  lit;Euangclium  iilis.ut  rnftilTimus  nun- 
cius:  ad  Chrifti  fuavifTirrum  nomcn,non  fe- 
cus  quam  ad  tyranni  aut  carnificis  mentio- 
nem  cohorreicant.  Deniquc  de  vita  xterna 
nihilo  pcene  cupidius  audiunt  ,  quam  li  in 
exilium  aut  ad  mortem  abire  jubeantur.At- 
que  harc  depravata  hominum  natura,  con- 
vivia  nobis  periculofa  reddit;  ut  fapiens  non 
fine  caufa  dixerit,  prarftabiliorem  ellc  ad  do- 
mum  luctus,  quam  ad  domum  convivii  pro- 
fedlionem  :  potiorem  efTe  mcerorem  nfu  , 
quod  triftitia  vultusanimum  ad  fanclitatem 
revocat,  Ecclef  ? ,  4.  Quare  meminerimu?, 
quod  Mofes  De.tt.  S,  10,  adiA- 

In 


Or-indti. 


E      V     A      N      G 

Oujium  In  Marix  ad  Chriftum  verbis  nihil  prima 
fntnnc  fpccie  apparct ,  quod  non  lit  tam  fantta  vir- 
tmfxcuc  gj„e  &■  chrifti  matrc  digmflimum.  Cura 
wmjict»  rt-  |njmne  convivis  quid  ad  juftum  convivium 
^cbrifim'"  deeffct ,  ne  fponfo  cx  vini  inopia  nota  infa- 
'  mix  inurcrctur ,  de  ca  rc  ad  Chriftum  refcr- 
rcquem  fciebat  huic  inopix  facile  fuccurre- 
rc  poflc,cjuid  habuit  non  fummc  orficiofum? 
Sedcum  audimus  lllam  .i  Chrifto  afperius 
acceptam  fuiffe,  fubclTe  ahquid,  in  quo  otfi- 
cium  deferuit,neceffe  eft.  Alrerutrum  enim 
verirefle  nccefle  lit.ut  aut  virgo  temere  pe- 
tcndo  peccarit,  aut  Chnftus  line  caufa  illam 
caftigando,aberraverit;  quorum  cu  hoc  im- 
pium  &  blafphemum  lit ,  alterumfateri  ne- 
ceffe  eft :  atque  ut  peccaffe  eam  extra  con- 
troverliam  effe  debet ,  ita  in  quo  potiflime 
Japfa  lit,  non  perindc  conftare  vidctur.  Vo- 
luiffe  virginemfuam  hic  in  Chnftum  au- 
thoritatem  apud  convivas  oftentare,  quibul- 
dam  non  line  caufa  vcrilimile  videtur ;  quo 
magis  horrenda  eft  Pontificwrum  blafphe- 
mia,  qui  virginem  dum  orant,  ut  Filium  ;u- 
beat,etiam  jam  glorificatum.  In  vitio  etiam 
■cft,  quod  Chnftum  admonendo  vinumex- 
hauftum  fuiffe  ,  videri  affidentibus  potuit, 
Chriftum  alioquin  nefcium ,  de  hac  re  cer- 
tiorem  feciffe:  quod  cu  Chrifti  gloriam  ma- 
gnopere  obfcuraret,  hanc  Deo  injuriam  fie- 
ri,  ferendameffe  non  duxit:  deinde  quod  ll- 
lud  cxtemplo  fieri  poflulavit ,  peccaffe  ex 
Servatoris  refponfo  revincitur  ;  qui  refpon- 
det,  ttmptu  fntim  nondum  venijfe.  Veriiimde 
enim  eft  virginem  follicitam  fuiffc  ,  nc  hac 
vini  inopia  cum  Sponli  contumelia  a  convi- 
vis  perfentifceretur.  Chrifto  autem  fecus 
vifum  eft ;  ut  vini  defectus  &  delidcrium  ob 
eam  rem  cognofceretur  ,  ut  Dei  liberalitas 
&  miraculum  magis  illitftraretur.Hinc  con- 
ftat,  tempora&  temporummomeuta.Chri- 
fto  permittenda  efle  ,  qux  ille  faluti  noftrx 
oportuniffima  effenovit:  li  igitur  dixiffet 
Chrifto  perfpectam  effe  inopiam  ,  &  lllum 
probe  noffe ,  non  e  gloria  Dei  effc  vinum 
fuppeditare ,  &  quando  hoc  fieri  oportunif- 
fimum  elfet ,  mhil ,  in  quo  Dei  gloriam  lx- 
(iffet,  dixiffe  videri  potuit. 
Vcrf.  4.  Sed  cum  hoc  per  imprudentiam  a  virgi- 

iiltjuc  t<m  nCadm;ffum  lit :  videtur  reprehenlio  Chri- 
«/;/«?  Q|  accrbioreffe  ,  quam  dclifti  ratio  patere- 
ttir:  potuit  enim  modefte  detreftare,  faltem 
potuit  honoririca  matris  appcllatione  rcpre- 
henlionis  acerbitatem  demitigare  :  verum 
cnimvcro,  cum  tam  intercffet  glorixdivi- 
nx,  utpotius-matris  fuxfe  Dominumde- 


E      l      I       C      A.  151 

clararet ,  quam  filium  ,  &  imperitlm  in  c.iin 
habere,  qnam  ei  obfequium  prxft.ire:  neino 
mirari  debct,  li  cam  paulo  dunus  cxccpent, 
ut  fuum  ,  qucaddiviniutcm  ,  impcriuni  111 
matrem  aflcrerct.In  quo  nobis  exemplo  fuo 
illuxit,  qualesin  parcntcs,  principcs,  hcros 
&c.  iniqua  &  illcgitima  lmperances  exilta- 
mus.  Tametlicnim  ,  quodad  loqucndi  for- 
num  attinet ,  hoc  Chrifto  peculure  fuit ,  ut 
parentis  hononficaappcllatione  prxtermif- 
la  ,  mnliercm  ,  fiue  ulla  honoris  prxfatione, 
cam  vocaverit,  quod  natura  divina  ejus  fi- 
liusnoncffct :  tamen  imperium  corumde- 
fugiendo ,  nobis  cum  Chnfto  in  iftiufmodi' 
caulis  probe  convenirc  debet.  Hucaccedit 
quod  Chriftusfore  perfpiciens.hominesfu- 
perftitiofos  matri  fux  nimium  largituros , 
hoc  iili  rccufavir,  quod  plerifque  polt  largi- 
ter  conceffit. 

Quod  manum  aut  digitum  ori  admovet,  yetf_ , 
&  reprehenfaacquiefcit ,  &  porro  miniftros  tmrtfrt- 
hortatur,  ut  ejus  difto  audientes  lint,(ingu-  licufimi 
laris  modeftix  eft  ,  &  animi  Dei  caftigatio-  tLme',c' 
nem  xque  &  patienter  ferentis.Maxime  ve-  V'1"*' 
ro  (i  cogicemus ,  illam  coram  ccetu  repre- 
henfamacrius  a  Chrifto,pucctain&  perftri- 
dtam  efle:  vidit  cnim  virgo  plus  fatis  ab  illa 
peccatum  effe ,  nili  imprudentiam  pervica- 
ciaaugere  vellet.   Quod  nos  doccmdebet, 
quoanimo  publicx  lcprehenliones  ,  tamctli 
pcrquam  injucundx  ,  accipiendx  funt.  vide 
Gal.  z,  11, 14.  Noftrorum  autem  tcmporum 
homines  ,  ea  honoris  &  exiftimationis  fux 
zelotypia  ducuntur,  ut  fe  palam  vel  appella- 
ri ,  xgerrime  ferant  ;  fcilicet  quod  illis  pro- 
priagloriaDei  gloria,  qux  in  liber.i&  moe- 
nua  peccati  coiirellionc  conliftit ,   prior  & 
anciquior  fic ;  ut ,  qui  Dci  gloriam  graviter 
feriuut,non  magis  eos  afficia;]t,  quam  (iaci- 
cula  ungucm  fcalpant;  qui  vero  lllorum  ho- 
norem ,  vel  voce  lxdanc ,  pupillam  oculi  tc- 
tigiffe  videantur.  Notetur  etiam  Chriftum 
non  nimium  eos  plerumque  amarc ,  quos 
afperrime  caftigat. 

Chriftus  autem  ut  admirabilem  poten-  „   /•  - 
tiam  ,  fic  (ingularem  etiam  prudentiam  ad-  &<-. 
hibuit,  qua  miraculum  prxclarum  fidei  fru-  Circim- 
ctum  reportarec.  1.  Non  enim  difcipulos  flmtUai- 
fuos  adhibuit,fcd miniftros convivii,ne  frau-  '">"'-"n 
demquisfufpicctur.  i.   Deinde  noluit  vafa     ,. 
vinaria,  fed  aqux  continendx  afftieta  felige- 
re,  ne  quid  vmi  futruiffefufpicarentur;quod 
fitkemfaporcm  aliquem  vini  parerc  potuif- 
fet.  5.  Numcrus  congiorum  &  amplitudo, 
ad  vcritatcm  miraculi  confert  :  nam  li  an- 
R  1  guftiora 


ex  cjuibtti 

ijltl    pOtftl. 

tl.l  elucct, 


C  ejltt  Vf 
<j  itvini- 
t.u. 


Carpottut 

'.;';  m/i.i- 
cuh  daciri- 
n.tm  Chri- 

/.**  '.b(i- 

gnaverit? 


131  H       A       R.      M 

guftioravafcula,  &  v  auea  fuiffcnt  ,  vidcri 
pocuerat  vinum  in  illis  allatum  aliunde  ad- 
veclum.  Amplitudo  vaforum  prxccrea  col- 
ligitur,  quod  ex  illis  non  efftindi,  fed  cxhau- 
nri  jufT't.  Iubct  impleri  aqua,  ne  perftrictis 
eorum  oculis,  vinum  occulte  infiidifTe  vidc- 
ri  poterat.  4.  i\'on  prxguftat  vinum  ,  ut 
peritiiTimiartiflces  folent  periculum  corum 
facere  ,  qtta:  exquiliraarte  claborarunt  ;  fed 
certus  optinai  exitus,  nor.dum  pradibato  vi- 
no  ,  illuci  merife  apponi  jubet.  Denique  ar- 
chitriclino  ,  homini  (ut  videtur)  acerrimi 
guftus ,  deferri  jubet ,  ejus  de  vini  generoii- 
tate  judicium  non  reformidans;  quem  etiam 
de  induftria,  coelatum  eft,  unde  vinum  illud 
prodirct ,  ne  ad  Chnfti  gratiam,  vini  laudes 
tantopere  prxdicaffe  vidcri  pottnt. 

Potentia  veto  primo  in  eo  fe  oftendit , 
quod  minifa'ostamobfcqucntcshabuit,cum 
hoc  hominum  genus  niuns  procax  efle  fo- 
Ieat;maximeautem,quodaquamactulerint, 
cujus  fatis  fuperque  erat  ,  &  quod  non  iunt 
veriti  vinum  menfx  apponcre,nondum  prx- 
tentatum.  Deinde  ,  quod  naturam  unam  in 
altcra-n  convertit  ,  quod  Dei  folius  eft.  In 
quoDcicranfubftantiationem  veram.a  Pon- 
tificia  fucatafacile  difcernas.  Nam  Chriftus, 
ut  fubftantias ,  ita  etiamformas  &  propne- 
tates  mucaverarinam  ut  vini  fubftantia  erat, 
ita  erac  &  color,odor,  fapor,&:  pondus;quod 
in  Papiftarum  commenco  longe  fecus  eft. 

Tercio,  quod  fola  voluntace  hoc  facit,fi- 
ne  ulladivini  numinis  imploratione  ,  quod 
Prophetis  olim  &:  Apoftolis  negatum  eft. 
Hanc  igitur  gloriam.qui  viderunt,vidcrunt 
gloriam  ,  qux  eft  unigeniti  3.  Patre.  Quo 
accedit ,  quod  momento  illudfa&um  iit,  ut 
non  citius  dictum  quam  faftum  iit.  Si  enim 
divinum  eft  ex,aqua  in  vitem  delapft ,  folis 
xftu  concofta,  uvam,  unde  vinum  exprimi- 
tur,  creare  :  quanto  magis  &c. 

Hic  vero  conliderandumvenit  genusmi- 
raculorum  ,  quo  Chriftus  doctrinam  Euan- 
gelii  obiignavit:  poterat  enim,  it  ex  meritis 
iudxorumagere  voluiffet,  feveriirtmis  ul- 
tionibus  le  Dei  Ftlium  comprobare  ,  eoque 
aquam  nonin  vtnum.fed  in  fanguinem  per- 
mutare  ,  fanos  in  morbum  conjicere ,  fenli- 
bus  prxditos  his  privare ,  vivos  &  vegetos 
morte  opprimere  poterat ,  oftenta  in  ccelo 
&  in  terra,  qux  potentix  fux  nudi  teftes  ef- 
fent,  proferre;  nec  homtnum  vitx  aut  adju- 
mentum  aut  nocumentum  afferrent ,  cujuf- 
modi  erat  baculi  in  ferpentem  ,  &  ferpentis 
ia  baculuraconveriio.  Verum  ut  Cluiftum 


O      N      I       A 

Servatorem  prodiiffe  &  lHuxiiTe  intelligere- 
mus ,  &  ex  prxfentium  malorum  depullio- 
ne,  bonorumque  collatione ,  fucurx  fcelici- 
catis  principem  &  procuratorem  ,  id  genus 
miraculidelegit ,  quod  hominum  focietati 
juvandx  aptum  £V:  accommodatum  ;  quod 
cttam  Alatth.  8,i,  «^17.  notatur  :  ubiex 
morborum  fanatione  ,  peccatorum  expiato- 
rem  efle  colligitur.  Si  enim  unius  fici  male- 
dictionem  exceperis ,  ex  tam  infimto  mira- 
culorum  ,  qux  edidit  ,  numcro ,  nullum  in- 
venietur ,  quod  ad  hominum  in  hac  vita 
commoda  non  referatur.  Quanquam  vero 
major  S:  dcploratior  erat  hujus  xcatis,  quam 
qua  Elias  vixit,impietas,&  in  Chriftum  nu- 
gis,  quam  unquam  ante  tn  Eliam,inrlamma- 
tiores  ;  tamen  Chrift um  nunquam  fuppliciis 
exquilittoribus  in  eos  egifle  comperimus. 
Quamobrem  Poniificiorum  miracula  in  ima- 
ginis  ludoribus ,  capitum  demifltone ,  ocu- 
lorum  volutacione  &c.  collocata  ,  prxter- 
quamquodementitaerant,Euangeliodigna 
ligilla  non  invenittntur. 

Sicut  autem  morborum  fugatione  Te  vita: 
noftrx  patronum  ,  panis  &  pifcis  fuppedica- 
tione  m  hac  vica  nutncmm  ;  ica  vini  ad  deli- 
cias  &  honeftam  oblettattonem  adminiftra- 
cione,  ad  neceffarium  vitse  cultura,qtixdarn 
etiam  voluptatem  facientia  ,  ab  eo  fuis  quo- 
ties  opus  cft  prxberi  docetur.  vide  PjW.104, 

14.15- 

'Quo  magisdeteftanda  corum  hominum  "?**■ 
projecfa  irapudentia  ,  qui  Chriftura  ex  hoc  "/"'' 
loco  ebrietatis  &  iuxus  in  vino  ,  miniftrum 
&  prxbitorem  finount ;  cV  ad  eam  rem  verbi 
ufu  medii  vitiofam  interpretattonem  prxri- 
piunt :  vide  Bafilutm  in  oratione  <-{&  fttjii;. 
Sed  dulcia  Chnftus  fuis  fub  finem  fuppedi- 
tac,  guftacis  prius  amaris ;  cum  tamcn  mun- 
danis  priraoprofpera.poftautem  tnftiafug- 
gerat.  ^vcrtix  ■>.;»©-  hic  videtur  idem  ,  qui 
Gr.  dicitur  truy.--zo\cvpyS5',  &i  apud  Plautum 
Diftator. 

Chrifti  gloria  hoc  miraculo  declarata  , 
quis  tanti  miraculi  frudtus  fuit  expendere 
fupereft. 

Inmiraculohoc  ,  ficut  in  cxterisomni-  VerH  n. 
bus  qux  a  Chrifto  editafunt,  hic  prxcipuus  Sl^rehtic 
finis  eft,  ut  agnita  ejus  majeftate,  credamus  \ 
Iefum  Chriftu 


miracnhmt 

V.IUS    t  I  >.:     ^  1...'.^  •    l.l.i.l'HU)         ,      .n         - 

a-'         .'...        '  .  Chrifluift- 

:m  Lhnltum  eiieDei  Filium,  x.  crcden- fm-,?  *  - 
tes  fervemur,  aut  non  credentes  gravius  da- 
mnemur.  Ioh.  15,14.  Sic  loh.  5,  }6.  opera, 
qu£  egofacio ,  teftantur  deme.  Qupt  enim 
funt  miracula  ,  tot  fttnt  divinitatis  teftimo- 
nia,  6c  oiticii  Mediatons  quod  la  Eccleiia 

exercet. 


cnjm  dcbe- 
mm  perpc- 
tuo  recor- 
iui ; 


~ex  epubul 
Pontif.mi- 
vacula  non 
fiaglaida. 


E     V     A      N      C 

cxercct.  In  iJlis  cnim  gloria  apparec ,  qux 
Dei  tautum  Filio  compctit ,  ut  qui  non  pre- 
cibus,  aut  emendicata.iliunde  potentia  ,  ea 
ediderit;fcd  congenitalibicV:  propria  poten- 
tia.  Si  illud  unum  dc  Lazari  excitatione  ex- 
cipias,  ubi  fc  Pattis  fcrvuni  tcftan  voluit,  ne 
nnraculi  nusnitudinc  humanx  naturx  in- 
firmitas  abforberetur ,  quam  agnolci  non 
minus  intcreft ,  quam  divinitatem.  Alius  fi- 
nis  eft  ,  ut  Euangclio  autlioritatem  &  rcve- 
rcntiam  omnibus  ingenetaret.Quamobrcm 
doclrinx  Euangclii,  veluti  iigilla  Iunt,quo- 
rumimprelTio  &  cifigies  tam  eft  hodiedi- 
ftndta,  &  omnibus  fuis  patnbus  exptcfTa,  & 
recens,  ac  tum  cum primum  cdita eft. 

Sicut  enim  tcmpus  vetitati  &  legi  non 
dctrahit  quicquam  ,  nec  illi  vel  minimum 
pondus  &  authoritatem  adimit ;  lic  neque 
miraculis ,  quibus  illa  veritatis  do&rina  ob- 
figoatur.  Et  ficut  cceli  opificium ,  perpetuo 
ad  mundi  finein ,  de  Dci  admirabili  potentia 
&  providentia  loquitur  ;  lic  miraculorum 
Eorum  ,  tanta  vi  editotum  ,  tam  fonota  vox 
&  potens  eft  ,  ut  (nili  a  furdis)  ad  mundi  fi- 
nem  ufque  exaudiri  poffit.  Nec  enim  in  ce- 
ra  impiefla  funt ,  qux  rumpitur  aut  defor- 
matur,  fedferreo  ftiloin  rupe  plumbo  litte- 
rarum  fulcis  infufo. 

Quamobrem  PontficiU,  miracula  quibus 
doftrina  noftra  confirmatur,  flagitantibus, 

Refpcndeo ,  nos  nullam  novam  doftrmam 
afFerre,  fed  illam.qux  infinitis  miraculis  du- 
dum  obfignata ,  alia  quibus  ejus  firmitas  ni- 


I      l     I      C      A.  ,3j 

tatur  ,  nou  defiderat.  Papifis.  vero  fufpe- 
Ctam  fuam  dottnnam  cflc  fcientcs,  ei  fidem 
novis  miraculis  conciliare  videntur.  Fru- 
ctus  vero,difcipulorum  Chrifti  confirmatio- 
ne  circumfcribitur.  Id  enim  notatur ,  cum 
credidifle  cjus  difcipulos  diferte  exprimitur: 
quod  perindeeft.ac  ii  ne  unum  additum  ciFc 
fubindicaret,  fcd  veteres  tantum  difcipulos: 
omnes  incredibilem  hic  Chtifti pictatem, fa- 
pientiam,  potentiam  fpeftar.mt;  ullum  fuif- 
fe  ,  qui  ex  crfufa  Chrifti  largitione  non  gu- 
ftaflct,  parumcredibileeft  ,  omncs  procul 
dubio  attoniti  obftupuerunt.qui  tamcn  ani- 
mum  adverterit  ad  hujus  rci  diligentem 
perfcrutationem  ,  prxterdifcipnlos,  non  eft 
inventus.  Deinde  quin  qui  prxdare  &  di- 
vinitus  hoc  facTum  eflc  conhtcrcntur  ,  exi- 
ftcrcnt,  extra  controvcriiam  eft  ;  fcd  tamen 
hoc  eorum  ipforum  judicio  fecerunt ,  qui 
quod  verbis  incertum  extolJunt ,  illos  iine 
fruftu  prxterire  iinunt :  minifttos  igitur 
molcftum  habere  non  dcbet ,  li  quem  fpe- 
rant ,  &  quem  eos  referre  par  eft  ,  fructum 
nonfemper  reportent,  quandoquidcm  Filio 
Dei,  rebus  fapientilTime  &:  forciirune  geftis, 
idem  accidit:&  quanquam  quis  miraculi  exi- 
rus  animo  prxccpiflct,  tamen  quanquam  o- 
leum&operamperdicurus  efTec,  aumin- 
iignis  miraculi  cditione  nonabftinuit. 

Fides  autcm  Dei  hic  rclucct  ^  quod  pri- 
mum  miraculum  ,  ut  &  ptimum  Euangelii 

Sprxconium,  in  Galilxa  fuit.  Efa.cs.v.i. 

!&  Matth.  4, 15. 


I  oh.  1.  a  verf.ii.  adfinem  C.ipit. 

12  Voflea  de(cenditCapernaumum  tpfe  &  mater ,  &fjratres  &  difcipuli  ejuy. 
wanferuntque  illk  non  multos  dies : 

13  Nam  prope  erat  Pafcba  lud&orum.  Afcendit  igitur  IESVS  Hierofolymam. 

1 4  Et  invenit tn  templo  renditores  boum  &  ovium  &  columbarum}  & numula- 
rios  fedentes. 

1  j  Eacloqucflagello  efuniiulu ,  omnes  ejecit  e  templo ,  &ores&  boves ,  &  ar- 
gentariorutn  numulos  cffudit,  menfafque  fubrertit : 

1 6  Et  columbarum  venditoribm  dixit,  Tollite  htnc  ifla:  ne  facite  dotnum  Tairis 
tnei,  dotr.um  mercatm. 

17  Recordati funt autem ejui difipuli ,fcriptum  effe^Zelus  domusttu  exedittne. 

1 8  Rejpondcrutit  ergo  Iudsi ,  &  dtxerunt  ei ,  Quodfgnum  oflendis  nobis  quod 
ifiafacis? 

tt)  Rejpoudit  IESVS  &  dixit  cis,  Deftrnite  templum  boc ,  &  intra  triduum  ex- 
citabo  illud. 

20  Dtxeruntergo  lud&i,  Ouadr.iginU  &  fex  annis  ctdtficawnesltetnplum 
iftud,  &  tu  imer  triduum  tliud  excttabisf 

R  5    '  21  At 


134  Harmonia 

z  i  At  ille  loquib.nur  de  tcmflo  ccrporis fui. 

22  Pcfiqitam  ergojnjatatnsjittt  cx  mortuts ,  recordati  fmit  e)w.  difcipuli  quod 
bocfxbi  dixifjet,  & crediderttnt  Scriptitrt,  &fermoi.i  quem  IESVS  dtxerat. 

23  Qitum  autem  effet  Hierofclymis  in  P.ifcha ,  injefio ,  nndii  crediderunt  11:  no- 
n;en  cjiii,jpecl.tntesfigna  qu&edcbat. 

24-  Ipjeaulem  IESVS  noncredebateisfemetipfuiit,eoquodnojfet  omr.es: 
2S  Kecopusejfetut  quifquamei  tefimtur  de  bomtne :  ipfe  euim  ftebatquid 
cjfet  in  bottiine. 


AKALY  SIS. 

EVangelifta narrat  quomodo  templum  a  Chrifto 
repurgatumeft;  quod  defcribituiabadjun&o 
tempotis,  non  ita  multo  poft  nuptias  Cana:  tianf- 
actas;  alteium  adjunctum  tempoiis  eft.cum  a  Ca- 
na  ad  Capeinaum  defcendifTet;  ubi  adjundtum 
ejus  comitatus  notatui,  mater,  confanguinei& 
difcipuli,  3.  adjun&otemporis,  poftquam  paucos 
dies  Capeinai  fubftitiflet. 

Pirf.11.  Cujus  breviscommorationis  Caper- 
nai  caufa  notatur ,  quod  Pafcha  appropinquaiet ; 
liujus  Pafchatis  appropinquationis  effectus  decla- 
ratut,  Chnfti  afcenfus  Hieiofolymam. 

Verf.\t±.  Cujus  piofccT:ionis  finis  notatui  tem- 
pli  lepuigatio  :  piimum  quidem  nairatur  effe&us 
kineris  Chrifti  Hierofolyma,  quod  incidebatin 
venditores ,  qui  defcribuntur  fubjetto  circa  quod, 
adiftiibutione  fubjeftaboum,  ovium  5c colum- 
barum  :  altero  fubje&o  in  quo,  nempe  templo,  2. 
effecto,  quod  incidit  innumularios,  quidefcri- 
buntur  ab  adj  uncta  fellione. 

Verfn.  j.Effectum.quod  flagellumfecit;quod 
flagellum  defcribitur  a  materia ,  nempe  funiculis ; 
cujus  flagelli  confecfi  finis  notatur,  eje&io  ovium 
&  boum  e  templo,  4.  effeft  o,  quod  effudit  numu- 
los  collybiftarum ;  cujus  effujionis  caufa  notatur, 
fubveilio  menfaium. 

Verf.\6.  Alteium  effc&um  fermo ,  fcilicetad 
eos  qui  columbas  vendebant ;  cu j us fermonis fpe- 
cies  fubjicitur,  tollitc  ifi.t  khtc  ;  quorum  effe&uum 
caufa  fubneftitur,  quod  domum  Patris  fui  empo- 
rium  &  mercatum  effeciflent. 

Verf.ij.  Effe&us  hujusrepurgationisnotatur, 
quod  difcipuli  recordati  lint  Scriptun ;  cujus  fpe- 
cies  fubneciitur,  "Lelm  domm  tu*deror.frtt  me. 

Ver[.\Z.  Alter  &  plane  contiaiius  effe&us  in- 
ciedulis  Iudatis ,  cum  Chiifto  difceptatio ;  cujus 
fpecies  fubneftitut,  quodftginm  mmjir.is  rubit  quad 
ijiafici*  \ 

Verf.\$.  Chiifti  refponfum  fubnc&itur ,  quo 
fuam  hocfaciendiautoritatem  afferit,  ab  efFeito 
excitandi  templum.quod  Iudsi  deftrutturi  effent; 
cujusexcitationis  magnitudo  abadjuncto  tempo- 
re  illuftiarur,  fpatio  trium  dierum. 

Verfza,hcz\.  Sequitur  Prolepfis ,  cujusoccu- 
patio  eft  a  difparatis,  alienum  videri ,  uttribus 
diebus  templumexcitaret ,  quodnon  niliquadra- 
ginta  annorum  fpatio  exftruftum  eft ;  fubjeftum 
eft  a  diftinctioneadiveriis  ,Chriftumde  templo 
corporis  fui  loquutum. 

Vtrf.zz.  Hujus  dicH  Chrifti  effe&us  in  difci- 
puliseratiecoidatioilIiusfer.tenti.r,  &  exiecor- 


datione  alter  effe&us  fidei  quam  adhibuerunt  Scti- 
pturs  8c  Chrifti  fermoni;  qui  dcclaratur  ex  ad- 
junfto  tempoiis ,  poftquam  rcfurieserat  ex  moi- 
tuis. 

Verf.zs.  Chrifti  profeitionis  ad  fcftum  Hiero- 
folymis  effectus  notatur,  fides  in  ipfum ;  qua:  am- 
plificatur  adjun&a  multitudine  ;  cSufa  indicatur, 
quod  viderant  figna  qua:  faciebat. 

Verf.zif.  Illam  autem  fidcm non fynceram fuif- 
fe,  arguirui  ab  effe&o Chrifti,  qui  fe  ipforum  fidei 
non  commific ;  cujus  caufa  efliciens  noutur,quod 
cognofceret  oinnes. 

Verf.1%.  QuatChriftidivinacognitiocompro- 
batur  forma  cognitionis,  fcilicet  quod  es  fe ,  fine 
cuj ufdam indicio ,  quid  in  homine  eflet  cognovit. 

METAPHRASIS. 

COnfeciis  nuptiis  ,  vel  nuptiarum  potitu 
convivio,ChriJtus  non  Kaz.arethum  ubi 
vivente  Iofepho  habitabat)  fed  cum  matre, 
confanguinets ,  (ff  difitpulu  fuit  Capernaam 
defcendit ;  ubt  quod  nonmultos  dies  fubflite- 
rant  in  caufa  erat ,  quod  Pafcha  Iudnorum 
appeteret :  Sjuamobrem  Iefits  ex  legtspnjcri- 
pto ,  qus.  omnem  mafculum  ter  fingulu  annis 
fe  coram  Deo  fifiere  prscipit ,  Hterofelyma 
afcendit ;  ubitemplum  ingreffus  ,  tnventt  m 
ejus  atrto  ubi  populus  Deumorabat ,  atiibo- 
ves ,  oves  &  columbtn  venderent ,  pr&terea 
numularios  menfis fuis affidentes.  ttcnnaue 
vero  non  deejfet  ad  harum  corruptelarum  pa- 
trocinium  pietatis  fpectes  ,  fcilicet  ut  cuique 
quod  ajferret  tn  promptu  effet  ;  tamen  cum 
prsxlare  noverat  hoc  iacerdotum  infat.abdi 
avaritia  inveilum  ejfe ,  maxime  veroquod 
templum  adalmm  qitam  ad  quem  confiitu- 
tum  esl ,  finem ,  tranfiulfjent ,  Zelo  Deiac- 
cenfui,  0-  tantsprofanationis  tmpattens,  pro- 
priis  manibus  (quod  tamenin  fpccie humiie  £5* 
abjecium  erat)  confecio  ex  funicuus  fiagello, 
omnes  e  templo  exturbav.t  ;  pretcrea  boves 
O  oves  ejecit ,  fr  collybijlarum  numulos  fub- 
verfis  pritu  menfis  efjudtt ;  cum  his  vero  qui 
columbxi  vendebant  ( qujd  eornm  angufius 
erat  quafttts)  mitius  egit ,t!lcs  ad  hunc  midum 
ajfatus;  Summovete  hxc  iftiuc  ncque  facite 
dorauin Patris mei domum  meicatus.  Hoc  _ij, 

cum 


Ui 


»3« 


14. 


iT- 


i<f. 


18. 


19- 

iO. 


t4- 


Verf  12. 
Cbnsltu 
rum  m.itre 
Cttprrnjum 

KnMICM- 


id,;ur  fsl 
§bitkm  fo- 
fifbi. 


cum  vtdijftnt  difcipuli,  ejus  quodfcripthm  esl 
meminerunt,  Chriflum  fcdtcet  ita  Zelo  divi- 
nx  domus  exarlifle.Mr  eum  ejufdem trofana- 
tio,  (y  adtam  mdignos  ufiis  traduciio  quo- 
dammodo  expediret.  In  Iudtis  vero  inf.del:- 
bnsfiucius  loxge  dn-erfus  fii <fqu:it::<  e;l,  ut 
qui  cum  Chrfio  littgarent .quxrerentque,  qna 
fretus  autoritate  httc  faceret ,  oforterc  entm 
altquod  e  caelts  fignum  edere  ,  quo  fidem  fibt 
ifiafaciendi  alirueret :  Qutbus  Chnfitn ;  fol- 
vite  ( hoc  emm  vos  faduros  prtfc-.w  fum) 
rcmplum  hoc  iffum  ,  &  tnbns  diebus  exci- 
tabo  illud  ,  Ad  quem  lud&i.  Quadraginta 
fex  totis  annis  hoc  templum  extrudum  eft, 
ic  tu  tribus  dicbus  lllud  deftructum  eriges? 
ludsd  autem  in  templt  homonymia  Upfi  Junt, 
cum  Cbrifltu  non  de  temfio  Hterofoljmttano, 
fed  de  temflo  corforu  fui  fermonem  fecerit. 
Difcipuli  vero  tametfiquo  h&c  jpeciarent  non 
jam  tum  intelligebant ,  tamen  foflquam  a 
mortuts  refurrexit  Chriftus ,  &  re  completum 
erat ,  qitodpri&s  verbis  prddicium  efl ,  recor- 
daufunt  ejtts  quod  dtxit  ,fidemq:te  cum  Scri- 
pturt,  tum  fermoni  Chnflt  adhibuerunt.  In- 
terim  autem  cum  Hierofolymvs  Pafhatts  fefio 
Chrtfim  interejfci,  multt  vijisfignis  <y  mira- 
cults  qui.  edebat.fidem  Chrifti  profitebantur; 
ipfe  autem  Iefusfe  ipforum  fdei  non  comnnjit, 
cum  omnes  qui  ejfent  probe  norat ,  quod  optu 
non  habebat ,  tit  quis  iili  de  homine  teflare- 
tur ,  cum  ipfe  quid  tn  homine  ejfet  inttts  (y  in 
cute  perceftum  habebatj. 

F  R  A  X  I  S. 

CHriftus  per  Capernaum  Hierofolyma 
proficifcens,  &  in  celeberrimo  Pafcha- 
tis-  fefto  fuam  gloriain  patefaciens ,  diverfe 
excipitur. 

f  Profectio  ad  Pafchatis 
Cujus/i/jr/fjfunt^    feftum,        8c 
I^Aftainfefto. 
Quod  Capernaumdcfcendit  cum  matre, 
fratnbus,  &  difcipulis  ,  quos  omnes  ibi  fub-  j 
fticitTe  conftat,non  autem  Nazarethum;  in-  i 
dicium  eft ,  Chriftum  non  amplius  Nazare-  i 
thi,  ut  olim  habitafle,  fc-d  potius  confuetum 
fuifle   m    Capernaum  divertere.    Vndc  &  j 
Mattb.4,13.  ibi  habitafle  confirmatur ;  & 
Mattb.  9, 1.  Chrifti  oppidum  dicitur  :  Iofe- 
phus  enim  (ut  verilimile  eft)  jam  mortuus 
erat  ,  &  quod  nec  nuptiis  cum  uxore  inter- 
fuit,  &  quod  Maria  peractis  nuptiis ,  Capcr- 
nao  fubftiric ;  quod  minime  Uftura  videtur, 
(I  maritus  adhuc  fuperfuiflec.  Quoaccedir, 
qiiod  in  tarnfrequcnti  matris  demceps  mcn- 


E        1        I-       C        A.  JJj 

tionc,  nullum  de  Iofepho  vcrbum  reperitur, 
ne  tum  quidcm,cum  ejus  opera  potius.qiuni 
matris ,  .rdhibenda  erat ;  quod  clarius  cx  eo 
conftat ,  quod  Chnftus  mundo  exccdens , 
cum  non  amplius  cjus  curam  agere  potue- 
rac  ,  amico  Iohanni  dlam  commendat.  Ex 
quo  confeccum  videtur  ,  ut  limul  cum  ma- 
tre  fua  Chriftus  alias  fedes  quiTerc  coaiftus 
dt ;  vel  hofpitium  potius,  quain  fcdes.  Cum 
vero  ad  Galila:os  divertcrit ,  quod  ante  pa- 
tris  &  matris  obfequio  fecifle  vidcri  potuic, 
ut  in  Gahlzavitamduccret,  id  nunc  judicio 
cSc  ccrta  quadam  ratione  feciflc  dcprehendi- 
tur ;  quod  ei  cum  ad  latcndum  aptum ,  tum 
ad  claritatcm  fuam  declarandam  accoramo- 
datum  &  peropportuuum  exftitit ;  dum  ex 
obfcuro  loco  oriens ,  omnes  fui  glorificandi 
caulas  in  fe  poiitas  &  collocatas  habcret. 

Quod  autem  Pafchati ,  ut  &  cxteris  fo-  Ver'"-  '3. 
lemnitatibus,  interfuit :  id  non  ideo  tantum  Crf  Pa~ 
fecit,  quod  lege fe  ibi,  cum  reliquo populo,  t„',in",- 
liftere  teneretur.  Exod.  2.3, 14,  "d  ip.  ut  le-  luertt' 
gi  fubjeclus,  nos  qui  fub  leoe  eramus  eripe- 
ret.  Gal.tt.  4, 4, 5.  fed  ut  oificium  libi  .i  Pa- 
tre  demandatura  lbi  obiret ;  unde  illius  rci 
fama  ad  omnes  quam  iacillime  &  citiflime 
pcrferretur.  Sicutenim  pifcatores  &  tempus 
obfervant  ,  &  locum  notant ,  ad  capturam 
opportunam  ;  lic  Chriftus ,  ad  homines  in 
Euansjeln  reti  jaculo  concludendum  ,  tem- 
pus  &  locum  non  neglexit. 

fFinite  narrantur, 
Atta  in  fefto  partim  <!  & 

(^lnfiniteindicantur.  . 

Finite  narratur,  eum  perpurgato  cemplo,  rmft  *' 
indigniirime  multarum  rerum  mercatu  de-  tnrpiter 
fa:dato  ,  fuifactipercontantibus ,  defenfio-  defaJjtnm 
nem  adhibuifle.  Venit ,  oftendit  non  tam  Chnsint 
templum,  quam  mercatum  ,  locum  piorum  ("^"'i 
conventui  dicatum,in  ftabulum  tranllatum, 
fcu  ovile ,  feu  aviarium ;  Jocum  tantoperc  i 
ftrepitu  abhorrentem  ,  uc  nec  cceli ,  nec  fe- 
curis  olim  intcr  xdificandum  fonitus  exau- 
dircrur  ,  ftrepitu  &  clamoribus  complctum; 
locum  fidehum  precibus  devotum  ,  avium 
pipitu,  ovium  balatu,&:  boum  inconditiffi- 
mo  mugitu  perftrepentem  ;  locum  denique 
fragrantiflimis  piorumprecibus  fcpolitum, 
beftiarum  ftercoribus  &  excrementis  foeti- 
dum&  eraveolenccm.  Quod  cum  horren- 
dum  eflet  unquam  in  templo  fieri,  tum  iftis 
(olenicatibus  ic  ficris  conventibus  fien.pro- 
digiofum  certe  fuit.  Nam  Sabbathis  hunc 
mercatum  ufpum  ,  multo  magis  Ierofoly- 
mis.maximc  autem  omnium  in  tcmplo  excr- 

ccri 


ita  <*•  nas 

deforma- 
tam  Ecde- 
fiam: 


VetC.  I  s . 
ratio  qna 

boc  ejfecit 
rton  defpi- 
cal/ilifi 


fed  in  ca 

rnajeflai 
rclu.xit. 


i}S  H      A      R 

ceri  fas  non  fuitTe,  docetur  Ier.i6, 11,11,17. 
&  Neb.ii,  1$,  ad  11.  Hxc  cum  magno  fuo 
mcerore  intueretur ,  neque  vel  a  religionis 
antiftitibus ,  qui  hujus  confufionis  patroni 
erant;  nec  a  magiftratu.utpote  prophjno  & 
Dei  contemptore  ,  emendjtionem  fperaret; 
ncc  ab  lpfis  vcnditonbus  fuo  lucro  deditis 
hoc  impetrar:  potuiire  confideret ,  tjmin- 
dicne  Ueoilludi ,  &  mifero  populoimponi 
non  ferens,  lpfe  mjnum  jdmovit,  &  a  tem- 
pli  repurgatione  reformjtionem  aufpicatus 
eft.Quanquam  non  deerjnt  fpecioiicolores. 

Nos  etiam  deformata;  Ecclefia:  condo- 
leamus  ;  repurgari  quifque  pro  virili,  ut  vo- 
cationoftraferat,  operjm  demus:  fikem 
animos  &  corpora  noftra ,  Spiritus  Sanfti 
templum,  a  vitiorum  inquinatione  vindice- 
mus ;  nec  patiamur  aut  porcorum  fieri  ha- 
ram  ,  aut  immundarum  aviuiii  cavejm  ,  & 
dxmonum  latibulum. 

Rjtionem  ,  qujm  iniit ,  fi  coniideremus, 
illjm  m  fpeciem  defpic  jbilem  ,  &  poene  ri- 
diculam ,  adde  ethm  illegitimam ,  judicabi- 
mus.Qujd  enim  abjeftius  eft,quam  ut  Chn- 
ftus  primum  flagellum  (ibi  aptaret ,  quod 
precio  potius  emi  hqnorificentius  fuiflet ; 
deinde,  inftar  arditui ,  boves  &  oves  templo 
exigeret,  cum  difcipulis  potius  illud  manda- 
redeberevideatur :  praeterea,  quod  colly- 
biftarum  &  nummulariorum  menfas  ever- 
tit,  videtur  hominis  efTe,  qui  temerc  &  per- 
turbate  ferebatur ,  potius  quam  matura  de- 
liberjtione,  &  certoconlilio:  detiique  vide- 
tur  politos  fibi  minifterii  cjncellos  prxte- 
ruffe.ut  qui  civilismagiftratus  pofleffiouem 
invaliffe  videri  potuit. 

Verum  quod  ad  rei  abjeftionem  fpectat 
&  contemptum.quem  hoc  modo  fubire  pof- 
fe  videbatur,  intelligeudum  eft,  fub  hac  tam 
humili  &  abjeftj  jgendi  ratione,  incompa- 
rabilem  Chrifti  majeftatem  reluxiffe:&:  qui- 
dem  Iiquidius  fe  hoc  paclo  exeruiffe  ,  quam 
fi  Chriftus  amplo  fatellitio,  &  armjtj  manu 
ftipatus,hanc  rem  aggreffus  fuiffet.  Hic  ve- 
rus  Sjmfon  ,  quialinino  offe  &:c.  abftinuit 


M      O      N      I      A 

pompj  refplenduiflet .  Nemo  manum  illi 
injicit ,  nemo  conatibus  ejus  obliftit  aut  re- 
mtitur  ;  cum  vix  quenquam  fuifle  credibile 
eft  ,  qui  hoc  fieri  non  inique  tulit.  Chnfti 
enim  potentij  eorum  cum  aniraos.tum  ma- 
nus  it  j  conftrinxer  Jt.fe  ut  contr  j  illum  com- 
movere  non  poflent;  neque  vero  cum  Chri- 
fto  hsc  admirjbilis  potentia  in  ccelum  com- 
migravit:  videmus  enim  olim  tempusfuiffe, 
cum  Euangelium  nudum  &  inerme ,  &  ne 
flagello  quidem  munitum  ,  per  multas  gla- 
diorum  cohortes  perrupiffet  ,  adverfarios 
nocendi  cupidiffimos  non  fe  commoviffe 
magis,  quam  li  manus  amififfent.  Anferino 
enim  calamo ,  quam  turpis  mercatus  plenf- 
que  in  locis  profligatur,quanta  indulgentia- 
rum  ,  &  aliarum  nundinationum  iufinitas  J 
qua  Chrifti  virtute  freti ,  non  dubitemus , 
cultum  Dei,quoties  vocatio  noftra  lllud  po- 
ftular,  afferere  ;  tametli  non  (Ine  graviperi- 
culo  res  eaconfici  poffe  videatur.  Semper 
enimillud  Zacharia:  aures  noftras  perfonet, 
Zach.  4,  6.  Non  in  vtrtute  ,  nec  robore,  fed 
Spirttu  meo  ,  fubaudi  templum,  sdificetur,  & 
adverfarii  fundentur.  Cum  Pontificiam  re- 
ligionem,  nihil  unquam,  nifi  armis  &  cjrna- 
libus  prxfidiis ,  profecifTecognovimus. 

Quod  autem  menfasdisjecit,&:  nummos  CurChi- 
hinc  mde  difperfit ;  id  ideofecit,  non  tjn-  J''i""m- 

.      L      ......       r  ,    mulario- 

tum  quod  memaru  illas  (ummovere  nol-„„„_ 

j  rum  wen- 

lent ,  fed  ut  rei  deteftjtionem  eV  fordes  ple-y;u  fim( 
nius  dechraret.  Alioquin  enim  non  fuiffe  ditjeccritt 
Chriftum  tanto  ardore  temere  &  inconfide- 
rate  latum  abunde  docet ,  quod  columba- 
rum  negotiatores ,  tanquam  &  Ievius  pec- 
cantes ,  &'  magis  fanabiles ,  &:  Chrifti  diclo 
obfequentes ,  juflit  ut  fius  e  templo  merces 
fubducerent .  In  quo  etiam  obfervandum 
eft,  Chriftum  non,  pro  more,  corvis  veniam 
dantem  ,  columbas  fua  cenfuravexafle  ;  fed 
cum  primis  in  illos  j^ravius  animadvertiffe, 
qui  grjvius  deliquiflent. 

Quod  jutem  videripotuit,fjlcem  in  alie-  tjuaauclt- 
nam  meflam  immilifle  ,  primum  fciendum  ritaiehac 
eft,  Sacerdotum  partes  fmffe ,  impedimenta 


tamen  a  (angume.  Quid  enim  ccnfebimus !  &  onerj  in  templum  importata  amovere, 
in  caufafuifle,  quod  tjntaSacerdotum,  pe- J  qui  tamen  fe  civilibus  negotiis  non  immi- 
cuniariorum  &  mcnfjriorum  cohors ,  nudo  fcebant.Deinde  confiderandumeft,ha:c  nul- 
&  inermi  Chrifto  ,  vel  invite  ccdunt ;  niii  lamagiftratus  authorirateinvecta,  fed  tan- 
quod  incredibilis  qua:dam  in  eo  majeftas  &  i  tum  cujufque  arbitratu  fufcepta,  (ine  magi- 
juthoritas  relucebjt,  qua:  illos  ita  coercuit,  ftratus  authoritate  ejici  &  exturbari  potuif- 
ut  ne  hifcere  quidem  auli  (int ;  qui  cxtero-  fe.  Denique  Chriftum,  quod  Rex  in  Ecclefia 
quin,  pro  fui  quxftus  compendio ,  ad  manus  effet,  ea  feciffe  ,  qux  aliis  miniftris  Ecclefia: 
venire  non  dubitaflent :  qus  quidem  maje-  j  non  licet:eoq;  ipfo,  ut  fe  ha?c  jure  facere  af- 
ftas ,   nunquam  in  magnitico  apf  aratu  Si  i  fereret,  fuaiu  -e  moxtuis  fufcitatione  allcgat. 

Tempium 


ommafece- 
rili 


Vctf.  i«. 

Chrtlitu 
reformatio- 
ni  doHri- 
ruanad- 


E     V     A      N      G 

itiem  &         Tcmplum  i  Chrifto  repurgatum.non  ita 

fmtificU   multo  poft  ,  eifdem  corruptelis  itetum  in- 

torrufttix   YQ-ftth  dcfjrmatur.  Quod  tamctii  Chriftum 

j  non  fugit ,  non  tamcn  cum  .1  repurgatione 

abftcrrere  potuit.   Multi  vcro  propterca  in 

Ponttfictts  corruptelis  cxpurgandis  tardiorcs 

funt ,  cjuod  vcreantur ,  ne  reiigio  Pontitici.i 

dcnuo  inftaurctur.   Alii  hominum  pervica- 

cia  &  obltinationc  fatigantur ,  quos  iibi  rc- 

lmquunt ,  poftquam  eos  ad  eundcm  lapidern 

fxpius  impingcre  animadveiterint :  fcd  pu- 

dcndum  eft.nosminus  jn  honeftacauia  con- 

ftantes  elTc,  quam  llli  ln  nula  caufa  peitina- 

ces  exiftunt. 

Corruptclarum  repurgationi  doclrinam 
conjungic  ,  qua  ,  ut  cx  tcmplo  corruptclas, 
iic  ex  animo  errorcs  evellat:iicut  igitur  non 
fatis  eft ,  corruptelas  Verbi  indicio  prodeic, 
niii  Magiftratus  externa  obftacula  c  medio 
tollat:  iic  nec  corruptelas  e  medio  tollerc, 
cum  illx  in  animis  altas  radiccs  dint  ;  niii 
enim  falce  Verbi  Dci ,  ex  animis  hominum 
corruptelx  cxfcindantur,  expulfx  &  cxactx 
facile  redierint;&  impcriti  Chiturgi  eft.vul- 
ncris  tantum  in  fuperficie  hxrcre  ,  nec  ejus 
fundum  pertentarc  ;  iic  enim  medicinam  & 
curationem  non  faciet  .  Quanquam  lllud 
quxri  polTit ,  cur  reformationem  doctrinx 
prxmittit ,  quam  xquius  erat  dottrinam  fe- 
qui.  Sicut  enim  corrupcelx ,  &:  vitiofus  Dci 
cultus  prius  animo  concipitur,  quam  extcr- 
no  aliquo  ritu  proditur,  ita  in  illis  corruprc- 
lis  medendis  eandem  vi.im  tencri  oportere 
videtur.  Scd  Chriftus  a  reformatione,  ini- 
tium  fumplit ,  ut  potentiam  divinam  &  ad- 
mirabilemdedararec ;  qux  non  ita  aperte 
feoftcndiiict,  li  prius  doctiinam  in  medium 
attulilTet.  Tu.n  enim  videri  poterant  do- 
ctriuapotiusadducti  hoc  tulilTc  ,  qu.;m  ad- 
mirabili  ejus  virtute  conftridi. 

Quod  vero  dicitur  domumDei  non  elTe 
mercatu  &  quxftu  abutcndam  ,  id  Iatius  pa- 
tet;  &  non  tantum  ad  mutuos  contrac~r.us,& 
cxternam  negotiationera,fed  adarcanasco- 
gitationes  refertur.  Tamctii  enim  homincs 
m  templo  non  licitentur  ;  tamcn  li  fuas  ne- 
gotiationes  inter  orandum  animo  agitent 
verfentque  ,  ab  hoc  fcelere  libcri  non  funt : 
nedum  hi ,  qui  domo  Dei  ad  libidincm  abu- 
tuntur ,  neque  ad  Ecclcliam  veniunt,  niii  ut 
oculos  huc  illuc  circumferant ,  ut  in  libidi- 
nis  fetiaakeium  attrahant. 
Verf.  17.  Hujus  perpurgationis  tcmpli,  efFeclas 

duo  fubjiciunttir  ;  unus  in  Chrifti  difcipulis 
laudatus,  alter  irj  ludxis  illaudatus.  In  difci- 


tjn.vn  cur 


Quomirto 
iomo  Dci 

H  .tbu- 

tendum' 


E      L     I     C      A-  j?7 

pulis ,  quod  recordati  (imt  tefiimomi  Davi-  Bxvloc 
[  dis,  quo  fuum  ardorem  in  cultuindicans,eo-  i"4  "'■'■■' 
dcmChiifti  zelom  quodammodo  adtimbra-  "'  "•"  i*~ 
bat.  Nani  Chriftus  lioc  facto  fc  cxnunivit, 
ad  abjec~tiiTimam  opcrani  (e  dcmittens ,  ne- 
;  glecta  fua  dignitatc  &  ccllitudinc.  Dcmdc 
!  hic  zclus  ita  eum  excdebat  ,  ut  (i:  prxfcntif- 
|  iimo  vitx  pcriculo  objeciflet ,  mii  infinita 
potcntia  fua  niiproboium  animos  mirihce 
cohibuiiTet;  ut  (c  contra  illum  commoverc 
1  aufi  non  iint.  Qiiod  cxemplum  a  Davidc 
propoiitum,ad  univeifam  Eccleliam,&  iin- 
gula  corpoiis  Chrifti  membra  accommo- 
dandum  cft;ut  illoardore  glonx  divmx  ac- 
cendamur,  quo  ilhus  difpendium  proprio 
fanguinc  reftiuguere  parati  iimus ,  nedum 
dignitatis  &  cxiftimationis  noftrx  jactura. 
Vide  cxemplum  Davidis  i  Sarn.  6,  14.  cum, 
poiito  Rcgio  apparatu,  coram  arca  faltavit. 
Dc  nobis  autem  veredicatur,  noftram  ina- 
ncm  gloriam  nos  exedcre  ;  qux  nos  impel- 
lit,ut  prxfenti  morti  fxpe  videntes  &  fcien- 
tes  objiciamur,cum  tamen  de  conculcata  &: 
obtnta  fub  pedibus  Dei  gloria  mhil  labo- 
ramus. 

EtFectus  in  Iudxis  illaudatus  eft ,  cum  Verf.  is. 
Chrifto  difceptatio  &  interrogatio  ,  qua  au-  lfdxorum 
thoritatc  hoc  ficeret :  cum  tamen  majeftas,  PerV'rJ'u' 

•     1        n        11      ■  11  1         ■     tnhznipe- 

qux  in  luc  rlagellatione  reluccbat ,  uberu-  (,/„„f 
mum  authoritatis  teftimonium  prxbuit.Scd 
invetcratum  fuum  morbum  ligmimcxigen- 
di  produnt;  idque  cx  iplis  cahs  fupcrne  edi- 
tum,  cxcis  oculisinterim  miracula  ,  qux 
quotidie  propofuit,  prxtereuntes.  Quin  ex 
liac  ipfa  ejectione  c  templo  illud  facile  fuit 
colligcre  :  unum  enimhomincm  ,  tot  tur- 
mas  &  carcrvas ,  tam  abjecto  inftrumcnto 
(ut  cft  flagellum)  &  tam  pettinaces,  quibus 
animus  non  defuit  Chrifto  reliftcre  ,  &  illi 
maximum  damnum  alferrc  ,  fugare  ,  divinx 
plane  majcftatis  &  potentix  fuit.Quanquam 
cx  hac  quxftione  ,  S:  Chrifti  rcfponlione  ll- 
Iudcolligitur.confuliones  in  Eccleiia,quan- 
tumcumqueinordiiutas&enormes.nonelTe  ' 
reformandas,  ni(i  ab  his,  qui  ad  eam  tem  le- 
gitima  authoritate  funt  inftru£ti. 

In  refponfo  Chrifti  apparct,  cum  clTc  ve-  Verf.  19. 
rum  templum  Dei,  Hieiofolymitano  adum-  S»'mtJa 
bratum  :  quamobrem  (icut  omnes  preces 
Deo  ficbant ,  ii  non  in  templo 
templum  rcfpiciendo;iic  Chnftus  unicus  eft 
Mediator  rcdemptionis ,  iic  etiam  interccf- 
iionis.  Templum  autem  Dei  Chriftus  ideo 
veriiTime  dicitur.quia  in  1II0  plcnitudo  Dei- 
tatis  corporaliCwr  inhabicat.  InHierofoly- 
S  mitano 


.  tcmt'!um 
tc  ad  Dcti 


;;? 


n 


Verf.  10, 

zt. 

biomines 

ttd  mjfleriit 
Dct  uupti; 

Vcrf.  2i. 
qux  trttBtt 

tcmporit 

percipttm- 

tur. 


Verf.u, 
&c. 


mitano  lubiubat  facr.imcntalitcr ,  in  nobis 
per  communicationcm  donorum  fpiritus; 
ted  in  Chrilto  eflenti.iliter. 

Ex  vigelimo  &  vigeiimo  primo  verfu  do- 
ccmur  ,  homines  natura;  inftinitu  myiterio- 
fum  Dei  in  capaces  elle,  &  difficile  efle  ani- 
mum  ab  lus,  qua:fenfu  percipiuntur,  ad  illa, 
qua:  cocleftia  fiint ,  transferre. 

In  vigeliiiio  fecundo  verfu  difcimus,  ma- 
gni  ufus  efle,illamemoriaretincre,qua:pri- 
mo  accepta  non  intcllcximus ,  quia  tempo- 
ris  fucceflii  Deus  corundem  intelligcntia 
nos  pcrfundit.  Hinceftporro  quod  arcana 
illa,qtta:  Chriftus  hbro  Apocalypfeos  prodi- 
dit,  facilms  .i  nobis  percipiuntur;  quod  qux' 
prxdicla  lunt  ,  re  (maxima  eorum  parte) 
complentur. 

Hattenus  accepimus  qua:  finite  atta  funt; 


mpe  Chr.fi, fi*- 
citu  ttm- 


O      N      I      A 

fcilicct ,  de  repurgatione  templi ;  jam  nar-  'MltMuht^ 
rat  indefmite ,  qux  Chriftus  fecit 
miracula  :  quorum  eftetta  notat,  mukorum  ,( 
cxternam  profcflionem.  In  fuperiori  parte 
capitis  frudum  miraculi  accepimus  perte- 
nuemfuifle,  &  illum  foli  Deo  cognitum  ; 
ncmpe  confirmationcm  fidei  eorum  ,  qui 
prius  fe  Chrifto  conjunxerunt.  Hoc  loco 
fruttus  in  fpecicm  &  hominum  judicio  am- 
plus  eft,  cum  reipfa,  &  Dci  judicio,  qui  cor- 
da  perfcrutatur  ,  pcrcxiguus  lit.  Qupd  mi- 
niftros  confolctur,  ii  fua  lpe  uberioris  meflis 
fruftrantur,quodad  Chnftumaggregati  co- 
rum  miniftcrio  ,  poft  deficiant.  Vbi  porro 
notandum  ,  non  tam  firmiter  fundatam  efle 
&  radicatam  corum  fidem,  qui  lllam  ex  folis 
miraculis ,  dottrina  non  praslucente ,  imbi- 
bcrunt. 


Io-H.  cat>. 3.  averf.i.  adi$. 

ER.it  antem  quidam  ex  Fh.mfais ,  cui  nomen  crat  Nicodemo,  exprimonbus  Itt- 
cUorum : 
z  Hic  vcnit ad  IESVM  r.ocle ,  &  dixit  ei,  Rabbi  ,fcimus  te  a  Deo  venijfe magi- 
Jirum  :  nemo  enim  potctt  lucjigna  edere  qu£  tu  edis,  nifi  Dcusfit  cum  eo. 

$  Rejpondit  IESVS  &  dtxit ei,  Ainen,  amen  dico  tibi,nifi  quisgautusfit  iterum, 
iMipoiest  videre  regnum  Dei: 

4-  Dicit  ei  Nicodemus ,  Quomodopotett  quijfiam  naf  i  qiiiftfencx  ?  numpotesl 
in  uterum  matrisftufecumio  tntroire ,  &  nafci? 

5  Rejpondit  IESVS,  Amen ,  amendico  ttbi ,  ntfi  quis  fuerit genitus  ex  aqua  & 
Spiritu,  non  poteil  tntroire  irs  regv.ttm  Dei. 

6  Quodgemtum  esl  cx  carne ,  caro  esl :  &  quod  genitum  esl  ex  Spiritu ,  fpiri- 
tus  esl. 

7  Ne  mireris  me  dixiffe  tibi,  Oportct  vos iterumgigni. 

S   Vcntus  quo  vultfpirat ,  &  fonum  ejus audis,fed  ncfcis  unde  veniat  &  qtto  rrf- 
dat :  ita  eU  quifquisgenitus  esl  e  Spiritu. 

9  Rcjpondit  Nicodemus ,  &  dtxtt  ei ,  Quomodo  poffunt  h&c  fieri  ? 

1 0  Rcfpondit  IESVS  &  dixit  ei ,  Ttt  cs  magijler  Ifraelis ,  &  hctc non  nojli? 

1 1  Amen,  amen  dico  tibi,  quodfcimus  loquimttr ,  &  quod  vtdnnus  tcjiamur  :fed 
tefiimonittm  nojirum  non  recipitis. 

12  Si  terrena  dixi  vobis ,  &  non  creditis :  quotnodofi  dixero  vobis  ccelefiia ,  cre- 
dclis  ? 


AXALTSTS. 

T"\E(cTibitur  cuiufdam  ad  CruiftumacccflTus,  j. 
■*-^ab  adjunfta  fefta  Pharifiorum ,  ifner  oinnes 
lcftas  ampIilTiina  & angiiftiffima ,  1.  abadjun&o 
nomineM/niiV»»',  3.  abadjunflroprincipatu;  cu- 
jus  fiibjecltim  circa  quod,  Iudrci. 

AV/Tz.  Defcnbirur  porro  abefFe&o,  fuo  ad 
Chrittum  adventu ;  qui  adjunfto  tempore  indica- 
iur,noitc,  dctude  altero  enecto  fcimonis  ad  Chri- 


ftum  ,  ubi  adventus  cauft  efficicns  vidctur  indica- 
ri.qttod  fciret  illumDoftorem  a  Deo  venirc;quod 
confirmaturaproprioeftecto.lignacc  miracalac- 
dcndi  jcujuscaulafubneftitur  ,quod  Dcuspnci- 
pua  quadam  rarioneilliadfit. 

yerf.i.  Cujus  fcrmonis  efteftum  inChrifto  elt, 
ejus  inftrnftio  in  Religionis  Chriftians  funda- 
mentis ;  in  quibus  primum  axioma  eft ,  oportere 
iterttm  nalci;  quod  argumento  duplicis  teftimoni i 
confitraauu  Amen ,  Amen.   Dcinde  ab  effcfto 

confe- 


E      V      A      N       G 

confcqucndi  vitam  xternam  ;  quod  ab  advcrfis  il- 
luftratur ,  peiire  fcilicet  omncs  qui  non  denuo  na- 
fcuntut. 

fctf.\.  Cuiusfcrmonis  Chrifti  in  Kicoilcmoef 
(eftom  crat  quzftiO,quomodo  poflir  dcnuo  nafci; 
quod  confirmat  ab  adjunfta  iinpoflibilirate  rc- 
imandi  &  rcintrandi  in  matris  utcrum  ;  quod 
prxtcrca  amplificatur  ab  adjuntra  xtate  fcnili. 

yir/~.$.  Cujusfermonis  crfe&umin  Chriftoc- 
rat  aflcveratio  prioris  axiomatis  quod  propofuit , 
adjun&a  etiam  diftinctione  a  diveifis ,  fe  fpiritua 
lem  &  cceleftem ,  non  autem  natutalein  nativita- 
tcm  defignafle. 

nrf.i.  Cujus  axiomatis  caufam  aflignar ,  cor- 
ruptum  cfle  quod  a  corrupto  fcmine  nafcitur ; 
quod  illuftratut  cx  advcrfo,,  fpiritualc  veto,  quod 
a  fpiritu  gencratur. 

Perf.r.  Docet  noncfleT  «'««/«TOMterum  na- 
fci,  ut  KtccHcmut  exiflimavit ;  ubi  prolcpfis  cft,cu- 
jus  occupatio  eft  :  Si  denuo  nafccremur ,  Spintus 
virtute,  modmnortus  noftri  fenfupctceptum  ha- 
beremus;  fubje&ioeft ,  poflumusienafd  tamctfi 
moduin  rcnafcendi  fenfibus  perccptum  non  ha- 
beraus. 

i'iif.%.  Quod  confirmatcomparationeparium 
vcnti  &  Spiiitus :  licut  enim  viin  venti  fcntimus 
corporanortraperflanrcm.tametfi  undeautveniat, 
aut  quo  abeat vcntus  nefcimus ;  fic  Spiritus  San&i 
virtus  in  nobis  opcratur  regencrationem  quam 
perfentifcimus,  tamctfi  modum  nefciamus.  Alteta 
Prolepfis eft  ,  cujus  occuparioeft;  arquc fi  res  fic 
haber,  ut  fpititus  nos regeneret,  cut  me  jam  fencm 
Sc  Ecclcfi.i:  Docloremaffiatufuo  non  peifpiiavit: 
peiinde  ut  in  alio  fubje&o,ficut  ventusubivult,& 
quandovult,  liberrimefpirat ,  ficSpiritus  Sanftus 
nioafrlatuubi  &  quandovult. 

ftrfy.  Hujus  fetmonis  in  KicoHcmo  efteftum 
cft,  quxftioeademquamptius  piopofuit. 

l'e>f.\o.  Hujus  quxftionis  effeftum  cft  Chrifti 
refponfum  ,  quo  KicoHcmum  atpciius  infcitix  luac 
coarguit;  primum ,  ab  adjuncta  vocatione  Dofto- 
ris ,  2.  a  fubje&o  quod  ignorabar ,  nempe  prima 
clementareligionis. 

t-'rrf.\  i.  3.  Ab  adjun&a  certitudine  eorum  quae 
propofuit;  quam  confirmat  ab  adjunftafcientia 
eotum  qua:  affirmavit. 

Vcrf.\ i.  4.  Ab  adjuntro  modo  iV  ratione quam 
Chtiftus  adhibuit  in  illis  pioponendis,  nempe  fa- 
miliati,  &  fenfibus ,  &  inrelligcntix  humans  ob- 
via;  quam  infcitiamcxaggeiatabadvctfo,  quod 
fcilicetnoncaelefti  tatione,  &  congraentei  fum- 
mx  rerum  quas  propofuit  dignitati,  ifta  pio- 
pofuit. 

METAPHRASIS. 

Dlxeram  c.nte  plurcs  in  Chriftum  vifisfi- 
gnts  credidjfe  ,  Jed fide  tttrumfirma  aut 
f/ncera.  Quod  tamen  nonit.i  intelligivelim 
acfi  nulli  omnino  effcnt ,  qui  mtegro  &  fir.ce- 
ro  animo  erga  Chriftum  ejfent.  Interim  enim 
dum  Chriftut  Hierofoljmi-s  injefto  Vajcha. tt 
ngcrct,  virquidam  ex  feHa  Pharifeorum  no- 
TMTte  Nicodcmus  ,  principatum  inter  lud&os 
obtinem ,  Cbriftttm  accejjit ;  fed de  nocle  & 


E       L       I       C       A. 

clam  alhs  ;  ne  ttnt  invidiam  apud  fttos  con- 
traheret ,  aut  fuam  m  hit  q::s  ignoravit ,  cy. 
de  quibus  Chrftum  pcrcunciatttrctt  trnt  . 
fcitiam  prodens  iUum  fuppuderct :  Iefum  vero 
ttd  hunc  modttm  aggredaur.   Scio  equidem 
(venerande  Dolicr)  te  a  Deo  Optimo  Maxi- 
mo  mifjum  ccclitas  effe,  ttt  nos  de  ipfius  Volttn- 
tate  condocejaciat  :  nec  cgo  modo,  fedal:i  mei 
ordints  ,  utcunque  metn  aut  ambttionc  illud 
dijfimulant,  hocprobe  norant.  Kec  cnim  quis, 
nifi  a  Dco  immediate  lcgatus  ,  t$  fingulari 
favore  commnnitits  ey-ftipattts ,  qu&  tn  facts 
edcre  (igna  cy>  miracula  tot  (y  tanta  potesl. 
^.imobrem  a  Deo  Docior  nobis  dattts  ctim 
/ts,  mihi  viam  ad  regnitm  caelorttm  common- 
flrarc,  n:,  qusfe.dedigneris.  Ctti  leftts ;  Kcmo 
nifidenuorenatui  rcgnum  ccelorum  ,  vel  per 
tranfnnam  falut.fiter  videat ,  ant  primts 
labrts  deguftet.  ffiuodtam  certum  esi,  ut  illud 
tibi    conftantiffime  ajfirmare  audcam.  Ad 
hxc  Kicodcmus  ;  Quidiftud?  quipotesi  alt- 
quisprifertim  {tttcgo  Jitm)  fenex  iterum  re- 
najci ,  quandoqiiidem  (quod  abfonum  ey>  ab- 
furdum  esl)  niji  in  matrts  ttterum  remeando, 
nemo  iterum  renajci  cjp  in  lucem  edi poteii  ? 
Adquem  Iefus  :  ffntod prim  dixi  iterum  re- 
pono  ;  Jed  addo  porro  me  longe  aliam  ,  quam 
tufeminat,  generationem  inteiiexiffe.eam  fci- 
licet,  qtt£  ex  Spiritu  Sanfio  tanquam  immor- 
txlijemine  ejficititr  ;  cujtis  vtrtutc,  tanqu.tm 
ptirijfima  &  limpidi/fima  aqua.  priorit  natt- 
vitatis  fordes  ablititntur.  Cujttt  ajfeverationis 
mes,  qutt  tibi  tam  abjona  videtttr  ,  h&c  ratio 
efi  ;  quia  quod  a  corrupto  homints  femine  na- 
Jcitttr,  corritptum  &puttdum  non  ejfe  ncqift; 
ficut  contra  quodcx  Jpiritu profcminatur,  fittt 
originis  puritatem  (j>  immortalitatcm  Jedtti- 
tur.&uod  vero  renafci  hofnmem  oporterc  dtxi, 
id  tametfi  revera  mirabile  fit  Cf  urcmutm, 
quod  omniitm  hominum  Jenjum  &  intelligcn- 
tiam  Jiperat ;  tamen  ita  te  mirari  nolim  ,  ut 
iliudfieri  poffe  ob  eam  ca:tfam  dijfidxs  ,  quia 
ejut  rationem  {$  modum  in  gyrum  rationts 
tux.  reducere  nequis  ;  ficttt  enim  venti  te  per- 
Jl.intis  ty  perjpirantn  vm  tf  ejficaciam  Jen- 
tis  ,  t.-.metfi  ex  qu/but  tern  JpiracuLt ,  aut 
exeat,  au:  in  q:a  redettt  ignores :  Jic  Sp:r::;is 
Sancii  vii  , jp  ejficacia  a  piis  omnibus  percipi- 
tttr,tametfi  tnodum  &  rattonem  Juperventen- 
tis(ff  opcraniis  Spirittts  ignorent.  Sjtiodfijor- 
teexcipiat,  hanc  operationem  &  energeuutt 
Spirittit  no7i  ejfe  jam  amplutt  tibt  cxjpecian- 
dam  ,  qui  tot  annit  ectatis  tiu  iilam  non  pcr- 
Jenfifti:  re<bondeo,  ut  veniiqu  ndo  (Jy  itbi  ve- 
lit  perjpiranfts ;  fic  Spirittts  Sxuciihberrima 
S  i  r.vio 


6. 


10. 


H     A      R      M     0     N      I      A 

ex  Pharifxis  credidifle;quanqtiam  uniusge- 
ncris  hxc  non  erant.  Nam  quod  honores  & 
divitias  attinet ,  funt  ill.i  quidem  fua  natura 
i/.itnx.,  &  non,  nifi  hominum  culpa,  remoras 
adhibentia :  Pharifitifmus  vero  crat,per  l"c,in 
malis  ,  lcilicet  ex  multis  erronbus  confiatus 
&  confarcinatus  ordo ,  fcu  profdTo :  ne  te- 
mere  defperemus  dc  his ,  qui  .i  veritate  alie- 
niores  [unt,  &  inimicitias  cum  veritategei- 
fcrunt,  ut  in  Paulo  liquct. 

Hic  porro  occalioncm  dcdcrc  ,  noctur- 
raS;  clandcftinx  acceiTionis  ad  Chnftum; 
nc  aut  invidiam  apud  iui  ordinis  homincs  , 
atit  damnum  contraherct ,  &  principatu  ab- 
dicaretur  ,  il  Chrifto  amicior  factus  mtelii- 
geretur.  Huc  fortc  acceflit,  quod  lllum  pa- 
lamfuppuduit,prxfertim  Doctorem,  falutis 
viam  ignorare  videri.  Parum  igiturabfuit, 
quod  honoris  &  divitiarum  ftudium  eum  i 


149 

ratio  efi,  qits.  quos  &  quando  vult,  divino  fuo 
afflatuperfundit.  Huic  Chrtfti firmotti  fuam 
qitiifliomm  regerit ;  quomodc  h&cfiant  f  6}m> 
dicio  Chriftut  paulo  commotior  fachu  ,  ajpe- 
rius  Nicodcmum  alloquitur.  Jniquum  plane 
eii  te  in  Dei populoDociorem  &> inftitutorem, 
qui  aliis  vtam  vits  commonftrars  debes  ,  h&c 
relrgionis  primordta  nefcire.  Atque  ut  iftis  tu 
aut alit quicunqtie fidem  abrogatis  ,  tamenil- 
la  cerltjfima  effe  confirmo :  utcunque  enim 
vos  Pharifitifiipe  inccrta  tf  dubiapro  concio- 
ne  fpargitts,  tamen  adme  quod  attinet  (quod 
tdem  de  Ioanne  Baptifta ,  quem  vos  audivi- 
ftis,confirmo)  mhilnifi quod perfpecium  c°pco- 
gnitum  pnbe  habeo  vobts  propono  ;  quo  gra- 
■vimvosmanet  judicium  ,  fun  teftimoniono- 
flro  non  acqutefeitis.  &uod  fi  nobts  de  arcants 
coslefttbiis  familtariter ,  (j>ad  finfum  cjf 111- 
telttgcntiam  veflram  accommodatijfime  difi- 
ferentibtu  fidem  non  habetis ,  quomodo  illa  Chrifto  non  avcrtiflcnt :  ut  non  fine  caufa 
grandiloqusntia,  quam  rerum  dtgnitas  requi-  I  diclum  llt  ,  dirricile  elTe  divitiregnum  coc- 
rtt,  hdc  eadempertracianttbut  credetis  ?  j  lorum  ingrcdi;  ut  homini  multis  impedi- 

Summaesi  Chriftum  Nicodcmum  de  re-    mentis  aut  oneribus  implicato  ,  difFicilc  cft, 
ligioms  fundamentts  informantem  ,  posl  non   aut  per  arcFam  viam,  aut  per  anguftam  por- 


Vcrf  z. 

qu.tre  clam 
ad  Ch/tflZ 
ac<cjstf3 


profickntem  afperiut  objurgare : 
Paxtesfunt,  fPrimum  docere, 
Chrtftum  Ni-<  Posi  non  proficientem  redar- 
codcmum       (^  guere. 

P  R  A  X  I  S. 
Ialogus  eft  Nicodemi  cum  Chrifto  ;  in 


D 


tam  ingredi ;   ilcut  contra  expedito  aut  nu 
do,  multo  facilius  eft.  Itaque  nifinox  pallii 
aut  nubis  vicem  prxbtufTct,  qua  advcrlus 
impendentcm  tempcftatem  fccurus  efle  pof- 
fet,  de  illo  prorfus  aftum  fuiilet. 

In  quo  fingularis  Chrifti  humanitas  ,  & 

^uAwjpaOTixconfpicitur:  poterat  enim  jurc 

quo  unicaad  xternam  vitam  via  cx-  '  eum  rejicere  ,  quodfurtimad  illum  veniret, 


rtec  Ittrr.tA 
ab  eo  refi- 
cttttr: 


ac  il  parum  dignus  eflet ,  quem  palam  con- 
fiterctur  j  ac  iidoctrinam  aliquam  traderet, 
qux  lucem  &  oculos  hominum  refugeret; 


Regenerationis    fundus  &  funda-  j  ac  ii  beneficium  falutis  ,  quod  homimbus 
nientum ,  Chriftus  Deus  &  homo   conferebat,  tam  tenue  &  exile  elTet,  ut  cum 


VetCt. 

~Ktcodetnm 

exVtfts 

miractdis 

txcitatnt' 


ponitur. 

f  Regeneratio  per  Spiritum, 
Cujus  I  & 

partcsf  Resrencrationis    fundus  &  fi 
funt 

^  a  Patie  d.itiis.  1  hujtis  vitx  commodis  non  eflet  commutan- 

Hoc  unocxemplodocct  Euangelifta.cu-  1  dum.Huc  acccdit,  quod  Docicrem  illumap- 
jufmodi  fuit  eorum  fidcs ,  qui  ex  vilis  mira-  |  pellans,nec  quicquam  altiusde  Chrifto  fen- 
culis  crediderunt :  cum  cnim  in  homine  li-  j  tiens,  magnam  ei  injuriam  facicbat.  Chri- 
tcrato,  &  in  lege  inftrutto,  tain  tenuis  eflet,  j  ftus  autem  linum  fumigans  non  extinguit, 
quid  dc  plebe  fentiendum  :  Priufquam  fer-  j  nec  calamum  quaflatum difFringit,id  cft,ne- 
nioncm  ultra  citraque  habitum  exponit,N'i-  minem  ad  fe  venientem  rcpellit ;  tamctli  e- 
codcmumcertis  quibufdam  notis  inllgnit,  |  recFi  nonincedunt,tametli  aheropedeclau- 


11  cur  a 
pharafaifi. 

tno  CFpriti' 
cipatu  lud. 
ttt/ct  //.(- 
tnri 


quo  mclius  &  Dei  erga  eum  mifericordia,  & 
in  illo  totiusgenerishumani  cxcitas  ,  elu- 
cefceret. 

Nota  Pharifxi,&  Principis  Iudxorum  in- 


Ji  vcni.mt  ,  tametll  multis  deformiratum 
Ihumis  notentur ,  modo  docilitatem  afFc- 
rat.  Vide  Matth.  11.  tf  ti.  loh. 6. 

Ab  adjundtis  miraculis  colligit,  cum  efle 


ilgnitur,ut  fciamus  Deum  nullum  hominum  j  Doctorem  a  Dco  datum  ,  ob  camque  cau- 
t^enus  cxcludere  ,  ik  adveifus  cumdivkias,    famadillumvenit ,  ut  doftrina  ccclefti  im- 


tum  honorem,tum  etiam  Pharifaifmi  pervi- 


buerctur  :  ilc  vidua  Sarept.  1  Reg.  17, 14. 


cotjue  arti- 
mum  doci 
Itm  ojitn. 
dlti 


caciam  ,  Dei  gratiam  &:  cleftionem  prxva-  idem  colligit.  In  quo  tametii  erratum  ab  eo 
luiiTc.  lohannts  enim  7  utrumque  verfiu  48  j  fit  ,  quod  ex  opcnbus  eum  Dci  Filium  & 
dicaiir  ,  ncmmem  nec  c.x  Principibus  .  ncc  Mefllam  non  rccognovit ;  tamen  aliis  Pha- 

rifxis 


„l  .Aomni- 
bu*  mi/ti- 
Jlrn/itri 
cicbtt. 


Verl.  J. 

yerpcccatu 
i  Dct  tma- 
gineprira- 
"i 


iJcMjuc  /1.1- 
tura  cirru- 
fii  ty  l>i- 
JlelD.t, 


E      V      A      N      G 

rifcis  longe  fjnius  Sc  incorruptius  judicavit, 
qui  ex  miraculis  qux  edebat ,  virtutc  Bclzc- 
bubiseumdxmoniaejcciflc  oggcrcbjnt.il- 
lud  autem  cximiam  Iatidem  promcrctur , 
quod  fponrc  Doctorcm  cccleftem  quxlivit, 
&  cupide  in  vcritate  inftitui  expetivit ,  prx- 
fcrtim  ipfc  in  Ifrade  Diiclor.  Qui  cnim  do- 
ccndi  partes  in  Ecclefiam  habentju  libini- 
lnl  deefle  putant ,  aut  defeftus  fui  fenfuta- 
ftos ,  farpe  tamcn  ab  aliis  difcerc  cos  planc 
pudct.  ln  quo  dilcamus ,  non  tantum  difci- 
pu!os,fcd  fummos  quofqtie  Doctores  in  Ec- 
clclia,  tanquam  in  Chnfti  fcholade  ad  Chri- 
fti  pcdcs  abjiccre  oportcrc  ,  ut  (c  illi  docen- 
dos  prxbcant ;  ncc  unquam  prxclarum  in 
Ecdefia  Doctorcm  futurum  elTc  ,  qui  ab 
aliis,  tametfi  libi  infcrioribus ,  difcerc  recu- 
fet.  Gubernatores  enim  peririlfimi.  fe,  non 
modo  a  fuis  (quos  vocant)  tociis  ,  fcd  vel  a 
vcctoribus  admoneri  patiuntur.  Excmplum 
egregium  proponitur  in  ApoIIinc ,  qucm, 
cum  addicendum  &  doccndum  potcns  ef- 
fet ,  fe  tamcn  .i  foemina  humilis  conditionis 
inftrui,  non  puduit.  Quod  a  Dco  mifliim 
atFirmat  Dei  gratiofa  prxfentia  ftipari,con- 
folationem  eximiam  habet ,  qua  omnes  pcr- 
fruantur ,  qui  iibi  legitimx  vocationis  con- 
fcii  funt. 

Chriftus  cum  intelligercc ,  cum  dcliderio 
docTrinxlaluris  tcneri ,  addoccndi  munus 
Cc  accingit ,  Sc  prxclarum  rcligionis  noftrx 
axioma  propomt :  ncmincm  nili  prius  re- 
natum,  poilc,  vcl  adafpectum,  ncdum  ad 
perperuam  poiTeiTionem  virx  xtcrnx  ad- 
mitti.  Cujus  ut  rationcm  mclius  nofcamus, 
omnis  hxc  caufa  longius  a  prmcipiis  repe- 
tcnda  cft.  Eramus  enini  ad  imaginem  &  li- 
milirudinem  Dei  creati ,  in  vera  Dci  notitia 
&  fanftitate  :  hanc  imaginem  ,  lapfu  primi 
parentis,  non  modo  deformatam  ,  lcd  peni- 
tus  quoad  vitam  xternam,disjun&am  omni- 
no,  inftaurari  oportet. 

Aluim  .igitur  patrem  adhibere  oportet , 
aliammatrem,  in  cujus  utero  formemur, 
aliud  femen  ;  totum  enim  quod  a  parenti- 
btis  traximus,  corruptum  &  immundum  eft. 
Qtud  eaim  ex  carne  r.afcitur ,  carocft.  <SW* 
det  ex  immuttdo  tttundum  t  Valis  enim  his  li- 
miles  fumus ;  qux  nou  tantum  mediocriter 
deturpantur,  deformantur,  retundunnir,aut 
qux  non  nihil  concrepuerunt;fcd  qux  vclu- 
ti  ita  in  curvum  convolvuntur,  aut  diffracia 
funt ,  ut  refundiea  ,  non  rctici  neccfle  fit , 
priufquam  ad  honeftiorem  aliquem  Domini 
uium  adhiberi  queant.  Denique  natura  ho- 


E       L      !      C      A.  14! 

ftes  Dci  &  filii  irx  fumus ,  ncc  cnim  bufo- 
nes  aut  angucs ,  hominibus  magis  exoli  & 

j  hornbilcs  lunt ,  quam  nos  natura  Dco  inviii 

!  tk  infcnli  fumi*  ;  utpotc  qui  venenum  no- 
ftrum  a  diabolo,  jur.ito  Dei  hoftc,  luximus. 
Si  igitur  nos  ad  humilitatem  crudire  deber, 
quod  ex  terrx  pulvcrc  formati  iimus ,  & 
quod  in  lutcis  domubus ,  fcu  caiis  &:  taber- 
nis  habitcmus ;  quanto  nos  raagis  deprime- 
rc  debct,  &:  contemptillimam  de  nobis  iplis 
cxiftimationem  ingenerare,  quod  in  peccati 

1  putredme  nati  iimus ,  quod  in  cccno  pcccati 
hxrcamusivdcmerli  limusrNulla  igiturno- 
bis  ex  his  natalibus  gloriandi  materia  ,  qui- 
bus  miois  profuillct  nunquam  nafci ,  quam 

|  in  illis  nativitatis  noftrx  fordibus  hxrere. 

Hxc  etiam  fcntentia  aures  noftras  cic- proiude  ad 
cumfonans  ,  qua  tanquam  miiTofeciali ,  no-  '"'""/'•'"- 
bis  Deus  bellum  denuntiac ,  nos  ad  iingula- 

.  °  excttarl 

rem  redemptionis  curam  excitare  debct ;  &  deutmlu. 
faciet  proculdubio  ,  li  paulo  altius  in  animis 
noftris  illam  inlidere  patijmur:quod  quo  ef- 
ticjcius  fieret ,  duplici  Sc  gravifluna  afTeve- 
ratione  Chriftus  hanc  fententiam  munivit , 
qua  ingenitam  hominibus  fui  ipforum  deli- 
nitionem  excuteret.  Homines  enim ,  veluti 
cbrii,  in  carchelioper  mediara  tempeftatem 
dormiunt.  Vires  enim  noftras  exploremus, 
Iuftremus,  utrinque  copias,utrinquc  belluni 
apparanti.  Quod  li  illi  inferiores  tiimus,  nec 
ulla  fpe  vincendi  cum  illo  congredi  poflu- 
mus.prudentia  erit.nos  illi  reconciliare;pec- 
catum  admillum  confitcri  &  deprecari. 

Nicodemus  t  dlu/j-l-mt  efle  ftatuit ,  ho-  Vetf  4- 
mini  prxfettim  feni,  iterum  renafci,  cum  in  X'""rmt 

n~         •    s-.        in  facrtf 

utcrummatnsremearenon  pollit  quis.Quo     'a    ■ 

.  ~.  r  I         ^^      myjiertis 

relponto  pnmo  craitam  &  pinguem  rudi- cj.„>,„- 
mcutorum  rcligionis  infcitiam  prodidit,nec 
enim  magis  de  luc  re  quicquam  intelligit  , 
quam  li  quis  de  abftruiiflimis  Aftronomix 
prxceptis  apud  bubulcum  diflererct.  In  cu- 
jus  refponfo  ,  non  tam  Nicodemi  ,  quam  o- 
mnium  noftram  m  rebus  ccekftibus  cxcita- 
tem  iv  nociem  agnofcamus.  Ita  enim  pror- 
fus  nos  ipfos  .1  regno  ccelorum  abalicnavi- 
mus,  ut  omnis  ferede  regno  coelefti  fermo, 
nobis  peregrinus  Sc  barbarus  videatur ;  ut 
cum  non  magis  intelligentia  compleciamur, 
quam  li  lingua  nobis  incognira  proponere- 
tur.  Omnia  enim  funt  aivuff^.iz!\hi ,  omni.1 
dicuntur  in  parabolis.  Quod  ideo  indicatur, 
ut  ii  cui  mens  ln  percipiendis  faciis  myfte- 
riis  exercitatior  5c  magis  perlpicax,illius  rei 
gloriam  ad  Deum  datorem  referat,  &  mira- 
ri  dctmat,  ti  hunc  ftuporemfxpc  mfplendi- 
S  ;  difflmis 


Vetf.  $. 

Cltrisiut 
tamcn  in 


gngft. 


•-.  I  H      A      R.     M 

dillimis  ins>eniis  auiimdvert.it.  Illudenim' 
quofdam  orfcndit.quod  ea  pro  falutis  huma-  1 
nx  fundameutis  proponamus,  qua:  homines 
doctiflimi ,  &  in  Theologia  diu  multumque 
vcrfati,  ne  gry  quidem  norunt. 
<7,'  •»:  ttme      Tum  in  hoc  refponfo  apertum  &  fy ncc- 
mitfmrlti    rum  ingenium  fuum  oftendit ,  quem  quod 
/'    "•'''■      nefcit,  nefcire  fe  profiteri  aperte  non  pudet: 
quod  in  ambitiolis  mgemis  longe  fecus  fit; 
qui  ne  intcr  ftuprdos  &  bardos  habcantur, 
illud  fe  cor.fequucos  fsepe  prxdicant ,  quod 
ne  minima  quidem  ex  parte  intelligunt;  un- 
de  alini  acced;ntes ,  alini  difcedunt. 

Chriftus ,  tametii  Doctori  hsc  fieri  non 
polle  videantur,  a  priori  tamcn  ailevetatio- 
nc  non  recedit ,  fed  eadem  vehemeutia  uti- 
fricnaj-    ^^  Caulam  tamen  hanc  apertius  cxplicat, 

Jtrtior.e  r  .   .  '  ,  ,   ' 

cum  temen  Spintus  notet,per  quoa  nxc  ge- 
ncratio  efBcitur ;  undc  enam  illi  promptum 
crat  colligere  ,  quis  lit  in  hac  ■rra.tefysr.ti 
pater,  nec  efle  carnalem,  fed  fpiritualem  re- 
«cnerationem  quam  innuebat :  Deus  enim 
Pater,  in  Filio,  per  Spiritum,  in  utero  Euan- 
selii ,  nos  resjencrat.  Hinc  eft  ut  hi  fihi  di- 

o  ,    o  ... 

cantur  &  lint  ,  quotquot  Spintu  Dei  a°;un- 
tur ;  contra  autem  Chrifti  non  efle  clarum 
eft  illos ,  cui  Spiritum  Chrifti  non  habent, 
Rom.  6,  3. 

Hunc  Spiritumaqua:  metaphora  illuftrat; 
qua  nos  cceno  oblitos  &;  penitus  obdu&os 
efle  fubindicat ;  non  fecus  quani  lutulenca: 
fues ,  ut  in  Dei  confpectum  ,  nili  pnus  bene 
loti,  non  pcfllmus  prodire.  Et  fortafle  allu- 
dit  ad  lllam  lotionem  ,  qux  infantibus  adhi- 
betur  ,  limul  ac  nati  funt ,  qua  fanguis ,  quo 
manant,  abluitur. 

Rcgeneratos  Spiritu  probat  ccelum  in- 

«.•.'«/»  cx-  grefliiros ,  a  conjugatis;  quia  ,  quod  ex  Spi- 

Im  inyc-  ntu  natum  eft  ,  idem  fpiritus  eft  ,  feu  fpiri- 

antnr,       tuale;  fpirituales  autem  Deo  fpiritui  non  ef- 

fe  gratos,fieri  non  pofle;  fpirituale  enim  eft 

non  id  ,  cujus  fubftantia  eft  fpiritus ,  fed  qui 

Spirituvivificatur,  1  Cor.i,\z,adl6.  &  quod 

corruptioni  obnoxium  non  eft. 

Verf.  6.  Hoc  autem  ita  efle  docet,  argumento  ab 

iicn  yero    adverlis;  quia  quod  cx  carne  natum  eft,caro 

tjndtx      cjt  .  urj;  per  carnem  non  intelligit  carnem 

creaturam  ,  ut  Gal.  3,3.  led  peccati  corru- 

ptelam,qua:  (imul  &  fpiritum  &  corpus  per- 

valit,  ut  Galat.  5,1?.  opera  carnis;  &  loh.i, 

■verf.ii).  &ui  non  ex  fangninibm  (5 'c .  item 

Matth.i 6,17. Caro  "rfxngnii  tibt  h&c non  re- 

velavit,  (£c. 

cujutap-         j-jjc  jic„t  ai;qU;S)  fe  non  aliam  conditio- 

CtU.ltlo  K5M  •      1  ■  r 

txotttnin  nemm  "ac  ?,ta  expetere  ,  quam  ut  lit  caro 


Spiritum 
cur  per  a- 

<;>.,<>.  cx- 

prim.il  i 


tjuiti  exe 


O     N      I      A 

&  fanguis,  &  ita  de  fe  hbcnrer  profitettir. 

Sed  ncfciunt  plane,  quid  dicant;  li  hac  fu.l 

profeiTione  eflent  modo  herba ,  feu  foenum, 

li  eflent  pulvis  &  cinis ,  fi  fepulchrum  eflet 

1  pater ,  iV  vermcs  mater  &  foror  ,  bene  cum 

i  illis  ageretur  ;  nunc  vero  cum  carnis  &  fan- 

guinis  appellatione ,  mafla  peccati ,  fcntina 

fcetoris,  habitaculum  da:monum,feroen  fer- 

j  pentis,  atque  adeo  (ut  eft  loh.6.)  drmon  (i- 

gnificatur;  videaot  &c.  Dcinde  alii  funt  qui 

|a  fpiritus  &  fpintualis  appellationc  itaab- 

horrent ,  ut  illos  ludificentur,  qui  aliquid  ex 

fpiritu  refipiunt :  in  hoc  ipfis  Potuificiis pc- 

jores.qui  tam  honorifice  fentiebant,ut  hanc 

appellationem  ad  lolos  Sacerdotes  transfer- 

rent. 

Qiicmadmodum  igitur  ex  prima  fatione, 

&  partu  noftro  quid  boni  exfpeCf  are  ,  eft  ex 

tribulisuvas,ex  carduis  ficus  exfpec~tare;  rta 

exSpiritusprxclarafcmentcmeflemconve- 

nientem  &  idoneam  prxftolari  oportet. 

Chriftus  probe  fciensid,  quod  Nicode- VerL -.  _ 

!  mum,  ne  do&rinx  crederet ,  retinuit,  fctu-  ■^4"'  ^*" 

1  pulum,  qui-illum  torquebat,  ei  eximit.  De-  mmera. 

'■  ceptus  autem  eft  captione  adjuncti ;   quod  timem  ntn 

1  nullam  fpiritus  regenerationem  animo  com-  mtdJcxe- 

j  prehendere  valuit ,  nifi  qua:  fenfu  percepti-  r"l 

I  bilis  eflet,  &  afpeftibilis  :  ita  enim  animales 

fumus,  &;  fenlibus  afFixi ,  ut  nihil ,  nifi  quod 

fenfuum  teftimonio  comprobetur  ,  fere  ad- 

mictamiii .  Hinc  tft ,  ut  qua:  de  regno  cce- 

lorum  dicta  Irpe  (int  in  Scripturis ,  Iuda:i, 

atque  .•  i  :o  Apoftoli.id  mundanum  regnum 

&:  reoeni  tranftulerint.  Hinc  carnis  Chriftr 

manducationem  nullam ,  nifioralcm,  fo- 

j  mniarunt.  Opcnpretiumigitur  eft  ,  in  Re- 

1  ligionis  Cbriftiana;  perceptione  mentem  i 

fenfibus  abduftam ,  ad  ea  ,  qua:  fub  fenfum 

non  cadunt ,  fubvehere. 

Quod  vero  mirarr  cum  vctat ,  non  pure  cur  tmn 

facit  &  fimpliciter ,  ac  li  resenerationem  m'r<"'  **' 

tuerit  Cbrf 


admirationi  habcre  non  liceret.   Nam  cum 


jlu,i 


communis  ortus  c\:  naturalis,lit  plane  admi- 
mirabilis  ;  ut  eft  Pfal.  139  ,  14.  huncfecun- 
dum  mulro  magis  admirabilem  efle  confe- 
quitur.  Sed  Chriftus  iliam  admirationem 
abjiciendam  efle  docct,  qua:  cum  infidelita- 
te  eft  conjuncta. 

Chriftus  vcroargumento  a  parihuncno- Veri"'.  S 
dumdilTblvit ;  quod  videturex  Ecclef.  11,5.  1?tm  " 

defumpfifle.  Ventum  enim  prxclaras  fuas  "'' 

••  •  i-    1  ri       i-      r     i      Tf" 

aerrs  perpurgandr ,  hortos  ataandi ,  (ordes  ,ieci 

terrxdeiiccandi  cffecliones  habere;idque  a  n.-.tur^ 

ventorum  flatu  perfici ,  aurium  teftimonio 

conlirmari  (ignificat :  cum  tamen  nec  ven- 

tum 


ex 
tr.ttirri 
yentorum 
ert  t>- 


EVANGEIIC^.  144 

tum  propter  cjus  fubtilitjcem  videamus,  Chrifti,&:  xnigmaticaro  Iocutionem  rejici, 
ncc  aut  unde  cxcac ,  aut  quo  evadat  tenea-  I  nunc  vero,  Chnfto  coniplicatum  lllum  fen- 
mus:  certumviz.  &  detcrminatiiin  locum  j  fum  propnis  vcrbis  adlubitis  explicantc,  &; 
nefcimus ;  alioqui  in  gencre  ,  ex  terrx  fpi-  j  appoiira  limilitudine  illuftrante  ,  illum  non 
raculis  crumpere  ,  &  m  illos  lcerum  rcmca-  l  in  verbis ,  fcd  ia  rc  ipl.i  rudcm  &:  infantcni 
rc,  cradunt  Phylici :  tamctli  verifimilius  clt  fuiflc  apparet :  cum  autcm  dc  uno  t.intum 
cx  aeris  impullu  nafci  ,  ut  cx  vento  arte  in-  '  dubitabac.nunc  dehis  omnibus,qux  a  Chri- 
«enerato  ,  utpote  flabellofeu  follibus  colli-  fto  propolita  funt ,  dubitarc  vidctur ,  dum 
gitur  :  quod  cum  a  re  corporea ,  &  creatura  quxrat,  qui  ifta ,  (non  iflud)  fiant  ?  Ponttficii 
hac ,  hanc  inanimis  innovationem  afpintu  aucem,camccli  hic  cifultant,&:  fe  quamlon- 
creatore,  &:  corporea  fubftantia  libero  fieri,  '  gilTime  ab  hac  criminarionc  remofos  efle 
tametli  illam  fenfus  &:  rationis  complexu  autumant ,  quod  in  Sacramenro  a  fenluum 
noncomprchendas.mirum  non  cft.  Deinde,  &  rationis  judicio  ,  ad  potentixdivinx  tri- 
iicut  ventus  liberrime  fertur ,  nec  ullisaut  ;  bunal  provoceut:  tamen  cum  in  plerifque 
tcmporumarticulis,  aut  locorumcanccllis,  j  aliis  religionis  capinbus,  eifdcm  vepribus 
circumfcribitur  :  ica  etiam  &  Spiritus  San-    tcncntur,  tum  in  omnibus  fidci  mvftcriis,fi 


clus ,  quem  &:  quandovult ,  afrlatufuodi 
gnatur,  hunc  prxtergredicns ,  illum  perflat 


dei  judiccs  ,  nihilo  rationc  humana  &:  fenli- 
bus  xquiores  adhibent;  confuetudincm  viz. 


f.r  nuct  ms 
ati  infcrio- 

tlilUi    .::! 

Z)ei  cc^ni- 
tinne  ere- 
btndi. 


111  hunc  adhuc  juvenem ,  in  illum  fenem  fu-  i  &:  aliquot  fxculorum  prxfciiptionem. 

pervenit.  Qua  comparatioms  parte  videtur  1       Qiunquam  qiuri hic  poteft  ,  quomodo  tjiumyi) 

Pharifaicum  de  mcritis  commentum  per-  !  Xicodemus  libi  conftat;  qui  fidem  tam  afle-  cbrijhix 

vellere  ,  cum  regenerationem  a  Dei  benc-  ,'  vcrantcr  affirmanti  Chrifto  detrectat ,  cum  Fr"t,z,rJ'- 

placito  fufpcnfam  ,  non  autemmeritis  ho-  1  ante  profelTusfit ,  ie  Chriftum  pro  ccelefti        ".' 

minum  devocatam,  fubindicat.  Quodocc-  j  Doctore  agnofcere :  aut  enim  illum  fimu- 

mur,  rerum  inferiorum  cum  fuperis  con-    late  Ioquutum  cflc  cxiftimabitur ,  aur  piio- 

tentioncm  nos  aliquoufque  ad  Dci  cogni-  'remfuam  de  Chrifto  lententijm  mutafle  ; 

tionem  attollerc.  Tamctii  enim  nilul  hic  in    quorum  tamen  neutrum  eft. 

terris  fit,  quod  rcs  ccclcftes  ,  nulla  creatura, '      Seci  cum  homines  fidcm  Dei  miniftrorum 

qux  creatorcm  exprimat :  funt  camen  qux-   agnofcunt  &:  prxdicant,  cum  hac  exceptio- 

dam  craiTa  lineamenta,  qux  aliquam  earum  ]  ne  lemper  hoc  faciunt ,  quoad  qux  illis  pro- 

rerum  reprxfcntationem  exhibent.  Et  hanc  ;  bantur ,  proponunt ;  a  quorum  fcnfu  li  de- 


flectant ,  tametii  Dei  illos  angelos  agnof- 
cunt,  non  tamen  fidcm  illis  adhibcbunt. 

Nicodemum  non  proficicntem  Chriftus  Verf  ro. 
paulo  afperius  pungit,  &:  ignorantiam  ei  cx-  idtoque*- 
probrans,  illam  duobus  ar°umentis  exag-  """>ej>:e. 
gerat ;  adjunc"ti  officii ,  quo  111  Ecclelia  fun-  ***&"*» 


quidem  Spiritus  Sancti  imaginem  ,  res  in  a- 
qua,  in  igne,  in  venco,a  ServatoredepicTx, 
infinitc  pidluris  &:  fculpturis ,  ab  hominibus 
excogitatis ,  prxftant.  Quanquam  hoc  in 
univerfum  nocandum  eft  ,  Scripturam  ,  in 
liac  crcatoris  cum  creaturis  collatione,  nuf- 

quam  Dei  fubftantiam  aut  eflentiam,  fcd  ;  gebatur  ;&  fubjecTx  doc~trinx,quam  igno- 
opera  tantum  ,  &:  adjuneta  (fi  quod  in  Deo  rabat,  viz.  cum  facillimx.tum  in  primis  ne- 
adjunclum  inefle  dici  fas  eft)  creaturarum  !  cefTarix. 

ficultatibus  &:   afFeiftionibus  adumbrafle  :        Hic  autem  mcdicina  cum  ad  Nicodemi  iiquead 
fubftantiam  ,  non  tantumut  interminatam,  curationem  a  Chrifto  peritiflimo  medicoy»<c«.uj5- 
fcd  veluti  nobis  cognicu  minime  neceiTa-  adhibita  fit,  vidcmus  ex  ufu  eorurucfle,  qui  •""••' 
riam,nuIlaiimilitudineadumbrareautcrEn-  ia  fcholacunctantur,utacnusaliquando  ob- 
gere  conatam  efle.  jurgentur.  Ne  igitur  defpondeamus  animos, 

Veif.  9.  Nicodemus  ad  fenfuum  fuorum  &:  ratio-   (i  quar.do  afperius  nobifcum  Deus  Jgit ,  nec 

Kiadcmui  nis ,  tanquampalum  alligatus,  in  mylterii  ;  nobis  illuddoclrina?  naufeam  pariat.  Hinc 
ttmtn,,*-  hujus  cognitione.ne  hilum  quidemproficit: ,  in  Salom.  Prcn:  ix.  1.  eum  qui  amat  corre- 
itaque  in  sF  cHSmiztis  lapidc  itcrum  impin-  cTtioncm,  amarefcientiam;  eum  vero  qui  il- 
git,  remque  illam  fieii  pofTc  inficiatur  ,  cu-  1  lam  odit ,  brutum  cflc.  Quis  enim  eum  fc-  „„,,,.,«„.. 


timji  du- 

Humfetu- 
tm ,  nibit 
ffi"'i 


jus  faciendx  modum  &:  progrcfTus ,  fcnfu  &:  ;  rat.qui  afpcrioribns  verbis  a  patre  acceptus,  ttenterfe- 


rationenon  penicus  complecticur.   In  auo 
mijorcmlonge  ,  qu.imance,  hcbetudincm 


ejus  obfequio  deficit ;  aut  quomodo  in-  nndum, 
r  ftudiofos  liccrarum  cenfcri  xquum  eft 


&'  infciciam  myfteriorum  prodir.   Antea  e-  '  eos ,  qui  duriori  prxcepcoris  vcrbo  fcholam 
nim  lllius  iguoratio  potuit  in  allegorivam  defemnt;  nec  mcrcatorum  numcro  accipi 


mcrentur, 


144  H     A      R      M 

roerentur ,  qui  unius  transfrctationis  mole- 
ftiam  &  naufeam  ferre  nequeunt  :  quod  li 
homines  vituperantcsxque  ferimus ,  multo 
niagis  dcbemus  Deum  verbis  caftigantem 
patienter  ferre  ;  maxime  cum  cx  hoc  exem- 
plo  conftet ,  hanc  repreheniionem  ,  tamctii 
acerbam,  ex  amore  fluxille.  SeJ  noftrorum 
temporum  homines  in  his  numerari  pof- 
funt ,  de  quibus  Ofens  4,  4.  qui  a  fuis  fociis 
cornpi  rcnuunt,  imo  qui  lpfum  Sacerdotem 
rcdarguunt ,  &  ii  vel  verbulum  captare  pol- 
iint ,  Je  eo  declamiiant.  Notemus  dignita- 
tem  ,  qux  a  repreheniione  immunem  Sc  h 
berum  Nicodemum  conftituere  videri  po- 
tuit.reprcheniioni  aculeos  Sc  mucronemad- 
didiire.  Presbytcr  cnim  delinquens  afpenus 
cxagitandus.quod  iliius  error  multis  noxius 
lit.  Ncc  dubium  eft  ,  quin  Chriftus  falute 
populi  commotus,cui  Doclror  prxfeclus  eft, 
Nicodemum  tum  gravius  fcrnt  ,  quod  libi 
femitam  non  fapiens,ahis  eam  commonftra 
re  in  fe  recepiiTet. 
M.<i3c  i»  Quo  fit,  ut  alia  fit  miniftri ,  alia  Eccleiix 
ninifln  civium  in  Euangelio  notitia ;  ut  alia  lcientia 
qnamrtli-  'm  Ludimagiftro  <Sc  Duce,  quam  in  difci- 
ijuis  mrm-      ils  aut  n-nljcjbus.  Quandoquidem  in  fpe- 

brunotltui  *     ■  n.'        •  /-  •  r  ■ 

culaconftituti  lunt,  ut  eminentms  conlpi- 
reymren-        .  .  f 

j4.  ciant,&  oculum  ln  corporejucernam  in  do- 

mo ,  ftellam  in  ccelo  prxftent.  Sicut  autem 
merito  Medicorum  &:  Iurifperitorum  nu- 
mero  moveri  debent ,  qui  nulla  prxcipuain 
his  facultatibus  fcientia  iniigniuntur  ;  ita  & 
cenforia  virgula  fummovendi  ex  minifterio 
erunt ,  quos  nullx  interiores  in  facra  Theo- 
logialiterx  a  reliquis  civibus  diftinguunt , 
tametfi  angelos  vitx  fanftitate  xquareut. 
p.ncipue  in      ^n  Jlt:era  ftimuli  acrimonia  doccmur ,  rc- 
rtligimit    ligionis  fuprema  capita  ante  oruuiaperci- 
fundamtn-  pienda  efTe  ,  Sc  penitus  petnofcenda,  &:  fre- 
t">  quenti  fermonis  &  meditationis  tra&atione 

nobis  quamfamiliariflimareddenda.  Cujuf- 
modi  funt  perditx  naturx  noftrx  lucs,  fidcs 
in  Chriftum,  facramenta  ,  judicium  extre- 
mum  &c.  Plerique  enim  funt,  qui  prxtcritis 
his,  qux  ad  falutem  maxinie  necefiaria  funt, 
illis  myfteriis  avidius  inhiant,  in  quibus  ma- 
jor  fpecies  &  oftentatio  apparet :  qux  rcs 
Nicodemum  ,  &  illius  feculi  homines  pro- 
cul  dubio  fefcllit,  oblitos  ejus,  quod  Taulus 
i  Timoth.  3,16.  docet,  omnem  Scripturam, 
utilitate ,  non  inani  quadam  oolcdlatione 
aut  oftentationcdefiniri.  Propterea  videas, 
qui  in  Theologia  ita  gloriofe  diccnt  &:  cif, 
putabunt,  ac  ii  recens  e  coelo,  e.v  ipilus  Dci 
&  Angclorum  confcfiudelapiiclTeut ;  qui 


O     N     I     A 

tamcn,  fi  in  fidei  prxcipuis  Capitibus  explo 
rentur,  nondumTheologiam  a  Iimine  faiu- 
tafle  deprchendentur. 

Quorum  vefania  cum  eorum  hominura  mn  imnU 
amentia  contendat ,  qui  dc  xdium  pulchri-  frecnUii*' 
tudine  &  fpecie  plunmum  laborant ,  de  """"■ 
firmitate  &  ftabilitate  parum  folliciti :  Sc 
qui  de  his  qux  extant  cV  cminent  curam 
agant ,  de  fubterraneis  vero  fundamentis , 
quibus  illa  pulchntudo  inliftat  &  innita- 
tur  ,  non  ltem.  Nam  fundamcnta  ,  licut  & 
radiccs  ,  tametli  tam  decorum  afpectum 
non  habent  ;  tamen  plus  ad  conftituend.is 
xdes  <Sc  arbores ,  roboris&  virium  habent, 
quam  qux  foris  in  oculos  hominum  incur- 
runt :  aut  h  quis  pane  &  vino  vitx  noftrx 
fcipionc  neglecto ,  tragematum  &  bellario- 
rum  obledtamenta  &  delicias  ftudiofe  con- 
quirerct.  Hujufmodi  hodie  SchoUfticorum 
Theologia ,  qux  m  tcnuibus  quibufdam  fpe- 
culationibus  lineea.in  gravillimis  religionis 
caulis  cxcuticns,nedicam  cxcaexiftit.  - 

Cum  dodlrinam  Chriftus  propofuiflet,  rirm!t^s 
eamque  cxplicaifet  &  illuftrafTet  ,  iliud  tejhmmii 
tantum  fuperfiiit,  ut  doctrinx  veritatem  af-  Cbrifii^ 
feveraret  ,  &  ejus  certitudinem  quam  tefta- 
tifTimam  redderet.  Quodquidem  argumcn- 
to  adjuncli ,  cum  Doctoris  legitimi  tum  te- 
ftis  fidelis  ofEcio  confirmat.  Docloris  enim 
eft,  ea  populo  proponere  ,  qux  comperta  & 
comprehcnfahabet ;  Teftis  fidelis ,  eatefti- 
ficari,  qux  non  alienis,  autoculis ,  aut  auri- 
bus,  fcd  propriis  hauiit :  qux  utraquecum  i 
Chrifto  erga  Nicodemum  perfefta  funr, 
ipfum  nurito  fua  infidclitate  pcriturum 
confequitur,  ii  fidem  Chrifti  verbis  abroga- 
verit.  Contra  vero  Apoftolus  1  Tim.1,7.  af- 
firniat  Iudaicos  Doclores  illa  afleverare, 
,  qux  ignorant,  &  Apoflolus  ad  Col.  1,  18. in 
llla  fe  inferre,&  his  fe  infercre  qux  nunquam 
'.  viderunt,  fed  tantum  Tm.0c1.au7i  accepcrunt. 
:  Chriftus  vero ,  fe  cum  aliis  conjungens ,  vi- 
detur  Iohannem  Baptiftam  in  hujus  tcfti- 
I  monii  focietatem  advocare;  ut  Nicodemuni 
&  Pharifxos  histeftimoniisabunde  convi- 
ctosefle  indicarct. 

E.v  cuo ,  quam  male  inftituta  efl  eorum  «»"■<««»- 

doftrina ,  apparet  ,  qui  prob.ibili  quadam  ''/  "'"-"^ 

j  conjcfturain  his ,  quxpopulo  proponunt,  ^j^ 

I  nituntur;  nec  fcre  quidaliud  in  ore  habent, 

quam  quod  multorum  opinioncs  replican- 

tes,  autnull.imfuam  proponunt,aut  (i  quam 

afferant.eam  timide,  ut  illis  vidctur,  modc- 

fte  profcrunt.  Sicut  &  difcipuli  hi  recle  in- 

|  cufcntur  ,  qui  inccrto  modo ,  nora  i\  inau- 

dita, 


Tttf.ii. 

„4  frinci- 
pht  nd  ai 
tt-.r.tXi- 
ttd.  tnjii  • 
tutt  Chrt- 


E      V     A      N      c 

diu  ,  certis  &  iiidubir.iris  prasferunt.  Hax 
autcm  cum  doccndi  tum  difccndi  acidcmi- 
ca.feu  conjefturaLs,nt  ita  dicam,r.i:io,viam 
111  Jii  ad  atlicifmura  nninirc  vidctur. 

Altcram  partem  rcprehcnlionis  i  fubjc- 
£tis  duc~tam,aitero  argumento  a.  compara- 
tione  minoris,  urget  ;  ubi  tcrrcftriuni  rudi- 
mcntorum  appeliatione  illaintcli.git ,  non 
qus  tcrram  aut  rcs  hujus  fcculi  rclipiant , 
fcd  qua:  intclligcntia:  &  fenlibus  noftris  raa- 
gis  obvi.i  funt :  licut  cocleftium  nomine  ca, 
qua:  funt  longius  remota.  Sic  Mofaici  lex, 
qua:  cccleftis  eft,  compar.ua  cum  Euangeb- 
ca  doCtrina  terreftris  dicitur  ,  Hebr.  12,18, 
niz6  Cujus (imilitudinis haec  ratio  cft.quod 
qux  in  tetris  nobifcura  coalefcunt  notiora 
funt,quain  qua:  tanto  cotli  a  nobis  niterval- 
lo  rcmoventur.  Si  cnim  fuper  terram  t.111- 
00310  rcpcrcnequimus  ,  quiin  coehim  fub- 
volabimus  l  ii  hylTopum  fcaclione  non  lu- 
pcrcmus,  quomodo  ccdros  aut  abictes  con- 


B     l     r     c      A.  ,.;T 

thigenius?  Quo  doccrnur  CornpcndioftiTi  nl/fmpn 
mam  ad  maximearcana  viam  paterc,  ii  quis  <«//"«»»- 
in  his.qua:  facilior.i  funt,  fc  cxcrcucrit:  oux  *'**"■ 
quoniamfipe  fuafacilitatc  contcmnuntur, 
fit  ut  ad  altiora  progreiTus  negetur.  Hinc 
Apoftolus  Hebr.  %,  11.  ubi  itcr  majora  &  al- 
f.oradocendi ,  apud  eorum  nonnullos  pra:- 
clufum  clTc  ligniiicat ,  queritur  quod  in  pri- 
mis  rcligionis  clementis  infantes  &  parum 
cxercitati  clTcnt.  Sicut  cnim  in  graduum 
afccnfu  ,  ii  quis  pntentis  duobus  aut  tribus 
infimis  gradibus ,  a  primo  ad  quartum  gra- 
dum  afiilire  cor.atur ,  fibi  ipii  ruinxpotiue 
periculum  ftruat,  quam  afcenfum  paret ;  fic 
qui  fprctis  &  contemtis  fidci  initiis  ,  afTuI- 
tim  ca  pctit  qua:  altiora  funt ,  totidem  lon- 
gegravifGmum  anima:  cafum  ftruit.Quam- 

I  obrcm  doclifTimos  quofque  pudere  non 
debct ,  illa  ,  quar  triftiflima  funt  in  religio- 
ne  Chriftiana  ^dihgcnter  &.  plunbus  incul- 

1  care. 


I  o  h.  cap.  ^.kvcrf.ii.adii. 

13  "Sullus  etiim  afcendit  inccclum ,  mfiquidefcenditecdo,  nempe  Filias  ho- 
■ihir.is  quieslinccelo. 

1+  FroutautemMofcsexttdit  fcrpentcmiii  deferto,  tta  extclli  oportetFilntr. 
hontinis : 

iS  Vt  quifquis  credtt  in  eum,  nonfere.it  ,fcd  babeat  vitam  xtcrnam. 

16  ItaeniniDeusdilexitinunditin,  utFiltitm  fuum  ilium  untgentttim  dederit, 
ut  quifquis credit  in  eum,  nonpereat,  fed  babeat  ritain  <tternam. 

17  Non  enim  mifit  Detts  Ftlutm  fttum  in  mundum  ut  damnet  mundum  ,  fed  i>.t 
fcrvetur  mundus  per  ettm. 

1 8  Qjii  credtt  in  etim,  11011  condcmnattir  :  qui  vero  non  crcdit ,  jam  condemnatm 
esl :  quia  r.on  crcdtdit  in  nomcn  ttnigeniti  Filu  Dci. 

1 9  HdC  eil autem  condcmnatio,  quod  L ux  venit  in  mundnm ,  fed  dilexerunt  Ito- 
minespotius  tenebras  qttam  I.ucem  :  quiafunt  eorum  m.tla  opcra. 

zo  Quifquis  cnim  qtu  mala  fttnt  agit ,  odit  luceni ,  itccvcnitadlucen:,  nc.r,- 
gutntur  opcra  ipftus : 

2 1  Oui  rero  dat operam  veritatt,  venit ad  luccm:  ut  manifcjlafiant  opcra  ipfits. 
quodfccundum  Deum  factafuerint. 


A  -V  A  L  r  s  1  s. 

f~*  H  RIST  V  M  caufam  adminiftram  omni- 
^modi  falutis  noftri  effe  docer;  quem  defcribit 
a  duabus  adjunftis  naturis.inunam  perfonam  adu- 
natis.  Hocitemprobatabejuseffefto,  quodfolus 
incae!umafeendit;  quod  eriam  panbus  iiluftrat, 
quod  folus  ecaelo  defcendit. 

feif.\\.  Abadjunftacruce, qua  unica  Chriftus 
falutaris  nobiseiTepotuit:quodaparibus  illuftra- 
rur,  quia  ur  ferpens  meus  in  perricam  datus  eft,Gc 
Chriftum  in  cruce  atrolli  oportcbat. 

yttf.\%.  Ircm  a  caufa inftxumentali ,  fideper 


[  Spitittini  Saniriimiiicoideinfula,  qua  Chnftns 
apprehenditur ;  quodaliopariilluliratur  ,quein- 
admodum  cnim  IUaelitiafcrpenribus  itti ,  fcr- 
pentis  inei  intuitu  perfanati  (iint :  fic  fidei  oculo 
in  Chriftum  convetfo,  a  veteris  ferpenris  pla»a 
fanamur. 

Verf.\(>.  Poftea  principalem  caufam  noftn  fa- 
lutisnotat,  Deicharirarem  ;  quiadjuncla  magni- 
tudine  ainplihcatur,  &  cffeftum  comprobatur, 
quod  unigenitum  Filium  dederit ;  cujus  donario- 
nis  finis  aflignatur ,  ut  crcdens  non  pereat ;  quod 
item  afuoadvcrfo  amplificatut ,  fed  habcatvitam 
xtetnam. 

T  ftrfn. 


'3- 


H- 


t4*  H      A       R       M 

Vc/f.\t.  Hincfinisfuoetiarnconrrarioilluitra- 
tur:  feilicet  quod  nonniilic  Filium in mundura 
utcondenuiarer  niundum.  ■  - 

yerf.\%.  Fidc  feivari  nos  arguitur  a  negatio 
ne  adverfi,  quod-  fiilicet  non  condcmnamur ; 
quod  iHuftrarur  ab  adverlis,;  eum  fcilicct  con- 
demnari  qui  noncntdi; ;  ctijns  ratio  3flignatur  a 
fubje&o ,  qwod  non  crediderit  in  uiiigeuitum  Dei 
filium.    , 

yerf.\<).  Altcra,  &  illa  quideirrfcundaiia  con- 
demnationis  caufa ,  quod  thlieant  tenebras ; quod 
amplificaturcompararionemajons.plijs  quain  lu- 
cem  :  cujus  caufaaflignatur,  quort  opeiaeorum 
elVenr  mala. 

Verf.io  Quod  probat  ab  effecUs ,  quia  qui  ma- 
lum  f:\citoditlucem  ;  quod  irem  alteroeffccto 
probatur,  quod  n^nveniradlucem;  quodetiam  a 
•finearguitur,  nered.irguanmroperaejus. 

Hitf.2,1.  Quod  omne  fuo  adverfoilluftratur, 
quod  fineere  agens  venit  in  lucem  ;  quod  finear- 
gultur,  utoperaejus  man:f:lten'.:ur;quod  arguitur 
caufa  eiiicicnte,  quia  Dei  energeia  efhciuntur. 


dum  condemnaret ,  fied  ut  mund-.ts,  ex  Iniizht 
partter  &  Genttbtts  confijlens,  per  eum  fierva- 
ritur :  &rtamobrem  qritin  ettm  credit ,  nun- 
qttam  inomne  svum  eondemnatiorit  cbnoxisn 
erit  ;  qttt  atctem  infidelitatc  aritmttm  finwn 
contra  tllum  pcrttnacaer  obfirma: ,  ts  Det  de- 
fiinatoconfiltojxm  exitio  addtzttts  iff  ad\itd:- 
catus  efi  :  nec  injuria,  qtttim  fidem  fiuam  in 
uuigeuito  Dei  Ftlto figererenuit :  tttpro^ttts 
aceedam,  (j  adfienfum  tuttm  accommodatius 
& ■  fimdiartus  ;  hinc  eli  hominum  condem- 
natto  ,  quod  mcoin  mundum  adventtt  mtrifi- 
ca  htx  atfidftr,  cttm  homines  tamen  luct  tene- 
bras pratulertnt.  Cujtts pr/tcipua  catsja  \certt 
maxtme  propinquri  eft ,  quodopera  iff  jludin 
idortim  mala  jmt ;  ftc  eritm  pe/iittts  compara- 
tum  eft  ,  ttt  qui  malef.ci  fiint,  litccm  cme pe-< 
jm  Cf  angits  odtant ,  eamqlte  qnam  maxtmc 
fiugtant :  na  fi  luciadmoverentur  ,  operaeo- 
rum  mala  efie  coarguerentm  :  qui  atttemfiu- 
cere  agit  ts  ad  lucem  acccdtt,  ttt  litcts  bemficio 


15. 


10. 


METAPHR.ASIS. 

QVttris  fortaffc  qttis  it!e  eft,  qui  nos  in  cce 
htm  deductt ;  fic  habe  :  nemo  velhic  in  I  f  Deo  provcuire,  &  profecta  ejje  opcra  d:gno- 
Ecclefia,  viamfiahttis  ingredr,  vel  demceps  in  '  fcantttr. 
cceloficelicitate  perfiiit  pctefl,  nifi  Chrifiojim- 
ctns  cum  illoin  unum  corptts  coalcficat :  fictit  \ 
eritm  humana  natura  ajfinmpta  foltts  de  ccclo 
deficeudit  (itbt  etimn  homofacttis  qttoad  divi- 
nam  naiitram  etiamnum  in  coelis  efi  )  fic  fo- 
lus  calttm  afcendere  &  penetrare  potefi.Siatt 
atttem  univerfi  fahttis  noftrs.  meritum  & 
materies  in  tilo  conclufa  tenetur ;  fic  nifi  per 
eritcis  fiux  mortem  ,  nttUtts  ncbis  ad  Dcttm  a- 
dttits  patet.ob  eamqtte  caufiam  olim  inferpen- 
te  nneo  adtimbratus  esi  :  jicut  enim  ferpens  <c- 
netts  formam  veri  fcrpcntts  induens  ,  veneni 


t:. 


P  R  A  X  I  S. 

HA&enus  de  regener.itione  pci  Spin- 
tum,  didhim:  jam  fequitur  de  fundo  Sc 
fundamento  regener.uionis  noftrar,  Chrifto 
Iefu,  a  Patre  d.uo;  fieut  enini  Pater  per  Spi- 
ritus  fui  folam  virtuteul  nos  regignit ;  ita 
propcer  Chriftum  folum.hoc  in  nos  adoptio- 
nis  beneficium  conferc.  Quo  ni  negotto  ita 
Chriftus  verfutur ,  ut  primum  cotum  refor- 
micionis  noftra:  aflem  ad  Chrifti  meritum 
refcrat ;  deinde  ea  reivUit ,  qux  cum  eado- 


xpcrserat;  ftc  Chriftus  nobis ,  cxteroqtti tn  \  ctrina  pu^iure  poffe  vidcantur, 


omnibut  eonformisfacJtts,ap;ccato,  tanqnam 
veteris  firpcntts  veneno ,  liber  fttit.  Deinde, 
ficut  firpens  .metts  m  perlicam  clatitsest  ,fic 
Chriftum  tri  crttce  attolli  operichat.  D:n:q;te, 
ut  lfraehts  afierpcntibus  tcli,  fob  iniuitttfer- 
pentts  Anei  fimttati.  reftituttfunt ;;  ficnos  ve- 
terts firpentis  fttmuio  peraijft.folafi.ie  ,  tan- 
quam  antmi  ocnlo  in  Chr-.ffium  converfio ,  psr- 
fanamur.  Summa  autem  fitlutis  nofim  caufa 
/';  qusratttr  ,  wm  aliaacquirendo  tnveriiri  pa- 
teif,  qu'dm  Dei  V.ltrts  chantas ,  qtts.  tanta  & 
tam  incomparabtlis  fttit  erga  fitos ,  qmsm 
mundo  elegit.ttt  Fdium  fttum  unigcrittnm  de- 
derit;  hec  confi.to,  nt  omnis  qut  in  ettm  eredit, 
rnorte  erepttts  ,  vitam  «ternam  coufiqttatur. 
Keqttete  anxtiim  habeat,  qttod  maxima pars 
ho//fit.tm  fibi  filii  Da  repttdationemortem 
accerfit.  Hocentmcorum  vittcfit;Deu4  eritm 
Filium  fitum  in  mttndum  non  mifit  its  mttn- 


Anteqtiam  lenlum  huius  loci  reddamus,  „     ... 

quardam ,  qua-  occurrar.t  difticihora  ,  exph-  ^.  „f}, 

cemus.  Pcr  afienfioncm  in  ccclum  indicantur  afcenfm- 

omnes  vix  &  racioncs  potiundx  falicicatis  mm  incz* 

promillx  ,  (ive  hic  iiiEcclclia  ,  cjux  in  ter-  ,Hm* 

ris  cft  ,  fidem  5c  remillionem  peccatorum 

confequendo :  ijve  alibi  in  ccclis ,  poft  hanc 

vicam  ,  re  fpcrata  &  perfecla  rcdemptione 

perfruenda.  Quod  autem  filttis  homtms  de-  quomoda 

ficendifje  de  coelo ,  c\.  jam  tum  ,  cum  in  tcrris  ChriBut  in 

elTec  ,  m  ceeh  exitiilji  dicittir  ,  id  fic  proptcr  cal°fn  V 

r  ■      ,     ,  *      *         ix  eo  de- 

unitatem  periona;  m  duabus  nacuns ;  qua;  ranljst^?_ 

unitas  tant.im.vim  habet ,  ut  quod  Filio  Dci 

propiium  eft ,  filio  hominis  communicetur; 

&  concra.  Cum  enim  hypoftacica  corporis 

&  animx  unione  ,  qux  ad  aliquod  tempus 

dirimi  poteft  ,  fiac  ut  coci  decur  ,  qtiod  uni 

particompctit  ;  tuminhac  unione  ,qux  eft 

lndifloliibilis  ,  hoc  magis  prxftatur.  Difci- 

mus 


Viv  defcc 
fus  quame- 

ttohU  /u- 

tn.unri 


Ex  hti  in 
Chriflo  fi< 
hfnlm. 


Verf.  14. 
Chrifli  cit 
feipente  *■ 
ler»  comp.t- 
ratio; 


E  V  -.  A  N  C 
mus  igitur.Chrifttirtl  horhinem.tuhc  in  ter- 
r.i  cxitienccm  ,  in  ccelis  fuiiTe ;  n.unc  in  cce- 
lis,  111  tcrraeflc:  fed  non  t.imen  dicimus  hu- 
manam  luturam  flinul  iu  ccelis  &  in  tcrris 
cfTe  ;  ilcutDcum  p.illum  ,  crucifixum;  fcd 
non  Deitatem.  ln  co  t.imen  fcruims  cfl  , 
quod  dcfccndifle  de  ccclo  dicirur  :  quod  nc- 
quedivina:  naturx,  quxluco  non  movctur, 
ncc  hum.in.v,qua-  cxtcrragcrminavic.cDm- 
petit.  Sed  defcenfns hocfoco,  ut  Genef.n,  5. 
&  Exod.  2.0.  dtjfnmnmj-ji ,  divina:  naturx 
attribuitur.propterca  quod  Deus  hic  111  ter- 
ris ,  (quod  nunquaru  alias  tam  admirabili- 
ter)  fe  dedaravic.  Dcus  cnim  eft  in  carne 
mimfeftatus ,  vclpotius,  afliiuipta  nacura 
humana ,  apparuit  m  terra.  Hac  iocjuendi 
formula  omncs  homines ,  prxccr  Chriftum, 
excludi  videantur  c  coelis.  Scd  fciendum  , 
Ecclciiam  Chrifti  &  Iefum  ,  Maria:  &:  Dei 
Filium  unum  Chnftum  conftitucrc.  1  Cor. 
11,  11.  Efhef.  1,  <;,  6.  Aclor.  9,  4.  Col.  1,14. 
Et  hoc  ex  natura  fpiritualis  difpenfationis 
confirmatur.  Non  igitur  minus  a  Chrifto 
disjungi  poteft  corpus  Chrifti  myfticum 
(quodeft  Ecclelia)  quam  corpus  naturaie 
Chnfti  i  fua  Deitate. 

Senfus  autem  loci  eft,nemiui  ad  falutem, 
autadullam  falutis  partem ,  five  cognitio- 
ne,  (Ive  agnitione ,  viam  ullam  patere ;  ilvc 
enim  de  mvfterii  intelligentia  qua*ritur  ,  in 
cjua  Nicodemus  tam  crafle  hallucinatus  cft, 
-atic  per  Chriftum  afcenfus  patet ,  aut  per 
cjuam  illam  confequaris  ,  vianullaeft.  llle 
•cnim  nobis  i  Dep  Patre  Confiliarius  &  Sa- 
pientia  f.ietus  cft  ;  &  fapientiam  mvfterii 
Euangelii  in  Chrifto  nobis  patefecit:  qui  id- 
circo  nofter  eft  a  Deo  Doftor  deilgnatus, 
folus  rn  !inu  Patris  conftituitur,  ut  nobis  ar- 
cana  cjus  aperiat ;  iive  de  redemptione,  &c. 
Is  cft  agnus,  qui  tollitpcccata  mundi;  is  eft 
Sacerdos.  Vide  Efa.  9, 6. 1  Corinth.i.t+.io. 
Ephef.  1,  8,  9.  Quod  lllos  coarguit ,  qui  di- 
cunt  unumquemque  fervari  fua  religione. 
Item  illos  ,  qui  vitam  quxrunt  iu  fe  &  ope- 
ribus  fuis ,  aut  in  fanclorum  mcritis ,  cum 
Chriftus  folus  fcah  (ir  ad  ccelum. 

Repliceturcx  Ktim.tr, 9.  Chrifti  vcro  in 
akum  elationc  ejus  crux  defignatur.  Chri- 
ftus  enimfcrpente  a-neorepra*fcncacur.Nam 
ficur  ferpcns  amcus  formam  ferpentis  habe- 
bat ,  cum  tamen  vcneni  expcrs  eflec  ;  iic 
Chriftus  per  omnia  nobis  (imilis  faftus  eft,!i- 
pcccacum  excipias.  Chrifti  crux  pcrticaad- 
umbratur,  ficut  Ioh.  it,3x,35.  exponicapec- 
**uTjme.Cum  igitur  omnes  partes  falutis  no- 


E      .1       t       C        A.  i4? 

ftra:  in  Cluifto  collocam  eflc  fupcrius  do- 

cuiilct ,  lnc  fubjuugit  ,  noq  niii  in  Chrifto 

crucifixoillasinobispoiTideripoflc.Qucin- 

admodum  euim  Ifraclita*,tiou  iiiii  iu  ferpcn- 

tc  in  pciticau*.  clato  ,  medicinam  a  morfu 

coniequuti  funt  :  iic  ncque  iu  Chrifto  niii 

crucifixo  lilutcm  u!Lim  adipifciuiur.  Fous 

cnim  faiutis  in  Chnfto  abundantijTimc  con- 

clufa.-,  nobis  obiiguatus  &  obferatus ,  nili 

pcrroraco  corporc,  Sc  dolonbus  tr.infvcrbe- 

rata  anima  cjus  ,  referatus  Sc  reclufus  non 

tuiuet.  Vngucncum  illud  prccioiiflimum  , 

quod  iu  Cluifto  couclufum  teuebatur ,  no-; 

aut  perfundcre,  aut  leviflirae  afpergerc noa 

potuiflct  mti  difiracto  corpore  cjus  ,  tan- 

quamalabaftro,  in  ncscfFulunifuiflec.  Dc- 

niqucficut  panis  in  Cceua,  nifi  fraiflus  Sc 

comminutus  nos  nequitpafcere:  (Ic  nequc 

Chnftus  niundi  panis ,  ruil  in  crucc  fradlus, 

nobis  p.ibulo  ad  vitam  a:ternam  nuuquam 

exftitiflet.  Hinc  eft,  quod  ad  Hebr.  2.  dici- 

tur ,  iinc  fauguiuis  eftuflone  iion  cffe  pecca- 

torum  rcmiifionem.  Qupd  Apoft.  1  Cor.  1, 

v- 11.  Iudris  lignum  ,  Gencibus  fapienciani 

poftulantibus  Chriftum  propoluic,  &  eun- 

dem  crucifixum:  Iudaris  quidem  fcandalunj, 

Grarcis  vero  ftultitiam  ,  fed  nobis  ,  qui  cum 

Iudx-is  ,  tumex  Gencibus  fervamur,  Chri- 

ftum  Deipocenciam  ckdpienciam;  &  I  Cor. 

1, 1.  fe  nihil  incor  eos  proficeri ,  aut  pra?  fc 

ferrcajebat,  niii  Chriftum  ,  &eum  cruci- 

fixum.  &:  ad  GaUt.  cap.  6,  vcrf.  14,  pro- 

culi  fc  efle  precatur  ,  utglorietur,  nili  iu 

cruce  Filii  Dci:  nihiligitur  eft  cur  Chrifti 

humiliratis  Sc  crucis  uos  pudeat,  cum  ea  nos 

cvchamur ,  &  infcrni  crucem  declinemus. 

Nec  tamcn  rcliqua  Chrifti  obcdientia  exclu- 

ditur,;  icd  ha:c  fynech.  proponicur  ,  eoquc 

magis  a  Chrifto  urgctur  apud  Iuda:os ,  di- 

centes ,  quod  MelLx  arFingerent  gloriofum 

nefcio  quem  apparatum.Simul  admonet  Ni- 

codemum  ,  nc  humili.ea  fpecie  &  habitu  of- 

fcndatur ,  ut  illum  Mcffiam  eflc  minus  cre- 

dac ;  quandoquidcm  in  Mcilia:  condiciouem 

hoc  etiam  caJeret  ,  quod  cruci  fuo  tempore 

affigendus  effct. 

Hanciimilitudinemxnei  ferpentis  ultc-  Verftj. 

rius  perfrquitur  :  (icut  cnim  Ifraelita; ,  defi-  ';««''»- 

--ftrfi- 


xis  cancum  in  fcrpencem  oculis  ,  perfinac. 

_  1  '    r  cutlo. 

lunc;  ica  nos,  fadci  oculo,  .i  ftimulo  &  vcne- 
no  peccaci  nobis  i  veccre  ferpcncc  infixo, 
fervamur.  Fidei  enim ,  &  ocuii  corporis  a- 
pciflima  convcnientia  eft.  Fid-e  enim.Dei  fi- 
cicm  quafi  contempLimur:  Hebr.n,  %j.  Per 
fiiiem  Mffes  invtfibtlem  tanytam  vifibilem , 
T   2.  pr*(io- 


Verf.iS. 
ytdgniludt 
Dtvui  •<- 
marisin 
i  ilii  /r.:f- 
fimt; 


!4S  H      A      R      M 

frtjlolatincjt.  Hic  locus  juftificationem  ex 
fola  fide  illuftrat.  In  quo  etiam  fpecialius 
ciocet,  quo  potifTimum  Spiritus  Sanctido- 
no  rcgcneramur :  tidc  fcilicet,  ut  loh.  cap.  j, 
i>erf.  11.  GUtitquot  autem  crediAerttnt  in 
eum  ,  AeAit  eis  copi.im  ,  ut  Filii  Dei  ejfent-. 
Hinc  eft,  quod  fides  manui  comparatur,qua 
Chrifhim  prchcndimus  ;  Pedi ,  quo  Chrifto 
appropihouafhus.  Ioh.  <s\  55',  -jtf.  Denribus, 
quibus  Chriitum  comedimus  ;  Ori ,  quo  il- 
lum  ad  vitam  bibimus ;  Alx,  cjim  in  ccclum 
attoliimur.  Rom.  10.  6. 

lam  efticicntem,  &  prinum  caufam  filu- 


O      M     I      A 

aliunde  ab  hominibns  promanarc.  Deus  e- 

nim  filium  non  miliirct ,  nili  falus  hominis 

hoc  poftulaffct;  Chriftus  fuis  operibus  tcfta- 

tus  eft  ,  fe  falutem  hominum  procurare  o- 

mnibus  modis,medicinameorum  malis  por. 

rexifie;  illos  autem,aut  quod  medicinamrc- 

fpuerant ,  aut  rjuod  fecus  ,  quam  prx-fcripta 

erat,  admitterent,  interhffe. 

Hujusautcm  condemp.ationisprxcipuam  y'eru  is. 

caufam  alTie;nat,perridiam  feu  inhdclitatem,  o  </«««« 

quaChriftum,apudilloseorum  bono  diver-  rcjicerent 

tere  cupientem,  procul  a  fe  reiecerunt.  Ioh.  "n,/™""<- 

•    •  ^i     -n  r  \  -i     tmnem^ 

1,  i>.  11.  recipiunt  cnim  Chnltum  hcie.  vide 


tis  noftrx  attexit;  Dei  crga  nos  charitatem;  j  Mxtth.  10.  Maxime  cum  tam  copiofo  tefti- 
ne  dieatur  mcrita  noftra  ,  ChriftumDei  Fi-  ,  monio  Dei ,  hcfminum  &  opeium  fuorum, 
Illira  e  crxiis  devocafie  :  non  igirur,  cjuod    nobis  commendatus  lit  ;  eiquc  diffdere  ,  lit 


nos  primi  cum  dileximus ,  craniui  cnim  ini 
mici,  fcd  qtiodille  nos  dilexit. 

Vna  etiarn  docct  ,  quaiv.  ardcns  fc  inten- 
fus  Dci  erga  nos  amor  cxftitit ;  qui  Filio  luo 
unigcnito  ad  mortcm.uc  quidem  crucis.uon 
pepercit:  nec  cnim,  ullum  cfticacius  amoiis 
aivini  crr;a  homines-efic,  aut  cxcogitari  po- 
tuit  argumcnrum ,  cjtram  quod  Filium  luurii 
ad  mouem  tradidit.  Ephcf.  1,  -J.  4, 5 .  Si  Fi- 
lium  fuum  in  tcrram  detiutifiet ,  ut  totius 
mundi  dominus  &:  imperator  ellet,  magna 
fiiiffct  Pilii  dejectio :  li  ut  pari  cum  rcliquis 
homfnibus  conditione  vivercr  ,  maior  ad- 
huc  fuiffet.  Quod autcm  fervi  eonditionciTi 
ei  attribuit.morti  fubjecit.Jc  quidemcrucis, 
in  eoincomparabiles  amorisfui  dtvirias  dc-  ■  mcnadlucem  VcrbiDivini  ealibenter  ad. 


v  efl»  1 7 

iu:em^ 

cij. 


I9> 


Deum  (\juoad  in  nobis  eft)  mendacii  argui. 

Aiteram  caufam  condemnationis  alli-  Verr; 

gnat  ,  niala  illorum  opera  ;  qux  quoniam  .i  &c. 

Chrifto  tanquam  luccprodcbantur,  ideo  iili  qnaexil- 

tanropere  iufenli  fuerunt :  ut  cum  quisin  io""n  m<<- 

furum  fpehmcamfacem  infert ,  qua  &  hi,  &  '*  °f'"but 
r  r  c  ■      r     l'r°vt»"i 

rurta  eorum  dcte^uncur.  Sciraus  enim  tu- 

rcs  Sc  adulccros  .  nottein  &  recellus  quxre- 

re  ,  &  qui  merces  CQiruptas  vendunt ,  xgre 

illas  fcrunt  in  lucem  pertrahi  ;  licut  contra 

viri  integri  meiidie  fe  fpeclandos  prxbcre,     . 

&  qui  probas  mcrccs  diftrahunt ,  non  recu- 

fant ,  quo  minus  in  luccai  affeiantur  ,  qux 

vemlunt.  Pii  autera  tametli  a  malis  opcri- 

bus  penitus  Iiberi  &  immunes  non  funt ;  ta- 


claravit,prxcipue  cu-pro  hoftibus  hoc  fecit. 

Prxripit  occupatione  arg'umentum  ab 

advcr!is,quod  Nicodemum  ,  quominus  ih 


movcnt ,  ut  ir?"t)robttatis  convitli  ea  corri- 
gant ,  &  ut  bona  eorum  opcra,  ex  luce  tcfti- 
monium  probitatis  accipientia,alaciius  pcr- 
..<-   Chriftum  credcret,  impcdire  potcrat  ;maxi-  ,  fequantur  &  accuratius. 

'-     me  li  confiderentur  Iudceorum  ineumco-        Hic  fi  improbi  oblatrant ,  fe  nullis  viri-  ;„  aum, 
natus  ,  qui  fequuti  funt  :   Chriftum  multis  j  bus  ad  crcdendum  ,  aut  ad  benefaciendum  .i  f«jr/««(. 
fcandalo  clle  :   &  plerofquc  eilc  ,  qui  illum    ChriftoS:  Deo  juvari;  regeritur,eosm  hanc  />•"»"<•»'. 


aur  oppugnent ,  aut  certe  pro  contempto 
habeant :  undc  Deus  Pater  videri  poterit, 
Chriftum  ad  multortim  condemnationem 
introduxifTe  ,  licut  a  Simeone  diclum  eft.ad 
multorum  ruinam  pofitum.  Poterat  cnim 
animumfubire  Deum  (fi  ipfe  effet  Dei  Fi- 
Iius  &  Meffus)  effeclurum.uthomineseuni 
agnofcerent.  Refpondet  autera  hoc  Deo  in- 
ftitntum ,  &  proprium  opus  non  cffc  ,  fed 


aiJK«j(,«i£M'propno  vmoincidiffe ,  in  illa  ad- 
huc  manere ,  illa  fe  oblectare  ,  Dcum  vero 
pro  fua  voluntate  ,  libetrime  agcrc ,  nuliius 
in  xre  efie ,  nec  quidquam  cuiquam  debcrc, 
omnes  illi  debitores  effe.  Quod  li  pero-.irit 
oggannire,  cur  illis  prxtcntis  alios  ad  mcri- 
ti  fui  participationem  adhibeat ,  nonnede 
fuo  brgifi  pro  libito  poteft  l  cftnc  oculus 
tuus  malus,quod  ejus  fu  boamiMtttt.  10,15. 


I  o  H.   cap.i.averf.n.ad-t,!. 

21  Voparenh  ItSVS  &  difcifuli cjm  in  itnUz temtormm :  & illic eductt- 
bdtur  cumeit,  &  bapu~abjt. 

23  Bapttz.ab*t  autcm  ctt.m  lo.kamcs  };i  Acnon  prgpe  S4i>» ,  qtuiu.im  aqwz 
umltx.  euntillk)  &  rtmtbMit  ac  hftiAdnmtun 

i4  Scn- 


EvANGILldA.  I^p 

2 4  Kondmu  enim  cor.jctttufuer.it  lobamies in  c.ircerem. 

zs  Ort.i  est  igitttr  qttxftio  quibufdam  ex  difipulis  lobanuis  cum  htdas  depu- 
rifcatione. 

2  6  Vciieritntqtie  ad  Iobamiem  &  dixerunt  ei,  Rabbijs  qtti  tecttm  erat  apud  tra- 
jetttun  Iordai:is,cui  tu  teftimonium  dcdifti:  ecce  baptiz.at,  &  omr.es  veniunt  ad  eum. 

27  Reftondit  Iobatmes & dixit ,  Ilomonoit  potesl recipcre  quicquam  nijiftterit 
ci  d.ttum  e  ccvlo. 

2  S  Vosipfi  mihi  teftes  cftts  me  dixijfe,  Konfum  ego  Chriftus ,  fed  miffttsfum  qui 
apparcrem  coram  eo. 

29  Ouib.ibctfponfamfponfits  ell :  amicus  autem  fponfi  qui  ftat&attditeum, 
gaudiogattdctpropter  roceinfponfi,  hocergogattdtum  meum  impletttm  esl. 

3  0  Illum  oportet  crefiere,  me  ycro  mir.ui. 


AXALYSIS. 
T~vEfcribitoccafionemdifceptationis  de  Baptil- 
^mo  lomnii ,  Si  difcipulorura  Chtifti ,  ab  effe- 
fto.Chrifii  profcftione  Hierofolymis;  qua:  profe- 
ftio  defcribitur  ab  adjunfto  tempore,abfoluto  fci- 
licet  dialogocum  Hicodcmo,  alio  adjunfto,  nempe 
comitam  difcipulotum  :  deinde  a  fubjefto  loci, 
quo  profeftus  eft,  Iudii  fcilicet  territoiium,  poft 
adjunfta  commoratione;  deniquc  ab  etfefto.quod 
lcilicet  difcipulos  baprizabat. 

Vcrf.zi.  Hxcoccafio  pmerea  defcribiiur  ab  ef- 
fefto  lohxr.nti  baptizantis,  qui  baptifmus  dclcribi- 
tur  a  fubjefto  loco  Anon ,  qui etiam  locus  defcri- 
bitur  adjunfta  propinquitate  SMcrn ;  cujus  caufa 
leddirur  ab  adjunfta  materiaaqux  copiofa: ;  cujus 
baptifmi  rum  difcipulorum  Chrifti,  i\xm  lo.mnis 
effeftum  erat,  quod  multi  baptizabantur. 

Verf.z^.  loamit  item  Baptifmus  ab  adjunfto 
tempore  arguitur,  quod  nondum  erat  in  carcerem 
conjeftus. 

Vcrf.z',.  H.iftenus  de  occafionedifceptationis, 
lcquitur  ipfa  difceptatio  ;  quar  defcribitur  priiiium 
a  caufis  efficientibus,  fcilicetdifcipulis  lolannis  ex 
una  parte,  Sc  certis  quibufdam  Iudaris  ex  altera 
parte  :  deinde  a  fubjefto  circa  quod,nempc  de  ba- 
ptifmo  ,  qui  fiio  effcfto  purificationis  iniignitur. 

Vcrf.zb.  Foftea  effeftum  urriufquepartis  ad  lo- 
«nnem  accedentis ;  deinde  altero  effeftofet  monis, 
quem  apud  lohmnem  habcbant ;  cujus  fpecies  ex- 
primiturenunciatocopofitocopulativo,  quodqui 
juxtalordauctnerat  cumlohmne ,  cui  iple  hh.1,1- 
nci  teftimoniumpnrbuit ,  baptizaret ,  &  ad  eum 
omnes  venirent;  ubividcntur  Chriltum  ingrati- 
tudiniserga  /cA.(.»i;fwinfiinu!are,  argumentodif- 
patato  ,  quod  bencficio  a  lchjnnc acccpro ,  malam 
illi  graiiam  rcpofucrii ,  quod  ad  k  vcnientes ,  &  a 
lohanne  deficientcs  admiferat. 

Verf.zi.  Hujus  infimulaiionis  effeftum  erat  U- 
hmnis  refponfuin  ,  quo  illorum  infimulaiionem 
retundit ,  1.  abadjunftofidelis  miniftti,  nihilfibi 
atrogantis  p.-acterquod  coelitus  illi  datum  eft. 

Veif.zi  z.  A  fuo  de  feteftimonio,  quodipfe 
non  effer  Chtiftus;  quod  a  dilparato  arguiiur.quia 
miffiis  erat  tanquain  appantot  Sc  metator ,  ut  illi 
viam  pararet ;  quod  omne  a  teftimonio  ptopria: 
coruin  conftientixconfirmar. 

Vtrf.za.  Iefum  a  relato  Chrmuruefieproba,r, 


quia  (ponfus  cft  ,  Sc  proprrrca  Ecclcfia  fponfa  ejus 
modo;  Chriftuinaurem  ellifponfum  adifparaio 
confinnat,  fcilicet  quod  lit  Iponfic  amicus,  fcii  pa- 
ranymphiisj  cujus  cffcftus  defciibit  ftationem, 
lcilicetptopriamadminiftri ,  deindefolidumgau- 
diumex  auditionevocisfponfiadfponfam  ,  cujus 
adjunftam  plenitudinem  ,  8c  omnibus  numeris 
quafiperfeftionem,  ex  hocipfo  qucd  llli  tam  in- 
vidiofe  Chriftum  criminabantur. 

VerC.lo.  Exadjunfto  Deidecteto,  adverfusin- 
vidiofam  illamcrimination:m  Chrifti,  coatguit, 
quod  Chriltum  oportet  augeri;  quod  ctiam  ab  ad- 
vetfoilluitrat,quodfeopottetminui. 

METAPHRASIS. 

ABfoluto  Chrifii  cum  Nicodcmo  dialo- 
gifmo  ,  lcftts  nunqtiam  in  oftrc  \<ntcrno 
laffiu ,  profeclus  est  Hierofclymis  c.imfuis  dif- 
cifuhs  iit  territdrmm  ludss ,  ubi  ad  tcmput 
cum  illit  commortnus  ,  difcipuhrtim  mimfie- 
riobaptiz.abat.  Eodem  iffo  tempore  lo.tnnes 
ctiam  in  JEnon  frope  Salem  baptifmum  ad- 
minifirabat :  erat  entm  eodem  hci  magna  a- 
quarum  copia.  Ad  tttrumqne  vero  baptif 
mum  ,  tum  illum  qitem  Chrtfti  difcipuli,  tttm 
lUtimqttem  Iohanues  admimfirabat,  homines 
aggngatt  baptifmo  confignatifunt:  hicfi  qiiis 
cxcipiat ,  non  potuijfe  Ioh.innem  baptiz.are 
quodeffet  in  carcerem  conjccita ,  rejponfo  in 
promptu  cft :  Iohannem  nondum  in  carcerem 
conjeclttm  fuijfe  ,  eoque  ab  accepti  mnneris 
functtone ,  ne  tan.i.ium  quidem  temporis  t-a- 
care  -voluijfe.  Ex  utroqtie  igitur  baptifmo 
hinc  dfcipulorum  Cbrifis ,  ifiinc  -vcro  Ioannis 
Eaptiftn  difceptarto  orta  est  ;  titigantts  erant, 
itn  1  parte  difiipuli  Ioh.mnis,  altera  certi  qui- 
dam  htdai.  Ccntroierjia  autem  r.ota  eit  de 
bapttfmo,  qtii  propter  eximium  e]feciumi[ciiji4s 
eft  fingulare  infirumentum/  piirijicationts  no- 
mine  tnfignitur.  Qtiamobrem  Wlolunncm 
xer.i-.int ,  illnm  adhunc  modnm  ajfati,  vene- 
randc  proecepcor  :  is  qui  tecnm  er.lt  fectts  fl:t- 
T  3  mtn 


"5- 


2  6- 


i£- 


30. 


hx  hnptif- 
mt  Clr.ijli 
&  lo.tn. 
crtade  to  ■ 
ejuajho^ 


Verf.  M. 
^k*  ipfe 
non  b.tpti- 
\*>itftde. 


O     N      I      A 

tionem  habere ,  &  Communionem  eumhis  jntdfii* 
omnibus ,  qux  i  fuis  fubditis  ,  eoruni  aut  ("l't 
mandatuaut  permiflu  fiunt ,  fivc  bona  (Int 
five  mala  ;  cx  his  laudem  percepturos,  ficut, 
exiliis  vituperium. 

Quod  Iohannes  baptizafle  dicitur ,  quia  Verf..j3, 
nondum  in  carcerem  conjectus  eft:  doce-  l*v, 
murfidelis  miniftri  partes  efle,quarndiu  po-  .  *    ,," 
teft,  fufcepto  munen  incumbere  :  quod  uti-  i„lermif- 
nam  de  noftris  hominibus  affirmare  liceat,  fime: 


15  e  H    a    &    m 

men  Iordanis ,  cta  tu  per.tmice  amplfftmum 

teftimomum  pcrhtbuiftt  (  adverte  qutfumus 

rem  indignam)  pcrfuos  adminiftrcs  b.%ptiz.a.t, 

cj>  adeum  omnes  te  dcferto  veniunt,  quos  ilie, 

tu/t  hum.wtatts  tf  bcnevolentU  oblitus  ,  n?n 

grav.ite  admtltit.    <?u:bus  lohanncs ,  nemo 

(falvo  bom  virt  offtcio)  potest  fibt  quidquam 

in  Ecchfta  arrogare ,  qttod  llli  non  a  Deo  (cu- 

jtts  maximtt  in  coelts  gloriajplendefcit).  con- 

ceffumft  i  unde  etiam  nec  ego ,  nifi  perfidus 

ejjb  velim ,  banc  quam  defertis  mthidignita-  eos  idcirco  prx-dicare ,  quia  hbertate fruun- 

tcm  accipere  po[fttm.  Me  quod  atttnet ,  non  I  tur ,  &  poflunt  prardicare.  Quid  ,  quod  Io- 

fium  Chriftm  tlle  ,  fied  mi(]us  ut  tili  tanquam  hannes  carcere  indufus  non  deftitit  difcipu- 

metator  viamftruerem,  qttam  me  rempalam  los  inftituere,  quod  ldem  Apoftolus  fecit. 

profefjum  effe  ,  vos  ipfios  teflcs  appello:  ifitum        Huic  difcipulorum  Iohannis  iniquifTimx  Verf  iv. 

autcmlcfumEcdefi&j}onfumefJe,argmnen-  criminationi ,  tanquam  comites  fe  adjun-  "»*««**« 

fo  eil,  qtiodEcdefiatanquamffionfiafieadiU  \  gunt  plerique  ex  Iudxis ;  iic  enim  hunc  lo-  Jh'mf'f"- 
1  ...      j  r  r  •    _r       -   :  °         *     .    ^  .  .  .  pula  loan. 

Ittm  rectptt:  de  me  vero  jatts  nv.hi  fuertt  \  cum  potius  exphcandum  ,  quamut  ludiosyj^^. 
quodfponfi amictisftm  ,  quodmthiliceat  tan-  j  fe  Iohannis  difcipulis  oppofuifle ,  &  Chnfti  ^unt  /«- 
quamminiftro  &  pr&bitori  adftare ,  ejusad  caufam egifle  exiftimanm ;  maxime  cum ex  "</«i 
fporifiam  vocem  audire ,  & ftc  dulcijfimo  ejus   Luc.  5,30,  ad  53.  &  Matth.  9,  14.  apparet, 
cum  ffionfia  colloquio ,  fiolido  gaudto  gaudere  :    Iohannis  difcipulos  ,    una  cum  Pharifxis , 
tantnmque  abesl,  ttt  hujusfrequentk  concur-   Chriftum  aggreflbs  ;  quo  accedit ,  quod  o- 
fationis  auditione  difcrtttiar,  ut  pleno  &  ex-   mnes  hanc  quarftionem  ad  Iohannem  refe- 

runt,&  criminationem  apud  eum  inftituunt. 
In  quo  docetur,  quam  promptum  &  procli- 
tc  iit  hominibus ,  in  Chriftum  Sc  veritatem 
conjurare ;  quandoquidemhis,  quidiverfe 
intcr  fe  fentiebant ,  bene  tamen  adverfus/ 
Chriftum  convenit.  Nam  Iudxos  a  Iohan- 
nisdifcipulis  diftinctos ,  ejufdem  in  religio- 
nefenfus  nonfuifleliauet ;  lic  Pharifxi  cum 
-Herodianis ,  item  cum  Sadducxis,  &  Hero- 
des"cum  Pontio ,  inter  fe  fumme  digladian- 

C-Hriftus  invidiofe  apud  lohannem  tra-  tes  ,  adverfus  Chriftum  unanimiter  ferun- 
-  tur :  quod  nos  admoneat,  ut  invicem  ad  ve- 
ritatis  defenfionem  coalefcentes ,  junctis  vi- 
ribus  in  Philiftaros  involemus,  caveamufque 
nc  brachia  mutuo  corrodamus. 

Ne  nos  ofFendat  fi  quando  hi ,  qui  vetita-  qwtrtnm 
tis  fe  difcipulos  profitentur  ,  veriratemim-   j?em"' 


pleto  gaudio  inde  perfttndar.  Atqtte  ut  h&c 
res  me  (quod  abftt)  cruentaret ,  ilium  tamen 
Dei  immutabili  decreto  in  dies  augeri  &  au- 
guftiorem  reddi ,  me  vero  minui  O  obfcurari 
tportet.  Quod  qttidcm  tquilftmum  ejje  mde 
liquet ,  qttta  mea  exiftimattone  pr&terjws  ifj 
icritattm  -iucta  ,  Chriftm  debttam  ftbtglo- 
rmm  nondttm  confequutus  esl. 

P  R  A  X  I  S. 

Hriftus  invidiofeapud  lohannem  tra- 
'duftus ,  abeodem  defeuditur,  &  am- 
pliilimo  tcftimonio  ornatur. 
Cujus  ( Delatio  Chrifti  apud  Iohannem, 
partes^  & 

funt  (^lohannis  pro  Chrifto  propugnatio. 
Criminationis  hujus  occalio  notatur  , 
quod  uterque  &  Chriftus  &  Iohannes  bapti- 
zabant.  Qui  cum  (ut  videtur)  proculab  in- 
vicem  diiliti  non  efTent,  numero  difcipulo- 
rum  utrinque  perfpedlo ;  orta  eft  de  Purifi- 
tatione ,  id  eft ,  de  Baptifmo,  quarftio.  Nam 
iicut  Marcus  corruptas  &  fuperftitiofas  Iu- 
dxorumlotiones,  baptifmi  honorificotitu- 
lo  inlignit ;  ita  Iohannesieodem  punficatio- 
nis  vocabulo  ,  quor*^.  1,  6.  Iudxorumfu- 
perftitiofas  lotiones  notarat ,  facrum  myfte- 
num  B.iptifrm  appelJat. 

Quod  Chriftus  baptizaflfe  dicitur  ,  quia 
difcipuli  ejus  iplius  mandatu ,  hoc  fecerunt, 
docet  eos,  quialiis  prxfunc,  conjunctain  ra- 


pugnent ;  quod  plerofque  ofTendit ,  cum  vi 


offenAifi 
nuamU  ve- 

deant  huangeficorum  nomine  lndgnitos ,  rit.uis prt~ 
Euangelio  caliginem  offundere,  aut  ejus  ce-  pugnttores 
leriorem  curfum  impedire.  Iohannis  enim  "»neppu~ 
Difcipuli ,  eandem  cum  Iohanne  fidem  pra:  &"*'"• 
fe  ferentes ,  Chriftum ,  quem  Iohannes  uni- 
ce  evc£tum  cupiebat ,  deprimere ,  aut  ccrte 
in  ordinem  cogere  conati  funt.  Quanquam 
&  illud  obfervandum  ,  quofdam  hoc  per  in- 
fcitiam  imprudenter  facere  ;  ficut  lohannis 
difcipulos  fecifle  veriiimile  eft  ;  in  quosar- 
quiores  &;  faciliores  nos  efle  oportcbit:a!ios 
non  iine  malitia.  Phil.  1,  v.i<;.  Sicutcnim  iu 
bello  ,  qui  fub  uuo  duce  itipendiamcrent , 

nonnun- 


Vctf.  16. 
£r  uimrc. 

I 

ftscrflttf 
h.tc  l»  or- 


nonnunquam  fociis  fuis  plus  obfunt ,  quam 
profunt ,  &  hi  quidem  impcritia  rei  milita- 
nsj  illi  vcro  proditoiic :  iic  6\c. 

Cnmcniiiteiiduiit, IK  vidaur,  ingratitu- 
dinis ,  quod  Chriltus  i  Ioli.innc  b.iptizatus, 
&  cjus  tcftimonio  ornatus,  jam  incipiat  cjus 


I      L      I       C      A.  iri 

rent ,  pudore  certe  ab  his  fufFundercntur, 
qu_  ab  coiuin imitatoi ibus  proponuntur. 

Primum  argumcntuin  quo  illos  refcilit,  J,c"'  z~- 


ducitur  abadjccto  tideris  nimiltri ,  qui  nul- 


Hitc  lit  cl:- 
rimilur  cx 

lumlibi  in  Lcelclia  honorcmlumit,  niliqui  cjfrcicmi- 
datus  clt  a   Dco  ;  coque  ipfofc  non  poflc  nijiri; 


ci-iitimationem  imminucie.In  quo foi  tc  cxi- ;  iibi  an  ogaic  ,  quod  Chrifti  clt  folius.  vide 

ftimarunt ,  Iohanncm  ,    modcftia  quadam   Hcb.^,^. 

priores  Chrifto  partes  deditfe ,  ob  camquc        Akcrum  argumentum  cft  a  fuo  &  pro- Vorf l8- 

caufom  Chrifti  partes  fuifle  ,  dclatum  a_  l'c   prio  tcftimonlo  ,  quo  hanc  dignitatcm  dCe  '.'  I?"°  . 
per  lohannem  honorem  ,  in  eum  refundcre. .  repudiatam  Chrifto  detulit .  Coarguit  iilos  Jt  \ 
Jtaquc  nimio  prxccptoris  fui  amorc,in  hunc  '  erroris  ab  ctfccto  principali ,  quod  tamctii  ttflifictitiu 
errorem  Iapti  funt.  Hujufmodi  quid  Icgi-  ab  iilo  ridciiflime,  3pertilTimc,fa:piirimcque  «"?. 
raus  de  Iofua  ;  qui  EUado  Si  Mcdado  invi-  j  edocti  clTcnt ,  Icfum  Mcfliam  ,  fc  cum  non 
iqatnAit  det,  propter  Mofem.   Cavendum  igitur  eft,  j  efle  ,  fcd  duntaxar  ejus  lcgatum  c<  metato- 
■"•)  ne  perfonarum  aut  Dociorum  nimiaadmi- j  rcm  ;  tamcn  m  tanta  luce  doctrina:  ccecu- 
ratione  ,  aliquando  in  ventatem  ipfam  ini- !  ticrunt ;  quod  manifelto  indicio  eft  nemi- 
quiores  iimus :   quod  quidem  co  diligentius  j  ncm  pofle  nili  a  Dco  illuminatum  ,  ad  ca- 
facicndum  eft,  quo  nugis  lubricus  luc  locus  I  lcftium  myfteriorum  notitiam    pcrvenire. 
eft  ,  &  in  quoplcrique  prolabuntur.  Nam  ,  Hinc  eft  ut  difcipuli  toticsdc  rebus  clanfli- 
hominibus  frpc  videtur ,  nihil  lmmodicc 
aut  dici  aut  fieri  pofle  in  eorum  commenda- 
tioncm  ,  qui  pii  &  pracclari  viri ,  &  veritatis 
aflertoresextiterunt  ;  &  iniquillimc  de  illis 


mis  enucleatiflime  edocti ,  nihil  t amen  eo- 
rum  percipicbant.  Tamctfi  enim  Paulus 
fcientiflimc  plantaverit  ,  &  Apollodiligen- 
tifTunerigaverit ,  tamen  niii  Deus  fructurn 


fentiant,  qui  eorum  omnia  line  exceptione,  |  dct,  omnia  cafla  liiut.  Perinde  enim  cft  ,  ac 


nou  probant ,  quide  Rcpublica  Chriftiana 
In  Luthe-  prasclare  mcriti  funt:  hoc  Germanos  plc- 


ro 


In  Cran- 
mero, 

P.;uUo. 


rofque  fcfellit :  hoc  &  noftris  hominibus, 
in  praeclaris  noltri  tcmpovis  Iuminibus,  im- 
ponit;  qui  cum  martyrii  corona  rcJinnti 
(inr,  magna  lllis  injuriafieri  videtur ,  niii  ea 
omnia  probemus,  qua:  illis  probata  efle  co- 
gnovimus.  Videmus  porro  quomodo  invidi 
aiiorum  bonajippientibusoculisintucntur; 
quibusunumaliquid,  multa  ;  cVpauca,  o- 
innia  videntur.  Bene  enim  pauci  erant,  qui 
ad  Chriftum  veniebant.prout  qui  dcbcbant; 
&  paucitas  illa  dcplorandaerat  potius,quam 
temulatione  profcqucuda.  Quod  ma£;)s  ex 
lohannis  vcrbis  liquet ;  qui  nullos  in  Chri- 
ftiimcredidiflc  ,  &  ejus  teftimoniumprout 
decuit .  accepifle ,  &c.  nullos  prout  ficri  o- 
portebatqucituscftihujusreialterumexem- 
plum  exftat  Ioh.  n,  19. 

In  lohannis  pro  Chrifto  propugnatione 
hoc  ,  in  univerfum  ,  notari  oportet,  probe 
um  d-.f-  fxpc  inter  Doctorcs  convenire,quorura  dif- 
mu,  cipuliinter  fein  eo  ctiamdilTident ,  in  quo 

fe  pr.rceptorum  fuorum  lmitatores  &  ad- 
mirarorcs  prarftarc  volur.t ;  &  in  magna 
doctommiii  doctrinaconfenl>one,fa:pe  cxi- 
lterc  difcipulorum  gravcs  dilTcnliones,  ida- 
liqua  ex  parte  in  his ,  qnos  fupcrius  annota- 
vinuis,  apparct.  Hi  enim  Doctores  ,  unde 
quijam  fs  tantopere  venditanrli  revivifce- 


l']ue  Do- 


i\  furdo  fabulam  irarres,  aut  coram  ceco  fa- 
cem  accendas,  niii  Deus  aures  pcrforet ,  aut 
oculos  adaperiat. 

In  hac  autemChri- C  Iohanne,     & 
ftiJcfenlionecompa-J  foninibus  ho- 

ratio  Cbnftiirrftitui-i  aliis<  muiibus,  5: 
tur  cum  L  (^fidelibus. 

Argumento  Relationis  probat  illum  ho-  Verf  29. 
norem,  quem  libihabcrc  parati  erant,  unius  «*J~"  »• 
Chrifticire,necdebcrefecum  communica-  """*  J?°.a 
ri :  Ecclclia:  tanquam  iponla; ,  unus  dunta-  tntiiii- 
xat  fponfus  cft ,  quem  cum  Chriftum  elTe 
vos  docui,  hunc  nulii  honorem  non  compe- 
tere  in  promptu  eft.Quod  adhuc  difparato- 
rum  argumento  probat;   fe  efle  amicum 
fponii ,  non  lgitur  Iponfum :  licut  prius  do- 
cuit  fe  efle    Chrilti  legatum  ,  non  igitur 
Chriftum.Amiciauteiidemfunt  cumhisqui 
i«r.5,;4.dicunturR/«r/xj,'aOT;;quinon  tan- 
tumaJ  convivium  invitati  funtjcd  ad  thala- 
mum  ejus  admifli;&  qui  fponfum  ad  fponfs 
domum  ducebant;&  qui  in  ambicnda  fponfa 
adjutores  fucrunt;  dclecti  viz.  viri  ex  omni- 
bus,  quos  fponfus  chanlTimos  habebat.  Vn- 
de  hid.  14,  n.  Samfon  delegifledicitur  tri- 
2,1'nta  fuvenes ;  quod  idem  a  lponfi  m  virgr-  _ 

nibus  facium  <.IL  Cujus  ufriufque  cxem- 
piurri  proponitur  m  Cant:cis :  cujas  etiam 
umbra  &  vcftigia  apud  nos  vifuntur.  Vidc 
Pfd.tf,$,adi±  Ef*,j4,<j.  Of.i,T?,^o. 

Hie= 


Ijj,  H      A      R      K 

«b(m  Pi-  Hinc  Pap*  perfidia  dignofcitur:  qui  fe  in 
f.<<in«-  Chnftilocum  inferr,&  eaofficialibivendi- 
^vti.tm:  Cac ,  qux  fponli  uniusfunc ;  ucquodEcde- 
iiam  ad  fui  abfolutum  (tine  cxcepcionc)  ob- 
fcquium  obligat ;  fe  ab  Ecclefia  coli  6\:  ado- 
raii  patitur  ;  leges  &  infticuca  farailix  ipfe 
rogarc  libi  alTumat ;  cum  utin  bencinftitu- 
ta  famiha  Iponfus ,  ficin  EccleliaChriftus, 
unice  audiendus  cft,  &  cjus  imperium  agno- 
fcendum  eft.Quanquam  lgicur  cocidem  ver- 
bis  fe  Eccleiix  fponfum  elfe  non  dict.itet,ta- 
inen  cuni  illa  fibi  arrogat ,  qux  fponfi  folius 
funt.ficrilegii  eum  teneri  neceffe  eft;  maxi- 
me  vero  cum  alia  Chrifti  iulignia  ,  Chrifto 
rion  minus  quam  hxc  propria ,  in  fe  transfe- 
rac:  utquodcjput  Ecclelixuicitur.  Quam 
cnim  putidum  fit  eum  eile  caput  minifte- 
rialc,  aut  vicarium,ex  hoc  loco  conftare  po- 
tefbperinde  enim  lllum  minifterialem  fpon- 
fum  aut.vicarium ,  quam  vicarium  caput  di- 
c.xs.  Prxterquam  vcro  quod  Chriftus  per 
Spiritum  fuum  in  Ecclefiaprxfens ,  vicario 
non  eget. 

ObTervandum  porro,  quantus  honos  MI- 
niftris  Verbi  habitus  eft  ,  cum  mcer  Chrifti 
fponli  amicos  adfcifcuncur,  quibus  in  ipfum 
thalamum  fponfi  adicus  pacec.  Quo  docen- 
tur,  uc  Iohaunis  exemplo,  fe  propcerea  fide- 
les  Chrifto  prxftent ,  ne  ipll  fponfamcor- 
rumpere  audeant ,  &  ejus  amores  a  Chrifto 
ad  fe  traducanc.  Memorabile  cft  cxemplum 
lofephi,  cui  cum  omnia,  qux  in  hcri  familia 
eranc,  permiccerencur,  hoc  argumenco  ufus 
eft  ad  fe  in  officio  retinendum,  adverfus  he- 
tx  fux  meretricias  incfcationcs. 
ItmnStki  Aroumento  alio  a  paribus  utitur:quo  do- 
<  hrifti  iu-  cet  indignum  cffe  ,  ut  ipfe  Chrifto  plures 
rrtmento  difcipulos  colligcnci  invideret :  iicuc  enim 
°,:iidixm;  amjcus  fponil  feu  paranymphus.gaudet  cum 
fponfx  voluntatcm  ufque  eoinflexerit ,  ut 
fponfus  ad  ejus  fermonem  admittatur,  & 
vcluti  cum  fpond  colloquacur;  ilc  lohanncs 
fc  incredibili  quodam  oaudio  perfulumdc- 
clarac  ,  quod  Cam  fcelicitcr  ei  ccciderit ,  ut 
Ecclclla,  prout  ab  lllocommonitaeft  ,  ad 
Chriftum  fe  coimilerit ,  &  cum  co  in  collo- 
quium  venerit,  eumque  audire,  &  ci  obtem- 


rnittijhertt 
hiHQi  cjuod 
jmicijpott- 
fi. 


O      N      I      A 

pcrare  parata  (It :  lllos  igitur  abfurde  face- 
re,  qui  ejus  caufa  id  dolent,  quode  ipfe  ferio 
tnumphat.  Par  ftudium  in  Paulo  perfpici- 
tur,  i  Thef.z,  19,  io.  &  5,  S,  9.  in  quo  pcr- 
fpicitur  ,  Deum  conatus  lohannis  fecundaf- 
fe  ,  qui  homines  a  fe  ad  Chriftum  traduccrc 
diligcncer  conacus  eft  ;  &  Iohannem  fingu- 
lan  gaudii  fructu  perfruitum. 

Argumentoaho  utitur  adverfo:vos  mex 
amplitudinis  augendx,  ftudioli  eftis ,  fed  er- 
ratis  ;  nam  mcexiftimatione  decrefcereo- 
portet.  Deinde  lllud  vos  urit,  quod  Iefu  fi- 
mam  &  nomen  invalefcere  intelligitis ;  fed 
non  minus  ftulte  &  illud  ,  nam  illum  opor- 
tet  indies  honoris  incrementa  fumere.  Prx- 
terquam  igitur,quod  fumma  voluntate  mea, 
&  animi  mei  voto  fiat,  ut  &  ego  decrefcam, 
5;  crefcat  lllc ;  ita  omnia  fieri  oportet :  ut  fi 
vel  ipfe,  vcl  vos  concra  mohremur,nihil  effc 
ccrnamus  ;  quandoquidem  icadecrecum  eft 
a  Deo,  fummo  omnium  moderatore.  Quod 
autem  fe  decrefccre  dicat  oportcre  ,  ideo  fa- 
cit ,  quod  homines  plenque  adhuc  nimis 
quiddamde  eo  fenriebant,  quam  veritas  fe- 
rcbat ;  ut  contra  de  Chrifto  minus ,  quam 
decebat  hononfice.  Hoc  igitur  frxnum  fit, 
quo  cohibeantur  homines,  ne  plus  jufto  ho- 
nores  &  exiftimaciones  appecanc :  camecfi 
enim  eis  ad  cempus  fruuntur,tamen  tandem, 
tanquam  foenum  aut  ftipula,  ab  igne  Ik  luce 
|  ventatis  confumentur.Sicut  cnim  in  merca- 
tonbus  ufu  vcnire  folet,  ut  qui  plus  ncgo- 
tiationis  ampleftuntur  ,  quam  res  corum  & 
facultas  ferat,  non  ita  multo  poft  fide  conci- 
\  dunt,&  foro  concedanc  &c.Teftes  func  mul- 
i  torum  temporum  Herefiarchx  ,  qui  primo 
j  exiftimatione  apud  plerofqiie  pollcntes,exi- 
guo  tempore&paucisanms  intermiffis,tan- 
quam  herba  in  tectorum  fummitate  6V:  fafti- 
giofuccrcfccns,  cxaruerunt,  &  nemineper- 
I  fequente  ,  veluti  in  fugam  fe  receperunt.  Si 
!  enim  pii  Miniftri  &  fideles,moderata  &  con- 
cciTa  exiftimatione  contenti,  &  immodicam 
&  fuperfluam  omni  conatu  avrrfant.es>  hanc 
jacturain  patiuntur ,  nx  illos ,  qui  eam  ftu- 
diofe  conquirunt  Sc  colligunt ,  ea  mulitari 
oporcec. 


Vcrf  33, 
potf  eptevt 
debet  ipje, 
mtr:*t: 


ptare  ltim, 
boc  defe 
dtiati 


I  o  H.  cap.  3.  a  verf\\.  adfinem  Capit. 

S 1  Quifuperne  venit,fupra omnes esi :  qui e  terra  tsl ,  terrenus esl,  &  tcrrenn 
loquitttr :  qui  e  coclo  venit  ,fupra  omnes  cli, 

32  Et  quod  vidit &  audivit ,  boc  teftatur  :fed  tcftimonium  cjus  vemo  recipit. 

33  Qri  rccipit  ejus  tejlimonium,  is  obftgnavit  Deum  vcracem  effe. 


N     G 


3'- 


y- 


L      I      C     A.  If5 

34  Namisdemum  quemmtfitDeus,  rerba Dei loquttur :  uoti euim huic ad- 
metttur  Deusjpiritttm. 

3  S  Vater  diitgtt  Ftliwii,  &  omttia  dedtt  et  in  maiutni. 

36  Quicredttin  Filittm,  babetritamatcrnam:  qtti  rero  iion  ajfentitur  Filio; 
non  ridebtt  ritam,  fed  ira  Dei  manetfttper  cuni. 


A  N  A  L  T  5  Z  S, 

|)  Rxftamiam  Chrifti  a  fubjecto  loco  arguit, 
■*•  quod  fupernc  veniar ;  cujus  effe&us  eft,  quod 
fupra  omnes  eft ;  quod  etiam  illuftrat  ab  advcrfo, 
quod  omnes  homincs  ex  terra  funt :  cujus  effectus 
prior  eft  ,  quod  funt  affe&u  rerreni ;  alter  effe&uSy 
quodfermoUlorumiit  teireftris  :  quod  per  Epa- 
nalepfin  refumit  fubjecTo  loco,  quem  fpecialius 
notat,  nempccoelum;cujus  itemetfecTum  ut  fupra 
indicat ,  quod  fit  fupra  omnes. 

ferf.ii.  Alterum  effe&um  &  teftimonium 
quod  Chtifto  prxbuit;  quod  exornatur  duobus, 
adjuncta  villone  fcilicet  ix  auditione  ejus  quod 
teftatur,  unde  hominuin  adjuniTam  contumaciam 
&  perfidiam  norat ,  qui  hoc  non  admittunt. 

VtrJ. ;  j.  Qux  perfidia  illuftrarur  ab  adverfo  eo- 
rum  qui  reftimonium  ejus  accipiunt ;  quorum  U- 
luftreeffecTumeft,  quod  Deum  verumelTeinpro- 
r.iilfis  agnofcant;  quod  etiam  comparationepa- 
rium  illuft ratur ,  oblignatione fcUicet  veritatis  di- 
vinx. 

Vtrf.iif.  Cujusratio  aifignaturarelato,  quod 
kgarus  Dei  verba  Dei  loquirux.  CumChriftiprx 
omnibus  hominibus  prxftantiam  docuiliet ,  nunc 
illam  proponit  prxftantiam  ,  qua  omnibus  fideli- 
bus  &  elecTis  antecellit ;  quam  arguit  a  compara- 
tione  majoris ,  quia  Deus  illi  dona  Spiritus  fui  ci- 
tramenfuramadmenfuseft,  quem  certamenfura 
omnibus  fidelibus  diftribuit. 

Vtrf.  35.  Deinde  alio  comparato  ,  quod  om- 
nia  illius  poteftati  fubjecit,  quodnulliexfideli- 
bus  fecit ;  cujus  caufa  ptincipalis  efficiens ,  eft  Pa- 
tris  erga  Filium  amor. 

Verfii.  HancChrifti  prxftanriam  porro  arguit 
ab  adjuncTovirxxternx,  quam  confequuntur  o- 
mnescredentes  in  Chriftum;  quodetiamabad- 
verfo  iUuftrarur ,  esdudi  fcilicet  vita  xterna  illos, 
qui  in  eum  non  credunr;  cujus  caufa  ailignarur, 
quod  ira  Dei  manet  fuper  illos, 

METAPHRASIS. 

NEc  mirum  videri  debet ,  fi  me  prnflan- 
tior  fit ,  cum  omnibus  univerfum  toto 
terrarum  orbe  homtntbus  pnferatur.  Stiperne 
emm  ortundtit,  omnesfuperat,  quandoquidem 
ex  tcrra  ortum ducens.mhtl  nip  terrenafapit, 
nec  ntfi  terrena  loquitur  ;  qui  autem  cozi.tut 
difcendit,  omnibui  anteceU.it.  Vnde  etiam  non 
nifi  certa ,  id  esi,  tum  vifa  tum  audtta  tefiifi- 
catur  ;tantumque abesi  ,  ttt  omnei  'quod  vos 
invidtoje  dixifiis  )  ad  ilium  ventant ,  ut  nutti 
fere  !pn  ut  quod  debent)  illum  acciptant  & 
exofculentur.  &iii  tamen  ejus  tefiimonium  ac- 
cq>it,  i£  in  eo  vcrafide  acquiefctt ,  ei  hunc  ho- 


norem  Detis  hai-t ,  nt  tefiimonittm  veritatu 
fui  (qut  ipfe  veritas  esi)  ab  itto  acciptat ,  qy.t 
etiam  Dettm  verum  effe  tanquam  figttto  obfi- 
gnat.  Nam  verba  ab  itto  quem  Detes  mttttt  3  7 
profeBa.fut  autoru,  id  efl,  Deipondsu  &  au- 
torttatem  obtinent.  Stcut  vcro  omnes  morta- 
les  prmcipatu  ty  excettentia  fuperat ;  fic  ey 
fideles  omnes  ,  quotcunque  &  quanticunqiie 
ftint ,  pnfiantia  infinttis  parafangis  vmctt. 
Cumentm  illts  Spiritus  SanBi  denaadcer-  35. 
tam  menfuram  impertiat  Deus ,  in  Chrifio 
ejufdem  Spiritm  dona  nutta  menfura  circum- 
clnfa  &  ittigata  admetitur.  Patcr  enim  Fi-  3 ** 
Uttm  mire  diligit ,  ex  cujus  amoris  fcnte  hoc 
itcmfiuxit ,  ut  omnia  ittitts  poteflati  £!*  impe- 
rio  tradidcrit ;  idque  hoc  confilto,  ut  qui  in  Ft-' 
lium  credant  vitam  habeant  iternam  ;  ficut 
a  regione ,  qui  in  Filio  f.dei obedtentia  non  ac- 
quiefcit ,  ne  minima  quidem  vitt  parttcttla 
perfruettir.  Vtpote  in  quem  incumbit ,  ($  ia 
cujus  qtiafi  caput  &  verticem  refidct,  Deifu- 
ror  &  excandefcentia. 

P  R  A  X  I   S. 

HA&enus  in  Chriftj  propugnatione  . 
contentio  &  comparatio  Chrifti  cum 
Iohanne  facta  eft:  reliquo  capite  Chriftus 
primumcumommbus  in  univerfum  homi- 
nibus,  deinde  cum  omnibus  fidelibus  com- 
poiitus  ,  illis  omnibus  multis  parafangis  an- 
teponitur ;  &  his ,  qui  prius  exftiterunt ,  & 
ilLs,  qui  in  pofterum  futuri  funt. 

Argumentumautem  ducitur  a  fubjefto  Verf-  > ! • 
loco.  Docet  enim  originc  eum  elTe  omni-     '"•'       ' 
bus  tanto  intcrvallo  pnferendum  ,  quanto  ,-  caio '" 
ccclum  a  terra  disjungitur  ,  id  eft  ,  intinito.  -vtnmt; 
Siveenim  divinitatem  ,  iive  humanitatem 
fpeclcmus,cceleftem  ortuiri  fortitus  eft.Nam 
tametfi  carnem  ex  terra  ,  id  eft  ,  ex  virgine 
acccpit ;  tamen  quiageneratio  illa  a  Patre 
ccelefti  per  Spiritum  fatta  eft  ,  cceleftis  non 
Iine  caufadicitur.  vide  1  Cor.  ij,  47.  Nam 
(1  man  ,  non  nili  ex  mcdia  aeris  regione  di- 
miflus ,  cceleftis  vocatus  iit  &  Angelicus, 
eoque  ipfo  quotidiano  pani  antelatus;  quan- 
to  id  fiat  magis  in  Dei  Filio.qui  lupra  omnes 
ccelos  &  creaturaseft,  Angelos  &  Archan- 
gelos?  hinc  cft,  quod  Apoftolus  1  Or.15,47. 
V  fecunduni 


eum  rjuoii 
terra  /tbje- 
lium, 


idtonne  to- 
yvm  do- 
Ciritutreji- 
ciemla: 


eontra  hu- 
•m.tnovum 
inventorum 
eveclionej 


154  H      /       R.      M 

fecundum  Adamum  ,  Dominume  coelo  ap- 
pcll.it. 

Hoc  etiam  argumento  adverforum  illu- 
ftrat :  quod  cjui  ex  terra  nati  &  putrcdine, 
nihil  aliud  quam  terra  &  putredo-lunt.id  eft, 
abje&iflimi ;  licut  prius  diclum  eft,  carnem 
cfle  ,  quod  cx  carne  originem  tia.xit.  Hoc 
igitur  obfcura.  in  ftabulo  nativitatis  &  cru- 
cis'fcandalum  tollit ,  cum  ejus  e  ccclis  nata- 
litia  reputamtis. 

Dcmde  docet  c]iiorfum  fpeftat  hic  cum 
hominumomnium  dcpreflio  ,  tum  Chrifti 
'  ad  fummum  faftigium  eveftio  ;  nempe  ut 
horum  doc~trinam,tanquam  f.illam  &  men- 
dacem ,  rejiceremus ,  Chrifti  vero  unius  do- 
ftrinam  ,  tanquam  certam  &  indubitatam, 
amplcfteremur.  Idque argumento  efficien- 
trs  caufo:  concludrt.  Qu.ilis  cnim  quis  eft  , 
tak".  fttnt  qux  ab  eo  ptofluunt  &:  promanant 
afreftus ,  acriotfes ,  tabs  fcrmones  ,  hi  fcili- 
cet,  qui  ab  corum  cerebro  excuti  lunt ,  fine 
nllo  Verbi  Divir.i  teftimo.iio.  Nam  qm  ab 
homimbus  exprarfcripto  Verbi ,  Scexthe- 
fauro  Scripturarumdepromptafunt,  ea  non 
alio  locohabcnd.ifunt  ,  quam  ii  ex  Chrifti 
lacro  ore  proferrentur ;  quorurn  contcm- 
ptores  ejufdem  a  Chrifto  criminis  rei  pcra- 
guntur.ac  (i  Chriftum  ipfum  loquentcm  re- 
fpuerenr.  Hinc  ftipulatur,  Efii.  6,6,7.  quod 
Prophetas  labia,tanquam  naturafua  immun- 
da,  a  Seraphino  pnus  excoquantur.quam  ad 
Verbi  minifterium  admifliis  fit :  item  quod 
dicitur  ,  Deum  fua  verbaori  Prophetarum 
inferturum.  Quod  autem  de  Propheta  dici- 
tur  feorlim.id  Paulus  Rom.^,i^,i^.de  omni- 
bus  hominibus  pronunciat  ;  eorum  guttur 
apertum  fepukhrum  ,  linguis  dolofe  agere, 
virus  afpidum  fub  labiis  eorum  ,  deniquc 
osoppletum  execrationibus  &  acerbit.ue. 
Quod  fi  ad  fontem  recurr.itur,  animum  fci- 
licet  corruptum  lllum  totum  eiTe  couftat. 
Gen.G,^. 

Hoc  igitur  ,  veluti  malleo  ,  commoliun- 
tur  &  contunduntur  humana  inventa  o- 
mni.i.tanquam  reprobum  &  commentitium 
a?s,  tanquam  alienus  ignis.  Iohannes  Chrifti 
perfonamtantopere  efivrt.ut  inde  verbi  ejus 
autpriraSTumma  as;nofcatur.Sic  Hebr.i.  fu- 
perioris  capitis  de  C  hrifti  priftantia  ,  &  in- 
comparabili  cellitudine  tra&um.ad  Verbi  Sc 
Eiiangeliifidem  oc  obfcqummaccommodat. 
Chrifti  cnim  perfonam  fufpicere  &  admira- 
ri ,  niil  illa  nobis  doftrinam  ejus  commen- 
datiflimam  faci.it  &  exoptatiflimam  ,  frivo- 
lumprorfus  eft  &  inutile.  Videmus  enim 


O      N      I      A 

homines  illos,  qui  alterius  fapientiam  admi- 
rantur ,  ejus  fermones  avide  captare.  Vnde 
ReginaSabx  Salomonis  afliduos  miniftros 
pcrbeatos  idcirco  judicavit ,  quod  incompa- 
rabili  quadam  rerum  multarum  fcientia  pol- 
lerent  ;  de  fermonccjus  ,  ex  iplius  pcrfona 
ftatuens.  Hoc  modo  Pontificit  Chnlti  con- 
temptores  deprehenduntur.  Qui  tametfi 
magnifice  S:  fplendidc  dc  Chrifti  perfona 
j  difputect,  cumque  eximiis  laudibus  ornent: 
tamen  cum  Verbo  Chnfti  authontatem  ab- 
rogant,  addendo,  minuendo,  commutando, 
»bEcclcfix  denique  arbitrio  illud  fufpen- 
dendo,  quin  Chriftum  in  ahorum  homiuum 
ordinem  cojiere  conentur  dubitandum  nou 
eft. 

Ncc  vero  hoc  Pontificios  fantum  prcdit,  &ferii 
Icdnoftram  ctiam  hypocrilin  in  luccm  &  dhinine. 
apricum  educit;  qui  cum  nos  Chrifti  aman-  Z^""- 
tes  &:  ftudiofos  profitc\imur,Verbum  tamen 
ejus  neglectui  habere  deprehendimur.Quod 
fi  verum  eft  ,  ut  cei  tc  eft  venflimum  ,  nos 
tantum  Chriftum  amare,  quantum  Verbum 
ejusamamus  &  exofculamur;  plcrofqueno- 
ftrorum  pcre.riguo  ejus  amore  &  perfrigido 
tencri ,  vereor  ut  non  nimium  liquidum  & 
clarum  fit.  Quos  cnim  unius  horx  fomnus 
i  concione  abftrahit ,  quos  parvi  lucelli  fpcs 
a  precibus  Sl  gratiarum  aftione  ,  quos  alea, 
chaitx  pidtx,  aut  ccelum  triftius  a  ficris 
exercitns  abducit,  cos  ne  putabimus  Chnfti 
amore  incenfos  efle  :  li  ita  vilis  nobis  Chri- 
fti  fermo ,  certe  Chriftum  ipfum  non  magni 
a  nobis  fieri,  in  promptu  eft  ,  quicquid  alio- 
qui  nobis  iplis  affingamiis.  Hoccine  eft  prc- 
cium  ,  quo  Chrifti  verbumiftimamus  i  ap- 
pcndimus  ne  illud  ut  tannllum  pecunix,  aut 
turpis,  aut  momentanea?  voluptatis ;  veren- 
dum  certe  eft  ,  ne  qui  tantuli  Verbum  ejus 
faciunt ,  ipfum  ,  fi  in  terris  eflet ,  non  multi 
pluris  venderent.  Et  hi  funt  fructus  illi  prx- 
clari',  quos  illi  de  tanta  donorum  cocleftium 
largitione  afferiinus  ,  qui  tam  copiofim  & 
puram  Verbi  prxdicationem  excipimusrfed 
omnino  verendum  eft  ,  ne  non  ,  quod  olim 
Iudiis  comminatus  eft  ,  pedum  frangat ,  jc 
paftoralem  de  nobis  curam  abjiciat. 

Hanc  Chriftidoitrinam  nobis  abadjun-  Verf  32. 
fta  certitudine  coramendat ,  quoad  cum  vi-  ' 
d,  tum  audita  a  Patre  ,  unde  dcfcendit  ,  te-    *,  "?* 
ftetur.  Prius  verfu  n  certitudinem  teftimo-        "' 
nii  a  vilione  arguit:  Iohannes  vero  a  vilu 
fimul  &auditu,quorumcum  alterutrumla- 
tis  iit  ad  legirimum  teftimonium  confti- 
tucndum  ,  tam  utiumqu;  limul  multo  iliud 


A. 


><? 


q:i.im  1.«- 
mnipMtci 
tccifiniil, 


tp*  a  fiil 
mn  rt]i- 
citndi. 


Verf!  33. 
WxfuU  in 
Dcuni  tjm 
ttrit.ii  c6- 
ft_*Mm; 


niagis  prxftabir.  Eft  autem  mctaphora  .i 
kniious  corporcis,  ad  divinam  Clinfti  mtcl- 
ligcntiam,  tranflata.  Hic  igitur  denuo  Iio- 
aiinnra  commcnta  damnantur ,  dtim  loli 
Chrifto  Patrcm  vidilTc  &  audille  competcrc 
legimus  ;  ut  li  quis  aliam  doctnnam  propo- 
nar,  quam  qux  a  Chnfto  tradita  cft  ,  eum 
incerta  loqui  cV:  fludtuare  necefle  lit.  Ex 
certitudinc  vero  &  indubitata  ratione  tcfti- 
rnonii  Chrilti ,  hominum  fidem  detre&an- 
tium  pcrvicaciam  arguit;  licut  &:  Chriftus 
hoc  prius  in  Nicodcmo  fecerat  :  maxime 
cum  ad  ca  crcdcndum  ,  qux  vana  &  falfa 
funt,  miraanimorum  propenlione  iint. 

Quod  autcm  nttUos  tejtimonium  ejtti  /tc- 
cipere  dicat  ,  id  per  comparationem  intelli- 
ff itur :  eorum  fcilicet ,  qui  fidem  illi  adjun- 
gere  dcbcbant .  Quam  formam  loquendi 
ptopterea  ufurpavit,  ut  difcipulotum  fuo- 
rum  malcvolentiara  perftringeret ;  qui  o- 
mnes  ad.cum  undique  convolalfe  invidiofe 
quefti  funt.  Quod  vero  pauci  ln  Chriftum 
credunt,  iJlud  non  unius  illius  xtatis  fuit,  in 
qua  lohannes  vixit ,  fcd  omnium  mfequen- 
tiuin  temporum  ;  licut  Chnftus  apcrte  do- 
cet ,  anguftam  elTe  viam,  &:  arftam  portam, 
per  quam  ad  falutem  itur,  &  paucos  ingredi 
&c.  Quamobrem  nihil  eft,  cur  animo  fran- 
gamur ,  li  omnibus  pcene  in  Euangelii  exi- 
tium  conjurantibus,pauculos  quofdam  Deus 
ab  illa  coitionceximatjquin  potius  Dcogra- 
tias  agamus,quod  nos  in  paucitatis  illuis  nu- 
mero  efle  voluit. 

Pioium  igitur  eft,  nunquam  fibi  in  Chri- 
fti  obfequio  fatisfacere  ,  cum  aliis  ma^num 
obfequium  prxftare  videntur ,  libi  tamen 
pcrexiguum;  li  parvum  prxftant,  libi  viden- 
tur  pcene  nullum  prxftare :  contra  improbi 
minima  exhibentes  onScia,videntur  libi  ma- 
xima  exhibere. 

Intidelitatis  illius  nequitiara  ex  contraria 
fidei  virtute  &  energeia  llluftrat.  Qui  euim 
credit  ei,  is  fide,  tanquam  iigillo.Deum  ve- 
racem  elle  oblignavit ;  quia  verba  Dei  lo- 
quitur ,  qui  a  Deo  milTus  eft.  Ma<Jnum  igi- 
tur  nobis  honorcm  habet  Deus  ,  qui  nos  per 
fidemad  veritatis  fux  teftificationemadmit- 
tit  ;  licut  illi  ornamento  eft ,  ii  quis  a  Rege 
adfcifcitur,ut  illius  teftimonium  virtuti  ejus 
fuftragetur,  S:  eam  probet.  Dci.ide  Rom.4, 
v.  10.  dicitur  Deo  gloriam  dare  Quamob- 
rem  formidabile  quid  eft  infidclibus,  qu' 
Deum  verum  efle  teftari,  aut  obfignare,  aut 
etiam  fubfcribere  recufant .  Qi^od  etiam 
i  loh.  f ,  10.  adhuc  magis  aggravat,  cura  di- 


cit.cum  qui  non  crcdit  Dco.mcndaccm  cum 
ficere.Ule  quidcm  verus  manet,ncc  feipfum 
ncgarepotelt ,  tamctli  ab  Iiomimbus  nege- 
tur  ;  fcd  tamen  qai  fidem  llli  dcrogat ,  facit 
cuoad  illc  poteft  mcndacem.  Non  credere 
igitur,  eft  gloria  Deum  fpoliare. 

Vna  quoque  obfervandum,  fideminniti  cuitain. 
Dei  veritati ,  &  Deum  nobis  in  Vetboprxi-  "'"""• 
re ,  pnufquam  nos  aliquid  oblignamus ;  ne- 
que  lide  noftra  oblignare  fas  cft  ,  quod  ille 
11011  cxaravit  manu  fua. 

Iam  difcrimen  ftatuit  inter  Chriftum  &  Verf!  34, 
omnes  fidclcs.  Vbi  vcrf.  tribus  poftenori-  ss- 
busargumentoadjuniftorum  probat  Chri-  cl"'^' 
fti,  (upra  omnes  fidelcs,  prxftantiam  :  quod  fjr*fj*_ 
cum  lllis ,  atquc  adeo  Angelis ,  ex  menfuta  iestxSptr, 
fe  communicavit;  Chnfto  cumulatiifime,  &  a,IUtnm> 
abfque  menfura  hoc  fecit :  cumque  alii  plus, 
alu  minus  ,  nemo  omnia  habet ;  Clinftus  u~ 
nus  omnia  libi  communicata  Iiabet ,  utpote 
in  qao  divinitatis  plemtudo  corporaliter  ha- 
1  bitct.  Quanquam  prxftiterit  hxc  dc  hunia- 
nitate  intelligi ,  in  quam  omnia  collata  func 
Spiritus  dona  ,  quoad  illa  natura  eorum  ca- 
pax  exftitit.   De  xterna  cnim  gencratione 
non  videtur  inteiligi  poiTe,quod  caufam  hu- 
jus  donationis  afTiguat  charitatem  Patris  ; 
qux  cum  voluntatis  llt  actus ,  non  poteft 
caufa  efTc  xternx  <*enerationis.  Tum  enim 
vidcatur  genuiiTe  Filium  non  natuta.fed  vo- 
luntate,  quodeft  Arrianum.  Vt  enim  in  re- 
liquo  corpore  parcius  diiTeminantur ,  qu.e 
cumulate  in  capite  coacervantur  :  lic  &c. 

In  Chrifto  mare  donorum  Dei,  quod  bo-  c,ii-  .-■  • 
lide  explorari  non  poteft.habetur.  In  homi-  fufitrna-, 
nibus  rivuli  quidam  ,  aut  canalcs  inveniun- 
tur.  Atque  ut  Abraham,  collatis  in  reliquos 
omnes  filios  donariis,Ifachum  omnium  hx- 
rcdem  inftituit:  iic  &c.  Et  ut  Provinciis 
lingulis  Satrapis  diftributis ,  Darius  Danic- 
lem  omnibus  prxfecit;&  Pharao  Iofephum: 
flc  Deus  certa  quxdam  hominibus  diftri- 
buens ,  omnia  Chrifto  pcrmilit.  Ex  quo  ll- 
lud  etiam  perfpicitur  ,  Chrifti  prxftantiam, 
non  in  nuda  quadam  dionitate  coniiftcrc  ; 
fed  prout  omnibus  honore  antehabitus  eft, 
itaetiam  gloria,  potentia,&  majeftatc  exor- 
natuseft. 

Sicut  autemfuperius  celiitudinis  e)us  u-  Verf  35. 
fum  efli.  docuit ,  ut  ejus  teftimonium  cv  do-  iU*  iui  m- 
dtrinam  ,  cum  fumma  obfervantia  &  R.a&io  fi'""  fa,H- 
coleremus;fic  nunc  hunc  tantx  in  euracol-  ''m.'""x~ 
1  .tx  plcnicudinis  fancm  mdicat ,  ut  hommes 
ad  fidcm  in  Chriftum  ammaret.   Cum  enim 
omnia  illi  data  iint ,  nihil  cft ,  quod  noftram 
V  i  falutem 


Ijtf  H       A       K.       M 

falutem  promoveat  ,  quod  ille  non  largiri, 
nihil  quod  falutem  impediat,  quod  ille  fum- 
movere  non  poflit:  (ic  Ioh.  c.\j,  v.z.  omnia 
Chrifto  data  clTe.ut  vitam  fuis  confcrat.Do- 
cet  prxtcrea  ab  eftcctu  fidei ,  quam  illa  no- 
bis  avide  conquirenda  lit;  nam  per  fidem  ex 
illo  thcfauro  vitx,  &  ex  llla  plenitudine,qux 
in  Chrifto  eft,  viram  &  omniadepromimus. 
Non  igitur  iibi  tantum  llla  accepit  ,  fcd  ttt 
illa  nobifcum  per  fidem  commumcaret ;  ut 
pampini  &  rami,  fucci  qui  eft  in  trunco  par- 
ticipes  funt  ;  ut  membra  a  capite  ,  &  uxor  a 
viro,  facra  &  Icgitima  conjunclione,  ut  un- 
guentum  capiti  aftufum  per  corporis  mem- 
bradefluit. 
&qutetm  Hanc  fidei  virtutem  a  contraria  infideli- 
rejtcinnt     tate  illuftrat ;  qua  fitutDei  ira  capitiejus 


infideat.  In  quo  fignificatur  Dei  iram  fuper  *&  *ttr- 
illius  hominis  caput ,  vcl  animam  potius  in-  ""■"«■ 
cumbere  ,  nec  ibi ,  tanquam  ad  quorundam  (im"1""- 
dierum  hbfpitium  confedillc ,  fed  ut  lbi  ha- 
bitet;  non  tanquam  incondudlo,  fed  tan- 
quam  in  hxreditario  ;  non  lbi  inlldere  ,  tan- 
quam  avem  ramufculo  innitentem  ,  a  quo 
mox  excutitur  ,  fed  tanquam  trabali  clavo 
pcnirus  fixam.  Quam  vero  horrendum  & 
formidabile  hoc  fit,  docent  fatis  piorum.de 
ira  Dei  deprecando ,  petitiones ,  querelx,  & 
ludlus ,  quos  cx  miuimx  lrx  divinx  fenfu 
ediderunt:quod  hilarcm  &  exporredlam  Dei 
froncem  omnibus  rebus  prxpofuerunt :  do- 
cent  diri  cruciarus ,  quibus  reprobi ,  qui  vix 
unum  irx  divinx  veluti  digitulum  fenfe- 
runt,  cruentatifunt. 


I  o  H.  cap.^.  averf.i.  adu. 

VT  ergo  cognorit  Dominus  Vharifxos  attdijfe  tpfum  plures  dift  ipuksfacere  6"  ba^ 
ptiz.are  qtum  lohannem. 

2  (Quanquam  1ESVS  ipfe wnbapti^abat, fcd difipuli ejus) 

3  Reliquit  Iud£am  &  abiit  rurfum  in  GaliUam. 

4  Oportebat  autem  eum  tranfireper  Samariam. 

5  Venit  ergo  in  urbem  Samaruqus.duitur  Sicbar ,  juxta  prs,ditim  qttod  dedit 
lacobus  Iofephofltofuo. 

6  Erat  autemibtfons  lacobi.  IESVS  ergofatigatus  ex  itinere,  itafedit  adfon- 
tem  :  bora  enim  erat  quafifexta. 

7  Vemt  mtdicr  Samarttana  ut  batiriret  aquam:  dicit  ei  IESVS ,  Da  tnibi 
potum. 

S  Nam  dif  ipttli  ejits  abierant  ifl urbem  ttt  cibos  emerent. 

9  Dit it  igitur ei  multer  illa  S.tinaritana,  Quomodo  tu  Iudnus  quum  fis,  potitm  a 
nicpofcis  qv.&  ftim  mulier  Samaritana  ?  nion  emm  uluntur  lud&i  Samarttants  ) 

t o  Refpondit IESVS  &  dixit ei,  Si  noffes  donum  tllud  Dei,  & quisfit  ille  qui  di- 
cittibi,  Da  mihipotum :  tnpeniffes  abeo-,&  dedijfet  tibi  aquani  vtvam. 


ANALTSIS. 

TJYpothefis  Euangelifti  eft ,  Chriftie  Iudxain 
*  GalilxatnprofetHonem  proponere;  adcujus 
efthefin ,  caufam  eflicientem  notat ,  quia  audive- 
rant  Phanfxi  Iefum  plurimos  difcipulos  facere; 
quod  a  cojnparatione  mmoris  ampli£catur,  quam 
XoAttnes. 

Verf.z.  Porro  declaramr  a  diverfo  ,  Iefum  non 
baptizaffe.fed  difcipulos  ejus. 

1'irf.}.  Cuius  effeftum  erat  defertio  Iudxx ,  & 
proftftioin  Galilxam. 

t^trf.tf.  Cujus  profe&ionis  adjuD&am  viam 
notat,  a  fubiecto  rcgionis  Samarix;  quam  etiam 
amphficat  altero  adjunfto  neceflitatis. 

yerf.S .  Item altero fubje&o  magis proprio,fci- 
licct  oppido  Sicherfeu  Sichem  :  quod  oppidum 
pouodefciibitui  abadjunaapiopLoquitateagel- 


li ;  qui  agellus  defcribitur  ab  ad  jun&o  dono,  quod 
a fubjecio /.«s6; dantis  5c  /^/«accipientisdefi- 
gnatur. 

Verf.b.  Porro  ab  adjunfto  fontis ,  qui  fons  fuo 
fubjeitoy.icoti  declaratut ;  hujus  ptofeftionisef- 
feftum  notatur  Iefu  defatigatio ,  defatigationis  ef- 
fe&a feflio ,  qui  fuo  fubjerto  fontis  declararur  ;  i- 
tem  adjun&o  tempore,  hori  fcilicet  fexti ,  id  eft, 
meridie. 

yerf.T.  Altero  adjunfto  adventus  fcemini  Sa- 
maritansadfontem;  quodetiam  fine  amplifica- 
rur,  utaquam  hautiret;  deindeeffectofermonis 
Chrifti,  cuius  fpecies  explicatur,  qua  potum  a  fce- 
mina  petebat. 

yerf.%.  Cujus  petitioniscaufaaflignatur ,  difci- 
pulorum  Chrifti  amandatio  :  qux  fuofubjecto  ur- 
bis ,  8c  fineemendialimentanotatur. 

Vff.').  Cujw  fermonis  Chrifti  effe&um  indi- 

catur, 


A. 


'17 


ic. 


catur,  tcfponfom  fbeminx  Samaritanx ;  eujus  re- 
ffonfi  fpecics  fubjicitur  etit^Sk*;  cur  a  fcpo- 
tum  pcteret ;  quod  arguitur  a  fubjefto,  quod  elfet 
Iudxus;  quod.amplificarur  ab  adverfo,  cnm  illa 
efll-t  foemina  Samaritana.  Cujus  etiam  ratio  porro 
fubneftitur  a  teftimonio  conluetudinisinvetera- 
tx,  quod  Iudii  cum  Samatitanis  coinmercium 
non  folent  habere. 

Vtrf.xo.  Cuiusquxftionisefte&um  eft  ChriCi 
refponfum  ,  quod  fubjicitur ,  quo  petitionis  fux 
recufationem  redarguit  ab  adjuncta  ignoratione 
pctfonx  Chrifti,  qux  exornatur  adjunCto  cpitheto 
doni  Dei ;  quam  ignorationcm  coarguit  zo  efte 
(ko,  quod  ab Ulo  fpiritum  adoptionis  non  peteret; 
quem  fpiritum  illuitrat  metaphora  perennis  feu 
viventis  aqux ;  item  alio  effecto  Chrifti  dationis, 
fiquidem  petiilTet. 

METAPHRASIS. 

CVmergo  Chrifttts  Domintu  comprehen- 
fnm  haberet,  Pharifcos  intellexijfefc flu- 
res  difcifulosinftttutjfe  &  baptifmo  obfignaffe, 
quam  Ioanncs  (tametfitffe  leftu  frofriaper- 
fona  hoc  non  fecit,  fedper  vicariam  difctpulo- 
rum  fitorum  operam)  deferta  Iiid&ain  Gaii- 
hUamitcrum  concejfit,  hoc  confdio ,  ut  Pha- 
riftorum  in  feincitatumodium ,  o  cx  odio 
fericulum  defiecicret.  GaliUam  autemprofe- 
Btiro  per  regionem  Samaritanam  tranfeun- 
dum  illifuit,  ne  cuimirumfit ,  Chriftum  non 
itamultum  pofl  fuis  dfcipulis  interminaffe, 
ne  ad  Samaritanos  pridicatum  tranfirent ; 
quandoquidem  neceffitate  quadam  ttineris 
illiper  Samar.it er  facereincumbebat.  Quam- 
obrem  ad  urbem  quandam  Samaris.  Sicher 
dtciam  ,  alias  Sichem  ,  contendit ;  qtu  urbs 
prope  adjacet  age'lo  ,  quem  lacobus  filio  ftto 
I  ofepho  dono  dedit.  Eodem  loci  fons  quidam 
erat ,  quem  olim  lacobus  ejfoderat .  Cum  igi- 
tur  Chriftui  de  vjt  cx  itinere  dcfejfws  erat. 
ufque  eo  ut  pr£  laffitudine  nrbcm  pertingere  j 
(y  pertinere  n.n  potnit ,  tf  porro  i.ft:ts  eum 
premerct  meridtanus  .-fecusfonte ,  tttfit,  con- 
fedit.  Intcrea  loct  (Deo  oculatiffima  fua  fa- 
pientiaftc  moderante)  venit  mulier  Samari- 
tana,  ut  aquamfua  feu  fitula  feu  hydria  ex 
fontefctcret :  cui  Iefus ,  ccdopotum  ;  difcipu- 
los  enim  in  urbem  tit  ab.menta  compararent, 
amandarat ,  hoc  ,  ut  videtur ,  conftlio,  ut  illts 
abfenttbtu  ,  tum  liberius  cum  foemir.a  collo- 
queretur ,  tttm  honeftius  ejus  oferam  in  hau- 
rienda  aqua  ejfiagitaret.  Ctti  viciffim  Sama- 
ritana  ;  mirum  diciu  ,  te  quem  ex  habitu  & 
corporis  veftitu  Iudatm  ejje  dignofco,potum  a 
me  quafum  Samantana  peteretcujus  reffonfi 
afcemir.a adhibiti  hic  caufa  esi ;  qttod longa 
(jf  inveterata  confitetudine  ir.oleverat ,  md- 
lum  Samaritank  cttm  lud.s.H  commerciam 


mtercedere  :  adquam  lefus  reipondcns  dixie  ; 
Si  incredibile  Dei  donum  novijfes  ,  id  e!i  ,  fi 
quit  ego fim,qiti  tibt Mco,  cedofotum,  ferce- 
ptum  haberes ,  tu  petitione  illum  fnvenijjes, 
qut.  ttbi  fetenti  aqitam  fluentem  (y  ferennem 
frtbiturus  erat... 

P  R  A  X  I  S. 

CAp.4.  Iohanms  .1J4C.  vcrfum,eompIe- 
ftitur  Chrifti  cx  Iudxa  in  Gahlauuj. 
profcftionem. 

fprofe&tonis  caufx, 
Cujusfarmfunt^  & 

^geftain  itinere. 

Profectionis  caufaeft  duplex;  priorquod  Verf  r. 
Chnftus  libi  a  Pharilaris  metueret ,  quos£vM""'< 
profpiciebat  iratiores  &  inrlammatiorcs  in  Pri"fx" 
fc  flituros  ,  quod  plcrofqnc ad  fua:  doctrim  re'^'jt  '££' 
profeffionem  adduclos  jntelligerent ,  pn-  fK/<IJ 
fertim  tantonumero,  ut  Iohannisdifcipu- 
los  fuperarent.   Cum  cnim  Iohannis  fefta- 
tores  fcrrcnt  igre.quod  libi  decedere  &  de- 
pcrire  putarent,  quicquid  llli  acccdcbat;tum 
vero  in  Chrifto  hoc  minus  ferre  aut  pati  po- 
terant.  Quod  Miniftros  Euangel.  confolari 
debct  adverfus  perfequutionis  tempeftatem 
in  eos  excitatam  ,  utpote  quod  lit  iudicium 
eximii  alicujus  fruftus ,   cjuem  illorum  in 
Euangelii  opera  5c  ftudium  protulit.  Sicuc 
enim  Ifraelitas  olim  hoftium  inimicitix  tum 
potiffime  exercuerunt ,  cum  fc  promptiiTi- 
me  &  paratilTime  ad  templi  &  muri  idifica- 
tionem  dediderunt,  Neh.  4,7.  Sic  &C. 

Quodautemdicitur  fcciffe  &  baptizalle  tujiudif. 
difcipulos,  licut  Matth.  28,19.  «?5»1 '£/ ' n-.-n  tipMtimtt 
/3**-£'c>-n? ,   docctur  prius  elfe  difcipulos  '"pf™ 
Chrifti  ,   quam  baptifmi  facramento  obli-  Oftfimim 
gnantur :  adverfus  illos  qui  baptifmo  Chri-  rmti 
ltianos  fieri  putant ,  &  ccelo  excludunt ,  nifi 
baptifmo  cindtos.  Gal.  1.  15.  natura  Iudios 
vocat ;  ficut  enim  ovesdomini  feu  poiTeflb- 
ris  funt ,  antequam  nota  &  charaftere  Do- 
mini  fignentur ;  fic  &c.  Sicut  enim  ovibus 
characlerem  non  impingunt  homines  utfuas 
facerent ,  fed  ut  cum  fibi ,  tum  aliis  innote- 
fcat,  fuas  elle ;  fic  &c. 

Eft  ctiam  eximii  cujufdam  confolatio-  a<j«il>M 
nis.quod  Chriftus  eosdicitur  baptizaile.qui  o*fti%ttt  % 


erant  a  difcipuhs  bapnzan:  quo  docetur  ba-  '',      '     i 

»1-     -/1  •  O-  ■     Chrllittjfl 

ptizatos  per  Miniftros  ,  non  minus  erhcaci-  jlimll0. 

ter  lotos  elTe  ,  quam  fi  Filii  Dei  manu  Iavati 
^eflent,  etiam  quod  ad  externum  lavacrum; 

adverfus  Donariftas,8c  noftri  temporis  Ana- 

baptiftas ,  qui  baptifmi  cfficaciam  cx  Mini- 

I  ftri  dignjtate  fufpendunt ;  cum  ex  difcipulis 

V  3  ludas 


H      A      R.      M 

ludas  effet  unus.  Idem  Jicitur  de  prxJica- 

tione  Miniftrerunvj'»  vosaudit  &c. 

Vcrf.  z.  Hic  vero  qttiritur  qmJ  caufx  lit,  cur  ba- 

cxriffcnon  ptrfmum  Chriftus  ipfe  non  adminiftravit": 

\nfti\Rritl      i„  q^o  cum  mu]ta  arFeruntur,illuJ  maxi- 

me  folidum  judicarim ,  quoJ  Chnftus ,  quo 

magis  vacaret  prxJicationi  Euangel.  lioc 

difcipulis  delegaffet.  Cum  enim  centum,aut 

ducenti,  aut  plures  uno  tempore  oblignandi 

crant ,  &  cum  iingulis  in  aquam  defcenden- 

dnm  fuit,  non  potuiile  hunc  laborem  angu- 

fto  temporis  fpatio  obiri ,  colligere  prom- 

ptum  eft.  Qux  eadem  caufa  fuit ,  cur  Apo- 

ftolus  fe  ad  baptizandum  non  fuiffe  legatum 

commemoret.  Nec  alienum  eft  ,  il  aliam 

caufam  aflignemus ,  quod  hoc  modo  Chn- 

ftus  Miniftn  operam  ,  a  Dei  eificaci  per  Spi- 

ritum  operationc,  voluit  diftinguere.  Qiuc- 

quid  iit  ,  illud  certe  non  eft ,  quod  quidam, 

alioqui  prxftans  vir,dick,Sacramentum  non 

fatis  dignam  rem  fuilTe  ,  qux  ab  illis ,  Chri- 

fto,  inquam,  &:  Paulo  adminiftraretur.  Cum 

enim  Chnftus  Ccenxfacramentum,&:  infti- 

tuit.S:  adminiftravit,cur  non  &  baptiimum. 

Simrcuia         Altera  hujus  profectionis  caufa  ,  a  Marc. 

ChriTim     ^  I4>  notatur,  quod  Iohannem  Chriftus  ac- 

lamfit-  CCperat  traJitUm  effe ,  ut  non  amplius  mu- 
vifjetnb.ic       t  •  f 

ptofeitiomt nus  "jiim  exercere  pollet;  unde  Chriftus 
ejus  vices  fupplcre  voluit  :  unde  pcriculum 
libi  non  .i  Pharifxis  imminere  collegit ;  fed 
longe  tanquam  ex  fpccula  periculum  pro- 
fpiciens,  declinatione  perfequutionem  anti- 
cipavit.  Nec  vero  locum  hic  habct ,  quod 
Vroverb.  Salomonis  dicitur  ,  impium  fitgere 
nemine  perfeqitentcj.  Chriftus  enim  fugam, 
non  tam  proprix  filutis  caufa  capelTit.quam 
ut  hoc  modo  caveret ,  ne  ipfum  ,  antequam 
vocationis  fux  ftadium  decurnffet,compre- 
lienderent.  Quod  facile  ex  eo  conftat,  quod 
decurfa  meta,  mortem  non  declinat;  fed  ho- 
ftem  ,  tanquam  murus  aut  Leo  prxftol.uur. 
Quo  acccdit ,  quod  muneris  ratio  nullam  in 
Iudxa  perpetuam  permanlionem  poftula- 
ret.Nec  quicquamobfuit.quo  minus  in  Ga- 
lilxa  munus  minifterii  fui  perfequi  potuit ; 
quum  potius  per  ProphetamEfiiam  prxdi- 
ftuni  eft  ,  in  Galilxa  Chrifti  Joftrinam  per- 
fonare  oportuiffe.  QuoJ  nos  docet ,  quoad 
nobis  fugere  conceditur ;  nempe  quatenus 
commiffam  nobis  provinciam  non  defera- 
mus,  nec  eos  noftra  cura  cV  patrociniodefti- 
tui  patiamur,  quorum  rationes  a  noftra  per- 
maniione  fufpenfx  funt.  Interim  tamen  cer- 
tum  eft,  IuJxam  incomparabilibono  pnya- 
cam  effe. 


O      N      I      A 

Si  quis  excipittt ,  illuJ  nullo  populi  meri-  hxefuyi  m 
to  facium ,  cum  populus  magna  frequcntia  fp"1'  c"l- 
Chriftum  acceJebat ,  &  fe  illi  in  Jilcipulos  ?*'"'  ''"' 
traJebat. 

Rejpondeo  ea  qux  a  gubernatoribus  fiunt, 
publica  totius  aut  regni  aut  Ecclelix  mala 
cenferi.  Quamobrem  operxpretium  eft ,  ut 
ftuJiofe  Principum  ,  &  Ecclelix  Prxfulum 
caufas  Deo  commenJemus ,  quorum  recte, 
aut  fecus  factis ,  populi  totius  vel  promove- 
tur  vel  impeJitur  falus. 

SeJ  hic  quari  poteft  ,  cur  Chriftus  in  Ga-  Verf.  ;. 
Iilxam  metu  HeroJisfugit ,  cum  HeroJes  ct,r'nGi' 
effet  Galilxx  Tetrarcha.  ViJetur  enim  po-  .'_;,» 
tius  fubliftenJum  fuiffe  in  IuJxa. 

Re/pondeo,  Marci  locum  non  moJo  in- 
telligenJum  efle  ,  Je  traJitione  Iohannis  in 
carcerem  per  Herodem.feJ  quoJ  Iohannern 
Pharifxi  HcroJitraJcrent;  quoJ  Jiferteap- 
paret  Matth.  17, 11,11.  ubidicitureofdem 
Chriftum  ad  mortem  adacturos,  qui  Iohan- 
nem,  tanquamalterum  Eliam,proarbitratu 

i  fuo  afflixrflent.  Hinc  cft,  quod  Iohannes  di- 
cit,  Chnftum  ludxam  reliquiffe  ,  ne  idem  .i 
Pharifxis  pati  cogerctur ,  quod  lohannes 
paflus  erat.  Nam  Herodem  nihil  m  lohan» 
nem  aufum  fuiflc,  nili  a  Phanfxis,  qui  ma- 
gna  authoritate  pollcbant,  animatum,  veri- 

:  limile  eft ;  quare  dechnato  Pharifxorum  fu- 
rorc,  nihil  erat  cur  Chriftus  ab  Herode  me- 
tuerct :  fuifle  autem  eandem  profeftionem, 

'  Jocumcnto  eft  ,  quoJ  iicut  alii  Euangeliftx 
in  hoc  aJitu  Jecnnatam  Nazareth  Jocent, 
quoj  Propheta  non  effet  ,  nili  in  fua  patri.i 
inhonoratus  ;  (ic  Iohannes  fub  finem  hifto- 

'  rix  idem  notat,candemquecauiamafli"nat. 

QuoJ  Jicitur  Chnftum  per   Samariam  \"L  +• 
tranlire  opomulle,-  ut  m  Gahlxam  perveni-  .. '    ' 
ret ,  non  Je  ipfi  urbe  Samarix  ,  ut  quanjo-  rumi 
que  ,  fed  de  regione  Samarix  intelligitur. 
Viam  autem  per  Samariam  in  Galilxam  ex- 
ftitiffe,apparct  exLttc. 9, *>!,}%.  in  profecTio- 

j  ne  e  Galilxa  ad  Hierofolymam.  Ex  quo  dif- 
ficultas  diffolvitur.de  Chrifto  per  Samariam 

■  tranfeunte,  cum  difcipulis  illac  diverterein- 

1  terdixerat ;  omninoenim  ,  inquit  Iohannes, 
ilhic  in  Galilxam  tranfeundum  erat  :  quod 
nobis  documento  eft  ,  quoufque  cum  homi- 
nibus  a  Deo  &  religione  alienis  confuefcere 
fas  iit ;  fcilicet,  quoad  hoc  nobis  ad  neceffa- 
ria  hujus  vitx  muniaobeunda  ,  neccffanum 
aut  opportunum  fuerit. 

Altera/>arifequitur,  de  his  qux  in  itinerc 
geftafimt,  qux  pro  diverluare  ftationum 
Chrifti  diftinguunfurj 

Notatur 


Notatur  cnim  j 


EVANCELrCA.  jey 

f  Primum  ad  fontcm  propc    110  &  irrcconciliabili  liidxos  in  Samarftanos 


urbem  Sychar, 


.■hgia.Iedocct  .  quod  lohannis  oitavo  ic ri - 


-  <      urucin  oycuai,  jjj^i.uj.  cu.t . i  .  ijiiuii  jonanim  octavo  icri- 

<juod  geitum      DcimJej in  civititc  Syehar.  I  bitw dc  Pharifans ,  oui  Chri.ro  «umraim 

Et  quiJcm  qnod  ad  priorem  ftationcm  .ul    corvirium  fafturi ,  illum  S*m*rit*Mn 
\erl.5,    .  jfontcm  ijCObi  attincc ,  illam  i  Chriftilafli-   pcllarimt.  Cu|us  odiicuminitia  &  vcluti  fe-  OJIIIm- 
fmttmSi-  tudinc  &  dchciganone  cx  innerc  occupa- ;  minain  dc.tctionc  dcccm  tnbuum  a  Dci  v™        . 
('.[,  ch,t-  tam  cfle  notat  Euangelifta:  tum  quod  locus ,  &  Davidis  domo  jacta  funt ,  tum  magn.t  c-  „,_—„_] 
flm  anfi-   fubfiio-idus  eflet,&  xi  xftum  cx  labore  con- ,  ius  acccflio  fifta  tft  cum  Ailvnus,  abduftis  r„ 

...:•'  ~     °      r     ,  ,  ._ :      • .____.:__•.  I  ...  - 1  '     ' 


atrit 


tfjctum  fedanduiT!  opportunus  ;  tum  vcro   in  captiviratcm  Ifraclitis,  alios  incolas  cx 
criam  quod  liti  reftinguenda:  aptus  &  ido-   vanis  nationibus  in  coruni  Iocum  furroga- 


neus  cflet.  Qiio  fpcclat  quod  jam  mcridics 
crat ;  quo  tempoi  e  folis  xftus  maximus  cflc 
folcbat.  Et  ut  intclligamus  tcmpusfuiflcuc 
Chriftus  dlius  caufa  pircmitcerec  difcipulos; 
prxccrquamquodabfcnciadifcipulorumop 


vic  ;  qui  cum  3.  fcris  beftiis  infcftarenrur, 
cV  ilhus  c-.Ltmit.uis  caufa  in  ignorationcm 
jufti  &  Iegitimi  cultus  confcrrctur,  tandcm 
cam  racionem  inieruncut  rchgionem  quan- 
dam ,  p.irtirnex  Ifraeiirarum  ritibus.  par- 


.  V  qUO  C)UI 
hunumt.u 
ducct: 


pottunacrac,  ut  Chriftns  adultcria  arcanr.  tim  vcro  cx  ccrcmoniisporulorr.nl,  undc 
foemina:  objiccrct.  Pcrquam  autemexiti-  ipii  tradu<.ti  fueranc  ,  confarcirarint :  hxc 
nere  dcfeflum  fuifle  illud  argumento  cfr,  cam  fad.i  permixrio,  dubioprocnl.concra- 
quod  urbem  non  longe  a  fontc  diflicam,  Ctum  ).im  antc  odium  corrobor..v:c  5  ncc 
prae  laflitudine  attingcrenequivit.  In  quo,  vero  oinitccndum  ,  illud  Iudxos  pupugifle, 
licuc  in  aqux  poftulationc  ,  ad  frangcndam  quod  vidcrcnt  tcrram  fuis  fratribus  deftina- 
iitim  ,  vcricas  hunianx  ejus  nacurx  revinci- '  cam  ,  a  cam  prophanis  hominibii.  polTideri. 
tur.  Indc  enim  perfpicitur  ,  illum  noftram  !  Ad  iftius  odn  cnmulum  &  vrlutifaitiginm, 


nacuram  induifle ,  quod  eifdem  infirtnitaci 
bus,  quibusnosfepcifumus.obnoxius  com- 
pcrcus  eft.  Spi.itus  cnim  nondefuigatur, 
nec  commcr.utum  corpusticic  ,  nonmagis 


acccflerunr  aflidux  inimicitix  &  injunx, 
quibus  Samaritani  Iudxos ,  ex  capcivitate 
Babylonica  rcduccs  ,  afliduc  divcxarunt ; 
nunc  fraudibus  &  iniidiis ,  nuncviaperca 


quam  imago ,  auc  pitlura  ;  per  omnia  nobis  I  cos  aggrcdiences,  nunc  cempli  ,  nunc  muri 
iimilis  faftus ,  exccpto  peccaco.  In  infmcia  |  .Tdiriciuminterrumpenrcs.Deniquehucfpe- 
cademilliobvcnerunc,qua'  aliis  hominibus,  J  ctacquod  n.lib.  antiqmt.  7.^ %.  cap.  Iofe- 
ut  quod  fafciis  involucus  lic,  ftacura ,  fapien-  j  phui  fcribic ,  in  Samaria  omnibus  _  Iudaif- 


tia  crevcrir ;  jam  docecureciam  cailli  obvc- 

niiTe  ,  qux  iri  conftanri  &:  adiiltaxtare  con- 

tingerc  f.Icnt ,  fccundis  rebus  Uctatuseft, 

&  adveriisflcvit. 
Ve_f.7»8.       -D  hac  aurcm  ftacione  duo  ab  illo  fufla 

commemoranrur :  Colloquium  cumSam.i- 

ricanaablentibusdifcipulis  ;&  cum  ditcipu- 

bs  poft  Samaricanx  abicum. 
twitbue-        Dicicur  auccm  aquara  poftultfle  .1  Sama- 
ritpetert     ritana  muliere  ;  cui  poftulacioni  uc  locus 
«jjj.ira?      commodioreflcc  ,  dicirurdifcipulos  Chrifti 

prxmiflos  fuifle  ,  r.t  cibos  coemerent ,  illis 

enim  prxfentibus ,  eorum  potius  quam  mu-  1  in  cum  conferre  debeamus:il  enim  inimicif- 

licris  operam  cfflagitarc  parcrac.  |  fimiaiinum  fublevare,  &.  onerifuccumbcn- 

Vcrf  9.  Hxc  pecicio  Samaricina:  admintioncm  1  cem  engere  oificii  iic ,  multo  magis  aiini 

cxtju.ipe-  movec:  quod  Chnftus  Iudxusab  illaaquam  pofleflorcm.  Illud  quidcmdcjitcanduin  cft 
fi/j.n.  .1  pecerec,  cum  cancum  utrinque  odium  inccf-  (tamecii  non  omnino  ille^icimum)  nc  ino- 
Smunta-  [^rat  ^  ut  nuna  c([\t  lntcr  illos  ojficiorum  |  piaadigamur  ad  noftrorum  &  Dei  hoftium 
m-lrta^„._  commucacio  vide  Lnc.y, «;:.,  <;;.  Hinc  eft,  |  auxiliumconfugerc.  Quo  nominc  fcckita 
tll>  uc  quodaminloco  Luc.  10,  33.  Chriftus,  uc  j  queritur  in  Lament.k  coaftamfuiflc  ab  AL- 

doccrec  proximi  acccpcione  comprchcndi    gyptiis  fcipem  cmendicarc.   vidc  I  ThcjJ.il. 
impiiiTimum  quemcumquc  inimicum ,  Sa-  14,11. 

maricanum  Iudxo   faucio  &:    femimorruo  I      Chriftu;  aucem  hoc  Ioco  docec ,  fe  non  Verf  10. 
fuccurrcnccm  indiicac.  Odio  porro  vattnia-   tam  uc  b_ncficiumactipciet,qu.im  tic  majus  *'"  ""i** 


mo  defeftoribus  ,  perfugium  Sc  afvlum  a, 
Sanballado  patefaftum  cfle. 

Ex  quo  hic  5.-.^r;'porcft,rettcne  Chriftus  /(riloie 
fcccrit,  quiprarcer  Iudxorum  morem  ope-  Chriiiut 
ram  fcmma.  Samariranx  efrlagitac.  Appa-^rf"" 
rec  enim  fo_minam  rclieione  quadam  coa-  f°    '.  '* 

1  j  rr    ■  P        o    rr  -/-  l'»cpttif 

ctam  ,  hQc  olticium  ei  dcrre6ta_ie  tancifpcr.  r;t> 

Rejjwxfio,  vel  ex  hoc  loco,  S:  hod  Chrifti 
faflo  apparec ,  odium  hoc  modum  omncm 
c.ceffifle.  Neque  cnim  quifquam  a  nobis 
camalienus  efle  dcbcc ,  auc  nos  ab  illo  ,  uc 
ab  illo  nullum  officitimaccipcic.aut  nullum 


\6<i  H      A      R. 

im  d.tret  il-  conferret,aquam  ab  illa  petiifTe.Sicut  autem- 
hdfttiti;  noc  [oco  evenifle  videmus ,  ut  Chriftus ,  in 
fua  lpiius  perfona  ,  miautum  quid  petivit, 
ut  lautiora  daret  :  fic  ,  ut  nunc  dierum  ,  in 
perfona  indigentium  futrum ,  flbi  exiguum 
aliquod  munufculura  feu  eleemofynam  ero- 
gai  1  pctit ,  ut  nos  amplioribus  donis  recnu- 
neret ;  tcrrcftnapoftulat ,  ut  cceleftiarepo- 
nat;  momentanca  &  caduca.ut  reddat  xter- 
na;  carnaha  mctere  a  nobis  poftulat ,  ut  fpi- 
ritualia  in  animis  noftris  difTeminet.  Qui 
igitur  qua:ftuofos  &  lucrofos  contractus  a- 
vide  fectantur,  caveant  ne  oblatum,ac  in  os 
eorurndelatum,  recufanc  &  repellant.  Obi- 
ter  vcro  obfervemus ,  Samaritanos  ,  qui  ita 
verum  Dei  cukum  corruperant ,  ut  interim 
plures  quam  ulla  alia  nacio  ,  legis  Mofaica: 
ceremonias  retinerent ,  multo  fuifle  in  Iu- 
dxos,  id  eft  ,  veram  Dei  Ecdeliam  iniquio- 
res ,  quam  uilam  aliam  gentem ,  qua:  ritibus 
longius  rcmota  erat  :  ut  mirum  minus  lit, 
cur  Papi/li,  nobis  in  plerifque  religionis  no- 
ftra:  capitibus  confentiences ,  majori  nos  o- 
dio  profequantur,  quam  Turce  &nt  htd.<i. 

Aqua  vivente  intelligitur  ,  ficut  poftea 
liquido  conftat,  fpiritus  regenerationis. 

Liquet  Chriftum  operam  dcdifle,  ut  offi- 
ciorum  vicilTitudine  contra&as ,  &  confir- 
matas  inimicitias  fenfim  deponeret ;  quod 
nobis  imitandum  eft,  ut  quoties  opportuni- 
tas  cos  juvandi  occurrit  ,  quos  nobis  parum 
jequos  &  benevolos  efle  cognofcimus,iIlam 
nobis  e  manibus  elabi  non  patiamur.  Quod 
li  nos  etiam  eorum  opera  indigemus.memi- 
nerimus  lllam  indigentiam  a  Dco  immiiTam 
ut  hoc  modo  nos  gracia:  apud  illos  reflituat. 


cuoct  .1  >'.:- 
b'n  imitxn- 
ttim: 


O      N      I      A 

Priterea  duo  obftacula  fubefTe  doeet  q**  t/t»ini 
Chriftus ,  quxillam  a  petendo  Spintureti-  "Ir"' ex 
nerent.  Vnum  eft,  quod  Spiritus  Sanfti  vim  '&"Tmu** 
&:  virtutem  ignoraret.  Alterum  ,  quodne- 
fciret  Chriftum  eum  efTe,  qui  lllum  largire- 
tur,  id  eft  ,  cum  fontem  ,  tum  aquam  :  qua; 
duo.ii  refciiTet,  fore  dicit,  ut  negleclis  incer 
ipfam  &  Iudxos  inimiciciis ,  prior  ab  illo 
Spiritum ,  quam  ille  ab  ea  aquam  ,  petiiflct. 
Nosequidem  (Deigratia)fontem  probeno-  q**itn- 
vimus ;  fcd  donum  plerofquc  nefcire  ,  quan-  ™  »"**- 
tum  ,  quam  prxftans ,  quam  neceflariumfic 
&  fdutare  ,  declarat  fatis ,  quod  Verbi  prae- 
dicationem  ,  per  quam ,  tanquam  per  cana- 
lem ,  ad  animarum  noftrarum  aides  deduci- 
tur;  quod  preces,  quibus,  tanquam  hauftro, 
vel  hydria ,  ex  fonte  extrahitur  ,  aut  planc 
negligimus ,  aut  certe  non  eoloco,  quopar 
eft,  habcmus.  Si  enim  hxreditatis  arrhabo- 
nem  &  pignus  ,  fi  aquam  fciremus ,  qua  fola 
incendiumignis  Gehennz  opprimitur  ,fitis 
extinguitur,ex  Satana:  mancipiis  eximimur, 
intra  Dei  tilios  reponimur  ;  cerce  majore  il- 
lius  acquirendi  fludio  duceremur.  Prasterea 
(I  nofmet  reputaremus  (ut  revera  fumus) 
terram  fterilem  &  aridam  ,  ii  fitibundos  & 
fiti  perituros ,  ii  Sarmenta,  &  ai^igjt  ligna 
&c.  Quum  cifternas ,  qua:  aquam  continerc 
non  poterant,  interra  proftabant,  omnesad 
illas  catervacim  &:  cercacim  convolabant ; 
nec  dubitabanc  longas  &  plenas  laboris  & 
fumptus  peregrinationesfufcipcre  ,  magno 
pretio  cibum,  qui  non  pafcit,  potum  quifi- 
tim  non  reftinguit,  comparare.  Quomagis 
inexcufabiles  hunt ,  qui  fontem  aqua:  viva:, 
illis  in  os  deLatum,contemptim  pra:tereunt. 


IoH.  4.  a  verf.il.  adi?. 

11  Dtcitei  mttlier,  Domine,  tieque  quo  baurias  babes ,  &  ptteus  profundus  esl : 
ttnde  ergo  babes  aqttam  ilLtm  vivam  ? 

1 2  Nttm  tu  ttujor  es  patre  nojiro  lacobo,  qui  dedtt  nobis  hunc  putettm,  ex  quo  ipfe 
btbtt,  &flii  ejns  &  ejtts  pecor.i  f 

1$  Rejpondit  IESVS  &  dixit  ei,  Ouifquis  bibit  ex  aqua  ifiafttiet  rurfus: 

1 4  Quifquis  autem  biberit  cx  aqua  tlla  quam  ego  ei  dabo ,  nonfutet  tn  xtcrnum: 

fedaqua  tlla  qti.tm  ego  dabo  ci,fet  tn  eofotts  aqux.  faltentis  in  vitam  £ternam. 
1  s  Dicit  ei  multer,  Domine,  da  mihi  aquam  iftam ,  ttt  nonfitiam ,  neque  veniam 

buc  ad  bauriendum. 

1 6  Dtcit  ei  IESVS,  Vade,  voca  virttm  tttutn,  &  veni  huc. 

17  Refpondttmulier&dtxitei,Nonbabcovtrum.Dicitei  IESVS;  Benedixi- 
fii,  Non  babeo  virtim. 

1 8  Ouinque  emm  viros  habttifti :  &  nunc  quem  habes,  non  esl  titus  vir :  hoc  vere 
dtxifti. 

ASALT- 


ANALTSIS. 

SErmonis  Chrifti  effcftuin  eft  fcrminx  perverfa, 
fed  minimetamcn  malitiofa  vcrborum  Chiilli 
inteiprctatio ,  qua  ncgat  illi  aquam  fuppetere 
quam  petenti  fuppedirct;  quod  arguit  fyllogifmo 
connexo,  li  mihi  aquam  vivcntcm  fuppcdites ,  vel 
exhocputeo,  vel  aliundeexaltcrofuppediresne- 
ceffecft:  Ncutrum  horum  eft;  Ergovana  eft  ia- 
fiatiohxc  tua.  Ex  hos  putco  non  poffeprobat  ex 
inftrumentalis  caufx  remorionc,  quod  lciliccr  fitu- 
lam  aut  hauftrum  non  haberct  Chriftus  ;  dcinde 
ab  adjun&a  profundirare  putei. 

Verf.xi.  Aliunde  non  polTe  probat  afubjefta 
Chriftipcrfona,  quam  cxtenuat  acomparatione 
majore,  l/mbi  Parnarchx ;  ex  cujusad|unctaprx- 
ftamia,  aqux  quam  hauftum  venit  prxftantiam 
arguit ;  deindc  ab  effeito  ,  quod  porus  ufum  prx- 
bebar :  quemufumporroaniplificat  abenumcra- 
tione  fubje&a,  qux  ex  illa  aqua  bibebant.i .lacjio, 
x.  liberis,  3.  jumentis  Scpecoreejus. 

Vtrfu,i+.  Chriftus  prxftantiam  aqux ,  quam 
ipfe  darurus  efr ,  tuetur  &  defendit  ab  eftc&o  po- 
tationis  terrcftris  aqux  :  fcilicet  quod  illam  bi- 
bcns  irerum  fitiet;  &  advcrfum  effc&um  aqux 
quam  Chtiftus  prxbebir ,  quod  illam  bibentcs 
nunquam  fitiant :  cujus  rationem  afligna:  ab  effe- 
fto  ,  quia  aqua  illa  quam  bibit ,  evadit  &  affurgat 
in  fontem  ;  qui  fons  defctibitur  fuo  etfc&o,  nem- 
pequod  nonpoteft  exhauriii  &  dcficcari,  quo  mi- 
nusfluatad  vitam  xternam. 

Verf.lj.  Hujus aqux prxconium  hunceffectum 
fortirur.ur  aquam  hanc  fibi  prxberi  expetat;quam 
petitionem  confirmat  duplici  fine ,  unonefitiat 
unquam  ;  altero  (quofuamadhucinfcitiamSc  i- 
gnorationem  prodit)  ne  iterum  ad  hunc  puteum 
veniat. 

Vtrf.16.  Chtiitus  a  foemina  Samaritanainor- 
dinemcoacrus ,  &  ipfi  /«otopoftpofirus,  abad- 
juncia  omnifcientia  fuam  exccllenriam  probat : 
cujusomnifcientiifpeciem  proponit,  quod  rem, 
alioqui  arcanam  &  abomnium  notitiaremotam, 
probenorar.  Cuiut  viamprxmuniret,  jubet  ap- 
pellarevirum  :  intelligebatautemChriftus  virum 
qui  vulgi  opinione  fuus  erat. 

Verf.i  7.Hac  adiuncta  juflione  prima  froteChii- 
ftusvideri  poflit  a  vero  aberrare ,  &  falfa  rerum 
fpecie  cum  aliishomiuibus  decipi ,  ab  adjun&a 
vcritaterefponfiquodaptavitfcemina. 

Verf.ji.  Ad  qu.im  rcm  confirmandam  tefti- 
monium  Chrifti  acceflir ;  quod  porio  confiimatur 
a  diverfo  ,  quia  utcumque  pro  viro  ejus  vulgo  ha- 
bitus eflet,  re  ipfa  tamen  maiiius  non  effet :  quam 
rem  porro  confirmatabadverfo,  quod  s  priores 
juftomatrimonioilliconjuncti  effenr,  hicautem 
minimc. 

METAPHRASIS. 

CVi  mulier  ;  Tune  ttt  mihi  aquam  peren- 
ne  ($  fluentem  pr&beas,cum  fitulam  qua 
haurias  non  habes  ?  atque  utfitulam  haberes 
tam  n  profundwr  esi puteus.quam  ut  brachio 
illamad  fcaturiginem  aqus.  demittas.  Quod 
(iforte  dtcas  tibi  aliunde  quam  ex  hoc  fonte 
aqttam  pnftanttorem  parabtlem  e(fe ;  num 


u- 


14- 


IS- 


ItT. 


17- 


1       I       C      A.  lfi 

(ccdo)  tu  tnajor  es  Iacobo  patre  no/lro ,  aui 
nobis  Samaritanis  hunc  fontem  dono  dedit.  Is 
(dubto  procul)  demelicre  profpexijfet ,  fi  ttUtts 
in  his  partibus  prtliantior  mventm  fui/fet : 
prcferttm  cum  non  jumentis  folum  ,  fcd  fibi 
tpfi  &  charijfimis  pignoribm  hunc  fontem 
excidit.  Tum  lefm  reifondens  ei,  dtxit;  omnis 
ex  hujus  for.tis  aqua  bibens ,  utcumque  ad 
temptts  recreatur,  tamen  fubtnde  ptt  recur- 
rente  ad  btbendum  denito  adigttur  ;  quifquis 
atttem  ex  aqua  btbit  qttam  ego  fuppedito  , 

\  nunquam  deinceps  fiti  urgebitur  :  quandc- 
quidem  quam  bibit  aqua  [tametfi  una  tan- 
tum  guttulafit)  infontemaqtiA  perennis  e- 
vadit,  ttnde  abttnde  falutarts  aqua  ad  vitam 
Aternam  fuppeditatur.  Hinc  tterum  mulier  ; 
<j£u*fo  Domine  ,  cedo  mihi  ex  hac  aqua  quam 
bibens  nunqttam  demceps  ut  fitiam ,  nec  ifto 
aut  veniendi  aut  hauriendt  labore  fatiger. 
Cut  Iefut ;  video  eqtttdem  te  in  magna  tgno- 
raticne  verfari :  qun  &  abjecie  de  me  fentis, 
cy  tua  quam  turpts  fit  vtU  condttio  non 
inteUtgis.  Agam  igitur  tecttm  ad  eum  mo- 
dum  ,  ut  &  meam  praftanttam  aliquottfque 
intelligas  ,  &  tttas  fordes  aliquaniulum  per- 

fentifcas.  &uamobrcm  vade  ,  maritum  tuum 
appellato  ,  ut  ettm  tecum  ad  me  deducas ,  ttt 
eodem  morbo  laboranttbus  ,  eandem  medici- 
nam  adhtbeam.  Tttm  muher  ;  Equidem  ma- 
ritu/n  non  habeo  ,  unde  (utprtus  m  aqua)  ftc 
nttnc  in  martto  toto  coeio  aberrare  videru. 
Cui  Chr.Jim ;  lUttd  ptane  vere  dixeris  ,  vt- 
rum  non  habeo,  utcunque  tn  fuperiore  fermo- 

I  ne  tuoproculaveritate  aberraris.  Xam  cum 
te  virum  tuttm  vocare  jujft  ,  iUttd  voltti ,   ut 

j  eum  vocares  qtti  vulgi  optnionc  pro  marito 
habetur  .-  probe  enim  noveram ,  te  5  vtris  ju- 

\fto  rjp  legif.mo  matrimonio  conjttnciamjuiffc: 

I  fcdeum  ,  qito  cumjam  confuetndir.em  habes, 
optnione  qitidem  tnarittts  csi ,  re  &  veritate 
non  efli-j. 

P  R  A  X  I  S. 

ILIa  tota  in  terra  dcfixa,  nihil  nili  dc  fcnfi-  Verf.  n, 
bili  &  pcrvulgata  aqua  ,  vcl  pcr  fomniura  ' 2- 
quidem  coc-itat,c\:  propterea  veritjtcm  fen-  s-'m-m'-'- 
tcntije  Chnfh  non  alicquitur  :   ratiocinatur  rMlme 
autem  disjunclo  fyllogifmo,  adverfus  Chri-  chrifl*  re- 
fti  dictum  ;  aut  hujus  te  aqua?  fontem  pra:-  ftxmiler, 
biturumrecipis,  aut  almm  qucmpiam  hujus 
aquaj  fontem  pra;ftantiorem  te  habere  pra?- 
dicas;  fed  neutrumhorum  eft;  proinde  vana 
&  inanis  ifta  tua  promiiTio  eft.  Kam  ex  hoc 
fonteaquam  mihi  porngere  non  potes,cum 
litulam  non  habeas ,  &  puteus  profundior 
lit,  quam  ut  manu  eaxn  haurias.  Quod  fi  di- 
X  cas  tc 


iS. 


quimodo 
laccbum 
patremfm- 
rum  fippel- 


Verf.  13, 
14- 


cui  Chfi- 
Jtui  ex  Spi- 
rit.  pf.e- 
ftantiare. 


cuje  a  r.s- 
bt*  cognita 
ti  maztffe- 
Banda. 


Io'i  H     A     R.     M 

cas  te  prxftantiorcm  aliquamhabere  ,  lllud 
perinde  abfurdum  eft.  Sic  enim  fequerecur 
te  majorem  efle  patrc  noftro  Iacobo  ,  qui  Sc 
hunc  nobis  dedic ,  &  cx  eo  cum  famihis  & 
jumentis  bibic,  meliorcm  paraturus ,  li  me- 
lior  in  his  partibus  invcniri  pocuiflec.  Sic 
omnes  fumus  natura ,  egregii  in  difputando 
artifices  &  ingeniofi ,  ut  nobis  imponamus. 
Atque  ica  fere  Dei  facilicate  abucimur ,  qui 
qux  ad  noftrum  captum  craflius  dicuntur, 
adnoftramperniciemdecorquemus ;  ut  dif- 
cipuli  plerumque  in  fermenco  &c.  Niccd. 
Ioh.  3.  Papifts.  in  coena  Domini. 

Notemus  vero  Samanranos  lacobumpa-  ( 
tremfmim  appellare  folitos,  cujus  erant  filii 
maxime  degeneres  &  adulterini;  ut  qui  pu- 
rum  Dei  culcum  ,  quem  Iacob  inviolacum 
fervaverat ,  fcediflime  corruperant ;  imo  ne 
filii  quidem,  cum  eflent  ab  AiTyriis  oriundi. 
Non  mirum  igicur  fi  Ponhficii  veteres  pa- 
tres,  Abralumum,  Mofem,  Davidem,  Apo- 
itolos,  Auguftinum&c.  crepantjtametfieo- 
romfint  diflimillimi.  Quo  accedit ,  quod 
falib  j.ictat  foncemillis  hunc  Iacobumdo- 
lio  dedifle  :  ficuc  Pontificti  juftam  Eccleiix 
pofleflionem,a  qua  alieni  funt,prx  fe  ferunt. 

Chriftus  duo  propofuerat ,  unum  de  do- 
no,  alterum  de  datore  &  largitore.  Priorem 
partem  hoc  loco,  pofteriorem  proximo  fer- 
mone  explicat :  niii  forte  feipfum  donum  a 
Patre  dacum  hominibus  intelligat. 

Donum  autem  amplificat  a  comparatis 
miiioribus ;  unde  fe  Iacobo  prxftantiorem, 
argumcntis  potius  quam  vcrbis  declarare 
voluic ,  ut  jaftantix  fiifpicionemdeclinarec. 
Aquam  enim  puteiita  iitim  reftinguere ,  ut 
ftatim  recurrat  ,  hanc  vero  ,  de  qua  ipfe  lo- 
quitur,  femel  potam,  lltim  in  pofterum  pro- 
fligare.  Cujus  caufa  fubdmir.quod  aquaelc- 
mentaris  exiwuofpatio  ,  in  corpore  delicca- 
tur  &  exhauricur  ;  fed  cceleftis  aqua  a  nobis 
haufta  ,  foncis  iVfcacuriginis  perennis  natu- 
ram  habet ,  ut  Ioh.  7,58,39.  Hac  autem  ra- 
tione  non  aqux  tantum,  fed  generoiiilimo 
vir.o  prxfertur.  CommendatigiturSpiritus 
Sanfti  ^raciam  ab  efFeftu  ftabili,  &  in  xtet- 
numduraturo.  Sic  Luc.  i6\  v.  11.  Servator 
omni.i  hujus  vicx  commoda  &:  divitias  c.lie- 
na  vocat,  qux  nobis  cito  adimuatur;  coele- 
ftia  veropropria  &  domefttca  appellat.  Nos 
feftamurea  qux  ftabilicatem  habent,  eoque 
fundumpotius.quam  pccuniam  expetimus; 
tametfi  pecunix  inprxfentiarum  majorufus 
iit.  Quod  li  potus,  aut  cibus  is  parabilis  ali- 
cubi  exftaret,  quo  haufto,  aut  fumpto,  dein- 


O      N     I      A 

ceps  in  hac  vita.adverfus  famis  &  fitis  ftimu- 
lum  tuci  eflemus :  dici  non  poteft  quam  o- 
mnes  certatim  eo  convoIarent,&  quanto  il- 
Iud  prctio  redimcrent.  Quo  magis  repre- 
hendendifunt ,  qui  cum  fciunt  ubi  cibus& 
potusille,  gratis  paratur ,  quibus  fumptis, 
nunquam  dcinccps  ,  necefunre,  nec  (itire 
eos  continget;  tamen  illum  nullo  ftudio  aut 
defiderio  quxrunt.  Quod  ii  commodum  iit 
eximium  ,  ut  quifque  fontem  domi  habeat 
fux,curhoc  beneficium gratis  oblatum  a- 
fpernamur  l  Hic  notetur,  Ipincu  adoptionis 
femel  imbutos  femper  imbui,nec  pofie  peri- 
re :  fieri  quidcm  polTe ,  ut  leviter  cincTti  per- 
eant,  Hebr.  <f,7,8.  ut  his  accidere  folet ,  qui 
multa  iiti  preiTi  ita  bibant ,  ut  extrema  tan- 
tum  labra  madefaciant,  nihil  deglutiant;  fic 
&c. 

.Wquoddicicur,eum  nunquamdeinceps  -£?»"*'• 

/-_•  1    •  .    ,  -i       ■ l  i_  nmultra 

iiti  iaboraturum  ,  qui  biberit  cx  hjc  aqua,  r.  , 

j./E       ,  1     L    "  J  Jitlatqul 

dirhcultatem  habet ;  quoniam  vidcmus  eos,  spir.ba- 
qui  Spiritum  acceperunt ,  adhuc  litire  ,  feu  btt> 
incredibili  quodam  ardore  ejus  augendi  te- 
neri ;  cum  contra  ,  qui  Spiritum  hunc  non 
guihrunt ,  ilium  non  appetunt  nec  iitmnt. 

Rejponcko ,  Chriftum  hoc  loco  de  perni- 
ciofa  liti ,  &  ad  incericum  fpeftante  loqui ; 
qualiscft  iltis  corporis,cum  qua  illam  cora- 
parat ;  cum  fitis  illa  piorum  lalucaris  ilt ,  & 
fanx  mentis  indicium  fit.  Sicut  enim  fani- 
tatis  in  corpore  argumentum  eft,  fi  quis  ci- 
bum  &  potum  appetit ,  concra  vcro  xgritu- 
dinis ,  il  nulla  cdendi  &  bibendi  appetitionc 
ducaturjfic  cvc.Qucmadmodum  cnim  amo- 
re  Servatoris  iemel  incenfi ,  quotidie  magis 
ac  magis  ejus  pulchricudine  inflammantur, 
donec  in  amplcxus  ejus  veniant,  &  illi  plene 
conjungantur :  iic  etiam  qui  femel  ex  mu- 
fto  Spiritus  guftarunt,  ejus  dulcedine  ita  ca- 
piuntur  ,  ut  nunquam  co  in  hac  vita  cxpleri 
poflint. 

Muliercula  in  aqux  putco  veluti  demer-  Ven-  *S« 

La,  nihil,  ne  perfommum  quidem,de  Spiritu  ■» 

•      ■  •  ,  •     l  •       1  iiiainignt- 

adoptioms  cogitat;  quod  cum  m  Nicodemo  raiitia/iu- 
Doctore  in  Ifraele  ante  vidimus ,  & in  Chri- 
fti  ipfius  difcipulis  poft  perfpiciemus ,  nou 
mirum  eft  ii  imperitx ,  &  in  cceno  ignora- 
tionis  defixx  mulieri  id  ufu  venir  ;  ut  nihil 
hic  necefle  fit ,  mulierem  irnll  Chrifti  cri- 
mine  condemnare ,  tanquam  falfe  eum  mo- 
morderat.  Vetf.16, 

Chriftus  ad  pofterius  illud  ,  quod  propo-  17,1* 
fuerat  (quis  fcilicet  erat  quicum  Ioquebatur  ?"■'  Chru 
fcemina)  accedit ,  &  illi  occultiflima  qux--/'w,"'"> 

,  r  .,  .«.    medio  az- 

dam,  qux  recerat,  retegit.  Nec  vero  exifti-     ^J" 

raemus 


fu.i  r;\.  I 

mntfcitn- 
tU, 


E     V     A      N      G 

memus  Chriftum  imperite  u  pnore  argu- 
mcnto  receffiffc ,  quod  nondum  lllam  cati- 
f.im  fatis  fceminx  probavt  iat.  Qui.i  quam 
I  im  aggreditur,  caufa  cxplicata,  pnor  etiam 
illa  innotcfcet  ;  ut  cognito  putco  &  fonte 
facilius  eft  aqua  perquirere.  Kam  ctim  Chri- 
ftum  mtelligeret  Dci  Filium  hujus  aqux  lar- 
gitorem  effe,  non  crat  difficilc  dc  aqux  gc- 
nere,  quod  tandem  cffet,  ftatuere. 

Nam  ex  59  verfu  Chriftum  plcraque  , 

quxhomines  latebant  onines ,  ci  indicaffc, 

illa  poriffimum ,  qux  iitim  divinx  gratix 

ingcncrare  poterant ,  flagitia  viz.  fua,  vide- 

tur  colligi  poffe ,  unde  eum  Deum  elle  col- 

ligere  in  promptu  erat ;  fedhujus  tantum 

Euangelifta  meminit,  quia  in  ea  potiffimum 

interminataDeimifericordiareIucebat;cum 

in  Idololatram  &  populo  fuo  infeftifiimam, 

tum  etiam  in  fcortum  putidum ,  tam  incre- 

dibili  dementia  &  benignitate  ufus  fuiffet. 

rxniudi-  Quod  excmplum  divirix  mifericordix  no- 

•pm.iffg4     bis  femper  ob  oculos  verfari  debet ,  ne  con- 

fttcntri-     fcientia  peccatorum  noftrorum    opprima- 

itm  mife-    mur  5uccurrat  enim  nobis  hujus  erga,  cum 

rutrdu,     irnpiam  tum  impuram  foeminam,mifericor- 

dix  recordatio ;  qua  ,  (ut  eft  apud  Prophe- 

tamj  ipfum  non  quxrenti  inventus  eft ,  ei- 

que  occurrit ,  qux  de  eo  non  interrogabat  ; 

imo  vero  etiam  illi ,  qux  illum  fe  ingeren- 

tem  S;  ofFerentem ,  repudiarat ;  prxfertim 

tam  tnfami  &  turpi ,  ut  vix  quifpiam  paulo 


E     1.    i    c     A.  rff) 

mclioris  &  honcftioris  nota;  eam  in  fuam  f.i- 

miliani  cooptarct.  H.mc  Chnftus  non  mo- 

do  accurrentem  cxcipit ,  fed  fugientcm  1  c 

trahit ;  cv  non  in  ancillarum  tantum  ,  fcJ  5: 

(  filiorum  locum  coopt.it.  Inlignis  &  racmo- 

;  rabilis  pietatis  erat ,  fceminam  pcccantcm, 

vcnicntcm,  fead  pedes  ejus  abjicicntcm,la- 

'  chrymis  pcdcs  cjus  irrigantcm  admittere  , 

'  ncc  lllam  pedibus  protcrere :  fed  major  hxc 

eftpictas,  cum  fcortum  ,  tum  idololatram 

iplum  rcpudiantem  infequi ,  Si  fugientem 

retrahere.  Modo  igitur  peccatis  nuntium 

mittamus,  eaquc  abjiciamus  ,  nihil  eft  quod 

nobis  a  peccatis  noftris  metuamus. 

Hic  ctiam  notandum  eft,  adulterta,  tam-  undtaaui- 
etli  tectiffime  &  occultiffime  admittantur,  "rUtju 
ut  omnium  oculos  fugiant ;  Deum  tamen  &  'jf'  fJr'' 
Chriftum ,  ilh  intueri ,  eaque  tanquam  hte- 
rarum  notis  conlignare  ,  ut  aliquando  ilJa 
nobis  objiciant.  Quod  li  convitium  adulte- 
rii  ab  hominibus  metuimus ,  quanto  magis 
a  Deo  hoc  probrum  audire  grave  eft  ;  au- 
dire  vero  eos  omnes  neceffe  eft ,  qui  admif- 
fam  turpitudinem  non  deplorant.  Vt  enim 
hi,  quibus  remiffa  funt  peccata.eadem  tecta 
&  operta  habent:  lic  qux  remiffione  pecca- 
torum  conjunfta  relipifcentia  ,  non  delen- 
tur,  ea  olim  in  lucem  proferenda  funt ;  Sc 
quanquam  in  abditilfimis  penettalibus  pa- 
trata  lint ,  tamcn  fuper  xdiumfaftigia  pro- 
mulganda  erunt.  ._ 


Ioh.  cap.  4.  a-verf.  19.  adi.7. 

1  g  Dicit  ei  multer,  Domine,  video  te  Trophetam  effe. 

2  0  Vatres  noflri  in  hoc  monte  adorarerunt :  &  vos  didtis  Hierofoljmis  ejfe  locttm 
ilhiJH  ttbi  oporteat  ador.ire. 

zi  Dicitei  1ESVS,  Mulier,credemibi,  vcnit  tcmpus  qtundo  neqite  in  monte 
hoc,  neque  Hierofolynris  adorabitis  Patrem. 

22  Vosadoratisqttod  nefitis ,  nos  adoramus  quod  fcimus:  qttia  falus  ex  lu~ 
dsis  csl. 

23  Sed  venit  tempus,  &  tmnc  esl ,  qttum  veri  ador.itores  adorabttnt  Patrem  Spi- 
ritit  ac  ventate :  etenim  Vatcr  tales  qturit  qui  ipfum  adorcnt. 

24  Deusesl  Spirtius:& qui  adoranteum,  oportet ut  Spiritu ac  veritate adorent, 
2s  Dicitei  multer ,  Scio  Mcfiatn  venturum  (qtti  dicitur  Chrijlus,)  quum  vene- 

rit  ille,  nobis  annunci.ibit  otnnia. 

26  Dicitei  IESVS,  Ego\sfum,quiloquortibi. 


AXALTSIS. 

■p  Ffe&um  eft  3ntccedentis  Chrifti  fermonis.ma- 
■^xirne  illius,  quo  arcana  2c  occulta  mulieris  re- 
tcxuit. 


beratde  munere  Chrifti  Prophetico,  item  iilius 
accufationis  qua  illam  fornicarionisinfimulavir ; 
fcilicet  inquiluio  de  cultu  Dei  vero,  quo  pcccatum 
fuumexpiarecoakav.it :  Argumentarur  veroadi- 
fhibutione.  Aut  hic  nofter  cultus  eftlegitimus, 


ftrf.io.  Effectuin  ejus  opinionis  quun  imbi-   querainmome  Gerelimorumpnftamus;aut  ve- 

X  a  fter 


1^4 


H     A      R      M      O     N 


fter  quem  vos  adhibetis  Hierofolymis  in  monte  I  qu)dfcimits,&  cujtcs  ratio  ex  verbo  Dei  nobis 

MnilK      \inim  ucrn  .V  nrnnrmm  milmm  /-nnfirmir  '/,,-.  ,  -  ,. 

conjtat.  &uam  rem  declarat  fatcs  quod  falus 
a  Iudxis  ad  reltquas  gentes  promanare  debet; 
quod  tamen  non  fieret,  nifi  pritts  penes  lutUos 
effet.  Sedut  occcepi  dicere ,  tempus  venit ,  at- 
que  adeojam  effe  coepit ,  cum  veri  &  genumt 
Dei  cultores  Patrem  coelefiem  Spiritu  ,  non 
rebus  corporeis  atqtte  caducts ;  o  veritate, 
j  non  autem  typis  tf  umbrts   ceremoniarum 
Verf.zi.  Refellu  cultum  Samaritanorum  ab   adoraturi '•  funt.  EtqusdsmPater  tales  culto- 
adjumfta  ignoratione  cultus,  quem  Deoprxftant ;  |  res  exqwrtt  atque  defiderat  :  nam  cum  Jb:- 
ficut    ludxorurn    culium  confirmat  ab  ad,unfta<  ritusfit  Deus.ejus  cultoresSpintu  &  verita- 


Sionis.  Suum  vcro  &:  proprium  cultum  confirmat 
teftimonio  majotum;  cultus  vero  Iudxorura 
laiioncm  adfert  teftunoniiun  ipforuin  Iudxorum. 
Vtrf.ii.  Chrifti  refponfum  tanquam  in  te  in- 
crcdibili  TTtt.ocf.m^Jj.^tts-  munitur  luoteftimo- 
nio,  cui  fidcm  a.lhiben  poftulat :  refponfum  ve- 
roeft,  neutiobique ,  ncquein  monte  Getefimo- 
rum,  neque  Hicrofolymis  legitimum  Dei  cultura 
fore ;  relponfum  igiiur  conftat  partim  a  fubjecl 
loci.partimabaijundo  tempote. 


*J- 


14. 


*y- 


fcientia  cultus  ,  quem  Deoexhibent:  cujusratio 
afubje&opetitur  Iudxjrum,  aquibusfalus  profi- 
cifcitur. 

Vtrf.n.  Defcribit Euangelicum cultum ,  i.ab 
adjundto  tempore  moxfuturi ;  quod  limioffyua^ 
quadam  adhibita  corrigit ,  quod  tempus  illud  jatn 
advcnerat ;  deinde  defcribit  vetum  cultum  a  lub- 
jecto  Pacriscui  prxftarur  :  pofteaduobusadjun- 
cTris  Spiritus  &  veritatis  ;  quodprobat  ab  adjun- 
iio  Dei  dcfiderio  5c  eftcctu. 

ftrf.  i+.  Deinde  alteto  argumento  materiali, 
quod  Deus  fit  fpiritus. 

ferf.  sj.  In  rcfponfo  mulieris ,  ab  adjunita 
fcientia  Meffix  ventuti ,  videtur  conati  iefellere 
Chrifti  accufationem,  qua  illam  infcitix  inli.nula- 
bat.Meffiam  autem  defctibitab  eftecr.o,omniaqux 
necelTariaeruntannunciandi. 

Verf.ib.  Chtifti  refponfum  docct,  Meffiam 
non  amplius  exfpeftandunv;  quod  ptobat  a  difpa- 
rato ,  quod  jam  venetit ;  quod  item  confirmat  ab 
effecto,  prxfcntis  cum  ea  fermocinationis. 

METAPHRASIS. 


ejus  cultores  Spiritu  t£  verita- 
te  illnm  adorarepar  esi.  Cui  mttlter;  nonfum 
forte  tam  ignara  quam  putas ,  probe  entm  no- 
vi  Meffiam  (is  elt  qui  Chrifitts  dicitttr)  ven- 
turum:  porro  fcio,  iHum  cnm  advenerit  omnia 
nobts neccffarta annunciaturum.  Cui  Iefits ;ut  z6. 
atera  omittam ,  vel  hoc  ipfo  falleris  ,  quod 
Meffiam  venturum  prtdtcas.Ego  enim  tsfum 
qui  tecum  hquor ,  ($  ob  eam  caufam,  tibi  0- 
mma  qu*  opus  fuitt  explicare  ©*  cxpedirtj 
noro. 

P  K  A  X  I  S. 

NOnnih.il  cx  pncciknti  fermone  Cum  Verf  19. 
Ch 


Ij>-       T  T  Vic  fcemina  refiiondet.  Ex  certijfimo  in- 
A  Xdsciomultorum  qn&adeo  tecia  cj>  abf- 
condita  fuerunt ,  ut  omnium  notitiam  fitge- 
rint,  compertum  habeo  te  (mi  divine)  prophe- 
tam  effe.&uamobrem  libet  tecum  de  his  rebtts 
qus.  aivitam  /eternam fpeitant  differere  ;  ttt 
de  vero  Dei  cultn  certior  facta ,  rationsm  de 
expiandts  peccatts  (nomin.ttim  fornkatione, 
io.      quam  tu  mihi  exprobras)  tneam.  luvat  au- 
tem  hanc  caufam  ingredi ;  quod  de  illa  inter 
•vostf  Iuddos  ($  nosSamaritanos gravis qua- 
fiio  exijiit,  Nos  entm  in  hoc  monte  Gerefim)- 
rum  (majorum  nofirorum  exemplo  commti- 
ntti)  Deum  veneramur  ;  vos  contra  Hierofo- 
lymis  locum  divino  cultui  defiir.atttm  effc  con- 
11.       tendttis.  Cui  Iefus  ;  msdter  ,  rem  miram,  & 
tibiprorfus  novam  diiiuro  mihi ,  fidem  qmfo 
ne  inhtbeto :  tempus  enim  propedtem  adve- 
niet ,  cttm  neqne  in  hoc  vefiro  monte,  nec  no- 
firo ,  qtti  esl  Hterofolymis  ,  Patrem  cozlefiem 
11.      venerabimini.  Intertm  tamen  m.ignum  esi 
inter  veftrum  (5"  noftrum  cultum  difcrimen ; 
adoratis  enim  vos  quod  nefcitts  ,  &  cujtts  ra- 
ttonem  reddere  noH  foteslis ;  noi  adoramus 


Chrifto  profecit  fcemina  Samantana;  PrtfeRus 

nam  quem  arne  lmpium  hominem,&  i  Deo  ?""*""*.. 
,.'...  '  .  r  „  fermnne  ix 

ahenum  juaicarat ,  nunc  ut  Det  (ervum  &  ci,r,ar 

Propheum  futetur,  umetli  longe  infra  di- 

gniucem  iplius  de  eofentiebat ,  cjuarn  Mef- 

liam  arquius  fuit  ex  tam  prarclaro  effectu 

agnofcere.  Nathanael  enim  ex  indicio  loci 

occulti ,  ubi  illum  Chriftus  effe  cognofcere 

fe  declaut ,  ad  divinitatis  iplius  notitiam 

evecluseft.  Sed  tamen  pro  hac  fceminaaf- 

ferri  poteft,  eam  in  ignoratione  omnium  ja- 

cuifle,  tanquam  in  profundo,  Nathanaelem 

m  lege  exercitatum  fuifle.  Erat  autem  in 

laudeducendum,quod  non  excandefcat.nec 

pudore  refufa  refilit,prodito  &  mdicato  pec- 

cato  :  qua  iu  re  a  multis  peccatur. 

Cum  autem  Propheum  fuiffe  in  animo  Verrio. 

(ibip;rfuaferat ,  ex  miraculo  arcana  rete-  derehghne 

oerrdi  ,  ab  illo  fe  doceri  cupit ;  qu.ili  dicat,    "*"l" 

a  1-1  -J  n  L  ir  cufltc.n- 

quandoqtudem  video  te  Prophetam  elie  ,  a-  rtr,t 
ge,  mifirs  iftis  ,  de  religionis  fummis  capiti- 
bus  tecum  fermones  conferam.Si  curioiiuti 
(qua  omnes  naturat  inftinttu  laboramus) 
obfequi  voluiffet ,  a  Chrifto  de  reliqua  vitx 
prarfentis  conditione  intcrtogaffet,qux  fci- 
licet  foret  fua(quoddicunt)  fortuna,quam- 
diu  viclura  ,  quot  maritos  &  qu.iles  habitu- 
ra  ,  quot  liberos ,  &  fexcenta  hujus  generis 
alia  quxfiviffet.  Hic  igitur  docemur  ,  obla- 
tam  difceudi  opportunitatem  nnnime  prx- 

terraittere: 


idqut  dt 
cutluddo- 


4ju.t  eccj- 
jitnt  dtta 
fujcjiycrit? 


hinefnttt 
tjm  nmmn 
CT  judi- 
ctumtnu- 
tittum. 


E     V     A      N      C 

termittere:  deinde  quid  fit ,  quod  a  Mini- 
ftris  Verbi  nobis  expeftandum  eft ;  fcilicet, 
inftitutio  ic  informatio  in  via,  qux  ad  vitam 
ducit.  Frugi  hominiscft.unumquodquepof- 
fc  ad  lllos  ufus  accoinmodare  ,  ad  quos  de- 
ftinatum  cft ,  &  aptiflimc  convenit ,  &  indc 
pro  virili  ,  omne  (quoddatur)  emolumen- 
tum  pcrcipcre.  Hxc  prudentia  vcl  maxime 
ia  hoc  dc  minirterio  negotio  tenenda  cft.  Eft 
autem  longe  gravilTima  ,  &  diflentientibus 
hominum  judiciis  difncillima  quxftio ,  quis 
(It  legitimus  cultus.Nos  &  patres  noftn  exi- 
ftimavimus ,  Deum  in  hoc  mcnte  rite  &  le- 
gitimc  coli ;  vos  autem  Iudxidicitis  Hie- 
rofolymis  tantum  verum  Dei  &  legitimum 
cultum  habcri  ;  velim  igitur  quii  de  hac  re 
judicii  habcas,  libenter  cognofcere. 

Hujus  vero  quxftionis  occalionem  dedit, 
quod  in  montc  ltem  illo  Ganlim  ,  fplendi- 
dumtemplum  cxftructum  eflet;  quod  mons 
ipfe  quibufdam  facris  conventibus  celebris 
eflet  &;  veluti  facer  ,  prxfettim  acceflu  m 
terram  Canaan  ;  maxime  vero  quod  Iacob 
lbiolim  Deum  coluerat,  Gen.  33, 18,19,10. 
cum  fuerit  in  pofleflione  fiiiorum  Emor. 
Detit.c. iz.v.n.  Certoloco  adoraudum  efle 
Deum  docetur.  Hunc  locum  Iudxi  Hiero- 
folyma  recle  interpretantur;  Samaritani  ve- 
ro,  ex  fupradi&is  argumentis,  montem  Ga- 
rifim.  Quod  vero  ad  Prophetx  teftimonia 
attinet,  quibus  Hierofolymalocus  ad  cul- 
tum  dekclus  eft,  eorum  fanctam  authorita- 
tem  non  agnofcebant ;  fed  Molls  tantum  , 
ficut  &Sadducxi. 

Iam  igitur  apparet,Deum  viam  huic  mu- 
lieri  ad  perennem  aquam  potandam  muni- 
vifle,  dum  illius  divinx  voluntatis  cogno- 
fcendx  fitim  quandam  infeverat.  Indicium 
enim  eft ,  eos  ferio  regnum  ccclorum  cogi- 
tare  ,  qui  de  itinere  ,  quoilluc  pervenitur, 
folliciti  funt.  Vide  Luc.  3,10.  &  Acior.  1,37. 
Deindeex  hacquxftione  llludliquet,  eam 
fefe  ex  ea  parte  retexuifle ,  &  judicium  mu- 
tafle  ;  quo  exiftimavit  non  efle  communi- 
candum  cum  Iudxis,cumincaufaetiam  re- 
ligionis,  &  graviflunaquidem  illa.Chriftum 
in  concilium  adhibet.  Deinde  Ievitatis  pro- 
brum  non  eft  reventa,  quod  &  fuam,  quam 
antetenuerat ,  Sc  majorum  fuorum  religio- 
uem  rn  dubium  vocavit.  Qux  quidem  ob- 
ftacula  quam  magna  exftiterunt ,  in  Pap-.ftis 
quotidianaexperientiadocet.  Si  igitur  ve- 
ritatis  ftudiofi  fimus ,  a  confuctudine,  a  ve- 
tuftate  multorum  fcculcrum  ,  &  i  propria 
<Pi>.oUft.U  animus  eft  abducendus. 


E      L     I      C      A.  ict 

Rcfpondct  Chriftus,  legitimum  &  pro- 
batiflimum  Deicultum,  exlocononefle  fi- 
nienduni;  ncc  tam  intcrefle  ubi,  quam  quo- 
modo  Dcum  colas.  Tempus  enim  advenire, 
cum  neque  monti  Gariiim  ,  nec  monti  Sio- 
nis  Dei  cultus  affigcndus  lit.  Cum  igitur 
fcemina  alterutro  loco  Dcum  neceilario 
colendum  efle  rebatur ,  Chriftus  neutro 
poftmodum  adorandum  efle  confirmat ; 
tempus  fcilicet  notans ,  quoipfe,  impleto 
falutis  noftrx  myftcrio  ,  ccelos  afcenderct. 
Quo  fermone  illam  ad  Prophetarum  vatici- 
nia  revocat ;  in  quibus  ,  de  cuku  Dei  in  o- 
mmbus  orbis  plagis  inftituendo,  mentio  fit. 
2>^>.i, 11. Afa/.i, 11. £/4.19,19, 10. Ita  utuni- 
verfa  tcrra ,  vel  maxime  Dco  &  ejus  populo 
infefta  ,  Dco  facrafutura  fit.  Quafententia 
percgnnationes  ad  terram  fanciam,  ad  laco- 
bttm  Compcfl.  jugulantur.  Si  enim  Hiero- 
folymorum  urbs  &  Iudxa  tot  Chrifti  mira- 
culis ,  &  prxfentia ,  nativitate  ,  &  fepultura 
nobilitata ,  aliis  in  cuku  Dei  locis  minime 
prxfertur  ;quxnamillademum  rabies  erat, 
qua  olim  homines ,  &c. 

In  quo  tanto  atrocius  peccant ,  quanto 
Chriftus  hoc  axioma  tam  afleverantcr  con- 
firmavit.  Crede  mihi ;  fi  enim  ,  plus  fidei 
Chrifto,quam  leviculofacrificulo  haberent, 
nunquam  tam  crafle  hallucinarentur.  Qupd 
fi  quis  ex  eo  forte  colligat ,  perinde  Deum 
coli  in  privatis  xdibus  ,  atquein  Ecdcfia, 
perinde  in  officina  ,  atque  in  publico  loco 
precibus  deftinato  ,  lsfibimetipfi  imponit. 
Quod  ad  locum  quidem  attinet.fateor  nihil 
difcriminis  efle  :  fed  in  conventu&ccctu 
Eccklix  magnum  cft  difcrimen  ;  utpote  in 
quo  Deus  longe  efficaciorem  prxfentiam 
promifit ,  ubi  conjuntlx  vircs  &  copix  plus 
pofliint ,  quam  feparatx  ;  ubi  Verbi  prxco- 
nio,  &  facramentorum  ufu  preces  acccn- 
duntur :  ubi  horum  tarditas  &  fegmties ,  a- 
liorum  alacritate  caftigatur  ;  ubi  denique  &; 
religionem  erga  Deum  ,  &  mutuum  cum 
fratribus  amorem  profitemur.  Conferuntur 
igitur  loca  pubhca  cum  publicis,non  publi- 
ca  cum  privatis  ;  confertur  Iudxa  cum  Ita- 
lia  ,  Hierofolyma  cura  Roma  ,  cum  Con- 
ftantinopoli ,  cum  Londino  &c.  templum 
Sionis,  cum  templo  Petri  Romx  ,  Pauh 
Londini.  Alioquili  (quod  temponbus  per- 
fequutionis  fieri  folet)  privatis  in  xdibus 
Ecclefia  convenerit ,  prxftabilius  fuerit  in 
xdibus  ficri  preces,  quam  in  templo  :  Chri- 
ftus  enim  jam  promiflionem  non  affixit  pa- 
rietibus  feu  ligneis  ,  feu  Lapideis  ,  pittis,  aut 
X  }  deau- 


Verf.  zr. 

Cluiilut 
indiffncn- 
tiam  luci 
ddcrjtiar.it 
tjltailit; 


&  in  iii  Mt 

iffijidts 

jdhibtatur 

fttit. 


1G6  H     A      R      M 

d:auratis  ;  fed  hominibus ,  legitimi  cultus 

caufa,  aggregatis. 

Verf.  ti.         pe  cu]tu rjr  j  lcoitimo  deinceps  ad  fincm 

Exprafm-    ,-       f  t  ro  |0qUUtus    nunc  fc  prxfenti  a- 

DeutHie-  hquui  intexit,ne  videretur  lupenorirclpon- 

mftl.cole.  fo  Samaritanorum  cultum  llli  adxqiufle, 

i.:/«ii        <jui  apUd  ludxos  vigebat  .auttemplum  in 

montc  Garilim  exftmctum.cum  Hierofoly- 

mitano    templo    compofuiffe.    Difcrimen 

autcm  ftatuit  ab  ad juncto  cultus  divini.Nos, 

inquit ,  qui  Hieroiblymis  cultum  Dco  prx- 

ftamus ,  certa  legitimx  adorationis  fcientia 

fuftentamur,  quare  rite  Deum  colimus ;  vos 

autem.quibus  cultus,  quem  prxftatis ,  opi- 

nione  tantum  &  conjectura  conftat ,  in  ve- 

rorum  Dei  cultorum  cenfumadmitti  non 

poteftis.  Quod  fi  quxratur  ,  unde  Iudxis 

hxc  fcientia  cultus  Deigignitur,  in  promtu 

eft,  ex  Verbidivini  certitudine  lllam  peti  ; 

quod  unicum  cultus  Dei  fcientiam  tradit. 

Vnde  etiam  Dei  cultus  Rom.it.i.  rationalis 

appellatur ;  &  i  Pct.  i,  5.  Sicut  enim  obfcr- 

vantia  ,  qux  regi  inaula  defertur  ,  ab  Auli- 

cis ,  Regis  unius  prxfcripto  ,  definitur  :  fic 

cultus ,  qui  Rcgi  regum  prxftatur ,  ab  cjus 

unius  nutu  &  voluntate  pendet ;  &  ut  me- 

dendi  ratio  ab  arte  medica ,  numerandi  ab 

Arithmetica&c.fic  a  Scriptura ,  fcientia  de 

Deo  <Sc  cultu  ejus  petitur. 

ijmdcmtm      Vndefequitur  eosomnes ,  quiexhomi- 

hominum    num  cereDro  rcligionem  fuam  &:  cultum 

p  aut.i  m   pe:;verunt)  conjecturis  tantum  &  fludiuan- 

Cfif  cibus  opinationibus  &  divinationibus  niti, 

nec  quid  certi  in  religione  habere ;  tametfi 

millies  fe  certos  effe  &  fecuros  de  fua  reli- 

gione  crepent.  Fluctuent  igitur  &  vacillent 

necefle  eft  Papift& ,  (S?c.  qui  ab  hominum 

placitis  religionem  fuam  ,  &  a  vctuftis  con- 

fuetudinibus  fufpendunt.  Eofque  ipfos  ,  ii  fe 

a  veritate  vinci  patiantur ,  fateri  neceffe  cft, 

fe  cum  in  cultumfuum  introfpexerint ,  & 

ad  examen  &  calculos  adegerint ,  nullum 

fui  cultus  fubjectum  &  fubftratum  funda- 

mentum  haberc  ;  quandoquidemirrationa- 

liseft. 

&  igno-  Hoc  autem  non  tantum  Pontificios ,  fed 

rmtitmin  &  noftriim  plerofq;attingit;verendum  enim 

tifilem.        eft  ^  ne  j-  a(j  nanc  legitimi  cultus  notam  o- 

mnes£«<i»^//V:/revocentur,  plerique  repe- 

riantur.quos  ex  legitimorum  Dei  cultorum 

catalogo  difpungi  rectum  erit.  Nam  tam- 

ctfi  nos  cum  illis  conjungamus ,  qui  Deum 

ex  Verbi  prxfcripto  colunt ;  tamen  nifi  hu- 

jus  cultus  ratio  nobis  conftet ,  nili  externa 

actio  interni  Verbi  notitia  fukiatur  iv:  fu- 


O      N      I       A 

ftentetur ,  in  rite  colentium  choro  Confifte- 

re  nequimus. 

Quia  fdtutx  Iudtis  eJi ,  confirm.u  ve-  Cultui  Dei 

rum  Dei  cultum  apud  Iudxos ,  non  apud  reHiueT} 

Samaritanos  vigerc ,  ab  effeciis  ;  quod  Iu-  «lj'filmi 

dxa  vcrum  Dci  cultum  ,  m  univerfum  ter- 

rarum  orbcm  transfundere  debebat  &  pro- 
i  pagare  :  quod  certe  non  potuit  rieri ,  nili  in 
i  ludxa  verus  cultus  exerceretur.Videtur  au- 
'tem  promiflionem  refpicere,  qua  dicitur 
j  Tribus  difcrimen  S:  Legiflatorem,  non  effe 

auferendumex  Iuda,donec  Mefllas  vemret; 

ltemadillud  ,  quod  Ef.i.z,  1.  &  Alich.4, 1. 

dicitur  montem  Sioms  fupra  omnes  mon- 

tes  effe  eftercndum. 

Fufius  explicat,quod  antedixci.u,  de  ve-  Verf  lt. 

ro  Dei  cultu  ,  Sc  non  tancum  locorum  dil-  1""!""c 

crimenlublatum  lridocet,  fed  &  alias  cere-  r   ',      ,. 

,         jtmflex  ef- 

monias,  corporeum  &  terreftrem  quendam  fijffot 

cultum  refipientes.  Cujufmodi  erantfacri- 

ficia  beftiarum  &  aliarum  rerum  in  lege 

prxfcriptarum,lotiones,  undtiones,  lumina, 

mftrumenta  mulica,  vcftes.dierum  obferva- 

tiones,  tribuum  difcrimen ,  qux  eadem  et- 

iam  figurx  &  typi  erant ;  quorum  exem- 

plaria&  veritasfub  Euangelio  vigerent  :  ita 

ut  veriras  &  fpiritus  hoc  loco  re  non  diffe- 

rant ,  fed  ratione  tantum  :  nam  exdem  res, 

cum  corporex,tum  figurxfunt  :licut  con- 

tra ,  exdem  cum  fpirituales  funt ,  tum  veri- 

tas  ipfa  5:  corpus.  Hinc  altera  differentia 

aut  adjunctum  veri  cultus  petitur  ,  quo  ve- 

rum  ab  adulterino  cultum  interftinguamus; 

nempe  fi  lit  fpiritualis,  non  corporeus,  fi  fit 

fimplex  ,  &  non  figuratus ;  ad  quas  regulas 

&  normas,  fi  Poxtificiam  religionem  exiga-  contraPo- 

mus,  intelligemus  talem  effe  ,  qux  Deo  non  "'"■""" 

probatur.  Conftat  enim  ex  rebus  terreftri-  u     ° 

bus  &  corporeis ,  qux  majori  numero  apud 

eos  funt.quam  unquam  in  Iudaifmo.  Cujuf- 

modifunt  organa.Campanx,  thus,  candelx, 

palmites ,  fal,  oleum ,  cremor  lactis ,  veftes, 

fputum ,  cruces ,  rafio ;  deinde  nihil  non  eft 

plenum  figuris ,   uc  nulla  veftis  miffatica 

aut  facerdotalis  fit ,  qux  non  myfteriuin, 

nulla  crux,  &c.  Iftis  igitur,  tanquam  certif- 

fimis  indiciis  fcimus  Deo  non  probari  cul- 

tum  illum,  qui  in  Papatu  obtinet. 

Probat,  quod  dixit ,  de  veris  cultoribus,  t.ilei  cnlts- 
ab  adjuncto  Dei  dclidcrio,  quitales  culto-  '"  Deo*c- 
resexoptat.  Hienimfunt  Dei  veri  cultores,  c'P"fu"'- 
quos  Deusexpetit;  expetit  vero  eos ,  qui 
eum  in  fpiritu  Sc  veritate  colunt ;  ergo  illi 
funt  veri  cultores.  Sicut  enim  in  diligendis 
fervis ,  cuique  curx   eft,  eumadfcifcerein 

fervum, 


EvANGSLICA.  \6j 

fcrvum,  qui  aptiffime  illi  infcrvirc  norir:  iic  I  me  patri  ingratum  foret:  Ilc  ctiam  Iudaicus 
&c.  Facem  autem  &  ftimulum  add.it  culto- 1  cultus,  ii  cum  Chrifto  olim  fepulto  in  xtcr- 
ribus  Dei ,  quod  fc  a  Dcoexpeti  fciunt ,  &  i  num  fcpultusiterumexcitctur.Deonon  po- 
illi  in  deliciis  cflc.  Sic  itora.  11,1.  Hinc  eft,  ( teft  non  eflc  ingratus ,  multo  magis  aliquis 
ut  prcccs  piorum  adiimulcntur  fuffimentis  |  cultus  ab  homnnbus  excogitatus :  nam  (i 
odoratifTimis,quod  etiamex  contrario  cul-l  Deodifplicent,  quxab  coinftitutafunt,  nx 
tu  intelligitur ,  qucm  detcftatur.  Lcgimus  illi  multo  magis  cxoii  funt ,  quiab  homim- 
i  Sam.  13, 15,  16.  quomodotrcs  viri  Phili-  bus  excogitati  funt.  Et  li  pucrilianos,  jam 
ftxorum  excrcitum  perrupcrunt ,  poftquam  ;  ex  cphcbis  excedentcs ,  non  decent ,  nedum 
intellexiffent ,    Davidcm  niagno  dciiderio !  infantum  in  cunis  vagitus  &  uberum  fuctus. 


ee  t*lt<  fjttt 
cultm, 


mncorpo- 
reui  ut  in 
r->p*t>t; 


captum  bibcndi  aquam  cx  putco  Bcthleem: 
quanto  igitur  magis  ut  Dco  placcamus  .  e- 
laborandum  cftr 
Vcrf  24.  Probat  Deum  hoc  cultu  oblectari  a  fub- 
jp»M  Deu4  jefto  :  talis  cnim  eft  Dei  cultus ,  qualis  ipfe 
ftirnuiiJ.  £,eus  .  j)gUS  autcmcft  fpiritus ;  ergo  cultu 
fpirituali  oblcclatur:  iic  fanftos  nos  effe 
vult,  quiaipfe  fanctus  eft.  Hoc  videmus  in- 
ter  hominesetiamobtinerc  ,  11 1  quales  ipii 
fint ,  tales  iint  hi ,  quorum  opcra  utuntur  ; 
ut  in  proverbium  abierit ,  tales  efle  fcrvos, 
quales  funt  domini.  Hominesautemillum 
cultum  Deoaffingunt ,  quiillis  corporibus 
feptis  gratus  eft ;  inde  cantus  ille  incifus  & 
fra&us  in  Papatn ;  indc  Campanarum  ftre- 
pitus ;  indethura  ;  veftesholofericx  ;  inde 
fexcenta  alia :  quia  cnim  nobis  illaarrident, 
itidcm  cxiftimamus  Deo  placere  ,  perinde 
ac  ii  fervus  aliquis  nequam  ,  jufto  domino 
placiturus,  1II1  id  ofFicii  prxftarct ,  quod  libi 
ab  alio  prxftitum  fumme  placeret.  Vtqui 
proditorie  &  inofficiofe  Saulcm  &  Ishbos 
hetuminterfecerunt  :  perfuali  ea  re  ,  illud 
Davidi  gratum  fore  ,  quod  lidem  ab  aliis 
eorum  caufa  factum  probaturi  eflent.  Sed 
contra  cecid.it ;  mercedem  enim  cxpectan- 
tes ,  mortis  poena  plexi  funt. 

Quod  ii  excipiat  quis,Iudxorum  religio- 

ttmen  Deo  ncm  Dco  placuille.S:  tamen  terrcnis  &cor- 

placuent     p0rejs  ceremoniis  &  typis  oppletam. 

lislud    '         Rejponde?,  placuiiTe  quidem,  quandoqui- 

rxmcu!tu>}  ^era  ilkm  inftituit :  fcd  inftitutam  non  tam 

pro  naturx  fux  ratione.quam  pro  illius  tem- 

poris  ratione,  &  populi  capacitate.  Quem- 

admodum  enim  pater  aliud  obfequium  ,  & 

aliaorBciaa  liberis  adhuc  puerulis  exigit, 

alia  ab  adultis:  fic  &c.  Sicut  etiamobfe- 

quium  illud  puerile  ,  &  officia  puerilia ,  non 

tamexigit,  quod  illi  maximo  ufui  ilt ,  aut 


tiuomodo 


Ncc  vero  cultus  fpiritualis ,  itaa  corporeis 

aut  figurisadhuc  alienus  cft ,  ut  nihil  cum 

his  commercii  habeat:fcd  tantum  per  com- 

parationem  dicitur.  Kam  figurx  noftrx  liint 

numero  planiff  mo  &  (Impliciflimo. 

Mulierrccleintcllexicfermonem  ,  de  m-  Verf ;;. 

novando  Dei  cultu ,  ad  Meifix  tempora  re-  titfiut  of- 

ferendum;  quem  &:  brcvi  ventutum,&:  quic-^"Bm  c"l~ 

quid  ad  cukum  Dei   fpe&at  expoliturum  "m"x!>- 
-     ,.    ",,.,  *  .„*  nere^ 

credit.  Videturautem  conari  illam  notam 

infcitix  in  religione  eluere  ,  quam  Chriftus 

illiprius  inuflit.  Quorum  pofteriusdiligen- 

ter  nobis  obfervandum  eft:  quod  omnia  110- 

bis  patefacturus  eft.   Quod  a  Chrifto  prje- 

ftitum  elfe  legimus.   Quxcunque  enim  a 

Patre  audiverat ,  loquutus  eft ;  &i  loh.  17,  8. 

Quxcunque  dedifti  mihi,dedi  eis  (unde  Do- 

ctor  &  Apoftolus  nofter  cft  )  quxcunque 

igitur  vel  ad  doctrinam  ,  vel  ad  difciplinam 

fpeftant.  Apoftoliautem  mandatis  inftrucli 

&ac- 

ut  de 

Paulo  prxcife  dicitur  ,  ettm  tradidrjfe  ,  qtii 

acceperat;  1  Corinth.  11, 13.  &  ABor.  10,17. 

omnem  Deivoluntatem  patefecijf/L-.  Illi  igi- 

tur,  quinovaindiesprocudunt  &  commi- 

nifcuntur  ,  cum  hujus  dicti  veritatem  ele- 

vant ,  tum  Chriftum  aut  Apoftolos  perfidix 

lnlimulant. 

Tandem  hac  occalione  accepta  ,  aperte  Verf  1& 

feipfum  eum  efle  declarat ,  qui  aquam  vitx  V"" 

fuppeditet,  &  efle  fonte  &  puteum.unde  llla  fl1"/"" 
rr  r  /  auiyerus 

aqua  manat  &  hauntur.  Cum  lgitur  hunc  j^e/>iiu, 
cfTe  fontem  ,  Chrifti  ipiius  indicio,  vitx  pe- 
rennis  &  omnium  bonorum  cognofcimus, 
certatim  omnes  ad  eum  accurraraus  ;  fons 
eft,  ad  lltim  noftram  frangendam  &  explen- 
dam  ,  perennis,  inexhauftus ,  ubidracones 
p(I  &  onagri,  id  eft ,  homines  maxima  pec- 


fideliter  legationem  fuam  obierunt 
cepta  a  Chrifto  nobis  reliquerunt 


voluptati ,  quam  quod  hi  meliora  prxftarc   catorum  fuorum  iiccitite  8c  ardore  labo 


nequeunt.  Ita  etiam  m  Iudxorum  cultu  fa- 
ftum  eft.  Prxterea  ut  puerile  illud  obfe- 


rantes ,  fe  exfatiare  poffunt.  Fons  eft  ita  o- 
mnibus  cxpoiitus  &  publicus ,  ut  llngulis 


quium  ,  fuo  in  genere  ,  perfeftum  crat  &  eum  domi  fux  polTidere  liceat.  Illud  modo 
Deo  acceptum :  (Ic  &c.  Deniquc  iicut  pue-  caveamus,  ne  ciftcrnas  Si  ftagna  nobis  cfFo- 
r:lc  ilhid  obfequmm,  jamadultis  factis,fiun-|  diamus ,   qux  aquam  continerc  nequcant, 

dum 


KJ8  H     a      r     m 

dum  ex  caiio  &  palude  liberi noftri arbitiii 
propriorumque  mericorum  promamus.  Ne- 
mini  enim  unquarn  vituperio  datum  eft, 
quod  ex  percnnis  vicas  fontelarge  &  pro- 


lixe  potus  fic :  neC  vero  in  eo  periculum 
fubcllepoceft ;  fe<i  cifternis  pertuiis  &  pa> 
luftribuslocisaquam  petere  ,  penculonon 
caret. 


I  o  h.  cap.i,.  averf.  17.  ad  tf. 

2 7  Interea  vero  venerunt  ej us  dtfcipult ,  &  miratifuntquod  cum  muliere  loquc- 
retur :  tiemo  tamen  dixit,  Quid  qu&rti  ?  atit,  Quid  loquerit  cum  ea? 

2 8  Rcltquit  ergo  bjdriamfuam  mulier,  &  abiit  in  urbem ,  dtxitqnc  ejus  loci  bo- 
minibus. 

29  Venite ,  videte  bominem  qui  dixit  mibi  qu&cunque  feci :  numtfteettChri- 
ftm  ille  ? 

3  0  Exierttnt  ergo  ex  urbe,  &  venerunt  ad  cttm. 

3 1  Interim  autem  rogabant etim  diftipuit,  dicentes,  Rabbi,  ede. 

3 2  Ille  autem  dixit  eis,  Ego  cibum  babeo  quemdam,  quem  vos  non  noftis. 

33  Diccbant  ergo  difcipult  alii  ad  alios ,  Num  quis  xttulit  ei  quod  ederet? 

34  Diciteis  IESVS,  Efcameaettexequivoluntatemejus  qutmtfitme  ,&con- 
fummare  ipftus  opus. 


ANALYSIS. 

X>  Editus  difcipulorum  ab  oppidulo  Sycharde- 
■^•fcribitur ,  1.  abadjunfto  temporeipfofcilicct 
momento  quo  lefiis  de  fe  teftimonium  abfolverat; 
deinde  ab  effeCto,admiratione,cujus  caufa  afligna- 
tur,  quod  atguitut  a  caufa  etficiente  colloquio  fci- 
licetcum  foemina;  poft  alio  adjuncto  levetentii 
eiga  Chriftum  ,  cuiuseffeftum  arguitur  a  diverfo 
quod  quamvisadmiratione  ducebantut ,  ncccau- 
fam  colloquiicum  foemina  animo  comple&eren- 
tur,  tamen  quid  vellet,  aut  cur  cum  illa  loquetetur 
ne  verbumquidem  fecetint. 

Verf  28.  Effecftum  colloquii  fceminz  cum 
Chrifto  defctibitui ,  infignis  charitas  fuotum  con- 
civium  falutem  piomovendi;  qui  arguitur,  1. 
ab  effcclo.quod  oppidum  reverfa  lit  reli&a  hydtia, 
hoc  conlilio,  ut  gtadum  acceleiarer ;  deinde  altero 
effefto  fermonis  ad  fuos  concives. 

Vtrf  19.  Quo  fcrmone  Iefum  Chriftum  effe 
confiimat :  quod  ad  majorem  affeverationem  ip»- 
■mU0.Ur.o7s  piGponit ;  quod  arguit  a  Chiifti  effe- 
flo  omnia  qui  unquam  fecctit  patefaciendi ;  item 
alteio  argumento  teftimonio  expetientii ,  dum 
hottatui  ut  veniant  &  videant. 

Verf.%o.  Effeclum  fetmonis  faemini  adfuos 
concives  defciibitui ,  profeetio  ad  Chtiftum. 

Vcrf.}i.  Defctibitut  colloquiumdifcipuloium 
cum  Chiifto,  1.  abadjunfto  tempoie,  intetim 
dumfoeminaadurbempiofefta  eft,  &  concives 
cjus  ad  Chriftum  venerint.  Species  autem  fermo- 
nisquem  habuerunt  difcipuIicumChiiftoeftad- 
hoitatio,  ut  cibumfumeicnt. 

Verf  iz.  Adhoitationis  effe&um  eft  Chrifti 
tefponfum  ,  fe  habeiecujus  majore  ftudio  ducitur 
quamcibi;  quod  illuftiatfimilitudineacibisdu- 
fta,  quam  etiam  amplificatab  adjunftadifcipulo- 
rum  ignoratione,  quis  ille  cibus  fit. 

Verf.11.  Cujus  fermonis  Chrifti  effeftumeft 
crror  difcipulorum ,  qui  cibum   improprie  8c 


tranflatitie  di&um ,  pro  communi  cibo  accipiunt. 
Verf.34.  Hujusenoiiseffeftum  cft  Chiiftifer- 
monis  complicati  explicatio;  ubi  cibum  metapho- 
lice  dictum  inteipietatur ,  facete  voluntatem  mit- 
tentis  fc,  ut  illud  plene  Sc  petfecle  exfolvat. 

METAPHRASIS. 

VIx  dum  Chriftus  hoc  de  fe  teftimmium 
reddtdtrat ,  cum  difiiptdi  eius  oppidulo 
ad  tllum  rediiffent ;  qui  cum  Chriftum  cum 
muliere  Samarttana  firmocinantem  conjpe- 
xiffent ,  illitu  rei  infolentta  admiratiom  moti 
fttnt;qui  tamen  reverentia  erga  Chriftum  dtt- 
cli ,  qttod  ilLum  nihil  temcre  faccre  perfttafum 
haberent ,  de  hac  re  ne  verbttm  quidem  fece- 
rttnt,  nec  quid  ttbi  vis  ,a:it  qttorfum  cum  illa 
loqtterii,  rogitarttnt. 

&uamobrem  mulier  illa ,  ut  gradum  acce- 
leraret  nltiia  hydria  ,  ad  opptduium  reverfit 
efl  ,  crfuosin  httnc  modttm  concivcs  affatur; 
Esi  vir  qut  mthi  omnia  qtu  feci  etiam  recon- 
dittfftma  expofitit ,  ecquts  csi  qui  httnc  Chri- 
ftum  effe  negare pofftt ?  fed  venite  qtufo ,  (jp 
ipfi  ad pleniorem  veftram  confirmationem  eum 
Jpeciate.  Egreffi  tgitur  ex  urbe  adillttm  ac- 
cefjerunt. 

Interea  vero  dum  &  mulier  in  urbem  re- 
verfa  esi ,  (tf  cives  ab  urbe  ad  Chriftum  con- 
volarunt ,  difcipttli  cum  Chrifto  colloquiitm 
habebant ;  coUoqttii  vero  initium  fumptum 
eft  ab  tnterrogatione  qua  dtfcipultk  Chrifto 
qturunt  num  illi  cibum  capcre  placeret  i 
SSuibui  iile;  me  qttod  attinet,  fttppetit  mihi  ci- 
btta  ad  manductndmt ,  qttem  vos  quisftt  ne- 

fcifu. 


17. 


18. 


ij. 


30. 
3i- 


s5- 
34- 


Verf.  17. 

^dmir.t- 
tionif  dij- 
cipulamm 
dafc 


cui  ne  nova 
ffict  dmm- 
nemm  fuo 
exemplo 

ciiccnt. 


Vcrl.  18. 
7.1ulicrif 

ttum  .td 

cttcitei; 


cum  Dcm 
docentibui 
-tliisfuA 
rtvcltt: 


E     V     A     M     O 

fcitii.  Tum  difciptili  clam  apud  fi  difcepta- 
bant,numquk  illts  abfenttbus  es  alimentafup- 
peditajjet.  &uibw  Ieftis ;  video  vos  in  cibige- 
mre  plunmum  errare ,  quem  enim  ctbum 
meum  dtxi,  non  efl  alisis ,  quam  ut  Patrts  qui 
tne  mtjit  voluntati  cbfequ.tr,  ifj  ut  optit  ab  tUo 
mthi  demandatum  penittis  expleam. 

P  R  A  X  I  S. 

ADmirationis  hujus  in  Chrifti  difcipulis 
caufacft.Iudxoruminveterataconfuc- 
cudo.cum  Samaritanis  non  communicandi. 
Quanquam  atitcm  confuctudini  plunmum 
tnbuebant ,  tamcn  Chrifto  plus  honorisde- 
fcrebant.  SufFuiflecnim  jultacaufamcxilti- 
marunt ,  quamobrem.pritcrita  Iudiotum 
confuetudine,  fermonem  cuni  fcciuina  mif- 
ccret;tametii  eam  mimmetenerent.  Inquo 
modeftix  Cliriftiani  cxemplum  nobis  prx- 
bent;  ne  ilico  illud  damncmus  ,  quod  nobis 
novum  &  infolens ,  aut  alienum  videtur, 
quodqueaut  fenfuum  noftrorum  teftimo- 
nionio  ,  aut  rationis  prxfcripto  ,  aut  con- 
fuetudinis  vetuftate  improbatur.  Canitiem 
cnim  fapientix-  divinx  revercri  nos  magis 
decet.quam  confuetudinis  canitiem.vel  po- 
tiusmucorem.  Nec  enim  attendendumad 
ea.qux  alii  ante  Chriftum  fecerunt,fed  quid 
ipfe  fccit  qui  ante  omnes  eft.  Hoc  etiam  in 
di&is  Chrifti  obfervandum  cft  vcl  maxime, 
Matth.  <\,  i,  &c.  Qtiod  fi  fapienti  viro  hunc 
honorem  habemus ,  ut  ad  rei  illius  con- 
demnationem  non  ftatim  pro(iliamus,quum 
fecus  inftituit,  quam  nos  vcllemus :  quauto 
&c.Hic  docemur  quem  honorem  habere  o- 
portet  Magiftratibus  &  Miniftris,ne  ob  fpe- 
ciem  mali,dc  illis  perpcram  judicemus.Vidc 
Iobum,  quomodo  cum  ridcbat ,  in  animum 
non  inducebant,  illumfubriiifle.  Iob.ip.z^. 
Lxta  hoc  tam  falutari  nuncio  domum 
decurrit ,  &  fuos  cives  ad  tanti  thefauri  fo- 
cietatem  invitat :  vide  Ioh.  1,41,  45.  in 
Philippo&  Andrxa.  Eft  tanquam  ignis  ac- 
cenfus  in  vifceribus  ,  qui  itaamore  glorix 
Dei  &  falutis  proximi  ardet ,  ut  null.i  re  op- 
primi  aut  cohiberi  poflit ,  Si  iicut  fermcn- 
tumdilatat  (c.Math.  13,33. 

Hinc  ctiam  Iudxi  pii,tanquam  femen  bo- 
num,  per  Gentcsdifleminandum,dicuntur, 
unde  centuplumredderetur;utquecolumba 
unaaliam  ducit.  Ex  Gen.  18,  19.  colligitur 
Dcum  promptius  lua  nobifcuiuarcana  com- 
municare  ,  auod  eadem  aliosdoccrc  faciles 
iimus.  Quod  ii  quatuorillos  leprofos  con- 
fcicntiacoargucbat ,  quod  urbi  fame  peri- 


s    t    1    e    a.  1C9 

turx  relifta  fpolia  non  indicabant,  z  Reg.  7» 

9.  quanto  magis  &c. 

Notandum  vcro  illamaqux  caufaadve-  . 

nientem,  hydriam  poft  fe  reliquifle,  obli-  '"cn1Ml<- 

tam  icuicet  commouorumluorum.uc  con-  „oltxc,m 

civium  faluti  infervirct :  nam  cum  mtelli-  tjndt. 

geret  cum  traniire  modo,  vcrebatur  nc,  niit 

liimma  celeritate  utcretur ,  hxc  illa  civibuc 

comodandi  opportunitas  cripcrctur.Quam- 

obrcm  ut  quam  expeditiilime  feftinaret  , 

hydriafe  exoneravit.  Quo  docemur  quam 

iedulo  &.  follicite,proximorum  falus  eft  pro- 

curanda.  Si  enim  nunciumexpeditumeum 

|  prxcipue  qunimus ,  cum  advcrfus  immi- 

I  ncntem  mortcm  rcmedium  quxrimus,  qut> 

j  nomine  Elifxus  fervo  prxcepit ,  ne  querrt 

i  inter  eundum  falutarct.  1  Reg.  4,19.  quanto 

id  magis  in  animx  falutc  prxftandum  erit? 

Quamobrem  difcipulos  fuos  ad  Euangelium 

prxdicaiidnmmilTos)uflit,ut  neminem  prx- 

tereuntemfalutarent.fandalns  induerentur, 

nullum  aut  baculum  ,  aut  gladium  ,  nullas 

farcinas  fecum  comportarent.A/^r.10,9,10. 

Qiy  enim  in  ignoratione  jaceuc  ,  hi  in  ipfa 

mortis  umbra  coniidenc. 

Mulier  ,  uc  Mefliam  efledocerctlefum,  VetC.i<>. 

argumcnco  efFedtorum  utitur;  quod  qux  ab  F*m'"f . 

llla  clam  &  occultefa&aliut,  patefecit  om-  ,,  ", -a-  " 

!  *   . .      _  tti  aicin 

111.1.  Aho  aroumento utitur  ab  adjuncta  cjus  ,,,//,./,.>„ 

rei  experiencia  ;  quod  accedentes  ad  eum,  tut-tbilbi 

rem  ica  fe  habere  iiitelligcnt.  In  quo  lllud 

liquet,eam  Servatoride  fe  affirmanti  credi- 

difle,  co  ipfomuam  fldci  promptitudincm 

declarans  ,  quamenam  profitcri  non  vere- 

batur.  Et  quanquam  lpiarudisadiiuc  &  ig- 

nara.ex  arcanorum  indicio  Prophetam  dun- 

taxat  illum  efle  collegerat  ;  mciius  camen 

cdofta  Iefum  Chriftum  efle  ,  ex  eodem  ar- 

gumenco  apud  alios  propofuic  ,  &  quideni 

magna  aireveratione:  addo  etiam  cautione  : 

nec  cnim  libi  hujus  rei  indicium  arrogat,fed 

eorum  confcientiam  appellat  ;  ncc  vero  di- 

dicit  Chriftum  ,  lioc  de  fe  affirm.iflc  ,  quod 

verc  potcrat,  fed  potius  divuiitatis  tam  exi- 

miocfFeftuillud  coniiderandum  relinquit. 

Hic  igitur  profufa  Chrifti  in  hanc  meretri- 

cem  largitio  confpicitur;  quam  tam  angufti 

tcmpons  fpatio  tanta  fui  notitia  pcrfudir,uc 

ad  aliosdoccndum  apta&idonca  efict.  Ex: 

quo  illud  fatis  liquct,  non  ex  mcritis,  neqjie 

cx  opcrum  dignitate,  conferri  Dei  gratiam; 

cum  in  fcortum,  S.  quideiu  adhuc  ln  cccno 

adulteriorum  volutans,  tam  benignus  exti 

tcric ,  ut  illi  ctiam  promulgandx  veritatis 

honorem  habuerit.  Mukx  enim  foemiiue 

Y  erant, 


170  H    A     R.     u 

erant ,  quarum  erat  honeftior  &  magis  lau- 
dara  vita  ,  quibus  tam  luculenta  dona  non 
obtigerunt. 
tjujc  ut  ttlii      Quod  vero  hortatur  ,  ut  illum  adeant  & 


O     N     I     A 


vinceret,  &  quodammodo  obrueret,  ut,  ejus 
ftudio  ,  alcerius  veluti  oblivio  eum  caperec. 
Illud  liquido  conftat ,  obfequia  Deo  ufque 
eoprobari,  quoad  voluntaria  iunt  ,  &  alacri 
tofrnfmnt  fpeftenc ,  non  tamad  corpons  lineamenta  animo  przbita.  Quam  autem  promptum  & 


htrtMHr:  $,  formam  refcrtur  ,  quam  quod  fore  polli- 
cebatur,  ut  idem  c.xperiancur,  quod  illa  fen- 
ferat  :  idenifecerat  ,  loh.i  ,   46".  Philippus. 


propenfum  efle  debet ,  hac  iiuiilicudine  de- 
claratur.  Scimus  enim  quam  cupide  iitien- 
tes  ,  &  fams  laborantes  ad  menfani  accedi- 


Verf.  ;o. 
ch]u.s  ver- 

blS  qits.i p- 

des  njhi- 
bit.i  mirit- 
tilt. 


Cum  igitur  fimul  cum  aurium  teftimonio,  mus ;  ita  ut  in  proverbium  abierit  de  reous 
oculorum  eti.,.ni  8z  aliorum  fenfiium  fides  t  maxinio  ftudio  fufceptis  ,  tam  nos  alacriter 
obtineri  poreft  ,  ntronque  conjungendum'  illa  obire,  quam&c.  Prov.-y,i,ad^.  Hinc 
cft.  Wxc  ad  facramentorum  ufumrefcren-leftut  David  fuaviffimo  fomno  ,  qui  media 
da  funt.  nofte  nos  arflius  compleclitur,precandi  of- 

QuoJ  ametn  muliercula;  teftimonium,  |  ficiura  prxtulerit.  Pftdm.  iij,  6%.   Docet 
in  re  prajfertim  tanta,  contemptui  habitum  I  Chnftus  ita  a  nobis  obeundam  Dei  volun- 
nonfit,  licut  poft  etiam  docetur  verfu  39  '  tatem  ,  ut  illam  cxfequuntur  Angeli.  Nifi  ?*"' *•" 
mirum  videri  poterit ,  maxime  fi  cum  Loti  igiturad  conciones,  ad  preces  &c.  tanquam ■(."""  ""' 

1/-  1«  r  .  .  1  f         !•    •  -    1         >•  1      «iumnifi 

adiuos  gcieroj  dicto  conteratur  ,  a  quibus  i  ad  convivium  ramelici  &  litibundi  accedi-  „,>„„■_ 
irrifus  elt:  &  (i  cum  nuncio  mulierum  Chri- 1  mus  :  fciamus  nobis  tantum  deelfe ,  quan-  tet; 
fti  refurrectionern  promulp-anrium  ,   apud '  tum  ab  hoc  defiderio  abfumus.  Qtol  fi  , 

veluti  ad  palum  vel  fudem  urfus  trahimur, 


Chrifti  difcipulos,  conferatur:  fed  eo  decla 

ratur ,  ficut  &  exernplo  P.iftorum  Luc.  1, 

17,18.11011  efle  vcrendum.ne  nofterin  Chri- 

ftolabor  inutilis  futurus  lic ,  modo  prom- 

pre&  incitato  promulganda:  veritatis  ftu- 

dio  accedamus.  1  Cor.  15,  58.  Atque  ut  in- 

telligamus ,  nulli  noftro  acumini ,  exiftima- 

tioni ,  aut  Ioquendi  fcelicitati ,  tnbuendum 

cfle  ,  fi  quos  laboris  noftri  fructus  feramus ; 

cum  Z<c.  Nec  vero  nos  abfterreat  tenuitatis 

noftra;  ratio. 

Verf.  31,         Interim  dum  illa  iret ,  &  cum  oppidanis 

^c-  fuis  rediret ,  fermo  hic  cum  Difcipulis  ha- 

'"''.  '  ""  bitus  eft.  Cujus  caput  eft ,  Chriftum  incre- 

txpltntti     dibili  ftudio  tencri  Patris  mandati  de  fervan- 

yalmtattm  dis  hominibus  exhiuriendi ,  &  ut  idem  in 

V.u.tt,      eis  ftudium  acccnderet, aliquot  rationcs  ex- 

promere.  Hujus  autem  fui  ftudii  teftilican- 

di  occafionem  arripit ,  ex  hac  difcipulorum 

ad  cibum  fumendum  cohorratione;qua:  qui- 

dem  iniportuna  cfle  non  videtur,  cum  auod 

mcridies  nimirum  eflct ,    tum  quod  vires 

colLipiar  ex  itinerc  ,  reficienda:  erant ,  tum 

quod  h.TC  folitudo  &  vacuitas  a  negotiis  in- 

vitare  ad  cibum  videbatur;  maximc  quod 

difcipuliexiftimarent  iuperefle  nonnihil  iti- 

neris ,  quod  lllis  a  prandio  erat  conficien- 

dum. 

Iuikmu  t-      A  comparatis  igitur  minoribus  demon- 

inmLus  n-  ftrat  incoraparabile  illud  defiderium ,  quo  in 

hmytfHut-  exfequendis  Patris  mandatis  flagrabat :  ut 

"***»         tametfi  pro  humana:  imbecillitatis  ratione 

cibum  &  potum,  ut  reliqui,  appeteret ,  &  in 

his  oblect.-.f.onem.c.iperet :  tamen  cupiditas 

obttmperandi  Pacri,  iu  illud  defiderimn 


(I  ut  ad  lanienam  bos ,  li  tanquam  ad  carce- 
rcm  rei ,  (ic  ad  Dei  mandata  obeunda  acce- 
dimus,  quod  a  Deo  expeflemus  niliil  eft.  Vt 
igitur  probemus  nos  obfequio  Dei  oblecla- 
ri ,  eorum  qux  nobis  cordi  funt ,  nonnun- 
quam  obhvifci  oportet ,  ut  fomni,  cibi,  po- 
tus:  videmus  quam  funt  famis  &  fitis  pa- 
tientes  venatorcs  ,  maxime  Efiu  ,  ufquead 
fui  pcene  fumm.im  covullionem.Ge/z.i^.jo. 

Notandum  etiam  genus  mandati ,  quod  »««'/«- 
tam  cupide  exfequutus  eft  Chnftus;  fcilicet,  "^J^ 
illud  quod  in  peccatoribus  Patri  reconci-  Ct,tyerfi»- 
liandis  &.  colligendis  cernitur.   Vt  er.im  pa-  «j 
ftor  in  amifla  ove  recuperata ,  ut  rnulier  iu- 
venta  drachma ,  5;  piu;  pater  in  prodigo  fi- 
lio  ad  frugem  redeunti,  L!tc.ij,j,&c.l\c  &c. 
Hinc  eft ,  ut  Chrifto  tanquam  infinitarum 
pro  nobis  perpeffionum  merces  a  Patre  af- 
(ignetur ,  multorum  ad  Deum  converfio. 
Efa.  35,1,  a^n.Et  tanquam  pridaaut  ma- 
nubia:  gloriofx  ,  ejusadverfus  mortem  vi- 
cloriaf.  Id  nos  confoiari  debet  Deum  no-  ?«•«*  "'jin 
ftram  falutem perfefturum ,  quandoquidem/i"''T,"'> 
ca  oblcctatur.  Volurtas  enim  actionem  per- 
ficit.  Chnftum  non  minori  ftudio  ejus  nunc 
flagrare  ,  quam  olim  cum  in  terris  verfare- 
tur;  eoque  eam  magis  provehere,  quo  nuac 
nec  cibo  nec  fomno  ad  vires  reficiendas  e- 
get.  Nunquam  opus  illud  intermittatur.  Si-  C"  »»""'- 
muletiamcumdifcipulosfuosChriftuSjtum-^"'''"" 
in  illis  omnes  fideles  Miniftros  commoncfa- " 
cit ,  quanta  follicitudine  eorum  falus  prove- 
hendaeft,  qui  eorum  fidei  commiirifunt. 
Exemplum  habemus  iniignis  cujufdamddi- 

gentis 


it.t  ■  j'i 


A     K 


fentis  in  fcrvo  Abraha:,  qui  in  Syriam  ,  ob 
erilis  fiiii  uxorem  mifTus.appofitum  fibi  ci- 
bumrepudiavit ,  donec  qutd  ca  re  ficrec,  in- 


I     L    I     c     A.  171 

telligeret.  G«.i4.3J-  qnanto  idmagis  prr- 
ftandum,  cum  de  ambienda  Dei  Filiouxore 
agitur? 


I  o  H.   cap.i,.  averfi<;.   ad  45. 

gj  Nonne  vos  dicitis,  Adlmc quadrimeftre  Cpztmmfupcresl,  &  meftis  erit  ?  Ec- 
ce,  dico  robis ,  attollttc  octtlos  yeftros ,  &jpectate  regiones :  nam  alb*  jam  funt  ad 
tnejfem. 

36  Otti  atttem  metit ,  mcrcedem  accipit ,  &congregatfrttctuminvitain  tter- 
ttam  :  ut  &  qitife»>i>iat,fimt<lgaudeat,  &qui  metit. 

37  Nam  in  boc  dicltun  illud  \erum  esl,  Altus esl  qutfeminat ,  &  alttis  qtti  mettt. 
3  S  Ego  mifi  ros  ad  id  mctcndttm  in  quo  vos  non  laboraftis ;  alti  laboravermtt ,  & 

ros  in  labores  eorum  introiftis. 

3  9  Ex  urbe  autem  illa  multi  Samaritanorum  credtderunt  in  eum  propterfermo- 
tiein  mnlieris  tllius,  teftantis,  ac  diccntis,  Certe  dixit  mihi  omnia  qu&fcci, 

40  Outtm  ergo  ventffcnt  ad  eum  Samarttar.t ,  rogarunt  emtt  ut apud  tpfos  maiK- 
ret:&  manfit  tbt  duos  dtes. 

41  Ac  multo  plures  crediderttnt  propter  fermonem  ipfttts. 

42  Et  illi  muliert  dtccbant ,  Non  amplmspropter  tuos  fermoncs  credhttus :  ipfi 
enim  audivimtt!,  &{cimm  hunc  cffe  vere  Servatorem  illum  mundi,  Chriftttm. 


AKALTSIS. 

CVo  excmplo  difcipulos  adminifterii  opus  ex- 
"citatatqucexacuit ,  a  comparationeminorum. 
De  tempotaria  &  caduca  mcflc  homines  totos 
quatuot  menfes  antequam  meffis  advenit,  folici- 
ti  funt ,  muko  magis  vos  de  fpirituali  meffe  jam 
nuncmarurafolicitieffe  debetis;  quod  confirmat 
ab  adjunfto  fcnfu  oculorum,  &.  inteliigeutia  nn.11- 
tis. 

Verf.36.  Hanc  folicitudinem  porro  confitmat 
abadjunctamercede  quam  accepturi  funt  in  fpiti- 
tuali  mcfle  operarii ;  deindc  ab  effefto ,  quodfru- 
ftum  petcipiant,  id  eft,  hominescolligantad  vi- 
tam  itcinam,  deinde  aheio  adjunfto  gaudii;  quod 
amplificatutduplicifubjefto,  tamejusquifemen- 
tein  facit ,  quam  qui  metit. 

Vtrf.%i.  Poftiemum aigumentum confitmat te- 
ftimonio  proverbii  pcrvulgati ,  difpartitas  fcilicet 
effe  feminandi  &  metendi  operas;  hunc  fctlicet 
fementem  facete ,  alium  veto  meffem  peiciperc. 

Vtrf.it.  Alteium  aigumentum  eftabadjunfta 
facilitate  opetis,  quodfpiiitualem  meffem  ibi  pet- 
cepruti  funt ,  ubi  ip/i  non  laboraiunt ;  quod  a  dif- 
paiatoconfirtnat,  quiaalii,  idcft,  Prophetxfein 
hoc  opere  fatigarunt. 

Verf.  39.  Effeftum  fermonis  fcemina:  ad  fuos 
concives  exponitur ,  fcilicet  quod  crediderunt  in 
Chtiftum  ;  quod  atnplificarur  adjunfta  multitu- 
dinectedentium;formaetiamfermonis,quo  tefti- 
ficata  eft  de  Chnfto  apponitur ,  fcilicet  quod  tttxit 
milri  cmnui  qHjtfrci. 

Verf^o.  Effeftum  fidei  Samaiitanorum  expo- 


T'eif.^1.  Effectum  Chrifti  permanfionis  apud 
illos  eft  fidcs  alioium  ,  prxter  eos  qui  crcdiderant 
exfoeminat  fermone :  quod  etiam  effeftum  ampli- 
ficatut  ab  adjunfto  numeio  ,  quod  effentmuho 
pluies;  &  porro  arguitur  a  fua  caufa  cflkiente 
Chrifti  fcilicet  fctmone. 

Verf.^z.  Effeftum  fidei  concivium  Samaritano- 
rum ,  aperta  profeflio  fus  in  Chriftum  fidci ,  ex 
caufa  eflicientc quod  illu  audiviffent;  quam  ampli- 
ficat  negatione  diverfoiii,  ncmpe  fe  non  credidiflc 
piopter  fermonem  foemina- ;  quod  tamen  fe  vetum 
dicerevelimus,  potius  referendumeftadcompara- 
tionem  minorum  :  fcilicet  non  tam  ptopter  fer- 
monem  fcerainas  credidifle  ,  quam  propter  fermo- 
nemChrifti:  fidei  autem  profeflioeft,  feprobe 
fciie  Chriftum  efle  Servatorcm  mundi. 

MET  APHR.ASIS. 

QVod  dixi  de  mea  in  negotio  Vatru  tan- 
qtiamtn  cibo,  ob!ccfatione,id  Mt  mihi  fa- 
ciendnm  ctt  ,  ftc  ad  vcftram  imitationem  pro- 
pono.  Xcc  enim  vos  fugit  qtiod  qtiadrtmeftri 
ante  mejfem.filenl  hominet  de  fi-ugibm  1»  gra- 
narium  condendts  curamfnfctpcre.  Advertite 
qusfi  quod  dicam  ,  fttflottiie  £f  circumferte 
quaqtta  verfitm  octtlos  vefiros,  _r>  mente  conft- 
derate  eircnmfiftentes  rcgiones.  Sictit  enim 
frttges  ad  mejfem  a\bs.  &  maturtt  ,fic  magna 
mttltitudo  eorum  cti  qui  adfalutem  Det  am- 
plexandttm  prompti  &  alacres  fttnt ;  ut  mirttm 


mrut,  petitioadChtiftumraaautapudillosma-  V^  ^^  nm  debet ,  ficib!lmneglexerim 
ncret;  cuius  petttionis  encctum  eiat  permanlio  —  .  .-_,"■.      -.     '  ,,  r 

Chrifti,  qu»  dcclancui  adjunfto  tempoieduoxuin   ut  n"fffm  Patrts  "U?'u»>t»»>  f°Um"e  fi* 
dierum.  I  mefforibtcs  fimnum  Jimul  O  ctbnm  negltgere, 

Y  i  ntmef- 


!)■ 


3<r. 


17* 


H 


37- 
38. 


ut  meffem  alioqui  perituram  colligant:  cui  vos 
operi  tanto  alacrtus  acctngere  debetis ,  quod 
mercedem  accepturi  efits ;  detnde  qttod  meffts 
ejtu  genens  fit ,  qiiA  ad  vitam  sternam  incoe- 
lum  convehitnr  &  comportatur ,  maxime  ve- 
ro  cum  hac  vejtra  oper.i ,  tttm  vos  msjfores 
gaudinm  percifietit  ,  tum  eos  qiti  fementem 
Jecerunt ,  exhtiarabitis.  Hic  er.tm  verum  est 
tUud  verb::m,  qttod  duifolet ,  hur.c  fementem 
facere  ,  almm  vero  metere.  Ego  enim  vos  le- 
gavi  ut  Jummam  manum  his  fervandis  im- 
poneretis,  quorumin  cultura  &  velutifemen- 


O       M       I       A 

Quemadmodum  igitur  meffis  matura,  </«*  fm 
protinus  demetenda  eft  ,  ii  illam  falvam  cu-  '"*/"»"<* 
pimus  ;  &  quemadmodum  ftudio  ejus  com-"^'*""'*» 
portanda:,  cxtera  manibus  abjicimus  ,  fom- 
num  dulcem  abrumpimus ,  cibi  oblivifci- 
mur.nec  temporis  opportunitatem  prxteri- 
re  nos  patiiriur;  iicetiam&c.  Vt  minus  mi- 
rum  vobis  videridebeat ,  ii  ut  hanc  mulie- 
rem  in  granariis  Patris  recondam  ,  &  alios, 
quos  illa  mox  adducct ,  ordjnanumpaftum 
negligam.  Sicut  autem  meffem  maturam 
attente  intuendo  ,  ad  colligcndas  fruges  ac- 


te  non  laborafiis  ,  al:i  ad  fatigationem  ufque  celeramur  ;  (ic  Servator  difcipulos  jubet ,  ut 
labomrnnt :  vosautem  tUoriim  laboribxs  fu-  animo  hanc  rem  diligenter  pertractent,  quo 
J'1  perveniftu.  Ex  urbe  autemtUa  plerique  in  il- \  ficilmi  ^  ofFiciofuo  fungendum  excitcn- 
lum  crediderunt,  idqite  cbfoemiru  fermonein,  (  :ur.  Nerno  enira,  non  omnmo  perfidus  co- 
qtiotefiificatacsl  qtiod  oumia  quz  fcci  milli  lonus.meflem  lierndeneripnrrma-niik  nrn- 
indicavit.  Cum  igitur  Samaritani  ad  itlum 


4C 


41- 


veniifent,fiudio  tnccnfife  in  accepta  fide  con- 
f.rmandi ,  eum  rogarunt  ut  aptid  fe  maneret, 


lonus,meflem  hero  depenentcmxquis  ocu- 

lis  iotoeri  poteft  ;  nulluspaftorin  montibus 

oves  iuas  diffipatas  videre,a?quo  animo  fert. 

|  Hoc  modo  Chriftum  ipfum  admajorem  po- 


quid;  tbimanft  &  ihiortim  dtcrum  ufuram   pUU  commiferationem  legimus  excitatum 

tliu  concefiit.  Tanttdo  atttcm  tf  tam  angnfio  i  Matth.9,16.  Quod  autem  miniftros  ad  fal- 

(paao  m.-ilto  qu.-.m  ante  plures  in  Chnjhim  \  cem  immittendam  impelJat ,  idem  &  nos,  (I 

crediderunt ,  idqttc  cb  fermonem  qitemapud   rem  prorje  expendcmus,  ad  preces  adiget.ut 

illos  habebat  Chnfttis.  Vfque  eo  autem  confir-    - 

mattfunt  {$  in  fide  profccerant,  ut  apertepro- 

Jiterenttsr  r>  Jocmins.  ad ifttim  modttm  dice- 

rent  ;  probe  novimus  lefum  e/fe  Chrifttim  (j> 

mundi  Servatorem,  idquc  non  tam  tucjermo- 

ne,  q.-iam  quod  tilttm  ipjiitn  pr&dicavtem  .v.t- 

liivimtu. 


P  R  A  X  I  S. 


Verf.  ;5. 
Chrisiui 
pmili  ir.tf- 
Jit  minifie- 
rium  tx-      tlt 

fttcnt 


SEipfum  exemplo  illis  primum  propo- 
nens,  quo  iilos  in  inftaurando  Dei  regno 
accendat ,  aliadeinceps  argumenta  admit- 
:  pnmum  a  comparatis  minonbus ,  de 
ffe  in  horrea  convehenda  foilicitos  effe 


mc 


Deus  mifertus  Cux  meffis ,  operarios  extru- 
dat.  Hinc  etiamilla:  qucrelx  dc  vaftataper 
apros  vinea  ,  de  hxreditate  Domini  vaftata, 
dc  ardificio  Eccleiia:  demolito  ;  minifterii 
neceflitas  hoc  loco  obfervetur. 

Ab  adjunclo  prxmio  hortatur,  vita  icili-  Ver'"-  36. 
cct  xterna.  Mefforibus  enim  animum  ad-  c">Mfi*- 
dlt ,  ii  prxmium  conitirutum  liabtnt ,  prx-  Mntu. 
fcrtim  liberale.  Illud  cuim  facit ,  ut  fudo- 
rcm,  xftum  ,  laflitudincm,  iitim,  famemque 
contemnant ,  dummodo  prxmium  confe- 
quantur.  Deus  autem  non  tantum  vicrura 
&  veftitum  Miniftris  Euangelii  fuppcditat 
&  prsftitit  ;  fed  porro  vitam  arternam  pol- 


colonos,  &  quidemejus  rei  curamfufcipe-   liceturhis,  qui  ndclem  5;  fcdulam  operam 


re,  cum  quadrimeftri  adhuc  fpatio  ab  illa  re 
moventur.Ccckftem  autem  &  plane  auream 
meflem  jam  maturam  efle ,  ob  camque  cau 


navarint;  nec  vitam  modoa:ternam,fed  co- 
ronam  prxcipuam  c\:  (insularem.  Vide  Da- 
niel.n,v.$.  Dcclores Jplendebunt ,  utfttlix. 


fam  omni  conatu  &:  contentione  conniten-  1  Quoties  i^itur  pondere  hujus  opera:  premi-  '""  '^  ^'f' 
dum,  ut  in  Eccleiixsrananacomportetur.  i  mur,mentem  ftatimfubeat  mercedisincom--^"'''',""' 
Sicut  emm  mellis  tempore,  tempeihve&i  parabilitas,qux  ut  m  magmtudinejic  etiam  ^^^ 
intempeftive  hi  coloni  in  afliduo  opere  funt,  certitudine  ,  omnia  mcfiorum  praunia  infi- 
ut  fruges,  quas  terra  progenuit ,  percipiant;  nite  vincit:merces  enim  agros  demetentium 
iic  &c.  Senfus  autem  albentis  &  pramiatura:  fspius  retinetur  3.  meflis  dominis.quam  co- 
meffis  eft ,  effe  magnum  numcrum  homi-  ,  hibirionem  meflorum  luiftus  &  lachrvma: 
nom,  qui  Miniftrorum.tanquam  mefforum,  excipiunt.  Hic  autem  certum  eft  nos ,  cum 
opera  indigent  ,  qui  ii  Minifterio  Verbi  in-  ;  fumma  lxtandi  materia  ,  manipulos  nobif- 
veniantur,  ad  vitam  colligentur ;  lin  minus,  I  cum  relaturos.  Qui  in  ftadio  currit  ad  mer- 
ut  frumentum  jam  maturum  ,  quod  follicu-  |  cedemfubindeoculosa:tolIens,curfumma. 
lis  excutitur,aut  a  beftiis  depafcitur,aut  im-  xima  contentione  accelerat :  iic  6V;c.  Oculos 
bribus  computrefcic,penitH5interibuDt.       ligitur  abhorniiiumiDJunis&  ingratitudine 

defle- 


qrx  tum 
mftno 
g/tmtio  con< 
juncltt. 


Verf.  57, 
3*. 

S>u)d  i 
Prophtiit 
inchojtum 
apud  lu' 
djEoi  ,  ah 
*4poflolis 
ftrfccium, 


uli  Vttflo- 
rihut  quod 
apud  Gtn- 
tti  n  Faulo 


E      V     A       N       G 

defte&amuj ,  &  in  Deum  conjiciamus  o- 
portet ,  ii  in  fufcepto  femel  ofticio  per- 
manerc  vclimus.  Quod  li  fecerimus ,  facile 
fucrit  paftus  noftros  ,  quietem  ,  &:  aliavitx 
commoda,  quoties  res  lta  poftulat,  contem- 
nere. 

Hujus  autem  vitx  xternx  efFeftumad- 
jungit.foiidum  &cumulatum  g.iudium:!ic-  | 
ut  enim  abfoluta  melfe  convivia  inftituun- 
tur  ,  jugulatur  anfer  mcfloribus ,  aulxdi  & 
cytharxdi  conducuntur,  alia  lxtitixadmi- 
nicula  concjuiruntur,  qux  fuperioris  txdii 
moleftiam  pellant :  iic  &c.  Cujus  rei  fidcm 
facit  i  paribus :  nonenim  (inquit)  nefcitis 
Prophetas,  quifementem  hanc  f.icramfece- 
runt ,  jam  concupitis  gaudiis  frtu  ;  veftram 
igitur  non  difparem  conditionem  fore,  ccr- 
te  apud  vos  ftatuatis.Hoc  parva  quadam  iu-  ' 
flexione  ,  Sc  verborum  permutanione,  ad  o- 
mes  fideles  accoramodetur. 

Aliud  argumentum  ab  adjunfti  laboris , 
moderatione  ,  Deusenimhunc  laboremfui 
populi  fervandi  diviiit  Sc  diftnbuit ;    quod  a 
limilitudine  confirmat :  iicut  enim  fxpe  fit, 
ut  iidem  non  metant,qui  fementcm  faciunt; 
iic  etiam  io  hoc  negotio  fadum  eft,ut  Deus ; 
arationis  &  fationis  partes  Prophetis  attn-  j 
bucrit ,  Apoftolis  autem  meflis  laboremre- 
fervavit.  Apoftolos  igitur  ludxis  colligen- I 
dis  deftinans,  tanquamad  meflem  jam  para-  I 
tam  miiit ,  feu  tanquam  ad  poftremam  pu- 
gnam,  quam  fpoliaexciperent;  proinde  non 
gravatc  hoc  munus  obire  debcre  ,  quando- 
quidem  fpes  fcelicitatis  potiundx    jam  in 
propinquo  eft ,  cum  qui  fementcm  facit, 
diuturoiori  exfpeCtatione  Iaboris  perfruendi 
tenetur. 

Sicut  autem  Prophetx  fationem  &  ara- 
tionem  inttr  ludxos  &  Samaritanos ;  iic 
Paulus  &  Barnabas  inter  Gentesfecerunt, 
Rom.i^,i6,adi.i.  quibus  tanquammeflores, 
fuccedunt  Paftores  &  Dodtores  ad  mundi 
finem  :  qua  ratione  architeiti,  patres,  plan  • 
tatores  ,  hi  ;  iili  fabri ,  nutriyi,  irrigatores 
appellantur.  Quamvis  autemlii  verefatio- 
uem  fecifl~e  dici  poflent ;  tamen  compara- 
tione  quadam  ,  &  modo  quodam  ,  hi ,  qui 
cxftinftum  pcenc  Euangelium  inftaurarunt 
primi ,  fuis  fcriptis  ,  concionibus  ,  denique 
raartyrio,  arare  in  noftro  agro  ,'ici  poflunt  ; 
&  nos  illis ,  veluti  meirores,  fubmiflos  efle, 
quiin  eorum  labores  ingrefli  liimus.  Eoque 
operam  dandam  ,  ne  cum  nobis  meliorcs 
parte;  datx  lint ,  in  his  obcundis  difloluti 
aut  ignavi  reperiamurjne v e De; agricolauo- 


E      t      I       C       A.  17. 

1  nem  inchoatam  aut  maneam  efle  (inamus. 

Samaritani  Chrifto  (  cx  fermone  mulicr-  Verit  3  j } 

|  culx  )  credentes  eum  rogant  ,  ut  apud  fc  +°- 

divcrtat ;  qui  pnus  rogati ,  illudnunquaaj 

r      rr  1      ,    ■    °    r     ■  Tc.ttatn 

reciiient.   Quod  idcirco  faciunt,   cum  ut  ,„  Samar. 

gratitudinem  fuam  tcfUtam  faciant ,  tum 

vero  ut  co  Doctore,  plenius  falutis  notitiam 

'  imbibant.  Prions  geoeris  exemplum  cft  m 
Lydia,  Aci.  16, 15.  &  Matth.  3,  10.  in  Mat- 
thxo.Scdhoc  cxemplum  eft  multoilluftrif- 
limum :  nam  uon  tantum  hic  agitur  de  aai- 
mi  ad  liberale  hofpitium  promptitudine,  Ccd 
defui  &  confuetudiiiis  inveteratxabncga- 
tione  ,  de  famx  &  exiftimationisapud  vici- 
nos  jactura,  de  odio  crga  plerofque  contian- 

|do. 

Parum  eft  Chriftum  rcbus  fecundis ,  om-  """"  "'■" 

nibus  illi  faventibus  &  applaudentibus  ,  hof-  f",'!'  ^'1'  • 

r  1      r  1      o  balntti, 

pitio  accipere  ;  ied  refragente  mundo  &  re- 

clamantc  hoc  facere  ,  id  demum  fidei  lingu- 

lare  teftjmonium  cenfetur.  Quam  ^d  rem  ut 

Chriftus  fuos  animarct,  docet  eximitHii  ejus 

hofpitii  prxmium  fore  ,  accipient  enim  (m- 

quit)  mercedem  Prophetx  :   &  quopencu- 

lolius  eft  eorum  apudpios  hofpitium  ,  eo  Sc 

amplior  remuneratio,&  protectio,defcitfio- 

que  magis  follicita. 

Qiiod  vero  id  fecerunt.ut  uberiorem  veri-  "ttottex 

tatis  notitiamex  eo,  tanquam  cx  fonte,hau-^"m'"v' 

.  ,  ,.  .  x      „,     .-  .  neChnltt 

rirent ,  id  cum  ciiuturniore  Chnfti  perman-  apui{,irt 
iione  ,  tum  ex  eventu  auctx  eorum  &  con-  pt,a,(uu, 
firmatxfidei  perfpicitur.Atque  hoc  ftudium 
difcendi  &  proficiendi  in  agnita  vehtatc, 
Chnfto  Domino  proexquititiflmiis  epulis, 
pro  bellariis,  pro  fuffimentis ,  pro  pret;olif- 
iimo  unguento  fuit,  iicut  ex  iiti  cV  fame  hu- 
manx  falutis ,  qua  Chriftus  tantopere  urfus, 
potus  &  cibi  oblitus  eft,perfpici  poteft.Hinc 
eft,  ut  a  duabus  foronbus ,  Martha  &  Maria 
Chnftus  hofpitio  exceptus,  a  Maria  Chri- 
ftus  hofpitio  exceptus  ,  .i  Maria  pcdibus  fuis 
addifccndum  aftixa  ,  quam  a  Martha,  qux 
ut  magnamferculorum  vatietatcra  pararet, 
fatagebat,  lautiusfe  accipi  iudicarct.^cio, 
38,<i^4x.Hunc  animum  piiMiniftri  gerunt, 
ut  raahnt  menfam  piis  &  fincTtis  fermonibus, 
!k  utilibus  ad  xdincationem  quxftionibus, 
quam  magna  ciJorum  varietate  inftrui.Hof- 
pes  etiam  ipfe,  qui  vcritatis  caufa  aliquem 
invitat,  recordaridebet  ,  bonam  partemdi- 
vinx  Iiberalitatis,  qua  ejus  humaintatemre- 
muncrare  pollicitus  cft  ,  fxpc  fefuanegli- 
gentia  (ibi  excidere  5c  deperire  pati ,  dum 
qux  lllumdubium  habent ,  in  mcdium  non 
proferat,  ncc  conceffo  bonofniatur. 

y  3  Quod 


tll  (7H4  t]Ui 

ftcilitM  e- 
luctt. 


Verf  41. 

Sam.tr. 

pturimi 

Chrifiiftr- 

mmilm 

cttdunt; 


ea  m.igu 
eotum  fitles 
cw.mtn- 
dMtif, 


174  H     A      R.      M 

Quod  vero  fe  Chriftus  exorari  patitur, 
miram  in  eo  facilitatem  dedarat ,  qui  tam 
cito  injuriarum  oblivifcitur  fibi  &  genti  fux 
inrliftarum  ,  ut  non  tantum  hofpitio  ab  illis 
nccipife  paflus  iit,  fed  tantumbeneficiumin 
illos  conferre  voluerit.  Quod  nobis  exem- 
plo  efle  debet  promptitudinis  in  gratiam 
cumillis  rcdeundi,  a  quibus  alicniores  exfti- 
timus ,  &  quibufcum  mimicitias  olim  geffi- 
nius ,  quantumvis  inimicitix  cum  invetera- 
tillimx,  tum  veroetiamacerbiflimxinter- 
ceflcrint  j  &  quanquam  non  defuturi  funt, 
cjui  hanc  facilitatem  ,  levitatis  &  ftultitix 
damnaturi  iint.  Sicut  etiamforteChnftum 
idcirco  Samantanum  appellaverunt,quod  in 
illos  prxtericns  tam  facihs  exftitit.  Maxi- 
mc  vero  Chrifti  non  exemplum  tantum,  fed 
fanguis  etiam  hanc  vim  habere  debet ,  ut 
ardennflimas  odii  &  lnimicitiarum  flammas 
exftinguat :  Ephef  1,  13,  ad  16.  cui  accedit 
Sacramenti  ccenx  ufus.  In  quoquantum.1 
noftris  peccatur  notandum.qui  ad  accipien 
<iis  offenliones  videntur  tanquam  igniarii 
fomes ,  ad  illas  vero  conceptas  retinendum 
chalibcm  cxhibent  quodammodo.aut  li  quid 
iit  quod  ardorem  ignis  diutius  retineat. 

Duplicem  fructum  Euangeliinotat  hujus 
hofpitii ;  Pr iorem  ,  quod  plerique  alii  ad  fi- 
dem  Chrifti  attradi  funt,  prxtereos,  qui  cx 
indicio  mulieris  crediderant.  In  quo  veritas 
Chrifticonftat ,  qui  dixit  hanc  meflem  Sa- 
maritanx  urbis  fuifle :  iiquidem  immifla 
Verbi  divini  falce,ftatim  in  Ecdeiix  grana- 
rium  colledi  funt.  Populivero  hujus  aperta 
&  fimplex  iinceritas  liquido  inde  conftat, 
quodilicoaudito  Euangelio,  credideruntjita 
ut  duorum  dierum  fpatio  ,  magna  difcipu- 
lorum  multitudo  aggregata  lit.  Quam  lin- 
ceritatem  Paulus  in  Philippeniibus  celebrat, 
cViingulari  encomio  omat.  Vhil.  15,  3,  ad 
II.  Cum  tamen  hommes ,  qui  fapientix  opi- 
nionem  captant ,  veriratcm  cognitam  non 
protinus  profitebuntur  ,  ne  fapientix  laude 
Ipolientur.  Quid  igitur  nobis  fiet,  li  jam  an- 
nos  n  Chriftum  audientes ,  nondum  in  eo 
radicati  fumus. 

Quod  autem propter  fermonemc]\is  eredi- 
difle  dicuntur  ,  non  tantum  fidci  fubjectum 
notat,  fcd  fide  corum  commcndat;  qui  tam- 
etii  coram  miracula  nulla  edita  cfle  con- 
fpiccrent,  t.imcn  nudo  ejus  verbo,  fidei  lon- 


O      N     t     A 

ge  firmifTimo  prxfidio  &  bafi.fidebant.Sicut 

igitur  eorumfidem  /»/.».1,14.1$.  perftrinxe- 

rat,qui  ex  miraculisillam  collegerant,ufque 

eo  ut  Chriftus  fe  illis  crcderc  noluifle  dici- 

tur;  iic  hoc  loco  eorum  fidem  Euangelii  ce- 

lebrat ,  qux  Verbo  Dci  innixa  eft,  ut  non  fe 

xemcre  Chriftusillis  crediderit:permde  ac  ii 

is  plus  honoris  alicui  haberet,qui  promiflio- 

m  ejus  acquiefcit,  nec  vades  aut  pignora  alia 

quxrit. 

Quod  li  quis  inde  inferat ,  fidei  noftrx  "■  '"•"'" 

yrrttnuTvHa.x.\xvc\  prxcipue  lucere,cum  Verbo  '"'*'.. 
\  .  .  r  r  f  cram.  rejtm 

I0I0  contenti  lacramcnta  prxrerienmus.       dtnd». 

Rejpondeo,  hoc  loco  ,  fidcm  ex  miraculis 
non  damnari ;  fed  cum  miraculis  major  aut 
xqua  r.itio  haberur,  atque  ipGus  Verbi.  De- 
inde  ideo  eorum  ex  Verbo  laudatur  fides, 
quodmiracula  Chriftus  nonappofuit.Quod 
ii  oblata  miracula  refpuiflent ,  aut  negleclui 
habuiflent ,  tumdemum  graviter  reprehen- 
dendi  erant. 

Aiter  fruclus  eft,  quod  qui  prius  ex  mu-  Vetf.  41. 

Iierculx  fermone  crediderant,in  ea  fide  con-  •?■  5,    *?9 

firmati  funt :  lufiificamur  enim  exfideinfi-'"f '.' 

/t*  ,        .  u       rnartt.  con- 

dem ,  quxallidua  mcrementaaccipit.  Hoc  prmantur 

autem  fidei  incremenrum  teftantur  ,  quod 

non  jam  ex  fermone  foeminx ,   fed  quod 

Chriftum  ipfum  audiverant,  m  eo  fidem  po- 

nerent.In  quo  non  prorfus  operam  ejus  reji- 

ciunt,  fed  QtT  vzripoxtw  Chrifti  ergaeos 

minifterium  extollit.  Hic  autem  operxpre-  mnergti  «b 

tium  fuerit  obfervare,  unde  fidei  noftrx  fir-  Ecdejhte* 

mitaspendet ;  non  equidem  ex  Ecclelia  ,  ut  ?'""' "' 

Pontificu  obfttepunt ,  fedex  Chrifti  fermo- 

ne.  Tamctli  enim  Ecclefix  opera  ad  fidem 

aditus  recluditur  ;  tamen  adepta  femel  fidc, 

i!Ia  non  m  Ecclelix  authoritate  acquiefcit, 

fed  inde  firmamentum  fuum  muruatur.quod 

Spiritu  diftante  ,  illud  Chrifti  Verbum  efle 

perfuafi  iimus.  Sicut  enim  prxftantiflimis 

&  fapientiflimis  hominibus  non  ideo  credi- 

mus ,  quia  illi  hoc  dicunt  ,  tametii  illis  hunc 

honorem  habemus,  ut  aliqua  verilimilitudi- 

ne  eorum  oratio  perfundatur  :  fed  tum  de- 

mum  illis  fidem  adjungimus,  cum  corum  o- 

rationem  cumratione  ,  &  rci  veritate  con- 

fentire  animadvettimus:  fic  &c.  Et  ficut  au- 

reosfynccroseflccos  exiftimamus ,  qui  ex 

publica  cudendi  officina  exeunt :  tametii  il- 

lud  non  certe  credimus  &  conftanter,nifi  ad 

lydium  lapidem  exigantur :  fic  &c. 


IoH. 


£        V       A        N        C        X        L        l        C  lyf 

I  o  H.  cap.4.  verf.4}. 
43  Ditobus  autem  posl  diebm  exiit  inde,  &  abtit  in  GaliUam. 

M  A  T  T  H.    C4£.  4.  Vcrf.ll,  13. 

/.2   Ouum  audijfet  autem  1ESVS  Iobaniiemtraditumcjfe'mc\x{\oditim,rediit 
in  GaliUam : 

13  Et  reltila  Nazareth ,  renit  &  habitavh  in  Capernaumo  urbe  maritima ,  m 
Jtnibtts  Znbulon  &  Nephtbalim. 

I  o  h.  cap.4.  verf.44. 

44-  Ipfe  euim  IESVS  tejlatm  ftterat ,  Tropheiamtn  fua  patria  honorem  mn 
habere. 

M  A  t  t  H.  cap.  4.  verfiw,  !<;,  iS,  ty. 

1 4  Vt  impleretitr  quod  diclttm  esl  per  Efaiam  Prophetam,  dicentem; 

1  s  Terra  Zabulon  &  Terra  Nepbthalim  :  ad  viam  marisfet  m  lordanem ,  Ga- 
iilxa  Gentium : 

1 6  Poptdm  pofitm  in  tenebris ,  vidit  lucem  magnam ;  &pofuis  in regione  &  um- 
bra  mortU,  Ittx  exorta  eft. 

1 7  Ex  eo  teinpore cccpit  1ESVS  pr&dicare,  &  dicere,  Refipiftite:  appropinqua- 
rit  enim  resrmm  ctxlorum. 


A  iV  a  l  r  s  1  s. 

Iohav.  A~>Hrifti  commigratio  a  Iudaca  in  Gali- 
4,43.  '-" 'laram  dcfcnbitur  ab  adjuneto  tcm- 
pore ,  poft  duorum  dierum  commorationem  in 
Sycharis  vico. 

M/irT.4,1;.  Deinde  abcfficientecaufarumore 
quem  acceperat  de  Uhtomis  carcere;  ubi  etiam  cau- 
fafinalis  innuitur ,  ut  ChriftusEuangeliiprxdica- 
tionem  a  /o.«:nrinchoatamcontinuaret. 

fcrf.i).  Poft  commigratio  ejus  defcribitur  a 
Naotaiah  .oppido  Galilaratundeprnfeclus  cft,  & 
fubjecto  patticulari  Galilxx  ,  quo  fe  recepit,  Ca- 
petnao ;  quod  defcribitur  a  fubjecro  generali, 
maritima  rcgione  5:  magis  fpeciali  finibus  Z.it»/o- 
>mj  cc  Ktththgli.  Vcrf\$.  Defcribitur  porro  a  firu 
juxta  Iordanein,  qui  locus  defcribitur ab  adjuncto 
populi  &  incolarum  numero. 

Io» K.4,44.  Difceflus  notatur ab  cfficiente cau- 
fa,  videlicet  contemptu  quo  Nazarethxi  Chriftum 
fuurn  alumnum  afpernabantur :  quod  atoto.con- 
firmatur,  quia  Propheta  in  fuapatriahonoreca 
rer;  quod  ipfum  Chrifti  teftimonio  corroboratur. 
Matth.4,14.  HxcChrifticommigratio  Naza- 
rctho  in  Capernaum  ,  caufa  finali  porro  confirma- 
tur,  impletione  Prophetiac  E/~:ix. 

Vcrf.ib.  DefcribiturChtiftiad  easparrescom- 
rr.igratioabefFecto  ,  quod  populus  illiusregionis 
vidit  magnum  lumen;  cujus  itcm  caufa  aflignarur, 
quod  lux  illis  e.totta  eft.  Quod  omne  amplificatur 
ab  adverfo,  tenebriscalamitatis  &  ignorationis.in 
quibus  populus  ille  verfabatur :  &  porro  adhuc  | 
uaggeratur  .idjunctaduratioiumaloriiin  ,  in  qui- 
busdemerfa  jacuittqux  duratioeoufcdcndivoca- 
bulo  indicatur. 


ytrf.ii.  Hujus  crTecli  caula  efficiens  notanir, 
Euangelii  per  Chriftum  prardicatio ;  quodEuan- 
gelium  ejus  partibus  declaratur ,  puenitentia  &  fi- 
de;haccaufa,  illa  veroeffecro.  Quam  adpoenitcn- 
tiam  &  fidem  cohortationem  confirmat  ad juncfo 
temporis,  fcilicer  quod  tempusproptiumei  rei 
promulganda;  advenifler. 

METAPHRASIS. 

POflquam  vero  duos  dies  invicoSychans  rnH  . 
(Samaritanorum  votis  rejpondens)  com-  ^f  +3  * 
morttttufttijfetfe  inGaliUam  denuo  contulit. 
Cujitt profeciionit ,  Jicutiftiperites  unamcatt-  j^jatt  . 
famaccepimtts,  Vharif&orum  malevolentiam  12. 
indenatam,  qnodCbriflm  plures  difcipttlos 
faceret,  quam  Ioanncs  Bapttfta  :fic  alteram 
]am  fubnec~to,qiiod  rumore  nondubio  Chrifttts 
Ioanncm  carcere  incbtfum  ejfe  tntellexerat. 
GjuamobremChriftovifum  efi  ,  Iohannis/»      15. 
pndicando  apud   GaliUos   vices  fttpplere_>. 
ffiuod  vero  reliHo  &  pr&tento  Na7aretho,  Ion.  4, 
Capernattm  vppidum  maritimum  in  finibtts  ^l"44- 
Zabulonis  &  Napthali  habtattim  venit  :id 
eofecit  quod  Propheta  nullibi  fcre  mintts  dfli- 
matur,  quam  infua,  ubi  enutritus  esl.patria, 
vy  awd  fuos  contubernales.  SUiid ipfum  (oc-  yiST[  , 
cafione pr&btta)  alicubipoflcaChriftus  tefla-  J+. 
ttti  esi.  Tametji  hujnsftti  confili  caitfa  mitlto 
gravior  fe>  auguflwr  extitit :  fcilicet  ;:t  q:t  td 
ab  Efaia  Prophcta  prttd.flum  eff,  implerettir. 

Cnj-ti 


«. 


i6. 


l?6  HAR.MONIA 

Cujtts  pndiBumis  hk  (qnod  adbunclocum  iduciintelligebat.Sed  neeHierofolymaturb. 
atttnct  ry>  quantum  pr&fens  argumentum  /■ff- |  multis  eximiis  promiflis  ornata  &:  munita, 
ftulat)  fenfia est :  Kegioni  &  ors.  Zabulonis  j  ultionem  Dei  a  fe  amoliri  potuit ,  ex  Vcrbi 


&  Naphtali  ad  mare  fecus  Iordants  flumen 
proj  ecii.popidoque  propter  agrt  foecunditatem 
numerofi  ,  quam  diuttffimetn  denfiffimis  ca- 
lamitatum  &  irnoraliorits  tenebns,  tanquam 
in  ipfa  morte,  demerfo.himen  hnge fplendidif- 
fimnm  cxortttm  effe ,  &  fimtd  tllius  afptcitndi 


contemptu  coutractum:  quanto  rrunus  igi- 
tur  nobis  parcet  ? 

Quod  periculum  in  Iudxa,  exPharifxeis  M»tt.4, 
&  eorum  mlidiis  imminens  ,  declmans  Chn-  in.-MS- 

.       .     .    ,.,  ...  _,  •„  nectemtr* 

ftus  in  Galilsam  ,  ditionem  Tyranni  Sc  pcr-  nt,mttln 
fequutoris,  conceffit ;  liquidodocet ,  nullo  ««..W*m 


copiam  factam  effe.  i:am  hoc  ipfo ,  quoddt-  jillaudatoaut  lllegitunotimore  Phanfciscef-  ctnjicitn- 


clum  esl ,  tempore  ,  Cbrijhts  Euangeltum  a- 
pudiUcs  pr.id:aire  coepit.  Cujtts  pr&dicatiorits 
captit  &fumma  er.u  ,jam  ttmpus  illudpent- 
tus  impletum  effe ,  qui  D:i  gratia  majori 
menfura  iilis  proponitur ,  quam  ttnquam  an- 
te :  ob  e.vnque  ca.ifam  prsciptiaquadam  ra- 
tione  nunc  tllis  incumbendum ,  nt  mahrum 
pr&teritorum  penitndine  duB: ,  bonu  operibus 
ftrenunm  operam  navent-,. 

Sumnu  esi  Chrtfttim ,  relicfa  Iud&a ,  in 
GaltUam  profiafcentem,  &  Nazaretho  prs.- 
terito  tn  Capernaum  Euangcl:um,cnjitsfum- 
ma  proponitur,  prsdtcajcj. 
_  fCaufi  Chrifti  pr&dicatiorits  in  fini- 

/     _>/«  Zabulonis  £f  Naphthali. 
\^S:immapndtcationis  Chrifti. 


fttnt 


P  R  A  X  I  S. 


c 


Hrlftus ,  relifta  patria  ,  maritimamre- 
gionem  afrlictionibus  Sc  veritatis  lgno- 
ratione  obtcnebratam  ,  Verbi  pra.dicat.one 
illuftrat. 

Cujus  fPre.teritapatriainCapernaun.con- 
partes-^     ceiTio,  & 

funt     ^Caufa  concefllonis. 

Quod,  prjeterita  Sc  relifta patria,  ulterius 
in  Galilxam  profectus  iit,idque  ob  eam  cau- 
fam,  quod  fciret  fe  3c  doctrmam  fuam ,  non 

coKmigr*.      m  ill£s  sratam  &:  acceptam  fore  ;  doce- 
Itcmcerta  &.         .  f  r         r     . 

Icco  cultiu  mur  >  nullis  pnvilegns  tutum  elie  polie  u- 
■„t>n  idlt-  lum  populum  ,  qui  Dei  Verbum  parvi  pen- 
Aerit.  Tametii  enim  Nazareth  cum  in  cen- 
fu  populi  Dei  cflet ,  tum  etiam  hoc  pnvile- 
gio  ornata,  ut  Dei  Filium  puerum  cducaret; 
tamen  hxc  Chriftum  neglectum  alligare 
nequeunt,  quo  minus  ejus  defeCtionem  me 


\<  "  4, 

T>C4J- 
Ex  Chrisli 


''AnJ.tt. 


fiile  ;  ut  qui  videtur  efumo  (quod  dicitur)  "'«»• 

in  flammamincidiire,  ideft,  e  grandi  peri- 

culo  in  difcrimen  gravius.  Sed  hoc  modo  &: 

luam  in  ofEcio  rideu.  Deo  probavit,  &  nobis 

exemplum  pra.buit ,  ut  ne  temerc  nos  in 

minimas  diificultaces  con jiceremus,&:  a  gra- 

vifTimis  ctiam  non  abhorreamus,  quoties  dc 

Dei  voluntate  in  illis  perpetiendis  conftaret, 

&  vocationis  noftra:  ratiohoc  poftulet. 

Deinde  quod  Ioanne  in  carcerem  conclu-  Amifi 

fo  ,  Chnftus  ejus  in  prardicando  apud  Gali-  M""Jlf° 

a:os  vices  obcat :  conlolationem  continet,  .^a^,,-,. 

ne  amiflb  ex  perfequutione  aut  morte  ,  pio  rl,  ,;,„. 

miniftro,  animis  cadamus;  cum  videmus  hoc  gat. 

loco  alium  ,  &:  quidem  pnorc  multo  prx- 

ftantiorcm ,  in  ejus  locum  fuffectum  3c  fur- 

rogatum  eiTe.  lllud  modo  cavcndum.nc  no- 

ftra  aut  in  Deum,  aut  in  Mimftrum  ingrati- 

tudine  perimatur,  fed  aliorum  potius  ncqui- 

tia,  ut  hoc  loco  faclum  eft.  Quandoquidem 

Iohannes  nulla  Galila:orum  opera  in  carce- 

rem  detrufus  eft ,  aut  morti  deinceps  tradi- 

tus.  Quod  ii  noftra  nequitia ,  vel  hominum 

crudelitate  pereant ,  nec  Dei  manu  confu- 

mantur ,  verendum  eft  ne  pro  Paftore ,  jufto 

Dei  judicio  ,  lupifubftituantur  ,quigregcm 

invadent  deglutientque. 

Proverbium:  cu/us  veritas  conftat  in  his,  Io".4> 

qui'  funt  Itri  zi  mXv.  Cujus  caufa:  funt,pn-  *'•  *+•. 
....  -.,'  _  Vujtre  tn 

mum  mvidia ,  qua:  racue  conrlatur  mter  x-  Tytrla  Prc_ 
quales  &:   populares,  cum  quis  aequalem  pi,t!JMIt 
fuum  ,  multo  magis  iibi  inferiorem  prxferri  M,nifier 
videt :  in  quo  hujus  exiftimationem  ,  fuum  w»',w'> 
contemptum   judicat,   deindc  familiantas  fi"' 
contemptum  parit.  /Egre  enim  aliquidma- 
2;num  de  eo  nobis  perfuademus  ,  in  quo  nos 


ditaretur.  Neque  tamen  dubitandum  eft  , '  fuperat ,  quicum  conviximus ,  collulimus, 
cjuin  Chriftus  ,eadem  propeniione  fuit  erga  ,  colloquti  fumus ,  cibum  frpe  fumplimus. 
iiiam  patriam  ,  cua  nos  noftram  profequi-  .  Exiftimamus  enim  ,  nobis  aliquandopares, 
mur  ;  adeoque  <si$ yx.-; illas  naturales ,  dum-  nunquam  deinceps  przponendos.  Huc  ac- 
modo  incorruptas ,  m  Chrifto  perfe&iiTime  cedit,  quod  hujufmodi  noftrarum  ex  aflidua 
viguifTe.  Verum  ncqucpatrixcharitas,  ne-  confuetudineinfirmitatum,  tcftes&:  fpefta- 
que  confinguineorum  neceiTitudo  efKccre  ■  tores  admiiimus;  quarum  recordatio  ln  ani- 
potuit ,  utillis  plus  feaffixumcV:  dcvotum(  mis  noftris  neglecium  parit.  Quoaccedit, 
habcrer.t,  uiiiquoad  veritatis  amore  illosjquod  non  uoftra  duncaxat ,  fcd  &:  parentum 

&:  con- 


jrf.  I4.1S 
Dtimifi- 
rtc.rdi.i 
frimo  E«- 
teigelium 

annwicia- 

tum  Gali- 


qu-.d  rn.t- 
xime  in 
rniferiti  ft 
Utt:: 


E      V      A      N       G 

&  confinguineorura  abjefta  conditio ,  ad 
clevandam  authoritatcm  ,  &  minuendam  fi- 
dem  noftram  ,  obfcrvatur  &  ftudiofc  colli- 
gitur„\/4//£.i3,j4,«<is8.  Cum  contra  fum- 
mi  bcneficii  loco  ciTc  dcbcbat ,  quod  hoc 
niodo  illis  adeundis  fidcnriorcs  efticimur  , 
cum  plcrique  verccundia  prohibentur  acce- 
dcrc  Miniftros,  quod  illis  ignoti  fint.  In  liii 
vcro  qua:  ad  hanc  vitam  fpcctant ,  non  tam 
delicati ,  vcl  potius  petulantcs  fumus.  Sivc 
euimad  jus  dicendum  Advocato,  five  ad  fa- 
nitatcm  conftituendam  Mcdico  egcamus , 
five  inopia  iaborcmus  ,  ad  eorum  qui  nobis 
notilTimi  funt ,  &  quibufcum  confuevimus 
opcm  libeutius  confugimus :  hos  cnim  ha- 
bemus  cum  nobis  fpectatiiTuvios ,  tum  apud' 
quos  majori  fiducia  uti  nos  pofli  judicamus. 
Hinc,  tanquam  infcripta  &.  exprclTa  nota 
in  peifona  Icfus ,  agnofcimus  lefuin  Chri- 
ftum  efle,  &  mundi  redcmptorem  ,  qui  uni- 
cus  fol  eft  ,  fcu  luminare  magnum  ,  quod 
iftis  Galilxis  exortum  eft.  Demde  vidcmus 
fingularem  Dei  in  mifericordia  xquitatcm, 
ut  ubi  prius  judicio  Dei ,  tanquarn  fulminc, 
frafti  lint ,  ibi  prius  Dei  mifericordia  arful- 
geat.  Nam  ficut  hx  regiones  a  Tiglath  Pc- 
lczero  prius  pervaftata: ,  priufquam  reliqux 
tribus  actacta:funt;  iic  lauus  nuncius  Euan- 
gelii  prius  apud  illos  percrcbuit,  quam  apud 
alios  Ifraelitas  perfonuit.  Quod  ad  afrliCto- 
rumconlblationemopportunumadmodum. 
Novimus  quod  a  Petro  dicitur,  i  Pet.  4,17. 
tempus  efle  ,  ut  a  Dei  dorno  judicii  initium 
fumatur :  &  perinde  peflimam  fore  inobfe- 
quentium  conditionem.  Sed  neque  nos  con- 
turbct  ,  fi  (ut  hoclocoaccidit)  primiinter 
Dei  populum  vapulemusrnam  ut  hic  factum 
eft ,  priores  futuri  fumus  in  accipienda  mi- 
fericordia,  quipriores  fuimus  in  malis  expe- 
riundis:vide  Ioh.j.v.  \,mis.  inexemplo 
ejus ,  qui  tot  annos  claudus  &  captus  pedi- 
bus  erat.  Deinde  mitius  farpe  cum  illis  agi- 
tur,  qui  primam  Dei  manumfentiunt,quam 
qui  fecundam  aut  tertiam:  qua  de  re  vide  le- 
rem.i6,i%,adz.i,.  Sicut  enim,cum  brachium 
viriconcaluerit,  gravioiem  plagam  infert, 
quam  prima  aut  fecunda  percuflione :  fic 
multomagis  illud  in  Dci  plagis  verum  eft. 
Quod  autem  confolationis  eximio  loco  a 
Propheta  proponitur  ,  adverfus  fummas  ca- 
lamitates ;  docemur  ,  in  Euangelii  luce,  nos 
omnium  graviflimorum  malorum  remedia 


£       t      I       C      A.  177 

•  8t  mcdicinam  confcqui.  Quod  li  ba:c  con- 
folario  aliquoc  centum  annos  poft  declaran- 
da  S:  repriftanda  ,  populum  ,  qui  tum  vivc- 
bat ,  crigcbat ;  multo  magis  nos  dcbet ,  qui 
hoc  beneficio  fruiimir,  fingulari  confolacio- 
nc  rccrearc. 

lllud pnterea lingularem confolationem  Verf 16. 
habct.quoddiutius  maiis  opprcfli,  opportu-  q»f*** 
110  t.imeu  tempore,  i  nialis  eruuntur.   Nihil  «'"'"'«<- 
enim  ad  defpcrationem  homiiies  magis  fol-   . 
licitat,  quam  quod  mala  in  quibus  fu.nt.cum, 
iliis  confenefcant  ;  ut  animum  illorum  fub- 
eat ,  mala  iila  ,  tanquam  praefcriptione  (  ut 
Iuridici  noftri  loquuntur)  in  illos  jus  haben- 
tia,  nunquam  fua  pofleflione  moveri  poflet; 
ut  in  illis  penitus  conputrefcerc  oportere,  iu 
animum  inducant  fuum.  Huc  pcrtinet ;  fi 
inter  cutropides  jaeentes  demigrati  fueritis, 
tamen rj-c.  Pfalm.  £8,^.13,14.  Deinde  nos 
confirmare  debet  in  ftudio  precandi  pro  his, 
qui  tenebrisignoratiflnisdiuobrutifunt,fo- 
re  ut  tandem  Domicus  iilis  in  Verbi  fui  luce 
arrulfurus  fit  ;  maximepro  Iudaeis,  quorum 
ad  Deum  convenio  ,  Dei  promiflione  niti- 
tur  :  ut  Zabulonitarum&c.  de  quibus  hoc 
Ioco  agitur. 

Mattha:o  affirmance  Chriftum  tumcoe-  Verf  17. 

pilte  apud  Galilxos  prxdicaie ,  Marc.  1, 14.  &"°'if/'! 
'■■■     '■„  j-     /T"    r  1  .  encmiMit 

addit ,  lllum  prxaicalle  tuangeLum  regni  aH6lijere. 

Dei.  In  quo  eximium  prseconium  ,  &  fia-  gmDcii 

gulare  elogium  prafdicationis  Euangelii  co- 

tinctur.  Quod  nos  Reges  facit  ,  &  Reges 

Deo,quod  nos  in  pofleflionem  rcgni  mittit, 

&  quidem  regni  Dei.  Non  eft  contemnen- 

dum  beneficiumEnangelii ,  quod  mortuos 

vitas  nos  reftituit ,  unde  8c  verbtim  vits.  ap- 

pellatur^auod  nos  Diaboli  mancipia  in  Iiber- 

tatem  aflerit  ;  unde  &  pcrfcfla  Iex  libertatis 

appellatur.  I.u.  1, 15,  &  1,  n.  &  Luc.  4, 19. 

annumacceptum  promulgare  :  fedillud  eo- 

comium  eft  longe  auguftiflimum,  quo  dici- 

tur,  resnum  coelorum  viam  nobis  fternere. 

Deinde  notandum ,  duas  partcs  Euangelu 

conftitui,  poenitentiam  &  fidem;  ubi  notan- 

dum  peenitentiam  eflc  Euangelii,  non  legis 

partem  :  de  qua  re  vide  alibi. 

Quodetiam  ftimulum  adhortationi  ad-  idquetp- 

jungit ,  <juod  tempus  hoc  opportunum  fit ,  portxno 

ncmpe  quod  tcmpus  illud  a  Prophetis  prae-  itm/tre. 

dic"tum  adveniflet ;  illud  ad  nosaccommo- 

dandum  ,  quibus  hjec  opportunitas  oblata 

eft.  Tide  i  Cor.6,  i. 


Ioh. 


iSo 


H     A      R.     M 


N     I     A 


I  o  H.  cap.  4.  a  verf^.  adfinem  Captt. 

4$  Ouum  ergo  veniffet  in  Galtham  ,  exceperttnt  eum  GaliUt ,  quum  omnu  vi- 
dijfent  quafecer.it  Hterofolymis  mfeflo :  mm  &  ipfi  venerant  adfeflttm. 

46  Venittgitur  IESVS  rtirfum  Canao^idmn  GaltUa,  ubifeieratexaqua 
vinum.  Erat  atttem  tn  urbe  Capcmaumo regtus  quidam,  cujusfilim  infirmm  erat. 

47  Is  quum audiffet  IESVM  veniffe ex  lud&a  in  GaliUam,abut  ad  eum,&  cttm 
rogavit  ut  defcenderet  ac  fanaret  fuumfiltum  :  erat  enim  moribttndus. 

48  Dtxit  ergo  lESVSei,  Nifi figna  & prodigia  vidcritis,  non  tredetts. 

40  Dicit  ei  regim  ille,  Domine,  defcev.de  priufquam  mortatur pucrulus  meus. 

50  Dicit  ei  IESVS,  Vade, fiitus  tutts  vtvit.  Credidit homofermont  quem  dtxerat 
eilESVS :  &profecimesl. 

5 1  lam  atttem  co  defcendente,  fervi  occurrerunt  ei ,  &  annttnctaverunt  dicentes, 
Filmstumvivit. 

52  Vercontatm  esl  ergo  ab  eis  bcram  qtta  melim  babticrat :  &  dixerunt  ei ,  Heri 
circiter  boramfeptimam  diniiftt  eumfebrts. 

SS  Agnovit  ergopater  id  raiftum  cfle  tlla  ipfa  hora  qua  dixerat  ei  IESVS  ,  Ei- 
lius  tttus  vnit,  &credidit  ipfe,  ac  domus  cjits  tota. 

54  Hoc  rurfm,  id  eft,  fecundumfignum  edidtt  IESVS ,  quum  vcniffet  ex  ludax 
in  GaliUam. 


A  N  A  L  Y  S  1  S. 

EFfe&um  proftctionis  Chtifti  e  Iudia  in  Gali- 
lxam.quod  Galilsi  Chriftum  complexati  funtj 
quod  arguitur  a  caufa  efficiente,  vilione  fcilicet 
miraculorumqua?  fccerar  Hierofolymis  in  fefto  ; 
cujus  etiam  vifionis  caufa  fubjungitur  ,  Galilio- 
lum  Hicrofolymaprofectio. 

Verf.46,+7.  Superiore  verfu  fubjicitur  loci  ger.e- 
lalis  delignatio  Galilxa  ,  quo  fe  contulit  Chriftus, 
nuncparticularefubjectumloci  Canan  fubjungit : 
quod  oppiduin  defcribitur  abadjunftomiraculo 
converfionis  aqua:  in  vinum ;  quod  etiam  fuo  effi- 
cienteChriftoamplificatur:  poft  deferibitur  qui- 
damadChriftumaccedens,  1.  abadjunctacondi- 
tione  Aulici :  deinde  a  relato  filio ;  qui  fuo  adjun- 
&o  morbidedaratur,  3.  afubjectolocoubi  habi- 
tabat,  4.  effectoacceflus  ad  Chriftum ;  quod  argui- 
tur  ab  cfficiente  caufa,  fama  Chrifti  ex  Iuda:a  in 
Galilaram  reditus ,  5.  afine,  ut  Chriftum  rogaret, 
fecum  ut  defcendat  ad  fanandum  filium  fuum  :  hrec 
pctitio  confirmatur  ab  adjunftagravitatemorbi, 
quod  filius  morti  proximus  effet. 


fidci  effectum,  nempe  domum  fuam  reverfio,  tan- 
quam  qui  eiTetdcfiliifaniratefecurus. 

Verfsi.  Foft  fervorum  occurfus  proponitur; 
qui  defcribitur  ab  adjunfto  tempore,  interim  dum 
iiledomum  redibat;  Scerfecto,  nuncio  fcilicet  de 
filii  convalefcentia. 

Verf.%i,  HujusnunciieffecTumcft  percuncTatio 
Domini,  quo  temporeconvaluit,  &  pcrcunftatio- 
nis  effectum  tefponfum  fervorum,  cujus  forma 
fubjicitur. 

Verf.% ;.  Vtriu(que,cum  percunclationis  domi- 
ni  tum refponfionis fervorum ,  effecrum  eft  Parris 
cognitio  ,  quod  eadem  illa  hora  fanatus  (it  filius, 
qua  Chiiftus  eum  fanitati  reftirutumpronuncia- 
verat;  &  collationis  fimul  &  miraculieftectafides 
fubncftitur ,  non  particularis,filium  fanitati  refti- 
tutum  effe,fed fides  qua perfuafum  habet  Chriftum 
cffeMcfliam  :  quod  decbraturdiftributionefub- 
je&apatrisfamilias,  tanquamcaufafideidomcfli- 
corum,  ut  qui  inftituebat  familiam.,  &  familis 
qurc  inftituebatur. 

Verfs^.  Hoc  miraculum  adjunctonumerode- 
claratut ,  fcilicet quod  fecundum  fuit ;  non  fimpli- 


Verf.4%.  Hu*«s  petitionis  etTecTum  eft  Chrifti  |  citer,  urex4;  verf.  fedfecundum,  quodin  GaliUta 
refponfum.cujusformaeftobjurgatio.caufaautem  ■  &  Cana  oppido  cdidit. 
objurgationis  eft  fidei  ta'ditas  ti  tenuitas ;  quam 


arguit  a  fubjefto  fidei,  fcilicet  quod  non  acquicfce- 
rentinverbo;  quod  probat  adifparatofubjecto, 
nififcilicetviderentfigna  Scportenta. 

Verf.49.  Chrifti  objurgationiseffectum  eftpo 


M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 

CVm  igitur  Iefits  Samariam  trar/fiens  Ga- 
UUam  venijfet ,  eitin  C.dtlu  hbenter  e- 


ftulatiiteratio;quamcorroboratabadjunctanioi-    quidem accipiebant :  iion  tamenillil  promti- 
tis  propinquitate  qus  filio  imminebat.  |  tHljf,ne  „ita  Samaritani ,  qui  folo  v:rbo  ac- 

fjrfAo.   EfTeftumpoftulati  eft  pet.ttonis con-  ,       krcebmt  .  qUimd(>l,uJem  tmracdts  ,  quA 
ccflio,  iV  conccflionis ,  SpnitusSandti  efhcacie- ,  2     ■>    ..      .    ^    r  .  \    .,  } 

ner-eia ,  Auhci fides  patticular.s ,  fore fcilicet ,  ut  ■  H,erofolym<s  m  fefto  Pafchatts  (qllo  projelh 
filiuj  eonvalefcat  congwentct  Chrilti  difto  ;  ^'fwanfvttiiffent.fennoti.Chriftohoffttium 

apud 


45- 


4*. 


47- 


4«. 


43- 


50. 


5i. 


53- 


54- 


apudfeprtbuertmt.  Rediit itaqtie lefm m op. 
piditm  Cant,  inprovincta  Galdtit,  ubi  aqttam 
(ficut  diclnm  esi)  in  vinttm  convertcraiu. 
Erat  antem  regiut  qitid.im  Oflictariits  ,  atjtti 
Jilitts  (utfit)  Capernai  decttmbcbat.  Hic,  citm 
percrebuijfet  lejitm  Iud.ca  tn  GahUttm  redt- 
tjfe,  adeum  accedens.fupflex  rogat  ut  Caper- 
naumfecum  proficiJcensJihiim,mox  c&tcroqttin 
mortturum  ffiinitatt  rejtttiieret.  Adqttem  Ie- 
fus:  Poffem  equidcm  vobis  hoc  fj  alia  htiicji- 
mil.a  officiajure  denegare,  qni  ad  credcndiim 
tam  adverjitm  animum  geritis  ,  ut  in  verbt 
mei  aittorttate  non  acquiefcatis ,  nifi  figna  <y 
prodigiaaccefferint  ;  nonqitod  planevetttitm 
fit  fignorum  pr&fidio  oblato  uti ,  aut  ettam  eo- 
rum  admtniculum  pojlulare  ,  fed  quod  fignts 
poflitlandts  nullum  modum  ftatnitts.Ad  qitem 
Aulicits  ;  Ifla  nunc  mitte ,  qtufo,  &  mecum 
mature  veni  ,  ne fi phus gravitcr  decumbens 
vita  defungatur ,  cum  re  ffes  etiam  pereat. 
Ad  quem  Ieft-u ;  KoL  amphtts  de  hoc  negotio 
laborare  ;  domum  revertere :  filius  enim  titiis 
hoc  ipfo  qttojam  te  alloquor  momento  conva- 
luit,  ($  tntegrt.  tf  confirmats.  prorftts  valetu- 
dini  reftitutus  esi.  Credidt  igttitr  vir  ille 
Chriftiverb»,  Spiritu  Chriftiintns  cooperante, 
&  efficaciter  animum  Aulici ,  utin  verbo  ac- 
qltiefctret ,permovente  :  unde  ianquam  defa- 
nttate  fihi  fecnrus ,  domum  verjtis  profectm 
esl.  Dum  in  itinere  est ,  Servi  eju-s  certatim 
accurrunt ,  tanquam  qm  <s'j ayfiKia  referendi 
ftudio  incenfo  tnvicem  contenderent.  Herum 
igttur  alloquentes  dicunt ,  filitu  tuus  ,  qui  in 
tpfis  morttt  faucibits  h&rere  viftcs  esl  ,jampe- 
nittts  convahiit.  Shiamobrem  ab  illts  tcmpits 
fcifcitattts  ,  qtio  valetudinem  priftinam  recit- 
peravit ,  refponderunt ;  heri  ctrciter  primam 
pomeridtanam  ,  i$  deferuit  eum  febris.  &uo 
refponfo  ,  agnovit  pater  iliud  tpjum  tempns 
fitffe,  qtto  leftis  dtxerat  ,filiuitmet  convaluit. 
Citjtts  cttm  miraculi  tum  cum  fervk  colloquh 
hic  fiitciits  (y  partus  extttit,  ut  (Sf  Aulicm  Ie- 
fttm  Meffiam  effe  crediderit,  (jofervos  ey  reh- 
quam  familiam  ad  eandem  fidei  focietatem, 
dihgenti  inftitutione  pcrtraxit.  Hoc  autem 
ex  miracuhs  q:u  Ieftts  m  GahUa  edtdit,  nu- 
merofscitndism  esi  ,  reliqua  miracula  qiu  ct,- 
teri  Euangelifts.  in  GaliUa  faiia  Jcr.bunt, 
tempsre  pncedcns  :  pleraque  tntm  Hierofoly- 
mts  in  fefto  Pafchatts  prius  fecijfe  ,  fitperitts 
verfi^  monftrautm  esi. 


P  R  A  X  I  S. 


c 


Hriftus  rogatus ,  moribundum  Aulici 
filium  valetudmi  reftituit;  qui,  repem- 


l      t     I      C      A.  ,gx 

|tus  cum  fervis  cxamiruu ,  eum  tota  fua  fa- 
noilia  crcrlit. 

JMoribundi  pucriad  fanitatcm 
reftitutio  Chnftidido, 
tcs  fiint      "n  & 

^FrucIus  illius  fanationis. 

In  priore/Nirrehabetur/  Chrifto,      & 

colloquium  Aulicicum  i  Servis. 

Proponitur  vero  primum  cjus  adChri-  Verl.  40, 

ftum  pctitio.ut  cumipfo,  fanandi  filii  caufa,  57"       . 

dcfcenderet.  Vbi  fpccianda  proponitur  cau-  iUUiftu,t 

Ci ,  cjiia;  hunc  Aulicum  Chriftum  accedcre  *t  cltriiim 

coegit,filiifuigrave  pcriculum.Neque  enim  tumeodt- 

ca:teroquin  credibile  eft ,    hunc  Chriftum./"''"''"- 

adire  ftatuifle,  nill  hoc  malo  adacT:us,  quo  & 

tanquam  tuba;  fonituex  aulicis  dclitns  ex- 

perreflus  eft  ,  &  veluti  flagello  ad  Chnftum 

aclus.QiiofrudlusafrliiHoniseximiusdoce-  bmcm  *f- 

tur.  Nam  fi  pii  &  Dei  timentes  rcbus  fecun-  fl'^">nibut 

dis  Deum  oblivioni  tradunt,  ut  Pfal.  30,  6.  adr>e"m 
,    .  .  _  r  .  .         .  r  J    ,  .     tecurtm- 

nihil  certe  mnum  eft,li  hi,  qui  le  valuptati-  rf 

bus,&  !uijusfeculicupiditatibusdant,tantif- 

pcr  peccatis  fuis  indormifcunt ,  quoad  fom- 

nus  ille  afflictionis  cujufpiam  ftrepitu  pella- 

tur.  Deus  autem  fuis  noii  tantum  lmperavit, 

ut  urli  ad  euin  accurrant  ,  &:  eum  appellent; 

fed  promilit  fore  ,  ut  prementis  calamitatis 

acerbitate,  ad  nominis  ejus  invocationem, 

tanquam  ad  arcem,  confugiamus.  Prov.  18, 

1  o .  Hof  5,15.   ®uum  anguftia  erit  eit,  mane 

qiurent  me.    Pfal.  119,  67.    Antequam  in 

&rttmnas  incidiffem,  erravi,nunc  atttcm  citfto- 

dto  cloqitia  tuc.   Hic  igitur  fjl  eft  ,  quo  affli- 

ctiones  ovi  albumine  lnlipidiorcs  condian- 

tur  ;  hoc  faccharum  ,  quo  nirjnia  amaritudo 

corrigatur;  hoc  oleum  ,  quoacetum  ejus 

mitigetur:  neque  tamen  hoc  ex  afflitlionis 

ingenio  fit,  qux  refrattariam  naturam  ma- 

gis  a  Dco  averfam  reddit ,  fed  precibus  per 

Spiritum.  Phil.  4,  6.   Itaquein  prafliumaut 

luclam  cum  afrlidlionibus  commtfii,  fequa- 

mur  Iacobum  ,  qui  tametii  daudus  ex  lufta 

efFeftus  cflet ,  Angelum  tamen  dimittere 

noluit ,  nili  prius  benediclione  eum  profe- 

qucretur.  Gen.  it,  14,^31.  Sic  nos  nec  ex 

afriictionibus  emergere  debemus  cupcre,niil 

iu  illa  prius  ad  falutem  ,  fide  &  humilitate  &: 

manfuetudine  profecerimus.   Alioqui  enim 

citius  ,natura  noftra  ,  monocerotem  a  Iobo 

delcriptum  iuutamur  39, 11.    Omms  enim 

natura  beftix  ,  nugis  domabilis  &  cicur  eft, 

quam  hooiinis. 

Peiquam  tenuem  fuifle  ejus  fidem  con-  &mliti 

ftat ;  pruiium  quidem.quod  non  putet  poflc  fideiexi- 

Chnftumlanare,  nili ,  ut  olim  Elias,  &;  Eli-  ^*4» 

Z    1  22US, 


IJJ  qttibttt 
Ctirifli  be- 
niomt.tt 

conjpicutt, 


cnjitt  injli 
ttttd  ttan 
inttrmit-- 
tcnda. 


l81  H      A      R      M 

zxus,&  poft  Apoftoli,ad  laborantes  accede- 
ret,  prcces  pro  his  conciperet,  corpus  fuum 
laborantium  aut  mortuorum  corponbus  ap- 
plicaret,his  manus  imponerer.unguentoeos 
perfunderet.  InGrmitas  ifta  fccundo  loco  ap- 
parct  ex  refponfo  Chrifti ;  quo  dedarat  Ga- 
hlxos,&:  inhiseummetipfum,nifi  miraculo- 
rum  adminiculo  ,  fidcm  illi  &  dodnnx  ejus 
abrogaturos.  Tcrtio,  hxc  tenuitas  inde  di- 
E;nofcitur  ,  quod  refponfo  ad  Chriftum  ,  fi- 
liam  fuuai,  fiquidem  cum  mors  prius  oppri- 
meret,quam  Chriftus  fe  i!h  fifteiet,non  pof- 
fe  crederet  excitari.Quod  tamen  Prophetis, 
Elia?  &  EIizxo  olim  obtigiffe,  nofle  potuif- 
fet.  Sicut  de  fervis  Iairi  legimus,  cjui  herum 
admonuerunt ,  ut  Chrifto  deinceps  nego- 
tium  non  facefleret ,  quod  filia  ejus  expira- 
verat. 

Hinc  intelligitur  ,  quantafit  Chrifti  be- 
nignitas  &  tpi\tmJtM7nx,cpihtlem  totigno- 
rationis  &  corruptelarum  involucrisimpli- 
citam  non  rejicitjquiarnndinem  quafTatam 
non  confringit,  nec  linum  fumigans  exftin- 
guit ;  tametlnnterplures  cineres  una  tan- 
tumfcintillafit,  illamfovebit.  Q^amobrem 
Tioc  nobis  ftimulo  lit  ad  nos,  ut  ad  Chriftum 
accedamus,  incitandum;  quod  tam  facilis  Sc 
bcnignus  fit ,  ut  homines  tot  infirmitatibus 
impeditos ,  tanquam  pannis  obfitis,  non  a- 
Ipernetur,  nec  fuo  aut  jucundiflimoafpedu, 
aut  neceflarioprxfidioprivet.  Quod  fi  pro- 
be  cxpcnderemus ,  nou  tam  facileabeo  fu- 
gam  meditaremur  ,  quam  hi  facere  folent, 
cjui  cum  fe  perturbatione,feu  irx,feu  vindi- 
dx  commotiorcs  fentiunt ,  ftatim  fe  .1  Coe- 
naabducunt,  cum  tamennifihis  fuccum- 
bant ,  &  ab  his  fe  vinci  patiantur  ,  fefeque  in 
eorum  potcftatem,  tanquam  dedititios  & 
captivos  condudant,  Chnftograti  convivx  i 
fint.  Quandiueniiriiu  ludafunc  ,&c.  Ne-j 
que  enim  Deus  ita  omnia  ad  calcuTos  rcvo-  i 
cat.  licut  agricolxfolent,  qui  nifiautager  ] 
fiumentum,  aut  frudu.marborferat,  labori 
aut  fumptibus  analogum  ,  utriufquecultu-  j 
ramdeinceps  abjiciunt.Modoenimaliquem 
frudum  non  prorfus  infipidum  Scingratum  [ 
deferamus,  nos  pro  fuis  agnofcit.  Tanquam  j 
enim  ad  rigidum  judicem  accederent ,  qui 
fuas  in jurias  perfequeretur  ,  fibi  in  animum  ". 
inducunt.  Sicut  autcm  hac  in  parte ,  1  ple-  j 
rifquepeccatur :  itaaliifunt,qui  ad  menfiim 
audader  vel  impudenter  potius  profiliunt, 
nihil  omnino  dc  datis  fcandalis ,  aut  exulce- 
ratisfratribus  colligendis  &  reconciliandis 
fblliciri. 


O      N      I      A 

Dcinde  hanc  Chrifti  fuavitatem  ,  aliqua  v«rf-  4-»* 
acrimonia  temperaram  efle  ex  refponfo  li-  4?\„ 
quet.  VideinNicodemo,  loh.  ;,  io.  Sum-     'V  V""i 
ma  autem  reprehennonis  elt ,  illos  quicquid  ,„fiimitt,. 
rationum    aut  dcmonftrationum   altertur,  tem  atlicit 
quibus  perfpicuum  fiat  eum  eflc  Dei  Filium 
&  MclTiam  ,  &  quamvis  ipfa  meridie  clarius 
fit ,  quod  de  Melfia  crcdendum  eft :  ramen 
eos  nolle ,  nifi  adhibitis  miraculis  credere. 
Sic  igitur  filios  fuos  cum  omnibus  eorum 
iofirmitatibus  &  deformitatibus  ampledi- 
tur,  u:  interim  deformitates  non  probet,  fed 
lllas  emendare  conetur.  Peccatores  vocat  ad 
refipifcentiam.  Vrov.g, ;,  ade.  ftultos  apud 
fedivertere  hortatur ;  fed  ea  lege  ut  ftulti- 
tiam  abjiciant.  NequeenimDeus  itainfuos 
indulgens  eft,  ut  in  fuis  liberis  deiipiat,&,ut 
plcrique  parentes  faciunt,  nxvos  &  ftrumas 
m  ornamentis  numeret.  Hac  aucemrefpon-  "dfidatX' 
fione  Chriftus  explorare  eum  voluit ,  an  ef-  r""""- 
fet  germanus  &  ingenuus  Chrifti  Difcipu-       ' 
lus,  ii  corredionem  admicteret :  ficut  enim 
Aquilx  pulh  germani,ex  redo  folis  intuitu, 
ab  adulterinis  difcernuntur  ;  fic  vcri  Eccle- 
iix  filii  ex  xqua  reprehenfionis  perpelTione, 
a  fpuriis  internofcuntur ,  Iacob.  r,  19, 10. 
Promptiad  andiendum,  tardtadiram. 

Quod  quidem  commune  vitium  fuifle  j*wrt;V 
totius  gentis  Iudaicx  teftatur  Apoftolus ,  1  W""' 
Cor.x,  11.  non  tantum  Gahlxorum  aut  Au-  "m 
liciiftius.    Vniverlitasigitur  erroris  nemi- 
ncm  debet  reprehenfione   eximere  .    K'ec 
quod  plerique,  adhibitis  etiam  miraculis, 
non  crcdiderunt ,  illos  excufabat ,  qui  non, 
niii  miraculorum  adminicu!o,credere  Chri- 
fto  m  animum  induccbant.  Sicut  plerifque 
in  more  eft,ex  erroris  communitate,&  quod 
aliigravius  illis  peccant,fe  &  fuam  improbi- 


Scd  illudaliennm  videtur  ,  quod  Aulico  ^in  c/V»- 
fanitatem  filio  quxrenti  Chriftus  de  fide  Cer-fi1"  •'■'■ 
monem  ini:cit ,  cum  illud  asi&^irvfei  vi-  I"*!"*"*- 

,  '  u  licorelhtm. 

detur.  dnitf 

Yerttm  quomodocumque  ab  Auhci  confi- 
lioalienumfuft,  Chnfti  tamencuminftitu- 
to  conjundifTirnum  erat ,  qui  non  tam  fa- 
nandi  corporis ,  quam  animi  medendi  caufa 
venit ;  cujuscumfolamed:cinafidesfit,non 
mirum  vidcri  debet  ,  fide  corporis  reftitu- 
tione  poftulatus ,  de  fide  refponderit.  Huc 
accedic ,  quod  Chriftus  vifus  eft  fxpiufcule 
fidem  in  his  defiderare,quifanitatem  ab  illo 
adepti  liint.  Et  ccrte  ,  dummodocumfru- 
du  Dei  erga  nos  liberalitatem  confequi  ve- 
limus ,  fidei  nianu  ilk  frudus  carpendus  Sc 

legendus 


E     V     A      N      C 

leocndus  eft.  Quamobremdandaopera  eft, 
uc  non,  niliexfide,  quid  a  Dco  pecamusjnifi 
pcrniciofum  illud.,  quod  impetrainus ,  pla- 
ccat  experiri. 
Verf  50.         Chnftus  petitioni  rcpetita:  &  vehemcn- 
cujmfopu-  tiuscfrlaaitatx  annuit ;  nolens,  citra  fidei 
'•":'"'"     menfurara,  eura  ultcrius  pcrtentare.  Nam 
'"'  "'       quod  dicit  filium  cjus  vivere ,  perinde  eft  ac 
ii  dicerct  convaluiflc;ut  cx  verlii  51  conftar. 
Quodautem  proficifci  euxn  jubet ,  pcrinde 
eftac  ii  eum  adhonaretur,   ut  canquam  re 
confedta ,  domum  quiecus  3c  a  cuns  folutus 
iret.  Cum  vero  Aulicus  filio  fuo  rcftitutam 
fanitatem  nonnili  Chhfti  ad  eum  adventu 
exoptct ,  Chriftus  tamen  ilico  reftituendam 
pollicetur,plusillilargitus  eft,quam  ille  pe- 
tiifler,aucfperarepotuiflet.  Epb.  3,10.  Yidc 
in  Salomonis  oratione  z  Paral.  1,7,  ad  11. 
Quanto  magis  fi  ea  petamus ,  qua:  futura: 
vitjc  funt:  quibus  prarbcndis  defcendit  "r  &c. 
Maxime  cum  illa  vocationi,in  qua  nos  Deus 
collocavit,  neccflariafunt. 
itjiuCUri-       Quod  vcro  Aulicus  vcrbo  Chrifli  credi- 
fltrtrb»     jj/p,  diCitur ,  apparet  eum  nonnihilex  Chri- 
fij*  4dhi-  ftj  (-ermone  profecifl-e.  Nam  cum  Chriftum 
accederct ,  non  nifi  Chrifti  ad  filium  profe- 
ctionc,  eumconvalefcerepotuifle  exiftima- 
vit;  nunc  vero  unius  velut  ambulaciuncula: 
fcrmone ,  folo  ejus  verbo,  vel  ab  abfente  fa- 
nicaccm  conferri  ftatuit.  In  quocum  Chrifti 
muniriccntiam  pcrfpiciamus ,  qui  momen- 
taneapetcntibus,cumilla,tuma:ternaetiam 
munera  contulit.videmus  quantum  lucri  cx 
unoad  Chriftumacceflupercipi  poflit.Sicut 
ctiam  ex  Samaritana:  mulicris  cxemplo  li- 
quido  conftat :  unde  quantam  jacturara  illi 
t   laciunt  intclligi  poflit,qui  vel  unius  concio- 
nis  &  conventus  fruftu  fe  privant ,  cui  non 
aurexul-  iticommodc  interefle  poflunt.  Quanquam 
itm  ttmfm  enim  nullum  tempus  fit ,  quo  prxclarum  ex 
tpfaritttuim  Verbi  exercitio  fiuctum  non  capiunt :  ta- 
W/tW»     jjj.j,  funt  quXJam  etiam  momenta  ,  in  qui- 
nncu/iei     i,us  £)cus  virtutem  fuam  in  hominibus  po- 
jj^  tentius  &  efncacius  dcclarat.  r-ieri  cnim  po- 

teft.ut  qui  ex  centum  concionibus,in  re  ma- 
gnialicujus  ad  falucem  momenti  non  profe- 
cerit,  unaconcione  illud  percipiat. 

Quare  male  fibi  &i  faluti  fui  confulunt, 
qui  leviculis  de  caufis  fe  velab  uno  facro 
conventu  fubducunt,cum  Chriftianx  cujuf- 
dam  prudenria:  fit ,  convencus  ecclefiafticos 
aflidue  ,  tanquam  principis  aulam  ,aut  tan- 
quam  emporium  &  mercatum  frarquentare, 
ut  nullam  aut  obtinendx  caufx  ,  aut  Iucroli 
contractus  confequendi  opportunitate  pra;- 


E       1      1      C      A.  l8j 

terirc  finamus.  Videmus  mendicos,  &  dura 

neceiTitatepreflbs  ,  cocos  dics  &  amiosfub 

dio  infummis  arftibus  &  frigonbus  pra:cer- 

euntium  tranlitus  obfervare  ,  &  mille  rcpul- 

fas  paflbs ,  non  tamen  defiftcre  ;  &  his  qui- 

dcm  nulla  promiflione  armatis.aut  ccrta  fti- 

pem  obtincndi  fpe  munitis;  qua  fi  non  cxci- 

dunt,  tamcn  quantulum  cft  illud,  quod  con- 

fequuntur  ,  pra'fcrtim  li  cumaitcrnarfalut)', 

merccde  componatur.  Quid  cft  igitur ,  cur 

nos  tam  fumus  ad  cocleftes  divitias  compa- 

randasfcgncs ':  quandoquideru  non  minor, 

adcoque  major  noftra  cft  ic  hoc  gencrc  cge- 

ftas  &indigentia ,  quampauperiiini  ciijul-     . 

piam j  qui,  natura  noftra,  ne  folium  quideru 

ficulneum  habemus ,  quo  turpicudmcm  no- 

ftram  cegamus. 

Frudusmiraculi  fcquitur. 

Interim  dum  Capcrnaum  Galilsa  defcen-  Verf.  ji, 

dit,  tametfi  ex  fcrmonc  Chrifti  credens.ani-  J"\.  ■  -> 

r      .    ,  ....  ^lulici  <u 

mo  fuerit  fonge,  quam  ante,  placidiore;  ta-  re>y;,  jtfi, 

men  ut  Deus  illi  omnem  fcrupulum  cito  dc-  tii  fwit.ue 

trahcret,  fervos,  ut  illi  occurrerent,  pct mo-  «#.i"»i 

vit ;  a  quibus  nuncium  rcftitutifilii  perfe- 

rentibus ,  tempus  quo  convaluit  pcrconta- 

tus  eft.  Qui  cum  tempus  adnotaflent,  ac  \  1- 

ciflim  fervis  (licut  facile  colligitur)  Aulicus 

oranem  rem  expofuiiret,  utriquc  cura  fervi, 

tum  herus,  cum  reliqua  familia,  credidcrunt. 

Vbi  primum  notandum  eft,non  cfle alienum  quxaifi- 

a  fide  ,  ur  Chrifti  in  promiflis  veritatcm  cx-  dem  fir- 

ploremus.  Ier.  2,  5.  Cum  Dcus  quarricquid  *"J?~"|. 

injuftitia:  patres  eorum  in  eo  experti  funt,  "  '"!/'" 

11  r  c    tH'": 

liiis  permittit ,  ut  fupenorum  temporum  n- 

dem  &  veritatem  Dei  rcplicent.Beroenfibus 

laudi  datur,  quod  teftimonia  a  Paulo  citata, 

an  fic  haberent ,  explorarent.  Acior.  17, 10, 

11.  Idem  aurifcx  in  pursatiflimo  auro ,  & 

mercator  in  lncorruptis  &  fynccris  merci- 

busxquiflimefert,  &:  intabulafua  egregic 

&  artificiofe  depicta  piclor  :  lic  etiam  acce- 

pta  beneficia  in  nos  collata  ,  aut  judicia  in 

nosexcrcita,  adaliquam  feu  promiflionem, 

feu  comminationem  revocanda  ,  ut  nobis 

cura  fidem,  tum  Dei  reverentiam  compare- 

mus ,  alioqui  bcneficii  veluti  nuclcum  per- 

dimus  ,  nec  ad  Dei  judicia  cautiorcs  efFici- 

raur ;  maximcvero  tum  eximiam  utilitatem 

habeccum  de  veritate  promiflionis  Dci  cum 

aliis  confcrimus :  ficut  cx  hoc  exemplo  li- 

quet.ubi  totafamiliahoc  modo  Chrifto  I.i- 

crifaiftaeft. 

Quod  autem  cum  vcrbo  S:  diclo  Chrifti  ex  eujui 

in  longc  abfentem  famcas  colhta  elt,  infini-/''«-«;> 

tam  Chrifti  potentiam  iiidicac  ;cujus  in  maT  >e<l"H"int 

Z    3  nibus 


duifii  i» 

finita  pe- 
~entt.\, 


Verl.  ss. 
&  fittei' 
tollAtio-nf 
ettvinttli- 
bcraltt.tt. 


1?4  H     A      R      M 

nibu?  viti  i  raors ,  movbus  &  fanitas  ita 
funt,  ut  a  folo  cjus  nutu  pendeant.  Quod  li 
abfens ,  cumadhuc  infirmitatc  feptus  eflet, 
gratiam  cx  dona  contulit ,  nx  nunc  ab  infir- 
mitate  liber,  facile  poterit ,  quamvisin  coe- 
lo,  donafua  cceleftia  nobis  conferre.tametli 
ad  menfam  hanc  corpore  liumano  non  de- 
fccndat.  Fontificii  enim  Chriftum  de  coelo 
adaltare  devocant  ;  nondifltmiles  his  ,  qui 
nihil  ad  fe  boni  a  Chrifto  redire  credebant, 
niii  Chriftus  corporali  prxfentia  adeflet. 

Tota  vcro  familia  hoc  miraculo  ad  Chri- 
fti  fidem  adjunfta,  cumulum  divinxlibera- 
litatisdeclaratjqua  ex  tam  humilibus  &  con- 
temptisinitiis,  tam  prxclarum  opusexftru- 
ctum  cil.  Patertantum  corporis  famtatem 
filio  quxrebat ;  invenit  autem  non  tantum 
filio  (anitatem  ,  &  ex  morbo  convalefcen- 
tiam,fed  ex  ipfa  morte  xterna  fibi  &  toti  fa- 
milias  mediciuam  confequutus  eft.  Neque 


O     N     I      A 

vero  reftri&ior  eft,  quam  olim  exftitit :  po- 
tius  vero  ideo  m  coelum  afcendit,  ut  fontem 
hberahtatis  fux  magis  expoiitum  &  obvium 
reddcret.  Modo  igitur  precibus  Deumac- 
cedamus,  ne  manes  ablegemur,  nihil  eft  cur 
timeamus. 

Hocverfu  v:Jetur  Euangelifta  fructum  verf  $4. 
uberrimum  notare  ,  quem  Chriftus  rehcta  Sfiium 
Iudea  perceperat;tum  ut  Iudxorum  pcrvica-  ./>'*"w  '* 
ciamperftringeret.apudquos  tamexilemex  '''^l'"' 
tot  miraculis  frudtum  retulillet;  tum  ut  m- 
dicaret  Chriftum,  ex  perfecutionis  moerore 
recreatum  efle;  quod  Miniftros  fuo  loco  eje- 
<ftos  &  extrufos,  confolari  debet.  Poteft  au- 
tem  fecundum  dici,  ratione  habita  ilhus  mi- 
raculi ,  quo  in  Cana  vinum  ex  aqua  fecerat : 
qua  oratione  indicare   voluit ,  miraculum 
hoc  in  Galilxa,  tempore  illa  prxceflifle,  qux 
a  reliquis  Euangehftis  inGalilsa  editaefle 
coramemoramur. 


L  v  c.  citp.\.  a  verfi  16.  adt$. 

16  YemtigitttrNa7aretbam,  ubifueratmttritus :  &  intrarit  ut  confuereraT, 
die  Sabbathi,  tnfpiagogam  :  &  furrexit  ut  legeret. 

1 7  Ttmc  datits  esl  ei  liber  Efaix,  Fropbets. :  quumque  expltcuiffet  librum ,  inre- 
nitlocum  in  quofriptum  erat; 

1 8  Spirittts  Domimfuper  me,  propterca  qttod  unxit  me ,  ut  euangeli~em  paupe- 
ribtts  mifit  mc,  ut  medcar  contritis  corde,  utpntduem  capiirts  dimiftonem ,  &  tazcis 
rifus  recuperationem,  ttt  cotifraclos  emittam  in  liberiatem. 

1  g  Vt pr&dkem  annum  Domini  acceptum. 

2 0  Etcomplicatum  librum  quttm  reddtdiffet mtnifiro,  fcdit ,  &  omnittm  infyna- 
goga  octtli  erant  intenti  in  eum. 

21  Ctxpitautenieisdicere-  Certebodie  impleta  esl  h&cScriptura  audientibw 
vo  bis. 

22  Et  omnes  tefiimonium  ci  d.ibant,ac mirabantur fupcr fermombtts  plenis^n/- 
tia,  procedentibtts  ex  ore  ipfitts,  dicebantque,  Nonne  ijie  cslfilms  ille  Iofephi? 


A  n  a  l  r  s  1  s. 

Chriftieffe&um  indicatur,profectio  adcivitatem 
Nazaretham ;  qux  arguitur  ab  cfficiente ,  qitod 
ibienutrimseffet;  deinde  a  fine ,  utillis  Euange- 
lium  prxdicaret:  qux  prxdicatioexplicatur  adjun- 
tto  tempore,  die  Sabbati ,  ic  fubjefto  Ioco ;  altera 
adjun&a  confuetudine  cuin  Sabbatbo ,  tum  in  Sy- 
nagogo  prxdicandi.  Itcm  adjun&o  furrecfcionis, 
qux  amplificatur  fine  Iegcndi  contcxtus  quem  tra- 
tjtatutus  erat. 

Pcrfn-  Itemabefficienteinftrumento.Adituo 
feu  Miniftro,  qui  librum  Scripturx  porrexit ,  fub- 
jeclo  generali,  Efiua  Propheta  :  ab  effecto  explican- 
<ii  voluminis ,  quod  fuo  fine  declaramr,  ut  conte- 
xtum  inveniret. 

P~err.ll,  19.  Subje&o  patticulari  Gjeto^i  Pro- 
phctx ,  quo<j  continet  prunuui  Dci  dona ,  quibus 


Chtiftus  inftructus  crat;  qux  limilitudine  unguen- 
tiilluftrantur,  &  fuofinedeclarantur ,  ut  Euange- 
liumprxdicatet;  qux  prxdicatiofuofubjeflo  ar- 
guitur ,  pauperum.  Deinde  Euangelii  ptxdicatio 
fuis  eftetftis  explicamr,  i.captivos  dimittete,  1. 
ccecis  vifum  conferre,  3.  emitterequaflatos,  4  Vix- 
dicare  omnem  confcientix  libertatem :  qux  omnia 
effcftis  fuis  metaphoia  illuftrantur. 

Verf.io.  Letiionis  abfolutio  declatamr  adjun- 
fto,  t.  libricomplicatione,  z.  redditione  in  tna- 
nus  Aditui ,  5.  litus  corporis  mutatione  ,  ut  qui 
priuserectus  confiftens  ,  jain  inCathedraobfide- 
rat ,  4  defixioncoculorum  omnium  in  fe. 

P~trf.il.  Forma  concionis  proponitur ,  qux 
confiftit  in  adjunda  impletione  Scripturx;  qux 
porro  declaratur  adjuncto  tempore,  nempe  illo 
ipfo  die,  quo  Chtiftus  illa  Ifgit. 

CerJ~.il.  Quod  confitmatut  tcftimonio  totius 

Ecckfix, 


Ecclefil,  qusaderat,  Sceffeftoadmirationis  to- 
tiuspopuli:  qur  admiiatio  fua  caufadeclaratur, 
gratiofofcrmone,  quiex  oteClirifti  ptocedebat. 
4  Quxctijinadmiratioamplificaruradivci-fi';,  quod 
quamvis  cflet  filius  loftphi ,  taincn  fcrmo  gratio- 
fus  Scc. 

METAPHRASIS. 

lf'  ^T^Ametfi  Iefttt  cmfcius  ingrati  animi > 
A  qitem  Nazareni  cives  erga  illumgere- 
bant ,  iliic  fedes  fittis  fgere  nolitit :  tamen  ut 
fuam  erga  tlliid  oppidum  ,  ubi  educattcs  &  e- 
nutritiis  erat,  gratititdmem  teftaretttr  ,  (f>o/l- 
qttam  in  altis  GaliUd  partibus ,  maxime  Ca- 
pernao ,  miniftertum  fititm  exercitijjet)  ad  il- 
lam  civitatulamfe  recepit.  Dte  vero  Sabbatht 
Synagogam  ingreffus  efl  .  &upd  tttrumque 
de  more  &  confuetttdtne  fectt ,  ntcumque  a- 
liquando  oblata  occafionc ,  &  pr.feftu  diebtts, 
&  extra  Synagogam  doceret.  ibi  itt  fitam  er- 
gaSncram  Scripturam  reverentiam  profiterc- 
tur,  ercHu  pedibttt  mfiftebat ,  eo  tndicio  decla- 
rans.fe  ad  ScripturA  leciionem  quam  pro  con- 
cwne  pertractatitrus  erat ,   acctncium  eJf->- 

17-  Gitiamobrem  libro  Efaix  Prophets.  (qiii  tum 
forte  ex  Ecclefis.  conftituto  legendttt  erat)  in 
manus  tradito,  eiimufqite  co  evolvit  explicat- 
qtte,  qitoad  in  tllum  locum  incid:t  tibt  ad  hitnc 

18.  modtim  fcriptum  efi  ;  Spirttttt  Sanfti  omnis 
gcnerit  dona  affatim  in  me ,  fett  hitmanam 
natttram  meam.coUata  funt:  qttorttm  vtya  cj> 
expreffa  tmago  olim  in  pretiofiffimo  tinguen- 
to,  Regum  &  Saccrdotttm  capitibus  ajfufo, 
repnfentata  efi.  Hsc  dona  ob  eam  caufam  a 
Deo  in  me  cMatafunt,  ut  me  ad  Euangelium 
pr&dicandummifem  &  omnibut  Dei  falitta- 
ribits  donit  penittts  nttdit  mortalibns  legaret; 
fcilicet ,nt  animo  contntis  medtcinam  faciam, 
captivtt  a  peccato  0>  Diabolo  miffioncm  0>  e- 
mancipationem  promttlgem,  c&ctt  vifum  refti- 
tnam  ,  confiattos  (tf  conttifos  mole  peccati  in 

15 '  libertatem  emtttam.  Deniqite  ut  annttm  Jubi- 
Ui  exoptatiffimttm  in  omnem  atatem  duratu- 
rum,  ad  pcrfeciam  cj>  confimmatam  ab  omn: 
£re  alieno  (y  (ervuute  jfiritualt  abfolittio- 
nem  ,  itna  cum  reftittttione  in  amiffam  regni 
codorum  poffeffionem  ,  proponerem. 

10.  Libro  aiitem  comphcato  tf  JEdituo  reddi- 
to :  ad  auctoritaicm  doiirtm  teftandam  in 
Cathedra  ccnfedit.  Tota  autem  Ecdefia,  ocit- 
iis  in  Iefum  converfis,  eum  attentiffime  infpe- 

*!■  xit.  >$[ii9  facio  Iefm  in-httnc  modttm  loqut  or - 
fus  efl  ;  Hodte  h-zc  Scrtptura  vobit  audtenti- 
b:ts  complementum  accipit:  qumdjquidem 
ipfe,  de  quo  hnc  dicia  &  pndula  ftint ,  jam 

11.  adveni ,  cy  eadem  opere  complevi.  Vnanim: 
porro  conjenfu  tefttficati  ftmt  omnes ,  Iefu/n 


E      1      I       C      A.  185 

qttnprtdiciafuntperfeciffe ,  (y  fimttl  admira- 
tione  commoti  funt  de  gratiofo  fermonc ,  qtti 
ex  facro  illittt  ore  promanavit  ;  fed  admtratio 
malefundata  efi,  quod  nihii  deillo  alntts  nut 
augufttus  fentientes  ,  qttam  qitod  effet  lofephi 
filiut ;  ex  hoc  iliitts gratiofo  firmone ,  ftupore 
correptt  fttnt.. 

P  R  A  X  I  S. 

CHriftus  concioDe  apud  Nazarethxos  fe 
MeiTiam  promilTuni  comprobans ,  ab 
illius  urbis  civibus  indignilnme  accipitur. 
Cujus     rConcione  in  fynagoga  per  Chri- 
partes   ^     flum  habita. 
funtde  (^Concionem  confecjuentibus. 

In  concio-f  Circu- Vubiefto  I  „  r     •     - 
„  1 1     •  I  Conciom- 

ne.nonn-J   ft.innx   lloci.         )   »■ 

\  , .  1  <  dietiam  n- 

tur   con-     ex  f  Adjna-  >      feu ^. 

c.oms       LSuma.  Jfto,        ^monia_ 

Locus  generalior  eft ,  fcilicet  urbs  Nazj-  v       '*» 
rcth  ,  ubi  cducatus  erac :  quod  caufam  con-  ^fcc^ 
tincre  vtdctur  cur  illos  adiret ;  cum  tamen  cnmfcnfi- 
corum  improbitatem  &  animi  in  feacerbi-  timttnge 
tatem  &  iniquitatem  prxnofceret.    Quod  Chrisim  m 
enim  ibi  educatus  fuent,voIuit  ^ut  videtur)  N''^'"'f'" 
idbeneticii  recognofcere  ,  &  maius  quod- {.  , 
dam  oenehciutn  velutnn  compenlationem 
conferre.   Tametli  enim  quoad  divinitatcm 
cotius  mundi  dominus  eflet  ,  &  quoadhu- 
manitatem  illis  donis  inftructus  ut  urbs  illa 
ei  potius  obnoxuforet  quamipfe  urbi  ;  ta- 
mcn  tanquam  ex  media  hominum  plebc  ef- 
fet ,  fe  accepti  ifticbencficii  memoremo- 
ftendic.  Cumenim  politeias  illius  urbisad- 
miniculo  Chriftus  commode  &;  tranquille 
cducatus  fueric ,  pucavic  ad  fe  percinere  uc 
hancDcigratiam,ilIiusurbis  miiiifterioprr- 
fticam,agnofcercc.Hanc  gracicudinem  Detis 
ludxos  docct ,  cum  in  Babilonem  deporta- 
rencur  ,  uc  quoniam  ibi  nucriendi  &  alendi 
forenc,  &  ilhus  imperii  procuracione  &  pace 
vicluri,  regni  cotius  pacem  precibus  &  mo- 
dis  omnibusprocuiarenc.  Hoc  ctiam  Ifrae- 
htas  Deus  docuic ,  cum  humanitatem  erga 
Aegyptitim  exhibendam  admonec ,  quod  m 
illa  cerra  peregrini  clTenc  ;    quanquam  ab 
AegypciispeflimL-accepcifuilTenc ,  &  pcre- 
gnnorumlibercacecxuci ,  iolervorumcon- 
dicionem  redaftieflenc ,  Aegyptiifque  fuis 
laboribus  plurimum  lucri  &  libi  ipfis darani 
attuIilTent.  Hoc  lmprobis  iphs  nattu.i  uidi- 
cuin  eft.   Sed  niultum  intcreft  incer  eoruni 
affict.um  &  piorum.  Improbi  cnim.chan:.!- 
te  complccluntuipatriam  cV  tribum,cV:c.  fed 

amore 


Sabbathi 

faOum  ve- 
tii  Dei  cnl- 


l8<f  H     A     R.     M 

araore  Dei  &  ftudio  Verbi  hoc  non  faciunt. 
Quod  declarant  fatis,  cum  populares  fuos  Sc 
tribulos  feu  gentiles,vcritati  ipli  pra:ponaut. 

Locus  fpecialis  Synagog.t.-dequare  alibi. 

Tcmpus  crat  Sabbithi  :  qui  dies  cum  ad 
Dei  cultum  deftmatus  lit  ,  hinc  intelligitur 
quis  litlcgitimus  Deicultus:  nempeut  Vcr- 
bum  legatur  &  predicetur.  Vide  Acicr.it,, 
14,15.  ScAclor.i^z:.  ut  fciamus  hoc  efle 
inftitutum  Apoftolorum  &  veteris  poc>uli, 
ut  iis  diebus  iftis  exercitiis  Deum  colamus : 


o    N     1     A 

Deinde  illud  nobis  Confolationi  fit  ,  cjuod  per  qutm 
cum  nos  limus  aridi  &  tanquam  vafta  quaj-  "«i»  r-i 
dam  deferta,  omni  fucco  verx  bonitatis  or-  Deu/nad:- 
bati,Chriftus  ipfe  fontem  bonorum  in  fc  in-    ' ' 
clufum  habet:  quodque  in  carnenoftrafons 
ille  reperiatur,  unde  nobis  3.6.  eum  via  expo- 
iita  fit.qua:  alioqui  erat  inaccclTa.  Quamdiu 
enim  Deo  oblignatus  tenebatur  fons ,  tan- 
quamin  prsrupta rupc ,  adiri  non  potuit : 
nunc  vero  in  carne  noftra  collocutus ,  tan- 
quam  in  planitie  aut  convallc,  nilul  cft  quod 


&  Miflaticum  cultum  ,  &  reliquum  Pantifi-   quifque  vereaturaccedere.  Perindc  enimefr, 


jl.mi  Siti- 
ftitram  /f- 
getit  ejm 
reverentia 
tjhndit. 


Rvriw» apparatum,  commentitium  eile. 
Quod  Stans  Iegit  Scriptura:  contexrum, 


Verf.  18. 
llwire 
Chrifliu 
fuerit  utv 


ac  fi  fontem  domi  noftra:  aut  thefaurum  in 
proprio  agro  poiTideremus ,  ubi  quoties  ex 
eodocuitquemhonorem  Verbo  Deihabuit.  ;  ufu  eftappropinquemus.Quinpotiuifponte 
Quod  idem  de  populo  confirmatur.  Nebem.  a  Chrifto,  tanquam  capite  aut  montis  fum- 
8.  <;.  Ob  eamque  caufam  nos  ut  honorern  1  mitate  ,  ad  nos,  qui  membra  &  iu  convalle 
quem  Scriptura:  deferimus  teftemur,  apcrto  fumus,  deftuit  atque  decurrit, 
capite  (Imus,  quoad  Scripturxcontextus  le-  IncoIktioneSpiritus  notandum  eft  ,  de-  Sptntm 
gitur.  Quod  tamen  ipfum  nili  ex  animo  pro-  flgnari  uberrimamfpirirus  copiam  abundan- '" fOTn 
fecTum  fuerit ,  Deo  deteftabile  cenfendum  tiflirae  collatam;  line  modo  &  menfura/oA.  ,jj_^_-. 
eft.Sienimliterasa  Principcnobisredditas,  :  1«  In  quo  notandum  eft.regnum  Chrilti  non 
non  nifi  ofculo  aut  alio  houons  indicio  &:  <  conlIftereinmultomilite,divitiarum  copia, 
iiguificatione  legendas  accipimus ,  nedum  claflis  &  murorucelebritate.ut  hujus  mun- 
Dei,  Scc.  Corda  igitur  aperiamus :  idque  ut  di  regna,  fed  virtute  Spiritus.  Virtute  enim 
ereftum  coram  Deo  Gt ,  diligenter  elabore-  j  Spiritus  &:  ejus  veluti  gladio ,  in  obfequiutn 
mus.  Nam  ii  cor  prxputio  irreverencia:  aut '  redigit  &  reprobos ,  &  contumaces  frangit 
pinguedineimpcenitentia:  opertumflt,  ll  il- 'atque  obterit.  Sic  Zachar.4,  6,  quodeo- 
lud  negligeutia  &  remifla  quadam  diflblu-  [  demloco  figuratur  lychnuchon.  Lampade 
tionejaceat,  parum  profuerit ,  &c.  Quod  cujuslecythi(id  eft,oyle  crufe  potglajje  or  vi- 
Chriftus  memoriter  locumillum  tenens,vo-  ole)  oleumfine  humana  ope  ad  lucernasfo- 
luit  tamen  ex  libro  eum  recitare  ,  quod  illa  vendas  fuppeditatur.  Hinc  Apoftolus  z  Cor. 
Ecclefla:  confuetudo  poftulabat ,  notandum  10,34.  &  Heb.^.fenetrantior  esi  bifenni,  ©V. 
eft  adverfus  eorum  vanitatem,qui  prxtento  Hoc  igitur  nos  confolari  debet,ficut  impro- 
Iibro  contextum  memoriter  recitant,  ut  in-    bis  terrorem  injicere  ,  qui  minas  Verbi  Dei 

&  cenfuras  Ecclellx,  tanquam  nugas  &  ina- 
nia  terriculamenta  afpernantur,  ut  Golia- 
thus  olim  Davidis  baliftam  &  contemptos 
lapillos. 

DeindeabadjuncTione  miflionis  legatio-  exejuaejut 
nis  Chriftijunde  legatus  &  Angelus  Dei  vo-  mifiiolegi- 


catur.  Nec  fe  ingelfit ,  fedejus  voccm  ex-  '"";«>  cr 
pecTavitquidixic.Xrt  es  filitts  meits.tf  c.Rinc  "IJ,^'.  . 


de  glonolam  quandam  aucupent. 

In  Scripturx  cshe-  r  Spiritus  Sancli  in  Chri- 

vony,  id  eft,  circu-J     ftum  collatio. 

cifura  feu  limita-S   Ejufdem  Spiritus  effe- 

tioneconcinentur  L   ftaerga  Eccleflam. 

Hanc  Spiritus  in  Chriftum  collationem 
explicat  ptimum  a  fine ,  idcirco  enim  Spiri- 
tum  accepit  ut  illi  iit  inftar  unguenti  cujuf- 

modi.quoadfacerdotium  &  regnum  initia-  intelligitur  Deum  neminem  mittere,  nili 
retur ,  &  munus  illud  obiret  quod  in  lege  <Sc  1  quem  prius  idoneis  ad  munus  obeundum  or- 
Prophetis  defcriptum  habetur.  Hic  figura  '  navit  donis.  Nec  enim  tamdiflolurus  pater 
Iegis  explicanda,  &  doclrina  de  Sacramentis  ■  familias  aut  paftor  eft,  ut  fuam  aut  famUiam 
pro  temporis  oportunitace  pertraftanda.  Sa-  aut  gregem  committat  eis,  qui  nulla  regen- 
ccrdotesenim  &  Reges,Chnftumadumbra-  [  ds  famiiia:  aut  pafcendi  gregis  peritiapol- 
bant :  unguentumSpiritum  SancTum  oculis  lent;  majoris  enim  conftat.  Nec  tam  alienus 
&  naribus  exhibebat ,  vel  animo  potius  per  a  judicio  eft  ut  cuipiam  lllas  partes  artri- 
hxc  inftrumenta.  Hic  locus  indicat  Chri- !  buat,  quas  ipfe  obire  ncquit:  quis  fervum  ad 
ftum  verum  effe  Mefliam  ,  in  quem  Dei  vo-  opus  adigat ,  qui  impar  cft  viribus  aut  peri- 
luntate  pretiollflimum  ungueatum  eft  ef- 1  tia  ?  niii  Pharao  aliquis  tyrannide  infignis. 
fufum.  I  Mandatorum  quidcm   merito  exequutio- 

nem 


EvANGlLlCA,  j$7 

nem  cxigit  anobisDcus,  quod  ad  corum    crcdibilisChiriirgia  qux  ir,cmbr.i  non  luxa- 
obfequium  olim  vircs.quibus  illaperficcren-  ra  aut  contulafolum,:iJ  diffracttj  &  j 
tur,  contulic  :  lcd  in  mandandis  muncnbus,   difiipaca  rcpomt.   Quod  nobis  lingtilarcm 
alia  racio  eft.    Idco  inquircnti  in  Apoftola- !  conlblatione  alrlic ;  tamctli  cnim  confcicii- 


tum  Pauli ,  ipfc  ligna  Apoftolatus  oiicndit 
quibus  minifterium  illud  obiignacum  cll. 
Quodidemin  magiftraru  pcrfpicitur.  Hoc 
ioitur  linsnilarem  confolationem  habct. 


tianos  multorum  pcccatorum  ftilo  vulnc- 
ret  ,  tamctli  lex  fuis  diris  &  malcdictionibus 
aninuim  noftrum  confodiac,  tanictli  Dei  ju- 
dicium  in  animum  noftrum  incurfans  nos 


hjtcnmmu  DcindcarguiturhxcSpiritusin  Chnftum  obrcrac  atquc  coinminuat ,  tamen  Chrilti 
ncjtnUno  collatioab  crfcctis.  Inquibus  hoc  obfcrvan-  Spiricus  pcr  Vcrbr  prxdicationem  nos  rcii- 
fxci-fnnt.  dumeft,  iiia  r.on  adChnlli  compcndium,  j  ciet.Qujsigiuirfibiexhoc  oleofcuunguen- 
fcd  ad  Ecclelix  rationes  refcrri.  Hujufmodi  to  non  comparet  ,  ut  quoties  peccati  con- 
cnim  funt ,  qux  noftram  u:il:tatcm  intucn-  j  fcicntia  5;  xftu  divinx  irx  &  judicii  oppri- 
tur.  Vt  enim  fons,  aquam,  agcr,  thcfaurum,  m.uur ,  fempcr  in  promptu  habcat  quo  per- 
radix  cfrufiim  humorcm  nonlibifcd  aliis  ha-  fanetur.  Quibus  fcorpii  ictus  frequens  eft, 
bec;ticChriftus,  &c.  Nouigicurcantumcx  nsfemperadmanumeft  lecythus  olei,  quo 
ejus  rcdundantia&exundatioiie  dona  fua  in  llicoftimulo  fcorpii  refiftatur  ;  fic  &c.  ma- 
nos  cransfundit ,  fed  qux  io  illo  manenc  Spi-  ximc  cum  fciac  [e  idlum  iri ,  &  a  fcorpione 
ricus  dona  univcrfa,  ad  rem  noftramexpro-  feriendura.  Kos  enim  cum  peccatis  rcferti 
mit.  Eoque  non  tantum  ipfius  defcenfus  no-  iimus ,  iram  Dci  &  judicium  ejus  jurc  pertr- 
bis  profuit,  fed  illius  iterum  in  ccelos  alccn-  '  mefcamus :  cujus  fenfus  &  veluti  ftimulus  ii 
fiis  ad  utilicacis  noftrx  normam  rcvocatur.  in  prxfentiarum  nos  non  urget ,  at  venict 


Ioh-  14.  Expedttvoba,  (fc.  Quod  Euangclii 
prxdicatioSpirirus  Sancti  effedtum  eft  ,  co 
docemur  de  lpiius  in  omni  gencre  prxftan- 
tia  ,  authoritace  ,  cercicudine,  fufhcienria. 
Vide  iP«.i,io,ii.  Konparvamauthori- 
tatem  habitura  fuilTe  videcur,li  a  Chrifti  in- 
corrupca  &  crroris  experre  naturahumana, 
profecta  fuilTec  :fcd  cum  ab  ejus  humana  na- 
tura  non  aliter  proficifcacur  quam  Spiricus 
Sanclus  cceIodimiiTus,&  cumPacre&Filio 
confubftantialis  humanx  naturx  diclavic , 
magnum  authoricaci  pondus  accclTit.  Kam 
Adamus  li  incorruptus  manliffct ,  ad  legem 
Ecclefix  ferendam  inidoneus  tamen  fuilTet. 


ahquando  tempus  cum  punget.  Quo  tem- 
porc  niii  animus  qui  vulnera  inrligit ,  idem 
eciam  in  prompcu  remedium  fuppedicer,  pe- 
ficulum  elt  nc  configamur. 

Hinc  etiam  colhgitur  ,  quibus  Euange-  juiliuifi- 
IiumChrifti  falutifcrum  eft.  Nec  eniin  nifi  'jg* chrh 
contritis  corde  ,  &  pcccatorum  confcientia '.'     *?§' 

t  r>      n        r-    »  •  ,         lixm  JAlu- 

vulneratis ,  fructuolum  cft.  Vt  emm  Cm-  t,rcrum .. 


J>tr  Chri- 
jiumctn- 
.tnticnit 
fansntHi  ; 


rurgi  operam  aut  Medici  nemo ,  nifi  aut  x- 
grotus,  &c.  requirit ,  aut  oblatam  admittit; 
lic  &c.   Omrfesquidemfaucii  &  xgrotifu- 
mus,  fed  pauci  hoc  fentiunt.  Idcm  de  oncre 
Matth.u.  fcd  prxftat  hxc  fimul  &  femel 
colligcre  :  fcilicet  pauperes,confracfos  cor- 
Quiu  cciam  ipfo;  Angclos  tanco  negotio   de,  captivos ,  cxcos ,  &c.  Quod  de  iingulis 
impares  futuros  fore  illud  declarat,  quod  ad   feparacim  agere  longum  efiet.  Videcur  au- 
minifterium  in  Chrifto  obftupefcebant.  Eft  tem  Pauperum  titulo;  reliquos  omnes  com- 
enim  Euans;elii  myfterium  infinicx  fapien- .  plecti,canquam  partes  quaklam  paupertatis. 
tix,qux  inhnitamcreaturam  non  cadit.  Ex        Deinde  effectum  aliud  ("vel  potiusidem,  tt;dmper 
quo  apparet ,  quam  ftulte  faciunc  qui  homi-  j  aliis  licet  verbis  exornatum)  fpiritus  ,  per  cbnjium 
nibuspeccaco  infectis  hoc  tribuunt ,  uc  Ie-  '  prxdicationem  Verbi ,  cft  afiercio  ex  capci-  tftnitix 
gem  Ecclclix  &  confcicncixferanr  :  &  qui    vitate  plufquam  Babylomca  ,  fubregno  fci-  c«f"'"t*~ 
diftaca  Pomijicis,  cumScnpturaipfaautho-   licet  Satanx  ,  catenis  &  ferro  peccatorum, "    """^' 

corpore  limul  &  aniino:  idque  non  ad  Iubi- 
lxum  uique,  fed  in  omne  xvum  ,  ad  obcun- 
dumfccdifiim.is  pcccatorum  occupaciones, 
&  poft  ad  pcrpctiendum  durifl"ima&  afpcr- 


ritacis  pondere  exxquant 

Qui  funt  hoc  locopx-iperes.cx  fuperiori- 
bus  petatur. 

Aliud  effectum  Spiritus  ,  interveniente 
prxdicatione  Euangelii ;  quodfcilicet  con-  t  rima  fiagra.Hujus  vel  minimusdigitus  gra- 
tricos  fpiricu  fanet.   In  quo  admirabilis  vir-   vior  eft.Iumbis  Babylooici  tvranm.  Huc  ac- 
tusSpiril  :  ipjijret.qui  animos  con- j  cedit,  quod  dicitur  Tcnebrarum  regnum  : 

tritos  &  laceros  Icelz.  fanat,  &  itaobvolvit  quod  apud  Zachariam  comp.iratur  carceri 
ut  reftituantur.A  Chirurgia  fimilitudincdu-  fceculento  &  ccenofo.ubi  captivorum  tibix 
cf  a ;  vel  pocius  dilTj.iiilitudine.  Eft  euim  in- 1  demcrfx  hxrenc.  Hoc  modo  Scriptura  no- 

A  a  bis 


V  ex  cx- 

citate  na- 
turali  h- 
l/iratio, 


nt  ir  ex 
peccati 

ii,  vitute: 


Vetf.  ■■<}> 

8cc. 

tanJem 

patia 

tmiffaper 

Cbrifiitm 

teflitHitHr, 


i$rg  H     A     R.     M 

bis  conJitionem  noftram  deline.it,  qux  infi- 
nitc  tetrior  eft  ,  quam  qux  poflit  his  iimili- 
tudinibus  adumbrari.  Ecquis  igitur  eft  qui 
t.im  miferanda  conditione  expediri  hon  Lx- 
tctur  ?  qui  liberationis  cx  liis  maiis  nuntium 
gratuitum  noi:  Iibenter  audiret :  qui  hujus 
tanti  boni  accipicndi  quam  certiflimus  fieri 
non  expeteret  ?  &  tamen  homincs ,  ac  li  in 
regio  palatio  aut  paradifo  eilent,  ac  fi  liber- 
rimi  effent  &  nullis  vinculis  prxpcditi,  in 
hac  conditione  acquiefcunt. 

Aliud  effectum.vcl  idem  potius,&c.  fcili- 
cet.quod  cxcis  vifum  reftituit.Quantum  lit 
malum  luce  carerc  ,  in  promptu  eft  dicere; 
his  prxferrim,  qui  iter  maximi  momcnti 
conhciendum  habent ,  ncque  ullum  vix  du- 
cem  nancifci  poiliint,  rieque  palpare  aut  ex- 
plorare  baculo  valent.  Nam  corpore  cxcus, 
palparido  &  expIor.it ionebaculialiquidcon- 
feqUitur.  Dcinde  cum  ipfe  lit  cxcus,  tamen 
ab  alio  duce  ad  concupitum  locum  dirigi 
poflct;  fedvix  dux  nobisnihil  profuerit, 
nili  nos  etiam  qua  nos  via  ducat  fciamus. 
Non  cnim  admittendumcft,  quod  Pontificii 
dicunt ,  aliena fcilicet  feu  Eccletixfidc  a!i- 
quemfervari ,  tametfi  ipfe  in  ignoratione  o- 
ranium  verfetur.  Vide  quantopcre  preme- 
baut  Acgyptios  tenebrx.  Qupd  autem  hac 
cxcitate  non  magis  confternemur,  caufaeft 
quod  cxci  natifumus ,  &nunquam  lucem 
afpeximus.  Vt  enim  qui  ocuhs  captus  eft,  & 
vilu  cafu  orbatus,  hoc  beneficium  valde  de- 
iiderat,  quod  ejus  voluptatem  prxcepit,cum 
ccecus  natus  non  itcm ;  fic  &c. 

Sequitur  alia  metaphora,  qua  virtus  Spi- 
ritus  Chrifti  pcr  Euangclii  prxdicationem 
amplificatur,  fcilicet,  quodconfractos  one- 
ribus  &  operibus  laborioliflimis,  ex  fervitu- 
tis  ratione  exactis ,  nos  expedit ;  ut  olim 
Ifraelitis  accidit,.cum  fervitute  prefli  Jurif- 
fima  ,  in  libertatem  vindicati  funt.  Onus 
enim  peccati,  quomodo  ofla  ipfa  confringit 
quodam modo,vidc  Pfiilm.6.  dorfum  incur- 
vat,  gemicuscxprimit,  quibufcum  gemitus 
Ifrael  maguitudine  nonfunt  comparandi. 

Extrema  metaphora,  eft  omnium  &  elc- 
gantiflima  &  feracifTima ;  qux  non  tantum 
mctaphora  ,  fcd  5;  figura  fcu  typus  cft  effe- 
cti  Spiritus  ,  pcr  prxdicationem  Euangelii. 
Anno  enim  Iubilxi  finguli  ad  poffeflionem 
fuam  redibant,  qui  lllam  per  egeftatem  aba- 
Iienaverant.  Servi  emancipatifunt ,  nomi- 
na  omnia  concerpta ,  eVrtabulx  novx  con- 
ceflx  fimt.  Qux  omnia  Euangclii  prxdi- 
cationi  aptiflime  compemiit.  Eoenimad 


o    n    r    A 

ptiftinam,  atque  adeo  ad  meliorem  priftina» 
pofleflionem  revertimur :  fcrvitute  peccati 
&  diaboli  eripimur,  exhaufti  dcbitores,fyn- 
graphas  &  apochas  concerptas  habemus , 
&c. 

Quod  autcm  tefiimonittm  Chrifio  retUe-  Verf.  ji, 
bant ,  id  ita  accipio  ac  fi  fuis  in  confcientiis  Pof"tlH'  ,x 
convicli  tenerentur.cumMcfllamfuifle  qui  c""l''f"- 
a  Fropnetis  depictus  fit.  Tantum  enim  la-  w-n„  . 
picntix  ,  gravitatis  &  facundix  efEillille  in 
illius  oratione  ,  qux  vel  in  ccccorum  oculos 
incurreret. 

Convicti  tamcn  ,  non  agnofcunt  nec  ac-  cuitamen 
quicfcunt :  fed  facilc  ea  eoium  animis  illabi  »»»  acqui- 
patiuntur,  quibus  hoc  judicium  cxcutiant.  'fi'*  i 
Quxautemhoc  judicium  labcfa&abanr.par- 
tim  ab  ipfis  Nazarcthxis  explicantur.partim 
.i  Chrifto  anticipantur. 
Explicantur  autem  f  litcras  non  didiciflet. 
.i  Nazarcthxisc.w--^  obfcuris  parentibus& 
fik  i?W,fcilicetquod  ^   cognatione  eflet. 

Quod  enim  quxrunt ,  unde  illi  hxc  fi-  , 
pientia  &  virtutes  venillent ,  tantundemett  iwc  mn  fe. 
ac  fi  dicerent ,  fufpecta  hxc  eflc  oportcre  ;  cerit  j 
quandoquidcm  literas  non  didicerit ,  nec  li- 
hus  Prophctx  fuit ,  &  inter  Prophetas  edu- 
catus.  Quo  etiam  refcrtur  quod  apud  Mar- 
cum  c.6.  ii.  3.  eum  non  in  fcholaeducatum, 
fed  in  partis  officina  fabrilem  artem  exer- 
cuifle,  confirmare  vidcntur.  Quia  enim  fo- 
lemne  eft  hominibus  qui  literas  teftantur.ex 
fchola  cxcultos&  limatos  prodire,Chriftum 
quinullihominiindifciplinam  traditus  etat, 
cxiftimarunt  nulla  folida  &  integra  Dei  co- 
gnitione  linbutum  fuifle.  Non  cogitabant 
lllum  i  Patre  didiciflc;non  rcputabant  Pro- 
phetarumverba,  qux  illum  a  Spirituinfor- 
mandum  &  %uoHotixHs«  efle  oportere  com- 
monftrant  :  dcnique  oblivifcuntur  operas 
pretium  fuifle  ad  Euangelii  authoritatem 
rirmandam,  ut  ad  Chriftum  docendum  nul- 
hus  hominis  opera  intercederet ;  ne  fi  Chri- 
ftus,  qui  Euangelii  Doclor  fummus  eflet,  ab 
hominibus  doctrinam  accepiffet ,  tanquam 
humana  exiftimata  foret.  Idem  caufx  fuit 
cur  Baptifta  primus  Euangelii  prxco  ,  &  A- 
poftoli  qui  poft  per  univerfum  mundum  il- 
lud  diffeminarunr ,  a  Deo  Patre  &  Filio  per 
Spiritum ,  non  hominum  opcra  edocti  funt. 

Noffe  porro  debebant,Spiritum  Sanclum  Cum  ttiani 

non  efle  fchohs  alligatum ,  fed  ubi  vurt  fpi-  *!»  fine 

rare  ,  &  quos  vult.  Ejufque  rei  excmpla  non  "'"'"  •«- 

dcerant,  in  Saule,  Davide,  Amotfo,  &c.  un-  ■l'lne"x"' 
,  1  ■■  ...  terint* 

de  I  Sam.  10.  his  qui  convitiatone  quxre- 

bant  au  Saal  effet  inter  Prophetas ,  refpon- 

flira 


mt  shfcit- 
rii.i<i-t- 


E       L       I       C         ■  l&j 

pareutibus  &  cogn.itlonc  oUcurus  cfTcr. ' 
Sic  legimus  impium  Saulem  &:  Shemeum  8t : 
Shebam.occaiionem  arripuiile  i  patrc  Iefic, 
Davidcm  Dci  unftum  afpernandi  5;  repu- 
diandi :  tanquam  nihilcxcelfum  &  divinum, 
cx  tam  humili  tugurio  proficifci  poffit :  at- 
quc  ita  Dei  gratiam  S;  eximia  ejus  dona,di- 
vitum  &  nobilium  inlignibus  &  imaginibus 
affigcre,  ut  nufquamalias  rcperiatur. 

Hrc  autcm  eft  mira  humani  ingenii  pcr 
vcditas.   Nam  ante  omnia  in  id  ledulo  ia> 

i  r  i-  "rmt  pcr- 

cumbunt  ,  ut  aut  ngmcnto  aliquo  oc  exco-  yerr„tU 
tametli  ex  officina,  tametli  ex  agro,autara-   gitato  mendacio,  aut  faltcmfpccie  alicjua  cettfptcmt, 
tro  prodeat,&:c.  Non  quod'Scho!a;,his  prx-  !  turpitudinis,  miniftrumininvidiam  &  con- 
fertim  tcmporibus ,  negligenda:  lunt ,  aut    tcmptionemtrahant;  quodli  non  datur.car- 


lum  cft  Prophetiamnon  tam  magiftcrio  ho- 
minum  ,  quam  Dco  docforc  X:  patrc  adipi- 
fci.  Erant  igitur  fupcriorum  tcmporum  cx- 
pencntia  inexcufibiles,quod  Chrifti  doclri- 
nam  non  agnofcebant ,  quiae.im  in  fcholis 
non  didicilfet.  Sic  Ponttfiai  Epifcoporum 
mitris,  Dodtorum  hZ&ipois ,  &  cucullis  mo- 
n.ichorum  vcritatem  6V:  doftrinam  veritatis 
adfigunt.  Nosautem  difcamus ,  ipfam  do- 
clrinam  intueri ,  eamque  juitis  ponderibus 
cxaminarc ,  id  eft ,  ex  oraculis  Icgis  &  Pro- 
phetarum  de  illa  judicium  ferre  ;  &:  lllam  , 


in  quihtu 

h u :t: .  1,1 :  i .;  ■ 
"Clttl  t 


Iianc  docendi  rationem  qua:  Chtifto  obtigit. 
nobis  expectandam  ,  6cc.  lic  &c.  Nam  ccr- 
tius  &  exploratius  eft  judicium  ,  quod  ex 
collatione  &  examinatione  doctrina:  duci- 
tur,  quam  quod  a  loci  celcbntatc  &  Doclo- 
rum  Iplendorepetitur. 

Alia  caufa,  qua  iibi ad  fidem in  Chriftum 


punt  aliquid  &  captaut  ab  amicis  &  parcnti- 
bus.  Homines  autem  ftulti  &  infipicntes, 
non  reputant  eos  qui  ad  nninifterium  vocan- 
tur,novos  homines  fieri  &  quafi  ccelitus  de- 
lapfos.  Quod  deSaule  &  Davide  dicitur, 
idcin  ctiam in principis  Iegatis  conlideratur, 
li  quidem  parentcs  ha:c  dona  conferrent,ra- 


obicem  &  aggerem  oppofuerunt ,  eft  quod   tio  crat,  curharc  exiftimateut :  fcd  &c. 

L  v  c.  cap.i,.  averf.ri.  ad  ji. 

Z}  Et dixit ad  eos,  Omnino  dicetis  nribi  boc  prorerbium ,  Medicecurateipfum: 
qu&cunque  audirimusfaila  fuijfe  in  urbe  Capernaumd ,  fic  etiam  bic  inpatria  tua, 

2  +  Dixtt  autem,  Ameu  duo  robis,  r.cmo  Propheta  acccptus  esl  in patriafua. 

2f  Sed  in  reritate  dico  robis ,  mttlt&  ridtu  erant  dtcbus  Eli.t  in  Ifraele ,  qttando 
cLtufum  fuit  ccelum  ad  tres  annos  &fex  menfes ,  adeo  titfucntfames  magnaper  to- 
tam  regionem : 

26  Etad  nuUjin  ill.trum  miffus esl  Elias, fcd  Sarcptam  urbeai  Sidoms.,  ad  mu» 
licremridttam. 

27  Etmulti leprofi  er.mtin  Ifraclefub  Elifco  Prophcta  :  &  nuUus  eorum  pttrif- 
cattts  eil,  fed  Naamantts  Syrns. 

2  8  Tunc  replctifitut  omnes  excandefcentia  infjn.tgoga,  hmc  audientes. 

2<)  Et  quum furrexiffent ,  ejecerunteumextraurbem :  &  duxerunt  eum  ufqtte 
ad ftiperciltum  montis fupcr  quem  tirbs ipforum  erat  ddifcata ,  tit pricipitarent  eum, 

3  0  Ipfe  rero  quum  tranfjfet per  tnedios  ipfos,  profeclus  esl. 


ANALYSIS. 
T)  Rolepfis  eft,  cujus  occupatio  hoc  verfu  continc- 
■*■  tur:  cujuspropolitioeft  ,Chriftumdeberemi- 
raculaedercincivitateNazarethana;  cujus  ratio- 
nemafiignat  a  minore,  quiacdiditmiraculaCa- 
petnai,  cui  non  tantum  debet ,  atque  urbi  in  qua  e- 
ducatus  eft ;  quod  confirmat  teftimonio  veteri, 
fcilicet  provetbio,  Medicum feipfum  &  fuos fanare 
debere,priufquam  adaliosfanaiidicaufatranfeat. 

Vtrfn.  Subieftumconiinetur  4  verfibus;cujus 
propofitio  ell ,  nihil  necefle cfle  ut  Nazarethi  mi- 
racula  edat ,  cjuia  hoc  alibi  fecit ;  cujus  argumen- 
tum  1 .  eft  ab  adjunfto  contemptu  quo  parati  erant 
illurn  accipete ;  quod  confijmat  tcftimonio  yv»  - 


ftr,i ,  feu proverbii ;  Prophetam  nullibi magis  dc- 
fpicabilem  efle  quam  in  patria. 

ftrf.iSjii.  z.  Argumentum  eft  a  minore,quod 
Elias  in  fumma  retum  ex  faine  penuna ,  pnterito 
univerfo  lfraelis&  populi  Deiregno.adalienige- 
nam  mifius  Gt ,  ut  illam  8c  filium  ejus  in  fame  mi- 
raculo  ediro  pafceret. 

ytrf.li.  3.  Atgumentumitem  aminote,  quod 
Eli\*m  Naamanem  Symm  lepra  liberavit ,  cum  o- 
mnes  in  Ifraele  hoc  morbo  laborames  priteiiti 
funt. 

Vtrf.it.  Effeftum  hujus  occupationis  notatut, 
accenfusinChriftuuifuror;  qui  amplificatut  ad- 
junftaquaniirateomnium,  &  fubjcfto  Ioco. 

A  a  1  Vtrf.'.".. 


190 


H      A 


13. 


24. 


25. 


Vtrf.ia.  Cujus  furotis  cffeftum,  i.cftejettio 
Cliriftie.vurbe,  2.  effc&um,  diduttioinveiticein 
uiontis  cui  urbsfupeiftruebatur ;  poft  hi  etfe&us 
fine  declarantur ,  ut  fcilicet  eum  ex  illo  venice 
prxcipitem  agentes  inteificercnt. 

Veifio.  Hi effe&us  Nazarenorum caula cxtite- 
runt,  cumCliriftus  fuain  divinam  potentiam  exer- 
cens,  per  iucdtum  eorum  agmen  perrumpendo  ,  fe 
eriperet. 

METAPHRASIS. 

PErrexit  Chriftus  illos  porro  pro  concione 
alloqui .  Equidem  non  tgnoro  qiiid  animo 
apud  vos  verfitn,(y  qnidfupra  hoc  pr&dican- 
di  Euangelu  beneficium  a  meflagitatis  :  fcili- 
cet,  ut  qitxcttnque  fama  ad  veftras  aures  per- 
tulit,  miracula  Capernai  a  me  edita  effe  ;  ea- 
dem  hic  in  patria  ctvitate  vobn  omnibus  fpe- 
iiantibtts  proponam.  (SJuam  adrem  prover- 
bium  illud  in  me  jaciabttis  ,  Medtce  cura  te- 
iffum  :  eo  non  obfcure  fignificantes  alienum 
ejfe,&  alios  qui  non  tam  arcto  vinculo  mecum 
conjuniiifunt  ,fanem,  i'lts pr&terttts ,  qttime 
prope  attmgunt ,  &  qut  propinquitate,  veluti 
alter  tdemfunt.  Verttm  enimvero  auditequod 
vobts  rejpondeo  ;  £5"  faniie  confirmo  ,  prover- 
bium  enim  proverbto  opt  jonens.  Nec  enim  ne- 
fcii  ejlis  omnatm  ferc  ore  circumferri  ,  quod 
expericntia  docuit ,  Prophetam  i»  fua  patria 
parttm  acceptum  &  gratttm  effe  ;  ut  qtti  pro- 
pter  familiarttatem ,  qua  cttm  illo  a  pueritia 
conftteveriint ,  fui  contemptm  factle  obnoxius 
effe  folet.  Sed  esl  adhuc  firmior  ratio ,  quim 
hac  miracuhrum  hoc  loco  inhibittone  fequor, 
Dei  fcdtcet  Patrisfapientiftimam  diftjenfatio- 
nem  :  qua  quibufdam  hanc  gratiam  facit, 
quam  alits,  &  quidem  hu  qiiibtu  humano  jtt- 
dicio  maxime  competit ,  eandem  gratiam  ab- 
nuit.  SUtam  ad  rem  ex  ipfa  Scrtptura ,  qits. 
mentirt  nefcit ,  depromo  vobts  primum  Elia: 
exemplum.  Nam  cum  pauperes  vidun.  midtsi 
fua  Atate  eo  ipfo  tempore  effent ,  quo  propter 
claufum  tres  annos  cum  dtmtdio  cadum ,  gra- 
vufames  per  totam  tUam  terram  invaluiffet, 
ad  nullam  tamen  cx  hts  omnibus  indigenis  vi- 
diits  Elias,  miraculoft  nutritionis  caufa,  mif- 
fm  esi ,  nifi  ad  tllam  modo ,  qus.  Sareptam  op- 
piditm  in  agro  Sidonis  incolebat .  Ejufdem 
omnino  generts  esi,  quod  Propheticum  in  Ifrae- 
le  munus  exercente  Elizaro ,  ex  multis  lepra 
infeclts  ,  ne  velunus  qutdem  ifrailita  a  leprx 
morbo  purgatns  esi ;  cum  tamen  Naaman 
Syrtss,  a  Republtca  Dei  alienus,  ftta  qttagra- 
vt/Jima  laboravit  lepra  fanattts  ftt.  Qutbus 
audttis  ad  unum  omnes  (  congrusnter  Chrifli 
de  hts  dicio  )  idqtte  in  tnedia  Sjnagoga ,  con- 


1*. 


30. 


O     N     I     A 

tempta  loci  tf  temporis  religione ,  fitrore  quo- 
dam  t/i  illum  commoti  fttnt.  Gtunmobrem  in 
Chriftum  infttrgentes  ,  ettm  ex  ttrbe  per  vim 
exturbabant:  detndein  montts  fupercilium.cui 
monti  ttrbscorttm  tmpofitaesl,  ettm  dcdncunt; 
non  ab.o  confilto ,  qttam  ut  cttm  ex  montts  ver- 
tice  prncipttcm  interficcrcnt.  Sed  Chrijhts,  qui 
fe  ufqiie  eo d.duci  pafjits  esi  ,  recordatui  non- 
dum  advemjfe  tempus  ,  quopro  nobts  mortem 
oppeteret,nec  hoc  genus  mortis  tlii  fubeundnm, 
ncc  hunc  ejfe  locum  ubi  mors  tlii  obeunda  erat, 
divma  quidem  virtute  ,  tanqtiam  verus  Na- 
z.ar£t<i  (S)  Sampfon  ,  per  medmm  corum  ag- 
mcn perrumpens  ,  fe  eripwt^. 

P  R  A  X  1  S. 


IN  Chrifti  oratione  primura  occurrit,ake-  Vcrf  23. 
rius  oitcniionis  anticipatio  ;  deinde,  adu-  ■D'  Clmfti 
triufque  generis  obftacula  refponlio.  tmraadk 

Omnmo  dtcet*s,  (°rc-  Argumentum  adjun-  , 
c"ti  offlcii  Chriftr :  fcilicet ,  ipfuui  apud  fe  &  \Kmj 
cum  animo  fuo  traducebant,  ejuod  minifte- 
rio  perfungens  &  plerofque  fanans,deplora- 
tiflimis  morbis  &  rnfirmitatibus  laborantes, 
idem  in  illo  oppido  non  pra:ftitiffet  ubi  edu- 
catus  fuiffet ;  led  paucos  tantum  languidos, 
&  levioribus  morbis  detentos  ,  reftituiffet, 
ficut  ex  claufula  hujus  hiftoris  liquet ;  cum 
tamen  non  deeffent  in  llla  civitate,  qui  gra- 
vioribus  malis  urgerentur.  Hoc  illuftratur 
Medicorum  confuetudine,  qui  fe  primum& 
fuos  curant,  quam  ad  alios  accedant.Si  enim 
iifdemmorbis  vexatosdomi  fux  uon  prius 
curat ,  quamalienos  adeat ,  fufpicionem  in- 
fcitix  &:  imperitix  inMedicandiarte  mjiciat. 
Idcirco  autem  Chriftushoc  anticipare  vo- 
luit,  ut  eo  declararet  fuis  Nazarethxis,fe  co- 
rum  cogitata  qua:  animo  cogitabant  &  agi- 
tabant  cognofcere  ;  quod  unum  admonere 
debebat,  eum  Meiliam  effe. 

Deproverbio,  quo  ad  explicatam  Naza-  Verf.  24.   ■ 
rethxorum  exceptionem  refponfum  eft.vide 
qux  prius  obfervata  funt  in  lohannem  cap. 
4.  verf.^i,. 

Adanticipatamexceptionem,quaingra-  Y"f  -$• 
tianimilabemilliimpineereconantur  ,re-     c"       . 

r  ,  1        1-        n     tC    -S  •  •      n.        1«l"Ch,t- 

fpondetabad;unctaDei  vocatione,  miniite-  Lmwi(/,_ 
rium  fervorum  fuorum.ut  tcmpore  lta  etiam  tur% 
&  loco  definiente  &  difponente;ut  non  quod 
illi  maxime  cupiunt,  fed  quod  Deo  collibi- 
tum  fucrit,  &  quo  llle  per  Spiritum  dicuve- 
rit ,  iplis  obeundiim  lit.  Ha:c  Chriftus  re- 
fpondet  quibufdam  illura  detinere  cupienti- 
bus  j  hoc  ipfo  cap.  4.  verf.  43.  Iftiid  confir- 

rruttir 


I     V     A      N 

iAj,exm-  matur  cxemplls  Prophctarum  Elix  &  Eli 
fln  Eti*     ^j .  quj  cum  animo  majis  iu  fuos  oopula 


A. 


IJ>T 


Quamobrcm  mcminerimus  Apoftolumad 
Hebr.  ij,  n.  &  Jacob.  i,  19,  10.  hac  enim 
res  quam  in  extraneos  propendcbant ,  ncc  j  nota  ingenui  filii  &  difcipuli  a  fpuriis  &  cun- 
^ifycifi  laudatis  diftituerentur  ;  vocationis    d.nonbus  difcernuntur :  hac  cadcni  nota, 
tani.-n  rationc,  prxteritis  fuis ,  pancm  lilio-  j  ftultus  &  iniipiens  a  fapicntc,  ut  fxpc  in 


m  vcluti  canibus  diftnbucbant.  Quodti 
Prophctx,  Spiritus  Santti  direclione,  extra- 
neos  <Sc  extorres  a  Repub.  Ifraelis.iplis  Itrac- 
litis  in  mcdendis  his  malis  antetulcruut;  non 


hinc  tjfe- 
ftibut  in 


Prov.  15.  &  Amos\.  Tametii  ttulti  homi- 
ncs  ex  hac  <xTOfc^<n'a,libifapientia.'gIoriam 
acquirere  fe  putant. 
Hujuscxcandcfccntix  notemuscffe&um,  Verf  29. 
miru  viderideberc,  ii  ipfc  aliasurbes  Dcum  fcilicct  cxdemindigniflimam  Stmaxjmein-  cxi»«  0*. 
proritentes,  eorum  urbi  antchabuerac.  Apo-  gratam ,  quam  admililVent  nili  fc  Dominus '"""""- 
ltolorum  etiam  ctli  videbatur  libcrrima  vo-  j  exemillet  ;  lic  ABor.  7.  <Sc  Genef.  4,9,6.7.  * 

catio  effe,  tamcn  Aclor.  16,  \,  7.  conftat,  il-  ut  mirum  non  lit ,  li  ira  coram  Dci  judicio 
los  certis  quibufdam  regionibus  a  Spiritu  ad  vultu  fanguinario  reprxfentetur,  Matth.  5. 
tempus  cxclufos  efle,  quod  nondum  vcnerat  Quod  ii  cxdem  non  pariat,tamcn  ingenerac 
tempus  quo  Deus  illius  populi  mifetetur.  j  odium  li  animo  aliouandiu  inhxreat ,  quod 
Ex  quoIiquet,affectjbus  &  Wf>y«fsinmi-' coram  Dco  non  minus  cxde  eft  cxolum. 
niftcno  non  ellc  indulgendum:   patrem  &; ;  Quamobrem  demus  operam  &;  hos  affedtus  ideota* 


.        .  Q  illUtl    l^     llUU       \.    11  V.        IIIILUI^HIULIU.     .  |n»Bas  •  ■■•      Vi  -a^Mui**  w«  Vlll     LlLllllll     V  I  1  '  V.    I    .L.Hi     \,v.      I1U1      .11  L^    L.  I,  L.I  -— »w    » •*    .. 

n'on'wli',1.  patriam  non  eile agnolcendos,  ut  vcl  Iatum  j  contrahamus ,  frcnaque  ferocix  noftrx  mji-  "'bitvi 
feniim.      ungucm  a  fufcepta  vocatione  dilccdamus.   ciamus  ;  nonautem  nos  linamus  cjus  cxco  '"""'• 


Cavendum  igitur  ne  vel  patnx  vcl  paren 
tumamor,  nobis  ullius  rei  veldicendx  vel 
faciendx  ftimulus  lit,  qux  nobis  ex  voc.itio- 
ne  non  incumbat ;  fed  ut  aureum  vocationis 
cingulum  ita  lumbos  noirros  accingat ,  uc 
affedtus  noftros  non  nimis  laxos  &  folutos 
elTe  patiamur.  Quod  idem  in  Magiftratu 
tenendum. 
tuc  prjcfti-      Ex  hoc  loco  colligitur.quam  grcgi  addi- 
tnu  mm-  ftus  &  afrixus  paftor  effe  debct,  cujus  voca- 
tic  defercn-  ( -Q  grCgjs  cura  circumfcnbitur :  ut  tametli 
plenions  mclTis  fpcs  affulgeat ,  non  tamen- 
provinciam  fufceptam  delerat. 
Verf  18-        Hoc  fcrmone  Chrifti  exardefcunt :  quod 
Ji<i\ir.  int  jngratiffima  erat  memoria  majorum  fuorum 
tx  chrifii    lta  j)eo  cxoforum ,  ut  lllis  extraneos  antc- 
fermont;     p0fucr;t .  tum  qUOd  fe  arbitrarentur  ,  hoc 
modo  Gentibus  pofiponi,  aut  cette  ex  Ga- 
lilxis  pcffimos  haberi.  Ita  in  eum  vero  fu- 
rorem  vcrtuntur,  ut  non  tantum  urbe  Chti- 
Itum  extrudant,  fed  nefariam  cjus  cxdem 
moliantur:  lic  ABor.  7.  Stephanum  difce- 
ptantem  &  apologiam  texentem  patienter 
ferunt  tantifper,donec  accommoilata  ad  eos 
oratione  illos  pungat;  tum  demum  fremunt, 
&  furore  corrcpti  in  eum  ruunt.  Idem  hodie 
experimur ;  docentes  cnim  &  refellentes  ac 
hortantesxijucfcrunt  ;  fed,&c.  Sicutenim 
equi  &  muli,  m  quibus  non  eft  intellettus, 
fanare  illos  conantcm,quia  eos  ftimulat,cal- 
cibuspetunt  atque  mordent,  &c.   Conlide- 
rati  vero  homines ,  cruciatus  fanitatis  caula 
petferent,  &:  amarum  mcdicamentum  exfu- 


impetu  ferri.ad  nofttum  &  aliotum  exitium. 

Quo  magis  mirum  eft ,  eile  qui  ultionem 

propriam  ,  tanquamfortitudinem  quandam 

viro  dignam  exiftiment;  ied  fe  non  elle  An- 

gelos  aut  Chnltum  obtendunt ,  quod  certe 

racile  obtinebunt.  Vcrendum  enim  potius 

lllos  diabolos  effe,quam  dubitanduman  An- 

geli  lint ,  li  rebus  male  geftis  Lctentur  &:  e- 

xultent.  Quali  vero  proptetea  angeli  auc 

Chrifti  futuri  effcnt ,  li  a  tam  craflis  &  fce- 

dis  lapiibus  liberi  forent :  aut  quali  homines 

non  fuerint  &:  peccati  contagio  infetti  ,  qui 

ab  iftiufmodi  fceleribus  iibi  temperarunt. 

Sed  hoc  volunt  <Sc  quxrunt ,  ut  pravis  fuis 

cupidicatibus  peuitus  obfequantur,  nec  ullis 

vel  divinis  vel  humanis  legibus  fe  conftringi 

panantur:  ut  glonam  Dei  vana  eorum  glo- 

riola  pedibus  conculcet ,  ut  ccelum  terrx, 

luprema  infimis  potius  mifceautur.quam  uc 

1II1  fe  non  ulcifcantur. 

Ita  autem  eoi um impotentior  fuit,  quam  IndiRj 

ut  cam  fuftinere  potuennt ,  tantifper  quoad  ««j/»C«r»- 

res  in  judicio  difceptanda  foret  ,  aut  libi  a -'-""','' 

J     c-  I  I      1  1  juppliciunt 

coede  Sabbatho  temperarent ;  quamobrem  e,i,,cm, 

indifta  caufa  ,  illum  ad  fupplicium  educunt. 

Sic  Acior.  7.  Verebantur  enim  ne  cxamina- 

taeorumimpietas  magis  innotefceret ,  auc 

coafciencix  fux  vericati  deliberatius  reni- 

tentisftimulis,  acrius  premetentur.  Scd  ir» 

hac  tanta  irx  prxcipitantia  illud  obfervant, 

ne  in  ipfa  urbe  Aagitmm  perpetrent.  Quod 

idem  Aclor.y.  obiervatur.  Quod  idcirco  fa- 

ciunc  ,  ut  eo  magis  fuum  in  Chnftum  virus 


gent ,  vel  fpe  tantumincertaducti  famtatis ,  evomant ,  tanquam  indignum  dcdararenc 
qux  cito  amittitur.  Quanto  nos  magis,<S;c. :  qui  urbis  Japidijs  calcaret . 


Aa  3 


Intc- 


"  ,  m  ton 

fctltti  txn< 
11  irecriwi 


•  :itc  ir.m 
mxdtzc- 


Verf  50. 
Ci^ijlta  fe 
fatitur  in 
extremum 
adduci  ut 
eos  irri- 
c\eat} 


1>1  2{      A      R      M 

Intcrim  hoe  raodo  eorumfcelus  gravius 
&atrocius  evadit.  Ad  fingulos  erum  quos 
faciebant  paflus ,  debebant  animo  percelli, 
&  pcenitudine  tam  indigni  facinoris  duci. 
Quod  cum  non  faciunt,  lcclus  magnam  ac- 
cellioncm  accipit  :  hoc  ipfo  quod  delibera- 
tius,  &  fumptoadcogitandumfpatio.patra- 
ri  conftitutum  erat.  Et  certe  mli  durafuif- 
fct  eorum  iracundia ,  illam  tanto  tempore 
concoxiflent.  Quo  eft  eorura  hominis  ira 
intolerabilior ,  quorum  ira  ne  nox  quidem 
tota  digerat  :  aui  cum  quieta  fit  Sc  apta  co- 
gitatiombus  5:  confultationibus,mirum  eft, 
aut  nullas  toto  hoc  tempore  bonas  nobis 
{uoc eri ,  aut  fusgeftas  futfocari ;  prxcipue 
vero  cum  ad  Deum  precandum  ventum  rae- 
rit ,  &  dominicam  orationem  recitandam. 
Quomodo  enim  aut  qua  fronte,  petitionem 
iibi  remittendi  peccata  ,  prout  ipli  aliis  re- 
mittant.prxtergrediantur!  quodli  recitent, 
quomodo  non  cohorrefcunt ,  libi  iram  Dei 
apprecari  quam  deprecari  debebant  ?  illa 
igitur  una  petitio  ,  tanquam  ag^er  &  obex 
ira:  noftrx  frangendx  objicitur;  quem  certe 
fine  gravi  confcientix  vulnere  traniilire  ne- 
quimus. 

Chriftusadmontis  verticem  feduci  pa- 
titur  ,  priufquam  fe  illis  eripiat.  Tumvero 
cumfuamin  eumiramexplere  cogitarent, 
Sc  voto  penitus  potituros,  per  medium  igne 
prorumpens  le  eripit.  Patitur  eos  vana  ever- 
tendi  fe  fpe  pafci,  quoad  ad  extrema  ventum 
efTet ,  tum  antefeipfum  eripere  potuiflet. 
Sic  Deus  fxpenumero  facit  in  Ecclefix  falu- 
te  ;  patitur  ut  ejus  perdendxconfilia  ineant; 
patitur  ut  decernant ;  ut  molitiones  <5c  ma- 
chinamenta  comparent ,  quibus  coeptum 
confilium  executioni  mandent :  fed  tandem 
illos  irridet ,  &  irrita  omnia  reddens ,  efEcit 
ut  operam  Si  cleum  perdant.  Sic  Exod.  14. 
ad  mare  rubrum  fecit ,  cum  Ifraelitis  ad  ex- 
trema  redaclis  traniitum  per  mare  paravit. 
Sicetiam  Petrumafleruit.<4<?0>'.ii.Tametfi 
autem  prima  fpecie  hxc  ratio  non  tam  cer- 
ta  &  explor.-.ta  ad  Ecclefix  falutem  videa- 
tur  ,  fed  potius  coniilii  iit  quam  maturrime 
principiis  obftare,  &  ipfum  ovum  antequam 
in  pullum  evadat  frangere  ,  &  femen  priuf- 
quam  in  herbam  &  culmum  afluro;atfuiTo- 
care  ;  ob  eamque  caufam  conlultius  videri 
potuit ,  fi  Chnftus  ante  fe  hoc  periculo  eri- 
puiflet ,  quam  fe  pertrahi  pati  ut  momento 
eum  prxcipitem  agerent ;  tamen  &c.  Et 
quidem  inter  homines ,  quorum  tenues  & 
exilcs  co;>ix  &  angufbc  vires  fuat,  hoc  con- 


o  n  :  A 
fultiiTimum  videtur  :  fed  in  Deo  hxc  ratio 
fxpe  cum  ad  ludificandos  hoftes,  tum  ad  dc- 
clarandam  Dei  potentiam  aptillima  eft;  non 
lecus  quam  li  quis  validus  vinbus  fuib  fretus, 
adverfariofe  armandi  &  inftruendi  copiam 
faciat,  quo  victoria  nobilior  fit. 

Deiode  ,  quod  per  medium  eorum  perru-  &  ex  *d- 
pit ,  &  non  clam  fe  fubduxit ;  nec  uno  ali-  """«W» 
quo  vehementiore  nifu  aut  faltu  ex  eorum  '*''  r 
manibus  effugit.fed  illis  invitis.per  medium  %»L~~, 
populi  tanquam  xneus  penetravit;in  eo  Ipe-  tranfir, 
cimen  edidit  .ulrairabilis  virtutis ,  feque  ve- 
rum  &  germanum  Samfonem  ku  Naza- 
rxum  efle  deciaravit :  oui  cum  nobis  a  Deo 
vindex  &  Iudex  datus  fit.ut  nos  ab  omnium, 
non  Philiftxorum  tantum  ,  fed  omnium 
etiam  hoftium  vi  &  fervitute  afTerat ,  foli- 
dam  gaudendimatenam  habemus;cum  ejus 
vires  non  in  cxfarie  aut  coma  collocantur, 
fed  ita  divinx  naturx  curn  hutn.ma  aduna- 
tione  illi  adhxrent  ■  ut  ei  nulla  unquam  vel 
fraude  vel  vi  erip:  poflmt  Kam  fponte  fuam 
vitam  iibi  tandem  ereptam,  luc  locus  decla- 
rat  ,  ubi  quod  nec  tempus ,  nec  locus ,  nec 
genus  mortis  conveniret  robur  fuum  decla- 
ravit.  Cum  autem  hoftes  fuos  ut  Samfoa 
fternere  pofTet  folo  nutu  ,  tamen  contentus 
eft  fe  ipfum  fervare  ;  in  eo  mirabilis  illius 
clementia  &  ionganimitas  relucet.fic  in  Ec- 
clelia  e  mambus  lmpiorum  eripienda.  Hinc 
etiam  colligendum  eft  ,  Ecclefix  liberatio^- 
nem  admirabilem  &:  hominum  cogitationes 
fuperantem  eflc;nec  defperandum  efle.tam- 
etli  nobis  humanafubfidia  non  affulgeant. 

Occalionem  Marcta  adjungit  cap.  6.  v.^.  HxcChri- 
unde  ad  iftam  infaniam  prolilierunt :  fcihcet  fi'  accidere 
quod  tantura  piuca  m.racula ,  &  illa  non  7Kf'/'«" 
tam  illuftria,  ilhc  edidiiTet.  Cujus  ratio  pe-  ™''cXa« 
titur  ab  adjuncla  Nazarethxorum  infideli-  inhdeiitate 
tate  ,   qux  Chriftum  omnipotentem  quo-  ilipatrt- 
dammodo  vinculis,  ne  fe  commoveat,  con-  Jwij 
ftringit ;  qux  brachium  ejus  validiflimum. 
:  quodammodoexarefcerefacit ;  quxexren- 
tum  in  iufinitum  contrahit  &  convolvit. 
Xon  quod  quicquam  Chrifto  fuerit  «?««*■ 
%t ,  fed  quod  ex  dilpenfatione  &  ratione  ad- 
j  miniftrationis  officiifui,  iilud  non  potuerit 
eff:cere,ut  quibus  nulla  fidei  manus  erat  qua 
collata  benericiaacciperent;nullus  finus  aut 
1  gremium  ,  quibusillaacciperent  ;  nullade- 
1  niquevafa  in  qux  prxftantiflimum  liquo- 
j  rem  beneficiorum  fuorum  infiinderet .  In 
I  quo  videmus  fidera  non  tantum  futura ,  fed 
I  prxfentia  &  hujus  vitx  commoda  percipe- 
|  re.  Situlam  igitur  &  vas.&c  fideiparemus, 

fi  veU» 


E     V     A      N      C 

fi  velimus  &C.  Simuleriam  indicat,  fangui- 
nariieorum  animi  caul.im  fuiile  infidelita- 
tem. 
9<«  mixi-  Quod  autcm  dicitur  Chriftus  eorum  in- 
m*  in  K.t-  fidclitatcm  admiratus ,  id  cum  inlignem  eo- 
■^ir.fuii:  run]  infidebutem,  tum  a-quiilimam  Chrifti 
in  edcndis  illic  iiluftrioribus  miraculis  rccu- 
fationcm  docet.  Cum  vero  mulris  miracu- 
lis  cclebris  &  omnium  teftimonio  nobilita- 
tus  ad  eos  accoflerat ,  cumquc  lllamdocen- 
do  dignitatem  &  prxitantiam  ipfT  noviircnt, 
qux  eorum  confcientias  convictas  tencbat, 
eimi  cli~:  egregium  ,  cum  denique  inter  eos 
aliquodfpccnnenedidiiret;prodigiofum  erat 
tot  teftimoniis  tam  claris.non  cedere  ,  fcd 
levilTima  parentum  °<  cognatorum  occaiio- 
ne  fe  ,i  tide  m  Chnltum  rubduCere.  Eadem 
Chriftum  !i  fiic  eff;t  admiratio  inceiTat , 
quod  promiifioiiibus  vanis  muniti ,  experi- 
meutis  omnium  xtaturu  cum  proprix  tum 


t     L     I     C      A.  jjj 

alioruin  edocti ,  non  tamen  in  Deo  aequicf- 
cimus ,  fed  fludtuamus,  &  ex  fludtuatione  ca 
captamus  qux  contra  ofFicium  fuut. 

Qupd  tamen  luctando  cum  eorum  infi-  tmtmrx 
delitate  ,  ufque  eo  cluiftatus  eft ,  ut  aliquot  e''M '""" 
indicia  pictatis  &  potentix  cdiderit,incom-  j     ",' 
parabilis  cujufdam  bonitatis  &  manfuctudi-  didit. 
nis  eft  ,  qux  illos  ad  pcenitentiam  erudire 
debebat  ,  iicut^:  perva/io  ipfa  per  mcdium 
agmen.  Simile  aliquid  vidimus  in  Gargcte- 
narum  regione,  apud  quos  dxmoniacum  Ic- 
gion.irium  reliquit ,  qui  illuftre  iliud  mira- 
culum  apud  homines  ingratos  promulgaret- 
Hic  quanta  iit  Chrifti  ad  largiendum  prom- 
ptitudo ,  qui  vcl  hoftes  fuos  &  repellentcs 
ditat.  Quo  magis  fperemus  prolixe  nobif- 
cum  &  benigne  afturum  ,  iiquidem  in  illius 
fidc  acquiefcamus.  Sirnul  etiam  ne  in  ani- 
mum  nobis  inducarnus,  rem  nobifcum  bene 
geri,  ii  donis  cxtcrnis  i  Dco  afEciamur. 


M  A  T  T  H.  Cap.  q.avrrf.  il.ccLfinem  Cf-pit. 

iS  Ambulans  autem  IESVS  ad  mare  GaltUx,  ridttduosjratres,  Simeoncm,  qui 
diclusesi  Petrus,  &  Andreamfatrem  ejtts,  jacientes  rete  in  marc  :  (erant  enimptf- 
catores) 

tg  Et  dtcit  eis,  Sequimini  me,  &f.uiam  rospifcatores  bominum. 

2 0  llli  rerofiattm  omifis  retibusfcquuttfunt  ettnt. 

2 1  Ttinc  progrejftts  iUinc,  vidit  altos  duosfatres,Iacobumfiliitm  Zebedai,  &  lo- 
bannemfratrem  ejus,  in  navigio  cum  Zebedxopatrefuo,  ftrcientes  retiafua:  &  vo- 
caviteos. 

22  iUi  autem fiatim  omijfo  narigio  & patre fuo, feqtiuti ftint  eum. 

2}  Etobirittotam  GaltUam  IESVS ,  docens infynagogis ipforum,  &pr<cdkans 
Euav.gcltum  regnt,  &fanans  quemris  morbmn,  &  quemris  languorem  tnpopulo. 

2  4-  Tuiicemaiuritfamaipfiiis  intotaniSjriam:  &  obtulerttnt  ei  omnes male 
affectos,  rariis  morbis  &  crtuiatibus  detentos?  &  dsmoniacos,  &  lunaticos,  &para- 
Ijnitos :  fanaritque  eos. 

2r  Etfequutaesleumturbamttlta  a  GaliUaac  Decapoli&HierofoljmiSf  & 
Jxdsa,  &  rcgionibus  trans  Iordanem  iltis. 

^4ndria  &  Pitri ,  quod  arnplificaturabadjunfto 
temporeilicoaut  confeftim ;  deindealteioadjun- 
cto  derelinquendi  retia. 

Verf.zi.  Vocatioaliorumduorum exponitur, i. 
afubjectoloco ,  paulointcrvallo  a  locoubiduos 
priores  vocarat ,  i.  principali  efficiente  Iefu,  &  in- 
itrumentali,  curn  vidilfct ,  ;.  fermon;  Chrifti  quo 
illoscoiloquutus  eft  :  deinde  fubjcto  vocationis 
notatur;  qui  defcribuntur  ab  adjunflis  nominibtu, 
relatione  fratrum  ,  ab  eftscto  farciendi  retia,  a  fub- 
i-.-^olocoinnave,  Sc  adjunfio  comitatu  patris, 
qui  fuo  nomine  defctibitur. 

Verf.i.-  V-ei  ior.is  eff.-ftum  defctibitui  obfe- 
quiura  utiiuique,c<  ampUficatnradjunfto  tempore 

Uico^itcm  adjuufta  dcieliftioue  tetium  &  patris. 

Virf~-i. 


A  K  A  L   X  S  I  S. 

VOcatioPrt«'Sc^/i</*Mdefcribitui,  1.  abeffi- 
cienteprincipali ,  Ieiu  ,  i.adi  jncto  modo  de- 
fcribitui ,  nempe  cumambularet,  3.  defcribitur 
fubjecto  loco  ubi  Chriftus  vocavit ,  nempead  loca 
maritima ,  cc  fabjecto  eorum  qui  vocatifunt ;  qui 
defcribunturabadjunctonouiine,  deindeaiciato 
fijtrum,  4.  aberTcdoretiain  marejaciendi,  s.ab 
adjunftaviti  conditione,  nempepifcatoria. 

ferf.iy.  Deinde  caufie  ali.r  fubiunguntur ,  1. 

quod  I-.ias  illos  vidit,  1 .  ejus  iemio  elnca^  ei  Spi - 

ritus  Sancti  operatione,  qui  Spuitus  ab  eo,  ut a  Pa- 

tie ,  proccifit. 

yitf.io.  Eifettvun  vo«;ionis  eit  obfequiurn 


IS. 


19- 


5.i. 
25. 


24. 


tj. 


ISO  H      A       R.       M 

yir/.i;.  DeinCepsChriftiin  Galiliagcftaj?-Ji- 
JOTua;  dcfcribuntur ,  primum  abefficiente  cir- 
cumeuiidx  &  peiluflianda:  totius  Galilia:;  qui  lu- 
ftratio  duobusrinibusarguirur ,  priinum  utdoce- 
ret, quod  fua  materia  Euangelio  regni ,  Sc  lub;c;':_ 
loco  Svnagoga!arguitur  : 

r  morbos, 
Deinde  ut  fanarer^  & 

^  Ianguores. 

Verf.2+.  Eftectum  fanationis  ,  quodfamac'-5 
percrebuit  per  totam  Sytiam  ;  oujus  famz  aiiud  ef- 
ieflum  nairarur,  quod  male  habentes  ad  Chrtftum 
aftetcbanr;  cujusaIiquotlpeciesfub|icit  :cujusde- 
portationis  effectus  fubjicirur ,  fanatio. 

ferf.z$.  Etfecfum cum  pridicationis  tum  iana- 
tionis  indicatur,  turbam  multam  Ch:  jtu::i  leqnu- 
ta  efle;qux  tutba  fubjecto  unde  veneiat  defciibitor. 

METAPHRASIS. 

IE  S  V  S  Ucum  Galtl/ut  luftrans  .foUicitns 
de  Ecclefta  Euangeltca  coUtgenda  ,  qus.  ad 
mundi  confummationem  ufque  propagaretur  ; 
■vidit  duos  fratres ,  Sirnonem  quia  fidet  in 
Cbriftum  firmitate  ,  detncepsPetii  cognomen 
adeptits esl ,  &>  Andteamfratrem  ejus,  rete  in 
marejacientes.non  animi  caufa  (ut  aliquando 
fit)  fedut  vtdum  tnde  qturerent:  qtiandoqui- 
dem  vitd.  condittone  &  profejjione  pfcatores 
erant.  &uibtts  Iefu-s  d:cit,  venite ,  (y  vos  mihi 
in  fervitutem  ($  difcipltnam  tradite  ;  nam 
effictam  ttt  ex  pifcium  captoribus ,  pifcatores 
hominum  reddammi,  dum  tUos  ex  hnjus  mun- 
di  mari  reti  Euangelii ,  in  Ecclefn  litttts  feit 
ptfcinam  extrahatis.  Et  qw.dem  hi  (  audito 
hoc  verbo)  itavirtute  Spintm  Sandi.a  Chri- 
fto  procedentis,  commoti  ftmt ;  ut  ilico,  reliclis 
retibus ,  iUum  fequiit  1  fint ,  Paidulum  vero  in- 
de progrejfw  v.dit  alios  duosfr-atres,  lacobum 
filium  Zebedzi  (£  Iohannem  fratrcm  ejtts, 
in  nave  una  cum  Zebeda,*o patre  fno  ,  non  ut 
Simonem  &  Andreamjacientes in  mare.fed 
farcientes  retia :  quos  itidem  ut  priores  ad  fe 
vocavit.  Hipari  promptitudine  &  alacritate, 
patre  cum  nave  reluto  ,  Chriftum  fequtui 
funt.  HtsadJeaUedis,  totum  GaliUjt  tracium 
obivit  Iefus ;  idqtte  hoc  confilto ,  ut  in  pngults 
Synagogis  doceret ,  iUis  Euangclium  [quofolo 
ad  regnum  ccelorum  pervenitur)  pr&dtcans  ; 
tum  ut  morbos  Q>Languorcs  omrits  generts  po- 
pulum  mfeftantes fanaret.  ®uamobrem  fama 
ejus  in  totam  Syriam  percrebuit :  unde  ad  le- 
fum  afferebant  omnts  generis  dgrotos ,  variis 
morbis  &  cruciattbus  detentos.  ln  his  pr&ci- 
pui ,  £p  morbo  atqtie  critciatu  maxime  enor- 
mes,  erant  a  d&moritbut  agitati ,  lunatict ,  (3 
paralytici:  quosomms  perfanavit.  Hmc  fa- 
ciitm  eii,  utfuajfonte,  nonfrcut  duofratrum 
paria,  iUumfequutapt ,  cum  a  GaltUa ,  tttm 


O      N      I        A 

a  rcgione  qua  decem  ctvitatum  cogncmine  itu 
fignts  esl  ;  item  ab  Hierofolymts  (£?  reltqua 
ludtta ,  denique  a  regione  ,  qut  ultralorda- 
nem  fita  eli,  turba  magna. 

Sumnia  est,lefum  duobus  fratrum  paribta 
adfe  vocatis,  per  totum  GahUs.  tracium  cttm 
Euangthum  pndtcantem  ,  ($  miraculis  obfr- 
gnantem,  magnam  undiquaque  multitudi- 
r.em  fe  fequcnum  habuijJLj. 

fVocatio  duorumpariu  fratrtim. 
Partes  funt  ^  Erucltts  Euangeiti  pndicati  & 

^  mtraculis  obfignati  in  GaliUa. 

P  R  A  X  I  S. 

INvocationeduorumpariurn,  notandum  verH   11, 
eft ;  primum  ,  quod  fratres  ad  minirterium  &c. 
adhibens ,  idque  (minimum)  ad  trn  paru,  £tpv>«>n 
ut  exhocloco  &  aliisliquet:eodocet,quam  yu,""f' 
conjunctos ,  &  arcto  vinculo  rnter  le  colli-  „,„,0,,,. 
gatos  ,  Chriftus  eos  elTe  vult ,  qui  in  Verbi  rwn  neetf. 
minifterio  coilegz  exiftunt.Erant  enim  duo/in^i 
pares,  cum  profeiTioue  pilcatoria,  tum  com- 
munict  conjunfto  (ut  videtur)  commer- 
cio,  tum  denique  languine  inter  l"e  devincli. 
Cujus  ratio  cft  ,  ut  prmfquam  m  minifterio 
conftituti  fint,  interfe  devincti,  firmius  fibi 
in  benevolentia  conftent.  Quamobremfe- 
cusin  regno  Chrifti ,  quaminhujus  mundi 
regnis  fit.   Reges  enim  &  Refpublica; ,  fibi 
metuunt  a  fumma  benevolentia  Sc  charita- 
tefuorum  orEciariorum  :   eoque  cavent  fe- 
re,  ne  ad  fummos  honores ,  &:  Reipublicae 
procurationem  fratres  delignentur;  puta  ad 
QuEfturam,  ad  figilli  regni  cuftodiam.  Su- 
fpicione  enim  ducuntur  fore,ut  iingulari  in- 
ter  illos  confenfu  &  confpiratione,  fibi  & 
Rcipublica;  damnumaiFerant.   Quin  etiam 
his  temporibus  pohtiahxc  diabolica  inva- 
luit.ut  fuamfummam  pacem  &;  fecuritatem, 
in  orriciariorum  diftraftione  politam  arbi- 
trentur.Qupd  ex  ima  plebe  eos  ad  lummam 
Apoftolatus  dignitatcm  fuftulit ,  vide  qux 
luperius  annot.ua  Cuat  pag.  n<;. 

Pifcatoria  fimilitudo  aptifTima  eft,ad  rai-  q^rum  ci 
njfteriideliiieationcm  ;  mundus  enim  mari,  W"""- 
Euano-elit  pra:dicatio  reti  jaculo  ,  miniltn  ' 

pucatonbus  apnllime  comparantur.  Dillt- 
militudo  eft  ,  quod  pifcium  falus  conftat ,  li 
in  mari  de^unt ;  hominum  vcro  ,  fi  e  mun- 
do  hamo  Euangelii  extrafti  fint.  Et  qui- 
dem  pifces  c.ipuntur,  ut  jugulentur  ;  homi- 
nes  vero,  ut  in  vivis  conferventur.  Mundllt 
enim  eft  veluti  mare  mortuum,  de  quo  fcri- 
bit  Ezechiel :  ttbi  nihil  pifcium  cilc  conftat, 
ijuod  fpiritum  ducat. 

QupJ 


Hirum  v «  ■ 
tdttrum 
prtmfitttn- 
tttj 


tJHjHttxfi- 

dettbfe- 

qtut. 


Vttfi;. 
Cbriftt  ftt 
GjdiUam 
ittr  £«.m». 
minifteriii 
wptflin- 
ium  dtctt; 


E      V      A       N      C      l      L      I       C      A.  T,I 

Quod  vocati  reniunt ,  non  tam  frattum1  f  Acta  Chrifti  in  G.tlilara, 

promputudinem.quam  Chrifti  vcrbi  &  Spi     Partet  ve-  !  & 

ritus  incomparabilcm  vim  ,  qua,  tancjuam   ro  hujus  ^  Fruclus,  vidclicc:  magna  ho- 
maonete  fcrrum  ,  atcrahuntur,  docct :  qua:   lunt  minum    mulcicudo,    qui  ad 

vis  amplificatur  ex  obmlu  &  luctatione.qua  ^    Chnftum  aggregaci  funt. 

Mofes  &  leremias.homincs  (ingulari  <Sc  pie-        Quod  circumibat  oppida  &  vicos ,  non  <;utd  tx 
tate  &  dotliina  imbuti,  vocationi  Dei  obii-   exfpcctans  donec  illi  ad  cum  venirent,  id  ex  V"jdt  rt- 
ftcbant :  ex  quo  varia  &  multiplex  Dci  in    fpeciali  vocacione  profectum  eft,  quod  eflct  """"'  f*' 
fuis  fidelibus  (ervis  ,  caque  longe  diilimilis    Apoftolus  circumciiionis,  minifterium  vero 
operacio  colligicur.  Deindc  quodilico  hoc   prx-lcns  Sc  ordinanum  eft ,  ut  (inguli  ccrti 
faciunt ,  nec  cum  carne  confulcant,  apparet   gregis  curam  agant.Chnltus  cnim  (ut  Apo- 
illos  levitatisnotamnoncflercventos.quod   ftoli)  umverligregis  inlptdtionem  habebac, 
tamenraulcos  implicacos  in  crrorc  &  pec-   nos  vero  iinguli  unius  tantum  parcicula:  il- 
catis  tenct;  maxime  cum  Chnftus  ipfe  pau-  j  lius  gregis. 

pcr,  illis  de  viclu  parando  ,  ne  verbum  qui-        Vcrbum  in  Synagogis  pndicans  excm-  •HuJ  publi* 
dem  fecit.   ViJc  mandatum  Dci  ad  Abraha-    plo  docuit,  quoad  commode  fiat,  curandum  clt"?°- 
mum.cumcflet  in  Vr  ChalJarorum,  Gm.li.,  j  eflc ,  uc  palam  &  publice  proponatur  Dei     '  u  ' 
i,adj,.  |  Verbum.  \'ulc  enim  Dommus  fuascceleft.es 

Denique  obfequium  ex  fide  egrcgic  com-  J  Euangelii  merces  in  iucem  &  apricum  edu- 
mendat,  quod  reli&is  rebus  fuis  chanliums,  ci,  ab  omnibus  confpici;  contra  lucifugas 
Chnftumfequuti  funt.  Erat  enim  fidei  an-  '  Anabnpttficu  ,  qui  tenebras  &  latibula  ca- 
xia  &  dubia  admoJum  cxploratiojquod  non  ptant ,  quoJ  indicio  eft ,  meretricii  aliquid 
tantum  fpem  lautioris  conJitionis  non  facit,  ibi  exerceri ;  eaJemque  ratio  cft  facramcn- 
fcJ  prxfentis  jacturam.  ;  torum :  item  aJverfus  Pafificn  ;  qui  tamecu 

ln  Galila:a  res  geftas  fummacim  ,  &  j?'j<-  '  ln  pubiicis  locis ,  &  plcna  luce ,  &  mcnjic 
jcaT;  compIecticur.Eadem  cura  minifterii  no-  cantillant,  tamcn  fub  r.oiite  dcmurmuratio- 
bis  commendatur  ;  non  tantum  ut  precibus   nis,  &  ignoca:  lingmomniaagunc. 
eos  depofcamus ,  fed  ut  fumptibus ,  &  hbe-  '      Encomlum  Euangelii  eft  pnftans ,  quod  cumnuri- 
rorumad  minifterium  confccratione  ,  hoc   Regni  Euangelium  vocatur ;  quia  reguum  mttnamtt 
negotium  promoveamus.  Quod  ccrte  race-  ccelorum  nobis  referat,  &  nos  in  ejus  hxrs-  enl""m- 
rent,li  ex  miniftcrioEuangeliicximium  ali-  ditatem  introducit.  Eo  enim  non  tantum 
quem  fe  fruftum  percepilfe  judicarent:  ii  cmancipamur  ex  Jiabolifcrvitute,fcJ  etiam 
fcirent  quiJ  lit  ex  Diaboli  Iaqucis  cxplicari,  in  filiorum  numerum  aflerimur;  nec  fiUo- 
ex  infvris  erui,  in  ccelefte  regnum  transfer-  rum  folum,  fcJ  hasreJum  &;  coha:redum  re- 
ri,  non  tantum  fui  quam  pofteritatis,  ex  hac  gni  cceleftis.Parum  igitur  confulce  facimus, 
parte  follicicuJinem  agerent .   Agrum  e-   ii  faragendoucannuumioo  Lbrarum  vefti- 
munc,  quo  &  vivi  perfruantur,  6c  mortuiaJ  gal  ftctantes ,  tern&  cceli  poflcflionem 
pofteros  transferant;  Jomicilium  exftruunt,  amittamus. 

hortos  conferunt,  non  qua:  fibi  foli,  feJ  po-  |      Additur  autem  ,  morbos  &  languores  o-  Ver"  :+ 
ftcritati  ufui  iint,  &c.  maxime  vero  quod  mnes  perfanafle;  nominatim  vero  Jxmonia-  'slorj"'r'-m 

1  ■  .......*  .  .  .  a  Chritto 

hxc  iine  ventatis  notitia  inutiua ,  imo  no-  cos,  lunaticos,  &  paralycicos ,  mala  percina-  r    t     ^ 
xia,nec  diucurnafucurafunt.  Olimminifte-  cifllma,  &  maximc  deplorara:  nullumenim  ptcctttrxm 
rium  Ecclelia:  tam  in  pretio  fuit,  ut  nomine  malum  tam  indomitum  ,  &  veluti  prxfcri-  remijito- 
privilegii  filiis  natu  maximis  concederetur, '  ptione  poiTefloris  firmum,quod  loco  fuo  ce-  """■  '"■''■'- 
ut  Regesejus  fun&ionefehonoreafriciexi-' dere  coaftum  non  fit:  imo  vcto  morcuos  ™mt^m '"- 
ftimarent.  Vnde  igitur  nunc  fit ,  ut ,  cum   ipfos  excitavit.  Qua:  quiJem  corporumfa-    '  "'"' 
prxftantius   facerdotio  Euangclii  minifte- :  n.nioncs,  cumfpiritualium  morborum  ,  id 
rium  Ct ,  pauciores  ejus  pncones  reperian-  '  eft ,  peccatorum  (igna  &:  (igilla  lint,  lingu- 
tur  ■  quis  nollet  filium  fuumillis  literis  &    larem  confolarionem  nobis  afFerre  debent, 
inftitutis  imbuere ,  quibus  eum  fciret  regi  .i ,  nos  in  Chrifto  omnium  pcccatorum  remif- 
fecretis  fore  ,  aut  Reois  vel  Oeconomus  vel   lionem  &:  curationem  confequi.  Sanavit  in- 


Legatus  fieri.  Quod  vero  Chriftus  hoc  mi- 
nifterium  obivit ,  minifterii  Euangelii  lau- 
dcm  continet  non  mediocrem. 


geniros  &  connatos  nobis  morbos ,  ut  ori- 
ginalis  peccati  Mcdicuin  agnofccrcmus  ;  nt 
qui  cceci  ,  qui  muti  &c.  a  nativitate  erant. 
Sanavit  contraftos  noftra  mfcitia  morbos, 
B  b  ut  actua- 


VerC^J. 
itute  con- 
cnrfits  plu- 
viumfecu- 
tltl, 


191  '      H      A      R      M      O      N      I      A 

u:  actualiaetiam  peccata  nobis  per  Chri-  Iraculanontantum^ternamfalutemnoftram 
(lum  deleri  intelligamus.  Sanavic  animi  Sc  i  oblignaffe.fed  inftar  tuba:  fuiffe,  quahomi- 
corporis  morbos;  ut  non  tantum  crafTorum  '  nes  itupidi  expergefacti,  &  ad  Chriftum  au- 
affcctuum  ,  fed  &  eorum  peccatorum  ,  rjux  !  diendum  excitati  funt ;  quorumquidem  mi- 
intelligentix  funt,  &  abintelligentia  vitiata  racuiorumfonitu;  non  jamemoituus  eft,fed 
proficifcuntur ,  redemptorem  agnofcimus. :  tam  nos  afEceredebet  ,  &  in  Euangelii  ad- 
Sanavic  graviffimos  &  periculoliilimos  mor- '  mirationem  &  amorem  attollere,  quam  quo 
bos,  fed  etiamleviflimajut  lcvia  peccata,  &  die  primum  edebatur.  Sicuc  enim  tonitrua 
qux  vocant  venialia,  non  aqua  luftrari ,  aut  in  legiflatione&c.legemnontantumabau- 
iftiufrnodi  nugis,  fedfangmne  Chrifti  lavari  dienrium  ,  fed  &  a  poftentatis  contemptu 
conftet.Qups  autem  fanavit,  eos  perfanavit,  vindicaruntjlic  &c.  Quamobrem  Apoftolus 
&priftinx  valetudini  reftituit :  ut  fciamus  ,  Hc^.i,x».3,4.Euangeliipra.'conium  eoipfo 
plenam  falutem  i  Chrifto  nos  confequi,  nul-  '  ampliricat ,  5;  a  contemptu  removec ,  quod 
lam  ejus  parcem  a  noftris,  auc  matyrum  me-  I  rniraculis  illuftratum  &  uooilitatum  fuit. 
ricis,  nullam  ex  purgacoriiencaufto  ,  ex  in- [  Quod  vero  e  camlonginquislocis  acce-  '^«t  tx 
dulgenciis  .  Sicuc  aucem  incomparabilem  [  danc ,  nobis  exemplo  funt,ut  nulltim  labo- ''".§"'?"" 
Chrifti  benigmtatem,  iic  &  omnipotentiam  .  rem,neclongiflimaitinera,Euangelii  caufa,  "* 
ex  his  miraculis  colligimus  :  namcumalios  recufandacxiftimemus :  ficut  enimolimad 
morbos  fanavcrit  ,  qui  humanitus  infanabi-  .  templum  ex  omnibus  mundi  plagis  Hiero- 
les  funt,  &  quidem  folo  verbo;  fatis  &c.  No-  folymam  &  tcmplum  concurficum  eft  ;  fic 
tanda  eftformulaloquendi,  qux  univerfita-  adChriftum  ,  qui  templi  Hierofolymitani 
ris  nota  ,  genera  iingulorum  ,  non  fingula  veritaseft,  undique  confluendum.  Sicut  vi- 
generum  defignat;  adverfus  illos,  qui  confi-  dimus  fieri  a  fratribus  noftris ,  qui  cum  in 
mili  loquendi  forma,Dei  electionem&prx-  patria  Euangelio  frui  non  potuerunt,  in  ex- 
deftinationem  labefactare  conancur,ex  i  Ti-   ceras  regiones ,  Euanjrelii  caufa  ,  concefle- 

runc.Quo  cft  Dei  erga  eos  beneficenria  pro- 
lixior,  quibus  obcigic,uc  Chriftum  in  Euan- 
gelio  fibi  perquam  vicinum  habeant.  Tam- 
etli  enim  Chnftus,  quoad  divinicacem,  ubi-  . 
que  prxfens  fic ;  camen  falucaris  ejus  prx- 
fencia  ,  ab  Euangclii  prxdicacione  &  nocitia 
non  poccft  disjungi. 


mot.1.,4.  vide  Lnc.n^z.Decimatii  metham, 
Q>  rutam,  &  omne  olut. 

Effectum  nocat ,  magnam  e  longinquis 
partibus  hominum  concurfationem  ,  etiam 
Hierofolymitanorum  civium  ,  quorum  ad 
urbem.cempli  &:  religionis  caufa,omnesun- 
dique  confluere  folebant.  Quo  docetur,  mi- 


L  v  c.   cap.  <•.  a  verf.  i.  adn. 

FAttum  ett  atitem,  qttum  tttrb.t  incumberet  ei,  attdiendi  verbi  Dei  ctufa,  ipfefca- 
batapudlacttm  Genez,arctb. 

2  Viditque  dtto  navigia  qtts,  ad  lacttm  erant :  pifcatores  vero  quttm  ex  ii>  defcen- 
diffent,  ablttebant  retia. 

3  Ingrejftis  autem  in  tir.tim  ijtoritm  n.tvigiorttm,  quod  erat  Simonis,  rogavtt  eum 
itt  a  terraproveheretpMilidum :  quumqae  confedijfet,  docebat  tttrbam  ex  navigio. 

4  Vt cejfavit atttemloqtti ,  dixit  ad  Simonem ,  Vrovehito  in  altum ,  &  dimittite 
retia  vejira  ad  capturam. 

5  Tttm  rejpondens  Simon  ait  ei,  Magijler,  qttum  per  totam  nottem  nosfat  igave- 
rimtts,  nihilcepimus,  tamen  ex  tuojttffu  demittam  rete. 

6  Etqttum  hocfecijfent ,  concluferttnt  pifcium  mitltitiidinem  magnam :  dirttm- 
pebatur  atttem  reteeorttm. 

7  Et  tnnueritnt  confortibtts  qtti  crant  in  altero  navigio  ut  venirent ,  &  ftbi 
opitularentttr.  Venerunt  igitur ,  &  impleverttnt  ambas  naves,  itaut  penemerge- 
rentur. 

8  Quum  autem  hxc  vidijfet  Simon  Tetrtis,  accidit  adgenua  1ESV,  dicens,  Dif- 
cededme.  Nam  bomopeccatorfum,  Domine. 

9  Vavor 


EVANCI       L      1      C      A. 


»?5 


o  V.tror  enim  oectip.tr  at  cum  &  omnesqniaim  eo crant ,  fuper  c.tpttir.tpifium 
qnam  comprebender.mt : 

10  Stmiliter  autevi  &  Iacobttm  &  Iohanncm  filinm  Zcbedxi ,  qui  cr.tnt  focii 
Simor.i.  Tunc  att  ad  Stmoncm  IESfS ,  uemctue:  ab  koc  tcaiporc  viros  captes 
bomines. 

ti  llli  autem  quum  fubJuxijfent  tn  tcrramnarigi.1,  rcliltis  ommbtts ,  fequutt 
fun:  ettm. 

effecci  caufa  proponitur ,  peccatorum  fuorum  acu- 
tiflime  &  maxime  firius  fcnfus. 

Vcrf.9.  Deinde  commums  effeaus  tum  Petrt, 
tum  aliorum  qui  prxfcntes  erat  adneciitur  ftupor. 

Verf.io.  Qui  perfpccies  quafdam  dedatantur 
lacobum  8c  Ichannem ,  qui  defcribuntur  duobus  re- 
latis  filiorum  Zel>ed.et ,  &  participio  commercii 
cum  Peiro  :  dcinde  Pein  conlblatio  fubjicirur ;  ubi 
effeuum  deponendi  metum  fua  caufa  arguitur , 
quod  ad  minilterium  Euangelii  appelletur ;  quod 
comparationc  difllmilium  illuftrarur,  quod  homi- 
nes  in  fe  mortuos  ad  vitam  in  illis  ingenerandum 
capiet,  contra  quam  inpifcando  fecerar.ubi  pifces 
vivos  (ut  illos  ma&aret)  cepit. 

Verf.n.  Prioris  vocationis  effectum  adnecti- 
tur,  quod  navead  littus  adducta  Chriftum  fequuti 
funt  Pcttui  &c.  quce  obedientia  fuo  adjuncto  am- 
plificatui ,  omnium  dtfcrtione  ,  qux  imperatum 
Chrifti  fequendi  obfcquium  impedircpoflent. 

METAPHRASIS. 

CVm  tttrba  Chrtfio  imminens ,  eum  Verbi 
Dei  audicndi  caufa  premeret ,  ad  lacum 
Genezareth  confifientem\ctrcumfpiciens  vidit 
duo  navigta  ,  qua  ad  ripam  lacus  in  anchoris 
erant,  e  quibus  egrtffi  fifcatores ,  confeiia  pif- 
catoria,  adretia  lavandum  ($  complicandum 
fe  contulerant.  Ex  his  navigiu  alterum  quod 
Simoms  era: ,  Iefus  ad  vitandnm  tnrbn.  con- 
cuffionetn  ingrejfm  tsl :  quem  ad  majorem 
cum  prtdicandi  ttfm  audiendi  commaditatem, 
paululum  a  ripa  navigium  fubducere  (°p  fub- 
movere  rogavit :  ubi  (de  more  Docenttum) 
confidens  ,  turbam  illam  in  ripa  manentem  e 
navigio  docuit.  Vt  vero  concionem  abfolvijfet, 
doBrinam  propofuam  obfignare  in  ammo  ha- 
bens ;  Simoni  dixit ;  Duc  qutfo  navem  ,  unde 
retia  ad  capluram  demutatis.  Tum  rejpon- 
dens  dtxit  ei ;  Magifter  ,totamnocttm  tquod 
tempus  pifcibus  capundis  aptijfimum  esi ,  ad 
lajfttudtxem  laborantes  mhil ,  ne  fquammam 
qw.dem  attt  pinnam  ,  cepimut.  Tamtifi  vero 
mterdtu  aliqutd  capiendt  r.uila  Jpes  ajfulget, 
tamen  tibi  mandanti  morem  gertmut.  &itod 
cumfecijfent,  e  vejttgio  magnam  pifcium  mtil- 
titudnem  conclujerunt :  cjtta  tanta  fuit  ut 
rumpi  cceperunt  retia.  Atque  prs  pondertre- 
tta  attrahere  non  valentes ,  (2  prt  fiupore  t- 
Ungues  quodammoao  facli ,  nutu  focns  in  com- 
B  b  i  mercio 


A  N  A  L  Y  S   I  S. 

Hant  Hifitritm  a!iam  tjfe  ab  ea  tju*  Matth.  ^.fcribi- 
tur  argui  rtdttur  ,  i .  tjuod  Andrex  nutla  bic  mtn- 
tio,  X.  quod  ibi  farcire  dtcuntur tetta  ,  tjucdfcreft 
cum  c.iptura  jtl  ruptura:  Inc  rero  Ltf.tre  dtcunlur 
rcti.t,  u:  tUa  campticarent,  }. tjuod apud  Mallhxum 
d  tcitur  ,  Cbrifiui  proirefjus  i  natt  Perri  ad  n.trem 
Iacobi  tT  Ioannis  ,  cum  boc  locodicaniur  adrtc.trt 
nuluad  narem  Petri ,  tn  tjua  lefus  erat. 

^^Arrat  Euangdifta  Chrifti  inunam  navem  in- 
^grelTum,  i .  ab  efliciente  caufa ,  quiaprcmeba- 
tur  a  turba:  frequentia ; quac  frequentia  fuo fine  de- 
daratur ,  ut  Verbi  pndicationem  audiret :  deinde 
afubjectoloco,  ubi  confiftebat  Chriftus  ,  nempe 
littore  maris,qui  opportunitatemptxbebat  navcm 
confcendendi. 

Verf.z.  Deinde  ab  adjun&a  commoditatena- 
vium ,  quz  ad  ipfum  littus  appulerant :  cujus  ap- 
pulfuscaufaexponitut,  quod  pifcatores  ad  lavan- 
dumretianavibus  egreflifuerant. 

Verfii.  Navis  autem  quam  Chriftus  ingreffus 
eft  fuo  fubjefto  defctibitur^iniowpoft  Chrifti  in- 
grelTum  aliud  erfcctum  r.arratur.Chrifti  poftulatio 
ut  paululum  a  terra  propelleret;  qui  cum  ingreflus, 
tum  poftulamm  Chrifti  fuo  fine  dedaratur,  ut  tur- 
bam  ad  litrus  condftcntem  commodius  doceret , 
dum  &  Chriftus  a  turba:  concuflione  hoc  paclo  li- 
bcr  foret,  8c  turba  interjefto  aliquo  fpatiolo  com- 
modius  Chriftuin  audiret. 

Verf+.  Miraculum  proponit ,  quo  doctrinam 
obliguabat ,  quod  prnnum  defctibitut  ab  adjunao 
tcmpote ,  poftquam  abfolviflet  concionem  :  dein- 
dccaufa  citicicntc  infttumentali  narratur  pctitio 
Chrifti.ut  in  altum  navem  impcllercnt,  deinde  re- 
tiafuainmare  dimittcrent;  quiduofuofinede- 
claranmr,  nempe  ad  capturam  pifdum. 

Verfs-  Hicnarratur  altera  caufa etficiens  Ptiri 
tc  alicrumobfequium,  juifa  Chiifticapeflentium; 
quod  fuo  diverfo  amplificatur ,  quodtotamno- 
fiem  pifcantes  nihil  carpiflent. 

Verf.b.  Cujus obfequiieventus dedatatur ,  pif- 
cium captura  perquam  numerofa ;  qux  fuo  eftcctu 
arguitur,  retis  ruptura. 

Verf.y.  Etporro  amplificatur  adjunfto ausilio 
fociorum  ,  quod  ipfi  qui  pifcabamur  rcte  attrahere 
nequibant :  dcnique  effcaoimplendiduas  naves, 
qucc  lmplctioesaggeratureffeclo  alio.nempequod 
naves  onere  tanto  pifciumdcprirrebantut. 

Verf.%.   Hujus  miraculi  effeftus  declaratur,  pii- 
mumin  Pti.y,  fiimoquod  ad  pcdesChriftife  ad 
volvit,  deindequod  illuma  fedifcedetejuflit:  cu- 
jus  utriufqueeffeftus  caufa  aflignatur,  miraculi  in- 
rcrior&ajgntior  confidetatio  :  pofterioris  >er0 


I54  H       A       R       M 

mcrcio ,  qui  in  tiltero  navigio  crar.t  fignifica- 
runt,  ut  accurrentcs  adjuvarcnt  :  qui  advo- 
lantes  utrumque  navigw.m  pifctbtts  compleve- 
runt ,  itfqiie  eo  tttilla  fubmergi  pericLtaren- 

8,  tnr.  &iu  cum  Simon  (posl  cognomin.itm  Pe- 
trus)  penitus  confiderajfet ,  ad  leftis  genna 
advolutus ,  dtxit  ;  §uifi,  Domine,  egrejjhs  e 
navigio procul  te  a  me  ftbmove,  ne,  cumpec- 
catis  onuftm  fim  ,  tanta  majeliate  tanquam 

9,  jhpula  igne  abfumar .    Pavor  etenim  illuni 

occtipar.it  ,  fcut  (y  ateros  omnes  corripue- 
rat ,  qui  c;tm  illo  erant ,    ob  pifcium  captu- 

10,  ramqttam  juncits  operis  ceperant.  Pr&apua 
iiero  ratione  (poft  Simonem)  pavor  invafe- 
rat  cum  Iacobum  Utm  Iohannem  filtos  Ze- 
bedxi,  qui  iidemSitnoni  in  hoc  p.fcationts 
commcrcio  fe  focios  adjunxerant.  Ad  Simo- 
nem  vero ,  tttpote  f.v.gulari  menfurafupra  a- 
Ibs  trem?falium,  dixit ;  noli  timere,  qui  amo- 
ris  in  te  mei  hanc  indubitatam  tejferam  ,  non 
ita  multo  pofl  ,  habiturits  fis :  ttt  qui  nunc 
fifces  e  mari  vivos  ad  maBationem  capis, 
hormnes  inpeccatis  mortuos  ad  vitam,  Ettan- 
gelii  reti  ,  e  tttrbulento  mundt  mari  extrahes. 

U,  Quamobrem  navigits  ad  terram  fubduclis, 
relicTts  qus.  Chrifii  obfequium  &  comitatum 
retardare poterant  omnibus.eum  fequnti  funt. 

P  R  A  X  I  S. 

C^Hriftus  ad  Galilxam  illuminandam  ac- 
/cedens  ,  clanilimumque  doftrinx ,  & 
iviiraculi  lumen  prxferens ,  lingularem  ope- 
ris  fui  fruftum  percipit ;  nominatim  in  duo- 
bus  fratrum  panbus. 

rLumen,  cjuod  Ghriftus  prxtu- 
lit  Galilxis,  & 

tes(\xat      \  Uluminatiocertorum  ,  quibus 
L.    illud  prxferebatur, 

rVerbi  prxconium, 
& 
/eitifunt        "\   Miracuheditio,  quo  do&ri- 
V    namoblignavit. 

rPopuIumdoftriiiQ  avidum 
ab  illo  doclum  elTe,    & 
#<»narratur,    \  Modusquomodopopulum 
V.    docuerit. 
Vcrf.  1   2        Quodautem  populodifcendiftudiofofa- 
3.  tisfacit,  argumento  eft,  eos,  qui  cceleftis  pa- 

Chrtsim     msfomc  urgentur,  a  Chrifto  exfatiatumiri; 
pepuhmit-  ut  pCricuIum  nou  lit ,  ne  hac  fame  laboran- 
"     "'  tes  aliquando  pereant ,  utin  corporis  fame. 
'  Sicut  enim  1  Reg.  7, 11,  advo.  poil  gravem 

Samarix  famem  populus  turbatim  ad  eum, 
qui  frumento  prxficiebatur  advolavit,  & 
eum  niuiia  aviditate  pedibus  obtrivit ;  ita 


O       N       I       A 

poft  ingentem  Verbi  in  ea  regione  famcrn, 
populus  certatim  ad  Chriitum  accurrir.fru- 
mento  Patris  prxfeftum  fpuituali  :  &  ut  o- 
Iim,tempore  famis,  omnes  Ioiephum  certa- 
tim  accedebant:  Gen.  «.47,^.15.  iic  &  nunc 
Chriftum.  Si  igitur  caufam  quxramus,  tam 
pauci  &  angufti  apud  nos  mimftcrii  ,  hanc, 
mter  cxtera,  caufam  repericmus,  panis  cce- 
leftis  fatietatem  &;  faftidium.  Si  euim  co  de- 
|  iiderio  ejus  tcneremur,  &  Chrifto,  ut  ifti,in- 
ftaremus ,  alias  rationes  alendi  minifterii,  & 
fovendi  fcholas  &  Academias  iniremus. 

Inmodo  fSubje&um  loci, 

docendi  <  S; 

notatur  (^  Adjun<flumfeiTionis. 
Locus  eft  Lacus  Genezateth ,  &  propter 
imininentem  ipii  populum  ,  eumque  pre- 
menrem.  Petri  navicula  aliquantulum  a  lit- 
tore  fummota;  cum  ut  multitudinis  lmpref- 
iionem  declmaret ,  tum  vero  etiam  ut  com- 
modius  a  populo  exaudirerur.  In  quo  ut  o- 
mnem  locum  Deo  facrum  eiTcdifcimus;  ita 
illud  videtur  alienius ,  quod  Chriftus ,  Syna- 
gogis  reliclis,ad  Verbi  Dei  auditionem  deli- 
gnatis,  in  agris,  montibus ,  &defertislocis 
conciones  habet.  Nec  enim  Ecdefix  ordo 
temere  violandus  eft.  Verum  quidem  eft 
alicubi  iignificari ,  Chriftum  deferta  loca 
concionibus  habendis  quxiivilTe;  fed  id  per- 
fcquutionis  metu  fa&um  eiTe ,  quod  illi  in 
Synagonis  docere  intetuum  non  eilet  aper- 
te  Iiquet :  hoc  autem  loco  ,  illud  perfequu- 
tionis  caufa  fictum  eiTe  ,  videtur  dici  non 
polTe.  Intelligemus  enim  poftea  Chriftum 
in  eorum  Synagogis  docuiiTe.  Refpondeo 
igitur ,  prxter  illam  peifccutionis,  aliam 
etiam  caufam  fuiffe  ,  qux  ad  iftas  fub  dio 
conciones  Chriftum  detruiir,  multitudo  eo- 
rum  vidclicet  frequentiilima,  qux  illum  au- 
diendi  caufa  convenerat,quam  una  Synago- 
ga  ,  quantumvis  capaci ,  contineri  potuilTe 
non  fit  veriiimile:  vide  Matth.  4,  25.  ut  hoc 
fub  dio  docendi  exemplum,non  (it  temere  in 
excmplum  trahendum.  Sicut  contra ,  (i  ne- 
cclTitas  urget,  non  debemus  elTe  nimis  in  ea 
re  reftrifti. 

Quod  ex  hoc  ingreiTu  in  Petri  naviculam 
primatum  Pontificis  Romani l\abilhr\t ,  ridi- 
culum  cft.  Cum  cnim  dux  naves  tantum  ef- 
fent ,  &  aut  hanc  ,  aut  illam  ingredi  neceiTe 
fuit ;  quod  in  Petri  navcm  ingrellus  iit  hoc 
naulum  a  Chrifto  exigcre  ,  erat  certe  per- 
quam  fordidum.  Exigere  enim  illum  hoc 
oportuit,  quandoquidem  Chriftum  hunc  illi 
primatum,  ob  hanc  caufam,  nufquamobtu- 

liffe 


itlque  in 
njyicultt 
Petyit  CT 
cm* 


cjuoti  t.tme 

f)u<  piim.i- 
tum  von 
arguit. 


Ej  rfiffirt- 

H.ICK»!  M 

therttjte 


Verf.  4- 
ty-  mirjcu 
h  obftgn*- 
tx. 


Verf.s- 
Pltri  V 
ftiorum 
Chrifti  di- 
&t)jidts} 


E      V      A       N       G 

ILiTe  lcgitur.  Quod  fl  indc  primitus  nafcitur, 
quod  Chriltus  ea  fiducia  apud  cum  utatur, 
nujori  ufus  cft  erga  Iohanncm,  cui  matrem 
fuam  commendavit.  Quid  ?  quodctiamde 
lacobo  &  Ioannc  dicitur ,  cos  non  tantum 
artem  pifcandi ,  fed  &  patrem  Zcbcdxum 
rcliquillc  ;  hoc  certc  plus  promcritum  cft, 
quam  naviculam  fuam  a  Chriltt  pcdibus  cal- 
catam  haberc :  fortc  etiam  Petri  navcm  in- 
grelTiis  cft  ,  quod  ea  commodius  ad  Vcrbi 
prxdicationem  (ita  eflet.  Deindc  li  ex  hoc 
loco  primitus  fidem  acciperet,illud  tam  An- 
drex  cedcrct,  quam  Pctro:  liquet  enim  unis 
in  xdibus  habitafle  ,  iV:  conjunftim  artem 
pifcandi  exeicuiffe. 

Adjunctum  feflionis ,  qux  etiam  ^Lucs. 
v.  15,  16,  &  13  Matth.  -v.ja.  adnotatur,  do- 
centis  authontatem  indicat,ejulque  lignum 
&  argumcutum  eft:nec  vero  a  Chrifto  fum- 
mo  Do<5tore  tantum  ufurpata  ,  fcd  ab  aliis 
Ecdcfix  Doctoribus,  Matth.  13,1.  DocTo- 
ris  eaim  in  Eccleiia  munus  cum  authoritatc 
conjuniftum  efle  docet  Apoftolus  1  Tim.  1, 
v.11,11.  Nec  pugnat  quod  1  Cor. 11, 3,  ad  10. 
habetur,  ubi  Apoftolusnon  pileoopertum 
virum  ,  fed  promiflo  capillitio  reprehendit: 
mulieres  enim  virorum  more  fe  tondebant, 
contra  vero  viri  mulicrofi  erant ,  &  comam 
inftarmulietum  nutriebant. 

Finita  concionccjus  dodtrinamobfigna- 
turus,  rogat  Simonem  ,  ut  aliquantulum  in 
altum  folverent ,  &  ut  retia  ad  capturam  in 
mare  dimitterent.  Hoc  enim  miraculo,  tam 
maris  quam  aridi  fe  dominum  efle  declarare  ■ 
voluit.  Quod  autem  miracula  doc~trinx  , 
tanquam  figillum  apponit ,  documento  eft, 
miracula  nullam  apud  nos  fidem  aut  pondus 
haberedebcre.nili  quoad  doctrinam  a  Chri-  j 
fto  propolitam ,  &  ab  Apofloli  litteris  con- 1 
fignatam,  confirraent.  Si  qux  igitur addun- ! 
tur  ,  qux  doctrinx  Chrifti  contrarium  ali- 
quid  continent,  non  pluris  illa  apud  nos  efle 
debent ,  quam  figillum  publicum  furTura-l 
tum  ,  &  commentitiis  &.  fallis  tabulis  alfi-  | 
xum.  Diabolum  enim  quandoque  videmus 
miraqusdam,  &  judiciohumano  incredi- 
biliafacerc  ;  ut  in  Saulis  &  filiorum  mortis 
prxdiclionc.  1  Sam.  18,15.  Deinde  Chri- 
ftus  docet  pfeudo-Chriftos  miracula  editu- 
ros  tanta,  &.  tam  illuftria,  ut  illis,fi  fieri  pof- 
fet,  electi  deciperentur.A/jj//6.i4,i4. 

In  Petro  ik  fociis  ,  cximia  quxdam  obe- 
dientia  clucet  ;  qui  tametli  retia  abluiflent 
&  complicaffent.nec  ulla  fpe  capturx  duce- 
remur ,  qui  ne  no&e  quidcm  ipfaad  pifcan- 


E        L       I        C       A.  ijf 

dum  opportuna  fquammam  veluti  ccepif- 
fent:  tamen  Chnfto  obfequentcs  iniperara 
taciunt ,  nec  enim  totics  jacientcs  retia  ,  eV 
eainaniarccipientcs,verilimileerat  hoc  uno 
jatftu  aliquid  nancifci  pofle;neque  qui  noctu 
nihil  cccpiflent,  probabile  crat,  intcrdiu  ali- 
quid  cfFectutos.  NocTurnum  enim  &  filcn- 
j  tium  ,  &:  caligo  ,  capturx  pcraccommodum 
eft.  Hoc  nos  docet  adverfus  fpcm  ,  fpcm  cx  7"*  "" 
verboChriftifovere  ,  &  Deipromiflis  (re-  "'"-';' ''•'" 

'     1  r     ,-,  '  v         cittpcleie 

clamante  rationc,  leaubus,experientu,con- ,/,,.,, ^ 
fuetudinc)  acquiefccre,  &  illis  coufilbs,Deo 
nund.iati  obfequi.  VtfiDeus  nos  juberec 
in  pctra,  aut  mari  fementem  f.icere,  ei  obfe- 
qui  non  dubitaremus ,  &:  frucTum  iade  fpe- 
|  rare.  Hujufmodi  cft,  quod  Ifraelitx  manda- 
J  to  Dci  oblequcatcs ,  ab  ..tgyptiis  gcmmas, 
&quicquid  pretiofum  eft ,  mutua  libi  dari 
pcterent.  Qtfis  cnim  ab  illis  boni  aliqmd 
fpcrare  potuit ,  quos  haberent  infenfiflimos 
hoftcsrnos  autem  promiflionibus  munimur, 
fore  ut  honefto  l.ibore  noftro  ,  panc  noftro 
vefcamur.  Tametfi  fenfus ,  &  ratio  aoflra  "t&fi"- 
dict,entnobis,non  nili  fraudibus,  mcndaciis,  ?*  •  ","' 
1  &  vamtatc  nos  lucrum  polle  tacere ;  tamen  ^40,,«. 
Deo  loquenti  fidamus ,  &  ex  fide  prxceptis 
ejus  inliftamus.  Sicut  autem  honefto  labo- 
re  noftro,  nobis  ad  cultum  &  victum  nccef- 
faria  fuppeditatum  iri  ex  Verbo  intclligi- 
mus ;  fic  &  ditefcere ,  fiquidem  hoc  ex  ufu 
nobis  fit.  Si  igitur  ratio  &  fenfus,&  alicrum 
corrupti  fermones  hoc  nobisfuggerunt,nos 
non  pofle  nili  fraudibus  &  latrocmiis ,  &  il- 
licitis  attibus  opulentos  eiTe  ;  tamen  hanc 
tentationem  ,  ia  Verbo  Chrifti  repellamus. 
Cumautem  uai  Chrifti  verbulo  paruerunt, 
pudeat  nos  toties  juflos  ea  facere  ,  qux  no- 
ftri  ofricii  funt  ,  ne  digitum  quidem  ad  rem 
nobis  prxceptam  admovere. 

Non  priusretiadimiferant.quam  illainfi-  Verl*  6,7. 
nitam  multitudinempifciumcinxerantjper-  Ev""M  _ 
inde  enim,  ac  fi  pulli  cicures  fuilTeut ,  ad  „^'_'°"" 


Chrifti  nutum  &:  voluntatem  fe  liftunt.Cer 
tatim  vcroaccurruat  tanquam  pretiointcr' 
le  certaturi ,  quilium  alium  in  obeundis 
creatoris  nundatis  prxvcrteret ;  &  quan- 
quam  ad  certam  mortem  accurrant ,  tameu 
tanquamadlautumaliquod  epulum  undiquc 
courluunt.  Neque  eaim  ulla  inefcatiotam 
potenseft,  ad  pifces  attrahendum  ,  quana 
Chrifti  voluntas.  Hanc  admirabilem  Dci  vir- 
tutein  cernimus  m  beftiis,qux  ordinatim,& 
veluti  militari  diftributione  Noeumacce- 
debant,  &  arcamingreflx  ,  &inde  cgrefla; 
funt.  Skutautem  in  promptitudine ,  fic  in 
B  b  3  mtilti- 


COploflCA' 

ftmwi 


x9s  Hahmonia 

multitudiue ,  miraculi  magnitudo  docetur.  I  eflet,divinitatis  Filii  Dci  agnitionem  Conti- 
Qiix  arguitur  multis  argumentis ;  retium  |  net.  Quod  vero  peccatorem  fe  faflus  fit,ma- 

joris  cujufdam  lucis  accenfa:  argumentum 


ruptura  ,  fociorum  in  altera  nave  inauxi- 
lium  advocatione  ,  navis  utriufque  cumu- 
lua  expletione,  ut  mergi  periclitaretur  , 
denique  pifcatorum  admiratione  ;  qui  tam- 
etii  fe  diutius  in  hac  arte  exercuiflent  ,  ni- 
hil  tamcn  hujufmodi  unquam  expeiti  el- 
fent.  Muti  igitur  pifces  Chriftum  Dei  Fi- 
lium  ,  &  vcrumD:um  clare  pronuntiant, 
,M4j  te-  &  ad  hunc  ufque  diem  pra;dicant.  Simul 
fmdilattt  ctiam  notandum  eft  ,  aliquando  benedidtio- 
nt  to  ejjet  BCm  Libonbus  noftris  fuam  cohiberi,  ut  poft 
"'"""'•  eam  luculentius  &  teftatius  effundat.  Sicut 
hoc  locodubium  non  eft  ,  quin  antecedente 
nocte  pifces  a  retibus  abarcuilTet ,  ut  infe- 
quentis  diei  miraculum  magis  illuftraret.  Et 
quidem  fepilTime  hoc  faat  Deus,  ut  fuorum 
peccata  caftiget.  Sicut  apud  Aggaum  legi- 
mus,ubi  ex  ampla  femente  anguftam  meflem 
ideoeos  accepiiTe  dicitur,  ut  Dei  benediftio 
&  largitio  illuftrior  eflet ,  cum  ad  templi 
exsdihcationem  animum  adjecturi  eflent. 
Hag.i,  6,  Sed  nonnunquametiam  tentandi 
noscaufafit,  an  velimusin  obfequio&  vo- 
catione  manere  ,  ut  hoc  loco :  ut  cum  Ifrae- 
litx  adverfus  Benjamitas  in  optima  caufa 
ideo  ceciderunt,  ut  eorum  fidem  &  conftan- 
tiam  Deus  exploraret.  Iud.  zo,  n,  ad  15. 

Sequitur  pars  altera  de  fructu:  quem  tam- 
etli  dubium  non  eft  ad  plures ,  quam  ad 
duarum  navicularum  nautasfediffudifle;  ta- 
men  eorum  potiffimum  meminit,  propter 
trium  Apoftolorum  vocationem.  Inhisau- 
temduplicemfruftumpeperit ,  ftuporis  (in 
Fetro  vero  prxcipue)  &  obedientiae  ,  qua 
vocati  Chriftum  reliclis  omoibus  ,  prompte 
&  alacriter  fcquuntur.  Quod  ftuporem  at 
tinet  ,  quo  correpti  qui  propius  ad  mi- 
raculi  fpecTacuIum  admifli  funt ,  dedarat 
eos  adeo  experrectos  fenfus  habuifle ,  e- 
vigilatamque  intelligentiam  ,  quod  rei  ma- 
gnitudinem  majeftatemque  ,  feu  gloriam 
Chrifti  in  iftis  intueantur ,  utnontantum 
verbi&  miraculi,  fed  &  SpiritusSancti  lu- 
men  apud  illos  accenderit.  Neque  enim  in- 
ftarpecudumobbrutefcebant.  Quam  igitur 
nos  brutos  efle  oportet  ,  qui  fubita  tot  ho- 
minum  converfione  non  commovemur  ,  ut 
Chrifto  procidaraus  ,  peccata  noftra  confi- 
teamur:  &c. 

De  Petro  autem  dfferte  dicitur ,  eum  ad 
trafeccato-  pedes  Chrifti  advolutum  ,  &  fepeccatorem 
ram  confef-  confitentem,  ab  eo  contendifle,  ut  a  fc  rece- 
f'l™mef'  deret.  Vbi  quod  abjeftus  ad  Chriftipedes 


Verf.  S,9 
Stupor  cx 
hoc  mira- 
chIo  ortHi\ 


CJKl 


1  Pe- 


eft,  utpotequa  Petrus  ad  tenebras  fuas  rete- 

gendas  adjutus  eft  ;  fed  lllud  quarritur,  quo-  a<t  '■"" 

modo  ad  interiorem  peccatortim   fuorum  ?"7'' ' 

1  1    n  n  r     n         ■        adducim* 

agmtionem  adductus  eft  ,  confpedtomira- 

culo.  Nam  cum  ante  crcdiderat,peccatorem 
fe  fuifle  non  potuit  agnofcere.  Refpondeo, 
tantonos  noftram  fcecilitatemacutius  fen- 
tire,  quo  Dei  aut  fanftitatem,aut  potentiam 
&c.  propius  intuemur.  fic  Efa.  6,  5.  1  Reg. 
17,18,14.  &  Abraham  propius  Deo  fenfu 
fuo  admotus  ,  interiorem  vilitatis  fua:  fen- 
lumhabuit.  Geru\%,-Lj.  Sicut  enim  ocult 
lippitudo  tum  melius  fentitur  ,  cum  quis  ei 
laborans  111  apricum  educitur:  fic  &c.Quam- 
diu  enim  aut  in  tenebris,  aut  modica  in  luce 
&  angufta  agimus ,  oculorum  vitium  non 
admodum.fentimus  ,  nec  oculorumfanita- 
temvalde  requirimus:  &  ficut  lufcusinter 
cicos  pnclare  fe  videre  exiftimat ,  his  vero 
compofltus  &  admotus ,  quorum  aciesper- 
fpicax  eft,ftatim  fuam  inopiam  intelhgit:  fic 
&c.  Nec  aliunde  eft,  quod  Papiftt  tantopere 
de  fuis  meritis  gloriantur  ,  quam  quod  jufti- 
tiam  Dei ,  &  fmctitatem  in  lege  patefactam 
ignorent;  coque  &  peccatafuaextenuant,  & 
merita  extollunt.Sicut  etiam  ex  eodemfon- 
te  manat ,  quod  nos  ad  peccandum  tam  au- 
daces  fumus,  quia  Dei  potentiam  ,  gloriam 
&  fanctitatem  animorum  nortrorum  oculis 
expreflam  ,  &  repraefentatam  non  habemus. 

Iilud  etiam  quaeritur  merito  ,  cur  Petrus  ""  'deo  ut 
peccatorum  fenfu  commotus,  Chriftum  ro-  Chrifiiuab 

-  -  eo  recedat 
rogeti 


gat ,  utfe  ab  eo  idcircofubduceret.  Quid  ' 

*=>      '    -  .  ^-      ro?ct? 


enimfpeclavit?  cum  enim  Chriftum  pecca- 
torum  fuorum  unicum  medicum  cognofce- 
ret  ,  cur  non  potius  ei  arclius  conjungipo- 
ftulat '-.  Deinde  cum  juftitia,-  thefaurum  apud 
ipfum  depoiitum  fciret.gravis  caufa  fuberat, 
cur  Chriftum  vel  fugientemprofequeretur, 
nedum  ut  accedentem  repelleret.  Videmus 
Centunonem  humilitate  quadam,&  fua:  in- 
dignitatis  ratione  ,  Chriftum  nec  accelTifle, 
nec  fe  idoneum  efTe  ,  ut  ejus  tectum  fubiret 
judicafle:  ha:c  etiam  caufa  proculdubio  Pe- 
trum  nonnihil  commovit ;  fcd  lianc  neque 
totam  nec  graviflimam  fuifle ,  ex  Chrifti 
verbis  colligitur.  Cum  cnim  Chriftus  timo- 
rem  deponcre  eumjubet ,  apparet  eum  ,  es 
peccatorum  fenfu,timore  aliquo  correptum, 
ne  Dei  ira  in  eum  flagraret ,  &  peccata  ejus 
gravifTime  ulcifceretur.  Peccatorum  enim 
vivus  &  acer  fenfus  ,  timorem  ,  vel  in  ipfis 

fidelibus, 


Vctf.  10.^ 
^JpotlolorH 
borum  vo- 
catio  .«ju.t- 
liler  injli  - 
tuta, 


»1  etiim 

tonfolatioj 


qioywn  do  - 
ntrit  a  Dco 
collatio. 


E       V      A      N       C 

fidelibus,  aliquem  ultionis  injicit  divinx: 
tametli  cnim  charitas  ex  fide  manans  timo- 
rcm  expcllit;  tamen  cjuia,  ut  fides,  iic  chari- 
tas  ex  ride  manans  impcrfcdta  cft  ,  nihil  ab- 
furdi  cft,  timorem  aliquem  cum  fidc.Sc  cha- 
ritatc  in  piis  cohabitarc  :  lcd  (Ic  tamcn  ,  ut 
charitas  tandem  iupcnor  lit  ,  fidc  oivmia 
profligante.  Providcndumcrgo,  utadvcrfus 
divini  judicii  mctuni  probc  muniti  iimus; 
maxime  cum  illa  tcmpora  incidunt  ,  qux 
nobis  pcccacorum  noitrorum  intcriorcm 
fenfum  alfcrunt. 

Altcr  fruclus  cft  ,  quod  Chriftum  vocan- 
temihco,  relictis  omnibus ,  flquuntur.  Vbi 
primumexpcndamus  Chrirtiverbaeis  voca- 
tis  ;  qux  taaictli  Pctro  hic  dicta  proponan- 
tur,  tamcn  cum  par  cxterorum  ratio  fit  ,  l- 
liique  a  Chrifto  vocati  flnt,  ut  ex  Mxtth.  4, 
v.  18,  adn.  conftat,  &  hoc  loco  indicatur, 
cjui  nonPetrum  tantum  ,  fed  illosomnibus 
reliclis  ,  Chriftum  fecjuutos  clTe  affirmat, 
duobus  reliquis  didacfte  intelligantur.  O- 
mnes  enim  pifcatores,  omnes  etiam  attoniti 
&  timore  perculli  ,  omnes  ad  Apoftolatum 
vocatifunt:  cumvero  exdcm  caufx  in  o- 
mnibus  cxtiterunt,tamet(i  non  eadem  men- 
fura  ,  cur  Chriftus  illos  nou  alloquerctur  :  (i 
non  eifdem.certenon  diffimilibus  verbis  eos 
confolatum  efTe,  dubitandum  non  cft.  Iubet 
autem  eos  metum  pellerc  ,  quodad  Vcrbi 
mmifterium  adhibendifunt.  Hoc  cniinar- 
sjumento  illos  de  peccatorum  rcmiflione 
confirmare  vult  ,  quod  corumfidei  populi 
falutem  crediturus  eflet.  Pennde  enimeft 
acfidicerct;  nihileft  quod  metuas ,  ne  te 
ex  domefticorum  meorum  numero  &l  ccnfu 
expungam  ,  quandoquidcm  etiam  familix 
mex  te  prxficiam.  Hoc  modo  Paulus  fe  a 
plcrifque  contemptum  ,  a  Chrifto  fidelcm 
judicatum  effe  ,  ab  ad  junifta  Euangelii  prx- 
dicatione  fibi commiffa,  arguit.  1  Tim.  1,  ri. 

Inde  etiam  eft  ,  quodChriftus  Petrum, 
qui  Domini  abnegatione  a  minifterio  jure 
cxciderat ,  novis  mandatis  Verbi  miniftcrio 
reftituit,ut  inde  acceptx  pcccatorum  remif- 
fionis  certior  evaderet.Tametfi  enim  plerif- 
que  adminifteriumadmiflis  peccata  retenta 
finr:tame  qui  fibi  fux  ad  minifterium  voca- 
tionis  probc  confcii  funt,  dona,  quibus  lllud 
munus  obeant ,  feaccepiflca  Deo  norunt, 
ftudio  aliquo  non  contemnendo  Euangelii 
promovendi  incenfifunt  ;  hi  certe  prxcla- 
rum  divinx  crga  fe  charitatis  pignus  con- 
fequuti  funt ,  quo  fe  advcrfus  remiffionis 
peccatorum  diffidcntiam  muniant.  Nec  e- 


A. 


197 


nim  Deus  aliquem  ad  opus  fuum  adhibct, 

eoque  utitur,  ut  poft,  cum  ejus  mand.ua  cx- 

haufent ,  aut  opus  perfeccrit,  cumabjiciat  : 

ficut  ingrati  &  avari  quidam  hcri  faciunt; 

fed  cum  dcfun&um  operc,  majore  in  honoro 

collocat ,  &  uni  aut  paucis  civitatibus  prx- 

pofitum,  poft  dcccm  civitatibus  prxficit, 

Matth.  15,11.  £«r.is>,i7.  Sicutautcm  hujus 

rcivcritas  evidcntiflima  clanllimc  in  mini- 

ftrrio  Verbi  cernitur ;  ita  ctiam  non  aut  ob- 

fcure ,  aut  infruduofe  in  oninibus  fidclibus 

ccrnitur,   qui  gratum  aliquod  Cluifto  offi- 

cium  prxftant.  Semperenim  illud  Manoeh 

uxoris  diftum  memorix  ad  confolatione  re- 

pctcndum  cnt,  Dcum,  quod  ipfiuscV  mariti 

(acnficiumeTatum  habuiflet,illos  intcrfice- 

rc  noluiflc/W.13,13.  Quiigkurmcrcaroris 

jrtcm  hoc  animo  exercuit ,  ut  non  tantum 

libi,  fcd  fratrum  &  populorum  fuorum,  ma- 

ximevero  Ecclcfixcomodohoc  fccerit,&c. 

Quod  dicit  cos  hominum  pifcatores  fu-  r~"-'ni-m'- 
o         •  j  itr  o  mlterium 

turos,&  quidem  vivosab  illis  cactos  &  con-    J   _•,. 

1    r  -      ■  r  \         r         1  1        eumfifca- 

dulos  in  ,  in  co  non  lolum  ringularem  ho-  tKm  „,w. 
norem  ,  quo  eos  dignabatur  ,  indicat  ,  qui  a  modo  A 
tamhumili  cura,  adhominum,  cV  quidem  Chrifhci- 
Ecdefix,  idquc  in  his,  quxfummamfalutis  pM"l"m- 
corum  contincrem  ,  curam  &  procuratio- 
ncm  attollerct :  fcd  etiam  ea  Ioquendi  for- 
mula  ufus  eft,  quxillis  notiflima  eflet,  &  in- 
telligentiameorum  magisattingeret  ;  ficut 
Pfal.  78,70,71.  dicitur  ,  Davidcm  Deum  a 
gregibusoviumabduxifle  ,  utpopulu  fuum, 
licut  olim  patris  ovcs,  pafccrct :  ficut  Sa- 
maritanam,  &di(cipulos  in  aqux  &  cibifi- 
militudine:  loh.  4,10,11.  Sicutautem  pifca- 
torum  cura  eft,  ut  pifces  vivos  capiant,  quo 
vendibiliores  lint ;  (ic  Chriftus  etiam  polli- 
cctur  homines  vivos  ab  illiscapiendos  cflc. 
Qiunquam  in  eo  difcrimen  eft,  quod  pifccs 
in  mari,  priufquam  reti  circumcludantur, 
vivaciflimi  (Int ,  homines  vero  ante  in  mari 
mundi  peccato  mortui ,  tum  demum  ani- 
mantur&revivifcunt ,  cum  Euangelii  reti 
circumciuguntur :  dcinde  pifccs  capiuntur 
ad  eorum  intcntum  ,  homines  vero  ad  falu- 
tem.  Hujus  promifli  veritas  luculentcr  do- 
cetur  AB.z,a.i.  ubiunojactu  ^ocohomi- 
num  adfalutem  attra&i  funt.  Tamctfi  cnim 
cum  Chrifti,  tum  Apoftolorum  omnium  la- 
bor  in  prxdicando  irritus  viden  pofTet ,  to- 
to  fere  triennio ,  quod  omnium  ordinum 
contra  Chriftum  ,  &  Euangelium  tam  co;i- 
fentiens  confpiratio  effet ,  tamquc  paucicf- 
fent ,  qui  Chrifto  laboraDti  fubvenirent;  ta- 
men  oblata  opportunitate,    non  dubitant 

retc 


IJ&  H     A      8.      M      O     N     I      A 

rete  Eiungelii  per  medium  frementis  5c  fu-  utiliter  adjicere  non  poterant ,  idco  rctia  re- 
rentis  mans  jacere.  Neque  dubium  eft  quin  liquerunt,&quia  Chriftum  alTidue  quocum- 
hoc  miraculo  capturse  pifcium  ,  &  Chrillus  que  iret ,  fequi  non  poterant  Iacobus  &  lo- 
dccuenc,  &  illididicerint,  non  effe  animum  hannes  ,  nili  patre  Zebedaro  domi  (ax  reli- 
defpondendum  ,  tametli  multos  noftros  lu-  £lo,  ideo  etiam  apatris  amplexibusfeavelli 
crandi  homines  conatus,nullus  fru&us  con-  ,  palli  funt.  Sic  nos  hac  lejie  &  conditione  ad'j    ""p*' , 

r-  t~,     n  °  dmuntitni 


Verf.  1 1 . 
H'ttutn  in 

Jetjnendt 
Chrifta  at>- 


fequutus  lit 
Subjungitur 


illos  vocanti  Chrifto  ob- 


quodmi- 
n.tflicum 
yt/lum  non 
flOWAft, 


Chnftum  vocamur,    ut  qua;cumque  cum  Clml"i*n- 
Chriftiani   hominis  officio    pugnent  ,  illa  mfamm 
temperalTc  ,  &  fubductisin  cerramnavibus   quantumcumqueaut  chara,  autnobis  lucro-  nbjicmdA 
omnia  reliquiire  ,  ut  Chriftumfequerentur  ;    fa  ,  abjiciamus :  uxorescamen,  aut  domos "«"*• 
quam  eorura  promptam  obedientiam    ad-  ,  non  abjeciiTe  patet ,  ex  Petri  &  Matthxi 
juvitplurimum,  quodeos  potenti  miraculo  ■  exemplis,  &: iimilitudine  ,  ir<m.2.,4.nam 
Chriftus  ad  humihtatem  erudiverat.  Sic  et-    milites  in  militiam   profecturi  non  ftatim 
iamindomitam  Pauliferociam  Deusfrcgit, !  cum  uxoribus  divortium  faciunt ,  autillas 
dum  ad  terram  ex  equo  eum  deturbavit,   repudiant ,  nec  polTeiTioues  fuasabjiciunt, 


priufquam  ad  minifteni  participationem 
cum  vocarit :  ftimulum  quoque  addidit  il- 
Jis  ,  quod  hoc  miraculo  Chrifti  potentiam 
Sc  divitias  didicerant ,  qua  opificium  defe- 
rentes ,  &  artem  ,  unde  victum  iibi  quxre- 
bant  ,  poffet  eos  abunde  alere.  Maxime  au- 
tem  eos  ,  dubio  procul ,  permovic ,  quod 
Chriftus  hoc  modo  fe,  adverfus  peccatorum 
fuorum  confcientjam  ,  magisarmatosfore 
docuit ,  quod  Dominus  illis  hunc  honorem 
habuerit. 

Hoc  autem  Apoftolorum  in  fequendo 
Chrifto  obfequium  ,  ad  omnes  pios  accom- 
modandum  eft  ,  utomnes  Chrifto  vocanti 
pareant ,  &  omnes  omniarelinquant.  Quod 
ii  quis  excipiac ,  monachatum  hoc  modo  in 
Eccleiiam  invehi :  minime  omnium.  Nec 
enim  Apoftoliomnia  reliquerunt  ;  iicutali- 
bi  apparet ;  cum  quod  uxores  retinebant,  & 
domos ,  quibus  ante  habitabant  ;  fed  illa 
tantum  ,  qua;  miniiterio  obftacula  erant ,  & 
cum  minifterii  exercitio  pugnabant ;  ut, 
quialimul  miuifterio  ,  &  pitcationi  animum 


autaliis  dant.  Non  pugnat  cum  Chriftiani 
mercatoris  officio,&c.  fed  hoc  pugnat,  &c. 

Cur  ex  Galilxis  contemtilTimis  homini-  Qu-veex 
bus ,  &  quidem  inter  lllos  ex  ima  plebe ,  ad  P1'**  -*P*~ 
tamamplumApoftolimunusarcelieritChri--^1 
ftus,  tanquam  collectitio  mihceuniverfum 
mundum  fubjugaturus ,  vide  m  his  ,  qua: 
prius  in  Philippi  vocatione  dictafunt ,  qui 
primus  ad  Apoftolatumvocatuseft. 

Hic  autem  ex  multiplicibus  in  fpeciem  ''""» «" 
horumfratrum  ad  Apoftolatum  vocationi- P1*'" y~~ 
bus,  loh.i.  Matth.i, .  Luc.'.  M.irc.l.  difFicilis  '''"""''' 
qiujlio  nafcitur :   nili  enim  illi    refrattarii 
Chrifti  vocationi  obftitilTeut ,  aut  eampri- 
mo  admiccentes  poft  ab  ea  defeciflent  &  re- 
lihillent,  nullaratio  videtur ,  curunaplurex 
vocationes  ab  Euangeliftis  exponerentur. 

Rejpondeo,  quod  ad  Andrea:  &  Simonis 
vocationem/o^.r.  adnotatum  cft.clariiTimis 
verbisliquet ,  lllam  vocationem  non  fuifle 
ad  mmifterium  ,  fed  tantum  ut  fua  nomina 
inter  Chriftidifopulos ,  feu  cukores  profi- 
terentur. 


L  v  c.  cap.  4.  a  verf.  31.  ad  3S. 
3  1  Et  defcendit  Capernattmum  tirbem  GaliUtt ,  ibique  doceb.tt  eos  Sabbatbis. 

32  Et  percellebanturfuper  doclrina  ejus.  Erat  enimfermo  ipfim  cttm  aucloritate. 

33  Erat  autem  in  Sj/nagoga  quidam  babcnsjpintttm  Damoniacum  iinpurum,qui 
exclamavit  voce  magna. 

3  4-  Dicens,  A h,  quid  nobis  tecton  IE SV  ~Siaz.ar£e  ?  venijli  ttt  perdercs  nos  ?  novi 
te  quisfis :  nimirum  Sancltts  ille  Dei, 

35  Et objurgavtt eum  IESVS ,  duens ,  Obmtttefce ,  & exi ab eo.  Tuncdmo- 
vium  projeQo  illo  in  medittm,  exittex  eo,  nibilque  ei  nocuit. 

36  Et  obortuseii  pavor  inomnibus :  &  colloquebantur  aliicttm  aliis ,  diccntes, 
Quidbocreiesl ,  quodcum  auftoritate  ac  potejlate  itnperat  impurisjpirittbits ,  & 
exeunt ? 

37  Et  dimanavit  rttmor  de  eo  in  omnem  locum  circttmjacentis  regionis. 

M  A  R  c, 


EvANC.EI.ICA. 
M  A  R.  c.  cap.  i.  averf.u.  ad.9. 


I9> 


2 1  Et  ingredittntur  Capernattmum  :  fi.uimquefabbatho  ingrejfus  1ESVS  in  Sy~ 
tugogam,  doccbat. 

22  EtpcrccUebanturfttperdoclrinaejtts,  doccb.tt  enim  eos ut  aucloritatem  \u- 
bens,  6"  non  ttt  Scrib&. 

2}  Euit  autem  in  Sjnagoga  eorum  qtttdam  in  qtto  eratjfiritus  impurus :  qtti  ex- 
clamavit, 

24  Dtcens;  Ah,  qttid  nobis  tecum  IESV  Naz.arene  ?  venifit  utperdcres  nos ?  iwyi 
te  quisfis :  nimirum  Sancitts  tlle  Det. 

2f  Et  objttrgartt  ettin  1F.SVS,  dicens,  Obmutefce,  &  exi ex eo. 

26  Tttnc,  qttum  difcerpfijjet  eum  Jpiritttsimpitrtts ,  &  claiiiajfct  vocc  nugna  > 
exiit  ex  eo. 

27  Etexpaverunt  omiies ,  ita  ttt  mttttto  quxrerent  inter  fe ,  dicentcs ,  Otiid  esl 
hoc? qit£  doclrina nova  \uc,  qttod perpotefiatcm imperat etiamjpirilibtts impuris,  O" 
attfcultant  ei  ? 

2  S  Emaitavit autemfama  ipfttts  fiatim  in  totam  regionem  circumjacentem  Ga- 
ItUa. 


A  K  A  L  r  S  I  S. 

pHRISTVS  defcribitur  ab  effefto docendi : 
'"-'ubi  fubje&um  circa  quod  notatur,  Cites  Ctpcr- 
n*i,  &  genetali  fubjeclo  in  quo,  oppido  Capemai,  & 
magis  fpeciali  &  proprio,  Synagogj,  utverfu;;. 
conftat,  &  adjuncto  tcmporefabbathi,Sc  adjuncto 
comitatu  40  difcipuloium ,  quos  vocaverat ,  ut  ex 
A/.irroliquet. 

Verfii..  Effe&us  do&rini  Chrifti.ftupor  au- 
dientium ;  cujus  caufaetiiciens3pponitur ,  quod 
fingularisvirtus  &potentiadoctrinamco:mraba- 
tur;  quod  apud  .V.i/c.  z,verf.iz.  dilTimilirudine 
Scribarum  &  aliorum  Miniftrorum  illuftratur. 

Verr.  33.  Declarat  do&rinam  miraculo  fuiffe 
obfignatam ,  ubi fubje&um  in  quo  miraculum  edi- 
tumefterat  Svnagoga,  ubiconcionem  habuit:fub- 
jecrum  circaquod,  erat  homo  fpititu  immundo 
ptiduus.  Hoc  mitaculumamplificatureffectodi- 
monisexclamanris. 

Verf.  34.  Deinde  fpecies  clamoris  exprimitur, 
quercla  lcilicctquodillum  invituinad  feattraxit: 
dcinde  a!io  ctfcciu  dimonis,  quo  Chriftum confi- 
tetur  Sanclum  Dei. 

Verfi;,.  Effe&um  confelfionis  dimonum  eft 
quod  Chriftus  illum  incrcpavit.  Cujus  partes  funt, 
pri.num  ut  filerer,  deinde  ut  exiret  ab  homine. 
Cujus  inctepationis  effeccum  eft  ,  quod  Dimon 
hominem  in  medium  projecit,8c  apud  Mare.  aliud 
effcctum  natratur ,  quod  fcilicet  illum  huc  illuc 
jacl.ivit,  item  s.effectumquodexclamavit.  Qui 
omnia  apud  Lucam  diverfo  amplificantur ,  quod 
quamvis  hic  omnia  dimoniaco  fecerit ,  mhilta- 
men  i!'inocuerit. 

Verf.st,.  Elf.ctus  miraculi  eft ftupor ,  quiam- 
plificatut  adjiiniftaquantitate.quiaomnesftupefa- 
2K:  8c  effectum  arguitur,  fermone  ,  in  quo  caufam 
admirationis  exponit ,  quia  Chriftuscum  imperio 
cc  autoritate  dimonia  cjccit,quod  nernini  uaquaoi 


obtigit ;  quod  totum  ad  doctrina:  novitatem  quam 
Chriftuspropofuit ,  referunt. 

firfii".  Alrer  effeftusdoctrim  fimul  &  mi- 
raculi,  fama  fcilicet ;  qui  fuo  fubjetto  circumfcri- 
bitur,  circumjacente  regione. 

METAPHR.ASIS. 

1E  S  VS  cum  duobu* fiatrttm paribtts,  qttos 
fibi  vocatione  adjunxerat ,  defceniit  in  Ca- 
pernaum  oppidum  GaliUs  :  ubt  fabbathis  ali- 
quot  docendi  partes obivit :  Obftupnerunt  i/ero 
qui  illum  audterunt  ,  ex  docirina  quam  propo- 
nebat ;  quod  ejttt  fermo  magna  virtute  ti  po- 
tentiaftipatus  efifiet ,  longe  jecus  quam  fermo 
Scribarum.  Erat  antem  in  Synagoga  (ttbi  le- 
fus  docirinam  fuam  propofuit)  vir  quidam 
Diaboli  Jpiritu  impuritate  obleiiato  correpttu, 
qui  arcana  lirtute  Cbrifti  in  illum  locttm  per- 
inv.te pertraciattis  ,  ingenti  -voce  exclamavit. 
Sic  autem  Jpiritu*  calltde  fermonem  inftjuit; 
Ah!  qnid  eii  Iefu  Nazarene  quod  me  &  altos 
meos ,  in  obfidendts  homimbm  in  hac  regione, 
collegas  infeftaf ,  cum  nu/Ia  fts  a  nabu  mjuria 
aut  moleftia  laceffitujs.  Deindi  ut  de  nobts  ul- 
tionem  fumas ,  tamcn  tetnfxa  uhionideftina- 
tum  anticipare  non  debes.  Ad  meqitod  atti- 
net  (quod  de  mets  coUegis  audeo polliceri)  cqiti- 
dem  probe  novi  quijts ,  &  agn.fco  te  eum  ejfe, 
quemDetts  Pa'.c>  .::     :n  falutem  fan- 

iiificavit .-  ut  videatur  a,  tut.  hunutnitate  a- 
lienum,  eam  cjeciione  cr-.ientare,  q:u  tibi  debi- 
tum  honorem  habet.  Iefts  vero  iUum  increpa- 
vit  diccns  j  Ke  vcrbum  addas  ,feJ.  tanquam 
C  c  capijlro 


31- 


31. 


33- 


34- 


3  5- 


3<>. 


37- 


VerfTsT, 

ChriUug  cu 
authoritatt 

ttocuit; 


1C»  H     A     R     M 

capiftroin  os  t'dud imptirum injeBo obmutefce: 
tuum  entm  utcitnque  verttm  tamen  infidiofttm 
tefttmonmm,  r.tihi  ingratumeB.  Tibi  porro  e- 
dtco,  ut  e  vtro  quem  occitpas  egrediarts.  Tttm 
ftiritus  virttm  tn  medutm projeBitm,&  mem- 
Iris  corportsfui  mifere  diftortum  ,  cum  ingenti 
damore.quofuum  ex  ejeBtone  moerorem  tefta- 
ttu  esi ,  reliquit.  Sed  admirabtli  lefas  virtttte 
faclitmesl ,  ut  in  maximo  crii.xt u  lllttm  attt 
mterficiendi,  attt  certe  corptts  ej;t,s  conqn.t  '.t .  - 
di ,  nihililli  damr.i  inttderit.  Pavore  aittem  o- 
mnes  correptifunt ,  &  mutuofecttm  colloqite- 
bantitr  ,  dicentes  ;  Hanc  novam  oportet  do- 
Brtnam  ejfe  qttam  tfte  docet ,  cumfit  miraculis 
his  obfignata  ;  neqtte  enim  hactenm  attditum 
efi  ,  ctii  cum  tmperioty  aittoritate  mandanti, 
ab  immundis  {jbiritibm  obfequium  praftttum 
fit.  Hanc  etiam  ob  rem  famaejti-s  ,  tn  omncs 
circumqitaque  jiicentes  regiones  divttlgaba- 
tur. 

P  R  A  X  I  S. 

IN  Synawoga  Capernai  Sabbatho  doccns 
potenter ,  &  dxmoniacum  fanans  ,  con- 
ventura  utnnquc  in  fui  admirationem  ex- 
tulit. 

Chriftivirtus  ex-  fEuangeliipre- 
erta,  como, 

&  <  & 

onventusftupor  j  ejeftione  dx- 
&  admiratio,  (^  monis. 
Viitus  autem  iila  ,  qux  admirationem  ex 
prxconio  Vcrbi  in  auditonbus  excitavic.va- 
rie  confideratur :  primum  quidem  io  ipfis 
Chrifti  verbis,  (icut  Pfalm.  45,1,1.  &  Ltict,, 
v.  11.  Vbi  difertcdicitur  Nazarxnos  adnii- 
ratione  permotos  fuifle  ,  ex  gratioiis  verbis, 
qux  ab  ore  ejus  protluebant.  Vnde  etiam  it- 
lud  Ioh.j,s,6.  Nemo  unquam  lcquttttcs  esl  M 


Cujus 
partcs 
funt 


I     cr 
j  Co 


inulitata  ratione  illos  perculit ,  Cum  dicitur 

i|;-7oA»'a5-*!ra» :  deinde  quod  eadc  vox  i|» <nox 

hic  ufurpatur ,  qux  poft  in  miraculi  editio- 

ne  adhibetur  ;  ubi  cum  extra  controverliam 

fit,  Chnftum  aliter  ejccifle  Dxmonium, 

quam  ullos  mortalmm  unquam  fecit ,  impe- 

riofe  fcilicet :  idem  in  doitrina  ufu  venire 

efre£t.um  eft  ;  cum  iit  hic  &  iftic. 

Ex  quo  lllud  colligitur  j  non  tam  ut  Pa-  >»  quoah 

piftis  videtur,  d iu/jxfa  efle  populo  inter  Do-  "l"*  P°~ 

ctores  internofcere  ,  cumrudes  ifti  Galilxi  .'." 

r     ..  r    .  ...    .  ailctrnitur . 

racile  internoicebant ,  magntun  diicnmen 

fuifle  inter  Chrifti  ,  &  aliorum  Doftorum 

prxdicandi  rationem.   Qua  autem  ratione 

norunt  difcernere  Chriftum  abaliis  orani- 

bus  Docloribus,  eadem  poflunt  internofcc- 

re  Scripturas  ab  omnibus  ahis  fcriptis.  Vide 

Ioh.  10,  4.  adverfus  Pontificios ,  qui  dicunc 

nemincm ,  nili  accepto  prius  Ecclelix  tefti- 

monio,  pofTe  Scripruram  ab  Ovidii  Meta- 

morplioii  diftinnuere. 

In  miraculo,  quod  C  dqmonmm  lnvitum 
in  dxmoniacoediditj     attrahendo, 
Chrifti  virtus  dupli-")  & 

citer  confideratur,      L  idem  ejiciendo. 

Spiritus  autem  immimdm  dicitur  ,  ad  di- 
ftinctionem  elcctorumAngelorum.qui  mun- 
di  Cv:  puri  funt. 

Admirabilisautemvirtus  illura  attrahen-  Verf.  33. 
do  apparet,  quod  cum  Dxmon  a  Chrifti  Chrifti rir- 
prxfentia  adeo  abhorreret ,  ne  aut  Dxmone  ""' D,t' 

•  r  ,  ■    j  -1  .  nuntie- 

agitatus  hdem  ex  concione  imbiberet ,  aut  ^lu. 
ipie  pofTeflionc  cxueretur  :  tamcn  arcana 
Chrifti  potentia  factum  eft  ,  ut  vel  invitum 
fe  infynagoga  fifteret ,  &  dxmoniaci  pcdi- 
bus  eoaccedcret:  quod  quidem  apertiuseric 
ex  Marc.  5,  6.  ubi  non  diflimile  exemplum 
proponitur.  Ahbi  potentia  Chrifti  fpecla- 
tur  in  mari.hic  in  iplis  infernis,  alibi  in  pifci- 


4}UGti  itti 

fucuiiirc) 


ifte.  Deinde  quod  tanta  nducia  ,  5;  authori- 1  bus,  qui  ficut  voluntate  prxditi  non  fint,  ita 
tate  in  horainum  ccrruptclas  invedus  iit,  j  non  coaifli,aut  reluclantesaccefTerunt ;  fed 
cum  Phanfxi,  tanquam  mancipia  quxdam,  jhoc  loco  major  potentia  Chrifti  cernitur, 
nuncpopulum,ntincHerodem,nuncRoma-qlUpotcntilTima  creatura  ,  cV:  in  Chriftum 
nos  metuentes ,  fermonem  ita  temperabant,  1  immortali  odio  conjurata,  nolens  &  invita, 
ut  fibi  Sc  fux  fecuiitati  confulerent ;  prx-  &  quidem  fola  voluntate,  tanquam  hamo  in 
terea,  quod  fermofic  utdebuit  inftitutus ,  riftura  htijus  Behemothinferto,  fine  ulla  vi 
virtute  &  cfficacia  noncaruit,  five  ad  per-  adhibita  ,  facit.  Tanquam  pifcator  aliquis 
mulcendumpromiflione,  fiveadminis  per-  fetaequina,  aut  tenuiflimo  filo  catum  in- 
cclleudjm  hominum  animos  adhibebatur .  .genrera  e  profundo  maris  in  aridum  attra- 
Vide  etiam,  an  ex  Matth.  5,  v.  11.  &  iimili-  faat.  Vide  Iob.\,  v.6,adiz.  1  Reg-.n/n.il.li. 
bus ,  colligi  non  poflit ,  Chriftum  111  Magi  j  Quanquam  illud  inrereft  ,  quod  lbi  mandata 
ftrali  (ut  ita  dicam)docendi  rationc,feipfum  obit ,  qux  illi  in  exequendo  jucunda  erant;. 
etiam  his  verbis  ab  aliis  miniftris  quantttm-  obfequium  vero.quod  hoc  loco  commemo- 
visfidis  diftinxifle.  Atque  adeo  ita  effe  ex  j  ratur ,  in  his  verfatur  ,  qux  admodum  llli 
Loc  loco  patct :  primo  quod  fpintus  Chrifti  j  ingrata  &  injucunda  funt.  Nam  5c  venire  ad 

Syoagc- 


Syna^ooam,  ubi  Vcrbum  proponcbatur,  &; 
tacere  nc  in  concionc  Chrifto  obftrepcret, 
&  poft  concioni  finita  m  Chnfto  prxdican- 
do  pergcre,&  exire  cx  dxmoniaco,gravc  llli 
fuit  &  permoleftum. 
Vcrf.  34.  In  diaboii  autem  ad  Chriftum  verbis,pn- 
<]«■""  »'"»  mum  notandum  eft  ,  cum  confitcri  Chrilti 
"    nutu  &  voluntatc  fc  ,  vcluti  catena  quadam 


fiU 


N   (O       S       L      I       C       A.  r0I 

precantur,  quod  gravius  eis  judicium  im- 
pendcre  cxiftimarunt ;  fed  quod  nollcnt  ibi 
tanquam  crgaftulo  tcneri,  &.  abhominibus 
perdendis  prohibcri. 

Adjungit,  fe  fcire  ,  quod  (It  SanSlm  ilie  RS*»*- 
Dei,  dc  quo  Prophctx  vaticinati  fuerant :  iu  '  ""'  ,*~ 
quoproculdubio  darmon  fubdolus  non  hoc  chriRnt 
ldcoloquutus  eft,  ut  Chrifto  honorcm  ha- 
berct ;  lcd  ut  illi  fidcm  abrogarct ,  dum  tam 
mcndacis  fpiritus  inhonefto  tcftimoiiio  talis 
eflcdoccretur.Hic  doccmur  nihil  a  dxmo- 
nibus  intcrrogare.  Dcinde  noluit  lubito  & 
uno  momento  Innotcfcere,  ne  cuifum  con- 
ficcrct ,  ne  ingreffum  ftadium  plcnc  decur- 
rca-t ,  cui  retardandodxmoncm  hxc  erru- 
tivifle  dubium  non  eft.  Quod  tamen  tcfti-  "<!*>""'-_ 
mouium  a  mend.iciliimo  ipintu,&  lmmuu-     ,    , 
diiiimo  prol.itum,  cum  nihilo  minus  vcrum  tltr. 
erat ,  quod  a  tam  immundo  &:  vano  fpiritu 


fcrrea,  teneri ,  eoquc  ut  abirc  patutur  ,  cum 
perquam  rogatum  effe  vult.  Vbi  notandum 
eft  ,  opus  diaboli  cflc  homincs  a  facris  con- 
ventibus  abducere.  Quanquam  autem  nunc 
in  plerifquc  illud  allcitamentis  etficit,  quod 
olimin  paucis  vi  illata  fecit;tamen  tamhoc, 
quam  illud  diaboli  opus  cft  :  coquc  cft  hoc, 
quam  illud  deterius ,  quod  pcriculoiius  eft 
hominera  annuentcm  abduci ,  qu.im  retra- 
clantem  afportari  ,  &  mente  ,  &  fpiritu  ab- 
efle  :  quod  hisaccidit  ,qui  nunc  dieium  ab- 
funt.quam  corpore,  non  autem  mente,quod  j  profectum  lit  refpuebat:  difcamus,  non  ideo 


dxmomacis  accidcre  potuit.  Hinc  eft,  quod 
alibi  dicitur ,  dxmomacum  actum  cfle  in 
montana  &  deferta  loca  &:  fcpulchrcta.Af^- 

quino  im-       Quodautemdicit ,  nihil  illi  cum  Chrifto 

tntnto  ex-  commercii  ejfe  ,  indicarc  vult ,  Chriftum  ab 

peUitur,     - iHis  minime  laceflitum,  illis  vim  inferre  iui- 

quum  efle.  Deinde  quod  indignius  eflct ,  ut 

Iillos  perderet,  idco  dicitur,  quod  Matth.  8, 
•v.19.  liquidius  exprimitur,  alienum  fcilicet 
Tideri,  ut  ante  tcmpus,  ld  eft,  ante  ultimum 
judicium  ,  eos  vehementius  torqueret.  Ac 
ii  fcelcrati  captivi  querercntur.judices  tem- 
pus  prxftitutum  anticiparc.  Dicitur  enim 
hosfpiritus  veluti  carccrequodam  teneri,ad 
cum  ufquediem,  quopcenasfuxdefe&ionis 
daturifunt.  Quanquam  Chriftus  hoc  modo 
cancellos  (ibi  3  Patre  pofitos  non  rranfgrc- 
ditur.Tametli  enim  umverfale  omnium  im- 
mundorum  fpirituum  ,  &  ultimum  exquiti- 
tilTimumque  fupplicium  in  eum  diem  reji- 
ciatur:  tamen  quo  minus  in  certos  quofdam 
immundos  fpiritus  ,  levioribus  poenis  anim- 
tujiu  fanjL  adverterat,  nihil  impedit.  Vbi  etiam  notan- 
tum  homi.  dum  eft ,  quod  perdi  fe  Si  divexari  profite- 
ms  eignur  tur  ^  cum  fua  ;n  ]10mincs  poflcffione  cedcre 
rJ'"ie.  C0£,ltur.  \\[c  enim  quali  infcrnus  quidam 
dxmonum  cft ,  cum  cx  hominibus  migrare 
a  Chrifto  jubcntur ,  eorumquc  in  homines 
dominatu  exuuntur  :^metii  iimpliciorfor- 
tefenfus  eft  ,  dxmoncmhac  cjeftione,me- 
tu  quodam  in  infcros  prxcipit.itioms  corre- 
ptum,hxcdixiffe,(icut  ex  dcprecatione  qua- 
dam  dxmonum  Luc.  8, 18.  liquido  conftat: 
quam  prxcipitationem  non  ideo  folura  de- 


veritatem  Euangclii  meritofufpeclam.quoil 
a  prxconibus  inhoneftioribus  ,  &:  peflima: 
notx  hominibus  promul^atur :  ecquis  cnira 
eft  dxmone  tctrior  3  &:  tamen  qui  hoc  tcfti- 
moniuma  Chrifto  abhorreret ,  fuifanguinis 
rcus  cflct.  Verum  quidem  eft  iftiufmodi  ho- 
minum  ora  obturanda  cffe,  ab  his  ,  quorum 
intereft;  ikut&:  Chriftus  Iuiic  (ilcntiumim- 
pofuit:fed  li  hujuimodi  erumpunt,aut  erum- 
pcntes  non  cohibeantur&  opprimantur,noa 
idcoveritas  rcpudiandaeft. 

Hinc  porroJiquct  non  fatis  efle  credere 
Chnftum  effe  Dei  Filium  ,  &  veritati  tefti- 
monium  perhibere,  cum  utrumque  cV:  cre- 
dere  Chnftum  effe  Dei  Filium  &  Mediato- 
rem,&  ldcm  palam  profiteri  i  dxmone  prx- 
ftitum  fit. 

Qnanquam  qturf^oteR  ,  cur  Chriftus  (i-  7'""'  tur 

mul  &  futuri  prxfcius  ,  &  omnipotens ,  dx-  c """'" 

monem  non  lmpedicnt ,  nc  inhunc  lermo-     .,   \ 
t  '  mijaiti 

nem  prorumperet  r 

Refpondeo,  utin  fequenti,  5:  imperato  illi 
(ilentio  virtus  Chrifti  magis  eluccfccret. 
Tametiicnim  poft  incondite  clamarit  ,  ta- 
men  fonum  potius ,  quam  vocem  aliquam 
intelligibilcm  cdidit. 

Hoc  autcm  loco  notandum  eft,  diabolum 
divinitatis,  atque  adeo  mediationis  &  officii 
Chrifti  accuratiorem  notitiam  percepifle, 
quam  ullos  qui  in  conventu  ciient :  nc  ni- 
mis  nobis  in  nuda  Euangelii  notitia,  five  fi- 
de,  aut  praxi  placeamus. 

Quod  cxclamans  Dxmon  homincm  dif-  VaC.  35. 
cerplit ,  &  in  medium  Iuimi  projecit,  docet,  D'"a°">' 
non  tantum  quam  mvite  &  rcluctanter  loco  ""llm  ' 


:um  quam  i 


Cc 


A10  ",["" 


tOt  H     A      R     M 

d*mmi.K,  fuo  cefTic  ,  fed  limul  ctiam  malignum  fpiri- 
jiSjtione;  tum  fugam  jam  arripientem  ,  lxpe  magis 
quam  unquam  ante  furenter  fxvire;  rugien- 
ti  enim,  &:  famclico  leoni.cum  Lco  ex  tribu 
IuJx  prxdam  e  faucibus  eripuit,  cjuin  exul- 
ceratilfimus  fuerit ,  fieri  nequic.  Ouemad- 
modum  enim  xdium  ingratus  conductor  &: 
avarus,  ablblutx  locacionis  cemporc,  omnia 
qux  poceft  corradit,  &;  locatori  quam  mini- 
mum  relinquit :  vel  potius  velun  hoftis  ca- 
ftra  mocurus ,  &:  recedcre  coacTus ,  omnia 
quoaddatur  pervaftat,  &  depopulatur ,  ne 
cjuid  indc  commodi  capiat ,  qui  illum  fubfc- 
quitur  hoftis ;  lic  &c.  Quamobrem  mirum 
nobis  videri  non  debet,  fi  Euangeliiprxco- 
nio  diabolus  ab  hominum  mentibus ,  &  vo- 
luntate  exire  julTus ,  turbas  fxpe  det  in  Re- 
bufpublicis.  Idem  etiam  in  individuis  ho- 
minibus  fxpiflime  ufu  venit ,  ut  eos  tum 
maxime  peccatorum  confcientia  diabolus 
cruentet  ,  cum  Deus  ilios  ex  ejus  cyrannide 
alTeric. 
q«A  tmttn  Additur  ei  nihil  nocuiiTe  toto  hoc  cona- 
emonno-  tu  fuodxmonern,  unde  difcerptionem  illam 
""•  non  fuiiTc  membrorum  ab  invicem  ,  aut  di- 

ftraclionem  ,  aut  divullionem  apparet ;  fed 
tantum  difcerpendi  conatum  ,  &  corporis 
huc  illuc  jactationem,quod  nos  proprio  lin- 
gux  noftrx  vocabulo  {tovvftnge)  appella- 
itius.  Eciam  videtur  fuifle  quxdam  mem- 
brorum  diftortio  &  luxatio,  quam  immun- 
di  fpiritus  fxpe  in  corporibus  erFecifle  di- 
gnofcuntur  ,  qux  ilico  ad  juftam  &  confue- 
tam  membrorum  concinmtatem  redit.  In 
quo  iterum  Chrifti  potentia  evidenter  & 
clare  confpicitur,  qux  mifellum  homuncio- 
nem  tanta  ex  violentia  ,  intacTum  fervavit 
&incolumem.  Qux  Chrifti  potentia  non 
niinus ,  atque  adeo  magis  in  animis  noftris, 
a  peccaticvdiabolityrannidealTerendis,per- 
fpicitur.  Nam  a  Diabolo  peccatorum  no- 
ftrorum  confcicntia  graviflime  appecici ,  id 
a  Chrifto  patrocinii  coofequimur  ,  quo  non 
tantum  illxli  &  inviolati,  fedetiam  adverfus 
eorundem  ftimulos  xsSa  magis ,  &  tuti  per- 
ftamus.  Tam  er:im  gravem  adverfarii  im- 
prcllionem  fuftinentes,cum  ejus  ad  pugnan- 


C      K     I      A 

dum  ftudium  nonnihil  rrangimus,  aut  retar- 
damus  ,  tum  noltram  ad  congrediendura 
(cum  opus  fit)  fciduciam  ,  &:  alaciitatem  ac- 
cendimus. 

Supcrcft  hujus  miraculi  frucTus ,  qui  ali-  Verfjf. 
quis,led  minime  tamenad  falutem  obtinen-  £jr ''«  ""- 
dam  idoneus ,  ab  Euansclifta  percenfctur.  rMH,'f  - 

nn.  L-    c  °n  *      ,      i  mirulmr- 

hlt  autcm  primus  hic  rructus,  quod  admira-  u 
tione  permoti  funt,  de  qua  prius  dictum  eft. 
Alterfructus ,  quod  miraculum  tanquamfi- 
gillum  diplomati,  aut  tabulis,doctrinx  prx- 
cedenti  apponunt :  oportere  enim  reete  exi- 
ftimarunc  doctrinam  novam  &  infolitam, 
tantis  &  tam  infolentibus  miraculis  obli- 
gnari.  Konquod  diverfa  doctrina  fuerit  ab 
illa  ,  qux  olim  Synagogis  perfonavit ,  fed 
quod  ratione  &  modo  quodam  novaforet; 
quo  modo  Novum  Teftamentuma  Veteri 
diftinguitur.  A  nobis  igitur  ,  cum  nullam. 
novam  docTrinam  propouimus,  nullo  jure 
miracula  exigantur.  Tametli  miracula  non 
funt  fcmper  fcirmiflimuin  veritatis  teftimo- 
nium.  vide  Deut.  13,  1,%,  Quamobrem  ad 

,  ,     n      — /■     1T  -T-      .  &  Chriltt 

legem  recurrendum  elt.  E[a.  8, 10.  Tertio, 

_.P  ._.  .  J     ,  ...        potenttace- 

Chrilti  potentiam  ita  expendunt ,  uc  ulum  ^y^ a 

facile  ab  omnibus  velfanctiffimis  Prophetis 

diftinguant,  hoc  ipfo,  quod  potentiffimis  &: 

maxime  refraclariis  fpiritibus  ,  imperiofe  & 

herili  plane  imperio  mandata  ,  quibus  hi  ce- 

dere  coacTi  funt ,  dedit :  quod  nulli  unquam 

mortalium  obcigit,  qui  tametfi  non  minora 

Chrifto  geflerant ,  illa  tamen  precibus  ,  & 

afcititia,  non  fuaauchoritatefccerunt.Sicut 

enim  jnvy&1s7niioi;  cum  Prophetis  Dei  com- 

pofitis ,  llluftre  quoddam  difcrimen  accentis 

&  confulcis  hominibus  fempcr  animadver- 

fum  eft  ;  ira  eciam  inter  Chnftum  &  legiti- 

mos  miniftros,ex  hac  parte,fatis  magna  dit- 

fimilicudo  eft. 

Poftremo ,  dicitur  hoc  miraculo  famam  Verf  37. 

Chrifti  adalia  loca  percrebuilTe  :  qux  fru-  O rmur 

cTum  proculdubio  xternum  ex  eo  percepe-  "^"'Sj0*1- 

runt ;  tametfi  illud  oppidum  frucTum  non 

perciperet  :  quod  etiam  miniftros  erigat , 

quibus  grcges  refraiTarii  obtigerunt  ;  do- 

cTrinx  frucTum  ad  vicina  oppida  ,  &:  vicos 

lxpc  dimanare. 


L  v  c.  Cap.  4.  a  verf.  38.  adfinem  Capit. 
3$  Egreffus  autem  IESPS  e  Synagoga ,  introirit  domum^imonis :  focrus  rero 
Simonis  detinebatur  febri  magna  :  &  rogarerunteuwpro  tlla. 

} i)  Tunc  ipfc  adfi.wsfupra  eam ,  objurgaritfebrim  :  &  fcbiis  eam  dimifit.  illa 
rero  quum  Huofurrexijfet,  minifirarit  eis. 
4-0  Oaidcnte  atuem  fole  >  omnes  qui  babehant  infirmos  morbis  variis.,  duce- 

b.nit 


EvANCEIICA.  lOJ 

bant  ipfos  ad  cttm,  ille  vero  ttnicttique  ipfortim  tmpofttis  manibus ,  ftnavit  eos. 

4 1  Exibant  autem  cttam  dmonia  ex  multit ,  clamantia  ac  dicentia ;  Certe  ut  es 
Chriftus  tlleFilius  ille  Dei.  Scd  ipfc  objurgansnon  ftncbatealoqui ,  quodfireut 
tpfum  ejfe  Cbriftum  tlium. 

42  Orto  autem  die  egreffiu  profeclus  esl  in  defertum  locum ,  &  turba  qtttrebat 
eum,  vencrumqtie  tifquc  ad  ipfum,  &  retinebant  euni  ne  ab  ipfis  difcederct. 

43  llle  vero  dixtt  eis ;  Ccrte  etiam  aliis  urbtbus  oportct  mc  ettangeli^are  regnum 
Dei :  nam  ad  boc  niijfusfum. 

44  Etprxdicabatin  Sjnagogis  GaliU<t. 

Marc.  tap.  i.  a  verf  ip.  ad  40. 

2  o  E  tftatim  e  Synagoga  egrcfti ,  venerunt  domum  Simonis  &  Andrea  cum  Iaca- 
bo  &  Iobanne. 

30  Socrus  autcm  Simonis  decumbcbatfebricitans :  &ftatim  dicttnt  ei  de  illa. 

3 1  Tunc  accedem  crexit  eam  prebenfa  manu  ejus :  &  dimifit  eamfebrisftatim, 
&  mintftraviteu. 

32  Outim  .'.utemfcrum  diet  effet,  oaidente  fole ,  adducebant  ad  eum  omnes  male 
affecios  &  d&moniaccs. 

33  Et  civttas  tota  coacla  erat  ad  oftimn. 

34  Ei fanaut n.ultos male affcclos variis  morbis:  & dtmonia n.ulta ejecit ,  & 
tionfnebat  diccre  dxmonia  quod  ipfum  uojfent. 

35  Et  mane ,  valde  multa  mtie  quum  furrexijfet,  exiit,  &  abiit in  defertum  lo- 
cuin ,  &  illic  precabatur. 

36  Et profequuti funt eum Simon & qui cum ipfo erant. 

37  Et  quuin  invenijfent  cum,  dii unt  ei,  Omnes  te  qiurunt. 

3  S  Tunc  du  it  eis  ,  Et.mus  tn  conttngtta  opidula,  ut  &  illic prtdicem;  ad  boc  enim 
fum  egrejfus. 

30  Etpr&dicabat  in  Sjnagogis eorumin  tota  GaliUa :  & dtmonia ejkiebat. 

jiXALYSIS.        '  P°ft  f°''s  occ  a'"u,n  >  quod  tum  fabbathum  Iudio- 

rum  dauderetur :  deinde  dcclaratur  fubjeclo  infi- 
nito,  fcilicet  vaiiis  malis  affe&i.  Adjuvans  caufii 
efficiens  declaratur ,  hi  qui  illos  deducebant  fc  de- 
portabant ;  quiadjunfto  nuinero  amplificantur, 
viz.totacivitas,&fubjectO'loco  notatui.nempead 
portam  idium  Petri  8c  Jlndrex.  Deinde  inftiu- 
mentumfanationis  notatur ,  quod  fcilicet  manus 
fingulis  Iaborantibus  impofuit. 

Vetf.jf\.  Subjectum  finitum  notatur,  dimoniis 
exagitati.  Cujus  fanationis  effectum  eft,  quod  dat- 
moncsclamabant,;.effectum,loquebantur;deinde 
forma  fcrmonis  attexitur,  cujus  fermoniseffeftum 
cft  Chiifti interminatio  ne loqui  pergerent.  Inter- 
minationis  caufa  fubjicitui,quod  Chriftum  norant 
dimones. 

Verf^i.  Narrarnr  Chrifti  in  defeirum  profe- 
ctio  ex  illis  idibus,  primo  adiuncto  temporis, 
fcilicet  poftiidie ; deinde  ad juncto  temporis  magis 
proprio ,  valde  mane  cum  nox  non  penitus  depulfa 
effet ;  finis  etiam  notatur  apud  Mamm,  ut  Deum 
precaretur:oijusprofecUoniseffe&um,quoddifci- 
puli  Chriftum  profequuti  funt;  cujus  ptofequutio- 
nis  finis  notatur  ,  ut  illifignificaientpopulum  il- 
lurn  qusraeialiud  effectum  notatur,quod  populus 
C  c  3  ad  U- 


■^Arratur  effectus  Chriftipoft  concionem  fini- 
*  '  tam  Sc  ejectum  dimonium ;  nempe  egrelfus 
exSynagoga:  poft  aliud  effe&um  Chriftipiofeciio 
ad  domum ,  qui  domus  ad  juncto  Petri  &  slndiex 
notatur ;  Chriftus  etiamfuoadjunciodcfignatur, 
comitatufcilicetteoii&  loh.mmi.  Deindedefcri- 
bitur  mulierprimum  ex  relatione,  quod  eifetfo- 
aasPetri:  dcinde  abadjuncro  morboexquode- 
cumbebar ,  poft  aforma  morbi.fcilicetfebri;  poft 
ejufdem  curatio  defcribitur ,  primum  ab efficiente 
minusprincipaliprecibus ,  quifuofubjectodeda- 
lantur,  domcflicis. 

yirfig.  Deinde  Chriftus  piincipaliscaufacu- 
rationis  notatur ,  poft  alii  caufae  adjuvantes ,  ut 
quod  in decumbentem fe  inclinavit,  2.  quod  illam 
manu  prchendit ,  3.  quod  fcbrem  increpavit.  Ef- 
fe&umautemfanationisindicatur,  quod  furrexit 
febricitans,  2.  quod  miniftravit  &  ramilia:  munera 
obivir,  maxime  menfam  infttuendo ,  qui  utraque 
crfecta  amplihcantur  adjuncto  temporis  ,  nempe  e 
Tcftigio. 

ferf.+o.  Narratur  quomodo  Chriftus  multos 
u.ia ,  it,  qux  fanauo dcknbitur  a djmitcu  umpons, 


>8. 


19- 


40. 


41. 


41. 


£»4  H      A      R      M 

ad  illum  iiwenmmacccdebint.quod  fuo  fine  etiain 
declaratur ,  ut  illum  apud  fe  Sc  fuam  Capernai  ur- 
bem  detinercnt. 

Vtrf.^i.  Hujus  detinendi  cupiditatis  effertum 
erat.quodChriftus  hocillisdenegat.  Quod  argu- 
nicnto  a  difparatis  probat ,  non  illis  tantum  fe 
addicereoportere,  cum  &  aliis  urbibus  8c  oppidis 
illi  ptidicandum  ilt:cujus  efficientem  caufam  affi- 
gnat,  quod  ad  hoc  llc  a  Deo  miffiis. 

ferj.m.  Eftedtum  Chrifti  refponfum  notatnr, 
ncmpe  eum  aliis  Synagogis ,  prauerquam  in  Syna- 
nagoga Capernai ,  Euangeliumptomulgafle. 

MET  APHRASIS. 

COncione  finita ,  &  dottrina  damonii  eje- 
ciione  objignala,  Jtatim  leftts  i  Synagoga 
igreffui;  itna  cnm  lacobo  jj>  Iohanne  do- 
mum  Pctri  &  Andreae  tngrejjiu  esi ,  u.  bojpi- 
tio  exceptus  apud  iUos  ccena  jumpta  pernoiia- 
ret ;  mcumqite  enim  ex  BethfaiJ.a  orinndi  ef- 
fent ,  Capernai  tamen  fedes  fitas  fiujfe  &  hic 
■  ey  alibt  conftat.  ibi  tum  ,  utfit)  Pctrifocms, 
ardente  fcbrt  detenta  decttmbebat ;  quod  cum 
Chrifto  tlico  ab  adventu  indicajfent ,  (tffimid 
ut  eam  fanaret ,  illum  Jupplices  rogajjent,  tl- 
lam  accedit ,  &  inclinato  fuper  lilam  corpore, 
pr&henfaqtte  mantt ,  febri  demque  ut  fugam 
arriperet,  imperata  ,  haudfecui  quamji  jenfu 
£f  intelligentia  ad  obfeqtiiitm  dominopr&ftan- 
dum  pr&dita  fuijfet ,  eam  e  leiio  erextt.  llla 
extemplo  e  leclo  excitata,  eodem  temporis  ar- 
ticidoitaplene  convalutt ,  ut  [morbo  fugato, 
•uiribui  priftinis  reftitutis ,  ey-  quidem  nattvo 
[ttt  vidctur)  cohrerevocato)  omnta matront. 
infamilta  officia,  iUa  prsfertim  qtt&ad  cocnam 
parandam  Jpeciabant ,  fedulo  q>  prompte  ob- 
iretj. 

Cttm  autem  fama  hitjtti  mr.icnli  ad  ci- 
vium  atires  percrebnijfet ;  &>  Jimttl  fol  occu- 
bmfjet ,  cttjui  occafit  ludtorum  Sabbatum 
conclufum  &  definttum  eil ,  omnes  qtu  priui 
fuperjiitio/a  obfervatione  impedui  ,fuos  variii 
fiagellis  critent.ttos  domi  retinebant ,  eofdem 
certatim  ex  omnibtts  civitatis  partibitt  ad  Ie- 
fnm  addnxerunt .  Nec  himodo  qui  domi  ajfii- 
clos  habebant,  fedtotafere  civitai  ad  portam 
domus  Petri  &  Andrex,  tanquam  ad  civi- 
tatu  oraculum  ,  confiuebant :  leftis  vero  ma- 
mbits  ,  tanjuam  benediiiionts  figno  ,  ftngidis 
impofitis,  omnesfanitatireftituit.  E  plertfque 
vero  d&mohia  vt  adacta  exientnt ,  qiu  formi- 
dabiles  clamores  cdiderunt ,  fimul  palampro- 
fitebantur  Icfum  ejje  Chrijtum  Dei  Ftltum. 
&uib:is  lefim ,  acditis  n.inis  ,  imperavit  ne  dc 
iuo  loqui  pergerent ,  qttod  fe  illn  probe  notum 
inteUtgeretj. 

Po/iero  mttne ,  cum  tenebr.t  vix  dum  dif- 


O     N      I     A 

cujfi  ejfent ,  furgens  in  defertum  locum  fe  ri- 
cepit ,  ut  precibits  operam  navaret ,  cum  gra- 
tiat  agendo  ob  foeltcem  Mtnifterii  fttcceffnm, 
tum pofiitlatanova  inftituendo ,  ut  infequutu- 
rd  mox  pr&dtcationi  benedtceret.  Simon  ve- 
ro  cttm  aliu  domefticu  Chrijti  difcipulis,  illttm 
profectitieum  invenerunt.tf  tUife  ab  omntbm 
Capernattti  qturi  renunciarunt.  &uo  nuncio 
accepto  ,  ilico  ipfi  Capernaiu  ad  eum  venien. 
tes,  tUum  apttdfe  retinere  voluerunt.  Ad  quos 
Iefits;mihi  tncumbtt in  altis  itidem  civitatibus 
Euangelium  Dei  prttdtcare ,  quandoquidem 
hoc  ut  faciam  a.  Patre  mijfuifum.  &uamob- 
rem  verbiprs.conio  inpngidu  GaliUd  Synago- 
gu  ajftduui,  doHrinamfuam  d&moniorum  eje- 
ciune  obftgnabatu. 

P  R  A  X  I  S. 

CHriftu5  multos  varie  divexatos  in  oppi- 
do  Petri  &  Andrex  fanans ,  ieipfum  ad 
Euangelii ,  in  circumjacentibus  vicis  Sc  ci- 
vitatibus ,  proedicationenj  contentis  preci- 
au^  uiunit. 

;Diveacatorum  curatio, 
& 
tes  funt       \  Ad  Euangelium  ulterius  difle- 
v  minandum  Chrifti  praparatio. 

rVna  prxcife  &  fpecialius 
narratur: 
curatione  ")   Relicjuxinfinite,  &  ma- 

L  gis  confufe  indicantur. 


43- 


44, 


fuam  erga  1 
dum  deleoifTet . 


In  Petri  focrus  curatione  notatur,  pri-  verf|  3j. 
mum ,  Chriftum  paftus  &  cibi  caufa  ad  Pe-  cbriHut 
tri  ides  conceiTifle  ;  fierique  poteft  Chri-  tanmii 
ftum(ut  poft  a  Mattha:o  faftum  eft)  idcirco  "f*J"* 
a  duobus  iftis  fratribus  invitatum  efle  ,  ut  j  ,      * 
;a  Chriftum  ,  qui  eos  ad  fe  fequen- 
gratitudinem  teftarentur. 
Chriftus  vero  non  gravate,  fe  coufert.  Quo 
perfpicitur  Petrum  &  Andream  ,  ex  Beth- 
faida  dicftos  /0^.1,45.  in  Capernao  habitafle, 
oriundi  igitur,  ut  videtur  ,  ex  Bethfaida  ,  in 
Capernao  habitabant.  Tametfi  autcm  pro- 
befciret,  in  domo  pifcatorum  menfam  illi 
non  quamalibi  lautam  inftrui :  tamen  quia 
fe  ab  illis  intime  amari  fciret,  vel  eos  fe  uni* 
ce  potius  diligere(aliis  exquilitioribus  inen- 
iis  &  hofpitiis  prxteritis)   ad  eos  divcrtit,& 
fuam  erga  eos  chaiitatem  magis  teftatam 
reddidit.  Si  quis  enim  depolita;  inimicitije 
fpecimen,  &  argumentum  edere  velit ,  nul- 
lum  efFicacius  videtur  decl.irare  pofle,  quam 
ii  eum  vel  ad  mcnfam  invitet ,  vel  ab  eo  in- 
vitatus.ad  ejus  fe  menfam  adhibcri  patiatur, 
quocij  inimicitias  exercuit.Vide  Apoc.  j,io. 

vidc 


EVAN6SLICA.  tCJ 

vidc  hiftoriam  Gen.  16,  30.  Hoc  ucrunque  I  nifterium  ,  uxorem  fecum  eircumduxifle  , 
hodiei  nobisprxltaripotefbquoaiodoenim  .  1  Cor.  9,  5.  contra  cxlibatum  Pontificium. 


Cbriftus  ipfe  a  nobis  bofpitio  accipitur,  do- 
cetur,  Cant.<j,  i,v 


Quod  autcm  fanitati  rcftituta,  ftatim  do-  Ql^fl*- 
.  quomodo  etiam  nos   mcftica  &  matronalia  in  xdibus  officia  obit,  '""  ', 
Chriftus  ad  Ccenam ,  &  m  Verbo&  in  Sa-  ,  totam  domum  circumit ,  qux  ante  decum-  re",t  il'r- 
cramentis  invitat,  \i&c  Proverb. 9,  -w.j,  4, 5.  !  bcbat ,  aliis  miniftrabat ,  cui  prius  ab  ahis  fti  ptmtU 

mimfterium  prxftitum  eft:    eodeclaratur  '"^iinr, 


Alatth.  ii,  t,  3,4 
ibiautPe-       Hanc  vcro  grati  animi  teftificationem   aJmirabiiis  Chriftipotentia,  quxnon  pau- 
tn/icnm  non  tantum  in  iplis  fratnbus ,  fedincorum   latim  (ut  fic)  fedfubito  &  unomomcnco, 
jjfiAi :       etiam  neccllariis,  atqueadeo  inconcivibus,   non  vaktudiui  tantum,  fed  viribusetiam  & 

Chrillus  prolixe  rcmuneratur.  Nam  Petn  colori  eam  rcftituit.  Ideo  enim  miniftralle 

focrum  gravicer  laborantem  fanicati  refti- 

tuit.  In  quafananda  primumobfervandum 

eft,illam,  aliorumprecibus  intcrvenienti- 

bus,  faaatam  cflc*.  Ea  enira  erga  fitos  efrula 

largirioiicucicur  Chriftus  ,  utnon  cancum 


dicitur ,  ut  incelligacur  eam  plcne  ic  integrc 
fanacam  cfle.  Ex  quo  illud  colligitur,  m- 
choatam  hanc  illorum  fidem  &  mancain, 
non  minutulum  a  Chnfto  beneticium  obti- 
nuifle ,   fed  abfolutum  ,  &  omnibus  fuis  nu- 


pro  fe,  fed  &  pro  his,  qui  eos  attingunt.exi-  meris  perfcclum ,  quod  lA  fidem  xternam, 

m'n  dona  auferant.  Sic  cum  Abrahamo  ini-  falutem  credcntem  ,  transfcin  dcbcc  &  po- 
tum  foedus  eft ,  Deumab  illis  fore,  qui  pro  tcft  :  tamecfi  cnimmilleinfirmitatibus  im- 

Abrahamo  ftarent ;  ut  in  Loto  vifumeft,  plicita  &  impedita  fides  iic;  tamen  modo 

Abrahx  ncpotc.  Qttx  Chrifti  munificentia  fyncera&  veraiic,  totum  jufticix  Chriftiaf- 

co  amplificatur ,  quod  totius  cerrx  ex  alTe  jlcra  acquirit.  Cujus  quidemratio  eft  ,  quod 

hxres  &:  dominus,  micam,  quxfuaerac,cam  jufticia  Chrifti  nonfideimerito  confertur; 


Verf.  39- 
aujre  ex~ 
tem.ua- 
Ctiznef  to 


largitcr  compenfat. 

Quod  vero  illam  fanaturus  eamaccedat, 
S:  manu  prehendac  ,  id  facic  ut  eorum  fe  fi- 
deiaccommodarct,  qui  nondumeoadoleve- 
dhilnunt? rat'  aut  'a  rot>oris  acceperat,  ut  lllud  abfen- 
tem,  eV:  intacla  febncitante  ,  Cbriftum  prx- 
ftare  potuifl"e,in  animum  libi  induxiflent.  In 
quo  videmus  ,  quam  benigne  nobifcum  a- 
gac ,  cui  camecli  via  ad  gkjrixfuxdeclara- 
tionem  compendiolior  videri  pocerat ,  banc 
fceminam  folo  verbo  priftinx  fmitati  refti- 
tuere:tamen  tantundem  a  llia  gloria  devium 
hoc  ducit ,  quoad  a  noftra  filutc  alienus  «- 
deri  polTit.  Hoc  Chrifti  exemplo  raxancur 
hi,  qui  in  Eleemofynis  fuis  crogandis ,  eam 
viam  ineunt ,  qux  eorum  glorix  ,  non  qux 
pauperibus  reficiendis  aptiflinaaeft.  In  quo 
gcnere  funt ,  qui  fuas  eleemofynas  ad  por- 


fides  enimnunquamperficitur,  ut  charicas, 
led  lemper  inchoata  rnaner  ;  quia  hujus  vi- 
tx  fpatiis,  in  qua  nthil  perfeftum  &  accura- 
tumeft,  definitur. 

Deinde  ,  quod  minifteriafamilix  obivit,  &g/iri/t 
ld  minficc  Chnfti  gloriam  omnibus  con-  ^cUiMm. 
vivis  declarabac :  quod  nobis  documento 
lit,ut  pcr  Chnftumliberati  ejus  gloriam  vi- 
tx  integritate  ,  &  laudibusilluftreraus  :  qui 
nos  e  tencbrarum  poteftate ,  iuadmixabi- 
lem  fuamlucem  vindicavir. 

Hujus  miraculi  fama  egreiTaSiraonis  &  Y"';''? • . 
Andrex  xdibus  ,  adreliquos  illius  oppidi  ^t0]"'l 
concives  pervenit ;  qui  fuos  partira  xgro-  ctrilliatl- 
tos,  partim  dxmomacos  vefperiadductos,  dnxttmti 
domumcuratos  &  liberatos  educebant.  In 
quo,  quod  vefperi  hoc  faftum  fuifle  dicicur, 
al  pudorem  ,  quofeudivexati ,  feueorum 


tam  omntbus,line  delectu.proftituunt.  Item  parentes  &  armci ,  ex  morborttm  &  dxmo 


qui  certis  anni  temporibus  omnibus  adve 
nis,  line  difcrimine,  fores  refcrant;  cum  ma- 
jor  benignitas  eflet  aliquid  ad  domos  pau- 
pcrum,  qui  pudore  fuffuli  domi  fux  in  fum- 
maegeftatcdclident ,  tranfmircere.  Quan- 
quam  re  ipfa  hoc  glorix  Chrifti  non  magis 
decrahit ,  quam  patrtfamibas  munificentix 
laus  d:cidicur  ,  quod  in  ramilia  ftta  ciborum 
omne  genus  copia,  non  tantum  robuftis  fo- 
lidus  cibus ,  fld  &  infantibus  lac,  &  xgrotis 
medicamenca  (uppetant.  Hinc  videmus  Pe- 
tium ,  ad  fummum  minifterii  faftigiura  ela- 
tura,  miritum  fuifll" ,  &  poft  fufceptum  mi- 


niorum  agirationis  turpitudine,  fufTulifunt, 
referendum  videtur.  Hxc  caufa  fuic ,  qux 
fanguinis  fluxu  Iaborantem  fccminam  im- 
puht,  ut  clam  homines  ,  fanitatcmfurripere 
conata  (it,  propter  morbi  faeditatem.  Eft  e- 
jiim  in  cercis  morbis  curpicudo  quxdam  , 
qux  his  decencos  rubore  aificit ,  ut  hoc  mo- 
do  facilius  ad  pudorem  ex  peccaco,  pudendi 
illius  morbi  caufa  ,  adigantur.  Magna  eoim 
perverlitas  eft  pudore  morbi  duci,  nullo  au- 
tem  rubore  ex  admiflo  peccato  africi:  id  eft, 
vcreri  hominum  oculis  vifendum  exhibere 
quod  illis  ingratura  lic ,  non  vcren  Dei  in 

confje- 


et  eoettam 
Clirtfti  be- 
nignjtas 


&  benefa- 
ciendtjiu- 
diam  ar- 
gnttur. 


Kobilitata; 
hinc  .cdes 
Simeais. 


ZOS  H      A       R       M 

confpeclum  afferre  ,  quod  1 11 1  cxofum  &  in- 
gratum  eft  ;  tanquam  fur  ftigmatis  ,  &  in 
manu  cauterii  rubore  duceretur  ,  cum  nulla 
ex  furto  verecundia  arEcitur. 

Quod  Chnftus  eorum  a  glorix  fux  com- 
pendio  alienior  videretur  ,  cujus  meridie 
potius  iftafieri  intererat.fupermsindicatam 
Chrifti  benionitatem  &  manfuetudinem 
confirmat:  quod  nobisexemplo  lit,  majoris 
in  aliorum  falute,  quam  noftri  gloria ,  curx 
fufcipiendx.  Hoc  ideo  factum  eft  ,  quod 
Sabbathum ,  vefperi  appetente  ,  abfolutum 
&  finitum  erat  :  unde  campus  dicendi  datur 
contra  noftram  Sabbathi  prophanationem  ; 
qui  multo  tiimus  hac  parte  deteriores  quani 
ludxi ,  in  Sabbatho  obfervando  fuperfti- 
tioii. 

Deindc  tametfi  tempus  quieti  opportu- 
nius  eflet ,  quam  fanationi :  tamen  fuum 
etiam  requiefcendi  tempus,  iicut  ante  com- 
edendi ,  hominum  commodis  condonare 
voluit,  (ive  in  agro,  five  in  urbe  ,  (ive  in  Sy- 
nagogis ,  iive  in  privatis  srdibus,  iive  inter- 
diu,  live  vefperi,  femper  omnes  benefacien- 
dianfas  &  opportunitates  vel  fponte  capta- 
bat ,  vcl  oblatas  admilit.  Quo  eodem  ho- 
minibus  benefaciendi  ftudio  perpetuo  & 
nunc  in  ccelis  cum  teneatur  ,  prompti  &  a- 
lacres  eum  accedamus ,  certi  fore,  ut  nunc 
non  minus ,  quamolim,  nos  noftris  malis 
iit  Iiberaturus ;  tanto  etiam  magis  ,  quod 
omnibus  infirmitatibus  exutus,fine  ulla  cor- 
poris  tuendi ,  &  valetudinis  cura ,  nobis  pe- 
nitus  vacare  poteft.  Si  enim  importunitate  a 
vicino  nobis  neceflaria  impetramus ,  cum 
illi  inde  damnum  accidit ,  multo  magis  a 
Chrifto  amicoea  obtincbimus ,  qui  omnia, 
fine  minimo  ipfiusdifpendio  ,  largiripoteft. 
Vide  Lnc.  rr,  5,  ad$. 

Quod  apud  Marcum  dicitur,  totam  civi- 
tate  ad  portam  xdicularum  Simonis  &  An- 
drex  aggregatam,eam  fmiiliam  valde  nobi- 
litavit  ;  qux  tametfi  obfcura  cafa  aut  tugu- 
rium  erat,  tamen  plus  amplitudinis  ei  adjun- 
ttum  eft  ,  quam  auguftiflimx  in  univerfo 
mundo  aulx ;  utpote  ad  quorum  januam 
plus  ex  regiamunificentiauno  vefperi  ero- 
gatum  eft,quam  in  omnibus  omnium  impe- 
ratorumpalatiis.  Ipfum  tantum  honorantes, 
honoreafFicit  Chriftus.  Vide  1  Sam  1,30. 


O      N      I      A 

Quod  vero  dxmones  loqui  pafius  non 
cft  ,  notandum  eft  quam  perverfe  faciunt, 
qui  cum  dxmonibus  communicant ,  &  lllos 
confulunt.  Chriftus  enim  ne  veritatem  qui- 
dem  ab  illis  difci  patitur,quamvis  certiflime 
&  fumme  neccflariam.  Nam  prxterquam 
quod  fxpc  mentitur,etiam  tum  periculolif- 
limefallit  &  nocet ,  cum  veradicit  ;  ut  ex 
pnore  exemplo  vifum ,  Sc  quidem  ii  yyHQo» 
ab  lllis  peti  non  patiatur  Chriftus :  quanto 
minusquod  arcanum  &  occultum  eft ,  Sc 
quod  celari  Deus  vult.  Eftque  merx  prodi- 
tionis  certiflimum  indicium.fi  quis  aliquem 
ex  fuis  videat ,  concilia  clam  cumhofteca- 
ptantem  ,  aut  in  ejus  aurem  infufurrantem. 

In  altcra  parte  de  Chrifti  precibus  quibus 
cum  Patride  acceptis  benericiis ,  &felici 
minifterii  fuccelTu  gratias  agit ,  tum  fe  ad 
Euangclii  prxdicationem  accingit ,  notan- 
dum  pnmum  cft;  quod  xdibus  teu  cubiculo 
excedens,  folitudinem  captavit,  id  fecit.par- 
timne  interpellaretur  abaccurrcntibus ,  ut 
ex  Marc.  1,35,37.  conftat ;  partim  utlibe- 
rius  fuo  Patri  petitiones  exponeret  ,  &  raa- 
jore  animi  contentione  :  qux  quoniam  fxpe 
vehementiores  etiam  vocis  fonitus  peperit, 
ideo  ne  quid  indecore  fierct  folitarium  lo- 
cum  quxfivit ,  ob  eamque  caufam  (xpius  ad 
hortum  quendam  conceflit,  ubi  illum  tradi- 
tor  Iudas  olfendit.  Quanquam  igitur  locus 
pnvatx  orationis  Maith.6,6.  condavc  indi- 
catur;  non  tamen*dcircoprohibemur  ,  &c. 
vide  Ifaci  exemplum  ,  qui  m  agrum  precum 
caufa  exiifle  dicitur.  Ge».  14,  63.  Petri,  qui 
in  fummo  teclo  oravit.  Act.  10,  9-Suoau- 
tem  exemplo  precandi,  non  tantum  docuit, 
quam  follicite  Miniftri  fuos  Deo  labores 
commendare  debcnt,  fcd  etiam  quanta  cura 
auditoribus  Deus  comprecandusfit ,  ut  & 
Miniftri  dextre  doccant ,  &  ipli  fruftuofe 
audiant  ;  cumcxteroquin  fine  fpintus  irri- 
gatione,non  modo  non  profit,fed  plunmum 
illis  obiit. 

Qiiod  Capernaitx  homines,  qui  poft  de- 
ploratiflimi  evaferunt ,  tam  ftudiofe  Chri- 
ftum  retinere  voluerunt.eumque  tam  follici- 
te  profequuti  iint.poftquam  ex  gratia  Chrifti 
deguftaflent :  nos  Cautos  &:  follicitos  faciat, 
ne  prxclaris  initiis  acquiefcentes ,  poft  in 
Euangelii  profefllone  remifli ,  refrigcamus. 


Verf.  41. 

Exdamo- 

num  lo- 

ouelapro- 

liihita  itti 

nonconfu- 

lendi. 


Verf.  41, 
8cc. 

Clirijli  I» 
defertopre- 
ces  auare 
injhtut.ti 


Cum  C.t- 

pernaitis 
non  refri- 
gcndum. 


Q 


M  A  tt  H.  cap.  <;.  a.  vcrf.  1.  adi}. 

Vitm  vidijfet  autem  turbm,  afcendit  in  montem:  &  qitum  eonfedijfet,adierunt 
eumdiftipuliejus. 

2  Tunc 


E        V        A        N        C        E 

2  Tunc aperto orefuo docebat  eos,  dicens. 


207 


3  Beati  pauperesjpiritu  :  qnoniam  ipfvrum  eslregnum  ccelorum. 

4  Beati  qui  lugent :  quoniam  ipftfolamen  rcapient. 

5  Beatiquifunt  mites :  quoniam  ipfi  tcrram  bxreditariojure obtinebunt. 

6  Beati  qiti  efttriunt  &Jitiiintjttft:tiam  :  qiiomam  ipfifaturabumur. 

7  Beati  quifunt  niifertcordes ;  quomam  ipfts  mifericordia  tribuetur. 

8  Beati  qui  funt  mundo  corde :  qiioniam  ipfi  Deum  xidebunt. 

9  Beati  qtiifuntpacijici :  qtioniam  filit  Dei  vocabuntur. 

1 0  Eeati  quos pcrfequiintur  homines  jtiflitu  caufa-.quoniam  ipfortim  esl  rcgnum 
(celoruni. 

Beati  eritis  quum  ros  convkiis  affeccrint ,  &  pcrfequutifuerint ,  &  menticn- 


11 


tes  dixertnt  quidvis  mali  adrerftts  ros ,  propter  me. 

1 2  Gaudete  &  exultate :  quoniam  meri.es  vcftra  multa  eil  in  calis.  ita  enim per- 
feqttutifuerunt  Propbetas  qui  hierunt  ante  vos. 


ANALTSIS. 

(~^  H  R  I ST  I  concionis  caufa  efficiens  afligna- 
^"tur,  populi  ad  feaggrcgari  intuitus,  5t  difcipu- 
lorum  ad  fe  adventus :  qux  etiam  concio  dcfcribi- 
tur  afubjedcolocimonre ,  fcilicetquemafcendit: 
fubjeftum  vero  circa quod.funt  turba,  8c  difcipuli, 
qui  illumaccedebant,  adjtui&afeflione. 

Vcrf.i.  Alia caufa efficiens concionis eft.oris fa- 
cri  apertio. 

Vtrf.j.  Mareriaconcioniseft  ,  defcriptiobcati- 
tudinuin  Chriftiani  hominis,  quxfuis  parribus 
explicacur :  primabeatitudo  eft  paupertas,  qux  fuo 
I  ubiecl  0  fpiritus  explicatur.quo  diftinguitut  a  pau- 
pertatecxcerna;  quxfuocffe&odeclaratur ,  regui 
coelo  tum  confequut  ione. 

Vtrf.j,.  Secundabcatitudocft  mxror  animi.qui 
fuo  item  effe&o  arguirur,  conlblarione. 

Vtrfs .  Tertia eft manfuetudo.qux fuo adjun&o 
hxreditarix  poffeffionis  terrx  arguitur. 

Vcrf.i.  Quarra cft  defiderium  luftitix ,  qux  il- 
luftratur  fimilitudinefitis&  famis,  £c  fuoeffe&o 
arguiturconfequutionis  juftitix;  quxetiamcom- 
parata  fimilitudine  fatietaris,  &:  faturitatis  illuftra- 
tur. 

Vtrf.y.  Quinta  eft  mifericordia  erga  mortales, 
qux  fuo  ndjun&o  arguitur ,  mifericordiam  cum  a- 
pud  Deum  rumapud  homines  confequendi. 

Vtrf.t.  Sexra  eft  munditiescordis,  quxargui- 
tur  ad|unfto  Deum  cognofcendi ;  qux  cognitio  vi- 
fionis  limilitudine  illuftratur. 

Verf.<).  Septiinaeft  ftudiumpacis.quodfuoad- 
juncloarguitur,  filiorum  Deiappellatione,  cum 
re  confequenda  conjun&a. 

Vtrf.\o.  Octava  eft  perfequutionis   perpcffio, 

3ux  ptimumfuaefficientecaufaexplicatur  juftitix, 
eiude  ad|uncio  confequendi  rcgnum  ccelorum 
arguitur. 

Vtrf.w.  Nona  cft  probri  Jc  convitiorum  per 
pcffio.qux  fuoadjun&ofalfiratisexplicatur:  dein- 
decaufa  impulfivafeucfficiente,  ftudioChrifti  & 
£uangelii  declaratur. 

Vnf.  12.  Poft  fuo  adjunfto  gandio  Sccxulta- 
tione ,  qux  fut  caufa  arguitur ,  quia  merces  magna 
UJis  iiKcdisieponitur  j  quod  etum,  a  paiibus  iliu- 


ftratur ,  nempc  Piophetarnm  perpcflionc  ob  con- 
limilcmcaulam. 

METAPHRASIS. 

CHrifttts  turba  iUa ,  de  qua  fupra  dictitm 
esl ,  conjbecla  (tf  luftrata ,  tlico  montem 
afcendit ,  cy  pro  docentium  more  confidentem 
difcipuli  ejus  accejferunt.  ®[uamobrem  Chrt- 
fttts  fingulari  ammi  alacritate  ob  Jpem  uberio- 
ris  mejjis ,  &  vocis  contenttone ,  ut  ab  omni- 
btts  exaudireiur ,  cum  difcipttlos  tum  turbam, 
Euangelium  ad  eum  qui  fequitur  modum  do- 
cuit.O  beatos  omnes  qni  fibifua py.tvitatis  co- 
fctife  bonts  omnibtis  exhauftos  ,  malts  vero  ob- 
rutos  &  onufiosferio  animifmfupercelluntur  ; 
quod  tftiitfmodi  hominibtis  regnutn  Dei  ,  quo 
bonis  ommbiti  locupletandi  funt ,  deftinatum 
fit.  Beati  0»  hi  funt  (ulut  mundu.s  lUos  mife- 
ros  reputat)  quifuam  illam  ex  peccato  &  poe- 
na  tUi  debtta  mendicttatem  lugent ,  quia  ad 
eos  confolationes  ex  giatuita  Dei  promtjftone. 
de  pcccatortim  remtjjione  provententes  ,  jure 
Jhectant.  Beati  manfueti  qui  iilatas  fibi  inju- 
rins  nonulc.fcuntur  :  ut  qut  non  tanlum  ccele- 
ftis  regni  participcs  funt ,  fed  {contra  quam 
vulgo  creditu  )  hicetiamtnterris  plaads& 
tranquille  agunt,  ne  illiflilem  h.tredesjure 
habendi  fint ■  Bextifunt  qui  ftudiojnftitu  ita 
ducuntur ,  ut  tUam  mnmntis  perfequantur, 
qitam  cibum  famelici ,  aut  potum  fitibundi; 
qiiandocjUidem  Dettf  auclts  indies  juftiti.t 
fruclibus  ,  tandem  vit£  fus.  exjpiratione  iUos 
ita  faturabit ,  ut  deinceps  quod  amplius  pr&- 
optent  non  fuppetet.  Beati  juftt  qtti  ahorum 
malis  ita  condolent,  ttt  illis  pro  virilifubvenire 
paratifint :  nam  iidem  iUi  cum  ab  hominibu* 
ubt  ujtts  fuerit .  tttm  a  Deo  ,  cum  maxime  d- 
lorum  interertt ,  mijericordtam  ccnfiquentur. 
D  d  Beati 


6. 


II. 


II. 


Vetf.  i, 

&c. 

Beatitutlo  .i 
Dei  *fti- 
matione 
metieruU) 


108  II     J     P,     li 

Bcatifant  quibtis  animtts  efl  fncertts,  (S)  hy- 
pocrifcos  involucris  cxutus .-  r.am  hi  tanquam 
vslo  diffecio  Deum  hic  q:tod  datur ,  post  ham 
•vitam  perfecle ,  ac  fi  oculvs  intuerentur ,  co- 
gnofccnt.  Beitti  funt  qtti  p.tci  ftudent  ad  cum 
modttm  ,  ttt  nec  ipft  atm  alits  fimultates  ex- 
erccant ,  ej>  aiios  diffentientes  &  inter  fe  dt- 
ftrailos  conciiiare  operam  navant :  qui.t  Det 
(qui  Ftliofuo.ut  mundum  cum  fibi  tumfecum 
ipfo  reconcdiet ,  non  pepercit)  fdii  ab  omnibus 
agnofccntttr.  Beati  ftint  qiti  juftitin.  citufa 
perfquutioncm  patiuntur ,  quiahts  perpejfio- 
ntbftt  fibi  rcgni  ccehrum ,  olim  fuo  tempore 
poffid:ndi,  tam  indubttatum  teflimonittm  col- 
ligttnt ,  ac  fi  eo  in  prstfenttarum  fruerentur. 
Denique  beati  cftis  cum  j.tclis  in  vos  probris 
vos  perfeqttuti  fuerint ,  t$  omnis generis  con- 
vitia  in  vos  congefferint ,  dummodo  nttlla  ve- 
flra  culpa  hocfiat :  tum  vero  hs.c  beatitas  au- 
clior  eft ,  cum  mea  cattfa  httc  omriia  vobis  ob- 
venient.  L&tamini,  aique  ttdeo  exultate  ,  quia 
tttcitnque  hic  tn  terra  malts  afficimini ,  in  cos- 
Us  tamcn  merces  hnge  amphjfima  vosmanct. 
Nec  vero  anxtos  vos  habeat ,  ac  Ji  veftr&  na- 
tur&  pcrverfitatc  provocati  tam  ftut  in  vos, 
magis  quam  in  alios  contumcliofi ;  fic  enim 
Prophetas.qiti  vos  intercefferunt,inJettatifuHt. 
Summa  esl  Chriftum  ftudio  docendi ,  ex 
freqtientia  auditorum ,  maxime  difciiulorum, 
commotum.homirits  beatitatem,  contra  quam 
humanumj  udictumferat,  defcrtbertj. 

P  *R  A  X  1  S. 

GEneratim  de  fcelicitate  Chriftiani  ho-  | 
minis  ediflerens ,  figillatim  iihtd  ad  A-  I 
poftolos  accommodat. Summa  eft.Chriftum  i 
itudio  docendi  exfrequentiaauditorum.ma- 
xime  difcipulorum,  cotnmotum :  hominum 
beatiratem  ,  contra  quam  humanum  judi- 
cmm  fert,  defcribere. 

Ad  docendum  prarparatio, 
&; 
]   Doftrinadehominisverabea- 
V.    titate. 

In  poUerio-  ( prxcedunt.ad  Chriftianum 
re  parte  con-  j     inftituendum, 
fideratitur  qilae<  & 

bcaturn  homi-  |  fubfequuntur,ad  Chriftiani 
ncm  ^   hominisdeclaiatioiiem. 

Chriftus ,  quo  luos  in  fidc  &  bonis  opcri- 
bus  confirmaret ,  utcumque  a  mundo  dam- 
natos,&'in  miferorum  numero  habitos,per- 
bjatos  prommciat.Quamobrem  in  caufi  fcc- 
licitatis  annnum  ,  non  ad  miferos  &  infceli- 
c:s  horaincs ,  quid  illi  fentiunt  ;  fed  ad  bea-. 


PartcsTnat ) 
Chrifti 


O      N     I      A 

tum  Deum,  cjuid  ipfe  ftatuat  advertamus,  & 
ad  illius  incorruptum  judtcium  altorum  om- 
nium  fententias  exigamus.  Primo,  incjuit,  ?"'"•' fmt 
beati  prxdicantur  omnes,  qui  fpiritu  paupe-  PMP"" 
res  funt :  id  cft,  qui  fuam  bonorum  omnium 
inopiam,inanitatem,fcu  mendicitatem:  iic- 
ut  contra  omnis  genens  pravitatem  ,  &  per- 
veriitatcm  in  fciplis  cumulatam  &  confer- 
tam  fentiunt  :  qui  nihil  boni  in  carne  fua  v 

relidere  agnofcunt :  quife,  quanti  quanti 
lunt,  nihil  nili  corpus  quoddam ,  fcu  peccati 
maflaru  profitentur  :  denique  in  fe  juftitia 
nudos,  vitiis  omnibus  coopertos  agnofcunt. 
Hic  locus  eximie  lUn&tatux  Apo.$, 17.  Vtdi- 
fti  viritm  fapientem  in  cculis  ejtts,  Sfes  esi  me- 
lior  deftulto,  qumndeillo.  Prov.x6,iz.  Quod 
(i  odiofum  hominibusiit  ,  viderepauperem, 
&  eundemfupcibiim;non  minus  certe  odio- 
fum  eftcoram  Deo  ,  ii  quis  malis  oppletus, 
&  bonis  vacuus  omnibus  ,  de  fuis  mentis  Sc 
facitiortbus  glorietur. 

Hanc  beatitudmem  arguit  ab  adiuncto  !""»ff««i 

,  °  r     ,        caiorum 

regno  ca:lorum,qito  t.inouam  immenlo  tne-  ,- . ,    , 
r°       ..  .'.'         .,-'..  r         /«"tMle- 

lauro  ditantur  hi ,  qui  (pintu  pauperes  iunt.  »/«»', 

Vide  Prov.iS.iz.  item  illud  qitife  hitmiliatu, 

extolletur,  Matth.  18,4.  Ilcut  contraeVc.  qui 

enim  fuam  mcndicitatem,nuditate,deformi- 

tatem,  cxcitatem  agnofcit,  &  vere  fentit,is 

iiico  ad  ftudium,  &  lnvcftigationem  contra- 

riam  quarrendi  excitatur.  vide  Apoc.  5,18, 

Compcndioliflimaigituradccelos  viaeft,  (i 

prius  nos  ipfos  damnando ,  veluti  ad  mferos 

detrudamus.ut  veftes  juftitix-  confcquamur, 

nos  in  nudorum  cenfum  dimittere;ut  cibum 

nobis  reficiendis  idoneum  nancifcamur,nof- 

met  famelicos  !k  inanes  profiteri.Quo  enim 

demiflius  in  noftra.'  indignitatis  fenfu  de- 

fceudimus,  tanto  nos  migis  Deus  cvehet. 

Nec  vero  tantum  regnum  confcquuturos, 

lcd  jam  confequutos  docet.  Spe  enimccrta 

illud  jam  poflident. 

Altcra  bc.uitudo eft  eorum.qui  hanc  fuam  VetT.  \. 

paupertatemlugcnt ,  &  deflent  ;  ut  fenfum  ft"""w 
■     1  •      ■  X       11  .    '      .    .        c.  fmt  vere 

indigintatis  noltrx-dolor  gravisexcipiat.  iij „,ntet> 

enim  externa  paupertas  iit  Ipiritus  contritio 

(ut  eft  in  proverbio)qu.tnto  magis  fpiritua- 

lis  ha:c  paupertas  &  raendicitas.  Et  quidem 

extcrna;  paupertatis  fenfu  nimium  dejici- 

raur,  ut  eodem  provcrbio  ;  fed  interna  pau- 

pertate  ne  gry  quidem  coiiturbanmr  :  quod 

tamen  fieri  oportuit,maxime  cum  cx  fumma 

opulentia  S;  bonorum  omnium  abundantia, 

noftro  vitio  in  hauc  mendiciutcm  decideri- 

mus.  Eft  cnim  illorum  paupertas  gravior  3c 

odioiior ,  qm  rcbus  aliquando  mclionbus 

pcrfruiti 


A. 


IC9 


pcrfruiti  func.  Nequc  enim  hoc  Ioco  omnis  '  proprix  indignitatis  fenfus,  &  nofrrorum  in 
mceror  nobis  commcndarur  ,  _d  qui  cum  ,Ucum  atrociiliniorum  peccatomm  com- 
pa-iiitudiiic  conjunftus  eft.  1  Cor.7,10.  Hft  mentatio,  nos  commoncfaciuut ,  nc  levcs 
cnim  qnoddara  genus  hominum  ,  qui  (ibi  in  '  injurias  a  fratribus  illatas  perfequamur  ,  & 
fua  mendicitate  placent ;  nec  cam  conditio-  talcnta ,  quibus  Deo  obftniti  tenemur,  nos 
ncm  libcutcr  cum  meliori  commiuarcnt.  flcftant  oportet,ne  minuta  iioftra  tam  feve- 
Complciflitur  ctiam  hxc  bcatitudo  cos ,  qui  re  exigamus.  Qui  igitur  minima  de  caufa 
cx  caftigatione,  peccatorumnominc,  mce-  excandefcunt ,  &  ad  vindictam  proliliunt, 
rcnt  ;  dummodo  cam  xque  &:  patienterfc-   eos  promptum  eft,  nulla  aut  pcrexifrua  pec- 


in  rpulul 
torur»  co>t- 
fd.f.n  r;.i- 
fiJlMl 


rant.  Iudicium  igitur  dc  proprio  luftu  ,  fcu 
noftro,feu  alieno  ad  iftam  Scrvatoris  fcnten- 
tiam  exigamus :  &  hoc  ipfotriftitiam  con- 
folemur ,  quod  .i  Chrifto  beatam  duci  intel- 
ligimus.  Neque  hic  judicium  noftrum  ad  rei 
eventum  fulpenfum  tcneamus.  Quicquid 
cnim  accidit ,  pro  judicato  habcndum  cft, 
beatos  nos  clle. 

Eventum  vero  Ixtum  forc  docet ,  quod 
confolationcm  accipicnt ,  luctus  corum  in 
lxtitiam  convertetur ,  lachrymx  in  rifum, 
faccusinfericum,  cineres  incoro!las&  un- 
guentum, jejunium  in  cpuhtm,  manuum  dc- 
tortio  in  applaufum.  Hoc  nos  docct  vicilTi- 
tudo  lucis  &  tenebrarum  ;  hvcmis  &  .-efta- 
tis ;  autumni  &  veris ,  tumfabbathi  inftuu- 
tio.  Nc  mctuamus ,  nc  hinc  nobis  quid  da- 
mni  accedat ,  autnehic  dolor  ,  offa  noftra 
deficcans,  exftinguat  vitam  :pfomilIionum 
enim  dulcedo  nos  fovet ,  &  dolores  ita  ma- 
cerat ,  ut  facilcs  ferendo  (inr.  Prxtcrqu.im 
quod  tempus  advcniet,  cum  malis,in  quibus 
vcrfamur,  pcnitus  expediemur,S;  eorum  lo- 
co  bona  reponentur ,  eaque  pro  numero  „ 
menfura  afflictiorium  qux  nos  exercucrunt, 
z  Cuf.1,4,5,10.  &  Pfalm.s>4,ii,H.  iraove- 
ro  pro  fementelachrymatum,manipulos  rc- 
portabimus ;  &  momentanea  afflidio  pon- 
dus  xternx  Ixtitixaffert,  z  C<v.4,i7.Quod 


Verf.  s. 
frcr.tm.iii. 
furtuiio  :n 
qutliu  con- 


catorum  fuorum  confcicntiadepruni.  Hoc 
Davidem  in  Simei  xquiorem  facit,  ut  illi  vi- 
tam  fuam  condonarit ,  tamctii  capitaliter  in 
cum  deliquiflct.  Pondus  enim  proprix  ini- 
quitatis  eos  ka  dcprimit ,  ne  fe  facile  adver- 
fus  fratres  attollant ,  rcatus  ora  noftra  obtu- 
rat  ,  nc  illa  adverfus  eos  tantopere  laxemus. 
Ncc  certc  plurimum  dc  Dci  crga  fe  miferi- 
cordi.im  polliccri  poffunt ,  qui  ad  ulcifcen- 
dum  tara  paratos  animos  geruutjvide  quam 
hoc  pugnct  cum  judicio  huniano. 

Arguitur  hxc  falicitas  ab  adjunfta  tcr-  qu*hng£- 
rxhxrcditate.AUudit  autemadlocum  Pfal.  >''*'«"/*• 

37. 10,  n.ubidoceturimpios  fubito  pcrire,  "">""•'"'• 
&  quidem  radicitus  cxtirpari;manfuetos  ve- 
ro  fuperftites  effe ,  &  vitamfuamadcxrrc- 
mam  feneclam  proferre  :  idem  1  Pctr.  3,  9, 

10.11.  Qui  enim  manum  fuam  in  qucmvis 
effert ,  in  eum  ctiam  omncs  rranum  fuam 
iojiciuat :  qui  autem  iniquorum  furori  con7 
cedit,  isetiam  improborum  &  obduratotum 
animos  emollit:  node  etiam  quxrir,  quis  (it, 
qui  illis  nocere  vclit,  qui  bemgni  funt ;  tan- 
quam  diccret  monftrum  efle,&  non  tantum 
pietatc  deftitui ,  fed  omnem  etiam  humani. 
tatem  exuiffe.  Longe  igitur  fecus  eft  ,  quam 
homincs  exiftimant:qui  putant  brevilfimum. 
8t  expcditiflimum  iter  ad  quietem  effe,(i  in- 
jurias  fuas  probe  ulcifcantur  ;  &  li  fint  tan- 

tametfi  infuturo  feculo  perficitur  ,  tamen  quam  Lamechus  ille.videlocu  &?».4-Hujus 

hoc  feculo  inchoatur.  Cujus  confolationis  |etiam  promiffi  veritatis  exempbrin  Moyfe 

nobis&  noftra  operaDeusuti  vuk,infoIan-  habemus:  qui  cum  omnium  qui  in  terris 

dis  afflidtis.  Chriftus  enim  adconfolandum  crant  manfuetiflimus  fuerit ,  &  longam  & 

affliclos  miifus,  Efa.  61, 1.  has  partes  Mini-  vegetam  xtatem  egit.  .Detfr.34. 

ftriscumprimis ,  &  aliispiisdedit.  Et  hxc        Quarta  beatitudo  eft  eorum  ,  qui  lide  ju-  veif  6. 

quidemqux  beatitatem  prxccdunt.  ftificati,bonorumoperum  itcringreffi  funt:  biquibut 

-.  fhxc  beato  inhxrent,  U  quorum  meta  &  perfectionc.cum  fe  quam  M>"''">nl 

Eorum  qux  )  „  :■         n-        <    rr  1     ■    j-  •  rui luflt- 

r.r        '       <  &  loneillimcabeiie ,  ex  legis  divinxcum  eo-    .  '  f, 

lublcquuntur  f  .■..•.         _  rn,  °    ■  n     ■         r      ■  l,-  tiami 

*  ^ilu  bcatum  iiftunt.  irum  vita  collationc,(entiant,ad(copum  non 

Tertia  beatitudo  eft  eorum,  qui  mites  &  minore  aut  mcetore  anguntur,  aut  dclidetio 

manfueti  funt :  qux  virtus  ex  noftri  fpiritus  feruntur  ad  pietatem ,  quam  famelici  &  (iti- 

paupcrtate  proman.it;  noftrx  enim  vilitatis,  bundi  ex  cibi  &  potionis  defeftu  dolote  c.\- 

fltabj  ctx  conditionis  confideratio,  nos  fa-  pientes  ,a!imcnta  ,  quibus  fe  reficianr  ,  fe- 

cile  ad  facilitatem  &  m.tnfuetudinem  erga  lctantur  ;  ut  cervu;  fagitta  confixus  &  a  ca- 

fratres  erudit :  ut  probra  &  injuriasxque  nibus  fugatus ;  utdcfertumS;  arida  terra, 

fcrcntcs,  nos  ipfos  non  ukifcamur.  Nam  [clauftris  tanquamoreaperto,piuvix  inhiat; 

Dd  1  lic&c. 


II*  H      A      R     M      O      N      I      A 

iic  &C.  vide  Pfabn.ll9.feli.14.  verf.ult.  In-  quafi  vento  pafti  &  flatibus  ,  tum  demum  fe 


illutl  eti.roi 
iu  nfu  nte- 


tjnocl  e)m 
fittietdtem 
cmfetjiti- 
tnr; 


hime  qui 
non  cicjtde 
r.tnt  fame 
ejm  pre. 
mel/xatnr. 


clino  animum  meum  ad  facier.dttm  flatuta 
tnain  fetuhtm.  hcmfecl.6.  vcrf.  ult.  Attol- 
lam  mantts  mef.s  ad  p/scepta  tutt :  i$c.  item 
fett.7.  verf.t,.  Item  Pbilip.5,  13,14-  g^ 
fttnt  a  tergo  cblivifcor ,  vcrfits  fcopum  feror 
i$c.  &  Tit.  z,  14.  Studio  bonorum  operum. 
Hinc  fequitur  lingularis  voluptas ,  quam  pii 
in  bonis  operibus  profeauendis  capiunt.licut 
qui  efuriunt  &iitiunt,  cibo  &potioncin- 
credibihter  deleftantur;  vide  Pfai.119.  item 
loh.  4,  31.  vide  fupra  :  contraetiam  ,  vitio- 
rum  naufea  quxdam  &  faflidium  iit.  Pf.119. 

Hinc  item  pii  vehcmenti  mediorum  , 
Vcrbi ,  Sacramenti  &c.  deliderio  tenentur, 
cujus  exemplum  vide  Pfal.  6;,i.  Vt gelidam 
cervus,  {$c.  Pfal.zj,^.  Vnumpetii  l£c.  Hinc 
dolor  cum  ablint ,  &  cx  dolorc  querela:, 
Pfel.6),i.  In  terra  dtferta  &faicu\ofa,  tfc. 
Pfalm  84.  Etiam pafferes  juxta  altare  eyc. 
&  quamdiufedentur.  Pfalm.  111.  Ecquisne 
famelicus  gaudio  non  perfunditur  ,  cum 
rocnfim  ftratam,dapes  appoiitas  cvc.videat; 
&  contra. 

Ab  adjuncta  autcm  fatietate ,  hoc  confir- 
mat ;  omni  enim  petenti  dabitur.  A  fide  in 
fidem  ,  fenecta  a:tate  plus  fru£tus  ferunt. 
Vfalm.9%.  eirum  lux  fpler.debit  magis  ufque 
ad  dtei  mend.-em,  Proverb.\.  Inaltero  (cor- 
poris  fcil.")  famis  gencre,  multi  pereunt :  fed 
m  hoc  minime.  iob.  4.  Gjui  bibtt  ex  aqua 
quam  &C.  &  loh.  6.  6Uti  venit  admenon 
efiiriet ,  &qat  credit  in  me  non  fttiet  tn  &- 
ternum. 

Apud  Lucamhxc  beatitudo  abadveriis 
argumir,  vide  Efa.  6<{, 13.  Ecce  fervi  msi  co- 
mcdcnt ,  vos  autcm  efurietis  ;  bibent ;  fuietts; 
Utabiintur;  erubefcetis;  clament  prs.  hdarita- 
te.&c.  Ex  quoiutelligiturquolocohabcn- 
di  funt  ,  qui  dt  openbus  fupererogationis 
gloriantur:  &  qui  ita  fe  plenos  jaftitant ,  ut 
exeorum  redundantia  aliquid  operum  re- 
vomant  ,  quibus  aiiorum  fames  faturetur. 
Quanquam  ctiam  bxc  ftturitas  qux  Chrifti 
malediftione  confingitur,  nonin  Pontificiis 
fuluminvenitur  ,  fed  &  in  his  qui  Euange- 
luim  profitentur.  Nam  cum  nulla  cura  & 
follicitudine  proficiendi  m  bonis  operibus 
teneantur,  quoalio  quarn  faturum  locoh.:- 
bendi  funt  ?  ficut  pleni  judicandi  funt ,  qui 
cibos  non  appetunt.  Quibus  ommbus  olim 
evenier.quod  Lucas  de  fame  futura  pronun- 
ciat :  cum  fcilicet  coram  tribuuali  Chrifti 
colloc.nj ,  niillies  fe  bonoium  operum  ma- 
gis  ftudiofos  RuiTc  fruftra  optabunt :  nam 


nancs  &  famelicos  fcntient :  &  ficut  qui  fo- 
mniant  fc  edcre  &  bibere  ,  poft  cum  cxper- 
gifcuntur  fe  fame  &  liti  urgeri  fentiunt ;  fic 
hi  homines  veluti  per  fomnium  pafti,  coram 
Dco  in  judicio  e  fomnio  excitati,  fuam  mo- 
piam  &  mediam  fentient. 

Hic  illos  rcdargue  ,  qui  Menfam  Sacram 
naufeant  &  fafhdiunt. 

Qujnta  beatitudo  cft  eorum,  qui  aliotum  Verft  7. 

miferia  commoventur,  &  illis  fubvenire  pa-  M'f"""- 

rati  funt.  Tametii  enim  ftultum  &  miferum  *"?»"»- 
.         ...  . ,,  ,       .      .    r    ,.    .  clo  e.xerctn- 

hominibus  videatur,  ex  altenus  liifoelicitatc  ^4? 

dolorem  accipere  ,  prxfertim  cum  ipli  pto- 

priis  calamitatibus ,  fatis  fuperque  urgea- 

mur ;  tamen  hanc  ad  rvpTrdincui  propenlio- 

nem,  Deus  beatampra:dicat.  Poterat  videri 

via  efle  ad  fcelicitatem  magis  expeditanijani- 

mum  gerere  adamantinum  ,  &  doloris  ex 

alicno  malo  expcrtem:  fed  animum  circum-         • 

ferre  tam  facile  vulnerabilcm,  ut  2.  Cor.11,9. 

SiHcbr.  13,  3.  Roman.  11.  videtur  extrema: 

dementia:  efTe.  Qins  cnim  beatum  exifti- 

met,  gaudii  &  lsetitia:  matcriam  ab  aliis  po- 

tius  fufpenfam  cile  ,  quam  in  fe  collocatam. 

Quam  (i  bovis  aut  afini  miferia  nos  tangi  6z 

commoveri  oportet.  Exod.  &  Deut.  nedum 

hominis,  &:  multo  adhuc  magis  fratris. 

Abadjuncta  mifericordia:  conlequutio-  qttadewH 
nc,  illud  arguit :  confequitur  autem,  non  le-  ""fmcor- 
vatione  a  malis  &  miferiis  hujus  vita: ,  Deo  "  «»»•»•- 
aliorumergaeumanimos  ad  commiferatio- 
nem  fleclente ,  (ut  in  exemplo  Davidis  erga 
filios  Ionathanis,  Barzillai,  &:  regis  Ammo- 
mtarum,  atque  adeotruculentiflimityranni 
Saulis  crgaDavidem)  tum  etiam  .i  futura; 
vita;  miferiis ,  condonanti  enim  in  fe  offen- 
fas ,  condonantur  cjus  iu  Deum  peccata  :  &: 
mifencordia  adverfus  judicium  gloriatur  Ia- 
cob.  Mifencordia  .rcdime  peccata  titst.  Ds- 
tiiel.  4.  hoc  ab  adverfis  confirmatur.  Iudt- 
cutm  enim  abfque  mifericordia  ^yc.  Iac.z,\$. 
vide  Pfal.  109.  Iudic.7.  &i  Matth.iS.  Qiiod 
ficorporea?  &.  momentanea:  calamitatisfen- 
fu  nos  afTiei  oportet,  nedum  fpiritualis  &  in 
xtcrnumduratura::  quodli  omnuim.nedum 
familiarium  &:  nobis  fanguine  conjunifto- 
rum. 

Sextabeatitudoeftcorum.quianimo  frn-  Verl.  s. 
ccrofunt,  &a  fimulatione  libcro&  hypo-  -Q'0''"-"" 

r  r  ,  -  t>  r  1  r        1     1  ■     1        fil  eor  rere 

cryh  iunt:  iicut  ex  Plalm.  14.  (uiuie  h:c  Io-  '       ,     , 
,    r       ■        m        •,  n       -,.  -       ■      «liuitttmii 

cusdclumjturjliqiiidoconitat.T.imetlicnim 

infcitiae  apud  hominesdatur ,  ii  quis  vcrfu- 

tus  &  vafer  non  lit,  &  aliud  mente  aliud  lin- 

giu&  manibus  pra:  fc  feratj  taaien  hiqui 

ajctti 


A      N 


E     I 


III 


apertifiint,&inquibusnullafimu!.-.;ioiiisla-i  liorum  caufam  it.icompledtatur,  ncrelictis 
tcbra  invenirur,  a  Deopcrbeaci  indicantur.  fubindc  rcbus  &  ncgotiisfuis  ,  aliorum  ne- 
Coram  mc ambula ,  tanquam  Deum  femperl  gotia  procurct :  (icut  contra  fapicntix  clTc 


ob  oculos  habcntes.  Si  cnim  a  fcrvis  rcqui 
ratur,  ut  non  minus  fidcliter  hcriles  occu- 
puiones  obcant,  hcro  abfcntc,  ouam  ii  prx- 
fcns  oculis  fervum  infpicerct ;  quanto  ma- 
g*is  Scc.  Nam  cxteroquin  quts  potcsl  dicere, 
mundum  csl  cor  meum  ?  pitriti  fum  a  pcccei- 


cluctint ,  rcs  fuas  contcmtis  alicnis  agcre; 
ncc  curare  multum  quid  aliis  iiat,  modo  illis 
bcne  (it.  Alii  funt,  qui  gaudeant  conrentio- 
nibus  &  difcordiis  ;  cxiftimantes  fc  in  alio- 
rum  gratiam  obrcpturos,  li  ibcios  fuos  apud 
illos  m  odium  voccnt,  ut  Doecr.  Ncc  dclunc 


tjutA  ipfnm 
Denm  VI- 
debitf 


to  ?  Prov.  10.  &  I  Ioh.  7.  fi  dixerimus  qttod,  qui  prudentis  viri  partcs  efle  putant ,  ti  alios 
feccntnmnon  habemm  &c.  intcr  fe  digladiantes  videant:  fore  puran- 

Hoc  probat  ab  adjunfta  Dei  vilione.1  tes ,  ut  quamdiu  iimultates&  inimicitix  in- 
Quod  ctiamcx  analogia  ptxfcntix  Dciin  ter  illos  excrceantur,  ipli  quicta  pacc  fruan- 
tabernaculo  colligitur  Pfal.  14.  hypocryiis  ■  tur.  Quod  ti  minus  quam  volumus  Iitigan- 
cnim  inftar  vcli  cujufdam  cft,  quo  .1  Dei  vi- !  tiuin  importunitate  erFiciaruus ,  non  t.imcn 
iione  &  intuitu  arcemur  :  cum  in  hac  vita,  ■  ldcirco  operam  perdcmus :  Dci  cnini  bcne- 
myfteriorum  &  Dei  voluntatc  pleaiorc  co-  1  dictio  ad  nosfpedtac ,  &  vctiici  iu  capuc  no- 
«rnitione,  cum  vita  fucura  prxfenrixdivinx   ftrumrccliuat.  Ncc  cnim  Molis  oper.i  mi- 


hlnc  qui- 
nam  veru* 
VticHllm) 


Fruitione,  vidc  Heb.lz,i£-  Sicut  cnim  homi- 
ncs  fe  his  non  exponunc,  quifuaeos  conii- 
lia  cclant ;  fic  &c.  &  ut  corporis  oculus ,  pi- 
tuita  vcl  fquammis  vitiofus  ,  folcm  hunc 
rnundi  intucri  ncquir ;  iic  ncque  Deum  ani- 
mus  cernit  fquammis  &  pituica  iimuiationis 
impeditus.  Contra  vcro,  ut  fpcculum  mun- 
dum  fiwuras  corporum  &  imatnnes  facile 
admittit,  ita  animus  ab  hypocnieos  immun- 
ditic  libcr  &  folutus ,  Dei  faciem  &;  lutclli- 
^enciam  fufcipit.  Atque  ut  coram  principi- 
bus  (iltUQtur ,  quorum  corpora  vcftibus  & 
aliis  ornameutis  nitent ;  iic  coram  Deo  qui 
&c. 

Ex  quibus  hocelicitur,  qui  funt  quos 
Dcus  fui  cultorcs  exquirft.  Iudxi  ad  faciem 
Dei  in  tcmplo  intuendam  fatis  cfleducc- 
bant,  fi  aquis  a  corporis  immunditie  loci 
erant.  Mundi  Sapicntcs  Sc  Philofoplu  do- 
cent  ,  cuique  tanto  majorem  intuendi  & 
conccmplandi  Deum  copiara  fore  ,  quanco 
quis  dottior  ,  &  in  nacurx  arcanis  pericru- 
candis  perfpiciencior  &  acucior  repenetur  : 
fed  Chriftus  inreriorem  hominis  partemfeu 
anim.im  ,  &  in  animanon  tam  fapientiam 


nus  erat  Deo  grata.cum  Hebrxos  licigantes 
non  pocius  reconciliare  ,  quam  ii  &c.  Ncc 
Ion.uhan  minus  auc  apud  Deum  auc  apud 
Davidem  gracix  inivit,  quod  Davidem  apud 
Saulem  traduclum  in  patris  gratia  rcponcrc 
non  potuit.  Hic  tarncn  cavcndum  ,  ne  pcc 
nomen  pacis  conftituendx  ,  quis  fein  alic- 
nam  litem  ingerat ,  alterutrius  ad  natces  fe 
adjungat,  feque  altcrum  litigatorem  confti- 
tuat ,  eoque  contcntioncm  rovear,  &;  a'o  in- 
vicem  rcmotos  longius  disjungar.Quienini 
hocfacic  ,  canem  auribus  prchendic.  Pro- 
■verb.16. 

Hxc  vero  beacirudo  potiiTimum  in  fide-    ' e'""" 
les  Euangeln  pcxconcs  convenic  :  qui  ho-  fosr, 
mines  a  Dco  alienos,  in  ejus  grflriam  per  fi- 
dem  ponunc,  &  hommcs  mtcr  fe  concilianc. 
Ob  quam  Ipeciofi  pedes  Euangelizantium. 
pacem- 

Ac  multoeriainmagisinChriftum  ,  quim,,v""  . 
eft  pax  noftra  &c.  vide  Epkef.z.  Hoc  ex  ad-  nm. 
veriis  concluditur  :  esl  enim  is  tpm  conten- 
ttones  ferit  inter  fiatres  abomtnabilis  coratn 
Deo.  Prov.6.  Caveamus  igitur  ,  ne  quando 
feraen  contentioms  feramus.aut  fatuiu  ope- 


quam  aiFeiftum  ritc  corapolitum  requirit:ut  1  ra  noftra.ne  crefcat  Sc  corroboictur.Cavea- 
hxc  beatitudo  perinde  ideotis  &  riidibus,[  mus  ne  vel  titiones  (imus.aut  rlamm.im  con- 


Vcrl.  9. 
Vtri  pzci- 
fiii  qnil 


atque  doctiflimis  quibufque  expolica  iic. 

Sepcima  beacitudo  eft  ecrum,qui  contro- 
vcriias  &  lires  componunt.Cumenim  fupra 
beaci  hi  cenfcanrur,  qtu  miti  animaexiitcn- 
tes,  non  facileadlites  protiliuut ;  &:  niundi 
corde  ,  qui  apud  fe  &  in  fepacem  fover.t; 
nunc  porro  longe  beatiflimos  indicat ,  qui 
inimicitias,quas  vel  alii  ersra  ipfu-m,  vel  erga 
alios  cxeicent.quoad  pofiunt  collunc.  Pleri- 
que  cnim  exiftimanc  uifcicix  eile ,  fi  quis  a- 


iia  filii 
Veifntuiii 


cencionis  abaliis  injectatii ,  tanquam  efliilb 
in  ioncm  oleofovcamus. 

Ab  adjuncla  nlioruni  Dei  appellacione  ifi''}**»' 
bearicudinem  contirmac  :  inquo  quoddici- 
cur  eum  ncmine  lilioruai  Dd  ccnlendum; 
non  ica  accipiendum  efl ,  ac  fi  nuda  tantum 
appeilatiooe  lilius  IJci  lit.non  autemrc  ipfi, 
fed  tignificat  cum  ceveia  efle  nt  t.dis  agnof- 
cacuc :  uc  de  Chriftodicicur,  Eum  jitfMum 
iri  Dci  I-jlium-Hujus  autcmratioalijgnatur, 
D  d  5  qucd 


11+  H      A      R      M 

cenfa  esl ,  corttm  homiribm ,  ut  ipfi  vefiris 
fnclaris  cum  diclts  tumfaclu  penitus  conjpe- 
ihs  &  aritmadverfis ,  ad  Pairts  vefirt  qui  in 
coelis  eil  nomen  cclebrandum  incitemur  ,  qtti 
vefiras  tenebras  denfijftmas  iit  admirabde  lu- 
itien  converterit. 

P  R  A  X  I  S. 


APoftolis  eximias  quafdam  cum  fcien- 
tix ,  tum  pietatis  dotes  neceiYarias  efle 


Verf.n. 


requifit*  docet ,  quibus  carteris  antecellant.  Quod 
tx  <-'m?*l  probat  ,  minifterii  fubjedto  cui  dotes  adjun- 
'"'""'  '*  t\x  &  annexa:  elTe  debent.  Minifterium  ve- 
ro  ipfum  illuftrat  argtimcnto  parium  :  & 
primum  falis,  cujus  acrimnnia  redundantcm 
in  carnibus  fanguinem  exfugit ;  cibofque  a 
putredine  &  fcetore  vindicat,  &  eofdem  pa- 
Iato  gratos  5c  fapidos  reddit.  Sic  etiam  Mi- 
niftri  doc~trina  partim,  partim  vita:  Iaude  re- 
dundantes  in  nobis  peccati  humores  delic- 
cant ;  nos  corruptioni  &  internecioni  ad- 
dictos,  in  immortalita,tem  vindicaut ;  natu- 
ra  fcetidos  &  Deo  abominabiles,  ut  Pfal.14. 
a  graveolentia  illa  eximunt :  denique  ci- 
bos  iniipidos  &  naufeabundos ,  vel  vidtimas 
potius  Deo  gratas  efficiunt  in  Chrifto  Do- 
rnino. 
itutmejM  Quamobrem  minifteriifil  multo  majo- 
L'extem  vim  habet  ad  homines  condiendos , 
quam  fal  ad  cibos  hominum  efui  temperan- 
■dos  aptandofque.  Nam  fal  ad  diuturnita- 
tem  aliquam  fervat ;  minifterii  vero  fal  ad 
^ternitatem  :  faliftecibos  &  carnes  adhuc 
a  fcetore  Iiberos,  a  fcetore  vindicat ;  fed  fal 
Minifterii,  homines  jam  ante  natura  fua fce- 
tidos  &  putres ,  a  foetore  &  putredine  exi- 
mit.  Hinc  apparet,  quam  noftra  lit  line  pro- 
bo  Minifteno  perdita  &  dcplorata  conditio. 
,Quo  eft  deprobatior  eorum  fors ,  qui  Ce  i 
concionibus  &  Ecclefia  fubducunt.  Sicut 


tAer/iy 


O     N     I     A 

cum  urtic.-e  &  cardui  hoc  modo  radicitu: 
evellantur,  non  a:gre  feramus. 

Minifterii  itemnecelTitas,  iine  quoho-''"»  '/«* 
mines,  &c.  hincaftruitur :  uti  excitentur  nmf't"t 
ad  curam  idoneamidonei  miniftri ,  qui  fal 
eft ,  confequendi.  Tametii  enim  fcientiis  ut 
Iuris  Civilis  ,  Philofophia:  humana: ,  &  ca:- 
teris  notitiaimbuantur  :  tamenii  nonliuc 
fal  &c. 

Qupd  vero  dicuntur  terrtfal.eo  indicitur  (y  mtpli- 
quam  late  patens  iit  Apoftolorum  minifte-  tudo  mm- 
num.  Arguit  autem  afubjefto  quod  tradta-  P1"' -4P*- 
turi  erant.r«r«  enim  voce  intelligitur  zet-fi°l'"m' 
rarum  orbisjiicutpoftliquido  conltat.quod 
Apoftoli  mtmdi  lumina  appellentur.  Nobis 
enim  qui  nunc  Mmiftri  fumus ,  portio  tan- 
tum  canusfaliendaobtigit;  Apoftolis  vero, 
totahominum  mafYa ;  lllis  univerfus  mun- 
dus  ,  nobis  augellus  colendus.  Illiluraina- 
ria  erant  ad  totum  templum  colluflrandum; 
nos  vero  ad  aliquam  partem  templi  luminc 
noftro  ornandam  adhibemur.Atque  nePro- 
phetis  quidem  ipiis  tam  ampla  provincia  da- 
ta  eft  ,  quanta  Apoftolis  eft  concefTa  :  nam 
illi  Iudxa: ,  hi  vero ,  non  niii  totius  orbis  fi- 
mbus  circumfcribuntur.  Quo  lgitur  am- 
plior  &  patentior  cujufque  pnfeilura  eft, 
tanto  magis  &c.  Quod  ii  in  curandis  dome- 
fticis  curamadhibenthomines  ,quanto  ma- 
gis  in  Republ.  procuranda  vel  Ecclelia? 

E'«»  })ti  a\x4  ft.ii^x.s0r,.  Hortatur  eosad  Negligen- 
officium  faciendum  ab  adjunfla  pcena:  quia  ***  '"  ""'* 
nifi  ha:c  fecerint,  omnium  peflimi  futuri  fo- '"' "" '' 
ras  ejicientur.  Nam  alii  ii  nihil  in  fe  falis  ha-  ttrima. 
beant,  &  inilpidi  flnt,ramena  miniftris,  vel 
etiam  (ut  fit  quandoque)  ab  aliis  inferiore 
loco  politis  fale  condiri  poflunt :  fed  quibus 
partes  alios  condiendi  traduntur  ,  hi  ii  falis 
expertes  iiut,  non  inveniunt  qui  vel  illos  in- 
ftituant ,  veliiquisforteoccurrit ,  ejusin- 


enim  miniiirifalem  admovent ,  ita  Eccleiia  !  formationem  non  facile  admittunt.  Sicut 
Jocuseft  ubi  fal  ifte  afpergitur  &  admove-  fal  acrimonia  carens ,  aliunde  eamaccipere 
xur.  Non  igitur  mirum  eft  ,  ii  foetidas  &  1  nequit.  Sioculus,  qui  &  fibi&  omnibus  in 
rancidas  Deo  animas  (nonnunquam  etiam  icorpore  membris  videt ,  viiionecaret,  unde 


luxu   &  libidine  corpora  hominibus   ipiis 

cxofa)  circumgeftant ,  qui  &c.  Reperiun- 

tur  etiam  qui  ad  minifterium  Verbi  in  Ec- 

cleiia  accedant ,  &  tamen  ut  carnes  compe- 

latx-  &  obdurata: ,  falem  lllis  afpcrfum  non 

admittunc. 

cptAtuma-      Sin  verofal  nos  aliquando  fua  acrimonia 

crimim*     mordeat  ,  non  inique  ferendum  eft  ;  quod 

cm;mct«;  res  ;||a  faujtari?  t\r,  Atque  ut  vomere  ter- 

ram  noflram  profcindamus,  (Ic  ii  vomcr  Eu- 

angelu  ad  intefiina  nofira  peningat,  tam.cn 


tandem  viiionem  petet  i  Si  nubes  iicca:  iint, 
unde  fontesip(Iaquamducant,unde  tandem 
humorem  accipiet  terra  i  ex  quo  liquet  ini- 
doneum  miniitrum  efTe  omnium  hominum 
nequifTimum  ,  &  dirficillime  ad  bonam  fru- 
gem  venire.  Hoc  ctiam  ad  Magiftratus  Sc 
Presbyteros  accommodetur  ,  &  eos  omnes 
qui  pra:funt, 

Quo  enim  loco  altiore  &  emincntiorc  cnm  t*Ui 
collocantur,  eomajoreimpetudecidentes,  "^ "">"•> 
fuo  pondere  obtctuntur,  &  m  minimas  par-  '""  ">'i"* 

ticuhs- 


EvAKCElZCA.  tlf 

ticulas  franguntur.  Hinc  eft  ut  dicat  Scr-  I  Nam  lumcn  extcrius  tantum  mcdium  ad  vi- 
vator,  tanqu.im  rcm  mutdem  forat  projicien-  dcndum  prxftat  ,  kd  ca'cos  non  illuminat; 
dam  & pcdibttt  conculcandam.  In  alus  cnim  cantum  lns  qui  acic  oculorum  prxditi  funt, 
rcbus  is  rinium  dcledtus  eft,&  ufus  tam  mul-   prodcft:  fcd  lumen  prxdicationis  Euangclii, 


Verf.  14- 
Itkuftrii 

tperMit  ex 

(tU*liorte 
(um  lumi- 
nt, 


tipleZ)  ut  il  ad  unam  rcm  accommodari  ne 
qucat ,  ad  alcerum  pollit  tranfcrri  ufum, 
quod  inrebus  pcene  mfinitis  ccrnitur:  falis 
autem  ea  ratio  cft  ,  ut  mli  cibis  condiendis 
utilistit  ,  prorfus  lit  adcxtera  omnia  inuti- 
lis.  Agros  cnim  ftcnles  rcddit ,  li  lllo  afper- 
gantur ,  eoque  in  ftcrquilimum  ipfum  proji- 
citur.  Hic  qui  fc  iu  miniftcrio  Ecclelix  pcr- 
fidc  gerunt ,  ad  omncs  legitimas  vocationes 
obcundas  inutilcs  funt :  cum  ln  artificiis  & 
vivendi  gencribus  qui  ad  unam  arcem  in- 
ldonei  funt,  ad  altcram  idonei  perfpiciantctr. 
Eoque  e  cellisin  platcas  projicicur,  &  ab 
omnibus  concukacur.  Quod  ad  corum  nc 
cum  hoc  feculo  ,  tum  in  futuro  contemtum 
commodc  refertur.  vide  i  Tim.^,6.  Hujuf- 
modi  cjuid  Iegimus  apud  Ezech.i1).  ubide 
Eccleflafermonem  mftituit  ,  ficut  hocloco 
dc  Miniftris:  illamenimviticomparat;  qux 
nilifructum  agricolx  ulibusaptum  produ- 
cat ,  oranium  rerum  inutihflimam  efle  con- 
firmat :  &  qux  nulli  rei,  nifi  ut  ignc  combu- 
ratur ,  accommodata  eft. 

Y,««?  ln  ti  ?u-,  ($c.  Alterum  arg.  a  pa- 
ribus.  Lumenenim  homimbus  non  minus 
ncceffarium  cft,  quam  fil  carnibus  ;  quo  res 
intcrfe  difcrepantcs  difcernant ;  quo  ncgo- 
tiaadvitam  hanc  fpectantia,  &  occupatio- 
nes  obeant  ;  quo  prxcipitia ,  &  fovcas ,  & 
fcobcs  declinent.  Sine  lumine  omnia  confu- 


rc  humano  ,  quam  qui  in  theatro  collocan- 
tur.  Omnia  cnim  non  tantum  vcrba  &  fa- 
cfa,  fed  nutus ,  grcffus ,  geftus ,  vultus,  &c. 
Maxime  vero  hoc  facicndum  eft,  quum  ple- 
rique  lynccs  nos  afpicianc  ,  &  in  nos  male 
animati.  Phil.  1,1$.  i  Pet.  1,11.  Hinc  appa- 
fa  &  perturbata  funt ;  non  fecus  quam  iuitio  Iret  quam  Pontificii  hoc  loco  abutuntur  ,  ut 


cacos  illuminat  &c.  Pfal.\y,%.(yc.  Atlor. 
cap.ie.verfiS.hi  fol  quidem  iftc  mundi  oc- 
cidit;  hoc  autcm  lumcn  nunquam  extingui- 
tur ,  i  Pet.i.  ut  meridic  hommibus  munda- 
nis  nonluceat  fol  ifte  mundi  ;  cum  lamcn 
mcdia  noctc  fafrli£tionibus  fcilicct  denfifii- 
mis)  in  Ecdelia  clara  fir  dics. 

Ov  iuijx^)  -nixn  KfvGLucu.  Sicut  adjun-  "'  "**" 
Cto  ofFicio  ad  omncm  pictatcm  exftimula-  m,""f'ftd~ 
vit ,  lic  ab  adjuncta  eorum  qux  ab  illis  fient 
manifcft.nione  illosadpictatcmexcitat.  Vi- 
tiorum  cnim  tomcntum  cft  impiis  ,  fifuam 
improbitatem  latentem  fore  fperant.  Sicut 
enim  qui  in  ftadio  currunt  aut  deccrtant , 
quod  multos  infpectorcs  habcnt ,  fe  ad  o- 
mncm  curfus  5;  decertationis  laudem  cxci- 
tant ;  &  ficut  eas  partes  corporis  fxpc  lava- 
mus  &  ornamus ,  qux  omnium  oculis  ob;e- 
clx  func ,  uc  vulcum  ,  manus,  &c,  fic  eciam 
quoties  coniiderabunt,  &c.  vide  Rotn.  II.  & 
i  Cor.%,io,ii. 

Apoftolos  autemdocct ,  non  magit  bo-  ficut grji* 
minum  oculos  ctTugerc  pofle,  quam  civitas  »'"»ftro- 
fuper  montem  polita,  quam  facies  in  corpo- """ 


rum  ejuiy 


tytju 
fumrrtA  m- 
ctfit,n} 


mundi  antcquam  lux  creata  fit.  Nam  fine 
luminis  bcnericio  nullum  effet  inter  aurum 
&  xs,  inter  argcntum  &  ftannum  &c.  De- 
inde  fine  lumine  ,  aut  omnino  ociandum 
cflet ,  ut  jEgyptii  in  craffis  tenebris  ,  aut 
cum  periculo  negotiandum.  Dum  enim  dies 
eft  operemur,  cum  nox  venit  nemo  operari 
pofiet.  Ita  fine  Verbi  Minifterio  inter  crea- 
torcm  &  creaturam  ,  inter  Dei  &  diaboli 
opera,  intcr  animi  pabulum  &  venenum,  in- 
terviam  qux  ad  coelum  ,  &  qux  ad  interi- 
tum  fpeclat,  nemo  &c.  Denique  abfque  hoc 
lumine  ,  homines  mccftos  &  criftes  fedcre 
necefle  eft. 

Ex  quibus,  quxiterum  fit  probi  Miniftc- 
rii  neceflitas  apparet.  Quod  ti  tollas,  quan- 
tumcumque  lumcn  ingenii  &  Phiiofopbix 
in  mundo  relucet ,  nihil  ramen  nili  tencbrx 
funt.  Minifterii  vero  lumcn ,  Ionge  majo- 
rem  eflncaciam  mundano  lumine   habet. 


femper  Ecclcfiam  confpicuam  cilc  doceant. 

Alrero  argumento  probat  Apoftolos  la-  Vc"- r'-  . 
tere  nequire  ,  fcil.  a  finc  Dei  liberalitatis  in  M*™tlll,'l 
eos  ;  qux  idco  confertur  ,  ut  ab  hominibus  tyidmtttr, 
confpiciatur.    Quod  Dci  confilium  illuftrat 
confilio  patrisfamilias ,  qui  Iucernam  nou 
alio  confilio  acccndit ,  niti  ut  homines  ocu- 
los  ad  Iuccrnam  adjiciant ,  quo  commodius 
fuancgotiaconficiant.  Sic  Marcui  capite  4. 
&  Lucrn  capitei.  hunc  locum  interpretari 
videntur. 

Hinc  concludit  a  caufa  finali  ad  cfFe-  Verf.  16. 

ftum;  fcilicet,dandam  illis  operam,  ut  cum  Hetiiut  </«• 

doclhnx  &  miniftcriiratione  ab  omnibus  **"• io"* 

/...,.>.  ,  ,    r,    .  tptrtbut  aa 

conipiciendi  tint ,  ommmod.im  doannam  pMl^CBei 

pietate  &  bonis  operibus  ornarent,  quo  ma-  sfe,;am  „._ 

ceriam  omnibus  coeleftis  Pacris  glorificandi  mmU, 

prxberent.Finis  igitur  bonorum  operum& 

prxdicationis  Euaneelii  ,  non  eft  ut  per  ea 

fervemur ,  fed  Dci  gloria,   Non  glona  pro- 

E  e  pria 


1I<? 


Harm     ONIA 


17- 


18. 


19- 


pria,aut  ut  bonis  operibus  fcrven.ur:tamctfi"  l  quod  ipfe  Deus  pater  nofter  eft  ,  nos  autem 
Dei  gloriam  noftra  filus  comitatur ,  &  co-  j  tilii.  Dcinde  illud  amplificat  a  fubje&o,  fcil. 
runi  quorum  faluti  pra.ricii.uir.  i  Tim.4,16 .  Cocli.quod  in  ccelis  lit;  coque  tanto  dignior 
Ad  hanc  autem  gloriam  attentius  procu-  '  cujus  gloriam  procuremus ,  quanto  eft  cce- 
randam  utitur  argumento  relacorum  ,  fcil.   lum  terrafplendidius. 

M  A  t  t  H.  cap.j.  a  vttf.17.  adn. 

17  Ne  exijlimate  vie  venijfe  ut  ciijfolvam  Legem ,  aut  Prophetas :  nonveniut 
cam  dijfdvam.fed  ttt cam  tmpleam. 

1 S  Amen  qutppe  duo  vobu,  ufquedttm  pr.tterierit  ccclttm  &  terra,  jota  unv.m  aut 
unus  apex  nequ.iquam  pr&lerierit  ex  Lege,  ttfquedtim  ommafactafuerint. 

1 9  Ottifqitis  igitur  folverit  unum  ex  mandatis  hife  mtmmis,  &  ita  docuerit  ho- 
mines,  minim us  vocabnur  in  regno  ccclorum  :  qttifqttis  autemfecerit  &  docuerit,  ijle 
magnus  vocabitur  in  regno  ccelorum. 

z  0  Dico  enim  vobts,  nifi  abundaverit  vcfira  jufnia  plus  quam  illa  Scribarttm  & 
Thari7forum,  vos  neqttaqttam  ingrejfttros  m  regnum  ccelorum. 

A  N  A  L  r  s  1  s. 


T)B.olepfi  anticipat  occultam    opinionem  ,  qux 
■*•  auditorum  animos  occupaverat,  fe  venifle  ut 


1  inftritcius  ,  qui  cx  hil  Dei  mandatis  qui  nunc 
ciierum  fro  mtnimis  habentur  ,  &  hominum 
conft.tittiombm  poftponuntur,  vel  unumfolve- 
rit ,  0> folvendum  docuerit  ;  idem  plane  cum 
hic  in  Eeclefia ,  tum  alibi  in  regno  beatorum 
nulltts  admittetur :  ficute  regione ,  quiifta 
Dei  mandata  ftiidiofe  obfsrvaverit ,  &  alios 
ut  illa  obfervent  docuerit ,  &  hic  in  militanti, 
&  deinceps  m  triumphante  Ecclejia  magntti 
habebstur-  Gjuod  prtus  occulte  de  legts  corru- 
Atgumentumeftabadjunctapoena  U/ij  &  depravatts  DoSortbui  dixi ,  dicam 
e  regno  coelorum  in  eum  ftatuenda,  qui  |  am  apertl(ls.  Omnino  enim  vobu  edico  fore. 
um  prxceptum  violaverit,  Sc  violandum  ,        .  ■  •  .,.,_.£_-_,■„.  ,,/r 

,  :„r.n __.j_.__i_. :_    ut  e  regnoccclorumpenttuiexturbemini,ni\i 

juftitia  veftra  &  vit*  innocentia ,  jufkitiam 
Pharifaorum  (y  Scribarum  (qui  tamen  legit 
admtratores  ey-  rebgioftjftmi  cultores  videri 
volunt)  fuperaveritu. 

Summa  esi:  erroru  qttoimbutierant  ludti 
de  Lege  ,  <_j>  Prophetis  per  Chriftum  toliendis, 
per  anticipationem  refusatio. 

( Anttcipatio  crrorii  de  Lege  {$ 
Partcs  funt  ^    ProphetU  perChriftu  tollcadis. 

\Ejufdem  erroris  refutatio. 


pave 
legem  &  Prophetas  tolletet;quod  refellitab  adver- 
lis ,  venit  enim  implere  non  tollere. 

ferf.ii.  Alioargumento  minoris  illudconfir- 
111  ai :  neminima  pars  legis  Sc  doftrinx  facrxpo- 
teft  fruftrari ,  nedum  totalex;  quod  confirmat  a 
pari,  quia  tam  dutabit  doftf  ina  facra  quam  coelum 
&  terra  :  quod  porro  a  teftimoniofuoconrirmat, 
&  gravi  afieveratione. 

PTirf.  19.  3 
exilii, 
minim 

docuetit:  quod  llluftratur  adverfo,  nempe  prxmio 
ampliflimum  loeum  in  coelis  confequendi ,  cum 
contra  fecerit. 

Vcif.i.o.  Idem  porro  confitmat  a  comparatione 
minoris,  fcilicet  quod  majorem  exigatlegis  ob- 
fctvationem  ,  quam  Phatifai  _>:  Scribx  Lcgis  ad- 
mtratores,feuvetbisdocent ,  feufaftispriftant. 

MET  APHRASTIS. 

NOvimentes  vefcras  fubir.tr affe  hancopi- 
nionem ,  tne  veniffe  nt  legem  Cf  Prophe- 
tas  folverem  :  qu&  opinio  minuenda  ell ,  cum 
t&iitum  abfit  ttt  ad  legem  folvendum  &  Pro-  P  R  A  X  I  S 

phetarum  docirinamlabefaciandumvenerim, 

ut  contra  illam  mihi  penittti  implendam  :n    QVperius  ad  pictatem  cohortatus  ,  rwint  Verf  r-7. 
mefufceperim.  Et  quidem  hoc  vere  &  auda-  \  kJtacita:  objcctioni  obviam  it ,  quam  fcie-  Cwfxfn- 
cter  afjirmarim  ,  tantam  effe  legii  & docirtns.  \  bat  Chriftus  Apoftolorum  &  Difcipulorum,  "'c'°!f  .. 
Veterii  Teftamenti  firmitatem  ,   ut   merito  j  &  turbx  mentibus  obrepfl-Te.  Cujus  fufpi-  j/j"?  "S 
pofftt  cum  cceli  &  terrs.  ftabilitate  {$  dura-    cioniscaufa.  diverfx  allignantur.  tntunei 

tione contcndere,  ad eum  modum.ut  ilta  cituu        Prima  eft  ,   quod  nunc  tandem  Adventffe  Chrijiai 
deperttttr.i  fint ,  quam  non  dico  tota  lex  ,  fed   regnum  coelorum  confirmabat. 
legu  vel minimaparticula inter:turaftt ,  quo-        Secunda,  quod  etiam  Sabbathi  obfervan- 
adomniam  lege  comprehenfa  fuum  effectum   di  non  tam  accuratam  rationem  habuil.e  vi- 
fortiantur.  &uamobrem  quifquu  efi,  qitocun-   detur,  maxime  cum  captum  pedibus  Sabba- 
qne  titttlo  or:.:-.;t:s ,  &  qttantaltbet  autofitate   tlio  jufferat  grabacum  111  humcros  attollere. 

Tertii, 


iptx  exdcrn 
apnd  Pin  ■ 
tif.  de  ju- 
JiipcAtione 
perficitm: 


tjti.im  f;!- 
f.im  ojltn- 
d\ty  qnod 
td  ej  im- 
plend.im 
acccfferit; 


E     V      A      N      G 

Tertia,  quodnovumSacramentum  Ba- 
ptiluii  inftitutum  er.it:  hanc  promovebat 
caufam  feti  occalioncm  ,  quod  totics  a  Pha- 
rila;is  tranfgreflx  legis  accufetur. 

Quarta  ,  quod  Clinftus  ridem  fscpe  urfe- 
rat ,  &  ab  llla  vitam  xternam  fufpcnderat, 
unde  promptum  erat  hanc  opinionem  menti 
illorum  lniidere.  Ideo  etiam  Paulus  hanc  de 
juliiticationc  per  tidem  dodtrinam  propo- 
nens  fpitt.  ad  Rom.  &  ad  Gal.  cogitur  hujus 
opmionis  mvidiam  declinare. 

Vlnma  vero,  qux  &  maxima  &  veriflmia 
ciula  (cxterx  cniin  occalioncs  potius  lunt 
quam  caufx)  eft ,  quod  nobis  legis  divinx 
odium  naturaingenuumlit,  quo  tit  ut  cjus 
jugi  excutiendi  occaliones  captemus. 

Sicut  enim  caufam  illis  nullo  negotio 
probamus  &  perfuademus,  vel  levillimis  ar- 
oumentis ,  qui  ejus  prx  judicio  occupantur; 
iic  ,  cVc.  Hinc  eft  quod  plerique  qiu  Euan- 
gclium  protitentur  ,  &:  Iurtiticuionis  per  fi- 
dem  doctnnamavideamplectuntur,  Mona- 
chorum  ad  normam  <Sc  vitam  fe  revocari 
queruntur ,  quod  eorum  mores  Sc  vitx  con- 
vcrfatio  ad  legis  prxfcriptum  exigantur. 

Prxterea  novumnoncft,  hanc  dodtri- 
nam  a  Ponttficm  tanquam  legis  bonorum 
operum  iuimicam  lnlimulari ,  quod  eodem 
noniine  ,  Chrifti  &  Apoftolorum  tempoii- 
bus,  a  Pharifxis  &  aliis  veritatis  hoftibus  fu- 
gillata  lit.  Quod  li  his  miniftris  &  prxconi- 
bus  ,  ab  hac  infamiaccutatione  libcrtas  non 
erat,  nobis,  c\c. 

Cum  igitur  h.-ec  opinio  periculofa  futura 
foret,  ut  qux  pios  «  legis  ftudio  addictos 
ab  Euangelu  amore  abfterruilTet ,  &  aliis 
occalionem  omnem  religionem  lublannan- 
di  prxbitura  eflet ,  tueamur  igitur  &  cola- 
mus  facram  concordiam  ,  qux  eft  Euangclii 
cum  lege,  vide  i  T-.m.  1,8,9,10,11. 

Ad  hanc  omnionem  animis  eorum  exi- 
mendam,  utitur  4.  argumenus :  primum  eft 
ab  adverlis  ;  fcilicet  non  venire  fe  ut  legem 
dijfolvat.fedttt  tllam  tmfiestt,  cum  Doctrina, 
tum  vita,/o^.i4,30.&:  8,4«.&  1  Pef.1,18,19. 
&  caj>.$,  1  Pe:.verf.\e).  Hinc  eft  ut  hulla  eam 
mortem  obeundi  neceflitas  imponi  potue- 
rit.  loh.  10.  nili  ipfe  fponte  ei  fe  fubmilitret. 
Quod  ideo  quadantenus  fecifle  fxpius  in 
Sacra  Scriptura  legitur  ,  ut  exemplar  nobis 
prxberet  bonorum  operum.  Si  enim  ipfe,  111 
quo  nullianimi  perturbati  motus  erant  ,  &. 
qui  natura  manfuetus  &  cicur  crat.huic  jugo 
collum  fuum  fubmilit ;  nedum  nos ,  quib  us 
l.oc  jugum  neceflarium  eft  ,  utnoseflcros 


/. 


2.7 


5:  indomitos  quali  bovcs  fubigat  &  manfue- 
faciat. 

M.ixinu  vero  caufacurlegem  implcvit, ''"/""°"' 
eft  ;  ut  cum  lex  carnis  nolirx  infirmit.uis ''""  '"•'"' 
rcfpectu  a^ivtxl&^  cflet ,  illam  in    ChriftoWI(,> 
mipleamus.  Rom.  8.3.4.  Quoties  ergo  in 
lege  maledictos  audimus  ,  qui  lingula  legis 
mandata  non  cxhauriunt  ,  ftatim  luccurrat 
eam  in  Chrifto  pro  nobis  lmplctam  efle. 

Qucmadmodum  autem  Chriftus  fprctx 
legis  &  contcmptx  acculatus,  ejufdem  nihi- 
lominus  oblervantiflimus  cultor  extitu  ; 
ita  Euangehi  doctrina  ,  cumprimis  verodo- 
ctrinatideicodem  nomine  traducta  ,  legem 
tamcn  corroborat.  Rom.$,$,i.  Namprobc 
intellecla  lex  ,  nos  ad  noftrx  paupcrtatis  Sc 
condemnationis  agnitionem  deducir ,  ut  di- 
ritias  juftitix  Chrifti  confequentes  appre- 
hendamus ,  £V:  in  eo  Iegem  plene  expleamus. 
Deinde  paccm  animis  noftns  conftituens,  Sc 
admirabilem  Dei  amorem  in  nobis  cxcitat, 
&  efficit  ut  alacriter  Dei  mandatis  quoad 
datur  inliftamus. 

Aliud  aroumentum  affert  ad  refellenda  m  Verl.  '  *• 

,     ,      ■  •  -    ■  1     H.rnc  fi  (1- 

am  dc  letts  antiquatione  opinionem  ,  ao      _    . 

*     .  T      .  c  .  t.itecttam 

adjuncta  hrmit.ue  legts  :  quam  lxpnis  m  o-  <;  /,„,;,  y;r_. 
mnes  xtates  latam  legimus.  Pfal.  119,96.  m,iatee- 
Vtdi  omnmm  rcrttm  finem ,  tyc.  Hoc  autem  vincif-, 
loco  argumento  parium;  apud  Lucam  vero, 
cap.16.  argumento  minoris  ampliticatur. 
Omnium  cnim  rerum  qux  funt ,  mhil  tanta; 
.lpparer  tirmitatis  elle,atque  ccclum  &  terra; 
qux  tametli  citera  omnia  ,  fua  diururnitate 
vcluti  abfumunt,  ipfa  tamen  prarftant.  Quin 
ctiam  non  modo  totam  legem  non  intcritu- 
ram  ,  fcd  nec  mtnimam  ejus  farticulam ,  <Q>, 
totttm  ceehtm  cy  terram ,  atque  adeo  magis 
apud  Lucam  ,  perinde  tranfire  pofle  ,  atque 
lecis  vcl  minimam  particulam.  Quam  tc- 
nuitatcm  &  parvitatemilluftrat  limilitudi- 
ne  cum  minimi  confontmt u ,tum  vocalts  lllius 
hngua.  ,  in  qua  Chriftus  locutus  eft.  Nili 
igitur  novam  cum  ccelo  terram  formemus, 
caveamus  a  novis  legibus  Dei  legt  afnngen- 
dis:  ut  nili  ccclum  &:  terram  evertere  Sc 
convellcre  pollimus ,  a  minima  legis  parte 
mutanda  aut  eveitenda  abftineamus.  Ejuf- 
dem  enim  eft  autoritatis  legem  &  ctxlum 
convcllere~;  nec  minus  hominibus  licet  le- 
gem  tollere  ,  quam  lllis  facukas  datur  cce- 
lum  fuo  Ioco  extrahendi ,  aut  ulla  machina- 
tione  expugnare. 

Quamobrem   Pontificii  hic  damnantur  ;  qnire  nuU.e 

nec  hi  foli ,  fed  cx  Euana;elium  proritenti-  ,ei"  F'f 

■  —  1 

xtiiutjfc: 


bus  plerique,  qui  aliquot  Deileges  exoluillc 


E  e  1 


fe  cre- 


tjuoviode 
tamen  c&- 
vemontA- 
tesl 


Veif.  19. 
ha»dcnt 
f.tljit.item 
arguit  ex 
yi*.s.  tens 
trmfytffi 
vihut  u  ;- 


muomcito 
tUi  yocen- 
tnr  mim- 
*:■? 


tta  tioclri- 


21$  H       k       R.       M 

fe  credere  dedaranr.  Si  enim  de  ludicris  &: 
ptiofis  didis  appellantur ,  li  de  levionbus 
jurandi  formis ,  aut  minus  certe  itrocibus, 
li  de  jocoiis  mcndaciis  &c.  tanquam  hx  le- 
ges  vigorem  &  vimfuam  amiliffent,  ftultam 
quandam  curiolitatcm  lianc  accufationem 
ducant,  &:  novum  iftiufmodi  hominibus  ac- 
cufantibus  &  reprehendentibus  mundum  fa- 
bncandum  effe  cum  irnlione  dicunt ;  quum 
iplis  potius  iifdem  novus  mundus  primum 
conquirendus  &  inveniendus  eflet  ,  priuf- 
quam  libi  horum  copiam  ficiant. 

Hoc  autem  loco  qutri  poffit  ,  quo  modo 
hujus  fententix  ventatem  tueamur  ,  cum 
cxremonialis  lex  antiquetut. 

RefpottdeoMam  refpexiffc  Chrifti  tempo- 
ra  ;  &  in  Chrifto  partim  capite  partim  cor- 
porc  adminiftrata  funt ,  &  quotidic  adim- 
pkntur.  Chriftus  enim  eft  Sacerdos  fum- 
nius,  altare,  facrificium ,  tcmplum,  &x.  Ec- 
ilelia  cft  templum  fcu  tabernaculum  in  qua 
Sabbathum  inchoatur,Hf£.3.&:  ia  ccelo  per- 
ficietur,  &:  ali.i  infinita. 

Aliud  aigumentum  ab  adjuncla  legem 
violantiumpcena.  leges  enim  iu  civium  fup- 
pliciis  ftabdiuntur.  Si  cuim  l.itam  kgem 
quis  impune  violari  pstiatur ,  indicio  eft, 
eum  legem  ratam  non  habere  ;  contra  vero, 
ii,  &c.  Sic  Dcu;  poenas  a  kgis  fuas  contem- 
ptoribuse.vpetens,  fatisdcclaratillasut  fta- 
biliat  iibi  curx  effe.  Parum  enim  eftlapi- 
dibusaut  acre  kges  incidi,  nili  etiam  e.mim 
violatio  in  corporibus  eas  violantium  in- 
fculpatur.  Dei  igitur  leges  firmiffimas  eile 
apparet ,  quod  earum  tranfgreffionem  iup- 
pliciis  prxfentis  &:  futurxvitx  ulcifcatur. 
Heb.1,1.  Quarum  ofFenlionem  potius  quam 
inultam  pateretur ,  ejus  pcenas  in  Filii  uni- 
gcniti  corpore  &  anima  expetivit.  Quam 
Tcro  fevere  hoc  Deus  ukifcitur  ,  docetur, 
<]uum  ob  unius  t-antum  ,  ejufque  minimi 
mandati  prxvaricationem  regno  cceiorum 
(feu  Eccleiix  cenfu)  exigi  hominem  addit. 
Minimus  enim/«  regno  codoritm  ,  idem  hoc 
loco  lignificat,  ac  ii  nullum  fore  diceret  ;  ut 
Matth.  2.0,16.  ncviffimm  nullus  habetur. 
Sicut  etiam  &  noftra  loquendi  forma  idem 
patitur ,  plerumque  enim  dicimus  noftram 
efle  in  re  qu.ipiam  partem  minimam  ,  cum 
tamen  nos  illius  rei  participatione  penitus 
exdufos  fciamus.  Ideoverohanc  loquendi 
formulamufurpavit ,  ut  paenxdeicriptione 
ad  peccati  rationemalluderet ,  vel  fnvolam 
potius  peccati  defeniionem  eluderet. 

Quod  vcro  utriufque  fcilicet  cura  do- 


ftrinx  tumfatti  vitium  conjungit  ,  noneo  n,*  <+"./ir7i 
ifit,  ac  ii  alterutro  non  excludatur  reo.no  titimn  ci- 

ccelorum  ;  fed  partim  quia  apud  Apoftolos  iunZ"'- 
|orarionem  habcns,  illos  de  eorum  officio 

admonere  voluit ,  partim  vero  ut  Pharifxo- 

rum  qui  utnmque    pcccabant  corruptelas 

perftrmgeret. 

Difcamus  igitur  ex  hoc  loco  ,  peccati  liincpetcati 

gravitatem  ex  poenxacerbitate  metiri;  ma-  gravnxtex 

xime  vero  in  pcenis  a  Deo  irrosatis.  Nam  ?*"*  *"r" 

,  .  .  ,  r  ,  tt  ...    btlatt: 

homines  quidem ,  quandoque  poenam  dcli- 
'clo  majorem  conftituunt ;  in  Deum  veto 
hoc  minime  cadit.  Qux  igitur  Deus  regni 
ccekrum  amiffione  punit ,  illa  nos  ne  pute- 
'  mus  frivola  effe.  Exilio  mulctari  grave  apud 
homineseft  ;  neduin  regnoccelorum  cxu- 
lare.  Vide  quam  Deus  fevere  ea  vindica- 
vit ,  qux  homines  nihilifere  xftimant ,  ut 
in  Adamo  ,  in  Nadabo ,  &c.  in  Vzziah  R.e- 

Cum  igiturhomines  iibi  copiam  ,  con- 

fulto  Dei  mandatum  femel  tranfwrediendi 

(modo  pecc.itum  non  repetant)    facunt , 

memincrint,  &c.  Quoties  iibi  fores  ad  pec- 

candum  hoc  modo  aperiunt ,  quoid  mininw 

[  duntaxat  mandata  prxtereant,  meminerinr, 

|  &c.  Et  quidem  de  his  hxc  fententia  intelli- 

gitur,  qui  iibi  in  fuis  peccaris  adulantur; 

1  non  autem  de  his  qui  auc  per  ignorationem, 

]  aut  carnis  imbecillitatem  ,  unum  aiiquod  ifl 

kge  prxceptum  violarint. 

Hoc  argumenrumamplificatabadverfis,  citra-mtt- 
fcilicet  quod  vera  docens  &  faciens ,  vel  in  "s  m 
;  minimis  ,  incomparabili  beatitudinis  mer-  &"tntth<n. 
I  cede  remunerabitur.  Nec  enim  contemtum 
aut  vik  aliquod  effe  poteft  ,  ex  cujus  obte- 
quio  tam  amplum  ptxmium  confequitur. 
v  ide  Danielu  1 1 . 

Vltimum  aroumcntum  ,  quod  ex  antece- Vcrl- 10- 
dente  confequitur  ,  a  comparatis   majons        •  j 
ducitur.  Docet  enimtantum  abeile  ut  legis  „M(!it>ji 
ufum  tollat ,  iicut  Plwrifa:i  calumniabantur,  legem  nt- 
ut  majorem  cum  indocendo  ^tuminagen-^-''^»'  <a- 
do  3c  accurariorem  obfervationem  ab  illis  w""'"j 
exigat  :  eaque  ieveritate  exigat,  ut  nili  quod 
prxcipitur  fiat ,  omne  illis  ad  ccelorum  pol- 
tlffionem  iter  claudatur.  Quod  cujutuiodi 
iit,  poft  fuiius  &;  fpeciatim  exfequitur. 

Idem  nobis  vere  hodic  profitcri  apud  Pon-  ««Mfo- 
tiRctos  licct  ;  rantnm  abtffe  ut  bona  opera  """!  ''*'" 

,,  •-,„,•  """   1-IM4- 

repellamus  ,  ut  nili  plura  &  mcliora  ,  quam  tm}. 
qux  ab  illis  ,  etiam  .1  Monachis  S:  fratribus 
(qm  fpkndent  in  Papatu ,  ut  Scribx  Sc  Pha- 
rilxi  in  Iudxis)  fiunt,  ipli  faciamus,  noimrt 
ad  regnum  ccelorura  wcptos  effe  pronun- 

ciare 


E  V  A  N  c 
eiare  non  dubitemus.  N.im  ut  PluriUorum 
hxc  conditio  cr.it ,  ut  quxdam  falia  docen- 
tcs ,  ca  bona  opcra  ccnfebant  qui  erant  fc- 
cus  &  contra  ,  quxdam  qux  vcre  docebant 
ne  minimo  digitulo  a  ttingcbant,  alia  ad  ex- 
tcrnam  tantum  fpecicm  obibant  neglccto 
afFe<ftu  interiore ,  (quorum  quum  pnmum 
tum  tcrtium  Chnftum  intcIlexilTe  hoc  loco 
cxfcqucntibus  patet)  iic  ctiam  Pontificii. 
Ex  quo  liquido  conftat ,  fxpc  bona  opcra 
crepcre ,  qui  ipli  bonorum  operum  maxime 
inancs  funt.  vide  Gal.6.i$.  In  quo  imitantur 
ranarum  coaxationem  (the  kroking  offiogs 
andtodes)  item  dolia  ,  qux  quo  magis  ina- 
nia  funt,  eo  funt  fonantiora  ;  5:  ignavos,  qui 
quumnihil  prxdare  gcrant,  glonofc  tamcn 


i    i    i     c    a.  zj9 

dc  Ce  ,  dcquc  alionim  faclis  contemptim  lo- 
qui  confuevciunt. 

Hoc  autcm  Ioco  obfervemus ,  Chriftum  necCGrf. 
non  diccrc  ,  nifi abundaverit  jufiitia  vefira  flm  !'£"» 
plufquam  legts  {£  Prophetarum;  quod  eorum  frf'c"- 
commentum  refcllit ,  qui  arbitrantur  Chri- 
ftum  legis  quofdam  dcfeiflus  &  imperfccTtio- 
nes ,  pcrfcftioribus   prxccptis  fupplevilFe. 
Lex  cmm  perfcfta  eft.  Hoc  fac  &  vive :  8c 
perfcftam  charitatem  habct.  Deut.cap.io. 
Et  fi  vU  advitam  ingredi  ferva  legem.  Alat- 
th.  cap.  19.  undc  Apoftol.  Roman.  cap.%. 
Legem  ncn  1»  fe  imbecidem  ,  fcd  m  noftra 
carne  affirmat.  Chriftus  cnim  venit ,  non 
novas  legcs  latutus ,  fed  wterpres  &  dodor 
legis. 


M  A  tt  H.  cap.  %.averf.  i\.  aii6. 

2 1  Attdiftis  dictumfttijfe  a  retcribtts,  Non  occides ;  qutfquis  atttttn  occidcrit ,  tt. 
vebitttrjudkto. 

22  Ego  rero  dico  robis,  quicttmque  irafcitttrfratrifuo  temere ,  tembitttr  ]ttdicio% 
quicumque  rero dixerit  fratri  fuo ,  raca ,  tenebttur  confeffu :  quifquis  atttem  dixertt, 
fatue ,  tenebitttr gebewia  tgnis. 

2}  Igitur  ft  mtinus  tuttm  attttleris ad  altare ,  &  illic  memineris  frairem  tttttm 
babere  aitqttid  contra  te. 

24  Omitte  tUic  munus  tttum  coram  altari ,  &  abi :  primum  reconciltator  fratri 
tuo,  &  tunc  ubi  reneris  offer  muntis  tuum. 

2$  Efioamicusadrerfariotuocito  :  dumcs  inriacttmeo:  neqttandotetradat 
adrerfariusjudici,  6"judex  te  tradatmintftro,  &  in  ctiftodtani  conjiciaris : 

2s  Amen  dico  tibi ,  neqttaquam  exibis  illinc  ufquedttm  reddideris  tdtimum  qua- 
drantetn. 


AKALYSIS. 

ERrorem  prcponit ,  qui  apud  Iudrros  invaluerar, 
i  n  fexa  mandati  interpretatione.  Error  eft,  eum 
modo,  qui  homin:m  interemit,  rcum  e(Te  violatx 
legis,  &  judiciodivinoobnoxium  :  confitmatio 
ertotis  ducitur  a  teftimonio  humano,  fcilicet anti- 
quitate  ,  qux  hoc  errore  tencbatur. 

Verf.10.  Erroris  refutatio,  qux  conftat  argu- 
mento  tiiplici ;  difpa.mo ,  irx  fcilicetremerarix, 
convitii  i u-xg >  &  ftulti ; quibus  omnibus  cum  ho- 
micidium  admittatur,  confequi  neccffaiio  non 
tamum  d.tycQos^x  fcxtum  mandatum  violati : 
deinderefclliturin  adjuncta  pcxna.idquea  compa- 
rationcminoris :  nam  cum  leviffimaviolatiohu- 
jus  mandati  ea  poena  pk&atur ,  qua  ludsci  xyfyc- 
<pimcui  mulftandam  ccnfuerunt ,  reliqua  graviora 
adverfus  hoc  mandatum  fcelera  attocius  (quam 
ludxi  putabant)  punienda  effe  confequitur.  Qux 
omnia  teftimonio  Chrifti  divino   confirmantur, 

Varfil,;*.  Hinc  adhoitationem  ducit  ad  pa- 
ccid,  cum  Anragonirh  inciindam.abadjtin&a  p«- 


nx  gravitate  ,  quam  Deus  mfcrt  hujus  mandati 
tranfgiefToiibus ,  deinde  iliud  a  compaiatione  mi- 
noiis  confirmat,quia  plurisDcus  reconciliationem 
hancfacit,  quam  facrificium  lege  imperatum  ,  8c 
illam  ei  praponit.  Quod  porro  amplificatucalio 
argumento,  compatationeniajoris,  vel  tum  rever- 
tendum  efle  pacis  conftituenda:  caula  cum  altati 
adfiftit,  ut  facrificium  o^rrT.nedum  cum  domi  de 
fimultate  inter  fe&  aliu:nrlliin  mentemveneiit. 
Vtrf.z-,  ,26.  Admonftpono  ,  uc  maturepacem 
ineamus  cum  his  quibufcum  nobis  eft  fimultas  ,  & 
inimicitij;  quod  probat  primum  ab  adjuntla 
comiuoditatc ,  opportunitate  temporis  antequam 
adexttemavei:;umeft :  quodlimilitudineilluftiat 
eorum  qui  initinerefunt,  ut  jmeexperiantur ;  de- 
inde  ab  ad;un£la  poena,  ne  adverfaiius  tejudici, 
judc:c  commenta.ienfi  ,  commentaiier.fis  carccri 
tradatjj.abadjunc^o  divjjj.ru  judiciumdivinum 
etfngieillH,  ii  ir.  fimultate  peiftitetis:  quod  patibus 
il!uftratur,eorumc]ui  reiinjudicioconftituti.pofi. 
carceri  perpeiuo  ad|udicantur.  Qua:  omni-  Chrifti 
divino  tiliimonio,  cc  vehcmenti  afleverationr; 
confitmantur ,  duluj  Ae-^. 


vja  nt. 


Ee  3 


M  E  T  A- 


2-3- 


25- 


Z6. 


rPravt  interpretationis  fextiprtce- 
ptirefntatto. 
fitnt     \     Adhor,atio  ad  paceminter  dijfen- 


iicr  H     A     R.     M 

METAPHRASIS.  | 

K^Jbarum,  cntn  doiirint  tum  moritm  corrit- 
ptelts  dixi  ;  illttd  (ne  qitid  invidiofe  &  per  ca- 
lumniam  dicium  putetnr)  per  partestf  magis 
articitlate  exponxm.  Gtuamobrem  veniat  vj- 
bu  in  mentem,  quod  ab  illis  pro  conctone  diun- 
tibtn  auribns  percepifiis :  quomodo  majorum 
($  antecejfornm  fitorum  autoritate  feti , 
non  ditbitarunt  ajfirmare  eum  modo  qtti  ma- 
nu  alteri  vitam  eripuerit ,  reum  ejfe  vioiats. 
legis  divmt  ;  tf  poenam  incurrere  non  Ge- 
hennt.fed  civilisfori ,  qnodin  fingulis  oppidts 
exercetur,  qito  fent  entia  mortts  in  tUnmfertur 
qtti  hommem  interfecerit.  Ego  vero  unm  ($ 
Jolus iiniverf  hitic  cum  docentitim  turbt,tum 
cui  confidunt  anliquitati  ututpervetttfit ,  me 
(S)  vocem  meam  oppono  ,  confirmoquc  confian- 
ter,  eum  qui  vel  temere  trafcitur  proximo  fuo, 
maxime iUi quicum  religionis  nexuconjunciits 
efl,  reitm  ejfe  judicii  divini ,  qno  morti  ttern/t 
adjudicatur  ;  eum  vero  qiti  fuctm  illam  iram 
levi  {$  volatili  convitio  vacuitatts  Q>  inani- 
tatis  cerebrtprodit,  teneri atrociori  condemna- 
tione,  nonfectt-s  quam  qui  propter  fccleris  gra- 
vitatem ,  coram  confejfu  Hierofolymitano ,  ex 
yi  jitdicibus  confiato,  fiftendtw  erat:  eum  de- 
nique  qtti  confitlta  ($  deliberat amalitia  alium 
contumeltofe  infipientem  tf  delirum  appeUa- 
■verit,  fupplicio  magts  adhttc  in  imtsinferts 
exqitifito  crticiandum,  ut  fuperiores  illas  pxnas 
adeum  modum  qttodammodo  excedat ,  quan- 
tum  hujtts  feculi  exquifitijfima  tormenta  a 
poenis  infernalibits  fuperantttr.  ffruamobrem 
pcccati  &  poent  acerbitate  commotttt ,  vide 
fis  ne  donum  tuttm  ad a\tare  Dei  ojferas  ,  fi 
mentcm  tuam  fubeat ,  proximum  aut  re  ant 
opinione  tua  Ufiim  tecum  inimicitias  exercere. 
Quin  potitu  relilto  apud  altare  munere  tuo, 
pedem  refer,  ej>  primum proximo  reconciliator, 
ttt  pofl  reverftts  facrificium  Deo  gratitm  £f 
acceptum  ojferas.  Vide  fis  porro  ut  mature 
cttm  adverfario  tranfigas  ,  ditm  opportitnum 
esi ,  £f  cumiUo  fistnitinere  ;  ficut  qtii  cum 
adverfario  litem  componit ;  interim  dttmam- 
boadjure  experiendnm  proficifcuntur ,  ne  fi 


.  tientes  conftituendum. 
P  R  A  X  I  S. 

PHarizxorum  &  Scribarum  juftitiama-  V«C*»« 
pud  fuos  traducens  ,  nunc  ejus  vitia&  P"'"'V«- 
,    r  r,         tr  '  •      ,    ^    ■       rummdo- 

dereetusaliiCTnat :   qui  cum  tam-in  doctrnu  a  ■  „j, 

quam  rn  monbus  ha:rerent  ,  a  doctrina:  de-  feHm, 
fectibus  initium  facit  ;  &  legis  purilTimum 
fontem,  eorum  glotTematis  &  depravatis  in- 
tcrpretatiombus  obturatum ,  lioc  coniilio 
repurgat ,  ut  &  ad  juftitiam  qux  eft  per  fi- 
dem  mterclufus  per  illos  aditus  patefiat,  & 
ut  fidelium  quifquelcopum  pietatis  &  bo- 
norumoperumhaberet  propolitum  ,  quem 
ctim  attingere  nequitct  ,  operam  tamen  da- 
ret  ut  quam  proxime  accederet. 

Quod  enim  legis  juftitiam  cxterna  &  ci-  'fitpf*' 
vili  quadam  innocentia  definiebant  ,  callum  "f",e">  "' 
quendam  &  ftuporemadverfus  pcccatorum  6  ' 
fenium  confciencia:  inducebant.    Nec  hbc 
folum  ,  fed  &  propria:  juftitia;  opinionem  , 
qua  Iudxi  turgidi  &  inflati ,  Chnftum  &  per 
Chriftum  juftitiam  ne  teruncii  quidem  xfti- 
marunt.   Hinc  eft  ut   Paulus  Pharizaifmo 
penitus  imbutus ,  fe  vivere  in  fe  dicebat, 
quoad  quid  concupifcendi  mandatum  vellet, 
intelligeret  ,  Rom.y.  Sicut  enim  cum  turpis 
&  deformis  fpeculum  maculis  &  cceno  op- 
pletum  intuetur  ,  non  modo  fua  deformitate 
non  angitur,  fed  in  falfam  propria:  pulchri- 
tudinis  opinioncm  facile  attollitur  :  iic  &c. 

Deinde    eadem    Pharizajorum  doctrina  (fflnJio 
hominum  ftudium  ad  bona  opera  fregit ,  &  l""""r'"n  o- 
extinxit  ardorem  ,  &  animos  ad  vacaiidum^"'"^ 
bor.is  opcribus  languidiores  hoc  ipfo  redde- 
bat ,  quod  ut  in  re  facili  non  magnopere  il- 
lis  laborandum  foret.  Sicut  enim  qui  unum 
aut  duo  tantum  milliariaemetiendahabet, 
tibias  a:gre  &  langmde  poft  fe  trahit  ,  qui 
autem  longum  iter  iibi  conficiendum  expu- 
tat ,  contentiore  gradu  &  magis  citato  fefti- 
nat ;  (ic,  &c. 


Antiquis :  feu  temporibus  feu  patribus.  «7«.*  cor,u- 
adverfaritts  Dei  opem  adverfitys  teinclamet: !  Qujbus  verbis  Chriftus  occupatione  utitur;  l"cUf" 
Deus  jufittsjiidex  te  diabolotradat  tanquam  \  fci]icet ,  fe  non  ign0rare  has  corruptelas  per  dhV\" 
commentarienfi,  diabolm  vero  tein  inferorum  j  multos  annos  _  aut  ctiam  per  ^at  xtates  Zmi.T"' 
carcerem  conitctat.   Om?uno  enim  fancie  tibi!  ;nv,\,,;tT,.  .  rPA  nmpn  vcntjrpm  1,3,-  »«„. 


Jancle  ttbi  \  jnvalui(Te  ;  fed  tamen  veritatem  hac  vetu- 
confirmo .  te  non  magus  ex  inferk  unquam  e-  \  [\xl(.  non  conveH;,  auc  aratiquicate  antiquari. 


merfurnm.quam  dcbitor  qutfuum  credttorem 
irritavit,  e  carcere  exiturm  esi  ;  pnufquam 
extremum  (qnem  exhauftmmnpotesl)  qna- 
drantem  exfslverttj. 


Canitiem  doftrma:  nili  veritati  conjuiitta 
(it,  non  magis  reverentiam  promercri,quam 
fencmadulterum;  cujusartas  adulterium  per 
Ce  exofum  ,  magis  adhuc  fcedum  redduiit. 

Eftquc 


(*•  IJ>i  citt- 
tim  inltgt 

dc  non  occi- 
dduia. 


Verf.z:. 
Huicritu- 

\\mi  fuam 
Chriftut 
pA.im  au- 
thoritatcm 

opc-taiitj 


xtttijma' 

litjuando 

Pauliu; 


E     V      A      N      G 

Eftque   hujufmodi  vctuftas  mucor    (filthy  i 
horencs)  potius ,  quam  camties.  Sicut  cnim 
manna  quo  diurius  contra  Dci  prxccptum 
refcrvatumcft  ,  eo  fetcbat  magis  ;  iic  &c.  I 
HincPaul.  GaL  1,14.  8iitet.i,ii.Pattum 
apud  Iudxos  cradiciones ,  cum  in  malis,  tum  I 
nnlorum  caufam  cxcitiife  docet.Quanquam 
veritacis  m.ijor  rcvcra  antiquitas  eft  quam  j 
etroris  ;  ita  utcrror  prx  vcritatc  imberbis 
iit :  ncc  magis  vciitati  antcponendus,  quam  [ 
Rehoboamt  luvenes  Conliliarii  Salomonis 
Scnatoribus.Iongo  ufu  &  rerum  tractatione 
co.ifultiilunis :  coque  Chriftus  &  Paulus  ad 
primam  inftitutionem  controverliam  revo-  , 
caur.  Matth.19.  &  i  Cor.u.  Sicuc  eciani  hoc 
ipfo  loco  cerncrc  Iicet. 

Qu  tpstdlii-i:.  Kon  incelligic  legem  qux  \ 
his  vcrbis  lataeft,  fed  perverfam  nitcrpre- I 
tationem  Pharifxorum,  qui  externa  achonc 
hoc  mandatum  definierunt ,  neque  nili  nu-  j 
mbus  interfecto  homiue ,  hoc  mandatum  ■ 
violari  exiftimarunt :  Dcum  hoc  modo  ,  & 
iplius  leges  ,  ad  humanx  imbecillitatis  mo-  ; 
dulum  revocantes  ,  licut  &  poenam  tranf-  I 
greffx  lcgisad  civilcm  &  politicam  pcenam 
revocabant  ;  cuni  mandata  omniaper  Sy- 
nechdochen  &  Mctonymiam  iint  interpre- 
tandx  :  ut  in  hoc  prxccpto,  in  effedo  homi- 
cidii    quodnam    admittitur,    intelliguntur 
caufx.iravidelicet  &  vcrba  probrofa  &  con- 
vitiatoria.Hinc  etiam  liquet  quomodo  erro- 
res  nafcuntur,  cum  Scnpturaad  ct  fijfey,  ut 
Ponttficii  in  Sacra  Ccena  ,  revocatur. 

E'jaj  As';ai.  Suam  vetuft.ui  autoritatcm  | 
opponit ,  &:  unicam  ejus  vocem  multorum  ' 
fententiis.quantacumqueautoritate  aut  do-  1 
ctrina  pollcntium.  Atque  hoc  modo  videtur 
aliqua  ex  p.irte  illud  indicari,  quod  Marc.i.' 
&  Luc.i,.  fcnbitur,  fcilicct  Chnftum  quali 
autontatem  habens  docuiffe.  Perinde  enim 
eft,  ac  ii  diceret  :■  quicquid  alii  dixerunr,  ' 
quotcumque  &  quicumque;  ego  tamen  u- , 
nus  qui  legiflator  fum  ,  &.  mentem  legis  o-  ; 
ptime  callco  ,  meam  hanc  vocem  illis  obji- 
cio.  Quod  in  alios  Ecclefix  Doctores  non 
competit.  vide  AIatth.15,%,2,10. 

Hujufmodi  aliquiu  habet  Paulus  Ga/-5,i.  \ 
Sed  ilhiddenvat.i  a  Chriftoautoritate.nem-  I 
pc  Apoftolica.dixit :  qux  quoniam  ralli  ncin  ■ 
potuit ,  ideo  tam  confidenter  &  nomine  fuo  . 
interpolito  hoc  affirmavit.  Nam  iCer.5,10.  | 
&I5,;.  apparet  propria  autoritate  hac  lo- 1 
quendi  formula  non  efie  ufum.  Quamquam 
Mimftris  qui  jam  funt,hxc  Apoftoli  mutan- 
daformula  videcur ;  fcd  potius  lic  didtDo- 


1     t     1     c     A.  Jir 

mmtis,  aut  verlum  Domini ,  mtfcriptumesi. 

Quotics  igitur  hujus  aut  lllius  autoritas,  idnqm 
aut  ctiam  tcmpons  vecuftas  objicitur,ftatim  (tmftraA 
ad  Chrifti  voccmprovoccmus  ,  tanquam  ad  '■""/"  »*»- 
lummum  Dei  in  terris  tnb11n.1I ,  a  quo  nulla  ""' 
datur  provocatio  :  &  ad  quod  omncs  ,  in  his 
qux  ad  Dcum  pcrtincnt ,   pcrfcrri  dcbcnt. 
Quicquid  igitur  An<>lici  &  Scraphici  Do- 
ctotes ,  quicquid  Magiftri  noftridiclitant  : 
tamcn  &c. 

Chriftus  temerariam  &  injuftam  iram,  Quareirt. 
homicidn  conftituit  fpeciem  ;  quia  Dcus  cundiaka- 
quum  fpiritus  lit ,  legem  tulit  qux  non  tan-  •"'"'«''» 
tum  manus  cohibeat,  fcd  &  affcftus  interio-  $«">$ 
res  conftringat  :  quod  &  in  cxtcris  intclli- 
gendum  eft.  Ira  enim  eft  animi  perturbacio, 
qua  impellimur  ut  proximi  vitx  aut  faluti 
mmus  bene  velimus ,  quam  cxteroquin  fi- 
ccremus.  Atquc  hxc  animierga  alium  mu- 
tatio  ,  t.unetli  neque  111  vcrba  neque  in  ver- 
bera  prorumpat  ,  aut  nec  illa  quidem  pro- 
ponat  aut  aniino  dciignct ;  tamen  quia  cura 
noftra  5:  ftudium  vitx  ptoximi  confcrvandx 
immittitur,in  homicidus  nuirtcracur.Quum 
igitur  iracundia  languinolenta  facie  coram 
Dominorcprxfcntetur  ,  danda  operaeftuc 
frxno&  lupato  (afliarp  bit)  &  omnibus  re- 
pagulis  illam  iracundiam  ,  ne  in  animis  no- 
ftris  exoriatur  aut  fuppullulet ,  cohibeamus. 
Eam  igitur  totis  viribus  impediamus.  Tam- 
etli  enim  homines  hic  fanguincm  non  de- 
prehendant ,  Deus  tamen  hoc  facit.  In  h.ic 
re  Salomon  prxdaram  operam  navavit,  ira- 
cundo  vituperii ,  manfucto  laudis  notas  im- 
primens  :  quo  refertur  quod  hoc  loco  i 
Chriftopolitu  eft,  fcilicet  fratris  appellatio. 

Quod  II  rite  conlidcretur  ,  faciliuseru-  pnptert.t 
pturam  iram  retineremus.  Fratribus  enim  tacolnbtn- 
uon  facile  fuccenfemus ,  nec  levi  decaufa.  "'"> 
Tamctli    enim   proximi  appellatio  nos  in 
chatitatc  altcrius   retineat ,   multo  tamen 
magis  hoc  rit,  &c. 

Quod  ii  ira  vcl  iracundia  ercpferit ,  danda 
operacft  ,  ut  quam  citifiune  expcllatur.ne 
in  odium  evadac  ;  quod  homicidii  adhuc  a- 
trocior  fpecies  eft,  ut  1  /06.3,15.  vide  Ephef. 
4,16,17. 

Eix/7.  Omnem  igitur  iramnon  damnat,  "oi  tamea 
fcd  ftultam  &  prxcipitem.  Hic  igitur  qux-  '"""'^ 
ritur  qux  iit  legitima  ira  i  Ea  vero  eft  cum  ^HX 
quifpiam  in  Dei  legem  quid  ,  iiveadverfus 
Deum  ,  iive  adverfus  proximum  ita  admilit, 
ut  pietas  lxdatur  &:  charitas  violetur  aperte. 
Dc  hoc  enim  pcccato  omncs  irafci  juftum 
efti  ut  tanto  quifque  gravius  irafcatur,quoad 

iplius 


t^uxnttm 
tgttnr  ira 

jvjla  (tltt 

injuftai 


111  II       A       R.        M 

ipilus  eft  profurare  ,  nc  quid  hujufmodi  ob- 
onarur  ;  ut  Miniftn  ,  Magiftratus ,  Patres- 
familias ,  &c. 

Caufa  igitur  ira:  fit ,  non  tam  quod  nos 
damnum  accepimus ,  quam  quod  Dei  vo- 
luntati  contradicitur  ;  quod  Dei  gloria  obf- 
curatur  ,  hominum  focietas  violatur.  Qui 
igitur  in  fui.s  damnis  mentem  defixam  ha- 
bentes  irafcuntur  ,  horum  cft  ira  maledicta. 
Tametii  cx  proprio  damno  irafci  mihi  liceat, 
tamen  ira  ea  potiltimum  fundamento  niti 
debet.quod  ca  rationeadDei  gloriam,vcl  ad 
proximi  falutcm  promovendam  minus  aptus 
lim.  Deinde ,  qui  jure  vel  i  magiftratu  ca'li, 
vel  a  Miniftro  corrccli  ,  vel  etiam  a  privato 
aliquo  fraternc  admoniti  fuccenfent,  temere 
iralcuntur.  vide  Iac.1,19.  Maxime  vero  eo- 
rum  ira  eft  intolcrabilis  ,  qui  aliorum  bono 
irafcuntur ,  ut  Cain  Gen.4.  Quod  autem  u- 


O       N       t       A 

dcbet ;  irafci  quidem  (modo  rite  &  jure)  Ii. 
cet :  fed  probra  aut  pugnum  impingere  non 
licet.niii  Magiftratui,  quiDei  viccs  agit;id- 
quc  Magiftratui  etiam  non  licet  ut  arFecli- 
bus  fuis  fatisfaciat ,  fed  ut  Reipublica-  &  pe- 
natibus  confulatur.  Quod  tamen  non  impe- 
dit  quo  minus  Miniftri ,  aut  aln  fuperiorcs, 
acnbus  verbis  delinqucntes  perftnngant,  ut 
Chnftus  &:  Paulus  Galat.<j,i. 

Hic  autem  qusrttur,  quo  modoqua"  ad  m  •'"  t>*t 
nonum  mandatum  referuntur,  ad  hujus  cxPhcmi* 
mandatirationemagerefiantur?  '    "'  * 

Sed  relpondeo  ,  pleraque  efle  qux  aha  at-  rHnt(mtKrl 
que  alia  ratione  ad  diverfa  przcepta  referan- 
tur.  Fine  enim  hxc  diftinguuntur  aut  caufa 
efficiente  ;  ut  hoc  loco  convitia  ,  quia  ma- 
gis  impotenti  &  cfframi  ira:  lmpetu  proma- 
nant,  quamdeliberatoaliquo  coniilio  pro- 
ximo  detrahendi  ,  ad  hujus  mandati  fexti 
violationem  referuntur.  Quod  quidem  indc 


niverfali  nota  utitur,  patct  nec  Principes 

aut  Dominosin  fubditos  &  fervos ,  nec  pa-  Jliquet,  quodhxc  convitiaiine  deleftu  ja 
rentes  in  fuos  liberos  temere  irafci  oporte-  [ctantur,  nullafubje&acaufa  ;  undefitutil 
re.  Duo  aliigradus  conftituunturin  lingux  :lum  fapefcorti  filium  appellemus ,  quem 


praxipitantia,  qua:  exira  nafcitur.  Volunta 

tis  enim  erga  proximum  ex  ira  mutatio,ho- 

micidii  damnatur.  Quod  li  lra  illa  fe  convi- 

tio,  imo  vultuprodat,  tum  homicidiialia 

fpecies  nafcitur  ,  cV  pro  convitii  acerbitate 

hsc  homicidii  fpecies ,    illa   atrocior   eft. 

Nam  qui  impetu  ir.xduftus  leviffimum  &    tum  peccatum  notant.  Cavendum  igitur 

niolluTimum  convitii  verbulum  in  illum  ja-  1  eft,  ncc  li  minus  ab  ira  hberi  fuerimus ,  eam 

«ffat,  majori  reatu  quam  ante  fe  conftringit,  ,  tamen  foras  proripere  non  patiamur  ;  fcd  o- 

&  gravius  iibi  judicium  acceriit ;  ut  il  va-  I  ftium  veluti  os  &  clauftra  opponamus ,  cum 


fcimus  jufto  parentenatum  ;  &  carnificem 
appellamus ,  qui  neminem  unquam  laqueo 
prarforavit :  &  furem  appellamus,  quem  ta- 
men  nihil  furatum  effe  lpiimet  non  gravatc 
confitebimur.Quod  &  de  his  omnibus  intel- 
ligendum  eft,  qua:  nullum  certum  &  defini- 


fi.ee  injufl.l 
fxpe  inten- 

4ltH?, 


num  illumautlevem  ,  aut  nonfatisconllde- 
ratum  dicat. 

Sed  qui  impotentius  adhuc  fertur  ,  &  in 
os  fuum  laxans  Stnltttm  ,  Nebulonem,  Carni- 


aliter  ad  verba  noftra  fanguine  tincta  coram 
Deo  appareant. 

Tametii  vero  hos  gradus  pcenarum  hoc  -Q™»W» 
oco  conftituat ,  quorum  exquiiltiffimus  eft  "!  '*  &*' 


ficem,  Scc.  vocat ,  ar&iorevinculodiviniju-  I  Gehenna:  ignis  ,  qui  pro  inferorum  pcena  mt^nis 


dicii  fe  conftringit ,  Prout  enim  convitii  fa- 
gittafortius  &  majorianimi  contentione  e- 
mittitur ,  &c.  Hoc  enimirajnoftra;  judicio 
fit ,  ut  alius  alterius  in  nos  etiamanimus 
mutetur:  (&  magis  magifque)  unde  utrum- 
que  charitas  fraterna  (&  magis  &c.)  viole- 
tur. 


imi  aA  rer 
beraprt- 

mmpit, 


riwiH/Xjlj.l 

tteOet: 


ufurpatur;  priores  tamen  duo  gradus,  infe-  fattumtKr* 
ros  promerentur,  fed  hac  formula  loquendi, 
damnationisaternargradus  aliosatque  alios 
delignat ,  (Icut  &  peccatorum  ina:qualitas 
cxiftit.  Alludit  vero  ad  morem  judiciorum 
qui  tum  in  ufu  fuit ,  de  quo  quoniam  nihil 
certi  habemus ,  nihil  etiam  certo  definire 


Quid  igitur  fiet ,  &  quam  grave  homici-  poffumus.  Sed  veriiimile  eft  leviores  offen- 
diumeft  ,  ii  irapugnumin  maxillamimpin-  j  fas  unius  judicio  commiffis  leviori  poena, 
gat ,  &c.  His  autem  modis,  aditus  etiam  ad  j  utpote  pecuniaria  ,  plexas  fuiffc  ;  graviores 
fanguinis  cffuiionem  intercluditur.  Ab  ira  |  ad  frequentiorem  judicura  confeflum  rela- 

tas  efle ,  qui  etiam  graviora  fupplicia  ,  car- 
ceris  aut  exilii  irrogabant. 

Crimina  vero,ad  pleniffimum&  frequen- 
tiffimum  judicum  conventum  indicata , 
etiam  ab  iifdem  morte,&  quidem  crematio- 
nc,  pmuta  effe,  Sicut  etiam  &  apud  nos  fit, 

ut  in 


enimadverba;  a  verbisad  verbera;  atquc 
itaad  csdes  defcenditur. 

Notandum  vero,  non  hoc  loco  dici ,  nec 
etiam  intelligi  oportere,ii  temere  hoc  dixe- 
rit ,  fed  li  temere  irafcatur.  Nam  ut  vere  ab 
illo  dicatur,tamen  dici  Rttt  fieri  nihil  horum 


!+• 

ntbtts 
reni. 


E     V     A      N      C 

)  Ut  in  gravioribus  caufis ,  judices  ccrtis  cau- 

fjrum  judiciis  &  confcflibus  dilcluii  conjun- 

ftam  opcram  ponant ;  quod  nos  appcllamus 

a  Checker  cafe:  &  caiceres  prodclitti  gravi- 

tate  diltinguanrur;  ut  obxraci,  Lugdato,Er- 

roncs,  Bruiwello,  Homicidar,  Hugato.pro- 

ditorcs,  Arci  Londincnii  addicuntur. 

fnieinfcri       Explicandum  unde  Inferi  Gebenm  no- 

tithtma      men  &  appcllationem  fortiti  funtrpropter  lc. 

ippcUati.     deteftandam  idololatriam  Molocli  eredram, 

ubi  ignis  cremandis  idolo  liominibus  accen- 

fus  erat;  fic  princcps  dxmonum  Baal  Zebub 

appelhtur ,  &c. 

Ab  adjunfta  pcr  Dcum  facrificii  repudia- 

tione  ,  probat  gravitcr  peccare  cos  qui  ira 

perciti  funt  temerc,S:c.  huc  percinet  Efiti.i. 

a-     ubi  facrificia  repudiantur  ,  quod  manus  ef- 
a  ofje-    _  ,  r  .     *   .     r 

tj,.         fent  fanguinolentx.  Qlhs  enimlanguino- 

lentis  aut  ftercore  oppletis  manibus,  munus 

fuum  coram  Pnncipc  iiftere  audeat.  Quam- 

obrem  i  Timotb.  i,p.  idcm  in  precibus  riat: 

fcil.  ut  manus  puras  attollant  iineira,  &c. 

&  i  Per.3,7.  eleemofyna  ctiam  qux  facnfi- 

ciumeft  Deo  gratum,  line  chantate  nihil 

prodeft,  ut  1  Cw.13.  vide  Levit.  5,15.  Sacer- 

dotes  antequam  minifterium  obibantfea- 

cjua  purgabant :  quo  ligmficabatur  &c.  lic 

nos  cum  facerdotes  iimtis  &c. 

indt  ir.t  Et  cum  noftrafacrificiaquotidieorferen- 

mnajfcr-    da  lint,non  committendum,ut  iramnoftram 

vanij,        ad  occafurn  ufque  folis  aflcrvemus.  'i.itum 

■veniens  ofjlr  munus  tiuim:  contra  cos  qui 

quod  cum  alio  rcm  habent  ,  fc  a  Ccena  fub- 

ducant. 

,,     -r  ■        Mfericcrdiaprsftantior  facrificiis.   Quod 

eoriitt  exi-  '10c  'oco  probatur  ,  abadjuncto  ordine  ieu 

renij.         tempore  ,    mifericordiam    prius  prxftandi 

quam  ftcrificiura  ofFcrendi.   Quo  fatis  de 

cl3r.1t  fc  orfenfum  effe ,  cum  fratrcm  oiren- 

deris. 

E'^  71  nj  o-»,  id  eft  ,  te  aliqua  in  re  eum 

orrendifle  :  ut  conftat  ex  iar.7,40.  tk  Apo- 

ca!.z,4.&.c.  Vnde  quarripoteft,  li  ego  te- 

near  lilum  adire  qm  mihi  iujuriam  faceret: 

fedcumDeus  nos  adverfus  ipfum  ptxvari- 

cantes  adeat ,   &  Chtiftus  dilcipulos  qui  ab 

eo  defecerant  ,  prioradit  ,  &  non  expectat 

donec  eum  illt  quxrercnc ;  cjus  nobis  exem- 

plum  ob  oculos  proponendum  cft.  Quis  au- 

tem  eft  qui  offenfus  a  rege  illius  amicitiam 

non  prior  quxrat ":  Id  igitur  picis  amore  f.t- 

ciendum.quod  periculi  metu  faccres.Quan- 

quam  etiam  qui  licem  fovent,auc  non  omni 

honefta  racione  diflblvcre  ftudent,  hi  adver- 

fus  Dcum  ipfura  litemintcnduct.  Hoc  mo- 


Jnjttri.t  ,tf- 
feBus  ipje 
'primus  ai- 
tat  tnimi- 
ettm. 


t      L     I      C      A.  113 

do  doccteosfe  fallcre,qui  fuo  externo  cultu 

expiare  poile  putant ,  injurias quas  in  fra- 

treni  admittant.   Vt  Phartlxi  qui  diccbant 

(Cortam)  &  alii  apud  nos ,  &c.   in  adcundo 

vcro  fi atrcm,  magna  dirficultas  acciderc  fo- 

lct ;  hic  enim  noftn  nimia  a-ftimatio,  &  fra- 

tris  contemptus  nobis  obftaculum  &  remo- 

ram  objicic.  Vndc  hx  voccs  audiuncur,  Ego- 

neprijreiim  adibo  ?  atqueitem  illud  ,  Ego- 

ne  cwn  paupcrem  adibo:  non  faciam.  Vide 

Abrahami  exemplum  Gen.i}.  qui  nepotem 

adivit.   Qui  fcipfum  demitetit  exaltabttur,  "■ 

&c.  Vidc  etiam  Iobum  ,  qui  fervum  ctiam 

iuum  fecum  caufam  agere  pallus  eft.  lob.^i. 

Hi-c  vcro  intelltgenda  non  funt  iine  omni 

cxceptione  ;  li  enim  loco  magnopere  difliti 

lint  litigantes  &c. 

Hic  crn&re  cur  Dci  cultum  charitatis  offi-  c"y  D« 
ciis  poftponat;  CH"M  chj- 

n •    n.  •  11'     riutn  olfi- 

Rcp.  1.  cxremomas  primx  tabula:  mi-     ■   „  " 
ir  /•    r  rr  ""  fW«- 

nores  elle  perpetuis  lecundx ,  1.  non  elie  fumi 

legitimum  Dei  cultum  qui  fine  charitate  in 

proxtmum  exhibetur. 

Aliud  argumentum  quo  ad  farciendam  Verf  15. 

concordiam  homines  extimulat ,  idque  ma-  Con"' rf' " 
-..-        1       j-       r,      i  1  neilccia  cii 

ture,  ab  adjuncto  damno  ,  quod  cxceroquin  rf^ 

perciperec.  Nam  alioquin  nifi  ih  grattam  Jmcja. 

redeat ,  &  amiflam  fracris  voluncacem  col- 

ligat ,  fimul  &  carceris  prxnam  &  ignomi- 

ntam  luet ,  &  libi  ipli  ad  traniigcndum  cum 

eo  viamprxcludet. 

Ditm  cum  eo.in  ■uiafis  ,  id  eft  ,  dum  eum  auaiito 

libere  &:  iine  impedimento  adire  potes.  Car-  eommoie 

cere  enim  inclufus,  tibi  illum  accedendi  co-  /{'"""  '*- 

pia  non  fict.  Quod  fi  ufque  eo  moras  nexue-'' 

ris  quoad  jam  ut  jure  experiamtni  venttim 

iit ,  faltem  adhuc  dum  in  ttinere  eris  ad  dif- 

ceptandam  coram  Iudice  caufam,  illud  faci- 

to.  Quod  fi  nonfeceris,  fententiafcmel  iix 

te  lata ,  nullus  deinceps  venia;  aut  ctiarn  dc- 

mitigationis  locus  reltccus  erit.  Nam  &  Ad- 

verfarius  tua  obftinatione  orTcnfus,  nihil  jam 

de  fuojure  remittct  ;  &.  forte  pro  illorum 

temporum  more  &  confuetudine  ,  reum  in 

judiciofaftum,  judcx  a  carcere  damnacum 

non  libcrabit ,  niii  totum  nummum  diflol- 

viflet ;  ut  hoc  modo  rei  pertinaciam  mul- 

claret ,  &  cives  ad  lites  inter  fe  domi  com- 

ponendas  adigeret.  Et  certe  videmus  ho- 

mines  ita  comparatos  ,  ut  qui  irritati  pri- 

mum  in  gratiamredire  non  erantdirEctles, 

poft  tamen  deprehenfa  advcrfuii  contuma- 

cia  ,  irreconcilabiles  iint.  vide  P/H.54,15. 

&  Salomoniscociilittm  Prov.6,1,1,5.  Qt^od 

hucproifubfpectare  videtur,  Hujuspruden- 

Ff  tix  exem- 


1*4 

tix  excmptam 


H    A 


t>i»cpurg.l- 
torium  mi- 
mmefi.ibi- 
iitur. 


quadantenus  in  Abigaele 
habemus:  lienimad  preces  non  ante  con- 
ftigiffct,  quam  David  ad  fe  ulcifcendum  do- 
mum  ejus  vcniflet ,  actum  de  illa  Sc  de  tota 
ejusfauuha  fuiflet.  i  Sam.ij.  Idem  de  She- 
mei,  i  Sam.  19.  Hoc  confiltum  fi  tibi  Salo- 
mon  ex  illa  fapientix  abundantia  qua  omni- 
bus  probatus  eft  dediflet,nonue  in  co  acquie- 
fceres  i  quanto  magis  ,  &.C. 

Purgatorium  vero  ex  hoc  aftrui  ,  non- 
nullis  etiam  Pontificiu dilplicet ,  unde  fcili- 
cet  fequeretur  omnibus  qui  fimultatem  cum 


a!io  pertinaciter  exereent ,  per  purgatorii 
ignem  tranfeundum  efle  ;  cum  illorum  opi- 
nio  Cn  ,  peflimos  quofque  in  Inferos  ,  non 
in  purgatorium  praicipites  daii.  Vnde  etiam 
fequeretut ,  nobis  cum  Diabolo  tranfigen- 
dumefle  atque  reconciliandum  ,  quando- 
quidcm  eum  hic  adverfarium  conftituunt; 
dcnique  cum  hoc  modo  nullus  ex  Purgato- 
rio  cxitus  paterct :  nam  niii  ipfemet  dcbi- 
tum  diflolvat  non  cft  exiturus  ;  tamen  pur- 
g.itorio  exempti  &  eruti  dicuntur  Miilis  & 
uidulsrcntiis. 


MattH.  cap.  <^.a  verf.ij.  ad  jj. 

27  Attdiftis  diclttm  fttiffe a  veteribus,  Kon  mcechaberis. 

2%  Egoverodtcovobis ,  Quicumque  ajpicit mulierem  ttt  eamcancupifcat ,  jam 
adulteravit  eam  in  cordefuo. 

2 9  Quodfi  oculus  tuus dexterfacit  ut  ttt  offendas,  erue  eum,&  abjtce  abs  te.  ex~ 
pcditcnim  tibi  utpereat  unum  ex  membris  tuis ,  ac  non  totum  corpus  tuum  conjicia- 
tur  ingehcnnam, 

3  0  Et,fi  dextera  ttta  mamtsfacit  ut  ttt  offendas ,  exfinde  eam ,  &  aljice  abs  te. 
expedit  entm  tibt  utpereat  umm  ex  membris  tuis ,  ac  non  totum  corpus  tnum  conji- 
tiatur  in  gehennam. 

3 1  vtclttm  esl  atttem ,  Quifquis  dimiferit  ttxcremfuam ,  dei  ei  Ubellum  abf  ef- 
fionis. 

32  Ego  vero  dico  vobis,  Quifquis  dimiferit  ttxorem  fium,  extra  ratiouemfcorta- 
ttonis,  factt  ut  ea  mccchetttr :  &  qutfquis  dimiffun  duxerit,  mcechatur. 


ANALYS  IS. 

KRror  ludxorum  proponimr,  adulttrium  non 
•"-^effe  nifi  quis  cum  alteiius  conjugc  concubat. 
Cujus  firmamentum  aflignatur,  humanum tefti- 
monium  anriquitatis. 

Vcrf.il.  Rcpellitur  error  adifparato,  quiaqui 
akerius  uxorem  ita  afpicit ,  ut  illam  &  e|us  concu- 
bitum  folum  concupifc.it,  hoc  mandatum  violat : 
quod  confirmatur  a  fubje&o ,  quia  corde  hoc  fce- 
lusadmiflt;  deinde  a  reftimonio  divino  ,  fcilicet 
Chtifti  Icfu. 

ycrf.19,10.  Hinc  hortatur  ad  ptscifionem  & 
abje&ionem  affe&uum  ,  tk  libidinum,  quibtis  hoc 
peccatum  committitur.  Quam  adhortationem  ex- 
aggerar  ab  adjuncto  amore  quo  hujufmodiaffe- 
ftus  complettitur,  qui  illuftratur  i  paribus:  tamet- 
ii  tam  chari  nobisfunt,  atque  oculus,  aut  dextra 
manus;  quxfere  hujuiinodi  affeftus  accendendi 
inftrumentaexiftunt.Quamexhoitationemconfir- 
mat  ab  effecro,  quodhomincm  impingerefaciunt, 
deinde  ab  adjunfta  pcena  Gehennx ,  qux  amplifi- 
catur  a  cornparatis  minoris. 

POrfili.  Alius  crrorproponituraxiomatecon- 
ncxo.  Siquisquacunquedecaulauxorem  velitdi- 
mittere,  iHifatisefie,fi  uxoridimiflxlibellumre- 
pudiidederit.  Probatur  ateftimoniovulgi. 

Verf.%i.  Quod  refellitur  argumento  difparato, 
fcilicet  unicam  modo  caufam  jufti  fepaiatiouis  & 


coniugalisvinctslidifTolutionis  :quod  probatur  ab 
cffe&o  cjus ,  qui  propter  aliam  caufam  quam  adul- 
teriumuxorcmdimittit,  i.quodoccafionem  uxoit 
prabet  adulterium  commirtendi,  2.  quod  quife 
cum  dcmiffa  vel  matrimonio  conjunxerit ,  adulte- 
rium  committit.  Qiix  omniaconfirmantur  tetti- 
monio  Ghrifti  divino.  £go  <licu,  5tc. 

METAPHRASIS. 

PRdterea  a  Pharifits  jj>  Scrtbis  ,  Patriim 
attthoritatefrettt ,  pro  concione  dicentibtts 
attribm  perceptftvi,  eum  modo  qttt  corpore  cum 
alteritts  ttxore  congredttur  adultcrio  teneri.At 
ego  dico  vobts  ,  unumquemqtte  qtti  defixts  in 
alterita  uxorem  oculis,  tjus  complexus  &  con- 
greffum  expetiverit ,  hoc  ipfo  defidtrio  mcecha- 
tum  effe ;  qnandoqmdem  ccrde  feu  ammo 
(  quem  Detts  inviolatum  effe  prsceptt)  tmpurtts 
esi  ,  utctimque  rem  cum  illa  variis  obflttculU 
impsditus  nra  habeat.  S^ux.  cttm  ita  fint ,  uf 
que  eo  cohibendns  ajfecfsts  csnimi  Ubtdinoftts , 
tit  tametfi  tibi  non  mir.tts  quam  tuus  ocuhts 
dexter  (per  quem  tanquam  per  fcneftram  a- 
nimum  libido  fubintrat)  chartts  ftt ,  tamen 
potias  quatn  in  ho:  peccatum  impetat  iliunr 

veluti 


*7: 


30. 


$r- 


3l- 


Verf.  27, 

£8. 

Scptimi 

prxcepti 

\ermfen- 

fif, 


E       T       A        N        C 

velnti  vihrata  manu  injella ,  vehemenli  & 
antenta  obluciaiione  abfcinde,  &  proctd  abs 
te  abjice.  Nam  tum  tolerabditts  fit  unius 
quantumvvs  prtftantu  membri  jaituram  fa- 
cere ,  quam  ut  totum  corptts  perenni  Gehentut 
igne  arderet ,  nedttm  ut  mcompofit&  perturba- 
tionis  damnum  fitftineat  ,fiquidem  damnum 
appellare  licet  quod  in  lucro  ponendum  eric. 
Pari  ratione  fi  idem  affeciits  animi  libidimfitt, 
qnt  ad.hoc  fcelus  perptderit ,  tibi  non  mintts 
chartu  fit  quam  dextra  mamit ,  qtu  lafciva 
contrettattone  hunc  affeclttm  parit  1  tamcn 
illum  velttti  fyc.  Vulgo  etiam  ab  aliquot  fe- 
cnlis  perhtbetur  integrum  ejfe  marito  quavii 
de  cauft  uxorem  ablegare ,  dummodo  libetlo 
repudii  caftitatem  cjttt  tcftante  mimiatar. 
Ego  autem  vcbit  dico ,  unumquemque  qui 
uxorem  a  fe  ulla  de  caufa  ablegavertt ,  nifi 
quod  moecha  fit ,  anfam  illi  prtbere  cum  alto 
adidterium  admittendi ,  tifque  eo ,  ut  aditltc- 
rii  peragatur,£?  it  qiii  repudiatam  in  uxorem 
acceperit,  fr  manttts  qui  uxore  deptdfa  altam 
afcifcit^. 

Summa eii,caftitatcm  extra matrimoninm 
£j>  in  matrimonio.intiu  in  animo  ad  Dei  offen- 
fam,  forts  ad  vit andum  fc andalum  hominum , 
maxima  virium  animitf  corporis  contentione 
colendd.  Fartes  funt  ut  infupertori  "afeocjW. 


P  R  A  X  1  S. 

Liud  cupiditatis  vitium  ,    hominibus 
non  minus  natura  inlitum  quam  ira, 


A 


«       t      I       C       A,  5.IJ 

fcilicet  ad  alicnas  fceminas  adjeftioncm  ,  xf-  naiifgrt- 

lignans ,  nobis  remcdium  advcrfus  hoc  ma-  dntnrrt- 

lum  prxfcnbit ;  ii  pater  ranquam  manus,  w'""»» 

mater  tanquam  oculus,  amicus  tanquara  pcs 

tibi  fcandalo  ,  &c.  ii  oculos  fcilicct  abfti- 

nentcs  &  caftos  gcramus.  Namper  oculos, 

tanquam  pcr  feneftras ,  concupifcentia  in 

animumfubintrat;  hisoculis  tanquam  nun- 

ciis,  judicibus,  &  fpeculatoribus  diabolus 

utitur.  Has  igitur  fcu  feneftras  feu  portas, 

claufas  &  obleratas  tencre  oportet.   Hinc 

1  /Vf.1,14.  dicuntur  octdi plent  adtdterio.  vi- 

dc  Gen.19,7.  dc  Potipharis  uxore  ,  &  1  Sa- 

muel.11,1.  dc  Davide.  Aliud  rcmcdium  prae- 

fcribitur  Prov.<>,z$. 

Cum  oculus  tibi  peccandi  caufa  lit  ,  ut  Vcrf.  :p, 

pcccatum  tollas  ,  caufam  fubmoveas  ocu-  1». 

lutii  erucns ;  iic  a  caufx  fubmotione,  cffccti  Q!'™"1' 
™        ,  ..     ochIm  e- 

intentumarguit.  Quod  tamen  non  prrcile      m\us„t 

&  rufticead  ii  'trf^  revocandum  eft ,  tan-  „dulterinm 

quam  oculus  crucndus  eflet ,  quod  cum  na-  ammittt- 

tura:  mandatoexdiametro  pugnat;  fed  fen-  «»i 

fus  eft,hujus  mandati  eam  vim  efle,ut  li  ob- 

lervatio  carilTime  nobis  conftarct  ,  &  oculi 

ctiam  dextri  jactura  rcdimcnda ,  illum  ocu- 

lum  nobis  eximi  pati  non  efler  dubitan- 

dum  ,  li  nulla  aha  rationc  illius  mandati  ob- 

fequium  tueri  poflemus :  eft  autcm  Meto- 

nymia  fuboculis,  pro  vitiofo  arfeftu  qui 

oculorum  intuitu  generatur.    Hxc  igitur 

loquendi  formula ,  nobis  quodammodo  vim 

arrerendamdocet  ,  ut  mandatumhocapud 


aggreditur.  Cumenim  Phanlki  fcptimum  :  nos  fartum  teftumque  lervetur.  Si  igitur 
mandatum  ,  non  nili  confuetudine  cum  alia  \  feu  natura:  corruptela,  feu  confuetudinc  de- 
violari  afrirniarent,  Chnftus  hoc  ipfo  docet  pravata,  ha;c  oculos  huc  illuc  circumferendi 
m.indatumfeptimum  violari,li  quis  itaillam  ,  hbido  tam  caraeflct,  aut  confortium  quoin 
intueaturut  inde  ejus  complexus  appctat,  difcrimen  adulterii  venires  ,  aut  quxlibec 
quod  animus  lege  Dei  non  fecus  ac  corpus  alia  delinquendi  illecebrs,atque  oculus  tuus 
ipfum  conftringitur.  Hinc  Paulus  1  Cor.j, ;  dexter  ;  eam  tamen  deponere  aut  abjicere 


*Wi 


34.  Virginemdefinit  eam,  qux  noncorpore 
rantum  ,  fed  &  Spiritu  fanfta  eft :  &  non 
tantum  ad  fotnicationem  ,  fed  ad  uftionem 
declinandam  ,  matrimonii  neceflltatem  in- 
junnit.  hinc  etiam  Prov.6.  Ne  concupifcat 
cor  ttmm  pulchritudinem  altentt.  Hinc  Io- 
btts  31,5.  ut  fuam  integritatemprobet,fuum 
animum  negat  ab  alicna  pelledum  efle. 
Cum  igitur  m  Dci  cor.fpedtu  concupifcen- 
tia  ipfa  frdalit,  nobifque  ad  Dei  oculum 
afpeilumque  confoimanda  vita,£c  dirigcndi 
^rcflus  Genef.i7,i.  pudeat  nos  &.C.  Sienim 
ccrara  hominibus  turpc  lit  confpici  fadum 
admittcre  ,  an  non  Dei  judicium  pevtimef- 
ceraus? 

Dcindc  caufim  hujus  adulterii,  oculorum 


velabfcindcre  potius  debebis.  Senlus  vero 
eft ,  mandatorum  Dei  obfervationem  nobis 
potiorem  cfle  oportere  noftra  vita  :  ut  ex 
comparatione  fequenti  liquidius  patet.  Sed 
quiaoculus  fa;pe  hujus  feptimi  mandati  vio- 
landi  miniftcrcft,ideo  oculi  evulliouem  po- 
tius  quam  vita:  araiflionem  urgct ,  ut  etiam 
adfanguinem  huicpeccato  reliltendum  fit: 
quod  Chriftus  tanto  urget  magis  ,  quod  ho- 
mines  fibi  hic  multa  conccdunt,  &  fuis  ocu- 
lis  indulgcnt.  Sed  qua:  ratio  potiflimum  in- 
cunda  eft  ,  quo  malum  hunc  oculum  (falvo 
tamcn  corporis  oculo)  eruamus  5  Id  opti- 
mefecerimus.,  licumoculis  noftris  fadus 
ineamus,  excmplo  Iobic.^i.  Hocenimno- 
bifcum  conftituerc  &  Deo  fantfte  vovere, 
F  f  x  infUr 


cjusmodo 
ttiam  dex 
tra  abjctn- 
denda\ 


htncgravi 
t.u  ptxtue 

ada.ii.  l: : 


tm  taVt  ex 
pttcatione 
l",c  ttrtt- 
tept.  cum 
lown  to 
fnn'Jatm\ 


Verf.  3 1  > 
3i. 


Il6  H     /      R.      M 

inftar  veli  aut  pepli  cujufdam  erit,  quo  ocu- 
los  habcntes  ,  tanquam  non  habences  cn- 
mus. 

Deinde  cum  vanitatem  ingcniorum  no- 
ftrorum ,  &  mentis  in  rebus  bonis  levita- 
tem  cognitam  habeamus,  Davidis  cxemplo 
Tfal.  115,17.  Deum  precabimur  uc  oculos 
avertat ,  nevanitatem  contueamur.  Dcni- 
que  ut  omnes  occaliones  declinemus.  Tam- 
etii  enim  malo  auimo  quis  ad  fpe&andum 
non  veniat ,  fit  tamen  ut  malum  natcacur, 
quod  non  necclTariis  periculis  nos  ingcllen- 
mus.  Vidc  exemplum  Din.a:  Genefia,. 

Idemetiam  de  dextra  manudicitur,  quia 
impurisaut  lafcivis  contrectationibus ,  hoc 
animi  adulterium  farptufcule  contrahitur. 
Nec  dubium  eft  ,  quin  Potipharis  uxor  ma- 
nu  in  Iofephum  injeda,  inrlammatior  in  luo 
adulcerio  fueric.  Quod  quidem  tanto  atro- 
cius  eft  quam  oculisintueri,  quod  contre- 
dationibus  impudicis  non  tantum  ipfi  im- 
pingimus  ;  fed  &  ahi  lapfum  fternimus. 

Hoc  probat  argumento  diftributionis  : 
fcilicet  aut  hoc  eft  f.iciendum  ,  aut  gravius 
aliquidfubaindum  ;  totius  fcihcet  corporis 
in  luferis  prxcipitium.  Quis  autemtotum 
corpus  abincendio  non  cripiat, unius  mcm- 
bri  jadura :  Quo  loco  dedarat  adultenum 
illud  quod  animo  &  corde  tantum  admk- 
titur,  xrerna  morte  pledendum.  Qui  enim 
templum  Dei  vici.it  &  corrun-pit.eum  Deus 
identidem  perdet.  Non  igitut  leve  man- 
datum  lit ,  quod  tam  gravi  poena  coercetur. 
Sed  hic  qtt/crat  aliquis ,  quomodo  Chri- 
ftus  hoc  mandacum  cumdecimonon  con- 
fuderic? 

Refj>.  Decimum  mandatum  naturx  tan- 
tum  ad  m.ilum  propenfionem  damnare;  hoc 
autem  feptimum  mandatum,  ejus  propen- 
fioais  frudum  fuppullulantem  feu  gemmas, 
tamctfi  fine  oculorum  adminiculo  oriantur; 
&  tametfi  confenfum  non  prxbeamus  ei  rei, 
quam  concupifcimus :  cum  Tafifti  nullum 
fiic  pecc.uum  agnofcant ,  nifi  coafenfu  no- 
ftro  confirmitum. 

Alteram  kgitimi  matrimonii  corrupte- 
lam  aggreditw  ;  &  non  magis  propriam  di- 


O     N     I     A 

mittendam  ,  quam  alienam  appetendam 
proponit.  Docet  vero  in  co  multipliciter 
peccari  ,  in  quo  ne  minimam  a  juftitia 
aberrationem  Pharifxi  collocabant.  Pri- 
mum  enim  quavis  de  caufauxorem  dimit- 
terc  ,  erat  facrum  conjugii  fcxdus  diiTolvere. 
Deinde ,  fccminx  occalionemad  novas  nu- 
ptias  provolandi  prxbere.erac  illam  io  aduL- 
terii  prxcipitium  ,  (imul  cum  illo  cui  nubc- 
bat  dare.  Quod  ipfum  ab  eo  qui  uxorcm  di- 
miiit  tum  fiebac  ,  cum  ipfe  novam  fiiperin- 
ducsbat.  Quod  ii  adulccrii  caufii  intcrvcni- 
ret,  tum  quidem  demilla  a  manto ,  adulcera 
reddita  non  eft ,  ut  qua:  adulccra  difceiTir. 
Sed  hic  meritoquxratur;  quoaiodo  hoc  cri- 
men  in  Phai  lforos  conferat,  quod  eft  a  Moie 
permiilum  ?  verum,  mco  judicio,  hanc  per- 
miiTionem  Phariljfi  amph.uunc.  Ec  quod  i 
Mofe  permiflum  tantum  eft  ,  hoc  ilb  Jicere 
putabant. 

Hic  notandum  non  dici  a  Ghrifto  ,  audi- 
ftis  ab  antiquis  dictum,  quia  majorem  Sc  au- 
guftiorem,  Mofem  icilicet,  obtcndcbant. 

Verendum,  ne  li  magiftratus  &  ieges,  ho- 
minum  improbicati  frama  non  injicerecplc- 
riqucreperiantur  ,  qui  caulis  non  minus  le- 
vibus  uxores  dimitterent  quam  ludxi.  Hi 
autem  hac  ipfa  volunute  Dei  legem  vioLanr, 
&  illas  coram  Deo  dimittunt ,  quod  nulla 
erga  eas  conjugali  charicace,  fcd  lcgum  me- 
tu  lllas  domi  retinent. 

Vidcmus  hic  Icge  permitti,  quod  Iege  di- 
vinanon  permittitur.  Mofes  enim  tanquam 
civilis  maoiftrattis  ,  non  tanquam  Propheta 
hoc  permiiit.  Si  igitur  fornicationis  cauia 
eam  repellat,  novam  poffeducereex  hoc 
loco  liquido  conftat.  Qua  de  re  amplior  erit 
dcinceps  diccndi  locus. 

Deindeanimadvcriionedionum  eft ,  quo 
modoex  uniuslegisarticuli  negledu  mulra: 
dirllcultates  nafcuntur.  Quod  enimadulte- 
riamorte  non  pleduntur ,  pullularunt  hx 
controveiiix,  1.  an  liceat  conjugi  oftenfo 
reconcibari  cum  parce  dclinquente.  i.an 
huic  vel  utrique  novas  nuptias  inire.^-an  li- 
.  ceat  parti  noxiac  rurfum  matrimonium  coa- 
trahere.vidc  Rom.iz.u.  Ioh.7,17.. 


Quart  <*. 

xor m,n 

dimitten- 

ia\ 


tjttodfi  If. 

CltH  (/;;->:- 

Hnmfitrili 


tjuomodo 
tamcn  a. 
Mofeper- 
mijfuml 


ex  hac  ftr- 
mifiione 
tjuxnam 
exottaf 


M  A  t  t  H.  cap.  <:.  a  vsrf.  33.  aii  38. 

53   Rurftwi  audiftis  diclum  fuijfe  veteribus ,  Non  pejerabis ,  fed  reddcs  Dcmho 

qit£  tufuraveris. 

34   Ego  vero  dko  vobis,  nejurate  omnino:  neqtteper  coclum,qui.i  tbronus  Dei  esl: 
3  S  Keqiieperterram,  qui.ifcibelltm  cttpedim  ejus :  nequeper  Hierofotyttum, 

tjuia  urhs  csl  nrngni  regis. 

3«  Neqae 


33- 


34- 


35- 


EVANGELICA.  117 

16  tseque per  caputtuum  )urcs ,  quianon  potes  ttnum  capillum  albumautm- 

rrumfacere. 

37  Tlio  autcmfcrmo  refter,  etiam  etiam,  non  tion:  qttod atitem  fttpra  b&c  redun- 

dat,  a  malo  est. 


A  N  A  L  Y  S  1  S. 

ERror  Iudzorum  eratnon  violatum  fui-Teter- 
tiummandatum  , nili quis peieialTcc ;  quodap- 
paret  ab  advetfo ,  ut qui  illius  mandati  oblirvatio- 
ncm  in  eo  tantum  collocabant,G  quis  juiamentum 
d.uiiin  przftitiffet :  cujus  errotis  confitmatiodu- 
cta  eft,  ab  riLunanoteftin.onioamiquitatis.  _ 

ftrfn-  Refelliturertor  a  difparato , violatur 
enim  jurando,  non  igitur  tantum  pcjurando  ; 
nuodconfiriv.aturteftimonio  Chnftidivino,  de 

.*      •        •        l       r_  •  _ _._._.___.      _     .'.-.,)  '.  •    __■<__/.   rAnhrnil 


in  terrU  per  Hierofilymam  (remve  aliam  qtta 
Deo  fiacra  esl)  cum  fit  civttas  Regis  Regum, 
quam  fideles  omnes  qiii  fubditi  fiunt  -  rcvereri 
par  efi.  Son  deniqucper  rem  uUam  vel  mini- 
mam  ( cxemplt  caufiaj  capillum  capitts  ,  cum 
•vel  ejus  utciimque  contempti  ea  efl  prttftantia, 
£?•  arttfictttm  tantum  ,  ut  nemo  homtnum  non 
>nodo  illumformarc,  fednec  ficium  Qr>  forma- 
tum  colore  albo  aut  nigro  duraturo  ,  tin%ere 


}6. 


nde  indu-tionepattium,  i.Cceli;  quod  coi.hrnM-    Mt  ,nfiCere potesi.  6)ttodtamen  non  ita  snteUi*       37. 
tur  ab  adiunda  ejus  «cellentia  ,  qui  «guituca  ac  ft  jurarc  penittts  lUtcitum  ftt ;  fied 

fubie&ofolii,quodf..immamplihcaturabadjun-   •*  >'  r  1    » J 

I  boc  tantum  ;  e  picio,  ne  qtus  m  famtltari  fer- 


floDei. 

J-.-/..S.  l.Terrz;  cujus  excellentia  arguitur  a 
fubje-to  fcabello  Dei ,  3-  Hierofolymi ;  cujuscx- 
ccllei.iia  arguitur  itcm  a  fubjeclo',  civitate  Dei, 
qui  dcfei.bitur  a  iclatis,  regis. 

Vtrf.st>.  +•  CapilHc-pitis;  quod  prob.it  ab  ad- 
jun-ta  ejusexcelleniia,  quara  al.ruit  aba.iun_ta 
homines  iltum  fa.i.ndi  *hui*f*U,  quam  diiuia- 
y.irui  confirmat  a  comparatione  minoris,  utqui 
nec  album  nec  nigrum  illum  facere  qucat. 

Vtrfn.  TTobat  juramenta  illicitacfieafubje- 
fto  utqui  in  communifetmone  adhibebantur. 
Quod  confirmar  a  diftiibutione ,  quia  n.c  in  affii- 
matione,  nec  in  ncgatione familiaris  cotloquii,  ju- 
ramcntum  adhibeii  debet :  quodconfirmatur  ab 
adverfo  ir<t  ,6cmn  ,  quz  tantum  adhibenda  lunt ; 
deinde  ab  efficiente  caufajuramentiincommuni 
fermone,  fcilicetdiabolo. 

METAPHRASIS. 

VT  ab  antiquttate  Mofaicx  permiflionU, 
ad  intermijfum  de  neoterica  &  veluti 
imberbi  antiquitate  unitu  aut  alteritts  ficuli 
redeam:aud:jik  per  Jpeciem  iUiut  antiquitatis, 
pro  concione  diflitatum  ,  man.iati  tertii  viola 


mone  juramenta  admifccat :  in  quofatis  fiue- 
rtt  ad  rei  altcujm  affirmationem ,  parttculam 
ita  adbibtre ,  ftcut  ad  negattonemvoculam 
non  abundc  fiujpciat:  cut fi qutd ' fiuperaddttur, 
non  aliunde  quam  a  dtabolo  (qm  nomtnis  di- 
vinsviolationeobleciatur)  provenijfe  cenfien- 
fiendum  erit-j. 

Sunami  efi  divini  nominis  abitfu  fublata, 
lcgittmam  firmonis  cy  iingus.  rationem  pro- 
ponere-t. 

fCorruptelas  Iudaicas  in  juramen- 
tis  refeilere-i. 
funt,.   \     Recium  Imgtut  &  fiermonts  ttfinm 
v.  inftititert-J. 

P  R  A  X  I  S. 

COrruptchi  iilas,  qu.bus  cupiJiutuum  VerT  jj» 
fcu  aire-tuum  habens  lax-tntur ,  fupe-  Pbtrifti 

riusrefellen';,  nunc  alias  aggreclitur,  qua:  in  '«"""/' •* 
•        -  ■     Dti  obe- 


communi  hominumfermone  verfantur.Vbi  . 

r  i-  r  r       Clltntta  *rO- 

eadem  perfidia  utuntur  Phanfa:i  qua  in  fu-  cluctb.mt> 
perioribus  j  fcil.  ut  homines,  tjuos  Deus  iibi 
tionem  angufiu  peierationis  fiwbtts  contineri;    obnoxios  _c  obxiaros habet.abfolvant.  Hoc 
ficut  contra  ejufdem  obfcrvationem  eo  tantttm    tty.Jixis  dicendum  cft.de  omnium  prxcepto- 
circumfcrib:,fi quis  qitod  juramento confirmat    rum  depravarione:Qua  in  re  perfidum  occo- 
ratum  habeat,  aut  vcrttm  ejfe  comprobet .Ego    nomum  Lnc.  1 G.  imitantur,  qui  pro  ccntum 
vero.cujusunitii  [inter  mortales)  attth  ritati   olei  batis  ,  50.  fcribi  jufTit ,  __c.  Linguam 
ftandttm  efi.non  omnino  (Jicut  vos  docere  con-   enim  multis  modis  Dco  obf.ri__am  ,   nexi- 
fiteviftU)  jnrandum  ejfe  confirmo ,  neque  pcr  bus  fuis  Iiberant,proximum  autem fuit  illam 
coelum  attt  cadefies  exercitus  ;  cujtu  tanta  in  homineslaxare;nunc  veroenam  in  Dcum 
prsfiantiaefl,  ut fiilu divint  quodammodo  no-  \  &  coelum  hoc  facere  gravius  el..    Dicebant  ttutmra 
rncn  obtineat,  qttod  Dc;u  in  eo  fitti  m.tj cfiatis  '  enira /dummodo  quis  jurando  vcra  tliceret,  txpliciti*- 
($  gloris.  notas  tf  vcftigiaexpref.:  maxime   legis  divina:  non  tcncri.  Hzc  Thcologia '"  """. 
imprejjit :  neque per  tcrram  ,  aut  qutinterra   Phanf-corum  apud  multos  hodie  locum  ob-  ''     *   * 

tinc t,  cjui  dc  jur.tmcnto  reprehenli,  ilico  re- 
gerunt,  fe  vera  refcrrc;  pcrinde  ac  fi  ad  rcli- 
gionem  juramenti ,  veritas  folum  require- 
retur. 

F  f  5  Quod 


fimt ,  quiauuumque  ab hominttm pcd:b:u  te 
ratur,  tamen  fingttlari  anificio,  quo  Dctts  il- 
lam  fitixit  atqt-.e  formavit ,  jurejuo  fcabeUi 
fe.ium  fitorum  a^peUationcm  Jortitttr  ;  nequc 


H 


N 


\U]l:t  T«- 

latto  Dcum 
pcttt. 


Quod  addur.t  Pharifxi  Domino  jurxmen- 1  redte  cxhoc  loco  colligant  noa  efle  fas  ju-  htftimam 

juritmentii 
piohiOitu't 


taperfolves,  eo  docent ,  juramenta  violata 
Deuni  lpfum  pctere  .  Quod  ctcnim  jura- 
uiento  intcrpolito  promilifti ,  lllud  non  cam 
horaini  quam  Deo  promifirti,  quiabs  tehoc 
requiret :  quod  ut  prxftitum  Deo  prxftatur, 
lic  neijatuiii  Deo  negatur.  vide  exemplum 
Abrah.imi  Genefc.l4,-v.iz.  Extendi  manum 


rare  i  quod  certe  magna  ex  parte  folutum 
eft.cum  Chnftus  fe  legem  dillolverc  nou  ve- 
nilTe  profite.-.tur.  Ex  loco  item  prxfenti  fit 
fermo  veftcr,  cyc.  Hic  enim  explicat  ubi  ju- 
ramentum  iit  licitum. 

Ncqueper  coelum,  (j>c.  hoc  diferte  expri- 
mitur,  ad  alium  errorem  a  Phanfxis  intro- 


meam  adlebovam ,  &c.  Siigitur  hominibus  ducT.um  refellendum  ;  qui  ut  Deireveren- 
ridem  f.illere  pcrfidiofum  fit  ,  ncdum  Deo. !  tiam  prar  fe  ferrent ,  ajebant  per  ipfum  Dei 
Etfi  pudet  fidem  prxlentibus  homimbus  da-  nomen  non  licere  jurare,  per  creaturas  vcro 
tam  nonfervarc,  ncdum  prxfente  Deo  ;  eo-  jurare  licuiffe.  Quem  errorem  inde  duxilfe 


quei  ptr 
cieMurtii 
non  eH  li- 
atuni) 


Veif.  H> 
&c. 

Chriftnf  o 
tnntno  non 
juramtnm 
dtctt; 


que  in  teftcm  atfumpto.  Tametii  vero  cum 
proximo  traniigercs,  Deum  tamen  quomo- 
do  placabis  l  i  Samuel.  3.  Hoc  cnim  modo 
aftio  &  accufatio  ab  homine,quocum  com- 
rnercium  erat,  ad  Deum  transfertur. 

Chriftus  ne  omnino  quidem  jurandum 
docet ,  tametfi  vere  hoc  facias  ;  &  unico  )U- 
ramento  violari  prxceptum  Dci ,  linguam 
fccdari ,  reatum  contrahi  ,  gehennam  pro- 


videntur,quoddicatur£xW.io.iVo?i^<;n« 
nomen,  &c.  Chriftus  autcm  docet  neque  per 
ccelum  ,  neque  per  terram,  &c.  jurandum : 
quibus  verbis  univerfitate  crcaturarum  cuni 
cceleftium,tum  tcrreftrium  intelligit.  Cceli 
cnim  complexu  res  cccleftes ,  tcrrx  terre- 
ftres  continet.  Quarum  rerum  per  minimas 
jurare  non  licet ;  ne  per  capillum  capitis.  le- 
rofolym&  autem  nomme,  facra  omnia  Eccle- 


mereri.  Frivola  igitur  eft  eorum  excuiatio,  i  t\x  myftcria  compkctitur :  unde  liquet  eos 
<jui  vituperationibus  fuisrefpondent,  fe  non  i  qui  perignem,  lumen,  murem,  &c.  jurant, 
multum  folere  jurare.  Quali  jurare  iilis  elfet 
hac  conditione  iicitum  ,  (i  rarius  id  faciunt. 
Sedanexiftimant  libifemelfurariaut  homi- 
cidium  admittere  licere,modo  illud  freque- 
ter  non  faciant  l  Mcminerint  vero  minimos 
fore  in  regno  coelorum,  qui  minimum  prx- 


graviter  ofFendere;  item  eos,  qui  per  fidem, 
per  Sacramentum,  &c.  jurant. 

Ratio  vero  cur  per  iftas  creaturas  juran- 
dum  non  (it ,  hxc  eft ,  quod  in  illis  Dei  glo- 
ria  eluceat ;  ficut  magnificentia  &  fplendor 
regis  in  fuofolio.feu  civitate.  Quemadmo- 


in  quibut 
Dei  gloria 
elucctt 


ceptum  violant ;  quanto  magis  qui  tantum  dum  igitur  Salomonis  gloria  ,  eximie  in  fo- 


prxceptum  &c.  Nec  folumgehennampro- 
mercntur,  fed  eam  atrocem;  unde  etiam  Ia- 
cobus  cap.  5.  monet,  ante  omnia  ut  illud  ca- 
veamus.  Nam  II  hominis  famam  fcmel  lx- 
iiife  in  malis  fit ,  nedum  Dei  nomen.  Si  ali- 


q*A?e  hoc 
nonfacien- 


nvi  tnmen 


Iio  &  ejufdem  fcabello  fubftrato;lic  &c.  Sic- 
ut  enim  fapientia ,  divitix,  &c.  in  illo  opere 
Salomonis  perfpiciebantur  ;  fic  in  cceli  & 
terrx,  &c.  Sic  fit  ut  li  quis  regis  infignia  de- 
turbet,perindeaccipiturac  fi  rexipfe  (iprx- 
quidalterius  nomine  accipere  ipfo  incon-  fens  effet ,  folio  dcturbaretur.  Non  quod 
fuko  &  fine  illius  juifu  indignum  fit.nedum  Deus  fuum  folium  more  hominum  ,  &c.  fed 
Dei  nomine  fine  ejus  jufTu  abuti :  unde  fa-  ut  hac  dvJpcniwmQcici,  fuam  cum  in  creatu- 
cile  intelligitur  quam  eft  illorum  abfurda  ris  omnibus  prxfentiam  ,  tum  in  univerfas 
oratio.qui  dicunt  fe  parum  effe  de  Dei  judi- !  impcrium  lignificet. 
ciofollicitos ,  fi  Deum  gravius  non  irritent  Quod  ii  quis  llbi  permittat  illa,  in  qui- 
quam  juramento.  |  bus  gloria  tegis  elucet,  parvi  ducerc,ei  facil- 

Rationcmautem  quare  non  fit  jurandum,  lime  ipfius  Dei contemptus  obrepct.Quem- 
Iacobus  affignat ,  fcilicct ,  ne  in  hypocrifin  admodum  qui  vel  fceptrum  vcl  imagincm 
quis  prolabatur.  Hoc  enim  modo  fit  ut  ve-  !  regis  contemptim  tracf  aret,  &  fe  mejere  fu- 
ro  Dei  timore  pulfo,  dum  nominis  divini  1  per  illum,  aut  cum  illisfeceffumadire  vclle 
contemptus  &  irrevercnti.rinducitur  ,  ho-  juraret ,  aut  cumfceptro  pulicem  abigere 
mines  fibi  Deum  ante  oculos  non  propo-  conctur,  annon  ad  tam  viles&  leves  resad- 
nant  ;  eoque  aliud  prx  fe  feruut ,  aliud  ani-   hibitum  nomen  fuccenferct  ?  aut  fi  quis  re- 

gis  mdumentum  tum  confpuat ,  quum  illud 
rex  eeftat  maeis  punitur,  quam  cu  eo  exui- 
tur.  Quum  igitur  Dcus  m  lms  crcatuns 
femper  ut  prxfens  iit ,  cavendum  ne  &c. 
Nam  fuis  creaturis  tanquam  veftibus  indui- 
tur,  Pfal.io^.  Sic  ctiam  ,  atque  adeo  multo 


&  iittie  e- 
jiu  cltem- 
ptut  ori- 
tttr, 


mo  agitent.Huc  accedit.quod  ipfi  propriam 
lioc  modo  perfidiam  prodant ,  &  veluti  de- 
fpumant  vanitatem ,  tanquam  fibi  ipiis  con- 
fcii  fe  nullam ,  ne  in  minimis  quidem  rebus, 
fidem  promereri,  nifi  adhibito  juramento. 
Sed  hoc  loco  quxricur ,  an  Anabaptifr* 


E     V     A     N 


L     I      C      A. 


*  jm 


rantum  Dci  caufa  funt  comparata,  fedetiam 
abipfo  Deonullius  adminiculo  crcata.  Hu- 
jufmodi  igitur  concumelia  in  Deum  ipfum 


magis  Detis  puniet,  quandoquidem  hxc  non  |  ruant.   Quorum  fi  lingux  candenti  fcrro  i 

Magiftratu  pcrforarcntur,  non  nimis  certc 
fcvere  cum  lllis  agerctur.  Tamctfi"  vero 
Dcus  Iiacc  longanimi  paticntia  fcrac ,  ncc 
fertur :  quemadmodum  Chnftus  difertc  no-  ccelum  fudct ,  aut  terra  hujus  facinoiis  hor- 
tat  ,  Matth.z}.  fcilicet  cum  qui  per  ccelum  '.  rore  conrrcmifcat  ,  tamcn  vcnict  olim  ccm- 
jurac,  pcr  Dcum  ipfum  ccelis  inlidentem  ju-  I  pus  cttm  cum  vidcbunt  quem  pupugerunt. 
rare.  Aliquara  auccm  divince  in  creaturis  '  Stt  Senno.  Quid  igicur,  inquicaliquis,  fa-  Verf  37. 
elorix  partem  nocac ,  ab  adjun&a  homi-   cicmus ':  viJecur  enim  hoc  modo  omnisfer-  m£fl**. 


titt  1'iol.t 
tur. 


num  ad  aliquid  vcl  cantillum  m  eaium  crea- 
tione  inibccilhcace  :  fciliccc  quod  nc  capil- 
lum  quidcm  fingerc  poflint,  auc  jam  fattum 
auc  formacura ,  colore  albo  auc  nigro  eum 
inficere. 
r>  frxfm.  Aliud  vcltigium  notat  in  Dei  praffcntia; 
nam  atrocius  eft.  folium  regis  violari  eo  pro 
tribunali  fcdente  ,  quam  &c.  &  majorem 
contemptum  arguit,ii  quis  regis.ut  dixi,  in- 
dumentum  tum  confpuat  cura  illud  rex  gc- 
ftat,  quam,&c.  ut  fupra  paulo  auce.  Hic  cra- 
cranda  eft  quarftio  an  Iiccac  per  creacuras , 
quum  oportunum  fueric ,  jurare! 
tAnacljit-  ^011  nlil>us  ridicula  cft  eorura  opinio  qui 
Tdmaitum  juranientum  cffe  non  exiftimant ,  uill  pra:- 
pr.tpoftia  politione  per  adhibita:  ac  ii  juramcncum 
per  retjni-  jy[labiS)  noll  rc  autcm  ipfa  definirecur  :  ac  ii 
quis  fyngrapham  fuam  cile  neget ,  quia  non 
fubfcriplit  per  me  ,  &c.  Sicuc  vero  Phari- 
fxorum  cx  hac  parce  magna  erac  hypocriils 
Sc  fuperftirio,  fic  quorundam  noftris  tempo- 
ribus  infignis  eft  irreverencia  ,  quibus  non 
modo  facrum  Chrifti  nomcn  fordet,  fed  qui 
illum  quoadpolTunt,dilacerant,&  permcm- 
brorum  &  vulnerum  Chnfti  horrenda  jura- 
menta  ,  eum  denuo  tanquam  lanceis  perfo- 
rant ,  ut  de  illo  crucifigendo  cogitaffe  vi- 
deantur  :  &  quialtiuslinguas  fuas  in  Chri- 
fti  fanguine  dcmergunt,  quam  illi  ohm  ma- 
nus  fuas. 

Hi  funt  qui  fe  non  fatis  fortes  &  magna- 
nimos  fore  putanc ,  nili  in  Deum  ipfum  ir- 


ttttm\ 


monis  niutuiufus  colli  l  Sit  veflra  inqttam ■."/'""""' 
~a:  cj      t  -,-     •     •        1  •  «<<*  totl.t- 

afprmatw  ,  (jc.  F.c  cerce  nili  mira  m  nobis  lltr$ 

pcrvcrfitas  eflet ,  &  Iibidojurandi  hoc  ipfo 

nos  inccflerit ,  qtiod  illud  nobis  Dei  prarce- 

pco  negacura  ilc ,  non  canta  facilitate  hoc 

modo  loquamur,qua  ii  juramento  rem  con- 

firmemus.  In  adulteriis,  furtis,  &c.  cft  quar- 

dam  boni  fpecies  oculos  pcrftringens ,  ira 

ctiam  naturalis  quidam  impetus  eft,   quo 

homines  praecipitantur  j  in  juramentis  ncu- 

trum  horum  eft ,  fcd  mala  mens ,  malus  ani- 

mus.  Sed  dicunt  efle  ornamcnta  &  comple- 

mcntafermonis ,  rine  quibus  fermo  horret. 

Siccine  vcio  ornaraenta  tibi  funt  qua:  func 

Dco  horrenda":  cibi  florcs,  qua:  piis  omnibus 

urcica:  &  cardui  ilnt  ?  imo  vero  fermoni 

gratiam  &  falem  adimunt.  Quod  certe  exi- 

ftimabunc ,  li  coram  fe  iermones  habere  fe- 

cum  reputent. 

Complementa  vero  quare  dicas  non  i«-  ,j„  ,,»,-.„ , 

tclligo ,  quum  line  his  ita  perfici  fermonem  iB*dtx 

Chnftus  doceat  ,  ut  quicquid  idltaSi  Non  ""'"- 

accedat,  ex  raalo  nafci  confirraet;  Ex  malo, 

fcil.vel  impietatis,  veltemeritatis :  certeir- 

reverentia;,  atqueadeoab  ipfodiabolo.  Si- 

quidcm  icilicct  ad  puram  affirmationem  aut 

negationem  accefferit,  id  eft,  li  juramentum 

accefferit :  nam  alia:  affirmandi  aut  negandi 

formulx  conceffx  funt.  Quod  advcrfus  eos 

flringitur  ,  qui  nihil  mali  fe  cogitare  dicunt, 

dum  jurant  ;  tantuminveteratacoufueuidi- 

ne  hoc  fieri  aflerentes, 


M  A  T  T  H.  cap.  5.  averf.  38.  ^43. 

$  S  Aitdiftis  dtcrumfnijfe ,  Oculum  pro  oculo,  &  dentem  pre  dente. 

3  g  Ego  vero  dico  vobis ,  v.e  obfiftite  improbo  :  fed  qta  te cs.det  in  dexteram  ttiant 
maxtlLim,  obverte  ei  &  alteram  : 

40  Etei  qtii  velit  tecum  contendere ,  ac  ttinicani  tuam  capere ,  dimitte  illi  etiam 
f.dliuni : 

4-t  Et  qttifquis  te  angariabit  ad  milliare  tinum,  abi  cttm  co dtto. 

42  Fetcnii  abs  te  dato  :  &  volentem  mutuari  abs  te,  ne  averfere. 

/t    V    1    7    r  c  T  ?  confirmarunt  a  teftimonioantiquitatis. 

.aa^iij/j,  rirfia.  Rerellit  Cliriluis  huncerroteraacon- 

T5 Ropofitio  eft ,  Iudios docuitTc pri vato  homini    tradiftione,  non  e(Te refiftendum  malefico  &  inju- 
■*■  6s  efle,  injutiam  Gbi illatam  rctaliaie  j  quam    riam  inftremi :  quod  ptobat  tripHciargumentoa 

eonvga^ 


35- 


40. 


4i. 


IJO  H      A      R.       M 

comparationemaioiis,  i.potius  obvertendam  fi- 
mltiam  peicutTori  maxillam,poftquam  in  dextram 
colaphum  impegerit. 

'  Vtrf.4.0.  2.  Fotiuspalliiiacturamferenda,quam 
)ure  cumalrero,  qui  tunicam  tibi  injuftefurripit, 
experiendum. 

Ptrfai.  3.  Potius  duo  milliariainitinerecon. 
ficienda,  quam  cum  illodifcepiate  jure  ,  qui  te  in- 
juftead  unius  milliaris  iteradigcre  velit.  Quar  o- 
mnia  divino  Chrifti  teftimonio  confirmantur, 
verf.  ii. 

Vtrf.i,z.  Confirmarur  hoc  porro  a  comparatio- 
nepatium  :  paris  etenim  juriseftreddcrcmalum 


O     N      I      A 

certe  veUt.Meum  vero  confilium  esl  ttt  alteru 
tametfi  vel  exhaufto  ut  nonpoffit ,  vel  tngrato 
ttt  ndit,  cum  dando  tum  mutuando g.atifice- 
ris. 

Summa  esi ,  refutatio  erroris  ItiiUorum  de 
privata  vmdicia. 

fError    Iud&orum   de  privata 
Partes/w»r^    vmdtcia. 

[^Errorts  confutatio. 

P  R  A  X  I  S. 


malo  ,  atque  non  confcrre  beneficium  ineum  qui     T     ,-. 

beneficium  referte  nolit.aut  non  poffit;  fed  benefi- 1  Egem  Ex°'L  "•  ">  **•  -H-  qua  Magi 

n  malis.ciuamob-  i  -*—  ftratus  orhcium  defcnbit  .  ad  pnvatun 


cium  etiam  his  non  conferre  eft  in  malis.quamob 
rcm  Sc  malum  malo  reddere. 

METAPHRASIS. 


Vcrf.  3». 

VindiR* 


f  J"Pr' ■•"•■"••  pnrata 
quemque  traduci  declarat ;  atqueita  iuiiiili-  fcmpfrvem 
mam  legem  iniquiirimara  reddiderunt ,  &  tita\ 
mel  legis  in  abfynthium  converterunt.Vin- 


HlsaccedttaUadoctrintecorrnptela.quam  di<ftarja  enim privatis &  tabonem  ptohibe- 
ab  etfde DoBoribus per  jpeciem  antiqui-  ,  ri>  COn(lat  Lev.19.  &  c.18.  Hoc  fermentum 

tatis  accepiftts;  cuique  licere  acceptummaium  ,  Phanfaicum  e  Chrifttaais   ccetibus  non  eft 

rependere,&> illatam fibi  tnjui iam part  damno    expuroatum. 

ulctfci.Exemplicaufa,  oculum fibi erutu evul-        Errorhic  natus  eft  ,  ut  alii,  ex  depravata  mdttrp 
fione  oculi illiut  qui  damnum  hocmtulit,  vin-    Scripturx  interpretatione  ;  ex  quo  perfpici-  tamMtdal 

dicare :  dentis  excuffionem  dentis ejits quiper-  j  tur  qUanti  lit  refta  Script.  intelligentia  in 

cujfit  privatione  mulciare:  &  qiufunt  hujtts    Eccleiia  facienda, &  quam  operxpretiura  iit ' 
generts ,  quia  ad  omnia  iterinfimtum  forct. .  minifteno  gaudere  ,  accurate  voluntate  di- 

Ego  vero ,  cujus  unius  authoritas  omni  antt-  ^  vma  inftructo  ,  eodemque  vera  pietate  im- 

qmtati pr&ponderare  debet ,  longe  contrarmm  j  buto  ;  ne  afrectibus  fuis  obtemperans  ,  ob- 
Jiatuoffcilicet  malefico  &  damnum  immertto,  lu&ante  confcientia  falfa  pro  fuggefto  pro- 

tnferenti  non  effe  ufque  eo  refijiendum.ut  quod 

malum  acceperis ,  tpfe  retribuas.  Fac  enim  te 

aliquem  bacillo  aut  virga  in  dextram  maxil- 
lam  ignominiofe  cttdere :  tamen  parparire- 
ferre,  fas  non  esi  :  contra  malum  duplicatum 
patienter  ferendum.  &upd  tamen  nonitain- 
telligi  velim  ,  ac  fi  acceptain  dextram  plaga 
Jimftram  maxillam  objicere  teneris  ;  fedhoc 
dico  Of  confidenter  doceo,  tantu  m  abeffe  ut  idt 
in  dextram  maxiUam  alapam  impmgere  tibi 
fas  fit,  qui  te  pritts  irritavit,  ut  fatius  fit  fmi- 
ftram  et:am  iUi  obvertere ,  quam  ut  vicem 
rependtis.  Et  fs  quis  tecumjure  contendere  ve- 
lit  de  ttinica  per  injunam  auferenda  ;  tibi ut 
pallium  etiam  cedas  authorfum,  potw.s  quam 


ponat. 

Deinde  fi,  quod  FontificiiAicuat,  Scci-  ifyutab 
pturarum  leftio  plebi  interdicenda  lit,  quod  'pfnSacer- 
inde  errores  plebs  ex(ugat;tum  vins  doftif-  ""'''""• 
limis,  &;  iniisexercitatillimis ,  quia  Levitx 
&  Sacerdotes ,  &c  hoserrores  pepererunt; 
fed  ha:c  duoprxponantur  initio  harum  cor- 
ruptclarum,  ut  quxgeneralia  funt. 

Primum  coniideranda  juftitia  legis ,  ac-  fimjbf 
curatillime  ad  coercendam  &  cohibendam-^*. ''£'"'' 
vim  accommodita.  Eitenim  hxc  lex  qux 
Exod.n.ir,?.!,.  habetur  iic  intelligenda  ,  ut 
verbafonant.  Sicutemm  omnmm  conllnlii 
juftum  eft  ,  illum  morte  plecT:eiidum  ,  qui 
mortem  alteri  intulit ;  ita  qui  manum,  octt- 


»in cm  ; 


ut  ejutpravo  exemplopermottis,  illi  itidem  de  j  luni)&:c.  Hujus  exemplum  luculentum.vide 
fua  tunica  adimen.ialitemintendcu.  Denique  j  i„d.±,6,7.  item  1  Sam.i^,^.  Hanc  xquita- 
fi  quts  autoritatemftbi arrogans ,  te  ad unms  j  tem  ;n  judiciis  exercendis  Deus  ipfe  fere 
miharis  tter  adegent ;  prs.(iab:ltm  fuerit  illi  1  fervat_  vide  Rom-1.  &  Ztv.xo.  &  1.  Chro- 
ad  dtio  etiam  miliaria  comitemprs.bere.quam 
ut  autoritatis  ufurpatione  lUum  ad  confmile 
in  miltaris  confecitonem  perpeUas.  Vt  unoab- 
furdo  d/tto,  multa  ilico  C07}feqwmtur;  fic  hanc 
dochmt  corruplelam  alia  iUi  non  dijfimtlis  co- 
mitatnr :  fi  enim  malum  mcdo  opponere  fas 
ejfet,  ettam  beneficio  afficiendus  nonforet,nifi 
qui  beneficio  alium  1  emnnerare  tt:a  poffit.aut 


n:c.\6, 10,17..  &  II.  verf.a, ,1^,18.  Hxc  lex  li 
hodie  obtineret  non  eflent  tot  manci ,  mu- 
tili,  iSoc.  Si  enim  pcs  illi  aut  manus,  carniti- 
cis  minifterio  ,  in  fumma  hominum  corona 
truncandus  eiTet,  effet  profvcto  ad  alios  mu- 
tilandum  tardior. 

Hujus  Iegis  depravatio  in   eo  verfatur,  inipdtm 
t]uod  qux  Mofes  ad  Magiftratum  ,  ifti  ad  o-  ';'«<  Atfra- 

ir.nes 


natie  cenjt 


eput  /tihuc 
in  Lcckjtii 
ChrijUtt.. 


EvANGEtlCA.  l;t 

mnes  accommodaruut  ?  atc]uc  ita  pocne  o-    mutuare  quam  Jarc;  vidc  iu  quxft.  dc  ufura- 
mncm  Chriftianx  pacientix  ufume  medio        Cum  antedocuiiVc  ,  quomodo  nos  crga  v"'-4». 
fuftulcrunc :  &  quos  lex  divina  rcos  pcrage-    vim  nobis  facientcs  habcamus ;  uunc  adjun-  "'" 

bat  ,  reatura  eximences  oillum  induxerunt:  git  quomodo  crga  fuppliccs  vcl  iodigos  po-  ratxtr* 
quod  apette  puenat  cum  Pfal.zz.  ubi  men-  I  cius  nos  geramus  :  fcu  dono  fcu  mutuo  itmdt% 
tiomagiftratusrit.  Dc.tt.}i,$].  Mcacft  vin-  nobis  accepturos ,  feu  vi  etiam  auferentes. 
dicta,  quod  fir  non  immediate  ,  fcd  &  per .  Si  enim  in  injuriofos  &  vim  infercntcs  ca 
magiftratus  manus.  EtZ.£i>.i7,ii.  ne  quis  |  nos  manfuctudineefleoportea:,quadictum 
fc  vindicec  vecacur;  cujus  xquitas  hinc  con-  I  cft,  advcrfus  illos  cercc  qui  precario  aliquid 
ftat,  quod  nemo  idoneus  in  fua  caufa  judex,  :  accipiunt ,  illa  benignicas  prxftar.da  enc. 
nctumquidem  cuma  perturbationibus  li-  ,  Quid,  cuodinjuriisfxpeobeamcaulam  im- 
bcrcft.  Prov.i%.  nedum  cum  commotior,  pcdimur ,  quod  iu  voluntaria&  benevoli 
&c.  Da  enim  hoc  liccre  ;  &  pro  uno  ocu-  largitionc  reftricti  (imus.  Scimusenim  ani- 
lo  ambo,  prounodence  omnes  ,  irnopro  mumquibutdammaleficis  hinc addi.fi quem 
oculo  auc  dente ,  vica  aufcrecur :  (ic  fecunda  '  ir.iigr.icer  avidum  &  avarum  noverinc  ;  fe- 
injuriaqux  ulcionis  nomine  fic,priore  dece-  quc  arbicrancur  injufticia  vacarc  ,  &  pxne 
rior  eric.  rem  laude  dignam  perpccrare ,  cum  ccnaces 

Sed  hocludxorum  fermentum  a  Chri-  ;  hujufmodi  &  illiberalcs ,  bonis  fuisexuant. 
ftianis  Ecclefiis  non  cft  cxpurgacum  ,  mul-  Quod  camecli  ab  illis  inique  ,  a  Deo  camen 
ci  emm  maluni  malo  repcndunt ;  imo  unum  :  jufte  fit.  Alii  ad  fummam  inopiam  redaclf, 
duobus  ,  vcrba  verbenbus ,  quia  &  (e  hoc    &  ab  iftiufmodi  tenacibus  &avarisquid  ex- 


Verl.  59, 

&c. 

SUtemodt 

dljpA  JlCiC- 

ruj.xiir.i »,'"- 
ftr<nd.\\ 


facluros  profitentur.  Iudxorum  peccatum 
tanto  minus  atrox  erat ,  quod  .i  Do£loribus 
fuis  decepti,  &c.  nos  vero  &c.  ldemde  Von- 
tif.  qui  hoc  prxceptum  ad  monachos,  &c. 
pcrtinere  dictitantes ,  plcbem  in  hujus  prx- 
cepti  prxvaricacionem  impellunt. 

Hanc   doccrinam  Chnftus  confirmat  a 
compar.  Primum  majoris ,  &c.  tantum  ab- 

efledebere,  utacceptam  injuriam  ulcifca-  mus,iCor.8.  Sed  tantum  voluit  figmfica- 
mur,  ut  potius  ad  illam  fxpius  repetitam  fe-  re,  non  efle  xftimandum  qualis  in  te  fuit  auc 
rendam  parati  efledebeamus,  eVc.  Sednoniefle  pcflltis,  quipetit  a  te  ;  fed  etii  nihil 
eft  mordicus  verbis  adhxrendum.  Chriftus  \  habeac  quod  rependac ,  auc  ii  ce  ixleric,  &c. 
enim  alapaaccepta,  non  obvertit  aliam  ma-  !  Luc.c.6,^0.  hisanneclit,  noaeflerepe-  "'""/'''' 
xillam ;  fed  eum  redarguit  qui ,  &c.  ]oh.i%,  tenda  qux  tibi  alius  ademit.  Quod,  tametii  mn"i 
-    Et  Paulus  virgis  cxdendus ,  ut  illud    videatur  cum  fuperiori  prxcepto  coincidcre         ' 


primcre  defperantes,  ad  latrccinia  aut  furta 
confu^iunt.Quod  vero  iine  exceptione  hxc 
proponactur,  co  docetur  ,  quam  debemus 
eflc  yjttcmrot.  lufitn  cnim  dtfycrgit  (yc. 
Pf.tl.  111. &  Ecclcf.  11,12.  Non  tamen  hxc 
abfquc  omni  cautione  funtfacienda  ;  iic  c- 
nim  otium  foveremus.  zTheff~.$,io.  nofque 
ipfos ,   &  neceflarios  ad  inopiam  redigere- 


/*- 


declinaret  urbis  Rom.privilegiumcxpofuit. 
jf8or.zz.ij.  Chriftus  enim  hac  loquendi 


de  cedendo  pallium  ,  &c.  tamen  probe  ex- 
pendenti  facile  erit  cognofcere,  hoc  ab  illo 


nen  injit- 
tHCitda. 


hyperbolefuoscrudire  voluit,  &c.  Futiliter  |  plurimumdircerre.  Prius  enim  prxceptum 
ergo  Anabxpt.  hinc  conancur  civiliacribu-  !  tllosduntaYat  compleftebatur,  qui  perava* 
nalia  &  belli  juraevertere  , 'prxferrim  cum  ritiam  in  aliena  bona  inyolant  ;  hoc  vero 
Paulus  Roman.it,.  gladiiufu,  ScActor.z';, 11.  !  prxceptumcos  quiper  cgeftatem  aut  clam 
fuo  provocationis  exemplo,  jme  cxpenundi  !  aut  palamaliquid  auferunt.  Mendicare  enim 
Iibertatcm  corroboravit.  cumquofdam  pudeat,  nec  ulla  fpemutuum 

Alio  argumento  parium  confirmat.  Si  accipiendi  ducantur ,  ad  furta,  &c.  conver- 
enim  in  eos  conferendum  bencficium ,  qui '  tuntur.  In  quo  cafu  Chnftus  crepta  rcpeti 
illud  reponere  aut  nolur.t  aut  non  poflunt,  1  \  etat.  Tametli  enim  furem  quis  jure  pcr- 
tum  non  minus  mali  retaliatio  prohibetur  ei  ftnngat ,  &  afperioribus  verbis  caftigct,  ta- 
qui  malum  intulit;  at,  &c.  Quo  taxatur  ho-  \  men  id  quo  neceflitatcm  explcat ,  non  eft 


minum  pcrveriitas ,  qui  nili  illorum  largic:o 
aut  mutatioin  illos  redundet,&c.  atque  hoc 
cft  mcrcatum  exercere,  non  Iargitioncm. 
Co-rn  L::;.\x.  menfa  pauperibus  ftruenda, 
quia  noo  poflunt  compcnfare. 

Cur  majoris   interdum  Iiberaliratis  fit 


auferendum.Ncc  vero  hoc  Chrifti  prxcepto 
tollitur  ,  quod  Prov  5,30,31.  fcriptum  eft. 
Tametfi  cnim  judcx  comper.fationem  tibi 
adjudicabit  ,  &  tibirem  judicatam  accipcre 
fas  (it ;  tamen  Chriftus  hoc  loco ,  non  quid 
liceac ,  fed  quid  expediac,  explicat.  Tametfi 
G  2  etiarn 


fr/tt ri  ne 
furetur 
munificen- 
ti.i  prjeye- 
niendnm. 


•132.  H       A       X.       M 

etiam  in  legc  eautum  erat  ,  ut  viator  fame 

T*  /* 

prellus  poterat  aut  (picas  carperc,  aut  novas 
reficiendi  fui  caufa  colligerc  ,  invito  Domi- 
no,  &  inconfulto. 

Hoc  loco  illud  notari  pofllt,  fratrum  ne- 
ceiTitati  praiveniendum  elfe ,  nc  eos  ad  furta 
adigamus  ;  iic  enim  duplici  bcneficio  fra- 
trem  atfecerimus ,  cum  ejus  egcftatem  fub- 
levando  ,  tum  vcro  illum  a  mandati  divini 
violatione  vindicando.  Hic  igitur  locum 
habet  proverbium,  bis  dare  eum  qui  mature 
&  tempeftive  dat ;  femen  cnim  quod  tem. 


O       N      I      A 

peftive  terrx  mandatur,  eft  feraciiTimum- 
\'nde  ctiam  pnus  diclum  :  non  tantum  mu- 
tuum  abs  te  petenti ,  fed  volenti  petcre  mu- 
tuum  non  elle  denegandum  ;  fratris  enim 
indigentia,  eo  tacente ,  ita  in  noftris  aunbus 
clamat ,  ut  nili  furdaftn  limus  hanc  voccm 
exaudiamus.  Eaque  in  re  Patris  coeleftis  er- 
ga  nos  clementiacV:  munificcntia  eft  miitan- 
d.i ,  qui  non  femper  cxpe&at  quod  nos  prio- 
res  ab  illo  petamus  ;  fed  illa  etiam  qus  11011 
petimus  nobis  fuppeditat ,  quibus  ipfe  nos 
opus  habere  optime  norit. 


Miim.  Cap.  5.  a  verf.  ^.  ad  finem  Capit. 

43  Audiftis  dictitiii  fuijfe ,  Diltges  proximum  tuum ,  &odiobabebU  inimicum 
ttmm. 

44  Ego  vero  dico  vobis,  Diligite  inimicos  veftros,  benedicite  eis  qui  devovent  vos, 
leneficite  tis  qui  oderunt  vos ,  &  prccannm  pro  iU  quivobis  infefti  funt ,  &perfe- 
quuutur  vos : 

45  Vtfitisfilii  Patris  illitis  veftri  qui  esl  in  ccelis ,  facit  enim  utfolfuus  cxoriatur 
fuper  malos  .tc  bonos,  &  pluit  fnper  juftos  6"  tnjuftos. 

46  Namfi  dilexerit  is  eos  qui  diligtiHt  vos ,  quam  mercedcm  babebitis  ?  nonne  & 
vbiicani  idemfaciunt  ? 

47  Etfn omplcxi  fueritisfratres  veftros  folum ,  quid  ampiuis  facii U  ?  nonne  & 
publtcetniitafaciunt? 

48  Eflote  igitur  vosperfecli,  ut  Vater  vefter,  qui  csl  in  cccits,  perfeclus  esl. 


ANALTSIS. 

PRopofirio  efterror  Iudiorum.proximinomi- 
neamicos&  propinquoscomprehendi  modo; 
eoque  ipfo  inimicos  odio  habendos ,  quiaamici 
funt  diligendi. 

Verf.irJ,.  Refutatio :  inquacontradittoriuma- 
xioma  1  latuitur,  diligendos  amicos;  quod  arguitur 
a  divino  Chtifti  teltimonio;deinde  ab effettis  cha- 
titatis  ad  hanc  vitam  &  futuram  fpeetantibus.civi- 
libus  fcilicet  8c  religiolis.  Civilium autem  duo  ge- 
nera  proponit,utfcilicet  benedicamus  his  qui  diris 
nos  dcvovent ,  &  beneficiis  eos  afficiamus :  Reli- 
giofas  ut  proeis  precesad  Deum  fundamus ,  qui 
nos  perfequuntur. 

ftrf.tf.  3.  Alio  arguitur  effeito.ut  cum  ipfimet 
tum  alii  agnofcant ,  coseffe  Deifiliosgermanos; 
quod  confirmatur  a  paribus,  quiaficur  Deusmul- 
tifariamfuoshofteseifdem  bcneficiis  afficit,  qui- 
bus  fuos  amicos.fpeciatim  folisfulgore ,  &  pluvix 
irrigatione;  fic&c. 

IScrf.+b  4.  Adjun&a  mercedis  privatione,  niii 
inimicis  benefecerint. 

Verfvj.  5.  Acomparatisminoris,  quodpubli- 
caniamicosdiligant,  quibusinamore  Chrifiiani 
fuperiores  effe  dcbent.  Vt  in  fuperiore  verfu. 

fierf.^%.  6.  Acomparotionefimilium  .quianos 
fimiles  1'atri  ccelefti  efle  conyenit,  benefeciendo 
-jiirnicis  licut  8c  amicis. 


METAPHRASIS. 

DEnique  a  Dociortbus  veftris,  levictda  pa- 
trum  authontate fitbnixis ,  pro  fuggcflu 
ttccepiftts  ,  proximi  acceptionem  amicorum, 
propinquoritm,  &  neceffarioritm  fignificatione 
dtfiniri ;  unde  immicum  non  mints-s  odto  quam 
amicum  atnore  profequendttm  ,  ratioctnatione 
fedfophifitca  pUne)  conclufiftis.  Ego  vero  ut 
legiflator ,  fic  optimns  legis  interpres  edico  vo- 
bu ,  ut  intmicos  veftros  chare  complettamini, 
charitate  nonfimulata  ;fedqu&  vtm  (3  ener- 
geiam  fuatn  efficaciter  prodat :  primum  qui- 
dem  de  iliis  beneloquendo ,  qtti  vos  omnibus 
dtrts  devovent :  deinde,  quod  majus  esi  ,  benc 
ficiis,  non  verbis  modofed  re  &•  facits  afficien- 
do  eos,  qui  vos  odio  habent:  denique ,  quod  vel 
maximum  amoru  indtcium  efi  ,  pro  hispreces 
apud  Deum  fttndendi.qui  vos  injeftant  &  in- 
feciantur.  Sicfiet  ut  cum  aliis  tnnotefcet ,  tum 
vobis  tpjis  compertum  erit ,  vos  filios  &  filias 
Patris  cxlcftis  germanos  (ff  genumos  cffe :  ut 
qui  cum  boms  feu  amicos,  tum  mals  feu  ini- 
micosfolts  fttlgore  illuftrat ;  £J>  utrorumque  a- 
gros  matittma  ($  ferotina  plitvia,  adtellnru 
fxcunditatem  irrig.it.  Quodfi  tllos  modo  dile- 

xeritis. 


45- 


44- 


45- 


4«. 


xtritu  ,  qnl  vos  diligimt ,  j»«»  amorit  veflri  I 
a  Dco  merccdem  exfpeeietu,  cum  hoc  ddcciio-  \ 
nugenere  ,  neipfos  quidem  publicanos  (quos  e  ; 
regno  Dei  extorres  juturos  -jos  ipfi  profitemini) 

4  7  •     fiiperiores  eritis.  Et  fi  propinquos  &  confangm-  ' 
neos  modo  miitno  complcxu  falntatis  (immi- 
cum  infaliitatum  pmtcreuntes)    ecqitid  exi- 
tninm  ©•  Chrifliani  homintt  officio  dignnm  fa- ' 
citu  ,  cum  vel  ipfi  1'ublicani  idem  oflicmm 

48.  pnflant  >  S^uamobrem  quantumvis  Deo  per-  ^ 
fcciionc  infimtis  gradibut  fempcr  imparcs  fu- 
tnri  eritit ;  tamen  date  operam ,  ut  qnam  pro- 
xime  ad  iUum  ,  bencfaciendo  amic.s  fimul  {$ 
inimicu,  accedatis. 

Sumim  efl ,  errorts  ludaici  in  depravata  , 
ddeciionis  proximi  interpretationc  ,  fcnglojje-l 
matc ,  refutatio. 

(Error    Indaicus   in  depravato 
Viuesfimt^    ddcclioms  proximi  gloffcmate. 
\Ejujdem  errorisreftttatio. 

P  R  A  X  I  S. 

Yerf.  45.     (~^  Orruptclis  fccundx  tabulx  in  feparatis 

V>&  fejunctis  prxccptis  cxplicatis ,  accc- 

dit  ad  omnium  lllorum  prxccptorum  furo- 

num  &;  compendium,  quod  ifti  homines  fuis 

glolTematis  fcedarant:  (icuc  ctiam  pcrfidi  ra- 

tiocinatores ,  (i  quid  in  particulanbus  ratio- 

nibus  fraudulenterpervertcrint,idem  in  gc- 

neraJi  pcrtcntant. 

Dtprrfra-        Tamctii  prior  pars  hujus  fentcntix  vcr- 

/r»  Itgu  de  bis  ipiis  ex  lege  dcfumptaik  ,  qux  proxi- 

fnximi  .1-  mum  Jiligcre  prxcipit;  tamcn  cx  altcra  par- 

*'"'         teliquet,  verba  i  vero  lcgis  fcnfu  detorta, 

utpote  quibus  amicos  taiuum  &:  noftri  a- 

mantcs  comprehcndebant ,  cxclulis  inimi- 

cis.  Cum  igitur  Deus  ampliffimam  &  ca- 

pacilTimam  charitatis  facultatem   inftitue- 

rat,  qua  homincs  pcr  orbem  umvcrfos  com- 

plecteremur ,  Pharifxi  cam  in  fummas  an- 

guftias  redegerant ,  &c.  Cumquc  Dcus  fo- 

rcs  dilec~bonis  omncs  patere  voluit ,  ut  in 

charitate  noftra  tanquam  in  oportuno  di- 

verforio  conquiefccrent ,  Pharifxi  tanquam 

cc'%svci  ck  inhofpitaIes,omnes  (exccptisami- 

cis  ck  fui  ftudio(is)  foras  exclufcrunt. 

muttxrt-        Nec  dubium  eft  quin  Pharifxi  his  verbis, 

tueoutit-  non  modo  fuam  fcntcntiam  propofuerint, 

nt  fttrctfn  cc(j gj  c-ntentja,-  rationem  ,  cui  corum  fen- 

":       tentia  inniterctur  &  confiderct ,  appofue- 

rint ;  fcilicct  idcirco  odio  habcndum  inimi- 

cum,  quodamicus  fit  diligcndus.  Quorum 

pofterius  cum  liquido  conftet ,  fequi  etiam 

ex  adverforum  ratione,  ut  prius  non  mi- 

nus  verum  lit.  Scd  intelligendum  eft  :  Dia- 


S      t       I       C       A.  XJJ 

lefticam  (cujus  cll  in  Thcologia  magnu» 
ufus)  Thcologixancillam  cffc:  iViufqucco 
admittendjm  ,  quoad  cum  prxccpto  Dct 
confcntit.  Dialctticx  enim  ars  cum  nihil 
aliud  iit  quam  norma  ratioms ,  rarionem- 
que  hominis  dcpravatam  effc  conftet  ,  Dia- 
lcfticam  ipfam  corruptam  efTe  aliqua  cx 
p.irrc  ncccllum  eft.  tft  igitur  ewtpinxr.  qux- 
dam  hxc  formula  difputandi ,  ut  &:  illa  Pon- 
tt/iciorum  eft:  fcilicct  ob  mala  opcra  da- 
mnamur  ;  bonis  operibus  idcirco  juftifica- 
iuar.  Hunc  autem  cffe  paralogifmum  in- 
de  dcclaratut,  quod  odio  cos  ptofcquiqui 
nos  odio  habcnr ,  vindictx  quxdam  fpccics 
(it  &  talio  :  qux  vindicta  cum  lcge  divina 
prohibcatur  ,  iftam  ctiam  retaliationcm  in- 
juftam  elTe  fcquetur.  Deindc ,  tametfi  ejus 
in  me  malevolentia  meum  erga  eum  ani- 
mum  avertat  ;  tamen  alix  amoris  erga  eum 
caufx  fubfunt :  Dei  fcilicet  ima°o  ,  in  o- 
mnibus :  infratribut  autem  ,  quod  cjufdem 
corpons  membra  (int.  Sicut  videmus  iutcr 
lomines  ufu  venire  ,  ut  cos  quos  lua  &  pro- 
pria caufa  non  dii.i^imus ,  tamcn  amicorum  . 
gratia.  Si  cnim  ejus  proxirmtas  nullos  la- 
queos  nexuiiier,  quibus  tuus  erga  eum  amor 
retineatur;  at  Deus  eos  texuit.quos  ille  uulla 
fua  crga  te  ingiatitudine  adimat. 

Mira  vero  lof.mia  ince  ffcrat  horum  ani-  «t  etiart 
mos,  qui  charitatis  in  hoftcm  vinculum  fol-  I"*"  ""- 
ventcs ,  odiumctum  in  inimici  perniciem  """'*""" 
ftrinxerant.  Tametfienim  (fi  rem  attcndas)   ■ t 
odio  ducitur  altcrius  quieum  nondiligit, 
tamen  Pharifxorum  hic  animus  crar,  licuif- 
fc  in  inimicum  odio  non  minus  rb°rare, 
quam  amore  in  amicos.  Quod  certc  crat  lu- 
ccm  in  tenebras  convertere.   Ad  hanc  vero 
mfaniam  frpe  nos  impellit  rationoftra,  110- 
ftro  judicio  maximc  fana. 

Idcm  Pontif.cii  tentarunt  :  qui  doccnt ,  H-<c  l*>- 

pro  masnitudine  amoris  noftri  erga  proxi- Vf'''''" 
r  O  ,  =>.   '       .       cti.mi  m 

mum.pjrtcm  jliqujinccrta  propoitione  de-  pmticcfa- 

fumendam  &  admctiendam  ,  qua  proximum 

amcmus.  Atque  in  hac  fententiam  afferunt 

regulam  regulato ,  (ut  Ioquuntur)  majorem 

&  ampliorem  cllc  oporterejut  particula  (ut) 

non  iit  xqualit.ui1;,  fed  (imilitudinis  (fciliccc 

ut  te  ipfum  diliges  proximum  tuum.)   Sed 

rcfclluntur  ab  cfteclis,  fcilicet ,  quod  eadcm 

proximis  prxftandj  (int ,  qux  nobis  fieri  ve- 

limus.  In  quo  etijm  dicunt  Eadem  prxftan- 

da  &  optanda,  fed  non  Eodem  afledu ,  frivo- 

lumeft:   cumcharitas  ipfa  qux  prxcipitur 

afFeiftus  fit ,  prxterquamquod  (imuLuione 

non  cjret,  ii  pro  rationc  ofricii  quod  prxfta- 

G»i  tur, 


*J4 


H 


N       1 


'U.e  cluri- 
txunpro- 

ximutn  de 
trefcit. 


tur,  afFc£t,us  fe  comitem  nonprxbe.it.    :  eft  Dcus  &  Chnftus  Servator,quinos  inimi- 

Huc  fpeciat, quod  jubemuntacalamitatc  cos  dikxcrunr. 
alterius  (fratrisprxfertim)  aftici  tanquamj      Hoc  atguitur  ex  cfFe&is  charitatis  :  ut  cujus  <ii!e. 
propria.  VideAV^.is.S;  CaUt.i  8cc QapA  doceatur  noftram  non  efle  limulatam  cha-  SioiMtm 


ntatem  ,  cumfc  efFicacem  pcrDmciaerga  Prx"f  - 

■       _  i        I  r.1        -  ■         •  ■    °      tH?j 

mmicum  declaret.  Plenquc  emm  inveniun- 
tur,  qui  cum  fe  non  fecus  in  Chriftianorum 


li  Pontficmm  commentum   admitteretur 

fieret ,  ut  noftra  in  proximum  chantas  quo- 

tidiedecrefceret ,  quandoquidem  in  piis  ~>i- 

haoli*  indies  diminuitur  ;  cum  contra  Do- 1  numero  &  cenfu  haberi  pofTe  perfpiciant, 

minus  voluit  charitatem  in  proximum  quo- 1  niii  inimicos  diligant  ,  fe  inimicos  diligere 

tidie  augeri ,  noftri  vero  amorem  indies  di- :  verbis  profitentur;  fed  cum  ad  fafta  ventum 

minui ;  uthujus  incremento  ,  illiusautem  lit,  nihil  minus  hoc  prarftant.  Quaroobrero 

diminutione  ,  charitas  in  nos  &  proximum!  nc  nobishic  lmponamus  ,  charitatis  effefta 

ad  pantatem   revocaretur  &    mediocrita-  in  inimicos  adjecir.  Sic  efFectis  fuumerga 

tem. 


Verf.  44-- 
CbnHui 
iiihihiovi 
in  b.u  lege 
frofert; 


r/uid  (er 
proximwt» 
in  ei  dcf.- 
gietutl 


Regulam  vero  regulato  majorem  efTe, 
quid  lit  non  intelligo.  Si  per  Majorem  ,pho- 
rem  nat.ua  ,  fateor  ;  fcd  li  &uantitate majo- 
rem  intelliganr,  nullo  modo  afTentior.  Mo- 
dius  enim  publicus  &  a  magiftratu  obfigna- 
tus ,  regula  eft  aliorum  modiorum ,  ad  cujus 
magnitudinem  illi  exigantur  :  fed  tamen  e- 
jufdem  cum  aliis  capacitatis  &  ambitus  efle 
debet,  &c. 

Ego  autcm,  (fjc.  Nihil  hic  novi  .i  Chrifto 
introduci,  quod  non  fuit  kge  Molis  pra?ce- 
ptum ,  declarat  fatis  illud  quod  Prov.z4.  ha- 
betur.  Ne  Utehscum  ceciderit inimiats  tuttt, 
{£  infintt  tuo  ne  exultes  ,  &c.  ne  forte ,  qyc. 
Vndeetiam  Chriftus  Z«c.io.infenliffimum 
hoftemdocet  nomineproximi  comprehen- 
fum.  Iudxi  enim  &  Samaritani  maximo  in- 
ter  fe  odio  flagrabant.  Hxc  via  falebrofi  & 
fpinofa  hominibus  videtur  ,  fed  non  eft  ta- 
men  :  nili  quod  homines  fpinas  &  carduos 
<fi\«.'ji:oci  &  odii ,  penitus  libi  infitas  habent. 
Via  cxteroquin  plana  &  xquabilis  cft.  Dan- 
da  igitur  opcra  eft  ,  ut  fpinam  nobis  cxima- 
mus.  Et  quoniam  alte  defixalit  ,  &  fponte 
fua  radices  in  nobis  agit ,  contentis  viribus 
contranicendum  erit  :  obeamque  caufim, 
fuaviffima  Prcximt  appellatione  ,  inimicum 
lex  nuncupari  voluit.  Sicut  Romani  oIim,ut 
ad  majoremadverfus  hoftes  in  bello  arquita- 
tem  &  moderationem  fe  erudirent,  Peregri- 
nos  eos  appellant ,  quos  poft  Hofiem  cenfue- 
runt.  Nec  vero  liiie  caufa  hac  appellatione 
infignitur.  Tametli  enim  voluntate  .1  nobis 
diftinguirurhoftis;tamen  Deiimagine  (cum 
in  corporis  eleganti  ftrudtura  ,  tum  in  ani- 
ma:  incredibili  fabrica)  nos  prope  attingit; 
fiepe  etiam  fidei  cV:  ejufdem  hxrcditatis  con- 
formatione.  Animos  igitur  noftros  a  fuis  in 
nos  maleficiis,  ad  Dci  in  eumbeneficia  re- 
vocemus :  ut  in  illis  occupatis  &:  defixis  ani- 
mis  eum  diligamus.  His  nobis  exemplum 


nos  Parer,  Ioh.-,iS.  &  Filius  Ephef^,  i.amo- 
rem  declaravit.  Charitas  qux  animo  non 
cgrcditur,  charitas  cenferi  nequaquam  de- 
bet.Cum  vero  pcrdatur  aut  factis  aut  diftis, 
in  utroque  genere  officium  noftrum  erga 
inimicos  Deus  conftare  jubet  :  &  pro  male- 
ficiis  beneficia,  pro  malediclis  beneditfta  re- 
ponamus.  Prions  gencris  funt  illa  Prov.z~. 
&  Rom.iz.  inimicum  efle  pafcendum  cx  po- 
tandum  .  Quibus  officiis  Synecdochicas  , 
omnes  hujus  vitas  neceffitates  comprehen- 
duntur.  Nec  vero  in  iplius  inimici  perfona, 
hxc  cura  conclufi  tenetur ,  cum  ad  alinum 
&  bovem  inimici  errantem  aut  oneri  fuc- 
cumbentem  porrigatur.  Sicut  enim  prover- 
bio  dicitur,eum  qui  aliquem  amet.vel  canem 
ejufdem  curaaliquaS:  humanitatecomple- 
dtijlic  etiam  inimicum  cv  omnia  qux  inimi- 
ci  noftri  funt,  Deus  a  nobis  curari  vult. 

Lucas  vero  cap.6,tf.\n  hoc  beneficiorum  &»>utu! 
genere  exprefTe  anneclit  mutui  dationem,       °,  "m~ 
cum  hac  conditione,  Ut  ii  fors  ipfa  amitten-  """   •    ■ * 
da  lit ,  tamen  noftrum  in  hoc  genere  offi- 
cium  non  debere  reqtnri. 

Atqui ,  inquit  aliquis ,  mnllem  dono  dare  V*.  f" 
quam  ea  lege  mutuo  dare.  JJJJj? '"" 

Scd ,  inquam,  confiderandum  cft  ,  non 
quid  tu  magis,  fed  quidad  immici  calamita- 
tcm  fublevandum  aptius  eft.  Sxpe  enim  fit 
ut  plerique  egeftate  prefli,  dono  aliquid  ac- 
cipiendi  pudore  impediuntur:qui  iidem  mu- 
tuo  libenter  accipient.  Quorum  ut  confu- 
latur  pudori  danda  opera  eft  ,  ait  ad  eum  te 
accommodes :  nec  quomodo  tu  munificen  - 
tior  appareas  ,  fed  quomodo  illi  fuccurratur 
rationem  habebis.  Quod  quidem  ut  adver- 
fus  alios  ,  lic  adverfus  inimicum  hoc  nomi- 
ne  excrceridebet  ,  quodipfe  qui  tecum  II- 
multates  exercuit  &  inimicitias  geflit ,  in- 
vitiflime  ut  dono  aliquid  abs  te  accipiat  ad- 
mitteret. 

Ex  quo  illud  elucct,  quam  ad  ufuram  pc-  idea »fxr* 

cunix 


cjujecunc;ue 
non  d.tm- 

il.wdj. 


Afud  diios 
de  inimico 
bene  hque- 
dxm; 


Cunlxquamcunqucd.imnandum.importunei 
hic  locus  citetur ,  cum  hoc  loco  non  nifi  de 
illo  mutuoagatur,quodad  Eleemofyna:  na- 
turamacccdat  ,  vel  potius  plane  Eleemofy- 
nx  locum  obtinet ;  non  autem  de  illo  mu- 
tuo,  quod  ad  opes  augendas,  aut  mutuo  ac- 
cipicntem  locupletandum  ,  aptum  &:  ido- 
neum  eft;  cumque  ne  de  forte  quidem  recu-  , 
perandaaliquafpesafFulgeat.Nam  aliudmu- 
tui  genus,  ncmo  Cin  quo  mica  filis  eft)  cum 
illo  exercebit  ,  quem  (ibi  infenfum  efle  no-  ' 
rir.  Hujus  in  inimico  fcilicct  promerendo 
excmpla  exiftunt  in  Elizxo  crga  Svros  :  & 
David  erga  Saulem  :  qui  non  modo  inimicis 
non  nocuerunt  ,  fed  etiam  ne  non  nocere-  I 
tur,  ftudiofe  procurarunt:  prxtcrquam  quod  ! 
beneficiis  eos  affecerunt. 

Aliud  officii  genus  crga  inimicum  cxhi- 
bendum  ,  in  verbis  verfatur :  quod  duorum 
generurn  eft  ,  fcilicet ,  vel  civile  Sc  ad  com- 
munem  vitam  ,  vel  Eccleliafticum  ,  &  quod 
ad  futuram  vitam  referatur ;  civile  exerce- 
tur,  vel  in  noftrode  inimico  Apud alios,  vel 
Apud  fe  fermone.  Apud  alios  de  eo  Bene ; 
apud  fe  comiter  &  humaniter  loquendum. 
In  quorum  priore  ut  magna  eft  propter  in- 
fitam  nobis  pravitatem  difficuh:as,ita  etiam 
propter  inimici  aut  in  nos  injuriam  aut  cx- 
teram  ejus  iniquitatem,  inconvenientia.  Vi- 
dcbimur  etenim  de  vanitate  periclitari ,  fi 
de  illo  bene  loquamur  &  eum  hude  orne. 
mus.  Verumintelligendum  eft,  Chriftum 
non  hoc  agere  ut  nos  maleficiorum  prxco- 
oes  conftituat ,  fed  tantum  morbo  occurre- 
re  quo  Iaborant  omnes  fere  qui  inimicitias 
cxercent:  quibus  confuetum  eft  per  odium 
inimici  omnia ,  ipfius  dona  feu  dotes  obfcu- 
rare  ,  aut  unica  veluti  Iitura  delere.  Odium 
enim  quo  in  alium  flagramus ,  aut  nobis  ita 
oculos  perftringit ,  ut  quodinimico  fpecio- 
fum  eft ,  deformeapparet,  quodalbum  ni- 
grum,&:c.  aut  cene  fi  ita  luceant,  ut  vel  cx- 
cis  velint  nolint  innotefcant.  Id  tamen  a- 
gunt ,  ut  vel  callide  diffimulent ,  vel  ambi- 
tiofe  extenuent,vel  modo  quopiam  alio  de- 
pravent.  Senfiis  igitur  eft  ,  caveri  debere  ne 
odio  abrepti  inimicum  jufta  Iaude  (fi  qnam 
laudcm  mereatur)  privemus :  fed  eum  quo- 
ties  res  poftulat ,  teftimonio  noftro  ornare 
non  dubitemus.  Hujus  reiexemplum  habe- 
tur  in  Davide,  qui  juftas  Sauli  laudes  in  Epi- 
taphiocumulate  tnbuit.Itemin  Pauloi  Co- 
rinth.4,12..  &  Rom.g.  ubi  privilegia  Iudxo- 
rum  &  immunitates  ingenue  &  libere  prx- 
dicat,  tametli  fibi  infenfilTimi  erant. 


1      1      t      c      A.  2JJ 

Aliud  civile  crga  inimicum  offkium  eft,  amiier  eJ^ 
fi  eum  comitcr  &  urbane  falutcmus.  Quod  mb.tniim- 
quam  urgcri  operxpretium  eft ,  declarat  fa-  """^filf- 
tis  congreflus  &  occurfus  eorum  qui  difli-  '•""'"> 
dio  aliquo  inter  fc  bborant.  Itaenim  mu- 
tuo  fe  prxtereunt  ac  fi  ex  ultimis  terris  e- 
grelTi ,  fe  nunquam  ante  confpexiiTent.  Ita 
ie  ctiam  torride  afpiciunt  mutuo  ,  ac  ti  idcm 
illos  pcriculum  mutuo  afpetlu  maneret , 
quod  illis  accidere  dicunt ,  quos  Bafilifcus 
prior  alpexerit.  Atque  ita  quoties  aut  occur- 
runt  aut  congtediuntur ,  fufceptas  inimici- 
tias  reficiunt  &  corroborant.  ln  quo  dccla- 
rant  quam  fui  potius  quam  Dei  aroantiores 
fint.  Papiftam  enim,  autTuicam,  auc  Iu- 
dxum,  aliumve  infideIem,non  dedignabun- 
tur  falute  impartire,  fuum  veroinimicum 
tametfi  Chriftianum  &  Euangelicum  faluta- 
re  recufabunt ,  tanquam  muto  quodamdia- 
bolo  occuparentur.  Sed  hic  aditus  humani- 
tati  prxduditur ,  quo  quis  prior  incipiec 
utrinque  attenditur.  Vcrum  meminerimus 
cx  Paulo  ad  Fhilipenf.t.  ut  alios  honore  an- 
tevcrtamus. 

Supercft  poftremum ,  quod  tamcn  pri-  &  Dco 

mum  efle  poiTt  officium :  fcilicet ,  ut  ini-  feciiau 

micos  Deoprecibus  commendemus:  ut  pro  c°m"''ln 
....  .     f  .  r  .  '       dandttt. 

lllis  omnia  bona  (maxime  qux  lalutem  at- 

tingunt)  impctremus.  Quod  cum  gravifli- 

mum  &  maximum  officium  fit ,  tamen  ab 

hominibus  facillime  adverfus  inimicos  im- 

petratur.  Qui  enim  nullo  alio  officio  inimi- 

cumjuvare  recufat ,  &  ne  falutarequidem 

inimicum  fibi  animum  induccre  poteft  ,  ta- 

men  precibus  fe  iJIi  non  defuturum  pollicc- 

bitur.  Quod  totum  fimulatum  eft.  Nam  qui 

ex  animo ,  &  fine  fuco  &  hypocrifi  pro  ho- 

fte  omnia  bona  ei  apprecatur ,  eum  acxururn 

ut  quod  a  Dco  petiit,  inimico  eveniat  dubi- 

tare  certe  nemodebet.  Ecquis  enimeft  qui 

iibiaDeo  bona  cx  animopetit,  qui  idem 

non  ut  illa  accipiat  operam  dabit ":   alioqui 

enim  Deo  illufifle  vidcbitur  qui  ea  petiit, 

qux  contemptim  prxtcrit.  Hoc  igitur  dif- 

ricillimum  quod  eft  ,  ut  prxftemus  fumma 

contentione  &;  conatu  elaborandum  eft.Cu- 

jus  exempla  extant  in  Chrifto,  in  Stephano. 

Actor.  7.  in  Paulo  1  Corinth.  4, 11.  &  Davi- 

de,qui  etiam  precibus  pro  illis  jejunium  ad- 

junxit  pyiii.35,11,11,15,14. 

Sic  videmus  quomodo  in  omni  genere  Summ.i  e j- 

officiorum  nos  abundare  oporteat  adverfus  ""'"  1"* 

inimicum:  pnmumairectu  &  cnantatc:dc-       .j^,. 

inde ,  factis  &  diftis :  tam  in  his  qux  ad  ho- 

mines,  quam  qux  ad  Deum  fpeitcat.  Qux- 

G  g  3  que 


Vcif.  45 . 
ex  quibuf 

770 $  Dtlfi- 

Vtos  probj,- 


qnod  fide 
confeqni- 
TBur ; 


que  hanc  &  futuram  vitam  continent :  tum 
erga  ipfuminimicum.tum  erga  eos  qui  cum 
attmgunt.  Inquibus  quantum  nobis  deeft, 
tantum  Chrifti  egemus  magis:tantum  nobis 
ad  Chnftiani  hominis  officium  prxftandum 
declf..  Quod  li  omniadefunt ,  deeiTe  etiam 
cliaritatem  in  promptueft  :  quemadmodum 
omnibus  perfeclus  nili  cx  cluntatis  affeCtu 
procedant,  vana  funt  &.  inutilia.  i  Cor.i$. 
Neque  vero  exiftimandum  eft  doclrinam  hic 
proponi  eorum  qux  nabis  avia  lint ,  &  quo- 
rum  confequendorum  nulla  major  fpes  ap- 
paret.aut  Chriftum  magis  quid  fieri  debeat, 
quam  quid  poffit ,  fpeCtalTe  ,  quandoquidem 
cxcmpla  occurrunt  eorura  qui  hxc  olim 
prxftiterunt.  Quid  igitur  (inquit  aliquis) 
iupereft  ,  inquo  noftram  crga  amicos  gra- 
titudinera  comprobemus  i  videntur  cniin 
nulla  officia  reliqua  fieri ,  quibus  me  accepti 
beneficii  gratum  &  memorem  oftendam, 
&  in  quo  adverfus  inimicum  officia  fupe- 
rem,  &c. 

Ad  hxc  nos  officia  charitatis  cohortatnr 
argumento  ab  effectis ,  fcilicet ,  quod  lic 
nos  Dei  filios  clle  comprobabimus ,  dum 
eum  imitemur  qui  bonos  &  malos ,  gratos 
&  ingratos,  amicos  &  ininvicos  beneficiis 
affidt.  Quanti  verO  hoc  eft  ,  nos  terrx  fi- 
lios,  Dei  filios  nuncupari  nullos  habet  expli- 
catus.  iloh.1,,1.  five  prxfentem  honorem, 
live  futuram  hxreditatem  fpectemus.Si  quis 
^enus  fuum  ad  regiam  ftirpem  referre  pof- 
lit ,  eo  iibi  ipii  non  decrit ,  maxime  fi  regni 
Lxreditasinde  fufpenfa  tencatur,  &c.  Nulla 
vero  tam  certa  nota  inveniri  poteft ,  qua 
quis  alterius  filius  dignofcatur ,  quam  hxc 
eft  ad  noftram  cum  Deo  cognationem  fta- 
biliendam.  Non  enim  ex  aliorum  fide  &  tc- 
fumonio  pendet ;  fed  indubitato  proprix 
confcieutix  teftimonio.  Matristeftimonium 
uosfallar.  Pater  opinione  fuadecipipoiTit: 
vultus  &  corpotis  lineamenta  nec  femper 
refpondent,  nec  li  refpondeant  onginem  in- 
dubitato  arguunt.  Quamobrem  li  uobis  ju- 
cundum  iit  coelo  oriuudos  effe ,  &  genus  ab 
ipfo  Deoduccre  ,  demus  operam  <Sc  nervos 
iutendamus ,  &  charitatis  munia  exetcea- 
nius. 

Quod  vero  dicit  ,  (ttt  ftmut)  non  ideo  fit 
ac  (i  his  officiis,  in  filios  Deo  coaptaremur. 
Fide  etenim  hanc  dignitatem  confequimur 
lohm.\,f-.  Rom.4,11.  nec  inimicos  diligere 
quis  poteft  ,  niii  prius  Dei  filius  iit.  Sed 
xeipfa  non  limulate  nos  Dei  filios  cffe  ,  hoc 
modo  arguitur.  Fides  enim  corara  homini- 


H     A      R.      M      o     N      I     A 

bus  nos  Dei  filios  non  reddit ,  fcd  bona  opc- 
ra  hoc  cflc  declarant.  vidc  1  Ioh.i,%. 

Ex  multis  autem  bcneficiis ,  qux  Deus  in  eui  Dent 
humanum  genus  confert  promifcue  ,  duo  maxima 
prxcipua  feligit :  fcilicet ,  folis  &  pluvix.  txnefici* 
Qux  cum  tanta  iint  quanta  ab  hominibus  "  ' 
erga  fuosinimicos  conferri  nequeunt ,  lit- 
que  ccrtum  Deum  a  fuisgravius  offenfum 
quam  nos  a  noftris  mimicis  ,  indigni  certc 
fuenmus  quifiliorum  Dciappllanone  ccn- 
feamur ,  nili  lucernanoftra  immici  tencbras 
illuftremus  ,  &  fcutella  aqux  noftrx  ejus 
inopiam  fublevemus.  Vix  enim  lucernx  aut 
fcutellx  aqux  nomen  obtineat  quod  confc- 
rimus ,  li  cum  Iargitione  divina  contendat. 
Obfervandum  eofdem  bonot,  qui  grati ;  ma- 
lot  autem  qui  ingrati  funtab  Euafigelioap- 
pellari :  ut  fciamus  quo  loco  habendi  lint, 
qui  Coenam  detrectant ,  in  qua  de  tam  in- 
comparabili  beneficio  gratos  fe  prxftare  de- 
bent  Obfervandum  prxterea  non  effe  no- 
bis  ipiis  adulandum  ,  fi  externis  bonis  fruaT 
mur ;  cum  lilud  prodigatuTimis  accidat , 
&c. 

Alterura  argumentum  quo  ad  hxc  co- Ver^  4*. 
hortatur  ,  eft  ab  adjuntta  mercede  ,  qua  illi  *?• 
privabuntur  quinullain  mimicos  charitatc  eximjaex 
utuntur ;  iicut  contra ,  mercedem  magnam  „ftciu  mi- 
his  repoiitam  efle  docet  Lucat ,  qui  fe  m  his  micopr*- 
officiis  exercuerunt.  Ita  ut  inimicus  fit  vel-J>'"'i 
uti  ager  feracilTimus ,  in  qucm  qui  femen 
projicit  liberahtatis ,  multiplicem  Sc  copio- 
fum  fruftum  profert :  prxfertim  vero  certi- 
tudinis,  nos  efle  germanos  Deifilios  &  ma- 
gnam  mercedem  in ccclis  reportaturos.  Nec 
tamen  fequitut ,  mercedcm  hanc  noftris  of- 
ficiis  crga  inimicos  comparan  (peflimura, 
cnim  eft  a  mercede  ad  meritum  argumen- 
tum)  eft  enim  gratuita  merces  ,  non  minus 
quam  &  merita.  Vita  enim  xterna  eft  do- 
numDei  Rom.6. 

Hoc  probat  a  paribus :  quia  hoc  modo  Jint  ejuibm 

charitas  noftra  ,  non  ent  peccatorum  &  pu-  fntVcimit 

blicanorum  o;entiumve  charitati  fuperior;  '•'"f"""" 
.  °       r  1  •    j-    meliwtt. 

hos  vero  cum  vo/met  regno  ccelorum  mdi- 

gnos  judicetis,  cfficitur  quod  dixi ,  ut  nulla 

vobis  in  ccelis  merces  repoiitaiit.  Merce- 

demquidem  hic  habetis  ,  quod  beneficium 

in  amicos  confcrentes  paria  accipiatis  :  fed 

in  ccelis  nulla  vos  manct  remuneratio  :  qux 

(Gratia,  fcilicet apud  Deum)  vos  nunet: 

uteftapudPetrum.  Hxc  igitur  nota  ,  Cha- 

ritas in inimkum ,  Chriftianum  ab  Ethnico: 

Iuftum  .i  peccatore  :  pium  a  prophano  feu 

publicano  non  diftinguit.  Niii  igitur  quis 

aliquo- 


E     V      A      N      G 

alicjuoufque  hoC'pra:(let,Chriflianumfc  elTc 
falfo  obtendit.  Atque  hoc  raodo  indicat 
Chnftus  ,  quamabfurdaeratMiarifarorura, 
&c.  dc  chanr.ite  doctrina  ;  qui  non  aliam 
Iudx-is  necclTariam  putabaiit  ,  quam  Gentcs 


l     l     I     c     A.        -  137 

inter  fe  colendam  exiftimarant. 

EJlotc  perfecii,  ideft,  ad  perfectioncm  yerf  4*. 

taaree  ,id 


contendite,  (ic  Ephef.A,,!'.  Philtp.i.i'.  ut 


feifedio- 


hoc  modo  vos  eilc  germanam  &  fpiritua-  „, 

lem  Dei  fobolem  dedaretis.  tenJtdam. 


M  A  t  T  H.  cap.  6.  a  verf.  I.  ad $. 

ATtendite  ne  juftitiam  veftram  exerceatis  coram  hotninibtts ,  ttt  Jpeclemini  ab 
eis :  alioquin  mercedem  non  babebitis  apttd  Patrem  veftrum  qtti  eft  in  ccelis. 

2  Itaque  qtium  pr.ift.ibis  elcemofynam,  ne  cnrato  bticcina  ca?:i  coram  te,fuut  1  y- 
pocrttdfaciuntinSyii.igogis&  in  platcis,  ut  gloriamconfequantitr  ab  homiiiibus. 
atnen  dico  vobis,  retulerttnt  mercedem  fuxm. 

3  Quum  yero  tu  das  e\eemofynam,ne  noveritfiniftra  tua  qitidfaciat  dextera  tua: 

4  Vtfit  tiia  eleemofyna  in  onulto:  Pater  autem  tttus  qin  tc  aftictt in occultojcd- 
dcttibiinpropatulo. 

5  Ltqitnmprecaberis,  ne  eftouthjpocrits.  amant  enim  in cor.ventibtts ,  &  bl 
angulisplatearum ftantes precari,  ut  appareant  homiv.ibits.  amen  dico  vobis ,  retule- 
runt  mercedem  ftiam. 

6  Tuveroquumprecaris;  introitoiiiconclavettium ,  &  claitfo  oftio  tito  precare. 
Tatremtttumiiiocculto :  &  Paterttiusqui  tc  ajptcitinoccuho,  reddettibi  in  pro- 
patulo. 

7  Precantes  auiem  ne  eadcm  blaterate  ut  Tthnici.  putant  enimfore  utftta  illa  lo- 
quacitate  exaudiantiiT. 

8  Keigitttripfisafimilantini.  novit  enimPater  ille  vefter  quibus fit  vobis  opus, 
antequam  vos  petatis  ab  eo. 


A  x  a  l  r  s  i  s. 

T)Rolepfis  eft  cautionem  adhibendam  e(Te  in elce- 
*■  mofynis  dandis ,  ut  hominibus  pnfentibus  fpe- 
fiantibus  non  fiant  :  quod  arguitur  a  fine  ,  ne  ideo 
pauperibus  largiantur  ut  ab  hominibus  fpe&entur; 
deindeab  adiunctamercedis  jadtura,  quiamplifi- 
catur  ab  tfHciente  Deo  Patre.qui  etiam  dcfcribitur 
afubjerto. 

Verf.z  A  remotioneeflicientis  inftrurr.enri  quo 
eleemofyni  erogati  innotefcunt,  tubifcilicetcan- 
tus ;  quod  amplificatur  a  difparato  ,  quod  hypocri- 
tx  hoc  faciunt :  dcir.de  a  remotionefubjectiloci, 
Synagcgis  &  vicis;  porro  a  fine  ulteriore  quam  fuit 
prior  ,  ut  fpeftentur ,  qui  autem  ad  hunc  refertur ; 
quietiam  finisarguitur  abadjunctaprimii  ja&uta 
apud  Deum,  quodinnuiturabadverfo,quiapri- 
miumfuum  ab  hominibus  receperunr. 

Vtrf.i.  Quod  ctiam  teftimonio  confirmatur : 
deinde  a  comparationeminorisarguitur ,  nefini- 
ftram  8tc.  quod  reftimonio  triti proverbii confir- 
inatur. 

Verf.a,.  (Juod  confirmatur  a  fine  ,  utfiteleemo- 
fyna  occulta,  dcinde  ab  ad|unfto  primio.quod  ar- 
guitur  abefficiente  DcoPatre,  qui  videtquodoc- 
cultum  cfl  ;  &  amplificatur  adjuncto  omnium  ho- 
minum  Sc  Angelorumintuitu. 

Verf.% .  Alia  Gtt^hC''  ,  non  efle  prccandum  fi- 
mulate;  quod  arguitur  a  difpararo,  quia  hypocriti 
ficfaciuut :  qui defuibuntur,  i.  ab  eautis,  qui fo- 


lent  ad  hominum  afpectum  precari:  quod  probatur 
afubjeftoloco,  vicorum&  platearum  ubiprecan. 
tut ;  itemafine,  utabhominibusconfpiciantur : 
deinde  ab  hoc  peccato  dehortatur  a  jactura  primii 
a  Deo ;  quod  indicatur  ab  adverfo ,  quia  ab  homi- 
nibus  primium  acceperunt,&  teftimonio  gravifli- 
mi  afleverationis  confirmarur ,  ^4mm. 

f-~erf.6.  Hocporroconfirmatur  a  lubjecioloco 
privata:  orationis ;  fcilicet  condavi :  deinde  ab  ad- 
jundtaoftiicondavisclaufura,  deinde  ab  advcrfo 
privatim  &  clam  aliosprecandi;  qnod  probatut 
ab  adjun&a  Dei  vifione  in  his  rebus  quac  abditifli- 
ma  funt ;  deniqueab  adjun&a  mercede,qui  ampli- 
ficatur  ab  efliciente  Deo ,  qui  dat ;  &  adjuncta  pu- 
blica  ot  omnium  oculis  objecla  remuneratione. 

ferf.y.  Aliapropofitioeft  ,non  in  precando  o- 
porteremultiloquiouti.i  .abeflVcto,  qucdfitimi- 
tatio  quidam  inepti  hominis ;  deindea  difparato, 
quod  Ethnici  hoc  faciunt :  quod  confirmaturab 
adjuncto-ertore,  quia  putaut  fe  exauditos  iri  ob 
multiloquium. 

Verf.%.  Quod  porro  arguitur  a  comparatione 
diflimilitudinis ;  denique  ab  adjunfta  Dei  noritia, 
quiommanorit,  quibusopus  habemus. 

METAPHRASIS. 

Slcut  ttb  his  cavendum  ,  qu&  lege  divina 
prvhibentttr  .  ita  animum  adhibete ,  ne  in 
his  ipfis  %n<t  lege  imperantnr  3  rtatnm  contra- 

hatiu 


ij8 


H      A      R.      M 


hattt.  Et  quidemprimum opera  danda  cft ,  nz 
eleemofynam  vejiram  coram  honnmbttt  con- 
fcratu  ,  hoc  prsferttm  confilio ,  «.*  ab  illis  j}:- 
iicmim.  S\uod Ji fiectss  fecer'it'u,msrcede,  quam 

Pater  coel.ftts  in  eos  conferre  folet ,  qut  t,i  ege- 
?■•  nos  benefici  funt , penitm  cxcidctts.  Smxmob- 
remprivaum  datur-.ts  eleimofynam ,  mli  t.in- 
quam  tttbs.  jinitu  hominum  oculos  tn  te  con- 
•vertcre;  ficut  facerecmfiieverunt  hypocrits, 
qui,  quod  pauperibus  erogant ,  non  nifs  in  locts, 
ubi  qttamplurimos  tefies  &  arbitroshabeant, 
puta  Synagogis  £?  vicis  Jiberalitateinindi- 
gos  utuntur :  qm  qtiid  alif.d  qturunt  aut  fe- 
ciantur  ,  atutm  ut  manem  apud  hotninesglo- 
riam  attcupcntw  ?  Nec  infiaas  eo,  quin  quam 
feqituntur  gloriolam  nonnunquam  ajfequan- 
tur  ;  fedfancie  vobts  confirmo  &  illts,  quod  a 
Deo  pr ti.mii  reciptant  nihil  fubejfe ,  nijt  forte 
pr&mium  placet  appellare  qttod  iliis  pccns.  no- 
3 .  tnine  interpoKitur.  Ttt  vero  cum  quid  adpait- 
pcrumfubfidium  erogaveris ,  adeo  latenter  Qr 
tecie  tlliid  in  pauperta:ts  finiim  infere ,  ut 
non  tnodo  alii  iliud  non  refcifatnt ,  fed  ut  ne 
ftn-ftra  quidem  manus  (quod  proverbio  cele- 
4-  bratitr)  quid  dextra  faciat ,  confcia  fit.  Vt 
atm  eieimojynam ,  quam  confers ,  hommes  ce- 
les ,  Pater  cceieftis  (cui  occulta  omnia  retecia 
funt)  in  fumma  totius  mundi  corona  &  con- 
felfu,  tibi  collatum  in  pauperes  beneficium  a- 

5.  bunde  reponat.  Par  ratio  eii  in  illis  ojficits, 
qu&adDei  cultum  Jpeclant :  &  qtiidem  pri- 
tnum  in  precandi  lege  danda  opera  esi  ,  ne  ad 
hypocrittcum  exemplum  vos  conformetis,  qui- 
bitsfolemne  efi  locis  freqtientatis.puta  conven- 
tibus,  (y  platearttm  angulis ,  in  quos  ttrbis  vi- 
cife  exonerant,  ftantes  Deum  comprecan:  hoc 
fpetiantes,iiomtt  alios  ad precandum  excitent, 
fied  ui  ab  homimbm  ffieciati  laudem  confe- 
qtiantur  ;  quam  quin  ajfeqttantur  eqtudem 
non  inftcicu  eo:  illud  ttnum  conjianter  affirmo, 
tiuiium  i!!is  a  Deo  prsmium  effe  repojitum, 
quod  non  poen&  potucs ,  quam  pr&mii  nominc 
dignum  rcputetnr. 

6.  Ttt  vero  ctim  Dettm  privaiim  precaris, 
conclave  ingredere ,  <j>  occlufi  oftio ,  Dcum 
Tatrem,  qtii  te  in  occultoloco  intustur,  ora-.fic 
fiet  ut  Patcr  tutts  te  m  abftnifiloco  orantem 
contemplans ,  tibi  mcrcedem  invocati  nommis 

fiui ,  in  maxitno  omnittm  &  hominum  &  An- 
gelorum  cmfeffu ,  &  corona  reponat.  In  pre- 
cando  aiia  pcrro  cautio  esl  adhibenda ,  ne  vos 
nd  infciti  0-  inepti  iHm  Poet&  Batti ,  qui  ca- 
dc/ti  }erc  chorda  oberrabat,  exemplum  confor- 
tr.etts.  Quod idem  a  Genttb.ts prophanis  (qui- 
bm  vos  difftmillimos  cffe  convenit)  obfervn- 


O      N     I     A 

tum  eV  :  aptii  qtttts  htc  opinio  invalttit ,  fore 
ut  ob  dupltcatas  tf  ftpe  tteratas  preces  exau- 
d.antur.  Nolite  tgitur  tiiis  fimdes  ejfe :  quan- 
doctttidem  preces  tdeo  inftituts.  funt ,  ut  omnes 
ai  Dei  obfeqttium  erudiant ,  nm  autem  ut 
rem  clam  tllum  retegant ;  nam  ut  nu'li  ad- 
moneamttt.omnia  quibtts  optts  habemm  cognt- 
ta  pritts  &  perSpecia  habetj. 

Summa  esi in  his  qus.  legc  Dei  imperantur, 
declinandum  ejje  a  corruptelis ,  ut  iila  Deo 
probemtu. 

Pittesfunt:  corru-c  Eleemof.  ergahomines. 
pleU  dedinands.  in\  Oratione  ad  Deum. 

P  R  A  X  I  S. 

HAftenus  de  iis  operibus  ,  qua:  legc 
prohibita  funt  ,  fequuntur  qux  pnrci- 
piuntur  ,  feJ  ab  hominibus  ita  inquinantur, 
utnonminus,  intecdum  magis  exofa  lint, 

Attendite,  &c-  fummam  curam  &  cau-  *erj-  '• 
tionem   adliibendam  docet ;   ita  eft  natu- '   .       . 

CHDl-tr.  fil 

ra:  noftra;  innxum  ut  hominum  cura  ,  &c.  £,etman- 

Secundo,  non  tantum  cavendum  ,  ut  quis  in  lUtit  tt- 

iis  qua:  Iege  mandantur,    fe  exerceat ,  fed  nendmi 

etiam  ut  debito  modo  &  ratione  ,  &c.  quod 

in  tribus  ,  Eleemofyna; ,  precum ,  &  jejunii 

ofTiciis  cxprefle  ,  ad  omnia  alia  Synech.  id 

referri  debet.  Homines,  modo  quod  prxci- 

pirur  fiat ,  non  valde  funt  folliciti  de  modo, 

&c.  fed  Deus ,  &c.  Multi  peccatores  funt, 

j  qui  libi  frxna  vivendi  ut  velint  laxantcs,&c. 

Alii  qui  arftiorem  viam  ineuntes ,  oleum 

tamen  &  operam  perdunt ,  quiarem  a  Deo 

1  prsefcriptam  foras  exfequentes ,  animo  ta- 

men  intus  rite  &  debite  comparati  non  funt. 

Hi  non  meliore  ,  fxpe  pejore  conditione 

funt  quam  illi.  Hinc  Chriftus  ccrlorum  por- 

tas.public.inis&meretricibusaperiens;  Pha- 

rif.  &c.  excludit.  Contra  Iudxorum  &  Pon- 

tiSciorum  opus  operatum  ;  item  Chriftia- 

norum  ,  qui  quod  fe  concionibus  ,  facram. 

|  precibus  iiftunt ,  &c.  egregie  fecumagi  pu- 

tant. 

Deinde  hic  implicite  jubemur  eleemofy-  Verf  1. 
nas  in  pauperes  erogare.  Ideo  emm  paupc-  e"f*'nt~ 
res  internos,  &c.  ut  noftrx  charitatis  e.xpe-  "!       j 
rimentum  Deus  caperet :  mio  ut  mde  lique-  ° 
!  rct  quoanimo  iimuserga  Deum  1  loh.$.  qni 
httjtu  mundi  bona  poftidet ,  &  ftatri  egenti 
non  fuccurrit ,  qttt  mod/>  chantc.s  Dei ,  ti  c. 
Quin  hac  de  caufi  diligenter  Iaborandum, 
1  ut  nobis  fuppetat  quod  pauperibus  Iargia- 
|  mur.  Ephefi^.  multi  follicite  hborant ,  ut 
fuis  &  uiorum  neccSlitatibus ,  &c  fedquo- 

tufquifque 


tJUO  Itfglt- 

cio  mcrccs 
concidit\ 


cjuod  bypt 
cntJC  fd* 
ctitnt. 


tlifquifque  cft  qui  idco  maae  furgit,  aut  fero 
cedit  cubitum  ,  ut  cos  qui  cgeftate  prcman- 
tur  reticiat? 

Coram  hommibtts  ,  id  cft ,  primo  hxc  dc 
privatis  his  pictatis  &  juftitix  ofliciis  ,  non 
de  publ.  intelligenda  ,  nam  publice  protitcri 
&  prx  nobis  ferrc,  &  licct  &:  covenit.Sccun- 
do  de  privatis  non  line  aliqua  exccptione, 
&c.  nam  (i  paupcr  occurrat  cui  fubventio 
debetur  ,  nec  poffis  nilifpectantibus  fratri- 
bus  lllifubvenirc  ;  tamcn  ,  &.c.  Vctat  ergo 
ftudium  hominum  curam&  exiftimationcm 
captandi  ;  ut  Jpeffemini,  idcft,  hoc  vobis 
proponcntcs,ut,  &c. 

ileemofyna  eftlibcralitas  qux  ex  comi- 
feratione  alterius  miferix  cvocatur;  ut  cnim 
omnes  facultates  in  pauperibus  pafcendis  & 
nutriendis  impendas,  chariratcm  tamen  non 
habcas,  &c.  i  Ccr.13,1,1. 

Prima  ratio  ,  quod  prxmium  a  Dco  non 
confcquantur  ;  ubi  obfervandum  manerc 
precium  his  qui  dcbite  &  cx  Dei  prxfcripto 
dant.  Ecclefiiz.  paupcres  agro  feraci  com- 
parantur ,  in  quo  quicquid  fementis  jafturn 
cft  lxte  &  fccliciter  provcnit.i  Cor.S.&i  Gtt- 
lat.6-  qui  pauperibus  gratiticantur  ,  femen- 
tem  facere  dicuntur ,  &c.  ut  femen  Ifaaci 
apud  Philiftxos  &  feptem  anni  fcraces  in 

#gypto-  .     ,r 

Hxc  fincoclis,  f  futurx,ut  in  Cor- 
grananon  !  Matth.6.  J  ncl.  Acl.9.  quiex 
luntunius<  Luc.l6.  <  eleemof  &c.  prx- 
generis.  j  intcr.  eaq;  J  fentis,vid.Dc«.i4. 
quxdam     (jefpi  vitx   ^is,io.&  1  Cor.%. 

Secundum  argumentum  a  difpar.  quod 
hypocritx  hoc  faciunt ;  iimul  a  perfonatis, 
quialiam  in  theatroperfonamgeruntqtiam, 
&c.  hoc  Deo  valde  exofum  ,  utquisvirtu- 
tem  &  pietatem  qux  nulla  eft  fimulet :  ac  fi 
Dcus  nihil  cognofceret  aut  curaret ,  eorum 
qux  in  terra  aguntur. 

Tttba  ponitur  Synechd.  pro  rebus  omni- 
bus  quibus  tanquam  prxconibus  publicis 
homines  utuntur  ,  ad  fuam  ltberalitatem  o- 
ftentandam  vide  Prov.zo,6.  &  qux  in  illum 
locum  annotatafunt. 

Retnlerunt  mercedem  fc.inanem  apud  ho- 


I       1       I       C       A.  ;.j 

rr.ines  libcralitatis  cxiftimationcm.nec  quic- 
quid  cft  quod  ultcnus  a  Dco  expecttnt. 
Imonontantum  mcrccdecxpedata  priva- 
buntur,  fcd  porro  gravuts  judicium  fubi- 
bunt ,  vclco  nominc  portiocumhypocri- 
tis. 

Rcmcdium  prxfcribit  advcrfus  hanc  am-  Vcff  5,  \. 
bitiofam  humanx  laudis  affcctattone".  Thea-  £."»'""'» 

1  f.  -    ■      ,  ,,-  .imbttioin 

trum  lonse  auouttius  cnszit  &  exccllius  ;  .••„.-,_ 
ccelefte  :  lpectatores  prions ,  homines  cali-  d*i 
ginc  fuffuii ,  cui  facile  imponat  quis  ;  qui 
lxpc  prodigos  ,  interdum  avaros  pro  beni- 
gms  &  muniticis  deprxdicent:  hujus,  Deus, 
cui  nemo  imponat,  &c.  llli  prxter  vanas  & 
vanefccntes  laudum  voccs  nullum  PcpScuor 
confcrunt :  fed  Deus,  &c.  Deindc  &  hxc 
laus  quam  homines  tanto  ftudio  aflec/tan- 
tur,  debita  &  juftalargitionc  potius  quam 
priore  comparatur:  nam  in  die  judicii  totius 
orbis  terrarum  ,  laude  &  3pprobatione  or- 
nandicrunt,  &c. 

Exdem  in  precibus  corruptelx  qux  fnverns,6. 
eleemofyna. 

Hic  primum  crror  proponitur,  &  ratio  verf.  7,  8. 
cuiincumbit.  z.  redtus  ufus ,  rationibus  cc- 
iam  munitus. 

Error  eft  multtloquium ,  dc  quo  vide  Ec-  Etbmco- 

def.c.  Defcribiturautcmhoc  multiloquium  rtmmprt- 

.1  fubi.  infulli  cuiufdam  Poetx,  nomine  Bat-  %  m  mu  ' 
'    .  '  ,  .   tiuquiumi 

ti ,  qui  una  eadcmque  voceeodem  carmi- 

ne  frpius  perftrepcbat ;   pcnnde  etiam  ut 

imperitusmuticus ,  una  cadcmque  chorda 

oberrat.  Non  ergo  vetatur  prohxa  oratio, 

aut  fxpius  Deum  precibus  interpcllare  ;  aut 

vcroetiamiiquis  zelo  inflammatus  eafdem 

vocesrepetat.  vide  Pfiil.zz.i.Detts  mt, Detu 

mi,  <&c.  fed,  &c. 

Ratio  cui  hxccorruptela  innititur  ,  quod 
cxiftimant  fe  ex  mulnloquio  exauditos  iri; 
exprefla  imago  precum  Ponttfic. 

Chriftus  noshis  diflimiles  efle  vult;  ratio  quodm» 
quia  Deus  novit  quibus  opus  habemus  ,  &c.  imitmiih 
non  ergo  precamur  ut  Deum  neceffitatum 
noftrarum  certiorem  faciamus :  fed  ut  no- 
ftrum  obfcquium  ei  prxftemus.  z.  ut  acce- 
ptis  his  qux  petivimus ,  teftimonium  divini 
in  nobis  exaudiendis  favoris  comparemus. 


M  A  t  T  H.  cap.  6.  a  verfig.  ad  14. 

t)  Vosigitur  itapecitntni ,  PATER  noftcrqtti  cs  incalis,  fanftificctur  nomen 
tuutn. 

1 0  Veniat  regnum  tuum  :  fi.it  volunttti  tu.t  ,ficut  in  ccclo  ita  etiam  iu  terra. 

1 1  Vanem  tioftntm  qttotidiamm  d.t  nobis  hodie. 

12  Et  remtitc  t;obis  dcbita  twftra,ficut  &  m  remittimus  dt bitcribus  ncftris. 

H  h  15  £' 


14«7  H     A     R.     M     O     N     I     A 

13  Et  ite  nos  hducas  in  tenutionem ,  fed  liber*  nos  ab  illo  inalo.  Qtua  tuum 
esl  regtmm,  &potentiii,  &glorij  infecula  ,  Amen. 


ANALTSIS. 
A  DifpaiatisprobatpiosdifiimilesefleGentibus 
^*Deum  ptecando  :  qui  ad  formam  precationis  a 
Chrifto  prxfcriptamprecesexigeredcbent.  In  pra:- 
fatione  fiduciam  docct  in  precibusadhibendam  ,  a 
relatis,  quia  in  Chrifto  Patet  nofter  eft  Patcr  Chri- 
fti  Deinde  reverentiam  afubjefto  loco,  ubi  Deus 
potiflimumgloriamfuamdeclaratinccelis.  Prima 
petitio  ex  fubjefto  Deo ,  feu  Dei  nomiue ,  &  ad- 
jundo  Deo  propiio,  Dei  gloria  conftat. 

Vttf.\o.  Seainda petitio  ex  fubje&o  Dei  regno, 
ttadjun&aejusamplificatione  &  dilatatione,,  j. 
ex  fubje&a  Dei  voluntate ,  &  adjun&a  ejus  obe- 
dientia,  Sc  obfcquio :  qui  obedientia  declaratur 
fuo  fubjecto  in  terris ,  &  illuftratur  parium  obe- 
dientiaincoelo. 


(ut  decet)  capiemus.  ln  qtioprimuin  (£fum- 
mum  quod  petimm  est,ut  qutcunque  cogitan- 
tur ,  dicuntur ,  £5*  fiunt ,  five  a  n;bts,  five  ab 
aliis,  ea  omnia  ad  tttamglortam,  cm  cmr.isin 
foltdum  bonos  debetur ,  redcant  atquc  redun- 
dent :  tametfthonori,  atque  adeofaluti  nofin 
decideret ,  quod  tibi  &  honori  tuo  acceffirit. 
Quia  autem  gloria  tu.i  prccurari  nequit ,  nifi 
te  regnum  obtinente  :  precamur  ,  ut  rebm  o- 
mnibm  qus.  in  codo ,  terra ,  atque  adeo  in 
inferisfunt ,  infinita  potentia  tua ,  ad  Eccle- 
fin  commoditm  moderatts  :  ipfa  Ecciefia  Ver- 
bo  tanquamfceptro  ,  (£  Spiritu  tanquam  cla- 
va  per  illos  aiminifirts  quos  conftauiftt gitber- 


fcrf.n.  «.•  Petitio  ex  fubjeao  Dei  dono  quo    „ata  ,  ufque  eo  &  numero  ,  &  (blcndore prc 

vehatur,  quoaci  Chrijti  lcju  gurtofo  adventu, 
omntbmfuts  numeris  &  partibm  perfeclaab- 
folvatur.  Porro,  quia  te  regnum  £f  imperiitm 
obtinente ,  gloria  nomittts  tui  tnter  homines 
ncn  iUufiratur ,  nifitibifancie  &  jitfie  impe- 
ranti  obfequenter  g?  obfervanter  pareatur: 
fupplicespetimm,  utmnobii,  noftra  vohtnta- 
te  &  affecitbm  abnegatis,  tua,  quam  nobis  in 
Verbo  patefeciftt  voluntas  unice  obtineat, 
quam  precamur  a  nobis  non  tantumfiudto  Cf 
ntfit  tentart,fedre  &faBotmpleri :  idque  ea: 
al.tcritate  ,  promptttudme ,  &  per  omnia  & 
fingula  maniata  obfequio ,  quod  beatorum  in 
ccelis  fptrituum  (tametfi  eam  non  ex&quei) 
obedientiam  ,  quam  vivacijfime  exprtmat  &> 
imitetur.  Noftra  omnta  cum  minima  tum 
maxima,  tanquam  unicofonti  ($  authori  ac- 
cepta  ferentes ,  abste  fttpplices  precamur  ,  ttt 
cum  viftum  {$  operimenta,  tttmeam  aeris  i$ 
cocli  temperiem  aliaque  idgenut ,  benigne  ^J* 
gratuito  largtaris ,  qtiibm  caduca  hdc  vita 
noftro  laborenon  tantttm  adnecejfitatem  ,fed 
ad  honeftam  &  moderatam  obiedationem  fu- 
ftentetur ;  cttm  hac  tamen  exceptione ,  quoad 
illa  ttbifapientijfimo  Patri  expethre  videbun- 
tur.  Sed  ante  omnia  qut  nos  atttngunt  conten- 
tijfime precamur ,  ut  agnofentibm  omnis  ge- 
neris  peccata  noftr.i,  ($  ferio  eorundem  finfit 
taBts  ,  nobis  indtes  fidem  aiaugea,!  :  quapec- 
catorum  ,  qui  nulta  nofira  aut  cujuJpiam  al- 
teriiu  opera ,  velminimaex  parte ,  expiari 
quef.nt.gratuitain  remiffionem  confequamur. 
Cujus  remiffioms  indubttata  perfuafio  ,  quta 
plurttnum  ai  p.icandum  confcientias  momen- 
ti  habet ;  precamnr  porro ,  ut  fbiritu  mtfera- 
tionum  vifcertbm  noftris  indito ,  fic  animos 


profpicitur,  cV:  adjunftopane;  quipanis  defcribi 
mr  fuo  altero  fubjeclo,  nempe  nofter,  8c  adjunita 
commoditate  &  aptitudine  nos  pafcendi.  Item  do- 
natio  Deideclaramradjuncto  tempore,  hodie. 

/•£//;i2.S.Exfubjefto  Deo  remitttnte.Sc  adjun- 
cto,  peccata.feu  debita  noftra ;  quod  confirmatur  a 
comparatione  minoris ,  quod  nos  noftris  debito- 
ribits,  S<  qui  nobis  obnoxii  funr,  remitttmus:  qui- 
bus  vix  granum  eft  illius  mifericordix ,  qua:  in  te 
knmcnfc,  iniinite  ineft. 

yirf.13.iSl  effctta  tentatione,5c  caufa  eftieien- 
le  Deo.qui  aut  jufte,  noftro  merito  inducit  in  ten- 
tationem,  aut  mifericorditer  nos  ab  illaeripit: 
quod  dcdaratur  adverfo ,  condufio  vero  gratula- 
toria  ex  effefto  Deo  petitiones  noftras  concedente, 
&  ex  efficiente  quia  nos  omnia  Deoadfciibitnus, 
quibus  peificiantur ,  qua:  petimus ;  qus  pei  paites 
explicantui ,  regnum  ,  potentiam,  gloriam.  In  -4- 
MCTieft  notaadjunclafideicertitudinis ,  quamad- 
hibcmus  Deo;foie,  uttamindubieanobispoftu- 
iata  prsftentui ,  ac  li  iam  exfequutioui  mandata 
eiient. 

METAPHRASIS. 

ATque  quo  commtdius  vobts  a  precanit 
corrttptelis,  qtubus  infidelcs  tmphcantur, 
caveatis  ;  ad  hanc  formam  preces  veftras 
quafcunque  ad  Deutn  fuderitis  ,  conformabi- 
tis :  utfinon  totidem  verbic  Deum  orctis,  ta- 
men  tuhil  prtterqttam  qttod  fit  his  verbts 
tompreher.fum ,  admtfceatis.  Te  Deum  per 
Ftltum  in  Spiritu  Sancio  ,  ad  coUtgenium  fi- 
duciam ,  Patrem  appeilantes ,  ob  eam  cattfam 
omniatmplentemin  fummo  coelo,  feubeato- 
rum  domtcitio  ,  nobts  ob  oculos  proponimus  ,  ut 
antmos  noftros  fenfu  majeftatis  tiu  perfufos, 
facilim  in  religiofo  tui  timore  contineamm. 
Cum  autem  petitiones  nofin  duoritm  gene- 
rnmfnns ,  unum  quod  te  &  cultum  tuutn  re- 
Jpicit ,  alterum  quod  nos  &  beatam  noftram 


10. 


ir. 


condttionem  intuetur ,  k  tito  citltu  principmm  noftrosfkcias ,  ttt  condonatis  ex  intttms  animi 

prdcor- 


'3- 


Qujcnam 
fa.intnr 
clominica 
trtlimtl 


E     V      A      N      G 

frteordtts  .  injuriis  ry  delicits ,  quibus  noi  alit 
immtrito gravant ,  cum  animu  noftru  noftra 
nobu  abs  te  peccata  omnta  condonari  penitus 
ftatuamus  ;  prtfertim  cum  nobu ,  naturt  no- 
ftrt  inflinciu  immanibus  &  ejferu ,  tu  nalura 
g?  gratuita  promiffione  inf.nite  mifericors 
exijtai.  Sicut  autem  de  exaciis  peccatis  ve- 
ruam  petimtu  ,fic  ncn  mimts  noi  follicitoi  ha- 
bct  cura ,  ne  iilis  peccatorum  laqueis  denuo  te- 
neamur  ,  quibus  nos  tam  benigne  expedtveru. 
6juamobrem  cum  ad  peccandi  promptitud.- 
nem  ,  qut  nobu  natura  penitus  infita  efi,  me- 
rito  accedat judieium  tuumjuftijfimum  ,  quo 
noi  obpeccatajam  ante  perpetrata  in  manus 
peccatorum  noftrorttm  concludere,  cy  in  refro- 
bumfenfum  tradere  pojfis :  precamur  obnixe, 
ne  noi  aut  in  peccata  aut  vero  af.xiionei,  ■ 
qut  fua  gravitate  noi  ad  peccandum  impel- ; 
lant ,  indueas.  Ob  eamque  caufam  petimus 
ut  nos  a  diabolt ,  mundi ,  &  carnis  propru  ty- 
ranmde  ajferens ,  aut  peccandi  occajionei  & 
irritamenta  nobu  prtfcindas  ;  aut  (i  tibi  ty 
fapientit  tut  vifum  fuerit ,  noftri  in  te  obfe-  I 
fiquii periculum  capere,  tllam  ut  virtutem  & 
virei  conferas ,  quibus  refftendo  pares  fimiu- 
Demque  petimus  opido,  ut  fi  per  carnu  noftrt  | 
pravitatem  aliquantulnm  a  recla  femita  de- 
flexerimus  ,  tu  paululum  nntantes  fuftineas, 
ej<  ilicoprmfquam  in  cccno  peccatorum  noflro- 
rum  demerfi  fuerimtss  ,  extenta  manu  tmie 
nos  eruas  extrahafque.  &i!t  omnia  ut  abi  te 
fuppUcijfime  petam ,  miht  fiimulum  addit 
quodtutunius  (fi  proprie  loqui  vclimus)  re- 
gni  £5"  imperii  in  coelo  ey  tn  terrajusfit:  quod 
hommes  commodato  abs  te  accipiunt ;  nec 
tantum  regni  jus,  fed  potentta  omma  qut 
petimus  effictendt ,  qua  Reges  quibtts  jtuim- 
perandi  abs  te  concejfum  ftt  .plerttmque  defti- 
tuuntur.  Sjuodcum  regnum  ($  potentia  nuUis 
net  temporum  nec  locorum  canceUu  {ut  in  a- 
liorum  imperio  {$  potentia)  circumfcribitar  : 
tibt  etiam  uni  tx  hoc  tam  augufto  regno  & 
potentit  amplitudine  ,  omnis  glorta  ($  laus  in 
ommafecuia  jufta  (y  debitaeii.  Qutquidem 
pojiulata  omnia  ,  ut  abi  te  fupplicifjtme  & 
cnpidtffime  mihi  concedt  precor :  ita  ex  iUis 
fmgulafuo  tempore  tam  certo  prtftanda  fore 
conftdo ,  acfijam  prt/iita  ejfentj. 

P  R  A  X  1  S. 
De  domtnict  orationu  petitionis. 

DOminicaoratione  petuntur  ,  quxcun- 
que  nobis  divina  lege  &  doctrina  pra> 
cipiuntur,  iive  animi  tantum  lint,  iive  animi 
iimul  &  corporis  etle  indicaotur,  Atque  ut 


E      L     I      C      A.  *4t 

dccem  prxccpta  veluti  pugnus   contraclus 

funt  pcrfcquenjorum  &  fugicndorum  ;  (ic 

hic  oratio  compendium  eft  omnium,  qux  i 

Deo  comprccanda  aut  dcprecanda  funt. 

Quamobrem  ad  formametiam  Decalogi  taad  ■'  r- 

a  Chrifto  conftructa  eft  hxc  oratio.  Sicut  numdtc*. 

cnim  Decalogus  duabus  tabulis  difduditur,  J>'  ""' 
,-    i  ■  j  i     ■        jlrniia. 

iic  hxc  oratio  m  duas  petitionum  veluti  ta- ' 

bulas  diftnbuitur  .   Quarum  tres   primx , 

Deum  :  poftcnores  tres,  nos  &  proximum 

refpiciunt.   Sicut  igitur  in  ordine  mandato- 

rum  ,   iic  &  petitionum  docemur  majorem 

rationern  eorum  quxDei  funt  habcre.quam 

proximi :  feu  nollrimet,  feu  aliorum  ;  juxta 

illud,  Primum  qusrite  regnum  Dei,Matth.6. 

Docemur  igitur  hic  precari  ,  ut  abnegatis 

nobifmet  iplis ,  nedumaliis ,  in  Dei  amorem 

feramunidque  non  tantum  ad  hujus  vitas.fei 

&  futura:  drfpedium.liquidem  res  ita  flagita- 

ret.Hoc  docemur  exemplis  Molis  Exs.ji.&r 

Pauli  Rom. y.Si  enim  vel  proximo  hoc  debe- 

mus ,  ut  prajfentis  vitx  &  coramodorum  e- 

jus  jafturam  libenter  perferamus  ,  ofricium 

quod  Deo  debctur  majus  &  accuratius  cfle 

necefTum  fuent.  Homines  principi  fuo  qui- 

bus  in  vitam  imperium  eft,  vitara  iuam  quo- 

ties  ufus  eft ,  dcbent :   quanto  magis  Deo, 

cui  in  animum  iimul  &  corpus  fummum 

jus  eft  ,  Scc. 

In  petitio-  t"  Prima  Dei  gloriam  appreca- 

nibus  qux  J      tur. 

Deum  re£ta'j   Reliqua;  dua: ,  rationem  Dei 

reipiciunt     L    glorificandi  indicant. 

Primx  petitionis  verba   primum  excu-  Verf  i . 

tiantur.  Inqua,   quid  iit  Nomen  Dei ,  quid  ^'"P1 

Sancliftcare  ,  docetur  excontrario,  icilicct        „, 

poUuere  Nomen  Dei,  Ez.ech.i6.  unde  illud  li-  rmn,fia. 

quebit,  quantum  nobishonore  Deus  habct,  tnri 

quifanitiilimus  cum  (3t,  cui  nihil  vel  addi 

vel  detrahi  poflit ,  a  nobis  tamen  prxdicari 

velit.  Hic  lgitur  locum  habet  iniignis  ilia 

oratioDavidis,  i  Chronic.91, 14.  &c.  Item 

illudSalomonis  1  Reg.%.  ncminem  eflc  ido- 

ueum  qui  Deo  templum  extruat.  Perinde  e- 

nim  eft  ,  ac  ii  quis  ex  mille  talentis  qux  llli 

ipfedonavit,  aliquid  ipii  regiadhuc  abun- 

danti  ex  eo  quodipfe  donavit  Regi  otFcrret. 

Hoc  magis ,  quod  infinitis  Angelorum  my- 

riadibus  inftruftus  iit.a  quibus  gioriofe  prx- 

dicari  &  celebrari  poflct.  Imo  Iapides  iplos 

ad  hanc  rem  fingere  poteft.  Huc  refcr,  quod 

idco  fervi  fideles  nuncupamur,  &c. 

His  igiturad  hunc  modum  poiitis,videa-  <jyi,lnpt. 

musquis  iit  hujus  petitionis  fcnfus.  Quod  '"•'"'  "•- 

quo  facilius  intelligatur ,  fciendum  quouf- "  '*•""'• 

Hh  1  quc 


141.  Harmoni     a 

que  Dei  gloria  pateat ,  &  quam  latura  cam-  dum  ,  abfque  timore  creaturx  ullius.  vide 
pum  (brtutur.  Apparet  autein  nufquam  cx-  loh.  caj>.  1,9.  Quamobrem  cum  natura  plus 
cludi :  fed  jn  omnibus  &  cogitatis  &  dictis  I  nobis  ab  homimbus  &  .i  paupertate,&c.me- 
&  facTtis  locum  habere.Prot/.id.  Detts  omma  tuamus;  hic  petimus,  ut  &c. 
Jitam  cb  gloriam  facit :  impium  etiam  in\  Foris  etiam.  Sicluceat  lux  vejira  coram 
diem  malnm ,  1  Corint.io.v.n.  Colofi.v.17.  \hom'mib:u  ,  ttt  videant  bonaopera  vcfira  £? 
Hinc  conficitur  fenfum  htijus  petitionisef- 1 glonfcent,  &c.  Matth.  6.ut  coiuraper  prx- 
fe  ,  ut  quxcumque  in  mundo  gerantur  ,  ad  varicationcm  legis  Deus  blafphcmhs  petitur 
Deigloriam  cedant.&quidemut  piiomnes,  [  Rom.  1.  non  fecus  quam  cumdegenerfilius 
hoc  fponte  &  itudio  agant :  impiorum  vero  de  patre  maledicendi  anf.im  prxbet,  aut  fer- 
fafta  ,  tametli  ex  fe  glorixdivinx  obfunt,  '  vus  infrugi.  Promittit  Dominushonore  fe 
tamen  omnipotenti  Dei  fapientiaad  lplius afficientes,  ipfum  eos  honore  rurfus  affe£tu- 
gloriam,  ipiiv  autem  nolentibus  aut  uon  co-   rum.  1.  Sam.-L. 


fmBifica- 
tioDei  qui 
but  potijii, 

mnm  pera 


gitantibus  ,  contorqueantur.  Atque  hxc 
lumma  hujus  petitionis  eft. 

Hanc  vero  melius  intelligemus,  ii  in  par- 
tibus  illam  coniidercmus.  £t  quidem  illud 
hic  &  in  reliquis  his  petitionibus  ,  quodin 
prxceptis  obfervatur ,  fcilicet  prxcipue  peti 
&  ante  omnia  ut  corde  &  intus  Deum  fan- 
ctificemus.Cor  enim  prxcipuum  fubjeftum 
ett  fan&ificandi  Dei  &  prima  fedes  fanctrta- 
tis.  Hoc  ohm  adumbratumeftlegali  lotionc 
corporis  &  veftium  ,  idque  mente  &  aftectu. 

Sanctificamus  autem  Deumcorde,  fide 
in  eum  recumbendo  peuitus.&abilloomma 
qux  pollicetur  certiflime  exfpectando.Hinc 
Abraham  dicitur  credendo  Deum  glorifi- 
calle  Rom.Of.  idquc  non  tantum  in  his  qux 
ad  xternam  ,  fed  in  his  qux  ad  hanc  vitam 
fpedant:  fideles  enim  nunquam  deferit;»*/»- 
qttam  vidijnjium  derelicium  ,  &c.  PjkL  34. 
In  quo  homines  fuam  hypocriiin  produnt, 


'Hoc  quidem  quo  omnia  qux  Verf  10. 

creavit,  reoit,  cnibernat,&  fua 

•  &      °    r 
in  mtegntate  coniervat. 

Illud  vero  ,  quo  hominibus  ita 

Regnum        imperat,ut  eleftis  ad  vitam  per 

Dei  du-    ^     Chriftu  adductis  reprobi  xter- 

plex,  nisfuppliciis  conitringuntur. 

Quod  regnum  Chrifti  appella- 

tur;&  hoc  locoRegnumDei; 

fed  tame  quoad  uoitcr  in  Chri- 

L   ftopatereft. 

De  poftcriore  membro  hxc  petitio  intel-  chtemtit* 

ligitur,  de  quo  regnoiJ/r.  cap.i.  Ofe.  cap.t.  CbriJHnt- 

Dan.z.  Hoclocovide  quanta  lit  fct-licrtas  &"?**■ 

Chriftumregem  habere.  Sienim  Ifraelbea- 

tus  populus  judicabatur  ,  quodSalomonena 

regem  habuit  ;  quanto  magis  ,  &c-  Petimus 

igitur  hoc  loco  ut  regnum  Chrifti  in  terris 

inchoatum  ufque  eo  provehatur,  quoad  om- 

ni  adverfaria  poteftate  ejus  pedibus  fubju- 


qui  de  vita  xterna  fe  minime  dubitare  pro-  oata,perfec!a  illi  undequaque  obedientia  eX' 
iitentes ,  hxiitant  tamen  de  his  qux  minora :  hibcatur.  Hoc  qno  melius  intelligatur  ,  co- 
funt.  Hoc  autem  arguitur  ab  adverlis  Molis  oitandum  nobis  eft  omnes  homines  natura 
&  Aronis  cxemplis ,  qui  Deum  non  fancftifi-  efle  filios  tenebrarum  ,  &  fub  principe  huju-s 
cafle  dicuntur,  quod  noniirmiter  credereut  mundi&reono  Diaboli  captivos  &  manci- 
aquam  e  Petra  profluxuram.  Quamobrem  pia;  ncc  quicquam  extra  Chriftum  efle  prx- 
nulla  elt  legitima  precatio  qux  non  ex  tide  '  ter  confulionem  &  perturbationem  ;  omnes 
Jacob  1 .  Si  enim  homuncio  fe  inhonorari  du-  efle  veluti  ftras  beltias ,  in  deferto  aberrare 
cit,  cumeidicenti  non  creditur  ;  quanto,  paratosin  lingula  monienta  aDiabolo  tan- 
&c.  Hinc  non  acquicfcens  Dei  promiflis, ;  quam  venatoreopprimi ,  &  in  foiram  ignis 


Deum  mandacii  inlimulare  dicitur.   Qua- 
mobrem  hic  precamur,  &c. 

SanctificaturetiamDeusin  corde,  Timo- 
re  Efa  8.  &  1 .  Pet.  3 .  Et  ipfejit  timor  vefier. 
Si enim  Principes fe contumelia affici putant 
afuisfubditis  &  fervis,  fi  cujufque  fubditi 
corum  metu  illa  obire  metuant  fervi  &  fub- 
diti  quxa  principibus  facienda  prxcipiun- 
tur;  multo  magis,  &c.  Hinc  %.  Sam.  13.18. 
Abfalon  fervis  fuis  de  Aramonis  cxde  prx- 
cipiens  ,  fubjungit  ;  nonneegopracepi ,  &c. 
quanto  magis  Deo  jufta  imperanti  paren- 


xterni  abforberi ,  omnes  efle  iicut  oves  qux 
in  montibus  palantur,  iine  paftoris  cuftodia: 
omnes  confufum  efle  chaos,  iicur  olim  nunc 
tota  mundi  moles  iine  ordine  &  lumine  ef- 
fet.  1  Corinth.  c.  4.  Quod  quidem  noftrura 
in  precando  ardoremaccendere  debet ,  ut 
precibus  homines  ex  orc  Ieonis,  ex  incendio 
tanquam  titiones  femiuftaseripiamus. 

C  Hoftium  &  obnitentis  pote- 
Partet  hujusj      ftatis  fubjugatio. 

")   Contrarii  erectio  &  infiitu- 

V.   tio. 

Inpriore 


regni  funt 


E      V      A      N 


A. 


M3 


receatum  ,  id  cft,  prxvari-l  Pfal.io^.  Acl.ity.  Hoc  tamcn  minusa  no- e>uc.tt  fapt 

bis  fcntitur  ,   proptcr  infitam  nobis  d-mu-  »«'/""'- 

Tyranni  caftclla  1  i^joian ;  qui  vcl  tcrrx  nutrici  ,  vcl  amicis  ,  mm* 


quxnjm   c- 
fta  cmfx\ 


T:.'r.  l/.f.';< 

Dei  necef 
fttria  exe- 
iftio; 


lapriorepar-J 
te  hxc  funt:  \  Pcc 
V.   pa 
Hoc  loco  conlidcrandum  eft  qux  funt 
c.iulx  huju;  regni,  fcilicct  mcdia  caufa,  ver- 
bum.&c.  effiaens,  fpintus.  Vcrbo  cnim  rc- 


can    il 
pocna,    /Sc  propuonacula.  I  Vd  propnx  pecunix  ,  &c.   hxc  attnbu 


mus  :  &  fccuri  dc  illis  ,  Dcum  larguorcm 
&  patrcmfamilias ,  in  his  rebus  non  inagno- 
pere xftimamus.  Perindeac  ii  quis  ubcicm 
onat  Chnftus.vide  Pf.no.  ubifieptrum  Dci  i  (inoularcm  rationcmhabcns ,  nutnccm  cu- 
dicitur,&  Pf.^^.ubi  gladtui  cXxcnui.ik  Eph.6 . .  jus  uberafunt,  afpernaretur.Hincfit,  ut  aut  '•'"'  Pe'en- 

Kfl/w/ww/r^rK^.Diftinguendumeftqua-  1  Deum  de  his  non  oremus,  aut  orando  fri-  "'"&'- 
jiamde  Dei  voluntate  :  6V(«  cnim  ■voluntati ;|  geamus.  Sicut  enim  qui  faturcs  funt  men- 
ejmrefijlat '  Rom.y.  Et  omncm  voluntatem 'Aici ,  in  petendo  ftipem  languidi  &:  faftuoli 
meamfacito.  Efit.46,10.  Etficit  qu&cunqne  funt ;  fic,&c.  Contra  vero  fcnfu  famis  du- 
■vult.PfaLiij.S:  13$ .utemm  lutum  in  manu  ,  cti,&c.  fic,&c.  Dandaautem  opera,  ut  quo- 
figuli  fumus.  Tametli  in  aliis  potentiilimis  ties  a  Deo  pctimus  id  ex  intenore  fenfu  or- 


tjujt  nofirx 
n.ttmrx  (or- 
rupticncrn 
trvttt. 


Verf.  it. 
Perpanem 
omni.t  ne- 
ceffaria  pe- 
tiir.tu; 


quihus  in 
ct:es  opus 
b.tbemu-; 


regnis  multa  improdente  &:  invito  domina- 
tore  fiunt ;  tamcn,  &c.  Tametli  cnim  Eccle- 
fia(l.$.  dicitur  ,  Regem  quodvult  facere  ;  ta- 
mcn,  &c. 

Precamur  igitur  hoc  loco  ,  ut  qux  Deo 
cx  lege  grata  funt,fiant;ubi  primum  naturx 
noftrx  pollutio  indicatur.  Nos  fcilicct  na- 
tura  nolle  qux  Deus  vult  ,  &  velle  qux  ipfe 
nolit.  Rom.  8.  Sapientia  carnU  inimtatia  efi 
coram  Deo  ,  ut  qu&  Dci  voluntaii  fubjici  ne- 
quit.  Et ,  omnc  figmencum  humani  cordis 
tantummodo  malumeft,  .i  primo  tempore 
quo  movcrc  fe  incipit.  Gen.%,1.1.  Idque  o- 
mni  tempore  Gen.6,<.  opus  manuum  Dei 
fumus,&  nova  creatura;ut  igitur  nos  creare 
ncquimus,  ita,  &c. 

Panem  noftrttm,  Scc.  Panis  nomine  intel- 
ligunturquxcunq;  ad  hanc  vitam  fpcftant. 
E'5T7s'ff;o»  Grxcis  proprie  iigmficat,quod  110- 
bis  fuftcntandis  aptum  &  accommodatum 
eft.  Ex  quo  liquet,  peti  hoc  nominc  ut  qux- 
cunque  ad  hanc  vitam  oportuna  &  idonea 
funt ,  nobis  fuo  quxque  temporc  a  Deo  mi- 
fcricordiflimo  concedantur. 

Experientia  nos  docet  eam  efle  vitx  prx- 
fcntis  miferiam,  ut  vix  unum  diem  line  gra- 
vi  vitx  periculo  agamus,  mli  alimentis  tan- 
quam  adminiculis  &:  ftatuminibus  corpus 
fuftentetur.  Cum  enimante  peccatumno- 
bis  paftus  necelTitas  incumbcrc  vifa  eft,  tum 
multomagisex  peccati  labe  hxc  alimento- 
rum  durior  necelTitas  fuit.  Vitx  igiturhu- 


bit.uis  &  paupcrtatis  noftrx  promanet  :  cx- 
tcroquin  Deo  illudcre  vidcbimus,fi  ea  pcta- 
mus,  qux  accipiamus  ne  an  fecus ,  non  ma- 
gni  noftriintereiTe  putemus. 

Scijiquomodo,  inqutt  aliquk,  hoc  fiat ,  ut  Sut>"fl> 
it.i  aT)eo  vitx  adminicula  petamus ,  tan-  ?**"»*'* 
quam  eorumorbi,  quorum  abunJe  nobis  1'.!' "  1 
fuppctit  copia. 

Dicam,  animumadvertas  modo.Primum 
fcias  nos  omnes  in  patre  Adamo,  mundi 
hxreditateexcidille  ;.  nec  ullumlegitimum, 
jus  in  illum  nobis  fuperelle ,  nili  ldem-  jus 
in  Chrifto  per  fidem  recuperemus.  Extra 
Chriftum  igitur  omnes  funt  in  crcaturarum 
ufura  graflatores ,  &:  naalx  fidei  polTeflores, 
Per  Chriftum  vero  fuppeditata  nobis  preci- 
bus  impetrari:unde  SanBtficari  Aiciiuv .  1  Ti- 
moth.A,.  Atque  hxc  omnium  graviffima  ra- 
tio  eft  ,  qux  nos  ad  prccandum  ardenter  im- 
pellat.  Deinde,  quodalimentorum  partici- 
pcs,ilIorum  mille  modis  .i  polTcluone  depcl- 
Iamur ,  antcquam  efu  eorum  noftra  fiant. 
Exemplum  vide  i  Reg.7.  adliuc  luculcntius 
vide  1  Sam.so.  vbi  cibus  ex  imis  faucibus 
Madianitisereptus  cft.  Item  Dan.j.  Deni- 
que  ut  maxiine  cibis  potiamur  ,  tamen  nifi 
accedit  Deibenediclio  ,  non  prodeft  :  Do- 
mino  panis  &  vini  baculum  frangente.  Agg . 
z.  Comeditii  £$  non  faturamini,  vcflibiu  in- 
duitn ,  cj>  non  caletii  ,  tfc.  imo  in  vcnenura. 
convertantur,  Pfal.7%.  dum  adhuc  in  fauci- 
bus  coturnices  hxrerent ,  imrailit  macicm, 


jus  fragilior  conditio  quain  tuguriivetuftif-  &  plerique  confedii  funt.  Contra  veroDei 
iimi ,  ut  qux  indies  refici  &  reftrui  debct.  bcnediciionis  virtus  cernitur  in  Daniele  &i 
Vtraquc  hac  ex  parte  brutis  animantibus ,  in  Nazarxis  ,  qui  tametli  a  cibiscxquifitio- 
quibufdam  durior  eft  conditio  ,  quorum  j  nbus  abftinucrint ,  tamcninftar  pyroporum 
hxc  famis ,  llla  litis  patientiora  funt.  Nec   fplendcbam. 


minus  verum  eft  hxc  nobis  non  aiiunde, 
quam  a  Deo  clcmetifTimo  Patre  fuppedita 


Cumigitur  a  Dco  nobis  oportune  peti  Suttnam 
el  tum  quidcmfciar.ius.cum  maxime  abun-  ""»'»»  m* 


'     «"'"     •*    fc^  t.  V        «■■«.••l>I.kl*n>l(Wt.uvli\.>.u>-«'>-u.-w«-  I    1.1    IUWI    UUlUkl'IIV"""«JlVUlil     .»».»«».».».———--  . 

n,  Qcttli  entm  ommmn  Dettm  tnsiientM,&:.   deuuis,dicaruus  ^x.  lunr,c]u;c  hic  pctuntur. ' 

H  h  3  Suut 


jun- 


illu  m\jls 

grutiiito 

itin.vnm; 


tptt  tumen 
panis  no- 
fter  dic.t- 
inri 


Ticji/A  con- 
tlitio  co 
qmtidtc  e- 


i44  H      A      R.      M 

fVkx  cultus. 
Sunt  autem  illa^  Cum  cultu  vita:  neceflfa- 
^   noconjunfta. 

fVi&us,/  Cibus,  \iTim-6.Sc 
\  Potus,  }Gck.l%. 
/<efunt      "I  Tegu-   ^VEdcs, 
Lmenta,  /Veftes. 
fExtema  f  coeli  temperies,     \.4#. 
haec,  fcA  terra:  fcecudicas,   /14. 

{*"  Valetudo  cor- 
Interna  illa.fc.be- J  poris,  Pfal. 
nedidio  ;  unde  ")  Animi  gaudiu, 
V.  Aiior.  14. 
Sed  hic  memores  fimus  noftrx  infcitix, 
qui  ut  puen  infantes  nefcimus  quid  nobis 
cxpediat  ;  coque  omnia  hxc  ,  Dei  voluntati 
permittamus. 

Quod  autem  precamur  (ut  det)  gratui- 
tum  Dei  donum  agnofcimus ;  ideoque  eum 
ut  tilii  parentem  adire  jubemur  ,  non  ut  fer- 
vi  ;  cum  ne  guttulam  aqux ,  aut  micam  atri 
panis  promereamur.  Digni  enim  non  fumus 
quibus  menfa  cum  porcis  paretur.Quod  nos 
non  modo  ad  patientiam,  fed  etiam  ad  gra- 
tiarumactionem  accendat ,  quantulumcun- 
que  fit  cujus  nobis  ufura  conceditur.  Hinc 
Chriftus  de  hordeaceo  panc  ,  &  pauculis  pi- 
fcibus  Deum  Patrem  celebrat. 

Hinc  nafcitur  quxftio  ,  unde  nofterAxa- 
tur  pants ,  fcil.  quia  nobis  datur ,  &  quia  no- 
ftro  labore  parari  debet.  Gen.}.  &  1  Theff.%. 
Pfalm.  118.  Nec  tantum  ut  noftris  necetfi- 
tatibus  rnanus  noftrx  fubminiftrent ,  fcd  ut 
aliis  aliquid  largiamur.  Ephef.4.,1%.  raaxime 
cum  beatius  lit,dare  quamaccipere  Acl.xo. 
Pauperes  enim  femper  futuri  funt,  ut  noftrx 
cluntatis  Deus  experimentum  capiat ;  eo- 
que  precamur  ut  Deus  viribus  ad  laboran- 
dum  concelTis,noftrosetiani  labores  lua  be- 
nediftione  profequatur.  Hinc  inlignis  illa 
Molis  fententia,  Manducandum  prout  manm 
noftra  contingere  potesi ,  nec  metas  facultatls 
noftrn.  tranfiliendtti. 

E'ots':7j«i>,  \nn  pnh  Proi^oj.nofrrx  con- 
ditioni  Si  ordini  accommodatum.  Proinde 
vetamur  ,  nefollicitudineducamur  carnis; 
at  ejus  cupiditates  expleamus.R0w.13.  Peti- 


O      N      I      A 

mur  ,  ut  fciamus  nobis  affidue  &  in  fingulas  f'&«1  fl*&i- 

horas  a  paterna  ejus  providentia  hoc  bene-  '•""""- 

ficium  petcndum  :  ut  libcri  a  fuis  parenti- 

bus  non  femel  in  anno  ,  menfe  aut  die  di- 

merifum  accipiunt,fed  tantum  quantum  ur- 

genti  eos  neceflitati  competit,idque  ut  quo- 

tidianis  benignitatis   fux  expenmentis  de 

fua  in  nos  charitate  certiores  fimus  Vide  Pa- 

rabol.  Lucs.ii.  Dcinde  ut  doceamur  curam 

noftram  non  in  longinquum  tempus  exten- 

dere.  Matth.6.  Nefitis  folluiti  mcrafttnum, 

&c. 

Sequuntur  petitiones  qux  futuram  vitam  Verf.  11. 

intuentur.  Quum  autem  plena  falus  confi-  Se1ue"'et 

ftat  in  duobus,fcilicet  ut  adverfus  cum  prx-^ ■  !""!' 
r  •  yitamfu- 

terita  mala  tum  futura ,  tuti  undique &  teeti  tKtim(he. 

fumus;  priore  petitione,  prxteritorum,  po-  fifatfj 

ftcriore  ,    futurorum  malorum  remedium 

quxrimus.  Priore, juftihc.itionem ;  pofteno- 

re,  fan&ificationem  poftulamus. 

Petimus  igitur  hocloco  ut  nosdivinoju- 

dicio  multiplici  tranfgreflione  obnoxios, 

Deus  abfolutos,&  ejufdem  abfolutionis  non 

minus  certos  reddat ,  quam  nobis  ipfis  con- 

donatx  fraternx  in  nos  orFenlionis  probe 

confcii  fumus. 

f  Remiffionis, 

PartesCunt,  PctitiW  Certitudinisde  acce- 

(^   pta  remiflione. 

In  priore  petitionis  ^<j/"/<?implicita  &  in-  1^'tprm 

voluta  tenetur  confclliopeccari,  fc.nos  non P'cc*°r«m 

modo  non  elle  mnoxios  ,  led  multis  noxis  „lm  ;„tiH. 

impeditos,  multorumque  generum  pecca- </iVj 

cis,hujus  quidem  originalis.illius  vero  actua- 

lis,  hujus  in  Deum  ,  illius  in  proximum  ;  at 

quidem,  SiC.  Si  enim  dicimus  quod peccatum 

non  habemm,  nos  ipfosfallimm,  &  tieritas  in 

nobts  non  esl,  1  Ioh.y.  Non  efi  enim  homo  qui 

non  peccat ,  1  Reg.  8.  Quin  etiam  Propheta 

fancliflimus  faretur,  peccata  fua  effenume- 

ro  plura  quam  capilli  capitis  fui.   Pfalm.  Sc 

Pfal.is-  Legis  accurationem  expendens  in 

admirationem  multitudinis  peccatorume- 

rumpit :  tantamque  clTe  contirmat ,  quan- 

tam  nemo  pernofcit.  Et  certe  ut  bene  pre- 

cemur,  legem  prius  probe  cognitam  &  per- 

ceptam  habere  debemus.  Quoniam  fpecu- 


tts ,  &  non  acctpttus ,  qitta  malepetttis ,  ut  in  j  lum  eft  quo  maculx  retcgantur :  amullis  cft 
■voluptates  conferaiis.  lacob.  Hinc  inlignis :  qux  ad  vitam  admota,  ejufdem  curvitatem 


■ideoque  itf- 


illa  fcntentiaSalomonis  Praf.30,8,9.  Hmc 
cft  ut  omnis  in  veftitu  luxus,in  viclu  intem- 
peiantia  ftudiofe  cavenda  iit ,  &  /ttaf^vnaf 
iilx  qux  hac  xtate  inoleveruut  cavendxjne- 
dum  gula,  crapula,  ebrietas,  mollities,  &c. 
Denique  Hodte  a  Deo  nobis  dari  preca- 


&  contortuplicabiles  flexus  prodit :  lucern.t 
eft,qux  illata  in  rccelTus  confcientiarum  tc- 
nebras&  fottoremaperit. 

Precamut  igiturhoc  loco  ,  ut  Deusindi- 
ta  nobis  peccatorum  cognitione  ,  animi  hu- 
militate  nos  induat ,  qua  peccata  noftra  li- 

bcre 


CHJIU  «f- 

ttpitm 

tfHMtJ* 


EVANCILICA.  Tjm 

bcre  &  ingenne  confiteamur ;  non  tantum  |  mus  ,  aut  voluntatc  hxc  cxpetcre  ,  priuf- 
coram  Deo  ,  fcd  etiam  coram  hominibus  ,  j  quam,&c.  Deniquc  lunc  cft  quod  oncrc  pcc- 
quotics  Ecdelia:  utilitas,  &  Dei  lcx  hoc  po-  catorum  noftrorum  prefli ,  &  fub  ejus  gra- 
ftulabir.  vitatenos  fubiiftercnon  poffe  ,  nos  fcntjen- 

Qux  quam  neceffaria  nobis  petitio  fir ,  tcs ,  ad  Chriftum  accidere  jubemur.  Quid 
dcdarat  noftra  pervcrfa  natura,  quihoc  of-  enim  cftquodci  dcmus?  eti.imli  infinita  olci 
ficium  averfamur.  Primum  quidem  tantus  idolia ,  tametii  facrificium  offiras  quanrum 
cft  animiftupor  ,  ut  vel  coram  Deo  celarc  libamen  confumcre  ,  &c.  Etii  unigenitum 
cui  omnia  apcrta  &  rcfupina  funt ,  non  du- 1  illi  dares,  &c.  Tamen,  &c. 

Cum  autcmfatis  nou  iit  ad  falutcm  for-  Otjm  ju- 


Bmt  *no- 
bif  exfiiai 
rwnfojfe 
hic  ttiam 
ttnfittmitr; 


iJto  per 
thriftum 
ttli  tif  itltt- 
rtadij 


bitemus.aut  certe  extenuamus.  Vide  Adami 
exemplum  Genef^.  ItemSaulis,  iSam.f;. 
Pharifxi,  Lttc.il.  Quod  cumparcius  apud 
Deum  faciunt  hypocritx ,  tum  apud  homi- 
nes  minus  hoc  facere  libi  perfuadcri  patiun- 
tur;  dili"unt  cnim  hominum  gloriam  ma- 
gis  quam  Dei :  unde  certo  lllis  ftatuendum, 
illos  remiffionem  pcccatorum  non  habcre. 
Si  confiteamur  peccata  Deta  fidel^  esi ,  i!jc. 
i  loh.  i.  Item  Vro-verb.  2.8, 13.  vidc  cxem- 
plumP/i/31.  Vt  cnimqui  tegit  vulnus ,  & 
illuddiffiinuIat,non  curatur;lic,&c.Contra 
autem  indicium  nobis  remiffi  peccati ,  cum 
illud  Iibere  &  imprimc  confitemur.  Vidc 
Pfal.%  1.  plenam  &  accuratam  eamque  publi- 
cam  peccaticonfeflioncm.ItemPauli^iSor. 
cap.it.  &  iTim.i.  Quo  intolerabilior  cft 
eorum  oratio  ,  qui  admoniti  hujus  ofFicii, 
ftatim  in  Ecdeiiam  auricularem  confeffio- 
nem  excipiunt. 

Sicut  autem  tacita  peccatorum  noftro- 
rum  confeffio  hac  petitionepoftulatur ,  ita 
hac  petitionis  parte  fatemur,  peccata  noftra 
a  nobis  cxpiari  non  poffe:nec  penes  noseffe 
pretium  pro  lllis  dare  ;  eoque  petimus ,  no- 
minij  condonationem.  vide  Matth.  18.  exi- 
miam  parabolam.  Hinc  prxdicatio  Euange- 
lii  Luc.  4.  comparatur  promulgationi  Iubi- 
lxi.  Nec  vero  (ut  in  exhauftis  nonuunquam 
fit)cumDeo  itatranfigimus  ,  ut  petitione 
de  quorundam  peccatorum  remiffionc  infti- 
tuta,pro  rcliquis  ipli  diffolutionem  pollicca- 
mur ,  aut  veroetiam  diem  nobis  amplian; 
fed&c.  Hinc  Etfc^.ifi.comparamur  recens 
natis  &  in  fiio  fanguinevolutatis  ;  utenim 
illi  libi  umbilicum  prxcidere  ,  fordes  ablue- 
re,  falc  corpus  firmare,  rcliquaque  ad  vitam 
officia  obire  ncqueunt ;  (ic,  &c. 

Item  contriticordedicuntur  ,  quos  unus 
Deus  obvolvar.  Luc.  4.  Item  ai-^t^^ti^) , 
&  quidcmin  fortis  tyranni  poteftate  ,  qui 
omnia  poflidct  in  pace,  quoad  eo  fortior  Ieo 
de  tribu  Iuda  nos  aflerat.  Quoroodo  enim 
fperandum  uta<;nusex  faucibus  &  unguli 


dibus  ablui,  niii  juftitia  lnduamur  ;  non  fatis/''"',Vr- 
eft  centones  &  pannos  nobis  detrahi,  nili^'""'""''" 
ftola  alartiinduti  fumus:  non  fatis  fitfan- 
guinem  nobisclui,  niliilla  prxdara  orna- 
menta  quibus  fponfa  ornetur  nobis  adhi- 
bcantur ;  ncc  fatis  (It  ferreas  catcnas  &  pe- 
dicas  nobis  abrumpi ,  nili  armillis  &  torqui- 
bus  decoremur  &  cohoneftemur.  Si  cnim 
Iofcpho  coram  Pharaone  fiftendo  alix  ve- 
ftes  fplendidx  induenda:  erant,  8cc.  Pctimus 
non  tantum  peccata  nobis  non  attribui ,  fed 
imputan  juftitiam  perfe&am  ,  id  eft,  Chrifti 
injuftitiam  ,  quia  noftra  omnis  juftitia  ira- 
perfefta  eft,  &  plena  pollutionibus.  Rom.  3  . 
&  9.  Tim.i.  &c.  Tametli  enim  fiepius  111 
Scripturis  harum  partium  altcrutra  pro  tota 
hominis  beatitate  Synechdochic&s  fumatur, 
tamen  diftindx  &  neceflarix  partes  falutis 
noftrx  funr. 

Hinc  apparct  noftram  beatitudinem  ia 
hac  vita  non  coniiftcre  in  eo  quod  pcccati 
mancs  fumus ,  aut  vero  in  eo  quod  infefti 
peccato  pro  eodem  xit^or  dare  poflimus; 
fed,  &c. 

Harc  autem  cum  &  peccatorum  remiffio  f  "^ 
&  juftitianobishdeobtingat,noshac  peti-  \nctl^m 
tione  Deum  per  fidem  &  de  fidei  confirma-  jotmibw} 
tioneappellare  certumcft.  Hic  igitur  cum 
parente  illo  Euangclico ,  vel  cum  lacrymis 
dicendum  :  Credo ,  domine  adauge  mihi  fi- 
dem:  ut  fciamus  lituram  omnibus  nomini- 
bus  indudam  cflc,&  Syngraphas  cruci  Chri- 
fti  affixas ;  onus  peccatorum  noftrorum  in 
profundum  maris ,  tanquam  lapidem  aut 
plumbum  unde  nunquam  emergat ,  dcpref- 
fum  &  dcmerfum  efle  ;  ut  fordes  tanquam 
crafla  &denfanubedui  fciamus.  £/^.44.  ut 
dibaphum  innivem  aur  lanam  commutari 
fciamus.Hoc  quum  quotidie  precari  docca- 
mur ,  apparet  quam  furile  eft  quod  Papifla 
de  fide  tantum  fub  mortem  inculcanda 
muilitant.  Quam  ob  rcm  etiam  precamur, 
ut  promiffiones  Dei&  ligillo  promiflionum 


leonis  evadat  ?  prxfertim  quum  tantum  ab- >  follicite  utamur :  hic  perftringc  pomcridia- 
eft,  ut  duttari ,  ut  ne  conari  quidem  pofli-|  uas  ncgotiationes  die  Domimca,  &c. 

Alcera 


14^  H     A      R.      M 

vi&per-       Altera  pars  pctitionis  eft  ,  ut  illud  nobis 

jj..ifit,iem  ^ertum  &  pcmtus  pcriiufum  reddar.  Scimus 

'*"""'.:  cnimquam  difficileiit  ticpid.uuem  homi- 

rmnrimif  *     r  .  l    ,  \         c 

ttmt  numconicicntiam  «««if»^!!  quadam  lc- 

curam  reddere  ;  ica  fuinus  ad  dilfidentum 
propend.  Rationemautem  oftendit  quahoc 
confequamur ,  ncmpe  ii  ofFenfacula  fratrum 
iu  nos  hbenter  &  alacriter  condonemus. 
Eft  cjuidem  ornnium  bonorumoperum  fco- 
pus  unus ,  ut  eleftionem,  eoque  etiam  juiii- 
tiamnoftramcercamreddat.SedhujusChri- 
ftiani  ofFicii  pra-cipua  qua:dam  ratio  eft  ad 
illud  efFiciendum.  Cum  enim  fentimus  ita 
Deum  animos  noftros  iiexilTe,  ut  natura  fae- 
vi  *vJp*>7nix-r?Kit  &  /nozlh>.ipot, ratnbus  in- 
jurias  in  nos  condonemus  ;  quanto  id  magis 
Deum  nobis peccatanoftraremrfluium cre- 
dendum  erit ,  qui  natura  mitis ,  miiencors, 
&c.  Si  nos  cumaliquo  noftro  difpendio  & 
jaicuta  hoc  facere  parati  fumus ,  quo  modo 
&fc.  Si  nos  quorum  chantas  inchoata  ,  &c. 
quanto  magis  ille  qui  perfecta  chantate  eft? 
Hinc  eft  ut  iohanues  dicat,  nos  ex  Deo  iude 
eire  cognofci ,  quod  fratres  diligimus.  Et 
Paulus,  i  Tim.i,%.  Attokentes  puras  manm 
finc  dijputatione.  Efa.i.  econtra ,  niii  quis 
amittat,  &c.  vide  Mattb.ii.  &  Iacob.i.  Iu- 
dictum  fine  mfericordia ,  &c.  Quin  etiam 
Deum  in  pernitiem  alicquiacccrlimus. 

Hinc  conftat ,  hoc  modo  non  conftitui 
commutaiionem  cumDeo  remiflionispec- 
c.uorura.  Qu^eenim  comparatio  raille  ta- 
leutorum  cura  100.  denariis,  &  lns  quidem 
ex  lcge  debitis? 
VeiT.  i3-  Friorem  locum  jure  obtinuit,  curaremif- 
V  -1u  "*  ''on's  impetranda:  ;  ut  qua:  iit  radix  fons  & 
mater  hujus  quod  hic  petimus.  Hocemm 
nili  promiiTo  aflequinequimus ;  nec  aflecu- 
ti  quippiam  ex  eo  juvaremur.  Quemadmo- 
dum  rieri  nequit  quin  qui  de  remiflione,  &c. 
vehementer  iit  follicitus ,  is  hujus  etiam  rei 
curam  habeat  quam  maximam. 

Precamur  autem  uc  Deus  qui  nos  jufto 
fuojudicio  cupiditatibus  noftris  addiccre& 
tradere  poiTit,  non  modoillud  nolit,fed  nos 
fponte  &  natura  depiavata  duce  ad  mala 
properantes  &  praxipites ,  potenti  manuaf- 
ierat: 


inmtnlA 


;Nc  nos  in  concupifcentia?  no- 
ftra:  poteftate  tradat:  ut  fpon- 
fijnt  pctitio^  te  in  concupiicentias  noltras 
L  propendentes  eruat. 
Ic  priore  conliderandum,  juftificationem 
&  fanctiticationem,  utcumque  cura  re  tum 

jmaipc.no        .  .  ._■.    „         .  1  - 

dmUcndi  ratlone  difhnctas,  rtataraenintcrie  conjun- 


f-ixc  jufli- 
jicalio  ,i 
pwclific.no 


ctas,  ut  invicem  a  fe  divelli  nequcant :  unde 
Matth.y.  vocat  peccatores  ,  ledad  rciipif- 
cenuam,&  i  Ioh.},i.Rom.6,i,i,},4.Pro.9,6. 
Diverttte  huc  6  jitdti ,  fedita  nt  J/ultittant 
abficiatu.  Ecquis  enim  ex  fcccidifl".  carccre 
&  tenebricofo  ereptus  ,  ad  illum  libens  re- 
currit :  Ecquis  ad  gravilT.  onus  quo  levatus, 
(iib  quo  gemebat ,  &  in  momentum  fuc- 
cumbcre  paratusiit,  &c.  Ecquis  c  rnorbo 
ignominioiiilimo  &  periculoiiflimo  hbcra- 
tus ,  le  ihco  hoc  malo  denuo  immerget  ?  ac 
nonpotius  amedico  diauam  expttat,  cu- 
jus  accurata  obfervatione  a  morbo  tam 
contumaci  tutus  lit ?  Sus  quidem  lota  ad 
volutabrum  ;  camfque  expurgatus  ad  vo- 
mitum  :  fed  fecus  eft  in  hac  lotione  :  qui  . 
enim  vere  loti  funt,  &c.  Ponttficit  cum  con- 
feflione  peccatafuamSacerdotisaures  exo- 
nerarunt ,  ftatim  ad  veterem  peccandi  con- 
luetudinem  redeunt:non  fecus  quam  qui  ni- 
mio  potu  opprelli,  eo  fe  expedientes ,  ita  iH 
potanduru  vaiidi  &  idonei  redeunt.  Sed  hoc 
eo  fit,  quod  quid  (it  peccatum  ,  &  qua:  ejus 
vis ,  aut  quid  valeat  remifuo  peccatorum, 
ignorant.  Hoc  nobis  tantodiligcntius  pre- 
candum,  quanto  eft  eorum  conditio,qui  ve- 
ritatis  quahcunquecognitioneperfuli  refi- 
Iieruut,deterior,quam  eorum  qui  veritatem 
nunquam  cognoverunt.  i  Pet.t,.  vide  Ioh.1;. 
Kepecces  ampliut,  ne  qiti.i  deterim  tibi  acci- 
dat.  vide  Matth.it., 43.  &c.  morbi  recidi- 
vi ,  &c.  tencbrx  poft  lucem  femel  perfrui- 
tam  perccptamque  triftiores,  &c.  Hoc  igi- 
turftudium  noitrum  in  precandoaccendat. 

Prxter  incredibilem  animi  noftri  ad  pec-  Dem  reri- 
candum  proclivit.uem  ,  Deus  juftifllmus  &  tatittm- 
fevenflimus  peccati  vindcx,  homines  veri-  t'mt">re' 

•    -    n-  •     t  o       11  -ii-     mrtptobu 

t.uem  lnjuftitiadctinentes  ,  &  oblatamilns  r ,,/„„,  ,M. 
gratiam  afpernantes  in  fcnfum  reprobum  jj^ 
tradit.  Rom  1.  Pfid.il.  Quod  li  fiat  ,  quam 
pra:cipites  &  accelerati  ruimus ,  non  fecus 
quam  catafraftus  equus  adnr.flis  calcaribus 
ruit ,  aut  aquila  ad  prsdam  advolat.  Et  qui 
natura  duce  ambulamus,accelcrati  jufto  Dei 
judicio  currimus ,  aut  currentes  natuta  no- 
ftra,  judicioDeiptovccii  volaremus. 

Sic  Deus  inducit  in  tentationem  quum  £*ilin 
filfos  Prophctas  fufcitat ,  qui  propoiitis  mi-  mi",i*Df»> 
racuhs  fallam  doftrinam  proponunt ,  ut'£i-     ,. 

r      r  >  tattonem 

cihus  nos  a  ventateabducant.Dt-«r  l^.item  „rfrf„M,f 
Thejf.i.  Sic  Achabum  Dcus  induxit,  quum 
400.  Prophetas  milerit  ,  qui  illi  perfeftio- 
nem  ad  bellum  fuaderent.Sic  regem  Amor- 
rharorum  induxit  in  tentationem.cummifla 
ad  cum  pacis  legatione ,  animum  ejus  obfir- 

mavit, 


MfeMMI 

ciicatur 
Vcits  4.1 
ausm  ttn- 

tMt 


E      V      A      N      C 

nuvit ,  nc  oblaum  paccm  accfperet.  Sic 
rluraoncm  &:c.I,rccamur  ir;itur,contraau- 
tcmpctimus,  ut  nobis  Dcus  iter  complanct, 
Pfal.K,.  Quaniobrcm  diluta  &  fomnohnta 
elt  illa  Icctio»*  patiaris  &c.  co  prxfertim 
fenfu  quo  Po»///?c//accipiunt,  &c. 

Sed  liic  excipitur  ,  Dcum  nemincm  tcn- 
tarc,  licut  a  neminc  pertcntatur;  fed  unum- 
quemque.i  propria  concupifcentiaallici. 

Sciendum  igitur  tentattoncm  aliter  atque 
aliter  accipi.Pnmum  fumiturpro/wrrt///;;; 
ry  experimentum  capere,  vel  fidei  velpatien- 
ti&,  &c.  utin  Abrahamo,  cVc.  Deinde,  ctim 
homrnem  inpuu  cupiditatcs  tradit,  aut  ccca- 
jionem  peccandi  offirt,  non  adigit  qucmpiam 
ut  hocfaciat ,  fcd  cumfumma  oblcdiatione 
quifque  peccatum  patrat  ;  nec  hoc  facit 
Deus  fac?to  delectatus ,  feddelec,tatusjufti- 
tia  ,  qua  peccata  antegretra  punit.  Non  fa- 
cit  illud  tanquam  .ipptobator  mali  quod  tit, 
fed  tanquam  juftus  judcx  qui  graviilime 
peccantes  graviilimis  fuppliciis  iniquitatem 
coircet.  Quia  vero  hac  ttaditionc  nihil  a- 
trocius  eft  ,  idcirco  &c.  Deus  igiturinca- 
dem  actione  operam  fuam  adhibcns ,  in  qua 
homincsgraviter  peccant ,  nihil  tamenab 
his  labis  contrahit  ,  primum  quod  juftitix 
ftudio  hoc  facit :  quod  declarat ,  cum  om- 
nium  graviflimo  &  acerbitlimo  fupplicio  il- 
)ud  conftringtt:  deinderinc  ,  glorix  fcilicct 
fux,&  falun"aIiorum.Ortede  illud  in  Chrifti 
pafiione,  qui  .i  Patre,  a  Chrifto  ipfo ,  a  Iuda 
ctiamtraditus  eft.  Item  in  Pharaone  ,  qui 
cor  fuum  obduravit ,  ut  in  Deum  contumc- 
liofus  eflet,    &  avaritix  fux  fatisfaceret  ;; 


l    I 


A. 


H? 


qucm  Deusctiam  induravit ,  ut  potcntiaiu 
fuam  dcclarans  gloriofus  cxiftcret.  Kcc  vc- 
ro  hoc  mirum  vidcri  debct  in  Dei  fapientia 
S:  virtute  inrinita  ;  cum  hoc  quodammodo 
inter  homines  pcrfpicitur.  Videmus  cnim 
pi  xftantcm artilicem,  lnftrumento tortuofo 
&  incpto  ad  prxdarum  opus  uti ,  &  ut  apo- 
copxivencna  ad  plurmaca  conficicnda  ad- 
hibent,  quibus  &c.Idcm  judex  jufte  facino- 
rofum  laqueo  fuffocat ,  quod  tamen  facino- 
rofo  qui  illud  commcritus  eft  faccrc  non 
pcrmittitur. 

Nos  vero  cum  .i  concupifccntiis  propriis  hlm  cu- 
incfccmur  ,  cavercdebcmus,  ut  omncs  pec-  /"«"•'"'"» 

r      ,      ,  ■  ~  non  tnciul- 

cati  anlas  dcclinemus.  Cum  cnim  concu 


ndh» 


£© 

pilccntia  noftra  tanquamfomes  ht ,  cavcn- 
dum  cfl  nc  prope  igncm  aliqucm  ubi  flam- 
mam  concipiar.illamadmoveamus.  Vid.Pw. 
i/.ubi  docet  non  attingendrm  meretriccm. 
Vidc  qux  annotantur  in  Ltic.  8.  &i  Marc.  <;. 
in  hiftoria  dxmoniaci ,  qui  a  legione  oc- 
cup.iti!s  cft.  Hic  igitur  prccamur  ut  fcnfi- 
bus  cafte  utamur:  quia  per  illos  nuntios,&c. 
Proverb.  30.  Sapiens  timet  ej>  follicite  f.m- 
bttlat :  fiultmfe  obdnrat  {$  in  periculnm  in- 
cidit-,. 

Deinde  cum  in  fumrna  qux  in  hac  vita  "  1"'hwl 
cautioneadhibetur ,  nonnunquam  lit  ut  jft|) 
cupiditatibus  decipiamur,  petimus  ut  nos 
Deus  ab  illis  eripiat ,  &  nobis  ea  remedia 
difponat  ,  &c.  Sic  cruebat  Davidem  ,ad  cx- 
dem  Nabalis  (occurfu  Abigaelis)  properan- 
tem.  Sic  Iofephum  qui  illecebris  herx  fux 
reftitit.  Sic  Davidem  dcnuo,  qui  a  fuis  folli- 
citatus  eft  ut  Saulem  interficeret. 


Matth.  cap.6.  averf.14.ad19. 

1 4 ,  Kamft  rcwifcrttis  homtnibmfuos  lapfus ,  remittet  etiam  vobis  Pater  ille  re- 
Jler  cccleftis : 

1 5  Sin  autem  non  rcmiferitis  homiuibtts  ipforttm  Ltpfus :  nec  Pater  vcfter  remit- 
tct  vobis  offenfts  veftras. 

1 6  Qu^iim  atitem  jejunatis,  ne  eftote  ut  hypociitct  tetrico  vttltu  :  defomant  enim 
faciesfuas ,  ut  apparcant  hominibusjejunare.  amen  dico  robis  retulerunt  mercedem 
fuam. 

17  Tu  rero,  quttm  jejunas,  uuge  caput  tuttm,  &faaem  ttt.m  Ltra  : 

1 S  Vt  ne  apparcas  homiiubusjejunare ,  fed  Vatri  tuo  qui  cil  tn  occulto  ;  &  Pater 
ttttts,  c\ui  sfticit  in  oatd:o,  reddet  tibt  111  propatulo. 


A  K  A  L  r  s  1  s. 


[  minibus  fuas  in  nos  oflfaifas  condonemus  :  ntque 
ira  ftatuit  noftram  condemnationem  non  iflc cau- 


T5  Ationem  reddit  quintx  petitionis,  &  anticipat  I  fjm ,  fcd  erfecttim  &  fruiaum  remiflionis  pecca- 
Jxi]Uod  exilla  formulapetitionisobjici  poterat    torum. 

ad  operum  iuftificationem  ;  docet  eteuim  argu- 1      Vcrf.n.  Hoc ipfum  confirmar  ab adverfis,  quia 
memo  ab  effcstis  nobis  remitti  a  Deo ,  fi  nos  ho-   retir.entibus  nobis  in  nos  admifias  oflenlas ,  reti- 

I  i  oentuc 


14- 


15- 


16. 


J7- 


18. 


148  H      A       R.       1 

nemurnoftr..etiaminDeuradebita. 

yerf.16.  VlfiyiQifed  piivato  in  jeiuniohypo- 
pocrilin&oftentationem  effe  devitandum .  aqua 
dehoitatur,  1.  argumcnto  parium  :  quod  larvas  &c 
peifonatosinfcenaimitantur:  2.  illosdefcribitab 
adjunftavultustorvitate:  5.  abeffefto,  fuasfacies 
feu  vultus  deformandi:  4.  a fine,quod  hicfaciunt, 
ut  ab  homimbus  fpeftentur  :  s.ab  abjunftamcr. 
cede,  vanamodohomiiiumaura  &  gloriola. 

ferf.iy,\S.  Hanc  jc,unandi  perveriitatem  fuo 
adverfo  illuftrat ,  nempe  ut  quam  occultilTime  fa- 
ciat :  cujus  occulrationis  caufas  alTignat ,  faciei  lo- 


O      N      I      A 

P  R  A  X  I  S. 

SVmraaeft,  cum  quinta:  pctitionis  ple- 
niore  explicatione ,  privati  jejunii  infor- 
matio. 

/Rationis  quintx  petitionis  plenior 
explicatio. 
^lejunii  privati  informatio. 
g«*/?.cur  przcipue  hanc  petitionem  tra- 
ftandumrefumat. 

Refi.  primo,  quia  ex  charitate,  cujus  fru-  Ver'-  '♦> 


Par 
tes 


tionem  &  vuitusdelibutionem;  quarum  finem  ,  £tus  eximius  eft  peccatorum  condonatio,  '5 
indic.it,  nehominibus  jejunareappareant ;  quem 
finem  illuftrarcontrario  fine,  ut  a  Deovideatur. 
Ad  quod  hortatut  argumentisduobus..  fcilicetad- 
juacSa  Dci  .  ilione  5:  letributione. 


o 


omnium  noftr.irum  petitionum  conceiTio-  a„ 

T  ■  r  r   r  r      r  J         QUM- 

nes  ahquoulque  _ufpenfa_funt.  Vide  Efst.i%.  t.impeti. 
&  1  T/ot.1,8.  Secundo,  quod  Chriftus  probe  timem  «. 
novit  quam  a:grc  ad  hoc  ofncium  trahi- ."""'? 
mur,  non  quod  noftra  fr.itrum  condonatio 
caufa  lit  remilTionis  peccatorum  ;  fcd  quod 
hoc  tanquam  fponfore  &  arrhabone  nobis 


M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 

od  rationem  ajftgnavi  divini.  erga  vos 
niftonis.mjtiriarum  ergA  vos  invicem  I  peCcata  noftra  remifla  efle  teftatum  fit.  1  lo- 


cond,nation~m :  tongbrem  explicationem  de 
fider.it. netcnim  bomimbut  ir.  vos  delirqnen- 
tibus  ingetei;  dtliBa  o  l.tpf.is  cx  animo  remi- 
fehtis  :  non  dico  ob  cam  canfam  iwi  peccato- 
rum  remijfionem  accipere  ,  fed  lilnd  d.co,  pec- 
catoritm    veftro.ttm  gratuttam  remtjftonem 
(tttpote  u.  P  atre  profeciam)  hoc  modo  animis 
veftris  teftatam  zj>perfuafam  reddi.  Si  autem 
non  remifcritis  hom:nibus  qits.  in  vos  com- 
mijfafunt ,  veftro  merito  &  ]ufta  compenfa- 
tione  Deu*  (qitem  vos  immites  falfo  patrem 
appellatis  )  veftrorum  peccatorum  condona  - 
ttonem  vobis  abnttet.  ffiiium  vero  ad  precan- 
di  ftudmm  tyardorem  tntendendum.  exgra- 
viore  altquo  incommodo  vel  premente,  velim- 
minente ,  vel  etixtn  ex  difficiliore  negrtij  tn 
manus  fufcipiendo ,  jejunaveritis :  nolitehy- 
pocritas  agere,  ut  himinum  applaufum  cabte- 
tis.  &uamobrtm  moneotie  vultu  iriftitS te- 
trico  fitis.  Hypocrita  etenim  faciem  ,  fiontis 
contraBicne  fimulate  accerfita,  deformant,  ttt 
hominibm jejunio  fe  macerajfe  appareant.  O- 
tnnino  etenim  fande  confirmo  illos  pr&ter  po- 
pularem  r.nram ,  qitam  avide  affeciati  funt, 
rnercedem  r.on  accepturos.Tu  vero  cumpriva- 
timjejums ,  utcunqtte  coram  Tteogem.tm  & 
ria  alta  dttcas-.tamen  apud  homines  htla- 
ntatem  quandam  (ut  fieri  folet  cum  hilaria 
aguntier)  facieilotione  ($  capitis pretiofo  un- 
gnento  deltbutione,  prn  te  ferto,  ut  hominiba; 
te jejunaffe  non  innotefcat.  Nec  tamenpropte- 
rea  operam  te  htdere  extftimandttm  esl.  X.tm 
&  te  ftiidtofijjime  bac  occultantem  coelefiis 
Pater  probe  novit ,  gf  tibi  tuam  jejuma  refi- 
pfcentiam  teftanti,  copiofe  (fed  gratiuto)  pr&- 
mium  palam  reddet-. 


han.1,14..  Hinc  fcimus  nos  e  morte  in  vi- 
tam  traniiiire,  quiadili^imusfratres.  Gratis 
enini  juftificamur  per  Hdem ,  nec  nos  eurn 
prius  diligimus,  &c.  1  loh.  4,  10. 

Pereunt  quidemqui  non  condonaiit ,  fed  ^r     • 
non  ptopterea  fervantur  qui  condonant  ;  ftrrcur 
quia  peccando  legem  viol.imus  ,  atbenea    i"'^d  frjtri 
gendo  legem  non  impletr.us.  vide  Catechtf-  ""dum: 
mum  de  bonis  operibus. 

Hinc  conftatquam  inlignes  fint  hypo- 
crita:,qui  fe  de  remiilione  peccatorumcer- 
tos  elle  pra;dicant ,  n:c  tamen  fratribus  i- 
gnofcant:  imo  viodicindi  cupiditatem  pa- 
lam  profitentur,  aut  iftos  aut  Deurn  menda- 
cem  efte  necelTe  eft. 

Quift-  quomododicitur  Deus  Paterifto-  fifocam 
rum  quinon  condonantfratribus.  fmat^m» 

Relb.  1.  nonquamvis  vind:£la:  cupidita-  .  '■""  P-*- 
•  a\  J  l-    j  r  1  tr"»*>- 

tem  nos  a  nliotum  dignitate  abjudicare;  fed  ce,g 

ii  quis  perftiterit,  Scc.  1.  Pater  eorum  voca- 

tur  ,  quia  ad  ccctum  tidelium  aggre^antur. 

A  precatione  ad  jejunium  comode  tranlir,  Vetf.  16, 
quia  jej  jniumeft  orationis  adjunc~tum;  adeo  &c 
quidem  ut  nufquam  pa_ne  in  Scripturis  de 
jejunio  ruentio,  quin  de  precatione,  &c. 

Iejunii  plures  caufa: ;  negotiorum  multi-  f/rijeju. 
tudo  ,  qua:  nobis  vefcendi  copiam  adtmit,  ""*•»*/■*> 
1.  remedium  adverfus  crapulam,  3.  avaritia 
aut  aviditas  ;  fed  hoc  jejunium  ,  &C.  Hinc 
oratio  tanquam  ala  qua  ad  coelum  evolat; 
tanquam  verticilla  \m~zii%  ,  qua  preces  no- 
ftrx  tendaatur  &  attollaaitiir  altius.  Efa.iS, 
verf^. 

Contra  Pontificiorum  jejunium.quod  nul-  mtnPo». 
las  preces  extraordinarias  adjeclas  habet.  'i/.filfrm. 
Deiadc  ipfa  vis  vocis  Poutif.jejunium  refel- 

lit,qua_ 


E     V     A     N      O      I 

lit  ,   qui  ab  omni  cibo  abftincrttiam  deli- 


i    c 


M? 


IJ>- 


gnat.  vide  tracf.  dejejumo. 

Pncipuc  vcro  taxaturhic  ambitiofa  je- 


junii  venditatio.  De  qua  vidc  quacante  in 
priorc  parte  luijus  cap.  fcripta  tunt ,  &  liuc 
accommoda. 


M  A  T  T  H.  cap.  6.  k  verf.  15.  ad  15. 

1  9  Xe  thefauros  recondite  in  terra ,  ubi  tinea  &  erofio  corrumpit ,  &  ubt  furcs 
perfodiunt  acfurantitr. 

2  0  Sed  recondite  robis  thefiuros  in  calo ,  ubi  nequc  tinea  neqtte  erofw  corrumpit, 
&  ubifuresnonperfodtunt  nequefur.intur. 

2 1  Kam  ttbi  csi  thefaurus  xcfter,  illic  erit  etiam  cor  reftrum. 

22  Lucerna  corporis  csl  oculus,  itaquefi  oculus  tuusfimplcxfucrit ,  totum  corptu 
tuumluctdumcrtt : 

2}  Stn autem  octilus  ttttis  malusftterit,  totttm  corpus  tuum  tcnebrofum  erit.  Ergo 
f\  lumen  qttod  esl  in  te,  tencbr&funi,  ipjs  tcncbr<c  quanta  ? 

2  4  Xcmo  potesl  dtiobus  dominisfcr  tre  aut  etiim  unttm  habcbit  odio  ,  &  alterttm 
diliget :  attt  ui,i  adlurcbit,  &  alterum  contemnet.  Xonpoteftis  Dcofcryire  &  mam- 
mon&. 


A  N  A  L  X  S  1  S. 
T)  Rothefis  eft ,  ut  amorem  &  ftudium  divitiarum 
■*■  proculabjiciamus,  adcujus  txjiQtt  utitur  at- 
gumento  primum  a fubjecto  ubi  funt,in  terta;  poft 
ab  adjunfla  divitiarum  vanirate  &  infrabilitare: 
quarn  confirmat  diftributione  ex  effe&o ,  quod  res 
lcculi  aut  deformantur ,  aut  eripiunrur :  quod  irem 
a  difttibutione  caufarum  fynecdochic«s  confirmar, 
tinex,  erofionis  &  furum. 

Vrrf.zo.  Deinde  abadverfo,  quxiendifitmaSc 
folidebona,  qmc  primum  exornantur  afubjefto 
loco  cceli ,  deinde  ab  adjun&a  eoram  firmitate, 
qm  ex  adverfis  caulis  arguitur. 

ftrf.11.  Ahud  atgumentum  ab  effe&o,  quod 
ex  ftudio  diviriarum  nafcitur;  quia  fcilicct  ani- 
nmm  homir.is  in  ccelos  attollendum  in  terris  de- 
ptcfluni  &  defisum  renet:licutconrraaccommo- 
darum  ad  thefauros  cceleftcs  cor  eo  artollit. 

ftrf  zz,i 3  Hoc etfeitum  amplificar alio effe&o, 
totum  homioem  corrumpendi;  quod  illuftratur 
comparatione parium,  idem  efle  cor  in  toto  homi- 
ne,  quod  eft  oculus  io  corpore ;  quia  ficur  corporis 
commoda  moderatioexoculibonitate.fichomi- 
nis  ab  animi  integritate  pendet.  Quod  etiam  fuo 
adverfo  arguitur ,  &  comparatione  minoris  illu- 
ftratur. 

ftrf.zi,.  Aliud  argumentum  eft  a  difparato, 
quia  ftudium  divitiatumcuin  vero  Deicultunon 
conliflit:quoditemcomparationepaiium  illuftta 
tur  ,  ncn  magis  Deo  &  divitiis  nos  addicere  poffe, 
qua;n  fcrvus  unusduobusdominismenrefumme 
diftraitis.Sc  inrer  fe  conflictantibus  obfequi  poflit. 

METAPHRASIS. 
Clcut  de  his  qtt&ad  Dei  citltum  jpe&ant 
\3infucatt  p.tjiando  vos  monttcs  volo:  fic 
ad  eum  mv:Ja:e  colendttm  nec:Jfe  est ,  ttt  de 
his  qui  •vobts  (y  cnrs.  veftrt  commijft  funt, 
quantum  neceffe  esi  ad  vitam  hanc  fufien- 


i  tandam  protpicientes ,  a  divitiis  congerendis 
qaam  longijfime  abfcedatis :  prtfertim  cum 
!  earum  tam  tncertajit ,  (ff  tam  malefidapof- 
fejfio ;  ut  qti£  cum  fna  fragditate  tfy  caduca 
conditione  deformantur  0-  corrumpuntur, 
tum  Jurtim  jj>  latronum  rapacibttt  mmiibtu 
furripinntur  ,  tametflin  abditiffimts  terri.  ca- 
verms  defojft  fint.  &uamobrem  tutijftma  di- 
vitiarum  cujtodia  procuratur ,  cum  liberali 
earum  ufu  legitimo,  &  a  Deo  imperato  veluti 
incxlorepofitA  funt :  ubi  neque  auttines.& 
blattdillas  corrumpere,  aitt  fures  autlatrones 
perrumpere  norunt.  ffiua  in  re  tanto  ma<or 
cautio  adhibenda  ,  quod  thefauris  in  terra  con- 
gefttt  anim-M  pojfejjoris  veluti  in  tcrram  de- 
primitur ,  Jicut  tegitimo  divitiarum  tifu  &be- 
nefica  dflraciione  furfum  in  ipfos  caeios  attol- 
litur.  Hoc  autem  quanti  intacSi  exhUnon 
erit  dijpcile  exifiimare  :  ficut  enim  oc.dtts  a- 
aitm  ($  persjicuits  tottim  corptts  lucidum 
reddit ,  ipfimque  quocunque  fertur  ,  r:te  diri- 
git ,  contra  autem  caligans  (j  fcotomaie  ojfu- 
fits  .totumcorpttstencbricof;:.  facit 

ut  temereferatur  ,  &>  ruat :  J:c  anuny.s  nudf 
ajfecJus  multo  magts  omnes  partes  corpo/ia  & 
animn  facultates  fua    pra-.  :r.dit. 

Tametfi  enim  homin  s  fibi in  ar.imum  mdii- 
cant.fepojje  &  div.tiis  accutr.uland.s  &  cul- 
tui  Deo  pnftand)  abunde  fujficere  :  tamen 
nonmagis  hic  prxj.are  pojfunt ,  q:iam  untis 
fervits  duebtts  Don.mis  fecum  fu,nme  dijfi- 
dentibtu ,  &  ex  dijfidio  contraria  :mperanti- 
busfervire.  Nam  a.it  divitiarum  Jiud.o  reje- 
cio  Dto  adhs.reb:tr.t,  a;tt pr&terilo  De#  -id  di- 
1  i  1  vitiarum 


23- 


14. 


Vetf.  19. 
Quemotto 
dtvitite 
»0il  recon- 
daidxl 


XJO  H     A      R      M 

vitiarum  accwmdationem  animum  apponent; 
omnino  elenim  Deo  0>  divitits  fervire  pariter 
nonpeffitntj. 

SumiM,dehortatio  a  ftudio  divitiariim  ef- 
ficax.  CDehortettio  a •  jludso  dtvitiaritm. 

Pittesfunt^  Rationes  quibtts  dehortatio  nt- 
^   titttr. 

P  R  A  X  I  S. 
Etat  Chriftus  ne  animum  ad  divitia- 


V 


O     N      I     A 

tollitur.  Hinc  iIlud.P/a/.  Si  dtvitu  afflttant 
ne  apponito  cor.  Et  Coloff.  Avaritia  idolola- 
tna.  Vide  qux  in  eum  locum  notantur,  vi- 
detur  illmlex  verf.  14.  depromptum  ellc.  .. 

Abadjunftocommodo&periculodocet,  j^y,^' „, 
quam  alienum  fit  animum  .1  Dei  charitate  vifiupri- 
avullum  &  abdudum  ,  ia  thefauri  terreftris  vatiotot» 
amore  hxreie.  Hinc  emm  fieri  docet ,  ut  «vnintm 
totus  homo  in  idem  prxcipitum  abripiatur.  t'*",flt~ 

cintit' 

Quod  fimilitudinc  illuftrat.   Queraadmo- 


rum  cumulationem  adjiciamus  :  -nota  1  dum  enim  fe  habet  oculus  ad  totum  corpus, 
vocisEtymon,quod  divitiarum  in  craftinum  iic  animus  ad  totum  hominem.  Ex  quo  fe- 
reconditionem  notat.  Non  enim  quxvis  re-  quitur,  ut  ficut  ex  oculi  habitudine  ,  to- 
conditio,&:c.vide  exemplumIofephi../Eftate  tum  corpus  aut  probe  llluminatumac  tene- 
recondit  pro  hyeme  formica ,  nos  in  juven-  bricofum  cxiftit ;  iic  ex  auimi  conftitutio- 
tute  pro  fenectute  ,  ne  aliis  oneroii  fimus.  jne  de  toto  homine  pronunciari  licet.  Sicut 
IvftdAi  pejor  eff  qui  &c.  1  Tim.t,.  Parentes  |  enim  rcliquum  corpus  in  fe  cxcurn  &  cali- 
pro  iiberis  debent  reponerc,  iCar.il.  Illa  ginofum,  oculi  tamen  valentis  beneficiofa- 
ergo  reconditio  hicvetatur.  qux  nullum  tis  illuftratur  ;  fic  cxterx  hominis  partes 
modumaut  medicrcritatem  fcrvat  ,  qua  in  tametfiin  fe  minus  fint  ad  Dei  cultum  5: 
beneficentia  reftrict-iores ,  in  Dei  cultu  fri-  !  pietatem  idonex ,  tamen  Ci  rectum  animum 
gidiores  ilmus.  tanquam  perfpicacem  oculum  aut  ocula- 

Prima  ratio  ab  adj.  incertitudine  divitia-   tum  ofotoi  (aut  vix  ducem)  tanquam  fene- 
ftc,  e.mtm  rum  ,  homines  errore  tedudti ,  &  divitiarum   ftram  in  domo,  eubernatorcm  in  navi  con- 
'    ftudio  abrepti ,  illis  fummam  firmitatem  af-  !  fequutx  fint  ,  &c  Sicut  igitur  natura  dili- 
fingunt:hincy7ii^/?<»«to;ionienillistribuunt,   gentcm  cuftodiam  ,  &  veluti  quadruphun 


idqlte  pt'0' 
p:t.  e.t,  l 
inccytittt 
etinc/t.j 


quod  Scriptura  tautum  veras  Dei  cognitio 
ni  tribuit  Vrov.  cum  divitias  incertas  1  Ti- 
moth.  6,1 7. ahta.s.  Prov.ii,,*,,^  .vanas  Ecclcf 
inftar  floris  Efi.^o.  Scriptura  pronunciet. 

Quod  Chriftus  diftributionc  caufaru  con- 
firmat:  aut  enim  vetuftateatteruntur,  tinea 
arroduntur  ,  furibus  &  latronibus  aufenin- 
tur,  Scc.  Atque  ut  maxime  firmx  elTent,  ta- 
men  cum  indies  moribundi  cas  afportare 
iiequimus.  Lttc.12.,1.  Tim.6,7.  nec  (cimus 
an  qui  nosconjunctioneattingunt  iis  frui- 
turi  funt.  Ecrk/Tquanta  hxc  infcitia  cft  nof- 
met  tanta  cura  cruentare  &  labore  improbo 
fatigare  ,  &c.  Quod  II  dedivitiisjufte  par- 
tis  verum  fit ,  nedum,  &c.  qux  profuturx 
non  funt.  Prov.10,7.. 
Verf!  10.  Abadvcrfl  docet  coacerv.  div.  in  terris 
gKt  i,i  co--  incertam  elTe,  quia  earum  incxlis  accumu- 
'"  l.nio  certaeft  &  periculi  expers.  Hoc  fti- 


tujt.il/tiei: 


niulos  addere  dcbet  ad  munificentiam  in 


allum  inftitmt  adoculiacicm  tegcndam; 
iic  folers  quxdam  5;  mduftria  cautio  cft  ad- 
hibenda,  ut  animum  probe  tethim  &  pi  obe 
alTervatum  tueamur.  Namcxcorde,  blaf- 
phemia  in  os ,  adulteria  in  pudenda  ;  cxdes 
&  furta  in  manus ,  &c.  tranfmittuntur , 
Matth.  15.  vide  Prof.4,15.  Et  nttnc  lfra't-1 
qttidefl  quodDeus  abste  exigit.  Dettt.  Et 
licut  Rcx  in  bellofollicite  fervatur,  utpotc 
inquopopuli  vclutifalus  continctur;  iic  &c. 
Vide  exemplum  Ifi.ulitarum  ,  vcl  Iudxo- 
rum  potius  ,  qui  Davidem  in  tuto  mancre 
voluerunt ,  ne  eo  aut  c.ipto  aut  cxfo  rcli- 
quus  exercitus  funderctur :  itcm  3CC0.  qui 
cinoebant  Saukm  dum  dormirct.  Et  advcr- 
fusanimumomnes  iniidixcollocantur:  ten- 
diculx  ponuntur :  gladii  diftringuntur:  ar- 
cus  intcnduntur  a  Satana  :  ut  olim  Rex  Sy- 
rix  exercituifuoniandavitut  AchabumRc- 
gem  Ifraelis  tantum  pcterent.    Cum  igi- 


paupercs ,  &  in  cultumdivinum.  Acior.xa.  J  tur  pecunix  congerciidx  cupiditas  oculos 


Verit  11. 

ffltll  tfH.tt 

cnimtti  cti- 
jufjue. 


Eleemof.  dicuntur  ad  Deum  pervenilTe. 
Prcv.  Deum  nobis  debitorem  conftituunt. 
Matth.xt,.  in  Chriftum  conferuntur.  Pcr- 
ftringe  noftrorum  ficcitatcm ,  qui  ne  domi- 
num  quide  Dcum  hacin  parte  laudtificant. 
Aliud  arg.  ab  effect.  quia  ut  quis  in  hanc 
vcl  illam  partem  ftudio  incumbit ,  ita  ani- 
mus  vclin  imadeprimitur,  vcl  in  altumat- 


pcrfodiat  &  configat  :  contra  cum  prxdi- 
cationis  luccrnahxc  llluminetur,  &;  oculus 
aperiatur,  &c. 

Quin  etiam  mentis  cxcitas  multo  eft  mmtii  tt- 
quam  corporis  deplor.uior  :    11011  t antum  '""' ""'' 
quod  hominem  fmpellatin  xternx  perdi- 
tionis  foveam,  fed  quod  oculis  corporis  ca- 
ptus,  duccm  vixiibicxpetit ,  cujus  duftu 

viaia 


t.n  tiiultt 
ticterh) : 


btii  Ytdc- 
mttt  non 
ttbttten- 
dttm. 


E      V      A       N       G 

viarn  teneat:  mcntc  autcm  Sc  animo  captus 
nullum  ducem  aJmittic :  quod  (I  oculis  cot- 
poris  captus  Juccm  vix  minus  confequatur, 
camcn  palpanJo,&  fcipioncm  tanquam  fpe- 
culatorem  prxmittcnJo  viam  cxplorat  ,  & 
plcraq;  pcacula&  prxcipitia  Jecliuat;  cum 
mente  cxcus  prxccps  temerc  quo  pcs  tulc- 
nt ,  feratur  :  prxtcrea  li  duccin  vixcoufe- 
quatur  ,  tamcu  ipfe  dux  quali  palpare ,  & 
verbum  Dci  tanquain  fcipioncm  &  fpccula- 
torem  prxmittcre  cogitur,  &c. 
Vcrf.  2j.  Tlin>.  Cum  enim  quod  libi  &  cxteris 
quare am-  perfpicere  &  providere  dcbet  cxoculatum 
lit  &  cxcum,  tcnebras  lbi  tamfpiilas  &  Jcn- 
fas  elle  necelTe  eft  ,  quancx  olim  Acgyptia- 
cxerant:  velpotius  iuitio  crcationis ,  cum 
omnia  injigcfta  &  confufa  mola  involve- 
renttir.  QucroaJmoJum  entm  ii  oculus 
mundi  (Ccclumfcilicet)  obteuebratum  lit, 
tetram  caliginoiam  ellc  neccfle  eft  :  &  iic- 
ut  feneftrx  qux  func  veluti  domus  oculi ,  ii 
oblinantur  ,  &  cxno  obducantur  ,  domum 
tcnebns  offufam  eiTe  neccflum  eft  ■  iic  , 
&C.  Huc  arceife  adhortationem  ad  corjjs 
cuftodiam  ,  tanquam  ad  locum  magis  pro- 
pnum  &  ldoneum  ;  cjuam  adhortationem 
Liicnf  notat  alicubi,  cum  monet  ne  lux  qux 
in  nobis  eft  ,  in  tenebras  convertatur  :  ob 
ca.mrje  caufam  oculos  caftos  &  aures  repur- 
gatos  tueri  debemus,  mutuas  enim  iibi  ope- 
ras  prxbent  cor  &  corporis  inftrumcuta. 
Nam  uc  cor  ad  llla  fuum  virus  tranfmitnt, 
ilc  illa  tanquam  prxnuncii  malorum  cupi- 
ditatem  adcor  J:-f.runt. 

Oilits  Su/Jzj.Hxc  oratioanticipat  quod 
Deutjtmul  advcrfus  iftam  adhortationem  excipi  pof- 
ctandivi-    ^   Occurrat  cnim  aliquis  ,  nihil  mipedire 

tlitnonlio-  .  ,-,„,,/- 

quo  mrnus  fimul  ,  &  ad  thclaurum  conge- 
rendum  animum  adinoveat ,  &  Deum  reli- 
giofe  colat.  Sic  enim  homincs  libi  fxpe  in 
animura  inducunt  ,  utrumque  prxftan  pof- 
fe :  uc  &  divitiis  quxrendis  animum  adji- 
ciant  ,  &  Dcum  (imul  vencrentur  cx  Verbi 
prxfcripto  :  eam  in  hominibus  folcrtiam 
clTe  &  induftriam  ,  ut  utrumque  prxftent: 
eoque  inique  faccre  eos  ,  qui  ex  fuis  viribus 
&  faculc.uibus de  aliis  ftatuunt:tanquam  ahi 
utrique  ftudiofe  fe&ando  incj-tieflent.quod 
hoc  lpfe  in  fe  expcriatur.  Etcumaliorum 
af^ivciu ,  id  eft,  folcrtia  ,  induftria ,  h^aci- 
tas,  ingenium  dextrum  &  illius  acumcn: 
Tresaucem  funt  partcs  docilitatis  ,  fMr.ft-r,, 
id  eft,  memona,  ii|i;Zr;,  id  eft.  acumen,  acies, 
amor,  acrimonia,  cclentas  difcendi  ,  &  hxc 
ttf^vu*,  ideft,  ingcnii  nobilicas,  quadru- 


Verf  : 


ttil  coli, 


E       t      I       C       A.  iet 

plo  quorundamfaculcatum  fupcrat,  non  ta- 
cis  coniiderate  dcfiniri  de  aliis ,  cx  proprio 
ieniu.  Atqui  Dcus  ,  qui  viresanimi  coofirt 
&  notas  habct ,  ipfc  Jocct,  iiinul  utrumque 
prxftari  non  poiic ,  ctiamii  folcrtillimus 
qtns  dlcc  ,  &  in  omncs  parces  fe  vcrteret: 
tametii  noctes  diefquc  irrcquictus ,  in  illam 
partem  incumbcrct.  Ncmo  fc  igitur  ipfum 
fallat,  autiibi  imponat,  dum  hoc  animo 
fuo  perfuaderi  patitur,  fc  pofle  (Imul  &  Dco 
&  Jivitiis  accumnlandis  infervire.  Dei  enim 
zelotypia  non  patitur,  ut  quis  cultum  &  ob- 
lcrvantum  fuam  partiatur.  Quamobrem 
animus  integer  &  rotundus ,  fxpe  ptxdica- 
tur  ;  contra  qui  vias  fuas  tortuofas  infti- 
tuiint ,  in  vituperioducuntur.  Poterit  qui- 
dcm  dives  efle  ,  ut  interim  Deo  fcrviat :  fed 
addiclus  eilc  &  infervire  nemo  poteft. 

Servire  autem  eft,  lllas  fcdlari,  his  ncgle- 
ctis  &  poftpolltis  ad  qux  nos  Dcus  vocac:  prt/irtim 
uc  quum  Deus  nosadccecus  eccleliafticos/'""'/*^'" 
vocat  ,  ftudium  pecunix  ad  fe  revocat :  ut 


Deimax- 
datif3 


cum  Dcus  in  paupercs  liberalitatcm  no- 
ftram  patcrevuk,  avaritia  nobis  &  mam- 
monoccltidicfores,  &c.  Quiigitur  confti- 
tuunt  fub  feneclutem  ad  frugem  redire,  m- 
tetim  vero  genio  indulgere ,  hi  Deo  non 
ferviunt.  Qui  mentem  ab  effectu  disjun- 
gunc,  qui  ab  animo  corpus ,  a  feipfo  facul- 
tates  fuas  disjungit  ;  Deus  cnim  facultati- 
bus  honorandus  efiProv.^.  Illud  igitur  Dei 
loco  iubftitucre  ,  quod  ipfum  Deo  oporte- 
ret  confecrari ,  indignum  cft.  Tametll  igi- 
turavaritia  hominibus  non  ita  vicuperabilis 
iit ,  coram  Deo  tamcn  abominabilis  eft. 
Vnde  etiam  Idololztria  dicitur  :  &  cciam  .i 
Chnfto  dicitur.ut  facilius  ilt  camelum,  &c. 
Hic  locus  Iatius  patet.  Nemo  enim  potelt 
Deo  &  ventri ,  &  his  qux  fub  ventrem  funt; 
maxime  ,  nemo  poteft  Deo  &  Baali  fervire. 
iReg.u.  Quis  confenfus  Deo  cum  Bclial  ? 
luci  cum  tenebris,  &c. 

Hocargum.  adverils  confirmat  ,  &  ar-  mn„uiu 
gumento  teftimoniorum  ;  quod  petit  .i  pto-  tju.tm  du>- 
vulgato  prov.  fcil.  Neminem  pojfe  duobits  ^m  domi- 
dominti fervire.  Qtium  enim  hominibus  qui  ""  ■""** 
cjufdem  naturxfunt  ,  ab  uno  fcrviri  non''f'1'*,' 
poteft  ,  tametli  ejufdem  ordinis  atque  loci, 
ejufdem  xtatis  &    (quoad  datur)  ingenii 
iint,  nedum  Deo  &  Mammoni  diveriiffimx 
&  adverilflimx  naturx  ,  ingcnii ,  ab  uno  in- 
ferviri  potcft.  Quid,  quod  nc  fratnbus  qui- 
dcm,  nec  vero  etiam  conjugum  pari ,  unus 
&  idem  fervus  fxpe  morigerus  ilr  ?  non  tan- 
tum  quod  Domini  fua  in  fetvum  moroilta- 
I  1   }  te,cjus 


l^ 


H      A      8. 


r.ecetum 
cumontni- 
h*s  t];'-C  ab 
m  rtcedmt; 


inprimit-db 

ejti  CnttH 

.etigitfe. 


tc, ejas  animum  ab alterutro  abalienant ;  fed 
quod  fervi  ipfius  afredtus  in  akerius  amo- 
redefixus.nullo  negotioin  altenus  contem- 
ptum  prolabitur  ;  &  quuni  intro  &  ahquid 
quod  cum  fervi  ingenio  magis  confpirat, 
fit,  &c.  Reperiarur  forte  paralitus  qui  duo- 
bus  aut  etiam  pluribus  alientetur,  fed  qui  ll- 
lis  ferviat  non  perinde  prompcum  eft.Quod 
fimortales  parva  mercede  univerfum  fervi 
obfequium  &  obfervantiam  libi  vendicant: 
ncdum  Deus  hoc  faciat  ;  qui  iimul  &  ad 
compcnfationem  &  pccnam  potentior  & 
valentior  eft.  Mancipiorurp  &  ancillarum 
oculi  continuo  in  heros  &  heras  defixi  funt. 
Huic  dicit,  Vem,  (y  venit :  illi  Ab>,  eyabit. 
Quod  ii  homines  hoc  fuis  indulgent ,  & 
pluribus  ferviant ;  tamen  Deus,  &c. 

Notandum ,  dtltgere  dtvitias  e[fe  Deum 
odio  habere.  Illis  adhxrefcere,  effe  Dettm  con- 
temnere,  quod  ad  alia  etiam  tranferri  poteft 
&  debet :  prasfertim  adverlus  Pieudo-Nico- 
demitas. 

Hic  locus  latius  patet.  Nam  eadem  ra- 
ticne  qua  divitiis  mancipationem  excludit 
a  Dei  cultu  ,  oranes  etum  res  alias  ad  quas 
aninlum  penitusadjicimusforaspellit ,  car- 
nis  fcil.  appetitus,  immodicam  honoris,  po- 
tus,  ludendi  cupiditatem  :  quin  &  eos  ipfos 
qui  cum  nullo  horum  teneantur  deliderio, 
tamen  ut  fanitatem  colant ,  ab  officio  erga 
Deum  abducuntur.  Hm  enim  omnia  eo 
conceiTa  funt  ,  ut  nobis  ad  id  ferviant  quo 
nos  Deo  liberius  ferviamus.  Quod  linos 
deferto  &:  contempto  Deo  ad  harum  fervi- 
tutem  convertimur,  idem  facimus  ac  ii  Do- 
mino  fervo  fuo  Mediaftinum  (a  drndre  to 
tioexll  vilefervice  in  the  honfe)  permittente, 
quo  liberius  &  honorificentius  iibi  ferviat, 
fervus  a  Domino  deiiceret,  &  ad  mediaftini 
fervitium  tranliret:  vel  etiam  (quod  fkpe 
ufu  venit)  ut  cum  maritus  fervos  quofdam 
honoris  &  comodi  caufa  conjugi  attnbuat, 
illa  fpreto  maritofervorumaliquem  deperit. 

Omnium  vero  asmulorum  divini  cultus, 
nullus  infeniior  aut  magis  irreconciliabilis 
eft  ,  quam  ii  quis  conctur  Deo  iimul  &  Be- 
liah  fervire.  ®u&  enim  commumo,  iyc.  z  Co- 


O      N      I      A 

ri-Kih.  6.  Quod  tamen  hi  faciunt  qu!  nomen 
fuum  inter  Ettangeltcos  protitcntur  ,  &  ta- 
men  ammo  &:  intus,Pontificium  Idolum  in- 
clufum  retinent.  Quod  etiam  non  obfcure 
declarant,non  modo  quod  ran  hic  in  Eccle- 
iia  confpiciuntur  ,  ^quod  illis  cum  aliis  Dei 
contemptonbus  commune  eft  )  fed  quod 
cum  adlmt.fuis  privatis  lec"tionibus  dum  pu- 
blica  aguntur,occupcntur,eorumque  fe  con- 
fortio  adjungant ,  qui  illam  fuperftitionem 
furenter  fecrantur.  Vtinam  eciam  aJiquan- 
do  ,  per  fpeciem  MifTx  Idolum  videndi ,  il- 
lud  non  adorent .'  Qupd  li  fecerint ,  non  ve-' 
reor  ne  non  deprehendantur.  Quod  quo  fa- 
cilius  iiat  admonendi  funt ,  hi  quorum  ani- 
mosab  illafcece  3i  cceno  Idololatrn  Deus 
liberavit.  Quandoquidem  alterutrum  eundo 
faciunt ,  fcil.  ut  aut  pacem  Reip.  violent .  fi 
operti  &:  contumeliofe  illud  mtucantur,  aut 
iimetu  pcenxfe  relegant  ,  adverfusDeum 
adulterantur.  Intenm  fubit  me  miran,  £ 
hujufmodi  hypocrita;  &:  religionis  limula- 
tores  tam  ftupidi  efie  pollunt ,  ut  ie  propria 
conicientia  codemnatos  non  lentiant:quan- 
doquidem  utracumque  religio  vera  efthxc 
aut  illa,  utcrcumque  Deus  lit,Dominus  coe- 
li  &  terrx  ,  aut  Idolum  ,  tamen  illos  perire 
neceile  eft,quiutroque  pede  claudicant.Di- 
ligenter  autem  circumipiciendum  eft  ut  ritc 
&  ex  animo  Deum  colamus.  Nec  illius  cul- 
tum  cum  cujufque  rei  fervitute  partiamur, 
ut  non  tantum  Sabbatho  fed  profeftis  die- 
bus  ,  non  cttm  cujufque  rei fervitutem  matu- 
tino  tantum  tempore  ,  icd  &:  pomeridiano, 
&:c.  neque  putemus  Deum  coh  velle  ut  qui- 
dam  domini  ,  quibus  fatis  eft  ter  aut  quater 
m  anno  domini  veftem(feu  iniigne)  geftare, 
&  ferculum  ad  menfam  afFerre.  Quod  nili 
fecerimus  ,  veniet  aliquando  dies ,  cum  Do- 
minus  hvpocriiin  hanc  omnibus  &:  nobiii- 
plis  confpicuam  reddet:  &  quod  hen  faciunt 
ut  veftes  feu  infiania  nequamfcrvis  detra- 
hant ,  &:  per  aures  (quod  dicitur)  revellant; 
lic  etiam  Dominus  aut  excommunicatione, 
aut  voluntaria  a  veritate  defectione  ,  hanc 
externam  profeiTionem  ,  qua  fordes  eorun» 


M  A  T  T  H.  Caj>.  6.  a  verf.  15.  adfinem  Capit. 

25  Vroptereadicovobis ,  ne eftote foliciti de animaveftra,  quidefttrifiHs,  aut 
qttid  bibitttri :  neqtte  de  corpore  reftro ,  quare  fitis  iv.duendi.  nomie  ar.ima  fhts  eil 
tjttant  altmentttm,  &  corpus  quam  reftittts  ? 

26  Intuemini  in  volwres  ctxli :  non  enim  ferunt,  neqtte  tnetwit,  tieque  a- 

gunt 


EvANGELICJl.  2J-J 

gunt  in borrea,  fed  Paterille  refler  corleftis  altt  c<u ,  nomie  vos mttlto  prtftatis  cis? 

2  7  Ouis  atitem  cx  vobis folicite  cogitandopotesl  apponcre  ad  flaturam  fttan:  ctt- 
bitum  ttninn  ? 

2  8  Ac  de  vcftitu  quid  foliciti  eftis  ?  difcitc  qttomodo  lili.t  agrorum  augefcant:  non 
fatigantur,  neque  rient. 

20  Scd  dtco  vobis,  ne  Salomoiiem  quidcm  cum  ttniverfagloriaftta ,  ftc  amiclttm 
fttiffe  ut  ttnttm  ex  iftis. 

30  Quodfiberbamagri  ,qtubodieextat ,  & cras  inclibanumconjkitur ,  Dctts 
itacircumveftit :  nonne  vos midto  magis,  6  cxtguafide prsdtii  ? 

3 1  Se  tgttur  cftjte  foliciti,  diccntes ?  Ouid  edemus ,  aut  quid  bibemus ,  aut  quo 
amiciemus? 

32  (Namomiuaiftagentcsrcquirttnt.)  twvitenim  Patcrillevcftcr  cceleftis  vos 
indigere  bis  omnibus. 

33  Sed  qu&rite  primo  regnum  Dei ,  &  jttftitiam  ejtts ,  c~  ifta  omnia  adfuicnm 
vobts. 

34  Nf  igitur  cftote  fciiciti  de  craftino :  nam  craftimts  dksfolicitits  erit  de  rebus 
fuis,f:<jfiiit  dietfita  vexatto. 


a  n  A  L  r  s  1  s. 

VT  ftudium  diviriarum  frangat ,  dchortatur  ab 
avaritixcaufaefficiente  ,  anxia  cura  pro  rebus 
ad  vitam  fpc&antibus ;  qux  diftributione  fubjecra 

,    ,  )  Victus. 

declaratur  ,  Cukns_ 

Rcfellitur  comparatione  majorum  ,  dcdit  enim 
Deus  vitam  8c  corpus  abfque  noftra  cura ,  ncdum 
vittum  ad  vitamuiftentandam&culcuminducen- 
dum. 

Vtrf.ib.  Alio  argumento comparationis  mino- 
lis  priorem  partem  de  vicru  probat,  quia  aves  coeli 
pafcit ;  quod  amplificatur  a  contrariis  effectis.quia 
aves  non  fcminant,  nec  in  horreum  convehunr, 
cum  tamen  fidelcs  utrumque  faciant :  deinde  a 
comparatione  minorum ,  quod  Dcus  fic  avium 
creacor  tanrum  ,  cum  fidclium  fit  non  folum  cica- 
tor  ,  fed  m  Chrifto  pater. 

Vttf.zi.  Aliud  argumentum  ab  effe&oinurili 
folicitudinis  numdanx,  quod  effecto,  comparatio- 
ne  minorum ,  probatur ;  quia  fua  cura  non  poffet 
fuam  ftaturam  augere. 

Vtrfzs.  Solicitudinem  pro  cultu  corporisan- 
xiam  refellit  a  comparatione  minoris :  primum 
quod  hcrbx  terrx  fine  fua  cura  veftiuntur ,  ncdum 
pii  :deindcamplificatur  acomrariiseffecris,  quod 
illis  non  labor.in:ibus,  nec  nentibus,  veftestri- 
buuntur,  nedum  nobis,qui  pto  veftibus  laboramus 
&  artcs  exercemus. 

Vtrf.19.  Deniquealioargumentomajoiis,quod 
lilia  agri  fplendide  veftiunmr;  quodargumento 
minorum  amplificatur ,  nempe  fplendidius,  quam 
SaUmnn  veftitus  eft ,  nedum  vos  indumentis  qux 
vobis  tegendis  latis  erunr,  veftiet. 

VtrC-io.  Denique  ab  adjunfta  herbxmomen- 
tanea  duracione ,  qux  fua  advcrla  in  perpetuum 
permanllone  amplificat:  ubi  etiam  tacitecaufam 
procreantem  hujus  folicitudinis  indicat,  fidei  te 
nuitatem. 
Verf.ii.  Effeftum  imbccillitatis  fideinotat fci- 


monem  plenum  diffidentix,  derebus  ad  victum  5: 
vcftitum  fpe&antibus. 

Vtrf~.ii.  Qiiam  perfidiam  retunditabadverfo, 
quod  Gcntcsa  Dcoalienx  hocfaciunr,  8c  proinde 
a  fidelibus  alienum  cfte  :  deinde  ab  ommfcientia 
Dei ,  qui  ptobe  nofcens  quorum  nos  opus  habe- 
mus  ,  illanobisfuppeditabit. 

Vtrf.ji.  Aliamcaufavn  procreantem  hujusim- 
modicx  curx  indicat :  quod  primo  rempore,& 
prxcipuacuranonfufcipituide  rebus  coeleflibus; 
quibus  refte  procuratis ,  teirena  hxc  lponte  ie  vel- 
utiin  osnobisofferent. 

Vtrf.34.  Denique  ab  adjuncta  fatigatione  & 
moleftia  ,  quam  fingulidiesfecum  neceffario  affe- 
runt:qua  curis  non  neceffariis  cumulate  ftultum  eft> 

META  P  HRASIS. 

VT  atttem  pccunin  cnpidttatem  ex  animo 
evetlatis  ,  nolite  anxia  cura  kujus  vits, 
qtt£  ex  anima  originem  ducit ,  vcfmct  difcru- 
aare,  h&c  aff.due  animis  verftndo  ,  quid  eda- 
tis  ?  quidbibatis  .'  qtiib:ts  indumentu  corput  0  - 
periatis  f  An  non  vita  quam  Detis  abfque  ve- 
ftra  cura  vobis  dedit  majoris  pretii  esl ,  qti.un 
alimentum  ;  cjf  corptcs  quodvobts  nihd  cogi- 
t antibtts  formavtt ,  plurts  esi  qnam  veftitus  ? 
Siftite,  qf.ifo,  grejfnm,  &  acte  oculorum  men- 
tis  deftxa  ,  contemplamini  aves,  qu&  in  infimo 
calofen  aere  vohtant :  fementem  nonfac:imt, 
nec  meffemin  granaria  comporiant;  &  tamen 
Deus  ,  vefter  Pater  caeleftis  'qut  avttm  modo 
creatcr  non  atttet»pa:er  eft)i!ias  pafx.it :qu  ^nio 
tnagts  vos,  qui  avibus  plurin.  nmprifta:  ts ,  fe> 
artem  edilii  efti:  ,  qiiafenyne  terr&  mandato, 
illudaucium.  ^>  ad  matuhtatim  perducium, 
fuo  temporo  colfeiiitm  in  d  ulurnum  tempns 
recondatis!  Eslne  ex  vobis  vel  unus,  qui  curis 


*T« 


is. 


s-54 


II     A 


M      O      N     I     A 


2.S. 


15- 


JO. 


3i- 


51. 


33- 


34- 


{£  angortbttsfie  conficiens.fiu  ftstun  cubttum 
unum  modo  adjttng.it ,  nedum  corpns  adjn- 
ftam  magnitudinem  provehere  potesi.  Slcnt 
de  alimentis  vos  torquert  contra  ojftcitim  esi; 
fic  de  corporis  cnltn  cur  vexemim  mtlla  ratii 
cft.Confiderate  enim  qiufi>(non  dico  hortt  lilta 
qiu  plentorem  ctdtura  habent)  agri  lilia  qno- 
tnodo  crejcunt :  non  labor.int ,  non  nent ,  nec 
quampiam  altam  artem  qtta  indumenta  a- 

ptantur  (quod  vos  facitis)  exercent.Tamen  veftitus  ante  omnia  rcquirimtur  ,  fit,  ut  eo 
hoc  vobis confirma-e  pojfum ,  ne Salomonem  ,  rum  cura  in  his  vita: pracfentis  fubiidiis  defi- 
quidem  tpfium  in  fumma  cum  divttiarttm  co- ;  gantur :  contra  vero ,  ad  ftudiun;  pauperum 
pta , qua  veftium  materta  fiupped:tatur ,  tum  <  fubventionis,  &  thefauri  in  coelis  reconden- 
fapientia  qtta  forma  exqtufitiffima  excogita- ,  di ,  adhortatur  ab  adverfis ,  largitioni  cnim 
tur.,  tamlauteSf  jflendide  veftitum  fuijfe,  j  in  paupercs ,  penitus  adverfa  eft  follicitudo 
quam  cx  hts  unum.  §uodfi  herbam  agn  (qtu  j  de  nobis  &:  noitra  vita,immodica.  Quod  au 

L.J: : :.-  I..    ^.n    //■ ..  .  .  -       .  .  ^  ^ — 


P   R  A  X  I  S. 

PRiorem  exhortationem  confirmat  ,  ar-  VcrC  zj. 
gumento  ab  efficiente.  Homines  cnim  SiUiatud» 
incenderenturad  ftudium  cogerendi  St  cor-  *»'*/»»■ 
rogandi  thefauri ,  nimia  rerum  qux  ad  v;_ /"""  ^1"»- 
clum  &  veftitum  referuntur  cura,  id  eft.ftu-  "  "  * 
dio&  cupiditate  hujus  momentanea:&  in- 
certa:  vita: :  cui  tuenda:  quoniam  victus  & 


hodie  vigens  non  tta  multo  pofi  (lignornm  pe 
nuria)  furno  accendendo  abhtbtta  penittts 
cortfumttur)  Dettt  tam  magmfice  &  ornate  a- 
micire  folet :  quanto  magts  vobis  de  vcftibtts 


tem  ad  pofteriorem  hanc  fpectat ,  apparet 
unde  tanta  in  pauperes  reftritftio  ;  fcilicer, 
quod  homines  metuunt ,  nc  non  illis  fatis 
(it,  fi  quid  pauperibus  erogarint.  vide  Ec- 
clefi  Non fieminabit  qtti  obfervat  ventos:  nu- 
bcs  cum  plena:  funt  aqua  diftillant  in  ter- 
ram.  Homines  quam  in  vita:  fublidiis  refri- 
gerationem  fentiunt ,  in  eodem  genere  illis 
rependunt  ,  ut  David  Barzilhc  filiis  :  Deus 
autem  jiiftiiiimus  iimul&  munificentiflimus 
remunerator  hoc  non  faciat  ? 

Quod  ad  priorem  partem  attinet,certum  iju.t tffiea. 
eft  homincs  animales  nullo  fenfu  futura;  vi-  ciorinh- 
convenit)  folltcite  exquirunt.  Nam  Deus ,  qui  j  tx  jmbutos ,  aut  in  ejus  fpe  munitos  ,  ftatim  m'"e ""'" 

maliz 


(fialtem  ufittt  veftro  accommodatts)  profptciet  i 
ut  h&c  veftra  anxietas  non  aliunde  proventre 
cenfenda  fit ,  qtittm  quodin  Dei  paterna  pro- 
videntia  parum  fide  conquieficitis .  Quamob- 
rem  apagefis  has  voces  ex  anxiafoltcitudtne 
promanantes :  Quid  edamus,  quid  bibamus, 
aut  quo  demum  indumento  operiamur?H^r 
enim  omnia  Gentes  ,  a  Deo  {$  promijfionibus 
aliens. ,  (quibus  vos  quatn  dijfimtllimos  efifie 


quod  Pater  eft ,  ftttdio  in  vos  propendet ,  ($ 
quod  cceleftis,  omnia  vobis  fiuppeditare potefi  : 
cum  non  ignoret  his  vos  optts  habere ,  omnta 
htc  affiatim fiubmtnijlrabit.  Vultts  dicam  unde 
hsc  fupcrflita  Q-tab:da  cura  nafcitur  ?  dicam 
uuo  verbo,  quod  vera.  pietatis  fiudto  non  tene- 
mtni.  Qttamobrem  fii  ante  c&tera  &  pr.i  c£te- 
r:s  omnibui  procuremus  ,  ut  Deo  in  nobis  re- 
gnum  per  verbum&  /piritum  exercenti ,  ad 
juftitiam  obfiequmm  pr&jletttr,  omnia  hzc  hu- 

jus  vit£  commoda  Jponte  fitta  tanquam  addi- 
tamenta  accedcnt.  Nolite  igitur  anxie  vos 
cruentare ,  curam  veftram  velin  craftinum, 
nedttm  in  multos  annos  extendetites:  nxm  cra- 

ftmits  dtes  furn  fecum  afifiert  (quas  fiuficipsre 
nos  conventt)  curas.  Sjuamobrem  cujttlque 
dieicura  tf  fiolicittuh  ad  nosfiatigandu^n  fatis 
esl :  ut  altas  , quib-M  nos  obruamtts.fituhe  non 

accerfiamut. 

Summa  efi  exhortatio  tid  abjiciendum  con- 

ficicntem  curam  efificax. 


f  Adhortatio  ai  curam  confictentem 
PartesJ     abj:cte?id.vn. 
fiitnt    ")   Rattones  qntbus  adhortalio  incttm- 

L   btt,. 


adimmoderatum  hujus  vitiamorcm  tranii-  ' 
re;  quibus.mors  quxdam  eft  de  morte  men- 
tionem  audire  :  tanquam  enim  perfidi  villi- 
ci  rationum  poiitionem  &  initionem  refu- 
giunt:  tanquam  irulcfici  judicisadventum. 
cxhorrent :  &;  veluti  fidc  concidentes  &  fo- 
ro  concedentcs ,  apparitorcm  mortem  cane 
pejus  &  angue  pertimefcunt. 

Qvix-  omnia  nonniii  poft  hanc  vitam  cx-  lp'".uim 
fpeiftant , ideoque  oinnem  operam  dant  ,  ut  ady"x  '•- 
nic  quam  diutiiiime  vivant  :  Sc  quoniam  ^ 
nullam  fpem  cceleftis  domicilii  &  maniio- 
nis  concipiunt,omniaconverrunt  ut  luteam 
hanc  cafam  quacumque  ratione  reficiant. 
Vbi  etiam ,  quia,  iicut  eft  in  proverbio  ,  pe- 
cunia  inftar  omnium  eft  ,  ut  qui  illam  ha- 
beatnulla  re  prorfus  deftituatur ,  huc  fua 
conlilia  conferunt,  ut  ntimmis  quam  iint  di- 
tiflimi.  Quainre  longe  falluntur  ,  quum 
illa  potiusirritamentum  lit  &:  inefcatio,  qua 
plurimi  nobis  &  vita:  noftra:  inudiantur  :  ut 
melius  hac  ex  parte  cum  inopi  agatur  mul- 
tiplicitcr.  vide  hiftoriam  captivitatis  Baby- 
lonica: ,  ubi  tenues  foli  rehqui  faifti  funt. 
i  Rfg.14,14.  Atque  ut  cum  illis  maneat  pc- 

cunia, 


i 


C  corportt 
■patetwti' 


hinc  rerum 
terreMrum 

tus.i  abjt- 


Vcrtifi. 

e  nm  qui 
viiiores  p.t- 
fcit  eti.xm 

pr.fj}untio- 
tci  pjjlnrtts 

fin 


E      V      A      N      G 

eunia,  tamcn  nemo  illi  vitam  rcdimatjya/. 
4?.  Scd  ncquc  viclum  &  vcfticum  fcmper 
pccuni.i  rcdimant:  ut  lfraclitx  auro  &:  gcm- 
mis  onufti ,  nc  pancm  quidem  &  gelidx  a- 
c]ii£c  guttam  in  difcrco  conlcqui  potucrunt: 
ne  tum  quidem,  cum  abundc  fuppctebat;  ut 
cum  traniirent  pcr  Acdomxos  &  alios.  At- 
que  ut  utrumque  viiftumfcil.  &  veftitum 
pccunia  cmaut ,  tamcn  morbo  aftiic/ti  deli- 
catiffimi  cibi  naufca  corripiuntur. 

Denique  ut  valeant :  tamcn  nifi  Dcus  e- 
fum,  &c.  bcncdittione  fua  profequatur  ,  id 
evenit  quod  Aggxusprxdic.it,  fcil.  Ut  panis 
illos  non  alat ,  ut  cx  cotumicum  hiltoria 
liquct;  veftitus  non  calefaciat  ;  pccunia  in 
pertulam  crumcnam  &  loculos  injicitur. 
Non  itaque  in  eo  poiita  eft  hominis  vita  ,  li 
mulcum  poiTideat. 

Hinc  novam  dehortationcm  aggrcditur, 
jl  nimia  fcilicct  in  rcrum  terrcnarum  cura; 
quammuhis  argumentis  confirmat.  Quo- 
rum  primum  in  ipiis  dehortationis  vcrbis 
contmetur,&:  ab  adjuncta  iplius  curx  quah- 
titeducitur:quxquidcmtaliseft,ut  hommis 
animum  in  diverfas  quali  partcs  diftrahat, 
cruciet  ,  cruentct ,  &c.  quod  verbi  ctymo 
continetur :  nili  ergo  vchnius  animumno- 
ftrum  diftrahi,  &c. 

Sccundum  ab  abfurdo ,  quod  rationc  a 
comparatione  minoris  colligitur.  Si  vitam 
habctis  line  cura  veftra.nonc  etiani  alimen- 
tum  huic  vitx  fubminiftrabitur  ?  fi  corpus  : 
aiinon  veftimenta  ?  Va?  mihi  mifcro  :  un- 
dc  niihi  alimentum  fuppeditabitur  ?  undc 
vcftes  ?  ftupide  ;  undc  tibi  vita  ,  corpus  nu- 
dum  '-  Quod  fi  qux  prxftantiora  funt  nul- 
la  tua  cura  adeptus  es ;  annon  ctiam  qux 
minus  prxftant  multo  magis  ?  videtur  ergo 
crutus  illi  &  effoffus  aut  faltcm  obtenebra- 
tus  vcl  ipfius  rationis  oculus,qui  hoc  morbo 
tantopcre  laborat. 

Tertium  argumentum  a  comparatione 
minoris.Qui  viliores  pafcit,is  prxftantiores 
multo  magis  pafturuseft.  At  Deus  volu- 
cres  coeli  qui  nobis  multo  viliorcs  funt ,  & 
noftra  caufa  creati  &  confcrvati ,  linc  nlla 
eorumcuraaut  labore  pafcit:  crgo.  Qiu 
infimi  ordinis  fervis  utpotc  lixis  &  mcdia- 
ftinis  de  vidtu  honefte  Si  liberalitcr  pro- 
fpicit,is  reliquis  qui  honcftioie  loco  &:  con- 
ditione  illi  defcrviunt  multo  magis  profpc- 
fturus  eft  ;  nedum  filiis  &  filiabus.  Hinc 
ergo  conftat  vix  dici  poflc  qujnta  contu- 
niclia  Deum  afficiant ,  qui  nimia  rerum  ter- 
ieuaru.il  cura  anguntur.  Hinc  itcm  conft.it1 


E     L     I      C      A.  IJJ 

nobis  ex  officio  incumberc.ut  vel  iffos  cali 

volucres  intueamur  ,  eolque  ad  immodcra- 

tam  hanc  curam  comminuendam  prxce- 

ptorcs  adhibcmus.  iftGktyxit. 

Quartum  argumcntum  ab  adjuncta  hu-  Verf  17. 

jus  curx  vaniratc  &:  inutilitatc  ;  cum  ca  ne  '/•<■"•"* 

hiluni  quidem  proficimus ,  ad  ea  qux  cupi- '  .1m '""' 

mus  comparanda.  Si  quis  enim  p.11  vx  lta- 

turx  homuncio  ,  Zachxo  fimihs  ,  magno 

procerx  ftaturxadipifccndx  ftudio  tcnerc- 

tur  ,  eoque  omnes  curas  5:   cogitationcs 

'  converterct ,  dies  noctefquc  hoc  unum  ani- 

'■  1110  fuo  volveret ,  fcque  hac  cura  nunquam 

j  non  torqucret  &  cruentaret  ;  ccquid  prori- 

cerct  ?  Quod  (i  nc  rcm  quidcm  minimam 

[prxftarepoffumus  ;  qutd  de  reliquis  fuunts 

,  foliiciti?  Lnc.iz.z6. 

Tertium  argumentum  Veftimentis  ap-  VetC  *'• 

plicat.  Qui  vettes  vihoribus  fuppcditat ,  is  ytihmz 
\  t\        ■ — -1  1  ~         1  cur.tquintte 

prxltantionbus  multo  ma<;is.  At  Dcus  her-  ay.,(ltn^. 
bisagn,  qux  ,  &c.  Ergo  hinc  ,  prxter  ea 
qux  liipra  notata  funt,  difcimus,  qtio  magis 
arte,  induftna,  opibus  &c.  valeamus.eo  ma- 
gis  nos  in  Deo  confidere  deberc,  coque  mi- 
nusdercbusad  hanc  vitaui  neceirariis  fol- 
licitos  cllc.  Contra  eos  qui  quo  pluribus 
mediis  &  adminiculis  fulciuntur,  eo  funt  in- 
firmiores. 

Itcm  rcs  natur.ilcs  effe  artificialibus  ma.  '•"•■-')■ 
«is  am.ibilcs.   \ci,ii!onicnc,uidcm  ,(yc.  cu- 

v>  ■•       •  ,  .  „.    .  „  rnuur.illum 

jus  mcditacio  11011  modo  ad  lollicitam  litam  cormil  ipc. 
dc  rcbus  mundanis  curam  fr.mgendam  ;  fed  ciofitr: 
&  ad  curiolitatem  frxnandani  aptitTinu  eft. 

Denique  ex  hujus  argumenti  conclufio-  verf.  30. 
ne  Iiquet ,  ex  quo  fonte  hxc  immoderata  l>.irum  cu- 
cura  prorluit:  nempecx  infidelitate.  Si  c\-rttxinft~ 
nim  de  paterno  Dei  erga  nos  amore  5:  cu-  "''""'''» 
ra  pcrfuaficlTcmus ,  ncutiquamde  rcbus  ad 
hanc  vitam  ncccflariis,  Ethnicorum  &:  infi- 
delium  more ,  anxii  Sc  folliciti  effemus. 
Hinc  crgo  conftat,  eos  aut  iidc  prorfus  de- 
ftitui ,  aut  certc  exigua  &  imbecilla  imbui, 
qui  fe  ultra  modum  curis  mundanis  tor- 
quent.  Contra  eos  qui  fuam  de  vita  xtcrna 
adipifcend.i  fidcm  jactantes ;  in  rebus  ad 
hanc  vitam  fpectantibus  infidclitatcm  pro- 
dunt.  Dci  fidei  animas  fuas  commictunt; 
corpora  vcro  non  item  :  acliquiin  magno 
fidclis  eft  ,  inexiguo  fc  inridelcm  prxberct: 
lcd  iftirevcr.i  nc  animas  quidem  fuas  Dco 
credunt ;  neque  vere  vitam  xtcrnam  ab  eo 
cxpcctant.  Poftremo  hinc  Iiquct ,  qux  t.in- 
dem  curaiit  quam  Chriftus  hic  perftringit, 
ncmpc  qux  ab  amara  infidelitatis  radice  ger- 
mjnat. 

K  k  Hinc 


r,<r 


H    A 


Vetf.  31, 
11. 


Hinc  concludit,timuIque  dehortationem 
repetic,  novifqueargumentis  confirinac.  In 
dchortationis  repetitione  difFidcntera  ani 


M      O     N      I      A 

hac  cura  iimul  &  cceleftia  &  terreftria  eom- 
pleclatur.  Matth.15,11.  Eoufque  contraria 
eft  hujus  mundi  cura  ,  ut  in  his  in  quibus 


mum  verbis  depmgit ,  qux  ex  illius  abun-  magna  fpecies  &  magni  progreffus  appa- 
dantia  promanant.   Vnde  conftar  eos  qui  in  1  rent,  femen  regni  Dei  fuffocct.  Cum  itaque 
hasanxias.Sc  follicitas  vocescrumpunt ,  ut-  prxlcntivitx  noxiaeft  quamprorogarepras 
cumque  prx  fe  ferantfeab  infideiitace  im-  ie  fert  quilibet ,  (uc  qux  oflaexliccac)  tum 
munes  efle  ,  eam  tamen  intus  r;clufam  pro-  fututx  cumprimis  adverfana  eft. 
dere,  hujufque  iofidclium  curx  reum  tencri.      Ex  hoc  aucera  loco  elucct  magis,quxnam  l,ir.cau£- 
1"?,    y"      Argumentum  primum  eft  a  difparatis,  illa  mundi  foilicitudoiit,quxServatoris  no-  n«m  vca 
v,  u  (Etlimos  &  Tyrannis)  unde  diffimilitudt- 1  ftri  oratione  jugulatur ,  fcilicet  cum  ea  effi-  fi^ahidt ; 

nem  &  differcnciam  colligit ,  qux  inter  nos  j  cicur  ut  regnum  ante  omnia  non  confecle- 
&  illos  hac  in  re  efle  dcberet ,  hoc  modo:  mur ,  fed  illud  prxfencis  vicx  commodis 
omnia  ifta  Gentcs  lequiruot;  At  nos  lllis,  poftponimus.  Quodautem  «^5Ts»dicit,non 
longe  diflimilcs  effe  oportet ;  ergo.  Et  cer-j  eo  tantum  intelligit  Deum  effe  mane  invo- 
tecum  Gentes  nullis  harum  rerum  promif-  'candum  antequam  velquid  edas.aut  opcrari 
iis  muniuntur  ,  nulla  fpecialis  Dei  favoris '  incipias,  &cc.  (quod  tamen  xquiflimum  eft) 
cxperientia  confirmantur  ,  lide  deftituun- 1  fed  prx  omnibus,  &  plufqnam  omn-.a. 


tur  ,  Deum  verum  non  colunt,  terrena  tan- 
tum  fapmnt,  &c.  nihil  mirum,  li  hoc  mor- 


Hac  igitur ,  tanquam  certiflima  nota  fi-  «  tpm  h*- 

ii  huius  feculi  a  filiis  reeni  difcernuntur.  JMfi'"!' 
! ...       5  ...  £1:.  ;  £.1. 


filit  j  fuh- 

vero  cum  ,  &c.  Qui  enim  ;  fuadeant  fe  primas  regno  caelorum  dare,  eft  ccmmtnr 
filium  proprmm  nobis  gratificatus  eft  ,  quo  '  undeillorum  hypocrilis  &  fucus  dctrahatur, 


bo  non  laboranc  modo  ,  fed  &:  confofli  luc-  ,  Quod  li  libi  hypocrili  imponant,  &:  libi  per< 
cumbunt.  Nos 


modo  non  cum  eo  nobis  omnia  darct  ?  pu- 
deat  ergo  hac  in  re  Gentibus  iimilesfieri. 
am.hu  ve-      Hanc  diffimilicudinem  probat  adefcri- 

ro  amoVcli-        ■  ■  t^    •  •  .    c    •        r 

,  _  ptione  venDei ,  qui  cuminnnitx  iit  maie- 
lurs.  ltatis  ,  &;  iu  luosamore  plulquam  paterno 
propendeat,  omnes  eorum  neceffitaces  pro- 
be  cognicas  &:  perfpeclas  habec.  Pater  vefter 
eceleftis:  de  his  vocibus,  vide  quas  fupra  an- 
notata  funt ,  in  prxfacione  Dominicx  ora- 
tioms.  Iftud  autem  nos  fecuros  reddere 
oportet ,   quod  Deo  ipil  curx  fumus.  Nec 


Prov.  47.  Vbi  primariam  &  principem  (a.- 
pientiam  ,  quam  ante  Revere>.ttam  lehov* 
dcfinierat,  Prov.  1.  &  docet  umvcrla  pol- 
feffione  noftra  redimendam :  quod  Servator 
Chriftus  llluftravit  dtiplici  parabola.  Matth. 
15,44,45.  Paulus  vero  fuo  cxemplo  confir- 
mavit.  Pbilip.  3, 4, *,,<?, 7.  &  Lnc.14.  Shtiaon 
abnegat  patrem  ,  &c.  His  autem  contraria 
faciunt  llll  £«c.l4.invitati ,  qui  perfpeciem 
negotiationis,  &c.  Item  Ifraelitx  qui  Za- 
char.$o.  argenteos  Stc.  Quibus  quam  multi 
enim  ipfe  nos  curam  deponere  &:  abjicere  j  iimiles  reperiuntur  ,  non  cft  difficiledicere. 
fiuderet  ,  niiiipfe  idem  prxfens  &  prxfto  Vcrum,  inquit  aliquis,  rcs  nor.dum  eoredit, 
adcffet,  cui  curarum  noftrarum  farcinam  '  ut  de  hac  rerecle  pronunciari  poflit.  Non- 

dum  enim  in  difcnmen  vocamur  defernonis 
Euangelii ,  aut  bonorum  &  vitx  amiffioms. 
Atqui  ,  inquam  ,  ut  id  non  iit ,  de  hac  re  ta- 
men  aliquid  conftitucum  habere  non  eft  t 


lmponeremus  &;  mjiceremus. 
crimjlra  Neque  vero  cumdicic  eum  probe  noffe 
UejH'ff"S  nos  ln  J'gerc  his  omnibus,  hoc  tantum  vuit, 
ut  intelligamus  noftras  neceflitates  ip(i  per- 
lpeclas  effe  ;  fed  porro  etiam  ipfum  otnoia 
nobis  ncceffiria  fuppeditaturum.  Id  quod, 
tum  voce  {Patris)  continctur.  (Pater  enim 
quid  filio  negabit ,  prxfertim  cum  hoc  i- 
pfum  ei  Jedit  ut  ejus  filius  fierec • )  cum  et- 
lam  promiffofequenti  ;  Et  omniahnc  adft- 
tientjtr,  tyc 


JwiiTm».  Conferatur  igitut  pars  aliqua  re- 
gni  coeleftis ,  cum  certo  commodo  aut  lu- 
cello  ad  hanc  vitam.  Qtii  enim  plus  xfti- 
mat  Iticelli  particulam  concione.Coenx  par- 
ticipationc,precum  communione  ,  baprifms 
celebrirace  ,  pfalmi  cancione,  eum  certe  to- 
tum  Euangelium  ctim  opibus  commutatu- 


Verf. ;;.         Arguic  abadvcriis,  fcil.  non  oporrcre  j  rum  vcriiimile  eft.  Qui  vitx  non  tam  fubii- 


St&iautia  follicitudine  rerum  terrenarum  victtts  & 
rrtftnie,  cultus  torqueri ,  quia  regnum  Dei  &  ejus 
juftitia  quxrcnda  fiint :  qux  ncmo  conlc- 
Ctetur,  qui  hujus  vitx  curis  fe  confccerit. 
Sicut  enim  prius  diclum  eft,  neminem  poffe 
Deo  fimul  &;  Maninjoni  fervire ,  lic  nemo 


.vijiair.J.t 

cmn  cccle- 

/?:'.!  qilJC- 

yotdny 


dium  quam  voluptatem  redundantem  pluris 
facit ,  quam  oidinarium  animx  fux  paftum, 
cum  prxfentem  vitam  futurx  prxpoliturura 
veriiimile  eft.  Quoaccedit  LHC.\6.<?u.ifde- 
lufr.it  inparvo,  erit  &  in  magno. 

XiiJla.  ■nw!g,<uZs'r.(i\J\ ,  fcil   ad  victum  &:  nxiimi*. 

vcftitum 


E       V      A       N       D 

rmitmhxc  vcftitum  ncccflaria  ;  &  quidcm ati icien'ur, 

fnppedi'      jj  eft5  (inc  veftra  follicitudinc,  divinitus,  feu 

t.vitnr,       Jjvina  quadam  vngula  fuppcditabuntur  ,  ii 

rcs  ita  poftulat.  Sunt  cnim  vcluti  annexa^: 

comitcs.  Vidc  Agg&.i.s.  &c.  itcm  rrov.i,p. 

Pfalm  34.  Hinc  eft  quoddivitix  timori  Do- 

mini  ad  liniftram  ,  viu  vero&  valetudoad 

dextcramcolloccntur.  Proverb.  ;,!5.  Sicut 

enim  qui  prx'potentem  aliquam  dominam  in 

matrimonium  obtinet.fatcllitium  &:  Gync- 

carum  fatis  amplum  confequitur  ;  iic  ,  8cc. 

Hoc  illuftratur  ,  profeftione  in  dcfcrto  ex 

prarfcripto  Domini :  ubi  limul  &:  pafti  Sc  vc- 

ftiti  funt  abundc.  Itcm  his  qui  Cliriftum  in 

defertum  fecuti  funt. 

vi  illi-s  0»      Sicucetenim  in  ambulatoriisaulxpapi- 

fruicipnm    lionibus  (pavilionsor  tents  that goonvvhee- 

«nl.xsft-     les  t  or  may  le  removed.)  fit  ut  coqui,  pifca- 

qHHMur,      toreS)  cupedinarii  (huxflers  or  vittailers)  fu- 

torcs  ,  &c.  Dcniquc  artificum  &  opificum 

omne  genusfatismagnonumerofequuntur, 

qui  aulx  comitatum  omnibus  quibus  opus 

habet,  fublevcnt :  lic  multo  magis  qui  tantj 

principis  aulam  aflcclantur.  Quam  autcm 

ftultum  cflet  homini  ab  anciila  initium  am- 

biendi  (off '  vvoing)  facere ,  &  operam  &  o- 

leum  in  eo  confumcre  :  ut  iicut  ineptum  cf- 

fet  fi  quis  aulam  diutius  feclari  cogitans  fe- 

cum  viaticum,  calceos ,  paleam  farraginem, 

&c.  circumferct :  lic  ,  Scc.  quod  tamen  ab 

Ifraelitis  faclum  legimus.  Ho/7,14. 

,  Notandum  quod  ftudio  &  inveftieationi 

Dtijnfli-    regm  coelorum  adjungit,  tanquam  regni  m 

tin.qnxhic  nobis    certiflimum  tcftimonium  juftrtiam 

tju*mH.i,   Dei.    Quod  tamctii  intelligi  videtur  jufti- 

atafiada   tiam  quaiufti coram  Deo  fumiis  per  fidem  in 

Chriftum.tamen  cx  fuperiore  fermone  Chri- 

ftt  ea  prorfus  indicari  videtur  juftitia  ,.qua 

jufti  coram  homimbus  rcputamur.  Quum 

enim  cap.%.  abundare  dixit  oportere  jufti- 

tiam  noftram  ,  pra;  illa  qux  eft  Pharizxo- 

rum  ,  &c.  ut  in  resnum  caelorum  ineredia- 

mur  ,  fatis  fubinnuifle  videtur  quam  hoc  lo- 

co  intelligit  Deijuftitiam  (non  regni  coelo- 

mm  juftitiam)  ut  plerumque  vertitur  ,  (ine 

qua  regnum  quod  nobis  apparet  umbraaut 

larva  cenfenda  eft.  Sinefanclitate  emm.nemo 

Deum  videbitu. Hebr.i^.  Rom.14. 

Vcrf.  !4  Condudit  ,  quod  fuperius  propofuerat, 

Sclliatnilo  dc  cura  &  anxietate  profliganda  :  fed  vcti- 

cr.ijlini      tam  illam  follicitudinem  ,  ab  ad junfto  tcm- 

tjutmoit!)     poris  aptius  explicat.  Docet  enim  tum  efle 

""'•''"'     •' in  vituperio  ,  cum  in  futurum  tempus  pro- 

fertur ,  nec  prxfcntibus  acquiefcimus ,  cum 

prxfentis  paternx  providentix  fenfus  >  nos 


I       t       I       C       A.  15/ 

dcberct  de  cacontinuanda  fecuros  &  conii- 
dcntcs  rcddcrc.  Vfque  autcm  eo  Iianc  110- 
ftram  anxictatcni  prohibet ,  ut  ne  in  crafti- 
nuni  lllam  extendcrc  patiatur.  Qu.i  in  rc 
vidcatur  ios  imitari  ,  qui  ut  xqua  aufcivtnr. 
iniqua  poftulant :  quandoquidcm  durum  vi- 
dc.itur  homincs  a  craftini  dici  cura  abigcrc, 
qui  lolcnt  fuas  cur.Ts  ad  millc  annos  &  am- 
!  plius  protcndcre  ;  fed  nihil  hic  prxcipitui 
j  quod  non  litaliis  Scripturx  locis  confor- 
mc  ;  ut  cum  panem  hodiernum  in  oratione 
,  dominica ,  &c.  item  filiorum  couditio  in 
)  patris  familia  hoc  poftulat.  Quis  enim  tiliu* 
paulo  honcftioris  familix  ,  quide  dimenfo 
craftino  &:  in  p.ttris  famrlia  fubiiftens  ,fo!li- 
cituscft?  Ad  hanc  remeruditifunt  &con- 
formati  Ifraehtx  in  defcrto  ,  quibus  malc 
cciTit  quoties  de  craftinofolliciti  Man  in  fc- 
qucntem  diem  reiervabant  ;  niii  ut  Deo 
magis  indivulfc  adhxrerent :  huc  etiam  nos 
vocatquod  ftultitixdamnatur.qui  plcraquc 
in  multos  annos  rccondiderat.  Qno  eft  dc- 
teftabilior  eorum  hominum  cupiditas  ha- 
bcndiinfati.ibilis,quim  centeiimum  annum 
non  minus  anxie  Iaborant ,  quam  alii  pii  de 
prxfcntis  diei  neccflariis  prxlidiis.  Quan-  profiicitr.- 
quam  videatur  hoc  limul  &  familias  &  Rcf-  *'*  v"° 
publicas  Iabefacfare  ,  (i  de  craftino  die  non  '""i"'  ' 
liceat  Chriftianis  follicitos  efle.  An  non  e- 
nim  licebit  fcmel  in  anno  patrifamilix  tan- 
tum  tritici,  farris,  falis.hordei,  &c.  compa- 
rare  ,  quantum  in  univerfum  annum  fanulix 
ejus  fuppetir  i  Et  certe  niii  urbibus,  quibus 
inlidix  ab  hoite  collocantur,  fis  iit  de  com- 
meatu  in  annum  ,  aut  ctiam  plures  annos 
profpicere,  quomodo  obiidionem  fuftinc- 
bunt :  Intelligendum  igitur  aliudcfle  cu- 
ram,  ahud prijpicientiam.  Ita  ut  in  futurum 
profpicere  non  prohibetur ,  fcd  prohibetur 
cura  torqueri.  In  futurum  etiam  tempus  la- 
borare  non  prohibetur,  imo  vero  a  fapiente 
mandatur  formicxexemplo  ;  fcd  angoribus 
fe  ex  cultu  &  viclu  corporis  dare  vctatur. 
Exemplum  vero  cum  profficientis  ,  tum  fo- 
lertis.  in  vitx  neceflariis  parandis ,  illuftre 
nobis  proponitur  in  Iofcpho ;  in  Chrifto 
etiam,  qui  loculos  unde  neceflaria  compara- 
bantur,  fecum  circumferri  voluit :  in  Paulo 
etiam,  qui  adverfus  famem  Ierofolymita- 
j  nam  fanfta  profpicientia  cavit. 

Hinc  argumcntum  anneiftit  ab  adjuncta  'x"ffi'""- 
1  humanx  vitx  afdittione  ,  qua;  illam  citra  "'  """■'"■' 
hanc  nonnccclianam  curam  comicatur.  In  mai;tri,u 
quo  licut  vetitam  curam  ante  notavit  cfle  .1  ,,„..-,, 1 ««- 
difEdentia ,  &  a  rerum  caleftium  non  fatis  Jj. 
Kk  i  digiu 


aeo 


H      A      R      M      0     N 


digna  exiftimatione  ;  fic  c.indem  plenius  ad- 
huc  indicat ,  cum  docct  h.mc  curam  cffe 
premcntem  ,  urcntem  pungentemque  cttram, 
&  qiut  homini  moleftiam  non  neceflariam 
•ifTert.  Die  cnim  prarcipirur  ut  laboremus. 
Gen.z.  PfaLicj..  Hoc  onus  fatis  in  fe  gravc, 


Iiomines  gravius  &:  ponderofius  redJunt, 
arrcpta  curarumiarcina  ;  unde  canities  ac- 
ccleratur  ,  frons  corrugatur ;  cum  tamen 
craftini  diei  cura  hoc  modo  non  excutitur: 
craftinus  enim  dies  fuas  curas  nihilominus 
fecumfert  &  fcret. 


M  A  T  T  H.  cap.  7.  a  vcrf.i.  ad  6. 

NE  judicate ,  utvejudicemini. 
2  Ouoentni  juditio  judicatis,  judkabimini :  &  quamenfurametimirJt, 
cadeni  contra  mctiettir  vobis. 

2  Qutdautemfpectasfcflucamqiueslinoculofratristui,  tr.ibemrero  qu£  esl 
in  oculo  tuo  non  animadvertU  ? 

4-  Aut  quomodo  dicesfiatri  tuo ,  Sii:e  ejiciamfcflucam  ex  cculo  tuo  :  &ecce  tra- 
lesinoculotuo? 

S  Hypocrita ,  ejiceprimum  trabem  ittajn  ex  oculo  tuo ,  &  tum  deflicies ttt  cjicias 
feflucatn  cx  oculofratris  tui. 


ANAzrsis. 

pRoihcfis  eft ,  caveamus  a  remeraiia  Fratrum 
■*-  condemnatione,  qiiam  vctat  ipfa  cogitatione 
concipere:  adcujus  tr.JiQiv  adhiberur  argumen- 
lum  a  finc ,  ne  ipfi  temerariis  judiciis  gravetuur. 

Verf.z.  Quod  etiam  confirmatur  argumentoa 
toto  univerfali,  (cilicet  genere  :  quia  prout  illi  aliis 
fccerintillisipfis  fiet.Quod  ctiamilluftramrcom- 
paratione  parium  ,  quum  licut  inlegitimiscom- 
mcrciis  eadem  menfura  emirur  &  vcnditur,  lic 
Deus  juftus  judex  nobisretribuct,  prout  nolinct 
crgaaliosgerimus. 

Verfii.  Perverfi  &  temerariijudiciicaufasduas 
afllgnat;  unatn  ,  curiofaminfpcdtionemvitiorum 
alienorum  ,  altcram  ofcitantiam  propria  peccata 
cxcutiendi :  quod  comparatione  parium  illuftra- 
tur,  perindeenim  ciTe,  ac  C\  feftucam  in  alieno  ocu- 
lo  cernens,  ad  ttabem  in  proprio  CTCtitircr. 

Vcrf.t,.  EfFecro  cuiioft  difqiiifitionis  in  alie- 
nis  peccatis ,  &  in  propriis  conniventii ,  notat  a- 
crem  cenfuram  :  cujusabfurditatemilluftrat  com- 
parationeparium  ,perindeelTe,  ac  fiquiscuperct 
feftucam  ex  oculo  fratris  eximere ,  priufquam  tra- 
bem  in  proprio  oculo  exemerit. 

Verf.$.  Hujus  porro  cum  curiofitatis  tum  ofci- 
tantii  caufam  notat,  hypociifin,  quahominesplu- 
ris  fe a:ftimari  cupiunt,  quam  tes &  veritas  poftu- 
Jat;  quam  rem  adhortatione  claudir ,  fe  prius  pur- 
gandi  &  emendandi;  quod  confirmat  a  fine  ;  nt 
aptior  fit  &  magis  idoneus,  fratri  ad  refipifcen- 
tiam  revocando. 

METAPHRASIS. 

VT  adintermtffa  in  proximum  officia  re- 
•vertar,  &  tUa  perfirmgam ,  qitibus  pro- 
ximtts  dtciis  &faclts  Uditur.flctttfitperiits  iU.i 
fcre  coi/fplexus  fttm  ,  qiiibui  cogitatione  modo 
violatur ;  moneo  ut  a  temerario  &  prxcipitt 
fratrttm  condemnatione  ,  velob  eam  fttltem\ 


caufam  cavextis ,  ne  &■  vos  pravis  aliorttm 

fitjpicionibus  &  pervcrfis  judiciis gravemini- 

Stcttt  entm  in  legitimts  commercits  £>  negotia- 

tiombus  ,  eadem  tnenjttra  vcnditttr  atque  e- 

mitttr:  ftc  Detisjitfiiffimus  jttdex.qitt  omnium 

&  animosfleiitt  &  lingtias  rcgit,  potenti  ma~ 

nn  fua  efficiet ,  ut  protit  nos  nofmet  erga  alios 

mentis  conceptu  &  lingtts.  ufu  laudato  aitt  il- 

laudato gefftmus ,  fic alu  de  nobis  &  tnttts  in 

animofentient,&  foras  fermones  ferent.  Sjui 

vero  Juttm  contra  fratres  judtcittm  pr&cipi- 

tant.fere  Imjufmodi  fttnt ,  ut  ipfi gravioribm 

peccatislab.rent,  quam  ht  quorummvosa- 

cerbe  infeciantttr.  &uamobrem  ut  veluti  co- 

ram  cum  tilo  agam:  age  dic,  qita  fiducia  tam 

ctsriofe  aliena  inpeccata  inqmris,  ut  vel  mint- 

marttm  a  recio  aberrationum  feverus  Cenfor 

fis.dttm  interim  adpropria  peccata.tametft  a- 

trocia,  cncutias  ?  Atque  quafronte  tttamde 

fratre  coilapfo  infiaurando  cttram  &folicitu- 

dtncmprofitearis:  cumintertm  tefccleratua, 

omntbus  obvia  £f  coniptcua  ,  corrigendijitt- 

dittm  nitUttm  tenet !  &juamobrem  tu  (hypo- 

prtta  inftgnis)  qni  altorttm  fdula  vituperatw- 

ne,  ttti  miocentist  cjp  integritatis  (qtts.  nu'Ja 

est)  fidem  facere  cupis  ;  primum  (jp  antc  0- 

mnia  te  tttis  jcelertbm  per  refipifccnttam  expe- 

dt :  fic  enim  ad  alios  injiauraudum  i!j  rejii- 

tuendii,par'atior  mtdto  eyinftritliior  accedes. 

Suninn  esi ,  depulfioapncipiti &  temera- 

rio  de  fi-atnbus  judtcio. 

_  ( ' A  prjuipiti  ludicio  dehortatio  dta- 

Partes  /     ,r      rrr 

■^    viu  verjtbitt. 

{Ejufde  acerba  reprsthenfio  3  ahis. 


Tunt 


PRAXIS. 


P  R  A  X  1  S. 

(~\ Fficiis  in  Deum  adjungic  aiia  in  proxi" 
r"^'»  de  ^-^mum,  qux  <v>/>.  6.  lncerpolira  intermi- 
v','x'm.  '  <it.  Tamecli  enim  cap.  <;•  quxdam  u  fe- 
JKdiamm  cundacabulaad  craaandumdelibavic  ;  ta- 
litmmiur,  nlcn  ,Ha  cx  ca  parte  cractavit,  qua  liominem 
coram  Deo  obnoxium  reddunt,  non  ea  par- 
te  cjua  proximus  violatur. 

Orditur  aucem  abanimi  tacito  judicio, 
ouod  ne  de  proximo  prxceps  nimis  &  acce- 
Jeratum  lit ,  diligenter  monct.  Imitemur- 
cjue  illud  H/a.ii.  deScrvatorc  ,  cjui  ex  ocu- 
lorum  intuitu  &;  aurium  auditione  ,  ienten- 
tiam  de  rebus  non  tulit ,  fed  potius  quod  a- 
pud  Patrem  audivit  &  vidit ,  illud  teftatus 
eft.  Hic  igitur  fufpicionibus  aditus  prxclu- 
didcbet  ex  charitate  lCorinth.l^.  qua  fi- 
cile  ad  fententiam  de  aliquo  dicendam  de- 
ducimur.  Deinde,  licut  dictum  cft,  non  ni- 
mium  iignis  eV  rcrum  inccrtis  judiciis  cre- 
dendum  :  ut  li  quis  ex  titubationc  &  cafu 
cbrietatem  ftatim  concluderet ,  in  quo  ge- 
nere  peccavit  Eli.  i  Sam.i.  Sic  fi  quis  femel 
in  libidinoli  confortium  incidat ,  non  ftatim 
judicandum  &x.  Fieri  enim  poteft  ut  aut  in- 
cautus ,  nut  non  confcius  hujufmodi  in  con- 
fortium  inciderit.  Hic  igitur  prudentiacV: 
cautio  ilh  limilis  adhibenda  eft  ,  qux  in  le- 
prx  judicio  Sacerdoti  prxcipitur  Lev.cap.i. 
verfi^.ij. 
nccmMede  Deinde  cavendum  ne  cujufque  de  fratre 
tafmtien-  fermone,  ad  male  de  eo  fentiendum  adduca- 
tl"m'>  mur.  Et  cumboni  nominis  proximi ,  Deus 
nos  cuftodes  elTe  voluit ,  danda  opera  eft  ne 
illud  nobis  leviter  &  nullo  negocio  cripi  pa- 
tiamur.  In  quampartem  non  Saul  tantum, 
fed  fanctiiTimus  David  peccavit ,  dum  Sibx 
de  hero  falfa  narranti  crederet. 
fitUtt-  Contra  vero  ftultum  eft  quod  quidam 
mtn  m.mi-  hunc  locum  ,  fuis  facinoribus  tegendis  pro- 
fcjii  <»/-  ferunt.  Ncc  enimvel  tumfe  judicari  xque 
faniU,  ferunt ,  cum  res  fole  &  meridie  clarior  eft ; 
ut  fi  quis  per  plateas  incedens  huc  illuc  fe 
fle£tit&  refleftit,  vel  ii  ferrao  illi  deficit 
prxfertim  fobrietati  conjunftus :  ii  quis 
quotidielupanariaitet ,  de  cali  fas  erit ,  &c 
tametfi  Pu»///fc«ofculantes ,  volunt  fcemi- 
nx  coniiliumfanum  dare  videri. 

Vt  ne judicemini.)  Nec  a  Deoqui  mife- 

ricordiam  vobis  prxftabit ,  nec  ab  homini- 

bus ,  quorum  animos  &:  corda  Deus  manu 

fuaretinet,  ne  quidcontra,  &c. 

Verf  3,  4.       Caufam   temerarii  &   prxcipitis  judicii 

fii  ievifi-  notac ;  cupiditatem  fcilicet  aliorum  vcl  k- 


E       L       I       C      A.  161 

|viiTima&  minutifTima  peCCaca  Curiofeex-  wntnme»- 
cuticndi,  &  illa  in  fratribus  exagitandi:  tan-  riefitxc*- 
quam  Pxdagogi ,  Chirurgi  &  Mcdici  avari  >•'"•'■■'> 
!k  crudelcs  ,  qui  vulneracorum  S:  xgroto- 
rum  multitudme  lxtantur :  difficiles  fane 
Pxdagogi  ,  &C.  cum  Patnsaut  Incorruptcs 
Iudiccs  nos  imitari  oportcat.  Nam  pater  <li- 
ligenter  liberoium  mores  conliderat ;  fed 
ita  ut  nilnl  mali  ab  his  admitci  cupcret ,  fic- 
ut  nec  admilTum  perveftigare  geftit.  De- 
mde  ludiccs  integri  &  xqui ,  eorum  nume- 
ro  non  oblectancur :  pottis  cmm  omnes  in- 
fontes  clTe  pcrvellcnt.   Quemadmodum  i- 
gitur  ubi  hxc  libido  ,  feu  chirurgos ,  fcu  ju- 
dices  invafit ,  non  deerunt  perverfa  judicia, 
&  male  inftitutx  curationes ;  £c  nequc  in- 
frequcntes  futurx  funt  pravx  dc  fracnbus 
opiniones.quocies  homines  malediccnui  aut 
reprehendendi  ftudio  pruriunt. 

Scd  videcur  pocius  iftis  vcrbis  Chriftus,  '"cgr.triA 
aliud  vitium  perftrinoere:    &  non  cancum  """"  1'<,/"- 

■    rn     ■■  c  \r   ?     •    ■      ■•■•■•    /•       ftate  cMii- 
eos  lnlectan  qifl  rallis  &:  imqius  jujicns  ha-  „ati4. 

tres  obruunt  ,  fed  &  eos  itidem  pungerc  qui 
vere  quidem  de  fratribus  delinquentibus, 
fed  non  fyncere  ftatuunt :  cum  nullo  dcli- 
<5ti  odio,  fed  voluntatequadam  &  ftudio  re- 
prehendendiducantur  ;  aut  etiam  (quodfit) 
odio  ejus  qui  reprchenditur.  Inique  vero 
hoc  facere  facis  indicac ,  quod  ad  eadem  anc 
graviora  in  fe  ipfo  peccaca  connivct  qui 
carpit.  Quod  li  odio  peccati  duceretur  , 
non  minus  illud  in  fe  quam  in  alio  damna- 
ret  :  nec  minus  peccatum  in  femetipfo  cor- 
rigeret ,  quam  in  aliis  illud  caftigare  prx  fe 
fert. 

Ex  quo  illud  facile  liquet ,  non  damnari,  Verf  r. 
ii  quis  fratcr  fratrem  coarguat ,  cum  lege  co"  '•" 
illud  prxcipiatur.  Lev.19.  fcilicet.  Non  effe  »#*«•*■ 
odto  habendum  fratrcm ,  fed  penttus  coar-  rM(rc0lXr. 
guendum  ne  ejtis  peccatum  luas  (vsl  ne  ta-  ],u(,:j:ilr 
men  fuper  cum  peccatum  tollas  tanauam  ve- 
xillum  ,  blaz.e  his  fnne  ,  &c.)   Quod  item 
Pfal.147.  &  Prov.  celebratur  ;  licut  contra- 
rium  apud  Hpyi.4,4.  Sed  nec  minima  vitia 
perftringere  prohibetur.  Sicut  enim  nulla  ta 
minuta  feftuca  cft  ,  qux  fi  oculum  fubincra- 
veric  non  illani  moleftiam  exhiberec  qua 
quivis  liberari  fe  expecercc ;  ica  nec  vicium 
ullum  tatn  cxile  &  exiguum  cft,  quod  animi 
aciem  nonconcurbet ,  nili  fedula  cura  cxi- 
matur.  Quamobrem  hortatur  Chriftus,  non 
ut  a  repreheniioncdefiftat  ,  fed  ut  fui  ipfius 
cmendatione  ,  fe  ad  hoc  olficium  magis 
idoneum  rcddac.   Quam  enini  abfurdum  lic 
te  illius  oculi  acie  qux  trabe  impcdita  eft, 
K  k  3  conati 


tSl  H      A      8.     M 

conari  ejus  oculum  reftituere  qui  inje&a 
uncumfeftuca  c.iligat  i  Ex  quoillud  cfHci- 
tur,  homines  non  tantum  venrausignora- 
tione  fed  Sc  morum  corruptela  cxcutire: 
nec  tantum  incenebris  captos  efle  oculis, 
fed  fumma  meridie  :  licut  &  i  ?et.c.\,%,g. 
ad  feftucam  deprehcndendam  ,  tum  etiam 
ad  illam  arcificiole  &  dextre  eruendam.  Nec 
enim  qui  vitium  in  oculo  deprehendit,  ilico 
oculi  vitio  mederi  poceft.Cavendum  igitur, 
ne  nobifmetiplis  vitiorum  confuetudine  o- 
culos  configamus. 
fineqattn-  Hujus  rciapud  Lucam  argumenta  qux- 
frthenfit  jam  £  tcftim0niis  citantur  ,  quas  ex  jafta- 
*°x,'u        tis  &  pervulgatis  proverbiis   petita  funt. 


Quorum  prius  eft  ,  Ctco  cecum  ducente, 
ambasin  foveam  caiere.  Quamobrem  cum 
vituperacor  ipfe  ca:cus  iic  ex  crabe  quam 
in  oculo  infixam  habec  ,  alienum  eflcc ,  uc 
alterum  ex  fcftuca  caligantem  ducac.  Per- 
inde  ac  fi  claudus  claudo  deporcando  de- 
iignaretur.  Eodem  fpectac  alcerum  pro- 
verbium,  ubi  reprehenfus  difcipulo,  vitupe- 
rator  magiftro  aflimilacur.  Reprehenfus  e- 
nim  cum  vidcric  ,  feipfum  pejore  loco 
non  efle  quam  vitaperator ,  pra:dare  fccura 
agi  pucabic.  Ex  quo  illud  liquer ,  cancum 
abefle  ,  uc  hujufmodi  vituperatorum  re- 
prehentiones  prolint ,  ut  plurimum  etum 
obfint. 


M  A  t  T  H.  caf>.  7.  a  verf.6.  ad  rj. 

6  Ke  date  quod/".t»c?«;«  eft  canibus,nec  projicite  margaritas  rejlrtts  corampor- 
cis:  r.e  qtundo  concuLent  eas  pedtbusfuts,  & converfi  lacerent  ros. 

7  Petite,  &  dabttur  robis :  qturite,  &  inrenietis:  pulfate,  &  aperietur  robis. 
s-  8  Quifquiseninipettt,  accipit:  &  qta  qturit,  inrenit:  &  ei  qui  pulf.it, aperietur: 

9  Natn  quis esl  ex  robis  homo ,  qui  fi  films  ejus  petierit  ab  eo  panem ,  det  ei  U- 
pidem  ? 

10  Etfipifcempetierit,  numferpentem  dabitei  ? 

1 1  Si  vos  igitur,  qtti  malt  cjiis ,  nojits  dona  bona  d.tre  liberis  rejlris ,  quanto  ma- 
gis  Pater  dle  rejier,  qtti  es~l  in  ccclis,  dMt  bona  tis  qtti  petierunt  ab  tpfo? 

1 2  Otucunque  igitttr  rolueritis  utfaciant  robts  homines,ita  &  rosfacite  eisftflx 
enim  esl  Lex  &  Pnphets,. 


a  k  A  l  r  s  1  s, 

T)  Rotheiis  eft ,  admonitiones  non  efle  temere,  &c 
proniifcue  adhibendas ;  ad  cujus  ir-Ji Q">  adhi- 
betuc  diftributio 

rContemptotibus.qui  comparatione  pa- 
rijm  illuftiantur,  nepe  fuum  :  quod  ef- 
A  fubje-  1  fecto  calcandi,  fubj .  pedibus  atguitur. 
ctis         ^  Virulentis.quiitemcomparationepa- 
I  rium  illuftrantui,  nepe  canum,qui  nos 
^admonentes  moijenc  &  laceiant. 

Pnterea  aliud  aigumentum  caufi  admonitionis 
abadjunctafanctitareejus ,  quamilluftratpaiire- 
rum  Deoinlegeconfecratarum.  Deinde  aliudai- 
gumentum  ab  adjuncto  piecio  veibifeuadmoni- 
tionis,  qux  paii  illuftratut  maigaritarum. 

Ferfa.  FiolepGs  eft,  cujusoccupatio  eftabad- 
juuda  ignorantia  ,  an  aut  conteraptoies  lint ,  aut 
viiulenti  :fubjectumeitacorrumpentecauraillius 
ignorantiae,  nempeprecibusad  Deumrufis,  qua: 
ad  Deum  precatioduobuscomparatispariumex- 
ornaiui ,  quxrendi  tem  petditam ,  8c  pulUndi  o- 
ftium  claufum;  ficut  ejus  petitionis  erfectum.nem- 
pe  confequutio  rei  quam  petimus,duobus  aliis  am- 
plificatur,  inventionisfcilicetreiamifla: ,  8c  aper- 
tionis  oftii  claufi. 

T*etf.t.  Hoc  argtiitut  porro  a  toto  univerfali, 
feu  generei  quia  omnis qui pccit,  8cc.  accipit ,  8cc. 


ferf.i), io,l\ .  Aliud  argumenrum  a  compara- 
tione  minotis :  nam  li  illi  homines  nihil  negant 
fuisfiliis,  nedum  Deus  fuis,  &  liilli  malinihilne- 
gant  fuis,  nedum  Deus  fumme  bonus  fuis  f.liis  ne- 
gabir.  Denique,  ii  illi  panem  Sc  pifcem  non  dene- 
gantfiliis,  quotamenilliipfi  indignifunt:  nedum 
Deusfuisdonadabit,  quibus  ipfeabundantiflime 
fiuitui ,  quse  nulla  eiga  homines  largitione  exhau- 
riii  polTet;  ubi  etiam  petitiones  ddiribuntui  a 
fabjefto  retum  bonarnm  8c  nobis  commodarum. 

F~erf.ii.  Omnia  oiTicia  erga proximum ,  qui- 
cumque  vel  hadenus  expofuit,  vel  eriam  enumera- 
ri  polfunt  adjuntta fumma indicat ;  ita  fcilicet  nos 
erga  proximum  geieie  opoiteie,ut  nobifcum  illum 
ageie  expetimus. 

METAPHRASIS. 

ATque  ut  fitis  animis  fynceris  &  incorru- 
f-tis,  optims  comparati,  (£  reprehenfimit 
argstmentum  rwn  defit  ;  tamen  delelius  perfo- 
narum  adlribendtu  ertt :  fientm  in  virulentos 
tanqn.tm  r-sbubs  canes ,  qu;  vos  con-uitiis  aut 
maleficiis inceffent;aut  vero  in  Epicur&os  tan- 
quam  fues.qtti  voUiptatibtu  adeo  a,id:cl:  fttnt, 
ut prx  illis tn  qiubtts  fe  vMitmt  omn.ajper- 

nant, 


10. 

II. 


II. 


nant ,  ey  pedtbns  conculcent ,  incidatis :  nolite 
admomtiones  veftrat ,  tanquam  res  fancias  i 
fanciuario  mtnimt  ad  communes  ufut  effercn- 
das,  iftiufmodi  canibut  proftituere  %  neque  re- 
prehenfiones ,  ipfis  margantis  prctiofiores,  hu- 
jufmod:  fuum  &  porcornm  pcdibtn  obterendas 


Veri:  6. 
Xluirtjim 
feri.t  j  epre- 
henfione  in- 
■  diinil 


iVANCELICA.  ifi-j 

quos  noftra  admonitione  indignos  judice- 

mus.  Vnum  corum,  qui  admomtionum  nul- 

1.1  cura  ducuntur.  Altcrum  coruni  qui  ctiam 

odio  habcnt  reprchenliones,  &  rcprehcnfo- 

res  pcrfcquuntur ,  &  contumcliis  arliciunc. 

Hos  liomincs   Scrvator  canibus  &  fuibus 

objicere.  Vbi  fi forteqittratis .qutb/es tndicits'  comparat :  animalibus  Iudajis  odioliflimis, 

tales  ab  alns  fecernatts ;  eqitidcm    nt  a'.:a  t.i-   qua:  ncque  ad  cultum  Dei ,   ncquc  ctiam  ad 

ceam  fupertorts  anteade  vit&  eorum  experi- '  communcm  vitx  ufum  idonca  crant :  vide 

menta)  unttm  hoc  vobis plurimum  fuvabit , fi  Ef*i.66,$.  Hinc  ctiam  Salomon  ,  &  poft 

prudenttam  (itt  ali.t  omnia  qitibut  op-.cs  hf.be-  \  Salomonem  Petrus.deploratx  falutis  houii- 

tis)  a  Deo precibus petitts,  fi hoc  dmum  prtmt   nes,  his  anurialibus  comparat. 

parentislapfn  amiffum  dtligenter  exqnfiveri- \       Adhortatioautem  duciturabadvcrlis.fci-  qnibm  igi- 

tis.fi denique portam  noftrtspeccattsocdufam  j  Ifcet   fanclum   prophanis  non    convenire.  J"f fJ ,'"'" 

precibtts  ptdfatis.   Neque  vos  terre-e  debet,   Sanclum  cnim  fanttos;  prophana  prophanos    '  '"  "" 

qm  vobts  ante  oc:ilos  obverfatttr  ind.gnittts  :   decent.  Hoc  illuftntur  i  Servatore  Matth. 

omntcnim  ex  fide  per  Chriftttm  petentidabi-.capit.  ij.     licut   cniin   non  folent  canibus 

tur,qu£rentife  obvmm  fiftit  Deus,  typulfan-  pra-beri  liberorum  alimcnta  ,  fed  oiTa ,  & 

//  aperietnr.  Sjuis  ex  vobis  esl(utcunque  mife-  rancida  quxque  ,  &  putres  carncs  fcu  cada- 

rimortalesjitis)  cujns fifiluis  quidpiam  qttod  vcra  ;  lic  etiam  ,  &c.  Et  fuibus  ,  margarica: 

conductt  i!f  falntare  ek ,  exempli  caufa  ,  pa-  ^  apcx  non  funt ,  fed  (ihqua:  ,  SiC.  Proindc 

nem  petterit ,  numqittd  lapidem  illi  datnrtts  cum  admonitiones  &  reprehenliones  ad  fl- 

efl  ? Aut fi ptfcem petient ,  numqtiid  ferpen-  '  lios  regni  fpectant  ,  non  funt  proftitucnda: 

perdita:  fpci  ho  ninibus.  In  utramque  igitur 

partcm  peccari  in  hac  caufa  poteft ,  fcilicec 

vel  li  admonitiones  juftis  earum  dominis 

fubtrahamus ,  vel  (i  omnibus  abfque  difcri- 

minc  illas  obviam  exponamus.  Sicut  enim 

ccconomus  utrinquc  peccat ,  vel  li  dimen- 

fum  domefticis  fubducit,  vel  li  cransferat  ad 

alienos  ad  quos  non  fpeftant.Sic  videndum, 

proximumofficia  iter  mfinitum  esl ,  quscttm-  \  uc  quum  nos  Deus  oeconomos  admonicio- 

que  vel  haclenus explicata  funt ,  vel  etiam   numfeceric,ne,&c. 

porro  percenferi  in  hoc  gcnere  poffunt ,  uno        Quanta  autem  follicitudine  hoc  caven-  '"•*  I1""" 

quafi  verbo  compleclar,  eoqneitafamiliari  &   dum  lit,  doccc  quum  Admonitiones  ex  verbi  \"J 

obvio  ,  ut  omniitm  fere  ore  teratitr.  &u£cun- \tpecM  deprompcas  ,    fanctas ,  &  propcerea 

que  ut  alii  vobis  faciant  legitime  jy  ex  incor-  \  etiamnum  Margaritis  comparandas  cfle  di- 

rnptt  r.itunis  pr&fcripto  cupive-itis,  eadem  il-  I  cat :  nt  major  qua:dam  cautio  hic  lit  adhi- 

luittdemfacitotc.necenimqHidquam  (quod  benda  ,  quam  ne  pecunias  in  eos  erogemus 

proximum  atttngit)  inlege  aitt  Prophetis  ,  le-  \  qui  illas  prodigunt  &  decoquunt.Quo  etiam 

gtt  interprettbnt ,  fufe  &  paffimin  Scripturtt  '■  fpec~c.it  quod  prettofo  ungnento  afTimilantur 

confignatur  ,  quod  paucis  his  vcrbis  fttmma- 1  reprehenfiones  ,  Pfal.141.  Quod  in  putidum 

timnon  comprehendttur.  j  cancm  aut  lutulcntam  fuem  effundi  nefas 

Summa  esi,Chrfium pergere  m  offtciU  er-   eft.  Sa:pe  etiam  admonitiones  pharmacis  & 

medicamentis  pretiolis  aflimilantur  ,    quae 

Hippocratcs  defperacis   prrberi  prohiber. 

Acque  hoc  quidem  argumentum   utrifque 

hominum  gcneribus  omittendis,   c\:  in  re- 

prehenfione  pra:tereundis  competic. 

Sequuncur  argumenca,  qua:  propria  func  tdcs iit*- 

linCTuIorum  eenerum.  Ec  quidcm  advcrfusf"-"0''" 
...     .°    .  .     '.  .  .-     mn  fcr- 


tem  illi  d.iturus  esi  ?  Si  igttur  vos  propter  m- 
hnrens  (y  adnatum  vobis  peccatnm  ,  malt, 
pr&fertim  cttm  Deo  qui  tpfa  bor.it ai  esi)  com- 
pofiti  (cum  jndtcio  &  deleciu  ejus  quod  com- 
modum  (y  u:ile  esl)  dona  liberis  veftris  op- 
portune  confertis :  quanto  magu  Pater  vefier 
ccclcftis ,  vcbii  bona  £>  vobts  falutaria  peten- 
tibus,  nihil  denegabtt  ?  Sedqnia  ad  omnia  in 


ga  proxtmos  explicandis 

Parccs   f  Speciale  de  admonittonu  cautiontu. 

fknt.do-) 

cumen-\     Generale  omnia  fecundn  tabult 

tum        L  officiafummatim  compleciexs. 

P  R  A  X  I  S. 

/^Viti  quo  quis  animo  alterum  reprehcn- 


Canes ,  illud  valec  ,  quod  ultimo  loco  poli-  '?"  ] 


V^dcre  docuiflcc  ,  in  hominibus  iplis  qui  i  cum  cft  adjunctum,  fcilicec  vituperatori  pe 

reprehenduntur  dclectumadhibendum  efle  j  riculum.  Canes  enim  non  modo  non  rc- 

docct.  Duo  aucem  homiuum  genera  notat,  |  lpuuuc  quod  fauiftum  eft,  fed  etiani  in  dato- 

res  ui- 


r-tctliim 

CQntcmpto 


fncftrlim 
iib  Emotff- 
lit  mini- 
jhis. 


164  H      A      R.      M 

rcs  infurgunt;  illis  allatrant ,  eofque  pro 
virili  lacerant.  Tanquam  igitur  .i  ferisroo- 
loflis  &  truculentis  aut  fenentibus,ab  iftiui- 
modi  cavendum.  Qux  tamcn  admonitio 
videatur  potius  humanam  quam  divinam  U- 
pientiam  relipere,  quum  quis  ut  iibi  &  fux 
f.iluti  confulat,  ab  admoninonibus  abftinue- 
rit.  Contraautem  videtur  fecilTe  Dominus, 
qui  Prophetam  ad  Ieroboamum  milit :  & 
tliam  ut  Oclioiiam  de  advcntante  morte 
comraonefaceret,  juiTit.Sed  notandum  hxc 
de  canibus  intelligi ;  non  autem  exiftiman- 
dum  eft  eos  omnes  canes  elTe  qui  allatrant 
vel  etiam  mordent ,  tametii  emm  canes  o- 
nines  allatrent  &  mordeant ,  non  ilico  ta- 
men  canis  eft  qui  allatrat. 

Contra  fecundum  genus  deploratorum 
.  peculiare  arjiumentum  eft  ab  admomtio- 
num  conculcatione.  Sicut  enim  fues  lihquas 
mallent  quam  margaritas,  5:  objedlas  Mar- 
garitat  pedibus  obterunt ,  liliquis  vero  a- 
vide  ingurgitant  ;  fic ,  &c.  Eosautemin- 
tclligit  qui  verbum  Dei  contemptui  habent, 
nec  ullam  ejus  rationem  habent.  Nec  his 
ablimiles  funt,  quifilium  Dei pedtbtts  concttl- 
c/tnt,ifjc.  Heb.10,19.  vide  Prov.2.$,$.  Qui 
tametii  non  ita  ut  aliifuriunt ,  non  tamen 
idcirco  minus  impii  funt.  Hujus  enim  feculi 
deliciis  penitus  capti  in  illas  toti  incum- 
bunt,  nec  fua  ftudia  in  alia  diftrahipatiun- 
tur.  Hi  quidem  facile  inveniunt  ,  qui  eos 
tanquam  moderatos  &  innoxios  laudent : 
fed  emuncTix  naris  homines  intelligunt  hoc 
eflc  peliimum.  Hunc  totum  locum  con- 
clude.  Prov. 9,7,8. 

Hoc  autem  cum  omnes  follicite  fervare 
debent ,  tum  hi  inprimis  qui  minifterio  de- 
ferviunt.  vide  Matth.io.  Acior.i}.  Exempla 
hujus  doftrinx  vifuntur  in  Chrifto  ,  qui  a 
Phanfxis,  Pilato,  Herode,  interros;atus,  il- 
lis  refpondere  noluit.  Hinc  colligitur  quo 
loco  habendi  funt ,  qui  admonitiones  afper- 
nantur.  His  enim  iimiles  funt ,  qui  allatum 
Phirmacum  cfFundentes ,  fcutellam  pedibus 
proterunt:  vel  etiam  furioiis  ,  qui  Mcdico 
aut  Chirurgo  manus  afFerunt.  Deinde  hinc 
liquet ,  quam  charx  nobis  efle  debent  fra- 
trum  admonitiones  &  repreheniiones  ,  ma- 
xime  miniftrorum  ,  quibus  fe  Deus  nobis 
tanquam  hliis  exhibet,&  (ut  idipiis  iibi  cha- 
rapignora)  fe  gerit.  Sicut  porro  quamdiu 
Medicus  domum  ventitat ,  fpes  fanationis 
fubeft;lic,Scc.  Contra  formidabili  loco  funt, 
quibus  ex  Iibidine  omniagerentibusuever- 
bo  quidemobiiftitur.  Quamobrem.  memi- 


ncrimus  xquitate  &  clcmentia  uti  advcrfu* 

monitores ,  ne  difficihoribus  &  moroiioti- 

bus  refponliombus  omnium   ora  recluda- 

mus.  Vide  cxempluro  Saulis ,  quem  per  ali- 

quot  annos  Samuel  non  inviiit ,  nec  fcelus 

anhelantem  repreflit. 

Occurrit  difficultati  .qux  cujufque  piiVeri-7- 

cositationem  fubire  ex  fuperiori  fermone   ,   ,"*"!!!."*" 
rT  ■      1  1  rr     it  tlitltltilia 

poliit ;  queratur  enim  quis  ,  hxc  difhcilhma  „•  nrcpe_ 

obfervare  efle.  Quibus  Chriftus  reipondet  tmHm^ 

argumento  ab  cfficienti  inftrumento :   pre- 

cibus  enimde  rebus  quibufcumque,  quarum 

opus  habemus,  confcquendis ,  fecuros  facit. 

Eoque  ipfo  fpiritu  fuo  non  iri  dcftitutos,cu- 

jus  prxfidio  deleClum  m  admonendis  homi- 

mbus  habeamus.  Hic  igitur  remediumin- 

formatur  ,  quo  mendicitati  noftrx  &  indi- 

gentix  fubveniatut ,  fcil.fi  petamus  dunta- 

xat.   Apud  homines  quum  ahquid  delidera- 

tur,  fecum  cogitant  de  ptecio  quo  concupi- 

tum  tedimant :  aut  de  folertia  &  labore  lm- 

probo,  quorum  ii  neutrum  cft,  fe  quicquam 

acccpturos  defperant.  Tametii  vero  etiani 

&  pecunia  &  folertia  prxditus  lit.tamen  non 

occurrunt,  nec  parabilia  funt  quibus  indi- 

gcmus.  Scd  apud  Dcum  ut  nos  hxc  defi- 

ciant,  tamen  quod  petimus,  auferimus ,  nec 

quicquam  eft  quod  petcnti  deefle  poffit. 

Hoc  petendi  ftudium  vehcmentiusincen-  idrjut  dili. 
di  oportere  docet ,  non  tantum  verborum  genterCr 
congerie  ,  rem  eandem  fignante ,  fcd  porro  "J>">'"i 
metaphoris  quibus  hoc  itudium  indicatur. 
Et  primum  quidem  ,  metaphora  Qtt/erendi , 
quxdiligentiam  &  follicitudinem  fubindi- 
cant.  Quxrimus  enim  non  iine  magno  in- 
veniendideiiderio,  eoqucdiligentiam&  vi- 
gilantiam  adhibemus ;  maxime  vero  ii  au- 
rum  aut  argentum  aut  »cmm,is  tcrra  defof- 
fas  eruere  couamur.  Vide  P/0/.5.  Mane  pre- 
cabor,  &c.  &  1  Pet.  Vig-latein  oratione  ,  &C. 
Deinde  Pulfandi  mctaphora  ardor  &  zelus 
notatur :  cum  fcilicct  obftacula,  quafi  oppo- 
iita  repagula  ,  aiTiduitate  precandi  perrum- 
pimus.  Huc  refertur ,  quodad  Dcum  voci- 
fcrati  funt  pii ,  &  quod  voccm  attollunt :  vi- 
de  Luc.u  .&  Luc.it- Az  injufto  Iudice. 

Vt  nos  in  hoc  officio  pFccandi  confirmet  Verf!  s. 
&  corroborct ,  prxftantilTimopromiflo  nos  ?<••<'«"»» 
munit :  fore  fcilicet  ut  votis  a  Deo  potia-  ""fe1"e' 

r.       •    ■  n  •     n  i        •     miti'% 

mur.  Pctitiones  enim  noitras  ,  inltar  clavis 
efle  qua  omnia  Dei  adyra  adcunrur  ,  arca; 
rcferanrur.conditoriarecluduntur :  &  tan- 
quam  canis  fiigax  ,  qux  omnia  quxiita  per- 
veftigatur ,  &  machina  qua  obftacula  o- 
mniaperfringuntur. 

Inhu- 


E     V     A      N      G 

/  in  cbri-  In  Iiumanis  faspius  pctitur  cum  nihil  au- 
jiinomwc  fertur,  quxritur,  &c.  Vnde  &utcqnidpeticrt- 
P*t>  tis  a  Valrcinnomincmeo,  (yc.   Nilul  .uit  in 

Ccelis  tam  altum  ,  in  mari  tam  profundum, 
tam  in  tcrrx  vifccribus,  &c.  lccretum,  quod 
non  acquititur.&c.  Nullius  ut  prxpotentif- 
limi  Imperatoris  tanta  iit  potentia  &  facul- 
tas,  qua  concupita  comparet,  quanta  lit  ab- 
j.vtillimi  cujufque  Chnftiani  ;  ridc  nomcu 
Dci  implorantis. 
nJMi  ab  Notandum  vero,  univerfalcm  particul.im 

-mjmjiiq  (qitijquii)  cximix  confolationis  effc.  S.rpc 
cnim  fubit  animos  noflros  ,  Deuniquidcm 
cxaudire  prcces,  fed  juftorum,  fcd  doctoi  um 
&  cloquentium  Iiominum.  Demque  eorum, 
quivitxfplendore  adcumpropius  accedunt. 
Ncmo  enim  cxcluditur  ,  nemo  excipitur, 
ncmo  rcpcllitur  ,  niil  quem  propria  infideli- 
tas  arcet:  portx  cv  valvx  patent  omncs. 

A  minori  fiduciam  noftram  coufirmat. 
Si  enim  liomines,  etli  mali,dona  filiis  peten- 
tibus  bona  datis ,  quanto  magis  bonus  cce- 
leftfs  Pater.  Homines  enim  cum  iitis,fon- 
tcm  bonorum  in  vobis  non  Iiabetis ,  neque 
abundatis ;  dcinde  ,  ipfi  egetis.  Cum  mali  li- 
tis,  ad  bcnignitatem  non  tam  prompti  cftis. 
Poftrcmo  vos  illos  non  creaftis ,  fed  tantum 
fccundum  camem  patres  eftis ,  &  niliil  niil 
inftrumenta  cftis  quibus  in  hunc  mundum 
editifunt  :  itaut  vitricipotiusaut  novcrcx 
prx  me  fitis. 

Simul  etiam  indicat ,  qux  nobis  petenda 
funt,&  inde  fieri  ut  quandoque  non  exaudi.i- 
mur  ;  quia  loco  panis ,  lapidcm ,  pifcis  loco, 
(crpcntem  a  Dco  petimus. 

Qupniam  longum  iter  eft  ad  omnia  offi-  | 
cia enarranda,  fummatim  illa  complexus  cft, ' 
dum  prxcipit.&c.Eft  autcmhocprxceptum 
conformeilli ,  fcilicet  diligendum  effe  pro- ' 
xiruum  ut  teipfum.    Sicut  enim  affcftum 


L      I      C      /. 


zCt 


Verf.9, 

10,11. 

cumpntrti 
libtriifnii 
r»l>il  Atnc- 


iilquC  Itgi- 
tinu  pcten- 
tibm. 


Verf.  1 2. 
OtficU  td- 
ti.tpioximo 
prxji<md.t 
oux  nobis 


cundem  cxigit  crga  proximum  ,  quoipfi  in/.irljrt/lh- 

nofmetipfos  1'unius ;  lic  cuk-in  t  tiam  omcia  "■'<•'> 

lillis  exhiberi  prxcipit ,  quxipilnobis  ijuis 

:  prxftari  cupimus.  Hoc  modo,  haculuauta- 

mur  in  ofticiis  erga  alios  prxflandis.  Hic  c- 

nim  ,  pondus  &  pondus ,  lapis  &:  lapis  Dco 

lunt  abominabiles ;  fcilicct ,  li  una  mcnfura 

nobis  officia  velimus  cxhibcri ,  aliaautcm 

menfura  nos  noftra  illis  otficiaprxftemus. 

Deinde,  cum  fatis  curiofi  fumus,  ut  qux  no- 

bis  ab  aliisdebentur  ofFiciacxplorciinis.uoii 

line  auU  Chnftus  noftrum  erga  alios  offi- 

cium ,  ab  eo  pcti  voltrit ,  quod  iiobis  ab  aliis 

dcbeti  cupimus.  Scd  hic  qnnritur  ,  quomo-  "."    .*'  *" 
r        ,   „  _...-»,-.       ..*  ,  iliyninorurn 

do  Dominus  a  lervo  iibi  ld  heri  velit ,  quod  „.„.,  ferytt 

eum  crga  fervum  prxftare  indignum  foret:  officiomm 

pauper  libi  .i  divitc  crogari  pecuniam  vult,  ntioi 

quam  in  divitis  liiium  itcium  rcfundcrc , 

xquum  non  forct.  lntelligendum  igitur  , 

hos  fe  fervi  &  paupeiis  loco  ad  tempus  co- 

gitationc  fubjiccre  oportere,  &:  fecti  expen- 

dere ,  quid  libi  fieri  vellent  ii  co  loco  eflent. 

Deindecavendum  hic  ,  ne  in  expctendis  cm*'tff 
.      ,..    ,         ...          rr    "                 ■■                   rationm 
ab  alns  homimbus  ofticns ,  ea  velimus  qux  „ ,,, 

-  pU*Ttt1tH  1  tt 

cum  lege  rationis  pugnant.  Non  enim  li  tu  „(,  „/,«  nen 
alii  fraudandi  tc  poteftatem  conccdis  fi  pof-  txigtni». 
lit,  ideo  licere  tibi  putabis  fratrem  fraudare. 
Ncc  ii  tu  alteri  uxoris  tux  poteftatem  fa- 
cias,  ideo  alius  idem  tibi  prxftare  tenebitur. 
Exemplum  exftat  induabus  fceminis  ,  qua; 
tempore  fimis  dc  Iibcris  fuis  comcdendis 
depactx  cffent:tametii  enim  akcra  fccmina- 
rum  volucrat  filium  alterius  in  communem 
cibum  proponi ,  non  tamen  idcirco  ipfa  de- 
bebat  fuum  itidem  filium  pro  epulis  come- 
dendum  proponere.  Diftmgucndum  igitur 
hic  ,  intcr  voluntatcm  &  cupiditatem.  No- 
tandum  hoc  loco  non  dici  :  ldem  alitfacicn- 
ditmqnod  alii  tibifecerint ,  fedqitod  ab  aliit 
ipfefierivclles. 


M  A  T  T  H.   Clp.  7;    Verf.  13,  14. 

i;  lntroite per  anguflam portam  :  quoniam  lata  esi  porta  &  Jpatioft  viaqu&ab- 
ductt  in  exitium,  multique funt  qui  introeunt  per  eam. 

14  Qmaangufiaeslporta,  &  flriclavia  qtu  ducit  advitam ,  6"pamifuntqui 
inveniant  e.\m. 


a  s  A  l  r  s  1  s. 

■pRothefis  eft,  cohibendas  nobis  efle  &  vcluti 
■*■  conltringcnd.is  carnis  cupiditaies ;  quod  fui  ad- 
verfieffeftu,  ncinpe  intcritu,  confirmatur ,  &  am- 
plificitur  adiunfta  multitudinc  cormn ,  qui  fuas 
cupiditates  fectantes ,  perierunt. 

Verf.w.  Sicut  etiam  itudium  noftrum  acuit  ad 
coliibendum  cupiditates,  ex  adiun&a  paucitateeo- 
ium,  qui  fnnandis  &;  fubjugandis  cupiditatibus 


fervatifunt.  Qiia:  utraquecomparationefimilium 
illuflrantur,  ubi  vita  .xteina  &  exitium  perpetuum 
duabuscivitatibuscomparata;  ratio,  quautram- 
queadimus,  porti&  vi.Tcomparatur. 

METAPHRASIS. 

AVw.d  compendittm  p:&  £?  prcbx  vitA  pro- 
ponctm;  mmirum  ttt  vobU  a  propri*.  men- 
tis  tf  volnntatis  veftri  fcnftt  cj>  atpiditate, 
L 1  (2"41 


i3> 


1.66  II     A     R     M 

(qtti  ad  malum procltvk  & frtccps  efl)folicite 
caveatis.  S)ttamobrem  pcr  portam  veluti  ar- 
clamfuccintii  lumbtt  mentis  y>  voUmtatts  vc- 
ftri.  ingredimini:  quandoquidcmportalata  (£ 
vtafbattofa  veluti  est ,  qtu  ad  extttum  addu- 
cit  ;  &  pleriqtte  luxu  d'fjiuentes,  <&  cupidtta- 
tesfttat  laxantes  (quodper  anguftam  portam 
non  poffunt)  ilLac  ingrediuntnr.  Nec  minm 
ftudium  veftrum  ad  pietatem  acuere  debet, 
quodarcta  fttporta  <&  flritta  tf  anguftavia 
qus.  ad  v.tam  ductt.qiiam  tametfinon  defunt 
qut  qutirunt  quam  plurimi ,  tamen  pauci  (pr& 
his  qui  perverfam  viam  ineuntes  pereunt) 
ettm  tnvenire  quttunt ,  quia  ad  prAfcriptitm 
Verbi  Divint  iliam  mn  invefttgentu. 

Summa  est  ,  conftringendos  effe  carnit  affe- 
clut,  ne  nos  in  exitium  pr&cipites  agant_,. 

rAjfecius  cupiditatum  &  mentispro- 
be  cohibendos. 
funt    ~\   Rationes  qif.bns  hic  adhortatio  ni- 
ttttir. 


V 


P  R  A  X  I  S. 

POftquam  rec~tum  navigationis  ad  ccelum 
curfum  defcripiiiiet ,  lcopulos  quofdam 
naufraciis  infames  ,  dcclinandos  elleadmo- 
ner  :  &:  quidemhujulmodifcopulos,  ad  quos 
non  una  ranrum  Cliriftiana  virrus  ,  fed  uni- 
verfus  omnium  vircurum  chorus  allidirur  &; 
convellitur. 
Verf.n.  Quorum  fcopulorum  primus  eft ,  (I  quis 

Vi*  cr     laram  viam  iniens ,  portarn  etiam  latam& 
fo.txdt-     (p.uiofam  ingrediatur.  Vb:  Beataphru»:,  ($ 
y"fx>        mfcrrima  impiorum  conditio  ,  duabus  civi- 
tatibuscomparatur :  quarum  ad  hanc  ,  lata 
via  &  porra,  adillam,  angufta  &  via  &:  porta 
pervenitur. 
ttrim"u-         Quamobrem  per  anguftain  viam  &  por- 
Jl.rmiolum  tam  incedcndum  effe  admonet ,  declinata 
incedendi;  lata  cum  via  ,  tum  porta.  Magni  intereft  ut 
quis  viam,qux  ad  opratumlocumducat,no- 
tam  habeat.  Quod  cum  in  terrcftribus  iti- 
neribus  homines  follicite  curant.tum  in  ccc- 
lefti  itinerc  id  multo  magis  prxftandum  cft. 
Vic\eler.6,i6.&c.  Quo  magisartendcndum 
eft  huic  Servatorisdoctrina\qua&:  rectavia 


0  N      I      A 

feftuum  fuorum  vitam  inftituit,  is  veluti  in  t.tm  i»;-*t* 
lata  via  iniiftit :  ut  qui  nullas  moleftias  fcn-  dimtmi 
tit ,  nec  ulla  difficultate  aut  anguftiis  impe- 
ditur.  Contra,qui  cupiditatibus  fuis  frxniim 
injicit ,  is  fe  in  arclam  veluti  viam  conjicit, 
&  veluti  fcptis  &  repagulis  conclufum  te- 
net,  ne  pro  libidinc  exfpacietur  &  oberret. 

Hmc  eft  etiam  quod  jubemur ,  viatorum  «g*J»<n* 
more,lumbos  cinsere,  &  veftes  cum  pendu-  '"f"  """ 

1  /    ;  ;  ,     °  r  ,        ,  i  ,T        llbuicm- 

las  (that  haeg  dovvne)  lcu  ad  talos  dimnlas,  aMtttje, 

tum  laxas  &  qux-  difrluunt,  &  nunc  huc  nunc  cxrrendumi 

illuc  vento  difpclluntur  conftringere.  Cum 

enim  quis  habcnas    cupidiratibus  remittit, 

ea-dem  tanquam  laxa:  &:  longa*  veftes,  nobis 

ad  iter  faciendum  impednnento  funt.  Vide 

i  Pet.i,i}.  Hinc  ctiam  eft,  ut  reftaad  vitam 

xternam  via  curfui  in  ftadio  comparctur: 

ubi  qui  metam  contingere  vult ,  non  huc 

illuc  oberrat ,  fed  recta  fcopum  fertur ,  &  fe 

intra  oleas  continet.   Quo  ctiam  refertur 

quod  pii  omnes ,  cum  curfonbus  Olympia- 

cis  conferantur  :  qui  in  dia-ta*  ratione  genio 

fuo  non  indulgebant.fed  illis  vcfcunturqui- 

bus  ad  curfum  perniciffimifunt,minimeque 

anhelant ;  tamctii  ca  fapori  non  adeo  arri- 

deant :  &  Hebr.n.  veftes  exuunt,  quibus  in 

cui fu  graventur  &  onerentur. 

Contra,  prorligata  vita  dcfcribitur  ,  cum  tum  Ulrtrn 
quis  in  fcnfum  reprobum  datur  ,  ut  faciant  "!'„■!".'" 

,,     !      r  ,    r  dlfftilUtl 

ea  quxmaximeadlubefcunt.-RoOT.r.  Ecclej.  cat 
9>7- l:  &  verf.il.  cap.penult.  Vnde  improbi 
indomito  juvenco  aifimilantur  ,  qui  huc  il- 
luc  oberrat  per  prata  ,  cum  pii  domitis  & 
manfuetisdicanturiimiles  eiTe  ,  qui  jugum 
ducant ,  &  lyra  (inthe  ridgeor  balke)  fen 
porca(tf/«wi>f)incedunt.  Et  Ier.i,i$.\m- 
pii  idololatrs  fcemina;  onagro  comparan- 
rur,  qux  in  dcferto  huc  illuc  difcurfar.  Hu- 
jusexemplum  habes.  Pfal.i.  ubi  impii  que- 
runtur  fe  Dei  lege  &  mandatis,tanquam  vin- 
culis  &  ligamentis  ,  conftringi ,  fe  vero  pati 
nequire  profitcntur,  tantis  anguftiis  urgeri: 
eoque  daturos  operam  ut  elabantur,effra£tis 
&  obtritis  vinculis. 

Huic  contrarium  eft  ,  ii  quis  cx  pnfcri- 
pto  Vcrbi  vitamformet  &  cffingat ,  fcque 


indicatur,  &  dcvia  innotefcit.  Qup  verodo-  jcancellis  his  circumfcnbi  patiatur.ur  ncque 
ctriiumlunc  altius  animis  infcnbat ,  alle-|hinc&:  addextram,  nec  lllinc  ad  liniftram 
gonai:rus  eft  :  cujus  germanus  fenfus  cft,  i  dcrlcftat. 


ncminem  qui  vita  xtcrna  frui  velic ,  iibi  cu- 
piditatum  fuarum  &  rationis  habcnas  laxare 
oportercut  illudfequatur  quod  libi  maximc 
gdlubefcit  ,  &  quod  iibi  fuus  fenfus  &  ratio 
diftat. 
mikm  U-      Qm  eninj  cx  pra:fcripto  oculorum  &  af- 


Hanc  cautioncm  confirmat  argumcnto  Vrxmio- 

adiuntti  pra:mii.  Quo  cnim  facilius  affcftus  r"m  ,"' 
r  '         ,\  .  ^-..  jit.tslnrKn 

(uos  colnbcant  &  cocrceant ,  proponit  prse-  \.tAtmm- 

mium  xterna:  vitx  ,  iis  qui  ad  illos  fubigcn- 

dos  prompti  funt :  iicut  contra  ,  cxitium  iis 

qui  pro  libidme  agaut ,  fubjicit.  Molcftias 


EVANCEIICA. 

inftur  quas  vlta  bcnc  inftituta  fecum  ducit    multitudinc  ,  tanquam  rapido  torrcr.tc,  af 


f.icilius  fuftineant ,  quotics  rcputavcrint  per 
ancruftam  &  viam  &  portam  lncedcntcs , 
tandcm  in  locum  quictis  &  tranquillit.iris 
appulfuros,  in  locumamplum  &  fpatiofum, 
ubipro  voluntatc  &:  omni  defiderio  animi, 


portcntur.  Si  cohors  militum  cum  hac  rrx- 
dictione  in  aciein  tradcretur,  fcilicct  foic  ut 
cxioo.  tantumio.  fuperftitcs  forcnt  ;  ali.a 
vcro  cohorscum  hac  pra:fagitione ,  ut  cx 
ioo.  dcccm  tantum  occumbcrcnt :  an  non 


liuc  illuc  fc  fine  pcriculo  vcrtant.  Sicut  c-  '  prioris  cohortismilitcs  impeniius  follicitos 
nim  viatorcs  dimcilia  itinera  fupcrant ,  hac  I  forc  cxiftimamus  ,  ut  Ce  ad  omnem  cautio- 
fpcquod  exanthlatis  labonbus  in  oportuno    nem  cxcitcnt  quo  periculum   dcclinent  ? 


tjui  pirttn* 
gujljm  vi- 
u  .cienu, 


quodamdiverforio  conquicfcent :  iic  ,  &c 
idco  dicit  Chriftus  Mattb.  eap.ii.verf.)o. 
lugum  mettm  fuave,  onus  meum  leve. 

Meminerimus  igitur  hac  via  nobis  in  Pa- 
radifum  Dominiaditumpatefieri,  licutcon- 
tra  lata  via  &  porta  in  anguftilTimam  fo- 
veamdcvenitur.  Vt  enim  boves  pinguiili- 
mis  p.ifcuis  faginati  ampliflimifquc,  tandem 
ad  macellum  veniunt  ,  cum  boves  jugum 
ducentes  a  Iabore  ad  prxfcpe  aguntur :  iic, 
cVc.  Et  ut  aves  fibi  indulgentes  &:  inefcatio- 
ni  inhiantcs ,  tandem  in  maximas  anguftias 


Hinc  cft  quod  Ezcchicl  Iudxos  reprehcn- 
d.it  ,  quod  cum  viderent  judicio  divino  de- 
ccm  tribus  ob  fuam  Idololatriam  involvi, 
ipii  tamen  non  cavcrcnt.  Contra  etiam: 
quod  pauci  hanc  viam  ineantferventurquc, 
nobis  rcmiflas  manus  afFcrre  non  debet ;  led 
potius  induftriam  acucrc.  Sicut  iu  curfu: 
tametli  plunbus  curfu  certantibus,  unus 
prxmium  reportct;non  tamcn  ideo  conatus 
fuos  incrtia  retundunt,  fed  potius  ad  rcm 
gerendam  fe  magis  magifque"exfufcitant. 
Vide  Ioftucap.x^.  Quo  autem  plures  nos 


deveniunt  ,  cV:  laqueolis  ne  quafe  moveant    vidimus  cV  legimus  hac  via  periifle,  &c. 


ptr  l.itjm 
txiiiuni. 


tcnentur  :  hc  improbi,  &c.  Hinc  eftut  Ec- 
clef.xi.  in  judicium  adduci  comminentur. 
Et  Pfal.%.  Virga  ferrea,  foc. 

Quod  11  prioris  confolationis  veritatem 
contueri  placeat ,  cam  in  Mofe  dignofce- 
mus,qui  cum  Pharaonis  filix  filius  nuncupa- 
ri  potuit ,  &  carnis  deliciis  frui ;  maluit  ta 


Hmc  porro  colligitur  ,  nos  natura  e  via  .lqu«n<*- 
dcrlexifle  ,  &  quemque  extra  viam  conliftc-  '">•'  ieflt- 
re  natura.  Nam  cum  hortetur  ut  ingredia-  Simnt: 
mur  reelam  viam,  non  autem  ut  metam  te- 
neamus,  fatis  indicatur,  quemque  in  errorc 
tamdiu  verfari  quoad  Euangelii  notitia  in- 
deeruatur.   Hinc  lacobtu  cap.i,^,  Spirilum 


men,  &c.  Heb.il.  unde  tandem  in  fummum  [  quiinnobis  esi  ad  invidiam  propenfum  e/fe,  & 
dignitatis ,  cuminhac  tum  in  futura  vita,    Rom.$.  Pedes  eorum  ad  effundenditm  fangui- 


Verf.  14. 

H.X  flltUCI- 

tatt  torum 
ijui  arcl.tm 
viam  in- 
grediuntur 
tafMicite 
iucedtnctaj 


faltigium  elatus  eft.  Comminationis  vero 
veritas  comprobatur  in  Abfalone  &  Ado- 
nvah:  qui  cum  cxlibidine  fincullo  corre- 
ptionis  obftaculo  vitam  traduxiflent  ,  tan- 
dem  mifere  pcricrunt.  Vide  Parabolam  di- 
vitis.  Lnc.16. 

Altcrum  argumentum  cft  ab   adjundta 


nem  veloces  effe.  Qux  proclivitas  tk  pro- 
penriocum  in  omnibus  xtatibus  Iocum  ha- 
beat ,  tum  maximc  in  juventute.  Viie  Pfal. 
ily.fect.i.  Itcm  Eccl.11.  verfpenult.  Quo- 
circa  ,  ut  cft  in  Luca  ,  Ccntendarnm  nec  de- 
fperemm :  majorem  enim  gratiam  cor.fei  t 
Deus.  Liccb.  4,  5.  modo  caute  &  follicite 
multitudine  pereunrium  per  Iatam  viam  &  ;  ambulent. 
portam  :  llcut  contra  paucitatc  eorum,  qui  I       lllud  vero  quxtendum  videtur ,  quomo-  «J  fiat 
arcla  via  &  porta  ab  interitu    fervantur.  j  do  fit  quod  pauci  inveniant  rectam  illam  qmHpakci 
Cum  enim  plcrique  l.ita  via  pereant ,  danda   viam  :  fcilicet,  inquit  aliquis,  quod  eam  non  rf"*  r,am 
operaeft,  ut  tu  forte  illaeximaris:  &  cum   quxrant.  Id  vero  nrhil  miri  eflet ,   fi  mini- "n '""""'' 
pauci  ferventur,  &c.  omnis  diligentia  &  in- ',  me  quxrentibus  copiam  fui  non  faciat ;  fcd 
duftria  adhibenda  eft  ,  ut  in  paucorum  niu   /.«r.13.  additur,  multos  quxrere  ut  intrent, 
mero  inveniantur.  Eodem  argumento  uti-   fed  tamen  qui  hoc  ficiant  noninvenire.   In 
tur.  zPet.i.  ad  c.iutam  follicitudinem  in-    quo  fpecies  quxdam  apparet  repuonantix. 
gencrandam,  quod  plurimi  impofturis  Pfeu- .  Prius  enim  accepimus  :  omnem  qui  quxnt 
dodidafcalorumdcficerent.  Quodergoho-    invenire;   fed  intclligendum  eft  ,  quxren- 
mines  prxcipites  plcrunque  ad  nequitiam    tcm  omncm  precibus  fcilicet  ,  &  dcbita  ra- 
agit ,  quod  multo  maximam  partem  eo  rapi  1  tione  ir.venirc.  Hos  autem  homiues  \  iam 
vident,  &  quod  paucos  videant  fe  pietatis    quidem  inveftrgare  ex  prxfcripto  fenfus , 
ftudio  tradere ,  id  cumprimis  ab  iniquitate    aut  rationis  ;roprix  ,   aut    confuetudinis. 
abduccre  debet  :  &  homines  follicitare  ut    Hinccft  ut  vel  tjm  errent  maxime  ,  curu 
excubias  diligenter  agant ,  ne  hominum  j  oainem  operam  pofuerunt  ut  veritatem  at- 

L  1  x  tinsant. 


:St 


H      A      R      M 


?!• 


tingant.  Ejai.t  eapite  qumqtiagefimo  tcrtio.  viaqns  bona  hominibm  videtur,  cujut  exitut 
1'olrquam  onincs  nos  erralie  confirmat,  esl  exititim.  Secus  fit  cum  ad  pra:fcriptum 
adJBDgit  caufam  ,  fcilicet ,  quia  qutfque  rc-  ,  Vcrbi  hoc  quxrant,  Sc  precum  fubfidio  illud 
fpicit  ad  eam  viam  cjux  ante  fe  efl ,  id  eft,  profcquantur,  fua:  iimul  &  fapientia;  5;  viii- 
fibi  raaxime  placentem  :  &  Prov.14.,11..  Est  I  bus  diifili. 

M  a  tt  H.  cap.  7.  a  verf.  15.  adti. 
is  Cavete  xero  vobis  a  vfeudo-prophetis ,  quiremnnt  advoscum  vejiimentis 
ovium,fed  intrinfecttsfunt  lupi  rapaces. 

16  A  fruclibuseorumaguofcetiseos.  Numcolliguntexjpinisuvam,  autextri- 
bulis  ficus? 

17  Ita  omnis  arbor  bonafertfructus  bonos : putris  autcm  arbor  fert  fiuclusputres. 
1 S  Noupotelt  arbor  bonafruttus  malosferre,nect3  arbor  malafruclus  bonosferre. 
ig  Ou£tunque  arbor  nonfert  fructum  bonuni,  cxciditur,  & m  ignem  conjuitttr. 
2 0  Nempc  tgitur  exfrucltbui  ipforum  agnofcctis  eos. 


A  N  A  L  Y  S  I  S. 
T)fl.opofitiottuaxiomaeft ,  cavenduma  pfeudo- 
•*-  propheris;  quam  duplici  adjunclo  confirmat, 
I.  iimulatione ptetatis  ,  qux  comparatione  parium 
illuftrarur,  cjuod  veluti  ovina  pelle  induti  ince- 
dunt,  ;.  periculo ,  quod  item  llluftratur  compara- 
tioneparium,  luporum  fcilicet  rapacium. 

f'irf.16.  Aliud.-ixiomacft,  utdoceatquomodo 
dignofcantur;  ubi  proleplis,  cujusoccupatioeft. 
Chjomodo  ab  illis  nobis  cavebimus,cum  tam  egre- 
gie  pictatem  limulent !  fubie&io  eft,  ab  effeftis  eo- 
lum  dignofcetis ;  quod  iiluftratur  iteni  paribus, 
nempeut  frurex patet  ex fructibus.  Quod porro ex 
fpeciebus  fruticum  confirmatur ,  fpinis  Sc  tribulis. 

ferf.i-j.  ldem  confirmatur  cx  comparatione 
paiium,  nempearborum  :  &  ab  advcrfis,  quia  bo- 
naarborbonosfrutlusfert,  idcirco  malamalos. 

Verf.\fs.  Alteraprolepfis  ,  cujusoccupatioeft  : 
quacunque  eft  eorum  doctrina ,  ramen  virabona 
cft  :  fubjectio  eft  ab  adjunfta  ddttvtMnx ,  fieri  non 
poffe,  ut  lit  vitabona,  cumdofttmafitcorrupta. 

fetf.x'}.  Aliudargumentum,  quodehorratura 
pfeudo  prophetisaudiendis^abadjuncraexcifione, 
&  in  ignem  gehenr.x  conjeftione;  quod  iiluftra- 
tur  pati  arborum infrugiferarum ,  fcu  fterilium. 
Quononobfcureinnuit  idem  exitium  eventurum 
his,  qui  illisacquiefcunt. 

Vnfzo.  Conclufio  eft  fecundx  propofitionis, 
ubi  vidctur  futuram  iix  divinx  cffulionem  in 
pfeudo-prophetas  in  his  fruftibus  numerare,  ex 
quibiisdiguofcaturpfeudo-propheta  :  eoquchanc 
excilioncm  non  effe  reftringcndam  modoad  cor- 
poris  pcenas,  quas  in  hoc  feculo  fxpe  cffugiunt ;  fed 
etiamadmcntise.xcicationcm  &  rcprobum  fcn- 
funi ,  inqucm  a  Deoconiefti ,  omnibusfuam  a- 
mentiam confpicuam  reddunt. (^uod  ctiaui  ex  ap. 
3,  verf  10.  videturconfirmari. 

METAPHRASIS. 

Shut  a  proprns  cupiditattbus,  tanquam  ab 
inteftinis  hofttbits ,  fic  a  pfeudo-dochribus , 
t anquam  forenfibus  &  externis,  omni  cura  & 
findio  cavenditm  ,  ne  impritdcntes  eorutn  tm- 
pcfturis  impliummi.Cujiis  aiutionis  ditAcar/r 


primii  caufst  fubfunt ;  una,  quod  (ttt  in  volun- 
tarus  {$  mdla  legitima  vocatione  munitis  ufu 
ventt)  larva  pietatis  tanquam  ovinapeUe  in- 
duuntur  ;  altera  ,  quod  non  fecus  quam  lupi 
fameltci  exitiales ,  &  ad  £ternum  anims.  ^j» 
corporis  interitnm  perniciofi  exiflunt.  &uod  fi, 
itnde  (dctr.tcta  larva)  eos  a  veris  Dei  Mini- 
ftris  internoftatis  ,  forte  qiuritis .-  Reipondeo 
ab  ejfeftt: ,  non  aliter  quam  ex  finctu  planta 
bona.aitt  mala  deprehenditw.Ecquis  enim  in- 
ventus  eft  qm  vei  exjptnis  uvai.vel  extribulis 
-ficus  unquam  colicgit  ?  Sicut  aute  infructibus, 
fic  cjr  in  arboribus  omnino  ufu  venit .-  ut  arbor 
omnis  bcr.a prtclaros fructtts  ferat,  ftcut  e  con- 
tra  ignobilis  aut  agrefiis ,  frucius  infulfes  (jj> 
irtfipidoi  profert.  Sed  excipietis  forftn ,  pfeitdo- 
dociorum  mores  (jf  converfat.cnem  cffe  (pro- 
pter  fummam  pietatis  Jpeciem  iy  fimulatio- 
nem  )  ptam  fcj  laitdatam  ,  qwcqmd  de  do- 
cirina  ftatuere  nobis placet.  Scilicet ,  pcnndc 
eft  (quodtamen  f.tmmc  abfurdumforet)  aa 
fi  bonaarborvitwfos  (ff  putns  fruitus  ,  aut 
mal.i pr&claros fimul  e'derct.  &uod  fi corrupts. 
doclrind  pcriculum  grave  vobis  ad  cautioncm 
nonfuffictt ,  moveat  tamen  ,  quod  ut  infrugi- 
fer&  arbores  jufto  Dei  judicio  excifi ,  nternt. 
damnationi  addtcentttr:  quo  non  objcurc  intcl- 
ligatis  idem  vos  exttium  manere,  fi  tllis  aurcm 
fimtil  ifj  obfequtum  pr/ibucrins.  Ex  his  igitur 
mdiciis  docirin,i  ,  morum  ,  denique  diviniju- 
dicii ,  aut  palam  in  omniuin  octdis  ,  aui  occul- 
tiiM  piorum  fenfu  ($  coufaentia ,  per  cordis 
execultonem  &>  indurationem  ad  dternum 
exitium  prxviam  &  prttcitrfcrem ,  qiu  etiam 
vita  fumme  fiagitiofa  proditur ,  tanquam  ex 
indubitatis  fructibits ,  pfeitdo-doBons  deprc- 
hetideik. 

PRAXIS 


16. 


17- 


18. 


Ii>. 


Seduclio  ex 

frofti.i  cu- 
pithtatc  0- 

ritur, 


ttqut  ptri- 
«tl°Jhr3 


Verf.15. 
CMt  Ecclcfia 
Deifcmper 

obmxiafu- 
tnr.it 


Miqutfide 

a.m.tti  n- 
fijh»dum} 


E     V     A      N      C 

F  R  A  X  I  S. 

PEriculumcxPfeudo-prophctisprxdiccs, 
nos  advcrfus  morfus  corum  vcnen.itos 
niunir.  Quumcnim  fupcrius  cum  fcopulum 
indic.ilfet  ad  quem  nourapte  fpontc  linc  im- 
pulforc  ruimus ,  tum  hoc  loco  cum  fcopu- 
lum  dcfcribit,  ad  qucm  animorum  cupidita- 
tcdctrudimur.  Quo  magis  circumfpicicn- 
dum  nobis  eft ,  ne  liinc  iftinc  incauti  op- 
primamur.  Sxpe  enim  fic ,  ut  quos  cupidi- 
tarum  fuarum  illcccbrx  lrrctitos  tencrc  nc- 
queant,  cofdcm  impoltorum  fraudcs  in  cxi- 
tium  prxcipitcs  agant. 

Ob  cam  rcm  non  minorc  in  pcrictilo  vcr- 
famur  ,  quam  urbs  qux  intus  inreftinis  pro- 
ditionibus  laborans  ,  foris  ctiam  oblidetur. 
Nec  niinus  miferabilis  noftra  conditio  eft, 
quam  ovium  quas  &:  intus  intcritus  tui  catu 
fas  inclufas  tcnent ,  ad  varios  cxitiales  mor- 
bos  propenlionem ,  &  fons  fcrarum  prxdx 
funt  obnoxix. 

Admonec  fTollicite  cavendum  a  Pfeu- 
autcm  hoc  lo-^  do-phrophctis.  ftudiofe  dit- 
co  Chriftus      ^ccrncndos  ut  dcclincntur. 

Cavetevobis.~\  His  verbis  docuit  Chri- 
ftus  obnoxiam  forc  variis  impofturis  fuam 
Eccleliam  ,  ideoque  periculum  ellene  a  tide 
multi  excidant  ,  nili  intcnti  lint  ad  cavcn- 
dum.  Scimus  quanta  iit  hominum  ad  vani- 
tatcm  propcniio  ,  itaque  non  modonatura- 
liter  falli  appetunt,  fed  linguh  ad  feiplbs  fal- 
lendos  ingenioii  videntur  cflc  :  jam  vero 
Satau  mirus  fillaciarum  arrifex ,  non  dclinit 
laqucos  tenderc  quibus  Gmplices  ac  incau- 
tos  irretiat.  Vulgoautem  ludxi  fperabant 
Ixtum  (ibi  fub  Chnfti  regno  fore  ftatum, 
omnique  certamine  &:  moleftiaexemptum. 
Admonet  ergo  difcipulos  fuos  ii  perftare 
cupiant ,  ut  fe  comparentad  vitandas  Sata- 
n.t  mlidias.  Dominus  enim  in  continua  mi- 
litia  fujm  vult  Ecdeiiam  in  hoc  muudo. 

Quamobrem  ut  nos  illidifcipulos  prx- 
ftemus  ufquc  in  fincm ,  non  fufficit  fola  do- 
cilitas,  ut  iinamus  nos  regi  iplius  Verbo,  fed 
fidcmnoftram  ,  quiafubindca  Satana  lmpe- 
titur,  armatamad  reliitendum  effc  oportct. 
Eft  quidcm  hoc  maximum  li  nos  a  probis  & 
fidchbus  ChriftiMiniftris  regi  patimur ,  fed 
quia  ex  oppolito  emergunt  falli  Dottores, 
nili  fedulo  vigilemus  &  muniti  iimus  con- 
ftantia,  facile  erit  nos  .i  grege  abduci.  Quo 
etiam  pcrtinet  illud  Chrifti  dictum ,  Oves 
au.frepafloris  vocem.ahentnr, ivero  non  attdi- 
rc, [cdfrgere ab  eo.  loan.io.YnAt  etiam  col- 


t      L      I      C      A.  kCj 

Jigimtis  non  clTc  Cur  ammis  deiiciant  fide-  qu.t  ptr 
les  vel  turbentur ,  dum  obreptint  Iupi  111  '•""  »'•«£'■» 
Chrifti  ovile  ,  dum  fallis  doarinis  conantur  """"•'> 
Pfeudo-phrophctx  labefaclarc  puram  fi- 
dem  ,  quin  potius  cxpergcficn  debcnt  ad 
I  cxcubias  agendas :  ncquc  enim  fruftra  cave- 
re  jubet  Chriftus.  Quare  ii  modo  nos  pro- 
pria  focordia  non  circumveniat,  quafvis  dc- 
cipulas  cffugcrc  liccbit :  &  cc-rtc  iinc  hac  fi- 
ducia  nobis  non  cllct  animi  fatis  ad  caven- 
dum.  Nunc  cum  fciamus  Dominum  nollc 
nos  fruftrari  pcr  quofvis  Satanx  incurfus, 
intrcpidc  pcrgamus ,  Spiritum  difcrctionis 
ab  eo  petentes,  per  quem  ut  cordibus  no- 
ftris  fidem  fur  vcritatis  oblIgnat,ita  Satana: 
fallacias  &  impofturas  dctegct ,  ne  ludamur. 

Cum  dicit  Chriftus  ,  venire  m  vefliru  0-  '"""J'""' 

.  .        .    r  *.        ,  ,-     piuclcnliA 

v.tim  ,  qtit  tntrtnjecttf  funt  utpirapaccs :  li-^,,,^ 

gnificat  bcnc  coloiatoprxtcxtunon  carerc, 
nili  ad  cos  pcnitus  cxcutiendos  adhibcatur 
prudcntia. 

A  frttftibtts  eornm.']  Nill  hxc  appollta  Vcrf.  16. 
fuiflet  dilcriminis  nota  ,  potcrat  linc  cxce-  H'ftdutt*- 
,  •  r  ■  1  ■     rci  ex  j*H- 

ptionc  m  dilcnmcn  vcnirc  tota  quorumu-  „..    -V 

bct  Doctorum  authoritas.  Nam  li  exitiale  mttctnAk 

periculum  in  doctoribus  timctur,  nec  vitan- * 

di  ratio  conftat,  omncs  efle  fufpectos  nccef- 

fc  erit :  ncc  melius  rcftabit  compendium, 

qu.im  aurcs  habere  omnibus  claufas.   Et  vi- 

dcmus  profanos  homines,  ut  impune  rcji- 

ciant  quodvis  doct rinx  genus ,  pcriculum 

hoc  obtenderc,  infirmos  etiamac  rudes  hx- 

rcrc  perplexos.  Chriftus  ergo  ne  quid  reve- 

rentix  detrahat  fuo  Euangelio,  Uncerifque 

ejus  Mrniftris  &  Doctoribus ,  judicium  dc 

Pfeudo-prophctis  a  frutlibus  facere  jubet. 

Quarc  nimis  putidifuntPd/v/?.e,qui  con-  idcaPapt- 

rlandx  nobis  invidix  caufa,illam  Chnfti  vo-/lffi"°i"'f 
■r  ■   n  >  r./-      j  1       ■  ablnnentes 

cem  prxciie  jattant.a  Pieudo-prophctis  ca-  fammnfa 

vcndum  cffe  :  ac  fuis  clamonbus  efficiunt, 

ut  imperiti ,  caufa  incognita  ,  temcre  .i  no- 

bis  abhorrcant .  At  vero  quifquis  Chrifti 

conlilio  parerc  cupit,  neccffe  eft  ut  ptudcn- 

ter  &  interpolito  dele&u  judicet.  Nos  vcro 

non  tantum  fatemur  libeuter  cavendos  eflc 

Pfcudo-prophetas ,  fcd  etiam  fcdulo  iV  acri- 

tcr  hortamur  limplices  ut  co,  caveant.Tan- 

tum  moncmus  fecundum    prxfcriptam  X 

Chriftoregulam,ut  juftacognitioprxcedat, 

ne  limplircs.purum  DciVerbum  refpuendo, 

tcmeritatis  fux  pocnas  luant:  nam  intcr  ma- 

turam  cautioncm,  &  prxpofterum  faltidium 

longc  intercft. 

Nimis  autem  improbc  Chrifti  mandatum  ^y""l".--- 

\ abrogant  F,ipiflx,c\ui  mjecto  ralio  nictu.mi-  /„tt,tf„ 

Ll  3  feras 


170  II      A      R.      M      O     N      I     A 

feras  animas  .ib  inquilitione  dctcrrcnt.  Sit  |  qui  fpeciem  agni  referebat,  cum  vocc  inco 


lUt  rx 

fimiibiu 

coviitio  o 


igitur  lioc  ccrtum,  eos  qui  trepidando  inco- 
gnitamdodlrinamrefpuunt  veLfugiuot.per- 
peram  hoc  &  minime  ex  Chrifu  mandato 
facere. 

Omnium  autem  judiciorum  nullum  nec 
certius  n:c  llluftrius  efhquam  quod  ab  effe- 
dtis  ducitur  :  qua:  aliafcilicet  frtidtutim  rne- 
nmutmccr- tiohoii  illuftrantur.  Vt  enim  frudtus  certif- 
tifiim^  ^me  arborem  prodit ,  iic  effedta  Pfeudo- 
prophetas.  Sicut  enim  flores  ii  foliafaepe 
niemiuntur,  nec  certum  aliquod  bonicatis 
arboris  teftimonium  prsbent ;  iic  larva  cV 
externa  hominis  fuperricies  iimulationem 
fa:pe  fuftinent ,  quominus  mcorrupte  dc  iis 
pronunciemus.  Contra  vero ,  ut  frudtus  m- 
cluliim  in  arboris  radice  fuccum  arguit ;  iic 
effedtus  feu  opcra  Ffeudo-prophetarum,fen- 
fum  animi  qui  intus  latec,  palamfacic. 

Sed  hic  defpiciendum  eft ,  qui  funt  ii  fru- 
ctus,  quibus  judiciumhoc  conftituitur.  Do- 
dtrina::  an  Morum  1  an  titriufque;  utriufquc 
refpondendum.  Sicut  enim  fucum  nobis , 
duobus  modisfacere  nituntur,  dodtrinafcil. 
&  vita ,  futraque  dealbata  :  )  iic  etiam  eif- 
dem  veftigiis ,  eorum  fraudes  perfequenda: 
funt.  Et  pnmum  quidem,  quod  ad  dodtrf 
nam  feu  minifterii  rationemattinet ,  quz- 
rendum  :  an  vocatione  aliqua  Iegitima  in- 
ftrudti  iint  ,  an  potius  voluntarn  miniftri": 
hoc  enim  hominum  genus  curric  nemine 
miccente,  &;  canquam  circumforaneihuc  il- 
luc  curlitanc.  Vnde  eciam  loh.io.  canquam 
lacrones  auc  fures  non  peroftium,fed  perfe- 
ncftram ,  auc  aliunde  perrumpere"dicuntur,  j 
quod  hoc  Ioco  non  obfcure  indicat.   In  ipla 


qni  in  do. 

thinxpu- 

rtt.tte  con- 

fjimtj 


cflet.  Apoc. 

Sequitur  altera,  qux  cx  moribus  ducitur,  <*•■  merimi 
inqua  judicium  adlnbendum  cft  ,  ne  qucm  inttgtitttil 
pricipitcmus ,  neve  ex  qualicunque  pietatis 
ipecie  de  illius  pietate  pronunciemus.  Sspc 
enim  fit ,  ut  hommes  quo  facilius  aliorum 
animos  inefcent.quandam  probitatis  inqui- 
bufdam  fpeciem  oftentant,quam  tamen  poft 
iptiprodunc.  DifFicile  enim  eft,  timulatio- 
nem  diutius  fuftinerc  ,  quin  minima  quaquc 
oportunitate  emanet.Sicutenim  Iupus  fuam 
voracitatcm  &  rapacitatem  ad  tempus  dif- 
limulans ,  fubindc  ad  ingemum  recurnt ;  fic 
dVc.  &  iicut  in  arboribus  ufu  venic,  uc  ii  quis 
cx  foliis  aut  floribus  judicium  formare  ve- 
lit,  non  expedtata  frudtuum  maturitate,pla- 
ne  hallucinetur  ;  (ic  etiam  qui  de  mitiis  qui- 
bufdam  judicium  iibi  fingant ,  cVc.  tandem 
enim  eortim  amentia  omnibus  innotefcer. 
i  Timoth.  5.  Hinc  elucet,  quam  nos  omnes 
in  Sacra  Pagina  verfatos  efTe  oportet,&  pul- 
chre  exercitatos ,  ut  acies  oculorum  acuta 
lit.Qito  eft  deteftabilior  horum  negligentia, 
qui  nullam  in  llla  legenda  operam  ponunt, 
atit  perexiguam.  Illorum  vero  facrilegium, 
qui  rtidionbus  ledtionem  Scripturarum  in- 
terdicunt.  Ex  quo  etiam  refutantur  cum 
clerut  pontificim  ,  tum  infulii  homines  qui 
iibi  ipii  quodammodo  oculos  effodiunt,  dum 
penes  fe  efTe  negant  depaftoribus  jtuiicare: 
cum  ovis  lupumdifcernit ,  &  voccm  pafto- 
ris  abalteni  voce.  Ioh.io. 

Hoc  argumento  porro  confirmatur  .i  fuStiPfin- 
difparatis.Si  enim  eorum  doctrina  6v  morcs,  do-profbct. 
improba  deprehendancur ,  illos  ipfos  bonos 


.imbx  c 


atitem  dodtrina  qua:rendum,  ii  quid  pra;ter  cffe  TAwTO>erit.  VbiPfeudo-propheta 
id  quod  a  Chrifto  &  Apoftolis  traditum  iit,  j  infuper  vepnbus ,  dumelis ,  &  tribulis  con- 
innovent  Gal.i.  Rom.16.  Nam  fi  -vel angeltu  jfert.  Vide  zSam.15,6.  ldcmlndic.9.  in  pa- 
e  coelo,  &c.  Dcinde  videndum,  ii  hominibus  rabola  Rubi,  Abimelechum  exhibentis.  Sic- 
placere  ftudent :  tum  enim  Dei  fervus  effe  !-ut  contrapii  &  fideles  Dodtores  ,  vitibus& 
nequic  Galath.  1.  Quod  ii  omnes  faciunt ,  ficiscomparancur ,  quorumfunt  fuaviflimi 
quiliberiarbitrii&rationisnoftr^vircspra:-  &  ftluberrimi  frudtus. 

dicant,&  opcra  juftificancia  coram  Deo.qui ;      Hoc  pofterius  corroboratur  argumento  Vcl'- .'"• 
alios  adulterinos  &  fuppoiititios  fequeftros  'abadveriis :   nfmpe  bonasarbores ,  bonos'"''"^' 
inferunt,&c.  Vndc  veri  prajcones  Dei ,  ni- '  frudtus  proferre  ,  nonautemideo  proferre 
hil  niii  Chriftum  fcire&  pra;dicare  iibiante  |  malos,  &c.  vel  argumentum  eft  ex  com- 
oculos  proponunt.  Acior.i.ia  Philippo  pro-  :  paratione  majoris.  Cum  enim  bonos  fru- 
ponitur  exemplum.  Et  1  Cor.  1.  in  Apofto-  I  dtus  bona  arbor  edit,  nedum  malos  edat. 
Io,  cum  alii  propriam  gloriam  qua:runt,non        Quoniam  autem  fa:pe  fit  ,  ut  ex  fpecic  Vcrf  18. 
cjus  quem  fe  mittere  prx  fe  ferunt.  Atque  I  quadam  &  IeviiTima  virtutis  iignificatione,  >^p"imn 
hxc  prior  &  ccrtior  inveftigatio  eft  ,  a  mi-  ,  homines  ftupidi  audadter  de  fuis  impoftori-  *"Ji~V  ■ 
nifterii  ratione  ducta  ,  cujus  exempla  funt,  [  bus  pronunciant,  &  dodtrinam  tueri  non  va- 
Apocal.i.  tfc.  Si  enim  ultilec  uc  lupus,6V  vo-  j  lentes  excipiunt  ,  bonos  tamen  &  pios  efle, 
ccm  lupi  cdat ,  de  vefte  mh.il  refert ;  ut  illc  '  quamcumque  dodtrinam  proponunt :  docet 

Chriftus, 


Qtumodo 
ex  torttm 
cori  upteltt 
mhil  f.ini* 


EvANGELICA.  17I 

Chtiftus ,  non  poflc  illoi  bonorum  mimcro    leonem  &:  interfeclus  eft ,  &  ab  codcm  cu- 


luberi,  fi  corruptc  &;  falfe  doceant.  Plcri 
queenim  hominum  ita  impoftorum  libera 
litate  fafcmantur,  ut  qmcquid  proponant 


ftoditur. 

Qusritnr  Iiic  fecundo,  quomododicatur  •**"*  1"*' 
bonaarbor,  non  nif!  bonos  fructus  edere,  mf'im* 

-     ,  r         ■  r      •  rxrbor  ciirn 

ivtonftruolx  dottnnx  ,  tamen  pro  bonis  ha-  ;  cum  nemo  lit  qui  non  fxpius  peccet ,  prout  cmllu  mA. 

beant.  Qmbus  Chriftus  relpondct,  non  mo-    vctus  Adam  io  1II0  minime  extirpatur:         ;,? 

Rejpondeo,  ita  ifta  inter  fe  aflimilari.ut  in- 
terim  magni  divcrfiras  &diflimilitudo  ma- 
ncat.  Nam  bona  arbor  quoniam  univcrfo 
fui  fucco  bona  cft  ,  non  nili  bonos  frudtus 


do  buiufmodi  homines  bonos  non  effe  ,  fcd 
ne  cfli  quidem  pofle. 

Deindc.quia  funt  qui  utrumque  conjun- 
gunt,  fcilicet  hoirmicm  iimul  bonum  &i  ma- 
fum  efle  polTe ,  fcilicct  malum,  dodtrina ;  &  profert:  homines  vcro  cum  non  nifi  ex  par- 
bonum  moribus,  aut  contra  :  ideo  Servator  te  ca  boni  (int.qua  Spiritu  Dci  per  fidcm  re- 
fubjicit,  &c.  ut  hoc  ipfo  verf.ii.  Nonpotesl,  generantur  (altera  fui  parte  corrupti)  nilul 
(jyc.Si  Nonpotesl.&c.  rrurum  cft  fi  bonis  malas  quoque  adtiones 

Sed  hic  (vel  potius  antea  paulo)  qticritur  \  admifccnt .  Comparatio  igitur  inftituitur 
primum,  quomodo  dicatur  cx  tnbulis  ficus  I  intcr  arborcm  bonam  ,  &  eam  partcm  ho- 
non  percipi ,  ncc  cx  fpinis  uvae  ,  cum  Chri-  ,  minis  qux  inftaurata  eft  fpiritu  ;  ut  ficut 
ftas  Matth.z^.  i  corruptiffimis  Plurifxis    turba  bonanon  cft  cenfenda  niii  qux  bonos 


facram  dodtriium  (rem  fcilicet  prctiolifli- 
mam)  pcrcipi  pofleconfirmet. 

Refpon.Lo ,  iaium doctrinam  nulla  eorum 
pictatc  nobis  utilem  efle.  Quatenus  enim 
ab  illis  pcr  avaritiam  aut  ambitionem  pro 


frudtus  facit ,  lic  ctiam  fpiritu  imbutus  non 
habeatur,  qui  fecundum  fpiritum  non  ince- 
dit.  Dcinde  notandum  eft ,  non  omnem  qui 
peccat,  ftatiminiquitatem  patrare.  Iniqui- 
tatcmenim  is  operari dicitur  ,  quitotusin 
ponitur ,  non  prodcft  :  fed  primum  propter  ea  excrcetur  ;  licut  juftitiam  facere ,  qui  fe 
Verbiprxdicanincorruptam  naturam,quod    bonx  vitx  penitus  dediderit. 

pcr  tam  fxtulentum  canalcm  tranliens ,  ni-        Poftquam  furcm  &  lupum  retexiiiet ,  a-  Vetf.19.  # 
nil  inde  contrahit  contaoii.  Dcinde  ,  admi-    lio  ar"umento  adiundtx  prxnx  omncs  ab  °"">"  1'" 

,.,-_..         „       «  .     .   c  .-  ,,-       ,^  f.         „  k,      1  .      „  ~    non  lcrunt 

rabui  Spuitus  Sandti  virtutc;  qua  lit.ut  cor-    illis  deterrct ;  hc  z  Pet.z.  i7m.pfns  itw't$is  c„^M  ex. 

ruptiflimc  editum,ad  filutem  tamcn  potens  ,  m^rlijj  ™*^«.  &  ludt  cap.  unicoverf.iz.  fcjn£entnr. 

fit.   Non  igitur  a  tribulis  ,  ficus :  fed  i  ficis,  .  ut  intelligant  ,  fe  quoque  una  perituros ,  fi 

ficus  pcr  tribulos  colliguntur:  &  uvx,  a  vi-  '  ab  illis  fc  duci  patiuntur.  Hoc  illuftrat  fi- 

te,  licet  per  fpinas  :  tanquam  fi  quis  injedta  J  militudine  agricolx  ,  qui  infrugiferas  ar- 

in  fepem  manu.uvas  ex  vite  coIIigeret.Deus  !  bores  ,  in  horto  prxfertim  &  loco  feracif- 

cnim  is  cft  ,  qui  Icombus  iplis  ita  modera-  '  fimo,non  fert.  Vide  fupra.  Vites  enim  &  ar- 


tur,  ut  quianimo  voraciflimi  funt ,  alimen- 
tum  ctiam  prxbcant :  &  qui  diflipant  &:  di- 
Ianiant  homines  &  jumenta,  i  dilaceratione 
vindicent.  Quod  fpedtatur  in  hiftoria  lllius 
Prophctx ,  qui  i  veteratorc  deceptus ,  per 


bores  frugifcrx  xdificiis  ineptx  funt.  Quo 
etiam  refertur ,  quod  de  fpinis ,  rubis  Sz 
tribulis  fcribitur.  z  Samttel.  cap.  Z}.  Indic. 
cap.g.  Finis  cnim  fpinarum  eft,  ut  igni  fub- 
jiciantur. 


M  A  t  t  H.  cap.  7.  a  verf.  11.  ad  18. 

2 1  Kou  qtiifjuis  dicit  mtbi,  Domiue  Domine ,  introtbit  in  regnum  calorttm ,  fed 
quifacit  qttod  rult  Pater  nieus  qtti  in  coclis  efl. 

2 2  Multi  dicent  tnilri  die  illo ,  Domine  Dcmine ,  nonne  pcr  nomen  tuttm  prophe- 
tarimus ,  &  in  uoinine  ttto  dtemonja  ejecimus ,  &  per  nomen  tuum  multtis  rututes 
edtdimus  ? 

23  Tnnc  autemproftebor  eis ,  Certenttnqumnovivos,  difceditc  ameqtti  oj>e~ 
ram  datis  tranfgrefiioni  legis. 

24  Ouifquis  igttur  audit  ex  mefermonesiflos,  &  eos  prsftat,  afimilabo  eum  W- 
Yoprudenti,  qtti  xdijicarit  domum  fuain  fuper petram  : 

2f  Deddit  atttem  iiimbus ,  &  reueritiufluiniiia ,  &flarerunt  venti ,  &  iruide- 
iwit domuiillt :  fednonccadh.  fttndat.i cuimftierat ftqer petram. 

26  It 


171  II      A       R.       M       O      N       I      A 

26  Etqutfquiiauditexmchosfcrmoncs,  & eos non ^rxfiat ,  aflitnilahitut  virt 
f.ituo,  qtti  $dtfica\it  domum fu.tm jttfcr arenatn  : 

27  Dcfcendit  atttem  fluvia,  &  venerunt  flumina ,  &flavcrunt  venti ,  &  impc- 
gerunt  in  domum  iUam  :  6~  ccctdit,  &fuit  cafus  cjtts  magnus. 


2-3- 


ANALXSIS. 

T)Rolepfis  eft,  cujusocctipatiocftabadverfo,  <i 
•*■  cjui  Pfeudo-Prophetaium  corruptx  doftrinx 
aurem  prxbenr,  pereunt;  crgo  falvi  etunt,qui  veix 
doctiinx  fe  auditores  prxbent :  fubje&io  eft  ,  non 
falvos  iri  qui  vcritatem  profitentur  ;  quod  confir- 
matura  compaiationemajoris,  uehosquidemial- 
vos  fore ,  qui  vcritatem  profirentur  ,  tametfi  lllam 
magna  voc^  &  bonis  latcnbus  faciant ;  quod  ingc- 
minarionep;ofei1ionis  indicatur  (Domme  ,  Domt- 
ne.)  Quod  etiam  confirmatur  proprio  cffecto.eo- 
rum  quifervantur,  ncmpefacieudivoluntatem  Pa- 
tris :  cujus  obfcquii  adjuncta  alliduitas  &  perfeve- 
rantiaparticipioptxfentis  temporis  ,  ex  moie  He- 
brxorum,  delignatur. 

Verf.zz.  Hoc  ipfum  confirmat  comparatione 
majoris,  neipfosquidcm  doctotes,  veram  doftri- 
nam  miraculis  Sc  fignisdoctrinamobfignamesfal- 
vos  iri,  nifi  opciibus  bonis  incumbant,  nedum  au- 
ditores. 

Verf.zi.  Confirmat  ejectos  foie  regno  Dei  opc- 
rantes  iniquitatem  abetficientecaufa,  nempequod 
illosnondilexit;  quod  etiamamplificatutabad- 
junctotemporc.quodocebant  &  miracula  edebant. 

fo/.  14,25.  Hancdoctrinam  ab adverlis confir- 
mat ,  quia  bene  operantesfervabuntur :  quod  illu- 
ltraturcomparationepatium ,  ubi  bonisoperibus 
jncumbentcscomparatprudentibus ,  qui  domum 
fuperpetramxdificant;  quodconfitmatabadjun- 
cta  ej  us  firmitate,qux  nullis  procellis  afHi&ionum 
aut  tentationum  concutipotcft. 

ferf.zb,^.  Hocpotroamplificatur  ab  adverfis; 
qux  itidem  comparationeparium,  ftultixdifica- 
tionis ,  domum  fuam  fuper  arenam  fundantis ,  ex- 
oinatui. 

METAPHR.ASIS. 

TAmetfi  pereunt  omnes ,  qtti  ab  impofto- 
ribus  decepti ,  £y  erroribus  imbuti ,  a  re- 
cla  via  deflectunt .-  non  tamen  idcirco  ad  faltt- 
tem  perveniunt ,  qiiicunqtte  cognita  verttate 
eam  profitentur  ,  ne  titm  quidcm  cum  magna 
■voce  &  bonii  latcrtbus  verum  Dei  citltum 
prxfle  ferunt :  fled  hi  modo  qtu  cpere  quod  ccc- 
leflis  Pater  metts  in  prucptis  dedit ,  ad  extre- 
mttm  ufque  fpirirum  perfquuntur.  Dicam 
ampltus.ncn  defuturosformidabiii  Deijudicio 
qitamplwimos ,  qui  me  quam  contentiffime 
Domtnum  appellabunt ,  de  fuafalutc  in  httnc 
moditm  difceptantes :  Ncnne  tua  cum  autho- 
ritate,  tum  virtute  infirttcii ,  Euangeltum  re- 
gni  promulgavimus,  ds.monia  ejecimus ,  (y  in 
refiaciartos  (j  rebelles  judicia  dtvinitits  ej< 
admtrabiliter  exfequutt  fumus  !  Sjiiibus  ta- 
men  ommbus  palam  profitebor ,  me  cos  nun- 


14- 


i5- 


16, 


i/. 


quam ,  ne  tum  cum  docirinam  ptiram  zyfin- 
ceram  certifftmis  (y  clarifftmis  miraculis  ccn- 
ftgnarunt,  approbaffe.  Quibus  ediciurus  fium 
ut  a  me  quam  longi/fme  reccJentes ,  adinfie- 
ros(quod  miqttitatem  operatt  funt)  ab  Angelu 
detrudantur,nc  mirum  vobis  fit.eos  qui  Verbi 
modo  auditores  ftint ,non  etiam  przcones  regno 
ccelorum  exclufos  iri ,  nift quod  verbis profiten- 
tur,  re  &  factis  exprimant.  &uifqttisigitur 
five  Docior  five  Difiipultu  ftt ,  qut  hcs  meos" 
fermones  aurtbiu  perctpit ,  ty>  ad  eofidem  tan- 
quam  ad  normam  tctum  vtts.fu&  curfitm  di- 
rigit ;  eum  ajftmtlabo  viro  prudenti ,  q:t:  do- 
mui ,  quam  sdficat ,  petram  pro  fttndamento 
fubftcrntt.  Tametfi  etenim  imb/es  dejurfium 
irruant ,  tf  fiumina  deorfium  impetum  ,  venti 
deniqite  irr uptionem  factant ,  £7  conjunclis  vi- 
ribus  domum  illam  invadant ,  domus  tamen 
firma  &arrcctaperflat ,  utpote  qtupetri  im- 
pofitafuerat.  Contra  quifquts ftvc  Doclor.five 
Dtficipulm  ftt  ,quihos  mtos  fiermones  auribus 
percipiens  ,  ad  eofdem  tanquam  ad  normam 
totum  vit&fua.  curfium  non  dirigit :  viro  in- 
fipienti  merito  afftmilabitur,  qut  domui  qttam 
Adificat  arenamprofttndamento  fttbjicit.Nam 
tncurfantibui  furfum  imbribus ,  fiuminibtis 
deorfium  impelttm  &>  impreffionem  facienti- 
but,  ventts  denique  reflantibm  (maxime  vero 
fi  conjttnciis  viribus  tn  domum  tnfiliant)  do- 
mus  tUa  corruit ,  cujus  esl  (ut  qu&fit  ab  ipfis 
fttudamentis  convulfa)  cafus  longe  gravtffi- 
mtts ,  qui  nultamftu  tnfiauranda  fljjem  relin- 
quit_,. 

Summa  esl,  ttt  doceat  qui  funt  frttftus,qui- 
btu  proferendts  nos  bonas  arbores  effe  probabi- 
mus  :  flcilicet  cum  verbis  profiteri ,  tttm  re  &> 
faciis  exfequi  quodpie  oyfancieprofiiemur. 

fSubjeBio   ad  tacitam   objeclionem, 

I    quafubjeciu  esl.Mos  tantumfdvos 
J    fore,  qttt  qttod  bene  profitentur ,  fia- 

1    ctis  exprimtt/itj.verf.zi. 

|  Subjecta  confirmatto  ,  verfibtts  reli- 

C  quis. 

P  R  A  X  I  S. 

EX  iis  qua:  fuperius  dicla  funt,  excipi  Verf.  ir. 
veluti  ab  adveriis  potuit;  omnes  cos,qui  Qa' !"'<>' 

fidos  Doc/tores  nacti  illos  aucliuiit  &  proti-  ,  ',      ■ , 
.  r   .        hjboit  taca 

tentur,  (ervatos  irl ;  frcut  pcreunt  qui  pleu-  noM/^v.i>»- 
do-phroplictis  aufcultsnt,  Quod  Servator  /«;•, 

penitus 


E     V     A     N      C 

pcnitus  ncgat ,  Conrraria  quidcm  1II1  cffc 

fubinnuens  fcdtanquam  cxrrcruum  cxtrc- 

mo ,  non  ranquam  extrcinum  mediocritati, 

hunc  ad  dextram  ,  illum  ad  (iinitram  dcfk- 

ftcre:  neutrum  in  arcta  via  conliitcrc.SimuI 

ctiamdocet,  qui  ftint  illi  fruftus  cx  quibus 

bona  arbor   deprehenditur  ;    non  (i   raa- 

G;niticc  loquantur  ,  quum  nihil  aliud  prx- 

ilent ;  fed  ii  operibus  bonis  pcrficicndis  lc- 

duli  lncumbant. 

f,  Umm  fe      Ii  qui  dicunt  fe  faifturos ,  &  vineam  in- 

j.tciur«m     jrrcffur0s,  nec  facitint  ramcn  ,  i  domino  rc- 

poUuem-    .iciumur .  tametu"  pleno  ore.Sc  infiatis  buc- 

tur  &  mn  '  r   . 

Ucimt  ■      C1S  noc  dicant.  Si  quis  lervus  imperat.i  ab 

hero  in  fe  recipiens,&  magna  voce  ea  fe  ob- 

iturum  confirmans,  fidem  ramen  fallat,gra- 

vius  peccat  in  herum  fxpe  quam  li  fafturum 

negaffet.Vide  lac.z,<j  .Sicut  vcro  is  qui  fe  la- 

boraturum  jactat,nec  unquam  manum  opc- 

ri  .idmovct,viii~tu  deftituitur  Vrozi.i^Xic  &c. 

Sicutctiam  inartibus  &  fcientiis ,  nun- 

quam  peritus  artifex  evadet  qui  praxin  fpc- 

culationi  non  adjungit  ;  fic,  &c.  In  aliis  ar- 

tibus  profuerit  nud.i  fpecul.itio  ;  hic  vero 

non  modo  non  prodeft,  fedobeft  plurimum, 

Pfal.119,  48,59,59. 

idet  ptrpe      Prxftat  tempus  prxfens  continuationem 

/«.1»  bom  tienotflre cx ufu  Hebrxorum  Ge».4,i7.Hinc 

perlever.m-     ■      „,    .„.     .         *.  „ 

ttian  vlta  t-hnltiani  curtui  comparatur  ,  I  Cor.g. 

quia  curfum  femel  inceptum  non  nifi  con- 
fectum  abrumpuot;  &  Chnftiani  viatoribus 
comparantur ,  qui  uon  nifi  itinere  confcc~lo, 
&c.  Edunt  quidem  ,  dormiunt  ,  quiefcunr; 
fcd  ut ,  &c.  In  artibus  aliter  fir.  Qui  enim 
rres  aut  quatuor,  imo  fcptem  aut  dcccman- 
nos  artem  aliquam  exercuerit  ,  itaperfeifrus 
evadir,  ut  etiamficeffet.tamen  ejusobhvio- 
ne  non  capitur ;  at  in  pictate  ,  fi  quis  59  au- 
nos  illi  ftuderct,  anno  vero  60  deficeret,  o- 
leum  &  operam  perderet.  Ezech.  At  vero  ut 
in  curfu  poteft  quis  titubare  ,  cadcre,  devia- 
re ,  &c.  &  artifex  poteft  aliquid  prxter  artis 
normam  facere,  &c.  fic,  &c. 
Vctl.  2:,        Hoc  arguitur  comparatione  majorum. 

"';  „  „    Si  enim  ne  ii  quidem  ipfiqui  verbum  pro- 
Ipj,  Dotto-        ,  i        ,.     r     1       .  r. 

resfi  fru-    mu'gant ,  &  miracuhs  idem  oblio;nanr,  ler-  1 
Hui nonfe-  vabuntur,  niii  fruiThis  dignos  profcranr ,  ne- 
rmt  non     dum  difcipuli  &  auditores  nude  audiendo 
fenabm-    fervabuntur.  Si  enim  docendo  tantum  &  : 
"  *  miracula  edendo  hoc  non  cfTiciunt  ut  ad  vi- 

tam  ingrcdiantur,  nedum  audiendo  tantum. 
Inftrudtos  autem  Prophetix  dono  non  ilico  : 
regnopotiturosi  Cor.ij,!.  Vide  exemplum  '■ 
Saulis  &  fervorum  ejus,ad  necem  Davidem  j 
poftulantuim. 


E    1    1 


A. 


i73 


Si  cmm  qui  Chrifto  propius  accedunt,  ut  „,</„„  ,„. 
funt  Miniftn  Vcrbi  &  Sacramenti,  imo  vero  ittues. 
Miniftri  extraordinarii ,  ut  funt  qui  dxmo- 
ncscjiciunt;  tamen  ,  nififactise.vprimanr, 
&c.  nedum  qui  auditores  tantum:  &c.  Ideo 
Paulus  co-fpta  futtm  contndit,  nc,&c.  1  Cor.9, 
vcrf.i  -/.  tt  1  Trm.4,1 6.  Attc/ide  trbi  ty  do- 
ctrma ,  in  his  permme :  tta  cnm  tetffnm  & 
ttltos  fer-jxs.  Imo  vero  tanto  giaVHls  judi- 
cium  aufcrcnt  ,  &c.  Sic  auditores  qui  alus 
antcccllunt  donisfcicntia:,  &c. 

Notandu  hypocritasqui  nunquamDeum 
in  hoc  mundo  invocant ,  eum  duplicatis  pe- 
titiouibusprecaturos,  vide  Mattb.i^.ii.  cr- 
go  quxrendus  Dcus  dum  prope  cft.  Efss.^s, 
i,z.  Cor.6,z. 

Quod  autem  in  die  judkii  futurx  funr.  Quntu»Jt 
tales  caufarum  difceptationcs,  qualcs  hic  &  'rnlieJKtli- 
Matth.x^.  defcribit ;  cum  Matth. zi,li.  im-  '!' 
pii  hypocritx  dicuntnr  eliuoues  fore.  tturn  Uttu- 

Rejpondcj,  proprix  confcienria;  teftimo-  )xt 
nio  convicli  nihil  folidi  habebunt  quod  ob- 
latrent :  tamen  non  deerunt  qui  juftifTima: 
condemnationis  fententix  obloquantur;  ta- 
men  quxdam  qux  M.ttth.if,^y,^H,^j).  non 
tam  ad  rei  olim  ocrenda:  veritatem  ,  quam 
parabolam  ad  doiftrina;  illuftrationem  pro- 
poiita  vidcntur. 

Caufa  principalis  eorum  vejeftionis  Dei  ££■*"**» 
odium  ,  quod  illos  non  probat ,  nec  illis  de-  c£" '*.  ",e~ 

.-,  '  l g.      rf»   .  r,      ■      ciioms  aut 

lettatur ;  ut  contra  cauta  effaciens  faiutis,  /i/„/k(| 
ejus  amor.  Rcm.9.  nota  etiam  conftantiam 
Dei  in  fuo  odio,  nunquam  no-vi  vos  ;  ne  tum 
quidem  cum  Verbumprsdicati  eftis,  Sacra- 
mentu  ,&c.Contra  eos  qui  exiftimant  juftos 
.i  fua  pictate  &  juftitia  excidere  pofTe  ,  & 
amiffam  juftitiam  recupcrarc. 

•Caufa  fubordinara  ,  &  inter  Dei  decie- 
tum,  &  decrcti  exequutioncm,  interveniens 
iniquitatis  perpetratio;  pcrditio  ergo  im- 
probaturex  feiplis. 

In  hac  iniqua  perpetratione  fe  totos  col- 
locarunt ,  ut  artifex  artem  excrcet ;  pii  non 
item  ,  fcdrcludantefpiritu.  2.  Refipifcentia 
(m  impiis  dominatur  peccatum:)  in  piis  ha- 
bitat:impii  ad  iniquitatem,ut  aquilaadprx'- 
dam  advolat  ;  ut  equus  cataphraftus  in  bel- 
lum  ruit. 

Hinc  liquet  gloriofiffima  impiorum  ope- 
ra  ,  ut  eleemofynam,  Verbi  prxdicationem, 
&c.  effe  pcccata. 

I>rfcedrtea  me :  utcumque  hxc  fcciftis,  ^uomsdo 
tamen  abite  ,  quandoquidcm   iniquitatem  '"1"°    '"' 
operamini.  Jiftdmi 

Qunrititr,  quorfum  hoc  ,  cum  nunquam 
M  m  cum 


Verf.  24, 
25,16,27. 

ln  iy.ciy.ii 
piiejr  im- 
pii  pnrcs, 


174  H    A     r    1 

cumillo  communicarint!  lloh.1,6,7. 

ReJpondeo,exKtm  fpecie  ,  fua  opmione  & 
aliorum  cxiftimatione.in  Verbo.Sacramcn- 
to  &c.  cum  illo  commmiicarunt,  cjuod  vere 
factum  non  fuilTe  ,  tum  dcmum  hquebit. 
Hic  verofententiaquam  juftatit,  hinc  con- 
ftat  ;  quod  impii  Deo  dicunt  Dtfcede  k  nobvs, 
Iob.z\,\+.  At  illud  non  tam  verbis  quam 
faflis.  Vtis  tuis  non  deleciamiir.  Quid  eroo 
aliud  Deus  pro  fua  juftitia  dicere  poteft, 
quam  Dsfcedite  a.  me. 

Hanc  doctnnam  ,  ut  altius  animis  inli- 
deat,  comparatione  illuftrat.Hic  videndum 
qua:  fint  in  cjuibus  pii  &  impii  pares  ,  qua; 
in  quibus  impares;pares  in  hoc  funt,  1.  quod 
uterque  xditicacfe  ut  domum  ,  m  qua  (ibi  I 
vitam  arternam  proponit ,  harc  iimilitudo  in  1 
Scriptura  pii  templum  Dei ,  impii  fathanis 
habitaculum,  1.  quod  utrique  ccntantur: 
quarc  confirmemus  nos,  &c. 


O     N      I      A 

Difparantur  primo  in  fundamento :  no-  ;„  quilat 
tandum  ,  in  his  qua:  cernuntur  fimiles  fur.t,  impmti. 
at  in  fubtcrraneis ,  &c.  piifuper  Chriftum; 
impii  opera  fua  aut  aliorum  ;  deindc  qui 
Chnfto  innituntur  non  coalefcunt  cum  illo 
veratide,  ut  lapides  fundamento  impofiti; 
fed  nullo  cemcnto  rcvincli ,  ut  farmenta  in 
terram  defixa  ,  non  infita  trunco  ;  cum  pii 
plantati  &  radicati,  Scc.PfoLl.  Sc  Matth.\6. 
verf.1%. 

Hinc  aliud  difcrimen,quod  pii  nullis  ten- 
tationibus  convelluntur  &  fubmerountur, 
impiivero  funditus  convelluntur  c\:  radici- 
tus  extitpa.nx.u.Y.Proverb.\6,zj.  Jobi  8,I4,£J> 
17,18.  Item  Matth.  16, 18.  vjde  Pfal.  1.  ubi 
comparantur  arbori  plantatx  ,  &c.  Vide 
ltem  z  Pet.  1,6, 7, 8, 9,10, 11.  contra  vcrodo- 
mus  impiorum  ,  tanquam  domus  aranei. 
Hoc  loco  obfervatur  ,  perfeverantia  finalis 
fidelium. 


M  A  t  t  H.  cap.  7.  a  verf.  18.  ad  verfi^.  cab.  8. 

28  Taclum esl  autem  qumn finiiffct IESVS  fcrinoues  iftos,  ntpercellere;urturb.t 
fuper  doclrina  ipfitts. 

2 g  Boccbat  eium  eos  ut  habev.s  aucloritatem,  non  autem  ut  Scribd. 

DEfcendentem  autein  eum  e  monte,fequuta  esl  tttrba  mttlta. 
2  Etecce ,  leproftts  quum  renijfct  adorari:  eum,  dkens^Bomiiieft  relis,po~ 
tes  me  pttrgare, 

3   Extenfiqtieinanutetigiteim  1ESVS,  dicens,  volo3purgator.   Statimigitur 
purgatafutt  ejtts  lcpr.t, 

4-  Tunc  dicit  ei  1ESVS,  Vidc  ut  nulli  dica-s  :fed  abi.cftende  te  Sacerdoti,  &  cffer 
donum  illttd  qtwd  mperarit  Mofes,\.\t  ho  c  fit  eis  tcftimoitto. 


A  AT  A  L  r  s  1  s. 

EFfcftus  concionis  deckratur,  ftupor  Sc  admira- 
tio  tutbx;  qui  effeftus  fua  caufa  efficienteargui- 
rar ,  virtute  Chrifti ,  quam  in  docendo  exercuit: 
qux  illultratur  fuo  difparato,non ut  Scribx  feu  alii 
Miniftriutcumqacrideles&addocendum  inltru- 

cti. 

MMTH.g.y.  i.Narratmiraculum,quoChriftus 
fuperiorem  doitrinam  defignat :  ubiptunumad- 
juncV.un  temporisobfervat ,  nempecum  emonte 
dcfcenderet  Chriftus ;  item  nlterum  adjunctum 
defcenfus  fui,  nempecomitatus  magnus,quiudem 
adjun&i  fpeciatores  erant  miraculi  mox  edendi. 

Vaf.x.  Subjeftum  notat  miraculi ,  nempele- 
profum.qui  fuis  effeftis  defcribitur;  primum  fpon- 
teadChriftumveniendi,  2.  illumadorandi ,  3-  la- 
nitatem  ab  co  petendi;  cujus  petitionisefficiens 
caufa  affignatur ,  fiduciapotentix  &  virtutis  Chri- 
/ti,  ad  illum  (li  velit) (anandum. 

Vtrf.i.  Hujus  petitionis  effechis  proponitur, 
leprofi  fanatio;  ctijus  caufx  proponuntur  minus 
prinupales ,  conue&atio  lcprofi.  manu  Chrifti : 


principalis  vero  Chrifti  verburn.leu  mandatum  de 
cjuspurgatione. 

Verf^.  Adjun&um  officium  proponit  lepta 
purgati,illi  ex  mandato  Chrifti  incumbens.  In  qu» 
quod  priinum  jubet  peculiare  eft.ad  prxfentis  tem- 
poris  circumftantiam  accommodatum  :  fcilicet  ne 
mitaculiim  evulget ,  alterum  eft  generale  omnibus 
a  leprapurgatisexlegisprxfcripto ;  cujusduoliirt 
membra  :  unum  ut  le  Sacerdoti  oftendat ,  ex  cujus 
(ententiafbcietaticivium  reftituendus  erat :  alte- 
rum  ,  ut  Deo  facriricium  lege  indictum  perfolvat; 
qutucraquefuofineilluftrantur,  neinpeut  Cluifti 
officium  magis  teftatum  illuceat. 

METAPHRASIS. 

POftqttam  hos  [ermoncs  abfolviffet  Jeftts, 
turba  admiratione  correpta  obftuptut  ad 
docirtnam  ejtts.  Htenim  dccebat  eos  tanquam 
qutauthoritatem  non  precariam.fed propria>>> 
haberet,  ($  qtti  non  tantttm  a.trem  foras  ptr- 
fonarct ,  fed  inttu  in  ipfos  animi  recejfta  pene- 

trarct; 


iS. 


2.9. 


£     V     A      N      C 

traret :  quod  alii  dotlorcs ,  quantumcunqtte 
tm  pii  a:tt  inftructt ,  prtfiare  nec  foffent ,  nec 
Cap.  8 ,  debent.  Cum  autem  c.b  tllo  monte  ubi  fuperto- 
verf.l .  rem  concionem  habiut  defcenderet,  magna  tl- 
i .  lum  turba  comttata  esi.  Atque  adverte  qits.- 
fo  animum  mihi  rem  miram  diduro ,  quocttn- 
que  tc  convertu  ,  five  adeumqta  beneficittm 
accepit.five  ad  Chrtftum,  qui  beneficittm  con- 
tulit.  Nam  leprofus  interiorc  fidei  oculo  Chrijtt 
majeftatem ,  qttam  carnu  wfirmttaf,  panper- 
ttr.i  ,  &  hommum  fere  ommum  contemptm 
velabat ,  contemplans  ,  tllitm  accedens  (S>  reli- 
giofe  veneratus.fi  c  alloquttur  :  Domtne.fi  ttbt 
z  tj  itm  esi  iqui  meltus.quid  m:ht  opus  fit \qttam 
ego  ,  nofti)  eqwdemte  me  fanare  pofjeprobe 
3  •  noro.  &uamobrem  leftts  extenfo  bracLi>  {qttod 
fe  a  contagio  morbi  facile  vmdicare  norat; 
manuftta  eum  tangens,humanifftme  hts  ver- 
bts  affattts  esi :  volo,  purgator :  qtto  diHo  iltco 
lepra ,  tmmunda  ($  odiofa  omnibus  ,  liberaim 
4-  esl.  Titm  dixit  ei  lefiu ,  vide fis  ne  cuiquam 
hoc  dicas  ,  ne  fi  fama  hujtu  rei  percrebejcat, 
cttm  ttt  Sacerdotum  in  me  malevolentta  hom:- 
num  focietate  etiamnum  exfules ,  ($>  ipfoopor- 
titnitate  tn  opptdis  (j>  urbtbtu  prsdicandt ,  ex 
eortim  in  >»e  odio  excludar  :  potitM  recia  tem- 
plum  adito ,  (ff  te  Sacerdoti  (ttt  de  te  fenten- 
tiam  ferat)  fiftens,  donum  ,  lege  Det  Molis 
minifterio  lata.prefcrtptum  ojfer.  Sjttod  (ut  a- 
Uapr&teream/  hoc  bonifaltem  habebit,  ut  hoc 
tam  luculento  divinitatts ,  (y  officii  MedUto- 
ris  tefitmonio  convicii ,  qitod  ignoranti&x  ftttt 
prtttexant ,  habeant  nihil. 


Ycrf.  i . 
Shtomcdo 
Chrijim 
cticatur  in 
tnontit  ttt- 

fctnfu  hcc 

fic.jjt? 


D 


P   R  A  X  I  S. 

E  duobus  ultimis  cap.  j.verf  vide  qux 
notata  funtinr.4.  &  Marc.i.ii.. 


Hoc  loco/  Leproli  purgatio. 
narrantur   \  Eain  confequuta. 


Vcrf.  i. 
htfrcflfi- 
<tts  confpi- 

CH.lj 


In  Marco  quoddicitur  Chrilto  montem 
defcendenti  hoc  accidilTe,non  ita  iticcllisien- 
dum  elt  ac  protinus  a  defcenfu  hxc  contigi' 
flent ,  quandoquidem  poft  defcenfum  con- 
cionem  habuit  ;  fed  potius  fupplere  Ma:- 
thaum  ,  quodantc  prxrermiferatdc  defccn- 
fu,  tantum  enim  mentionem  fecerat  afccn- 
fus,  omTlla  defcenfus  mcntione. 

Cujus  par-j  r    .     \  Ieprofus  Chrifto, 
tes  fiint,  quid  *  J  Chriftus  leprofo. 

In  priorc  loco  primum  leprofi  fidcs  con- 
fpicicnda  occurrit ,  qux  fe  mirifice  in  ac- 
cciTiiad  Chrirtum  prodit.  Neque  enim  vcl 
peccati  confcie.ntia  ,  vel  abjecta  fui  conditio 
qui  morbi  foditatc  omnibus  prope  exofus 
erat ,  ncc  morbijamiuvalefceut>s&  coadr- 


I     L     I     c     4.  e?f 

mati  irt  ue  univcrfum  corpus  occuparet. 
depiorara  &  perdita  ratio  ,  nec  deniquc 
Chnltia  tam  multis  cV:  magnis  viris  contu- 
meliofa  &  fuperba  rejedlio  ,  illum  rcpcllerc 
potuit  quo  minus  morbi  mcdicinam  a  Chri- 
lto  pcteret.Horum  non  lingula  pcr  fe  obfta- 
cula  miferum  hominema  Chnftoadeundo 
detcrrere  poflentt  ita  tamen  advcifus  omnia 
Deas  hujus  animum  munivcrat  ,  ut  invitis 
omnibus  prorumpcns  Dcumlibi  propitium 
fcoferit :  lidc  enim  omnes  acics  ,  aggercs, 
propugnaculaque  cxpugnamus  ,quibus  Dei 
oportuno  auxilio  prohibcmur.  Quod  nobis 
cum  io  calamitatibus  noftris ,  tum  in  pcc- 
catis  cft  imitandumimaximeverocum  mor- 
borum  (prarcipue  vero  leprx)  curatione, 
aobit  peccatorum  coudonatio  adumbretur. 

Quamobrcm   tamctli  peccatis  plcni  &  ^"" "  '" 

>-  r  ,-        i  -  r  j  pttcatcrura 

onuiti  iimus,   tametU  veluti  a  tumino  ad  rem,flj0„e 
imum  inliil  pra:ter  peccatum  apparet,  idque  mjtra  tjfe 
tam  horrendum  ,  ut  omnibus  merito  abo-  dtbei: 
miuationi  limus  ;  tamen  nc  putemus  Chri- 
ftum  idcirco  nos  defetturum  ,  aut  faftidio 
&  naulea  noftri  correptum  iri.  Cum  enim 
Medicus  nobis  a  clementiffimo  Patre  datus 
fit ,  nc  dubitemus  quin  partcs  ridelis  Medici 
&:  Chirurgi  obibit.  Cumque  animarum  no- 
ftrarum  Epifcopus  &  paftor  iit ,  exiftiman» 
dum  non  cit ,  eum  qui  alios  iub  fe  paftores 
tam  follicite  de  corum  erga  gregem  ofEcio 
admonet,proprioolficio,  quod  libi  a  Patre 
impolitum  fufcepit,  defuturum. 

Hocveroin  lltohominc  iingulare  fuit,  frxfirttm 

quod  non  ut  pleriquc  Chriftum  tanquam  '"  i4"'J,'f" 

Prophetam  duntaxat  purum  homincm  ac-  ,/,,,,■„_,  „*, 

cedat  ,  kd  tanquam  verum  viventis  Dei  Fi-  twx, 

[lium.  Qupd  tametli  non  penitus  declaretur, 

illius  tamen  ccnuSexio  tefte  Marco  ,  &  fui 

ipiius  (ut  Lucas)  ad  tcrram  proitratio  ,  ut 

i  qua; ,  quamvis  Iudaris  bene  familiaris  erat, 

Iquoties   honoratiorem  aliquem  compclla- 

:bant,  S:c.  vide  Matth.17.  tamencxpeti- 

tionc  feu  oratione  liquido  conftat,  hunc  ho- 

norem  divinum  ,  &  tanquam  Deo  ipii  habi- 

tum  ciTe.  Quod  quidem  liabillotum  (1- 

dum  clt  cum   Chrifti  diviniras  multiplici 

1  carnis  iurirmitate  &  improborum  contem- 

|  ptu  velatadelituit  ,  nedum  id  a  nobis  Chri- 

fto  jam  glonticato  prxltari  convenit.  Nifi 

igitur  majeftatis  Chrifti  per  fidem  intuitus 

nosadani.ni  lummam  fummilTionem  cru- 

diat  ,  ne  fcintillam  quidem  verxtidci  nos 

confequutos  cflededarabimus.  Si  enim  pec 

tranfcnnam  illam  glorum  tides  olim  de- 

'  prehcndit ,  apertis  feneftris  multo  nunc  ma- 

M  m  2,  £r>s  <i'* 


adhuc  in 
far.it.itis 
petitione 
tfficacier. 


\.->S  H      A 

gis  dignofcctur  ,  aliqua  modo  vcrae  fiJci  i- 
cies  adl::.  Quod  fi  animus  fe  coram  tarrta 
imjeft.ucdcjccerit  ,  in  ejufdcra  fummillio- 
nis  focietatem,  corpons  membraattrahet. 

Hic  fides  liquidius  fe  adliuc  in  pctitio- 
nc  oftendit :  cum  aperte  profiteatur ,  penes 
Chriftum  clTe  fui  fanationem.   Nec  enim 


Ex  hit 
Chrifii  in 
hamints  a- 
mor  confbi. 
cvui: 


M       O      N      I       A 

junctu ,  nihil  fentiamus.  Nec  fatis  fuerit  fu- 
bito  aliquo  motu  commoveri  cjui  ftatim  e- 
vanefcit,  cujufmodi  in  rcprobis  qui  nondum 
omnem  humanitatem  excaflerunt  cernere 
Iiquet,fed  eonftanti  5:  judicio  fufceptct:  mi- 


ximc  quodDeum  hoc  vcllc  iutelligunus. 

Chriftus  ctiam  tametli  verbo  eurvj  fanare  verf  }. 
(ut  aliimortali)  dicit ,  fcil.  preeibus  Chri-   potuiflet ,  manus  t.imen  impolitioncm  id-tjuare ma- 
ftum  apud  Deumefricere  pofleut  reftitua-  junxtt ,  qua  declaravit ,  quamamanter  nos  "'•<  >">pofi- 
rur,  fed  hoc  proprix  efle  Chrifti  poten-  complectitur ,  &  quam  j.  nobis  quantumvis '"""  "*    c 
tia?;  neque  tanationem  a  cu|ulque  voluntate  jnorrendis  &  deteitandis ,    non  abhorreat.    rMi 


prxterquam  Chrifti  uniusfufpendit,  fed  fu- 
prem.imChnfti  voluntatem  profirens,  ean- 
dem  Chrifti  cum  Patre  &  Spiritu  effe  fubin 
dicat.  Tametfi  videarur  hxc  petitio  non 
tam  ad  fidci  regulam  inftituta,  quade  Chri- 
fti  potentia  pcrfuafus ,  de  illius  tamen  picta- 
te  &  propenlione  adfanandum  fubdubitat; 


Cum  etiam  morbi  turpitudo  oculos  etiam 
iplius  avertere  potuiflet ,  tamen  eum  vel 
contrciftare  dcdignatus  non  eft.  Tametli 
vero  fanctiflimam  illam  manum  attingere 
nunc  non  detur ,  tamen  quoties  medicam 
illius  manum  &  digitum  ftlutarem  in  auxi- 
uim  advocabimus  qux  ccrlos  expandit,eum 


cum  &c.   Sed  refponfum  in  promptu  cft, :  dubio  procul  non  minori  animi  lartitia  & 


hoc  gcnus  pctitionis  in  rebus  externis  &  ad 
hanc  vitam  fpeftantibus  ,  ordinatiflimum 
efle  ,  cum  earum  largitio  conditiombus 
quibufdam  impedita  tenetur.  Secus  autem 
facienduminhis  quxad  iternam  vitam  ne- 
ceflaria  funt ,  prout  promilFiones  illx,  purx 
&  omnihypotheli  nudatx  funt. 

Tamen  cum  claram  Filii  Dei  notitiam 
proxima  hiftoria  Chriftns  Iudxis  omnibus 
afFcrre  videtur ,  fieri  poteft  ut  tamctli  a 
Chrifti  voluntate  omnia  fufpendat  ,  tamen 
fenfcrit  illam  ita  penitus  Dei  voluntati  fuil- 
fe  fubjeftam,  ut  nihil  fentirct  quod  Deo 


confolatione  experiemur ,  quam  ii  feccrunt 
qui  corporis  &  humanitatis  manum  ad  fa- 
lutem  experti  funt.  Immo  vero  quoties  re- 
cordemur  Chnftum  non  manu  fola,  fed  tota, 
natura  humana  nos  tangere  ,  ut  qui  carne 
noftra  afliimpta ,  caro  eft  de  carne  noftra, 
non  poteft  non  jucundiflima  confolatione 
nos  complere. 

Quantum  difcrimen  inter  hanc  Chrifti  Xluomoila 
humanitatem,  &  Pttps.  faftum  •  qui  ofculum  ^cuerit 
pcdum  regibus  prxbet.  Hic  excipiat  forte       '•/ 

•    i-<  i      n  i      •  -tr  i    pro/um  con- 

quis  Chnftum  legi  contra  venule  ,  quxde  ,,/#_,,.,? 
leprofodeclinando  follicite  cavet;  fed  lesis 


grarumefle  nonfciret,  eoque  etiamperfi-  finis  intcllecTtus,  dubitationem  tollit.   Iube- 
ceret.  bantur  enim  ab  illo  propter  contagii  pcri- 

Ad  Chrifti  vero  in  fanando  facilitatem  culum  defleftere.  Scd  cum  in  hujufmodi 
quxpafljm  inhiftoriaEuangeIiiapparet,ac-linterdicr.o  Medicus  &  Chirurgus ,  qui  rcfti- 
cedit  ctiam  incrcdibilis  tfn\s*Jpu7nt>o.  Pri-  tuendi  hominis  caufa  in  operam  ftrenue  na- 
mum  quod  ejus  commiferatus  eft  ,  quodeft  ,  vant ,  fempcr  cxcipiuntur,  Chriftus  vcrus 
apud  Marcttm.  '  omnium  Medictis  hac  regula  eximatur  ne- 

Quod  enim  commiferatus  hoc  fecilTc  di-  •,  ccfle  eft.  Prxterea  cum  Sacerdos  eum  adire 
cit ,  ejus  porro  <piAa*5?^OTi(*  auget.  Nulla  &  potuitS:  debuit,  ifque  ChriftiSacerdotis 
enim  captandx  glorix  cupiditate  duftus, 
hoc  fccit :  fed  tantum  quod  iflius  malo  con- 
dolebat  tanquam  proprio.Vidc  Heb.^,1^,16. 


Tametli  enim  lepra  &  aiiis  plerifque  morbis 
quibus  nos  urgemur  non  labore ,  tamen  ex 
humanitatis  ratione  probe  novit  qux  funt 
cujufciue  morbi  perpefliones ,  cV:  ex  avy.-7m- 
fdu  non  minorem  ex  morbis  hominum  do- 
lorem  accepit ,  quam  (i  ipfe  iifflcm  laboral- 
fct.  Hoc  exemplo  difcendumeft  ,  ex  feniu 
niiferationis  hominibus  fubvenire  ,  non  au- 
tem  quiftus  aut  glorix  caufa  :  alioqui  ipli 
vere  Icprofi  judicabimur,  quorum  fenfus  ita 
obftupefacti  funt ,  ut  in  fratris  carne  con- 


tvpustuit.&c. 

'  Scd  hic  rurfus  alia  difficulttu  nafcitur.  ">•>»>  quo- 
Quod  Lttciu  in  civitate  hoc  faclumeflc  nar-  "" 


in  urhe  fa- 
ret ,  cumleprous  locus  extraurbesexlege  ^^  i 

delignatus  lit. 

Rejpondeo,  civit.lte  interdi&os  efle,  quod 
ad  lec_ti  &:  habitationis  rationem  attinet ,  li- 
cuifle  tamen  per  civitatcm  tranlire  :  quod 
videtur  Cchcfei  exemplo  confirmari ,  qui 
gravi  Icpra  percuiTus  cum  rege  fermones 
habebat  zRe^.S.  llludenim  videturinrc- 
gia  geftum. 

Divina  Chrifti  virtus  apparet ,  quod  non  Chrifliex 
citius  fanicitem  verbo  imperaiTet,quam  \\Uf.mitateci- 

reddita 


E       V       A       N       c 

to  ttliiiuu  reddita  eft  ;  ncc  magis  m  ditficilioribus  &. 

futntia'  deploratiffinns  motbis,  quam  in  leviftima 
valctudinisdeclaratione  laborat:  ut  nos  tam 
facile  niagnorum  quam  parvorum  malorum 
niedicinam,  ab  eo  fpercmus.  Sccos  enim  hic 
.irquc  Mcdicif.iciunt.  Vnica  enim  voluntatc 
fua  omncs  morbos  curat ,  &  malis  mcdetur. 
Iu  Chrifti  vcro  mandaris ,  qux  illi  injun- 
oit,  illud  in  univcrfum  curx  Chrifto  fuit,  ut 
cum  Dco  dcbita  laus  &  gratiarum  .ictio  cc- 

UmCtEc-  jeret  f  tamcn  ad  Eccleiiam  fruCtus  pcrvcni- 


VcrC  4.  _ 
CX  tjm  m.i 

d.ttK  Dli 


cltftxfi» 


rct  :  nevc  hominum  inconfidcrantia  plao.ini 

Ecclclia  indc  accipeiet.undc  mcdicinam  pc- 

tere  conveniret :  tantumque  abcft  ut  de  no- 

minisfui  propagationc  laborct  ,  ut  ne  quid 

illud  glorix  Dei  officerct.  Quotufquifquc 

repcrictur  ,qui  rc  prxclare  gcfta  ,  non  ihco 

omncs  fuis  prxdicandi  oportunitatcs  qux- 

rit  ?  tantum  abeft  ut,  exemplo  Chrifti,  con- 

tra  nitamur. 

h'mcqu.t-        In  priore  mandato  (  hoc  vero  poftcrius 

tumbttie-   ponit)  primumdifcimus ,  quid  primo  qtio- 

ficio  .1  Dt~  qUe  tcmporc  faciendum  ,  poftquam  Dei  bc- 

acecpta        neficium  iingulare  conlequuti  fuerimus :  fc. 

fr*Jlmd.t~  ,  ~~  .  '        .  ,      ._ 

'  templum  ut  adeamus.  Quod  m  motbo  tzc- 

chix  liquido  conftat.  Itcm  in  nautis  apud 
Ionam,  &  in  claudo  finato  Acior. 4.de  cxco. 
Ioh.9.  non  (ut  quibufdatn  mos  cft)  in  taber- 
na  primum  a  recuperata  fanitate  pcdem  po- 
nerc  ,  aut  altis  locis ,  &c.  Hinc  eft  quod  pii 
nihil  tam  grave  aut  tam  accrbum  in  fuis  ca- 
lamitatibus  querebanttir,  quam  quod  fcu 
morbofeu  exilioa  templi  acceflu  arceban- 
tur. 
Otum  Hujus  porro  miffionis  alius  finis  erat ,  ut 

eAri/?i«/f-Sacerdotibus  teftatum  abundc  relinqueret 
fnfum.iii  fe  eum  effc  quem  lcx  &  Prophetx  Mefliam 
Stctrdsttm  mdicarent:  nec  cum.quem  illi  calumniaban- 
""!""■  tur ,  qui  legis  rationem  non  duceret.  Hoc 
igitur  alterum  eft  quod  Chriftus  refpexit. 
Primum  id  egit ,  ut  piorum  ora  ad  Dei  lau- 
dem  aperirentur :  deinde  ,  ut  impiorum  ora 
obitrucrentur.  Quod  nobis  etiam  m  prxcla- 
re  factis  imitandum.  1  Petr.  ■•,•-, 16,  &c. 
i,n,ri.  Idem  nobis  hodie  prxcipueadvcr- 
fus  Pontificios  prxftandum  cft.Quod  li  Chri- 
ftus  hujus  curam  geffit  cujus  innocentia  te- 
ftatiffima  erat ,  &cujtis  vocatio  folc  meri- 
diano  clarior  erat  ,  quanto  id  magis  nobis 
prxftandum  erit  ?  verendum  vero  eft,  nc 
fictit  olim  cx  Iudxis  veritas  Gentibus  odio- 
{3.  fuit ,  fic  nttnc  apud  Pontificios  ex  nobis 
Euangelium.  Cuin  enim  in  noftris ,  rcligio- 
nis  contemptum  cujus  illi  fummam  ratio- 
_:m  ducunt ;  cum  111  fermonc  noftro,  vani- 


e      l      1      c      A.  z-y 

tatem  :  cum  fraudcs,  avaritiam,  Af. 

Hoc  loco,  iuerte  fttam  anricularcm  con-  hecnihil 
fcffionem  P-nttfica-Rruam.  In  quo  impie  prc  turicn- 
faciunt,  qtli  quod  Chtiito  pcctiliarecft.quo-  '""'  ecnfef- 
adSaccrdotumlcgalmm  \^-/y.-ivx&  cft  ,  •&['■"'• 
Saccrdotcs  transfcrunt.  Dctudc,  ftultc  :  qui 
prxterquam  quod  allegoria  nirur.tur,&  pur- 
gatum  .i  lepra  cum  peccatorcconfcrunt.pro 
eo  quod  dcbcbant  onuftum  pcccatis,citm  co 
qui  lcpra  plenus  cft,  componere. 

Hocloco,  miuiftrorum  potcftas  in  fol- 
vcndo  &  Iigando  illuftratur.  Sicut  enim  Sa- 
cerdoti  non  licuit,  &c.  adverfus  Tstpeem,  qui 
pro  arbitratu  rcmifrionem  pcccatorum  con- 
ferr. 

In  altcro  mandato  ,  Chrifti  ftudiumin  ~4ChiB$ 
Deieloriapromovendamaeis  apparct  Sicut  'n'">cm~- 
enim  iuperiore  mandato  Icpra  hbcratt  ira-    ,    • 
pendiis  &  labore  hoc  fecit  ,  llc  hoc  loco,  %„etK), 
proprix  glorix  difpcndio  &  nominis  fui  fi- 
lcntio,cum  Dei  gloriamtum  Ecclcfixcom- 
moda  procurat.  Hoc  autem  inligneeft,  ncn 
modo  propriam  gloriam  non  quxrerc  ,  CeA 
cam  3  lc  ufqiie  co  repcllere,  quoad  Dei  glo- 
riam  in  Eccleilx  xdificationem  obfcurare 
poflit,  idque  non  tantum  ea  repcllendo  qux 
ad  eum  jure  non  fpectabant  (ut  in  Iohanne 
Baptifta)   loh.  1.  in  Petro  Acior.  3.  &  10.  in 
Paulo  &:  Barnaba  Aclor.  14.  faclum  eft ,  fed 
illa  ctiam  qux  fibi  jure  optimo  vendicare 
potuit :   cujufmodi  eft  qttod  Pattlus  fccit  cr- 
ga  Corinthios  ,  a  quibus  nihil  nccepit.   Et 
Elizxus,  i  Reg.~.  Qtii  igitur  cum  difpendio 
glorix  divinx,  &  Ecclelix  offenfa  ea  profe- 
quuntur  qux  illicita  funt,  &c. 

In  iftius  mandati  obiequio,  bonusvir  pa-  «/«»«*. 
rumpic  fe  gefllt.  Nam  contra  quam  eft  £«*--'-- 
Chrifto  mandatum  ,  hujus  rei  famam  fpar-  t"''f-m""" 
ftt.  Quod  certe  non  tecit  nilt  conliiio  (ut  w< 
ipii  qurdcm  vidcbatur)  optimo.  Tam  prx- 
clarum  enim  miraculum  celari ,  indis>nuni 
llli  videbatur,  ex  cujus  notitia,  infinitus  frtt- 
dtus  ad  Dei  gloriam  &  Ecclefix  xdificatio- 
nem  manaret.iicut  cfle  ex  propria  expericn- 
tia  proculdubio  fenllt.  Chnitum  vero  exi- 
ftimavit  verecundia  quadam  prohiberi ,  ne 
illud  promulgaret.cV  per  modeftian>dixiiTe, 
ne  evulgarcrur.  Sed  dcbcbat  recordari  ob- 
fequium  prxftantius  facrificio  effe  ,  &  non 
inniti  ftia  prudentia  Prov.  3,  6.  Kec  fcqtti 
quod  bonum  eft ,  in  oculis  ejus.  Exquoil- 
lud  liquet  quid  fentiendttm  dc  Ponttficiortim 
bonis  intentionibus.  Item  quam  parum  fe 
defendunt ,  qui  dicttnt  fc  nihil  mali  cogitaf- 
fe,  cum  hi  qiu  boni  ctiam  aliqttid  cogitarint 
M  m   5  rci 


i:8  •     H   *    r.    m 

rci  apudDeum  peraguntur, 

Qaitm  autcm  graviter  ab  illo  peccatum 
lit.Euaagelifta  A/<ir««docet,qui  dicit  Chri- 


o     K     I     A 

ftumhocmodo  prohibitum  nc  in  eiviutc 
concioucm  luberet,  feddcfenum  Euangelii 
prardicandi  caula  profieifci, 

Ma  ttH.  cap.  Z.averf.j.  adli,. 

5  Ingxeffum  autem  IESVM  C.ipcxn.iiimum  adiit  Centuxio,  pxecans  eum, 

6  Etdicens ,  Domine ,  puex nteut  pxojcctus esl domtpaxalyttcits ,  6"  rebementer 
toxquetux. 

7  Tuncdicitei  IESVS ,  Ego,  quum  vencro , fanabo  eum. 

S  Et  rcjpondens  Cav.uxio,dixit  ,Domine  nonfum  digntts  utfttb  teilum  meum  itt- 
gxediaxts  tfedfolum  loqucxe,  &  fanabitur  puer  nteus. 

9  Etemm  cgofum  homofub potejiale  conititutus,  babensfub  me  milites:  &  di~ 
co  buic,  profiaf  ere,  &pxofiifatur :  &  altcri ,  veni ,  &  venit :  &  fervo  meo ,  fac 
hoc,  &facit. 

i  o  Hxc  Atttem  quttm  audiffct  IESVS,  miratus  cil :  &  dixit  i'u  quifequebantur, 
Amcn  dico  vobis,  ne  in  Ifracle  quidem  tantantfidem  inveni. 

n  Dtcoautem  vobis  multos  ab  Oxiente  &  Occidente  ventuxos ,  &  accubituros 
cum  Abrahamo  &  lfaaco  &  Iacobo  m  regno  calorum  : 

12  Filios  vero  regni  ejcclum  ixi  in  tenebxas  illas  exttxas,  illic  eritfetus  6~Jiridor 
dentium. 

13  Et  dixit  IESVS  CcnturtOM ,  Abi,  &  ut  credidip  ,  ftat  tibi.  S.m.itufquc  esl 
fuer  ejus  eo  tpfo  momento. 


ANALT  SIS. 
T)Rolepfis  feu  inftitutum  eft ,  fnnatio  pueri  para- 
lyiici.cujus  txffcQn  primumdefcribiturafub- 
jeero  loci  Capernao,  z .  a  caufa  efficiente ,  precibus 
Centurionis  :  cujus  forma  ptoponitur  Vcif.b. 

Verf.i,  Effecrusprecum  apud  Chriftum,  pro- 
mi/fio  fe  venturum  ,  ut  illum  fanaret. 

yerf.%.  Hujuspromiflionisadjun&um  eft  Cen- 
tutionisdefuaindignitate  profelTio ,  utfuum  te- 
cium  Chriftusfubeanaliacaufaefficienshujus  mi- 
raculi  eft  fidei  Centurionis  firmitas  :  cujus  fidei 
fingularem  effeclum  indicat  petitio ,  ut  folo  verbo 
abfque  itineris  labore  fufcepto,  puerum  fuum 
Chriftus  fanaret. 

^«•/.«j.Hancpetitionemconfirmatcompatatio- 
ue  minorum  ,  primum  cjuod  ipfe  homo  lit ,  c|ui  a- 
Jios  homines  fuo  dicro  obfequentes  habet ,  nedum 
Chtiftusqui  Deuseft,  hoc  verbo  efficetepoteft: 
deinde  quod  quum  iilialteriusporeftatisfubdito 
obfequium  priuitum  fit ,  nedum  Chrifto  ,  qui  o- 
mnium  Dominusnulliusimpeiio  continetut. 

Ccrf.io.  Hujus  petitionis  ex  fide  promanantis 
adiunclum,  i.  eft  admiratio  Chrifti ,  2.  prxdicatio 
fidei,  qua:  tllultrarur  r.  afubjeftamultitudine.qux 
illum  fequebatur,  z.  a  comparatione  minoris,  fidci 
fcilicet  Ilraelitarum. 

ferf.u.  Terriumadiunctaptophetia,  quxdu- 
plexcft,  1.  vocationis  Gentium  ,  qua:  defcribitur 
primum  d  fubjetto  loco,  oriente  &:  occidente ,  un- 
Ue  ventutarcflent :  qui  beatitasexornarur  compa- 
rationepatium^4M/)jmj,  //."«>',&  lacebi beati- 
tate. 

firf.11.  Altera  de  reje&ione  Iudiorum ,  qux 


amplificaturafubjccto  Ioci,  inquoerant,  nempe 
regno  ccelorum,  1 .  Ecclelia  cujus  filii  erant,  deinde 
altero  fubje&o  loco  ,  in  quem  erahrcxtutbandi, 
fcilicet  tenebtasexteriores ,  qua:  defetibuntur  ad- 
junttolucJu  &  ftridoredentium. 

Firf.i 3.  Effeetum  pctitionis  ex  fidepromanan- 
tis  eft,  fanitas  puero  reftituta  :  cujus  caula formalis 
Chrifti  verbumerat,  quo  decbravit  Centurioni 
ruturum,  ficut  ipfecrediderat;  qui  ad  fanitatem  re- 
ftitutio  adjunfto  tempore  ampliricatur ,  nempe 
momento  quo  Chtiftus  hoc  futurum  dixerat. 

METAPHRASIS. 

IE  S  V  M  vero  in  reditu  &  ingreffu  i»  oppi- 
dum  Capernc.i ,  ubi  magna.  exparte  commo- 
rabtttttr  ,  acceffit  Centurtofupplex :  Jic  autcm 
inftituit  petitionem  :  Dom;ne,  pucr  mem  domi 
paralyticttf  decumbens  ^»  graviter  cruenta- 
tm ,  tua  adfanitatem  confequendam  ope  in.i:- 
"et.  Cui  Iefus  ydomum  tuamibj,  utilium  fa- 
nitati  reftituam  :  tum  Centurio  reffondens, 
dixit ;  eqttidem,  Domme,  me  indignum  &  in- 
idoneum  ftatuo ,  cujtcs  vd  teShtm  fubeas  : 
qy.nmobrem  hunc  laborem  noli  fufcipere,  Jl 
verbo  tantttm  illumfa/tum  ejfejujferts  ,proti- 
mis  fanabitur  puer  metcs.  Nam  j^  ipfe  homo 
tantum,  &•  quidem peccato  obnoxius.prs.terea 
alterius  imperio  fubjecitts-.ettm  habeam  t.tmcn 
fub  dstione  mea  aliquot  milites ,  pro  illa  qua 
mflrttclHS  fum  authoritate,  huk  dico  ,proficif- 

ccrc, 


E     V      A      N      o 

j.  tere,£r  ilico proficifcitur:  i!livero,adefdum,fy 
frotinui  venit:  denique  firvo  meo.fac  boc,  (y 
facit :  nedutn  tn  ,  qttipr&terquam  quodhomo 
es,  ab  omnipeccato  liber,  Deus  es  tnfccula  be- 
nedicius  ,  ob  eamque  caufam  nnUius  imperio 
fubjeciits  ,  hunc  morbum  ,  tanqitatn  militem, 
&fervum  tuum,  tibi  obfq:tentem  b.zbes  :  ut 
ej<  te  jubente  accurrat  ,  tf  ut  recedat  edicen- 

10.  tceye  vcftigio  Jugam  arripiat.  Et  qtsum  Ie- 
fut  audiv.fet ,  tanquam  in  re  infilita  ,  quoad 
naturam  httmanam  admirationc  corrcptits, 
his  qia  illum  comitabantur  dixit;  fancie  vobts 
aifirmo  ,  me in  univerfo populo  ifrailis , quem 
ego  mihi  peculiarem  confecravi ,  fidem  tam 
firmam  (y  lam  illiifirem  nonoffendiffe.&uam- 

1 1 .  obrem  prsdtco  vobts,  qtiamplurimos  ex  ortente 
(j>  occidente  ,  atqtic  adeo  cx  omnibus  mtind.i 
plagts  venturos,  qtti primttm  adEccleftam  ag- 
gregatt ,  poflea  in  beatas  regni  coelorum  fiedes 
tranfmittentur  ,  ibi  eadem  fodkitate  tif.iri, 
qttam  Abrahamus ,  Ifaacus  &  Iacobus/>e>- 

II.  fiuuntur.Contra  vero  Ifraeliti  adoptiontsgra- 
tia  ad  regni  cocleftts  participationem  vocati, 
quia  oblatamgratiam  refpuunt ,  in  tllas  tene- 
bras  prtcipites  dabuntur,  qtu  non  fecus  extra 
caeli  finespofitifunt,  quam  olim  carcercs  tene- 
bricofi  fcetore  &>  pedore  odiofi  ,  ab  urbe  aliquo 

ri  intervallo  removcri  folcnt :  hts  in  tenebris  ex 
fttmms.  infmlicitatts  fenfu  erit  luclns  {$  Jiridor 
dentium.  Dentqiie  lefus  a  turba  ad  Centurio- 
nemfirmonem  convertens.dixil -.Domtim  rcpe- 
te,nam  tibi  (prout  te  credere  ego  cordiumfcru- 
tator  confcius  fnm)  obventet.  Centnrio  verbo 
Chnfti  acquifcens.ficurus  domum  fe  recipicns, 
pucrum  \repenitus  a  domefticis  cxcuffa)  eo- 
dcm  tcmporis  momento  perfanatum  ojfendit-,. 

P  R  A  X  1  S. 

-  .  t  i-  TNkio  quarritur  Iioc  Ioco,  an  eadcm  ha?c 
fitrUrad?  -*-hiftona  lic  cum  llla  Lua  7.  ubicum  loco- 
cumLuc.y.  rum  tumperfonarum  circumftantixfatis  ar- 
ouunt  non  efle  unam  candemque  hiftoriam: 
ut  quod  MatthsMi  Centurionem  prxfentem 
inducat  petitionemprofervoapudChriftum 
inftituentem  ;  Lucas  legatos  abillo  primum 
quidem  Iuda:orumfeniores,dcinde  proprios 
amicoscum  hac  profeiTione  fe  idcirco  non 
veniffe,  quod  fe  indignum  judicaret ,  qui  ad 
illum  veniret.  Maxime  vero  quod  Chriftus 
hic  jubet  Centurionem  domum  abire ,  quod 
de  quoCenturione  Lucas  defcribit,intelligi 
nequit,&c. 

Sttmmacft  ,  Gngulaiis  Centurionis  fides 
per  illum  declarata,  a  Servatore  Chrifto  in- 
ligniter  ornatur. 


x. 


"-79 


Cujus  partestunt,  /  ipfum  declarata, 
fides  Ccnturionis  per\  Chriftum  ornata. 

In  priori  parte  cum  fides  ipfa  in  animo  Verf.  j. 
l.iteac ,  cafruttibus  indaganda  &  common-  °-c'  c'"~ 
tlranda  eft.   Et  primum  quidem  ,  charitas   1 

r  .*r.  tb.trit.a  tn 

ejus  cximia  apparct ,  qui  fcrvi  ECgrotantis  rITVi  avt. 

eximia  cura  tangitur.  Cum  enim  plcriquc  tmt'nil»*i 

fere  fervos  Iaborantes  afperncntur,  ut  boum 

laborantium   majore  cura  fa:pe  ducantur, 

qium  fervorum  ;  quum  bovcs  mortuos  non 

nili  pretio  rcdimant ,  fervos  autem  novos 

nullo  pretio  aut  difpendio.  Tum  njilitum 

animi  cxdibus  &  frequcntibus  cadavcribus 

aflueti,  minus  farpe  curant  ;  hic  tamen  eam 

curam  agit,quam  vel  pro  filio  quis  fufcipe- 

ret.    Vnde  etiam  non  fecus  fummos  Iudaco- 

rum  proceres  follicitat ,  quam  li  filii  caufam 

ageret.  Qucmadmodum  certe  filiorum  cer- 

ta  quadam  charitate  compledtendifunt  fer- 

vi :  unde  hanc  illis  appellationemScripturx 

attribuit,  quoe  fervos  filiorum  loco  ducit.  Vt 

mandato  5  Exod.  10.  &  2,  Regumi},. &  vide 

quomodo  fcrvum-  dimitti  velit  Dcus.    Sed 

hic  non  mirum  cft  dominos  in  fervos  tam 

duros  cile,  cum  fervi  negotia  herorum  tan- 

quam  peregrincrum  procurent. 

Aliusfrutlus,  lingularisauimifubmiilio:  Verf.  s. 

qua:  in  eo  apparet ,  quod  feipfum  indignum  eju>fmga- 

judicans  qui  coram  Chrifto  apparcrct ,  pri-  '"!'"' '"'P!* 
r  "  ,.      ,    .    Y  ■      r     1  Chnptlub- 

mum  lemores  populi :  dcinde  ,  amicos  ad      /  .' 
1  1      ■  -r  11  rnijiw) 

eum  lcgavit.   Submiliio  vero  duplex  appa- 

ret:  primum  quidem  ,  erga  Dcum  coram 

quo  fe  liftere  indignum  putavit :  deinde  er- 

ga  homines,  quod  cos  (libi  Chrifti  tcftimo- 

nio  inferiores)  meliores  &  magis  pios  judi- 

cavit.   In  priori  notandum  :  quod  cum  antc 

in  laude  politum  iit  ,  quod  lepra  infedus  fe 

coram  Chrifto  proftravit ,  &  ad  pedes  Chri- 

fti  advolvit ,  hic  Centurio  ne  fe  quidcm  ad 

eam  rem  idoneum  judicavit.  Vide  Dan.9.  Et 

LucaS.  quod  eo  magis  inhoc  notan  debet, 

quo  &;  populum  Dei  chare  dilexcrat  ,  &  ei 

Synagogam  cxtruxcrat. 

Sed  hic  qu&ritur  ,  an  fummiiTio  ifta  bene  </»^  .1»  ;:. 
ordinata&inftitutaiit,  cumadirus  adDeum  Scjitm- 
omnibus  patefiat  etiam  indigniiTimis,  cum-  i""tU  - 
que  erroris  lit  &  mendacii  alios  nobis  dete- 
riores  prxponere. 

Rejfondeo,  indignitatis  noftrx  confcien- 
tia  a  propitiatorio  lta  arceri ,  ut  ad  illegiti- 
mas  rationes  precandi  confugiamtis  (ut 
Pontificit)  fos  non  cft:  fed  alios  hic  nobifcum 
viventes  abhibere  qui  noftram  caufam  ju- 
vent  &  promoveant ,  nonalicnum.  Ncce- 
niai  exiftuiundum  cft  eiim  domi  n;hil  fecif- 

fe,  aut 


hxc  qnoil 
iufuc.ttx 
atnprobx- 


ttixmet 
libtrxhtxtt 
in  pcpulwn 
Dti, 


\to  II      A      R      M 

fe,  attt  precibus  fe  non  cxercuifie  j  fed,  &c. 
Qnod  vero  ad  altcruaiattinet.  Refpondeo, 
entn  prgterqnam  optimedeillisfuis  lcga- 
tis  jttdicavit ,  ideo  Iudxos  fibi  prxpofuiiVe 
quod  externa  vocationc  nt  Iudxi  ornatus  l 
non  cflet  :  tamctfi  enim  prius  eflct  &  veii- 
tati  Favcret  ,  txtnen  videcur  non  fuiffe  cir- 
cumciiione  &  cxtcrnis  ritibus  (propter  Cx- 
faris  metum!  ad  ludaifmum  aggrcgatus :  a- 
lioqui  li  fuiflct  profelyta,  non  alio  locoatq; 
Iudxus  habitus  fuiffet.  Vide  etiam  exem- 
plum  Cornclii  A8.io.8c.tl.  Hucaccedit 
cmodante  afcenfum  Chnfti ,  homines  ma-  ! 
gis  trepidanter  ad  Dcum  accedebant:  tan- 
quam  fervili  fpirirti  prxditi ,  prx  nobis  qui 
fub  Euangelio  vivimus :  qui  clamamus  Ab- 
ba  Patcr.  Quo  accedir,ftricta  Chrifti  ofTicii 
notitia.  Sed  hic  Iocus  in  fequenti  annecta- 
tur  ,  ubi  de  fidei  ejus  io  Chnftum  laude  agi-  j 
tur,  tanquam  per  fpecism  adverlis,  &c. 

Hac  vero  fubmilVtoneerga  homines,  hu- 1 
jus  in  Deumlinceram  S;  infucatam  eflefub-  ; 
miilionem   comprobavir.  Qui  enim  vere  j 
coram  Deo  dcjecnis  eft&ad  humiliratem 
cruditus ,  eum  etiam  coram  omnibus  humi- 
lcm  &  fubmiflum  eiVe  neceffe  eft.  Qui  enim 
ferio  fenfu  psccatorum  fuorum  afEcitur ,  &  | 
juftiflima  qux  illis  debetur  pcena  ,  qua  non  j 
modo  1  Dei  &  cceli ,  fed  hominum  Sc  terrx 
ufu  excluditur ,  eum  non  fubmiffe  de  fe  fen- 
tire  fieri  nequit.  Sicut  enim  is  qui  ulceribtis 
&  pannis  fcatet  atque  oblitus  eft,  nullam  fu- 
perbiendi  materiam  habet,  fcd  contra  ;  lic 
qui  peccata  fua  tanquam  ulcera  &  centones 
fibi  oboculos  proponit.  Vnde  Matth.1%. 
qui  ingreditur  ccelum  limilis  eftpuellore- 
cens  a  lafte  dcpulfo.  Hinc  pii  paiVim  Man- 
fiteti,  appellantur:  utpote  quorum   collis 
peccati  onus  fufpenfum  Sc  circumpofitum, 
non  finitillos  fcfe  attollete.  Vide  £.'«-.15. 
in  prodigo,qui  tactuspeccatorum  confcien- 
tia.indignumfe  judicat  qui  locum  inter  fi-  j 
lios  teneat.   Ex  adverfo  etiam  ,  quotquot  in 
Dcum  fuperbc  infurgunt ,  &  ejus  cultum  &  ' 
verbum  pedibus  proterunt,  hos,  in  fratrcs  & 
homines    fuperbos  Sc  tumidos  efle  necef- 
furaeft,  tamstfi  infignem  quandam  gcfti- 
bus  &  verbis  humihtatem  iimulent.  Nam 
qui  Deum,  &c. 

Inpriore  legatione,  ut  eftapud  Luc.no- 
tandikquoddicunt  illumSynagogam  extru- 
xifVe.  Cum  enim  Antiochus  Synagoaspaf- 
fim  mcendiflet,  verifimile  eft  Synagogas  ra- 
riores  fuilVe:prxfcrnm  in  tanta  Hebrxorum 
teuuttate,ad  qua  pro  populi  frequentia  con- 


O      N     I      A 

vcniebant.  Hocautemopus  proferunt  ,  ut 
ab  adjunfta  cjus  inpopulum  DeiSc  cultum 
Itberalttate  ,  Chriftum  facilius  exorarent. 
Hoc  autcm  faftum  ,  ut  ab  illis  prxdicatur, 
fic  a  Chnfto  agnofcitur  :  eoque  fe  cum  illis 
iturum,proniptiflime  pollicctur.  Hic  ijitur 
tertius  hdeifructus  eft  ;  fcilicet  munihcen- 
tia  &Iargitioin  Dei  cultu  tuendo.  Fides  c- 
nim  loculos  aperit  &  arcas  omnes  referat, 
nec  quicquam  Chrifto  &  ejus  religioni  oc- 
clufum  tenet.  Qui  enim  fe  vitam  xternam 
confequuturum  eiVe  certo  fecum  conftituit, 
&  fimul  xternam  Dei  iram  declinaffe  per- 
inde  perfuafus  fit ,  ei  nihil  tam  charum  8c 
pretiofum  eft  ,  quod  non  libenter  ad  lllius 
gloriam  amp  liiicandam  conferat ;  cujus  pie- 
tate  cum  tantam  foclicitatem  confequutus 
fit.tum  infcelicitatem  declinavit.  Poftquam 
interventu  Molis  populi  nefanda  idololatria 
populo  remilVa  eft  ,  &  dominus  ab  Ifraehtis 
materiam  omnis  generis  poftulaflet,  qux  ad 
tabernaculum  inftruendum  idonea  foret, 
tamprompte  Scprohxe  donafuaadeamrem 
contulerunt  ,  ut  cornicine  (a  bloirver  in  & 
horne)  feu  ^Eneatore  (a  trumpetter)  opus  ef- 
fet,  qui  ne  amplius  afrerrent,  publico  prxco- 
nio  promulgarent.  Vide  Zachxum  :  qui  fi- 
mul  atque  a  peccatis  fuis  fe  liberatum  efle 
fenfit ,  &c.  Cum  rex  aliquis  rcgnum  nancif- 
citur,  tubos  (thsfipes)  &  canales  vino  pro- 
fluerc  ,  plateas  auro  Sc  argento  fterniefRcit. 
Xobis  igitur  cum  regnum  coelefte  adipifci-  1"-ttn  «»- 
mur,  minore  ne  largitione  utendumerit?    "■'   „  " 

kt  L       C     E  copiatffi- 

Nos  vero  m  hoc  rructuum  genere  tantou-  cxciorelfe 
beriores  efle  decet ,  cum  fides  noftra  expli-  Aebet. 
catior  &  copiolior  eft  ,  aut  cfle  ccrte  de- 
bet  ride  Centurionis  ,  St  quam  eorum  fuit 
aut  per  Deidifpenfationem  cfTe  omnino  po- 
tuir.  Xobis  igitur,  fi  xgre  tuemur  &  reftci- 
mus,  qux  alii ,  &  quidem  (maximaparte) 
idolol.itrx  exxdificarunt,  quid  dicetur :-  De- 
inde  niii  Scholas  &  Academias  tueamur  Sc 
foveamus ,  aut  etiam  nova  erigamus,  nihil 
nobis  proderit  templorum  multitudo.  iSam 
nifi  fintpii  Scdocti  viri  qui  mimfteritimob- 
eant,  &c.  Suntenim  Scholx,  tanquam  plan- 
taria  unde  defumantur ,  qux  in  Ecdeliis 
tanquam  inamcenilVtrais  hortis  conferantur. 
Quod  nobis  eomagis  colendum  eft,  quo 
PcnttJiciiCuiCcminiTii  habent.  Cuni  igitur 
hocmodo  cuniculos  ad  Ecclefix  mteritum 
agant ,  nos  Ecclelixprodere  oportet ,  nifi 
contra  etiam  ipli  cuniculos  agentes  illis  ob- 
liftamus. 

Mirifi.ce  autem  nos  incitare  debet ,  quod 

illius 


dt'..:::tr 
Ctntnrit- 
ntm  pro- 
mcrittrm 
Ht  Clirijlm 
*d  cum  ac- 
ccdti  tt  f 


ettti  eredit 
fervum  f.v 
rtitrt  pefle 
firte  t}m 
Mttffii; 


E     V      A      K      G 

illius  rci  fructus  uberrirous  confter.  Hujus 
enim  Centunonis  munificcncix  bcneficium 
ad  ll-rvum  fuumcciainpcrtigic ;  ncdum  ad 
fihos  &  pofteros  :  maximc  vcro  ,  ipfuni  bc- 
ncficium  complcctccur. 

Quod  autem  dignum  cum  prxdicant 
(ludxorum  feniorcs )  &  lioc  beneficiura 
Ccnturionis  ,  hanc  gratiam  promcrcri ,  ta- 
inctfi  videatur  dlud  .i  nonnullis  tanquam 
fupcrbum  &  in  Dci  gratiam  blalphcmum 
craduci,  tamcn  nullam  luijus  cancx  exagica- 
tionis  gravem  caufam  fubclTe  video.  Con- 
fidcrandum  cnim  eft  ,  Icgacos  iftos  dc  Chri- 
fto  canquam  de  puro  hominc  Iudxo  cogi- 
talle.  Oua  opinione  fubjccla  ,  nihil  abfurdi 
cft  li  dicatur  Chriftum  Ccnturionihoc  no- 
minc  obnoxium  fuilTe,  quod  gcntis  fux  cau- 
fam  in  iis  qux  ad  Deum  percinebant  pro- 
movcrat.  Prxcerea ,  in  cam  gravi  caufa  ,  & 
religionis  Chriftianx  veluti  arcc  ,  verilimile 
non  cft  Chriftum  eam  rem  iilentio  prxtcri- 
turum  :  prxfertim  adverfus  cos  qui  fanabi- 
les  erant  &:  erga  ilium  non  male  arFecci ,  cu- 
jufmodi  func  legaci  hi  qui  Chriftum  fanita- 
cis  caufaacccdunt.  Sed  illud  hoc  loco  ob- 
fervandum  cft,  eum  qui  in  religionis  inftau- 
rationem  aut  confervationcm  munificus  ex- 
titerit ,  fibi  &  fuis  multos  devincire,  &  bo- 
nos  viros  &  cultus  Dei  &  literarum  itudio- 
fos ,  femper  hoc  crga  eos  &:  eorum  poftcros 
ofrkium  libentcr  recognituros ,  li  cjua  eo- 
rum  opcra  uti  pofllnt  aut  vclint.  Dcum  ha- 
benc  obftricrum  ,  fcd  nullo  fuo  merito  ,  fed 
tanturngratia&fpontan_'apromiilioncHo- 
mincs  vero  etiam  merito  eorum  iibi  de- 
vinitos  &:  quodammodo  obxratos  tenenc. 
Quodautem  Chriftus  confcius  futuri  fe  ca- 
men  in  viam  ad  Cencurionis  domum  dat,  id 
co  factum  cft  ,  uc  Ccnturionis  fides  fecuuda 
ad  Chriftum  legacionc  Ceftatior  ellet.  Nam 
niliCcnturioChriftumadventareaudiviiTer, 
fecundam  hanc  legationcm  nonexpcdivil- 
fet,  qua  fidei  ejus  prxftans  excellentia  cni- 
cuit.  Ex  quo  etiam  illud  obfervandum,  non 
clTe  nobis  verendum  quin  li  quid  in  nobis 
boni  lic ,  Deus  oportunitatem  aliquam  fup- 
pedicabic  quaillud  innocefcac  ,  cametii  nos 
nofmet  abfurde  &  importunc  uou  oftentc- 
mus. 

Supereft  ultimus  &  fidci  quidem  ipfi  (I- 
millimus  fructus.  Vbi  perfuallirimx  fidei 
fux  in  Chriftum  aperta  &  cr.uclc.ta  profel- 
iio.  Ea  autem  fit  per  fecundam  lcgationem, 
qua  profitetur  fe  conftantuTimc  crederc.poi- 
fc  Chriftum  diifto  fcrvurn  fuum  curare :  non 


E      L     I      C      A.  !8i 

igitur  opus  cflc  ut  dorrmm  vcniat ,  aut  hunc 
laborem  fubeat. 

Ilanc  autem  fidem  non  tcmcrc&  lcvitcr  yetf  9. 
acceptain  &:  arrepcam  doccc,  fcd  optimis  iJ^«t  i»ii 
Sc  tirmiirimis  ratiombus  fundatam:  argu-  7*"' 7'" 
mcnto  fciliccc  minons :  vcl  duplici  potius  '"','/.'"' 
minorum  argumcnto.  Nam  eco ,   inquit ,  mL,Jtll 
mortalis,dic"to  mco  in  militcs  &:  lervos,  coC-  f,ci.at. 
dcm  mihi  obfequcntcs  habeo  :  nedum  tu 
qui  Dci  Filiuscs,  eoque  Dcus  verus  huic 
morbo  tanquam  militi  &:  fcrvo  tuo  impcrcs. 
Dcindc  ,  egofubalrcrius  poteft.ice  poiitus, 
hoc  facio  :  quanco  tu  magis  qui  nullius  im- 
pcno  lbbcs  ,   fed  omnium  rcgum  &:  impc- 
ratorum  princeps  exiftis.  Quo  loco  prxter- 
qu.un  quod  Chriftum  Dei  Filiom  agnofcit, 
ab  ejus  prxfcntia  corporali  non  pendet:  lic- 
ut  tum  ludxos ,  nunc  autcm  Pontificios  & 
Martmifiat  vidcmus,  qui  cxiftimant,  fc  gra- 
cix  Chrilci  communicare  nequire,nili  Chri- 
ftum  intus  in  vcntre  canquam  in  crgaftulo 

I  induium  ccneant.  Sed  hic  quxncur ,  quo- 
modo  cum  Iegationc  hac  fccunda  convcnic 
prior:  qux  Chriftum  Centurionis  nomine 
rogat ,  ut  domum  fuam  vcniens  krvum  f.i- 
naret.  Qujd  cnim  ■  An  fidcs  ejus  cancillo 
cempore  cancum  crcvcrat i  mmime  vero 
hoc  exiftimacdum  cft:  (ed  quia  dicitur  Cen- 
turio  per  hos  lefum  rogafle  ut  venirct ,  &:c. 
videtur  dicendum  Cemurionem  Chrifti  po- 
tentiamaltius  conliderafle,  quam  primale- 

:  gatione  fecerat ,  eoque  ipfo  hanc  fecundam 
expedivifle.  Quoadmonemur  progreflus  in 
fide  &:  pictatediligenti ,  eaque  limul  com- 
mcncatione  faciendi  Pfal.i. 

Sequicur  parsaltcra:   qua  docetur  quo- 
roodo  Chriftus  hanc  Centuriouis  fidem  or- 


Orna- 


fi.  admiratione. 


■^  1.  prxconio  &:  laude. 
'  C,3.finicacis  poftulatxconccfliooe. 

Admiratione  taftus  cft  Chriftus :  ludxo-  verf  10. 
rum  aucem  perfidiam  hic  illic  cciam  admi-  Ex  clmfii 
racuc.  Qux  aucemChriftus  admiracioncdi-  «/»»»>««»«■ 
sinaduxic,  ca  non  levis  momcnci  func.  Hoc  "ll""'.    . 

|?f    .  ,-  .  ,-  ,  ,  „       Cenlurionu 

iploigicur  iingularem  ejus  ndem  vcl  gcftu,  mj„„;lHjt 
vel  verbisdeclaravit  ,  dum  fc  ill.im  admira-  * 
n  &:  fufpicere  dcclaravic,  prx  fide  m  Ifraele: 
populo  fcilicet  cui  omnia  fidei  alimenta  &: 
fulcrafuppetcbant ;  fcilicct  promifla  ,  cul- 
tus  ,  facramentorum  ,  &c.  cum  Centurioni 
nihil  horum  fuberat ,  prouc  Ifraeli  commu- 
nicabantur.  Pcrinde  ac  ll  quis  ex  iilvcftri  vi- 
nca  ,  ia  quo  nullos  fumpcus  aut  labores  po- 
fuerat ,  plemorern  fructum  fcrrct  &:  fu.ivio- 
N  n  rcm 


&  ippui 
yerit  hu- 
manitas  : 


iSl  H      A      R      W 

rem,quam  ex  ea  qux  culta  &  elaborata  erat: 
feu  tanquam  aliquis  pixftantiores  in  agro 
cjuam  in  liorto  tiores  colligcret :  meilem 
ubenorem  ibi  demeteret  ,  ubi  aut  p.vrcam 
aur.null.im  feie  fcmcntcm  fecit ,  qtum  ubi 
nullum  agricolx  opus  prxtermilit :  denique 
honorilicentius  ab  alienigenis  quamabin- 
digenis :  a  fervis,  quam  a  propriis  liberis  ac- 
ciperetur. 

Quoloco  indicatur  humanitatis  Chrifti 
certiiruTiuni  adjunftum.  Hoc  enim  indica- 
turChriftumaliquidignorafle  ante  ,  cujus 


hac  fi<les 
amparaf, 
Ifiailit 
-xaggtra- 

lur : 


O     N      I     A 

fti  fuifle  ad  iftam  fidem  cxcitatnm  ,  priuf- 
quam  coram  Chriftum  intuens  ,  divinitatis 
ejus  aptiflimum  teftimoniu  accepiflet.  Huc 
accedit ,  quod  iideni  ipii  qui  illum  Dei  Fi- 
lium  cflecrcdebant.non  tamalte  eam  fidcm 
animis  mfixam  habeb.int .  Nam  cum  de  eo- 
rum  tidc  pcriculum  Chriftus  fumcbat,ftatim 
vaciilabant ,  ut  dilcipuli  qui  in  mari  jacTia- 
bantur  ,  utcum  in  deferto  nullus  illis  cibus 
fcppcteret.  Centurio  vcro  urgentc  ctiam 
tempeftate,  fidefirmus  &  immotus  perftitit, 


«ranone  funjic- 


rti.merlo 
eh  tlicatnr 
Juperajf? 


&  quod  animo  credebat,  reipfa  cum  ad  rem 
jam  nontiam  hauferat.  Tametfi  enim  apud    ventum  cft  exprelTit.Hucpertinetaliadubi- 
Efa    D:;it  admii  abundus  inducitur  ,  tamcn    tatio  qux  fupenus  adnotata  eft. 
illud  figurate  dicitur ,  ad  indicandum  fum-       Hac  occaiionedigrediturChriftus,&  tan-  Ver^  "• 
mam  &  extrem.im  Iudxorum  defedionem.    quam  ab  adiunflo  iisrno  de  Gentium  voca-  "mcZe"~ 

yi  i  .L     n.  n    i     i  ■    o-  i     •       t     tmmroca- 

Hic  veiopropne  dicitur  Cnnitum  miratum  .  none  &  Iudxorum  rcjedlione  prxdicit.  In  ,;0ii  c/,rf-_ 
eife.  !  iis  etcnim  tanquaminprimitiisdebita  mefle  jiocdnci- 

Prxcoiiiumautem  quoillum  ornavit  (in-  (  pronunciat  ,  &  tanquam  ex  certisutiiufque  <wj 
gulare  e!t :  quo  ejus  fidemnon  tantumcxx-   generis  panibus.de  totaGentiumvcl  Iudxo- 
quat ,  fed  praf-Tt  ctiam  Ilraelis  fidei :  non  ,  rum  confperlionc  pronunciat. 
peflimis    in  Ifraelc  ,    fed  optimis  quibul-  t       Quamvis  nihil  hic  necefle  eft  cyxSchla) 
que.  Hoc  ut  multis  aliis  cxemplisilluftrari    (egreflionem  veldigreffionem)conftituere. 
poteft  ,  iic  prxfenti  legationc  pnoreconfir-  j  Poteft  enim  fuperiorisprxconiiconfirmatio 

efle  .1  majore  ,  quali  dicas  :  illud  forte  vos 
attonitos  habet,  quod  fidcm  hujus  alienige- 
nx,  totius  Iiraelis  fidei  prxferam  ;  fed  illud 
vobis  novum  &  peregrinum  videri  non  de- 
bet  ,  quum  non  ita  multo  poft  Gentibus  in 
rcgnum  ccelorumadmiffis ,  Iudxipellentur 
foras. 

Dicuntur  autem  Gentes  non  Abrahamo,  (tiamfix 
&c  requietari ;  ut  intelligatur  Abrahamo,  prcgenie 
Scc.  filios  &  hxredes  non  dcfuturos,tametii  -Abrahx 
Iudxi  excluii  fuerint.  Iudxi  enim  f.ilfo  iibi  n"n9"h 
perfuadebant,Deum  promiflis  fuis  non  ahas 
coniiituturum  de  mulriplicando  Abrahamo 
femini,  niii  ipii  in  fcedere  fcmper  hxrerent : 
eaquc  perfuaiione  iibi  callum  in  peccando 
cbduccbant.   Non  fccus  quod  hodie  Rcma- 
rter.fes  ,  qui  Ecclciiam  niii  in  fuo  Pontifice 
roniiftcre  poflc  negant ,  ac  ii  ejus  fide  defi- 
cientc,  Ecckiia  ftirpitus  convelleretur.  Sed 
Reftondeo,  primum,  quod  hi  tantum  Pro-  iDcus  ex  lapidibns,  &c. 
phetam  ,  aut  certe  purum  hominem  Chri-        Quod  autem  Iudxos  in  tencbras  prxci-  verf  12. 
itum  judicarunt :  a  quo  nihilfere  iibipolh-  ,  pitandos  efleconfirmet,  quorum  ex  feedere  <2ui extra 
cebantur,niii  quodab  homine  Prophet.i  ex-  j  &  cxternavocatione  regnnmca-lorum  er.it,  Chiijhm 
fpeftatum  erat.  Cenrurio  vero  iibi  caqux'pcr  extenorestenebrns  ,  illas  intclligit  qux""f     "^* 
ab  uno  Dco  proficifcebantur  exfpeftavir.  extra  Ecclcliam  &  regnum    Cnrifti  fiint. 
Sed  hic  Nathanaelis  excmplumnobisobliat  Namubi  Chnllus  non  rcgnat  verbo  &  ipi- 
Jo^.i.qui  illumcumDciFilium.tumregem 'ritu  ,  ibi  dcnfiflimx  terebrx  vcl  tum  funt 
lu.dxorum  rccognovit :  qua  nulla  videturcum  fol  meridic  lucidiffime  ftilget.    Hinc 
clarior  confeflio  edi  poffe.Sed  regeri  poteft,  ctiam  rcgnum  ccclorum  Colof.i.  .ippellatur 
Centurionemhuncfirrjarairaciilorum  Chri-  rc2.numlucis  ;  &  clcfti  vocanturfilnlucis. 


matur  :  in  qua  ,  cum  qm 
rentur  non  erant  ex  intimis  aut  ex  Chrilio 
infenlioribus,tamen  videmus  eos  nullam  ni- 
ii  ex  Chnfti  prxfentialanitatem  fperaffe,  & 
adeo  quidem  tardos  ad  credcndum  ruifle, 
ut  cum  a  Ccnturione  commonefierent ,  ne 
Chrifto  itineris  labore  moleftiam  exhibe- 
rent ,  illud  tamen  per  incredulitatem  facere 
recufarent.  Ex  quo  illud  notandum  eft,  eos 
qui  fe  dimittunt  evehendos  effe.  Hoc  e- 
nim  Ioco  vidcmuscumqui  feinfra  Iudxos 
omnes  dejecerat ,  fupra  omnes  evcftum  cf- 
fc.  Ne  igitur  nos  pigeat  nimium  nos  depri- 
mere.  Ad  eam  enim  menfuram  quo  nos  im- 
cere  demittimus  ,  iterum  attollemur.  Ejus 
rei  excmplum  cft  in  Chrifto,  P/r/.i. 

Sedhocloco  qturrtur quomodo  Centu- 
rionis  fidcs  ,  aliorum  omnium  quiin  Ifrael 
crant  fidem  fuperavir 


L  v  c.5. 


E      V      A       N       C      E       L       J       C       A.  IX} 

L  v  c.  cap.  5.  «  verf  17.  adi.7. 

1 7  Itficlum  esl  quod.i»i  die  ,  quum  ipfie  doccret ,  federcntque  Pharifiti  ac  Legis 
Dotlores,qiii  renerant  ex  onniibus  ruis  GaliLa  &  lud<t£  &  Hterofblymis:&  virtus 
Domini  adcjfet  ci  adfanandum  illos : 

18  Tunceccea.dvcncruntqitidamferei;tcs  in  letto  hominem  quicratparalyti- 
ctts :  &ftudebant  cum  infcrre,  &  ponerc  iu  ipfius  confpedu. 

ig  Et quum  non iiireniffetit  qu.i ipfium iufcncnt, propter turbam,  aficnderunt  111 
folarium ,  &perfoffo  tejiacco panriiento ,  dcnaferunt  eum  cum  leclulo  111  medium, 
ante  Iefiim. 

20  Qui  fde  eorum  rifia,  dtxit,  Hcus  m,  rcinijfafuiit  tibipeccatatua. 

2 1  Tunc  cceperttnt  ratiocinari  Scrib*  &  Vharifiai ,  dicentes,  Quis  esl  ifte  qui  lo- 
quitur  blafphemias  ?  Ouis  potesi  remittcrepeccat.i,  hififolus  Dens  ? 

22  Iefus  autem  agnttis  eorttm  cogitatiombus ,  rejpoudens  dixtt  eis,  Quid  ratioct- 
namini  111  cordibus  refiris  ? 

23  Vtrumeslfaciliusdicere,  Pemilfafitnttibipeccata ,  attt  dicere,  Surge& 
ambula  ? 

24  Vt autem  fiiatis Filium  hominis auclcrit.itcm  habcrein terra  rcmittendipec- 
c.it.t,  (aitparalytico)  Tibidico,  fiurge,  &  fublat 0  inhumcros  leclulo  tuo  ,abtdo- 
niuin  tuam. 

2 s  Is  autem  iliico  furgens  in  eorum  conftecltt,fiublato  in  humeros  eo  in  quoja- 
cucrat,  abiit  domum  fuamgloriftcans  Deitm. 

26  Etftuporcoepitomnes,&glorificabantDcum  :&  repletifiunt metu,dtccntes, 
Certe  ridtmttsinopinata  hodie. 

M  A  t  t  H.  cap.  9.  averfi.adf. 

IKgreJftts  igitur  narigium,  trajecit,  &  renit  infiuam  urbem. 
2  Et  ecce  obtulcrunt  ei paralyticum  tn  lecio projectum ;  qtmmqtte  ridiffet  lefius 
fidem  eorum,  dixitparalytico,  Conftdeftli,  remiffafunt  tibipeccata  tua. 
3   Ef  ccce  qttidam  e  Scribis  dicebant  apudfie,  ijle  blafiphemat. 
4-  Et  quum  ndijfet  Iefits  cogitationes  eorum ,  dixit ,  Quid  cogitatis  mala  in  cor- 
dibitsreftris? 

5  Vtrum  enim  eslfacilius,  diccre ,  Rentiffafunt  tibi  peccata,  an  dicere,  Surge  & 
ambula  ? 

6  Vt  atttem fiiatis  poteftatem  habere  Eilium  hominis  in  terra  remittendt  peccata 
(titnc  dixit paralytico,)  Siirge,  attolle  tutim  lcctttm,  &  abi  domiim  tuam. 

7  Tunc  ille fittrrexit  abiitqae  domum  fuam. 

8  Turba  rero  quum  hoc  ridijfet,  niirata  esl ,  & gloriftcarit  Dettm ,  qtti  dediffet 
talempoteftatem  homniibus. 

ivl  A  r.  c.  cap.  i.awr/i,  ad  13 

ET  rurfm  intrarit  Capernaumum  interjeciis  aliquot  diebus,&  auditum  esl  ettm 
domt  effe. 
2  Statnnque  coaciifunt  multi,  adco  utjam  non  caperent  eos, ne  ea  quidem  loca 
qua  crant  ad  oftium  :  &  loqttebatur  eisfermonem  Euangclii. 

Js1  n  1  i  Tunc 


s.84  Harmoni     a 

$  Tunc  venetunt aieumferentes  paralyticum,  qtti  a  qu.uuo.rportabatur. 

4  Et  quum  nonpojfent  ei  appropinquare propter  turbam,detexerunt  tabulatu  loci 
ih  qito  erat.co.juc  perj  ojfo, fambus  de»,ifcruiitgrabbatum  i»  quo  paralrticusjacebat. 

5  Quum  autcm  xidiffet  lefusfiiem  eoru;n,dixit  paralytico,  Fili,  remiffafunt  tibi 
peccala  ttta. 

6  T.rant  autem  illic  quidam  ex  Scribisfedentcs, &  ratiocinantes  in  cordibusfuis. 

7  Oitid  tfie  ita  loquitur  blafpbemiasfquis  potesl  rcmittere  peccata,  nifi  folusDeud 
S  Etquumftatim  cognovijfet  Iefttsjpiritufuo ,  eos  ita  ratiocinari  apudfe ,  dixtt 

eis,  Qnid  ifi.i  ratiocinamim  m  cordtbus  reftris  l  ' 

9  Vtrum  eslfaciltus,  iicerefaralyiico,  Remijfafunt  tibipcccata:  an ditere,Sur- 
ge,  &  attolle grabbatum  tuttm,  &  ambuLt  ? 

to  Vtautem  fciatisfilium  hominis  baberepoteftatem  remiitendipeccata  tn  terra 
fait  paralytico) 

1 1    Tibi  dico,furge,  &  attolle  grabbatum  tuum,  &  abi  domum  tuatn. 

l z  Tunc ille ftatim  ftinexit : fitblatoqtte  in humerosgrabbato,  egrcjfus  esi coram 
omnibus :  adeo  ttt  obftttpefcerent  omnes ,  & glorificarent Dcum ,  duentes,  Nunqnam 
tale  quicquam  viiimus. 

AXAL  1'SIS.  ,ilum,quodarguituraproprio  Deiadjuncto.neni- 

pe  peccatorum  condonacione. 
pRoponirCnriftumdocentem.cujusconcioae-      verf.n.  tftius  aut-m  crimlnationis in Chiifto 
fcribitutlubieftoIoco,quiidcmeftcumeo,in  effcaum  eft  Chrifti  notitia  ,  cuiusefficiensraufi 
quofanavit  leprolum ,  ncmpeCapernaum  :  s.  ad-     rt  '.  _        .-A_--__-_i.       •        _■  -,        n 

elt ,  quori  lit  igip_loj._i.iss  :  cii|us  eScctus  cft, 


juncto  tempote,  quod  eft  indcfinitum  &  incct- 


Chrifti  ad  illorum  arcanas  cogitationcs  refponlio, 


tu;n  ,  ;.  ad.unctis  concioms  auditonbus  ,  qui  fue- 

„,.,..„,.„„  ■     •       j   -   •     cujus  relponfilormaeft ,    vanas  &  caflas  illorum 

runtPnanlxi  &  lesris  Docccres;  quietiamdelcti-1  j  V,       f.       ,.-     _    .  -  _.-  .    ..  . 

i  -/•_■  «_-  ,     ■  j     j^l  tl  ideleoccultas  dilceptationcs&ialuiudicia. 

buntur  alub|ethslocis,  undead  Chnftum  conve-       .-   ,  .     -,      .    r    .    „j 

■  ,  .    '       .  .    _'...       „   .    ,  j  Verf.%1.  Quodprobat  a  comparacione  parium : 

niebanr,  viz.  cx  vicis  Gali  n  &  Iudxx.atqueadeo  '  „-        r    ,-r  ,    .r  .   <!. 

...       -,  ,     .        _,    .-        ,  -  .,.     _    j     nam  polk- vcrbolanareparalyticum ,  cjufdein  po- 

Hierololymis  :  deniqueChnftum  delcribit  ab  ad-  ..■-••-.  i 

.      „       -        .     ...     '-        ,.  ,.    ,.      ,-   tcntix  &  virtuiiselt,  a.quepeccatacondonare. 

luncta  potemia  l  los  lanandi  ,  quimorbisdivem       _,    -         .„-  '-     _•        ,     -  , 

gencrislaborabant.  *  .  *W--4-  Aflumpt.oclr ,  le  verbo  fimate  para  y- 

't.cum,  qiiamobrem  peccata  poflcrenutiere  :  ubi 


Vtrf.ii.  1'roponitdoftrinx  oblignarionem  mi- 
raculieditione)  cujus  mitaculi  fubjectuin  erat  pa- 
ralyticus,  cujus  morbi  gravitas  infinuatur.aJjuncto 


etiam  notat  fubjecrum  remiflio.iis  peccatorum, 
nempehicin  tetra. 
Verf.1.%.  CujusdictiChiiftideparalyricofanan- 


deporrationisadChiiftiim  ;  cuiusefTicicntiscaii  x  '  •      a-  -. 

rj  ,,         -.  '  .  .  j  ,-  ■   'doeftecium  flte.uslaiut.o,  quxcomprobaturet- 

apud  Marc.  allignanturquar.ior  vin ;  porro  dclcri-  <  - 


bitura fubjecto  loco, lecrofcilicet ,  inquodecum 
bebat.  Hi  bajuli  dcfcribuntur  abadiunclafolicita 
cuta,illumin  domum  ubi  Iefuseratinferendi;  qux 
etiam  fuo  fine  arguitur,  nernpe  ut  illum  coram 
Chrifto  fifteret;  &  amplificaturab  effeclo  ,  qux- 
rendi  quomodo  hoc  facienr 

VerJ.iy.  Deinde  alio  cffecTofcandendi  domus 
rcdruni ,  illud  fuis  laboribus  nudandi ,  denique  il- 
lum dimittendi coram  Chrifto.  Quorum  cfricicns 
caufa  afliguatur ,  turba  contentaomniacoinplens, 
&impediens  neperportum  illum  inferrent 


fe&o  domum  fponte  repetendi ,  &  lettuminquo 
decumbebat,  portandi.        ' 

Verf.ii.  Cujus cum  miraculi ,  tum  cffectoruni 
infanatoparalyticoeffecraerant ,  i.  ftupor  ,  2.  ti- 
morepercullio,  3.  Deiglorificaiio,  4.apertapro- 
feflio  ma?,nitudinismiraculi  ;cujusrortna  fubiici- 
tui :  hodie  res  miias  &  opinioncm  noftram  fape- 
rantcs  vidimus ;  cujuscaufaapud  Mnrcmu  afligna- 
ttir,  quod  nunquamulia  viderinr;  qux  verba  ad- 
jnnSa  quantitate  amplificantur ,  nempe  quod  o- 
mnibus  hxcacciderunt.  Quod  tamen  videturapud 
I  XLirthxnm  ad  tutbam  reftringi ,  exclufis  Scribis  & 


Verf.io.  HUJUS  tantx  contentionis  &  foliciii  la-    pj. 'r 
boris.cum  in  rieporrato,  tumin  hisbaiulis ,  effe- 

ftus  indicatur  paralytici  lanatio:  qux  defctibitur  M  E  T  A  P  H  R.  A  S  I  S. 

fuiscanlls,  priinunierricienteChriftibenignacon- 1^ 

fiderationefidei  ipforuin,  ctim  bajuloium  tum  pa-  T_,Act:im  esi  ,  intermips  altqmt  thebtK,  poH 
lalytici:  deinde  fequitur  caufx  materialis  mocbi  J_  fuira  nominati  leprofi  purgationem ,  ut 
remotio,  nempe  peccatotum  ;  cujus  remotionis  chrifitss  mbem  Capernai  ,ubi  habitabat  ,& 
formaadneaitur.nempcgratuitaremiftio.  \meaipfaurbe  (ittverifimile fit)  domumPe- 

Fir/.li.  Cuius  per  Canflum  rcmillionisefle- 1     •       '.  r      ij        j  .-      •.   r. 

-      J    ,.    .    ...   «  r,i     ■,- •      ■    •  tn  repetens ,    e  aaaoceneutn  comio(::crit.Cn- 

ftumcrat.nScribis&Piiatilxisctiminatio ;  cu|iis ,  .       '.         '<  -  >  J 

ciiminationisformaerat,  cum  in  Deumblafphe-  Ijusrei  occajtonem  dedtt  freauens  convent.n, 
mnva  cflb ,  adjuntium  vcto  criroinationis  intefti- 1  nan  tamnmfUln.aus.  vefiibulum  tfjamtxm 

domua 


i?. 


iS. 


19- 


s-5- 


M- 


15- 


lfi. 


E       V        A        N        G 

domiu  ccmplebant ,  fed  tf  Pharifieorum  & 

legiiperitorttm,  quittndiqtte  ex  GaltUt  frlM- 

dtit  parttbtts,  atqueadeo  H:ercfolym's ,  convo- 

lantes  in  ipfis  tdibtu ,  Vcrbi  audiendi  caufa 

(ut  prtfe  ferebant)  confcdere.  Finttaautcm 

conctene  Chrifitu  doHrmam  propojttam  cbfi- 

gnaturtcs  ,  ecce  opportune  -jiritm  paralyticum,  \ 

quatuor  hominum  humerts  in  Ucio  depcrta-  i 

ttim  ,  quorum  finguli  fingulu  lecluli  anguiis 

prthenfis   illitm  d::umbentem   ad-jchcbant:  i 

qmtidem  fitmma  contentione  ageb.int ,  ut  pa- 

ralyfs  labcran-:cm  in  dcmum  illatum  ,  ccram 

Chriflo  fifierent.  &ttad  cum  flttdiofe  agerent,  '■ 

nec  tamen  propter  tttrbx  frcqttcnuam  ,  omnes  | 

adittcs  m  dorrmm  (rtclttdentem  ,  efficere  po- 1 

ttternnt,  domm  tecio  confcenfo  &  tcgttiu  (qtto- 

ad commodum  videbatur)  nud.ito  ,  pay.ti.ti- 

cttm  ftmictslts  in  medtam  domum  dimtttentes 

coram  lefit  fiatttunt.  Is  cttm  d:portantium, 

cum  deportatt  f.dem  expender.s ,  decttmber.tt 

dixit  i  ///'  (quem  ego  cum  curationts  tum  re- 

demptionts  jttre  fil:um  affero)  bono  animo  cfio, 

qitaiuhqitidem  pcccata  hu^  tts  morbi ,  fons  ($ 

cJitfii ,  ttbigratnito  remtttuntur,  quofacilius 

inteliigas  corporU  fanitatem  qitam  qusris  pro- 

pe  adcffe.  Tum  Scriba.  &  pbarifii  cceperttnt 

clam  cum  animtsfitis  dijceptare  ,  cttjus  dtfce- 

ptattonis  h.icfumma  erat.  Gjuu  hic  eii  ,  q:a  in 

Deum  blasphemixs  ezomi.,  atqtte  regttrgiiat? 

quis  enim  potai  peccata  remtttcre  prtteru- 

num  verttm  Dettm  :  q:tr.s  aii.mi  ratiocinatio- 

nes.qtiantiimvts  arcai.as,  Chrifius  Spir:ttis  (y 

Dct.atisftu  beneficio pernofcens ,  rcgerens  a.i 

iUosdicit;  cttr  tfins  tamjerverfis  in  animis 

vefirts  cog-.taiiones  vcrfxtist  lix  dttob::s  his  u- 

trum  (cedo)  mmus  lahoriofiim  es~i  dtcere ,  d- 

mittuntur  tibi  peceata,  veldscere,  fitrgctfep 

ambtda  ?  ati  r.on  entm  fitnt  paftt  virtutts  jj» 

p:t  :;:;:&?  Gjuamcbrem  ut  palamfit,  mc  verum 

hominsm  authoritatc  peccata  rcmittendt  in- 

firucium  e/Je,  qttamditi  homines  vitam  in  ter- 

ris  agentcs  tjujdem  remiffianu  capaces  fiint : 

audtte  qtttd  dicittritt  fum.Ttbi,  paralyttco.e- 

dico,  ut  Uclulafurgens ,  euftdemquein  httmc- 

ros  attoliens ,  domum  ilico  tmde  deportattis  es 

revertaris.  0ui  e  vefligio  exfttrgcns  ,  tl!:s  (pe- 

cjantibui  ,  Uciuloin  quo  deatmbeb.it  fitblato, 

domttm  fitam  abitt ,  Dei  de  fanitate  accepta  . 

gioriamprtdtcans.  Qtto  cttm  Chrifii  dicio.tum  I 

fanttatt  tam  firma  profeciionc ,  omnes  ita  ad- 

mirMume rapicbantur ,  v.t  vix  apttd  fe  e ', ent, 

glortam  prctcrcaDeotribtierunt ,  &  ttmore 

perculfim  has  vocesirruperttnt.  Eqw.dem  ho- 

d:e  vid.mtcs  ret  m&eratas  o  incrcdibtles ,  ut 

nui  t.irr.  ir.opinatajam primnm  vtdemtts. 


e      l      i      c      A. 

P  R  A  X  I  S. 


t8f 


HR.C  Hiftoria  ut  ex  Luca  &  Marco,  Iairi  n.rc  A.//7o- 
hiitoru  fcqui  vidcri  potcft  j  tJincn  ckrittntUa 
Matth.9,\Z.  aperte  & liquido  conltat ,  Iairi  '«""W/»- 

luftori.iin  cum  lunc  tum  Matcbaei  vocatio- 1°"""!^'  ■ 
ncm  &  difputationerji  de  jejunio  fubfecu- 
t.nn :  ideo  vero  Marcus  cc  Lttcc.s  Iairi  lufto- 
riam  crausfretaiioni  connedunt ,  non  i]uod 
immediate hoc  faftumlit,  fed  quod  lairus 
cum  circa  mare  orFcndit :  ncque  vcro  ver- 
ba  Liica  aut  Marci  hujufmodi  continuatio- 
aesa  aut  feriem  arguuot. 

Chnltus  in  Galilxam  primum  ,  poft  Ca- 
pcrnaum  rcdiens ,  in  ardibus  privatis  urbis 
Capcrnai  limul  doccns ,  £c  paralyticum  fa- 
nans ,  in  diverfos ,  hos  cjuidem  calumniato- 
res,  illos  verocandidos  auditorcsincurrit. 
fChnftum  popu- 

Cujus par-  !    lus  redeuntcm, 
r«funt,quo-^  &  >excepit. 

modo  i  Populu  Chriftus 

^ad  le  accedentem 

Lhc. 8, 40.dicitur,turbamChriftum  tranf-  Tnl.e 
frctantem  ad  ripam  cxfpedafle  ,  &  appul-  Chnfim 
fum  cxcepifle.   In  quoeximia,  &:  illuftris  "jptclaiu 
popuh  ad  dilccndum    diligcntia  notatur  ,  ^um  il:l^_ 
qux  a  Solomone  inProv.8,$y.  clicntum  li-  „.llulj 
militudine  indicatur  ,  qui  Advocati  aut  lu- 
dicis  Ianuam  obfervant  ,  &  Iudicis  aut  Pa- 
troni  e  porta  cgrcflum  pnftolantur.  Quod 
idem  a  Scholafticis  fic  ,  qui  prarceptoris  ad- 
ventum  prxvenientcs  ,  illum  difcendi  caufa 
cxpcclant.  Quod  (i  noftri  homincs  fecum 
rcputarent  ,  Chriftum  cfle  qui  in  Eccleiiis 
docct  ,  credo  cquidem  illos  majorcm  hujus 
rei  rationem  habituros ,  quam  jam  habenC; 
quod  etiam  faccrenc  magis ,   ii  quanti  mo- 
menti  fit,  quod  in  hoc  loco  peterc  profiten- 
tur,   & quam  admirabilis  doitrina ,   qua:  in 
hac  fcholapropomtur,  reputarent. 

Aliquot  diebus  intermiflis  (ut  Marc.l,l.)  ittanemt- 
quibus  quid  feccrit  Chnftus  cx  hiftoriis  non'  J"*/f" 
liquet:  tandem  Capcrnaum  venit,  ubi  cum  1H""'a' 
auditum  crat  Chriftum  in  xdibus  clle  ,  o- 
mncs  certacim  ad  illum  accurrunt.canca  frc- 
qucnria  ,  uc  non  cantum  ardcs  confcrtx  ,  5c 
conftipatx  cflcnt  ,  fed  vcltibulum  &  janua, 
&  prat  foribus  Ioca  omnia  occup.irentur. 
Qiix  populi  huc  illuc  dilcurlio,  &  ubi  Chii- 
ftum  offendercnc  concinua  follicitudo ,  Dei 
crga  nos  munificcntiam  dcclarat;  quibus 
divinum  ammarum  pabuium  ftatis  3c  tem- 
poribus  c^c  iocis  abunde  .i  Chrifto  fuppedi- 
tatur.  Sicuc  cnim  infamiliis  ampbs  &ho- 
N  n  3  noratis 


i-S«  H       A        R        M 

noratis  ftata  funt  tempora  prandii  &  coe- 
n.r  ;  in  tenuibus  vero  tum  cibus  fumitur, 
cum  ejtis  poteftasfit:  fic  &c.  Et  ut  lfrae- 
litae  fummi  bencficii  Ioco  habebant  cum 
cultiis  Dei ,  olim  vasus  &;  inccrtus,  lerofo- 
lymx  fixus  &  firmatus  foit  :  lic  iVc. 
Sequitur  mi-  fprimtim  quodChriftus  pec- 
raculumlina-  J  cata  paralyticodemiiit,& 
ti  paralvtici ,/  qux  confcquuta  funt :  & 
in  quo  fpe-  j  deindefanatio,&  iiiam  con- 
ftantur,  ^   fcquuta. 

,    ' I7"         Apud  Lucam  cumdixiiTet  multoscon- 
Ctmltm  r.r       ,    . V  ,  ■       ,  r     . 

popuh  /}*-  v0'a'lc  i  cum  audiendi  tum  fanitateraacci- 
tfi» auitiex-  piendi  awli ,  limul  &:  docuiffe  Chriftum,  & 
diplminus  Domini  virtutem  ad  eos  fanandum  fuffecifle 
i-u:.:rn  j  ndjungitur.  Qualoquendi  formula  indica- 
tur ,  (anitatem  xgrotis  &;  xgrismagnaco- 
pia  collatam  fuiile.  Cum  euim  Chriltus  tam 
promptum  populi ,  &  voluntarium  audiendi 
itudium  inrellexillec ,  voluit  vcluti  thc-fau- 
ros  bonitatis  fux  expromcre.  Quamvis  e- 
nim  unius  tantum  paralytici  fanati  mentio 
fiat  ;  tamen  plerofque  alios  fanatos  fuiiTe 
certum  eil :  panlytici  rcro  ideo  exprellam 
mcntionem  fecit ,  cum  quod  luculentum  in 
dcportantibus  fidei  5:  charitatis  exemplum 
exftarct,  tum  vero  quod  ,  ex  miraculo  Pha- 
rifxis  anfam  damnandi  Chrifti  arripienti- 
bus  ,  iimul  Sc  eorum  diabolicum  virus ,  & 
Chrifti  divina  virtus  pleniusinnotefceret.Illa 
verofanationisgratia  tametli  excidit;rema- 
iit  tamen  illa  multo  prxftantior,  &  cujus  llla 
dutnax.Humbraexftitit.Quotiesenimftudio 
Dei  colendi  convenimus,  toties  Chrifti  vir- 
tus  ad  animi  morbos  perfanandos  prxftoeft. 
Simul  etiam  huc  accedit,  ut  effuiius  Chri-  I 
ftus  hxc  fanationis  dona  protulerit,  quo  au-  l 
ditores  alacrius  &  paratiusaccurrebaut:  iic 
etiam  &c. 

Vt  nulla  alia  caufi  lit ,  cur  cum  tam  exili  j 
fiuctu,  5:  adverfus  peccata  ,  quibus  labora- 
mus,  remediis  ab  Eccidia  difcedimus  ,  nili : 
quod  tam  gravate  ,  &  fufpenfo  quali  animo 
accedimus.  Sicut  enim  cum  quis  amicos ,  Sc 
fui  ftudiofos  apud  fe  convivas  habet ,  nuilo 
fumptui  parcit ,  &  nova  (imul  &:  veterea  de- 
promit :  lic  &c. 

In  quatuor  viris  ,qui  paralyticum  depor- 
tabant ,  illuftre  fidei  exemplum  proponitur, 
ficut  exEuangeliftadifefte  exnrimitur.  Fi- 


yt  ett.n»' 
numface- 
-,  ctfi  t.ile 
putlium. 


Verl.  18, 

'9- 

Jn  rjitilitn 

porttwiitou 

f.-,.:!yn-     des  autem  in  co  ccrnitur  ,  quod  fpe  confe 

cumfnlu  \  quendx  fanitatis  hunc  laborem  fubierunt, 

quod  rmfqnam  unde  ad  Chriftum  penctra- 

rent  rcpenentes,domum  eum  non  reducant; 

fedfiducia  voti  potiundi  fuftentati,  fuprc- 


O  K  I  A 
mum  xdium  afccndant,  Sc  ibi  nudatis  tegu- 
lis.cum  coram  Chrifto  cum  le£todimittunt. 
Ea  igitur  fidei  laus  eft  ,  li  objefta  obitacul* 
&  impedimcnta  fuperet:  ut  contrailla  fides 
iniirmaeft,  qux  minimo  oifenliculo  concu- 
titur.  Ex  eodem  loco  fidci  laus  in  Cananxa 
muliere  commendatur ;  quod  gravilTimis 
tentationibus  nonceffit  Al.".tth.ij,zi,ii..ad 
18.  jU.w.7,15.  ad^o.  Sicutcontraridei  te- 
nuitas  &  imbecillitas  in  Rachele  perfpici- 
tnr  ,  qux  ,  quodprofuo  voto  liberos  llico 
natta  non  (it  ,  ad  lllegitimam  prolis  acqui- 
rendi  rationem  confugit,  G«».3C5.  Hujus 
fidei  firmitatisaut  intirmitatis  experientiam 
in  nobis  ipiis  caperelicebit:  ut  cum  mini- 
malucelliipesaut  voluptatis  ufura,  nos  ab 
ofEcio  Eccleliam  acccdendi  divertit :  aut 
cum  exigui  lucri  caufa ,  ad  fermonis  vanita- 
tem  &  mendacium  impellimur.  Sicut  au- 
tem  imbecillitas  in  infantium  corpufculis 
proditur,  quod  minima  afperitate  ,  aut  foli 
cui  iniiftunt ,  inxqualitate  aut  promincntia 
dejiciuntur :  fic  etiam  in  animi ,  ex  fide,  ro- 
bore  fit. 

Chriftum  horum  fidem  vidijfe  dicitur  ,  verf!  20. 
cum  tamen  fides  intusin  animo  occultetur  Xhtemodo 
&  delitefcat :  tametli  vero  Chrifto  intimos  chiiflut 
animorum  receflus  cognofcere  promptum  .Jm  £* 
erat ,  ficut  poftintelligemus :  tamendeeo 
genere  viiionis  non  loquitur  Euangelifta, 
fed  de  illa  viiione  fidei,  qux  ex  efrectis  fidei, 
charitate  fcilicet,  conftituitur  :  dequaiV»- 
cob.  1 , 1 8 .  Oftende  rr.ihi  fidem  tttam  ex  operi- 
bttt  tnit,  &  ego  oftendam  ttbi  ex  operibut  meit 
fidemmeam.Sic  fides,  quxperceptibilis  fen- 
fu  non  eft  ,  in  omnes  vel  craflifiimos  fenfus 
influit.  Sic  videtur  &  hoc  loco,  fic  auditur, 
ut  in  piis  fermonibus,  fic  guftaturin  paupc- 
rum  cibatione  ,  tangitur  in  pauperum  te- 
gumcntis ,  &  calfactione  ;  fic  etiam  odora" 
tut  &  percipitur  ,  cum  Maria  gratiflirno  & 
fraorantilfimo  uneuento  totam  domum  u- 
bi  Chnftus  erat,  complevit.  loh  11,3.  cura 
Nicodcmus  &:  Icifephus  Chrifti  mortuum 
corpus  aromatis  pretiofis  condiebanr.  Io- 
/^».15,38,39.  Futilis  igitur ,  &.  vana  eft  illa 
fidei  profeffio,  qux  nullis  fe  operibus  in  ho- 
minum  notitiam  infeit. 

Hxcautemfides  quam  Spiritus  Sanclus  ciuttfnu 
dil.uidat,  fuis  nxvis  non  caret;  nam  alioquin  "*»•""■ 
homini  paralytico  domi  relifto  fanitatem  c""  ' 
quxliviflent  ;  maximevero  cum  intellige- 
rent ,  nullum  ,  line  hofpitis  damno  ad  Chri- 
(tumaditumpatuifTe  ;  a  Chrifto  ,  lignifica- 
tomorbo,  foris  confiftentes  ianitatempe- 

tnlTent. 


187 


tiillent.  Quodocemur  non  obft.irc  noftros   fu.i  (quod  fine  fide  fieri  ncquit)  condonat: 
dcfcdus,  quo  mmus,  qux  ad  vcrbi  Dortnam   &  vcrba  Euangcliftx,  Chriftus  vidcns  Bdcm 


eii.im  er,n 
cbjrit.u 
iafigm : 


infticuta  cotifor.vu.n:i> ,  Deokccepta  fint. 
Homin:s  li  alicujus  (utpote  vclliani)  opcra 
utuntur,mfi  omni.t  accurate  ad  prxlcriptam 
formul.tm  conficiantur,  ftatim  (accenfcnt, 
&  manuprctio  illum  pnvant  ;  Icd  lccus  a 
Deocrga  nos  fit. 

Dcindc  ex  hoc  loco  illtul  ctiam  conftat; 
cnaritatem  ,  ut  Paulus  ad  Theffilonicen- 
fcs  ,  \Thef.i,\.  loquitur,  labonofam  cllc: 
horumenim  chatit.ts  lllos ,  ut  nullum  Iabo- 
rcm  recufarcnt ,  efficit.  vide  iT/ra.  1, 17. 
Contta  vcro  charitatis  magnam  inopiam 
coarguit.cum  molcltiis  Sc  nonnulladirficul- 
tatc  a  rebus  cum  officio  noftro  conjunca.is. 


corum  ,  paralyticum  non  cxcludunt. 

ln  faluce  igittit  xterna  imnct  illttJ  Pro-  •'•'••' 
ohctx,  uanmqaemque  (uafide  falvatn  forc,  v*fi—fi** 

'         CJ  r         r  r   ftlriuji.it. 

ncc  magis  mcam  Itdcm  alium  lcrvarc  pol- 
fc,  quam  (nififortc,  quoddici  potcft,  co 
ipfo  momcnto  cum  lide  pcccatorum  rcmif- 
lioncm  Chrifti  dono  acccpit ,  alius  pro  aho 
nafci  poteft)  quam  cibus  ,  quo  cgo  vcfcor 
alium  pafcctc,aut  veftcs.qutbuscgo  tcgor, 
alium  opcnrc.  Quemadmodum  enim  ho- 
mines  amicorumluorum  caufa,  hisctiam, 
quos  non  aut  norunt  aut  vchementer  pro- 
bant,  in  quibufdim  gratificantur;  fed  tamcn 
ad  intcriorcm  aliquam  necefTitudinem  aut 


repellimur,  ut  nifiquod  charitas  cxigit,  vel-   amicitiam  cofdem  (vcl  flagitante  amico) 


uti  digitum  admovmdo  ,  vcl  mftflam  (ut 
cft  in  proverbio)  verteado,conficiamu",  fta- 
tima  fufcepto  negotio  deliftimus  ;  utqui 
d  carceribus  luftrandis ,  &  a  pauperibus  & 


*n  liinc 
cenfcqnititr 
alitjMtm 
.<  litnn  fidt 
ftrytri  l 


non  adnr.tcunt ,  nili  tllos  notos  prius  &  pcr- 
ccptos  h.tbcnt;  lic  !<r. 

Quod  atttcm  fanitatem  petcntibus,Chri-  QuinnHt 
ftus  remiirtonem  peccatorum  largitur  ;  id  Chriflnt 
xorotis  invifendis  pxdore  &  fcctore  abfter-  j  camctli  alicnum  videri  polTit,tamen  propius  P"'""" 

•  '        rL  iT*   1  1  niuml.1- 

rentur.  mtuenti ,  cum  re  conjunctumelleltquebit.  t ■  *■'     • 

Iliud  vero  fcrupum  difficnltatk  injicit,  1  Chriftusenimhumani  genens  Mcdicus  (ut  p,lc.„., 

quod  dicitur  Chriftum  deportantium  fidem    paulo  poft  fcquitttr)  adveniens  ,  peritorum  ttim  rc- 

MeJicoium  artificium  ,  ipfas  morbi  caufas  tmfit  i 
prirattm   fubmoventium   imitatus   cft ,  & 
morbi  iplius  radices  &  fundameutu:n  prius 
tollit ,  quam  ad  corporis  curationem  fe  ac- 


intucntcm ,  paralyticum  fanitate  donafle 
Inde  enim  quxftio  excitatur,  an  aliquis  alie 
na  fide  fervatur. 

Cui  quidem  fine  diftinftione  re(pond:ri 


...:  n.lllt 


non  potcft  ,  nam  aliena  fi.dc ,  hujus  vitx  cingat.Quod  nobis  documcnto  eft,  in  mor- 
commoJa  5:  folatia  conferuntur  :  ut  Loti  bis  primum  litem  cx  peccatis  cum  Dco 
generi ,  Loticaufa,  exi.icendio  eximendi  componere,  priufquam  Medicos  adeamus. 
erant:  Paulo  etiam  omnium  ,  qui  in  navi !  Qtixenimaliacumque  caufa  morbi  extftit, 
erant ,  condonata  vitaeft  ;  inter  quos  ple-  peccatum  certe  ejus  caufam  ,  &  femen  clTi 
rofque  impios  fuiflc  conftat.  Dcinde  fide  in  <  extra  omnem  controverliam  eft.  Ideoftul- 
preces  erumpcnte,  fxpe  fit,  ut  impit  ad  pie- !  tum  cft  ,  nos  (ut  fit)  fxpe  in  incertis  mor- 
tatem  attrahantur  ;  ut  Stephani  precibus  borum  caufis  inveftigandis  torquerc ,  cum 
Paulus:  Chrilliveroin  cruce  pendentts,  ple- 1  caufamlongccertilTimaprxccrimus.  Quoi 
rique  cum  crucifigcntiucn  ad  Euangclii  a- j  fi  fanitatem  ,  prxterita  pccc.uorum  rcmif- 
gnitionem  aJJuct;  iimc  ,  uc  Aii.  1,57.  per-  fione,  confequimur ,  his  fimilcs  fumus,  qui- 
fpicitur. 

Scd  tamen  ,  quod  Papiftthinc  eupiunt 
erTicere  ,   non  coi-Iequitur  ;  ut  quis  aliena 


btts  morbus  aut  vulnus  in  fpecic  cuiatur, 
quod  poft  alio  loco  periculolius  erumpit. 
Alia  hujus  loquutioms  caufafuit,  ut  Scri- 
fide  ,  ideft,  Eccleiix  ,  ku  potiu"  Ecclclix  bis  Sc  Pharifxis  occafionem  pellimc  de  ipfo 
prxfulum  fide  ,  fine  fin  5:  propria  fervctur:  ]  cogitandiaccipientibus ,  Chriftus  [uamdi- 
modo  enim  credat  implicitc  ,  qux  Ecclelia  vinitatem  magis  confpicuam  rcdd:ret. 
matcr  credit  &  docct  ,  quamvis  ipfe  nihil  Dignum  eft  anim.rdveriionc  ,  qtiod  con- 
horum  teneataut  percipiat ,  qux  illa  crcdit  donatis  pcccitis  ,  non  ilico  fublanis  fic  gra- 
aut  docet ;  tamen  falvum  illam  forc  Ecclc-  !  vis  hic  morbus  ,  &  ad  nos  confolandum  a- 
lix  fidc  dictitant.  Scd  hoc  ex  iftoloconon  ptum  cft  ,  neputcmus  nosDeoexofosclTc, 
efEcirur:  prxtcrquam  cnim,  quoj  hoc  loco  quod  Dei  gravis  aliqua  &  inulitata  plaga  nos 
fidei  iftorum  hominum  momcntanea  fini-  j  prcmar. 

tas ,  non  xterna  conccditur ,  apparet  ipfum        Sequiturigitur  ex  Scribis  fuilTe,  qui  cum  verf  2:. 
p.ir.'.!vtict:m  fide  nonfuiiredc:rr:ituiri;cum   an  imis  fuis  blafphemiam  Chrifto  impiogc-  Vhaif.tr 
&  Chriftusillumfiliamvocet,  cV  cipeccata  _  bant ,  quodiemiirioneni  peccatorum  ,  fo!i  ■- 

Dco 


lumni.x 
p,  tfria, 


Verf.  ii, 

23* 

Cferr/fo  re 
tunditnr : 


Jimuljue 

"p.ut.i  <!t- 
yinttAtif 

fuX  doCH- 

ment.t  cdi 

dit, 


188  H      A      R.      M 

Deo  propriam  fibi  arrogarec  :  quod  ii  fa- 
fturn  eft,  videntur  eo  acccflifle  ,  uc  calum- 
niari  potius  ,  quam  ex  dodtrina  Chrifti  pro- 
iicere  ,  pollcnt.  Pharifxos  cnim  &  Scnbas 
non  tantum  ex  Galilxa ,  fcd  etiam  Iudx.i  &: 
Hierofolyma  illuc  confiuxifle,  &cumcxte- 
ris  locum  cepifTe  deciaratur.Ecce  autcm  hoc 
modo  magnam  rcmoram  (ut  videtur)  Eu- 
anccliiprofettuiinjec1am,do6tiffimosquof- 
queinpopulo,  Chnlti  doctrinam  &:  mini- 
iierium  improbaffe,  ne  cx  primoribus  lidem 
fufpenfam  habeamus.  Simul  etiam  liquet 
fcientiam,mli  cum  Dei  timore  conjunclam, 
homincs  magis  veritati  mfeftos  &  infenfos 
reddcrc  ,  ut  paflim  videre  eft.  Qupdautem 
blafpheinix  damnant  li  quis  prxter  unum 
Deum  iibi  rcmittendi  pcccata  poceftacem 
affiimerec,  in  eo  a  veritace  nihil  aberrarunt; 
eftq;hoc  ipfum  Chrifti  rcfponfo  confirmacu, 
Efa.t^,  zj.  Ego,ego fitm  ipfe.qui  deleo  iniqtti- 
tates  titas  ,propter  me.  Aut  vero  ex  Bapcittx 
prxconio  ,  qui  eum  agnum  cile  teftatus  cft, 
qui  tollit  pcccata  mundi.  lob. 1,2.9.  Sed  in 
eo  gravitcr  h.illucmati  iunt ,  quod  nequc  il- 
lum  pro  MeiTia  ,  neque  Mefiiam  pro  Deo, 
aut  prxdictionibus  Prophccarum ,  aut  ex 
variis  Chrifti  miraculis  intelligerent. 

Chriftus  vero  ,  qui  fedem  fuam  in  cordi- 
bus  habebat,  ifta  refcifcens.illosargumento 
comparationis  refelht ,  &  quidem ,  ut  mihi 
videtur.panum :  Ejus  eft  peccata  remictere, 
cujus  cft  folo  verbo  &:  mandatodecumbcn- 
tem  fanitatireftituere:  parisenim  poteftatis 
funt  :  pofteriusa  mefierimoxcernetis;prius 
igicur  mei  juris  eiTe  (cametli  illud  non  tam 
in  promptu  cernere  iit)  facile  dignofcatis. 
Vbi  obfervandum  eft,  animi  .i  peccatis  fani- 
tatemex  corporis  curatione  coargui  :  idem 
tacite  etiamfacit,  dumfecordium  cognito- 
rem  dedarat.  Quod  autem  Marcus  cap.  z. 
•v.  8.  dicit  hxc  Chriftum  fuo  fpiricu  cogno- 
viffe,  difcrimcn  ftatuit  inter  Chriftum  5: 
Prophetas,nominatim  Elizxum,  qui  Geheli 
fervicogitationcmnovit  ;  fednoniuo  fpiri- 
tti ,  fed  Chrifti  fpiritu  hoc  revelance.  1  Reg. 
1,2.6. 

Hic  autem  locus  oi^"©-  quoddam  argu- 
mentorum  ,  quibus  Chriftidivinicas  alleri- 
tur,  nobis  fuggerit.  Nam  quod  cordium 
cognitor  lit,  Deus  clTe  arguitur  1  Rfg.8,59. 
Deinde  quod  verbo  Paralyticum  decum- 
bentem  fanitati  priftinx  reftituit :  deaique 
quod  peccata  remittit. 

Iu  quorum  poltremo  illud  quttri  poteft, 
quomodo  hxc  poteftas  Dei  propria  iicquau- 


O      N      I      A 

doquidem  eara  Chriftus  cum  miniftris  Ec- 
clclix  communicat. 

Scd  rejpondeo  Dei  authoritatem  abfolu- 
tam  efle  ,  Miniftrorum  vero  poteftatem  .i 
Dei  authoritate  derivatam ,  legibus  quibuf- 
dam  &:  conditionibus  jlligatam  tencri.  Si 
homines  credant  &  pcemtenciam  agant  , 
camque  profitcntur ,  Dcum  peccatis  abfol- 
vere  ,  Miniltros  abfolutioncm  modo  pro- 
nuntiare  &  promulgare:  quod  Scribx  pro- 
culdubio  non  ignorabant.  Sed  cum  audi- 
rcnt  homini  ignoto  ,  aut  potius  antc  non 
vifo,  minime  a  Chrifto  de  iide  &  rclipifcen- 
tia  examinato  aut  excuffo  :  denique  nullam 
neque  fidem  nec  pcenitentiam  profitenti  rc- 
miflionem  peccatorum  donari:  majoris  cu- 
juldam  hoc  poceftacis  fuifle  redle  collige- 
banc ,  quam  qux  in  morcalem  ullum  Mini- 
ftrum  compeceret. 

Hanc  autem  poffeffionem  divinam  in-„uml;„_ 
vafit  Romanttt  Pontifex,qui  hominibus  nun-  vtdit  Pc». 
quam  nec  vilis,  ncc  auditis ,  aut  in  fide  per-  tifiM 
1  tentatis ,  peccata  partim  condonat ,  partim 
retinet,  prout  ejusaut  Iibidoauc  quxftus 
eum  agit. 

Qiiod  r.utcm  dicit  fiUum  hominis  habere  Verf.  1+. 

I  poteftatem  remittendi  peccata  in  terra,  idque  ^»  Cliri- 

dum  in  terrisverfaretur,  videtur  aliquomo-  #•">•■' I»- 

do  Scribaru  oblarratiomopponi ,  qui  Deum  ""!"'"'* 

,  rt.         t     ...         rtmifiti 

m  ccelis  tantum  pcccata  remittere  exiitima- 

'  runt.  Cum  autem  homo  Chriltus  in  terris 
hanc  poteftate  habere  dicitur ,  an  vero  hanc 
potefb.te  habeat  quatenus  homo  eft,  ut  qui- 
bufdam  placet,  an  potius  quatenus  Deus  iit, 
illuddemumcxpcndcndum  eit,  omninoque 
!tatuendum,eum  non  tantum  ut  Deum,  fed 
ut  Mediatorem,  id  clt.Deura  limul  &:  homi- 
ncm  condonare  pcccata ,  non  autem  quoad 

i  nudehomoeft. 

Notandum,  cum  morbi  depullione  ,  vi- 
resambulindi  conferri  :  iicut  pcccaticum 
mortificatione,  conjunifta  eft  nova  vita. 

Alterfructus  hujus  miraculiin  par.dyti-  verf.  ij. 
co  ,  qui  fanitati  reftitutus ,  Chiifti  manda-  pAvAViVa 
tum  ,  de  grabbato  tollcndo  &  afportando,  fvfiig" 
fedulo  &  prompte  exfeouicur ,  uc  eximium  P1-™"]"- 
hoc  modo  incenons  lamcacis ,  licuc  &:  exte- 
rioris  teftimonium  ediderit.Sicut  i^irur  an- 
te  in  dxmoniaci  exemplo  ,  eum  ftanm  poft 
fanationem  ,  Chrifti  glorix  promulgaudx 
inferviiffe  iegimus  ,  tAArc.^,2.0.  &:  uc  Pctri 
fbcrum  Chrifto  protinus  miniftrafle.  Marc. 
cap.\,t,i.  (§i  Matth.i,^.  lic  &  hic  feChrifto 
in  obfequium  tradidit:quod  certe  hi  facient, 

|  quocquot  pcccatorum  rcmiflioncrn  fe  acce- 

piffc 


E     V     A      N      G 
pifTe  fibi  ex  Verbo  Dei  perfuadent. 
Verf.  16.         Yltimus  fructus  cft  rcliqua:  Ecclelia.\qua: 
inJttutmi-  primum  rem  admirabatur ;  erar  enim  pro- 
r«ti»  ntt,  jigjj  limilc,  cum  qui  ante  ne  pcdcm  quidem 
ordinc  efferre  potuit ,  nunc  fubitodomum 
rcdire  poflet ,  &  eum  qui  .intc  fcif  fum  fufti- 
ncrc  non  potuit,  nunc  non  fe  folum  ,  fcd  le- 
ctum  etiam  deportare  potuifle. 

Dicunt  pntcrea  nnnquam  ante  ftc  fa- 

clum  ejje,  nullum  ex  Proplietis  tanta  fanan- 

di  potcntia  inftruttum  fuiflc;itaut  hoc  mo- 

do  illum  omnibusaliis  Prophctis  prarferant. 

&  Dti  Quod  vero  Dettm  glorificabant ,  fcicnter 

gltrifict-    fccerunt ,  utpote  ad  quem  omnis  prscclaro- 

*»>  rumfactorutn  gloriaredircdebet,  quocum- 

quc  ad  eamrcm  inftrumento.aut  cujufcum- 

que  opcra  utatur.  Idem  diciturfactum  ab 

Lcclelia  Gal.i.  qui  non  Paulum,  fcd  Deum 

in  Paulo  gloriticabant. 


E      L     I      C      A.  I.J9 

Ineoautem  peccatum  cft  ab  iilis ,  quod  """■»""• 
in  Chnfto  prxtcr  humanam  naturam  nibil  CtrifliJi- 
asnovcrunt.   Cum  cnim  Dcum  hud.ucnt,  ""' 
qui  talcm  poteftatcm  hommibus  conccllii- 
fcnt ,  fitis  indicant  illos  longe  abjedius, 
quam  par  erat.dc  Cluifto  fcrmllc :  quod  ta- 
metli  Chnftus  animo  percepcrat  ,  tamcn 
non  dubitat  tantum  thefaurum  in  eos  con- 
ferre ,  tamctli  fructus ,  non  tam  ut  decebat, 
copiofuserat. 

Simul  ctiam  amplificanda:  Dei  munifi- 
centiirationem  oftcndunt  ,  dumdonorum 
qua:  a  Dco  conferuntur,  prxftanriam ,  cum 
hominis  abjccla  conditione  componunt :  fi- 
cuti  Rcgis  munificentia  ampliflimeexpen- 
ditur,  cum  pcrfonarum  vilitas  &  abjcctio 
reputatur,  &  iimul  adfaftigium  ,  ad  quod 
advecti  funt ,  animus  &  cogitatio  adjici- 
tur. 


Lvc.  cap.  c.  averf.2.7.  ad$$. 

27  Vofi\uc  rcro  exiit,&  confpexitpubiicanumnomine  Leri  ,fedentem  ad  tclo- 
vium,  &  dixit  ci :  Sequere  me. 

28  ]llc  dereitclis  omiiibusfurrexit,  &fequutus  esl  ettm. 

29  Etfecitet  Leriepttlnin  magnum  domi  ftu :  eratque  tttrba  multa  publtcano- 
rum,  &  qui  cuni  tpfis  acatmbcbant. 

30  Obmurmurabantautemeis  Scrib*  ac  Vbarifai ,  dicentes  ad  difcipulos  cjiu, 
Ottare  cum  pttblicanis  &  peccatoribus  editis  &  bibuis .? 

3 1  Et  re(}tondeiis IESVS  dixit eis ,  non opus esl  iis , qui fani  funt,  medico ,  fcd  iis 
ojii  inale  (ebabent. 

32  Non  reni  rocatttm jttfios, fedpeccatores  ad  refipifientiain. 

M  A  t  t  h .  cap.  9 .  a  verf.  $.  ad  14. 

9  Et  quum  digrederetttr  IESVS  illtnc,ridit  quendam  fede;.:em  adtelomttm 
qui  Mattbtus  dicebatur,  &  dixit  ei,  Scquere  me.  Atque  [sfurgeiisfeqnuttu  esl  eitm. 

10  Eteccefaclum  esl  qiiuin  IESVS  accttmberet  domi  illins ,  ecce ,  ut  multipu- 
blicani  &  peccatores  qiti  renerant,funul  acaibiterint  cttm  IESV&  dtfiipulis  ejtts. 

1 1  Quttm  autem  id  ridiffent  Vbartf&i ,  dixerunt  dtfiipulis  ej us ,  Ou.ire  cum  pu- 
blicanis  &  peccatoribus  edit  doclor  ille  refier  ? 

12  IESVS  autem  qiuim  hoc  atidtffet ,  dixit  eis ,  Iis qui  ralent  non  esl opus  me- 
dico,fcd  iis  qui  m.de  fc  b.ibent. 

13  lte  rero  &  difiite  qitidfit :  Mifirationem  rolo  ,  &  nonficrificium.  non  enim 
rcni  rocaium  jufios ,  fid peccatores ad  refipifientiam. 

Mahc.  cap.  Laverf.14.  ad\%. 

14  Et qttum pr£tcrgrederetur,ridtt Le\in Alp''£tfil'uimfedctt!em ad tcloniitm, 
dixitque  ci,  Sequere  me.   Et  isfurgensfequuttts  esl  ettm : 

ij  Etfatlum  esl  ut  quttm  lefus  accumberet  in  c'o  110  illius,  multi  eti  111  publicani 
&peccatores  fiintildtfittbuerunt cum Iefu&difiipttlisejtts :  erant emm muhi,  & 
fequnti  fuerant  ettm. 

Oo  i6Qttttm- 


17- 


19»  Harmonia 

/  6  Qtiuniqtte  Scrib*  ttc  Vharifei  vidiffent  eum  edentem  cum  vublicjnis  6"  fecca- 
toribus ,  dixemnt  diftifidis  ejus ,  Quid  eft  quod  cum  publicanis  &  peccatonbus  eiit 
.-.i  bibit  ? 

17  E:  quum  hoc  audijfet  Iefus,dicit  eis.  Iis  qtti  valent  non  opus  esl  Medico  ,  fed 
iis  .;•(/  m.de  fc  babent:  non  veni  ut  voc.iremjufljs,fed  peccatoresad  refipifcentiam. 


m  ipfo  tranfitn  defixts  octilis  intuittts  Publica- 
num,  cuinomen  erat  Mattharus ,  ognomen 
Levi,  Alphxi  filttts  ,  qui  muntts  Publicaniob- 
iens ,  loco  ad  canonem  exigendnm  oportuno, 


A  JV  A  L  r  S  I  s. 

^70cationem  M<i//A^inarrat ,  quam  defcribit,  [■ 

»  ab  adjuntto  tempore ,  poltfanammparalyti- 

cum,  ;.  a  fubjecto  loco,  nempeextradomum,  ubi 

paralyfi  decumbentem  fanavit,item  ad  littus  maris 

&  portum  :  vocatum  vero  defcnbit  adadjunctis  un.ie  huciUuc  commeantes  projpiceret ,  ccnfi- 
nominibusduobus  levi  Sc  Mtlihat ,  Starelato,  .debat.Hunc  lefiis  aUoqnuttts ,  ttt  fe  indivi- 
quod  elTet  filius  .A.fhti ,  item  ab  ad  juncia  occupa-   Juum  ,u,  comitem  ad,  ungeret ,  imperavit.  €)tti 

tione.quod  ellet  publicanus :  deiude  abeffccto,    _„/,,-i-  „„,„;(,.,,    „.  •./?       ,r      ■„„ 

.',-    .  r         •     ,        r         li  \  relictisomntbus  qm  ipius  obleqmum  remora- 

quod  vo.ationem  exercuitadmenla.iipubltcauo-  •  ...l    -  ' '  J.  l  ,         . 

nini  fedens,  canonem  conltimtum  esaaurus:  poft  n  fterant ,  tlico  furgens  Cbnfium  fequutits 
aberrLienteca-fa,  vocationisChriftipotentefer-  '&  i  Chrifii Jpiritu  pnpotenti  vimverbotri- 
mone;quifuaformadefcribitur,  Sequeie me.  j  buer.te.  Quod  Chrifii inje  incompar.tbtle  bene- 

Verf.1%.  Hujus   vocationis   effeaum   notatur,  \fidum  ttt  grato  animo  profequeretur  Mat- 

;cm  .  thius ,  convtvinm  &  qiitdem  JpientL.Lm 
Chrtfto proprits  intdibtts  infirtixit.  C.  nvivas 
atttemadiibuit  pnter  Chrtltum  (y  ejtts  dif- 
ctpuhs ,  mcgnam  cum  fni  ordints  ,  tum  etiam 


effeaum  dcfctibitui,  omnium  derelittio,  qua:  ejus 
oblequium  remorabantur. 

Vcrf.29.  Aliud  effiftum  vocarionis,  gratitudo; 
qux  arguirur  etf.fto  Chnirum  ad  menfam  invi- 
tando,  quxfuaformae;iponitur,nempcconvivium 
vel  epulum  ilii  inlrrucndo ;  quod  amplificatur  ad- 
junfta  ejus  magnitudine,  oc  fubjeftoloco,  pto- 
ptiis  in  xdibus;deindealioadjunftoconrivarum; 
qui  fua  forma  defcribuntur ,  Pubiicani  nempe  & 
peccatores;  qui  etiamcomitatus  velconvivx  ain- 
plificatut  adiuncto  numeto. 

Vtif.%o.  Hujus  comi:atus  Chtilti  adjunftum 
effectum  eft  ,  mutmurPharifiorum  Sc  Scnbarum; 
qux  obmurmuratio  amplificatur  a  relaris,  quod  hi 
Scriba:  eranr  illi  quibus  curaillorum  publicano 
rum  &  peccatorum  commifia  fuit.  Alterum  effe- 
ftum  erat.quetimoniade  Chtifto  cc  diicipulis,  cu- 
jusforma  fubjicitur;  quate  manducatis  5c  bibitis 
cumpublicanis&peccatoribus:  deindefubjectum 
hujus  queiimoniz  erant  difcipuli,  ad  quos  hxc 
querimoniadclatacft. 

/V./T51.  Cujus  obmurmutationis  Sc  querimo- 
niz  effcctus  eft  ,  Chrifti  pro  fe  ?c  fuis  refponlio. 
Cujus  forma  proponitur;  ttm  tpus  luhent  ,  tj-c. 
Ci3E  arguitur  ab  adjuncta  neceditate  aut  conve- 
nientia  communic.nionis  cumiftis  peccatoribus. 
Quodarguituracomparationeparium.  Nam  fi.x- 
jroticorpoiibusopus  habent  prxfentia  Sc  confue- 
tudine  Medicorum,  c,tiiexp:ccatimorboanimis 
laboran!,opushabentfpititualianimarumMedico. 


fcAeribtts  opertorum  colltt viem  ,  qu.b.ifcitm 
magna  vit/t  r.ecejfitudo  ob  eam  caiifam  mter- 
ceffit,  qiiod  odto  ex  ipfa  publicaaorum  profe,'fio- 
ne  a  ludcoum  convenribus  exciufi ,  Je  ad 
iftiufmodi  vitd  turpitulme  mjames  aggrega- 
rttnt.  &uos  ut  hoc  confilio  mv.taverat ,  ut 
Chnfit  Jalutaribtis  monuts  ad  meliorem  fiu- 
gemredirent  ;  ita fuaexspeclatione fruftratus 
nor.  esi  ,  quandoquidim  pletque  ex  tUis  afa- 
cinor  fi.  vitd  orbita  converfi,  Chrijio  fe  in  dtf- 
ciplinam  tradi.ie  unt.  Quo  facio  Scribi  & 
Phartfti,  £f  qitidem  hi,  qntbits  ijiorum  publi- 
canorttm  &  t  eccatorum  cura  commijfa  fuit, 
cjfenfi:  Chrifto  prjtterito  (qitod  fibt  ab  ejus 
fapienti  resfonfo  metuebant)  apud  dfcipuhs 
non  fine  obmurmurattone  querelm  fuas  dapo- 
nunt.  Sfu.tre  (inqtttunt)  vos,  cumprimis  vero 
Magifier  vejier  ,  qui  tantam  &  tam  accttra- 
tam  viu  fan  Himoniampr&fe  fert,  cum  Pu- 
blkanis  <y»  fcehraiis  cibum  fumitis  ?  Gufbtts 
Chrifitts  (audtta  ex  difcipttlis  querimonia)  ad 
hnr.c  modum  refpondit ;  in  communi  omnittm 


_  Vt.f^    Quod  ipfum  confirmat  a  fineadvcntus   ^   ,  anU  pedespor„um  efl    Me^c0  „„„_ 

lui  inmundum ,  uticihcetpeccatoiesad  poeniten- '  .         ,  i,  i-  < 

,  c  l    j      r    quam  tnteratdtim  eue  ne  nrrotos  accederet. 

tiam  vocatet;  quod  etiamamplificaturabadverfa1  /  *    '     ■«      ,      a  , 

remotione,  non  venifle  fcilicet  utjuftos  vocaret   Cumigitur  ipfe  JptrituaUum  morbcrum  Me- 


quinullifunt. 

METAPHR  ASIS. 

POsi  fanatum  paralyticum  domo  egreffus, 
&  fecus  litttts    maris  prodeambular.s , 
mainam  turb.tm  ilium  certatim  adeuntem 


dicus  in  mundum  veni,  tniquum  &  abfurdum 
esi  me  ex  confuetudine  cum  hujufmodi  xgrotis 
a  vobis  tradttci,  quoritm  confttetudine  nonfum 
deterior ,  qitod  vos  operum  (f  meritorum  ve- 
ftrorltm  fajlu  turgen.es  zalentiftimi  vobis  vi- 
demint.  &uodfi  planioribtts  f??  omni  tropo  nu- 


18. 


19  • 


?3- 


31. 


ioStrtna  infiitmt.  ln  redttu  vero  ad  urbem,  \  datts  vcrlis  hoc  pbcet  accipere ,  fic  htibett : 


5*- 


me  hoc  conjilio  in  mundum  veniffe  ,  non  ut  eos  ■ 
Jervemqui  in  fe  &  propria  ju/litia  falutem 
qiurunt  (in  quo  genere  vos  efje  perspicio)  fed 
ut  illosfalvos  faciam,  quifuirum  peccatortim 
or.erepreffi  ad  vttt fmciimomum  contendunt: 
in  qitibus  funt  hi  qu  s  vos  tam  fupcrbe  conte-  I 
mnilis.  ffiut  mea  defenfio  cumju/lafit ,  difci- 1 
pulorum  fne  ex  officto  obfervantium  cum  pu-  j 
bhcants  ty peccatonbtu  communicatioin-nfl-i ; 
Matth.    ejjie  nequit.Sjuamobrem  e.bfcedite ,  &  prutf- 
9>'3.         quam  crimen  inaliosintcnditts ,  quid  vobii' 
tncumbit  addifcite;parum  fcilicet  profururum 
[acnjicium ,  &  aliarum  ceremontarum  accu- 
ratam  obfervationem  (qua  freti  alios    arro- 
ganterfajiiditis)  nifi  mijericordiam  inproxi- 
mos ,  quam  Deus  ceremontarum  obfervationt 
longe  antepontt ,  exerceatis. 

P  R  A  X  I  S. 

CHriftus  Matthxum  a  telonio  adVerbi 
minifterium  yocat :  ipfe  viciilnn  cum 
Chnfto  paret ,  tum  eum  convivio  excipit; 
quod  duarum  cum  Phanfxis  difputationum 
caufas  prxbct. 

r  Matthxi  vocatio, 

Cujus  par-)  & 

rwfunt,     1   conviviumChnfto&Difcipu- 

V.    lkinftrudum. 

,   .  .     ( Chnftimandatum, 

In  Matthix  vocatio-  ) 

ne  confiderantur  \^hnhxi  obfec]llium. 
In  Chrijlimandato  conlideratur  prnr.um 
Chrifti  mifericordia,  qui  hunc  hominem  ni- 
hil  tale  cogitantem,ad  fummum  Apoftolicx 
dignitatis  faftigium  vocavit ,  nulla  fuperio 
risvitr  commendationeornatum:  quin  po- 
tius,  ut  conjici  ex  ejus  comitatu  poteft,  ali- 
qua  vitiofx  vitx  labe  fxdatum  ,  aut  certe 
commaculatum.  Cum  enim  peccatores  eum 
multifequantur,  &  tanquam  anteadx  vitx 
focii,convivxabeoadhibeantur  ,  fufpicio- 
nem  movet  illum  aliqua  infamis  vitx  nota 
non  caruifle.  Quantum  autem  ad  honorem, 
hinc  intelligi  poteft  ,  quodintereximiaDci 
beneficia  parentibus  ducitur,  quodadEc- 
clelix  minifterium  ,  eorum  adhibcntur  filii ; 
y\fc  Amos-7,n,  15.  quanto  magis  ipfis  fi- 
liis  hoc  honori  eft  i  quod  li  in  infimo  mini- 
fterii  gradu  conliftere  honoris  lit  ,  quam  eft 
in  fummo  minifterii  apice  >  hoc  vero  exem- 
p1o  docemur,  quam  fit  Dei  gratuita  vocatio 
minime  a  nobis ,  aut  ab  openbus  noftris  fu- 
fpenfa:  quod  certe  in  Pauli  vocatione  liqui- 
clius  apparet. 
tjutwm         Deinde  Chrifti  providentiafeufapientia 


Verf.  27. 

Cbnjtlfin. 

fmtari  mi. 

ftricordta 

Jttttfuti 

ytctUic  in 

flltKtai 


E       L       I       C       A.  lyt 

cxpcndenda  vcnit ,  qux  longc  ab  hominum  »«/fr» .•»»>• 

fapientiadiverfacft.  Primum  cnimvidemus  dtmodth- 

eaiuiem  fapientiain  in  hoc  cligcndo  ,  qux  in  S*  ''"'"/'•" 

quatuorpifcatonbus,  ut  mundi  contcraptif- 

limos  Chnftus  adfcifcat ,  quibus  totum  ter- 

rarum  orbem  (ibi  fubjuget  :  qua  dc  re  vide 

qux  antc  obfcrvata  funt  in  Philippi  (ni  fal- 

lor)  vocationc.  Scd  huc  aliquid  ampliusac- 

cedit.  Primum  quod  pcccatorem  ,  &  oper- 

tum  fcclcnbus  vocat :  dcinde ,  quod  prxte- 

ritis  Pharifxis  &  Scribis,qii  gratia  apud  po- 

pulum  valebant  &  authontate  ,  non  tantum 

ex  ima  plebe  ,  &  contemtis  homnubus  dele- 

crit ,  lcd  ctiam  cx  his,qui  omnibus  hominum 

1-    -i  -  -    rr 

orduubus  maximc  invili  &  cxoii  eltent.cum 

tamcn  ad  fruftuofam  Verbi  prxdicationem 

opcrx  pretium  lit  ,  ut  illius  prxco  odio  eo- 

rum  non  laboret.  Quis  enim  Princeps  lega- 

rione  concupitum  adipifci  volens,  hujufmo- 

di  legatos  expedit,  qui  apud  illam  gcntem,* 

qua  aliquid  impetrare  cupit ,  maxime  invirt 

lunt ,  ac  nonpotius  eorum  delectum  facit, 

quorumgratiafuamapudgeDtemillam  cau- 

fam  gr.itiolamfaciat:  Scimus  enim  Publica- 

norum  profefTionem.qui  tributa  Cxfari  im- 

perata  colligebant,  maxime  apud  Iudxos  in 

odiofuii!e,cum  quodavarieflent.tum  quod 

religione  fe  prohibcri  putarunt,ccnfum  Cx- 

fari  pendere.  Sed  hocideofecit,  ut  nulla  in 

illis  obftaculafuperans.m.igis  indarefceret, 

&:  ejus  admirabilis  virtus  illuftrior  eflet.Qui 

enim  Ifraclitis  apud  j£gyptios  infvnliffimos 

hoftes  gratiam  conciliavit ,  in  fitis  magna 

gratia  Apoftolos  apud  eos  poncre  norat, 

quoad  illud  operx  pretium  fuit.  Hujus  rei 

egregium  &  illuftre  eft  in  Mofe  Exod.  4.  e- 

xemplum  ,  qui  cum  Paftor  ovium  elTct ,  eo- 

que  Pharaoni  5;  Aegvptiis  maxime  exofus, 

cum  tamenpedum  paftoralis  vocationisin- 

figne  geftare  voluit  ,  ne  illa  Moiis  conditio 

diffimularetur  apud  Aegyptios  &:  Pharao- 

nem. 

Vbi  autem  eum  vocaverit,  Marcus  notat, 
fcilicct  cum  ad  marc  egreiTus  fit,  ubi  a  prx- 
ternavigantibus  aut  appetentibus  vefliga- 
lia  exiguntur. 

Cavendum  tamen  Ecclefix  cft.ne  in  Mi- 
niftrorum  deleftu  ,  hxc  fibi  ad  imitationem 
proponat :  ut  qux  gratiam  &:  dona  conferre 
ncqucat  ,  quibus  hujufmodi  obftaculafupe- 
rentur.  _  _  VeiT.it. 

In  prompto  Matthxi  obfcquio  luculen-  incnjtv  ob- 

tumobedientixexemplumproponiturjquod  l«jntt>  pro- 

unica  tantum  voce.tam  fructuofam  &  qux- t"  tl»dtt- 

ftuofam  vitxrationem  linquens ,  fe  Chri-  "f'x,m- 
~  *  n  p!»m, 

O  o  1  ftocon- 


1?J.  H     A      R      M 

fto  confecravit.  Quod  melius  confiderabi- 

tur  ex  reluctatione  Molis  &  Ieremix ,  qui 

tam  invitc  &  reluctanter  accefferunt.  Exoii . 

cap.  5,11,15.  tf  4,1,10,15.  Ier.  1,6.   Quod  & 

nobis  ad  qux  nos  Deus  vocat  imitandum 

eft  ,  ut  potius  iftiufmodi  ,  qux  nobiscordi 

funt ,  pcllamus ,  quam  Clinfli  mandatis  non 

obfcquamur  .    Ne-c  vero  Ievitati  hoc  dari 

potuit  m  Matthxo,  quandoquidem  fama 

Chrifti  &  ejus  admirabilis  potentia  incla- 

ruiffet.    Sed  in  hac  obedientia  Matthxi  , 

Chnfti  bonitas  iterum  fpc&anda  venit ;  qui 

illum  non  tantum  foris  appellabat,  fed  mtus 

efficacicer  arrarur ,    S;  parendi  vol.untatem 

illi  indidit  :  nifi  enim  ille  aures  perforalTet, 

tancjuam   furdo  loquutus  fuiffet ;  niii  ille 

voluntatis ,  veluti  pedes ,  folviffet,  tanquam 

claudus    &  telonio    affixus  fedillet   ;    nili 

Chriftus,  tanquam  magnes  ferrum,  eum  at- 

traxiffet :  eoque  Apoftolus  de  obfequio  Deo 

prxftito,  ei  gratias  agit.  Et  quidemmagis 

hic  Dei  mumricentiaapparet,  quam  in  vo- 

catione,  qux  fxpius  in  lroptobos  confertur. 

Demde  cum  reliqui  Euangeliftx  Lucat 

&  Mstrctu  ,  lllum  Levin  appellent ,  nomen 

vul^arius  fubticences ,  ille  ,  utDeiergafe 

niunificentiam  prxdicaret ,  nomen  illud  m- 

ferit,quod  eft  notius.ut  peccatorum  fuorum 

oravitate  cognitaDei  mifencordia  innotef- 

cat. 

Verf  29.         Convivium   fequitur  ,  quo    Matthxus 

trconvi-   Chriftum  accepit ;  cujus  quidemcaufa  effi- 

no  mjlitn-  ciens  erat  gratus  animus  Matthxi,  qui  hanc 

"  £"""    incredibilem   Dei  munificentiam  agnovit. 

'     Quodocemur,  nontantum  Chnfto  vocanti 

parere  ,  fcd  etiam  alacri  lllud  gratoque  ani- 

rao  facere.  Hoc  enim  ipfo  gratum  eft  Deo 

obfequium ,  li  eft  liberale  &  promptum.  Ni- 

hil  enim  eft, quodDei  nobis  vocatio  facien- 

dum  imponit .  quod  idem  non  noftro  bono 

fit.  Quod  fi  Matthxus  &  alii  Apoftoli  ab 

honeftis  muneribus  &  operis,ad  miniftcrium 

Verbivocati,  Ixtis  animis  obfequutifunt, 

quanto  nos  magis  hoc  facere  decet  ,  quos 

Deus  ab  illicicis  peccati    occupationibus, 

Euangelii  voce  ad  vitam  xternam  vocat  ? 

ntn  chtiflo      Finis  vero  convivii,  ut  fuum  in  Chnftum 

jilum  fcd   amorem  &  gratumammum,  non  tantum 

&  dik  te-  chrifto  ,  fed  aliis  omnibus  teftatum  redde- 

Jlatm.        ret .  |UIjufm0(Ji  aliquid  ante  in  Petro  vidi- 

mus  ;  itcm  Elizxo  1  Rfg.19,1.  Non  igitur 

fatis  eft  animo  grato  Chrifti  beneficia  acci- 

pere,  nili  hoc  etiamteftimoniisinnotefcat. 

Hoc  autem  conviviumabomnibus  prxfta- 

tur  bonis  operibus  ,  quac  Chrifto  magis  fa- 


O      N      I      A 

piunt ,  &  gratiora  funt ,  quam  maximx  ic- 
litix  hujulmodi  delitns  addi&o.  Vide  Cant. 
AMiniftris  vero  prxftatur  ,  dum  populum 
Dei  liber.iliter&  copiofe  pafcunt,  vecera  li- 
mulque  novaillis  expromunt.  A  divitibus, 
dum  lucrofx  mcrcaturx  &  fruftuofx ,  deci- 
mas  quafdampaupenbus  largiuntur:  hic  ex- 
citenturad  hberalitatem  in  pauperes,eoque 
in  mcmoriam  reducantur  ,  quomodo  olim 
occultas  dccimas  facnficulis  penderint. 

Scnbx  &  Phanfxi  difcipuiis  ,  &  Chrifto 
htcm  hoc  Ioco  intendentes ,  fatis  declarant, 
quam  parum  cx  Chrifti  fupcriorifermone 
proficiebant,  &  quod  ea  flamma  invidix  in- 
cenia  potius,  quaro  rcftincta  videatur.Qux- 
ftionesvero  hx  tametlide  conviviomotx 
funt  :  tamen  tum  motaseffe  appatet  ,  cum 
finito  convivio ,  convivx  xdibus  egreffi  ef- 
fent.  Obfervandum  vero  ,  quod  prxterito 
Chrifto,  difcipulos  adoriuntur  ;  ut  diabolus 
Evam ,  tanquam  magis  expugnabilem  ,  ubi 
cum  fpes  depreffior  eft ,  ibi  diabolus  inlilire 
tentat. 

In  priorc  vero  quxftione  videntur  juftam 
quxrendi  caufam  nacti,  quoda  viri  pii  offi- 
cio  alienum  videatur ,  cum  flagitiolis  con- 
fuetudinem  habere.  Nam  cV:  a  contagio  pe- 
riculum  tft,  ne  immundum  contingentes 
ipliimmunditiemcontrahant ,  &  peccato- 
res  ,  ex  piorumconfuetudine  fibi  lplis  pla- 
centcs,  in  peccatis  obduramur.  Quod  fi  ad- 
verfus  priorem  rationem  excipiatur,  Chri- 
ftumnon  potuiffe  labem  ullam  vitii  ab  illis 
contrahere ,  eademtamendifficultas  indif- 
cipulis  manet,  ad  quos  infedio  pervadere 
potuit. 

Huic  tametfi  mukifariam  refponderi 
potcft ,  ut  quod  a  Chrifto  invitati  non  fint , 
fed  a  Matthxo  ;  quod  Chriftum  porro  ipfi- 
met  fponte  fequcbantur ,  ut  in  Euangehi 
doitrina  informarentur ;  tamen  lllis  omiffis 
eamtantum  expendcmus ,  qux  a  Servatore 
adhibita  refponlioeft. 

Primum  atitcm  atgumentum  eft  ab  ad- 
junfta  peccatorum  cmendatione.  Ille  pec- 
catonbus  adcffc  poteft  ,  qui  eosmalohoc 
liberare  &  cximerc*novit.  Ego  is  fum  ,  qui 
peccatores  peccatis  eximo.  Propolitionem 
limilitudine  confirmat ;  xgroto  ad  curatio- 
nem  adeffe  fas  eft  ;  igitur  animi  morbo  cor- 
rcptum  accederefas  elt.Affumptionem  pro- 
bat  ,  quod  (it  Medicus  ,  ficut  fupcrius  iniuo 
capitis  ,  in  paralytici  fanatione  abunde  pro- 
barat.  In  quorum  priorenotandumeft  ;  quo 
loco  peccata  habendafunt.r.on  alio  fcilicct, 

quam 


Verf.  30. 
Scnb.  cr 
Phtxrif. 
tjujcfitones 
<tc  Chrijii 
ctnn  publ. 
cjrpecc.it. 
ccnrerft- 
ttone  uticie 

OilX* 


qu.mt  Viri 

jbtctrm 

babeant? 


Vcrf  3'- 


ejttx  tt 
Chrijh  I*- 

tuntiuAtUty 

tjuod  eol  ti 
peccJttU  /j- 
bet  et, 


qinm  morbi  animi,  ut  fingula  peccatatoti- 
demanimi  morbi  kthaleslint;  qui,niii  tcm- 
pcftive  fanentur,  mortcm  ,  &camquidem 
cum  corporis ,  tum  animx  xternam  allaturi 
llnt.Nam  ut  corporis  mortem  morbi  prsece- 
dunt,  &  cara  acccrfunt  ,  (ic  &  peccata  mor- 
tem xtcrnam :  coque luam  infamaii aperte 
produnt ,  qui  lcvilhma  autnulla  de  caufa 
peccint.  D.'ii)de  etiam  peccatorum  ,  aut 
inorborumduratione  fieri,  ut  malum  ingra- 
vcfcat,  &  dirficilius  curetur.  Quo  magis 
mirum  eft  hommcs ,  qui  ln  morborum  cor- 
porisdcpuliionc  ,  morbos  prxvcrtunt ,  hic 
tameo  ,  adverfus  aoitni  morbos  jam  contra- 
ftos  ,  non  lint  folhciti.  Cujus  quidcmfccu- 
ritatis  culla  alia  caufa  aflignari  potcft  ,  nifi 
quoJ  ,  ut  m  graviflimis  morbis  homincs,o- 
mncm  morbi  fenfum  amittunt ;  (ic  ctiam 
homines  confuetudine  quadam  pcccandi 
callum  (ibi  induxerunt ,  &  quidem  hujuf- 
modi ,  ut  tametli  fxpius  pungantur  &  prc- 
manturadhortationibus  &;  admonitiombus, 
ut  lepra  tamcn  infecti ,  fcnfus  expertcs  ma- 
ncant. 
tjunum  Alterum  eft  ,  Chriftum  efle  morborum 

ipfi  Mtdi-  Medicum,  quod  fingularcm  confolationem 
'•""i>        hibct.ficut  prior  confidcratiodefpcrationis 
materiam,  prxfcrtim  cum  peccatum  omni- 
nodeclinari  nequit:eumcnim  Mcdicumha- 
bemus  ,  qui  noftros  omnes  morbos  notilli- 
mos  habet.  Tametli  euim  ea  a  nobis  indica-  I 
ri  velit :  tamen  non  idcirco  hoc  fit ,  quod 
eum  fugiant.    Deinde  nullus  morbus  eft, 
qucm  ille  non  optime  curare  pernovit.  Huc 
2cccdit,  quod  ubique  prxfens,fcmper  xgro-  J 
tis  in  promptu  eft.  Denique  quod  non  tan-  I 
tum  mcdendiperitus  lit ,  fed  etiam  ad  cu-  I 
randum  mira  animialacritate,  &  prompti- i 
ruJine  accedit.    Quod  vel  eo  declaratur, 
quod  gratis  medicinam  fuam  confert.  Efa. 
W,i.aii$.  Vnde  etiam  fuam  in  medicando 
operamquotidie  offcrtin  Ecclelia  ,  perdo- 
iflrinam    Euangelii ,  qux  idcirco  falutaris 
dicitur,  quiafalutemin  nobis  operatur. 

Quin  ctiam  eo  nos  medendi  deliderio  te- 

r.ctur,ut  morbos  noftros  in  feipfum  tranftu- 

lcrit ,  &  pro  nobis  dccumbere  volucrit ,  & 

aJvcrfus  animi  morbos  antidotus,  aut  amu- 

letum  fit.Iam  vero  quis  mortalium  eft.com- 

munis modofcnfus  particcps ,  auiadtalem 

Medicum  xgrotus  non  accurrcrct  ? 

irlttqif  >'•        Ex  quibus  liquet^  quam  iniquc  C  hriftum 

lii*dtj]t     olparint,  quojinter  peccaror:s  eflet.Num 

l"":  e.iim  Medico  vitio  dari  debet  quod  intcr 

xgrotos  fit ,  aut  Chirurgoquodvulneratos 


A     N      C      E      L      I      C      A.  193 

adcat  ?  quodctiamcum  argumcnto  diftri- 

butio.iis  ampliticat :  Mcdicumaut  fanis.aut 

xgrotis  defervirc  ;  abfurdum  aurcmcflcut 

fanis  det  operam  ,  quamobrcm  ut  xgrotis 

ferviat  opusefle.  Vndc  illud  cmanat,  quibus 

dc  caulis  cum  rlagitiolis  confucfcerc  concc- 

!  ditur  ,   ut  illos  fcilicct  ad  frugcm  &  rcfipif- 

ccntiam  aJJucamus.Eoque  hominibus  con- 

fidcrandum  efle ,  quod  m  hoc  gencrc  fana- 

'  tionis  donum  a  Dco  accepcrunt  ,  nc  teraere 

1  lc  pro  Mcdicis  ingcrcntcs ,  morbum  abalio 

!  non  pcllant,  fcd  ipfi  contrahant :  quod  qm- 

dem  in  his  xgrotis  cutandis  potiflimum  ex- 

pendcndum  erit ,  qui  doctnnx  non  morum 

corruptela  laborant. 

Akcrumargumentueftapud  Matthtum;  vtrumMi 
quo  illos  magnx  improbitatis  convincit  ,'#-••#«"• 
j  quodipli  hoc  erga  mifcros  iftos  peccatores   *"**  ' 
!  otficium  non  prxftarent :  maxime  cumex 
Lnca  conftat  hos  publicanos  &  peccatores, 
adillorumpeculiare  minifterium  pcrtinuif- 
fe,  eo  quod  corum  fcribas  Lucai  lllos  appcl- 
lat.   Quod  gravius,  quam  ante  accufat ;  fci- 
licet ,  quod  cumipfi  orficiodceffent,   tan- 
quam  canis  in  prxfepi .  lllud  etiam  agerent, 
ut  aliuude  non  fupplerctur.    Vt  autem  pro-  """  fcf 
baret  hoc  adillos  fpectare.utiturareumento  ,P"rr ' 


um  iltlt 

-    intumbt- 
adjuncto,  quod  conhrmat  argumento  tefti- 

monii  OJea  <r,  6.  Pii  cnim  cft  hominis,  ma- 

xime  vero  Doctoris  in  Ecclelia.cc-mmifera- 

tione  duci  eorum  ,  qui  in  miferia  verfantur. 

QuaproptcrPharifxos  &  Scribasimpios  eiTe 

arguit ,  qui  nulla  m  hos  peccatores  commi- 

feratione  dutli  funt.  Cum  autem  illis  prom- 

ptum  eflct  c.xcipere  ,  fe  pietatis  idcirco  ftu- 

diofos  eflc,  quod  facrificia  Dco  ofTcrrent,& 

alias  ceremonias  in  lege  prxceptas  ftudiofe 

&accutateobfervarcnt  :  illos  refcllit  argu- 

mento  minoris  :  facrificia  enim  .  &  facros  j»i exttr- 

ritus  minoris  momentieffe,  quam  miferi-  r*sritM 

cordiam  miferis  prxftare.  Hof.  6,  6.  Matth.  "f&f- 
t-       •    ■  '  -  .  itartttfuij 

5,7-  tos  igitur  qui  majora  prxtcrmittentes, 

minimaobircnt  ,  impietatis  convinci  affir- 
mat.  Hxcenim  oportuit  fieri  ,  &:  illa  non 
omittere.  Vnde  Efai.  1,  n,  i^.  facrificia  & 
aliiritus  Deo  abominabiles  funt  ,  qux  fine 
charitatc  in  provimum  prxftitafunt.  Quo 
eodem  rationis  momento  feipfum  dcfendit, 
qui  miferationeduifrus ,  opem  illis  fcrre  pa- 
ratus  erat.  Exquo  jllud  difcimus  ;  nullius 
cujufquam,  quamvisatrociflimapeccata,  in 
nobis  lllud  in  pcccatorcm  odium  mgcnerare 
Jebere,  ut  e|us  mifercri  oblivifcamui';  ita  ut 
aut  iplimct  fuccurramus ,  aut  ei  ab  aliis  fije- 
curri  lxtemur.  Videz  Cor.z,  6.  ad  11.  ubi 
Oo  3  docctur 


Ctll.ttttttU 

mifirieor- 

Jt.t  ftcrift- 
ciit  proefe- 
r.tltir? 


Verf.  31. 
Trlx  rjn/e- 
ftiottcf 
eti.cm  rc- 
feUtintur 
quod  ut  t.t- 
les  pecctto- 
res  trocarct 
ipfevene* 
nt; 


S.J4  H      A      R.      M 

docetur  Corinthios  tam  peccaffe  nimium 
accenfo  in  peccatorem  odio,  quam  prius  fe- 
cerant  nimiaindulgentia. 

Quod  vero  mifericordiam  fecunda:  ta- 
buLu  pr.i:ceptum,ucrificio,quod  ad  pnmam 
tabulam  a^gregatur  ,  antefert :  illud  non 
ideo  fit  ,  ac  ii  limpliciter  fecundx  tabula: 
mandata  ,  prioiis  tabula:  mandatis  prarpo- 
nendaiint:  fcd  quod  mcdullam ,  &  velun 
nucem  fecundx  tabuLr  ,  ceremoniis  prima: 
tabulx  tanquam  cortici  anteponerent.  Pri- 
rnum  enim  cum  primis,e.vterna  cum  exter- 
nis ,  minima  cum  minimis  comparata  ,  illa 
funt  majora,  quxfunt  prima:tabula:.  Quod 
vero  difccre  eos  jubet  ,  illos  acriter  pungit : 
dumhomines  fua:  fcientias  opinione  turgi- 
dos  &  inflatos ,  veluti  doctorum  locomo. 
vens,  ad  difcentium  gregem  deturbat.  Ho- 
mini  enimfupcrbo  &  indato  nihil  ingratius 
efle  pollit,  quam  infra  infimos  deprimi. 

Poftremum  argumentum  cft  a  fiuc  du- 
clum  :  fe  idcirco  vcnillc,  ut  peccatores  vo 
caret ,  non  juftos:  iic  i  Tim.i.ij.  Qiioddi- 
ftura  incrcdibilem  confolationem  aftert  mi- 
feris  peccatonbus ,  ad  illam  cogitationem 
repellendam.qua:  noftras  mentes  fxpe  fubit, 
Chriftum  quidem  Servatorem  elTe  ,  fed  eo- 
rum,  qui  aut  jufti  funt ,  aut  non  enormiali- 
quopeccato  mficiuntur :  tanquam  Medici 
cura  excluderentur  aut  Chirurgi ,  qui  gra- 
vitcr  aut  laborant  morbo  ,  aut  vulnere  uu- 
ciantur:  tk  tanquam  Medicus  ad  febres 
tantum  leviores  curandas  deiignatus  effet, 
non  ad  peftes  ,  Elephantiaiin  ,  feu  lepram, 
comitiaIesmoibos,&c.&  tanquam  Chirur- 
gus  ad  fcabiem  aut  reduvia  fananda,  &c. 
aut  tanquam  paftor  ovem  leviter  errantem, 
&  in  fegetes  nonnihildeclinantemrevocare 
debeat ,  non  autemetiamin  deferto  vcpri- 
bus  &dumetis  implicitam  requirere.  Cum 
autemaudimusChriftum  proptercainmun- 
dum  venifle,  ut  atroces  &  graves  peccatores 


O      N      I      A 

vocarct  &  fanaret,ne  dubitcmus  quin  id  eu- 
jus  caufa  venerit,  &  tam  longum  &.  laborio- 
fum  iter  fufceperit,  conftcturus  iit. 

Quod  autem  vocat  eos  ad  pcrnitcntiam, '  1"'  "d 
docet  le,  tametli  mpeccatores  bemgnus  iit,  tll,m. 
peccatis  tamen  ipiis  non  indulgcre  ;  quan- 
doquidem  pcccatorcs  ideo  vocat,  &  idco  Ci- 
nat.non  ut  in  peccati  fcecibus  deiideant.ild 
ut  ad  frugcm  veniant.  vide  qua:  hoc  loco 
notata  funt. 

Qu&ritur  autem  hoc  loco  ,  qui  illi  tan-  ijuirmm  ju- 
dem  jufti  iint ,  quos  Chnftus  peccatonbus./''  '">/>«- 
opponit.  C?"ttii 

Videtitr  intelligerc  eos  qui  fide  juftificati  "'' 
ad  juftitiam  contcndunt,  &  ei,  quoaddatur, 
operam  dant ,  iicut  fxpiffime  m  Scnpturis 
Sanclisaccipitur.  Eorum  vcroan  diccmus 
Chriftum  curam  nullani  agetc,  aut  illis  Mc- 
dicoopus  non  effe  ,  aut  non  veniffe  ut  illos 
vocaret  ?  minime  vero  illud.  Nam  cum  Pa- 
ftoribus  Eccleiix  non  tantum  peccatorum 
adfrugem  revocandorum ,  fed  &  juftorum 
in  juftitiaiimul ,  &:  confcrvandorum  &  pro- 
movendorum  curam  imperavit  ,  Ez.eeh.$, 
17,11.  Neceflum  eft  ut  &  lpfe  ,  qui  paftor 
fummus  eft  ,  corundem  curam  gerat  ;  quos 
enim  ipfe  aliiscurandos  &  pafcendos  tradi- 
dit ,  eofdem  &  ipfe  pafcit ,  &  curat.  Ita  ta- 
men  ut  hoc  loco  videaturperftnngereiro- 
nia  quadam  fuperbos  Scnbas  &  Pharifaros, 
qui  opinione  fdlfa  proprixjuftitia:  turgen- 
tes,  juftitia:  Chrifti  capaces  non  (int. 

Tametli  vero  hic  non  in  Chrifti  Difci-  Quomodo 
pulos  competant,  quiejultlemcriminis  cum  "*i«"fl- 
Chrifto  a  Phanfa:is  iniimulantur  ;  camen  ^jj^, 
cumChnfti  jufta  prajfentia  convincitur  Dif-        * 
cipulorum,  quorum  erat  Chnftum  obferva- 
re,  &,  qua:  a  Chrifto  gcfta  funt ,  teftari ,  ju- 
ftam  prajfcntiam  fuifle  cfFicitur.  Eaque  do- 
cetur  nos  vocationi  noftra:  obfcqucntesex- 
trapeticulijactumclTe.ut  ut  cartcroquin  pe-   ■ 
riculofum  vidcatur. 


L  v  c.  cap.  j.averf.  53.  adfin  m  Capit. 

33  Ipfi  vero  dixerunt  ei ,  Ouare  dtfapuli  lohannisjejunant  crebro ,  &  depreca- 
tiones faciunt ,  fimiliter  &  difcipuli  Pbarifaorum  :  tui  vero  edunt  &  bibunt  ? 

3 4-  Ipfe  autem  dixit eis,  Numpotcfiisfacere  utflit  thalatni ,  quo  tcmporc  cum 
ipfis  esljjionfus,jejunent  ? 

35  Venient  autem  dies  quum  tolletur  ab  eis  jpotifus,  tunc  jejunabunt  illis 
diebus. 

36  Dicebat  autem  eU etiam parabolam ,  Nemo  panniculum  novi  veftimeuti in- 
dit  in  vefiimentum  vetus :  alioqui  &  illud  mvumfindit  vctus ,  &  reten  uon  couve- 
vit  panmculus  fumtus  ex  novo. 

37  Et 


EvANCELICA.  l9<f 

g 7  Etnemo  injicit  rinum  noxttm  in  utres  veteres :  alioqtti  difruwpet  vinum  no- 
yum  ntres,  &  ipfitm  ejfundetttr,  6"  utrespcribunt. 

3 S  Scd  va.um  novum in tf.rcs recentcs injtciendum esl:&  utraqtie confcrvautttr. 
$g   Et  uemo  qui  biberit  vctus,Jl.ttim  vtd:  nvvum,  d'u it  enim,  Vctns  uitlitts  cst. 

M  A  t  t  H.  cap.  $.  a  vcrf.  14.  ad  18. 

14  Tunc  adeur.t  cttm  difctpitit  Iohar.nis,  dtcentes ,  Oti.ocnos  6"  Pbarifti  nittt- 
tu)ujejttn.tmits,  difiipitlt  vero  tui  nonjejuii.wt? 

tS  Etdixtteis  IESVS,  Kumpojfunt  fttii  tbalami  lugerc  qtt.tmdtu  ctimeisesl 
Jponftts  ?  Aderunt  autem  dies  qunm  tolletttr  ab  eis  Jponftts,  &  tuncjejunabttnt. 

16  Ntttlus  atitem  indit  panricittiim  r.ovitm  in  vcfltmenUtm  vetus :  illud  enim 
ipftitsfupplemaitttm  tolltt  alicjuid  ex  itto  vejtnuento,  &ftt  pejorfjfttra. 

17  Kequeiijiiiiint\intimiiovuminutrcs  veteres :  alioqitirumpuiitur  ittres,  & 
tum  vinum  cffttndiiur ,  tttm  utrespereunt :  fcd  injidnnt  \11mm  novum  in  utres  re- 
centcs ,  &  Htraque  confervantur. 

Marc.  cap.i.  a  verf.tt.  adi}. 

1 5  Dif  ipttli  atttem  Iohanuis  ac  Phanfaorum jcjitnabant :  veniunt  igitur  &  di- 
cunt  ei,  Ouare  difiipuli  lohanms  &  1'bartfwum  jejunant ,  tui  autem  difapuli  non 
jcjunant  '. 

1 9  Tunc  ait  eis  1ESVS ,  Kum pojfunt  fttii  thatami ,  qtto  tempore  cum  ipfis  cli 
Jponfus,  jejuture  ?  quamditt  habcntfei umjpcnfum,  non pcjfunt  jejuiiare. 

2  0  Vement  atttcm  dies  quttm  fttblatus  ent  ab  eisjponfus ,  &  tttnc  jejunabttnt  itlis 
diebtts. 

2 1  Sed nemo pannicttlum  impexum  infnit  vejtiinento  veteri:alicquin,iltttd ipfitts 
fupplementum  novitm  tclttt  alicjuid  ex  vctcre  vcttimento ,  &ftpe)orft(fitra. 

22  Et  ncmo  injit  tt  1  tr.tim  novum  in  utres  veteres :  altoqtti  vmuin  effuuditttr ,  & 
utres percuiit :  fcd  vinitm  novum  111  utres  recentesinjiciendum  esl. 


A  k  A  L  r  s  1  s. 

■pHarifiorum  &  H.umis  difcipuli  Chriftum  re- 
*  prehcndunt,quod  ejus  difcipuii  non  jcjunarent; 
cjuam  lllorum  criminationem  confirmat  a  com- 
parationeimpatium ,  quod  Uartnn  ec  Pharifaro- 
rum  difcipuli  jejunarent :  quam  rationem  amplifi- 
cat  ab  adverfis ,  quod  hi  fipe  jejunarem ,  iili  nun- 
quam. 

Verf  m_  Cujus  criminationis  effcftum  eft, 
Chtifti  refponfum  ,  quod  eft  non  convenire  ut  fui 
difcipuli  jejunent.  Quodprobat  ab  adjunrtotem- 
pore  ,  quia  jejuniumillisinoportunum  eft  :  quod 
arguitur  abadjuncta  Chrifti  cum  illisprafentia, 
quod  arelatis  coarguitur ,  fponfi  Chrifti  &  difci- 
pulorum,quifponiiamiciilli  in thalamoadfunt. 

Verfi$.  Prius  illud  irgumenrumadjuncto  tem- 
poreilluftratur ,  fuodivetfo,  quod  quainvisjam 
non  jejunent,  tamenpoft  ieiunabuiit;ubicaufaje< 
juniiindicatur,  Chriftiabillisavullio  &  feparatio. 

Verf.if,.  Alterumargumenrumeftab  adjunfto 
d:fcipiilorum,qui  ad  jciunium  feu  ad  perferendum 
arrlictiones,  qux  jeiuniumattrahunt,  paruinido- 
nei  fiierinc.  Quod  paribus  illuftrat ,  panni  recentis 
feu impcxi,  quem  jejunio aflimulat,  &  affiiti  vete-  ] 


ri  &  attrito  veftimento  ,  cui  difcipuloscomparat : 
unde  liquet  adjunccainconvenientiaSc  eflictum, 
nempe  damnum  quod  difcipulis  humano  jejunio 
infertur. 

VtrC.}T,~,t.  Aliudargumentum  aberTefto  talis 
jejunii,  nempe  dilcipulorum  fuorum  a  veritate de- 
feclio  &  interirus ;  quod  probat  comparatione  pa- 
rium  ,  mulfi  in  utres  veteres  infufi  :  ubi  difcipuli 
cum  utribus  veteribus,  jejunium  mufto  componitj 
quod  adverfis  illuftratur  ,  mufti  in  novas  utres  in- 
fufione. 

ferf.%').  Alterum  argumentumabadjundafu- 
bita  &  repentina  niutatione.a  fumma  rranquillita- 
te  in  gravem  afflictionis  tempeftatem ;  quam  con- 
firmatcOfiarationepatium  :  quemadmodumenim 
vinoveteri  afluctus  protinus  muftum  illicontra- 
rium  averfatur;  lic  quicti  diu  aflueti  turbulentx 
tempeftatis  impatientcs  fututi  funt. 

METAPHRASIS. 

IE  S  VM  difcipnlorum  fiiornm  patrocimnm 
fnfcipientem  Vhxrifii  tldoriuntnr.fed advo- 
catii  (j  in  focietatem  adjuncla  Ioannis  Ba- 
ptifit  dfcipidls :  q:0s  cum  ad  fitnm  odmm  a- 

liamttf- 


33- 


15  6  H       A       R.       M 

liquoufqm  tegendum ,  &  ad  majcrcm  invidu 

f.ammam  cl.rijio  corfandam,  in  pnma  vclu- 

ti  adverftts  Chriftum  acie  conjtitnunt.    Ab 

iilo  igitur  non  dijcendi  caufa  jed  accufatorie 

qus.runt,  citr,  cum  ttim  Baptijti  ,  tum  Phari- 

J&orum  difcipult  injejunio  &precibus  fiequen- 

tes  cjjent ,  ejta  dfcipultfe  tn  hoc  jejunii  jiadto 

nunquam  exercerent.  &uibus  Cbnjkts :  dici- 

'  te,  arr.abo ,  an  conventat  amicis  Jponji  ,  quos 

fibi  in  tbalamo  focios  co.iptavit ,  quanttfper 

btlana  agiintur ,   jcjiinutm  indtcere t   lndt- 

*>'      gnum  vero  esl ,  vobis  tam  angufti  Jpatii  kti- 

tiam  illis  invtdere  ,  qiiandoquidem  (completn 

aliquot  vehitt  feftivttatis  dtebiss  ,  quibus  nu- 

ptiale  convtvium  de  more  celebratur)  temptts 

poftca  veniet ,  cum  me  immatura  £y  violenta 

morte  ablato.jejunio  (j  luctuife  dedent.Gutam 

'  rem  aliquot  fimilitud:mbm  ,  ad  majoremret 

clarttatcm,  tn  hunc  modum  tUuftravit.  Nemo 

novi  panni  particulam  veteri  vefttmento  af- 

futt.ut  q-.tod  duo  fecum  fert incommoda;  pritt-s, 

quod  veteri  veftimento  fua  infirmitate  a  novo 

panno  difidenti  ahquid  amplitts  (unde  ruptii- 

ra  major  exiftit)  detexititr :    alterum  ,  qttod 

novt  panni  immijfto  asfecium  dcformem  ba- 

,7        bitura  esi.  Infuper  nemo  miiftum  nftuans  in 

utres  veteres  infundit ,  fecus  enim  fiet  ut  ru- 

ptis  tf  effractis  utribus  fimul  cumvino  ejfufo 

,  j>        pereant.  Econtra  vtno  novo  utribus  novis  tn- 

clufo  ,  utrumque  cum  vinttm  tum  utres  con- 

fervantur ;  fic jejunium  veluti  novum  vinum 

difcipitlts  mets  adhuc  non  fatis  confirmatu  ex 

gravi  aliqiia  ajfiiclione  incumbens,  illos  adhuc 

imbeciUos  obtereret :  ficttt  contra  Spiritu  San- 

Bo  ccehtm  ad  Pentccoften  posl  meum  afcen- 

fnm  confirmatos ,  phtrimum  juvabit  &  ad 

majorem  pietatemprovehet.  Denique fubita 

hic  (?)  repentina.quam  urgetts,  vitJtfeveritas 

non  magis  illos  fapiet  qitam  illt  miiftum  arri 

debat ,  cui  ad  diuturnum  temptts  veteris  vint 

potatiom  affueto ,  fimul  &  femel  obtrudttur: 

ttt  tutius  illisjit  fenfim  a  fitperiorts  vit&  pla- 

cida    tf  tranqitiUx    condttione    defuefcendo 

turbulentis  tempeftatibttt  (qux  luclum  ac  je 

jnnittm  attr ahunt)  paulatim  ajfuefieri. 

P   R  A  X  I  S. 

VerC  33.    TNfecundacon-    f~  Pharifxorum  qus- 
Diftipnti    J-troveriia  de  con-J     ftio, 

Jm».  una     yivj0  n,ota  ;   UD; 

■•""/'"'-   conliderantur 

rt.de  ipiu-        T  ,  , .-  .    . 

niu  q*£-        In  quxuione  difpiaendum  pnmum  ,  qui 

rwii-}  quxrunt  ;  deinde  de  quxftione  ipfa.  In  pri- 

mo  notanda  infcelix  confociatio  Pharifxo- 

rurn ,  &  difcipulorum  Iohannis  adyerfus 


LChriftire 


fponfio. 


O       N       I       A 

Chriftum,  &  difcipulos  ejus,  idquefraude  & 

verfutia  Pharifxorum  ,  &  infcitia  feu  mcon- 

lidcrantia  difcipulorum  lohannis  ;  in  qui- 

bus  apparet  columbina  fimplicitas  abfque 

ierpentina  prudentia,in  ut  Phanfsis  vifitur, 

lerpcntina  prudentia  cxclufa  columbina  lim- 

phcitate.  Qua:  quidcm  magis  illucet  ,  non 

tantum  ex  hac  inasquali  conjunifrione  ,  fed 

quod  (j\lattb.$,i4.)  eoufque  proceffit  ftul- 

titia  difcipulorum  Iohannis  ,  ut  ipii  in  hac 

hte  pnores  exftiterint.  Vide  Marc.cap.  3, 

verf.xi,  &  51.  Res  plane  commiferanda ,  8c 

teterrimx  ofFenlionis  ,  cum  pii  fratres  fua 

infcitiaab  iplis  Ecclciia;  hoftibus  ftareper- 

ducuntur.   Hujus  rei  caufam  li  qusris ,  non 

alia  fuccurrit  ,  quam  quodPharifris  caufa 

jejunii  cum  difcipulis  Iohannis  conveniebat, 

parum  expendentibus  Iohannis  difcipulis, 

m  quot  &:  quamis  religionis  himmis  capi- 

tibus,  ab  illis  Phanfaci  disjundti  &.  diflbciati 

erant. 

Idem  hodie  fit  a  Lutheranis ,  qui  propter  httt  mmt 

nonuullam  confpirationem  cum  Pontihciis  '«therm 

in  caufa  Sacramenti  ,  fe  cum  illis  adverfus  /''"""  .'*" 
..  11    tif.unjm- 

huangelicos  conjungunt,  cum  quibus  mul-       /: 

ta  communiahabent  veritatis  prscipua  do- 

gmata.  Sic  etiam  plerique  ex  Euangelicis 

apud  nos,  quod  in  certas  Pontificiorumce- 

remoniales  propenfiorcs  funt ,  fe  cum  Pon- 

tiiiciis  adverius  nos  conjungunt. 

Deinde  non  recle  iemper  de  pra:ceptore 
ex  difcipulis  judicium  fertur  :  nam  Chrifto 
&:  Iohanni  conveniebat  fumme,  cum  tamen 
inter  difcipulos  lites  moventur ;  fic  etiam 
Lutheri  difcipuli  in  his  litem  intendunt ,  in 
quibus  Littherum  bene  confentientem  ha- 
buimus. 

In  ipfa  quxftione  obfervandum  eft  ,  nihil  hxcqtufiio 
hic  tanquam  incertum  quxri,  fed  conftanter  "°''fH" /™ 
afHrmari,maIe  fieri  quod  difcipuli  lefus  non  ""' 
jcjunent.Ex  quo  illud  intelhgitur,  jejunium 
hoc  Pharifiicum  ,  in  eo  occupatos  ad  humi- 
litatem  non  erudire  :  fed  eos  intlare  potius, 
&  efFicere  ut  fuperbia  &  elatione  animi  tur- 
gerent,  dum  alios  condemnant.  Notandum 
etiam  qui  funt ,  qui  difcipulos  Chrifti  accu- 
fant,  tanquam  jejuniihoftes  ;  Pharifxi  qui 
domos  viduarum  devorabant ,  &  convivia 
expetebant ;  cum  Chrifti  difcipuli  parcifli- 
me  &  duriffime  viftitabant ,   pane  hordea- 
ceo,  &  pifciculis  fapius  pafti. 

Non  difTimihs  eft  Pontificiorum  adver- 
fus  nos  querela,  qui  cum  intrepide  fefar- 
ciant,  &  ventres  potius,quam  homines  fint; 
tamen  vociferantur  nos  jejunii  hoftes ,  ven- 

tri  in- 


Quiinian 
adlegitt- 
mumjejn- 
r.ium  rc- 
tjtttrtfttr\ 


Verf.  34, 

3S. 

Prcpter 

Cbrtjh 


prxJcMixnt  o 


E     V      A      N      G 

tri  indulgerc  :  vide  aeeufationem  Pharifxo- 
rum  adverfus  Chriftum  ,  quod  vini  potor 
effet. 

Inhac  quarftionc  illud  porro  eftobfcr- 
vandum  ,  Kobis  jejunit  neceffitatem  impom, 
ut  probris  Pontiticiorum  in  Euangelium 
conje&is  occurratur. 

Obfervanda  prxterea  eft,  caufa  hujus  re- 
prehenlionis ,  fcilicet ,  quod  difcipuli  Chri- 
fti  fe  ad  difeipulos  Pharifxorum  &  lohannis 
non  conformant  ,  cum  ratio  reprehenlionis 
ex  inftituto  Deidepromenda  erat. 

In  verbo  ijf/jji ,  iicut  in  accufatione 
difcipulorum  Chrifti  ,  quod  edunt  &  bi- 
bunt  ,  notandum  ,  jejunium  legitimum  re- 
quirere  plenam  ab  omni  cibo  &  potu  abfti- 
nentiam ,  <5c  per  fynechdochen  ,  omnes  ex- 
ternos  ritus  in  jejunio  imperatos ,  vilis  ve- 
ftitus,  folutionis  ab  omni  opere  diurno  ,  in- 
hibitionis  a  thoro:  inquibus  omnibus  ut- 
cumque  adprxftandum  facihbus  ,  (utpote 
cxternis)  Pontificii  deiiciunt ;  multo  magis, 
in  ptxcipuaejus  parte.qux  in  interno  cultu 
eollocatur  :  adeo  ut  Pontiticium  jejunium 
iit  multo  deterius  quam  Phanfaicum,  quod 
tamen  a  Chrifto  improbatur. 

Iam  veniamus  ad  internum  Dei  cultum 
in  jejunio  ,  ac  primum  quidem  in  hac  qux- 
ftione  preces  ,  &  invocatio  nominis  le  offe- 
runt.  Vbi  illud  jure  quxritur,  quomodo  Dif- 
cipulos  Chrifti  inlimulant  ,  quod  preces  & 
poftulationes  non  fundant  apud  Deum :  nec 
cnim  credibile  eft  illo^  Deum  non  effe  pre- 
catos.  Et  ii  illud  voluiffent  Pharilxi ,  Chri- 
ftus  (dubio  procul)  in  eo  illis  reftitiffet  , 
■Sc  eos  Deum  quotidie  precari  aireruiffer. 
Quamobrem  Lquet ,  voce  poftulationum, 
extraordinarias  preces  intelligi,  uz  Aci.ii,*. 
cxtenfas  preces ,  &  E/i.58,4.  elatio  vocis 
in  altum  ,  Silonjt^.S.  inclamarunt  Deum 
magna  vehementia,  &  contentione.  Hic 
dcnique  coarguuntur  Pontificit ,  qui  die  je- 
junii  fui  non  plus  premuntur ,  quam  aliis 
diebus.  Quamobrem  ad  intendendum  pre- 
ccs  necelTum  eft,  ut  primum  noftram  mife- 
riam,  deinde  Dci  mifericordiam  pcnitus  re- 
putemus  &  commentemur. 

Refponfum   (~  Vtmm  ab  adjuneTo  tempo- 
Chnfti  dm  ar-J      ris ,  & 
gumentacom-,j   Alterum  a  fubjcfto  difci- 
pleititur,  v_   pulorum 

Prioris  argumenti  hxc  fumma  eft;  Chri- 
fti  prxfentia  impcdiri,  ne  gravion  ahqua 
calamitate  ,  qux  jejunium  inducat  aut  cxi- 
urgeantur.  Quandiu  enim  a  Chnfti 


E      t      I       C      A.  257 

iatcre  non  difcedcbant,  fuum  illis  a  quibuf-  »«»">'<-'- 
cumque  impellcbantur  ,  patrocinium  x>\x-l,J"",m 

I  r-  J  r  1  ■  difhpu  1 

ouit.    C.um  autem  ad  huantrchi  prxconmm 
I     II       1  1  j        li-8  cf  '  jeiHnute, 

al>  illoaliquantulum  divulli  cllcnr ,  eos ta- 
mcn  fua  providentia  ita  texit  ,  ut  nec  quic- 
quam  lllis  (eorum  ipforum  confciTonc,)  de- 
fuerit ,  nec  cujulcjuam  injunx  obnoxii  aut 
expoliti  eflcnt  ,  ufque  co  ut  cum  inermcs, 
tum  etiam  iine  aut  viatico  ,  aut  pecuma  c- 
mifll  cllcnt,  illis,de  quo  merito  quererci:- 
cur,  nihil  obtigent.  Hmc  ctiam  cft,  ut  cum 
iplc  &  ludxis  caperetur  ,  non  prius  fui  ca- 
piendi  facukatem  fcccrit ,  quam  difcipulis 
luis  immunitatcm  obtinuiffct. 

Hoc  argumentum  iimilitudinis  a  rebus  f""1  '<"•" 
nuptialibus  ducTrum  illuftrat.  Alienumenim  tj"",fi""- 
eft  fponli  amicos ,  feu  thalami  filios  ad  lu-  M. 
tium  S:  lachrymas  vocarc  ,  eofque  quibus 
lautum  epulum  confuetum  &  folenne  eft, 
jejunio  addicere.  Nam  dedecon  quodam- 
modo  fponfo  vidcatur  ,  amicos  <Sc  focios 
fuos  ,  ipfo  infpeclante  ,  violari  pati :  focii 
fecum  parum  humanitus  agicxiftiment ,  ii 
;  operam  honori  fponii  dantes  ,  indigne  tra- 
ftarentur.  Chriftus  vcro  fponfus  eft  ,  con- 
ttactis  cum  Ecclciia  fponfalibus ,  difcipuli 
vero  fponli  amici  feu  filii,  ut  Iohaunes  fupe- 
rius  docuit  ,  illis  proinde  luclus  aut  jeju- 
nium  intempeftiva  funt.Tametli  enim  Chri- 
ftus,  abillis  m  ccclum  elatus  ,  non  minus, 
quodad  divinitatem,  prxfensfuturus  foret, 
quam  cum  in  terris  hic  verfaretur  ;  tamen 
ira  corporahs  prxfentia  magis  vivaciter  ab 
illisperccpta,  grivius  illos  pcrculfura  erat, 
cum  m  ccclum  afcendens ,  corpus  luura  eo 
fubvexiffct. 

Hic  etiam  conliderandum  eft ,  Chriftum  ttimChri- 

ipfum,  tanquam  fponfum  ln  thalamo,  a  gra-J'*( rxlr* 

vionbus  afrlt&ionibus  tantifpcr  immunem  P-'/>:o"'m 
f  -/r  1     t       rr      -  ■    aoatHi- 


«fft- 

clfjmbttt 


fuiffe,  quoad  ad  paflionis  tempus  pervcni- 
!  ret.  Tametli  enim  laboriofam,  &  operofam,  uberi 
&  multis  difficultatibus  impeditam  agerct 
vitam  ;  tamen  compolita  cum  perpelYioni- 
bus ,  quas  paulo  ante  paffionem  ,  &  in  ipfa 
paffione  pertulit,videri  potuit  in  rofarum  &: 
violarum  arcolas  veftigia  fua  ponerc.  Cum 
igitur  ipfe  commodius  S:  hilanus  aoeret, 
difcipulo;  premi  prxter  rationem  videba- 
tur.  Hoc  loco  peif^iciamus,  quam  perverfe 
inftitutum  iit  inter  Pontificios  jejunium  ,  qui 
promifcue  omni  tempore  jejunant  ;  rcbus 
lxtis  &  triftibus ,  tempeftate  6c  fercnitate: 
dc  quo  vide  aho  loco,  qux  a  me  obfcrvaoda 
funt. 
Eximium  cxerpplum  cft  in  AY6. 8,.<;,.'0,n.  kincnibil 
P  p  ubi 


4r*gfi. 


i5>8  H      A      R.      B 

ubi  lachrvmx  ctiam  pix  vericx  funt  die  ta- 
beruaculi.Ita  quam  ftulte  ex  hoc  loco  fuam 
annium  Quadrageftmtlm  munitam  putant, 
ctuu  quod  hoc  loco  prxdicitur ,  ab  Apofto- 
Ls  prxftitum  iic ,  Sc  quidcm  tum  prxcipue, 
cum  Spirituui  Sanctum  copioliflime  acce- 
piflent  ,  id  eft  ,  poft  Pcntecoften.  Quod  fi 
nte  ex  hoc  loco  jejunare  velimus  ,  tum  eft 
jejunitim  ,  vel  maxime  celebrandum  ,  cum 


O     N      I       A 

bat :  ficdifcipulimeiha&enusquieti,  tan- 
quam  liberaliori  viclus  ratiom  auueti,  hanc 
in  viftu  feveritatem  non  protinus  proba- 
bunt.  Ac  ut  ex  balneis  &  hypocauftis  exiens, 
li  ftatim  frigida  loca  adiret ,  fibi  mortis  aut 
valetudinis  periculum  crearet  ;  fic  &  fubica 
folitx  racionis  mutatio  nocet. 

Scd  hoc  loco  qudrititr,  quomodo  jeju-  qmmscl» 
nium  &  a   cibo  abftinentia  tam    homini-  W"0»«" 


Chriftusirx  &  indignationis  fux  indiciis, 


feA  ilies 

gutdiipM 

(i. 


VerC.36, 
&c. 

Ex  infir- 
mil.ite  dif- 
cipulis 
Cbrijii  rton 
trat  jejrt- 
■s.xnAum^ 


bus  noxia  effe  poflic ,  cum  plerofque  infide-  '  .    '"" 
fe  proculftareteftatur.  vide  Exod.y,,i.ad6.   les  frequentem  anka»  pati ,  fine  ulJoanimi  )IimiJ"  "" 

Deinde  lllud  etiam  obfervandum,  Alcio-  damno,  videre  licet. 
nios  piorumin  hacvitadies,  cum  dierum  Rejpondeo ,  aliam  efle  rationem  politicx 
paucitate  conferri,  quibus  in  nuptiis  convi-  abftinentix,  feu  fponte  fufceptx ,  feu  necef- 
via  agitantur ;  de  qua  rc  vide  hiftoriam  La-  i  litate  quadam,  &  inopia  cibi  coacftx  ,  &  re- 
banis&  Iacobi  ,  Scc.  Gen.  zp.  Hinc  etiam  j  ligiofx  :  nam  hxc,  nilipriusducatur  ,  c\;  ex 
perftringit  Chriftus  Pharifxorummaliriam,  j  Sacris  Scripturis  informetur ,  fccuricacem 
qui  tantulo  tempore  otium  ,  £v  vacacionem  j  poctus  quandam  in  peccando  parit ,  quam 
abhcafeverirate  mvidebant ;  cum  non  ica  i  adverfus  peccatum  medicinam  :  homines 
mulro  poft  illa  tempora  fubfequuturaelTent,  enim  fuperftitiofos ,  &  cum  in  Deum  ,  tum. 
quibus  ilhs  eflet  jejunandum.  homines  fuperbos ,  &:  elatos  reddit,  eis  falli 

Alterum  argumentum  .i  lubjecris:  dif-  ,  fanchtatis  opinione  imponence.  Quo  faci- 
cipulos  nondum  cos  eile  ,  qui  jejunium  fe-  j  lius  mtelhgitur  ,  quam  non  de  leviculis  ce- 
rant ;  elle  inhrmiores  ,  quam  ut  tanto  oneri  i  remoniis,  cum  Pontifictis  (ut  dli  odiofe  cla- 
fuftinendopares  fint.  Cujus  ratio  eft,  quod  ■  mitant)  acnter  pugnamus ,  cumeorumje 
non  nifi    Chrifti  afcenfu  Spiritus  Sandus   juniaperfringimus ,  &  tanquam  impia  reji 


conferendus:  proinde  imperite  &  inoportu- 
nehoc  exercitium  illis  efle  imponendum. 


cimus.  Noneuim  decarnisaut  panis  fiucTtu 
agitur,  fed  de  libertate ,  in  qua  nos  Chnftus 


Quod  variis  fimilitudinibusamphficac :  pri-  conftituit  ,  de  hvpocnfeos  cV  non  ferendx 
mum  quidem  novi  panni  veten  veftimeuto  iiiperbix  profligatione  agicur  ;  qux  omnia 
afluci:deinde  mufti  veteribus  utribus  iuclufi:  i  Pontificrum  jejuuium  iu  apertum  difcrimen 
ubidifcipuli  veteribus  veftimentis ,  &  utri-    vocant. 


bu? ;  jejunii  vero  ratio  novo  panno  Sc  mufto 
comparantur:  non  alia  ratione,mfi  ut  &  non 
convenire  lfta,  Si  damnum ,  atque  adeo  exi- 
tium  inferri.ex  tam  importunadifparatarum 
rerum  conjunfiione  doceatur :  iicut  enim 
novus  pannus  aflutus  veteri  veftimento,non 
modo  aft>e£t.um  deformem  habetj  fed  cciam 
propter  firmitatem  qux  in  eo  eft ,  veteri 
panno  aliqitid  detrahit  ,  unde  prxcifus  novo 
panno  ,  ut  veteri  fuccurrat ,  hoc  ipfo  perit, 


Verum  enimvero  Chriftus  hoc  loco  ulte-  <j«Ki  iffiaa 
rius,  quam  ad  cibi  3bftinentiam  refpexit;'"  '"f" 
fcihcetad  afdiftiones  &  mcerores  ,  quibus'^"'  "** 
jejunium  adjundtum  eft  ;  undeetiam  apud 
MatthAum  quxrit,  an  Elii  thalami,prxfente 
fponfo  ,  lugere  poflint  ,  pro  eo  quod  alii  di- 
cunt  jejunare  ;tanquam  jejunium  non  eiFet, 
niii  in  graviori  aliqua,aut  corporis  aut  animi 
calamitate,quxlu£tuaccerfit,fufcipiendum. 
Sicut  enim  cpula  Si  convivia  gaudu  ttftimo- 


quod  commode  non  conveniat :  deindeiic  ]  niafunt,iic  jejumummceroris  cvlucflusindi- 
difcipulis  Chriiri  prxfente  fponfo,  &  jeju-  j  cium  efle  debet.  Senfusigitur  eft,  ideo  jeju- 
nare  indecorum  ,  &  illis  non  nifi  noxium  &  i  nium  difcipulis  non  convenire,  quia  illis  af- 
damnofum  foret;tantum  abeft  uc  hoc  exer-  ]  fiictio  aliqua  gravior,&:  calamicas  idonea  no 
citioadpiet.itemproveheretur.  Quinetiam  '  eft;  eos  autcmidcircoad  gravioresafrlictio- 
ut  mufto  rn  utres  veteres  inclufo,  cum  mu-  j  nesferendas  idoncos  non  efle  ,  quod  non- 
ftum  effunditur  ,    tum  utres  propter  vini   dum  Spiritu  Sancloperfuii.Sc  proluti  cflent. 
tbullientemxftum  rumpunturjita  jejunium  !      In  quo  obfervaudum  ,  non  prius  Deum  Vem,     ** 
iftis  lmpofitum  cum  nicgitimum  ,  &pro-    nobisatdictionesimmittere  ,  quamvires  &  „..^<rr_ 
ptereanullum  foret ,  tum  ipfos  jejunantes    robur  adfcrendum  contuht.  vide  i  Cor.  10, %cit*ti* 
penitus  perdcret  &:  peflundaret.  Denique  ,    ij.Sicut  enim  Dux  &  Imperator  in  bello  mmittit. 


ut  qui  veteri  vino  affici  longo  tempore  af- 
fuevit^noniliconoYiin^tametlirnehusjpro- 


exercitatus,  tyrones,  &:  eos ,  quos  vcluci  in 
umbraculis  adhuc  formac ,  &:  ad  militiam 

firigii, 


EvANGElICA.  i$9 

fingit,  graviori  periculo  non  objicit,fcd  ve- 1  &  idonci  fint.  Et  (?cut  in  A.mjgdalo  onini- 
reranos  ad  hujufinodi  nsiliriz  partcm  adhi-  \  bus  cacliinjuriis  e::poh~ta,  &  totius  hycmis 
bct.  Sic  Chnftus  lnfirmitati  noftix  p.ircit.  proccllam  &;  tcmpeftatem  proptcr  piarma- 
Videmusetiamcolonos  fuos  juvcncos  non  !  turam  cfriorcfccndi  &  gemmas  cmittendi 
priusad  jugum  adigere  ,  quam  rriennes  aut  '  natutam  fuftinenti ,  videmus  durilTimum 
tjuadriennes  funt.  Quanto  igitur  magis :  putamen  &  duplcx  tcgmen  a  Deo  concef- 
Chriftus  fuis  indulgcbit  &  parcet ,  doncc  luim,  ut  hocmodo  omnes  tempeftatis  impe- 
collcdlis  viribus,  oncribus  fuftinendis  parcs,  |  tus  frangat:  u"c  a:quc  adco  mulco  magis  &c 


F 


L  v  c.  cap.  6.  a  verf.  i.  aii  S. 

Aclum  esl  vero  utfabbatbo  altero  primo  pertranfnet  per  fata.  VcUebant  autem 
dtfcipulijptcas,  edebantque,  confrtcantes  mav.ibus. 

2  Quidam  autem  Vharif&orum  dixerunt  eis ,  Cur  facitis  quod  non  itcet  facere 
Sabbatbts? 

3  Tttncrefpondens  1ESVS  dixiteis,  Ne  boc  quidem  legtfiis  quod  fecit  David 
quum  efuriret  ipfe  &  qui  cttm  eo  erant  ? 

4  Quomodo  introiertt  domum  Dei,  & panes  propofititios fumpferit,  ederitque  ac 
dederit  etiam  iis  quifecum  crant :  qutbtts  panibus  non  itcet  vefctntfi  folis  Sacer- 
dottbus  ? 

5  Et  dicebat  eis,  Filius  bominis  dominus  esl  etiam  Sabbatbi. 

M  A  T  T  H.  cap.lt.  kverf.l.aig. 

ILlo  tempore  ibat  1ESVS  Sabbatboperfata:  difipuliveroipfuuefuriebant ,  coe- 
peruwque  vellerejpicas,  &  edere. 

2  Pharifdi  vero  quum  hoc  vidijfent,  dixerunt  ei,  Ecce,  difcipuli  tuifaciunt  quoi 
Iton  itcetfacere  Sabbatbo. 

3  Ipfe autem  dixit  eU,  Kon  legiflis  quidfecerit  David, quum  efuriret  ipfe,&  qui 
crant  cum  eo? 

4  Quomodo  introierit  domum  Dei,  &panespropofititios  ederit,  quibus  vefci  non 
crat  ipfi  licitum,  neque  iis  qui  cum  eo  erant,fed  Sacerdottbusfolis? 

5  Aut  nonlegiftts  in  Lege,  Sabbatbis  Sacerdotes  in  templo  Sabbatbumprofanare3 
&inculpabdeseffe? 

6  Dico  autem  vobis,  quendam  templo  majorem  hic  effe. 

7  Quodfi  nojfetisquidfit,  Mtfericordtam  volo ,  &  non  facrifcium ,  non  condcm- 
naffetis  inculpabtles. 

i  Nam  Dominus  esl  etiam  Sabbathi  Tiitus  botuinis. 

M  A  k  c.  cap.  ■L.verf.ty. 

27  Dixit  etiam  eis ,  Sabbatbum propter bominemfaclum esl ,  Mfl  bomopropter 
Sabbathum. 


A  N  A  L  Y  S  1  S. 

TJRoponitui  difcipuloram  Chrifti  fpicaram  vel- 
*■  licatio  &  confirmario;  ubi  primum  noiatut 
adjundum  tempus ,  nempe  ex  duobusfabbathis, 
qui  tribus  folennibus  fcftis  ex  lege  prifcripta  funr 
pofterius :  deinde  dcfcribirur  fubjc&o  loci,  nempe 
inter fata ,  3.  alio adjun&o  tempoiis,  nempe dum 
itei  facicbat. 


J-Vr/Ti.  Huius  vellicationis  effe&um  eft  Phari- 
fzotum  accufatio;  qua:  arguirur  abadjun&aim- 
pierate;quaearguitui  ab  adjun&o  tempore  ,  Sab- 
bathi. 

'•""•/T 3,4,5.  Cujus  criminarionis  cffcftum  eft 
defenfio  Chrifti:  quat  quadtuplex  cft,  1.  a  pari, 
fcilicera  D.iridis  &  comirantium  efupanum  pro- 
pofitionis  ,  cum  efuricrinr,  qui  ex  inftiruro  divino 
abfque  neceflitatis  difpenfatione  folis  Sacerdotibus 
?p    1  licitu» 


5oo 


H     A 


Matt. 
ii,S. 


licitus  crat  :  cui  adj-jngitur apodofis  ,  fcilicet,  ital  ofcitantes  ejfe  oportet ,  f,  inlibrisMoCis  mn  le- 
etiara  dilcipulis  meislpicasvcllere,  contricare,  3c  L-,/*;,  ea,,-ja,i.  c„ilL.l„    „.  j     ■    ■  r 

comederclicet ,  ctim  ipledominusium  Sabbtthi.  ^ff^OUtSlAbM^ttpu  adeom.pfi 

"mplo,  HbtputBiJjim»  o-  accu/atijfima  Sab- 


ipl 

Maiih.11,5,6,  Sccunda  a  majori,  (cilicec  a 
Saccidotum  in  Sabbathofacrificiorum  mactario- 
ne,  ob  templi  digmtatemlicita,  qmalioquieflet 
Sabbathi  prophanatio  :  cui  anneclitur  apodofis  , 
fcilicet ,  ita  miniftrisobillorum  inediam  ,  cultum 
cjuem  alioqui  praftare  non  pofiunr,  ou.t  injufte  re- 
prehenduntur,  agcrc  licct ;  qua:  utraque  a  tefttmo- 
niodivinoconfirmantur. 

Vtrf.-j.  Tcrtia  ab  expreffo  reftimonio  divino, 
unacuniin  rharifros  aiperfa  increpattone  igno- 
lantiar,  &  cenfura:  temera:. 

Mssc.1,27.  Quarta  a  fine  Sabbathi  gcnerali, 
fcilicer  ptopter  hominem  ,  qui  amplificatur  a  non 
contrario. 

METAPHRASIS. 

P ASum  efi Sabbatho maxtme  folenni ,in ^entia- m 
L  q:to  cum  ordmaru  cujttjque  hebdomadts  Uus  ceremontis  pr&fero :  hos 

.. ,/.■//  ramriAphat    hfjt/y.  WI4 UUfflHHn        ■  r      ■      .  ... 


bathi  obfervaf.o  pr&cip:titr,  opere  m  facrifictU 
parandts  faciundo ,  a  Sabbathi  exqttijita  cef- 
fatione  dcflectentes,  reos  tamen  violati  Sabba- 
thi  cb  eam  cauf.tm  non  f.ajfe ,  quta  cultu,  m 
templo  ir.fiituto  ,  infervierunt.  Confirmo  au- 
tem  vobis  me  qm  hic  fstm  ,  ($  cut  hi  infer- 
viunt  quos  vosmctfatts,  temploinfiriitupa/a- 
fanZ's  Cr  fanciiorem  &  augufiiorem  ejje  ;  ne 
ab.enum  v,deatur  illos  adverfm  Sabbathiex- 
qtufuam  cejfationem  aliqu:d  admijijfe,  ttt  m,- 
hi  infervtant.  0uod  Ji  (quod  tntelligere  ob- 
vittm  efi ,  nifivos  malitiaobc&cajfet)  cogno- 
vijfetit  quid  ponderts   habet    illa  Prophett 


S.:bbatho<tdmd  coincidcbat.puta  novilunium, 
aut  ex  tribtts  folemnitattbiit  nniim  :  ttt  Chri- 
fio  per  fata  iter  faciente  ,  ejtts  aifcipulifamc 
prcfji  Jp.cas  vcllicantes  &  dccerpentes  ,  eaf- 
dem  mauibus  ,  ttt  excitjjagrana  comederent, 
confi'ica/ent.  Quam  calumniandi  occajionem 
ex  Pharifsu  quidam  av:de  arripientes ,  ilics 
ad  hunc  modiim  adort,  funt.   Quamcbrcm 
cum  Jpicas  vellicar.do ,  ttim  ilias  confiicando, 
quod  Sabbatho  faccre  non  licet  ,faatis>  ffgio- 
rum  ora  leftts .dtfcipuloru  caufam  propugnans, 
hoc  mod.o  obflrttit ;  Aut  perqtiam  ignavos  vos 
(jf  ofcitantes  effe  oportet.fi  nunquam  qiud  Da- 
vid  &  ejtts  f.itellitesfamelicifecerint ,  lcgifitt, 
autji  legijinjjcbetes  ($  bardos,  qui  non  tntel 
ligitis,  attt  certe  malevolos  ny  pervicaces.ji  re- 
clamante  confctentia  meis  hts  difcipulis  obfire- 
pitts.  Palam  eriim  eft  tllum  negotia.  Saitlis  (ut  I  tes  full't 
ipfe  diceb.tt)  procurantem  ,  medtanum  tem 
plum  ,  qttod  Saccrdotibus  modo  ingredi  lcge 


,  qua  parte 
mcttfatis  innoxios  difciptdos  non  condemnajfe- 
tis.  §uid'  quod  Sabb.ithitm  non  m:hi  tantum  ^  A  R  c" 
tanqu.tm  ejtts  Dommo  (y  legtfiatori.fedin  u-  ^1?" 
riiverfnm  ommbtts  ptis  ,  quorum  grxtiafanci- 
tum  eft ,  infervire  ttfquc  eo  debet ,  quoade^  tis 
viola.'ione,pr£j?antioribtts  (jf  natura  legi  con- 

junclioribiis  mandatn  ,  cbfequium  pr^Jiatur. 
In  quo  genere  efi  ,  fanitatem  alioqui  media 
labefaftandum  necejfario  pajiu  titeri  &  con- 

Jervar(->. 


P  R  A  X  I  S. 

CHriftidifcipuliobdecerptas  &:  confri- 
catas  fabbatho  fpicas  a  Pbarifa:is  accu- 
fati  ,i  Chrifto  dcfenduntur. 

rPlianfceorum  adverfus  Chritti 
difcipulosaccufatio ,         & 
■j   Chrifttprofuisdifcipulis  apo- 
L   logia  fcu  "ixnf&^U. 


Quod  fpicas  in  alteno  aoro  legcbant,  ex  verf  r,;. 
concejfumeft  .mtralfe  ,  &  panes  qui  iz  tribus ,  ]ege  Deut.z,,z4,z^.  conceiium  cit  prxter-  Jccufti» 


jugiter ,  &  in  Dei  octtlis ,  tf  ajfidua  cura  cjfe 
adumbrabant ,  comedijfe  ,  quos  omnibtts  prs- 
terqitam  Sacerdotibtts,  interdicios  ejfe  conliat. 
Kec  comedit  ipfe  tantum  (cui  quod  Propheta 
effet  aliquid  jingulare  indulgcri  poffe  videa- 
tur)  fed  fii:s  fatcllitibus  eojdem  comedendcs 
dijiribuebat:ut  minus  mi/um  videri  debeat.fi 
mei  dijiipuli  in  ncgotto  mco  ,  cy  Patris  mei 
coeliftif  occttpat, ,  ex  eo  ad  fedandumfamem 
"iiefcaritw,  quod  omnibtu  ettam  aRepublica 
Deialtenx  comedere  concejfum  efl. 

Adjectt  porro,fe  filium  homirits  (quoadjjhi- 
ritum  e>>  d,vinitatem)Dominum  Sabbathi.in 
Sabbathum  jus  hsbcre  :  eoque  fuis  etiam  qui 
fil-i  :>i  Alimjltno  ftto  dejerviunt ,  fervtre  opor- 
terc.  Maxtme,  vero  perquam  ignavos  vos  tf 


euntibus 


quoad  famiurgenti  &  prementi  pl'-'"f.  °b 
quis  m  prx-fentiarum  confulere  vellet.   Ne-  s,'"™"t 

x  i    •  i  r  ,  ■        r  yiolatio- 

cjue  vero  ob  ld  acculantur,  cjuod  ltcr  race-  nem. 
rent  fabbatho  ;  nam  apparet  Aci.  i,ii.  iter 
cjuoddam  fabbathiduorum  circiter  millium 
permilTumeireeccleiiafticisIegibus.Quam- 
obre  accufatio  ex  ea  parte  inltituta  eft  ,  non 
quod  fpicas  in  alieno  agro  carpebant ;  fed 
quod  illud  Sabbatho  fecerint ,  cjuod  idcirco 
o*/j-rtfo,zs&>-nt  vocare  mihi  videtur ,  quod  in  . 
ordinaiium  llngulofeptimodieSabbathum, 
feftum  aliud  concideret ,  unde  veluti  duplex 
Sabbathum  exftitit.Quies  vero  Sabbathi  or- 
dinarii  religiolifTima  Iege  conltituta  eft, 
Exod.i6 ,z$,ad z6 .$i  5c,i,3.quaf.is  cuiquam 
nonerac  eaparare,  «juibus  vefcerentur,  cum 

ca;tero- 


A. 


301 


Chrifli  At 
fenjto  in 
necefiitate 

ftltnUtA, 


Vetf.  3, 
&c. 

iiicjne  cem 

fji.uur.c 


carteroquin  aliis  quantumvis  celebcrrimis 
feftis  ita  cjuics  ab  openbus  imperata  legc eft, 
ut  p ararc  cibum  quo  vcfcerentur,non  intcr- 
diccrctur.  Quod  pioculdubio  ceremonialc, 
cujus  rationem  alibi  vide  in  4  mandato.lMnc 
Phanlxi  proculdubio  crimm.indi  anfam  ar- 
ripucrunt.  Ex  quo  iiquct  qu.im  perverfe 
fiat,  cum  fcfta  ab  hommibus  inftituta  ,  non 
modo  xquantur  Sabbatho  ,  fed  illi  ctiam 
prxferuntur;  cum  nullafcfta,  ne  a  Deo  qui- 
dcm  iuftituta  ,  tam  rcligiofe  ut  Sabbatlium 
colcbantur. 

\'iJemus  lcgc  non  cfle  pcrmifTum  Icc"tu- 
lum  humeris  f^rrc  ,  non  farmenta  paucula 
colligcre.  Hoc  loco  veroapparct,  nefpicas 
quidcm  vcllcrc  ,  aut  confncarc  fas  fuillc. 
Namica  Chriftus  fuos  dcfcndit ,  utSabba- 
thum  hoc  modo  violatum  non  inticietur ; 
nili  gravioraliqua  cmii  furTuilTct ,  ncropc 
famcs,  qua  urgcbantur ,  licut  difcrtc  a  Mat- 
//tao  cxprimitur.  Ex  quibus  illud  efficitur, 
Dcum  ,  quo  populum  in  fuocultupenitus 
occupatum  tcneret.nilnl  lllo  die  ricri  voluif- 
fe,  nili  quod  effet  fumme  necciLinum.ita  ut 
fi  pridie  Sabbathi  fe  in  poftcrum  dicm  vcfti- 
re  &  ornarc ,  (i  jumenta  curare  &  adaquare, 
fi  quod  valctudinem  tucrctur,comedcrc  po 
tuiilcnt ,  nihil  corum  Sabbatho  fecificnt. 
Quomodo  vcro  hoc  abilhs  obfervatur  ,  qui 
pleraque  ,  qux  dicbus  profeftis  ricri  dcbc- 
baiu.iuhunc  diem  rc)iciunt:plus  fcnbunt  li- 
terarum  &  rationum,  plus  dormiunt,  plus  e- 
dunt  5;  bibunt,  plus  ludunt  qua  aliis  dicbus: 
Tamctli  vcro  nexus  hic  legalis  ahquantum 
remittatur;  tamcn  quiesab  inirio  mundi,  & 
quide  antecafum  inftituta.nullo  modo  tolli- 
tur.  Tamctli  enim  nobis,quod  eodie  comc- 
damus,  coquere  &:  parare  conccllum  lit;  ta- 
men  ut  tamlaute  cpulemur,  quofervieV  an- 
cillx  omncs  donii  occupentur  ,  non  conce- 
ditur,  ut  menfe  cx  vino  lta  aflidcamus  ,  ut 
ipli  ad  altcrutram  concioncm  non  veniant, 
non  datur.  Sciant  vero  nili  mature  reiipif- 
cant,fe  olim  hac  de  re  in  judicium  adduclos 
iri,  ubi  cum  Chriftum  parronum  &  Advo- 
catum  non  funt  habitun  ,  licut  olim  difcipu- 
li ,  graviffimas  mortis  xtcrnx  pctnas  ipfos 
dare  neccflum  eft  ;  &  xterna  quietc  exci- 
dent.qui  lianc  quietem  parvi  ducuut,  &:  nec 
ipli  obfervant ,  ncc  alios  ut  fervcnt  ,  patiun- 
tur. 

Defenfionis  primum  aro;umentu  a  com- 
parationc  majoris  :  compai  atur  enim  David 
in  Saulis  (ut  ipfe  dicebat)  ncgotio  ,  cum 
Cbrifto,  quiinPatris  ncgotio  verfabatur: 


,/,-- 


Davidis  comitatus  cum  Chrifti  difcipulisj  ttmfnSt 
horum  fames.cum  illorum  cluric  ,  denique  D.anUi: 
horum  manducatio  ,  qux  his  circumitantiis 
vetita  crat,  cum  in  domum  Dci  ingreflu  ,  & 
cx  panibus  propoiitionis  cfu  ,  quod  illis  Icge 
pcrmiflum  non  crat,  nili  folis  Saccrdotibus. 
Cum  igitur  exploratum  lit  ,  &  perccptum 
hoc  a  Davide,&:  a  fuis  lc<ritimc  faclum  cfle, 
Sc  Dei  oraculo  comprobatum  1  Samttd.  11, 

j  verf.6  .Sce\u\lUT  ctiam  mcos  difcipulos  dam- 

,  n.111  non  pofTc  ,  qui  fame  prefli  fpicas  vel 
avulfcrunt,&  illas  confricarunt. 

Quod  pancs  facicrum  duodccim  tribus  tpditutm 
lcmpcr  in  oculis  Dei  clTc  reprxfcnt.ibant,  /"""■'/•<- 
cum  iinoularcm  confolarioncm,cV  limulad-  '"'"""'' 
monitionem  liabct  ;  coniolationem  ,  quod 

!  iuorum  afllduam  curam  agat ,  &  quod  alibi 
ln  legedicitur,Dcum  fuumoculumdefixum 
haberc  in  fuos  ab  initio  anni  ad  tinem  ufque: 

jadmonitionem  vcro,  ut  nos  inommbusco- 
giratis ,  dictis  &  faftis  coram  Dco  iiftamus, 
inhil  ur  fufcipiamus  ,  cujus  illum  tcftcm  & 

!  infpectorcm  efie  nollemus  ;  quod  cos  con- 

vincit,  qui  pleraque  tcftafaciunt ,  quorum 

vcl  homines  arbitros  cfle  nollent. 

Maratsvero  hypothelin  ad  thclin  revo-  quosDa- 

cat ,  cumdicit  Davidcm  ,  &  miniftros  ejus  r'"'x  "'- 

hoc  fecifle  ncceflitatc  urfos  :  unde  illud  non   '*  ", ... 
,   .         ...  ,,      .         .  icmedit, 

obicurc  indicat,cxtcrnam  Sabbatln  quietcm 

violari  pofle,  li  neccflitas  urgeat :  excludens 

hac  defeniione  eos  omnes  ,  qui  animi  fui 

caufa,&  velur  fuis,velaliorum  cupidiratibus 

parcant ,  Sabbathum  violant  Scd  hic  tamcn 

cavendum  eft ,  ne  neceiTit.uis  vocem  ultra 

modum  extendamus,  &  capaciore  iignifica- 

tione  ,  quam  veritas  patitur.  Nihil  cnim  ufi- 

tatiuseft,  quam  neceifitatem  obtcndere  & 

opponere  ,  quando  quis  poiitos   hujusdiei 

cancellos  tianliliit.  Vide  £«£.14,18.  Alii  e- 

nim  dicunt  neceffe  haberc  fe  ut  violent, 

quod  alteri  itcr  fufcipere  promiferunt  :  cum 

&  quod  promifla  faciant,  &  quodfi&a  prx- 

ftent,  perverfe  faciant.  Aliusquod  ahoqui 

lucello  cxcidat ,  cum  lucri  occalionem  arri- 

pere  non  ideo  conceditur,quia  icrum  parta- 

rum  confervandi  caufa  quietem   Sabbathi 

violare  concedatur.  Quemadmodum  cnim 

Dcus  feptimo  die  nullum  novum  opus  iibi 

acquilivit ,  fed  tantum  creata  &  veluti  parta 

confcrvavit;  fic  nobis  parra  tueri,  alia  &  no- 

va  pararc-  non  itidem  conceditur.  Hxc  au- 

tem  &  hujufmodi  neccflitas,  non  nafcitur 

ex  rebus  ipfis,  fcd  ex  incitatis  &  inflammatis 

hominum  cupiditatibus,  qux  homincs  arcte 

conitnngunt .  eofque  captivos   abducunt. 

Pp  3  Hoc 


JGl  H      A       R       M 

lioc  autem  loco  periculum  vcl  vitx,  vcl  va- 

letudwis  immir.ebat. 

ijujmmtfu      Deinde  etiam  conliderandum  eft  ,  quo- 

talUvera    rnodoquis  ad  necellicacem  hujufmodideve- 

nicifiit.u*  niat,»imticl1iapuliaut  venandoSabbacho, 

auc  hujufmodi  ahquo  excrcicio  hanc  famam 

conrraxificnr ,  certe  lllosinnoxios  Chnftus 

uon  pronunciaflet  ,  utcumque  famem  eos 

frangere  hoc  modo  permiliiiet :  contraxe- 

runt  eiiim  hanc  famem  Chriltumfequendo, 

&  David  fuga  iibi  &  vit*  fua:  coniulendo. 

Quod  propter  eos  notandum  eft.quibus  fieri 

poteft.ut  tale  aliquando  negotiumSabbatho 

iacicndum  occurrat,  cujus  caufa  Sabbathum 

iit  violandum  ;  cum  tamcn  lllud  ejus  vitio 

liat  ,  quiSabbathuni  violavit ,  quod  fcilicet 

nerotuim  fuo  &;  propno  tempore  non  fece- 

nt,  fed  in  tantas  anguftias  feipfum  conjicit, 

ut  non  niii  Sabbathi  violationeillincie  ex- 

pltcare  norit. 

cut  difci-         Notandum    difcipulos  Chrifti  in   ipiius 

t„\imeam  cu;tu  &.  oblervantia ,  quandoque  graviuime 

*daBi\       prcllll  t  fL.ji  nori  oppnmi  tamen.  Nec  vero 

hoc  Chrifti  negligentia: ,  aut  incuriastri- 

buendum  eft :  uoverat  enim  Chnftus ,  & 

prarftiterat  hoc  fublidium  illis  laborannbus 

proroptum  &  paratum  iri :  iic  Paulus  i  Cor. 

11,17-Deinde  etiauiquod  laborantibus  tam 

abjectum  ,  &  tenue  remedmm  iuccurrir ,  ut 

ti  nobis  aliquid  hujufmodi  occurrat,a:que  & 

patienter  feramus. 

gmmoilo        Notandum  etiam,  quod  ad  Scripturas  eos 

hocab-4b-  relegat.  Qusftio  hoc  locoexcitatur  ;  quo- 

jatb.  ft-     mod0  hoc  ab  Abiathare  faclum  iit,  cum  lii- 

""'•         ftoria  Achimeleci  patns  tantum  mentionem 

faciat ,  de  qua  vide  qua:  annotata  funt  alibi ; 

quanquam  lanfenit  icntentia  mihi  hoc  loco 

non  difplicet.  vide  pag. z^z.  in  ongin.  - 

& cemita-       Altera  ditFicultas  eft  ,  quod  hiftoria  nul- 

tu*  cum      lius  comitatus  raentionem  facit,potius  con- 

Dande      trancgat  aliquem  cum  Davide  fuiflc.  Nam 

mentn.       ^  excip,atur  eum  ex  hiftoria  petiiiYe  ,  ut  pa- 

nes  fervis  pr«berentur  ,  quos  certo  loco  re- 

liquerat ,  refponderi  poteft  illud  a  Davide 

conridlum  eile :  nam  folus  a  Ionathane  dil- 

ceiriffe,  &  folusad  Achyhum  veniflevide- 

cur.  Refponden  igitur  poflec ,  oraculum  & 

Sacerdotem  ex  oraculo   panes  propolititii 

noncantum  Davidi,fed&  ejusfervisfanclo- 

rum  panum  ufum  permiliiTe  ,  quod  fatis  eft 

ad  tuendam  hanc  caufam  ,  tametii  Davidis 

fervi  ex  illis  non  vcfcerentur.   Sed  obftat 

quoddifertediciturapud  Lucam  ,  eos  ,  qui 

cum  Davide  erant,  efuriifle  ,  &  Davidem  il- 

lis  panes  diftribuiiTe.Quaraobreru  priot  fen- 


©      N      I       A 

tentia  mihi  placet,  Davidem  fcilicet  nihil  !n 
eo  mentitura  ,  quod  dixcrat  fe  fui  conve- 
nicndi  icrvis  locum  deiignaile. 

Secundum  argumenturaeft  .i  compara-  Mattk. 
tione  majons  ;  ii  enim  Sacerdotes  ,  ut  tem-  '*■ 
plo  deferviant ,  &:  ritus  &  cultus  templi  ob-  _  ~  \5  '  ' 
eant,  facnlicia  madtent,  pellibus  exuant ,  li-  ;JJf   Le 
gna  inftruant ,  ignem  accendant ,  intcftina  culpa,  cvm 
lavenc,qua:  omnia  funt  oper ofa  &  laboriofa:  Sacerd. 
nedum  difcipuli  hoc  jure  faciant  Chnfto  i""plo  de~ 
defervientes.  Nam  difcipulis  Chrifti  liberius  f"1"""' 
eratSabbathum  folverc,quam  Sacerdotibus,  ""r  ' 
qui  carteris  omnibus  religioiius  Sabbathum 
colere  debebant,  &  Chnlto,qui  templo  ma- 
jorerat ,  &  ipiius  templi  vetitas,  magis  va- 
candum  erat  quam  templo :  vel  difcipuli 
Deo  potius  in  Chrifto  operari  debebant , 
quam  Sacerdotes   Deo  in  templo  operam 
navare. 

Quod  ii  templi  fanctitas  &.  cultus  in  tem-  cn)mfiat~. 
plo  perficiendus  Sacerdotes  innoxios  con-    \utL 
ltituat ,  quanco  magis  Chrifti  fanftitas  ,  &     '"•'* 
cultus  ei  deferendus    difcipulos    abfolvat. 
Quodocemur  Dei  glotiam  ,  ii  illiSabbatho 
operam  demus,  nos  culpa  eximere.  Inde  eft 
ut  claudus  Ich.  5.  grabbatum  ferendo  culpa 
caruent  ;  iic  hi ,  qui  iterfaciunt  ut  concio- 
nem  habeant :  iic  ohm  Machabaji ,  pro  glo- 
ria  Dei  fabbatho  depugnantes,&  pro  Eccle- 
lia:  incolumitate. 

Hoc  patrocinio  quomodo  uti  poflunt ,  '""ca  Ca~ 

qui  concionibus  &  Coena  Sacrafe  fubdu-  "/,  ,  "° 
1  .  fubducen- 

cunt  ,  non  video :  contra  vero  gloria:  Dei  jm,, 

detrahunt  qui  ab  llla,  ob  mundanas  occupa- 

ciones,  abftinent.  Et  tamen  non  defunt ,  qui 

fe  hoc  ftudio  Dei  gloria;  facere  jactitent,  ne 

lcilicet  confcientiam  la:dant  fuam,dum  itri- 

tatiad  Coenam  Dominicamaccedunt. 

Alio  argumento  utitur  minoris  ;  in  quo  Verf.  7. 

facrificti  nomine  fynecdochicas  complecii- £('•""  dif- 

tur  omnes  ceremonias ,  eoque  ipfo  Sabba-  "P-""™*" 

thum  ,  quod  inexternoritu&:  cultu  verfa-  '"°rj™ 

tur.  Mifericordia  vero,  ut  alienx  calamitatis  eXercue~ 

commiferatione&  o-ota.-m6{~w  inuniverfum  Wnrj 

iignificat ;  ita  hoc  loco  ad  difcipulorum  ,  ex 

prxfenti  fame,  ovuTtaf{cw refertur.  Quaob- 

rem  Pharifatos  Chriftus  reos  peragit ,  quod 

majorem    rationem  ceremonia:  fabbachi  t 

tanquamfacrificii,  quam  pra:ftanda:difcipu- 

lis  fuis  mifericordia:  haberent.  Cum  enim 

facnficii  caufa.iicut  fuperius  diclum  eft,  fab- 

bathum  impune  violatur,  mulcomagisrei 

pra:ftancioris  caufa  poceric ,    mifericordia: 

caufa. 

Hanc  verorationemadverfus  Pharifa:os  'detqutl** 

adhuc 


ftntts  hi 
ntn  d.tm- 

stndr3 


eum  dc  fia 
tribtu  tx 
charitate 
judictm- 
dum. 


adhuC  exaggcr.it ,  altcro  minoris  argumen- 
to  :  quod  non  tantum  mifcricordia  advcriiis 
eos  commoti  non  funt ,  Ccd  ctiam  infontcs 
damnarint ,  &  calamitatcm  calamitati  addi- 
dcrint.  Hinc  difcimus  quamgrata  res  Deo 
iit  mifcricordia  &  commifcratio  .ilienx  mi- 
fcrix ,  cum  illam  facrificio  prxferat.  Vidc 
Mattb.^,7.  i  GV. 15, 1,1,3.  nihil  l'ne  ehari- 
tatc  prodcft  ,  qux  eft  mifericordix  parens : 
imo  obcft  eciam  plurimum,  utE(a.i.i'. 
Quamobrem  ii  tam  alTidui  iimus  in  concio- 
ne.ut  olini  Anna  illa  celcberrima,  ov.x  nun- 
quam  fere  a  templo  reccffit  ,  ii  aurcs  noftrx 
ad  portam  Ecdclix  fixx  effent,  (i  gcnua  no- 
ftra  fua  flexione  callum  ,  inftar  poplitum 
Camelorum  contralicrcnt,  (i  oculi  noftri, 
cos  vcrfus  ccclum  attollendo  ,  dcficerent ;  ii 
tamen  mifcricordix  &L  commiferationis  ina- 
ncs  effemus ,  iniignes  planchypocritx  effe- 
mus ,  &:  gravius  nobis  iplis  judiciumcon- 
fcifceremus :  non  quod  Dei  cultus  non  pro- 
iit,  aut  non  ctiam  proximi  diledtioni  prxpo- 
natur,fed  quod  lioc  modo  declaratur,  fpccie 
pictatis  nos  potius  quam  vera  pietatedelc- 
ftari. 

Dcinde  charitatis  &  mifericordix  indi- 
cium  eft  ,  ii  quis  de  fratribus  fobrie  &  benc- 
vole  judicat ,  iicut  charitatis  fummam  in 
Pharifxis  inopiam  arguit ,  quod  difcipulos 
Chrifti  temere  condcmnarent.  Illis  m.ile  eft 
quifufpicionis  caufim  pixbent.  Qui  igitur, 
ubi  nulla  fulpicionis  caufa  fubeft  ,  fufpicio- 
nes  adverfus  fratresanimoadmittunt ,  cum 
charitas  fufpiciofa  non  iit :  qui  ubi  fufpicio- 
nis  caufa  fubeft ,  ccrtum  apud  fedefratre 
judicium  formant  &  fingunt ,  maxime  vero 
qui  temerarium  de  fratrc  judicium  palam 
ferunt :  hi  fe  perexiguam  charitatem  habcre 
declarant.  Quod  autem  de  Set vatore  Chri- 
fto  dicitur  ,  eumnonex  oculi  vilione  ,  aut 
auris  auditione  ,  judicium  laturum  ,  id  ad  o- 
mncs  piostransfcrendum  eft.eosprxfertim, 
quibus  judicandi  partes  commiffx  funt. 
Quemadmodum  enim  canibus  venaticis  vi- 
tio  datur  ,  )i  quis  ex  levi  &:  frigido  odore  al- 
latret,  &.  latratu  perftrepat  ;  contra  vero  in 
iaude  ponitur,  ii  non  nili  pleno  &  vchemen- 
ti  odore  fonum  edat ;  iic  $c  ia  hominibus, 
niii  re  perfpecta  ,  judicare. 

Quamobrem  omnibus  ,  juvenibus  prx- 
fertim,  dandaopera  eft,  ut  fuos  affeflus  cin- 
gulo  modeftix  ,  &  temperantix  ,  &:  juftitix 
accingant;&ut  fefuis  canccllis  contineant, 
Deus  cum  primis  comprecandus.  Monentur 
autem  judices ,  ut  judiciis  precesprxmit- 


e     l     1      c      a.  5<rj 

tant:  qua»  il  publicc  impctrari  ncqucant  , 
profucnt  tanien  plurimum ,  ut  quifquc  hoc 
pnvatim  in  cubiculo  faciat ,  antcquam  in 
curiam  prodcat.Nec  dubitandum.quinDcus, 
cujtis  judicium  cxercetur ,  xquitatem  qux- 
icntibus  affillgcbit. 

Altcrum   argumentum  cft  ab    adjun&o  Ma,c  ■*» 
Sabbathi  fine ,  quod  anud  Merctim  ar°u-  ,';'/■ 
mento  nnis  concludirur :  quod  Sabbathum  BcctUm 
hominis  caufa  ,  non  autem  homo  Sabbathi  raffia  , 
caufa  factuslit.   Quod  enim  altcnus  caufa?""''4'*- 
fjcfum  eft,  ilh  rei  delervire  debct  :  cum  igi-     .  : *•" 

c    l l     1  1  •    •  r  i\-  mtnit  cau- 

tur  Sabbathum  Iiommis  caufa  conititutum,;,  ,„«„„. 
cft ,    apparct  ad  ejus  incolumitatem  refc-,„mi 
rcndum  cffe.    Quod  (iioitur  valctudini& 
incolumitati  obdt  Sabb.uhi  quies  a  corpo- 
rcis  occupationibus ,  promptum  cft  illam 
.i  nobis  obfervari  non  oportcre.  Hinc  cft  ut 
armis  vim  illatam  propellere  Sabbatho  lice- 
at  :  cujus  ignoratio  fupcrftitioiis  Iudxis  o- 
lim  nocuit  plurimum.  Atque  hac  fententia 
confirmatur  prius  exemplum  ,  quo  doccba- 
tur,  hominum  ncccffirate  poftulante.Sabba- 
thi  quictem  interrumpi.  Ex  quo  intelligitur 
nos  mandatorum  Dei  dominos  non  effe.  Vi- 
de/ac.4,11.  Nec  hincfequitur  ,  nobis ,  ut 
vitx  noftrx  confulamus,  licere  mandata  Dei 
xterna  violare.  Hinc  conceditur  ,  leges  hu-  fe„fl  /;)J 
manas  multomagisad  civium  commodum  mmxiui 
referendas  effe  ,  quandoquidem  leges  divi-  civii  com- 
nx  hominum  incommoda  refpiciunt ,  &  ad  mtdum  rt/. 
illa  refpiciant  iiqui  legibus  &  legumfylla-/'"''"''" 
bis  mordicus  afnxi  funt ,  nec  hominum  & 
civiumutilitatemconiiderant  potius  ,  fi  ab 
xquitate  &  juftitia  difcedunt ,  &  cum  Pha- 
rifxis  iniquam  fxpc  de  fratribus  fententiam 
ferunt ,  &:  fummum  jus  perfequendo  ,  fum- 
mam  injuriam  faciunt.  Quod  (i  Dei  legcs 
politicxnon  in  univerfumconftituipoffent, 
quin  aliqnandoexceptionemadmittant ,  ur 
inSabbatho,  &:  in  panibus  propolitionis  vi- 
fum  eft  :  quanto  minus  homines  leges  roga- 
re  poffunt.qux  omni  tempore,loco,&:  perfo- 
nis  eundem  xquitatis  tenorem  obtinebunt.        . 
Poftremum  areumentum  cftab  adiuncto  ,',.,*. 

r  1  •  ■    1  .    .     .  .  '  .  t/  ex  1  nrftm 

nln  hominis  m  Sabbarumprtneiparii,  qui  /;,-,„ SaU- 
quidem  in  Chrifto  inirium  fumens.,  ado-  btth.  prim- 
mnes  pios  derivari  poffe  videtur:  utpote  tifatm. 
quorum  caufa,Sabbathuminftitutum  ;  una- 
xime  cum  Marcm  ex  fuperiore  fentcntia 
hanc  inferat :  ejns  cnim  quis  dominus  quo- 
dammodo  eft,  quod  ipiius  ufui  infervit  &  ad 
lllum  refertur. 

Quodautem  MMthtuu  hanc  fcntcntiam 
fuperioris  &:  antececeutis  ntionemconfti- 

sua:> 


j04.  H     A      R.      M      O     N      I     A 


tuac,  id  ita  intelligi  debct,  ut  referatur  ad  il- 
lam  claufulam  ,  qua  Chnftus  (uos  injufte 
condemnatos  fuiile  confirmat.  Tametli  et- 
iam  fecundi  argumenti  confirmatio  eft ,  ii 


Chrifti  tantum  pcrfona  confideretur.  Idco 
enim  fequitur  in  Chrifti  minifterio  violari 
potuifle  Sabbathum  ,  cjuod  ipfe  Sabbathi 
Dominus  lit. 


Mahc.  cap.  3.  a  verf  \.  aii%. 

ET  introhitrurfus  in  Sjnagogam :  eratque  illic  quidam  arcfatlam  manumha- 
bens : 

2  Er  obferv.1b.1nt  an  Sabbathofanaturus  ejfet  ettm  :  ut  ipfum  accufirent. 

3  Tunc  att  bomini  b.tbenti  niantim  arefattam,  Stage  in  medtitm. 

4  Eis  atiiemdixtt,Licet  Sabbathobencfacere ,  anmalefacere  cuipiam?  l:omi- 
nemfervare,  attt  tructdare  ?  ipfi  verofilcb.mt. 

5  Etquum  circumjpexijfet  eos  cuin  ira ,  fwtttl  dolens  quod  occalttijfet  cor  eorum, 
dicitbomiiu,  Extende  manumttiam.  Ef  is  extendit :  rcfluutaque  csl  manttsejtts 
fana  ttt  altera. 

6  Tttnc  egrefii  Pharifai,ftatim  cum  Hcrodianis  confiitttm  inierunt  adverfus  eum, 
ut  eum  perdcrent. 

7  Sed  IESVS  cum  difipttlisfuisfeceflit  ad  mare :  &  magna  muliitudofequuta 
esl  ettm  a  Galilaa,  &  a  lud&a. 

8  Et  Hterofolymis,  &  ab  Iduima ,  &  rcgione  quse  cft  trans  lordanem :  &  qui 
circa  Tjrum  ac  Stdonem  habitabant ,  magna  multitttdine  ,  quttni  attdiffent  qttanta 
faceret,  venerunt  ad  eum. 

9  lpfeatttemdixit  dtfcipulis  fttis  ut  navigiolum  fibi  femper  adejjet  propter  tur- 
bam,  neipfttm  opprimerent. 

10  Mttltos  emm  fanaverat ,  adeouthuiderentineumut  ipfttm  tangerent  quot- 
quot  tenebantur  fagellis. 

11  Et  Spirittisinipuriqutnneumcoiijpexerant,  accidebanteid.d^cdcs,  &cla- 
tnabant  dicentes,  Tu  es  Ftliits  ille  Dei. 

1 2  Ipfe  vero  multum  interminabatur  eis,  tie  ipfum  mantfeftumfacerent. 

M  a  t  t  H.  cap.11.  averf§.  aitj. 

9  EtdigrejfusiUinc,  venit in  Sjnagogam  eorum. 

1 0  Et  eccc,  quidam  illic  erat  inanum  h.ibens  aridam :  &  intcrrogartint  eum,  di- 
centes,  Licetne  Sabbathis  quempiam/rfw.w  l  ut  accufarent  ettm. 

1 1  Ipfe  vero  dixiteis,  Qttis  erit  ex  vobis  qtti  habeat  ovem  unam,&,fi  ea  inciderit 
Sabbatho  infoveam,  non  apprehendat  cam  &  erigat? 

12  Ouantum  autcm  homo pr<eflat ovi  ?  Itaque  licct  Sabbathis  bencfacere. 

13  Tuncdixitbominiilli,  Protendemanumtuam.  Etiscxiendtt :  eflqtterefli- 
tutafanautaltera. 

14-  Pharifai  vero  egrefti  cepcrunt  confilium  adverfus  ettm;  ut  ettm  perderent. 
tS   IESVS  autem  quumhoc  noffet ,  fccefit  illtnc ,  feqttutaqtie  ctt  cum  tttrb.t 
multa,fanavitquc  eos  omnes. 

1 6   Etintermtnatus  esl  eis  nefe  manifeftumfacerent. 

L  v  c .  cap.  6.  a  verf.  6.  ai  11. 

6   Taclum  esl  vero  etiam  alio  Sabbatbo  ut  ipfe  tngrederetttr  in  Synagogain, 

ac  dc- 


EvANCELICA.  JH\ 

*t  docerct.  Erat  autem  ibi  quidam  cttjtts  mantts  dextera  erat  anda. 

7  Obfervabant  atitem  etim  Scribt  ac  Pharifei  an  Sabbatho  fatuttttrm  ejfet  illutn> 
ut  invenirent  acatfitioncm  advcrTus  etttn. 

8  At  ipfe  norat  cogitationes eorunt :  &  dixit  honiini  tlli  qui  habeb.it  manttm  axU 
dam,  Surge,  &  adjla  111  mcdto.  llle  rero  furgcjis,  adjittit. 

g  Dixit  igttur eis  IESVS,  iutcrrogabo  ros  quiddam ,  Licet  Sabbatbis  bcncfacc- 
re,  an  juaicj.iccre cuipiam?  I  ojtnixiu  fcrrarc,  anperderc? 

10  Et  qiiuiti  eos  omncs  t  ircumjpexijjet,  ait  hointni ,  Fxtende  manum  tuam.  llle 
ataem  ttafecit :  &  rcfittttta  cli  mamis  cjusfanafu ut  altera. 

ti  Ipfiaittemrepleti  fttnt  amentia:  &  colloquebantur  alu  cum  altis ,  quidnam 
fatcretit  IESV. 


ANALYSIS. 


Marc.C  Anatio  homiuis  proponiiur  in  S 
3,  i.     v'cujusmanusexaiuerat;cujus  nial 


inSabbatho 

n.iluin  am- 
plificatur  apud  Luctm  a  relato  ,  dextera:  lcilicct 
inanus;qu.T:  fanatio  defcribitur  a  fubje&o  loci,  viz. 
Synagoga,  adjunclo  tcmpore,  Sabbathi. 

ferf.z.  Itemalioadjun£to,inlidiofaobfervatio- 
nerhaiifatotum  fc  Scribarum;  qux  fuo  tinc  de- 
claratur ,  ut  illumaccufarenr. 

Lvc.6,8.  Hxc  inlidiofa  obfervatio  accufandi 
Chrifticaufa  defcribitur  adjunitoChrifti  etfecto, 
nempe  cognitione  qua  illorum  cogitationes  & 
conlilia  pcrcepta  liabuit. 

Mahc.  3,  3.  Item  alioeffc&o  ,  Chrifti  jufluad 
hominem  cuimanus  cxarucrat,  utereituspedibus 
in  medio  &:  coram  confifterer. 

'rtrf.i,.  Itcm  tertio  cftccto  ,  nempeargumenta 
tione.qua  liccrc  probatSabbatho  fanarc.fyllogilmo 
disiuniio.quemlicinftituir.  Authominein  cutare 
fabbatho  licetaut  dammim  illi  inferre  :  fcdda- 
mnuminfcrre  fasnoneft;  crgo  licetfanare.  Pro- 
politio  exprimitur,  aflumptio  &  conclufio  de- 
funt ;  cujus  argumentationis  errectum  eft,  puden 
dum  Pharifcorum  &  Sctibarum  lilentium  ,  qui 
cum  nihil  quod  refponderent  habetent ,  tamen 
veritati  non  cedunr. 

ferfo.  Huiusfilenriieffciftumprimum.circum- 
fpeitio  (utvidetur)  ft  quis  cflei  qui  vellct  refpon- 
dcre,  :.  IraChrifti  ineos,  3.  Dolor,  cujuscum  iri 
tumdoloris  caufa  aftignatur  Pharifrorum  cordis 
durities ,  4.  Effedtum  mandatum  ut  homofanare- 
tur;  qiue  fanitas  argnitur  fuo etfecto  ,  extenfione 
manus ,  Sc  amplificatur  fuo  pari ,  nempe  quod  1- 
quefanaextititarquefiniftra. 

Lvc.6,11.  Hujus  fjnationis  effe&uminPhari- 
fiis  &  Scribis ,  fkc.  erat  priinumamentia,  qu.x 
fuo  adjuncto  plenitudinis  amplificatur :  item  a- 
liudcffeiftum,  confiliorumagitatio  quidChrifto 
facluri  cffcnt. 

Makcj,6.  Huius  confilii  cfEftumerat,  quod 
Htrorlnmoi  (ibi  adj.ingendoscenfucrunr ;  quorum 
omnium  confultantium  effectumerar.fcntcntia  dc 
rarioneChriftuminterimendi. 

Vtrfr,,%.  Cujus  confultationis  &  fententii  ef 
fcctum  erat,Chrifti  feccflus  ad  mare;item  efflitum 
fanaiionis  refpectu  populi  erat,  quod  Chriftum  fc- 
quebantur ;  qui  Chrifti  comitatus ad junfto  multi- 
tudinis  notatuv,  oc  quidem  magn.i:;  qujporro  fuo 


fubje<3o  loco  defcribitur  7,  &  s.  ttrf.  Galilir,  Iu- 
dn,  Hierofolymx,  Idmnxa:  transfluvialis,  Tyro, 
Sydonc. 

l~irf.<).  Hujus  concurfationis cfFectum  eft,  man- 
datum  Chrifti  ad  difcipulos,  ut  fibi  denavigio 
profpicerenr ;  quodfuorinedeclaratur ,  ne  atam 
conferta  populi  turba  comprimeretur. 

Vtrf.\o.  Alterum effectum,  plutimorum fana- 
tio;cujusfanationiserfectumerat,itruptiomulto- 
rum  in  Chriftum ;  qua:  defcribiturfuofubjcfto, 
eis  fcilicet,  qui  plaga  aliqua  percufli  a  Deo  funt ;  & 
declararur  fuo  fine ,  ut  eum  tangerenr. 

Verf.n.  Alrerumeffeitumfanationis,  vcl  vir- 
tutispotiusChrifti  in  fanandoerat ,  quoddsmo- 
nes,qui  hominum  corpora  occupabant.fe  ad  pcdes 
Chrifti  advolvunt;  irem  quoddamarunt ,  cujus 
clamoris  forma  fubjicitur :  Quod  tu  es  Filius  ille 
Dei. 

ytrf.\z.  Cujusdamoris  effe&umeft,  intermi- 
nario  &  interdiitum  Chrifti ,  ut  (ilerenr ;  qua:  in- 
terminaiio  amplificatur  adjuncto  vehemcntix ,  & 
declaraturfuofine,  neChriltuin  manifeftarent. 

METAPHR.ASIS. 

ITerum  pr&dicnndi  Euangelu caufa  Sy;z^-MARC. 
gogam  ingreffus  esl ,  quo  fe  receperat  vir  i,  !• 
quidam  ,  cui  dextra  manus  exaruerat ,  h:c 
confdio  ,  ut  fanitatem  a  Chrifto  impetraret^. 
Obfervabant  autem  eum  Scriba  t&  Phanfti       *  • 
mfidiofe.an  Sabbatho  illiim  fanaturus  erat.ut 
Iefum  violati  Sabbathi accufannt .  Iefia  vero  Lvc.tT, 
cordium.fecundum  divinam  naturam.fcruta-  8. 
tor.hommiarida  manu  deteto  edixit.ut  affur- 
gens  erectis  pedibns  coram  toto  coztu  confifie- 
ret ;  cum  ut  commiferationem  moveret  Scri- 
bis  (y  Phariftis  morbo  confeclum  intuenttbus, 
tum  vero  ut  fanationis  miraculum  mox  eden- 
dum  ab  ommbiu  ai  Dei  gloriam  confpicere- 
tur.  Hisitaconftitutis,  Jic  adverfus  illos  ar-  Marc. 
gumentationem  inftmtit  ;Dicite ,  amabo,li-^A- 
cetne  Sabbatho  bi-neficw  aliquem  afficere  aut 
mahficio  >  propius  accedam  :  licetne  hominem 
in  v  tafrvare  aut  interficere?  <g«>' enim.cum 
poteftas  eifit.laborantejn  nonfervat,  eundem 
interficit  >  Scrib&ar.tcm  tf  Pkarifaquodop- 
Q^l  pomrent 


Lvc.S, 
II. 

Marc, 
3.6- 


7- 
8. 


10. 


508  H     A     R     M 

ponerent  non  habentes ,  nec  tamen  veritetti 
cedere.^y  Deoglortam  dare  volentes.filiierunt. 
lefitu  atttem  oculos  in  itlos  circttmfercns,  vultu 
irato  fic  eos  tntitittts  est >  ttt  intcnm  ob  cordts 
eorttmduruiem  ey  obfirmationem  condoleret. 
Viro  atttem  ctti  mantts  exaruerat ,  dicit ,  ex- 
tende  manum  tttam  ;  qno  verbofianattu ,  tlico 
manum  extend:t,ttt  qit/t  erat  non  mtnu4  quam  ' 
altera  fianttati  refhtuta.  Phartfki  atttem  & 
Scribn  hacrevifia  infiano fiurore  correpti  fiunt,  j 
ejy  prtmitm  qtttdem  fecttmipfit  fiermones  agi- 
tabant  quid  lejujacerent.  Tttm  egrefifii  Pha- 
rifiki  confiltafitta  cum  Herodianis,  id esi ,  au- 
licts  £»(' Herodi  affentabantur ,  communica- 
runt:  tnitts  atttem  confdits  in  hanc  omnes 
fiententiam  deficenderunt,  ut  ltfinm  (qtu  erat 
eorttm  amentta)  qitem  vitA  authorem  experti 
fttijfient ,  interjicerent.  Iefius  eorum  fiuro,  em 
decimaturus ,  una  cum  dtfcipulu  ad  mare  fie 
recepit ,  qteem  magna  turba  fiqwttM  esi  de 
parttbus  Galtlis.  ey  Iud&n.  ltem  ab  Hierofio- 
lymis,  &  -ib  idum&a,  tf  qus.  trajeclu  Iordanis 
hab.tant :  dentqite  qu&  Tyrttm  &  Sydonem 
incolttnt  magna  multitudo ,  qut  omncs  fiama 
eorum  qttd  Chriftus  gefiferat  permott  ad  iliitm 
venernnt.  g»«  turba  infmtate  contpecia, 
dtficipulis  edixit ,  ittftbi  de  navi^io qttod tttum 
praftolaretur,pros~picerent:  hoc  confdw,ne  tur- 
ba  arciiiti  compreffus  cotttderetur.  Multos  ete- 
ntmfianaverat,  adeo  ut  in  illum  irruerent  (ut 
eum  contrettarent)  quotquot  flagettit  adeo 
immilfiis  detenti  fiunt.  Gjittn  ettam  tantum 
lirttttis  ($  potentis.  fiti  Jpecimen  edidit ,  ut 
immundi  Jptrttut  eo  contpecto  ad  tjttt  pedes 
provoluti,  accederent ,  clamantes  &  magna 
■voce  dicentes ,  quod  ttt  es  ttte  tottes  a  lege  & 
Prophetts  decantatut ,  Ftlttts  Det.  At  itte  hoc 
tttorttm  tefttmontttm  repudtans.opido  illu  inter- 
minatM  esi,  ne fie marttfieftttm  jacerent.  Mat- 
th.n,  i6.qttod  tp/umalits  qtumtitmvu  piu 
tnterdixit-j.  - 


impietas  in  !     ne, 
duobuspo-^   Pcrtinaciaot 
tiffimiiver-}    perte  convk 


P  R  A  X  I  S. 

Hriftus  fanata  Sabbatho  manu  arida,  in 

fugam  aclus,  alia  pleraque  miracula  (ic 
edit,  ut  promiffiis  comprobetur. 

f  Aridx  manusSabbatho  fanatio,  & 

'  '    )  Furon  concedens  alia  miracula  e- 

£         ]     dit ,  quibus  Meflias  ex  Propheta 

'   L    comprobatur. 

In  priore parte  f  quodamruodo, 

conliderantur^  & 

argumenta       ^abfolute. 
Argumentum /  Subjedlum,  &  \Doftrinx, 
quodammodo  \  Adjunftum,     /cui  mita- 


c 


O      N      I      A 

culum  tanquam  adjunftum  anneftitur.  Vn- 
de  tot  funt  ligilla  doftrinx  Euangelii  >  tot 
teftes  ,  tot  infallibiles  notx  ,  quot  funt  aut 
cxftiterunt  miracula. 

fSpeftatorum, 
Adjuncium  ^  & 

^Chrifti. 
In  Jpeciatoribus  (  Pharifxorum  impietas,  & 
conliderantur  \  Sanati  obfequium. 
Phartfiicntm  flnlidiofa  Chnfti  obfervatio- 

impietas  in  !     ne,  Sc 

bfirmata,  qui  a- 
vifti  veritati  uon 

titur,in         l^   cedunt. 
Obfervationem  mlidiofam  dico,  quod  a-  Verf  '■ 
nimo  Chrifti  accufandiaccedebant,utillum  ^f' n-  - 
fcilicet  laquearent ,  qui  eos  laqueis  diaboli  p/,,,,,Tin. 
expedire  vencrat ;  vitaillum  privarent ,  qui  fidiofitcb- 
vita:  optionem  illis  attulerat  ;  ut  eifoiIam/rmtfi«.' 
fuiFoderent,  quod  aliumfofla  hsrentcm  ex- 
traherct.  Non  dcfunt  autem  hac  itate  qui 
ideo   ad  concionem  accedunt:   nec    vero 
multum  intereft  quorfum  accedant,  nili  hoc 
animo  illud  faciant ,  ut  in  veritate  inftituti 
vitamfuam  ad  agnitam  veritatemexigant. 
Hi  quidem  pernitioliflimi  funt,  qui  Doftori 
iniidias  ftruunt;   fcd  &  alii ,  qui  a  legitimo 
fine  defleclunt.  Efia.i.z.  Tim. 5.  Sicut  enim 
qui  fcholam  venntat,  quacunq;  de  caufa  hoc 
facit ,  ii  doctrinam  excipiat ,  operam  &  o- 
leum  perdit  :  iic  &c.  Medicum  enim  aut 
Chirurgum  nemo,  niii  fanitatis  caufa  ,  adit: 
perindequeeft  ut  ii  famcbcus  quis  menfa: 
aflideret,  non  ut  comedat ,  fed  ut  patremfa- 
miliasaut  cxteros  convivasafpici.it. 

In  refponlione  Chnftus  primuin  a  gene-  i"Ct>rijJi 
re  ad  ipeciem  condudit.liccre  fanareSabba-  rrlpmjimit 
tho  ;  licut  apud  Marcum  &  Lucam  conftat.  V".'?'  ,° 

„     •      ,         >  ■  i,i  ,-  itbDAth» 

Deinie  a  minore  concludit  iicere,  iicut  kemUtitn- 
hiatthtm  aperte  docet.  Qupd  autcm  ad  dumi 
prius  argumentum  attinct  :  tamctii  videa- 
tur  omni  controveriia  carcre  ,  nec  «uiquam 
dubium  videri  poflit  ,  quin  Sabbatho  bene- 
faciendum  iit  ;  tamen  etiam  explicationee- 
get  ,  Si  cumcautione&  exceptione  acci- 
piendum  eft. 

Nam  ut  quifque  artem  ,  quam  profitetur, 
exerceat ,  &  operaluaconfici.it;  opus  bo- 
num  eft&  fanclum  ,  utpote  .i  Deo  ftudioie 
&  follicite  pra:ceptum.  Hac  igiturratione 
videtur  Chriftus  omnia  Sabbathi  rcpaoula 
perfringere  ,  &  Sabbathum  diebus  profeftis 
exxquare  ,  quibus  nihil  nili  bonum  aggredi, 
aut  inftituerc  oportcbat. 

Sedintelligeiidum  eft  ,  opus  bonum  non 

unius 


tinius  eiTe  aCCcptionis;quandoque«nim  fumi  I 

oro  opercbono,  quod  limplicitertalecft,  & 

quodommbus  piis  promifcuc  &  fine  cxce- . 

pnonc  compctit,  tcmporis ,  perfonx ,  vcl 

Joci:  quandoquc  vcro  pro  bonoopere,  quod 

pro  teinporum,  &  perfonarum  ,  &  locorum  ' 

difcrimme,  bonumeft  ;   non  enim  bonum 

opus  eft ,  ut  aut  omnes  homines ,  aut  omni  \ 

tcmpore  aut  loco  futoriam  exerceant.quam- 1 

vis  ars  ipfa  bona  iit  in  le  non  mala.  Sed 

Dcumcolerc,  proxunum  juvare  &c.  omni 

tcmpore.  Prior  acceptio  huic  loco  conve- 

nit.  Hinc  eft  ,  ut  xgrotum  &  vuincratum 

fanare,xgrotos  &  captivos  inviferc,concef- 

fum  (it  Sabbatho.Sicut  cnim  Deus  Sabbatho 

perfeclum  a  fc  opus  tuctur ;  ita  etiam  nobis 

ad  univerlitatis ,  maxime  hominis ,  conlcr- 

vationem  Miniftris  uti  vult.  Non  enim  hac 

ia  re  Deb  minifterium  noftrum  prxbere,  eft 

Dei  providentiam,  quoad  in  nobis  eft  ,  con- 

vcllere. 

Zrqmpn-      y\qc  argumentum  amplificat  alio  diftri- 

*""*'"'     butionis.  Aut  enim  benefacere  ,  aut  male- 
btntUcit      ...  . 

iUimMt-    racere,  vitam  lervare,  aut  eam  perdere  con- 

fuerty       ceirum  eft.  Nihil  enim  cft  tcrtium,  aut  me- 

dium.  Pofterius  falfum  ,  atque  adeo  ablur- 

dum  eft  ;  prius  igitur  vcrum.  In  quo  illud 

perfpicitur,  cum,  qui  non,  cum  potcft ,  pro- 

ximo  benefacit ,  illi  malefacere  ,  &  vitx  pe- 

riclitanti  non  opitulantem  ,  eundeminter- 

ficere.   Quod  quidem  ex  Analogia  manda- 

tidenon  patrando  homicidium  defumiriir. 

Nam  prohibendo  ,  ne  quis  alteri  in  vira  da- 

mnum  arFerat ,  iimul  hoc  ipfo  mandatur,  ut 

ejus  tuendx  curam  agar.  Ex  quo  illud  liquet 

plures  eiTe  in  mundo  homicidas  ,  quam  qui 

hoc  nomine  vocantur  ;  qui  fciliceffiatrem 

opprimit ,  expilat  ,  ufura  mordct ,  qui  efu- 

rienti  panem  non  porrigit ,  qm  in  fiatrem 

indementiautitur.    Sicutenim  Advocatus, 

<jui  caufam  clientis  non  defendit  eum  pro- 

dit :  fic  quicumque  non  fervat ,  cum  polfit, 

perderecenfctur. 

ttUmm.i-       Alterum  ex  Matth.  comparationisargu- 

jcrtmin-    mentum  :  hominem  ovi,  morbum,  quo  la- 

timm        borat ,  foflx  aut  fcobi ,  comparat ;  fi  igitur 

inrtttomm  ^  ovem  saDbJtho  extrahere,multo  magis  ho- 

liitbtrt  ma       .  .  ,  „        ■         n. i  ■ 

tbtntatu  mlnefn  i  4ul  multo  prxftantior  elt ,  ltcet: 
infi.nir>.  prius  autem,  propria  confclTione  Plurifxo- 
rum  ,  verum  eft  ;  &  pofterius  igitur.  vide 
Luc.caf.\\.  Ex  quo  ut  cralTam  Pharifxo- 
rum  infcitiam,  ita  charitatis  noftrx  ino- 
piam  colligere  promptum  eft ;  qui  majorem 
rationem  fxpe  brutarum  pecudum  ,  etiam 
•canum  lubemus,  quam  hominuro,imo  yero 


K       t       I       C       A.  $0£ 

fratrum  :  pecudibus  enim,  aut  canibus  l.ibo- 
rantibusfuccurrimus ,  cumhomines,  quos 
pccunia  aut  opcra  juvare  polTumus ,  auxilio 
noftro  deftituimus.  Cujus  qux  alia  ratio  af- 
(ignari  poteft  ,  quamquod  pecudcs  noftras 
duccntcs ,  homines  ,  &  quidem  fratres ,  ad 
nos  non  pertincre  exiftimemus  l  qui  tamcn 
nobis  conjun&iflimi  funt.  Nam  (ive  infini- 
tam  lllam  cognationem  conlideremus,  qux 
eft.quod  omnes  ab  uno  parcnte  origine  rra- 
xiinus,  live  interiorem  hanc,  qux  in  Chrifto 
eft  ,  caro  noftra  funt.  Ad  hoc  examen  tan- 
quamad  tia.au.tot  revocata  charitas  noftra, 
facilc  apparcbit  an  germana  aut  fucata  ,  hac 
ftatera  appcnfa,  quam  levis  aut  gravis  iit  fa- 
cile  iiquebit. 

Alterumpcrtinacix  adjunctum  -x  Chri-  PtrtmtcU 
fti  refponfo  declaratur:  cui  tametfi  cum  ve-  Pharif. 
rillimo  tum  apertiirimo  ,  cum  nequaquam  ?      w"~ 

i,-n  11     i       r  u  V.,        tattmno- 

obditere,  aut  illud  rerellere  potuerant,  Pha-  ^  rint  ^ 
rifxi  veritatem  tamen  agnofccre  ,  &  Dco  „mr«Vc\ 
gloriam  dare  nolucrunt.  Dicitur  enim  Pha- 
nfxos  liluifle ,  tanquam  qui  niliil  quodog- 
gerant  aut  oppon.nit  habentes ;  cum  tamen 
rcipfa  non  acquicfcerent ,  fed  omnem  Chri- 
ftum  opprimcndi  occalionem  quxrerent  ; 
quod  quidem  deploratx  cujufdam,  &  pcrdi- 
tx  infanix  eft.  Sttiltttm  enimtametfi  contit- 
derts  mortario,  adhtbtto  piftilLo.non  t.imen  re- 
cedtt  ab  eoftttltitia.  Proverb.  2.7,  ir.  E  vafe 
quidcm  fuforio  argenrum  ,  catino  vcro  au- 
rum  purgatur,  &:  cxteris  cxtera.  Similes 
fuut  afpidi,  qui  nullis  vel  peritilTimis  incan- 
tationibus  aures  aperire  vclit  ;  tales  funt, 
qui  priufquam  concioncm  accedant ,  cum 
animis  fuis  penitus  conftituunt,  fe  fuis  cupi- 
ditatibus  obfequuturos  ,  quicquid  contrl 
dicatur.  Qtum  ad  rem  juvat  meminifle  , 
quod  Lttc.is  notat ,  Chnftum  corum  corda 


cognovlflc 


Hanc  pcrtinaciam  cxaggcrat ,  primum  Verf!  s. 
ab  adjuncto,  iraroChrifti  vultu  :  nec  enim  l1""  fA'. 
non  alioium  fcelus  eiTe  potuit ,  ob  quod  chnP,,rM~ 
Chriftus  excanduit.De  Mofe  dicebatur  eum  txnmtr 
manfuetillimum  interris  hominem  fuifle,  tHr 
&  qui  non  ,  nili  gravifllma  caufa ,  commo- 
tior  unquamfuit  ,   N«?w.i2.,3.fed  Chriftus, 
cujus  Mofcs  typus  tanrum  erar ,  cum  mul- 
tis  partibus  fuperavit;  ut  non  liue  caufa  Spi- 
ritus  iimilitudine  columbx  in  eum  dcfcen- 
difle  dicatur.  Nec  fintum  facrificii,  fed  & 
manfuerudinis  rarione  agnus    dici    potuit 
feu  ovis,qux  coram  tondente  fe  os  non  ape- 
ruit.  Vnde  roale  fxpc  acceptus  ab  alienis, 
parum  hononfice  a  fuis  traftatus,  nunquam 
Q^q  1  tamcn, 


ifjue  ob 
cordts  eo- 
rum  tturi- 
ttem  fiu- 
Sht. 


jio  Harmonia 

Quod  li  i]le  unius  manus  fanicacem  adipifci 
non  pocuic,  ni  collefcam  apud  homines  gra- 
ciam  effundere  &  prxcenrc  vellet:  mirum 
certe  nobis  videri  non  debec ,  ii  corporis  Sc 
animj:  nunquam  perituram  f.ilutem  ,  nqn 
nili  hominum.  malevoleutu  &  ofFcnfione 
obtinemus. 

Chrifti  ipfius  adjunclum  eft,  ipfius  admi-  1m  W* 
fummim    difficultatem    conjiceret .    Vide  '  rabihs  potentia  ,  qui  voluntate  &:  verbo  ho-  ■  m  (lilt 
Apc.6,\6.  ubumpudefperabundi  quxrunt,  ,  minem  fanavit.   Simul  enim  atque  homi-  relinuu. 
quofe  ab  irataagni  facic  reciperent.  Ofcu- i  nem  manum  fuam  extendere  jullerat ,  fta- 
lemur  lgitur  Fihum,  ne  in  nos  excandefcat. ;  tim  contrafti  nervi  ad  priftmum  vigorem 
Pfal.i.it.  :  redieruut  ;  ahoquin  enim  andam  manum, 

Auget  ctiam  pertinaciam  altero  doloris '  &  contractis  nervis  rigidam ,  &  motus  ex- 
Chriftiadjmitlo,  ob  cordis  eorumduntiem.  j  pertem  non  potuerat  porrigere.  Vnde  qux 


tamen,  quod  memini,  irato  aut  torvo  vultu 
aliquem  afpexit ;  ut  prodigiofam  nequitiam 
elle  opoituerit  ,  qua  ita  etferbmt.  His  lgi- 
tur  ,  qui  obhrmato  111  fuis  vitiis  animo  funt, 
metum  incuteredebet,  quo  Dei  Filmmin 
fe  iratum  habent ,  cujus  vultum  lratum  ,  ii 
jam  intueri  illis  oculis  concederetur ,  parum 
abeffet  ut  illos  exauimes  non  ledderct  ,  &  in 


Sitnati  ob. 
fentttum  in 
m.tnt>4  ex- 
tenfont, 


Nec  enim  tantum  iratus  eft ,  fed  cura  ira  li- 
mul  dolorcm  conjunxit.  Moleftum  cnim 
habebat  Chnftum  ,  &  tenernmum  ejus  cor 
pepulic,  quodillo;  videret  tam  perverfe  a- 
nimatos  elle,  ut  nullum  pccmtudinis,  eoque 
falutis,  (ibi  fonum  relinquerent.  Sicut  enim 
iingulari  Jxcicia  atficitur  ,  ex  elec/corum  (i- 
lute  Luc.k,.  &  relipifcentia  :  itaex  impio- 
rum  inceritu  acerrimum  dolorera  accipit, 
&pungitur;  eoquelachrymas  Ierofolymx 
caufa profudit  ;  &  Iudx  perditio,  inter  acer- 
billimos  ejus  in  pallione  cruciatus,  numera- 
tur  apud  loharmem.  Quanquam  autem  non 
amplius  detur  Filium  Dei  contriftare;tamen 
SpinturaSanftum  mcerorc  afficere  dicuntur 
£/>^.4,30.quocquot  iplius  inftructionibus  & 
diftatis  obliftunc,  iive  m  feipiis,  iivein  aliis: 
parumne  vero  exiftimanc  homines  cnfticia 
&  mcerorc  afficercniii  Sc  Deum  ipfum  mce- 
rore  perfundanc  i  £/^.7,13. 

In  faiuto  notandum  eft  ,  promptum  & 
paratum  obfequium  Chnfti  mandatis :  prio- 
re  quidem  ,  ut  e  media  concione  aflurgcns 
erectus  ftaret ,  quo  S:  conlpeftus  mifencor- 
diam  commoveret  ,  &  quo  ejus  eflet  ab  o- 
innibus  confpeftior  curacio :  pofteriore  ve 


lequuiicur ,  tanquam  caufam  annexam  elfe 
cxiftimo:  tanquam  diceret ,  manumporre- 
xit ;  nam  erat  illi ,  ut  altera  manus ,  111  pri- 
ftmam  ianitatem  reftituta.  Nec  fmnoiem 
\'erbi  cfficaciam.in  nobis  fpiritualiter  refti- 
cuendis,  ienciemus,  modo  ejus  verbo  creda- 
mus ,  nofque  ex  fide  ei  in  obfequium  crada- 
mus.  Nec  vero  cantum  priftinx  ialuti  &  di- 
gnitati  (ut  in  his  fanationibus  factum  eft) 
fed  multo  prxftantion  reftituemur.  Rom.i . 
ult.  Hoc  enim  modo  ,  non  modo  falus  no- 
ftra  cerca  &  immobilis  mancc,  fed  eciam  Fi- 
lii  Dei  cohxrcdes  efficimur;  &:  ineo  Ange- 
lis  ctiam  ipfis  beacis  prxponimur  :  quod 
raembra  Chrifti,  qui  Deus  eft ,  fumus ,  caro 
ex  carne  ejus,  os  ex  oflibus  ejus. 

Sequitur  alter  locus  hujus  miraculi,  ex  v"'" .*: 
abfolute  argumento  effeccis,  fcilicec  inlisni    .'•'"I"' 
inlania,  qux  lUos  ,  ad  conliha  concra  Chri-  fi,um  <■„«_ 
ftum  ineunda  ,  cum  Herodianis  adegic.  In  tra  chnjii 
quo  execranda  eorum  impiecas  fe  prodic,  c.tptmtei, 
quiex  melle  fanx  Chrifti  dottrinx ,  &ad- 
mirabilis  ejus  potencix,  inlanix  virus  colle- 
gerunt ;   Sc  inde ,  unde  ftultitiam  fuam  cor- 
rigere  debuiflent ,  .i  ftultitia  in  infaniam 
prohpii  funt.  Sed  ita  plane  fit ,  ut  qui  ex 


ro  ,dum  manum  extendendofanitatem  fe  a  I  Verbi  prxconio  ,  Sc  veritacis  lumine  non 
Chriftoaccepifleceftaretur.Hoc  obiequium  1  proficiunt,  indeterius  prxcipitentur.  Vivus 
tanto  llluftriuserat ,  quo  non  fine  Proce- |  enim  eft  Dei  fermo  ,  &  penecrance  gladio 
rum  offenlione  hoc  factum  lit.  Intelligeb.it  i  percutiens ,  eV  pertingens  ufque  ad  animx 
enim  fatis,  fe  Principum  offenfionem  incur-    comrnifluram. 


Quamobrem  quos  non  illuminat ,  COs"'7MF'er- 
cxcat  ;  quibus  aures  non  apent ,  eos  furdio-   '  Vf  ""•" 

,  J  ,  r     .      l  ■  ,.       nes  ttiyer- 


furum ,  ii  Sabb.itho  fanationem  ulla  fux  vo 

luntacis  ceftificatione  adipilceretur.    Cum 

vero  ille  Principum  gratiam  neglcxit  ,  ut  i  resreddit;  quos  ad  fapientiam  non  erudit,  "rf. 

eosadamentiam  detrudit  ;  quos  non  eraol- 
Iit,  obdurat ;  quos  non  fleftit,  frangit.  Eftt. 
cap.6, $,io.  Nec  enim  in  hoc  cibo  tit,  quod 
in  ahis  ufu  venire  potcft ;  ut  homines  eo 
pafti  nec  pinguefcant,  nec  macrefcant ,  fed 
eandcm  corporis  habitudinem  tuejutur;  ne- 

que  u; 


unius  duntaxat  manus  momentaneam  fjlu 
tem  confequerecur  ,  quanco  magis  nos  hoc 
ipfum  faciamus ,  uc  totius  cum  corporis, 
tum  animx  xternamfalutem  recupercmus? 
Sumus  emm  njtura.  mortua  &.  anda  qux- 
damfarmenu,  igniapta&  accommodata. 


EYANGILIC.il.  JJI 

queut  initincribus ,  ubi  nec  progredi ,  nec  |  frxnum  timoris  illis  injiccre,  nefccontr.i 
regrcdi ,  fed  uno  loco  quiefccre  ilatur  :  fed   lllum  commovercnt ,  quo  ora  lconuni  obli- 


htc  tmtn- 
ti.t  m.tjor 


potius  ut  lumen  aut  fulgor ,  qui  li  oculos 
uon  llluftrct,  cos  pcrftringit. 

Ex  hocamentix  effcftu  puIluLit  &  fub 


gat  &  capiftroconftnngit.  Sed  maluit  po- 
tius  intirmitatis  humanx  ,  cjuain  inducrat, 
veltigia  nnprimcrc  ,  ut  fe   nobis  (peccato 


nafcitur  aliud  ,  conlihum  cum  Herodianis  |  exccpto)  limilcm  comprobarct ,  \  nobis, 
"iuhcenjn-  advcrfus  Chriftum.  In  eo  autcm  ,  prxter  \  conlimili  cafu,  idem  raciendi  excmplum  rc- 
ttm,         fummam  impietatem,    lingularis  amentia  ■  hnqueret.  Sicut  igitur  pauloantc  ,  inirx& 

conlpicitur:  quod  adverfus  Chnftum  con-  I  doloris  affectibus ,  humanitatis  fux  ;  lic  hoc 


filia  captcnt  ,   quo  eum  morti  tradcrent  , 

qucm  cum  multis  miraculis  didieiffcnr  infi- 

nitx  &  potcncix  c\:  fapicntix  efle ,  cxttc- 

mx  dementix  fuit  advcrlus  vitam  ejus  con- 

jurarc:  qui  furor  a  Prophcta  arguitur  Pf.i.,\. 

Quamvis  enim  Chriftum  tandem  ad  mor- 

tem  dctruferunt ;  tamcn  hoc  non  fecus  fc- 

ciffent ,  nili  Dominus  ipfc  fui  potcftatem  il- 

lis  permiliffet. 

er.tftrtim        Dcindc  quod  cum  Herodianis,  fcu  Hero- 

tum  Htro-  dis  ftudioiis  &  fcctatonbus,  fcu  fcrvis  capita 

tii.in.chri-  fua  confcrunt ,    itcrum  cos  amcntia:  reos 

Jlomfenfi,.  peragjt  ;  &  ut  qui  cum  peticuloliffimoeo- 

rum  lpforum  hofte  coniilia  inircnt,  quod 

nemo  mcntis  compos  fccerit.  Nam  Mcf- 

fiam,  quem  illi  tantoperc  expctcbant ,  He- 

rodcs  hoc  ipfo  dubio  procul    potiflimum 

adverfjbarur ,  quo  de  Iudxi ,  S;  cumprimis 

Phatifxi,  maxime  eum  cxpetebant ,  fcilicet 

quod  rcgum  tcrrcnorum  more  hic  rcgnatu- 

rum  (ibi  apud  fe  confinxcrunt ,  ut  in  altcro 

Herode  ludxx  Rcge  pcrfpeclumcft.  He 

rodes  autem  hic  vidctur  fuiircnonRex  lu 

dxx  ,  qui  mortuus  cft,  fcd  Tetrarcha  Gali- 

lxx  :  cum  cujus  aulicis  ldeo  videntur  conli- 

lia  iniiffc  contra  Chriftum  capitaha  ,  quia 

Chriftus  adejus  ditionem  fpectabat.  Sic  vi 

demus  mundi  fapientes  dcmentari ,  dum  fe 

Chrifto  opponunt  ,  &  veritati  Euingclii  ; 

perdit  enim  fapientiam  fipicntum,  &c. 

Huc  acccdit  lingularis  amentix  aliud  Ipe- 

cimen  ;  ut  qui  libi  Iicerc  putant  Sabbatho 

conlili.t  perdcndi  Chnftum  inire.cum  Chri- 

fto  hommem  fcrvare  non  licere  exiftima- 

rcnt. 

Sequiturpars  TFuga  Chrifti , 

altera  ,  cujus^  & 

partas  \Fuvx  adjun&um. 

In  fuga  propomtur  nobis  Chrifti  exina- 

nitionis  pars  aliqua  ,  qux  Pbtl.i,*..  dedara- 

tur.Nec  enim  ideo  fuga  fibi  confuluit,  quod 

"'.'"fpiritusci  deeffet ,  aut  masrnaiumitas  ,  qua 
txinanint;   '.  c    tT        n.  r  i         ■ 

plenum  ruille  polt  luo  tcmporedocuit ;  ncc 

vero  ut  fe  ad  illud  tcmpus  refervaret,  nccef- 

fe  habuit  futoricorum  concedere.  Poterat 

eniui  uuo  vcrbo  cis  vitam  eripere  ,  potcrat 


Verf.  7, 
8cc. 

Tx  f*°* 
Chrili, 


loco  cum  humanitatis ,  tum  humanx  unbc- 
cillitatis  ventatcm  comprobavit. 

Ex  Marco  autem  plemusdocctur  ,  quod  mjJ/k,-- 
lit  hujus  fugx  adjunttum  ,  qui  iiirinitam '•""'"/'- 
mukitudinem  ex  variis  oris  <3c  regionibus,  Tr""m 
quascxprcffe  notac  ,  illuminlequutam  nar-  '"'''' 
rat.  Qiunquam  Phanfxi  id  agcbant ,  ut  o- 
mnes  a  fequcndo  Chnftoabftcrrerent  ;  ta- 
men  Dominus  hoc  illorum  conliliumirri- 
tum  facit :  nec  irritum  tantum  hunc  eorum 
ncfanum  conatum,fcd  in  fumme  contrarium 
finem  retorquct.Sic  in  Pharaonis  perfcquu- 
tione  faclum  legimus  Exod.  x.  lic  in  AB. 
nam  diffipatio  Hicrofolymitana  nuinero- 
fam  Ecclelix  prolem  peperit ;  ut  plane  ftul- 
tum  iit  hommibus  de  oppnmenda  veritate* 
&  cxftingucndo  Euangclii  lumme  cogitare: 
linguli  enimquos  imponunt  idlus  ,  totidem 
funt  viriumadditamenta  :  finguhflatus.qui- 
bus  illud  extinguere  conantur,lumen  accen- 
dunt  magis :  iingulx  peftes  ,  tocidem  funt 
mcdicinx  ;  idemque  illi  ufu  venit,  quod  ju- 
glandi,  quod  camphiroe,  quod  thuri ,  qux 
cxfa  calcata  S:  incenfa  profcrunt  magis. 

Quam  aucem  merccdem  ifti  retulerunt,  VetC  10. 
copiofc  docet  MarcM  :  nam   fanabantur  ,  ?«< •»?<•- 
quibufcunquc  morbis  aut  calamitate  dcti-  ™"v> 

*  ,  *      .  m^rbaJA- 

nebantur:  qui  tanto  numeroerant,  ut  m  ll-  „,,(,,„„,.. 

lum,  contingendi  &  contreclandi  eum  cau- 

fa  ,  irruerent  ;  hi  cumprimis  ,  qui  dxmoni- 

bus  correpti  funt,  adeo  ut  coaiflus  iit  navem 

confcendere ,  ut  fux  incolumitati  confu- 

Icret. 

Qua  in  re  apparet  Chriftum  divitias  gra-  ituU  Chri- 

tix  fux  illiscxpofuiffc  ,  &  veluti  thefauros^'S«"« 

aperuille,  ut  plcnis  manibus  rcdircnt  :  quod  "P'0/"» 

ccrtc  his  prxfertim  facere  fblet,  qui  eum 

a  mundo   contemptum  &  fugatum  qux- 

runt.  Sicut  enim,  cum  quis  amicos  ad  men- 

fam  excipit ,  omnia  depromit  ,  &  illis  expo- 

nit  ;  lic  perfccutionis  tempore  ,  cum  hypo- 

critx  maxima  patte  excernuntur  &  venti- 

lantur. 

Potentiaetiam  immenfaapparuit ,  quodVerf  ti. 

dxmones  etiam  arcanaejus  vi,tanquam  ha-  &p°a™n* 

mo,  ufque  eo  adduccbantur,  ut  ad  pedes  ac-  """""1" 

Qj\  3  cederent, 


mones  ad 
pectes  acce 
ctcrent. 


•,11,  H      A      R      M 

cedercnt,  quo  energumeni  fanarentur ;  ante 
hac  vidimus  illos  attra&os  efle  ejus  volun- 
tate,  tanquam  catena  plufquam  ch.tlybea,  ut 
fe  coram  iifterent ,  nunc  etiam  ut  eum  at- 
tingcrent ,  &  fuis  manibus  quodammodo 
pro  eo  fanitatem  prelienderent  ,  quem  cane 
pejus  &  angue  odio  habucrant ,  nempe  eo, 
quem  pollidebant.  Quod  li  attadtu  Chrifti 
virtutcm  ipfos  fanandiattraxerunt  ,  quanto 
hoc  magis  fict  in  fpirituali  fanitate  ,  ut  .i 
Cinifto  vitam  cxfugamus  ,  quandoquidcm 


O     N     I     A 

in  idem  cura  lllo  corpus  coalefcimus ,  ck 
illi  tanquam  taleae  iniiti  3c  iufixi ,  cumillo 
pcnitus  adunamur :  omninoque  certe  opus 
eft  ,  ut  falutcm  a?ternam  ab  illo  confequa- 
mur,  ut  illi  hoc  paito  adunemur.  Chtiltum 
enim  in  gutture,  in  manu  ,  aut  ventre  tenc- 
re  non  profuent  ,  nec  aliquam  ejus  partem 
in  noftram  carnem,  ftomachi  calore  confe- 
clam  &i  concoctam  ,  converfam  habcre;  fed 
totum  Chriftum  lidein  cordibus  poffidere, 
&  eum  inhabitantem  habere. 


M  A  t  T  H.  cap.  n.  a  verf  17.  ad  21. 
1 7  Vt  impleretur  quod  dittum  eratper Efaiam  Propbetam,  dicentem, 
iS  Ecce  fervus  ille  meus,  qttem  elegi :  dileclus  tlle  meus ,  inquo  acquiefcit  anima 
tne.i  :  poium  Spiritum  meumfuper  eum ,  &judiaum  Centibus  annunciabit. 
1 9  Non  luigabit,  nequc  clamitabit,neqtte  audiet  quifquam  in plateis  vocem  ejus. 

20  Arundinem  qiujfatam  non confringet ,  &  linumfumigans  non exjitnguet:  uf- 
que  dum  protulerit  ad  vtttoriamjudidum : 

21  Etin  ejus  nomiue  Gentesjperabunt. 


A  n  A  l  r  s  1  s. 

■pinem  notat  curcum  furorem  Pharilsorum  & 
*  Herodianomm  dcclinavit,  8c  fimul  cur  a  fe  fanatis 
filentium  imperavit,  nempe  ut  Propheta;  vatici- 
nium  impleretur. 

Verf.\%.  DefcribiturChriftus  is  efle,  cui  cum 
hicdeclinatio  &  ceflio ,  tum  filentii  pn-ceptioap- 
tiflimeconveniunt;  primumabadjun&a  Deifer- 
vitute,  deinde  abadjun&aeleclione,  itemdele- 
•  ttione  Dei :  poft  a  caufa  eflkiente  ,  collatione  San- 
&l  Spirirus  in  illum  :  dcinde  ab  effe&o ,  judicium 
Gentibus  annuntiandi. 

Verf.\c),  Item  non contendendi,  quod effeftum 
refettur  ad  illud  quod  conceflit  eorum  furori : 
prsterea  alio  effe&o  non  damandi ,  neque  vo- 
cem  fuam  edendi  in  plateis ;  quod  effe&um  refpi- 
cit  interminationem  ,  ne  illum  manifeftum  face- 
rent. 

Ferfio.  Deniquealioeffefto  infirmis  parcen- 
di,  inquibusaliquavelminimafpeseft  refipifcen- 
tia:;  quod  duobus  paribusilluliratur ,  nonfran- 
gendiquaffatum  calamum,non  extinguendi  linum 
lumigans;  qua:  effeda  adjuntto  temporedefiniun- 
tur,  donec  viftoriam  obtineat reftitudo &  judi- 
cium,  feu  ordo  vel  ordinata  gubernatio. 

fw/n.Deniquedefcribiturab  adjun&a  in  eum 
Gentiumfide;  vel  finis  eflepoflitomniumfupe- 
liorum  effectuum ,  ut  Gentes  iniltofperent. 

METAPHR.ASIS. 

j  „  g       (~\  ^*°d  hostium  furorifuga  arrepta  concef- 

V<  fit,  &  cjuod plerifque  ne  illufiria  ejttsfa- 

cinora  evulgarent ,  pracepit  .•  id  hoc  confilio 

fecit  ut  ommbus  eum  effe  Meffiam  innotefce- 

ret ,  de  quo  Propheia,  nomtnatim  Efaias  ,  in 

18.      hu  fereverbavatic.mtmeH,  Ecce  (qwad 


humanam  naturam)  fervum  meum  ,  quem 

ego  ut  illiim  fuftentem.affttmfi,  unice  dtlecium 

meum  in  qito  penitus  acquiefco :  in  hunc  Spi- 

ritus  mei  dona  conferttm,  ($  fine  menfura 

conferam.  Cujm  quidem  Spiritm  fruiim  &> 

effecim  erunt ,  ut  quod  efi  recium  &  bonutn 

Gentibm  annunciet.  Viribtts  omnes  vincendi 

\  quife  oppontmt  minifterio  fuo  inftrutlus ,  non 

contendettamen ,  fedpotius  cede/tdo  itlm  de- 

I  clinabit,  neque  popularem  auram ,  aut  homi- 

I  num  acdamationes  captabit ,  quas  (tametfi 

jttre  optimo  debitas)  averfabitur.  Gluod ideo 

facit ,  ne  dedarats.  fttbtto  majeftatis  fu&  ful- 

I  gore ,  homtnes  imbecillos  tanquam  aut  arun- 

I  dinem  quajfatam  frangat ,  aut  linum  fumi- 

I  gans  refiinguat :  quos  porro  confolidos  f$  ma- 

gis  illuminantes  reddere  in  votis  habet.  iSjuod 

1  ufqtte  eo  faciet ,  quoad  de piorum  falute  attt 

impiorttm  j  ttfia  condemnationc judictum  liqtti- 

1  doferrtpofftt.  €}uam  inregniftti  procttratione 

\  manfuetudtnem  ideo  exertebit ,  ttt  ea  attra- 

|  cii  omnesnationes,  adillumfide  Hffi>e  accttr- 

■  rantu. 

P  R  A  X  I  S. 

EOrum  qua:  Chrifto  accidiffe  fupra  dicta 
funt  )am  finem  explicat  ;  ut  fcilicet  fe 
Meffiam  efie  declatet,  &  cum  ,  de  quo  Pro- 
phetx  ,  nominatim  Efaias,  cap.41.verf.  14. 
vaticinatus  eft. 

Hic  vero  fententia  Propheta: ,  non  tan- 
tum  ad  ptoximam  lententiam ,  fcd  ad  totius 

hujus 


19, 


E    v 


N 


I      C     A. 


Vcrl.  ». 
CbriBm 

fervi**  rjwtt 
homo  fti' 

ain, 


ifjne  i  Dei 
MMMWj 


-•  CHjUt  X- 

tnsre  ab  rt- 
hif  drfcrc. 
SiU) 


hujus  hiftoria:  comptcxum  &  fcriem ,  de  rc- 
ftituta  manu  arida,  referenda  eft: 

Inquafen-  fVocatio, 
tentia  notan-^    ■  & 
tur  Chnfti       (^Dona,  quibus  ornatur. 

Plurimum  autem  mtercft ,  ut  fciamus 
Cliriftum  ad  hoc  vocatum  efle  ,  ut  nosfer- 
vet.  Inde  cnim  conftat  eum  hoc  unice  ,  & 
diligentilTime  procuraturum  ,  cumque ,  qui 
alns ,  ut  m  vocatione  ambulent  ,  autor  eft, 
multo  magis  hoc  facturum. 

Primum  vcro  fierv.tm  fiunm  Deus  Chri- 
ftum  vocat  ,  quod  carne  humanafumpta  fc 
hoc  pacTo  exinanivit  ;  quoad  enim  humani- 
tatcm  induit  ,  crcatura  Dei  eft  ,  eoque  ipfo 
fervus.  Hinc  Apoftolus  Phd.1,7.  docet  ab 
eo  formim  fervi  aflumpram  ,  camecfi  ipfo- 
rum  Angelorum  lit  Dominus.  His  verbis 
notat  Chrifti  vocationem,  quod  eum  fer- 
vum  fuum  Deus  appellar,  3c  ob  eam  caufam 
i  fe  miirum  &  legatum.  Ex  quo  dilcimus 
quam  hbenter,  &  a:quo  vel  alacri  animo 
cultum  Deo  praeftare  debemus ,  &  noftra 
omnia  orficia  llli  deferrccum  Dei  Filius  hac 
in  re  nobis  exemplo  fuo  prxivit  ;  &  cum 
ipfum  in  hoc  opere  focium  habeamus ,  non 
tantum  Angelos:  penndeacii  Rex  a  fub- 
ditis  fuis  quid  exigens,  idem  prius  a  fuis  Au- 
licis ,  atque  adeo  ab  unico  filio  obeundum 
mandaret ,  ut  mandati  fui  arquitarem  com- 
probaret.  Vnde  etiam  liquido  conftat ,  cos 
juris  fihorum  Dei  participes  non  futuros, 
qui  fervorum  conditionem  repudiant.  Nam 
Chriftus,  ut  Dci  Filius.ita  &  fervus  cxftitit: 
quiigitur  illi  in  fervi  fubjeftione  commu- 
nicare  noluerint  ,  hos  filiationis  (uc  ita  di- 
cam)  jure  exclufos  iri  cemim  cft. 

Quod  additur  Deura  Chriftum  elegiffe, 
eodem  fpcftat ,  ut  vocationem  ejus  decla- 
ret :  nam  quod  a  Deo  elettus  fit ,  facile  in- 
tclligitur ,  eum  non  eile  voluntarium  Mel- 
lum  ,  qui  fe  huic  honori  ingcffit  ,  fed  elc- 
ctionem  Patris  exfpcdlafle.  Eienim  dsBnm 
efr,  tu  esfilrttsmeut,  ego  hodts geniti  te,  Pfit'. 
1,7. &  tues  Sctcerdosfiecundum  ordmem  Mel- 
chifedecn.  Heb  s;,io. 

Tertium  epitheton  unice  ddeBi ,  &  in 
qtti  De:u  penitus  acquiefcit :  difcrimen  fta- 
tuit  inter  Chriftum  ,  &  alios  omnes  ;  &  illi 
certum  &  expreflum  characlcrem  impri- 
mit ,  quo  a  caeteris  o.Tiiiibus  internofcatur: 
plures  enim  &  fervi,  &  eleiti  ab  i:iino  mun 
di  exftiterunt  ,  &  deinccps  futuri  funt  ;  fed 
qui  lit  Deo  unice  dileclus,  &  qui  lit  Dei  de- 
litii ,   ncmo  hominum  aut  Angelorum 


S'i 


Nam  homines  omnes  fua  natura  A:  in  fcip- 
fis ,  Deo  abominabiles  funt ;  cV:  Angcli  in 
Chnfto  &  dile&i,  &  clecli  funt.Solus  Chii- 
ftus  ex  omnibus  Dci  fervis ,  in  fe  Deo  cha- 
rus. 

Quod  autem  de  Davidc  dicitur,  cum  rjmDiCtU 
fuifle  hominem  cx  Dei  fentcntia  :  de  eo,  f'l'""'> 
quoad  Chrifti  fugaerat  potius,  quam  de  fua 
iplius  perfona  ,  enunciatur.  Kfle  cnim  cx 
fcntentia  ,  &  votoDei,  &  Dei  auimam  co 
oblectari,  &  Deum  in  co  penitus  acquiefce- 
rc ,  idem  lonant.  Plurimum  veronoftrum  Incitifuia 
intereft,  fcire  Patrem  Chriftum  chare  com-  »d»"**- 
plefti ,  Si  unice  dihgerc  ;  ut  cum  animos  *""'  1 
noftros  fubcat,  nos  in  nobis  iplis ,  Deo  exo- 
fos  effc  ,  nos  ipfbs  a  defperatione  hac  cogi- 
tationccontineamus :  Chriftum,  cujus  nos 
membra  fumus ,  &  quicum  unum  fumus, 
Deo  in  fummis  amoribus  efle.  Solatur  enim 
illum,  qui  fibi  regem  infcnfum  h.ibet  ,  quod 
fratrcm ,  aut  amicum  habeat  in  aula  regis, 
qui  plurimum  gratia  apud  regem  valeat : 
quanto  nos  magis  confolari  debec.qui  Chri- 
ftum,  &:  fratrcm,  &  amicum  ,  &  nobis  pcni- 
tus  adjunctum  habemus  ,  qui  hoc  munus  i 
Patre  accepit ,  ut  nos  ci  reconciliet  ?  Cun> 
igitur  in  unigenitum  amor  in  nos  defluac, 
qui  ejus  membra  fumus;  non  eft  quod  dubi- 
temus ,  ne  peccata  noftra  nos  a  Dco  abalie- 
nent.  Major  enim  eft  &  arftior  in  Chrifto 
Dei  crga  nos  charitas ,  quam  ut  poffic  ulhs 
noftris  peccatis  in  odium  commutari. 

Sequitur  altera  fententia:  pars  de  donis,  Bum  ex 
quibus  a  Deoad  munus  obeundum  inftru-  si"r-  "™*~ 
ccus  eft.  Et  priori  quidem  in  loco  ytnKus,  &  ".      ",  . 
univerlerem  mdicat:  deindelpeciatim  ex-  n    ^  xll-s 
lequitur.  In  priore  vero  Spiritus  immiflione  difcrimen-9 
&  effiifione,  notan  videtur  conferta  &  con- 
ftipata  donorum  Dei  menfura,  qua;  in  Chri- 
ftum  collata  eft ,  /0^.5,34.  Non  enim  dicit 
fe  ex  Spiritu  fuo  efFuIurum  in  Chnftum ,  ut 
Lucas  Aii.  1,  4.  cumde  donis  in  membri 
collatis  Ioquitur  ;  fed  lpfum  fpiritum,  abf- 
que  modo  aut  menfura.   Alia  harc  nota  eft, 
qua  a  csteris  Dei  fervis  interftinguitur , 
prsterquam  quod  quicquid  rivulorum  gra- 
tiaz  Dei  eft,  abhoc  fonte  dcrivetur. 

Iam  certas  donorun  fpecies  ab  effectis  $'«**•"' _ 
enumcrac,&:  primum  quidcm  fcientiam  ejus,  "  'l"'!"" 

,   .     ,         r  '  .    ,  '         cntla  dlV>- 

*.]Uodjurf:::wn  Uenttbitt  annunc.abtt.  Inquo  na 
intelhgendum  eft  Prophetam  Efia.$i,n,ad 
i4.  diis  Gentiumomnem  prxdicendi  ,  aut 
vera  dicendi  facultatem  .ul^miire  ,  idque  ut 
omnem  hanc  facultatem  ad  Chnftum  unum 
revocarec ;  qui  folus  norit  judicium ,  feu 

quod 


Vctf.  19- 

ey  incrtdi. 
bili  m.xn- 


314  H     A      *      M 

quod  recTum  &:  juftum  eft  proponere.  Ouod 
quidemChriftuscum  in  reliquo  minifterto, 
tum  hoc  ipfo  tempore  Euangelium  prxdi- 
cando  ,  &  propolitamdirTiculcitem  diiTol- 
vendo,  prarititir ;  &  hodie  etiam  per  fidclcs 
Mintltros  prxftat.  Vnde  illud  liquet,  in  uni- 
verfo  mundo,extr.i  Chnfti  &  Euangeliico- 
gnitionem  ,  nil.il  ellc  prarter  coiitulionem, 
&  rerum  perturbationem. 

Qnr  fequuntur  crTe.TU,  cx  incredibili  &: 
memorabih  ejus  mafuecttdine  &  fubmnTio- 
ne  nafcuntur.  In  quibus  primum,  eum  non 
fueimline  litigaturum  Propheta  pra:dixit.  Quodlu- 
acfubmif-  culentcr  declaravit  ,  cum  Pharilxorum  fu- 
J""c>  rori  concciTit.  Quanquam  enim  ab  illis  la- 
celTitus  ,  viribus ,  quibus  dlos  orones  nutu 
perderet,  inftructus  elTet ;  tamen  maluit  fu- 
gam  capelTere  ,  quam  cum  illis  pugnam  ini- 
re.  Eoque  ipfo  fe  cttmprimis  a  contentio- 
nibus  remotumdeclaravit,  qttod  viribus  in- 
finitc  fupcrior,  pugnam  detrectavit.  Tam 
enim  potuit  illos  Chriftus  opprimere,  auam 
eftficile  viro  fumigans  ellychnium  extin- 
guere,aut  quaiTatum  calamumfrangere.  Sa- 
picntia  enim  quadam  humana  a  pugna  ar- 
centur  ;  &  lite,  qui  viribus  inferioresfunt:S: 
divina  etiam  fipientia  Salomonis  idem  nos 
docet ,  non  eilc  cum  fortiori  in  lite  con- 
grcdiendum.  Sed  in  eo  fpintus  manfuetu- 
do  ,  5c  animus  .i  litibus  abhorrens  demon- 
ftraturevidentiiTune  ,  (i  viribus  valentior  & 
caula  fuperior  infirmiori  locum  faciat  :  iic- 
ut  contra  infigniter  contentioii  nota  eft, 
li  viribus  &  caufa  mferior ,  tamen  ad  pu- 
gnas  &  contentiones  convolat.  Hoc  nos 
fpirituadaliquem  certe  modum  &  menfu- 
ram  imbui  neceiTe  eft,  ii  Chrifti  vera  mcm- 
bra  fumus.  Qui  igitur  rixas  amant,  a  Chri- 
fti  exemplo  recedunt. 
ctiamina-  o oii  mttuylai  ,  *$i  06.  HxC  ambo  ad 
""&''"'*   unam  eandemque  virtutem  retulerim  ,  cum 

iontemptu\  r  ...  ,v-     -         -        1      -  -  1 

'      ictlicet  non  elie  manis  glonx  cupidum  , 

neque  pGpuli  clamores  aut  applaufus  ambi- 

re;  imo  fugere  potius,  licut,  lilentio  mira- 

culorum  impcrato  ,  hoc  loco  conftat.  Ap- 

paret  autem  ex  hoc  loco  ,  illud  apud  Pro- 

phetam  non  eiTe  vertendum  (non  attoU.it  fe) 

fed  non  attollit  vocem  (nam  ;  ut  vox,  qux  in 

fequenti  claiifula  apponitur  Zeugmaticos, 

pro  frequenti  Hebratorum  more,  afcifcenda 

iit ,  atquc  ita  Propheta  cum  Euangelifta 

fumme  confentiat. 

quoJfcibi       Hic  iteni  virtus  piis  omnibus,  cum- 

Mmiflrit    primis  Verbi  Miniftris ,  imitanda  eft.  Qui 

imitmd».  ,ojtur  virtutes  fuas  &  rcs  geftas ,  tuba  pro- 


o     N     1     A 

mulgari  cupiunt,  maxime  vero,  qui  laudem, 

quam  non  funt  commenti,  aucupantur  ,  hoj 

Chrtftilpiritum  nonhabere  indicio  eft.Glo- 

ria  enim  v  tanquam  adcps ,  tota  &  integra 

Deo  ofFcrcnda  eft  ,  &  fpolia  ducis  funt ,  non 

mihtis  ;  cujus  folius  vires  cV:  vircutes ,  ad  vi- 

ftoriam  reportandam  conferuntur. 

Hujus  manfuecudinis  pnftancia  ab  efTc-  Vcr^  20- 

£tis,  &  fine  ornatur :  erTedum  eft ,  non  per-  ""^  chJ" 

dere  eum  ,  inquomimma  eft ,  non  folumj(£j(fi]m-_ 

pietatis  przfentis ,  fed  futura:  '\s,n\hcii\o\  fuctHd,nc 

qua:  limilitudine  lini  fumigancis ,  &  quaiTati  ttim  mr 

calami  llluftratur.  Ellychnium  enim ,  quod  ">""fide 

lucem  non  pnfcrt ,  nec  flammam  ,  fed  tan-  f"*A''1. 

tum  fumumemittit ,  homines  nullo  modo  1°  *. 

ferunc ;  deinde  calamum  ,  vel  incegrum  fua 

imbecillicate  &  infirmitacecontemnunt,ne- 

dum  quaiTatum.   Chriftus  non  item  ;  fed  in 

quibtis  non  tantum  ulla  virtus,  fed  lignifica- 
.      , .  .        .  .  ° 

tio  aliqua  virtutis  appatct,  eis  parcit  ,  &  eo- 

rum  peccata  pnterit ,  nec  illis  fe  opponit. 

Hinc  eft  ,  ut  cum  Pharifxis  pradium  non 

commiferit,  ne  illos  tantifceleris  reos  face- 

ret :  ut  illis  corufcante  miraculorum  fuo- 

rum  fulgore,  iimul  &  femel  oculos  pra:- 

ftringere  noluerit  ;  ut  (i  efTcc  aliqtrn  in  illis 

fpes  relipifcentia:,  eam  foveret,  &  illam  hac 

tanta  manfuetudine  eliceret:  veluti  ii  Rex 

non  illa  lumina  accenderet ,  qui  ejus  muni- 

ficenti.im  decerent ,  fcd  quat  caligantibus 

convivarum  fuorum  oculis  maxime  con- 

venirent :  autaromatum  &  furTmientorurn 

fuorum   vehementioiibus  odoribtts  abfti- 

neat,  ne  cerebri  imbecilhtatem,  qui  in  cit- 

cumliftentibus  eft,  lxdat :  atit  denique  epu- 

las  apponeret,  non  iua  magniricentiadignif- 

limas ,  fcd  laborantium  convivarum  ftoma- 

chis  aptiiTimas.Et  ac  ii  Medictts  ea  medica- 

menta  prxberer ,  non  quibus  fuamperitiam 

magis  oftenderet ,  fed  qua:  argroto  accom- 

modatiiTima :  &  utpnceptor  non  eado- 

ceat  quibus  nulli  ejus  Iuera:  deprehende- 

rentur  ,  lcd  quibus  potiilime  pucr  proveha- 

tur.  Hinc  ctiam  factum,  ut  tamctli  fciret 

quofdam  majori  fttidio  corporis,  quam  ani- 

mi  falutis  duci  ;    ut  eos  tamen  non  pro- 

pterea  repulerit ,  aut  abegerit.   Idcmnobis 

facicndum  ,  utcaveamus,   ne  illos  obtera- 

mus  aut  abjiciamus ,  in  quibus  aliqua  falu- 

tis  fpecies  eft. 

Finis  hujus  manfuetudinis  eft  duplex,  idqs<>tpe- 

prior  ut  judicium,  fcu  pictas  probitafciue  ,  '•"  m,'!L'* 

taiuiem  aliquaudo,  proriigatis  omnibus  ve-    ■= 

ritatis  hoftibus,  erroribus  &  vitiis.vitloriam 

obrineaiit."qux  ipfi  pietas  &  probitas  profli- 


E     V     A     H      C 

garenrar,  fi  Chriftusnobifcumpromerito 
ageret ,  nec  nobis  pcrquam  infirmi-:  parcc- 
ret.  iic  Rom.  1,4.  Pattentia  Dei  nos  ad reji- 
pifcenti.vn  ducit.  Ex  quo  illud  etiam  con- 
fcquitur,  ut  fi  dementiacjus  ad  auimi  in  vi- 
tiis  obfirmationcmabutamur  ,  tum  demum 
Chriftum  non  amplius  hac  manfuetudine 
crga  nos  ufurum  ,  aut  li  nobis  iplis  ln  no- 
ftris  imbecillitatibus  adtilcmur  &  placcamus: 
quod  etiam  nobis  imitandum  eft.Deinde  re- 
probis  tam  diu  parcct ,  quoad  cos  jufto  Dei 
judicio  periifle  ab  omnibus  agnofcatur. 
Vrrdi.  Finis  altcr  manfuctudinis  eft  ,  ut  Gcntes, 
&  Gattt  quarum  nonnulla  pars  hic  affuiiTe  videtur 
innmfre-  cx  Marco, confirmata:,  incum fpcrcnt.  Nam 
hac  manfuctudine  Chrifti  homincs  invitan- 
tur.  Scimus  enim  multos  abjectr  fua:  con- 
ditionis  cogitationc  abfterreri ,   ne   reges 


e     t    r    c     A.  j,- 

prsfertim  fplcndore  fulgentes  adcant ;  Ben- 
liadadum  enim  impulit  ,  ut  fe  ad  pcdcs  Re- 
gis  Ifraelis  abjiceret ,  quod  rumoie  haulilTet 
rcges  Ifraelis  clcmentes  fuiflc.  i  i?c£.io,3i. 
Hoc  etiam  docetur  ex  Zachar.  9,5.  Ke  me- 
tuat  filia  Sion ,  quia  venit  Rex  tittu  humilu, 
infulens  pttUo  afmt.jugo  affueti.  Hoc  igitur 
nobis  ftimulum  addat ,  ut  in  Chrifto  fpcic- 
mus ,  tametli  percxiguafunt ,  qua:  in  nobis 
lplis  fentimus  .  Tantum  igitur  abeft  ,  ut 
Chnfti  abjecta  conditio  &  lubinifTa ,  nos  i 
Chrifto  ampleftendo  remoretur  (quod  Iu- 
da:is  ufu  venilTe  fcimus)  ut  hoc  nos  alliccrc 
debeat.  Sicut  autcm  Zachar.  9,9.  fic  &  hoc 
loco  ,  Prophcta  ofFenlionem  tollere  voluit, 
quam  inde  arrepturi  cfTent  Iudaei  ,  quod 
Chriftus  tamhumiii  conditione  tuturus  fcv 
ret. 


L  v  c.  cap.  6.  averf.n,  adiy. 

12  Taclttm  esl  autem  tllis  diebus ,  abiit  in  montem  ad  orandum  ,  &pernoctavit 
illic  in  precatione  Dei. 

13  Etquumdtesortuseffet,  advocavitdifcipulosfnos,  &  quttm  ex  ipfis elegiffet 
duodecim,  quos  &  Apoftolos  nominavit : 

14  (Ncmpc  Simonem  ,  qttemetiam  tiominavit  Petrttm ,  &  Andream  frattem 
ejus,  lacobum  &  Iobannem,  Plriltppum  &  Bartbolom<zum. 

iS  Mattbtum  &  Tbomam ,  lacobum  AlpbaiWvim,  &  Simonem  qut  vocatur 
Zelotes, 

1 6  Iudam  Iacobi  fratrem  &  Iudam  Ifariotcn,  qui etiamfuitproditor. ) 

M  A  R  c.  cap.  3.«  verf.i$,adi.o. 

13  Tunc  afcendit  in  inontcm ,  &  advocavit  ad  fe  qnos  ipfe  voluit :  &  venerunt 
ad  eum. 

14  Et  conflituit  duodecimut  fecumcffent ,  &  ut  mitteret  cos  ad  pradicandum 
Euangelium : 

t s  Etttt  baberent potefiatem fanandi  morbos,  &  ejuiendi  ddinonta. 

1 6  Primum  Stmonem  :  (cui  impofuit  nomen  Petrum) 

17  Etlacobum  filium  Zebeda,&  Iobannemfratrem  lacobi  (&  impofuit  eis  m- 
viina  Boanerges,  quodeslfilti  tonitrui) 

iS   Ef  Andream,  &  Pbilippum,&  Bartboloni£um,  6"  Matthmm,  &  Tbomam, 
&  lacobum  Alplui  filium,  &  Thadd&um,  &  Simonem  Cananiten, 
ip  Et  Iudam  Ifcarioten,  qui  &prodtdit  eum,  veneruntque  domum, 

M  A  T  T  H.  cap.  10.  averf.i,  ad%. 

TVncadvocatis  duodecim  difcipulUfuis,  dedit  eispoteflatem  adverfusfpiritus  im- 
puros,  ut  ejicerent  eos,  &fanarent  omnem  morbum  & onitiem languorem. 
2  Porro  duodecim  Apoflolorum  nominafunt  luc :  Primus  Simon  qut  dtcitur  Pe- 
trus,  &  Andreasfrater  ejtts :  Iacobusfilim  Zcbedtti>  &  Iohatmcsfr.tter  ejus : 

Rr  3  PW- 


■  16  IIarmonta 

3  Philippus &  B.irtholonuus :  Thomas,  &  Mattbaus  ille puhlicttntts :  lacobusfi.- 
lius  Alpbcct,  &  Lcbbtdiiiognoininatus  Thadddtu : 

4  Simon  Cananitcs,  &  Itidas  Ifcariotes,  qui  etiamprodidit  cum. 


Lvc.if, 
13- 


Marc 
3>«3- 


14. 


16. 
Lvc.er, 

'4- 

Maro 

5.17- 
Lvc.6, 

'5- 


A    K  A  L  T  S  I  S. 

Lvc.  A  Gitur  deeleftione  Apoftolorum,  cujus 
e^i.^adjundrumpriinumdefcribiturjtemporis; 
deindeprecum  quarpramitrunrur ;  quxprecesde- 
fcribunrurab  efficicnteChrilto ,  cjui  eoselegit;  a 
fubjefto  loco,monte quofe recepi:,adjunfto  tem- 
pore,  totanoftequipnrccffitdiemeleftionis:  de- 
indefubjefto  Deoinquem  pteccs  direfta;  funt. 

MAHc.3,13.  Defcnbitur  ab  adjunftavocatio- 
ne  &  obfequio  eorum  qui  defignati  funt:  itcm  nu- 
mero duodecim,  item  ad |unfto  tepore,  nempe die 
apud  Lucjm ,  cc  efficientecaufa  vocationis,  nempe 
gratuitaDei  volunutefcubeneplacito. 

Verf.i^.  Et  a  finalicaufa  pricre,  uteflentcum 
Chrifto  :deinde,  utpoftquampukhreinflruftief- 
fent ,  Euangcliura  prardicareut. 

yerf.ii.  Et  utacceptapoteftatea  Chriftofana- 
lent  multos ,  &  ejicerent  dcemonia. 

Lvc.  6,13.  Defctibuutur  vocati  ab  adjunfto 
nomine  ,  primum  communi  omnibus  ,  nempe  A- 
poftolis. 

^fj-/7i4,i S,r6.  Poft  proprio  uniufcuiufque ;  de- 
niqueab  adjunftocognomine ,  quod  Simoni  qui 
Vetrui  ,  lacobo  Sc  lohamn  ,  qui  apud  Mj/f«mfilii 
tonitrus,  ludx  Ltcobi  filio,  qui  Xelotes  :  denique  Iu. 
dx ,  qui  dcfcribitur  cum  a  fubjefto  loco  unde  etat, 
tum  ab  adjunfta  traditione ,  unde  poft  accepit  co- 
gnomen  proditorii. 

METAPHRASIS. 

POfl  tantam  &  innumerabilem  hominum 
turbam  ad  Chriftnm  undique  confluen- 
tem,  ut  ilits  de  idoneo  minifterioproipiceret,  fe 
precandt  Deum  conflio ,  in  montem ,  ubi  libe- 
rius  &  abfque  cujttfqitam  interpeilatione 
Dettm invocaret  ,  recepit :  ttbi  totamnoliem 
preces  apud  Deum  ftmdens ,  iUitts  in  pnfenti 
negotio  auxilium  implorabat.  Cum  autem 
elfet  ciara  dies  ,  ex  plenfque  qtti  funm  nomen 
intcr  difcipulos profitebantur ,  qmfdam  nume- 
ro  dttodecim.quos  iili  ex  gratutta  (y  liberrima 
voiuntate  eligere  vifttm  ,  ad  fe  vocatos ,  Apo- 
ftol  rttm  amplilftmo  titulo  ornavit.  Hos  att- 
tem  a  reliquis  expofuit,  primnm  quidem,  ttt  ab 
e\a<  iatere  non  difcedentes  ,  adtam  augujium 
minifterium  inftructiores  prodircnt  ;  demde  ut 
illos  adHnangelii  pr&dicationem  emitteret;de- 
ntqtte  ut  facultatc  &  virttttea  Chrifto  imbtt- 
ti,  cum  igrotos  omnii  generis fanarent ,  tum 
Dtmenia  ejicerent.  Stcut  atttem  omnes  com- 
mttn:  Apoflolorum  appellatione  honeftavit ,  fic 
proprta  fmgulorum  nommafunt  h&c  ;  Simon 
cui  Petri  cognomen  indidtt.  Iacobus  filiiu 
Zcbeilii.cy  fi-atcr  ejtu  lohannes^KOJ  obad- 
mtrabtiem  tn  prtdtcando  vim  &  grandilo- 


I5>- 


quentiam filios  tonitrus appellabat.  Item  An-  MARC» 
dreas ,  (ff  Philippus ,  &  Bartholomzus ,  &  3 ,iS. 
Matthrrus,  Cf  Thomas,  (y  licobas  fiiiut 
Alpha:i ,  &  Thaddarus ,  &  Simon  alittt,qtti 
pro  fingulari  ardore  quo  in  Deum  &  regio- 
r.em  ardebat ,  Syriace  Canites  ,  Gr&ce  vero 
Zelotes  d:8ut  efl.  Der.iqite  ludas  ,  qttt  Che- 
:  tioth.oriundns.posT  ex  Chrifii  tradttioneyxo- 
ditoris  cognomen  accepit-,. 

P  R  A  X  1  S. 

C'  Hriflus  confcenfo  monte  duodecim  dif- 
'cipulos  ad  Apoftolatus  munus  fepo- 
nens,  eundem  montem  defcendens ,  plerof- 
cjue  e  turba  vatiis  plagis  affedtos  fanans.pro- 
lixam  de  difcipulis  orationem  habct. 
Cujus  fEle&io  Apoftolorumin  monte, 
partes  ■(  & 

funt,    ^Sanatio  laborantiura. 

rMonte   cum  difcipulis 
feorfim,  & 

gefta  ejus  iu        ~)   Phnitie  cum  difcipulis 
L    &  turba  conjunftim. 

rAdjunftum /  Prsecum  ,  & 
&  V  Vocationis. 

confiderantur]  SubjecTtum,  inplanitiedif- 
L    cipulos  erudiens. 
Veluti  in  re  graviffima  difficillimaque  Verf!  \i. 
preces  eleftioni  prarmittit.  Si  enim  non,niii  PmM(' 
prxmiflis  precibus,  Abraham  filio  Paranvm-  *'!'  ^ 

1  n.  ■      ■  1  ^L     n.  ChrifUA' 

phnm  conftituit ;  nedum  Chnfto  paranym-  poa  prtt. 
phi  fine  precum  fubfidio  defignandi  funt.  m,jf,run% 
Gfn.14.  Et  fi  ,  non  nifi  precibus  &  jejunio  ntceJStMj 
adhibitis ,  argentea  &:  autea  vafa  commit- 
tenda  his  erant ,  cjuibus  eorum  cuftodia  tra- 
ditaeft,  EfriS,n.ad$o.  vaforum,  cjua:  au- 
ro  &  argento  redimi  non  potucrunt ,  nifi 
Filii  Dei  fanguine  ,  contreciatio ,  non  ent 
fine  confimih  follicitudine  committenda.Et 
fi  Salomon  templi  Hierofolyma:  exftructio- 
nem  non  eft  priusaggreffus,  quam  fingula- 
rema  Deofapicntiam  impetraffet,i  Reg.},9- 
templicerte  fpiritualis  xdificatio  non  erit, 
fine  hocfubfidio,  fufcipicnda.  Ciun  igitur 
fciret  donum  effe  Patris  extrudere  operarios 
in  meffem  ,  adeum  fe  recepit,  admonitus 
pra?fertim  tanta  turba  hominum  ,  cjux"  con- 
venerat ,  cjuae  magnx  meffis  futurx  prxlu- 
dium  fuit.  Quam  multx  6%  graves  caufx 
funt,  vide  annotat.  Att.i . 

Treca- 


PreCatio  Chri-  t  fubjefto  loci,  & 
fti  arguitur  a  \  Adjun&o  temporis. 
Locus  precaudi  trateditus  mons ;  quo 
iff*  tur  ;„idcircoillumferecepideliquct,ut  folitudi- 
td,:,m»uc  ncm  ,  declinato  hominum  catu  ,  captaret: 
tnjhtutxi  namcumadipfum  confluerc  turbas  confpe- 
xiflet ,  protinus  fe  fubduxit  ,  ut  &  hberius 
conceptus  animi  in  Patris  linum  efFunde- 
ret ,  (imulque  ne  inter  precandum  inter- 
rumperetur ,  caveret.  Non  ut  Idololatra:, 
cjui  idco  monces  ad  cultum  &:  preccs  ferva- 
bant,  &  atdificiontm  teclra  ,  ut  diis  fuis  pro- 
pius  fe  adjungcrent.  Ha:c  immunitas  in  ar- 
canum  cum  Deo  colloquium  vcniendi ,  ut 
eft  lingul.iris ,  cum  idem  nobis  jam  in  Chri- 
fto  licet ,  quod  olim  non  nili  Moli  &  Sacer- 
doti  conceflum  eft  ,  ut  confidentius  Deum 
de  omnibus  dubiis  noftris  adeamus ;  ita  line 
fumma  inarati  animi  labe  contemni  non  po- 
teft.  Quod  quidem  ut  omnibus  piis  facien- 
dum  eft  ,  ita  his  inprimis  qui  Rempublicam 
aut  Ecclciiam  attingunt ;  certi  fore  ut  non 
minusDeiin  fuis  negotiis  propitiam  dire- 
ftionem  nanciicantur,quam  cum  olim  Deus 
eum  confulcntibus  exprefle  rcfpondit.  Cer- 
tum  quidem  eft  hominem  non  eflc  natura 
ita  comparatum ,  ut  veluti  Pellicanus  in  de- 
ferto ,  aut  noflua  in  horreo  folitarius  vitam 

ttranfigat :  fed  qui  ita  congregabiles  funt, 
ut  nullum  tempus  precandi  Deum  feponant, 
fatis  dcclarant  fe  Deumamici  loco  non  ha- 
bere.  Ecquis  enim  amicum  habet,  cum  quo 
fubinde  fermones  conferre  non  expetat?  cer- 
tum  etiam  ejus,  qua  delectatur  ,  focietatem 
minime  piam  efle ,  quareum  excludit,  qui 
omnis  laudata:  focictatis  caput  eft. 
Tempus  indicatur  fuiflc  totam  noctem: 
qxt  ftr  ficut  enimfecretum  ad  precandum  Iocum 
/jf.o»  m-  qusrcns ,  levi  aut  fubita  optione ,  aut  animi 
•  ttem-  adDeum  elevatione  (ibi  Chriftus  nonfatif- 
fecit  ;  ita  neque  ordiuaria  oratione  ,  &  qua: 
ftata  erat,  fuum  in  hac  parte  defiderium  ex- 
plere  potuit ,  niii  totam  noftera  in  hoc  ne- 
gotio  colloearet.  Ante  vidimus  quomodo 
Chriftus  ,  ut  falutem  ndftram  promovcret, 
cibi  &  potus  oblituseft  ;  nunc  etiam  vidc- 
mus,  quomodo  ftudio  promovendz  verita- 
tis ,  fomnum  ncglexit.  Et  quidem  alibi  le- 
gimus,eum  multa  adhuc  nofte  furrexifle.ut 
Deum  in  opere  promulgandi  Euangelii  pro- 
pitium  haberet.  Sed  in  hoc  negotio  mini- 
ftros  creaadi ,  magis  adhuc  experre&a  & 


*      I      I      C      A.  3,7 

clucubrata  cura  utitur.  Quod  et/am  oosdo- 
cet  in  gravionbus  caufis ,  etiam  ex  cibi  & 
fomni  tcmporibus  aliquid  dccidcndum  cfle, 
quod  rcbus  divinis  impendamus  ,  ncdum 
cum  nofte  aliquam  etiam  diei  partem  fter- 
tere.  Videmus  quantum  opcris  &;  lucubra- 
tionis  peccatores ,  quantum  malefici  in  eo 
ponunt,  ut  concupita  afiequantur. 

Alccrumadjun&umfcquicur  vocationis;  Verf"-  ''• 
quadoccmur  nemincm  dcbere  fe  in  mini-  HV —F*' 
Itenum  ingercre ,  fcd  vocationem  prxftola-  „on  „,c_i 
ri :  fic  ABcr.i.i..  fc  non  ftiterunt ,  kd  donec  f,  v»auu 
fifterentur  exfpeftarunc.  Ec  cx  Epiftola  ad  <l'i'<i 
Hcbrios  ,  cx  adverfoejus ,  qi:od  Chriftus 
fecifle  legitur ,  hoc  arguitur.  Nam  fi  Chri- 
fto  laudi  datum  (it ,  quod  feipfum  non  glo- 
rificavit,cos  certc  omncs  jure  vituperari  ne- 
cefle  eft  ,  quibus  propria  commcndatio  ad 
miniftcriumaditum  aperit.  Qui  enimfe  in- 
ferunt,  priufquam  EccIelTi',  &:  eorum,  quo- 
rum  mtereft,  voce  appelIantur,feipfos  ven- 
ditant,  &  Salomonis  confilium  violant ,  qui 
alieno  potius  nos  ore  &  labiis  ornari ,  quam 
proprio  jubet.  Petendoenim  minifterium 
quid  aliud  faciunt ,  quam  quod  fe  ad  maxi- 
mum  in  terris  ,  &:  ampliflimum  munus  ido- 
ncos  eflc  profitentur.  Qupd  certe  ut  invc- 
recundum  ,  ita  ex  parum  diligenti  oneris 
minifterii  perpenlione  proficifcitur :  vidc 
Matth.%,19.  Scribam  fe  offerentcm  rejc- 
d:um  cflc,  alios ,  qui  detrectabant ,  minifte- 
rio  a  Chrifto  arceffitos.Quamvis  enim  neu- 
trum  in  laude  eft  ,  fe  fponte  ofFerrc,  aut  im- 
pofitum  munus  detrcftare  ;  tamen  hos  illis 
Chriftus  antcponit.  Ha:c  autem  minifterii 
prenfatio,  cum  ingcnuis  hominibus ,  vel  in 
Politico  Magiftratu  putida  &  fubturpicula 
fit,&  fa:pius  legibus  interdicla,  multo  ma- 
gis  in  Ecclefia:  minifterio  illaudatam  efle 
eft  necefle.  Vidonbus  eriam  in  Olympiacis 
cercaminibus  £is  non  crat  (ibi  ipfis  coronam 
tribuere  ,  fccl  ab  alio  iinpoUtam  exfpedtare. 
Nec  veroeos  quicquarajuvat.quod  ex  iTi- 
moth.},i.  profcrtur  :  aliudcnim  eft  concu- 
pifcere  Epifcopatum,aI;ud  petcrc  Epifcopa- 
tum.  Eft  enim  in  licicis ,  ftudio  quodam  & 
defiderio  teneri  populum  doccndi ,  eaquc 
dona  parandi ,  &:  his  fe  virtutibus  ornandi 
quibus  illud  mumis  cum  fruitu  Ecclelia:  ad 
Dei  gloriam  obitur :  &  nimium  ccrte  rari 
exiftunt ,  qui  hoc  faciunt ;  fed  ambire ,  re- 
probatur. 


R  r  i 


Hujus 


V* 


H     A      K.      M 

/-effic. 
Hujusvo-  fAbfolut.  Caufa  apud  I  Chrifti 
cationis      I  Marcum  *S  fcil.be- 

notantur  <       & 
argumen-  ]  quodam 
ta,  (^modo 


nepla- 
citum, 

& 

finis.ut 

effent 


ttut  >isn  4- 


&•  id  ii 
kM.vigelii 


</      &         fadj.tepo- 

I  quodam-^  ris  cum 

claradies 

|  eflet  & 

l^fubjea. 

cum  co  interdiu  comites,&  minifte- 

rium  obireut  pra:dicando,&  miracu- 

la  cdendo. 

In  priore  obferv.indum,  neminem  ex  A- 

poftolis  ad  hunc  honorem  proprio  merito 

afpiraffe  ;  fed  tantum  propenfa  Chrifti  crga 

cos  voluntatc.  Quid  enim  poterant  miferi 

homincs,  6V  pifcatorculi  meriti  ad  hanc  rem 

afferre,  curdoctiffimis  in  mundo  praneri- 

tis,  &  nonnullis  etiara.in  piorum  numero 

habendis ,  eos  ad  fummum  hunc  honorem 

allegaret.  Vnde  Ioh.i^,\6.  docet  fe  eos ,  non 

cosleelegiffe.quod  aperte  cernitur  in  luda. 

Quod  etiam  his  cogitandum  efl ,  quibus 

vel  uiagmis  honos ,  vel  multx  divitia:  obti- 

gerunt.  Quod  li  dignuatcm  hanc,  aut  boua 

hsc  momentanea,  &  pentura  noftto  mento 

non  confeqiumur,  nedum  vitamxternam. 

Deinde  vocatos  ,  non  ut  dominatentur, 
deliciarentur ,  &c.  fed  ut  ,  quemadmodum 
frxdtcu-  eft  apud  Maratm,  prajdicarent :  &  quoniam 
tiuitmi  ca:teroquin  contcmptibiles  &  abje&i  erant, 
inftruxit  eos  admirabili  virtuteedendi  mi- 
racula ,  ut  reges  cum  fuis  legatis  magnifi- 
centiam,  &  fplendoris  regii  partem  aliquam 
communicant. 
Verf.  14.  In  altero  notandum  cft  ,  Chriftum  no- 
bocfaBum  ]ulfl~c  i'zcrx  hxc  in  tencbris  tractari ,  tan- 
claralncc,  qUam  Eleufina.  Verum  quidem  eft  hoc  fa- 
flnm  in  deferto.hominum  iniquitate  potius, 
quam  in  templo  ,  qui  Chriftum  in  fugam 
compulerunt.  Sed  tamen  &  in  facro  difci- 
pulorum  couventu  ,  &  clara  luce  hoc  fieri 
voluit ,  ne  tamcelebremactiouem&infti- 
tutum  in  contemptionem  adduceret.  Si  e- 
nim  civilia  judicia  noctu ,  &  dandeftinis  in 
Iocis,exercenindecorum  fit ,  fed  in  pottis, 
&locis  maximecelebnbus;  quanto  magis 
hxc ,  qua:  falutem  hominum  maxime  attin- 
«unt.in  publicoloco  ,  &frequenti  concio- 
nefieri  convenit. 

(Electione, 
& 
^Vocatione. 
tyixAif-       Sunt  autem  fubject.  difcipuli ,  id  eft,  hi 
dfaluhi    qui  ad  Chtifti  fidem  aggregati  erant.  Vbi 
el'a'i      dc  noyitio  dicendi  Joeus  cft,  ex  1  Tim.  3,  & 


O     N     I       A 

Acf.i.  ex  difcipulis  enim  felecti  &  fepofi*' 
funt :  ut  Pauli  cxemplum  extraordinarium 
fuerit.  Vide  in  electionc  Frincipum  ,  qui  in 
fubiidium  Moli  adjundi  funt ,  ut  hi  fcilicet 
lint.quorum  fides  explorata  &  perfpecta  lit. 
Dent.i  .Huc  tefertur  quod  elegit  eos,  ut  ef- 
fent  individui  ejus  comites. 

C  Numerus, 
Subjecto  ad-J  & 

junguntur      "J  Nomina  certis  quibufdam 

L    impoiita. 

In  numeroprimum  confideratur  ,  quod  l*"'*»*- 

duodccimdedVnati;  uthocnumero,  tan-       "!"*" 

1  11  1        t^  mtni 

quam  clato  vexillo  aut  tuba  ,  Deus  totius 

lfraelis  inftaurationem,  &  omnium  tnbuum 

hinc  inde  diffipatarum  in  Chriftum  ,  tan- 

quam  Davidem  alterum  ,  a  quo  defecerant, 

collectionem  indicaret ,  unde  excidente  Iu- 

da  traditorc  ,  ahum  furrogari  neceffe  fuit. 

Quod  liquido  conftatexeo  ,  quoddicitur, 

eos  feffuros  fuperduodccim  thronos ;  ut  ju» 

1  dicent  duodecim  tribus  Ifraelis.   Qiuqui- 

dem  Ifracl ,  cum  totius  Ecclefia?  typus  fit, 

apparet  eos  delignatos ,   ut  quicquid  eft  uf- 

piam  i:i  mundofideImm,fuo  mmifterio  con- 

gregarent ,  ut  conftat  ex  Apoctd.  Nobis  au- 

tem  non  tantum  eorum  fonus  innotuit ,  fed 

plerique  alii ,  diverfis  temporibus ,  excitati 

prajftantes  vin  funt,quorumopera  nos  Deus 

exdilTipatione  Babylonica  evocavit ,  &  ad 

Filii  fui  participationem  traduccre  voluit.ut 

merito  inexcufabiles  fint,li  in  crronbus  per- 

maneant. 

In  quibus  duodecim  quod  Iudas  locum 

obtinuit ,  nulla  ignoratione  Chrifti  factum 

|  eft  ,  fed  ut  Scriptura  impleretur ,  &:  ut  fcan- 

;  dalo  apoftalia:  confulcrctur.    Quod  etiam 

I  Lnctu  eos  per  binos  recenfet ,  hoc  ideo  fit, 

utdoceat  qui  pates  cffent ,  cum  .i  Chnfto 

ad  prsdicandum  Euangehum  cmitteban- 

tur.  Erant  enim  per  binos  legati  M.trc.6,7. 

fcommunia  omnium, 

Nominafunt^  &: 

^certotum  propria. 

Oronibus  Apoftolis  nomina  indidit,quod 

nuntium  indicat ,  non  quemvis  :  nec  enim 

eft  tabcllarius ,  fed  eum  qui  ore  nuntium 

feu  mandata  exponit ,  ut  legatus ,  &  orator. 

Vide  alibi  de  hac  re. 

Nomina  nova  certis  quibufdam  induun-  cur  <jait„jy 

tur,  quibus  quid  reliquis  etiam  couveniat  iimffrn- 

mtelliszitur ;   novi  enim  quodammodo  ho- 

B     .     '.   ,.  1  minatrt- 

mines  veluti  fanguntut  legitima   vocatio-  i,HUt 
ne,  utin  Davide  &  Saule.  Nec  enim  Petrus 
tantum  ratione  doftrina:  petra  fuit ,  cui  fu- 

petftsuc- 


E       V        A        N        G 

perftruebatur  Ecclefia,  fcd  &  reliqui  duoJe- 
cim  ,  ut  cft  in  Apoc.  11,14.  ubi  duodecim 
fundamcnra  Eccletia:,  Apoftoli  pra:dicantur 
duodecim.  Nec  vero  lohannes  &  Iacobus 
filii  Tonitrui  funt ,  quorum  vox  ad  extrema 
terra:  cxaudita  eft  ,  fed  &  cxteri  Apoftoli, 
quorttm  fonus  in  univerfum  terrarum  or- 
bemexit.  Nec  demum  unus  Iudas  Zelotes 
fuit.fed  &  cxteri  Apoftoli  (li  Iudam  prodi- 
torem  excipias)  zelo  flagrabant.Quanqu.ini 
duo   hax   cognomina  videntur  lingulari 


L        B        I        C        A.  }l9 

quadam  abundantia  quattior  illis  dpoftolis- 
conveniflc,  undeetiam  Chnftus  fc  illis  fa- 
miliarius  communicalTe,  quam  cxtcris ,  lc- 
gitur.Chnftus  etiam  quoldam  itbi  fanguine 
conjunctos  eligens ,  eos  tameu  11011  pnmo 
loco  pofuit. 

Aboumibus  autem  mini/rris  requirirur, 
ut  in  vera  doftrina  immobilcs  lint ;  cam  fo- 
nore  &  confidenter  pra-Jiccnt ;  zclo  Detar- 
dcant.  Hoc  Pontiricii  Romani  t^^^viXei 
imitantur. 


L  v  c.  cap.  6.  a  verf  17.  ufque  adfinem. 

1 7  Ef  defcendijfet cum eis,fubftitit in loco campeftri,turbaque  dtfipulorum  ejus, 
&multttudomagnaplebisextota  Iud<ca&  Hierufilem ,  &  a  martttma  re^ione 
Tyri  &  Sidonis,  qui  venerant  ttt  attdtrent  eum ,  & fanarentur  ab  tnjirmitatibusfuif: 

18  Et  qui  vexab.mtur  ajpiritibits  impuris :  & fanabantur . 

iq   Et  tota  tttrbaftudcbat eitm  tangereiquia  vis  ab  eo  prodtbat,  & fanabat  omnes. 

20  Ipfe  verofublatis  oculisfuis  in  difcipulos,  dicebat,  Beati  ciMspaupcres ;  quta, 
rejlrum  esl  regnum  Dei. 

2 1  Beati  qui  nunc  efuritis.  quiafatttrabimini.  Beati  qui  nuncfletisiqttia  ridebitis, 

22  Beati  eritis  quum  vos  odcrint  bomines,  &feparaverint  vos ,  &  conviciis  affe- 
cerint  vos,  &  nomen  veftrum  ut  improbum  abjecerint,  propter  filium  Imninis. 

2}  Gaudete  illo  die,  &fdtte.  Ecce  enim  merces  veftra  multa  eft  in  coclis :  nam 
itidemfaciebant  Propbeiupatres  eorum. 

2 4-  Sed  v<t  vobis  divittbus  :  nam  perceptum  babetis  folatium  veftrum. 

2s  Vavobis  quiimpletieftis :  nam  efurietis.  V&vobisquiridetisnunc  inamlu- 
gebitis  &flebitis. 

26  V&vobisquum  bene  vobis  dtxerint  omnes  bomines:  nam  itidem  faciebant 
Tfeudo-propbetispatreseorum. 

27  Sed  vobis  dtco  qui  attditis :  Diligite  inimicos  veftros:  benefacite  iu  qui  vos 
oderunt. 

2  S  Bencdicite  iis  qui  execrantur  vos ,  &  orate  pro  infeftantibus  vos. 

20  Etquitibic£cideritnuxillam,pr&be&alteram  :  & ab eo qiit  tollit tibi pal- 
lium,  etiam  tuntcam  neprobibeto. 

3  0   Cuivis  autem  petenti  abs  te  da :  &  ab  eo  qui  tollit  res  tuas,  ne  repetito. 

3 1  Etprout  vultis  utfaciant  vobis  bomwes :  vos  etiamfacite  eisfimiltter. 

32  Quod  ft  dtligitis  eos  quivos  diligunt ,  qtuvobiserttgratiai  nam  & pcccato- 
res  diligunt  eosa  quibus  diliguntur. 

33  Etfi  benefeceritis  tis  qtti  vobis  benefaciunt,  qus.  vobis  eritgratia  ?  nam  &pec- 
catoresidemfacitint. 

34  Etfi  mtttuum  dederitis  iis a  quibtts  fperatis  vos  recepturos,  qtugratia  erit  ro~ 
bis?  nam  & peccatorespeccatoribus  dant  mututtm,  ut  recipiant  paria. 

35  Itnmo  diltgite  tnimicos  veftros ,  &  iis  benefacite  &  mutuum  date  ,  nibil  ind< 
fpcrantes :  &  erit  merces  veftra  multa,acfllii  erixis illius  Altiftimit>um  ipft  bemgnu* 
esl  erga  ingratos  &  malos. 

3  6  Eftote  ergo  intfericordes,prout  &  Pater  reftcr  mifericors  esl. 

Rr  5  37  M» 


17- 


iS. 


Ji»  H      A       R.       M       O      N      I      A 

37  Nejudtcatc,  &  non  judicabimini :  ne condemnate ,  & non condemnabimini: 
abfolrite,  &  abfolremir.t : 

3  8  D.ttc,  &  dabitur  vobis.  wenfuram  inquain  bonatn ,  prejfam ,  agitatam ,  & 
fuperfiucntem  dabutit  infiuum  vcftrum,  Eadem  enim  tnenfura  qua  niettmini,contra- 
tuctictur  robis. 

39  Ditcb.it autem  ets  parabolam,  Numpotcsi  cacus caco  vis.  dux  ejfe?nonne am- 
bo  tnfoveam  cadent  ? 

40  Noncsl  difctpuius  fupra  magiftrum  fuum  :fed  quifquiscvitperfecittsdifci- 
pulus,  erit  ut  magiftcr. 

4 1  Quid  autem  afpicis  feftucam  qu&  cl\  in  oculo  fiatris  tui ,  trabcm  autcm  quct 
esi  in  oculo  tuo  non  conjideras  ? 

42  Aut quomodo potes  dtcerefratri  tuo,  Trater,fine  ejiciamfeftucam  qu£  in  ocu- 
lo  tuo  eH  :  quum  iffe  trabem  qu&  esl  in  oculo  tuo  non  refpictas  ?  Hypocrtta ,  ejice  pri- 
mum  tr.ibem  illam  ex  oculo  tuo  :  &  tum  dtfpictes  ut  cjuiasfcftucam  qus.  esi  tn  ocula 
fratris  tui. 

43  Non  esi  arbor  bona  qtu  ferat  Jruclum  tttalum ,  tteque  arbor  tnala  qttxferat 
fruttum  bonum, 

44  Vnaqtuque  enim  arbor  exjruciufuocognofcitur.  Neqtte  enim  e  Jpinis  colli- 
guntficus,  neque  e  rubo  vindcmiant  uram. 

45  Botms  iwmo  ex  bono  thefauro  cordis  fui  profert  bomtm  :  &  malus  homo  ex 
}tialo  tbefauro  cordisfui profert malum.  ex exundantia  cnim  cordts loquttur  os  cjus. 

46  Ouid  autem  vocatts  me  Domine,  Domine :  &  nonfacitis qm  dico? 

4-7  Qutfquis  rentt  ad  me,  &  audtt fermones  meos ,  &  eospro-ftat ,  pramonftraba 
vobiscutfimtlisfit. 

48  Stmilis  eii  cuipiam  mdificanti  domum,qui  fodit &  excavarit.ftatuitque  fun- 
damentafuperpetram.  Vbi  autcm  venit  inundatio,  iUifttm  eslfiumen  domui  illi,fed 
nequt  rit  eam  quatere :  fttndata  emm  erat  fnper  petram. 

49  Qui  atttetn  meos  fennones  audtvtt ,  necprctftitit ,  fimilisesi  cuipiam  qui 
ddificarit  domum  fuatn  fuper folutn  abfque fundamento :  cuiiUtfum  eslfiumen  :  ita- 
queftatim  cecidit,fuitque  ruina  domustUitis  magna. 


Hujus  Analyfm  &  Metaphrafin  pcte  ex 
Matth.  j,6,j.  cum  quibus  fere  eadem 
funt.  Quasautemab  illis  alia  atquedi- 
verfa  funt ,  pete  partim  a  Metaplirali  fe- 
quenti ,  partim  ex  obfervationibus  illis 
capitibus  afperfis. 

ME  TAPHRASIS. 

TVm  Chrisius  ex  monte  cum  Apoflolis 
quos  elcgerat  defcendens,  m  campefiri  lo- 
co  fubfiitit :  quo  pr&ter  difcipulorum  fiiorum 
turbam  ,  mgens  populi  multitudo  abommbws 
ludta  ,  atque  adeo  ab  Hierofolymis ,  <Q>  mari- 
tima  parte  Tyriorum  &  Sydonum  confiuunt : 
cum  ut  Dei  verbum  audirent ,  tum  ut  quo- 
cunque  modo  laborarent ,  ftnarentur  ,  tum 
fracipue  ut  d&monibns  quibtti  divexabaniitr 


ejeBis  e  diabolipojfefpone  vendicarentur :  qui 
pro  voto  fanitatem  adepttfunt.  Nam  ut  Chri- 
fium  contraclarent  fummo  fiudio  contcnden- 
tes,divina  virtute  ab  illo  manante  omnesper- 
fanatifunt.  Tum  oculisfublatis  &  in  difcipu- 
losfuos  conjectis,dixit:  Beatipauperes,  &c.  Sic 
enim  olim  eorum  Majores  Prophetas  Dei  per- 
fequutifunt.  Contra,  6  vos  malediftos,  qui  di- 
vites  in  divitiis  veftru  acqiiiefcttis,  &  in  ddt- 
ciis  quM  opes  veftrz  fubmmiftrant ,  luxurian- 
tes,  vofmet obleBatis.  V&vobisquibM  mmc 
omnia  ad  voluntatem  affiuentia  ,  nihd  ad 
fummam  omnium  faturitatem  deesl :  veniet 
enim  temput  cum  his  omnibtts  privati  tan- 
quam  famelici ,  qtu  bona  funt  (fed  frufira) 
expetetis.  Vs  etiam  vobts,  quorum  orain  prt- 
fentiarum  ri/u.ex  rerum  abundmtia  jj>  huj us 
mundi  delicfts,  complentur ,  utpote  qutbui  lit- 

fttu 


19- 


10. 


Z4. 


30. 
34- 


35- 

Stf; 

37- 

3?. 
39' 


40. 


45- 


E     T     A      N      G 

ilus  &  /<r/«4  4<i  eumnlum  dttplicabitur.  O 
vos  maiediHcs  ,  cum  uno  £3>  confenttente  ore  o- 
mnes  vos  Iaudibtts  in  coelum  extulertnt :  ut 
qmbtts  idemprorftts  obvenit ,  quod  olim  Pfeu- 
do-propbetu  ,  qitos  majores  eorum  fummis  cn- 
comits  pr&dtcarunt ,  &c.  Et  tna  qtt/e  f.int  ab 
auferente  ne  repofcas.  Simutuum  ilits  dederi- 
tts,  hac/pe,  ut  qui  mtttuum  acceperunt ,  vobis 
hoc  beneficium  rependant ,  qtts.  bdc  gratia  est 
qu&  inter  vos  (tf  a  fide  altenos  difiinguat  ? 
quandoquidem  peccatis  dedtti  ac  devoti  fiti 
Jimilibus  mutuum  dant :  utpar  beneficium 
cum  opus  esi  aitferant.  Vcs  igitur  quovosd 
Deo  felectos  comprobetts ,  egenttbtts  mutuum 
date  ,  ut  ut  velipfum  caput  rurfits  accipiendi 
fpem  omnem  abjiciafis :  utcumque  enim  ab  il- 
iis  vefiris  exhaufiis  debitoribtts  nthtl  lucri  aut 
tifurn.  confequamini,  vobis  tamen  apnd  Deum 
copiofamercesrepofitaajfervatur.  E/iote  ergo 
mifericordes.ficut  Pater  vefler  quiin  coelo  e;i, 
titfi  minus  ejus  mifericordi&  infinit atem(quod 
fperandttm  non  eii)  affcquamini ,  ittius  tamen 
mtfericordiam  vobis  imitandam  proponatts. 
Remttte  altis  ojfenfas  quibtts  vos  irrttarunt : 
fic  fiet  ut  Detts  aliorum  in  vos  animos  fieciet, 
ttt  in  qttibtts  ilii  a  vobis  ojfenfi funt ,volunt arta 
oblivione  obduiia  vobts  condonaturifunt.  Da- 
te,  CJ"  vobis  item  dabitur  ;  imo  vero  cumula- 
ttus  multo  accipietis,  qtitm  dedifits.  Porro  illts 
banc parabAam  propofuit,qua  male  compara- 
tum  vituperatorem  cum  cnco  duce ,  errantem 
•vero  &  ex  errore  reprehenfum  cum  ctco  qui 
diicitur  componit.  Kum  potesi  actis  acum 
commode  ducerelnonne  uterque  in  foveam  ca- 
dit  ?  &ui  entm  reprehendttur  ,  &  veluti  difci- 
puli  vicem  obtwct.ftttts  prtclarefecttm  agipu- 
tat ,  fi  deteriore  conditione  non  fit ,  quam  fuus 
vituperator.qui  magflri  partes  admonendo  & 
reprebendendo  iijivp.it :  namfe  ommbtts  tttt- 
tneris  nbfolutum  &  perfeclum  ftatutt ,  fitn  eo 
in  quo  reprehenditttr  fuum  vttuperatorem 
exnquavcrit.  Bontts  h:mo  inttts  (tfinanimo 
(ttt  arbor  in  radice)  thefauram  bonarum  co- 
gitationttm  reconditum  habens ,  inde  pro  re 
nata ,  &  ut  ufits  fert ,  fanos  fermones  expro- 
tnit ,  ficut  e  contra  maltts :  efiqite  tanta  vis 
verborum  (qtit  vttlgus  hominum  nihili  &fti- 
mat)  ut  inde  certiffimtim  autjuftificationis,  fi  j 
bonifunt,  aut  condemnatioms  ,/ipravi,  tefti- 
monittm  prnbeanLj. 

P   R  A  X  I  S. 

SEquitur   altera  f~  Plagis  affe&os  fanat, 
/>*rj,quid  Chri-J  & 

Aus    in    campeftri")   Difcipulos  inftituit,  & 
locofecent,  V^   lufoimat. 


E     l     i     c     A.  311 

Quod  omnes  llne  diferimine  fanavit,  ap-  Veif  tfg 
paret  quam  prolixe  Chriftus  cum  illis  agit,  &c-   .  . 

'      ■       "        L    L  'L  0      !  J  "         C/vf/?M» 

quicumab  hommibus  ,  &  a  mundo  reie-  ,-     ■"  , 
ctum  quxrunt.  Narrj  ex  voto  ,  quod  cu-  „,„./,,>/;_ 
piunt ,  accipiunt.  Sicut  cnim  fanitatis  ,  &  bir.tUtm. 
doctrina:  caufa  ad  lllum  convenerunt ;  iic 
ctiam  utrumquc  illis ,  &  quidem  liberaliili- 
mc,  pra;ftat ;  &  cum  huic  tum  futurx  vita: 
profpicit.  Quod   certe   fadturum   femper 
Chriftum  non  eft  quoddubitemus  :  moutes 
cnim  &:  deferta  ,  nobis  feracia  &:  fru<ftuofa 
erunt ,  &  fuavilTimos  frudtus  ferent ,  modo 
Chriftum  praxuntcmfec|uamur. 

Hanc  concionem  aliam  fuifle  ab  illa  ,  vcrf.  20» 
quam  Clmftus  Matth.^,6.  &j.cap.  habuit,  &c. 
cx  fubjcfto  loco  &  tempore.ut  alia  taceam,  H*jucm- 

■  ■-,  rt         v,   ■  ■  li_     ctonu  au  a- 

liquido  conftat.  Prior  emm  concio  habita  t     M)lti, 

eft  in  monte  ,  hic  vero  poftcjuam  e  monte  sj,f!rrlm' 

defcendit  in  campeftn  loco  :  illa,  antequam  im\ 

Matthius  ad  fecjueudum  Chriftum  vocatus 

lit,  hic  vcro ,  poftquam  ad  Apoftoli  munus 

fepolitus  eft. 

Hicin  genere  docentur  Miniftri ,  ne  il- '" J'"'/*'!1 

los  piaeat  eandem  doclrinam  eifdem  pine   '"     ,    " 
1  ■  /-  1  •    1  /-l  -ji         •    fmnit- 

verbis  lubinde  repctere  ;  cum  Chnltus ,  m 

quo  omnis  fapientii,  &  elocjuentii  thefauri 

reconditi  funt ,  hoc  facere  non  lit  gravatus. 

Phrf.j.i.  Auditores  porro  admonentur  ,  ne 

tam  delicati  &  naufeabundi  fint ,  ut  unain  & 

eandem  doctrinam  fipiusinculcatam  igre 

ferant :  quandoquidem  hoc  iJIis ,  cum  adt 

memorii  firmitatem ,  tum  ad  fidci  certitu- 

dinem  ,  falutare  eft  Phil.-,.  Verum  enim  il- 

lud  verbum  eft ,  A«  £  iti?  £  «V«'(^»J5  f» 

Deinde  juvare  aliquoties  auditores  pro- 
pius ,  aut  blandis  promiffionibus  dcmulce- 
re,  aut  minis  urgere ,  aut  denique  pnceptis 
imbuere  :  licut  hoc  loco  ln  lecuuda  eos  per- 
fonacompellat,quos  fuperiore  verfu  vigeli- 
mo  fcre  tertia  compellavit. 

Quod  oculos  fuos  in  difcipulos  defixos  ChrtfH  h'n 
habet  ,  eos  pnfertim  ,  qui  ad  ApoftolicumA'""'/'''*- 
munus  jam  deftinati  funt;  apparet  Chriftum  "■Tef 
pncipuam  quandam  rationem  illorum  ha-     ™  ' 
buiffe.   Quo  admonentur  Miniftri ,  ut  in- 
ftitutioni  eorum  ,  qui  ad  Eccleiiam  fuam 
nondum   aggregantur  ,    profpiciant  ,    ut 
fui  fidci  commiflos  unice  refpiciant ,  nec 
aliorum  rationem  in  coucionando  habeant, 
nili  quoad  dli,  ex  his  qui  Ecdelii  commo- 
da  &  opportunafunt ,  fructum  percipiant. 
Deinde  majore  quadam,  &  pleniorc  menfu- 
ra  informandos ,  qui  Ecclelii  gubernacula 
capefluut,  quam  quolvis  alios. 

Hoc 


V«f.  ti. 
tx  e$  *td 
nnsjorts 

rwtfroTaC. 


Vcrf.  24, 

OMf»4W 

infittittti 


v«n  26. 

^Munt  fltt- 
TKAHtn- 


Verf.  30. 
Verf.  34, 
3f- 

Verf.  36. 
nttfcrtcor- 
cii.t  exer- 
cemdd, 


3U  H      A      R.      M 

HoCverfu  refellvintur  ,  quifeprobe  ad-  1 
verfus  Dei  iram  &  judicia  ,  munitos  &  ar- 
matos  jnitanr,  cum  poflint  patrum,&  majo- 
rum  fuorum  excmpla,  qua:  imitantur  ,  op- 
ponerc. 

Vid  Annotataad  A/tf/r.t.iJ.Z^ij.iio.pra:- 
terquam  quod  etiam  illorum  mfcelicitatem 
notat.auibus  omnuinhac  vita  ad  volunta- 
tem  afrluunt,  &:  nullis  unquam  Deicaftiga- 
tionibus  affecti,  a  Deifamiliaextorres  di- 
gnofcuntur.  Vidc  Pfal.  73o>  adu.  Silobi. 
cab.1,1,7,  adi-,.  In  quo  Chrifti  fcntectia 
mundi  opiniom  maxime  adverfa  eft. 

Hinc  liquet ,  quanti  beneficii  loco  ha- 
bendum,cumquis  nos  pcccati,quod  admit- 
timus ,  coarguat  ;  efle  inftar  opobalfami 
P/7W.I4I.5.  &  unionum  Matth.y.  Praeterea, 
quam  male  tutum  eft  hominum  laudi  ac- 
quiefcere,  vclbonorum,  ut  qui  corda  noftra 
penetrare  nequeunt ,  unde  operum  bonitas 
pendet,  nedum  in  improborura  laude.  Is 
er<*o  modo  laude  dignus  eft  ,  quem  Deus 
liudat.  Interim  tamena  pn  vin  orricio  non 
abhorret,  ea  fettari,  qua:  lunt  ^Jijnj^.  Phil. 
cap.  4,8. 

Vide  qux  notata  funt  ad  Matth.^i-  fu- 
pta  Pag.  tjr. 

Vide  ibidem  ad  verf.  44.  pag.i.^4. 

Quod  dicitur  apud  Matth.  Eftote  perfe- 
€il  ,  hic  dicitureftote  mifericordes.  Eftau- 
Km  mifencordiavirtus,  quaquisex  fenfu 

L  v  c.  caf.y.  averfi,  adu. 

QVutn  autem  fxniriffet  omniarerba  fuaaudiente  populo ,  ingrelfusesl  Caper- 
naumum. 

2  CentHrioiiisrerocujufdamferrusmaleaffeftusmoribunduserat,  qui  eratipfi 
pretiofus. 

3  Is  rero  quum  atidixiffetde  IESV,  mifxt  adeumSenioresIudctornm,  rog.tns 
eum  ut  reniret  &  fervaret ferrum  fuum. 

4-  Ifti  autem  quum  reniffent  ad  IESVM, precatifum  cumftudiofe,  dicentes,  ctr- 
te  digntts  esl  cui  hocprsbeas. 
i  Diltgit enim gentem  noftram,  &  Synagogam  ctdifxcarit  nobis. 

6  IESVS  ergo  ibat  cum  eis.  Et  quum  jam  non longe  abeffet  ab illa  domo ,  tnifxt  ad 
tiiiii  Centurio  tlle  atnicos ,  dtcens  ei ,  Domine ,  ne  rexator :  nec  euimfum  dtgnxxs  itt 
teftum  meumfube.is. 

7  Ideo  ne  meipfum  qttidemfum  dtgnum  arbitratus  qui  renirem  ad  te  :  fed  lo- 
quere,  &  fanabitur puer  mexts. 

S  Etenimegohomoftimfubpoteftate  conftitutus,  babensfttbmemilites ,  &dico 
htitc,  Vade,  &  radit :  &  alteri,  Veni,  &  venit :  &ferro  meo,  Fac  hoc,  acfacit. 

t)  Auditis autemhis ,  IESVS  admtratttsesi eum  :  &  conrerfusdixitturba,quA 
tpfumfequebatur,  Dico  vobis,  ne  in  ifraele  qtiidem  tantatnfxdem  mreni. 

10  Et 


O     N      I      A 

alicna:  miferix  ad  illum  juvandum  excira- 
tur.  Hanc  mifericordiam  Deus  infinire  pra:- 
ftat,  ramerli  ut  commoveatur  ille  fenfu  ma- 
lorum  noftrorum  rieri  nequit.  Quamobrem 
in  Chrifto  vero  (ut  Deo)  fic  hominc,  harc 
virtus  nob:s  ad  vivum  exprimitur. 

Si  nullumaliud  beneficium  cx  remifllone 
offenfarum ,  quibus  nos  aliioffendunt ,  per- 
ciperemus  ,  prsterquam  quod  nobis  rirmif- 
limo  pignon  &  teftimonio  fit ,  noftra  o- 
mnia  mukitudine  &:  macnitudine  infinira 
peccata  a  Dco  gratuito  condonari,  fru- 
dtum  inde  amplilhmum  demetiemus.  Iam 
vero ,  cum  hoc  beneficium  alio  cumulerur, 
fore  ut  alii ,  quos  nos  illatis  damnis  irrira- 
vimus,  in  nos  faciles  &  benevoli  futuri  finr: 
debet  nos  ad  condonandum  aliis  parariores 
reddere.  Sicut  contra  retinenti  &  perfe- 
quenti  injurias,  contraria  mala  obveniunt. 

Idem  prorfus  de  hoc  verfu  mtelligendum, 
quod  de  priori  diclum  eft. 

Vide  annotationes  ad  Matt.-j,^.fag.i6i. 

Hinceft,  ut  vin  boni  lingua  arbori  vi- 
ta: ,  deinde  etiam  aquarum  nvis  vel  fluraini 
apud  Salomonem  aflimuletur :  ur  qui  novit 
cuiquc  ,  prout  res  &  perfona:  conditio  flagi- 
tat ,  refpondere.  Sicut  hoc  loco  thefaurum 
habere dicitur ;  unde,  pro  boni  &  frugi  pa- 
trisfamilias  confuctudine  ,  fin^ula  fuo  tem- 
pore  cV  loco  depromit :  ficut  contra  impro- 
bus,  pleno  ore  pundos  fermones  eruftat. 


Verf.  37- 
ejn.trt  ft~ 
ttjnmum 
tdm  cortdo- 
ttdndtonl 


Verf.  31. 


Verf.  39, 

40. 

Verf.4$. 

oppcrttt/tM 
or.ttio  CfttX- 
tifACierhm 
ds* 


EvANcsLrcA.  -a; 

io  Et  domum  rererfi  qui  mifit  fueratit ,  ftnum  inveiierunt  fervum  quiinfir- 
rrtus  fuerat. 


ANALXSIS. 

pRoponitur  cujufdam  graviter  laborantisad  fa- 
*"  nitatcm  rertitutio  ;  quac  hoc  vetfuabadjuncto 
tcmpore  5c  fubjecto  loco  defccibitur. 

Vcrf.x.  A  fubjeclociica  quod  defciibitur.nem- 
pefcrvoC"nturionis;cujusaJjun:tum  adneclitur, 
ncmpe  quod  erat  hero  fuo  percharus ;  defcribitur 
etiam  abadjuncta  morbi  grav  itate,  quiamplifica- 
cui  fuo  eftccto ,  nempe  quoda  mortepropeabef- 
fct;  qua:  etiam  caufa  impulliva  fuit  cur  ad  Chti- 
ftum  mitteret. 

Vtrf.%.  Caufa impulfiva alia,  cftfamaquam  de 
Chrittiprxdaiisgeflis  acceperat.  Alia  caufa  cffi- 
ciens  fanitatis  collatz,  petitio  per  fcniores  Iud.ro- 
rum  ,  ut  fctvumpereuntem  fervaret. 

Vcif.t,.  Quar  per  1'resbyteros  petitio  amplifica- 
tur  ad  jun&o  ltudio  Sc  ardore  :  qui  ardor  arguitur, 
i.  abadjun&o  Centurionisbcneinerito. 

/ *> i/. S .  Quod  probat  ab  adjuncto  amore  erga 
populum  Dci,  feu  Eccleliam;  quiamor  luoeffefto 
probatur,  quod  illis  Synagogam  excruxit. 

T~irf.(s.  Cujus  petitionis  effectum  etat ,  quod 
Chtiftus  fe  itineri  dedit.ut  illum  fanaret.  Cujus  in 
itinere  progreffus  caufa  corrumpens  elt ,  nova  le- 
gationcadfevenitet.  Cujus  rationcs  anneitumur, 
i.  ab  adjun&a  vexatione  Chriiti  itineteconficien- 
ilo,  i.abadjun&aindignitatefuautte&um  Iefus 
fubeat. 

Verf.-j.  Quam  indignttatem  confitmat  ab  ad- 
jun&a  legatione  ptioie ,  3.  quod  folo  nutu  fanita- 
tem  fcrvoreddere  potuerit. 

Verfus  8,  9,  (£  10.  Analyfin  pete  ex  Mat- 
thsi 8, cap.y,  10,  £5*15. 

METAPHRASIS. 

Flnita  concione,  Capernaum,  ubi  tanqtiam 
holpes  divertere  confueverat ,  ingrejfus  eSi. 
Vt  antem  docirinam  cdito  miraculo  obfigna- 
ret,  noninccmmode  cecidit.ut  Centurionts  cu- 
jufdam  fervus  tam graviterlaboraret ,ut  ejus 
mors  (fiexfinfu  &>  ratione  jlatuendum  effet) 
certa  futura  effet.  Erat  autem  fervus  ftia  in 
herttm  fide  £f  obfequio  percharus.  Centurto 
autem  attdita  de  Iefu  pr&darijfimis  miracults 


fam.%,  ad  enm  qtiofdam  ex  prtmortbus  Iudio- 
rum  legavtt ,  per  quos  Iefum  oraret ,  itt  adfe 
veniens  ,  ferviimjanitati  reftitueret.  Legati 
Iefiim  accedentes ,  eum  foltcite  in  htinc  fcre 
modum  alloqiiuntur;  utttt  vir  hjc  ex  prophams 
Gentibus  ftt ,  1$  profcfftone  Mtlcs ,  quam  gens 
nofira  (quod  Rcmann  in  nos  tyranntdis  (2  do- 
mir.atus  adminiftra  fit)  odto  piofiquitur  ,  di- 
gnus  tamen  esi,  in  quem  hujtis  fanationis  be- 
neficnim  conferas.  Nam  adnoslrs.  religionis 
focietatem  aggregatus,  nos  Iudtos  (quos  Gen- 
tes  mortaltodio  infeftos  habent)  charos  habet; 
quam  fuam  in  nos  charitatem  extrufio  domi- 
ctlio,  in  quofacri  conventus  agantur,  compro- 
bavit.  Iefits  eornmpctitioni  a;. nuens.fi  ittneri 
cum  illis  dedit.Sed  cum  adhuc  longo  interval- 
lo  a  Centurionis  idibus  abejfer  Chnftus,  Cen- 
turio  audita  de  Chrifti  adventu  fama  ,  &  fi- 
mul  potentiam  altius  &-  accuratius ,  quam 
priusfecerat ,  expendens  atque  exctttiens  ,fi- 
cundam  legationem  ex  amicis  confiatam  ex- 
pedtvit,qus  Iefu  ipfitu  verbts  tn  hunc  modum 
diceret:  Domtne  fifte.qus.fo,  gradum.  Primum 
enim  grave  esi  te  hnnc  laborem  fufcipere  ; 
prtterea  indignus  fum  cujus  veltecium  ,  ut- 
cunque  ornatum  &  magmficnm  .ftibeas.  Vn- 
de  etiam  extitit ,  ut  altos  m  locum  meum  fiib- 
fittuens ,  metpfum  indignum  duxi  qtii  ad  te^s 
venirem  :  dentque ,  qtitd  opus  esitehocittne- 
re  fatigare  ,  cum  fi  unico  verbo  fanitatem 
imperes,  meus  ilico  fervus  fanitati  reftituetur. 
(oiftavi  &  noni  verfus  Metaphralin  pece  fu- 
pra  ex  Matth.  8,?, 10.)  Legatitgitur  domum 
iilam  Centitrionis  reverfi ,  iaborantem  prius 
fervtim  fanitate  donatum  ojfcnderuntj. 

j  Hujus  etiam  hiftoria;  Praxin  vide,  undede- 
feftusin  An3lyii&:  Metaphraii  fupplendi 
funt ,  Matth&iCap.  8.a  verf.<-.  ad  14.  id- 
que  pag.  178. 


■»  M  A  T  T  H.  cap.%.  averf.14.adlS. 

14  Ef quum renijfet  IESVS  domumPetri,viditfocrum  ejusinlcttoprojcttain, 
&  ftbricitantem. 

if   Tetigttquc  manum  ejtis,&dimifit  eamfcbris:  &furrexit,  ac  mimfiravit  eis. 

1 6  Quum  autemfcrum  dici  ejfet,  obtulerunt  ei  dnmoniacos  multos,  &  ejccttjpt- 
ritus  verbo,  omnefque  mule  babentesftttavit. 

1 7  Vt  impleretur  quod  ditttim  esl  per  Efaiam  Propbetm ,  dice ntem ,  Jpfe  inva- 
letttdtncs  nofiras  acceptt,  &  morbosportavit. 


€. 


Sf 


Hujus 


Ji4 


H     A      R      M 


N     I 


HujusHiftorix  dePetrifocru  febri  fecun- 
do  liberata  Metaphralin  petc  fuperius  ex 
Luc.  4,  5S.  tantum  hoc  loco  addenda  vi- 
deturMetaphralis  verf.17. 

Slc  implctttm  esi  qttod  a  Propheta  Efaia 
prxdtBum  esl ,  qin  ttt  Chrifti  abjeciam  in 
ffieaem  conditionem  a  contemptu  vmdicaret, 


hoc  infinits  potentit  encomio  eum  ornavit : 
citmfcilicet  peccata  &poeniu  peccatornm  no- 
(irorum  infe  tranflata,  inftta  perfona  expian- 
tem,  morbos  ey  flagetla  omne  gentts  tanquam 
peccatorum  flipendtttm  e  medio  fuftulijpLj. 

Praxis  hujus  hiftorix  pctenda  in  prima  cti- 
ratione  focrus  Petn,  qux  extat  Luctt^.  a 
verfiS,  adfinem.  pag.104. 


Lvc.  cap.  7.  a  verf.it.  adiS. 

1 '.  Etfaclum  esl  die  feque nti  ut  profutfceretur  in  cnitatem  qu<c  vocatur  Nain ; 
profcifabantttr  .tuteni  cum  eo difcipuli  ejus  multi ,  turbaque  multa. 

1 2  Vt autem appropinqua\it port£  avitatts,  tum ecce, defuncius effireb.itur,am 
titngenitiBfueraxmatrifini,  6~ipftqu\dcmvidutc  :  turbaqtte  civitatis multa  erat 
ciiiii  ea. 

i}  Domiuus  vero  ipfam  intuitus ,  intima  nufericordia  commotus  eslfuper  ea ,  & 
dixtt,  Nefe:o. 

14  Quttmque  acccfijfetietigit  loculum  :  (qui  vero  portabant ,  fnbfliterunt)  & 
dixit,  Adolefceus,  tibi  dico,  Surge : 

tS   Tunc  refedit  quifuerat  mortuus,  &  ccepit  loqui:  &  illc  dediteuin  matrifuA. 

1 6  Cepit  autem  omnes  timor :  &  glortftaibant  Deum  ,  dicentes ,  Certe  ProphetA 
magnusfufitatus  esl  inter  nos,  &,  Certe  Deus  rcfpexit  populumfuttm. 

1 7  Yerveni:que  ifie  de  eofermo  in  totam  ludaam,  &  tn  totam  regtonem  circum- 
jaccntem. 

ANALYSIS  Verf.ij.  Aliud  effeftum  ,  nempehujus  reifa- 

.,...,.,.."  .  maineman.-iffe^qu.Tfuofubjcctoampliricatur,  to- 

VlOctui  remfcitatiodefcribiturprunumab  ad-     ,aiud.-ca&  vicmisregionibus. 

* juncto  tempore ,  nempe  die  fequenti  poft  ple- 
rofque  Capernaifanatosjdeinde  adjun&is  fpc&a-  METAPHRASIS. 

toribus,  difcipulisSc  turba  ,  3.  a  fubjetto  loco,     -r   -r  -r-  ,  r     r    rr .  r  a         n    J 

nempepropeponamurbisNain.  TlJEccum  Ieftts  fecft,  profeBtts  esi  ad 

Verf.M..  Foftdefcribiturobjeaumhujusreuir-  A  i-urbem  qttandam  ,cm  nomenefi '  Kam  ; 
citationis  ab  adjunctaclatione  feu  exportationr,  j  eum  comitattn  efi  difcipulorum  qttidcmnit- 
qua:  mortuis  confueta  &folenniscft,  deindeare-  j  mcrtts  mediocrif ,  tttrbs  vero  ingens  mtilttlii- 
lato  filio  ;  quodamplificaturduobusadjunitis,  u-  \  do.Adportamautemurbisctimappropinquaf- 
110  filii,quodeffetunicus,alteromatns,qi!odef-  I  r  '  r      „,     ar.       iJ  • 

f     .,'  r,         n        •  .  .,  ■  '  et ,  eccc  cpportune ,  non  hne  Cbrtti  liiijiilari 

Utvidua,  5.ad|iin«um  eitcomitatus,  qui  mor-  ;-"     '    /    f. r~  J  J     1    a 

tuum  honoris caufa  profequebatur.  |  providentta  ,  fcretro  ad  fepulchrnm  ex  urbe 

lArf.r,-  ProponituradjunctamChtiftifanatio-  |  morttnts  elatus tf  exporta:;u  esl,  conveniente 
nem  pnccedens ,  infpectio  vidua:  mortuum  lugcn-  ,  vicinorttm  comitatuftipatuf.  Erf.t  a.item  vi- 


tis ;  cniuscffeftuin  eft  commiferatio.Sc  commil 
rationis  confolatio;  cujusformafabjicitur,  Ktli 
fierr. 

1'eif.M,.  PofteffectumChriftinarratur  acceffus 
adfcretrum  :  deinde  infttumentalis  caufaexeita- 
tionis,  flrerri  raftus;  mjus  contrectationis  effectus 


ta  defuncitts  ttnicm  jiti  matru ,  &  iUius  qui- 
d:m  vid:i.i  filius,  tanqttam  inclinantts  &tat'n 
baculw.  Hanc  cum  Dominin  illstcrymantcm 
vidtjfet  ,filo  intnitu  ejtts  ccmmferathne  dtt- 
c~tus ,  illam  confolatur  ;  jubet  ut  lacrymat  te- 


crat ,  quod  bajuli  gtadum  filtebanr :  deindeforma    „eyet  t  tanquam  luStas  &  mcerork  caufam  e 

mediojablaturus.  (ritamobrem  viAun  petttto- 


refufcitationis,  potensDeiverbum,  quomortuum 
jubecrevivifeere. 

Veif.is-  Effeftum  hujus  verbi eft  mortui  vivifi- 
ca:io  ,  qusarguiturabeffecco,  primumfedendi , 
poft  loquendi.  Excitationis  finis  declaratur,ut  ma- 
tti  reftitueretur. 

l't,f.\i.  Excitationiseffcctum  in  fpeftatoribus 
cft  timor ,  dcinde  Deilaus:  cujusformadefcribi- 
tur ;  quod  Propheta  magnus  excitatUS  flt ,  6c  quod 
Deus  poptilum  fuum  vilitai.it. 


nem  pnvertens ,  loculum  inquo  mortuns  con- 
cluftts  fucr.tt  manu  tettgit.  SVp  faHo  veifii- 
liones.Ch  iftumfuipic.intes  .".!rj-t::i  (qUomor- 
tutts  ad  vitam  revocaretur)  moliturum  ,  f:ib- 
ftiterttnt.  Tum  Chriftus  clara  voceut  abo- 
mntbtts  exaudtretur,  Adolifcens,  dico  tibi  ut 
refurg.ns.  llico  refedens  qui  prius  mortuus  e- 

rat, 


11. 


*h 


J4. 


15- 


16. 


r.~t,fermonefaB»  vitam  fibi  plene  reftitutam 
tjfe  comprobavtt ,quemChnftus,veluti  filii 
mantt  m  -jidu*  manum  indita  ,  matri  reddi- 
Ait ,  ut  feob  eam  caufam  vita  donatum  in- 
tetligeret,  quo  dcftitutt  tyfolitarit.  matri  toto 
vit&fut  curricuU  fuccurreret.  &tta  tantt  & 
tam  ineomparabilts  potentit  Chrtfii  dsclara 
tione ,  omnes  qiti  jpcclarnnt  timore  correptt, 


EvANCELICA.  y.c 

!  gato,  &  porcorurn  defoflione  libcro ,  fepul- 

turx  mandentur,  &c. 

Hic  etiam  obfervetur  comitatus  quo  fu-  clm  "m*~ 

-    i 

mrumj 


tAtit  Vlfi- 

qui  rait  numcrolus 


I-. 


nu?  cohoneftatum  eft  ; 
vicinorum.  Et  hic  mos  eft  fcpulturx  populi 
Dci.  Qui  quamvis  nunc  iis  temporibus  fiat 
(nulla  prxterea  adhibita  liturgia)  abfurdi 
homines  occlamant  fepulturam  canis  effe. 
Dei gloriam pndtcarunt ,  in  has  voccscrum-  \  Scd  ccrtc  digni  effenc  qui  fufpendio  fuiFo- 
pentes:  infignis  DeiPropheta  (ficemm  abjc-'  carcntur,  qui  hunc  honorem  cani  habcrent.  ,,"%'■'' 
ciius  quam  parerat  de  Chri/lo  fentiebant  &  \      In  Chrifti  autem  iniigni  miraculo  conli-  „#.£  Mi_ 
loquebantur)  intcr  nos  excitatus  efi :  unde  :  derarur,  primumejus  mifericordia,  quam  in  mmtx  htu 
plane  comperimits  Deum  populi  fui  malis  op-  \  viduam  dechravic  ,  primum  intus  in  animo  ccmmift- 
prejfi.fingularem  rationem  habuiffe  ,  eumque  ■  commiferatione,  dcinde  opere.  "'"    > 

gratiofe  vifitajfe.  Hujus  miracult gloriatam  f  Tenellus  admodumfuir  Chrifti  animus, 
iUuftris  futt,  ut  fe  anguftts  jpeclatorum  finibns ;  ~c  facillime  alieni  mali  fenfum  arripiebat; 
non  contineret,  cujus  fama pcr  totam  lud&am  ut  vel  folo  oculi  intuitu  aninius  ejus  gravi- 
($  circumjacentes regiones  percrebuit-,.  |  ter  percuterctur :  quum  nofter  animus  tam 

|  durus  fit ,  ut  nc  multis  iftibus  pulfitus  & 
F  R  A  X  1  i>.  .  aurjum  §.  oculorum  ,  tamcn  non  moilefca- 

CHriftus  vidux  unicumfilium  mortuum   mus :  tanquam  ferrea  peftora  gerercmus; 
&  ad  fepulturam  deportatum ,  a  mor-   curn  tamen  inde  initium  omnis  beneficec- 

tix  &  Iiberalitatis  capi  debcat.Nam  nifi,&c. 
Foris  autem /  verbis. 
opere :  fcilicet \  reftitotione  filii. 

Verbts  monet  ut  a  fletu  deliftat.  Lacluy-  V-vjaf*- 


Verf.i;. 

Ex  more 

luA^crnm 

fuifetfe- 

fxltHt  ex- 

tra  urbem 

hicjure- 

nis, 


&  ad  fepulturam  deportatum ,  a  mor- 

tuis  rcfufcitans  ,  fpeftatores  cum  ad  timo- 

rem ,  tum  ctiam  ad  divinx  muniricentix 

prxdicationem  excitat. 

_   .  fChriftiinlignc  miraculum  in 

ujus^  r- j     mortuiexcitationc. 
tesbat       |Mjracullfruaus. 

Locus  hic  primumdelignaturubieditum 
eft  miraculum.  Quoloco  notatur  confue- 
tum  fuiffe  in  populo  Dei  cxmiteria  fua  ex- 
tra  urbem  habere  ,  ne  fxtor  cadaverum  in 
urbem  exhalatus,aerem  corrumperer,&  ho 


mienim  piorum,  Chnftocurx  funt ,  caf-  /  _ 
que  veluti  in  utre  ponit  :  tantum  abruit  ab  A,cr>t,t% 
illaferitate  qux  vulgo  j.icutur  provcrbio, 
fcilicet,  non  magis  commiferandas  effc  fce- 
minx  lachrymas ,  quam  anferem  nudis  pe- 
dibus  inccdentem  videre.  Hoc  autem  pio- 
rum  omnium  eft  ,  ut  fe  in  triftioribus  cafi- 


mines  inficeret  peftilentibus  morbis.  Hinc  i  bus  mutuo  confolentur.  i  Thejf.  4,18.  & 
etiampriusdictum  eft  dxmoniacum,  Marc.  \cap.  ~,  14.  Vide  exemplum  lob.  4.  Maxime 
cap.  ~.  foris  &  folitarie  agentem  ,  inter  fc-  vero  hoc  Miniftrorumproprium  :  quod  ta- 
pulchreta  fxpius  verfatum.  Quod  quidem  I  men  induftione  aliorura  officiorum  fuper- 
ut  eorum  fanitati  conduxit,  fic  noftra:  etiam 
faluti  prodeffet  plurimum  ,  qui  Pontificio  er- 


vacaneorum  pxne  tolhtur. 

Tandemreftituit  filium,  folitudinis  ma-  ^       '*' 


rore  ita  penitus  imbuti  fumus ,  ut  nefcio  ternz  unicum  prxlidium  &  vcluti  fcipio-  ^ck, 
quam  fanftimoniam  in  eo  ftatuamus ,  ii  in  ncm;  vel  hoc  enimunum  prxcipuacjuadam,^ „/;,'. 
loco  prope  templum  aut  vero  in  ipfo  teplo  ratione  Chriftum  commovit.ut  illi  opitula-  tuit-, 
fepeliamur  ;ut  Papiftx  olim  magnam  par-  retur.  Chriftus  enim  ex  legis  prxfcripto.vi- 
tem  faclicitatis  fuxineocollocarunt,fipro-  'duarum  magnam  rationemhabct.  Nudato 
pe  fummum  5:  fupremumaltare  humaren-  ,  cnira  viro  ,  tegitur  i  Deo  :  ducevicxpri- 
tur.  Hic  autcm  fxtor  luperftitionis  &  erro-- vata  ,  certioremScperitiorem  ducera  vitx 
ris  multo  eft  altcro  perniciofior ,  fc.licet  fux  confequitur.  Hujus  dcfenfionis  &:  pa- 
fancl imoniam  attribuere  templis  &  circum-  trocinii  Deus  omncs  fuos  vicarios  confti- 
fulis  locis  propter  remplum.  Qu_od  quidem '  tuit ,  cujus  exemplum  cliriffimum  in  Chri- 
cum  nec  tum  faclum  eft  ,  cum  templum  |  ftoexftat.  Vidux  tamen  providere  debent, 
tanquam  Chrifti  facramentum  &  typus  fan-  ut  fequantur  illius  vidux  veftigia ,  &c.  1  Ti- 
clum  crat ,  nedum  jamdcbet  fieri.  Primum  |  moth.  ~,~.  Vide  excmplum  Annx  ,  Luc.i. 
fanclorum  S:  laudabile  ftudium  fuit  inter  jNam  ut  in  illas  multiplicantur  &  dilatantur 
fui  fimiles  reponi :  honeftum  etiam  S:  deco- ;  promilTa  Dei  ;  fic  crefcere  earum  fidem  o- 
rum  eft,  ut  loco  idonco,  &:  a  fordibus  repur-   portet ,  qux  precibus  fe  prodat  intcntiori- 

S  f  1  bus. 


1»  ttutifio- 
tenttam 
fu.tm  Vttrie 
decUrafit. 


Hoc  Clnt- 
jii  mirttcu- 
lo  corporum 
txctt.itio 
confi,  ma- 
tdi 


qujt  ar.  ex 

cincribus 

ttiffuiliwi 


1X6  H     A      R      M 

bus.  Vide  i  Cor.-j.  Simul  docetur  non  facis 
cffe  verbis  juvare  ,  nifi  re  X:  faclo  fi  penes 
nos  lic  juvemus.  Vide  lacob.  z.  ■vefttbus  in 
dw.tor ,  &c.  Nec  prxtermittendum  quod 
lponte&  non  rogacus  hocfecenc  ,  uc  loh.j. 
lachryrax  enim  latis  loquebantur. 
.  Deinde  potentiam  fuam  declarat :  qux, 
an  duplici  miraculo  iiat,  an  potius  uno  tan- 
tum,  non  m.ignopere  rctulerit.  Satis  cnim 
nobis  hoc  tcmpoie  lit,  Chnftum  folo  feretri 
(ofthe  beare  or  coffin)  taclu  potuifle  modo 
volucrit  bajulos  (the  forters  or  cariersofit) 
rctinere.  Sed  cum  dicitur  fubftitifle  lllos  & 
non  retentos  aut  conliftere  factos  ,  veri- 
iimilius  cft  unicum  tantum  de  excitando 
mortuo  miraculum  defcribi.  Cum  in  ex- 
citando  mortuo  mira  Dei  virtus  apparet, 
tum  in  eo  nugis  cjuod  eum  fufcitavit  qui 
jam  Iongo  tempons  fpatio  mortuus  erat; 
nec  enim  folent  iiiie  jufto  fpatio  intermiflo, 
mortuum  fcpelire.  Antc  Chriftus  filiam  Ar- 
chifynagogi  excicaverat ,  fed  qux  rccens 
animam  efflaverat.  Hoc  aucem  loco,  juve- 
nem  jam  dudum  defundhim. 

Deinde  quod  folo  vcrbo  hoc  faftum  fit 
&  voce,  vide  Iob.j,z$.  vocat  cnim  qux  non 
flint  tanquam  quxfunt:  furdumaudire  fa- 
cit&c.  Vide  Elizxum  iRfj.  4.  ubi  fxpius 
prccatus  eft ,  huc  lllnc  in  cubiculo  deambu- 
bulavit,  corporipucriincubuit,  &c.  Deni- 
que  ,  quod  protinus  feipfum  extulit  defun- 
ftus  &  loqui  cxpit.  Puer  autem  Elizxi,  pri- 
mum  cxpit  aliquantulum  incalcfccre  :  poft 
tautum  fternutare,  &c. 

Hujus  autem  mi-  fprior,ut  obfignet  cor- 
raculi  fpecialis  ufus  \     porii  excitacionem. 
dtiplex  cxiftic ,  prx-  ^  alter.ut  confirmec  fpi- 
ter  eum  qui  omniu  [    titualem    .i    morte 
communis  eft.  ^   peccati  cxcitatione. 

Quod  ad  priorem  attinet ,  fidem  noftram 
mirifi.ce  confirmat ,  quod  rci  qux  magnitu- 
dine  &  difficultatc  omnia  hominum  cogita- 
ta  fuperat ,  cxemplum  unum  atque  alterum 
&  tertium  fublit.  Tametfi  enim  in  Unico 
Dei  verbo  acquiefccre  nos  par  fit ,  tamen 
cum  experientia  acccfllt ,  non  amplius  du- 
bitandi  caufa  reliqna  facta  cft.  Eadem  enim 
mors  eft  quxtotam  hominum  univcrlita- 
tem  invadct,  qux  hos  homines  captivos  te- 
ncbat.  Qux  cum  Chrifti  verbo  fubjug.ua 
fit ,  non  eft  verendum  ne  in  cxteris  Chrifti 
verbo  obfiftere  queat. 

Quod  fi  excipia:  quis ,  majorem  difficul- 
tatem  fore  in  refufcitandis  cineribus ,  &c. 
quam  in  cadavere  adhuc  inconupto. 


pcioium 
urztitorio. 


O      N      I     A 

Refpondeo  ,  minime  hoc  futurum  ,  quan- 
doquidem  qua  facilicate  puellam  rccens 
mortuam  refufcitavit,  eadem  adolefcentem 
hunc  aliquandiu  in  morce  manentem :  ca- 
dcmdenique  facilitace,  quapoft  quatnduum 
Lazarum  ,  &c.  Acccdit  eodem ,  quod  ea- 
dem  facihtatc  mortuum  excitet ,  qua  levif- 
limum  morbum  aut  languorcm  fanavit. 
Quod  fi  Chnftus  adhuc  mortahs  hoc  prx- 
ftint,  quanto  id  magis  faciet  cum  dcvicla  & 
expugnaca  morte,  lmmortahs  fucurus  lit. 

Deinde  fpintualis  refurreftio  hoc  modo  eti.mfpi- 

oblignatur.  Iob. u.zj.  Quanquam  in  codif-  rmulit  re- 

criraen  cft,  quod  n  lta  excitati  funt  ca  Iege,  f""'"" 

.   .  \  .....  3      ouliwttta: 

ut  deinceps  denuomorcrentur ;  led  alu  ne-      . 

quaquamio/;.ii,i6.  Hic  obfcrvandum,  nos 

pcccato  penitus  mortuos  ;  nec  plus  fpiri- 

tualis  vitx  nacura  in  nobis  inclufum  cenere, 

quam  in  hoc  corpore  vitalis.  Sicut  etiam 

Chrifti  voce  hoc  fic,  vircuce  Spiricus  SancTi; 

iic  eciam  illa  refurreclio  ad  novam  vicam:fic 

Epbcfz.  mortiios  in  peccatis,  tfc. 

Hoc  autem  cx  loco  ,  Pontifcii  pro  fuo  l>inc  nihil 

purgatorio  pugnant.  Ajunt  cnim  hunc  ido-f"  P°"1'- 

lcfcentem  aut  in  Inferis ,  Ccelis,  aut  Purga-  ^ 

toriofuifle,  quoadanimam.  Inlnferisau- 

tem  negant,  quod  indc  nullusfitreccflus, 

neculla  redemptio :  in  Ccelis  autem  ideo 

nonefle,  quia  tum  injuria  eificret  a  Deo, 

eum  fcilicet  e  loco  tranquillitatis  pleniflimo 

in  locumubi  m.ignamoleftiarummoles  iit, 

detrahere  &  dcducere  ;   proinde  reliquum 

fieri  ut  lit  in  Purgatorio.  Sed  qux  tandern 

illa  Theologia  eft  <  fcilicct ,  Dcum  eum  e 

coclis  detrahentcm  injuriam  illi  facerc :  li 

quidem  coelum  eideberetur  merito  fuo,  ve- 

rumdicerent ;  fedcumlit  gratuicum  ,  nulla 

hic  injui  ia  fic.fi  ad  Dci  g Ionam  &  hominum 

xdificationem  gaudium  intermittatur.Quid 

de  Mofe  rcfpondebunc ,  qui  ad  colloquium 

Dei  admiffus  &  ipllns  afpeftum!  an  ad  Ifrae- 

licas  legacus  injuria  affe&us  eft  ?  Quid  dc 

Paulo  refpondebunt ,  qui  in  tertium  ccelum 

raptus  eft ,  ut  ea  videret  qux  dicere  non  fas 

(It:numquid  injuriailli  fa&a eft,quod  in  ter- 

ram  &  in  fummasanguftias  a  Deo  detrufus 

fit  ?  an  non  potius  Dci  clemcntiaerga  eum 

prxdicanda  ,  quod  ad  tempus  hac  feclicitate 

uti  licuit  qua  tanquamguftu  quodam  ala- 

crius  quod  fupcreft   obiequii  obirct  ?  At- 

que  fi  porro  relfondercm  Deum  hanc  inter- 

milTionemduplicatis  poft  gaudiis  cumulare, 

non  equidem  quid  oggerant  aut    obgan- 

niant  video. 

Sequitur 


Verf  16. 
Tintor  ex 
I19C  mirjt . 


E     V      A      N      G 

Scquitur  pars  a[- t~  Timor  quo  corrcpti  fut. 
tera  de  miraculij  Gloria  quam  Dco  tri- 
fructu  :  qui  rtem-)  bucbint  quod  tantum 
duplcxcft,  L    illis  Propheudcdiilet. 

Timoraurcm  natus  cft  cx  feafu.  majefta- 
tis  divinx ,  qux  in  inrinita  Chnlli  potcntia 
rclucebat:  vide  cxemplum  Luc.^,9.  Tamctli 
'  '  emm  homincs  in  lioc  ncgotio  ftupidi  fint, 
tamen  tanta  Chriftiglona  illoscircumful- 
fit ,  utvelcoacti  ad  hunc  timorera  eiTent. 
Hicautem  timor  hommibus  utilis  cft  ,  ut 
eos  ad  rcvcrentiam  corriparet,  &:  ad  humili- 
tatcm  erudiat,  quo  magis  lint  ad  crcdendum 
idonei.  Atque  hxc  ipfa  miracula  &  potentia 
Chrifti ,  nos  hodic  ad  revcrentiam  m  Verbi 
auditione  compararc  debent.Nec  enim  tan- 
tum  prxfcntibus  tum  Chrilti  concionibus 
obiisinandis  &  feemendandis  dcftinatafunt, 


E     L     I     C     A.  jt7 

fcd  omnibus  concionibus  quas  ad  mundi  fi- 
ncm  pcr  fuos  Miuiftros  apud  Ecdcliam  ha- 
bcbit. 
Altcr  fructuscfl,  quodDeum  hujus  in  ecs 


O  ifftut 
Dei  (jci 


liberalitatis  &  admirabilis  potentixautho-  onitatm- 

rem,  agnofcunt  &  deprxdicant ;  nec  in  iptls gnita. 

Miniftns  dcfixos  animos  tcnent.    Vide  Gal. 

i,x3.&  Matlh.  5,8.  Hoc  ctiam  nobis  imi- 
.  tandum.  Qiianqujm  hic  fruclus  Chrifti  a- 
I  gricolationi  longc  infcrior  erat ,  dum  cuni 
Miniflrum  tantum  ftatuunt,  qui  idem  &  vi- 
tx  fons  erat.Scd  hunc  tamen  frudhim  Chri- 
ftus  non  videtur  omnino  fprevifle  ,  tamctlt 
illum  talcm  Ifraclitici  populi  inftauratorem 
agnofcebant ,  tantum  qui  purus  homo  eC~ 
fet,  quantumvis  magnus  Propheta.  Pha- 
nlxi  ciiim  no  hoc  quidcm  conritcri  volue- 
runt. 


L  V  c.  cap.  7.  a  verf.  18.  adi^. 

iS  Ef  annunciarunt  lobaunidifipuli  ipfiusdebis  omnibus:  quiadvocatos  duos 
quofdam  e  difcipulis  fuis , 

1 9  Miftt ad  1  ESl'M,dicens, Tunc  is  es qui  venturus erat,an alium exjpecl.ibimus? 

2  0  Ouum  igi.ur  venijfent  ad  eum  rirt  illi ,  dtxcruut ,  Iobannes  Bapufta  mifit  nos 
ad  te,  dtcens,  Tttnc  is  es  qut  renturus  erat,  an  alium  exjpectabtmus? 

2 1  Eadem  autem  bora  multos  fanavit  a  morbis  &fl.igellis  &Jpiritibus  improbis: 
&  Cctcis  multis  vifumgratijicatus  esl. 

22  EtreJpondensIESVS  dixiteis,  Vrofeciiannunciatelobanniqiu  vidiftis  & 
audtftis :  cacos  vifum  recipere,  claudos  ambulare ,  lcprofos  purificari ,  furdos  audtref 
mortuosfufiitari,  paupenbus  euangeltz.ari. 

2$  Beatus  eit  atitem  quicunque  nonfiierit  cjfenfus  in  me. 

M  A  T  T  H.  cap.  11.  a  verf  i.ady. 

2  lobannes  autem  quum  audtjfet  in  vtnculu  opera  Cbrifti ,  mifis  duobus  ex  difi- 
plilisfiis, 

3  Dixit  ei,  Tune  is  es  qui  renturus  er.it,  au  alium  exjpeclabimus? 

4  Et rejpondens  IESVS dixit ei,lte & renunciate  lobanm  qiu auditis  & videtis: 

5  Cdcivifumrecipiunt ,  &  clatidi  ambulant ,  leprofimundantur,  &furdtau- 
diunt,  mortuifufiitantur,  &pauperibus  euangeliz,atur. 

6  Er  beatus  esl  qut  nonfuerit  offenfus  111  me. 


ANALTSIS. 

ALiud  effc&um  cxcitati  emortuisadolefcentis; 
*-  quod  effecrum  caufa  efficiens  extitit  legationis 
adChtiftum;  qua:  legatiodefcribitutfuo  efficien- 
te,  Io.mneB.tpttfia,  qui  mifit;  deindefubjedisdi- 
fcipulis  lomnu  qui  mittuntur,qui  adjun&o  fuo  nu- 
mcroduorum  notantur. 

ferf.M).  Item  altetofubjecloadquod  legatio 
fa£ta  eft,Iefu:dcinde  fine.ut  Chiifti  rcfponfo  con- 
firmarentur,  eum  Sc  nonaliume(TeChriftum,Le- 
ge  &  Piophctis  dccantatmn;  ubiiffalegationis 


forma  proponirur. 

Verf.  20.  Adjuni>um  obfequium  lcgatorum, 
cum  eundo  adChriftum,  tnm  legationem  prout 
ptifcriptum  cft,  obeundo. 

ftrf.it.  Illorumad  Chtillumadventus  adjun- 
do  tempore  notatur,  nempe  cum  multos  laboran- 
tcs  fanaret;  qui  fanitati  teftitutio  fuacaufaeffi- 
ciente  declatatur,  gtatuita  Dei  gratia  ,  quo  effefto, 
tanquam  reali  rcfponfo  docet,  feeffe  unicum  mun- 
di  Mcffiam. 

Verf.  iz.  Effefta  quibus  Chriflus  fe  Mciiiam 
comptobatjdifttibutione  proponit  eotum  qui  vi- 
S  f  3  daum , 


i8. 


19. 


ao. 


II. 


»3- 


;iS  II     A     R      M 

dcrunt,  5:  qusauJierunt ;  qux  fuis  parrium  enu- 
mcrationedeclarat. 

Vcrf.ii.  Trolepfis  eft ,  cujus  occupatiopetitur 
ab  advcrlis,  fi  judiciumcarnisfpectcs.  Nani  cum 
hacdedaratione  Icfum  efie  Clirifium  pugnare  vi- 
debatur ,  quod  Cliriftus  in  fpecicm  cum  fua  pau- 
penate,  tum  contcmptu  principum,  pauperum 
vero  &  idiotarum  aniplc:;a:ione  inglorius  &  i- 
gnominiofus  vifuscft.  Subjettum  eft  abadjunfta 
bcatitate corum  ,  qui  hac  ram  humili  conditionea 
fide  inilUim  non  funt  abfteniti. 

MET  APHRASIS. 

HJEc  tltfri  'fettfama.fiti  quod  ipfi  fiecia- 
rint)   intellexijfent ,  qmdam  ex  his  qui 

lolunni  B.vptifta? plies  squo  addiciiores  erant, 

rem  omnem  ut  gcfta  eft  ad\oha.nncm  reje- 

rnnt.    Is  ttt  rejiit.vitibits  diftipulis  omnem  de 

Ieftt  Med/atoris  officio  fcrupuliim  eximeret.ex 

hts  dttos  (q/torttm  teftimonto  ex  lege  veritas  ra 

cujttfque  ftrma  confifii:)  deleclos  ad  fe  vocat. 

Eojdcm  ad  Iefum  miftt  mandatis  inflrnclos: 

legationis  autem  hsc  formct  futt.  Tune  is  es 

quem  Mefftam  Lex  &  Prophetd  ventttrum 

prsdixerient ,  an  adhuc  alaim  qitcmpiam  prs- 

ftolabimitr  i  Hi  mandato  congruenter  Iefum 

accedentes,  dtxcritnt ,  Iotunnes  cognomento 

Baptifta  nos  adtemtfit,  ittfitisverbtsabste 

percttnclaremur :  Tune  is  es  quem  Mefft.'.m 

Lex&  Prophetsventurumprsdixerunt,  an 

altum  adhttc  quempiam  prsftolabimttr  ?  Eo- 

dem  ipfo  quo  advenerunt  tempore,  nonfine  Ie- 

fiis  omnium  prsjcia  provideni  ia  ,  mnltos  mor- 

bts  {£  immundts  fpiritibtts  ,  t anquam  flagellis 

a  Deo  ob  peccata  immijfis,fanav:t :  cs.cu  prs- 

terea ,  majore  numcro  qttam  alii  ccrto  flagello 

l.iborantibus  ,  oculos  apefuit.  &tu  omnta  ex 

gramitaejM ,  fyindebita  gratia  in  mtferos 

contulit  beneftcia.  His  tam  prsclare  geftis  le- 

gatorum  oculis  expofitis,  ctim  Iefits  re  cyfacto 

propofits  q/tsfiont  tacitus  reSpondiJfet,hs.c  ta- 

men  addidit :  profecii ,  Iolunni  qtts.  vidislis 

?niracula  ,  £j>  quam  auribus  percepiftis  doliri- 

nam  ,  renunciate.  Et  quiiem  ex  m  raculis  no- 

minatim  percenfete,  eos  qui  octelis  capti  erant, 

videre  ,  ambulare  qitt  erant  claudi ,  purgari 

qtti  lepra  contagio  infecti  erant ,  aitdire  qtti  uotuer.it ,  quin  miraculis  coufirmatus  in  fi- 

fi/trdi,  quin  etiam excitari a  mortuis  qui  vtta  'de  conftantior  fuerit  dubitari  nequit. 

defuncti  erant :  commemorateetiam  qusau-\     Hic  igitur  in  Iohanneni  fumma  fides  in '"']"•' eiu* 

di(lis  ;  Istttm  fidicet  ftdutis  sterns  nuntium  mimfterio  refulget:qui  hoc  honore  arfeclus    .* 

affticlis  &  DeiflageUis  dom/tis,cum  a  me  pro-  ut  amicus  fponli  eflet ,  qui  fponfim  Eccle-  rHfct 

iiamChnftinomineambiret,qui  adfeamo- 
rem  attrahere  rccufivit ,  6c  fponte  dilatum 
atque  adeo  obtrufumlibi  ,  refecit  cV  rcpulit. 
Sarpe  enim  vifuntur  qui  ab  aliis  fubmifli ,  ut 
corum  nominc  alicujus  virginis  gratiam  & 
amorem  aucupcntur,  dcfcrta  amici  caufa 

fuam 


O      N      I      A 

git  hanc  cum  meam ,  tum  eorttm  qtti  fe  mihi 
in  dtfciplmam  tradiderttnt ,  abjectam  (mjpe- 
ciem)  conditionem ,  &  omnibnsfere  hominum 
ordinibns  ,  his  quam  maxime  qm  re>  um  in 
Ecclefia  (jf  Repnblica  potiuntitr ,  exofiam  re- 
moram,  ne  in  me  credatis  (nifi  caveritis)  ime- 
ciuram.  Gjuamobrem  ,  O  tUum  beatum  qui 
fiubduclis  afenfibus  {$  carnalis rationis  magi- 
fterio  cogitatiombus ,  eifdemque  ad  Verbi  divi- 
m  tribunal  revocatis  ,  ex  hac  abjectione  mea 
anfam  ojfenfionis  tf  impaciionis  non  arripit^. 

P  R  A  X  I  S. 

CHriftus  refponfo  ad  legatos  Iohannisfe 
Mefliam  eflc  confirmans,  fuos  adverlus 
fentcntix  immcdiate  praxedentis  de  ipfo 
obftacula  communit. 

fChrifti  de  fe  &  ofEcio 
Cujuspartcs  funt,  •/    fuo  confirmatio; 

(^lmpedimetioccupatio. 
In  Iohannis  ad  Chriftum  legatione  con-  Verf.  i». 
liderandum  eft,  quid  potiirunum  rntuitus  lit  •^?'1"  h*c 
lohannes :  an  ut  lc  confirmaret  in  fide  Mcf-  '•?"  ',.°  *    • 

-  r,  i  i        •     Ctmjium  a. 

i\x  fluftuantem ,  &  ex  vinculorumcalami-  j0inme  ,-„. 
tate  labantem?  an  potms  ut  difcipuloi  fuos,Jri/«Mj 
nimium  iibi  additlos,  ad  Chnftum  traduce- 
ret?  quorum  pofterius  ita  verum  eft,  ut  nul- 
um  nobis  dubitandi  locum  relinquat.  Nam 
ex  Ioh.  i.  &  cap  3.  &  cap.  4.  apparet ,  quam 
erant  Iohannis  Difcipuli  in  fuum  prscepto- 
rem  plus  arquo  propenli ,  quamque  in  Chri- 
ftum  miqui. 

Iohannem  vero  fide  jam  nutare  ccepiffe, 
qui  tam  clare  &  tanta  cum  afleveratione 
prius  tcftatus  eft  cum  efle  Chriftum  ;  maxi- 
me  cum  ccelitus  edoclus  fuiflet  :  dcnique^ 
quum  Chriftus  proptcr  iingularem  conftan- 
tum  eum  commendavit,  nulla  nc  mmima 
quidem  veri  limilitudine  profunditur.  Eo- 
demaccedit  quodfama  miraculorum  Chri- 
fti,  hujus  legationis  occalionem  arripuit:  ut 
ex  Litca  conftat.  Quod  (i  Iohannes  tefti- 
monium  tam  praiftans  &  cumulatum  tum 
Chrifto  reddident ,  cum  nullo  miraculo  in- 


poni ,  tttm  ab  i'dis  non  invite  accipi.  Hxc  cum 
prdc:ptorirenantiave>itis,itIe  (profnain  Pro- 
phetis  peritia)  utrorumq3  cum  eorum  qus.  vi- 
diftis  ,  titm  qtt/t  audivijiis  complementum  ex 
Eiaia ,  quihsc  de  Alejfia  multis  rctro  actis  fe 
cults  vatictna  us  esl ,  vos  docebit. 2\ec  mefu 


pr.effrtim 
ci  in  Vitl- 

culif  cjfft 
ctctcntHf, 


to  TK.i;ir 
fertcrfit.U 

tli/cipnb- 
rum  cjut 
omclipfi 

rcnt. 


E      V      A      N       G 

fuam  agunt :  prxfcrtim  (i  virginis  animum 
in  fe  propendere  intclhgant.  Hoc  autem 
requiritur  in  Miniltro  ,  ut  fidclis  lit  ;  c]iiod 
non  tantum  ifl  eo  verfatur  li  Mcilix  offi- 
cium  libi  non  vendicat  autobl.itumaccipit, 
fcd  ut  lingula  qux  glorix  Dci  &  Chrifti  tc- 
nebras  oftundant,  (tudiofcdcclinct:  ncc  libi 
plus  honoris  aut  exiftimationis  habcri  pa- 
tiatur,  qttam  veriratis  &  Euangclii  protc- 
ctusfcrar.  Inquo  illigravitcr  peccant  ,  cjiii 
fuum  in  docendo  mmtfterium  ad  hominum 
applaufus  &  acclamationcs  exigunt :  cam- 
que  diccndi  docendique  rationcm  ufurpant, 
qux  illis  potius  ad  nominis  fm  laudem  , 
cjuam  auditoribus  ad  myfteriorum  intclli- 
gentiam  compendiola  funt.  Hoc  etiam  ia 
iis  requiritur  qui  Reipublicx  prxliint,  ut 
caveant  uti  iis  contenti  lint  qux  Cxfaris 
funt  ;  nec  vclint  in  ea  qux  Dci  lunt  mvadc- 
re:eamque  cxiftimationem  tuen  foIum,qux 
non  oblit  vcritati. 

Hanc  fidem  Baptiftx  augct  temporis  cir- 
cumftantia  :  fcilicet,quod  hujus  rei  tum  cu- 
ramfummam  cgit,  ctttn  in  carceremconje- 
ftus  morti  propinquus  effet.  Quo  tcmpore 
cum  homines  fere  de  liberatione  folliciti 
funt,&  qua  ratione  fc  carcere  &  vinculis  ex- 
pediant,  Iohannes  tamen  fui  oblitus  &  totus 
ad  Dei  gloriam  intentus ,  ejus  gloriam  ma- 
xirno  cumfuo  periculo  procurat,&nec  vitx 
cupiditatc  ,  nec  mortis  incumbentis  metu, 
ab  co  detcrreri  potuit.  Quod  igitur  Apo- 
ftolus  iT:mith.ctip.i.  dicit,  verbum  Dei 
■vinctdis  non  teneri ,  tametfi  t[>fe  captivtts  te- 
netttr ,  id  .i  Iohanne  hoc  loco  prxftitum  eft, 
X:  a  nobis  quoticsufus  pofttilat  prxftandtim 
Qni  enim  pridcm  glorix  Det  quxrendxal-  [ 
fuevit ,  eum  (ine  m.igno  ncgotio  iplius  ani-  i 
inus  inillius  rei  ftudio  retincbit.  Hoc  ctiam 
rios  docct  quomodo  affecti  limus ,  quotics  i 
morti  cx  morbo  propinqui  fuerimus,&(tan- 
quamcarcereconcluli)  leifto  affixi  fumus  : ' 
fcilicet ,  ut  non  tam  ea  mcditcmur  qux  hu- 
jus  vitx  funt,  quam  qux  futurx. 

Indifcipulis  mira  perverlitas  apparet;qui 
tantopere  a  veritaie  alicni  erant ,  tam  per- 
fpicue.ut  etiam  qui  ipfum  Iohannem(contra 
qu.-im  profitebatur  &:  doccbat)  Mefli.im  am- , 
plecn  vellent  :  idquenon  uno  verbo,led  to- 
to  minifterii  fui  curfu.  Et  quanquam  (imul 
cum  S:  pentum  voluntatis  divinx  &  fidelcm 
crcdercnt  ,  tamen  verade  Chriftodiccnti, 
x<;crrime  fidunt.  Vbi  ctiam  obfcrvandum 
eftparum  convenirc  magiitro  &  difcipttlis 
qut  tamcn  totos  magiftro  obfcquentes  fc 


E        L        I        C        A.  Jly 

tradcrcprx  lcfcrunt:  quo  minus  miraridc- 
bcmus  hodie  etiam  Luthcri  difcipulos  cxta- 
re  ,  qui  cum  Luthcrttm  (ingulis  momcntis 

crcpcnt ,  tamen  lono-e  ab  illo  in  multis  dif- 

,  c 
tcrunt. 

Lcgationis  autem  vcrba  (quibus  quxri-  ^       '♦♦ 

tttr  an  ipfe  Mcilias  fit,  an  alium  cxfpectaturt  ~r°'  , , 

1  cneot)  diligcntcr  notanda  funt.    lis  ctcnim  ,„,„„„,  ,„ 

I  vcrbis  indicatur  nttllam  omninoliominibus  .v, '*'.-., 
quictcm  mancrc,  nili  Chnftum  Mclliam  in-  '!"•"  b*> 
vcniant  Mntth.  11,  n.    Ipfc  enim  exfpccta-  ^S•*"»•",- 
tio  noltra  clt ,  adquem  oculos  &  ammum  >'"""'" 

[attollimus.  Ipfecit  unicus  portus  ubi  nobis 
a  judicn  divun  fcnfu  ,  &  peccatorum  con- 
fcicntu,tanquam  a  turbulcntiirimis  tempc- 
ftatibtis  interqtiiefcerc  conccditur.ls  ttmbra 
&:  perfugium  eft,  ubi  nobis  ab  xftu  confcien- 
tix  noftrx  rcfngerium  patet.  Is  Afyltim  feu 
fancluanum  eft  ,  ubi  .1  confcicntix  noftrx 
terroribus  &  a  diabolo  nos  pcrfcqucntibus 
tutodegere  licct.  Dcnique  is  fundamentum 

;  eft  ,  cui  lmpoliti  firmi  conliitimus  adverfus 
omnes  vcntos ,  tempeftatcs ,  pluvias ,  aqua- 
rum  eruptiones,&c.Hoc  dcclaraiu  trcmulx 
eortim  confcienrix,qui  openbus  fuis  confi- 
ddntjin  laniftis  fpem  ponunt.plenarias  mdul- 
gentias  magna  pcctinia  redimunt.  Ouam- 
obrem  demus  operam  ,  ut  in  eo  radicati  & 
fundati  limus :  coque,promi(Iiones  &  facra- 
menta  quibtis  adfummam  in  Chriftofccti- 
ritatem  provehimur,religiofe  perfequamur. 

In  Chrifti  refponfo  notandumeft,  eum  Ver'-2I> 
difcrtis  vcrbis  minime  refponderc  fc  elTe    ,' 

xi    IT  r   1      i_i*  1  Ma-JJm 

Mclliam,  icd  oblique  eos  admonere  ut  ex  c«tcbii- 
rebus  geftis  quis  (it  colligant  ,  atque  an  (it  (imfc  idef- 
Mcilias  dijudicarent.    Hoc  gcnus  refponli /'•"»  PH  »- 
clegit  magis ,  quod  apcrtum  de  fc  teftimo-  fWH 
nium  apud  eos  quis  lit  dum  nefcircnt,  fufpc-  fr"'""iU"- 
■ftum  forct.  Ne  igitur  proprix  laudis  cupi- 
dior  videretur  ,  declinata  arfirmatione  nun- 
cios  admonet,ut  fe  refcrant  ad  ea  qux  ab  illo 
gefta  fucrunt,  atque  adeocrant  eo  ipfo  mo- 
mcnto  quolegati  advenerunt,  ut  Litcas  ob- 
fervat.  Hac  probatione  utitur  Chriftus  loh. 
is;,jj>r.  Hoc  etiamargumentoufuseft  Apo- 
(tolus  1  Cor.n,  n,  n.  &:  1  Cor.9,  z,  $.&cla- 
cob,  % .  oflende  mtht  fidem  tuttm  per  opera,  frc. 
Atque  hxc  ratio  noftrx  vocationis  ex  ope- 
ribus  comprobandx  ,  omniumaptillima  cft 
ad  adverfarios  revincendum.ut  noftrx  pro- 
feilionis  fidem  apud  omnes  indubitatam  f.t- 
ciamus.  Sxpe  enim  fit  ut  doftrinam  quam 
profitemur  rcfpucntes  ,  tamen  ii  vitx  intc- 
gntatem  m  nobis  animadvertant,  doctrinx 
ipfx  quamalioquin  odio  &  detcftationi  ba- 

b:nt 


ijuj  potif- 
Jimum  mi 
r.tculorum 
pitratio, 


&  fitupe- 
yum  Eu- 
anztlium: 


550  H      A      R 

bcncanimum  ndjungant.  1  Pet.  5, 11.  vide 
1  A;£.i,i9.vidcetiam  Proverb.  3i,i8,&  51. 
Contra,vcrendum  ne  non  excipiatur  adver- 
fus  alios,  qui  protitentur  verbis  hujulmodi  ; 
tu  de  te  ipfo  teitans ,  teftimonium  i^itur 
tuum  verum  non  eft.  Et  vcrendum,  ne  non 
nubcculx  levitcr  ventis  jactarx  comparcn- 
tur  ,  qux  pluviam  cujus  indicium  facit  non 
reddat.  Qiiod  li ,  omiflis  hominibus  ipiis, 
hodie  ab  corum  operibus  qui  funt  percun- 
ctarcmur,verendum  ne  non  longe  diverfum 
tefnmor.ium  opera  redderent ,  quamquod 
illi  ptxferunt.  Quis  enim  eft  qui  non  fe  Dei 
&  Euangelii  amantcm  profitetur  ?  cujus  li 
fcifcicentur  opera,  frequens  abfentia  a  Ver- 
bi  auditione,&  Sacramencorum  perceptione 
leviflimis  ctiam  de  cauiis ,  idque  Dominico 
die,  &c.  manifefta  lunt,  &c.  Quis  eft  qui  fe 
proximum  amare  non  prx  fc  fert ?  &  tainen 
leviflima  ofFenfa  eumita  in  fratrem  incen- 
dit,  ut  Chnftum  pocius  deferat ,  eique  dor- 
ium  avertat ,  quamadeum  locum  leaggre- 
gare  velit.ubi  is  iit  qui  otfenfam  dedit.Quis 
cft  qui  (e  non  veracem  5:  integrum  proti- 
teatur  l  quot  funt  tamen  qui  in  lucro  lliud 
ponunt  ii  fratrem  circumvenire  poflunt  ? 
Imo  quotufquifque  eft  ,  qui  fe  altero  roa- 
gis  verlipeliem  effe  non  xquis  auribus  acci- 
piat  ? 

Duo  autera  ope-  C  unum  miraculorum, 
rum  genera  funt.J   alterum  quod   paupe- 
quibus  fe  Mefliam")      res  Euangelium  acci- 
comprobat  L    piunt. 

Miracula  probant  Chrifti  ofKcium,  cum        Hic  etiam  hodie  impingitur  ,  primum  in  "' ""  "" 
.  propterfrequentiam  &multitudinem  ,  tum  '  ipfa  Euangelii  prxdicatione  :  quxquoniam       .  - 
propter  magmtudinem  «Sc  infolentiam ;  ut   nequeiPontificibus  &ampliffimis  prxiidi-  f,r^j,CJiie. 
quod  cxcum  a  nativitate  oculis  reftituit  :    bus  proponitur  ,  nequeeo  apparatu  qui  ho   ne. 
tum  veromaximepropter  abfolutum  niillis   minum  oculoscapiat  aut  fenfus  titillet ,  a 
edendis  imperium  &  authontatem.  Iis  enim  fuperbis  hominibus  contemnitur.  Deinde  iri 
tribus  modisa  Prophetis  difcernitur.  Hxc   profeironbus ,  quia  cumfxpe  pauperes  iint 
vero  tam  multiplex  tam  frequens  &  tam  m-  &  abjetciqui  Euangelio  iincere  &  ex  ammo 
credibilis  morborum  curatio.eum  Medicum  favent,  &  illud  ftudiofe  affccunrur ,  ideo  fit 
a  Deo  datum  effe  arguit ,  qui  nobis  medici-   aut  ut  fe  homines  ad  Euangelium  non  ag- 
nam  cx  omnibus  peccatis  quantumyisnu-   gregent ,  aut  certequali  fuburbio  religionis 
merolis&atrocibusfaceret.  Alludit  autem  procul  aiincericate  &  debitoardore  fubli- 
apertilTime  adlocum  Efx.  $s;.  ubi  Propheta   ftant.  Prxterea  ,  cum  fit  fxpe  ut  qui  in  Ec- 
venturiServatons  iignaproponit ,  vel  Ttx.-   cleliaagantaut  graviter  offendant,  atitcer- 
pr.et*  potius,  te  peccate  exiftimentur  ,  elFicitur  ut  pleri- 

Alterum  fcilicet ,  quod  pauperes  Euan-  1  quehinc  anfamdeficiendiarnpiant  &  retro- 
gclizantur  ex  Efa.  61.  ubidicitur,  eum  mif-  j  cedendi.  Atque  non  diffimilis  erat  difcipu- 
fumeft  ut  n^ljJ?V  EuanCTehzarent:quos  Euan-  lorum  lohannis  offenlio  ,  ut  qui  Chriftum 
gelifta  Panperum  nomineexpreffit.  Sed  in-  i  ideononfunt  tantopere  admiraci.quod  nulla 
cclligendum  eft  Pauperum  nomine  intelligi  feveriore  vivendi  ratione  ufus  lit,  ncc  fuura 
non  tam  faculcatibus  inopcs,  quam  inopcs  prxctptorem  inauftero  vitxfux  gcnere  fe- 
fitritu :  ut  Alatth.  j,  3.  Atque  illud  epithe-  j  quebatur. 

L  v  c. 


M      O      N      I      A 

ton  ,  aptiiTime  vocetn  Hebraicam  explicat. 
Ex  quo  intelligicur  ,  qui  func  idonei  audico- 
res  Euangelii  ?  li  fcilicec ,  qui  lux  curpitudi- 
nis  confcnfunt ,  &  onere  peccatorum  pre- 
muntur.  Et  quoniam  inopes  facultatibus  ii 
fere  inopes  fpiricu  funt,divitefque  fxpe  inflat 
eorum  profperitas ,  etiam  ad  illos  non  male 
referri  poteit.  Vide  1  Cor.  1,  iS. 

Sed  hic  qnsritur, cpxomodo  hoc  indicmm  ijuomoJt 
eft  Chnfti ,  cumfxpius  pauperes  fpiritu  m-  weiW»- 
ftituci  (int  in  Euangelio  per  alios.  "*m  cl'"' 

Reftondeo ,  clantatem  doctrinx  tantanv    * 
fuilTe  in  Chnfti  prxdicatione,ut  facile  inter- 
nofceretut  a  prxdicatione  aliorum  ;  ut  lo- 
hannis  Baptiitx  &  Apoftolorum,  &c. 

Hic  etiamnotandum.hocnonideo  juberi 
a  Chrifto  ut  Iohanui  renunciarecur  ac  li  llle 
inde  difcerec ,  fed  ut  ille  hoc  refponfo  acce- 
pto,  occaiionem  arriperec  illa  duo  de  Chri- 
ito  Prophetx  Efaix  Ioca  explicarc.  Intenm 
tame  non  omilit  Iohannes  fe  m  falute  Chri- 
fti  confirmandi  occalionem. 

Sequitur  parsaltera  de  impedimenti  oc-  Ver'-  *3« 

cupationc,quod  illos  remorari  poterat.  Pri-  ,"    '""' 
-  t  rc     \         •    humtlitjte 

mum  ,  quod  ejus  conditio  tam  ellet  homi-  „„,«„,. 

num  judicio  humilis  afrlicta  &  abjecta  ,  qux  dendij 

nullam  illius  fplendoris    partem  referebat 

quam  Iudxiexpectabant.  Deinde,  quod  pa- 

rentum,  Apoitolorum&Difcipulorum  con- 

ditio  qui  i)Ii  adhxrefcebant,  videbacur  abje- 

ttiflima  efle :  ut  eorum  qui  eum  contemne- 

bant,prxftantiflima -Sc  auguftiflima  conditio 

efle  videbatur. 


EvARCILICA. 


3»r 


L  v  c.  cap.  y.  a  verf.  14.  ad  2.9. 

24  Er  quum  abiiffent  nuncii  Jobannis,  cotptt  de  lob.tnne  dicere  ad  turbam,  Quid 
txiftis  in  defertumjpeciaturi  ?  arundinem  a  vento  agitatam  ? 

zy  Sed  qutd  exiftis  xtfuri  ?  honunem  mollibus  rcftibus  amictum?  ecce ,  qui  xeftt- 
tu  magnifico  utuntur  6" '» luxu  rcrf.mnir,  funt  in palattis  regiis. 

26  Sedquidexiftis  xifuri?  Propbetam?  certe  dtco  xobis ,  cti.tm  amplius  quam 
Vrophetam. 

27  Jitc  esi  de  quo  friptum  est ,  Ecce ,  mitto  nuncium  meum  nv.tt  faciem  tuam, 
qui  app.tr  abit  riam  tuam  coram  te. 

28  Samdtcorobis,  inter genttos  ex  mulieribus ,  nullus  esl  major  Vropbetd  Jo- 
b.tnne  Baptifta  :fed  qiti  minimus  eli  in  regr.o  Dei,  major  csl  eo. 

M  A  T  T  H.  cap.  n.  a  zerf.  n.  ad  16. 

1 1  Amen  dico  robis,  non  esifufcitatus  intcrgenitos  e  mulieribus  quifquam  major 
Johanne  Baptifta  :fed  qui  est  mintmus  in  regno  ccelorum,  majoreo  esl. 

1 2  Vorro  a  dtebus  Johaimts  Baptifts  ufque  nunc  regno  calorum  ris  affcrtur ,  & 
yiolenurapiuntillud. 

15   Sant  omiws  Vropheta  &  ipfa  Lex  ufque  ad  Jobannem  prophetarunt. 
14-  Et,fi  xultis  hoc  recipere :  tpfe  eii  Elias  ille  qui  renturuserat. 
1  ;   Oui  h,ibet  aures  ad  audteiuium,  audtat. 


I 


A  X  A  L  r  S  I  s. 

E  S  V  S  multis  Ithmnem  BAptiUm  celebrat :  ubi 
notarur,  1 .  :JiuncVum  tempotis.nempe cum  dil- 
cipuli/o.oimVdifcerTirTent  ideindefubjectumapud 
quos  eum  tantopeie  celebtavit ,  nempe  turbam  : 
poft  ad  laudem  accedit,  quam  afttuit  primum  a  te- 
ftimonioipliustuibxpiifentis.quiillumcertatim 
videndum  longum  iter,  idque  in  loca  non  adeo 
culta ,  &incolisfrequentia,fufceperunt:  Gcigitur 
ratiocinatur ;  veftro  judicio  magnum  efle  opotter, 
quem  videre  vos  taorcftudioSclabote,  idquein 
locum  non  ita  cultum  convolaftis ,  fed  lannem  vi- 
dcndi  magno  ftudio  &claboreindefertalocacon- 
volaftis. 

Verfis.  Quamobiem  magnumveftro  judicio 
e(Te  oportet :  ubilaudatabadjuncraconftantia&c 
feveritatevira:,  quiduofuis  adverfis  Ievitatc  & 
deliciisilluftrat.  PropoUtio  deeft.aflumptio  habe- 
tur  hoc  veipj,  propoiitionemconfiimatadifttibu- 
tione.  Aut levitate & vanitate mentis impulfi  tan- 
tum  &  tam  incommodum  itci  fufcepiftis ,  aut  ut 
magni  aliquid  fpectaretis :  fed  prius  confitcri  vos 
pudebit,  alterumigiturfaterinecefle  cft,  utma- 
gnum  aliquem  fpecitare  feu  Prophetam  exiiftis; 
propofitiohabeturinfinehujusiw/i«  8c  25,16. 

Verfib.  Aliudargumentumquo  Itjmem  cele- 
bia:  a  divino  Chiifti  tcftimonio  ,  quod amphrica- 
tura  coinparationeminoris,fcilicet  Prophetar,quo 
Jj<»w/exce!lentioreft. 

yerf.it.  Suam  pnftamiam  prs  Frophetadocet 
abadjuncto,  quodproxime  Mefliam  Dominum 
pnceffit :  quod  illufttatui  (imilitudine  anteambu- 
lonis ,  qui  regem  protime anteccd it  ut  ilii  fequen- 
ti  viam  patet  ftetuatque ,  &  coafiraiatui  teftnno 
nio  Sctiptuix. 


Verf.zS.  Hoc potro  confitmatui  a  caufa  efficien- 
te  feu  inftrumentali ,  Propheti,  quianullusun. 
quam  Propheta  a  muf.ere  natus  tantus  fuit  quan- 
\nshimnei.  Hinc  occafionem  atiipitoinandi  Eu- 
angelii  miniftetium  ,  compatatione  Ittmit  tcurii- 
ftetii  Euangclicitanquam  minoiis. 

Maith.h,i2.  Minifteiium  lt.mms  abeffeclu 
commendat ,  lcilicet  quod  Deus  fpiritu  fuo  pet  il- 
lud  Minifterium  hominumanimosfeiventi  Zelo 
Dei  acccndetat. 

Verf.ij.  Probatpriftantiam  ItannU  minifterii 
prx  Propbeiatuin  minifterio,  quodilli  modode 
Chrifto  Prophetarunt ,  id  eft ,  vcnturum  prxdixe- 
runt,  Itanne /vero  Chriftum  prxfentem  indicavit. 

Verf.i*..  Hic  videturrationem  reddere  fingularis 
fervoris  &  zeli,quem  in  populo  accendit  ab  adjun- 
fto  fervente  fpiiitu  £//>  ,  quoa  Deo  otnatus  eft, 
cujus  adminiculo  zelum  infuis  auditoiibus  accen- 
dit. 

METAP  HR.ASIS. 

CHrisius  exspeciato  difcipulorum  Ioannis 
abttu  ,  ne  aut  Ioanni  ajfentari ,  aut  dif- 
cipulos  ejut  magnificentim  deprtceptore  qnarn 
par  erat  fentimtes  tn  errore  confirmare  -vide- 
rer/«-,Ioannis  laudemob  cauf>.m  ingrejftts  esi, 
n;  expropofita amftwne  Ioannes  ipfe  de  lefut 
ofjicio  dubttare  videatur :  fic  igitur  fermonem 
ad  tttrbam  injittuit ;  dtcite  nui  loannisAf/- 
nifterium  nunc  demum  tn  dubium  revocatii, 
atiorfum  ccrtatim  in  hca  incolis  infrequ;nl;a 
magnis  itinertbnt  ilhtu  vt]  'enit  caufa  convo- 
.  i  :s  t  nttm  ut  virum  in.Tar  arundtntt  quyvis 
j  ventoimpulfum  &  agitatum  Jpedareiis  i  St 
T  c  hoc 


14. 


15- 


16. 


Matt, 

::, :i. 


M- 


verfum  confequitur. 


JJ_  Harmonia 

hocnon  fit  (qttoti  tonfiteri  vos pudebit)  dicite 
qttidfu  qttod  tUttm  tanto  sludiofpeiiandi  exi- 
ifiis  ?  An  Ut  virum  molliter  &  delic.ite  vefti- 
tum  JbeSfarctis  ?  atqtte  in  aulis  Prmcipum 
funt ,  q:ii  veftium  magnificentta  gf  Ittxu  dif- 
fluunt.  Sei  d.cite,  amabo ,  qttidfit  quod  iUum 
tanto  (itidio  fpeclandt  extiftis  ?  mtm  Prophe- 
tam  ?  (r.am  qiii  cx  vobis  incorruptiffimejudi- 
catis ,  de  iilo  ma^  tis  attt  magnificei.tius  ali- 
quid  ne  per  fomnitim  qttidem  cogttaftis.)  Di- 
tamquod  resesi  ,  Ioannem  Propheta  augu- 
fttorcm  _?>  fuperiorem  fttiffe.  Hic  enim  esl  de 
qttofcriptttm  efi  tn  Prophetis.  Rem  vobis  ani- 
madvcrfione  dtgniffimam  pr&nuncio:meDeum 
Patrem  miffurum  legatum ,  qui  non  ut  Pro- 
phcta  te  Mejfiam  venturttm  pr&dicent ,  fed 
veluti  Anteambulo  te  proxime  (j  tmmedtate 
pr&cedens,viam  tibi  refipifcentt&  pr&dicatione 
pr&ftneet.  Quodejtts  mUMts  relpictens  ,  omm- 
no  confirmo  vobis  ,  nuUttm  unqttam  ab  homt- 
nibiu  edttum  Prophetam  effe ,  qui  Io.tnni  co- 
gnomento  Baptiftx  munerisfut  ratione poftpo- 
nendtantm  ftt.  S)uo  ipfo  raiionis  momento  ef- 
ficitur  ,  ut  tii  Chrtfhi  regno  ,f:to  in  cxltim  af- 
cenfti  non  minte!  altttes  proveiio,  quam  clarites 
pcstefacio  ,auam  fttb  Ioanms  ir.mifierio  ;  vcl 
niinimm  EuangeluEcclefiafies  (fimumes  ejtts 
non  perfm&  fr&Qantiam  rcSpicias)  Ioanni 
pr&fcrendus  efi. 

Minifterii  vero  Baptifi&  fr&ftantia  vel  in- 
de  &ftimanfotesi,  quoda  captoiUttts  Mmifte- 
rio  flenqiee  tantoardoread  vitam  &ternam 
Tontendunt ,  ac  fi  ihivim  qttoiiammod)  regno 
Chrifit  (Uaturi  effcnt :  ficttt  (ut  quod  res  esi 
dicam)  hi  foli qui  Telo  Detfiagrantes  magno 
ffaedio  ad  vstam  contenthent ,  regni  ccelorum 
fttnt  participes.  &uod  atttem  d:xi  nttllum  ex 
Prophetis  loanni  mimfterii  fiti  ratione  ex&- 
nuari ,  palam  esi  :  quandoquidem  tUis  Chri- 
lium  ventttrum  modofr&dicenttbm,  htc  illum 
jam  veniffe(y fr&fentem  effe  digito ind:cavi:. 
&ttod  autem  de  populi  Dei  tncenfo  ad  regnttm 
Dei  (Ittdio  Ioannis  minifterto  exct.ato  dixi, 
mtnttt  mirum  esl:qu  indoqiudcm  (tet  sludutm 
veftrum  ad  veritatem  ab  illo  propofitam  am- 
pleciendtem  exacuam)  onmino  confirmo  illum 
effe,  qut  iquod  zelo  divind  glorii.  tantopere 
fixgravtt  quo  oltm  Elias  Thisbites  exarfit) 
tanquam  alter  Elias  ventttrus  pr&dicebatur  : 
qut  qtsuqttid  dt  iUo  Elia  pr&dtcium  eii  ,  omni- 
bits  ilUttt  docirinam  ampleiientibiti  faltttari- 
ter  pr&fiabit.  &jtamobrem  ctti  Detcs  antmi 
aures  perforabit,  it  h&c  ammo  apttife  ddigen- 
ttr  reccndatu. 


P  R  A  X  I  S. 

CHriftus  populi  levitatem  in  Iohanne 
xftimando  mfeftans ,  ejufdemque  mi- 
niftcrium  ad  proprii  muneris  ftabilitionem 
exornans ,  orationis  fux  fru&um  lonse  di- 


Sermo  de  Iohanne. 


_  .  .       r  iermo  de  lohann 

Cu,us^;funt(SermomsfrudUls 

i        •     •  fPopuli  in  Iohanne  a:ftimando 

In  pnori  !      > 
■  r    \  ,     <      tnconftantia. 
lnlunt  duo  )«,.,,-■,, 

^Mmiltern  lohannis  exornatio. 

Argumentum  eft  a  diftributione  ,  qua  il-  Ver£  14, 
losreprehendit,hujufmodi.  Aut  oportet  vos  :s- 
valde  ftultos  &  fatuos  fuiire,  Iohannem  tan-  {*3£J_ 
topere  aiTectando,  li  nihil  in  eoadmiratione  j_ .«;»«». 
dignum  erat ;  aut  lcves  &  futiles,  fi  dignum  ncm  ca.tr- 
quem    complecteremini  ftatim  faftiduftis._»i'i 
Prius  auteni  plane  ablurdum  eft  ,  poftcrius 
igiturverumeft. 

Priorem  partem  ironia  &  farcafmo  acer. 
bo  a  repugnantibus  ampbficat.  Abfurdum 
eflet  iter  ia  defertum  fufcipere  arundinis 
cauf.i.  Qiiod  li  refpondetis  vos  eo  concdlil- 
fe  ut  lohannem  videretis  ,  qu_ro  quid  lic 
quodvos  moverit  utillius  vifendi  ftudio  te- 
nercroini  ■  an  illud  ut  fplendiduro  ejus  ve- 
ftitum  fpcctaretis  fcilicet,  qui  erat  viliflimis 
veftibusindutus,&  in  deferto  agebat  non  in 
aula.  Qiiod  li  dicatis  vos  Prophctx  vifendi 
caufi  ivilfe,  vcrum  cft  eum  Propheram  cfle, 
atque  adeo  Prophcta  majorem  :  quo  magis 
reprehcndendicftis.quodejus  tam  excellens 
&  prsftans  miniftenum  contemnitis.  _ 

Hoc  loco  notanda  cft  populi  levitas ,  qui  j*f  W* 
hodie  aljquemadmirantes  crasillum  alper-  . 
nantur,  6V:  doclrinam  quam  nunc  avide  arn- 
piunt,  mox  naufeabundifaftidiunt :  fcilicet 
quod  nnt  (ut  Athenienfes  olim)  avidi  novi- 
tatis,nec  Euangeliumquod  vcrbum  Dei  lir, 
fed  quod  novuin  &  inauditum  lit  audire  cu- 
piunt.  Sic  ctiam  io  Miniftris  &  prxconibus 
ufu  venit :  ut  qui  hodie  placet,  cras  difplice- 
bit :  qui  cras  difertus  eft.perendie  mfans  ap- 
pellabitur  &  rudis.  Sic  iunt  uta:grotiqui 
alia  atque  alia  fubinde  exoptant  :  aut  pueris 
iimilcsquibus  crepundiaqux  hodie  placent 
cras  foras  ejicientur.  Verbum  enim  &:  pra:- 
cones  iulem  funt :  fcd  ilh  mutantur.  vide  in 
Epiflola  ad  Galatas. 

Qui  autem  licaccedunt  ad  Vcrbiamlitio-  <!•<■<">"» 

^*~  ••      1    1  •    c  r  ■      i      tn  1'trbi 

ncm ,  11  nihilo  maeis  raciunt  quam  li  in  de-      ,   ■ 
,.  „   ._     n  ',-  .   „      Amttiwei 

lertum  prohcucantur  ut  arundtnem  jafta- 

tam  viderent  :  aut  ut  li  qui  aliquot  apud  nos 

mille  pafliis  emctirentur  ut  urticam  vide- 

rcnt: 


E      V      A      N      G 

rcnt:  autut  (Tquis  concioncm  adirct,ut  quo 
colorc  fit  vcftis  inttieretur  :&  certe  cum qui- 
rl.im  ad  concionem  accedtint  hoc  ammo  Qt 
clegantcm  aliqtiam  formulam  loquendi  fcli- 

tant  ,  aliqucm  hgurx  florem,  atlt  hiftorix 
cllam,perindcf.iciunt  acfiveftiumintuen- 
datumcaufa  vcnirent  prxtermiffo  corporc, 
id  eft,fanadoctriiu,  qux  omnibus  optatilli- 
mi  cffc  dcbct.  Obitcr  autcm  notandum  fc- 
ricis  veftitos,non  folere  iuterMiniftrosVer- 
bi  ,  fcd  inter  aulicos  rcperiri  :  quod  tamcn 
corruptelis  Pontificiis  aliter  nunc  fit. 
Vcrf.  =(•.        Quod  vero  Chriftus  Iohannem  fupra  Pro- 
HiciCht-  pllecas  extollit ,  in  eo  videmus  nihil  Iohan- 
po  /uprd       j  jjpgrjfg     ex  co  qUOj  falfum  honorem  ei 

Proflxt.K  t  r       \  C 

rrtHitr      dclatum  relpueb.u :  verum  enmi  comequi- 

tur  cumulatillime  illi  Chrifti  iplius  teftimo- 

nio  rcdditum.  Sic  loh.  5 .  lic  fugientes ,  laus 

pcrfcquitur:  perfcquentes,  fugit.  Et  Chrfc 

ilmn  honore  aificientes  itidem  honoreaffi- 

cientur.  Illa  autcm  falfa  Iaus,momento  eva- 

ncfcet ;  hxc  antem  ad  omnem  pofteritatem 

manebit.  Ne  igitur  nos  pigeat  ii  nos  ipfos 

prout  res  poftulat  deprimamus  :  erit  cnim 

tempus ,  cura  Dei  potens  manus  nos  iterum 

extollet. 

cht  *m  nifi      Qupd  vero  non  prius  prxconium  Iohan- 

f,,ji  Ail«M  nis  oruls  (lt  chriftus,  quam  Iegati  abfceffif- 

'£*  '     '   fcnt  id  duplici  de  caufafecit:cumutomnem 
liocprxca-      _.  r  „_--..  ,      . 

mi*»i  rffrff-^ilcntandifpeciem  &:  fulpicionemdevitaret, 

titt  tum  vero  ne  Iohannis  difcipulos  opinione 

exccllentix  prxccptoris  plus  fatis  imbutos, 
amplius  incenderet.  Vide  Prov.  15,  n.  velttt 
mala  attrea  cumfiguris  argenteis  verbmn  di- 
clttm  commode.  Sic  fermo  noftcr  condicndus 
fale,  (ipro  tcmporum  ,  peifonarum.loco. 
rum  circumftantiis  adlnbetur. 

Vcrf.  17.  Poft  confirmat  illum  Propheta  majorem 
extitiffe,  ab  adjunc/to  officio  Chriftum  pro- 
xime  antecedendi.  Vide  quid  hoc  deloco 
piitis  notatum  eft  ,  in  Cantico  Zacharix.  Is 
enim  nuucius  longe  gratiflimus  eft  ,  qui 
exoptatum  bonum  inftare  ,  atque  adcoprx 
foribus  effc  nunciat. 

Deinde  hoc  argumentum  confirmat  .1  te- 
ftimonio.  Inquo  illud  etiam  (ingulare  ha- 
buit  Iohannes,  quod  multis  ante  feculis  ejus 
munus  prxdictionibus  Prophetarum  Efaix 
&  Malachix  denunciatum  eft,tanquam  illud 
Deus  nobilitaret ,  cum  conjunftam  venturi 
Meffix  mentioncm  confcquutum  fit. 

Verf.  :8.        Amplificat  Iohannisminifterium,a  mino- 

q»t  «mnts  ri :  fciltcet,  quod  omnes  quotquot  haclcnus 


r njut  r»H- 
n.i  a  P,o 
plitti*  prx 
diilnmk 


rMionc  Yo- 


extiterunt  vocationts  ratione  i 


Ui  infe: 


C lttlt.ni,  tllt  f*  f.         .     .  -.  ... 

Ufnimr  'ucrunt  •  «metli  minimus  prxco  Euangelu 


1    L    1     c     A.  555 

;.im  cxplicati  Sc  penitus  pate/acTT,  ut  cft 
1  Ttmoth.  5 ,  icT,  tyc.  Quo  magis  videnduin 
nc  txdium  nos  capiat  tam  lncomparabtlis 
thclaui i.  Mofcn  enim  fpcrncns,  duorum  tc- 
ftimonio  morte  afftcitur.  ISapnftx  veto  mi- 
niftcrium  afpcrnatus  gravius  plecletur :  fed 
omnium  graviflimas  peenas  luct ,  qui  Euan- 
gclii  tam  claram&  mcridianam  iucem  floc- 
ci  facict.  Si  ftcllx  lucc  colluftr.xtus,  dcbitas 
crrons  fui  pocnas  dcdit ,  utique  Itiet  crrores 
Sc  divcrticula  qux  cxorientc  folc  admiffi 
funt :  omnium  autcm  maxime  qui  meridia- 
nofole  fcmitam  prxceptam  dcfcruerit.  Et 
fi  vciis  &  involucris  teclum  Euangelium 
afpernantes  pcrierunt ,  ncdum  evolutum  & 
cxpeditum.  Si  quibus  odor  &  fragorfalutis 
tenuitcr  pcrcipicbatur  &  frigidius  ,  jufta 
condcmnatio  obtigit ,  quod  illum  odorem 
oinnibus  voluptatibusmuudi  poftpofuerint; 
nedum  qui  vita  excludantur  digniffimi  funt, 
qui  tam  fragranti  &  inlignitcr  redolentefa- 
lutis  odore  non  permoventur,  ut  abjeclis 
mundi  illeccbns  ,  recla  eo  contendamus. 
Dcniquc  fi  gcmmam  proeul  oftentatam  8c 
adhuc  rudem&impolitamprxtereuntes.mi- 
fere  pcrierunt.quanto  magis  infoelicesfunt, 
quibus  eandem  cum  politam  tum  pala  in- 
clufim  prope  intueri  Iicebit.  Ex  quibus  et- 
iam,  quam  bcta  noftra  conditio  fit  colligi- 
tur  ,  qui  fub  Euangclio  vivimus.  Vide  lo- 
cum  Efa't&  ,fie'Js.  ittx ut  htns. ;  (y> lm&  ttt  So- 

lis.  efc. 

Notandum  etiam,non  tanti  fuiffelohan-  cjuodcUi- 

nis  minifterium  ,  quodillt  licuit  digiti  iadi-ft'  myft'- 

cio  Chriftumin  terris  prxfentem  monftra-  "um '""- 

re.quantieft  totum  Chrifti  myftcrium  poffc  ''"" '*"'" 

1  o  1  ^  r  Vertt, 

enucfeatc  &  evolutcexponere.  Cum  tamcn 

plerique  in  co  fummam  Miniftcni  fui  prx- 

ftantiam  &  laudem  collocant ,  quod  Chri- 

ftum  manibus  fuis  quali  captivum  in  terris 

teneant,  eumque  aliis  guftandum  &  mandu- 

candum  prxbere  fe  pollc  dicant. 

Aliud  argumentum,  quo  Iohannis  mini-  Matth. 

fterium  exornat ,  eft  abadjunctozeloquiin  ir,i-. 

piis  ab  ejus  prxdicatione  effloruic.   Vim  pa-  vlofnfr* 

tiregnttm  coelorum ,  eft  tnagna  contentionc  *''«"«'" 

vel  dimicatione  potius  ,i  civibus  rcgniccc-  '""'' 

lorum  captarircumque  hominesfanCla  qua- 

dam  violentia  pcrrumpunt  omnia  obftacula 

qux  ad  illos  impediendos  eredla  &  objefla 

funt.ufquc  eo,  ut  fanguine  etiam  fuo  &  cru- 

dcliffima  morte  rcgnum  ccelorum  fcftari 

parati  iint.  Vidc  Efa.  40,  30,31.  Affulgentc. 

enim  majorefcientix  luce.flmul  nfdcm  gra- 

dibus  &  incrcmentis  quibus  Dei  notitia  cre- 

T  t  1  fcit, 


534  H     A     r.     M 

fcit,  zelus  &ardorpieratis  augetur.  Vide 
Tit.  2,14.  &  l  Pet.i,  <;.  Hmc  Apoftolusnos 
pm  in  ptecando  majorem  ardorem  &  fidu- 
ciamadhibere  notat  ,  dum  clamamus ,  &c. 
Vide  Zach.  11,  S.  ubi  de  regno  Chrifti,  &C 
Sicut  enim  propius  metam  mtuentes  &  fya- 
<?««,  nonpoirumus  non  incitan;  &  ut  cancs 
cum  odor  invalefcit  majoreconatuadferam 
contendunt ;  fic,  &c.  Et  ut  velocius  curri- 
mus  plena  luce  ,  quam  cum  tenebrx  non- 
dum  dilTipataf  penitus  funt  ;  iic  ,  &c.  Et  ut 
majore  pulchritudinis  &  dignkatis  amore 
incendimur  cum  rem  ipfam  intuemur,quam 
cumejus  efrigiem  ;cum  vultuminfpicimus. 
quam  cum  terga  ;  iic  Chrifto  jam  exhibito, 
quitantum  fui  cognofcendi  incrementum 
attulit ,  nos  ferventius  in  omni  bono  opere 
incendi  par  eft.  Qui  igitur  in  Euangeln  no- 
titia  redte  proiiciunt,  hos,  ut  cognitione,ita 
zelo  augeri  convenit.  Parum  enim  profue- 
rit  geminam  aciem  oculorum  difcernere,  fi 
nec  pedes  ncc  manus adlint  quibus  eum  pro- 


O       N      I      A 

fequaris  aut  prehendas.  Aut  quid  juvaret  fi 
totum  corpus  oculus  effet  ,  nec  efTenc  alia 
membra  qux  ad  oculi  obtuitumdirioeren- 
tur  :  Aut  quid  conferent  fapientiirima  con- 
iilia ,  (i  quis  nulla  animi  virtute  pnditus  fic 
qua  conlilia  executioni  mandentur  ? 

Iam  planius  explicat  ab  erfedis  curlo- 
hannem  ca:teris  pra;tulerit:fciIicec,quod  illi 
omnes  de  rebus  futuris  przdicebant.lnc  ve- 
ro  rem  pra'fentem  indicavit  :  illi  umbris  & 
integumentis  involutum  Chriftum,  hic  nu- 
dum  &  velis  omnibus  expeditum  nobis  ex- 
plicat;  denique,  eum  eiTe  (cum  propter  vir- 
tutem  fpintus  &  incredibilem  zelum  ,  tum 
propter  muneris  rationem,  qua  collapfa  in- 
ftaurabat)  Eliam  tantopere  ab  eis  expedta- 
tum  :  eoque,Chriftumeire  verum  Meffiam. 

Et  quoniam  res  ha:c  graviffimaerat,  & 
falutcm  corum  continebat,illosad  fummam 
attentionem  permovet.Ratiocinatur  autcm 
a  fine.  Ideo  enim  habent  aures ,  ut  audiant, 
maxime  vero  Dei  verbum. 


Verf.  i3. 

M- 

CT  Chri- 

Jiumprx- 

lentem  m- 

diucnrit^ 


Verf.  is. 
quje  res 
graVlJti- 
mt. 


L  v  c.  cap.  7.  a  verf.  19.  ad  $6. 
2g  Etco  attdito ,  totuspopulus  &publicawji<ftificarunt  Deum,baptiz.ati  baptif- 
vio  lohannis. 

3 0  Tharifd  vero  &  legis  interpretes  confilium  Dei  ajpemati  funt  adrerfus  fe- 
vietipfos  non  b.iptiz-.itt  ab  eo. 

3 1  Dtxitpr&terea  Dominus,  Cut  ergo  aftmilabo  hominesgcntis  iftius  ?  &  cui  rei 
finiiles  funt  ? 

32  Similcsfnnt  ptterulis  fedentibusinforo ,  &  qui  acclamant  aliialiis ,  &  di- 
cttnt,  Cccinimus  vobistibiis,  &  nonfaltaftis :  lamentatt  fumus  vcbis,  &  nonflo  iftis, 

33  Venit  enim  lohanv.es Baptifta ,  neque  edenspanem ,  tieqtte  bibens  vinum  :  & 
dicttis,  Demonittm  habet. 

34  Vemt flltiis hominis edens & bibens ,  &dicitis,  Eccc homo edax  &vinipotor, 
tviiicuspublicanorum  ac  peccatcrum. 

35  Sedjttftifcata  eslfapicntia  aftliisfuis  omr.ibus. 


A  N  A  L  Y  s  1  s. 

T  Oannis  Minifterii  effefrus  longe  diffimilis  pro 
"*ratione  fubje&i  diverfa:  erfe&um  doftrini  per  fe 
crat,  quod  populus  auditadoftrina  lomnis,  Deum 
in  promiffis  iuis  praftandis  juftum  agnovemnt. 
Quodadjunfto  fignocon6rmatur ,  dum  fe lomnis 
Baprifmo  obfignari  expetebant.  Qupd  omne  com- 
paratione  minoris  confirmatur,  nempe  Publicanos 
cjus  cum  doftrinam  tum  Baptifmum  accepilfe. 

(■'erf.jo.  Erfeftum  vero  in  Phari&is  &  Legifpe- 
litis  erat ,  quod  conlilium  Dei  de  Filio  fuo  in  falu- 
tem  oblato  irritum  fecerunt :  ubiefr  prolepfis  ,cu- 
jus  occupatio  eft  ab  adjunfto ,  indtgnum  videri  ut 
tales  homunciones  Dei  pracpotentisconfilium  ir- 
ritum  facerent:  fubjeftio  vero  eft  a  diverfis;  quan- 
quamconlilium  Dci  irrrtum  facerem ,  tanieti  hoc 


totum  non  nifi  in  propriam  illorum  perniciem 
(niillo  Deidamnoaut  jaftura)  concedere.  Hujus 
conmmacia:ad|unftumerar,  quodBaptizari  ilt- 
hmat  recufabant. 

Pir/1 3 1,  &c,  Hujus  contumacia:  effeftum  eft 
Chrifti  acris  eorum  exagitatio.qua  illorum  deplo- 
ratain  &  pcrditam  conditionem  aliis  adcautio- 
nemproponir,  hocfyllogifmo.  Deplorata:  &  per- 
ditx  fpei  hominesefleoporteteos,  qui  neque  Mi- 
niftrorum  Euangelii  in  vira:  rarionefeveritate& 
aufteritate,  ncque  fuavirarefic  manfuerndine,  ad 
frugem  &  refipifcentiam  adduci  poffimt :  fed  tales 
funt  lurilperiti  &  Pharifii ;  ergo:decft  propofi,- 
rio:  alfumptioconrinetur,  rfi'/?;;,;^.  ubidemon- 
ftrar,  nec  feveritate  vita:  lo.-mnis  ,  nec  humanitatc 
&  fuavitare  vit.T  Chrifti ,  adducipotuilfe  utreli- 
fHkerenr :  quod  iUuftiarui  fiaaiUtudiner;ueroruni 

moiofo- 


E     V     A     N      G 

moroforum  cum  aliis  pueris  in  foro  colludcn- 
tium  ,  &  fociorum  fuorum  ftudiis ,  feuad  luctum 
feu  ad  hiiaritatem  invitantium,  obnitcntibus,  vcr- 

fu  51. 

ftrf.it.  Vidctur  prolepfis  effe ,  cujus  occupatio 
elt  ab  apparente  caufa  efficiente  tanta:  in  lummis 
populiproceribuscontumacia:,  utpotequi  a  pieia- 
te  omnimodam  defectionem  videtut  erVeclura  : 
quxfubjectioeft  adiverfisjquanquam  Pharifa:i&: 
Iurifperiti  Chrittum  tk  loanntm  rejecerunt ,  ta- 
men  veritasabomnibushis  quiad  vitam  ordinati 
funt,  agnita  &  credita. 

METAPHRASIS. 

»9>  TiO/>«/»*  autem  atqiie  tideo  Pubhcam  ,  qui 
X  rapacesfere  fuerunt  omnes  ,  auditalom- 
nis  doBrina  Deumjufium  miJJioneFiliifui  ad 

3°.  populifalutem  agnovertint.  Sjiuamremut  te- 
fiatam  omnibui  rcUnqiterent,  liaptifmo  quem 
Ioannes  adminiftrab.it ,  fe  obfigaari  expete- 
bant.  Sed  Pharifii  &  LegiSperiu  Ioannis  tc- 
fiimoniam , qu:d Deus  faHentijfimo fuo  confi- 
lio  ad  mundt  falutem  infiituerat ,  contemnen- 
tes  fuo  maximo  mah  (nallj  Dei  dispendio) 
hoc  tefiimir.iam  irritum  fecerunt :  cujus  con- 
tcmpitu  indicmm  ap^rtum  exfiit ,  quod ba- 
ptifmo  quem  loaones  adminijirabat ,  conft- 
gnanrecufarunt.  ^ttam.brem  Dominus  hdc 
due  e  perrexit .-  tanta  esi  hujtts  hominumge- 
nern  obftinatio  ,  tf  tamprodigiofa,  utqua  in 
tota  rerttm  umverfitate  fimilitudme  eorum 
pertinaciam  ad  vivum  exprimam  ,  non  inve- 
mam.  Eam  tamcn  placet  fic  aliquufjue  ad- 
nmbrare :  Non  ignorafti  pueros  in  joro  confi- 
dentes  inter  ludendum  quxndqite  defuis  con- 
gerronibsis  collufirtbm  queri  adhunc  modum ; 
Tibia  cecinimus  vobis,  nec  tctmenfaltaftis:  ad 
lamenta  vos  provocavimus ,  nec  tamen  luxi- 
ftu.  ffjus.puerorum  tnfocios  querimoniafiju- 
fta  fit ,  quanto jufiius  ego  hoc  hominum  gema 
accnfem :  venit  enim  Ioannes  Euangelium 
pndicans,  qui  mufitata  viclits  tf  culttts  ratio- 
ne  (tanquam  ai  lamenta  invitans)  eos  ad  re- 
fipifcentiam provocavit ,  0>  dicitii  eum  d&mo- 
3  4.  nio  aclum  effe.  Venio  &  ego  Euangelium  pr&- 
dicans ,  tyfumma  comitate  tf  confueto  viciui 
(?p  vefiitai  more  ,  eos  tanquam  nbia  canens) 
ad  illud  amtletiendum  ailiciens  ,  t$  calu- 
mniamini  me  effe  hc!:ionem,/irenuum  vinipo- 
tatorem  ,  deniqtie  publicanorum  &  [celerato 


V- 


31. 


33- 


K     L     I      C      A.  jje 

P  R  A  X  I  S. 

CEquitur  fruftus  f  Conv"fi°  publicano- 
^       j-      •     •     J      rum,  &c. 
^pracdicattonis    <    „,  c  '      .    ...     ... 

T  l  •    n.    )   ObhrmarioPhanfa:o- 

Iohannis :  qm  eft    | 

1  V.    rum. 

In  quo  notandum  ,  quam  llt  utile  qua:-  Verf.  29. 

ftiones  de  fumma  religionis  proponercjcum  £v "fif- 

non  cantumii  qui  interrogabant  ,  fed  pleri-  J""l''""rm 

quc  alii  lingulare  virtutem  inde  percipiant.  ju/lfaa. 

Populus  univerfus  ,  atque  adeo  Pubhcani,  im^ 

qui  Iohannis  Baptifmate  tindli  cV  obilgnati 

fuerant ,  hac  Chnfti  concionepermoti ,  & 

inconftantia:  pcenitudine  ducTti  reilpuerunt. 

Qtj_am  reilpifcentiam  Lucas  Inftificandi  Dei 

titulo  exphcat.Cum  Dei  enimnomineuter- 

que,cum  lohannes  tum  Chriftus  locutus  (it, 

qui  illis  tldem  adhibet  ,  &  in  miniRerio  ju- 

ftos  reputat,iideniDeum  .i  quolegantur  ju- 

ftum  agnofcunt.  Vide  Ioh.  3,33.  Notandum  t*  reffifc, 

igitur  quanti  iit  reiipifcere  ;  quoDeihinc  J**««i 

promiffiones ,  iftinc  comminationes,pro  ve- 

ris  &  juftis  habentur.    Quoties  enim  homi- 

nes  fcelerati  vera  &  viva  fide  verbi  Dei  im- 

buuntur,toties  illos  cumblandis  &  fuavibus 

promiifionibus  ad  benefaciendum  allici ,  & 

minis  a  maleficiis  abfterreri  neceffum  eft. 

Iaterim  notandum  eos  fc  injuftos,  &  adver- 

fus  veritatem  mendaces  agnoviffe ,  iine  quo 

Deum  nunquam  juftirlcaiient.Vt  enim  Deus 

verus  agnofcatur,  omnis  homo  mendax  ha- 

bendus  erit :  utque  Deum  juftificemus.nof- 

metipfos  condemnare  oportet.  Quod  quam 

diificile  nobis  ilt,  experientia  docet.   Signi- 

ficatio  Ittftificationishic  obfervetur  ;  qua;  eft 

non jufium  hominem  reddere  ,  CeAprojufio 

habere  &  repntare. 

Phanfarorum  vero  &legisperitorum  per-  Vcrf  i°- 

tinacia  notatur,contranafoquendi  formula,  ?*"""  • 
r  ...  .  _,      ri.         n    ■       .  r  conlra  a 

lcuicet.quod  Conjumm  Denrntum facerent:  pi,mrDei 

Sc  quumalii  lllud  ftabiliverunt ,  ii  irritum  csnfilinm 

fecerunt  :  nec  Iohannem  Eham  &  prxcur-  imiumfa- 

forem  ;   r.ec  Chriftum  Meffiam  credentes,  "*"»i 

Deum  per  latus  minifterii  eorum  ,   menda- 

ccm  conftiruerunt.  1  Ioh.  5,  10.  Prardiftio- 

nes  enim  de  Iohannis  &  Chrifti  minifterio, 

atque  in  ea  re  Dei  conillium  ,  fua  pertinacia 

&  infidelitate  non  alio  loco  pro  fuis  viribus 


je.        rum  amicum.Tametfi  vero  hac  Principttmpo-',  conftituerunt ,   ac  (I  nunquam  quicquamde 


puli  perverfitate  omnes  a  veritatis  amplexa- 
tione  abfterritos  iri  videripo/fit :  tamen  ex  hts 
qui  a.i  veritatii  £f  fapientm  .-.gnitio  :l  a  Deo 
antejacia  mundi  fundamenta  deftinati  funt, 
ne  tinus  quidem  esi  qui  propofitam  Euangeln 
docirinampro  vera  &  faltttarinon  habeb:t^. 


ea  re  decrctum  Sc  confukum  fuiffet.  Vnde 
ficut  priorcs  Deum  ]uftificarunt,  ilc  ii  Deuni 
injuftitia:  tacite  iniimularunt.  Hoc  autem 
quam  atrox  (it,  Deum  mendacii  iniimulare, 
verbis  exprimi  nequit.  Nam  li  grave  lit  ho- 
nunem  mortalem  &  vanum  mendacii  mli- 
T  t  3  inulare, 


t.lirtr  Aa- 
vtrfmfe- 
rr.cttpftts: 


cur  iUi  tt- 
licni  .ipec- 
c.tt.  can- 
ftfiioncf 


Vetf.  3i> 
31. 


$}tf  H       A       H>      »       O 

rnulace ,  quo  animo  Dcus  hxc  fercc  >  cujus 
quidetn  confiiii  Dei  refigendi  caufa  eft.quod 
fefuaque  tueri  confticueranc  ;  &  Deum  ip- 
fumpociusperfidixarguerequamfuam  per- 
fidiam  &  impicraccm  m  repudiando  Euan- 
gelio  confiterentur.  Quamobrem  cavea- 
rous,ne  pertinaciter  fententiam  feraelarre- 
ptam  retineamus. 

Quod  autcmdicitur  ,  Eqs  trritum  conft- 
Itwn  Dei  adverfiufie  fecifft ,  eo  docet  confi- 
liucnquidem  Dei  in  fe  irritum  reddi  non 
pofle.  Ejus  enim  cogitationes  firmx  funt , 
nec  ullo  hominum  conatu  labefaftari  pof- 
funt.  Tautum  ufque  eo  lrrita  eflc  ,  ut  lplis 
non  prolint  fed  obiinr  potius.  Eoque  docet, 
Chrifto  atque  Deo  nihil  hac  eorum  pertina- 
ciadecedcre,  fcd  tantumlibiiplis.  Sienim 
litftasfis ,  tibi  ipfi  jitfita  es  :  fi  tmpie  te  g  erxs, 
tu  ipfe pcznam  feres  :  Prov.  6.  Vc  enim  bona 
noltra  ad  Deum  non  pcrtinsunt-  Pfd.i6. 
iic  nec  mala.  Et  ut  Dco  nemo  prodeiie  po- 
teft  ,  lic  nec  obefle.  Vt  enim  qui  figittas  in 
folem  vibrat,  foli  nonnocens  fibiipu  nocere 
poflic ,  &c.  Aut  dolor  ei  eft  qui  manum  ad 
ftilicem  impingerec,  &c.  Quod  quidem  hoc 
loco  iingularem  confolacionem  afFerC.  Po- 
teranc  euim  vidcri  Pharifxi  &  Iegisperici 
proprer  fingularem  dodtrinam  &:  auchorica- 
tem  qua  pollebanc,  plurimumobfucuri  Dei 
glonx  in  oppugnando  Euangelio  :  fed  oc- 
curric  Lttcas  ,  m  feipfos  cancum  fuilTe  inju- 
riofos. 

NecinverilTmile  eft  Pharifxos  ideo  alie- 
niores  fuifle  a  peccacis  conficendis  &  depre- 
candis ,  quod  viderent  multicudinem  &  Pu- 
blicanos  infeftum  genus  hominum  ,  &  Iu- 
dxis  fummeexofum  ,  ad  reiipifcenriamad- 
didlcs  efle.  Sic  hodie  in  delectu  religionis 
ratiohabecurnon  cam  vericatis  ,  quam  eo- 
rum  qui  eam  proficcncur,  ii  magnaces  finc,fi 
amiciauc  inimici,  &c. 

Chriftus  ob  conrempcam  a  Pharifxis  do- 
ctrinameorundempervicaciamamplificans, 
hac  occalionecircumjacencibus  civicacibus 
fuam  icidem  indurationem  cxprobrat: 

Phanfxorum  obftinarionis  ampli- 
ficatio, 
^   Circumfufis  civitatibus  fux  indu- 


Cujusl 
partesJ. 
fuut,    ) 


Plurif. 
bcrvicacitt 
tn  h.tc  com 
furAtttnri 


Dei  (Tngularem  facilitace  &  piecaccm;iftinc, 
Pharifxorum  moftrofam  &  mulitatam  per- 
vicaciam  nobis  ante  oculos  exhibec.  Ec  qui- 
dem  in  Deo  incomparabilis  boniras  eft.quod 
una  via  &  racione  apud  hominesinpropriam 
ipforumfalutem  non  proflciens ,  aliamin- 
greditur  ;  non  prius  acquicfcens  ,  quam  o- 
mnia  ccncaric  quibus  ad  frugem  adducancur. 

Prxporencem  Deum,  cam  ampla  bona  of-  D«  vtn 
ferre  ,  eaque  vel  indicio  &:  Ievilllma  fianifi-  f'nV>l''<f 

.,-  n         ,  -c-  J  munitc:t. 

catiore  mlinuare  ,  fingularis  munihcenctx  fu 
eft :  illi  aucem  inftarc  ,  eumque  urgere  Sc  o- 
mnes  vias  perfequi  quibus  ad  filucem  icur, 
uicredibilis  cujufdaminhominespieraciscft. 
Quod  quidem  Do,ninus  prxltar ,  cum  in  u- 
nius  &  ejufdem  Miniltri  variacis  docendi  of- 
ficiis  ,  cum  iu  diverforum  inter  fe  quidem 
difcrepancibus  &:  difTenciencibus  donis.  Per 
eundem  enim  Miniftrum  nunc  jubec ;  nunc 
monec :  nunc  obfecrac;  nunc  minacur:  nunc 
froncem  concrahic ;  nunc  exporrigic :  nunc 
Iudxum  agic  ;  nunc  Echnicum :  &  omnia  o- 
mnibus  fit,  ut  quofdam  lucrifaciac.  i  Cor.  p. 
Perinde  ac  iiaucupum  arcem  imirarccur.qui 
avium  pipicum  mcnciuncur  ,  quo  reci  Euan- 
gelicoirrecici ,  diaboli  laqueis  expediantur; 
auc  nucricis  arcificiuin  ,  qux  vocem  fuam  ad 
infanruli  oble&acionem  fubinde  variat.  Per 
diverfos  vero,  dum  iis ,  fpiricum  fevericacis, 
aliis  manfuecudinis  ;  iis  recondiciorem  do- 
clriuam ;  illis ,  compolice  &:  ornace  loquen- 
di  facukacem,  iis  gravitatcm  ,  illis  fermonis 
afTabilirarem  &  comitatem. 

Non  fecus  ac  li  cibos  quis  falubres  fafti-  f?.f?. 
dienti  &  naufeanti  itomacho  ,  condimenti  'nt- 
autacrisaut  dulcis  varietate  ,  aut  vaforum 
&  pacinarum  deleitu  ad  x<;roti  appetitio- 
nem  accommodato  commendaret.  Aut  ut 
Medici ,  qui  qux  fub  pharmaci  &  medica- 
mcnti  nomine  refpuunt,  per  ordinariicibi 
&  potionis  fpcciem  fruenda  fuppeditarent. 
Quod  quidem  tanta  cura  &  follicitudinc 
Dcus  erga  fuos  procurat  ,  ut  aliquando  in 
Scripcura  iapienriflimus  omnium  rerum  per- 
fector.tanquam  conliliiindirigendis  &  cor- 
rigendis  fuis  inops ,  inducarur  ,  uc  hoc  ipfo 
loco  verf.  3 1.  &  apud  Ofitam.  Vide  EfifU  f. 
^tiid  faciendum  fttit  vinett  tnes ,  quod  nonfe- 
cerim  ? 

Homioum  vero  percinacia  5;  procervia,  »'«  tju.tm 
mirum  fe  in  modum  prodic,  qux  nec  blando  ''"'»'»■ 


rationis  exprobratio. 
In  liac  fimihcudine,  Chriftus  &  Iohannes 
pueris  provocantibus  ad  choreas  &  luiftum 

comparantur.  Iohannes  quidemadlufCum,  fermone  delinitur,  nec  afpenorecommove-  """"Ptr- 
Chriftus  veroad  chorcas.   Pharifxi  autem  !  tur;  qui  hujusminiftri  l.iudabilem  feverita-  j-™"' 
pueris  lllis ,  qui  in  utramque  partcm  provo-  i  ccm  infeftances  'invaying  and  Jpeaking  a- 
cati,  non  tefponderunt.  Qua  parabola,  hinc  I  £<»/»/?)  alcerius  prxdicandif.ictlicacem  Sc  co- 

micatem 


iJeoqHe  in 
prcprium 
interitum 
runltt. 


Vcrf.  33> 

=■4- 

CnriHxt 

inltmpe- 

rsntire  pffi. 

ftme  inft- 

rr.ulatM} 


E      V      A      N      G 

mit.item  tradueant  (<he diflionour)  illum  «.- 
wdfytmz*  ;  hunc  ad  gratiam  omniadicerc 
affirmant :  hujus  rcconditam  fcicnciam  ob- 
fcuritatis  damnant ;  illius  illuminatam  &  e- 
nucleatam  orationem,  dicacitatis  inlimu- 
lant :  iftius  parcimoniam  fordium  nominc 
aut  diabolicx  cujufdam  incantationis  con- 
demnant ;  altcrius  liberaliorcm  vivendi  ra- 
tioncm,  luxus  &  intcmperantix  notant :  fc- 
nes  dclirii,  juvencs  tcmeritatis  accufant;  qtti 
ncc  lugubribus.nec  lxtionbus  ,  ut  quodfui 
ofEcii  eft,  faciant,  commovcntur :  dcniquc 
qui  ita  utramque  aurcm  adverfus  ventatem 
oblirmarunt  &  obturarunt ,  ut  nullis  ne  ex- 
quilitifftmis  quidem  incantatiombus  locum 
rclinquant.  Qtnppe  furibundus  fpiritus  quo 
Saul  tranfverfus  raptus  eft  ,  Davidis  harmo- 
nia  &  concentu  cohibitus  eft  ;  fcd  iofanus 
iftc  &rabidusfuror  ,  quohomincs  advcrfus 
veritatem  ducuntur ,  nulla  quantumvis  arti- 
ficiofa  Vcrbi  Dci  modul.uionc  fedari  &  fo- 
pin  potcft.  Huc  fpedtat  Prov.  15.  Quicquid 
enim  fcceris,  live  rideas,  live  irafcaris,  &c. 

Sicut  autem  ad  modos  &  harmoniam  vo- 
cantis  Dci  nos  non  confornure,  tnftillimam 
Dci  in  nos  fcntentiam  accerlit,  lic,  &c.  VMe 
Z/4.ii,ii,  13.  eyc.  Monendi  hic  fumus ,  ne 
nosqui  multiplicis  hujus  in  docendo  largi- 
tionis  participcs  fuimus  ,  &  apud  quos  do- 
minus  bis  terve  fuam  vocem  commutavit, 
tantamprolixitatem,  &  quibuscoclefte  Man 
ita  paravit ,  ut  pro  cujufque  palato  aiTum, 
elixum  ,  piftumque  maxime  placare  potuit, 
ne  &c.  Tametli  enim  verbum  Dei  caupo- 
nari  non  Iicct  ,  nec  abejus  fimplicitate  vel 
latum  unguem  deflecterc  ,  donorum  tamen 
varietate  quibus  Prxcones  excellunt,  idem- 
mctipfum  verbum  tanquam  novum  &  aliud 
hominum  aures  pcrfonat. 

Obfervandum  ,  Chriftum  omnis  generis 
temperantix  &  moderationis  in  cibo  &  po- 
tionc  fpeculum.tanquam  helluone  tamen  & 
biboncm  accufari;  quum  ipfe  efurierit,  fxpe 
iitierit ,  fxpe  m  deferto  ab  omnibus  deliciis 
remote  egerit;  (itimaqua,f.unenhordcaceis 
panibus  &  pifciculis  frcgcrit  ;  &  quidem  ab 
jis  qui  Iaute  m  fingulos  dies  cpulabantur  ,  & 
luxuria  difrluebant ,  ut  minus  mirum  (it ,  fi 
Vontificii  hos  crapulx&  ingluviei  infimu- 
lant.qui  ipli  omnium  edaciflimi  funt,&  ven- 
tris  fervituti  mancipati :  li  nos  tanquam  je- 
juniorumhoftes&oppugnatorestraducunt, 


*     l    i    e    x.  ii7 

qui  ipfi  quid  fit  vcrum  jejun/um  nefciunc 
Quanquam  olim  nobis  tanquam  jejunii  o- 
(bnbus  infefti ,  nunc  vera  jejunandi  ratione 
in  Ecclelia  quali  poftliminio  rcftituta ,  fpii  1- 
tum  nos  jcjunii  incefliffe  per  irrifionem  oc- 
clamant,  cum  Pharifxis  patriffantes ,  qui  in 
illis  vctcrem  ,  in  nobis  novum  cffe  non  ve- 
reotUl  arErmare. 

Sicut  autem  Chriftum  inlimularunt  Pha- 
rifxi  tanquampeccati  approbatorem  ,  quod 
in.peccatores  reiipifcentes  tam  fuit  pro- 
peufus  :  lic  nos  Ponti/icii ,  quod  gratuitam  i 
pcccatis  folutioncm  prxdicamus. 

Dcinde,  nec  iilud  prxtereundum  quam  iiettpuit 
abfurde  faciunt  qui  proram  &  puppim  in  re-  '*>***•• 
ligionis  profcilione,  in  viftus  &  veftitus  vi-  *•"'**'. 


nort    jjtrft- 

ndupi  : 


litate  &  aufteritatc  collocant :  cum  hoc  no-  _ 
minc  Iohanncm  Chrifto  prxpofucrint.  In 
Iohanne  quidem  hxc  fevcntas  laudatur, 
quod  a  Deo  imperata  (it;  cum  enim  non  ex- 
pediret  ut  miraculis  libi  authoritatem  con- 
ciliaret  ,  viiiim  Deo  fuit  alio  modo  agere. 
Itcm  ut  Eliam  reprxfentarct  fpiritu  &  con- 
vcrfatione. 

Nc  verohxc  Ph.irifxorum  pervicaciadif-  Ver^  3>- 

t  r  1  -,-,  -  cum  vm- 

cipulorumanimos  tranocret,  dumcxiluma-        , 

1      J->t     -/»•     1     n     ■    °       n  rr  ,  taiabtjlM 

rent  de  Chritti  doctnna  adtum  clie  ,  quod  r,,cf,ff„i- 
qui  totius  Ecclelix  columnx  videbantur,  Luimn de- 
illam  oppugnabant,  occurrit  Chriftus  arou-JliiHttiur. 
mento  a  fubjeclis ,  fcilicct  filios  fapientix, 
cam  juftificattiros ;  coquenon  defuturosve-. 
ritati  fuosamicos,qui  illam  exofculabuntur. 
Fdioiitm  autem  nomine  Hebrxa  Ioquendi 
formula  intelligit  devotos  &  deftinatos  ut  fa- 
pientiamampleetantur  ,  ut  filii  thalami :  fihi 
Prophetarum:  filii pacis:filiiir&.  Hic  iojtur  ad 
Dei  arcanum  conlilium  a  Chrifto  recurri- 
tur  ,  ut  offenfionem  iliam  depelljr  ,  qux  a 
Pharifxorum  obftinationc  pullulabat.  Vide 
Ad.  15,18,47.  Et  i  Tim.i,io.  Qtiotiesergo 
inundatio  aliqua  iniquitatis  accedit,  qux  (e- 
getes  obruens  omncm  meffis  fpem  vidcatur 
auferre  ,  toties  nos  hac  confoJjtinnc  fuftcn- 
temus ,  a  W\m  fapientiii^d  jttftificat^in  iri. 
Hxcqtie  eft  rcfponlio  Pontificiis,  qui  in  no- 
ftram  religionem  inquireutcs ,  rogant  ubi- 
nam  gcntium  tandem  fuerint  qui  abhinc 
fexaginta  aut  centum  annis ,  noftram  rel:- 
gionem  profcffi  funt.  Vt  enim  poft  vinde- 
mi.i  eft  racematio;  poft  meffem  fpicilegium; 
poft  decufiam  oliv.un  ,  rarx  quxdam  olivas 
fub  ramis  &  foliis  deliteCccntes;  iic,  &c. 


Matth. 


33* 


H 


*.      M      0      N      I      A 


M  A  t  t  H.cap.  u.averf.zo,adxy 

20  Tunc  ctxpit  cum  frebris  increpare  civitates  in  quibus  ediu  fuerant  plurimt 
virtUtes  ipftus,  quod  non  refipuijfent,  diccns, 

2 1  Va  ttbi  Cboraz^in,  vs,  tibi  Betbfatda:namfi  Tyri  &  Sidone  edits  fuiffent  vir- 
tutesqtu  editsfunt  apud  vos,  olim  cumfacco  &  cinere  fedentes  reftpuijfent : 

22  Quinettam  dtcovobis ,  Tjro&Sidor.i  tolerabtlicreritcondittotndiejudicii 
quam  veftra. 

2j  Ettu  Capernaum,  qus  es  ufque  ad  cxlumfublata ,  ufque  ad  inferos  deprime- 
ris :  namft  Sodomis  edits  fmffent  vtrtutes  qus.  edits,  fttnt  apud  te ,  tnanfijfent  ufque 
ad  bodternum  dietn. 

24  Ouinetiam  dico  vobis,  terrs,  Sodomorum  tolerabilior  erit  conditio  in  dieju- 
dicii,  quam  tua. 

L  v  c.  cap.  ro.  a  vcrf.  II,  ad\6. 

12  Dico  autem  vobis ,  Sodomorum  condttionem  die  illo  tolerabiliorentfore  qu.tm 
mbis  illitts. 

13  Vs,  tibi  Cboraz,in ,  vs.  tibi  Betbftida ,  nam  ft  in  Tyro  &  Sidone  editx 
fuiffentvirtutesqtiseditsfuntapudvos,  oltm  cum  facco  &  tinere  fedentes  refi- 
puijjent. 

1  +  Ideo  Tyri  &  Sidonis  tolerabilior erit  conditio  in  judiiio  quam  veftra. 
15  Et  tu  Capernaum  qus.  ufque  ad  ccelum  elataes,  ufque  ad  mferos  depri- 
ineris. 


jiNALTSIS. 

/"""HRISTI  formidabilem  comminationem 
^proponit:quam  defcribit,  i.abadjunfto  tem- 
pore,  nempecum  necfeveiitateviti,  nec  manfue- 
tiore  vivendi  ratione profuerant  homines :  deinde 
afubjccto  loco,  nempeubiplurima  miraculaedi- 
diiTet :  deniqueaberficientecaufa,  impccnitentia. 

yerf.zi.  A  genere  adfpeciescivitatumdefcen- 
dir,in  quibus  primum  funr  Choralim  Sc  Bethfaidi 
urbes ;  quas  defciibit  ab  adjun&a  denunciatione 
malediftionis  divinse  :  caufam  vero  efficientem  af- 
fjgnar  impcenitentiam ;  quam  amplificat  a  compa- 
rationeminoris,nempeimpcenitcntiaTyri  &  Sy- 
donis ;  quam  comparationcm  ab  erfectis  confir- 
mat ,  quiapoenitentiam  egifient  in  facco  8c  cincie, 
fi  ea  miracula  apud  illos  edita  fuilTent,qua:  Chora- 
llmSc  Bethfaidieditafunt. 

Verf.zz.  Confirmar  illud  argumentoacompa- 
xarione  ,  altero  comparationc  minoris  ,  quod  pce- 
nalevioripunientur;  qui  adjuncto  tempore  re- 
Aringirur,  ncmpe  in  die  judicii. 

yer/.zi.  Dcinceps  ad  aliamfpeciemprogredi- 
tur,  nempeCapernaum  :cuiuslcelerisatrocitatem 
amplificatab  adjunfta  celfitudine,  in  quam  exi 
miis  Dei beneficiis ,  vcluti  in  eoelum  rclatum  eft ; 
cujus  adjunftam  pcenam  amplificat,  ab  adveifa 
depreflione  in  infeios.  Ejus  fcelus  feu  impoeniten- 
tiam  amplifiCat  compararione  minoris,  nempe 
jmpcenitentia  Sodomoruro.  Caufam  cffiaenrem 
norar  peccattCapernaitaruin  peccato   infeiioris, 


quia  refipuiflenr  in  facco  Si  cinere ,  fi  eadem  mira- 
cula  Sodoma  edita  fuiflent ,  quae  Capernai  edita 
funt:quod  probat  ab  eife&is  refipifceniia:  Sodomo- 
rum ,  nempe  quia  adhuc  manfiflent  Sc  fuperfuif- 
lent. 

Verfzt,.  Ulam  comparatione  confirmat ,  utfu- 
pra  21  Terfi 

METAPHRASIS. 

P\Oslquam  ft.t  per:inacia  obfirmati ,  cum 
fevertorts  Ioannis  Baptiftx  .tummanfue- 
tioris  Servatorts  Chnftt  vivendi  (j>  docendi 
ratione  ad  vtts.  emendationem  non  profecif- 
fcnt :  coeptt  Itfnt  adverfus  tilas  urbes  fulmtna- 
re  ,  in  qiubus  Euangelit  pndicationem  pluri- 
bttt  virtutis  dtvins.  mtractdis  obfignaljet ; 
qiita  utcitmqtte  fpectem  pietatis  pn  fe  fere- 
bant ,  tamen  verapeccatorttm pocnitudine dit- 
cii  non  fuerant.  In  hts  te  Choraftnum  (j  te 
Bethfaida  nominatim  appello,  quibtis  tttrifque 
gravtjftmam  a  Deo  Patre  malediciionem  de- 
nttncio :  qitiafi  in  Tyro  tf  Sydone  {fcelcratis 
al.-oqut  civitatibui)  divin&virtutts  mirfica 
opera  edita  fuiffer.t ,  qus  in  te  edita  funt :  0- 
l:m  m-tltts  rctroacTts  feculu  fuzm  refipfcen- 
tiam  cir.erc  jj>  cilicio  teftati  fwffent .  Tametfi 
vero  vos  has  civitates  11 1  tmpiai  &  prophan.-u 

fitptrbe 


13- 


zo. 


Cnr  Cliri- 
flm  ha>  ct 
yitdtts 
tntletlixe- 
rit{ 


VerC  io. 
in  /iho  t.t- 
IHifl  cri- 
tnea  coiiji- 


E      *       A       N       G 

fuperbe  conttmnitU  ,  (ttqnt  vcftra  in  prtfen- 
ttarum  melior  condttio  qttam  iUarum  :  tamen 
hoc  attdacter  affirmarim  ,  cum  Tyro  ejy  Sydo- 
ne  mitius  ailum  iri  in  celebri  illo  die ,  quo  de 
omnibns  ad  unum  iifque  faltitis  aut  cende- 
mnationis  ttern&fntcntia  dicettir ,  qiiam  vo- 
bifcnm-  Cumprtmis  vcrotu  Capcrnaum  nobi- 
litate  Emporii,  maxime  vero  Eunngcht  pndi- 
cationt ,  miractdisquamphtrimit ,  &  mca  in 
te  habitatione  in  ctxlum  veluti  elata ,  ad  infi- 
mum  ufqtie  barathrum  pro  rattonc  &  men- 
ftira  elationts  tut  detruderis  :  qnia  fi  vel  m 
Sodomis  (nequi/Jtma  &  conSpurcati/fima  ci- 
vitate)  d:vin£  virtutis  miracula  fatla  fuif- 
fent ,  quA  in  te  fitnt  edita ,  qtu  nunc  vaftata 
(S)  pervaftatafunt,  in  hunc  ufque  dtcmfnpcr- 
fuijfent-j.  14.  Vt  verf.  zi. 

P   R  A    X  I  S. 

SEquitur  altcra  pars ,  de  circumfufarum 
civitatum  exprobratione.  Dilapfus  cnim 
Chriftus  in  hunc  fermonem,  alios  ctiam  fce- 
lere  contempti  Euangelii  cum  Pharilxis 
confociatos  adoritur;  fortc  ,  quod  urbes  hi 
Pharifiorum  authoritate  adducti ,  Chrifti 
doftrinam  minus  iftimarint  :  dcinde,  ut  cx 
harum  civitatum  irrogata  pccna  ,  facijius 
cjuod  Pharifxos  judicium  Dei  formidabile 
maneretintelligeretur.Hincconftat.quando 
in  iftas  horribiles  maledidtiones  aQurgen- 
dum,  ncmpe  cum  neclenitate  nec  feventate 
profecerint;  cumque  do&rinas  &  hortatio- 
nes  fxpciterarint. 
Infunt  autemin/  criminatio. 
hac  oratione  dtio, »  pccnx  denunciatio. 

Crimen  in  eo  conftituitur  ,  quod  doftri- 
na  Euangelii  plerifque  miraculis  apud  eos 
oblignata  ,  relipifcentii  frudum  nontule- 
rit.  Peperit  quidem  admirationcm  ;  peperit 
nonnullum  divini  m.ijeftatis  in  eorum  ani- 
mis  pavorem ,  ora  etiam  ad  qualemcunque 
divini  potentii  &  Iiberalitatis  laudationcm 
apcruitjnec  dubium  eft  rjuin  Chrifti  ad  tem- 
pus  amplexationcm  effecit.  Sed  hxc  omnia 
!i  a  vera  refipifcentia  ex  fidc  non  fifta  pro- 
fluente  reinota  funt ,  nihil  aliud  quam  fpinx 
&  cardui  funt;  nec  Patris  Coeleftis  agricola- 
tioni  fatisfaciunt;  reprobus  nummus  eft,non 
legitimusatquecommeans ,  qucm  pro  fala- 
rio  Chrifto  paftori  rcddamus  Hic  cadcm 
doftrina  eft  qui  nobis  proponitur :  non  tan- 
tum  fignis  &  oftcntis  ut  tunc  tcmporis,  fcd 
donorum  etiam  diftributionc  confirmata 
Nifi  igitur  fruftum  refipifcentix  feramus, 
nihil  nobis  profuerit  dottrinx  approbatio, 


t      B       I       C      A.  )3> 

prxcomim  admiratio ,  Papatuscontemptus; 
nihil  cffiNi  Quoties  igiturad  \'crbi  pndi- 
cationcm  acctdimus  ,  mcmincrimus  nobis 
hunc  kopum  clTc  propolitum,  ut  fuperioris 
vitx  pccnitudine  ducamur:  coquc  immu- 
tandacorda,  &  mucroncm  Verbi  Dci,veluti 
in  hpidcum  cor  noftrumintromittendum: 
patiendum  ut  Verbi  Dci  vomer  ,  noftrx  de- 
pravatx  mcntis  urticas  &  tribulos  avcrrun- 
cet  (fcrape  or  cut  of,vveed  or  tahc avvay:)Et 
illiusfentcntii  jaclurara  nos  fecifle  exifti- 
memus,cx  qua  nihil  ad  nos  in  rclipifccntiam 
crudiendos  didiccrimus. 

Hanc  accufationem  amplificat  a  majo-  Verf.  m. 
re ,  fcilicet ,  quod  plura  miracula  apud  lllos  <i«°'l<"M- 
edita  funt ,  quam  aliis  in  urbibus :  &  major  P"r/'"me 

.-,,      0     1         ■  •  11  tlttrum 

Chrilti  Iargitio  crga  lllos  cxtaret ,    quam  vtCpttw 

crgaalias  illarum  ditionum  urbcs.  Hucac- 

cedit  quod  Chriftus   Capernai  habitabat ; 

unde  ejus  urbs  dicla  cft  ,  Litc.  cap.  4.  verf. 

13.  ibique  multa  miracula  ediderat :  &  £ 

Bethfaida  trcs-minimum  Apoftolos  dclcgit, 

qui  totiusmundi  luminafuturiforent.  Quo 

igitur  liberahor  fitio  fict  ,  eo  uberior  meilis 

exfpe&atur,  &  ab  eo  mukum  rcpetitur,  cui 

plurimum  tributum  eft.  Quod  fi  nullus  fru- 

cuisad  Deum  redeat ,  magnapeccati  con- 

geries,&  veluti  mons  conflatur.Hoc  ad  nos 

accommodandum,ubi  Chiifti  virtus  in  Eu- 

angelio  danus  illuxit,quam  apud  plerolque. 

Eandem  accufationem  alio   aroumento    er 

r  ...  R  __  etitmet- 

minons  exaggerat :  fcilicet  ,  quod  Tyrus,  m  M<j 

Sydon,Sodom,  urbes  quas  vos  iinpias  <Sc  ab-  ,Uit  lmput 

ominabiles  dicitis  ,  fieadem  Dci  liberalitate  eenfentur: 

perfufx  fuiflent ,  illis  refipifcentia  fupcrio- 

res  exitiiTent,  tametli  a  Republica  Dei  alie- 

ni  &  ad  prophanas  gentcs  aggregatx- ,  & 

confpurcatiflima:  ac  contaminatiflimx  ef- 

fent.  Itiftificavit  cnim  Ifrael  fororcm  fuam 

Sodom.  Ez.ech.i6,  46.  (jfc.    Vcrendumque 

ne dici pofTitTmcas &  Cannibales pccnitcn- 

tiam  afturos  fuifre ,  licademillis  quotidie 

qux  nos  documenta  perfonarent.    Scd  nos 

hic  diferte  arrirm.ire  nequinms.  Vide  illum 

Iocum  Ezechielisde  juftificatione  Sodoma:, 

ubi  manifeftumdivinitatisChriftiargumen- 

tum  declaratur:qui  quid  olim  vel  in  pcnitif- 

fimis  hominum  pncordiis  eventurum  fuif- 

fct,  tam  accurate  novit.  Vide  A(lor.z-j,i. 

Alarc.  3.  &  Attor.  11, 14,  5,  6. 

Scd  hic  fubit  animum  qttsrere  ,  cur  Deus  "''  DcUS 

pricones  ad  illas  urbes  non  fubmifcrit.quas 

1  •  •  rilatct 

probefcivit  pcenitudmeduc~tas  in,&  eas  ta-  „„.„/j,^ 

men  hoc  bcneficio  afFccit  ,  ut  has  civita-  kairrfififc. 

tes  ,  quas  nulla  poenitentia  taftas  fore  pri-  aftnrM 

V  a  fenlit; 


pr*canes 

tiin  miji- 


Vetf.  24. 
CraTit.u 
pxn.€  ha- 
rnm  civi- 
tatum; 


340  H     A      R.      M      O     N     I      A 

fenllt  J  Vide  Enech.  3,f,  6.  Perinde  ac  li  |  fcediflima  fceleraquasa  Sodomitis  admiffa 
agricola  fementem  &  quidem  copiofam  ibi  funt.llve  adverlus  prinum  feu  fecundam  ta- 
facertt,  ubi  nuilam  mellem  fore  animoper-  bulam.  Vide  difcnmen  in  lege  inns  qui  ad- 
cepit ;  contra  ibi  nullumfemen  projiceret,  moniti  fe  populo  Dei  fubjeccrunt ,  &  lllos 
ubi  certa  meffis  fpes  affulget.  |  qui  non  nili  vi  fuperati  cellerunt,  &  ad  hunc 

Hicf\  quisDei  juftitiam  tueri  ex  eo  cone-    locum  accommoda. 
turquod  per  fordus  non  tum  licuit,  ilhs  ur- I      Notandum  vero  hoc  non  femper  inhac  ?«»<'«•» 
bibus,  nec  per  tcmpusrevelationishanc  ve-    vita  contingere  ,  ut  male  lit  Euangelii  con- l'mf" '" 
ritatisnotitiam  communicare,  aliquidqui-    temptoribus ,  led  inilla  die  fcihcet  judicii,  **f>*" 
demdixerit;  fed  quod  non  fatisfaciat  tamen;  j  cumde  omnibus  judicmm  feretur.  Severius      '     ' 


cjuxri  enim  rurfus  poteft  cur  cum  hujufmo- 
di  hominibus  fcedus  contraxit ,  omiffisns 
quos  bonos  futuros  noverat :  deinde  fcimus 
prxterfcederisrationem  veritatem  Ninivi- 
tis  prxdicatam,  &c.  Sed  hinc  ad  mpervefti- 
gabilem  judiciorum  Dei  altitudinem  confu- 
giendum  eft  ,  qui  liberrime  &  juftilhme  fa- 
cit ,  &  110:1  line  lumma  iniuiia  ad  iuris  &  x- 


eaim  a&um  eft  m  hac  vita  cum  Sodomiris» 
Tyris  &:  S\-donii;,quamcum  harum  urbium 
civibus.  Sicut  enim  antequam  judex  veniat, 
fxpe  melius  agitur  cum  lis  captivis  qui  fce- 
leratiores  funt ,  quam  cum  iis  qui  minus  de- 
liquerunt :  lic,  &c.  Nonigitur  fpiritusfu- 
mendi  funt ,  aut  timor  abjiciendus ,  quod 
Deus  e  calo  non  fulminet  ilico  atque  im- 


quitatis  humanx  anguftias  revocatur.  Iudi-  .  pius  quis  fictus,  &c. 
.ciaenimDei  ad  noftram  trutinam  exigere  ,      Gradus  condemnationis  hic  ftatuuntur, 


'  ad  cmne 

non  minusabfurdihabet,quamliquisfapien-    ut  homines  impii  hoc  frxno  &  hamoreti-  P)orum. 

tiilimi  Saiomouis  judiciaad  feptennis  pueri  i  neantur ,  ne  fe  ad  omnem  nequitiam  proji-iwif. 

fenfum&  intelligcntiam  examinaret.In  hoc    ciant,limul  atquehxc  opinioeorumanimos 

igitur  tam  profundo  mari  li  quis  conetur  pe- 

de  rationis  fux  profunditatem  explorare  , 

fubmcrgetur  :  tantum  fidei  manibus  natan- 

dum  eft,  ut  merlionem  declinemus.Hic  au- 

tem  locus  vindicandx  gratuitx  gratix  exi- 

mius  eft  ,  &  operum  meritis  convellcndis 

aptiflimus.  Maxime  vero  illam  Pontificio- 

rK/nlatebram  penitus  detegit,quaarnrmant 

Deum  de  lingulis,pro  ratione  provili  &  prx- 

fciti  meriti,ante  mitium  mundi  conftituifle. 

Nam,  &c. 

Atque  hoc  modo  in  has  urbes  accufatio- 
ne  propolita,deinceps  pcenam  tantx  impie- 
tatis  denunciat.  Quam  docet  graviorem  fo- 
re  quam  earum  olim  civitatum  exftitit,  qux 
ad  conlimilem  quam  illx  expertx  fuiit  gra- 
tiam  rellpuiflent.  Choralini  &  Bethfaidx, 
quamTyri  &:  Sydonis ;  Capernai  quam  So- 


intravit  le  damnatos  fore.    Tametli  enim 

peccato  ilbi  nullo  modo  temperabunt  Dei 

amoreducli;  at  metu  hoc  retenci,  minus  ta- 

men  pi  oculdubio  audaces  erant :  ut  malefici 

nonnulli  qui  metu  mortis  a  latrociniis  mi- 

nime  abfternti ,  tamen  a  quibufdam  crimi- 

nibus  abftinebunt ,  necogautur  exquidtif- 

llmum  aliquod  fupplicium,  i  quo  abhorrenr, 

fubire. 

Ds  Capernao  vero  additur  eam  adcoeles  •C?»m"/» 

elatam  ad  inferos  ufane  deprimendam  :  non     'rj"'4' 
.  -u  J  i       .  r  magti  tn 

quod  non  ellent  &  rehqux  civitates  &  in  eaftl  liatx 

ccelum  elatx  &  ad  inferos  depreflx.   Sed  admftns 

quod  hoc  illi  llngulari  ratione  competcbat,  dtprmtn- 

propcer  efFufx  &inullcatx  Chrifti  erga  il-  ™« 

lam  urbem  pietacis  declarationem  .    Quo 

cnim  ubenus  benediclione  Euangelii  pro- 

luebatur  ,  eo  alcius  elaca  eft  :  ut  vejuti  cce- 


hia:  uegle- 
Rtts  Ehmt- 
gtlti  majus 
pccatum, 


domx :  fervnt  enim  qui  novit  voluntatem  lum  digito  concingerec.  Quo  acccflit.quod 
hcri,nccfaca,vapitlitbit,z3>c.  Z/if.15.  \'t  no-  1  Iocusille  celeberrimum  fuit  exomnibus  Ga- 
titia  Euangelii  praxi  remoca  majorem  con-  j  lilxx  oppidis  emporium.QuaDci  Iargitione 
demnationem  arccflat ,  &.  quafi  ligna  com-  1  cum  turpiter  abufa  lit,  efFectum  eft  ut  alcius 
porcet  quibus  formidabilms  conflagremus.     ccelum  fubvolando  &:  petendo  ,  graviori  in 

Hic  expende  exitium  earum  civitatum  |  inferos  cafu  quaflata  iir.  Hic  locus  eft  op- 
prxcipue  Sodomorum,quorum  ignis  ad  Ge-  !  porcuniflimus  divinx  erga  nos,qui  hic  vivi- 
hennam  ufque.tefte  iW4,atlit.Ex  quo  quam  mus  &  difciplina  fruimur.munificentix  am- 
horum  formidabile  ilt  judicium  futurum,  '  plificandx  :  ilmuletiamadmonitioni,  ut  illa 
promptumerit  aliquoufqne  cognofcerc.         g^tf  utamur,  &c.  Ex  elatione  &  depreilio- 

Hincliquetneglcctum  Euangeliiproptcr  ne  Capernai  colligitur  reges  fuis  fubditis, 
ullius  rei  terreftfis  ftudium.gravius  peccatii.  Miniftros  fuis  gregibus.doctos  indo&is  gra- 
efle ,  quaaierant  Ulaoninia  atrociffirca  &   vius  perimendos,  nili  rellpikunt. 

Matth. 


Etancelic 


5*i 


M  A  T  T  H .  cap.  II.  m  verf.  15 .  ufqite  a.lfincm  Cap. 
2f  TniUotemporereJpondcns  1ESI'S  dixit;  Gloriamtibi  tribuo  Pater,Domine 
ccelt  &  terrt ,  quod /wc oaultaveris afapenttbus & inteUtgenttbus :  &  ea retcxcns 
infantibus. 

26  Etiam  Fater ,  quia  itapl.tcttit  tibi. 

27  Omnu  mtbi  tradttafunta  Patre  meo :  &  nemo  novit  Fditim  nifi  Fatcr ,  tie- 
qtie  Patrem  quifquam  norit  t:tfi  Filius,  &  cuicunque  voluerit  Filius  retegere. 

2 8  Venite  ad  nie  otnnes  qui fatigat  1  efits  6~  oneratt  &  egofaciam  ut  requicfatu. 
2 g  Attolutt jugum  nicum  in  vos,  &  difctte  a  tne  quod  milufim  &  humtlts  corde: 

&  mvenieiis  requtem  animabus  veflrit. 

3  0  Iugum  enim  meumfacile  esi,  &  onus  mctim  leve  esl. 


A  N  A  L  T  S  1  S. 

•■pAcita  occupatione  ab  adjunftocontemptiab 
■*•  illiscivitatibusininifteriiChrifti,  inpromptu 
erat  excipere,  Chriftunifuo  Patii  parumobftri- 
ftum  efle,  quod  minifterium  ipfius  meliori  fuccef- 
funonfit  profequutus;  cujus  fubjectio  cftadvei- 
fa,  minifterium  fuum  magni  a  Deo  fieri ,  cjuod 
probatabadjunflagratiaram  a&ione  Patri;  qux 
gratiarum  a&iodefcribiturab  adjun&o  rcmpore, 
nempe  eodem  quo  horribilero  maledi&ioncm  in 
uibes  illas,  5c  in  Pharifxos  vibrafler:  deinde  a 
materialicaufagrariaium  actionis ,  nempe  quod 
Dcus  myfteria  celaflet  fapientes  mundi ,  &  illa  re- 
tcxuiflet  idiotis  Sc  infantibus  ;  qux  caufx  amptifi- 
canturabadjuncio  mero  Deiimpeiio  inomnes, 
qui  funt  in  coelo  8c  in  tctia ,  quo  quofvispioai- 
bitiatufuofiecrere  &  lefitrctercpoteft. 

ftrj.zd.  Siimmam  lejectionis  illorum  &  ho- 
rum  ek&ioniscaufamafllgnat,  Deibeneplacitum. 

Vtrf.17.  Alia  prolepfis,  cujus  tacita  occupatio 
eftadjunfta  Chrifti  «ofeMe«i*.  Atqueinteriinli- 
quet  penes  te  non  efle  hominesadpoenitentiam 
adduccre,  alioqui  effeciflVs  ur  ad  veriratemcon- 
verfi  fuifllnt.  Subje&ioeftabadvcrlis,  imo  Pater 
omnia  mihi  in  manum  tradidit ;  quod  a  compara- 
tione  parium  comprobat ,  quia  ut  nemo  ad  Filium 
venit  nili  per  Tatrem  ,  fic  nemo  ad  Patiem  venit 
nifi  pei  Filium. 

ytrf.it.  Hinc invitat  ut  fide ad fe  veniant,  quos 
afubjettodefcribitlaborantium  &  onuftoiu.n  ,  & 
confirmat  ab  adiuncto  prxmio  quietis. 

ftrf.ii).  Poft  ad  vitx  far&itatem  hortatui, 
quamcomparationeparium,  nempejugi,  illuftrat. 
Poft  hujus  faiivtitaiis  partes  quafdam  proponit, 
manfuetudinem;  quam  lomparationcfimilitudi- 
nisconfirmat,quiaipfeef;  manfuetus;ium  humi 
litatem  :  uiriufqueautcm  virtuiis  ad|unJtumprx- 
roiumproponit ,  quietem  Sc  pacemanimarum. 

Ptrf.ya.  Prolepfiseft,  cujus  tacitaoccupatinab 
adjuncra  iugi  Chrifti  duritie,  8c  oneris  Chrifli 
graviiaffc  pondere  ifubject:.  e:1  abadverfo,  ju- 
gum  liieum  eft  facile ,  &  onus  meum  eft  leve. 

METAPHKASIS. 

if .       T^  Qdem  tpfo  tempcre  qto  hcrribtles maledi- 
Xsclioncs,  m  avitates  tUas  tj  Phanftos  fu- 


\perbos  vibraffet :  ut  fe  aiverfits  prodigiofam 
hanc  ingrattttidinem  confolaretur,  &  tnfirmos 
afideim  fe  defectione  vtndtcaret ,  ad  Deum 
fe  converttt ,  dtcens  :  Ago  tsbigratias  ,  Pater, 
1  qitod  cttm  cceli ,  &  tern ,  fy,  omnium  qui  illa 
|  tncolunt  dominut  fis ,  ufque  ita  abfolute  tmpe- 
ras,  ut  pro  arbttratu  tuoomntum  hominum 
antmosflectere  ej>  refletterc,  mollire  attt  obiu- 
rarc  po/fis ;  hd.c  tamen  regni  ceelorum  myfierta 
(maxtma  parte)  eos  celarts  ,  qiti  hoc  feculo  fa- 
pientia  &  intelligentui  nomtne  celebrantur , 
&  iUts  eadem  retexerts.qui  ignobdes  ry  obfcu- 
ri  idtoufunt.  Certe  qttidem,  Pater,  hujttt  tut. 
tam  aimtrabtlis,  &  carnisjuitcio  tam  altens. 
gitbemationis  ratio  non  alia  reiit  potesl , 
quam  quoitta  tibi  vifumfit;  cujut  unias  vo- 
Luntas  nunquam  non  opttma  esl ,  tametfihu- 
mani.  rattonis  itfcurfatione  capi  non  poflit-,. 
Stcut  autcm,  Patcr ,  penes  tefttnt  omnia,  ecq3 
tpfo  quos  lubet  homines  ai  te  vocare ,  aut  tn 
reprobttm  fenfttm  traiere  :  fic  penes  me  esl 
(quamvts  conceffatf  ierivata ,  quoai  homo 
fum.poteftate)  quemcumqttevolo  mihta.ijun- 
gere,  aut  fuoperitto  fenfttitf  judicto  permit- 
tere.  Nam  ttt  nemo  Ftlium  agnofat  mfi  Pa- 
ter.Jic  nemo  Patrem  agnofc  t  niji  .  iltiis,  {£  is 
cui  Ftl.o  vf.tm  esl  Patremretegere.  ti&cigi- 
tur  omnia  pro  voluntatefacier.dt  .poteftate  & 
authorttatetnfruci-.ts;  ehcdum  .perfidem  ad 
me  vcnite emnes ,  qui  f.ibgr.i-.'  pc.acoritm 
veftrorum  oncre  laborando  tantttm  ftt.timbi- 
tis,  cj/  ego .peccatis veftris omnibus v.bts gra- 
tuito  condcnatis.quictem  (y  parem  confcuMU 
largiar.  A  quibus  ommbus  pa:e  mea  dinaits 
hoc  vicifftm  poftitlo ,  ut  mtht  (tar.quamjttgo 
cervicibus  tmpofito)in  his  qua  ex  le^t  f  ncipio, 
fubjttiamini.  Inprtcep  is  vero h&c potiffiir.um 
vobts  commenio,  ut  c:nn  nctturaferoces  fyfu- 
perbtftf.s,  a  me  (vobis  in  exemplum  propofuo) 
dtfcatis   crga   /A-mrnes    ma  ifisei  . .  m 

V  u  1  De:.m 


%6. 


18. 


*•?• 


J4t  H     A     R     u 

Detim  vcro  animi  fubmifficnempritftare :  illis 
emm  verst  fidct  fiuclibus  pacats  coram  Deo 
•  o.  confcienttai  teftimonium  ccncili.ibttts.  Huic  ob- 
feqtuo  fe  oppcnit  c^r;;:s  jud.rhsm  ,  jtigum  jj> 
fubjcclioncm  quam  poftulo  durani  qitandam 
ejfejcrvitutem;  fedfalftm :  nam  biac  gratui- 
ta  deUBorum  cjndonaticne,  iftinc  fpt.utt,  mei 
eommur.:catione,quoad  obeunda  pmupta  rnea 
inftrucmiru  ,jugummeum  vere  fuave  ,  &  o- 
nus  meism  vere  leve  effe  dtxerim. 

P  R  A  X  1  S. 

CHriftus  adverfus  impiorum  pervica- 
cum  incxleftis  Patns  fapienti  decreto 
fe&  fuos  confolans,fibi  omniaidcirco  com- 
munia  cum  Patre  cile  profitctur,  ut  iuos  o- 
mnes  cum  ad  1:  veuire  ,  tum  ie  imitan  invi~ 
taret. 

Cu)as  partes  T  Primum  ad  prxraiura  :  gra- 
funt,  quod    )     tiarum  actiouc. 
Chriftusfe    "j  Deiudeadpopuluin :  adhor- 
convertit      V    tatione. 

In  pnore  parte,  Chriftus  fatur  injuriarum 
&:  contemptus  quoilium  Phaufxi&:  oppida 
circumfufa  irriulTent  ,  fuam  ab  illis  cogita- 
tionem  abducens  ,  adPatrem  convertit:  & 
mente  ab  eorum  in  contemnendo  Euange- 


Veif  25- 
Cbrifti  ftr- 
mo  ob  ejui 
conteptnm 
<id  Patrim 
csnverfuii 


ct>  qttum 


lio  perverfitate  fevocata,  ad  Dei  fapieutilli- 
mi  fimul  &  juttiiTimi  contilium  eam  refert: 
ut  dolorem  quem  inde  contraxerat  hic  de- 
ponat,  &  animi  vulnus  ab  illorum  improbi- 
tate  inflicturn  fanaret.  Id  etiam  nobis  imi- 
tandum  eft,ut  quoties  nos  urit  multorum  in 
Euangelio  fuperbum  faftidium ,  ft.itim  fub- 
ductaab  illis  cogitatione ,  eam  ad  juftirTi- 
mum  Dei  judicium  &  fapientiflimam  pro- 
videntiam  referamus  ;  tantumquc  abiit  ut 
tftam  Dei  procurationem  damnemus ,  aut 
defectionis  occafionem  arripiamus ,  aut  ac- 
cufemus  ,  ut  Deo  hoc  nominc  grati  fimus. 
Cum  enim  Chriftus ,  cujus  hoc  maxime  in- 
tereft,tantopere  non  comoveatur,quin  pra?- 

fcnti  conditione  gaude.it  Si  Dco  gratias  a-  ' 

i  i°  s 

gat ,  nedum  nos  noc  tempore  commoveat. 

Sicut  autem  principes  fuosamicos  habent, 

quibufcu  quotiesgravioribus  negotiis  ani- 

mi  anguntur,  famiiiariter  &  jucunJe  agant, 

utpriorem  animi  triftitiam  Jeponant ;  fic  , 

etiam  pii  Deum  habent  quocum  familiari- 

ter,  &c. 

In  hac  autem  f  Propofitioipfa  gratiarum 
orationeadPa-^     aclionis. 
trem,  infunt       (.  Propofitionis  caufa. 

Propofitioeft.fe  gratiam  Patris  recogno- 
fcere  ,  quod  myftenum  falutisper  Iohan- 


e    N    i    A 

ncm  &:  fe  promulgatum  a  fapientibus  ab-  ff^ae  T)n 

fconJerit ,  quod  tamcn  infantibus  &:  rudio-  W*i 

ribus  patefecent.  Veifapientes  autem  intel- 

hgit  eos  qui  in  mundo  fapientix  &  pruden- 

tix  nomine  celebres  habebantur  ;  quales 

erant  Pharifxi ,  &  fuperbx  lllx  urbes ,  qux 

fapientiaquaJam  humana  duttx,  aut  Euan- 

geliole  objecerunt ,  aut  fngijiufcule  illuJ 

profitebantur,nc  fe  munJo  nimis  aut  cxofos 

aut  ridiculos  reJJerent .   In  utraque  vero 

dJza.fy.<r.<ti  parte ,  viJetur  quij  paraJoxum 

eiTe,  quoJ  probe  expenium  fecus  apparebit. 

Et  primum  quiJem  hoc,  fcdicet  abjecrosin 

munJo  &:  exofos  aJ  Chnftum  aggregare,  & 

Chrifto  veluti  in  fortem  &:  hxrcditatem  at- 

tribuere,videtur  a  Patris  in  Filium  chantate 

alieuius:pennde  ac  fi  m  belli  ducem  rex  car- 

ceres  &:  sr£;>j}i'x«e4erriindcret:aut  fi  rex  ali- 

quis  unicofiliofatellitiumfcriberet,quoJex 

infimofervorum  ordine  compoiitum  eiTet  ; 

quorum  vefteslacerx,  &c.   aut  ii  confultio- 

ribus  prxteritis  incautiores  filio  addicertt  ; 

maxime  vero  fi  fplcndidiores  &:  majoris  con- 

lilu  famulos,  hofti  filii  fui  obfervandos  tra- 

deret. 

Deinde  quod  gratias  aoit  de  celato  ab  iis  ^  CI'-  z0' 
t-  i  •  i      ■-     ■  i     qtaiepo- 

Euangclio,  qunn  mundo  (apientix  titulo  tMilct_ 

infignirentur,  fufpicionem  fiiaaijpa7nca  ha-  utumfa- 

bet;  &  <pi\!t»<fru-xlut,  qua:  in  Chrifto  fingu-  pieiuibu 

laris  eft,opinionem  jugulat:ut  quibeneficii  £»■»>%?- 

loco,  eorura  rejecbouem  ponere  videatur :  ""*' 

ficut  &:  prudentiam  quis  in  Chrifto  require- 

re  poiTe  videatur  ,  quod  &  fibi  in  colleclitio 

6c  rejectitio  exercitu  tantopere  placeat ,  &: 

copias  paratiores  &:  inftrudtiores  libi  exci- 

Jilll-  neoligat  &  gratuletur. 

Caufam  igitur  conuderemus.  Ea  vero  cir, 

fumma  Patns  voluntas ;  qux  cum  fic  difpo- 

fuerit ,  iniquum  Chriftus  duxit  inilianon 

acquiefccre.  In  illa  cnim  nihil  iniqui  aut  in- 

fipientis  elle  potcft :  maxime  vero  cum  illa 

liberrima  iit ,  nec  ulla  tempeftate  ad  hoc 

conlihum  incundum  adacta.  Quod  Jeclarat 

illis  verbis  ,  quibus  illum  Dominum  ccel:  & 

tem  appellat.    Quo  iignificat  Patrem  ad 

hunc  deleftum  nullis  anguftiis  aut  difHcul- 

tatibus  adduclum  elfe  ,  cum  quofvis  fuo  ar- 

bitratu  ad  hanc  Euangelii  profeilionem  de- 

fignare  potuit :  nec  minus  in  illos  quam  in 

hos  imperium  habebat.  Proverbio  vulgari 

teritur  :  Rem  quamqtie  five  bonam  ftve  ma- 

lam  ,  ejti6  r.tttn  rejendam  qttt  loctdcs geftat. 

Qupd  certe  in  Deo  multo  cft  magis  obfer- 

vandum  ,  cumhommes  ceconomi  finttan- 

tum  :  Deus  vero  paterfamilias  ,  cujus  fum- 

ptu 


frtcttr  P.i- 
trit  volun- 

t.lttmqux 
n.im  *lix 
rntioi 


Verf.  17. 
ttiam  frrtt 
ttr  pro- 
friam  Fi- 
Bii 


E     V     A      N     C 

ptu  omnia  fiuiit.  Si  quam  igitur  ofFenfionem 
arripimus  ex  impioruminafpernando  Euan- 
gelio  indisnilTimapcrvcrlicitc  ,  eam  pona- 
musin  rcctiluma:  Dci  voluutatis  coaimcu- 
dationc:  li  horum  injuftitia  nosofFcndat.re- 
crcarc  nos  dcbet  hoc  tieri  apud  Dcum  quod 
juftumiit;  iihorumin  conculcandis  mar- 
garitis  ftultitia.nos  ad  impatientiam  irritet, 
candem  placct  &  fcdet  fapientiz  Dei  cogi- 
tatio  ,  qua:  id  fiipienter  faciendum  dcccrnit 
quodilh  frultiffime  faciunt :  liquorundam 
lcvitas  nos  pungat  ,  quod  illud  faftidiofe  & 
fubito  refpuant  quod  primum  avidc  arripue- 
runt ,  medcbitur  ilico  conftans&  immuta- 
bile  decretum  Dci,  quod  ita  fieri  ab  xceruo 
conftituit.  Tanto  nos  plenius  confolemur& 
erigamus,quoeft  Dei  juftitia,  fapicntia,con- 
ftantia  cVc.hominum  flagitioliilimanijuftia, 
&c.  major&infinitior. 

Quanquam  vcro  Dci  voluntatem  ad  cal- 
culos  revocare  iniquum  iit ,  cum  ne  morta- 
lisquidemhoc  a  fuis  domefticis  fieri  a:que 
feratjtamen  non  defunt  rationcs.quibus  Dci 
&  Chrifti  fapientia  &  (piXtu^am*  m  hac 
voluntate  &  gratiarum  aduone  defenditur. 

Ideo  cnim  Deus  rejiculos  hos  delegit,  ut 
Chrifti  virtus  in  fuorum  omnc  genus  lmbe- 
cillitate  fe  oftenderet :  ducifque  peritia  & 
robur ,  in  militum  infcientia  &  imperitia 
inclarefceret  magis;  idque  ob^um  finemut 
gloriationem  e.xcludat  Deus :  quamut  im- 
penfe  homines  fe<ftantur,ex  hiftoria  Gedeo- 
nisliquet.  Perinde  utfi  rex  aliquis  mendi- 
cilTimos  iibi  dcligeret,  ut  ejus  divitia:  in  eo- 
xum  menJicitate  magis  confpicua:  forent. 
Chrifti  autem  Qil.a/J^tu-ma.  eft  illa  eximia  & 
incredibilis  erga  hominum  univcrfumge- 
nus ,  fed  tamen  voluntate-  Parris  tanquam 
cancellis  circumfcribitur.  Vt  cnim  pro  fuo 
erga  homines  amorc  omnes  cupiat  falvos, 
tamen  cum  intclligat  fecus  Patri  videri, 
contrahit  afrc&um  luum  :  eumque  ad  Patris 
voluntatem  adisit;  &  quod  optimo  &  jirftif- 
iimo  Dei  judicio  fit,  ei  congratulatur.  Vnde 
etiam  ficpe  in  Pfalrms  vindi&am  in  impios 
imprecatur,&  illatam  gaudct.Quod  ii  Chri- 
ftus  de  noftra  falute  gratus  eft  ,  nedum  nos 
dcbemus. 

Alteram  caufamfubordinatam  hujus  dif- 
penfationis  divina:  indicat  :  fuam  item  & 
propriam  voluntatem,  iine  qua  nihil  horum 
fit.  Ei  cnim  potcftatem  3  Patre  datam  efle, 
ut  quos  vclit  adhibeac  ,  quos  nolit  repudiet. 
Quoad  enim  Dei  Filius  eft  &  Patri  confub- 
ftancialis,  poteftatem  eandem  cuui  Patre  ef- 


A. 


M3 


fentialem  &  ingenitam  babet  :  fcd  quoad 
Mediatoris  perfonam  fufccpit  ,  poteftatcm 
conccflam  habet. 

Cum  igitur  &  regi  fummo  &  duci  a  reo-  quodfidii 

1  conftituto,  cum  patrifamili aa  cV:  fiho  h.m[-f:""""i't> 
liashxc  lmperitorum  hominum  t\  rudio- 

'  rum  turba  placcat,  ftultc  a  nobis  improba- 
bitur ,  quod  illis  utrifque  arridet.  Sicut  au- 

;  tcm  adverfus  ofrinlionem  certum  pna- 
dium  habcmus  ,  fic  etiam  ad  nos  ipfos  con- 
firmandum  &  invocatione  radicandum  per- 

:  opportunum  eft  ,  quod  fciamus  nos  Patri  fi- 
mul  &  Chrifto  gratos  &  charosefle,  utcum- 
que  nos  mundus  tanquam  quifquilias  &  re- 
je&amcnta  afpcrnetur. 

Hinc  liquulilTime  ccnftat  nullam  homi-  O  liierti- 

I  nibus  ad  vitam  viam  patere  ,  nili  pet  Chri-  »•/»""»- 
ftum  ;  contra  eos  qui  dicunt  qucmquc  fua  w  e" 
rcligione  fervatum  iri.  Deus  enim  alioqui 
lucemhabitat  aviam  5c  inaccelTam.  Simul 
docet,  qua  ratione  nobis  Dei  arcana  volun- 
tas  Sc  prasdeftinatio  innotefcit ,  fide  fcilicct 
in  Chrifto,  ims  qua  arcani  conlilii  prorundi- 
tas  nos  mergat  necefTe  eft. 

Sequitur  altcra  pars ,  qua  fe  ad  populum 
adhortatione  convertit. 

Cujus  kem  par-  fxi  Chriftum  veniat. 
tesCant,  adhorta-^  Eum  fcquantur  &  inni- 

j  tiout  ^   tentur. 

In  priori  confidcranda  eft  propolitio,  fci-  Ver'- **• 
licet.omnes  dcfcfTos  &  onuftos  ad  Chnftum  Sl«if't» 

...  .       .  ..       ,  vtmrtad 

•  venire  oporterc.  Vbi  primo  videndum  ,  ex  ci)fjnm$ 

loh.  <?,  3  s; ,  3  £,  3  7 .  fflui  -venit  ad  me  nan  efitriet 

($  qui  credtt  in  7nc  non  fitiet  tmqttam  ,  tjpc. 

quid  lit  venire  ad  Chrtftttm :  Item  ex  loh.j, 

3  7  >  5  8 , 3  ? .  Si  quis  fitit  veniat  admeQ bibat. 

&tti  credit  in  me  fittmtna  aqus  ,  frc.  Item 

Rom.^z.  Item  Ephe^.t.  qtti  ante procnl.mrnc 

fide  bropeefiis.  Fidcs  enim  non  tantum  ma- 

nus  eft  qua  Chriftnm  tenemus.fed  veluti  pe- 

des  quibus  illi  appropinquamus,  ufque  co  ut 

in  unum  cum  illo  coalefcamus.  Ha:c  igittir 

amica  Chrifti  ad  lc  invitatio  eft  qua  fui  no- 

bis  copiam  facit ,  &  incomparabilem  vita: 

thefaurum  apud  fe  depolitum  ,  nobis  prom- 

pte  communicat ,  &  m  viciflim  ei  commu- 

nicemus  rogar.  Ea  omnibus  exponcre  mu- 

nificentix  maximx  eft  ;  fcd  rogarc  porro  ut 

venia.it ,    omncm  admirationem   fuperat. 

Quod  quidem  non  tantum  in  Chrifti  tum 

perfona  Deus  pnftitit.fed  &  hodie  in  Mini- 

ftris.  1  Cor.  s;,  1?. 

Deinde  coniidcrandum  eft,  qui  funt  qui  qmlti  Ufir 

invitantur.Sunt  autem  iHi  lajft  Siomtfti.Ge-  cr,  """i1' 

■■■    adtumac- 


nus  autem  lafiicadiois  5:  oneris  facile  colli- 


Vu  3 


gicur 


ctiitndii 


544  H    A    *.    m 

gicurexejus  perfona.quiadhorcacionem  fa- 
cit ;  qui  curn  xcecna  bona  procuret  &  tnala 
depellac  ,  nihil  hic  de  corporis  lallitudinc 
aut  oncre  fomniandum  eft.  Lft  igitur  Ipiri 
tus  quxdam  lalTitudo  &  onus  ex  peccaco 
rum  noftrorum  fenfu.  vide  Pfa!m.},%,^.  lnt- 
qnitates  me&  tranfcendunt  capttt  meum  ttt 
onstt grave ,  &c.  Item  judicium  &  ultio  di- 
vina,  ut  lo.Pftl.  Mana-s  tiutgravtda  esi.&c. 
De  hac  laflltudine,  vide  Efa.+o.  adfinem,  & 
.££»■.13,2.4.  Omnes  quidem  homines  peccato 
onuftos  eile  conftat ,  ut  qui  neunumqui- 
dem  ferre  pofliint ;  fed  non  omnes  tamen 
hoc  loco  vocantur.  Quia  igitur  peccata  lua 
fibiadeum  modum  imminere  &  fe  urgere 
fentiunt ,  ut  lilis  ferendis  non  fint ,  qui  fub 
onere  eorurufubllftere  nequeunt ,  qui  fuos 
Iiumeros  contrahunt,quorum  animx  incur- 
vantur  &  depnmuntur  ejus  pondere;qui  fub 
onere  gemunt,  &  (ut  ohm  Ifraclitx  fub  &.- 
gyptns)  clatnant ,  &  veluti  anheli  funt ;  de- 
nique  qui  ea  portando  lalli  fuut ,  &  defecTi 
vinbus  fuccumbere  parati  funt,&  exoncrari 
cupiunt,  ii  demum  fuut  quos  Dominus  ad  fe 
invitac. 

Hinc  ctiam  cft  ,  ut  fe  Medicum  eorum 
efle  profiteatur  quixgrotosfe  fentiunt ,  & 
veluti  in  iplis  mortis  &  fepulchrifaucibus  fe 
elTe  ftatuunt.  Matth.  9.  Item  in  eundem 
1  fenfuminvitantur.  Matth.^.&i  Ioh.7,17,1%. 

Si  qttisfittt  veniat  adme,  &c.  ltem,  qtiifijitis 
fita  ve>iiat,ey>c.Efa.  55,9.  ut  Cananxaqux 
vel  micis  a  menfa  decidentibus  retici  cupi- 
vit :  qui  ut  cervus  faucius,  &c.  qui  fuam  nu- 
ditatem,  mendicitatem,cxcitatem,&c.  fen- 
tiunt ,  &  fe  judicii  divini  xftu  aut  fngore 
urgerifentiunt :  vel  quos  fux  nuditatis  pu- 
det ,  &  turpitudi.iis :  qui  mendicitatis  fux 
fenfu  &  confcientia ,  aurum  ;  qui  cxcitatis 
agnitione,  collyrium  perquitunt.  Apoc.$, 
1/.  17, 18. 
qaAlts  hic  Qui  vero  fe  ipfos  juftos  repucant,  &  opi- 
nm  invi-  niooe  proprix  juftitix  tument,  aut  qui  pec- 
tmtxri  catores  fe  coofitentes  nuilo  peccati  onere 
tanguntur,  fed  mundideliciis  inebriantur, 
fepeccati  chordis  ftririgi  non  fentiunt,  fed 
collo  extento  &  capite  erefto  incedunt , 
tanquam  onagri  aut  indomiti  juvenci  leves 
&  vcloces  huc  iikic  difcurrunt,  qui  peccan- 
tcs  non  gemunt  fed  rident.  Proverb.  non 
clamant.fed  cachinnantur;qui  peccato  exo- 
ncrari  non  admodum  cupiunt  aut  folliciti 
funt,  quifatures  funt  &  velutiebrii  fuxpie- 
tatisopinione  :  qui  fedivitcs  putanc  ,  bene 
.    tcftos  a  Dei  judicio :  perfpicices  libi  viden- 


O     M      I     A 

tur  ;  iis  Chriftus  non  cft  profucurus :  imo 
vero  lllis  fordet  Dei  gratia.  Vide  Lttc.  16, 
14,15.  Item  RdOT.io.Pharifxi  avare  cum  au- 
dientes,eum  fannis  excipiebant.  Item  loh.9, 
v.  14.  Si  cs.ci  effetis,  t£>c.  nunc  vero  qitia  dtct- 
tts  videmus ,  &c.  &  Apoc.  3,  17, 18.  Hinc 
Chriftus  repudiatis  lllis  fupcrbis  Pharilxis  & 
urbibus,  eos  compellat  qui,  &c.  Qui  igitur 
peccatum  peccato  tanquam  onus  oneri  af- 
fuunt,  &c 

Hujus  propolitionis  argumenta  funt.pri-  Q""lC>»'- 
mum  ab  adiuncTa  Chrirti  faculcate  ,  cui  o-  ■>  '"""£"; 

. --  -  commijjA  a 

mnia  commilla  a  Patre  funt,  quod  nos  me-  p,,,re„d 

rito  poflit  ut  ad  illum  accedamus  ,  alhcere.  ium  acct- 

Hanc  cnim  fententiam  in  medio  polltam.ad  dendnm, 

utramque  fcilicet  cum  illam  qux  prxceflit, 

tum  hanc  qux  fequitur  orationem  retule- 

nm.  Videie£.3,35,3<S\Item  loh.17,1.  Quic- 

quid  igitur  ejuice  generis  eft  quo  nos  opus 

habemus.ad  lllum  accedentes  confequemur: 

deeft  juftitia:  ipfc  juftus  eft&  juftificans  im- 

pium.  Deeft  fanccitas:  ipfe  fanclus  eft  &  lan- 

Ctificans  eos  qui  prophani  fuut.  Deeft  fa- 

pientia  &  vera  Dei  cognitior  ipfc  in  iinu  Pa- 

tris,  &  arcana  nobis  omnia  exponit :  ipfefa- 

cins  esi,  &C.  1  Cor.1,50. 

Hinc  etiam  patet ,  eum  unicum  leque-  &'?»& 

ftrem &  advocatum  cfle  apud  Patrem ;  cum  ""/ "'"' 

cxterisommbus  permenturam  Deusfpiri-      "  * 

tum  fuum  communicavit.etiam  ipfis  Angc- 

lis  ,  Filio  (  quod  unice  dilecTus  lit )  omnia. 

commumcat:  hic  euim  eft  fons  laliensad 

vitam ;  unde  quantum  fufficit  hauriamus. 

Ioh.  4.  Hic  eft  panis  de  ccelo  defcendens 

Ioh.  6.  hic  eft  veftis  qua  induimur  in  baptif- 

mo.Aci.^iii.Si  io,4i,4i,0>r.  Quamobrem 

locum  hic  habet  Prophetx  qusrela.  Efa.tf, 

i  1.  hemlercm.1,1. 

Alterum  argumentum  eft  ab  effecTis ,  Ver^  "9. 

:  fcilicet  quod    relaxationem  confequentur:'w'?"" 
. .  ■  ,  .  ,  „_?.  v  riUxatu- 

vide  Rom.  f.  Item  videante  mMatth.  11.  a  mm  _._.„£_ 

verfi.ad  7.  Pacem  cum  fera  agri,  cum  lapi-  quimnr, 

|  dibus,  cum  folis  xftu,  lunx  frigore ,  cum  fa- 

gittis ,  &c.  Et  ut  olim  fub  pacifico  Salomo- 

I  nis  regno  omnes,  nullo  eos  cerrcnte,  fub  fi- 

1  cu  &  vice  comedebanc  ;  lic  ii;b  regno  Chri- 

fti,  qui  in  peneCrahbus  fuis  ante  mecucbanc, 

&afoliicafu,  ab  urfo  in  plateis  ad  Chn- 

ftum  a^gregati  per  fidem  ,  alnlfnna  pace  u- 

rencur  j  lta  ut  ne  ii  per  umbram  mortis  per- 

rexerint ,  &  per  medias  (ilvas  ,  &c.etiamil 

tooo.millibus   circumiifteremur,    eciamii 

porcis  inferorum  incluil  ceneremur ;  camen, 

&c.  Nam  nemo  nos  ex  ejusmanu  eripcre 

poteft.  Paccr  major  ,  &c.  ego  &c. 

/Hinc 


jui  mjltr 
Smr.ttor, 


iJenjue 
minfuet*' 
dine  im- 
iulldi, 


ijutt  rtHe 
fidti  fub- 
junptur, 


E      V       A       N      G 

Hi'nc  iterum  liquet  clTe  unicum  Mcfliam 
&  Sctvatorcm  ,  quia  nufquam  niii  in  illius 
fidcm  ,  rcquiefcimus ;  ncmo  chotdas  divini 
judicii  folvat ,  quibus  onus  pcccati  nobis  al- 
li«atur  ;  nemo  nos  cx  lcthali  lcclo  attollat ; 
ncino  oculos  apcriat;  ncmo  mcndicitati  no 


e     t     i      c     A.  345 

cft ,  nunquam  prx  pudore  Caput  fuperbc  at- 


tollet  ,  fcd  fubmiflc  fe  gerct.  Nam  (i  rc£;is 
tilius  fua  improbitate  co  redigerctur ,  ut 
unquam  publicus  bajulus  oncra  fcrrct ;  an- 
non  juftam  (c  in  modcftiam  contincrdo 
matenam  habcretrNos  inAdamo  fummi  re- 
ftrx  mcdeatur,  &c.  folia  ticulnca  funt,  &c.  !  gis  filii  facti  fumus,  &c.  Aut  lifuaimprobi- 
ut  mare  tucbulcntum  lmpu  funt :  illis  non  tate  ad  mendicitatcm  fummam  ,  famem,  fi- 
cft  pax,  ait  Efaiai.  tim  ,  nuditatem  (ut  in  filio  prodigo)  adige- 

Nota,contra  illos  qui  dcliciis  huju?  mun-  j  retur ;  an  unquam  ferretur  ,  fi  deinccps  fu- 
di  exiftimant  terrorcs  &  cruciatus ,  quibus  '  perbirct  ?  onus  vero  peccati  gravius  &  tur- 
ex  peccati  morfu  &  aculco  puriguntur,  pro-  i  pius  eft  fcediflimis  oncribus ,  hxc  mendici- 
pellere.  Dcinde  acceflii  ad  Chnftum,  id  eft,  >  tas,  &c.  Vidc  quo  modo  Paulus  Tit  3,3.hoc 
fide  fola  nos  feivari ,  &  gtatiam  obtinere.  accommodat  m  manfuetudioe  ctga  fratres. 
loh.  3,  3«.  &  5,  40.  &  7,  38.  Primum  autcm  argumentum  eft  abad-  1"""fn 

Sequitur  aiccra  adhortatio  ;  fcilicct ,  ut   juncto  Chriftiexemplo,  quihumilis&man-    ""r"! 
nuufuetudiae  &  humilitate  animi  orncmur   fuctus  eft  ;  qui  nullos  fuperbos  afpeclus  ha-  fj|; 
&  imbuamur.  Chriftus  nobis  onus  detrahit,    buit :  cujus  cor  non  erat  diftcntum  ;  qui  li- 
coque  nos  folvit  ;  fed  non   vult  ut  tanquam    nulis  erat  puero  a  la&e  rccens  depulfo  ;  qui 
canes  x&xrc-ni ,  aut  juvenci  indomiti  ,  aut    difcipulorum  pedes  lavit ;  cujus  quidem  hu- 
tanquam  onagri ,  noltro  arbitratu  huc  illuc    mihtatis  fummus  apex  fuit ,   quod  iqualis 
oberremus&  vagemur.Quamobrem  detra-    Deo  ,  fervi formam  (5 'c.  Phil.i..  Quod  li  ca- 
dto  oncre,  jugum  collo  circumponit;  &  fer-  put ,  (i  herus ,  li  ptxceptor  talis  fuit,  &c. 
reooeccati  &  Sathanx,nec  non  judiciidivi- |      Difcendi  autem  vocabulo  docetur  ,  nos 
vini  jugo  excuflo  ,  aliudlevius  nobis  induit.   naturaferos,  fuperbos ,  protetvos  &  moro- 
Matth.  9.  Voco  peccatores  adrefipifcentiam.  fos  cfle.  Vide  Efa.i.ij.  utcumqtte igitttr hii- 
Vide  t  TAf/4,3,7,8.  &  Tit.  1,11,12.  Non  ut   militatem  magnampn  feferunt,  £3V.  hic  ta- 
ebrioli  &  hclluones,  qui  cibos  &  potum  vo-  ,  men  patet ,  eos  efle  corpore  tenus ,  verbis 
munt ,  ut  novum  fumant ;  ncc  ut  Pontificii,   fcilicct  &  geftibus  humiles. 

qui  idco  peccatafui  m  aures  f.icrificuli  exo-  j     Alterum  argumentum  eft  ab  effectis ;  fci-  &fic;uie- 
nerabant ,  ut  poft  ad  peccandum  promptio-   Iicet,quodfic  invenientiquietem  animabus.'fm"n''~ 
rcs  eflcnt.   Hoc    jugum    excutiunt   impii.   Quanquam  ex  operum  bonorum  ubertatc  """'* 
Pfal.i.  &  ler.  z.  Quid  autcm  libi  hoc  jugo   teftatiflinium&  liquidiflimum  teftimonium 
vult  ,  explicat ,  cummanfuctudinem  &  hu- j  divini  erga  nos  amoris  colligitur.  1  Pet.  1. 

&  Ierem.6,16.  Et  hac  manfuetudinis  virtnte 
fit ,  ut  ab  hominum  injuriis  tutiorcs  fimus, 
£/«/.34.  &  1  Pet.A,.  utut  homines  exiftimant 
vindicandis  injunis  optime  fe  in  pace  tueri, 
&c. 

Poftremum  arCTumcntum  eft  ab  adjuncta  Ver,  3°- 


militatem  difccndam  efle  commonefacit. 

Hanc  autem  virtutcm  ,  tanquamcx  ma- 
tribus  virtutibus  unam  fidci  in  Chrifto  fub- 
jungit  .  quia  ex  illa ,  item  alix  virtutes  fup- 
pullulant.  Vide  Ma'th.^,%.  &  Ephef.4,1. 
Nec  (Ine  caufajwjflafllmilatur  ,  quod  ut  ju 


gum  caputfuumdimittere  juvencum  cogit,  ,fuavitate  &  levitate  hujus  oneris  &  jugi,  V°onM"'tl 
ita&  humilitas.  Abac.  2, 10.  |cum  quodjugum  pronobis  tulit ,  tumquod  vc. 

Recliflimeautem  adhortationi  ad  fidem  Jetiam  vires  confcrat  quibus  facilius  fub  hoc 
fubjungitur  (Abac.1,4.)  &  onerum  difpofi-  onere  fubliftamus  :  maxime  vero  fi  quis  a 
tioni ;  quia  qui  fcnfu  oneris  fui  vere  tac"lus  ijurentute  huic  oneri  aflueverit.  XAr«».  3. 

L  v  c.  cap.  7.  a  verf  36.  ttfqtie  adfinem  Capit. 

36  H.oga\it amem  eum  quidam  ex  Pbarifais  ut  fecum  ederet :  itaqne  ingrejftis 
domum  Pbarifti,  difubuit. 

37  E  f  ecce ,  mulier ,  qu<t  fuerat  in  urbe  peccatrtx ,  quum  cognoxiffet  cum  accum- 
bere  in  domo  Pharifci ,  allato  alabajiro  unguenti : 

3S  Et  fians apud  pedes ejtis retro ,  fle ns  ccepit tacrjmU  rigare pedes ejus,& ca- 
pllis  capitisftu  extergcb.it,  &  deofculabatur  pcdes  ejtts,  &  illo  unguentouiigeb.it. 

3<}Quum 


J4tf  H      A      R      M      O     N     I     A 

39  Quum  autem  id  vidiffet  Phartjhis  qui  vocaverat  eum ,  dix.it  apudfe ,  Hic  fi 
e(fet  Prophcta ,  nojfet uttque  qut  &  qualisjit  ea  mulier  qiu  tangtt  ipfum  :  quod  vi- 
feXxcct  ftpeccamx. 

40  Tutic  rejpondens  IESVS  dixitci,  Simon,  habeoquiddamquodtibidicam. 
At  tlle  ait ,  Magtfter,  dtc. 

4-t  Duo  dcbuorcs,  inquit  Ie  s  v  s ,  erant  cuidam  crcditori ,  unus  debebat  dena- 
rios  quingentos,  altcr  vero  quinqttaginta : 

4-2  Ouum  autem  illi  v.on  effent  folyendo,  gratifcatus  esl  dcbitum  utrifque.  Ho- 
rum  igitur  dtc  uter  cum  fltts  dtligct  ? 

43  Rejpondens  vero  Simon  dixtt ,  Ifte  ,  prtfumo  ,  cuiplusgratifcatusesl.  At 
illedixitet,  Rectejudicafti. 

44  Et  convcrfus  ad  mulierem  dixit  Simoni,  Cernis  hanc  mulierem?  tngreffus  fum 
domumtuam,  aquampedibttsmcisnondedifti:  h&c  autem  lacryihts  rigavtt  pedes 
ineos,  &capillis  captisfuiextcrfu. 

45  Ofcttlum  mthi  non  dediftt:  \uc  autem  ex  quo  ingreffa  esl,  non  intermiftt  deof- 
ailari  pedes  meos. 

46  Olco  caput  mctim  non  unxifti :  h&c  autem  unguento  unxitpedes  meos. 

47  Cujus  reigratia,  dtco  tibi ,  remijfa  effe  multa  tlla  ipfius peccata :  nam  dilexit 
multum :  cui  autemp.iululum  remittttur,  paululum  diligit. 

4-8  Dixit  autem  ei,  Remtffafunt  ttbi  peccata. 

49  Et  caperunt  qui  fimul  accumbebatit ,  dicere apudfe.  Quis  esl  hic  qui  etiam 
peccata  reminit  ? 

/0  Dtxttautem ad mulierem iUam,Tides tua tefervavit: vadecumpace. 


ANALTSIS. 

/""Ratuita  peccatorum  remiiTio  nobis  ptoponi- 
^tur  in  mulicrepeccatis  operta  &  onufta;  qux 
defcribitur  primum  ab  occafione ,  qux  fuit  invita- 
tioChriftiaddomum  Phatifxi :  cujusinvitationis 
effe&um  eft,  quod  Chriftus  invitatus ad  xdes  con- 
viva  acceflit :  porro  defctibitur  adjun&oaccubitu 
ad  menfam. 

Vtrf.  37.  Hujus  Chtifti  ad  menfam  accubitus 
adjunctum  eft,  fceminxad  Chtiftum  acceflio,  qux 
defcribitur  a  fubjetlo  loco ,  nempe  urbeubicon- 
viviuinagebatur ;  deniqueadjunftainfamix  nota 
ex  vitx  turpitudine  :  porro  ejus  adventuscaufa  in- 
dicatur ,  quod  Chriftum  intellexit  hofpitio  in  do- 
mo  Pharifxi  exceptum  effe.  EfFeela  etiam  fceminx 
commemorantur,  1 .  quod  unguentumfecum  attu- 
lit  alabaftroinclufum  ;  ctijus  finis  poft  ycrf  38. 
proponitur,  utpedesejusungeret. 

Vcrf.jl.  z.Quod  retrorfum  ad  pedes  Chrifti 
ftetit,  3.quodibiflevit;  qui  fletusfuo  adjun&o 
magnimdinis  declaratur,  qux  magnitudo  arguitur 
effe&o  lotionis  pedum  abundanti  &  copiofa lacry- 
ma,  4.  quoddeterlitpedescapillitiofuo,  5.  quod 
pedes  ejus  deofculabatur. 

Vtrfsy.  Chtilti,  quihScfibirieiipafTusefr,  in- 
juftacondemnatioproponitur,  1.  afubjefro  Pha- 
rifxo,  fcilicet  qui  illum  invitaverat;  deindeabad- 
junctj  vilione&confideiationeeorum,  qux,fce- 
minadeferenteobfequia,  Chriftusadmiferat,  3. 
fubje&omagispeculiari,  nempe  quod  intus  apud 


fe&  animofuocondemnaiionisfenrentiam  tulir, 
4.  formacondemnationisproponitur ,  illum  hoc 
fafto  declaiafle ,  fe  non  efle  Piophetam  nedum 
Mefliam;quodfyllogifmocondudnui:  isPiophc- 
ta  non  eft,  qui  fceminx  tam  ptopeilliadmotar, 
turpem  &  infamem  vitam  non  cognofcit :  fed  Ie- 
fus  fceminx  prope  admotx,  turpem  &  infamem 
vitam  non  cognofcit.  Fropofitionem  tanquam 
concefTam  fumit,  qux  tamen  falfa  eft ,  quandoqui- 
dem  Prophetx  non  omnia  fciebant.fed  illa  tantum 
qux  Deoillisoftendereplacuit.  vide2/?fj.  4,:t7- 
Afliimptio  probatur  hocmodo;(ifciretquam  hxc 
tuipi  vitaeilct.nunquam  feab  illa  vel  tangi,nedum 
lavari,  detergi,  inungi,&  ofculis  pedibus  impactis 
honoraii  pateretur ;  fed patitur ;  ergo  nefcit :  pro- 
pofitio  habetur  hoc  rerf.  afTumptiov^/jS.  com- 
probatur. 

Verf.1,0.  Hujus  occultx  condemnationis  effe- 
ftum  Chrifti  defenfio :  qux  defcribitur  adiunfta 
Chrifti  petitione ,  ut  illi  liceat  bona  hofpitis  vcnia 
illumliberiusalloqui,  &  adjun&a  Pharifxicon- 
ceflione. 

^•//■41,42.  Videtut  Chtifhis  hac  parabola  re- 
fellere  Pharifxide  hacfoemina  judicium,  &  eadem 
opera  fe  a  calumnia  Pharifxi  vendicare:  probat  igi- 
tur  illam  non  effe,  ut  illeputabat,  gtavem  &  enor- 
niem  peccatiicem  ,  quia  illi  peccata  temifla  etant  1 
quod  piobat  ab  effecto  remiflionis  peccatorum» 
nempe  ardentiejus  amote,  quem  muliis  fuis  in 
Chtiftum  ofiiciis  declatavit;  &  amplificat  ca  com- 
paratione  mhloiis,  nempc  amore  Pharilxiinfe. 

Qu* 


16. 


37- 


33. 


39- 


Quaomniatc&eproponitfoti-nf^ZrxivV,  ut  Si- 
■M  Phatifxum  inopinantem  adducctct,tum  ad 
fueminx  8c  fui  innocentiam,  tum  ad  fuiiplius  inju- 
ftam  condcmnationem  rccognofccndam. 

Veif.+i.  Quodutrumqucimprudens  Pharifxus 
faciens ,  teftimonium  Chrifti  confitmat. 

ferf.n,+s  ,46.  Hujus  adjunftum  cfl  Chrift:  re- 
fponfumad  Simanem  Pharifxum;  quod  dcfcribitur 
adjun&a  Chrifti  vultus  ad  foeminam  convcrfionc, 
utqux  illia  tergoerat,  uteft  i-trf.  38.  itemalioad 
jun&o  attcntionis ,  ad  quam  Pharifxum  cxcitat, 
quxrendo  an  faeminam  illam  coniideraretpoft  de- 
fcribit  atdoicm  amotis  fceminx  exfuiserVettis , 
amplificatum  comparatione  minoris ,  fcilicet  cftc- 
ctoamoris  Phatifxi  hoc~rerf.  &  ilucbnt  feqnentihni. 

Verf.^i.  Vtiiufqucfcilicetatdentis  amoris  foe- 
minx ,  &  Simmis  lentx  5c  fiigidx  dile&ionis  cau- 
fam  notat ;  qui  hvpothefis  ad  thelin  revocatuc , 
plutimum  diligete,  cui  plutimum  remuTum  eft,  & 
pat ce  diligeie,  cui  parum  cft  condonatum. 

Verf.t,%.  Chtiftus  fuo  teftimonio  remiflionem 
peccatomm.foeminx  adhuc  fitmius  &  cettius  con- 
tirmat. 

Verfw.  Effc&um  illius  teftimonii  cft  conviva- 
tum  admitatio,  cujus  fotma  ptoponitut ,  quis 
Chtiftus  fit  ;quodarguiturabeffcfto,quiapecca- 
torum  remiflionem  fibi  vendicavit. 

Verf.% o.  Altero Chrifti teftimonio confirmarut 
foeminaintcmiflionepeccatotum ,  ex  effe&o  re- 
miflionis  peccatorum,  nempe  falute  xtetna  ;  quod 
confitmatui  fua  infttumentali  caufa  fide,  non  cha- 
ritate,  quam  tantopete  commendavit  Chriftus; 
quam  falutem  fcu  juftificationem  cffe&o  pacis, 
qua  illam  donavit,  arguit. 

METAPHRASIS. 

ROgabat  autem  Chriilttm  ex  Pharifits 
quidam  ut  cibtim  apud fe  fnmeret  (Jttam 
facilttatemin  conviliu  ,  quam  pritts  pr&dica- 
vit  ,comprobans)  domttm  Pharifzi  tngrefftts, 
ctim  reliquts  convivis  accumbit.  Eodem  vero 
oppido  ubihoc  convivium  inflruBum  esl  ,  erat 
fccmina  (adeam,  qtufo,  animumpropter inji- 
gnem  ejtts  qtu  commemoratur  virtutem  ,  ad- 
vertite)  qiu  vit£  turpitudine  (tf  fcortatione 
infamis  fuerat:  ea  cum  refciviffet  Chrifium  in 
domo  Phanf&i  acctibuijfe ,  compcrtato  fecum 
prctiofi  unguento ,  quod  alabajlri  vafculo  af- 
ferv.iffct ,  domum  Phanfii  ingrejfa  a  tergo 
Chrtfii  (vtiltum  ejtu  fns.  indignitMis  reputa- 
tione  intueri  reverita)  Qt>  qiiuicm  ad  pedes 
e  tis  abjeBa  confisiit.ubi  tantam  lacrymarum 
copiamcjfundit.ut  ilits  Chrifiipedes  tanquam 
aqiu  polubro  rigaverit,  rigatosvero  capillitto 
fuo  delicatiffimo  tanquam  Unteo  exterfit :  de- 
nique  ungucnto  quod  comportarat ,  pedt  s  per- 
unxit.  Interim  vero  dum  h&cofficia  prtfiitit, 
Chrifii  pedes  crebris  ofctdis  deofculata  efi. 
ffm&  cum  Phartfsm  ,  qtii  Chrifium  invitave- 
rat,  vidijfet ,  ctpit  cumanimo  fuo  confittuere. 
Si  (qucdconfiantera  mnltis  creditur  ©>  dici- 


e     L     1     c     A.  ;., 

tnr)   hic  Pirpbcta  effet ,  ommno  hanc  foemi- 
nam  ,  qiit  tlli  hec  ojficia  c$>  obfequta  pr&btt 
nt  illam  a  fi  procnl  fngarct)  qtu  eyquam 
infamis  ftt ,  pernoviffet.  Chrisitts  autem  cor-      43 
dmm  cognitor  Pharifeo  relpondit.  Simon  (id 
enim  hojpitt  nomen  crat)  qtiod  bona  cum  venia 
tuafitfhabeo  quod  tibi  dicam  altquid.  Cui ille,      41. 
Itbcre  quodplacet  dicere  i'pr<tceptor)  hcet.  Pac 
duosfuijfe  debitores  cuidam  cred:tort ,  quorunt 
hic  quingentis  ,  ille  quinquaginta  denariis  ob- 
Arattis  esl.  Cum  neutcr  folvendo  effet  ,  utri- 
que  debttum  condonavit.  ffjtjs.ro  igitur ,  ex      4: 
dtiobus  quis  creditorem  impenfius  amaturus 
esi.'  Cui  Simon  ,it  (ut  ego  qnidem  arbitror)       43. 
cuiplus  condonatum  efl  ;  cui  itidcm  Chrifitu: 
rccic  hacqutdcmdc  rejndicas.  ffmamobrem       44. 
factem  ad  fcemmam(qiu  a  tergo  ejus  conffle- 
bat)  convertens,  Sinioni  dixit :  Vtd.es  tu  hanc 
fccminr.m  qtiam  tam  magnijice  contemnis .- 
advcrte  qtiot  parafangis  iila  te  diieclione.qtu 
mdiibitaia  pietatis  nota  cenfinda  csl ,  Jiipe- 
rat.  Ttiam  cgo  non  jponte  ,  fed  mvitattts  do- 
mum  ingrejftts  fum:  te  tamen  mihi  aquam 
pulverulentis  (y    delajfatis  pedtbus  lavanda 
&  recreandis per  medtaflrum  denegante  ,  illa 
lacrymis  ,  poenitudtne  peccatorum  compunBa, 
pedes  meos  propriis  mantbtts  rigavit :  te  lin- 
teum  detergendis  pedibut  miht  recufante  ,  illa 
compttfimo  &  molitffimo  capillitio  fuo  pe- 
deslacrymis  irriguos deficcavit .  Tu  mihioris 
ofculum  amtcitis.  &>  honorts  indtcium,  &  qtii- 
dem  hofpitibtts  patilo  honeflionbus  de  amore 
prsbitum ,  nonporrexifti :  ipfa  vero  non  defli- 
tit ,  ex  quo  tempore  &des  tuas  fitbiit ,  pedcs 
mcos  deojctdari.  Oleum,  q:todin  conviviis  ad- 
hiberi foUtum  efi  ,  ne  capiti  qiiidem  &>  veluti 
perungendo  fubminifirajii,  illa  pretiofo  &fi-a- 
grante  unguento  imos  ctiam  pcdcs  perfudtt^: 
ffiuamobrem  confirmo  ttbi :  multis  Olipeccatts 
penitus  condonatts,  non  esi,  ut  tu  temere jtidi- 
cas ,  infame  fcortum  ,  fedleciijfima  focmina: 
cujus  remilfioms  peccatorum  eccc  tibt  certijji- 
mum  tecmsrton  ,  qtiod  me  tet  obfeqtuis  gf  offi- 
ciis  a  fe  itnpcnfc  amart  teftatum  reltnquit. 
Tu  autem  qui  tibi  dc  te  in  paucis  Deum  ojfcn- 
fitm  ,  tn  animum  indtixiftt  tuum  (tit  dem  tibi 
peccata  ejfe  condonata)  non  potes  plurimum 
amore  fervere ,  quodnonnifi  exfenfu  multo- 
rum  peccatorum  gratis  condonatorum  puUu- 
lat.  Tum  Chriftus  deflexo  adfoemmam  fer-       4$- 
mone  ,  illam  ad  majorem  rcmijfionis  pcccato- 
rtim  certttudinem  fu  alloquitur:  Demittun- 
tur  tibi  peccata.  Convivs  autem  hac  voce      49- 
audita  CAperunt  inter  fe  difceptandj  mir.irt, 
quts  tmdem  hic  forct ,  qui  pmter  miracula, 
X  X  qiti 


•»T' 


4<r. 


47- 


j°- 


34S  H      A      R 

qitt  mfinitafecit.jtu  etiam  peccata  dimitten- 
difibtvendicaret.  Chrifttis  vero.ne  quis  tUam 
charitate  qttam  tantopere  ornarat  &  przdi- 
carat,falutem  confeqtiutam  opinaretur,  illam 
hoc  modo  alloqtti  perrexit:  fides  ttta  ,  qua  gra- 
tttitam  grattam  meam  tanquam  porrecla 
manuprehendtfti,  illa  demum  esi  qtttt  te  fal- 
■vamjecit  ;  qttamobrsm  domum  pacata  perfi- 
dem  confcientta  redt. 


Verf.  36. 
faminA 


P  R  A  X  I  S. 

CHriftus  ob  amicam  fuam  peccatricis 
(fedqux' poenitenciam  egerac)  traCta- 
tionem  fufpeiftior ,  tanquam  ellct  ad  occul- 
tj  pernofcendum  parum  habilis ,  nulisqux 
nafa  poffent ,  liio  fermone  medetur. 

fSufpitioimpotentix  Chrifti  in  oc- 
„  .  cultis  pernofcendis,  ex  amica  fce- 

*~ujus  I     m;na>  ,n  peccando  prius  nobilis 
K  r      1     tractatione. 

'  |  Malorumqux  inde  lufcipofTent  ex 
^  Chriftifermonemedicina. 
Commode  fubjicitur  hxc  hiftoria,  ut  ve- 
ritas  lllius  fententix  comprobetur ,  qua  di- 
ctum  eft  ,  publicanostf  pcccatores  Chnjlum 
rccepijfe,  Phartfitos  autem  retpuijfe,  &c.  apud 
Matth&um. 

Primum  notatur  fubjectum  quod  a  Chri- 
fto  cam  amice  &  humaniteracceptum  eft ; 
rtWjunSrffoernina  fcilicet ,  qux  corruptis  &  deprava- 
chmtate  t;s  nlorious  foerat,  qux  multa  prxclara  ofri- 
efcrtptio,  cja  erga  chriftrimexhibuit ,  quod  pedes  la- 
vit  &  terfit ,  quod  eosdeofculata  iit ,  quod 
pretiofo  unguento  eos  incepit  ungere.Quo- 
rum  omnium  fontem  Chriftus  delignat , 
quod  fe  plurimum  dilexerat.Hic  igitur  cha- 
ntatisfruftus  coniiderandi  veniunt.  Et  pri- 
mum  quidem  cordis  compunftio  &doIor 
cx  adiriiffis  peccatis.  Qmfquis  cnim  amore 
Dei  tenetur  ,  cum  ncceffeeft  exeo  angi  & 
cruciari,  quod  eum  quem  dilexit,  offenderit 
& irritaverit.  Nam  etiam  pii  ob  offenfum  ab 
alus  Deum  lugent  &  anguntur.  PJal.119. 
Kom.^,^1.  Ncdum  contriftantur  iiquain  re 
illimenpii  Dcum  offendant.  Quem  igitur 
nullus  dolor  unt  cx  admiffo  peccato,  nec  a- 
nimi  mccror  afficit.eum  nulla  Dci  charitate 
tinitum  effe  certum  eft.  Quoniam  vero  ne- 
molibens  in  maeroremincidit ,  eumquem 
diligit ,  neoffendat  &irritet  valdecavebit. 
Quod  in  perverfo  Davidis  erga  Adoniam 
amore  ccrnitur-,  quem  nunquam  nec  dicto 
nrc  fatto  offcndere  voluit,  quod  illum  cha- 
rum  haberet. 
Vcrf.  i%.        Qmaio  autero  &  ouam  ingenti  dolore 


m     o     N     1     A 

affedta  eft.lachrymarum  Copiadeclarat:qux  iymimi 
ex  oculis  tanquam  cx  rivo  aut  puteo  haune-  ingmi  Jf 
bantur  &  difrluebant.Nec  enim  facis  eftobi-  !'"> 
ccr  ingemifcere  ,  auc  lachrymamunamaut 
alteram  dimittere  ,  fed  enitendum  eo  eft,  uc 
doloranimos  noftros  occupet  ;  &ibiadali- 
quod  tempus  habicet ,  &  inhxreat  aut  inii- 
deat.  Comparatur  igiturdolori  parientis,  & 
quidem  primogenitum  pariencis.  Vidc  Sam. 
11.  &  PJal.6.  icem  Zach.11. 

Alius  fruttus  crga  Deum  eft  humilitas,  etinme/ra 
quxfeadabjeaiffiimofficudimittit.Qupd  Dnmhu. 
declaratur  hocipfoquod  ad  pedes   Chnfti  ""'"«"> 
advoluta,  eoslavat  &  tcrgit  :  quodeftabje- 
ttiflimum&  viliffnnum  obfequium,  ut  Ioh. 
Z3.&  I  Tim.  5, 10.  Quoacceditquod  pedes 
deofculata  iit ;  quo  ofculo  cotum  Chnitum 
qiuntus  erat  ab  illa  unice  diledum  declarat, 
&  fe  indigniiTimam  qux  os  ejus  facrumat- 
tingerec.  Quod  ii  quod  vilius  fuiffet ,  ad  il- 
lud  le  proculdubio  abjeciirec.  Senfus  cnim 
peccatorum  nos  ad  humiiitatem  fummam 
erudit. 

Hoc  videmus  in  matribus,  quarurn  erga 
infantulos  charitas  eas  ad  viliiTtma  circa 
ipfos  ofticia  adigit.  Charitas  enim  inftar  fuf- 
fimenticujuldam  eft,  &  aromatis  feu  myro- 
thecidii ,  quo  fenfus  animi  completi  nnllum 
ex  illis  fordibus  faftidium  fentiant.Sic  etiam 
quicunque  Dei  ferioamore  ducitur ,  nihil 
eorum  recufabic  qux  mundi  judicio  turpif- 
lima  &  viliffima  fuut ;  vide  qux  dicuntur 
Pfalm.  84.  Lttc.  15.  Iohan.  i,v.  17.  utper- 
cutientem  non  percutere,  adire  eum  recon- 
ciliationis  ergo  ,  qui  tibi  inferior  eft,  publi- 
ca  peccata  coram  Eccleiia  confiteri ,  infa- 
num  &  ftultum  cx  zelo  Dei  haberi ,  &c. 
cxcmplum  Davidis  filtantis  coram  Arca. 

Quodautcra  pone  eumftetit,  eo  indi-  «cfii.tin. 
gnam  fe  profiteri  voluit  qux  hoc  officium  i,S"*',u 
Chrifto  prxftaret,  licut  certe  etmloh.  1,17.*"'''""""' 
Quodoc.emur  nosadullum  Deo  vel  con- 
temptiffimum  officium  prxftandum  mdi- 
gnos  cfie  ;  &  lta  exiftimare  debere  &  opor- 
tere ;  &  nos  a  Deo  prxter  mcritum  honora- 
tos  effc  ,  ii  quid  iic  in  quo  opera  noftra  uti 
vclit.  Digni  enim  fumus  qui  omncm  vitx 
noftrx  xtatem  diabolo  ,  ad  cjus  onera  por- 
tanda  &  occupationes  obeundas ,  mancipe- 
mur.  Quod  li  qui  funt  qui  Chrifti  ofculum 
recuf.uit ,  cum  illud  vcl  ore  facro  (prxdica- 
tione  nempe  Euangelii)  offeratur  ,  vide  Pf. 
z.  &  Cant.  1,1.  &  1,6.  eum  ne  dicemus  hoc 
fpiritu  duci  quo  harc  mulicrcula  ? 

Tcrtia  viitus  cft  libcralitas ;  qua,  nullis  &p"^"« 

fumpti- 


UbtmlitA-  fumptibus  nullique  rci  parcit ,  ut  id  agat 
"»  quod  Chrifr.ogratumcfle  nont ;  eoquc  pre- 

ciofumunguentum  alabaftro  aflcrvatum  cf- 
fudit.  Quod  gcnus  dehciarum  ,  plurimi  l~i- 
ccre  folitxfunt  foeruinx ,  &  avaraaut  parca 
manu  diftribucre  ;  fed  pluris  faciunt  capilii- 
cium,  ad  quod  purgandum  &  ornandum  ni- 
hil  pxnc  illis  fatisfacit.  Quum  lgitur  capil- 
licium  ad  fudorcm  &  ccenum  pedibus  Clin- 
fti  contractum  abftergcndum  adhibet ,  rem 
iibi  precioiilTimam  &  ornamcntum  capitis 
fui  maximum,  ad  abjectiflimum  circ.i  Chri- 
ftum  miniftcrium  confcrendum  ccnfuit. 

Ahquid  limilc  habet  quodnotatur  Exoii. 

i8,S.  Sed  propius  accedit ,  quod  Dctisdc 

Nazarxis;  qui  ut  fe  Dco  addicerent  &  mun- 

do  fc  nuncium  milifle  profitercntur,  comam 

(contra  quam  decus  &  dignitas  viri  poftu 

lat)  Dci  caufa  nutricbant.    Dile&io  crgo 

Dcihominesadigit ,  ut  non  tantumomnia 

expromant,quxad  pedcs  Chrifti  advolvant, 

fedpedibus  cjus  (li  videbitur)  conculcanda 

fubjiciant.  Priucipibus  xdes  ingredientibus, 

tapctia    pcdibus  concukanda  fubfternunt, 

quanto  maois  regi  regum  corpora  etiam& 

animas  noftras  fubjiciemus  ,  &  fupponemus 

proterendas  &  proculcandas  ?  Rom.n.  To- 

tum  corpus  cft  Deo  dicandum. 

hlnetb*         Summaverohujusdoclrinxeft,  nihilno- 

nfSima       bis  tam  charum  aut  tam  prcciofum  efle, 

chrijhmi-  cjuod  non  libentcr  ad  abjectiiTimum  Chrifti 

mfterio  •/-  minifterium  collocemus.  Quod  ii  a  nobis 


t       L       I       C       A.  349 

Rom.  6.  Quanquam  vero  Chriftus  jam  in 
coehs  eft  ,  non  minus  tamcn  hxc  officia  5: 
hbcralitas  illi  grata  funt.cum  in  afriietaipiius 
mcmbra  ,  maximc  ruiniftros  carccnbus  ir,- 
dufos,  item  in  pauperes  erogcntur:  ncc  mi- 
nus  benc  &  fuaviter  olet ;  idcoquc  ad  Phil. 
cmuoi-x  dicitur  Iibcralitas,  &c. 

Hinc  obfcrvemus.Chriftum  plenifllmum  "."^f-  ' 
manfuetudinis  &  humuitatis  ,  hxc  tamcn  4<;m,V,j 
orFicia  admilifle,  &  grata  habuifle ,  ut  pedcs 
fuos  ofculandos  prxbucrit,  &  capillis  ter- 
gcndos.  Quod  certe  nunquamfeciflet ,  nifi 
Dcus  extitiflet.  Hxc  enim  officia  mortali 
in  quo  mica  modeftixeft  ,  non  conveniunt. 
Quo  eft  detcftabilior  Pap&  intoletabilis  fu- 
pcrbia,  qutfpurciirimos  pedes  fuos  ofculan- 
ilos  regibus  ipiis  prxbet.  Vide  Petrum  AB. 
cap. 1 o . 

Iis  ab  hofpite  Pharifxo  perceptis ,  ftatim  VerC  ;?• 
fubitanimumcius  fufpitio  ,  Chriftum  non  H*c .'"' 

■r  .     ' .  '  ,.,     ■  „  ti/ji  <le 

eum  elle  qui  pnus  permbebatur  ,  &quem  rhriliont>i- 
ipfe  fecum  (ut  videtur)  exiftimarat;  non  ef-  nt0  m!{e 
fe  fcilicet  Chriftum  occultarum  rerum  no-  ortti 
titia  prxditum,ut  olim  Elizxus,quifervi  fua. 
occultafurta  pernoverat.  Ratiocinatur  au- 
tem  adiftributione  ;  fcilicct  autamicuseft 
flagitioforum  hominum  ,  aut  eos  flagitiofos 
efle  ignorat ;  fed  prioris  non  magna  verili- 
militudo  exiftit  ;   pofterius    igitur  vcrum. 
Hic  venit  cogitare  in  quo  genere  peccavic 
Pharifxus  ?  an  malevolentia  in    Chriftum 
fuffufus  hoc  fecerit ,  odimn  fuum  invitatio- 


recte  reputaretur.multa  qux  depravatafunt,  ne  ad  convivium  diiTimulans  ,  an  potius  in- 


corrigeret.  Sunt  enim  qui  ingenia  fua  pluris 
xftimant ,  quam  utdebeant  in  iisftudiis  & 
exercitiis  occupari  qux  ad  vitam  religioiius 


fcitia  &  tcmcritate?  Et  quidcm  certe  rem 
proprius  intucnti  non  videtur  proditorie 
convivam  Chnftum  adhibuiiTe,  fcd  nonnul 


inftituendam  fpeclant ,  referri.  Alii  juventu- 1  la  animi  in  Clinftum  propeniione.Nam  non 
tem  fuam  ,  decus  ,dignitatem  ,  &  ornatum  inlimulateum  tanquamamicum  aut  focium 
corporis  pluris  faciunt,  quam  ut,  &c.  Quid,  fla^itioforum  ,  fcd  mavult  Chrifti  hoc  infir- 
quod  vilifTimas  &  abjeftilTimas  ctipiditatesj  mitati  tribucre.  Huc  accedit,quod  Chriftus 
fuas  &  voluptates  ad  fumma  Chrifti  officia  perdebitorcm  cuiminus  condonatumcft,& 
prxdicanda   recufant  maclare  ?  Vetilimilejminus  amantcm,ipfum  Phanfeum  deligna- 
vero  eft  hanc  fceminam  ide6  capillicium  &  '  vit :  ut  ex  comparatione  fceminx  cum  illo 
cincinnos  ad  hoc  minifterium  adhibuifle,'  colligitur.  Qua  autemin  rc  peccavit  ,  poft 
ut  fibi  teflimonium  ccrtius  fui  crga  Chri- 1  ex  Chrifti  rcfponfo  liquidius  conftabit. 
ftum  amoriscolligerec  ,  dum  ea  quibus  ad        Sequitur  igitur  Parsaltera&s  Medicina 
flagitium  &  turpitudincm  abufaefTet,   ad  malorum  ,  qux  hinc  nafcipoflent. 
Chrifti  minifterium  transfcrrct;ut  no  minus         Qux  Medicinaht,f  Pharifxum. 
faltem  jam  Chrifto  deferreeluceret  ,  quam  fermone  Chrifti  ad  '  Fccminam. 

olimfuis  cupiditatibus.  Quodetiam  admo- 
nerc  potefteos  quifuis  olim  vinbus ,  pul- 
chritudine,  divitiis,  &.C.  adlafciviam  aut  in-  illaquearet.    Refponfum  autcm  Chrifti  ad  l'!'':i!:" 
tempcrantiamabufi  iint  ,  deinceps  eo  con-  I  Phanfxum  huc  fpettat,  ut  probet  fceminara 
tcmptorr.agis  opcr.imftrcnuam  navent ,  ut'non  efle  ,  ut  a  Pharifxo  exilVmatum  cft, , 
ad  fanctos  ufus  eadein  illa  dcnaconvenanc.^flagitiofaru :  coque  non  obefTc  Prophcticoyjr,/, 

X  x  1  fpiritui, 


Parabolico  rcfponfo  ad  Phanfxum  uti-  verf  40, 
tur  ,  ut  Nathan  ,  ut  Pharifxum  refracVirium  &<:• 


icrjuaprjc- 
cepf  judi- 
cium  Pha- 
riftipccca- 


xtc  tamc» 
cum  pccca- 
ttribmfa- 


3?0  H       A       «.       M 

fpiritui,  quod  illam  ad  hoc  hurnanitatjs  offi- 
ciuni  admiferit.  Ratiocinatur  autcm  hoc 
modo  ,  a  repusnantibus  fcilicet ,  quod  cjus 
pcccata  remifla  eflent,  non  igitur  efie  flagi- 
tiofam.  Nam  bcatus  cft  juftus  cui  funt  re- 
mifia  pcccata.  Vfxl.  ^z.  Rom. 

Eoque  Euangelifta  caute  dixit,  accefTifle 
foeminam  qua;  erat  peccatrix  ,  non  autem 
peccarncemaccefliiie.  Hinc  igitur  intclh- 
gitur  ,  in  eoconfifterepeccatum  Pharifaei, 
uuod  temcre  &  pracipitanter  peccatricem 
eam  j.idicavit ,  quae  antc  fucrat :  non  cogi- 
tans  (quod  res  erat)  iliam  rtiipuiffe;debebat 
potius  exejus  ad  Chriftum  adventuquire- 
iipifcentiam  pra:dicavit ,  exiftimare  illam  a 
confuetudiae  peccandi  averfim  efle  :  eoque 
magis  quod  animadvcrteret  Chriftum  ,  qui 
flagitioii  vitx  hoftis  eft ,  eam  tam  humani- 
ter  accepiffe  ;  maximevero,  quumcjusla- 
chryraas  decurrere  vidcbat.  Itafaciles  eflc 
debcmus  &  prompti  ad  bcne  de  fratribus 
cxiftimandum ,  ut  li  rlagitiofa:  aut  diflolutx* 
vita:  homines  cumpiisfamiliarius  confuci- 
cere  videamus  ,  ilico  de  illis  aliquid  boni 
concipiamus.  Tametii  enim  improbi  ali- 
qiundo  piorum  confuetudinem  ambiant,  ut 
hoc  pacto  improbitatem  facilius  pallient,  & 
ptctatis  fpecie  aliis  facilius  imponant,tamen 
quoad  illud  liquet  in  optimam  partem  res 
accipiendaeft. 

Deinde,  illud  animadvertendum  eft  ,  non 
fts  efle  nobis  cum  peccatoribus,  quorum  eft 
vita  lnftmis,  familiarius  verfari.  Nara  hoc  a 


o     N     I     A 

Pharifio,  Chrifto  tanquam  ignomimofum  mV.iarUti 

'  Sc  mdignum,  bene  judicatum  elt  ;  (iquidera  ctlcnda. 

•  illud  lcienter  feciflet,quod  etiara  a  Servato- 

I  rc  non  refeilitur ;  fed  contra ,  Chriftus  ut  fe 

tueatur ,  docet  illam  pietatis  amantem  efle: 

■  tanquam  alias  fc  culpa  non  vacaturum  con- 

fiteretur,(i  tantum  officium  a  fcelerata  pro- 

feftum  admiiiflet.   Cum  fceleratis  quidem 

commercia  habere  aliquo  ufque  iicct ,  quo- 

ad  neceiTitas  poftulat  ;  fed  internam  cum 

illis  notitiam  habere ,    id  demum  fas  non 

eft.  Vide  exemplum  Ioboshaphati  ,  quire- 

prehenfus  eft ,  &c.  Sufpitionem  proditio- 

nis  affert ,  cum  aliquem  videmus  cum  hofte 

familiarius  colloquentem  ;    deinde  magna 

vis  cft  amicitia:  ad  animum  ad  mala  impel- 

lendum. 

Ex  hoc  loco  item  colligitur  Chrifti  divi-    "  4*' 
nitas :  &:  fimul  refellitur  opinio  Ph.irifxi  de  \a^,in* 
Chrifto.  Notandum  ,  quam  fplendide  offi-  efficwm  i 
cium  mulieris  ornaverit.  In  propriis  xdibus  Clirijh  cx- 
tu  mihi  hoc  officiumnon  detulifti ;  illaalie-  «matHm. 
nis  :  tu  non  porrexifti  aquam  communem; 
illa  lachrymas:  tu  aquam  non  dedifti  per 
miniftrum  &  mediaftinum ;  llb  ipfa  hoc  fe- 
cit  :  tu  lintcum  non  prxbuifti  ;  llla  capilli- 
tium :  tu  ofculum  ori  non  dedifti ;  illa  pedee 
multoties  deofculata  eft:  tu  oleum  non  fup- 
peditafti ;  llla  unguentum :  tu  ne  caput  qui- 
dem  ;  illa  vero  vel  pedcs  unxit :  nihil  ut  fit 
a  Chrifto  negleclum  ,  quod  ad  prsdicatio- 
nem  tanti  officii  pertineret.  Qui  enim  cya- 
thum  frigidxaqux,  &c. 


L  v  c.  cap.  8.  a  verf.i.  ad  4. 

ET  faftum  esi  deinceps ,  ut  ipfe  itcr  f&ccrct  oppidatim  &  vicatim ,  prxdicar.s  & 
euangeliz.atis  regr.um  Dei,  &  duodecim  illi  erant  cttm  eo ; 

2  Et  quadam  rnulieres quas  fiu.nerat  a  fptrttibtts  improbis  &  tuorbis :  ncmpe 
Maria,  qtt.t  vocb.itur  M.igd.dene,  ex  quafeptem  dxtr.oniaexterar.t, 

3  E:  lohanna  uxcr  Cbuz.& procur.itbrit  Htrcdis,  &  Sufatiiia ,  & alu  multt  qut, 
mmfirabant  ei  ex  iis  qtufibi  fuppetcbant. 


A    N  A  L  T  S  I  S. 

pHRISTI  effectum proponitui,circuitio pcr 
^oppida  Sc  villas;  cjuod  defcribitur  adjunCto 
icmpore,  r.empepofrquamcumfuperiorefosmina 
fermoneiri  abfolviffet ;  item  fuo  fine ,  ut  prxdica- 
re:;  qux  pta-dicatio  ftio  fub  jecto  Euangelii  &  regni 
Pcidecbratur;  deinde  adjunctocomitatuduode- 
^ir.i  Difcipulorum. 

fm.z.  Comitatus  porro  amplior  mulierum 
defcribitur ,  primam  in  genere,  qus  fua  caufa  effi  - 
ciente  videnrur  esplicari ,  nempe  quodfucrama 
Cliriftofanata::  deindeinlpeciequxdamrecenfen- 
tur  ,  Mafdalmtf  qux  adiuncraJiberationeJc  tje- 
Cnoncfcpteoi  Dsmoniorumdefciibitur. 


I'of-1.  Poft  harnia  ,  qui  fuo  relato ,  nempe 
uxoteproponitur,  cujus  maritus  defcribitut  sdjun- 
ftisduobus,  nomineSc  officio;  deinde  Sufanna, 
quatum  comitatus  fuo  fineexponitur ,  ut  Chiifto 
necelTariafubminiftraient :  fpeciesponominifte- 
tii  expiimitur,  ncmpe  ut  ex  fuis facultatibus  Clui- 
fto  ,  quod  ex  ufu foret ,  fuppcditaient. 

METAPHRASIS. 

FAclnm  esi  deinceps  ut  Chrifitu  fer  opfida 
iypagos  Galilss  iterfaceret,  pradicans  (tf 
Utttm  ftlutis  £tern&  nttncium  promttlgzns , 
vinm  fcilket  qtta  adtttts  ad  regnnm  cadcrum 

ptttct. 


EVANCELZCA.  }f[ 

pa:et.  Itineris  vero  eomitcsliabuit  duodecim'  Dtmonta  exterant  ItemloinnzuxorQhazx 
Dtfcipulos.  Demde  certsu  quafdam  foeminns,  curatorts  Hcrodis,  qui  ammo  a  Chnfto  non 
qum  ad  eum  fcqitcndum  accepta  bencficia,  omnino  aUeno.uxoriChrtftumfequidifcupien- 
hinc  a  Dtmonibm  liberaiio ,  iftinc  morborum  [  //  ut  hoc  faceret  concefftt :  item  Sufan  ru ,  £y 
cttrathimpulerunt.  In  his  crat  M.iria,  qttt  (Sf  \plertque  altt ,  qus  Chnfto  &  Difcipulis  in 
Magdalena  a  viro  qu:dam  (utvidetur)  co-\Euxn«el:i  miniflcrto  fumptm  nccelfarios  iup- 
gnominata  est :  qua  Chriftt  mandato  fcptem  j  peditarunt^. 

M  A  R  c.  cap.  3  .a  vcrf.  10,  ad  jr . 
2  o  Convcnit  atf.em  rurfum  turb.i,  adeo  ut  ne  capere  qtiidcm  abum  pojfent. 

2 1  Er  qunm  h.rc  .mdijfent ipfuis propinqui ,  renerunt  ut  prehenderent  cum :  di- 
ceb.tnt  er.im  eum  .ipudfe  r.on  ejfe. 

22  Scnbs.  vero  qm  Rierofoijnns  defienderant,  diccb.tnt ,  Certe  h.ibct  Beciz.ebu~ 
lem,  &  certe  pcr  priucipem  dsmoniorum  ejicit  dsmotiia. 

2}  Ouum  .uitem  eos  .tdvocajfet,  dtxit  cis perparabolas ,  Ouomodopotcsl  Satanas 
Satanamcjicere  ? 

2  4  Keqttcfi  regnum  advcrfusfcfe  difideat ,  potcsiftarc  regnmi  illud. 

25  Kcquefi  donms  contrafemetipfim  difideat,  poteslftare  domus  illa  : 

26  Sic  quoquefi  Satanas  infurrexit  &  difidct  adverfus  femetipfum ,  ftarc  non 
potctf,fedpiem  habet. 

27  Konpotesl  quifquampotentis  alicujus  vafa,  ingrejftts  domum  ejtis ,  diripere, 
ritfiprimo  validum  tllum  vinxerit :  &  tunc  domum  ejtts  diripiet. 

28  Amen  dico  vobis,  qtuvis peccata  remittentur  fiiiis  hominum ,  &  biafphemia 
quibiifcumque  bi.ijphemannt : 

2 g  Sed  quicumque  bhjphemarit  in  Spiritum  Sanclum,  non  habet  remifiouem  in 
sternum,  fed  tenetttr  stcmojudicio. 

3  0  Dicebant  eiiim ,  Spiritum  impurum  habet. 

M  A  T  T  H.  cap.  iz.  averf.  iz.  ad  38. 

22  lunc  oll.tttis  csi  ei  dsmouiacus  csctts  &  mutus :  &futavit  enm ,  adco  ttt  qui 
cscus  ac  mutus  fuerat ,  &  loqucretur,  &  videret. 

23  Er  obftupuit  tota  turba,  dicebatqtte,  Nonne  ifte  cstfilius  ille  Davidis? 

2  4-  Ph.trifsi  vero  quum  luc  audijfent ,  dicebant ,  ifte  non  ejicit  dsmoiiia  mfi  per 
Beeiz.ebulem  priucipem  dsmoniorum. 

2f  IESVS  autem  ,  quum  fiiret  cogttaiiones eorum,  dixiteis,  Omr.e  regnum  dif- 
fidens  adverfus  fcfe  vaftatur  :  &  omnis  ttrbs  aut  domus  difitdens  adrerfus  feipfm , 
nonftMt. 

26  Sedfi  Satanas  Satanam ejicit,  advcrfus  feipfum  difuiet :  qtiomodo  ergofta- 
bitregnumejtts? 

27  Et,fi ego pcr  Beelzebulem ejicio  damonia ,  filit  veftrt  pcr  qticm  ea  ejiciunt  ? 
propterea  ipfi  crunt  veftrijudices. 

2$  Stnautemper  SpiritumDei  ego  ejicio  dxnwnia ,  nempe  pervenit  ad  vosre- 
gnum  Dei. 

2g  Namquomodopotcslaliquis  ingredi  donittm  potentis  alicujus,  &  vaftejus 
dtripere,  nifiprimo  vinxent potentem  lllum,  &  tunc  domum  tllitts  diripiet  ? 

3 0  Otii  11011  eil  mecttm,  adverfttm  me  esl :  &  qui  non  cogit  mecum,  Jp^rgit. 

3 1  Fropterea  dico  vobis ,  quodris  peccattim  &  blajphemia  remittetur  homimbus : 
bhjphemia  vero  tn  Spiritum  non  rcmittetur  bomimbHs. 

X  x   3  32  Et 


j^J,  H      A      R      M      O     N     I      A 

32  Et  quifquis  loquutusfuerit  adverfus  Filtum  hominis ,  remittetur  ei :  quifyuis 
autem  fuertt  hquutus  adverfus  SptritumSanclum,  non  nmutetureinequemkoc 
feculo,  neque  v. futuro. 

33  Autfactte  arborem  bonam ,  &  fruclum  ejus  bonum ,  aut  facite  arborem  pu- 
trem,  &fiuctum  ejusputrem,  nam  efiuctu  arbor  cognofcitur. 

3  4  Frogentcs  yiperarum ,  quomodo pofttit  bona  loqut ,  quumfuis  mali  ?  nam  ex 
redttndantia  cordis  os  loqttitur. 

35  Botms  bomo  e  bono  thefauro  cordts  profert  bonx :  &  malus  homo  ex  malo  the- 
fauro  profert  mala. 

36  Sedduovobis,  quodcunque  verbum  ctiofumloquuti  fuerint  bomines ,  de  eo 
redditttros  rationem  tn  dtejudicii. 

37  Exfermonibus  eritm  tuisjufitfcaberis,  &  exfermonibus  tuis  condemnaberis. 

L  v  c.  cap.  11.  averf.14,  adi^. 

14  ijecit  etiam  d&momum  quod  erat  mutum  :facltim  esl  autem ,  egreffo  damo- 
rito,  loquutus  csl  ille  mutus,  &  mirata  esl  turba. 

1  s  Quidam  vero  ex  eis  dixeruut ,  Ver  Beelz.ebulem  princtpem  dzmoriwum  eji- 
tit  danorita. 

16  Italiicnm  tentantes,fignum eccelopetcbant  abeo. 

1 7  Ipfe  vero  qitum  noffet  cogitationes  eorum ,  dixit  eis ,  Omne  regnum  difiidens 
adverfusfefe,  vafiatur :  &  domrn  adverfusfefe  difTidens  cadit. 

1 5  Quodfi  etiam  Satanas  adverfusfeipfum  difitdet,  qttomodofiabit  regnum  ejus? 
Nam  dicitis,  pcr  Beelz,ebulem  ejicere  me  d&moma. 

19  Quod  fiego  per  Beelz,ebulem  ejiciod£morita,fliivefiriperquemejiciunt? 
fropterea  tpfi  erunt  vefirijudices. 

20  Stn autemdigtto Dei ejicio d&morita ,  nempe antevertens perveritt  ad vos re- 
gnum  Dei. 

2 1  Quum  validus  quifiiam  armatus  cufiodit  attlam  fuam ,  in  pace  funt  qua  ipfi 
fuppetunt : 

22  Fofiquam  vero  quijpiam  eo  validior fuperveritens  vicerit eum,  totam  armatu- 
ram  ejus  tollitqua  confdcbat,  &fpolta ejus difiribuit. 

23  Qrit  non  esl  mecum,  adverfum  me  esl :  & qui  non  congregat  mecum,  fpargit. 

Verf.ij.  Adiun&umbtafpheiniieft  eorum  qui 
btafphemiis  Chriftum  petebant  ad  fe  advocatio, 
deindealiudadjunctumfuiipfiusadverfusillorum 
btafphemias  defenfio;  ubi  primum  argumentum 
cft  adifparato,  hoc  modo;fi  SatanasSatanameji- 
ceret ,  tumejusregnum  nonftaret,  fedilicorue- 
ret;ftatautem;  Conclufio  eft  hoc  verf.  &  Vfrf.36. 
Aflumptionem  ranquam  conceflam  accipit :  con- 
fequentiam  propofitionis  probat  duplici  compara- 
to  ,  verf.  n,  is  • 

Verf.it.  Aliud  argumenrum  afrcrtadifparato, 
feperfortiorem  SatanaDzmoniaejicere,  nonigi- 
tur  per  Satanam  :  quod  probat  ab  erfe&o ,  quia  Sa- 
tani  fua  fpolia  aufett,  id  eft,  homines ,  quos  Saian 
tanquamfpoliaabducit. 

Verf.i^.  Hoc  illuftrat  comparatione  paiium, 
ficut  nemo  hoftiprardameripiar ,  nifi  cofortior 
eum  ptimum  vinciat ;  fic  &c. 

Verf.  28, 29.  Peccatihuiusatrocitatemdeclarat 
ab  adjun&a  posna,  nonfcilket  remuTum  iri:  quod 

atnplifi- 


ANALYSIS. 

pinem  videtur  notare  cur  indomumrediertnt, 
*•  nempeurcibum  fumerent :  cujus  corrumpens 
caufaexponirur,  nempe  quod  turbaautverbiaut 
fanitatis  confequendz  caufa  advolans ,  illuin  ne 
comederet ,  impediebat. 

Verf.ii.  Hujus  in  comedendo  impedimenti  e- 
ventus  declatatur ,  quod Chtiftus  infanix  iniimu- 
latur;  quac  criminatio  a  fubjefto  ptopinquorum 
Chrifti  amplificatttr ;  quod  efFeftum  alterius  etfe- 
fticaufaerficiens  aflignatur,  nempe  quod  Chri- 
flum  tanquam  infanum  prehendere  conabanmr. 

Verf.12.  Criminationis  propinquorum  adjun- 
£tum  noratur,  nempe  quod  ptopinquorum  de 
Chrifto.audaci  &  temerario  judicio;  PharifaciSc 
Scribasin  Chriftuinbtafphemi  extiterinr :  forma 
autemblafphemixproponirur ,  Cbriftum  Beelfe- 
bubeoccupatum ,  ejuspotentiainfeiiores  Dimo- 
nes  extuibalte. 


E     V     A      N      G 

amplificat  a  minori ,  quod  aliis  omr.ibus  peccatis 
lemilTioconccdirur :  cjuod  etiam  adhuccjotmtur 
argamcnto  majoris,  ncmpc  quod  ctiam  omnis  alia 
bhfphcmia  remitterur ;  rationem  alTijmat  a  forma 
hujuspcccati.quiaeft  in  Spirituin  Sanftum. 

/'tif.jo.  A  Thcfiadhypothelindclcendit ,  do- 
cct  enim  hos  in  Spiritum  Sanftum  peccafic  ,  quia 
dicebant  Chnftum  lpuiium  immundtim  haberc. 
METAFHRASIS. 

i.0.       T    vftrata  rcgione  Galtl&s.  Capernattmre- 

J ,dtens ,  domum  ,  ctbitm  fumcndi  cauja,  in- 

greffusesl.  &ua  re  anditatltcoturbaiterum 
convenit ;  iff  ejus  in  fanando  opcram  implo- 
rans  ,  cum  iUitnm  dtfcipitlis  ne  tibutn  fttme- 

1 1 .  rent,  impedynento  fitit.  &upd cum  ap.td illos 
qm  fangiime  a:tt  afftnitate  e:tm  attingcbant 
perctubutffet :  domo  egrefft  accefferttnt ,  itt  il- 
i.tm  domum  fuam  abducenditm  compreheyide- 
rent.  &uam  ad  rem  pcficicnd.tm  [ftve  ferio 
fivc  fimttlate)  Chriftum  de  potejlate  mentis 

11.  exitjfepalam  duiiitabant.At  Scribs.  qut  ab  ur- 
be  Hterofolymorum  dcfcenderant ,  hoc  confan- 
guineorum  Chrifti  convttio  (ttt  videtur)  ani- 
mati,  convitium  blalphemia  cumularunt:  di- 
cebant  etenim;  q:tod  Bccljibtibem  habet  prin- 
cipem  D.:momoi:tm  ,  cujiis  virf.tte  iUm:nta 

ij.  ejicit.  Chriftm  vero  re inteUeBa ,  illos  longitts 
afe  rcmotos ,  ttt  propiiti  accederent ,  admo- 
nuit ,  audtturi  quid  ad  hanc  blaiphemiam 
rei~ponderet ;  propnts  vero admotos  ftc  eos.pro- 
pofitts  aliquot  fimtUtndinibtu,  alioqnitur.  Di- 
cite ,  amabo ,  qtit  fieripqtesi  ut  fatanasfata- 

.4,  namejtctat?  Kam  fi  regnum  adverfws  fe  di- 
vifiim  if»  dtftraZum  pugna  fecum  committa- 
tur,  omnino  nonpotest  confiftere  regnitm  illitd. 

5,r,  Atque  fivelprivata  familiafecum  dijftdens 
in  partes  difiiii.it :  ttlt  certe  confiftct  locum 

1(?.  non  invenie:.  &jtamobrem  fi  fatanas  m  fe- 
ipfum  infitrgens  tnpartes  fcinderctur  ,  omnino 
(quod  contra  fieri  heti  nimimn  experimitr)  re- 
gnum  ejtts ftare  non potesl ,  fedbrevipejfum- 
-  7  •  tret .  &uodfi  ego  (ut  vos  blaspheme  oblatratis) 
tnpruicifts  tUm  niorttm  authoritate  d&monia 
eju:o  ,  cedoqiia  authori  ate  freti  nonnuUi  ex 
fiUis  veftris,  qtii  Exorctftt  dicuntttr  ,  ds.monia 
ejicittnt.  Scto  eqttidem  vos  illa  miracula  prin- 

2,  % .  cipi  dtmoniorttm  non  trihutr.ros.  &uamobrcm 
vos  iniqttos  in  mejudices  ejfe ,  vel  qiu  ab  iUis 
miracula  eduntnr ,  fentcntiam  ferent.  &uod 
fi  (qtiod  res  loquitur)  ego  Spiritus  Sancii  vir- 
tit:e  d*.yr,or.ia  ejicio  :  omnino  ad  vos  regnum 
i'lud  Deipervenit ,  cujtts  inexpeCiationevos 
omnes  ejfc  d:c'ti: atis ,  tjf  cujhs  tamcor.tume 
liofe rejccii  fj?  pedtbus  protnti ,  vos  certifimas 

ij-  C  gravijjimas pocnas  daturieftis.  Kotr.mesi 
prtterea,  nemtnem  tametfi  dimum  robuftt  tn- 


B       L       I        C        A.  Jyj 

vaferit,  pojfe  illum  exarmare  ,  (£  ejtts  Jpolia 
&  manubtas  aiportare ,  nifitUorobujiior  pri- 
mitm  iUttm  invitum  conftrinxerit ,  ///  domum 
ejm  d:rip:at:quodvos  dcceat  mejatan&fuam 
pr&dam  eripientem,  illiimpottmtn  mea  vcluti 
vincitUs  pritu  conflriclum  tenttiffe ,  utfeccm- 
movcre  non  pojfa.  &ut  non  esi  a  mecs  parti-  ^1  A  TT- 
bus.meque ab iftis  catumniis fro virilinon af-  J^'50- 
f,r:t ,  ts  adverjum  me  esl ,  &  qm  yion  coUigit 
yyiecum  ,  U  diftpat.  &uidigttur  vobxfiet  qui 
me  tam  virulentis  blaiphemiis  profcmdttts  f 
&uttm igitur  in  me  tam licenter &  prodgwfe  M A R c. 
perbacchati  cftts  ,  certijfime  v;bts  confirmo  0-  3>2'*- 
yyme  peccatuyn  atqite  adeo  blalphemiam  in 
Deitm  hommibut  condonari  hnqtti  refipue- 
rint,  quiautem  in  Spiritttm  SanBtim  blaSphe-  z9' 
mttsjiierit  (qtto  ingenere  vefira  hs.c  blalphe- 
mia  reperitur)  nullam  in  omnefecttltimpecca- 
ti  fni  veniam  confequens ,  &tern£  condemna- 
tionU tenettir.  &itmdoqutdcm miracula, qtt£  Matt. 
edo  ,  prdclarosfruclus  ejfe  negare  non  pojfetis,  I  ->  3  3  • 
quomodo  Sprritum  ,  a  quo  tanqttam  ab  arbore 
hifiuliits  proveniunt,  damnare  audetis  ?  At- 
que  fi  authorem  hornyn  miraculorum  tan- 
quam  malttm  damnatis  ,  etiam  miracula  ipfa 
ut  damnetts  necejfe  esl.  Ex  fittcfii  etenim  & 
eJfeHtt  certijfiyno  jttdicio  dignofcitttr,  qualis  fit 
attthor  ?°p  effecior.  Blasphemta  vejira  quam 
in  me  jaciatisrefutata,  vosrecriminor  ,  qttos 
quis  cft  qtti  bonos  attdeat pronunciare  cum  ope- 
ra  veftra  bona  non  funt .'  &u:netiam  ipfi  de 
vobts  ipfis  (nifi  reclamante  propria  confcien- 
tiajhoc  non potcftts pronunciare,cumj>pera  ve- 
fira  ynalafint,  quandoquidem  exfi-uciibtcs  ar- 
bor  ttftimanda  csi.Sed  qttts  a  vobts  hts  meliora 
expeciet  ?  Xam  ettm  ab  impits  Vharifsis  htre- 
fiarchts  ,  tanqitam  impii  dtjcipuli  prognatifi- 
tU  ;  qitomodo  poteflis  perverft  qti&recia  ftmt 
proloqttt ,  quando  ex  animi  redundanlia  os  lo- 
quitur  ?  vtde  Luc.  6 ,  45.  Dico  autem  vobis, 
qnod  de  omni  verbo  otiofo  quod  quis  effitderit, 
ra:ionem  qtufque  in  die  judicn  pofitunu  eit: 
quanto  ynagis  de  horrend*s  iftis  blafj  hem.ts  rei 
peradi,  pcenas  daturi  eftis.  Kam  vel  ex  verbis 
tuis  (fi  bonafint)  juftus  efe  declaraberis,  vel 
ex  iUis  (finfectts  funt)  fententiam  condemna- 
tionts  accipies.  &ttam  in  eos triftijfimam  Jen-  ^'ARC- 
tentiam  Chriftm  idctrco  tulit,  quia  refiagante  3>  3°- 
J^  obnitente  propria  eorum  confctentia  ,  Chri- 
ftum  dicebant  Jpiritu  tmmundo  occupatum 
ejfc. 

P   R  A  X  I  S. 

CHriftus  dxmone  ejeJto ,  qui  cuidain  (1- 
mul&  -vidsndi  &  loquendi  focultarem 

eripue- 


34. 

55* 
3<r. 

37- 


5U 


H 


M»TTK 

Hominis 


eripucrat,  varic  admodum  acceptus,  fermo- 
nes  quofdam  iniquos  (imulSc  refellir ,  &  ju- 
ftiflimo  Dei  judicio  pocnas  denunciat. 
Cujus  ("DxmoniacicxcicV:  muti  curatio. 
p.irtes^  Calumniarumcumpcenx  inautho- 
funt,   (^    rcs  denunciatione  refutatio. 

In  priore  notatur  miferanda  hominis  con- 
ditio,  quxdiaboli  imperio  ita  obnoxia  eft. 
i/irMit  Quamobrem ,  qms  eum  non  tuneat  qui  hu- 
ctndithi  jufmodilictonbus  &  commentarieniibus  ar- 
niatur  ad  vindictam  peccatorum  :  ne  igitur 
abutamur  oculis ,  lingua,  &c.ne&c.  Idem 
enim  ludex  vivit ,  &  iidcm  maftigophori. 
Imo  vero  hoc  ipfo  gravius  hominem  punit, 
li  lingua  &.  oculis  abutenti  eorum  ufum  per- 
mittit ,  quam  fi  illa  vitx  folatia  eriperet. 
Nam  ad  illcgitimum  ufum  detorta,  nobis 
gravius  judicium,  &c.  Lingux  euim  pravi- 
tate,  ira  Dci  quotidie  lambitur :  oculis  in 
animo  novxfubindefacesaccenduntur,qux 
ail  inferos  ufque  urant. 

Deinde  Chrifti  potcntia  confideratur,  qua 
dxmoniacus  dxmonis  occupatione  libera- 
tus ,  fermoni  limui  &  vifui  reftituitur.  Mi- 
rari  enim  venit ,  diabolum  linguam  radici- 
tusavulfam  non  afportafle:  &  oculos,  qui- 
bus  mhil  tenerius  eft  aut  facilius  opprimi- 
tur,  non  extinxifle  aut  confixiire  :  maxime 
cum  dxmonem  valde  excanduifle  hoc  ex- 
eundi  mandato  fcire  promptum  lit.  Atque 


Chtijii  i« 
liberandt 

fottnti.t: 


currens.  Pftd.i$,  Sapientiam prsftaisparvu- 
lis.  Proverb.i.  ad  dandam  fcientiam ,  tyc. 
&  Proverb.%.  vcrba  oris  meifunt  plana  intel- 
Ugcre  volenti ,  ij  recta  cognitionem  invenire 
citpienti.Quod  autem  turba  Chriftum  agno- 
vit/videtur  occaiionem  aliis  prxbuifleerro- 
ris  fcilicer,  ne  ldem  cum  picbe  Sc  vulgo  ho- 
minum  fentirent.QuoJ  nobis  diligenter  ca- 
vendum,  ne  ullius  hominis  quantumvis  con- 
temptaconditio  ,  nos  a  veritate  quam  ipfe 
fequitur  avertat. 

Secundum  judicium  eft  cognatorum  Chri-  Majc.j, 
fti,  licut  a  Marco  obCervitar  ,  qui  Chnftum  .  ' 
(ut  quidam  volunt,  ego  vero  intelligo  ctu-nt  (H,„ujdj) 
fubaudi  of\t>t  multitudinem)  tanquam  e  po-  impos  mtn. 
teftate  mcntis  egreflum ,  comprehendere  &  tuhibittn^ 
domum  abducere  voluerunt.  Marcus  enim 
eandem  hujus  tam  perverli  judicii  caufam 
aflignat  (ut  quidam  volunt)  Pharifxorum 
qux  mox  defcribitur  blafphemix.  Quod  li 
ita  fit ,  pcrinde  eft  ac  fi  dicetenc  ;  Chriftum 
res  tam  difficiles  edere  non  potuilTe,  nifi  fu- 
rore  quodam  raptus  eflet.  Furore  enim  per- 
citi  &:  arreptitii ,  fxpe  ea  faciunt  qux  fidem 
hominum  fuperant^faliendo,  portando,per- 
rumpendo  :  fed  quid  hic  limile  eft  i  dxmo- 
nium  enim  ejicere  ,  cxcum  &  mutum  fana- 
re,  viribus  corporis  non  geruntur.  Cum  au- 
tem  furiofi   minus  mentis  &  rationis  ha- 
beant,  ingenii  &  fcientix  beneficio  a  furio- 


hoc  nos  mignopere  confoletur,  quod  fine    fohxc  fieri  nequaquamfit  verifimile.  Quid, 


Dei  fummi  nutu  nihil  in  nos  moliri  poffit, 

ne  in  fumma  nocendi  cupiditate.  Lictores 

&  commentarienfcs  terreftres ,  aliquid  fxpe 

prxter  judicis  voluntatem  agunt:  five  id  fiat 

vincula  aggravando  ,  five  eorundem  afperi- 

tatcm  molliendo  ,  prout  in  captivum  arFefti 

funt;  eoque  captivi  illorum  gratiam  fi  qua 

pofllnt ,  diligenter  colligunt :  fcd  in  Dei  li- 

cloribus  &  carnificibus  aliifque  vindiftx  mi- 

niftris,  fecus  fit. 

Sequitur  pars  altera :  in  qua  primo  fe  of- 

fert  turbx  de  toto  hoc  negotio  judicium  ; 

.  quod  quidem  rectum  erat ,-  tametli  aliqua 

"""""V"'  dubitatione  illigatum   &  impeditum.  Ita 
tm.  o    ,  r 

enim  refplenduit  Ciirifti  gloria  in  hoc  mira- 

culo,ut  minimi  judicii&  ingenii  hominibus 

facile  innotefcere  potuerit ,  hunc  efle  Mef- 


Verf.  23. 


inde 
Mtftia,  .i 


Ctil 


quod  furioii  toti  fere  in  co  funt  ut  homini- 
bus  obiint,  &  videntibus  oculos  cruant,  &C. 
potius  quam  fanitatem  conferant. 

Quo autem animo  hxc  dixerint^fi  verum  rjmmimt 
fit  quod  quidam  ajunt)  an  quod  ita  fenfe-  »-<fenft- 
rint ,  an  potius  ut  fe  apud  Iudxos  purs»arentr""* 
&  periculo  eximcrent ,  (i  Chriftus  tariquam 
rebus  novis  ftudens  in  judicium  &  difcrimcn 
adduceretur,  in  medio  relinquo.  lmprobe 
autem  diclum  fuiile  (ii  de  Chrifto  diceba- 
tur)  extra  controverfiameft.  Nequc  vero 
veriiimile  eft  cos  Chrifti  eripiendicaufi  hoc 
dixifle :  nam  nec  in  lllum  crcdidifle  ,  eum- 
que  in  periculum  prxcipitare  voluifle  appa- 
ret.  loh.j.  Notandum  veroeft  (utquidam 
volunt ,  fed  non  ex  hoc  locout  ego  fentio) 
pios  diligenter  S:  ftudiofe  fe  in  vocatione 


fiam  promiflum  ex  femine  Davidis.  Cum  ,  exercentes,  non  raro  furioforum  numero& 
iwitiirturba  nullamalevolentia  in  Chriftum]  albohaberi.  AHor.  vero  z.6,  14.  &  1  Cor.  f, 


fuffufa  eflct ,  nec  prxjudicioad  dijudican- 
dum  veritatcm  impcdita  ,  quod  res  erat  ali- 
quoufque  aflequuta  eft.  Veritas  cnim  clara 


15.  &  z  Sam.  6,7.0.  &  1  Reg.  9,  11.  S:  Ierem. 
1.9, 16.  &  1  Pct.4,+.  hoc  proprie  notari  po- 
teft.   Omnis  enim  ratio  agendi  illis  infolens 


&  lucida  eft:  vel  ipfa  potius  lux  in  hominum  !  &:  infucta,  infanix  ab  illis  damnatunnec  mi- 


oculos  (  nifi  confulto  oculos  claudant )  in- 


rum ,  cum  humana  ratio  qux  illis  hoc  judi- 

cium 


MMH4. 


(ium  fuggeric ,  Deo  inimicafic.  Ncigicur' 
nos  cominoveac  li  infani  &  dcmcnccs  repu-  I 
tcmur,  cum  Chriftus  (ut  quidam  volunc) 
Patnsfapientia,  velpotius  Apoftoli  &  Pro-  | 
phctx  ,  ac  fanifti  Dei  viri  hoc  probrum  tam  ] 
indigne  fubiverunt :  maximc  cum  ipli  infa-  ! 
ni  funt  a  quibus  xftimamur.  Pfal._\.  Nec  j 
veio  nos  urat  nimiuni  li  ab  iis  i  quibus  mi- 
nime  omnium  oportebat  hoc  paciamur ;  vi- 1 
delicetiis,  qui  nobis  vel  fanguinc  vd  relu 
gionis  profelRonc  conjundti  lunt. 
Vcif.  »i.         Tranfeamus  jam  ad  fcntentiam  Phari- 
i  pbjri-     fxorum,  qui  miraculum  hoc  tam  cclebre  ad 
faif  rnt     principem  dxmonu  ,  canquam  ad  authorem, 
:"   rcferunt.  Quo,  quid  horribihus  dici  aut  ex- 
cogitari  poceft ,  vel  abiplis  quidem  dxmo- 
nibus,  fua  ad  blafphemiis  mccirendum  Chn- 
ftum  capita  conferenribus ;  Chnftum  dx- 
rnone,&:  quidem  principc  dxmonum,  occu- 
patum  Sc  adjutum  illud  miraculum  edidifle"; 
Eaetenim  erat  miraculi  ratio  ,  ut  nou  line 
injuria  perfcftiiTimx  5c  omni  pietate  cumu- 
lacilTimx  creacurx,  ne  Augelo ,  nedum  ho- 
mini  cribui  debebat:  impio  vero  homini  mi- 
nus  debebat;  dxrnoni  vcro,&:  quidem  prin- 
cipi  dxmoniorum  illud  adfcnbere,exuemx 
irapietatiserat ;   &  templum  inquodivim- 
tas  mn^Uxu;  habicac ,  cavcam  diaboli  fin- 
gere  horrendum  eft  dictu.  Hoc  cnim  non 
eft  ccelum  cerrx.fed  inferis  mifcere,  &  qui- 
dem  fummos  ccelos  cum  imisinfcris.  Hoc 
erac,  non  cancum  lucemtenebris  ,fed  mcii- 
diem  cum  media  nocte  ,  abfynthium  cum 
melle  ;  aurum  Ophirium  &  rluviatum,  cum 
ignobililTimis  lapidibus  confunderc.  Mirum 
etiam  videtur  cctlum  hoc  dielo  non  fudare; 
terram  non  hiare  ;  mare  non  commovcri. 
Nam  ad  leviorafcelcra,&  ignis  de  ccclo  de- 
miflus ,  &terraos  fuumaperuit.  Sed  vero 
ipli  fponte  nonfolum  oculosclaudunt  ,  fed 
contcntiflimis  datibus  lumen,  ne  alii  vidc- 
ant,  opprimunt.  Quum  vero  res  ea  lit  qux 
abomni  veritatisvel  fpccieaut  verifimihtu- 
dice  abhorreat ,  non  tamen  dubitant  illud 
magna  vocc  confirm,ire,dumapcrtedicunt, 
non  niii  Principis   dxmoniorum  aufpiciis 
hxc  geri.  Vide  i.  Tim.l.  &.  Iob.  8,48.  Eoque 
afleverantius  confirmant  quod  dicunt ,  ut 
populum  hxrentem  &  hxlitancern  a  ftudio 
&  amore  Chriftiaverterenc. 

Chriftus  prudentcr  has  calumnias  refel- 
lit,  idque  lingulari  compendio.  Naro  (li  ve- 
rumcflec  quoi  quidam  voJunt)  cognatos 
l>n_  fuos  ipfurn  furoris  infimulafle  ,  tamen  lilen- 
Stwjf*.  tio  prxteriens  eorum.  maledicerjtianijillam 


M*TTB. 

■  :,:4- 

ItffMtt- 

rnm  ctlitm- 


B      t      I      C      A.  55? 

poftcriorem  blafphemiam  rcfutatione  pro- 

ftcrnit  Nam  cumdigico  Dcifaclum  probac, 

confedcum  cft  non  ex  furorc  manalTcmulco 

ininus,  &c.  Qux  prudencia  &:  compcndium 

nobis  nocandum  eft.  Verifimilc  aucem  eft  (li 

vcrum  elTec  quod  prius  dc  cjus  cognatis  af- 

firmant  quidam)  cx  hac  prxcenfa  propin- 

quoru  &  iniquifllma  calumnia  creviUc  hanc 

hduciam  Pharifxis  ,  uc  ei  cciam  audcrerfc 

hanc  blafphemiamimpingcrc.  Nam  li  co- 

gnatos  incellexilTenC  tam  indigne  in  Chri- 

ituni  clacos  cfle  ,  iibi  raajus  ahquid  &;  gra- 

vius  inillumdebachari  pofle  puurcnc  ;  ac- 

que  ica  cognaci  non  cantum  acrocicer  pec - 

cjflcnc ,  lcd  inexpiabilis  impiecatis  occafio- 

nemprxbuiflenc. 

Nec  enim  mirum  hodie  cft  ,  Ci  Euangcli- 

ca  admimftratio  apud  Pontificios  contume- 

liis  &  probris  oncretur  ,'  cum  nc  ii  quidem 

ipli  qui  Euangelium  profitentur ,  a  dicTeriit 

&;  convitiis  abftineant.    Cavendum  igicur 

ne  aliis  anfam  malcdicendi  propria  maledi- 

cencia  prxbeamus:  ckmemores  iimus  com- 

rain.uionis ,   qua  expcdirc  dicitur   molam 

alinaiiam,&:c. 

Ex  hoc  loco  ,  &  cx  legionariidxmonis  JVwjtvx 

hiftoria  conftat  ,  mali<;nos  fpiritus  ordiue  &i  ""»"  »•- 

via  fcu  roethodo    humanum  eenus  oppu-  m,rci°f- 

gnare  :  habent  enim  luos  duccs  «|(  pnnci-     * 

pes,  quorum  fubiidio  facilius  humanogenc- 

ri  imponant.  Quo  magis  cavendum  cft  ,  ne 

nos  confufe  &;  tumulcuarie  advcrlus  cum 

pugncmus  ,   uullo  ordine  ,  nulla  difciplina 

militari  Eccleiiafticajfed  ejus  potius  fraudes 

fingulariartificionobis  m  Scnptura  deicri- 

ptas  antcvertamus. 

Hancblaiphemiam  ,«a  Deum  .primum,  Verf.  is» 

deinde  in  populi  falutem  vibratam ,  Chnftus  i6- 

vitT.     ■  ■   -I  •       -     o  Cln-iBin 

valuiillimis  nominibus  revincir;  &  pnmo  , 

.,  .  -'..  qmwiirf» 

quidem  argumento  dilparatorum  :  lcilicet,  '     _\tm,_. 

non  ejicere  Chriftum  dxmonia  prxlidir>&:  numpote- 

poteftate  principis  dxmoniorum  ,  quia  Sa-  liatim  n>x 

thanas  Sathanam  expugnans  mutuis  ictibus  w';""^j 

concideret.  Sequeretur  eniin  quofdamdar- 

mones  ab  humano  generc  ftarc  ,  &  in  iis 

principcs  dxmoniorum;alios  vcro  dxmones 

fe  princjpi  opponere.   Abfurdum  vero  eft 

j  perpetuos  humani  gencris  hoftcs,  &  qui  hoc 

1  nomine  inimtci  &  accufat:res  dicuntur  ,  no- 

i  bisamicosfieri;  fcilicet,Iupos  &  leones  cum 

1  ovibus  in  gr.itiam  redniTc  ,  milvium  cum 

I  pullis ,  ferpeutem  calcaneo  non  inlidiari : 

quanquam  veneric  illud  cempus  ,  cum  hxc 

;  animalia  interfe  coalcfcenc    &  convi&ura 

(  fuuc ;   quod  tamen  in  dxmonibus  nunquam 

Y  y  fiet. 


3f£  H      A      R      M 

fiet.  HoC  igitur  Cum  abfurdum  (It  in  ullo 
dxmonura.tum  veroinprincipedxmonum, 
qui  m.ijorc  quodam  odio  flagrat  ,  acciderc 


N     I     A 


cus  relinquatur.Quanquam  enim  Deus  fuos 
tentat,  femper  tainen  manifeftae  quaedam 
nota:  funt  quibus  verum  a  falfo,  finccrum  1 


alienius  eft.  Quam  vcro  confpirantadverfus    fucatointernofei  poilit ;  nec  ultra  vires  eos 

Dei  populum,  apparet  in  iplis  impiis  quifpi- 

ritu  diabolico  irnpelluntur.    Nam  tametfi 

ipli  inter  fe  diiTideant;tamen  adverfus  Chri- 

itum&  veritatcm  ,  conjunclis  viribus  pu- 

^nabunt :  ut  in  Sadducxis  &  Phari&is,He- 

rodc  &;  Pilato  liquet.  Probabilms  autcm  ef- 

fet,  fi dixiffent aliquem  ex  inferioribus  ds- 

monibus  hac  fuifle  mvidia  permotum  ,  ut 

princip.num  Sathanx  cripcret 


intte  lUi 
nunqu.iM 


Hinccertiflime  colligitur,  nihilbonia 
dxmone  impetrari  pofle.  Quod  li  iifecum 
confultndi:  expenderent ,  qui  di.ibolum  conlulunt  de 
divitiisadipifcendis,deamiflisrccuperandis, 
defuturis  prxnofcendis^&c.nonutiquecum 
per  fuos  xdituos  adirent.Et  (i  quid  largitur, 
mirum  cft  eos  non  cogitare  }Si^'.  xj>j«»  efic 


tentanpatitur. 

Prtetetquam  veroquod  abfurdumfit  da:- 
moncsfecum  ipfos  committi,  illud  etiara 
fequerctur,  Diaboli  regnumhoc  paftocon- 
vulfum  &  labefaclattim  iri  :  quod  quidern 
dxmones  moliriabfurdumeft;  maximeeum 
qui  principatum  inter  eos  obtinct.  Potius 
enim  exiftnnandum  eflet ,  infcriores  dxmo- 
nes  aliquid  in  illo  regno  moturos ,  quam 
ipfumprincipem,  cii^us  maxime  intercftre- 
gnum  ereftum  ftare.  Tametfi  enim  veiitati 
confcntaneum  lit  diaboli  regnum  abolen- 
dum  efle,  taincn  iilud  aut  protinus  ficri  ,  auf 
diaboli  iplius  conatu  ,  alicriifiimum  vidctur, 
&  Dci  gloria:  tenebras  ofrundens ;  iiquidem 
dxmonum  potius  interie  diflidiis,quam  Dei 


Quod  II  arbitrantur  lta  fe  nafutos  cflc  ,  ut  I  in  nos  chantate  diaboli&  inferorum  impe- 
diabolum  fecircumvenire  pofle  putent ,  &    riutn  concideret.  Non  fecus  quam  li  quis 


ttrrumen* 
tum  ah  cx- 
ccptiombui 
Trindictt- 
tu/n. 


commodum  aliquod  ab  illo  emungere  &.  ex 
torquere  ,  ut  nihil  interim  lncommodi  pa- 
tiantur,  faliuntur  turpiflime.Nam  (i  primos 
parentes  in  integritate  decepit ,  nedum  nos 
tencbris  ignorationis  obrutos. 
hoc  CbriHi  Scd  hoc  loco  fubit  dttbitare  de  hu/us  axio- 
matis  petpetua^eritate  :  quum  Madianitx 
&  alii  Dci  hoftes  inter  fe  commiiri  pcric- 
runt;  tindc  Dei  populus  ereptuseft.  Madia- 
nitas  atitem  a  diabolo  inter  fe  commiflos 
effe  ,  indeliquct,  quod  mutuis  homicidiis 
intercmpti  fttnt ;  cft  autcm  diaboltis  homi- 
cida. 

Sed  rejpondeo  primum ,  diaboli  regnum 
lioc  mododilatatumefle  ,  quatenus  mutuis 
cxdibus  reciderunt ;  vivi  enim  ad  inferos 
defcenderunt.Deindeilludadmirabili  Dei  & 
extraordinaria  adminiftratione  faffhtmeft, 
qtiam  ncmo  ncc  hominum  nec  dxmonum 
cfticiat :  hoc  atttem  loco  agiturde  dxmo- 
num  &  Chrifti  hominis  inftituto. 

Dcinde  etiam  excipi.it  quis  ,  hoftesali- 


partaviCtona.viftonx  Iaudem  vinccnti  de- 

traheret ,  ut  eum  hoftis  potius  imperitia  aut 

imbecillitatetriumphafle,quam  propria  vir- 

tutc  obftreperet. 

Hoc  illuftrat  Chriftus  argumento  gene-  t'u,m 1m? 

ris;  deinde  narntm.  Generk ,  quod  omne  re-  ' 

j-     r        ■     r    i   /•  i  i  •  i  ru.mt-per 

gnumdivilum  in  iedeiolabitur;  obeamque  d^mmis 

caufam  dxmo.ium  regnum  :  parntm  ,  quod  potcfi/itcm 

ut  in  civitate  Scdomo  fit,  &c.Senfus  autera  '•>«*«  »»» 

elt, ,   omnem  focietatem  five  magnatnfive  {'""'i 

parvam  ,  five  publicam  (Ive  privatam,  difli- 

pari,  qux  contentionibus  in  fe  xftuat :  nul- 

lam  &  Rempublicam  elTe  qux  contentionis 

&diffidii  impetum  fuftineat.  Nulla  igitur 

arics  aut  tormentum  tam  eft  urbi  exitiale 

quam  eft  difcordia:  civitati  nulli  cuniculi 

nullxque  eAeot A^s  aut  machinx ,  ad  ejus  ex- 

pugnationem  potentiores  funt;  multx  enim 

urbes  &  regna  extiterunt  ,  qux  diutuma 

bella  &  obfidiones  fuftinuerunt,  falva&  in- 

columia  remanferunt,  fed  qux  tamen  ab  in- 

i  vicem  contrariaceciderunt.  Exemplum  hu- 


quando  pus;nam  fimulare ,  &  umim  alterij  jusrei  proponiturin  regno  Ifraelis,quod  di- 
commodi  fui  caufa  cederc:  iicut  vidcmus  ftradtione  &i  divullione  ad  interitum  pervc- 
laniftam  tyroni  aliq:undo  .cedere,  ut  ani- |  nit.  Sicut  morbi  mteftini  peticulofiores 
mum  &  fpiritus  fumat ;  &  altcram  in  bello  I  funt,  &c. 

aciemfugam  fimulare,ut  alteram  a  fuicibus  j       Hxcctiam  inEcclcfixfocietatemaximc  inic  focit- 

&  urbe  abducat :  &  Chriftus  ipfc  docet  mi-  :  locum  habent  :  ii  enim  mtttito  vosmordetis.  **"»&- 

raeulad  Pfeudo-prophetis  edenda,  qux  vel    Gal  <;.  videte  ne  ab  invicem  confttmammL^f^J"' 


Contentionibtts    igitur   quis  alterius  bra 
chium  comederedicitur.  Efa.z.  Mundi  odia 


piis  ipiis  ii  fieri  poflit,  imponant. 

Sedrf^Wfc,miraculaChri(titam  JVfre- 
quentia  &.  plena  potentix  fuifle,  cV:  in  omni    &  inimicitia:  non  poflunt  Ecclelix  nocere; 
genere  glorix,  ut  nullus  hic  dubitationi  lo-  I  fed  cum  ipfa  Ecclefia  fecum  ipfa  confligat  & 

confli- 


Y<vitla3 


tuftmptr 
illi  btllum 


Verf.  27. 
EjtHitntl 
ttxmonio- 
rum  txcr» 
tifiarum 
tul/piri- 
tum  rtU- 
ttt,  tti.tm 
Chrijli  nd 
tum  rtff 
rind*t 


E       V       A       N       C 

ConAictetur.tum  animx  cafus  exfpettandus. 
ld«m  cnim  iilis  accidit  quod  Abneri  Si  Ioa- 
bi  athlctis ;  aut  gladiatoribus  ufu  vcnit ,  ut 
mutuis  ictibus  concidant  omncs.  Nam  in 
Eccletix  diflidiis  qui  fupcrior  cft  in  Iitc  ,  ta- 
men  fide  Sc  orficio  viftus  faucius  abiit;  tam- 
trii  etiam  caufa  fuperior  lit :  quod  tamen  in 
civilibus  diflentionibus  non  tit. 

Huc  accedit,quod  perenne  nobis  eft  cum 
mundo  bcllum  externum:  ad  quod  (i  intefti- 
num  etiam  accedat,  quomodo  coniiitatrnu- 
ximc  cum  e  fupremis  etiam  ccelis  difcordix 
nomine  oppugnamur  a  Dco  ipfo.  .Contra 
vero,  funis  triplicatus  non  facilc  rumpitur : 
urbs  fuis  xditiciis  aptc  &  concinne  com- 
pacta  ac  coh.rrens,facile  defenditur.  Corpus 
fuis  commiiruns  &  artubus  fcite  conftru- 
ctum,  fuam  fanitatem  tuetur  :  domus  cujus 
lapides  bitumine  &  intritoarcte  inter  (e  con- 
recluntur  &  colligantur ,  adverfam  tempc- 
ftatis  vim  fuftinet.  Si  igitur  cordi  eft  Dei  rc- 
ffnum  ,  demus  operam  ut  facrum  charitatis 
vinculum  inviolatum  fervemus,neque  com- 
mittamus  ut  ob  res  parvi  momenti  invicem 
difiiliamus :  fed  in  rebus  d^atpdpon  invicem 
nos  ipfos  conformemus,junioresfenionbuS, 
paucipluribus:  quodfi  fententiisabinvicem 
differamus ,  lllud  tamen  fine  acerbitate  fa- 
ciamus.Inrebusvero  magjii  momenti  prx- 
cipue  ad  gloriam  Dei  fpectantibus ,  a  vcro 
ne  tantum  unguem  rccedendum  ;  nec  unus 
omnibus ,  nec  puellus  aut  pufio  feni  vel  mi- 
nimum  conccdat. 

Aliud  argumentum  ab  effcctis  ad  caufas. 
Ejufdem  enim  eftecti  eandem  efle  caufam 
oportebit :  fed  caufam  ejedtionis  dxmonio- 
rumperfilios  feu  difcipulos  veftros  exorci- 
ftas.  (^r?or.i<>.).id  Spiritum  Santtum  refer- 
tis :  proinde  meam  hanc  ad  candcm  caufam 
referre  debebatis.  (Nam  Apoftoli  nondum 
ad  fanandum  mifli  erant :  &  Chriftus  ipfe 
confirmavit  domefticos  ab  hac  calumnia 
non  fore  liberos ,  fi  paterfamilias  eam  paflus 
eft)  quod  cum  non  facitis ,  facile  eft  intelli- 
gere ,  vos  odio  in  me  rlagrantcs  hoc  dicere, ' 
quibus  in  me  piaculum  eft,  quod  in  illis  lau-  j 
de  5:  prxdicationc  dignum  cxiftimatur :  in  , 
me  nxvus,  quod  in  illis  vcnus,&c.  cenfctur. 
Eratautemfummximpietatisidinaliofum- 
me  damnare,quod  in  aliis  prxdicabant.  Non 
laudare  vitium  erat :  vituperare  vero ,  idque 
petulantiffime  infettari ,  fcelus  crat.  Iannes 
&  Iambresdigitum  Dei  agnoverunt  in  mi- 
raculis ,  in  quibus  tanta  virtus  non  refplen- 
■duit,qiunta  in  hoc  Chrifti  miraculojtametii 


*      B      l      C      A.  357 

hoftes  &  Dci  &  Molis  jurati  ciTenr.  Quam- 
obrcm  filii  vcftri ,  utcgo  taccam  ,  advufum 
vos  fententum  diccnt ,  qui  (ibi  probc  con- 
fciifunt,  mhil  adverfus  dxm«nes  nili  Dei 
virtute  crlici  poflc  :  &  veftro  de  fc  judicio 
ldem  confirmatur.  Exorciftas  enim  in  po- 
pulo  fuifle  patet  :  hofqueex  filiis  &  difcipu- 
lis  Pharifxorurn  extitiire  vcrilimilecft.  Nam 
cum  illa  virtus  id  temporis  111  homincs  col- 
lata  lit.in  cos  potiflimum  hanc  gratiam  col- 
locaram  fuifle  veniiraile  cft,  quiin  divina- 
ruii)  litcrarum  notitia  a  teneris  annis  edu- 
cati  fuerunt.  Pharifxi  vero ,  ut  olim  Samucl 
interProphctas.illis  prxponebantur.  Vtigi- 
tur  mc  purum  hominera  judicetis ,  tamen 
me  eodem  loco  quo  filii  veftri  haberi  i  vo- 
bis  a?quum  erat. 

Hinc  difcimus,  quantopcre  nobis  ab  odio  1ufr"J 
rratrum  cavendum  eft;  qu.indoquidem  eo  trumcJ. 
fit ,  ut  quandoque*  odio  hominis  in  ipfam  rtndnm, 
Dei  ventatem  feramur  prxcipites :  ut  illud 
iplum  odio  habeamus,quod  ab  aho  adamari 
judicamus;6V  jllud  quod  ab  illo  manac  ftatim 
improbemus ,  quod  ipfe  nobis  non  proba- 
tur.  Nam  Pharifxi  ifti  tamctli  non  prius 
fecum  ftatuerant ,  fc  Deo  &  veritati  oppo- 
ncrc  &  oblatrare  ;  tamcn  tempeftate  odii  in 
Chrifti  perfonamabrepti  ,  in  ipfam  Dei  po- 
tentiam  impegerunt.  Idem  ludxis  accidit. 
quibus  ventas  Euangclii  eo  minus  fapiebat, 
quanto  magis  placcbat  Gentibus.  Ncc  du- 
biurn  eft  quin  noftra  memoria  fadtum  (It,  uc 
plenquc  veritatis  odio  ducti  (int ,  quod  it 
non  placercnt  qui  vetitatem  profitebantur: 
tanquam  malint  cum  aliis  errare,quam  cum 
illis  vera  difcere.  Hi  vero  tametfi  putatint 
fe  cum  hominibus  fimultatem  excrcere,  ta^ 
men  in  veritatem  irruentes  ad  Deum  ipfum 
tanquam  adfcopulum  allilifunt  Odium  igi. 
tur  fratris  alterutrum  horum  facit :  fcilicet, 
ut  aut  qux  aiba  funt  in  firatre  fafcinatis  ocel- 
lis  nigra  appareant ,  quod  eft  fummx  coeci- 
tatis ;  autfiviitusitafulgc.it,  ut  ob/curari 
nequeat ,  nolentique  in  oculos  incurrat ,  ut 
quod  album  eft,  nigrum  rcnitcnte  Sc  revin- 
cente  nos  confcientiapronuncicmus  ;  quod 
eft  perditx  &  deploratx  malitix.  Contra 
vero,  jubet  nos  Chriftus  inimicis  in  nos  de- 
bacchantibus  benedicere  ;  ideft  ,  quicquid 
m  illis  Iaude  disnum  eft  ,  injrenue  aonofce- 
re  ;  ut  David  in  monodiafcu  mania  Saulis. 

Non  eft  huic  diflimile  quod  a  Pontificiis  qiuisVi- 
plenfque  in  nos  committitur ;  tamctli  enim  "fi""  '*• 
negare  ncc  aulint  nec  poflint  pleraque  .i  no-  ">""""■ 
bisfieriin  religionis  inftaur,itione,quxolim 
Yy  1  a  Dei 


35*  H      A      R      M 

_  Dei  populo,  Chrifto  prxfertim  &  Apofto- 

lis  fiebant ,  tamen  in  nobis  hxrcGn  elfe  di- 

ctint  quod  m  Patribus  erat  rcligiofum  ;  in 

nobis  blafphcmum  ,  qtiod  in  ilhs  laude  & 

commendationc  non  caruit.  Nec  quicquam 

afFerre  poflint,nili  quod  fccus  Ecclelia  judi- 

carit.  Quafi  vero  Ecclefia  potcftatem  ha- 

bjat  lucem  in  tenebras  transfcrendi;  &  etfi- 

ccrc  ,  ut  quod  olim  Spiritus  Saniti  inftini-tu 

fa-himeft,  nunc  diaboli  impulfu  fiat. 

Vcrf.  -8.  Hanc  impietatem  exaggerat  ab  adjunfta 

f.x   Chrifli  Dei  in  illos  ex  hoc  ipfo  munificentia  ,  quod 

mimcuUs    jjij  tantopere  commcndarant ;  fcil.  quod  re- 

rtvnm  Dei  gllurn  pcl  ]10C  m0ti0  a({  jH0S  pervenerat. 

act  >uof        ^  _ .      _.     .    ±1  .. 

perremt  Dxmonum  cmiTi  exactio  &  ejectio  ,  ut  dia- 
bolici  rcgni  cladem  indicabat,  ita  regni  Dei 
apud  illos  inftaurandi  &  inftituendi  ■nr.p.ii- 
g,w  erat.Tam  contumeliofe  enim  illud  con- 
vitiis  profcindcrc  quod  illis  tam  falutare  fuit, 
&  illud  inftituendi  regnfdiabolici  caufa  fa- 
_tum  diccre  ,  quod  mftaurandi  regni  Dei 
eaufa  faittim  fuit ,  inlignis  &;  inauditx  im- 
pictatis  fuit.  Tacitc  vcrofubindicat ,  ita  ad 
cos  pervcnifle  ,  ut  deinceps  aufercndum  Sc 
alio  avertcndum  fit ,  quod  ab  illis  tam  indi- 
gnc  reje-tum  cV;  rcpudiatuin  elt.  Vide  Luc. 

IO,II. 

««.«■solZ/t-       Quod  nos  admoncre  dcbct ,  neobl.uam 

ttgrttia     gratiamrcpudicmus :  iieri  enim  poteft ,  ut 

nMrtpH-     qUaT  hodic  atfertur  ,  cras  auferatur  ,  hodiefi 

•^       -vicem  eiu-f ,  cj>c.  brachia  mifericordixdivi- 

nx  qux  hodic  cxpanfa  &  explicara  fttnt.cras 

contrahantur  &  compliccntur  ;  &  qui  hodie 

fores  pulfat ,  ut  intromittatur ,  tantx  inhu 

manitatis  indignitatcoffenfus,  quod  nonlit 

admiflus,  alio  commigret. 

Verf.29.  Aliudaigumemum ,  fcilicet  fe  fortioris 

iUtetiim    prxlidio  immundos  fpiritus  cjicere  ,  quam 

nopervim   eftdiabolus  ;  non  igiturdiaboli  viribusfrc- 

**m*mm   tum  hoc  facere.  Potius  proxime  anteccden- 

nqui7jtlr"  tls  co^firmatio  eft,  Dci  fcihcet  regnlim  hxc 

miraculieditionc  pcrvciiilFe,  &c.  &  eft  ar- 

gumeqtum  ab  efrcftis.  Fortiorem   autem 

cfle  probat ,  quod  lllius  domicilium  ingref- 

fus,  eumexarmet,  vinciat ,  prxdafpoliet 

&  exuat.  Ncc  enim  prxdam  &  manubias 

nbi  unquam  cripi  pateretur ,  nifi  vinftus  & 

conftriftus ,  ut.fe  commovere  nonpoflit. 

Diabolus  fortis  eft  ,  armatus  robore  &  frau- 

dibus,  quidomiciliura  occupat  humani  cor- 

poris ,  prxdam  &  manubias  poflidet  vifus  & 

ficultatis  loquendi.  Hujus  in  polTciTionem 

Chriftus  ingreditur  ,•  &  fortior ,  illum  ita 

conftringit  S;  cohibet  ,  ut  nc  digitum  qui- 

dem  citraejus  nuttimattollat  -y  naccndi  vi- 


O     N     I>    A 

res  illi  adimit ,  fpolia  &  prardam  abigit ,  & 

hominibusdiftribuit ,  &  juftis  poflellonbus 

reftituit.   Quod  fi  quis  excipiat  principem 

dxmoniorum  fortiorcm  illo  altero  fuifle,  & 

ob  eam  caufam  potuifle  ejicere  illum  mu- 

tum  dxmonem  :  refponfum  fuperiore  ora- 

tione  oftenfum  cft  ;  icilicct ,  abfurdum  efle 

dxmones  intcr  fe  in  oppugnandis  homini- 

bus  digladiari. 

Dittum  eft  ,  corporis  quocunquc  genere  >«it  mflrt 

incommodis ,  animi  miferiam  nobis  adum-  "»ff»'<i*i 

brari  ;  undeetiam  homines  pcccati  rationeJ'" bd"''" 
>  j  •  i    i  •  „  ■  •  ferv>tutt, 

a  dubolo  occnpan  &  captivos  teneri  con- 

fcquitur  :  eamque  tam  duram  effc  fervitu- 

tem,  ut  nifi  advcntu  Chnfti  excuti  ncqueat; 

fortior  enim  cft  is  qui  nos  fervitute  premir, 

quam  ur  nofmet  ab  illius  jugo  vindicare  pof- 

fimus.  Imo  vcro  nullx  in  nobis  vires  funt, 

qux  cjus  pofleflionem  vcl  minima  cx  pa/te 

turbarc  aut  interrumpere  polhnt  :  non  ma-  • 

gis  nos  adverfus  diabolum  commoveamus, 

quam  adverfus  milvum  pullus,  quem  ungui- 

bus  compreflum  tenet.Quinctiam  rhinus  ad 

liberatione  noftram  afrenmuiquam  pullus; 

qui  fe  cxpedire  quidem  enititur  ,  cum  no- 

ftrum  animum  ne  femel  omnino  fubeat  dc 

noftra  liberatione  cogitare  ,  aut  eamvoto 

expeterc ,  quoad  Chnllus  diabolo  fortior, 

per  fidem  aciem  mentis  &:  voluntatis  noftrx 

occupans ,  diabolum  exarmet ,  foras  pellit, 

prxdafua  (intclligcanimas  noftras)  orbat, 

&  captivumabducit  eum  qui  noscaptivos 

abdnxit.  Hoc  Ioco  jugulaturliberiarbitrii 

vanitas.  Sictit  enim  nemo  a  dxmone  occu- 

patus ,  propnis  viribus  exturbare  lmmun- 

dum  fpiritum  poteft  ;  ita  &c.  maxime  cum 

in  anima  omnes  ficultates ,  &  non  unani 

tantum  aliquam  iibi  mancipatas  habeat. 

Notandum  hoc  loco.  Diabolum  fortera 
&  robuftum  diei ,  ac  viribus  prxpotentem  i 
eoquealio  in  loco  cum  Leviathane£/<i.i7. 
alio  lococumrugienteLeone.i  Pct.r.com- 
parari.  Nos  igitur  cum  infirmi  (imus  ,  aut 
vircs  precarioaccipiamus,  aut  pereamus  ne- 
cclTeeft.  Sic  Ephef.6. 

Luciu  cum  porro  dicit  armatumefle  ex-  ptntiijutm 
plctaarmatura  ;  ad  robur  cnim  accedittin-  fini»1"'" 
gularis  peritia  ,  &  natura&experientiaac-f'""'1- 
quifita  :  wnde  Efa.  ly.appclhtuc  ferpens  tov- 
tuofut.  Nos  igitur  cum  natura  pudi  &.  iner- 
mes  fimas,  induamus,  &c.  ut  Ephef.6.  Quo 
in  negotio  confolari  nos  dcbet  quod  Chri- 
ftus  fortior  fit ,  cujusinmanu  Pater  omnia 
pofuit ,  qui  unus  cft  cum  Patre  omnibus 
fortiori.  Lco  eft  ex  tribu  Iuda.  Tametfi  iei- 

tur  ia 


EvANCILICA. 


3S5 


tur  fi  nos  fpeitemus  cettamen  non  minus 

inxqualc  cft  ,  quam  li  ovis  cum  lupo  &  lco- 

nc  ,  aut  vir  cum  locufta  in  certamen  com- 

mitterctur  ;  tamcn  !b  Paftoris  &  Domini 

noftri  forcicudine  &  ftpiehcia  exulcabimus. 

Verf  jo.  Aliudargumencuni  a  comparatione  mi- 

QmiCbri-  nons  .  qUt)j  tlnicn  ut  in  rc  fitis  manifefta, 

fiu   >im      Drcv|ter  admoJum  &  concifc  cxponitur  ; 

camcixmo-  -.,.-,..  r 

ne  eti.im     lolicet,  li  qui  mecum  non  lunt,  nec  mccum 

tuec  nonex  colligunt,  contramc  func  &  diffipant;  quan- 

rjmptte-     to  magis  contrarii  exiftimandi  funt  &  ho- 

ft*"'*         ftes  qui  non  modo  fuani  operammilii  non 

navant ,  fcd  in  ftudia  pcnituscontraria  fe- 

runtur  ?  Cum  igittir  d.cmoiies  actionibus 

mihi  maximc  concrarii  func ,  illud  fcilicct 

perdendo  quoJ  fcrvatumvolo  ,  mecum  il- 

Iis  confpiraflc  abfurdum  eft.    Si  qui  manum 

extrucndo  ardiricio  non  apponunt ,  pro  de- 

molitotibus  cenfendi  funt ;  quanto  magis 

qui  manibus  quod  cft  xdificatum  diruunt  ? 

Et  fi  hoftis  cenfendus  lit  qui  manum  cum 

hoftcnon  conferit ;  nedum  eftquipugnam 

contra  init. 

iju.ne  non         Hinc  difcimus  quo  loco  habendi  funt  qui 

tttofeexi-   tanquam  ocioli  fpedtatores  ,  utrimque  quis 

""/"'""   controvcrliarum  in  rcligione  exitus  iit  futu- 

jt  rusexpe&ant  &  prxftolantur  ,  utilhfede- 

mum  parti  adjungant  qua;  illis  ad  pacem  & 

fcelicitatem    tuendam    aptiflima   videtur. 

Suos  cnira  Dcus  vult  actorcs  ,  non  fpecta- 

tores    eiTe.    Vide    cxcmplum  Sacerdocum 

z  Ckmn.io,}.  fcilicec  cxpeclabanc  quo  mo- 

doindiCta  .i  rcgereformatioproccderet ,  in 

tanta  fcilicet  reliftentium  mulcitudine.   Sic 

pleriquc  prarftolancur  ,  ut  li  vcritatem  ami- 

cis  munitam  ,  commodis  &  pace  ftipatam 

fenferinc ,  tum  deir.um  illam  ample£tantur. 

neium  i  Nec  mirum  eft  li  in  Dci  cultu  hoc  verum 

froximiof-  gt  ^  cum  ;n  noftrjs  crgj  proximum  ofFiciis, 

pciocrjjM-  ce|r-atj0  ao  officio,  officiicontrarii  patratio 

dicatur :  ut,  qui  proximum  non  amet ,  enn- 

dem  odio  prollqui  dicitur;  qui  nudo  veftem 

0        qua  induatur  non  prxbct ,  cum  vefte  Ipo- 

liare  dicitur.   Quod  idem  in  cibi  potionif- 

qucratione  perindehabet  ,  7c4.ri.qui  ini- 

micum  non  adjuvat ,  pcenas  abeoexpecit, 

&  vindiclam  perfequitur.  Duo  enim  tantum 

duces  funt,  dux  acies,  crgo  aut  Deo  milita- 

le  opottet ,  aut  diabolo.   Omncs  accepto 

nummo  a  Domino  couducti  funt ,  id  eft  ,  a- 

liquod  Spiritus  Sancli  donum  accepeiunt, 

juftum  cft  crgo  ut  omnes  manum  opcri  ad- 

tnovcant. 

Verf  3t,         Perafti  fccleris  &  peccati  atrocitatem, 

»*•  cx  pcenx  acetbiute  dsclar^t.  Vbi  ptimum 


confiderandum  eft  ,  qnod  fit  pcCCaturu  in  D.ttur 

Spiritum  Sanclum.  Quod  cx  Heb.6,+,ad  s.t""tnm 

&ra/>.  10,16,  ^31.  &  i  Pet.  1,10,11,11.  &  '"  sf"'' 

Pfal.  169.  tfc.  ubi  fubjcctum  lllius  primum  ^ 

cum  efle  conftat ,  qui  illufttatus  fuit  notitia 

vcritatis  ;  particeps  factus  doni  cccleftis  ,  id 

cft  ,  qui  cum  SpintusSancti  particeps  fuit, 

bonumquc  Dei  verbum  guftavit,  &  virtutis 

feu  potcntixfxculifuturi  particcps;fcilicct, 

quod  priorem  ignorationem  vcritatis  evo- 

muent ,  &  nonnullam  turpitudincm  ,  cui 

prius  addictusfuer.it:  poftea  tamcn.&c.Sic 

cnim  Petrus  effttgiffe  cum  dicit  mundi  for- 

des,  quo  nomine  non  tancum  hxc  vomicu 

ejeciflb;  led  &  ab  iis  lctiu  dicitur.Huc.acce- 

dit  delectatio  qu.-cd.im  ,  quam  in  Euangelii, 

feii  Verbi  potius  cognitione  capiebat ,  con- 

juncta  cum  faftidio  fupenoris  inlipicntix  & 

delirationis.  Alias  vercor  ut  hoc  non  qua- 

dretin  Pharifxos ,  nequc  propterea  m  uni- 

verfum  verum  effct. 

Ex  quibusillud  manat ,  hoc  pccc.itumin 

Turcifiiio,  Papifmo  ,  Iudaifmo  non  inveni- 

ri;  fcdtantum  inter  Euangelii  profeflbres, 

aut  filcem  Euangelii  fcu  Verbi  Dciappro- 

batores:  ut  Phanfei,  &c.  Eoque  comparan- 

tur  ii  qui  in  hoc  gencrc  pcccant  terrx  ara- 

tx,  iteratx,  irrigatx  &c.  Heb.  6,  cap.  10. 

De  pcena  hujufmodi  peccatoribusirro-  ?'"*'•"' 

gandaloqucns.dicitut  Deus  fuum  populum  '"'""  "' 
o.  2  '  r    r  an-iel.pnfi- 

ulturus  leu  judicaturus.  Sicut  cnun  prodi-,,,,,,^. 

tio  non  cadit  niii  in  fubdicum  ,  ita  ncc  hoc 

peccati  gcnus  nili  in  Euangclicum  aut  Vcr- 

biparticipcm.    Vnde  etiam  dicuntur  ab  A- 

poftolo  imvwfio ,  non  autem  ci«*2r'o ,  id  cft, 

j  qui  ex  diamctto  rcpugnent  ;  fcd  veluti  ci<  5 

issXc.y.x  ,  &  oblique.  Fieri  quidem  poteft  ut 

hocpeccato  peccent  qui  ntfnquam  publice 

&  aperte  Euangchum  profcfll  funt,aut  Ver- 

bi  veritacem  ;  fed  eos  tamen  noticia  Euan- 

gelii  feu  Verbi  illuftrari,  5:  a  profeflione 

permecumauc  ambicionem,  abftinere,  &c.  ' 

quod  iis  Pharifris  t:fu  venifle  certum  eft. 

Quo  nobis  magis  cavendum  eft,  ut  cautc  & 

circumfpecle  converfemur,  zTim.  1,17,10'. 

&  abomnibus  vel  minimispeccatis  abftine- 

re  ;  quod  gradatim  &  fenlim  ad  hoc  culmen 

peccati  afcenditur.  Ncc  enira  fubito  &  uno 

paflu  ad  hoc  felus  pervenitur :  ncc  Iudas 

primo  ad  C  liriftum  acceflu  hoc  ficinoris  ad- 

miiiflet.  Sic  videmus  puellam,  ptimo  vere- 

cundiafufrufjm  ,  &  pudore  ne  fui  corporis 

potcfr.itcm   faciat   prohibitam ;    poftquain 

lcmel  fe  expugnari  paiTa  cft  ,  viri  fomicato- 

ris  congreflum  non  fcformidare  ;  poftquaai 

Y  y  3  cucn 


4)1  hoC  Ct- 
i.xm  inoffi- 
eio  erg<t 
proximumi 


<m  omnci 
hoc  pecca- 
tum  com- 
mitttpA 

qui  ~vo!en- 
tes  ptc- 
cm>.{ 


56O  H     A      R.      M 

cura  illo  aliquamdiu  confueverit  ,  facilius  I 
fccundo  concedit  ;  poft ,  tanquam  lupa  & 
proftibulum  ommbus  fc  promifcuc  exponit. 
Idem  in  furto  accidit:  qui  enim  vel  aliicula: 
confcrcnda;  copiam  facit,  polt  &c. 

Hic  qu&re,  an  duntaxat  hoc  peccatum  in 
cultus  Dei  rationem  cadit,  an  etiam  in  offi- 
cium  erga  proximumr 

Ciii  videtur  rcfponderi  poffe  ,  Etiam  ,  &c. 
Nam  qui  unam  paffefn  veritltis  malitiote 
oppugnat  ,  univerfum  corpus  doclrinx  & 
veritatis  oppugnabit,  li  res  tulerit  aut  occa- 
iio  oblata  fuerit  ,  lacob.i. 

Deinde  contiderandum  eft  proximum  hu- 
jus  peccati  adjundtum.  Ad  earo  rem  conii- 
derandum  cft  hoc  Pharifa:orum  excmplum; 
quos  videntes ,  fcientes ,  hanc  tamen  blaf- 
phcmiam  defpiimaffe  apertum  eft.Non  enim 
latuit  eos.hoe  a  Spintu  Sancto  &  divinapo- 
tentia  profectiim  ;  cum  Iannes  &  Iambres 
illudquod  aMofcfaftum  eft,  digito  Dei 
iieri  fciverunt  &  agnovcrunt ,  &c.  £t  Apo- 
ftolus  ex  verbo  c*8<n'«;  fatis  docet ,  hoc  eo- 
rum  peccatum  per  imprudcntiam  aut  igno- 
rationem  committi  non  poffe. 

Quid  ergo  ,  inquit  aliquis  ,  dicemus  ne 
eos  omnes  admififle  pcccatumin  Spiritum 
Sandtum  qui  volentes  &  prudentes  pecca- 
runt ;  minime  inquam.  Nam  quis  morta- 
lium  eft  qui,  &c.  Et  Davidem  non  ignoraffe 
fe  prxceptum  Dci  violafle  in  fua  cum  Ba- 
tsheba  confuetudine  ,  intelligere  prom- 
ptum  eft,  quod  Pfal.  <ti.  docetur  ,  quum  di- 
cit ,  japientiam  dedifli  in  intimu ,  &c.  Idem 
de  Adamo  confirmari  videtur  1  Timoth.  1. 
Piienim  luftantes  cum  peccatoaliquando 
cedunt  &  vincuntur.  Et  Paul.  Gal.6.  colla- 
pfum  per  infirmitatem  inftaurari  jubet.  li 
iiint  i^itur  qui  hoc  modo  peccant ,  qui  non 
tantum  fponte  &  fcienter  ,  fed  edita  &  cx- 
celfa  manu,nulla  graviori  tentatione  explo- 
rati  &  excofti  malitiofe  peccant.  Quamvis 
igitur  blafphemiam  horribilem  evomebant, 
non  tamcn  ob  illa  verba  rei  hujus  peccati 
funt ;  fed  quod  intus  invidiam,  &  malitix 
odiique  in  Chriftum  virus  inclufum  tene- 
bant.  Vndc  etiam  dicitur  ,  Chnftum  no- 
viffe  eorum  cogitationcs ;  &  non  ex  nudo 
fermone  ,  fed  ex  veneno  intus  inclufo  judi- 
caffe. 

Pharifaros  irt  fe  blaphcmos  impietatis  co- 
.  arguens ,  quod  illis  fupplicium  manct  de- 
rnmciat. 

Cujuspar-f  Improbitatis  eoru  coargutio. 
fcs  funt,      \  Comminationis  denunciacio. 


O      N      I      A 

Refutatis  Phatiixorum  adverfus  fe  Cl-  Verf.  jj. 

lumniis  &  blafphemiis  ,  eos  recrimmatus,  Phmfiti 

impios  effe  probat.  Eoque  hanc  blafphe-  'ff' m d' 

miam  nulla  iua  culpa,  led  eorum  ipforum  ""/'" 

-         r    »  r  ip/orum  0- 

perverlitate  etdatam  &  crudtatam  eiie.  Ar-  L,n,M. 

gumentum  autem  eft  ab  effedtis,  talc  :  Pro 

ratione  actionum  homincs  ccnfendi  funt  ii- 

ve  boni  iive  mali ;  veftrae  autem  adtiones 

lunt  mala:  ;  vosigitur  malos  efle  neceflum 

cft.  Tametii  igitur  vos  ipfos  pietatis  &  fan- 

ctitatis  nomine  venditatis ,  &  tametli  popu- 

Ius  vos  tanquam  orbis  terrarum  luraina  ad- 

mirentur  &  fufpiciant  ;  tamen  hinc  conftat 

vos  impios  efle,quod  impia  &  blalphema  m 

me  proferatis.  Namex  operibus  quahs  quif- 

quc  iit  dignofcitur,Af<Jffi&.7.hypocntas  lan- 

dtitatem  iimulantes  retegi  &  prodi  docctur, 

Quod  quidem  non  eo  tantum  fervit ,  ne  alii 

nobisfuco  &  fpecie  fanctitatis  nobisimpo- 

nant ;  fed  ne  ipli  nos  ipfos  fallamus  diligen- 

terexpendendum  eft.  Vnde  Paul.  GaL<l,i.\. 

Sijpiritu  vivimuf ,  Jptritu  mctdamut.  Et  E- 

phef.  4, 10,  2.1.  planiflimis  vero  verbis  1  Io- 

han.-t,,  7. 

Ex  quo  fatis  liquet  plerofque  efle,qui  (ibi  """  >"-'/' 
juftos  effe  perfuadent  quod  m  juftorum  cce-  J*'nj '" 
tu  &  Ecdeiia  iint,  quod  Verbi  &  Sacramen-  (tnt . 
torum  participes  lint ,  quodquae  religiofa 
funt  verbis  extollant.Sed  ltatuendumeft.ne- 
minem  effe  juftum  ,  niii  jultitiaru  exerceat, 
&  in  ea  fe  occupet ;  niii  manus  ad  opus ,  & 
ad  mandatum  extendat  i  niii  pedes  in  ter- 
ram  dirigat.  Qui  enim  manus  complicatas 
fub  axilla  tenet,  aut  illas  in  iinu  inclufasjqui 
domi  fux  reiidet,  nec  pedem  effert  quo  fe  in 
viam  mandatorum  dat ,  is  non  eft  pro  jufto 
habendus. 

Hocilluftratur  iimilitudinearboris.Sicut  utmlorii. 
enim  arbor  bona  non  cft  cenfenda ,  qux  bo- gnofcitnr 
nos  fructus  non  profert ,  tametli  patula ,  fo-  "fixcii. 
lia",  pulchras  gemmas ,  elegantes  flores  pro-   "', 
ferat;  iic,  &c.  Quod  (i  etiam  pravos  fruftus 
&  infipidos  ferat ,    vitiofam  effe  arborem        % 
conftabit  eo  roagis.  Huc  fpectat  quod  Apo- 
ftolus  arguit  fpiritus  vitam  ex  ambulatione 
fecundum  fpiritum.  Tamctii  enim  viviho- 
minis  habet  fpeciem  &  figuram  ,  tametii  lic 
ab  aliis  exiftimetur  ;  tamen  niii  vitam  motii 
declaret ,  nihil  prarter  putidum  cadaver  exi- 
ftimabimr.  Denique  ,  ut  nemo  idcircofer- 
vus  cujufpiam  judicandus  eft  ,  quod  ipfe  fe 
fervum  profitcatur  >  aut  quod  tunica  aut  in- 
iigni  ejusornatus  incedat ,  nili  imperium  il- 
Iius  capeflat  ;  fic  &c.  Quod  fi  in  domo  ver- 
fantes ,  ejus  iniigne  geftantes ,  illius  menfa 

pafti, 


E      V      *       N       C 

pafli ,  illi  non  tantum  non  ferviamus;  fcd 
cjus  potius  hofti  operam  dcmus ,  magnx 
impietatis  nos  rcos  conftituemus.  Qupd 
quidem  facimus  omncs ,  qui  frudtus  Euan- 
gelio  dignos  non  profcrimus. 
fioptrx  Notandum  vero,opcra  juftajuftoshomi- 

jujlnm  m-  ncs  non  fiCcre  j  fecJ  indicare  folum  &  pro- 
dere.  Fructus  enim  non  reddunt  arborem 
bonam  aut  malam ,  fed  produnt  tantum  ejus 
bonitatcm  aut  pravitatem.  Sic  motus  &. 
ambulatio  caufa  vux  non  eft  ,  fed  cjus  ii- 
onum  &  ;udicium  certiflimum;  eoque  arbor 
prius  bona  lit  oportet ,  quam  fruclus  iint 
boni ;  &  vita  pnus  prxditumefieoportet, 
quamrite  attioues  exfequatur 


\tum  i 
dicjtnt. 


VcrC  3+, 


Sicut  ab  effeclis  adcaufas probavit  illos 


impios;  lic  nunc  a  cautis  ad  efteifta  non  mo- 
lnde  hi  &o  jllos  maledicos  efTcfcd  ncc  aliter  qtiidem 
"'■""  mah  nili  maledice  eloqui  pofle  convincit.  Vos 
T°  "M/''  enim  cum  iitis  mali,  qui  fieri  poteft  ut  bona 

dlCJtit,         ,  »-  '    ■      r      i 

loquamini »  z  Reg-9,n.  Vlesi  ■vir.jicestejns 

fermo.  Nemo  enim  colligit  exfpmis  uvas , 

aut  extribulis  ficus  ,  verba  autem  bona  & 

falutaria  funt  uvx  &  ficus  ;  non  poflunt  igi  - 

tur  ab  impiis  profluere.  VideRom.  3,1;,  14. 

NamcuniTie  cogitatioquidem  bonaimpio- 

rum  animos  fubit ,  nedum  fententiafana. 

Eoquenon  infcite  eos  Chnftus  viperis  con- 

fcrr,  quarum  lingux  venenatx  funt.  Ex  quo 

difccndum  eft-,  utnobis  abimpiorumcon- 

fortio  cavcamus ,  nifi  eorum  fermone,  tan- 

.     quam  vcneno  i£ti ,  perire  velimus. 

Uijue  tx         Probat  porro  ,  non  pofle  eos  bona  eloqui, 

tmirnn  m.t-  i  caufa  propinquiore  ,  animo  fcilicet  ;  qua- 

'•»  les  enim  funt  anirai  fenfus  &  cogitationes, 

tales  funt  cujufque fermones.  ler.14.  fi  /E- 

thiops,  &c.  Lingua  enim  animi  index  eft  & 

interpres.  Et  pnus  in  anirno  concipitur , 

quam  lingua  proferri  poteft. 

Vbi  notandum  eft  quod  dicit ,  ex  cordis 
inqmm/t-  \  .     . 

i*m  iami-  ttbundxnttst  oslocutiim.  Nam  piorum  animis 
nttnr:  ineft  quidem  iniquitas,  fed  tamen  oon  abun- 
dat,  neque  dominatur.  Vnde  etiam  qux  bo- 
na  funt  pii  profcrunt;  fed  impii.quia  cor  eo- 
rum  afduit  iniquitate  ,  &.  iniquitas  ibi  prin- 
cipatum  tcnet,  ideo  impic  loquuntur.  Hinc 
eft  ut  etiam  cor  Thefaurtts  mttlorum  ,  dica- 
tur  in  malis;Ut  Thcfturus  boni.in  bonis.  Sic- 
ut  igitur  alveus  plenus  &  exundans  fe  in  aliud 
exonerat ;  iic  &c.  Hoc  apparet  exemplo  £- 
liahu  lob.^T..  qui  fedoliovino  pleno  com- 
parat  ;  quod  nifi  pateat  aliquis  cxitus  &  fpi- 
raculum  ,  itatim  rumpityr.  Hinc  eft  quod 
Daviddocet ,  fead  tcmpus  bonis  verbis  ab- 
ftinentcm,  ita  intus  inflainmatum  fuiflc  ,  ut 


B       L       I       C       A.  }6i 

igncm  non  potuent  compnmere  ,  quin  la- 
bris  erumpcret.  Vnde  ctiam  Apoftoli  Acl.it. 
confirmant  fe  non  pofle  nonteftari  agmtam 
ab  illis  vcritatem.  Ex  quibus  illud  clucet, 
quo  animo  crga  veritatcin  &  Dcum  funt , 
quicjus  caufamdefertam  patkmcur:  corum 
j  fcilicct  animos  rcclos ,  &  in  Dcum  finceros 
non  efle.  Sicut  etiam  eorum  vanitas  appa- 
ret ,  qui  cum  fpurcis  fermonibus  le  dedunt, 
ncgant  tamcn  ie  corum  de  quibus  loquun- 
tur  ftudio  &  amore  teneri ,  ncc  velle  aiiquid 
in  eo  genere  nequam  patrare. 

Sed  hoc  loco  tjutrat  aliquis  ,  quomodo  7"5W«^« 
hoc  conliftat,  cum  reperiantur  plenque  im- ',"?"'  "?* 
!  pii.qui  multa  prxclara  &  fapienter  dicla  pe-  xerj„,i 
J  pcrerunt;  cujufmodifunt  1'hilofophi.  Pha- 
I  rifxos  prxterea  veritatis  divinx  prxcones 
quandoque  extitifle  ,  &  ca  propofuifle  qui- 
bus  credendis  fides  piorum  obftnfia  eft , 
Chriftus  tcftis  locupktiirimus  exiftit.   At- 
qui  niii  veris  &  fanclis  ncjs  fidcm  prxbere 
fas  non  cft  :  proinde  ubi  mali  bonaloquao- 
tur  confcqui  aeceflum  eft. 

Rejpondeo ,  hxc  quidem  fanfta ,  illa  vero 
fapiencia  &  commode  difta  fuifle :  hxc  am- 
pleclenda;  illa  non  afpernanda,quoad  a  Deo 
authore  &  inventore  profecta  funt.  Boua 
funt  infuper  quoad  Deo  iftiufmodi  homi- 
num  operaad  illafeuexcogitanda  ,  fcu  pro- 
fcrcnda  uti  vifum  cft.  Deinceps  bona  lunc 
quantum  ad  bonum  finem  juvandi  humani 
generis  ,  autxdificandx  Eccleiix  rcferun- 
tur.  Quia  vero  ratione,  vel  lucri,  vcl  inanis 
glorix  captandx  caufa ,  ab  iis  tamen  in  me- 
dium  prolata,  funt  mala.  Sunt  quidem,  non 
«'•jeAwV  &  in  fe  mala;  fcd  illis  ipiis  modo.qui 
rcbus  tam  prxftantibus  ad  quxftum  &  am- 
bitioncm  abutuntur.  Illis  cnim  plurimum 
oberunt,  &  graviorcmcondemnationcm  ia 
eorum  capita  accerfcnt.  Sicut  enim  Dcus 
impisrum  opcra  utitur  ad  juftiflimam  fuam 
vindictam  aflcrendam.ut  illi  ir.tenm  ne  mi- 
nim.i  quidem  parte  c;us  juftitix  coromuni- 
cent;ita  eorundcm  miniftetio  ad  hominibus 
beneficicndum  utitur,  ut  nullam  ipli  in  be- 
neficentix  focietatcm  aocipiantur.  Qui  irl 
alterius  pefniciem  ruens  ,  vomicam  illi  apc- 
rit ,  qui  fanirati  reftituitur  ,  nihilo  melius  irt 
eum  proptcreaanimatuseft  ac  fi  cum  iuter- 
emiflet ;  lic  ,  &c.  Si  quid  igkur  ab  hoc  ho- 
minum  genere  manaverit ,  quod  hominum 
ufibus  oportunum  fit  ,  id  iilis  non  dcbetur,  • 
fed  Dco  primum,  dcinderebus  ipfis  qux  ab 
eorum  vcneno  infici  &  corrumpi  nequeunt. 
Scd  melius  fuerit  hoc  proverbii  loco  poli- 

tum 


ifii 


tum  intelligerc;  Cujus  yeritatem  tuetur  fatis 
li  im  to  TraAi/  fiit. 
VetC  16.  Scquiturparsaltcra,decomminacionisdc- 
Dc finytVu  nunaatione.  Cum  cnim  dixilTcc ,  nullum  I 
d"j'"  "*"'  bcncdidtuni  abeoeffari  poffe;  eoque  nu-  I 
' '  gnam  effe  eorum  qua:  pervcrfe  &  perperara 
enuticiantur  iiihnitatem  ;  adjunsrit  omnia  ; 
illa  ad  unum  Dci  tnbunal  vocanda  eiie;  n'e- 
que  vero  de  iftis  tam  horrendis  blafphemiis  1 
modo  rationem  ponendam  effe.  Quorum  ■ 
quum  (Ingulafupplicium  intinitum&  into- 
lerabile  mcreantur  ,  conjuncta  omnia  qu.m-  j 
tam&quamincomparabdemattraCturafunt 
condcmnationem  ,  lilis  cogitandum  relin- 
querc.  Hinc  Paul.  Coloff.^.xi,.  &tticqu:d five 
■vcrbo.five  faclo,  i$c.  &  Ephef.^,i$.  jubet  ut 
r.uilus  mlipidusfermoa  nobis  protic.fcatur; 
fedhujufmodi  qui  ad  xdincationem  refera- ' 
tur ,  &  auditoribus  gratiam  conferat.  Item 
Col  4,6.  docet  ponendam  efle  rationcm  co- 
Tum.  Homines  autem  nullam  hujufmodi  ra-  t 
tiooem  habent;  fed  arbitrantur  verbis  Iiber- 
rimc  utcndum  effe  ,  modo  neque  in  Deum 
blafphema  lint ,  nec  lcgibus  interdicta.  Sed 
prajiUterit  hobis  hanc  licentiam  non  indul- 
gere  ,  fed  potius  ad  rationes  nofmet  voca- 
re ,'  aut  ab  aliis  nos  revocari  pati ;  nili  forte  ' 
maluraus.  coram  Deo  judice  rationes  po- 
rsere  ,  ubi  unum  pro  millibus  non  refpon- 
deamus. 
rjxnmfit  Indiejudicii.]'  Quanquam  enim  homines 
mn  in  ter-  hic  in  terris ,  ne  fcmel  quidem  de  iis  appel- 
rntamen  lentur  ;  tamen  eft  tnbunal  apud  quod  ha:c 
'"  "'""'"caufadicendaeft.  Neminem  iaiturm  pecca- 
to  animet,  quod  de  us  lermonibus  apud  Iio- 
mines  vocari  in  judicium  nequeant,  niii  Dei 
tnbunal  minoris  aMtiment  quam  hominis. 
Ex  quo  etiam  illud  emanat ,  uon  eflc  otiofa 
verba  parvi  momenti  ,  cum  iiftam  augufto 
&  ampliiTimo  foro  Sc  judiciodifceptabun- 
tut ;  tanquam  in  foro  Parliamenti  ,  ubi  o- 
jnniura  hominum  S:  angelorum  ordines 
Deumfummum  judiccm  circumliftent.  Si 
quis  vafe  Dcliaco,  Corinthio  vel  Attilico, 
ad  honoratillimos  ufus  adhibito(puta  ad  po- 
tioms  minilterium)  ad  abjedtiffimum  lotii 
rcddendi  ulumabutcretuf,an  xque  hoc  Do- 
mintim  l.iturum  putamus  c  Cum  igitur  lin- 
gua  nobile  coipoiis  mcmbrum,  Deo  pra:di- 
cando  &  proxiino  a;diricando  deftinatum, 
ad  tam  vilcs  &:  abjedtas  res  traducitur  ;  non 
poteft  non  Deo  per  quam  wgratum  effe. 


Harmonia 

Vafi  e  Tcmplo  a  Balthafare  ad  convivandi 
ufum  tradudta  ,  horrendam  Dei  iraui  in  e]us 
caput  accelerabat,  &c. 

Probat  in  rationem  ventuta  etiara  didta  &**b* 
noftra  ociofa,  ab  adjunclo  Dei  judicio,  quod  '"'' 


formabi- 
tttr: 


"•> 


ex  didtorum  ratione  feretur.  Docet  igitur, 
tam  &  certa  &l  valida  eiTe  probitatis  <5c  im- 
probitatis  judicia,  ii  verba  aut  redta  aut  pra- 
va  iint ,  ut  ex  eorum  vel  probitatc  vcl  ira- 
probitate  ,  judex  cceleftis  fuam  fentcntiam 
formaturus  lit.  ludiccs  enim  in  judiciodi- 
ccndo,  non  qua:vis  ligna  &  judicia  ad  feu- 
tentiam  dicendam  obkrvant :  fed  illa  tan- 
tum  quarccrtacV:  firmafunt  notant,  ex  qui- 
bus  judicium  fuum  fingant.  vide  Icb.ij.Con- 
demnabtt  teostuum,  none^o.  &  Proverb.  11. 
SUtifque  fiuciu  labiorum  fuo-um  bonis  fiatia- 
bitur.  &.  Proverb.l}.  0u: cufiodit os ,  cufio- 
dit  animam.  &  lacob.  3.  0ui  non  peccat  l.fi- 
gua  vir  perfecins  efi.  Ex  quibus  illud  con- 
ftat ,  verba  non  elTe  ventum  aut  flatum  qui 
ilicoevanefcit ;  fedturbinempotius  &  tem- 
peftatcm,quaad  condemnationem  tanquam 
ad  fcopulum  allidantur,  ilquidem  prava  iint: 
ut  contra  venti  velut  fecundi  funt ,  qui  nos 
ad  optatum  portum  pervehunt ,  iiquidcm 
bonaexiltant. 

Quod  vero  ex  iis  aut  juftificari  aut  con-  yerf  37. 
demuaridicinYUr  ,  hoc  fit  non  tanquame^  <ju<,mcJorx 
caulis,  fed  tantum  ut  ex  adjundhs  teftibus.  illutitjLfi- 
Iufificari  enim  hoc  loco  ,  iicuc  Lttc.  7.  non  '"<"""" 
fumitur  pro  eo  quod  tW  juflum  fieri ;  (cdju-  'j     'jf 
fium  declarari.   Quodex  ipla  temporis  cir-  mitrg 
cumftantia  evincitur.  Quum  enim  <le  illa 
jufiificatione  loquatur  qua:  in  extremo  dic 
patefiet  ,  quo  nulla  juftitia  acquirctur,  Cci 
ante  in  terris  acquilita  declarabitur  ,    nifi 
cattfam  rem  cujus  esi  caufafiibfequi  velimus, 
de  pofteriorc  acceptionc  iicceiTario  ha:c  ver- 
ba  accipiendafunt.   Sententiaigitur  dicetur 
ex  verbis ,  quoad  illa  homincm  juitum  eiTc 
teftabuntur,  &  dc  fide  qui  in  corde  abfcqn- 
ditaerac,  indicia  prxbebunt. 

Scd  li  qtiis  qu&rat  quomodo  Cliriitus  mar-  nUjrf  i,t, 
garitashas  porcis  conculcandas  projecent, ,;  chriRe 
fanftum  canibusproftituerit?  08*% 

Refpondeo,  hrc  non  ad  Pharifxos  alo  ani- 
modici,  quam  ut  illospungat ;  prxcipuara  ' 
vero  operam  multitudini  circumliftenti  na- 
vatam  eile  ,  ne  multitudo  hac  Phanlkorum 
tam  fceda  calumnia  i  ver.utis  amore  aver- 
terentur. 


Matth, 


EVANGBLICX. 


IH 


M  A  T  t  H.  cap.  li.a  vcrf.^%,  ad  4,6. 

3$  Tunc rejponderunt quidum  e  Sirtbis  ac Pburif&is ,  dicentes ,  Vrdceftor ,  \eli~ 
whs  ex  teftgnum  rtdere. 

3  g  Ipfe  vero  rejpondens,  dixit  eU ,  Gcns  mala  & adtdterina  fignum  requint ,  fed 
fignum  non  dubitur  ei  ntfifignum  illnd  lona  Profbeu. 

40  Sicut  enimfuit  lonas  in  rentre  ceti  tres  dies  &  tres  nocles ,  ita  erit  Filius  bo- 
minu  in  corde  terr<t  tres  dies  &  tres  nocl.es. 

41  Kmivitxrefurgent injudicio  cum  gente  ifi.t ,  ccondemnubiinteum:  quoi 
ipfi  refipuerint  ad prtconium  Ion<t:  &  ecce,  flus  quum  Ionas  eft  in  boc  loco. 

42  Regina  Atifirt  furget  in  judicio  cumgente  ifiu ,  &  condemnubtt  eum  :  quod 
venerit  a  terminis  terrs.  ut  uudtret  fupienttum  Solomonu  :  &  ecce ,  flus  quum  Solo- 
mon  cft  m  boc  loco. 

43  Csterum  quum  imfurus  Jpiritus  exierit  a  quoftum ,  ambulutfer  aridaioca, 
qu<trens  requiem,  &  non  invenit. 

44  Tunc d'tcit,Rerertar  domum  meam,  unde exiyi,  F.t quum  venit,invenit eam 
vacantem,  verfum  &ornutam. 

45  Tunc  ubit  &  accifit  fecum  feftem  aliosjpiritus pejores  quam  ipfe  fit :  &  in- 
grefii  bubitant  illic,ftque  ulttma  conditio  kommis  illuts  detericrpriore.  tta  etium  ent 
gentiifitmaU. 

L  v  c.  cap.  11.  a verf  33.  ad}j. 

33  Nullus  vero  fi  lucernam  accenderit  in  oaulto  loco  fonit  eam :  neque  fubtcr 
modium  :  fed  in  candelubrum,  ttt  qui  tngrediuiitur,  jplendorem  cernant. 

3  4  Lucerna  corforis  csl  oculus :  quum  igitur  ocultts  tttus  ftierit  fimflex ,  totum 
quoque  corpus  tuum  lucidum  erit :  quum  vero  malusfuerit,  ettum  corfus  tuttm  tene- 
brcfuni  erit. 

3  j  Confidera  ergo  numlumen  quod  in  te  esl,  tenebrafint. 

3  6  Itaque  fi  corf  us  tuum  tottim  luctdum  fuerit ,  »0«  babens  aliquam  furtem  te- 
nebrofim,  ent  liuidum  totum,  ut  quum  lucernufulgore  te  tUufirut. 

Verf.41.  Iudicium  eis  formidabile  denunciat; 
quod  defciibit  ab  efficiente ,  nempe  judicibus  Ni- 
nivitis,  qui  tacitam  condemnationis  fententiam 
adveifus  illos  ferent :  quod  atguitut  ab  effcfto, 
quia  lefipuerunt;  qui  refipifccntiaamplificatur  a 
compatatione  minoris ,  nempe  quod  illi  ad  unius 
Iom  prxdicationem  refipuennt,  cum  hi  ne  ad 
Chnfti  quidem  ipfius  pridicationem  iefipifce- 
rent. 

Verf.+z.  Hoc  judicium  formidabiledefctibitur 
3lioerriciente,  nempeludice,  Regina  Sabx,  qux. 
ucitam  fententiam  condemnatior.is  advetfus  tllos 
feret.  Quod  arguitur  ab  effecto,  quia  tam  Iongum 
iter  fufcepit  ut  fapientia  pioficetet ;  quod  amplifi- 
catuicomparatione  minoiis ,  quia  ut  Salcmcnij  fa- 
pientiam  auditet  tam  labotiofemaximisitirfeii- 
bus  &  fumptibus  illum  audiendi  caufa  adivit : 
cutu  ifti  pixfentem  Chiiftum  Salinune  excellen- 
tioiem  contemnerent. 

Vtrf. +i.    Poftquam  formidabile  eorum  judi- 

cium  inuniverfalijudicio  defcripGfler :  quodnam 

in  hocfeculoruturumfit ,  tanquam  ad  illudulti- 

jnumprxvium,  demonftrat;  uempe  infigois  im- 

Z  z     .  pictas 


Dl 


A    N  A  L  T  S  I  S. 

kEfcribit  ingenium  Scribarum  &  Pharifiorum 
tn  contendendo  adverfus  veritatem  indefatiga- 
bile,  ab  effefto  eum  pertentandi ,  an  poffet  e  coelo 
fignum  inufitatum  edere :  quod  amplificatur  ab 
adjunfto  tempore.tumcumillorumblafphemiam 
folidiff.rationibus  itaconviciffet,ut  adverfus  illius 
defenfionis  veritate  ne  mutire  quidem  potuiffent. 

Verfi<).  Hujusquxftioniseffeftumerat,  Chrifti 
refponfum  :  ubi  petitionis  vanitatem  &  impieta- 
tem  arguit ,  ab  ad junfta  pravitate  &  perfidia  leftx 
Pharifiorum  cc  Scr ibarum  ;  qui  perfidia  illuftra- 
tur  paii  adulteri  foemini ,  quifui  viriconfuetu- 
dinenonfatiatur ,  ut  nequeifti  miraculistamco- 
piofe  a  Chnfto  datis ;  deinde  defcribiiur  illa  peti- 
tio  ab  adjunda  negatione  petitionis  ,  qui  ncgatio 
amplificatur  ab  advetfis  ,  quia  petentes  fignum  e 
cuelis,  ex imi  teni  penetiahbus  fignum  acceptuii 
erant. 

Vtrf.+i.  Speciem  ipfam  figni  defcribitChtiftus, 
poft  triduum  a  morterefurrec^ionetu  j  quxpaii 
loni  ex  cccti  ventre  ereptiiUufttatur. 


3*4 


H 


pieras  8c  improbiras,  inquamjufto  Deijudicio 
pnecipitantur.  Quamcbiemhocverfu  propter  no- 
ticiam  veritatis  qua  praiditi  funr,  comparantur 
cum  his ,  quibus  damionium  unum  ejectumeft: 
quodejectumdxmoniumfLiis  effeftisdefcribitur, 
l.hocvetfu,  quodomnia  alia  illi  difplicentpn 
antiqui  pofTciTionis  recupcratione;  quod  pari  illu- 
flrat,  nempe  homine ainbulante  per  licca  &  defer- 
taloca. 

Verf.+a,.  Deindealioeffecto  defcribit,  nempe 
revetlionead  priusdomicilium.  Quoddefcribitut 
adjuncta  purgarione  5:  vacuiratc  fordium  ,  quibus 
olim  abundabat ;  qux  purgatio  pari  illuftratur  do- 
mus  qua:  fcopis  ererrirur. 

Verf.^s-  Hujus  purgationis  quam  comperitef- 
feftum  aliud  proponit ,  nempe  quod  feptem  alios 
iminundosfpiritusalTumitinfubfiiium.  Quprum 
omnium  da.-rr.onis  efftdti  aliud  cffecrum  proponi- 
tur,  nempeficisillius  viriprincipiodetcrior. 

METAPHR.ASIS. 

j3.  T  JOc ipfo  tepore  q:to  Iefits  blafphemU  hor- 
jLlrendd.  Phanfsos  fclidijfttr.ts  argumcntts 
ita  reviciffet ,  ut  qttod  ccntra  muttrent  non 
haberent ;  ut  homir.um  pcnmaciam  agnoficas, 
Iefiim  ex  Scribit  ry  Pharifids  altqiii  ficfere 
alloquuti  funt.  Magifier ,  ut  te  eum  effe  re  tf 
faclis  prcbes  ,qtiem  verbis  pra  tefers,  age  ,  fi- 
gn:tm  i  coeits  ede  ,  ut  ex  Prophetis  nonnullos, 
cumprimis  Mofem  eddrffe   compenum  efi. 

*  9.  ®utb:is  lefiv.s  rejpondens,  dixit ;  progcnies  per- 
verfa,  ry  in  Deum  perfidifa  ,  &  ad  defedio- 
nem  proclivis  ,  non  magis  contentalocupleti 
•veritattt  tejiimomo  ,  qitam  ad.dterajufia  £f 
debita  viri  confuetudine  ,  nttUum  figna  flag:- 
tando  modum  fibi  (iatuit ,  fed  ejtis  tamen  cu- 
riofitati  non  [atufiet.  Ncc  enim  ei  flgnum  e 
fummis  cozlts  ,  fed  ipfiut  terrs  centro  d.tbitur, 
figntim  videlicet  .fcnmiraculnm,  cttjus  Ionas 

4.T.  Prophetatyput  Q  imago  olim  extttit.  Nam 
ut  Ionas  in  balens.  ventre  tres  d:es  nociesque 
oncUifits ,  tandem  mirifice  ex  ejtts  fauctbut  li- 
berattu  efi:  fic  me  vcre  hommcin  morte  a  vo- 
bis  o-prtmcndiim  ,  in  fcpuUhro  partcm  ah- 
qttatn  primi  dtsi  ,  fectmdi  vero  inlegrum  & 
diem  tf  rwctem.tertii  av.tem  iniegram  nociem 
qu:efcer.tem  ,  refufctt.iri  oportci :  quo.i  unum 
\M ■  nu'Ja  alia  miracula  ejfent)  ad  veftram 
pertmactam  revincendam  >  fe  meum  Media- 
limts  &  MejfiA  officiv.m  comprobandttm  (fi 
divinam  tanuim  vir:utemfpeciare  velittt)  a- 

^l,  bttnde  fuppeteret.  Ciies autem  Niniv&tam- 
etfi  a  foedere  cjr  RepubUca  Deiaiteni,  e  mor- 
tttis  excitati ,  tn  die  univerfiaHs  judicti  adver- 
fut  hoc  homtnum  gen:tt  tacitam  quandam 
condcmnaticriu  Jenter.tiam  dicet.  iUi  enimad 
ttnitts  Ioux  firvi  mei  triduanam  prsdicatio- 
nem  reftptienmt:  citm  tfii  r.e  ad  mcam  quniem 


(qui  IonjE  multts  modit  pr&ferendut  fum) 
quantumvis  afftduam  prtdicationem  refipi- 
fcunt,  Reginaqud,  ratione  fitut  Hierofiolymo- 
rttm  ,  ex  aufiralt  mundt  plaga  longum  magn* 
dtjficultatit  &  fumpttis  iter  fufceptt ,  e  mor- 
titis  dtc  univerfialtt judicit  excitata  ,  adverfus 
hochominumgenuttacitam  quandam  conde- 
mnattoriisfiententiam  dicet :  ut  qus.  ex  ultimis 
temfimbtts  venit ,  ut  Salomonis  civilem  & 
cadttcam  fiaptentiam  audtret:  cum  iffli  mt 
(qui  mttltis  gradtbut  ipfi  Salomoni  pmferen- 
dutfum)  pr&fentem ,  &  docirinam  falutarem 
iUis  veluti  in  os  obtrudentem  attdire  dedtgnen- 
tttr ,  faltem  ut  ex  auditione  proficiant  &  fa- 
ptentiores  evadant.  &tuo  ab  his  omnes  magis  4  3 ; 
abhorreant ,  ficnt  fupertus  formidabilem  con- 
demnatwnem  in  diejudkii  ,fic  dutboltcam  ex- 
acationem  ($  aritmi  obfirmationem  placet 
perfiringere.  Sic  enimfe  habet  eorttm  condttto, 
atque  cnm  immuntLis  fpiritus  veritatts  non- 
nuUa  cogmtione  ab  homtne  ejeclut  esi.  Quem- 
admoditm  emm  homines  per  defirta  &Jitictl- 
lofapalantes  nunquam  in  iuts  acqttiefcttnt,  fic 
immundo  fpintut  omnia  (praiUtns  poffeffione 
a  quo  ejecitis  esi)  deferta  tf  horrida  reputan- 
tur.  Tttmfecum  &  cttm  aritmo  cogitat  atqtte  44* 
confiituit  ;;quidem  vettu  me.tm  unde  egrejjus 
fttm  hofpittitm  rcpetam.  6)uo  cum  venit,  quia 
locum  vacuttm  ojfendit,  ubifubtntrare  ($  ve- 
terem  poffeffionem  recttpera/e  fie  pojfe  fpes  efit 
fed  ita  tamcn  ttt  a  prijimit  fordtb:it,  repttrga- 
tam  (ff  quafi  ficopts  everfiam ,  verttatis  notttia 
&  fivictttatis  tenui  aliqit}  guftu  exornatum 
reperiat.  Tttm  dijf.dens  nejolitpjivtres  fiuffi- 
ctant  veterem  pojfejfionem  recitperandi ,  oom- 
plices  alios  immundos  Jpiritus  ,  &  qttidem  fe 
nequior:s  ,  in  fubjidtum  adjungens ,  iUam 
repolfidens :  tbi  Jedem  fu.tm  firmam  figit-  Sic 
fit  ut  tUty.s  homiais  exitus  priore  conditionc 
dcterior  Jit.  Atqite  ifto  prorjus  modo  huic  tam 
perverfo  homtnum  generi  obventurnm  efi. 

P  R  A  X  I  S. 

CHriftus  Iud.rorum  gcntem  perfidiaf  eo- 
arguens ,  faiiabilesadmonet,  neaccen- 
fam  ventatis  kicem  opprimant  atque  extin- 
guant. 

rludaica:  Gentis  de  perfidia  co- 
argutio. 
tes  Cunt,     \   Admonitioadfanabiles,denon 
V    extinguendaveritatis  notitia. 
Inprimo  notandum.hanc  orationernge-^      *?'. 
ncraliorem  eile  ,  &  adpluresfe  diffundere,  almeurA' 
quamillafuperior.  Prior  ctenim  accufatio„0  ,,</„„,_ 
ptopria  fuit  cet torum.lixc  vero  totius  gen-  nes  ixdtui 

tis  iu- 


E     t     I      C      A.  56f 

tus,  cjui  noftrorum  animos  occupat,  &  vclu- 
titraduce  a  m.ijoribus  noftris  ad  nos  tranf- 
miflus.  Eum  Paulus  i  Cor.  i,  12..  delignat  ; 
fcilicet  Grxcos  feu  Gentcs,  ad  quas  nos  gc- 
nus  referimus ,  fjpientiam  tlagitare.  Euan- 
gelii  cnim  limplicitas  &  finccritasftultum 
eflent  vifendi  lignt  percupidi,non  immerito  !  aliquid  S:  deforme  videtur,  nili  humanx  fa- 
Chriftusadverfustotum  illudfxcultimfuam  '  picntix  fuco  adulterctur :  inlipidum  ,  nili 
orationem  ftringit.  Eadem  ctiam  accufa-  .  condimcnto  prophanx  lnftorix,  &.C.  con- 
tione  Paulus  i  Cor.  1,1.1.  illos  vellicat.  Cum  I  diatur:  afpetum&  durum,  niii  humanxeio- 
autem  Chriftus  &  Apoftoli ,  tot  iigna&  mi- 1  quentix  rlofculis  &emblematis  complane- 
raculacdiderint  ,  mirurn  vidcri  poflic ,  qufd  '  tur.  Nec  certe  minor  hxc  improbitas  eft. 


E     V     A     N      G 

tis  IuJaicx  quz  fxCulo  illo  vivebat.  Nam 
tametfi  quxftio  hxc  a  Pharifxis  quibufdam 
mota  lit ,  &  ligntim  ab  lllis  expctitum  ;  ta- 
mencum  Lucat  obfervct,  populum  fe  in  hac 
quxftione  (ut  videtur)  permotum  aggrcgaf- 
fc,  &  animum  &  aures  admoviiTe ,  tanquani 


fnum  peti 
ytre. 


fit  quod  Pharifxos  &  Iudxos  movit  ligna 
poftulare  i  videbantur  emm  ,  quod  dicitur, 
ligna  prx  arboribus  cernere  ncquivifle. 
Itaaue  horum  locorum  intelligentia  petenda 
eft  ex  Ioh.6. ubi  fignumecoelo  pctunt  ,  fi  fe 
Chriftus  Mofi  non  infenorem  probare  vel- 
let.  Idem  exprefle  notatur,  Matth.  16,1. 
cjiioiI  prsr.i  Hujus  caufam  notat  Chriftus  ,  quod  pr i- 
nitio  fi-  va  &  adultera  natio  eflet.  Et  quidem  certe 
pravitas  &  perverlitas  inlignis  fuit  non  ac- 
quiefcere  tot  tantifque  miraculis :  qux  tam- 
etli  terra  marique  gefta  lint,  tamen  ex  fum- 
mis  cpelis  ,  non  autem  cx  media  aeris  regio- 
ne  dimifla  funt.  Inquibus  etiam  major  di- 
vinitatis  fplendor  refullit ,  quam  in  Man 
coelitus  compluto.  Majus  enim  quiddam 
fuit  morbos  propellere  ,  quam  famem&  ci- 
bi  appetentiam  j  corporis  reftitutionero  fa- 
cere  ,  quam  cibum  prxbere  ,  mortuos  exci- 
tare,quam  vivos  confervare;homines  dqmo- 
nibus  exinanire.quam  vcntrem  cibis  farcire- 
ttiimtiuod  Adulteram  etiamvocat.  Cumverocon- 
«fW/w.ij  jUgjj  fpfrjtualis  modus  fide  alligatus  &  aftri- 
ftus  fa.,adu\te~am  generationem  appcllans, 
&  a  genere  ad  fpeciem  defcendens ,  illos  ob 
fidei  defecftum  perftringit.  Si  enim  fide  im- 
buti  fuiflent  ,  tot  tantifque  miraculis  ac- 
quieviflent.  Sive  igitur  Abrahamum  fpeete- 
mus ,  cujusin  fide  veftigiis  non  inliftebant, 
five  E>eum  cui  vera  fide  non  adhxrebant, 
no  fine  caufa  adulteram generationem  vocat. 


aut  a  fide  dcfc&io  ,  quam  cft  illa  Iudxorum. 
Vtrum  enim  probrofum  magis  eft,  (iultit:<t 
an  infirmitaiu  aliqucminlimulare  i 

Hoc  loco  rcfpondendum  pro  prifcis  pa-  1«"~>°*> 

tribus  Gedeonc,  &c.  qui  ligna  &  niiracuIa',''/"'M~ 

c  i      c  j  •  r  ,b    n  '"' PJ ."- 

connrmandx  hdei  lux  caula  crrlagitarunt;  tltn(< 

ut  qui  modum  quendam  iibi  ftatuetunt ,  & 
uno  atque  altero,  aut  ctiam  tcrno,tauquam 
tribus  teftibus  ad  rcm  contirmandamido- 
neis  contenti  funt. 

Refppndet  porro  non  datum  iri  quod  pe-  Quare 
tunt.  Quod  mirum  videatur  ,  &  a  Chrifti  Chrifhu  , 
fjciliratc  alienum.  Nec  verilimile  eft  hos  i>"l*»fi- 
prx  fe  tuliflc  fe  velle  ,  modo  voti  fui  ficrent  &""m "'" 
compotes,  Chrifto  credere,  iicut  Ioh.6.yo[- 
liciti  funt.  Sed  Chnftus  infirmitati  homi- 
num  fubvenire  femper  paratus  ,  corum  cu- 
riofitati  fatisfaccre  noluit ;  nccejus  generis 
miracula  edercquxplus  oftentationis  quam 
erga  humanum  genus  utilitatis  haberent. 
Man  enim  de  ccelo  devocare  quorfum  atti- 
nebat,  cum  frugcs  terrx  perciperent:  Simul 
enim  atque  terrain  Canaan  mgrefli  funt,un- 
de  frumenticopia  illis  ficret ,  illico  dcftitit 
Man.  Ide  etiaro  Paulus  docet,i  Cer.1,23,14 . 
fe  neutrius  afteftibus  concefliflc  aut  annuif- 
fe. Idemquenobis  hodie  cum  Paulo&  Chri- 
fto  refpondendum  ;  fcilicct  nos  nolle  idge- 
nus  doccndi  fcqui ,  quod  plus  oftentationis 
quam  xdificationis  in  fe  habet ;  &  Euange- 
licx  doctrinx  injuriam  magnam  fieri,  ii  na- 
tiva  &  germana  pulchritudine ,  prxftans  at- 


tjitt  ir         Hoc  nos  rite  Pontificiu  regerere  poflu 

Pcntificn  ujus  t  miracula  a  nobis  ad  religionis  noftrx  '  que  perfefta  ,  humanx  fapientix  pigmentis 
7"j*"5 ,  .  oblignationem  requirentibus.  Quin  etiajn  i  infucctur,  &  urcalvxfceminxadoptivam  & 
t.mits-'  '^em  '"'s  eo  n°mine  objiciamus.quod  fignis  afcititiam  comam  aflum.mt,  &c.  li  prxftan- 
&  facramentis  a  Chrifto  mftitutis  non  con-  j  tiflimi  (ut  olim  Man)  faporis  condimentis 
tenti  ,  infinitam  ceremoniarum  cohortem  .  tamen  humar.x  fapicntix  adhibitis  com- 
in  Ecclefiam  impottarunt ,  in  veftibus  ,  in  I  mendetur.  Ecquiscnimaddat  mcllis  dulcc- 
luminibus ,  oleo  ,  &c.  Quo  etiamnonnihil   dini ,  ut  illud  dulcius  &  falubrius,  reddat 


Lutherani  vellicari  poterunt  ;  &  alii  quot* 
quot  Euangelii  fimplicitatem  Sc.  fincerita- 
tem  faftidientes,  ceremoniarum  fupplcmen- 
tum  airumunt.  Scd  morbus  eft  huic  cogna- 


quod  ii  facit,  corrumpit  potius  cjiumdulcc- 
dinem  aucliorem  faciat.  Quod  vero  non 
fttis  amans  videri  poterat  Chriftus  ,  qm  hos 
paratos  ut  in  fe  crcderent ,  obunius  ligni 
Zz  i  dccla- 


$66  H      A      R       M 

declarationem  repudiat ,  nondiffimile  ref-  i 
ponderipoterit ejus  quod  Luc.citp.i6.  di- 
viti  refponfumeft:  fcilicet ,  Mofentf  Pro-< 
phettw,{$c.  Et  certe dclicatis  iftishomini-  | 
bus  ldcm  etiam  regeri  poteft  ,  eos  oratione 
fucata&  inflata  non  profuturos,  iilincera&  , 
nativa  non  proficiant.  Narn,  &c. 
..     .  IUud  tamcu  excipit ,  fore  ut  tale  iignum 

BHtbul  lt>-  .      r  o        . 

nxffnum  n.abeant,  quale  ohm  jii  lona  editum  clu.  Pri- 

JtJiti  mum  quidem  ut  Iona:  prototupon  &  exem- 
plar  Chnttus  elTe  cognofcatur ,  unde  &  Io- 
nfi  fignnm  dicitur ,  in  quo  Clirifti  refurre- 
ftioadumbratur.  Deinde  ,  ut  fuumergaeos 
mmifterium  obiignet ,  ut  loni  minifterium 
erga  Ninivitas  oblignatum  eft.  Litc.  cap.  n. 
Idein  rcfponfum  dat  lignum  petentibus.  Io- 
han.  l,  v.ii,  1$.  &  Matth.  16,1^.4.  iis  iplis 
verbis. 

Verf.  40.         Duplex  ufus  ergo  Iona:  abforptionis,  &c. 

tpurtckri-  cum  quod  vocationem  ejus  erga  Ninivitas 
'' j  fj~  oblignavit.tum  quod  Chrifti  refurredtionem 

Z»um  e  e-  ^am^avit.  Hoc  autem  lignum  ideo  in- 
culcat ,  quod  &  mortis  fux  prxdictionem 
coqrineret,  &  limul  mortis  offinilonem  tol- 
lcret  &  fcandala.Sed  Chnftus  eos  in  coclum 
pro  (Tgnis  iubvolantes  ,  ad  terra:  imum  de- 
trahit.  lllud  autem  tantum  &  tam  incredi- 
bile  lignum  erat,  ne  tametti  nullum  miracu- 
lum  a  Chrifto  editum  lit  quod  ejus  divinita- 
tem  non  coarguat,  hoc  tamen  addivinita- 
tis  fua:  fidem  aptiiTimumadhibeatur.  Rom- 
1,4.  Ioan.2.,19.  Hlius  tamen  tvpi  &  umbra: 
fulgortametli  multis  miraculis'refertus  lit, 
ut  quod  nec  abforbendo  ,  nec  regurgitando 
lona:  nocuit  cetus ,  quod  calore  fuo  eum 
flonabfumpiit.quodrluclibusaquarumquos 
pifcisfubindchauriebat ,  non  iit  demerfus, 
quodaere  prohibitus  non  iitfuffocatus  :  ta- 
rnen  Chrifti  refurrectio  multo  mirabilior 
erat,  tandem  er.im  ad  aridaiTi  eum  evomuit. 
Terravero  Chriftuoi  fuis  chuftns  in  atter- 
tiumconclufum  tenuiiTet,  niiiruptis  valvis 
&  repagulis  irrupiflet.  Si  igitur  iilud  mi- 
taculum  Propheta:  vocationem  contirma- 
bat,  in  quo  Ionas  paflus  eft  Coltua  ,  nihil  vc- 
ro  agebat ;  quanto  BMgis  ,  &c.  Quanquam 
hoc  ctiamintereft,  quod  iignum  lonxpra:- 
dicationcm  prxceffit ;  hoc  autem  Chrifti 
pra:dicationem  ejus  fubfecutum  elt.Nos  ve- 
roDcus  lignis,  cum  in  coelo  tum  in  terra 
hodie  etiam  ad  fidem  &  retipifcenriam  exci- 
tat  &  erigit.  Hic  portentoii  grandinis  fiat 
mentio.  Hoc  loco  etiam  rcfponde  dirKcul- 
tati  trium  dier um  &  uocuum,  ex  tropo  Sy- 
necdochcs. 


O      N      I      A 

Probat  hanc  pravitatem  ,  &  in  fpirituali  v«f. +r. 
conjugio  pcrfidiam ,  duobus  argumentis :  a  uJxomm 
comparatione  minoris,fcilicet  i~inivitt.;y-\-  ir-prtbit** 
mum  gens  a  fcedere  aliena  ,  deinde  propter  tr*K"»- 
totius  orbis  imperium  fuperba  &  ferox ,  mi-        * 
nus  tamen  Iona;  peregnni  pnconio  ,  nullis 
editis  aut  in  medium  propolitis  miraculis , 
relipuerunt  tamen.  Quanta:  igitur  pravita- 
tis  eft.Dei  domefticos  &  foederatos  Prophe- 
tarum  vocibus  ailuetos ,  multis  calamitati- 
bus&  captivitate  depreflos ,  Chrifto  Pro- 
phetarumdomino  &  contribuli  &  populari 
fuo,  tot  tantifque  mjraculis  propolitis  fidcm 
derogare,  &  relipifcere  nolle:  Quaii  dicerer, 
nihil  necefle  cft  hic  Abrahamum ,  lfaacum, 
&c.  e  mortuis  excitare,ut  de  vobis  tanquam 
iubdititiis  filiis  fententiam  ferant:  utrorum- 
que  enim  erga  veritatem&fipientiamamor 
&  ftudium  ,  veftrum  in  ventatcperfequenda 
&  ampleftenda  faftidium  condemnabit. 

Nosvero,  an  non  etiam  noftros  judices  "'  &f'tm 
habebimus  eoidem  Ninivitas  l  Cum  mukos  r"~""1"' 
annos  tuangem  prarcomum  a  Dei  miniftns 
audientes ,  ad  Deum  nondum  converii  fu- 
mus.  Diclum  eft ,  nos  patres  noftros  in  iis 
qui  vituperii  funt  imitari:  ut  quod  pratter 
modum  lermonis  deliciis  inhiamus,  &c.  cur 
non  ctiam  Ninivitas  patrcs  noftros  in  iis 
qux  laudis  funt  &  commendationis  imitare- 
mur?  nam  &  ex  iis  nos  genus  noftrum  du- 
ximus. 

Quid  ,  quod  Sror/aliquot  annis  in  Euan- 
gelii  profellione  nos  fubfcquentes ,  primo 
fere  die  quo  veritatemagnoverunt  rn  lince- 
ritatis  ratione  miiltis  parafangis  nos  vice- 
runt  ?  Atque  ne  Ionge  abeamus ,  an  non  in- 
ter  nos  funt ,  qui  in  religionis  pr.ofelTione 
vixanniculifunt ,  qui  eos  poft  fe  longo  in- 
tervallo  relinquunt  qui  trigintaannos  veri- 
tatem  profciTi  funt  i  Majorefque  quam  illi 
fidei  &  relipifcentixfruclus  proferunt. 

Alterum  excmplum  tametii  quatdam  cum  Verf  41. 
priore  communia  habeat,  habet  tamen  qua:-  tti*-*  m 
dam  propria  &  fpccialia  ,  quz  masni  ad  hoc  rei'n''^'H- 
argumentumoriundummomentilunt.Nam-',  ^Hm 
cum  Ninivitas  adicrit  Ionas ,  Regina  Auftri  raf\enti*i 
ad  Salomonem  fapientiam  quattitumprofe- 
cla  eft:  &  longilTimum  quidem  itcr  ejus  ftu- 
dio  fufceptum,  magnis  laboribus  &  fumpti- 
bus  confecit :  quam  rem  auget  quod  prin- 
ceps  eflet.qui  .-cgerrime  a  regni  finibus  lon- 
gcabducuntur ,  ne  interim  dum  illi  pcregre 
lunt.domialiquid  turbetur.  Eodemaccedit, 
quod  foemina  eflct,qua:  ipfo  fexu  a  tam  lon- 
ginqua  regione  innfetida  abfterreri  potuit. 

Ad 


nofirum 
Tttrxfi- 


E       V       A       N       C 

Ad  extremum,quod  Salomonemillius.peri- 
curx  fapicntix  caufa  adivic  ,  qux  in  rerum 
naturahum  arcanis  erucndis  vcrfatur  ,  cum 
ii  fapientum  cccleftcm  lllis  in  os  nulloeo- 
rum  fumptu  &  labore  oblatam  refpuant. 

Nili  eandcm  contra  nos  fcntentiam  au- 
dirc  velimus,  eodem  erga  veram  fapicntiam 


. ,      ,f  ftudio  &  amore  elTe  debemus,  quo  illa  in  Ci- 
fHptuctjJt . i    _.,,.. 


dtlxt: 


omttnt.4 
Chrifti  mi- 
nifttrma- 
jsr  S.i  t. 
minti 


picntiamSalomonis :  fcilicct  ut  nullumla 
borem  aut  fumptum  reculemus ,  quo  illam 
aut  adipifcamur  aut  ademptam  cum  quoti- 
diano  incrcmento  retineamus.  Sapicntia  illi 
fuit  auro  pretiolior  ,  eoque  ut  lllam  compa- 
raret  auri  inrinitam  vim  diftraxic :  odoratior 
fuit  fragrantiflimis  aromatis  ;  ob  eamque 
caufam  cjus  comparandx  gratia  ,  aromata 
fuaviflima  rariflinu  &  leftiflima  cum  illa 
commutavit  :  preciolis  Lipidibus  ctiam  cha- 
riorfuit ,  &animi  oculisfplendidior  ;  eoque 
etiam  ut  lllam  redimerct ,  fuos  preciofos  la- 
pides  fecum  adve&os  Salomoni  donavit.Vi- 
dc  Proverb.  4,  7. &  7,  i ,  3,  4.  &  Mxttk.  13. 
fimtU  esi  mttrgariu ,  &c.  Hic  fe  noftri  ex- 
cutiant  qui  nullis  fumptibus  parcunt ,  labo- 
ribusaut  periculis,  qui  ad  Indos  currunt  ut 
divitias  comparent ,  ti  eodcm  ftudio  vcrita- 
tcm  perfequantur.  Ouod  fi  ad  fe  delatam  &: 
cjuodammodo  obtrufam  refpuant,  aut  ne- 
gligant  ut  Iudxi.eadem  nobis  timenda  funt, 
qux  Iudxis  denuntianturjtantoque  acerbio- 
ra,  quo  atrocius  eft  pcccatum  quam  Iudxo- 
rum,  eum  jam  e  coebs  loquentem  afperturi, 
quam  cum  in  tcrris  innrmitatibus  tectus 
erat. 

Sed,inquit  aliquis,  noncft  Iiic  majbt  Sa- 
lomone  :  imo  vero  quod  ad  hpientiam  qux  enim  cum  circumite  &    peragrare 


«     1     1      c     A.  $g7 

Sequitur  admonitioad  eos  quifpcm  ali-r.»c.ii, 
u  am  reiipifccntix  faciebant  ;  cofquc  mo-  ?!,&c. 
nct  ut  acccnfam  in  fc  veritatis  notitum  fo-  *'<"'*««- 

vcant  ;  caveantquc  ne  vcl  ipfi  eam  fuffo-  t'"f' nm. 

,-,.    ?    1  ■•       •   •        •  fuHtuntU. 

cent ,  aut  hbi  ab  alns  eripi  patuntur ;  eo- 

que  cam  vcritatis  notitix  rationem  ciTe  de- 

darat ,  qux  eft  lucernx  in  domo  tcnebrico- 

d :  qux  item  eft  oculi  in  corporc.  Sicut  igi- 

tur  nerao  domcfticorum  lucernam  aut  ex- 

tinguit ,  aut  fub  modio  occultat ,  fcd  illam 

nutrit  &  fovet ;  &  licut  nemo  oculum  libt 

eruitaut  Ixdit  ,  fedfollicite  potius  fcrvaf, 

fic  etiam  modis  omnibus  tuenda  nobis  eft 

8t  retinenda  notitia  veritatis.  -Vide  natura? 

folertiam  in  tucndo  oculi  pupillam. 

Hinc  conftat  qux  lit  conditio  corum  qui 
in  ignorationc  vcritatis  verfantur  ;  ut  fcili- 
cet  domicilium  iinelumine  ,  &corpusliiie 
oculo. 

Diabolus  ejeclionem  fuam  xgre  ferens,  Matt.ii, 

&  nihil  non  ut  pofleflioaem  amilTam  recu- 

peret  moliens ,  hominis  cujus  pofleflionem 

rcpetit,  conditionem  deteriorcm  reddit. 

fMolitiones  &  machinationes 

_   .  i     diaboliejecti  &  exturbari. 

Cums  par-  !  _      ,  •  .    ! 
r     '       •'  Conditio  hominisaut  gentis 

admiiTam  femel  vcritatem 

^   repellentis. 

Cum  vero  &  amuliere&a  cognatis  bis 

Chrifti  fermo  interruptus  lit ,  videtur  admi- 

ratio  muliens  huic  hiftorix  prxponenda. 

Quod  dicit  immttndnm  Jptrttum  ejecJnm  Verf  45, 

per  artda  loca  difcttrrere  ,  eo  notare  vidctur,  &c. 

nullum  Iocum  tam  vaftum  &  avium  clTe,  D!aI"1' 

1  •  1 .       _  1    1  --         moltttones 

quo  noa  quxrat  ubi  locum  habeat.  Tcrram  in  Pfr<ffn_ 

t, 


qUSt.  dishomi- 

docetur,  &  vocationis  amplitudinem,  im-]olr.  1.  &  1  Pet.  5.  Quandiu  vero  peragran-  witw, 
jor  eft.  Salomon  etenim  tantamyfteriaRe-do  &  perluftrando  terram,  domicilium  in 
ginxaperire  nequivit ,  quantaprxcoliuan-  hominibus  non  inveniat ,  omnia  loca  vel 
gelicus :  tantumque  mtcreft  inter  hanc  &  il-  culciffima  &  populoliflima ,  fqualidas  &  ari- 
lam  fapientix  notitiam,quantumdiftat  pue-  das  folitudines  exiftimat  ;  ncc  illis  majprcrn 
ri  intelligcncia  abadulciviri  fcientia.  Nec  voluptatem  capit ,  quam  homincs  folentin 
vero  minor  fructus  quam  illius  exftaret .  vaftis  &  pervaftis  locis.  Cum  vero  quxren- 
modo  eodem  accederemus.  Sicut  enim  Re-  do  domicilium  nullum  invenit ,  llico  ad  ve- 
voto  in  explicatu  difEcultatum  &   tusdomicilium  redit;  quod  cum  vacuum  a- 

nimadvcrtit  ,  nec  dum  ab  aliis  fpiritibus  oc- 
cupatum ,   &   aniraadvertit    purgatum    & 


gina  , 

xnigmatum  potita,  fecum  plura  quam  attu 

]it  rcportavit  ;  fic  &c.  Chriftus  enim  &:  di 


tior  rex  eft.ad  &:  largiendum  ftcilior.Quan-  mundatum  effe,  prout  ante  cxitum  &:  cgref- 
tumautemex  perituris&caducis  divitiis  &:  fum  fuum  fuerat ,  ignorationc  fcilicet  &  fu- 
vitx  commodis  deeflet ,  tantum  donorum  perftitionc  pulfa;  tum  libi  &:  viribus  fuis  dif^ . 
fpiritus  redundaret.  Qux  commoda  nobis  fidcns ,  in  auxilium  fibi  alios  multos  adjun- 
dubia  non  funt ,  fed  certiflimo  Dei  promif-  git ,  eofque,  fe  detcriores ,  quo&aruiffum 
fo  nituctur.  Atquc  fic  videmus  nobis  a  Do-  domicilium  recuperct,&  occupatum  firmio- 
mino  in  exernplum  propoiitos  efle  viros,  ribus  prxlidiis  teneat&  tueatur ,  nc  denuo 
fxraina?,  reges,  fubditos,  &c  ;in  exilium  rnittatur.  Quod  autcm  ad  applt- 

Z  z  3  cationctn 


568  H     A      R.      M 

cationem  hujus  fermonis  attinet ,  Chriftus 

cam  ,  fed  concife  admodumadjungit ;  nam 

iiccumhac  gcneratione  fore  dedarat.  Iu- 

da;is  enim  legiflatione  fuis  inquinamentis 

purgatis  &  aliquoufque  lotis ,  poft  vero  am- 

pliori    Euangelii  cognirione    colluflratis  , 

D&mon  tgnora.ionU  &■  impietatis  veluti  e- 

greilus  eft  &  exturbatus  j  poft  Ula  Dei  ljbe- 

ralitate  abutentes, ignora/ttia  &  impietas  fe- 

pties  priore  major  invalit.  Quo  fit,  ut  eo- 

rum  nunc  multo  deterior  conditio  iit,quam 

cum  vel  in  iEgypto  verfarentur ,  vel  tem- 

pore  Chriftiextiterunt. 

iittdiB-         Notandum  primum  ,  nos  adverfus  im- 

gentervi-    mundi  fpiritus  dilige.ntiamin  excubiis  eiTe 

^tUndum;  Jebere  ;  utportas  noftras  &  feneftras,  atque 

adeo  omnes  rimas  bene  occlufas  Sc  obtura- 

tas  habeamus,  mcenia  bene  inftaurata;  dein- 

de,  ne  nos  dormientes  offendat.   Ob  eam 

caufam  fobrii  ilmus ,  ne  deliciis  &  volupta- 

tibus  inebriati ,  &  fomno  oppreiTi  conficia- 

mur. 

cum  mrn-         Deinde  notandum  ,  non  quiefcere  diabo- 

9«,n»  deji-lam  nill  nos  occupans  perdat ;  aliihoftes, 

fi*t,  diuturnitate  oblidiouis ,  &  loci  munitione 

abinceptis  deliftunt ,  &  fatictate  belli  infe- 


O      N      I     A 

£lo  negotio  difcedunt:  fed  diabolus  nun- 
quam  nili  expugnatis  &  occupatis  homini- 
bus,tanquam  arce,quiefcet.  Quamobrem  & 
nos  ilJonili  expulfo  nonacquiefcemus.Cum 
enim  tanquam  pratdo  aut  pirata  ingredia- 
tur  ,  vel  tanquam  lncendianus ;  &  cum  non 
aliam  ob  caufamnobifcumhabitet  ,  quam 
ut  nos  cum  illo  in  inferis  perpetuo  habite- 
mus;  demus  opexam,  &c. 

Porro  obfervandum  ,  eum  nufquam  ma-  &mtt^it 
gis  oblectari ,  quam  ibi  unde  expulfus  iit  ; ei" 


ettm  et  tm- 


eoque  eum  copias  hrmare  &  prajiidia  ,  ui  ^ 

&c.  Quamobrem  pugnam  contra  inftau-  rMefi„. 

remus ,  arx  occupetur  &  anticipetur  Spi-  vertttnr, 

ritu  Sanfto  ;  confoleturque  Deum  eiTe  qui 

dat  gratiam  ,  &:  tanto  uberiorem  &  fortio- 

rem  eiTe  qui  in  nobis  eft  ,  quam  qui  in  mun- 

do. 

Denique  miferrimam  illorum  effe  condi-  Untf,  mi- 

tionem  ,  qui  poftquam  purgati  funt ,  denuo  f">un* 

fordibus  fe  polluunt.  Sus  ad  volutabrum  ,'j"'ra  ""* 

■         r-  ,,  ,  .  ,     .  diltt. 

canis  ad  vomitum.  Vt  m  morbum  recidivi, 

ut  qui  femel  oculis  prxditi  funt.poft  exocu- 

lati  acerbius  ferunt.  Divites  qui  ad  mendi- 

citatem  redeunt ,  iniquius  ferunt  ;  &  nudi, 

qui  olim  fuis  pellibus  tepefacti  funt. 


Ma  R  c.  cap.  J.  averfii.  ufqtte  adfinem  Capit. 

31  Vtniunt  ighurfratres  &  mater  ejus :  &jurisji.tntes ,  mtferunt  ad  eum  ,  & 
eum  vocarttnt. 

32  Sedeb.it  autem  circa  eum  turb.i :  illi  vtro  dixeruntei,  Ecce ,  matertua& 
fratres  tttiforis  qturunt  te. 

33  Tunc  rejponditeis,  dicens,  Ou*  eil  mater  mea,  autfratres  mei? 

34-  Er  quum  circumjpextffet  in  circuhu  eos  qtit  circumfedebant,  att,  Icce,  mater 
viea,  &fritres  mei. 

35  Quicumque  enimfeceritquod  Deus  vult,  is  eslfrater  meus ,  & foror  mea ,  cs 
mater. 

M  A  T  T  H.  cap.  11.  a  verf.4.6.  ad  finem  Capit. 

46  Outim  aatem  adhuc  loqueretur  turbtt,  ecce,  mater  &fratres  ejtts  adfriterunt 
foris ,  qiurentes  ejus  colloquium. 

47  Dixi:  autem  ei  quidam,  Ecce,  ?natertua  &fratres  tttiforis  adfiant ,  queren- 
tes  tttiim  colloqttium. 

48  Ipfe  vero  rcfpondens  dixitilli  qui  hoc  e i  dixerat ,  qtu  esl  mater  mea ,  &  qni 
ftim  fratrcsmei? 

49  Etprotenfa  manufua ht  difcipulos fuos, dtxit,  Ecce  mater  mea  & frjtres  mei: 

50  Ouifquis cmmfecerit  quod  vtdt  Paterillemeiuquieslincalis ,  is  ell  meus 
frater,  &fororx&  mater. 

Lv  c.  cap.ii.  verfii7,&t%. 
27  T-aclum  esl autem  quum  bac  dtceret,  attollens  vocem  qnsdam  mulier  e  turba, 
dixit  ei,  Beatns  renter  qui  teportarh,  &  ubera  qtufuxiftt. 

iS  Ipfe 


Ev_N»I-IC_.  16  9 

2  S  lf>fe  .tutcm  dixit,  Imo  vero  beati  qui  audiuut  fermonem  Dei ,  &  cum  obfer- 


Ji- 


1'- 


33- 


34- 


35- 


VdHt. 

A  N  A  L  T  S  I  S. 

DEfcribitur  confanguineorum  Chrifti  pertinacia 
in  fufcepto  Chriftum  comprehendendi  inftiru- 
ro:  primum,  ab  adjunfto  comitatu  matris  Chrifti, 
quamut  videturadfciverant,  ut  ejusauthoritate 
freti  illum  e.\  afdtbus  educerent ,  i.  a  fubje_o  lo- 
co,  porta  fcilicet  doinus  ubiconftiterunt ,  ut  fimul 
atqucforasprodirer,  ilicomanuminjicerent ;  de- 
inde  ab  cfieSco  mittendi  adeum  ,  quiillumadfe 
vocarcnt.       * 

fw/Tji.  Hujusmiflioniscaufaatfignatur,  quia 
Chriftus  turba  lic  circumliftebarur ,  ut  illis  ad 
Chriftumacceffusinrercluderetur;  deinde  abad- 
jun„oobfequio  eorum  quos  ad  illum  vocandum 
dclignaranr. 

*/_/.33,34.  Hujus  nuncii  effectum  eft  Chrifti 
refponfum;  cujus  fuinma  eft,  fe nolle  venire:  quod 
confirmat  a  compaiatione  majoris ,  fe  majorem 
radonem  habere  fpiritualis  cognationis ,  quam 
camalis. 

yirf.  35 .  Defcribit  fpiritualem  cognationem,  ab 
adiun_oobfequiofermonibusDeipr_ftiro;quod 
fyllogtfmoficconduditur.  Quicunquefaciuntvo- 
lunutem  Patris  mei ,  hifunt  mater  _c.  fedhidii- 
cipuli  mei  raciuntvoluntatem  Patris ;  ergo  ,  _c. 
Aflumptio  confirmatur  ipfa  attentione,  quam 
Chriftodocenti  pr_ftirerunt. 

METAPHR.ASIS. 

SEd  ut  ad  intermijfum  de  Ghrifti  cognatis 
fermonem  revertar  ( quorum  fupra  memi- 
nimtts  )  cum  fe  nec  gratia  nec  authoritate 
apud  ittum  valere  intettigerent,  ajjnmpta  ma- 
tre,  eam  fibiinfubfidittmadjungentes.acce- 
dunt ,  grforasftantes  miferunt ,  aut  ilium  ad 
fe  vocarent.  Chriflum  autem  undiatic  turba 
crrcumfiftebat.  Mifti  tgitnr  ad  Chrtftum  ,  ei 
dixcrunt ;  nuntitts  quem  perfenmus  quum 
non  ftt  levis  momtnti ,  fed  attentione  tua  di- 
gnus,  adetcm  (utcumqne  occupattts)  attende: 
nam  &  mater  tua  _r>  cognati,  foras  tncommo- 
do  loco  fitb  dio  flantes ,  te  qtn.runt.  &tjib;ts 
Chrifttts  retpondit ,  dicens :  quid  mihi  de  ma- 
tre  Qr  cognatis  obftrepitts  ?  Xon  equidem  infi- 
cior  qmn  mea  mater  ill.%  &  ht  cognati  mei 
f:nt:fed  quibus  ufque  eo  aufcultare,  ut  Patris 
mei  negotium  aut  mfecium,  aut  nonplene  ab- 
folutum  relinqitam ,  mthi  plane  religio  esl. 
Tum  octtlosfuos  in  eos  circumferens  qu:  ittum 
circumfuderunt  difcipuhs  ,  dixtt :  ©  vos  vi- 
ctjftm  attendite  qtiid  diciurus  fum,  tanqtiam 
quodesl  veflra  animadverfione  dignijfimum. 
Hi  quos  videtis  ,  charitate  intima  qua  illos 
complecior,  mthi  inftar  matris  &  cognatorum 
funt.  &uifquis  enim  (tcmetfi  fangume  a»t  af- 
fimtate  remotijjimtts)  fecerit  ttliid  qtiod  Detts 


I  n_c  qui 
Cujus/><*r.  I  dam  fo 
tes  fiint  J  llla  vcro 
Chriltire-"       tre   & 


faeiendumprtcepit  (ut  hi  qui  audiendo  ver- 
bum  meum  pietati  incumbunt)  ts  mihi  non 
m:nus  charus  est,  quamfi  cognattu,  cognata, 
mater  mea ,  denique  omnibttt pariter  vincii!it 
fanguinis  aut  affinitatis  mihi  devinHttsforet. 

P  R  A   X  I  S. 

CHriftus  carnali  cognationifu_foclici- 
tatem  abjudicans  ,  ecs  modo  beatos  ef- 
fe  conlirmat ,  qui  auditam  Dei  fermouem 
factis  cxprimunt. 

fHxc  cjuidem  ad  ccrtx  cujuf- 
foemina:  t-nitfi.r,^.. 
cro  ad  eum  cjui  fe  .i  mj- 
_J    &    fratribus    colloquii 
fponfio,  cmCa    qu_litum    iignilica- 

L     bat. 
Mulieris  exclamatio  tamctil  vidctur  ad  Lvc  n, 
Virginis  laudem  referri ,  tamen  Chriftum  27- 
cumpnmis  rclpicit.   Penude  enim  clt  ac  ii  , 

,.      *  ^.    .*,  ..  .    ttenj  ex- 

diceret ;  Chnltum  tam  omnibus  numens  ciam<tii<, 
perfefte  beatum  efle  ,  ut  vel  ejus  genetrix  clinjium 
beata  cenfeatur.  rejficit, 

In  mulieris  exclamationequam  Chrifti  in „K4Xe. 
graviflimus  &elegantifl"imus  fermo  elicie-  r,t.ititcm- 
bat,  eximium  Chnfti  &.  veritatis  agnofcen-  pfiucm- 
ix  &  coiifitenda:  exemplum  ob  oculos  fta- ^"""i 
tuitur.  Tametiienim  cum  Chrifti  jn  lpe- 
ciem  abjeila  conditio  ,  tum  Pharifarorum 
oajnium  opinione   doaiflimorum  de  ipfo 
pr_judicium    palam   teftatum,  foeminam 
tranfverfam  abripere  potuit ;  tamen  rem  i- 
pfam  (amore  fenfuum  _  carnis  judicio)  in- 
tuens ,  ingenue  agnofcit.  Et  tametli   hoc 
cjus  diftum  multorum  fannis  &   irridoni 
obnoxiumeire  poflet,  qui  ill.im  Iudibrio  ex- 
ciperent ,  quod  cum  pndicabat  quem  Pha- 
rifxi,viri  doctiffimi  _  fapientiflimi.blafphc- 
miis  impetebant;  &  quanquam  res  eflet  ple- 
na  pcriculi  Chriftum  pnncipibus  cxofum 
profiteri  ,  quod  vere  tamen  feniit  libere  & 
audatler.fprctis  ludib-riis  &  periculis,profcf- 
fa  eft. 

Hinc  difcendttm ;  cavendum  cffe ,  ne  aut  "  .  ,  * 
extcrna  hominttm  pompa  aut  prxjudicio,  XIJUMdi 
nobis  oculos  erui  patiamur ;  neve  perfonas, 
in  rebus  pnferrira  ad  falutem  fpeclantibus, 
accipiarr.us.  Perinde  enim  eft  ac  li  :1atue- 
rem  in  civilibus  judiciisditiorem  potentio- 
remve,  juftioremcauftm  habere  ,  paupercm 
vero  cV  abjeftum  caufa  inferiorem  cfle.  Ve- 
rum  quidem  eft  eos  homincs  qui  pr_funt  & 
Sacras  Literas  tradlant ,  non  efle  tenferc  rc- 

f^ucndos. 


rinan- 


yrttt.u  co- 
pttnd.ty 


37O  H     A     R.     M     O     N     I     A 

fpuendos.  Et  quo  quifque  diutius  illas  tri-  quiillum  tanta  neceflitudine  non  attingunt. 
vit  ,  eo  doctior  &  pcritior  nonnulla  verili-  |Si  enim  cui  hoc  pnvilegium  indulgeatur, 
militudine  habendus  :  fed  illud  in  univerfum   ut  prxterita  Verbi  auditione  &  obfervatio- 
Don  eft  ftacuendum ;  fpiritus  enim  ubi  vult   ne  ccelum  petant ,  matri  certe  Chrifti  hoc 
fpirat ;  nec  fenectuti  ,  aut  iis  qui  autoritate  |  jure  concedatur,  &  ejus  confanguineis :  fcd 
prjcftancalli^acus  eft.  Eft  cnimlipe  juveni,  I  cum  lis  negetur,3cc.  Hominesquidcmfuof 
ut  capilli ,  lic  fapientix  revercnda  quxdam  j  confanguineos,  tametli  nullis  regiis  virtuti- 
canities.  Iofephi  judicium  quum  adhuc  ju-  >  busornatos  ,  inregnifocietatemaccipiunt ; 
venis  elTet,  omnium  Seniorum  &  Coniilia-  fed  Deus  non  ,  &c.  nili  vcrbum  fide  conce- 
riorum  judicio  antclubitumeft.  Et  Eliahu  ptum  opere  Hlud  pariant. 
aliis  tribus  xtate  provi.ci!oribus.  Hoc  au-       Hinc  liquet  quamdcliri  fint-qui  magnam 
tem  Ioco  non  moJo  rudis  pcrico  ,  privatus  [  fcelicitatis  fuae  parcem  in  eo  collocant ,  fi  /Hm,tn 
publico,  unus  pluribus ;  fedfoeminaetiam  locumubi  Chnftusnatus  fit ,  ubi  fepultus,  »<on/> t,Vt 
viro  opponitur.  i  &  unde  confcendit ,  pedibus  fuis  triverint  ; 

Deindeetiam  illud  notandum  ,  ut  ejus  quum  beata  virgo  ne  hocquidem  ipfobeata 
cxemplo  vcritatem  fpretis  hominum  ludi- ,  fuit  ,  quod  Chnftum  pepererit  &fuis  uberi- 
bnis  &  periculoconfiteamur  :  quod  certe !  bus  latiaverit. 

Deinde  Pontificbrum  &:  iliorum  quorun-  ",""  *,' 

1  ■     L  I  J  L         J       "  J    lM">Cl>"- 

dam  amennahoc  loco  deprehenditur ,  quod  j,lc„„an 
falutem  in  carnali  Chrifti  mtra  fe  compre-  cmprthin- 
henfione  ftatuunt :  fiquidem  Chriftum  per  />««.■ 
guttur  traiifmiflum  ,  ftomacho  conclufum 
teneant.  Beata  enim  Virgo  illum  vere  & 
carnaiiter  cum  in  utero  integrum  poene  an- 
num  gefliflet ,  inde  tamen  beata  non  eft  ju- 
dicata:  &  tamen  fe  putant  ex  unius  aut  duo- 
rum  dierum  in  eis  permaufione ,  pofle  foeli- 


faciemus ,   fi  vera  fide  imbuamur.  Credidi 

prof-ter  quod  locutm  fum.  Et  corde  creditur 

ad  jitfttttam  ,    ore  fit  confefiio  ad  falutem. 

Quem  vero  Chrifti  hic  &  Euangelii  puduc- 

nt,  ejas  Chriftum,  S:c.  Quis  enim  fervi  Io- 

co  habeat  eum ,  qui  herum  pudore  prohibi- 

tus  non  agnofcit '-.   Aut  quis  eum  ferat  qui 

fe  lervuai  agnofcens ,  henlcm  tamen  cau- 

fam  prodit  ? 

&rejr*-        Hoc  modo  Pharifeorum   amplificatur 

gmtim     obftinatio.  Pharifxis  enim  Chriftum  blaf- 

V       "    phemiis  impetentibus  ,  fceminaillum  pra?- 
tl.imnaitda.  ,  ■  „  ■  j  1     r 

dicac :  &  quidem  ex  nudo  lermone  ;  quum 

iili  nec  ex  fermonc,  nec  ex  miraculis  profe- 


cicacem  acquirere. 

Verum  enimvero,  videtur  hic  muliercula  ^  "?"  "" 
rite  &  dextrefaelicitateru  collocaire  ,  cum  ,,    ■___ 

ritvtntm 

Angeli  &  Maria:  lplius  teftimonio  hoc  di-  pradicarc- 


VetC  is. 
J'ae   Lf.it: 
tjni  Dei 
ftrmonem 
ftHvt  ex- 
frimtutt; 


cilTent.  Deinde  ,  confanguineorumChrifti  ■  Ctum  nitacur.  Luc.  1, 18,  48.  ritmulter- 

amentiam  aperte  damnat  ,  qua:  illum  ob  fa- 1     Sed  notandum  eft  illam  fcelicitatem  non  "d*l 
pientiam  admirabilem  praedicat ,  ii  ipii  ,  ut '.  efle  xtcrnam  &  permanentcm  ;  tantume- 
quidamvolunt  (quod  non  probo)  Chriftum  '  nim  indicant  hxc  loca  illamapudomnem 
infanix  inlimulaflent.  •  t  pofteritatem  celebrem  fore.ut  olim  Iael  hoc 

Refponfo  Chrifti  mulierisfententiacor- ,  nomine  beneditla  inter  mulieres  cenfetur, 
rigitur.  Non  enim  ob  eam  caufam  fcclix  quodpopuli  Dei  hoftcmmanufuatrucidaf- 
effedocetur  VirgoquodChriftum  pepererit  fet*.  Deindc  etiam  notandum  eft.prxceffifls 
&  lactaverit ,  fed  quod  auditum  fermonem  [  quxdam  qux  a  partufejungendanonfunt, 
Dei  faftis  exprimat.  In  quo'  not.indum,  utquod  gratiam  a  Deoconfecuta  cffct ,  ut 
Chriftum  nelibiquidemconjunciilTimis  vi-l  exilla  Dei  erga  illam  voluntatehoc  profc- 
rx  portam  aperire  ,  nifi  bonorum  operum  ;  ftum  fit ,  quod  quidem  lllam  perfecte  &  cu- 
ftadio  prius  decurfo.  Matrem  ut  filius  cha-  !  mulate  beatam  reddidit ;  eoque  Elizabetha 
nffimus  &  amabat ,  &  reverebatur ,  eoque  I  beatitudinem  pofuit  in  eo  ,  quod  credidit 


in  us  quxad  hanc  vitam  fpectjnt  Uli  proipi- 
cicbat,  &  prxcipua  quadam  obfervantia  co- 
luit :  fcd  in  vica  xterna  hoc  illi  nequicquam 
profuit.  Hujufmodi  quid  rcfpondet  filiis 
Zebedxi  cognatis  fuis  M.ttth.  10.  Tantum 
igitur  abeft  ut  partu  regina  ccelifadtaiit, 


Deo  loquenti. 

Poftremo  cavendum  cft  ut  probe  ifta  di-  *«»  &<«'« 
ftinguamus ,  beatos  fcilicet  elTe  qui  audiunt/5'*"1  ?"*• 

&:  vita  exprimunt ;  &  idcirco  beatos  e$e  *?,'"". 

,,-'„,  ,  fedqnt  cx- 

quod  audiant ,  &c.  ut  bona  arbor  eft  qux  fitfIU,t. 
fructus  bonosfacit;  fcd  bonitas  tamen  ar- 


ut  ne  pedem  in  ccelo  ideo  pofuerit.  Hoc    boris  i  fruttus  bonitate  non  efficirur.  Sic 


comprobatur  Iudxorum  exemplo,  qui  erant 
Chrifti  confanguinei.  Quod  ii  mater  Chri- 
fti  libi  acccpta  uon  eft ,  nifi  &c.  nedumalii 


tametlifol  iit  qui  Iplendet,  &  ignis  is  qui  ar- 
det  ,  non  cameu  aut  folis  fplendor,  aut  ignis 
ardor  caufaeft.  Notandum,  nonbeatos  pra:- 

dicarc 


3'.r- 

rum  Chn~ 
jii  perver- 

jU.Xi  q*:d 

tjut/ermo- 
nem  PtUwi 
interrum- 
ftrt. 


VaCjj, 
&c. 

j«i  fuol 
eultores  ut 
m.t:rem 
C~c.  dtli- 


dicare  qui  audiunt  modo  ,  ni(i  cuftodiant. 
Ncc  cjui  audierunt  &  cuftodierunt ,  fcd  qui 
audiunt  &  cuftodtunt :ut  perfevcrantiam  in- 
dicarct.  Quanquam  alius  etiam  finis  hujus 
corre&ioniseft,  ncmpecjuod  fcemina  bcati- 
tudincm  i  Chrifto  allatam,  tam  anguftis  (iii 
gcncris  (nempe  fexusfoeminci)  fpatus  cir- 
cumcludar.quam  Chriftusad  oinncsdiffun- 
di  docet ,  qui  ejus  fermonem  auditum  cufto- 
diunt.  Chriftus  igitur  nihil  illis  profuent, 
qui  verbi  auditum  &  obfervationem  negli- 
gaot. 

In  Marco  hiftoriam  intermiffam  &  in- 
terpofitam  verf,  ir.  rcfumerc  videtur  ,  ver- 
fuu. 

Scquitur  pars  altera:  ubi  primum  notan- 
dum  cft  ,  matrem  &  confanguineos  Chrifti 
confanguincorum  (utvidetur)  impulfu,  fcr- 
monem  ejus  interrupilTe  ;  tanquam  Chrifto 
Servatori  modum  Sc  rationcm  excedenti, 
modum  imponerent ,  eique  moderarentur; 
mctuentcs  porro  ne  Chriftus  hac  loquendi 
libertate  ,  cum  fc  ,  tum  illos  in  pcricnlum 
conjiceret.  Et  cum  fuamerga  Chriftum  au- 
toritatem  parum  valituram  fcirent ,  utpote 
quos  lciret  in  fe  non  credere  ,  matris  opera 
adeam  rem  utebantur,  propofitoilliperi- 
culo  quod  filio  nili  eum  revocaret  imminc- 
bat.  In  quo  doccmur  quid  lit  multorum 
ingenium  qui  hoc  temporc  vivunt.  Nam 
plerique  hortabuntur  ne  illa  in  rcligione  te- 
neantur  aut  fufcipiantur  ,  qua:  cum  periculo 
conjuncla  funt :  non  tam  ut  illis  confulant 
quibus  conlilium  dant ,  quam  quod  veren- 
tur  ne  ipli  eodem  momento  in  periculum 
adducantur.  Vide  Mattb.  16,  11.  &  14,15. 
Hic  etiam  merito  reprehenditur  virgo, 
quod  fe  a  confanguineis  abduci  patiatur ,  ut 
Chrifto  modum  imponat,  &  ejus  fermonem 
interrumpensChriftum  non  fatis  piudenter 
k  gerere  exiftimarc  addufta  fit. 

Chriftus  refponfo  fuo  tacitus  ilios  mor- 
dens. ,  fingularem  bonorum  operum  ftimu- 
lum  admovit :  veluti  enim  matris  &  fratrum 
authoritatem  &  petitionem  in  hoc  negotio 
non  agnoicens,  aut  etiam  contcmptim  prz- 
teriens  ,  affirmat  cos  qui  audiendi  fuicaufa 
affidebant ,  fibi  pro  matre  ,  fratre  &  forore 
e(Te.  Cujusquidem  formula:  Ioquendiquis 
fcnfus  Gt ,  vide  Proverb.  7,  4.  Ad  amorcm 
enim  fapientia:  adhortans ,  &  ad  interiorcm 
cum  illoconfuetudinem,  jubct  ut  eam  foro- 
rem  &  cognatam  appellet.Senfus  igitureft, 
Chriftum  fuos  cultorcs  &  difcipulos  ita  cha- 
rc  complexurum  ,  ac  matres filias  j  &  ita  no- 


«       L      I       C       A.  ,7, 

bifcum  familiariter  communicatutum,  ac  11 

cjus  forores  &  fratres  eflemus.   Sicut  pius 

filius  patri  Iaboranti  fuccurrit ,  eique  inftar 

fcipioniseft  ;  (ic  Chriftus  nobisdcftitutis  af- 

futuruscft.   Et  utfilius  parentis  nomen  ab 

oblivione  vendicat;  (ic  Chriftum  eorum  no- 

mcn  ad  omnem   anermtatem  tranfmiffu- 

rum.  Ffal.Ui.  Et  ut  frater  fratri  familiaii- 

ter  conluefcit ;  fic  Chnftum  fcipfum  nobif- 

cum  efle  communicatcrum.  Inlignisconfo- 

lationislocoeft,quodpiiomnesDf»  domeftt- 

c«(int.  Gal.  6.   hoc  enim  indicatur  nos  Deo 

cura:  effe  :  fed  cum  intelligamus  nos  matrn, 

fratrum.fororum  loco  haberi,illud  nos  miri- 

fice  conlbletur.   JHuc  acccdit  quod  loh.  f. 

Amicos  cos  vocat,  nouferz os ,  qui  fcrvandis 

Chrifti  pnceptis  operam  navant.  Et  Iibro 

Cantic.  non  fororem  Ecdefiam  vocat ,  fed 

ftonfam  ;  quachantate  nulla  majoreft. 

Summaigitur  eft,  quicquid  charitatis  vel  "q^rmum 

filius  er^a  parentem  ,  vel  adverfus  filium  <>""""<"> 
J     *  •  c  ■    c       ntnflecli- 

parens ,  amicus  erga  amicum  ,  rrater  m  fra-       r 

trem  ,  fororin  fratrcm  ,  fponfus  in  fponfam 

animo  fuo  concipiat  ,  id  omne  Chriftum 

erga  nos  oftendere  paratum  efle  ,  &  Chri- 

ftum  illud  collectim  charitatis  in  fe  habetc, 

quod  ifta:  cognationes  feotGm  &  feparatim 

habent  ;  &  eum  dcmum  omnia  nobis  offi- 

cia  prxftiturum  ,  qua:  vcl  a  filio  erga  paren- 

tem  ,  vel  a  parcnte  efga  filium  ,  &c.    Cum 

igitur  hominestam  ftudiofc  cognationero, 

pofteritatem,  affinitatem  ,  amicitias  feclen- 

tur;  quanta  eft  amentia  Chriftum  pra:terire, 

in  quo  omnia  abundamiffime  poffideant  > 

Nemo  ergo  fub  Chrifto  fuam  fterilirarem 

lugeat,  aut  liberorum  orbitatem.  Vide  Efai. 

Vere  enim  hic  dicatur  quod  ElcanaAnna: 

dixit :  fcilicet.Annon  Chriftusinftardecem 

liberorum  eft  ? 

Nec  igitur  moleftum  nos  habeat  fi  ftudio  •)«*  «>&ii 

obfequii  erga  Chriftum  a  parentum,  amico   """'""" 

rum  ,  aut  fratrum  benevolentia  &  charitate  f°"""IJe 

.  ...  .    debet, 

excidamus  ;  cum  Chnftum  habeamus ,  qui 
omnia  cum  latiflime  &  cum  ufura  ifta  nobis 
refarciet.  Quidautem  proderit  horum  affi- 
nitatem  &  cognationem  retinere,  fi  Chri- 
ftus  a  nobis  alienusfit,  &  nos  cognatione 
non  attingat  ? 

Quum  autem  ha?c  oratio  Chrifti  indi-  ideoe/ue  *f 
gnantisGt  adverfus  interpellantes,difcamus  fiBHmm 
Chrifti  exemplo  affectibus  naturasinEuan-  £"""$■'"- 

...  .    *  .  votto  tmpe- 

gelu  negotio  lmperarc  ;   nec  matrem  aut  t„jHm 
fratres  agnofcere  ,  ut  Euangelii  ncgotium 
interrumpatur  aut  impedfatur.   Non  quod 
Ut  Marcien  Sc 
An  Mani- 


neget  eam  matrem  fuiffe 


37*  Harmonia 

Manicbti  calumniantur  ,  nee quod  matris    ftis  Patris  mandata.afTe&ibujmaterni»  pr«- 

puderet.autejus  obfecjuii ;  fedquod  coele-  i  tulit. 

I  o  H.  "cap.  c.  *  vrrf.  i,  adio. 

POsl ]uc  erat  feflum  lud&orum ,  &  afcendit  IESVS  Hierofolymam. 
2   Efl  autem  Hierofolymis  ad  portam  pecuariam  ptfcina,  qtu  nominatur  He- 
braice  Betbefda,  quinque  porticus  babens. 

3  In  bisjacebat  multttudo  magna  tnfrmorum ,  cxcorum ,  claudoram ,  artdorum, 
exjpeclantium  aqtu  motum- 

4  Angelus  enim  defcendebat  pr&flituto  tempore in  ptfcinam ,  &  turbabat  aquam : 
itaque  qtu  primus  tngreffus  erat  pofl  aqtu  turbattonem ,  fanus  febat  a  qtiocumque  de- 
tmerctur  morbo. 

5  Erat  autem  qutdam  illic  tricefimum  ociavum  annum  agcns  in  tnfirmitate. 

6  Hunc  quttm  vtdijfet  1ESVS  jacentem  ,  &  cognovtffet  eum  jam  multum  tem- 
poris  egijfe  in  morbo,  dtcit  ei,  Cupis  fantis  fieri  ? 

7  Rejpondttei  tnfmnus  ille ,  Domtne  nonbabeo  qui ,  quum  turbata  fuerit  aqua, 
tmmtttat  me  tn  ptfcmam :  fed  interim  dttm  ego  vento,  alttts  ante  me  defcendit. 

S  Dicitei  1ESVS  ,Surge  ,attollegrabatumtuum&  ambtila. 
9   Et  ftatim  fanm  faclus  est  bomo  tlle :  &  fiiflulit  grabatum  fuum ,  & ambula- 
bat,  crat  autem  Sabbaihum  dtc  illo. 


a  n  A  l  r  s  i  s. 

NAnaturfanario  daudi,  r.  abadjun&orempo- 
re  ,  gencrali  fefto  ludxorum,  fpeciali  9.   verf. 
Sabbatho. 

Verfi.  1.  A  fubieaolococommunioic,  Hicio- 
folymis.  5.  Locomagisptopiio  Sc  pcculiari,  No- 
focnmio;  quod  defcribitur  a  fubjecio  loco  pifcinx, 
propcquamexrructum  eiat  Nofocomion ;  deinde 
ab  adjunr/to  nomine  SyriacoBerh-efda,  quafidi- 
cat,domo  benignitatis ,  pofl  a  foimaponicus, 
qux  adjuncto  numeio  noratui. 

Vtrf^.  Denique, ab  adjunftis  infirmis  qui  illic 
hoipirio  exccptifunt,  qui  enumeratione  paitium 
declaiantut ,  dcinde  fuo  erfectodefciibumui,  lci- 
ltcet  qtiod  aqux  agitationem  prxftolabantur. 

Vitf.-i,.  Cujusagirationis  caufa  efiiciens  afligna- 
titr,  Angelus  Domini;  iremadjuncrumremporis 
fpecialts  norarui ,  alio  adjuntro  incerritudinis : 
(  nam  rempus  magis  commune  certum  poft  afli- 
gnatut ,  Sabbathidies-.fr/T9.)  denique,  finispix- 
ltolarionisinfiimoium  indicatui,  quia  qui  primus 
inpifcinamexiliir,  poft  eandcm  commoram  fana- 
rus  eft.  Qtiod  bcneficium  amplificatut  adjuncta 
geneialitate  morborum,  quos  aquaagitata  (iiie__< 
exccptionefanabat. 

"  Vtrf.t,.  Subiccrum  fan.irionis  defcribirur ,  vir 
quidam  ,  cujusfanatioamplificatur  adjunfto  rem- 
pore,  j  8.  annoium  quibus  laboravetat. 

Vcrf.6.  Cn\fx  GZ&r-t&tx-ki&t  Chiiftummo- 
vcntesadfanationem,  1.  vitushominiscalamitoii, 
-.  fcientia  quoddiulaboi-flet. 

Verf.y.  J.  Deftitutio  amicotum  &opisquain 
pifcinam  depottaietur ,  4.  linglilaris  volunras  Jc 
ltudiumf-naiionis  quo  tenebatur  claudus.icfpo.i- 
foad  Chiifti  intetiogationem  teftatum. 


fctf.%.  Caufa  efficiens  fanationis  cft  Chiifti 
mandarum  ,  ut  furgategiabato  :  fanationis  autem 
facixadjunttmn  indiciumeft,  quod  juberurgra- 
barum  in  humeros  fuftollar. 

Vetf.cj.  Effe&um  hujus  mandati  fanitas  clacdi, 
fanitatis  veto  ambulatio  &  giabati  in  humetos 
lublario:  caufa  aurem  una  curChnftusgrabaium 
juflirporrari  ,quod  eflet  Sabbathum ,  1;:  hoc  pact  > 
fudxis  calummandi  anfa  ancpta  Chiiftus  fuan__< 
divinitatem  aftiueiet. 

METAPHRASIS. 

T)  Osi  certo  qnodam  Iudtorum,  ut  videtur, 
•*-  fcmopegit  feSio,  lefus  GahUa  Hiercfoly- 
ma  afcendit.  Efi  autem  Hierofolymis  ad  por- 
tam  pecuariam  pifcina  qutdam ,  laxandis 
eifdem  ozibits  accommodata:  cuipiftin&fu- 
perjlruclum  efi  Sofocomium  ,  Syrixca  lingna 
(<j«<e  propter  fummam  cum  Hebr&a  cognttio- 
nem  Hebna  ftpe  appellatur)  Bethefda  d:- 
cium:  quafi dicaitdomum  benigniutis.  Hoe 
tedificiurn quinq',  porticibus  adptfcinam  pro- 
jectts  inftruclum  cft.  In  portic-.but  tUis  ingens 
infirmorum  muhitudo decumbebaf,  acorum, 
clnudorum,&>  aridorum.qui  pifctnt  agitatio- 
nem  fohcite  expeSabant.  Nam  Angeltn  cui 
aqiiarum  cura  a  Deo  demandata  tsi  ,  (  cum 
Domino  opportunum  vifum  efl )  in  pifcinam 
coelitus  defcendens  aquam  turbabat:qutfquis 
igitur  ex  infirmis  primut  pcft  aquam  contur-, 
batam  pifcmam  ingrejfus  esl,  fanitate  dona- 
tus  esl  quocunquc  &  quantumcunque gtavi 

morbo 


f . 


fE      V.    A     N      O     I     I, 


.*. 


373 


<f. 


b- 


Verf  r. 
Cur  Chri- 
Jim  pitius 


morlolaborartt.  lnter  eos  vero  qui  decumbe-  I  tur  quotidiani ,  fed  illis  tantum  vacarcnc,  diuJum 
b/tnt,  unus  tnventus  et~t  qui  3  i.  totos  ctnnos  I  qua:  ad  Dei  cultum  rcfcrcntur.  Quum  au-  ftauemU 
infirmitate  laborajfet.  ^uem  cum  Chri/ius  tem  Chnftus  profpiceret ,  Iudaiorum  fe  bi-  /'"•  s^~ 
decumbentem  vidtjfet .  &  Jlmul  virtute  di- 


vina  perjpectum  habuifiet,  eum  ferdtuturno 
tempore  laborajfe;non  ignarus  quo Jlud-.o con- 
fequende  fanitatis  ducebatur.eum  tamcn  an 
fanus  fieri  vellet  ob  eam  caufam  interroga- 
bat ,  cum  ttt  ad  oblatttm  beneficium' ample- 
xandttm  eum  expergefaceret,  tum  ut  alits  ad 
JpeSandum  miraculum  mox  edendumflimu- 
lum  admoveret.  Ad  quem  infirmus  refpon- 
dit;fanari  equidem,  Domine  percupiofedde- 
funt  admintcula  quibtts  fanttate  confequar : 
nam  cttm  fim  captus  pedibus  ,  ita  ut  pedem 
(contttrbataaqtta)  movere  nequeam  ,  tum 
neminem  n  ec  amicum  nec  necejfarium  habco, 
qut  me  in  ptfctnam  conturbatam  injiciat ; 
undc  efi  ut  me  aquam  rependo  ingredi  co- 
nantem,altus  femper  prtveniat  atq;anlever- 
tat.  Tum  ad  eum  lefus;  e grabato  in  qtto  de- 
cumbis  (  refiitutis permeviribus)  eyfurge: 
quod  beneficium  ut  te  acceptffe  tefiatii  omni 
bus  relinquas ,  grabato  in  humeros  fublato, 
Nofccomio  (infirmis  modo  devoto  &  nunc-.t- 
pato  )  exiens,  quo  commodum  videbitur pro- 
ficifcere.  Vir  ilico  fanitati  reftitutus,  graba- 
tum  fuftollens.  ereBus  ambulare cceptt :  quod 
quidem  (Chrifli jufiit)  fitcere  non  dttbitavit, 
tamctfi  adfeftifaniiitatem  &  folcnmtatem 
accejfit  Sabbathi  religio,  qnam  ludti  tamfu- 
perfitttofe  colebant,ut  ejus  quacunq;  de  cait- 
fa  violattonemfevere  vtndtcarent->. 

P  R  A  X  I  S. 

/^"Hriftus  exdaudifanationc  ,  de  violato 
^-^Sabbatho  capitaliter  i  laixk  appeti. 
tus,  longam  fadti  fui  Apologiam  texit. 

Cujus  f  Claudifanatio,  & 

partes^  Faili  capitaliter  i  Iudxisdamnati 

funt,     lv      defenfio. 

In  Claudifanatione  confiderantur  Argu- 

mentum  confcntaneorum 


ffub.  r 

I  je-    J 

l 


loci 


J  Ierofolymre, 


miupg 


fHxc    \  tlu  ~\   perfona:  fanats  clau- 
quo-     ante-  *.  L      dusjSannos. 

dam  J  cediit  I  adjcclum  f  FeftuPafcbatis, 
nio-   |  ^tcmporisl  Sabbathumi 

do      I  Illa  fubfequuntur.ut  adjunda  mira- 
V     culievulgatio. 
Ex  fequentibus  porro  conftat ,  Sabba- 
thum  fuifle  ;  ut  hoc  duplici  religione  ho- 
mines  tenerentur ,  nrquidoperis  moliren- 


Icm  5;  ofFenlioncm  lacelTiturum  ,  fi  eo  die  "'"'"' 
qucnquam   fanaret ,   mirum  videatur,  cur 
hanc  curationem  ad  alium  dicm  non  rcfer- 
varit,  aut  vero  anticiparit.  Scd  cum  hoc 
tempore  maxima  hominum  ftcquentia  con- 
vencrat ,  qus  glorix  Dei  propag.inda;  op- 
portuna  erat,  ejuftimarit  pluris  elfe  ,  Dei 
gloriam  ,  quam  qua:  aut  ludxorumorTcn- 
lione  aut  fuo  pcriculoredimidebebat.  Dc- 
inde  cum  ftfta  ha?c  conlilio  eo  inftituta  ef- 
fent,  ut  piorum  incultu  divinozelus  accen- 
derctur  ,  tantoque  cflet  intcnlius  &  fcrven- 
tius  eorum  in  colendo  Dcoftudium,  quo 
eratfeftumfolemnius  &  auguftius:  Chriltus 
etiam  (e  in  piorum  numeroreputans,&  pio- 
rum  Principem  ,  noluit  eorum  quid  omit- 
tere  ,  quo  Dei  gloiiamfeu  cuhum  ,  non  in 
templotantum  ,  (edetiam  in  aliis  procura- 
ret.  Aliter  enim  Sabbathum  a  privatis  at- 
que  publicis  pcrfonis  celebtatur  :  ficut  & 
ahter  i  magiftratu,  alitcrque  a  miniftro. 
Atque  inter  ipfos  privacos ,  alitcr  i  patre- 
familias,  aliter  a  filiofamilias.  Dcnique  hoc 
modoChriftusoccalionem  naflus  fui  pate- 
faciendi ,  fuam  limul  &  divinitatem,  &  me- 
diationem    firmiffimam  clarilTimis  argu- 
mentis  confirmat.    In  quo  illud  obfervan- 
dum  eft ,  Chriftum  Sabbathi  &  fefti  cele- 
brandi  caufa ,  non  folum  longum  iter  fufce- 
pifle  ;  fed  &  mottis  periculo  fe  objecifle. 
Quod  his  pudorcm  afferat ,  qui  ut  debitum 
ex  Sabbathi  lege  Deo  cultum  prsftent ,  vfx 
tetfo  fuo  ad  nonam  diei  horam  fe  prori- 
piant. 

In  fubje&o  ptimumconfideraturlocus,  Vetf  z. 
quicommuniscV  proprius  invenitur.  Locus    ,° 
communiorefturbs  Hicrololyma.aptillima       , 

-  ...  .  ,  '.  ,r  raiulum 

pro  fuacelcbntatc  ,  ad  hoc  mitaculum  no-  patratxm$ 
bilitandum  :  magis  proptius  erat  locus ,  fo- 
rum  pccuarium,  ubi  feptum  aliquod  extitit, 
in  quoovesfacrificiisquotidianisncceffaria; 
aflervabantur.  Nam  cum  lingulis  dicbus 
hujufmodi  facrificia  in  tcmplo  cx  Dci  prae- 
ftituto  maftarcntur ,  verifimile  eft  locum 
fuifle  illis  alendis  &  afTervandis  aptum  ; 
unde  quod  \a  promptu  elTct  quotidie,  ut 
ufuscrat,  defumeretur.  Hic  autem  locus 
pifcina:  ideo  vicinus  erat,  ut  ibi  pecudes  fa- 
ctificiis  confumendilavatentur  ,  unde  pif- 
cinam  hanc  templo  non  valde  remotam 
fuifle,  conjicipofllt.  In  hac  pifcinamemo- 
rabik  quiddam  aflum  cfle  commcmorat 

Aaa  1  Euan-     . 


quimoda 
^Anitlui  in 
Aqu.tm  de- 
fcendiril  { 


<juod  turbi- 
d.t  aqmifa- 
myerit  mi 

raculum 
auBum : 


574  H     A     R.     U 

Euangelifta  >  quo  hxe  pifcir.a  ornata  & 
condecorataeft.  Turbata  enim  per  Ange- 
lum  pifcina,  primum  a  turbatione  ingrc- 
dientem  &  incuntem  fanavit  ,  quocunque 
morbolaboravit. 

Hunc  Angelum  ,  fuilTe  Angelum  illum, 
qui  aquisprxficitur ,  dc  quo  in  Afoc.  veri- 
iimile  eft.  Anvero,  mota  tempeftatefubi- 
ta,  hoc  fecerit ,  an  abfque  tempeftate  non 
ftatuitur.  Tempeftates  enim  ab  eledlis  An- 
gelis  moveri  non  minuspofle  ,  quam  a  re- 
probis/ot.  i.  extra  controverliameft.  Ulud 
certe  nos  confolari  debet  ,  Angeloselecto- 
rum  miniftrosefle  defignatos ,  uc  non  tan- 
tum  in  futurx  ,  fed  Sc  prxfentis  vitxcom- 
modis  nobisfubferviant :  &  aquisprxlidere, 
&  prxponi  ele&os  Angelos,  ut  li  quid  a 
malignis  fpiritibus  aliquando  in  aquis  ac- 
tencetur,  illudnon  nili  ,  ut  Dei ,  itaetiam 
Angelorumelcftorumconfenfufieri.Quam 
curam  nili  Deus  aquarum  ageret ,  mahgni 
fpiritus  nobis  omnem  aquarum  commo- 
dum  ufum  auferrent ,  illas  lnficiendo  &  cor- 
rumpendo. 

Quod  autem  aqua  turbida  &  foeculenta 
hominesfanabat.id  miraculum  furomecom- 
mendat ;  cum  fanitas ,  qux  ab  aquis  peti- 
tur  ,  a  limpidiflimis  aquis  peti  folita  lit. 
Quam  rem  etiam  illuftrat ,  quod  omnes  o- 
mnis  generis  morbos,  hxc  turbida  &  foecu- 
lenta  a^ua  fanarit.  Tametli  enim  morbi  in- 
ter  fe  contrarii  eflent ,  ut  qui  ex  humorum 
redundantiaauc  defeclu  difcrepabanc ,  auc  ex 
contrariis  cauiis  ,  frigoris  aut  caloris  orie- 
bantur  ,  tamen  hac  aqua  turbida  fanati  funt; 
cum  in  re  medica  ,  pro  morborum  varieta- 
te,  pharmacorum  etiam  varietas  adhibeatur: 
hoc  autem  Pharmaco  ,  tanquam  7ra/3^>!<r», 
omnes  xgritudines  curatxfunt.  Quo  do- 
cetur ,  Deum  fxpe  rationem  opera  fua  perfi- 
ciendi  noftrx  longe  contrariam  inire  :  ne 
illum  ad  noilrum  modulum  adigamus,  aut 
de  eis  noftro  fenfu  ftatuamus.  Naaman  igi- 
tur  crafle  hallucinatus  eft  ,  quiex  aquarum 
limpiditate  &  nitore  ,  fanandi  in  illis  virtu- 
tem  xftimavit.  Hinc  viderelicet  Baptifmi 
aquam,fubftantia  nihil  ab  alia  difcrepantem, 
propter  Dei  ordinationem  plurimum  dif- 
ferre,  quantum  fcilicet  coelum  a  terra  diftat. 
Tametli  autem  mediis  quibufdam  &  inftru- 
mentrs  ad  res  gerendas  utatur  ;  ita  tamen 
illa  plerunque  contempta  &  exilia  funt ,  ut 
nili  cxci  fumus  ,  Dei  ^^ti-^jIikLu  x£& 
cernere  facile  fit. 
Quod  autem  certo  quodam  tempore  An- 


O      N      I      A 

gelus  defcendifle  dicitur,  quare  faclum  eft  tm^mUt 

non  plane  liquet.   Quod  quidem  ideo  a  Deo  ftcn"  • 

faclum  videtur  ,  ut  ludxos  adverfus  Roma- 

norum  fannas  &  convitia  in  facrificiorum 

religione  retineret.  Cum  enim  Deo  exhi- 

bitus  cultus  a  Romanis  ,  cxtenfque  Genti- 

bus  non  tantum  proculcatus ,  fcd  etiam  irri- 

(ioni  habitus  fuerit :  operx  pretium  Deo  vi- 

fum  eft  ,  nutantem  &  Jabantem  Iudxoruni 

fidem  ,  hoc  tam  augufto  &  nobili  miraculo 

confirmare.  Hanc  igitur  virtutem  aquxtri- 

buit  in  qua  facrificia  lavabantur  :  maxime 

cum    fublidio  Prophetarum   ,    prxdicente 

MaUch.  deftituti  eflem.   Ex  quo  illud  con- 

ficitur  ,  quanti  Deus  Sabbathi  legitimam 

ceflationem,  &  religiofum  cultum  facit,  qui 

ad  eam  aflerendam  hoc  tam  divinum  bene- 

ficium  contulit. 

Obiervandum  porro  ,  quomodo  homines  c/«'d*gri 

xgroti  aqux  motum  &  agitationem  ,  dtli-  fiBiaftii- 

genter  &  follicite  obfervant  :  quod  hispu-  /^n","'*• 

dori  lit  ,  qui  animi  morbis  confecli,  tempus 

non  obfervant,  quo  Deus  faluberrimas  fpiri- 

tualis  verbi  aquas  movet ,  gt  veluti  prxdica- 

tione  multo  faluberrimas  reddit. 

Huic   vero   pifcinx  fupcrftruftum  erat  No/5«- 

■7f\uytit% oQicv ,  kurotniujfiit»  potills  ,   in  quo  m'«mex- 

quinque  potticus    erant  capiendis  xgrotis-("!     ? 
r-  ,,,         r  l  /i      n      btdiedo- 

paratx.    Sicut  ad  balneatere  xdes  exftruax  mc,iu 
funt.  Sicut  autem  Scriptura  nobis  pauperum  p.wpeiitui 
curam  commendat;  ita  hoclococertx  cu-  cxjiruend* 
jufdam  in  pauperes  fubventionis  exemplum  d'u,i 
reliquit.  Recle  autem  domicilia  mifcricor- 
dix  &  pietatis  appellantur,(ive  eos  refpiciat, 
quorum  liberalitate  exxdificantur,  live  pau- 
peres ,  qui  illis  accipiuntur.  Quot  igitur  »•- 
crzujftix  ,  in  fingulis  aut  urbibus ,  aut  pro- 
vinciis  reperiumur,  tot  funt  civium,  qui  illa 
loca  incolunt ,  dc  mifericordia  teftimonia. 
Ubi  contra  rara  funt  aut  nulla  ,  contrarium 
indicant.    Ampla  xdificia  &  fplendidahac 
xtate  cxcitantur,  fed  pauca  pauperum  uribus 
confecrantur.     Imo  vero  tanti  in  privatis 
xdibus  exftruendis  fumptus  fiunt  ;  ut  quod 
ad  pauperum  ufum  erogetur  ,  nibil  pene  fu- 
perlit. 

Hic  Pontificii  ,  quipartim  metu  infero-  int/uomi 
rum  ,  partim  fpe  meriti ,  hujufmodi  monu-  P«t'fiai 
menta  pietatis  pofterisreliquerunt,  nos  con-  jj" 
demnabunt,  qui  Chrifti  amore  &gratuitx 
mercedis  exfpcclatione  non  adducimur  ,  ut 
pauperibusconfulamus  :  nondicout  iftiuf- 
modiexftruamuspietatis  monumenta,  fed 
ut  excitata  farta  tecla  fervemus.  Sed  fic  ut, 
quemadmodum  Chriftus  in  fua  pei  fona,*^- 


c^ndtmu*- 
iunt. 


E      T      A     N      0 

5.®-  &  tifTfriiSfi®'  fuetit ;  Cc  adhuc  in  in- 
grato  mundo  futurus  fit  in  pauperum  per- 
iona.  Nihilne  cos  movet  bonos  qui  cctte 
eximius  eft,  Chrifto  Dci  Filiodomicilium 
cxftruere  !  Obfervctur  quanto  ftudio  fla- 
gravitDavid  Deodonium  xdificaodi.Quan- 
(us  honosSalomoni  habitus  eft,  cui  hoc, 
patri  negatum  ,  elargitum  &conceflumeft. 
Tamctli  vero  par  honos  non  fit  Chrifto  do- 
mum  hujus  generis  xdificare,  atque  illius 
in  quo  cultus  Dci  exhibitus  eft  :  tanti  ta- 
men  honoris  cft  ,  ut  de  hoc  xdificio  vere  di- 
catur ,  quoj  Salomon  de  templo  dixit ,  ne- 
minem  parem  &  idoneumefle  in  hoc  gene- 
re  Chrifto  domum  xdificare  ,  nifi  Chrifti  & 
Dei  digoatione.  Qui  autera  nec  novas  xdes 
excitare  ,  nec  veteres  reficere  poteft  ;  is  ta- 
mcu  aliquidconfetat ,  quod  pauperibus  in 
fuis  tuguriolis  fubmittatur. 
Verf  51  In  fubjecto  quod  fanatur,  notandx  funt 

&c.  duxhx  circumftantix;  quod  cumj8.  annos 

Clatim  .1  \i0C  morbo  laboraflet ,  omnibus  amicis  & 
""*""*  neceflariis  nudus  eflet ,  qui  illum  iuvarent; 
taMii  j  nemo  ut  cllet ,  qui  tantillum  officn  illi  prx- 
ftare  vellet ,  ut  agitatx  &  conturbatxaqux 
eum  admoverent,  Quorum  cum  alterutrum 
hominibus  defperationem  in  malis  arferre 
folet,  tum  amboconjunclamultoidfaciunt 
magis.  Non  tamen  dcbete  nos  hxc  prxci- 
pites  agetc  ,  hoc  exemplo  liquet ,  quod  fane 
oos  fuftentaredebet ,  cum  non  modohunc 
fanatum  lcgimus,  fed  ob  eas  potiflimum 
caufas ,  prxteritis  aliis  ,  fanatum  ,  quod  & 
diutius  laboraflet ,  &  nullisamicitiis  muni- 
tuseflet.Quamobrem  piiinxrumnisdepre- 
candis.his  rationibusfuam  in  impetrando  fi- 
dcm  muniverunt ;  quod  &  diutius  cum  ma- 
lis  conrli&ati  funt  (fed  tu  Domine  ufque 
quo  ?)  &  a  fuis  ommbus  deferti  funt.  Nam 
fi  homines  milericordes  multum  movet , 
quod diutius  in  xrumnis  fuerint  homines,& 
amicisnudi ,  &  legibuscavent  utmiferrimi 
&  zrumnolillimi,  quiquein  nofocomiacol- 
ligantur  &  captentur  ;  quanto  magis  illud  a 
Deo  prxfubitur ,  in  quo  mifeticordia  maris 
plenitudinem  imitatur; 

Quod  veto  in  claudum  incidit  ,  quem  fa- 
na:um  juberct  grabatum  tollcre  &afporta- 


1     I.     I     C     A.  375 

i  re  ,  ad  quxftionera  de  Sabbatho  movendam 
I  oppcfrtune  accidit.  Quamobrcm  illud  con- 
I  lidctcmusadjunftum.quod  miraculum  fub- 
fcquutum  eft,  videlicet,  miraculievulgatio- 
nem  ;  qux  duobuspotiflimum  perfectaeft: 
mandatograbatum  tollendi ;  unde  cccptum 
cftdcmiraculi  authore  quxri :  &admoni- 
tione  ,  nc  ad  peccati  volutabrum  rediret ; 
unde  agnitus  eft  Chtiftus  mitaculi  author 
extitifle. 

Grabati  afportationem  in  Sabbatho  prx-  cHjmgit- 
cepit ,  ut  hac  ratione  Iudxorum  veneno  eli-  b*ti*jfa'- 
cito ,  Chriftus  fux  elorix  aflerendx  occa-  '<"""* 

P,  ■        r  Chnftt  tm 

lionem  quxreret.    Necenim  raseratonera  ,,    ' 

-  •  r        •  ,  •  ,11.  '»5r"'H 

palam  ,  &  in  ? icis  prxfertim  ,  die  Sabbathi  n^,i,tA  . 
ferre:  Chriftus  igitur  hpc  modo  divinam 
fuam  authoritatem  aflerere  voluit.  Nec  ta- 
mcn  Iegem  violavit ,  quietis  cxremoniam 
majoris  momenti  caufaperfringendo  :  non 
magis  quam  pecudum  maftatione  Sacerdo- 
tes  rei  erant. 

Cui  quod  illeparuit,  cjus  exemplonon 
pudere  nos  aut  txdere  debet ,  noftras  infir- 
mitates  &  peccata  ,  fi  opus  fit ,  palam  profi- 
teri.  Ifte  enim  plena  luce  grabati  afporta- 
tus ,  folennis  quxdam  profeflio  ,  &  veluti 
prxconium  erat,  ipfum  cum  olim  laborafle, 
tum  in  prxfentiarum  liberatum  efle. 

Quanquam  qutri  poflet ,  anclaudusre-  Mt,i 
«fle  fecerit ,  qui  Sabbathum  violavit,  cum  tl.wJ0S.1b- 
Chriftum  Deum  eflc  nefciret,  aut  M.efliam:  t>*ili»m 
Dei  autem  autoritas  in  Sabbathi  obfervatio-  m"'M'ii- 
ne  non  potuit  refringi,  nifi  a  Deo. 

Rejpondeo  ,  reclc  fecit :  nam  tametfi  non 
crcderet  Iefum  Deum  efle;  tamen  probe  fci- 
viteum  :  a  Deo  Prophetam  mifium  ,  nihil 
mandaturum  ,  nifi  quod  Dei  voluntati  con- 
fonum  foret.  Quaautem  ratione  Abrahamo  . 
fas  fuiflet  Ifacum  filium  interficere  ,  &  If- 
raelitis  ^Egyptios  fpoliare  ,  abfque  fexti  & 
odlavi  mandati  violatione  :  eodem  modo 
huic  licuit  grabatum  die  Sabbathi  afpor- 
tarc  ,  abfquequarti  mandati  violatione.  le- 
rem.17,11,12.  non  obftante. 

Hinc  difcimus ,  qux  cautio  adhibeoda eft 
in  judicandis  fratnbus:  quis  enim  non  pu- 
nflet  hunc  paraiyticum  reum  fuifle  Sabba- 
thi  violati  ? 


I  o  H.  cap.  5.  a  verf.  10,  adl9. 

10  Iud*i  ergo  dicebant  ei  qui  curatus  fuerat ,  Sabbatbum  eU ,  uon  licet  tibi  attol- 
lere  grabatum. 

1 1  Rejpondit  eis ,  Qui  mefanumfecit ,  is  mibi  dtxit ,  Attolle grabatum  tuum ,  & 
ambula. 

Aai  ;  11  Inter- 


i?6 


II-     A      R.       M       O      N      I      A 

z  Interrogaverurlt  eum  ergo ,  Quis  iUe  esl  ifui  dixit  tibi,  Attolle  grabatum  tuum, 

'&  ambula  ?  , 

{3  h  autem  qui  fanattu  fuerat ,  nefciebat  quii  ejfet  :  IESVS  emm  evaferat  e 

turba  qua.  erat  m  lllo  loco. 

14  Poftea  invemt  eum  IESVS  intemplo:  &dixitei,  Ecce ,  ftnusfacluses:  ne 
peccaampltus,  ut ne quid deterius  tibifat. 

t;  Abiitbomo  tlle,  & nunciavit  lud&is  1ESVM  ejfe  aquoftnatusfuerat. 

16  Ac  proptcrea  perfequebantur  Iuds.i  IESVM,  o~  ftudebant  eum  intenmere, 
qttod  lfta  fcajjet  Sabbatbo. 

17  lESVSautem  rejpondit  cis ,  Vatermeus ufque adbuc operatttr ,  6"egooperor. 

18  Propterea  ergo  magis  ftudebant  eum  lmUi  tnterimere ,  quianonfolumfvlvif- 
fet  Sabbatbum,  fcd  &  Deitm  dtxijftt  patremfuum,  paremfefaciens  Deo. 


a  n  a  L  r  s 


ADiun&umobfequiifanaticlaudiin 
ccbaiulandograbatumeft,  Iudaia 


perplateasportare.  Qui  rejfondit  i  equidem 
non  tgnoro  nefas  ejfe.Jiex  comuni  &  ordma- 
rio  Dei  mandato  de  bac  re  pronunciandum 
ejfet;fedjfieciah  mandato fietus,hocfacere  in 
me  fufcepi;&  quidem  illtus  quijttfta  autori- 
tate  mjiructus  ,  boc  mandaffe  videri  poteft  ■ 
ut  qui  me  tot  annos  (quot  non  ignoratis)  pe- 
dibtu  captum,uno  momento,&quidem  unico 
verbulo,fanitati  rcftituit .Qum  tuergo  ut  te 
hoc  crtmine  hberes ,  nobts  quts  fit  qui  grabati 
portationem  tibi  imperavtt,  mdicato.Sed fa- 
natus  omnino  qu:s  ejfet  ignoravit.quod  tame 
nulla  ejus  incurta  faitum  effe  conftat  ;  quan- 
doqnidem  lejits  protinus  e  turbafe  fabducens 
(confcius  periculi  imminentts)  evaferat.Pofl 
tamen  tempore  magu  opportuno,fanatum  Ie- 
fus  mTemplo  offendens,ut  Deo  de  accepto  be- 
neficis  gratum  feprtftaret,eum  tamen  tn  htc 
fere  verba  admonere  non  neglexit.   Adver- 
te  quid  dicam :  mttrmtffo  aliquo  k  fanatione 
tuajfatio,  ufu  &  experienttajam  comperifli 
te  plane  cutatum  eJJe :  quamobrem  cum  ttbi 
probe  confciui Jis  ,  hunc  morbum  ob  graviui 
altquod  pcccatum  a  Deo  immijfum  effe,  cave 
Jis  ne  ttbi  ad  prijlinam  pcccandi  licentiam  re- 
currentt,acerbior  aut  animiaut corporis  aut 
utriufque  fimul  plaga  a  Deojuftsjudice  infe- 
ratur.  Sanatui  ilico  abicnsAudtts  tndicavit 
lefum  iUum  fuiffc qut  iliufanitate  dosajfet : 
Jperansfore  fuo  exemplo  ,  corporis  &  animt 
prius : ' VtguituVporro  a"c'aufa7quoa fe  Deo  .-Jqua- '  fanitatem  ab  illo  qutrerent.  Atludti  ob  eam 
v  t,  Filium  Dci  fe  effe  affirmans;  quod  etiam com-  j  ipfam  canfam,quod  cum  infirmttm  Sabbatho 
paratione  minoris  amplificatur,  mtnus  cniin  erat  \  janajfet,tum  grabatum  in  humcros  fujiolli  & 


1  S. 

infuflollendo 
ajuianao  graDatum  eit,  tuuxorum  crinu- 
natio,  qua  eum  viohti  Sabbathiarguunt. 

Verf.i  i.  Effeftum  accufationis  eft  ,  defenfio  fui 
ipfius  argumento  reftimonii  ,  feu  authoritatis 
Clitifli ;  quod  confirmatut  ab  effefto,  quia  rlhirti 
fanitatneftituens,  jus  mandandi  jure  in  eum  obu- 
ni.it. 

Vcrf  1 2.  Hujus  defenfionis  adjunftum  efl  slte- 
ia  quiftio.quisetatqui  hocilli  injunxit  ? 

Kf/y?j  $ .  Cujus  quaeftionis  cffe&um  erat.refpon- 
fiim ( ut  videtur  J  fe  nefcire ;  cujus  caufa efficiens al- 
lignatur ,  quod  Chtiftus  fedam  fubduxeiat ,  quam 
piimummiiaculumedidiffer.  , 

Verf-i^.  DeclaratureffefitumChrifti',  quod  fa- 
nitatiieftitutumoffendit;quod  fubjectolocotem- 
pli  notatur;  cujusinventionisfinisnotatui ;  ut  il- 
lumadmoneret,  nedeinceps  peccandi  confuetudi- 
nem  repeieret ;  quod  alio  fineconlirmat ,  ne  gta- 
viorealiqua  plaga  afficctetut- 

Vcrf.1%.  Aliudcffe&um  hujus Chtifli cum  illo 
congreffus  narratur ,  quodfanitatiteftitutus,  Iu- 
daris,quiseffetqui  illi  fanitatem  icddideiat ,  inii- 
cabat. 

Vtrf.  16.  lndicii  adjunftuin  eft  Chrifti  perfe- 
quurio  :  ubietiam  fotraa  perfequufionis  notatur, 
ad  morrempoftulatio;cujuscaula  affignatur.quod 
cum  Sabbatho  fanaffet,  tum  veto  giabaium  pot- 
taii  juffillet. 

Vcrf.  17.  Hujus  peifecutionis  effcflutn  eft, 
Chrifti  defenfio  argumento  patium,  tam  fibi  liceie 
Sabbatho  opeiati,  quam  Patri. 

Vcrf.i%.  Hujusicfponfiadjunclum ,  poftulatio 
Chrifti  ad  mortem ;  qua:  amplificatut  compatatio- 
ne  minoiis ,  quia  magis  jam  hoc  laciebant ,  quam 


Sabbathum  violare ,  quam  fe  pro  Dei  Filio  (ut  lu- 
dii  impie  fentiebant)  venditate. 

METAPHRASIS. 

\7  lrum  fanitati  reflitutii  cum  ludti  gra- 

*    batum  portantem  vidtjfent ,  ei  dicunt : 

Sabbathumeii,  non  ergofas  eft  te  grabatum 

in  humeros  tolltre,  nedttm  ( ut  facts )  palam 


i: 


13- 


14- 


portarijuJftJfet,Iefumperfequuti  funtUdque 
tanta  animt  mahtia.ut  itlum  ad  mortem  po- 
ftularent.  ^uibui  lefus ;  quid  me  ad  mortem 
qutritts  ■'  pertnde  vobis  luebit  m  Deum,  qui 
idcm  Pater  mem  germantts  eii  ,  infurgere  i 
quandoquidem  mea  efl  cum  l'atre  conjunil* 
operatio-.aut  igitttrDeum  Patrem  condemna- 

te,atit 


if- 


I6T. 


17- 


I?. 


Verf.  ro, 

Xtu.xtlio 

ludxvrum 


E      T       A      N       C 

te,attt  meabfolvite.  Quo  audtto,Judti  iltttm 
impenfim  quam  ante  intetfkere  quxrebant : 
non  tantum  quod  Sabbathum  violajfet ,  fed 
qttoii  i  >!  Deum  btajphemtu  fuiffet,dum  Deum, 
Jutim  &  proprium  Patrem  appetlajfet,eadem- 
que  opemfe  Deo  omnino  exs.quaffet_>. 

P   R  A  X  1  S. 

QUa:flio  qux  binc  mota  cft  ,.  unde  & 
quafiduciahocfaceret,  non  male  mota 
eft  ,  li  cjui  eam  moverunt  probc  affeiti  fuii- 
fent,  &  in  tam  commodaclaudi  refponlione 
quitiinm  aCqU]evj|Jcnt-  Optandum  euim  planecfthac 
Itntmui       i       „  f.  ■  n.        ■    r 

terupeftate,  ut  hi ,  quorum  interc(t,cujul- 

modifuntmagiftt.uus&  patresfamilias,  do- 
mi  &  foras  eos  examinarent  &  excutercnt, 
qui  Sabbachum  violant.  Hic  notentur  qui 
hofpites  cxcipiunt.  Vide  hiftoriam  Neh.  13, 
lf.ad  2.1. 

Nec  vero  culpandus  efl  daudus  iflc,  tan- 
quam  accepti  beneficii  immemor,  quod  au- 
torem  faniratis  nonagnovit ;  cum  Euange- 
lifta  hoc  ipfo  eum  liberec,  quod  Chiiftus  fe 
aclutum  ex  iilo  loco  fubduxiffct,  quia  nollct 
tum  inootefcere  ,  donec  forte  aliquot  fefti 
diesexaitieffenr,  ut  major  effct  populifre- 
qucntia ,  qu«eeum  divinicatcm  alTerentem 
audiret.  Deinde  prajfcntem  Iuda:orumfuro- 
rem  declinare  voluit ,  quoad  inrermiffo  ali- 
quo  fpatio  defervefceret.  Verbum  i|i»d£/i7s  ii 
ab  s£k,Jj*)  ducatur,  «/«/«o.fignificabic  Chri. 
ftum  declinaffe  non  e  turba,  propter  turbam 
qua:  vicina  erat ;  ut  genitivus  iit  abfolute 
politus,  ejgXg  oi7®j  ci  Ttif  Wzrai  :  (i  enim  de- 
clinaffet  e  tui  ba.  nihilo  opus  fuifftt  ludaris  a 
claudo  (  quis  juffit&c.J  fcifcitari.  Quod  fi 
ab  EfEK^OWducarur,  (Ignificat  peregrinum  fe 
geffit,  ut  fecitcum  duos  difcipulos  Emaum 
euntes,  confequutus  cft. 

In  admonitione  patet  primo  morbum, 
pcccato  aliquo  vel  aliquibus  contraftum  , 


A. 


377 


Verf.  12. 
€jhi  eum 
fiaucnrat 

tlaudut  fi- 
I  TU  fu.l  tul- 
ffa  ignora- 


tis  &  convalelcentfa:  non  in  cemplo ,  ut  hic 

&:  alii  pii ,  fed  inludo  talaiio,  lupanaribus, 

tabcrna  alferunt. 

Quod  pie  arFcclum ,  Cluiftus  tamen  ad-  l':nc  dtbit 

monitione  opus  habere   duxit  ,  docet  nos  ?"•**»''- 
•    ■         r  ,.  /-    1     ,  •    famur  aa- 

quam  non  loique  terre  debemus  ,  11  de  his 
'  .  ,  '  .,,     r  moninai. 

etiam  admoneamur,  ut  illa  rugiamus,  a  qui- 

bus  animum  aliquantulu  alienum  gerimus. 

Nili  enim  fepem  &  murum  prsaltum  inter 

nos,  Si  vitia  ,  quibusallucvinius,  crigamus, 

facifiseft  in  illa  relapius,  &:  cupiditates  no- 

ftra:  perquam  fallaces  &  agiles  func ,  &  cum 

ipiis  damisaut  cervis  levirate&  pernicitate 

comparands  ;  atque  ut  intra  (eptacontinea- 

mur,  opus  effe  docct  Chriftus ,  ut  accepta:  i 

Deofalutis  recordemur. 

Hic  Chrifto  jam  agnito  ,  idque,  ut  vide-  Veri-  r?- 

tur.ab  eo  quis  effet  percunftando,  Chriftum  Qj"""'"" 

.  i.j-i  r         ■       '  mijtum 

animo  non  malo  ,  ludnsde  autore  ianatio-  f„c  pM,ft. 

nisinterrogatus  patcfecit.  Quanquam  vero  ceriti 
grave  periculum  Chrifto  hoc  modo  creatum 
eft;  tamen  cum  nulla  Chrifti  interdiclione 
ne  hoc  facerct  impeditus  lichoc  eilaudinon 
duci  nequit ;  &  quidem  magis,  quam  (i  ma- 
gna  Chrifto,  &  regno  commoda  &  admini- 
cula  accederent ,  cum  quis  ne  hoc  faceret 
prohibitus  lit. 

VerC  16. 


tJUA 


Vcrf.t4 

Vi    n  "  j  quod  pedibusforte  ad  malum  abufus  cffet 

Cbrijto  ad-    '     .      r  ,  .  .  • 

momtHit    Dcmde  bis,quieadempeccatarepetunt,qui- 

bus  moibum  ,  quo  hberati  funt,  conrlarunt, 

gravius  aliquid  expeclandum  firpe  in  hac. 

(certe  in  futura)  vita,  Videi.rVf.2.0.  ad  11. 

recidivi  moibi ,  &  vulncra  curatarurfus  e- 

rfipentia.  Vide  qu/t  ad  iltum  locum  obfervavi. 

Quod  autem  Chriftus  illum  ia  templo 

tcmti!o"iui  Ortcndit,docet  hominisgratitudinem  :  vide 

vratiimii!  et'am  -<45.$.S.9.&  cximium  Ezechi.T exem- 

p!um,£/!38.  q.ad  20.  Aliisautem  grave  & 

moleftum  eft  morbisdetineri ,  quod  taber. 

nas.S:  cauponulas.aut  lupanaria.ut  olim.fre- 


Iudiicorporeicultus  violati,  quam  fpi- 
ritualis  acriores  vindices  ,  Chriftum  morte  n.  ■    ■ 
afEcere  conati  funt  ,  quod  quum  eum  fanaf-  mo,tlm 
fet,  cum  grabatum  afportare  Sabbatho  man-  <]uxf,y<- 
daffetj  i jque  «t/na?yir\ia. ,  &  pervcrfa  qu.idam  ""'  - 
illius  fafti  (ut  videtur  )  imitatione,  quo  far- 
menta  Sabbatholegentem  ,  capitali  fuppli- 
cio  multacum  fuiile  in  lege  animadverte- 
rant.   Cum  vero  atrociffimum  fcelus  deli- 
gnaturi  effent ,  tamen  non  iine  pnclari  ali- 
cujus  fpecie  illud  admiffurierant.  Spcclcm 
enim  pieucis  habet,  curaquadam  &  ibllici- 
cudine  Sabbachi  a  Deo  mandaciceneri,  & 
(ingularem  ardorem  relipic,ufque  co  de  vio- 
latoDei  mandatoexcandefcere  ,  ut  non  niii 
violatoris  fanguine  expiarctur,acquiefcerer. 
Nam  ii  ne  in  agris  paucula  qurdam  farmen- 
ta  colligere  fas  erat ,  nedum  per  mediam 
plateam  grabatum  humeris  ferre  :  &  fi  in 
privato  &  inopi  hoc  ferri  nequivit ,  nedum 
in  illo  ,  quife  Prophctam  Dei  profitcbatur, 
&  aliis  exemplo  vitae  pnlucere  debebat. 
Sed  cum  res  longc  fccus  fe  habet ,  non  mo- 
do  non  violatum,  fed  religioliffime  fanflilri- 
catum  fuiffe  Sabbathum  ,  &  fencenclam  ia 
farmcnta  legcntc  juftiffime  latam,in  Chri- 
ftum  injuftiffime  ferendam  fore  :  quanta  no- 


«juentare  nonpofjint;  undcprimitias  fanita-  '  biscautiohabenda  fit ,  ne  temere  nos ,  aut 

noftro, 


J7?  H      A      R.      M 

noftro,  aut  aliorum  fenfu  abripi  patiamur. 
Verf.  17.        Chriftus  argumento  i  paribus  fe  defen- 
iUmiie-    jjti  jdemenim  fibi  licere ,  quod  Patri  fuo; 
)'»!><>■*       PatremSabbatho  operari,&  hominesagro- 

romp.tr/tio-  .,  r  O 

nftlmPj-  tosfamtatireftuuerc,  &  jus  habere,  ut  gra- 
<»?,  batum  afportari  juberet,  proinde  ipforum 

accufationem  nullo  fundamenro  niti. 

Vel  potius  argumcntum  duciturab  effi- 

ciente  caufa  ;  quarum  afftionum  exdem  cau- 

(x  funt,  earundem  idem  vel  laudis  vel  vitu- 

perii  adjunctum  eft;  fed  iftiufmodi  operum 

Sabbatho  editorum  ,  tam  Pater  quam  ego 

autores  fumus  ;   proinde  idem  adjundtum 

eft  laudis  &  vituperii  :   unde  confequitur 

meum  opus  vituperando,  vos  Patris  opus 

vituperare.  Hacde  re  fxpius  alibi  accufa- 

tus ,  ita  tefpondet ,  ut  fe  communi  piorum 

cenfu  non  eximat,  &  fas  effe  benefacere  po- 

tius,  quam  malefacere  ,  etli  Sabbathocon- 

tingat. 

qualna-        Sed  hoc  loco  relicta  illiusgenerisdefen- 

cpcratumt    (Jone)  altius  confcendit ,  &  excommuni  ho- 

minum  ordine  le  eximens ,  divinam  autho- 

ritatem  vendicat.  Cujuscaufaeft.quod  cum 

tam  celebri  populi  corona  feptus  eiTet,  fui 

patefaciendi  tempus  maxime  opportunum 

efle  duxit.  Csteras  defeniiones  reliqui  Eu- 

angeliftx,  qui  Chrifti  humana  in  natura  de- 

fcribenda  diutius  infiftunt.perfcribunt ;  hanc 

quiaCbriftidivinitatem  ,  in  quaexplicanda 

Johannes  immoratur  ,  attingit ,  ipie  fcripto 

complexus  eft.    Ex  hoc  loco  Dei  xternam 

&  continuam  providentiam  notare  licet, 

qui  nunquam  ab  agendo  tempus  aliquod  in- 

termittit,  ne  illum  otiofum  rerum  humana- 

rum  fpeftatorem  cum  plerifque  fomniemus; 

cujus  manus  femper  operi  faciundo  admota 

eft ,  nec  unquam  taedio  aut  defatigatione, 

ut  homines,  interquiefcit:  cum  enimctea- 

tutis,  ut  fpintibusSc  ccelefti  machinas ,  ut 

continua  agitatione  moveantur  ,   tribuit, 

tum  ipfum  his  viribusprzditum  effe  necef- 

fum  eft.  In  eo  vivimm  ,movemttr,&  fumtu, 

ABor.  17, 18.  'Ephef  1,  21.  omnia  operatur. 

Nec  vero  cum  hoc  pugnat ,  quod  Deus  fc- 

ptimo  die  quieviffedicitur.    Non  enim  i"d 

univerfum  quietem  indicat ,  fed  tantum  ab 

operibus  creationis;  ideo  Mofes  non  eum 


0  N      I      A 

limpliciter  quieviffe  dicit,  fedab  omnibui 
operibus  qus  patrarat  :  iicut  neque  Sabba- 
thum  noftrum  otio  &  ceflatione  ab  omni- 
bus  adtionibus  definitur.  fcd  earum  tantum, 
quas  profeftisdiebusexercuimus.     - 

Hoc  didto,quod  illorum  furorem  placare  Verf  ig. 
debuit ,  magis  in  Chriftum  lnflammantur.  huAtftn- 
Homineseniminconlideratozeloacli,  tzn-  f">ne  mal" 
quam  io  prafcipitio  collocati,  magnoim-  "'!t<anmA\ 
petu  ad  exitium  ruunt ;  nec  minore  atque 
adeo  majore  pietatis  fpecie  ,  hoc  fc  fadturos 
|  (Ibi  perfuadent,  dum  in  Deum  blafphemiam 
fevere  ulcifcantur.   QuamobremdiligeDter 
nobis  Deus  comprecandus  eft  ,  ut  rectam 
verbi  fui  intelligentiamconcedat ;  finequa 
ex  malis  multo  deteriores  reddimur.  Nec 
enim  tantum  ad  falutaria  audiendum  furdi 
fumus ,  fed  etiam  vere  dicta  ,  tanquam  lini- 
ftraaure  (atque  fidexttaauris  amputataef- 
fet)  audimus ;  nec  tantum  exdivini  Verbi 
floremel  non  exfugimus ,  fed  venenum  et- 
iamexprimimus. 

Quod  autem  Chriftum  \hn  fe  Dei  Filium  -jtrttimtn 

facere  diclitant,  illud  recte  inde  colligunt,  ckrijlumjk 

quod  non  Patrem  nofirum  Deum.fed  meum  P 
1  _       ,   .    , J.  ,         1  /-    •  ninc  t'Ut- 

,  vocaret.  Quod  indicare  volunt  diknmen ■  « 

;  inter  FiliumDei  unigenitum  &  germanum, 

1  atque  eum  qui  adoptiooe  filius  fit.  Notemus 
igitur  Chriftum  Juda:os,tanquam  in  verbo- 
rum  fuorum  intelligentia  hallucinatos ,  mi- 
nime  reprehendentem.fenaturalem  Dei  Fi- 
lium  dare  profeffum  effe. 

Deindequod  iftomodocolligunt ,  Chri- 

]  ftum  fe  Deo  iqualem  facere,  redte  fecerunt; 

nec  ideo  a  Chrifto  refelluntur ,  aut  vitupe- 

rantur  ab  Euangehfta,  qui  in  re  tanta  nos 

errare  non  fuiflet  paffus.   Nam  tametfi  io 

hominibus  hoc  noniemperfit,  utfiliipari 

'jure  &  honore  cum  patrefint,  in  Deo  ta- 

'  men  ,  qui  non  nifi  ab  sterno  generat  ,  &  iu 

'  unitate  fubftantia;  fua: ,  illud  fieri  neceffe 

,  eft  ;  alioqui  enim  non  effet  fimpliciffima 

Dei  fubftantia,  fed  hxc  excellentior ,  hsc 

minus  excellens.Unde  etiam  fequeretur  aut 

aliquid  sternum  eflc  ,  quod  Deus  non  effet, 

1  aut  effe  in  divinitate  Deum  majorem  &  mi- 

norem.quod&  cEteroquinabfurdum  eft,  & 

I  7Tv\tii{x>  induceret. 


Joh.  cap.c.  averf.l9,ad%<]. 
10   Rejpondit  ergo  IESVS,  &dixitcis,  Amen,amendicorobis ,  twnpotesl  Fi- 
luisa  femetipfo  operari ,  ideft,  nifividerit  Patrem  operantem :  qiucunque  enimtlle 
facit,  hacetiam  Filiuspariterfacit. 

20  Vateremm  amat  Filium ,  6"  omnia  oflendtt  ei  qiu  ipfe  facit :  &operaiJlis 

majora 


E      V       A      N       C       £       t      I       C      A.  373 

viajora  ojlemlet  ei ,  ut  vos  iniremini. 

2 1  Situt einm Patcrfufatat mortuos & vivijicatjta &fdiits quos vult vnificat. 

22  Neceuim  P. iterjttdic.it  qttemquam,fed  omnejudicmm  dcdit  Filto : 

2}  Yt  omnes  bonorent  Filium  prout  bonorant  Patrem  :  qtti  non  kouorat  Filittm, 
v.on  bonorat  Patrcm  ttt  qtti  mifcrit  eum. 

2  -t-  Amen,  amen  dtco  vobis,  quifi rmoiiem  weum  attJit,  &  credit  ci  qui  mifit  mc, 
babetvitamtcternam,  &  tn  condeinnationem  nonveniet :  fcd  tranfivit  a  morte  tn 
ritam. 


ANALTSIS. 

CHRISTVS  fuamdivinitatemadverfus  Iu- 
dxoium  blafphemiastuetur.  Quamobrcm  Pa- 
tris  aftiones  confiimat  fecum  connnunes  tfle,  ab 
adjuncr.a  «fcvainiKquicquamfaciendi,  quodPater 
non  facit;  quod  porro  corroborat  i  teftimonio  ve- 
hementiiTimaralVeverationis,vel  potius  juramenti. 
Cujus  argumentum  fyllogifmo  fic  nefti  poteft  : 
Qui  nihil  facit  nifi  quod  Patiem  facere  probe  no- 
nt,  iscumPatraactionescommuneshabet:fed  Ie- 
iiis  nihil facit  nili  quod  Patrem  facere  probe  notit; 
ergo ,  &c.  propofitio  eft  manifcfta  :  afliimptioex- 
primitut.  Ptobe nolTc  fe  docct  qux  Patet facit,  hoc 
modo :  QuiomniaquiPateifaeitpati  rationeta- 
cit ,  eum  necefle  eft  confcium  efleomniumqui 
Patetfacit  :fed  Iefus  fimilitcr  omniacumFatteta- 
cit ;  ergo  confcius  eft  omnium  qua:  facit.  Propoli- 
tio  eft  manifefta  ,  aflumptio  exptimitur. 

Verf.zo.  Prolepfis  eft, cujus  occupatioeftabad- 
junfta  ufurpatione,  quam  ludii  Chtiftoeadem 
cum  Fatte  faciendi  affingete  poterant ;  cujus  fubie- 
ftio  cftadifparato,  hocmanarea  Pattisinfecha- 
litate;  cujus  erfeitum,  quod  omnia  cum  lefu  com- 
municat ,  cique  omnia  qui  facit  demonfttat.  De- 
inde  genctalem  hanc  thefin  accommodat  adhy- 
pothefin  prifentis  mitaculi;  quod  conjunctim 
cum  Patieafefieriprobatcompatatione  majoiis, 
quia  majoia  hocmitaculaeditutuseft  ;  quod  fuo 
finedeclaiatur ,  ut  Iudad  tametfi  increduli  tamen 
ftupotepeicellantut. 

Verf.zi.  Probatfemajoia  hoc  fa&urum,  quia 
mortuos  excitatc  majus  quiddameft,  quod  ipfe 
non  fecus  facit,  quam  Pater. 

Vtrf.n.  Deinde  ex  diftributione  videturpio- 
baie  fe  omnia  faceie  qux  Pateifacit,  utquicum 
beneficiaeademconferta,  &  eadcm  judicia  exfe- 
quatur. 

Verf.is.  Quodfinefuodeclaiatur  ,ut  omnesex 
iquo  Filium  &:  Fattem  honore  profequantur.  Po- 
ftea  prolepfis ptoponitui ,  cujus  occupatio  eft  a  di- 
veifis,quod  quamvis  teafpetnamui,  tamen  Deum 
Patiem  veneramut :  fubjecrio  eft  ab  adjunfta  infe- 
parabili  natuta  Patiis  &  Filii,  utquiunumnon 
habet,  altetum  habete  nequit. 

Vtrf.ii,.  Docet  Chtiftum  honoiandum  arque 
ac  Pattem  ;  quia  (eimoejuseft,  peiquem  Patti 
ciedimus ,  &  quia  ad  vitam  confequendam  tam 
Chtiftum  audiie  &  ei  obfequi  dcbemus  ,  quam 
Patti  ctedere.  Cujus  fideiinratrem  ,  &petChti- 
ftum.duoeffectaponit,  unum  quod  vitam  inpta:- 
fentiarum  habet ,  altetum  quod  deinccpsin  judi- 
cium  non  vcnit  in  feculo futuro  ;  cujus  uttiufque 


confiimatio  cft  ab  effc&o  fidei ,  quod  pcr  illam  i 
mottein  vitam  tranfiit. . 

METAPHRASIS. 

QVibm  leftts  rejpondens ,  dixit.  Quodde 
operis  mei  cutn  Patre  conjunHhne  dxi, 
illud  non  temere  fer  tncogitantiam  excidit. 
Certijjime  enim  &  ajfeverantijfime  confirma- 
rim  ,  Fdium  ettndemin  effentia  tf  potentia 
cum  Patre ,  nihil  pijfe  feorfim  ab  tllofacere, 
fedomnia  penitus  cogniiahabentem  qui  Pa- 
ter  operatur ,  eademipfa  pari  virtuie  ac  po- 
tentia  ejficere  qits.  Patcr ,  non  autem  prccaria 
aut  emendicata.  6}uod  enim  Patri  unicum  Fi- 
littm  intime  amantt  ttfu  vemre  folet ,  ut  nihil 
faciat  quod  cum  Fiiio,  qttem  h&redem  infli- 
tuit ,  non  communicat :  tdin  me  qttadrat  ve- 
riffime.cui  Pater  ex  in/inita  charitate  qua  me 
complecittur ,  qtticquidfacit  commonjirat  atq\ 
communicat .-  &  qnanqttam  perangufia fitnt 
qu&  mecum  communtcavit ,  tamen  majora  (y 
attguftiora  his  communkabit:  ut  (fialium  inde 
Jiuctum  non  percipiatis)  faltem  eorum  ea  ma- 
gnitudine ,  jlitpore  perculji pereatts ,  quodme 
cujrn  opera  aimirari  vel  tnviti  cogimmi,  con- 
temptui  habetis.  Nam  Jlcitt  Pa.er  mortuis 
|  excitatii  vttam  confert ;  fic  &  Filiu<s ,  profuo 
arburatu ,  qitam  libemme  qttos  vult  vita 
donat.  Sed  neque  Pater  in  quenqttam  filtu 
|  vindiciam  exercet  ,fed  illam  omnem  cum  Fi- 
lio ,  non  tantum  &i  erna generatione  communi- 
cat  ,fed  eam  quoad  homo  (quome  nomine  pro 
vilt  &•  contempto  habetis)  mihi  Viiio  permtfit. 
S^odhoc  conjdwfacit,  ttt  me  ejus  unigenilum 
Filutm  ( cui  itni  tam  ampla  potefias  conccdi 
potesi)  omncs  eodem  prorfus  honore  ,  quo  Pa- 
trem.profequantur.  Vobu  quidem  perfiiafum 
esi ,  mhtl  damni  cbvenire  poffe ,  tametfi  me 
ajpernamini,  qttandiu  V»irem  religiofe  colimi 
fedm  eo  tttrphcr  erralts ,  quodqui  me  Filinm 
rehgiofe  non  colit ,  ne  Patrem  quidem  vere  (y 
fincere  veneraripotesi.  &utritis  forte,  qtttd 
jit  in  quo  cum  Patrem  tnm  me  Filittm  honore 
affictatis :  citra  omnem  controverfi.tm ,  hoc 
verepr&fiabit.qui  Euangcliurn  (cujtts  ego  non 
B  b  b  minifter 


19> 


10. 


13. 


14- 


J8«  H     A      R.      M 

mhtifter modo  fcd  porro  aitthor  fum)  attcnte 
audiens ,  fer  me  in  Patrem  crediderit.  Hunc 
enim  nos  cum  Spiritu  Sancio  honorantcm 
Deiuilicoh: poffeffionem  vits.  aUqtto  ufquemtt- 
tit  ,  ciijiu  plei.iorem  fittclttm  poit  h.-ncvttam 
fercipk. ,  qitod fevertffimum  Deijudicium  & 
Jtlioqut  ]uftiffimum  effttgict :  ut  qui  eodem 
momento  quo  crcdtt,  a  ntorte  ntern.i  tn  vttam 
Kitnquam pniendam  trar.ft.ittts  esi. 

P  R  A  X  I  S. 

f  Vna ,  qua  fe  Dei  Filium 
Hujus  reliqux  }    confirmat,        & 
orationis  dtttt  ^  Altera,  qua  ,quod  ludxis 
partes  funt,        j   excipiadverfuseupotuit, 
C  ^  occupationeprxvenit. 

<:hrijlm  e-  Cumineotantum  ludxireiifterent,quod 
ju/Uer»  ef-  Dei  fe  naturalem  Filium  profitcretur  ,  illud 
fentUcurn  Chriftus  demonftrat ,  argumentoadjuniftx 
Patrei  elTentialis  cum  Patre  unitatis ;  perindeacfi 
diceret  ,  ii  ego  feparatam  aliquam  a  Patre 
eflentiamhaberem  ,  Patns  operanon  ope- 
rarer  ;  fed  Patris  opeia  ego  facio  ;  proinde 
fcparatam  aliquam  &  disjunctam  eflentiam 
nonhabeo  Quod  (ieadem  cum  Parreeflen- 
tia  fum,  fequitur  me  efle  Patns  unigenitum 
&  naturalem  Filium ,  coque  Patn  xqua- 
lem.  Ex  quo  liquet  hxc  verba  (filtas  non  po- 
tesl  quicqttam  exfe  facere)  non  modo  defe- 
ftum  potentix  non  fignificare  ,  fed  fum- 
mam  perfeftionem;  five  iiitcllig.imus,Chri- 
ftum  nihil  contrarium  Patri  facere  pofie; 
live  naturx  (ut  ita  dicam)  identitatem. 
Nam  creaturx  alix  rationales  aliquid  ex  fe 
Deo  contrarium  ficere  poflunr,  quod  non 
funt  ejufdem  naturx  cum  Deo.  Vide  ta- 
men  an  prxftiterit  hxc  ad  Mediatoris  per- 
fonam  referre,  carneindutam  :  eademenim 
loquendi  phralis  habetur ,  ubi  de  Chrifto, 
quatenus  homo  eft,  Ioquitur  tamen. 
■  ,  ,. i      Hanc  vcro  cum  Patre  eflentix  unitatem 

.-.j  >:■!   tjuott 

eum  Pure  «x  co  probat  ,  quod  ejus  operum  continuus 


Atemnt,  fpeftator  fuerit ,  &  quod  nihil  unquam  a 
Patre  fa£tum  fir,  cui  ille  non  interfuit.  Con- 
fer  locum  Prov.  8,  13.  Ab  etterno  ordmata 
fitm ,  (S)  ex  antiqiits  ,  antequ.tm  terra  fieret. 
Cum  igitur  tum  illis  rebus  interfuit ,  fequi- 
tureum  ante  illas  res  omues  fuifle  ,  &  pro- 
pterea  xrernum,  eoque  Patri  coeiTentialem. 
Sicut  enim  Clirifti  divinitatem  loh.x.il.  ex 

hocadjundlo  notat  ,  quod  Dcum  ipfe  vidc-    futuri  temporis  refcrtur  ad  potentix  dlius 
rit,  nemoautemhominumaut  Angclorum;    declarationem. 


O     N      I      A 

raripoffit,  &  operetur.  Tametfienim  An- 

geli&  pii  homines  ,  opera  Dei  videant  & 

fciant;  tamen  neque  accurate  hoc  faciunt, 

nec  illaulla  ex  parte  prxftare  poflunt.  Ex. 

quo  illud  liquet ,  Chriftum  ad  Patris  ope- 

ra  ,  tanquam  ad  archetypum  ,  non  refpi- 

cere  ut  fimile  faciat  (uthxretici  garriunt) 

iic  enim  novum  aliquem  mundum  a  Patris 

mundo  diverfum  condidiflet ,  aut  conditu- 

rus  eflet.  Dein  ,  quo  Patris  exemplo  mari 

lnambulavit  ?  an  Patrem  hoc  aliquandofc- 

ciiTe  vidit  ?  Notandum  eft  eum  dicere  ,  Pa. 

tremfacientem  ,  non  lutcmfectjfe ;  &  dice- 

re  qitod  videt ,  non  quale  vtdttj.  Quo  (aris 

declarat  fe  rem  unam  eandemque  cum  Patre 

jugiter  facere.  Deinde  quod  dicit  ,  nihil eum 

facere ,  nift  qttod  Patrem  viderit ,  notat  Pa- 

trem  ordineprimum  in  aftione  efle,tametli 

non  tempore  iit  primus. 

Quod  autem  i/tiguif  dicit ,  illudadjediim  cum  <!•" 

eft,  ne  intelligatur  Chriftum  tanquaminfe-  i""heropt- 

rioremautpartialem  caufam  ,  aut  tanquam  ™*r* 

inftrumentum  in  opcratione  cum  Parrc  con- 

currere  :  fed  quod  eadem  liberrate  ,  fcientia, 

imperio.potetia  ficit.  Stmiliter autem  fxccre 

dicitur,  non  quod  ex  fe  ficiat ,  ut  Pater,  aut 

quod  ipfe  per  Fatrem  operatur,ut  Pater  per 

eum  ;  fed  limilitudo  conliftit  inqualitatibus 

agentisad  ipfum  opus.Quanquam  enim  Pa- 

ter  &  Filius  non  fimiliter  fe  habent  ad  invi- 

cem  ,  fimilitertameu  fe  habent  ad  comrau- 

nia  opera. 

Aliud  argumentum  ab  adjunflo  Dei  erga  v"f  2°- 

Chriftum  amore  affert,  quo  fe  Dei  unigeiu-  "'"*  °?"* 

tumFiliumcomprobat.  Quemenimita  in-  '?>'""n~ 
....     c  ^ —  mumcats 

time  Deus  diligit ,  utquxcunque  ipfefacit 

hxc  illi  communicet ,  is  eft  Dci  unigenitus 

Filius;  fed  Deus  me  ita  diligit,  ut  omnia  fua 

mecum  communicet;  igitur  unigenitus  Dei 

Filius  jureappcllandus  iurmfimihtudodufra 

a  terrenis  Patribus,omnia  fuis  filiis  commu- 

nicantibus.  Oftendere  enim  nonefttantum 

illain  mediofpe£tandaproponere,fedcuilIo 

earum  rerum  gerendarum  facultatem  com- 

municare  ;  ficut  ex  pofteiiore  verfiis  paite 

liquido  conftat.  Ncque  enim  Iudxis  admira- 

tionem  moverent  hxc  opera ,  niii  a  Chrifto 

ipfo  ederentur.Vbi  notandum.verbum  prx- 

fentis  temporis  notare  xternam  miracula 

edendi  in  Chrifto  potentiam  ,  iicut  verbum 


fic  Chriftus  fe  hoc  loco  ex  eo  Deum  con- 
frmat,quod.  Patris  opera  vidit,&:  plene  per- 
cepta  habuenr,  ufqug  eo  ut  eadem  ipfe  ope- 


Probat  argumento  diftributionisfe  om-  iuutipfe 
nia,  qux  Pater  facit,  facere.  Is  omniafacit  m"i""  f>- 
qux  Pater ,  cui  datum  eft  cumfiarc  qux  ego  "*' 

facio, 


E     V     A     N      G 

facio,  tum  his  majora  facerc  ;  fedmecum 
communicavit  Patcr  ut  &  hxc,&  his  majora 
faciani;  omnia  igitur  ,  qux  Patcrfacit ,  cgo 
facio  Tametfi  cmm  potentix  eft  cjufdeni.id 
eft  divinx ,  cum  claudum  nutu  &  voluntatc 
fanitati  reftituere  ,  tum  vitam  mortuis  con- 
fcrrc;  tamcn  judicio  humano  majus  quid- 
dam  eft  mortuum  vitadonare,  quum  xgro 
tum  fauitati  redderc  ;  eoquc  fattum  cft  ,  ut 
qui  Chnftum  xgrotos  ianare  polTc  crede- 
bant.non  tamencum  mortuos  excitare  pof- 
fe  ftatim  crederent :  quemadmodum  cx  Au- 
lici  loh.  cap.i,,  verf^i,ad  53.  &:  lairi  cxem- 
plo  Matth.  cap.  9,  verf.  18.  &  Marc.  cap.  5, 
verfi  11.  ($c.  liquido  conftat.  Vel  i  pro- 
pno  adjun&o  ratio  duci  poteft.  Cujus 
enim  eft  illa  facultas ,  qux  maxime  pro- 
pria  Dei  efle  videtur ,  is  eft  Deo  xqualis 
&  confubftantialis ,  fcd  facultas  excitandi 
mortuos ,  qux  Deo  maxime  propria  vide- 
tur ,  mea  eft  ltidem  ut  Patris  ;  proiude  me 
Deo  confubftantialem  elTe  conftat. 

A  generaliore  opcrandi  facultate  ad  fpe- 

eialem  dcfceudit ,  ncmpc  ad  facultatem  vi- 

Vctt.ll.     tim  conferend; .  qUarn  unius  Det  propriam 

Chri!tm  ut     rr      ,  -      -     1  r  ~ 

Pnttryi-  docetur.  1  Samuel.  cap.  z,  verj.  6 .  Do 


1 «»-     tninu*  vivificat ,  ($  morti  tradit.  &  Deitt. 
fert,  cap.ii.verf}?.  Egooccido,  tf  vivifico.  &: 

Pfalm.  6%, 10.  Domini  funt  mortts  exittts. 
Qucmadmodum  enim  fummum  &  abfo- 
lutum  in  terris  imperium  indicat ,  ii  cui 
vitx  &  necis  poteftas  eft  ;  iic  ctiam  in  eo 
fummum  Dei  imperium  notatur  ,  quod  in 
omnes  vitx  &  necis  imperium  habet ,  et- 
iam  in  Imperatores  &  Reges ,  quibus  hxc 
poteftas  datur.  Notandum  etiam  quod  dici- 
tur  ,  Filium  adeum  modum  impcrium  vitx 
&  mortis  habere :  vitamfcilicet  in  Chrifto 
tanquam  in  fonte  eiTe,  iicut  in  Patre :  libcr- 
rime  i  Chrifto  conferri ,  ut  a  Patre  ;  quod 
diferte  notatur,  cumdicitur  ,  Filium  qnem 
vult  vivificare.  Non  peti  ab  eo  vitam  ,  tan-  I 
quam  a  canali ,  fedtanquam  a  fcatuiigine; 
non  tanquam  ab  ceconomo  ,  fed  tanquam  a 
patrefamilias  ;  non  deniquc  precariam  eiTe 
in  Chrifto  vitam ,  fed  fubftantialiter.  Quod 
igitur  Matth.  cap.  10,  verf.z\.  dicit ,  fuum 
non  ejfe  dare  ,  ut  hk  a  dextris ,  tlle  a  finiftris 
fedeat ,  illud  non  de  divina  natura  Chrifti 
dicitur  ,  dequahoc  loco  fermonem  habet, 
fed  de  alTumpta  humanitate  ,  quamdivina 
naturafuftinuit. 
VerTi2.  Aliud  argumentum  a  diftribi  t  one.  Qui 
WMmum  enim  &  beneficia  confert ,  &  fupplicium  fu- 
luitiasm    m;t  f  j$  omnla  f  qU;E  patet  facit  t  0peratur: 


I      L     I     C      A.  3J1 

fcdChriftusutrumquc  ficit,  ut  ex  1%,  &.i.\.fit,i  «m- 
conftat  :  proindc  docet,  quodomnium  ho-  mijfm, 
minum  judicium  iibi  commiflum  habet. 
Cum  autcm  judicandi  nomcn  in  Scriptura 
varic  fumatur  ,  nunc  pro  totius  hujus  uni- 
vcrli  procurationc  ,feu  univerfali  providen- 
tia  &  adminiftrationc  omnium  rerum  ;  alias 
vero  pro  impiorum  perditionc,  3.  pro  au- 
tontatc  fontcs  damnandi  S:  ulcilcendi: 
hanc  acceptionem  huic  loco  conduccre  con- 
vcnientiiTime  liquet.  Totius  autcm  mundi 
ludicem  eflc,  ncmini  competit  nili  Deo. 
Gen.  18, 15.  Rom.  3,  6.  Cum  cnim  judicium 
de  omnibus,  qux  unquam  aut  gefta  funt.aut 
111  poftetum  gercntur,  dicendum  ,  &  cuiquc 
prxmium  aut  pxna  pro  meritis  reddenda, 
quod  immenfam  qiundam  fcicntiam  &  me- 
moriam  requirit  ,  qux  m  nullum  ncc  homi- 
ncm  nec  Angclum  cadit ,  ChriftumDeum 
eiTe  necciTe  eft.  Maxime  cum  in  judicium 
cordis  cogitationes  venia.u  ,  qux  ab  uno 
Deo  pcrcipiuntur.  Acl.  1, 2.4.  1  R  g.  8,39. 
Chriftum  ,  quide  his  etiara  fcntentiam  fe- 
ret ,  vere  Deum  efle  efEcitur.  Qiianquam 
Patrem  fe  judicis  ofFicio  abdicafle  ,  aut  judi- 
ciariam  poteftatem  Filio  itareiignafle  ,  ut 
ipfe  itidcm  judicium  de  omnibus  non  ferat, 
nequaquam  exiftimandum  eft.  Paterenim 
in  Filio  omnes  judicabit ;  &:  tametii  vilibili 
&  oculis  corporis  confpicuo  modo ,  ut  Fi- 
lius,  non  (it  judicium  laturus ;  tamen  non 
idcirco  Iudicis  perfonam  pofuit.  Nec  enim 
ut  ipfe  otio  vacaret  (ut  plcrique  faciunt)  ju- 
dicandi  partes  Filio  dedit  ;  nec  quod  ipfe  il- 
Iud  cxequi  non  polTct  xtatis  vitio  ,  aut  ali- 
qua  infirmitatc  linpcditus  ,  ut  de  Vflia  legi- 
mus  z  Chron.z6,z\. 

Quod  autem  addit ,  idcohoc  fattum  ejfe,  Verf.ij. 
id  eft,  ideo  Chriftura  vitam  conferre  ,  &  m-  ■" P-<"'rr 

, .  .  n  eum  Patre 

dicatonam  poteftatem  excrcere  ,  M  omr.es  fmnore „r 

perinde  Filium  ac  Patrem  honore  ajficeren'.:  ficerttwl 

a  regum  terreftnum  confuetudine  fumptum 

eft,  qui  filiis  quos  charos  irabcnt ,  regni  jus 

communicant ,  ut  illos  honor.itiores  rcd- 

dant:  vide  z  Chro.n,,.  ubi  lchoramum  ii- 

lium  ichoshaphatus  pater,  in  regni  focieta- 

tem  iibiadfcifcit.  Sicut  enim  Reges ,  cum. 

rcgnum  eft  htigiofum  ,  fe  vivis,  filios  in  re- 

gni  focictatem  accipiunt :   lic  Deus  Pater 

prcfpiciensfuturoshxrcticos,  qui  Filii  cum 

ipfo    xqualitatem   pernegarent  ,  Chrifto, 

quoad  homo  eft,  gloriam  communicavit,  ut 

omnes  Filiura  Dei ,  non  fccus  ac  Patrem, 

honore  afEcerent. 

Quod  autem  dicit,  codem  honorc  profc-  ""^  ,u • 

B  bb  i  quendum 


?8i  H      A       R.       M 

quendum  Filium  ,  quo  profequuntur  homi- 
nes  Patrem  ,  fatis  arguit  Chriftum  Patri  x- 
qualem  eiTe.  Nam  cui  idem  &  par  honor 
attribuitur ,  is  par  &  xqualis  eft.'  A  fubjefto 
autem  ratiocinatur ,  parem  Filio  cum  Patre 
honorcm  tribuendum  cffe  ,  ut  qui  in  Patris 
folio  &  throno  collocatur.  Nam  qui  idem 
folium  S:  thronumhabent.hi  pares  funt  ho- 
nore.  Ideoque  David  plenam  Regis  autho- 
ritatem  in  S.ilomone  collaturus  ,  eumfo- 
liofuo  imponi  jubet :  &  Iofephum  Phsfrao 
fecundum  in  regno  delignare  &  inftituere 
volens.iibi  ipfi  folium  tantum  proprium  re- 
tiner.cxteroquin  omnia  cum  Iofepho  com- 
municans ,  id  eft ,  tantum  regium  jus  &  au- 
thoritatem  fibi  refervat,  Gen.a.  1,40-  Vbi ap- 
paret  folicim  regium  ,  ficut  Si.  currum  rcgis, 
eflc  proprium  adjunclum  regni  &  fummi 
principatus:licutietiamapud  populumDei, 
mulo  Regis  infedere.  Cum  igitur  Chrifto 
folium  Patris  ut  FilioconcelTum  fit ,  appa- 
ret  Chriftum  noneffe  fccundanum  atiquem 
in  regno  ccelefti  ducem  ,  fed  ipfum  fum 
mum  cum  Patre  regnum  obtinere  ;  folium 
autem  Dei  fcu  thronum  Filio  collocari 
conftat,  non  tantum  hoc  ex  loco,  fcd  etiam 
ex  Efa.9,6,/.  initio,  Sc  plerifque  locis  Apo- 
calypfeos. 
p.omilcqui  Vt  vero  unum  eundemque  Patri  &  Filio 
cum  »o«  honorem  deberi  oftendat  ,  addit ,  nonhono- 
Immrat  n  rare  patrem>  qUl  ffliim  non  h.norat ;  argu- 
mc  Patrem  mea(0  aP;verforum  utens.  Eorum  idem  ho- 

"jllQYat*  „  ,  „   ■  ■    ■         CJ 

nos  cft  ,  quorum  eadem  eft  lgnommia  ;  ied 
Pater  in  Filio  fe  inhonor.uumducit ,  nec 
quidquam  honoris  a  Filio  fcparatum  habcre 
vult ;  itaque  eodem  honore  &  reverentia 
profequendus.  Tametfi  vero  in  Legato  vio- 
lato  ,  aut  igrrominiofe  accepto  ,  Rex  ,  qu 
eummifit,^appetitur  ;  tamen  inter  mort.i- 
Ics  non  ita  conjnnftus  eft  ,  &  connexus  re- 
f  is  cum  Lcgato  honos ,  ut  ntinquam  hic  ab 
illo  disjungi  pofllt.  Nam  prxfeivte  P„ege  hic 
honos  Lcgato  nondefcrtur ,  &  non  nili  hac 
lege  &  conditioneei  tribuitur  ,  quandiu  in 
Icgationc  eft,  quandiu  mandata,  quibus  in- 
itruitur.non  tranfilit,  ncc  tjwjjhti? itrSeittt  ar- 
cniipolTit:  prxterquam  quod  major  honos 
Rcgi ,  fi  quidem  coram  eflet ,  quam  Legato 
h.ibctur.  Chrifto  vero  honor  Patri  dcbitus, 
fineomni  exceptione  dcfcrtur. 
mioimhn  Ncque  vero  dicitur,  eum  inhonorare  Pa- 
mijfm,  trem,  qui  inhonorat  Filium  ;  fed  qui  hono- 
rem  Filio  non  habet ,  non  honorat  Patrem, 
qui  miiitcum.  Vt  Filium  honorare  fit  ne- 
cefle  ,  cum  quod  Filius ,  tum  quod  i  Patre 


legatus.  Dcut  autem  fuitm  honortm  alteri 

non  il.tt ,  ut  eft  apud  Prophetam ,  E/i.41,8. 

Cum  igitur  Deus  Pater  honorcm  fibi  dcbi- 

tutnFiliocommunicat,FiliumDeumefle,& 

ideo  Patri  xqualem  efle,  conficitur. 

Exduobus  propriis  Dci  adjunrftis  ,  qui-^er'-2*' 

btis  fe  Patri  xqualem  cfle  docct ,  prius  pri- 

mo  loco  cxfequitur ,  de  poteftate  vitx  con- 

ferendx. 

Docet  autem  modum  conferendx  falutis, 

.,     ,    fAudiendivcrbum  fuum, 
Abad-^         & 

'  ^Credcndi  Patri ,  qui  ipfum  mifit. 

Quod  autem  vocat  doHrinamftam,  qux  ChrifiiJt- 
vitam  afFert,  eo  fibi  divinam  autoritatem  ft""*v'- 


aflumit,  cujushoc  verbumcft,  quod vitam''"'"'""', 
confcrt ;  tametfi  enimPaulus  Euangclittm 
alicubi  quod  prxdicavit /«/</»  vocat;  tamen 
illud  non  nifi  refpectu  miniftcrii  dixit.Chri- 
ftum  autem  hoc  loco  divinitatem  aflcrere 
conantempalameft  ,  ipfum  ideo  frmonem 
fuum  doftrina  Euangelicam  appellare,  quod 
illiusfit  autor  &  parens ,  tametfi  per  alios 
prxdicetur.  Vbi  illud  notandum  eft ,  pri- 
mum  finefermonis  Chriftiauditionenullam 
efle  vitam  ;  ut  fine  fcmente  nulla  meflis,  fi- 
ne  confitione  nullus  fruiftus  fperandi  ;  ncc 
fides,  line  qua  nulla  filus ,  non  nifi  verbo 
audito  ingeretur  :  inventa  aut  confulta  pa- 
trum  audiendo  aut  confuetudines ,  non  fer- 
vari  quenquam  ,  fed  tantum  Chriftifcrmo- 
nem  :  nec  enim  hominisfermo  vitalcm  ali- 
quamfacultatem  habct. 

Deinde  requiritur  ,  ut  qttis  credat.  Quod  cur  ™*«* 
autem  fidem  in  Patrem,  qui  ipfum  milit,  di-  ,"? '"' 

.  .         r     ■  tiT,  •    a      denanm 

rigat,  id  eo  fecit ,  quod  ad  Iudxorum  mhr-     ■  ifrm 

mitatemorationemaccommodat ,  pruden-  M,f„e 

tia  quadam  ufus ,  ut  oftcntationis  fpeciem 

effugcrct,  apudeos,  quide  Chriftoparnm 

adhuc  fane  atit  honorificc  fcntiebant.  De- 

I  inde  non  fe  tantum  Dci  Filium  ,  &  Patri 

xqu.ilcm  proponere  voluit,  fcd  &  Mediato- 

rem  &  Meflum  ,  eoque  folo  Deo  aliquouf- 

!  que  inferiorem :  tamctfi  omnibus  crcaturis 

I  aliis,  iplis  ctiam  Angelisfjperiorem.   Alio- 

I  quienimfidesctiamfigiturinipfum  Filium, 

ut  Ioh.1,11.   Quotqitot  autem  credidertmt  in 

eum  ,  dedit  eis  hanc  dignitatem ,  ut  filii  Dei 

,  effent.  &  Ioh.^,1 6.  Sic  Deus  dilexit  munditm, 

|  ttt  Filium  fttiim  unigenitum  dederit ,  ut  qttif 

quis  credit  in  el'.m,  non  pereat,  fed  habeat  vi- 

tam  Aternam.  Qujn  ctiam  Chriftus  ipfe  a:- 

quiores  &  inftructiorcs  auditores  na&us,  fi- 

bi  ipfi  fidei  honorem  vcndicat  Ioh.14,1.  Cre- 

ditisin  Deum,  etiam  in  mecreditc.  Nec  vero 

hac 


E       V       A       K       G 

hacloctuionc  rmgis  fidem  in  fe  detreclat, 
his  vcrbis,  quam  P.uri,  quo  minusdoctrinx 
auror  iit,  ob  cam  cauf.im  adimir ,  quod  do- 
ftrinam  fcrmonem  fuum  vocat.  Iino  vcro 
tametli  hoc  occultius  &  vcrccundius-  ,  ta 
men  fidem  ,  qux"  cft  erga  ipfum ,  liis  vcrbis 
complcxus  eft.  Cum  enim  non  nili  fuo  fcr- 
mone  fidem  Patri  habcri  docct,  fatis  indicat 
Patri  fidem  haberi  nonpolTc  ,  niliprius  ip(i 
credatur.  Notcmus  non  fatis  cflc ,  li  Dci 
fcrmonem  audiamus ,  nili  fidcm  audito  fcr- 
moni  adjungamus  ;  ut  fcmcn  condi  non 
profuent ,  nili  radicem  agat ;  ncc  juverit 
cjucmquamalium  promilta  facicntem  audi- 
dirc,  nili  manu  extenfa  &  cxpanfa,  qua  pro- 
miflum  accipi.it. 
in  i|»i'W  Docet  vero  eum,  qui  credit  ,  jam  vitam  i 
""'" ■*'<"'•<  habere ;  vitamfcilicct  auernam  in  illo  ilico 
vtchuunr,  jnchoan.cjua:  cxtremodie  pcrficietur.Tam- 
ctli  enim  pcr  mcdiam  mortem ,  atquc  adco 


mxii. 


t      i     t      c      A.  jgj 

pcrmille  mortes  nobis  in  hac  vita  tranfcun- 
dum  lit ;  tamen  non  obfcura  vita:  rctetna: 
(Tgtla  in  nobis  e.vperiri,  &  fcntirc  licct :  pa- 
cemenim,  &  rcconciliationcm,  &  gaiulium 
Spiritus  Sanfti  in  nobis  fcnticntes,non  con- 
tcmncndas  vitxxtcrnx  primitias,  cV  pignus 
fcu  arrhabonem  JccipimUS. 

Quod  confirmat  .idhuc  m.iojsadjur.ttum  ""',unt 

*-       .  i     n         ■    j-   •  r  luitiao  01 

XtettiX  vit.r ,  quod  eft  m  judicium  jeii  con- 
demnationem  non  iwj/rcquodhoc  ipfo  quod 
crcdimus  ,  ~i  mo  te  in  vitam  tranfivimtu. 
Hinc  conftat ,  noseflc  mortuos  in  peccato 
Ephef  cap.i,  verf.i.  &  non  femi  mortuos, 
ut  Pontifiai ,  nili  allegoria  ,  adverfus  aper- 
tum  &  exprcflum  Dei  verbum.  Kotandum 
vcro  cx  Roman.  cap.  6,  verf.p,  adu.  quod 
quemadmodumChriftusrelufcitatus  c  mor- 
tuis ,  nunquam  moritur  ;  iic  vitx  in  Chri- 
ftoreftituti ,  nunquam  fpirituali  vita  inter- 
moriuntur. 


6- 


I  o  H.  cap.  <j.  a  verf.  ty,  ad 31. 

2s  Amen,  amen  dico  rcbis,  advent.it  tanptts,  &  nunc csl ,  qtittm  mortui  audient 
rocem  Filti  Dci,  &  qui  audierint,  rirent. 

26  SnutemmPatcr  habet  ritam  in  fcipfo ,  fic  dedit  &  Filiohabcreritamin 

fe,tt°- 

27  If  autloriuacm  ei  deditctiam  jttdicittm exerccndi,  quatenusFiliushomi- 

tiis  eli. 

2$  Ne  hoc  miramiu  :  nam  reniet  hora  qua  omncs qui  in  monumeutis  funt ,  au- 
dient  rocetn  ejus ; 

2o  Etprodibnnt  qui  bonafecerint  in  refiirreclionem  rit£  :  qtii  vero  mdd egerint> 
in  refurreclioiian  coudemnationis. 

$0  Nonpofftim  ego  ameipfo  facerc  qnicquam :  proutaudtojttdico:  &)udicium 
meumjuftumesl :  quta  non  qturo  roluntatem  meam :  fcd  rolnmatem  ejtts  qtti  mifu 
me,  id  cilr,  Patrts. 


ANALTSIS. 

T"\Icit  Chriftusfevitam  hancin  hominesconfer- 
*■'«.  Q£.cviua  Chrifto  collata  defcribitur  pii- 
mum  ab  ad|unfto  tempore:  quod  fuis  partibus  de- 
claratur ,  mox  fumro ,  &  pnfemi  tempore  :  quo 
hxc  locjuutus  eft;  deinde  fuo  fubjcfto.ncmpe  mor- 
tuoruro;  poft  ab  efficiente  inftrumentali,  tidc  fcili- 
cet,  coucepta  ex  vcrbi  Chiifti  auditiooe.  Qux  o- 
lnnia  confirmantur  reftimonio  divino  Chrifti , 
nempe  afleveranriflima  affirmationc. 

Vtrf.16.  Hxc  vitx  collatiopcr  Chriftum  illu- 
ftratur,  paribusfcilicer,  quoddonatvitain  ut  Ta- 
ter  ,  quod  adjun&a  donatione  &  communicatione 
Patris  hanc  vitam  confert ;  ubi  qua:ritur ,  an  hic 
donatio  eft  per  iternam  generationem ,  qua  rario- 
ne  Patri  acqualis  eft ,  an  cjuoad  eft  Mcdiator  Jc  in- 
ferior  Patri;fed  ex  fcquenti  vetfu  videtur  indicare, 
donationcm  hanc  efle  quoad  eft  homo. 


Verf.iJ.  Ab  advcrfo  probat  pencs  illum  efle  cx 
dono  Patris  vitam  dare,  quia penes illum  eft  inorti 
adiudicarc. 

Vtrf.it.  PcrgitconGrmare  a  majori,  quia  mor- 
tuos  in  fcpulchro ,  &  inpulverem  redadios,  fola 
vocefuaexcitabir. 

Virf.i').  Hanc  excitationem  a  mortuis  confir- 
rnat,  a  diftributione  fubjefta  piorum  &  impio- 
rum  ,  quod  alia  diftributione  finis  declarar,  cpiod 
pii  ad  vitam  ,  ad  mortem  iropii  excitabuntur. 

Virf.io.  Vt  i<>ytrf. fic hoc docet fe  nihil  (epara- 
tum  in  judicandis  hominibus  haberc  a  ratrejfcd  ur 
ibi  illudconfirmavit  ab  adjunclavifionc  omnium 
qua:  Pater  facic ,  iic  hociocoab  adjuncfiaaudiiione 
omniuin  quxPatcrfacit.  Deinde  fuum  judicium 
nobisccinmendatabadjunfta  veritate;  quamve- 
ritatcm  confirmat  ab  cffeilo ,  quod  non  quzrat 
fuam  voluntatem ;  quod  etiam  arguit  a  diffarato, 
quia  quarit  volurtatcm  Pauis. 

Bbbj  META- 


*)• 


16. 


17. 


aS. 


19. 


3°- 


Verf.  i?. 
Cbrifii  vo- 

ff  Vl/il    /)K- 

inana  rejii- 
tmtxr, 


384.  H      A 

METAPHRASIS. 

ME  mortuis  in  peccatis  vitam  nnnquam 
finiendam  reftituere,  certijjimam  fidem 
indefacto  ,  qttod  lempm  veniet,  imo  verojam 
advenit ,  cum  pr&ftnte  hac  vita  dcfunfii  vo- 
cem  Fdit  Det  audituri  fint ,  qua  audita  ilico 
revtvifcent ;  cy  ut  alii  tantijpcr  in  terris  vi- 
tam  (5 '  ffiritum  ducent,  quoadnaturtt  debi- 
tum  denuo  perfolvent.  Sicut  enim  Pater  vitt 
fontem{$ '  princ:pium  habet  ;  fic  per  sternam 
generationem  Filio  dedit ,  ttt  vitam  tnfe  ha- 
beret.  Vicam  amplius  ,  Patrem  non  tantum 
pers.terr.am  generationem  ,  fid  etiamquo.id 
humanam  naturam  d.iftenjatione  quadam 
miki  omnem  JtiAiciariam  puniendi ,  tf  morte 
multandt  rationem  pcrmififfe.  Ne  vero  hanc 
vits.  ey  nects  potefiatem  mihi  a  Patre  datam 
tanquam  incredibilem  admiremini ,  ventet 
tempus ,  tametfi  longius  remotam  quam  illud 
de  quo  fupra  memini ,  cum  omnesadunum 
mortui  qtiifuis  (cujufcunque  generis)  infepul- 
chris  condunt ur ,  fimul  ac  vocem  Fdii  Dei  mi- 
nifterio  Archangeli  perfonantem  audierint, 
ilico  prodibunt ,  hi  quidem  qui  bonts  operibtu 
in  hac  vitafaciendufc  exercuennt ,  ad  refur- 
recltonem ,  beata  vita  conjunclam  :  illi  vero 
qui  improbitati  operam  dederunt,  adrefurre- 
ctionem  qnam  &terna  miferia  excipiet .&uam- 
vts  vero  h&c  mihi  etiam  ut  homini  commiffa 
effe  dixi ,  nolite  tamen  putare  me  (perinde  ut 
aiii  homines)  errore  injudicio  labi  aut  decipi: 
nihd  enim  poffum  feorfim  ($  fiparatim  a  Pa- 
tre  facere.  Puiamobrem  non  nifi  de  compertis 
rnihi  &  penttus  exploratis  fententiam  fero. 
Sicttt  autem  fana  eft  &  incorrupta  facnltas 
animi ,  qu&  verum  ajalfo  difcernit ;  fic  nulla 
animi  perturbatione  abreptus ,  meam  volun- 
tatem  ad  Patris  placitum  conformo:  undeju- 
dicitim  meumjuftum  effe  necejfum  efi. 

P   R  A   X  I  S. 

PRopius  hunc  verfum  intuenti  eorum 
mihi  fententia  placet ,  qui  hunc  vcrfum 
ad  vitam  corpoream  rcferunt ,  qua:  certis 
quibufdam,  videlicet,  vidua:  filio,  &  Lazaro 
mortuis,  voce  Chrifti  reftituta  cft.  Cum 
enim  deanimz,  cxpeccato,  mortepriori 
verfu  egerit ,  hoc  verfu  nova  alTeveratione, 
novum  orationis  principium  ducere  vide- 
tur.  Sicut  ex  prxcedentibus  cxcmplisclare 
liqucre  potcft,  ubi  nova  ifta  tam  gravi  afle- 
veratione  ,  f:mperdiverfum  aliquid  a  fupe- 
iriorc  afTeveratione  confirmat.  Ueinde  hoc 
loco  nullam  fidem  requixit,  ut  vitam  confe- 


R.     M      O      N      I     A 

quatur  ex  audita  voce  ,  qua:  tamen  in  (piri- 
tualis  vita:  reftitutione  cumprimis  exigi- 
tur.  Poftremo  <P«ms  vocabulum  non  Ag- 
ya  hoc  loco  ufurpatur.  Sicut  in  corporum 
extremo  die  refufcitatione  ,  quod  quidem 
haud  fcio  an  ufpiam  dc  doftnna  (nili  loh.10. 
&  quidem  metaphonce ,  &  limilitudine  a 
paftorum  voce  ducla)  dicatur.  Nec  vero  do- 
ftrina:  luculetx  de  noftrain  univerfum  cor- 
ruptione  ,  cx  mortis  metaphora  aliquidde- 
cedit,  cum  illa  plamifime  fupenori  fenrentia 
confirmatur;  nec  contextus  &  complexus 
orationis  ratio  cum  hoc  fenlu  pugnat ,  quin 
potius  hunc  fenfum  communit.  Vita:  enim 
prxlentis  donatio  ,  teftimonium  &  pignus 
eft  alterius  vitx  fpirituahs  per  Chnltum 
collata:.  Auouftius  enim  eft  cum  ad  Chnfh 
gloriam  ,  tum  vero  ad  praTens  inftitutum, 
ut  ilhs  verbis,  qua:  vitam  Chrifto  inlitam 
&  innatam  indicant,  cum  utraque  cum  cor- 
porea,  tum  fpintualis,  quam  fpiritualis  dun- 
taxat  vita  intelligatur :  quod  t.unen  non  po- 
teft  fieri,  niii  hic  verfitsij.  deprajfenti  vita 
intelligatur. 

Qitod  etiam  de  generali  corporum  exci-  &rtfim§- 
tationeadjungkur,  videturaptiflimeadu-  "wPe'a- 
tnufque  refurrettionis  cum  fpintualis  tum  £'  • 
corporea:  fpecialis  confirmationem  fubjun- 
gi.  Nam  fpiritualem  confirmat ,  quia  qui 
corpora  mortua  excitat ,  idem  &  fpiritus 
vivificat ;  ficut  Matth.9,^.  paris  jurisaut 
poteftatis  efle  docet ,  peccata  remittere ,  Sc 
paralyticum  verbo  fanare:  &  fpecialem  cor- 
porum  refurredlionem  firmifllme  compro- 
bat.  Qui  enim  omnium  defunclorum  cor- 
pora ,  &  quidem  ad  pulverem  redaifla ,  olim 
vita:  reddct,  eum  paucorum  quos  vult  mor- 
tua  corpora  facile  reftituere  pofle ,  in  pro- 
mpru  eft.  Tametli  verfiu  1%.  aitiologia  efl*e 
polTit  verfus  proxime  pra:cedentis.  Hinc 
nos  in  maximis  &  gravuTimis  periculis  fi- 
duciam  habemus ,  eum  ,  qui  cx  mortuis  cx- 
citat ,  nosfacileabommbus  malis  pofle li- 
berare:  vide  2.Cor.i,7,9,io. 

Cum  fe  vitam  utriufque  generis  confer-  Verf.  z6. 

re  docuiflet ,  quomodoillam  conferat  fub-  "/?«'  '"dt 

mneit,  nempe  ut  autor  &  fons  vita:,  non  fe-  ?."" 

'      b    '         .  r  ...      ihirntx, 

cus  quam  ipfe  Pater,   Joh-  1,  4.  intpjovita 

erat.  Cum  autem  vita:  fons  unicus  lit;  vide 

Pfalm.$6, 10.  Deumeffe  fontcmviu  :  hinc 

patet,  Chriftum  efle  ejufdem  cum  Patre 

eflentix  &  fubftantix.   Sicut  enimantevi- 

tx  fcautorem  &  parentemindicavit ,  quod, 

cui  ipfe  velit ,  illam  confert :  fic  hoc  loco 

dum  vitamin  feipfo  indufam,  non  preca- 

riam, 


E      V      A      N      c 

riam  ,  mutuam  ,  aut  adfcititiam  cfle  affir-  I 

mat.  Ideo  vero  Filio  dedit,  uc  fons  vitar,  qui  I 

m  Patre  inaccefliis  &:  conclufus  obferatul- 

que  cft,in  Filio,  qui  carncm  noftramailum- 

plit,  pcrvius  &:expofituseflec. 

Verf.  27.         Expolico  vicx  propno  adjuntto,  accedit 

V  txjudi-  ad  alterum  dc  judicio  ;  quod  tametli  non 

tmdipcit-  fecus  chrifto  natur.ile  fic,quam  vica;  tamcn 

"•""""""  utcumxcernageneracione  limul  eam  qux 

ra  itmmt,  .^  Kn)p0re  ^(j  ucclaret ,  fe  illud  quatenus 

homo  eft  accepifle  coniirmat.    Vtriufcjuc 

cnim  naturx  probacionem  edere  voluic,quo 

germanus  a  lege  &  Prophetis  dcpictus  & 

delineatus  Mcflus  dignofcatur.  Nec  tamen 

a  propolito  fux  divmitatis  aflerendx  hoc 

rriodo  aberrat  Chnftus:  quandoquidemhxc 

poteftas  judicandi ,  in  purum  &  (implicem 

hominem,  aut  vero  etiam  Angelum  confer- 

ri  non  poteft ;  fed  in  eum  duntaxac  ,  qui 

Deuseft.  Vt  Chrifti  humanitashujus  facul- 

tatis  judicandi  pon  fecus  capax  lit.nili  quod 

in  divinitatc  fubliftat.Quemadmodum  Pro- 

conful  efle  nemo  potuit  ,  nili  idem  ex  pa- 

tricio&  fenacorio  ordinecrac;  &  ur  Major 

nemo  nili  fenacorii  ordinis  ;  lic  nulli  hxc 

poceftascommunicariporuic,  nifi  Dei  Filio. 

Deinde ,  licuc  prius  diftum  eft ,  judicis  oflT- 

cium  fenlibih  modo,  &  oculis  objcclo  ,  non 

poccft  nifi  a  Filio,  quaccnus  homoeft,  exer- 

ccri ;  quandoquidemoculis  corporeis ,  ne- 

que  Pater ,  neque  Spuitus  Sanftus ,  qui  (pi- 

ritus  funt ,  videantur.  Hic  vide  li  cum  Cy- 

rillo  tocus  hic  Iocus,  quodivinicacemfuam 

Chriftusaflerir,  de  Mediacoris  perfona  in- 

telligi  debeac ;  an  cum  Angujlino  pmim  ad 

xcernam  generacionem  ,  pacim  ad  Media- 

toris  perfonamrefcrendus.  Cum  enim  par 

honor  Chrifto  hichabetur,  qui  Patri  ,  & 

cum  in  fe  vitam  inclufam  &  iniitam  habere 

videtur;  non  vidcnturifta  nifiin  Filii  perfo- 

nam ,  quoad  ex  Patris  fubftantia  genitus, 

competere.  Sicut  autem  fuperiore  lenten- 

tia  de  fonte  vitx  ,  in  Chrifto  confolationem 

percipirnus ;  (ic  hoc  judicium  nos  ad  cau- 

tionem  erudiat ,  utqui  pcccatumin  ullum 

non  patitur,  maxime  io  Eccleliam ,  ubi  prx- 

fidet ,  &:  cui  graciofa  &:  falutari  prxfentia 

adeft  ,  paffiirus  non  lit.  Vide  E.W.33,1,1,3. 

VerC  u         Videtur  racio  cffe  a  comparacione  ma- 

29.  joris,  qui  proxime  antecedentem  fcnten- 

qn*  hdt    tiamconiirmat,quiadicic,H*7»»'e;»W(//rW, 

digntjciiur  DOn  jj}a    probataucem  fe  idcircoludicem 

Vfclm-'  efle  •  &  aofolvendl  &  damnandi  poteftatem 

m,rrtt        habere  ,•  quod  fummum  &  auguftifTimum, 

<juod  exftiticaut  exftabit  unquatn,tibi  coru- 


I      L      I      C       A.  jgf 

mifTum  cflct ;  nec  igitur  mirnm  vidcri ,  fi 
quxjudicia  minus  auguftafunt ,  ci  permit- 
tantur.  Quanquam  prxftabilius  ent  ad  o- 
mniailla,  quxprxceflcrunt ,  icfcrre,  cum 
omnia  hoc  argumcnco  contirmantur. 
Vltimum  vcro  judicmm  C  Abfolute, 
feurefurreftionem  gene-J  . 

ralem  arguit  argumento') 
confcntaneo,  V  Quodarumodo. 

fEfficieus, 
Abfolutc^       & 

l^Finis. 
ErFicicnsrefurrcc?rionis,unaomniunj,cum  KffintBii 
piorum  cum  impiorum  ,  proponitur  voxfin  P"r''Z'""' 
homtntt  ;  qux  cum  tancam  vim  habitura  lic,  .?. 
uc  morcuos  ab  initio  mundi  ad  finem  fccuh 
infinitis  fpatiis,  &  locorum  incervallis  ,  ma- 
ri,  tcrra ,  oricntc  ,  occidente ,  aquilone ,  & 
auftro,  uno  momenco  vitx  reftitucre  poflir: 
eum  non  purum  hominem  auc  crcaturam  cf- 
fe  in  procindu  eft.  Potentillimo  in  terris 
Monarchx  aliquot  dies,  autetiam  hebdo- 
madx  cogendo  ex  20000  excrcitui  noa 
lufticiunt :  quantx  igicur  potentix,  tantam 
hominum  infiniracem  iftu  oculi  coram  fe 
(ifterc  '-.  Si  omnium  hominum  hinc  illinc 
disjectorum  vcl  vivorum  aures  perfonare 
poflet  Chrifti  vox  ,  eflet  quidem  incompa- 
rabihs  &  infinitx  potentix  ccrtiffimum  ar- 
gumentum:  mortuonim  vcro  aures  pcrfo- 
nare  mulco  m.igis.  Etli  unum  mortuum  cx- 
citare  voce  fua  ludxis  admirationem  mo- 
vit,  quanto  amplius  quotquoc  ab  orbe  con- 
dicoexfticerunt  .' 

Et(i  unum  Adamum  expulvere  fingere 
Divinum  crat ,  cundem  cuminfinita  pofte- 
ritate  in  pulverem  rcdacTum  inftaurare , 
an  non  divinum  rcputabitur  ?  Hoc  igitur 
modo  pars  aliqua  judiciarix  poteftatiscom- 
probatur,  quod  potencia,  &  virtuce  inftru- 
c/tusfitomnes  tanquam  impaifta  dica,  aut 
miflis  appatitonbus  coram  tnbunali  fuo  fi- 
ftere. 

Nec  vero  cum  hac  voce  Chrifti  pugnat  qUa  m./;m 
Apoftolifententia  1  Tbef.a,,  ltf.  &:  1  Cor.  i^.cumnct 
verf.ct.  qux  hoc  vccc  Archangeli  ,  &  qui-  *Ar&*u]f' 
dem  tuba  fonante  ,  confeCtum  iri    docet :  "» 
quandoquidem  vox  Archangeli,  qui  Chrifti 
veluti  apparitor  ,  vox  Chrifti  eft ;  ficut  & 
verbum  Prxconum  miniftcno  hominibus 
aliatum,  non  deiinit  Chrifti  verbum  efle. 
I  Archangeli  vox  ,  aut  tubx  quantumcunque 
:  fonorx,  vim  non  habcc  vicam  mortuis  con- 
fcrendi  ;  non  Diagis  quam  Paftorum  vox  vi- 
I  tara  hominibus  iuftill.ue  poflit ,  mfi  Chn- 

(tus 


tujusnar- 
ddtfouti- 


raw  f>a- 
rmttin  A- 
ciionuni 
t*  reports- 
tnnjimni, 


iitnue  cib 

incortupto 

juilice. 


$16  H       A       R.       M 

ftus  efF.cacia  Spiritus  fui  vitim  conferar. 

Hic  commencacio ,  omncs  liftendos  ad 
tribunal  Chrifti  refponfuros  de  his  qux  m 
corpore  geCTerinr,  fi  fxpius  iu  animo  pertra- 
ctarecur  ,  iingularem  follicicudinem  &  cau- 
tionem  in  agendo  ingencrarer.  Cogitatio 
cnim  hxc  ,  ponendamelie  racionemcoram 
co ,  prxfertim  qui  omnia  penitus  nota  &: 
comprehenfa  habet ,  crconomicum  magis 
follicitum  reddic ,  ne  quid  iive  per  negli- 
gentiam  ,  five  perfraudem  fiac.  Matth.  15. 
■vjrf.19.  Afoc.  ic.ii.  hbri  enim  racionum, 
abipfo,  qui  a  racionibus  eft,  confe&i  func. 

Demde  iiqnsratur ,  quomodo  peccacis 
niorrui  voce  Euangelii  ad  vicam  fpiricualem 
cxcicencur: 

Refbondetur ,  eadem  Chrifti  vircuce  qua 
morcua corpora  vicx  reftiruuntur. 

Finis  refurrecbonis,ur  quifque  prxmium 
eorum  ,  qux  in  corpore  geffic ,  auferac. 
z  Or.5,10.  Qui  finis  generalis ,  pro  duplici 
piorum  &  impiorura  ratione  ,  in  duos  fpe- 
ciales  rines  diducitur.  Alii  enim  ad  refur- 
reflionem  virx,quibeneegerunr,  reliquiin 
refurrectionem  morcis  excicabuntur.  Cor- 
pus  cnim  ,  quod  boni  auc  mali  minilcer  & 
prxbicor  fuic  ,  prxmii  in  fociecacemafcif- 
cirur.  Sicuc  enim  principali  reo  ,  &  prima- 
rio  damnaco  ,  qui  canquam  afcicicii  adjun- 
gebancur  ,  capireicemplectuncur :  iic  &c. 
Hxc  prxftar  idverf.}c.  referri,  ubijufticia 
Chrifti  m  judicando  aiFercur. 

Hoc  eciam  nos  follicicos  faciat,  quod  co- 
ram  incorrupro  judice  ,  qui  nec  gracia,  nec 
munerum  corrupcela  flecti  pocefc ,  iiftemur: 
ubi  nullius  pragmacici ,  auc  advocaci  defen- 
iio  nos  poiiic  a  poena  eximere  ,  licuc  apud 
terreftres  judices;  eoque  Apoe.  1,  ij.  Cin- 
gttlo  attreo  ad  mammiUas  prtcinctum  legi- 
mus,  &  EJa.n.j.  Ittflitia  baltheus  htmborum 
etts,  tf  fides  cinclorium  renum  ejns :  Sc  iu 
Pfa!.S$,9.  Judicio  Q>  sqttitate  indutum :  & 
J-ieb.1,%,9.  Sceptrum  rectttudinu  fceptrttm  re- 
gni  t:ti,  dilexijii  jujiitiam ,  odio  habw.jii  ini- 
qtf.tatem.  Kain  ii  invenci  func  homines  pii, 
qui  Iudicis  parces  obicrunt ,  qui  in  muneri- 
bus  corrupti  non  fuut ,  ut  1  Sam.  11,3,4. 
cum  c.imen  hi  horum  opus  habebanr;  quan- 
to  minus  in  Chrilto  ,  qui  nullius  horum  e- 
gec,  iilud  non  cndic.  Sicuc  aucem  judicis 
julticia  maleficis  foirr.idinem  incutiac ,  fic 
piis  &:  jufcis  lingularem  confolationem  pa- 
riac ,  qui  probe  norunr  fe  ,  utcumque  apud 
homines  dc  recle  f-iclis  damn.incur,  apud 
Chrifticribunilabfolucos&  juftificacos  fore. 


Qiiod  aucemde  illis ,  fccundum  opera,  oaut  tx 
judicium  ferecur  xcernx  vicx  auc  conde-  operibm 
mnacionis  ,  nonideo  hoc  fic  ,  quia  pociffi-  t'iiciun 
mumab  operibus  prxmiumfufpenfum  te-  f""1"1. 
ne.uur  :  ante  cnim  vitx  adeptionem  ad  fi- 
dem  Chnftus  retulic  ■uerf.2.4.81  condemna- 
tionis  caufam  potillimumad  infidelicacem 
reculic.  cap.$,ii.  Sed  quia  judiciifuixqui- 
cacem  hominibus,  &  Angelis  Chnftus  com- 
probare  vulc  ,  qui  fidenn  corde  lacencis  co- 
gnicores  nontunt ,  ideo  fentenciam  potius 
de  operibus.qux  innocefcunc.ferre  decrevic: 
undefic,  uc  Matth.ij.n.  ad^6.  non  can- 
cum  fecundum  opera ,  fed  &  fecundum  ope- 
railla,  qux  fenlibus  obviafunc ,  fenrencia. 
ferenda  defcribacur  ;  canquam  judex  alio- 
rum  a  reopacracorumfcelerum  confcius,  il- 
lis  prxcericis  qux  iibi  cancum  cognica  func, 
de  his  fcncenciam  diceret ,  qux  circumli- 
ftentibus  innotefcunc.  Neque  camen  pro- 
pcerea  fequicur  ,  fidei  auc  cogicacionum , 
nullam  in  judicio  racionem  habicum  iri. 

Deinde  cum  omnesde  openbus  bonis,  n™tm>tn 

aur  adrmlTis  auc  omilTis  ,  in  mdicium  voca-  . 

1  l-  l       t-  1  fromertn- 

buntur :  cum  his  autem  quibus  Euangehum  tur. 

prxdicatum  non  eft ,  de  fide  aut  mfidelicace 

agi  non  pofTe  videacur,  hanc,fecundum  opc- 

ra  ,  judicandi  normam  ,  canquam  magis  ge- 

neralem  nobis  Scripcura  proponir.  Nec  ve- 

ro  fequitur  bona  opera  vitam  promereri, 

quia  bene  operannbus  prxmium  promitci- 

cur;  quia  graruicum  eft  prxmium,  non  ope- 

rum  menco  minima  ex  parce  debicum.  Ne- 

I  que  fequicur  bona  opera  vicam  promereri, 

I  quia  mala  morcem  juftiiTimam  accerfunc; 

\  cum  opera  mala  pure  mala  linc  ,  bona  vero 
maloadmifta:  eoque,  nili  pergraciam,  x- 
cernam  morcem  arcefTentia ;  ut  redlius  imi- 
cacorcs,  &  ftudioii  bonorum  operum,  quam 
fadtores  dicamur.  X/r.1,14. 

Nocacur  vero  cemporis  adjunctum  illud,  btcip/im 
quodjamcum,   cum  hoc  dicebatur ,  adve-  •"""" "■"'" 

I  niebac :  fed  nequaquam  ,  uc  in  duabus  fupe-  1f '""» 
rioribus  fencenciis ,  ;am  cum  advenille  dici- 
cur.  Ex  quo  longius  remocum  cum  cempo- 
ris  apparec.   Quamobrem  de  poftremo  ad- 

;  ventu  fuo  Chriftus  Matth.\^,\\.  fermonem 
habens ,  fe  regi  conferc  in  longinquam  re- 
gionem  profecto  ;  uc  hoc  modo  cemporis 
incervallum  nocec ,  &  incercapedinem  incer 
primum  iplius,  &  fecundum  adventum.  Sed 
multa  fccula  incercefferunr  ,    quibus  hoc 

1  cempus,  vcluci  magnis  icincribus  confectis, 
advencavic ,  &  canquam  in  foribus  eft.  Hoc 

!  uos  canco  magis  follicitos  reddac ,  quanro 

nobis 


Cujut  ad- 

rrntutpn 
;  ejjri  tiC' 


Verf.  jo. 

judtcium 
jujlum  e- 
nt, 


cum  crnni 
fciut  qut 
facftttt, 


E  V  "  A  N  C 
nobis  propior  abcft  iilc  dicsDomini.  Sicut 
cnini  confticuto  ad  judicium  excrcendum 
die,  cum  tcmpus  appropinquat .  quo  comi- 
tia  ilh  judicumcclcbriora  habcntur,  omnes 
dcfcnlioncm,  &  caufx  fux  dictioncm  coram 
judicc  mcditantur ,  omniaquc  caufx  fux 
prxlidia  &  adminicula  ut  in  promptu  lint 
providcnt :  fic  &  nos  in  Chrifti  advcntum. 

Eoquc  magis  quo  hic  dics  fcmcl  a  Deo 
fixus  Act.ij.T,!.  mutari  aut  proiogari  nc- 
quit;  quod  in  judiciis  terrenis,  vel  judicum 
morbo ,  vcl  pcfte  ,  vel  aliis  de  caulis  fxpius 
fit.  Hujus  autem  diei  cxfpcctatio ,  difcri- 
men  inter  pios  &  impios  manifeftc  ftatuit: 
non  equidem  quod  ad  fidem  accinet,  cum  & 
pii  S:  impii  maxima  cx  partc  hunc  diem  vcn- 
turum  credunt ,  fed  quod  piis  eum  cupide 
expctentibus,impii  ejus  exfpeftationem  ex- 
horrefcunt ;  non  fecus  quain  malefici  jufti 
judicis  advcntum  cxtimefcunt.  Ador.  i. 
i  Tim.A. 

Iudicium  fuum  quodcunque ,  feu  illud 
quod  in  prxfentiarum  fit,  feu  quod  in  cxtre- 
mo  judicio  fiet,juftu  efle  prob.it.  Cum  enim 
fibi  homini  judicium  comrniflum  elTc  dixit, 
excipi  potuit,  homines  omnes  mendaces,  Si 
fallere,  &  falli  pofle.  Quamobrem  dicit  fc 
non  modo  nullum  judicium  in/uftum  ferre, 
fed  nec  poflc  quidem:  ut  prius  docuit ,  fe 
nihil  facere  pofle ,  mfi  quod  Patrem  videat 
facientem  ;  hoc  autem  oftendit  ab  adjunftis 
duobus  veri  judicii:cognitionefcilicet  cau- 
{x,Sc  erefto  ad  judicandum  ftudio  Sc  volun- 
tatc.Vbi  enim  hxc duo funt.ibi  judiciumre- 
ftum  fit  necefle  eft.  Quamobrcm  Efa.11,1. 
fpiritus  fcientix  &  timoris  Dei ,  fuper  eo 
requiefcere  &  pleniffime  conferri  docetur. 

Caufx  autem  cujufque  notitia  abunde  in- 
ftruftum  cfle,  docet  his  verbis ,  cum  dicit, 
feproutaudit  .judiciumferre;  ubi  peraudi- 
tum  mctonymicecaufx  pro  effecto  ,  fcien- 
tiam  intelligit :  fic  ut  prius  verf.16.  ubi  di- 
cit  fe  nihd  facere  pojfe ,  nifi  quod  Patrem  vi- 
derit  facientem-Hoc  autem  loco  fimili  pror- 
fus  loquendi  modo ,  dicit  fe  nihil  judicii 
fjrre  polTe,  nifi  quod,  a  Patrevidelicet ,  au- 
diverit  vel  didicerit.  Alludit  autem  ad  fo- 
rcnlia  hominum  judicia,in  quibus  qui  incor- 
rupti  judices  ,  fecundumallegata  &  probata 


E     t      T      c      A.  i%% 

judicium  fcrunt.  Hoc  intcrcft,  quod  ficut 
llli  ab  hominibus.fic  Chnftus  a  Patre  infor- 
matur  in  judicioferendo.Xcc  vero  cum  hoc 
pngnat  quoddicitur,  Efa.  n,  j.cum  ncc  ex  t 

oculorum  intuitu  ,  nec  aurium  auditu  judi- 
cium  laturum:intelligitcnim  Chriftum  non 
exapparenti  rerum  fpecie  ,  aut  inccrto  ru- 
more  fententiam  laturum ,  fed  rc  pcnitus  &J 
accurate  coguita.  Scudmm  autcm  -5:  volun- 
catcm  arrcftam  fempcr  ftarc  ,  minimcquc 
depravatam,  ex  eo  docet,quodad  Patris  vo- 
luntatem ,  qux  juftitix  regula  eft  ,  confor- 
ro(  tur ,  argumento  adjunftx  conformitatis' 
ad  Patris  voluocatem.  Hoc  fxpc  nobisme- 
ditaudum  vemt ,  nc  quando  advcrfus  Dei  in 
nos  caftigatiooes .  qux  totidem  funt  Chrifti 
judicia ,  obmurmuremus  aut  oblatremus. 

Sicut  autem  hoc  ]oco  Monothclitx  re   ""'"';•'- 
felluntur  ,  cum  Chrifti  humana  voluntas  ,  ' "'.' 
actibus  eadem  cum  ivina  potentia  ,  tamen  p.,.., :.    < 
diverfa  docetur :  fic  fubdifficilis  hinc  qmftio  ftStu  \ 
nafci  vidctur,  quod  hxc  verba  humanam 
Chrifti  voluncatem  i  Patris  divina  volunta- 
te  dcrleftere  prx  fe  ferunt ,  aut  cercc  ad  dc- 
rlexiouem  propcndcre  ,  C\  Chrifti  human.t 
voluncas,  ut  refta  fit,  ad  Patris  divinam  vo- 
luutatem  rcvocanda  £t. 

Huic  quxftioni  fic  cft  rejpondendum,  fcii. 
voluntatem  Chrifti  humauamaliqurd  pro- 
be  velle  pofle ,  quod  divina  voluntas  non 
probat,  modolemper  cum  hac  cxceptione 
fiat ,  ut  Dci  voluntatcm  lux  prxponat  ;  ut, 
velle  crucem  defleftere  Sc  declinare  .  non 
erat  peccatum  :  deinde  ,  cupere  &  velle  po- 
pulum  ludaicum  &  Hierofolymitanumfal- 
vari,&c.  Quod  C\  Chriftus  voluntatcm  fnam 
reftam  &  incorruptam  noluit  normam  cflc 
aftionum  fuarum  ,  quanto  magis  nobis  ca- 
vendum  eft  ,  nc  ad  tam  flexuofam  amuiTim, 
ac  eft  depravata  hominum  voluntas ,  aftio- 
nes  noftras  revoccmus. 

Hoc  autem  loco  difcamus ,  quanti  inter- 
eft  noftram  voluntatem  ad  Dei  voluntatem 
conformare  ;  cum  Chrirti  voluncas ,  qux  i 
peccaco  libcra  eft,  ad  Patns  vohintuem  , 
tanquam  ad  regulam  &  amulTim  exigatux: 
fimul  etiam  £.lli  nos  non  pofle,  aut  perpe- 
ram  facere  ,  quamdiu  Dci  voluncaccm  prx- 
cuncem  fequamur. 


I  o  H.  cap.  }.  a  verf.  31.  ad  39. 

3 1  Si  ego  teflor  de  mcipfo,  teflimouium  meum  non  esl  jirmum. 

32  Aliuseslqui  tcftAtur  dcme ,  &  fcto  firmum  cffe  tejlimonium  quodteftMur 
de  me, 

C  c  c  33  Vos 


}88  H     A      R      M      O     N      I     A 

3 3  Vos  mififtis  ad  Iohannem  ,  &  is  tefttmonium  dcdit  reritati. 

34  Ego  autem  ab  Iwn.ine  teftimonium  non  capto :  fed  h<tc  dtco  ut  ros  ferremini. 

35  Ule  erat  luccrna  ardcns  &  lucens :  yos  autem  roluiftis  ad  mon.entum  exful- 
tareejusluce. 

36  At  ego  tcftiincnium  h.ibco  majus  tcflimonio  Iohannis :  opera  enim  qud  dedit 
tttibi  Pater  utc.iconfammem,  ij>fa  inquam  opera  qti£  egofacio  ,  teftantur  de  me 
quod  Pater  niiferit  ine. 

37  Et qui miftt ine  Patcr,  ipfe  tcftatus csl de mc.  Ncquc rccem  ejus iinquam au- 
diftls,  neqtte  fpcciem  ejus  ridiftis. 

3  S  Etfirmoiiem  ejus  non  babetis  in  robis  manentem  :  quia  quem  miftt  ille ,  huic 
vos  noii  creditis.- 


a  n  a  l  r  s  1  s. 

/"\  Bjeftio  proponitur  in  perfona  Iudiorum 
^"'Chrifti  teflimonium  reprobantium  quod  ar- 
gumentofubjecti  confirmat,  quod  Chnftus  ipfe 
lit ,  qui  de  fe  teftimonium  dicit. 

Verfiz.  Refponfio  eft  a  comparatione  maio- 
ris ,  non  ego  tantum  teftiirconium  dico  ,  fed  alius 
teftimonium  demedicit;  cujus  teftimoniiauto- 
litatem  arguit,  abadjtincrafcientiafua  quod  fit 
vcrum. 

Verf.ll.  Hocipfum  Utomii  defe  teftimonium, 
corroborat  porroabadjuncta  Iudxorumde  lo.mne 
exiftimatione,  qui  illuin  ufque  eo  venerati  iunr ,  ut 
illum  dignum  ccnferent  ad  quem  honorem  Meflla: 
iponte  deferrent. 

Vcrf.i*.  Prolepfiseft,  cujusoccupatio  tacitaeft 
ab  adjuncta  inams  gloria:  captanone.quam  Chrifto 
impingcreparatieraot.  Quafi  dicerent  Iudxi ,  vi- 
demustepluriinumde  tua  gloria  laborare,  quod 
iirmnU  tcftimonium  tantopere  urges.  Subjeitio 
eft  ab  adjunfta  fufficientia  gloria:  Chtifti  in  femet- 
ipfo,  quod  confirmat  a  iine ,  cujus  caufa  loxnnu  te- 
ftimoniumpiopofuit ,  ut  fcilket  fide  in  fe  Iudxi 
fervarentur. 

Verf.;<,.  lo.vrni, tcftimonium  exorn.it  abadjun- 
fia  pictate  Sc  fcientii  ejus ,  quam  illuftrat  pari  lu- 
cerna: ;  quamdeclaratduobusefteclis  ardendi  &• 
lucendi,  quorumpriore  zelnm  ,  alterodottrinx 
perfpicuitatemindicaievidetut :  dcniqucadjuncta 
approbatione  Iudacorum,  qui  miniflcrium ejus  ad- 
mirabantur ,  &  firebant  ad fydeia  ;  ubi  etiain  illo- 
rum  inconftantiam  peiftringit  adjuncto  temporis, 
quod  (utvidetnr)  poftquam  Herodem  illi  infen- 
fum  fenfifTent ,  ilico  faftidiumdoctiiiix  ejusillos 
cepit. 

Verf.ib.  Probat  porro  fuam  cumdivinitatem, 
tum  vocationemad  Meilixmunusacomparatione 
maioris,  operibus  fcilicet  qux  fecit,  qui  auguftio- 
ta  funt  teftimonio  lomnii. 

Vcrf.ii.  Idem  confirmat  alteio  argumento 
comparationis,  mnjora  quamfunt  operaquxfecit, 
nempePatrisreftimonio,  quod  ccelitusediditv.o- 
ce ;  qjod  tcftimonium  exoinat  'piimum  ab  ad|un- 
cta  infolentia ,  quia  nunquam  ejus  vocem  audie- 
runt  ante  i!!ud  tempus ;  deinde  ab  adjunftaejiis 
mfinita  majeftate,  quam  nemo  intueri  poteft  nifi 
in  me,  qui  ejus  fum  exprefla  imcigo. 

Vtrf.% 8.  Vidctut  efle prolepfis ,  cujus  occupatio  ] 


eftadivctfis,  acfi  dicetent  Iudxi,  tametfi  vocem 
talein  nunquamanteaudivimus ,  tamen  ejusver- 
bum  &  fermonem  allidue  noftrasauresperfonan- 
rem  habemus.  Sub|ectio  eft  a  diverfis,  tametll 
ejus  fermonem  exterius  audiris.tamen  intus  in  vo- 
bis  habitantem  non  habetis :  quod  ab  efficiente 
ptobat ,  quia  in  fe  a  Patte  miflb  non  ciederent. 

METAPHRASIS. 

SEd  adverfts  hu  omnia.qut  dico,excipietis  5  r. 
me  meimet  teflem  &  pr&conem  effe  ,  ecqite 
ipfo  tefiimonium  &  prttconiitm  metim  verum 
fjf  legitimum  non  effe.  Vt  dem  vobts  qttod  31. 
cbjicitts  ,  quod  tamen  falfum  esl ,  qma  non 
fum  cum  altis  hominbus  .n  ordmem  ccgen- 
d:/4  :  tamen  non  idcirco  teflimbnio  defiuu  r. 
Efl  enim  alittt  qui  de  me ,  r.atura  ^  officio 
meo,  tefttmomum  dtxit,cnjit4  tefttmomnm  ve- 
rum&firmum  effe  mihi probe  conflat.  iShiid,  33. 
quod  ne  vos  quidem  ipfi  ejut  tcftimcmo  fidem 
derogare  poteftu  ,  utpcte  qui  ..dillum  fponte 
legatos  mifijlts  ,  ut  ab  1U.0  quts  fit  Mejjtas  re- 
fcifceretts  ,  &fide  dignumjudkaftis  ,  qui  ds 
re  tanta  fententtam  dicertt.  Ipfe  vero  con- 
gruenter  fidei  tf  pietati  futt ,  de  me  teftimo- 
mttm  perhibuit.  Guod  nonidctrco  in  medium 
affero ,  u:  (quod  vospittatis)  m:hi  ahquidhoc 
ejm  teflimonio  accedat  ;fed  tdeo  propono,  ittin 
me  credentes  in  dternum  fervemmi.  Perfidia 
vero  veftra  tantoerit  tetrior  ,  quoad  nihdm 
Ioannne  extiiit  quod  meritoreprehendattsuit 
qin  htcernafeu  ftellafitit  7e!o  ardens  cum  do- 
cJrtnd  perjpicttitate.tum  zit£  claniatelucens, 
quem  vos  ipfntfqite  eo  extuliftis  ,  ut  lilum  pro 
tpfo  Meffia  agnofcere  voluiftis,  tantifper  quoad 
apud  Herodcm  ry  aulicos in  pret:ofu:t.  Cu-  ig, 
jits  autoritaiem  &  fidem  non  ob eam  caufam 
magnifacio  ,  qttafi  iUiut  fide  labefaiiata,  non 
fubeffet  ttnde  me  <y  atttontatem  meam  tue- 
rer.  Esl  enim  mihi  longe  attgttftitts  ieftimo- 
■fiutm  loanne.  Nam  opera  qm  dedit  mihi  Pa- 
ter  ut  illa  perficerem ,  de  me  teftantnr ,  me 

Meffiam 


34- 


35- 


37- 


3S. 


Verl.3'. 

^uomtdt 

Chniln» 

frtprium 

tejhmo- 

mnm  repn 

dici? 


C-  iUui 
notiif  rcpu 
mi.mdum? 


E     V     A      N      G 

Meffiam  unicum  effe  *  Patre  mijfum.  Htc 
aiitem  loannis  ^oferum  meor:.m  tcfiimonia, 
tametfi  cmiti  exceftionc  ruajcra  fint  ;  tamen 
ad  eleilorum  fidcm  firmandam  ey  mcredulo- 
rum  ferfidiam  &  contumaciam  fleniture- 
vincendam  ,  Palir  mfokmniilla  meafcr  ba- 
ptifmum  mauguratione ,  caiitm  clarijfimu 
verbis  meam  cum  naturam  tum  officium  af- 
feruit.iSJuod  Patris  tefiimonium  tanto  arftiiu 
{$ gravius  vos  recs  perfidi*  arguit,qtt  adinfo- 
lenstam  efl,&  nullo  antefeculo  auditttm.rjp  a 
tanta  majeftate  frofettum  ,  cjus.  nuUo  nec  ocu- 
lorumfenfu  contfict ,  nec  mentu  acie  comfre- 
hendt  fotefi  :  cujus  tamen  in  me  quem  vos 
ffernitu)  exprcjfam  effigiem  cernitis.  &uodfi 
forte  regerittt  vos  ,  utvocem  ejtts  ccelttm  non 
friut  audiveritis ;  tamen  ejus  verbitm  (cttjtcs 
non  tmnor  esi  authoritas)  quotidie  auribut  (y 
ocidis  ufurfare :  non  ecjuidem  refugno  quin 
verbum  auresaffidueferfonat;  fednullove- 
ftrofiuBu,  quandoquidem  fide  minimefermi- 
xtum  vobts  ihfitum  tfy  infiulptum  non  eli, 
nec  foteH  ejfe  ,  cum  in  me  qucm  Paler  mifit 
non  creditis. 

P  R  A  X  I  S. 

NVnc  adalteramorationis  fua:  partem 
accedit ,  qua  anticipat  qui  a  ludxis 
objici  pollcnt ,  &  ab  illis  alio  loco  objiciun- 
tur.Qui  fcntentia  cum  videatur  non  cohi- 
.  rere.cuin  ea  qui  eft  /0/7.8,18.  ck  cum  Chri- 
fttactionibusmaxime/o/M.i-C.idnaturarum 
in  Chrifto  diftinclione  dillolvitur.  Quan- 
quam  videtur  fanius  efle ,  ut  hxc  dicta  lint 
fecundum  Iudiorum  fenfum  ,  &  de  Chrifto 
judicium  :  quod  Chriftus  illisper  conceflio- 
nem  largiens,  docet  tamen  abur.de  libi  fup- 
petcrc,  quo  (e  Melliam  eilealierat. 

Hinc  autcmdifcimus,iicu:etiamexPro- 
,  verbiis  Salomonis ;  Os  tutim  te  non  landet,  \ 
fedaherim.  Proverb.ij,i.(\uod  nofmetipfos 
jaclare  non  dcbemus ,  ftd  ut  dona  ,  qux  in 
nos  Deu;  contulit,  fructuoliora  fratribus,  & 
gloriofi  magis  Deo  lint  ,  expeftare  nosde- 
berc,donec  aliorum  potius  tcftimonio.cjuam 
noftra  prxdicatione  innotefcant :  ut  enim 
vera  lint  qux  loquimur,  tamcn  i  nobis  prx- 
dicata  maunam  gratiamamittunt.  Non  igi- 
tur  tantum,ut  jattantiam  vitemus.led  ctiam 
ut  dona,  qux  nobis  Dcus  contulit  ,  uberio- 
rcm  fructum  ferant ,  i  noftra  ipforum  laudc 
tcmpcrandum  ,  niii  cum  Dei  gloria  noftri 
contemptu  obfcuratur.  Quo  cafu,  exemplo 
Pauli-,  ipfi  dona  Dci  in  nos  collata  profitca- 
niur. 


E      |      I      C      A.  389 

Argumento  tcftimonii  loiunnis  prob.it  vcif  j%f 

fa  Melliam  eflc  :  in  quo  videnuis  quain  pio-  33. 

vidc  i  Deo  confultum  jtft  homiiuim  f:li'ti, '' 

qui  cum  prxfentiret  obftaculum  ridci  fore    '•''""' 
'.*..,  i't  1,  \t  />' 

proprium  Chrifti  teftimonium ,  nili  idem  s: ,,</,.„„ 

aliis  confirmarctur  ,  Iohannem  antcambu- 

loncm  conftituit.   Hujus  tcftimomum  am- 

phficat  abadjunifta  Iudxorumad  Iohanncm 

legatione.quodfponteadlohaiinemmutcn- 

tcs ,  non  ab  eo  invitati ,  nec  lolunne  ad  eos 

acccdete,ip(ius  Iolunnis  de  Chriftoteftimo- 

niuin  acceperant.Pcrirideenim  cft  ac  (iquis 

in  judiciourgcrctjtcftem  abadverfiriodclc- 

ctum  &  comprobatum,pro  fe  contra  adver- 

fariumdicere.  Iudiienimhac  lcgationc,Io- 

hannc  vcluti  vcritatis  teftem  defignaverant. 

Noftram  igitur  fidem  confirmarc  debct;  qmtltbe- 
quod  Chrifto  teftimonium  diccns ,  ab  ipfis  •"  M*"' 
Chrift!  iuratiflimishoftibus ,  teftis  idoneus  •'/■■'"'"'"" 
judicatus  eft;  ulque  eo,  ut  vcl  pro  ip.'o  Mel- 
liaeum  agnitun  fuiffent ,  liquidem  lolun- 
nes  htinc  honorem  (ibi  arrogarc  voluiflct. 
Ventas  autem  ,  cui  teftimomum  dcdit  Io- 
hannes,  hic  erat ,  fe  noneflc  ,  f;  Chriftum 
cflc  Mcfliam.  verum  &;  Deum  &  hominem, 
qui  antc  ipfum  erat ,  tametii  poft  in  lumcu 
prodiret.  Magnum  autcm  pondus  &  mo- 
mentum  Iohannis  teftimonioacceirit,  quod 
idem  Chrifti  teftimonio  corroboratum  (it. 
Neque  enim,  ut  homines ,  (imulata  quadam 
humilitate,  Chriftus  rcdditum  libi  a  Iohan- 
ne  teftimonitimclcvavit ,  fcd  redditum  iibi 
teftimonium  aonofcit  pleniflime. 

Occurrit  altcri  ob  jeftioni ,  qua  Itidii  Verf.  3+. 
Chrifto  fidcm  derogare  conantur,  ab  adjun-  <]"•<""■■<< 
£la  arripiendi  lohannis  tcftimonium  avidi- ',  , 
tate  :  pennde  ac  (1  dicerent;  tk  tuquidem(l(? 
avidecaptas,  &cupide  fectaris  aliorum  dc 
tc  tcftimonium  :  quod  inanis  gloria:  indi- 
cium  eft ,  ouod  in  eum  ,  quem  tu  profiteris, 
non  cadit.  Refpondet  Chriftus  argumento 
difparatorum  ,  fe  eorumfalutis  caufa  facere, 
quicquid  in  hac  re  faceret  ,  non  igitur  fua 
caufa.  Seenimnon  accipere  nec  admitte- 
rc  hominum  teftimonium  quoad  fe  ,  ut  qui 
nilul  inde  lucri  accipit ,  &;  cui  nihil  idcirco 
accedit ;  quid  enim  fervi  teftimonium  heri 
dignitati  confcrre  poteft  :  fcd  ideo  teftimo- 
nitim  lohannis  urgere,  ut  hoc  modo,  fide  in 
cumdcfixa  ,  fcrventur.  Vide  loh.  1,  7.  Hic 
igitur  rcputandum  cft  ,  quo  Dei  in  Scriptu- 
ris  laus  &  pridicatio  refcrtur;  non  equidcm 
ut  illi  gratificcmur  ,  fcd  ut  nobis  benc  fit. 
Hinc  toties  apud  Mofem  ,  tit  tibi  benefit. 
Proverb.  Si  benefeceris  tibi  feceris ,  fi  male, 
C  c  c  1  maliim 


Vetf  3S. 
cajiti  ext- 
dentut  !.t~ 
rr.en  non 
trednnt: 


hinc  hsmi- 
rtes  a  veri- 
tate  alieni. 


VetC.  jS. 
Chrifiut  tx 

opeiibtli 
iilefiiM 

conlji,  tbit- 
tHJ,  ' 


39O  H     A      R     \l 

mxhtm  ipfe  feres.  Nam  ut  bonum  tuura  ad 
Deum  non  pertinct,  lta  nec  nulum.  Iob.zi, 
3 .  &  3  f  ,7.  Annt  Dcus  kimitli ,  fic  homo  Dco 
prodejfe  fotsH  ?  Hoc  in  Ccena  Domini  con- 
fiuVretur.  Si  quid  dicitur  ,  quod  ad  noftram 
utilitatem  fpeftet ,  arrectis  aunbus  illud  ar- 
ripimus;  aut  fiquid  quod  ad  honorem.&c.fi 
quod  ad  vitam  cVc.  Qiunto  jgitur  magis 
his aufcultandum,  in  quibus  de  his  omnibus 
panter  conjuncris  agitur,&  hisquidcmnuu- 
quam  perituns  ? 

Teftimonium  Iohannis  adhuc  amplificat 
duobusadjunftis,  altero  Iohannis ,  altcro 
Iudxoium.  Iohannis  quidem,quod  cum  do- 
ctrinx  ,  tum  pietatisfulgore  eximio  &  iin- 
gulari  illuxerat ,  11 1  nihil  ineo  elllt,  quod 
fidera  teftimonii  ejus  elevare  potuit ,  aut 
quod  non  potius  authoritatcm  conciliaret ; 
eumque  tanquamluciferum  fplendudle,  ut 
Chnltum  tanquim  folem  llico  fubfcquutu- 
rum  colligere  non  fuerit  dilficile:  Iudxo- 
rum  vcro  quod  in  Iohannis  minifterio  &  te- 
ftimonioaliquandiu  obleiftati  funt  ,  taatif- 
pcr  dum  Chrifto  tam  plcnum  &  cumulatum 
teftimonium  reddidit.  Inde  eft  quod  Matth. 
11,7,8,9.  Chnftus  trw.vg.w.as  Iudxos ,  cur 
fe  in  dcftrtum  reciperent,  fcifcitetur. 

Hinc  appatet  hommum  a  veritate  aver- 
fus  &  alienus  animus  ;  qui  tamctli  nihil  ha- 
bent ,  quod  in  miniftris  reprehendant  ,  imo 
vero  habcnt  quod  admirentur  ,  &  iitienter 
expetant ;  tamen  vcritati ,  quam  teltifican- 
tur,  in  his  prxfertim,  in  quibus  falutis  caput 
continetur  ,  non  credunt.   Cujus  quidem 
non  alia  caufa  quxrenda  eft,  quam  quod  eo- 
rum  cupiditatibus  non  fatisht.   Cavendum 
igitur.ne  quos  aliquando  rec"te  probavimus, ! 
cV:  libeuter  audivimus ,  coldempoft  nullius; 
juftx  caufx  iutcrpolitu&  interjcctu,  impro- ; 
bemus  &  xgre  audiamus;  tum  kihcct ,  cum 
pro  voto  noitro  non  dicunt ,  aut  cum  cupi- 
dit.uibus  noftris  obiiftunt.  Hoc  enimdete- 
ftabilior  erat  Iudxorumimpietas  ,  quod  Io- 
hannem  libcnter  alioqui  amplexantes ,  hoc 
ipfo  rcpudiarunt ,  quod,  contraquarn  ipii 
vellcnt  .  Chrifto  teftimonium  tulit.  Ideo  t 
ctiam  Pharaonis  impietas  magis  execrandi  . 
exftitit ,  quod  propriis  Prophetis  Ianni  &  j 
lambri  111  eo  fidem  non  habebat ,  in  quodi-  ' 
gitum  Dei  agnofcere  coacFus  fuit. 

Aliud  argumentum  ab  effectis  &  operi- 
bus  Meilias  ,  uique  teftimonio  Iohannis  for- 
tius ,  utpote  quod  non  hominum  minifterio 
pixbetur,  nec  extrinfecus  petitur ,  fedex  re 
ipfa;  eaeaimfeat  Chriftus,  qux  propria, 


ettam  e.x 
mcnio 


O  N  I  A 
Meflix  erant,  cum  mukitudine  &  varictate, 
tum  etiam  modo  agendi.  Tametii  enim 
ProphctxElias&  Ehzxus  miraculaquxdarn 
ediderant  ;  tamen  raracrant ,  nec  tanta  vaT 
rictate  ,  &  non  niii  precibus  hxc  impetra- 
runt ,  cum  Chnftus  fua  vi  &  virtute,  &  im- 
perando  hxcfecent.  /0/1.10,2,5, ad  37.  &  15, 
14.  &.  Matth.  11,  4,5.  Hoc  argumento  effi- 
cacillime  fidem  noftram  m  Chrifto  confir- 
memus.  Hinc  etiam  dilcimus  clariiiimum 
&  evidentiilimum  pietatis  noftrx,  &  dono- 
rum  noftrorum  teftimonium  ab  operibus 
noftris  duci.  Noftrummct  prxdicatio  im- 
portuna  eft  ,  ab  aliis  laudari  etiam  non  pro- 
fuerit ,  niliopcribus  ahorum  de  nobis  tefti- 
monia  failis  comprobemus.  Nec  enim  a- 
Iiorum  de  nobis  teftimonium  certiorem  no- 
bis  eletlionem  reddit ,  niii  propnis  factis 
nos  ipii ,  qux  ab  illis  dicuntur  ,  comprobe- 
mus.  Ofiende  m:hifidem  tuam  exfactis  tuis, 
<yc.  lac.  1, 18. 

Aliudargumentum  a  teftimonio  DeiPa-  3" 

.  -S    ■  n     ,  .  ,  ,      ettam  «■  * 

tris  ,  qui  Chrifto  baptizato  vocem  de  cccLs  ,„,j 

1  r  tepi. 

propnam  edidit,quaChriftumfuiuii  Fihum  -paitir 
efle  declaravit.  loh.  1,  5,  7.  1  Pei.  1,17, 18. 
Pater  igitur  ,  ut  omnejn  nobis  de  hac  re 
icrupulum  eximertt  ,  &  ut  hujus  reifidan 
quam  firmillimam  ,  &:  ab  omni  fluctuuionc 
liberam  icdderet ,  ipfe  teftis  e  ccelo  prodire 
voluit.  Si  igitur  hominis  teftimoniura  acci- 
pimus ,  Dei  teftimonium  majus  eft  ,  loh.i, 
5,8.  Ccelumigitur  &  terram  Dcus  ad  tefti- 
ficandum  de  Filio  teftesexftare  voluit ,  in 
ccclo  Angelos  &:  Patrem  ipfum  ,  in  terra 
homines ,  cumprimis  vero  Iohannem.  Ho- 
mines  enim  (1  raendaces  lint  ,  quemadmo- 
dum  certe,  ii  naturam  eorum  fpectes,  funt, 
officii  rationc  ab  hac  vanitatc  exempti :  at- 
tamen  in  Dei  naturam  hoc  non  cadit. 

Hoc  tcftimonium  ornatadjuncFotcmpo- 
ris  cxacti ,  quodnunquam  Dci  voccm  ante  mfiin  tr- 
illud  tcmpus  audierant.  In  legc  enim  feren-  lioyiiit, 
da  non  iple  per  fc  ,  fed  per  Angelos  ,  loquu- 
tuseft.  Docet  igitur  munificentius  &  be- 
nignius  cumillis  actum  ,  quam  cum  omni- 
bus  ,  qui  unquam  ante  vixcrant ,  patribus. 
Addit  etiam  nunquam  ejus  formam  prius 
vifim  ;  Deus  cnim  m  fe  ipfo  inviiibilis ,  in 
Filio  fuo ,  tanquam  in  cxprefla  ipiius  imagi- 
nc  &  charactere,confpicitur.  Heh,  c.  1,  v.$. 
1  Tim.  $,11.16.  Deits  manifefiattis  in  carne. 
Tametii  videri  poteft  potius  ad  viiibjlem 
columbx  formam  hxc  rcferre  ,  inquapcr 
luum  Ipiritum  apparuit.  Vide  Exod.  6,  1. 
Tantuni  igiturhac  circumftantialudxoru.rn 

perfidI.,. 


'  tjuem  ntnio 


perfidia  exsggT.itur ,  &:  impietas  enotmis 
&  immanis  dcclaratur;  quoJ  llla  Iibcraticatc 
perfuli ,  qua  nunquam  antc  patrcs  ,  non  ta 
mcn  in  Chrifto  acquicfccbant.Difcamus  ifta 
Dei  largitipne  ,  qua:  in  nos  tam  confcrtim 
collata  eft,  lcgitimc  uti ,  ne  tam  mlblcn- 
tis  largitionis  mulit.itam  Dei  feventatem 
cxpcriamur.  Nam  &  nobis  cadem  beneti- 
cia  ,  qua:  ludaris  illis  ,  Sc  majora  etiam  Cl.u.i 
funt. 
v    P  A  fpeciali  Dci  Patris  &  extraordinario  te- 

(srillim  (timonio  ,  tranlit  ad  perpetuumcV  ordina- 
vcrbumipfi  riumejus  teftimoilium  ,  in  verbo  teftifica- 
rqudunt,  :um;  quod  ab  illis  rcpudi.iri  ,  ab  adjunfta  fi- 
dei- in  fe  vocatione  ,  arguit.  Tamctli  vos 
Verbi  &  legis  ejus  vos  ftudiofos  prs  vobis 
fertis ,  tamen  ejus  fermonem  in  vobis  ma- 
ncntcm  non  habetis.  Ncquc  cnim  ego  cer- 
tius  teftimonium  pcto  ,  quam  ab  iplius  fer« 
mone  feu  Scnpturis.  Vcrbi  autcm  repudia- 
tionem  notat  ex  co,  quod  in  eis  non  maneat; 
quali  dicat,  audiri ,  &  legi,  6\:  per  eorum  ora 
volit.ire  Dei  vcrbum  :  fcd  tamen  in  illis  non 
ha.'tere,  fed  perinde  ab  illis  accipi ,  ac  li  quis 
cribro   aquam    infundcrct ,   aut  perforato 


B       L       I       C       1.  j,f 

facculo  thefaurum  conclufum  tcnere  vellct. 

Eorum  cnim  corda  inftar  vizregiz  &  pu- 

blicx  cffc  ,  live  pavimento  ftrata:  ;  aut  tan- 

quam  tcrra  pcrnitiofa  ,  qua:  injectum  fcmcn 

cxcutit  &  repcllit.   Cum  contra  fermo  ma- 

nens  in  nobis  dicitut ,  qui  nobifcum  ,  vcluti 

furculusfcu  talea  ,  coalcfcit ;  eoquc  infitus 

fcrmo  dicitur  ,  quo  modo  radicatus  dicitur, 

infcriptus,  Sc  infculptus,  quod  tum  fit ,  cum 

fidc  mifcetur.  Hcb.  4,  i. 

Scnfus  igitut  hujus  loci  cft,  Iuda:os  idcir-  '"*".  f 

conon  crcdere  fcrmoni  Dei ,  quia  Chrifto     ']-.' 

,  r--  ■      «.     •*  trtaitn*. 

non  credunt.  Sicut  enim  Patrcm  non  ha- p„,ric„. 

bct,  qui  Filiura  rcfpuit ,  itancquc  Patrls  du, 

Icrmoncm  agnofcit  ,  qui  Filium  ejus  non 

amplcftitur  hdc.  Quo  fit  ut  ludzi  &:  Turcti, 

tamctli   Vetus   Teftamcntum  fe    reciperc 

profitcntur;  tamcn  quia  Filium  Dei  non  ad- 

mittunt ,  aut  cefte  eo  loco  ,  quo  par  eft, 

eum  non  habent ,  Dei  veri  contcmptores 

coarguantur.   Hinc  etiam  efficitur  ,  Ponttfi- 

cios  tam  abjeftc  de  Verbo   Dei  fentientes, 

ut  illud  hominum  placitis  concedat  aut  con- 

vcllatur  ,  tigatur  aut  refigatur  ,  Chtiftum 

ipfum  parvi  ducere. 


nsn 
ntc 


I  o  h.  cap.j.  averfii?,  ttfqne ad finem  Capit. 
3  0  Scrtttamini  Stripturas ,  quia  vos  videimni  vobvs  in  ipfis  vitam  tttcmam  babe- 
re :  &  iUafunt  qtt£  tcftantur  de  me. 

40  Sed  non  vuliis  venire  ad  me,  ut  vitavt  habeatis. 

4 1  Gloriam  ab  hon.imbus  non  capto. 

42  Sed  vos  novi  charitatem  Dci  ncn  h.ibere  in  vobis. 

4$  Ego  veni  nomine  Tatris  mei ,  nec  recipitis  me :  fi  venerit  alius  nomine  ftto , 
illum  recipietis. 

44  Quomodo  vospoteftis  credere,  quumgloriam  alii  ab  aliis  captetis,  &gloriam 
illam,  qtu  afolo  Deo  profcifcttur ,  non  qturatis  ? 

45  iVf  ptttate  me accufaturum  vos  apttd  Patrem  :  esl  qui  accufet  vos ,  Mofes ,  in 
quo  vosjperatis. 

46  Si  enim  crederetis  Mofx,  credereti*  mihi :  nam  ille  de  mefcripfit. 

47  Ouodftfcriptis  tllius  non  credttis ,  quomodo  verbis  meis  credatts? 


A  N  A  L  V  S  I  S. 

ALiud  argumentum  a  teftimonio  Scripturarum; 
quodtcftimoniumamplificatab  adjun&a  faiu- 
te  xterna  ,  quam  Sciipturx  legitimus  ufus  afVerr. 
idque  confirmatporro  a  teftimonioptopiio  lu- 
dioium,  qui  hunc  honorem  Scripturis  habent ,  ut 
falutem  in  illis  collocent. 

Vtrf.40.  Hinc  concludit  efFtclum  reje&ionis 
&  repudiationis ,  fuimet  efTc  vita  cxcidere. 

Verf.+t.  Pcolepfis,  cujus  occupariocft  3badjun- 
fta  inanigloria,  quam  Cluifto  impingercparati 
erant,  ci  eoquoddefetiinmagniricapridicabatj 


fubjeftio eft,  fc  non  captare  inanem  glotiamiquod 
confiimat  a  Tubjefto,  quod  gloiiam  apud  homincs 
nonaucupetui. 

Vcrj.^z.  Illudconfirmat  afinediclionis&dif- 
putationis  fui,  alia  prorfus ab  ca  quam  illi  fom- 
niant ,  nempeut  innatefcar, illos  Dei  Tatris  vcr.i 
charitate  non  inibui. 

fcrf.4,;.  Hocconfirmatabadjunfta  repudiatio- 
ne  fui  quem  Pater  mitit;  ampltficar  vero  ab  nive ila 
amplexationeeorum,  quinullalejitimavocatione 
inftructi  funt. 

ff</.4+.  Erobat  a  difparato  illos  non  credere 

pofle  ,  quia ai>  hoiuinibus  gloriam  qucerunt ;  quod 

C  c  c  5  fuo 


35. 

40. 

4»- 

4i. 

43- 
44- 
45- 

4<r. 


391  H      A      R.      M 

fuo  adverfo illuftrat,  quia gioriam,  qua:  veta ert  & 
a  Deo  profeda,  nonquxrunt. 

Verf.4<i.  Prolepfis,cujusoccupa:ioeftabadjun- 
£ta  accufandi  &  criminandi  luda:os  racilitate, 
quam  Chrifto  affingunt :  fubjettioeltacompara- 
none  majoris ,  non  tam  ipfum  efle  qui  acculatutus 
lit,  quam  M«/i/docltina.  Cuiusaccufationem  ex- 
ajgerat  ab  adjunftaexiftimatione  quam  Iudsici 
dcfcrebant:  hoc  inodo  docens  eos  pioptio  illoruin 
gladio  jugulandos. 

ferf.nb.  Hocconfirmatab  efficienteinftrumen- 
tati,  quiaquicredit  Molh  doctrin£,cieditChrifto; 
quod  confirmat  a  tcftimonio  Scriptura:,  quam 
Ms/r/divinitus  infpiratus  in  fcriptoconfignavit. 

^"«/.47.  Amplificat  eorumperfidiam,  quidi- 
fto  e|us  non  crederent ,  acomparationemajoris, 
quia  lcriptis  Mefii  non  credebant. 

METAPHRASIS. 

QVod  Scriptarns  vos  perficrutamini ,  hitc 
freeiantes  ut  ittde  vitctm  Aternarn  hati- 
riatts  ,  id  merito  facitis ,  qitandoqmdem  hs. 
funt  qtm.de  mea  cumn.it ttra  ,  titm  officiote- 
ftimonium  reddunt.  Eatamen  veftra  perver- 
fitas  esi ,  ttt  ttd me  ,  ctd  qttem  tanqnam  v'rt& 
fiontem  Scriptttra  dgtttim  intendit ,  nohtis 
(cedendo)  venire.  SUi*  non  tdcirco  (ttt  vos 
ccgitatts)  dicia  fiunt ,  ac  fii  inanem  hominum 
glortamperfieqHcrer  :  fedpotitts  eo  fpectat  ora- 
tio ,  ttt  ves  charitatis  divinn.  expertes ,  non 
minu4  apttd  altos  tf  propria  i/i  confcientia 
convicios  teneam ,  qttctm  tpfie  eam  pentttts  per- 
Ipeclam  habeo :  quandoquidem  me  qttem  Pa- 
ter  mifit.charitate  non  comfleEtcmini.  Shtan- 
qttam  vero  per  fe  grave  esi ,  me  Patrts  lega- 
tf.m  non  admtttere  ;  arcttore  tamen  reattt 
conftrtngimini ,  quod  merepudtato  aliosfie  in- 
gerentes,  nec  tdla  legitima  vocatione  mimitos, 
ccmpleciemini.  Neque  novttm  videri  debet,fii 
infidi  0"  incrcduli  manetis ;  cum  dociores  po- 
puliatsram  captatis,  dificiptdi.ne  ignominis.  (y 
contemptui  a  docloribtu  exponamtni ,  metui- 
tis  ,  neglecta  prorfits  ghria  vera  crfioltda,  cit- 
jtis  Deusfohufons  (y  author  esi.Atque  ut  ego 
tacerem ,  neqne  vos  apui  Patrem  coelsflem 
accufiarem  ;  r.on  deerunt  tamen  qui  vos  tnjii- 
dtcium  vocabunt.  Mofes  ipfie  (utut  mortnus) 
fitis  iUit  qtti  Ecclefii  pofteritati ficriptis prodi- 
dit ,  in  qnibsts  vos  fbem  omnem  ponitis ,  vos 
apitd  Deum  perfidts.  reos  peraget.  Kam  fii 
(quodpr&vobis fierti,'  Molis  doelrimt  fidem 
adjunxyfetis  ;  mihi  itidem  fidem  habuijfetis: 
quandoqttidemipfie,ctim  deperfiona  &  naturis 
mets,  tumdemeo  Mediatorts  officto,  fcrtpto 
tcftatusesi.  ffiuod fi iliius  ficrtptts  fidemdero- 
getis ,  qtu  apud  homines  nudts  d-.cits  firmio- 
remfidcmfiaciunt:  mirtim  non  esi  ,fi  mea  dt- 
cia  nonditm  Itterartnn  tnonnmentts  inficulpta, 
parvifacitis. 


P  R  A  X  I  S. 


PRotuc  quod  dixerat  ab  adjun&o  Verbi  Vetf.  39. 
Deide  Chrifto  teftunonio  ,  quem  cum  ^"^" 
rejiciant ,  inauem  eiTe  jadantiam. ,  quicquid  c"riffl"t 
de  Dei  Verbo  "loriantur.  Ciirifto  cnim  Lex  ,-    "/  * 
&  Pj-opheta;  teltimomumreddunt:  vide  AEi. 
3,  ir,  4^2.4.  Vtliteras&iyllabas  Verbidi- 
vini   tantum  teneat ,    potius  quam  ipfam 
Scripturam,  quieamamoto  Chnftoample- 
ctitur.  Vtque  putamen  feu  tefta  (ine  nu- 
cleo  ,  aut  Apocopxorum  Baithi  line  pretio- 
lis  unguentis  &  pharmacis ;  lic  eit  Dei  ver- 
bum  li  a  Chrifto  disjun&um  &  lecretum 
lit.  Doclrina  enim  mandatorum  ,  nili  noi 
ad  Chriftum  ducat ,  aut  etiam  impellat  at- 
que  incitet,  nobisexitiofaeft :  proiinllbrum, 
autem  doCtnna  caffa  &  irrita  elt ,  niii  Chri- 
ito  fulciarnr. 

Notandum  hoc  Ioco  Verbum  Dei ,  Scri-  quct  Scri- 
pturis  ieu  fcripto  verbo  definiri;  quod  enim  P ["'"  """ 
prius  Dei  verbum  feu  fcrmonem,  nunc  Scri-  '""""'> 
ptwas  appellat  ;  adverfus  Pontificios  ,  qui 
VerbumDeiad  nonfcriptas  traditioncs ,  Sc 
Pontiticum  etiam  decreta  transferunt.  Cum 
enim  Dei  Verbolingula  re^i  oportere  raiHt 
iunt ,  videantque  Sacris  Scripturis  ea  com- 
probari  nequire  qux  proponunt  ;  Dei  ver- 
bumdivexant,  <Sc  tanquamtinctorum  unci- 
nisdiftendunt  &  diducunt ,  &  perindeacfi 
av.iri  emptores  cum  oblignata  menfura  fuas 
avaritia?  latisfacere  nequeant ,  eam  amplia- 
rent ,  &  ei  additame ntum  aliquod  affuerent. 
Sed  Verbum  Dei  Scripturis  cingi  &.  termi- 
nari  apparet ,  Rom.  1, 1.  deinde  2.  Tim  th.  3, 
v.  1 7 .  Cttm  enim  hcminem  Det  perc.ciat,  fec. 
Denique  ex  hoc  loco  ,  cum  vitam  anernam. 
conferat,  eamquc  in  fe  inclulam  habeac 
Scriptura  ,  quid  eft  quod  ad  eam  accedcre 
aut  adjungi  poteft  ?  Hanc  enim  ludxorum, 
de  vita  afterna  Scripturis  comprehenfa,  opi- 
nionem  Chriftus  ipfe  comprobat. 

Deinde,  quod  Iuda;os  Scripturas  fcrutari  ?"■"''''," 
juffit ,  non  tantum  Pharifa:os  &  Sacerdotes5"'/^  ■ 

1  n  -  rr     1>*i<>HJVts 

documento  eft,  illas  plebi  expolitas  eiie.f^,,,^^. 
non  ut  Papiftts  placet  obferatas  Sc  obligna- 
tas.  Vide  alio  loco  ,  qua:  jam  notatafunt, 
Prov.T.,3,.  Ad  ha:c  ,  fcrutandi  verbodiligen- 
tiam  iniTgnem  adhibere  docet  ;  quae  in  Pro- 
verb.  comparatur  auri  &  argenti  in  fodinis 
perfcrutationi.  Vndeapparet  nonteneri  nos 
prxjudicio  Eccleiia: ,  aut  doclorum  viro- 
rum  oportere.  Nullus  enim  eflet  ulus  fen- 
fus  Scripturx  eruendi,  ii  Eccleliac  judicio 
perpetuo  ltandum  eflet.  Q^iam  fervikm  Ec- 

cleiia; 


Vcrf.  40. 
hmc  ferti- 
».iii.<  lu- 
d.torum 
quod  Cbri- 
Jlum  ,e- 
nn.vili 


Vetf.+', 
**■ 

nec  tamcn 
inttc  glzti* 
inanis  ch- 

fitiut, 


c  tjttt  ki- 
ninilme 


E     V      A      N      G 

clcfix  judicio  fcrvitutcm  ut  arftius  aftrin- 
^ant,  Pontificii  dicunt  Scripturam  ipfam  tc- 
ftimonium  eflc  ,  non  .uitcni  tcftcivi  ,  eoquc 
non  nili  pcr  Ecclciiam  tcftcm  profcrri  pollc; 
quod  Iioc  locorcfcllitur,  ubi  Scripturam 
ipfam  tcftimonium  vcntatis  diccrc  confir- 
nutur.  Hocctiam  advcrfus  lllos  facit  ,  qui 
Vetus  Teftamcntum  rcjiciunt.pcrindc  enim 
Chrittum  ipfum  atque  Scripturas  lllas  reji- 
ciant. 

Hinc  eorum  pertin.iciam  colligit  ,  quod 
adillum  venire  nolint ,  ut  vitam  ab  eo  acci  - 
piant:  quati  dicat  ,  Scnptura  de  mc  teftimo- 
nium  dicit,  in  mc  vitnm  omncm  conclufam 
teneri ,  vofcjue  velutim.iiui  ad  mcducic  ,  & 
ad  me  tancjuam  vitx  fontcm  digitumin- 
tcndit ,  vos  tamen  vos  ipfosfubducitis  Sc 
fubtrahitis.  Quod  autcm  prius  dixcrat  Iu- 
dxos  Chrifto  non  crcderc  ,  nunc  dicit  ad 
eum  venire  nolle  :  unde fide  ad  Chnftum 
acccdunus  &  appropinquamus,  ut  ab  1II0  vi- 
tam  exfugamus  ;  ilcut  contra  intidclitatc 
riofmct  fubducimus  Heb.io,  35.  Eorumve- 
ro  pertidiam  aogravat ,  ab  adjunda  vitam 
conllquendi  facilitate.  Tantum  cnim  ab  il- 
lis  exigitur,  ut  credant ,  aut  utad  Cluifttim 
accedant ;  mnximc  cum  ipfe  ccelo  egreflus 
htic  dcfccndcrit,  1.  illis  lill.it,  t\  vcluti  i;i  OS 
offi  r.n,  &  ad  1'.'  faoh  m  :'..  0.  peditum  aditurrj 
p.ucf..ciat :  ut  cum  in  ccrlumnulla  ad  cum 
pcrvenicndi  &  pertingcndr  fpes  cflct,  lplc 
hucad  nos  vencrit. 

Anticipat  quod  Iudxi  argumento  efTi- 
cientis  adverfus  ipfum  concludcre  parati  c- 
rant,  fcilicet  ,  ipfum  inanis  glorix  cupidum 
efle  ,  quod  omncsad  ipfum  venire  ,  ipfum 
quxrere  ,  &  ejus  gratiam  aucupari  ,  dcnique 
ipli  crcdere  expetcbat.  Quibus  rcipondct 
Chriftus ,  fe  gloriam  ab  hominibus  non  ca- 
ptare,  nec  fuo  honori  velificari:  fcd  hxc  po- 
tius  diccre,  quod  glorix  Dei  ftudcant,  cujus 
illi  hoc  ipfo  mimici  deprehenduntur  ,  quod 
divinx  charitatis  expertes  elTcnt;  &  quidem 
ob  eam  caufam  cxpertes,quod  ipii  iibi  a  Pa- 
tre  miflo,&  certiflimis  notis  obiignato  non 
credcrent.  Kam  li  meum  Patrem  deligcre- 
tis,  me  utiquedeligcretis.  Ioh.%,  41.  Docet 
igitur  ali.im  efle  caufam  hujusfuxaccula- 
tioniscfficientem  ,  quam  inanem  cujus  ab 
illis  intimulabatur  gloriam  :  nempe  ,  quod 
Deidilectionis  inanes  ciTent.  Vt  cniin  dies 
coneget  cl.iritatelucernx  ;  lic,  &c.  ut  iimi- 
lcm  fenfum  haberet  cum  verfu  54- 

Hinc  difcimus  quam  nulli  mortalium 
glotiaconveniat ,  cumne  Chriilo  quidcm, 


%      X.     I      C      A.  393 

quoad  humanitatem  ,  eompctat  :  fi  cnim  tlfiinen- 
Chriftus,  cui  nulla  ne  minima  pcccati  labes  ^*1"» 
adhxlit ,  &  quiomnibus  viitutibusabundc 
inftrudus  fuit ,  gloriam  rcdc  fadorum  vcl- 
uti  prxmium  captare  non  dcbct  ,  fcd  ncc 
fpontc  ab  aliis  delatam  agnofccrc  &  admit- 
jtere;  quanto  id  minus  in  homines  pcccato 
'  infedos,&:  peccati  vcftigiain  lingulis  adio- 
nibusimprimentes  conveniat  ?  ii  Chnftus, 
qui  totus,  quantusquantus,  pulchcr  &  for- 
mofus  fuit,  de  h.ic  fua  pulchritudine  (utpo- 
tc  accepta)  gloriari  ncqmvit ,  fcd  cjus  rci 
gloriam  ad  Deum  darorcm  retulit :  nobil- 
nc  ,  quibus  multx  dcformitatcs  adhxrcnt, 
&quipellis  vEthiopix  charadcres  fcmpcr 
geftamus  ,  &  in  fplcndidiflimis  noftris  ,  t.ui- 
quam  pavonis  pcnnis ,  ejulclem  fccdos  & 
rurpestibiascircumgeftamus.gloriamfcda- 
ri  fas  cfle  putabimus  ?  Idcm  ctiam  in  Ange- 
lorum  natura  fpcdatur,  Efa.  C>,  1.  Apoc.  5, 
11,  u.  ac  gloria  ab  illis  Dcod.itur. 

Sicut  parta  vidoria,  alia  eft  prxda  Impc-  cvm/ili 
ratoris  in  bcllo ,  alia  militis ,  &  lcdillimis  D"  '" 
quibufque  rcbus  ad  Imperatoris  manubi.is  nmt""'' 
fcpotitis,  rcliqua  militibus  diftnbuuntui;  iic 
rei  prxclarc  gcftx  gloria,  tanqu.im  Dei  ma- 
nubix,  illi  folidcbctur ,  nobisfalus  &c.  re- 
linquitur.  Eft  enim  gloria  ,  tanquam  adeps 
&  pinguedo facrificii,  qux  .1  ncmincconic- 
di  dcbct,  tcd  uni  Dci  oflcrri  &  adoleri;  tam- 
ctli  ut  umbra  cos  fcquitur  ,  qui  ill.imfu- 
giunt  ,  ab  his  verofugit,  quiillam  fcquun- 
tur.  Quod  autcm  fe  mdc  tcire  doceat,  cha- 
ritatem  Dci  illos  minime  in  fe  haberc  ,  quod 
ad  feipfum  non  veniant ,  nec  ipli  tidant ,  eo 
dedarat  fidem  in  Chrittum  ,  charitatis  in 
nobis  divinx  fontemcV:  parentcm  efle.  Vc 
cei  tilfimum  (it,  omnes  qui  in  Chriftum  non 
credunt,  Turccu.ludws  ,  &  Fontificios,  nulla 
Dei  charitate  vel  leviiTima  tingi  aut  irrbui, 
quin  potiusodio  in  Deum  flagrare ;  neque 
enim  quis  Patrem  amat,  niti  in  Filio. 

Argumcntominorisconrirmat  eos  chari-  Veif!  45. 
tate  Dci  prxditos  non  efle.quod  non  folum  thdUi» 
Chriftum  a.  Patre  mifltim  rcpudiant  ,  fed  'Ui*  f" 
alium  fc  inffcrentem,  &  iine  vocatione  infe-       ,-.,  ■ 

1      -i-r     ■  r  r,  quodCbn- 

rentem,  admiiiunfint.  VsicAB. 5, 36', 37.  flum,,h,0 
Cujus  quidem  rei  caufaett ,  non  folum  hu- 'miflum  re- 
mani  ingenii  perverlitas  ,  qux  ut  a  veritate  fnditnt^ 
avcr(.i,(ic  ad  filiitatem  fequendam  proclivis 
&  propenfa  eft  :  fed  &  juftumDei  judicium, 
quo  veritati  tidem  derogantes  m  fenfum  re- 
probum  conjiciuntur  ,  ut  mendaciis  avide 
crcJ.mt ,  vcl  pinguifliiilis  atque  crafliflinus, 
l  Jhef.t,  10,  11. 

Cavcamus 


tjuiire  legi- 

timi  \U- 
ttifiri  non 
repudiat- 
du     , 


Vetf.44- 
ipji  ex  intt. 
nk  glorix 
cvptditste 
Chrijlhm 
rejecertj 


5S4  H      A     R.      M 

Caveamus  nelegitimos  Miniftrosrepu- 
diemus ,  ne  &c.  quod  videmus  in  Achabo, 
qui  cum  Michxam  fxpius  adverfa  prxdi- 
cantemaudire  nol!et,per  Pfeudo-prophetas 
inintentumprxcepsactuseft,  1  Reg.  11,  8, 
34,35. jn  excmploPharaonis,quicumnollet 
Moii  credere,  efFicaciffime  i  fuis  Magis  de- 
lufus.  Exod.  7  ,  11.  Eos  qui  in  fumma  rcrum 
ignoratione  verfmtur,  &  a.  Pfeudo-prophe- 
tis  dccipiuntur  ,  fxpc  Deus  miflis  legitimis 
Miniftns,  I.iqueis  cxplicat.ut  Samaritanos  a 
Simone  deccptos:  Phihppi  Acl.  Z,^,adu. 
Paulum  proconfulem  ab  Elima  feduftum 
Panli  minifterio  Aci.  13,8.  Sed  qui  cupidita- 
tibus  fuis  obfequentes  veros  Dei  fervos  nau- 
feant  &  faftidiunt.cos  Deus  viciflim  abjicit. 
Cum  cnim  lumen  rcfpuaiu  ,  digui  funt  qui 
iutenebras  mittantur  :  &  quifilutarem  me- 
dicinam,  quod  ftibamara  iit,  a  Medico  fideli 
porreclam  refpuunt,  digni  funt  ,  qui  in  em- 
piricos  incidant,qui  cum  dulciculx  potionis 
icutclla  vencnum  lllis  propinent.  Quemad- 
modum  vero  illis  extimefcendum  eft  ,  qui 
faftidiotametii  occulto  &  latenti,  eifqucfo- 
Iisnotolegitimi  minifterii  cornpiuntur  :  lic 
lus  Ixtitix&gratiarum  aclioms  argumen- 
ttimfuppetit.quibus  Deus  hunc  animumin- 
didit  ,  ut  fe  redargui  non  gravate  patiantur, 
aut  veroctiam  cxpetant. 

Nunc  cauiam  aiTignat ,  cur  ipfum  reji- 
ciant;  inanem  gloriam  ,  quam  captant :  iic 
enim  accipiendi  verbum  ante  fumptum  eft 
-verf.  34.  cofque  ejufdem  criminis  ,  cujus  il- 
lum  falfo  criminantur ,  veriflime  acculat. 
Argumentum  autem  ducit  a  difparibus :  fi- 
dcs  enim  in  Chrifto,&  inanis  glorix  fectatto 
ron  poflunt  conliftere  :  Dei  enim  gratiofus 
intuitus  in  humiles  tantum  defixuseft,  fu- 
perbis  rcliftit ,  &  Mat.  11,19.  eos  quosad  fe 
invitat ,  monet  ab  illo  difcant ,  quod  mitis 
e(Tet,&  humilis  animo.Deinde  qui  Chriftum 
fequi  jubcntur,  iimul  mandata  accipiunt,  ut 
cruccra  Chnftitollant ,  cujus  pars  unaerat 
ignominia,  cujus  inanis  _;lorix  cupidi  im- 
patientilTimifunt.  Hinc  eftquod  ludxi  ,  5; 
cum  primis  Scribx  &  Pharifxi,  ideo  Chrifto 
credererenuebant ,  quod  alienum  a  (uadi- 
o  nitate  |tidicarent,  Chnfto  pauperi ,  ex  ob- 
icuris  &  tenuibus  parentibus  orto  ,  nullo 
magnatum  atit  principum  comitatu  ftipato, 
denique  nullo  mundi  fplcndore  exornato  fe 
fubmitterc.  Deinde  cum  intelligerent  Chri- 
fto,  illorum  ambitionem,principatum,pom- 
pam  ,  titulos  fumofos  difplicere  ,  &abi!lo 
damnari.  Denique,cum  viderent  fc  non  mo- 


o    N    r    a 

1  do  nullam  honoris  acCefTionem  ,  ex  fide  in 
Chriftum  acccpturos ,  fed  contra  illiadhx- 
rentes  luis  hononbus  abjudicandos ,  loh.  9, 
11,  &  11,  41.  fidem  Chriftodetrcttabant: 
plebs  etiam  metuens,  ne  Chrifto  credens ,  .i 
iuis  principibus  &  docloribus  contemptui 
haberentur,  (idem  Chrifto  derogarunt. 

Hinc  igitur  liquet,non  pofle  nos  Chrifto  '^""^" 

i  conjungi ,  niii  famx&  exiftimationis  apud  V"  """- 

■  •    °  -    n  r  -  lun^nntur 

homines  jacturam  racere,quoties  res  ita  po-  ,___/,.,_ 
,  ftulat,  parati  fimus.  Exemplum  in  Abraham  cienda, 
habemus ;  fienimhonori  aut  exiftiroationi 
fux  apud  homines  confuluiflet ,  nunquam 
mandato  Dei  patriam  dulcem  &  feracem  re- 
liquifTet ,  incerta  alterius  pofleflionis  fpe; 
|  nunquam  iibi  in  animum  induxiflet,  cx  Sara 
1  filium  fufcipere  ;  nunquam  feadlftcum  im- 
molandtimcomparafltt:  Apoftoliitem,nun- 
quam  fuis  relidtis.Chriftum  fequuti  fuilTent. 
Sichodie  qtiibufdam  ftultitia  videtur&cu- 
riolitas,  omnia  dida  &  facla  accurate  ad  re- 
gulam  divinx  voluntatis  revocare;  non  om- 
nino  niii  gravifltmis  rebus  jurare  ,  nonam- 
.  plius  quam  par  eft  bibere  ,  moderato  lucro 
mercesdiftrahercacnon  potiusquantopok- 
fis  vendere.  Refpondeo  ad  objedtionem  ex 
Ioh.  11,41,43.  credebant  ,  fed  non  contite- 
banrurChriftum ,  quia  gloriam  hoaonum 
magis,  &c. 

Sicut  autem  fidei  hoc  pa£to  ,  fic  &  verx  ctmyers 
glorix,  qux  a  Deo  folo  manat,  jacturam  fa-  ghrUfiat 
ciunt ,  qui  manis  glorix  cupidi  funt.  Non  1'"m*i 
enim  vctitum  eft  omnino  gloriam  quxrere, 
ied  inanqm  &  qux  ab  homimbus  proficifci- 
rur;  qux  utumbratraniit ,  quxutavis  avo- 
lat,  qux  vanitate  levior  eft  ,  imo  qux  notam 
mfamix  poft  fe  relinquit,&  qua  compendio- 
iiflune  ad  ignominiam  itur.  Nam  gloriam 
qux  .i  Dco  manat  quxrendam  cfle  nobis, 
docetur,  Rom.-i,y,io.  &  Ioh.  11,43.  &  Deus 
fe  honorantes  ,  honore  afficere  pollicetur. 
Qux  vero  infinia  eft  ,  gloria  qux  a  Deo  eft 
prxtcrka  fpretaque  ,  hominum  gloriam  au- 
cupari  ?  pcrinde  ac  (i  mendicus  aliquis  ab 
alio  mendico  ftipem  petere  malit ,  quam  i 
divite  ;  perindc  ac  lifervi  potius ,  quam  Re- 
gis  vocem  &  teftimonium  quxreret  ;  &  hoc 
plane  eft  coronam  auream  pro  deaurata.fce- 
ptrum  ligncumpro  argenteo  commutare. 

Neque  vcro  putetis  me  vos  ihie  caufa  ac-  Verf  45, 

cufare,  &  nullo  prxiidio  legis  niti:  lex  enim  +6- 

lpfa ,  cui  vcs  confiditis ,  &  Mofes  vos  accu-  J,1  "!""* 
r,  -  r  ,  ■  >.i    ,.-,,         Chrillt  re- 

labit ;  nec  acculabit  tantum  ,  (ed  judicium  „„_>_,_,.„ 

etiamde  vobis  feret :  ut  alioloco  Chriftus  accu(diit\ 

docec.  Hinc  conftat  fxpe  eosquos  homines 

colunt 


E     7     A     N     G     l     1      I      C     X.  35f 

colunt  &  mas^nifaciunt ,  adverfus  illos  tefti-  j  fint  fcripta  diiftis  ad  fi Jei  certitudincm.Curn  ««f»  firi- 
monium  di&uros  ,  eofque  acerbc  accufatu-  !  vero  fcriptum  hoc  loco  ,  tancjuam  fidc  di-  f"  fiitii- 
ros:  fic  virco  Maria,  Pctrus,Angcliquc  olim   gnius,  proponitur  ,  difcimus  cjuantam  inju-  in"r* 

riam  nobis  Ponttficii  faciunt ,  cjui  Verbi  Dci 
bonam  magnamque  partem  in  -ni;  *•£*- 
<pa;  collocanc.  Vide  ult.loban.S:  i  Petr.c.i, 
verfi  i. 


Pontificios,  qui  his  honorera  defcrunt,  accu 

fabunc. 
V«f.  47.        Non  quod  Chrifti  fcrmo  inferior  antiqui- 
1**  ?«•    tatc  Molis  fcriptis  erat ,  fed  quod  certiora 


M  A  r.  c.  cap.  4.  *  verfi  1,  adi$. 

ET  rurfiis  ccvpit  doccre  apud  m.tre :  &  coacla  esl  ad  ettm  turba  mttlta ,  adeout 
ipfe  narigtum  ingrejftts  federet  in  mari .  totaautem  turba  apudmare  interra 
er.tt. 

2  Et  doccbat  eos per  parabolas  mult.t,  dtcebatque  eis  in  doclrina  fua  : 

3  Audite,  Ecce,  c[\.\\dzm  fator  exiit  fatum  : 

4-  If  faclum  esl  inter fcrendum  ,  aitud  quidem  cecidit  fecundum  viam  :  rene- 
runtque  volucres  ca-lt  &  devoraverunt  illitd. 

5  Aliud  vero  cecidit  inpetrofa,  ubi  non  babebat  terram  multam:  &Jlatim  exor- 
tum  ell,  propterea  quod  non  babebat profundam  terram  : 

6  Sole  atttem  exorto,  ardore  tadum  est,  &propterea  quod  non  babebat  radicem, 
exaruit. 

7  Et  aliud  cecidit  injpinas :  &  afcenderuntjpintc  ,  ac fttjfocarunt  illud ,  &Jru- 
clum  non  edtdit. 

S  Et  alittd cecidit  in  terram  bonam ,  ediditque Jructttm  affurgentem  ac  crefcen- 
tem :  &  tuitt  ahud  tricena,  &  aliudfexagena,  &  aliud  centena. 

9  Tunc  dixit  eis ,  Qui  babet  aures  ad  audiendum,  audiat. 

1 0  Quum  autem  ejfetfolus ,  interrogarunt  eum  qut  circum  eum  erant  cum  duo- 
decim,  deparabola. 

1 1  Et  dixit  ets,  vobis  datum  es~l  nojfe  myfierium  regni  Dei ;  iis  atttem  quiforis 
funt,  perparabolas  omnta  ifta  Jiunt : 

12  Vtvidentesvideaiit,  &  non  cernant :  &  audientes  audiant ,  &  non  intelli- 
gant :  ne  quando  fe  conrertant,  &  remittantur  eis pcccata. 

M  A  T  T  H.  cap.1%.  averfi.i,  adi^. 

II /0  rero  die  egrejftts  IESVS  domo,  fedit  apttdmare. 
z  Et  coacta  esl  ad  eum  turba  multa ,  adeo  ut  narigium  ingrejfus federet :  tota 
autem  turba  in  littore  adjlabat. 

3  Et  loquutus  esl eis  multaperparabolas ,  dicens ,  Ecce ,  quidam fator exiit  ad 
ferendum. 

4-  Et  qttum  u  feminaret ,  alia  quidem  ceciderunt  fecundttmriam  :  &  rev.erunt 
yolucres ,  &  deroraverunt  ea. 

5  Aliareroceciderunt  inpetrofa ,  ubinonhabebant  terrammultam:  &Jlatim 
exortafunt,  propterea  quod  non  babebant  profundam  terram : 

6  Sole  autem  exorto,  ardore  taclafunt,& propterea  quod  non  babebant  radicem, 
exaruerunt. 

7  Alia  rero  ceciderunt  injpinas ;  &  afenderuntjpiiu,  6"fttfocarunt  ea. 

S  Alia  vero  ceciderunt  in  terram  bonam ,  &  edtdcrunt  fruclum ,  aitud  quidem 
(entcna,  aliud  vero  fexagena,  aliud  vm  trkena, 

Ddd  9  €«« 


1%S  Harmonia 

9    Oui  habet  attres  ad  audtendum,  audiat. 

I  o  Tttnc  accedentes  difcipuli,  dixerunt  eiy  Quare  per  parabolas  loqtteru  eU? 

I I  Ipfe  vero  rcjpondens ,  dixit  eis ,  Quia  vobts  datum  esl  noffe  mjfierta  regni  cx- 
hrum ,  illis  autem  non  efi  datum. 

i z  Quifquis  enim  ba bet ,  dabttur  ei,  &  amplius  babebit :  quifquis  autem  non  ba- 
bet ,  etiam  quod  babet  tollettir  ab  eo. 

13  Froptcreaperparabolas  loquor  eis;  quia  videntesnon  vident,  &  audientes 
■non  attdiunt  nec  intelligunt. 

1 4  Itaqv.e  compktur  in  ipfts prophetia  Efais.,  qus.  dicit,  Atiditu  audietis ,  &  non 
intellretis :  &  videntcs  videbitis,  &  non  cernetis. 


Lv  c.  cap.  8.  averf  4,adu. 

4  Outini atitem  multa  ttirba  comeniret ,  & qtti infingulis urbibtis erant profcif- 
tercntur  ad  eum ,  dixit  per  parabolam, 

5  Otudamfatorexiitutfcrcretfemenfuum:  &  inter  ferendttm  aliud  cecidit 
fecundttm  viam,  &  conculcatum  eii,  &  volucres  cccli  exedcrunt  illud  : 

6  Et  aliud  cei idit  in  petram,  &  enatum  exaruit,  qttia  non  b.ibcbat  humorem : 

7  Er  altttd  ccctdit  inter  ftinas  •.  &fimul  etutta  jf>iruftijf.,c.irum  Hlud: 

8  Et  aliud  cecidit  in  terram  bonam  :  &  quuni  enattim  ejfct ,  cdtdttfrttclum  cen- 
tuplum.  Hm  dicens  clamabat ,  Qui  babet  aures  ad  atidtcndum  .ttdiat. 

9  Intcrrogab.mt  autemcum  difcipttlicjus,  duentcsqit*.  cjfctiftaparabola. 

10  lpfe vero dtxit cis ,  VobisdatitmeftwjfeniyfttriaregmDei:  reliqttis auteni 
ferpar»bolas  loquor,  ut  vtdentes  non  vide.int,  &  audientes  non  tn.elligant. 


A  N  a  l  r  s  1  s. 

DO&rinain  quam  Chriftus  propofuit  Ecclcfix 
cxponit,  primum  a  fubjecro  loco  communiore 
ad  mare,  drinde  a'r>  adjuncta  turba,  qu.v  illam  crlo- 
fta  eft  ;  qui  dcfcribuntur  lubje&o  loco  lntote,  ubi 
audiendi  verbicaufaftabant ;  deinde  Chnftido- 
ftrina  propofita  a  fubjcctoloco  magis  proprio, 
navi,  &  abadiunfta  Chriftipallione. 

ferfz,}.  Poftdefcribiturfuaforma,  nempepa- 
labolica:  dcfcribitur  adjunfta  praparatione  ad  do- 
clrinam  percipiendam  ;  qua:  fuis  caufis  cxplicatur, 
piimum  inftrumentali ,  deir.de  erncicnte  magis 
principali,  nempe  mentis  intciligenria,  qux  meta- 
phora  vifionis  externx  illuftratur.  In  parabola 
prico  Euangeliipari  illuftratur  Agncola:  fatoris, 
ipfa  pridicatio  fementis  fparfionis. 

ferf^.  Corda  hominum  quibus  EuangcHirm 
proponitur,  terra:;  varia  autem  effefta  prardicatio- 
nis  illuftrantur ,  primum  pari  triti  vix  femcn  ex- 
cipientis.   , 

ferf.s.  Dcinde  tcrri  petricofa: :  cujusdefcri- 
ptio  adhibetur,  qua?  plurhmim  terra:  non  habet: 
deindeeffeclo  ilico  germinandi,quod  arguitur  fuo 
cfficicnte,  quia  rerra:  profunditas  quat  femendiu- 
tius  in  fe  contineret,  nulla  fuppetebat. 

Verf.i.  Deindcalio  effeito  atefaftionis ,  qui 
fuiscaufisefficientibusarguitur.folis  ardore,  dcin- 
dequod  penitus  radices  non  egiflct. 

ferf.i.  Tertium  genus  iiluftratur  pari  fpinof.c 
terr.-c,  cujus  ctfciftum  defcribitur ,  quodfruftum 
oon  fccit;  quod  luacaufa  aiguitw,  nempequod 


fpini  fuccrefcemes  fcmcn  fuffocarunt. 

ftrf.t.  Deniqueterta:feracis;  qui  fuis  efftftis 
arguitur.germinantis.deindeaugefcentis ,  deni- 
fquefruiaum  fercntis  ;  quifruClusdiftributioneex 
adjunctis  explicatur. 

feif.ij.  Addoflrinardiligentem  animadverfio- 
nemexcitat  a  fubjeito ,  nempe  eorum  quibus  hoc 
datumcft. 

ferf.\o.  EfFeftum  concionis  eft  percun&atio 
de  fenfu  parabola',  qux  adjuniSo  tempore declara- 
tur,  cum  a  multitudinedivertens  foluseflet,  8c 
fubjefto  j^ar.ui  difiipulisChrifti,  ^Sir.u;  duo- 
decrm  illis.qui  ad  munus  Apoftolicum  poft  tAalh. 
10.  delignandieranr. 

ferf.w.  Effeftum  percunijtationis  eft  Chrifti 
refponlum  ,  quo  pctitioni  eorum  rcfpondet,  cujus 
rei  rationem  teddit ,  primum  a  fubjefto ,  quiahi 
funtad  quos  Euangcliicognitiofpeftat,  ut  quiex 
Ecdefia  funt ,  ut  ex  adverfoconftat ;  quod  confir- 
maturabadvetfis,  quia  hisquifuntextra  Eccle- 
liam  non  niii  per  paraboias  &  anigmata  bjcc  fcire 
convenit. 

ferf.M.  Quod  poftremnm  afir.ibiisconfirma- 
tur  mediis  :  medii  fines  funtpnmum  neintelli- 
gant,  deinde  nercfipifcant,  dcniquencreuiittan- 
tur  illispeccata. 

METAPHRASIS. 

CVm  nec  privats  &de<,  nec  Synagog*  mul- 
titudmem   caferent ,  qtt£  ad  Chrisium 
EhftngeUi  caufa  conjiuebat ,  iterum  coepit  ad 

mart 


3- 
4- 


ii. 


I     t    I     C     A. 

P  R  A  X  1  S. 


19? 


fc     V     A     N      C 

tnaredoSlrtnamfuamproponere.  ®uomagna 

turba  convenie/ite ,  cum  ad  concujiontm  dc- 

clmandam  ,  lum  ut  omnes  auditores  coram  O 

jj.  ante  oculos  fiuos  ad  commodsorem  audien- 

dt  ra.ionem  haberei ,  navem  ingreffus  eii.  In 

qua  cum,  ut  doitoru  authoritatem  tefiaretur,  r  Qux  commi 

conredtffit,  multitudo  in litore  adattenttoncm  I  Cujus^ir-J     funt  harum 

tefiandum  erectt  pedibus  confiftebat.  Docebat 

autem  iUos  parabolantm  mvolucns  aocirtnam 

adumbrai.s.  Stc  ergo  inter  docendum  loqitu- 

tns  esl.  Aurtbus  fif  animu  adefie,  Exut  domo 

tn  agrum  fiemmator ,  ul  femen  dijfcminaret , 

atque  (ut  fit)  mter  fieminandum  pars  unafe- 

minu  in  viampedtbut  hommum  &  beU.ua, n,m 

tritam  cecidit ,  quod  nudum  mimmedj  teitum 

coeli  volatilia  confpicientia  ilico  advolantia\&_  jn  nCTrum  prodcant;  ncc  in  commodo  au- 

devorant.  Pars  altera  in  terram  cecidit  lapi-  \  dicndi  liib  dio  Vcrbi  abfterrentur ,  aut  pcdi- 

deam  &  petrtcofiim ,  tibi  temcopia  idonea  |  bus  conliftendi.  Quizdus  noftra  tempeftate 

nonfitppetebat:  quamobrem prtmatttre  e  ter-   etiam  vifus  nos  pudefaci.it  ,  qui  ne  obtatum 

ra  exdtens  emergenfifc germinavit ,quod  terrn  |  quidcm  &  in  os  delatum  tam  prompte  acci- 

profiundttas  commodano»  fitbejfet.  guamob-  pmius :  quique  in  agris  eiTe  volumus ,  cum 

remfioltsexorientu  ardne culmiu fieucalamtu  ,  Chriftus  lit  in  urbe;  nian,  cum  Chriftus  ipfc 


r)RopoiIcis  iis  qua:  omnium  qua:  hic  nar- 

1  rantur  parabolarum   communi»   funt , 

ipfas  parabolas  in  medium  arfert. 

Qux  communia  f  Circuftan- 

pa-^     tiar. 

tes  func,  rabolarum.         ^Caufa:. 

LParaboIa:  ipfr. 

Incircumftantiis,  prioreft  in  multitudinc   .  *"^'+» 
•  i.  r  r         r  ■  yl.lj*. 

undique  colle&a;  qua:  tam  conterta  tuic  ,  ut  p     h  ig 

Chnftum  propcer  conftipacionem  ad  navcm  (tmj)c  m- 

nigrediendum  adegcric.  In  quo  exemplum  dindtayi- 

ftacuicur  laudaca:  in  audiendo  verbo  avidi.  ttit.u, 

quodrcliclis  rctibus  &  familiis  foris 


tojius,  quod  fittis  altas  radtces  non  egerat, 
penitiuexaruit.  Tertiain  terram  fptnaritm 
fieracem  cadens  ,  fpinn  f.iccrefieniibtti  tffii- 
pitUm  fiua  altuudme fttperantibtu  fiufjocata, 
fiuciumntiUtimedidit.  Denique  fieminu  (£f 
qittdem  ejufdem  cumpnore)  pars  interram 
incidens  commodam  iSi  opporlunam.hu  qui  il 


in  arida  verfctur  ;  fub  dio,  cum  Chriftus  fub 
teftoiit.  Quod  quid  almd  eft  quam  tergum 
Chriftoobvertere.  Vide  contra  Efa.  i. 

In  Chrifto  notatur  circumftanciaprima,  ?»i'»Fj'r3» 
quod  lii  littore primum.ut  cft  apud  Atarcum,  ««"*•'•'» 
poft  vcro  in  mari  docebat.  Quod  nosdoceat '"'"'» 
ne  in  loco  fuperftitiolius  hxreamus ,  can- 


lam  colunt ,  fiuctum  fecit ,  qui prtmum  e  ter- ,  qUam  Dei  cultus  non  rite  peraftus  lic  ,  ni(i 
ra  emcrgens,  posi  auctus  est  (j  adolevit ,  tan-  \  tcmplo  ad  eam  rem  dcftinato  concio  Sc  pre- 


tifper quoad granum  hoctriginta  ,iUud  fiexa- 
ginta  ,  terttum  deniqite  centttmgrana  redde- 
ret,  prout  benethcttone  a  Deoparcwre  aut  am- 
pltore  perfiufum  erat.  Cohphonem  vcrocon- 
cioni  addens,  hu  fere  verbu  o>attonem  claufit: 


ces  habeantur  :  tanquam  loci  fplendor  Sc 
dignitas  aliquid  ad  cultus  commcndationem, 
adjungeret.Cujus  quidem  erroris  in  Papifimo 
fubingrefTi,  reliquia:  adhuc  in  noftris  Eccle- 
liis  manent.  Cum  autem  Chriftus  verbum 


&u>fiquis  esi  cui  Deut  animt  aures  perforavit,  I  [)e;  &  preces  non  nili  cum  fumma  religione 


hdc  ,  quidixi ,  med!ta,bne  velua  pr&manfa, 
mtimti  animi  cogilatiorabtn  £gcrat.  Cttm 
vero  a  ttubafie  jubducem  fiiut  effet  ,  quifiua 
nomina  Chrifio  dedsflent  ,  maxime  duodectm 
ad  Apafiolatttmposi  obeitndum  dilecit ,  Chri- 


II. 


&  rcverentia  propofucrit,  certum  eft  locurn 
nihil  difcriminis  confcrrc.  Quoties  per  pa- 
cem  Ecclclia:  hoc  conceditur ,  enitendum 
eft  ut  loco  aliquo  honefto  &  ad  Dci  cultum 
fepoiitofacra  Hant  :  ii  autem  tempus  illud 
flum  de  mente  &  fenfiu  ParaboU  perconfiati  j  non  fercc  ,  aut  populus  pro  mukitudine  an- 

funt.  Quibm  Chrifins  :  Xon  incommede hoc  a  \  guftis  templi  fpaciis  non  capiantur,  fciamus , 

tnepetitts;  vobis  enimquinontantum  in  Ec-\  &c. 

cLfi.i ,  fied  ex  Ecclefu domefitcis  efins ,  gratu        Deinde  quod  fedifje  dicitur,  notat  docen-  idqnt  <to- 

ar.ana  regni  Dei percipere  concejfum  est :  illu   dj  autoricacem  ;  qua:  alibi  etiam  fubindica-  ""'''  ''"'•■ 

vero  qw  tametfitn  Eccleftahommum  judicio   CUr.  Matth.LX.&i  Imc.a.  Quam  rationem  ?','"''' 
a  r  ■       i  -n  i  ...  ,      ^^-  .      btbitai 

funt  ,Dei  tamenfententiaabtila  exulant  ;o-  nos  etiam  imit^mur ,  dum  operto  capite 
mnia  (etiatniUaqu&pUm/fima  fiunt)  s.nig-  i ,  Veib-im  Dei  propommus :  tametii  res  non 
mattcaexijiunt.  yt  fi&pc  mttltumqtuviden-\x.\r\i\\\x.^  ut  pro  caacrius  dimicanduni  cfle 
tes  nthilpUne pervtdeant,  fyfitpe  multumque  fentiamus  ,  niii  (i  cum  pace  6V:  approbatione 
audientes nihil  vere  inteUigant  ;  ne  forte  re-  eorum  qui  prxfunt  hoc  confequamur.  Vta- 
fipifcentes  peccato,um  remiftonis  participts  i  mur  ,  (:  libet ;  (in  fecus ,  ad  maiius  hoc  no- 
(tnt-i,  .  I  mine  deveniendum  non  crit. 

Ddd  i  Toftre- 


VerC  9- 

qmmoclo  h 
tamcn  nci 
actencia- 
Ttem  exci- 
tttii 


fpeci.ttittt 
ttt  aurcs 
adhibtant 
qui  eo  crca 
tii 


398  H       A       R       M 

Poftrema  circumftantia  eft  ,  ad  attentio- 
nem  cxcitatio  ;  quod  quidem  &  inmo  con- 
cionis  facit,  tefte  Alarco,  &  poft  propolitam 
primam  duntaxat  parabolam.Quod  quidem 
tametll  fuperfluum  videri  poflet ,  apud  eos 
qui  fponte  urbes  &  domicilia  fua  audicndi 
caufi  dcfcruiffent,  ut  Chriftum  audirent,  & 
qui  jam  omni  verilimilitudine  ora  ad  eum 
intenta  habebant ;  tamen  hanc  noftram  na- 
tura  nobis  iniitam  furditatem  reputantes,  & 
rerum  qux  proponuntur  pondus  &  difFicul- 
tatem,  noftramctiam  in  intelhgendo  tardi- 
tatem  iV  levitatem  ingenii ,  qux  rnufcx  in- 
tervolantis  momentoabripitur,  &  abatten- 
tione  abducitur  ,  mirum  videri  non  dcbet  ii 
nobis  fubinde  aurcm  vellicet :  hoc  etli  gra- 
tuitum  Spiritus  donum  iit ,  tamen  non  im- 
pedit  quo  minus  nos  ad  illius  pcrceptioncm 
excitct.  Tametli  enim  fxpe  corponbus  in 
iiaum  Iocum  conveuimus,  animis  tamen  vel 
maxime  disjungimur ;  cum  hujus  animus  in 
patinis ;  alius  iit  in  poculis ;  tertii  in  fphx- 
nfterio,&c.  Verendum  porro  ne  id  nonnulli 
experiantur,  quod  Propheta  de  Iudxis  lo- 
quitur  Efa.iS, 9,10,11. 

Argumentum  autem  quo  utitur,  eftab 
auris  fine  ;  fcilicet ,  aurem  audiendi  Verbi 
Dei  caufa  elTe  creatam,&  ob  cam  caufam  ad 
illam  rem  accommodandam  :  niii  forte  quis 
fit ,  qui  plus  juris  iu  aurem  habeat  quam 
Deus ,  ut  ad  alios  ufus  quam  ille  prxftituit 
detorqueat.  Non  igitur  ut  aut  uobis  ipiis, 
aut  ut  aliorum  cupiditatibus  obfequamur, 
aures  accommodandx  funt,  nifi  ipfinoftraf- 
met  aures  rinxerimus ,  aut  alius  quifpiam 
prxterDeum.  Qiiis  autem  ferat  fabriciam 
lliam  ,  in  qua  artem  atque  induftriam  fuam 
expreilit  atque  contulit ,  fe  invito  ad  con- 
trarios  quam  conftituit  ufus  rapi :  ut  quod 
laudis  fux  cekbrandx  caufi  formavit ,  ad 
fui  vitupenum  trahatur  ;  quodque  ad  pro- 
prios  ufus  finxit,  id  non  tantum  ad  aliorum, 
led  ad  hoftium  Iibidincm  transferatur.Quod 
fi  excipiat  quis  aures  aliis  etiam  rebus  utili- 
bus  &  neceflanis  audiendis  infervire  ,  equi- 
dem  non  difriteor;  fcd  vcrbi  auditio,  id  eft, 
iplius  creatoris ,  privilegio  quodam  &  im- 
munitate  mter  cxtera  donatur  ,  &  majus  in 
aures  jus  habet  quam  reliquorum  omnium 
feu  hominum  voces,  feu  aliarum  rerum  foni 
vendicent ;  eoque  Chriftus  aurem  fuam  a 
Deo  perforatam  docens  ,  fuo  nos  exemplo 
docet,  noftras  aures  Dco  devotas  efle  opor- 
tere  ad  obfequendum  voluntati  ipiius.  Quis 
ennuferat  fervi  fui  vocera  fux  &  proprix 


anteferri:Quo  magis  Culpandi  funt  qui  fuas 
aures  omnibus  audiendis  rebus  S:  legendis 
proftituentes ,  eafdem  adverfus  Dcum  oc- 
clufas  &  oblignatas  gerunt ,  &  homuncioni 
eas  ad  tres  vel  quatuor  horarum  ufuram  per- 
mittentes,ad  unam horam aunum  ufum Deo 
denegant. 

Hinc  ctiam  efricitur  ingenuum  efle,  qux  Mh  ipte- 
nefcimus  nos  iguorare  fateri ,  &  iimul  fub-  ™""<j«in~ 
lidium  a  Miniftris  petere  ;  contra  illos ,  qui     '" 
malunt  rn  ignorantia  verfari ,  quameamfa- 
teri:  item  illos.qui  ignorantiam  fuam  fatea- 
tes ,  tamen  pudore  fubruftico  impediuntur 
ne  remedium  pctant. 

DiftincHoeorum  qui  funt  in  Ecclefia.ta- 
men  non  funt  ex  Eccleiia,  ex  hoc  loco  con- 
firmatur  ;  omnes  enim  Iudxi  in  Eccleiia 
ccnfebantur. 

Notandum  vero  Chriftum  fxpius  hanc  ""  C,>"- 
fentcntiam  in  parabolis  proponcndis  a[ur-J     "''Jx' 
pafle,  propter  docendigenus ,  quodfingu-^    °?" 
l.irem  attentioncm  requirit:idque  fecit  Pro- 
phetx  exemplo  Pfal.  78.  qui  fuos auditores 
vehementer  conlimili  modo  excitat ;  quum 
parabolam  fe  propoilturum  profiteatur. 

Parabolam  propoiitam  ad  illum  locum 
rejiciam ,  ubi  ejus  interpretatio  Chrifto  au- 
tore  adjungitur.  Nunc  ad  rationes  acceda- 
mus  parabolicx  concionis. 

In  quibus  primaeft  ab  efficiente  caufa;  Verf!  ir. 
fcilicet,Spiritr.s  dono:quo  myfteriorum  Dei  -t"'"  "^  _ 
notitia  iis  denegata  ,  aliis  communicatur.  P''""c'"'>- 

.  °-         ••     n        /•  •        ■  Imperpa- 

Quumenim  certis  quibuldam  lcientiam  ne-  Mi0/** /»- 
gavit ,  voluit  etiam  eam  ratiouem  inire  ,  &  quatur^ 
id  genus  orationis  adhibere ,  quo  quod  illis 
denegavit  eos  celatum  velit.Atque  hoc  mo- 
do  aliquoufque  impletum  fuit  quod  in  Mo- 
lis  veloadumbrabatur.  Nam  llcut  Mofesfa- 
ciem  fuam  velo  obvolvit  &  obtexit,ne  Ifrae- 
Iitx  faciei  fplendorem  viderent;  ita  Chriftiis 
parabolis  tanquam  velo  fe  a  ludxorum  co- 
gnitione  fubduxit.  Atque  ut  innotisqui- 
bufdam  ad  oceultandos  fcnfus  excogitatis 
idem  chara&eres  ab  iis  percipiuntur,  ab  illis 
a  quibus  minime  oportet  ne  deguftantur 
quidcm  ;  iic  &C.  Aut  ii  quis  multos  fimul 
alloquens  eo  fermone  uteretur  qui  iis  co- 
gnitus  ,  illis  ignotus  eft.  Et  Detit.  2.9.  Non 
dedtt  vobu  aures  ai  audiendum  ,  nec  cor  aci 
mte!ligendum,(5 'c.Cum  igitur  dono  hoc  fiat 
ii  quis  Scripturx  &  myfterii  regni  partici- 
pes  fit ,  ejus  intelligentiam  nullo  humano 
acumine  percipi  pofle  in  promptueft.Acies 
enim  oculorum  noftrorum  eo  non  poteft 
penetrare.  Si  igitur  veram  notitiam  Dci  in 

facris 


E      V      A      N       G 

facris  eoncionibus  &  Ie&ionibus  haurire  ve- 
limus ,  precibus  illud  a  Dco  pctamus ,  dabit 
enim  petentibus  .i  fe  Spintum;alioqui  nobis 
oroniavelapcrtiliimcdidr.a,parabolx  &xni- 
gmata  erunt ;  &  libcr  ipfc  tanquam  claufus 
&  fcptem  ligillis  obfignatus  vidcbitur,  quo- 
ad  Deus  Filii  caufa  per  Spiritum  illa  refi- 
gnet.  Etiam  ,  attentio  amoris  &  animi  re- 
quiritur,  quoties  ad  myfteriorum  prxco- 
nium  acccdimus :  quxduo  a  Chnftocon- 
juncta  non  debcnt  disjungi. 
Vetfn.  Hoc  quod  fcquitur,  potius  fequcntibus 
<fuaitnui  anneifti  vidctur.  Sed  qiuritttr  cur  parabolica 
■w  tent.u  oratione  obfcuretur  veritas  ,  cum  ad  occul- 
"  J"4"'1"-  tandain  Dci  voluntatem,  prxter  inlitam  no- 
bis  cxcitatem,  nullis  verborum  noc~r.e&  tc- 
nebris  opus  lit  :  Ulas  cnim  efle  ln  liommis 
mente  tencbras,  illud  eiadnatum  ignoratio- 
nis  vclmn  ,  ut  orationis  tencbras  arcellere 
neccile  non  lit.  Quis  enim  vclum  apper.dat 
oculis  cxci  ? 

Rejpondej ,  ab  impiis  iplis  myfteria  regni 

addifcuntur ,  tamctli  falutari  Dei  cognitio- 

ne  non  imbuantur.Chrilr.um  i;?itur  ideo  pa- 

rabolis  ufum  ut  Iudxis  ,  non  tantum  effica- 

cem,  fed  omnem  qualcmcunquc  intclligcn- 

tiam  auferat. 

,,  Hoc  arfuimentum  coiifirnj.it  a  tcftimo- 

j;  i>i".  12.  nus  proverbn  ,  ut  videtur ,  ominum  pcenc 

HHimado    ore  triti ;  quod  ctiam  proverbium  apud  nos 

h.ikintida-  celebratur ;  fcilicct,  Ditandum  &cttmtdan- 

bttHii         dum  ampltus  divitem.  Sic  igitur  Deus  facit 

niore  hununo,  fcilicec  ut  iis  qui  aliquid  ha- 

bent  plusadjungat.  Nonquidem  (uthomi- 

nes  faciunt)  corrupte ,  ut-ab  illis  accipiaot 

quibus  dent ,  &c.  Sed  quia  Dcus  cceptum 

opus  perricir ,  &  quos  diligit  ,  i&  extremum 

ufque  diligit.   Op:ts  manuum  fuarum  non 

dejpicit,  du.fy.u.O.i-y.,  tyc.  Rom.  Vide  exem- 

plum  Genef.  18,17,18.  Item  in  Pfalmispzl- 

iim.  Nihil  igitur  metuamus  ne  nobis  Deu; 

exprobret  fuim  in  nos  largitionem.Quem- 

admodum  in  hxreditatc  ornanda  ,  exardiS- 

canda  ,  &  colenda  homines  maximos  fum- 

ptus  faciunt ;  lic  &c.  Et  licut  in  voluptua- 

riis  hortis  quibus  delectantur ,  finem  aut 

rnodum  expenfarum  nullum  faciunt;lic.&c 

Hinc  etiam  colligitur  quam  vanum  iit,& 

divinx  gratix  adverfum  ,  quod  Pontificii&z 

fecundagratia  i  nobis  promcrita  nugantur, 

quum  Chriftu;  dicat  fccundam  etiamgra- 

tiam  nobis  Dono  donari.  Quod  li  dono ,  non 

igitur  mtrito.  V:dc  Philip.  1,  <T. 

ttimt  niM       q^x  autcm  Jjfficoltas  inde  nafcitur,  fci- 

tmttttl    ^cet  1uoa  '^'  1ul  a^  ua^cnt  Q0C  >pfiim 


8       I      I       C      A.  35$ 

quod  habent  amittant ,  3.  Luca  dilTolvitur, 
qui  eis  ademptum  fore  docet  quod  habcre 
vidcbantur.fpccie  tcnus.  Plcriqueenimfunc 
qui  notitiam  quandam  veritatis  prx  fc  fe- 
runt.coque  de  Dco  &  Euangelio  multa  con- 
fufc  &  incondite  garriunt,  cum  tamen  nulla 
iolid.i  Eu.tiigelii  cognitionc ,  &  qux  funda- 
mentis  nitatur  perfufi  fint.  Eam  notitiam 
tamctfi  ad  tempus  oftcntent  ,  &  multis  ali- 
quid  dc  fua  fcientia  opinantibus  impoiiant, 
tamen  cvancfcit ,  &  ipii  fxpe  ad  vetcrcm  & 
priftinum  crrorem  relabuntur.  Ex  quo  co- 
rumamcntia  omnibus  nota  eft.  Non  fecus 
ctiam  repenuntur  qui  pietatis  fpecicm  ob- 
tcndunt  ,  ouibus  detracta  taiidem  larva  & 
ovih  pclle  ,  corum  improbitas  ab  omnibus 
liquido  perfpicitur.  Sicut  cnim  fucis  corru- 
pta  &  dclinita  facies,non  lta  multo  poft  tur- 
pis  &  rugofa  evadit ;  &  iicut  xs  auro  obdu- 
clum  &  deauratum,  mox  paucorum  dierum 
aut  menfium  intcrvallo  proditur;  lic  &c.  ' 
Hypocntx  igitut  hoc  habent,ut  quum  Dei 
intuitum  nibili  faciant,  &  hominum  tantum 
auram  &  accjamationes  captent,  tcmporc 
fuccedcntc  ipfis  etiam  hominibus,  quos  ma- 
ximc  celatos  cupiant,  rctcgantur.  Ergo  iin- 
cerc,  &c.  Quanquam  ex  Matth&i i5,ip.ap- 
paret  nihili  verbo  in&iczte parum  ;  ut  tan- 
quam  comparative  mhd  cflet  ,  fi  cum  vcra 
Dci  notitia  &  timore  componatur. 

Alia  ratioeil  ab  adjuurta  Iudxorumob-  Vcrf.  ij. 
ftinationc  animi,  qua  ad  manifeftam  verita-  l»«'<'°'""a 
tcm  connivcbant,  &  aures  obturabant ,  qui f" '"""" 
iibioculos  confagcbant,  &  lumen  quod  111  ;„  m„  „•„ 
illis  acccnfumerat  extinguebant.  Cum  enim  dmmr, 
multa  viderent ,  pennde  lignum  a  Chrifto 
quxrebant  ac  li  nihil  penitus  vidiirent:  cum- 
que  multa  a  iacro  ejus  ore  accepiflent ,  non 
magis   tamen    intclligcntia  Cwo.  proficie- 
b  ;.it,  qu.im  (i  niliil  ab  eo  hauflilTent.Quam- 
obrcmdignos  eife  apud  quos  verbum  Dci 
ita  proponatur,ut  interim  lllis  infrucluofum 
iit :  imo  vero  ad  graviorem  eorum  condem- 
nationcm,  utpote  quibus  odor  mortis  eft  ad 
mortem.  Eoque  apud  Marcum  &  Lttcam 
ideo dicitur  parabolis  egiiTe,  ut  vidcntesnon 
ziderent,  attdientes  non  audirent,  cum  Mat- 
thitu  dicat  ideo  a  Chrifto  cum  eis  agi  para- 
bolis,  qiti.t  ~cid:ntcs  non  viderunt,  ~yc. 

Atque  hoc  quia  durius  vidcri  potuit  ho-  vetf.  i+. 
minum  judicio ,  confirmat  teftimomo  Pro-  <7«<"i  * 
phctx  £/^/.6,<).QnpProphetaexplicatafu-  Chrif»  tt- 
penoribus  capitibus  populi  impietatc  &  im-  ft"""'" 
probitatc,  fc  ob  cam  caufam  a  Dco  vocatum  „*^L'('„. 
cfle  declarat ,  ut  fuo  miuifterio  populum  ,u,„: 
Ddd  j  illum 


400  H       A       R       M 

illitm  co  ufque  obduraret,quoad  pcnitus  cx- 
termiuaretur.  Non  igitur  hoc  novum  & 
inauditum  eflc.ut  non  iuodoeorum  cxcitati 
non  medcaturquis ,  fed  porro  etiam  magis 
exca:cct:  ut  non  tantum  fordibus  fuis  jaccre 
iinantur,  (cd  ut  porro  caeno  obtegantur.  Vt 
li  quis  aliquem  lucernam  in  domo  extin- 
gucntem  quod  luccm  odio  habcat,  non  tan- 
tum   luccrnam  dcnuo  non  accendat ,  fed 


O       K       I       A 

quoufquc  bonum  a  malo  ,  boneftum  a  turpi 
difcernunt  ;  deinde  etiam  qua:  illis  notitia 
aifullit  ex  verbi  Dci  Iuce,qua  judicium  illud 
naturasaliquaiitum  juvacur ,  auferctur :  po- 
ftremo  ,  homincs  hoc  Dei  judicio  minus  fa- 
nabiles  &  recuperabiles  fiunt.  Tametli  enim 
duo  ca;ci  funt,  tamen  nihil  impedit  quo  mi- 
nusuuus  altero  i  vilionc  recupcrandalon- 
gius  aut  propnus  abut,  quo  aur  tcmpus  cat- 


etiam  in  obfcurillimum  carccrem  conjiaat:  i  citatis  diuturnius  eft,&  pharmaca  multa  ad- 
vel  tanquam  li  judex  julio  judicio  homini !  hibitafunt.  eaetiamqux"  cumnon  profunt, 
fponte  &  fcientet  libi  oculum  unum  eruenti, 


juberct  alterum  etiam  conrigi:  aut  (i  quis  i 


obfunt  plurimum.  Pharmaca  emm  ad  ma- 

lum  medendum  adhibita  cum  morbo  collu- 

oculum  erToderet ,  quodeo  connivet  in  iis !  ctantia  ,  ii  propter  morbipervicaciam  eum 

quie  confpiciendaerant.  Cavendum  igitur, ;  non  doment  &  lubigant ,  detcriorem  red- 

ne  lumen  quod  nobis  collatumeft  ,  extin-   dunt.  Quodexpreile  de  mulierc  fonguinis 

<;uamus:  ne  li  noftis  fllii  efle  malimus  quam   produvio  laboranre  legimus.Sic  etiam  fit  ut 

diei,  in  tenebras  xternas  prarcipitemur.         '  pharmacum  verbi  Dei  ad  czciratcm  noftram 

hmc  Dei         Vidcndum,  ne  Dei  notitiam,  quod  ad  di-  j  curandam  adhibitum ,  niii  oculos  reftituat, 

"""  virias  &  honorem  quem  fequimur  aliena  vi-   detenores  facit.  Et  ut  tomtru  &  fulguris 


tcpcUentl. 


'  deatur,  repcllamus ,  aut  vero  etiam  ,  quod  i  confufus  fonus ,  &  indiftinftum  lumen  vi- 
aliis  cum  cupiditatibus  noftris  pugner :  fcd  ,  fum  aliquando  &  auditum  propter  exccllen- 
potius  ampleftamur  ,  &  noftram  Iippitudi-    tiam  objefti  perimunr,  iic  verbi  Dei  tonitru 


C/MttJOlh 

coid.t  m- 
fh.t  explo- 
randtti 


nem  deploremus  ,  &  Dei  opem  adveifus  i 
lam  corruptelam  imploremus.  Sicut  enim 
malefici,  furcs ,  &c.  lucem  cane  pejus  &  an- 
gue  odio  habentes ,  poft  in  carceresconji- 
ciuntur,  ubi  mcridies  altera  nox  eft  ;  (ic  &c. 
Si  igitur  doftorern  Heraclireum  &  tmo-njtcv 
niittat  Deus  ,  homines  fuam  potius  impro- 
bitatcmaccufent,quam  Miniftria^ia/a^ia*: 
quandoque  etiam  llluminariflimis  doftori- 
bus  &  liquidillimis  (populo  iratus)  hanc 
perfpicuitatcm  orationis  aufert  ,  ut  audito- 
rum  ingratitudinem  ulciicatur. 

Deinde  notemus  quomodo  corda  noftra 
cxcutiamus  &  exploremus.Si  enim  oculi  ni- 
hil  vidcnt ,  aut  (i  oculis  niftemus  &  cor.ni- 
veamus,  (i  auribus  a:gre  &  lete  feu  faftidio- 
fe  audiamus  ,  judicium  eft  cralTi  &  duri  feu 
obclianimi,&adintelli£;entiaminepti.Con- 
rra  (i  oculis  &  auribus  prompte  utamur  ad 


.V, 


<Sc  corulcario  mipios,  &c 

Hic  qn/trtt:tr,m  hoc  lit  nobis  imitandum  dtn<qt" 
tcnigmatice  loqui. 

Refpondeo  ,  Chriftum  adduftum  ad  hoc  iL^J^,' 
Propheta:  pra:diftionc  ,  &  quod  fciret  eos 
canes  &  fues  efle,hoc  fecifle,nobis  neutrum 
plerumque  conftat.  Docet  tamen  hoc  ab  iis 
rieri  qui  luam  fcientiam  venditant.  Chriftus 
fuperionbus  verbis  dilcipulorum  condirio- 
nem  reprobis  inrer  luda:os  illius  feculi  pra:- 
ftantiorem  efle  declarans  ,  eandem  compa- 
ratione  minoris  ampliricat,fcilicet,quod  piis 
etiam  Regibus  &  Prophetis  prioris  Ikculi, 
hac  in  parte  fuperiores  ellcnr ,  quod  lfta  vi- 
dent  &  audiunr.&c.Pauperes  privati&  idio- 
ta:  Euangelii  notitia,  maximis  regibus  & 
lanftiiTimis  Propheris  pnponuntur.  Vide 
locum  Zttchar.  Qutvis  ex  vnlgo  fmles  Da- 
vidi:  ii  vero  ex  familtx  Dzvtdis  Angelis  ipfs, 


Dei  oloriam.animum  bene  compolitumeile  Cfc.Quid  igitur  de  nobis  dicendum,qui  pra?- 
argumcntoeft.  Tanquam  gubernatorinna-  ftantiora  iis  videmus.  Nec  enim  Cbnftus 
vi  omnibus  imperat  &  moderatur,  lic  etiam  |  rum  paflus  crar,  rcfurrexerat,afcenderat,nec 
animus  fenfibus  corporis.  Si  igirur  aures  &  ;  dona  Spiritus  coll.ita  crant.nec  denique  tum 


oculi  ad  Dei  opus  non  adhibe.tr.tur  ab  ani- 
mo,animum  ipfum  male  afteclum  cfle  li- 
quct. 

Scd  epuritnr,  quomodo  exc.rcetur  mtgis 
txctcetur   qni  jam  cascus  cft  natur.i;  aut  ut  aures  ei  ,ig- 
cpttcxtui    m-aventur  qui  furdus  eft?  aut  cor  cjus  im- 
pltigueftir? 

Refpondca  ,  natur.x  eti.im  lumcn  quo  ho- 
mints  a  pleiifouc  vitiis  abhorrcnt ;  &  ali- 


ctitnn  cjnt 


natnr.if 


Gcntes  in  Chriftum  credideranr.  Non  cnim 
in  corporco  Chrifti  afpeftu  fcrlicit.is  collo- 
catur,tum  enim  Iudas  foelix  fmflenr;fed  bea- 
ri  qui  credunt  cum  oculis  non  infpexerunt. 
Hicoportunum  erit  Dei  gratiam  erganos 
gentes  amplificare,  pra:  iis  gcntibus  qui  fub 
Lge  vixerunt.  Vt  Paulus  facit  Ephef.  z.  De- 
inde  noftram  conditionem  prx  patnbus,qui 
aliquot  ccnteuos  annos  preceflenmt  priuf- 

quam 


E       T      A       N       C 

quam  Anti-Chrift-M  Romanu^  rcvclatus  eft. 
Harp.uabolxufurp.an  vidciuur  j.  Chri- 
fto,  ut  faitcntiain    lllara  illuftr.uet  cjuam 


t      l      I       C       A.  4oi 

proxirne  pra:cedente  concione  propofucrat, 
fcilicct ,  Beatos  ejfe  qm  verbam  Detaiutinm 
&  cuflodtunt.  Matth  u. 


M  A  t  t  H.  cap.  15. <*  verf.it;,  ad  19. 
/  /  Craffttmfattum  est  enim  cor  popttlt  bttjns ,  &  auribusgraviter  audicrunt,  & 
octtlis fttis  comiiverunt :  ne  quandg  cernant oculis ,  &  attribus  audiant ,  &ccrdein- 
telligant,  &fe  convertant,  &  fanem  eos. 

1 6  Vefiri  vero  beatifttnt  octili,  quod  videant :  &  aures  xefirs.,  quod  audiant. 

17  Amen  emm  dico  vobis ,  muUi  Propheta&jufli  defiderarunt  vtdere  qtta  vtde- 
tis,  &  non  viderttnt :  &  audire  qus,  attdttis,  &  non  attdierunt. 

1 8  Vos  igttur  audtte parabolam  ejus  quifeminat. 

M  A  R.  c.  cap.  4,  verf  13. 
i}   Vr&terea  dixit  ets ,  Hefitis  parabolam  iftam  ?  &  quomoao  omnes  parabolas 
cognofcetis  ? 


A  N  A  L  X  s  1  s. 

MATTH./^OrfeucfFeclus  ,  feu  voluntas  Iudio- 
13,15.  ^rum  ab  adjuncfaimpoenitcntianota- 
tur;  quodpariilluftraturpinguedinis,  quanullns 
fenfus  exiftit:  cujuseffcftuseft  ,  quodgravateau- 
diunt :  quac  gravis  au.Iitio  fuo  item  cfticientear- 
guitur,  nemp;  mentis  cidtate  voluntaria;  qui  pa- 
ribns  illuftratur,  corum  qui  dc  induftria oculos 
claudunt. 

Vtrf.  1 6.  Commendat  fuorum  beatitatem  a 
fubjcfto.nempc  his  qui  oculis  vidcrunt  &  auribus 
audierunt. 

ftrfiiy.  Quod  amplificat  .icomparatione  difli- 
militudinis,  nempeantecclToribusfuis  piis ,  qui 
illis  dillimiks  funt ,  quianonviderunt  quod  illi; 
quod  porroexaggeratabadjunfto  illorum  defide- 
riovidendi  &  audiendi  quaeilli  audietunt :  item 
a  fub  jefto  ,  uempe  quod  Propheta:  ctant ,  qui  hic 
expetemes ,  non  funt  tamen  affequuti. 

Marc.  4, 13.  retftringit  difcipulorum  &  duo- 
decim  inintelljgendis  myfteriisinertiam&  tardi- 
tatcin.  ab  adjunfta  facilitate  hujas  parabolx;  quam 
ampl ificat  a  comparatione  maj 01  is ,  li  unam  hanc 
fatis  obviam  non  intelligint,  nedum  omnes,  &  il  - 
las,  in  quibus  plus  obfcuritatis  invenitut. 


'*• 


METAPHRASIS. 

ANimo  &  voluntate  fea  ajferttbus  itti  ab 
omni  pcccati  Jenfu  alteni  Jttnt ,  ut  e;l  pin- 
gttedo  in  corpore  animantis  ,  qit&  omnts  fenftu 
eit  expers :  unde  eil  ut  aurtbus  gravate  au- 
diant :  pulfei  atttem  attdiendi  promptttudtne 
&  alacntate  ,  perinde  veritatis  notitiam  re- 
pndtant  :  ac  ftqttts  ne  externis  octtlis  profpice- 
ret ,  eos  clattderet.  O  igitttr  vos  beatos  qtttbits 
datttm  esl.itt  & '  oc.tlts  videalis  &  attrtbits  cn- 
pide  perapiatis  !  Beatos  autem  vos  dio  ,  non 
tantttm  pr*  reprobts  huj  mfeculi  c&cts  £f  fur- 
dts.  Sancte  enim  vobis  confirmo ,  non  paucos 
ex  Prophetis  &  jttftis  Antecefforibits  veftris, 
difcupivijfe  vidcre  qus.  vos  videtis ,  ($  audire 
qiu  vos a.tditis.ntctame votis fttis potitos  effe. 

Nihilominus  fuoritm  tarditatem  levitcr^"c-^' 
hisfere  verbis pervellebat.  Hanc  ttnam  para-     ' 
bolam,  cujtti  fenftu  abftritfus  &  perrecvnditiuis 
non  eil ,  non  percipttis  ?  quomodo  ergo  omnes 
alias ,  Cf  (ine:s)  qu&majorem  dijfiadtatem 
continent ,  intelligetis  ?  vos  tgitur  evoliitum^^JI"' 
hujiu  paraboU  fenfitm  audttcj. 


I6\ 


'7- 


I3,#fl8. 


M  A  R.  c.  cap.  4.  a  verfi.  14,  *dii. 

14-  Satcrille,fermonemferit. 

15  ifii  autcmfunt  quijitxta  vt.im  femen  excipiunt ,  in  quibtis  viciclicet  femi- 
nMurfermo  :fedpofiqu.an  audierunt  ,fiatnn  ventt  Satanas ,  &  tolltt  fermonem  qui 
feminatusfuerat  in  cordibus  corum. 

16  Ef  :fii funt  jimtitter  qttt  tnpetrofa  fmeuexcipiHttt :  qtti  viticlicct  qttum  att- 
dirent  fermonem  ffiatim  cumgaudio  exitpittnt  ettm  : 

17  £t  «0«  habent  raducm  wfefe,  fed  temporaritfunt :  icinde  orta ajjHittiotie  aitt 
ferfcqiiutionepropterfermoncmjiatimojfendtintttr. 

18  Hi 


402.  H      A       R       M      0      N      I       A 

1 8  Hifunt  autem  qui  in  Jpinasfemen  excipiunt ,  bifunt ,  inquam ,  qttifermo- 
nem  audiunt : 

ip  Scdfolicitudinesfeculihujus,  &  fallaciadiritiarnm ,  & ctipiditates qua  in 
ateris  rebus  vahataijntreeuntei  fuffocant  fermonem,  iftfc  redditnr  Jrucliis  expers. 

2  o  Hifunt  rero  qut  tn  terram  boium  femen  exceperunt ,  qui  vidclicet  audiunt 
fermonem,  &excipiunt:  &  Jruciumferunt  aliui  tricena,  aluidfexagena,  altud  cen- 
tena  grana. 

Matth.  cap.ii.averfi9.a.{i$. 

i  g  Ouotics  quijpiam  audtt fermonem  de  regno  illo,& non  attendit,  renit  ille  Ma~ 
lus,  6"  rapit  qtiodfatum  esl  tn corde  ipfius,  is  esl  qttifecundtim  yiamfemen  exceptt. 

z  o  Oui  rcro  tn  petrofi  femen  excepit ,  is  esl  quifermonem  audit ,  &  eumftatim 
ctim  gaudio  excipit : 

2 1  Kon  habet  aiitem  radicem  infefe  ,fed  temporarius  esl :  ortaque  compreftone 
rel  perfcqtitttione  propter  fermoncm  ,ftatim  offenditur. 

2 2  Oui  rero  tnjpinas  femen  excepit ,  is  esl  qtii fermonem  audit :  fed  folicitudo 
fecult  httjiis,  &fallacia diritiarumfuffocatfermonem,  qtit  fit Jrucius  expers. 

23  Oui  rero  in  terram  bonam  excepitfcmen ,  is  esl  qut  fermonem  audit  &  in~ 
teUtgcnu.im  intendit,  qui  ridelicetjruciumfert :  edttqiie  altusquidem  centena,  alttts 
fexagena,  aiius  rcro  trtcena. 

L  v  c.  cap.  8.  a  verf.  n,  r.d.16. 

11  lil  atitem  luc p.irabola  :  Semen  illttd  esifcrmo  Dei : 

12  Oui  autemfecundum  viam  fcmencxcipiunt,  11  funt  qtii  audiunt :  deinde 
rentt dtaboltis,  &  tollttfermonem  e  corde  eortim,  ne,poftquam  credtderint.ferrentur. 

1}  Oui  rero  in  petram,  ii  funt  qtti  qtittm  attdtertint ,  cumgaudio  exctpiunt  fer- 
vionem  :  fed  iftt  radices  non  babent ,  qui  ad  temptts  credunt ,  &  tempore  tentationis 
fibfcedtmt. 

1  j.  Ouod  autem  injpinas  cecidit,  ii  ftint  qui  audierunt :  fedprofecii,  afolicittidi- 
nibits  &1  dtMtiis  ac  roltiptattbus  rittfuffocantur,  necjruciits profermt. 

1  s  Quod  atitem  in  bonam  terram  cecidit,  tiftint  qui  in  corde  honefto  ac  bono  au- 
ditumfermonem  rettnent,  &ftucium  adferuntper  tolerantiam. 


AXALTSIS. 

/""Orr.pantione  parium  fementis  fermonis  Dei 
^-'virtuiem  Uluftrar ,  prarconem  vero  Saroris. 

VtTf.M.  Quadruplicem  erfe&um  unius  &  ejuf- 
dem  leminis  conftituit ,  primum  genus  fuo  fubje- 
crodefctibitur ,  nerope  eorumquifermonemau- 
diunt,  fed  iUum  non  retinent.  Cujus  caufaafligna- 
tut ,  quod  Satanas  fermonem  ex  animis  eorum 
fubducit ;  quod  amplificaturadjuneto  temporis, 
nempee  veitigiopoft  auditum  fermonem;  quod 
iiluftiaturpanbus,  feminis  intritarnviaracaden- 
tis. 

Vtr[.\&,\-.  Secundumgenusfuo  item  fubjefto 
defctibitur,audientium  &ample£tentiumfermo- 
nem  ;  quodamphficaturduplici  adjunfto,  expedi- 
ix  &  alacris  amplexationis  :  &  declaratur  argu- 
rnemcdiveifo,  quiatametfiaudiant  Scamplectan- 
tur,  tamen  illumalreprxcordiisinfixumnonha- 
bent;  quodpariilljftratutfeminis,  quod  firtnas 


radices  non  egir.  Quod  fuo  effecro^irguitur ,  quia 
ad  tempus  exiguum  durat :  quod  fua  caufa  decla- 
iatur,  nempe hinc afflicrione aut  perfecutione pro- 
pterfermonem  ,  iftinc  pulillanimirare  eorum  qui 
illis  obnoxii  &expofiti  deficiunt;  qui  defe&io 
adjunclo  temporis  exaggeratur ,  &  pari  illuflrarur 
eorum,  qui  ad  obftaculum  in  via  objectum  impin- 
gentes  conuunt.  Qua:  omnia  illuftranturcompa- 
tatione  teiia:  petiicofi  femen  fatum  excipiemis. 

J7erf\Z,i<j.  Tertium  genus  fuo  item  fubje&o 
defcrib:tur,fermonem  Dei  audienrium;cujus  audi- 
rioniseffcctumindicarur ,  quod  fructuni  r.on  fe- 
tunt : 

CauGe  au-  fSolicirudinesmundanar. 
tem  efficien-  J  Cupidirares  viriofi :  cuius  fpecies 
tes  aflitjnan-  1     unaexprimitur ,  divitiarum  infi- 
rur</«^,         ^  diofus  Jc  fallax  amor. 

Hxcauficomparationeparium  illuftrantur,  fpt- 
narum  fcilicet  fegetesfuffocantium ,  ficut  hoc  ho- 
oimuin  genuspari  teirx  fpinofe. 

ftrf.io. 


14- 
'5- 


16. 


'7- 


18. 


15- 


iO. 


E     V     A      K      C 

Vttf.xa.  Quartum  genus  defcribitur  fubjctto 
audientium  fermonem  ,  &  effe&o  ampleftendi 
fciiiionemScfiuaumfetendi,  quifruftus  argui- 
tut  adjunfto  numcro,  quidiftributionepattium 
aliquot  explicatur.  Quod  genus  auditorum  ,  cum 
tcrrafoecunda&  fcraci  comparatur. 

METAPHRASIS. 

Slcut  Euangelii prtco fatoris  ,  fufermo  Eu- 
angelii  feminis  rationem  habet.  6}ui  vm 
triti  femen  excipienti  ajfimulantur ,  hi  funt, 
qtii  pojiquam  fermonem  prddicatum  audive- 
rint ,  eundem  ilico  .fupervolante  Satana  tan- 
qiiam  volticri ,  (jr>  fermonem  tUts  nihil  aut  co- 
gitanttbui  aut  curantibui  ajportante ,  amit- 
tunt.  6)ui  vero  terrs.  petrtcofi  femen  excipien- 
ti  ajjtmulxntur ,  hifunt  partter ,  quiftmul  ac 
verbum  prddicatum  audterint ,  protinus  iUud 
alacriter  arripiunt ,   non  fecm  qttam  fcmen 
qttam   celerrtme  ad  fundum  tcrr&  petricoft 
dimittitur.  &uod  verbum  tamen  ammo  non 
penitta  infixum  htret,  utpote  quod  corde  ncn- 
dtim  domito  &  emoUito  baud  altter  retundt- 
tur  ,  quam  femenapetra  nealtittstem.  infi- 
deat  tmpeditur.  Hinc  cxifiit  ttt  adtempttsin 
Euangeli; profefftone permaneant.  Nam  exci- 
tata  propter  fermonem  affliBione ,  prafertim 
graviore  ,  ilico  tanqiiam  adobjectum  tnvta 
objlaculum  impingentes  corruunt,  atque  defi- 
ciuntj.   &ut  autem  tern,  fpinofs.  femen  exci- 
ptenti  ajftmulantur ,    ht  funt ,  qtu  verbum 
audttum  altr.is  quam  priores  in  animos  di- 
mittt  finunt ,  fed  mundanarum  rerum  muL- 
tipltces  foUtcttudines ,  ($  faUax  atqtte  tUece- 
brofu  dtvitiarum  amor ,  £f  ctterarum  re- 
rum  immoderitt*  cupidttat ,  animum  fubre- 
pentes  &  fermonem  haud  fecus  qttam  jpinn 
i$  tribulifegetes  fujfocantes.eundem  infoecun- 
dum  df  infiuBuofum  reddunt.  6}ui  deniqtte 
terrs.  fcecunda.  femen  excipientt  afftmulantur, 
hi  funt ,  qiti  auditum  verbum  relinent ,  & 
(ludiofe  in  tntimts  animi  prjicordia  rcconden- 
tesfiuBum  tempeftivum  ,  fubaSits  carnts  cit- 
piditattbm ,  Qf  fuparalis  per  patientiam  per- 
fequutiombui ,  proferunt ;  non  tamen  eadem 
mmfura.  Sicut  enim  in  terreni  feminis  ratio- 
ne  uftivemrefolet,  ut  unumgranum  centum, 
alterum  fexagtnta  ,  terttum  triginta  grana 
edat,  prout  benediBtonem  a  De>  codttus  acce- 
perat ;  ftc  ptt  pront  Dei  jpiritufcecti/idantur, 
fiuBum  atit  pleniorem  ,    aut  parciorem  fa 
cmnt.Pnterquam  quod  qiit  primttm  tr ■  g:n:a, 
pofi  aliquot  annos  tntermiffos  fexaginta  ,  tem- 
poru  denique  frcgrejfu  ampliorem  fi-uBumfe- 
rentes ,  nunquam  deftflunt  qucad  centuplum 
reddtdcrtnu. 


B     t     I 


P  R  A  X  1  S. 


40} 


EX  profitencibus  Euangclium  aliis ,  tan- 
quam  folo  parum  iilonco  ,  nullum  fru- 
ftum  feminc  Euangclii  tiigaum  profcrcnti- 
bus ,  aliicanquam  culcusagerfiudtus  ,  fed 
difcrepantif&cundiracc  bonos  cdunt. 

.  fVerbi  fcminc  auditorum  ani- 

1 K       V-i.     niis  tanquam  folo  proiedto. 
tes  func  dc  ;  ,,         •  '  r    ' 

^Vanocjus  evencu. 

Quod  femini  Verbum  Dei  cordibus  mor-  ^erf.  '*• 

ralium  ranquam  folo  commillum  compara-  ' 

cur  ,  documenco  cft  ,  quanca:  ncccilicacis  lic  ttonrc  cunt 

prxdicacio  vcrbi.  Vcenim  cerra  nili  fcmi-  fmwutjiu 

nccur  fructum  non  fcrc ,  ica  ncc  nos  ,  nili  necefiitiu; 

conferamur  verbo.Quod  fifcraciiTima  ccrra 

non  niii  coniica  fructum  ferc,  quanto  minus 

nos  terra  ftcrilis  &  falc  faca.  Huc  pcrcinec 

quod  fcmini  gcnicali  comparccur ,  i  Pet.  i. 

uc  enim  non  nifi  cx  fcminis  jeftione  foetus 

concipitur;  iic  &c.  Sculcumeftfpcrare  mef- 

fem,  ubi  nulla  prscefTic  facio;  fic,  &c, 

Miniftcrii  praeftancia  &  necelFicas  exco 

eciam  conftac,  quod  Deus  &  Miniftn fatores 

dicuncur.  lohan.  4.  dicuntur  mclTores ,  linc 

quorum  opcra  nulla  feges,    nulla  meflis. 

Quarc  Miniltros  confolari  debec ,  fi  mclTis 

fcmcnci    non  rcfpondcac ;  quandoquidem 

hoc  no  Chrifto  quidem  ipli  concigic.  Vide 

Efa.  49,  4>  cV^. 

Quodli  quis  exc-piat ,  fe  jam  verbo  prz- 

conlicum  &  genitum.feu  concepcum,  feu  irt 

lucemcdicum,  amplius  nonegereverbo. 

Promptum  eft  reSj>ondere,non  cancum  fc- 

men  eiTe  verbum,  fed  cibum,  quo  conferva-  » 

mur  &:  crefcimus.  Amof.  8,c.  Eoque  lac  di- 

citur.  1  Pet.i.  Scfolidtn  cibics.  Heb.j.  ne  quis 

dicat ,   novitiis&  in  Chriftoinfmtibusauc 

puerulis  convenire.  Imo  vero  Ephef.4.  con- 

ftat  hoc  verbo  adolefcere  nos  debexe  ,  quoad 

ad  juftam  Chrifti  ftacuram  perveniatur ;  & 

quoad  Chriftus  in  nobis  plenc  formacus  ex- 

prelTus  eft.  Nam  in  Chnftiani  hominis  ra- 

cionem  feneflus  non  cadic. 

Ex  hac  loquendi  formula  conftac  ,  non-  iJeoardm 

nullam  clTe  rerum  cceleftium  cum  terre-  Cfe?"{'.~ 
_   .  .  militudi- 

ftrium  cognacionem;  ergo  creacurarum  no-       ,,t,cll. 

cicia  Sc  fpeculacione  uci  oporcec ,  ad  plenio- ,/.,, 

rem   rerum   coeleftium   cognitionem.  Sic 

Chriftus  ex  aquce  &  mefTis  intuitu  ,  anfam 

arripuit  de  fpirituali  aqua  &  mefTe  dicendi. 

loh.i,.  Quate  Miniftris  danda  opera,ut  limi- 

licudines  pecanc  a  rcbus  maxime  nocis  iis 

apud  quos  dicunc.  Sic  Spiricus  Sanctus  cum 

.id  /Egypcios  de  pifcibus,  ad  Arabes  dc  gre- 

E  c  e  gibus, 


Vcrf  r;. 
Quin.tm 
fro  Vere 
be.itif  /;.«- 
bendil 


ItlHlKjlll 

HtlUv    1\ii 


4C4  H     A     R     M 

gibus ,  ad  Tyrios  &  Sydonios  de  mercibus 
&  navigatioa,: ,  &  Chriftus  ad  pifcatores  cx 
piicatona  arte  iirnditudinem  duxit. 

Sequitur  pars  aUera  devanadiiicminati 
verbi  eventu  ,  Cjui  tametli  perquam  muki- 
plex  (it, 
ad   dtto  tamen  f  Hic  quidem  eventus  in- 

genera  revo-  {    utilis  &  infructuofus. 

catur:  (jlle  vero  utilisS:  fcrax. 

In  priore  partc  in  genere  docere  voluit 
Cluiftus  ,  cum  magaa  undiquc  populicon- 
curfatio  effet,  ne  quis  iibi  in  eo  imponat,  ac 
fi  ftatim  beatus  foret  ,  ii  fe  cum  Ecckiia  ad 
audiendum  verbumaggreget.  Nam  cum  ii 
folum  hac  parabch  comprehenduntur  qui 
in  Ecclelia  funt ,  neque  hic  Tttrct,  luddi, 
fon.ificit  locum  habent ,  funtque  porro  ex 
iis  pleriquc  regno  ccelorum  exturbandi, 
cautione  &  circumfpe<ftione  diligentiore 
opus  eft,ne  in  externa  Euangeliiprofeffione 
acquiefccntes,  vitx  fancbnioiiiam  ,  iine  qua 
nemo  unquam  Deum  videbit ,  (Heb.  n.) 
negligamus.  Kon  enim  omnu  aui  dicit  T)o- 
rnine,  tj>c.  Matih.  7.  Nam  ut  ohm  Ilf  aelitx 
defunctifacrificiis  &  externocultu  iibiadu- 
labantur ;  iic  ,  &c.  Et  non  omnes  beati,  fed 
qui  audiunt  &  cuftodiunt ,  (ffc.  Matth.  c.  1 5 . 
Sicut  enim  ja&a  feminis  grana  terra:  &  ful- 
cis  conjmiffa,  terram  non  foetiiicant  &  foe- 
cundant ;  iic  apud  multos  verbum  diffenai- 
natum  non  provenit,  nec  fructum  edit.  Vi- 
de  i  Ttm.  l,  19, 10.  Nec  tamen  hoc  feminis 
aut  feminantis  vitio  fit ,  qux  eadcm  funt  in 
omnibus  ,  fedin  auditonbus  ipiis.  Sed  hoc 
melius  in  fpecie  videbitur. 

Primumgenus  eoruin  qui  inutiliterau- 


(lndio  te 
,ientar\ 


'"<"  diunt ,  ii  funt  qui  ad  tritam  viam  femen  ac- 
cepiffedicuntur :  itndeduplicipericuloob- 
nozium  eft  femcn,  fcilicct  conculcationi  ,  & 
voracitati.  Sunt  autemiiqui  audiunt  qui- 
dem,  fed  non  intelli<runt:  ut  hoc  modo  non 


O      N      I     A 

Gt,  parum  illa  intelligant  qua:  pro  concione 
dicuntur  ;ut  verbaforfan  affcquentes,  fen- 
tentiam  tamen  non  intelligant ;  &utfen- 
tentiamintclligant  &  penodum,  fericm  ta- 
men  &  complexum  orationis  non  perci- 
piant.  Iidem  funt  qui  leviculis  de  caulis  :.u- 
ditionem  interrumpunt ,  aut  interpellari  ii- 
nunt;  ut  II  quis  Eccleiiam  ingrediatur  ,  fpe- 
ctandi  eam  caufa  animum  adjicit.  Dcnique 
ii  funt,  qui  acceptum  fermonem  quo  melius 
intelligant ,  non  commentantur  nec  rumi- 
nant,  nec  abaliis  quxrunt  qux  ipli  igno- 
rant.  Proinde  videndum  eft  ,  ut  animis  adii- 
mus,  &  ftudio  experrefto :  ut  iitientes  aures 
&:  tamelicos  animos  afferamus ,  ut  ita  acci- 
piamus  verbum  Dei  ut  cordum  that  vvhich 
fpringeth  late  in  theyear)  &  tenera  herba 
rorem  &  pluviam  ;  atque  ut  terra  prx  iicci- 
tate  hians,  imbrem  imbibit.  Vide  DfKr.33. 
Eoque  animum  noftrum  aliis  occupationi- 
bus  evacucmus,  ut  huic  vacet. 

In  Papatu  ubi  nulia  myfteriorem  intelli- 
gentia,  nulla  eft  reiipifcentia,  nulla  peccato- 
rum  remiffo. 

Notandum  porro  Sathanam  Iioc  tempore  •»  «£«'"«• 
nobis  iniMiari ,  non  iecus  atque  aves  qux  ' 
tempore  fementis  diligenter  obllrvant ,  ii 
quod  granum  non  bene  teftum,  &  terrx 
gremioopertum  iit  :  &  ut  fures  ii  quidfo- 
ris  eorum  prxdx  expoiitum  iit  ,  ftatim  illud 
afportant.  Sic  Diabolus,  &c.  Quod  homines 
ii  probe  expenderent,proculdubio  cautiores 
exifterent.  Quotusenimquifque  fecumre-" 
putat  diaboli  opus  effe ,  li  quando  inter  tra- 
«ftandum  Dei  Verbum  volatihs  aliqua  &  alie- 
na  cogitatio  animos  noftrosfubeatiii  quan- 
do  oculis  in  aliquem  defixis ,  animus  eodem 
momento  avocetur  ?  ii  fomno  opprimatur, 
&c.  Si  enim  cum  tanto  hofte  rem  libi  fore 
ctederet,  excubias  ageret ,  maxime  cum  de 
graviiTimo  falutis  noftrx  nesrotio  acntur , 


mumnm  0- 
mnino  /j- 

Usfinti 


(mtellecium)  tanquam  terra  ,  ne  intelltger.tia  iicut  a  Lttca  notatur:  nam  idcirco  femen 
quidem  tcctum  aut  occatum  verbum,  facile  |  verbi  abripi  a  diabolo  affirraat,  ne  credentes 
arreptum  afportetur.  Ii  autem  fere  funt,  qui  i  falvi  fierent. 

niillo  ftudio  aut  affeetu  ad  Verbi  auditio-        Secundum  genus  inutiliter  audientium,  VeiC  1«, 
nemaccedunt;  quique  parvo  momento  ab   eorum  eft  qui  auditum  verbum  cum  gau- I7'     . 
auditione  abducu:itur;  quibus  hx  voces  fere  dio  accipiunt ,  (icut  terra  pctrofa  leu  quod  ~     ■  ^^ 
excidunt,fe  non  plufculum  facere  ii  concio- '  parum  glebx  habet ,  femen  prompte  admit-  t,,m  Cl,„ 
nem  accedant  (they  care  not  much  iffor  1  tit ,  protinus  etiam  veiuti  herbam  eroitrens^W»  «•- 
company  theygoe  to  afermm.)  Atque  hoc  in  I  fpem  aliquam  frudfus  afferendi  facit.  Quod  «/"<"'> 
cxtu  ,  dequo  Mattkiv.i  ,  veriiimile  eft  ple- j  enim  profunde  in  terramdemifTum  femen 
rofque  confortii  caufj  cum  aliis  fuis  amicis   non  eft  ,  id  tanto  citius  e  terra  emergit  at- 
Chrifti  audiendi  caufa  acceilille.  1  que  erumpit ;  fed  poft  oborta  propter  Euan- 

Ex  hoc  autem  taih  lan^uido  &  flaccido  ;  oelium  perfecutione  exarefcit:  non  fecus  at- 
audiendi.mim.ofit ,  ut  cumattentio  minor  I  que  herba  a  fole  torretur,  cum  profundior 

radix 


E     V     A      N      C 

radix  non  fit  fubjecta.  Hoc  igiturin  gencrc 
quxdam  funt ,  in  quibus  primi  llli  fuperan- 
tur;intelligentia  fcilicet,6c  quxdam  audicn- 
di  alacritas.  Vide  Ezech.}),  jl,  3*.  Qux 
tametli  in  malos  homincs  cadunt  ,  non  ta- 
men  funt  vituperanda:  perceptum  emmha- 
bere  quod  dicitur  ,  &.  alacnter  audire  qux 
proponuntur  ,  in  laudcfunt ,  &  vclicmcnter 
pet  lcquenda.  Hilarem  datorem.&c.  1  Cor.S. 
Utattufum  cum  dicerent  mih:,&c.  Pfitl.ui. 
&  pyW.41,3.  Et  Ioh.6,17.  Sednonproindc 
fcquitur  ubicunque  illafunt ,  ftatim  bonum 
virum  &  jufturn  elTe.Vide  exemplum  Hero- 
dis,  Marc.6,1}.  qui  libens  Iohanncm  audic- 
bat ,  &  multa  eorum  fccit ,  qux  a  Iohannc 
propofita  funt .  In  hoc  gencre  plerofque 
fuifle  dubium  non  eft ,  qui  audiendi  vcrbi 
caufa  avide  advoIabant,auditum  probabant, 
nec  fine  anirai  Ixtitia  audito  verbo  domum 
repetebant.  Et  certe  plerofque  videas  qui 
afrulgente  Euangclio  ftadium  primo  cum 
laude  ingrcflifunt,  cV  primas  haftas  animofe 
jaclarunt. 
tj*'Mtm  Quid  igitur,  inquit  aliquis,  hic  ad  lcgiti- 

iniiiad-  mamauditionemdeeft,  cum audiatur,  intel- 
hutrtipa-  Jjgatur,  &cumgaudioaccipiatur  ■  Scilicet, 
quod  hxc  lxtitia  non  aliunde  nili  cx  carne 
profccta  eft .  Lxtitia  enim  inde  nata  cft  , 
quod  Verbum  Dei  pleraque  habet  quae  ho- 
minem  animalem  oblectent:  notitia  enim  & 
fcientia  veri  cultus  cum  idolomania  com- 
p.iratus,hominem  non  nimis  brutum  &  per- 
vicacem  facile  afficiat ;  fe  i<zitur  illis  tene- 
braruminvolucris  exemptumefle,  merito 
lxtatur.  Deindc  accedit,quod  duro  jugo  fer- 
vitutis  afliieti ;  non  mirum  eft  li  illam  do- 
ftrinam  cupide  arripiant ,  qux  eos  hac  afpe- 
ritate  fublevet.  Iudxis  enim  tot  ccremoniis 
legis  fatigatis,  non  mirurn  eft  fi  plerique  re- 
pcrti  funt,  qui  Chrifto  ob  eam  caufam  fe  ad- 
dixcrint ,  quod  illius  olim  excutiendi  fpem 
oftentabat.  Idem  plerifque  in  Papatn  ufu 
venit.qui  faftidio  peregrinationum  &  indul- 
gentiarum,  &c.  quibus  loculi  eorum  exhau- 
riebantur,  Sc  ipli  infinitos  labores  fufcepe- 
rant ,  ad  Euangelium  proinde  animum  adji- 
ciebant.  Sed  interim  non  oblectati  funt  ve- 
ritate  Euangelii  ipfius  Euangelii  caufa ,  non 
ut  gratias  Deo  agerent.autfnos  mores  ad  Eu- 
angelii  normam  emendarent.  Denique  ,  non 
fatis  amplo  &  pleno  gaudio  Ixtantur ,  ut  in 
thefauro  effojjo,  axslgemma  inventa  ,  pro  qua 
omma  commutareparati  funt.  Tametfi  enim 
doiftrinam  Euangelii  veteribus  fuis  errori- 
bus  prxponunr ,  tamenfacultatumaut  vi- 


A. 


40J 


tx  jaclurx  eam  poftponunc. 

Quod  adtempus  crcderedicuntur,  eo  in-  iuilmhm 
dicatur  temfut  cum  omnia  ad  animum  af-' 

n  •  •       •  •  s,       o   r  1  num  nt 

jliiunt;  perlccutionis  cnim  xltu,&  lole  cxo-f|trf(wJ/. 
riente  difparefcit .  Sccnx  igitur  ferviunt. 
Nam  protcmporisoportunitate  vcl  credunt, 
vel  non  ctedunt.  Quanquam  illud  caven- 
dum  eft  ,  ne  veram  lidem  caducam  &  tem- 
poranamcxiftimemusjfxpe  enim  dictum  efl 
vcram  ridem  nunquam  dericcrc.  Hxc  igitur 
fides  opinione  tantum  cft,  /Suftfdlicet ,  cc 
aliorum  non  ludicio  &  reipfa.  Portx  enim 
inferorum  adverfus  vcram  fidem  nihil  pof- 
funt;  Sc  qui  credit,  non pudefiet ,£pc .  Rom.lO. 
Hic  esi  vicioria ,  qua  mundum  vincimus,  fi- 
des  nofira.  1  Ioh.  5.  Hxc  igitur  larva  potius 
eft  fidei  quam  fides ;  fide  cnim  impommur 
fundamento,id  eft,Chrifto,  fupraquemxdi- 
ficatus  nulla  tempeftate  aut  vento  concuti 
potcft.  Hac  fidc  non  tranquiilo  mari ,  fcd 
turbulentiflimis  fluctibus  A  fubverfione  li- 
beri  fumus.  Denique  hac  fide,  fimiks  furaus 
arbori  ad  rivos  aquarum  confitx.qux  xftum 
&  ficcitatcs  ridet  atque  contcmnit. 

Tcrtiumgenusfequitur  ,  eorumfcilicet,  ^erC'fj 
quoruminanimis  VerbumDeiinjeclumeft,  ^     t 
utfemen  in  terram  ubi  glebarum  &  terrx  ,-,„„,  ,/,„. 
fitis  eft  ,  quod  etiam  radices  agit  <Sc  fuccre-  tuatt/i* 
fcit,fcd  tamen  a  fpinis  fuccrefcentibus  &  al-  ftnmi\ 
titudinefua  fuperantibus  furFocatur.  Et  ii 
funt  ex  triplici  hoc  generequi  proxime  vi- 
dentur  ad  bonos  accedere  ,  &  meflem  polli- 
ceri.  Prxterquam  enim  quodaudiunt,  intel- 
ligunt,prompteq;  fermonem  accipiunt,  diu- 
tius  conceptum  ferroonis  femen  alunt,f:  in- 
crcmcnti  quadam  fpecie  adolefcere  curant. 

Spinx  autem  quibus  fperata  roeffis  eripi-  1"" ttmi^ 

tur,triplicis  «eneris  effe  dicuntur, mundicu-  T&P** 

,.'..-»  ,        ,  '      .  f/sbibtt, 

rt,  divitisfaUaces,  &  voluptates  carms.qui- ' 

rum  fingulx  feparatim  vim  habcnt  fermo- 

nem  Dei  opprimendi ;  fuaquc  umbra  ,  folis 

iftum  qui  femen  ad  maturitatem  adducc- 

ret  ,  abarcere  ;  &  pluviam  qua  irrigandum 

cft  prohibere.  Qoi  etenim  curis  fe  conficit 

&  follicitudinibus ,  ei  non  vacat  ad  ilh  mu- 

nia  quibus  femenadolefcat.&c.Nec  fieri  po- 

tcft  ut  ante  omnia  regnum  Dei  quxrat ,  & 

juftitiamejus;  operamenim  &  diligentiam 

qux  in  fovenda  pietate  poncnda  eft  ,  ad  fe 

rapiunt  curx;  ncc  tam  corpus  cxfangue  red- 

dunt  &  pallidum  ,  quam  animum  ipfum  fuo 

fucco  &  nutrimento  privant  (unprofitable 

branches,  young  fhootes  of  fciences Jpringmg 

out  ofthefides  or  rootes  oftheflockes,or  vva- 

terJhoot(s)mH  refecentur,atboris  incremep- 

Eee  1  tum 


40(f  H      A      R      M 

tum  impediunt.   Eoquc  ne  in  Martha  qui- 
(icmea  cura  probata  eft  ,  tametii  ad  Chri- 
ftum  liberaliflime  cxcipicndum  adhibita  fue- 
rit.  Proinde  cnrcu  nofiras  in  Deum  conjicia- 
miu,  ipfe  enim,  tfe.  i  Petr.  Deinde  confide- 
remus  vitx  hujus  brevitatem  ,  futurx  xter- 
nitatem. 
&  ciiviti.t       K-kxt/i  5-n*aVa,  ideft,  divititfallaces, 
fJLcei,      iit  iniquus  mammon.  Homines  enim  illis 
prxfidentes  fuperbiunt ,  nec  tantum  m  lio- 
mines ,  fed  etiam  in  Deum  etiam  ferociunt 
&infurgunt.i  Tim.6.  Item  Proverb.l},  15. 
Hinc  fit  ut  divitias  tanquam  Deum  colant; 
unde  avaritia  tdololatria  dicitur  ,  falfam  pie- 
tatis  de  fe  opinionem  injicit ,  amorem  fui 
excitatin  iis  qui  illas  pollident ,  fatietatem 
&  luxum  procreant ,  alios  opprimendi  ani- 
mum  addunt.  Tara  autem  eft  potens  &  ef- 
ficaxdivitiarum  impoftura,  ut  divitemre- 
«rnum  coclorum  ingredi  t  douvonu»  homi- 
iiibus  iit.  Iifque  laqueis  infinitamanimarum 
luultitudinem  irrctitas  .1  Sathaua,  cxpcrien- 
tiadocct.  Hoc  tanquam  pondere  aut  lapi- 
de  molari  collo  circumpoiito,infiniti  homi- 
nes  in  mari  pcrditionis  demcrguntur.  1  Ti- 
moth.%.  Ita  Abac.1,7.  denliiTimo  luto  com- 
parantur  divitix  ab  Afiyrio  partx ,  quo  te- 
nacifiime  pedes  harrent  &  defixi  funt,ut  mi- 
nusfe  poffint  extraherein  eoimmerfi.Qua- 
obrem  notandum  eft  ante  omnia  ne  cupidi- 
tate  ditefcendi  iniiammemur.  1  Timoth.  6. 
Deindeut  contenti  limus  viftu  &  veftitu  : 
ut  ne  fucatis  divitiis  cor  apponamus.  Pfal.\. 
1  Tim.6.  Prxterea.ut  (yiwi^i  fimus.  Deni- 
que ,  ut  Deum  cum  gratiis  precemur  ,  Prov. 
30,7,8,9.  vfotur  y  /3>K. 
ecca;i\U  Voluptates  etiam  exfpinisfunt,fcdgene- 

•nluftatis,  ralius  hoc  eft;nam  quum  plus  tribuimus  vo- 
luptatibus  quamorficio,  iit  ut  altiorem  in 
nobis  locum  obtinentes  voluptates  quam 
officii  noftri  ratio,  femen  fufFocent.  Quum 
cnim  voluptatum  ftudio  ofFicium  quod  nos 
verbum  docet  deferimus ,  tum  fpinx  fupc- 
liorem  locum  obtinent.  Sed  hoc  non  cft  ?&.- 
JaA»  izszf™  ,  quandoquidem  hoc  ad  omnes 
nas  fpinas  eft  referendum.  In  piis  quidem 
fpinx  difleminato  &  infito.verbo  fuccrcf- 
cunt.fed  inillamaltitudinem  nonaflurgunt, 
ut  fegetibus  fuperiores  iint,  &  lllas  obum- 
brent  ,  iifque  velutidomincntur:  fedfalce 
verbi  &  Spiritus  truncantur.tametli  nonex- 
tirpentur  &  ra<Iicitus  evellantur. 
nwtimUs  Generalc  itidemeft  deextirpandis  fenti- 
eradican-  bus  &  vepribus ,  quod  fcribituc  ler.  4,  3,  4. 
d*:         Spinx  enim  ia  nobis  antiquiores ,  ut  qux 


O     N     I      A 

nobifcum  nafcuntur.  Quamobrem  primam 
dcmus  operam  ut  lllas  cradicemus,  niii  ftul- 
ti  agricolx  effe  velimus.  Quamvis  vero 
vim  nobis  ipii  faciamus ;  ut  quum  quis  ocu-  . 
lum  iibi  ipli  eruerct ,  aut  manum  pedemvc 
prxcifumabjiceret  ,  Matth.  5, 19.  Sc  Ier.  4. 
comparatur  cum  circumciiione ;  item  mor- 
tificationc  ,  ahbifa?pe.  MandataemmDei, 
delicix  piorum  funt  ;  melle  &;  favo  dulcio- 
res;  cibus  &  potus.  loh.j,.  Pfal.  u^.ludus 
etiam&  jocus,  Pfal.119.  Itemmomlia,  tor- 
ques,  annuli,  &c.  denique,  &c.  Cum  igitur 
voluptates  mundi  in  cibis  &  potu,  in  ludis  & 
jocis  ,  in  apparatus  fplendore  prxponuntur 
fermoni  Dei,  tumfit  ut  voluptates,utcum- 
que  molles  &  jucundx  vidcantur ,  femen 
verbi  fufFocent. 

Sequitur   alterum    membrum   feroinati  Veri?  20. 
fermonis  ,  qui  utilisextat  &ferax  ;  in  quo  rcrumiUi 
notandum  eft,  verbi  prxdicationem  femper  "f^i"" 
aliquam  auream  Deo  meflemafFerre.    Nec  v    _"'  i'~ 
emm  Deus   fummus  agricola  tam  parum      ' 
frugi  eft  ,  ut  fementem  in  illo  agro  facerer, 
in  quo  nullus  fruftusad  ufura  fuumaccom- 
modatus  proveniret.  Ideo  prxdicatio  Euan- 
gelii  gladius  eft  ,  quo  elefti  a  reprobis  fen- 
iim  difparantur :  &  ventilatio  qua  triticum 
a  palea  feponitur.  Quod  (i  omnes  eiFent  pii, 
uulia  aut  disjeftio  aut   ventilatio.  Eoque 
doccmur    Ecclefiam  ibi  efle  ,    ubicunque 
verbum  Dei  prxdicatur:  adverfus  noftrorum 
temporum  Donatiftas,  qui  nullam  niii  debi- 
te  conftituta&  ftabihta  Ecclefixdifcipbna, 
Eccleiiam  efle  blaterant.Hoc  igitur  aliquo- 
ufque  cum  Miniftrum  tum  auditores  con- 
foletur.   Nec  vero  in  illas  anguftias  com- 
pingendus  eft  Euangclii  prxdicatifruclus, 
ac  ii  una  quarta  ex  iis  qui  audiunt,crederent 
&  fru&um  ferrent  tantum  ,  &  reliqux  tres 
quadrantes  infru&uofx  manerent.  Triae- 
nim  genera  auditorum  inutilium  efle  dicun- 
tur  ,  non  tres  partes.  Non  magis  quam  dux 
tertixfervorum  fervandifunt ,  quod  ex  tri- 
bus  fervis  quibus  lingulis  talenturndaturu 
eft  Matth.  15.  ad  negotiandum,  duo  tantura 
talcntum  multiplicarunt;  unus  duntaxat  in- 
utilis  hero  manlit.  Ii  autem  diftinguuntur  a 
reliquis  tribus ,  quod  frudtum  ferant ,  &  fe- 
men  conceptum  eoufque  retinent  ,  quoad 
ad  juftam  idmaturitacemperduxerinc.   Alii 
femen  concipiunt ,  illud  retinent  ,  herbam 
emittunt,qux  &  fpicx  formam  habeac  ;  fed 
illas  forte  de  quibus  eft  Gen.  14,  6.  fed  ante 
meflem  difparet.  Eoque  in  Pfal.  119.  &  alibi 
comparantw  hetbis  qux  in  xdiurn  Eiftigio 

crefcuut, 


Budi/it- 
milimii\ 


E     V      A      N      C 

crefcunc ,  qux  nunquam  fxnifecam  cxpc- 
ftanr  ,  &  de  qua  prxccreunces  nunquam 
mefloribus  fxmfecis  fruftura  aliquod  afpor- 
tanc.  Pii  vero  mulcis  xftibus  &  frigonbus 
perpelTis,  candemin  horrcum  convehuncur. 
Vnde  v=ra,<<9»if  dicuncur  fructum  ferre  apud 
Lttcam.  Sic  in  arboribus  ;  virefcunr  ,  gem- 
mas,  flores ,  foliaemiccunc  ,  omniadenique 
prxcer  frucrum.  Si  igicur  nos  agrum  Do- 
mini  preciofum  probari  velimus ,  fruftum 
rcramus. 
mJt  Mi  in  In  fructu  camen  ferendo  valde  dilTimiles 
ferendtfin-  func.  Aluenim  centum,&c.  \%  cnim  eft  pro- 
vencus  uberrimus,  uc  conftat  ex  Gen.z6,iz. 
fic  in  parabolis  eorum  qui  calenta  accepe- 
runc:  hic  plus ;  ille  minus  incremenci  accu- 
lit.  In  quo  illud  notandum  eft  ,  bonam  ter- 
ram  appellari  qux  aliquera  fruftum  edic. 
Sic  in  alcera  parabola.is  quiduo  talcnta  a:- 
tulit  acceptus  eft  ,  eique  dicitur  ut  requiem 
Domini  fui  ingrediacur.  Et  Ioh.  15.  modo 
fructumaliquem  faciat ,  Pater  eum  putabit, 
&c.  ut  proferat ,  &c.  Sed  nullura  edens  fru- 
c"tum  penitus  abjicitur,  ut  in  parabola  Matt. 
x-.Efa.^.  &i  Matth.  zo.&L  Luc.i'.  &  Ephef. 
Adolefcimut  qttcad,  (tfc.  &  Pfxlm.91.  infe- 
nectute  plus  fru&us  fcrunt.  Nonenimut 
terra  in  hoc  fumus.qux  quo  fxpius  frutlum 
tulit,  eo  minus  fcret ;  neque  uc  exoletx  fcc- 
minx  qux  quinquaginta  annis  parere  deli- 
nunt,  fcd  pocius  ut  palma,  qux  fencftu- 
teplus,  Scc.  Pfalm.  91.  Debet  camen  ftu- 
dium  noftrum  acccndere  uc  divices  fimus 
bonis  operibus ,  quod  plenam  Sc  uberem 


E       L 

eflc 


407 


meflcm  Deo  non  mir.us  acque  adco  magis 
gracam  efle  fciamus  ,  quam  agricolx  opra- 
cum  eft  fi  ccncuplum  accipiac.  Hoccnim 
modo  fe  glorificari  confirmat  ,  fi  multum 
fructum  feramus ,  Ioh.  i-.  Addc  ,  quod  no- 
ftrum  centuplum  millibus  millenis  compen- 
fat.  Vide  Matth.it,.  &  Marc.  centuplum 
in  hac  vita  ;  &  poft,  vitam  xternam.  Imire- 
mur  igicur  feracicacem  lllam  qux  celebra- 
cur  ,  Gen.  41,7.  &  illam  in  Apoc.  ubiarbo- 
rcs  in  (ingulos  menfes  fruclus  ferunc. 

Scd  objici  poceft  hoc  Ioco,  homines  bcnos  ijuatenm 
&  fios  efle  priufquam  verbo  conferantur.  InminrspH 
Comparac  eniiu  pios  feraci  terrx ,  &  dicic  •'""'  fnuf' 
femen  ab  lllis  accipi  bono  &  pncero animo.      *"7  r"  " 

Seaintclligendum  eft  ,  eodem  ipfo  mo-  tHrt 
mcnto  bonttm  rcddi  ,  quo  femcn  verbi  ucili- 
cer  accipitur.  Nam  qu.r  terra  ,  utut  bona. 
fructum  fcrac  priufquam  femen  acceperic  ? 
Non  eft  aucem  bona ,  nili  fructum  ferens  S: 
fructibus  bona  dignofcatur.  Eoque  anre 
vocem  Filii  Dei  mortui  dicimur  Ioh.-.  Sicut 
enim  Chriftus  mortuos  excitarit,&  fua  vit- 
tutc  efTecit  ut  mortuiaudirencvocemfuam; 
lic  eft  in  Euangelii  prxdicatione,  ubi  vocar. 
ea  qux  non  func  canquam  eflenc.  Prxterea, 
parabolx  extra  propolitum  fcopum  tra- 
hendx  &  torqucndx  non  funt.Alioqui  enim 
refponderi  poteft,terram  priusaracro  Euan- 
gehi  profcindendam  &  colcndam  ,  arandam 
&  iterandam,  quam  femen  terrx  committa- 
tur.  Priufquam  enim  accedit  verbi  prxdica- 
tio,  deferta  &:  petrx  fumus;  ficuc  a  Prophe- 
cis  defcribimur. 


MattH.  cap.  l-.averf.  14,  «^31. 

24-  Aliamparabolampropofutteis ,  dicens,  Simile  esl  regnum  calorum  homini 
ferenti  bonum  femen  in  agrofuo. 

2 s  Quum  autem  dormirent  homines ,  vcnit  ejus  inimicits:  6"ferit  zJtttnia  inter 
triticum  :  &  abiit. 

2  6  Quum  rerogcrminajfet  herba ,  &fruclum  edidiffet ,  tunc  apparuerunt  etiam 

27  Accedentes  autem  ferri  patrisfamilias ,  dixeruntei  ,Domine ,  nor.ne  bonum 
femenferifti  tn  tuo  agro  ?  unde  ergo  babet  z.iz.an'u? 

2 8  lile  rero  dixtt eis,  lnimicus  quijpiam  bocfecit.  Serri  autem  dixerunt  ei ,  Vis 
igitur  abeamus  &  colligamus  ea? 

2g  At  ille  dixit,  Kon :  necolligendoz.iz.ania,  eradicetisfimul  cum  eis  triticum. 

30  Sinite  utraque ftmul  crefcere  iifque  ad  mcjfem:  6"  tempore  mefis  dicammef- 
foribus ,  Colltgite primum  z,iz..ima,  &  ligate  ea  infafciculos,  ad  exurendum  ea:  tri- 
ticum  rero  cogite  m  borreum  meum. 


Ec  e  3 


AKALX- 


408  II     . 

A  K  A  L  r  S  I  S. 


R      M 


TJRimum  formam  feu  fpeciem  doftrina;  defignat, 
*  nernpeparabolicam;deinde  Ecdefiaviiibilisab 
adjuncta  coelefti gubcrnatione  defcribitut ,  item  a 
fubjefto  agro  in  quo  eft  lita  :  cujus  agti  adjunftum 
unum  eft  femen  bonum ,  quod  fuo  relato  arguitur, 
Agticol.t  fementem  facientis. 

ferj.zs.  Alterumadjunftum  agti  funt  \i\ania 
fata;quxdefctibuntur  abefficiente,  nempe  Agri- 
colxhofteSc  maligno,  &  fubjefto  loco ,  nempe 
per  mediumfrumenti ,  &  adjunftotemporequo 
fioftis  feminat ,  intetim  dum  homines  dormiunt; 
deinde  adjunftaclacculariafeinente  ,  quiaabit  li- 
mul  ac  \i\mia  fcminavit. 

fcrf.z6  Docet  ex  adjunfto  tempote  difcretio- 
nem  \i\aniarum  a  bono  frumento ,  nempe  cum 
prope  ad  matutitatem  pervenerit,  utpote  quod 
ptius  ita  frumeiituoa  fpecieextemaimitatur,  ut 
difcerni  nequeat. 

l\rf.-.i.  Erficientem  indicat  hujusdifcretionis, 
nempc  fervos  pattisfamiliasfeu  Agiicola:;  quod 
judtdumfeudifcretiofuoeffeftoarguitur,  nempe 
iniertogationefervorum  apatrefamilias  undefmt 
\:\.'.ni.'..  Cujus  dubitationisratioadilparaiopeti- 
tur,  quiapaterfamilias  bonum  femen  feminaverat. 

l'erf.z%.  Cujusquiftioniseffeftum  eft,  patrif- 
fjmiliasrefponfum;cuiusformaexprimitur,nem- 
pemalignumhoc  feciffe;  rcfponfi  vero  effeftum 
aliaquiftiofervorutn  ,  cujusformaeft ,  visneut 
\i\mit  decerpta  colligamus ! 

P'trf.1.9.  IUiusqu.titioniseffeftumeft  pattifta- 
milias  rcfponfum ;  cujus  forma  eft,  non  effe  colli- 
genda ;  cujus  ratio  eft  ab  effcfto ,  ne  \i\.ima decer- 
pendo  frumentum  fimul  e.xtirpent. 

ferf.^n.  Quod  refponfum  fuo  adverfoconfir- 
matur  ,  nempc  permittendum  utfimulcrefcant : 
quod  adiunfto  temporedefinitur ,  ufqueadmef- 
fem:  refponfum  corroboratur  porro  a  difpatato, 
effe  meffjrum  illa  colligere,  cujus  colleftionis  cau- 
fa  affignatur ,  mandatum  patriffamilias ;  quoruin 
mefforumeffeftaproponuntur ,  colleftio&  colli- 
gaiio  \i\mianan  in  manipuios ;  qua:  fuo  adjunfto 
temporis  defcnbuntur,  antequam  fcilicet  in  mani- 
pulos  colligant  frumenmm  ;  deinde  fuo  fine  decla- 
rantur,  ut  incendantut ;  deinde  alterum  effeftum, 
nempe colleftio  frumenti ,  qua:  fuo  item  fine  defi- 
nitur ,  ut  in  patrisfamilias  gtanarium  compotte- 
tur. 

M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 

A  L!amparxbol?.mpropoft'.it,dicens,pertn- 
•Lx  dc  es7  in  Ecclefia  vifibili  ubi  Deitsjfiri- 
tuale  &  coclefie  regmtm  exercet ,  atque  cttm 

2.5.  qttis  bonum  femen  feminat  m agro  fuo.  Koclu 
vero  interim  cum  homines  ofcitabnndi  dor- 
miunt,  proripiens  fe  malignus  fj  innnic.is  bo- 
mo ,  hinc  inde  inter  frumentum  zmma  per- 
(pergens,  ilico  clam  (ne  dignofcatttr)  fefubdn- 

2.6.  cit.  Sed  cum  in  herbam  &  culmum  affttr- 
gens,  proprtttm  fo  futtm  (Ji  ita  loquilicet) 
frttctitm  edit,  tum  demum  (quod  prius  decer- 

17.      ninonpctuit)  zaimaejfeinteritofcttntnr.  Ea 


14 


expo- 


tS. 


ij. 


30. 


re  afervisfamili.il  perccpia  ,  ipft  patremfa- 
miltas  ftcfere  ailoqttitntur  ;  Here,  qttttm  pa- 
lamftt  te  agrum  tiinmpretiofo  fiumenti  femi- 
ne  confeviffe ,  unde  qu&fo  esl  qttod  h&c  noxta 
zizaniorum  herba  enata  fit  <Q>  germinavit  t 
&ttibus  ille :  Non  altunde  esi,  qitam  ab  homi- 
ne  inimico  (Jf  infenfo  mihi ,  qm  hoc  damniin- 
tulit.  Citi  itidem  fervi :  vis  igttitr  abeamui 
ut  decerptis  afiumento  zizaniis ,  ea  in  ttnum 
fafciculttm  feit  metam  coUigamus  ,  ut  in  agro 
pr&ter  pitrum  fittmentum  nthtl  reliqiti  fiat. 
Kullo  modo  :  ut  enirn  c&tera  taceam,  ne  ziza- 
nia  radtcitits  cvellendo  ttna  fiumentttm  ftirpi- 
tut  eradicetttr  ,  periculttm  esi.  Stne  potuts  u- 
traqite  cttm  fiumentttm  tum  zizania  admef- 
fem  (itt  adjujiam  maturitatem  perveniant) 
una  crefcere.  Cum  autem  opportitnum  meffis 
tempus  advenerit ,  edtcam  mefforibus ;  lte,  {$ 
primttm  quidem  zizania  falcibm  demeffa  at- 
que  coUecia  in  manipulos  vinculis  confirn:- 
gendos  hoc  confilto  conjtcite ,  itt  incendio  con- 
flagrent :  fiitmentttm  vero  tdcirco  cogae,  ttt  tn 
1  horrcttm  meum  meis  ufibus  affervandum  con- 
vehatur. 

V  R  A  X  I  S. 

ALiquot  parabolis  mfirmorum  ex  Ec- 
defia  conditione  otfeniionibus  occur- 
rens ,  cur  parabolicum  Jocendi  genus  ufur- 
pant,  aliam  a  fupcriori  rationem  adneftit. 

f Medicwa  infenorum   ex  Ecclelia 
Cujus  I     offenlionibus :  parabolice 
partes^     fita, 

ilinc     j  Caufa,parabolas  continuo  fermonc 
^    ufurpandi. 
Quid  fit  oftenfio  hoc  loco. 
Offenfio  eSl.cum  quts  ex  re  qitapiam  quam 
in  Ecclefia  defiderat ,  ab  e.i  ant  foUicitatttr 
aut  deficitj. 

fPrhr  ex  improbis  qui  piis  ad- 

OfFeniTo ,   I     mifcentur. 

cui  hoc  lo-  \  ^/feraexabjectis  initiis  Eu- 

co  medetur,*     angelii,&  ex  paucitate  pro- 

ditplexed,      |     nte"tium  Euangeliii  nafcen- 

^   teaut  renafcente  Eccleiia. 

Quod  ad  priorcm  artiner ,  inditjnum  vi-  „    \2*' 
,     ^-,         .x  t-     f  ,-  Hcmtnes 

detur  homincs  impurar  vitx'  tccleli.i:  ac-  impuri  Ec. 

cenferi,  quaj  fancla  &  vitx  integritate  in-  clefixnm 

corrupta  effc  debet.  Necjue  glorix  divinx  accmfinilii 

confintaneum  efle ,  ut  qui  nomen  cjus  pra: 

fe  ferunt ,  eos  nomen  iplius  prophauantes  Sc 

violantes  in  Eccleiia;  cenfu  diutius  patian- 

tur.  Nam  ii  p3terfami]ias  honeftatis  paulo 

ftudioiior,  flagitiofumfervum  diutius  infa- 


mjlia  non  alit ,  ue  ex  illo  ignominiam  con- 

ttahat, 


A. 


Vetf.xs» 

&c. 

quiiui  ta- 
mcnpcimi 
Jicniur  nt 
frumcnta 
\t\.vu.<i 


rraliar,  Dcum  infinirx  fanctitatis  &  integri- 
tatis  amantiorcm  hoc  laturum  ,  vcriiumle 
non  lit  ;  niaximc  cum  hoinincm  ,  icrvorum 
fuoruturpitudock  «TOJt^ix-pcfugiatiDium 
autem  non  itcm  :  liomini  perditus  &  fcelc- 
ratus  fcrvus  proiit ;  Deo  autcm  non  item. 
Deus  facilc  Iiomincm  impium  famiiia  lum- 
movcat;  homo  vcro  non  perinde:  ut  in  Da- 
vide  expcrimur,  qui  Ioabum  non  cft  aufus 
abdicationc  irritarc.  Quis  paterfamilias  in 
domo  fua  adultennos  &  lubdititios  filios  fe- 
rat.ut  cum  germanis  cubcnt.cademque  cum 
illis  menfj  ;>>:  alus  filiorum  juribus  utantur? 
Maxime  vcro  fi  iftiufmodi  homines  ilico  ex 
Ecclcliauon  ejtciantur  ,  fcd  in  illa  perftare 
linu.itur  ,  indignius  videtur.  Quamobrcm 
hoc  indigniflime  &  iniquiuime  ferut.Qu.in- 
doque  ctiam  lunc  Eccleliam  non  eflecum 
ammo  fuo  ll.u ucntcs ,  aiio  tranfcuntes ,  Ec- 
clcfiam  deferunt.  Hinc  cft,  ut  quo  quis  ma- 
joremlaudem  cx  pictatis  opinione  reporta- 
vit,  ab  ca  pietate  li  difccdat  &  deficiat,  gra- 
viorem  inhrmis  ofFcnlioncm  pnbct.  z  Tim. 
1,18,13.  &  1  Uh.zftg,  Q*c.  Speluncam  cnim 
latronum  ,  &  haram  porcorum  hos  potius 
exiftimabunt ,  quam  Eccleiiamfanftorum 
&  gregem  Chnltianorum. 

Contra  vero  Chnllus  docet.fic  eflc  com- 
paratam  Ecclciiam  hanc  in  quaregnum  coc- 
Iorum  lnchoatur ,  ut  fit  in  agro  ,  m  quo  fc- 
"  getibus  admifcentur  ziz.mia ,  &c.  Nec  ex- 
pettandum  efle  hujufmodi  in  hoc  fxculo 
Eccleiix  conditionem  ,  in  quaimpiis  repur- 
getur  :  non  magis  qu.im  expcciandus  iit 
agcr  ,  qui  ita  cultus  &  fubaifhis  fit  ut  prxtcr 
fruges  nihil  noxix  herba?  proferat.lmo  per- 
inde  efle  ut  fi  bono  femine  in  agro  diflemi- 
nato  ,  invidus  aliquis  &  infeftus  agricola  de- 
dita  opera  vitiofa  femina  clam  afpergeret :  I 
hoc  confilio  ut  zizaniorum  evullione  &  ex- 
tirparionc  ,  fesetibus  itidem  eodem  mo- 
mento  pcriculum  evultione  aut  conculca- 
tione  crearetur.  Quamobrem  non  efle  in- : 
dignandum.fiimprobi  bonis  admixti&con- 
ftcfi  a  Deo  iV  ab  Ecclella  fcrantur ;  primum ! 
quide  quod  hoc  Ecclcfia  non  poteft,  cum  fit 
Angelorumofficiumillud  faccre,qui  potcn- 
tioresfunt  improbis.Ecclelia  vcro  ipfa,infir-' 
mior.  Vt  olim  David  non  potuit  tamctii  vo- 
luiflet  aulam  fuam  improbis  hominibus  exo- 
nerare  :  tum  ctiam  quod  in  Ecclefia:  bono 
fiat.  Primum  quidem  ut  probentur  clcifti,^: 
reliqui  impingentes  cadant  &  pereant ,  &c. 
1  Cor.:i,is.Deinde,quodeorum  patientiam 
hoc  modo  exercet  Deus  :  deiude  quod  pio- 


rum  virtus  in  lucla  cum  iftis  fplendefcit  ma- 
gis  eV  conlirmatur.  Sicut  emm  fomes  &  rc- 
liquix  pcccati  proluut  nobis ,  dumfpiritus 
vis  hoc  modo  in  lucta  cernitur;  lic  cVc.  Vidc 
f.imilias  Abrahami,  Ifaaci,Chriftidifcipulos 
incer  quos  ludas ,  &c.  Tum  quod  cx  roaiis 
plcnqucprogrcflu  tempons  CeCe  corrigunt, 
cv  in  triticum  mutantur ,  aut  cura  ilhs  I 
gando  ,  multiin  eorum  partcs  abducuntuf 
undc  fc&ifma  nafcitur. 

Hinc  difcimus  ,  quanroperc  nobis  a  cor-  ' 
ruptavivcndi  rationc  cavendum,  neocc.i-' 
lioncm  ahis  prxbeamus  deferendx  Ecclefix : ' 
&  quam  gravis  caufa  fubfit  tam  horribilis 
dcnunciationis ,  qualis extat Mntth.  i8.fci- 
licet  prxfhbiliuscflc  ,  ut  mola  alinariacollo 
fufpcnfa  in  profundum  pelagus  demerga- 
mur,quam  fcandaJumaut  orFcnfaculum  rra- 
tribus  inlirmis  prjebeamus.  Quamobrem  il- 
lud  tcncamus ,  quod  1  Cor.  ic,  51.  Totius 
vcro  ita  fulgeamus  fancTcitatis  luce  ,  ut  qui  i 
Dco  adliuc  alieni  funt ,  ad  iplius  obcdien- 
tiamadducantur,  Matth.  5.  Sc  1  Pe.'.3.Quod 
certe  non  fiet.fi  vita:  turpitudine  fceditatcm 
noftram  prodamus.  Sicut  enim  nemofc  illi 
Douuno  m  fcrvitutemaddicet,cujusfcrvum 
pannis  oblitum  confpexerit  ;  fic  in  quibus 
vetcris  hominis  laccrr  ,  fceda: ,  fordidscme 
veftes  apparent,  S:c.  li  enim  certe,  cum  jani 
Chrifto  dcditos  ,  tum  alios  qui  cxteroquin 
iplius  fe  obfequio  confecrarcnt  ,  ab  Ecclclia 
arcc.it. 

Sedhocloco  hxreticorum  patroni ,  ad  l"'<""'<c1''e 
clientum  fuorum  impunitatem  afFerendam  'OTW.,jj 
abutuntur.  Quibus  vel  ex  hoc  ipfo  loco  le-frpplieia 
liftitur.  Et  pnmum  quidem  ,  quoniamhoce.ii.Wi, 
loco  de  tota  improboru  univcrlitate  extir- 
panda  agitur.  Nihil  igitur  impedit  quomi- 
nus  quidamcx  improborum  turba  dclibati, 
fupplicio  tradantur.  Ncchoc  cum  Ecclciia; 
ratione  pugnat  :  omnes  vero  iimul  &  fcmil 
tolli,  non  nifi  maxirno  Ecclelix  damno  fiat. 
Quod  nili  ita  iit ,  quo  fundamento  verbi 
Deifures ,  homicidx  ,proditores ,  &  conli- 
miles  morte  mul&entur  *:  Nam  (i  falva  hu- 
jus  p.uabolx  doclrina  ii  in  crucem  agi  aut 
capite  truncaripoflmt,nedumhxretici,tnuI- 
to  magts  mortis  pcena  plectantur.  Si  ciiim 
peritura  bona  &  hanc  vitam  cripicntes ,  &c. 
Si  principis  Majeftatcm  violans  &c.  nedum, 
Kc. 

Dcinde  ,  modo  ita  evellantur  ut  triticum  m"1'  'V'"* 

d,  ,      1  cum  bmo- 

tcetur,  bona  cum  p.irabolx  ve- 
...       rf  t-  r  t -i  £   o  'c   -         ruminm- 

nia  extmi  pollc  liquct  ;  icd  id  ht  &  neri  po-  iumitMe 

teft  quoties  hxreticum  femel  atquc  iterum^.,(. 

admo- 


21. 


410  H      A      R.      M 

admonitum  tk  convidum ,  eundem  pertina- 
cem  manere  contigerit.  Nam  is  pro  deplo- 
rato  Spiritus  Sandh  fententia  eft  habendus, 
ut  non  (it  deillo  amplius  laborandum,  nec 
verbi  medicina  ulterius  il!i  porrigenda  :  et- 
liquod  remedium  fupedit ,  illud  potius  in 
civili  quam  in  fpirituali  gladio  collocandum 
lit.  Cum  igitur  pertinacibus  &:  obfirmatis 
ha:reticis  remedium  non  ni(i  mortis  in  fup- 
plicio  collocetur,morti  illum  tradi  frugibus 


O     N     I       A 

certe  nequaquam  nocivum  fuerit.  Imo  vefo 
cum  piis  multura  profuerit  &  Ecdeda: ,  ut 
tales  e  medio  tollantur,  ut  alii  audito  fupph- 
cio  timerc  difcant ,  in  promptu  eft  nihil  hic 
advcrfum  capitale  hzreticorum  fupplicium. 
Haftenus  de  parabola?  fcopo  ,  quo  nos 
fert  atque  deducit.  Qux  reliqua  funt  ad  eum 
locum  rejicientur.ubi  complicatum  hunc  & 
reconditum  fenfum  ,  Chnftus  ipfe  clara  in- 
terpretatione  explicabit. 


M  A  R  c.  cap.  4.  kverf.  11.  adi6. 

21  Dixitetiamcis,  Num  lucernavenitui  fubter  ?nodinm  ponatur ,  atitfnbter 
lecltm  ?  nonne  ut  candclabro  imponatur  ? 

22  Non  esl  enim  quicquam  occultum  qttod  non  fit  manifejlum  futurum ,  neqtte 
cjuod  abfcondatur,fed  oportct  tit  in  apertttm  vemat. 

23  Si  quis  habet  atires  ad  audtendttm  attdiat. 

24-  Prdtereadixiteis  ,Videte  qttidaudiatis :  qttamenfurametimini,  vobisme- 
tietttr,  &  adjtciettir  vobis  qut  atidttU. 

25  Qm  entm  habet  dabitur  ei:  &  qui  non  habet,  etiam  qttod  habet,tolletur ab  eo. 


A  N  A  L  r  S  I  S. 

A  D  fru&um  ferendum  adhortatur  a  fine  revela- 
■**tionis  Euangelii ,  quod  paribus  illuftrat  Lucir 
accenli,ut  no£tis  tenebras  dilcutiens  omnibus  do- 
mum  ingiedientibus  lucem  pnbeat ,  qua  fua  ne- 
gotia  expediant ,  fic  Euangdii  Lux  accenfa  in  cor- 
dibus  noftris  eft,  ut  non  ipli  tantum  inoifenfe ,  fed 
alii  noftro  exemplo  converfentur.  Quqd  porro 
amplificatur  negationecontrarii. 

Verf.iz.  Hanc  adlioitationem  confirmat  age- 
ncre ,  quod  omnia  fere  qui  conduntur  non  alio  ti- 
neconduntut  ,quam  utaliquandoinlucempiofe- 
rantur ,  nedum  tam  pretiofus  lucis  divinac  thefau- 
ius. 

Verf.z%.  Ad diligentem verbi  auditionemhor- 
tatur,  piimuma  lubjeftoauiium,  inquoeft  audi- 
(US. 

Vtrf.zi,.  Deinde  a  fubje&ocitcaquodauditus 
vetfatur.nempe  do£trina,ut  puram  haurirent;  poft 
ad  attentiflimam  &  intentiflimam  auditionem 
exftimulat  ab  adjuncroprxmio ,  Dei donum  acci- 
piendi  plenius  autparcius,  pro  rationeattentio- 
nis. 

Vtrf.z.%.  Hanctationemconfirmat  teftimonio, 
trito  fcilicet  proveibio,  eum  qui  habet ,  plus  habi- 
tutum  squodfuoadvetfoilluftratui,  eumquinon 
habet  aliquid  folidi ,  idipfum  quod  habet  amilfu- 
rum.  Quod  item  alteio  teftimonio  ,  ptoveibio  in 
populo  tiiio  confiimaii  viderui. 

METAPHRASIS. 

Slcut  Det  fermo  femine  adumbratus ,  vos 
adfitiBttm  eo  dignttm  ferendttm  invitat ; 
fic  lucts  fimtlituda  qtu  exprejfam  cognitionts 
Ettangel:c£  in  mente  ingenerata  tmaginem  re 
fert,  eodem  vos  vocat.  Nam  ir.ter  homines  ec- 


qtiis  tam  bruttts  esl ,  tit  accenfam  lucernam 
fttb  modio  ,  autfub  menfa  occnltet,  ac  non  po- 
tiui  candclabro  impofitam  commodo  ry  edito 
loco  ftatuat ,  unde  omnibus  adfuas  res  expe- 
diendum  clare  luceat?  Ghtodfiita  est,  Detim, 
qui  folus  faptens  esl ,  putatis  notitia  verbifui 
animts  homtnum  ajfttlgere  velle  ,ni(i ut  hac 
divina  intus  luce  tUuftrati ,  eadcm  aliis  vttA 
fanclitate  prduceant  ?  Nihil  entm  fere  eft 
qtiod  homines  condere  folcnt  ,qtiodposl  tn  folem 
&  lnccm  non  afferant.  Imo  nihil  fere  occur- 
rit ,  quodnon  eo  confilio  occultant ,  ntposl  fuo 
tempore  inapricum  edticant.Atqtieut  nuilttm 
eft  nec  verbtim  nec  fententia  a  me  propofita, 
qux  veftra  attentione  &  animadverfione  dt- 
gna  non  fit ;  fic  mox  infequenti  documento 
prs.cipHam  qu.vniam  tf  fumme  intentam  au- 
fcultationempr&bete :  memores ,  aures  idctrco 
aDeofaci.11  &formatas  effe.uteas  adomnes 
ejus  fermor.es,  tf  eos  maxime  qtii  ejus  glorU 
£J>  veftrxfaluti potifftmttm  interfttnt ,  arriga- 
tis.  Tum  dtxit  ek ,  primum  cum  omni  s.tate 
non  deftiturt  ftint ,  qui  atit  certo  fe  ducendi 
confdio ,  aut  per  infcitiamtf  imprttdentiam, 
pervcrfa  &  a  veritate  Det  ahcna  propofitttri 
fttnt  j  circumj)}iciendum  vobis  esl ,  qtunam 
funt ,  qtu  in  medtttm  afferuntttr ,  dogmata. 
Demde  vidcndttm.ut  qtufitlubrtafttnt  avide 
arripiattt.  &ua  enim  attentionis  menfttra  ad 
verbi  divini  atidittoncm  accedctis ,  eadcm 
menfura  gratu  divin*  {$  dont  Sptritus  Sancli 
Deusanimos  vcftros  perfuudet  ;  tta  tit  atten- 

tis  $> 


23. 


24. 


E      V      A      N       G 

t'u  tf  experreclit  auiitoribut ,  aliquod  doni 
tj.  caeleftis  incrementum  ajidue  aiicitur.  SUiod 
emm  homintbut  tam  iifitatum  eil ,  ut  inpro- 
verbium  abierit  ;  Divittbut  &bis  quimidta 
pofjiient ,  munsra  confertim  undique  afferri: 
in  hoc  fpirituali  divitiarum  genere  verum 
comprobatur ,  ut  bi  quos  Deus  prompta  &  a- 
lacri  verbi  audttione,  aliifque  Spirittttfui  do- 
nts  dttavit ,  hoc  ipfo  ad  rnajorem  largitionem 
a  Dco  percipiendum  magis  idonei invenian- 
tur.  Contra  veroft  ,  ut  jicut  bominibtis  con- 
fuetum  esl ,  tenuibtts  quod  parum  aut  nibil 
habent  ,per  tnjurtam  detrahere  ;  fic  Deo  his 
quibitt  nihdfelidi  &fynceri  eH.jiifttfftmo  fuo 
judtcio ,  quod  habent  aut  tn  fpectem  babere 
videntur  adtmcre ,  &  Lirv.im  qtiam  pietatis 
pr&tendunt  detrahere^. 


A! 


mctnent', 


F  R  A  X  I  S. 

D  follicirudinem  fanctx  converfatio- 
-nis  ex  co  cohortans  quodoccultiflima 
quajque  retegentur ,  ad  diligentem  &  com- 
ptam  verbi  auditionem,  qua  fanftimonia  vi- 
ix  &  omnia  dona  fpiritus  coroparancur,  ex- 
fufcitat. 

Cujuspartes  fTructumferendum. 
lunt,adhor-^  verbum  diligenter&cum  ju- 
tatio  ad  i^  dicio  audiendum. 
Veif  ir  Quia  magnu  pietatis  obftaculum  eft.quod 
g;C.  '  hommes  fuas  fordes  &  turpitudinem  tedtas 
Eujngelii  &  opertas  iri  libiperfuadcnt,  obeamq;  cau- 
lncennUx  fam  m  eo  totifunt  ut  hominum  oculoseffu- 
tmfttudi-      -  nt  ,ut  j-ures    jj^itgf^  &£.  fperantes  hoc 

fore  occultum)  Servator  docet  eosfalli ,  d- 
quidem  hoc  (ibi  perfuadent :  non  enim  fru- 
flra  Deus  tam  admirabilem  Euangelii  lu- 
cernamaccendit ,  fed  illius  lucisbeneficio 
tenebras  excutiendas ,  &  omnia  etiam  abdi- 
tillima  antra,  &  occultifTimas  crenas  &  lati- 
bula  hac  luce  colluftranda  efie  :  &  licuti  de 
Solis  calore  dicitur  illum  nufquam  excludi, 
fic  de  hujus  folis  fplendorc  itidem  dicatur, 
eum  nufquanvexcludi.  Vide  Efa.  c.ji,  v.\. 
Itaque  Euangelii  tempus  diei  comparatur. 
i  Tim.  fedamentia  eornm  omnibut  innotef- 
cittutlannes  (S)  Umbres ,  &c.  Priufquam 
cnim  Euangclulux  apparet ,  ut  Efa.  ji.TJt- 
pe  frugi  habebantur  bona; ,  qui  funtavari; 
audaces,  fortcs;  prodigus  ,  munificus.  fdeo- 
que  igni  comparatur  Euangelium  ,  quo  au- 
rum  afcoriis  aliifque  metallis  fecernitur.  In 
Iioc  fcculo  inchoatur ,  &  perficietur  die  ju- 
dicii ,  cum  omnia  nuda&  relupina  erunt. 
Hinc  fitutabexortuEuangelu,  plurapee- 


I       L       I       C       A.  j;l 

cata  confpiciantur :  quod  [lerique  parum 
rcputantcs.in  Euangclmm  vita:  luxum  con- 
ferunt;  cum  .iliud  (\xpeccataretegere  ,  ahud 
patrare.  Luccrna  enim  colluftrata  ,  domus 
dignofcitur  num  (it  immunda  aut  fordibus 
rcferta.  Niii  igitur  lumcn  Euangcliinobis 
utilc  ad  mcnflrandam  viam  iit  ,  in  qua  Deo 
grati  &  Eccleiir  ardificationi  limus ,  ccrte 
nobis  in  eum  finem  fervict  ittpravitatem  (J 
perverfiiatem  homimbtu  etinmprodat.  Si  non 
ad operiendam  noitram  nuditatem,  adpate- 
faciendam  camerit.Ad  tempuslaterepoteft 
pravitas ,  pervcriTtas ,  &  nuditas  noftra  ;  fcd 
tandem  ,  &c.  Rcferrienimhxcad  prardica- 
tionem  Apoftolorum  manifeftum  eft  :  ac  ll 
diceret  Chriftus ,  hxc  vobis  expofui  non  tit 
iUa  occultetis ,  fed  ut  promulgetis  prxconio 
verbi.  Illud  viderur  impedire  ,  quod  hx-c  in- 
terpretationonduodecim  tantum,  fed  aliis 
Euangelii  ftudioiis  fad~ta  fit.  Verf  2+, 

Deinde  monet  de  verbo  audiendo.in  quo  15  • 
prior  cautio  eft,  ut  videant  quid  audtants'i""'cum 
Sicut  enim  agricoh  magnum  delecftumha-  f'ri  ". 
bet  feminis ,  ut  leftiflimum  agro  com-  pu)"i"m 
mittat ;  fic  nos  perquam  \a  hoc  attentos 
efie  debemus.  Vide  1  Petr.  cap.  1,  verf  1.  Sc 
I  Corinth.  cap.  1 1 .  Oportet  h&refes  effi ,  tfc. 
Quicunque  hanc  doctnnam  non  arFerr,eum 
in  domum  non  recipiatis  Iohan.  cap.  j.  nec 
falverc  jubearis.  Nam  quidam  funt  veluti 
pueri  qui  huc  illuc  pro  voluntate  impcl- 
lentisducuntur  ,  &  inftar  gluma;  funt ,  qui 
quovis  vento  doiftrina:  abnpiantur.Sunt  alii, 
qui  cum  aunbusprurientibus  iint  &  femper 
novitate  doclrinx  capti,  jufto  Dci  judicio 
doclores  nancifcuntur ,  qui  eoi  um  fenlibus 
adlubefcunr,  non  quibus  ad  picratem  &:  vitar 
emendationem  erudiantur:cumque  primum 
vanis  &  frivolis ,  poft  fallis  capientur.  Cum 
enim  folum  femen  verbi  fructum  bonum. 
ferat ,  illud  ,  &quidemomni  captionenu- 
dum,  adhibendum  eft  :  hujus  reiremedium 
prsbet  Petrus  z  Petr.  11.  fnb  fnem.  Eoque 
docetur  Eccleiia:  eiFe  ,  Scripturas  probe  co- 
gnitas  habereutdifcernant,  &c.  iwr^enim 
habet,  videte  quo  modo  audiatis ,  id  eft  ,  qua 
attentione,  quoanimo,  qua  deleclatione: 
quandoquidem  alioqui  nec  fruclum  feretis, 
ncc  fterilitas  veftra  diu  latebit.  Oportet  au- 
res  circumcidamus,  VideDc«r.ji.  quaavi- 
ditate  audiendum  eft. 

&ua  menfurametitiftieritis.remetietur  vo-  J?"\M~ 
bit  audientibtts.l  Quo  maiorcm  diligentiam  ,     ,  ',■ 
in  audicndo  vcrbo  adnibetis  ,  eo  cumulatius  titudhi. 
grariam  Dci ,  id  cft ,  dona  per  gratiam  acci-  bmd*. 
F  f  f  pictis. 


411.  H     A      X.      M 

piccis.  Quo  plus  feminis  acceperitis,  eo  ple-  | 
niorem  mefiem  referetis .  Secus  quam  in 
colligendo  Man  ,  ubi  quantumcunque  quis 
collegerat ,  homerum  retulit  tantum  :  & 
qui  minus  homero  collegerat ,  illam  tamen 
menfuram  auferebat.  Sicut  contra,  cui  gra- 
vis  &  mcircumcifa  auriseft  ,  ei  etiamdeeft  j 


O     N     I     A 

acumen  intelligentist .  Qul  igiturfitientif- 
iimasaures  affert,&aliis  rebusmaximeexo" 
neratas  ,  ille  attentionem  fuam  ad  longif- 
fimum  tempus  extendat.  Precandum  ita- 
que  ut  cum  Deus  nobis  aures  ad  audiendum 
perforet ,  ut  foramina  ilJa  quam  late  tere- 
bret. 


M  A  R.  c.  cap.i,.  dverf.i6.adtf. 

2 6  Item  diceb.U;  Ita  esl  regnum  Dei  utfi  quifpiamjaciatfemen in  terram, 

27  Et  dormiat ,  & exfurgat  nocle  ac dte :  &  femen germinet ,  &  affurgat  quo- 
vwdo  ipfe  nefcit. 

2  S  Sponte  enim  terr  afruclumfert,  primum  berbam,  deinde  fpicam ,  deinde  ple- 
vumfrumentum  tnfpica : 

2o  Quum  autem  prodiderit  fefe frucltts ,  fiatim  mittit  mejfores ,  qttouiam  adesl 
mefiis. 

S  o  Dicebat etiam,  Ctti  rei  aftmilaverimus  regntim  Dei  ?  attt  qua  collatione  con- 
tulerimtts  illiid  ? 

3 1  Velutgranofwapis :  quod  quumferitur  in  terra ,  minimum  esl  omritum  femi- 
tiumqtuin  terrafttnt: 

32  Sed  quumfatttmftterit,  ajfurgit ,  &ft  maximttm  omnium  olerum  :  editque 
ramos  magnos,  ita  utpofiintfub  tttnbra  rolttcres  cceli  nidulari. 

33  Ettalibusmultis  paraboltsloquebatur  eis  fermonem  Euangelii  prout  pote- 
rant  atidire. 

34  Abfque parabolarero  nonloquebatur  eis :  privntim  autem  difciptdis fuis  ex- 
flicabatomnia. 

Ma  T  t  H.  cap.11.4verf.il,  ad^. 

31  Altamparabolam  propofuit  cis ,  dicens ,  Simile  esl  regnum  calorttm  granofi- 
napis,  quod  acceptum  quijpiam  fevit  in  agrofuo : 

32  Quod  minimum  quidem  eft omnium femimim :  quiim  autem  excreverit,  ma- 
ximam  esi  olerttm  :  &  arborefit :  adeo  ut  reniant  volucres  cceli  &  mdulentttr  in  ra- 
irits  ipfuts. 


A  N  A  L  Y  S  1  S. 

"D  Egnum  Dci  paribus  illuftratur,  priinum  femi- 
•^■nan:is;qui  defcribitur  fuis  effcciis.femcn  terr.t 
commitientis. 

Verf.vi.  DcindedormientU  noftu  &furgentis 
intcrdiu:  femcn  deinceps  declaratur  fuis  effectis, 
nempe  germinandi  Sc  augefcendi.  Quac  effecia 
dedaiantut  adjuncta  Agricola:  incuria,  &  cuia:  ab- 
je&ione ,  iDterim  dum  gcrminar  Sc  crefcit. 

Verfz.%.  Cujusfecutiratiscaufaefficiensadjun- 
gitur,  quod  terrafatafuafpontefrucium  ferat  ;cu- 
jus  fruclus  tres  pattcs  conftiruit,  quas  adjuncto 
tempotis  ab  invicem  diftinguit. 

Verf.x').  AHud  effectum  Agricolas  nftendit, 
nempe  fiugum  perceptionem ,  quam  defcubit  ab 


efficiente  inftrumento,  falce,  8c  adjun&o  tempore 
cum  maturiverint  fruces. 

Vrrf.sa.  Convincit  nos  tenuis  &  augufta:  in- 
telligentia:  in  myfteriis  regni  Dei  percipicndis ,  ab 
adjuncta  ditEcultate  aliquid  inveniendi  ,quono- " 
fttam  infantiam  &  rudem  capacitatem  inftruat. 
Qjam  etiam  difficultarem  rhetorica  communica- 
tioneexornat. 

Wilfili,  ripojfffje eft,  initia  Ecclcfist  quanrum- 
vis  exigua  8c  obfcuta  ,  tamen  progreflu  temporis 
longelarequediffundi;quod  probatcom^aratione 
parium  ,  gtanifcilicet  finapis;  quod  defcribitut  a 
comparatione  majorum,  quiaomniun  feminum 
eftminimum. 

Verf.%1.  Hocfemendefcribirur  adiunftafatio- 
ne ,  poft  eftefto emergendi  e  terra ,  esciefcendi  in 

magni- 


a; 


413 


i<f. 


*7- 


18. 


15- 


30. 


$1. 


jragnitudintm;qax Jingnitudo  amplificatur com- I  »«•«.    gw;><i  c«»>  terrtt  mandatur ,  omnium 
paiatione  minoiis ,  quod  fcilicet  omnium  fiuti-  fere  feminum  minimum  exifttt;  attamen  lerrtc 


cum  lit  maximum  ;quodetiamalioeffecroampli 
ficatui,  quod  tamos  £V:  flagclla  magna  emittar;  qui 
ramorum  magnitudofuo  adjunctoatguitut.avium 
nidos  fub  umbra  lamoium  confttuentium. 

Vttf-li.  Docet  aliis  parabolis  populum  docuil- 
fe;  quas  defctibit  a  compatatione  Gmilium,  iiempe 
harum  ipfarum  quas  Euangelifta dcfcripfit ;  dcinde 


commijfum  ajfurgit ,  rj*  ftia  alt.tudine  omnet 
alios  frutices,  majore  femme  puUulantes  fupe- 
rat ;  eaque  magnttndine  ramos  binc  mde  c- 
mittit  ,  utaves  coeli  fib  eorum  umbra  nidos 
fuos  conftruant.  Aliis  iiem  paraboltt ,  htt  ipfis 
qu£  fuperiut  d-.fcripts.  funt ,  propterfacilita- 


■1(0*0  facilitatis ,  quam atgt.it ) tt|**9j0*    -^-  g  ^f^  fc  ^^  fenfu  pofultm 


ea  facilitate  cffent ,  ut  plcbs  tx.  idioti  cas  inte: 
gcntiacomplcftipoflcnt. 

ftrf.%4.  Genus  docendi  defignat  parabolicum, 
nuod  uegationccontiaiiidefciibit,  nihil  nifipata- 
bolicum  piopofuiffe.  Quarum  paiibus  adjun&is 
intetpretationem  dtfctibit ,  1  fubjetto  difcipulo- 
lumquibusillasexpofuit,  Scadjun&a  fepaiatio- 
ne  Sc  fepoGtione  ab  aliis,  qui  in  difcipulorum  cen- 
funoneiant. 

M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 

PErrexit  docirinam  parabolis  adumbrare, 
dixitque  :  Verbi  prtdicatio ,  qua  Chrifttts 
regnum  fuum  in  terru  exercet,  tj>  qua  ad  coe- 
los  iter fternitur  ,  perinde  inftttuitur  ,  ut  cum 
qtitt  ,  femine  in  terram  jaclo,  fecurttt  £f  afol- 
licitudme  vacuut ,  nocie  dormit ,  fe  mterdiu 
experreciut  fomno  ,  negotia  fua  procurat ,  fe- 
mine  interim  germinante  ,  &  mcrementum 
tantillum  capiente ,  ut  uniufcujufque  (etiam 
AgricoU)  fenfum  fugiat.  Terra  enim  poft- 
quam  probe  cnlta  (tf  jufio  femine  pcrfperfa 
fuent ,  fuafponte  abfque  cujujquamope,  fi:i- 
cium  edit :  primum  herbam  ,  demde  nonnullo 
fpatio  interpofito  fptcam  ,  fed  lUam  nudam, 
tandem  cum  maturueritfi'Umenlum  adultum 
fpict  foUtctilis  conclufum.   Simulac  verofrtt- 
Bttt  maturus  fe  prodit ,  falcem  tlico  immittit 
Agrtcola;  quta  hoc  maturttaitt  judicio  meffcm 
adeffe  novit ,  &  ne  fruBut  mtcrcidat ,  attt 
cafu alquo pereat ,  (iudiofe cavet.  Sicut  au- 
tem  fuperiore  parabola,  qitomodoin  fingulis 
fcorfimfidelibut  Deutprtdicattmis  mimfterio 
i/irtittem  Jpiritut  fut  exerit ,  Chrifttts  ob  ocu- 
los  pomt:fic  in  fequenti  parabola ,  quam  ratio- 
nem  m  Ecclefis.  fus.  proferenda  tf  propagan- 
da  tenet  Dettt,  dsltneat,  fe-  velutipiBura  pro- 
pofita  demonftrat.    &uamobrem  fic  inquit ; 
Tam  funt  homines  rudes  &  bruti  in  perci- 
piendis  Dei  mjfteriis,  ut  m:hi  volenti  Ecclefit 
am'lum  ex  parvis initiit  incrementum doce- 
rc  ,  vix  occurrrt  qv.o  hanc  doBrinam  apprime 
neceffariam  eortim  mentibitt  (fubjecia  ante  o- 
culos  aliqua  imagine )  inftiUare  pojfim.  Placet 
tamen  Ecclefitt  progrejfum  ,  ex  parvis  inttits 
(mediante  verbi  p.r&dicatione)  ad  fummum, 
tfy  decus  feu  venuftatem  ,  &  ampluudinem 
Jeupropagationem  ,  cum  gran?  finafis  compo- 


'  perfimilibus  ,  fermonem  Dei  propofuit  ,fe  ad 
eorum  quos  docuit  captum  (3  inleUigentiam 


31, 


53- 


accommodans.  Parabolicam  docendi  ratio-  34. 
nem  ita  conftanter  tenuit ,  ut  ntfi parabola  tc- 
Bum  tf  involutum  nihil  omntno  plebem  do- 
cuerit  j  quod  tamen  hts  qui  fiium  nomen  fibi 
dedcrant ,  maxime  hts  quos  ad  Apoflolatnm 
defignarat ,  cnm  foli,  &  a  reliqtia  turbafepo- 
fiti  erant,  adhibtta  mterpretatione  evolvebat. 

P  R  A  X  I  S. 

EVangelium  femfnatum ,  hominibus  in- 
fciencibus  &  nihil  cogitantibus,  fenlim 
S:  per  sradus  ad  mcfTem  ieu  adultam  ChrilU 
itatem  crelcit. 

Cujus  f  accretio,  nobis  infcientibus. 
partes^  per  gradus  quofdam  ad  maturita- 
funt,    ^   tem  proveftio. 

In  priore  videtur  eadem  doftrina  tradi, 
qux /o/>.3.7.8.  Videillum  locum. 

Summa  hujus  parabola:  ell ,  naturam  Sc 
vim  prxdicationis  verbi  in  iingulis  fidehbus 
oftendere.  Scopus,  tum  miniftros.tum  iide- 
Ies  in  fpe  profeftus  ex  Euangelu  prardicatio- 
ne  fuftentare,  tametli  illud  minus  apparct. 
fFruftum  quem  ferunt  pii.tametli 
[    abillisaliquandononpcrceptum, 
Doce- J    &fuisdefecl:ibusirnpcditu,Deoin 
tur      ^    hac vitaacccptueffe.f.itf,  17,18. 
Eundem  in  futura  vita  remuncra- 
tum  iri,  v.i9- 
De  fruftu  &  ufu  rerum  terrenarum  ad  Verf.  16. 
cceleitium  intelligentiam  vid.fupra  in  Marc.  K"«m  <cr. 

c.  4.  v.  14.  Res  terreftres  ad  cceleftem  do-  ""■"'',"'. 
r,    ■  -7,    n.       j  jl-l  edcotUJia 

itnnam  llluftrandam  adhibentur,ex  ns  qux-    rm 

dam  delegit  ad  promiffiones  oblignandas, 

alia  poffunt  ad  doctrinam  illuftrandam  ad- 

hiberi ,  quam  qux  Chriftus  adhibuit,  fed  ad 

promiffiones  m  cordibus  noftris  oblignan- 

das  ipfe  fummafapientia  ea  delegit  qua:  a- 

ptiffima  funt,&c. 

Qtiod  prxco  affimulatur  fatori.cord.i  au- 
ditorum  terrx,&c.  vide  alibi  in  parabola  fe- 
min.  Marc.  «.4.V.I4. 

Surget  cum  lucet,  noBu  dormit.~]  Videtur  Vcrf.  n, 
curae  &  timoris  vacuitatem  indicare,  de  qua  Mimjhit 
F  f  f  1  Pftim. 


iriinijierii 
fucceffufe 
non  cru- 
cianctum, 


ncc  ani- 
tnum  abji 
citndum. 


cum  optra 
fidehum 
impcrfecla 
Deo^rAtHy 


Vetf.  29. 
cjwjs  tan. 
cfem  ingU- 
riam  addu- 
cet. 


414  H      A      R      M 

Pfalm.}.6".Ioh.  10,  9.  Acior.  I,M.  Quodo- 
centur  [vliniflt i,perfuncr,o  diligenter  &  cau- 
te  ofFicio  in  prxdicando  ,  &c.  ne  de  fuccef- 
fu  mquieti  lint.  Sienim  cura  &  anxietate 
cubitum  ad  ftaturam  addcre  non  pollimus, 
nedum  ,  &c.  tam  enim  peccamus  m  ea  qux 
Dei  funt  invadendo  ,  quam  noftri  officii 
funt  omittendo  :  vide  ad  Connth.  cura  0- 
mnium  Ecclefarum  mihi  incumbit ,  &  cum 
hoc  Ioco  concilia.  Quod  idem  ad  aliorum 
hominum  opificia  &  negotiationes  transfer- 
ri  poteft. 

Germinat  &  auget  fe  ,  ita  ut  agricola  il- 
Iud  non  perfcntifc.it. Hinc  obfcrvatur  etiam 
non  ideo  dcjici  oportereaut  dcfpondereani- 
mum,  li  aut  fruttus  non  ftatim  apparet ,  aut 
cum  apparcat  non  ita  perfectus  aut  copiofus 
appareat  .  Qtiandoquidem  fumpto  fpatio 
adolefcit ,  donec  adultum  fructum  proferar. 
Sicut  igitur  agricola  poft  fumptus  factos  & 
laborcs  exantlatos  mellem  patienter  expe- 
clat:  &  ut  roercator  merces  aquis  &  pericu- 
lo  maris  committens ,  navis  reditum  xquo 
animo  prxftolatur,  tametfi  interdum  totum 
ttiennium  initinere  fitjiic  nos  tantifperex- 
peclare  xquum  eft  ,  quoad  Deus  meilis  & 
quxftuofx  negotiationis  noftrx  fperatum 
gaudium  oftendat.  Eoquemagis  quodDeus 
ipfe  agricola  eft ,  cui  ut  feritur  iic  &  demeti 
oportebit :  nos  duntaxat  fcrvi  fumus ,  qui  ii 
opcram  noftra  fideliterprxftitcrimus ,  quod 
nos  torqueat  nihil  eft. 

Hocetiamad  fidcles  accommodandum, 
qui  dubii  &  anxii  funt ,  quod  Dei  virtutem 
&  operationem  in  fe  non  fentiunt. 

Tres  gradus  conftituit ,  Primum,  accre- 
tionis  herbx.  Secundo.fpicx  inanis.  Tertio, 
fiumentoplena?.  Q110  docemuf  opcra  no- 
ftra  impcrfccta  &  multis  nxvis  afperia  ,  ta- 
nien  Dco  grata  efle,  modo  ad  perfectionem 
contcndamus ,  &  qux  a  tergo  funt  oblivi- 
fcamur,  ad  ea  fcramur  qux  a  fronte  funt :  ut 
cnim  agricola  herba  &  fegetibus  immaturis 
lxtatur ,  qux  tamen  nilnl  utilitatis  111  fc  ha- 
bent  ;  (ic  Dcus  noftris  operibus  immatutis 
lxt.uur,  qux  nondum  aut  illi  glorix  aut  Ec- 
cleiix  emolumento  efle  polTunt.  Cum  pueri 
in  fcholis.juvenes  in  Academia  opcram  dant 
littcris ,  &c.  hoc  adeo  acceptum  &  parenti- 
bus  gtatum  eft,  etli  nihil  adhuc  prxter  fum- 
ptus,  &c.  iic,  &c. 

Remuneratio  in  parabola  prxftat,fed  im- 
perfonaliter  loquiturexphraiiHebrxorum, 
Deum  meflorerri  intelligit.  Vt  igitur  agri- 
cola  frugi  iimul  ac  feges  matura  eft  falcem 


O     N     I      A 

immittit ,  &  in  horreum  congerit ;  fic  Deus 
in  ccelum  tanquam  ingrananumfuum.vide 
lob.^,1.6. 

Hujus  etiam  parabolx  fumma  cft.ex  par-  vetf.  3». 
vis  initiis  Ecdeliam  Ionge  lateque  dirfundi. 
Chriftum  plcbem  promifcue  docentem.hanc 
de  Synapi  parabolam,  cum  aliis  omnibus  his 
qui  Chnfto  nomcn  dederant, explicane. 

Scopus  eft,  Ecclefiam  cum  adverfus  pau- 
citatcm  ftiam  ,  tum  adverfus  Scripturarum 
fpropter  fuam  in  intelligendo  tarditatem) 
difficultatem  confolari. 

Partes  con-  C  fua  tenuia  &  exilia  princi- 
folationis  Ec-J     pia,  1/^50,31,51. 
clefix  advcr-^  tarditatem  in  Scripturis  in- 
V.    tclligendis,  iw/33,54. 


fus 


In  priore /  Quxftio, 
dttoCant, \  Rcfponfio. 


In  quiflione  proponitur  noftraad  prxci- 
pua  myfteria  indocilitas,  dum  Chriftus ,  qui 
eft  fapientia  Patris  inducitur ,  addubitans  & 
fccum  difquircns.aniitaliquidin  rerum  na- 
tura  quod  poffit  fua  Iuce  tenebras  noftras  il- 
luftrare :  ut  magnus  Eccleiix  conliliarius, 
poene  quali  inops  confilii  hic  nobis  propo- 
natur ,  quo  modo  noftrx  ignorantix  &  tar- 
ditati  mcdeatur. 

Deinde  docentur  hic  Miniftri  magnam 
operam  &  diligentiam  ponere  ,  inveniendis 
his  qux  populi  in  intelligendo  infantiam  & 
indocilitatem  juvare  poflint.  Vndc  Hof.  11, 
v.  11.  populo  exprobrante  ,  quod  fub  Mini- 
fterio  Prophetarum.iimilitudine  utentium 
non  profcciirent.  Alatth.i},ji,^i. 

Sequitur  altera  depultio  ofFenfionis ,  ex 
paucitate  profitentium  Euangelium.  Cum 
enim  pauci  admodum  funt  qui  veritatem 
tuentur  ,  &  prxterca  omnes  aditus  multi- 
plicandi  numeri  interclufi  videanrur ,  eo 
quodquiillam  profitentur  infirmi  &  igno- 
biles  fint ;  fcd  quiextiniftam  volunt  infiniti, 
valentes  etiam  viribus  nobilefque.  Inde  qui- 
dam  vim  pertimefcentes  fe  ab  Euangeho 
autfubducunt ,  aut  fe  (prout  veritas  poftu- 
lat)  non  adjungunt :  ahi  vero  putant  verita- 
tem  Dei  non  eflc  ,  qux  tam  incomitata& 
defcrta  eft  ,  &c.  Quotufquifque  enim  puta- 
ret  tahtam  principem  &  veluti  regis  filiam 
tam  inftipatam  efle  ,  neque  gynicxo  magis 
frequentem  ?  aut  quis  exiftimaret  eum  Dei 
unigenitum  efle  Filium  ,  qui  tam  folitarius 
incedat?  ficut  enim  Abimilcchtis  Davidi  ira- 
tum  Saulem  fufpicabatur ,  quod  paucis  ad- 
modumfervis  ftipatusadvenerat;ita&c.  Sic 
olim  Iudxi  abjccta  initia  templi  inftaurandi 

contem- 


Hominvm 
ad  mjftt~ 
ria  indoci* 


quatt  i 
Mimfrh 
ea  jtfpam- 

cla. 


Vcrf^r. 
Paucttai 
corum  qui 
veritatem 

tnciiim; 


tontcmnere  parati  erant,apud  Aggmm  Pro- 

phecam.  Sicut  hodic  fanatici  quidam  ,  cjui 

hxc  apud  nos  religionis  principia  aipcrnan- 

tur. 

rmigiiur        In  quo  illud  primum  adverfus    Pontificws 

Ecdiji.i  ex  notandum  ,  Ecclcliam  non  efle  ex  multitu- 

muititudi-  jjnc  ccrlfcndam  &  xftimandam  ,  nili  vclmt 

«  a*fi*-   C|]r jfti  t ccicium  ab  lpfo  colleftam  damna- 

re.   Sed  excipiunt  Chrifti  tcmporibus  qui- 

dem  anguftam  &  contraftam ,  poft  Apofto- 

lorum  tcmporibus  itadilatandam  &  ampli- 

ficandam  ,  ut  nunquam  ad  pnftinam  pauci- 

tatcni  &  anguftiam  coarttari  &  compingi 

potuerit.  Verum.hoc  ab  illisdicitur.non  au- 

tem  docetur.Interim  quomodo  fibi  iplis  non 

confcntiunt,  qui  dc  Ecdelia  vilibilieoque 

numcrofailludaccipiunt ,  fcilicet  ,  Civitas 

fupra  montem  pofita,  illud  enim  de  Apoftohs 

afrirmari  palam  cft.Sed  videntur  cx  hoc  ipfo 

loco  rcfclli  polVcnam  Chriftus  Ecdeiix  fta- 

tum  non  una  xtacc  ,  fed  qualis  fxpius  elk 

poflic  delcnbit,  &  Apoftolus  inlignem  a  ve- 

ritate  dcfectionem  futuram  prxdixic.   Vide 

aliasquxadhunc  locum  fpeihnt.   Dcinde 

adhibe  conlbhtionemadvcrfus  centationem 

cx  paucitate  ,  fcilicet  quod  unus  Deus  nobis 

fufhcit  :  id  illuftracxe.nplo  Abralix. 

v  s  ,j  Dcindc  nos  adverfas  hanc  tentationem 

cui tmt»  confirnnc ,  fcilicet ,  forc  ut  utcumque  funt 

m-lti  c>~    pauci  ,  multi  &  numcroli  tamen  futun  tint: 

tutmmfi     tametli  in  fpeciem  nulla  fpes  jppjreat.  Sicut 

fitmi.       cniinfynjpisgranum,&c.  Eft  cnimincredi- 

bile,  nili  evenais  nos  contrarium  docercf  ,ex 

tam  minutulo  feminc  tantum  baculum  rj- 

mis  Jirrufum  exorin  pofle  :  &  vix  credibile 

eft ,  parum  R-rmenti  unico  tantum  loco  in- 

jectum  &  infertum,  adomnes  confperli  par- 

tes  &  particulas  permanaturum  ;   fic  &c. 


e      l      r      c      a.  4,5 

Quod  fi  hxc  ab  hominibus  confita  &  irriga- 
ta  ita  crcfcunt  &  pcrvagantur.&c.Ignis  fcin- 
tilla  quantam  vim  lignorumiucendctiEuan- 
gehi  verodoftrina  igniaflmiulatur.  Att.  1. 
ltem  codem  loco  vento  valido  pervadenti 
omnialoca;  ncc  a  quoquam  impcdinpof- 
fet.  Contemplemur  m  Abrahamo,  qui  cum 
folus  cllct  &  vetulus,  uxoremquc&  ftenlem 
&  cfFoetam  haberet  ,  ut  nulla  fpes  prolis  af- 
fulgcret ,  promiflione  tamen  Dei  tanquam 
fynapis  grano  in  infiaicam  multitudinem 
evalit :  ut  ejus  filii  cum  ftellis ,  arcna  maris, 
pulvere  componantur:  ut  ejus  himilia  in  re- 
gnumexcrcveric ,  ubi  infinitxfamilix  nidi- 
ricabantur.  Aliquid  hujufmodi  lcgitur  Dt- 
mel.i.  dc  l.ipide  excifo  ex  montc,  qui  excre- 
vit  in  ingcntem  magnicudinem.  Sicut  enim 
Chrirtus  primo  huinilis  &  abjectus  fpccic  , 
poft  in  fummam  claritatem  evectus  eft  ;  fic, 
&c.  Hujus  autem  paraboli  veritas  primum 
Apoftolorum-temporibus  cognita  eft  ,  cum 
referencc  Propheca  verbum  Hicrofolymis 
egreiTum  totius  orbis  aures  perfonavit:&  ibi 
tanquam  inangurto  Ioco  conclufum,  totam 
confpcrlionem  fermentavit.  Hoc  &  noftris 
temporibus  cognitum  eft.  Quod  enim  pri- 
mum  in  familiis  reconditum  erat,poft  id  ur- 
bes,  deinde  in  regn a  provenic. 

Quod  vero  femen  papaveris,  &  rutx  alia-  nmmol!i> 
rumque  hcrbarum  minus  eft ,  cum  verbis/>«^/>« 
Chrifti  nonpugnat;  quiaminimum  dicitur,  £""»<''» 
ratione  habita  arbufculx  qux  inde  afliirgit.  "i"""""71' 
Tametfi  vero  fynapis  noftri  femen  in  tan- 
tam  altitudinem  &  magnitudinem  non  eva- 
dat ,  camcn  in  Iudxa  hoc  factum  efle  ,  du- 
bium  non  ert.  Quod  idem  in  arundine  fit, 
qux  ibi  arborefcic  ,  cum  apud  nos  perindc 
non  faciat. 


M  A  t  t  H.  cap.ii.averfii.ati^. 

33  Aliamparabolamloquutuseileis,  diccns  ,  Simile  cslregnum  ccclorumfer- 
tnento,  quod  acceptum  mulier  indidit  in  fariiu  fata  tri.t ,  ufquequofermentaretur 
tota. 

34  Usc  omtiia  loqutitus  esl  IESVSperparabolas  ad  turbam :  &  abfqueparabob 
tiihilloquutuscsl  eis. 

35  Vt  compleretur  qttod  diclumfuit  per  Vrophctam,  dkentem ;  Aperiamper  pa- 
rabolas  os  meum  :  eruclabo  occultata  ajaclo  muiidifundamento. 

3 6  Tunc dnniffa  turb.i  vcnit dommn  1ESVS,& adierunt  eum  difapult  ejus,  di- 
centes;  Edijfere  nobis  parabolam  z.iz.aniorum  agri  tllitts. 

37  Ipfe vero rejpondens,  dixiteis,  Ouifeminatboiiumfemen eslfilius  hominis: 
3S  Ager  autem,  esi  inttudus :  bonum  rerofemenjuutplii  regni :  UMntA  vero, 

funt  filti  illius  Mali. 

Fff  5  j??lni- 


416  H      A      R       M       O      N      I      A 

29  Inimicus ttutem  quifeminavit  ea,  esl  diabolus :  mjtit  vero ,  confummatiofe. 
eulieft :  meffores  autem,  Angelifunt. 

40  Sicut  ergo  colligumur  %.iz.tnia ,  &  igni  exurttntur ;  ita  erit  in  confummaiio- 
nefeculihujus. 

4t  Mittet  Filius  bominis  Angelos  fuos ,  quicolligent  ex  ipfius  regno  omnia  offen- 
dicula,  &  eos  qui  dant  operam  tranfgrepom  legvs : 

42  Projicientque  eos  infornacem  ignis  :  illic  eritfletus,  ftridorque  dentium. 

43  Tuncjufti  ejfulgebunt  utfol  3  in  regnopatrisfui.  Qui  b«bet  aures  ad  audien- 
dum  audiat. 


33- 


A  N  A  L  r  s  i  s. 

ECclefiaeexparvis  initiis  magnum  incrementum 
illuftrat  compatatione  fimilitudinis ,  nempe 
fermenti;  cujus  effe&um  defignatur ,  quodpluti- 
inum  farina:  fermentat ;  quod  amplificatur  fuo  di- 
vetfo,  quamvisquantitateexiguum  fit :  defctibitur 
a  fubie&o  Ioco  ,  nempc  condendum  efle  in  niedio 
confperfionis. 

Verf.  34.,  3S  •  Finem  oftendit cur  parabolis  doftri- 
nam  adumbrarit ;  ut  impletetur  quod  Pfalmifta  ce- 
cinit,  qui  cum  fotmam  docendt  deiignat  pataboli- 
cam,  &fubje£tum  dofttina:,  nempe  abftrufa  8c 
abfcondita  a  jac~tis  mundi  fundamentis. 

VerJ'.36.  Quatdam  Chiifti  eftefta  notantur, 
nempe quod  dimifit &  ablegavit  turbam.  Deinde 
quod  indomum  fe  recepit,  qua?adjun£to  tempore 
declarantur ,  nempe  poftquam  plerafque  parabolas 
apud  tutbam  propofuiftet.  Cujus  dimiftionis  & 
indomum  receptusadjuncrumerat,  eorumdifci- 
pulorum  ad  eum  acceffio:  deinde  adjun&a petitio, 
ut  illis  parabolam  zizaniorum  ediffereret. 

Verfn.  Seminatorispati  Chnftus  illuftratur, 
mundusagro. 

Vcrf.i  8.  Filii  regni  bonb  femine ,  filii  diaboli 
zizaniis. 

Verf.59.  Diabolus  maligno & infefto homine, 
mundi  finis  nicffe ,  Angeli  mefloribus. 

Verf.a,o,<\\.  Ratiocompatationisredditurapa- 
libus ,  quia  ut  racfle  wwacolhguntut  a  meflori- 
bus ,  ur  incendio  confumantur ;  fic  in  mundi  fine 
Angeli  a  Chrifto  emifli  omnes  impiobos  colli- 
gent ,  improbiautemabeffe&o  iniquitatemope- 
randi,  8c  pariter  offenfaculorum,  ad  qux  homines 
impingunt,  defcribuntur. 

Verf.+z.  Collettionis  autem  finis  indicatur ,  ut 
jn  caminum  ignis  ardentis  conjiciantur ;  cujus 
conje&ionis  effe&um  cft,  fletus  Sc  fttidorden- 
tium. 

Verf.^i.  Hujus  autem  plens  &  confummatx 
impioium  a  piis  feparationis  effeftum  eft  ,  quod 
jufti  fulgebunt;  quifulgor  fuo  fubjc&o  Ioco  defi  - 
nitur ,  in  regno  gloriofo  Patris ,  8c  illuftratur  pari 
radiorumfolis. 

METAPHRASIS. 

ALiam  parabolam  loquutus  eil  turbs. ,  di- 
cens  :  verbi  pr/edtcatio  ,  facramentorum 
adminiftratio,  &  difciphnn  Ecclefiafticx.  debi- 
ta  procuratio  ,  quibus  ad  regnum  ccclorum  a- 
dittu paratur.fermenti  rattonem  habet.Nam 


ut  fermentum  quantumvts  exiguum  ingenti 
majf*.  conjperfionts  indttum  ,  ut  omnes  maff* 
partes  permeans  ,  {$  fe  dijfundens ,  majfam 
prius  infipidam  angufto  temports  Jpatio  fapi- 
dam  reddit:  fic  h&c  prudenter  accommodata, 
brevi  fpatio  Ecclefit  anguftos  fines  dilatant. 
Httc  autem  per parabolas  idctrco propofuit ,  ut 
in  Cbrifto  impleretur  denuo ,  quodoltmdefe 
Pfalmijiacectnit,  dicens:  Aperiam  in  parabo- 
lrsosmeum,  &  eructabo  reconditaabipiis 
pene  rcrum  origimbus  &  ja&is  mundifun.- 
damentis  :  ficut enim  Propbeta  veteres  bifto- 
rtas  alte  repettt ,  ut  fu£  nt atts populum  in  pie- 
tate  tnftitueret ;  ftc  Chrtftus  qit£  ab  bomini- 
bus  tn  communi  vitageruntur ,  ad  Jptritualts 
vtts.  inftttutionem  ,  adftut  itatts  homtnes  tra- 
duxit.  Poli  turbs.  miffione  facia  ,  Q>  illofe  in 
domum  reciptente  ,  dijcipult  eum  accefferunt, 
dtcentes:  Ediffere  &  evolve  (qudfo)  nobtspa- 
rabolam  de  7tzanits  in  agro  hinc  inde  perfper- 
fis.  &uibtts  Ieftts  rejpondens  ,  dtxit :  Qutfertt 
bonum  femen ,  egomet  ipfe  fum  ,  qui  ob  eam 
caufam  etiam  bumana  natura  ajjumta  filim 
bomtnis  vere  appellor,  Agro  vero  mundus  u- 
biferitur  adumbratur  :  bonum  autemfemen 
fttnt  hi ,  qui  regno  caelorum  pofftdendo  defti- 
nantur ,  Deo  bonum  femen  diBi ,  quia  verbi 
divtni  pr&dicatione  ,  tanqttam  Jemtne  immor- 
talt  filii  Dei  renafcuntur  :  zizania  vero  ad- 
umbrant  filios  Diabolt ,  utpote  qtii  Diaboli 
imaginem  exprejfam  naturagerentes  ,  ad  ejtts 
fe  imitationem  porro  faSis  componunt.  Per 
malignum  &  infeftum  hominem,  qut  z.iz,anta 
dijfeminavit  Diabolum  ,  Dei  &  ptorum  jura- 
ttlm  hoftem;per  temptts  mejfis  mundt  confum- 
mationem;  denktue  per  mejfores  angelos  intel- 
ligi  volo.  &uemadmodttm  igttur  in  mejfe 
coiUguntur  z.iz.ania ,  ut  igne  pereant ,  fic  tn 
hujus  mundi  confummattonefiet.  Suosenim 
eleclos  Angelos  mittet  filitts  bominis,  qui  idem 
eil  Angelorum  Dominu-s :  tit  coUecits  i  rcgno 
fuo  (quod  esi  Ecclefia)  cmnibus  impiis  ,  qm 
impattiorits  occafionem  ajfidttitate  peccandi 

pm 


34,35i 


3*. 


37- 


3»' 


3?- 


4  0. 


4r. 


:*l. 


43' 


Verf.  J-f, 
5$. 

Profhtln- 
rttm  ixtm- 
flo  Cltriflut 
ftr  fjr.tbo- 
i.u  UcHtia 


ttx- 

tmflo  cr 
tiunc  tioctn- 

it.ni: 


£     V     A     N      G 

ptts  pnbent.  Eofdemin  caminum ,  igne  Dei 
ira  tjtn.jtiam  flatu  accenfo  ,  ardentem  conji- 
ciant :  ubt  ertt ,  fme  omni  cejfatione,  poil  con- 

fummationem  mundi ,  fletm  ($  (iruior  den- 
tiitm  ,  ex  tnfimto  cruciatu  animi  &  corpom 
cxprcffus.  Contra  verojufti,  cum  a  propria  & 
ingentta  corruptione  ,  tum  vero  ab  afcttttia  & 
adventitia  improborum  tnaumatione  penitm 

feparati  fuerint,  mn  tum.  ut  oltm,  ficut  Luna 
iy.is.fua  luce  mutabilis  efi ;  fedut  ipfe  Sol,  infi- 
nito  fulgore Jplendebunt  in  regno  Vatm  fui. 

P  R  A  X  I  S. 

HVjus  parabolici  doiftrini  aliam  ratio- 
acm  alligiut  ,  .i  teftimonio  Propheti 
du&am,  P/i/.7S.Nam  ut  Propheta  Afaphus 
Ifraelemde  rebus  ante  llludtempus  parum 
notis  mformarct,  ad  attentionem  parandam 
parabolis  fe  hoc  fitturum  profitctur  (um- 
etli  enim  probe  fcicbant  eo  Pfalmp  com- 
prchenfigeftaefle,  tamenufum  eoium  &: 
documenta  qui  ad  omnem  Eccleiii  pofte 
ritatem  accommodanda  erant,  maxime  vcro 
qui  Chriitum  &  Eccleiiam  ejus  adumbra- 
bant ,  tenuiter  d„guftabant :  pr-c  ut  pii  qui 
Davidis  tempore  vixerunt ,  quo  tancjuam 
novum  lucis  &  cognitionis  Dei  inciemen- 
tum  affulocbat.  Nam  cum  erant  ante  diud 
tempus  inigma  erant ,  ita  ut  illud  cnp.3  non 
videatur  poae  ad  mundi  mitiuni  reici  ri ,  fed 
ad  cxituru  cx  >£gypto)  lic  Chnltus  cum  res 
multo  admirabiliores ,  &  prioribus  feculis 
omnibus  ignotas  (P-phefi  3,5.)  complexurus 
eflet.idem  docendi  genus  delegifle  ab  Euan- 
gelifta  confirmatur.  Quodocctur.Chnltum 
fummum  Prophetam  5:  Prophetarum  Do- 
minum,  feipfum  non  tantum  Prophecici 
dodtrim  ,  feddocendi  ctiam  forrauli  Pro- 
phetis  ufurpati  obftrinxifle  :  ut  tametii  oc- 
cultandi  myfteni  neceiTitas  ei  incumberet, 
cfletque  ad  eam  rem  paraboli  umbra  apnf- 
lima  ,  eam  tamen  ad  involucrum&  integu- 
mentum  fcnfus  fui  adhibcre  noluifle  ,  nili 
Prophetarum  veftigiis  inliftenti ,  illi  hoc  fa- 
cere  fis  fuiflet.Eodemquefundamento  niti- 
tur ,  quod  tanta  frequentia  parabolas  ufur- 
parit:  quod  Euangelifta  ex  verboriWKfcu 
ip<jU%ofiai  eleganter  obfervavit. 

Quamobrem  non  tantu  dodtrina  Prophe- 
tarum  &  Apoftolorum  eft  rctincnda,  fed  ge- 
nus  docendi  ab  iilis  ufurpatum  i  nobis  quo- 
ad  poflumus  colendum  erit.  Non  quod  hu- 
jufmodi  oracio  feftanda  1  nobis  iic,  qui  mi- 
nus  ab  audicoribus  percipiatnr ,  ldcnimin 
cxcmplum  traliendura  non  eiTe  fupra  often- 


b    l    r    c    A.  4i7 

dimus:  fed  uc  adquamcunque  remdocen- 
dam  nosapplicuerimus.eam  ad  auditorum&r 
atgumenti  quod  fubjicitur  ufum  ,  cxcmplo 
Prophecarum  accommodemus.  Quodenim 
Apoftolisinfe  defendendis  promiflum  eft, 
ut  non  tantum  quid  ,  fed  quomodo  etiam 
loquanturSpiritu  Sandto  edoccndi  cflent,  id 
Iatius  patet:  &  non  tantum  in  judicio  apolo- 
giam  ,  fed  in  fuggcftu  dodtrinam  comple- 
clitur.  Quod  (i  loqucndi  formuli  a  Spiritu 
Sanctoedoiftifunt ,  quis  non  vidct  eas  ad 
iditlcandam  Eccleliam.iptiores  cfle  ,quam 
quicx  pcrcgrinis  &  prophanis  fcriptoribus 
pctuntur,  cV:  humano  ingenioexcogitantur» 
Aut  exiftimabimus  Spintum  Sarxftum.a  quo 
dodtrini  frudhis  in  folidum  pendet,pleniore 
benedidtione  hominura  inventam  quam  a  fc 
didtacam  doccndi   formulam   perfequutu- 
rum.Nili  igitur  peritior  aliquis  artifex  inve- 
niatur.qui  dottnni  veritacis  apcius  vehicu- 
lum  etFingit  acquc  fabricccur,  quoad  intel- 
hgentiam  clcclorumperferatur,  quamquod 
iormavit  Spiritus  Sandlus ,  hoc  fine  contro- 
vcriia  utendum  erir  tanquamaptiiTimo.Ad- 
co  quocies  pro  concione  dicendum  erit.quid 
doceamus    petendum  eft  ;    quod  idem  111 
modo  docendi  priftandum  efle  ,  fupcrior  a 
rae  produdlus  locus  convincit.  Sicut  igitur 
ad  ip/am  quam  prccibus  pecimus  doiftrinam, 
adipifcendam  &    incclligendam ,  ad   ficra 
Scnpcurarum  oracula  confugimus ;  iic  ut 
quomodofpiritus  didtat  doccamus,  non  ali- 
undequara  ad  Spiritus  Sandtiin  Scripturis 
confuetudinem  rccurrendumerit.  In  Tem- 
plo  &  Tabernaculo,  res  facri  non  nili  facris 
etiam  valis  proponebancur.  Ita  enim  fcutel- 
lis  ad  lacrumufumdcftinatis,panespropoii- 
tionis  continebantur  :  ad  ignem  ficrum  ex- 
citandum,  facri  forcipes,  &c.  adhibcbantur: 
iic  ad  doclrinam  facram,  &c. 

Notandum,apud  Marcttm  dici,  parabolas  '#•*  "  '<" 
ita  &  tam  familiaribus  rebus  propolitas  efTe  °"1  '""li" 
Sc  obvns,  ut  potuermt  easintelligere;  ut  ju-  peltnl(x 
ftafuerit  improborum  exignoratione  con- 
demnatio  ,  &  Miniftri    etiam  intelligant  , 
quibus  potifTimum  rebus  (irailitudines  fint 
pctendi;  nec  illos  ccelum  fubvolare  dtbere, 
quo  plebes  eos  fua  intelligencia  profequi 
nefciant;  fed  ,  &c.  Qui  fi  hac  ratione  fum- 
mc  obfervanda  erant ,  quanto  magis  Euan- 
gelica  do<Ttrina,  aui  majore  tcmporis  fpatio 
delituit,  &  cujus    vel    unicum  nat:vitatis 
Chrifti  myfterium  plus  myfterii&  admira- 
tionis  habet,  quam  omnia  illa  miracula,qui 
yel  in  ^tgypto  vcl  in  defertoediufunt.  Et 

hujus 


4i8  H    A    R    w 

hujus  quidem  doctrinl  non  modo  nihil  fi- 
milc  ab  initio  mundi  extitit ,  fed  nec  dein- 
ceps^d  mundi  ufque  finem  extabit.  Huc 
pertiriet  fententia  illa  ,  andiviffe  Apoftolos 
qu£  neqtte  Trophet/L  neqtte  Reges ,  tyc.  Non 
iinc  caufa  igitur  tsVxfyixicv  vocatur  doftri- 
na  Novi  Teftamenti,cum  nihil  unquam  aut 
ante  adtis  temporibus  aut  futuns  innotefcct, 
quod  cum  hoc  arcano  aut  cum  iis  novis 
contendat:  qui  tametli  quibufdam  exoleta, 
pervetufta  &  fatis  decanratavideantur  ,  ta- 
nien  in  ca  inquirenti ,  quotidie  aliquid  illi 
novi  occurret.  Cujus  fcicntiamajori  qua- 
dam  voluptate  eum  pcrfundat  ,  quam  prar- 
ftantiffima  qui  ufpiam  alibi  narrantur  SJxf- 
ye\ia.  Omnes ,  cum  publicus  tabellarius 
nppulcrit ,  occurrunt  &  advolant  ;  ut  qui 
nova  ex  patria  afferantur  quam  primum  ref- 
cifcant,  &c. 

Difcipulis  hoc  petentibus,  Chriftus  para- 
bolam  zizaniorum  evolvit  atque  explicat. 
Cujus  f  Difcipuloruma  Chrifto  petitio. 
partes^  Chrifti   eorum   petitioni   refpon- 
funt,    ^    iio. 
Verf.  ;i.         In  priore  ,  piorum  ingenium  qui  minus 
Di/iipnto-  iutellefta  requirunt,perfpicitur.  Hoc  probe 
ritm  pictai  difcipulorurn  profeflioni  competit :  quoin 
in  pctitune  ccncu  omnes  pii  exiftimandifunt.  Tametii 
expojitiomj  .    ...  l  ,1     -  rr 

ta.aboU-    enim  Chriftianorumappellarioneatiumpta, 

difcipulorum  nomen  exolevit,res  ipfa  tamen 

remaniit.  Vt  igiturdifcipulus  hilitans,  ro- 

git.n,  &c.  Quis  dc  teftamento  paternoad- 

dubitans ,  aut  de  monumcntis  quz  hiredi- 

tatem  fuam  continent ,  non  libenter  nodi 

expeditionem.quirit.   Qui  igitur  de  hac  re 

folliciti  non  funt  ,  hoc  ipfo  declarant  ad  fe 

hireditatem  non  pertinere.  Quinimo  fit  ut 

non  percunftantes ,  non  modo  non  intel- 

ligunt  quod  dicitur  ,  fed  contrarium  pror- 

fum  fccum  domumreferunt :  ur  pro  iemi- 

nc  bono ,  zizania:  propane,  venenumre- 

portent. 

Verf  »t  Seminatorem  dicit,  Czfilittm  homiriu :  eo- 

ingiufe-    que  Eccleiix  Doilor  &  Prophetanomina- 

mindtor      tur.   Cujufcunque  igitur  ad  fementem  fa- 

ipfefitim     cicndam  miniftcrio  &  manu  utitur  in  difle- 

htmw.i,     jjjjnanJo  Euangelio  ,    ipfe  eft  Seminator. 

Quod  in  nobis  ftudium  lingulare  accendat, 

pndicatum  Euangelium  audiendi.Qui  enim 

vos  audit,me  audit.  Defle&endi  igitur  oculi 

a  mifero  homuncione  qui  manum  pnftat, 

&  ad  Chrifti  majeftatem  referendi:  non  tan- 

quam  ex  fuggefto  verbum  fonaret ,  fed  tan- 

quam  de  ccelo  excipiendum :  &  tanquam 

ftimmo  ccclo  &  throno  Maieftatis .  Quis 


O     N     I     A 

non  libenter  Salomonem  audiret,  aut  aliurri 
quemvis  ejus  graviflunos  fermones  &  fa- 
pientii  diclarefercntem  :  Et  tamen  major 
eftSilomone:  ipfa  fcilicet  Patris  fapientia. 
Quem  igiturpuderet  x  Chrifto  quod  nefcit 
difcere  ?  ii  angelum  de  ccelo  miliflet,  ut  le- 
gatione  erga  nos  fungeretur,  audientiam 
pnbuiffe  oportuit:  nunc  verocum  Filium 
unigenitum  milit  &c.  Idem  etiam  utile  cft. 
ad  timorem  &  metum  incutiendum.  Heb.z. 
tam  amplam  legationem  &:  quidempacis  o- 
ptionem  afferentem. 

Mnndtu  esl  ager:  non  ut  olim,  Iudia;fed  Verf.  js. 
univerfus  orbis.  Qui  cnim  ohm  deferti  numdm  te- 
crant  regiones ,  locus  ferarum  beftiarum  ,  '""•?,"> 
draconum  ,  &c.  nunc  eft  ager  Domini,  vi-  """"*/'" 
nea  Domini,  horrus  Domini,  &c.  Prius,  bo- 
num  fcmen,  cum  fermone  ;  nunc  piis  com- 
fxnmx  femen  b  nttm  :  quia  ,  fermonis  femi- 
ne  genexantur:  quia,  ut  ex  femine  fpica  pro- 
greflu  tcmporisaflurgit ;  iic  ex  parvis  ini- 
tiis  tandem  ad  perfectionem  perducitur . 
Quo  indicatur  ,  nos  prima  quiquepietatis 
initia  ,  a  femente  Verbi  Dei  haurire :  nihil 
nobis  iniitum  natura  efle  ,  pnter  vitiofa. 
Quod  autem  verbo  ad  vivam&  certamre- 
gni  fpem  gignamus  ,  id  noftram  ad  audien- 
dum  diligentiam  acuat :  &  ad  accipiendum 
femenftudmm  inflammet.  Sunt  enim  non 
tantumex  regia  ftirpe,  fed  Rcgcsquotquot 
hoc  femine  rcgenerantur ,  &  Mouarchx 
cceli  &  terri. 

Zizania  ,  diaboli  filios  efle,  eaufareddi-  \i\aniafi- 
tur  ,  quod  ab  illo  gignantur  &  profeminen-  '"  diabe!it 
tur,  Ioh.  8.  vos  fiih  diabol:  eftis,  tfc.  &  i  loh. 
3,8,9,10.  Genefi.  3.  femen  ferpcntu.  Quod 
horrorem  incutiat,ii  quis  illud  pro  dignitate 
reputet.  Qmbufcunque  enim  parentibus  (e 
onundos  jaftant ,  tamen  niii  pietate  vera 
imbuanrur,riliifunt  diaboli.  Vide  1  Ioh.  3,9. 
eoque,hiredes  &  cohiredes  diabo\i,Matth. 
15.  Ex  quo  verbi  pndicationem,  inquitatis 
caufam  non  efledeclarat. 

Finis  mimdteH  me/jis.]  Quod  certiffime  verf. ;*. 
notat,  finem  hujus  mundi  fore.  Vtenim  Cc-  finn  m*n- 
mentemmeflisfequitur;  iic  Euangeliipn-  di  mefin, 
dicationem  finis  mundi.' Erit  dies  juftitii, 
quo  quifque  prout  gefferit  fe,accipiet.Alio- 
qui  ,  pejor.eflet  piorum  conditio  1  Thefi.  1. 
&  1  Cor.  if.  paterfamilias  nimis  diffolutus 
effet,  quifuos  fervos  nunquamad  ponen- 
dum  rarionem  revocarcr. 

Meffores  Angeli.]h\iniilri  etiam  meffores  rnefforei 
dicuntur  :  fed  qui  homines  in  Ecclelil  mi-  A»geli,«i 
htantis  hprrcum  coiligant  :  cum  Augeli,  in  /.    '"'" 

Eccle-^'- 


Verf.4». 
&c. 


t       L       I       C       /..  419 

(non  ut  ante  carptim)  coIlec"tos  X:  conftri- 
c"los  in  iguem  ardentcm  projicient.Hicqui- 
dem  (inter  homines)  unus  potcntia  :  alius, 
raercedc  ;  alius  ,  blandis  polhcitationibus  ; 
deniquc  alius  quod  non  innotefcat ,  fc  judi- 
ciis  &  pccnis  eximitrfed  ibi  nihil  horum  iiTl- 
pcdiet ,  cjuo  rninus  ad  fupplicium  rapientur. 
Nec  vero  pugnat  quod  Matth.  15.  habetur, 
ubi  Chriftus  dicitur  fcgrcgaturus  hcedosab 
agnis.  Nam  Chriftus  hoc  faciet  minifterio 
angelorum:  unde  fuum  hoc  faclum  jure  vo- 
care  pofllt.  Interim  vero  Ecclefia:  &  Rei- 
publica:  caftigationes  &  fupplicia  iioq  de- 
bcnt  ccfTare. 

T.Tt.]  Nam  hic  vita  noftraabfconditaeft  Vaf.** 
inChrifto,  &c.  Colojf.y 


E     V     A     N     G 

Ecclelum  triumphantem  convehant.  Illi 

falce  verbi  hoc  faciunt :  Angcli,  falcc  robo- 

ris  &  virium.  Illi.cxhortationtbus  &  pcrfua- 

fionibus.  Hi  vero,  vi.  Illi  non  line  contradi- 

ftione  &:  reluctatione.  His  relifti  non  pote- 

rit.  Vtut  enira  improbi  hic  cum  melTonbus 

colluftentur,  &  non  iinc  aliquo ,  ut  libi  vi- 

detur,  fructu  ;  ibi  tamen  nihil  profuerit  illis 

contraniti;  nec  magis  poterunt  obliftcre, 

quamfalci  prxacuta:  zizania. 

Vt  igitur  agricola  melTorcs  fuo  tempo- 

re ,  id  eft  ,  cura  maturuerit  frumcntum  im- 

*i  «inl^  mjttlti  qy^  &<;.  (5C  chriftus  expleto  piorum 

m'J"'le:    numcro,  Angelos  mittet,  qui  offendicula  5: 

ptrt,l'ctJ-  .  '        o  :  ^    v     .. 

citt  Chri-   improbos  tanquam  zizania  ,  a  pns  tanquam 

/?w  du  il-  frumento  feponent ,  &  vcluti  per  mampulos 

b. 

Matth.  ctp.i-i.averfHyatj}. 

44  Rttrfus  fimiie  eft  regnum  cxlcrum  tbefturo  occttltato  inagro,  quem  naclus 
qttijpiam  occttiuit,  &pr£gattdio quod accipit ex eo,  fubdtuit fefc,  &  omnia  qus. bx- 
bet  vendit,  emttque  agrum  tllum. 

4f  Rttrfus  fimile  es~i  regnum  caiorum  atipiam  negotiatori ,  qturcnti  puichras 
vtargarittu. 

46  Oui  nacltts  qu.tndam  magni  pretii  margaritam ,  abiit  &  renundedit  omnit 
qtu  babebat,  &  emtteam. 

47  Rurfttm  fimile  esl  regnum  ccciorttm fagenx  jacia  in  mare,  &  qtu  res  cttjufris 
generis  coegit. 

45  Quam  impletam  pifcatorcs  fttbduxerttnt  in  litttts:  &  fedentes  qtu  bon.t 
erant  in  vafa  collegerunt,  qtt*.  vero  putria  extra  abjeceritnt. 

40  Ita  erit  in  confummattone  fecult :  prodtbunt  Angeli,  &  fegregabunt  maios  e 
medio  jujlorum : 

jo  Projicientque  eos in  caminttm  ignis :  iliic eritfletus  &firidor  dentittm. 

jt   Diciteis  IESVS ,  intellexiftis  h<ec  omnia  ?  Dicunt  ei,  Etiant  Domine. 

S2  Ipfe  vero  dtxtt  eis ,  Propterea  omnis  Scriba  edoclus  in  regno  cceiorum  ,fimilis 
esi  cttiptam  patrifamilias  qtti  profert  e  tbefauro  fuo  nova  &  vetera. 


ANAL  TCSIS.  |  prxdicatione  conclufus ,  pretiofxmargarirxcom- 

paratur.  Prxtetca  pius  deicribitur  luo  erfccto  qus- 
p  H  R'I  S  T  V  S  cum  verbo,  facramentis,  &c.   rcndi  Margaritam 
^abadjunftopretiodcfcribitur,  quod  illuftra-l      tr~.r.t    u»,- 
tur  comparatione  parium ,  thefauri  in  agro;  deinde 
ab  adjun&a  ejus  a  captu  humani  ingenii  occulta- 


tione:quxcoiriparationepaiiurnexornatur,  nem- 
pethefauriinvifceribus  &  penetralibus  teitxde- 
foffi.  Poft  ab  adjun&aejus  inventione ,  cujuseffe- 
fta  exponuntur ,  cautio  fcilicet  ne  illi  prxripiatur, 
quialiopari  illuftratur ,  nempe  ccelatione  rei  in- 
ventx,  ne  C  evulgetur,  locus  ubithefaurusdefoffus 
eft,  ab  aliquo  antevertatut  &  anticipetur.  Deinde 
altero  effeito  gaudii ,  poft  venditione  omnium 
qux  poflidet ;  quod  fuo  fine  declaratur ,  ut  agrum 
in  quo  thefaurus  eft,  emat. 


Verf.46.  Hxc  inveftigatio  margaritx  arguitur 
fuo  effedo  inventionis  margaritx  quamquxrit, 
item  alio  effccfoomniavendendi  j  quodfuofine 
arguitur,  ut  margaritam  cmat. 

Pirf+y.  Verbi  minifterium  defcribitur  compa- 
rationeparium,  fagenx  jacf  atione ,  ubi  mundus  in 
quem  fagena  dimittitur  maris  Gmilitudine  illu- 
ftratur;  cujus  jaftationis  effecius  defcribitur,  nem- 
pequodresdiverligeneris.  Rete  non  pifccstan- 
tumcircumcludit. 

ytrf.tf.  Poft  alio  effedo  ,  nempe  inlittus  tan- 
quam  in  aerem  ubi  extremum  judicium  fiet.extra- 
hitur ;  deinde  quod  ftudiofe  tanquam  fcdentcs ,  & 


► 


A>r/4s.  Pius  &  Chtiftianus  pati  defcribitur, '  animumadeamremapponentes ,  bonos  a  malis 
«neicatoiis  gemmatiij  Chiiflus,  cum  Euangelii ,  tanquampifccsalapidibusfecernunti  hisin  ram 

C  g  g  tanquam 


41» 


H 


M 


44- 


<H- 


4<J. 


47- 


4«- 


tanquarn  commoda  vafa  afcitis  ,  illis  ad  inferos 
cieftis;  quod  adjunfto  tempoiedefcribitur,  cum 
fagena  implerur. 

P'nf.i,b.  Hicautcm  lecretio  pncipuedefcribi- 
tnr  a'o  adfunifto  tempore,  nempe  in  confummatio- 


conjiciunt ;  putres  vera  &  ttftbtu  humariu 
ineptos  abjiciunt.  Sic  completo  eleBorum  nu- 
mero  (tanqttam  fagena  ptfcibiu  gravi)  in 
mundi  confummatione  futurum  esi.   Angelt 


nemundi,  cum  velutiimpletafagenanumeruse-    xternia  Deo  cmijfi  egredtentur,^  improbos  a. 
lcctorum  abfolvetur;  deinde  fuo  elfkiente,  nempe   piis  tanqtiam  bonos  pifces  a  putrtbtu  fecer- 

Improbos  vero  in  diri  cruciattu  locum 


eleutis  angclis ,  qui  improbos  a  liniftris ,  juftos  ad 
«iextram  Chrifti  fiftenr. 

fcrf. io.  An^elorum  aliud  effeftum  proponi- 
tur  ,  improbos  in  ignem  gehenna:  conjicere ;  cu]us 
effeftum  eft,  flctus  £•:  ftridor  &c. 

f^erfsi.  ClauditCinftus  has  parabolasadjun- 
fta  quxftione,  an  difcipuli  ha:c  omniaintcllige- 
rent;  quar  luo  ettcflo  declaratur ,  difcipulorum 
icfponfione  ;  cujus  forma  eft,  fe  illas  probc  intelli- 
gere. 

ferfsi.  Defciibit  Miniftti  Euangelii  ad|un- 
Oam  inftinuionem  ,  in  his  omnibus  ,  qux  ad  mi- 
nifteriumpleneobeunduui  requiruniur.  Hunc  il- 
luftratcomparationepatrisfamilias,  quifainilix  a- 
lenda:  &  hofpiiibus  omnis  conditionisexcipien- 
dis ,  omncs  fu.^s  caveas,  cellas,  penarias,  granaria, 
&  aliaconjitoriaptobe  viccualibus  omnisgeneris 
munita  habet. 

METAPHRASIS. 

QVum  piorum  tamgl  riofa  ($  fulgcnsin 
regno  coclorum  condttto  ,ut  dtxtmtu)  fti- 
tura  csi ,  qnn  eo  ductint  chara  O  pretiofi  ut 
jlnt  oportet.  ffmamobrem  qus.  nobts  adtttim 
tnregnumglorts.  parant ,  recle  thefauro  ajfi- 
milentttr ,  &  qit-dem  (propter  nofiram  natura 
nobis  illum  afjeqttendt  infitam  d^iwufiicw)  in 
agro  profunde  demerfo  &  abfirttfe.  Gjttem 
cum  qttis  Detgrattafultm  invenerit,  omni  nc 
quis  tUttm  fibt  pr&ripiat  cauttone  utitur.ldem- 
qnc  ex  invenli  thefauri  gaudio ,  ihcofe  acctn- 
git,  ut  venditis  quapojjidet  {_ad  unum)  omni- 
bui  ,  agrum  in  quo  thefaitms  rccondttus  esl 
emat^. 

Rnrfits  fidelis  qui  ad  rcgni  ccelorum  acqtti- 
fttionem  recie  ttifiitutm  ey  comparatits  esf, 
mercatorem  gemmarium  vere  exprimit ,  qui 
margarttas  ftudiofe  qturens ,  in  unam  quan- 
dam  longe  pretioji(ft>nam  incidtt.  SJuo  com- 
pcrto  ,  ilico  reverfits  domum  ,  qiupojfidet  om- 
nia  ut  illam  rcdimcrct,  divendtdit-i. 

Dcriquc  verbt  mimftcrium,  qtto  ad  regnum 
ccehrwn  aditus  nmnitur  ,  fagentt  non  incom- 
modc  comparatur ,  qtuin  Jiuciuantem  mun- 
dum ,  tanquam  in  turbtlentum  cy  proccUo- 
fttm  mare,  jacla,  pifcium  omne  gentts  conver- 


ncnt^. 

conjicient :  ubi  erit ,  ex  tormentorum  infinito- 

rttmfcnfu  .flettts  &jiridor  dentium. 

Htc  cum  perorajfct  Iiftu  omnem  hitnc  '&- 
ntgmaticam  docendi  rationem.hac  ad  dijcipu- 
los  qudftione  claujit.  Kunqutd  h&c  omnia  per- 
ceptftti  ?  Cui  tlli:  omnino  Domine  tila  percepta 
habemtts  omnia.  ®u:bta  Chrijhts :  &uam- 
obrem  omnis  verbi  dtvini  pr&co  ,  abttnde  ad 
verbi  pr&dtcationem  (qua  ad  regnttm  ccelo- 
rumituf)  inftruiitts ,  patremfamtlias  provi- 
dttm  imitari  debet.  Sicut  eritm  hic  omnes 
ceUas.penarias,  caveas,  &  aliacondttortaci- 
borttm  &  potior.is  omnis gencre  munit  j  ttnde 
(prout  uftu  esT)  vetera  (jf  nova  fro  domefii- 
corum  varia  cmditione ,  atate ,  robore ,  vale- 
tudineque  expromit :  ftc  tllc  animi  omnes  fa- 
culta.  es  tanquam  ceUas ,  magna  d?ctrin&  cce- 
lefiis  copia  t)  vanetate  completas  &  infia- 
ctns  habcre  dcbet ,  v.nde  prottt  cttjujque  aut 
dtas  aut  tngenistm  &  capttts  attt  antmi  robttr 
{£  invaletudo  pcfiuLzt ,  Jpirttualem  pafium 
oportunc  ftppcdttaretj. 

Summa  esl ,  prad.icati  verbiDci  vim  & 
natttram  vivis  ccloribus  depingere-j. 
Pinesjunt prsdt-  e  Singulis  feorfim. 
cati  verbi  vis  in\  Ecclefia  conjunctim. 

P  K  A  X  I  S. 

PAraboIis  difcipulos  fcorfim  informans, 
cjua:  eoruni  (int  in  docendo  parres  in- 
ftruic. 

Cujus  i/'Doifrn'n.i,parabolispropoiira&  ad- 
partes^    umbrati. 

funt,    ^Miiiiftrorum  in  docendo  ofticium. 

fDtu  priores  ,  cjuanti  Euangelium 

ik  faciendum  docent. 

In pa-  J  Tertia,milos  cum  bonis  in  Eccle- 

rabolts  J    iia  per  verbi  minifterium  aggre- 

garos ,  tantifper  cjuoad  mundi  fi- 

^.  ms  lic  duraturos  oftendit. 


45. 


50. 


Ji« 


51. 


In  iis  duabus  parabolis,  videtur  efle  com-  ""£'''» 
rit.  ffius  citm  impieta  traciuoravis  effe  coe-   modadioreiTo  ,  fumptaoccalionea  beatiili- 
pcr.xt ,  iR.xmprotmtti  inlitttts  ptjcatores  fub-  i  ma  elefrorum  in  coclis  fcelicitate,  ubi  inftar  „/, 


dttctint,  posi  conjidentes ,  tanqttam  in  rem  at- 
tente  incumbentes ,  bonos  (j>  altmento  httma 
no  idoneos  pifces  ab  aliis  felecios  ,  in  vivana 


um 

maxime  i» 

'oria  reyt- 


folis  fulgebunt.  Hinc  enim  vcritatis  Euan-  Uaua^ 
gelicar  pretium  probe  arftimatur.  Et  cum 
thefauro  &  pretiolillima  margaritacompo- 


f.liaqste  tUts  affirvmiu  accommodara  vafa  uitur,  cjmaad  tantumfaftigium  honons  & 

beatitatis 


Vcrf.  44> 
Scc. 

tjAJt  tjid-tt- 
ntt  c-m 
thtf-uro  t? 
m&rycrit* 
comyrtrt- 
tnri 


trn  ille  etiA 
rttHvittbut 
invefthan- 


E      *      A      N       G 

beatitatis  provehit.Habet  quidem  ejus  agni- 

tio  ia  hac  vica  fru&us  prxclaros  ,  fcibcet, 

placidam  confcientix  paccm.qux  jugis  con- 

vivii  inftar  eft.  Habet  ipfa  Euangeln  cogni- 

tio  jucunditatcru,qux  animum  non  omnino 

ftupidum  ,  voluptate  &:  fuavitate  perfundat, 

licut  antc  docuimus.  Quibus  nominibus  ta- 

metii  plurimi  faciendum  lit ,  tamen  luftum 

cjus  prctium  non  nili  exglona  quxrevelan- 

da  eft  ,  quani  nec  vidit  oculus ,  &c.  petitur. 

Sicut  cnim  thefauri  pofleflio  tametli  nos 

aliquantum  recreet ,  tamen  nifi  ad  noftri , 

liberorum  &  xdihciorum  ornatum  diftra- 

hatur  ,  parum  utilitatis  aut  fructus  affert  ; 

iic  ,  &c  Vt  igiturnobis  iplis  ftimulos  ad- 

damus  ad  Euangelium  avide  percipiendum, 

&  proutejus  dignitas  poftulat ,  lubin.de  no- 

bis  cositatione  m  ccclumfubvehendum  eft, 
o 

&c. 

Cum  Thefauro  S:  Margarita  comparatur 
(ut  Matth.  7.  unde  1  Cor.  6, 10.  Miniftri 
ditare  dicuntur  ,  tametfi  ipfi  paupercsfunt)  j 
nonuthxc  Euangelio  exxquentur /o£.  18,  j 
15,1^,17.  &c.  tkProv.  5,14.15.  palexenimj 
&  ftercus  funt ,  fi  cum  Euangelio  ctmferan- 
tur  :  fed  quod  in  rebus  humanis  nihil  precio-  j 
fius  fit  Thefauro  tk  Margaritts  ,  ideo,  &c.  Si  ' 
quis  projiceret  Thefaurum  pretiofum  &  la-  | 
pides  pretiofos  ,  quis  non  oranibus  nervis  I 
contendat  ut  quam  optimam  pattem  fecum 
rcportaret?  Oculos ,   manus  ,  pedes  totos 
collocaret :  fe  etiam  luto  volut»ret ,  &  con- 
itipationem  aliorum   pateretur,  ut  quam. 
optimam  partem  domumreferret. 

Quod  li  quis  excipiat ,  pauperes  quidem 
hoc  facturos;  fed  divites  CeCe  huic  hominufti 
tumultuiablaturos. 

Refp.  Omnes  ipfosetiam  reges  pauperes 
elTe,  atque  adeo  mendicos,proinde  opus  ha- 
bere  hoc  thefauro  ,  &  ne  gry  quidemhujus 
thefauri  naturapofl"idere:necmagisveftibus 
nudos  m  hanc  lucem  editos  efle,  quam  hujus 
thefiuriS:  harummargaritaruminopes.Nec 
vero  illud  pugnat,  quod  quidam  ccelefti  hoc 
thefauro  cognitionis  Euangelicx  jamdu- 
dum  donantur :  quifquis  enim  ifto  thefauro 
locupletatur  ,  in  eo  harum  cceleftium  rerum 
cupiditas  crefcit :  eoque  ante  didtum  eft, 
eum  qui  habet,  porro  habiturum  &  cumula- 
te  llliaddendum  ciTe.  Hinceft  ut  Pfal.  85,4. 
thcfaurus  domini  &ejtu  pecultum  dicamur, 
quod  Deus  nos  non  roinorisfacit,quara  Rex 
fua  gaza:  cum  coutraimpii ,  quos  Deus  hoc 
thelauro  nondicavk,  pluraa  leviores  xfti- 
mantur. 


hemoHen 
(trtmyttl 


E       l      I       C      A.  4» 

I      Quod  dicit  Kitcpvfi/dpcr ,  ij  refertur  ad  ii-  -,  -,iJtvt 
militudincra  fodinaru  auri  &  argenti.qux  m  diligniim 
1  locis  fubterraneis  deracrfx  funt.ut  non  faci-  <}'"'""'&" 
!  lc  occurrant.  Vnde  &:  magna  pentia  opus  r<c""i'"": 
|  eft ,  qua  ledem  fodinarum  perveftigent ,  & 
inventis  fodiriis  magni  fumptus  faciendi  & 
laborcsadcundi,quoconcupitum  thefaurum 
■  confequantur.  Hic  lgitur  ad  diligentem  in- 
'  quifitioneni  cognitionis  excitantur.ut  nulhs 
labonbus  aut  fumptibus  parcant  ,  ut  in  ulti- 
mas  tctras  excurrant.  Exemplum  in  Regnu 
Sabx  :  (ec\  ramcn  homines  fcientia  eo  per- 
veftigant  &  penetrant ,  ut  quod  quxruut  in- 
venunt  lob.  i8,i,x.Hic  autein  thefaurus  re- 
conditior  eft  ,  quam  ut  ulla  hominis  indu- 
ftria  S:  ingenio  crui  poiiit :  nullus  tam  aut 
corvi  aut  aquilx  acie  prxditus  cft  ,  ut  lftum 
thefaurumperviderequeat. 

Sed  inanis,  inqttis ,  erit  quxrendi  conacus  ?"!M11'* 
&  labor ,  fi  nullus  homo  ad  hunc  thefaurum  f1"1 '  '""> 
nullo  paclo  eruendum  pertingat : 

Ververftur  quidem  humanis  viribus  ad 
hunc  thefaurum  nullo  pacto,  fed  gratia  Dei, 
&  dono  ex  gratia.  In  terra  enim  infra  recon- 
ditus  &:  abftrufus  non  eft  ,  fcci  in  iplis  ccelis 
repolitus.  Ligones  igitur  &:  inftrumencafcu 
machinx,  quibus  hic  thefaurus  paratur,  funr. 
manus  &  oculi,non  in  ccrram.fed  in  ccelum 
defixi;ardentes  preces  -Ater.iJ.prxcerea  ver- 
biauditio  Prov.z,6.Acl.io,i^.  Itcm  1^,14. 
Denique  Sacramentorum  ufus,  quo  diiFicilii 
inrellettu  ,  Sc  qux  intelligentix  acumen  fu- 
giunt,  veluti  contreftantur  5:  palpantur. 

E"x,!ird-;.]  Atquequi  ahquidreperiunr,  vi-  tju.iiewu  c» 
cinos  advocant ,  ut  re  communicata  eos  fo-  •"■•fi-  ce- 
cios  gaudii  habeant.  Vide  Lnc.  15.  Deinde     • 
piorum  ingenium  eft  ,  beneficium  agnitx. 
veritatis  cum  fuis  &:  aliis  partiri.  loh.  i.S: 
loh.  4. 

Sed  refp.  ideo  dictum  efle  inventorem  ce- 
lafle,  ne  fcilicet  alius  illi  furriperet  ,  &  illum 
in  agri  acquifitione  antevertat.  Quod  etiam 
in  ccelefti  thefauro  aliquoufque  imitandum 
eft  :  utcautionem  S:  prudentiam  adhibea- 
mus  ,  Scoculos  animi  circumferamus ,  nc 
(quod  111  Apoc.  dicitur)  alius  coronamadi- 
mat;  ferpentes  enira  prudentia  eiTc  oportet. 

Alterum  eft ,  eum  ex  invento  thefauro  tptoimm 

tantogaudio  perfufum  cfle  ,  u t  omnia  fua  ""•'  tP*~ 
,  j      •        o  c  •  •  1  •  j  •     dium  loli- 

vendident,  &c.  Supenus  vidimus  gaudio  ,  ,' 
quofdam  perfufos  ex  audito  verbo  ,  qui  ta- 
men  fruftum  non  retulerunt :  idautcmeo 
fiebat,  quod  gaudium  leve,  momentancum, 
minimeque  folidum  effet  nec  plenum  .  Sed 
li  quiprout  decet  hocfaciunt,Scc.  Gaudium 


Gg 


Z  1 


vero 


Vetf.  +7, 
&c. 

Scoptl)  l>rt- 

raiolx  tie 
fiigtna. 


Verf  51. 

1'fiti  ha- 
rum  p.lra- 
l/ilamm. 


4ii  H    A    R.    M 

vero  an  fit  folidum  &  plenum  inde  confpi- 
cietur,(i  plus  msrorisex  amiffione  omnium 
bonorum.quam  gaudii  ex  inventaEuangehi 
veritate  accipiamus:li  veritatis  caufa,  omnia 
relinquere  parati  limus;  ut  amicos,honores, 
divitias,patriam,atq;adeovitamipfam.Ma- 
gttjm  enim  quiftu  faciemus,  ii  veliis  omni- 
bus  Euancelium  rcdimamus :  lucrofum  iter 
fecerimus",  &c.  Hujus  exemplum  habetur  in 
Abrahamo,in  MofeH^.n.&eximiein  Pau- 
io.PyW.3,5,W8.Quidigiturnobisfiet,cum 
line  jaftura  magna  illud  acquiramus,  &  cum 
&  vitam  &  bona  cum  Euangelio  Scprofef- 
fffdne  ejus  retineamus.  Nec  vero  univerfa 
Euangelii  notitia  tanti  conftat ,  fed  qua:vis 
ejus  particula  &:  apex  :  utpotius  quam  ali- 
quidperdamus,  &c.Nec  verotantum  jadu- 
ram  facere  debemus,  fed  cum  gaudio. 

Tertiaparabola  redit  unde  digreffus  eft: 
&  etiam  aliam  parabolam  in  eundem  fen- 
fumcum  priore  de  zizaniis  proponit ,  niii 
quod  omnium  offenlioni  fuperiore  parabola 
occurrcns ,  hoc  loco  pra:cipue  miniftrorum 
offeniioni  occurrere  videtur  ,  qui  exantlatis 
maximis  laboribus ,  indigmffime  ferant  im- 
pios  iimul  cunlpiis,  eorum  miniftcrio  in 
fepta  Ecclefia:  compulfos  effe.  Adde  etiam 
quod  prior  parabola  complettebatur  nomi- 
iiezizaniorum,omnes  improbos,intra  &:  ex- 
tra  Eccleiiam. 

Propolitis  parabolis ,  docet  fpecialem  ca- 
rum  ufum  efft  erga  lllos  ,  qui  a  Chrifto  ad 
verbi  minifterium  dcftmati ,  ad  illud  obcun- 
dum  S:  exequcndum  informabantur  :  fcili- 
cet,  ut  fideli  memoria  illas  recondentes,  po- 
pulo  prout  ufus  effet  comunicarent.Quam- 
obrem  quod  ab  illis  num  parabolas  perce. 


O     N     I     A 

ptashaberent  pereunctatus  eft  ,  nonidfecit 
quod  ignoraret  ,  fed  ut  eorum  refponfo  ma- 
jorem  oportunitatem  captaret  mmiftrorum 
Ecdelia:  officium  perftnngere.  . 

Docet  vero  Miniftrum  inftruftum  ,  cum  Verf  52. 
patrefamilias  comparandum,  qui  promptua-  Mimflri 
riafua  .cellas  ,  caveas  ,  aliaque  repoiitoria  """  trH&'. 

■     ,  i_  ■    •      patrefamt- 

omni  alimentorum  gcnere  probe  munivit,',        ,, 

11        1        ■  ■  „     1     r  ■  '""  »«*• 

unde  abundc  ad  convivarum  &  holpitum,  lt0_ 

fcu  potius  domefticorum  ufum  illa  depro- 

mat ,  qua:  cujufque  conditio  maximc  poftu- 

lat.  Alluiit  autem  proculdubio  ad  Cantic.  7. 

ubi  Eccleiiafponfo  vetera  &  nova  recondita 

haberc  dicitur.  Sicut  enim  providus  &  am- 

plus  paterfamilias  iimul  vetera&  novaha- 

bet ,  ut  aut  ipfa  varietate  hofpitem  deleclet, 

aut  ii  alterutrum  minus  placeat  ,  placeat  ta- 

men  reliquum  ;  (ic  multiplici  doctrina  im- 

butum  effe  oportct  miniftrumEuangelii,  ut 

auditores  varietate  quadam  dele&et .  &  pro 

audientium  multiplici  ingenio  ,  temporum, 

&c.  orationemfuam  accommodet:  itata- 

men  ut  a  linceritate  dodtrin.-e,ne  latum  qui- 

dem  unguem  recedat.   Sic  fecit  Chnftus: 

noverat  enim  non  tantum  iimplicioratione, 

fed  figurata  &  adumbrata  agere  :  noverat 

unam  eandemque  doftrinam  pluribus  para- 

bolis  illuftrare  :  noverat  pro  varietate  audi- 

torum  parabolas  accommodare:  prout  enim 

cujufque  conditio  eft,ita  parabohs  &:  iimili- 

tudinibusfuam  vitxconditionem  attingen- 

tibus  gaudctmt  mercatores,iis  qua:  cum  (ua 

negotiatione  maximam  conjunclionem  ha- 

bcnt:&  ut  mulieres  illa  delectant,qua:fexum 

fuum  attingunt ;  ut  quod  de  fermento  alla- 

tum  eft  :  &  pifcatores,parabolx  a  pifcatione 

dudx  deledtant. 


Matth.  cap.Z.  a  verf.  1%,  ad  2.3. 

1 S  Ottum  vidijfet  autem  IESVS  turbam  muttam  ciraim  fefe  ,  jufitt ,  ut  abiretur 
in  ulicriorem  ripain. 

1 9  Etquum  accefuffet quida  Scriba,dixit ei, Magifierfeqttar te  quocuncy  abierU. 

20  TuncdicitetlESVS,  Vulpes  habcntluflra,  &  volucrescccliriidos:  fliitsau- 
tem  bominis  non  habct  nbi  caput  reclmet. 

2 1  Altusaittem  ex  difiipulisejns  dixitei,  Domine,  permitte  mihi  primum  abire, 
&  fepciire  patrem  meum. 

2 2  1ESVS  autem  dixit  ei,  Sequere  me,  6"f\ne  ut  mortui  fepeliant  mortuos  fuos, 

L  v  c.  cap.  9.   a  verf.  57,  ufque  adfinem  Capit. 

S7  Facittm  cli  aittem  ut  proficifientibas  ipjis ,  quidam  in  via  dixerit  ei ,  Seqttar 
te  qttocumque  ierts,  Domine. 

S$  Dixit  autemetlESVS ,  Vulpeshabentluflra  ,&  volucrescalinidos :  Filius 
ttutem  hominis  non  babet  ttbi  caput  reclinet, 

59  Dixtt 


E     V     A     N 


L     I 


A. 


41J 


J.S. 


15- 


jp  Dixit  vero  ad  aitum  quemdam ,  Sequere  me.  At  ille  dixit ;  Doniine ,  per- 
tnitte  mili  utprtus  abeam,  acfepeliam  patrem  meum. 

6 0  Dixit  autem  eilESVS ,  Sine  ut  mortttifepeliant  mortuosfuos :   Ttt  vero pro- 
fettus  annuncia  regnum  Dei. 

6 1  Dixit  autem  etiam  alius ,  Seqn.tr  te  Domine :  fed  pertnitte  mihipritis  ut  va- 
ledicam  iis  qtii  fttr.t  domimex. 

62  AitautemeilESrS ,  Nemoquimamtfu.t  admotadratro,  rejbexerit  adea 
qtu  retro  funt,  appofittts  ell  ad  rcgnum  Dei. 

A  N  A  L  r  s  1  s. 

nVfyQts  eft ,  quendam  fe  Chrifti  minifterio 
(ponre  offerre;  qui  dcfcnbiturabadjuncta 
profefltone  Scribi,  deinde  ab  erfe&ofuamope- 
ram  Chriftofponreofferendi ;  quod  amplificatur 
a  fubjecto  loco  quocunque ,  item  adjuncra  ferviru- 
te;  quam  defignat  a  relato,  Chriftum  pncedenrem 
fequendi. 

Verf.  10.  Cujus  voluntarix  oblationis  adjun- 
ctumeft,  Chrifli  illuminminiftrum  ikpribito- 
rem  admittendiiecufatio;  quifua  caufacorruin- 
penrc  arguitur,  Chriftum  fcilicet  paupertate  & 
contemptu  in  mundo ,  ad  opes  &  honores  quos 
Scriba  aucupari  vifus  cft ,  incommoda  :  qui  pau- 
pertas  ab  adjuncla  deftirurione  domunculx  argui- 
tur;  qui  porro  amplificatur  acomparationema- 
joris ,  vulpium,  quibus  funr  fui  fovti,  &  avicula- 
rum  qui  fuos  habcnt  nidos. 

yer/.zi.  Alius  juflTus  fequi  Chriftum  proponi- 
tur.  Quiprimum  defcribirur  arelato,  nempequod 
fuit  difcipulusChrifti  ;  dcinde  adiunctacxcutauo- 
ne,  qua  fe  cximit  a  fcqucndo  Ciiriftum  ;  cujus  cau- 
fa  explicatur  ,  nempe  ut  ciliceatexfpettatapariis 
moire ,  illum  fepulrun  mandaie. 

ftrf.iz  Cujus  excufarioniseffectum  eft,  Chri- 
fti  refponfum;  quod  arguirur  abadjuneta  inconve- 
nienria  ,  qus  concludirur  ab  advetfo,  quiavivos 
fpiritu  morruos  fcpelire  indecorum  efl  Quod 
eriam  confirmat  ab  adjunc"taconvenienria,ut  mor- 
tuos  fcpcliant ,  &  confirmatur  a  difparato ,  nempe 
quia  fequi  Chriftum  ilico  oporrer,  &  non  cxpefta 
le  donec  morruo  patre  illum  fcpelias. 

METAPHRASIS. 


EOdem  ipfo  die  qito  parabolat  ante  defcri- 
ptaspropofuerat ,  gj»  ejufdem  diei  vejpere 
Chrifius  turbxm  magnam  ,  qu&  fe  defatiga- 
tum  ad  novum  laborem  revocaturus  erat,con- 
jpiciens ,  dixit  difctpultt,  comparate  cimbam, 
tit  in  adverfnm  littut  trajiciamiu.  Interim 
vero  dum  difcipnlt  trajecfnm parant,  eum  ac- 
ced:t  Scriba  qu:dam  Ecclefit  miniflerio  ad- 
fcriptut ,  tn  his  nommatim ,  qua  ad  Ecclefu 
ufum  0>  idificatwnem  defcribenda  erantu. 
I  Chron.  2,4,  6.  Gjui  dixit  ei  ,prtceptor,mihi 
adeo  qus.  dicis  ($  factt  omn:a  probantur ,  ut 
tui  {!ud:o  paratut  Jim  ttbi  quocunqtte  abierts, 
ey  in  quodcunque  dtfcrimen  adduxerit ,me  tr.i- 
nifirum  &  prtbitorem  adjungere.  Ctti  lefut: 


Xolim  te  in  mea  fcrttma  Cf  viu  conditione 
errare  :  qtu  certe  tam  tenttit  efi,  ut  vulpmm 
qmbut funt fua  luflra ,  &  avium  quibus fitp- 
petunt  fui  nidi,  potior  (fi  externa  h&c  freties) 
conditiofit-.utpote  cui  ne  tuguriolum  ubi  caput 
recl:nem  ahcubi  proprium  extat.  Gjttamobrem 
de  latifundiu  mei  miniflcrio  penfuirendu  co- 
gitans.jfe  ttiapenitutfruflraberts.  Eratau- 
tem  alitis ,  &  qwdem  ex  h'u  qui  fuum  nomen 
Chriflo  dederant ,  qnt  ab  eo  ad  Euangeliimi- 
nifieriiimvocattu ,  rcfbondit :  Domiue  te  vo- 
cantem  non pnrefiqui  recufo,  unum  mcdo  abs 
te peto,  mihi  utper  tc  domi  h&rere  liceat,  tan- 
lijfer  quoadpatrimoribundo,  &  confecio  &ta- 
te  (ufque  co  tit  alterum  pedem  infepukhro  po- 
fmffe  vidcripoffit)  extremtim pietd.is  officium 
funtu procurando,  pnflitero.  Adquem  Je/tts; 
miffa  omm  excufatione  mefequcre;nam  abun- 
de  faffim  fuppetunt  homines  vit£  Dei  exper- 
tes ,  qui  patri  tuo  mortuo  ad  parentanium 
quam  maxime  idonei  funt.  &uamobrem  il/it 
hanc  provmciam.adquam  prtcipuefaatfimt, 
obeundam  relinque_,. 

P  R  A  X  I  S. 

AD  verbi  minifterium  adliibiti ,  nec  fu- 
turorurn  commodorum  fpc  duci,  & 
pr3sfentium,  qu.-E  miniltermni  imptdian;, 
oblivifci  dcbcnt. 

fnon  inhiandum  viti   com- 
modis.  & 

abjiciendum  quibus  fruun- 
tur,  quoad  minifteriumre- 
^morantur. 
Chriftus ,  confpeiftis  turbis,  juffit  difci- 
pulos  ipfi  addiftos  parare  llli  navcm  ,  ctua 
trajiccret  &:  transfrctaret:  interim  vero  dum 
ad  navem  pergunt  ,  hxc  qua:  fequuntur  ac- 
ciderunt;ut  quidam  fuam  in  minifteno  opc- 
ram  obtulent ,  alius  i  Chrifto  adfcitus  & 
advocatus  fit. 

Prior  pars  in  certo  quodam  Scriba  pro- 

ponitur;  qui  cum  admirabilem  ,  cum  in  lo- 

quendo,tum  in  agendo  virtutem  in  Chrifto 

deprehendiiret  comperifletq;  Chriftu  magni 

G  g  S  i  *b  ojnni- 


Cujaspar- 
r«funt,Bii- 
niftris 


xu 


Verf  rS. 
Tcmpm 
ijho  fctjuen- 
tiaftifa. 


Verf  i<). 
Haid  Scri- 
bam  ad 
Chrifimn 
feaittn- 


tlimi  impu- 
lertti 


Vcrf.  2». 
qux  Chri- 

jio  coytit.t 


binc  CAute 
*d  c)m  mi' 
ittjierium 
tccetica- 


nttlLt  iucri 
Jpe  pt  opoli' 
tji 


414  H      A      R.      M 

ab  omuibus  fieri,&  de  regno  mundano  fom- 
niaflct,  ut  vifum  eft;totum  fe  ejus  oblequio 
feu  fervitio,  dedere  &  devovere  voluit,  neq; 
tantum  difcipulis ,  fcd  minifterporro  Euan- 
gelii  crean  expetivit.  Oportuit  autem  ma- 
gnam  vim  eile,  qua  Scnba  proprix  fcientix 
opinionc  tuigidus  ,  &:  ex  ordme  Chritto  in- 
feniiore,  ufque  co  attraClus  lit,  ut  a  fuis  de- 
ficcre,&  Chrifto  adhxrere  velit.In  quoquid 
fpeftarit  Scriba  ifte  ,  ex  Chriiti  ad  eum  ref- 
ponfoliquct. 

Chriitirefponfum  hucfpectat,  feprobe 
intelligere,quid  ille  quxrat  &  fec~tetur;noflc 
quid  iu  homine  iit,  nec  egerehorninis  tefti- 
monio:  fcilicctut  ditcfcat ,  &  honorem  cx 
minifterio  confequatur  ;  fed  falfa  fpe  ali  ja- 
ctarique.  Cum  enim  ipfe,  ubi  caput  reclmct 
non  habet,  abfurdum  eflc  ,  ut  aut  hujufmo- 
di  emolumenta  ab  illo  cxfpectent ,  aut  fervi 
hononbus  &  divitiis  inhient,  cum  eorum 
Dominus  his  etiam  deftituatur  ,  qux  ad  vi- 
tam  hanc  tuendam  neceflaria  funt ,  ita  ut 
aliuude  iftaaccipere  &  mutuari  eogatur. 

In  quo  notandum  eft,  miniftros  ad  mini- 
fteriumaccefluros.anteoculos  poncreopor- 
tere,Chriftum  cordium  infpectorem  efle,  & 
diligenter  coniiderare  ,  quo  quis  conlilio  ad 
minifterium  accedat,  &  propterea  illis  cogi- 
tandum  ,  ut  accuratiori  judicio  fatisfaciant, 
quam  Epifcoporum  aliorumve  doctiflimo- 
rum&:  judicioacerrimorumliominum;quod 
ni  faciant ,  aliunde  quam  pcr  portam  ovile 
ingrediuntur:  his  vero  duntaxat  Jv'eae&' 
aperit,  qui  fe  Chiifto,  non  hominibus  folum 
probant.  Vidc  Act.  1,14-  Nttm.  17,16.  Vt 
enim  principcs  fuos  Ianitorcs  habent  ,  qui 
diligenterobfervent,  (i  quiprxter  conftitu- 
tum  convciuus  lr.grediantur  :  iic  &c  Tam- 
etiiveroChriftushic  prxfens  in  terris  non 
fic.qui  avaros  &:  ambitiofos  vocefuadifcer- 
nata  fynceris;  tamen  fuam  voluntatem  in 
vetbo  teftatamfccit,  fccundum  quamde  il- 
lis  pronuntiabit.Idem  etiam  in  civilium  ma- 
giftratuum  deleduobfervandumeft.  QuoA 
ldcm  ,  &  in  lingulorum  feparatis  vocationi- 
bus  tenendum  cft  ,  ut  illas  referant  ad  Dei 
gloriam  5:  proximorum  commoda  ,  non  ad 
propriam  Ceu  gloriam  feu  utilitatem. 

Hoc  loco  notandum  ,  plures  ad  minifte- 
rium  accurrere  ,  dum  iibi  vane  &:  ftulte  ho- 
norcs  aut  divitias  pollicentur  ,  nec  cogitant 
de  crucc  fcrenda;  fed  minifterium  arbitran- 
tur  hortum  eflc  deliciarum,  aut  umbratilem 
pugnam,  a  pulvere,  fudore  &;  vulneribus  re- 
motam. 


O      M      I      A 

Notanda  hoc  loco  indiga  ,  Sc  exhaufta  cum  tbn- 

Chrifti  pro  nobis  conditio  ;  qui  cum  om- /''"'"'"'• 

nium  dominus  eflet,  fe  ommbus  exuere  ,  &  VMVtm~ 

l.    .      ,   .  m*. 

propter  nos  pauper  faen  voluit  ,  ut  ne  tugu- 

rium  habuent,  in  quo  vel  caput  conderctiut 

vulpium  &:  volucrum  prx  eo  mehorex  hac 

parte  conditio  eflet ,  qui  &:  foveas  &.'  nidor 

habent,  &:  quibus  motx  alios  quxraut.  Hoc 

nosxque  ferre  paupertatem  docet ,  iiqua 

calamitate  in  eam  incidamus  ;  quod  intellu 

gimusChriftum  Dominum  hancconditio- 

nem  fubivifle  :  fatisenim  iit  fervo,ii  perindc 

cum  illo.atque  cum  hero  agatur.A/ar.io.is;. 

Perquam  enim  abfurdum.feu  milite  feufer- 

vum  efle  oportet  ,  qui  heri  aut  ducis  fortu- 

nam  xquo  animo  non  ferat.VideVrix  exem- 

plum.quiadmilitiam  vocatus,noluitdelitiis 

indulgere,quod  imperator  belli  Ioab  fub  dio 

agcret.iSa/fl.ii.ii.Quanquamtoleratiaheri 

aut  ducis  vires  fervo  aut  militi  non  confert, 

quibus  illi  difficultatcs  fuitineant ,   Chrifti 

vero  patientia  in  p.iupertate  ,  nos  fub  oncrc 

paupeitatis  nutantes  &:  laborantcs  recreat, 

dum  cogitamus  illum  xquiflime  hoc  onus 

tulifle  ,  ut  nos  iniquius  quandoque  ,  quam 

par  eft,  eam  ferentes  fublevtt  ,  iimul  ut  fuo 

merito  vires  refiftcndi  nobis  acquirat.  Qui 

autemdivites  funt,  meminerint  ita  poflide- 

re.ranquam  non  poflidentes,  1  Cor.  7,30,51. 

Pars  altera  fequitur  ,  ad  minifterium  vo-  Verf  2t. 

catos  fuis  jam  partis  Sc  perfruiris  commodis  Chrijh  n- 


Cttufa  0- 
n\rt  re- 


cedere  oportere ,  modo  Chriftum  fequi 
velint.  Hicdocetur  minifterium  tam  arcte 
complectendum  efle  ,  &:  ejus  perfequendi  /,„2W„rfj, 
ftudio  ,  abhis  etiam  ,  ii  opus  lit  ,  divortium 
faciendum  ,  quibufcum  conjunctiflimum 
necelTitudinis  &  confrnguinitatis  vinculum 
habemus.iplisncmpeparentibus  Sic  Matth. 
4.  Iegimus  filios  Zebedxi,  patrem  uti  Chri- 
ftum   fequerentur    reliquifle.    Principibus 

'  quidem  hoc  non  eft  permiflum  ,  ut  hoc  na- 
turx  vinculum  violcnt:  tamctli  enim  1  Sam. 

1  8,io,ddi8.hoc  regis  jusdicitur;  tamen  vim 
potius  Sc  tyrannidem  efle  ,  ex  loci  circum- 
ftantia  evincitur ,  cum  parentum  ab  ample- 

(xibusavelluntur.  Deus  tamen  hoc  junsin 

I  hominumfiliosobtinet  ,  ut  inconfultis  aut 
invitis  parentibus  hoc  faciat,ut  illos  aflunut 
adminiiterium  fuum  ,  quos  iibi  adlibucrit. 
Quod  li  graviflimis  pxnis  pleititur,  quide- 
bita  parentibus  obfequia  temere  denegat; 
gravius  certe  multari  eos  neceflecft,  qui 
officia  illa  non  obeunt ,  quar  minifteni  funt. 
Quod  ii  minifterii  caufa  ,  illa  etiam  officia 
nobis  deferenda  &;  abjicienda  fuut ,  qux  i 

Deo 


Verf.2i. 

flKJfflClf» 

mortuis 
mortui  /i' 
ftlitndi ; 


hin:  7«o  fo 
co  hJitndi 

IHI  *  Dto 

tilimi? 


E     V     A      N      G 

Dco  nobis  imponuntunnx  illa  non  funt  ad- 
mittendaoncra  ,  qua:  nobis  nullo  pra:cepto 
incumbunt.  Qujmobrcm  nihilcft.quod  ob- 
tendunt  Epifcopi ,  qui  fc  non  afcifcerc  (ibi 
civilia  munera  ,  fcd  dcmandata  admittere, 
vcluti  clypcum  his  opponunt  ,  qui  cos  hoc 
nomine  dx.ol£to  immo-xris  indmulant. 

Quod  vcro  Chriftus  diem  ufquc  ad  mor-  j 
tem  patris  prorogari  libi  cupienti  rcfpon- 
dic  ,  mortuos  mortuU  fepeliendos  cjfe  permit- 
tendos ,  duplicem  mortuorum  acccptioncm 
continet  ;  hanc  vitamomentanea  ,  alteram 
perenni  vitadefuixftorum.  Scnfus  igitur  eft,  j 
non  defuturos  qui  hoc  muncre  defungau- 
tur  ,  quandoquidem  qui  Deo  mortui  iunt, 
hoc  erga  fuos  officium  non  uegligent.  Sci- 
mus  enim  tam  Ifmaelem  quam  Ifacum  ,  A-  ( 
brahamifunusprocuraffe.  Gen.  15,9.  &:  tam 
Efavum  quam  lacobum,  Ifaco  defunclo  ju-  j 
fta  perfoh  iffe  Gen.  3?,ip.Ex  hoc  autem  te-  ! 
ftimonio  Cluiftt,  &  cxemplis  Ifaci  5:  Ifmae- 
lis ,  Efavi  &  Iacobi  colhgitur ,  exequias  Sc 
funus,  ita  procuraridcbere.ut  tam  infidcles, 
quam  fideles  illi  intereiTe  poffint :  ob  eamq; ! 
caufam  preces  &  conciones  non  efTe  in  fune- 1 
re  adhibendas.Idem  etiam  conftat  cx  funere  ; 
Iacobi ,  cui  tam  /tgyptii  Idololatra:,  quam  j 
Iofephus  cumreliqua  Eccleliainterfuerunt. 
Idem  poteft  Epifcopis  refponderi ,  plus  fatis 
virorum  effe  ,  ciui  jus  dicendi  in  homines 
periti  funt.quibus  illa  munia  committi  pof- 
funt.  Nam  nec  res  tanti  ponderis  eft ,  quan-  1 
tum  minifterium.S:  pluresfunt ,  qui  lllisfe 
literis  imbuendos  tradunt ,  quibus  judicis 
officium  cxcrceant ,  quamqui  minifterium 
Vcrbi ,  &  judicium  Ecclefiafticum  exerccre 
norunt.  Hoc  vero  effet  prxclarum  Chri- 
ftiani  hominis  officium,(i  perfpeclo  filiorum 
ingenio,  ad  illam  potiffime  vivendiratio- 
nem  deftinaret,  in  qua  maxime  Reipublica: 
aut  Ecclelix  defedtus  fuppleant. 

Quod  (i  duplicem  mortuorum  fenfum 
accipiamus ,  ut  &  1  Tim.  j,6.  obiter  note- 
mus ,  quo  Ioco  funt  qui  a  Deo,  &  vero  Dei 
cultu  alieni  funt.  In  fumma  cnim,  cum 
membrorum  corporis  agilitate,tum  ingenii 
dextentate  mortua  qurdam  coram  Deo  ca- 
davera  funt ,  inferorum  fcpulturx  non  ita 
multo  poft  mandanda  ,  quorum  fcetor  cum 
Deum  tum  homines  offendit ,  &  ingratus 

M  A  R  c.  cap.  4.  a  verf.  35,  nfqut  adfinem  Capit. 
3S  Bixit  autem  eis  die  illo  ,  qtuivi  [erum  dici  ejfet ,  Tr,i>ife.w:iis  in  ulteriorem 
ripam. 

36  Di- 


E      L     I      C      A.  415 

cfftametu"  fragrantiffmis  odonbus  perfun- 

dantur.  Sicut  enim  rancidum  &  proftratum 

fcortum  nullis,  ncc  vcftibus  ncc  aromatis.fe 

a  contraclo  fcetore  vindicare  normt:lic  <3cc. 

Illad  vero  jure  miretur  quis,  cur  Scnbam  c'"  Striba 

fpontc  fuam  operam  offcrcntem  repudict,"'.'''!," ', 
■ 1  «-L  -n.  '  \n  Chitlottd- 

eum  vero ,  qui  a  Chriito  vocatus  cunctatus  m,i;te 

eft  in  minifteriumadmilit.Ex  quo  illud  con- 

ftat ,  non  cffc  maximc  illos  ad  minifterium 

idoncos,qui  ultroad  minifterium  accurrant; 

ficut  etiam  ex  tcrtio  cxemplo  conflat,  quod 

(ub  homine  proponitur,  qui  (pont'c,ut  vidc- 

tur,  fc  obtnlit ,  tametfi  illud  cum  aliquaex- 

ccptione  faftumeft:  ficut  contra  non  funt 

fcmper  pro  inidoneis  habendi  ,  qui  vocati 

aliquantulum  reftitant.  Hi  cnim  reidiffi- 

cultatc  perterriti,  illud  declinare  ftudent,illi 

vero  nullofcnfu  ponderis  minifteriita£ti,re- 

mereadminifterium  convoIant.Hicelegans 

illi  Gedeonis  filii  apologus  locum  habet. 

Tertius  fuam  etiam  opcram  offert  in  mi-  Lvc.9, 

nifterio.hac  lege.ut  amicis&  domefticis  va-  jHT*i. 

Icdicat.   Quod  quidcm  tamctli  &  honcftum  c ''"/''  m:- 

&  humaoum  clt,  &  olim  EIizxo  conceflum  ",'  _ 

\  .  .       »y  amtcos 

1  Reg. 19,10.  non  tamcn  a  Chnfto ,  ut  vidc-  „mii,tft. 
tur,  admiffum  eft.  ttndum; 

Hoc  cleganti  fimilitudinc  dcc!arat:quem-  Verf.  6z. 
admodum  cnim ,  qui  aratro  manum  admo-  """  V" 

r       \  r        1  •    •  r     n        minimnm 

vens ,  11  vel  (emel  aut  mimmum  relpectct,  ,  „  „      , 
.   .    -  ,  ,      .     ,-     r  .  dttitdit  .1« 

curvam  &  lnflexam  lyram  ducit;  (ic  qui  mi-  ^^  inlm 

uiftcrio  fe  addiccns,  vel  minimum  rcfpetla-  ptw. 

verit ,  aut  aliorfum  cogitationem  avciterit, 

a  miniftcrii  accurata  norma  rccedit.Locum 

igitur  hic  non  habet  Proverbium  illud  quod 

circumfertur  ,  pollicis  latitudine  a  norma 

non  derlcifti.  Nam  grani  aut  ctiam  pili  unius 

latitudine  normadeferitur :  ut  hoc  exemplo 

videatur  Chnftus  majorem  quandam,  &  ac- 

curatiorem  diligerttiam  in  Euangelii  mini- 

fterio  exigerg,  quam  olim  fub  lege  ;  ncc  im- 

merito.cum  miniftcrium  honoratius  fit  hoc, 

quam  illud.Quanquam  verbo >'m&l-xo!%  non 

tantum  fe  amicis  valcdicere,  fed  &  manda- 

ta  eis  de  domefticis  negotiis  dare  fignifica- 

tur.  Hoc  ad  omnes  accommodari  poteft,  cx 

Philip.  3, 13.  oblivifci  oportcre  qua:  atcrgo 

funt,  &  nos  ad  ea,  qua:  ante  nos  funt.extcn- 

dere.  Obferva  ncutrum  corum  ,  qui  fciu- 

gefferunt.admiffum  effe;fcd  illum  duntaxat, 

quem  Chriftus  ipfc  vocarat. 


><?. 


4iV  Harmonia 

3  6  Dimijfa  igitur  turba  acceperunt  eum  ut  erat  in  navigio  :fed  &  alia  navigioU 
er.ir.tcumeo. 

37  Tunc  oritttr  turbo  venti  nugnus :  &fluclus  irrueb.tnt  in  narigium,  ita  utjam 
impleretur. 

3  S  F.rat  autem  ipfe  inpupfi,  cervicali  indormiens:  tunc  expergefacittnt  eum,  di- 
cuntqtte  et ,  Magtfter,  v.on  esl  ttbt  curs.  qtiod  perimus  ? 

3  g  Fxperrectus  ighur  objurgavit  ventum,  dtxitque  inari ;  Sile,  obmutefce.  Tltm 
qutevit  vei:tus,f.icl.iqtie  csl  tranquillitas  magna. 

4-o  Dtxit  autem  eis  ;  Ouid  ita  tinridi  eftu  ?  quomodofdem  non  babetis? 

4i  E  r  itmueritut  ttmore  m.tgr.o ,  dtceb.tntque aliits ad altum ,  Ouifnam ifte esl, 
qnod  etiam  venttts  &  mare  aufcttltent  ei? 


uti  naves,  itlam  prtferfim  in  qua  Chrifttu  ve- 
citu  esi ,  momentofere  uno  aquis  impleverint. 
Vide  Luc.  8, 15.  Cf  Matth.  8, 17.  leftu  au-  38.. 
tem ,  ex  affiduo  eoque  intento  cortctonandt la- 
bore  fefftu  (utfit)  fomnum  iniit ,  eapite  ad 
cervtcal  incumbente  :  qtti  iilum  tam  arcie 
complexu-s  efi  ut  nec  tempeftatis  fragor ,  nec 
fiuciuum  collifiones  ,  nec  commeantium  (y  re- 
meantium  ftrepittu  tUum  fomno  expergefece- 
rtnt.  &uamobremtUumdifcipuli  excitant,  hit 
fere  verbis  iUum  compeUantes;  Pnceptor,nul- 
la  nefalutis  noftn  cura  duceris ,  quodinfum- 
mo  difcnmine  verfantes  non  ertpis  ,  fedfomno 
indulges?  Serva(quifumtu)  ft  tamenjamjam 
a  mari  abforbendt  ;falus  nojlra  deplorata  non 
fit.  lefiu fomno  experrect-.u  ,primttmventum  3£« 
tanquamfenftu  &  rationis  participe  increpa- 
vit,  ut  qui  maru  fremebundos fiudiu  excitaf- 
fet-.deinde  mari  tanquam  intelligentia  pndito 
edixit,  ut  tanquamfifceUa  in  osobjeBa  conti- 
cefceret;  quo  unico  mandato  0>  a'er  ferenus  & 
nrsestiterunt ,  tum  caufcerantcum  ventiplacari !  mare  tranquiUum  valde,  non  fenfimut  fieri 


A  N  A  L  Y  S  I  S. 
/"■, Aufam  tiaje&ionis  maris  notat , Chiifti  ad  dif- 
^cipulosmaudarum;  deindeadjun&o  tcmpore 
generalius ,  diern  fcilicet  quo  concionem  paraboli- 
cam  iiabuit,  fpecialiusvefperam  ejufdem  diei. 

Vtrf.  36.  Effeftum  mandati  Chrifti ,  nempe 
quod  turbam  reliquerunr,  quod  Chriftum  in  navi- 
gio  impullisremisdiduserunt :  hic  traje&io  de- 
fcribirur  ab  adjuncto  comitatualiorum  navigio- 
xum. 

J'erf.  37.  Adjunftum  proponit  alcerum  hujus 
trajecHonis,  periculum  in  quo  difcipuli  eranr.  Cu- 
jus  periculi  caufx  defcribunrur,  primum  tempeftas 
escitata ;  cujus  effectum  tinum  erat  fluttuum  ti- 
mor ,  alterum  quod  fluctus  navigium  influebanr, 
tertium  navigiiex  aquis  repletio. 

Jrtrf.;s .  Quartum  effectum  eft,  quod  Chriftum 
expergcfaciunr ;  cujus  caufa  esponitur,  quod  Chri- 
ftus  dormiebat;  qui  fomnus  fuo  fubjefto  univerfa- 
liore  dcdararur,  in  puppi,  magis  proprio  fubjefto, 
cervicali  rformaespergeractionisfubjicitur;  Mi- 
gttcr  ncn  eFi  tiii  cuyjc  de  nttbis  ? 

yerf.ii).  ErfecTum  hujus  invocationis  primum 
efr,quod  Chriftusturbinem  increpavit,  i.quod 
mari  lilentium  indisit;  qus  cum  effecta  invocatio 


tum  maristranquilli 

ferf.40.  Poft  merum  eorum  trepidantem  per- 
ftringit;  cujus  caufam  detignat  fidei  esilitatem. 

Verf.^y.  Hujus  duplicis  miraculieffectum  eft, 
1 .  timor  magnus,  fed  non  ur  prior^itiofus ,  fed  ex 
reverentiamagnificioperis  Chrifti  natus ,  deinde 
admiratio,  cuj  us  forma  ad  j  icitur,  QhU  igitxr  hic  esl 
cui  cum  yintM  tum  mareebtemperant? 


METAPHRASIS. 

ILli  rehcia  turba  posl  comparatam  ad  navi- 
gandtim  cymbam ,  Iefitm  adhuc  in  navi,  e 
quz  tanquam  ex  fuggefto  conctonem  habuit, 
hsrentem,  tn  iUam  quam  coniuxerant  affum- 
tum  traduxe-unt,  aut  certe  ex  una  parte  na- 
•vit  ad  puppim  ,  tanqttam  commodiorem  lo- 
cum  traduxerunt.cw  fy  alia  navigia  fe  comi- 
tes  pnbuerunt.  Vosiquam  vco  ex  littcre  fol- 
vijfent,  fubita&non  expeclata  tempeft.is  co- 
orttur :  unie  mare  ventvs  impulfum  intumef- 
cens  ,jkis  innavem  fiuciibiif  adeo  extmdavit, 


affolet,  fede  veftigio  extitit.  Sed  pnufquam  40, 
hdc  miracula  edtdit ,  ilios  pcrftrmgendo  ad 
majorem  fruBum  perctptendum  comparat_,. 
®uidcauf&  eii  quod  tam  immodice  formida- 
tis?  Qujmodo  tam  multu  miraculorum  docu- 
mentts  edoiii  ,y»  confirmati  adeo  fide  vacilia- 
tisiut  a  meperinde  dormiente  atque  vigilante 
falutemnon  /peretis.  lUtvero  tant*  majefta-  41, 
tts  fenfu  tacli,  ad  tam  gloriofum  Dei  optis  ma- 
"e '  gnopere  contremifcebant  ,  ^>  admirabundi 
mvicem  ailoqitebantur  :  cum  h.tc  ita  fmt  ut 
oculu  nofiris  mtuemitr  1$  auribtu  percipimus, 
quts  ey  quam  immenfus  habendm  esi ,  cui 
mttti.  (jffenftu  expertes  crcatun  ,  tanquam. 
ad  Imperatorisfui  nutum.obfequtitm  prnftant. 


P  R  A  X  I  S. 

COntinet  traje&ionem  in  alteram  Lactis 
npam ; 

Cujus 


Vcrf.  35- 
Chnsiua 
ritvem  i» 
grefm  <jm 
mocio  a 
difcipnlts 


417 

quam  in  navi  propo- tmfirwp- 


EVANCILICA. 

Cujus  fApparatus  ad  transfretJtioncm,         unam  ,  ucdoctrinam 

partes<  8c  fuerac ,  obfignarec ,  &  gloriam  pacef.iccrec  ;"0"""''*' 

func,    ^TempeftaS  in  trajeftione.  alceram.ut  corum  m  doftrina  profeftum  cx-  "ni,ci  ■" 

Nunc  autem  ad  navcni  advenicns ,  quam   plor.iret.  Quocies  igicur  graviora  aliqua  ca- 
priusparari  juflerac,  eam  cumDifcipulis  in-  lamicatc  urgemur  ,   fuccurrar  nobis  ad  pa- 


Vctf.  36. 
ift  t-Aibt 


ajfumptu^  grcdicur :  ubi  cum  (uc  vidctur)  Difcipulos,  candam  mencem  ,  &  fovendam  patienriam, 
&  Euangelii  profeflbrcs ,  qui  illum  ad  na-  j  Dcum  hoc  modo  iibi  laudcm  cum  juftitii, 
vcm  ufquc  profcquebantur,  docuilTct ,  can-  rum  potentic,  tum  vero  dcmum  mifericor- 
dcm  appetcnte  vefpera  ,difcipulis  mandavit  Idia:  parare,  ucde  eoquam  antci  auguftius 
uccransfrecarcnc.  Quo  facto  dicicur  Chrt-  ll-ntiamus.  Quem  frudtum  il  ex  noitris  c.i- 
ftum  a  Dtfcipulis  ajfumptum  ut  1»  na-ji  erat,  lamitatibus ,  feu  paupertate ,  feu  vero  etiam 
quod  ego  exiltimanm  intclligi  dc  transfe- 
rendoChnfto  in  commodiorem  navis  lo- 
cum  ,  in  puppim  ad  quietcm  aptiorem  :  vc- 
rilimile  enirneft  inahanavisparte  euman- 
tedocuilTe. 

Allumpto  vero  Chrifto,  navem  ex  litto- 
re  folvendo  turbas  dimiferunt.  In  quo  ite- 

dimtpimt  rum  coniideratur  notabilis  in  Chrifto  dili- 

circtvej-    „enna  ^  aifijujus    qu;  ;u  tempora  diftri- 

dili-cnti.t  DUU  '  ut  nocturnum  tempus  ad  docendum 
&  miracula  edendum,non  lta  itineribus  ido- 
neum  ,  precibus  &  meditationibus  deftina- 
ret ,  ut  interdiu  doitrina:  totus  pocne  vaca- 
ret.  Qup  exemplo  admonentur  omnes  qui 
prajfunt ,  hi  inprimis  qui  Eccleiiam  procu- 
rant,  ut  in  fuis  muneribus  aflidui  lint.i  c©<- 
fuu)/i&-  e#  cor8^:eaque  potiiTime  rebus  pri- 
vatis  gerendis  eligant  tempora,qui  eos  mi- 
nimc  impediant.  Quod  eos  jure  redarguat, 
qui  vanaexercitia  commimfcuntur  ,  quibus 
diem  confumant. 

&iHiu  Marcua  notat  plerafque  alias  ibi  navicu- 

fnmjtita-  las  fuifle ,  quas  cum  Chrifto  folvilTe  ,  &  ob  alant,  aut  cx  negle&a  doctnna  metum  ,  qui 

dt>  qmd  eam  caufam  pari  periculo  obnoxias  fuifle  ex  '  illos  follicitiores  rcddat,  accipiant ,  fimul  ac 
Matthto  colligitur  ,  qui  hon  Chrifti  Difci-idefe  fubmiflius  fentiant.  Succurrat  igitur 
puIos,fedhominesdefedatatam  fubitotem-J  nobis,  Dei  coniilium  elTe,  iftiufmodi  afti- 
peftate  attonitos  norrat.  Quo  fpedtare  vide-  :  «flos  non  perdere,  fed  pertentare.  Quod  re- 
tur,  quod  mu.Tz%r,ow?  apud  £«c.S,i,5.  inve- !  c"te  in  hoc  exemplo  luculenter  cerniturjcum 
nicur.quod  ego  ad  naviculas  reculenm.Qui  enimhi  Chrifti  mandaco  obfequences  ,  ex 
res  eximiam  quandam  in  audicoribus  prom-  lictore  folviflent ,  &  reliqui  ftudio  audiendi 
ptitudinem  demonftrat :  quo  populi  ardore  Chrifti ,  fe  man  commilifTent ,  iufpicio  me- 
terra  mariquelabore  fumpto.domi  &  pere- Jrito  fuboriri  potuit  ,  Deum  iratum  hanc 
gre  fcrmonem  regni  captantis  ,  eorum  ho-  !  tempeftate  immilifle,  ut  olim  in  Iona  a  Deo 
niinum  focordia  proditur ,  qui  vix  pedem  e  perfuga  fafhim  legimus.  Quod  nos  confo- 
cubiculo  efferunt  uc  eundem  ipfum  ,  cui  illi   lari  poteft,  li  quando  qu«c  noftri  orficii  funt, 


gnominu  feramus,  iingub.rem  adverfus  in- 
turfintes  nos  angorcs  confolationcm  nos 
confequi  ftatuendum  crit.Miririce  enim  ho- 
minem  in  perrerendis  malis  ,  puta  carcere, 
exilio  ,  morte  deniquc  ipfa  luftentat  bono- 
rum  recordatio ,  qna;  ad  fuos  ,  cx  pcrpelTis 
malis,rcdundabunt.  Cum  lcaque  certiffime 
fciamus  Dcumex  noftrisdifficultatibusglo- 
riam  fuam  ,  ad  quam  nati  fumus ,  &  cui  nos 
vivere  profitemur  ,  expreflurum,  non  me- 
diocre  folacium  teneamus ,  quo  doloris  mu- 
cronem  Sc  ftimulum  recundamus. 

In  exploracione  nocandum  ucilem  eam  &"'fifm 
elTe  ,  ficuc  multas  lcctiones  edoctis  ex  ufu '"'  "f1^" 

n.  J    •      ■!!■  C  ■       r  profeclm 

eit ,  utquid  in  lllis  proteccnnt  ipecimen  <c'cxpior.ith- 
dant.  Sic  Chriftus  periculum  facit  de  fuo-  „cm  t 
rum  profettu  ;  non  uc  ipii,  fed  uc  aliis  &  libi 
ipiis  innocefcanc;  uc  alii  inde  vel  imitatio- 
nis,  vcl  cautionisexemplum  capiant.  Sibi- 
metiplis  etiam ,  cum  ut  de  acceptis  viribus 
gratias  agant ,  tum  ut  id  quod  delideratur 
fuppleant,&  ut  aut  ex  fenfu  progreffus  fpem 


c*m  eo  n* 

\-r:.0l>:t. 


tancopere  inhiabant ,  regni  fermonem  per 
cipiant:  tametli  vcro  Deus  vcrbi  lubtra&io- 
nem  commiiiatur.tamen&c. 
Sequitur  utde  ( ' primum  quidem  cxcitata, 
tempeftate  di-  <  & 

camus,  [^dcinde  a  Chriftofedata. 

Vert.  17.  In  excitata  tempeftate  pnmum  coolide- 
„4A  Chnfii  randuro,qua:  hu jus  caufa:  exiftunt ;quas  duas 
dtitrinx    cumptimis  fuifle  colligcte  nou  eltdiificije: 


fedulo  &  pie  obeuntibus  gravior  cafus  ob- 
veniat:  maxime  vero  cum  unigenitum  Fi- 
lium  Dcus  huic  etiam  tempeftati  obnoxium 
effe  voluit.  Imitemur  igitur  Iacobum  ,  qui 
Angclum  Chriftum  in  lucta  noluit  dimitte- 
re  ,  antequam  benedictionem  ab  illo  obti- 
nuiffl-t,  Gt-n.;^,!^. 

Cauiis  fubjungamus  cffsfta:quorum  pri-  Cx  qut  iUi 
mum  eft  naare  turbidum  &  frcmcns ,  fluitus  «' »"« 
■     H  h  b.  tumidi 


4tg  H      A      R      M 

turbUm  turaidi  &  turgidi.qui  in  altumelaci.defcen- 
nmmeti,  fu  naviculas  ita  aquis  oppleverunc ,  ut  ne 
mergercntur  periculum  etTct.  Eadem  una 
tempeftate  fludtus  etiam  timoris ,  &  dubita- 
tionis  inanimis  navigantium  excitantur,  & 
veluti  m.uc  quoddam  ,  non  minus  qium  al- 
terum  illud  lnquictum.  Hic  autcm  lingula- 
ris  fniiftus  affliftionis  ,  &  periculi  alicujus 
oravioris  eft,  quodanimum  noftrum  multis 
Involucris,  &  integumentis  convolutum  ,  & 
a  nobilmet  ipfis  abTconditum  expedit  exuit- 
quc.  Qui  enim  ante  nobis  fldentes ,  robufti 
plenique  fiducia?  viiifumus,  poftfatto  vi- 
rium  experimento  ,  longe  alii  dignofcimur, 
Rom-  5,5,4.  probationem  afFert.  Haud  iecus 
quam  intyrone,  qui  quamdiu  sdforumfe- 
det,  &in  umbra  verfaturconfidit;  in  pulve- 
rem  vero  &  in  hoftis  confpcctum  traduftus,  \ 
animo  ,  qui  prius  ftabat ,  cadit  :  vide  exem-  j 
plum  duodecimdifcipulorum  ,  quiante  pu-  1 
gnam  alacrcs ,  in  pugna  ignavi  dcprchenii  \ 
funt,  Matth-i.6,1%' 
Verf.  ;8.  Aliud  longe  prxftantilTimum  efre&um 
idcntjue  tempeftatis,  quod  Chnftiopeminvitarunc, 
Chrifti  eptpfd.  83,15.  Ho/ 1,11,11.  Velucienim  fla- j 
imihr.wt,  ^jja  funt>  qUa.  nos  ai{invocationem  nomi- 
nisdivini  accelerant :  veluti  viverra:  qua;- 
dam  funt ,  aut  venatici  canes ,  qui  nos  &c. 
Inquo  excmplum  nobis  proponitur,  quid 
nobis  mari  periclitantibus  faciendum  eft.Vi- 
de  hiftoriam  nautarum  in  Iona  fuum  quem- 
que  Deum  invocantium  ,  utpudendum  fit, 
neque  horum,ncque  illorum  cxcmplis  com- 
moveri.  Oratio  vero  notatione  digna  eft: 
Sm>/i,(inquiunt)  perimus:  videtur  enim  pu- 
gnantiacomplecli.  Se  enim  perireprofiten- 
tes  ,  a  Chrifto  fervari  expetunt.  Verum  ifta 
intcr  fe  probe  confentiunt.  Cum  enim  fe  pe- 
rire  profitentur,pcricuIum  profpiciunt.quod 
judicio  humano  ,  &  omm  vcnlimilitudinc 
lcthale  erar.  Quod  vcro  prece%-concipiunt, 
idex  fidc  manavit,  qua  rebus  ctiam  deplora- 
tifTimis  meluisaliquid  fperandum  eft  :  atque 
itaprorfus  Abraha:  cxemplo,  contrafpcm 
fpcicmus.  Rom-4,  iS.  Tametii  igitur  ratio 
S-fcnfusnihil  nifi  ir.teritum  minentur,men- 
tem  tamen,  fide,  tanquam  anchora  ,  Heb.  6, 
i?.  fuprahatc  infcriora  attollamus ,  quo  in 
precandi  Dcum  ofTicio  contineamur. 
a«$mmeu-  Sed  Marctts  habet  illosde  cura  &iollici- 
nm  ifi-.an  ttidine  Chrifti  dubios ,  &  fufpenfos  fuifTe. 
mn  htbert  oiCunt  cnim  ,  an  te  non  attingit,  aut  tua  ni- 
ttntendiat.  ^  jnterefi  „m^  )!0s  perimtts?  quamvis  igitur 
dubicantcr  cum  accedunt ,  non  tamen  hoc 
modo  a  precandi  ftudio  deterrcntur,  uc  li 


O    H    I   ■  A 

quando  fluftuare  animo  noftro  nobis  acci- 
dac ,  noncamen  idcirco  prccandi  fiduciam 
abjiciamus  ,  aur  ftudium  Pf.  48,  41.  Quod 
auccm  dicicur  Iac.  1,617.  dubitabundos  nihil 
accepturos ,  illud  non  eft  ad  ifta  tam  turbu- 
lenta  tcmpora  refcrendum  ,  fed  ad  quotidia- 
num ,  &  m  fumma  tranquillitate  animifcn- 
fum  &  ftatum  :  licut  enim  cum  infanum  non 
dicimus  ,  qui  formidabili  aliquo  cafu  exani- 
matus  lllud  facit  ,  quod  hominis  eft  e  pocc- 
ftace  mencis  fua:  excuncis :  nec  eum  iracun- 
dum,  qui  acrocibus  injunis  lacefTicus ,  non- 
nihil  a  folica  paciencia  deflecTtic  ;  ica  eciam 
quiformidabili  aliquo  judicio  a  Deo  per-  ' 
culfus.dubicacionc  cornpitur,non  propterea 
inter  fidelcs  ccnfendus.  Videmus  autem  il- 
Ios,in  hac  tam  imbecilla  fide,exauditos  fuif- 
fe.  Cujus  imbeciihtas  magis  adhucapparcr, 
quod  illum  excicarunt  ,  non  ut  vencis  impe- 
rarec,  fed  ucprecibuscranquillitatem  a  Deo 
lmpctraret  ;  ut  olim  Ionam  nautx.  Ion.  1,  g. 

Quod  autcm  exfurrexiire  ,  aut  experre"-  Verf  39. 
ctum  eflc  Chriftum  memorarur,  intclligen-  ^aret.mt 
dum  eum  fomno  fopitum  fuifle  ,  pnulquam  "W  &>"- 
tempcftas  coorta  eflet ;  quod  &  difcrte  no-  ft""l<"ml- 
tatur.Cujus  quidem  caufa  propinquior  erat, 
quod  laborc  concionandi  ftiliis  erat  hoc 
tempore  fomni:  fcdDeus  Chrifti  fomnum 
in  hoc  potiirimum  tempus  contulerat ,  quo 
tempeftas  coorta  libenus  ingravefceret.  Si 
enim  Chriftus  non  dormiviflet ,  ftacim  ini- 
cio  cempeftatis  a  fuis  appellatus ,  antequam 
periculum  grave  crearetur,  tempeftati  oc- 
curfum  fuiifct.  Quod  ii  prior  tempeftas  ex- 
citata  fuiflet ,  a  Chrifti  humanitate  alienurn 
fuilTct,iIfis  Iaboran'tibus,fe  ad  fomnum  com- 
pofuille.  Quod  igitur,  5;  dormircr  Chriftus, 
&  antcquam  irrucrat  tempcftas,fomnus  eum 
complcxus  fit.perquam  oppcrtunum  erat  ad 
illas,  quas  paulo  ante  Caufas  pofuimus.  Nara 
hoc  modo  faiftum  cft ,  ut  difcipuli  partiin 
rcvcrencia  addudi  ,  partim  vero  ut  Chrifto 
labore  &  vigiliis  exhaufto  ,  parcerent,  illum 
expergefaceie  tantifper  diftulcrint,quoad  ul- 
tima  &  extrema  fubirc  pericula  coacci  func. 
Ad  hanc  Dei  providcntiam  admirabilem 
pertinct ,  quod  ncc  ftrcpitu  ,  ncc  tumulcu 
nautarum ,  nec  maris  fremitu,  aut  fluduum 
inter  fe  <-onfliftu  expergefacrus  iic  Chriftus; 
ut,  indilTimillimacaufa  ,  fimillimus  fueric 
lonx  &  Chrifti  fopor,  potius  quam  fomnus. 
Quod  nobis  documcnto  elTc  dcbct ,  ne  ani- 
mum  dcfpondeamus,  <i  ea  nobis  Deus  admi- 
nicula  fubtrahat,  quibus  malo  nos  urgenti 
initio  occurratur ;  non  enim  hoc  idco  facic, 

uc  nos 


Verf.  40. 

Dlfciputot 

tbtuiwti 

commotiO' 

nem  prim 

incrtparif, 


iiqui fro- 
pttr  tmmo 
tticum  ti~ 
Ttist  cm, 


CrfiAtitt 

'iH.i.itcm, 


E     V      A      N      G 

Ut  nos  perdat.Nobis  igitur  nunc  Chrifti  glo- 
ria  melius  confultum  clt ,  ut  omni  tempore 
illum  invocemus  ,  ut  qui  nunc  nuliofomui 
&c.  fublidio  egcat.  Qucd  li  tuin  fomnum 
dulciiTimum  ,  &  libi  perquam  necclTarium , 
cxcuticns,nobis  opitulatus  eft.ruulto  magis 
nunc  facict. 

Chriftus  illos  de  hac  tam  gravi  animo- 
rum  commotionc  increpat :  qux  increpatio 
tametli  ex  Marco  &  Luctt  videtur  tum  fada, 
cum  verbo  Chrifti  omnia  fedata  fuiflent;ta- 
men  cx  Matthdi  verbis  videtur  adhibita, 
priufquam  lilentium  man  &  vcntis  impofi- 
tum  eft.  In  quo  iiludcolligitur,  Chriltum 
quo  majorem  fruclum  fcrret  ,  reprehenlio- 
ncm  illam  adliibuille  ,  cum  adhuc  iu  dilcri- 
mine  vcrlarentur.  Sic  Ieb.$$,i+,ad  14.  Eli- 
hu  docet  incomparabile  Dci  bcncficium  ef- 
fc  ,  li  dum  homines  graviflime  &  periculo- 
filTime  decumbant ,  ad  eos  interpres  aliquis 
yoluntatis  divinxaccedit ,  qui  eos  xquita- 
tcm  doceat  &c.  Sicut  cnim  parentes  &  prx- 
ceptores,  dum  caftigationem  adhibent.cau- 
f.im  impolitx  caftigationis  fubinde  repe- 
tunt.ut  altiusanimis  eorum  inlideat  admif- 
fx  culpx  odium  :  lic  &c.  Nec  igituralienum 
cxiftimandum  erit  li  homiues ,  morbis  & 
aliis  Dei  virgis  cxfi,  depeccatisadmiflls  ad- 
moneantur  &  reprehendantur  .  Huc  facit 
quod  prius  metum  hunc  nonnihil  pclli  opor- 
tuit ,  quo  paratiores  &  magis  idonei  eflent, 
miraculum  mox  cdendum  contueri,  &  cum 
fruclu  percipere. 

Criminatur  in  eis  duo ,  unum,  quod  tam 
timidi  cflcnt ;  alterum,  quod  fidem  non  ha- 
berent.  Timorem  non  penitus  damnat ,  fed 
modum  excedentem.  Si  enim  ufquc  eo  tan- 
tutn  timuiflent,  quoad  metus  eorum  illos  ad 
Dei  vocationem,  &  ftrenuum  follicitumque 
cum  tempeftate  conflicTruin ,  nihil  erat  quod 
vituperium  promeritum  fuiflet .  Sapientis 
enim  eft  periculum  metuere  ,  &  ab  eo  fuge- 
re,  illudque  declinare.  Sed  ita  temere ,  ut 
de  Dei  erga  te  provideutiadubites ;  ut  tibi 
intclligentiam,  &  agendi  dexteritatem  ,  qua 
cxteroqtiin  prxditus  es,  excuti  linas  ;  ut  vix 
apud  te  lis ;  ut  plus  ex  momentanex  mortis 
obeundx  timore  mctuas,  quam  vitx  xrcrnx 
confequendx  fpe  erigaris ,  in  vituperioeft. 

Altera  pars  rcprehenfionis  eft,  de  fide  , 
quodin  illa  tantopere  vacillabant  :  tametfi 
enim  ex  Lttcs.  &  M.trci  vcrbis  videtur  colli- 
gi  potTe,  eos  fidedeftitutos  fuifle  ;  tamen  & 
prius  afta  vita,  &  prxfens  precatio  ad  Chri- 
ftucu,  eos  non  penitus  orbatos  fide  fuiiTe  do- 


E      L      I      C      A.  429 

ccnt.  Idcoque  apud  Kstth.  oiipTr.r.i  ap- 

pellantur.  liic  vero  fontcmformidinis  ape- 

rit.  Quanto  enim  plus  fidci,  tantum  fiduci  c 

accrelcit,  ut  ad  fingulos  crepitus  expavcfcc- 

re  ,  fidci  manitatem  coarguit :  vidcmus  igi- 

turfidcm  nobis  non  tantum  ad  vitam  xter- 

iHni  confcqucndam  ,  fcd  &  ad  hanc  vit.un 

placide  tolerandain  ciTc  pcrnecelTariam.finc 

qua  ii  folii  ctiam  cafum  cxtimefcimus ,  nc- 

mine  perfcquente  fugimus  ,  &  pcrpctuaiu 

rormidmis  vanx  carnificinam  patiraur.Con- 

tra  ,  fides  firma  &  validaaniniumtranquil- 

Ians  inftar  "jugis  convivii  eft  ,  inftar  ot»o- 

■zjaiW  probatit{imx;eaque  tanquam  publica 

ride  tuti ,  quocunquc  terrarum  inccdamus. 

Sinc  illa  ,  n«  domi  quidcm  ,  aut  in  conchvi 

intcrion  falvifumus  &  incolumes.Qup  nu- 

gis  a  nobis,  lus  tam  difHcilibus  tcmporibus, 

pcrlequcnda  ;  ubi  Dcus  ,  quocunque  oculos 

convertimus ,  nihil  nili  bella  &  gladium,  tu- 

bas  &  tormcnta  oftentat ,  lufque  tanquam 

condimentoquodam  ,  ad  acquirendam  au- 

gcndamque  fidem  nos  exftimulat. 

Chriftus  prccibus  eorum  ,  metu  eos  libe-  Verf.  59. 

rat:  fcquitur  jam  ut  de  fcdata  tempeftate  Io-  Difap*los 

quamur.  Inquo,  quodnonnili  fummoin  '*  f""""a 
.  ,-    •     •  V      i_        o   ■         '  •  j      1      aifcrmtte 

ducnmine  vcrlantibus,  &  jam  a  mandeglu-  w,„,i,M/;. 

tiendis,  Chriftus  opitulatur ,  &  .iliis  fuorum  $eMW"n 

Davidis,Ionx,  Ifraelitifque  admare  rubrum 

Exod.c.i4,v.io,n.  Hicrofolymx  Ezecbiclis 

teporc  liberationibus  ccnfentientcr  ficit,  & 

eam  ob  caufam  ifto  paclo  agit ,  ut  amplioris 

potentix&  milcricordix  fcnfu&  expericn- 

tia,  fuiamorem  iimul ,  &  infefiduciam  al- 

tius  animis  noftris  imprimat.  Ea  enim,  qux 

ab  amicis,  cum  fumme  periditabamur  ,  be- 

neficia  accepimus,  &  tenacius  inhxrent ,  & 

libentius  prxdicantur,  noftramque  murium 

ergaeos  voluntatemarclius  devinciunt.Sic- 

uteninr  Medici  &  Chirurgi  ars ,  magis  cx 

Icthalimorbo  aut  vulnere  nobilitatur,quam 

li  levis  quxdam  fauitatis  jafturaficta  lit:  lic 

&c.  Et  licttt  tali  aut  morbo,  aut  vulnere 

perfanato,  animus  confirmatur,  &  fidcntior 

[rcdditur,  ita  ut  deinceps  aut  obleviorem, 

1  aut  conlimilem  plagam,lpem  vitx  non  abji- 

I  ciamus :  lic  &c. 

Ventum  limtil  &  marc  incrcpat  Chriftus;  »'<ij«*a 

|  ftatim  fumma  placiditas  &  tranquillitas  nu-  ?°"","'1 

ris  fubfcquitur.  Inquo  Chrifti  vircus  admi--'"*/  " 
,  ., .      \  a     .  rationim, 

rabuis  clt ,  mut.is  &  inanimatas  crcaturas 
j  Chrifti  mandata  c.ipeflcre  ,  perinde  ac  fi  m- 

telligcntia  &  voluntate  prxditx  fuiflent ; 

1  deindc  quod  vcrbum  11011  citius  ex  ore  Cbri- 

ifti  emifllimcft,  quam  hxc  tranquillitas  ma- 

H  h  h  t  ri  iu- 


4;o  H    a    r    m 

riindu£t.i,  cum  narurx  &  rationis  legibus 
fcniim  demitiganda:  fuerint  ;  penndeatque 
fi  uno  momento,ferociiiimuni  leonem  agm 
pl.Kidiflimuiriingeniumaccipcrecoegiflct: 
artibus  enim  humanis  cicuvari  &  manfue- 
fieri  poflunt  immaniffima:  beftia: ;  fed  illa- 
rum  nigenium  fubito  mutare ,  illud  demum 
unius  Uei  opus  eft.  Hanc  fubitam  mutatio- 
nem  fignificat  msreminatio  verbi.quo  lilen- 
tium  imperat :  Iolepho  mterprete  in  Genef. 
41,51. 
tc'mfi-nK      Adhuius  potcntiz  cxaggerauonem  ac- 
tltvimt.i-    cedit ,  quod  ex  magna  tempeftate  ,  magna 
**'.  tranquillitas  maris  fequuta  fit.  Sicutigitur 

prius  humanitatis  Chnfti  in  fomno  eviden- 
tiflimum  arglimcntum,  (ic  hoc  loco  validif- 
limum  divimtatis  Chrifti  •nx.uri/^ct  prarbe- 
tur.  Hoc  nos  in  rebus  confiilis  &  perturba- 
tis  ,  ubi  aut  nunquam  ,  aut  noiinili  longo 
intervallo  fpes  emergendi  afFulget ,  mento 
crigere  poterit.  Deum  qui  ex  tenebtis  ,  ex 
turbukntiflima  tempeftate  tranquillitatem 


O     N     I     A 

fummam  uno  momento  extraxit,modo  pre- 

cibus  noftris  vellicetur,  &  clamoribus  ex- 

pergefiat,  nobis  ccrtiifime  opitulaturum. 

Quodvero  fimul  timebant ,  &  admira- Vcrf! +t, 

bantur  &c.    notandum  eft  timorem  inde  ^?om"'» 

natum  ,  quod  admirabilcm  Chrifti  potcn-""'  ■  "" 
1  „    /■  -       ,  ■  mnmnt, 

tiam  clare  cerncrent ,  &  luam  limul  111  cre- 

dendo  imbccillitatem  a  Chrifto  reprehen- 

fam.  Sufpicio  eorum  animos  facile  fubin- 

trare  potuit  ,  illam  omnem  potentiam  m 

eos  ob  incredulitatem  armatam  ;   vel  po- 

tius  timorem  hoc  loco  pro  licito  timorc 

acceperim ,  ut  Vfct.rn.  1,  v.  11.  &  Efak.  66, 

v.  i. 

Quod  veroadmirabantur  ,  tanquam  rem  &-admi. 

infolitam  ,  documento  eft  eos ,  non  ut  de-  rl''f*e- 

cuit ,  in  fuperionbus  miraculis  profecifle, '"" 

nec  enim  minorem  antc  potentiam  decla- 

raverat :  tametli  igitur  in  Chriftum  credi- 

derunt ,  eumque  nonnulli  Dei  Filium  efle 

percepiffent  ,tamen  videmusquod  impedi- 

mentis  eorum  fides  implicita  tenebatur. 


M  a  r.  c.  cap.  j.  a  verf.i,  a.{  11. 

ET  veneruni  intiltcriorem  ripam  maris,  iu  regionem  Gadarenorum. 
2   Egrejfo  autem  ipfi  e  narigio  ,ji.ittm  occurn;  e  monumentis  quidam  in  quo 
erat  ffiritus  tmpurus : 

3  Qui  domicilium  babebat  in  monumentis ,  &  ne  cateuis  quidem  quifquam  pote- 
rateum  xincire : 

4-  Proptcrea  quodfapc  pcdii  is  &  catenis  rinclusfuerat ,  fetl  difcerptafuerant  ab 
eo  cateri£,&pcdtc£  contrits. :  ncque  quifqu.impotucr.it  eum  domare. 

5  Etpcr  omne  tempus  erat  dte  at  iwcle  in  monttbus  &  in  inonuincntis  clamans, 
&  concidensfeipfum  lapidibus. 

6  Quum  ridiffct  autem  IESVM  procul,  cucurrit  &  adorarit  cum : 

7  Ettl.iinans  voce magna dixit  ; Qutd  mibi  tccttin  IESV  Eilt  Dei  altifimi?  ad- 
juro  te  pcr  Deum  :ie  me  torqueas. 

8  (Dicebat enim  ei Ie  s v  s;  exijpiritus  iinpure  ex  ifto  hominc) 

9  Tunc  interrogaxh  eum,  Quod  ttbi  nomen  cft  ?  Ef  reJj>oudtt,diccns ;  Legio  tnilj 
tiomen  eft :  qui.i  multifumus. 

10  Et  multum  precabatur  ettm  ne  ipfos  mitterct  extra  ill.im  regionem. 

L  v  c.  caf>.  8.  a  virf  16,  ad  31. 
26  Ei  navigartint  in regiouem  Gadareuorum ,  qtta  esl  in oppofita ripa  GaliUx. 
2j  Ipfi atitein egrejfo tnterrmi ,  occurritexurbevir  qtudam  qut  babcb.u dsino- 
111.1  a  tciuporibus  mullts,  &  veflimento  non  tnduebatur,  neque  in  ulla  domo  maticbaty 
fed  tn  mouumeutis. 

2 S  Is  crgo  qttttm  ridijfet  IESVM,&  excLimaffet  ,accidit  ei  ad  pedcs,er  voce  ma- 
gna dixit,  Quid  mihi  tecum  IESV  Ftli  Det  altiJSimi  ?  rogo  te  ne me  torqueas. 
2 9  Mandabat  cnim  illijpirittt  impuro,  ut  exiret  ab  eo  bomine :  nam  et  multo  tem- 

pore 


pore  conipuer.tt  eum  :  itaqtte  vinclits  ille  catenis  &pedicis,  cuftodiebatur  :fed  diru- 
ptis  vimulis  .tgit.ib.iutr  a  dccmone  in  dcferta. 

30  Imerrogavit aittem  cum  IESVS ,  dicens ,  Ouod  tibi ncmen  csl  l  Ipfe  vero di- 
xit,  Legio.  Nam  d&monia  multa  ingreff.i  cr.tnt  m  eitm. 

3 1  Et  rog.ibant  eum  nc  imperarctfibi  ut  abirent  in  abrjfttm. 

M  A  T  T  H.   Cap.  8.  Verf.%%,  2,p. 

2  S  Et qttum  venijfet  ipfe  ad  nltertorcm  ripam.in  rcgtonem  Gergefenoruin,  occur- 
rerunt  ei  duo  d&momaci ,  e  wonumentisprodcuntes :  ft  vt  valde ,  adeo  ttt  non  valeret 
quifqttam  prxterire  per  vi.vn  tllam. 

29  Et  ecce  clainarunt,  diccntes,  Quidnobis  tecum ,  IESV  Fili  Dei  ?  venifti  buc 
rexatitm  nos  ante  coifttttttum  temptts. 


A  N  a  l  r  s  1  s. 

nVcJiQii  eft  Cficiili  admirabilem  virturcm 
ind.xmoniis  ejicicndis  exponere.  Pcllnbi- 
turprimuin  afubjecto  loco  tranlhuviali  3  deinde 
fubjefto  loco  magis  proprio,  agro  viddicct  Gada- 
lenorum. 

fer/.z.  Defcribitur  ab  adjuntto  temporc  ,  ilico 
poftquam  naviegreflus  eft.  Poft  dcfcribitur  Da;- 
moniacus  fuo  fubje&o ,  fpiiiru  impuro ,  a  quo  to- 
tuspollidcbatur,&  in  quo  homo  erat,potiusquam 
in  ilto  da-mou;  quod  apud  Lxctm  amplilicatur, 


METAPHRASIS. 

T)Oslqttam  inadverfnm  litttts  pnterr.avi- 
i.  gantes ,  in  agrum  Gadarenortim  perve- 
niffent.  Vtx dumpedem  Chrtftus naviexlule- 
rat ,  cnm  tUi  occurrunt  duo  d&moniaci ,  nmtt 
cttm  primts  propter  ey  multitndinem  d&mo- 
itum  quorum  tn  pofiefjionem  venerat,  (ytem- 
poris  diuturnitatem  ,  qtia  fttam  tn  tUiim  ty- 
rannidem  exercuerant.tmmants  &  enormis  fe- 


adiun&o  u-mporediururno,  quo  illum  poflcderar:  1  rocitatts.  lsctvium  fuorum  confttetudmcm  /<*> 

J_: l.:C.k:.A.l L-l :...:.!* :.l:     ,* I  ■  i,  r.J  J  *--7 


i>moii  cvcapud 
jun&o ,  nuditatis :  poft  fuo  erTecro ,  quod  Chrilio 
obviam  venir. 

yerfi.  Suo  adjunfto  fcrocitatis  defcribitur ; 
qupd  fuo  eftedo  apud  M.itib.  aiguirur  ,quodne- 
mo  illuc  fine  vira*  difcriminc  traniircpotuir. 

Vtrf.a,.  Dcindehocloco  abeftecto  ,  quod  pedi- 
cas  &  vincula  qmbus  ligabatut  perfregit  aut  diflbl- 1  *-*  erat-  Aerem  verofuts  clamoribus,  nocttl  & 


dtie 
esl, 


ut  catents  conftrtcius  &  pcdicts  compeditus, 
tUas  dtjcerpfit,  htu  perfiegit,  vtiUi  foluto  ad 
deferta  tf  Jolitudines  revolare  liceret:  intertm 
i/i  omnes  viatores  qui  tlii  occurrerent  infi- 
liens,  nulla  aut  vi ,  aut  arte  hnmana  domabi- 


vit;  quod  fuo  fine apud  Lucam  declaratur ,  ut  in  de-    interdiu  ,  teterrimts  (j  tncondttiffimU comple- 

vtt :  d&monum  fava  tyrannide  adaeftts,  tttfe 
laptdtbus  confcinderet.  Is  confpeclo  Chrtfto, 
fingulart  ejus  (jf  arcana  fipirtttis  operattone 
tta  attraciuscli  ,  utadcumaqiio  velmaxi- 
me  abhorrebat ,  qtiam  ocyjfime  accurrcret, 
eumqiie  pronns  adoraret.  Contenttjftme  att- 
tem  exclamans,  dtxit:  quidmihi  tecum  esi.itt 
mtht  nuUa  injnria  lacejfitus  infeftttsfis  ,  ma- 
ximecumte  Filium  Dei  alttffimiagnofcam. 
Adjuro  teper  Deum ,  quem  tu  qucadhomo  es 
cohs  >Jj  revererts ,  a  quo  ad  hujus  hommis  pof- 
Chriftus  mandarat  dtcmoni  ut  e.xirct ,  quod  man- !  Jeflunem imm,ffmfilm  ,  „e  me  m  barathrtlm 
daruluaitemformaproponitut.  Poft  Chriiiiqua--  i    /    !.„._   ,  .,,    ,  .   . 

„.  ,     5.   V     ,  ■    -       I  &  locum  cructatus  antetemptts  extremt  ut- 

ftioproponitur  deadiunctodimonisnominc.       |t   .  Tr™  **rr*mt  pt 

y,rf.9.  Quifuo  relato,  rcfponfofcilicerda:mo-    *-**-  ta»qi'<"» '»  carcerem  ,  compingas.   Cu- 


ferra  eaimperer;  denique  abadjunfto  indomiro 
ejusingenio. 

ytrfy.  Deinde  alio  adjunfto  afliduiclamoris 
in  montibus  &fepulchretis;  cujuscaufa  alibiin- 
nuitur,  quod  fe  lapidibus  czdebat. 

Vetf.b.  Ab  etfecto  accurrendi  ad  Chriftum, 
irem  altero  eftecto  adorarionis ,  feu  potius  genicu- 
lationiscoram  Chiifto;  quodfuoadiunfto  tem- 
poris  dedaiatur,  fimulac  eum  proculdiftantem 
confpexit. 

Verft.  Alio  effefto  exdamationis,  cujus  forma 
proponitutpetitoiia,  ne  illum  cruerttarer. 

Vcrf.%.  Cujuspentionis  caufa  exponitur  ,quod  \ 


nisdeclararur,  &  caufairem  refponfi  arrcxirur. 

Verf.10.  Denique  proponitur  darmonisadjun- 
tt.i  pctitio,  cujus  forma  fubjicitur ,  ne  itlum  c  .  illa 
regione  expellcrer.  ApiidZ»f.r-»alrcractiam  pro- 
ponitnr.ne  illum  in  abyfTum  deprimerer;  cujus  ra- 
tioapud  Maith.  proponitur,abadjuncio  tcmpoic, 
quoj  nondum  advcnciar. 


jus  petttionts  caufa  extitit ,  qitod  Chhfttis  ei 
c.iixerat ;  Egredere  ex  1U0  qiiempcfftdes  hom:- 
ne  6  neqnam  jpirittis  ,  qm  non  nifi  rebus  pror- 
fus  immundts  obleciaris.  Porro  mnnefctiu, 
fed  ad  majorem  miraculi  commendattonem 
ab  tUop«rcunciatti4  eft ;  quod  esl  tibtnomen  ! 
Hh  h  3  Cui 


5- 


4J1  H       A       R.       M 

Cui  iSe,  nullo  veritatis  fittdio  fed  potenti/Jtma 
Chrifii  m  tllum  indecltnabdifubjeciione,  qttod 
res  eft  reffcondens ,  d:xit :  Legionis  propterea 
tnihi  nomen itrditum  eft,  qnod quamplurimis, 
tanquam  pr&fidUtriis  mtlttibus ,  ad  httjut  ho- 
mmts  firmtjimam  t:tti(fiman:q\  pojje/ftonem 
ie>.  pr-tfictcr.  Cum  autem  Chriftimevitabili  fitb- 
■  jectione  ,  animadvcrtiffent  ftbiex  illo  homine 
nsceffarie  emigrandum  ejfe ,  adpreces  conver 
fi,  Cknfttim  impenfi  rogarunt ,  ne  fe  ex  agro 
Gadarer.o  ,  ubi propter  notitiam  hominum  ti 
lius  regicnis  magna  litcri  Jpes  affulgebat ,  ex- 
turbarttLj. 

P  R  A  X  I  S. 

CHriftus  fummum  &  abfolutum  inda:- 
mones  jus  &  imperium  ,  &  in  homines 
mifcricordum  declarans  ,  varios ,  fed  rantis 
openbus  parum  dignos,  fructusreportabat 
„  •     C  Chnfti  in  da:mones  fumraa  autho- 
J     ritas,  in  hominesniifencordia:  & 

,-         \   Fruiihis  declarationem  hanc  confe- 
limc, 

V^    quutus. 

Inpriorepar-  ( Mifericors  hominis  da:mo- 

te    proponi-  I     niaci  Jiberatio;  &: 

tur  cum  di-<  Iufta    gregis  porcorum  per 

vina  Chrifti  J     da:mones    fubingreflos  in 

potentia,       ^   interitum  praxipitatio. 

Verf.i  i.         Vt  clarius  elucelcat  mifericordia  Chriftj 

taiftrabilu  in  hominis  hujusliberatione  ,  ejus  primum 

conditw      commileranda  conditio  expendenda  eft,qua: 

hujm i  dx-    brcviterhoc  uno  comprehenditur  ,  quod  a 
nmnt.ici;       .  ,  ,-j-      *_ 

da.-mouumkgione  occupatus  eliet.   Tam- 

etli  enim  .i  fpiritu  immundo  poflefliis  dica- 

tur ;  tamen  dicitur  etiam  dxmones  illum 

occupaflc.  Qujimobrem  dicitur  daemonem, 

&  da:mones  a  Chrifto,  ut  in  illa  regione 

pcrmanerent  ,  &  tranhtum  m  porcos  petnl- 

fe.   Quod  igitur  a  d£mone  occupatusdici- 

tur  ,  ideo  fit  ,  quod  unus  relicjuis  praficere- 

tur ,  &  tancjuam  legionis  dux  elTet ,  qui  pro 

CTteris  iimul  &  petebat  ,  &  refpondebat. 

Atque    ut    hic  pedem  paulifper   figamus , 

quanta  miferia  &  quam  multis  lachryma- 

rum  fontibus  nunquam  fatis  deflenda  ,  ho- 

minem  ad  Dei  imaginem  conditum  ,  &  ut 

cflet  Dei  templum  ,  &  domicihum  Sancti 

Spiritus ,  in  fpcluncamimmundorumfpiri- 

tuum  fieri ,  tanquam  cavcam  avium  invifa- 

rum  &exofarum  olim  ,  ut  Efrx.  6,u.  appa- 

,    rct.magnx  ignominiae  notam  alicui  inuftam 

efle ,  cum  ejus  domus  in  fterquilinium  con- 

verfa  eft  ;  ncc  fccdiorem  turpitudinis  macu- 

lam   templo    Baalis    lehu   inurere  potuit, 

quamcum  a  templi  ufuadfeceflus  diverti- 


O      N       I       A 

culum  tranftulit.  Multo  tamcn  hxc  major 
commutatio  eft.  Quamobrem  hxc  gratiai»?»i>9<»V 
peccato  habcnda  eft  ,  ciijus  turpitudinc  tam/*«<"ot5- 
foedum  &  impurum  hofpitem  nobis  Dei  ju-  """.'*"* 
ftiflimum   judicium    adjudicavit.  Tametii 
enim  hoc  raro  ,  his  pra:fertim  dicbus  ,  apud 
nos  videtur;  tamen  rn  uno  hoc  homine,quid 
iir  totius  humani  gcneris  promcntum  ,  ag- 
nofcendum  eft:nec  fecusdenobis  hcret.nili 
Dominus  noftn  mifertus,  nobis  peperciflet. 

Sed  ha:c  calamitas  plcnius  peifpicitur  ex  fte"f!'m 
effeftis ,  qua:  ifta  dxmonum  occupatio  pro-  1m  1"  '- 
tulit ,  pepcntque.  In  quibus  illud  primum 
eft,  quod  nudum  veftibus ,  eum  non  tantum. 
ca;li  mjuriis ,  fed  hominum  ludibnoexpo- 
nant,  &  turpem  omnibus  &  pudendum  red- 
dunt.  Ex  quo  videmus  diaboli  opus  efle, 
partes  illas,  quas  natura  tcclas  &  abditas  eflc 
voluit,  retegcre;  S;  quid  tandem  de  Adami- 
tis  fentiendum  lit.  Contra  vero  Deo  placc- 
rc  ,  ut  homiucs  honefte  &  caftc  openantur. 
Vide  leoem  de  femoralibus  cV:  fubliwaculis 
Saccrdotum  Lev.16,  4. 

Nec  vero  fatis  habuit  pudendum  omni-  **"•  '• 

bus  reddcre,  fed  voluit  etiam   terronbus  ,'  '!'  ''".' 

11  ■    j  r        1         talteaad 

cum  percellere ,  eoque  eum  m  dcierta  loca,  \,ommei 

ut  Lucas  notat ,  nominatim  vero  ad  fepul-  tenendum 

chreta  &  montcs,eum  fxpe  6V:  interdiu  &  no-  «8m, 

clu  pcr  vim  agebat.  Vt  enim  ctmfolationc 

euni  pnvarent ,  eum  in  folicitudincs  age- 

bant.Cum  cnim  naturahomines  ad  mutuam 

inter  fe  focietatem  apti  lint  ,  tum  vcro  Dei 

inftituto  hoc  ipfum  confirmatum  cft  ,  ut 

mutuis  ofFiciisfeinviccm  juvcnt.  Quamob-  V""'"»'"'* 

,        ,  ,.n  .  ,  ^^,  tremititi: 

rem  hoc  loco  diicimus ,  ad  quem  authorem 

acceptum  refcrendum  Eremitarum  &  Ana- 

choristarum ,  quitantopere  in  Paparu  dilau- 

dantur,invennim:nempcad diabolum  ipfum 

referendum  eft.  Deus  enim  vult  ,  ut  muttia 

hominum  focietate  ,   cumipli  alios  juvent, 

tum  abaliis  juvcnttir.  Eft  igitur  diaboho- 

pus  homincs  in  folitudines  adigere,  ubi  xta- 

tem  (ine  fruiftu  exigant ,  &  lumen  accen- 

fum  fub  modio  abfcondant.  Namiidono- 

rum  Dei  inanesfunt,  confuefccre  debent 

cum  ahis ,  ut  corum  virtute  imbuantur.  Sin 

pii  donis  Spiritus  polleant ,  cum  alns  ita 

hxc  communicanda  funt,  ut  illi  aliorum  et- 

iam  donis  &  commodis  communicent. 


Crcditum  olim  eft  fepukhreta  ,  maxime  ' 

r  ,     ,-  1  f  rt-  ,      •  ,     ■     1  tti 


d  eo  ft- 

I  quo 


1 

fepuhhretit 


fidelium  ,  loca  ficra  efle:  unde  invaluit  ha:c 
fuperftitio  ,  ut  fe  olim  ad  lanftorum  monu-  fmSnlttA 
mcnta  fideles  aggrcgarint  ,  ibique  preces  ad  xfiimsta, 
Deumfuderint ;  qui  errorad  noftra  tcmpora 
pcrvcnit,  ut  iniignem  quandam  fanftitatem 

in  cceme- 


Vcrf.  4. 
fjiti  ctt.im 
niijrrta 
rjmdjei- 
tifum  Upi- 
Jibxt  im- 
ftpnt: 


E     V     A     N      G 

in  crxmetcrii  circuitu  pofucrint :  licut  infcc- 
liccm  cflc  ductbat,  qui  extra  cocmctcrii  fpa- 
rium  condcbantur.  Tamctii  vcro  hxc  fcpul- 
chrcta  crant  populi  Dci ,  tamen  immundus 
fpiritus  iilafui  commodi  caufa  captat  ,  nec 
magis  ab  illis ,  quam  abaliis  dcfcrtis  locis, 
in  quibus  fylveftrcs  fera:  degcbant  ,  abhor- 
ret  :  quod  certc  non  faceret,  ii  vcrum  elTct, 
quod  illi  tam  ftulte  comminifcuntur. 

Adha:c,utfeipfumlapidibus  concidat.adi- 
git ,  live  illius  manum  pcr  vim  ad  hanc  rcm 


I      L      I      C      A.  4jj 

pofTct  ratione ,  crucntavit :  ut  1'haraonis  in 
Ifraehtas  tyrannis  ludus&jocus  fucrit  ,  11 
cum  hac  committatur.  Quod  li  in  hac  vita, 
ubi  minimam  crudclitatis  lua:  paitcmexcr- 
cere  conceditur ,  &  cjuidem  adverfus  Dci 
clcCTOS  (CUJufmodl  hllliC  fuiffc  cxitus  dc- 
clarat)  tantas  dolorum  &  tormcntorum  f.i- 
ccs  admoveaj:  quid  rcprobis  tum  facict, 
cum  toti  in  cjus  potertatem  crucntjndi& 
torqucndi  condudcntur:  quitum  clan.ores, 
quiejulatus  ,  quisdcntiumrtridor ':  cVc.  Et 


contorquens,  live  tcrronbus  &  mcntis  furo-   tamcn  hic  llle  cft ,  quocum  homincs  conh- 


rl..< 


re  ufquc  co  eum  duccns ,  ut  fua  hoc  fpon 
te  ftccret ,  fui  ut  fc  carnilicem  faciat.  Ex 
quo  continuos  clamorcs  <Sc  ejulatuscdebat, 
formidabilem  m  modum.  In  quoilludob- 
fervandum  cft  ,  Jefitttas ,  Sc  alios  quofdam 
Pontiiicix  Ceika:  aJ-ntfpvyf,  immundi  fpi- 
ritus  miniftros  &  carnihces  efle.  Non  enim 
contcnti  afflictionibus  .i  Deo  inflittis ,  pro- 
prias  Ilbi  confcifcunt  :  quaii  Chriftianx  pa- 
tientia:  juftum  pcriculum  capi  non  poflet  ex 
his  flagcllis ,  qua:  Deus  ipfe  nobis  impingit: 
&  quali  non  fatis  illis  clTet ,  tcntationes, 
quoad  lieri  timide  potcft  ,  (quod  Chriftus 
docuit)  nondcprecari ,  niiictiam  tentatio- 
ncm  fponte  incurrant  .  Vide  Prophcta' 
cxemplum  ,  qui  Dci  mandatofericndus  & 
vu!ncrandus,noluit  iibi  ipii  vulnus  inrligcre. 
i  Rcg.  io,  55, 36.  Foctct  igitur  coram  Deo 
iSv:  pus  ,  quodillis  tam  glonofum  videtur. 
Nec  vcro,  hac  in  re,  fuperiorcs  funt  Baalicis, 
I  Rcg.ii,  18.  itcm  vctcribus  fchifmaticis  ; 
vcl  potius  (ut  tandcm  accidit )  hsreticis 
Circumccllionibus  ,  qui  fe  etiam  religionis 
fpccicoccidebam:  ncc  illis  veteribus  ldolo- 
latris ,  qui  fuos  Iibcros  Idolis  mactabant  , 
abiimilcs  funt. 

Ex  quibus  illud  Iiquct  ,   hujus  hominis 


ii  capiunt,cujus  fuggeftus  &  fufurraadmit- 
tunt ,  quem  dcolculantur ,  &  cujus  in  com- 
plexns  1  uunt  ;  tamctii  verbis  cum  valdc  dc- 
tcllcntur,  &  omnibus  diris  impctant. 

HujusautemSatanxcrudclitatis  c.iput  S:  ?»'•"«" 
faftigium  eft  ,  quod  mifcllum  homincm  iftis  ,„    "d. 

•l        n  -i  t    1    r  "'  hrtttit,- 

cruciatibus  &  angorious  ad  dtlpcratiouem  „lmMjt. 

follicitavic ,  ut  illum  in  omne  a-vum  perdc-  -,;<, 

rct.  In  quoiUud  pcrfpicitur ,  tanto  odioSa- 

tanam  in  humanum  genus  flagrarc.ut  ncquc 
1  r  °    ..     ■    °         >  • 

nac  ,  ncquctutura  vita  ,  minimam  a  crucia- 

tibus  vacationcm  conccderct,ii  rerum  fum- 

ma  pencs  illum  eflct.  Quod  igitur  impiis  & 

fccleratis  in  hoc    mundo    res  fccunda:  af- 

fluunt,id  non  ad  Satana:,fcd  ad  Dci  inlignem 

bcnignitatcm  ,  eos  hoc  modo  ad  rdipifccn- 

tiam  veluti  manu  deducentem  ,  rtftrcndum 

eft.  Satanas  enim  ii  votopotiretur,  a  primo 

conceptu  ,  etiam  c  matrum  uteris  ,  vcluti 

obtorto  collo  ad  extrcma  fupplicia  rapcret. 

Denique  ad  hanc  mifcriam,  &  calamitatis  &  'Mum 

cumulum  accedit,  quod  longo  temporc  hos  '"  ['•"  ""- 

Satana:  impetus  &  imprtfliones  virhicfu-  /''"•'""- 

ftinuiflet.Qiio  malum  deploratius  crat,cum 

aliquot  annorum  intervallo  fuam  m  hoc  ho- 

mine  pofleflionem  conftabilivilTet.  Malum 

enim,  quod  per  longa  tempora  invaluit,  pro 


corpus  ,   tanquam  vile  Satana:  mancipium,  deplorato  fere  habcn  folct.Ex  quibus  omni- 

huc  illuc  a<ftum  &  jaetatum  fuifle  ,  pro  im-  |  bus,  quoufqut  Dci  ticifti  mifeiiarum  adduci 

mundi  fpiritos  libidinc.  Quod  li  hominibus  poflunr,  liquido  declaratur  ;  ne  ammuni  dc- 

mancipari  capitisdiminutio  eft  ,  nx  da:mo-  fpondeamus ,  ii  nova  &  inuiitataahqua  ca- 

nibus  io  fcrvitutcm  tradi  turpitudinis&  ig-  lamitas  nos  corripiat.  Cogitct  ctiam  qui  af- 
nominia:  plcr.um  crit.  Ncc  verohic  diaboli 
in  hunc  hominum  tyrannis  confiftic :  nam 


cimencem  cjus  ab  his  lmmundis  fpiritibus 
pcrturbatam  ,  &  dc  fcde  rationis  &  modcra- 
rionis  dcjerftam  &  dcturbatam  fuiflc ,  illa 
verba  fatis  indicant,  quibus  eum  a  damioni 


flict-ifTimus  intcr  nos  cft  ,  quot  paraiangis 
hujus  miferia  lllotumaTumnas  fupcrat  ,  & 
quani  valdc  mallct  prafc-ntcm,  aua  urgctur, 
affliiftior.em  perpcti ,  quam  hunctamfoi- 
midabilem  cafum  fubire  :  iicenimliet,  nt 
non  modo  patientia~,ftd  &  graiiarum  aftio-  . 


buscmancipatum  ,  fana  mentc  confpectum   nis  argumentum  nancifcatur  ,  quod  Dcus 
fuifle  commcmoratur.  cumillo  tam  bsnignecgeric ,  cum  cretero- 

Ex  quibus  omnibus  iniignis  malitia  Sa-  !  quin  non  minus  incum,  quam  in  huncexar- 
taniadverfus  humanum  genus  pcrfpicitur,  Idcfcere  potuerit.  Hic  difficr.kates  de  duo- 
qui  miferara  huuc  homincm,  quacunquc  | bus  da;nioniacis ,  cx  Matth.  cgrcdicntibus: 

ittm 


4}4  H     A     R.     M 

item  ,  quod  ex  civitate  unus  cx  illis  dicatur  ' 

Gadarenorum  ,  cum  tamen  ex  fepulchretis 

cxient  :  deinde  quod  Alattb-  Gargefeno- 

mm,M/irctts  &  Lucas  Gadarenorum  regio- 

ncm  dicant  :  denique  ,  quod  ab  homimbus 

domari  non  poflet,  diflblvenda:. 

HirtcDci         Hac  hominis  miferiaprobe  expenfa,  non 

mifericnr-   erit  difficile  admirabilem  Deicum  potentia 

t^cKwifo-niifericordiam  ,  &  pietatemdcprehendere. 

tcnti., dc.    prjmum  en;m:  quantum  hoc  fuit,homincm 

prein  m-  ^am'nz  ,i  tot  di-monibus  raptatum  in  vita 

confervarc  ':  quod  adhuc  melius  intelligitur, 

ex  duorum  mille  porcoriim  in  aquam  pra:- 

cipitatione.  Quomodo  non  idem  inhunc 

liominem  prx-ftitiflent,  niii  Deus  illis ,  tit  o- 

lim  in  Iobi  tentatione  ,  hamum  injeciflet, 

quo,  ne  vitam  ejus  attingerent,  retineret ': 

Deindc  vero.cum  vel  dedecus  ipfum  latis 
potens  fuiflet ,  ad  hominem  in  defperatio- 
nem  &  Dei  execrabilem  blafphemiam  adi- 
gcndum  ,  lnterminata:  mifericordia:  non  ef- 
le  nfquit ,  adverfus  tot  ignita  inferni  fpicula 
hominem  ab  a:terna  damnatione  ailcrere. 
Et  quidem  (i  rem  rede  rcputemus,non  con- 
temnenda  Deigratiaeft,  quodin  calamita- 
tibusnoftris  nonlimul  &  hic&alibi  perea- 
mus ,  &  confumpti  iimus.  Quod  ii  ab  inter- 
necione  nos  confervare,in  benericiis  nume- 
randum  cft  ,  multo  magis  ex  malis  eripere. 
Hanc  igitur  Deipietatemex  verbis  Euan- 
gelii  coniideremus.  Et  primum  quidem  pri- 
inoinlococoniiderandavenit  Deiproviden- 
tia  perquam  huic  homini  propitia  ,  quod  in 
Chnfti  appulfum  incidat  atque  incurrat ,  ii- 
mulquc  quod  in  Chnfticonfpeclum  da:mo- 
nes  illum  pofuerunt.  Deinde  quod  illum  in- 
vitis  da:monibus  ad  fe  attraxit  Chriftus,  qui 
alioqui  hominum  confortiadeclinabant  ftu- 
diofe,idque  contentiflimo  curfu.Quanquam 
enim  pedicas  alias  omnes  ferreas  &  chaly- 
beas  rupiflet  ;  tamen  Chrifti  voluntate  ,  tan- 
quam  catena,  qus  nulla  inferorum  potentia 
rumpi  &  diffringi  potuit,  retinetur  :  de  qua 
Chnfti  potentia  fupcrius  ex  primo  cxpitido 
Alarci  dittum  ci\. 
aujceoma-  Adhuc  incredibilis  Chrifti  bcnignitas  in 
jw  ijiwd  illo  cnituit,quod  fpontc  fua,neque  a  da:mo- 
mtll.i  vi  ad  niaco,  ncc  a  quopiam  cjus  neceflano  roga- 

Chnjtnm     tas  ,  eumhis  malis  eximit.  Quomagisin- 
atUttci  pa-        ii-  ,■         r      ^~"       ,    ?. 

.   '      tclusamus  nos  cxauoitos  rorc,  modo  Dcum 
tuecit,  C!        c  ...  .  ,-  . 

prccibus  iollicitemus.  Et  quidem  ca  ratio 

fuit  hujus  da:moniaci ,  ut  nili  Chriftus  ejus 

mifertus,  aut  adeum  veniflet,  aut  certe  vim 

fuam  ad  ejus  fanationem  emiiifler,  perfanari 

non  potuilTec.  Nam  nulla  vi  hominum ,  uc 


O     N     I     A 

alii  dxmoniaci,  ad  Chriftum  pertrahi ,  Sc  illi 

iifti  potuit.Exprefle  enim  &  pra;cife  dicitur, 

eum  domari  ab  tillj  humana  vi  aut  arte  non 

potuifle  ,  nulhus  hominis  incantatione  ex- 

pugnari.  Ex  quolingularis  confolatio  nobis 

fuppetit ,  Chnftum  d^ploratdlima  &  perti- 

naciflima  malafanare  ,  &  qux  nulla  humana 

arte  aut  cura  curan  queant.   Eft  enim  Dei 

confuetudo ,  illos  qui  maximc  dejecti  &  hu- 

milesfunt,  confolari:  vide  Ioh.^^^ad 9.  ubi 

Chnftus  homincm  daudum  ,  qui  ncc  pifciT 

nam  ingredi ,  nec  amicum  aut  qucmpiam, 

iieceflarium  habebat,  qui  illum  ad  pifcinam, 

cum  ab  angelo  commovcbatur ,  admoveret, 

ita  ut  hominum  judicio  cjus  falus  deplorata 

eflet ,  alteris  pra:teritis  refpexit ,  eique  ma- 

num  porrexit.  Quod  ctiam  ad  fpintualem 

per  da:mones  pofleflioncm  transferri  pote- 

rit ,  non  elTe  penitus  defperandum  ,  tametli 

quis  multisfceleribus  infeftus  ht ,  tauquam 

darmonibus  occupatus. 

Denique  in  eo  incredibilis   Chriftibcni-  &"  <i"°& 

gnitas  dedaratur  ,  auod  homineegreiriilli  <'•"»•»«» 

11011  nocuerint,  nec  lilumdifcerpfennt:  cuiii'J"-'"!"" 

1  ,  nocnenni. 

emm    Alarc.  1,16.  unus    tantum   dxmon 

egrefliirus,  hominem  difcerpferit ,  &  in  ter- 

ram  ftraverit ;  &.  quum  alibi  etiam  doceatur 

darmonem  alterumlolitarium&;  iine  comi- 

tibus ,  homineme  quo  egreflus  erat ,  pro 

mortuo  rehquifle  Alarc.  9,16.  quid  tot  da:- 

mones  feciflent ,  niii  Chrifti  bonitate  limul 

&  potentia  cohibiti  fuiflent  ?  eadem  enim 

voluntas  nocendi  in  his ,  qua:  ln  illis  fuit  : 

quod  (1  in  unius  dxmonis  ejeftione  divina 

Chrifti  potentia  patefada  iit.quam  illa  clare 

lucct  in  totius  legionis  expuhione.  Hoc  lo- 

co  admonemur ,  caute  nobis  ambulandura 

efle  ;  quandoquidem  nobis  non  cum  carne, 

&  fanguine  lufta  eft,fed  cum  Sic.neque  cum 

uno,  fed  Cum  multis  Epbef.6,11.  &  ptopter- 

eadcarmis  nobisprofpiciamus,  iicutadver- 

i  fus  hoftem  ,  qui  vita:  prxfenti  inlidiatur. 
Quod  militari  veluti  difciplma  ,  &i  arroatis 
copiis,  inferorum  copia:  nosadoriuntur:nos 
admonct  ne  confufe ,  &  iinc  Ecdeliaftica 
tanquamdifciplina  contra  illos  pugnantes, 
in  fugam  a£ti  pcreamus. 

Quod  Chriftum  rogat,ne  illum  torqueat,  Verf-  6>7» 
tametfi  videri  poterit  ad  hanc  ejedionem  ivc', 
referri.ut  illam  deprecaretur.quiahujus  pe-  c/y   *"""' 
titionis  caufafubjungittir  ,  quod  illum  cxire  t<,,et  „e 
juiTiflet ;  tamen,  ii  probe  rem  expcndamus,  ipfin  t„, 
aliam  petitionem  a  diabohs  inftitui  intelli-  Jtaii 
gcmus  :  nam  dxmones  facile  intelligebant, 

'  Chriftum  emifltim  fcmel  vetbum  rcvocare 

noluiflc. 


Etancblica.  43{ 


noluuTe.  Itaque  cum  intclligunt  neceflario 
iibi  migrandum  cfle  ,  quxdamab  illocon- 
tcndunc ;  unum  ,  nc  ex  ca  regione  lllos  cxi- 
gcrct ;  alterum,  ne-in  Barathrum  illos  prx- 
cipites  agcrct;  tertium,ut  in  porcorum  gre- 
gem  illis  migrare  fas  cflet  .  De  fccundo 
prius  diximus.Quod  autem  ad  primum  atti- 
net  ,  eam  ob  caufam  iJlud  petiifle  videntur, 
quod  magna  lpes  plenioris  melTis  intcr  illius 
regionis  homuics  apparcrct:  &  quod  diutius 


cum  illis  confucfcentes ,  Sc  jam  corum  mo- 
res  perlpcdtos  habentcs,  invitius  ab  lilis  ab- 
(ir.ilumtur;quod  ha;c  hominum  lllius  rcgio- 
nis  notitia  da?mo:iibus  ad  perdcndum  com- 
pcndioiior  ciret,  quam  ll-ad  ignotos  migrarc 
coacti  fuiirent.  Ex  quo  illud  emanat,da:mo- 
nes  ita  fuas  provincias  inter  fe  difhibucrc.ut 
non  ,  nili  Dei  imperio,  fuas  libi  fedcsddi- 
gant ,  live  regionibus  &  provinciis ,  (ive  f.i- 
miliis  inlidiantur. 


M  A  R.  c.  cap.  ?.  averf  n.  adti. 

t 1  Erat  atttem  illic  apud  montesgrex porcorttm  magnus  pafcens. 

12  Et precati Ifunt eum oinnes'\\\\iUinones,  dicentes ; Mitte nos ad  porcos ,  tttin 
eos  ititroeamus. 

i}  Etpcrmifit  eisftatim  IESVS.  Egrefiiveroftiritttsilli  impuri  introierunt  in 
porcos :  &  ruit  tllegrex  epr&cipitto  iu  mare ,  (erant  autem  qttaft  bis  millc)  &  fuffo- 
catifttnt  in  mari. 

1 4-  Qui  vero  pafcebant  porcos ,  fttgerttnt ,  &  renunciarunt  iu  tirbent  &  in  agros. 
Et  illi  egreftfunt  ut  viderent  quid  illtid  effet  quodficlttmftterat. 

i j  Vemttnt  igitttr  ad  IESVM ,  &  conjpiciunt  ettm  quifuerat  d&moni.tcus  fedcn- 
tem  ac  veftitum  &fan<c  mentts,eum,'mc]uam,qui  babiter.it  lcgioncm:  &  timuerunt. 

16  E  t  qui  id  videraut,  narraverttnt  eis  qttomodo  attum  effet  cttm  d&momaco ,  & 
de  porcis. 

1 7  Tunc  illi  cocperunt  ettm  rogare  ut  abiret  exfinibtts  ipforitm. 

i  S  Ipfo  vtro  ingreffo  in  navigiitm,  rogabat  eum  ille  qttifuerat  d&moniactts  ut  effct 
cum  ipfo. 

i g  IESVS  autem  nonpcrmifit  ei ,  fed  ei  dixit ,  Abi  domum  tuam  ad  tttos ,  & eis 
rcnuncia  quanta  tibi  Domimts  pr&ftiterit,  &  qttod  mifertusftt  tui. 

20  Abtit  igttur  \\\c ,  & ccepit pr&dicare in Decapoli  qttanta ipfifecijfet  IESVS: 
&  omucs  mirabantur. 

L  v  c.  cap.  S,  averf  31,  ad  40. 

32  Er.it autemibigrexporcorummultorum  pafcentiuminmonte  :  &rog.ibam 
etttn  dormonia  ntfibtpermitteret  in  illosingredi.  Et  permiftt  eis. 

33  Egreffa  atttem  d&monia  ex  eo  homine ,  ingreffa  fittit  in  porcos :  &  grex  illc 
rtiit  e  pmcipitio  in  lacttm  :  &fujfocatus  eli. 

34-  Quttin  atttem  paftores  vidijfent  quod  fattum  ftterat ,  fugeruut :  &profecli 
annunciartint  in  urbetn  &  in  agros. 

3  s  Exierttnt  igitur  tit  viderent  qttodfaclum  erat :  venerttntqtte  ad  IESVM ,  & 
invcnerttnt  hominem  illttm a  qtto d&inonia exierant,  veftttiim,  acfaiu  mentis,adpe- 
des  IESV:  &  metuerunt. 

3  6  Annttnciaverttnt  autem  ipfis  etiam  ii  qui  viderant ,  quomodo  liberatttsfuiffet 
quifuerat  d&motuacus. 

37  Ef  rogavit  ettm  tota  multitudo  circttmjacentis  regionis  Gadarenorum  ut  dif- 
cederet  ab  ipfis,  qttia  magno  metu  tev.ebantur  :  ipfe  atttem  iiigrefftts  navigium  reyer- 
ftts  cll. 

Iii  3i  De- 


4jff  Harm     onia 

3  S  Deprecatus  eU  autcm  eum  vir  ille  a  quo  damonia  exierant,ut  ejfet  cum  eo:feti 
dimifit  ettm  1ESVS,  dicens-, 

$9  Revertere domum  tttam  ,  &  narra  qitanta  tibi prsflitcrit  Dcus.  Abiit  igitttr 
pr&iicansper  totam  urbcm  quantafibi  prsflitijfet  IESVS. 

M  A  r  t  H.  cap.  8.   a  verf.  30,  ufque  adfinem  Capit. 

3 0  Erat autem  longe  ab  eisgrex  porcorum  multorum  p.ifens. 

31  Damonesveroprccabantur  etim ,  dicentes;  Si  ejicisnos  ,permittenobisabhe 
ingregem  porcorum  iilorum. 

32  Etaiteis,  Abite.llliveroegrefii  abierunt  inillum gregem porcorum:  &ecce, 
ruit  totus  illegrex  porcorum  e  pr^ctpitio  in  mare,  &  mortuifunt  111  aquis. 

33  Pajiores .uiemfugerunt:  & qttttm abirjfcnt in urbem,renuna.>runt omnia,& 
qttnd^moni.icisf/.ct.ifuerant. 

34-  Et  ecce ,  tota  urbs  illa  exivit  in  occurfum  IESV :  &  quttm  vidijfent  eum ,  ro~ 
garunt  ut  digredcreiur  apnibusfais. 


A  N  A  L  Y  S  I  S. 
TAEfcribit  Marcm  Chrifti  judicium  in  Gadare- 
^nos ,  primum  ex  fubjecto  hujus  judicii ,  gtege 
porcorum  ,  qui  adjuncta  magnitudine  declaratui; 
deinde  fubje&o  loco ,  monte  ubi  erant,  effefta  pa- 
ttione. 

Vtrf.tz.  Ab  efficiente caufa ,  petitione dxmo- 
lium;  cujus  forma  proponitur,  Mrtte  nti,  &c. 

Verf.i}.  Cujus  erTectus  natratur,  Chriftiper- 
miflio,  ut  porcos  fubirent;  quz  peimiflio  adjuncra 
facilitateamplificatur;  quac  etiampermifiio  apud 
M,ttthxum  diftinguitur  ab  otiola  permiflionefuo 
effeftu,  nempejuffu  Chrifti  utpotcos  fubitent : 
cujuspcimiflio"nis  tum  juflioniseffefta  nairantur, 
primum  quod  darmones  porcos  fubierunr.i.Quod 
pricipites  acti  funt  in  mare,  3.  Quod  ibi  petie- 
lunt,  qui  porcorum  inteiitus  adjunito  numero 
amplificatur,  nempe  citcitet  2000. 

Verf.14.  4.  Effcftumquodfubulcifugerunt,  s 
Dedararunt  rem  omnem  ut  gefta ;  qua:  narratio 
amplificaturadiftributione  fubjefti ,  inurbe,  ir 
agris;  cujus  item  nanationis  effecrum  pioponitur 
qtiod  egtefli  funt  homines  illius  regionis ;  qua;  e 
grefiio  fuo  fine  declaratur,  ut  viderentquodfa 
ftumeft. 

Vtrf.is.  Qui  finis fuo  effc£ro declaratur,  nempe 
quod  videbant  da-monibus  Iiberatum  ;  cu|us  libe- 
rationis  effc&a  exponuntur,  fcilicetprimum  quod 
fedebatquietus ,  2.  Quod  veftitus  incedebat ,  3. 
Quod  modefte  &  decorefegeflit;  qnx  omniaam- 
plificantur  adjuncxo  priore ,  tot  dxmonum  poffcf- 
lionc. 

Vcrf.16.  Cuius  vifionis  effectum  crat,  timor 
quo  perculli  ftint :  cujus  timoris  alia  caufa  attexi- 
tur,  quod  res  omnis  ut  gefta  eft,  cum  in  dimonia- 
ci  libetati ,  tum  porcoium  cx  jiiflu  Chrifti  ingref- 
fum  eis  narrat :  qua:  nairatio  confirmatur  ab  ad- 
jun&o  narrantium ,  netrtpc  quod  rem  omnem  ipfi 
vidiffent. 

fcrfn.  Timoris  vero  effeftus  narratur ,  fup- 
plicatio  civium  illius  regionis ,  ut  Chriftus  ab  illis 
emigrarer. 

Vtrf.n.  CujuspetitionisefFc&um.eft,  Chrifti 


abillis  difceffus;  dilceflus  vero  adjunttum  crat, 
dsmoniaci  petitio ,  ut  illi  liceret  fe  comitcm  ad- 
jungere. 

Verf.fi.  Cujuspetitionis  effeftum  erat ,  quod 
Chriftus  illi  hoc  abnuebat  ;  quod  fuo  dilpatato  ai- 
guitur,  juffu  ut  domum  concederet ;  quod fuo  fine 
declaratur,  utprardicaretquipto  fcfecifTct ;  cujus 
caufa  adneftitur,  nerope  Dei  mifericordia. 

Vtrf  20.  Cujus  juflionis  effeftum  etat,  obfe- 
quium  Dimoniaci,  quihocbeneficiumprxdica- 
vit;  quod  fubjcfto  loco  amplificatur,  nempe  in 
Decapoli.  Cujus  pixdicationis  eftectum  fubjun- 
gltur,  nempe  admiratioauditorum. 

METAPHRASIS. 

E^  Rat  in  ida  regione  grex  porcorttmingeni, 
->admmtem  quendam  pitfcens,procul  illttm 
qttidem  d:ffttttm ,  fedita  tamen  uta  Chrifio 
£5*  difcipttlii  confptctpofjit.  &uamobrem  omnes 
dsmones  ttnanimtter  Chrifio  fupplicarunt ,  di- 
centes  ;  immitte  nos  in  hosporcos :  agnofcimus 
enim  nos  nifi  authontate  tua  mttnitos ,  ne  u- 
nttm  quidem  ex  iil'ts  ingredi  poffe.Iefus  vero  tli- 
co  illts  ut  porcos  fnbirent permtfit,non  otiofa[ttt 
qnidam fomniant)  permijfione :  fed  q:tt  ipftut 
Chriftt  maniato  mtebatttr.  ffiuamobrem  im- 
mttndt  fpirittti  hominem  egrefft ,  eodem  fere 
momento  porcos  fubettnles.eofdem  pr&cipites  :n 
Lacttm  Genefereth  egerunt :  ttbi  tametfi  duo 
tndlepltn  mintit  efjent,txmen  ad  ttnum  omncs 
fuffocati,  perierttnt.  &ua  re  coufpc&Afubulci,  ' 
fibi  ab  eodem  mortts periculo  metuentes  in  fu- 
gam  converfi ,  rem  totam  cum  in  ttrbe  Gada- 
rena,  tumin  iUitu  ttrbis  agro  armtmciarttnt; 
ttnde  cives  videndi  cattfa  erttmpttnt.Ad  lefttm 
igitttr  accedentes,  vident  eittn  qui  a  dttmonum 
legione  obfejfits  erat,  non  ut  prius  hitc  illuc  d:f- 
cnrrentem ,  fedquiete  &  placide  fedentem  ; 
non  ut  prius  titrpiter  &pudt;ndi<m  in  moditm 

vnditm, 


11. 


»3- 


14 


*T« 


ZS. 


»7/ 


18. 


19- 


EvANCELICA.  4J7 

nudum,  fed honefie  ve/iittim ;  non  ut  priusfu-  i  etiana  noftros  ita  vincfos  5c  Compcditos  tc- 
rentem  iff  lapidibus  t&dentem,  fed  fobmm  iy-    ncat,  ut  fc  nc  minimum  quiJem  contri  nos, 


Vaf.ir, 

12. 

X)xmonum 
fottnttx 
nulia  niji  a 
Deo  con- 


mentts  compotem.  Hac  re  commoti  metu  cor- 
reptifnnt ,  maxime  cum  qui  hujns  rei  octdati 
te/res  fuerant  iUius  ,  cum  qmd  dtmonibus  ob- 
feffo  ,  tum  porcts  acciderat  commemoraffent. 
7'um  Chriftum  cxperunt,  ut  ab  eorumfinibus 
fc  fubduceret ,  orare  ;  vano  ($  ftulto  prorfta 
•metu,  ne  mreliquos greges  aut  armentaea- 
dem  lues  grajfaretur.  lefum  vero  difceffum 
parantem  &  navemjam  confcenfurum,  roga- 
vit  qtii  a  ds.mor.ibui  obfeffus  erat ,  ut  fe  ilii 
comitem  adjungere  liceret ,  veritns  ne  a  Chri- 
fto  locorum  intervaUo  disjunBum  ,  Dtmones 
denuo  invaderent.  Iejtts  hoc  iUi  abnuens,  ad 
iUum  dixit ;  aii  domum  tuam  ad  contnbules 
tuos ,  maxime  domefticos ,  &  iUis  non  quidem 
Itiangelium  (ad  quod  munws  inidonetts  es) 
fed  beneficium  hoc  ,  quod  Deut  fola  tf  mera 
mfericordia  motutinte  contulit ,  annuncia. 
&u:  abiens  ilico  coepit  beneficium  hoc ,  quod  m 
iUum  Iefus  contuliffet ,  per  totam  illam  regio- 
nem  ,  decem  urbibus  ornatam  &  infignitam, 
prtdicare;  hoc  tpfo  Iefum  Deum  &  Domtnum 
(cujus  vi  &  virtute  hocfacium  esi)  non  obf- 
cure  agnofcens-,  qua  re  omnes  admiratione  cor- 
repti ,  vix  ant  ne  vix  quidem  alium  frtiHum 
perceperunt-i. 

P  R  A  X  I  S. 

DEinde  ,  quod  petunt  porro  ,  ut  Chrifti 
venia  porcorum  gregem  invadant,  do- 
cumento  eft  ,  dxmones ,  tametti  unialicui 
provincix ,  urbi ,  aut  familix  addiclos ,  non 
pofTe  quofvis  aut  quidvis  corripere  aut  pef- 
fundare  ,  fed  jlla  folum  ,  quorum  illis  Deus 
potcftatem  fecerir.  Quod  piis  iingulari  fo- 
htioeft  ;  qui  ubicumquetarrarum  cx  ratio- 
ne  vocationis  futuri  lint;  ut  ii  Rorai  efTent 
<jua:  eft  cavea  immundorum  lpirituum  ,  at- 
queadeo  in  Papx  palatio  &  aula  ,  qua:  eft 
iftiufmodi  impuris  fpiritibus  adhuc  pro  fua 
parte  ftipatior  &  frequentiorjtamen  illis  ni- 
hil  proptcrea  timendum  iit ,  quia  non  magis 
illis  nocere  pofTunt ,  quod  tam  prope  (int  , 
quam  cum  in  Eccleiia,  &  conventu  facto,& 
ubi  largilTima  Angelorum  praefcntia:  pro- 
mifTione  muniuntur.  Nec  enim  perinde  fit 
iniftis,  ut  cum  hoftisalterius  inregnum  & 
fines  ingreflus  eft,  ut  illi  omnia  tum  expoli- 
ta  flint ,  ut  pro  fuo  arbitratu  ,  bouos  pariter 
&  malos  devaftet.  In  quofecutitati  piorum 
cximie  profpe&um  cft,  quod  non  tantum 
nobis  Deus  Angelorum  cuftodiam  &  pro- 
pugnatioueai  largitus  llc ,  fed  quod  hoftes 


iinc  ejus  voluntatc  &i  mandato  commo- 
vcant.  Quod  linc  damioncsquidcm  ipli  po- 
tcntitrimi  hoftes  noftri,  aliis  omnibus  fccle- 
risauthores;  iine  Dci  impcrio  nocerc  nc- 
qucunt :  ncdum  homines  poflint ,  quia  cjus 
mftinclu  ducuntur  ;  &  li  noftrorum  nihil, 
nedum  nos  ipfos  violare  fuie  Dci  impci  io 
poterint. 

Quod  autcm  pctunt  grcgcm  porcorum  qnaadl»- 
invadcrc,id  non  tamporcorum  odiofaciunt,  '"••,'"" 

h-n-  -  -r-  ,-        pcrnictcm 

ominum  ilfms  regioms.   Tametii  c-  'rfj    „. 

nim,  quoad  creatura  muta,  &  reliqua  mundi 

machina,  aut  Dco  gloriofa  ,  aut  hominibus 

commoda  eft  ,   eam  darmones  tanquamlibi 

adverfam,  evcrfam  ellc  cupiunt:  tamen  lon- 

gius  quam  ad  porcos  refpiciebant.Nam  cum 

iliis  homimbus  confuefcentes  facile  perfpe- 

xcrant ,  illius  regionis  cives  avaros ,  &  ad 

rem  attentos  efle  ,  eoque  fciebant  nihil  illos 

a  Chrifto  alieniores  reddere  potuifle ,  quanj 

ii  ex  ejus  ingreflu  iimul  &  juflu  ,  aliquid  illis 

deperiret.   fn  quo  quam  minime  falli  lunt, 

hujus  hiftoria:  exitus  declarat ;  cum  hac  ja- 

ctura  porcorum  faifta  ,  llico  Chriftumfup- 

plicabundi  ro".mt,  ut  abfcedere  vellct.  .  ,  ,  , 

r  i     S  -i  e       1"'  /"*'» 

tx  quodaimones  videmus  attenteex  ta-  ^,mes 
c~tis,  verbis,  vultuque  cujufque  ingcnium,&  ntfirat  CJ. 
ad  res  propenlionem  obfcrvare  ,  &  iingulisyirfj»^ 
proingcnii  ratione  ,  tentationis  materiam 
parare,  &  quoad  polTiint  fuogercre,five  ho- 
minibus  placendo ,  live  eos  irritando  ,  hoc 
faciant :  ut  inanis  glorix  cupidis ,  &  Thra- 
fonibus  paraiitos  ,  procliri  ad  libidinem  le- 
nonem  parant.  fn  rcbus  autem  adveriis  illas 
tentationesobjicit,quibusquis  maxime  mo- 
veatur:  ut  ambitiofo  honoris  jafturam.ava- 
ro  divitiarum  amiiTionem  ,  timido  pericu- 
lum.  Qua:  tametii  diaboli  minifterio  faepe 
nobisaccidunt ;  tamen  cum  fcimusillanon 
nili  Dei  voluntate  ficri,5c  fubfcriptione,non 
immerito  a  Chrifto  doccmur  quotidie  pre- 
cari,  ne  Deus  nos  in  tentationem  inducat,id 
eft  ,  ne  pro  ratione  propeniionis  noftra; ,  ad" 
vitia  occafiones  nobis  fuppeditare  permit- 
tat,  quibus  lllapropenlioattrahatur ,  aut  ir- 
ritetur  ,  &  ne  nos  illarum  perpeflione  per- 
tentet ,  qua:  nobis  ad  patiendum  dirTicifes 
funt ,  &  a  quibus  natura  noftra  maxime  ab- 
horret ;  ita,tamen  ut  ii  illi  de  nobis  pericu- 
Ium  facere  libuerit ,  nofmet  illi  cum  hac  pe- 
titione  fubmittamus ,  ut  nos  a  malo  hberet, 
cV  ne  in  tentatione  fuccumbamus,  efticiat. 

Quamobremlingulis  coiuidci-niumcft,  jatCttmim 
I  n  i  ad  qu« 


cur  potuii 
iiotcoi  in- 
vadere  con 
cef[erit\ 


43S  H     /      R      M      O      N 

r.obU  iact.ad  c\ax  potiflimum  vicia  procliviores  funt, 

dtndnm:     quo  ftudiolius  illorum  vitiorum  irrit.imcn- 

tadefteftant:  ut  Iibidinoiis  circumfpicien- 

dum,  ne  aut  impudicarum  fceminarum  ,  aut 

impurorum  virorum  confuetudine  ucantur. 

Ebrietati  proclivi  ut  ilhs  decliriet ,  qui  con- 

bibones  fuerunt,  aut  poculcntis  addidi  funt, 

ut  falfa  nimis,  &  potandiappecitum  irrican- 

tia  fugiant.  Avancix  ne  in  nuritos,  uxores, 

aut  aliosamicos  illius  rei  adjutores  incidant. 

etnmpeti-      Cum  autem  omnibus  in  promptu  lit.ds- 

timi  Chri-  mones  nihil  squum  &  bonum  pctere  pofle, 

ft*"""'«i'i  Chriftusautcmipfe  uon  ignoraret ,  quis  ef- 

fet  diabolorum  fenfus ,  nempe  ut  illius  agri 

cives,  &  incolas  ab  Euangclu  amore  averte- 

rent ;  maxime  vcro  cum  probe  notum  ha- 

beret ,  incolas  lllos  hoc  modo  ab  Euangclii 

auditione  abfterntos  iri :   mirum  videri  po- 

terit,  cur  Chriftus  huic  dxmonum  petitioni 

annuerit. 

Quod  ad  porcorum  intcritum  attinet , 
Chniius  hoc  ideo  fecit ,  ut  declararet  o- 
mnium  le  dominum  eflc  ;  tametli  ubi  caput 
reclinaret ,  non  haberet :  &  proptereatan- 
quam  in  luum  gregem,  iucolis  illis  commo- 
dato,  ad  tcmpus  datum ,  poteftatem  dasmo- 
nibus  facir.  Dcinde  liquidius  patuit  hoc  mo- 
do,  a  plerilquedxmonibus  hominem  occu- 
patumeire:  cujus  rei  Chriftumfollicicum 
fuifle  apparet ,  ex  eo  quod  dxmones  roga- 
vit,  quod  illis  nomen  inditum  efl*et,idque  ut 
quam  admirabilis  fuerit  dxmoniaci  ab  au- 
%$mU  confetvatio,  clarius  liqueret. 

Quod  autem  ad  civium  illorum  obftina- 
tionemattinet;  fcicndum  eft,  Chriftum  eo- 
rum  voluntates  non  impulifle  ,(cd  illos  avi- 
de  &  prompte  hanc  rem  patrafle.  Deinde, 
hac  tencatione  nullum  illis  peccatum  inge- 
ftum  aut  infertum  fuiffe  ,  fed  duntaxat  pec- 
catum  ,  quod  prius  inclufum  &  occultum 
crat,  patefeciffe.  Denique  illos  jufto  Dei  ju- 
dicio  promcritos  fuiflc,ut  hxc  calamitas  in- 
fligeretur  ,  qua  ab  Euangelio  abalienaren- 
tur,  &oblacum  repudiarent.  Vnde  &  illud 
Iiquct  ,  illudipfum  quodinique  a  dxmoni- 
bus  &  invide  petitum  eft  ,  juftiflimc  &  me- 
ritiflimc  a  Chrifto  conceffiim  elTc.  Homi- 
nes  quidem  inique  petentibus ,  legitime  an- 
nuere  nequeunt ;  fed  Deus  hac  lege  non  te- 
netur.'  Si  enim  Re^es  fuis  privileaiis ,  im- 
munitatibus,  &,  ut  loquuntur,  prxrogativis 
utujitur,  quibus  Regi  fas  eric,  quod  fubdico 
non  eft  ,  quanto  magis  hoc  Deo  ,  Regi  Re- 
gum,  prx  fuis  hoc  jus  tnbuendum  eft.  Nam 
ex  tenebris  luccm ,  aut  ex  nulo  bomim  ho- 


tjuomodo 
ctvibui 
hinc  nulla 
eljlnuitio- 
nw  cititfa 
1i.1t.1f 


mines  nequeunt  eruere,Deus  poteft.Tamet- 
li  enim  homines ,  fi  picem  tangant ,  ab  illa 
iniiciuntur  ;  tamen  &c.  Et  ut  periti  Medici 
ex  venenis  pharmaca  faluberrima  parant:  lic 
Deus,  &c.  Et  iicut  ficripoflit ,  ut  pluribus 
unam  eandemquc  rem  pei  ficientibus,hic  in- 
tegre  fe  gerat,  cum  alter,  acque  item  tcrtius 
fecus  faciat :  fic  &c.  Nam  in  fonte  &  reo 
homicidii,  morti  tradendo  accufator,judex, . 
&  carnifex ;  accufator  ut  facultatibus  eum 
avertcns ,  illas  ad  fe  transferat  ;  judcx  odio  . 
homicidii,&  tanquamlegis  miniftcr.fonrem 
morti  adjudicat;  carnifex  fuam  vindic~cx  ex- 
plendx  cupiditatem  fequens ,  laqueo  illum 
luffocat :  iic  Deus  .una  eademque  adtione 
cum  impiis  ,  atque  adeo  cum  ipiis  dxmoui- 
bus  cooperatur  ;  &  tamen  &c.  Doce  illuJ 
exemplo  traditionis  Chrifti  Servatoris ,  m 
quo  iimul  &  Chriftusfeipfum,&  Paterfuum 
Filium  ,  &  Iudas  fuum  Dominum  tradidiflc 
dicuntur  :  fed  cauiis  cum  efficientibus,  tum 
finalibus  longiflune  difcrepantibus. 

Notandum  eft  (emittere)  quod  in  dxnio-  Verf  15. 
num  petitione  poiitumeft,  idem  effe  cum  O-iUuUi 
permittere  ,  quod  in  Chtifti  afcenlione  indi-  Chrijiiu 
canda  Euangclifta  pofuit.  Quodiiquis  ex-P"""'fcri'1 
ciptat  dxmones  hoc  ,  quod  Chriftofasnon 
fuit  conccdcrc,  petiifle  ,  &  proptcrca  Euan-    ■ 
geliftam  in  Chtifti  afcenlionc  confulto  ,  & 
de  induftria,  vocem  immutaffe ,  &  pro  (mi- 
fit)  adfcripiiffe  (permifit.) 

Refponfio  ex  his  petatur  ,  qux  fuperius  ad 
diverfa  Ioca  adnotantur :  ficut  maxime  vero 
ex  Hebr.  cap.6,  -uerf.-t,.  ubi  permiflio  dicitur 
ex  rebus  laudatiffimis.  Quanquam  etiam  cx 
hac  ipfa  hiftoria  hoc  commentum  refellitur. 
Nam  apud  Matth.  exprcffe  dicirur  •  Chri- 
ftum  illis  jufliffejiit  ln  porcos  abkent.cap.S', 
verf.it. 

Quod  vero  fr&cipites  p.cii  porci  dicantur;  T"V"'J 
indeeft  quod  in  monce  correpti  in  aquas,  J"J  "'"""■ 
qux  monti  fuberant,fcrcbantur.Hoc  modo 
liquct  dxmones  non  efle  ,  utquidamfom- 
niant  ,  nihil  nifi  animi  xgritudmes  aut  per- 
turbationes.fed  ex  fe  fubliftere.  Effctenim 
abfurdum  cogitationes  hominum  malas.por- 
cos  in  marc  impcllere. 

Sequitut  ut  de  fructu  &  de  effeclu  horum  Veff  '4- 

miraculorum  dicamus,  qui  pro  varietate  eo-  Su<",>™-  . 
.  ,    .        r  n         r  •  r,   rurn  ex  »** 

rum  ,  qmdehoc  tadtoreicierunr ,  vanus  &  pramttlt 

multiplex  exftitit.  Et  primum  quidem  iny^^j 

fubulcis,  quos  ita  perterrefecit ,  ut  iibi  fuga 

confulucrint,  &adurbemreceperint.  Cum 

autemplerique  aliifpcctatoresadeffcnt  ,hos 

camcn  folum  fubulcos  tanta  formidine  per- 

citos, 


E       V       A       N       G 

citos,  ut  ad  fuf;am  converli  lint ,  ex  hiftoria 


colligitur.  Cujus  cjuidcm  hxc  caufa  rcddi 
poffit. ,  quod  fuis ,  quorum  curam  agebanr, 
porcis  tam  horribiliter  iiitcremptis,le  proxi- 
mc  petiekiftinurint.Ec  forte  nonnihil  time- 


Verf.  i  > , 
16, 

tti.im  G.t- 
tutrcnornm 
timar, 


.jmlt!  ijlt 
fnerhl 


B       l       I       C       A.  435 

cjui  nos  ad  colcndum  Deum  magis  follicitos 
rcdJit. 

Caufa  autcro.cur  illum  feccdcrc  cupiunt,  Verf.  r7. 
non  alia  videtur,nili  quod,  nc  &  arincntj,  &  9«*»m«- 
ahos  £rrc"es  perdcret,  fubvcrcbantur.  Quod  "<m'».§''•,- 

■  ,    n       °        *  f    .  ^"~  tttuCO  OUl 

bant  ,  ncidcmillis  ootingeret  ,  quod  ourn   quidem  quam  mgratc  impium  ruit  ,   pau-  f-hriHum 
lobi  fervis  pccus  curantibus  accidifii',  lege- ;lulum  conlidcrandum  cft.    Primum  cnim,  „i,,i„ret 
rant  aut  audicrant.  lob.  1,15,1(7,17.  Vcrum   quantx  in  Chnfto  humanitatis  erat  fponte roytnmtl 
enimvero  voluntatis  divinx  infciti.i,ut  falfo  ad  eos  proficifci  ?   Deinde  tanto  cum  pc- 
hoc  mctu  pcrcellerentur,  cffecit.  Mediocris  [riculo  &  moleftia,  quantum  illis  trausfrc- 
enimaliqua  voluutatis  divinx  notitia  ,  hoc   cantibus  obtigille  cognovimus.    Tertio  ; 
illostam  pamco  timorc  libcraflet.  Sienimjhic  vero  caput  impietatis  &  ingratitudinis 
fciviflcnt,  non  niii  Chrifthmperio,  fc  adx-  [perfpicitur  ,  quod  fccum  incomparabilcm 


monibus  invadi  pollc,  aut  illo  jubente,ut  ab 
his  corriperentur  ,  fugam  inutilem  futuram, 
tametli  aquilx  alis  utiillis  conceflum  efiet, 
nunquamfuga  falutcm  quxiiviilcnt.  Vide- 
musigitur  kientix.Sc  fidei,  aut  inopia  aut 
tcnuitate  fieri,  ut  hoiuines  leipfos  fxpius  ii- 
ne  cmli  crucntent ,  &:  fcimpcndentis  peri- 
culi  filfo  mctu  torqueant.  Ignoiantiaenim 
veritatis,  milar  aculei  cu jufdam  cft,  qui  fuos 
dominos  intcrquielcere  nec  interdiu  nec 
noftu  linit:  ut  pecudis  potius.quam  hominis 
vox  illa  fuerit  r^civ  fimt  iiir  yiwtaf.  Hxc 
autem  notitia,  tametii  lingulare  iit  adverfus 
metus  &  terrores  prxlidium  ;  tamen  tum 
demum  placidiflune  in  anirao  quietis  parens 
eft,  cumfide  pcrmifcetur 


Dci  cogmtionis ,  &  rcconciliatioms  thefui- 
rum  ferens ,  repudiatus  &  reje&us  iit.  Nec 
vero  folum  attulerat ,  fcd  etiam  attulific  fc 
iniigni  teftimomo  &  fpeciminedeclaravc- 
rat,  dum  dxmonibus  occupatum ,  eifdcm  li- 
bcratum  intucri  poflcnt.  Tametli  vero  dam- 
nialiquidin  porcis  accepiirent  ,  tamcnniii 
omms  humanitatis  iimul  &:  pietatis  mancs 
fuiflent.hoc  damnum  illis  abunde  111  liberato 
dxmoniacocompenfatumduxiilcnt.Sienim 
porcis  fuis  homiucs  dxmoniacis  falutem  pa- 
rarc  potuiflent.eam  hac  jactura  rcdcmiirent, 
nili  /xitmtjpcnnit  eflent.  Nec  vcro  hoc  bene- 
ficium  in  dxmoniacis  conftitit.utpotc  quod 
ad  omnes  rcgionis  incolas  permanavit ,  qui 
hoc  modo  communi  lue  &  pefte  cxonerati 


Altcr  fruftus  in  Gadarcnis  civibus  nobis '  funt:  na  upud  Mafthdum  conftat.hos  dxmo- 
fpettandus  proponitur  ,  qui  cum  partim  cx  ]  niacos  ita  formidabilcs  &  noxos  humano  ge- 
fubulcorum  lermouc  hauliflent  ,  partim  ex  ncnfuiflc,ut  nemo  illuc  traniireaudcrct,ubi 
aliis  qui  huic  miraculo  intcrfueraut  ,  dcni-  [  illi  verfabantur.  Tanquam  lgitur  eis  duobus 
qoe  ex  dxmoniaco,  quem  &  fui  compotem, !  indomitis ,  &  inexpugnabihbus  ,  &  quidcm 
&fobrium  intuebantur,rcm,ut  gcfta  fuerat,  jnon  nofturnis,  fcddmrnis,  idqueadcomcri- 
comprchenfam  &  explor.itam  habcrent  ,  ti- !  dianis  prxdonibus,  Chrifti  lb!o  appulfu  libe- 
more  cxpavcfacti  funt.  Chrifti  enim  cum  ^ratifunt.  Siigitur  utilitatemfpccTtarcnt,  nili 
admirabilis  potcntia  hoc  padto  illis  innotef-  publicumemolumentum  privatis  commo- 
cerecoepit ,  tum  iimulcorumanimos  pavor  dis  poftponerent,non  modo  niiulcaufx  fub- 
(iibintravit ,  ne  llla  porentiain  ipfos  armata  erat  ,  cur  Chriftum  a  fedivertere  poftula- 
cflet.  Quantoeniminterioredivinx  poten- 1  rent,  fed  cur  adfcpropius  attrahercnt.  Sicut 
tix  fenfu  lu  afficiuntur  ,  qui  fide  erga  Deum  j  autem  eximiam  Dei  crga  fc  dcclaratam  pie- 

tatem  &  mifencordiam  repudjare  ,  iniignis 
cujufdam  impietatisfuic  :  lic  lcviflimahac 
caufafieri,  cnminis  atrocitatem  auget.  Si 
enimprobe  expendamus ,  intelligeinus.in- 
certum  eumque  iuancm  ultcrioris  ja&urx 
mecum ,  cos  ut  hoc  facerent  impulifle.  De 
porcis  enim  fubmeriis  nulla  eos  fpes  tenebat 
fore  ,  ut ,  Chrifto  commigrante,  tevivifce- 
rent.  Chriftus  vcro  de  coniimili  in  mutas 
pccudcs  ftragc,nihil  comminatus  erat.Tan- 
tum  igiturfuturx  jafturx  fufpicio ,  &illa 
nullis  innexa  rationum  radicibus ,  eos  ad 
hanc  impietatem  adcr;it. 

I  i  i  3  ViJe- 


deftituuntur ,  tanto  eos  graviori  pavoris  ful- 
mine  feriri  necefliim  eft.  QuoJiipotencia 
divina  extra  nos  exerta  &  exercita  ,  homi- 
nem  in  tantas  anguftias  adigit.eumquc  gra- 
vi  moleftia  afficit ,  quomodo  illam  perferat 
quis,cum  intra  corpus  &animum  iplius,tam 
lethales  potentix  divinx  ictus  admitteret ? 

Hic  timor  cujusgcnens  fuit  cx  17  verfti 
eolligitur;  pcflimus  fcilicet,&  qui  a  Chrifto 
hos  cives  abalienavit ,  quos  impellerc  debe- 
bat ,  ut  Chriftoadhxrefccrent.  Illumenim 
acccdunt  fupplices ,  ut  fc  vellet  ex  eorum 
finibus  fubduccre.  tft  enim  timor  quidam, 


lio  tfpo- 
n.xnti 


44O  H     A      R      N 

hiMtpula      Videmus  igitur  eflequamplurimos ,  qm 

feEuangt-  non  alia  de  caufa  fe  Euangelio  opponunt, 

niii  qttod  verentur  ,  ne  crefcente  Euangelio, 

eorum  decrcfcat    &   diminuatur   quajftus; 

quiaEuangeliumeorumfraudesquibusqux- 

ftum  ficiunt,  &  retegat ,  &  damnet  ,  ufuras 

mordaces  &:  alias  flexuofas  quxrendx  pe- 

rtinix  vi.ts.horribiliter  puniendas  denunciet: 

Vide  exemplum  Demetni,  Aiior.l9,T.4.&>c. 

Item  illius,qui  magnum  quxftum  ex  py tho- 

ne  percepcrat.  Aclor.  \6,  is>.  tfc.  Cumhic 

ramen  quxftus  non  aufertur,fed  tantum  au- 

ferendum  incerta  conjectura  exiftimabatur. 

Hinc  perfpicitur,quam  deteftanda  hxc  peti- 

tio  fuerit ,  qua  Chrifti  a  fe  difceflum  expe- 

tunt ,  obleviirimam  jacturam,  velja<fturx 

potius  levem  fufpicionem.tantam  gemmam 

&  mundi  thefaurum  repudiantem.Quis  tam 

excors  eft  cui  propter  inventam    ex  folis 

immodicoxftu  moleftiam,  nefol  unquam  in 

ipfius  plaga  oriatur,  optare  in  mentem  ve- 

niat  ?  aut  quod  pluvia  delapfa  ,  veftes  ali- 

quantulum  madefecerit ,  pluvix  ad  fe  &  a- 

grum  fuum  aditum  intercludi  vellet  ?  hanc 

enim  homines,quia  cum  flngulari  commodo 

conjuncla  eft  ,  moleftiam  xquiflimefount. 

Tamctfi  vero  Chriftus  hic  non  amplius 

iit  in  terris ,  qui  in  hunc  modum  abire  a  no- 

bis  rogetur :  tamen  eft  (proh  dolor)  mulri- 

tudo  hominum  nimium  magna,qux  Deo  ut 

a  fe  difcedat  ,  non  obfcure  dicunt :  dc  qui- 

bus  fcribitur  lob.  n,  14, 15.  Quid  autem  iit 

diccre  Deout  recedat ,  explicat ,  cumdivi- 

nse  volttntatisnotitia  nondeleftantur,  ctim 

nulbm  mercedem  cultus  divini,nullum  fru- 

ctum  exiftere  arbitrantur. 

Sicut  autem  petitionis  impietatem  &  ir- 

Iigionem  ,  iic  &  ftultitiam  &  fatmtatem 

tatrm  hoc   expendere  operxpretium  fuerit.  Quid  enim 

tpjo  pro-     proficiantChriftumablecrando.tanquamab- 
cliwf.         '.  ™  .,..p.  '  r 

iens  non  pollet  xque  tllts  nocere,  ac  u  prx- 

fens  fuiflet  ?   Immo  vero  hoc  coniilio  ,  quo 

bonorum  fccuritati  confttlere  conftitueranr, 

tanquam  machinam  m.ilorum  &  calamita- 

tum  iliada  attraxerunt :  iic  etiam  fxpe  fit,  ut 

homines  cum  Euangelio  luftando,non  tan- 

tum  futurx,  fed  &  prxfentis  vitx  commoda 

fxpe  amittant.   Quanquam  vero  Chrifto  ut 

difcedat,  fupplicent;  tamen  hoc  forte  fa- 

ciunt  fenfu  potcntix  Chrifti  cohibiti ;  alio- 

qtii  ii  integrum  hoc  illis  fore  exiftimaiTent, 

vim  Chrifto  illaturi. 

-„.,.-        Chriftus  ab  illis  rosattts  eorum  petitioni 

cucruffti-  .„,./-     rf  s   .  ■ 

titjii  cAri-at*nniti  &ni(ceiium  in  alteramnpam  parat. 
J1m*w:ni!:  Chriftus  enim  non  eft  tam  importunusho- 


htiam  co- 
lum  fiitni- 


O  N  I  A 
fpes  ,  ut  invito  etiam  hofpite  alicubi  hxrere 
velit ;  prxfertim  cum  nullius  rei  opus  ha- 
beat,  &  commoda  in  holpitium  fuum  multa 
adferat.accipiat  vcro  aut  auferat  mhil.  Qua- 
re  cavendum  ,  ne  hujufmodi  cogitatio  aut 
optio  animos  noftros  fubeat ,  ne  Chriftus 
cordis  ipiius  vocem  exaudiens ,  a  nobis  mi- 
gret. 

Sedhic  qturatur,  cur  a  Petro  rogante,ut  cuttamm 
Chriftusdifcederet,non  modonon  receflit,  P"r*  hoc 
fedinligni  eum  promiflione  munivitj  c[ua '!'/""'  f'~ 
propius  quaii  accefiit :   lftis  vero  Gaderenis 
hoc  petentibus  annuit ? 

Rejpondeo ,  Petitio  verbis  eadem ,  fine  & 
inftituto  longe  diverfaerat. 

Atque  haftenus  quidem  fructus  putres  Veri!  \s. 
exftiterunt,  &  Chriftoingrati,maxime  vero  D*mom*- 
ipiis  arbortbus  exitioii.Sequitur  fruftus  lon-  ""l1""*  , 
ge  meiior,quem  Cnriltus  a  dxmoniaco  per-  i\umrr„Hi 
cipit.  Is  enim  Chfifto  abeunti  fe  comitem  vs/«ciff 
adjungi  petit ,  ut  cum  cxteri  Chnftumad 
eos  venientem  repudiarint ,  hic  Chriftum, 
rehctis  fuis  ,  fequi  difcupiat.  In  quo  quan- 
quam  (It,quod  laude  dignum  eftjtamen-fub- 
eft,  ii  probe  rem  expenderimus ,  magna  im- 
becilhras  in  hac  petitione,  ut  ne  hic  quidem 
fructus  fatis  maturus  (It,  ut  tanto  labori ,  & 
tam  liberali  potentix,  &  mifericordix  divi- 
nx  fationi  refpondeat. 

Nam  cum  non  idcirco  Chriftufequiexpe- 
tivit,  ut  Euangelii  prxco  eflet  (fuiflet  enim 
hoc  fummx  arrooantix  fe  prxfertim  tam 
lubito,tantohonoriingerere:)  videturpror- 
fus  ob  eam  caufani  Chrifto  adhxiifle  ,  ne^b 
illoavullus,  denuo  dxmones  rcmearent,  & 
veterem  fuam  pofleflionem  repeterent.Hinc 
etiam  eft,  quod  prius  diftum  eft,  cives  illum 
prope ,  vcl  juxta  Chriftum  fedentem  ofren- 
diire.Vide  hujufmodi  quid  Acl. 5,11. in  clau- 
do  ,  qui  Petro  &  Ioanni  ad  eum  modum  af- 
fixus  manlit ,  ut  ab  illis  non  difccueret.Sic 
utrinque  peccatur  ;  a  Gadarenis ,  quod  ex 
Chrifti  prxfentia  corporali,  ab  hoc,  quod  ex 
ejufdem  abfentia  ,  damnum  &  jadluram  fen- 
tiret.  Ht  Chrifto  abfente  nihil  (ibi  abillo 
mali  proficifci  pofle  ,  hic  nihil  boni  illo  ab- 
fente  ad  fe  pervenire  pofle  conftituit.  Ita  vi- 
demus  veterem  errorem  efle  ,  homines  cor- 
porali  prxfentix  nimium  afHxos  teneri. 

Incredibilis  autem  erat  Chrifti  humani-  Verf!  19. 
tas,  &  incomparabilis,  qui  tam  mhumanitcr  1"'  •«?'*• 
repulfus  &:  rejectus ,  illis  taraen  prxconem        .     - 
relinquit ,  cujus  voce  &  confpeftu  ad  Chri-  ,i,,re{t. 
ftum  recognofcendum  adduci  pofliint ,  ut  l~iu-a 
qttod  perfeefficere  nonfe  coiurnode  pofle 

videret, 


E      V      A       N       G 

videret  ,  .per  alios  efreftum  daret.  Neque 
tamen  cxirtimcmus  his  verbis ,  hunc  Euan- 
oelii  orrccouem  conftitutumclle,aut  ad  pu- 
blicum  in  Ecclcliam  munus  vocatum  :  almd 
enim  cft  Euangclium  prxdicare  &  minifte- 1 
rio  Ecclefix  dcfungi ,  aliud  vero  fpeciale ; 
quoddam  in  fe  dcclaratum  beneticium  pro- 
jnulgare  ;  &  aliud  cft  Ecclelix  verbum  pro-  | 
ponere  ,  aliud  fuis  amicis  &  notis  omnibus 
prxccptum  putcmus ,  ut  Dei  crga  nos  milc-  \ 
ricordiam,  prout  ufusfuerit,  exponamus.Sic  j 
David  docetfeacccptamliberationem  evul-  [ 


e       l       r       c       A.  441 

gaturum,  utalii  Deo  confldere,  &adeum 

confugere  difcant. 

Quodautcm  Iefus  monuitdxmoniacum,  Verf.  20. 
ut  quid  Dominus  pro  ipfo  fcccrat ,  evulga-  """  Chri- 
rct,  nonquid  ipfc  tecifiet  :  indicat  Chriftum  •/'"'£'" 
quam  longiflime  ab  inani  gloria  alicnilTi- "'"""°" 
mum  fuiffe.   Quod  autem  Iefum  hoc  fcciffc  '" 
dxmoniacusprxdicabac ,  argumentiieftde- 
monftrativumChnftumproDeo&Domino 
habuillc:iimul  innuit  beneficioarFectU;fuum 
bcncricium  prxdicare  oporterc  ,  urcumque 
illelaudcm  bcnefaclorum  non  quxrat. 


M  A  R  c.  caf.  •).  a  verf.  11,  adtf. 

22  Et  ecce,  venit  tinuscxprafecl^  Synagoga ,  nomine  lairus :   & quum  vidijfet 
eum,  afcidit  ad  pedes  cjtts. 

23  Et  mtdtumprecabatur  eum ,  dicens ,  FilioLt  me.t  in  extremum  adducta  eft  : 
rogo  ut  renias,  &  impouas  ei  manus,  utfervetttr :  &  vivat. 

24  Abiitigitur  Iesvs  cumeo:  6"  fcqucbatur eum  turb.t  multa ,  &comprt- 
meb.tnt  eum. 

2$  (Tunc  mtilier  qtudam  qtis.  crat  infiuxi<mefanguiuis  ab  annis  duodccim  :  ' 

26  Eueratque  mtdta  pcrpefja  a  multis  Medicis,  &  impendcrat  omniafua,  &  ni- 
bil  adjutafuerat,  fcd  potius  in  deterius  venerat; 

2 7  Ouum  auiiftct  dc  1ESV,  vemtin  turba  a  tergo,  &  tctigit  veftimentum  ejtis. 
2  S  Diccbat  enim,  Si  vel  veftimenta  cjtts  tctigero,  fervabcr. 

2q   EtftatimexaruitfonsfanguintseJHs;  & feufit corpcre  fe fanatam  effc  ex  eo 
fi.tgeUo. 

3 0  Statim  atitem  1ESVS  quum  apudfe  cognoviffct  vim  iUam  qiu  cx fe  ipfo  pro- 
dierat, converfus in  ttnb.t,  dixit; Quis tcttgit vcftimcnta mea ? 

3 1  Etdixeruntei  difipuli  ipfius 5  Vides  turbam  te  comprimentem,  &  dicis,  Quis 
me  tetigit? 

$2  Ipfe  vero  circuwfpiciebat  ut  videret  eam  qiu  hocfeccrat. 

33  Mttlier  auiem  tiviens  &  tremens ,  quttmfciret  quod  'in  fcfaciumfuer.it ;  ve- 
r.it,  &  accidit  ei  ad  peclcs,  dixitque  ei  omncm  veritatem. 

34  Ille  autem  dixit  eij  Eilta,  fides  tua  tefervavtt :  ali  cum pace,  &  eftofana  ex 
fl.igcUotuo.) 


A  iV  A  L  Y  S  I  S. 

PRoponitur  Iairi  ad  Chrift  :m  petitio  fupplex, 
qui  amplificatur  adjun&a  nota  finenlaris  at- 
tenrionis ;  defcribitur  autem  ab  adjun&oofficio 
Archifynagogi ,  &  adjunfto  nomine  Iairi,  ab  cfife- 
cta  ptojc&ione. 

ferf.ii.  Et  advolutione  ad  pedcs  Iefii,  item 
fupplicatione ;  qni  amplificatut  ab  adjunc^aejus 
vehementia  5c  ardore,  cujus  tam  fupplicis  petitio- 
nis  caufa  afiignatur ,  fili.xfuiextremus  morbus: 
forma  aurem  peiitionisefl,  ut  ad  fe  vcniat ;  qus 
fuo  fine  corroboratur,  ut  filia  moibo  libcrata  vi- 
tam  proroget. 

P"trf.n.  Petitioniselteftumefl: ,  Chrifti  adcjus 
a:des  profeftio ;  qux  profeftio  deslatamr  fuo  ad- 


iunflo ,  nempe  multo  comitatu  :  cujus  turbi  efle- 
ftum  cft  Chrifti  compreflio. 

Pirf.if,i6.  Quid  in  itineread  ides  Archily- 
nagogiaccidcrirnarrat  Euangelifta,  infignemira- 
culum  proponens.  Cujus  miraculi  fubjeftum  erat 
mulier,  qui  defcribitur  sdjunfto  profluviofan- 
guinis:  qui  morbus  amplificatur,  1 .  adjunfta  dura- 
tionetemporis  .duodecimannorum ,  2.abadjun- 
ftis  perpeflionibus  quas  pafla  eft ;  quarum  efficien- 
tescauflaflignantur.muItiMedici,  3.ab  adjuncto 
fumptu,  qui  amplificaturadjunftamagnitudine, 
dum  quicquid  ci  crat  dependiflet ,'  4.  ab  infctlici 
eftetio ,  quod  non  profecerat  quicquam  ad  fanita- 
tem,  s.alioeffecro,  quodetiam  deteriorfa&afir. 

Vcf.z-i.  Huiusfanationiscaufa  .Ti^^fxZrxJj 
erat,  rumor  quem  de  Chrifti  prsclaris  facinoiibus 

haufciat. 


*\ 


44* 


H 


haufetar,  cujus  effeftum  crat,  quod  Chtiftus  accef-  I  tf  contcntione  fle  mutuo  pervertendi  flequuta 
^ii^wc^^Mna&o^tXjC^^^^eit,  ut  iUum  euntem  comprtmsrent.  Inipfo 

vero  ttinere  mulier  qtt&dam  ,  duodecim  totos 


qut  arguttur  a  fubjcito  loco ,  nerr.pe  quod  ponc 
Chriftumacceflit :  uemaliud  cffe&um  ejusnota 
tur,  contactus  veftimentorum  Chrifti 


annos  profiuvio  fangmnts  lciborans ,  multa  £f 


t^erf.zs.  Cujuscontacruscaufaindicatut ,  fides  '  gravia  a  quamplttrimis  Medtcit perpeffa ,  in 
quamar.imoconceperat;cujusfideifubjectumno-  .  qtlos  quicqttid  flacttltatum  fuppetebat  infu- 


tatur  ,  foreut  morbo  ex  contat^u  vcftium  Ubera- 
retur. 

Verf.zo.  Fidei  efTcctum  eft,  fanatio  morbi;  quz 
arjuitur  vera  Sc  fyncera  fuilTe  ex  adjunftofenfu 
iplius  fceminr,  quajfenlitfe  fanatam  efle;  cujus 
ctiam  morbi  materialis  caufainnuitur ,  peccatunt, 
cx  relatoflagello. 

1'erfio.  Sanationis  vcro  principaliscaufacffi- 
riens  eft,  divina  fpiritus  virtus  a  Chtifto  proce- 
dcns  £cpromanans ,  quod  Chrifti  ipGusadjunfta 
confcientia  conririuatur  ;  hancfuam  falutarem  vit- 
tutem  ut aliis  notam  faceret ,  tanquam  caufautitur 
quxftionc;  cujusformaproponitui :  Qxtfmenve- 
fiimer.ta  tetigit  ? 

Verf.31.  Quxftionis  effeftum  cft,  refponfum 
difcipuloruni ,-  quo  Chriftum  de  hac  quiftione 
perftringunt ;  quam  ieprehenfionem  ab  adverfis 
confirmant,  alienum  cfle  de  uniuscontachiper- 
cuuftari, cutn  atanta  muhitudinecomprimatur. 

firf.iz.  E.Tectum  Chriftinari3tui',ciicumfpi- 
cientis  quis  illum  tetigiffet. 

yirf.1%.  Cujuscum  quxftionis  tum  circumfpe- 
ctionis  efie&um  eft,  timor  &  trcmor;  quem  timo- 
rcm  &  tremorem  prdpria  confcientia  clandeftinx 
falutis  quani  acceperat ,  tanquam  altera  caufaadiu- 
vat;  quorum  effeftum  erat  ad  Chriftumacceflio, 
adoratio,  rei  totius  utgefta  eft  narratio. 

Vexf.}±.  Quorum  omnium  effeftum ,  Chtifti 
ad  illam  confolatoria  oratio;  cujus  partes  funt, 
primumillamfidemodoianatam  fuiffe,  1.  hanc 
lanitatem  non  illi  (utmetucbat)  auferendam,utpo- 
te  verbo  &  promiilione  Chrifti  confirmatam; 
quatum  erfectum  eft ,  placidus  &  tranquillus  foe- 
ininxauimus. 


METAPHRASIS. 

VT  nullum  nec  dicium  nccflaBum  Chrifii 
esl  nofira  ammadverfione  indignum;  ita 
*q:'.od jam propono  fingularem  attentionemre- 


qttirit 


venit  enim  ad  Chrifium  qitida, 


1  qm 


in  Ecdefis  prsfe&ura  flubfidiariam  operam 
verbi  Minifiris  ,  Levitis  fctlicet  &  Sacerdoti- 
btts,  pr&bcbat,  nomine  Iai*us :  qui  utprimum 
Chriflum  confpexit ,  aliquo  intervaUo  adhttc 

xi.  remotuf  pronus  procidebat ,  eumqtie  tmpenfe 
rcgat ,  dicens  :  filirta  mea  unicajam  animam 
agit ,  quamobrem  hunc ,  qtufo,  laborem  fufci- 
pe,  ut  ad  ades  meas profeclits eiutramque  ma- 
num  imponas,  utfalvafit ,  atttft  (quodfuflpi- 
cor)  mortuafluerit.revivifcat ;  fi  quidem  tua 
flanandt  virtus  ttfque  eofe  dffundat,  ut  etiam 

14,  mcrtuos  refttfcitare poffts.  lefitm  vero  cumiUo 
euntem,  magni  turba,  tanquamfluturi  mtra- 
culijpefiatrtx  &  tefiis,  tanta  &  fiequentia 


mens,  non  modo  levationem  nuUamflenfit  ,fed 
morbi  pertinacia  inpejtts  ruebat.  Hnc  auUtta 
deleftes  potentia  &>  benignitaie  fama  ,  turbs. 
fle  immtfcens  cum  qu:d  latere  cupieb.it,  tum 
quod indtgnafle judtcaret ,  qiu  coram  Chrifto 
fefifteret ,  pone  iUum  fubrepens  veftimentum 
ejus  exterius  tetigit.   Cogitarat  emm  apud  fi 
(y  ctsm  animo  fuo  ,  ft  veftimentum,  vel  vefti- 
menti  modo  fimbriam  tetigero,  ilico  morbo  meo 
ltbe?atafiiero.  Neque  iUam  Jpes  fefeUit  fua: 
non  entm  citius  veftem  tetigerat ,  quin  ilico 
exhaufto  &  deficcato  fanguinis  proflttvio  tam 
efficaciter  perfanata  esl,  ut  vero  &  vivo  fenftt 
citrati  morbt ,  qucmiUt  Deus  peccati  nomtne 
impofuerat ,  affecia  fuertt.  Ieftts  etiam  eodem 
momento  quo  fanata  csl ,  confcius  virtutis  & 
fpiritus  exfie  ita  cmanantis ,  ut  nih-.lominus  in 
fle  refideret :  ad  turbamje  convertens ,  citm  ut 
Deo  fuaglona  confiaret  ,  tum  ttt  Iairo  fidei 
acceffio  fieret ,  denique  ut  coUats.  in  mulierem 
faluti  confirmatio  effet  {non  ut  rem  fibi prtus 
ignotam  cvgnoflceret)  qusrit ,  quis  vefttmen- 
tum  ejtis  tetigiffet  ?  Ad  qttem  difcipitli  ejus: 
An  non  vides  turbam  te  undique  comprimen- 
tem  ?  mirum  ut  Jit  tibi  hoc  tam  tmprudenter 
cxcidiflfe,  qtto  qturis ,  quis  fit  qtti  me  tetigerit. 
Iefus  tamen  conjilii  fui  in  qttstrcndo  certam  & 
perfpeBam  rationem  habens  ,  non  deftitit  ocu- 
los  in  omnes  partes  circumflerre ,  ut  in  iUam 
quam  flalutem  conflequutam  noviffet ,  oculum 
defigeret.  Midier  vcro  probe  fl.bi  conflequtits. 
flalutis  conflaa  ,  cum  fle  latere  non  poffe  cerne- 
ret ,  timoretf  tremqre  perctdfla  neflurtim  ac- 
ceptamfalutem  amitteret.adleflum  acccdens, 
fi  ad  ejuspedes  advolvit,^  rem  omnem  utge- 
fia  efi  omniumin  auribtis  fimttl  ac  oculis  ex- 
pofluit.  Cui  Ieflits:  Ofloemina,  quam  in  me  cre- 
dentem  utflliam  chare  complecior ,omni  metu 
pttlfloflecura ,  domttm  tuam  abi  t  atque  ut  ac- 
ceptam  perfidem  flalutem  ad  vits.  exitum  pro- 
rogatam  iri  certior  fias,  eandem  verbo  jj>  pro- 
mtffione  mea  confirmatam  accipt->, 

P  •£.  A  X  I  S. 

CHriftus  rogatus  a  Iairo,ut  ad  fuasidcs 
profcftus ,  a:grot.im  filiamlan.iret:  in 
itinerc  haimorrharam  fjnans,  defun&am  in- 
tcrea  vita  &liatu  e  mortuis  excitat. 

Cujus 


*?• 


X6. 


2-7- 


1%. 


19. 


30. 


JJ. 


34- 


Verf.  n, 
&c. 

Fittei  Jairi 
in  cjttibui 
cinjliteriti 


ci  cum  im- 
beciUittite 

fttttJHllCltty 


qu.ills  iUe 
frerili 


E       V      A      N      G 

fViri 
Cujus  f  Fidcs  ^    & 
partes^     &      ^Fceminx. 
funt,    ^Fructus,  quem  mde  pcrcepcrunt. 

Iairi/Wcifpeftandano-  fAcccflu, 
bis  propomturinejus  ad<       &: 
Chnfturn  ^Petitionc. 

Acceflus  cum  fumma  vcneratione,  arguit 
cum  divinum  aliquid  in  Chrifto  cxiftimallc. 
Quod  cnim  &:  ad  Chrifti  pcdes  fe  provolvit, 
&:  illud  aliquo  ab  illo  intcrvaJlo  remotus, 
iimul  atquc  cum  afpcxit  ,  declarat  eum  ali- 
cjuid  plus  cjuam  humanumin  Chriftocogi- 
tairc  Quod  etiam  filutcm  filise  penc  nubi- 
lis  unicx,  &;  ad  extrema  redaftx  petit ,  fidci 
fruftus  crat  non  contemncndus.  Quod  vc- 
ro  apud  Matth&um  &  Lttcam  mortua  fuilTe 
ab  illo  dicitur ,  id  brevitatis  caufi  faftum 
eft  ;  qua  ,  quo  tandcni  res  recidit  antequam 
Chriftus  eo  pertingcret,  declaratur  ,  &:  qux 
ultima  lain  potius  pctitio  ,  deiiderio  &  ftu- 
dio  potius  quam  vcrbis  fafta  ,  extitcrit.  In 
eo  vcro  niagnam  imbecillitatem  prodit, 
quod  uon  nili  prxfentcm  ,  &  manus  filix 
imponentcmfanitatemconfcrrepollc  Chri- 
ftum  ratus  lit.  Tametli  h.cc  petitio  fidcm 
dc  Chrifti  divinitate  ipfius  pcnitus  convel- 
lere  videatur.ut  qux  potentiam  Chrifti  cer- 
tis  cancellis  circumfcribit :  tamcn  m  difci- 
pulis ,  qui  Chriftum  Dci  Filium  agnofte- 
bant  ,  non  magnoperc  diflimilcm  pugnan- 
tiamanimadvcrterelicuit ;  cumfcdari  tcm- 
peftatem ,  niii  Chrifto  ex  fomno  excitato, 
non  poiTe  crcdidcrunt.  Tametfi  igitur  plc- 
rique  eum  Deum  ,  &  Dci  Filium  credercnt; 
tamcn  Chrifti  humana  natura  omnibus  in- 
firmitatibus  noftris  veftita  ,  illorum  in  ocu- 
los  fcmper  incurrente,  vcluti  velum  illis  ob- 
jcftum  cft ,  quo  ab  cjus  omnipotentix  pcni- 
tiori  intuitu  arcebantur.  Quo  eft  noftra 
conditio  beatior ,  ad  fidei  confirmationem; 
quod  Chriftus  exutis  infirmitatibus  glonfi- 
catur. 

Idcni  Iairus  Archifynagogus  dicitur, 
quod  idem  erat  cum  ofFicio  ,  quod  hodie  in 
Reformatis  Ecclcfiis  obeunj  Presbyteri , 
fcu  Scniores  Ecdefix ,  ficut  cx  his ,  qux  ab 
illiscum  alibi  in  Euangelio,  tumetiam-^cr. 
14,  2,3.  &  15, 4,(1,11,2.5.  geftaelTe  comme- 
morantur ,  nempe  ut  omnia  in  Ecclcfia  dc- 
coregerantur  ,  &  ex  vctuftilTimis  fcriptori- 
bus,liquet.  Vnde  etiam  hoc  munus  feu  «t- 
Jgxc»,  .i  lege  ad  Euangelium  tranflatum  :  ut 
hunc  ordinem  Ecclelix  commendatum  red- 
dit ;  ita  Iairo  qui  dcbebat  aliis  fuo  exemplo 


B       L      I       C      A.  44) 

in  fide  prxlucere,in(igniorem  fluftuantis  fi- 
deilabcm  impnmit.  Quo  magis  Chrifti  bc- 
nignitasinclarcfcit,quicjuspctitionicx  tam 
imbccilla  fide  mananti ,  tam  promptc  an- 
nuit.  Vidcturautcm  cxprciTc  hxc  nota  ad- 
jcfta  cflc  ,  ut  hac  circumftantia  magis  fidcs 
iceminr  illuftrarctur. 

Scquituraltcra  hiftoria  dc  aimorrhea  id-  Vcr'-  *5, 
circo  mterjcfta,  ut  cxutriulquc  fidci  com-  „  '     .    . 

'../f      ...        .  ■■        ■•  S.nulioai- 

paratione,dillinnlitudo  melius  liqucrct:tum  ^wliej: 
vcro  gcfta  in  itinerc  ,  ut  hac  pcrfanata,  Iairi  gj  fidei 
imbccillafidcs  fulciretuf.Chriftus  cnim  lai-  cmfi.ma- 
ri  in fidc  infirmitatcm  penitus  pctfpiciens,&  """"" '"- 
porro  quod  ci  evcnturum  ellct  in  tilix ,  an-  '-'  /"<*"'/" 
tequam  domum  rediret,  morte,  tanquam  ex 
divinitatis  fpecula  profpiciens :  prxlidium  , 
quo  fuftcntarctur  cjus  fidcs  ,  opportune  & 
mature  comparavit.  Namcumxgrotam  fi- 
liam  ,  non  nili  Chrifti  prxfcntia  rccupcrari 
poiTe  cxiftimaret ,  mortuam  vixantncvix 
quidcm  ab  illo  rcftitui  potuiiT:  in  animum 
luum  induxiflet  ,  nili  hoc  rciraculo  intcr- 
veniente,  tanquamifatuminc,  corroboratus 
fuilTet.  Ptoindeadmirabili  Dciprovidentia 
etFeftum  eft,  quod  hxc  mulier ,  mterca  dum 
ad  Iairi  xdes  proricifcitur,  intervencritjqux 
quidemocculta  Dei  providentiaadhuc  mi- 
gis  apparet,  quod  tranfafta  mulieris  fanatio- 
ne  ilicoadvcnit ,  qui  Iairo  nuncium  dcfun- 
fti  filii  atferrct.  In  quoperfpiciturDeum, 
pro  mcnfuratentationum  ,  de  viribus  pro- 
fpicere  his,  qui  ad  eum  pertinent,  nec  quen- 
quam  graviori  tentationis  difcrimini  obji- 
cerc,quam  ut  illud  ferendo  cfle  pofTit.  1  Cor. 
10,13.  In  quo  iingularis  confotationis  eft, 
quod  qux  &:  quanta  lit  procclla  ,  &;  quo  mo- 
mciuo  oriunda  prxfcifcit ,  ut  ei  convenicn- 
tcr  omnia  vcluti  navis  armamenta,  rudentcs 
&:  anchoras  comparet.  Novit  quam  longx 
&:  acuminatx  ,  &:  quanta  contcntione  emif- 
fx  fagittx  funt.  Novit  glandcm  fcu  pilam 
plumbeam,  qua  aut  magnitudme,  aut  com- 
mixtione  iit  ,  ut  armaturam  adverfus  ilh 
!  explorate  tutam  comparet.  Nos  vero  cx- 
pcrreftos  &:  follicitos  elTc  convenit ,  ut  ob- 
lata  hujufmodi  pixiidijarripiamus :  ne  ii  il- 
la  ofcitanter  prxtereamus ,  merito  noftra 
culpa  ,  fub  infcquentibus  poft  tentationibus 
:  fuccumbamus.  Ncque    enim   iine   fummo 
coniilio  iftiufmodiprxlidiorumnobis  aDeo 
!  facultasdatur.  Simul  ctiam  notandum  eft, 
nos  debere  pioficerein  fidecx  libcrationi- 
bus  feu  temporalibus,  feu  fpiritualibus.quas 
aliis,  divina  benignitate  ,  contigiflc  fcimus. 
\LdePfttlm.)4,6,7. 

Kkk  Fides 


444 


H      A      R.      M 


aifiJtiJe-     Fides  vero  iftius  fcemina:  quo  faoliusil- 

Asrttit-     luccfcat ,  &  confpicua  iit ,  morbus  exponi- 

mm  ejus     cur-  prjmum  inveteratus ,  &  duodecira  an- 

cjum:.i  cx-  norurn  dmturnitate  in  fcemina:  mifello  cor- 

pore  dchxus ,  &  veluti  radicatus :  acir.de  lta 

pertinax,  ut  nulla  Medicorum  ope,non  mo- 

do  aliquid  remiferit ,  fed  etiam  aucliorfa- 

£lus  llt.  Quod  quidem  non  probrofe,  aut  in 


de  potentia  ,  aut  de  voluntate  Chrifti  addu-  hdcfiitsm 
bitavit.  Statuerat  enim  cum  animo  fuo,  id-  Chnfli  [v 
que  ex  folafama  Chrifti ,  fe  folo  attactu  ve-  '"""■  ""■ 
ftiraenti  reftitutam  fore.Quod  autem  a  tet-^,a4A: 
go  Chrifti  veniebat,  &  attaftu  potius,  quam 
petitione  aperta  (utalii)  falutem  quxrebat, 
id  ,  ut  clam  falutem  auferret ,  extra  contro- 
verliam  fecit ,  pudorc  quodam  turpitudinis 


tptjt  CiYH 

a.l  Ch/i- 
jhim  wiu» 
re  ccmpu- 
Uti 


Medicinx'artem,aut  vero  in  eos  Medicos.in  :  morbiducta:fed  an  clam  Chrifti  comitatum 
.  quorum  ha:c  manus  incidit ,  ab  Euangehfta  folum  ,  an  vero  clam  Chriitum  ipfum  fimul 
adjectum  eft:  fed  ut  cum  fceminae  fides,tum  tlluddemum  quxri  poteft. 

Chrifii  in  illa  fananda  virtus  confpectior  e-        Ex  Luca  vero  (qui  dicit ,  cum  intelligeret  m  c!m" 
vaderet.  Quod  certe  nonfaceret ,  fi  Medi- '  fe  nonlatuijfe)  videturclam  Chriftum Iianc  c""?um 
corum  aut  infcitia.aut  incuria  fanitatem  non  \  fanitatem  corripere  voluifle.  Id  fi  fit ,  con-  ^[[[i 
fuiilet  confequuta.   Ex  quo  difcamus  ,  non  '  fequetur  ejus  fidem  non  tam  magnam  ,  & 
temere  Medicosaccufarc  ,  fi  mali  Medici-   craflo  errore  impeditam  fuifle.  Verum  e- 
nam  pro  voto  non  confequamur  ,  cum  ejus 
S;eneris  qmdam  morbi  iint,qui  nullohuma- 
noartificio  c.irari  polTunt.   Vide  Dent.  18, 
2.3,2.6, 55,  <;j>,6o.  Non  autem  c\xm  Anaba- 
ptiflu ,  exhocloco  Sc  Reg.  damnare  Medi- 
corum  artem.  Ad  hanc  ejus  miferiam  ac- 
cefl:t,quod  omnesfacultates  fuas  quxrendo 
remedio  exhauferat :    ut  limul  &  corpore 
confccra  ,  &  fortunis  exutafuerit.  Ad  hanc 
c.tlam:tatem,tanquam  cumulus  accefftt,pu- 
dor,  quo  propter  morbi  turpitudtnem  ,  pa- 
lam  coram  toto  populo  ,  ne  morbum  fuum 
Chrifto  proderet,  accedere  prohibebatur. 

Hic  obfervemus ,  Deum  iftam  fceminam 
undique  ita  ab  aliis  omntbus  remediis  ex- 
cluliile,  ut  ad  Chriftum  qurrendum  ani- 
mum  adjiceret.  Primum  quod  morbus  inia- 
nab-lis  eflet.  Nam  II  apiid  Medicos  remedii 
confequendi  fpes  affijIliiTet.ad  Chriftum  non 
venturam  fuifle  verilimile  eft.  Dcinde  quod 
ad  extremam  ,  &  fummam  inopiam  redadta 
eflet ;  nam  modo  pecunia  fuppetiiflet ,  pro- 
babile  eft  illam  ad  Chriftum  quxrendum 
animum  non  adverfuram:  ideo  Dominus  illi 
omnem  in  hominis  &:  hutmnis  rebus  fpcm 
prxfcindens,  eamque  quafi  fxpe  circttmdu- 
cfca ,  conclulam  tenet ,  ne  aliorfum  quam  in 
nnuoj  Chriftum  refpiciat.  Quod  etiam  efFc 
cerat,  ut  in  Chrifti  fimul,&  roluntate  <Sc  po 


nimvero  cum  Euangelium  videatur  fidem 
mulicns  cum  Ia;ri  fide  compofitam ,  eam 
huic  anteponere  velle  ,  fuentque  Dei  conli- 
lium,  hujusfcemina:  exemplo  Iairum  ad  fir- 
mioremfidem  provehcre  ,  in  hanc  potius 
iententiam  irem,ut  c!am  reliquos,non  etiam 
Chriftum  ,  hanc  fanitatcm  auferre  confti- 
tuerit. 

Quod  autem  ex  attaftu  veftimenti  fiwi-  Verf  2?. 
tatem  fperabat.fecit  forte  recordatione  non  '"' '""''** 
diflimilium  ;  ut  cum  Ehzxus  baculum  fuum  "*'*  '""""• 
mitteret,ttt  mortuo  puerulo  impoiitus.puer 
revivifceret,  2  Rcg.$, 29,31.  &  2  Reg.  13,  2r. 
Quod  enim  impoiito  baculo  non  revixit.rd- 
eo  ficbat ,  quod  mater ,  non  nili  prxfentia 
Elizxi  eum  reftitui  pofle  credebat,  &  ipfum 
Elizxum,  ut  ad  puerum  iret,  rogaviflet. 

Hinc  difcrimen  apparet  hujus,&  illius  in  hinciifiti- 
lairo  lidei ;  Iairus  non  nill  impolitis  mani-  mimSim 
bus  fanari  filiam  poffe  putavit ;  ha:c  vefti-  &P"'1'  '" 
mentorum  attactu  ;  hxc  Chrifti  omnifcien-        ' 
riam  &  omnipotentiam  videtur  agnovifle  , 
quarum  neutram  videturperceptam  habuif- 
ie  lairus.  Quo  accedit  ,  quod  hxc  foemina, 
ille  vir  ;  hxc  obfcura  &  latens ,  ille  in  Ec- 
clella  prxpoiitus  fuit ;  hic  morbus  invete- 
ratus,  iile  recens;  hic  in  proprio;  ille  in  alie- 
no,ubi  fenfus  non  eft  tam  acer.Cujus  difcri- 
minis  tametii  Deusauftorfuerit ;  tamen  ra- 


v«r.s7. 


tentia  &:  miraculis ,  qua:  ediderat  attentius  tio  &:  mediuo»,  qua  fcemina  huc  provefta  & 
confideranda.verlata  fuerit,unde  fidem.qux  elata  videtur ,  fuit  tam  dura  multorum  an- 
poft  adfcribirur.contraxir.  Eoque  docemur,  |  norum,  cum  paupertate,  corporis  calamitas 
ne  animum  defpondeamus ,  ii  mala  noftra  &  xgntudo.  Quod  nos  condocefrciat ,  ut 
liumanitus  deplorata  funt;  potius  hoc  veluti  non  tantum  ad  eos  ,  qui  eminenti  Ioco  col- 
indicio ,  &  monitore,  ad  Chrifti  opem  qux-  locati  iunt ,  animum  advertamus ,  fed  S:  ad 
rendamfollicitiores  iimus:certi  fore,ut  illud  1  illos,  qui  longeinfra  nos  abjefti  funt,in  qui- 
confequamur,iiquidem  illud  nobis  ex  ufu  fit.  bus  fxpe  vidcbimus  eximia  virtutum  lumi- 
Nunc  fidem  ejus  expendamus,  qux  bene  j  na  relucete  ;  maxime  vero  ll  afdiftionibus 
prompta  cV  prove£ia  videtur:  nec  enim  vel  |  durioribus  &:  afperionbus ,  tanquam  igne 

quodam 


E     V     A      N      C 

qtlodam  ,  virtutum  aromata  accenfa  ,  odo- 
rcmgratumemittant.Sieut  enim  Dcushunc 
Archifynagogum  ad  foeminam  iftam  ,  tan- 
cjuamad  magiftram,  a  qua  difcat ,  tacite  rc- 
mittit :  fic  &  ad  infirmiorcs,  cos  qui  poten- 
tes  creduntur. 

gntft  eon-       Sedhicproculdubioaliquid  vitii  cft.quod 

JtHua  »i 


e     t     i     c     A.  4.^ 

ret  donec  fccmina;  indicio  innotcllcrct :  u- 
men  propins  intuenti  rem  iicus  haberc  ii- 
tjuebit.Kam  &  omnifcientiamfuam  alio  ar- 
gumcntoprodidit ,  &  lioc  modo  rem  in  lu- 
ccm  &  apricum  educcns,omncm  fi audis  fu- 
fpicionem  fuftulit ,  qua  non  omnino  caruif- 
fet,  ni(i  mulicrfanatapriorrcm,  ut  eefta  cft. 


de  <v-?mai? 


ex  folo  contaclu  ,  abfque  Chrifti  verbo  &  \  narraffct.  Non  igitur  quxrit  tanquam  rei 
mandato  hoc  fore  fperavit ,  cum  dc  illa  re    ignarus,  fcd  rci  confcflionem  aliur.ile.quani 


tium  in  fi- 

Chrifti  voluntas  Don  eflet  illi  perfpeCta,  ncc  ]  i  fc,  emanare  voluit;  ut  Iudex  fceleris  a  rco 

effe  potuit;  quod  hxc  externa  beneficia  non 

purepromittunturfedex  hypothefi.  Quan- 

cjuam  dici  forte  (&  quidem  verc)  poteft  , 

hanc  fidem  bene,  &  ex  Dei  Verbo  fundatam 

fuifle  :  quia  cum  Chriftus  morborum  fana- 

tione  peccatorum  fe  Medicum  efle  profef- 

fus  eflct ,  videtur  fatis  abunde  fmfle  ad  fi- 


admifliconfcius.eum  proptercainterrogat, 
ur,  propria  rei  confeffione  ,  rcatus  magis  o- 
mnibus  ccrtior  &  confirmatior  effet.  Eum 
cnim  cxtcroquiu  omnium  confcium  efle, 
indc  patet,  quod  in  tanta  multitudine ,  qux 
cum  prcmebat  &  tangebat,  mulieris  conta- 
ftum  a  cxterorum  omnium  contaclu  dif- 


nitatem  confequendam  ,  credere  fanitatem  crevit;  tamctli  i  tergoiiludfacerer.  Sienim 
confcrendam  efle:  ut  liquidius  conftaret.fo-  ,  Chriftum  vefte  vellicaffet  &  attraxiffet,  fi- 
la  fide  remilfionis  peccatorum,  nos  a  pccca-  ,  cile  dilcrimen  humanitus  deprehenfu  fuif- 


tis  falvos  &  juftificatos  iri. 


VerC  19- 

hjm  com-  ef¥icacitcr,ut  ftatimdeliccarifanguinis  fon- 

^"  ' ''  i,    tem  in  fe  ipfa  fenferit ,  feque  a  flagello  fuo 

'  '   liberari.Vbi,ticut  ex>(equentiChriftiad  mu- 

lierem  fermone  ,  notandum  cft,  morbos  fla- 

gelli  nomine  norari ,  quod  admiffi  peccari 

manifcftiimarsumentfi  eft;maximc  li  Deum 


fet:  fed  cum  iilum  tangat  folum,  ut  plerique 


Fidei  commoditare  fanitatem  accepit  ita  :  alii,divinx  fcicntix  erat  inter  contadus  dif- 

crimen  conferre .  Quo  docemur  dandam 
operam  efle  ,  ut  quod  in  nobis  boni  eft  ,  ad 
gloriam  Dei  fpectans ,  &  proximorum  falu- 
tem,  id  aliorum  potius,qu.im  noftro  prxco- 
nio  innotcfcat :  nili  advcrfariorum  impor- 
tunitate  (ut  Paulus  i  Corinth.n,tfc.)  ad 
judicem  &  vindiccm  fpe&emus.  Nam  li  ho- :  Dei  gloriamaffercndam  ,  aut  Ecclelix  ardi- 
rnines  aut  infcitia  ,  aut  pecunix  vel  gratix  ficationem  (ut  Iofephus  Gencf.  4,*;,  13.)  eo 
corruptela  ,  innoccntes  aliquando  flagris  &    adacti  fuerimus. 

virgis  cxdantjid  tamen  in  Dcum  nequit  ca-  j      Quod  autem  dicitur  vis  quardam  ,  &  vir-  jWw. 
dere.  Deinde,  cumideo  virgis  maleficicx-    tus  e  Chriftoegreffa,fatis  indicat,  veftisali-  tmeChrifli 
dantur,  ut  &aliisexemplum  cautionis  fta-    qua  virtute  ,  aut  fanflitate  illam  nonfiiiffe''"' ■"''""> 
tuatur,  &  ipll  fe  emendent  ,  &  capitale  fup-    fanatam.  Cum  enim  ne  hominurn  quidem 
plicium  declinent:  fic  &c.  Si  magiftratus    fanctiflimorum  pieras  ,  aut  virtus  morbos 
flagra  mctuimus ,  cut  non  potius  delidtum?    fanat,  ncdum  veftium  talis  fanftitas  cffc  po- 
fi  pcenam  metuimus,  metuamusauthorem.  !  teft    (  qux  ne  fanftitatis  quidem  capaces 
Nec  vero  hoc  modo  tam  iram  fuam  teftatur  '  funt)  quxlanguenti  fanitatem  confcrat.Vi- 

de  AHor.^,\i. 

Cumque  Chriftus  fide  fervatam  docet,  ««U.iqun- 
qux  non  veftem  Chrifti,fed  ipfum  Chnftum  P>"*yP- 
apprehendit ,  fatis  declarat  veftem  nihil  ad 
hancfalutcm  contulifle  ;  quanquam  mulicr 
an  hoc  errore  imbuta  fuerit ,  nolim  aliquid 
certi  ftatuere.  Reliquiarum  igitur  cultus 
&  veneratio  facrilegaeft,&  in  Deum  impia; 
ut  qux  honorem  creatori  debitum  ad  crea- 


Deus  ,  quam  paterni  erga  uos  amoris  fpeci- 
men  prxbet,  Hebr.\\,6.  Lege  enim  provi- 
fum  eft ,  ut  (i  caufa  capitalis  non  fit ,  flagris 
reus  cxderetur.  Quandiu  igitut  virgis  & 
flagris  nos  exercet  Deus ,  indicio  nobis  effe 
debet ,  Dcum  de  nobis  morti  xternx  adju- 
dicandis  non  cositare. 


Verf.  30.         Chriftus  nolens  hanc  virtutem  celari ,  & 

Invtftig.tn-  in  tenebris  jacere  ,  aut  tantum  lumen  a  fc 

dihxc  mi-  accenfum  fub  modio  tegi ,  rationem  illam  j  turas,  &  quidem  mutas  &  inanimes  transfe 

,  ra,'°  inveftigandi  init.  Qux  tametfi ,  prima  fpe-    rat.  Vnde  et;.:m  deteftabilior  cft,  quam  craf- 
tnChnlh       ■  °  rL>;      ■•  'r       ,      \       ■    -- 

di"iM>      •  Cle  •  Parum  auc  Chrilto  digna  ,  aut  ai  glo- 

riam  Chrifti  propagandam  accommodata 

videri  poflit,  quod  ad  Chrifti  gloriam  com- 

pendiofius  videretur,  ut  Chnftus  ipfe  fua 

fcientiahanc  rem  proderet,  quam  exfpc&a- 


(iirimaintcr  geutes  Idololatrarum  Idolola- 

I  tria  ;  qui  tametli  reptilia  adorarent ,  eorum 

:  t.imen  ab  iftis  nefanda  Idoloiatria  fupcratur, 

qui  res  inanimes  adorent.  Nec  folidi  aliquid 

habet ,  quoddicunt  fe  illavencrari  proprer 

Kkk  1  Chnfium. 


pro- 


eorum  veltiDus  concccii  cieDei.  ncq 
rurgicofcalpcllo  ,  aut  Cantharo,  quo  Pliar- 
macum  tenebatur ,  gratias  agit ,  aut  hono- 
rem  defert :  Vetus  quidem  hic  crror  eft  j  vel 


Verf.  31. 
Difapuh- 
ritm  infide- 
iitai  in  re- 
Jponfione 
<7«w  Chri- 
Jlum  teli- 


44«  Harmoni     a 

Chriflum.  Kam  cum  ipli  Apoftoli  Spiritusl      Tandcm  cum  qui  circumfifterent  ncga- Verf.  33. 
Sancti  nobililTimaorgana.cx:  iu  quibus  Chri-,  rent ,  Sc.  Chriftus  illam  verfus ,  ut  verilimiIe<7»*/a-»>/- 
ftusper  fpiritumhabitabat ,  hunc  honorem  |  eft,  aciemoculorumdefigerct,  denique  cum  '"■'■'^ne- 
iibi  delatuin  rcpuJi.iruut:  quanto  minus  hoc  :  fe  amplius  latere  non  poile  iutellexiirct ,  m   "".''  f 
eorum  vcftibus  conccdi  dcbet.  Ecquis  Chi-   medium  progreira  ,  &  ad  pedcs  Chrifti  tre- 

mulaadvoluta  ,  remomntm,  ut  geftaeft, 
agnofcit.  Ex  quo  videmus  primum  quam 
noftri  honoris  amantes  fumus ,  cumque  Dei 
potius  erroris  hujus  primordiaab  Eccleliis,  honori ,  &  fratrum  faluti  prasferimus ;  qui 
qux  Apoftolorum  tcmponbus  fucceflerunt,  :  infinitis  gradibus  poftponendus  efl"et,ut  non 
duci  poflunt  :  fed  vctuftate  nullam  authori-  ■  nili  coacti  &  inviti  Deo  gloriam  tnbuamus. 
tatemfcdfa-torem  contraxit.  Quodautem1  Vide  excmplum  hujus  rei. /0/7,16,11.  De- 
virtui  cgrelfa  e  Chrifto  dicitur ,  non  ita  ac- .  inde  difcimus,  Chnftum  inveftigationem  Sc 
cipiendum  ,  ac  ii  quid  Chnfto  decideret.1  indagationem  inftituentem.nonTruftrariaut 
Kamut  radiifolis,  lumen  ,  &  calorexfole  decipi  polle.  Cum  igiturfeocculta  ,  &re- 
ad  creaturasemanantes,nihilo  minus  infole  j  conditahominumpcccata  in  lucem  educere 
ha:rent :  iic  &  virtutum  operatio  in  Chnrto.    predixit,  &  quod  llli  occulte  in  fuis  cubicu 


DifcipuliChrifti,  ubi  Petro nominatim 
r«BC  infidelitatis  &  tcmcritatis  nota  mnmtur 
apud  Lttcam:  non  line  iingulari  Dei  couliho 
fiduciam  in  eo  retincndi,eum  ob  hanc  qua:- 
ftionem  argucntes  ,  fuam  primum  in  fide 
Chrilti  imbecillitatem  produnt ;  ut  qui  exi- 
ftimant  ChnftumDei  Filium  ,  falh  &  decipi 
pofle.  Deinde  temeritatem,  qui  fuo  pcde  de 
Chrifto  ftatuunt,  Si  ejus  infimtam  fcicntiam 


lisfaciunt,  palamin  judiciumextrahere;iie- 
mo  fe  hac  nducia  admalefacicndumauimet, 
fore  ut  delitefcat. 

Chriftus  confolatur  eam  ,  &  eam  confi-  Verf  34. 
dere  (ut  eft  apud  Lttcam)  jubet.   Quod  me-  quamchri- 
tueret ,  partim  nc  propter  clandcftinum  at-  /'**  ""'«"* 
tactumirafceretur  Chnftus ,  partim  ne  hac  deP"n"e 
re  offenfus  fanitatem  «ollatam    repeteret.;'< 
Itaquejamfidefanatam  ,  jubet  fecure&  po- 


Veif.31. 

Att  quam 
tffe  rejjit- 
::t, 


.id  ipforum  modulum  exigunt.  Quia  enim  |  iito  metu  difcedere.  Ex  quo  lllud  colligitur 

IiiEc  quacftio  in  lllis  inepta  &  infulfa  fuiflct, 

eam  in  Chrifto  infcitis  damnant  .Quod  qui- 

dem  eoconfidcntius  faciunt ,  quod  ,  uteft 

apud  Lncam ,  circumliftentesomnes  nega- 

rant  fe  Chriftum  (ftudio  videlicet)  tctigifle. 

Cavendum  igitur,  ne  divinas  res  ad  noftram 

infirmitatem  exigamus .   Et  meminerimus 

tantum  mtercfle  mter  Dei  cogitationes  & 

noftras ,  quaiuum  cxaltantur  cali  a  rcrra. 

Efa.  55,9.  Et  tamctiiomneshomines  inhu- 

jufmodi  confentientes  &  aftipulantes  habc- 

remus  ;  tamen  illud  nos  non  debet  ad  hujuf- 

modi  audaciam  animare. 

Chnftus  hanc  illorum  temeritatem  non 
verbis,  fed  reipfa  refellit ;  neglect1  a  igitur  dif- 
cipulorum  reprehenlione,  perftat  inincepto 
&  inftitutoinveftigationis,&  oculoeam  de- 
iignat  ,  qua:  hanc  Chnfti  virtutemexperta 
effet. 


non  tantum  ad  Dei  gloriam,  &  circumftan- 
tium,  cumprimis,  lairi  fidem  profuifle  , 
ut  res  ifta  innotefceret ;  fed  etiam  iingularc 
fidci  adminiculum  hoc  modo  fcerainxac- 
ceflifle,  qua  &  de  futura  poft  vita&de  prx- 
lenti  fmitate  confirmabatur.  Nifi  enim  ver- 
bo  &  promJirione  Chrifti  confirmatafuif- 
fet ,  indicsatque  in  momenta  defanitate  fua 
mox  aufcrenda  fluctuaflct.  Vnde  difcimus, 
his  ,  qui  ad  Dci  gloriam  ,  &  proximorum 
commodum  fua  peccata  &  ignominiam,  fcu 
turpitudincm  rctegunt ,  lingulare  commo- 
dum  obvenire .  Deinde  etiam  quietam  & 
pacificam  donorum  Dei  fruitionem,  ex  pro- 
miflorum  Dei  notitia  ptoficifci.  Sicut  enim 
cum  quis  regis  bencficio ,  abfque  voluntatis 
iplius  confcientia,  utitur,  fubinde  ne  llli  hoc 
auferatur,  aut  etiam  rex  in  eum  excandefcat 
metuit :  fic,  &c. 


M  A  R.  c.  c«p.  <j.  a  verf.  35,  ttfqtte  adfinem  Cttpit. 
3  S  Adhuc  eo  loqueme  veniunt  quidam  a  pr&fctto  Sjuagoga,  dicentcs ;  Tilia  tux 
mortua  esi :  quid  amplius  vcxas  magiftrum? 

36  1ESVS  autcm,  ftatim  ui audnt  htinc fermonem qiti  diccbatur  ,  diiit  pr<zfetto 
SynagogA ;  Ne  metue,  folummodo  crede. 

3 7  Neque  pcrmifu titfe  quifqtiam  tina  feqitcrctur,  nifi  Fetrtis  6"  lacobus  &  lo- 
bttimesftater  lacobi. 

3S  remt 


EvANGBLICA.  447 

$8  Vcnitigiturdomumpr&fectiSynagoga,  &  tutHHlttm  conjpicit ,  jlentes  & 
cjulantcsmttltum. 

39  Et  ingrcjfus  diciteis ;  Quid  tumultuamini  &  fletis  ?  puella  non  csl  morttu, 
fed  dormit: 

40  Etderidebanteum.  Ipferero,  ejcclis  onwilus ,  affumh patrem  &  matrern 
pttelU,  &  eos  qttifccum  erant,  &  vigredttur  co  ubi  erat  puelU  jacens. 

4i  Prehenfaque  manupttclU,  dicit  ci;  I alttb.t cttmi :  qttodesl,fi  ntterpreteris, 
puclla  (tibt  dicojfttrge. 

42  Etjiatim  fttrrexit  puelU ,  &  ambulabat :  eratenim  annorum  duodccim ,  cv 
objiupueruiit  flupore  tnagno. 

4}  Ipfc  rero  mtthum  impcrarit  eis  ne  qttis  id  refciret  :  dtxitque  ut  darctttr puel- 
U  qtto  vef  eretur. 


ANALYSIS. 

'^JArrarurnuntiusdc  morte  filix  Archifynago- 
*•  gi ,  qui  defcribitur  ab  adjunfto  tempore,  dum 
Chriftus  adhuc  foeminx  dercftitutafaluteloque- 
retur :  deindc  defcribitur  a  relatis,  nempe  nuntiis, 
qui  huncnuntium  retulerunr;  quidcfcribitur fuo 
fubjefto.domo  fcilicct  ArcJiiiynagogi;  deinde  for- 
ma  nuntii ,  fcilicet,  fifu  ttuobiit.  Cujus  nuntii 
ad junftum  erat,  Archifvnagogi  taxatio  quod  vexa- 
re  perrexit  Iefum ,  quod  adjunfta  inutilitate  con- 
firmatur. 

Verf.%ti.  ItcmadiunftaauditioneChrifti,cujus 
effeftumerat,  quod  Chriftusadverfum  hancten- 
tationem  Arc]ufynago::umconfirinavit;cujus  for- 
maefl,  ntlime  :quod  fuodifpanrofideiarguitur. 

VkrT.YI.  Defcribitfilixexcitationem,  primum 
abadjunftisteftibus ,  tribus  Difcipulis:  qui  fua 
caufa  dedarantur ,  nempe  quod  Chnftus  hos  fe  fe- 
qui  modo  voluit. 

Veif-,%.  Deindcabadjunfta  certitudinemorris, 
quasdefcribitur  abadjunfto  ftrepiruquem  inidi- 
btis  domeftici  &  amici  excitabanr ,  qui  ftrepitus 
fuisparribusdeclaratur,  fletu&  ejulatu. 

Verf.-,<).  Hujus  fietus  &  ejularus  efVeftum  eft, 
reprehenfio  Chtifti;  qux  arguitur  ab  adjunfta  mo- 
menraneafilix  in  rnorte  duratione:  qui  paribus 
concluditur ,  quod  illius  mors  fomno  ex  quo  exci 
tanda  mox  erat  xquarur. 

Vtrf.ifi.  Hujus  dicti  Chrifti  effeftum  eft,  irrifio 
quaillumderidenrdomeiticiSc  amici.  Derilionis 
eiffeftum  eft,  ejcftio  &  exturbatio  irriforum  es 
sdibus;  poftcffeftum  Chrifti  narratur ,  ingrcffus 
in  cubiculum  ubimottua  jaccbat,  &  adiunftico- 
mites ,  nempe  parentes  8c  tres  Chrifti  Difcipuli. 

Verf+i.  Dcfcribitur  excitatio  a  mortuis ,  ab 
inftrumenrali  caufa,  prchcnlione  manus  mortui 
filii per  Chriftum  ;  iiem  ab  efficiente  caufa,  verbo 
feu  mandato  Chtifti,  cujusfbrmaproponitur,  fur- 
gepneUj. 

Verf^z.  Cujus  effeftum  narratur,  quod  fi'ia 
xevixit ;  cujus  reftirutx  vir.t  cffeftus  declaratur, 
ambula:io;cujusambulationiscaufa  nartatur,quod 
duodecimannorumeffet  :deindeverirasexciratio- 
nisarguirur,  ab  adjunfta  admiratione  8c  ftupore 
magno. 

Verf.+i.  Deindealioadjunfto  ,  nempe  prohi- 
bitione  &  intecmioatione.  ne  hoc  eviUgarem ;  vc- 


ritasporrononviraranrum  fed  ec  valetudinis  re- 
ftitut.-targuirur ,  effcfto  manducationis  ex  adjun- 
fto  Chrilii  mandato. 

METAPHRASIS. 

QVo  magu  diceres,  Hd.morrhe&  fanatio- 
nem  bona  f$  magna  fuiparte  ,  Archify- 
nagogi  m  fide  confirmationem  re/pexitje :  vix 
dttm  Iefits  fuum  ad  eam  fermonem  abfolvit, 
cum  nuntiut  ab  tdibut  Archifynagcgi  venit, 
qiti  diceret;  filta  tna  mortita  esi.nolt  ergo  Ma- 
gisirttm  porro  ex  itincre  ad  &des  tttasfatigare. 
SJtjo  attdtto  lefiti,  confciut  ntttantis  in  Iairofi- 
det ,  "e  vefiigio  eifuccttr.  it,  dicens  ;  Ne  confti  r- 
natorhoc  nuntio ,  tantum  mepoffe  &  veUefi- 
liam  tuam  vtts.  refiituere  fidem  habcns ,  quod 
cupis  cbtinebit.  lefttt  anlem  ex  fttocomttatu 
nullttm  paffut  efi  fe  comites  ad\ungere  pr&tcr 
Petrum  ,  Iacobnm  ,  (j>  Ioanncm  Iacobtfra- 
trem  ;  ttt  qtit  teftes  fittttri  efjcnt  rei  per  Chri- 
flstm gerendalccttpletes.  Tttm  ventt  dommn 
Archifynagogi ,  ubungensftrepittu  &  titmttl- 
lut  excitattts,  hinc  AuUdorum  ad  lucium 
provocantium  ,  iftinc  dome/ikortim  &  amico- 
rttm,  parttm  amare  lachrymantium  ,  pnrtim 
indecore  ejulantiitm.  Ingreffiu  atttem  adtllos 
qui  ftreptttim  edebant:  quid  tumtiltuamini  ($ 
fietis ,  tanqttam  defilu  advitam  reflituenda 
dejperantes :  nuomodocunque  vobis  T  cc^iuia!- 
■mr  ejfe  videatur  eam  ad  vitam  revocare,  mi- 
hi  tamen  tanquam  non  mortttam  perir.de  fa- 
cile  esi  vitd  reftituere.ac  dormitantem  clamo- 
re  expergefacere.   llli  exploratam  cj>  certam 
pitells.  mortemhabcntcs ,  hoc  Chriftt  diclum* 
tanquam  Jiultttm  <j>  temerarium  falfe  irrife- 
runt.  Quamcbrem  exclufts  cmnibtts  tU.it  ludi- 
ficatortbm,  affumpto  utrque  parente  cum  trt- 
bus  iliis  de  quibitt  fupra  memionem  feci  ,inte- 
rius  cubicidum  u.bi pueUa fit a  ftiil  ingreditur. 
Cujus  piieUi  manum  Iefus  prehendens ,  iUi 
K  k  k  J  morttti 


35- 


J6> 


37- 


3*. 


35- 


4«- 


4T- 


41. 


448  H      A       R       M 

mortus.  tanqnam  vitaprsdits  elara  voce  Syra 
lingua  dtcit,  Talitha  cumi,  id  efi  .fttnterpre- 
terts ,  furge  vtrguncula.  &us  vox  fimulac  e- 
mijfa  eft ,  ilico  vits  refii:utaefl:  cujws  firmif- 
flma  t.-fitmonia  ed:d:t ,  qttod  furrextt ,  quod 
ambulavit ,  egit  enim  ditodectmttm  annum  s- 
t.jfis  fiti,  u:i'damvttsrefiitutam^onte  & 
re/urgere  tf  ambuUre  potuijfe  non  ignores 


&  aliquot  ex  propriis  ejus  Difcipulis  ,  fed& 
illam  turbam  ,  qux  in  xdibus  fuit ,  quinque 
tantum,  admiffis  reftibus  &  fpeitatoribus, 
fummovit.  Quo  etiam  fpeftare  forte  vide- 
tuf ,  quod  dormire  virgunculam  dicens ,  hac 
ambiguitate  vocis ,  turbam  in  Iairi  xdibus 
fufpeufam,&:  dubiam  de  tanto  miraculo  red- 
dere  voluit .  Refpondeo,  hoc  miraculum 


43- 


<?ttofacio  ea  admiratione  [peciatores  correpti  l  ideo  celatum  voluiffe  ,   ne  ejus  fplendore 

prxpropere  nimis  Chriftus  percrebrefceret. 
Eoque  cum  jam  mortem  imminere  fciret.fi- 
mul  &;  vidux  filium ,  &  Lazarum  palam  fpe- 
dtante  populo  ad  vitam  revocavit.  Deindc 
noluiile  quidem  hoc  celatum  etTe  omnino, 
fed  ad  tempus  opportunum  ampliorem  ejus 


funt ,  ttt  vixprssiupore  apud  fe  ejfent.  leftn 
tamen  vehementer  illis  prscepit.ne  hocfacium 
apud  quemqttam  evtdgarent :  mandans  porro 
ut  pttells  ctbum  apponerent ,  eadem  opera  ut 
vits  fimul  &  valetttdtnts  refiituts  indictum 
extaret^. 

A  X  1  S. 


Verf.  3S, 
36. 

l.tirifides 
ex  filix 
merte  ten- 


tjusaChri- 
Jio  ilico 
fflulta, 


H 


P  R 

Oc  miraculo  Iairo  in  fide  confirmato, 
.nova  tentatio  oritur.  Nuncius  ei  cer- 
tus  de  filix  morte  affertur,  (imuletiamaliud 
fidei  obitaculum  u  fervis  objicitur,  tanquam 
in  accerfendo  Chrifto  operam  luliilet :  per- 
inde  enim  eft,  ac  ii  dicerent,  nullum  ad  eum 
hoc  Chriftiadventufolatium  obventurum. 
Chrifto  ex  labore  &  fufcepto  itinere  aJiquid 
decedere,  ei  accedere  omnino  nihil. 

Chriftus  autem ,  qui  Iairi  imbecillitatem 
bene  perceptam  habebat ,  ne  hoc  nuncio  &: 
fermoue  ,  tanquam  fulmine  in  terram  fter- 
neretur,nutantem  &  ruentem  fulcit,&  velu 


notitiam  refervari ;  unde  tamdiligenterab 
Euangeliftis  monumentis  coniignatum  eft. 
Huc  accedit,  quod  paucis  tantum  adhibitis, 
miraculum  confpecuus  erat  ,  quam  fi  tota 
turbain  cubiculum  admiffa  fuiffet.  Quod 
autem  apud  Lttcamdickui ,  tum  Chriftum 
turbamdimififle  ,  cum  ad  xdes  Archifyna- 
gogi  venerat,  id  non  pugnat  cum  hoc  quod 
Marctts  narrat. 

Archifynagogodomura  ingrefluroperi-  Verf.  jj. 
culoliffima  longe  tentatioobjicitur  ;  prx-8". 
terquam  enim  quod  ploratus  omnium,  &  lu-  tl'"^t~ 
ctus  ex  morte  filix  ,  &:  lugubris  muficorum  Uritt». 
concentus,&:  modo  eum  graviter  ferire  pof-  tatio^ 
feot,  &:  fpemrecuperandx  filix  frangereita- 


tifubjetto  ftatumine  fuftentat.  Quod  etiam '  men  illud  adhuc  longe  gravius ,  quod  Chri- 
e  veftigio  factum  effe  diferte  notatur ,  poft-;ftide  vitafilix  pollicitationem  cumirrifio- 
quam  hunc  nuncium  Archifynagogus  acce- '  ne  rejicerent.  Sic  Sara  promilTum  cum  irri- 
pilfet,  ne  fubito  fidei  deliquium  pateretur.    j  llone  rejicit :  prxterquam  igitur  quod  no- 
acjmf.Ats      Quod  autem  folam  fidem  ad  tantum  be-  ftrum  ipforum  mens ,  &:  ratio  adinfidelita- 
fi!a  impe-   neficiuin  confequendum  requirit,documen-  tem  &:  defperationem  nos  follicitat.videmus 
rata.  to  €[\  nos  f0ia  fide  vitx  xternx  compotes ,  mundum,  nec  impios  tantum  (ut  in  Ifmae- . 

eiTe  ;  maxime  fi  expendenmus  momenra-  Ie,  Ifacihxreditatemfcommatisexcipiente, 
neashas  liberationes ,  &:  corporis  inftaura-  fac"tum  eft,  Genef.1%,11..  $12.1,9.)  aut  hoftes; 
tionem  ,  animi  per  Chriftum  inftaurandi  fed  pios  etiam  ,  &:  domefticos  (ut  hoc  loco, 
figillum  &  clauftrum  effe.  Deinde  cum  &:&:in  Iobthidorii,  Iob.i6,z.  &:  19,13,  adi?) 
hujus ,  5:  futurx  vitx  commoda  &:  falus  a  nos  ad  defperationem  in  Dei  promiiris,quo- 
Dei  promiflionibus  pendent ,  nec  nilifide  ad  poffunt,  adigere.  Quo  magis  dandaope- 
promifla  accipiuntur,  proinde  xternam  &:  raeft  ,  ut  fidem  promiflis  fartamtectamha- 
momcnraneam vitam fide  nos confequi con-  beamus.  Quanquam  hxc  turbx iirifio  cer- 
ficitur.  Et  ii  operibus  momentaneum  hujus  tius  filiolx  mortem  comprobat ,  &:  fua  infl- 
vitx  beneficium  non  confequimur  ,  nedum  delitate  fidem  piorum.hoc  pafto  Chrifti  po- 


[  tentia  interveniente  juvennt  s  quod  idem  ia 
'  Hoc  autem  mirum  videripoteft.cur  cum  Iuftu  &  flebilibus  modis  notaridebet.  Vide 
prius  miraculum  in  omnium  notitiamper-!i«c;'a»«OTindijIogo  deluftu  :qui  hunc  ri- 


xternam  nancifcimur 

Verf.  37- ' 

Cnr  hoc 

mtraculum  trahere  VOlui 


idque  cum  ipfius  foeminx  tum  apud  gentes  ulitatum  fuifle  uarrat ,  ut 
:ulum,quodiine  cujufquam  non  nifi  a^entibushunc  morem  traftiifuif- 


magtf<;u.t   pUjore)n0(.  rniraculum,quodiine  cujufq: 
" ' Chti-  ignominiaaut  (ut  videtur)  damno  evulgari  fe  veriiimiTe  fit:  ubi  de  modo  in  luilu  adhi 


jiuftetue-  potuit ,  celatum  efle  voluit.    Vnde  etiam  bendo  opportune   inferuntur;   v 
rir J  non  tantum  multitudinem  qux  fequebatur  ,  Jofeph.  3.  lib  de  bell.  Iuda.cap.30 


de  etiam 
Notan- 


iit-t*  eirci 
fromifii 
eompie- 
mtntum. 


Verf  4t- 
Qho  comi- 
tatu  & 
maio  htc 
miraculum 
ft&KB.\    ■ 

VetC  41. 
t x  filiolx 
refujhtA- 
tictne  refur- 


E      V      A      N      G 

Notandum  porro  ifUm  fidci  tam  perku- 
lofara  oppugiutioncm,tum  objedtam  fuille, 
cum  pane  in  promifli  poflcflionem  veniffet 
Iairus.  Quod  nos  docet,  ne  unquam  dc  Dci 
promiiTis  fccuti  fimus,  antcqu.im  illis  per- 
fruamur :  limul  etiam  admonet,  ne  animum 
dcmittamus,  tametli  tum,  cum  rcm  aliquam 
optatamfpedevoravimus,remoraaliquaiii- 
tcrveniat,  qux  ipfam  fpem  noitram  dcvora- 
tura  videatur.  Quod  fa:pc  in  piorum  immi- 
ncnte  morte  cernerc  licct ,  ut  pnufqium  in 
cceli  portam  vcnunt ,  medio  mari  inter  flu- 
ctus  jadentur. 

Chriftus  aflumptis  tribus  Difcipulis.cum 
utroque  parente ,  reliquis  cxclulis ,  cnbicu- 
lumingreditur  ,&  prchenfa  iuanu  puellxil- 
lam  compellat;res  autcm  qua:  non  funt.tan- 
qium  clfent  appellat ,  <Sc  vcluti  dormientem 
expergefacit,&o 

Koc  loco  fidem  refurrcclionis  confirma- 
tam  habemus ;  eadera  enim  filii  Dei  voce, 
qua  ha:c  ad  vicam  revocata  eft ,  uos  rcvoca- 


E      L     I      C      A.  449 

bimur,  loh.  ?,i8,i?.  quod  etiam  ex  vocc  rtSit  «»- 
fomnt  obfervatur.  Quod  vero  fpiritum  cjus /»»>.:/«> 
rediifle  Lttcas  aotat.documcnto  eft,  fpintus 
ad  fua  &  propria  corpora  remeaturos,contta 
u.iTtu.-^-J%j>Qir  Pyth.Sicut  etiam  eifdcm  olim 
corporibus  veftiemur  ,  cum  coram  Dci  tri- 
bunali  (iftemur.  Simul  ctiam  docetur,Deum 
nos  inpeccatis  mortuospcnitus ,  ad  vitam 
pcr  Chriftum  regencrare  &  progigncrc.Sic- 
ut  enim  morbi  peccata  noftra  ,  &  fcparatos 
animi  morbos  exhibenc:  fic  mors  a  Deo,qui 
animi  vita  eft  ,  avulfionem  integram  reprar- 
fentat. 

Quodcibum  prxbcri  jubet ,  id  facit  ad  Veif.43. 
miraculum  tanto  magis  illuftrandum ,  quod  1"-*  "bl 
uno  momcnto  ufqueeo&  vita;  &  valetudini  Prfb'""" 

-■  »     ,  ..      illul.r.tt.'. 

reltitutadt ,  ut  noniecus ,  quamcumolim 
fanaerat,  &  cibo  vefcipotuerit,  &  pcdibus 
erecla  inccdere,prout  illius  xtatis  puella:  fo- 
lent.  Sicutautem  hxc  vita  aftionibus  vitjc 
comprobatur,  fic  ii  fpiritu  vivimus,  fpiritu 
&  ambulcmus.  Cal.  6,8. 


M  A  T  T  H.  cap.  9 .  a  verf.  17,  ad 3<r. 

27  Quumque  digrcderctur  illinc 1ESVS,  fequuti  funt  eum  diio  uti ,  claman- 
tes,  &  ditentes ;  Miferereiwjlrijili D,n id. 

28  Quum  autem  venijfet  domum ,  adierunt  eum  Cdtti  illi ,  &dititeis  IESVS; 
Creditis  me  locpojfefaccre  ?  Dicunt  ei  ;  Etiam  Domine. 

20  Tunc  tettgtt  oculos  eorum,  dicens;  Secundum  fdem  vejtramjiatrobis. 

30  Et  apcrtifunt  otuli  eorum  :  &grariter  mtermiiiatm  esl cis  IESl'S ,  dicens-. 
Vtdete  nemo  ftiat. 

3 1  At  illi  egrefiijparferunt  cjusfamam  in  tota  illa  regione. 

3  2  Ipfis  autem  egredtcntibus,  ecte  obtulerunl  ei  hominem  muttttn-  dctmoniatum. 
33  Et  ejeilo  dmmonio  loquutus  esl  mutus:  &  mirata  ett  turba,  dttens-.Nunquam 
eipparuittalequidpiaminlfraele. 

3  4  IharifsX  vero  ditebant;  Eerprintipem  do.moniorum  ejttit  d&morita. 


A  x  A  L  r  s  1  s. 

■p Xponit  duorum  cxcorum  fanationem  ab  adjun- 
^&o  tempore,  fcilicct  cum  difcefliflet  a  domo 
Archifynagogi ,  deindea  fubje&o,  nempecxcis; 
qui  fuo  adjuncto  numero  defcribuntui  ,  nempe 
cjuod  eflfent  duo  :deindedefcribiturabefFcc"tofe- 
qucndichriftum,  &clamandiillum;cujusclamo- 
risformaproponitur,  miferere  mei  Fi:i  Dttvn.  ■■  in 
qua  forma  caufa  fanitatisreftituticomprehendi- 
tur,  mifericordia  Chrifti ;  qui Chriftus defctibitur 
fuo  relato,  Filio  Davidis. 

Venf.it.  Poft  fanatiodefcribirur  a  fubieclo  lo- 
co,domo:  effeftocicorumqui  ad  Chriftumac- 
cefterunt:poft  inftrumcntofaaitatis.fidccicorurn 
Chriftum  potuifle  illos  fanate. 

ferfiit).  Altera  caufa  inftrumentcli ,  oculorum 
pcrCluiftumcoma&Uj&cfficiente.verboChnfti. 

yerf.io.  EtTcfttim  horum  cft ,  ajtrtio  oculo- 


rum  ,  ad  junc>a  interminatio  ,  ne  miraculum  cvul- 
garcnt;  cujusformaproponitur,  vidcte  ne  qni.  co- 
gttofcat. 

Virf.  31.  Qui  interminatio  fuo  diverfo  de- 
claratur,,  nempeevulgatione  miraculi ;  quietiam 
amplificatur  fubjeclo  loco  ubi  divulgabant. 

Vtrf.il.  Natratur  fanatiodimoniaciadjunfto 
tempore,  nempelimul  atqueduo  cici  egrefli  funt 
xdibus :  dein  piopiium  fubjcctum  dimonis  nota- 
tur ,  fcilicet  fermonis  inftrumenta  :  poft  caufa  di- 
moniaci fanati ,  quod  a  fuis  ad  Chtiftum  adducius 
fit. 

Verf.\%.  Cujus effeftum  erat,  ejecliodimonis; 
ejectionis  efrecrum.fermo  eius  qui  mutus  erat:ad- 
junthim  veroprimumadmiratio;  quifuofubje- 
Ctodeclatatur,tiirbifcilicet:aliui  itemadjunttum 
prxdiecuooperis  Chriftiin  n.uto  ;  o.it  ptidicatio 
amplificatut  comparntione  minoris,  quod  nun- 
quam  hocficfafti:  .  K  :ompatatio  ampliri- 


4fO 


H      A 


M 


1?. 
39. 


33- 


34- 


caturafubje&olfraele:  ubi  eft  etiam  tacita  com- 
paratio  majotis ,  in  Ifraele ,  nedum  aliis  locis  aut 
gente. 

Verf.\t,-  Aliudadjun&umblafiihemia,  qui:  de- 
fcribiturfiio  fubjefto  Pharifaioruni :  &  forrnaqux 
caufa  Jc  effecto  ccmfiftit ,  caufam  fatanam  feu  prin- 
cipem  datmonum  aflignantes,  erteclum  ejethonem 
dzmoois. 

METAPHR.ASIS. 

POrro  cum  leftts  egreff:u  s.dibtu  Archifj- 
7ia"0"i  vts.  f  daretqM  Capernaum  recia 
ducit ,  iUum  fcqituti  funt  duo  c&ci ,  qui  aliquo 
hcorum  intervallo  (propter populi  multitudt- 
nem)  diffiti  d.vnarunt.dicentes:  Mifertmno- 
jiri  0  Meffia ,  ex  Davidiiftirpe  oriunde,  nos 
vifui  refitttue.  lefi  autem  furdum  ob  eam  cau- 
fam  a*enti  quod  miraculum  ad  temput  taci- 
tnm  effe  voluit ,  fanationem  dctreBans  qtioad 
in  domum  venerat  ubi  hofyitio  accipi  confue- 
verat ,  acis  qui  illum  pro/eqitentes  fe  coram 
illo  privatis  in  idtbusftiterunt,  dixit;  Crediis 
me  poffe  propria  virtw.e  hsc  viftts  beneficium 
in  vosconferre:  cuiilli;  omnino,  Domine,penes 
te  boc  effe  corde  credimttt  (y  ore  confitemur. 
Tum  Iffitt  dtgitos  oculis  admovens  ,  inqu:t ; 
fcto  equtdem  vos  credere.proinde  obven-at  vo 
bis  fecundum  fidem  veftram.  S)uo  d.clo  iltco 
aperti  funt  iUts  ocnli ;  Ie/us  vero ,  adhibitts 
etiam  comminationibtts ,  iUts  impenfepr&apit, 
d-cens;  iterum  atque  itertim  videte  nequis 
h&c  refcifcat.  C&ci  vero  Chrifii  interminatio- 
nem  modeftu  &  animi  fubmi/fioni  deputan- 
tes  ,  fimttl  acpedem  ex  idlbus  extuliffent ,  le- 
fum  per  tolum  iUum  regionis  tracium  prsdt- 
carunt.  dcvs  autem  domo  egreffis  ,  ecce  alios 
qii!  hominem  ad  Icfem  adduxerunt ,  cmne- 
quam  fpiritus  (conceffa  a  Deo  poteflate  eum 
fnbcundi)  fermmtsfiacultatem  aiemerat.  Ex- 
turbato  vero  {$  ejedo  per  Chrifium  dsmone, 
mutus  fermonis  beneficio  reftitutm  ei~l.  Quare 
turba  admiratione  commota.dixit  libere;  nun- 
qtiam  ex  omni  memiria  hominum  tale  qtiid 
•vifum  esi  ,  ut  quts  folo  verbo  t)  juffu  /uo  dz- 
monem  ejiceret:  ne  in  Ifraele  quidem  ,  itbi  ta- 
men  pleriqttc  qtiorundam  mmiflerio  dtmoni- 
b:ts  liber.it i  funt ,  nedumin  prophanis  genti- 
bui.  Pbarifiti  vero  invidia  in  Cbristum  com- 
moti,  boc  populi pnconium  £gre  ferentes ,  di- 
xerunt-.ftulte  hoc  Chrifti  aut  virtuti  aut  fan- 
cittati  adfignari,quod  ad  Beelfebubum  dsmo- 
niortimprincipem  (cujusvih&c  (j  fimiltafa- 
ciaftint)  referendum  esi. 

P  R  A  X  I  S. 

Hriftus  cxcos  vifui ,  nr.itum  ex  dxmo- 
nis  pofleflione  fermonis  faculuti  rcfti- 


c 


tuens,  ab  his  non  fatis  pro  dignitate,  ab  illis 
vero  indigniffime  accipitur. 

f  oculos  carcorum  aperiendi, 

Cujus/w-  I  & 

tes  Cunt,  mi-^  mutum  ex  dxmonis  poffcf- 
raculum,        [     iione  orationis  facukate  re- 
l^   ftituendi. 

In  miraculo  apertionis  oculorum, primo.fi-  Verf  27. 
des  cxcoru  conlideratur:  oua:  piunmis  etfe-  £jcC"r,fi' 
ftibus  teft.ua  redditur.  Quprum  primus  eft,  'nyica"°"f 
quod  Chnltum  lecjuentesiilum  mvocarunt.  j,, 
Fidesenim  invocationem  parit.  Ncc  enim 
unquamillumndimus,a  quonihilimpetrare, 
eorum,  qux  ufui  nobis  funt,  fperamus.  Sicuc 
enim  hemoabfque  fide  Dei  nomen  invocat; 
ita  fide  imbuti  non  invocare  Deum  non 
poflunt.  Hinc  eft,  ut  Pfal.  1 16,10.  Prophe- 
ta  fuam  fidem  hoc  argumcntocomprobet, 
quod  locjuutus  fuerat,&  Deum  invocarat:  3i 
Paulus  iiliorum  adoptionem  inde  arguit, 
quod  Abba.Deum  Patrem  invocemus  Rom. 
8,1^.  &  lacobus  5,15.  invocatior.em  nominis 
divinifidei  orationem  appellans  ,  fidei  par- 
tum.nomims  Dci  invocationem  declarat  fa- 
tis.  Qui  igitur  in  hoc  pii  hominis  ofEcio 
muti  funt ,  eos  fidei  penitus  expertes  efle 
confitendum  erit :  maxime  in  tanta  rerum, 
quibus  opus  habemus,  inopia,  &  Dei,ut  cum 
adeamus  atque  invocemus,  imperio.  Neccf- 
litas  enim  homines  adigit,  ut  vel  ab  inimicis 
ipiis  &  hoftibus  iibi  illa  petant  ,  quxopus 
h.ibent ;  ut  in  Benadado  ufu  venit  erga  A- 
chabum;  in  ludxis  erga  .('Egyptios,  a  quibus 
ftipem  coafti  funt  petere.tametii  nullis  pro- 
miflis  muniti&  animati  eiTent.  Vide  Lam. 
^,6.  Quidicritur  caufx  eft,  quod  in  tantare- 
rumfpiritualium  ,  quibus  omnes  urgemur, 
neceflitate ,  ad  Deum  non  confugimus  ;  niii 
quod  odium  gravius  &  magis  inrlammatum, 
animis  noftns  erga  Deum  adhxret ,  quam 
cujufquam  mortalis  in  iibi  infenliflimum 
hoftem?  Atque  ita  plane  in  omnibus  fit  tan- 
tifper ,  donec  per  fidem  Deo  reconcihemur. 
Rom.^i^io.  Maxime  vero  hxin  Deumini- 
micitix  apparent ,  cum  aulx  aut  fori  divini, 
foribus  referatis  &  reduiis,  &  Deo  a  Iibellis 
fupplicibus  iedente  ,  (quod  fit  quoties  Ec- 
clelia  convenerit)  nulla  tamen  ad  Deum  pe- 
titio  inftituitur.  Neque  enim  domi  preces 
ad  Deum  attollcre  exiftimandi  funt ,  qui  in 
Ecclelia ,  ubi  fpeftatiflimum  Dei ,  Angelo- 
rum  ,  &  piorum  theatrum  erigitur  ,  Deum 
non  invocant.  Nec  vero  fidem  folum  tefta- 
tur,  fed  etiamalit  Sc  corroborat.  Nili  igitur 
fidei  incrementum  c%  acccflionem  uegliga- 

mus, 


E     V     A     N      C 


l     I      C      A. 


45t 


Cr  fidncU 
<1*qA  filim 
D.1W1V 

<]ui  \tcj~- 

f""i 


mus,  quod  iinc  fidei  vacuitatcnon  poflii-   &  tantasneccflitudines  Iubc.it, quot&quan- 

ras  Chriftus  ,  corum  inicitu  facilc  colligi- 
tur  ,  qiu  prxtcnto  Chnfto  ,  ad  Angclorum 
aut  Sanctoruminvocationcm  fe  recipiudt; 


s ,  cum  a  fide  in  fidcm  tranfcatur  ,  invo- 
catio  a  nobis  contcndenda  &:  cenenda  cft. 

Oratio  autem  cxcorum  notanda  cft;  qua 
Davidis  filium.ut  eorum  mifcreatur,  implo- 


nullus  cnim  cx  illis  "ravionbus  &  accrbio- 


rant.  Qiix  ccrte  iingularcm  ,  ut  illis  olim,   nbus  malis  unquam  prcflus  cft  >  nullus  eo- 
lic  nobis  liunc  fiduciam  addit :  tamctlicnim  '  rum  corporc  leptus  eft,  nullus  nobifcum 
Filii  Dci  nomine  &  appcllatione  fxpiflimc    amicitiam  unquam  profcilus  ,  nullus  nobis 
invocctur  ,  tamen  hic  ctiam  hlii  Davidis  ti-  ]  connubii  vinculo  conjunctus  cft. 
tulus  animo  &  memoria  complectendus  eft.        Eorum  fidcs  fecundo  loco  apparct ,  quod  Vcr'- lS. 
Sicut  contra  filium  Davidis  invocantcs.mcn- 1  Chriftum  ad  xdes  ufque ,  ad  quas  fe  reccpe-      '""  " 
te  iV  cogitationc  ,  filii  Dei  iniigne  non  de-   rat,  profcquuti  funt:ut  illos  in  fufcepto  pre-  ci,r,i}um 
bet  exdudi.  Hoc  enim  ,  ejus  ad  juvandum   candi  inftituto  permanfiire  appareat;tamctti  ficHtifattz 
facultatem  ;   illo  ,  voluntatem  fidc  concipi-  j  nonprimo  clamantes  exauditi  funt.  Hdes 
mus.Davidis  cnim  filii  titulum  ei  attnbuen-  j  enim  uon  cft  Icvis  quxda  &  volanlis  opinio, 
tcs,  non  tantum  eum  Mefliam  in  Prophetis ;  qux  una  inficiationc  aut  repulfa  rcpcllitur 
promiflum  agnofcunt ,  fcd  ctiam  fe  ipfos  in  :  &  e.xftinguitur  ,  fcd  a  fide  in  fidem  progre- 
hduciaeum  invocandi  confirmant.  Alacrcs   dimur;  nec  unquam,  ut  de  Petrifidcdiclum 
enimhominesfuilimilesadcunt.eofquecon-  j  cft,  Mattb.  16,  18.  dcficit,  &  poitxinfero- 
firmant   mcdicinam  malorum  prope  ipfos  .  rum  adverfus  illam  non  prasralebunt-  Quos 
efle,  id  eft,  in  ipforum  carne.in  qua  morbus  .  igitur  Dci  ad  tcmpus  lilcntium  a  precando 
hxret ;  &  citius  iibi  ab  lllis  opem  pollicen-    abfterret ,  eos  fide  non  efle  imbutos  patet: 
tur,  qui  ipli  malis ,  quibus  obnoxii  &  cxpo-   quorum  levitas  &:  ignaviacx  civilisfon  ra- 
fitifunt,  premuntur.Nam  Chriftuscum  car- |  tionc  facile  deprehcnditur.   Tamctii  enim 
nenoftra,  noftrasetiam  infirmitatcs  induit.   aliquot  annisin  foro  jus  concupirum  ,  &:  de 


f  «s  n:.:^:i 
tioftri  fflflj- 
mifcrctur. 


Tametii  enim  nec  oculis,nec  autibus.nec 
pedibus  captus  erat,  tamen  vifus ,  auditus, 
pcdumque  quoutelfctur  beneficio  fatis  in- 
relligebat,quancum  malum  in  cxcitatc.fur- 
ditate,&  claudorum  calamitate  eft.  Nos  qui- 
dem  ftuporc  hoc  non  facimus ,  fcd  ille  qui 


quojudicioexperiuntur.minimcconfequan- 
tur  ,  tamen  non  ideo  caufas  fuas  defcrunt. 
Tametli  igitur  Chriftus ,  .i  nobis  illum  in- 
fcquentibus  fugerc  vidcatur ,  tamen  mox 
adeft. 

Quod  li  vifum  cxternum  tam  avidc  pcr-  ?"«' "" 


mcnte  expcrrecta  &:  evigilataerat,hxc  pro-  jfequimur,  nedum  coeleftem  &  fpiritualem  '"."*■"'»  ■ 
be  tencbat,  &  adhuc,  quoad  homo  eft  ,  reti-  1  multo  debemus  magis;prxfcrtim  cum  crea-  Jtui.ie„. 
net.  Vnde  mifcricors  cft,  cV  ad  opitulandum  torem  intueri  multo  prxftantius  tit ,  quam 
promptior.  Hf4r.i,t7,l8.Sicut  igitur  Ifrac-  cernere  creaturam  :  iitque  atrocius  in  fo- 
litas  diutius  cum  Davide  inimicitias  exer-  |  veam  infcrorum  cadere  ,  quam  in  cxnofam 
centes,  tandem  ut  illum  adirent,  &:  fe  illi  re-  fcrobem.  Quod  tanto  a  nobis  fcrventius  fa- 
conciliarcnt,  hxc  cogitatio  pcrmovit,  quod  ciendum,  quod  Cliriftus  cxcorum  illumina- 
caro  ex  carne  ejus ,  &  os  ex  oflibus  ejus  ef-  ;  tionc  fe  mundi  lucem  &  folem  cfleaflignar, 
fent,  z  Sam.\g,\t..  fic  cum  Chriftus  iit  caro  nofque  hac  fanatione  cxcitatis ,  ad  ccelefte 
ex  carnc  noftra  &c.  Epbef.<;,-,o.  Quiti  etiam   Iumen  quxreudum  invitat. 

arcliornobiscumChriftoneceflitudo.quam  I  Quod  autetn  ChriftusabiTi:  fcifcitatur,  curmier- 
Ifraelitis  ,  aut  etiam  Iudxis  cum  Davide.  ]an  ipfum  hoc  beneficium  prxftare  poflc  illis  "S*'1  *". 
Chriftus  enim  non  tantum  nos,ut  illos  olim  I  credant,  id  non  eo  ficit ,  qtiod  ignorct ;  fed  ;r!ir;il{ 
David,  fratris  benevola  &  peramauti  appel- 
latione  ad  fe  invitat,fed  amicum  fc  noftrum 
&  fponfum  profitetur.  Vnde  non  tantum 
filium  Davidis,  fcdym'»j«»,  &  minimcdcgc- 
nerem  filium  efleconftat :  id  cft ,  quipopu- 
lum  fuum  fovet  &  pafcit  fideliflime ,  &  iin- 
gulari  follicitudine  j  qui  anima  fua  in  ma- 
num  (ut  dc  Davide  dicitur  Pfatm.  119, 119.) 
accepta,  lllam  pro  fuis  mornobjccit.  Cum 
vero  nemo  vel  Angclorum  ,  vel  beatorum 
cjui  hinc  migrarunt  fpirituum,nobifcumtot 


CjUuuigiiuicij  1«.  ichti^ 
ut  quid  in  fanitatcillis  conre.-cndareipicia':,  csffifiwd- 
intclligant,  &:  ut  citeri  ,  qui  eum  circumii-  ril 
ftebanr,excmplum  haberent  fidei ,  ad  quam 
fe  conformarent.  Quamvis  igitur  ad  Chrifti 
gloriam  compendiolius  videri  potuit ,  ii  fe 
eos  crcdcre  probe  fcire  profeflus  eflet  ;  ta- 
men  fuam  gloriam  ,  quia  non  vult  .i  noftris 
commodis  &:  falutc  fcparatam  effe,  quirere 
hoc ,  tanquam  nefcius ,  voluit  potius,  quam 
ut  quidquam  nobis  &:  noftrx  faluti  deperiret. 

Quod  autcm   refpondent  fe  id   crcdc-  qwnm  fi~ 
L  1 1  rc, id- 


4'Z  H     A     R     M 

,ics  eximimc,  idquevere,  ut  exfanitatc  protinus  ea 
quaAhec  lcgc  collata  ,  fun  Chriftum  credcrent ,  li- 
onl.mt;  c|U,do  conftat  :  difcimus,  quam  pollens  hxc 
cxcorum  fides  exftitit ,  qui  hac  confeiTione 
vidcntur  potentiam  plane  divinam  in  Chn- 
fto  agnoviiTe.  Quod  enim  fatentur  Chri- 
ftumhocpoiTefaccrc,  non  autem  llli  hanc 
facultatem  couceilam  cfle  ,  prout  a  Chnfto 
interrogatifunt ,  fatis  fubinnuerc  vidcntur 
Chnfto  liilitam  quandam  ,  &  innatam  po- 
tentiam  efle  ,  qua  hoc  efBccre  queat.  Cum 
plerique  fcre  alii  non  nifi  prccano  hoc  fieri 
polTe,  &  admotis  &  impolitis  manibus ,  cre- 
derent.  Vnde  etiam  Chrifto  lcgemnullamin 
fanando  ut  alii  imponunt  ,  manuum  conta- 
ftu  ,  aut  alio  quopiam  cxtcrno  &  corporali 
medio  applicato  ,  fed  ipfi  liberum  agcndi 
modum  permittunt.  Qux  eoru  in  Chnftum 
tides  tanto  magis  fplendcfcit ,  quo  lingulari 
confirmandx  fidei  prxlidio  orbatifuerant, 
fcilicet  videndi  facultate  ,  qua  confpectis 
Chrifti  miraculis  prxftanti  adminiculo  ad- 
juti  fuiflent.  Verum  quod  hoc  fubfidio  pri- 
vatifunt,  verifimilc  eft  ,  eos  majorem  inau- 
diendo  diligentiam  abhibuifle.  Nos  lgitur, 
qui  &  auribus,  &  oculis ,  &  guftu  ,  &  tactu, 
Chriftum  r.obis  probe  cognitum  &  fami- 
liarem  redderepoffimus.pudere  omnino  dc- 
bet,  quod  fide  tam  exigua  Cv  tenui  (imus. 
Verf  19.  Quod  autem  fecundum  fidem  illis  ficn 
excjuayoti  iUD;t,  docet,  nos,  quicquid  credimus  ,acci- 

tnct:  com~  r  ,  n  ■    •  -i 

'  „  pere  ,  ut  ndes  noltra  ne  mimma  quidemex 

parte  nos  courulos  rcddat.  Rom.  10,  9,10. 
Hinc  etiam  eft,  quod  dicitur,  nos,  quicquid 
cx  fide  petierimus,obtenturos :  modo  igitur 
manum,feu  linum,feu  gremium  fidei  aperia- 
mus ,  modo  latum  fidei  vas  aiferamus ,  nihil 
nobisdeerit.  Qiiod  igitur  parcius ,  &  tam 
reftrictius  Dci  beneficiis  utimur  ,  prxfertim 
qux  ad  vitam  xteruam  ipec~t.ant,in  caufa  eft, 
quod  nos  in  nobis  ipiis  contraclj  &  veluti 
cbferati  iimus.Vide  eximias  de  hac  re  hifto- 
rias.  1  Reg.  4,  1,  adj.  item  1  Reg.  13,  14. 
ad19.Sc  Exod.  8,  10.  quibus  doclrina  hxc 
non  confirmatur  folum  ,  fedetiam  illuftra- 
tur. 

Vcrf.  30.         Cur  illis ,  ne  hoc  miraculum  evulgarent, 

Cnrhic  i'f- injunxit ,  caufa  ex  fuperiore  capitepetenda. 

titum  ,1,-  quo  et;am  fpeclare  videtur,quod  eos  noluit 
■*  initinere,coram  toto  populo  ,  (edduntaxat 

in  xdibus  fauare.  Huc  referri  pofTe  videtur, 
quodnon  nili  oculorum  contactu  fanitatem 
illis  reddidit;  quibus  alioquin  videtur,verbo 
fanitatem  reftituere  voluifTc.  Nam  idfuilTet 
ad  ipfius  gloiiara  accoramodatius,  &  cxco- 


O     N      I     A 

rum  fides  ufque  eo  fedifrundere ,  &  dilatare 
videbatur. 

Cui,  quod  non  funt,  rem  evu!gantes,ob-  Verf  31. 
fequuti ,  inde  fluxifle  videtur  ,  quod  Chri-  '•»  <f*«re 
ftum  ,  fubmilTione  animi  quadam  &  mode-  "'"fi""^- 
ftia.hoc  illisprohibuifTeexiftimarunt.Quam--'''"' 
obrem  operxpretium  fe  facturos  putabant, 
&  multos  ad  Chriftum  fe  aggregaturos ,  li 
rem  hanc  quamplurimis  communicarent. 
Sed  fux  fapientix ,  &:  rationis  proprix  con- 
liliis  aurem  dantes ,  a  Dei  mandatis  derlexe- 
runt.  Tametli  minis  adhibitis  hoc  illis  man- 
datum  fuifTe,  ex  voce  ,  qua  utitur  Euangeli- 
fta,  conftatjut  fxpius  recoli  opus  fit  illas  ad- 
monitioncs,  quibus  hoc  tantumfacere  prx- 
cipimur ,  quod  Deus  mandat  ,  nec  ad  dex- 
tram,  nec  ad  iiniftramdeclinandum  eft;  nec 
quod  nobis  in  oculis  noftris  bonum  vidctur 
ficcre,  obedientiam  ficrificio  prxftare,  ino- 
bedicntiam  vero  efle  ut  idololatriam  ,  aut 
divinationem.  Huc  accedit  exemplum  Sau- 
lis :  cujus  tametli  fpeciofum  inftitutum  efle 
videretur ,  tamen  cum  pra?cepto  pugnans, 
impium  plane judicatum.  1  Sam.  15, 11,15. 
Neque  cum  his  mitius  faclum  fuiiTet ,  quam 
cum  Saule  ,  nili  Chriftus ,  fide  eorum  in  il- 
lumdcfixa,  hoc  peccatum  remiliflet.  Hxc 
res  tanto  periculoiior  e*t ,  quod  cum  gravi- 
ter  peccant ,  fe  tamen  fumme  Deo  placgre 
exiftiment.  loh.i6,z. 

Sequitur  illud  miraculum.de  fermonis  fa-  Ver^  32- 
cukatcmuto  reftituta.  Vbi  m  dxmoniaco  ^'J  ""'. 

.  r  •  1  n  tnnaam  m 

oblervatur  primum  ,  axmonum  poteftatem  fnc  Amt„ 
efle  circumfcriptam,  &  canceliisquibufdam  »,mo\ 
aDeofeptam:  nec  enim  nifi  frxno  divinx 
potentix  retineretur,  oculorum  aut  aliorum 
membrorum  ufum  integrum  &  intaclum 
reliquifTet.  Deinde  peccati  deformitatem, 
maxime  in  lingux  petu!antia,qua  fit  ut  jufto 
Dei  judicio  nobilifTimum  corporis  mem- 
brum  Diabolo,  veluti  in  fervitutem  ,  trada- 
tur  :  quod  nos  admoneat  ut  ad  Dei  gloriam, 
&  proximorum  xdificationem  Iinguam  con- 
fervemus ,  ne  li  Diabolo  illamelocamus ,  ei 
m  ipfam  poteftas  detur. 

Ineis  qui  ilium  Chriftoobtulerunt ,  vere  expirt.ite 
pium  officium  charitatis  Chriftianx  propo-  Ckrifio  et- 
nitur;  qui  muto  pro  ore  lunt,  iicut  Ajarc.  1,        ' 
3.  Paralitycus  ad  Chriftum  bajulorum  qua- 
tuor  pcdibus  accefTit :  vide  lob.  15,15. 

In  Chrifto  obfervatur  quam  exorabilis  Verf  33. 
iit,cv  quam  vere  dicitur  Deum  nos  exaudire,  1""^  yal^e 
dum  adhucin  prccandofumus  :  quin  etiam'J      ' 
nos  tum  exauditurusdicitur  ,  cumnondum/|(<;  ' 
os  ad  precandum  aperuerimus.  Qupd  nos  ad 

precan- 


ractdi  •» 

pspuhjrn 


E       V      A      N       G 

precandumanimaredebet;  maxime  cumad- 
verfus  Dei  hoftem  caufam  precibus  agimus; 
quod  totics  fit  quotics  adverfus  peccata, 
quibus  impcdiri  nos  fentimus ,  opem  implo- 
ramus. 

Quis  hujus  miraculi  exitus  fuit ,  poft  fub- 
nectit.  In  populo  mediocris;  ut  qui  in  genc- 
re  fatebantur  tantam  virtutem  in  Chrifto 
apparuiiTe  ,  quanram  nunquam  ex  omnium 
hominum  mcmoria,  non  modo  interpro- 
phanas  gentcs ,  fed  ne  populo  Dei  Ifraeli 
oftenfa  fuit.  Ex  quo  vidcantur  Prophctis 
omnibusChriftumantcferrc  ,  cV  promilTiim 
Mclliam  eilc  non  obfcure  inlinuare.  Non 
dillimile  eft  ,  quod  .i  populo  Ioh.  7,31.  dici- 
tur,  Chriftut  cum  vcnerit  an  plura  hocfaciet! 
tanquam  diceret ,  Chriftus  cft.  Hic  igitur 
fruftus  tametfi  non  tam  plenc  maturus, 
Chrifto  tamen  non  ingratus  fuit. 


E       L       I       C       A.  4*3 

Pharifxi  vero  furore  quodam  cx  co  pcr-  Veif  ?+• 
citi,  quod  populum  vidercnt  tam  honoririce  '"  Phtoi- 
de  Chrifto  lentirc  ,  in  exccrabilem  blafphc--^'"''^/" 
miam  prxcipitcs  ruunt ,  &aliosquoad  pof-  P""""' 
funt,prxcipites  agcre  conantur.  Populo  vc- 
rofuggerunt,  Chriftum  a  Principe  dxmo- 
niorum  occupatum  ,  aliis  dxmonibus  tan- 
quam  fuis  fubditis  difccllum  &:  abitumim- 
perare.  Quod  quid  aliud  cft,  quam  luccm  te- 
nebras,dulccamaium,divinum  diabolicum, 
Dcum  dcniq;  ipfum  diabolum  vocarcr  Qupd 
cujufmodi  lit ,  poft  aptiori  Ioco  vidcbimus: 
fcd  hic  tamen  fumma  pcrverlitas  notanda. 
Nam  li  diaboli  poteftate  dxmoncs  ejiceret, 
qua  tandem  virtute  cxcis  oculos  aperuite 
mortuos  refufcitavit?An  enim  Diabolus  cas- 
corum  oculos  apcriat:  Hic  notemus.quibus 
gradibus    pedctentim   ad  profundum  hoc 
barathnimdevenerunt.Vid.  Matt.y,i,adi^. 


M  A  t  t  H.  cap.y.  verf.tf. 
SS  Etobibat  1ESVS  urbesomnesacvicos,docensinSynagogiseoruin,cypr&di- 
cans  Euangelium  regtii,&  fanans  quemvis  tnorbtim  6"  quemvis  langnorem  in  populo. 

L  v  c.  cap.  8.  a  verf.  j,  adi,. 

ET  fattum  csl  deinceps,  ut  ipfe  iterfaccret  oppidatun  &  vicatim ,  pudicans  & 
euangcliz.ans  regnum  Dei,  &  dttodecim  illi  crant  cum  eo : 

2  Et  qtudam  mulieres  qttas  ftnaverat  a  Jpiritibtts  improbis  &  tuorbis :  ncmpc 
Maria,  qtu  vocabatur  Magdalene,  ex  quafeptem  dxmouia  exicrant. 

3  Et  Iobaima  uxor  Chuz.£ procuratoris  Herodis ,  &  Sufanna,  &  alu  mulu  qu& 
tniniftrabant  ei  ex  iis  quafibtfuppetebant. 

M  A  t  t  H.  cap.  9.  a  verf.  3«?,  adfincm  Capit. 
3 6  Qutim  vidijfet  atttctn  tttrbam,  commifer atione  itttima  commotus  eslfuper  eis, 
qttod  effent  difipati  &  dtijcclt  quafi  oves  non  babentes  paftorctti. 

3  7  Tunc  dicit  difcipulis  fuis  ■■,  Ipfa  quidem  meftts  multa ,  operarii  autem  pauci, 
3 S  Rogate  igitur  Dominum  meftis,  ut  emittat  operariss  in  mejfem  fuam. 

ANAzrsis. 

/"■HRISTI  in  vocationeobeunda fingularem 
^diligentiam  &  afliduitatem  narrar,i.abeffefto, 


ligenti. 
luftratione  &  peragrationc  regionis;  qurc  diftribu- 
tione  partium  notatur ,  urbium  fcilicet  &  vicorum 
feuvillarum;  deindeafineprardicandi  Euangelii; 
quodadjuncto  regninotatur,  quia  aditumpandit 
ad  regnum  ,  &  adjun&a  fanatione  confirmatur; 
qua:  fuispartibusdeclaratur,  morborum  fcilicet  & 
languorum  :  qux  partcs  adjunfta  univerfalitate 
amplificantur ,  &  fubjeito  populo  Iudaico  defi 
niuntur. 

ferf.ii.  Alrerum  effcctum  Chrifti  inhocili 
nere  narratur,  coinmiferatio;  cujus  eflicicns  narra- 
tur,  intuitus  &  interiorconfidcratiomiferiarum 
populi ;  qm  miferix  fuis  partibus  defctibuntur, 


nempe  quod  invicem  difloluti  &  divulfi ,  &  quod 
ex  ovili  veluti  ejefti  &  depulli  eront:  quar  cum  dif- 
folutio  tum  depulfio  fuacaufa  explicatur,  quod  pa- 
ftore  deftituerentur. 

Verf.iy.  Hanc  rem  alio  pari  illufiiat,  nempc 
meflis,  cui  convehenda:  meflores  non  fuppetunt. 

Verf.-i%.  Cujus adjunda remedia funt,  preces  fi- 
delium ,  qua;  fubiefto  proprio  defcribuntur ,  nem- 
pe  domino  meflis  ad  quem  preces  dirigenda:  funt, 
&  forma,  ut  operarios  extrudar;  qui  fua  rclata 
caufa  arguirur,  quia  lit  ejus  mcffis, 

METAPHRASIS. 

IEfut  porro ,  Pharifeorum  Jpreta  indigniffi- 
ma  caltimnia,  ab  opcre  fufcepto  non  deftitit; 
fed  omnes  cum  urbe:  tum  vicos  regionis  Gali- 
L  11  i  U&per- 


3*. 


57- 


38. 


Matth. 

9,>'f;s. 

Chrifint 

f.tgot  do- 
Brind  per 

lujliAVlti 


tjv.m>  mt- 
Yitcttlil  ob- 
fgMVif, 


4H  H    A 

U.tperlttftrans,eorum  in  Synagogis  docutt.pra- 
dtcansEttangeUum  quo  ad  regnttm  coelorii  adi- 
ttts  patet-.eandemque  doclrmam  omnit  generit 
morborum  &  la;iguorttm,qui in populo grajfa- 
bantttr,  fanatione  obftgnavtt.  1'ostqttam  vero 
adpopuli,  in  his  qu*  ad  Dct:m  fpectant.condi- 
tionem  animum  attente  advertijfet  ,commife- 
ratkr.e ex  ir.timis  animt  vifceribtts profecta de 
illii  taHtu  esl:  idque  non  alia  de  cattfa,  quam 
quod  ab  invicem  divulfi  &  a  Beo  depulfi, 
oves  exprimcbant  paftore  deflitutas.  Tum  dif- 
cipidtsfuis  dtcit :  multi  funt  in  hoc  traStt  qui 
ftta  promptitttdme  ad  amplexandum  Euange- 
liumfegetes  imitantur,  qtujam  maturs.  mef- 
fortsfalcempriftolantur.  6}uamobrem  &>  vos 
commiferationc  dtiilt,  precibns  apttd  domtnum 
aurett  httjttt  mejftscontendite  ,  ut  miniflros 
Euangelii  (alioqui  ftiajponte  invitos)  extur- 
bet ,  non  Jectts  quamfi  in  fuam  mejfempater- 
familias  meffores  mttteret^. 

F  R  A  X  I  S. 

CHriftus  perfpefta  ex  regionis  luftratio- 
ne  prxconum  verbi  penuria  ,  rationem 
qua  malo  mederetur  inivit ,  cjuod  &  execu- 
tioni  nundatum  eft. 

f  luopix  prxconum  Eiungelii  ex  re- 
Cujus  j  gionis  circumitione  deprehen- 
partesi       lio. 

funt,  j  remediumhuicmaloadhibitumat- 
^  que  admotum. 
Chriftus  non  oppida  tantum  fed  pagos 
doclrina  &  miraculis  perluftrans.fuo  exem- 
plodocuit  nullum  quantumvis  humilem  cSc 
abjeclum  a  nobis  afpernandum  ,  qui  curx 
noftix  commcndatus:  neque  ita  inftitueh- 
dam  efle  muneris  noftri  adminiftrationem, 
quo  nuxime  noftro  aut  lucro  aut  honori 
ferviatur  ,  fcd  quo  eorum  qui  curx  noftrx 
funt  commifli  faluti  quam optime  profpicia- 
tur.  Quamobrcm  relidta  urbium  celebrita- 
te,  ad  pagos  &  caftella  traniit.  Ea  enim  de- 
rrmm  pervcrfa  rcgendi  ratio  eft  ,  ii  quis  par- 
tcm  unam  curans  alteram  negligat.  Acl.1.0, 
10,11.  Quodetiamad  Magiftratum  tranf- 
ferri  debct ,  ut  &  fummorum  &  infirmorum 
curam  agat.  Vide  Efa.  11,13,14. 

Doftrinx  adjunxit  miracula  ,  quibus  do- 
ctrinam  obfignavit :  eoque  a  doiftrina  nun- 
qium  aveilidebent  quam  Chriftus  prxdica- 
vit ,  ut  alienx  dodtrinx  confirmandx  appo- 
namur:  non  nugis  quam  figillum  regium 
commentitio  diplomati  adkibeatur.  Sigil- 
lum  vero  aptiflimum  delcgit.Nam  a  corpo- 
ris  morbis  ad  animi  xgritudines  facillima 


m    o    n    1    A 

tranfitio  eft  :  &  Cum  fanitate  corporis ,  ani- 
mx  lalus  &  curatioaperte  quadrat. 

Quod  dicit  omnem  morbttm  fanajfe & lan- 
guorem  ,  eo  intelligit  omnis  generis  mor- 
bum.&c.  non  fingulos  morbos  lingulorum: 
contra  eos  qui  cx  1  Timoth.2..  conantur  Dei 
electionem  labefaftare. 

Deinde  hoc  loco  fingularis  confolatio  pe- 
titur,  omnis  generis  peccata  rcmitti ,  maxi- 
ma  &  atrocillinu,&  rainima  etiam  non  nifi 
in  Chrifto  remitti ;  de  qua  memini  alicubi 
diclum  effe  in  Matth.t,. 

Et  Luc.c.%,  i/.i,i,3.  comitatum  Chrifti  Lvc.  », 

ia  hac  regionum  luftratione  indicat,  non  f''*>z- 

tantum  duodecim  difcipulos  ,  fed  &  fcemi-  ^  "a  5 

n         >  <~i     n.     r  hucaptan- 

nas  quaidam  a  Chnito  lanatas ,  nomnutim  da     *  fu.. 

vero  Magdalena,  &c.  qux  illiin  hoc  itinere  praadZnr. 

fumptusfuppeditabant ,  ut  fuamin  promo-  8,1,2,3. 

vendo  Euangelio  gratitudinem  teftarentur:  '/*  '"  '"" 

quod  nobis  exemplo  fit  ut  beneficiaaccepta  "erea 

a  Deo  ,  in  Eccleliam  ad  quam  opera  noftra 

perveniant  refundamus  Pfalm.16.  Chriftus 

enim  Ecdefiam  vicariam  fuo  loco  confti- 

tuit ,  ut  qux  in  illum  quis  erogare  cupiat  in 

eam  conferat:  non  miuorem  a  Dco  merce- 

dem  acceptnrus,  quam  li  in  eum  ipfum  con- 

tuliffet.  Nihil  igitur  opus  erit  nos  in  coelum 

confcendere,  aut  Chriftum  ad  nos  defcende- 

re,  ut  erga  eum  liberalitate  utamur,  &c. 

Quod  quam  benigne  Chriftus  accepir ,  ap- 

paret ,  quod  Euangeliftx  in  mentem  injecit 

ut  fcatuam  iiiis  mulierculis  erigeret,&  velu- 

ti  fepulchrum  multo  fplendidius  ftrueret , 

quam  quod  ex  marmore  cxxdificatur,  &c. 

Deinde  notandum  Chriftum  ufque  eoY™-': 

pauperem  factum  efle  ,  ut  .1  nobis  mendicis  *  ?"° ' 
-xj       l-    c     ti  j         ftttpcrte 

mutuoaccipiat.Quid  nobis  bet  li  ex  redun-  fMcvatm. 

dantia  eum  fublevare  recufemus,  &C.  Quod 

Curatorisdomus  Herodianx  uxor  circumi- 

vit.idmaritoconfentientefiebat.vide  1  Co- 

nnth.7.  Luc.-j.  in  mortui  filii  reftitutione. 

Miferanda  populi ,  ubi  prophetia  defece-  Matthj, 
rit,  conditio  duabus  limilitudinibusilluftra-  \Tr  'i6% 
tur ,  hac  diflipati  gregis  &  paftore  deftituti:  p„/,  ,,,„_ 
illa  meffis  maturx  cui  dcfunt  meflbres ,  qui  fhetiade- 
eam  priufquam  excutiatur  aut  depafcatur)i!««<i> 
dcmetant. 

Sequitur  pars  altera,de  remedio  huic  tam 
gravi  maloadhibito. 

Prius  remedium  a  precibus  eorum  ,  qui  Verf  37. 
minifteriolegitimo  orbati  funt  petitur.  Veri  ?«•<  freci- 
enim  paftores  &legitimi ,  exiraiaDei  dona 
funt  ccelitus  ad  nos  dimifla.  Ephef.  4.   Mi-  aMIMIj^. 
rum  videatur  quod  tantopere  hac  re  Chri- 
ftus  commotus  fit,  cum.  ipfe  fingula  oppida, 

urbes 


tjuitmdo 
tlefccttu  hic 
a  Deo  de- 
yrecmdtti 
<tti  ccgiti- 
ttai 


E      V       A       N       G 

urbes  CaftcIIaquc  obiverit  ,  in  cisdocuerit, 
cujus  unica  concio  prxftantior  crat  multis 
ahorum  concionibus :  maxime  vcro  cum  ut 
aliosomnes  xgrotosfanavit ,  lic  lolo  nutu 
eos  in  xternum  fcrvare  potuit:  adverfus  eos 
ciui  lftis  circumccllionibusacquicfcunt,  qui 
huc  illuc  vagantes  doccnt :  cum  tametli  ef- 
fcnt  Apoftoh  ,  Euangeliftx,  Prophetx  (qui 
nunc  nulli  funt  )  tamen  miferabilis  eorum 
conditio  futura  fuiiTet.  Ncque  vcro  quil- 
quam  tam  impudens  eft  ut  dic.u  ,  Chriftum 
hortari  hic  ut  pro  lectoribus  duntaxat  ora- 
rent,  tanquamilli  eflent  exdivinis  lllisdo- 
nis,  &c.  Ephef^.  qux  Chriftus  diebus  inau- 
gurationis  fux  effudit.  Sicut  igitur  coloni 
patremfamilias  follicitant  &  admonent  ut 
meflbrcs  emittat  ;  fic  nos ,  &c.  Nemo  ne- 
dum  paulo  fidclior  fervus  mcflem  heri  peri- 
rc  xquis  oculis  intueatur;  fic  &c.  Hic  igitur 
primum  adcfle  oportet  ftudium  &  cupiditas 
legitimi  paftoris  habendi.  Nam  preces  nifi 
cx  ardore  &  fenfu  inopix  edantur  ,  fklx  & 
iimulatx  iram  iu  nosaccerfunt.Sedfunt  qui 
ftudio  quodam  ducuntur  legitimum  mini- 
fterium  confequendi,  &  qui  plurimum  in 
illo  fatagRnt  ut  idoneum  ahquem  nancifcan- 
tur:  fcd  idem  lllis  ufu  venit  quod  lacob  c.  4. 
m&icil.Conatpifcitn  &  non  habetU.&c.quod 
nonpetatis.  Hoc  confirmat  Epift.adPhile- 
monem  verf.11.  Sed  hic  Epifcopumadibit : 
alius  patronumfollicitabit :  tertius.fanttio- 
rem  fenatum  ;  alius  magno  fumptu  fuo  hu- 
jufmodi  miniftrum  redimere  paratus  eft:  fed 
majora  miniftri  fancTti  dona  funt,  quam  qux 
ab  illis  dari  poflunt  aut  mercede  redimi. 
Deus  enim  eft  qui  illum  Iiteris  &  fcientia  ad 
minifterium  inftruit  ^ui  illi  voluntatem  in- 
clinat  ad  miniftrium  obeundum  :  qui  deni- 
que  animum  illi  rectum  indit,  meflisdili- 
genter  &  follicite  colligendx  ;  qux  nemo 
hominum  prxftare  poteft. 

Quod  fi  quis  excipiat ,  Deum  non  opus 
habere  ut  ei  quis  hujufce  negotii  mentio- 
nem  injiciat  qui  inopiam  &  dcfeftus  quam 
optime  norit ,  nec  efle  ut  mortalem ,  qui  de 
fuis  rebus  fit  admonendus. 

Rejpondeo,  hoc  idco  fieri  ut  petitionis  im- 
petratione  fuam  ergaillos  charitatem  effi- 
caciusfentianr,S:  ut  fidem  illorum  exerceat. 
Quidfiet  rogantibus  tametli  non  exprimi- 
tur  ,  tamen  fatis  ex  aliis  locis  intelhgitur. 
AIatth.6 .petite.cy  acctpietis.  Adcujus  fidu- 
ciam ,  dicitur  nos  Dominum  meflis  precari: 
qui  idcirco  cura  hujus,  tanquam  proprii  nc- 
gotii  ducitur,  Quis  enim  pacctfamilias  ap- 


l       L       I       C       A.  455 

pellatus  de  fua  mcfle,  illam  interire  patictur 
qux  illi  conftitit  chare  ,  ncc  nili  magnis  im- 
pendiis  ad  illam  maturitatem  pcrvcnit  ? 
Hanc  igitur  mcflcm  plus  quam  aurcam.pre- 
tiofo  Chrifti  fanguinc  rcdemptam  ,  an  pu- 
tabinnis  Deum  mcflorum  inopia  perditu- 
rum  :  cum  idem  iit  cocli  &  terrx  Dominus, 
qui  111  omncs  impcrium  habet,&  qui  meflb- 
rcs  uno  momcnto  formare  &  fingcre  novit  ? 
Anaureahxc  vellcra  ,  &C.  Hujus  reicxem- 
plum  habemus  in  Cornelio  Acl.  u>.  quial- 
liduis  precibus  impetravit  ut  Petrus  ad  eum 
legaretur ,  qui  illi  myfterium  falucis ,  quod 
eum  torfit  &  follicitum  habuit  ,  expediret : 
fic  difcipuli  &  fenfu  parabolarum  dubii,  pe- 
titione  a  Chrifto  carundem  explicationem 
impetrant,  .Afa/^.ij.Hincapparet,  juftilTi- 
me  perire  qui  ex  paftoris  deliderio  &  orbi- 
tatepereunt.cum  ilhstam  promptum  &ex- 
peditumfit.paftorem  a  Deo&  Chnfto  con- 
fequi.qui  ideovi&or  in  ccclum  afcendit  fu- 
peratis  omnibus ,  ut  inde  nobis  hxc  dona 
mittcret.  Ephef.  4.  &  certe  Deus  potius  ex 
bubulcis  vel  etiam  lapidibus  paftores  exci- 
tatet,  quam  eorum  inopia  penremus,  modo 
quod  jubet  de  fe  orando  obfervaremus.  Vn- 
de  etiam  liquet  quam  pervcrfefeccrintqui: 
meffbrum  loco  muta  idola  extruicrunt,  qui- 
bus  nullaverbidivini  falx  eft,quibus  nullum 
judicium  eft  falccm  verbi  immittendi. 

Deindehinc  difcimus  ,  Deo  nos  gratos  <7<«<-o»/?- 
probare  oporterc,  quotquot  hoc  tam  divino  c"'«P*** 
beneficiofruimur :  &  limulprecari ,  ut  illuci-'""'*** 
Deus  inter  nos  perpetuum  eiFe  velit ;  eaque 
conlihadiflipare  ,  qux  adverfus  llludcapt.t 
funt:  utfimintis  precibus  noftris  ut  infti- 
tueretur  (quod  fieri  oportebit)  impetravi- 
mus ,  at  certe  ut  hoc  precandi  &  gratias 
agendi  ofFicium  rctineamus ,  quoad  meflo- 
rcs  Angeli ,  minifterii  mefloribus  fucceden- 
tcs.nos  in  cojli  granaria  colIegerint.Apparet 
ex  Pfal.  &  libro  Rttth  in  more  fuifle  ut  ptx- 
tereuntes  preces  Deoconcipcrent ,  ut  Deus 
meflorum  laboribus  benediceret.  Quanto 
hoc  magisprxflandum  crit  in  codefti  ineffe, 
ut  illam  Deo  quandiu  aliquid  ad  colligen- 
dum  fupcreft,  precibus  dihgentcr  commen- 
demus:  ne  orta  tempeftate  ,  meflis  diutur- 
nius  intermifla  pereat  &  corrumpatur.  cap. 
10.  verfi. 

Aliud  remedium  eft,  emiflio  eorum  mef-  Verf  ;». 
forum  qui  ad  illud  opus  obeundum  informa-  Hl  >■'»*• 

ti&inftrudti  funt.  Deum  enim'  de  hac  re  ??*. D" 

■  ■  ■■  tdtnete- 

precibus  appeliare  ,  nec  operam  ponere  ut  mlttKnlf<r. 
quaminflniftiflJiniadhibean.uir,efteumpo- 
t  1 1  }  tius 


4$6  H     A      R      M 

lius  Iudificare  quam  precari.  Hic  igitur  do- 
cemurdifquirere  &  in  onwes  partes  circum- 
fpicere,  qui  idonei  funt:  Principem,  Epifco- 
pos,  &  EccleiTam  follicitate  &x.iic  Chnftus 
fuo  exemplonos  docetjquiparatos&inftru- 
dos  inopusilludextrudit.  Et  certefi  aptati 
&:  jam  informati  a  Domino  ad  opus  adhibe- 
rentur  ,  dubium  non  eftquin  Dominus  ipfe 
alios  indies  ad  minifterium  conformaret  Sc 
erudiret.  Quis  etenim  dona  cjuxdam  eximia 
inalium  collata  ,  ab  eodem  vero  neglefta 


O     N      I     A 

Sc  poft  tergum  rejetta  ,  aut  in  obfcurura  ali- 
quemangulum  detrufa  animadvertens ,  il- 
lum  porro  pluribus  hujufinodi  donis  cumu- 
larepergeret":  iic&c.  Aut  quis  eft  qui  li- 
gnum  aut  lapidem  artificiofe  &  ingeniofe 
exfculptum  ad  arditicn  ftruclurara  confe- 
rens,  pluraadeandemaccurationempolien- 
dacuraret ,  cum  illis  jacentibus  &  concem- 
ptis,  alia,  qux  rudia  funt  &  impolita  mulnf- 
que  nodis  lmplicata  ,  ad  opus  adhiberi  per- 
fpiciat  : 


M  a  r.  c.  cap.  6.  a  verf.i,  al 7. 
T7  T  egrcffiuesliUiHC ,  renitqtte  in patrtam  fuam :  &"  fequuti  funt  eum  difctpuh 


cj  m. 


2  Onumque  adreniffet  Sabbathum,  ccepit  in  Spagoga  docere:  multique  audien- 
tespercellebantur  ,dtcentes;  Ynde buic tfia ?  &qtuesl  li£C  fapientia  quadataesi 
ei,  quod  etiam  rtrtutes  tales  per  manus  ej  us  edantur  ? 

3  Konne  ifle  eslfaber  ille.ftms  Mart&,frater  Iacobt  &  Iofe  &  Ittds.  6~  Simonit? 
r.onnc  &forores  ejas  bicfunt  apud  nos  ?  &  offendebamur in  tpfo. 

4  Diccbat auxem  e'u  1ESVS;  Non eH  Propbeta inbonoratus  nifi  inpairiafua,  & 
Inter  cognatos,  &  domiftu. 

5  Nequepottiit  illtc  rirtutem  ullam  edere ,  nifi  quod  quumpaucis  sgrotis  impo- 
fiiijfet  mamis,  fin.irtt  eos. 

6  Mirabaturque  propter  incredulitatem  eorum  ,  &  circuibat  ricos  in  orbem , 
docens. 

M  A  t  t  H.  •  cap.  13.  a  verf.  54,  ufyue  adfinem  Capit. 

54  Ef  qiium  remjfet  in patnamfuam  ,  doiiut  eos  tn  Sj/uagoga  eorum  :  adeo  ut 
percellerenttir,  ac  dicerent ;  Vnde  buic  fapientta  ijla  &  rtrtutes? 

55  Nonne  ifle  esl  lllefabriflius  ?  nonne  mater  cj  us  dicitur  Maria,  &fraues  ejus 
Iacobus  &  Iofes  &  Simon  &  Iudas  ? 

s6   Etforores ejus  nonne  omnes  apud  nosfunt  ?  unde  igitur  ifli  \uc omnia  ? 
/7   Etoffendebantttrineo.  IESVS  autem  dixiteis;  Non  %t  Propbeta  iuhono- 
ratus  nifi  inpatriafua  &  domofua. 
S$  Keque  cddit tllic  rirttttes multas, propter  incredulitatem eorum. 

eft  a  relatis.mattis  Srcognatorum  ejusjquarum  ef- 
feftum  attexitur ,  nempe  quod  ad  ifta  impingebant 
Sc  offcnfaculum  arripuerint. 

Verf^.  Gujus  offenfionis  &  caufarum  ejus  effe- 
ftum  erat ,  Chrifti  refponfum  a  teftimonio  feu 
proverbio;  inquodefcribituradjuftum  Prophetar, 
ignominia  &  contemtus  ;quod  adjuncVu  prrcipue 
definitura  fubjeftapatiia  ,  cognatis  &  domefticis. 

Verf.%.  Aliud  effeftuni  defcribitur ,  rcftriftio 
divinz  potentii  Chriftiinedendisrairaculis ,  ad 
paucorum  eorumque  infirmorum  modo  fanatio- 
nem. 

Verf.b.  Cujus  reftriftionis  pricipua  c.iufa  eft, 
eorum  infidelitas ;  qui  fuaadjunfta  magnitudine, 
effeftumpeperi;,  inChtiftoadinirationem :  cuius 
item  aliud  effcftum  fubindicatur ,  nempe  defertio 
Nazarethi ;  qua:  fuo  fine  amplificatur ,  ut  alios  vi- 
cos  in  circuitu  obiret. 

META- 


A  N  A  L   Y  S  I  S. 

•^Atrat  Chtiftiinilla  Galila:iliifttationetndi- 
*■  gnam  cxceptionem  ,  primum  afubjeftoloco, 
nempe  Nafarecho  patria  fua  ,  &  rerf.  1.  a  fubjefto 
magis  proprio ,  nempe  Synagoga  illius  oppidi ,  Jc 
■ferf.i.  defcribit  adjunftum  comitatum,  nempe 
difcipulos  Chrifti. 

Verf.z.  Notatadjunftum  tempus,  quandohic 
fiebant ;  deinde  caulaspetaccidenshujusindignaE 
exceptionis,  Chrifti  admirabilem  doftrinam  &; 
rniracula  qui  edidit.  Cujus  rei  effeftum  notatur 
primum  ftupor ,  deinde  ftuporis  caufx  indicantur; 
quarum  unaafllgnaturafubjeftoloco ,  quodnuf- 
quam  vixiffct  ubi  hic  tam  admir^bilisdoftiina 
addifci,  aut  iniraculacdendi  gratia  coparari  poffet. 

Verf.%.  Alia  ratioducitut  abadjunfto  attificio 
fabrili,quod  in  nuttitii  patris  xdibus  exetcueiat,  3. 


E      V      A      N      G 


edu- 


METAPHRASIS. 

IKterlufirandum  Galil/u  regionem,  Ka\i 
rethum  vemt.fuam  (ubi  enutritus  &  edh 
c.itus  erat)  patriam,  quemfequutifunt  hi  qui 
fe  ei  m  difciplinam  tradiderunt ,  tametfi  fro- 
pter  inveteratum  Kazartitarum  in  Iefum 
odium  ,fe  a  periculo  non  procul  abeffe  ignorare 
non  potuerunt.  Cum  vero  Sabbathum  agere- 
tur,  coepit  Ieftnpalam  &  conjidenter  in  Syna- 
goga  Kazaraitarum  docere,quo  audito  qtiam- 
plurimi  attonitt  dixerunt ,  unde  huic  femper 
in  umbra  &  obfcnro  loco  agenti  Imc  tam  rara 
&  eximia  fuppetunt ,  tf  qu&  tandem  htcfa- 
pientia,  qu&  tUt  donata  esl ;  pr&fertim  cum  ad 
hujus  fapientis.  obfignationem  ,  virtute  infi- 
gnia  miracula  edendi  mjlrucitis  fit.Sedquam- 
cumque  fpeciem  pr&  feferunt,  non  funt  tanli 
sftimanda ,  quan.ioquidem  fuaprofeffionefa- 
berfit ,  (£  fabriha  m  patrts  fui  fabriofficina 
traciavit ,  fitq'te  Maru  filuts ,  cy  cognatione 
lacobum  lofem  ludam  (5  Simor.em  attmgat. 
&uinettam  adhuc  ejtts  cognat*.  apud  nos  hu- 


E       L      I      C       A.  ^(j 

mili  df  abjecla  conditione  commorantur  ;  qm. 
btts  omnibus  neiUumpro  Propheta,  nedumpro 
Meffia  haberent  adducii  fnnt.  Hos  Iefics  Jic 
aUoquutus  esi:  video  hoc  ufu  apud  vos  vcntrc, 
quod  veteri  proverbio  dicitur:  Prophetam  nuf- 
qiiam  mmoris  fieri  quam  m  patria  fua ,  apud 
cognatos  ey  domcfiicos  fuos  ,  a  qtubus  vcl  ma- 
xime  eum  h:nore  affici  oporteret.  &ua  eorum 
perverfitate,  is  cui  omnia  facilia  faciu  funt, 
ita  quodammodo  vocationU  fiuprafcripto  in- 
firmut  redditits  esi ,  ut  nulltim  infignieris  not& 
miraculitm  edere  potnerit .-  ncc  enim  nifipau- 
cos  ,  eofqtie  ipfos  leviler  iaborantes  ,  idque  non 
nifi  manuum  impofitione  adhibita,  iUo  in  op- 
pido  fanavit.  Eratqtie  fuorum  civium  tam 
prodigiofa  tf  inufitatainfidelitai.ut  ipfiChri- 
flo,  qui  ncn  mfi  infolita  admirari  folet ,  admi- 
rationem  moverit ;  non  tamen  defittit  afufce- 
pto  itinere  lefm  ,  quoad  omnes  vicos  0<pagos 
circumiens ,  iUos  falutari  Euangelii  doctrina 
imbutffetL). 

Praxin  hujus  hiftorire  vide  ad    Luc.  4, 
verf.2.-$.(±?c.  &  Iohan.^.verf.44.^.;. 


A  K  A  L  r  S  I  S. 

DE  legatione  Apoftolorum ;  quxdefcribitur,  1. 
a  cauia  efriciente.Chtifto  qui  eos  vocat;  ab  ad- 
j  unfto  numero,  duodecim ;  ab  adjunfta  funttione 
Apoftolorum,  ab  ad juncta  potentia  qua  inftru&i  a 
Chriftofunt;qua:fuo  finededaratur,  utdxmones 
ejicetent  &  morbosfanatent. 

Vttf.  z,  3,  4.  Defcribuntur  ab  adjun&is  nomi- 
nibus :  ubi  Petrus  dcfcribitur  adjun&otempote; 
nempe  quod  ptimus  vocatus  eft;deinde  defcribun- 
tur  ab  adjunda  conjugatione  fcu  comitatu  duo- 
rum. 

Vttr.<>.  Defcribiteos  a  caufa  efficiente ,  nempe 
Chiiftt  muTioae ;  dcuiJc  ab  adjunttis  mandatis, 


<;■ 


M  A  T  T  H.  cap.  10,  avcrfi  1,  ad  9. 

TVnc  adrocatis  dttodecim  difcipulisfuis ,  dedit  ek  poteflatem  adrerfus  Jpiriius 
impuros,  ut  ejiccrent  eos ,  o~  fui.trent omnem  morbum  &omnem  langtiorcm. 

2  Vorro  dttodecim  Afcflolorum  ttomina  funt  h&c :  Yrimus  Stmon  qui  dtctturPe- 
trtts,  &  Andrcdsfrater  ejtts :  I.iczbttsfdiits  Zcbedzt,  cr  Iohaiwesfraterejits: 

3  Phtltppus  &  Banholomdus :  Thomas  &  Mattbtus  tlle publicanus :  lacobus  fi- 
luis  Alplut,  &  Lcbbttts  cogr.ominatus  Thaddxus : 

4-  Simcn  Cananites,  &  l tidas  lfcariotes,  qui  etiam  predidit  eum. 

5  Hos duodecim  miftt  IESVS,  &  addidit  eis  mandata,dicens;  In  viam  Gentium 
ne  abicritis,  &  inurbem  S.imarit.tnorum  neingredtamini : 

6  Sed  profcifimini  potius  ad  oxesperditas  domtts  ltfr.telis. 

7  Iterfactentes  rero  prodamatc,  dtcentes ;  Appropinquaxtt  regnum  calorum. 

8  Aegrotos fanate,  leprofosptirgate,  mortuosfufitate,  dtmom.t  ejicite:  donoac- 
cepiflis,  dono  date. 

quibusChriftuseosinftruxit :  primumerata  fub. 
jeCto,  quod  docere  &  fanare  non  dcbebant  Gentes 
o:  Samatitanos. 

{■'ttf.t,.  Deinde  quod  docere  &  (anareopotte- 
bat.nempeeledtosinterliraclitas;  qui  compara- 
tione  parium ,  perditarum  ovium  illufttantur. 

Vtrfi.  z.  Mandatum  norat  fubjefto  prxdica- 
tionisEuangeliumjcuiusprxdicationisformapro- 
ponitut ,  eadem  cum  loanne  Baptifta ,  &  ea  quam 
Chtiftus  in  prxdicando  adhibuit. 

Vtrf.t.  3.  Mandatum  eft  adjunfto",  doftrini 
confirmatio  miraculorum  editione ,  qux  partium 
enumeratione declatatur,  4.  eft  ab  adiuncta  gratui- 
ra  cum  prxdicatione  ,  tum  miraculorum  editionf; 
qux  fuo  relato  confir  matur,quia  gratis  accepcrunt. 

META- 


458  H      A      R.      M 

METAPHRASIS. 

IH.fttt  ftt  is  de  miniftrit  frobe  ad  doccndttm 
inftrucTn  follicitos  effe  diidum  adhortatttt, 
confecto  in  GaliUi  regione  luftranda  itinere, 
duodeum  illos  dfctpulos  ad  fe  vocavit ,  quos 
pridem  ad  Apoftolicum  munttt  erndiendos  at- 
que  formandos  fepcfterat ;  hos  omnes  authori- 
tate  mur.ivit,  (jppotentia  adverfus  immundos 
ftjirittu ,  ut  illos  ejicerent ;  fimul ut  fanircnt 
citm  morborum  ,  tumlanguorum  omnegenm. 
Ditodecim  vero  Apofiolorum  nsmina  hicfunt, 
qtti.  fequttntur :  Simon  ,  qui  aftabtlitate  qtia 
lefits  tUum  firmavit  Petrus  ,  tum  dtclits  esi 
cttm  fuum  nomcn  primttm  inter  Chrifti  dtfci- 
pulos  profe(f:ts  eJi  ;  idem  etiam  primttt  inter 
Apoftohs  nominatur,  quiaprimttt ,  ut  abjecttt 
omnibtu  Chrifittm  indivulfe  &  continenter 
feqtteretw,  vocattis  efl.Httic  ad  majorem  cttm 
legatiorits  fidemjnm  ex  oonjugatione  &  confo- 
aatione  confilationem  (Jicttt  &  csterit)  itine- 
rit  comesdatus  esi  kw^ctxifrater  ejut.  Iaco- 
bus  filitts  Zebedxi ,  ©>  Ioannes  firater  ejttt. 
Philippus  £f  Bartholoma:us ,  Thomas  & 
Matchxus,  qttt  & pubUcanttt  olimfiterat,  la- 
cobus/K;>«  Alphffii  ,  &  Lebba:us  fett  Iudas, 
filim  itcm  Alphxi ,  qu:  &  Thaddsus  cogno- 
minatitt  esl.  Simon  Cananites  ,  exeo  dicius 
quod fingulari  in  Dettm  zelo  ardebat ,  tf  Iu- 


P  R  A  X  I  S. 


TN   miflione  fd 
i  co/ideratur,  I 
quomodo  eos\ 
ad  obeundum 


■  in- 

fftru- 


munus 


donis  ad  fun£h"o-^ 
nem    accommo-  | 
datis, 
prxceptis  &  man-  , 
i     datis   de  ratione  J  xlt" 
^   adminiftrationis,^ 
Cumduo  ad  minifterii  hujus  executio-  Verf.  t, 
nem  deliderarentur;  prius  ut  docendi  facul-  &c- 
tateimbuerentur  ;  alterum  vero  ut  doctri-       ''?'" 
nam  miraculjs  oblignarent,quoniam  doccn-  ^'jr^ 
di  facultatem  prius  affiduis  Chrifti  docu-  qmbut  rf«- 
mcntis  &  concionibus  acquilivifTent ,  facul-  miinflrn. 
tatem  illis  confert  miracula  edendi :  quod  ""'•? 
unum,  illis  ad  plenam  minifterii  functionem 
deerat.  Vt  enim  principes  cum  legatis  fuis 
qusdamregia:  majeftatis  iniigniacommu- 
nicant ,  ut  gratiam  illis  concihent  &  a  con- 
temptuvindicent  ;  &  ut  Abrahamus  (ervo 
fuo,  quem  ad  uxorem  filio  acquirendarrrmi- 
iit ,  iilum  itineris  apparatum  conceflit,  quo 
facilius  parentum  &  virginis  oculos  ad  eum 
fufpiciendum  converteret ;  lic  &c.  Tantum 
igitur  abeft  ut  aJ)vnaL^wi  (vel  furore  numi- 
nis  afriati)  hinc  caufam  arripiant  omnia  in 
minifterio  fortuito  &  turbulenter  mifcendi, 
ut  hoc  ipfo  loco  quam  inftrucii  elTe  debent 
qui  mimfterium  attingunt  evinci  polTit.Nec 
enim  nili  diutuma  in  Chrifti  fchola  commo- 


das  Ifcariotes  ,  qttiidem  Chrtftiprodttoreva-  [  ratione)  aaillud  munus  obeundum  emittun- 
fst.  Hot  duodectm  lefus  emifit ,  cttmpriut  il-  \  tur.  Vnde  prius  vidimus  Apoftolos  primum 
los  mandatit  inftrttxiffet.  In  qittbitt  pnmum   acl  hancprovinciam  fepoiitosfuifle. 


cat,  ne  aut  adprophanas  gentes ,  aut  apud  a 
dtdterinos  Dei  cultores  Samaritanos  legatio- 
nem  fuam  obirent.  Sed  {quod  ipfe  dtiodecim 
numcrus^vos  rio  obfcttre  admonet)  legationem 
potnis  cbite  apud  ditodecim  tribtis  ifraeltta- 
rmn:  1$  in  hit  apitdeos  maxtme  qtti  ad  vitam 
deftinatimerrore  pertcitlofe  verfantur.  Pro- 
felii  vero  prddicate ,  dicentes :  meo  adventu 
paratior  &  expeditior  adttut  in  regnttm  ccelo- 
rum  patet ,  qitam  ttnquam  ante  ;  qttod  qtto  li- 
qtiidutt  constet ,  infi,  mos  nuUts  medicamentis 
adhtbitit ,  fed  precaria  quam  a  me  accepiftts 
•uirtttte  fanate ,  lepra  infeclos  purgate  ,  etiam 
vita  defttncios  exfufcitate ,  d&morita  deniqtte 
ipfaejicite;  qu&omrita  cumgratu  nuUopretio 
folttto  acceperitis ,  vos  iUa  vtctffimgratitito  in 
alios  conferre  convenit :  uthocpaciogratu:- 
tam  homtnum  faltttem  ,  &  citra  citjufquam 
merititm  aUatam ,  tesiatttm  omnibtts  relin- 
lyiatis. 


Quod  per  binos  emittit.id  fecit  ad  majo-  cmptrli- 
rem  dodrina;Euangelica;fidem:  cum  ut  pii  msemift- 
haberent,  unde  fidcm  fuamfacilius  fuftenta-  "*■ 
rent.tum  impii  convictiduorum  tcftimonio 
quod  fua:  contumaria:  obtenderent  non  ha- 
berent.  Idem   factum  eft  in  conjugatione 
Moiis  &  Aaronis  :  nec  non  in  conjugatione 
duorum  exploratorumlofua:  &  Calebi,  poft 
etiam  in  Pauli  &  Barnaba:  confociatione: 
idemque  caufa:  eft ,  cur  Paulus  nunc  hunc 
nunc  illum  (ibi  in  illis  Epiftolis  veluticon- 
fortem  adjungit ,  in  quibus  ei  cum  illis  res 
intcrceilit ,.  quibus  doftrina  illis  Epiftolis 
comprehenfa  fufpeclior  crat ,  quorum  duo- 
rum  teftimonio,  &c.  Atque  ita  fe  Deus  quo- 
dammodo  in  ordinem  cogi  patitur ,  ut  no- 
bis  fuam  erga  nos  charitatem  quam  teftatif- 
iimamreddat.  Varietas  ergo  doflorum  huc 
referatur ,    non  ut  inanem  oblectationem 
qua:ramus ,  fed  ut  fidci  certitudiuem  adau- 
geamus,cuma  plerifquedonorumdiverlita- 
tepluriraum  difcrepaatibus  eadcm&con- 

fentiens 


iri.m  td 
mutuum 
ftlutiHin, 


Ati  qutf- 
rtam  bi 
mifii  (y  n 

qntf  t;in? 


E      V      A       N       C 

fcntiens  doctrina  proponitur.  Quod  ii  duo- 
rum  teftimonium  bene   potcns  &  cfficax 
fuit ,  quam  nos  prxclarc  fundatos  &  radica-  j 
tos  cflc  oportcbit,  qui  tot  miniftrorum  prx-  | 
conio  &  tcltificationc  confirmamur":  Ncc  j 
▼  cro  impcdit  quod  paritcr  codcmquc  tcm-  i 
pore  iv  loco  fe  non  liftant ,  (quod  tamcn  ' 
optandum  cflct)  <umillud  ctiam  non  par- ! 
vum  documentum  habcat,quod  tcmponbus  i 
&  locis  tcrra  mariquc  disjuncti  &(juinun- 
quam  intcr  fe  couvcnerunt  ,ita  tamen  in  do- 
ttrina  confentiant ,  atque  li  conjuncliflime 
viventes    conlilia   invicem    iniviffent ,  ne ' 
quamin  doilrina  difcrepantiamintroducc- 
rcnt.Sicutenim  in  Principum  Icgationibus, 
iis  qui  majoris  momcntifunt  icgati  mittun- ! 
tur  lic,  &c. 

Alia  caufafuit,  ut  mutuo  fe  in  malis  con- 
folarentur.  Quo  fpeilat  illud  Ecclefi.i/lici, 
de  duobus  confociatis  ,   quorum  focictas  ad  ; 
multautiliseft.UIuddifcrtenotatur  inMolis 
Si  Aaronis  conjugatione.  Quod  miniftros  ■ 
mcriro  confolctur,  Chriftum  fcilicct  dc  eo-  i 
rum  confolationc  follicitum  cflc.  Quamob- 1 
rem  ii  in  folitudinem  rcdigantur  ,  Chriftus  j 
ipfcmet  propiusacccdet ,  &.  familiarius  iliis 
fc  aiijmiget. 

Altera/mr.;,  in  flllaA,  cos  qux  fir  eorum 
prxcipicndi  ra-  !     functioinformat. 
tione  vetfans  in<  Hoc,cos  advcrfiis  incide- 
duoitts    confu-  I    tes  cafus  &  incommoda 
mitur:  quorum  ^   cofolatur  Sccorroborat. 

Indocumcn-  fSubjectio.^  ,        , 

tis  ad  functio-  [  Adjuclio,   J  '    '    , 

nem  pertinen-<  modus  fc.  >„    -.   . 
-u       r    i       1     l       j-     I  Doctnna 
tious  ipccta-    I  obeundi     j  , 

tur,  (_minifterii,J  DT  ° 

Subjectum  populi  ad  qucm  legantur,funt 

Ifraelitx.Quod  etiam  amplificatur  diftnbu- 

tione  partium.quiacum  totus  orbis  in  Ifrae- 

'  litas  &  Gentes  diftributus  eflet ,   excluii  a 

Iegationc  Gentium,  neceiTario  Ifraelitarum 

inftitutionc  corum  minifterium  definieba- 

tur. 

Quod  ii  quiratnr ,  Cur  Samaritanorum 

mentionem   fecit ,  cum  llli  fub  Gentibus 

comprehenderentur? 

Rcfpondeo,  quod  cum  tcrram  proruilTionis 

incolerent,  tum  vcro  mixti  &  confuli  gcne- 

ris  &  ceremouiai  um  ,  aliqua  cx  partc  cficnt 

cum  Ifraelitis.  Kam  &  Saccrdos  cx  populo 

Ifraclitico  llluc  fubmifluserat,&:  cum  Ifrae- 

litico  gentium  cultu  Iudxorum  cultus  con- 

fufus  eft.  Vide  Hiftoriam  l  Rcg.  17. 

Quod  ii  qH£rttmr,(iu  Apoftolis  intcrmi- 


E       L       I       C       A.  45J 

natus  fucrit  fcrvarcnt  ne  ircnt  in  viam  Gen- 
tium  aut  Samaritanorum,qui  fua  fpontc  fatis 
ab  ca  rc  alieni  crant,  ut  cx  loli.  4.  Iiquct. 

Refpondeo  ,  quod  cx  fupcriorc  cum  Naza- 
rctxis  difputationc  arnpcrc  promptuni  crat, 
Chriftumin  Gentcs  propcnliorcm  cfle  ;  ut 
nc  fuo  cxcmplo  in  illuftrandis  aliquot  Sama- 
ritanis  animarcntur. 

Dcniquc  autrcnti  cur  nunc  difcipulisin- 
tcrdicit ,  quodnon  multo  pofullis  ut  fice- 
rcnt  prxccpturus  erat. 

Refpondeo ,  maccricm  intergcrinam  non- 
dum  dirutam  fuiflc  ,  quod  Chnltus  nonduru 
pafliis  erat.necdumplcnitudo  tempons  ad- 
venerat. 

Qupd  autcm/)fr<//>iwowrvocat  ,  alludit  Verl-  '• 
ad  priorcmiimilitudinem  :  perditas\ocins,^"m° 
quas  ante  disjectas  &dtjftpatas  dixit.  Nulla  Jy"p„di, 
cnimfalus  eft,  niiiquis  voccEuangclii  iaui  tx> 
Ecclcfix  fepta  &  caulas  compingatur :  ut 
olnn  cxtraarcam ,  nulla  Iibcratio  ,  nulla  fa- 
lus ,  nifi  qui    (tanquam  pulli  gallinxglo- 
cientis  fubalis)  verbi  prxconiofubChnfti 
tutelam  coguntur.Vbi  enim  deficit  prophc- 
tia,  pcrit  populus.  O  igitur  (inquit  aliquis) 
Beatos  lfraclitas  ad  quos  ifta  legatio  miffj, 
eft  !  O  dccoroj  pedes  Euangelizantium  pa- 
cem  ,  annuntiantium  bona!  Efa.  51.  Certe 
quidem  beatos,  iiquidem  legatos  pro  digni- 
tate  accipicbant ,  &  fceciales  a  Deo  miflos 
amplcctebantur  :  alioqui,  &c.  Hoc  ad  nos 
accommodandum  eft. 

Sequitur  igitur  duram  conditionem  eo- r/«r.t«»A- 
rum  extitifle  ,  ad  quos  hu jus  lcgationis  itcr  '">  e""m 
lnterclufum  eft  &  interminatum  ,  ne  eo  pe-  '"'  1"".. 
netrarct.Annon  malecumillis  aclum  exifti- "°"  ""■'' ' 
memus,(iquibus  pluviainterdiclacfletrquo- 
rum  ccclum  chalybcum  ,  tcrra  ferrca  foret? 
aut  li  Dcus  foli  prxciperet  ut  illis  non  exo- 
rietur  :  aut  ventis  ne  fpirarcnt  ?  Atqui  cum 
ifiis  actum  eft  multo  pcjus  :  quibus  cceleftis 
pIuvia,So  lxtus  animorum  fol  avcrfa  funt.  In 
quoilluddifcimus  ,  Dcum  libcrrimciis  Eu- 
angeIiilucemdcccrncre;illisvero  dencgare. 
Nam  Iudxi  hoc  beneticium  non  maci. 
commcriti  crant ,  quam  Gcntcs :  atque  ad- 
co  iis  detcriorcs  cx  repudiato  Chriftoexi- 
ftcbant.  Sicut  igitur  cleftio  &  prxdcftinatio 
nullis  hommum  openbus  allioantur;  iic  nec 
vocatio:vid. Eph. i,&;i.ubi  caufa  revclatx  ve- 
ritatis  voluntatc&  pixfcriptoDcidclinitur. 
£/>^.i,9.Nec  veroquifqua  hic  Dcumad  c.il- 
culos  revocet :  nifi  forte  audire  velit,  an  non 
poflum  meo  uti  pro  meo  arbitratu,  aut  lutu 
figulo  dicet,  6\;c.  aut  genitum  gcnitori,  &c. 
M  dj  m  Pofi, 


Verf.  7. 
liityM  le- 
g.itivntf 
J'ninm.1  in 
adventu 
rcgni  Dei; 


4  (73  H     A     R     11 

Poft,  lcgatio  fubjici-  fprxdicatione. 
turipfa,  quxinduo--^  miraculorutn    ecli- 
btis  vertittu ,  ^   tione. 

Legationis  fumma  notatur ,  ut  fupra  in 

Chrifto  &  lohanne  :  non  fecus  quam  Pro- 

phetix  lons.  fumma  ,  paucis  verbts  compre- 

hciiditur.  Et  Ltic.  4.  concio  Chrifti  unam 

infententiam  refarcitur  ,  atque  compingi- 

tur.  Senfus  autem  eft.regnum  lllud  Dei  glo- 

riofum  quod  tantopere  a  Prophetis  ventu- 

rum  celebratur  ,  j.tm  Chrifti  adventu  adve- 

niffe.  Hinc  cft  ut  Chriftus  beatos  oculos 

effe  •St  aures  ,  &c.   Ex  eodcm  fonte  eft  quod 

Baptutx  minifterium,  omnibus  Propheta- 

rum  miniftetiis  prxferatur  :  &  quod  legis 

mtnifterium  non  lit  gloriofttm  prx  Euangc- 

lii  minifteno.  Vnde  fidcles  nonaroplius  Ser-  , 

vi,  fed  Filf,  appellantur  Gal.  4.  7. 

i.  ijmpt-         Quod  ii  qx&rxtur  in  quo  potiilimum  hu- 

tip:m;m    jus  regni  fplendor  verfetur  ,  cum  regnum 

cju<ip!cn-   jje;  aD  initio  mundi  extitit. 

'•  Frwr.m:  quidem.in  Chrifti  adventu,  qui 

eft  rex  glorix :  unde  fugatis  umbris,  lux  ve~ ! 

ritatis  cl.tnor  aftuliit.  Atquc  iic  diciturapud 

Efaiam,  folem  duplicato  ftilgore  aftulfurum 

fub  Chrifto.  Deinde,  quod  regnum  ad  gen- 

tes  propaqabitur.  Ex  quo  etiam  Prophetx 

dicunt  ,  Veferta  locaparadfos  ey  arvafore. 

Ex.qttibus  utnfque  hberalior  lpirituseftuilo 

futuraeft  :  quod  etiam  adumbratur  fcaturi- 

pinum  in  vcttice  montium  limtlitudine ,  & 

effufionis  voce. 

Wrtiip  ut  Hujus  autem  beatitatis  commendatio 

refipifcen-  refertur  huc  (quod  &  alibi  indicatur)  ut  re- 

tiam  n-      fipifcamus.  Ideo  Marcm  &  hoc  illos  prx- 

&,mtm  dicaffc  teftatur  ca}>.  6,\x.  Stenimaddoftri- 

rram   legis   accipicndam  ea   prxparatione 

opusfuit,  qux  Exod.  is>.  exponitur,  quanta 

cum  revcreutia  &  timore  Euangelii  doctri-  ' 

nai  nobis  excipi  debet  ?  Si  quod  in  raonte 

Synai  prxfentix  fux  iigna  ad  tempus  deda- 

ravit,tanracautioneveifandumruerit;quau- 

to  magis  nunc  ,  cnm  vere  Si  tmftalcxu;  no- 

bifcum&  in  carne  noftra  habitct  ?  Quid, 

quod  ctiam  inanimis  noftris  pcrlpiritum 

xternum  habitare  vnlt  l  Cum  enina  aliis  re- 

gibus,urbcs,  platex,&  palatia  oruentur  qui- 

bus  habitcnt ,  quibus  excipiautur  ;  huic  non 

urbcs,  platex  ,  &c.  non  corporum  nitor  & 

fplendor  ,  fcd  ammorum  in  quibus  habitet 

ir.unditics  curanda  cft.  Vide  P/i^.14,7.  &c 

Verendum  autcm  eft  ne  untquiveftcs   11011 

lavarunt/ed  quibus  /Ethiopicx  pelles  adhuc 

mancnt,  Sc  maculx  pardakx,  tametii  pluvia 

vcrbi  prxdicitionis  conapluti  funt.  Siqui- 


dcm  in  corporis  tantum  nitore  rcs  confifte- 

rent  ,  Chnftus  abfque  omni  dubio  magmfi- 

ce  exciperetur.  Verendum  ne  adhuc  adver- 

fus  Chriftum  regem  glonx  daufas  portas 

habeant  ,  ncc  aliquot  annos  pulfanct  adhuc 

portam  aperuerir.t.   Cum  enim  fuperbufe 

prodat  Iu.\u,  uldoue,  &c. 

Editio  miraculorum  quorfum  &  quem  iu  Verf.  8. 

fiuem  impcr3tur  vide  fupra.  Quo  accedit,  SZ**reeai- 

quod  illis"  tanquam  predibus  (  the  Gods  ofa  "°"""'- 
>■  o-i  ■   n  culorumil- 

jumtiqj  &i  pio;noribus,  qu.tm  lpiius  regnum  ,■  ■_„,,„„ 
....    ?. '         l   P      r  *    ,       *"         e>  111  imyerA- 

iliis  trudtuolura  htturum  lit  ,  teftatum  reli-  tai 
quit ,  dum  in  eorum  corponbus  lineamenta 
quxdam  duxtt ,  quibus  futuram  cum  auimo 
tum  corpore  falutem  pcr  ipfum  allatam  ad- 
umbr.iret,  &  pacem  olimperticiendam  pro- 
tinus  iniviffe  fe  &  inchoaiTe  confirmaret. 
Sicutenim  Abrahxfcrvus  clenodiisquibuf- 
dam  diftributis,  antcquam  od  fponfalia  ven- 
tum  erat ,  herihs  opulentix  fpccicm  cdidit, 
c\  limul  quam  ptolixc  cum  fponfa  agendum 
etTec  ,  liquidem  connubio  cura  hcrilt  filio 
jungeretur,  indicavit;  itc,.cVc.  Et  certc  cum 
aliis  regibus  muncra  afubdicisadornantur, 
hic  concra  fiibditis  munera  mittit.  Et  cum 
illi  regnum  incunt  ut  .i  fubditishonorentur, 
Chriltus  ipfc  fubditos  honorc  affxit ,  atquc 
adco  in  focietatera  regni  fui  adjangit, 

Aufsati  ixd&ti  hiiscui  iitt.  ]  Regium  qutddEtt- 
hoc  eft  &  munhicum  :  mngna  fcilicct  gratis  «"Z,<!"  "• 
ferre  beneficia  :   5:  hominum  animi  nulla  re   '  ",rem 

...         ..  ...     tm-flexa- 

magis  quam  liberaiitace  prmcipum  colli-f(9JJfM 
gaQtur.Qtip  igitur  Euangehum  avidius  am-  tiftrnRm. 
plcxarcntur  ,  voluit  ut  tauta  &:  tam  incom-  d*} 
parabilia  beneficia  line  pretio  darcnt :  quo 
etiam  facilius  omnes  intclligerent ,  gratui- 
tam  in  Chrifto  falutem  confcrri  omnibus 
credentibus.Erant  enim  hujufmodi  dona  ex 
quibus  infinitum  lucrum  feciffent  ,  ii  illa 
quxltui  habero  voluiflcnt.  Atque  non  du- 
bium  eft  ,  quin  hac  de  caula  Elizxus  muners 
Naamanis  rcpudiavit  ,  &  Pctrus  AB.  8.  vcl 
cum  dctcftatione  pretium  a  Simone  obla- 
tum  rcpudiavit  ;  &  alius  a  Ieroboamo  :  uc 
qtix  pretio  nullo  exxquari  poffunt  munera, 
qux  ab  illis  vel  accepta  vel  petitafuerc.Nara 
ii  pretio  hxc  dona  commutaffent ,  pretioii 
lapides  cum  hoc  dono  appendantur.  Hinc 
Gehezxus  ffraviter  punitus  eft  ,  quod  mu- 
neta  accepiffet.Hinc  etiam  puperes.quibus 
iiulla  pecunia  fuppeditabat ,  regno  exclude- 
rentur.  NoJuit  cnim  Deus  in  tcmplo  roerca- 
tum  exerceri ,  &  mercaturam  in  Eccleiiam 
induci.  Non  vult  mimftros  caupones  effe 
{hitxten ,  ■vitxjkrs.)  iinde  vcrus  paftordif- 

cernitur 


cum  qrtttu 
dccepi4> 


fux  pccit- 


E     V      A      N      G 

Cernitura  merCen.uio  Iohan.  cap.  10.  Hoc 
abnis  violatur  quibus  beneficia  Ecclefiafti- 
ca  vxnurn  cxponuntur.  A  Papa  praxipue, 
qui  omnia  jura  divina  &  Imin.iii.i  quxllui 
lubet :  &  a  quo  peccatorum  reinillio  pecu- 
ni.i  vcnditur;  aut  potius  qui  vcnttim  &  res 
nihili  magnodivcndit  :  hoc  melius  quadrat 
verf.it. 

Iftud  aliquoufque  a  piis  omnibus  obfcr- 
vandum  eft :  ut  exemplo  Abrahx  muneraab 
infidelibus  uon  tcmereaccipiant,aut  ab  illis 
viftum.  &  vitx  neceilaria  petant:  quibus  po- 
tius  laborandum  eft  ,  ut  habcant  quo  ut  fe 
fuftentent ,  Sc  infidclibus  aliquidpotius  lar- 
giantur  ,  quam  ab  illis  accipiant :  mcmores 
illius  Servatoris  fententix  qux  exActisci- 
tatur,  beatim  effe  dare  quam  accipert. 

Rationem  addit  qicod  <Cc\\ice'  gratis  acce- 
pijfent.  Si  enim  luo  fumptu,  pcriculo,  aut  la- 
bore  hxc  comparalVenc ,  xquius  fuiilct  illa 
acccpto  pretio  diftrahere  ,  ut  qux  merces 
pretio  &:  peticulis  comparantur,  pluris  ven- 
duncur :  fed  quiadivina  virgula  hxc  fuppe- 
ditata  funt,  iniquum  eiTet  ex  illis  lticrum  fa- 
cerc.  Oeconomus  omnia  qux  familix  ci- 
bandx  apta  fttnt  a  patrefamilias  accipiens,  (i 
illa  confervis  non  niii  a  iingulis  dato  fym- 
boloapponeret,  jurc  condcmnctur. 

Qttod  ii  quis  excipiat,  miniftris  igitur  hu- 


E      L      I      C      A.  4<r, 

jus  xtatis  licerc  verbiprxdicationetu  prcc/o  nutnn  p. 
&  pccunia  xftim.ue,  tic  qui  fuoS;  fiicnptu  S:  <"t<*fli- 
laborc  illam  fjcultaccm  compararunt.  '"■'''> 

Rcfp.  nullum  ncc  fumptum  ,  ncc  l.iborem 
infumi  a  nobispofTc,  qui  vcl  minimac.x  par- 
tc  cum  tanto  tlicfturo  comp.uacur  ;  eoquc 
nefic  quidem  dcfincre  gratuitum  ciledo- 
num  factilcacem  prxdicandi  ,  quamvis  non 
cam  luculentcr  l:oc  licut  in  Apollolis  appa- 
rcat.  Ob  eamquc  caufam  imqutim  forct , 
prxdicationcm  hac  aut  ulla  xtatc  xftimarc 
pccnnia. 

Hxc  etiam  ratio  latius  patct.  Nam  docet  e'l"'  '•""' 
tanto  nos  promptiores  in  dando  elTe.quanto'''""'""^ 
minus  in  ns  qux  poilidcmus  laboraven-  * 
mus.Sic  proventum  fcptimi  anni  nafccntem, 
Deuspaupcribus  &  peregrinis  expofitum  & 
obviumeire  volttit.  Atque  quibus  cftager 
quempecunia  fua  non  redimerunt ,  quibus 
funt  horti  quos  non  conferucrunt  ,  xdificia 
qux  non  conftruxcrunt.tanto  alacriorcs  efle 
debent  in  erogandis  ad  ufum  paupcrum  pe- 
cuniis.  li  ctiam  qui  bcncdiclione  prolixiore 
Dei,  iine  majore  aliquadiiFicultate  aut  peri- 
cttlo  diccfcunc.hoc  ipfo admonentttr  ut  fuam 
in  dando  manum  liberalms  apcriant.  Hac 
ratione  utiturDeus  cumhortacur,&  trcs  ut- 
bes,adcultumDei&  Lcvicarumalimentum, 
feparari  jubec. 


M  A  t  t  H.  cap.  10.  averf  p.  adi6. 
9    Ke  comparate  aurum,  ncqtte  argentum,  neqtte  &s  in  z.o;iis  veftris: 
i  o  Neque  pcram  ad  iter,  neque  binas  tunicas,  neque foleas,  neqtte  baculmt:  tiam 
dignus  eft  operarius  alimento  ftto. 

ii  Inqttamcttnqueverourbemautvicum  introieritis ,  exquiriteqttisincafit  di- 
gnus :  &  illic  m.tnetc  ufquedum  cxes.tis. 

1 2  Introeumes  aiaem  domttm ,  falutate  eam. 

13  Etfi  quidemfuerit  domus  digna,  venito  pax  rcftrafuper  cam  :fut  atitem  non 
ftterit  digna,  pax  rcftra  ad  vos  revertitor. 

14-  Et  quicumquenonexceperitvos ,  neqtte  audicrit  fermones  veftros,  cxeuntcs 
domo  autcx  urbcilla,  cxattile  pulvercm  pedttm  veftrorum. 

ij  Amenduorobis,  tolerubdior erit  conditio  terrs.  Sodomorttm  &  Gomorrh&o- 
ruin  in  diejudicii  quam  urbis  illius. 


A  X  A  L  r  S  1  s. 

■p\Ocet  pecuniam  non  effe  in  hoc  itinece  acci- 
■^picndam,  1.  ab  indu&ionepartintn ,  nempe 
auri,  argenti ,  srris ;  deindc  a  fub  jetto,  nempe  cru- 
niena,  in  qua  niliil  horum  eft  reponendum. 

P~trf.io.  Hortatur  ut  quam  expediti  fe  ad  itcr 
parenrabadjuncttspluribus:  Sc  primumquidem 
non  efle  viaricum  accipkndum  docer  a  fubicfta 
pcta  ,  ubi  folent  viaticum  ponere ;  non  baculum 


Jquofecontta  vimmuniant ;  qttod  apnd  M.vcum 

I  fuo  divetfo dcclnrarur,  nempc bacillum  accipicndi , 

|cui  in  viaincumbant  &  innitantur,  ad  mjjorem 

itineris  commoditatem  :  non  duastunicas,  non 

calceos;quod  apud  M.«r»m  fuo  diverfo  declararur, 

'<  ncmpeutaccipiant  fandaliajquorum  omnium  afli- 

gnat  rationem  adjunfta  mercede,  qux  illis  fuo 

ipforum  meriro  fuppedirabitur ;  qtii  merccs  argui- 

rur  fuo  relaro,  quia  meflores  feu  operarii  funt. 

,     fHrfnx.  Hofpitiumubidiveitamindicar.qitod 

Mmm  z  defctibi- 


10. 


II. 


4*2,  H       A        R        M 

defcribitur  abadjun&a  dignitate  foi  pictate  hof- 
ptris;  cujus  p.ttatiscognitiopetcndaeftabadjun- 
tta  difquifitione  Apoliolorum ,  &adjunito  tefti- 
moniocivium :  defciibitur  porroab  adjun&aper- 
manlione  in  liofpitio,  qu*  adjuncto  tcnipore  defi- 
nitur ;  nsmpe  quam  diu  in  urbe  aut  vico  haucnt 
quo  appcllunt. 

Ve*f.\i.  Effeftum  Apotiolorum  notat ,  nempe 
ut  fa!utentdomefticos. 

Verf.\%.  Hujus  filutationis  erte&um  indicat, 
j>acem  Domini  fupervenruram ;  quam  pacem  defi- 
r.ir  abadjunftadtgnitare  domus  ,  quod  etiam  con- 
£  nnat  advcrfoeffefto,  adjunfta:  domus. 

Verfii+.  Adj 
pofiolos  nonacc  _ 

illis  arcipiai-r,  -.'.fque  eo  ,  ut  pulverem  contraftum 
io  domo  aut  pbtea  conira  illos  excuriant. 

Vt,f.i$.  Deinde  a  couiparatioiieminoris  itlu- 
ftratur,  nempe  poena  Sodomitarum  &  Gomor- 
ihi-orum  ;  qui  poena  adjunfto  temporc  definirur, 
in  dic  judicii,  quia  ante  illud  tempus  in  hoc  fatculo 
major  erat  pccna  Sodomitarum. 

METAPHRASIS. 


O      N      I      A 

bus  domeflicU  bene  precamini :  precatiorits  for- 
ma  fit ;  prosperitaiU  omne  genus  fit  bii  qui 
hancdomuminhabitant.  &uod  fi  eorumpie- 
tas  fam&  £5*  teflimomo  ,  qttod  vobU  exquiren- 
tibus  rcddidernnt ,  refpondeat :  tumequidem 
quod  verbis  vos  apprecati  efiis,  re  <__=>•  facio  ego 
exequar :  fi  fecus  illis  ne  minima  quidem  ex 
parte  hac  bcnediclwnc  resperfts ,  in  vos  ipfos 
reflciietur  >  Shticumque  vero  vos  humaniter 
non  acceperit,  aut  accipientes  veflr&pr&dica- 
tioris  obfequium  non  pr&fliterint ,  crejft  illtt 
unftam  mercedcm  eorumqui  *-]  feH  domo  fcunrbe  ,  excuffione  pulveris pedum 
cipiut.t :  prunum  nequtdquam  ab         ,,  J  ■  ■  •„■ 

,  .„    ...  n„i,,.,.m  \-„n7,, a„„, !  veftrorum ,  ita  vos ab  omm  cum  illts  commu- 

nicatione  abhorrerc  declarate,  ut  nepulverem 
quidem  ipfum  ex  iliafcH  domo  feu  urbe  cjferre 
velitts,  qiiodiUU  tefiimonio  fit.eos  (nimature 
refipifcant)  a  Dei  0" piorum  focietate  excuffos 
($  rejeclos  effe.  Saricie  eritm  vobts  conf.rmo, 
illii  hominibus  (utcumque  in  hac  vita  rebus 
ad  voluntatem  affiuentibus)futuro feculo  tam 
grave  (y  atrox  fupplictum  refervari ,  ttt  eo- 
rumforte  Sodomxornm  e_j>  Gomorrh&orum  to- 
lerabiltor  conditiofutura  fit^. 


IJ. 


14- 


'*• 


TAmelfi  vero  hoc  interdicio  aliqtiid  acci- 
piendi ,  vidcri  vobts  poffit  cura  mcumbe- 
re  pecuniam  cooiofe  comparandi ,  qua  itmeris 
fumpttu  fuftineatts;  tamen  quo  mea  vobU  pro- 
jpitiendo  cura  tcsiatior  fit ,  mlo  illtus  generU 
mteimos,  atirum,  argentum  aut  s.s  loctilis  cir- 
cumgefictU.  Eodem  fpeclat  quod  nec  manti- 
cam  circumferetU  ,  non  duas  tunicas,  non  cal- 
ceamenta.fed  fandalia  qiu pcd.btts  fubligetis: 
idqueporro  hoc  confilio,  ut  tn  itinere  expeditio- 
res  fitis  ,  &  impedimentis ,  qiu  lcgationU  ve- 
ftr<e  celeritatem  retard.ire  poffunt ,  explicati. 
Non  rcpttgno  qiiinfcipicncm ,  cui  admajorem 
ttinerU  commoditatem  inrittamini ,  mantbtts 
accipiatis  :  fcd  bactdum  vobU  defendendU  ob 
eain  caufam  noliteferre.qito  tnea  vobis  ttttan- 
dU  &  protegendts  virtus  clariits  elttcefcat.  Si 
forte  qturitts  nnde  vobis  de  alimentis  profpi- 
cieturtipfe  Domintts  ineffis  qri:  vos  in  mejfem 
exlritdf)hominiim  animos fleciam,  ttt  qiu  vo- 
bis  neceffaria  fitnt  fnppcditent.  Quod  ficom- 
munis  experientia  fervorum  ,  in  dominorum 
nonperiitm  barbarorum  operc  faciundo  occu- 
patorum,  vos  docet:  id  a  me  domino  veftro  be- 
ngmffimo  non  expeciare  indigmffimum  foret. 
ln  quamcunque  vero  feii  urbcmfen  vicum  in- 
gredimini ,  nolite  ad  mcritoria  diverforia  (ut 
nunc  ajfolst)  divertere  ;  fed  neqtie  cuivis  te- 
lium  fubite  :  fed  exq:iir:te  diligenter  quis  fit 
pietatis  nomine  digntis  i$  idoneits ,  ia  qnem 
Euangelii  beneficium  gratuito  conferam.  Inde 
■cero  (pro  angufto  temporis  fpatio  quo  ibi  per- 
manfliri  ellisj  nulla  nec  levitate  aritmi  vel 
deliciarttm  cupiditate ,  nolite  in  alias  ades 
.immigrare.  Domtim  ingreffuri ,  cfttt  omnt- 


P  R  A  X  I  S. 

SEquitur  confol.uio  &:  coliortatio,  advcr- 
ftts  incidentes  Sc  adventantcs  cafus  &  in- 
commoda. 

In  quibus  primum  follicitudinem  ob  vi-  verf.  9. 
c~tum  &  veftitum  depcllit,  qux  miniftrorum  Clirifliu 
animosdiftrahit&  avocat  ab  aiTtduitate  la-  •/ipoftohs 
boris  qui  in  rainifterio  obeundus  eft.  Sedo-  **     fe 
pera;  pretium  eft  conliderare,  quibus  modis  ,„  \,fcun, 
&  rattonibus  cos  victu  &  veftitu  fecuros  red-  «rftcnt, 
dit.  Iubet  ne  quid  in  loculis  pecunia: ,  aur, 
fyntheiln  aliquam  veftium  fecus  accipiant. 
Principes  &  nobiles  longe  aliter  fuos  ad  le- 
gationcm  inftruunt ,  quibus  magnum  pecu- 
aix  &  veftium  ,  &c.  copiam  in  manus  dant. 
Vide  exemplum  Abralia;  fervum  ad  Ara- 
ma:os  leganris.  Eoque  magis  hoc  alienum 
videtur  ,  qtio  prius  illts  ne  quid  acciperent 
interdixtt.  Noverat  ipfe  porro  &  expertus 
fuerat  Iudxorum  erga   fe  ingratitudmem: 
cpx  non  mmor  in  fuos  furura  foret.  Qtiam- 
obrem  vidcbatur  providi  Magiftri  Cv  lieri 
partes  effe,  illos  pecunia  inftruere :  ut  ii  for- 
te  in  ingratos  &  inhumanos  homines  incur- 
rcrent ,  aliquidtamenhabereut  inpromptu 
quo  fe  fttftentarcnt. 

Nec  tantum  pecuniam  vctat  accipere.fcd  Vc"- I0- 
aliquid  tn  pera  viattci.Vtde  tlia:exemplum,    ,     ... 

.-  r  .  .  ,  r  thqmd  m 

qtu  ad  patiperculam  viduam  tempore  gra-  .„._,  _,___,__ 
vilTima:  famis  pafcendus  mittitur  ;  cum  po-  <■,'__ 
tius  id    opulentum  hofpitium   mittendus 

videba- 


ntct.tmtn 
Cbrifli  cu 
M  Jtjli- 
tnuntitr: 


E     V     A      N      C 

yidebatur.  Vide  Chriftum  in  dcfcrtum  a  fpi- 
ritu  duftum.  Vcrum  cnimvcro  Chriftus 
Dcus  ccrto  conlilio  hoc  fccit  ,  ut  in  fumma 
f  ecunix  &  alimentorum  qux  fccumfcrrent 
deftitutione,  fummam  cjus  &  (ingularcm  in 
illis  curandis  &  pafccndis  providentiam  a- 
"nofcercnt:  qua  frcti  rclicjuum  minifterii 
ibdium  alacrius  &  minus  follicite  decurrc- 
rent:  ut  iialiquid  habercnt  quo  fe  fuilentcnt, 
cjuamvis  tenuc  &  exile ,  contidercnt  tamen 
cumqui  iisfublidiis  penitus  nudatos  alebat 
illis  non  defutiuum:  ii  mhil  haberent.re- 
cordarcntur  tamcn  fuperiorisdcftitutionis, 
qua  prxfentetn  &  urgentem  rcrum  inopiam 
lcvarent :  ii  multum  habercnt  ,  puderct  cos 
dc  vitx  cultule  torqucre.Hoc  miniftris  om- 
nibus  documcnto  proponitur  :  dilcant  in 
Deo  acquiefccrc  ,  nec  hujus  fxculi  curis  fe 
conficcre  ,  tamctli  in  inhumanos  &  icnme- 
mores  homines  incidant :  tametii  nulla  fpes 
eorum  qux  ad  vitam  tuendam  pertinet ,  af- 
fulgeat  ;  tametli  in  deferta  loca  mimfterii 
cauia  rclcgcntur.  Sic  Mofes  Ifraelitarum  cx 
Man  paftum  &  veftitus  dtxtp^e^av  ad  om- 
nes  artates  accommodat.  Itcm  ad  omnes 
alios  qui  a  Deo  ad  aliquod  obfequium  mit- 
tuntur,  fperandum  cft  &  cxpcttandum:  ma- 
xime  cum  pafti  funt  .i  Deo  ,  tum  cum  illis 
parumfuppetcb.it. 

Nec  verohic  Chriftiprovidcntiamquis  & 
.  cura  in  fuos  jure  requirat,  &c.  Perinde  cnim 
facit  ac  ii  princeps  magnus  Icgatum  mittes, 
nihil  illi  in  viaticum  det,  quod  rcgiones  illx 
omnes  per  quas  egreflurus  lit  legatus  ad  fe 
pertinercnt ,  &afuis  villicis  occuparentur, 
cum  quibus  ctiamde  Iegati  ahmentis  depa- 
c"tusciTct:undeetiamcommodilTimelegato 
line  ulla  cura  profpiciatur,  aut  etiam  ex  im- 
pedimentorum  diffcultate,  &c.  pa£W;.  Hoc 
non  minusnovum  &infolens  videatur.Cum 
cnim  tanquamagniintcr  lupos  Chriftiiplius 
tcftimonio  cmittendi  clTcnt ,  atque  adeoi 
peccatorum  &  fcclerum  reteitione  eos  irri-  [ 
taturi  eiTcnt ,  mirumeft  cur  illis  gladii  aut 
baculi  fublidium  eripit.quandoquidcm  iner-  ' 
mes,  homines  alioqui  non  nocituros,  ut  no-  j 
ccant  quodammodo  irritamus:  tritumenim 
cftfermone  provcrbium  ,  gladii  aut  baculi 
geftationcm  pacem  confervare.  Agnum  ve- 
ro&  quidcmincrmen  lupoobjicere,videtur 
inconfultum.  Principum  legati ,  publica  ride 
muniuntur :  armis  &  comitatu  fatellitioque 
ftipantur  &  muniuntur.  Sed  hoc  iit  ut  Dci 
ctiam  providentiam  melius  &  plenius  degu- 
ftarcnt  in  illis confervandis,&  hoftinm  &  in- 


l      L     1     C     A.  4«) 

fiiientium  conatibus  cohibendis  frangendil- 
quc.  Ille  enim  eft ,  qui  ora  leonum  occludic 
ctiam  famclicorum.  Dan.  Idcm  qui  Ifraeli- 
XM  a  draconibus  &  ahis  immambus  fcris  in 
horribilidefcrto  vindicavit,  Deitter.  8,15.  5c 
£/&.45,7.  Chriftus  igitur  fidc  publica  multo 
prxftantiorc  fuos  munit ,  quam  Rcges  fuos 
legatos.  Chriftus  enim  iibi  &  fuis  non  folum 
homines ,  lcd  &  fcras  beftias  focderatas  ha- 
bet.  Quod  (i  lllis  frxna  remittat  ut  in  fuos 
infurgant,mcminerimuspromilli£/i.  49,1. 
1.  Hoc  autcm  ideo  facit  Chriftus,  quod  mc- 
tus  cx  pcriculis ,  minifterio  obeundo  adver- 
farius  lit.  Vidc  1  Thefc, u, i$.  ltem  1C0- 
rinth.  16,10,11.  Ex  qtnbus  quanti  interdt  ut 
metu  vaccnt  intelli^itur.  Marci  in  fpecicm 
pugna  concihatur  :  quod  ibi  pcr  baculum, 
fcipionem  intclligat  ,  cui  qui?  lterfaciendo 
innititur :  hoc.  autem  loco'  lnftrumentum, 
quo  quis  vim  infcrat  aut  propellat. 

Riuo,qnod fit operanus  fito  alimenta  ytit-  'df*t  j'»* 
cas  vcro  ,  mercede)  digmts  ,  fubjungitur.  In  "'  f*"™ 
quo  alludit  ad  fecundam  limihtudinem  peti-  "!"' 
tam  a  mefloribus  :  quod  aptillime  luiic  loco 
convenit.  Cum  enim  omnibus  operariis  ci- 
bus  &  merces  cx  opere  debetur,tum  mcflo- 
ribus  prxcipuc  ,  quorum  opera  de  alimcnto 
in  univcilum  annum  profpicitur:  &  quorum 
labor  eft  pcrquam  opcrofus  &  gravis.  Vnde 
vel  equis  lplis  meiTis  tcmpore  frxno  &  capi- 
ftrofubdu£tis,ex  frugibusaliquidapponunt: 
&  bovi  trituranti,osnon  obligant.  Opottet         • 
enim  barbarum  &  immanem  efle  cum  qui 
cibum  llli  non  fuggent ,   cujus  opcra  111  an- 
num  integrum  mcnfa  paratur.  Vnde  ctiam 
lacob.  5,4.  lingulariinjuftitix  ducitur  mer- 
cedem  meflorum  detinere. 

Sed  hoc  loco  occ«m'r,quomodo  hoc  con-  qutmmla 
iiftat  cum  fuperiori  prxcepto  ,  Gratts  tfttt  ttmm  b/cc 
largiendi  ? 

Refp.  Noninftitui  mcrcaturam  ii  mercc- 
dem  &  prxmium  ahquod  labons  vcl  paclo 
accipiant,  quandoquidem  terrena  nullo  mo- 
do  cum  cocleftibus  appendi  poflunt.  Deinde 
ctiam.quod  miniftcr  fponte  &  prompte  mu  - 
nus  obit ,  non  lucri  dulccdinc  captus  ,  fed  il- 
iud  tantumfec~tans  quoad  poflit  munus  fuum 
obire  :  ut  miles  pius  non  ob  ftipendium  fed 
Reipublicx  cwCi.  Scd  quia  illud  prxftare 
non  pollit  line  ftipendio,  idco,  &c. 

®it&rititr  etiam  quomodo  coniiftat  hxc  tti.rm  <jut 
ratio?  Non  enim  proiude  fequitur  hxc  ad-  bmcmtr- 
miniculavitx  fuppeditata  iri ,  quod  miniftn  """"  ''•"' 
Uis  digni  funt  :  quandoquidcm  ca  cft  homi-     '  n;>M 
tantis  beneficiis.non  u 


fftUtd  Ur- 

i.UJturi 


uum  in<jratitudo,i!t 


M  rn  rn  3 


modo 


dumq 
dieiiii 


464  H      A      R     M 

niodo  immemores  ilnt ,  fed  incomparabile 
hoc  bcneficium  probris  S:  verberibus.com- 
penfant.  Si  quidera  prodignitate  homtnes 
cumminiftnsagerencarn-iiaiencumrirmum 
eflet :  fed  cum  non  Eiciunc  ,  non  videcur  re- 
«fte  concludi  a  Chrtfto,  ideo  xs  &  pecuniam 
non  cile  ferendam  ,  quia  funt  operarii  digni 
mercede. 

Refp.  Hoc  nonad  auditores  feu  fruges,fcd 
ad  Dominum  meflis,  id  eft,  ipfum  Chriftum 
referri :  quaii  dicerct ,  cum  ego  tanquam 
Dominus  meflis  vos  mittam  ,  ne  dubicecis 
quin  vobis  de  neceflanis  ad  culcum  profpi- 
ciam.  Eoque  difcimus  ,  miniftrum  non  cam 
cnrn  hominibus  quam  cum  Deo  rem  habere, 
qui  juftus  &  fidelis  eft.  Hinc  etiam  colligi- 
tur,  otiolis  non  dcberi  merccdem. 
Verf  ii.  Quod  dixerat  de  vitxcultu,id  primo  loco 
^ipui1  ///ajexfcquicur :  docetque  modttm  &  rationem 
vd/njhln  quam  tenerent ,  in  viftus  adminiculo  acqui- 
tfiyirtcn-  rcnd0-  Cum  vero  pecunix  ufum  hoc  icinere 
iliis  incerdixic ,  juftum  &  conccflum  illis  vi- 
dcri  poflet,  ut  a  quibufvis  qui  alimenta  fup- 
pedicareparaciforent  victum  acciperentjta- 
men  hoc  illis  non  pcrmittit ,  fed  anguftiori- 
bus  fpaciis  eos  conftnngit,  illis  uc  ab  iis  tan- 
tum  accipiant  qui  digni  forent  pra:cipiens : 
eoque  accurate  pcrveltigandum  qui  llli  de- 
mum  eflenc.  Voluit  igitur  deledtum  haberi 
hofpitii ,  deleftum  vero  pecendum  non  ex 
hofpicis,  auc  lauticiis,  aut  opibus.fed  ex  ejus 
pietate  feu  dignitate:  &  noncfle  adeunda 
hofpitiain  quibus  Iautius  excipiantur,  fed  in 
quibus  gratius  &avidiusamplexarcntur:nec 
tantum  ilfud ,  fed  in  quibus  Euancrelii  caufa 
gratiores  &:  magis  exoptati  eflent.  Hanc  e- 
nim  dignitatem  Chriftus  lic  definire  vide- 
tur,fciiicec  li  omnes  cxcipiences  eorum  por- 
ro  doftrina:  aurem  prxberent.  Hxc  etiam 
dignitas ,  fide  conftat ,  ut  Aclor.  cap.  16, 
•uerf.i^.  Vide  Aclor.cap.  2.1  ,  verf.  4,  &  8. 
Item  Luc&cap.  10.  fiiii  pacis  uel  pacis  fiu- 
dentes. 

Hinc  eft  ut  Deus  Propheta:  ad  Ieroboa- 
mum  legato  ,  prxcepit  ne  ibi  cibam  fume- 
ret.  Noluit  enim  Deus  cum  illis  cibo  &:  po- 
tu  fuos  communicare ,  qui  ipli  omnem  cum 
iilo  commuiiicationem  refpuuntmeq;  men- 
fxeorum  convivamadhiberi ,  quiadiplius 
menfam  adjungi  &  aggregari  recufaut.  Qui 
cnim  tpiius  delicias  contemnit ,  meretur  ut 
illius  tenuitas  &  mendicitas  a  Deo  concem- 
nacur.  Sordes  enim  funt  exquifltiflima:  epu- 
iic  ,  (I  cum  Euangelii  deliciis  conferantur. 
Non  vult  enim  Deus  tllis  obftringi.  Quod 


cum  Dettt 
1'ctuerit 
cum  tndi- 
bnis  cibum 
Jhmtre; 


O      N      I      A 

ex  promiflione  fieret ,  qua  pollicitus  eft  fe 
benedifturumiis  quifuis  benedicunt ,  Ge- 
nef.it.  Deir.de  ectam  noluic  donorumfuo- 
rurn  divitias  &  clenodta  illis  communicari. 
Apparcc  enim  ex  Luca  c«/uo.pra:cipue  co- 
rum  xgrocos  fanandos  fuifle  ,  quidticipulos 
excepiflent .  Vc  enim  magni  principis  le- 
gati  duplo  aut  quadruplo  compcnfant  quod 
m  lllos  infumptum  fucrit  ;  iic  &c. 

Huc  ctiam  pe-ftiuct.quod  pacem  illis  ap-  eontradi- 
prccari  debebant  a  Deo  :  quod  illis  cum  ad  &"  tA"m 
hujus  tum  ad  futura:  vita:  rattonem  ,  pluri-  '!^'reca' 
mttm  allaturum  erat.  Sicut  enim  ohm  be- 
nedictiones  in  manu  Abrahami  Ifaaci  3c  Ia- 
cobi  depoiita:  iunt  ,  ut  illas  ad  fuos  transfe- 
rant ;  iic  ctiam  in  difcipulis.  li  enim  erant 
magni  ChnftiEleemaiinarh  feu  difpenfaco- 
res,  quorum  opera  Chriftus  fua  dona  eximia 
diftribuebac.  Simul  eciam  alludic  ad  Cadu- 
ceacores  (Heralds  fent  to  bttreat  of  peace)  & 
fxciales ,  qui  pacema  rege  qui  lllos  lega- 
vic  offerunt.  Nunciorum  prxterea  apud  fe 
divertentium  hofpitio,teftimonium  (ibi  ple- 
nius  reconciliati  iplis  Dei  collegerunc.  De- 
nique  ora  illorum  obftruuntur  hoc  pafto  , 
qui  cx  hofpitis  moribus  de  iis  etiam  qui 
apud  eos  divertunt  jtidiciumfociunt. 

Hinc  ctiam  colligitur  ,  quam  omnes  pii  indcqua 
rationem  fequantur  in  eligendis  hofpitiismt  l>ot}"">- 
fcilicet  quoad  commode  fiat  pios  libi  hofpi-  r"m  r"."' 
tcs  deltganc.Hujus  rciexemplum  egresaum 
exftat  Judic.10,1,12..  Si  enim  nos  ipfos  fpe- 
clemus,ubi  majoremfecuritatem  confequa- 
mur ,  quam  in  llla  domo  qua:  manu  Dei  le- 
gitur,  &  ubi  pax  Dei  eft:  (in  hofpitis  bonum 
&:  commodum  ,  quibus  magis  benefacien- 
dum  quam  fidelibus  ?  Quod  idem  in  aliis 
operibus  &:  opificibus.quorum  opera  uti  co- 
gimur  ,  tenendum  eft.  Hic  adhibe  quxdara 
de  Medici  delcdlu.  Nam  cum  alienos  adi- 
mus  ,  non  (Ine  contumclia  Chriftifit.  Sci- 
mus  in  regis  familia  &:  nobiliflimi  viri  xdi- 
bus  omnes  artifices,  &:  operarios,atque  alios 
ad  confervationcm  familix  neceflarios  ad- 
miniftros ,  domcfticos  efle  &.  domo  princi- 
pisali:  idque  non  tantum  ut  familix  pro- 
fpiciatur  ,  fed  etiam  uc  hoc  dominodomus 
honori  lit.  Cura  igitur  Chriftus  canquam 
munificencifTimus  princeps  omnes  hujuf- 
modi  domi  fua:  habeac ,  cur  illos  foris  qux- 
ramus  ? 

Qtiod  autem  docet  ibi  mancndum  quoad  ihi  iSlt 
itrbe  exeant ,  eo  indicat  hofpitium  uon  efle  rnmmdmt 
mut.indum  ,  nec  a  domo  in  domum  cx  ho-  «onecurbe 

r  .   ..  .  ,  ■  •  ,  cxeitnt,  & 

fpitn  tenuitate  aut  vihtatc  commigrandum.  cx a*,*0fuit 
Quamobrem 


vrfetn-  Quamobrcm  apud  tucam  prxciptt,  utex 
ttnm;  iis  qua:  mcnfx  apponuntur.vefcercnrur.Non 
vulc  Chriftus  fuos  cfle  mollcs  &  delicatos : 
coque  fuis  excmplum  fape  prxbuerat  f.-u- 
galuatis ,  eofquc  ad  viliorcm  menfam  afluc- 
tcccrat,  ut  cx  aliquot  paftibos  conftat :  quos 
cum  ex  delicatifliruis  cibis  inltruerc  potuif- 
fct ,  cx  pifcibus  tamcn  &  hordeaceis  panibus 
menfam  illis  iuftruxir.  Vidc Philip.  4,  11, n. 
Nam  li  deprehcndcretur  nos  parum  xque 
holpicii  tenuitatem  fvrre  ,  hofpitem  pudefa- 
cimus  :  quod  &  illum  &  alios  a  vcritate  am- 
plectenda  dctcrrcat.  Si  l.uitius  accipiamur, 
hac  Dei  Iargitione  Iicct  utamur :  li  viclus 
tenuiorfit,  tamcn  memincrimus  cocontcn- 
tielTe. 

Quod  li  qtiis  tiicat,  hoc  modo  illos  alicui 
nimio  oncri  futuros,  quod  cx  commigratio- 
nc  levari  potuit. 

Rejpondeo,  ex  multis  liquere,  illos  diutius 
in  opptdo  aliquo  lubliftcrc  non  debtnfle. 
hinctlcU-  ^IC  l°cus  oporrunus  yiderur  ad  eorura 
cix  ncn  luxum  perftringendum  ,  quibus  cum  i  fuis 
cmftci.m-  heris  liberaliter  profpcfcum  fit ,  tamen  illis 
**•  non  confciis  atquc  adeo  invitk ,   delicias 

confcitantur.  Homeremlibi  admenfum  ha- 
bcnt  qtti  abunde  fufRciat ,  &  tamen  eo  non 
acquiefcunr.  Etquidemii  refte  rem  repu- 
tant,  a  Dcofibi  prxftitutumbabent :  nam 
heriprxfcnptum  modo  honcftum  &  legiri- 
mum  Dei  prxfcriptum.  Quod  qui  violat, 
quam  illud  impunc  non  aufcrar,  difcat  ex 
Num.  ii,  s;,  6.  Tametlt  enim  non  fumus  in 
deferto  ubi  prxftcres  palTim  volit.mt ,  qni 
nos  puncrant ;  tamcn  poteft  dominus  ftimu- 
lum  cofcientii  facilc  inferre,  quem  nos  non 
t;m  facik  eximamus.  Huc  acccdit  etiam 
mendicitas ,  qt«  iftas  deliciw  comitatur. 
Proverb.  11.  Scntio  hae  ex  parte  dominum 
me  humiliafle,  &  eiFecifle  ut  prx  pudorc  d- 
ciem  mcam  averram.  Credideram  ,  atque 
adeo  gloriatus  eram  ,  frucrtim  Euangelii 
multo  plcniorem  in  omnibtts  fere  RrtuTum, 
ouam  qiuntum  jam  invitus  ccrnere  cogor. 
Equidem  putaram  EuangeMumad  illttd  ob- 
fequium  vos  comparafle  ,  ut  fi  vos  illa  dcfi- 
cerent  quibus  ex  xquo&  jure  fruamini ,  ta- 
men  illud  tolerar.ter  Euangeliicaufa  paffuri 
fuifletis :  eftne  autem  credibile  dc  hac  rc 
rcprehenfos  non  acquicfcere/cdiniiloyqui- 
bus  obteperare  debens  obmurmurire":  Deus 
obfcquii  vcftri  in  re  tarti  facili  periculum 
capiens ,  fi  hic  rcfraclarii  inveniamini ,  quid 
de  reliquo  fperandum  !  Hortor  hic  delin- 
«juentes ,  firuul  ectam  eos  qui  fui  juris  fiint, 


E       l       I       C       A.  4*5 

rogandi  funt,ut  excmplofuorcliquis  in  par- 
fimonia&frugalitatcprxluccar.t.  Si  domi- 
ni  iniqttum  aliquid  vobis  obtrudcrent ,  pto- 
fitcor  me  non  minore  fevcritate  in  illos  a- 
fturum  quam  in  vos. 

Perpacem,  intelligitur  ,  falicitws  omnis  Vcrf.  12, 
«eneris,  hrtjxs  &futur*  vii£  ,  extcrna  ^j»  m-  ' J" 
terna,  anims  (S>  corporis. 

Pax,  quam  apprccari  jubentur  ,  dc  more  Vnitfxx 
patrix  fiebat :  ut  Iud.  6,13.  &  19,2..  loh.io,  '"*  "Jt 
S.&i  Ioh.epijlclaverf  10,11.  Deinde  ctiam,  yt 
lcgationis  quam  obibant  pcrfonx  compete- 
bat.  Quamobrem  non  tam  tit  privati  homi- 
ncsillam  apprecabantur ,  fed  ut  IegatiDei 
eam  offerebant ,  &  tanquam  depolitarii  ad 
ufum  eorum  quibusilladeftinabantur.  Hinc 
pcrfpicitur  rainiftrorum  partes  efk,  pro  illis 
prcccs  conciperc  ,  a  qmbtis  adminiculapro- 
movendi  Euangehi  acceperunt. 

Pollicetur  porro  Chnltus  pacem  &■  foclt-  <!"■"' ''* 
citatemillis  prxftitam  iri ,  &  certe  exhibi- 
tam  ,  prout  Apoftoli  illis  apprecantur.  Sicut  ' 
rexiisqux-a  legato  gcrtintur  fe  obftringit, 
modo-fc  finibttsfuisconcmeat  ;  fic  Chriftus: 
Qiiornmcu/ique  remiferitis  peccata  remitten- 
tur  Ioh:  10.  &  Ierem.  i.  ad  &difcandum  cjp 
planta.idum.  Hucarceffanttir  qux  paulo  an- 
teadnotantur.  Tametli  emm  prccatio  pri- 
vati  hominis  modo  jufti  eflicax  fit ,  tamen 
mnlto  eft  erftcacior  miniftri.  Vide  Genefio, 
6  Quod  li  adpoftuktaprivatihominisDeus 
fimilia?  benedicit  ,  utin  lacobo  &  Iofepho; 
quanto  magis,  &c.  Et  fi  Obcd  Edom  ob  ar- 
ca;  przfentiam  in  tota  cjus  familia  benedi- 
ct us  eft,  &  multis  beneficiis  afTe&ns;  quanto 
1  magis  qui  miniftium  EuangeJii  domo  fua 
accipit,  qui  pleniorum  prxfentil  divinx  re- 
prxfentationem  exhibet ,  quam  arca  potuit: 
fedde  benedicrione  in  privatas  familias  alius 
crit  dicendi  locus.  Quodfihomines  probe 
expenderent ,  nunquam  deliftcrent  quoad 
miniftrnm  mftruclum  &  legitimum  fibi  3d- 
fcivifleiK. 

Qux  enim  familix  miniftros  exopienti  ,>..  it\<wt 
pax  a  Dco  prom.rtitur ,  eadem  apud  Lucam  «1  tnit^rx 
&  civitati  illum  ampleclcnti  promtttitur. r"'""" 
Tam  cnim  prolrxa  Det  benedictio  Euangelit  "n"nl'" : 
prxcones  comitatur ,  at  proindeillaurbem 
univerlam  atque  unam  familiam  locup!et.-.re 
Sc  exornare  polHt.  Sicut  cnim  aquarum  du- 
ftns  familix^  inferriens  fi  ad  publicos  ufus 
traducatur,  tam  urbi  quam  olim  famihx 
commodus  eft.  Et  ut  fuffimcntumfragraiis 
tam  plurimis  quam  uni  gratum  odoreme- 
mitlit;  fic  ,  &c.  Hoc  vidcre  eft  in  Iofcpho: 

priraum 


iUa  indi- 

tpprec.itio 
irttl.%, 


erquenid- 
tedtHio  <\t- 

ClHhtttfTy 


VcrC  14. 
<]w  emmu 

«£jtf!i/!i- 
mt: 


4«<f  H     A     K     M 

priraum  humili  loco  Conftitutus  ia  domo 
bcnedidtionem  tantumaccepit,  in  negotio- 
lis  &  occupatiunculis  illis  quibus  addiclus 
erat:  poft  veio  aihoneftiorcm  locumeve- 
c/tus ,  eandem  in  iis  qua:  procurabat  benedi- 
ttionem  accepit  &:  expertus  cft.  Quod  cum 
Eunuchus  advertilTet  tandem  toti  eum  fa- 
nulix  prxfecit:  unde  omnia  iafamiliafuc- 
cedebar.t.  Qum  etiam  regno  prxfcCtus,&  a 
Pharaonc  fccundus  in  regno  creatus  ,  omnia 
per  univerfum  rcgnum.&c.  O  igitur  vere  a 
Propheta  didura  ,  dccoros  efle  pedes  Euan- 
gclizantium  pacem !  Idem  in  Republica  cer- 
nitur,  cum  pii  Magiftratus  cliguntur. 

Quod  (i  res  fecus  fe  habent  quam  fima 
accepiftis ,  indignique  reperiantur  hac  pace, 
quod  precati  eftis  ,  irritum  erit  quod  ad  eo- 
rum  rationes  attinet ,  &  pro  non  dicto  acci- 
pietur.  Non  Jgitur  ei  profutura  cftaliorum 
dehoipite  vcftro  honefta  cxiftimatio ,  ni(i 
cum  fe  factis  prxftct ,  qui  fermone  aliorum 
celebrabatur.  Vt  etenim  hominibus  impo- 
nat ,  Deus  tamen  non  irridetur.  Pax  eoim 
non  erit  impiis ,  federunt  tanquam  propul- 
ium  mare  &  agitatum  ,  quod  ccenum  &  lu- 
tum  ejicit  Efa.  57,14,15.  Et  Gal.  6.  pax  fu- 
per  Ifraelem  Dci.  Quanquam  igitur  hicin 
Eccleiia  inter  cxteros  lint  apud  quos  Dei 
pax  proponitur,&  quibus  apprecatur,  tamen 
non  magis  inde  proiiciunt  aut  pace  com- 
municant,quam  petram  pluvia  emollit.  Stu- 
deamus  igitur  (inceritati :  nam  (i  centies  au- 
diamus  Euangelium  ,  nili  illud  prompte  ex- 
ceperimus,6Vc. 

Non  tantum  vero  revocabit  gratiam  vo- 
.  to  Apoflolorum  apprecatam  ,  fed  loco  be- 
ncdidtionis,  gravis  &  accrba  horrendaque 
Dei  maledidio  attrahitur.  Sic  edgravis  Det 
odor,  in  iis  quipcreunt ,  tj>c.  Cor.  Hebr.<\.  est 
glttdisis  bipennis.  Efai.  19,17.  &  Efai.  31,15. 
Euangelii  prxdicationc  cum  defertum  in 
Lebanon,tumarvuminfyIvamconvertetur. 
Quorum  pofterius ,  idem  eft  cum  eo  quod  a 
Servatore  dic:tnr  ,  Etqui  non  habct,  id  qttod 
habet  anferctur,  Matth.  1 3 . 

Qium  reroatroxillisexitium  immineat 
cxadjundo  figr.o  declarat,  quo  jubcntur 
pulvcrem  pedum  adverfus  illos  excutere  : 
declaraturihac  cercmonia  ,  eosab  Ecclefia: 
cxtu&  communione  ,  &  .i  populo  Dciex- 
culTos  &  abjedtos  efTe.  Sicut  NebemUj.  di- 
fcrte  in  conlimili  ceremonia  cxponitur. 
Quanquam  hac  ceremouia  videtur  iignifi- 


O     N     I      A 

cantius  hoc  fieri.Exciitienim  tanquampul- 

verem  viliflimuro.idquea  pcdibus.majorem 

dcteftationem  dedarat :  tanquam  doceret, 

ne  infra  infimos  in  Eccleiia  conftitutos  cfle, 

tametli  illi  fc  &  eos  alii  inter  prxcipuos  & 

antelignanos ,  feu  tanquam  gregis  arietes, 

I  reputarint.  Hac  igitur  ceremonia,  tanquam 

iigillo  quodam  ,  eorumperditio  &  cx  rcgno 

Dei  exiliura  oblignatur ,  qui  miniftenum 

Euangelii  refpuunt  :  &  qui  defalute  certio- 

res  fieri  recufarunt.de  cxitio  fuo  arterno  certi 

&  mdubitati  reddentur.  Exemplum  exftac 

Acl.  13 .  Nec  omnino  huic  difTimile  cft  quod 

Prophetx  Ieroboamum  admonentiprxce- 

ptum  eft  ,  ut  nec  biberet  nec  ederet  eo  loci, 

nec  eadem  qua  venit  via  rediret.  Qup  do- 

cetur  omnem  illis  cum  Eccleiia  communio- 

nem  &  focietatem  ereptum  iri  ,  ut  nihil  illis 

fupereiTe  pofTit ,  niii  relipifcant,  quam  hor- 

ribilis  divini  judiciiexfpedatio. 

Hoc  loco  difcimus  quam  execrabiles  funt  hme  Eum- 

qui  Euangclium  repudiant ,  quam  etiam  a  ssl""">'- 

piis  exiftimandi  funt  quicquid  vel  alii  vel /""''•""" 
■   tz  1    r  r       •         vt  .  qu.tnt ext- 

ipd  de  le  ientmnt.  Nec  tantum  cum  pulvere  cr4i,,itr 

fed  cnm  cxcrementis  cumque  aliis  peiTimi 

odoris  rebus  componuntur,  ututfuffimentis 

&  aromatibus   redoleant  &  perfundantur. 

Quanquam  aute  hxc  ceremoniain  Ecclelia 

jam  non  ufurpctur.res  taraen  ipfa  manet,fci- 

licet  ut  ii  homines  qui  Euangcliu  rcfpuunt, 

a  Deo  abjiciantur,  eique  execrabiles  iint. 

Qucmadmodumautcm  pace  a  miniftris  ap- 

precata  illa  infequuta  eft,  ita  excuiTis  ab  Ec- 

defia&regno  Chrifti  miniftrorum  fenten- 

tia ,  &  tanquam  gladio  verbi  &  cenfurarum 

Ecdelix  refectis ,  omnis  infoelicitas  accidit. 

Protedione  regni  unius  exdufus ,  illam  alio 

regno  recupcret;  fed  regno  Dei  exturbatus, 

ubi  tandem  confiftet ,  cum  Dci  rcgnum  per 

totam  terram.&c.  Tanquam  igitur  profuga 

Cv  erro  erit.Cayno  fimilis.ubicunque  egerit. 

Quam  verohorribile  hoc  lit ,  poftdeda-  VerCrj. 

ratur  ,  cum  pejoreloco  futurus  pronuncia-  '°r"m  ""' 

tur  quam  Sodoma?  aut  Gomorrhx  cives. 

Erant  illi  item  ab  Ecdelia  extorrcs.cV:  xter- 

nx  ignis  fupplicio  conftridi :  fed  illis  adhuc 

deteriusaliquid  in  die  judicii  accidet.  Co- 

gita  quid  evenerit    Ammonitis ,  pacificos 

Davidis  caduceatores  contumeliofe  tractan- 

tibus.  Quod  fi  tam  chare  conftet  mortales 

legatos  fprcvilTc,  quid,  iVc.Hoc  eft  enim  di- 

cerc  Dco,  rcccde  a  nobis ,  fcientiam  viarum 

tuarumnoliimus.  lob.  11. 


'feitr. 


M  A  TT  H. 


A. 


4«? 


M  A  T  T  H.  eap.  10.  a  verf.16,  adi}. 

ifi  Ecce,  cgo  mitto  vos  ut  oves  in  medium  luporum  ;  ejloteigttur  prttdentes  ttt 
fcrpentes ,  &jimpltces  ut  columbx. 

1/  C.tveteveroabbominibus:trjdcnteiii;nvosincoiifejfu5,  &  in  conveniibii: 
fuisflagelhbunt  vos. 

tS  Sed&adprtfidesacregesduccminimc.icaufa,  uthoc  fit  eis  &  Gentibtu 
teflimonium. 

1 0  Sed  qtium  tr.tdent  vos,  ne  efiotefoliciti  quomodo  atit  quid  loqttamini :  dabitur 
cnim  vobis  illo  momento  quod  loqu.imim. 

,20  Non enitn  vos eflts  qui loquimiui ,  fed  Spiritus  Fatris  vejlri  is  cft  qui loquitur 
in  vobis. 

21  Tradetautemfraterfratremadmortcm,  &  patcr filium  :  &  infurgcnt  li- 
beri  in  parciues,  &  morte  mult.indos  eos  cnr.ibunt. 

22  Eteritis  exoft  oitihibuspropter  uomen  mctim :  verum  qui  fujlinucrit  ad  fi.ein 
iifquc ,  is  fervabitur. 


A  n  A  l  r  s  1  s. 

ADjun&um  periculum  notat  inquofuturifunt 
tattone  legationis,  quod  atguiturab  adjuncta 
tam  Apoftolorutn  manfuetudinc  quam  adveifa- 
lioium  ciudclitate, quoiuin  illa paii  ovium  ,  h.rc 
pati  luporum  illuftratur  :  quod  peticulum  ampliti- 
cat  ab  adjunclo  numcro  ,  dcinde  a  fub|ecro  ,  tot  e- 
nim  3c  tanto  numcio  fututos  lupos  prxnuntiat,  ut 
illos  undique  cingant  atque  circumdcnt :  pono 
etiamadhucamplificatab  adjuncra  novitatcSc  in- 
expe&atione,  quamdeclaiatin  voce,  Eccc.  Cuius 
in  advetfatiis  crudclitatiselfectumeifedcbet ,  in 
Apoftolispiudentia,  qu.xamplificatuipatibusfet- 
pentis ,  &  fuo  diveifo  tyncctitatisdcclaratur ;  qux 
ctiam  fynceiitas  fiiopaii  illufttatui ,  columbaiu.n. 

ferf.\j,\%.  Aliud  efteftum  Apoftolorum  no- 
tatex  piudentia ,  tanquam  caufa  ptofiucns ,  nempc 
ut  fibiabhominibuscaveant :  quod  efteftum  fua 
caufadeclaratut,  nempe  hominumnonicgenito- 
rumineoseffcctis :  quidiftiibutionefubjettalu- 
dzomm  Sc  Centium,  item  diftributioneeffecla 
pioditionis,  rlagellationis  &  ductationis  coram 
regibus  8c  principibus  dectatantut:  item  caufis  hu- 
jus  tam  ciudelis  peifcquutionis ,  nempe  efiiciente 
refpeftu  adverfatioium  piomulgationegloiizdi- 
vinz  :  finalis,iefpectu  Dei, ut  veiitas  Euangelii 
teftatamaneat. 

yir/.\i).  Piolepfis,  cujus  oecupatio  petitur  ab 
adjunitaanxietateanimi ,  cum  idiotzcotamiegi- 
bus,  &c.  fiftcntur,  quia  loquentur :  fubjectio  eft  ab 
eftettis  Apoftolotum,  nedehacieansiifint:  cujus 
caufaaftignatui,  quia  Deusillisfuggeiet  ncccftaiia; 
quod  ctiampoiiodeclatatut  adjuncto  momcnto 
tcmpotis,  quo  feimonis  beneficio  opus  habent. 

Verf.io.  Confiimat  illud  a  caufn  ,  nempe Spni- 
tu  Sancto  qui  lermonem  luppeditabit :  quod  pono 
difpaiatodeclaiat,  ncmpenonefle  Apoftolosqui 
loquumur;  vcl  ratio  dici  poteft  a  difttibutione 
lubjedti ,  vel  eft  Spiritus  Sanftusquiloquitur ,  vel 
vos ;  fed  vos  non  lcTcuiimirii ;  ergo  Spititus  Sanftus 
in  vobis  loqnitut. 

Verf.n.  Amplificat  peiiculum  pcrfeqmmoriis. 


quod  propofucrat  a  telatis  maximc  neceflarioium; 
quod  amplificatut  ipfaforma  &  fpccic  peifcquu- 
tionis  ad  moitem  ufque." 

Vcrf.11.  Caufam  allignatx  hujus  perfequutio- 
nis,  odtum  Apoftolcrum  pioptct  Cluifti  nomen; 
deinde  ad  patientiam  adhoitatui  ab ad|uncta  mci- 
cedcztemzfalutis. 

METAPHRASIS. 

N£  vobis  inopinanttbits  periculttm  ingrtt-  16. 
at ,  confiderate  tne  qtti  vos  chare  com- 
plettor,  vos  tamen  non  ita  muleoposl  miffuritm 
tam  inermes,  ifj  adrefistendum  impares  qtiam 
fttnt  oves  qus.  a  pluribtts  LltpU  ,  eifque  ilias 
ttndtqtte  circumfislentibus.oppugnanttir:  qttod 
tamen  non  ita  tntelligi  velim  ,  ac  fi  vos  Lupis 
devorandos traderctts  ,  a;tt pcr  omnia ovis  in 
vobis  ingcnium  probem  ;  volo  ev.im  pruden- 
tiam  ferpentttm  vobts  tutandis  (jf  diclinandts 
adhtbeatts  ;  fedqiti  (ne  in  vulpinam  fiaudcm 
tranfeat)  cum  fynceritatc  columbina  conjun- 
Ela  fit .  &uos  dixi  Lupos,  hos  homincs  intelligo,  1 7. 
qut  mcre  antmalcs  fttnt ,  fpirims  expertes  ,  a 
qmbtu  qit.intumctinqitc  externa  jpecie  httma- 
nis  &  ingenio  facili,  cenfeo  caieatis.  Tradent 
etemm  vos  ad  ltidiorum  f/nedria  dttcendos, 
&  in  pnllicis  eorttm  conventtbns  fiagellandos. 
Keque  vero  fbram  lud&is  tnodo  ,  fed  ctiam  i3. 
provinciarmn  priacipibus ,  atqite  adeo  ipfis  re- 
gibws  vosfiffent,  non  ob  malejicia  {fiqiufor- 
te  admtferitts)  fed  odio  veritattt ,  qttod  tn  mc 
cjut  authorem  rednndat :  utttt  autem  hoc  vos 
incommodo  aliquo  ut  affiaant  fecerint;  famen 
quod  ego  mihi  propono  hoc  esi ,  tttfidemvc- 
ritati  Euangelii  dero^antes  ,  graviorts  judi- 
cii  veslro  apttd  eos  tefitmonio  rei  peragantur. 
Sislendtsautemvobts  idtotts  coram  principi-  jj, 
N  n  n  bus,cum 


4<rs 


H    X 


bm.cum  V.teris  tumpotcntia  inflruciis,  occur- 
rat  dijfialis  cogitatio  ,  quid  ilb.s  refpondeatij; 
fed  ammos  vejiros  h&c  cura  ne  torqueat  ,  nam 
ut  fpntium  pr&medaandi  nonfit,  dabitur  vo- 

10.  biseoipfo  momento  qmdprdoqnamini.  Neque 
vero  de  hac  re  ex  fen/u  imbcdllitatis  veflrs 
flatuendum  erit :  quandoquidem  non  tam  vos 
qiiam  Spiritus  Dei  in  vobis  caufam  omnem 
hanc  defenfitabit ,  cautionem  ab  homintbws 
exponens  ,  vobisneminem  ne  ex  neceffariis  ve- 

2.1.  ftris  exctpto  .Gjuin  etiam  effraciis  etenim  omni- 
b:ts  vel  arclijftmis  fangurms  {$  cognattonts 
vinculis ,  fiater  germanm  fuum  fiatrem  ad 
mortem  ufque  traditnnvs  efi  :  quod  gravtut 
efi,  pater  prodet  funltberos,  &in  fuosparen- 

*■*■  tesltberitnfurgent  ut  illos  morti  tradant.  Hu- 
itts  vero  tam  atrocis  perfequtitionis  caufa  erit 
odium  ,  nonpropter  fcelera  fedpropter  nomcn 
meum  ,  quo  impulfiomnesfere  vos  profequen- 
tur  :  is  vero  qui  iita  £que  &  patienter  fufii- 
nens,  adextremum  ufjue  Spiritum  infufcepta 
•veritatis  defenfione  perftiterit ,  tterna  falute 
donab.tur. 

P  R  A  X  I  S. 

Verl.  1 6. 

^fmjhlu     TAs.]N!e  exfuperiorc  crationequofecuri- 
fefeadver-  _[  tatem  ^  periculis  polliceri  videbatur.quod 

,-, A    ,    nec  viauconcc  pecunia  nec  armis  uiftructi 
entta  maU  r 

tr.unim-     Iegarentur,  colligeret  le  lemper  ab  omni  pe- 

dum;         riculo  remotos  in.via  facili  &  veluti  tapetis 

ftrata  incelluros  ,  &  ad  nuptias  potius  quam 

ad  operoiioreni  aliquem  labore  profe&uros, 

eos  monet  ut  fetaquamadverfusluposcorn- 

parent.Quodadfecundamlegationemrefer- 

ri  oportere  videtur.  Quod  quia  incredibile 

videri  poiTet  cum  ad  Iudxos  uoicum  Dei  po- 

pulum  mitterentur.hac  demonftrationis  par- 

ticula  illos  ad  hanc  rem  animu  adj  icere  jubet. 

SiquidemadgenteslegatifuiiTent  qua:  cum 

Deo  foederata;  non  erant  ,  eos  in  lupos  inci- 

dere  tanquam  per  deferta  tranfeuntes  no- 

vum  non  erat.Sed  cum  ad  Ifraeiem  tanquam 

ad  urbem  aut  hortum  Dominf  mitterentur, 

lupis  occurrere  alienum  videatur.Atque  hoc 

ipib  magis  hac  admonitione  opus  habebant, 

quod  Populi  Dei  titulo  ,  ctrcWmciftonvs  nota 

tanquam  pelleovina  veftiti,difficiliusdepre- 

hendi  potuerunt.  Lupos  vcro  vocat  ,  quod 

in  illos  grailaturi  erant,  &  anima  eos  &  cor- 

pore  li  pofTent  perdituri ;  nec  lllis  magis 

parcituri ,  quam  lupus  agno  folet  indulgere. 

Adverfus  autera  hanc  difficultatem, 

duabws  illos  virtutibus,tan-  f  Prudentia. 

quam  armis  ad  dextram  &  li-^  Simplicita- 

ijiilramadhibitis,  inftruit,       ^  te. 


Ha:  virtutes  fumme  in  iilis  requiruntur.  liqaefer- 

Nam  nec  prudentia  major  eft  intcr  omnia  ?"""■'> 

animantia  quam  qua;  eftferpcDtis ,  nec  lim-  P""tenti*> 

plicitas  in  ulio  animante  magis  confpicua 

eft  quam  in  columba.  Et  ferpentis  quidem 

fumma  prudenna  in  eo  prtmum  cernitur  , 

quod  perfpicaciiTimis  oculis  iit  ad  profpi- 

cjendum  malum  adventurum :  quod  cum  fe 

incantationeadmortem  extrahi  conariani- 

madvertit,  una  aure  ad  terram  obturata ,  al- 

teramcauda  occiudit.  Huc  accedit  quod  fe 

in  omnes  partes  torquens ,  facihus  iftum  & 

vim  effiigit.  Sic  igitur  ferpentis  exemrHo 

aliquando  declinandum  periculum  fuga  ;  ut 

Chriftus  &  Apoftoli :  aliquando  filentio  eo- 

rum  qui  nobis  noccre  poilunt.ut  farpe  Chri- 

ftus :  aiiquando  appellatione  &  provocatio- 

ne  ;  ut  Paulus  cum  corruptehm  judicis  ani- 

madverteret :  aliquando  verborum  delini- 

tione ,  dummodo  id  vere  fiat ;  ut  apud  Feli- 

cem  Paulus ,  item  apud  Agrippam.   Ex  quo 

illud  perfpicuum  cft  ,  quanto  in  errore  ver- 

fantur,  qui  Theologia:  &  pictatis  profciTio- 

nem  a  fapienti  quadam  profpicientia  &  fo- 

lcrtia  disjungunt ,  arbitranturqucillud  eile 

Chriftiana  profeiTione  digniiTimum,  ii  quid 

citra  cautionem  &  circumfpectionera  apcr- 

te  fiat ;  ii  quod  verum  eft  femper  &:  apud  o- 

mnes  nullo  habito  delc&u  proferatur;  fi  quis 

pericuia  objedta  femper  adeat,  atqueadeo 

fponte  occurrat  ;  ii  crcdulus  iit  ,  &  minime 

fufpiciofus  ;  cum  diferte  dicatur ,  Chriftum 

fe  quibufdam  non  ciedidiSc  Ioh.cap.i.  tam- 

ctli  illum  magoi  facerent;  denique,ftupidif- 

limum  eiTe  aptiflimum  ad  Theologiam  pro- 

fitendam.  Atqui  videmus  contrafieri&re- 

quiri  in  Chriftiano  ,  fcilieet  ut  non  fit  pucr 

fenfu,  i  Cor.14,1.0.  Vide  Hof.7,11,11.  In  mi- 

niftro  requiritur  ut  ingenio  iit  experre&o, 

&  prudcns,  Matth.  14,15.  Vide  Ephefi<j,i£, 

17.  &  Colotf.a.. 

Adjunsitur  quoque  fimplicitm ,  quac  ad-  J^  "'"»- 
1  .,      •  ,   i°  •  •  o    bmafim- 

hiben  debet  tanquam  agnis  convemens  &„/Ifi//tff 

decora.  Sunt  enim  qui  quacunque  ratione, 

fraude,  mendaciis  &  lunulatione  ,  ii  poflent 

periculum  defleftere ,  feque  in  omnes  for- 

mas  convertendo ,  &  hanc  agendi  rationcm 

Chriftiana:  prudentiar  pallio  tegere  conan- 

ftir,  &  fub  fpecie  ferpentinx  prudentia;,  jure 

&  injuria  fe  malis  eximere  licere  putant.Sed 

Chriftus  prudentiam  ferpentinam  cum  co- 

lumbina  iimplicitate  mifceti  jubet ;  eoque 

(imulatio  in  Davidc  damnatur ,  mendacium 

ifl  Rahab  ,  &c.  Ideo  Paulus  noluit  pecunia 

ex  Fefti  rnanibus  redimi.  Serpentini  enim 

pruden- 


Verf.  17. 
,/t  ijoibm 
Inminibuf 
^tpojitlii 
antndtmi 


E  V  A  N  O 
pcudentia  nifi  columbina  Jimplicitacc  mi- 
f«atur,inDiabolicamaftutiamtranlit  ;  & 
iimplicitas  columbina  nili  ferpentina  pru- 
dentia  condiatur  in  ftultitiam  commutatur. 
Hic  (in«  illa  fa»ua  &  inlipida  eft :  altcra  ve- 
ro  line  hac  ,  nimium  acris  &  acerba  :  con- 
juniftx  vero  ,  plurimum  profunt ,  ut  disjun- 
i\x  nocent.  Narn  hinc  vuipes  ,  iftinc  a(i- 
ni  eflemus  ,  (i  aut  prudentia  (inc  iimplici- 
tatc  ,  aut  limplicitatc  iine  pnftlentia  utcre- 
mur.  Quamobrem  hic  etiain  locum  habet  , 
quodDeus  comitnxit  homo  ne  feparet.  Hinc 
etiam  colligitur  ,  quam  paruni  pie  &:  Chri- 
ftianc  faciunt,  qui  cum  lupis  ululant ,  &c.  & 
quos  columbinx  (implicitatis  &  Candoris 
pudet,  tanquam  homine  indignum  foret. 

Qux  fcquuntur,non  fpe&ant  ad  hanc  le- 
gationem;  non  tantum  quod  Marcns  &  Lu- 
cas  hxc  alio  tempore  &  loco  dic/ta  comme- 
morant ,  fed  quod  nec  verbenbus  hoc  tem- 
pore  cxii  funt.  L1tc.11.  fed  bcnc  habiti;  tum 
vero  maxirae ,  quod  tempore  quo  hxc  fe- 
renda  efTent  ad  gentes  legabantur ,  ut  docet 
■verf.iS.  Matthnus  3.\xzem  propterargumenti 
(irailitudinem,  hxc  cum  prioris  legationis 
mandatis  conjunxit.  Iubet  autem  Cavere 
ab  hominibus,  fed  quibus  tandcm  ?  nam  (i  ab 
omnibus  cavendum  (it ,  tum  e  mundo  mi- 
grandum,  aut  in  defertum  cum  feris  beftiis; 
nam  cum  Angclis  non  pofllimus  in  hoc 
mundo  converfari.  Intelligit  igitur  ab  iis 
hominibus  qui  nullo  Dei  timore  aut  pietate 
imbuti  funt  ;  &  qui  p**ter  humanas  dotes 
fuperne  Dei  gratia,  per  quam  renovantur  & 
recreantur,  perfufi  non  funt. 

Hanc  Hommis  (Jgnificationem  efTe  often- 
ditur.  Rom.  3 .  fecundttm  hominem  bquor ,  id 
cft ,  fccundum  animalem  horninem.  Cum 
igiturfxpe  piorum  animosfubeat  humani- 
tate  quadam  viftos ,  homines  nolle  nimium 
in  fuos  iimiles  fxvire,&  pietatis  expertes  ab 
humanitate  tamen  alienos  non  fore  ,  Chri- 
ftus  monet  ne  iftiufmodi  hominibus  quam- 
cunque  manfuetudinem  prx  fe  ferant  ,  aut 
cuicunqucafluetifunt  ,  clementix  aut  mo- 
rum  faciiitati ,  non  tamen  illis  credendum. 
Naturx  enim  bonitas  niii  pietnte  confirme- 
tur ,  faciie  evanefcit ;  prxfertim  (i  odium  ex  I 
Euaugelio  accedat.  Quod  non  tantum  ad 
crudelitatem.fed  &  ad  iimulationem  &  blan- 
ditias,  quibus  nos  i  vcritate  abducere  cona- 
buntur,eft  accommodandum.Sicut  enim  E- 
va  cum  ferpente  fe  agere  putans ,  incidit  in 
diaboium;  (ic  &c.  Hanc  cautionem  necefla- 
riam  efle  docet  cap.  6,  ad  Ephef  quo  cum 


B      t     I     C      A.  4,«9 

ipfls  fpiritibus  &  diabolis  nobis  rem  intercc- 

dcrc  docetur ,  cum  hominibus  collutlantes. 

Hanc  cautionem  confinriat  abeifcitis, 

fcilicet,quodillos<w))//>i(3i5  traditun  eflcnt,    c      ,  ', 
-         ~         ,  ,  '  nuonndt  .tb 

ut  flagns  cedantur.  Demde  vcro  ,  cum  to-  :/j„txti- 
tum  virus  fuum  in  eos  ipfi  evomucrunt,poft  pitndii 
ad  reges  &  proreges  gentmm  illos  rapturos, 
ut  capitis  accufent ,  aut  aliquid  grave  illis 
inferanf.Quod  etiam  Iudxos  fecilie.quine- 
cis  &  vitx  poteftatem  non  habebant ,  tefta- 
tur  hiftoria  Euangeliftarum  &  Apoftolorum. 
Quamobrem  fupputaturus  fumptus  xdifi- 
candi  domus  Dci  lic  ftatuere  debct  ,  (ibi  ali- 
quando  obeunda  efle,  qux  hominum  aut  in- 
genium  excogitare  ,  aut  potentia  exfequi 
poteft.  Dicitur,  eum  quixdificarevelitdu- 
plum  ejus  in  loculis  habcre  quo  xdificari 
pofll-  domus  exiftimatur.Novum  igitur  hoc 
nobis  efle  non  debet ,  nec  fua  novitatenos 
offendere./fl/..  16.  h&c pr&dixi  ne fcandalize- 
mini,  &c. 

Dominus  autem  confolatur    Difcipulos  "  !"'  ut" 
adverfus  vim  &  contumclias  has ,  a  fine  ad  '■!  ""°r~ 

•    /*  t  /1  f  .f  r,      ntumje- 

quem  ipie  hxc  deftmat;  (cilicet ,  ut  ei  tefti-  rmr 
monium  ferant  coram  Regibus,  &c.  Perin- 
de  enim  eft  ac  (i  diceret ;  tUi  iibi  hunc  fincm 
proponunt,  ut  doftrinam  ventatis  obruant: 
fed  ego  hoc  conftituo  ut  propagetur  ,  &  te- 
ftimonio  ornetur  magis ,  &  ad  corum  aurcs 
pe/veniat  ,  ad  quos  nunquam  alioquipene- 
traret;  illi ,  vos  ut  contumeliaafFiciant;  Ced 
ego  ut  nomen  meum  celebretis  ,  ut  &  a  me 
honore  afFiciamini  ;  illi  ut  propriis  verbis 
fententiam  condemnationis  in  vos  ferant; 
fed  ego  ,  ut  exrecufatione  veritatis  (li  illam 
repudiavermt)  (ententiam  condemnationis 
iibi  arceflant.  Vide  Iohan.  ir.iS.ij;.  Philip. 
1,11,13,14.  &  cap.  4,11. 

Vt  igitur  confolationem  in  perfecutioni-  quxrmd 
bus  percipiamus,  defletlendi  funt  auimorum  D""" '" 
oculi  i  conlihis  &  inftitutis  hoftis ,  ad  con-  "f"^'""- 
(ilium  ejus  qui  omnes  eorum  conatus  alior-   •   j 
fum  quam  illi  cogitant ,  vel  lllis  etiam  invi- 
tis  detorquet ;  illis  fxpius  ne  quod  conantur 
efFiciant ,  obiiftit.  Quod  (irem  efFectamda- 
rc  illis  permittit,  eventu  tamen  ab  illis  defi- 
gnato  excidunt :  imo  contrariumexperiun- 
tur  ;  atque  trajedlionem  lethalem  Eccleiix: 
fccum  conftituentes,  vomicam  illi  aperiunt, 
quxalioqui  illis  nocitura  fuiflet.  Sic  intcri- 
mere  cogitantes,  fanant;  diruere  cum  animo 
fuo  conftituentes,  xdificant;  ftirpitus  cradi- 
care  molientes  Dei  hortum  &  paradifum, 
conferunt.-Row.  8.  Omnia  in  bomtm  coope- 
rantur,  tfc. 

N  n  n  x  Ex 


470  H     A      R     M 

Yetf.  19.        Ex  luc  cautionis  prxceptionc  «Wpullu- 
larent  &  c-  r  Vna  de  acerb.tate  pcrfecutio- 
nafcerenturj      nisferendx. 
difricuka-    1   Altera,  dc  facultate  propu- 
tes  ,  v  gnadx  vcritatis  cora  regibus. 

StUkitndt  Pofteriori  pnmoin  loco  occurrit,  quas  il- 
eorumob  los  follicicos  meritohaberepoflic.Nam  cum 
>"'/"'""'""  rudes  idiotx  eflent  inter  vulgus  hominum 
(or.imngi-  enu[nci  ^  plurlaiuni illos  confternare  poiret, 
fmdcnli  1u0^  coram  regibas  iiftcndi  eflent;  quorum 
primum  fplendor&  majeftas  illis  oculosper- 
ftringcret ,  5:  omnem  fermomsfacultatem 
illis  excuteret :  deindc  ,  cum  confilio  &  d- 
pientia  cmn  ex  fe  ,  tum  fenatus  adminiculo 
valituros  coniiderarent ,  &  iimul  ad  fuam 
impericiam  &  educationcm  oculos  refleifte- 
rent ,  quanturavis  fummainloquendo  fidu- 
cia  prxditi  forent ,  nihilfe  tamen  dignum 
auribus  ,  ncc  rerum  nec  ordmis  prxftantia 
elocuturos  fpcrare  poteranc ;  maxime  cum 
dequibus  interrogentur  ncfcirent.  Nam  (3 
Mofes  in  politionbus  libris  &  aula  X  cunis 
educatus  ,  fermonem  iibi  deefle  verebatur 
quo  legationem  Dei  apud  Pharaonem  obi- 
ret;  quanto  magis  Apoftolo  ,  &c.  Homines 
emm  non  tantum  timore  ,  fed  etiam  pudore 
coram  principibus  adducli  ora  conclufa  ha- 
bent ,  vel  tum  cum  fatis  humaniter  &  beni- 
gne  trac~tantur;  ncdum  cum  principcs  ad  in- 
ftar  Ieonum  rugiunt.  Chnftus  igitur  cis 
huncfcrupumexempcurus ,  jubct  ne  de  hac 
re  folliciti  lint,  argumentoab  efticiente,fci- 
licet  quod  fermo  patrocinio  caulx  accom- 
modatus  ab  illis  non  proficifceretur  ;  quafi 
dicat  :  hinc  eft  quod  vos  hxc  cura  torquer, 
quod  humanis  &  propriis  viribus  veritatem 
defendcndam  putctisjquibus  cum  vos  nuda- 
tos  efle  intelligatis.idcirco  veremini  ne  veri- 
tas  indefenfa  jaccat.  Sed  erratis  ii  hoc  pute- 
tis,no  cft  enimfacultatis  humanx  opus.tam- 
etfihominesliteris  &  doctrina  cxcuItiiTimi 
&  inftrucliflimiforent.  Cadimus  igiturani- 
iuis  &  defpondemus,cum  in  nos  iplbs  aciem 
oculorumdefigimus.  Nam  vel  hoc  in  pau- 
pertatis  genere  provcrbium  Salomonis  Io- 
cum  habet,  Proverb.i^ij.  Paupcrtatcmfci- 
Iicet  inopis  ejus  cfTe  contritionem  ,  quod 
tam  teprchendit  Salomon  quam  illnd  cum 
divesfuisdivitiis  tanquamarci  prxfidit. 
*wA.\Vev  Hocprobatabadveriis ;  fcilicet ,  quoj  a 
freficifte-  jjco  proficifcatur  r  iic  Exod.4,11,12..  qui  vel 
Balaami  afinx  os  aperuit ,  &c.  Confolemur 
lgitur  paupercatem  noftram  divitiis  Dei : 
balbutiem  noftram  ,  illius  eloquentia  &  fi- 
cundia.  Hujus  promifli  prxftiu  ilgamn  ex,- 


tnr, 


O     N     I     A 

ftat  Aci.v.  fides  &  veritas  docetur.  AB.  2,;, 
4,7.  &c.  Hanc  promiflionem  nobis  dictam 
fentiamus:  ut  quoties  nobis  Dei  cauia  dicen- 
da  imponitur ,  verba ,  fententias ,  ordinem  i 
Deo  expectemus:  ut  cametiimos  infcntes  ii- 
mus,  tamen  Dei  vcrba  ori  noftro  inferta  ha- 
bentes  non  dubitemusquin  legationem  ido- 
nee  facis  obituri  iimus.  Quis  hominum  eft 
quiii  advocarum  adhiberet  ad  caufam  ho- 
noris  pariter  *&  hxreditatis  fux  dicendam, 
non  lllum  omnibus  dicendi  ornamcntis 
(modopoiret)  expoliret ,  quibus  fufccpiam 
cauiam  probet  atque  obtincat  in  judicio. 
Cum  igicurin  vericacis  defenfione  Dei  glo- 
ria  &  tccleiix  falus  periclicacur,  &c.  r 

Sedinquit  ahquis  ,  Dei  quidemdona  elTe  &CHmo. 
fateor:  fed  preheulus  ut  ad  tnbunalabripiar,  *M eii  fup- 
nihil  hujufmodi  mihi  adeflefacultatis  feu-  peduM- 
tio  .'Refpondet  argumento  ab  adjunftis ,  <••*> 
fcilicet  eo  ipfo  momento  quo  cjus_  ufus  erit, 
fuppeditatum  iri  quid  &  quomodo  loquan- 
rur:  uc  non  adeo  defpondcant  animum  li  fa- 
cultatem  non  fentiant  cum  cum  corripiun- 
cur  manibus  lictorum  ,  &  ii  quodfpatium 
medicandi  refponli  non  detur .    Quin  etiam  • 
Mofes  profitetur  fc  ab  illo  ipfo  tcmpore  quo 
Deus  illuni  ad  mmifterium  vocaverat ,  fen- 
fifle  majorem  quam  prius  fermonis  dirficul- 
tatem.  Exod.  4. 

Nec  tamen  hinc  colligitur  ,  quod  quidam  hmcumtn 

fanatici  fpiritus  eliciunt  &  detorquenc ,  fci-  ft*f'*t**m 
■  ■         n    j       o  j-       •  rr  mitttnda. 

licct  itudia  &  przmeditationem  non  eiie 

prxmittendam  ,  fed  ab  aratro  recta  adfug- 

geftum,&  ex  officinaad  dicendum  pro  con- 

cione  exilire  pofle  ;  tancum  enimhocpro- 

miflum  iis  adhibecur ,  qui  fubito  correpti  ad 

tnbunal  rapiuncur.lllis  auce  dtH<r.x.<wi  vere 

dici  pofl"ic,quod  Malachias  Sacerdotibus  ob- 

jecitunenfam  Domini  illis  vilem  &  contem-  • 

ptam  efle ,  &  minifterium  perquam  afper- 

nandum.  Cum  Chriftus  Scribam  ad  rcgnum 

calorum  edodtum  aftSrmet ,  patrifamilias 

efle  iimilem  qui  vetera  &  nova  ex  fuo  penu 

depromit.  Mcttth.  13.  Et  Eliahu  mimftrum 

notct  hujufmodi  efle ,  qui  unus  vix  inter 

mille  inveniatur.  Prxterea  non  prohiben- 

tur  hoc  loco  aliquid  prxmeditari  aut  prx- 

cogitare  ,  fed  anxie  &  diffidenter  hoc  face- 

re  (ut  quidam  volunt,  ego  tamen  ad  id  ditfi- 

culter  adducor)  ideoque  vocabulum  ufur- 

pac  quo  ufus  eft  Mattb.6. 

Iam  aggredicur  alcerius  difficultatis  rc-  Verf.  zi. 

medium.  Quod  priufquam  facit ,  rem  ple-  p"fe<""' 

nius  &  magis  fpeciatim  declarat.  Cum  enim  1  "A  ""^ 

ante  dixerat  tradendoseffc,  nunc  declarat^,,^.' 

hoc  netk 


E       V       A       N       G 

lioc  periculum  ab  ipds  domcfticis  nobis  im- 
mincrc  :  qui  non  tantura  ftagris  cxdendos, 
fcd  <3c  nccindos  nos  in  pnncipum  nunus 
conclufos  tradent ,  qui  nobis  pcriclitantibns 
fublidiocffe  dcbebant.  Vt  fciamus ,  quam 
fucrit  illa  cautio  iwccffaria  ,  qua  cavcndum 
ab  hominibus  Scrvator  admonuit .  Tanto 
cnim  odio  homincs  in  vcritatcmrlagrarc, 
ut  cjijs  opprnnendx  ciufa  omniafanguinis 
&  neccflitudinis  vincula  ,  quantumvis  mul- 
tiplicata,ru'mpcrc  &  pcrfrmgcrc  vclint.  Mi- 
ra  vis  eftconfanguimtatis ;  fed  &;}*$  om- 
ncs  odio  rcligionis  exuunt :  aut  Dcus  potius 
illos  in  fenfum  hunc  tradit ,  ut  illorum  im- 
pietatcm  ulcifcatur ,  Rom.i.  Qujs  non  pu^ 
tarit  (ibi  tutum  forc  apud  parentcs,  &c.  pro- 
fugium  .  Sed  Chriftus  monet  ncparentibus 
i  rcligione  alienis  nimium  credamus.  Sic 
vidcmus  majorem  immanitatcm  horriinis 
cff;  ,  quam  fylvcftrium  ferarum  &  quidem 
truculcntiffimarum.  Qtio  magis  cura  .i  no- 
bis  fufcipi  debct  ,  ut  parentes  prolibcris  & 
pro  parentibus  Iiberi  orcmus ,  ne  inde  unde 
fulcrum  &  fcipionem  nobis  polliciti  fumus, 
erumpat  nobis  c  iinu  frrpcns  qui  nos  lcfha- 


E       L       I       C       A.  471 

athletadeiirnatur  ,  ma<*num  fibihonoiciu 
hcri  putat  quod  jus  in  rcgnum  ipiius  iingu- 
lari  certaminc  tutari  pollit.  Deindc  honori 
ducitur ,  li  cui  rcgni  corona  allcrvanda  tr.i- 
ditur.  Quo  m.igis  bcati  diccndi  fuDt ,  qui 
jusrcgni  Chrifti  iibi  propu<;nandum  fufce- 
pcrunt  :  contidendumque  Dcum  nobis  arma 
&  vircs  ad  fuftinendum  prxliumdaturum. 

.  Aliud  argumentum  quo  illos  fuftentat,  1""rc  **" 
cftab  adiundo  prxmio  vitx  xternx ,  modo  '•""''  "' 
inpugna  pcrftitennt ,  &  omnes  impetus  &,,,„,/ 
imprciriones  fuftinuerint:  certiiTimum  prx- 
muim  proponit  propugnatoribus ,  vitam  & 
falutem.  Rcges  fuis  athlctis  pro  fe  depu- 
gnantibus  ,  vitam  fpondere  ncqucunt  :  tan- 
tum  cx  pugnafuperftitibus  prxmium  con- 
•ftituunt.  Chriftus  vero  iive  occumbamus 
in  hac  pugna  ,  iive  incolumes  &  intadi  e 
pugna  redeamus ,  nobis  certiffime   falutis 
fpcmfacit:  ut  qui  mortuis  vitam  reftituit 
f-fa;i6,\g.   Quod  ii  dubius  vidorix  acriter 
&  conftautcr  pugnat ,  Scc.  quanto  magis, 
&c. 

Scd  proponitur  prxmium  Icgirime  cct-f'lc&"'me 
tantibus  &  vidoriam  rcportantibus  :  qux  in  "'',ire- 


■t»  tmtcn 
pgrenti  ji- 
ltu4  mortii 
pertculo 
non  concln- 
dtnint\ 


Iiter  mordeat.  Quonihil  homini  acerbius  ■  eo  coniiftit ,  ii  idus  &  plagas  impoiitas  fu- 
elTe  poteft  :  non  tantum  quod  morti  tradi- ;  ftinucrint.  Novum  genus  vidorix  :  alii  vin- 
tur,  fcd  quod  ab  iis  quoruni  erat ,  &c.  cunt  hoftem  cxdendo,  nos  vcro  ab  hoftibus 

Sed  qmrat  hic  aliquis  ,  an  non  polTit  aut  cxli  vincimus:  alii  gladium  gladio  objicien- 
ctiam  debcat  parens  filium  morri  traden-  T  do,  nos  jugula  caruifici,  genas  percunenti, 


Verf.  i:. 
hxc  tven- 
tnra  Cbri- 
fii  cjufi, 


dum  concludere,  &  contra;  ut  interim  nihil 
in  Iaudatas  w([ok  committatur ,  qux  nobis 
commcndantur. 

Totirit  quidem ,  &  fi  res  poftulat  debet, 
Dent.ii.Sc  Zachar.i^ .  Ncc  tamcn  in  natu- 
rx  Icgem  &  affedus  peccarit .  Nam  non 
exuit  sofyh/  ut  impii,  fcd  cum  ca  colludans 
vidoriam  rcportat ,  prxpouderante  Dei  a- 
more  naturx  affedui.  Nec  enim  dubium 
cft  quin  Abraham  cum  filium  Deo  oblatu- 
rus  erat ,  &c.  Atque  hoc  modopiorumin 
Deum  obfequium  amplificatur ,  dum  fuos 
affedus  ad  Dei  voluntatemexigunt,  eofque 
intra  fuos  cancellos  cohibent. 

Confolatur  illos  a  fine  perfequutionis : 
fcilicct ,  quod  ob  Chrifti  nomen  perlatu- 
ri  cffcnt  mala.  Caufa  cnim  perfequutionis 
plurimum  momenti  affert  ad  lcvandam  af- 
flidionem,  Sc  animum  addit  in  periculis  ad- 
eundis.  Vide  i  5^to.io,ii.  Quanti  igitur  eft 


terga  flagris  obvertendo.  ii  intcrfedi  &  oc- 
cumbentes  vidores  evadunt.  Illi  cum  cxiis 
hoftibus  in  vivis  ipii  mancnt.  Hinc  dicitur 
nos  malis  pcrfcrendisSc  calamitatum  perpef- 
fu  animam  poflldere.Hic  liquet  quam  procul 
a  falute  abfunt,  quibus  foetet  Chriftianx  pa- 
tientix  &  dftmtlen  virtus. 

Sed  reqtiiritur  ut  adfinemufqueperftent»  &"dj7- 
ncc  malis  frangantur.  Curfum  oportet  con-  mrn"flM 

r    ■  s       ,  r  <-  perflite. 

hciant.certamcn  deccrtent  pcnitus.  Si  quis  rlnt 
plerifque  periculis  fufceptis  &  acceptis  pla- 
<j]'s,poft  nondum  confedo  itinere  coniidcat, 
Sc  malorum  accrbitate  deiinat,  eitotius  adi- 
ti  laboris  jadura  facienda  eft,  &  omnis  mef- 
iis  abjicienda.  Gal.6,  9.  &  5, 4.  Id  videas  ia 
AIexandroyf^.19,33.  Hic  autemcompara- 
tur  viro  ftruduram  domus  molicnti ,  qnain 
prx  inopia'  nequit  abfolverc  ;  &  prxlium 
cum  hofte  committenti  ,  cum  nec  fuas  co- 
pias  luftraverit,  nec  hoftis  manum  quam  du- 
cit  fpeculatum  miferit . 


pro  Dcoipfopugnare?   Qui  rcgis  terreftris 

Ma  t  t  h.  cap.  10,  a-verf.  i\,aAi^. 
23  Quuin  autem  perfeqncKtttr  vos  in  ea  ttrbe ,  fugite  in  aliam.  Amen  etiim  dico 
robis,neutunu,mobkri.is ttrbes lfi,h!it  cittin  venerit  Filttts bominit. 

Noa  j  X4  A"«» 


2-3- 


2,4- 


ij- 


47»-  H     A      R.     M     O     N     I     A 

24  Noneft  difipulmfupradoclorem,  neque  fervus  fupra  dominum  fttum. 

25  Sujftdat  dtfcipulo  utfufuut  doclor  ipfius:  &  atfervus  (itfuut  dominiu  tpfius. 
Si  ipfum  p.ttrcmfamiltas  Beelzebubem  vocarunt,  quanto  magis  domefiicos  ejus? 

2  6  Itaque  nc  eos  timete :  nibtl  enim  esl  opertum  quod  nonfn  retegendtm,  &  ni- 
bil  occultum  quod  nonfu  cognofcendum. 

27  Quod  dico  vobis  in  tcnebris,  dtcite  in  luce :  &  quod  in  aurem  auditit ,  pndi- 
catetnfolariis. 

2S  Et ne  timete  vobis  ab  iis  qtti  trucidm  corptts ,  animam  autem  mn  pojfun; 
trucijare:fed  timete potius  eum  quipotesl  &  animam  &  corpuspcrdere  mgehenna. 


ANALYSIS. 

/"■"Onfolatut  iUos  adverfus  ingruentem  periequu- 
^tionem,  ab  adjun&apoteftatequamillisracit 
fugiendi  ab  una  civitate  in  aliam.  Deinde  ab  ad- 
juntta  Chrifti  communicationc  eifdem  malis  quai 
illi  perpctientur ;  quod  aigumentum  amplificat  ab 
adjunfto  temporis ,  augufto  fpatio  quod  illis  in 
prardicatione  fuccemuriabitur ,  antequam  omnes 
urbes  Iftaelis  obiverint.  Quod  porto  confiirnat 
teft  imonio  vehementis  aifcverationis. 

yerf.za,,!*,.  Confirmat  illud  argumentum  a 
comparationemajoris,  zque  ferendamelfeperfe- 
quutionem  quam  petferenr ,  cum  ipfe  hanc fortem 
&  conditionem  fubirurus  lit ;  quam  rationem  a  re- 
latis  confirmat,  difcipuli  &  Docroris ,  Domini  & 
fervi ,  patrisfamilias  &  domefticorum:  quam  ean- 
dem  confolationem  adhibet ,  adveifns  convitta  ix. 
ptobraineos  jactata. 

ferf.ii.  Adhorratur  ut  pertimoremnihileo- 
mm  fupprimant ,  quain  mandatishabent :  abad- 
junctamamfeftationeperfidiieorum. 

Verfi-].  IUudporroconfirmat afine,  ideofci- 
licetprivatim  efle  edoftos  a  fe ,  ut  quajdidicerint 
publice  &  palam  divulgem. 

Vtrf.zt.  Caufam  indicat  petfidiofi legationis, 
metum  corporis  interficiendi ;  cujus  confolatio- 
nem  proponitabadjunfta«i"«'«i««ia  animam  in- 
terficiendi.  Cui  timori  opponit  tanquam  advetfa- 
lium  timorem  Dei ,  ad  quem  hortaturabadjunfta 
Dei  poreftate,  corpus  fimul  &  animam  peidendi 
in  gchenna. 

METAPHRASIS. 

ALiquid  filatii  vobis  ajferat ,  quodin  un» 
aliqua  urbe  urfi  perfequutione,  ad  aliam 
(me  authore)  tranfeatis.  In  qnibiis  obcundis 
tanto  magts  Jpiritus  fumatis  quod  non  prius 
omnes  obiveritis  ,  quam  ego  gratiofa  Spirittis 
meiprsfintia  vos  perfundam  &  recreem.  Eii 
antcm  m  communi  cmnium  finfit  1$  intelli- 
gentia  pofitum ,  ufque  eo  ut  in  proverbitim 
abierit:  dtfcipulum  quamdiu  dtfcipulus  elifuo 
doBore  fuperiorem  non  ej[e,aut  fervumftto  do- 
mtno.  Abunde  difcipnlof.icium  fatii ,  fipari 
fit  cumfuo  doilore  conditione,  itemfervo  cum 
fuo  domino.  Siuamobrem  Ji  me  veluti  patrem- 
fimilias  BeeUebtibem  vocare  non  dubitarunt, 


%6, 


17. 


18. 


quanto  idmagis  vobts  domeflicis  meis  hocf.t- 
ciuri  funt .  Nolite  ergo  metu  convitiorum, 
qitibui  vos  confcelerabunt ,  quidquam  retice- 
re.  Tametji etenim  eorum  calumniuinnocen- 
tia  veflra  adtempus  tecia  delitefcat:  oportune 
tamen  &  fuo  tempore,  faltem  in  diejudicu, 
ut  meridies  lucebit.  @iuamobrem  quod  vos 
privattm  &  vtluti  in  tenebris  doceo  ,  iliudpu- 
bltce  &  veluti  in  luce  cnm  fumma  libertate 
buccinatote.  Et  quodvobis  feorjim  velutim 
aurem  infufurravi,  idefiuggeiin  tanquam  ex 
&dificiorum  complantatis  tecits pr&dicatc.Sk- 
ut  ctnvitiorum.fic  nequemortts  metu  verita- 
tem  parciui  aut  timidtui  promulgate:  quan- 
doquidem  corpus  (alioqui  caducum  &  fuo 
tempore  exsiinguendum)  modo  interficere  pe- 
neseosesi,  nulla  iliis  in  animam  concejfa  fa- 
cultate.  Ab  1U0  vero  formidate ,  quipotesiate 
insirttciiis  esi  corpus  fimtd  ty  ammam  tn  Ge- 
henna  perdendu 

P  R  A  X  I  S. 

COnfolatur  porro  illos  ab  adjun£ra  fuga, 
cjua  tibi  confulere  fas  fuerit.cum  urgen-  nfif  ^ 
rur  perfecucione.  Cujus  ratio  eft,quod  ad  o-  ^rBB,  ptrj. 
mnes  urbes  Ifraelitarum  legarentur.  Quam-  eulmn  de- 
obremunaprohibiti  urbe.poterant  legatio-  cluurti 
nem  in  alia  obire.  Vnde  generalis  norma  e- 
licitur  ,  omnes  eos  cedere  polTe ,  cjui  fuura 
alibi  munus    officiumque  exequi  queant  . 
Nonigitur  nefas  eft  Chnftiano  perfecutio- 
nem  declinare.  Necjue  vero  ignavia;  ducen- 
dum  Cjuandoquidern  militiam  non  deferi- 
mus,  nec  a  caftris  deficimus ,  fed  locum  po- 
tius  commutamus ,  &  meliorempugnandi 
oportunitatem  quarrimus.  Quemadmodum 
autem  in  arte  gladiatoria  peritia:  eft  fubinde 
prout  res  &  ufus  poftulac  locum  mutare; 
lic,  &c. 

Necobftatquod  Iohan.io.  mtrcenariuiV"""*'. 
appelletur  ,  qmlupo adventante  fngit :  pri-  '  [  ""* 
mum  enim  alia  ratio  eft  Paftoris  ,  alia  Apo- , IU1  jie4, 
ftoli:deinde  nKfCcnariieftJtagregemdefe-i«;j 

rere, 


Verf  u 


e><  Chn- 
fliupriin 
pnececiit, 


Verf  ;+, 

</«<  & e.vt- 
dtmfortu- 
nam  cx- 
ptrtMi 


ctuatnt- 
Lifcum  in 
miftriis 
cltmenttr 
<tgi  pntt- 
ratu: 


E      V      A      N      G 

rere,  ut  illutn  nudum  &  defcrtum  relinquat? 
Poit  ita  fefubducere  ,  ut  polt  m  umbra  con- 
quiefcat,  liber&  remotus  a  periculis.  De- 
mum  conliderandura  de  caufa  pcrlequutio- 
nis:  li  enim  veritatis  odio  non  lit,  fcd  pafto- 
ris,  tum  fugalibiconfulat  paftor. 

Quod  addit,»0» pritti  fcdicet peragratas  c? 
obitai  fore  omnes  civitates  quam  ipfe  adve- 
niat ,  eos  confolatur  ab  adjun&o  fuo  adven- 
tu  ,  &  pnfentia  fpiritus,  quam  illi  fibi  fcm- 
per  falutarcm  &  plenam  confolationis  ex- 
perti  fiiiflent.  Qupd  verp  prius  adventu- 
rum  fe  dicit ,  quam  &c.  prxnpit  eis  fcrupu- 
lum  quo  angi  potuiffent :  fubverentes  ne 
nullas  lllis  civiutes  fuperforent  refugii  ,  li 
moram  duceret.  Quanta  igitur  &  quam  Co  - 
lida  eft  in  fecundi  advcntus  meditatione 
confolatio  ?  cum  glonofa  fua  prxfentia,  mi- 
litixfincm  imponet:  vulnera  omnia  perfana- 
bit  &  obligabit.  Sive  vcronos  curnacccda 
mus,  five  dle  ad  nos  veniat,  perinde  cft.  Sic 
ipfi  nofmet  excitare  &  ftudia  noftra  acccn- 
dere  debemus.  Sic  Matth.2.<j,i+.  cyc. 

Arguit  a  comparatione  minoris :  nam  fi 
Chriftum  herum  &  praxeptorem  indigne 
acceperint,  difcipulos  &  fervos  rtidem  acci- 
pere  velle  ,  non  nimis  moleftum  effe  debct. 
Vide  r  Sam.  14,  6,  7.  &  i<J,  7.  /0/7.13,15,14. 
Promptum  erat  fufpicari  ,  Chriftum  odio 
aut  non  nimia  amoris  abundantia  illos  hu- 
jufmodi  periculis  &  probris  objicere.  Quam 
fufpicionem  commodiflime  aptiflimeque 
diluit ,  dum  docet  nullam  illis  conditioncm 
obtrudere  ,  quam  ipfe  non  prius  admifit. 
Hoc  autem  tanto  magis  monitu  neccffa- 
rium  fuit ,  quo  illos  ofFendere  potuit ,  quod 
maxima  pars  hominum  placida  quiete  ute- 
retur  ,  &  quifque  fub  vite  &  ficufecurus  de- 
fideret:  quod  pios  Pfalm.  73,  &  37.  mirificc 
torfit.  Huc  acccdit ,  quod  non  tantum  im- 
probi  fed  ex  piis  aliqui ,  multo  tranquillius 
quamApoftoIi  &roiniftri,  vitam  hanc  x- 
gram  ducerent ;  ut  igitur  huic  teritationi 
occurreret,  feipfum  proponit. 

Nifi  igitur  exiftimarent  Deum.Chriftum 
Dominum  charum  nonhaberc,  nondebc- 
bant  fibi  hoc  in  animuminduci  ullopadto 
pati :  hujus  exemplum  egregium  eft  loh.  11, 
18,  adn.  Cum  enim  Petrus  argre  ferens  fe 
a  Chrifto  ad  martyrium  deftinatum  elTc 
prxterito  Iohanne  ,  refpondet  Chriftus  fatis 
illi  efle  debere ,  quod  fc  fcquuturus  erat,  qui 
illi  viam  ad  perpeflionem  ignominiofam 
commonftraret.  Non  igitur  Deus  nos  iftiuf- 
modi  periculis  objicit,uc  oliru  David  Vriam, 


E       L      I       C       A.  47, 

quo  perirct;  fed  potius  ut  plerique  duces  fibi 
chanflimosmilites ,  quos  maximo  honore 
afficcreconftituunt.  1  Pet.^,9.  Adxquam 
perfequutionum  pcrpcirionem  adhortans,ab 
aliorum  fratrum  compaticntium  perpef- 
iione.paticntiam  fuadet.Quod  quidcm  fi  cf- 
ficax  fit ,  ncdum  hoc  potens  eft  argumcn- 
tum,  quodDominus  &  pr.xccptor  hac  afrli- 
ctionurofocictate  nonexcluditur.  Oportet 
cnim  ddicatum  cflcquiconlervorum  con- 
ditioncm  rccufat  :  fed  lilius  mollities  eft  in- 
tolcrabilis  &  finefronte  ,  fi  quis  hcii  &  ma- 
giftri  conditionem  fubire  dedignatus  fucrit. 
Vrias  vel  tum  cum  maxime  potcrat  noluit 
domi  fua:  cum  uxore  cubare ,  quod  loabus 
in  agro  &  fubdio  cubaret  &  pcrno&arer. 
Cum  igitur  majus  prarftantia:  lmcrvalliim 
intercedat  nobis  cum  Chnfto ,  quam  Vrix 
cum  Ioabo  ,  idque  indefiuite,  cumque  Dcus 
nos  ad  perferendam  calamitatcm  vocet ; 
quantx  improbitatis  erit  hanc  conditionem 
recufarc?  Si  quando  igitur  nos  difficultatum 
hujus  vitx  difta:deat,dilcamus  hac  fcntentia 
tanquam  faccharo  afrlitftionum  acerbitatem 
&  toedium  lenire.  Abunde  nobis  fufficcie 
dcbet ,  fi  eandem  cum  Chrifto  conditionem 
fubiremus.  Si  igitur  menfafit  tcnuis,  fi  cu- 
bilc  parum  molle ,  fi  carccringratus,  &c. 
Hinc  etiam  in  eos  ftringetur  oratio  ,  quibus 
pudor  eftinjurias  ferre.  Quanquam  nos  ne 
millefimam  quidem  partem  lllius  ionoini- 
nix  &  crudelitatis  fubimus ,  quam  Chriftus 
obiit :  delicatius  enim  nos  tra&at  quam  ipfe 
traflatus  fiiit.  Nos  enim  pitiflamus  modo, 
quod  ille  exhaufit  &exfuxit:  nos  caJicem 
ira:  bibimus ,  cujus  ille  fsces  exhaulit. 
Ei  T  ein.achcartirlw.']    Eodem  argumenti 

g,.  j  •!■/-•     rum  (70- 

enere  rem  aliam  probat :  certitudinem  fci-  □  ■     r 
•11-  i 1       -  •      ,■  rx         CtrilMJI, 

licctindubitatam  hujus  taimndigna:  tracu-  chnfli  1 
tionis.  Quod  quidem  cum  ad  cautionem,  iigu  exci- 
tum  ad  confolationcm  fubjicit  &  fubjungit. /'»>><'>'; 
Ad  cautionem  ,  utcum  certamfcirent ,  fe 
ipfos  adverfus  hoc  Satanas  telum  probc  mu- 
nirent ,  nec  ad  rei  eventum  obftupcfcerent. 
Ad  confolationem  ,  ne  nimium  ad  tam  por- 
tentofas  blafphemiasconfternarentur ,  tan- 
quam  effent  omnium  hominum  lnfcelicifli- 
mi  &  nequiflimi.  Cum  enim  tam  eximiis 
donis  ornandi  effent ,  &  tam  gratum  nun- 
tium  ad  gentes  relaturi  effent ,  poteratillis 
in  mentem  venire  an  Veritas  effet  quod 
prxdicarent ,  aut  dona  effent  revercntiadi- 
gna,  qux  tam  fuperbe  conculcarentur  i  At- 
que  ,  inquit  Chriftus ,  me  hujufmodi  convi- 
tjis  profcindere  non  defiftebant ,  qui  prae- 

ftantioribus 


;  ttum  eo- 
rum  do- 
Qcnt 
tn- 


whiltmi- 
r.ui  tamen 

fidtiiterof- 

fictofun~ 

gendum, 


Vcif.16. 
cutn  ttibor 
eorum  ncn 
fit  iiumit 
fiUxnu, 


474  H      A      K.      M 

ftantioribus  virtutum  ornamentis  a  Deo 
cela;us  &  politusfum:  &  me  innocentilli- 
mum  ,  tanquam  nequiffimum  perfugamo-  \ 
mni  fcclcre  &  convitits  lacerarunt.  Non  eft 
igitur  ut  fommemus ,  nos  ulla  aut  innocen- 
tia,  aut  Iitcris.vel  donis,  ab  lmproborumvi- 
lulenta  lingua  libero»  fore. 

Atque  hasc  aj  confolationem  pertinere 
apparet  ex  conclulionc  qux  verf.ze.  fub- 
jungitur,  fcilicet  nonefle  ldcircoformidan- 
dos.obconvitiafcilicet,  quod  vidiftis  quan-  j 
to  odio  in  mc  rlagrarrat  ,  &  ex  odio  m  me  . 
convitiagelTerint,  &c.  Et  quidem  non  ideo 
dicit  ac  fi  veilet  nos  omni  metu  libcros  & 
folutos  efle;fcd  licut  ex  fequentibus  conftat, 
ne  per  mettim  perlide  fe  tn  minifterio  ge- 
rant :  neve  aiu  quid  eorum  taceant  qua:  di- 
cenda  funt ,  aut  non  ea  fiducia  &  perlpicui- 
tate  utantur ,  quaoi  rerum  momentum  po- 
ftulat. 

Hoc  confirmat  ab  adjuncta  perfidia:  im- 
pofterum  pcrvulgationff :  tametli  enim  mul- 
ta  m  fpeciem  obtendaut  cur  verbum  caupo- 
nentur  ac  adulterent ,  prudentia:  fctlicet,  & 
cautionis  fpeciem  ,  temporum  iniquitatem, 
corum  apud  quos  dicunt  infirmitatem ,  qua: 
quarundam  rerum  adtempus  reticentia  in- 
dulgentiaque  perfanari  poiltt ,  tamen  tan- 
dem  agnofceretur  eos  per  timorem  hoc  fe- 
cifle  ,  &  ut  fua?  pelli  confulcrent ,  aut  ctio 
aut  deliciis ,  &c.  Qiumobrem  nihil  nobis 
faciendum  eft  fub  (ilentit  fpe  :  prorfus  enim 
fruftrabimur.  Qua:  enim  in  conclavibus  lo- 
quimur,  in  plateis  evulgabuntur  :  qux  in 
aurem  infufurrata  funtXuperedtta  loca  pro- 
mulgabuntur.  Quin  etiam  qu.-e  inanimo- 
rum  abditiflimis  penetralibus  adverfus  veri- 
tatem  ineunrur,  fuo  rempore  prodentur.Sa- 
lomon  dicit ,  conlilia  adverfus  regem  con- 
fulta,  ab  iplis  cceh  alitibus  revelantia,  id  eft, 
miraculo  quodam  &  admirabiliter.  Si  quid 
igitur  adverfus  regem  reguminitur,  illud 
vel  ipli  lapides  loquentur.  Id  plerumquein 
hac  vita  fit ,  fed  maxime  in  die  judicii,  cum 
cujufque  peccata  in  fronte  infcnbentunnon 
fecus  quam  pejerati ,  qui  chartas  fronti  ap- 
pictas  &  appenfas  gernnt ,  in  quibus  adcnil- 
fumrlagitium  majufculisliterisexaraturjid- 
que  in  celebcrrimo  hominum  &  angelorum 
convcntu  fiet ,  fuper  eminentiffimum  fum- 
mi  ccclitheatrum. 

Aliam  confolationem  adhibet  ab  efFeclis 
prxdicationis ,  cujus  uomine  perfequutio- 
nem  perferent  ,  fcilicet ,  quodeorum  iabor 
inanis  nou  lit  futurus :  quodque  perfequu- 


O       N       I      A 

tionibus  fuis  non  obtinebunt  hoftcs  Euan- 

gelii  quod  conantur  ,  de  opprimendo  Euan- 

gelio  &  ejus  notitia  extineuenda.  Idenim 

eos  etiam  folltcitos  habere  poterat,  in  tanto 

perfequutorum  numero  &  potentia  ,  Euan- 

gelium  extinclum  iri.   Chriftus  igitur  pro- 

verbio  vulgari  &  jactato  veritatem  confir- 

mat  propagandam  elTe.  Et  certe  ctim  tan- 

ta  iit  vis  veritatis  in  rebus  ad  hanc  vitam 

fpec~tantibus ,  ut  tandem  pra:valeat  quam- 

quam  ad  tempus  comprimatur,  nedtim  lllud 

in  Euaneelu  veritate  veriffimum  erit.  Ha- 

bet  enim  comitem  potens  Dei  brachium,    . 

quod  omnia  obftacula  perrumpit.  Kcc  ma- 

gisapprimipoteft  quam  Chnftus  ipfe.  Po- 

teftad  tempus  cum  Chrifto  fepelin  ,  fed  e- 

rumpet  tandem  ex  fepulchro.   Atque  hoc 

frudtu ,  Paulus  non  fe  tantum  fed  &  ahos 

confolatUF  ,  quod  etiamii  ipfe  vinct:us  foret, 

Euangdiurn  tamen  vinctum  non  eflet.  Vidc 

etiam  ad  Philippenfes  captte  i,  uemque  4. 

Qnamobrem  ab  effedlis  prardicationis,  v*erf.  27. 

confirmat  liberam  &  intrepidam  pradica- «9«f  i»- 

tionem.  Eoque  quae  in  Chrilti  fchola  priva-  treptdtptf 

tim  didicerint ,  palam  &  magna  voce  ut  ab'"le"  m' 

omnibus  exaudiatur  proponant.  Yide  Ierem. 

z6,z.  Huc  pertinet  quod  Efa.  40.dicitur 

extollendam  vocem  ut  tubam.  ItemT/V.  1, 

15.  Konfatisigitur  eft  in  aurem  mlufurrare 

aut  mftaravium  pipire  ,  rem  fubinnuere  Sc 

lubindicare,  rnaxime  cum  illi  palam  &  aper- 

ta  fronte  peccata  admittant.  Cum  igitur 

miniftris  hoc  incumbat,a;quius  ferre  debent 

homines  fe  reprehendi :  non  libet  in  repre- 

henfiombus  verfari.fed  cum  gloriaDei  hoc 

flagitat,  &c.  Idque  faciendum  eft  ,  livc  au- 

diant  five  non  audiant  Ei.ech.  z. 

Pcrsrit  in  depullione  timoris  ,  fed  alius  .       „ 
0  r  .  rietiuif 

genens  ,  nempemortis,  cum  pnor  timor  „_„,.., ptm 

fuerit  infamix ,  quo  timore  libera  pi*di- „>».'„„ 

catio  impediatur.  Arguit  autem  ab  adjun-  metmn- 

fta  perfequutorum   impotentia  :    fcilicct ,  Aum, 

quod  corpus  tantum  occidant  non  animam. 

Non  efle  autem  timendos  qui  corpus  hoc 

caducum  &  alioqui  mtermoriturum  truci- 

dent.  Tigillumeft  ,  {alittle  coveri>,g)  &  :u- 

gurium  (a  cottage  or  fiied :)  humilis  cafa  ,  & 

domus  lutea,  tentorium.  Non  igitur  eius 

jaftura  multum  metuenda  eft  ,  prajfertira 

cum  demolitis  his  xdiculis ,  fplendidx  a-des 

earum  locofint  «dificanda:.  Vide/fr.i,8.& 

Ezech.  z,6.  &  z  Cor.  5,1.  &c. 

Hoc  adhuc  confirmat  abadverfis:  fcili-  ?«''"' 

cet  quod  Deus  lit  timendus.  Ipfe ft  tavor  &  D""  lf 

ft  -r-f    ■     n        n  r>     .  .-,  l/»i|fl3lll, 

iimor  vefter  Efai.%.  Sc  iPetr.  5.  Quoties 

igitur 


E      V      A      K       G 

i"itiir  raetus  hominum  nobis  obrepic ,  pro- 

ponamus  nobis  Dei  majeftatcm:  quoties 

hommum  carcercs ,  vcrfcntur  ance  oculos 

Dei  infcri  &c.  quotics  hominum  gladiurn 

horremus ,  contraillius  formidabilem  gla- 

diura  ab  Eftia  defcriptumo*/'. 2.7,  v. 3.  Vide 

1  Rej.  11,13,14,1*. 

oxi  tAi-  Quodpropofuit ,  conSrmat  abadjuncta 

m*m patSI  Dci  potentii  &  jure  m  corpus  8t  auimam: 

ccciJere.      qux  poteft  in  ajcernum  perdere,non  tantum 

adtempus  ut  homincs.  Quodob  eamrem 


£       L      I       C      A.  475 

dixit ,  quodhomines  pleriquc  funt  qui  non 
ferrenc  a'gre  animi  &  corpons  cjui  linc  Cea- 
fu  forec  interitum,&:  mundi  volupcatum  per- 
fruitioncm,  &  c.tlamitatum  fugam,  libentcr 
redimerent  pretio  ira:  divina; ,  li  cjuidem  illa 
hujus  vitx  fpaciis  definirccur.  Hucaccedic 
quod  plerique  ut  corporis  cV:  prarfencis  vitz 
curam  nonaganc ,  ita  ctiam  nec  animi  & 
fucura: :  ut  fere  func  Sicarii  &  gladiacores, 
qui  fe  facis  fortcs  elle  non  putant.mli  Deum 
&  divina  omnia  contemnant. 


M  A  t  t  h.  cap.so.  avcrf.19,  "''54. 
29  Kontie  duopjjferculi  aff.irio  vtneunt ,  &  muis  ex  eis  non  cadet  in  terrawfine 
Vatre  refiro  ? 

3  0  I  'efiri  vero  etiam  capilli  capitis  otnnes  riumcratifunt. 

3 1  Ne  igitur  timete  :  vos  multis  pafferculis  prsfiatu. 

32  Qutfquisigituragnofcettuecoramhomimbus,  agnofcam  6"  ego  eum  coram 
Tatre  meo  qut  esl  111  ccelis. 

33  Quifquisautemabnegaveritmecoramhominibm,  abnegaboeum  &egoco- 
ram  Patre  weo  qui  esl  in  ccdts. 


z$. 


A  N  A  L  r  S  I  s. 

A  Liam  confolationem  proponit ,  ab  adjunfta 
peifequutorumawwoeKios  in  piorum  pcrfecu- 
tione ,  quod  nihil  in  nos  moliri  poflunt  abfque 
Dei  providentia.  Quodamplificatur  a  compara- 
tionc  ininoi.s,  nam  C  ne  paflerculus  unus ,  adeo 
vilisutduounoquadranrevendantur ,  in  reteau- 
cupis  non  cadat ,  nili  Deoitadecernente,  nedum 
pius  in  cafles  perfequutorum. 

Vtrf.  30.  Aliud  argumentum  a  comparatione 
minoris ,  ne  pili  quidem  difpendium  fafturos  line 
Dei  ptovidentia,  nedum  vin ;  quod  probat  ab  ad- 
juncta  numeratione  pilorum,  qaos  omnes  Deus  in 
numera  to  habet :  hoc  effe&o  declarans ,  quam  pi- 
lorum  rationem  &  zftimationem  habet. 

/«/."31.  Ab  adjtincto  pretio  &  xftimacione 
piorum  ,  eos  confolatuttacitea  minore  :  nam  li 
Deus  rationem  habet  pilorum ,  nedum  veftri; 
quod  deinde  amplilicatuia  minore ,  nempe  pafler- 
culis:  hincconcluditnon  efietimendumpiis.afuis 
perfequutoiibus.  Non  debent  timere  a  perfequu- 
toribus  qui  Deo  chari ,  &  in  fummo  pretio  funt : 
fcd  vos  pii  in  fummopretio apud  Deum  eftis  j  er- 
go  non  debetis. 

yerf.a.  Effe&um  abjecH  timotis  proponit.lt- 
betam  Chrifti  profeflionem  ;  ad  quam  exltimulat 
ab adjundo  pramio  ,  nempe  quod  Chriftus  iUum 
agnofcer  coram  Patie. 

Pirf,  33.  lllud  illuftratabadjun&apanaeorum 
qui  Chriftum  abncgabunt. 

M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 

TAmetfi  vos  impii  perfequantttr  o  morte 
afficiant  ■.  nolite  tamen  tn  animum  ve- 
ftrttm  inducere  penes  ilioi  effe  hoc  facere.  Nam 
fiexdmbm  paJfercHlis  tam  abjedts  ($  con- 


temptis  ut  uno  quadrante  vsneant ,  ne  tvr.ns 
qttidem  tn  aucupis  caffes  decidtt ,  mfi  volente 
tf  decernente  Patre  vesiro  qtti  eii  in  ccelts:  ne- 
dum  voi  venatorum  vesirorttm  fett  vi  feu  in- 
Jidits pereatts  ,  nift  fapientiffimo  Dei  confilio, 
omnia  veftro  iono  moderante ,  hoc  ipfitm  com- 
probatum  fuerit.  ffjuid  dico  vos  &  vefiram  30. 
vttam  Deo  cun  ejfe  i  imo  vero  capttis  veitri 
captiios  adunttm  omnes  ea  cttra  complcciitur, 
ut  illos  in  numerato  habeat ,  ufqtte  eo  ttt  ne  cx 
illvs  ttntti  (tametft  fine  doloris  fcnfu  hoc  fiat) 
ad  terram  decidat ,  fine  Patris  vesirt  ccdeslis 
Jpeciali  cura  jj>  providentia.  Nolite  igitur  me-  3 1, 
tu  confiernari ,  nam  fi  vel  capilloriim  capitis 
veifri  cttram  Detts  agat,certe  vitam  vejiram 
Q>  vos  ipfos  tnfinitis pafferculis  Deo  cariores  ej- 
fe  ofortebit.  &tufqttts  igitur  {jpttlfo  hominum  jj,- 
metu  {jf  pudore)  me  tf  verttatem  meam  co- 
ram  impits  homtnibus  isiis ,  hic  in  terra  hbere 
&pleno  ore  agneverit :  httnc  ego  mettm  fide- 
lem  fervum  coram  glorwfo  Patre  tf  Spiritu 
Sa/iclo  in  coelts  agnofcam.  ffjuifqttis  vero  metu  3 » , 
autpudore  adducitts.me  aut  verit  atem  meam 
coram  impiis  in  terra  hominibus  negavertt, 
hunc  ego  coram  Patre  (£  Beato  Spiritu  meo  in 
coelis  tum  meum  effe  pernegabo,cum  tUeagnof- 
cife  velie  maximc  expetiverit-,. 

P  R  A  X  I  S. 

ADverfusmortispavorem  cofolatureos,  Verf!:9. 
abadjuncla  Dci  providcncia  in  teTum-^ffi'1'1 
minimarum  confervacione.Quodidcirco  fa-  demmrtia 
Ooo  c.x,r'r"xl0 


47<J  H     A     R     M 

mn  rni-  cit,  ne  ex  fuperiore  vcrfu  exiftimarent  ho- 
tuenium  minum  inarbitrio  &;  poteftate  efle  ,  corpus 
cnmDeiu   r.nicidare  t  &  pra:fentem  nobis  vitam  eripe- 

miiumt  homines  enim  ita  libi  a  principibus  me- 

cmfervcti  ,...„.      .       „     r    •  n.       r 

tuunt ,  ac  ii  rn  lliis  vits  &  necis  poteltas  el- 

fet.Sed  Chriflus  docet  longe  fecuseiTe;fcili- 

cet  fummam  &  fupremaro  vita;  &:  necis  po- 

teftatem  penes  Deum  eiTc  ,  eoque  non  efle 

tantopere  metuendos  homines.  Vnde  etiam 

dixit :  Ne  timete  ab  hominibtu  corpus  interfi- 

ciendi:  &  non  dixit ,   quibitt  est  poteflctf  in- 

terficientibm  c.;i'/>«s.Sicut  contraaffirmat,il- 

losinanimampotcftatemnon  habere.  Vide 

Z>iiw.  3,1^,1^,17-  &  /0^.18,10,11.  Nec  enim 

in  Deigubernatione  ufu  venit  quod  inho- 

minum.  Nam  regtim  cbariirimi  quique  in 

regno  proprio  nomine  quandoque  truci- 

dant  aliquem  rege  nefcio.  Nec  nili  qua:  ipfe 

o-erit  per  l'c  Sc  propria  perfona  prxftare  po- 

teft.  Deus  autem  ita    hominibus  habenas 

regni  fui  tradidit ,  ut  ipferoct  illas  manu  fua 

retineat  ,  vel  tum  cum  in  hoftium  fuorum 

manus  gubernacula  tradit.  Ef.i.  10,15.  Vnde 

ctiam  Nebuchadnezar  alibi  Dei  fervus  vo- 

catur.  Quod  autem  Ierem.  itf,l4.  dicitur,id 

humanitus  dicitur. 

ttiar»  fif-      Hocprobat  argumento  minorum  :  quod 

ferculi  M»,,paf[crcu[os  quorumduoquadranteveneunt 

cttmmtur    r  ' ,    0 .  l  \  ■ 

ebfaut  Dfie,icura  complectitur,  utaucupis  artutratu 

frevirten-    non  teneantur  irretiti ,  nili  Dominus  fuo 

*;'.r,  veluti  fuffrap-io  hoc  confirmarit ,  eofque  in 

aucupis  manum  conclufos  dederit  Simili  ar- 

gumento  ufus  eft  Mattk.  6.  ad  arcendum 

timorem  &  follicitudinem  nimiam  ex  cibo 

&  potione. 

Verf.  ;o.         E'aa»o'f9an}  eft  :  quafi  dicat,  infquum  vi- 

ueeajuOm  detur  hominem  cum  paflerculis  compone- 

Je  cdfite     re>  curn  in<jigni  |mc  qUj  ve[  curn  c^pillo  ca- 

'  pitis  componantur.  Eoquedocet,  capillos 
capitis  Deum  in  numeratohabere,  id  eft,  ne 
minimum  damnum  paffiiros ,  finc  fingulari 
Dei  providentia.  Proverbialem  enim  fen- 
tentiamde  eoeffequi  ne  leviflimam  incor- 
pore  jaclur.im  facit ,  conftat  ex  1  Sam.  14, 
45.  &  AEtcr.ij.  Quod  autem  dicitur  Deum 
in  numerato  habere  omnes  capillos ,  eo  do- 
cetur  Deumfingularem  curam  agere  mini- 
morum  quae  ad  nos  fpectant;  &  non  temere 
aut  levi  de  caufi  ex  capite  decafuri  funt. 
Nam  qux  pretio  habemus ,  &  ciuorum  fpe- 
cialem  curam  agimus ,  ea  numeramus :  fi 
quid  eorum  defideretu-r  requirimus  ab  iis 
qui  llla  fubftraxerint.  Quamobrern  tribus 
pueris  in  fornacem  ignis  jattis ,  ne  capillus 
'juidem  capitis  igne  abduttus  aut  correptus 


O  N  I  A 
eft.  Quod  fi  auferri  illis  patitur  ,  atramer: 
non  parvo  capillos  vendit.Nota  quanti  con- 
ftabant  Ammonitis  capilli ,  quos  pcr  iono- 
miniam  fervis  Davidis  abradebant.  Quod  fi 
Deus  tanti  facit  capillos,  quanti  caput  facit? 
&  ii  caput  ,  quanti  corpus  ? 

Concludit  igitur  fidelium  fingulos  multis  Verf.  51. 
paiTerculis  prxftantiores  efle.cu  tanti  faciat  j*»W»fr 
vel  capillos  capitis  eorum;  in  quo.minus  di-  l°rD"l'' 
citquam  res  eft.  Nam  non  tantum  multisMllj 
fcd  omnibus  pafTercuIis  atque  adeo  omni- 
bus  coeli  alitibus,  &c.  prarftantiores  funt,  & 
tota  mundi  machina :  ut  qui  prctiofo  Dei 
fanguine  redempti  funt,  non  auro,  argcnto, 
Scc.  1  Petr.i,iS,i9.  Si  enim  unus  paflerculus 
noncaditfine  curaDei,  quanto  minus  ex 
piis  unus  ?  fiiinon  cadunt  fine  providentia 
Dei  quibus  Deus  pater  non  eft  ;  quanto  mi- 
nus  hi  quorum  Deus  eft  Pater  ,  ut  a  Chrifto 
hoc  loco  diferte  &  prxcife  notatur  :  licut 
Matth.6.  Pater  vefterpafctt,  $>c.  Si  denique 
ii  qui  ad  interfcctionem  ob  paftum  homi- 
num  creatifunt  non  temere  eadaot ;  nedum 
1II1  qui  a  Deo  ut  quandiu  in  vivis  fuut  Deurn 
prxdicarent  conftituti  funt.  Si  tendiculas 
aucepslxpe  inanes  ad  fe  retrahit  &  fubdu- 
cit;  quanto  magis  Nimrodiii  qui  Dei  ele- 
ctos  venanrur?  Quid,  quod  cum  illos  tan- 
quamavicubsrctibus  inclufos  tenent;  Deus 
fraftis  &  confciflls  rctibus  eos  libertari  re- 
ltituit.  Pfalm.  114,7. 

Confirmat  nos  adverfus  metum  &  for-*."'-31- 
midinem  ab  adjuncto  pra:mio ,  Chrifti  Do-  ()J ' t'jf  "a  a_ 
mini  fcilicet  nos  coram  Patre  &  fanclis  An- gnofcentts 
gclis  agnofcenris.  Quodiis  obtinget ,  quii»  c.tlu  ,1- 
Chriftum  coram  hominibus  profiteri  nonS"0/"'"'"> 
verebuntur  Si  confiteri.  Magno  honorifuit 
lohanni  Baptifta:,  quod  Chnftus  illum  co- 
ram  Iudxisconfeffuseft,  Math.n.  fedlon- 
ge  majus  eft  &  erit,  cum  illum  coram  Patrc 
&  Angelis  confitebitur.  Confiteri autem  eut» 
coram  Patre,  eftillum  profubdito  ,  fervo, 
pro  fratre  ,  pro  amico  habere  &  agnofcerer 
ut  (icut  ille  ChriftumDeum  fuumagnovit, 
lic  Chriftus  illum  ex  populo  fiio  agnofceret. 
Sicut  enim  David  rcgno  prxpoiitus  eos  a- 
gnofcebatqui  illi  in  ipiius  calamirateadhx- 
rebant,  nec  Saulis  tyrannide  ab  eo  avelli  po- 
terant ,  eofqtie  proceres  &  duces  conftituit; 
(ic  Chrifttis ,  SiC.  Eftautem  hic  quxftus& 
hoc  fcenus  uberrimum.a  Deofcilicetagnof- 
ci,  proeoquodabhomine  agnitus  eft :  in 
ccelisproeo  qtiodin  terra  Chriftum  confi- 
temur:  coram  Patre  &  fanclis  Angelisa- 
gnofci,  pro  eo  quod  coram  adulteris  &  im- 

probis. 


Verf.  34. 
&c. 

fe  i  ntym- 
ttt  ntg<t- 
Iwttnri 


tum  rtr:- 
t.n  iffit  nt 
tftnr; 


fc     Y     A     N     C 

probis  hominibus  Chriftum  confcffi  fimus. 
Noftrum  cnim  tcftimonium  nihil  confcrt 
Chnfto.fincChnfti  aute  tcftimonio  pcrimus. 

Hoc  amplificatur  ab  adverfis :  fcilicct, 
quod  ncgantcs  negabuntur.  Cum  enim  pul- 
fabunt  &  dicent  <»/wi,refpondebit,  Non  novi 
vos.vos  me  non  agnoviflis ,  oc.  Eft  cnim  ar- 
gumcntum  magni  contcmptus  ,  fi  cjuis  cum 
non  agnofcit.  Nam  qui  magnorumdomi- 
norum  fervi  funt,hi  geftiunt  pro  fervis  illius 
magnatis  nuncupari.Qupd  \\  principes  cum 
abhofte  petuntur,  a  fuis  fubditis  ufque  co 
agnofci  volunt ,  utpro  fc  mori  paratilint; 
quanto  magis  ,  &c.  Vide  Rom.  10.  Confejfto 
ftt  adfalutem. 

Luctu  addk  ,  fermonem  Chrifti  profitcii- 
dum  effe  &  veritatem  :  perindc  ac  li  diceret, 


I     C     A. 


477 


Negari  Chrislum  cum  veritas  negatttr  auc 

reticctur,  cum  e/us  confcflio  edcnda  fic. 

Homines  cnim  alioqui  dicent ,  fe  Chrifto 

nuncium  non  mittcrc  ,  nifi  iplius  aut  divini- 

tatem  aut  humanitatem  ncgcnt  :  tanquam 

nullacflct  Chrifti  abncgatio,  cumad  Ponti- 

fictos  tranfitur,  nifi  nobis  cum  lud&ts  aut 

Turcis  res  fit. 

Deinde  Alarcas  non  tantum  timorem,  tujutetnini 

fed    pudorcm    eadem    poena   mulclandum  t"","m"- 
.       *  _,    .  .  *  tttiiant. 

docct.  I/lenquc  emm  invcmuntur  ,  qui  pcc- 

narum  accrbitatcm  libcntcr  fubirent ,  fed 

pudorcm   &    irrilioncm  ferre    nequcunt : 

pra-tereadicent  fc  paratos  eflepro  Chrifto 

fub  lignis  milicaribus  dcpugnare  ;  fcd,&c. 

!  Minimeautcm  omnium  fcrendi  funt ,  qui 

!  lucri  &  honoris  caufa  Chriftum  negant. 


MaitH.  cap.  io.  a  verf.  j  4,  adfinem  Capit. 

34  Ne  exifiimate  me  renijfe  immijfurum  pacem  in  terram :  non  verit  immijfurtts 
paccin,  fedgladium. 

31  Nam  retiifacltirns  ut  difiideatfitus  4  patreftw  ,  c~f.Ha  a  matreftta ,  &  nu- 
rus  afocrufua. 

36  Et  inimici  bominis  erunt  qui  funt  domefiici  ipfius. 

37  Qrit  amatpatrem  aut  matremfupra  me ,  tion  csl  me  dignus :  &  ciui  amatfi- 
lium  autfiliatnfupra  tne,  nonesl  medignus. 

38  Etqid  non  acciptt crucemfuam,  ac pov.e  mefequitur,  twn  esl  me  digntu. 

39  Qutinrenerit  animamfuam ,  perdeteam:  &  qui  perdtdertt  aritmam  fuam 
meacaufa,  inreriteteam. 

40  Qtti  recipit  ros,  me  recipit :  &  qui  me  recipit ,  recipit  eum  qtii  mifit  tne. 

41  Quireiipit Prophetam  twmine  Propbet£ ,  merccdetnVrophets.  accipict ,  & 
quirecipit  jufiumnomine  jufii,mercedem  jufiiaccipiet. 

42  Et  quicunque potum  dederiturit  ex  btsparris poculutnfrigida  folutn ,  twmine 
difctpuli,  amendico  robis,  non perdiderit  mercedetn ftiam. 


ANALTSIS. 

pRolepfis ,  cujus  tacita  occupatio  eft  adjun&a  pa- 
1  ce  adventus  Melfix,  prout  a  Prophctis  pn- 
diftum  cft  :  fubjecHo  eft  a  diverfis,  non  externam 
fed  internam  pacem  per  Propheias  intelligi.  Exter- 
nam  pacem  non  efle  docct  ex  advetfis  ,  venit  enim 
gladium  mittere. 

Vtrf.%%,;b.  Superiusasiomaconfirmat  a  com- 
paiatione  majoris :  nam  fi  Euangelium  diflVcat  at- 
quediftrahitconjundiflimos,  multo  magisalios 
quieifdem  naturi  vinculisnonconjunguntur  ;an- 
tecedes  confirmat  r.  35 .  ab  enumeratione  partium. 

ytrf.ii.  Hinc  commendat  nobisamorem  erga 
Chiiftutn  a  comparatione  minoris ,  amoris  fcilicet 
in  patiem aut  matrem ,  filium  aut  filiam. 

Perf.it.  Oftendit  crucem  eiTc  adjuncram  indi- 
viduam  comirem  ejus  qui  Chiiftumfcqui  velit ; 
quod  ab  adverfis  probat  eum  indignum  cfle  Chri- 
fto,  qui  crucem  ejus  non  tollit  ut  eum  fcquatur. 


fcrf.;<),  Speciem  feu  formam  crucis  defignat, 
nempc  pro  Chrifto  oppetendam  efle  mortem ;  ad 
quam  hortatur  ab  adjuncio  pnmio  vits  itcrni  ; 
illuftrat  etiam  ex  adverfo ,  quia  qui  negando  Cliri- 
ftum  vitamfervat,  illam  peidit. 

Vtrf.ifO.  Homines  ad  fubventionem  eorum  qui 
Chiifticaufaaliquidpatiunturadhortatur,  &  pii- 
mum  quidcm  ad  hofpitioillosexcipiendum ,  ai> 
adjunfto  honore  Chriftum  hofpitio  accipiendi; 
item  abadjuncro  honote  Patrem  cceleftern  exci- 
piendi. 

Verf.irt.  Hocconfirmat  a  diftributione  corum 
qui  perfcquutionem  patiuntur,  ex  fubjccto,  nempe 
Prophetis aut  fidelibus  tantum.quorum  receptioni 
adjunftapramiaanalogaproponuntur. 

Verf^i.  Deindehortatur  ad  alimentorum  fup- 
peditarionem  ,  a  merccde  quam  accipicnt ;  quod 
amplificatur  a  comparaficne  minoris ,  remune- 
randqs  ob  poculum  gelidx  aqua;ubi  cum  r.4i.tum 
42,  foimaieceptionis  cV  alimcntorumfuppcdira- 
O  0  0  2  tionis 


47  8 


H 


34. 


35- 


37- 


?*• 


4o. 


41- 


42. 


tionis  indicatur,  ii.rnpe  ut  illos  cum  hofpitio  acci- 
piant,  tum  nlimcnta  fuppcditent,  eo  quod  vel  Pio- 
pheta:  vel  difcipuli  aut  jufti  funt. 

MET  APHRASIS. 

IVdei  fereomnes  perverfa  Prophetarumin- 
terpretatione  tiecepti ,  pbifummam  per  om- 
tiia  tranqutllitatcm  pollicentur,  vos  vero  noli- 
te  extjlimare  me  in  mundum  veniffe  ut  exter- 
nam  pacem  in  terrajlabdirem :  qui  bominum 
Euangelium  repudiantiiim  improbitate.potiut 


P  R  A  X  I  S. 

OCcupat  cjuod   ex   fuperiorc  fermone  V.rf  34, 
cum  tempore  adventus  Meffia.  pugna-  &c' 

1  *-_        -J  t    J_-  Ittdxarunt 

re  vel  maxime  vidcarur.  Iud»i  enirn  ex  pra- 

r      .  .....  .    *         piar.tapt- 

va  Scnptura:  lntelligentia  ,  commenticrant  ,,iolitChn- 
Chrifti  regnum  fecum  fummam  &  altam flicum  pn- 
pacem  conjundtam  habiturum  ;  idque  vide-  «  -dYtm~i 
bantur  non  (inc  legis  teftimonio  (ibi  inani- 
mum  induxiffe  ,  cum  Efa.  3.  Princeps  pacis 


dijfidmm  cj>  difiraclionem intultrim.  Veniete-  >  dicatur,&  Mich&.a,.  conlirmetur ,  cumdicat 
nim  (fi  evcntum  ex  hommum  mahgnitate  porro  gladiosin  vomeres  ,  &c.  commutan- 
tnanantem  (becies)  filium  k  p.ure  ,  filiama  dos  :  unumquemque  fub  ricu  &  vitefecure 

conlelfuriim :  tanquam  gregem  fore  ,  fub 


matrc ,  cj>  n.trum  kfocru  veruatis  odio  dijfo- 
ciare.  Et  ne  agam  de  pngulis ,  pii  cnjufque 
vel  maxtme  infesli  hifuturifunt ,  qui  unis  <e- 
dibu-s  unaque  familia  cum  iUo  coalefcunt  &> 
confociamur.  Xolo  eqmdem  vos  hum~nitatem 
erga  confanguineos  ,  nedum  naturales  ajfecius 
exuereifed  m  caufa  Euangelii.fi qitis  pr&cipue 
patrem  aut  matrem  m:hi  m  amore  prttulerit, 
qni  meiis  difcipuhts  fit  penitits  indignus  esi; 
perinde  etia.n  efi  indignus  ,  qui  filium  autfi- 
liam  aliumve  ex  cognatione  m:hi  in  amore 


,g        pratulerit.  Dicam  ampUus  ;  qmcumque  meo  \  fas  &  violas  ,  &c 

-     '  .].    r. :.-.:. ~,J7.._: ../"  n _    •    •__ 


Chrilti  pa.do  quemnullid.tcrrerent  ler.~o. 
Qua  pace  cum  omnes  civesregni  perfrue- 
rentur ,  eadem  Antiftites  pacis  &  rehgionis 
excludi,  indigniffimum  videretur.  Hic  au- 
tem  opinio  quam  Iuda.i  induerant ,  multis 
etiam  hac  setate  imponit  ,  qui  (ibi  Euangelii 
profelTionem  ingredientibus ,  pacem  &  re- 
rum  affluentiam  pollicentur.  Somniant  libi 
veftigia  &  pedes  fuos  in  butyro  ponere  Iob. 
convivia,  nuptias,  a  b.llo  immunitatem,ro- 


exemplo  fuam  veritatis  ergo  ajji.ctionem  ,  itj- 
q»e AdignominJofam  mortem,n~n  nque  0>pa 
tienterferct :  isqui  meusfit  difctpulus  prorfus 
eii  indjgtmt.  Puifquis itcmvernatis dispendio 


Hanc  opinionem  Chriftusminuit  abad-  cum-pene- 
verlis :  fcilicet ,  veniffe  fe  ut  gladitim  infer-  ""  "'  d'/~ 
ret  in  mundum.   Quod  probat  ab  eiF.ctis''  '",'" 
conjunctiiiunos  ^ye)TWi 


Euangelii  prjedicati,  quo 


•vitsun  Jiiamia  hoc feculocor.ferv.it ,  is  anima  ;  olim  inter  fe  difiecat  &  dirimit :  liberos  a. 
fu-futuro  fcculo jaciuramfaciet :  contra  qui  parentibus,  &c.  Hujus  exemplura  eft  Ioh.  7, 
v.tam  hf.nc  cadiuam mea  caufa  morti  e.v^_-|  41,41,43.  Item  in  Altis  femelatqueiterum 
fuerit ,  eandem  cnm  maximo  foenore  deinceps '  ex  predicatione  Pauli :  cx  quo  liquet ,  tan- 
recuperabit.  S^uod  fi  in  exilium,  tanquxmer-  tumabeffeut  gladii  in  vomeres,  ut  vomeres 
rones,me.icaufapulpfiieritis,vosomnihoJbi-,coBtX3L  in  gladios  mutati  funt  &  quotidie 
t'10  exclufos  fore  noliteexiJiimare  :  ■vosenim  \  mutantur.  Qua.enimurbsanteconjunc.if- 
exapientes  ncnfecus  honore  afficiam,  quam p  llme  inter  fe  vixit  ,  poft  pra:dicatione  Euan- 
me  excepifjent:  imo  vero perinde  gratumfece-  gelii  di(Te£ta  eft:  idque  nou  tantum  iis  fami- 
rint ,  acji  c;:m  me  tum  Patrem ,  ej>  Beatum  j  liis  in  illas  infurgentibus,  fed  una  eademque 
qui  me  mipt  Spiritum  hojpitio  accepiffent.  Ad \  familia  inter  le  digladiante.Hinc  etiam  ven- 
honorem  (J>  dectss  quo  fores  vobis  aperisntes  tilabro  comparatur,  Matth. 3 .  &  igni  metal- 
cumulabo.amplaprttereamerces  (ffcompenfa-'  la  excoquenti.  Qux  igitur  pax  promittitur 
tio accedet ;eaqne proratione periculi cuife ex'  in  Chrifti  rcgno  ,  llla  pra;cipue  eft  quam 
bojfiiioobjccerint.  Nam  qui  verbi  pr&conem  cum  Deo  habemus:  deindc  ,  quam  invicem 
(qiiodprscoeil')  hojfitio exce'erit ,  mcrcedem  cumfratribus  &  civibus  Reipublica:  Chri 


accipiet  dignam  (y>  convenientem  eiqmPro- 
phetam  exceperit.  Et  quijusinm  quodjusius 
esl  exceperit,  minorem  quidem.fed  tamen  con- 
venientem  ejus  exceptioni  mercedem  recipiet. 
Eaautem  munificentia  vesiros  hojj/ites  re- 
munerabo  ,  itt  quifquis  vel  unum  ex  his  quos 
Kundits  minimi  facit,  gehda  mod)  aquapota- 
verit  (dummodo  quod  difcipulns  meus  (tt  hoc 
jinsttierit)  fanclevobis  pcUiceor  atque  confir- 
tso  illt  mercedtmfiittm  non  defntmnm. 


ftiana.  &  Euangelicas  colimus :  quam  etiain 
quoad  datur,  &  quoad  fieripoteft  cumo- 
mnibus  hominibus  tuericupimus ,  Kom.11. 
Sed  expeftare ,  nobis  bene  poffe  cum  filiis 
hujus  feculi  convenire  ,  perinde  eft  ac  ti  a 
lupis  ovi  pax  fperanda  effet,  aut  pullis  a  mil- 
vo.  Inducia.  nobis  ad  tempus  velutiadfe- 
ptiduum  conceduntur :  ut  cum  nuptiale 
convivium  agitatur:  Matth.9.  Sed  pax  nul- 
h,  &c.  Huc  fpcftat  quod  vita  Chriftiani 

hominis, 


N 


EvANGELtCA.  4?p 

hominis,militia:,ja£tationiinraari,peregri-    mines  fua  fpontc  confcifcunt :  ficut  olim  »»•<•  »/>»'- 
nationi  confcratur  :  cum  pcr  multas  serum-    Circumcclliones ,  &  nunc  dierum  Pontificii,  ">i 
rus  in  rcgnum  coelorum  iit  tranfeundum    maxime  vero  IefuitA,  &  alii  Mcnachi,  &c. 
Acl.  14.  cumque  omnis  qui  pie  vclit  vivere        Nec  tamen  hmcfequitur  eos  meritofuo  »'c mi  tt- 
in  Chrifto  ,  &c.  dignos  eflc  Chrifto  ,  qui  ad  omnia  cjus  gra-  """  "  ""' 

qmmoU  Sed  qutntur  iterum  quomodo  hoc  con-    tiapcrferendafe  obtulerint.  Hujim  cnimvi-'1'"""  d'~ 

umtn  Mi-  ycaiat  cum  Luc.1,17.  &c.   Cumenimloan-  j  td  perpeffiones  indigns.  funt ,  &c.  Rom.S.lS.''' 
Oile.fp*-  nes  £uangelium  pra:dicans  patrum  animos    1  Cor.j.  Phil.',  9.Apoc.7,i$,u<.  Quarcnim 
"Ir?"""  ad  filium  converteret ,  alienum  videtur  Eu-  .  acqualitas  intercedit  inter  momcntanea  & 
dicatnrci-  angclii  prajdicatione  hberosi  parentum  a-  :  iterna  ?  intcr  lcviflima  &  ponderoliflima? 
vtrtert*      inorc&  charitatedirimere. 


S<v/nonpugnant :  patrum  fcilicet  pic  in- 
ftitutorum  animos ,  tiliis  degcneriseorun- 
dcm  in  mclius  commutatione  conciliare: 
&  filios  pnclare  inftitutos  a  patrum  dcpra- 
vatorum  ,  &  in  impietate  inveteratorum,  & 
veluti  non  fcnefcentiumimitationedisjun- 
gere.  Et  prius  quidem  crTectum  cft  Euange- 
ln  pcr  fe  ,  polkrius  vero  nonniliper  acci- 
dens :  eorum  fcilicet  vitio  ,  qui  Euangelii 


1  Ccr.4, 17,18.  Rcgnum  cnim  Dci  non  cm- 
ptioncperquiritur ,  fed  hxreditate  poflide- 
tur.Emiturquidem  a  Chrifto,fednobisgra- 
tis  datur.  Noftrum  enimargcntum  itafco- 
riis  admiftum  &  confufumeft  ,  ut  apud  Dei 
juftitiam  non  tranfeat. 

Aliud  argumcntum   ab  adiuncto  vita::  \f  i,59' 

I  °  -,     .     Chtlltl 

qua:  vel  tum  acquintur ,  cum  proptcr  Chri-^/^,^ 

ftum  amittitur.  Prsmiferat,  nihil  nobis  ac-  ptrditmO- 

cidcre  polkline  Patre  coclefti.  Quodfi  ille  rtcipitur; 


odio  fuos  quos  charos  habcrc  debcnt  odio    pcrfequutionibusufqueeo  habenas  rcmittat 


prolequuntur. 


ut  vitam  nobis  eripiant ,  tamen  nihii  nobis 


Ncputetur  difllclionem  &  dirTiflionem    dcperiturum  ,  fed  vit.im  hoc  modo  lucrifa- 
hanc  in  impiorum  parentum  aut  liberorura    ctamiri. 


.1  c  rttrum 
nantia  i 


Verl.  3 
&c. 

CfcTjTV»-*  nobis  defedione  conliltere  ,  non  noftra  ;  Quod  autem  pugnantialoqui  videatur,  "•*' 
d,,„,i  viciflim  abillis ,  adjungit  indignos  cflefui,  cumrem  eandem  iimul  perdcre  &  reperire '**'»' 
qui  libiaut  parentcs  aut  liberos  prstulerint:  ]  nemo  poflit,  inpromptu  eft  ,  vitam  perdere 
aut  dcnique  (ne  infinitus  lit)  ullam  aliam  ad  carnis  judicium  referri :  litcri  facerewero 
jacturam  &  afrlidlionem  fubire  paratus  non  vitam.ad  veritateipfam  exigitur.  Quamob- 
iit :  &  non  tantum  commoda  amittere  ,  (ed  rem  nilnl  impedit  quo  minus  quis  vita  iimul 
dura  ctiam  admittere  recufct  &  ignominio-  amittat,&  rdcuperet:  vtl  amittit  terreftrem, 
Ca,  Chrifti  caufi:  id  enim  lignificit  Chniit  cccleftem  acquirit.  Inliti  ehim  in  Chrifto 
crttcem  in  fe  fufcipere.  Vnde  etiam  alio  loco  per  fidem,  iicut  mortis  ejus  fic  &  vita:  ipiius 
dicit ,  fui  mdignos  efle  qui  parentes ,  &c.  o-  participes  fumus:  &  non  fecus  in  vitar  iplius 
dio  non  habuerint  Chrtfti  caufa.  Paulus,  focietatem,  quam  in  morris  communionem 
Gal.6,14.  Mundum  non  minus  iibiexofum  adfcifcimur.  Cujus  rei  iignum  &  clauftrum 
&  crucifixum  fuifle  fcribit,  quam  iplura  habcmus  in  Baptifmo  .  Morte  igitur  pro 
mundo.  PA//.J, 4, 5,(1,7.  Hinc  eftquoJ  Eu- ,  Chrifto  pons  nobisad  vitarri  fternitur  ,  af- 
angelium  comparatur  thefauro  in  agrode-  cenfus  ad  calumparatur  :  pyrz  {heapes  of 
foffo  ,  &  margarita:  omnibus  &  pofleflioni-  ■  vvood  madefor  the  burning  of  dead  bodies) 
bus  &  periculis  adcundis  redimenda:  :  quia  nobis  extrufta:  Chrifti  caufa ,  currus  &  cqui 
in  Euangelio  tanquam  in  agro  ,  Chriilus  igneifunt  ,quibus  in  coeleftem  quietemde- 
thefaurus  condufus  tenetur  &  margarita  '  vehimur.  Hac  ,  ad  portam  &  portum  cceli 
complicatur.  (vel  potiusinagro,  id  eft,  Ec-  ,  pervenitur. 

deiia:  vide  locum.)  Hinc  intelligiturquo         Sin  vcro  vitaamifla  reftituitur ,  nedum 
loco  funt  qui  Chriftumcum  levicula  volu-    al.a:  jaclura:  refarcientur.  Id  quod  Marcus 
ptate,  cupiditate.aftc&u  expendunt:  &  apud    alibi  notat:  nempe,  parentes  ,  hberos,uxo- 
quos  harc  quamvis  levia  ,  prxponderant  ta-    res,  domos,  nobis  vel  in  hac  vitareddi. 
men  :  qui  fcilicet  Chriftum&  iplius  fummi  t       Quod  fi  excipias  vitamctiamfuppetcre  qmmci!» 
paftoris  merccdcm  ,  triginta  argcnteis  scfti-    plerifque  qui  vitam  Chrifti  caufa  non  cxpo-  »'"  '" 
mant  :&  ha:reditatem  per  illum  acquifitam,  '  nunt ,  equidemfateor  plerifque  hoc  obtin--W"'" 
cum   efculentis  &  poculentis  commutare    gere  :  fed  vocatis&  accerfitisut  aut  hoc  fa-  17, ,-;. 

•  r  °-  »■,/--  Lhriftt 

paratiiunt.  ciantaut  a  ventate  dehciant ,  ncmo  vitam  Cdufi»e» 

qutm  ftqui      Quod  autem  fequi  oporterc  nos  dicitur,    fervet  nifi  prius  eam  amittere  libi  in  ani-  cxpsmnti 
ninprxre-  e0  danjnantur  voluntarja:  cruces ,  quas  ho- .  muminduxerit.  Quemadmodum  cnim  mi- 


Ooo  3 


ksad 


480  H      A      R.      M 

les  ad  militiam  condudtu; ,  fi  periculorum 

mctu  ftationemfuam  defcratmorte  plecti- 

tur;  iic  nos  li  quidemad  hanc  pugnamadhi- 

biti  (imus  morte  xterna  pleftimur ,  nili  vel 

capitispericulomanus  cu  hofte  conteramus 

Ahoqui,(icut  qui  nomen  fuum  inter  milites 

profeilus  non  elt ,  periculo  tamen  non  carct 

tamctli  domi  fus  quietus  maneat;  (ic,  &c. 

Apoitolos  adverfus  feu.verbera,feu  muti- 

Verf  4'-   lationem  ,  fcu  denique  mortcm  armatos,  te- 

^Afn[hhs    jiqUO  hoc  Capite  adverfus  errores  inftruere 

injtl  atos      y        .araumento  adiunCto  promiiTionum, 

excipiens  ,        '     »  '       .       ' 

Cbnjlnm     quibus  eos  quocunque   dcvencnnt  munit. 

iffmn  C~    Cum  enim  eos  follicite  haberet,  quid  eis  fiet 

Paucm      cuma  principibus  Sc  regibus  ad  mortem& 

rxcifii:      c,irceres  quxrerentut ,  tanquam  nemoeos 

auderet  hofpitio  accipere  quos  regium  no- 

mcn  infeftarer,  maxime  cum  parentum  por- 

tx  lllis  occlufx  forcnt ,  anticipat  eximiis  eos 

promiiTionibus  muniri,  qux  multoru  portas 

ad  hofpitium  illis  pribendum,  facile  refera- 

bunt.  Et  primum  quide  ab  adjunclo  honore : 

quod  qui  lllos  veritatis  caufi  infedtatos  do- 

moexcipiet.Chriftumipfumatq;  adeoPatre 

fuumquodammodoexcipict.Incrcdibileho- 

noris  faftigium  erat  adquod  Abraha&Lotus 

clati  funt,dum  homines  fc  excipete  putautes 

angelos  acceperunt.Quanti  igiturefthono- 

ris  Chriftum  angelorum  caput ,  imo  Dcum 

Chrifti  caput  hofpitio  excipere  ':  Hic  igitur 

videmus  majorem  cffe  authoritatemhofpi- 

tium  perfcquutis  imperantis ,  quam  interdi- 

centis.  Domini  cnim  eft  terra  &  plenitudo 

ejus.  Quamobrem  non  tam  metuendus  eft 

rex  qui  ipfe  terram  condudto  accipit ,  quam 

Dcus  qui  eft  proprietarius.  Quanti  autem 

exiftimemus  honoris  eiFe  liquidcm  Chriftus 

apud  nos  divcrtere  velit  ":  cum  hoc  ipfo  de- 

claret  fe  amicitiam  nobifcum  colerc.  Ho- 

mines  cnim  libenter  apud  eos  divertunt  quos 

habcnt  in  deliciis ,  &  quos  plurimifaciunt. 

Sic  Chriftus  fe  apud  Zachxum  convivam 

quodammodo  obtrufit.  Sic  apud  familiam 

Lazari  &  duarumcjusfororumlibenterdi- 

vcrtit ,  quod  eos  pcrquam  charoshabebat. 

Quinto  vcro  ornamento  eft  cubiliautle- 

£to,  ii  de  eodicatur  Regem  hic  cubalTe":  An 

non  pluris  xftimatur  quam  fi  tapetiis  aut 

ftragulis  pretioiis  ornaretur  ? 

■j  -.*»;,       Sed  nihil  hoc  loco  promitti  videtur,quod 

hisfromit-  idcm  pauperes  excipientibus  Chnftus  non 

t,ttHrijunm  pollicetur :  fe  cnim  in  eorum  perfona  aut 

tis qui  f.in-  jmplexatum  aut  repudiatum  profitctur.Vi- 

fcrei  cxci-  jctllr  autcn]  hoc  loco ,  immunitate  quadam 

?iH"  prx  cxtcris  velle  eos  qui  veritatis  caufa  in- 

fectautur  onure. 


O     N     I      A 

Rejpondeo, omnxno  hoc  velIe,eoque  Chri- 
ftum  in  p.iuperibus  veluti  privatum  accipi: 
in  infeftatis  vero  caufa  veritatis ,  tanquam 
legatum  accipi:  unde  etiam  hic  adjccic,  cum 
etiam  Patrem  acciperc  ,  qui  Chriftum  lega- 
vit  ,  qui  Miniftrum  Euangelii  caufa  difpul- 
fumhofpitio  cxceperit.  Honori  eft  fi  quis 
Chriftum  in  paupertate  efurientem  refece- 
rit:  fed  fi  efurientem  in  negotio  Patris  re- 
crearit,  majori  honori  eft,  <5cc. 

Aliud  argumentum  ab  adjuncta  mercede  Verf  4r. 

&  compenfatione  :  fcilicet  non  tantum  ho-  ££"<" ex~ 

noratos  iri  qui  dlos  difpulfos  &  infeCtatos  c'l""1  " 
Jl     ,  r  I-rcfhettu 

excipient ,  led  abunde  remuneratos.   Cum  -  M  diqnam 

que  crux  hxc  non  tantum  paftoribus  fed  Sc  merccdem 

ovibus  obtingat ,  utrifquc  confulit :  &  pro  ncci(ient% 

utriufque  conviftu  &  hofpitio  fe  obftrictum, 

reddit.  Atque  ut  principes  viri  luis  fervis 

pro  Iocorum  &  ordinum  varietate  fumptus 

fuppeditant ,  quibus  commeatum  redinunt; 

(ic  Chriftus  fuorum  hofpitibus  diverfas  mer- 

ccdes  prxftituit.  Hofpiti  enim  Prophetam 

feu  Prxconem  excipicnti,liberahorem  mer- 

cedem  pollicetur.  Excipienti  vero  privatos 

qui  Euangclii  caufa  perpetiuntur  ,    aham. 

Prophetam  enim  ,  cum  quia  Dei  legatus , 

tum  quia  hofpitem  majori  periculo  exponit, 

quicunquc  exccperit ,  is  mercedem  accipiet 

dignam  co  qui  Prophetam  accipit.    Deus 

enim  non  tantum  fumptus  qui  in  fervos  fuos 

fiunt  expendit,  fed  labores,  pericula ,  curas, 

&  follicitudines  ac  damna  ,  in  unamfum- 

mam  confert  atque  conjicit:  ut  hofpiti  o- 

mnia  cumulate  reponat  atque  compenfct. 

Sicut  autcm  Deus  eft  remunerator ,  iic  mi- 

niftrorum  opera  &   minifterio  utitur  ad  xs 

hoc  quo  fe  obftrinxit  diiTolvendum.  Et  pri- 

mum  quidem  utitur  mioiftrorum  precibus, 

ad  benc  de  illis  promerendum.  Vide  Genef 

10,7,17.  Item  vide  i  R<g. 4, 9, 10,11, 13, 14, 

i^iiJ.ubiDeusper  Prophctam  hofpiticom- 

penfationem  offert  in   quocunque  genere 

hofpes  vellet  ,  tanquam  optionem  darct  qua 

potiifimum  fpecie  pecunix  fatisfieri  vellet. 

Item  verf$z,  tfc.  Item  cap.  8,  verf.1,%. 

Sicut  autcm  commodis  hujus  vitx  holpites 

cumulat,  fic  etiam  vitx  futurx  bonis  eos  di- 

tat.  Vide  1  Timoth.  1,  is,  17, 18.  ubi  nota, 

non  tantum  patremfamilias ,  fed  totam  fa- 

miliam  comprehendi.  Ad  hxc,  nobihtat  cos 

inhac  vita.  Quantum  cnim  extulit  caput 

illa  Pauli  de  Prifcilla  &  Aquila  commenda- 

tio.quod  hofpitium  fuit  Ecclefix.  Ex  quibus 

patet ,   quam  vcre  dicitur  cum  Propheta: 

rnercedem  accipere  ,  qui  Prophetam  hofpi- 

tio  ac- 


E     V     A      N      C 

tio  accipit :  ut  qui  ipfius  Prophetx  opcra  & 

minifterio  in  precibus.&c.illud  accipit.quod 

cxteroquin  nunqium  acccpturus  cflct. 

t7- ».';«-  Deinde  docct  ctiam cum qui Iuftum ac- 

Jhs  pro  u-  ce      ]t  nommc  jufti ,  fcu  pium  &  nomcn 

libuircmit-      r      .  .  •>  '        ..  , 

wr«b»n.     lUum  lntcr  P10S  prohtentcm,  7«/r/  merccdem 

turi  accepturum  ,  id  eft  ,  mcrccdem  acccpturum 

quam  promifit  Deus  dandam  &:  diflolven- 

dam  Iufti  nomine.  Nam  &  illc  ctiam  prcccs 

concipiet  pro  hofpite.  lufti  autcmoratio- 

nem  efficacem  eflc  docct  Iacobtts 5 ,17 .  Hoc 

prxterca    conftat    documentis     /Egyptio- 

rum :  cjui  quod  hofpitium  aliqtundo  Ifrae- 

litis  prxbuerant ,   (tamctii  Iufti  nomine  hoc 

non  fecerant)  magnis  beneficiis  ex  Iofcpho 

affecti  funt ,  &  poft  Dci  mandato  humani- 

ier  ia  omne  xvum  accipicndi.  Itcm  ex  con- 

trariis  judiciis  in  illos  populos  qui  populo 

Dei  tranfcunti  per  dcfertum  ad  fuam  ter- 

ram  ,  hofpitium  denegarunt.  Sed  illud  illu- 

ftrius  confpicitur  in  Rahab  mcretrice  ,  qux 

exploratores  nomine  Iuftorum  excipiebat  cV: 

occultabat.Quanquam.iutem  Iufti  11011  iint, 


B      t     I      C      A.  481 

tamen  fi  Iufti  nomtm  eos  aecipft  cjuis ,  mer- 
cedcm  non  perdet  cjui  illi  hofpitium  prx- 
bet. 

Quod  autcm  de  fcypho  aut  cantharo  fri-  Vcr("-  4*« 
"idx  aqux  adjuneit,  ld  non  tantumco  dixit  """""^ 
QC  quis  fua  paupertate  ab  hoc  honore  &  li-  ur 
bcralitate  exduderetur ,  fed  ctiam  ut  doce- 
ret  ad  extremum  quadrantem  omnia  efTe  rc- 
pcndcnda  &  remuneranda.  Hujus  rei  cxcm- 
plum  vidc  eximmm  1  Reg.  17,  n,  ij,  14,15, 
16,17.  Itcm  /0/^.4,8,5,10. 

Quod  autcm  Amen  adhibct ,  &;  hoc  tam  enjiu/icnn 
afTeveranter  confirmet  ,  id  co  fccit  ut  ho-f""- 
minum  infidelitati  occurreret,  cjui  Deo  pol- 
liccnti  non  crcdunt,  tanquara  aut  fidem  da- 
tam  filletet,aut  fide  concideret.  Itacjuc  cum 
illoaguntut  cum  cxhaufto  Sc  obxrato  aut 
prodigo  homine:  mhil  ut  illi  quicquam  cre- 
derc,  aut  illorum  in  rationes  concedant,  niti 
pccunia  prx  manibus  foluta:nolunt  illi  quic- 
quam  credere ,  aut  illorum  in  rationcs  ad- 
mittere  ,  tamctfi  nihil  unquam  falii  in  illo 
dcpvehcnderc  pofllnc. 


M  A  t  t  h.  cap.  11.  verf  1. 
T  failum  etf  ,  quutn  finetn  fcciffet  IESFS  pruipiendi  duodecim  difapulis 
Jfuis,  tit  digreffus  illinc  doceret,  & pr&dicaretin  urbtbus eorum. 

L  v  c.  cap.  9.  verf.  6. 
6  Exeuntes  igitur  obib.tnt  fmgulos  vicos ,  euangeliz.antes  &  fatuntes  morbos 
ubique. 

M  A  R  c.cap.  6.  verf.  12.,  &  13. 

12  Egrefi  igitur  i\\'i  prodamabant  titrefipifcerent  homines. 

13  Etd&momamultu  ejtciebanty  ungebatitijue  oleomultos  tgrotos,  &  fana- 
bant  cos. 


A  N  A  L  Y  S  1  S. 
MATTH.T^RanGtus  Iefu  indicatur ,  abilloloco 
11,  fC.  t.  "*•  ubi  Apoftofos  praeccptis  imbuetat; 
qui  dedataturadjun&otempore,  cum  abfolviflet 
mandataqua:  dederat  Apoftolis :  deinde finem  no- 
tat,  ut  doceret  populum; quod  etiam  fubje&o foco 
declaratur,  ubi  fcilicet  Apoftoli  prxdicarant. 

Lvc.9,6.  Notat  obfequiuin  Apoftolorum  ab 
effecro,  1.  peragrandovicos.i.  Euangelium  prajdi- 
cando,3.fanando,qua:effe<ftofuo,  fubjecio  locide- 
claratur ,  pafliin  per  totum  Ifraclcm. 

Marc.6,i2.  Subjecr.um  pridicationis  indicat 
refipifcenti3m. 

Ver[.\i.  Species (anationis  commemorat,  eje- 
itionem  datmoniorum  &  infirmorum  curatio- 
nc-m;  quae  arguitut  erficiente  inftrumentali,  nempe 
oleo  quo  infirmos  ungebant. 

METAPHRASIS. 

POsiquam  Iefus  Aposlolos  duodecim  prs.ce- 
ptis  ad  minifterii  fiti  executunem  tmbutos 


ablegaftet :  tpfefe  otio  minimc  dedens  ,  illinc 
ubi  mandata  dedit  tranftt ,  ttt  eifdem  in  locis 
adqutillos  legaverat  doceret.  Apoftoli  i/ero~Jc-9>6 
egrefft  obtbant  omnes  vicos  &  tirbes ,  Euan- 
geltum  pr&dicantes,  ejufqtie  pndicatione  quof- 
vis  adrefiptfcenttam  tnvitantes :  qttam  doclri- 
nam  editis  fanationis  miractdis  obf.gnabant, 
aim  dxmonia  ejiciendo,  tum  infirmos,  adhibi- 
bita  olei  unclione,  valetudint  refiitnendo. 


&  Miic. 
6,  12,13. 


D 


P  R  A  X  I  S. 

Ifcipulos  mandata  executioni  mandaf-  Mabc  6, 
fe,  dedarat  Marctts:  ex  quo  obedientia  I2;_. 
fpecftanda  proponitur  eximia  ,  qui  inermes  2  "jj   * 
&  rerum  omnium  inopes  &  orbi,  authorita-  m,„„/.(f< 
tem  Chrifti  tamen  non  defugiebant,  in  ejus  txecnti. 
promiflb  acq_uiefcentes. 

Difcipulis 


4St  HarmoniA 

Difcipulis  etiam  (ic  emiflis ,  ipfe  inftar  '  ut  refert  Matthtnt  eademloca  obiit  :  neC 


Epifcoporum  noftri  feculi  domi  non  fedet, 
aut  inhemiciclo  fuo  dormit,  aut  alia  majora 
&  graviora  negotia  (utajunt)  tta&at,  fed 


gravms  aut  majus  aliquid  fuaque  opera  ma- 
gisdignumexiftimavit ,  quam  ut  Euangc- 
lmm  promulgaret.K/rf./>/«ra  alio  in  loco  infr.i. 


M  A  t  t  H.  cap.  14.  a  verf.  1,  ad  ij, 

ILlo  lempore  attdivit  Hcrodes  tetrarchafamam  de  1ESV. 
2   Et  dixit  pucris  fttvs ,  ifte  eUlobannes  tUe  Baptifta:  ipfe  fufcitatus  esl  ex  mor- 
tuis&propterea  rirtutes  agunt  in  eo. 

3  Nam  Herodes  prcbenfum  lobannem  vinxerat  &  conjecerat  in  carcerem  ,  pro- 
pter  Herodiadem  uxorcm  Pbilippifratris  fui. 

4  Diicb.it entm ei  Iobannes ,  Non licet  tibi eam  babcre. 

5  Et  qtittm  cuperet  eum  occidere ,  timuerat  turbam ,  quod  eum  babcrent  ut  Vro- 
pbetam. 

6  Ouum  autem  agerentur  natalitia  Herodis ,  faltaveratflia  Herodiadis  in  me- 
dio  :  &  placuerat  Herodi. 

7  Vnde  cum  jurejurando  Jpoponderat  fe  datttrwn  ei  qtticquid  petiiffct. 

8  llla  vero  producta  a  matrefua,  Da  mibi  (inquu)  hic  mpatina  caput  lobannis 
Baptifta. 

9  Et  contriftatus  fueratrex ,  fedpropterjtisjurandum,  & eos quifwml accum- 
bebant,  jujferat  dari. 

1 0  Et  mtffo  carnifice  decollaverat  lobannem  in  carcere. 

u  Et  allatumfueratcaputejusinpatina,  datumque  pttelU:  &  ipfa  obttderat 
illud  matrifum. 

12  Et  quum  acceftiffent  difcipuli ejus ,  fuftulerant  corpus  illius ,  illudque fepelie- 
rant:  xenerantque  &  renunciaverant  IESV. 

M  A  r  c.  cap.  6.  a,  verf.  14 ,  ad$o. 
14  Attdivit autcm\\xcrex Herodes ,  (clarumenimfatlumeratnomenejiu)  di- 
xitque;  lobannes ille  qui  baptiaabat,  fufcitatus esl  ex  mortuis ,  &prop'erea  virtutes 
agunt  in  eo. 

iS  Aliidicebant;Eliasesl.  Aliivero  dicebant;Vropbetaesl ,  velunusexVro- 
pbetisiUis. 

1 6  Quum  igitur  ha»c  attdiffet  Herodes}  ait,  Ifte  esl  Iohanncs  quem  ego  decollavi: 
ipfefuf  ttatuseslex  mortuis. 

17  Ipfe  enim  Herodes  miftis  fatcHitibus  prehenderat  lobannem ,  &  vinxerat 
eum  in  carcere, propter  Herodiadem  uxorem  Pbilippi  fratris  fui ,  qitia  duxerat  eam 
uxorem. 

t  S  Dicebat enim  lohannes  Herodi,  Non licet  tibi  habere  uxoremfratris  tui. 

1 9  Herodias  atttem  imminebat  ei,  &  cupiebat  eum  trucidare :  necpoterat. 

20  Herodesenim  metuebat  Iohannem :  fciens  eum  effe  virum  juftum  ac  fan- 
ilttm,  &obfervabatettm ,  attditoqtte  eo  multafaciebat,  &libenter  eum  audtebat. 

21  Quumigiturdiesopportttnus  adeffet ,  qtto  tempore  Hcrodes  in  natalitiis  fuis 
coenamfaciebat  proceribusfuis  ac  chiliarcbis  &  primariis  GdiUa: 

22  Et introiffet filia  ipfius  Herodiadis,  acfaltajfet, placuiffetque  Herodi,  &fimul 
accumbcntibus,  rex  aitpueUa;  Vete  a  me  qwdcumque  voltteris ,  &  dabo  tibi. 

2}   IU- 


EvANCELieA.  485 

23  luraritque  ei ;  Quodcunque  a  nie  pctieris  dabo  tibi ,  ufque  ad  dimiditim  re- 
gv.i  mei. 

24  Atillaegrejftdixitmatrifiu;  Ouidpetam?  Illarero  dixit;  Caputloban- 
nis  Baptift*. 

25  Puclla  igitur  cum  feftinatione  ftatim  ad  regem  ingrejfa ,  lApetiit ,  dicens ; 
Veltmutjam  iiuncdesmibt  iupatinacaput  Iobaimis  Baptiftd:. 

2 6  Rex  autcm  ralde  triftisfacltts,  noltttt  tamen,  propterjtujurandum  &  eos qui 
ftmul  accumbcbant,  eam  ajpcrnari. 

27  Etftatim  rex  mijfojpiculatore,  imperavit  ut  afferretur  caput  ejus. 

28  llle  rero  abut ,  ac decollavtt  eum  tn  carcere :  retulitquecaputejusiiipaiina, 
&  dedit  illudpuelU,  &puella  dedtt  illud  matrifti*. 

29  Ouumque hoc  attdijfcnt  difctpttli  ejus,  rencrutit1&  fuftulerunt  cadarer  ejtis, 
&poftterunt  in  monumento. 

L  v  c.  cap.  5,  verf.  7,  8,  9. 

7  Audirit autem  Herodes  tetrarcba  onuii.i  qun  Jiebant  ab  eo  :  &  \ufttabat ,  pro~ 
pterea  quod  dicebatur a quibufdam  lobaimemfuftitatum  effe  e mortuti  : 

8  A  quibufdam  rero ,  Eliam  apparuijfe  :  abaitisautem,  Frcpbetam  quempiam 
ex  antiquisfurrexijfe. 

9  Tunc  ait  Herodes ,  lobannem  ego  decollari :  quis  esl  autem  ifte  de  quo  egota- 
lia  audio  ?  Etftudebat  eum  yidere. 


ANALXSIS. 
MATTH.pffe&um  pradicationis  &  miraculorum 
14,  )£f.i.  qux  Iefus  &  Apoftoli  edebant,  eft 
quodfama  Iefucujusnomine  Apoftoliillaedide- 
runt  ad  aures  Herodis  pervenit :  quodadjunfto 
tempotededaratur ,  nempepoftquam  Apoftolile- 
gationem  obiviffent. 

Verf.i.  Hujusauditioniseffeftumeft ,  Hcrodis 
fententia  de  Ioanne  BjpnRa  e  mortuis  cxcitate; 
cujus  prolatio  fubjefto  dedaratur,  nempc  apud 
fervos  fuos  ;cujusconfifta:  refurreftioniseffeftum 
quo  illum  arguebat  Herodes  eft ,  quod  nunc  edebat 
miracula  qui  prius  nullaedidit.  Caufa  veroapud 
Zxcwj  indicatur.quoderantaliiquihocfeniicbant. 

Ma rc.6,i 5  .  Harc Herodis fententia  fuo  difpara- 
to  exponitur,  nempe  quod  alii  exiftimarunt  Eliam 
fuiffe:  iiem  alio  difparato,  quod  Iohaunesfuit,  aut 
aliquis  ex  vetetibus  Prophetis. 

Verf.ib.  Notatadjunftamdecifionem  Scdefini- 
tionemHetodis,infuafcntentiade  Ioannecxcitato 
emortuis;  tameifiprimo  de  illa  addubitavit,uteft 
Z«.9,7.cujuseffeftumerat,cupidiraseum  videndi. 

MATTH.14,3.  Caufaetiorum  iftorumde  Ioan- 
ne,  aut  Elia,  aut  vetete  Propheta  e  mortuis  cxcita- 
tis.erat  Ioanniscrudelis  &  injuftaintcrfeftio:  qua: 
defcribitut  adjunftacomprehenfione  Ioannis,& 
in  catcerem  conjeftione;  qui  fuis  cauGs  dedara- 
tur,  efficiente  Herode. 

Verf+.  Aliaefficienscaufa;  Herodis  pet  Ioan- 
nem  reprchenfio:qua  fua  item  caufa  arguitur.quod 
f  ratris  Philippi  uxorem  dux  iffet. 

MARc.6,19.  Alia  caufaefficienserat.Herodia- 
dis  importunitas  quac  Herodem  impelkbat  follici- 
tationibus :  qusc caufa  fua  ad junfta  infirmitate  de- 
claiatur,  quod  fola  non  potuit. 


Verf.10.  Cujus  infirmitatis  caufa  aflignatur ,  ti- 
mor quo  Hcrodes  Ioannem  profequutus eft ;  cujus 
caufa  affignatur ,  IoannisfanftitasSc  jufticia.  Ha- 
rum  caufarum  effeftus  proponuntur ,  1 .  obfervan- 
tiaerga  illum  ;dcindcquod  illumdocentemaudi- 
vit:  quod  fuo  adiunfto  amplificatur,  nempe  prom- 
ptitudine  cc  obleftatione,  3.  quod  pleraque  eorum 
te  prxftitit  qui  eum  docuit. 

Matth.i4,s.  Aliamcaufam  efficientcm  indi- 
cat ,  cur  Herodias  fua  importunitate  fola  non  pra:- 
valuit ,  nempe  quod  Herodes  fibi  a  populo  metue- 
bat;  cuiusetiamcaufaexponitur ,  quod  Ioannem 
pro  Propheta  habebant. 

Verf.6.  Narraruraliacaufamortis  Ioannis,  pti- 
mum  ab  adjunfto  temporis ,  nempe  natalitiis  He- 
rodis  ;  item  alia  ,  nempe  convivio  quod  inftruebat 
fuisducibus:  deindealio  adjunfto  ,  faltationefi- 
lii  Herodiadis;  qua: fuo cffefto  defcribitur,  nempe 
quod  placuit  Hcrodi,  &,  ut  eft  apud  Mjrcum ,  aliis 
qui  accumbebant  hofpiiibus. 

Marc.6,2z.  Cujuscffectumdedatatur,  juflio 
ut  peteret  quod  vellet. 

Mattk  14,7.  Alterumeffefturn;jiiramenturn 
quo  fe  obftrinxit  ptarltarequod  petierii ;  quod  et- 
iam  comparatione  majoris  amplificatur,  ad  dimi- 
dium  regni  nedum  res  leviores. 

Marc.6,14.  HujuspromilTiadiunftum  cft  ,  e- 
greflio  faltatricula: ;  qua:  fuo  effefto  dedaiatur, 
nempeutconfiliaconferretcum  niatre. 

Matth.  14,  8.  Cujus effeftum  notatur ,  conll- 
liumde  Ioanniscapitepetendo;  cffeftumindica- 
tur,  nempe  petitio  quam  ad  Hcrodeminftituit ; 
qua:  petitio  dedaratui  adjunfto  tepore,&  fubjefto 
petitionis,  inquaacciperecupiebat  Ioanniscapur. 

Verf.<).  Hujus petitionis effefturn  erat ,  mceror 
P  p  p  Hciodisj 


Mattii, 

14,1. 


Lvc.9,7. 

Matth. 

14,2. 


Makc.6, 
JS. 


Mattii. 
M,3. 


Marc.6, 
J9- 


4S4  H      A      R 

Herodis ;  quod  fuo  diverfo  explicatui  ,  tiempe 
quanquam  dolcnter  tainen  pctitioni  annuit ;  cujus 
caulaaflignatur  ,  quod  fibiin  juramentocorftare 
voluit ;  altera  caufa,  propter  eos  qui accumbebant, 
quibus  audiemibus  juiamentum  pratftitiflet. 

Vnf.xo.  Efreftumejusquodannuebat ,  nempe 
miltio  fpiculatoris ;  quod  luo  fine  arguitur  ,  ut  ca- 
put  Ioannis  prsfcinderct  ;  quac  obtruncario  fuo 
fubjefto  declaratur,  in  ipfocarcere. 

Verf.n.  Adjuncjum  tiuncationis,  nempedela- 
tio  capitis  ad  faltatriculani;  cujus  aliud  adjunftum, 
quod  illa  a  fpitulatore  acceptum  ,  illud  ad  matrcm 
deferebat. 

Verf.jz.  Hujas  obrruncationisadjtn&umerat, 
fepultura  Ioannis;  qui  fuo  efficientedeclaratur, 
difcip ulis  Ioannis ;  item  aliud  adjuncium  ,  nempe 
indicatio  horum  ad  lefum;  cujus  itcmcaufaafii- 
gnatur ,  difcipuli  Ioannis. 

METAPHRASIS. 

POfiqttam  Chrifins  cttm  duodecim  Apo- 
fiohs  pr&dicatitm  Euangelium  multis  ($ 
variis  miraculis  obfignajfet,  ejusfama  ad  He- 
rodem  Tetrarcham  Herodts  magni  filium, 
qitantumvts  harum  rerum  minime  ctiptdum 
aui  de  his  foUtcitum  ,  tandem  pervenit.  SUeo 
andtto.primum  quidem  de  ea  re  dttbius  fy  an- 
xius  erat.an  Ioannes  e  morttus  excitatus  cjfet; 
verum  cum  hanc  ofinionem  plerofque  imbibtf 
fe  mteliexcrat ,  in  eafent,.ntiapenitus  confir- 
matut ,  idam  apud fuos  attlicos  clam  profejfm 


Matth, 


tunefoUicitaret;fed  quodcupiebai  ajfequinon 

potuit.  Impedimento  enim  fuerunt :  primum 

quod  Herodes  fibi  a  loanne  metuebat ,  quem 

probe  norat  virum  cumjufiicia  erga  homines, 

tum  fantiitate  erga  Deuminculpatum  fuijfe. 

Ex  quotimoris  Jonte ,  alii  nonomninoconte- 

mnendi  fiucttts  promanabant :  ut,  quodtllum 

nonnuUa  obfervantiaprofequutus  fit .-  quodtl- 

lum ,  ($  quidem  non  fine  deleciatione ,  concio- 

nantem  audiret ;  denique,  qttod pleraque  iUi  a 

Ioanne  Dei  nomine  im//eraia  facio  pr&ftabat. 

Herodem  deinde  mhibebat  &  remorabatur, 

ne  Herodiadts petittoni  annueret :  quod  ut  a. 

loanne  (ftcut  dicium  efi)  fic  a populofibi me- 

ttiebat ,  ut  qiti  Ioannem  non  alio  quam  Pro- 

t>het£  loco  haberent.  Sed  cum  fefium  natali-        &■ 

tiorum  fuorum  (demore  Principum)  agere- 

tur ,  inquo  convtvium  latttumfuis  magnati-  Marc.6, 

bus,  Chiiiarchts  ($ primortbtts  GaliUtinftru- 

xijfet.filia  Herodiadss  in  omntum  convivarum  Matth. 

quan:nmvts  hofpitum  confpecium  ,/inepudo-  '4,7, 

re  ($  fi-onte  proftLens ,  faltavit.  &u&  futs  cho-  u        , 
r  ■  r    ,s        ,  1        j   -»-  _Marc6, 

reu  tam  arttfictOje  (5  moattlate  a.tats  ,  ac  Jt  _-. 

(ut  itadicam)  ab  altquo  dstmone  recis.  &di- 

recii  fuiffent ;   ufqtie  adeo  Herodi  (j  reliquis 

qtti  cum  illo  accumbebant placuit ,ut juramen- 

tofe  coram  omritbxs  obfirmgeret ,  fe  faltatri- 

cuU  optionem  dctturum ,  ftvelad  regnifui  di- 


U. 


efi ,  ejitfdem  (Jorte)  in  Ioannem  fceleru  (y    mtdium,  optionem  &  petttionemjuam  diiata- 


crudelitattsfoctos;  maxime  vero  hunc  errorem 
in  illo  corroborabat ,  quod  mtracula  lefus  per 
fe  ($  ftsos  ederet,  Deo  (ttt  Herodesjalfo  puta- 
vit)  Ioannis  (qui  ante  obitum  nuUum  mira- 
culumfecerat)  mortuis  refurreciionem  virtute 
miracula  ed^  ndi  nobilitante  .Tametfi  vero  non 
deerant  pleriqtie  qui  Iefum  Eliam ,  nonnuUi 
qui  lefum  altqucm  cx  vetcribut  @>  antiquis 
Prophetis  futjje  ditittabant :  Herodes  tamcn 
confcientia  homicidtt  fui  comptmciits  (£  per- 
culfis.infua  illafententta  deloanne  Baptifta 
redivivo  firmiter perfiabat ,  Luc.  9,  9.  unde 
fludio  iUum  videndt  detentus ,  nonnutlam 
quantumvis  langitidam  cperam  pojuit ,  ut  tl- 
litm  coram  ocnlis  cerneret.  Scel-M  vero  quod 
admijit  Herodes,  hujufmidt  efi;  primum  gra- 
tificaturiu  incefis.  &  adidter&uxori,  Ioan- 
ncm  pcr  fuos  fateUites  prehendi  &  in  carcere 
ligarijubet,  impulfus  ab  Herodiade  uxorefr.i- 
tris  ftu ,  qitem  ille  vivo  adhuc  marito  in  uxo- 
rem  acceperat.Ioannes  etenimpalam  &  aper- 
te  in  os  ei  dtxerat :  tibt  illam  cum  qttod  in  vi- 
vis  efi  maritus,  tum  qtiodfiatris  tui  uxor  efi, 
ex  qtia  liberosfufcepit,  accipere  nefas  efi.  Vn- 
de  erat  quod  Herodias  ,  ut  pritvs  carcerem ,  fic 
pofieamortem  loannisapitd  Herodem impor- 


15. 


.:«•> 


ret.  Gjuo  audtto  ad  matremfe  recipiens ,  rem- 
que  omncm  ut  gefia  efi  narrans  ,  ab  iUa  per- 
cunclata  efl  ;  quidpetam  i  Cui  iUa  extemplo 
nttUo  adconfultandtem  fumpto  Jpatio  :  quid  a- 
liudqttam  Ioannls  Baptifit  caputpetas  ?  iUa  Mattk. 
vero  cahdis  matris  confiliis  abtsnde  infiituta,  14,8. 
e  veftigio  fme  omnt  mora  (metuens  ne  impru-  .,         , 
dcntis  fr  temerarti  dicii rex  pozmtudme  duce-  ;.  m 
retur)  regreffa  ,petitionem fitam apud  Regcm 
propofuit,  dtcens;  volo  des  mihi protinus ,  idque 
in  hac  paropfide  quam  mantbus  fero  ,  Ioannts 
Baptifis.  caput.  Rex  hac  petitione  perquam 
triftis  facim :  tamen  propter  juramentt  (utfi- 
bifalfo  perfuadebat)  relighnem,  maxime  vero 
ne  vanitatis  (jf  levttatis  defultorU  a  ftiis 
quos  convivas  adhibuit  condemnaretur.falta- 
trtcttU  petitwnem  ut  injuftam  g?  fangumo- 
lentam ,  irritam  reddere  noluit.  Sjuamobrem 
aiiutum  mijfo  jpiculatore ,  qui  Carnt/icem  a- 
geret ,  caput  loannis  paropftde  affern  jujfit. 
Carnifex  vero ,  congruenter  regts  mandato, 
Ioannitn  carcere  (ne  c&des  in  vulgus  dimana* 
ret)  caput  prafcidit.  AUato  veroin  paropfide 
capite.tUud  carnifex  in  pueUt  manus  tradtdtt, 
pueUa  acceptum  ilico  matri ,  tanquam  honori»  jiATrH 
ficnm  mimni,tu\tt.  Qus,  res  cttmpercrebuijfet,  Hj ,  j. 

accefferimt 


27. 


:.'. 


Matth. 

1*1. 

Mirdtnlt- 

tiim  Cbri- 
j}i  f.m.t 

llilditlt.i'. 


Verf.  i. 
deilio  opi- 
nnnum  di 
yerfit.n; 


E     V      A      N      G 

tccejfcrimt  qui  Ioanni  feindifciplinamtradi- 
derant  diftipuli ,  cj>  emcndicatum  ab  Herode 
loannis  cadaver  acctpitntts ,  iliud  deccnti  & 
honeftafepultura  tern  mandarunt  ;  quo  tam 
neceffario  officio  perfuncii ,  iiatim  Icfum  ad- 
ennt,  eique  rcm  omnem  ut  gefta  eii,  exponunt, 

P  R  A  X  I  S. 

OB  miraculorum  Chrifti  funam  variis 
de  eo  opinionibus  cxciutis ,  excarum 
un.i  qua  lohannes  redivivus  habebacur  ,  nc- 
faria  lohannis  cardes  pertexitur. 
Cujuspar-  [  Varix  dc  Chriftoopiniones. 
tesCant,    \  Nefarix  loaniscxdisnarracio. 
In priorepar-J  Caufa  opinionum. 
feinfunc,       V  Opiniones  ipfx. 

Caufa  opinionum  cx  rairaculorum  Chri- 
fti  fama ,  non  indc  tantum  nata  cft  quod 
Chriftus  ipfe  rairacula  cdcret,  fed  quod  ejus 
nomine  Apoftoh  itidcm  plcraque  ederent, 
quibus  totam  Iudxam  perfonare  neceffe 
fuic.  Miraculis  enim  tanquam  tonitru  ab 
una  cxtremitate  regionis  ad  alteram ,  Euan- 
gelii  prxconiura  breviflimo  tcmporc  perve- 
nit :  uc  minus  mirum  lit  ii  tancillo  cempore 
&  tam  paucorum  hominumopera,  Euange 
liiim  poft  per  totum  terrarum  orbem  propa- 
gatum  lit.  Nam  miraculis  tanquam  alis.Eu- 
angeliura  perniciiTimc  ad  omnia  loca  pene- 
travit.  Non  igiturtantum  ut  iigilla  doctri- 
ns  eflent ,  fcd  ut  lllis  tanquam  velociflimo 
equo  Euangclium  veccum ,  quam  celcrrime 
ad  omnes  oras  &  regiones  orbis  pervehere-  | 
tur  ,  edica  func.  Oporcebac  enim  Euangelii 
fonum  Hierofolymicana  urbe  egreffum  ,  ad  i 
excimas  quafque  regiones  &  remoriffimas 
prius  pervadere  ,  quam  urbs  illa  evercenda 
foret.  Cura  autem  tamanguftistemporum 
fpatiis  nulla  neceflitas  iit  in  omnem  jam  or- 
bcm  terrarum  Euangeliumdifferninare,non 
perinde  ut  olim  rairaculorum  ufus  neccffa- 
rius  cenfendus  eft. 

Opiniones  varix  cum  fint ,  nulla  camen 
ex  iis  vera  eft.  Alix  aliis  func  magis  abfur- 
dx ,  fed  a  vero  omnes  longe  remocx.  Qupd 
cerceiisevenic,qui  contempta&lpretado- 
ctrina  ,  miraculis  tantum  aufcultanc.  Nam 
nili  aut  doctrina  nobis  facem  prxferac  &;  an-  ' 
tecedat  miracula ,  aut  miraculis  ad  doccri- 
nam  percipiendam  commovcamur,  miracu- 
h  nos  attonitos  potius  reddunc  ,  quam  ad 
falutem  infticuunt.  Vt  tonicrua  &  corufca- 
ciones  fua  fonivehemencia,auc  fulgorc  ocu- 
lis  cxcitatcm.auribus  furditatem  faepe  indu- 
cunt.Tametli  igitur  nenio  horum  fuit  qui  li- 


r     l    i     c    A.  4J5 

bi  in  fua  divinacione  non  acutus  &  ingcnio- 
fus  vifus  fueric ,  camcn  quod  Scripturxlu- 
inen  adilluftrandas  tenebras  fuas  non  adhi- 
bucrunt,  craffc  &  turpiter  errarunt ;  quo  er- 
rorc  caruiffcnt ,  !i  Ejai.  55,  5,  6.  cognituni 
habuiffent.  Quidam  enim  exiftimabant,  fa- 
cukaccm  edendi  miracula  cum  veceribus 
Prophccis  Elia  &:  Ehzxo  fepulram  fuiffc,  uc 
nili  llli  rcvivifccrenc ,  inccrircc  &  cxtincca 
forcc  illa  miracula  edendi  poceftas.  Qui  au- 
tem  eum  canquam  Propheram  cffc  dice- 
banc ,  fortafle  M.ilachts.  verbis  commoti 
iunc  ut  ita  fcntirent ,  qui  munus  Propheti- 
cumufque  ad  Meflix  tempora  ccffaturuni 
prxdixic.  Cum  autem  de  careHerodesa- 
pud  fuos  aliquandiu  dubius  effet  quis  (it.tan- 
dem  in  illorum  fcnrenciam  traniic  qui  Ioan- 
uem  a  mortuis  excitatum  cffe  conjeclabanc, 
eoquc  canquam  virum  Deo  charum  ,  majorc 
virruce  inltructum  acccdere.ut  munus  fuum 
obeac .  Caveamus  igicur  ne  quid  noftrit 
auc  cujufque  rariocinationibus  tribuamus, 
qux  Scripturx  teftimonio  non  muniuntur. 

Quod  autem  fervis  fuis  hanc  fuam  opi-  turferVu 
nioncm  profitebatur  (alios  id  celans)  fecit  Hmrler 
ne  omnibus  innotefceret ,  eum  revincente  *(*' '"', 
propnaconlcientia,  &  Iohannis  mnoccntix 
ceftimonium  prxbente  Iohannem  morti  tra- 
didiflc  .  Apud  fcrvos  fuos  hoc  impune  fc 
profiteri  poflc  credebat ,   quod  illos  ad  om- 
nem  ncquitiam  focios  &  participes  habitu- 
rum  fe  iibi  poilicebatur.    Vide  Proverb.  19, 
iz.  zi-j.  shTmitxlai  c.f  Jtgu.7m»ih<;.  Sed  vidc- 
mus  illudemanaffe  ,  quod  Herodes  illis  fe  in 
aurem  dixifle  putabat. 

Notandum  ctiara  quod  apud  Lucam  dici-  tajm  W- 
tur  ,  eum  ductum  cupiditate  fuiiTe  illura  vi-  ^1"'1'  "*"» 
dcndi,  &  camen  ne  pedcm  Regia  extuliffe^18'""- 
ut  illura  viderct ;  nec  (quod  alius  Herodes  "  ' 
fecerat)  concilium  Sacerdorum  &  Scriba- 
rum  cagi  curat ,  cum  dc  Mcffia  &  Rege  ru- 
mor  coortus  erat.  Ea  enim  res  regnumin 
periculum  vocare  videbatur ,  eoquc  folhcite 
procurabatur.  Sed  nunc  cum  de  filute  xter- 
na  agitur  ,  tametli  iibi  in  animum  induxerat 
Deum  Prophetam  e  mortuisexcitalT- ,  ta- 
men  ftudium  iilud  tam  languidumfuic ,  iit 
facile  iine  aliquo  fruclu  evanefceret  &  in  fu- 
mum  abirec :  &  agnofcens  fe  innocenceni 
hominem  incerfecifle,  tamen  nulla  pccnitu- 
dincducituradmiffifacinoris.Ex  quo  quam 
vere  dicatur ,  fi  Moftn  <y  Prophetas  non  W- 
dient ,  tQrc.  Lnc.iS.  verf.  ult.  conftat.  Ec 
certe  tale  nonnullorum  erga  Chnftum  in 
Eiiangelioexpreffum  &  depiilum  ad  vivum 
P  pp  x  ftudmm 


JUsc.j. 


Vetl.  17; 
loAnr.it in 
ntinifletie 
conf},tntia 
Cr'fidis, 


verf.  i  S. 
ettqne  ftrte 
omat  ci/- 

CllitH} 


gx  qHA  He 
totiti  perti 
r.AOtti: 


48S  H     A      R.      M 

ftuJium  eiTe  viJetur  tam  Jebile  &  infirmum, 
ut  femel  aut  bis  vifum  nan  m.ignopere  xfti- 
ment ,  feJ  fe  leviflimis  Je  caulis  a  Dei  facie 
fubJucunt. 

Sequitur  pars  akera  Je  narratione  cxJis 
nefarix  Iohannis :  In  qua  primum  conliJe- 
ranJx  funt  cx-f  AccrJens. 
Jis  caufx  per  \  Se. 

lohannes  cjuiJem  ipfe  fux  peracciJens 
mortis  caufa  fuit :  fcihcet ,  quoj  HeroJem 
fcclerefe  conftringentem  &  inceftis  nuptiis 
forJiJantem,  palam  &  libere  reprehenJit. 

f  lohannis  in  carcerem  ,  &  vincula 
Cujus  j     ob  Tm'ffviaioui  conjeclio  :     & 
pnrtes^  EjufJem  aJ  mortem  continuoex- 
funt,    \     petiti  in  vivisaJ  tempus  confer. 

^  vatio. 
In  priorir"  lohannis  in  minifterio  fijes ,  & 
parteob-J     conftantia. 
fervan  Ja  \  Si 

funt,        V.  HcroJis  infignis  improbltas. 

FiJes  &  conftantia  Iohannis  clucct,quoJ 
nullihominum  orjini  pepercit ,  feJ  omnes 
iinc  Jifcrimine  ,  pro  merito  coarguit ;  non 
tantum  imam  plebem  ,  feJ  fummos  etiam 
Principes  ;  nec  lllos  tantum  ,  quos  xquiore 
animoergi  fuos  vituperatores  fore  prxvi- 
Jerit,  feJ  lllis  etiam  ,  a  quibus  propter  prx- 
fraitum  mgenium  ,  penculr  metum  facile 
percipere  potuit.  Imprimis  enim  exigitur 
a  miniftro,ut  nullius  perfonam  accipiat:  lic- 
ut  ctiam  notatur  Matth.  zz,  16 .  eoque  fer- 
rea  &  chalybea  facie  illos  muniri  oportere, 
ncc  facies  tyrannorum  cxtimefcere  :  illis 
enrm  poteftas  Jata  eft.omni.i  quxcumque  fe 
aJverfusveritatem  attoliunt,Jemoliri  &fub 
jugum  mittere.  1  Cor.  10,3,  ad  6. 

IJeo  Jicitur,  cum  HeroJem  Je  omnibus 
luis  maleficiis ,  potilTimum  vero  JeaJfcita 
fratris  uxore,  aJmonuilTe.  In  quarcprehen- 
iione  nnllo  vcrborum  circnitu  ufus  eft ,  ncc 
verboru  latebras  feftatus  eft.fej  apertilfime 
(utolrm  Elias)  hoc  illi  fas  non  efle  Jocuit. 
Nec  enim  homines  fufurro ,  aut  murmure, 
aut  levi  lignificatione,tanquam  molli  cV:  fub- 
mifla  voce  ,  e  peccati  fomno  excitaripof- 
funt.  QuoJ  fi  reges  Jelinquentes  ,  palam  & 
aperte  reprchendenJi  funt  ,  nos  qui  longe 
inferiori  loco  fumus  ,  .1  repreheniione  im- 
munitatem  exfpeclare  non  oportet.  In  He- 
.  roJe  vero  lingularis  pertiuacia,  &  prxfracla 
Juritics  perfpicitnr,  licut  a  Lnc.%  Jiferte  no- 
tatur.Nec  enim  fatis  habuit  fcelera  commit- 
tere,  aut  ajmonitus  nonrelipifcere  ,  qux  u- 
traque  per  fe  graviifimaerant ,  mfi  etiam  aJ 


O     N      I     A 

improbitatis  cumulum  hoc  etiam  aJJeret.ut 
Iohannem  in  carcerem  limul  &  vincula  con- 
jiceret :  tanquam  furiofus,  qur  MeJicinara 
non  tantum  evertit  ,  feJ  &  MeJico  manum 
injicere  conatur  ;  aut  inftar  ferocis  bellux, 
qux  curatores  fuos  interimit.  Nobis  hsc 
impietas  cavenJa,  ne  in  eos  cxcanJefcamus, 
quinos  reprehenjunt :  verenJum  enimeft, 
ne  qui  inferiori  Ioco  funt ,  eaJem  impietate 
teneantur,  tametli  glajio  aJ  fe  ulcifcenJum 
inftrufti  non  iint ;  quo  li  accinfti  eflent,  ni- 
hilo  HeroJe  meliores  futuri  eflent :  tenen- 
Jum  etiam  ,  quoJ  Iacobm  prxcipit ,  paratos 
nos  elTe  Jebere  aj  auJienJum  ,  tarjos  aj 
iram  :  iram  enim  in  eos  qui  reprehenJunc 
voluntati  Dei ,  non  &c. 

QuoJ  vcro  Jc  HeroJiaJe  reprehenJit 
fratns  uxore,  non  multum  intereft,  iive  fra- 
ter  in  vivis  ctat,  irve  expirarat ,  cum  neutro 
moJo  hoc  eilicuit,  nili  frater  iine  liberis 
obiiflet;quoJ  etiam  nunc  locum  non  habet, 
cum  illuj  aJ  ceremonias  peltinuit :  quam- 
qrnm  lofephus  iS  Antiq.  7.  cap.  fcribit  Phi- 
Iippum  jain  tum  mortuum  fuifle.  ViJemus 
ctiam  quoJ  iit  prxminm  fiJclium  miniftro- 
rum  in  hoc  munJo,ut  fcilicet  frlutem  homi- 
num  procurantes,Jamno  ab  iihs  afficiantur, 
quorum  commoJa  &  falutem  quxrunt. 

In  fecunJa  patte  conliJeranJum  ell.quo- 
moJo  Deus  ulque  eo  habenas  HeroJi  Iaxans, 
ut  Iohannem  in  carcerem  conjiceret,  ita  ta- 
men  frxno  feu  hamo  eum  retinuit,ut  aJ  cx- 
Jem  non  ftatim,  ut  voluit ,  proiiliret.  Dici- 
tur  autem  HeroJras  putiJiiiimum  fcortum, 
tanquam  follem  ,  hunc  ignem  fufrlaiTe  Jili- 
gentiflime :  feJ  Juo  obftabant  ,  quo  minus 
morti  protinus  traJitus  eflet.  Vnum  erat 
quoj  metuebat  Iohannem  ,  &  eum  obferva- 
bat.  In  quo  mirum  eft,  tam  tetrum  &  trucu- 
Ientum  tyrannum  ,  iibi  3  Iohanne  inermi  & 
nuJo  homine  metuiiTe.  Hujus  autem  caula 
oftenJitur;  quoj  juftus ,  &  fanctus  eflct.  Vi- 
Jcmus  igitur  juftitix  &  fanclitatis  tantam 
vim  clTe  ,  ut  potentiiTnnos  eofJcmque  im- 
probilTimos  in  timorc  retincat.  Ex  quo  vi- 
Jemus,  quam  frrvolum  eft  Pontificittm  com- 
mentum,  EpifcoposiJeoauthoritate ,  Jivi- 
tris ,  &  honoribus  inftruftos  eiTe  oportere, 
ut  eorum  aJverfns  Principes  minirierium 
hoc  moJo  a  contemptu  vinJicetur;  cum  vi- 
Jeamus  Baptiftam ,  in  quo  nihil  externx 
pompx  apparebat,  in  magna  apnJ  HeroJem 
exiftimatione  valuiiTe  ;  feJ  cum  Joclrina  Sc 
pietate  Jccrefcerent,  tum  aJ  hoc  remeJium 
afpirarccceperunt. 

ViJebimus 


cttjus  fcelut 
aitte  itn  poj} 
obttttnt  fiti- 
ttii  tcqtte 
impium. 


VerC  19, 
20. 

SZuidobjli- 
teytt  quo 
mtnuf  lo- 
an.  fttttim 
necattu  fit  l 


£     V      A      N      G 

Mk  <]«*-  ViJemus  autcm.quoufque  vcrbi  &  Mini- 
namrere-  ftrorum  reverentia &  amox  progrcJitur ;  ut 
"""*  y"'  dcle&entur  homincs  Verbi  auditione.Mini- 
txZknJ"'  ftros  ob^rven:i  &  plcraquc  cx  eorum  conli- 
' '  lio  ,  aut  fugiant ,  aut  perfequantur.  Piorum 
vero  eft,  (ine  omni  exceptione,  fe  Verbi  im- 
pcrio  fubjiccre,&  chanflima  quxque  non  li- 
citadeferere  ,  caquc  profequi,  a  quibus  na- 
tura  maxime  abhorrcnt ,  cum  eadem  a  Dco 
prxcipi  intelligur.t.Nequc  enim  hxc  in  He- 
rodc  damnantur.fed  potius  ad  maturam  cau- 
tionem,  &  legitimam  explor.uionem  pro- 
ponuntur :  ne  nos  decipiamus ,  li  ahquam 
voluptatem  in  Verbi  auditionc  capiamus, 
aut  quxdam,im  o  multa  faciamus  qux  jube- 
niur.  Hunc  timorcm  &  reverentiam  Iohan- 
nis,  tyrannus  partim  Hcrodiadis  importuni- 
tate,  partim  txdio  quodam  &  moleltia  ,  cx 
Iohannis  conftanti  reprehenlione  live  in  re- 
prehenlione  conftantia.tandem  excuffit.  Sed 
aliotamcn  hominum  retinetur  ,  poftquam 
timorem  Dei  omnem  rcpulillet .  Sic  qui 
Deum  non  rcvercntur ,  coguntur  miferx 
plebeculx  timorem  pati :  interim  Deus  luis 
fxpe  hoc  paclo  profpicit ,  ut  in  Chriflo  &. 
pius  vifum  eft. 

Sequuntur   (llla  ,  Hcrodias  cum  fua  filia  ii- 

caufx   ferj    biadminiflra. 

/e.quarum  "^  h&c  ,  Hcrodcs  cum  fuo  prxbi- 

eft  (,  torcfeufpiculatore. 

f  ,  Tempus  notatur  quo  hoc  flagitium  pa- 

Hntdiiit-  tratum  eft  :  fcilicet  anniverfarium  tempus 

rum  cn.im  natalitiorum  Herodis ,  in  quo  convivium  a- 

Itptimm    gitans,convivas  adhibuit  proceres  fuos  Tri- 

"/"'>         bunos  &  primores  Galilxx.  Cujus  convivii 

caufa  non  erat  illegitima ,  fiad  Deilaudcm 

non  autem  ad  propriam  gloriolam  inanem 

inftituiflet,  &:  Iiin  eum  ufum  inftitutum,  il- 

lud  legitime  honcfta  !e_titia  &  fanftis  cantio- 

nibus  celcbraiTet.  Eft  enim  inligne  Dei  be- 

nclicium ,  ex  taanguftis  &  tam  tenebricolis 

materni  uteri  clauftns  in  luce  hanc  prodire. 

tdqMsMi-       Scd  quam  ad  contrarios  ufus  dctortum 

B/i»  mtt     fitj  non  cft  difficile  intelligcre.  Herodiadem 

Herodtt      autern  inde  oportunitatemcaptafTc  cxplen- 

dx  fux  in  Ioannem  vindictx ,  Mttretu  ex- 

prefle  notat:  item  fuis  crudelilTimisconfiliis 

quibus  filiam  imbuerat  dlud  contaminafl?, 

&:  filiam  Herodiadis  petulantibusfuis  falta- 

tionibus  &  gefticulationibus  illud  fordidaf- 

fe ;  &  impudentiflimis  &  crudclilTimis  po- 

ftulationibus  illudinquinafle.  Herodem  ve- 

ro  juramento  nefano  contaminaiTe  Sc  fen- 

tentiamortis  in]uftifTima.   Convivas  ctiam 

impudicarum  gefticulationum  obleftatione 


Vcrf.  i?. 


B      L     I      C      A.  487 

&  impio  innoccntis  exdis  iikntio  ;  denique 
fpiculatoremin  crudeliflimx  fcntciuia:  cxc- 
cutione  ,  convivium  prophanaflc  palam  cft. 
Sic  fit  in  iropiis ,  ut  quo  magis  fagincntur, 
co  magisin  Deum  rcbelles  lint ,  &  gravius 
Dci  lram  provocent.  Hic  ex  ufu  eft  memi- 
mfleloci  Deut.%,11,  £j>c.  quam  prodivcs 
funt  ad  lapfum  in  convivns  pn  lpli ,  apparet 
ex  Iob.i.  quod  Iobus  tranfadtis  bngulis  vici- 
bus  liberos  cxpiavit.  Nili  igitur  circumfpi- 
ciant  pn,  X:c. 

lnfaltatricula  in  thcatrum  prodeuntee- 

*  1      1  •  r>    ■  hhritdta(''S 

gregic  a  matre  ,  tanquam  ab   hiftnonum     ,r. 
priuopc  edocla  ,  lniignis  lmpudcntia  nota-  jmn  -,,„. 
tur,  qux  in  tot  virorum  ,  &  quidem  minime  dtmtt* 
domefticorum  ,  confpeetu  non  crubuit  pro-  imtmlea- 
dirc;  cumfaminam  modeftia&  verecundia"''' 
deceat,  prxcipue  virgincs,  ut  deipfafalta- 
tione  nihil  dicam ;  qux  tamen  &  immodefta 
fuit,  ut  vox  ipfa  dcclarat.tripudiis  (triffings 
on  the  toe[  &:  gefticulationibus  plcna  ;  &:  fua 
levitate  a  prophanis  gentibusdamnataeft. 
Siquidcm  faltandum  fuerat ,  illud  tamen  fie- 
ri  oportcbat  intcr  virgines ,  ut  legitur  libro 
ludicum  ir,  12.  Scimus  enim  quamprocli- 
ves  homincs  funt  ut  in  turpes  libidines  pro- 
Iabantur;  quam  inflar  fomitis  aut  fluppx  fu- 
mus   ad    concipicndam  hanc    flammam . 
Quorfumigitur  condimcnto  opus  cft  cum 
natura  famclici  limus  >  quid  opus  cft  falfa- 
mento  ,  quum  natura  ingenti  hujus  mali  fiti 
&  ardore  corripiamur: 

Hujus  faltationis  &  tripudii  cft  mirifica  &  lfJ"JS 
quxdam  voluptas  oua  Rcx  affectus  eft  :  un-  ,  "°  *  '" 
dc  prxmu  optioncm  faltatnculx  dcdit  ad  ,/,,  n„„i 
regni  fui  fcmiflcm.  In  quo  inlignis  Ievitas/>.«W<. 
&  miipientia  rcgis  prodita  eft  :  ob  rem  tam  midit3 
Ieviculam  &  jocularcm  dimidium  rcgni  fui 
tradcre  velle.  Videtur  autem  proverbio  tri- 
tum  hoc  fuifle  ,  quo  figniricabarur  fc  maxi- 
nuquxque  illi  daturum ;  utapparet  Esler. 
£.4.  Apparet  igitur  hominem  alioqui  verfi- 
pellem  Dei  judrcio&  vinodementatum  ef- 
fe ,  ut  obolarem  (ut  ita  dicam)  voluptateni 
tanti  emere  vcllet ;  &  non  tantum  privatas 
res,fed  etiam  Rcipublicx  tam  vili  pretio  da- 
re.  Ncmo  eft  (crcdo)  tam  dcmens,  qui  hanc 
inlipientiam  damnandam  non  judicet.  Sed 
reperiuntur,  quinon  tantum  dimidium  ,  fed 
totum  patrimonium  in  rcs  paulo    majoris 
momenti  profundant ,  regnum  li  modo  ejus 
domini  eflent ,  ut  vidctur  ,  profufuri.  Imo 
vcro  non  defuut  qui  non  dimidium  ,  fcd  to- 
tum  regnum  ccelorum  tantillo  ven Jere  pa- 
rati  funt,  tanquam  profanus  ille  Efavu»:,  &c. 


PPP 


Ad  fum- 


4iS 


H     A     R.     M 


VerX  13.  Ad  furnmam  hane  levitatem  adjunxit  fa- 
tt«tm<&-  crofrniti  Sc  trcrnendi  nominis  Dei  facrile- 
ufu/tcri     gUma'0ufuiTi;  dum  juramento  fe  id  fafturum 

j„r.xmtnt,:   ODUrmxIt-  q~fl  ver0  a(J  pUeUam  ,n  re  tam 

frivola,   non  fatis  fuerit  verbo  regis  rem 

confirmaflc  .  Quamobrem   fux  dignitatis 

Regia:  hic  iterum  oblitus  eft ,  cum  pro  re 

tam  cor.temj.ta  ad  juramentifidemconfu- 

git.  Atque  hic  fcre  fruftus  efteorum  qui 

lpleudidc  convivantur,  nili  diligentiorem 

cautionem  adhibeaut ;  fcilicet,  ut  cum  lllos 

aliquantulum  vinumincenderit ,  ftatimlin- 

gua  folvatur  in  ociofa,  aut  etiam  blafphema 

juramenta:  cum  vinum  ad  Deumlaudan- 

dumab  eo  condjtum  lit  Pfd.  104. 

Vctf.  14.         Hla,  accepto  hoc  refponfo,  matrem  con- 

h.tcilici      fuLt;  ab  illa,  ut  videtur,  ad  ha:c  prius  inftru- 

m.,r,tm      cli :  noluit  enim  rem  patefacere.  Quas  cum 

csiijHut;     0pt;marn  oportunitatem  nadla  fuiflet ,  filix 

fuz  optime  &  opulentiflime  marito  elocan- 

d-E  &:  ampliflime  dotandx,illam  &  alia  prx- 

terea  omuia-contempiit,pra2  Ioannis  capite; 

quod ,  llne  omni  cunilatione  petiit.  Qua: 

qualis  Iefabel  vel  Proferpina  fuerit ,  liquet 

fatis  ex  ejus  filia  ejus  in  fchola  edocta. 

Vetf.  25 .         Rcdicns  enim  petiit  protinus  libi  in  pati- 

cujuscanfi.  na  aut  paroptide ,  quaminmanibus  tenebat, 

r/  ij  *    ^ar'  l0'iamlls  caput :  tanquam  convivium 

11  /r"     ipfa&  materla'te  &  hilaruer  celebrare  ne- 
t.iputUm-    r  .  ........  . .         , 

»j>  poih-    quirent ,  niii  hasuhsdapes  Herodesporri- 

lati  geret ,  &  Iohannis  tanquam  bellaria  &  tra- 

gemata    funcketts)   apponeret.  O  tantam 

crudelitatem    cujufquam    mortalis  peftori 

inlidere  poiTe  ,  fcemina:  prarfertim  ,  uatura 

ad  miferationem  prodiviori!   Vt  enim  ta- 

.ceamus  lohaunis  innocentiam,prodigiofum 

erat,  fceminam  virgunculam  prxfertim,  ca- 

put  lanouinemadens  intueri ,  fine  horrore 

quodam  ;  manibus  vero  geftare  ,  inlignioris 

cujufdam  crudclitatis  &  adamantinx  fuit; 

quod  ccrte  militi  ,  fan^uinis  effufioni  aiTue- 

to,  fatis  fuiflet.  Ex  quo  videmus  quoruant 

fceraina: ,  nilipie  &:  honefte  cafteque  edu- 

centur ;  nihil  illis  efle  magis  barbarum  & 

crudele:  nihil  magis  impudensSc  finefron- 

te.  Nifi  enim  ifta  puella  ab  ineunte  xtate 

...1  omniamalcnciaficra  &  formata  fuiflet, 

nunquam  tam  horrenda  fuadenti  matri  pa- 

ruiflbt ,  fed  ad  leviflimam  horum  mentio- 

netn  cohorruilTet.  Notaudum  etiam  illam 

}  lormus  exfecutionem  urgere,  ne  Rex  ad  fe 

rcdiens,  fua:  temeritatis  fortc  poenitexet. 

Vetl.s  ,        Herodes  hac  petitione  maeftus  ,  tamen 

~'  „e,;s„e  propter  juramenta  &  convivas  qui  illi  adfuc- 

rtxm*flm  «;it  teftes  juramenti ,  id  eft ,  ne  kvis  &i  in- 


0  N      I      A 

conftans  videretur ,  Iohannem  morti  adju-  t.mm  «*• 
dicavit.  Nam  nec  ulla  juramenti  religiouc  nuu, 
ducebatur  ,  qui  fe  tanto  fcelere  contamina- 
ret ,  nec  fe  juramento  impionon  teneti  ig- 
norabat ;  tantum  ut  fua:  conftantias  levilii- 
mx  opinioni  confceleret  juflit  interfici  Io- 

1  hannem;  atque  ita  Sife,  &l  uxorem,  &  filiam 

,  uxoris ,  S:  fatelhtera  reos  homicidii  rcddi- 
dit.  Atqui  li  Iohannes  reus  morris  fuiflet, 
tamen  meretricula:  caufa  ,  &  ut  illi  oblecta- 
tioncra  praeberet  ,  ejus  caput  aufern  jubere, 
non  caruiflctfcelerejnecinter  barbarasgen- 

|  tes  poena  certa  caruit ,  &  cenfiiraacerba. 

iSicimpietas  veluti  in  acchvi  Scarduoloco 

I  coniiftit.  Nam  ii  femel  pnncipium  motus 
acceperit ,  non  fokt  fere  coniiftere  donec 
ad  prcfundutn  deveniat.  Sic  plerique  funt 
qui  itet  malum  mgrefli ,  poft  cura  fe  errare 

1  refcifcunt ,  non  defcifcunt  tamen  ,  ue  a  fe 

j  deficientes  leves  &  inconftantes  viderentur. 

'  Hoc  igitur  capiftro  Sathan  multos  fuflbcat, 

'  prxfocat  &  ftrangulat ;  cum  Scriptura'  refi- 
pifcentiam  revertendt  metaphora  exprimat, 
&  pedem  referend.:  Quis  autem  iter  fufci- 
piens  intelligat  fe  contrariam  reclx  inivifle, 
non  ilico  faciem  in  altcram  &  contrariam 

'  partem  obvertat:  Aut  quis  titubando  ca- 
dens,  non  ilico  refurget,  ne  titubalTe  dcpre- 
hendatur?  Quid  lgitur  huic  fiet  qui  inter 
pocula  fententiammortisdicens ,  innocen- 
tem  hominem  morti  addixit ,  quod  debebat 
in  porta  fieri.  Tam  eft  autem  vehemens  ifta 
&  potens  Sathansc  tentatio,  ut  cum  prsfen- 
tis  tum  futurae  vita:  ja&uram  autpericu- 
lum  facere  non  dubitent ,  potius  quara  levi- 
tatis  aut  inconftantia:  notam  iibi  inuti  pa- 
tiantur.  Nam  &  fuam  confcientiam  ad  fco- 
pulum  allidebat,  5:  regni  ex  populi  oifeniio- 

t  nepericulumfacere  potuerat :  quod  etiam 
ille  ,  tefte  Scriptura,  reveritus  eft.  Sic  etiam 
nunc  homines  in  fcelere  libi  conftare  vo- 
lunt,  &  ut  loquuntur  ,  ftu  diclt  DominieHc 
volunt ,  tametii  &  praTentis  &  futuri  damni 
graviflimi  periculoteneantur. 

Nota  etiam  moethu»  hoc  feciiTc  homi-  V*  "~* 

'  nem  fcelcftum ,  ne  quis  putet  fe  abfolutum,  'tel"llr!,„~ 
autfibi  parcitumiri,  quod  invitius  iniqua  0ppnmt 
patrct;  non  tamen,  Scc.  Hic  nemo  accubjn-  cti.m  in 

'  tiumfe  opponit  :quodabEuangelifta  nota-  cuipt, 

\  tur,  quum  vel  accubantium  caula,  id  eft,  ut 
fidcm&autoritatemapud  illostueretur.hoc 
fcelus  admilit.  Itaque  hujus  fceleris  &  ipli 
rei  tenentur  ,  &  ex  fanguinolento  poculo 
una  cum  Herode  bibant  ;  bibituri  poft  cum 
illo  in  cantbaro  feu  calice  irx  divinx.Sic  vi- 

demus, 


qm  &  li 
Bir  nm 
cn-uit: 


demus.non  fervos  tantum,  ftd&amicos 
impii  Rcgis  impios  effe:&  fo  graviffiraorum 
fcclerum  reos  conftituetc,  dum  aut  ut  illi 
affentancur,  autquod  illum  ofrcnderc  mc- 
tuant  ejus  impictatiaffcntiuntur.  Vide  Pro- 
•verbior.  capite  13  ,  verfu  zo.  qtu  ambulat 
cum  fapientibut ,  (£c.  Quamobrem  fervo- 
rum  Sc  amicorum  delcdtus  habcndus  eft  , 
&c. 

Spiculator  etiam,cui  mandatum  eft  ut  Io- 
hannem  capite  truncaret,  ab  hoc  fcelerc  im- 
munis  non  eft  :  nec  principis  mandato  a  ju- 
diciolibcrabitur.  Vide  hiftoriam  fervorum 
Saulis,  qui  ininnoxios  Sacerdotes  ipCusim- 
perato  irruere  recufarunt.  Vide  hiftoriam 
2  Reg.  de  Ocholix  fervis  ,  ignc  cx-litus  im- 
miflo  confumtis,quod  EliamcxRegis  man- 
dato  prchendere  voluerant. 

Quod  vero  in  carcere  fattum  fuit ,  inii- 
gnisfijic  juftitiae  adulteratio  &depravatio; 
qux-olim  in  Ieremiam  exercenda  iun.Ierem. 
captte  18,18. Namnotam  ignobilitatis  jufti- 
tii  inurit ,  &  finem  fuppliciorum  pervertit, 
qui  eft,  ut  alii  videant  &  mecuant. 

Casde  nefaria  patrata  caput  Iohannis  puel- 
txyctcpu-  l»6  traditur,  qui  illud  matri  detulit.Quxan 
tlUcjfnt  acu  linguam  lohannis  txanffixit ,  (Icut/o/e- 
U*n.in(*-  phut  fcribit,  necne  ,  ut  olim  etiam  meretri- 
*■*  "*"''  culam  in  Senatoris  Romani  caput  feciffe  le- 
gimus ,  in  medio  relinquo  :  fed  certe  illud 
verilimile  eft ,  non  ad  alium  fincm  caput  in 


Veif.  18. 


tum} 


S      t      I      C      A.  4SJ 

patina  allatum  fuiflc ,  niii  ut  aut  illud  fpc- 
ctando  ,  aut  pulfando  mortuo  llluderer.t.  In 
quomirum  videri  poffit  quo  modoveritas 
illius  promiffi  conitat ,  preciofum  e/jfe  coram 
Deo  languinem  fanclorum  Pfal.  116.  Cum 
Dcus  tam  iniignem  &  charum  fibi  virum, 
meretricula:  &  puella:  petitioni  conccdat  : 
&  cum  tam  obfcure  eum  mori  patitur;  cum 
dcnique  illi  poft  mortem  ab  iftis  nequiflimis 
mulierculis  illudi  patitur.  Sed  fciamus  Dco 
vcritatem  fuam  id  hoc  etiam  faclo  conftitif- 
fe.  Carc  enim  Hcrodi  conftitit  jufti  viri 
mors.  Dixit  Herodes  fe  pratmium  faltatri- 
culx-  daturum  ufque  ad  dimidium  regni.  Ex 
quoapparetillumdimidio  regni,  Iohannis 
vitam  viliorem  x-ftimaffe.  Scd  Deus  non  i:c 
a:ftimat.  Melius  enimfuiffet,  llnondimi- 
dium  fed  totum  regnum  dediflet  ,  ut  Iohan- 
nis  vitam  redimeret.  Nam  &  regno  Dci  ex- 
punftus  &  ejeflus  eft,  &  regno  etiam  terrc- 
ftri  privatus  ab  Areta  Rcgc,  qui  contempta: 
&  repudiarx-  filia:  fux-  cauiam  adverfus  Hc- 
rodem  &  fuos  ultus  eft:  eum  Lugdunum  fu- 
gere  adigens. 

Adjunttum  mortis  cft  fcpultura ,  qux"  Vcr^  19, 
confidentcr &  intrcpidc  a  difcipulisfuis  pro-  %"  "y" 
curatur.  Sic  Ait.  S.  Sic  Luc.  2;.  Et  eft  ofB-  /,v/L,/_ 
cium  Deo  gratum.Vide  etiam  hiftoriam  Gi-  tum, 
beonitarum ,  qui  Saulem  &  filios  noctu  ab- 
ftulerant.Videturcnimalioqui  Iohannesho- 
nore  fepulturi"  privandus  fuiffe. 


M  A  t  t  H.  cap.  14,  it  verf.  13,  ad  n. 

13  Hxc  igitttr  quum  andijfet  1ESVS,  feceftt  illinc  e  narigio  in  defertttm  loctnn 
privatim :  &  qtium  hoc  audijfet  turba,  pedtbus  fequuta  esl  eum ab  urbtbus. 

1 4-  Et  egrejfus  IESVS  vidit  multam  turbam :  &  commiferatione  intima commo- 
tus  cst  erga  eos ,  fanavitque  eorttm  Agrotos. 

1  s  Qutim  autem  ferum  diei  ejfet,  adicrttm  eum  difcipuli  ejus ,  dicentes ;  Defer- 
tusesllocus,&tempusjampr£teriit:  dimitte  turbam ,  tttabeuntes  in  vicosemant 
fibi  efcas. 

1 6  1ESVS  autem  dixit  eis^  Xon  babent  neceffe  abire :  date  eit  vos  quo  vefcantur. 

1 7  Ipft  vero  dkunt  eifNon  babemus  hic  ntfx  quinque  panes  &  duospifces. 

1 8  Ipfe  autem  dixit ;  Adferte  mihi  eoshuc. 

ig  Et  jujfa  turbaper  berbas  difcumbere ,  acceptis quinque  illis  panibtis ac  duobus 
pifcibu$,fujf>iciens  in  ccclum  benedixtt:  &  quumfiegijfet,  dedit  dtfcipulis  panes ,  dif- 
cipuli  vero  tttrb*. 

20  Et  comederunt  omnes,  &faturatifunt,  fuftttlemttque  quod  fuperfuerat fia- 
gmentorum,  duodecim  cophinos plenos. 

■21  Qui  autemederam ,  fuere  yiri  quafiqttinqtuts  millc ,  abfque  mnlieribus  at 
tuerulis. 

M  A  R  «- 


490  H     A      R     M      0     N      I     A 

M  a  r  c.  cap.  <r,  a  verf.  30,  ai 4^. 

30  Coacli funt autem  Apoftolt ad  IESVM.,  6"  annunciaycrunt ei  omnht,  &  qtu 
egcrant,  &  qtu  docttcrant. 

3 1  Etdtxit eis ;  Venite  vosfeorfim  in  defcrtum  locum ,  &  requiefciie  paululum. 
Erant  entm  multi  venieritcs  &  abeuntes :  &  ne  cibum  quidem  capere  tpfis  vacabat. 

32  Abierunt  igitur  in  defertum  locum  navtgio feorfim . 

33  Vtditautemcosabeuntcsturba,  &  agnoverunt  ettm  multi:  &  pedibtts  ex 
omnibm ctvitaitbus  concurrcrunt illuc ,  yr&veneruntque  eos ,  &  convenerunt  ad  eum. 

34  Tttnc  egreffus  vidit  tttrbam  multam  IESVS  ,  &  connmfcratione  inttma  com- 
mouts  eslfuper  eis,  quoniam  erant  ut  oves  non  babentespaftorem  :  cocpttquc  eos  docc- 
re  mttlta. 

3 s  Qttiim  autem  jam  multus  dies  effet,  adierunt  ettm  difcipuli  ejtisjtcentes;  De- 
fertus  ett  locus  ifte,  &jam  multttm  dies  esl : 

36  Dtmitte  eos,ttt  abcuntesincircumjacentes  agros  ac  yicos ,  emant  fibi  panes: 
nam  qtto  vefcantur  non  babent. 

37  At  ille  refpondens  dtxit  eis;  Date  vos  ipfis  qtto  vefcantur.  Tttnc  dicunt  ei; 
Num  profecli  emertmus  dttcentis  denariis  panes,  &  dedertmus  eis  quo  vefcantur? 

38  Ipfc  vero  dtxit  cis ;  Quot  panes  babetis  ?  abite  &  videte.  E t  illi  re  cognita^ 
dixerunt;  Qutnque,  &  duospifces. 

3  q  Tunc  imperavit  eis  ut  facerent  difcumbere  omnes  per  convivia  fuper  viridi 
gramine. 

40  Difcubuerunt  igitur figillatim  per  areolas ,  partim  centeni  &  partim  quin- 
quageni. 

41  Et acceptis  quinqueillispanibus ,  ac  duobusillispifcibiis,  quum fuftexiffet in 
coelum,benedixit;  ac fregit panes :  deditque  dtfcipulis  fuisutillisapponerent:  & 
dttos  pifces  parti  ttts  csl  ommbus. 

■42  Comederuntque  omnes,  &faturat\ funt. 

43   Et fuftulerunt fragmcntorum  duodeum  copbinosplenos,  &  expifcibus. 

■44  Erant  autetn  qui  comederant  quafi  qttinquies  mtlle  viri. 

L  v  c.  cap.  9-  a  -verf.io,  adi$. 

10  Reverfi  autem  Apoftolinarravcruntet  qtucunqtte  fecerant.  EtipCeajfumtis 
illis  ,fecefiit  prtvatim  in  locum  defertum  urbis  qu&  vocatur  Betbfaida. 

1 1  Quodquum cognovtjfet  turba,  fequuta  esl  eum:  ipfe  atttem  excepit  eos,& lo- 
qttebatur  eis  de  regno  Dei :  &  eos quibus  fanatione  opus  erat,  fanabat. 

12  Diesautemcceperatincltnare  :■  &  accedentes  duodecim  illi  dtxerunt  ei ;  Di- 
tnitte turbam,  ut abeuntesin circttmjacentes vicos & agros ,  illuc  divcrtant & inve- 
mant  ctbaria :  nam  bic  in  loco  defertofumus. 

13  Iplc  vero  dixit  eis  \  Dateipfisvosquodedant.  Jpfiverodixerunt;  Nonfunt 
mbis plus quam  qumque panes & duoptfces,  nifinosprofecliemamustott  buicpopu- 
lo  efcas. 

14  Aderantenimquafiviriquinqttiesmille.  Ait  atttem  difcipults  fuis ;  faciteut 
difcumbant  perfingulos  qtiofque  difcubttus  qttinqttageni. 

15  Ipfi  tgitiir itafecerunt,  &  dtfcubuerunt omnes : 

1 1 6  Ipfe  vero  accepits quinque  illts  panibtts  &  duobuspifiilus ,  fttfticiens  in  cce- 
lunk,lenedixit  eis :  ejrfregit  deditquc  dtfcipttlis  ut  apponcrent  ttirba. 

J7  Edc- 


EvANCILICA.         P  4JI 

j  7  Ederunt  igitur  omnes  iUi,  &  fatur  ati  funt :  &  fublatum  eil  quod  fuperfuit 
ipfisfragmentorum,  copbtni  duodecim. 

I  o  A  N .  cMp.  6.  a  verf.  i,  ad  i  6. 

POii  h&c  abiit  IESVS  trAtis  mare  GaliUt,  quod  cft  Tiberiadis. 
2  Etfequebatur eumturbamulta ,  quta  vtdebant  ejus  fignaqtu  cdebat  in 

infimk. 

3   Subiit  vero  in  montem  IESVS,  &  ibifedit  cum  difcipulis  fuis. 
4-  Prope  atttem  erat  Pafcbajeftum  ludtorum. 

5  Quum  ergofuftttltjfet  oculos  IESVS ,  &  conjpexijfet  multam  turbam  adfe  re- 
tiire,  dicit  Philippo ;  Vnde  ememuspanes  ut  edant  tfti? 

6  (Hoc  atttem  dicebat,  tentans  enm :  ipfe  enimfciebat  quid  effetfaclurus.) 

7  ReJponditeiPbilipptts:  Ducentorumdenariorttmpanesnon  fiiffecertnteis,  ut 
ftngulteorumpaululum  qttiddam  accipiant. 

8  Dicit  ei  unus  ex  dtfcipulis  ejus,  ncmpc  Andreas frater  Simonis  Petri, 

9  Esl  bic puerulus  qutdam  qtti  babet  qutnque  panes  bordeaceos  &  duospifciculos: 
fed  \mc  quidfunt  tnter  tam  mttltos  ? 

10  DixitautemlESVS;  Facite  ttt  bomines  recumbant.  Erat  autem  gramen 
tnttltum  in  eo  loco,  Difcubuerunt  ergo  rirt  illt  nuntero  qttafi  quinquies  mtlle. 

1 1  Accepitautempanesillos  IESVS ,  &  aclis  gratiis  dtftribuit  difipulis,  difa- 
fuli  vero  accttmbentibus  :fimtliter  etiam  expifciculis  illis  quantnm  rolebant. 

12  Vtautemexpletifunt.dixitlnsvs  difcipults futs;  Congregate  qtu  fuper- 
fueruntfragmenta,  ne  quidpereat. 

i}  Congregarttnt ergo ,  &  impleverunt  duodecim  cofbinos  fragmentis  ex  quin- 
que  illis  panibtisbordeaceis,  qu&fuperfuerantiisqtiicomederant* 

14  Illi  ergo  quttm  vidijfentfignum  quod  IESVS  ediderat,  dicebant ;  Hic  eit  vere 
Tropbeta  ille  qui  ventttrtis  erat  in  mundum. 

i  f  IESVS  ergo  quttm  nojfet  venturos ,  & fe  abrepturos  tttfacerentfe  regem ,  fe- 
ceftit  rurfus  in  montemfoltis  ipfe. 


A  n  A  l  r  s  i  s. 

Maic.D  Editus  Apoftolorum  defcribitur  exle- 
6,30.  ^gatione  ab  effe&o ,  narratione  omnium 
qui  in  itincregefliffent  &  docuiflent. 

Vtrf.%1.  Horum  effe&uum,  t.tum  nuntiiquem 
Ioannisdifcipuliattulerunt,  &  labotiofi  itinetis 
quod  Apoftoliconfeciflent,  quod  Iefus  illos ,  in 
defettumlocumabducit ;  qui  Luc.  9,  ro.fuafpecic 
exptimitur,  nempedefertumurbisBethfaida:;  & 
loinm.  6, 3.  fubje&um  magis  adhuc  proptium  , 
roonte;  tempusautemquo  Chtiftusfeceflit  nota- 
tur.poft  nuntium  acceptum  a  difcipulis  Ioannis,Sc 
poft  teditum  duodccim  Apoftolorum,  8c  adjunftu 
magis.adhucproprium  fob.6,4..  cum  Tafcha  appe- 
teret :  qui  feceffus  apud  }>Urcum  fuo  fine  defciibi- 


ferf.n.  Aliud  adjunftum  hujus  profe&ionis, 
nempequod  turbx  innotuit ;  cujus  effcftum  erat, 
quodiIlucconvolarunt;dcindequod  Iefum  etiam 
Sc  Apoftolosanteverterunt,  denique  quodillum 
acceflerunt. 

Ioan.6,2.  Caufa  efficiens  tanticoncuifationis 
indicatur,  quod  vidctantplcraquemiraculainfa- 
nandis  infirmis  edira. 

Marc.6,34.  Effeftum  adjuntta:  concurfationis 
eiat,  quod  Chtiftus  fuftulit  oculos.  Cujus  effeftum 
eft,  egieffum  ex  monte  ubicum  Apoftolis  confe- 
derat :  cujus  elationis  oculorum  erat  commiferatio 
(efu;qux  caufa  matciiali  defcribitut,quod  populus 
eiatfine  juftis  ducibus;  quar  poiro  paribus  illuftia- 
tut.ncpe ovium  deftitutarum  paftore.Hujus  autem 
cominifcrationis  effettum  eft ,  quod  illos  docet 


tur ,  ur  Apoftoli  intetquiefceicnt  a  labote  ;  qus :  lefus;  qua:  do&tina  fua  caufa  mateiiali  declaiarur, 


quies  fuo  tempore  adjunfto  definitur :  caufa  etiam 
efliciens  feceflus  indicatut,  nempe  quia  pioptct 
commeantes  non  vacabat  illis  cibum  fumete. 

ytrf.ii.  Efficiens  infttumentalis  feceflus  eft, 
navigium  quo  vefti  funt ,  defefli  ut  videtur  ex  iti- 
nete;  adjunaaetiamptofe&ioindicatur,  ncrope 
danculaiia  8c  occulta. 


Luc.i, 11.  nempedercgno  Dei ,  Sc  amplificatuiad- 
junclo  quantitatis,  nullum  aliud effe&um  :  ibidem 
apud  Luc.m  notatur  ,  quod  fanabat  eos  qui  opus 
habebant. 

MARC.6,35,36.  Apoftolornm  effe&um  propo- 

nitur,  quo  Iefum  admonent  ut  populum  dimittat, 

quod  adjunito  teroporis  defcribitur ,  cum  vclj>c"ra 

Q_q  q  eflct 


tut  Propheta  in  mundum  venturus  MefGas  fcilicet. 
Verf\%.  Aliud effeftum ,  illum  tertenum  Re- 
gem  cteandi  ftudium.  Cujus  adjun&um.erat  Chri- 
fti  cognitio:  efiftum  vcro ,  fubduflio fui  &  fecef- 
fus  in  montem ;  qui  feceflus  adjun&a  folitudine 
defcribitur. 

METAPHRASIS. 

DVodecim  Apoftoli  confecla  legaticne,fcad  M 
lefttm  aggregantes :  illi ,  cum  qu&mira-  30 
cula  ediderant ,  ttim  qu&  documenta  propofue 


491  •  H      A       R       M 

eflit  Scnoxappeteret ;  quodarguiturporroafub- 
jefio  loci,  nempe  deferto  ;  &  fine  utcorapatent 
cibuin  :  caufa  itera  impullWa ,  quia  non  habebant 
unde  ederent. 

Verf}-;.  Hujus admonitionis effeftum eft.man- 
damm  Apoftolotum  ut  illi  cibum  &  alimenta  fup- 
peditarent.  Cujus  effe£tum  eft.quiftio  Iefus  unde 
panes  emerent  huic  rurb.i:  pafcenda:  idoneos :  quz 
quarftiofuofubjefto,  nempe  Philippodeclaratur; 

quxftio  loLw.  6,6.fuofineexponirur  ,  uttentet.     1      1  ■»>■•"■••••  ^rJ.ro.»»j.u»^i«i»«,jt»i)  Ma»c.6, 
Cujus  quxftionis  effe&um  eft  ,  alia  quxftio  a  Phi- 
lippo  nomine  omnium  Apoftolorum  propoiita  ; 

qu*  fuaformaproponitur.aniUispanisemendus    ra„t .  exponunt,  IerM  ver0  aud.:to'demjrte  Matt 
fn;  ouxarpuitur  luodilparato,  nempe  quod  du-    ■  j,-.„. ,•  *  _  .      .  .„  .. 

■">  ?   ,     &..  5-        V  •    Iohannts  nuntio,  Tyranni  quiiUum  vtdcre  ctt-  t+.n. 

centis  denanis  non  poftent  redimere  panes  qui  .  J  1"' •"•<""  ""T"   '*.'*. 

populo  fatisfacerent ,  &  nh*n.  6,7.  amphficatur  a  P'ebat  f«rorem  dedmatttrus  ,  in  Ttbertade  in 

comparatione  majoris,  non  fatis  fore  ut  quifque  defertnm  locum  filentio  in  cimbaveBus  ei~i. 

vel  paulumm  accipiat.  Defertttm  autem  qnofe  recepit ,  erat  Bethfai-  Lvc.9,10.. 

Marc.6,;8.  Hujus  quxftionis  adjunctum  eft,  dsoppido  maritimo  propinqttttm  :  eoqueipfcl- 

aliaqusftioIeluquotpanesinturbahaberem.Cu-  Um  0pplM  defertum  dtfum.  Ejufdemque  de-  Ioa„  6  3 

juserieitum,  quodexplorantescognoverunt.  r  j  ■       ,V<       ,  lu*«.o,j- 

IoaN.6,s.  Cognitionisadjunftumerat.refpon-  lertt  montemquendammagis  ad  folttudinem 

fum  Andrex  nomine  reliquorum  ;  qui  etiam  fuo  opjrtunum  afccndit ,  ubt  cum  difctpulis  fuis 

relato  defcribitur  ;  nempe  fratre  Simonis  Petri.  confedit.  Apoftolis  autcm  de  via  defe/fts  dtxit:  M  a  r  c.6, 

Verf.9,  Forma  refponfi  eft ,  fubeffequinquepa-  venite  mecum  &  vosftlentio  in  dcjertum,  ttbi  H' 

neshordeaceos&duos  piieiculos.  Quxfuaadjun-  a!      a„ttdllm  a  labore  ren,iretu  :  ufue  ete, 
cta  parvirateareuuntur,  a  lubiecropueruloqui  u-        *         ,         .  JI     ,  Jj 

Ios  geftabar;  cujus  parvitatiseffeaum  eft ,  quod  ™>r>  eo  ultra  cttraque  commeabant ,  certatim 

tantx  turbx  ad  pafcendumproifusinutileseftent,  morbis  t&  alus  tnftrmitatibus  conjedt  ,ut  illis 

quodarguiturabadjun&onumero turbx  Luc.<},  14.  vix  ctbttm  fumere  {neditm  animum  otio^) 

nempesooo.  qitiete  recreare)  non  vacaret.  Suum  Mmj»  Maith. 

Makc  6,39,40.  Iubet  Chriftus  ut  Apoftp-  CUm  difctpulis  feceffum ,  Iefttsnonttatacitnm'^- 

h  rurbx  mandarent  ut  difcumberent;   quod  luo  .    ,    .J    '  .     ~.     /i  '    ,     . 

fubjefto,  nempe fuper  herbam  viridem ,  &  ad,un-  hab"lf- 1"'»  fle"fq"e  ex  turba mnotim  ;  qm 

cto  ordine  &  adjun&o  numero,  nempe  so.  aut  (q"od  Iefus lacum  tta nontrajtceret ttt m ad- 

1000.  in  fingulas  menfas  leu  accubitus.  Cujus  man-  verfum  litttts  tenderet ,  fedab  imolacus  por- 

dari effeftum  eft ,  obfequium  turbx  ,  qus  difcum-  /„  ad  cdtum  in  longitudinem  navigabat)  pe- 

bebant  modo  prafcripro ;  ubi  narratur caufa  im-  lieftri ittnere iUttmfeqitebantttr.  Et  quidem  ea  Ma»c.«. 
pulliva  miraculi ,  uempe  oblequium  tutbiexnde         ...       tv;-.  ,  r  *       », 

foieutpafcerentur.  contenttone  &  celerttate ,  ut Iefum  cttm  Apo-  3h 

Virf^ .  Erfefttim  Chrifti  narratur,  panis  &  pi-  fiolts  anteverterent ,  hoc  ipfo  caventes  ne  ejus 

fcium  ,  materismiracuii ,  in  manusacceptio;qui  acceffiiprohiberentnr.   &tt£  vero turbam  cau-  Ioak.6,», 

fuo  finc declaratur ,  ur  illis  precarione  benedicerer;  fta ad hoc  iter  fufcipiendum  tmptdit ,  prscipua 

qujptecatiofuo  adjunito  ,  foblatione  oculorum  y-^  quodmir*culaqu&  in&gris  fmandts  Ie- 

incoelum  delcnbitur:  poft  aliudeftectumnoratur,  >       j,  •■    i  •      r        ir         •»■       «■     «» 

nempe  quod  panes frangebar  &  pifcesdividebat,  f^ edtderat .ocuh,  fuuufurpaffent.  Egrtffm^c.i, 

quifraaio  &  divifio  fuofinenotatur,  ut  illao-  monte  ttbi  cmn  ApoftoUs  confederat ,  commife-**- 

mnibus  Apoftolis  in  manus daret :  quae  item  tradi-  retione  erga  titrbam  motus  eft,  ut  de aliisple- 

tio  alio  fine  declaratur  ,  ut  illi  ea  populo  in  menfa  rifqtte  eorum  calamit atibttt  ita  pr&cipua  qita- 

apponerent.  •  dam  ratione.qttod  tanquampalantesoves  Pa- 

Matth. 14,19.  Cuiuseffectum  eft.quod  Apo-    a       r  cj  i-l     j  a      l  ■  n     j       1 

ftoliillaturbiapponebanr.  ftore,ftc  fideltbttsduaonbtu  qut  illosdevolun- 

Lvc.9,17.  Aliudeffeftum.nempepopulusede-   tate  Deidocerent  deftituebantur.§itamobrem 
bat;quiefusfuoadjunaoamplificatur,adfarieta-    ccepit  eos  d:u multumque docere.  Subjcctum  Lvc.$,us 
tera-  autem  doftrin&  in  quo  verfata  eft  ejus  o*atio 

Ioav.6,.1    Aliud  effeftum    Iefu  mandatum  erat  ,ut HIos  deregno  Deimftitueret .quodtUi 
ut  rehquias colligerent ;  quod  fuo  fine declaranir,   .  cS       j  /  . \  a       a   /-.\   r 

nequidpereat.  terrenum&  cadttcum  (ut  pofi  conftabtt)  fo- 

rerf.ii.  Cuiuseffeclumcft,obfequiumApofto-   mniabaM.  Poftquam  autem  peroraffet ,  eos 
lorum  incolligendisrcliquiis;qusadjunftaquan-  etiam  quorum  intererat  verbo  fanitatirefti- 
titatedeclaranrur,  quod  impleruntduodecim  co-   titit.  Cumverojam  adveiferafceret,  difcipu- Ma*c.6, 
phinos.&amplificatuxabadjunttonumeroeden-!/.;  eHm  adeuntes ,  tanquam  aut  non  fatts  de^' 

M'    , —   :   •  „•„ ,,,„   I  turbafollicttum.autnoniUamiuvandifacul- 

Matth. 14,11.  Nempe  sooo.  virorum adulto- 1  J  1        ,  , 

jum,  prirer  pberos  &  mulieres.  '*te  tnftructum,  eum  ut  popttlttm  dimittat  ad- 

Ioan.6,14.  Efftauni  miiaculj ,  idus ogaofci- ! mtftnt .  <§!»am  fld  rem  loci  vaftitatem  & 

veftert 


3«. 


Matth. 
I+,i6. 

Mtic.i, 

»7. 

IoAN.6,f 


Ma*c6, 
3J. 


IOAH.6, 
10. 


Marc.6, 
*»• 


Ioam,  6, 
II. 


E      V      A      N       C 

vejperi  appetttionem  opponunt.  ldeo  vero  mtf- 
fionem  urgent,  ut  abeuntes  hinc  mde  per  agros 
rjr  viUas ,  qua  commodum  erit  altmenta  fibi 
coemant :  nec  enim  fuppetere  iUit  affirmant, 
quo  vefcantur ,  ut  qm  neque  domo  fecum  alt- 
menta  exportarint ,  (j}>  quibut  nihd  m  deferto 
parabile  extittt.  &utbut  Icftu  :  nihil  necejfe 
efi  ilios  ut  cibum  parent  abire  :  vos  iUtt  date 
quo  vefcantur.   Cui  difcipult :  vit  abeuntes 
ducentorum  denartorum  panei  emamus,  ut  il- 
,  lis  quod  edant  fubmmiftremiu.  Jefut  vero  fu- 
ftoUens  oculos  ,  Q>  turbam  numerofam  valde 
tUum  acceffiffe  conspiciens,  PhiUppumfic  aUo- 
quitur:  unde  panes  hts  omntbut  pafcendis  ido- 
neos  rccuperabimut  ?  Hec  vero  dixit  ut  iUiut 
fidei  ($  notitu  experimentum  modo  caperet, 
nm  tanquam  cum  tUo  confdtum  imturtit  ,  qiti 
jam  ante  apudfe  conftitutum  i$  deUberatum 
haberet  qutd facJurus  effet.  Cui  PhiUppus  re- 
Jpondtt :  Ducentorum  denariorum  feu  centum 
csrciter  foltdorum  panes,  huic  tanu  turbt  non 
fufficiant:  ut  (ingult  velmtnimam  particulam 
acctpiant ,  nedum  ut  quod  fedandt  fami  ido- 
neumftt.  AUut  autem  ex  difcipuUs,  Andreas 
nomme ,  Jrater  Sirmnis  Petri ,  qui  primttt  fe 
Chrifto  m  difctplinam  tradtdtt,  dixit  Iefu  :  eft 
hic  quiquinque  panes  hordeaceos  (ff  duospifct- 
culosfecum  tttulit;  fed  ea  parvitate  &  tenni- 
tate  funt  (ficut  ex  tenera  iUa  geftantit  ttate 
connotat)   ut  ad  tantam  turbam  pafcendam 
prorfut  tnutiles  fint.  Hit  tamen  cum  omnium 
difcipulorum  conjtinBim,  tum  Philippi  0>  An- 
dret  feorfim  dtclts  prtteritit  difctpulis  Iefut 
mandavit,  ut  difcumberefacerent  turbamfu- 
per  viridem  herbam,per  certat  quafdam  men- 
fat  feu  convivia.  Erat  enim  vernum  temput 
anm  cum  herbt  virefcerefolent.  Quodtnde  di- 
gnofcttur ,  quia  feftum  Pafchattt  appetebat. 
Xunc  dtfcubnerunt  igitur  per  areolas  ,  idque 
per  centenos  ©•  quinquagenos ,  hoc  confilto  ut 
numerum  convivarum  factliut  &  certiut  lu- 
ftrarent  difcipuli ;  erant  entm  pleni  Spe  omnes 
cnm  dtfcipuli,  tum  turba  ,  foreut  conftdere 
juffi  ,  a  Chrtfto  quiilltt  difcHmbendi  author  e- 
rat  pafcerentur.  lefut  acceptis  in  manut  pani- 
but ,  poftquam  Patri ,  de  hit  creaturit  ad  pa- 
ftum  conceffis  ,  gratiat  egiffet ,  iUas  difcipulis 
dtftributt :  hoc  confilto,  ut  eorum  mantbutpa- ! 
nes  ad  univerfam  ttirbam  tranfmifjl ,  tantt 
©>  tam  immenft  muliipLcationts  idonei  tefles 
effent.  &updtdem  in  ptfcibut  factnm  ejl ,  ex 
quibut  omnes  adfatietatem  comederunt.  Cum  ' 
verojam  plene  fatiati  effentomnes ,  difcipuUs 
mandavit  ne  quid  in  tanta  Dei  munificentia 
deperiret ,  aut  miraculi  admirabtli  potentU  I 


I       L      I       C      A.  4JJ 

qutd  detraheretur,  ut  qm  fupereffent  rtliqutat 
coUeclat  affeciaretit.   &tu  tantam  vtm  frag-       Ij# 
mentorum  coUcgertmt ,  quibus  finguli  ex  duo- 
decim  dtfcipultt  fuos  calathos  implenmt ,  plu- 
res  (ut  videtur)  reltquias  coUedun ,  fieirei 
faciundt  plures  defignati  fuiffent.  Numerut  M,Tr». 
vero    convivarum  qtii  comedentes  exfatiati'*'''' 
funt,  erat  5000.  virorum  prtter  fceminas  <j}> 
pueros  ,  qut  fe  virit  hitttts  ttineris  comttes  ad- 
junxefunt.  HocfaJo  ilico  duodcctm  dtfcipulos,       -l- 
tnvttiut  ab  ttiui  latere  dtfcedentes ,  a.i  mare 
ablegavit ,  ut  navt  iUiprteuntts  ad  prtfcri- 
ptum  a  fe  locum  eum  expeciarent ,  dum  iUe 
mterim  turbam  dtmitteret.  &uod  certe  fectt 
prtfcius  ,  &  veluti  exjpecula  projpiciens,  tur- 
bt  de  eo  in  regem  creando  confilium  ;  quod  d- 
Us  plurimttm  obfiiturum  non  ignoravit.  &ui  Ioaw.  c, 
igitur  homines  hujut  de  mirifico paftu  mrracu-  <4. 
UJpeliatcres  erant,  inde  prtcipue  (cum  tamen 
alia  pleraque  figna  edtdiffet)  hanc  de   Iefu 
fententiam  ferebant.  Hic  efiprocul  omni  dubio 
Propheta  iUe,  tantopere  in  lege  &  Prophetis  ce- 
lebratus,  qiti  ad  nos  fervandum,  &>  ex  Roma- 
nafervttute  vindtcandum,  venturus  prtdica- 
tur.  Iefitt  vero  cum  compertum  haberet ,  iUos       ij. 
venturos  ut  fe  etiam  reluciantem  regem  crea- 
rent:  non  nefctm  quantam  malorum  iliada  il-  ■ 
ludfecum  traheret  ,  iterumfolut  tn  montemfe 
unde  defcenderat,  recepitu. 

P  R  A  X  I  S. 

CHriftus  folitudinem  captans  ,  cum  illi 
propter  populi  concurfationem  foli  eflc 
non  liceret ,  populum  ad  fe  concurfantcm 
humanilTime  accipiens ,  ab  eodem  Meffias 
agnofcitur. 

^Populi  ad  Chriftum  feceflum  cjux- 
Cujus  {    rentem,  follicita  concurfatio. 
partes>{  Convenientium  Chrifti  &  populi, 
funt,    j    mutua  erga  fe  invicem  ftudu  Sc 

^  ofEcia. 
Jnpriore con-  (Vna.wx.  Herodemdeclina- 
CderaturChri-  J    ret.     " 
ftifeceflus,cu-<  Altera,    ut    refpirationis 
jus  duplex  cau-  j     tempus  difcipulis  ex  iti- 
V^cft:  l^   nere  iaflis  nancjfceretur. 

Nuncio  enim  de  Iohannis  mortc  accepto  Matth. 

dicitur  tranffretafle.  Vbifugamin  perfecu-  I4'  ** 
r  11       °        ™       j  Cbnlh 

tione  hcitam  lterum  collieimus.  Deinde  re- .     ' c  . 
1  l        ,r  ■      ■■      1     -,,&  1  •  tmnifiita- 

dcuntibus  dilcipuus  ab  llla  quam  obiverant  tiatifn- 

lcgatione,  &cjuid  aclum  fuerat  refcrenti-  jjm  Cr 

bus,  juflit  eos  paulum  quiefcere.  Quod  cum  tbfiifal*- 

illis.ex  commeantium  ad  Chriftum  frcquen-  *«"'"']•»• 

tia  oppido  &  a:dibus  relictis  ,  facere  uega- '  .  '"' '  *' 

tumlu  ,  folitudinis  oportunitasad  eamrem 

Q__q  cj  x  qua> 


494  H      A      *.      M 

quxfitaeft.  Inde  colligitur  quamleniter& 

manfuete  Deus  fuos  tra&at,quamque  iic  non 

tantum  de  illorum  vita ,  fed  &  de  illorum 

commodis  foilicitus :  quamque  nec  in  fuo 

&  proprio  cultu  eorum  vires  nolit  exhauri- 

ri.  Hinc  prxceptum  eft  Exod.ut  ne  in  taber- 

naculo   quidem  conftruendo  fingendoque, 

Sabbatho  operis  aliquid  facerent.   Quam- 

obrem  difcamus ,  nos  totos  &  anima  &  cor- 

porc,  &  prxfente  &  futura  vita  Deo  comit- 

tere  ,  qui  curam  noftri  agit.  Deinde  etiam 

illa  humanitate  erga  eos  qui  imperio  noftro 

fubfunt ,  ne  illis  iine  omni  ceffatione  &  in- 

termiiTione  inftemus ;  nullam  lllis  refpira- 

tionem  permittentes ,  aut  quod  divino  cul- 

tui  debetur  tempus  intercipientes.  In  quo 

«raviter  utrimque  d  plerifque  peccatur;cum 

tamen  hominis  pii  animus  in  jumenti  lui  o- 

nere  plus   xquo   graviore   commoveatur. 

Proverb.   The  righteout  regartleth  the  life  of 

hU  bettfi,  &t .Deut.Meminerint  fe  fervos  fuif- 

fe.&c.Simul  etiam  fervi  modica  quiete  con- 

hinc  (irvU tent'  e'^c  debent.Nam  Marciap.6,^i.pau- 

qmcte  con-  lifper  requiefcendura,  diferte  notatur ;  poft, 

ccffmon     ad  opus  redcundum.  Nam  diuturniore  otio 

*l>*ten-      corrumpuntur,  &  veluti  rubiginem  contra- 

""'      ■  hunt,  non  tantumheris,fedilbimetipllsper- 

niciofam.Hic  etiam  plerumque  a  fervis  pec- 

catur,qui  nimiumtempus  in  remiffione  ani- 

mi  &  ludis  ponentes ,  aut  henlia  ncgotia  re- 

niiiTius  traclant ;  aut  ii  id  nimis  poffint  aut 

audeant.tamen  Dei  cukui  nonnihil  inde  de- 

trahunt  aut  derogant  ;  aut  utrumque ,  cum 

Deum,tum  heros  juftis  &  debitis  illis  officiis 

privant.  Deinde  in  turba  Chriftum  pedibus 

infequente,  &  eum  ad  locum  quo  contende- 

bat  antevertente,  ardor  &  ftudium  non  vul- 

gare  notandum  proponitur.Quod  quam  pa- 

rum  imitamur,  perftringe  paucis :  vide  Pro- 

■vcrb.  fapientix  ftudiofos  ad  portas  ejus  ex- 

cubare  &  ibi  prxftolari. 

"^      In jecunda  fPrimum,  Chriftierga turbam 

parte  con-<     humanitatis  officia. 

liderarur,    \Tieinde ,  turbx  in  Chriftum. 

Makc.6         Chriftus  primum  illos  non  tantum  oculis 

3+.  intuens ,  fedperditam  conditionem  animo 

cbrifii       pertradans ,  eorum  commiferatus  eft  quod 

ctmmi/e-    paftoribus  lcgitimis  deftituerentur.  De  qua 

r"'°1"°     re  vi(Je  qux  prius  annotata  funt.Erant  fervi, 
fMiretnr-  r  *■-.•„  r 

badelii-  feu  mancipia  potius  R.omani  Impeni :  erant 
t-.uretnr:  vec"tigalibus  pxne  exhaufti;  erant  ex  iis  ple- 
rique  xgroti ,  fednihilerat  quod  Chriftum 
tam  mxftum  ex  eis  habebat,  quam  quod  de- 
ftituerentur  paftoribus ,  &c.  vide  &c.  Vndc 
ctiam  colligitur  quara  divinum  iir  Dei  do- 


O       N       I       A 

num  paftore  legitimo  uti. 

Progreffus  igitur  eft  &  proceflit  ut  exci-  ^HMttttm 
peret  hirmaniflime  ;  idque  cum  docendo,  rf"*"  O" 
tum  miracula  ededo.Ita  rit  ut  defertum  lllis  ","■'"'''* 
lit  Carmelo  cultius  5:  feracius.  Et  certede- 
fertum  &  nudatiflimus  locus  prxfentiaChri- 
fti  ln  Euangelio  ornatus ,  omnibus  paradiris 
anteponendus  eft,ubi  thronus  Sathanx  con- 
liftit.  Quam  liberalitatem  ii  Chnftus  tum 
declaravit,  cum  ab  exoptata  &  confecYata 
quiete  ,  hoc  paclo  interpellatus  eft  ;  quanto   • 
magis  nunc  ad  Patrisdexteramfaciet  ,  cum 
iine  ullo  fuo  incommodo  faciat,  vide  Ioh.-4, 
$z.  Vt  hoc  exemplodifcamus  aliquid  prxci- 
dere  deliciis ,  ut  Deus  colatur :  cum  Chri- 
ftus  a  neceflariis  abftinuit,  ut  &c. 

Intermiraculaqux  edidit,  quxdam cer-  M*ith, 
tos  homines  attingebant ,  quorum  morbi  ,+>IS- 
perfanati  funt.-  Vnum  eft  quod  fuaamplitu-  ^'Ij^. 
dine  omnes  complectitur  ;  fcilicet ,  quod  in  rMm  je 
totius  turbx  cibarione  &  paftu  continetur.  ammeat» 
Quod  miraculum  iic  ut  fequitur  editum  eft,  ">rx> 
Primum  difcipuli  inclinante  jam  die  Chri- 
ftum  accedentes  illum  admonent ,  ut  iibi  de 
commeatu  &  commodo  paftu  profpiceret. 
Quod  difcipulorum  officium  tametli  fpe- 
ciem  pietatis  prx  fe  ferat  ,  &  abiisanimo 
non  malo  fiat ,  eft  tamenomnino-temera- 
rium  quod  iibi  affumunE,  fci!icet,ut  vel  ma- 
jore  cura  populi  dueantur  quam  Chriftus, 
aut  meliorem  rationem  illos  reficiendi  in- 
eant  quam  ipfe  ,  &  quod  modum  eos  refi- 
ciendi  prxcife  attexant ,  tanquam  Chrifto 
prxjudicaturi.  Chriftum  enim  a  fuis  doceri, 
erat  plane  quod  eft  in  proverbio  dt&nmfe.- 
f&ar  zupSezq  irnyccf.  Sus  Minervam.  Nam 
videntur  illum  obiter  perftringere, tanquam 
nec  loci  nec  temporis  rationem  haberet ,  uc 
eft  apad  Marcttm  ;  &  tanquam  nefciret  tur- 
bam  viatico  non  effe  inftructam  ;  ac  ii  oculis 
prxdito  captus  oculis  viam  prxmonftraret: 
aut  ii  ftruthiocamelus  (an  oilrtch)  ciconiam 
aut  pellicanum  s»»y>i;  admoneret.  Huicfi- 
mile  eft  quod  beata  virgo /o^.  2.  peccavit, 
dum  Chriftumadmoneretmhil  vinifuperef- 
fe.  In  quo  gcnere  fxpe  ab  hominibus  delin- 
quitur,  qui  Deum  tunc  cunctari  Sc  moram 
ducere  putant,  cum  (ut  hic  Chriftus)  opor- 
tunitatem  fummam  benignitatis  fux  decla- 
\  randx  feclatur.  Nos  illum  noftri  oblitum 
jarbicramur  ,  eoque  ad  conlilia  carnis  confu- 
gimus ,  cum  Deus  erat  prxftolandus  in  falu- 
tem.  Sic  Saul  hofte  imminente ,  cum  non- 
dum  facris  operatus  fuiffet ,  ipfe  tempus  illi 
i  Propheta  prxftitutum  prxvcrcit. 

Chriftus 


E      V      A       N       0 
Ioah.6,         Chriftus  refpondens  nihil  opuseflc  ut  di- 
5.t.  mittantur  ,  &  mandans  ut  iplinict  cibum 

hincexp!»-  pribeant ,  tentandi  tamen  difcipulos  caufa, 
t*ndi  cuh-  ut  cq  j  jfhnnnem,  Plulippum  percun- 
fitfntUt"*  ft«ur>un«lc  totiturbx  de  allmcntis  profpi- 
Chrifl*      cerent.  Atque  hoc  loco  follicjti  &  pruden- 


rifl 

Philipfum 
interrt^.u, 


tis  inftitutoris  &  doftoris  cautionem  imita- 
tur:  qui  fuos  difcipulos  diutius  doftos  &  in- 
formacos,ad  examinisincudem  rcvocat :  ut 
coo-nitaabiisinfcitiaeorum  &  ignorationc, 
cum  pudore  fuffundantur ,  tum  poft  profi- 
ciant  magis.Idcm  fecit  Matt.i6.Ru}us  figil- 
latim  prauentandi  &  explorandi  profedtus 
cxemplumexiftityfAio.io.Quodoporterc 
fieridcclarat  Chriflus/o/>.to,5.  Hoc  dccla- 
ratur  a  Propheta  ,  qui  cujufque  oviculx  ra- 
tionem  habcri  oportere  contirmat ;  ut  dtf- 
pulfa  ovicula.qurracur;  languens  confirme- 
tur,  &c.  Atque  ut  in  cxercitunon  fatiseft 
pncipere  ut  quifque  arma  habeat  ,  nili  viri- 
tim  luftrencur  ,  ut  an  habeant  necne  mtelli- 
gatur  ;  lic  ,  &c.  Atque  ut  in  ovibus  pafccn- 
dis  non  fatis  eft  li  quis  palcua  accommod.ua 
proponat ,  nili  porro  an  oves  teneram  her- 
bam  dcpafcant ,  aut  an  morbo  aliquo  impe- 
ditxabftineant.attenderit;  fic.&c.plerique 
enim  funt  quipaftum  limulantes  ,  aliudani- 
mo  verfant ;  alii  dorraiunt ,  &c. 

Evocat  igitur  Philippum  ,  qui  fuit  ex  iis 
qui  diutiflime  Chnftum  docentcm  &  eden- 
tem  miracula  audiviflet  &  vidilTet.  Qui  re- 
fponfofuonihil  fe  neperfomnium  quidem 
dc  Chrifti  divina  potentia  cogitafle  decla- 
fiere  tften-  rat;  fed  Chrifti  potius  (expaupertate)  infir- 


Verf.  7. 
quifuo  re~ 

ff""f-  f' 
Chrtfli  p- 
tenti.im 


^"•'  mitas  illius  oculos  penitus  occupatos  tenuit 

tanquamdiceret ,  majoris  eft  fumptus  iftos 
omnes,  non  dico  fatiare,  fed  vel  minimo  re- 
ficere  ,  quam  cui  tuparfis.  Tanquam  obli- 
tus  fuiflet  oronium  miraculorum ,  qua: 
Chriftus  edidiflet ,  illius  pratfertim  quo  a- 
quam  in  vinumconvertit.  Debcbat  igitur 
dixifle,  &C. 

Ex  hoc  refponfo  Chriftus  jubet,  ut  quan- 
tum  viatici  fit  difpiciatur.  Venit  igitur  An- 
dreas ,  qui  primus  hanc  fcholamingreflus 
vidctur  loh.  1.  &  quinque  panes  &  duospif- 
ciculos  fubefle  refpondet  ,  quos  puerulus 
fecumattulifledicicur  ,  ne  panes  inufitata: 
magnitudinis  quisarftimet. 

Et  haftcnus  quidem  quod  erat  ei  in  man- 
nmfrfue-  datis  fideliter  executus  eft.  Sed  adjungit, 
re  dictt  quodejus  tarditatem  inligniter  prodit.  Sed 
'd'tta  '"'  ('nquit)  qttid  inter  tantam  turbam  t  In 
Oumfr.-  1uo  "ihilo  dodioremfe  Philippodeclarat. 
rfi</i/j        Ex  horurn  duorum  examitatione  &  cxplo- 


Verf.s,9. 
*rfmlre.u 
ejusjttum 
tilti  fit  de 

tljurut, 


tjuod  illm 


B       t       I       C       A.  4,9. 

I  ratione  fatis  de  reliquis  difcipulis ,  qua:  co- 
:  rum  itidcminopia  &  infcitiaerat  innotuit: 
:  ut  non  neceflerucrit  cxtcros  pertcntari.  In 
I  quo  obfuit  illis  plunmum  quod  animum  & 
cogitationem  fuam   fcnlibus  tanquam  ca- 
j  ptivumalligaffent  ,dum  nihil  fieria  Chrifto 
poflecogitant',  quod  rationis&  confuctu- 
[  dmislenluumque  modulum  excedat.   Itein 
quodfecum  nou  commentabantur.de  editis 
a  Chrifto  miraculis.  Commentationc  cnim, 
;  tanquam  ruminacione  quadam ,  facile  afle- 
cuti  fuiflenteumqui  mortuos  excitat  ,  &c. 
Maxime  eum  qui  vinum  cx  aqua  finxiflet, 
j  facile  potuifle  line  pecunia  &  cibariis  tur- 
bam  fatiare. 
j       Sed  hoc  loco  videtur  nobis  cximium  in-  ""  e-m 
|fcitixnoftra:&ignorationis  pallium.  Nam  '■>'"/•»"*> 
exciptet  aliquis  ,  n1I1.il  mirum  cflc  fi  nos  poft  ^t^J*' 
duorum  aut  trium  annorum  inftitutionem 
ignari  limus.cum  Chrifti  difcipuliinfummi 
doctoris  fchola  edocli  camfint  rudes  &  im- 
periti. 

•Winrelligendumeft.cemporisdiverfita- 
tem  maximam  hoc  loco  difcrepantiam  con- 
fcrre.Nam  Chrifto  nondum  glorificato.Spi- 
ricus  Sanctus  nondum  ubertim  collatus  eft 
^•7>39-&  i^.iS-ErantigiturApoftoliante 
Chrifti  afcenfu  pre  nobis  mfantes  &  pueruli; 
ut  non  mirum  fit  ii  tardius  quod  proponeba- 
tur  arripuerunt.  AChrifto  fummododrore 
infticuci,  camen  canquam  a  pra:dagogo,  aut 
hypodidafcalo  tantifper  difcebant ,  quoad 
Spiritus  Chrifti ,  qui  eft  fummus  in  Ecclefia 
doiftor,  confertim  &  prolixe  erfufus  eft.Non 
igitur  fine  fingularinoftra  culpa  fit ,  fido- 
ctnna  nobis  tanquam  infantibus  repetenda 
fit;  ii  liber  claufus  fit ;  fi  tanquam  peregrina 
lingua  minifter  apud  nos  fermonem  faciat. 

Chriftus  jubet  difcipulis  ut  accubare  fa-  Ver^  "• 
ciantturbam;  quiChnuidictoparentes,p"o-  /,"%■' x 
pulum  quoque  obiequentem  habent.  Quod  tctumbere 
certe  egregium  fidei  fpecimeprxbet.Quum  faret- 
enim  nufquam  tanta:  turbx  cibus  apparet, 
adeoquc  vicos  (paftus  caufa)  adeundos  nc- 
ceflario  confirmaflent ,  tamen  Chrifti  juflu 
addu&i  feipfos   rctexunt :  nec  cibum  toti 
turba:difEduntfuppeditatum  iri.  Ettamec- 
lihincpopuli  aut  vim  aut  irrilionem  exti-  * 

mefcercnt ,  ii  accubantibus  nullx  epulx  ap- 
ponerentur,  tamen  fide  in  Chrifti  vcrbo  dif- 
hcultatesillas  fuperant;  pcrfuafi  nuilum  lllis 
damnum  ex  Chnfti  obfequio  unquam  obvc- 
nire  pofle.  Tamecfi  igicur  non  tam  ut  dcbc- 
bant  difcipuli  induftrii  &  experrect i  eranr, 
tamen  etant  dociles  &  e  via  defkxi ;  uno 
Qjj  q  1  vcrbo 


49* 


H      A      R.      M 


tfA  YAiio- 

nem  tbfe- 
lnemum: 


verbo  tanquam  fignoiterum  inviamrevo- 
cantur.  Quod  li  viatninitamtenuiffcnt,  ref- 
ponfum  dediffent  fe  accumbendi  populo  au- 
tores  effe  nolle  ,  quoad  unde  reficercntur  in 
oculis  aut  manibus  haberent.  Vide  i  Reg.A,, 

ft.-«  Dn  Hoc  igitur  eum  difcipulorumtum  popu- 
etitm  con.  li  exemplo,  licut  &  decem  leproforum  ,  do- 
cemur  Deo  nos  in  obfequium  tradere.tamet- 
fi  idem  tum  a  ratione.tum  a  feniibus  noftris 
refellatur  &  oppugnetur ;  ideoque  rationem 
&  fenfus  tanquam  in  gyrum  divmx  obe- 
dientix  compeliere  ,  eademque  captiva  ab 
ejus  obfequium  abducere.  Huic  manfuetu- 
dine  dfmr.-sxy.ix.  (id  eft  ,  malorum  &  inju- 
riarum  oblivione,)  ctuvtiva,  (id  elt,oblivio- 
ne,  obliteratione)  nulla  humanitus  abinju- 
riis  expeditio  &  evaiio  affulget :  akcri ,  niii 
fraudibus  &  technis  nulla  honefte  tolerandx 
vitxratio  apparet:tertio,nulIanili  fe  ja&anti 
&  efFerenti  exiftimationis  fpes  oftenditur: 
fed  muniti  fide  in  certiflimis  Dei  promiflio- 
nibus ,  contrarium  prorfus  iftis  inftitutum 
amplectamur.  Deinde  difcipulorum  exem- 
plo  docilitatem  difcamus,&  errore  agmto  in 
viam  redire. 
Ltc.9  i«>      £«M/porro  docet ,  Chriftum  juffifle  ut 


isptr  claf-  per dafles  certas  &  certo  numetodiftiDftas, 

feidifiri-    turbam  difduderent  &  diftribuerent.  Quod   gmentorum.  Vide  1.  Reg.  4,s;.item  43,44.  eofinieti 


O     N     I     A 

pterea  noftram  in  Crapulam  &  ingluviem 
propenfioncm  ,  denique  ii  Chrifti  Domini 
exemplum.non  deerimus  in  hoc  officio  gra- 
tiarum  actionis;  idque  nontantum  inter  eos 
converfantes  qui  pii  funt ,  fed  inter  eos  qui- 
bus  pietas  irriiioni  aut  odio  eft ,  idque  palam 
&  aperto  capite.ut  Dei  timorem  palam  pro- 
fiteamur,  ut  Paul.  Aci.  17,35. 

Quod  autem  gratias  agit ,  con  autem  ci-  ""'  "°cfi~ 
bum  multitudini  fufficientem  petit  a  Deo,  "" 
ideo  fecit  ut  iotelhgerent  eum  de  exitu  non 
magisdubitafTe,  quam  ii  omrua  ad  paftum    . 
jam  parata  fuiffent. 

Quod  difcipuli  cibum  a  Chrifto  acce-  tvJifcip*- 
ptum  turbis  eundem  apponunt ,  eofadum  t'turb*"- 
eft,  ut  &miraculiteftesefl"entgraviores ,  &  /""■%£*" 
magis  lucolenti ,  ram  ut  hoc  modo  ordinem 
in  Ecdelia  adumbraretjVerbi  ac  Sacramen- 
torum  pabuluma  Chriftoaccipiendum.qux, 
cum  Ecdclia  communicentur ;  nec  quic- 
quam  in  Sacra  Domini  Menfa  apponendum, 
quod  i  Chnfto  non  acceperint ,  1  Corinth. 
n.  Sicut  enim  pattesfamilias ,  quodfamiliis 
fuis  communicetur  ceconomis  diitribuunt; 
fic&c. 

Iis  autem  miniftrantibus,  Dei  admirabili  Verf  '«> 
benedictione  itacrevit  alimentum,ut  5000.  **; . 
exfatiatis ,  fuperefTent  n.  calathi  pleni  fra-  ^dliliunt 


int 


itidem  faiftitaffe  populum  Euangelifta  tefta- 
tur.  Ordinatim  igitur  res  in  Eccleiia  facien- 
dx  funt,  ut  Dei  inillis  gloria  magisfplen- 
defcat.  Atque  hic  ordo  Salomonis  fapien- 
tiaminregundafamilia  ,  mirificeexornavit 
atque  expolivit.  Sedhic  ordo  a  Chrifti  ore 


Non  majore  ditficultate  4000000000.  £1- fitgmnu 
tiaturus ,  ii  totidem  conveniflent.  Ejufdem  f^ffi*-. 
enim  potentix  fiiit  efficere,  ut  tantx  mfini-  ""*» 
tati  fufficerenr ,  quam  5000.  Satietatis  au- 
tem  teftes  funt  qux  redundarunt  fragmenta: 
qux  idcirco  colligi  prxcipiuntur  ,  Ut  mira- 


petendus  eft.  Nam  fi  homines  inique  ferunt ,  culum  nobilitetur  magis.  Ad  has  rationes 
iibi  negari,  ut  in  familiis  fuis  ordinem  libi  pertinent  pueri  &  fs.min&  ;  qui  quod  parcius 
maxime  probatuminftituant ,  quantxinju-  quam  viricomedunt.non  numerantur.Opus 

enim  Chrifti  ita  eft  magnificum,  ut  non  ne- 

cefle  habebat  omnia  minuta  colligere  &  co- 

ut  fuam  masmhcentiam  tueatur. 


rix  eft  Chxifto  Domino  hoc  negare?  Et  fi 
homines  paulo  confideratiores  ordine  & 
difcipiina  omniainfamiliisregunt ,  nedum 
Chriftus  hoc  proculdubio  fecit. 

Deinde,  acceptopane  &c.gr*titu  egit.Quod 
illi  folemne,  ut  ante  cibum  fumptum  preces 
Chrifti  ex-  conciperet,  &  Patri  de  percipiendo  mox  ci- 
cmploDeo  bo  gratiasagerec.  Et  certe  lijioftram  indi- 
gnitatem  reputemus ,  qui  panis  cibarii  buc- 
cella,  aut  gutta  aqux  indigni  fumus,  fi  dato- 
rem  panis  &  potus  in  carlis  efTe  co^itemus, 
finontantum  vitam  non  fulcire  ,  fed  eam 
etiam  corrumpere  fine  Dei  benediftione  fx- 
pe  cum  animis  noftris  recolimus ,  ii  quot 
modis  nobis  panis  eripitur  &  nos  pani,  ii  la- 
bentem  &  latentem  fxpe  in  pane  aut  potu 
mortem,  aut  acicula,  aut  veneno,  &c.  fi  pro- 


Mattk. 
14,19 


ob  ctbvm 
■mratuu  &- 

gendum^ 


acervare , 

Regemauc  Imperatorem  non  inveniamus, 
qui  in  fupputandis  fuis  rationibus,  puerorum 
aut  fceminarum  nullam  rationem  ducir.Nam 
fi  id  faceret ,  faciie  xrarium  fuum  exhauri- 
ret.  Hujus  vero  miraculi  fpecialis  quidam 
ufus  eft  nos  utconfirmet,  neputemusnos 
cultu  Dei  &  officiis  qux  Deo  in  cultu  prx- 
ftamus,  viciu  neceflario  defedtos  &deftitu- 
tos  iri.  Pietas  enim  habet  promifliones  prx- 
fentis  vitx  lTim.4.  &  t-lattb.  6  .Pnmum 
qusrite,  i$c.  Qux  hoc  &  hujufmodimira- 
culis  obiisnantur .  Qui  enim  in  deferto  fine 
ullo  aut  labore,pecuuia,aut  arte  tua  te  verbi 
paftumfe&antempafcit ,  nedum  domi  tux, 

aite. 


cjtix  cnr 
j»Jsi  colli 


lOAN.  6, 

!♦• 

Tnrbjc  de 
Cbrijlo  j» 
dicium  cx 
hoc  mira- 


E     V      A      H      G 

arce,  pecunia,  &  Iabore  tuo  hoc  faciet.  Vidc 
qux  prius  in  hoc  argumento  obfcrv-ata  lunt. 

Deinde  hac  colkftione  fragmentorum, 
in  fumroa  omnium  rcrum  abundantiafru- 
galitas  &  pariimonia  nobis  commendatur, 
etiam  minimorumDci  donorum.  Dantur 
triim  a.lnjum,  i  Tim  6.  non  ut  jumentorum 
more,  quibus  u"  fxnum  pauloliberahus  ap- 
ponitur ,  quod  fatunbus  fupereft  pedibus 
proterunt.  Tametii  autem  Chriftus  poterat 
linguhs  paftibus  miraculo  cibuin  fuppedi- 
tafle  ,  tamen  noluit  Dei  potcntia  ad  creatu- 
rarum  luxum  abuti.  Kec  enim  de  acccptis 
unquam  gratus  &  mcmor  exiftet ,  qui  Dei 
beneficia  tam  contempnm  xftimat ,  ut  llla 
prodigat.  Memincrimus  potius  pauperibus, 
quibus  defunt  qux  apud  nos  redundaut ,  ifta 
communicare. 

Mutuum  autem  turbx  crga  Chriftum  of- 


qtudcx 
ftara  ofi 
nienc  de 
ilejiia: 


i      t      1      c      A.  <9/ 

tam.  Vndc  pon  o  tanquam  ipfe  per  mode- 
ftiam  rcgni  honore  abftmuifkt ,  eum  rcno 
prxficcre  conantur ,  in  Dei  ipiius  poflcllio- 
nemirruentes  ,  cujus  erat  folius  Chriltuni 
fuo  rcgno  ftabiliie.Quo ficto Chnftum  non 
tantum  hominibus  lnutikm  redderc  conati 
funt ,  fcd  cumcum  Euangclioin  invidiain 
vocare ,  ac  ii  reges  fuis  foliis  movere  vcne- 
rat,  &  refpublicas  evcrtere. 

Sic  repcriuntur  hodie  qui  Euangelio  plu-  l>inc  ejm 
riroum  hoc  ipfo  nocent.in  cjuo  fe  plurimum  "'inijli 


miniltt  t 

n:  ■ 


prodeflc  arbitrantur:  cum  Euanfjelii  prxco-  K-"1':  "" 

„    t-     •/■  °     .  '         c      frecpeic» 


nes  &i  Epifcopos,  titulis  honorum  &;  prxfe-  rAl  ' 
cluraReipublicx  ornant.Po»///{'«/'etiam  non 
diflimili  ludxorum  errorc  aliqua  ex  parte 
tcnentur.  Quum  cnim  piorum  jaftationes 
&  cruccs  ignominiofe  traducant ,  &  fe  a 
Chrifto  propterca  diligi  iibi  perfuadet.quod 
mollius  &  delicatms  vivant ,  iintqueabaf- 
ficiumeft,  quod  eum  Mclfiam  venturum  flicfionibus  libcriores  &  magis  foluti  quara 
agnofcunt.Qui  eximiusfruclusfuturus  crat,  nos ,  quid  aliud  nifi  rcgnum  Chrifti  tcrre- 
ii  illius  oificium  ,  quod  eft  in  Prophetis  de-  num  judicant  i 

fcriptum&delineatum.percepiflent.In  quo       Chrifti  recufatio  notanda  eft  ,  adverfus  Veif  is. 
cum  turpiter  hallucinarcntur,  non  admo-  eos  qui  dclatos  ad  fe  honorcs  non  relpuunt:  ^"  "'_''" 
dum  illis  profuit  cjus rei  agnitio.  Kec  Pon-  fcd fe  ideo  innoxios  judicant, quod illos nou  t\'mt\Mlt. 
tificiis  hodie  qui  Chriftum  quidem  Mcfliam  ambiant ,  fed  delatos  accipiant.  Chriftus  is  „,  dehti 
agnofcunt,fed  cumofficium  illiSacerdotale  erat  qui  ex  omnibus  qui  unquam  in  vivis  rtjfiuadii 
&  Regale  auferant,  &c.  Nam  cum  expiatio-  extiterunt.aptiflimus  erat  ad  utrumque  mu- 
nem  peccatorumfuis  operibus ,  &  quidem  a  nus,Civile  &  Eccleliafticum  obeundum.De- 
fe  excogitatis,  tnbuant ,  cumque  fequeftres .  inde  videbatur  pietatis  efle,populum  tyran- 
fanctos  nobis  afFingant ,  facerdotio  illum  nide  oppreflum  &abimpiisdudtoribus  con- 
fpoliant :  cumque  hbero  arbitrio  non  Chri-  j  culcatum  fuo  jugo  levare;prxcipue  vero  fua 
fti  fpiritu,  bona  opera  fieri  dicant,  &  novam  autoritate  providere  ut  Dei  cultus  integcr  & 

incorruptus  vigeret.  Sed  tanti  fuit  Chrifto 
in  vocatione  coniiftere,ut  nullavanautilita- 
tis  fpe"cie  ab  ea  depelli  potuit.  Hic  Pontifex 
Romantu  tenetur  manifeflx  perfidix  ,  qui 
fceptrum  regum  manibus  extorquct  quod 
Chriftus  delatum  refpuitjqui  tamen  fe  Chn- 
fti  vicarium  oftentat. 

Hujusautcminmagiftratuspofleflionera  imietmno 
irruptio  non  aliunde  profedta  eft ,quam  quod  •'tfj""'" 
imperiti  gladii  (piritualis  tra&andi ,  civilem  f"jt 
voluerint  arripere :  &  quod  gladium  verbi 
in  illis  obtufum  ,  civilis  gladii  acie  compen- 
fare  ftudebant :  quali  bipennis  verbi  divini 
gladius  utramque  manum  &  tertiam  (  ii  ad- 
eflet)  iibi  non  vendicarct.  Vbi  aliquantulum 
iniiftc  in  explicandis  armis ,  quibus  miniftc- 
rium  inftru;tur  adverfus  contumaces.  i  Co- 
rinth.  10. 


hierarchiam  inferant ,  regno  llJum  fpoliant 
Dcnique  inventa  Sc  figmenta  fua  ftabilien- 
tes,  idque  repudiata  Chrifti  dodtrina ,  Pro- 
phetx  officium  illi  adimunt. 

Chriftus  regis  mundani  titulum  decli- 
nans ,  fe  Eccletix  unicum  Regem  &  Serva- 
torem  iniignibus  miraculis  demonftrant. 
Cujus  fMundani  regis  tituli  declinatio. 
partes^  Spiritualis   regni    fui    demonftra- 
funt,    ^  tio. 

fPopulo  ftultus  eum  re- 
In  priore  notatur^    gem  creandi  conatus. 
^Chnfti  recufatio. 

Error  foecundus  eft ,  &  unus  multos  pa- 
rit.  Pro  eo  enim  quod  Mefliam  regem  ter- 
renum  fibi  &  animo  fuo  confinxerant,cadu- 
cam  &:  momentaneam  ejus  liberationem  fo 


reputabant,  &  hujus  feculi  fpaciis  dcfini- 

M  A  t  t  H.  csp.  14.  a  ■verf.  ts>  adfinem  Capit. 
22  Etfijtim  adegit  IESTS  difi  ipulosfuos  infendere  tn  navigium,  &pr£ire  fibi 
in  ripjm  .dterjm,  dum  duutttem  turbam. 

23  Di- 


4j8  H.AR.MONIA 

23  Dimiffa  igitur  ttirba  afcendit  in  montem  privatim  ad  orandum.  Quum  aw 
temfcrnm  dtei  ejfet,folus  erat  illic. 

24  Navigiumverojaminmediomariserat,  vexatumafluclibus.  Namventus 
erat  contrarius. 

2 s  Quarta  aiitem  nociis  vigilia  abiit  ad  eos  IESVS  ,  ambulans  fuper  mare. 

26  Eteo  rifofuper  mare  ambulante ,  difcipult  turbatifunt ,  dtcentes  ;  Speclrum 
es~i :  &pr&  metuclamarunt. 

27  Sed  ftatimloquutus  esl  eis  IESVS ,  dicens ;  Confidite :  egofumy  ne  timete. 

2  8  Refpondens  autem  ei  Petrus  dixit ;  Domine,  f\  tu  es,  jube  me  ad  te  retiirefu- 
per  aquas. 

29  Ipfeverodixit;Veni.  EtquumdefcendijfetenavigioPetrus,  ambulavitfu- 
per aquas ut  veniret ad  IESVM. 

3  0  Videns  autem  ventum  validum ,  timuit :  &  quum  axpijfet  demergi ,  clama-. 
yit,  diccns;  Domineferva  me. 

3 1  Statim  vero  IESVS ,  extenta  manu ,  apprehendit  eum,  duitque  ei  3  Exigua, 
jtde  pmtditc,  quid  dubitafti  ? 

3 2  Et  quum  ipfi  effent  ingrefii  navigium, pacatusfuit  ventus. 

33  Oui  autem  erant  in  navigio,  renientes  adorarerunt eum ,  dicentes  j  Vere  Dei 
filius  es. 

34  Et  quum  trajecijfent,  venerunt  in  terram  Genef^ret. 

3f  EtquumagnoviffenteumvirilociiUius,  miferuntin  totam  circumjacentem 
illam  regionem  :  &obtulerunt  eiomnes  male  affeclos. 

36  Etprecabantur  eum  ut  folum  tangerent  ftmbriam  paUii  ipfius ,  &quotquot 
utigerunt,  liberatifunt. 

M  A  r  c.  cap.  6.  averf.  4^ ,  adfinem  Capit. 

45  Etfiatim  coegit  difcipulos fuos  infcendere  narigium ,  &  paire  in  ulteriorem 
ripam  Bethfaidx  oppofitam,  dum  ipfe  dimitteret  turbam. 

46  Et  quum  amandajfet  eos ,  abtit  in  montem  ad  precandum. 

47  Quum  autemferum  dici  adejfet ,  erat  navigium  in  medio  mari ,  &  iffefolus 
in  terra. 

48  Viditque  eosvexatosinmvieioprovehendo :  (erat  enim  ventus  eis  contra- 
rius)  &  circa  quartam  vigiliam  noclis  venit  ad  eos ,  ambulans fuper  mare  :  volebat- 
queeospr&terire. 

49  Illi  vero  vtfo  eo  ambulante fuper  mare ,  putarunt fieilrttm  ejfe :  &  exclama- 
verunt  : 

S  0  {Omnes  enim  videbant  eum ,  &  turbatifunt)  fedfiatim  loquutus  esl  cum  eisy 
&  dixit ;  Conftdite,  egofum,  ne  timete. 

S2  Tunc  afcendit  adeosin  navigium,  quievitque  ventus :  cHpfi  multomagis 
apudfefe  obflupefcebant,  &  mirabantur. 

52  Nonemmintellexerantcyxo&.ixdim-nfardLtillis  panibtts:  quoniam  cor  eo- 
rumftupidum  erat. 

53  Et  quum  trajecijfent  venerunt  in  terram  Genez.aret,  &  appulerunt. 

54  Tunc  ipfis  egrefiis  e  navigio,ftatim  agnito  eo, 

55  Percurfatota  tlla  circumjacente  regione ,  homines loci illius  cceperuntin 
grabbatis  male  affeclos  circumferre  ubi  audtebant  eum  effe. 

S6   Ef 


EvANCBLlCA.  499 

j 6  Et  quocumque  introijfet  in  vicos  aut  urbes ,  aut  agros ,  inforis ponebant  agro- 
tos :  & precabantur  eum  ut  velpnbriam pallii  ipfius  tangerent :  &  quotquot  tange~ 
bant  eum,  fervabantur. 

I  o  A  n.  eap.  6.  a  verf.  16,  ad  ti. 

1 6  Vt  auttmferum  dici faiium  esl,  defcenderunt  dtfcipuli  ejus  ad  mare. 

17  Et  ingreJSt  navigium ,  ibant  transmare  Capernaumum  verfus :  ]am  autcm 
trant  tenebra,  nec  veneratad  eos  IESVS. 

1 8  Et  mare,  vento  magnojlante,  infurgebat. 

io  Froveiti  vero  quafi  fiadiavigintiquinqueaut  triginta ,  conjpidunt  IESVM 
ambulantemfuper  mare,  &  appropinquantem  navi :  &  timuerunt. 

2  o  Ille  vero  dixit  eis ;  Egofum,  m  metuite. 

2i  Cupide  ergo  receperunt  eum  in  navigtum ,  &  flatim  navigium  pervenitad 
regionem  in  quam  ibant. 


A  N  A  L  Y  s  i  s. 

MAKC.CFfeftum  Chrifti ,  r.quod  difcipulosa- 
6,46.  ^mandabar ,  a.quod  feinmomem  rece- 
fut,  quod  fuofinededaratur.ut  orarer.  Cujus  alius 
finis  notarur  apud  laannem  ,  ut  declinaret  rurbx 
vimquamilliillaturieflent,  ut  Uliim  regem  ciea 
rent. 

Verf.+j.  Effeftum  mandati Chiifti,  addifcipu- 
los  qui  fe  mari  commileranr ;  quod  adjunfto  tem- 
poie notatui ,  nempe  cum advefperafceret :  deindc 
aliotemporeadjunfto,  cum  Chiiftus  folus  fead 
orandum  Deum  convertiflet. 

Vnf.1,%.  AJjunftum  hujus  in  difcipulis  obfe- 
quii ,  nempe quod  in  mari  jaftati  &  cruentati  funt; 
quod  fubjefto  loco  declararur  Mati.  14,14.  8t 
caufis,  venro  adverfo,  &  Matt.  14,  24.  fluftibus  cf- 
reraris  &  rumldis  Cujus  cruenrarionis  effeftum 
eft  ,  Chrifti  ad  illis  fubveniendum  advenrus  ;  qux 
fua  caufa  prius  defcribirur ,  nempequod  vidit  8c 
profpexit  ex  monte  illos  jacrari :  deinde  acceflus 
ejus  fua  foima  defcribitur  ,  nempe  inambulans 
rrari. 

Verf+a.  Hujus  inambulationiseffeftum  eft.di- 
(lipulorum  vifio,  vifionis  timor ,  timoris  exdama- 
tio.  Quorum  omnium  caufa  Matth.  14,26.  indica- 
tur,  quod  fpiritum  fe  putabant  videre ,  fivehomi- 
nispotiuslpeciero  8c  fimulachrum ,  quam  verum 
hominem. 

Verfso.  Deinde  proponitur  adjunfta  confola- 
tio  adverfus  timorem ,  6tc.  quxfuacaufaefficieme 
declararur ,  Chrift  i  lermone;  qui  fua  forma  propo- 
nirur,ron^//c:  cuj  us  cffeftum  eft.depulfio  rimoris: 
urriufqueautem  caufa  affignatur,  quia  fit  Chriftus, 
non  ur  illi  falfo  opinari  funt ,  phantafma. 

Muih,i4,:s.  Hujus  confolationis  8c  fiducix 
adjunftumeft,  prxfidcmia  in  Perro;  quxfuoeffe- 
ftodecl.irarur ,  pctitionis  ut  ad Chriftum mari  in 
ambulando  accedere  liceret. 

Verf  29.  Peritionis  cffeftum  eft ,  ejufdem  per 
Chriftumconceflio:concefTioniseffeftum,Petriex 
navigioinmaredefcenfus:  itemmariinambulatio. 

Verf.%o.  Adjunftumambularioniserat,  ventus 
fubito  fubortus ;  cujus  effcftum,  timotin  Petro; 
quiamplificatur  adjunfto  tempore  ,  fimulacven- 
tum  vidiiTet: alteium  effeft uin , quod  ccepit  mergi; 


cujus  effeftum  eft,  precatio;  qux  fuo  acljunfto  cla- 
mandi  amplificatur,  &  fotroa,  Serv.t  me. 

Verf.j  1 .  Effeftum  precationis ,  quod  Xefus  illi 
fuccurrit;cujuscaufaefriciensnotatur,  apprehenfio 
manus  Petri ;  effeftum  vero  timoris  eft,  reprehen- 
fio  Chrifti;  cujus  timoiis caufa indicatur,  fidci  im- 
becilliras. 

Marc.6,51.  Narrarur  effeftum  aliud  Chriftf, 
afcenlus  Chrifti  in  navem,  &  ejus  adjunftx  tempe- 
ftatis  fedatio  : cujus  fedationiseffeftum  eft  ,  admi- 
ratio  Sc  ftupor  difcipulorum. 

Verf  si.  Stuporis  vero  caufa,  quod  non  fatis 
profecerant  ex  miraculo  de  panibus :  utriufque  cau- 
fa etficiens  indicatur,  cordisobfirmatio. 

Verf.%  3.  Effeftum  trajeftionis  maritimx  nota- 
tur,  appulfus  ad  littus ;  quod  fuo  fubj  efto  declara- 
tur,  nempe  ad  terram  Genezaret. 

Verfn.  Effeftum  aliud  eft,  cgreflio  exnavi; 
cujus  adjunftum  eft,  notitia  adventus  ejus. 

Verf.%%.  Effeftum ejus.mulrorum  ad  illum  con- 
curfus;  quod  fuo  fine  declaratur ,  ut  fanitatem  con- 
fequerentur. 

Verfai.  Cujusfiniseffeftumeft,  peririoutil- 
lum  tangerent;  quod  amplificatut  comparatione 
minoiis  ,  ut  vel  fimbriam  veftis  contingerent. 

METAPHRASIS. 

AMandatis  jam  difctpults ,  in montem  fe  Marc'6« 
recef>it,eum  ut  turbtfe  in  regem  inaugu-      ' 
raturt  infamam  decUnarct,  tum  ut  locifolitu- 
dine  commodiut  orationi  ziacaret.  Cum  vero       47- 
advejperafceret,  erae  navigium  quod  dtfcipuli 
infcenderar.t,  faauo  e  portu  Betkfaidt  Caper- 
naum  verfut  iverane,  in  medium  mare  impul- 
fum  ,  intertm  lefw  folw  in  monte  remanftt. 
g«/  qua  T>eus  eil ,  ilios  remos  impellendo  ja-       **• 
datos  &  vexatos  ipfe  probe  cognitum  habebat, 
ventm  enim  validtu  ,  idemqtte  iltis  adverfut, 
a  Deo  lj  Chrifioperjpiritum  immijfus ,  lacus 
fluUus  efferos  (fj   tumidos  reddiderat.  Tertia 
autem  pcfi  mediam  nottem  circiter  hora,  cum 
jam  ij.aut  lo.ftadia  emenfi  fuiffent ,  venit 
Rtt  ad  eot 


ts 


So. 


Matt 
i+,JS. 


3' 


31 


Marc 
51 


Matt 
>4>33. 


Marc 
54-  ' 


rOO  H     A      R      M 

ad  eos  Iefus  mari  inambulans ;  fed  quod  ilios 
errore  fpeclri  temtosfore  admodam  noverat, 
iUos  rellanon  adibat.fed  tanquam  pr&terenn- 
tts,<y'alterumlatt!s  eorum  defiecienttsjpeciem 
pr&  fe  ferebat.  SUiem  cum  difcipuli  mart  in- 
ambnlnntem  conffexiffent ,  quod  fptritum  fe 
videre  credebant ,  &  fpeclrum  feu  fmula- 
chrum  hamtnts  potins.qtiam  verum  hominem, 
ad  unum  omnes  confterniui  exclamtrunt.gr  a- 
vi  metu  commoti.  Iefus  miraculo  tremejacios 
videns  .fermone  habtto  illos  abfque  omni  mora 
recreavit.  Dicebat  enim\confidite,  egofum  ille 
magifter  vefler ,  non  fpirittts  aut  Jpecirum, 
quod  vosfalfo  exifiimatts :  quamobrem  timo- 
rcmhimc-  pell.tcj.  Ad  qttem  Petrus ,  fum- 
pto  jam  fpiritu  &  fiducia ,  reffondit :  Do- 
tnine  ,  fi  tu  ts  es ,  jttbe  ad  te  tuo  exemplo  mari 
inambulans  veniam.  Cui  Icfts  :  age ,  ut  ve-  c 
nias  jnbeo:  proinde  Petrtts  navi  egreffut ,  aquis 
tanqttavn  inftrato  pavimeMo  tnainbulavit :  , 
non  aliitdJpeSans ,  quam  ut  ad  lefum  pr&  ar- 
dore  amoris  qttam  celerrime  accederet.  Sed 
cum  ventum  validum  exortum  vidit.quiprius 
pcdtbus  mare  calcare  non  dubitaffet ,  nunc 
trefidat.  Cumqne  jam  fubmergi  c&ptfftt ,  ex-  ' 
damat ,  dicens  :  Domme  me  percuntem  fer- 
•va.  lefiis  atttem  e  vefiigio  mar.u  ejits  exten- 
fa  ,  illum  ad  fe  accepit,  eumque  fic  affatur  :  \ 
quideft  qtiodfide  vaciilans  addubttaveris ,  in  , 
diverfas  de  falute  tua  fenientias  dtsiraclns  ? 
ffitiamirimum  vero  navigium  infcendcmnt, 
duo  porro  infigrtia  miranda  edita  ftmt :  nam 
&  ventofedato  mare  tranquiUum  crat,  &  illi 
itno  quafi  momento  admirabili  Dei  potentia 
.6,  ad  portum  appulerunt.  Difcipuli  veio  fupra 
modum  valde  attoniti ,  horum  tot  &>  tanto- 
rum  miraculorum  commendationc  :  ad  admt-  ! 
rationem  obfirmati  non  ita  profecerant ,  ttt 
.  h&c  ab  illo  fieri  pojfe  crederent.  &ttorum  qui-  j 
dem  miraculorum  frucius  hiclonge  pr&ftantif- 
fimits  extitit,  ut  ilium  venerabundi  ut  verum 
Detim  adorarent,  tf  fimul  clare  profeffi  funt, 
illum  vere  jj>  reipfa  Filium  Dei  unigenitnm  \ 
6>ejfe.  Vix  dum  pcdem  e  navigio  extulerait, 
quin  eum  agnofcentes,  non  ipfi  tantum  acceffe- 
runt .  Totam  iliam  ctrcumjacentem  regio- 
nem  circumcurrentes ,  cceperunt  infirmos gra- 
batis  aliatos  coram  illo  fislere.  Gjuocumqtie 
verofive  m  vicos.five  urbes.five  agrosperrexit 
lejits,  eo  infirmos  in  ipfo  medioforo  {ttbiforum 
fubjecium  erat)  infirmosfislentes  ab  tllo  pete- 
bant  modo  (audttafama  de  mulieris profiuvio 
laborantis  finatione)  ut  iUis  vel  vefiis  fiin- 
briam  contreciare  liccrct.  Nec  Spe  fua  falfi 
funt :  quotquot  enim  vcfiii  fimbriam  tetige- 


o    N     i     A 

runt ,  a  fuis  quibus  laborabant  infirmitatibut 
pcrftmattfunt-i. 


P  R  A  X  I  S. 

Ma- 

comprott  )   ri. 


SEquitur  alterapars 
dc  comprobatioue 
veri  &  fpintualis  re-^\Ter-   f\ 
gni.quoddupliciterfit.   [ra,    J  i 


rrr 


Horuten- 

tanone. 
Iftoriimu- 
neratione. 
latentatw-  fGeneralis ,  omniuni difcipu- 
ne  conlidc-^    lorum. 
ratur  ^Specialis,  Petri. 

In  generali  tentatione  notandum ,  difci-  Verf  12. 
pulos  perinvite  a  Chrifto  difcedentes,  a\yCurChri- 
ipfotamenexplorari:  quiad  eum  tinem  &  P""'!"- 
tempeltatem  excitarat,  &  contranos  &  illis  perjcu{um 
adverfos  ventos  difpofucrat ,  certo  contiIiov,,(/,Wr,/? 
ut  ficut  eos  pnusin  fcientia;  &  intelligen- 
tix  ratione  pertentaflct  ,.ir^-nuncin  vinum 
cV  fortitudinis  ratio.ie  illos  experiretur.  Re- 
periuntur  ertim  cjurfcientia  valcntcs  &  in- 
tclligentia,  tanaeo  ...'  agendum  inepti  funt; 
cjui  oculis  Licr  bus  pra:dui  funr, 

iidemvecouks  li:  .;,  ,.i  qui  mani- 

bus  &;  pedibus  capti  funt;  qui  vri  intelli- 
jicntia  ,  pueri autem  funt  rcbtisoeftis  :  cum 
in  Chriftianspietatis  corporc  ,  mcinbrao- 
mnia  apta  quadam  inter  fe  conveiiientia  co- 
hxrcre  debeant.  Chriftus  illos  ad  gravifli- 
morum  certaminum  perpeffiortem  ex  Apo- 
ftol.uus  ratioue  dcftjnarat.  Priufquamigitur 
illos  iu  pulverem  &  in  apncum  educit,  velu- 
tiin  umbraculis  exercet.  Sic  duces  fuos  mi- 
lites  formant.  Sic  Scholaftici  in  privatis  pa- 
rietibus  exercentur ,  priufjuam  ad  pubhcas 
diiputationesadmittuntyr.  Sic  nauta;  velu- 
ti  ln  Sympulo  prirrium  probantur ,  quam 
cum  Oceani  lmmambus  rludtibus  commit- 
tuntur.  Quod  non  tantum  miniftris,  fed  piis 
omnibus,  &c. 

Hic  tentatio  durior  erat  quam  prior  ,  dc  <j»<"ipr*. 
cjua  ante  cum  in  Gadarcnorum  agrum  traji-  "***'&»• 
ceret.  Nam  ad  tempeftatem  acceflit ,  cum r" 
quod  ventus  adverfusfuit  ,  tum  quod  Cbri- 
ftus  non  adfuit  jaftatis.  Tantum  igitur  ab- 
cft  ut  profligato  uno  malo ,  rranquillitasex- 
pectanda  fit,  ut  prima  quaque  viifloria  ad  in- 
fequentis  belli  depugnationem  tanquam  iin- 
gulari  adminiculo  utamur.  Item  hic  doce- 
mur  a  levioribus  tentationibus  initiofum- 
pto,  ad  gravioradeveniendum  efle. 

Quod  autem  Chriftus  hoc  tempore  ab-  Verf  13. 

efle  voluit ,  id  fecit  ut  interiorem  periculi"';  "*ny4 

fenfum  conciperent  animo  ,  &  eos  acrius'  !' *.'-?' 

r      ■  -s        a-l    a      L  vtlmrtti 

pungeret.  Sic  rtidem  Chnftus  hoc  tempore 

iacit,  fa:pius  ut  fe  Sc  prxfentia:  fux  per  fpiri- 

tum 


Verf  :+. 

tltmj  IX 
ttmftria 
ctrcum- 

ll**tt.t  C?" 
durjttone 

fTAVAtHf, 


hoc  Cl'ri- 
ftm  Atl  eo- 
rum  jbi.t- 
titm  pro- 
culvttle- 

b*t, 


E     V     A     N     « 

tum  illuftre  teftimonium  ad  tempus  in  hunc 
finem  fubducar  ,  utgraviore  mali  fenfu  per- 
culu  ,  &  infirmitatis  confcientia  convinc.1- 
mur ,  &  vehementius  ad  eiim  damarcmus. 
Vide  Cant.i,^.  &  5,4.  Item  Prophctaque- 
ritur  Deum  procul  ftarc,  Pfitlm.10,1.  Sic  fo- 
lcntpuellosadmomentumdcfererc  ,  &  lan- 
gucntcs ,  ut  qua:fit  corum  imbccillitas  fibi 
confcii,  nihil  tcmerc  audcrc  doceantur. 

Ha:c  tenratio  aggravatur  a  temporis  cir- 
cumftantia;  non  tantum  quod  noftu  accidit, 
fedetiam  quod  ad  qujrtam  ufquc  noctis  vi- 
giliamduravit.  Yide  Ioh.11.  in  Lazari  hifto- 
ria.  Nam  quod  qmbufdam  folatio  cfTe  folct, 
fcilicet  lab^rem  brevem  effe  fi fit  gravu  ,  hic 
Iocum  non  habuitjcum  totam  noctem  Deus 
cum  illisutolim  cumlacobo  luctatus  lit. 
Hic  igitur  videtur  alienum  aliquid  a  pictatc 
palam  facere  dementiflimus  Servator.  Quis 
eniminfantem  in  flamma  cadentemnonili- 
co  cruafr  Et  quod  ad  fuos  perichtantes  non 
accurrit,  fed  procul  conliftens  tanquam  ma- 
nu  in  linum  illata  ,  fe  ad  auxihum  nofttum 
non  accingit.  Alienum  ctiam  i  promiflione; 
qui  tanquam  alis  venti  ad  noftram  opem  ad- 
volaturum  in  fe  recepit.  Pfal.  iS.Notandum 
igitur  celeritatem  &:  fcftinationem  non  elTe 
noftro  judicio  definiendam,  fed  Dei  qui  no- 
vit  non  tantum  oneris  gravitatem ,  cuife- 
rendo  humeros  &:  vircs  aptavit,fed  quatndiu 
illud  feramus.  Excoilor  auri  non  patietur 
aurum  in  igne  diutius  defecari ,  quamauri 
expolitio  patictur.  Agricola  non  femper 
plauftrum  tritico  excutiendo  fuperducet. 
£/i.  2.8,18. 

Dicitur  porro  Chriftus  vidifTe  &  profpe- 
ctaflein  mari  cum  jadlarentur.  Quod  exi- 
mix  confolationis  eft  :  ne  quis  exiftimet 
Chriftum  ignoratione  mali  inquoverfaban- 
turdifcipuli,  moramtraxiffe.  Singulari  igi- 


t     L     I      C      A.  jot 

qui  fpc&atorcs  Deum  &  angelos  habemus, 
quo  animo  cfle  dcbcmus  ?  Nequc  tantum 
Ipedlatorcs,fcd  aui  nobis  ftrcnue  nos  gcrcn- 
tibus  applaudunt:  fcd  qui  manum  nobis  por- 
rigunt ,  fudorcm  abftergunt  &c.  vide  Heb. 

I1,Z.  >«:;>r*2»  >£  TzXeifjiuj. 

Eft  ctiam  eumix  confolationis  ,  quod  ">■"»  '•»'<■ 
Chnftus  ctiam  precatus  noctu  dicitur  ,  in-  P''c-""' 
terim  cum  illi  jaitarentur  man.  Vcniat  igi-  "  ' 
turnobisin  mentum  tum  cum  nos  pcricli- 
ramur.Chriftum  Patrcmpro  nobis  interpel- 
lare  ,  nec  unquam  manus  in  ccelum  tendcn- 
do  defatigari.  Quod  li  Ifraelitas  mirifice  re- 
crcavit  Motis  ad  Deum  tcnlis  manibus  fup- 
plicatio,  &c.  Cum  cnim  Chnftum  Pater  ve- 
rc  de  nomine  vocavit ,  feque  facic  ad  fa- 
cicm  fpeiftandum  dcdic  ,  nihil  eft  quod  fi- 
lio  fuo  pro  nobis  intcrcedenti  negabit.  Con- 
flictantes  cum  hofteminficc  rchcit  ,  (i  libi 
defcflis    novas  &  recentes  copias  fufFeclas 
lri  intellexcrunt,  &c. 
■  Deinde  fub  crepufculum  dieiChriftus  il-  Verf  if, 
los  accedit,  ut  illis  opem  ferat.Sed  attcndite  2'- . 
rem  novam  :  nam  plasamfinaturus ,  aliam    .'"'", 

■    a      ■       ,  -n-  e:i  opttut.t- 

pnoregraviorem  mrligit.  Ita  enim  iIIis  ac-  turK\  jlnut 
cedit  mari  inambulans,  ut  majorc  conftcrna-  perteneft- 
tione  animi  perculli  &  perterriti  lint.  Per-  eftj 
inde  ac  fi  fublidiaria:  copia:  ad  nos  opitulan- 
dum  fubmiffa: ,  nobis  adverfa;  &  contraria: 
venire  videtentur.  Quamobrem  animum 
nondefpondeamus,  tamctli  qure  nobisauxi- 
I10  fore  promittitur  ,  quandoque  (pcciem 
quandam  interitus  afferant ;  Mcdicinaque 
qua:  nobis  a  morbo  reftituendis  paratur,  nos 
ad  tempus  magis  a'gtos  reddat.  Hujufmodi 
aliquid  Ifraelitx  m  j£gypto  experti  funt. 
Namquo  tempore  Deus  manum  ad  eosli- 
berandumadmovit ,  atque  ob  eam  caufam 
legatos  milit  ,  durius  cum  illis  actum  eft: 
'  quod  Mofen  offendit. 


tur  cura  eos  compleftebantur  ,  qui  oculum  |      Quanquam  hoc  loco  opinione  S:  crrore  ?*•<'  « 
ad  eosadjecit ,  ne  quid  gravius  paterentur. .  fuodeterioreloco  erant,  nonautem  rc  ipla.  t"rara"l"- 
Difcipuli  quidem  Chriftum   non  videbant    Ea  enim  vis  eft  peccato  ,  ut  omnia  libi  con- 


cum  periclitarentur :  fcd  Chriftus  eos  vide 
bat ,  licut  parens  aut  nutrix  loco  occulto  fc 
abdunt,ubi  illi  infantem  intueri  poflint  quid 
agatur ,  cum  tamen  infans  eos  viciflim  non 
videt.  Sic  Exod.  3.  &  Art.  7.  vidi ,  vidi,  vel 
pentttu  perfpexi,  utut  connivifle  ,  veldormi- 
vifle  videri  potuerim.  Hoc  igitur  nosani- 
maredcbet,  quod  Chriftum  ipfuin  ccrtami- 
num  noftrorum  inlpectorem  habemus.Mul- 
tum  enim  decertantcs  fcu  currentes  recreat, 


reipft: 
traria  hngat  &:  comminifcatur  :  vel  ea  ipfa 

quajillorumbono  &:  confolationi  fiunr.Sic- 

ut  in  fratnbus  Iofephi  apertiflime  conftat, 

qui  argento   donati  libi  inlidias   collocari 

putabant :  &ad  convivium  invitati,  fead 

carnificinam   rapiendos  efYe  exiftimarunt. 

Sicut  enim  hominibus  fecuritate  obftupefa- 

tlis,  malum  quod  imminet  quodq;  intermi- 

natur  non  fentitur;(ic  fcmel  experrectis,  o- 

mnia  illis  contraria  videntur:etiam  qua:  illis 


fi  fpcctatores  habeant  plenos  dignitate  :  (i  ;  alioquicofolationi  forent.Quod  autem  pra; 
theatrum  fpechbile  extruatur.  Nos  igitur   fc  ferebat  vellepn*terire,idfccit,vel_ut  ten- 

R  r  r  2.  tationem 


501.  II      A      R      M 

tationem  aliquanto  au£Uorem  facerec ,  vel 

illis  potius  parcens  quod  gravius  confter- 

nandos  prasviderit ,  tiquidem  ad  illos  appro- 

pinquaflet ,  quandiu  illam  de  fe  opinionem 

retinerent. 

Verf.  27.         Chriftus  igitur   perterritos  animadver- 

VfififA  ci-  tenS)  JHos  alloquitur;&:  fe  cum  qui  fuit  pro- 

ftHtttm    gtetur-  Cujus  voce  eos  rccreatos  fuifle  con- 

yj,  '      '  flat  ex  Petri  refponfo.  In  quo  illud  liquet, 

quanta  vis  fit  vocis  divina;  &  verbi  Chrifti. 

Cant.^,i<j.  Pfal.  np.  Plus  enim  labantium 

difcipulorum  animos   corroborat   unicum 

Chnfti  verbum  ,  quam  eximium  &  praeda- 

rum  miraculum  ,  ldque  ad  prxfentem  cala- 

mitatem  confolandam  aptiflimum.Nam  ni- 

hil  magis  idoneum  ad  confolationem  fuit, 

1  quam  fludtus  efferos  maris  a  Chrifti  pedibus 

calcari;ficut  quodamin  locodeDeofigura- 

te  dicitur.  Cum  igitur  fuaviffimo  hoc  Chri- 

fti  fermone  ne  nunc  quidcm  deftituimur 

cum  Chriftusiu  coelis  eft  .utqui  promiferit 

fe  nobifcum  futurum  ufque  ad ,  &c.  oportet 

bono  animo  limus  ;  fedprxftarhanc  clau- 

fulam   ad  tinem  proxima:  feftionis  appo- 

nere. 

Veif.  28.         Sequitur  jamfpecialis  Petri  tentatio.  Is 

ita  ut  i't-   enim  intellecta  Chrifti  prxfentia  ita  recrea- 

truspttat    tur  t  ut  n0n  modo  prxfens  tempeftatis  peri- 

„  c    '     culum  nonformidet.fed  abudlonseeravius 

ttum  itcce-     /-.-  n.  I  ■        T  -     - 

■j    .  fubire  paratuseft  ;  melius  lemperammatus 

quamarmatus.  Sed  illud  tamen  prudenter 
addit.fe  non  nifi  Chrifti  mandato  inftruftum 
hocaggredi  velle.  Cavendum  enim  nete- 
mere  &  citra  vocationem  pericula  adeamus, 
aut  Deum  tentemus.  Sicut  igitur  Petrus  ni- 
mium  iibi  confidebat  ,  &  plus  fe  virium  ha- 
buifle  perfuafus  fuerat ,  quam  reipfa  habuit ; 
tamen,&c.  Chriftusenimprocujufque  mo- 
dulo  tentationem  auget  ;  eoque  Petrum  hic 
a  reliquis  evocat ,  ut  fingulare  ccrtamenin- 
cat.  Vide  Eftt.  i8. 
VeiC  29.  Chriftusigitur  tametfi  probe  norat  Pe- 
tjHijxbct  trumnon  tam  probeinftitutumviribusfuif- 
?um  i  ^  a£  opoi tebat ,  aut  tantam  tentationis  vim 
tuitemaH  fuftinendam  ,  tamen  jubet  mari  inambulan- 
jiftnirt,  tem  adfe  venire  :  ut  fuam  imbecillitatem 
experrus  &  fubmiiTius  de  ic  fentiat ,  &:  de 
ausendu  fidci  viribus  ftudiofe  cogkaret. 
Egreilus  igiturde  navi  m  mare  ,  pnmo  res 
pulchrecelfit.Fidesenim  quam  Chrifti  ver- 
bo  habeb.it  ,  mare  illi  tanquam  folidum  pa- 
vimentum  reddiderat.  Vide  Heb.  11,30.  Sed 
u  quis  temcre  hoc  (ibi  pcrfuaderet  fine  pro- 
miflo ,  falletur.  Nam  Petrus  munitus  erat 
proHliflo;  quo  inftrucli,  nihil  eft  quod  dubi- 


O    N     I     A 

temus  in  mare  defcendere,  ad  rlamraampro- 
ficifci ;  fuperleonesSc  bafilifcos  ambulare; 
imo  vero  adinferos  ipfos  defcendere. 

Poft  autem  cum  a  tempeftate  undse  flu-'Verf.  30. 
itos  intumefcebant,ad  eum  modum  timuit,  1<"mt'- 
ut  etiamexclamarit.  Vbi  notemus ,  primo,  m""'y*' 
Pctro  mare  calcanti  &  inambulanti  Chrifti     ' 
mandato  objedtum  efle  novum  periculum: 
ficut  &  anie  ,  omnibus   difcipulis  Chrifti 
raandato  trajicientibus.  Ne  igitur  fe  Deo 
rem  ingratam  fecifle  putet  quis ,  quod  res 
ccepta  non  ex  animi  fententia  procedat.Hoc 
videmus  factum  efle  ab  Ifraelitis,  qui  jufli  i 
Domino  cum  Benjamitis  bellum  mifcere, 
poft  uuam  atque  alteram  repulfam  Deum 
rogarunt,  an  cumfratribus  confligerent. 

Vnde  vero  timorhic  Petrumtam  immo-  "V'  «*' 

deratus  incefiit ,  qui  prius  tam confidcns  vi-  y""'ytht* 
r       „  k     L  ..   .  .         .  .  metitum 

luseft,  notatur  cumdicitur  eum  ad  venti  &rmm 

vehementiam  animum  advertifle  ;  deinde  i„f,rmit*- 

quodfuam  infirmitatem  reputabat.  Quod  li  tem-3 

ad  Chrifti  potentiam  alterum  oculum  deflc- 

xiflet ,  &  ad  propriam  experientiam  quaa- 

quas  molliflimascalcans ,  eifdem  tanquam 

vix  ftratx  inambulaflet,nunquam hxlitaflet 

fide.  Ejufdem  enim  potentix  erar  eumab 

illis  fluCtibus  eripere  ,  atque  hanc  illi  facul- 

tatem  calcandi  maris  concedere.   Sic  Abra- 

ham  deflectens  oculos  a  proprii  &  Sarx  cor- 

porisintuitu,&c.  credidit.Et  certe  fide  ftan- 

te  nunquam  concidiflet  ,  cum  fide  fcrrum 

ipfum  fubmerfum  enatavit.  z  Keg-  6,1,6. 

Inclamat  autem  Chriftum  :  non  confufe  pureCki- 

aut  clamofe ,  ut  homines  Sc  atia  animantia  I    °fcm 

ubi  Ixfa  funt ,  fed  ad  nomen  Dei  tanquam  a-  ™f 

fylum  confugit.  Et  hic  fruclus  eft  afflictio- 

num  graviorum  in  Dei  filiis ,  ut  illos  ad  in- 

vocationem  nominisdivini  adigant. 

Chriftus  perhendens  eum  manu  exemit  Verf.  31,. 

Petrum  timore.  Non  tantum  enim  verbo  '".' 

confolatur.fed  ad  pleniorem  confolationem  lreh,„fo 

manum  fuam  extendit.Nec  dubitemus  nunc  mtmti- 

etiam  Chriftum  nos  manu,  atque  adeo  dex-  moreexe- 

tra  fua  prehendere.  Tamerli  enim  corporis  ""'• 

manu  nos  non  teneat ,  eft  tamen  nobis  fera- 

per  ad  dextram  ne  commovcamur  ,  &  dex- 

tera  fua  omnipotenti  iu  nos  retinet,ut  nuilx 

inferorum  copix  nos  ab  lllius  manu  eripere 

poflint. 

Fruftus  vero&  tempeftaris  fubito  exci- Verf.  33, 

ratx  &  fcdarar.una  cum  admirabili  &  inopi-  &c* 

natonavis  appulfli,  (quod  quantum  fuerit    *  °cm>* 

miraculumdcclararur/o^.  6.  quiij.aut  30.  chritti  rf*. 

ftadia  emenfa  tantum  fuifle  docet  jundei^.  rimtttt- 

aut  fecuudura  plurimos  circiter  a3.ftadi.Tg»<'i«. 

adhuc 


Vstf.  12. 

&c. 

Turba 
Chnjium 
ai  Caper- 
n.wmftCH 


E    v    a    K    c 

adhue  emetienda  erant)  eft  Chrifti  adoratio 
&agnitio  ,  ad  eum  quo  deccbat  rnodum: 
eum  enim  Dci  Filium  agnofcunt.Itaque  cjui 


B       l      I       C       A.  503 

ex  bcneficio  Sdmirabilis  paftus  eum  non  a- 
gnoverant,tamen  ex  miraculo  <juo  caftigati 
crant,  eumagnoverunt :  ikfit,&c. 


\o  H.'eap.  6,  averf.it,  ad)$. 

22  Voftero  die  turba  qu&fubftiterat  cis  mare ,  qttum  vidiffet  illic  non  fuiffe  alittd 
navigium  nifi  unum  illud in quod  ingrefii  fuerant difcipttlt ejus  ,&  JESVM  «0» m- 
troijfe  cum  difipulisfuis  in  narigium,fedfolos  ejus  difcipulos  abtijfe : 

23  (Alia  vero  navigiola  Tiberiade  renerunt  prope  locwn  illum  ubt  ederant  pa- 
nem,  pofteaqiumgratias  egijfet  Domtnus:) 

24  Quum  igjfHrinquam  ridijfet  turba  IESVM  illic non effe ,  neque  difcipulos 
ejus,  ingrefiifunt  &  ipfi  tn  narigia,  &  venerunt  Capernaumum,qus.rentes\ESVM. 

2j  Et  eo  tnrento  trans  mare,  dixerunt  ei ;  Rabbi,  quando  hucperrenifti? 

2 6  Rejpondit  eis\ESVS,& dixit,  Amen,  amen  dico  robis,  qutritis  me,  non quia 
ridiftisfigna,  fed  quia  edtftispanesiUos  &faturati  eftis. 

27  Operemini  non  ctboqui  perit,  fedctboiUiqui  permanetin  vitam  sternam, 
qitaii  Eilius  hominis  dabit  robis  :  bunc  enim  Vater  obfignarit,  id  eft,  Deus. 

2 8  Dixerunt  ergo  ad  eum ;  Quidfaciemus  ut  operemur  operibus  Dei? 

29  Rejpondit  IESVS  &dixtteis;  Hoc  tllud  eslopusDei,  ut  credatts  in  euni 
quemiUe  mifit. 

3  0  Dixerunt  ergo  ei ;  Qgod  ergo  tufignum  edis ,  ut  videamus  &  credamus  tibi  ? 
quid  operaris : 

3 1  Vatres  noftri  ederunt  illud  manna  in  deferto  iUo  :  ficut  firiptum  eft ,  Vanem  e 
ccelo  dedit  eis  quem  ederent. 

3 z  Dtxit  ergo  ets  \ESVS;  Amen,  amen  dico  vobis,  nequaquam  Mofes dedit  vobis 
fanem  iUum  cceleftem  :fed  Vater  meus  dat  vobis  panem  illum  caleftem  verttm. 

33  Vanis  enim  ille  Dei  is  est  qui  de  coelo  defcendtt,  &  dat  vitant  mundo. 


P  R  A  X  I  S. 

CHriftus  qua:rentem  fc  populum  in  Ca- 
pernai  Synagoga  mftituens,  a  fuis  ipiius 
difcipulispartimdckritur  ,  partimagnofci- 
tur. 

;Populiad  Chriftum  conveni- 
cntis,per  Chriftuminftitutio 
tss  funt ,     1     in  Synagoga  Capernauna. 

L  Inftitutionis  fructus. 
In  friore par-  f  1.  de  occafione  concionis. 
te  infunt  duo\  i.  de concionc. 

Et  primum  -quidem  hujus  concionis  au- 
ditores  eofdem  docet  eiTe,qui  in  deferto  mi- 
raculo  multiphcati  cibiinterfuerunt :  quos 
ipfosteftes  Euangelifta  producit,admiranda: 
Chrifti  trajectionis  ;  ut  quos  teftes  profert, 
cum  unicam  tantum  navemfuifTequa  tra- 
jiciebant  duodecira ,  tum  Chriftum  candem 
navem  cum  difcipulis  non  efTe  ingreffum. 
Cum  igitur  Chriftus  nufquam  confpiceretur 
in  deferto.appellerentque  alia:  naves  folven- 
tcs  ex  Tyberiade,  illis  confceniis  Caper- 


naum  venerunt :  ubi  Chriftum  orFendentes, 

ab  illo  quando  appulcrant  fcifcitantur.  Ha:c 

populi  Chriftum  a  cultis  locis  ad  defertum, 

&  a  deferto  ad  culta  fequendi  diligentia,nun- 

quam  fatis  laudandaforet,nili  Chriftus  infa- 

mia:  illam  nota  afperlifTet. 

QiwErunt  autem  Quando  venit?  inde  eli-  *™«  :*- 

cituri,  qm  modo  venit .  Nam  ex  tempore?"'  7"*"'" 
J      ....  ,,.  .  «         renerit  in. 

promptum  lllis  erat  lntelligerc  pedes  ne  ve- ter/Q„ml. 

nerit ,  an  lacum  pedibus  trajecerit.  Qua:re- 

bantautemut  plcriquefaciunt ,  nontamut 

difcerent  quod  ignorabant ,  quam  ut  quod 

fciebant  oftentarent .  Qua:  qusftio  cujuf- 

modi  fit,  ex  Cbrifti  refponfointelligemus. 

'Reprehenlio    turbx  ,    miracu-  Verf.  26, 

lum  panis  ad   alienum  ufum 

traduccntis- 

Ejufdem    miraculi  ad  germa- 

num  uftim  revocatio. 

Repreheniio  eft  ,  quod  Chnftum  ftudiofe  **'?""' 

fettarentur  ,  non  tam  miraculi  iplius  caufa,  m"'<c"*m' 

quam  quodad  fatietatem  comediilent.  In" 

Rrr  j  quo 


In  Chri- 
fti  autcm 
inftitutio- 
ne  infunt, 


alienttm  u- 
fttm  tradu- 
ctrent  re~ 
\<iehenft: 


hhtc  inti- 
mje  co^it.1- 
tionet 

Clmjlo  no- 


idetique  jin- 
ccre  Aci  eum 
acceden- 
dum. 


504  H     A      R.      M 

quo  duorum  veluti  lapidis  jaftuum ,  a  rcdo 
fequendi  Chnftum  finepromovenrtir.  Nam 
hoc  ipfum  ,  fcilicet  miraculi  caufa  Chniihm 
qu&rere,  nec  altius  quid  petere,  per  fe  vitio- 
fuia  eft.  Quod  ipfum  alias  Chriftus  in  Iu- 
dxis  perftringit  initio  hujus  cafitis.  Sed  fe  & 
affectus  fuos  ad  res  tam  humiles  &  contem- 
ptas  dimittere  ,  ut  in  miraculis ,  nou  divinx 
potcntix  experientiam  ,  fed  ventrispaftum 
quxrerent ,  lndignius  quiddam  erat ;  nec  a- 
liuJ  quippum  quam  Chnftum  animarum 
noftrarum  paftorem  ,111  gregarium  aliquern 
ftitarcham  tranfformare. 

Hic  obfervandum  eft.Chriftum  cordium 
infpeitorcm  efle,  &  de  cujufque  intimis  co- 
gitationibus  cognofcere  ;  eaque  in  illis  ani- 
madvertere  ,  qux  ipli  parum  intelligunt. 
Tametii  enim  fpecie  tenus  hic  nihil  viiitur 
nili  lingularis  in  Chnftum  amor  ,  fervens 
adeum  audiendumardor,  ftudium  indivullx 
cumeo  conjuncfionis;  tamen  Chriftus  nihil 
horum  efle  docet ,  quod  illos  ad  fe  quxren- 
dum  perpulevat:  fed  tantum  ut  ventremim- 
plerent.  Quodnonlevi  conjecfarione  ,  aut 
fufpicione  ,  fed  vehementi  &  iterata  affeve- 
ratione  ita  efle  confirmat.  Nam  ex  iignis 
fomnolentx  auditionis,frequentioris  a  con- 
cione  abfentix  ,  aut  cunftantis  Sctardiac- 
cellus ,  aut  parum  attentx  aufcultationis, 
merito  quis  conje&uram  neglecti  verbicol- 
ligat  ;  fed  cum  horum  aliquando  caufx  non 
contemnendxexiftant ,  nifi  ih  hoc  genere 
auis  excellat ,  non  facile  de  illo  quid  certi 
ftatuatur.  Hic  reputemus  quid  profuturum 
iit  nobis ,  li  totus  cxtus  nos  pios  &  religio- 
fos  ducat ,  ii  Chriftus  fecus  judicet  >  Si  o- 
mniumoculos ,  etiam  Angelorum  fallat  hy- 
pocriiis ,  Chrifti  autem  oculos  flamniantes 
fugere  nequit :  ii  fuo  fuco  aliis  omnibus  im- 
ponat ,  cum  ejus  turpitudo  coram  Chrifti  o- 
culis  aperta  &  retecla  iit.Equidem  (i  aut  ho- 
minesaut  Angeli  judiciumde  nobisferrent, 
prodeflet  plurimum.  Nam  cum  non  nili  ex 
aurium  &  oculorum  teftimonio  judicant , 
non  poflunt  non  fecundum  illosfpecie  tenus 
p;os  judicare. 

Qujd  profuerit  reo  fi  fociis  &  circum- 
ftantibus  luam  innocentiam  probaveric, 
cum  cum  judex  criminis  conviclum  teneat? 
Quamobrem  nos  femper  ad  Chrifti  tribunal 
liftamus  ;  ei  nos  probemus  :  demus  porro  o- 
peram  ut  nos  ipfos  pertentemus  penitus  , 
quo  animo  accedimus  ;  ut  ne  aliis  (Ic  &  110- 
bis  iplis  imponamus  .  Neque  cnim  exifti- 
mandum  eft,  quin  ifti  (quod  fuos  atfeifcus 


O     N      I       A 

ncm  explorarint)  de  fe  bene  exiftimarint  ■ 
neque  iibi  male  confcii  fuerint,  tanquam 
paitas  caufa-eum  tantumquxliviflent.Quod 
vero  de  noftra  exploratione  dico  ,  id  hujuf- 
modi  eft,ut  noi  ipfos  ad  rationes  revocemus 
quoanimoaccedimus;  &  num  accedcremus 
,  nili  aut  autoritatealiorumcommoti,  aut  ut 
honeftam  exifttmationcm  tueamur,  &c. 
Deinde  noteraus  facnlegum  miraculiab-     "l"'mt~ 

\     r    '  11-°  o  ■    r         rttcutl  nb 

ulLini;quoquodadanimorumpaftuminror-  Uj-M  ,„ 

.  mandum  editum  cft,  ad  ventns  paftum  con-  ijuAm  «n- 

:  torquent.  Tametli  enim  corpora  eorum  ie.-fijl<<ii 

ficere  voluit,non  tamen  alium  ob  fincm  hoc 

fecit,  quam  ut  fe  animorum  pabulumefle 

oftenderet.    Abutiautem  Euanaelii  profef- 

|  done  ad  res  tam  abjecf  as,  eft  eam  ,  quantum 

|  in  nobis  eft  ,  pedibus  calcare.  Dedit  quidera 

'  corporis  pabulum  ,  fed  tanquam  fpiritualis 

,  paftus  condimentum ,  iine  quo  cibo  condi- 

mentum  ipfum  toxicum  eft    Dcditut  fpon- 

fus  fux   fponfx  armill.is  annulofque   dat , 

non  ut  illis  acquiefcat ,  fed  ut  ad  iponfi  a« 

morem  excitetur.  Sed  hominibus  ptopha.- 

nis  folemue  eft ,  veritatis  profelfione  ad  vi- 

tx  commoda  abuti.  Sic  mifcellanea  illa  tur- 

ba  Aegyptiorum  ,  qux  caftra  Ifraelitarum 

fecuta  eft  ,  lic  etiam  liquet  illum  fecifle  , 

cui  fe  in  Chrifti  comitatum  ingerenti  Chri- 

ftus  dixit,  vulpes  foveas  habent ,  &c.  Quod 

certe  hi  faciunt ,  qui  magisut  parentibus, 

heris  ,  principibus ,  &c.  placeant  ,  Euange- 

lium  profitentur ,  quam  quod  illius  amore 

ducuntur.   Quid  ,  quod  quidam  Euangelico- 

rum  nomine  ideo  fe  palliant  ,  ut  fub  hoc  ti- 

tulo  facilius  aliis  quibufcum   commercia 

exercent,  imponant. 

Deinde  fequiturpars  altera  ,  de  miraculi  Vt'f>  •!• 

ad  redium  ufum  revocatione:fcilicet,  ut  la-  ~*  ,°? 
,       .    r  .,  .  -  .  bum  .idyi- 

boriolc  quxrant  cibum  non  penrurum ,  ied         t 

ad  vitam  xteruam   permanfurum  .  Homi- „,,„,,,„._ 

numigitur  ventrideditorum  &  vcluti  pecu-  manfurum 

dum  terreftresarfeiSus,  ad  cceleftium  rerum  <tr-t'nft- 

ftudium  attollit.  Er  quo  rem  expetibilio-''""'"'3-» 

rem  illu  reddat ,  comparat  veram  Dei  noti- 

tiam  alimentis:  ac  ii  diceret;'(iquidem  vobis 

cibus  tantopere  placct,  comparate  vobis  ci- 

bum  animi ,  qui  ad  futuram  vitam  altos  & 

cnutritos  confervabit.  Sic  Amoi.%.  cum  pa- 

necomparatut  verbum,  &  £/3/^55.  cum  la- 

£te,  &c.  &  Mtttth.  13.  &  Hebr.  -.  ut  fciamus 

eandcmeflc  rationem  hujusgeneris  cibiad 

vitam  xternam ,  qux  eft  hujus  cibi  ad  vitam 

prefentem  confervandam.Tametfi  enim  non 

perinde  fentitur  hxc  macies  &  fames,  ut  illa 

qux  ex  corporei  cibi  defidenoexiftit,tamen 

non 


ttQH  AA  C I- 

bum  jit 


iftfuti 
Chtifti 
prtfici/ci- 
tur, 


tr   eum 
%ratii  da- 
turm  cfl, 


E      V      A      N      C 

aon  miaor  eft  in  prxfentiar  um  ,  &  ejus  poft 
morfus  &  fenfus  acrior:  ad  eum  modum,  ut 
inftac  Aegyptiorum  rabie  quadam  &  funis, 
cx  hujus  panis  delidcrio  coinpiantur.  Tcm- 
pus  enim  vcniet  cura  pro  utuca  pains  nnca, 
tiui  totos  jam  panes  pedibus  luis  procerunt, 
uinverfum  terrarum  orbem  comm.ut.irc  cx- 
pctertt:  ncc  quod  cupiuiu  aflequentur. 

Hunc  cibum  ,  pnmuni  ab  adjunclo  com-  i 
mcnd.it:  fcilicct  durationc  •  Quod  c,tiam 
amphficat  ,  ex  caduca  &  victa  tcrrcftris  cibi 
ratioue.  Eodcm  prorfus  argumento-  utitur 
Iohan.  4,10,13,14.  Cibus  emm  hic  ingcftus, 
rurfus  cgcritur  (iscasTout)  &  iu  feccllum 
exoneraiur,  uudc  novo  cibi  fupplcmciito 
opus  lit,  iine  quo  certiffime  p.cribit ,  tjmttli 
vcntrem  ad  fummum  ulque  infartum  ha- 
heiD,  Sed  qui  vel  mic.im  unam  ex  hoc  pane, 
aut  guttam  un.tm  ex  hac  aqua  d.guftavent, 
isnunquam  ncc  fame  n:c  iiti  penturus  eft. 
Non  enim  cxccrnitur  (purgsdfonb)  Ld  110- 
b:fcuuieO>.l  fcens  no;  adolcfcere  facit  ;  do- 
ucc.  .'c.  bAnibll  ;itur  iTthon.inet-  t.im  fui- 
pij  1-  fl«  ,  1  t  i:  tlrerro  ci op.iraVo  tot.im 
c  Tum.mt  ,  cir.u  ill.s.  vix 
adtrcs  hoi.is  v.icareIioeat  ,  ad  lftumpercn- 
ncm  cibum  coriiparandum&c. 

Sed  ,  inquit  aliquis  ,  quoilum  hoc  ;  cum 
unica  buccilU  rcf.cius,  aut  gutta,  nunquam 
poftefunet  aut  iitiet,  ncc  periturus.  Vtde 
q:te prucs  notantur  tn  lohannc  4,  i},  Q>t> 

Cibum  ctiam  lftum  commendat  ab  efti- 
cientc:  fcibcet  quod  a  Chrifto  &c.  ubi  licut 
fc  puteum  docct  unde  perennis  aqua  pcti- 
tur  loh.  4.  ita  fe  nunc  ftimmum  hujus  fpiri- 
tualis  cibiceconomum  efle  declarat.  Sicut 
cnim  olim  non  nili  Iofcphi  opera  frumen- 
tumdiftraftum  &  diftributum  eft  ;  lic  non 
niii  per  Chnftum  ad  ullum  Dei  ahmentum 
patct  aditus.  Sed  quo  majore  cum  fiducia  & 
audacter  eum  de  hoc  paftu  appellcmus.tam- 
ctli  Dei  Filius  lit ,  fe  tamen  rilium  hominis 
appellat,  ut  lllum  tanquaiu  fratrem  appcllc- 
mus :  eoquc  non  tantum  hominem,fed  pau- 
perem,.&  afino  inequitantcm  &  inlidentcm 
uiducit.  Non  eft  igitur  hic  cibtis  in  praru- 
pto  loco  (a  fieep  place ;  dangtrotu  to  get  up 
hy  andtll  tocome  to  (jfc.)  ncc  puteus  inac- 
ceiTus  &  avius  cft,  &C. 

Quod  daturum  fe  dicit ,  altero  adjuncr,o 
ciimmhunccotnmendat  £/41(155,  Ewitefi- 
ne  pecunia.  Quo  niajor:  eft  hommum  ini- 
probitas  ,  qui  tanti  periturum  cibum  redi- 
mentes ,  hunc  cibum  azternum  gratis  nobis 
prarbitum  tam  faflidiofe  rcfpimm.  Hic  et- 


K       L      I      C      A.  ^OJ 

iam profuerit  mcminiflc  quam  inlinitos fum- 

ptus  PapijUfcczrnnt ,  ut  cibum  nihili ,  vci 

fumum  potiirs  ,   nno  vcnenum  confcque- 

rentur. 

Se  vcro  datorcm  uuicum  eflc  probat  ab  <■*;'*'  >'«c 

adjuncto  figillo  quo  Deus  Pater  cum  obii-  «'>«»'»« 

gnavit ,  6i  eum  .1  reliquis  omnibus  diitinxit.  V  (j/f 

Sjgnaculi  &  figilli  loco  funt  in  univerfum 

nnracula  ,  qua  etini  Mcfliam  comprobant ; 

fpcciali  vefo  c\  iingulari  ratione  hoc  mira- 

cuium.  panum  :  quod  non  tantum  eum  efle 

Mcjii.im  ut  rcliqua  declarant ,  fcd  fpcciali 

quadam  rationc  docet  panem  vita'  ab  eo  fo- 

lum  pctendum.  Itaut  fpeciales  fines.luijus 

niiraculi  duoiint;  prior  ut  promiflum  ob- 

iiguct  ,  quarcntibus  rcgnum  corlorum  hu- 

jus  vita  pranidia  fuppeditanda  fore  ; .  alter, 

ut  docc.it  Chriftum  unicum  cfYe  qui  cibum 

crleftcm  prabet :  quod  totofcre  hoc  capi- 

te  cxcquitur.  Atque  hoc  pcculiare  poene  lo- 

lianni  eft,  fpecialcm  ufum  miraculorum  mi- 

raculis  iplis  fubjungcre  ,  ut  loh-9.  &  11.  &C. 

Ain.iiet  cx  hac  interropatione  ,  Iudxos  Verl-  1%- 
r  r  ,        1  I>«0  Animo 

lupciiorcm  iermonemde  cibo  nunquamper-  ^- 

ituro,  reelc  lntellcxilie  de  futura  vita  pcrfe-  [^,  je 

qUenda.  Quamobrem  ,  tanquamilla  operi-  ^nibut    ' 

bus  rcdimerctur  ,  qua.Tunt  qua:  dcmum  ea  Dtopra-r 

opera  iint  quibus  agcndis  Deum  prome-  j'"'"'M? 

rcantur  &  iibi  obftridtum  habeant:  non  ete,- 

nim  quxrunt  qua  via  itur  ad  viamarternam, 

fcd  qu«e  demum  opera  funt  quibus  adquiri- 

tur   vita  aeterna.   Hanc    enim  opinionem 

natura  &:  fuopte  marte  homines  imbibunt , 

tametiinullius  dottrina  inftruftus  quis  iit. 

Quanquam  Iudiosporrododiorumfuorum 

corruptclis  depravacos   extitifle  veriiimile 

eft:  fcimuseuim  Scribas  unam  atquealte- 

ram  de  vita  arterna  confequenda  quarftio- 

nem  inftituentes ,  illam  in  operibus  collo- 

cafle.  Hoc  autem  uno  Po»/,';fo«tolerabi- 

liores  videntur ,  quod  non  niii  operibus  i 

Deo  prxfcriptis  fervari  fe  pofle  putant. 

Refponlio  Chrifti  ita  ad  illorum  quxftio-  VerC  19. 

nem  conformatur,ut  fententiam  Iudasorum  <!•<■*  Chn- 

defalutc  peropera  paranda  ,  ftirpitus  con--'  "*  "[U!t 

vellat.  Perinde  enim  eft  ac  fi  diccret:ii  ope-  jtm  in'r 

nbus  vofmet  fcrvare  conftituitis,fcitotc  ^cmfubfiituit: 

alio  vos  opcre  falvos  iri  quam  fide  in  nie. 

Multa  lunt  Dei  opera  ,  fed  in  lllis  omnibus 

nuLlum  cft  quod  vos  falvos  reddat,pra:ter  fi- 

dem  in  Fihum.  Atque  hoc  modo  utrumque 

complexus  eft  ,  qnod  in  fuperiore  adhorta- 

tionc  comprehendit :  nempe  ,  cum  quis  fit 

cibus  nunquam  pcriturus  ,  tum  quomodoi 

nobis  paratur  &  percipitur. 

Hic 


Itinc  fide 
jufliftca' 

tttWf 


ttOU    h*C    ut 

Qput  conji- 
derata. 


VetC.  30, 
31. 

Iml.ci  ad 
Chriflo 
credendum 
Jtgnum  re- 
tjxirunt, 


qucttmdo 
iUud  cum 
Prephelam 
illuma- 
gnoycrintl 


non  male 
tame  Mcf 
ftam  Mofe 
infitrierem 
Helunt, 


50«  H     A     R     M 

Hie  igitur  notemus  fide  nos  juftificari:fi 
dem  veluci  os  efle  quo  falutarem  cibum  ac- 
cipimus;  &  veluti  manum.qua  cundem  pre 
hendimus.Sicut  enim  ore  tantura  cibos  per- 
cipimus,  non  auribus.non  pedibus,  naribus 
&c.  fic  non  charitate  ,  non  &c.  cibum  vitx 
acquirimus.  Et  quanquam  nemo  ore  cibum 
accipiat  qui  alia  mcmbra  non  habeat,  &  ta 
men  ore  tantum  cibum  percipit ;  iic  &c. 

Occurrendum  Pontificiis.crui  hinc  nos  o 
peribus  juftifican  tradunt ,  quod  fide  qux 
opuseftjuftificamur.  Nampnmum,  eft  ftt- 
Imvftix  ad/un&x  fidei,pro  fubjedto  Chrifto; 
ut  fi  manum  eamquc  mancam  &  ineptam  ad 
operis  aliquid  faciendum  dicamus  nos  di 
tafle  ■  quod  infiniti  pretii  margaritam  acce 
perit :  aut  li  Iecythum  aut  cantharum  (apot 
orjugg)x  morte  nos  eripuiffe  dicamus.quod 
aquam  aut  vinum  iine  quo  perituri  eramus 
continebat.  Deinde  fides  eft  ita  Dei  opus 
ut  noftrum  non  lit ,  utpote  in  quo  Deo  non 
cooperamur.fed  mere  Deum  operantem  pa 
timur ;  cum  in  aliis  bonis  operibus  Deus  ita 
operetur,ut  noftrx animse  facultates  ab  opc- 
ratione  non  excludantur . 

Fide  falutem  acquiri  non  videntur  refi- 
ftere ;  fcd  Chriftus  ne  is  iit  cui  fidendo  falu- 
tem  confcquantur.id  demum  tanquam quod 
a  vero  remotius  eflet  in  difceptationem  ad- 
ducunt.  Nec  cnimcredibile  efteosprioris 
quxftionis  veritati  ceflifle  ,  quum  contro- 
verfiam  non  nifi  ab  adjun&o  figno  vel  o- 
ftento  ccelitus  edendo,dirimi  volunt.  Vtun- 
tur  crypii  fyllogifmo ,  ubi  propoiitio  fubti- 
cetur,  iic  :  huic  tuto  non  creditur  quem  mi- 
raculis  Deus  nondum  Mofi  xquaritjfed  Deus 
Moii  te  nondum  xquavit ,  cujus  minifterio 
panem  nobis  coelitus  prxbuit  ;  proinde  tibi 
non  tuto  creditur. 

Hic  qu&ri  poteft  ,  quomodo  iterum  in 
Controvcrliam  vocant ,  quod  prius  agnovc- 
runt ,  fcilicet  Chriftum  eiTe  Prophetam  il- 
lum. 

Rejpondeo,  aut  alios  hos  ab  illis  fuiflc,  aut 
vento  mobiliores,  qui  quod  rcprehenfi  funt, 
&  quod  cibus  perceptus  &  concotlus  jam 
non  amplius  guftaretur ,  fententiam  mu- 
tant.  Ita  fit  a  plerifque  quibus  Euangclium 
primo  avide  arripitur;  fed  poft  cum  quis  eo- 
rum  voluptatibus ,  crapulis ,  iutemperantia; 
&c. 

Et  quidem  in  eo  non  male  fcntiebant , 
Mefliara  fcilicetin  Mofe  adumbratum  non 
oportere  rebus  geftis  eo  obfcunorem  eire. 
Tamctii  enim  Mofes  quadraginta  totps  an- 


O     M     I     A 

nos  pavit  ,non  5000. fed  tfooooo.  &e.  Sed 
quod  aflumunt  Chriftura  minus  nobilita- 
tum  efle ,  quod  nullum  e  nubibus  ab  1II0  fi- 
gnumeditum  eft,craflehallucinantur.  Suos 
tamen  doclores  exprimunt,  ut  facile  Scriba- 
rum  &  Pharifajorum  difcipulos  agnofcas- 
Qua  de  re  vide  ante  in  Matth.  11,  a  verf- 
58,  adof-t, .  Sc  Luc.i  1,  a  verf.  H,adsy.  Tam- 
etfi  fe  proprio  gladio  juguIant.Nam  cum  pa- 
tres  in  deferto ,  ipii  vero  urbes  lncolerent  & 
culta  loca  ,  longc  alia  ratio  fuit.  Nam  ter- 
ram  ingreffis  Man  fuppeditatto  deftitit. 

Hac  autem  ratione  fe  egregie  produntA''?"9'"^'- 
crapula:  &  ventri  deditos  ;  licut  Chriftus  de  ^"^.    . 

rnejttontt 


illis  diferte  confirmarat.  Nam  cum  multa 


fetantji 


miracula  per  Mofera  edita  fint ,  c/us  tantura  rentride- 
delcftum  faciunt  quod  ad  ventris  farturam  dim  pr»- 
refcrebatur.  Non  diflimilis  fuit  Ifraelitarum  """'• 
perveriitas ,  qui  cum  multifariam  Dei  infi- 
nitam  potentiam  experti  eflent ,  illum  ta- 
men  infirmitatis  condemnare  parati  etant, 
nili  coturnices  etiam  &:  aquam  fuppeditaf- 
fet.  Nec  eft  quorundam  apud  nos  diflimilis 
ratio,  quibus  niii  ventri  indulgere  pcrmitta- 
tur ,  in  Euangelium  aut  Euangelii  pra:co- 
nem  maledidta  congetere  parati  funt ,  utut 
fe  cxteroquin  fideles  Chrifti  miniftros  pra;- 
beant. 

Probat  Chriftus  majore  Deum  ergaeos  v"f.'*- 
in  pra:fentiarum  effufione  ufum  fuifl"e,quam  ,     "'", 
olim  erga  majores  ipforum  ;  &  pratftantio-  ,^  ,!,■,„& 
rem  pancm  dediire  ;  comparatione  diflimi-  in  chifl» 
lium .   Diflimilitudo  autem  ftatuitur  pri-  &  >'»  M«- 
mum  in  fub/etto  loco,  fcilicet  quod  panis  Ai 
ille  qui  minifterio  Moiis  prjcbitus  eft,  e  coe- 
Io  fublimi  non  venit  ,  fed  e  nubibus  ;  nec 
aliter  parits  cosli  quam  aves  coeli  vocantur : 
qua:  tamen  fupremum  ccelum  non  petunt. 
Panis  3utem  quem  jam  pracbet ,  a  fummis 
coelis  dimiflus  eft.  Si  igitur  Man  vobis  hoc 
nomine  prsftans  videtur ,  quod  e  nubibus 
deplutus ,    quanti  «ftimandum  judicabitis 
hunc  panem  qui  imprsfentiarum  vobis  ap- 
ponitur ,  qui  ex  fummis  coelis  delapfus  eft. 
Ecquis  eft  qui  non  hbenter  ex  fructu  terrat 
Canaanis  tam  laudato  guftaret?  Quod  fi  da- 
retur  ex  fruclu  arborumin  paradifo  confita- 
rum  comedere,  nemo  eft  qui  non  magno 
hoc  pretio  hxc  redimeret ;  &  tamen  labru- 
fcx  funt  &  forbi  (fervice  trees)  qux  funt  in 
illisdelicatiflima.prxfrudtibusqux  in  mon- 
te  cccli  altiflimi  crefcunt.Quo  ctiam  decla- 
ratur  cibum  hunc  nunquam  periturum  efle, 
ut  qui  fit  coeleftis  &  incorruptus. 

Deinde  diflirnihtudo  ftatuitur  in  efficien-  V«f.  33» 

te;Dco 


t.vUum  ty 
fut: 


E     V      A      N      G 

«mw  qmt  w  ;  Deo  fcilicct ,  &  Mofe.  Tamctli  cnim 
Cbriflm  Dcus  Min  dederic ,  tamcn  quoniam  Molis 
toti  muntla  niiniftcrio  dacus  eft  ,  ahquoulque  Moiis  pa- 
cibut,iu-  njs  j;cj  potcft.  Hicautcm  panis  non  nili  a 
Patrc  immcdiate  datus  cft.eoquc  ctiam  pantt 
Dcididlus  ,  cum  Man  &  Mo/is panis  &:  An- 
gelorum  panU  dici  queac  :  cjuancum  igitur 
intercft  intcr  Molcn  ieu  Angelos  &  Dcum. 
untum  etiam  intcrvalli  eft  inter  Man  cV:  il- 
iampanem  qui  Iudxis  prxbebatur.  Homi- 
ncs  frudtus  arborum  honcftis  &:  honoratis 
nunibas  conlitarum,alns  qux  ab  ignobilio- 
ribus  fatx  funt ,  prxfcrunc ;  tametii  ii  ab  iI- 
lis  prxftanci  fipore  non  diiFcranr:quauto  igi- 
tur  magis,  &c. 

Huc  acccdit  aliud  fubjeclura  quod  pa- 
nemiftum  commendaciorcm  rcddat ,  fcili- 
cet,  quod  cibo  fututus  lit  toti  mundo ;  o- 
mnefque  quotquoc  crediderinc  exfaciaturus: 
non  tantum  Iudxos. 

Huc  acccdic  comparaciodiflirailium  ab 
rfrectis.fcilicet  quod  vitam  prxbec  vel  mor- 
tuis ;  <Sc  invitaagentes  .i  morte  vindicac ; 
quorum  neutrum  alius  panis  facit :  de  quo 
prius.  Atquc  cx  lis  omnibus  conflatut  alia 
diirimilitudo  adjundx  ■veriiatu ,  tanquam 


«    i    r    c    A.  <jc7 

I  Man  cum  hoc  pane  compoiltus  eflct  adum- 
bratus  &  imaginarius  panis ;  hic  vcro  vcrm 
cV:  finccrtu.  it  certe  quicquid  unquam  facri 
panis  cxtitit  in  legc  ,  livepanis  propofitio- 
nis,  five  arymut,  iiv  c  Man  ,  hujus  panis  typi 
&  umbrx  fuerunt.  Qui  orancs  li  ab  ifto  pa- 
ncfcparcntur  ,  inflant  potius  quamfolidum 
aliquod  alimentura  prxbcnt.  Figurati  cnim 
panis  baculus  &  quaiifcipio  ,  innoc  pane  & 
ab  hoc  panepecicur.  Quanquam  cx  fcquen- 
tibus  dxvSitov  hoc  loco  opponi  imperfeclo 
magis  quam  figurato  colligitur  ,  ut  cum  di- 
cit;  Caromca  vere  cibuseft. 

Scd  hic  excipiat  quis,  Chriftumnimis  ab-  tnficntm 
jectc  de  Man  loqui ,    quod  Sacraraencum  "'""'  "6" 
eciam  fuific  ,  non  tantum  caducum  panem  ^"  £  ' 
conftat  i  Cor.  10.  qlt",tu°{ 

Rejponiieo  ,  Chriftum  rcfpondifle  accom- 
modate  ad  turbx  fcnfum  ,  qui  nihilinillo 
man  prxtcr  vcntris  cibumfpcctabant:  tam- 
etli  Chriftus  .tanto  cibum  Man  prxftantio- 
rem  (  fuiexhibitionc  )  fuppeditat  ;  quanto 
iignatum  iigno  prxftantius  cxiftit.  Sacra- 
mentum  cnim  non  ,  uc  quidam  delirant ,  vi- 
tam  tribuit  ;  fed  de  vita  prius  collata  certio- 
res  reddit. 


I  o  h.  cap.  6,  averf.^4,  ad^x. 

3  4  Dixerunt  ergo  ei;  Domine,  da  nobisfempcr  paneni  iflttm. 

SS  Dixitautemets  IESVS;  Ego  fttmpanisillerits,:  qtti  renit  ad  me  ,  neqtt.t- 
qttam  efuriet :  &  qtii  credit  in  nic,  nonfuiet  unquam. 

3  6  Sed  dixi  vobis,  certe  &  ridiflis  me,  &  non  creditis. 

37  Ouicquid dat  niibi  Pater,  ad  me  veniet:  &  eum  qtti  renit  ad  me,  ncqttaquam 
ejecerimforas : 

3 S  Ottia  defcendi  e  ccelo  ut  exfeqttar  non  voluntateni  mcam,  fcd  voltmtatem  cj us 
qtti  miflt  me. 

3  $  U&c  esl  autem  voluntas  ejus  qtti  mifit  me,  id  cft,  Patris,  ut  quicquid  niihi  de- 
derit,  non  perdam  cxeo,fedfttflitem  illttd  iu  ttltimo  illo  die. 

4-0  ll&c  esl  autem  rolitntas  ejus  qui  miflt  mc,ut  qitifqttis  confl>icit  Tilium,  &  crc- 
dit  in  ctini,  habeat  ritam  cttemam  :  &  fttfcitem  ipfuin  ego  ultimo  tllo  die. 


AN  AZTSIS. 
t  Ffe&um  fuperioris  fermonis  defcribitur,  petitio 
*-'panum  a  Chrifto;cujusformaeft;  Dmmc  A.ino- 
hit  ftmper  islum. 

Vnf.i%.  Cujuspetitionis  effeftum  eit ,  ChriiH 
rcfponfum  ,  fe  efle  illum  panem;  qui  proprio  fubjc 
fto  dcfcribitur ,  credentis  in  eum  ;  qui  etiam  pari 
illuftratur,  venientis  ad  eum  :  deindeproponitur 
eftcftum.quodvitamlargituriteinam;  cjua-  pati 
busilluftratur ,  nunquam  efuricndi  aut  (icicndi. 

Vtrf.  36.  Objicit  illis   eon:m    incrcduliiatem, 
quamamplificatadiverfis  ,  tametfi  illum  videiint. 

Vtrf.n.  Eoruin  incredulitatem  dcclarat  adver- 
rojfubjcftoncmpeeotuniqui  adfe  vensunt.  Cu 


jus  caufam  fummam  notat ,  qucd  fint  dati  a  Patre: 
&  adjunftum  proprium,  illot  nuncjuam  a  fe  rcjici. 

P~crfi%.  Cujuscaufam  finalem  adignat,  quod 
defcendite  calis ,  ur  Patrisvoluntatem  perficiat; 
quod  fuo  difparato  confirmatur,  non  venifle  ut 
fuam  propriam  voluntatem  perfitiat. 

l'erf.%<).  Spcciem  unam  paterna:  voluntatisex- 
plicat ,  ut  nihil  ex  eopcrdat  quod  Tatereidedit : 
ubi  prolcpfis  eft  tacita ;  occupatio  eft  abaJjuncta 
morte,  quam  etiam  eleftos  necciTe  c-ft  pati ;  fubje- 
clio  eft  ,  a  caufavita:  xterni,  quod  a  Chrifto  e 
mortuis  excitabuntur ;  qui  fuoadjunftoexponi- 
tur,  ultimodie. 

Verf.i,o.  Aiiafpecies  voluntatis  raterna:. 

Sff  META- 


5o8 


H 


R.      M 


34- 


}<r. 


37- 


38. 


3?- 


Val.  34. 

Judjtorutn 
ftufldltAS 
quodpd- 

nem  cocle- 
ftcm  fibi 
dtrt  pe- 

t*Ma 


METAPHRASIS. 

TVm  dixerunt  ei  turb*  ;  Domine ,  pafce  \ 
ncs  hoc  panegratis  dato  e  coelis  :  legimui 
tnim  quod  majores  noftros ,  Mofes  tali  cibo 
quadraginta  armospavit.  Dixit  autem  ei  le- 
ftts ;  pnter  me  panis  tlle  non  esl  quifquam  a- 
Iv.is ,  ts  fnm  de  quo  dtxt ,  panis  vaarum ,  nec 
caufa ,  ttt  iJttm  tanquam  abfentem  stttlte  re- 
nttiratis  ;  qui  ventt  ad  me  mea  carne  veluti 
paftns  ,  eorum  indigentia  qttt  ad  vitam  &ter- 
tt.im  tuendam  pertinent ,  tanquamfame  nun- 
quam  urgebitur  :  id  eft ,  is  qut  credtt  tn  me, 
nunqtf.m  indigentia,  eorum  qu&  ad  vitam  <e- 
ieriuuu  Jpeciant ,  tanquam  fiti  torquebitur. 
Sedfictti  mcmtni  mevobis  dtcere,  vos  miracu- 
lornm  ergo  qmbtis  fi.ie  inmeincttmbatUme 
non  requirere ;  fic  rurfiis  ai  majorem  rei  certi- 
tttdintm  rtpeto,  vosfide  in  mt  nonacqttiefcere: 
tametft  cum  doBrinam  audtvisTts  ny  mtracti- 
la  vtdiftis  ,  qu&  me  eum  effe  clarifftme  evin- 
cunt ,  citt  vi.sfidcre  &  tn  quo  azqutefcere  cum 
officio  fmnmo  con^  unclum  eft .  Ntc  deerunt 
tamen  qui  mthi  fide  adhs.refceni.  Sjuofcumqs 
tn:m  Pater  ab  tterno  eleclos  mihi  dederit  ho- 
mtnes  ,fide  adme  venient ,  div.nt  autem  dsnt 
loco  eos  habcns  qut  fide  ad  me  venttmt ,  exEc- 
clefid  coetu  (qti&  domtts  esl  Det  viventts)  cut 
feper  fidem  adnnarunt,  ejicio  nemtnem.  Sum- 
pta  etenim  humana  carne  e  cceloob  perfona- 
lem  unionem  defcendt ,  non  ut  volttntatem 
meam  quoad  homo  fumfaciam  (qtu  tamen 
erga  fideles  propenfa  esi)  fed  ut  expleam  vo- 
luntatem  Patris  qui  memtfit.  Esl  autem  vo- 
luntas  Fatns  qttt  me mif.t ,  ut  quemcumque 
doiie  miht  dederit ,  eos  ego  omnes  ex  interttu 
prorftts  vindicem  :  tametfi  enim  mortis  ,  om- 
nium  homnum  communis,  interventu  corpore 
ad  temptu  dormiant ;  cos  tamen  ego  extremo 
judicii  die,  propris  refurreciionis  virtttte ,  vit& 
confortesfaciam.  Esl  pcrro  voluntas  ejtts  qui 
me  mifit,  cuipenitus  explends.  .fumpta  carne, 
e  ccelo  defccndi :  ut  quifquis  Ftlium  probe  ex 
■verbo  cogmtttm  habcv.s  tn  ilium  crediderit, 
iiita  tttrnafruatur  .  ;//  qttem  ego  extremoju- 
dicii  die,  proprU  refurreczionts  virtute ,  e  mor- 
tuis  excitabo. 

P  R  A  X  I  S. 

ILli  homines  qui  vcncri  addidti  &  devo- 
ti  func  ,  duTicillime  cogicationes  fuas  a  ! 
caducis  &  corruptis  alimentis  abducunt:  fibi  I 
igicurhunc  cibum  prrberi  femper  petunt. 
Chriftus  autem  perfpicuitate  fermonis  fui 
eos  prius  hoc  cccno  excraxifle  videri  pofTec. 
Nunc  vero,  cametfi  linguls  pcene  voces  i 


O      N      I     A 

corporis  paftu  ad  animi  pabulum  intelligea- 
ciam  corum  revocarenc,  camen  propenlionc 
quadam  ad  caduca  ha?c  relabuncur.  Diffici- 
lius  enimeftillud  quod  penitus  infitumeft 
&  innacum,  eximere.  Kec  vero  eorumhoc 
locofanior  &  mcorruprior  fenfus  efl ,  quam 
Samaricana;  foemina:  ldololarra?.  Iohan.^.ij. 
Vide  Luc.  14.  Vc  non  fruftra  querarur  Pro- 
pheca ,  facius  effe  laccences  infantes  docere, 
quam  hoc  hominum  genus., 

Nunc  fe  cibum  elFeillum  proflcecur,  quo  Verf.  3$. 
ad  vicara  a:cernam  pafcuncur ;  qui  nobispro  1**mf'. 
efculencis  &  poculencis  eftqui  ad  vicam  per-'^     rl~ 

r  ,  ,  •  „1  ftMtrrcfitC- 

ennem  nos  pafcunc.  Idem  igicur  &  cibum  tlti . 
dac ,  &:  cibus  eft  qui  dacur  ;  idem  paft or ,  & 
pafcuum;  idem  convivacor  ,  &  epula: ;  licuc 
idetn  eft  alcare,facrificium  &  facerdos.Quod 
li  fingula  llla  argumenra  percraftemus,  qur 
prius  accafla  func,facile  intelligemus  in  nul- 
lumprajcer  Chriftum  illaauteorumaliquod 
compecere.  Nemo  enim  eft  qui  ex  fupremis 
coelis  &:  ex  throno  majeftatis  defcendic  pra:- 
ceripfum:  nemoa  pacre  datus ;  nemonon 
modo  coci  mundo ,  fed  ne  mimmo  ln  mun- 
do  homuncioni  exfatiec ,  praner  Chriftum; 
nemo  vicam  in  fe  manentem  habec  quam 
convivis  prasbeac  &  communicec. 

Hujus  conviviifplendori  adumbracur  al- 
quoufque  Prov.  9.  &  Matth.  11.  &  Luc.  14. 
Icem  Pfal.it,.  ubimenfa  inftruftiflimaelTe 
docecur ,  &:  calix  exuberans ,  nec  quicquam 
nobis  defuturum  promiccicur.  Icem  loh.  io, 
9,  ro.  Sicuc  eniminpaftibus  quos  Chriftus 
pra:beac  ,explecis  omnibuspafcencibus  ana- 
ledla  (fragmenca)  quxdam  fupereranc ;  fic, 
&ic. 

Quod  aucem  fitim  reftingui  hoc  pane  Ai-1u,n"^' 
cic,ideodicicur,quod^n«  voce  in  Scripcu-   '"'■'""" 
rafa:pe&:  cfculenra  k.  poculenca  compre-  !fa™>"~ 
hendunrur :  ob  eamque  caufam  panis  pocius 
mencioncm  fecic  quam  alimenci ,  ut  prius 
cibi ;  uc  conftarec  ancichefis  ad  Man,  panem 
a  Iudxis  objectum.  Qui  igitur  glandes  fuas 
cVfiliquascum  fimilagineo  hoc  pane;  qui 
cum  prxftanciffimo  hoc  vino  ,  turbidam  & 
luculencam  aquam  admifccc ;  eum  oporcet 
mfignem  Deo  injuriam  facere;  ncque  profi- 
cic  quicquam  ,  cum  nullus  lit  panis  vitam 
prasbens  pra:ter  Chriftam.    Pafcunt  igitur 
fe  aere&  venco  tancum,  &c.  . 

Alia  pacs  propoficionis  eft.quo  modo  hoc  "ftj"^ 
percipicur.    Quod  apte  &  clare  explicac  ,\lti'nHm 
cum  dicic  acceffu  adChriftum  hoc  &cri;quemacce.ih„rj 
acceirum  ,  fide  fieri  indicat.  Quo  in  fermo- 
ne  abrumpit  aJlegoriam  qua:  manducandi  Sc 

bibendi, 


E      V      A       N      G 
htbenii,  deglutiendi,  &C  verbis  pcrfequenda  ' 
crat ,  uc  facilius  intclligcrent  nihil  luc  cor- 
poreum  auc  tcrrcftre  eflc.  Hic  igicur  necel- 
litas  hujus  cibi  potiundt  nos  inotarc  dcbcc, 
cujus  longc  rnjjor  uluseft,  quampanisad 
hanc  vicam.  Nam  non  folum  panc  vivic,&c. 
quum  camcn  niii  acceffii  &:  fide  in  Chriftum 
ncmo  falvus  lic.  Dcinde ,  quod  defccndic  ad 
nosaffumpra  carnc  noftra,  cum  nos  illum 
accedere  neque  ccclos  fcandere  poceramus, 
undc  filinm  hominii  hunc  pancm  dacurum 
dixerac .   Idque  facic   dum  nos   quotidie  , 
miiris  fervis  iiiis,  invicac,  &  Icgacis  qui  nos, 
&c.  Huc  rcferuncur  qua;  prius  dicta  funr,  de 
prarftancia  hujus  panis.  Sicuc  igicur  nullus ' 
cft  alius  panis  quam  Chriftus ;  ira  nulla  eft  j 
alia  via  qua  communicemus  Chrifto  pncer : 
fidem.  Quod  advcrfus  illos  nocandum  cft, 
qui  unumquemquc  in  fuareligione  fervacum ' 
iri  confirmances,  nec  illud  nili  inChrifto^ 
fieri  poffe  non    inficiances  ,    excogicarunc 
commencum  hoc,fci!icec  Chriftum  illos  co- 
gnofcerc  ,  camccli  Chriftum  illi  ignorenc. 
Sed  apparec  Chriftum  nemincm  fervare  nili 
cos  qui  in  illumcredunc :   quod  cciam  linc 
Chrifto  fieri  ncquic.  Vnde  Servacor  loh.io. 
Ego  cogmfco  meos,  ty  ab  iis  agnofcor.  Ec  poft; 
Sfiii  vidit  filtum  e°p  credit  Q>c. 
Veif.  56.         lim  doclrinam  gencralem  ilhs  applicac, 
qmdiUi     cum  illos  in  illum  minime  credere  confir- 
nnuunt      mer.  Quam  eorum  perfidiam  arguic  a  cau- 
cumumtn  £.  gje£  qUa:  jfljj  non  defu;t  (  quandoquidem 

fju*ji«na    jj]um  vj jifl"ent    id  eft    calem  fentiflent  mi- 
ridtnnt,  .    '  _ 

raculis  &  rebus  gelhs,qualemillam  eiiede- 

cet  in  quem  fidera  fuam  collocarent.  Qupd 

&  dixifle  fe  profitetur ,  fcilicet  cum  confir- 

mabac  illos  fignum  vidiffe  ab  illo  editum  in 

deferto ,  quod  unum  documentum  eft  illum 

unumefle  pancm  vita;  cccleftis.  Quodicto 

ceftacur  fe  cordis  cognitorem  cffe,  ficuc  a 

•vcrf.2.6.  declaraverac.  Nos  aucem  fi  doftri- 

nam  hanc  applicaremus ,  non  poflemus  qui- 

dem  eadem  ccrcicudinc  dc  fingulorum  fide 

pronunciare.camen  ex  quorundam  lingulan 

verbi  &  animadvercenda  concempcione  ,  il- 

los  quantum  humanirus  dici  poffir,  fidei  cx- 

pertes  pronunciemus,  &  propterea  a  cor- 

pore  Eccleiix  refecare.  Alii  etiam  fua  tanta 

negligentia  qui  ob  res  leviculas  fe  a  con- 

cionibus  fubducunt,fufpicionem  fubmovcnt 

fe,  &c.  Nam  qui  Dei  fermonem  contem- 

ptui  habent,  aut  illum  neglc&im  accedunt. 

cos  fidem,&  proinde  Chnftum,  conremprui 

aut  negle£iui  habere  apparec. 
Veif.  37-        Altius  confccndit ,  canietfi  enim  infideli- 


Patrt  dali 
n&n  rtji- 
cict: 


l      l       I       C       A.  JCJ 

tatis  caufa  propinqua  fuic  eorum  pcrvcrli-  ,dipie  ontd 
tas  &  cascitas  cordis,tamcn  fupcriorcm  cau-  Pitcmb 
fam  affignat,  Pacris  dccrecum  ,  &  ab  illis  in-   .&?\ . 
hibicam  graciam  ;  quodque  Paccr  illorum  ,""*  " 
corda  non  permovet  nec  mclinat  ad  fidcm       * 
Ephef.i,^.  Phil.i,i9.  Itcmab  adjunLta  prc- 
cationc  pro  fidc  ;  &  grariarum  actione  ob 
fidem.  Acquc  hoc  modo  Chriftus  orrcnfio- 
nem  fubmovcc,  qux  ex  fc  contcmpto  m  dif- 
cipulorum  animis  oboriri  potuit ;  tanquam 
dicercr ;  nolitc  minoris  mc  xftimare  quod 
ab  lftis  parvi  ducor,  non  cnimidco  mc  con- 
ccmnunc,  quod  homo  niliililum  ,  fcd  quod 
Patcnllishanc  graciam  denegat.Hujufmodi 
eftquod  dicitur  ;  fapientia  jusiificatur  afi- 
litsfuis.  Deindc  cciam  ,  uc  impiis  occurrc- 
rcc ,    qui  ideo  vecbum  concemncre  parati 
func,  canquam  rcm  nihili.quod  nulla  ejus  re- 
vercncia  cor  eorum  ducicur.  Hic  refpon- 
dco,  &c.  Hinc  itemiiquct ,  quod  noneft 
noftri  arbitni  venire  cum  vocamur  ,  fcd  ne- 
ceffario  nos  ad  Chriftum  venire. 

Sed  cum  effenc  intcr  eos  quidam  fcrv.rn-  &V"" 

...  ,  L  D.*__   A 

di,  hortatureos  ab  adjuncta  lua  promptitu- 
dine  eos  recipiendi  ut  ad  fe  veniant  ;  fore 
promittcns  ut  non  fit  eos  rejecturus  quicun- 
quc  tandem  fint ,  quibufcunque  peccatis  o- 
nufti ,  aut  hujus  vitx  miferiis.  Quin  ctiaru 
eos  cum  primis  ut  ad  fe  veniant ,  provocat. 
AiV.fr&.ii.Sicut  ctiam  eos  repudiat  qui  nullo 
peccatorum  fuorUm  onere  premuntur,a  qui- 
bus  fcntiendis  tantum  abfunt,  ut  ne  illa  qui- 
dem  fateantur.  Videtur  efle  plenum  confo- 
lacionis ,  quod  Chriftus  in  donis  habec  quod 
illi  a  Patre  fervandi  tradimur :  eo  enimindi- 
catur  fingularis  cjus  in  nosamor. 

Hictamen  qunrat  aliquis,  quomodo  dici  '"' 
umus    Chrilto  a   Patre   donati ,   cum  rMlv^nf 
Chriftusnos  canco  fanguinis  fui  precio  redc-  redemptii 
mit. 

ReSpondeo,  Iioc  ipfum  quod  Chriftus  fc 
Ai/t?.»  dedic,  ficut  Chrifti,  lic  Patris  bcnefi- 
cium  exftitit  lohan.  5.  ftc  Deus  ddexit  ?yc. 
Chriftus  Patri  gratias  agit  Matth.cap.  11, 
verfzS. 

Quod  autem  adjungit  fe  non  recufatu- 1***** 
rum  eos  ,  quia  ob  eam  caufam  vcnituto-  "•"line 
j  bediret  Patri ,  non  ideo  ac  fi  ipfcmet  quatc-  ml'„' 
nus  homo  eft.non  effct  propenfo  ad  nos  fcr-  ptnfm; 
vandum  animo  ,  ac  fi  tantum  voluutatc  Pa- 
tris  induftus  hoc  pxne  coactus  feccrit ;  fed 
ut  falutis  noftrx  firmicacem  majorcm  effe 
doccrcr  ,  quam  qux  ex  voluntatc  hominis 
quantumvis  perfccbflimi,&  noftrum  aman- 
tiffimifufpenfaiit 


Sff 


Quod 


JIO 


Vetl.  iS, 
&e. 

Jttte  quo  ne 
r»o  ferva- 
tur: 


tur  addi- 
tlerit  tle 
refurrectii 
uei 


QupJ  autem  fequitur,fyllogifmum  quali 
cotnplet:  quibus  docet  volunt.uem  Patris 
elTe  ut  datiab  eoper  Chriftum  fervetur  ,  & 
tamen  uemo  ferventur,  nili  qui  in  Chriftum 
crcdat .  Crediderunt  enim  qnotqtiot ,  &c. 
item  RomS>.  <5}uos  prs.de fttnavit  t&c. 

Quod  autem  de  reftirreftione  addit ,  id 

primum  ob  eam  caufam  attexit ,  quod  (it 

■  claulula  &  coir.plementum  falutis.  Quo  do- 


Harmonia 

cemur ,  eum  nunquam  perire  qui  in  Chri- 
ftumcredit.  Deinde,  ut  animos  noftros  i 
terrenis  rebus  ad  cccleftem  vitam attollat, 
ne  putemus  vitam  hanc  in  hac  vita  conlifte- 
re.  Tertio ,  ut  etiam  illis  occurrat  qui  exci- 
piant ,  fideles  cum  reliquis  mori.  Quod  ve- 
nientes  admittit,  &  pra;terea  admiflos  femel 
non  amittit ,  cernlTimum  noftra:  in  Chri- 
ftum  falutis  indicium  eft. 


I  o  A  N ,  cap.  6 .  a  verf  41,  «</  j  i. 

41  Murmurabant  ergo  lud&i  deeo  quiadixerat;  Ego  fam  pamsillequieccclo 

dcfendtt. 

42  Et  ducbant;  Nonne  ifle  esl  ille  IESVS,  flius  ille  lofephi ,  cujus  nos  novimus 
fatrem  &  matrem  ?  quomodo  ergo  dtctt  ifte ;  E  ccelo  defcendi  ? 

4}   Rejpondit ergo  IESVS,  &  dixit eis ;  Ne  murmurate inter  vos. 

44  Nemo  potett  venirc  ad  me,nifi  Pater ,  qutmtfitme,  traxeriteum:  &  ego 
fufcitem  ipftim  ttltimo  illo  die. 

45  Scriptum  eslin  Prophctis ;  Et  erunt  omnes  docli  aDco.  Quifqttis  erga audi- 
yit  a  Patre,  &  didii  it,  venit  a  me. 

46  Non  quod  Patrem  vidertt  quifquam  nifi  is  qui  esl  a  Dco :  hic  vidtt  Patrem. 

47  Ametty  amen  dico  vobis,  qui  credtt  tn  me,  babet  vitam  aternam. 

48  Egofumpanis  ille  vits.. 

4<)   Patres  veftn  cdcrunt  manna  in  defcrto,  &  mortuifunt. 

50  Htc  esl  panis  ille  qui  c  ccclo  defcendtt,  tit  qui  edtt  ex  eo,  non  moriatur. 

5 1  Egofum  panis  tlle  vivus  qui  e  ccclo  defccndi.  Si  quis  edertt  ex  hoc  pane ,  vivet 
in  s.temum:panis  autem,quem  ego  dabo,caro  mea  esl,qttam  ego  dabopro  mundi  vita. 

quia  inhabitat  lucem  in  qua  nemopoteftappro- 
pinquare:  quod  confitmat  apropriofubje&o co- 
gnitionis  Patris,  nempe  feipfo. 

ycrf.itf.  Poftquam  murmurillorum  retudiffer, 
redit  ad  conftantem  confitmationem  prioris  do- 
ftrina: ,  fe  efTecui  credendo  hominesfalutem  con- 
fequuntur. 

yerj'^%.  IHuftrat  comparatione parium ,  quod 
fitpanisvita:. 

yerf.afl,^.  Amplificat  excillentiam  (uam  i 
minore,  Manfcilicet;quodconfirmat  aberfe&is, 
quiacumManvitam  noncontulitedentibus,  de- 
inde  Chriftus  conferat. 

ferf.  s  1 .  Materiam  vita:  indicat  carnem  luam 
feu  humanitatem,  de qua  turba loquuta  eft  i,l.Verf. 
a  divinitate  fcilicet  faclam  vivificam ;  formam  et- 
iamindicatcarnisfuivivificantis,  nerope  caroe- 
j  us  a  fe  cruci  tradetur. 


A  N  A  L   T  S  I  S. 

EFfe&um  per  accidens  di£torum  Chrifti.obmur- 
murario  turba:;  qus  fuo  fubjefto  declaratur, 
Chrifto;  8ccaufaefEcientearguitur ,  quia  dixit e 
ccelodefcendi. 

Verftiz.  RefellereconanturilludChriftidicrum 
abadverfo,  non  efieecceloquiaefletfilius  Iofephi 
&  Maiiat ;  illud  autem confirmant  ab  adjunfta  fua 
(ut  illud  falfo  putarant)  noticia. 

Verf.  4;.  ErFe&um  obmurmurationis  turba:, 
Chtifti  refponfum,  in  quo  monet  ut  obinurmurare 
definanr. 

ytrf.a.^.  Probatautemadifpari ,  fuaverbanon 
effecaufamobmurmuiationis  ,quiaeoobmutmu- 
rant  quod  Deus  Pater  illos  ad  fe  non  trahat ;  quod 
confirmat  a  gencre ,  quia  nemo  venit  ad  fe  nifi 
qucm  Pater  trahir.  Deinde  propritim  adjunctum 
notateorumquos  Deus  Patcrtrahit,  ncmpe  a  ie 
excitationem. 

yerf+s  ■  Probat  neminem  vcnire  ad  fe  nifi  quos 
ratercceleftisfpiritufuotrahat  &doceat,  a  tefti- 
jnonio  Prophetarum;  dodtos  a  Deodefcnbitab 
adjunclaauditionePatris ,  &  relatodifcendiquod 
ipfevocefuadocet.  Quprum  erFeftum  notat,nem- 
pe  quod  ad  Chriftum  veniunt. 

yerf+6.  Docet  Patrem  inaccelTuin  eiTe ,  abad- 

junfta  tiouvxf-iif  inumvidentjiyelcoguafceiidi) 


METAPHRASIS. 

IVd&i  c»m  intelligerent  Iefum  de  c.tdnco  ($ 
corporeo  pane  fermonem  non  habere ,  coepe- 
runt  adverfitt  illiem  mtmnurare  ,  arrepta  hac 
occafione ,  qtioddixerat ;  Ego  furn  panis  qus 
de  coclis  defcendi.  Sic  autem  clam  inter  fe 
mnlfitabmt ;  m  non  hit  Jefis  eft  filttu  Icfe- 

phi  t. 


41. 


41. 


45- 
44- 


45- 


4<?. 


47- 

4«. 
4S- 

50. 


E      V      A       N       G 

»/;;'  ?  a»  »0»  novimus  patrem  iUitts  t$  ma-  j 
rrf»j  f  ««»'  ij/rwr  confiitere  potcsl  ,  qnodde  fe 
pndicat.ic  coclo  defccndir  Quibu*  le[iu>  de- 
fiflite  obmurmurare  inter  vos,  ob  hoc  quod  me 
de  ccelo  defcendiffe  dixi.  Arbitramtni  juslam 
vos  mtirmurandt  caufam  naiios ,  quod  de  ccdo 
me  defcendijfe dtxenm.fed caufa  m  vobts tpfis  j 
htret .  Nam  cum  nemo  fidei  veluti  pedibus  ] 
ad  me  venit,  nifi  quem  Pater  qui  me  mifit,  ex  \ 
nolentecoUatofpirttufuovolentemfecerit:  fit  t 
ut  &vos  ab  co  mintme  attractt  animo  ,tam 
malcaffeciifttts.  &uodqtiam  veflra  intcrfit, 
hinc  confiderare  vobis  licet,  qtiodtUosmodo  ad 
vttam  iternam  excitabo  ,  extremo  die  effece-  1 
rit  quos  Vater  volentes.  Hoc  autem  vos  igno-  j 
rare  pudere  certe  debet ,  quod  fit  i»  libro  Pro- 
phetarttm  ,  (ingulis  Sabbathis  apudvos  lecio, 
comprehenfum.  Prophet£etenim  degermanis 
Ecclefi*  civib-M  loqttcntcs  ,  diferle  affirmant 
illos  omnes  aDeo  edoihs  tri.  Quamcbrem  quif- 
quis  Patris  fermonem  per  miniHros  verbi  pro- 
jnulgatum  foris  audtverit ,  £f  eundem  fftritu 
Vatrtsintusdocente  did.cerit ,  is  fidet  veltitt 
pedtbus  &  animi  propenfione  ad  me  venit. 
Qun  nonitaame  dicia  feunt,  quafi  Patrem 
cognofcendi  effet  ulla  factdias.fi  quts  tllum  rc- 
cta  &  ftne  fequeflro  aut  medtatore  cognofcere 
veltt.  Nec  entm  quifquammortalium  Patrem 
novit  aut  novijfe  poffit  prxter  me ,  qiit  jam  in 
terris  quoad  humanitatem  agens,  quoad  divi- 
nitatem  apudipfum  in  coelisfum  &  tUt  coeffen- 
tialis  :  is  ,  is  tnquam,  efl  qui  Patrem  nofcens, 
tUum  alits,  qttibns  vifum  eft  ,  patefacit.  Nec 
vero  hoc  veftro  murmure ,  vel  latum  unguem 
ab  illa  fentcntia  quam  propofni  dtmoveor. 
Sanile  enim  vobis  ajfirmo  ,  habiturum  v.tam 
tternam  ■quifequis  in  mecredidertt.  Ego  enim 
(j<  non  alita ,  fum  pants  qui  vitam  sternam 
confert.  Kam  patres  vestri,  qttorum  vos  non 
tam  genere  quam  perfidia  {$  malts  moribut 
filtt  esiti  ,  Man  comederunt  in  deferto ,  tf  ta- 
men  tn  deferto  perierunt.  Hic  enim,  de  quo  lo- 
quor,  panis  ,  ideo  defummis  coelis  carne  affum- 
pta  defcendtt ,  ut  qiifequts  fidei  ore  ex  eo  come- 
dertt,  nunquam  in  iternum  moriatur.  Atque 
hic  panis  egofum,  qtti  e  ccelo  defcendi.  Si  quis 
ore  fidet  ex  hoc  pane  comcderit,  vivet  in  ater- 
num.  Et  panis  illc quem  ego  homm.bus  fer- 
vandis  dabo,  efi  tUa  tpfa  carofeu  htimana  na- 
tttra  de  qua  vostam  contemptim  loqiitmini, 
cum  me  Iofephifilittm  vobis  appeUare  placuit: 
i$  quod  magts  adhuc  miremmi ,  esl  humana 
mea  natura ,  quam  ego  morti  crttcis  fumme 
ignominioftpro  homintbtis  trnditurus  fttm,qiu 
litam  confert  tternam. 


C       A. 

P  R  A  X  I  S. 


5" 


Q 


Vamdiu  dc  caduco  pane  illum  loqui  VerCji. 
cxiftimarunt ,  fcrmoncm  cius  eratum  A;"»"""'•,- 
nabcbant :  nunc  autcm  cum  clc  fointua 1  pa -  . 

...  ...  rc    '  '        rnm  <jum 

nc  illum  loqui  lntclligunt  ,  ofrcnduntur  ,  ut  chriftifir* 

vcrc  gcrmanililii  lint  fuorumm.ijorum  ,  de  rmtism- 

quibus  Mich.$,ll.  Iudxi  murmurab.int &£."'">"> 

obftrcpebanr ,  quod  Chriftus  fceccclodi- 

milTumpra:dicarct,&  adeam  rem  argumcn- 

to  a  difparatis  utuntur :  fcilicec,  non  poffe  £ 

ccclis  dcfccnderc ,  quandoquidcm  lit  filins 

Iofephi  &  Marirr.  In  quo ,  quod  obmurmu- 

r.irunt  potius  quam  de  re  nou  (atis  percepta 

quxiiverunt,  fe  parum  idoncos  ventatis  au- 

ditorcs  &  difcipulos  produnt. 

Pra;tcrquam  vcro  quod  eos  arguit ,  nullo  tfVum 

dcbito  ftudio  &  rcvcrentiaDoftoris  teneri,  ""I'"- 

quem  ccrteveraccmeire  ,  faltem  extotfi- 

gnis  colligere  debcbant :  iniquum  plane  eft, 

mufTitationc  &:  occulto  murmureca  proti- 

nus  improbare,  qua:  non  intelligis.  Quo  ac- 

cedit,quod  fipc  malxconfcicntixindicium 

(it  &  inlirmitatis ,  ea  tuendi  &  defcndendi 

qux  clam  mullitat.  Erat  autem  tanto  ini- 

quior  hxc  murmuratio  &  obftrepcra  recla- 

nutio,  quo  crat  Chriftus  manfuetior  &  afFa- 

bilis,  nemini  liberum  quxrendi  aditum  pro- 

hibcns ,  quin  potius  facilitate  &:  humanitate 

incredibili  cos  adfcalliciens.  Hxc  accom- 

modentur,  &c. 

Areumcntumvero  ,  quo  nititurhxc  ob-  Ver'-4:. 

0  -  •  ■   r  v,  eorumtu- 

murmuratio,  clt  totum  vitiofum.  Nam  nec  „ume„tum 

patrera  habuit  Iofephum  ,  qui  ejus  tantum  ^„.,m  y,'_ 

infpector  &  curator  fuic  ;  nec  fequitur  pro-  f/o/xmj 

pterea  e  ccelis  non  fuifle ,  quod  ex  Maria 

Virgine  cditus  in  terra  natus  iit,&  ex  homi- 

ne  prognatus.  Quanquam  autem  turpiflime 

hallucinentur ,  tamen  tanta  conftantia  &  fi- 

ducia  argumentantur  ,  ac  fi  nullns  eflet  in 

hac  caufadubitationis  locus.  Sic  vidcas  im- 

pios  ea  fiduciafuaimpietatem  tueri.ac  fi  cer- 

tiflimis  veritatis  fundamentis  inniterentur. 

Ne  ncs  rooveat  ii  impios    aliquando  fuis 

arundineis  argumcntis  confidcrc  videmus, 

ac  fi  columnis  xneis  incumbercnt. 

Deinde  ,  cum  hic  eorum  error  ex  duabus cnn '«>■*« 

lacunis  manarct,  una  vulgi  de  Chrifti  oriei-  "r   e  P01'/' 

.  ,        °  °      iimum  m.t- 

nc  opimone  :  afcera.numanxrationisangu-         ;/j 
ftiis :  difcamus ,  ab  utroquc  prxcipitio  3c 
vcluti  fcopulo  cavere. 

Invaluerat  enim  apud  vuigum  populi,  Ie- 

fum  fuiffe  Iofephi  filium  :  nec  rationis  can- 

celliscomplecti  poflunt.Chriftumex  homi- 

qc  nacum ,  e  cxlis  dclabi  potuilTe ,  aut  Dci 

Sff  j  Filium 


Vetf.  43, 

44- 

tjwil  i  P.l- 

t/e  non  tra- 

iiiinde 

mwrmurA- 

ut>  ertai 


fll  H       A       R       M 

Filium  eflc.  Cujus  utrtufque  erroris  reme- 
dium,  ex  Scripturarum  fcientia  abundc  fup- 
pcditatur;  ubi  &  virginis  futurum  filium,  & 
DeiabxternoFiIium  extitifle  apertiflimis 
verbis  docetur.Tanturaque  abeft  ut  iftapu- 
o-nent ,  fcilicct  Dei  cV;  virginis  filium  eflc,ut 
Dei  Films  non  fuiiret  agnofccndus ,  niii  vir. 
oinisfiliusfuufet :  Dci  enim  Filiumopor- 
tiiit  fuiflc ,  qui  ex  virginc  natus  erat.  Nifi 
igitur  cum  Iudxis  errare  velimus ,  fcrute- 
mur  Scripturas.Quaocpiam  ad  Scripcurx  te- 
ftimonium.acceflic  etiam  gloriajqux  hujuf- 
modi  in  Chrifto  refullit ,  ut  non  nili  in  uni- 
•  enitum  Dei  Filium  cadere  potuent.  Ioh.i. 
quxtot&tamvariismiraculisdeclarataeft, 
utvel  cxcorum  pxne  oculos  incurrerepo- 
tuerit.  Sed  Chnfti  caro,  infirmitas ,  pauper- 
tas  ,  S.C.  qux  piis  inftar  interjccli  adverfus 
ignem  viminei  propugnaculi  (a/kreene)  ad 
«.-ftura  arcendum  eft ,  ne  igne  confumente 
Deitatispenitus  conflagrcnt.infidelibustan- 
quam  craflus  quidam  aggcr  eft  ,  quo  faluta- 
ris  ex  Chnfto  calor  penitus  averteretur  : 
quodque  piis  tanquam  laterna  (a  lanterne) 
erat ,  ne  ob  Iippitudinem  nimia  lucernx  co- 
rufcationc  Ixderentnr,  impiis  tanquarn  mo- 
dius  fuit  ,quo  Iucernx  ufus  penitus  ademptus 
eft  :  denique,  quod  piis  tanquam  mterjefta 
foli  nubes  erat ,  quo  folem  falutariter  intue- 
rentur ,  impiis  tanquam  atranoxfuit,  qux 
omnem  folisafpeftumaufert.Eoquefactum 
eft,  ut  quod  eft  k  Dco  ad  noftram  infirmita- 
tem  levandam  fuggeftum  ,  idad  fe  perden- 
dum  impiiarripuennt.  Hoc  idem  in  Eiun- 
gelii  iimplicitate  &  Sacramentorum  admi- 
mftratione  cernere  licet.  Ex  quibusapparct, 
quam  fine  jufta  caufa  murmurant.  Nos  vero 
tametli  ii  nonfumusquhmpingerenequea- 
mus,tamen  fit  aliquando  ut  minore  de  aaCi 
occeratur  {yve  vvilcafiin)  quam  Iudxi: 
exemplumafferaturrecens.Chriftusrefpon- 
fo  fuo,  quo  ut  murmurationem  fuam  depo- 
nant  hortatur  ,  fatis  indicat  fibi  efle  fatis 
perfpecta  quae  illi  inter  fe  tacite  admurmu- 
rabant. 

Hujus  autem  dchortationis  argumentum 
afFcrt  .i  dilparatis,tanqu.im  diccret :  admur- 
muratis,  tanquam  oratio  qua  ufus  fum  ,  ali- 
quid  in  fe  afperitatis  aut  novitatis  non  cre- 
dendx  haberet;  fcd  ferrno  meus  nullam  dif- 
ficultatem  habet,qux  vos  ad  murmurandum 
impellat  :  quod  murmuratis ,  ideo  tantum 
fit ,  quod  tanta  me  accedcndi  &  mihi  cre- 
dendiinhabilitatefitis,  ut  nifi  a  Patretrafti, 
ikud  non  pollitis  facere.    Docet    Chriftus 


O  N  I  A 
caufam  difficultatis  in  fuis  verbis  non  in  fe> 
fcd  in  ipfis  hxrere:  quod  ut  femper  in  Chri- 
fti  fermone  fieri  necefTum  fuit ;  lic  plerum- 
que  apud  nos  fit  ,  ut  non  in  dicente ,  fedin 
audiente  caufa  errorisfit.  Cum  quislega- 
tum  adaliqucm  mittit,penes  mittentemnon 
eft  efficere  ut  is  ad  quemmittatur  legatum 
accipiat  &  amplectatur.  Scd  m  hac  legatio- 
ne  longc  fecus  cft.  Nam  nifi  mittcns  me  Pa- 
ter  porras  &  repagula  animorum  veftrorum 
aperiat ,  legationi  amplexandx  nullus  lo- 
cus  erit. 

Quorfum igitur ,  inqmt  aliquis ,  legarura  qw.moA» 
mittitrquorfum  a  nobis  amplexari  pcr  lega-  tamen  „»- 
tum  poftulat,  finoftrx  voluntatis  non  lit  °" 'j  eum 
eum  admittere?  videtur  enim  abfurdum  efTe  ■     £"~ 
ut  Deus  a  nobis  hoc  poftulet ,  quod  nos  fa- 
cerc  non  pofTe  probe  novit. 

Refpomieo,  fcilicet ,  ideomittit  ut  hac  le- 
gatione  libi  viam  ad  nos  veniendi  muniat. 
Tametli  enim  Deus  nobis  hanc  facultatem 
largiatur  ,  tamen  non  nifi  intercedente  hac 
legatione  hoc  facit.  Sicut  igitur  claudos  am- 
bulare  &  fublilire  juflir,  mortuos  fe  erigere, 
cxcos  videre,  furdos  audire.denique  ea  qux 
non  func  tanquam  eflent  vocavit  ,  qui  nul- 
lam  infe  facultatem  vitx  &c.  habentes.&c. 
verbo  tamen  Chrifti  acceperunt :  hic  etiam 
cxcam  &  furdam  mentem  noftram  appcl- 
lans,  hac  ipfa  voce  fua  oculos  &  aures  men- 
tis  apcrit  ut  videant. 

Sed,  inquit  aliquis ,  proinde  legationem  cur;n;tur 
faam  ad  illos  dirigeret,  quibus  hanc  faculta-  ncn/ibm 
tem  largiturus  eft  ut  eum  accipiant.  Quid  "d  eoi 
enim  attinet  cum  ad  illos  mittere  ,  quos  fcit  Ch-iflin    ^ 
ncc  ulla  ex  fe  credendi  facultate  prxditos  ™  ,    ,'" 
efle,  nec  ulla  ab  ipfomet  donandos? 

Imo  -vero ,  ut  juftitia  &  feveritas  ejus  Ii- 
beriorem  in  illum  curfum  habeat ,  &  ut  tri- 
ftiflimum  judicium  in  eum  excrccat,  hxc  fa- 
cit.  Sicut  nos  ctiam  fervum  mittimus ,  ut 
noftro  nomine  poffeflioiiem  agri  accipiat, 
quam  illi  denegatam  iri  fcimus :  utfcilicet 
aftio  adverfus  eum  eo  commodius  inftitua- 
tur ,  &  jure  cum  illo  tanto  melius  difcepte- 
raus  :  iic  Deus  ut  xternum  fuum  decretum 
dequorumdam  feveriore  &  graviore  con- 
demnatione  jufte  exequatur  ,  ad  quofdarn 
hanc  legationem  mittit ,  quos  non  confti- 
tuit  ad  vitam  vocare  ,  ut  dupliciter  eos  rea- 
!  tus  conftriclos  tenens.convenicnter  dccreto 
j  fuo  pcenas  inferat.  Hinc  eft  utExod.  3,18, 
ij.Mofenad  Pharaonem  mifcrit ,  tametli 
'  prxmonuerit,eum  non  advcrfurumanimum 
[ad  Dei  mandatum.  Jdem  etiam  prxdixic 

Moli 


Mofiin  legationead  Amorrhxum,  Nitm. 
ii,ii.  Item  Ezechielis  cap.  15,4.  ldcm  dmb- 
dixit  &  EfaU  cap.  6. 
qmcUuii        Sicut  autcm  prius  noftrx  facukatis  efle 
fwt  &  ab  ncgjvit  ad  Chnftumaccedcre ,  quod  ncmo 
»«.nw/>,     ad?c  veniretnili  qucm  Paterdat  ;   itaillam 
doctnnam  ligniticatioribus  vcrbis  hoc  ioco 
cxpreflit  ,  cum  dicit  neniinem  nili.i  Patrc 
tradlum  ad  fe  venire.  Quo  indicat ,  nos  uon 
modo  claudos  cfle,ut  ne  pedem  ad  Chnftum 
cfferre  poflimus ;  fed  penitus  averfos  toto 
conatu  &  molitione  noftra  ,  ne  ad  illum  ve- 
niamus  rcluftari ,  tancjuam  funibus  trahendi 
fimus.  Namclaudus  i\kloh.<\.  tametii  pc- 
demmoveread  commotam  &  agitatam  a- 
quamnonpotuerit,  tamcn  magnodelidcrio 
tencbatureo  proficifcendi:  led  nos  non  tan- 
tum  deiiderio  hoc  deftituimur ,  fed  impetu 
quodam  ad  contrarium  uer  ferimur. 
ettitm-         Q","*  igitut ran  pii  tanquam  obtorto  col- 
ft.t  Adtum  lo&t.wquampercapitiscincinnosadChri- 
tcctdimm.  ftum  tr.ibuntui ":  minime:  nam  Iponte  Chri- 
ftum  acccdimus  ,  quiailla  animi  averlione 
nobisdempta  ,  ftudium  lingularc  Chriftum 
quxrendi  &  accedendi  nobis  mferitur.  Vnde 
ctiam  dicitur  tractus  venirc  ad  Chnftum: 
verbo  veniendt  voluntatcm  inditam  notans. 
Veif.  *s .        Quod  proximum,  argumento  a  teftimo- 
cumncmo   niis  connrmatur :  fcilicct,  £7^.54,1;.  Scler. 
tloHm  mfi  51,34.  Kon  docebnnt,(jc.  Item  Ezech.  3<f. 
iDtt,       j;x  cjuo  |oco  patet  non  fatis  efle  li  hominis 
vox  aures  pulfet  corporis,  niii  Deusintus  &: 
inanimodoccat  fpiritufuo.  Secus  enim  fit 
in  Euanoehi  fchola  quam  io  aliis  fchohs. 
Nam  poftquam  doftores  artes  propofuerint , 
non  poflunt  prxterea  aliquid  cfficere  :  in- 
tclligentiam  difcipulis  &  acumen  conferrei 
nequeunt.  Vnde  etiam  in  proverbio  dicitur,  - 
nos  altcri  aliquid  narrantes  aures  prxbere 
nequire.  Quod  nili  Deus  faceret,  nobis  ina- 
nis  oninis  effet  difcendi  &  docendi  labor. 
Nec  vero  tantum  ut  furdis  loquetur,  &  cx- 
cis  tabulam  quandam  egregiamfpeftandam 
proponct ,  fed  nos  magis  addifcendum  inc- 
ptos  efficiet.  Quiproptcr  Deusprxputium 
nobisaufert ,  velamen  oculorum  &  cor  ve- 
tus  &  lapideum  nobis  adimens ,  novum  & 
carneum  indit.  Et  iicut  tardiufculis  lcftio- 
nem  defcriptam  tradimus ,  iic  nobis  dofti  i- 
namfuamdefcriptamintabuliscordis  noftri 
tradit. 
Hinc  a  relatisconcludit ,  nemincmadfc 
ditmli    vemre  >  niu  quis  a  Patre  didicent ,  eolque 
iidictrit,    et|am  audierit :  quia  audiendo  dilcimus.Le- 
ftio  igitur  quam  i  Patre  docemur ,  cft  »d 


E        L        I        C        A.  <lf 

!  Chriftum  venire:  quod  ipfum  eft;  eredere. 

Nc  quis  igitur  cx  hoc  fermone  fufpicare-  Vcrl"  +<;. 
tur  nos  operam  ludere  qui  i  Chrifto  difci-  V"*fi*  •»■ 
mus,rcftaquc  idcoDeum  Patrempetendum  '".m"!'° 
cflc  ut  ab  jllo  doceamur ,  anticipat  Chriftus     '"'  *' 
ilIud,argumentoadjunftximbecillitatis  hu- 
manx  ,  cum    divina    Maicftate  prxfcrtim 
compolitx.  Cum    cnim  lucem   miiabitct 
Deus  lnacceilam  ,  nenio  illum  adirc  potcft, 
ncque  lllum  cognofcere  nili  Filius  quj  ab 
illocft.  Si  quis  lgitur  i  Patre  difcerc  velit, 
eumopoitct  Chnftuni  adire:   ii  quis  eum 
videre  velit ,  Chiiftum  intueri  oportetqui 
eft  iraago  Patris.  loh.  14. 

Caula  admurmurationis  0*5«'^  Aojb  ex-  Verf  4^, 

plicat.t ,  redit  ad  prius  argumentum  unde  *8- 

Iudxi  admurmurandi   anlam   arripuerant.  1"cl"'- 
r\      j  o      1  rr  ■      Ititm  cre- 

Quod  cum  graviorc  &  plemore  aflevcratio- j(„(fj ,,, , 

nc  confirmat ,  tum  uberius  &  cxplicatius  xtm)a 

difceptat.  Et  primum  quidem  ,  quod  prius  fiuentw 

v.tf.  tcftius  dixerat  ,  neminem  fcilicet  feu  V"m  'fp> 

fame  feuiiti  laboraturum  qui  inillum  cre-''     "> 

deret ,  hoc  loco  iine  omni  tropo  enunciat, 

cum  diciteum  vitaxternaperfruiturum  qui 

m  fe  crederet.  Cujus  rationem  ab  efficienti 

affert,  fcilicet  quod  ipfe'  vitx  panis  iit ,  vi- 

tam  fcilicet  credeutibus  tnbuens.  Notemus 

igitur  hoc  Ioco,  magnum  momentum  acce- 

derc  adiftius  dofttinx,  qua  credcntes  in 

Chriftum  fervantur  ,  firmitatem.  Tametli 

enim  femel  &  pure  cnunciatum  i  Cluifto, 

firmum  fuiflet ,  tamcn  quod  &  fxpius  repe- 

tiit ,  &  majore  contentione  &  vehementia 

affirinationis ,  non  eft  leve  veritatis  ftabi- 

liendx  prxiidium.  Atquc  hunc  ufum  iterati 

fermonis  in  Scriptura  efle  docctur ,  ex  fom- 

nii  Pharaonis  interpretatione.  Cum  igitur 

unica  Chrifti  aftirmatio,  omnium  hominum 

obloquentium  aflcvcrationibus  prxponde- 

rare  debet ,  nedum  iterata  Chrifti  confir- 

matio ,  &  quidem  tam  accurata  &:  tam  deli- 

betata,  &c. 

Hoc  argumento  comparationis  minoris  Verf^?, 

confirmat.quod  cum  verfot.  ftriftius  &  per  s°- 

tranfennam  attisiffet ,  nunc  illud  latius  de-  {"™     ' 

clarat.  Comparatio  autem  niftituitur  m  et-  ecmmeiie. 

feftis :  fcilicet,  Man  comefti,  &  Chrifti  fide  ,j„,  -,M,- 

apprehenli :  quod  hic ,  vitam  credentibus  in  tuifixt, 

feprxbet;Man  nonitem.Patrescnim  quam- 

vis  Man  in  deferto  totos  40.  annos  comedc- 

runt,  &  quidem  ad  fatietatem  ,  tamen  mor- 

tui  funt  &  perierunt  xterna   morte.  Non 

enim  in  omnibus  deleftanoncmcxpit ;  fed 

Chrifto  non  credcntes,  quiese  ,  non  tantum 

adumbrata  Cananxx  terrx/ed  vera  &  xter- 

nacctli 


514  H     A     R     M 

na  carli,  exclufi  uint.Contta  autem  quifquis 

(..non  tantum  Ifraelitx)  ex  Hoc  pane  vel 

femel  guftaverit,  is  nunquam  penbit. 
exhacpMc      Cujus  caufaallignatur ,  fcilicet  quod  pa- 
""'"""•    nis  lit  &  vitam  m  fe  habens ,  &  e  ccelo  def- 
"""  cendens :  iicut  fequitur  e  regione,  Man  nec 

de  cxlis  defcendifle  ,  nec  in  k  vitam  conti- 

nere.Denique  hoc  modo  eftectum  cft,Deum  j  cere.eoque  menfam  ejus  detrectare:  prxfcn-  .,._.,; 

majoribus  & 


riturt\ 


nequc  Chriftum  nos  amare  .onduditur . 

Quod  li  pereant  ex  iis  qui  accedunt  Do-  tl;mt  r, 
mini  menfam  ,  nedum  peribunt  qui  invitati  />.>._...._ 
non  accedunt.  Priores  enim  fpem  fui  fa-  •i><jui*d 
ciunt ,  &  charitatis  rcgula  intcrfervandos  me"fJ'» 
ducendi  funt  ;  fcd  qui  fe  fponte  fubducunt,  D°m'm 

i      ,  ».....».  »        '  .     .„  accedmt 

dcclarant  ie  mimicitias  cum  Chnfto  exer-  ^^, 

.  |- — , — j , —  __..____._.  r._.___  -... 

uftrionbus  iiguis  Chriftum  :  tiam  cjus  exhorrefcere  ,  aut  certe  ejus  men- 


dtderunt 
mortui 
perenni 
mbrte: 


quam  Mofen  nobilitafle, 

ftimxptod      Hocloco  tanquam  exprivantibus  con- 

illiiuncre-  firmatur ,  in  Chriftum  crcdentes  vifturos 

in  xternum  ;  fcilicet  quod  qui  in  illum  non 

crediderunt ,  mortui  liint  perenni  morte : 

tametii  confctderati  efl*ent  Dei  :    tametii 

infinita  Dei  potentia  ex  Acgypto   aiTerti 

eflTei.t  m  libertatem  :  tamctii  Man  mini- 

flerio    Angelorum   prxbito    pafcerentur  : 

tametii  in  nube  &  mari  rubro  baptizati  ef- 

fent :  tametli  eundem  fpiritualem  cibum  _. 

potum  nobifcum  guftarint:  &  Man  non  tan- 

tum  ad  ventris  paftum,  fed  etiam  ad  animo- 

rum  refe__ionem  inftitutum  haberent :  de- 

nique,ii  illis  t  ditaultat  efTet  Chriftum  cof^ 

poie  __  anima  deglutire  ,  tamen  nili  fide  in 

Chriftum  nihil  proficerent.  Hic  geftationis 

m  utero  virginis  mentio  fiat.  Sicut  enim  ni- 

hileft  quod  pafcit  prxter  Chriftum,  itani- 

Jnl  eft  quod  vitx  fuccum  Sc  virtutem  ex 

Chrifto  exfugere  i- exprimere  poteft  prx- 

ter  fidem.  Cum  igitur  patres  tantispnvile- 

sjiis  __  immunitatibus  munin  5:    inftruc_i 

mortui  tamen  iunt,nealientemurnobis  ipus 

ac  ii  ideo  falvi  futuri  iimus  quod  in  Eccleiia 

i.mus,  quodque  Sacrameutis  communica- 

mus.  Sicut  enim  David  queritur  feabillis 

proditum  efle  qui  menfx  ejus  aflldebant ,  ita 

etiam  fit  ut  ex  iis  qui  menfx  Domini  adfunt, 

inveniantur   quorum  animus  in   Chriftum 

probe  affectus  non  eft.  Vide  Matth. ..  n. 

Tametii  vero  infcio  patre  fpurii  cum  ger- 

manis  filiis  mifcentur,  eidemcum  illis  mcn- 

fx  aflldent  ;  tamen  qui  funt  in  Ecclelia  fup- 

poiitii ,  Patrem  coeleftem  non  fugiunt.  Ha- 


lam  tanquam  vilem  &  abje__am  afpernan- 

tur.  Nequeputent  fe  condemnationem  ma- 

gis  effugere  ,  quod  non  accedentes  panem 

Domini  indigne  non  edant.  Nam  tam  eft  in 

vitio  qui  non  indigne  refpuit ,  quam  __c. 

prxfertim  cum  ejus  hoc  vitio  fiat.  Nam  ii 

pcccati  confcientia  mordeatur,tamen  ii  pec- 

cata  fua  deferere  cogitet ,  &  conftituat  cura 

animo  fuo,  __c.  Si  oblit  quod  lis  illi  iit  cum 

fratre  ,  ii  ipfe  injuriam  facit  ab  injuria  deli- 

ftat :  aut  accipiens  injutiam ,  modo  jus  per- 

fequens  nullo  jd  odio  fratris  f.ciat  ,  Chnfto 

acceptus  veniet.  Vide  Alatth.  _.__.  ubi  non 

minus  fevere  actum  eft  in  recufantes,  quam 

in  iiidigne  accedentes. 

Subnafcitur  tamen   difficultas  ex  verbis  infuper 

Pauli ,  iCor.io.  qui  afRrmat  ex  patnbus  ^x.m.rfo 

nonnullos  edifle  _:  bibifle  ex  fpirituali  cibo  De°  >"gra- 

_.  potu  ,  nempe  Chrifto  ,  __  Deo  tamen  in-  "  d,c'"'<><' 
■    -  r  •tr  .    ._       i  <?-'.-*  (bi- 

gratos  mimmeque  acceptos  ruille.   Quod  „-,„_,•• 

pugnare  videtur  cun.  hoc  loco  ,  quodoce-  boederunt 

tur,  neo-inem  qui  ex  hoc  cibo  edent  peritu-  cum  quiex 

rum.  'w  c'l" 

Relpondeo  ergo  ,  patres  comediiTe  &  bi-  »»».'">«- 

bifle  Chriftum  lacramentaliter ,  ideft,pa-    ' 

nem  c.  potum  qui  Chnftum  reprxfcntabant 

__  ofFerebant  :  fed  tamen  Chnfti  ipiius  nun- 

quam  fuifle  participes.  Sicut  enim  hypo- 

critx  comedunt  cibum  fpiritualem  in  Sa- 

cramento  ,  quia  panis  Coenx  ex  ea  parte 

ipiritualis  cft  quod  ad  fanc~tun_  ufum  &  fpi- 

ritualem  adhibetur  ,  &:  Chrifti  ipiius  Sacra- 

mentaliter  participes  funt ,  hoc  ipfo  facra- 

mentum  reprxfentans  Chriftum  accipiunt; 

fed  tamen  fide  deftituti ,  Chnfti  iplius  par- 


bet  enimproculdubiofuos  in  manupugilla-  ticipes  efle  nequeunt .  Huc  accedit  quod 


itiett  ttn  in 
fideexph- 
rimdum* 


res  quibus  conftat,  &c, 

Quamobremexplorcmus  nos  ipfos  an  fi- 
mus  in  fide  ,  qua  Chriftum  apprehendimus, 
qui  eft  facramentalis  panis  veluti  fcipio  & 
baculus :  idqjie  faciemus  ii  exploremus  nos 
ipfos,  an  charitas  in  nobis  vigeat ,  an  Chri- 


panem  Sc  aquam  Chriftum  vocat  Apofto- 
lus  :  quod  Chriftum  hypocritis  iplis  Deus 
per  elementa  illa  obtuht ,  tametli  illi  Chri- 
ftum  oblatum  refpuentes  ,  panis  tantum 
participes  fa_ti  funt .  Sicut  enim  Scriptu- 
ra  ,  de  Sacramentis  fermoncm  habens ,  ali- 


ftum  etiam  carum  habeamus.  Namhancad  quando  eum  ad  hominum  dc  Sacramentis 
coenam  nulli  invitantut ,  niii  amici.  Quo  :  judicium  accommodat ,  iicut  Servator  hoc 
autem  animo  in  Chriftum  iimus ,  illucefcit  j  in  capite  ,'  qui  dicit  Man  de  coelo  non  fuiflc 
ex  cluritate  in  ptoximum  :  qux  li  nulla  iit,  I  miiTiim ,   quoad  fcilicet  ventres  farciebat, 

quod 


E     V     A-     N      C 

eruodiudsitaorumfpeftabantjficctiamali- 
quandoicade  Sacramentis  loquitur  ,  prout 
funt  i  Deo  infticuta.Quia  igiturMan  &  aqua 
e  pctra  proflucns  idcirco  a  Deo  inftituta 
funt.uc  per  ilia  Chriftum  cum  patnbus  Deus 
coramunicaret,  Apoftolus  non  dubicac  atfir- 
mare  ,  lmpioslfraelitarum  majores  ChriftQ 
communicafle.  Tanquam  li  quis  cencum  li- 
bras  alteri  promittcns ,  eafdem  in  facculo 
obli<»natas  llli  ofrcrrcr,  quas  illc  accipiens  in 
piateam  projicit ,  facculo  aut  loculis  fibi 
t.mtum  refervacis  ;  hic  camen  qui  pecuniam 
dedic,  in  cabulas  &:  raciones  fuas  fcnbec  ccn- 
rumlibras  illi  reddicasfuiire.  Quod  &  jure 
faciec ,  quandoquidem  per  illum  non  ftecit 
cjuo  minus  hac  pecunia  perfruitus  non  (it. 
Hinceftquod  Apoftolusimpios ,  reoscor- 
poris  cV:  fanguinis  Chnfti  elle  docet  ;  non 
(ut  Vapifta.  occlamant)  quod  corpus  Chrifti 
comederunt ,  (e*d  quod  illud  repudiarunt. 
Faciamus  epulum  proponi  duobus ,  quorum 
hic  appolitis  cibis  ita  fe  ingurgitat  ut  inde 
ruortem  libi  arcelTac ;  alter  vero  repudiaco 
cibo,morcem  iibi  ex  fame  accerlic:  fcio  qui- 
dem  hanc  fimilitudinem  non  omniexparte 
refpondere  ,  cum  nemo  Chriftum  nimium 
participare  poteft  ,  aut  prolixaejuspaftici- 
patione  fibi  nocere :  fed  tamen  cum  perinde 
ucerque  ex  racione  propolici  cibi  reus  fic 
propria:  necis ,  facile  liquet  Pontificios  craf- 
i"e  haJlucinari ,  qui  dicunt  impios  non  pofle 
efle  reos  corporis  Sc  fanguinis  Chrifti ,  ni- 
fi  corpus  &:  fanguinem  Chnfti  ipfi  comede- 
rint. 
VaC.  s i .  ^-"f  '  *?&' 3  «» 'Y"  "^m  i"  ra'f f  ,?yc.Prius 
Chnjiut  cx  duobus  illis,  qua:  initio  propofuic  de  falu- 
mhu  fmit  re  confequenda,  liquidius  exponit.  Declarat 
.traditime  enjm  quomodo  ipfe  futurus  lit  mundopanis: 
/ii  aimnr-  ^  fcjiicet  traditione  ad  niortem.  Nec  enim 
aliterpanis  fuiflet  nobis ,  nili  in  crucem  pro 


E     t     I      C     A.  JI, 

nobis  adaclus  fuiflct.  Sicut  enim  iatrgrum 

panem  nemo  comedac  nifi  prius  aut  fctlus 

auc  comminucus  fuenc,  &  ficut  triticum  nifi 

commolitum  nihil  prodeft ,  &c.  lic  Chnftus 

nobis  ad  vitam  profuiflet  nili  cruci  affixus 

fuiflit.  Kam  ipfc  pro  nobis  cxfus  eft:  ejus 

vibicc  fanati  fumus.  Hucrefercur  fanguis 

palchalis.  taurorum  &  vitulorum.  Vnde  A- 

poftolus  ad  Hebr&os  concludit ,  nullam  eflc 

fine  fanguinis  cfrufionepeccacorumremil- 

lioncm  :  nec  nili  in  ceftatoris  morce  ,  tefta- 

mcntum  ratum  aut  firmum  efle.  Hinc  fit  ut 

Cccna:  facramento  ,  quo.Chnftus  nofter  ad 

vitam  panis  efle  obfignatur  ,  panis  franga- 

tur.  Falluntur  igitur  qui  in  facramento  re- 

miflionem  peccatorum  quxrunt ,  qua:  fola 

ex  cruce  Domini  petitur :  nedum  Ponttficii, 

qui  cxpiationem  ex  facriEcio  Miflx  hau- 

riunt:  cum  quod  figmentum  eft  ,  tum  quod 

nulla  ibi  fanguinis  effufio  fit.Quo  etiam  fpe- 

clac  quod  panis  mundi ,  ab  ipfomct  Chrifto 

tradendus  eflec:  alioqui  non  profuturus,  niii 

cum  facriiicium,tum  Sacerdos  fuiflet.  Quod 

indicat,  cumdicit/e  daturum  carnemfuam. 

Si  igitur  Sacerdos  poflet  Chriftum  Deo  Pa- 

triofferre,  tamen  nihil  nobis  prodeflet,  quia 

homo  peccator  hoc  faceret. 

Quanquam  vero  Chrifti  divinitas  in  ope-  '"""  ™1*| 

re  redemptionis  &  paflionis  fua:  otiofa  non  ""'"  '."" 
r  .  '      .  f  r  -         ,  en  ctmtule- 

hut,  ut  qua:  humanitatem  iuftentabac ,  qux  rltS 

fubmotadiviuitatis  ope  ,  fub  onerefuccu- 

buiflet ;  &  quanquam  humana  Chrifti  natu- 

ra  non  eft  folum  panis  mundi,  fed  conjunfta 

cum  divinicace  ,  unde  vicx  fons  eft  ;  tamen 

quia  divinitas  paffionis  expers  eft ,  idcirco 

carnis  tantum  mentionem  hic  facit:  qua  vo- 

ce,  non  tantum  corpus,  fed  &  animam  fuam 

comprehendit ,  qua:  angoribus  &  doloribus 

inferorum  tantummodo  conftxa  &:  confecta 

non  eft. 


I  o  A  N.  cap.  6.  a  verf.  y.,  ad  66. 

52  Vugnabantergoludtialtiadvcrfus  alios,  dicentes';  Quomodo  yotesl hic no- 
lis  caruem  fuam  d.tre  quam  edamus? 

s;  Dixit ergo eis  IESVS;  Amen,  amen  dico  vobis ,  nifx  ederitis  carnem  Tilii  ho- 
viinis,  &  biberitis  cj  iisfinguinem,  non  babebitis  vitam  in  vcbis. 

54-  Qmcditcarncmmeam,  &  bibit meum fangumem ,  babetvitam  dteniam: 
&  egofufcitubo  ipftm  ultimo  illo  die.  t 

S s   Caro  enim  mca  vere  est  cibus,  &  fanguis  meus  vere  esl  potus. 

S  6  Qui  edit  meam  camcn,  &  bibit  meum  fmgiiinem  in  me  maact,  6"  ego  in  eo. 

S7  Stcut  nufit  ine  vivem  ille  Pater ,  &ego  yiyo^cr  Patrem  :  ita  etiam  i\ui  ede- 
nt  me,  vivet  iofe  quoquefcr  me. 

T 1 1  s$  Hit 


rt<f  H       A        R       M       O       N       I       A 

S  S  Hic  esl  panis  ille  qui  de  calo  defcendit :  non  pout  ederunt  Vatres  vefiri  man- 
n.t,  &  mortuifunt,  qui  ederit  httncpanem,  rivet  in  aternttm. 
sg  Hxc  dtxit  in  Sjnagoga,quum  doceret  inmbe  Capemaumo. 

60  Multi  ergo  ex  difctpdis  ejushls  auditis  dixerunt ;  durus esl bic fermo :  quis 
fotefteum  audire-? 

6 1  Sciens  aittem  1ESVS  afudfe  difcipdosfuosde  hoc  murmurare ,dixit eis^Hoc- 
cine  vos  vffendit  ? 

62  Quid fi  igiturfpeclaveritis  Filium  hominis  afcendentem  eo  ubi  eratprius? 
6}  Spirttusesl  id  quod  ririficat ,  carononpodestquicquam:  verbaqiuegolo- 

qtior  vobis,jpiritusfunt  &  vitafunt. 

64  SeAfuntqmdamex  robis  qui  non  credunt :  fciebat  enim  a.  principo  IESVS 
quinam  effent  qui  non  credebant,  &  quis  eum  proditttrus  effet. 

6j  EtdkcbafyFropterea  dtxivobis,  nemincm  poffe  venire  admenifi  fuerit  ei 
datum  a  Patre  meo. 


ANALrsis. 

■p  Ventus  feu  effc&um  per  accidens ,  ortus  ex  ver- 
~bis  Clirifti  pr.tcipue  prxcedentibus  verf.  s  I  •  al- 
tercatio  :  quxfuofiibjcttodeclaratur,  nempelu- 
dxorum  ,  Scadjunftomutuovicibus  :  itemfubje- 
itum  circaquod  altercatio  erat,  quomodo  poffit 
dare  carnem  fuam  comedendam. 

Verfin.  Hujus  altercationis  effectum ,  confir- 
matio  fuperioris  docrrinx ,  idque  majorecumfi- 
ducia  Sc  affeveratione:  comparatione  majoris,  non 
modo  vitam  habcre  qui  carnem  ejus  mandifcave- 
rit,  quod  prius  difputaverat ;  fed  neminem  habitu- 
rum  vitam  nifi  qui  carnemfuam  manducaveri t ; 
deindcalteracomparatione  majoris,  non  tantum 
carnem  ejus  manducandam  quod  prius  dixir ,  fed 
fanguinem  ejus  bibendum :  quod  probat  ab  adjun- 
ftajactura  Sc  difpendiovitsacterna:,  nifi  fangui- 
nem  ejus  biberit :  quod  utrumque  confirni3tur  te- 
ftimonio,  timen  ,  amen. 

Verfii  4.  A  contradicentia condudit :  non  edens 
carnem  meam  Sc  non  bibens  fanguinem  nonhabet 
vitam  :  ergo  edens  &  bibenshabet  vitam  ;  quod 
proprio  adjunftoprobat,  excitationis  per  Chri- 
ftum  ultimo  die. 

Verfia .  Confirmatporro  abadjundo  proprio 
carnis  Sc  fanguinis  fui ,  quod  fola  finr  vere  cibus  5c 
potus  quo  pafcimur  ad  vitam  xternam. 

Verfiib.  Abeffe&is  comeftionis  ic  bibitionis 
confirmat  vitam  nos  habere  atemam  :  quia  illi 
adunamur,  ita  ut  ille  in  nobis  Sc  nos  in  illo  manea- 
nius. 

Verfi.n.  Illudpetgitconfirmare  a  comparatio 
ne  parium  :  quia  nt  llle  vitam  in  Patre  habet  quia 
in  eo  manet ;  fic  nos  in  Chrifto  manentes  in  illo 
vitam  habebimus. 

Verf.%  l.  Caufa  efficiens cur  caro  &  fanguis con- 
fervant  vitam ,  quia  per  perfonalem  unitatem  vere 
dicitur de  ccelo  defcendiffe  caro  qus  in  utero  con- 
cepta  eft ;  quod  amplificat  comparatione  minoris, 
nempe  Man ,  quod  ab  adverfis  effeftis  Man  8t  car- 
nis  Chrifti;  quia  Man  comedentes  perierunt ,  cum 
Ttivantinsternumquicamem  Chrifti  comedunt. 

Ptrf.s%  Def«it>ufubje&ura  loci  ubi  hic  fet- 


mo  habitus  eft  ,  generalius  Capernaum  ,  fpecialius 
Synagogam. 

Verf.bo.  Hujus  fermonis  effe&um  peraccidens 
defcribitur,  improbatio;  forma  improbationis, 
durumfuiife:  quod  comparationemajorisamplifi- 
catur,  non  tantum  durum  fuiffe ,  fed  ufqueeodu- 
rum,  ut  nemo  illum  audire  fuftineat ;  qux  impro- 
batio  fuo  fubjecto  declaratur ,  nempe  difcipulis 
Chrifti ,  qui  fuo  etiam  adjunfto  defcribuntur , 
nempe quod  multi  ex  illis  hunc  Chrifti icrmoncm 
damnabanr. 

Verf.bi.  Hujus  obmurmurationis  adjun&um 
eft,quod  Chriftus illius confcius  erat ;  cujuscos- 
fcientis  efficiens  eft ,  ipfemet  fine cujufquam  judi- 
cio;  effectum  vero  eft,  accufario ;  qus  amplificatur 
ex  duplici  fubjecro,  quod  murmurabat,  nempedif- 
cipuli,  Sc  fubjecto  circa quod ,  fermonc fcilicer  qui 
nihil  offenfionis  in  fe  habuit. 

Verf.bi.  Refellit  craffam  illorum  manducatio- 
nem  a  fubjecro  loco,  in  quem  caro  recipienda  erat, 
nempe  in  coelum. 

Verfi.bi.  Aliud  argumenrum  affert,  carnem  ut 
probet  fuam  non  prodeffe  comeftam  illo  modo 
quo  illi  intelligebant ,  ab  adverfo ,  quia  fpiritualis 
manducatio  modo  prodeft  :  deinde  alio  adverfoy 
quod  verba  ejus  de  fpirituali  intelligenda  funt 
manducatione,  non  de  illa  qus  craffa  8c  carnalis; 
quod  confirmat  effectd ,  quod  illa  vitam  confert, 
hxc  vero  ficut  dictum  eft  non  profir. 

Verf.b^.  Probat  caufam  offenfionis  non  effe  in 
fermone  fuo,  fedinillis;  quodconfirmat  ab  ad- 
junfta  quorundam  infidelitate  :  ubi  eft  prolepfis, 
cujus  occupatio  ab  adjun&a  Chrifti  a'joiuuaf*.ici 
cognofcendi  illorum  infidelitatem  :  fubjeetum  eft 
abadjuncta  Chrifticognitione;  qus  amplificatur 
comparationemajoris,  illum  nontantum  jamin 
hac  offenfione  hoc  cognofcere ,  fed  ab  initio  priuf- 
quam  hoc  fcandalum  acceptum  Gt ;  quod  etiam 
probarapanbus,  quiacognovitproditionem  Iu- 
ds,  qus  nondum  in  actum  venerat. 

Verf.bs .  A  fpecie  ad  genus  rariocinatur ,  verum 
effe  quod  dixerat ,  nemo  poteft  venireadrae  nifi. 
ei  fit  datum  a  Patrej  vel  potius  a  teftimonio ,  vide- 
licet  c;ipctifiiiii, 

META- 


Si- 


53- 


T4- 


TT- 


5<r. 


57- 


58. 


*s- 


tfo. 


E      V      A      N      C 

METAPHR.ASIS. 

IVdti  audito  hocfermone ,  in  diverfas  fenten- 
tins  fcilft  &  diftracii ,  inter  fe  difceptabant 
&  altercabantur.  Aitercationts  vero  fubje- 
lium  erat,  reite  neanfectts  dixcrat  fe  carnem 
fuam  comedendam  daturum.  Hac  altercatione 
Iefits  commotut ,  ad  eos  dixit ;  fande  vobts  fy 
indubitanter  affirmo  ,  otnnes  vttt  aternxpar- 
ticipatione  penitus  excludi  ,  quotquot  fiducia 
in  Deum  mcumbente  ,  mertto  pajftonis  tnea, 
meam  quafii  carncm  mox  crucifigendam  non 
comedermt ,  (f)  (quod  majus  aiihuc  eil  nec 
prius  a  me  diiium)  veluti  fanguinem  meum 
non  multo  pofi  ejfundendum  btbermt.  Sicut 
contra,  qutfiducia  in  Deum  incumbentc ,  me- 
rito  paffionis  mes.  veluti  carnem  meam  come- 
derit  (yfanguinem  meum  biberit ,  is  vttam  <c- 
ternam  habet :  cujus  complementum  &  con- 
fummatio  extremo judicii  diefutura  esl ,  cum 
ego  virtute  gloriofk  ($  fanciijjimt  refurreciio- 
nis  med  iilos  i  mortnis  excitavero.  Par  omni- 
bus  enim  alimentts  five  corporets  ($  caducis, 
Jivejpiritualtbus  ($  typicts  ,  ficut  erant  agnus 
Pafchalis,  Man,  ($  aqua  ex  petra  educia ,  hoc 
quod  dico  alimentumpr&ceUunt ;  omnia  cntm 
ejculenta  cum  carne  mea  ,  poculenta  cumjan- 
guine  meo  compofita  ant  pr&  his  nihil  funt, 
cum  certe  Jinehts  non  modo  non  profunt ,  fed 
obfunfetiam  potius.  &ui  fide  carnem  meam 
■veluti  comedit,  ($  fanguinem  velutibibit  ,feu 
horum  particeps  eft,  ts  mihi  adunatur ,  &  de- 
inde  in  me  manet,ficut  egojptrftu  meo  ($  gra- 
tuita  in  lUum  dileclione ,  in  ilio  maneo.  Sicut 
enim  Pater  qui  me  mifit ,  fons  vit&  vivi/icat, 
chjus  ejfentiali  vitn  commumcatione  ipfe  vivo 
<Jy  vivificus  fum  ;  fic  qtii  me  velnti  fide  come- 
dit ,  ipfe  vitd  qun  in  me  eSi  communicatione 
iternum  vivet.  Hs.c  enim  caro  mea  (jyfanguis 
meus  ajfnmpta  m  perfonam  meam ,  qui  fum 
unigenitus  Dei  Tilius  :  verns  ille  panis  qute 
fummis  coelts  defcendit ,  hngeprtftantior  1U0 
■veslro  (quod  tantifacitis)  Man ,  qtiod  come- 
dentespatres  veftri  (quorum  vosjimiles  eftts) 
aternum  tamen  pcriernnt :  qtii  etenim  hunc 
panemfide  velutt  comedit ,  in  tternnm  beata 
vita  vivet. 

Hanc  de  carnis  (3  fanguinis  fui  falvtfico 
pane  falntarem  docirinam ,  docioris  munere 
fungens  in  oppido  Capernai,  ey>tUius  opp.di  Sy- 
nagoga facrts  defignata propofuit.  Non  pauci 
vero  non  ex  turba  modo ,  fed  ex  hts  ipjis  qui 
nomen  fuum  inter  Chrifti  difcipulos  profite- 
bantur ,  his  aud-.tts ,  dixerunt :  hicfermo  ita 
durus  ($  alienus  eft  ab  omni  &  fienfu  &  ra- 


e     t     1     e     a.  517 

tionis  difcurfn ,  ut  eam  nempe  v:  l  andire  am- 
phus  fuftineat .  lefus  vero  cum  omnifctentU       <•'• 
futt  beneficio  cognttum  haberet  d.fcipnlos  de 
hac  re  fuos  clam  obmurmuraje  ,  adeosdixit: 
hiccine  fermo  tam  facilts  &obvius ,  (5 '  qui- 
dem  non  folnm  impentam  &  indcciam  tur- 
bam  ,  fed  vos  qtii  infchola  mca  aliquantijper 
infiituti  eftts  ,  non  tantum  gratus  &  accepttts 
non  efl ,  fed  porro  impaciionis  occafionem  af- 
fert.  At  qmd  fi  ipfitts  afcendendi  facilitas 
vos  abhoc ,  de  crajja  df  corporea  edendi  ratio- 
ne  errore  vindicarepoterit :  faltem  cum  mcfi- 
liumhomints,  quoad  humanam  naturam,  in- 
tellexeritis  afccndiffe ,  ubi  quoad  divinam  na- 
turam  ,  prius  fut  hoc  vos  errore  liberaverit. 
Spiritus  &Jpiritnalis  mandncatio  esi,  qm  vi-       ^j  • 
tam  confert .-  caro  -Oero  a  jpiritu  feu  divinita- 
te  fejuncia  ,  maxime  eo  fenfu  comefta  quo  vos 
crajfeinteliigitts,  nihil jtiva:-,  meorum  autem 
verborumfenfus,  /piritualem  pcr  fidem  man- 
ducattonem  ,  qus.  fola  vitam  tribmt ,  rejpicit 
atqne  intuettir.  Caufm  vero  hiijsts  veftr*.  im-       *4: 
paciionts  non  efl  (qnod  vos  caufatts)  meorum 
verborum  aiferitas,  fed  ex  vobis  nonnnUifnnt 
qui  non  credunt.  Sjuod  qtudem  lefits  mn  jam 
tandem  nojfe  c&pit ,  poftqnam  hac  fermonis  of- 
fenfione  fuam  perfidiam  &  incredulitatem  pro- 
dtdijfent.  Noverat  enim  antequam  fe  ad  no- 
mints  fuiprofeffionem  aijunxerant ,  qui  fue- 
runt  qui  vera  &>  infuc  at  a  fide  iUi  non  adhtre- 
fcerent.  Sicut  (f)   Iudtt  proditionis  antequam 
in  acinm  erumperet pnfcius  erat,  ntex  vtrbn 
ejtts  mox  infijqnuttiris palam  esi.  Adjecitpor-       (Tj. 
ro:fi  non  ante  mco  &  Scripturarum  teftimonio 
cognoviftis  ,  at  nunc  demum  experientiafttil- 
torum  tnagifira  dtfcatts  ,  verum  efie  quodfa- 
tus  fum  ;  neminem  ad  me  venirepojfe ,  nifnn 
qitem  vcniendi  vires  tyfacnltatemPater  metts 
contulerit^. 


H 


P  R  A  X  I  S. 

Oc  difto  gravius  quam  .intc  ofFendc-  VerC  52. 
bantur:  coque  audacius  iu  reprehen-  /«/•<»""» 
fionem  cjuscrumpunt.Kam  cum  prius  com-  ""d""°r 

'..'■-'  L  obmmmu- 

murmurannt  mterfe ,  nunc  aperte  querun-  tMio  m(le 
tur  5;  litigantrin  pejus  proticicntes.  Tametfi  t,roftHai 
vero  idem  pnus  dixerat,  tamcn  eo  non  tan- 
topere  commoventur,  quodforte  intellige- 
bant  Chriftum  illam  do&rinam  propofitu- 
rum  ,  qua:  inftar  cibi  foret  qui  eos  ad  vitam 
confervaret :  aut  fc  panem  vitae  appellafTe, 
quodgenus  quoddam  panis  e  ccelisevoca- 
turus  erat,  quo  fempcr  victuri  efTcnt.  Nunc 
vero  cum  carnem  fuam  hunc  cibum  efle  do- 
ceat,  tanquam  in  re  cum  adverfus  naturam, 
T  t  c  1  tuni 


5i« 


H    A 


M      O      M 


Vcrf.  35 
qxamCh; 
Jius  anjir 
matione 
efionisjux 
earnis  re- 
tund.it, 


qmmoda 
Chijium 
t]nts  comt- 


tum  etiam  impoflibili  oiTcnduntur.  Nam  & 
conrra  nacuram  eft  carnehumana  vefci,  & 
T  deiwdiz.iv  totum  mundnm  carne  fua  pa- 
fcete.  Nam  &  feritatis  eft  carnibus  humanis 
vefci ,  &  Chrifti  corpufculum  toti  elefto- 
rumchoro  ,  qui  unquam  m  mundofuerunt 
aut  futun  funt ,  non  fufficit,  ut  quifque  mi- 
nimam  particulam  accipiat.  Quod  autem 
Pontificu  nos  Iudaizare  clamitant,  quod  eo- 
rum  more  quxnmus  quomodo  Chriftus 
inanducetut  fub  fpecie  panis ,  ut  prius  Ni- 
codemus,  &c.  loh.%.  ,i  tcopoaberrant.  Nam 
iic  AbrahamumSc  Virginem  condemnarent 
qui  quxrebant ;  quo  modo  hoc  ,  &.C.  Luc.  i. 
Sed  Euangelifta  potius  ideo  eos  reprehen- 
dit,  quod  de  eo  mtcr  fe  pugnabant,  nec  rem 
cum  Chriftocommunicabant. 

Chrlftus  refponfum  quod  fuperius  dixit, 
-  plenius  Sc  affcverantius  contirmat :  ubi  non 
'  relpondet  corum  quxftioni,fed  conrlrmat  id 
cjuod  ita  abfurdum  videbatur ,  &:  ab  adjun- 
clointeritu  iis  qui  non  manducant  &  bi- 
bunt,probat  ncceflariam  fuam  manducatio- 
nem  ;  iicut  contra  ab  adjuncca  vita  xterna 
fe  comedentibus.Cum  autem  qui  comedunt 
certillime  vivant,<Sc  qui  non  comcdunt  cer- 
tiffimc  pereant ,  mirum  eft  inveniri  tot  cjui 
dc  hoc  cibo  folliciti  non  funt.  Si  enim  ali- 
cjuis  nobis  cibum  prxberct,aut  prxbere  po- 
tius  pofTet.cujus  ufu  ad  centefimumannum 
vivercmus ,  quoque  contempto  extemplo 
morereraur  ;  aut  ii  quis  Mcdicus  xgrctanti 
pharmacum  porrigeret  ,  quo  haufto  conva- 
lefcerct ,  prxterito  illico  exfpiraret ;  &  hoc 
verum  efle  certifTime  libi  petfuaderet  num- 
quis  tam  mente  alienatus  eft  ut  id  non  face- 
ret  ?  ut  manum  ori  non  admoveret ,  aut  ad- 
ixiorum,  &c.  quanto  magis  ,&:c.  Hoc  loco 
fanguinis  fui  mentionem  faciens ,  apertius 
mortem  futuram  pronunciat ,  violentam  il- 
lam  &  prxmaturam. 

Sed  quo  modo  ,  inauit  aliquis ,  Chriftum 
quis  comedat  aut  bibac? 

Illudfxpius  ante  hoc  capite  clariflimis  & 
explicatiflunis  vtniendi  8c  credendi  verbis 
declaravit.  Quifquis  igitur  venit  ad  Dci  Fi- 
lium  credendo,  is  ejus  carp.cm  manducat,  & 
fanguinem  ejus  bibit.  Quatnobrem  turpif- 
lime  hallucinantur  ,  qui  ex  hoc  loco  carna- 
lem  Chrifti  m  Ccena  manducationem  fub- 
infcrunt.  Namhxc  manducatio  tam  m  ver- 
bi  prxdicatione ,  quam  in  baptifmo  fit :  nec 
quicquam  aliud  iignilicat ,  quam  parcicipa- 
tionem  Chnfti,  I  Cor.xo,ii.  Et  conjunclio- 
nem  cum  iIIo,fcu  umtatcm,  ut  poft  docetur. 


Quorfum  igitur  ,  inauit  aliquis  ,  edendi,  curtdemR 
bibendt ,  vornndiatte  verbis  ufus  eft  r  maxi-  O  bibemli 
me  cum  intellexerat  auditores  ex  hac  lo-  *«■«»»£ 
quendi  formula  impegifle  verf.  Ji.  &  gra--''"' 
viusimpacluros,  ut  verf.  60,66.  profpicie- 
bat;  &  plane  tanquam  in  faciem  corruituros 
prsvidit. 

Rejpondeo  primum  ,  cum  fe  cibum  &  pa- 
nem  appellaflet ,  arrepta  occafione  ex  mira- 
culo  panum  &  auditorum  nimia  caduci  cibi 
cupiditate  ,  ut  eflet  convenientia  quxdam 
orationis  inter  fe  &  efits  &  potationis,  verbis 
coeptam  metaphoram  continuavit.  Deinde, 
ex  hac  allegoria  doctrinam  quam  tradcre 
parabat,  Sc  altius  mente  infculplit,  &:  ad  no- 
ftram  intelligcntiam  accommodans  ,  tk  de- 
niquead  energiam  paffionis  Chrifti  decla- 
randam  efficacius  Iocutus  llt.  Et  quidem 
quod  ad  dodtrinx  impreflioncm  attinet,fci- 
mus  quod  proverbio  prohibetur  ,  bis  dici 
quod  parabolacV:  iimilitudine  dicitur.  Quod 
ad  alterum  attinet,fcimus  res  coeleftes  ino- 
bis  nonfacile  comprehendi.niii  terreftrium 
comparatione,  qux  nobis  notiffima  &:  fami- 
liariflima  funt.  Cum  autem  illa  varia  funt, 
tum  nihil  eft  quod  mehus  &:  plenius  tene- 
mus,  quam  qux  ad  alimenta  &  ventrem  fpe- 
ctant. 

Non  potuit  igitur  hoc  my fterium ,  de  fa-  et'4"'  1"'^ 
lute  noitra  per  hdem  ln  Chnftum,  commo-  * 

dius  ad  (enlum  &  intelhgentiam  noftram 
tradi  &informari ,  quam  edendi  &:  bibendi 
vocibus.  NemDenim  tam  rudis  eftquinef- 
ciat  quid  llt  panis  &  potus;qui  non  fentiat  fe 
horum  ufu  recreari  laflum;  fulciri  labentem; 
reftitui  prx  fame  exfpiraturum  ;  tine  iis  au- 
tcm  prxfentem  iibi  mortem  adelTe  ante  ocu- 
los.  Scripturacum  iis  agens  qui  pifcationi 
additfti  funt  (ut  cum  .AEgyptiis)  iimilitudi- 
nes  ducit  3.  pifcandi  arte;  cum  mercatoribus 
vero  (ut  cumTyro)  ea  decerpit  qux  illius 
facultatis  (intjcum  paftoribus  (ut  cum  Ara- 
bibus)  ca  dclibat  qux  ad  illam  artem  fpe- 
ctant;fed  cum  omnibusin  univerfum  homi- 
nibusngens,  non  potuit  aptius  aliquiddcli- 
gcre.quam  efus  &:  pocationis  (Imilitudinem, 
tum  quod  fubfenfum  cadunt .  tum  etiani 
quod  (ub  eum  fenfum  qui  omnibus  homini- 
bus  eft  maxime  communis.  Nam  (I  aliquid 
attt  vifui ,  auc  auditioni  ,  aut  odoratui  obje- 
ct,um  accepiflet,  non  fuiffet  illud  tam  appo- 
litum,cum  plerique  cxci,furdi,&c.reperian- 
turjomnesautemqui  vivuntexperientiado- 
ccntur  dc  edcndi  &:  bibendi  neceflirate.Hinc 
eciam  proculdubio  cft  quod  Chriftus  facra- 

mentum 


quomodo  eo 
jytritHalta 
dcjrgnataf 


E     V     A     N      C 

mcntum  in  pane  &  vino  ,  rebus  tritiffimis  & 
ad  palcendum  aptilfimis  inftituit. 

Primo  igitur  nccclTitascrcdcndiin  Cliri- 
ftum  Iioc  modo   aptiflimc   dcclaratur :  ut 


hlac  illlt 
ftonif  c.ut* 


E      t      t      C      A.  5'£ 

tionc  hoc  loco  fidem  intelligi ,  non  autcm 
m.mducationem  facramenti ,  docctur  quod 
folum  Chriftum  manducantcs  ,  &  omnc? 
Chnftum  manducantes  fervabuntur.  Scd 
cnim  linc  pane  &  potu  vicahxc  exftmgui-  ,  ncquc  foli,  neque  omnes  Ccenx  communi- 
tur;  lic&c.  Sccundo,  clFicaciamamfcntimus  I  cantesfervabuntur.Non  igitur  efthxc  rhan- 
nos  corroborari,  recrcari,&  cxhil.irari  fum-  ducacio  Coenx.  Hinc  fit  uttamctli  nullus 
pto  cibo  ;  tamctii  enim  Mulica  inftrumcnta  patrum  craflam  hanc  &  Capcmaiticam  man- 
nos  recreent  ,  tamen  iinc  cibo  illud  nontic;  ducationcm  probet ,  tamen  quihxc  ad  (a- 
cum  tamen  cibus  gaudium  &  Ixtitiam  prx-  cramentum  Ccenx  referunt ,  in  hunc  erro- 
ftet  linc  Mulica.  Tertio,  quod  cibus  ingcri-  !  rem  codem  momento  inciderunt ,  ut  exifti- 
tur  ,  &  intusin  corpore  tenetur  ,  aptus  cft  marint  ncmmem  fervari  poflc  niii  qui  Coe- 
ad  myfterium  exprimendum ;  quo  docctur  nx  Domini  communicaflet  ;  eoque  fxdus 
nos  vitam,  &c.  pcr  Chrilrumin  nos  manen-  illecrror  natus  eft  ,  ut  Scinfantibus  &  va- 
tem  habere  ,  cum  aliorum  feufuura  objcfta  ^ientibus  facramcntum  Coenx  pr.rberent,&: 
foris  maneant.  Deniqueaptus  ad  lignifican-  morteoccupatis  poftquam  expiraflent ,  fa- 
dum  noftram  cum  Cluifto  unitatem  ;  iicut  cramentum  hoc  infarcirent ;  cum  tamen  Ci- 
enim  cibus&  potus  fumpt.us  nobilcum  coa-  cramcnti  privatio,  non  niliilludafpernanti- 
lefcit,  cibus  quidem  cum  carne  ,  potus  cum   bus  perniciofa  iit. 

Argumcntaturab  adjun&o  ,  quoprobat  Ver^  S4> 
vicluros  qui  eum  comeduDt ;  lcilicet  abad-  *s' ... 

Quod  autem  ad  ofFeniionem  iftorum  at-  junfta  cibi  veritate.  Quodocet  in  illo  uno  .  _-j_ 
—  ,       •  '  I  n  ^^"       •  r  ejtncm  co- 

tmet,quandoquidemad  Dei  elcftioncmnon    vcrum  nos  paftuirl  conlequi,   nontucatum  mfjmj 

pertinebant ,  iicut  fuperius  Chriftus  teftatus   aut  iurlantem  ,  non  tranfeuntem  aut  evanef-  wiwiW 

eft  ,  nonmajor  eorum  ratio  habcnda  erat   centcm  ,  fed  qui  verura  cibi  officium  prx-  yii**ttr- 

quamcorumde  quibus  Chriftus  Matth.  15. ;  ftabit,ut  nosad  vitamxtemam  pafcat.Quod  "*"">*• 

Maximc  vero  nonerant  cum  piorumdifpen-  I  autem    inde  Pontificii    Tranfubftantionem      ' 

concludunt,  quia  fe  non  cibum  tantum  ,  fed 

vcre  cibum  dixit.frivolum  eft;  cum  vereci- 

bumdixit  ea  rationc  quac/£#?»fcappellat, 


fanguine;ita  tidecum  Chrifto  in  unumcoa 
lefcimus. 


IjUl 


rationes 
cmr  hinc 
fr*[entia 
carnalii  in 
Cana  non 
Jiatuenda. 


dio  curandi;quod  certe  difpendium  non  leve 
fuifler,  nili  Chriftus  familiari  hac  limilitudi- 
ne  myftcrium  hoc  explicaflet ,  utcrafliori- 
bus  confulcret.  Doceo  limilem  rationem  in 
baptifmo ,  ubi  Chriftum  induerc  dicimur. 
Tantum  autem  abcft  ut  iis  verbis  carnalis 
Chrifti  in  tacramento  Ccens  prxfentia  a- 
ftruatur  ,  lit  nulla  hoc  loco  mentio  Cccnx 
fiat,  nec  ulla  vcra  &;  a  tropo  remota  mandu- 
catiotubindicatur  ;  quod  iis  rationibus  ex- 
plicaripoteft. 

Primum  quod  panis  cujus  hic  mcntio  fit, 
cft  panis  totius  mundi,  non  eorum  tantum 
quiextiterunt  abadventu  Chrifti.fed  eorum 
qui  ab  origine  mundi  fervati  funt.  Vnde 
etiam  Paulus  r  Cor.io.  Chriftum  eos  bibifle 
&  edifle  confirmat ,  quum  nondum  natus 
fuiflet :  nam  erat  agnus  occifus  ab  oriainc 
mundi.  Sacramentum  autem  Cocnx  Domi- 
nicx,  cum  jam  tit  prxterits  paflronis  recor- 
datio  ,  non  poteft  cflc  panis  totius  mundi, 


d  eft,  vere  fpiritualem  animx  cibum.Quod 
idcirco  adjecit ,  ut  alios  omnes  animx  cibos 
5c  pabulum  cxcludcret;  fcilicet  ,  opera  pro- 
pria  &  aliena;Miflx  facrificium&  indulgen- 
tias  ;  qux  inflant  tantum  &c.  Nec  vero  ma- 
gis  tranfubftantiatur  Chriftus  in  cibum  cor- 
poris  iis  verbis ,  quam  in  vitem  lohan.  15,1. 
ubi  vera  vitis  appellatur.  Quod  autem  in  eo 
akercantur  &  inliftunt,  plus  hic  dici ,  quam 
iidixiflct  fe  verum  cibum  &  potum  efle, 
cum  affirmetfe  vere  cibum  &  potum  efle, 
nihilaliud  eftquam  t%i^aXcyCu  (de  rebus  le- 
vibus  difceptare)  quandoquidem  quod  hic 
vere  fe  cibum  dixit,  ante  verf.  31.  verum  fc 
panem  efle  confirmavit.  Pro  eodem  igitur 
verum  &  vere  dixlt. 

Alio  argumento  ab  efrectis ,  docet  nos  Vc'f  S«> 
Chriftum  edendo  &  bibendo  in  eo  vitam  ?ic 


fedeorura  tantumquifubNovoTcftamento  confequi  ;'fcilicet  ,  quod  iic  efficiamur  cum 
vivunt.  Deinde  ,  quod  ex  ifta  data  de  qua  Chrifto  uni.  Vt  Adamus  vivcbac  in  Eva,qux 
Scrvator  loquitur,  vita  mundi  acquiritur,  ■  abillodefumptaeft  ,  &  Evain  Adamounde 
fed  palTione  Chrifti  vita  muudi  acquiritur,  defumpta  eft :  ut  membrum  cum  capite, 
non  autem  Sacramento  Ccenxjproindepaf-  ;  palmites  &c.  Cibus  enim  ifte  nontraniit  ut 
iionis  futurx  non  autem  Coenx  futurx  hoc  alius,  fed  manec  ;  non  confumicur ,  fcd  pcr- 
loco  nrcntioncmfacic.  Ad  hxc  ,  manduca-  ^  ftat;  eoque  vitam  xternam  gignit.Hoc  ioco 


&  cnm  eo 
uiiitur. 


Ttc  3 


etiam 


^io 


H     A      R      M      0     N 


etiam  evincitur  efum  &  potationem  hanc,  [  gula  argumenta  Continent.  Prirmim  igitur 
fidem  denotare,  quandoquidem  fide  tantum  I  argumentum  eft  a  fubjefta  doftrina.  Hoc 


uimm  fumus  cum  Chrifto  Iohan.  17,10,2.1 
&  alibi.  Chriftus  habitat  in  cordibus  noftris 
perfidem,  £/>&.3,i7.Deinde  notandum,eum 
dicerc  ;  non  q:ti  mandncavit ;  Ceiqttiman- 
dncat,  continuationem  fidei  &  communi- 
cationis  in  Chrifto  notans. 

Hic  videmus  viam  fterni  ad  formidabile 

illud  judicium  adverfus  Capcrnaum,quod  in 

illum  Iefus  vibravit,  Matth.  11,13,14. 

Verf.  60.         Proficiunt  in  pejus;  nam  ab  obmurmura- 

Hu  Ciny?;  c;one  &  difceptatione  inter  fead  doclrina: 


cine,  inquit,  fcilicct,  tam  facile  &  quafi  reli- 
gionis  vera:  primum  initium&  fundamen- 
tum  quod  in  promptu  eft,  &  cjuod  eft  veluti 
lac  piorum  ,  nonfoliduscibus.  Vide  Heb.6. 
Sidifleruiflem  apud  vos  de  prsedeftinatione, 
de  xterna  providentia  &  prxfcientia,  de  ad- 
mirabili  Dei  voluntate,qua  qua:  etiam  vetat 
fieri  etiam  decernit ,  &c.  non  equidem  tan- 
topere  reprehendendi  efletis.  Eodem  argu- 
menroutitur  loh.  4, \o, 11.  Heb.  5, 11,13. 

Secundum  argumentum  eft  a  fubjeclis  prxfertint 


fcrmo  du-  con jemajt joncrn  proiiliunt,  &  ex  furdaftris  j  auditoribus  qui  ofFendebantur,  nempe  quod  """  eJTent 
'  .  '  penitus  furdi  fiunt ;  velex  parumattentis  !  eflentexdifcipulis  Chrifti ,  qui  nomeninter  '!M  "'/"-. 
auditoribus,  ad  audiendum  prorfus  alieni  fuiftudiofosprofeflifuerant.  Plus  fatts fuif-  "'^ 
redduntur.  Sermonemenimfuaviffimum&  fet  homines  a  fe  &  a  religione  fua  alienos, 
pleniflimum  confolationis,  tanquam  durum  qua:  dixerat  improbare,  fuos  autem  &  in  fua 
&  aures  eorum  radentem  rejiciunt ;  nec  fe  I  fchola  edttcatos  hoc  facere  ,  impietatem  au- 
amplius  eum  audire  fuftinere  pofle  dicunt.  1  get.  Vide Iohan.$,  10.  Heb. ^,11.  Tanquam 
Sic  videmus  Sathanam  ,  gradatim  homines  '  li  quis  objici.it  annum  audienti  pra;cepto- 
in  prcecipitium  a?ternx  damnationis  impel-  rem  elementorum  ,  literarum  infcitiam;  aut 
lere.A  perfona:  odio  obfui  rcprehenfionem,  ,  ut  in  Academia  aliquot  annos  verlanti, 
ad  dodrina:  improbationemdeducere,a  ne-  |  Grammatica:  ignorantiam.  Et  certe  ii  quis 
gleftu  verbi  ad  contemptum  ,  a  contemptu  '  ifta  ad  nos  accommodet,  verendum  &c.  Pu- 


rpiod  im- 
piorum 
proprin 
cnlpa; 


ad  odium  perpellere.  Eft  lgitur  impietatis 
via  lubrica  ;  eft  declivis  feu  prasceps.  Et  A- 
poftolus  Heb.$.  peccatum  inlidiofum  vocat. 
Quomagis  vigilandum  nobis  eritadverfus 
omnes  Sathana:  fc&Sdtxs  Ephef.  6.  &  la- 
queos.  Nam  .i  quibus  primum  hoc  obtinet 
ut  ofcitenter  &  forunolente  verbum  audiat, 
abillis  &c. 

Deinde  videmus  impiis  folemne  efle  id 
in  Dei  vcrbum  impie  rejicere  ,  quod  illifmet 


det  enim  me  infcitia;  &  ignorantia:  quae  m 
quibufdamdeprehenditur. 

Tertium  argumentum  ab  adjuncto  malo  &•  qmi. 
feu  damno  quod  ex  hac  concione  extraxe-  impmgen- 
rant;  fcilicet,  quod  impingentes  ceciderunt.  '"""dc. 
Nimiumfuiflet  titubafle  ;  fed  lmpingere  ut       " 
cadas  ,  &  tanquam  pronus  in  terram  fterna- 
ris ,  illud  majorem  improbitatem  arguit. 
Dubitafle  enim  de  doiftrina  propofita ,  alie- 
num  fuiiTet  5  aliquoetiam  ejus  faftidio  quod 


iplis  hasret.  Durities  enim  in  illis  erat ,  non  J  non  fuerit  comprehenfaductum  fuifle,  item 
in  fermone.  Sed  fit  ut  quod  homines  gra-  !  alienumjfed  a  Chrifto  &a  totaejus  doftrina* 


&  sravati  minus  intellisuut 


Verf.  61. 
auod  hxc 
elemenci 
nan  tntelli- 
qerent  .xb  co 
reprehenfi, 


viter  audiunt , 

qua;  dicuntur ,  quibus  alioqui  fermo  facilis 
foret  &  obvius.  Non  fecus  atque  homines 
ixpe  in  cibos  caufam  morbi  rejiciunt ,  cum 
vitium  iit  in  crapula  aut  in  ftomachi  debili- 
tate.  Meminerimus  igitur  primum  nos  ipfos 
excutere  ,  quam  probrum  dodtrina:  inura- 
mus  ;  quo  animoyenimus  &  qua  attentione 
audierimus.  Hiuc  eft  ut  concludant  fejure 
optimoabillodeficere  ,  ut  qui  minime  fe- 
rendam  cbncionem  habucrit.  Sic  homines 
feipfos  fallere  folent ,  cum  rationes  fuas  in- 
confulto  Deo  ejufque  ore  conficiunt. 

Chriftus  cumha:c  clam  inter  fe  infufur- 
rarent,  dcclarans  iibi  omnia  eorum  murmu- 
ra  compertacfle,illoruminfcitiam  perftrin- 
git ,  iimulque  inftituit.  Perftringit  autem 
Singulxenim  voces  iin- 


deficere  ,  perinde  eftacfiquis  adfeftucam 

cum  vita:  difcrimine  impingerer. 

Duo  objeceranr;  unum  quod filius Maria;  Verf!  61. 

&  Iofephi  non  poflit  efle  panis  de  cx\o,verf  c,'"'l'u 

41.  alterum  quod  carnem  fuam  comeden-  '!"  "f""IH 
,  1  ,      t  •  tnccelnm 

damtraderet,T>.5i,6o.  lam  vero  utnque  oc-  ^^ 

currir,  &  primum  quidem  utrumque  nodum  cdummam 

uno  argumenti  momento  dilTolvit.Nam  fuo  depurahn- 

afcenfu  ,  licutcxrefurrectione  Koman.i.  &  mmitate, 

Iohannis  cap.  1.  iierf  19.  Deitatem  aftruir. 

Nam  cum  non  curru  veclus  &  aflumptus,ut 

Enoch  &  Elias;  fed  propria  virtutefe  »11  ca:- 

lum  fubvexit ,  apertum  Deitatis  argumen- 

tum  edidit.   Eodemque  argumento  utitur 

loh.  rjyi.  &  cap.  3,13.  Siergoha:c  noncre- 

ditis,  ar  veniet  aliquando  rempus  cum  ifta 

videbitis  qux  vos  merito  perfidii  convictos 

teneant,  &  reos  damnationis  peragant. 

Deinde 


fo< 


E     V      A      N      G 

&■  eamnll  Deinde  codem  momento  folvit  difficul- 
(tmejhonei  tatem  ;  docetque  fe  nihil  minus  intclligerc 
quam  oralem  manducationcm.idqueabad- 
vcrlis.  Cum  igitur  in  ccelos  Chrilti  afcen- 
fu  ,  prxfertim  cum  in  ccelis  decrcto  Dei  ad 
extremum  diem  manfurus  lit ,  convellitur 
carnalis  ptttfea.ua. 
-  Aliaratioquaprobat  fuam  carnem  vitam 

qu*  »««■'  conferrc,  ab  adjundto  vivificante  fpiritu  ,  id 
mxlo  tcci-  eft  ,  Chrifti  divinitatc  ,  quxcarnem  vivifi- 
fiendd&  .  cam  reddit ,  quam  in  unitatcm  perfonx  af- 
tjMmuti-  fumpiit.  Vnde  fatisaperte  indicat,  dcntibus 
&  ore  non  fe  manducandumjquandoquidem 
fpiritus  ori  ingeri ,  dentibus  atteri ,  gutture 
deglutin  nequit;  fed  fidc  tantum  apprchen- 
di.  Hocetiam  adhuc  confirmat  ab  inutili- 
tate  carnis  fux ,  tantum  abeft  ut  vitam  con- 
ferat  ;  quod  quidcm  intelligendum  eft  ,  fe- 
cundum  propolitam  matenam  ,  &  ad  audi- 
torum  fenfum  accommodandum  :  fcilicet , 
carnem  Chrifti  iiquidemaut  fuiflet  fejun&a 
a  fpiritu,  ut  illi  imaginabantur  ,  aut  carnali- 
ter  manducanda ,  ut  illi  eum  dixifle  fomnia- 
runt ,  tumdemumfuturum  inutilem  ;  fed 
conjunclam  fpiritui ,  &  cruci  pro  nobis  fuf- 
fixam,  vitam  attulifle,&:  fumme  utilem  efle 
fine  qua  nulla  hominibus  falus  conftat.  Vn- 
de  concludit  non  debere  eos  ipiius  verba  ad 
carnalem  manducationem  torqucre  ,  cum 
quod  de  carne  ejus  dixit  vitam  conferente, 
de  fpiritu  fuo  &  de  vitaqux  abillofpintu 
manat ,  intelligi  velit :  tametii  videtur  hxc 
verbaad  Euangelii  prxdicationem  referre, 
per  quam  fide  Chriftum  manducamus  atque 
acquirimus.  Nam  Petrus  huc  refpexifle  vi- 
detur  verf.6~.  Ex  quo  illud  elicitur,  nullius 
cujufque  hominis  pietatem  aut  rr.eritum  no- 
bis  aliquid  ad  vitam  conferrc  pofle ;  non  fi 
talis  inveniretur  qui  omni  labe  peccati  ca- 
reret ,  nec  unquam  peccatovitiatus  fuiflet. 
Nam  li  alicujus  caro  profuiflet,ceTte  Chrifti 
carohoc  feciflet  -,  fed  ne  Chrifti  ipiius  caro 
aobis  profuiflet ,  nifi  aflumpta  iu  unitatem 


L     I     c     A.  ~ll 

perfonx  cum  Deitate. 

Caufa  admurmurationis  fubmota  ,  quam  Verf  6*- 
illi  comminifcebantur  in  Chrifti  vcrbis ,  f'i-""  « 
.iliam  fubjecit ,  cV:  crimen  a  fe  depulfum  in  "'M'";"< 

Ur       t  n  *   i-r  ccrum  cb- 

os  conki  t.tltque  argumentum  a  dilpara-  mmmmx_ 

tis :  fcilicet,  veflra  infidelitas  caufa  eft  hujus  ll0> 

admurmurationis ,  non  autem  ulla  in  meis 

lermonibusafperitas.  Fides  enim  hunc  vo- 

bis  fermonem  fuavem  &  amcenum  rcddidif- 

fet,utpote  qua  carnis  mex  parrieipes  fuifle- 

tis.  Hinc  colligitur  argumentum  efle  infi- 

delitatis ,  ii  quis  facile  orreniionem  accipiat 

ex  quadefluat.  Fide  cnim  illuminamur  ,  fi- 

ne  qua  atra  nox  mcntibus  noftris  offundi- 

tur  1  Pet.z,j. 

Iohanncs  diligenter  colligens  Deitatis  1**  <*Chri- 

Chrifti  argumenta ,  attexit  Chnftum  hocJ."fr,tr'~ 

nonconjefturaaffirmafle  ,  fed  fcientia  ;  ea-    ' 

que  non  ex  admurmurationibus  &  difcepta- 

tionibus  ,  fed  priufquam  nomina  fua  in  reli- 

gione  Chriftiana  profefli  elTent :  ne  quis  il- 

lum  cjus  rei  ignarum  putaret,quod  tam  pro- 

lixam  concionem  apud  eos  inftituiflet;  ma- 

xime  quod  Iudam  inApoftolatus  focietatem 

afllimpiiflct.  Ejus  rei  exemplum  prxbuerat 

in  Nathanaele  ,  Ieh.  1.  item  in  iis  quibus  fc 

non  credeba.,ioh.z.  tametii  illi  Chrifto  cre- 

diderant ,  id  eft ,  nomina  ci  dederant.  Quif- 

queigiturftudeat  feChrifto  probare  :  fedii 

hominibus ,  id  eft ,  Ecclefix  fe  non  pro- 

bet ,  nedumChrifto.  Vna  quoqae  notatur 

Iudam  non  credidiffe,ne  quis  eum  fide  exci- 

difle  calumnietur ;  utfidei  perfeverantiam, 

&c. 

Infidelitatis  caufam  fuperiorem  afTignat,  Y"'-  6s' 

de  qua  prius ,  nempe  quod  a  Patre  iibi  dati  , '"'  ?  .-_ 

non  funt ,  &  quod  a  Patreedo&i  non  funt.  y^j^ 

Vtitur  autem  argumento  a  tcftimonio,nem- 

pe  experientia.  Et  certe  communis  expe- 

rientia  virorum  qui  ingenioli  &  literati  funt, 

qui  tamen  veriratis  capaces  nonfunt:contra 

hebetum  &  cr.ifTiorum,qui  in  Chriftum  cre- 

dunt ,  hac  de  re  nos  certioresfaciat. 


I  o  A  N.  cap.  6.  averf.  66 ,  aifinem  Capit. 

6 6  Ex  eo  tcmpore  multi  difcipulorum  ejus  pedem  retulerunt :  nec  ampiius  cum 
eo  verfabantur. 

67  Dixit  ergo  IESVS  duodecim  illis ;  Num  &  vos  vultis  abire  ? 

6$  Rejpondit  ergo  ei  Simon  Petrusy  Domine.ad  qtiem  abibimus?  verba  vit£  &ter- 
m  babes  : 

6 q  Et  nos  credidimtts,  &fcimus  te  ejfe  Chrijium  illum  Filium  Dei  viventU. 

70  Rejpondit  (i  1ESVS ;  Nomw  ego  vos  duodecim  elegi  ?  &  tamen  unas  ex  vobis 
(3  diabolus. 

71   U- 


66. 


67. 


6S. 


^lt  Harmonia 

7  (  Loquebatur  autem  de  luda  Simonu  filio  ifcariota :  futurttm  enim  erat  ttt  hic 
proderet  eum ,  qtttttn  ejfet  unus  ex  tllis  duodecim. 

fignem  ejus  nequitiam  quam  fuo  temport  in 
lucem  proferet  ,  diaboli  potius  quam  hominis 
appeUationem  jure  obtmeat.  &uod  quidem  in- 
tellexit  de  Iuda  Simonis,  non  Alpbeifilio  ,  fed 
de  eo  qm  fy  Ifchartotes  dtclus  est.Kam  ts  erat 
quitUum  nefarie prodtturus  erat ,  cum  tamen 
ex  numero  duodecim  Apofiolorum  unut  ejfet, 


6$. 


70.- 


A  JST  A  L  T  S  I  S. 

EFfectumperaccidensfeu  evenms  przclarz  Ie- 
fus  concionis,  defectio :  quse  ampliricatur  a  lub- 
je&odticipulorum)&  adjunifto^quod  nonamplius 
converfabamurcum  Chriito. 

Verf.b-;.  Hujus  defectionis  adjun&um  erat, 
quatftio;  qux  fubjecto  a  quo  &  ad  quod  declatatur, 
itcm  forma;  an duodecim  vellent  ab  eo  deficere. 

yerf.tt.  Cujus  erfeclum  eft ,  refponfum  Petri  paricumctiteris  potefiatetf  authorttate  prt- 
omoiumnominefenolledeficere;quodconfirmat    dtttts. 


7T' 


a  proprio  Chrifti  adjunfto,  quia  Chriftus  folus  ha 
beret  verbavitz. 

VerfM-  Deindeab  adjunfta fide  &  cognitione 
fua  ;  cujus  fubjeclum  proponitur ,  Iefum  efle  Mef- 
iiam  FiliumqueDei. 

(■'erf.io.  Chriftuscognofcepsmaxima  ex  patte 
veruin  fuifle  quod  Petrus  dixit:  aliquoufque  tamen 
negatquodab  illodiftumeft  .argumento  difpara- 
to ,  non  onines  credete  duodecim  ,  quia  unus  non 
credidit ;  quamilliusunius  infidelitatemamplifi- 
cat  a  diverfis ,  quod  quamvis  illum  cumreliquis 
duodecim  elegerit ,  non  tamen  credideiir :  quod 
porro  exaggerat  ab  advctfo,  quod  diabolus  fit. 

Veif.T\.  Ab  adjunrto  nomine  illum  defcribit 
Euangelifta:  itcmarelato,  porroexadjunrto  nu- 
meroduodecim  ,  &  efferto  quod  patraturus  erat, 
nempe  quod  Iefum  proditurus  erat. 

METAPHRASIS. 

HAc  occafione  accepta ,  plerique  etiam  ex 
hu  ipfis  quifua  nomtna  tnter  Chrifii  dif- 
cipulosprofejfi  fuerunt  ,  ChriHofua  defcSiione 
veluti  terga  obverterunt,  nequefe  amplttts  ttd 
facrtts  ejus  conciones  audtendnm  aggregarunt. 
Qua  defectione  Iefits  commottu  ,  fic  ditodectm 
ApoHolos  ajfatus  esl  ;  numquid  i$  vos  quos 
ego  Apoftolatm  honore  cumulavi ,  pravoifto- 
rum  defedorum  exemplo  impulfi  a  me  itidem 
(ut  iUi)  difceffionem  facietis.  Cui  Petrtts  re- 
liquorum  omnium  nomine  {de  quibus  ex  cha- 
ntatis  lege  haud  foctts  quam  de  feipfo  judica 
bat)  rejpondit  :  Domine  ,  nemo  esl  nec  in  coclo 
nec  in  terra,  adquem  cumabs  te  diftejferimus 
tuto  nos  rccipiamus  ;  ut  qui  untts  verba  qiu 
■vitam  conferant  habes.  Et  quidcm  ,  ut  pro 
coUegis  mets  omnibus  rcm  fufapiam  ;  nos  om- 
toes  cognito  quod  tu  es  Chrifttss  illefiluis  vi- 
ventis ,  inteqtioquenoHram  fidcm  habemus. 
Iefits  hoc  Peiri  rejponfum ,  duodecim  ommum 
fujfragio  comprobatnm  nofcens  ,  ad  omnes  di- 
xit :  Negart  quidem  non  potcH ,  quin  ego  vos 
ex  univcrfa  lud&orum  natione  ad  fummum 
Apoftolattts  dignitatis  faftigium  extult;tamen 
non  esi  omni  exparte  verum  quodrefpondifiis, 
quandoquidem  ttntts  esl ,  &  idem  ttnicus ,  qui 
tantum  abeH  ut  in  me  credat ,  ttt  propter  tn- 


Summa  eH.adverfus  ApoHafmm  Apoftolo- 
rum  confirmatto. 

Cujus  partes  f~  FaHum  a  quamplurimis  dif- 
funt ,  confir-  )      cipulis. 

matio  adver-\   Faciendam   ab   Apoftolorttm    - 
fus  Apofiafia,  V.    uno, 

P   R  A  X  I  S. 

Tametfi  eorum   ditficultatibus    abunde  Vcrf.  66. 
occuifum  eiler,  cum  re  tum  verbis  :  re  DefeBio 
cjuidemquod  Chriftus  feeorum  confcium^V" '•- 
declaraffet ,  qua:  llli  inter  fe  clam  infufurra-  """' 
bant ,  verbis  vero  cjuod  nodos  quos  illiiibi 
nedebantdiirolvit:tamenconliliumdedefe- 
c-tione  captum  profecjueutes ,  dorfum  Chri- 
fto  obverterunt,necjue  amplius  cum  Chnfto 
converfantur. 

Vbi  li  caufamhujus  perfidix  &  perfida; ''""  '""*.. 
defeftionis  qutras  ,  &adquod  infructuoffc  ytrac'u'J''' 
terra;  genus  Matth.  13.  comprehenfum  hos 
apoftatas  referendos  eile  cenfendumlit. 

Rejpondeo,  caufam  fuifTe  hujus  mundi  cu- 
piditates :  cjuibus  cum  nec  Chriftus  fatisfe- 
cit ,  &  eas  porro  acriter  perftnnxit,  llico  le- 
vilTimas  deiiciendi  caufas  vel  occafiones  po- 
tius  arripiebant.  Tametii  enim  obtendant 
defedlioniscaufam  Chrifti  fermonis  afperi- 
tatem  &  duritiem  ,  tamenfons  defeftionis 
fuit  libido  cupiditatis  fux  explenda:.  Sunt 
igitur  terra  fpinofa;  cingenda;  lgitur  &  fra;- 
nanda:  funt  cupiditates :  difcinita:  enim  dif- 
fluunt ,  Si  noftium  in  itinere  proftctum  im- 
pediunt ,  &  vento  fpirante.nos  retroagendi 
ln  caufa  funt.  EfFrxnes  nos  pra:cipitant  in 
profundum  perditionis.  Strenue  igitur  ad- 
verfus  lllas  depugnemus,  qua:  nos  advcrfum 
pugnant.&iifuccubimusconficiunt.Quam- 
obrempatienterferamusdoftrinam.cjuacia- 
gulumcircumdatur,  frxmim  iujicitur ,  ne 
tdem  nobis  cjuod  iftis  evcniat. 

Defeiftionem  notat  metaphora  retroce-eodeteritr 
dendi.  Quavoce  peccati  atrocitas  notatur.  quodretr*. 
Nam  fubjiftereia  medio  itinere,vituperii  eft:  "!fe"r-'% 

&ad 


&  ad  alteram  partcm  deflectere:  Ccdrcgre- 
di,  omnium  teterrimum.  Vide  i  Pet.  i.io, 
ii.ii.  QuoJ  ii  Deus  tam  fevcrc  Lothi  uxo- 
rem  ultus  lit  quoJ  rejpeciaverit  tanrum,non 
autcmretrocejfit,  &c.  Quantum  .lurem  hoc 
f.icinus  lit ,  apparct  cx  ufu  hominum  com- 
muni ,  unJe  etiam  hxc  loquutio  Jefumpta 
eft.  InJigne  enim  fcrimus ,  ii  quisavcrfa  a 


G      E      L      I      C      A.  513 

topheJis  a  Davide ,  &  Abfalonij  defcctio  a- 
trocior  crat.  Quo  igitur  quifquc  majonbus 
beneficiis  arrcclus  eu  ,  co  eft  turpior  illius  i 
vcrit.nc  dcccllus.  Quo  ldcirco  aut  lautius, 
aut  honoratius ,  aut  diutuxoius  in  Euanee- 


lio  viximus ,  tanto  ncquior  eft  defectio :  la;- 
pius  ad  Mcnfam  Dominiadhibitilimus,  &c. 

Rcfponiio  Pctri  nominc  reliquorum  pro-  Vc'y  **'• 
nobis  facie  tcrgum  nobis  obvertat.  Quod    ponicur;  fcilicet,  non  efle  quoquam  a  Chri-  '",'    ' 
non  tant um  mecaphoricc  ahbi ,  fcd  apud  £-    fto  J.-uVxtcndum.Nam  nemo  esl  in  coclitprct-  „UM  tnhx 
zcchielem  plane  &  vere  factum  cfle  quericur  1  ter  te  ,  &  tn  terra  nemo  tecum,  Pfalm.  75.  vnx  pcnct 


C  citfitt- 
Wrttttj    , 

VerC  67. 
Cttr  Chri- 
J}u4  cjujfi 
trtrit  cpkA, 
poflali  cti. 
ytHnt  .:*.■■ 
rti 


Deus  cap.  X,i6.  Quod  idem  an  non  a  nobis 
parracur.quorics  dorfum  noftrum  obverfum 
eft  Dci  cultui  m  Ecclciia ,  facies  autcm  iu 
pocula,  veliniudos,  vclinlucrum. 

Eandem  defeclioncm  defcribit  ab  adjun- 
cra  dcfuetudine  cum  Chrifto.  Quod  jam  de 
iis  enunciatur  qm  concionibus  non  aJlunt. 

Curn  fupcriorc  verfu  docuiflet  Chriftum 
non  efl*e  falfum  fua  opinionc ,  quod  plerol- 
que  fiJe  minime  imbutos  dixerat ,  quando- 
j  quiJem  eventu  ilico  hoc  comprobatum  eft, 
Jum  plures  JeScercnt ;  fcqucntibus  hoc  ca- 
pite  verliculis  Jocet ,  Chriftum  luJxetiam 
cafum  prxviJifle.  Hac  itaque  quxftione  non 
ij  agitur  ut  Chriftus  ignotum  aliquiJ  ab  il- 
lis  expifcaretur ,  feJ  tantum  ut  cx  eprum 


Cujus  rationcm  reJJic  ab  aJjunclo  verbo  tnm: 
vitx ,  quoJ  Chriftus  folus  habet  j  ubi  longc 
aliam  caufam  fux  in  Chrifto  permanlionis 
rcJJit ,  quam  qux  plebcm  iropulit  ut  Chri- 
ftum  tain  ftuJiofe  fcquerentur.  Illienim  fpe 
paftus  confcaucnJi  Jucuntur,  hi  vcro  fuavi- 
tate  fermoms  Chrifti.  Et  hxc  eft  illa  aurca 
catcna  qux  nos  cum  Chnfto  ccncatenatos 
firmitcr  Jevincit ,  nec  nos  unquam  cxciJe- 
re  patitur  :  alu  Chrifto  pcr  ventrem  alligati 
(unt,  dilcipuli  per  aurem;  vel  per  aurem  po- 
tius  ad  cor  eorum  demilTa  catena  eft  ,  &;  ibi 
vinculo  fidei  commiila  illos  fortitcr  rctinet. 
Atque  hx  funt  verx  chordx  quibus  Chrifto 


alligamur ;  reliqux  catenx  tanquam  ftipula 
igne  rlagrante  facillime  rumpuntur ,  S:  tan- 
reiponfo  occaiionem  captaret  Iudx  perdi-  quam  arenarum  (morter  made  of  lime  and 
tamnequitiam  prxdicendi.  Intcrim  tamen  fand  feu  intrituum  (fbernotthroughlyboy 
hac  quxrtione  argumentum  compleftitur,  I  ted  orfined)  male.  miftumdiflolvitur.Notan- 
quoillos  a  defectione  dcpcllit ;  vel  potius  j  dum  igitur ,  vitam  in  Chriftum  oblignatam 
argumentum  vulgo  a  pari  ,  ad  defcdtionis  \  vcrbopcr  fiJem  accepto  aJ  nos  Jcnvari. 
crimen  excufanJum  aut  contirmandum  u-  j  KotanJum  etiam  in  fiJe  cor.jungi  cec-  i,inc  fidet 
furparura,in  contrariam  partemabaJjunila   tamnotitiam,  aJverfus  eos  quifidein  fuam  cumnci,- 


in  Dcum  injuria  retorquet.  Cum  enim  ho- 
minibus  juftum  prope  &:  illis  conceffum  ar- 
bitrentur,  ut  fe  multorum  exemplo  confor- 
ment,  Chriftus  contra  iniiftit  •,  fcilicct ,  eos 


aliorum  veluti  manicis  appingunt ,  &  fuam  tt.icinjm- 
aj  procerumEcclclixfiJemaccommoJant; 
iJque  eorum  qui  nunJinantut  hominum  a- 
nimas.  Vix  hoc  adaiittent  in  mcrcibus  e- 
tanto  minus  Jcficere  .i  fe  oporterc  ,  quanto  menjis ,  ut  venJitbns  verbo  abfque  ulla  cx- 
plcrique  Jefecerant .  Quanto  enim  major '  plorationemercium  creJant ;  noitraneigi- 
Chrifto  jam  erat  iilaca  &  irrogata  injufia,  cur  anima  nobis  vilior  mercibus  perituris 
tantoefle  Jebcbant  difcipuli  follicitiores  ne  erit  :  ViJe  qua:  ahbi  adnotata  func.  Itcm 
triftitix  triftitiam  addercnt.  Satis  enim  fuit,  exemplum  Berrhoenlium. 

&  plu<,  fatis ,  &c.  Ne  igicur  putcmus  nobis  Pctrus  hoc  verfu  fummam  totius  con- Verf  <5<j. 
mala  licerc.quod  a  plunbus  illud  fieri  videa-  cionis ,  hoc  capite  comprehenfx  complcxus  R?fl""fi° 
mus ,  hoc  eft  Sodomargumencum  Gzn.  1$.  eft.  Confitetur  enim  Chnftum  Mefliam  cf-  v""h"- 
Aulici  Achabici,  I  i?cf.ii,ii.Contra,utdo-  fc  ;  S:  eundem  Filium  Dei  efle  ,  quod  eft  e  ^" 


tjutd  in  il> 
ttffortt  i«- 

tilcr.tbi- 
iau; 


cet  Iohannes  capite  uliimo  ,  utamur  potius  j  coelo  defcendifle.  Hinc  liquet  non  fatis  efle  m.,,,um. 

confticutum  apud  fe  habere  nunqu.im  a  ve- 
ncatc  nos  Jcfecturos ,  niii  hujus  cum  animo 
noftro  cor.ftitutionis  juftx  rationcs  con- 
ftcnt ,  quibus  judicium  noftrum  incmnbat, 
ut  hoc  loco  fadum  cft.  In  quo  gravitcr  3. 
noftris  hominibus  peccatur,  qui  propeniio- 
ne  quadaui  in  veritatem  fc  rcligioni  vcrx 
Vuu  addi- 


aliorum  defectioue  ad  noftram   confirma 
tionem. 

Alterum  argumentum  eft  a  fubjcclo  , 
quod  fcilicet  duodecim  eo  honore  cflent 
apud  Chriftum  ,  ut  li  alii  deficerent ,  in  iIIis 
tamen  tanto  Jionore  &:  Jonis  .1  fe  atfciflis 
hoc  lumme  iutolerandum  forct :  hinc  Achi- 


Vetf.  70, 

7*' 

Chrislus 

re[j'onfofuo 
^Apoftotos 
in  verit.itt 
ttnfirmat, 


&  fatnd.t- 
lum  cx  lu- 
ilx  tradi- 
tione  eis 
pxripit: 


fi  +  H     A      R.      M 

addieaut,  Cum  t.imen  nullarationumfub- 
ftrato  &:  fubjeeto  fundamento  fuftententur. 

Chnftus  tanquam  peritus  Paftor ,  confir- 
mit  firmos  &:  rirmiter  conliftcntes  inveri- 
tate.  Vide  2,  Pct.  1,11.  Confirmit  autemar- 
gumento  a  comparatione  majorum  ,  quafi 
dicat :  nihil  vos  moveat  quod  ii  deficiunt 
qui  fpontc  fe  mihi  adjunxerunt,  quandoqui- 
dem  non  deeft  qui  a  tne  clectus  deficiet;  nec 
vos  moveat  quod  ii  qui  aliquandiu  me  audi- 
verunt  deficiunt  &  recedunt  ,  quum  ex  iis 
recedet  qm  ab  initio  mecum  fucrit ;  non  of- 
fendat  vos  quod  auditores  deficiant ,  quum 
ex  iplis  praxonibus  unus  me  prodet  :  deni- 
ciue  non  debet  offendere ,  quod  tot  prxda- 
rorum  miraculorum  teftes  &  fpeclatores 
t.sJio  arfetli  me  defcrunt,cum  qui  miracula 
etiani  pro  me  edidit ,  dcfertor  S;  traditor  fu- 
turus  eft.  Qup  docemur  ,  nullius  cujufque 
aut  doclrinam  aur  autoritatem  tantameffe, 
quse  nos  ad  illius  in  defectione  focietat:m 
peitrahat.  Si  angelus  de  ccelo  &c.  Tametli 
hefperus  aut  lucifer  e  ca-Io  caderet,  &c. 

Simul  etiam  hac  prxdiclione  fcandalum 
ex  Iuda:  traditione  prxripit :  cumut  intelli- 
gant  fe  iniprudente  hoc  non  effe  faftum  , 
tuni  ut  eos  minus  cum  accideret  percelle- 
ret.  Pra:terea  hoc  modo  Apoftolos  ad  fui 
cxplorationem  ,  &:  cautiorem  &  circumfpe- 
ftiorem  converfationem  revocat.dum  inde- 
finitehoc  pronunciet ;  ficut  etiam  eosalio 
loco  feciffe  conftat ,  cum  quifque  quxreret 
An  egofttm  ?  ob  eamque  caufam  articul.itim 
non  compellat  Iudam,  ut  omnes  hac  adino- 
nitione  proficerent:  nofque  admoneat,quod 
plcrique  ex  iis  qui  Euangelium  profitentur, 
periturifunt.  Tamctfi  enim  nondicituru- 
rmm  ex  duodecim  periturum  ,  tamen  cum 
dicitur  ,  Non  omnes qtti  dicttnt  Domme ,  &c. 
Et  cum  tria  terrarum  genera  ,  infructuofa 


O     N     I     A 

effe  pronuncientur.cum  bona  &  malain  re- 
te  Euangelii  conclufa  teneri  dicitur,  eun- 
dem  effeftum  ha:c  haberc  debent,quem  hoc 
dictum  Chtifti  in  duodecim  difcipulis ;  ut 
fcilicet  nos  cxfufcitet  ad  excubias  aoen- 
dum.  Nam  ii  cum  cxercitus  totus  Ifraelis 
luftrabatur  ut  unus  tantum  ad  fupplicium 
raperetur,metus  S:  folicitudoad  omnes  per- 
venit ;  quanto  magis  ctim  tot  Euangehum 
profitentes,  &lc.  Si  urbi  ahcui  indicium  hoc 
fieret ,  fore  fcilicet ,  ut  certa  nocte  unus  ex 
civibus  a  latronibus  fpoliaretur ,  &  vita  pri- 
varetur,  quis  ex  illis  civibus  totam  illam  no- 
ctem  noriageret  excubias.  Sequamur  igitur 
conlilium  Pauli  z  Tim. z,io,n. 

Quodautem  Dixbolum  lllum  vocat  po-  hic numin- 
tius  quam  diabolicum ,  eo  notarc  voluit  in-  dtdiahtlv* 
iignem  impictatem  &  nequitiam  ,  ficut  &  •'pfelleturi 
ludxi  Chriftum  Beehebub  vocarunt ,  ut  illi 
inlignis  impietatis&  inulitata:  notaminu- 
rerent.  Quam  formam  loquendi  nos  etiam 
ufiirpamus  in  eos  qui  cgregie  truces  &  effe- 
ri  funt.  Miniftri  enim  ncquam  omnium  funt 
teterrimi.  Vna  etiam  hac  loquendi  forma 
Iudam  infanabilem  &  irrevocabilem  effede- 
claravit.  Sal  enim  mundi  ii  infatuatus  &  in- 
(Ipidus  fuerit,  quo  falietur? 

Notandum  eleclionem  hoc  loco  non  re-  j" e'  ** 
ferri  ad  arcanum  Dei  conlilium  fnam  fecun- 
dum  illum  fenfum  Chriftus  ipfe  teftatur  Iu- 
dam  non  fuiffe  eleftum  :  fcio  emm ,  inquit, 
quoselegitjoh.i}.)  fed  pro  electione  ad  pra:- 
ftans  Apoftolorum  minifterium. 

Notandumporro  Chriftum  ipfum  Iudam  qui  talis 
jam  Diabolum  appellare  ,  tametli  nondum  «»"p">di- 
Diabolus  proditionem  Chrifti  in  mcntem  "•"""• 
ejus  injecerat.  Et  pritis  dictum  eft  eum  non 
credidiffe.Quodadverfus  eos  notandum  eft, 
qui  Iuda:  exemplo  fidei  conftantiam  &  im- 
mobilitatem  labefattare  conantur. 


V 


I  o  A  N.  cap.  7,verf.i. 

Erfabatttr  autem  JESVS  pftb&cin  GaliUa:  nolebateniminJitdecaverfari, 
quiajiudebant  cum  Jud&i  interimere. 


A  n  A  l  r.  s  1  s. 

^TOtat  Chtifti  couverfationem  &  commora- 
■^  tionem  in  Galilza,  quamarguit  a  difiiarato, 
quia  noluit  vetfari  in  Iud.xa:  cujus  caulam  efficien- 
temindicat,  ftudium  Iudxoium  Sc  conatuseum 
interficiendi. 

METAPHRASIS. 

IEftis  finito  Pafchate  qitod  fuperius  inftare 
dilitim  cs~i ,  in  GaliUam  rediens ,  tbidem  in 


minifterio  fuo  perrexit.  Ob  eam  *nim  c.vtfam 
noluit  in  lud&a  minifterium  exercere  ,  quia 
Iudxi  (Hierofelymitani  prxfertim)  ilii  vitam 
antequam  munere  fuoplene  defunclm  fuerat 
tripere  conati  funt^. 

P  R  A  X  I  S. 

CAufam  reddit  Iohannes  cur  Chriftus,  Cmfa  cnt 
quiPafchati  (dequofupra  Ioh.6,\.)  in  Chntlusin 

rectlfertt. 


Iudxa  adfuit,  ibi  umen  commoratusnon^'" 


fit/ 


E     V     A      N      0      E      L      I      C      A.  Jlf 


fit,fcd  ilico  exacto  Pafchate  in  Galilxam  re- 
volavit.  Tametfi  cnim  Galilri  non  fuis  ho- 
norifke  illumacccperant ,  tamcn  voluir  po- 
tms  ibi  quam  in  Iudxa  agcrc  ,  ubi  llli  tuto 


clTe  non  Iicuitjnon  quod  periculum  extime- 
fccbat,  fcd  ut  Dci  providentia:  infcrv iret, ad 
Cuatn  vitam  ufcjuc  co  prorogand.im  ,  quoad 
vcniret  tempus  a  Dco  prx-ftitutum. 


Marc.  cap.7,averfi,adu,. 

TVne  <oguntUY  ad  ettm  Pharifei ,  &  qttidam  ex  Scrtbis ,  qui  venerant  Hicrofi- 
Iprits. 

2  Et  qtiiim  vidijfent  qttofdam  ex  difiipulis  cjus  polltttU  maritbus  (id  ctt  illotis) 
tderepanem,  couquefii  funt. 

3  Kam  Phartfai  &  omnes  luddi,  ritfifugno  larcrint  manus ,  non eduttt,  tenentes 
traditionemfentorum. 

4  Ef  aforo  venicntes,  nifi  lotifuerint,  non  cditnt.  Et  alia  multa  funt  qtta  acce- 
perunt  tenenda ,  nempe  lotioncspoculorttm ,  &  fcxtariorum ,  &  dramentorum,  & 
lectorum. 

■  s  Deinde  interrogarunt  eum  Pharifai  &  Scribt ;  Quare  difi ipuli  tui  non  ambti- 
lant fecttndum  tradittonem  Seniorttm,  fed  illotis  mantbus  edttnt  par.cm  ? 

6  Ille  rero  refiondens  dixtt  eis;  Bene  certe  prophetartt  Efuas  derobishypocri- 
tis:  utfcriptum  eH;Populusifielabiis  me  honorat,cor  autem  eorum  proculabeft  a  me. 

7  Fruftra  vero  me  colunt,  doccntes  doclrinas ,  crax  funt  mandata  hominum. 

5  Nam  omifib  mandato  Dei,  tcnetis  traditionem  hominum,  lotionesfextariorttnt 
&poculorum :  altaquefimilia  hujufniodi  multafacitis. 

9  Pr£terea  dixtt  cis ;  Sanc  belle  aboletis  mandatttm  Dei,  ttt  tradiiionem  vcfirani 
ferretis. 

i  o  Mofes  enim  dixit ;  Honora  patrem  tttnm  &  matrem  tuam ,  &  ,  Qrit  maledt- 
xeritpatri  vcl  matri,  morte  moriatur. 

1 1  Vos  autcin  dicitis ;  Si  dtxertt  quifiiam  patn  vcl  matri,  Corban  (id eft donuin) 
cft  quocumque  a  mejuran  poffes,  infons  crit. 

i z  Kec permittis  amplius  ettm  quicquam  praftarc patri ftto  aut  matrifua: 

t;  Irritumfacientesfcrmor.em  Dci  traditione  vcfira  qttam  tradidijiis :  &fimi- 
iia  hujufmodi  multafacitis. 

M  A  t  t  H.  cap.  if.  a  verf  i,  adio. 

TVnc  qtiidam  qui  Hierofoljmis  advcncrant  Scrikt  &  Pharifizi ,  adierunt  I£- 
S\fM,  dtcentes; 

2  Quaredifcipulttttitranfgrcdiuiiturtradiftoncm  Scniorum?  Honcrinnlavant 
mamtsfuas  qutim  cduntpanem. 

3  At  ille  refiondens  dixit eis ;  Quare&  vos  tranfgrednritni  mandatumDci  fcr 
traditionem  vefiram  ? 

4-  Kam  Deus  maudarit,  diccns ;  Honora  patrcm  tuum  &  matrcm,  &",  Qui  ma- 
ledixcrit  patri  aut  matri,  morte  moriatttr. 

5  Vos  auteiit  dicitis;  Quicumque  dixerit  patri  aut  matri ;  Donum  cft  qttocumqtte 
a  mejuvart  pojfes ,  infons  crit :  6"  nequaquam  honoraverit  patrcm  fuum  aut  ma- 
tremfuam. 

6  E  t  irritumfecifiis  mandatum  Dci  per  traditionem  vefiram. 

7  HjipocritA ,  bene  de  vobisprophetayit  Efaias ,  diccns; 

Vuu  a  S  Ap- 


y.e  Harmonia 

8  Appropir.qttAt  mibi popuhis  bu  oreftio,  &  Lbiit  me  bonorut :  cor  AW.em  eorttm 
proad  dbcst  a  me. 

</   Sedfiuftra  me  colttnt,  docentes  dcclrinas  qux  funt  mandatd  hominum. 


f  ANALTSIS. 

Mi«f.  A  Dventus  quorumdam  ad  Chriftum  in 
7,#r.i.^Galilia  verfanretn,  qui  defcnbuntura 
fubjecto  duplicipcrfonarum,  nempe  Fhariliorum 
&  ahquot  Scnbarum,  Sc  loti;  exponere  videtur  ex 
effectis  finem  quare  venerunt ,  venerant  nempe  ut 
carperent  aliqutd  in  Chriito. 

Vtrf.z.  Subjectum  reprehecfionis  notat,  dif- 
cipulos  Chrifti;  caufam  icprehenfior.is.quodvi- 
dercntcos  cibu.n  capeie  immundis  mantbus  :qus 
fua  caufa  declarantur ,  nempe  illotis. 

Verj'.j.  Qux  caufa  confirmatur  a  teftimonio  hu- 
mano,  nempe  Pharifxomm  atqueadeo  Iudxorttm 
confuerudine ,  fxpfc  lavandi  ancecibi  fumptionem. 
Quod  altero  tcftimonio  confirmatur ,  nempe  Pa- 
trum  ttaditione. 

Vtrfi*.  Hujus  lotionis  fiiperftitionem  amplifi- 
cat  dupltci  fubjcfto,  priore  loci ,  qui  lotionis  occa- 
lionem  prxbuit:  deinde  fubjeifto  circa  quod,  nimi- 
lum  lotioncm  facram  poculoruin  fextanorum,xra- 
mentotum,  kctorum  feu  menfarum  adquasac- 
cmnbibant. 

Verf.%.  Erfecium  vifionis  ,  qua  videbant  difci- 
puloscaperecibum  illotismanibus;  itetrt  conlue- 
tudinis  Sc  traditioniseft  ,  accufatio  Chriftiquod 
difcipulos  melius  non  inftituerat.  Cttjus  accufatio- 
niscajfamallignant,  majorumtraditionem,  prx- 
teritafualavandi  confuetudine.quam  Euangelifta 
notaverat ,  ramctli  illa  etiam  implicite  notatur. 

Matth.  15,3.  Quarftionis  accufatorix  per  Pha- 
rifxosSc  Scrtbas  propofitxeffectum  eft.alteraqux- 
flio  accufatoria ;  qux  fua  fonna  esptimitur,  quare 
violatis  prxceptum  Dei ;  qux  exaggeratur  duplici 
comparationeminoris.hominum  qtii  fuut  inferio- 
res  Deo.Sc  mandaticui  traditiofinemandatoinfe- 
rior  Sc  infirmior  eft.  Cui  non  repugnat  quod  6. v. 
M.11C.  entalmatavocentur ,  quiaqux  primo  &  ini- 
tio  ante  actis  temporibus  libera  &  arbitraria  eranr, 
confuetudinistvrannide  &  pejoribusfubindefuc- 
cedentibus  legis  vim  obtinueiunt. 

Marc.7,6.  Caufam hujus injuftar perPharifios 
criminationis,  oftendit  eife  hypocrifin  ;  quam  con- 
firmat  teftimonioProphetx  Efaix.ubi  etiam  hypo- 
crifin  ex  Propltera  definir ,  honore  Deo  foris  exhi- 
bere,  inrus  vero  in  corde  procul  a  Deo  alienos  elTe. 

Vrrf.y.  Dein  falli  cultus  ex  eodem  Prophcta 
accttfat ;  quam  defcribit  ab  efficiente caufa ,  nempe 
quodfitab  hominibus;  deindeabadjuncTamerce- 
de,  nempequodfruftrahocfaciunr,  ubieft  meio- 
iis,  minusenimdicitquam  intelligi  vult. 

Verf.s.  Confirmar  quod  dixit  de  falfo  cultu  a 
fpecie,  nempepertinaciobfervationetraditionum 
fuartim:  qux  fuis  partibus  enttmerantur  ,  Sc  anipli- 
ficatadjttncto,'prxtetttione  5c  defeitione  manda- 
torum  Dei. 

Verfy.  lllud  argumenmmabadjuncroexagge- 
rat  a  comparatione  majoris,  non  ranium  neglectui 
Iiabere  mandata  Dei,fed porio  cadcm  irrita faccre, 
quod  etiam  ajjravat  a  fine ,  ut  fuas  naditioues  ob- 
fervenr. 


Verf.  10.  Speciem  mandatorum  proponit  qiti 
irrita  faciunt,  ut  obfervent  fuas  ttaditiones  ,  fimtc 
rtrj.  io,  11,  iz.  fic  infinite  in  fine  1 3. 

.MET  APHRASIS. 

AD  Iefum  veroin  GaliU»  agentem  ,  con-  Ma*c.7, 
vemunt  plertque  Pharifici  citm  ncnnuUU  '  ■ 
Scrtbis.   ffjui  (in  utrcque  genere)  exprimanis 
utpote  Hterofolymitants  effe  vtdcbant ttr  .  Hi       *• 
cttm  cbfervajfent  certos  quofdam  ex  dtfciptdis 
lefu  iliotts  mantbus  (qttas  illi  non  feciss  atqtie 
communes  &  fptrititaltter  immundas  judica- 
bant)  cibum  capere,  de  iifdem  apitd  ettm  que.- 
rnntj.  K.,m  Pharifiu atque  adeo  ludai  omnes       3. 
ab  iUis  in  errorem  inducti.nifi mambut  ad  cu- 
bititm  tifjtte  in  aauam  ad  lavandum  immer- 
fis,  cibitm  non  captunt,tradittonem  Anteceffo- 
ritm  fuoritm  mordicus  rettnentes.  <^un  tmo  a       . 
foro  venientes,  ubi  nullam  immitnditiem  lega- 
lem  contraxerttnt.non  prius  editnt  quamfura 
quadam  lotione  (ttt  ipfi  animo  fuo  confi-.xc- 
runt)  fepurgarint.  SuntQpalia  pleraqu:  ad 
quamfcrvationem  religiofi ,  vclpotitn  fuper- 
fitwfe  ,  fe  ipfos  conjlnnxerant :  tn  quo  genere 
funt poculorum  fcxtariorum,  £ramentcrttm  & 
menfarum  lotiones   (eorum  opmione)  facrx. 
Quamobrem  Phari/xt  &  Scribzfnpra  comme-       S . 
morati,  Iefum  tn  hunc  feremodttm  interro- 
gant.&ui  fit  qttod  difcipulituia  te(ttt  vtdetur) 
partim  commode  aut pr&ceptis  attt  viu  exem- 
flo  edocii  &  mflituti ,  ad  majorum  noftrorttm 
traditionemfe  non  confcrmantes,  otbum  illotis 
manibiu fttmant .  ®iiibus  leftu  ;  qitamobrem  Matth. 
vos  mandatum  non  traditionem  ,  Dei  non  ho-  1 S ,  ;• 
,  mimtm  violatis  ,  infano  fervore  tradtttonum 
vefirarum abrepti.  Scd m  vos aptiffime  verif- Mj,c-7) 
ftmequt  convenit ,  qttod  olim  in  fuaUtatis  ho-    ' 
mines  cectntt  Efaia-s  :  ficutfcriptum  eft.popu- 
l:u  hic  in  externo  c ult  11  prs.fi ando  perquam 
fedului  ,  corde  £f  animiajfecJit  (qttsego  cum- 
primis  a  cultoribiis  mcis  exquiro)  quam  lon- 
giffimeremoti  funt ,  ficut  qitilocoritm inter- 
vallo  plurimum  dijfita  fitnt.  Et  quid  adhitc       7. 
alrocius  eft ,  hunc  ipfum  cultum  externum 
modo  cjp  larv.itum  ab  hommtbtcs  conficium 
tamen  mihi  adhibent :  hoc  ipfi  non  modo  ope- 
ram  (ff  oleum  perdentes,  fedgraves fibi  pcenas 
accerfentes.  Prsteritis  etenim  Dei  mandatis       S, 
pertinaciter  hominum  traditiones  revincetis, 
utfttnt  fextariorum  t$  pocitlcrttm  religiofa  lo- 
tiones ,  o?  alia  pleraque ,  q:t*  commemorarc 

propter 


E       V        A        N        G  E       t        I        C        A.  JI7 

propter  numerum  falidtum  attditoribiis  mo-         Quod  a  Chrifto  quxrunt  cur  cjus  difci-  verf  5. 

■veret.  Ad\:mxtt  prlterea  :  parum  cst  vobts  puh  hoc  facianc ,  eo  ipfo  conantur  Chnfto  i«'  «»•">- 

Det  mandata  ftudto  traihttenttm  negUaiu  ignomi.iix  notam  inurere  ,  qui  melius  luos '»  "££ 

hobere,  nift eadem etiam  irrita  fasiatis ,  ut  dilcipulos  non  inftiruent.  Ex  quo  ratelhgi-  */<n))  ^ 

tra.htiones  veflrai  obfervetts .    E  multis  u-  nir  noilros  omnes  errores  &  Upfus ,  ad  reli-  rtrtj 

nitm  tantum  commemorabi.  E.itxit  ctemm  gionis  fancliflimx  quam  prohtemur  fidcm 

fer  Mofen  Detts  ,   Honora  fatrem  tuum  &  |  elevandam  ab  advcrfanis  rapi.  Videlocum 

matrem  titam  .    G}uem  hon-.rcm  gravtjftma  Rom.i.  Profter  voinomenDei.tyc.  Nec  tan- 

msri-.sptxtt*  fancivtt ,  fiquidem  quii  ufqtte  eo  tum  in  Deum  &  coclum  ora  impiorum  la- 

inparentesimifctofitsforet ,  tttpalri  ant  ma-  xantur  ,  fed  folvuntur  etiam  m  pios  omncs 

tri  malediceret.  V01  aittem  doictis .  ft  qttii  tra  '  qui  ejufdem  religionis  funt ;  tanquam  cnim 
in  parcnteipcrcittu ,  corban  (per  donum  qttod   ejufdem  pluroe.avesreIiquosdamnanr.Quod 


fttper  altare  ofertur)  jurani ,  feqtte  ommb:ti 
d:r:s  devovent ,  fe  farcnti  egefiate  laboranti 
non  fttbventttrum  ,  isab  offeiojuvandtparen- 
tispenitus  abfolv.tur.  S:c  fer  fpecicm  vottre- 
ligioje  frtftandi    (quod  non  violandum  fed 


eo'magis  folhcite  cavendum  ,  quo  plenque 
ex  fectariis  vitam  inculpatam  cxtcrna  fpe- 
cie  agunt.  Deindc  ,  quod  hvpocritx  ad  tra- 
bem  111  propriis  ocuhs  cxcutientes  funt,  ta- 
men  ad  feltucam  m  noftris  oculis  oculati 


morte  pleclendum  ty  vtndicaidum  erat)  non    lunt  &  acres. 
permittitii  eitm  officii  qittd.juam  fatri  aut\      Caufam  repreheniionis  iimulS:  accufa- *fV£. " 
matri  exh.-bere,  omnemque  hoc  modontrbo    tionis  oftendit  Euangelifta.fcilicetquod  tw-'^"'"^ 
Detaiithorttatem  abrogatti ,  ttt  tradttionum    ditionem  a  majoribus  acceptam  obfervan-  Clt  tte . 
veslrarum   (fctlicet)    authorittis  illibata  ftt,    tes  ,  difcipuli  Chrifti  intclligebantur  nulla 


ejus  funtlta  non  fauca  facitti  qu*  nunc  com- 
memorare  alienii  certe  &  tnfinciuofumforet. 


A 


P  R  A  X  I  S. 

Poftolos  .i  Pharifxis  &  Scribis  ob  gu- 


ejus  obfcrvandi  curaduci. 

Irridct  Chrifttis  eorum  projcctam  impu-  \,    ;  6,'  7- 

1  ,r  r-.i  1      lU.iaChri- 

dentiam,  quod  Ipretis  Dci  mandatis,  tradi-  ,,  ■    -r 

'  ',.  '  Jtoimjtone 

tionum  tenaces  ellent.  Quod  diccum  pute-  tetmAuur. 
mus  omnibus  iis  qui  ut  cupiditatibus  fuis  (3.- 
ftatum  illotis  maiv.bus  pancm.primum  ]  tisfaciant  mandatum  Dei ,  Sabbathi  fcilicct 
reprchcnfos,  deindc  apud  Chnfturo  accufa-  ',  obf.rvationem  &c.  violant.  Namfi  totius 
ros.Chnftus  dcfendens  rcm  omnem.prxte-  conlilii  decretum  non  iit  cumfraude  divini 
ritis  Pharifxis  &  Scribis  ,  apud  rchquos  ple-  maodati  obfervandum  ,  uedum  privati  ho- 
bcm  &  Difcipulos  plcnius  ediflerir.  1  miois  juvenilis  cupiditas. 

rCaLumniantium     &    accufantium  j      Prxceptumde  parentibus  colendisvafer- M4TT'r- 
Cujus  I    Pharifxorum   dc    guftato  lUptis  .  rimc  eluferant ;  Deum  quidem  (fpecic)  pa-  0".J*' 
fartcsJ    manibus  cibo,  refutatio.  rentum  loco  fubftituentes ,  re  vero  ipfa  fe-  ,/„.,„., 

fuut,    I  Illiusdoclrinx,pre;teritispre.frac~tis, :  ipfos  in  parentum  locuminferentes.  Paren-  p-.sccptum 
l^   apuddociles  ubcrior  explicatio.     '  tibus  emm  vitx  fubiidia  a  fuis  poftulanti-  dtftrenti- 
Habc.7         Quod  Pharifxi  &  Scribx  tam  longum  !  bus,  regcrere  filios  aut  nepotes  docebant,  fe  "f  pl7arl- 
i.Jvc.         itcr  calumniandi  caufa   fufcipiunt  ;    docet    non  quidcm  recufareopcm  illis  ferre  quod^*"""1" 
Pharifcn-  quantos  labores  impii  cxanthlant,ut  fe  per-   juraverint  &;  fe  dirisdevoverint  iraperciti; 
dant ,  &:  judiciumaccerfantgravius.  Quod   fe  hoc  non  fafturos ,  fcd  eam  rationem  in 
reprehcndunt  Difcipulos ,  eofdemque  apud   illis  juvandis  inire  velle.qua  cum  &  ad  Deum 
Chriftum  prxceptorem  accufant  ,  tanquara   honos ,  &  ad  illofmet  ipfos  (patrem  dico  & 
aliquidfccerint  quod  eos  prophanos  argue-   fiJium)  quxftus  lon^e  uberrimus  rcdunda- 
ret ,  videmusampliirimos  patres  &  gravif- :  ret.  Oblaturos  enim  fe  donum  Deo  ,  quod 
fimos  doftores  fe  inrebus  ludicris  &:  pueri-   utnufque  commodo  ccderet ,  &  Dei  oranis 
libus  torqucre,  tanquam  iniis  prora&  pup-  1  generis  benedictioncs  evocaret;  cumpecu- 
pis  religionis  poneretur;atqueexiifdem  nu-   nia  in  parcntescollata,  velaliud  vitx  fubli- 
gis.aliis  negotium  faccflere.Nam  fi  hic  mos :  dium  citoevanefccrct,  illifque  modo  profu- 
illis  colhbuiirec ,  non  tamen  debcbant  alios  j  turum  lit ,  idquc  in  hac  vita  folum.  Quam 


tnm  c.(- 

lamni.vidi 
tuiimuf. 


ad  eorum  imitationem  adigcre  ,  fed  liberum 
hoc  aliis  pcrmittere,  ut  fuo  illud  arbitratu 
vel  admittercnt  vel  rejiccrcnt :  fuperbum 
cnim  quiddam  eft  ,  alios  omnes  ad  tuutn  a- 
gendi  ritum  adigcre. 


raandati  corruptelam  pepcrit  Sacerdotuni 
intolerabilis  avaritia  ;  ad  quos  cum  oblatio 
rediret ,  palam  eft  ,  eos  nec  parcntis,  nec  fi- 
lii ,  nec  Dci ,  fed  fuam  &  propriam  caufam 
procurafle,  avaritia  quxdamfucata,  1  Thef- 
Vuu  5  filA. 


v-i 


H     A 


R      M 


N     I     A 


fal.  i.  Quod  (I  impii  juramenti  tam  tenaces 


turi  eflent  in  plateis.  Quod  quidem  tam  im- 


pium  eft  ,  ut  ex  Vapiftts  quofdam  hoc  ipfum 
pudeat  profiteri.  Quis  Dominus  Sabbathi 
violatione  mdulget  jis  quibus  bos  in  foveam 
incidic?  Et  Marc. 7,11.  Chnftus  arfumat  eos 
non  pati  ut  prxterea  quid  officu  parentibus 
prxftent  ;  nonquodinterminarentur  liberis 


iftttftty 


fuerunt ,  quam  nos  rcligiofe  legitimum  ju- 
ramentum  &  votum  tueri  convcnit  :  Hanc 
cxpolitionem  corrigoex  Vhdone  Ittdto ,  de 
qua  vide  qux  adnotavi  in  Matth.i<j,  j.infe- 
cund.t  parte  Bibliorum  Anglicorum. 
qm  Dcum       Hac  autem  ftropha  (ftbttlty  tn  arguing, 

iffmn i g»«.  0r  vvily  dtceipt)  primum  Deum  ignominia  nequidad  oblationem  officii  fuperaddanr 
muiiaMfe-  arftCerunt :  non  tantum  quod  mandatum  de  ,  fed  quod  docebant  hoc  fatis  elTe.  *Sic  Matt. 
colendis  parentibus  irritum  fecerant  ;  fed  13.  Clavemfcientitfuftult[Hs ,  nec  ipfimet  in- 
quod  facrificia  furto  furreptaDeo  exhibe-  \gredtmini  {S  c.  Vbinotandumeft  ,  quidiit  li- 
bant ;  cum  lex  ex  honefte  partis ,  atque  ex  berum  aliquid  permittere  quod  illi  ut  faciac 
propnis  facukatibus,  facrificia&  oblationes  neceflario  incumbit  ,  periude  ac  ti  omnino 
rieri  jubeat.  Hoc  enim  erat  templum  in  fpe-  j  illum  depulifTet. 

Iuncam  latronum  transferre,  ler.  7,  9,20,11.  Prarterea  obfervandum  ,  partem  impcrati 
Tantum  autem  abeft  ut  Deusilla  fibi  con-  honoris  erga  parentes  efTe  ut  lllis  vitxfub- 
fccrari  velit  qua;  ad  indigentium  refeftio-  lldia  cum  opusfuent  filiifuppedicent.Vt  lic- 
nemfpeilant,  ut  ipliante  confecrata  famc-  ut  parentes  illis  alimentatumfuggerebanr, 
Iicis  pafcendis  exponat  ;  nt  in  pane  propoli-  ]  cum  illi  parando  proprios  cibos  mepti  ef- 
tionum  cernitur.  Huc  refertur  etiam  j  mife-'fcnt ;  iic  vices  illi  rependant  parentibusde- 
ricordiam  volo  &  non  facrificinm.  Et  licut  crepitis  aut  exhauftis,  1  Tim.  5.  Hinc  Ruth. 
Deo  placuit  ut  Anna  laclandi  filii  caufado-  j  Cap.  4, 15.  nepos  Naomitis  dicitur  quiejus 
mi  manerer,nec  Ierofolyniitanumtemplum  canitiem  pafceret.  Exemplum  propono in 
peteret;  lic  non  minus  llli  placct,  ut  filii  ex-  1  Iofepho  ,  non  enim  brutas  aves  imitari  de- 
ternum  potiusDeicultumomitterent.quam1  bemus  ,  quarafuis  matribus  cducata;  &  ad 


tjuctt  mit- 
xtme  in  vi- 
t*  fubfi- 

dus . 


parentes  defcrtos  paterentur  ;  tantum  abeft 
ut  nova  &  voluntariavotafufcipiant.Atque 
an  officio  parentes  fatisfcciffe  exiftimarent 
filii,  li  pro  lplis  Deum  prccati  Deoque  facri- 
ficia  macfantes  (atlobus)  de  alienatis  pro 
liberis  non  fuiflent  folliciti  1  Quin  potius  ut 


provolandum  edocia:,  ilico  gemtorum  obli- 
vifcuntur.  Imo  vero  Ciconia  nobis  hac  in 
re  magiftra  tfaditur  abApoftolo,  quatfuis 
parentibus  vicem  fubiidii  rependit. 

Poftquam  clavum  clavo  pepulilTet,  eo- 
rumque  in  accufando  mverecundiam  coar- 


parentes  non  tantum  alimenta  prxbebant,  I  auiiTet,qui  trabem  in  proprio  oculo  non  de 

fed  &  votafiliorum  nomine  Deo  faciebant,  !  prehendentes,ipfamoculipupillamtanquam 

italilii  parentum  caufa  utrumque  prxftare  ,  feft§cam  difcipulis  eximere  volebant  ,acce- 


debent. 

ci"  bminet  Praster  Dei  ignominiam  homines  etiam 
txfiUortmt:  cum  patrem ,  tum  filium  expilant ;  prxter- 
quam  quod  filiis  &  nepotibus  Dei  iram  fu- 
peraddant .  Qupd  certe  nihil  aliud  erat , 
quam  animas  hominum  tanquam  merces  ve- 
nales  exponere.  Ex  quo  intelligimus,  quam 
ingens  malum  iit  avaritia ,  in  Ecclelix  prx- 
fcrtim  procetibus;ut  qux  falfa  dogmata  cu- 
dit  &fingit. 


dit  ad  juftam  Phanfxorum  erroris  refutatio 
nem.Et  quoniam  magnx  apud  populum  au- 
toritatis  erant ,  &  Chriftum  tanquam  ridi- 
culum  aliquem  do&orem  afpernabantur,  il- 
los  teftimonio  nobiliflimi  Prophetx  premit, 
qui  Iudxos  prxftringir  quod  ore  &  Iabiis 
pietatem  limilantes  ,  nullam  verx  pietatis 
micam  retinerent ;  nec  ullo  pietatis  ftudio 
ducerentur.  Quem  locum  Chriftus  fynec- 
docha  partis  pro  toto  ad  prxfenrem  caufam 
traduxit  :  ereenim  X:  lingtta  intelligit  totum 


Verf.7,*. 

Pbarifjco- 
rum  per- 
ycrfui  atl- 
tm  qmd  in 
extemii  rt* 
tibuti 


hincquAm       Hic  notemus  quam  gratum  Deo  flt  offi- 

gratnm  cium  quod  parentibus  prxftarur;  quamque  '  cultum  externum,  five  fiar  manibuslivepe- 
Vescffi.  nulla  de  caufa  iis  prxtermittendum  lit ,  qui ;  dibus  &c.  Vnde  etiam  cultum  huncquiin 
aitmpa-     cimm  Qeo  obfequium  probare  volunt.   Et   Iotione  manuum  verfatur  ,  nondubitavit  ad 

tenttbtu  .  '     .        c  ,  .  ,  , .  n. 

■xliittm  certe  quoties  nos  viverc  recordamur,  toties  ons&lmgux  cultum  aggregare.  Hincelt 
mentem  noftramfubeat  noshoc  beneficium  '  ut  totum  cultum  externum  ,  fxpe  Scriptura 
ab  illis  accepifle  ,  quodam  modo  &  per  illos  :  Imgtit  confelfione  deiignet,  juxta  illud,  Confe 

creditur  adjttftittam  ,  ore  atttemfit  confeffto 
adfalutem.  Cujus  quidem  ratio  eft,  quoil 
prxcipuus  cultus  externus  ab  ore  dependet. 

apparct 
expa- 


eodem  frui,  quo  accendamur  ftudio  Dei  ob- 
fequendi.  Hinc  apparet  quam  funt  iniqui 
Vontifictt ,  qui  non  pcrmittunt  ut  Monachi 
clauftns  eseant,  umetii  parentes  fame  pen-,  Populum  autem  hunc  talem  fuilTe 


qntrttx 


ex  parabola  patris  Juosfilios  in  vincam  mit- 
tentis  ;  quorum  majornatu  fc  ircprofcllus, 
non  ta.mcn  profcdtus  eft. 

Hic  obfcrvcmus,  cultum  illum  Dco  gra- 
Da"  tum  effc  qui  Deo  ex  animo  prxftatur.  Nili 
€f!tndiu,  jgjtur  ammus  aJlit.tamctli  corporc  adlimus, 
mhil  profucrit :  Dcus  cnim  cum  ipiritus  lit, 
fpiritucoli  vult ;  &lcx  ipiritualis  eft.  Nili 
cnimammum  Dco  iiftas  in  cultu  ,  pcrinde 
oft  k  li  |un)cntum  fponte  mortuum  offeras, 
quod  fxtct  coram  Deo  ;  aut  fi  mancum  ali- 
qiiid  offerrcs.  Contra  igitur  ,  Dcus  nobis 
fcmpcrantc  oculos  elTe  debct,  Sc  coram  illo 
ambulandum.  Interim  tamcn  non  damnan- 
tur  quod  ore  5;  labiis  Deum  colunt;fcd  quod 
Scc.  Nam  ore  colendus  cft  :  ncc  nili  ore  ap- 
propinquemus  ,  animo  hoc  faciamus  ;  cum 
animus  corporis  totius  cultum  poft  &  ducit. 
Sicut  enim  hypocrita:  libi  imponunt  fpecie 
extcmicultusabanimiculturcmoti.itapro- 
phani  funt  qui  fe  animo  quidem  cum  Dco 
effc  przdicanc  ,  tamctii  ore  non  appropin- 
quent.  Animus  enim  probs  affe&us  reli- 
quum  hominum  fecum  ducit.  Siquisdux 
operamfuam  alteri  navarct ,  &:  milites  qui 
ab  cjus  imperio  pendent  poft  fe  relinqueret, 
aut  ad  hofti  opitulandum  traderet ,  quis  jure 
hunc  fufpectu  non  habeat:Si  quisamicum  ft 
oftcntet,qui  tamenfuum  amicum  in  fuo  offi- 
cio  &  potcftate  manentem  fecu  ad  auxilium 
adducat,  ncmo  eum  fidelem  nobis  judicaret. 


E       L       I       c       A.  yiP 

M<c't£c]  Prophetx  tcftimonium  pergit  veif  9. 
porro  accomodare,c\:  Pharifros  gravius  ac-  »«1  aUt»  .1 
cufare  ,  non  tantum  quod  cultum  extcrnum  "ci"  '*"- 
fc&arentur,  fcd  ouod  ctiam  eundem  habc-  $";'"'". 

ccl  o     '  r '  v  t  1'b.trilJt, 

rent  hctum  S:  a  le  excogitatum.Nam  gravc         J 

quidcm  pcccatum  cft  prarccptis  divinis  ex- 

ternaquadamfpecicdefungi  tantum,  Efa.i. 

Scd  duplicatur  nulum  ,  cum  idem  ab  hu- 

mano  ccrcbro  excogitatum  iit.Tametli  fere 

fit ,  ut  h.xc  fe  rautuo  confcquantur :  cum 

cnim  homiocs  iibi  animum  induxerint  ex- 

ternis  tantum  ceremoniis  &  cultu  Deo  pla- 

care ,  nullum  tranquillitatis  locum  ex  cultu 

qucm  prxftant  invenientes ,  novos  cultus 

producunt  quotidic,  quo  quod  illis  dccft 

fupplcrc  pollint.  Sed  quo  longius  ifta  pro- 

grediuntur  ,  co  abfunt  Iongiusi  concupita 

quictc.  Quanquam  cnim  graves  Iaborcs  fuf- 

cipiant  ut  percgrinationes ,  carcerem  ,  &c. 

tametli  phuimum  vigiliis  &  jejunio  mace- 

rent,  virgis  cxdant;  tamcn  Scc. 

QuoJ  autem  Jicit  fritftra  ;  *»«'»£«?  eft,  !*?  f*?*- 

minufque  rcipfa  Jicit.  Non  cnim  tautum  """"''"- 

.  '  .  ,  ,  .  .  .     r   nemfiuflra 

oleum  &  operam  pcrJunr,led  lram  Dci  rn  le  facitm. 

acccrlunt :  addenti  enim  iis  qux  Deus  prx- 

cipit ,  plagx  &  maledicliones  aJJentur.  Ob 

eamque  caufam  coJcm  loco  minatur  Dcum 

tencbras  Sc  cxcitatem  immilTurum.  Uque 

tametliiibi  proponant  unum  vcrum  Deum, 

creatorem  cccli  &  tcrrx ,  fxdus  cum  Abra- 

hamo  pacifcentem,  &c.  colcrc. 


M  A  t  t  H.  cap.  15.  a  verf.  10,  adn. 

10  Ef  advocata  turba  dixit  eis ;  Attdite,  &  intelligite. 

1 1  Non  qttodingreditur  in  os,  hocpollttit  homiitem,fed  quod  egreditur  cx  ore,hoc 
polltiit  hominem. 

1 2  Tttnc  accedcntes  difi ipuli  ejtts  dixerttnt  ei ;  Nofit  Vharifm  .utdito  ifto  fermo- 
r.e  offenfos  fuiffe  ? 

13  Ipfe  vero  rejpondens  dixit.  Omnisplanta  quam  non  pltntavit  Vater  tlle  mem 
coelefiis,  eradicabitur. 

1 4-  Omitte  illos :  ducesfunt  uti  ucorttin  ;  quodft  ucus  C£cum  per  vwn  duxerit, 
Mibo  infoream  cadent. 

1  s  Rejpondem  atttem  Petrus  dixit  ei ;  Edijfere  nobis par.ibolam  ifiam. 

16  IESVS  autem  dixit ;  Adhttc  &  ros intelligcntia  caretis? 

17  Nondum  tntelligitis,  qnicquidingrediturinos,  mventrem cedere,& inlatri- 
nam  ejici  ? 

t'S  Qu£ autemprofctfcuntitr ex ore ,  cx ipfo corde egrediuntur ,  &tUapoUmnt 
bominem. 

1 9  Nam  ex  corde  egredimitttr  cogitationes  maU,  cxdcs ,  adulteria,  fcortatiottes, 
furta,falfa  tefttmoma,  maledicla. 

2 0  Hscfunt qtupolluttnt  homuie;illotis  Mtemambus  vefci,  nonpollttit  hominem. 

Ma  rc. 


53° 


H 


M 


N 


Ma  r  c  cap.-j.  averfii,,  ttdiy 

1 4  Adxocata  entm  tota  ttirba,  dixit  eis  ;  Audite  me  omnes,  6"  attev.dtte. 

ij  Ktltl  eilextrahominem  quod  ingrediensin  eum,  pofttetim  pollucre :  fed 
qtu  egredittnutr  ex  eo ,  illafunt  qua  pollttttnt  hominem. 

1 6  Si  quis  b.ibet  attres  ad  aitdieudum,  audtat. 

17  Et  quum  introijfet  dotnum  digreiTus  a  turba,interrogarttnt  eum  difipuli  ejus 
defarabola. 

1 5  Tunc  dicit  eis ;  Itane  &  vos  inteUigentia  caretis  ?  non  intettigitis  qujcquid  ex- 
trinfecus  ingreditur  in  bominem,  non  pojfe  eum  polluere? 

1  <)  Non  enim  ingreditur  in  <:or  cjus ,  fed  m  ventrem  :  &  in  latrinam  abit ,  pttr- 
gans  omnes  efas. 

2 0  Dicebat  atttem,  quod  cx  bomine  egreditur ,  illud pclluere  hominem. 

2 1  Iiiius  enim,  cx  corde  bominum  maU  cogitatimes  egredtttntur;  aduheria,fcor- 
tationes,  c&des, 

22  Ftirta,  aitgenda  rci  ar:es,fcelera ,  dolus ,  protervia ,  ocultis  malus ,  obtrecla- 
tio,fnperbia,  amentt.i. 


A  N  A  L   Y  S  J  S. 

Mattk./"1  H  R  IST  VS  turbam  de  hoc  nego- 
15  ,j^.  to.  tio  inftiruit;  quiturbiinftituttodc- 
claratur  fuis  adjunetis ,  convocadone  ad  fe,  2.  ad- 
hortatione  :  cujus  adhortationispaitcsfunt  >  au- 
fcultace  Sc  inteiligcre. 

Verf.u.  Subjectum  quod  docendum  proponit 
eft ,  cibum  illotis  manibus  comeftum  non  pollue- 
re ,  qtiod  arguitur  a  fubjccco  loco ,  qui  cibus  in  os 
in^teditur;  &  fuoadverfoconfirmatur,  quiaquod 
egrediturex  hominepolluithominem. 

Marc.7,  16.  Hanc  doctrinam  confirmat  ab 
omnibus  audiendam,  a  fine  creationis  autium 
nempe  ut  audianr;vel  poteft  notare  proprium  fub- 
jectum  proficiendi  in  hac  doftrina,nempe  hi dun- 
taxat  quibus  Deus  aures fpiritu  fuo  perforabit. 

M*tth.is,ij.  Dottrim  Chrifti  effe&um  per 
accidens  erat ,  impaclio  &  offenfio ;  quod  fuo  fub- 
jecto  declaratur ,  nempe  Phatifioium  :  quod  con- 
firmatur  teftimonio  Apoftolorum, quorum  in  fide 
infirmiras  declaratur  adjuncta  addubitatione ,  an 
ChiiftushujusofFenlionisconfciuseflet. 

Verfn.  Quiflioniseffeftumeit.Iefurefponfum 
illosimpingentesperituros;  quod  pari  eradicari 
&  ftirpttus  evulli  arboris  illuftrar :  &  caufa  efH- 
ciente  confirmat,  quod  a  Deo  electi  non  funt; 
quam  electionem  pari  plantationis  illufttat. 

Verf.ia,.  Idem  confiimat  abadjuncta  cuta  de  il- 
lisabjicienda  :  poft  fequitui  ptolepfis ,  cujusoccu- 
patio  eft  ab  eftecto  ,  foie  ut  li  cuia  de  illis  non  fuf- 
cipiatut,ut  multi  ab  illis  feducli  pereant:  fubjettio 
eft  a  fubjefto  peteuntium  ;  petitutos  modo  qui 
illis  funt  cicitate  limiles :  qtiod  pati  iUufttacur  ci- 
ciductoris,in  foveam  cum  eoquiducituicadentis. 

M*"c.7,i7.  Atiud  effectum  hujusdelotione 
docrrini ,  quiftio  Apoftoloruin  defenfu  vetbo- 
rum  Chtiiti;  qui  declaratur  a  fubjecto  loco,in 
priv3tis  idibus ,  adiunftotempore,  cumatutba 
.-ibfceffiffet ,  &  cfficienshujusqiuftioms,  nempe 
Apoftolotum. 


M* tt.is,  1 5 .  In efficiente ptincipalis  iadicatut 
Petrus,  qui  nomine  reliquotum  quitebat. 

Verf.16.  Effectum  quiftionis  cft,  rcfponfum  Ie- 
fu  ,  quo  perftringit  illorum  in  intelligendo  tardita- 
tem:  quamamplificat  a  lubjecto,  nempe  quod  ipli 
tam  bene  inftituti  ignornent ;  &  adjuncto  tepore, 
poft  tam  diututnam  in  fcholalefu  converfationem. 

ferf.ij.  lllos  inftruit  a  fubjectis  locis  ,  ad  qtTos 
cibus  &  potus  tranfmittuntui ,  illa  nonpollueie 
hominem. 

p'erf.il.  Idem  confirmatabadvetfis ,  quia  ex- 
euntia  modo  ex  oiepolluunt;  quod  confiimat  a 
fubjeclo  ex  quo  exeuni ,  animo  vidclicet :  qui  eft 
fedes  pollufionis. 

M*»c.  7,11,11.  Probat  ab  enumeratione  par- 
tiuvn,  illa  qui  ex  animo  emanantia  es  oiepro- 
deunt  hominem  pollueie. 

M»tth.I),io.  Adverlb  concludit ,  non  con- 
taminaie  hominem ,  fi  quis  iUotis  marubus  cibum 
capiat. 

METAPHRASIS. 

Efutturba  (qit£  ftxabtlis  vifaesl)  ad  fe  M»tth. 

advocata,  adeam  iphariftis fyretis)  dixit:  <S>1°- 
aitdite  -jos  ,  &  ttt  intcUigatU  frobe  anim:tm 
advertite.  Konquodos  injredrtnr,  nunmqite       11. 
iilotis  manibus  ftmaiur  ,  hominempolluit  aut 
immundum  reddit  :fed  quod  ex  ore  egred  t.  r, 
h^minem    {tttcumque    manus   tu  gatijjim* 
fuerint)  foUittum  y  mttndum  reddunt.  Hanc  Marc.7, 
docirmam  a  mefropof.tam  omr.:bus,itt  omnes  >&• 
accipere  debent  qiti  m  hunc  finem  aunum  be- 
nefictum  a  Deo  acceperunt :  fic  ht  modo  falu- 
tariter  &>  citmfiucitt  excipiei.t ,  qtubus  Detts 
Jptritu  fuo  animi  quafi  aures  perfraverit. 
Difcipuli  Iefu  eum  accedentes  ad  e:tmd:xe-MArTH- 
runt :  numqttid nosli Pharifiios hac  tua  dociri-  1'"1  ■ 
na  offenfos  ejfe ,  qtnd  de  tUts plaiandis  (S>  me- 

Uf4i 


I 


li- 


J4- 


J7. 


MaTTH. 
»J,I5- 


15. 


«7- 


18. 


Maic.7, 


Matth. 


Matth. 

1>,I0. 

Chrijtut 
Vhariftttt 

•  ■f„:j,;>, 


E       V        A        N        6 

litu  inflitmndts  foUicittts  non  fis.  SUiibus  Ie- 
fus  ■  fruftra  laboratur  in  iUis  adfrugem  revo- 
candu  ,  qui  (tanquam  futres  &  infruciuoft 
arbores)  flirpitus  eradicandifunt.  Hujusemm 
genemfunt  ifit,quosP  ater  tterno  electionUfut 
decreto  non  plantavit.fed  hominum  manit  & 
mmifteriofolum,  tanquam pali  m  folum  depa- 
ftifunt.  &uamobrem  non  eft  qiiod de  iWtt  cu- 
ram  amplius  fufcipiatis.  Exciptatis  forfan  ob 
eam  caufam  curandos  ejfe.ne  in  errore  perma 
r.entes  alios  plerofqne  in  errorem  impellant. 
Std rj>  de  eo  vos  fecuros  ejfejubco,  qua-idoqui- 
dem  non  mfi  eadem  pertinaci  &  obfirmata 
ctcitate  laborantes ,  cum  lUu  in  exitii  tternt 
foveam  cafuri  funLj. 

Poftquam  vero  fe  e  medio  turbt  fnbducio 
adprivatas  tdes  conceffiffet ,  difcipuli  ejtts per 
Petrum,  communi  reliquorum  confenfn  defi- 
gnatitm,  lefum  de  hoc  negotio  interrogabant: 
Domme,  ediffcre  ,  qiitfo ,  &  paulo  ubertUA  nj- 
bis  evolve ,  complica.um  htmc  animi  tui  fcn- 
fum.  Ai  quos  Iefut:  vofne  qui  tot  prtceptu 
per  me  mformati  eftis  ,  idque  tam  d:uturno 
temporu  Jpatio  ,  adhnc  tam  rudes  &  tam  pa- 
rum  injiructi  maietu  l  Nondum  percipitis 
omne  id  quod  in  os  ingeritur ,  m  ventrem  tra 
jici,  &  inde  infeceffum  dejici,  quod  efi  in  cibtt 
foeculetiffimum  impuriffimumque;  nonautem 
adanimum,  qui  est  peccati  fedes ,  permeare. 
GHtt  vero  ex  ore  exeunt,  eadem  ex  depravati 
ammi  fentina  promanantia ,  hommem  pol- 
luunt.  Ex  intimis  etenimanimi  penetralibiti 
erumpunt  pravt  cogitationes ,  adulterta ,  for- 
nicationes,  ctdes,furtnm ,  avaritit  variage- 
nera,  malitia  inveterata ,  dolut,  moUities,  in- 
vtdia,  maledicentia,  fitperbia,  amentia.  Htc 
omnia  mala,  &  qut  funt  ejutgeneru  alia, 
q-ts.  recenfere infimiumforet ,  quia  ab  intimit 
animi  penetralibits  promanant ,  ut  hommem 
poUuunt  atq.  immundum  ex  peccato  reddunt. 

Summa  efi,  prtteritu  Pharftu,  fanabtles, 
p:tt(Jimum  vero  Apoflolt.de  hac  docirinapor- 
ro  infiituuntur. 

Partes  C  apud turbam  ~\  prior  dc  prtteritu 
funtu  )      ultronea,       \  Pharijtit, 
Chrifii\   adApoftol  e-  ( ihcii  de  fenfitver- 
oratio    L.  hcita  qu>ft.  J    borum  funum, 

P  R  A  X  I  S. 

POftqua  Pharifa:os  refelliflet  abunde  ut  in 
veritateru  nihil  mutire  poflent.populum 
ad  fe  advocat  (videtur  enim  fcorlim  a  turba 
priora  cum  Phariliis  difleruifle)  ut  illam  m 
veritate  informaret  :  huc  refer  qua:  poft  an- 
notarafunt  in  v.  14.  Chriftus  hic  couliJium 


E       E       I       C       A.  5}T 

Salomonis  obfervavit ,  refpmde ftulto  fccun- 
dum  fiultitiam  fitam  :  nam  primocos  pun- 
git,  poft  iilorum  errorem  rcfclLt;non  tamtn 
111  veritate  inftituit. 

Docct  autem  illotis  manibus  non  conta-  v«f  '*■ 
mlnari  hominem,  a  fubjccto  cibo  cjui  mani-  9"5"""0 
bus  ingeritur&  tra&atur.Ac  lidiccrct.liulla  ,      ■ 
infedtio  pcccati  ex  illotis  manibus  enafcitur,  aHtn  BM 
inde  fit  cjuod  -cibus  manibus  lllotis  tradla-  cmt.mim. 
tus  cV:  in  os  infertus  nos  contaminat ;  fod  ci-  "$ 
bus  non  inficit ,  &c.  lllud  autem  probat  ab 
adjunclo  pcccati  cgreflu  ex  homine  ,  cum 
cibus  in  homincm  insreditur.  Rc-onum  Dei 
non  eft  cibus  ?c  potus.  Omnis  enim  creatu- 
ra  bona  ,  &  nihil  rejicicndum&c.  iTim.4. 
Ncmo  igitur   hominum  illa  prophana  ju- 
dicct,  quiDeusfanclificat:  nemohominum 
poLluat  qui  Deus  munda  declaravit.Tamct- 
ii  igitur  caro  turpiflimos  ad    Idololatria; 
ufus  adhibita  fuiflct,  in  maccllo  tamen  pro- 
ftansredimi  adnoftrumufum  potuit.Illaau- 
tem  traduflio  crcaturarum  ad  Idololatriam 
omni  ca:no  S:  cadavere  turpior  erat.  Cum 
igitur  tanto  abufti  peccatum  aut  immundi- 
tiam  cibus  non  contraxit,  nedum  &C. 

Hinc  conftat  quod  Pharifaicum  iitquod  <punVita~ 

Pontificiide  ciborum  deleclu  tradunt :   qui  ','/"'•   ,   " 
i.i-  r  .      ciui  cibo- 

docent  hominem  contaminan  elu  carnis,         „, 

1  rum  Ph.t- 

tanquamin  os  non  mgrederetur ,  tanquam  rif4ljiHt: 
externum  non  effet.  Quod  ii  excipiant  in  eo 
verfari  rearum  quod  ordo  Eccletia:  confti- 
tutus  convellatur  ,  idem  Pharifa:is  regercrc 
licuit.  Scd  excipient ,  Chriftum  iis  verbis 
omnium  comedcndorum  copiamnonfecif- 
fe  ,  fed  eorum  tantum  qua:  lege  permitte- 
bantur :  aflentior.  Cum  igitur  nunc  omnia 
in  Chrifto  munda  fint  Rom.  14. &  cum  mun- 
disomnia  munda  Tit.  1.  qua:  fuperbia  illud 
commune  &  illicitum  affirmare  quod  Deus 
mundavitr  Si  oeconomus  illa  familia:  inter- 
diceret  qua;  paterfamilias  ad  ufum  familia: 
contulit,quis  hoc  feratrSi  paterfamilias  qua- 
tuor  ciborum  g«ncra  in  dimenfum  diurnum 
familia:  concederct,Jc  oeconomusex  iis  duo 
rcfecaret ,  ecquis  hanc  audaciam  arque  pa- 
tiatur!  Quod  li  excipiant ,  fe  non  damnare 
ut  Manich&i  &  Encratitt  cibos  tanquam  pol- 
lutos,  frivolum  illud  eft.  Ecquis  enim  Iu- 
da:orum  putabat  fuilbs  carnes  ex  fe  magis 
illicitas  fuifle  quam  vervecum  l  minime. 
Tantum  enim  ccnfcientia  vetiti  .1  Deo  cibi 
illius,  abeoabftinebant :  alioqui  li  vel  per 
impxudentiam  &  ignorationem  aliquid  hu- 
jufmodi  comediflnit ,  aut  li  quid  per  vim  il- 
lorum  ftomacho  injedum  fuiflet,  aut  extrc- 
X  x  x  ma  fa- 


^3*  H      A      R     M 

BH  fame  co  adducti  clTenc,  nunquam  fe  indc 

reos  vioLici  Dci  mandati  judicallent.  Cum 

igiturhxc  omniain  Chrifto  hbcra  lunt,&:c. 

tjMmiAo  Sed  camen  excfitur  hoc  loco :  Pnncipes 

l  mtifi-     Rcip.  caufa  mandare  ,  ne  quis  certis  tempo- 

iufinte-     rjbus  cxccrtjscjborumgciienbusedat. 

grum  eerttt        Re/pt:,Jet :  fc<l   alia  ratlo  elt  cum  cibus 

gttKTnm.    FroPollta  poen^  prohibetur.aliacum  propo- 

teriict,t\    uto  peccati  reatu  vetatur;  alia  cum  ut  com- 

modius ,  alia  cum  ut  fandtius  vivatur  ;  alia 

cum  ut  ad  Dei  culcum  ,  aliacum  ad  homi- 

num  focietatem  tuendam  refertur.  Priore 

euim ,  finis  ad  quem  cibus  deftinatus  a  Deo 

eft,  fcrvatur  :  ut  fcilicet  humanis  hujus  vita: 

ulibus  confulatur':  pofteriore  vero  novus  fi- 

nis  lfque  divino  inftituto  contrarius  induci- 

tur:  ut  fcihcec  Deus  cibis  colacur.  Erac  qui- 

dem  cempus  cumaliqua  pars  cukusDciin 

cibis  poncrctur:  fed  nunc  non  icem.  Icem, 

priorc  libeiras  Chnftiana  recinecur  ,  qua:  a- 

mitciturpofteriore.  Necenim  magisliber 

tas  ChnftianaMagiltratus  intcrdictione  tol- 

Jicur  ,  quampauperifacultas  phalianas   fea- 

fnntem)  comedendi  poteftas  exinopia  adi- 

micur  :  quandorjuidem  ut  illi  non  permitti- 

tur  ,  quod  ejus  conditio  hoc  non  ferat  ;  ita 

fubditis  ,  quod  Reipublicx  commodum  hoc 

non  patiatnr, 

tjmmoilo         Excipitur  denique ,  Ecclcliam  Reforma- 

Ktfbmnti  tam  jejunium  indicere. 

7<7";'"""  Sed  hoc  facit  verbo  Dei  munita.quod  illi 

tmicmt.     n0Qfaciunt:  ijquenon  faciunt deleftuci- 

borum,fcd  interdittione  omnis  generis  cibi: 

deinde  non  nili  mftante  aut  urgente  calami- 

tate;poftremoadunum  aut  paucos  diesidfit, 

pro  calamitatum  magnitudine.  Quod  li  eo- 

dem  momento  arbicrantur  fe  in  univerfum 

poiTc  cibis  interdicere,  falluntur  turpiter. 

Sic  enim  confequeretur  eos  confuetudmem 

conjugum  poiTe  in  perpetuum  vetare.  Cum 

Apoftolus  cibiefumex  jejunri  ratione  non 

prohibat  magis ,  quam  mutuam  conjugum ' 

inter  fe  benevolentiam.  Neque  li  medicinx 

caufa  a  quibufdam  abftinetur  ad  tempus;ideo 

in  diurno  dimenfo  hoc  faciendum  erat. 

Verf.  12.         Difcipuli  prxteritos  u  Chrifto  Pharifxos 

Vifiipule-  advertentes,  idque  ftudio  &  judicio  ,  miran- 

>um  ie       tur  :  eoque  illum  de  hac  re  appellant  :  ac  ii 

Pharifitk    dicerent;   non  i°;noras  Pharifxos  ex  tuoad 

lxr/t,  e0J  refp0nf0  oftenfos  efle  ?  quid  icritur  eft 

quod  populo  ad  te  advocato,  illos  excludisr 

Cumilliscum  primis  vulneratis  obliganda 

vulneravideantur.  Quodnon  tantumipfo- 

rum  Pharifxorum  caufa  faciendum  videtur,  j 

quam  eorum  qui  ab  eorum  duttu  Si  autho- ' 


O      N      I      A 

ritate  fufpenii  tenentur.  In  quo  difcipuli 
Chrifti  non  obfcurum  charitatis  teftimo- 
nium  prxbent,  qui  fuos  vituperatores  in  vc- 
ntate  mformari  cupiunt,neque  illorum  erga 
fc  iniquitate  libi  falutis  eorum  curamenpi 
&  excuti  iinunt. Quod  certe  eft  in  laude  du- 
cendum.  Tametli  enim  plenquc  fuis  etiam 
hoftibus  falutem  a  Dco  apprecari  vel  exo- 
ptare  videntur ,  tamen  libimet  imponunc 
cum  falutem  eorum  ne  verbo  quidem  pro- 
curant.  Nec  certe  iibi  unquam  perfuadeant 
feillis  vitamxternamapprecari,quibusprai- 
lentem  lianc  invident ,  &  ea  qux  hujus  vitx 
funt.  Quod  ti  illos  in  ccelis  efle  cuperent,  ut 
eos  moleftia  hic  in  terris  liberarent ,  affe- 
ctum  eum  a  charitate  in  proximum  non 
profiuere  palam  elt ,  fed  caocum  a  QtXcuiilx. 

Qua:  duo  Apoftolis  admiracionem  mo-  Verl^i?- 
vere  pocerancquod  Chriftus  neglectisPha-  V* *,  „""'* 
rifxis  populum  lnftituebat  ,  ea  Chriftus  re-  ,„,  "lt 
fpondendo  diluit.  Et  primum  quidem  quod  trahabS- 
ad  ipfos  attinet,  docet  efTe  infanabiles  &  de-  ""> 
ploratx  fpei  homines ;  ob  eamque  caufam 
nihil  effe  cur  ipfe  eos  in  viam  revocare  ftu- 
deret.  Quod  limilitudine  arborum  radici- 
tus  ex  horto  extrahendarum  llluftrat.  Sicuc 
enim  agricola  prudens,non  putat  neque  co- 
lit  eas  arbores  qux  non  multo  poft  cvellen- 
dx  func ;  iic,  &c.  Sic  Hippocrates  defpera- 
ti5  .\L'dicinamporrigi  noluic.Prxclaraenim 
Pharmaca,  &  unguenta,  ballamumquefru- 
ftra  profundi  confultum  non  eft. 

Caufam autem  eradicationis alTignat.Pa-  qmAiVa- 
tris  non  plantationem  :  in  metaphora  perii-  '"  "'". 
ftens.  Paradifus  enimDei  manu  conferen- 
dus.  Proveniunt  enim  omnia  &:  augentur  & 
crefcunt ,  qux  fortunata  Dei  manu  confe- 
runtur:  contra  ,  qux  homines  plantarunt , 
exclufi  aut  non  adfcita  Dei  manu  ,  exaref- 
cunc  atque  eradicantur. 

Quid  autem  iibi  velit  hxc  metaphora   *c  m"*- 
plantationis,  &  an  ad  vocationem  an  ad  ele-  '  /' ' "'' 

r   .  .       .  -td  rsc.tzio- 

ctionem  Dei  reteratur:  ntmmelt- 

Rejpondeo,  referri  hoc  loco  ad  electionera  dtcntm  rt- 
Dei ;  vocatio  enim  potius  irrigationem  ex-ferdtnri 
primit.  XiAePfal.i.  Perindeacii  dicat.tam- 
etli  &  iibi  &  aliis  ouam  plurimis  prxclarx 
in  horto  Dei  arbores  videntur  ,  tametli  ra- 
dices  lonoe  lateque  diffufe  videantur.tam- 
ctii  rami  denii  &  late  protenii  iint  ,  tametli 
ut  laurus  vineat ,  tamcn  cum  non  lit  coniita 
a  Deo  ,  eradicabitur  ;  nec  alio  loco  erunt , 
quam  palus  in  terra  temere  depaftus  &:  dcfi- 
xus.  Sic  electio  Dci  cum  fundxmento  com- 
paracur  i  Timoth.1,19.  Videturautem  hxc 

caufa 


IJUjt  t 


i  Jectt 
tltitet  run 
ptnturet. 


Verf.  14- 
Tien  ptri- 
turi  nijt 
qui  ipfi  CA 
«i 


tiinc  tjui- 
nan  .1  mi 


E     V     A      N      G 

Caufa  aptior  effq  ad  offcnlioncm  tollendam,  I 
cximcndamque  animis  difcipulorum  ,  quam 
fi  caufam  perditionis  corum  ad  cordis  co- 
rum  duntiem  &:  pervicaciam  retuliiTct.  Vix 
cnim  videbacurveriiimile  ,  tantam  cxcita- , 
tcm  tam  amplis  in  Ecclefiaviris ,  aut  per- i 
vcrlitatem  tam  in  fpcciem  fanctis  mclTc  po-  j 
tuilTc  ,  ut  oblatam  i  Chrifto  vcritatcm  re-  j 
fpucrent.  Sed  ncmincm  Dei  conlilio  &:  de- 1 
ctetofuperiorem  elTc  poffe  ln  promptu  c#. 
Acior.i).Credideriint  quolquot  ordtnaiifunt, 
lyc.  Vt  enim  Deo  dccernente  ad  vitam  &; 
deftinante  ,  nullius  tanta  mfcitia  &  fatuitas 
efle  polTit ,  qux  decretum  lllud  impcdiat , 
nulla  iniprobitas,  &:c.  ita  etiam  Dco  ad  exi- 
tiura  deccrncnte  &:  deftinaute  aliquem,  nul- 
lx  eum  vel  literx  vcl  acumen  ,  &c.  ab  inte- 
xitu  vindicare  poterunt.  Eodcm  argumenti 
genere  ufus  cft  lohan.  6.  bis  itcm  apud  Lu- 
cam  7.  Sapientia ;ufitficatur a  jilin fms.  Ac  li 
alicui  rcm  alicjuam  in  precio  a  quibufdam 
habitam  contemnenti,&  glorianti  fe  illa  ca- 
rere ,  ingcreretur  eum  non  pofle  rem  illam 
quam  ita  afpernatur  confequi. 

Quod  autem  Deum  patrem  ftium  vocat, 
eofatis  indicat,  fe  coniilii  ejus  arcani  con- 
fcium  efle.  Hoc  autem  loco  colligitur  cle- 
£los  Dci  interire  non  poiTe:  vide  Pfalm.  1. 
itcm  Ierem.  17.  Nam  paradifus  Dei  ita  con- 
iitus  erat  ut  undique  nobiliflimis  fluvus  & 
cclebcrrimis  ,  &:  circumducerctur  ,  &:  mter- 
fiucretur  ,  quanto  id  magis  efficiet  Domi- 
nus  in  hoc  coelcfti  paradifo.  Vide  Genef.z. 

Altera  difFiculcas  eft  ,  qux  ctiam  fcrupu- 
lum  raovcbat ,  quod  Phanfxi  ab  erronbus 
minime  abducli,alios  etiam  m  idem  exitium 
prxcipites  agerent ;  quibus  refpondet  Chri- 
ftus.non  alios  perituros  quam  qui  carci  funt, 
&:  quidem  fe  adverfus  vcritatem  pertinaci- 
tcr  obtiimamnt.  De  lllis  igitui  non  efle  cu- 
randum  ,  ut  qui  illis  perituris  ad  frugem  rc- 
trahi  &:  revocari  nequeant.Qmcunque  enim 
lcoblirmacoanimoillorumductui  addicunt, 
ncc  patiuntur  fe  ab  illis  abduci,  illis  necefla- 
rio  pereundura  cft:non  fecus  quam  cum  ci- 
cus  cxcum  ducens  ambo  in  foveam  cadunt. 
Videquxde  periculo  cxci  ducis  prius  no- 
tata  funt.Quanquam  quid  intereft  inter  cx- 
cum  &;  oculatum  ducem  ,  fi  quis  ab  oculato 
duce  ductari  &:  dirigi  non  patiatur  ;  fcd  cx- 
ca  iplius  mente,  &:  ratione  aut  afTectibus  ab- 
ripi  patiatur ,  aut  ab  aliquo  ejus  focio  in  er- 
roremimpclli : 

Quod  autem  exclufos  Pharifxos ,  tan- 
quam  indignos  qui  ad  veritatis  nocitum  per- 1 


I      L     I      C      A.  533 

vcniant  (xtpili  inquit)  non  tantumdocuir  mar;,  ,„_ 
quid  Euangclii  nmnftri  facianc,  quando  illisy: 
cum  hujufmodi  canibus  ncgotii  aliquid  m- 
tcrccdi:;fcd  qui  fint  dcmum  quos  Dominus 
inftitucndos  fumit ,  &;  qui  funt  quos  exclll- 
dit  fchola  fua.  Superbos  cnim  &:  opinionc 
fapientix  proprix  turgentes  averfatur  atquc 
rciiftit ,  lacob.  humilibus  vcro  dat  gratiam. 
Et  Pfal.zj.  Humtles  dnet ,  (yc.  Hmc  ctiam 
conditio  difccntium  notatur,  advolutione  ad 
pedes  prxccptoris  ;  itcm  feqitendo  Chrtjlum. 
Et  quidem  nos  limplicitatc  pueros  oportec 
imitari,  &:  tanquam  terrafubactafcn.encx- 
cipere.  Vide  Proverb.  3,  5,6,7.  ltem  iCor. 
3,i8.Tametli  vero  Chriftus  non  fevocathu- 
miles  a  fuperbis.ut  tum  fecit,tamen  ita  mo- 
deratur  prxdicationi  verbi ,  ut  iilis  utilitati 
tantum  lit  qui  humilitate  .xd  audiendum 
comparati  funt ;  cxteris  enim  tanquam  jn 
patabolis  omnia  dicuntur ,  aut  tanquam  lin- 
gua  exotica  ,  aut  lono  confulo  ,  ncc  exaudi- 
to  ,  vel  Bxt*y.*ti  Xctyjvix.>i.  Humilibus  vero 
veluti  inauremaliquid  narrat.Vid.A/;»r/.i3. 
In  Petro  ficut  m  reliquis  difcipulis,  quo- 
rum  nomine  Pctius  cxplanationem  hujus  Verf.  ij\ 
aigumenti  petiit ,  inagnus  candoi  appaiet,  Dtfcipule- 
quos  non  pudet  fatcri  fe  nefcire  quod  lle_  """«'•- 
fciunt.  Tametfienim  pudendum  videri  po-  ,  ,         _. 

n        ,  tttiene  tx- 

tuit ,  eos  illaignorarc  qux  Chnftus  docuit  vlicMienis 
tuibas  &  ex  vulgo  inettiflimos,tamen  quod  pttaUUi 
nefciunt  fibi  edifleii  cupiunt.  Hunc  cando- 
rem  imitemur  ,  qui  dubio  procul  cumfin- 
gulari  ftudio  &:  amore  ventatis  ortus  eft. 
Malleut  enim  hebetes  &:  tardi  habcri,  quam 
in  prxftantiflimarum  rerum  ignorationeja- 
cere.  Mallent  difcrimen  mgenii  obtufi  fubi- 
re  ,  quam  mvfterii  hujus  mfcitiadiutius  la- 
borare  ;  mallent  fe  cxcos  profiteri  ut  ducem 
vix  conlequantur  ,  quamaciem  oftentando 
prxcipites  in  exitium  rucre :  denique  ftulti 
tien  non  recufant,  ut  fapientes  fiant. 

Chnftum  vero  tam  acriter  lllos  pcrftrin- 
xilTe  mirum  videri  poteft  ,  prxfertim  tam  Veii.  ic. 
officiofe  quxrentes.  Quodillos  pcrterrcfa-  cur  '■""<" 
e videatur ,  ne  dubu  deinccps  cum  , 

r  1        1  ,  .  ,- 1     -  n  '•""  tcriltr 

conlulendum  accederent.  Sed  Chnftus  non  »„/}„,„.,_, 
dubitabat  eos  repreheniione  dignos  pervel-  uti 
lere  ;  nihil  vciitus  ne  ob  tam  levera  caulam 
fcholara  fuamdefeieient ,  qui  ullo  veritatis 
ftudio  tenentux  ,  cum  dignos  intelligeret 
qui  fchola  cxcluderentur  tam  levi  de  caula 
fugam  arripientes ;  an  enim  virga  aut  feru- 
lafcholaexulabit  quidam  ,  quid  papiliones 
fcholx  non  difciplinam  ferenf:  Sed  hoc  loco 
appatet  difcipulos  exemplo  Chrifti  traditio- 
Xu  1  netn 


Verf.  17. 
t^uod  argn- 
Tnentoctbo- 
rum  in  ve- 
trem  inge- 
Jtorum   non 
eontami- 
nanttum 
tonfirntat: 


JW/l  pccca- 
tum  cibi 


554  H     A      R.      M 

nem  Iudaicam  abjeciiTe  ,  quam  ullis  folidis  j 
argumentis  perfuali  ,  &  ab  illo  crrore  depui- 
li.  Quod  noftris  hominibus  fxpc  ufuvenit. 
Vndc  videntur  difcipuli  nilnl  pro  [c  refpon- 
derc  potuifle  ,  adverfus  Plunfxorum  de  eis 
accufitiones. 

Servator  qtiod  dixit ,  argumento  fubje- 
fto  priorem  doclrinam  contirmat.  Ideo  fci- 
licet  non  contaminare  nos  cibos  qui  in  ven- 
trem  concidunt ,  indeque  in  feceflum  ege- 
runtur  ,  quia  quod  nos  reos  peccati  reddat 
in  fedcm  peccati  concidat  oportet.  Obus 
non  pervehitur  ad  fedem  peccati ,  ut  qui  in 
vcntrcm  tranfmittitur.  Item  quod  non  ma- 
net  in  hominc,  peccatum  non  eft;  peccatum 
enim  manet  tametli  adtiotranfeat,  ideo,&c. 
Quod  vero  in  feceflum  egeri  dicit ,  eo  dixit 
ut  Pharifxorurn  amentiam  omnibus  deri-i 
dendum  proponeret ,  qui  fanclitatem  cx  ll- 
Iis  quxrebant ,  qux  in  feceflum  excernuu- 
tur ;  &;  peccatum  in  difcrimine  eoru.m  con- 
ftituebant ,  qux  exitu  eadem  ellent :  ram 
enim  cibus  lotis  quam  illotis  manibus  efus, 
in  feceflum  excernebatur.  Hic  Pontificmm 
idolum  feudeafter  in  feceflum  ejec~tus  per- 
ftringatur. 

Sed  hic(7H<cr#/aliquis  ,  an  non  quis  pec- 
catum  contrahit  multi  potus  &  cibi  ingur- 


O     N     I     A 

i?^Weo,cibum&poturninjc£tum  cor-  ;»gwg!t*- 
pori  non  per  fe  nocere  :  nefibovem  cdat  tUne  con- 
&  dolium   vini  exhauriat  uno  paftu :  fed  fwfctfwJ 
nocet  immoderata  cibi  &  potionis  cupidi- 
tas  ,  qux  mtus  excorde  manat.  Nam  li  na- 
turx  neceffitas  aut  hilaritas  Dci  laudibus 
canendis  aptior   hoc  ferret ,  ut ,  &c.  non 
cquidcm  nos  reos  conftitucret :  fed  crapula 
qux  intus  eft  <Sc  ex  corde  manat,ea  demum, 
»c. 

Quamobrem  Chriftus  docet  qux  fit  fe-  Verf.  18, 
des  &  origo  peccati  &  fxditatis  :  Animttf  &c- 
fcilicet ,  qui  tanquam  cloaca  omnes  fxtores  rff 
peccatiexhalat:  lbi  eft  fentina  navis  noftrx,  ^"™»j- 
qux  totumcorpus  fxtidum  &putidum  red-  mM. 
dic  :hoc  fterquihnium  eft  ,  quo  omnes  for- 
des  comportantur  :  hxc  cavea  eft  nnmun- 
darum  avium.  Quamobrem  animum  repur- 
gcmus,  cxhauriamus,  expediamus :  fordibus 
purgatum  &  exhauftum  Euangelii  prxco- 
nio  &  fidc  Acior.  15.  illum  fupn  omnia  ob- 
fervemus ,  excubia  agamus  Proveb.  cap.  4. 
verf  7.  Deinde  animi  portam  obfervemus  , 
utiiminus  (quod  fien  ncquit)  111  hac  vita 
vitia  ex  animo  omnia  exturbemus  ,  atta- 
men  aditum  lllis  intercludamus  ,  ne  ore  le 
proripiant  adaliorum  perniciem.  Hinc  di- 
chur  perfeBin  apud  lacobum,o^x\  lingua  noft 
pcccaverit. 


M  A  T  T  H.  cap.  15.  a  verf.  11,  adig. 

2 1  Ef  egrejfns  illinc  lESVSfecefttinpartes  Tyri&  Sidonis. 

zz  Etecce,  mulier  Cbanan&a  afinibns  illis  egrejfa  clamitavit,  dicens ei;  Mifere- 
te  mci  Dotnine,  pli  David,  Filia  mea  niale  a  dczmonio  vexatur. 

zj  Ille  xero  nonrejpondit  ei  quicquam.  Tunc  accedentes  clifipuli  ejus  rogarunt 
cum,  dicentes ;  Dimitte  eatn :  nam  clamat  posl  nos. 

Z4-  Ipfe  rero  rejpondens  dixit;  Non  fum  mijfus  nifi  ad  oves  perditas  domus 
lifraelis. 

zr  Illa  atttem  venit  &  adorarit  eiun,  dicens ;  Domiue  fuccurre  mibi. 

2-6  Ipfe  vero  rejpondens  dixit;  Non  es~i  bonum  accipere panem  liberorum, &  obje- 
csre  catellis. 

27  Ipfi  atucm  dixit;  Etiam  Domine  ?  ctenim  catelli  vefcuntttr  micis  qtt£  cadunt 
e  menfi  domiiiorttmftiortiin. 

z  S  Tunc  rejpondens  IESVS,  dixit  ei ;  O  tnulier,  magna  cft  fdes  tua:  fat  tibi  ttt 
vis.  Etfanatafuitflia ejus ab eo momento. 

M  A  R  c.   cap.7.  averf.14,  adll. 

24  Ef  iltivc  furgens  abiit  in  confnia  Sjri  ac  Sidonis :  &  rngrejfus  domttm,  nemi- 
vem  volcbathocfcire :  fednonpotuitlatcre. 

zs  Qmtmenimdeeoaudiffet  inulier  f  cttjm  fHioU  habfbat  Jphitwnimpurum, 
Ttenit,  &acctditadpsiksejus : 

%6  (Ertts 


EvANGJLtCA.  <jaj 

26  (Er.tr  autemmulter  Grsca  ,  Sj/rophccr.iffagente)  &roganteum  ut  damo- 
tiittm  ejicerct  exfiliafu.t. 

27  IESVS  autem  dixit  ei ;  Sinepriusfuurari  liberos :  non  eft  enim  bonam  acci- 
perepauem  liberorum,  &  objtcere  catcllis. 

2 8  Ipfa  rero  rejpondit ,  &  dixtt  ci ;  Eiiam  Domine :  fcd  enim  catelli  edumfnb 
menfa  ex  mickpueroiuni. 

2g  Tttnc  dixit  ci ;  Propter  iftnm  fermoncm  abi ,  cxitt  dxmonitim  cxfdia  ttia. 
30   Ouum  autem  illa  abiiffet domumfuam ,  inrenit  fUmohium  exiiffe ,  &fliam 
proj  ectamfuper  leclttm. 


a  n  A  l  r  s  1  s. 

MATTH.CFfcftum  fuperftitiofx  oblcrvationis 
15  ,v.2i .  traditionum  a  ludxis,  comrnigratio 
Chr ilti  jd  loca  iplis  gcnubua  contexinina,  Tyro  vi- 
delicet  oc  Sydoni. 

MARc.y.i+.Subjeitum  loci  magisproprium  in- 
dicatur,  domusquxdamadquainferecepit  Icfus; 
quod  fuo  adiuncto  declaratur ,  nempe  voluntate 
folitudinem  quzrendi,  &  ad  tempus  vacationcm  a 
confortio  :  quod  fuo  diverfo  exornatur ,  nempe 
quod  non  potuit  latcre. 

MATTH.i5,ji.  Caula  aflignattiicur  laterenon 
poruit ,  dcdaratur  nempc  adventus  mulieris  ad 
cum  ;  qux  adjun&a  natione  dcfcribitur  &  fubjecto 
loco,  ncmpe  tin.bus  Tyti,  &c.  Poft  defct:bi'ur;  ab 
erfcfta  invocarione  Chrilti :  qus  ctiain  ad)Unfto 
clamoris  amphficatur ,  vel  potius  quia longius ab- 
efletut  illiclamandumfucrit,utex  Mrfiz$.  liquer: 
&  tum  invocatio  amplifkatur  adjunfta  animi  fub- 
miflione,  fe  indignam  ftatucnte  qux  appropinqua- 
rer; qux  invocatio  fua forma  prcponitur ,  Mi/trtre 
wri ,  Dmint ,  &  ctEcientecaula  ,  nenipcquod  fi- 
liola  ejus  dxmone  agirabatut :  quorumoinnium 
licut  cc  reliquorum  qux  in  Iioc  negocio  fequuntur 
etTeftum  cft ,  quod  res  lit  admiratione  &  animad- 
verlione  dignilTima.  . 

P'trf.zi.  Adjunftum  invocationis  Iiujus  eft  li- 
lentiuni  Chrifti :  lilcntiieffeftum  ,  Apoftolorum 
pro  ca  mediatioad  Chriftum  ;  caufa autem  effi - 
cicnseft ,  fcemuiz  importunitas:  rin:s  vero  ,  utab 
i  mportunis  ej  us  dainoribus  Iibeiati  quietiusage- 
renr. 

Vtrfz^.  Effeftum  niediationis  Difciputorum 
eft,  refponfum  Icfu  ,  non  videri  xquum  ur  ejus  ti- 
liara  fanet  abadjunfta  vocationc,  quia  miifus lit 
ad  perdiras  oves  Ifraelis. 

Vtrf.zs.  ErTeclumhujus  Clirifti  detreftarionis 
funt ,  quod  fbemina  propius  acceflit ,  ;.  qaod  ado- 
ravir,  ;.  quod  petiiionem  ireravir. 

Vtrf.zb.  Quorum  erJcctum  eft ,  Chrifti  refpon- 
fum  ,  non  videri  fanandam  ejus  filiam  ;quodcon- 
firoiatadadjunftaabfurditate ;  quamconfirmara 
ptoprrofubjee*o,  quod  hxc  miracula  in  folos  Iu- 
dxos  conferenda  nou  in  Genres  :  quod  relato con- 
firmatur,  q.iia  effenr  tilii  Dei :  qux  etiamratio 
amphticatur  ab  adveifa  conditione  Gentium, 
nempe  quod  clTcnt  infrarcanum.  Mjrcm  veton- 
)iam  rationem  ptoponir  ab  adjunfto  tempore.quia 
lfraelitx  omnes  prius  curandi  Sc  fanandi  eranr , 
quam  atiquid  in  Gentes  efler  erogandnm. 

rtrf.zi.  EfRamti  difti  Chiiiiiiefponfumfee- 


minx,  quo  probat  a  diverlis  Iiancpetitionem  non 
denegandam ,  quamvis  ipfa  lit  canis  &  fili.i  caiula; 
quodconfirmarabadjunfto  canium,  deciduas  ini- 
casfub  menfalingentium  :  quod  idco  dixir.quia 
Ilraelitxtiliilunc  Dci  liberalitatem  tanquammi- 
cas  &  nullius  ptctii  ncgligebant. 

ftrf.is.  Hujus  tam  immotx  in  fcemina  fidei 
adjunftum  prxmium  proponitur ,  I.  laus  &  prx- 
conium  quod  Chriftus  illi  rribuit ;  dcinde petitio- 
nis  conceflio,  cujus  effeftuin  eft  filixcuiatio;  qux 
ampliticatur  adjunfto  momcnto  quo  Chnftus  hoc 
dixit- 

METAPHR.ASIS. 

IEftis  autem  fasiidio  correpttts  fiiperftitionis  MATT>'. 
ludtortim  ,  m.ixime  vero  P hartfiorum  &  IS,2r* 
Scrtbarum  ,  '&*o}p>im.elx  depereuntium  :  ad 
extimas  GaliUt  partes ,  Tjrot^  Sydonicon- 
terminas.commigravit:  ubt domnm  quandam  Marc.7, 
ingreffus ,  &  colligendi  fui ,  &  animitm  re-  2+I 
creandi  conjilto  ,  latere  ad  tempus  qttatenus 
homovolens,  qua  Deut  qui  altter  ccnftituerat, 
latere  n.npotutt.  Nam  (rem  miram  &  fnm-  Matt». 
ma  animadverfione  dignam  dicittriu  fum)  '5'2" 
foemtna  Gr&ea  feu  Gentilis,  tf  qiit  ex  Gente 
Canan&a,  qtia  nihil poptilo  Dei  magis  exofum 
efl ,  pairia  Syrophocnijfa ,  ex  iUts  finibm  t- 
greffa ,  cum  jam  proculfus  indignitatu  con- 
fctentia  a  Chrifto  diffita  effet ,  vocem  extnlit, 
dicens  ;  Domine,  fireta  qnod  ex  Davidts  ftnfe 
profeminatus  ,    vertu  homo  carne  nebifcum 
communicaveris,  te  oro  miferere  mei  ,  (3  nteis 
fiUtqiie peccatis  expiatis,  nobis  miferis  opitula- 
re  ,  nam  filia  tetriim  in  modum  a  D&mone 
vexatnr.  Tantum  an{er/>  abfmt  nt  petitioni       j.-. 
e/us  lefiu  annnerit ,  ut  ne  verbum  qiiidem 
unicum  rejponderit ;  quamobrem  cum  clamare 
non  deftiterit ,  difctpuli  qua  miferatione ,  qua 
toedto  clamorts  comotilefnm  orabant .dicentes; 
conceffapetttione,  qutfumus,  ittam  amandato, 
ne  fius  clamoribus  nobis  molesla  ejfe  pergat. 
Shiibtu  Iefus  ;  nonfum  ego  a  Patre  adfanita-       s± 
tem  corporis  cenferendam,  qua  ar.ima  curatio 
adumbratur ,  miffus  (quoad  ind  v  dtiam  per- 
fonam  meam  attinet)  nifi  ad  ifaeUtas,  qtii 
tanquamovesad gregem.admeam  Ecclefiaw 
Xxx  3  aggrc- 


i,- 


26. 


Masc.7, 

27. 

Matth. 
1S,Z7. 


T3<S"  Harmonia 

aggregandifttnt.  Tumilla;  mcumque  fexws  mus  eum  dum  inveniri  pofllc ,  nedifcedens 
infirmitatecumtimidiortiim  verecundior.fi-  fe  ita  eripiac ,  ut  vel  rruxime  cupidi  illum 
det  tamen  conslantia  &fiducia,  propius  acce-  non  inveniamus ,  cum  Deus  nobis  pa:nicen- 
dens,  &fubmiffiffime  ad  Chriftipedes  fead-    tiaui  netracurus  fic. 

volvens,  dictt;  Domme.fuccurre,  qu&fo,  mihi.        Finis  commigrationis  collicitur  ex  Mar-  <<h<"  *A 
Citi  leftvs  ;  nonpar  csi  me  miraculum  famta-    C0:  qui  cura  dicat  Chnftum  latere  voluifle  "rf"<> fi> 
tts  ,  quo  tanquampane  reficiuntur ,  &  m  vita    &  clara  aljos  domum  ingredi ,  non  obfcure  re1Mem: 
confervantur  filti ,  tecum  &  filiola  tua  {qus.  \  Chriftum  colligendi  &  reficiendi  fui ,  &  in- 
propterincircumcif.onem  non  mcommode  cum  j  dignationem  ex  Pharifsorum  perverfitate 
canibtts  cenfends.  eslis~)  communicare.  Saltem    deponendi  caufa  fecefllfle  colligitur.  Quod 
expecfandum  tibi  esi  ,  quoad  filii  faturentur.  I  etiam  confirmare  videtur  locus  quo  fe  fub- 
Agnofco ,  Domme  ,  verum  effe  quod  dicis ,  nos    duxit  ,  extimus  fcilicet  cocius  Reipublica: 
canum  cenfu  habendas :  quod  tamen  non im-    Ifraelis  ,  &  Gentibus  finitimus  ,  ad  quem 
pedit ,  qm  minus  mihi  &  filU  medicam  ma-  |  Chriftum  conceflurum  minimafuberatfuf- 
num  porngas.  Jpfi etenim catelii micas  a  fi-  |  picio.  Ex  quo  quamgrave  &acerbum,quam  1«°  »>«&*■ 
liorum  menfa ,  nonnulla  eorum  mcurta  mter-  I  faftidii  plenum  fuit  Iudaiorum  in  traditioni-  f"ftd,e>:<i* 
dum  decidentes,  comednnt.Tum  lefws  rejpon-  .  bus  patrum  retinendis   tam  incenfum  ftu- '™    " 
dens,  dixit;  vifcerainme  ferventia  </<«'««  I  dium  apparet :  nec  enim  levide  caufa  Chri- ""* 
lontinere ncnvalens  ,  exclamo ,  O  mulierhu  \  ftus  fefoletremiiTionidare.VideioA.^.Chti- 


Marc.7, 
30. 


tam  prsclaris  fruciibut ,  non  a  ms  tantum 
qui  cordium  cognitor  fum  ,fedab  ommbus  non 
penitus  ocazeatis  fides  tua  eximia  comproba- 
tur,  quamobremfiat  tibiprout  ipfa  cupis :  im- 
de  filia  ejits  eodem  ipfi  momento  ,  quo  hoc  di- 
Bum  esi  ,  fanata  esi  .  Quapropter  domum 
abiens,  d&monem  ejecium  offendit  :Jed  ita  ta- 
men  ut  folito  quietior  ,(j<  ab  agitatione  libera, 
nondiim  tamenfatts  confirmata ,  lecio  decum- 
beret^. 

P  R  A  X  I  S. 


ftum  vero  veruxn  hominera  harum  traditio- 
num  fstore  ita  otFenfum  fuifle,ut  eum  ferre 
nequiret,mirum  videri  non  debet,cumipfe- 
met  Deus  apud  Efaiam  cap.i.  queratur,  cul- 
tum  externum  fejuniftum  a  fpiritu,  libi  abo- 
minabilem  ;  luffitum ,  deteftabilem  ;  fefti- 
vitates,  oneri  fuifTe ;  foleinnes  cartus ,  non 
ferendos.  Hic  humanitus  de  Chrifto  Deo 
didla,  in  eodem  homine  vere  implentur;eo- 
que  magis,  quo  non  tantum  hic  cultus  fpiri- 
tualis  non  fuit ,  fed  etiam  fithtius.  Perinde 

Cenim  eft,  ac  fi  ludarus  olira  canem  aut  fuem 
Hnfius  fe  fubducens  adhnes  Tyri  &  Deo  facr;ficaiTet.  Chriftus  emm  non  nifi 
Sidonis,a  fcemina  Canaua;a  falutem  fi- 


Verdi. 

Chrlfti 
ccmmigra- 
tic  ex  lu- 

lt.t-y.urn 

ftrverfita- 
te  injiitn- 
'«, 


\lx  expetcnteexoratur. 

t~  Commigratio  in  partes  Sido- 
Cujaspar-j     nis,  &c. 
/«fuut,      "j   Exoracio  pecitionis   mulieris 

V.  Cananxa;. 
In  commigrationej  Caufaefficiens. 
obfervacur,  \  Finalis. 
Ec  quidem  priorem  quod  atcinec  ,  appa- 
rec  inde  nacam  efle  ,  quod  eum  cajderec  per. 
veriicatis  Iuda:orum,maxime  Phariftorura, 
qui  illi  naufeam  quodammodofuis  traditio- 
uibus  &  ceremoniolis  commentifque  hu- 
mauis  movebant,  qux  ejusanima  abhorret. 
Hoc  igicur  carnum  commoveri ,  &  fterqui- 
linium  hoc  naribus  ejus  veluti  appom  &:  ob- 
rrudiinique  fert.  Invenca  enim  hominum, 
prarfertim  cum  pra;ceptis  Dei  anteponun- 
cur  ,  non  fecus  ac  ftercora  repucantur.  Ca- 
veamus  igitur  ne  Chnttum  ftudio  figmen- 
torum  &c.  perinde  enira  eft  ac  (i  ftercora 
fuain  Chrifti  faciem  jaccarenc.Deindeeciam 
tencndum  eit  quod  Efa.  <;,',. &c,  uc  quaxc- 


propriis  legibus&;  a  le  lacis  impcrare  vult. 
Vccunque  euim  Refpublica:  magis  falucares 
Ieges  fanciunc ,  cum  multorum  fententiis 
tanquam  fymbolis  collatis  leges  feruntur; 
quam  cum  unius  nutu  &  diclo  lingula  con- 
fticuuncur;Camen  Chriftus  hociibi  fuo  jure 
vendicac,  uc  folus  jura  condac.  Quod  aucem 
dicitur  Marc.  7.  Chriftum  voluifle  latere 
cum  Dei  voluntas  non  eflet  ut  lateret,docec 
duplicem  in  Chrifto  voluntatem:  quarum 
una  bene  vulc ,  quod altera  jufte  &  fapienter 
nolit.  Quod  verodicicur  eum  non  pocuiflc 
lacere  ,  eo  lignificatur  illum  iisrationisla- 
terenori  potuifle,  quas  tumadhibuit  ,  quod 
non  potuerit. 

Secputuv pars al- f"  Hinc  ,  fides    in  peCen- 
tera  de  exoracoj      do. 
Chrifto  &;c.  ubi1)  Iftinc ,  Chrifti  in  conce- 
conlideratur,        L    dendo  tittgta/tut. 

Ec  quidem  in  petitione  fideli ,  conlide- Vcr'-21- 
ratur.  primum  fub;eclura,quod  nocatur  fuif-  ^"""f 
fefoemina.  In  cujusfexus  infirmitate  ,  fidei 


robur  comraxnd.u  ur 


Cum  enim  fexus  ille 
imbccil- 


m:A, 


ftJtftttim 
tjHttllitn- 
ttlnj 


CfHX  Attvo- 
lutiont  ttd 
Chrijli  fe- 
dts  dtciA- 


E     V     A      N      C 

imbccillior  &  verecundior  fit,  fidci  firmita- 
tem&:fiduciamucramq;hanc  labem(fcilicet 
imbccihtatcm  &:  verccuiidiam  fxmmcam) 
prxftitilFe  ,  laudenon  carct.  Quodfexum 
admoncat  ut  libi  dc  plemore  mcnfura  fidei 
maturc  profpiciat.qua  mfirmitatis  lux  ratio- 
nem  a  multis  difficultatibus ,  qux  fcxum  il- 
lumcomitantur,  vindicet. 

Scd  quod  Grxca  eflct,  Chananxa,  Syro- 
phoemfla  ,  id  ridem  magis  illuftravit.  ln  eo 
emm  declaratur  non  tantum  ex  lis  fuifle 
qux  a  Republica  Ifraclis  cxulabant  ,  fcd  in- 
ter  illas  qux  Dco  &:  Ecdelix  exofx  maxime 
eflent.  Erat  cnim  oriunda  ex  gente  qux 
maxime  cxofa  fuit  Dco  3c  Ecclelix ,  &  qux 
radicitus  lege  Dei  evellendafuit.  Non  fccus 
quamli  quis  caftam  mitronamin  lupana- 
ri,  aut  uvarum  botrum  in  deferto  inveniret. 
Quam  igitur  pudenduin  erit  nos  in  Ecclc- 
fia  Dci  altos  &  enutritos ,  aut  fide  vacarc, 
aut  ia  ridc  vacillare  r  quam  turpe ,  officii 
Chrifti  nefcios  effe  l  Hoc  pudefaciat  mcri- 
to  Iudxos  eorumque  proeeres  &:  doclores, 
quiChriftumfpreverunt  abalienigenaagni- 
tum.  Omninoquc  hxc  hiftoria  ideo  priori 
lucceflit,  ut  doceatur  Deum  fe  rcmotillimis 
quibufquc  communicare  velle,  potius  quam 
tantam  a  fuo  populo  contumeliam  paterc- 
tur.  Ab  animi  lubmillione  fidcs  commen- 
datur  ,  quod  procul  Ifans  clamat  mdignita 
tis  fux  confcia.  Sicut  ex  elatione  vocis  li- 
quet;  ut  poftliquidiusex  v  zj.  Vide  Lnc.iS. 
exemplum  publicani. 

Adjuuftum  quod  ejus  fidem  commen- 
det ,  eft  quod  ad  Chrifti  pedes  fe  advolvens, 
coram  illo  procidit ,  non  tantum  fubmiflb 
corporis  geftu  Chriftum  veneran; ,  fedad 
pedesejus  procidens ,  declarans  fevelqux 
ad  pedcsejusadvolvatunndignamjudicare: 
ranquam  abjeftius  aliquid  in  Chrifto  am- 
plexatura ,  liquidemaliquid  infra  pedes  cjus 
fuiflet.  Vnde  verilimile  eft  uon  ut  Prophe- 
tam  ut  plerique  Iudxi ,  fed  ut  Dei  Filium 
agnovifle.  Quod  cum  illa  non  dubitavit  U- 
cere  cum  jam  lnfirmiratibus  noftris  lmpedi- 
tus  eflet ,  cum  paupertate  preflus ,  cum  ab 
omnibus  pxne,  etiam  fuis  repudiarctur;  nos 
iliudnonfacere  cuminfirmitates  exuit.glo- 
nam  jnduit ,  a  plerifque  nationibus ,  atque 
adeoab  univerli  mundi  nationibus  agnitus 
fuerit.quantamcondemnationem  promere- 
tur:  Atqui  fi  nos  gloriofa  Chrifti  prxfentia 
tantumafBceret;  quantum  abjcfta  Chrifti 
conditioiftam  mulierculam  ,  quin  corpore 
fitnul  &  animoproiiiprocumbcremusjdubi- 


E     L     I     c     A.  537 

tandum  non  eflet.  Pontificii  cx  confifta  & 
imaginaria  C.hnfti  prxfentis  in  facramcn- 
to  opinione  ,  quam  fe  ftudiofe  omnibus 
corporis  geftibus ,  gemculatione  ,  nunuum 
adcxlumcxpanlione  ,  pectorum  percuflio- 
nc  ,  oculorum  clcvatione  componunt:  Nos 
qui  vcram  Dci  prxfentiam  crcdimus  &  con- 
fitcmur  ,  quomodo  tamfrigidi,  vcl  gelidiy 
potius  fumus": 

Iam  accedamus  ad  petitionem  :  qua  quod  &"W~ 
Chriftumfilium  Davidis  appellat  ,  rurlus  fi-  '"'-!"" 
dei  fu.c  prxftantiam  a  lubjecto  declarat : 
quod  illum  veruni  Mefliam  elie  proriteba- 
:  tur ,  qucm  Prophctx  &:  lex  humano  generi 
rcdimcndo  mittcndum  prxnunciant.  \'nde 
I  etiam  fiduciam  fumlit ,  tam  libcrc  &  auda- 
■  fter  illum  accedcndi :  ut  qux  fciret,non  tau- 
tum  Iudxorum,fed  &:  Gcntium  Servatorem 
fore,  quod  non  ex  Davide  tantum,fed  ctiam 
ex  Adamooriundus  cflet.lkut  etiam  Lucas 
ejus  onginem  ad  Adamum  refert ;  nec  Iu- 
dxorum  rantum,  fed  &  Gentilium  naturam 
aflumpferat.  Hinc  igitur&  nos  non  minus 
riducixad  Deum  precandum  accipiamus, 
quam  ri  ex  ipfa  ftirpe  Abrahxonundieire- 
mus. 

Quod  petit  utfui-  mifereatur  Chriftus,  "'■"" "»- 
agnofcit  luum  pcccatum  in  rilix  cx  dxmone-''^"0'" 

•       ■  .,,         ,  r  ,,  Mcc.tto- 

agitationc.  Vide  viduam  Sarept.  r  Reg.  17,  r 
18.  Siigitur  nos  Dcus  in  uxore,Iibcris,bonis 
Scc.  appetat ,  illa  nos  plaga  ad  peccati  noftri 
agnitionem  ,  pxmtentiam  ,  &  deprecatio- 
nem  peccati  deducat  :  Deus  enim  injurias 
patrum  in  filios  ulcifci  poteft  :  iScxnapud 
Deum  ex  peccato  contracto ,  non  tautum 
ipfequi  peccat  fedquxhabet  omnia  obno- 
xia  funt:  ut  cum  quis  alteri  obligacur  ftatuto 
Mercatorum,  &c. 

Sequitur  Chrifti  aiiyiefttitiD  concedendis  Verf^  ->• 
poftularionibus.  Vbi  primum  obfcrvandum  c ""?'"* 
eft ,  Chriftum  veluti furdum  agerc ,  &:  per-  fiaM"tt* 
inde  fe  gcrere  ac  li  non  audiret.perinde  ac  iifijentium, 
illam  contemtui  habcret :  tanquam  libi  ni- 
hil  curx  eflet,  de  afrliifa  filix  fux  conditio- 
ne.Hxc  igitur  acerba  &  vehemens  tentatio, 
de  qua  pii  fxpius  apud  Deum  qucruntur  in 
P/«/.tanquamDeusauremobturaret,obver- 
terettergum  ,  fe  m  locum  occultum  ubiin- 
veniri  nequit  recipcret,  &:  Ier.  Lamcnt.i  ,f. 
tabulatum  (a  loft  fcaffhldoreftnge)  libi  fub- 
fterneret.  Adverfus  hanc  tentationem  hoc 
exemplomunimunubitametli  fumma  Chri- 
fti  ad  opitulandum  voluntas  extitit  ,  tamen 
furdum  egit. 

Poft  fequitur  alia  gravior  tentatio  :  fcili-  Ve"-  ** 

CCt,quod 


quorl  mi- 
mfterium 

ejut  dll 

Genlet  non 
fertineat, 


Vcrf.25. 
tjtto  t.tmen 
illii  non  tte- 
ftititfed 
petitionem 
nerarit; 


cjttovnodo 
dccfecerit 
Clirlfto  a- 
m.vidante\ 


558  H     A      R      M 

cet ,  quod  cum  Chrifto  ejus  nomine  a  difci- 
puiis  iplis  fupplicaretur  ,  non  tamenahquid 
eorum  interventu  accepit  ,  fed  ncgat  ejus 
minifterium  (perfonalefcilicct)  ad  Gentes 
pertinere  ,  &  ludxis  nuncupatum&dcvo- 
tum  efle. 

Fcemina  durlus  &  afperius  a  Chrifto  Do- 
mino  accepta,  &  refponfo  ad  difcipulos.tan- 
quam  ex  cenfu  &  albo  ovium  ad  Chrtfti  cu- 
ram  fpedantium  expun&a  ,  non  modo  mdi- 
onabunda  Chrifto  tergum  non  obvertit, 
fedetiamnumpropiusaccedit,  &.  fe  coram 
co  inclinat :  propulfa  &  veluti  manu  amota, 
incepto  ltineri  inliftit  ,  oppolitos  aggeres  & 
obftacula  ,  tanquam  caprea  fidei  pernicitate 
&  agihtate  tranlilit ,  &  faltu  fuperatmon- 
tem  altifllmum  fibi  &  Chnftointermillum ; 
&  aditum  ad  illum  intercludentem  fidei  vel- 
utialistranfvolat.  Quod  nobis  imitandum 
eft ;  ut  quo  magis  a  Chnfti  prxfentia  vel 
confcientix  proprix  accufatione  ,  vel  fen- 
fu  miferiarum  &  calamitatum  ,  nos  aut 
miniftrorum  Defgravioribus  denunciatio- 
nibus  ex  peccatis  urgentium  arcemur ,  co 
vehementius  elaboremus^  ut  illum  quam 
proxime  accedamus ,  &  fugientem  veluti  fe- 
quamur.  Qup  magis-Deusaurem  obturare 
videtur,  eo  altius  vocem  noftram  attollere 
&  corroborare;  quo  firmius  oftium  adverius 
nos  obfirmat  obfcratque ,  eo  fortius  &  con- 
tente  magis  fores  pulfare  .  Tametli  enim 
hoc  apud  homines  inurbanum  &  incivile  eft, 
ut  pergas  pulfare  cum  ad  tertiam  &  quartam 
pulfationem  nemo  prodierit  ad  apenendum, 
tamen  Deogratumeft.  Ha;c  eit  fancta  au- 
dacia  &  inverecundu  cujus  nos  nequicquam 
pudeat.  Importunitas  minime  autDeogra- 
vis ,  aut  nobis  intempeftiva.  Imitemurque 
amicum  illum  Lttc.ii.  Sc  vidux  importuni- 
tatem  Lnc.  18.  S;  Iacobum  GV».5i,i6.  Hic 
inferatur  quod  de  adoratioue  Chiifti  prius 
obfervatumeft. 

Sed  qturitw ,  quomodo  quis  Chriftum 
accedat ,  eo  nos  amandante  ,  &  veluti  manu 
fuapropellente;  Cum  enim  nonnili  promif- 
liadminiculo  ad  eum  accedere  concedatur, 
tum  contra  promiflum  Sc  verbum  hoc  face- 
re  alienum  prorlus  cenfetur. 

Refpondeo ,  fceminam  innixam  promiflo 
Prophetarum  ,  hanc  petitionem  inftituifle  ;  | 
Chrifti  vero  verba  tametli  in  fpeciempu- 
gn.ue  vidcbar.tur ,  tamennon  pugnabant. 
Nam  tametli  legatio  ejus  perfonalis  ad  lu- 
dxos  fpectabat  ,  tamen  non  lta  erat  alligata 
ludxis  &  aifiita,  ut  Gentibus  prxfertimac- 


O     N     I      A 

currentibus  &  fe  fponte  fiftentibus ,  eom- 
municari  non  potuetit .  Deinde  Iudxis 
izntf™  Sc  primo  loco  hxc  gratia  proponcba- 
tur,  poft  autem  lllis  hanc  gratiam  refpuen- 
tibus  ad  Gentes  transfetenda.  Sicut  igkur 
gradibus  quibufdamfe  prodebat  Iudxorum 
defe&io  a  Deo  ,  lic  etiara  non  difllmihbus 
progreflibus  co:pit  Chrifti  gratiapaulanm 
&  pedetentim  ,  &  certis  gradibus  ab  Iudaiis 
fubdudtaad  Gentes  commigrarc.  Cujus  ret 
typum  egregitim  vide  apud  Ezech.  9.  &  10. 
Quamobrem  m  Euangclii  hiftoriaSc  lona; 
videre  eft ,  Chriftum  quoties  extraneis  a  re- 
publica  Dei  gratiam  facit ,  ld  Iudxorum 
pervicacia  aut  mfidehtate  adactum  quodam- 
modofecifle.  Hinceftut  quod  vere  Chri- 
ftus  fuo  quodam  fenfu  diccre  potuit,  ob  eam 
caufam  proferret  ut  fides  foermnx  explorata 
omnibus  innotefceret.  Si  igitur  fpecies  ali- 
qua  xtUtofuaj;  nobis  in  Dei  promiflionibus 
apparet  ,  tamen  non  dubitemus  hujus  foemi- 
nxexemplo  lllud  mordicus  retmere  ,  quod 
nobis  fpem  divinx  erga  nos  gratix  facit ;  Sc 
contra  fpem  in  fpe  credere. 

GraviiTimamtentationemobjicit.ptobro  Ve"- l6- 
eam  afficiens ,  dum  illam  canem  ,  filiam  au-  7",f        '. 

11  11  u      1        ,-     tnft.tr  ctnu 

tem  catedam  appellans ;  eoque  abadverlis  ,,,,/, 
concludens  nihil  rihx  ejus  juris  eflc  in  mira-  cenjetm; 
cula,  quibus  pullis  malis,  commoda  vitx 
conditio  redditur  :  utpote  qux  ad  Iudxos 
tanquara  Deiliberos  pertinent.  Sicut  enim 
aheuum  eft  panem  hberis  fubducere  ,  quem 
ad  catellos  abjicias :  ita  &c.  Erat  autem  ca- 
nis  omnium  animalium  viliflimum,  Sc  ad  la- 
crificia  ineptifllmum  ;  ut  qui  rem  deteftan- 
dam  faceret ,  cum  eo  componeretur  qui  ca- 
nem  madtaret. 

Hoc  loco qu&ritur  quomodo  Chliftus  il-  quomorlo 
lam  canem,  hliam  aute  catellam  vocat,cum  «^amp. 
e  fide,qua  illam  imbutam  fuilfe  prxdare  no-  c'°"Jmm' 
verat ,  corda-purificantur  ;  Sc  ob  eam  ipfam  /u£,£jr$ 
caufam,  ejus  filia  non  catelli  fed  filix  Dei  lo- 
co  habcnda  fuit:  quandoquidem  liberi  cx  al- 
terutro  parcnte  fiddi  nati,profemine  fando 
reputantur. 

Reipondeo ,  Chriftum  hoc  loco  cxternam 
vocationem  refpexiile  ,  &  ut  purum  homi- 
nem  judicafle.  Quamobrem  cum  nec  ex 
genere  Abrahx  profeminata  eilet ,  nec  le 
externa  aliqua  profcflione  ad  Eccleliam  Dei 
ad)unxiflet,non  mirum  eft  li  Chriftusfecun- 
dum  humanitatem  hxc  fceminx  objicit;  ne- 
que  videtur  culpa  in  eo  caruifle  mulier , 
quodimbuta  vera  Dei  notitia,  illamfuaad 
Uraehs  pohteum  a°gregatione  non  eft  pro- 

fcira; 


VerC  17- 
fgcminiC 
fiAtutJ  •* 
Clirifto  al>- 


EvAKGILICA.  fjp 

fefla  ;  fortc  pudore  aut  exiftimatione  fua  adverfus  quos  cjus  vifceraincalefcunt  amo- 
prohibita.  Hinc  intclligitur  quamfuic  ma-  '  re.  Norunt  dmnx  irx  certiflimum  indi- 
jorum  noftrorum  pcrdita  &  horrenda  con-  >  cium  cflc ,  li  illis  malefacicntibus  applaudi- 
ditio  ,  quorum  latio  canibus  diflimilis  non  tur  ,  ab  iis  prxfcrtim  quorum  eft  depravatos 
cxtitit  i  Sam.  17-  David  Philiftxum  incir-  ■  eorum  &:  corruptos  morcs  reprchendcrc. 
cumcifum  urfx  aut  lconi  etiam  comparat,  Norunt  Chirurgum  mifericordem  putida  & 
Vide  lob.  30, 1.  cjuorum  portio  extra  urbem    putnda  vulucra,  &c. 

Icrofolymitanam  el\,-dpocii.  unde  &  lmpii ,       Notandum  porro  ,  qux  vis  fit  aflictionis  &  !n  «f- 
olim  ululaturi  dicuntur.  Quamobrem  dete-   piorum  ,  qux  fcilicet  cos  in  precandoafli-/"1'"'"4'" 
riorcfteorum  conditio  quam  canum  ,  qui   duoscV  importunos  reddit.  Atqueita  fidem  "j'"Im P"- 
hac  vita  fuam  miferam  conditioncm  termi-   cxcitat  &  expergeracit ,  ut  vel  ex  iplis  con. 
nant.  Vndc  quamamplumlit  Dei  erga  nos   vitiis  &  iplis  comminationibus  fpem  arri- 
in  Chrifto  beneticiumcognofcitur  ,  quoex   piat ;  &  vcluticibumcx  flamma  petat ;  & 
canibus  oves  &;  filii  Dci  cfficimur,  qui  ad  tanquam  ex  tilicc  aquam.  Sicut  enim  fame- 
menfam  Domini  adhibemur  ,  qui  olim  fub   lici,  vel  cx  ipfis  fpinis  baccasdcfumcnt  & 
menfa  famclici  eramus :  pcritun  omnesnili   dccerpent,  quibus  famemfedcnt ;  fic  fideles 
quodhinc  illinc  paucx  quxdam  micx  Iu-  I  preflifenfuafrlicTionum  &  judiciorum  Dci, 
dxis  cxcidebant,quas  pauci  quidam  cx  Gcn-  !  cx  minima  fyllaba  confolationem  captant. 
tibus  collioebant.  Quo  gravius  judicium  cos  manet ,  quibus 

Notandum  prxterca  panit  nomine  hoc  appotitx  fuaviflimx  &  delicatiflimx  Dci 
loco  intelligi  commoda  hujus  vitx,ut  in  Do-  promifliones ,  tanquam  exquititilTimx  cpu- 
minicaoratione.  Reftitutio  cnim  filixdx-  Ix  non  tamen  fapiunt.  Hic  micabat  tan- 
monio  divexatx  panis  appellatione  accipi-  tum  fcintillulaquxdam  gratix  divinx  po- 
mr.  tius  quam  fe  dcclaravit  ,  caque  multo  di- 

Fcemina  quam  Chriftus  fprcvifle  videri  vinx  maledicbonis  fumo  implicita ,  &  ta- 
potuit ,  quamper  fe&pcr  alios  Chnftum  ,  men  fide  experretu ,  tanquara  acie  aquili- 
ro<»antemrepudiavit,quam  deniqueprobris  |  namulierad  eam  animumadjecit.  Qmd  igi- 
tanquam  fla^ris  cxfam  repulit,non  fe  retro-  tur  nobis  fiet ,  quibus  fol  mifericordix  divi- 
aei  patitur  ;  fed  fidc  firma  perftat ;  &:  vel  ex  nx  in  amplilTimis  promiflionibus  veluti  me  - 
jplis  Chrifti  verbis ,  quibus  lllam  abigere  1  ridie  affulget ,  nifioblatamgratiamaccipia- 
velle  videbatur,fiduciam  arripit.  lob.  etiamfi ,  mus  ? 

occiderit  me  fperabo  in  eum.  Fatetur  igitur  fe  Reliquo  contextu  ,  exitus  tentationisfce-  Verf2g. 
origine  &  gente  fua  cancm  cfle  ,  &  fuam  fi-  1  lix  exponitur ;  ubi  &  foeminx  fides  fingulari  1**  *■*» 
Jiam  catellam ,  fed  a  pari  condudit ,  fe  non    prxconio  ornatur  ,  idque  in  magna  homi-  f"""'^ 


qiureifiJe 

rcprtlttn- 

fie.ttnen 

rcfttttn- 

iunty 


omnino  itaque  Dei  beneficiis  communican 
dis  midoneam  eflc  ,  quandoquidem  canibus 
micx  quxdam  menfadecidentes  eripiuntur. 
Quum  igitur  laudatiflime  &  abundantiflime 
a  Deo  mftrufta  menfa  ,  plerique  filiorum 
elTent  qui  ciborum  capti  faftidio  quodam 
pleraque  fub  menfa  abjiccrent ,  non  videri 
alienum  (i  aliquid  in  fe  &  filiam  fuam  con- 
ferret  Chriftus.  Atque  quemadmodum  libe- 
ri  canibus  non  invident  micas  ,  ita  nullam 
caufam  efle  cur  Iudxi  hac  ejus  petitione 
ofFcndcrentur. 

Hinc  perfpicitur,fide  &  charitate  flagran- 
tes  non  efle  delicatos  auditores,  ncc  minima 


num  corona  ,  &  poftulatum  pro  jpfius  fce-  ' 
minx  voto  conceditur.  Perftans  itaque  & 
perfeverans  inoratione,  quod  vult  obtine- 
bit ;  &  fxpius  pulfanti ,  tandem  omnes  fores 
&  valvx  patentiflimx  recludentur ;  arcx  re- 
ferabuntur  ;  manus  qux  in  pugnum  contra- 
ftaerat,  in  palmam  expandetur  &  explica- 
bitur.  Et  quemadmodum  Iofephus  xgrefe 
potuit  a  declaranda  fua  in  fratres  charitate 
continere,  fic  etiamChriftus;undetanquam 
non  diutius  fuum  affetlum  inhibere  po- 
tens  ,  crumpit ;  6  mulier,  &c.  Cumque  duo- 
bus  modis  fceminam  damno  afFeciflevideri 
poflit  ;  partim  quod  petitionem  repudiavit; 


leviflimaque  reprehenlione  reliluc  ;  imo  ve-  I  partim  quod  illam  probris  confixit ,  contra- 
ro  acerrimas  &  afpcrrimas  vituperationes ,  nis  remcdiis  utriquemalo  medeturjfcilicct, 
xauo  animo  pati.  Sciunt  cnim  divini  in  fe  I  laudc  &  petitionis  conccflione  ,  qux  ilico 
amoris  indicium  efle  quamdiu  illos  alloqui-  executioni  mandatur.  Qux  cnim  a  diabolo 
tur  ,  tametii  hoc  fermone  fiat  admodum  in- 1  agitari  &  divcxari  folita  eft  quieta  jacct;  af- 
grato.  Et  Chriftum  ut  olim  Iofephum  duris  flicla  tamen  ut  vidctur,  nec  dum  fatis  cx  fu- 
verbis  eos  excipere  quos  charos  habet ,  &  1  perioreagitatione  &  metuconfirmata  ,  aut 

Y  y  y  (quod 


540 


H      A 


(quod  alias   fieri  vidimus)    quia   diabolus 
extremo  cum  illa  luctu  &  connictatione,  ty- 


rannidem  &  furorem  fuum  effudiflet  plus 
folito. 


M  A  t  t  H.  cap.  15.  axer[.i$,  ad 31. 

29  Et  digreJfitsillincIESVS vemtjttxtamare  Galtka  :  &  quum afcendiffet in 
montem,  fedtt  illic. 

3  0  Tunc  adttt  emn  ttirba  multa ;  habens  fecttm  cltudos,  c&cos,  mtttos,  mancos,& 
aiws  multos :  &  abjecerunt  eos  adpedes  IESV:  &fanavit  eos : 

3 1  Adco  ut  tttrba  miratafit,  qunm  videret  mtttos  loqttcntes,  mancosfvws,  clau- 
dos  ambuUntes,  cuos  yidentes :  &  glorifcarunt  Deum  Iifraelis. 

M  A  R.  c.  c*p.  7.  a  verf.  51,  adfinem  Capit. 

3 1  Tttttc  regreffus  efmibtts  Tyri  ac  Sidonis  venit  ad  mare  GalilM,  per  mediosfi- 
nesDecapolis. 

32  Etofferunteifttrdumdifficulterloqiientem:  &  precantur  ettm  ttt  imponat 
ei  manum. 

33  Ipfe  vero  qaiim  abduxijfetcttm  i  turbaprivatim,  mifitdigitosfuosin  auricu- 
las  ejtts :  &  quumjpttijfet,  tettgit  linguam  ejus. 

34-  Et  quumfujpexijfet in  coclum ,  ingemuit ,  dixitqtte  ei ;  Epbpbatba ,  qttod  es7, 
Adaperitor. 

3 s  Etjiatim  adaperufutit  ejus  attres :  &folutum  esl  vincttlum  lingua  ipfuts ,  & 
loqueb.ititr  rciie. 

3  6  Etimerdixit eis  ne cui  dicerent:fed  quantttmcunque  ipfe cis  intcrdixijfet,mttl- 
to  magis  lioc  pr&dicabant. 

37  Etfupra  modumpercellebantttr,  dicentes;  Eene  omniafecit:  facitut  & furdi 
attdiant,  &  muti  loquantur. 


A  n  a  l  r  s  1  s. 

MATTH.15.19.  ^JArratquafdam  curationesquas 
Marc.7,jK3I.  lefus  adhibuit :  quas  dcfcnbit 
ab  adjunfto  tempore ,  cum  a  finibus  Tyri  digreQus 
iic :  &  fubje&olocogeneraliori,  circamare  Gali- 
lxx,  pcr  medium  Decapolis  iter  faciens,  magis 
proprio ,  in  montequodam. 

Matth. 15,30.  Narrat  fanationis  occafionem, 
quod  plerique  fuos  infinnos  afferebant ;  dcinde 
quod  eofdem ad pedes  ejus  projiciebant.  Deinde 
fubjeftum  fanationis  dedarat ,  cujus  varias  fpecies 
enumerat.  Quorum  omnium  effeftum  eft,  quod 
Iefus  illos  fanavit. 

Verf.ii.  Cujuscurationiseffeftumeft,"ptimum 
tutbx  totius  admiratio  ,  deinde  Dei  glotificatio; 
qui  Deus  proptio  fubjefto  Ifraelis  defcnbitur:  cu- 
ratio  potro  amplificatui.oppofitis  privantium  fuis 
propriishabitaculis. 

Marc,7.51.  Defcribir  ex  tota  multitudinein- 
firmorum  unius  fpeciatim  &  explicate  magis cuta- 
tionem  :  cujus  fpecialisdefcriptioniscaufxviden- 
tut;  una  quod  is  duplici  infirmitate  laborabat, 
nempe  quod  auditu  ptivatusfermonem  impedi- 
tiorem  habuit:  altera caufa  eft  fpeciale  adjunftum, 
modi  quo  ufus  eft  in  fanando;  caula  autemfanatio- 


nis  etat,  quod  ejus  necefTarii  illum  ad  Iefum  addu- 
cebant,  8c  ut  manum  imponeret,  rogabant. 

Verf.13.  Adjunftumfanationisptoponit ,  infir- 
miaturba  fepofitionem  &  fectetionem;  deinde 
caufam  inftrumentalem  furditatis  curandx,  digito- 
rum  in  aures  injeftioneiu  ,  &  impeditx  lingux 
fputi  ad  linguam  admotionem. 

Verf.%1,.  Aliud  adjunftum  oculotum  ad  ccelum 
elationem ,  fufpirium  ex  fenfu calamitatis  infirmi: 
caufa  veto  efficiens  fanationiseft  ,  mandatumut 
apetiantut  aures  &  lingua  qux  prius  veluti  claula 
erant. 

Verf.is.  EfFeftum  hujus  mandati eft ,  quod  au- 
res  adapertx  funt,  lingua  foluta ;  qux  fuo  ad  junfto 
tempote  amplificatur,  nempe  e  vcftigio  poft  emif- 
lum  Chrifti  verbum. 

Verf.id.  Adjunftumcurationis  erat,  intermi- 
nationecuiquam  hocdicerent:  quod  fua  contradi- 
centia  declaratur,  &  amplificatur  comparatione 
majoris ,  nempe  quod  tanto  magis  evulgabant, 
quanto  magis  ne  hocfacerent  intetminatus  eft. 

Verf.  37.  Adjunftum  hujus  evulgationis  eft, 
ftupor  audientium ;  deinde aliud adjunftuirj,  prx- 
dicatio  laudis  Iefu ;  qux  fua  forma  defcribitur,  pri- 
mum  •fynr.Si,  deinde  el^ixai ,  quod  poftremum 
ampUficatui  oppofitione  ptivantium. 


META- 


»t. 


Marc.7, 


E     V      A      N      C      E     t     I 

METAPHRASIS. 

IE/w  »e  diuturniore  fua  inparttbus  Tyri  & 
Sydorits  mora  ludtos  exulceraret ,  inde  di- 
greffus  fer  medutm  regionis ,  qtts.  ex  decem  ci- 
vitatibtts  in  ea  fitis  Deeapolts  dicia,  iter  fa- 
ciens,  prope  mare  Galihs.  accejfit.ubt  m  mon- 
Matth.  te  auodam  quievit.  Ad  quem  aggregttt a  eff 
i  S ,  jo.  turba  admodum  numerofa  ,  qtts  adduclos  fe- 
cum  claudos ,  c&cos ,  mutos ,  mutihs  i$  alios 
plerofque  non  diffimdt  infirmitate  laborantes, 
eofdem  ad  pedes  Iefit  quam  humillime  ftfte- 
bant ,  ufque  eo  Chriiti  commiferationi  confi- 
dentes.ut  ne  petitionem  quidemfanitatis  apud 
Iefum  Mituerent.  &uos  omnes  Iefus  non 
pritts  vifos  qitam  curatos  d  fanos  fecit.  Gjup 
vifo  turba  mirari ,  comperto  quodmuti  loqite- 
bantitr  ,  mtttili  fanitati  reffttuti  fitnt,  claudi 
ambitlabant,  &  csci  vifitm  recipiebant :  unde 
Beum  poptdi  ab  lfraele  onginem  ducentis 
(prttertto  Chrifto.quem  cum  Patre  frSpiritu 
Sancio  in  unitate  Deitatis  adorare  debuerant) 
glorijicaritnt-s. 

Hosinfirmos  interlibet  certi  cujufdam  ube- 
riorem  ($  jpecialem  magis  narrationem  fcri- 
ptss  committere,  citm  proptcr  infirmitatis,  tum 
rationis  curandi  a  csteris  diverfitatem.  Ad- 
ducitnt igtur ex notis & necejfariis  (ttt vide- 
tur)  furdttm  quendam  ,  &  eundem  adeo  im- 
pediti  lingut ,  ut  effari,  &  inteliigenter  eloqiti 
non poffit ;  qui  Iefum  (fide  imbeciUi)  rogant, 
jj.        ut  impofita  1U1  manu  eum  fanaret.  &uemle- 
fus  acceptum ,  ty  a  turba  ob  eam  caufam  ab- 
ducittm,  ut  hoc  miraculitm  ad  tempus  celaret, 
ad  hunc  quifequitur  modumfariitati  reftituit: 
primum  in  aures  non  ttnitis  (quod  pctebant) 
fed  utriufque  manus  digitos  aliqitot  indidtt, 
hoc  figno  reclufam  qitodammodo  fore  qut  oc- 
clufa  erat  aud-.endi  facttltas;    dcmde  purijft- 
mum  fuum  jputttm  hngut  artertis  admovet, 
ttt  hoc  figno  tllas  veluti  rigentes  emoiliret.  PoH 
fublatis  m  coelum  octtlis,  unde  httc  plagajuslo 
Deijudicioimmiffa  venit.altumfufftrium  du- 
xit.Tandeiin  quo  uno  vis  &  virttts  fanationis 
confisiit)  Sjrofermone  dixit,  veledtxit  potius; 
Ephphatha ,  qitod  perinde  esi  ac  (i  diceres,  ad- 
aperitor  tu  auris  fimttl  ry>  lingua.  6}uo  dicio 
35 '      prottntu  aurtbus  apertis    audiendt  /acultas 
reddita  esi  ,  (j  lingut  vinculo foluto  ,  clare  fc/ 
j6-       articulate  tloquuf.is  csi .  Mandavit  autem 
cttm  cu-ato,  tttm  iUis  quieum  fanandttmftite- 
runt ,  ne  cuiquam  hoc  miracidum  evulgarent. 
Ilii  tamen  corrupte  &  depravats.  rationis  fut 
ducium  magis  fequentes  ,  quam  Chnfto  obfe- 
quentes  (ut  qui  putannt  Chrislum  modeslia 


Hx 


adduclum  hoc  modo  prtcepiffe)  tanto  mzjorc 
contentione  in  1U0  promttlgando  defudarunt, 
qttanto  Iefus  ne  hocfacerent interminatus  esl. 
Deitamen  potentia  fimul  tf  gratiaeffecium  37- 
esl ,  ut  inde  frucius  aliqnis  non  contemnendus 
extaret.  Nam  &  incredibtliter  attonttt  funt, 
ad  quos  hujus  rei  fama  pcrcrebuit ,  &>  egre- 
gitttn  Chrifto  teftimoritum  perhibuerunt ,  di- 
centcs  ;  Hic  omma  prtclare  fecit ,  nam  tf  fur- 
di  ttt  audirent ,  ey  muti  ut  loquerentur  effe- 
cit->. 

P   R  A  X  I  S. 

Mlracula  cdit  Chri-  f  Plcrifque  ^  ex 
ftusquibus  grati-^  Vtur- 

ficatuseft,  ^OmnibusJ  ba. 

Inmiraculis  in  certos  quofdam  afdicta:  Matth. 
conditionis  homincs  notandum  ;  primum,  '  5>j9>so. 

quodad  pedes  Chriftiprojcdi crant  qui  la-     '"''.'. 
i        i        *\        i  r  \       ir  „   7      >■    r¥m  cl'"- 

borabant.Quo  docemur,lubmiik  &  iuppli-  a„ /-„im,ffi 

citer  reprxfentandas  efle  &  liitendas  noftras  tl>Utit>. 

miferias.  Quod  fit,  profternendo  preces  no- 

ftras  cora  Chnfto,  cujus  prxfentia  in  Ecclc- 

iia:  conventu  non  minus  falutaris  eft  ,  quam 

olim  cum  corpore  pra:fentem  feexhibuit. 

Qui  cum  corporis  inrirmitates  tam  prompte 

fanabat ,  tametii  nullam  apud  illum  pctitio- 

neminftituerint,nedumanimxmorbos,qui- 

bus  fanandis  pncipua  quadam  ratione  infti- 

tutus  Medicus  eft  ,  perfanabit.  Ejus  enim 

Medicina  proprie  verfatur  in  pcccatis  tol- 

lendis  cV  medicandis.  Corpori  fanando  ope- 

ram  dedit ;  partim  ut  hoc  allectamento  ho- 

minesad  fui  notitiam  attraheret ;  partim  ut 

feanimorumMedicumefle  oblignaret;ut  fe 

denique  plenum  &  abfolutum  Servatoretn 

S;  animi  &  corporis  comprobarct. 

Chriftus  adductum  ad  fe  furdum  &fe-  Masc.7, 

mimutum  reftituens ,  ex  hominum  pravo  s;. 

&  inconiiderato  zelo  ip(i  per  amoris  fpe- 

cieminobfequentcm  ,  gloriam  fuam  elicit. 

Cujus  par-f  Surdi  &  femimuti  fanatio. 

tesfunt,      \  Varius  ruiraculi  fructus. 

lapriore   f  Hinc  calamitoli  ip(i. 

coniidc-^  Iftinc  Chriftus  calamitate 

rantur,     ^   eos  eximens. 

In  calamitolis  fidem  fuifle  ,  qua:eosad 

Chnftum  adduxit. 

In  calamitoiis,  fpeclatur  primum  furdus  Calimllo- 

cV:  femimutus,  tanquam  maxime  afrliclus,  &  /]"""  /"r" 

ductores  fuos  fua  calamitate  afper<rens :'  de     ■/;„,• 

quo  extra  controverliam  eft,  eum  in  ma^na  condititt 

miferia  verfatum  fuifle,  nec  quemquam  efle 

qui  illumnon  mifcrum  &infcljce  judicaric. 

Sedqui  miferiam  vere&periteaflignareno- 

Yyy  z  runt, 


541  Har.m    onia 

runt,  noniu  valde  multi  reperiuntur.Qua:-  tanquamin  capaciiTirno  hofpitio  ipfos  ho- 


renti  enun  cur  i(te  homo  mifer  habeatur, 
uno  fere  omnium  confenfu  relpondebitur 
ideo  miferum  efle,  quod  nec  alios  loquentes 
ipfe  audire  ,  nec  ipfum  loquentem  aln  intel- 
ligere  quiebant :  quodque  omnis  illi  cum 
alns  communicatio  &  commercium  perem- 
ptum  erat :  ut  inter  homines  agens,  non  fe- 
cus  quam  ii  in  fohtudine,  ab  omni  homiuum 


mines  mclufos  geriinus,eorum  etiam  cauks 
in  quocunque  genere  compleCtimur. 

Deinde  notandum  cft,  cominiferationem  cumeem- 
hanc  eflicacem  fuifle  ,  non  vanam  &  levi  m'f""'»- 
voto&optato  melioris  conditionis  defini- """'""" 
tam.  Plerique  enim  funt  qui  iibi  fe  mifera- 
tione  affici  perfuadent ,  cum  tamen  ne  digi- 
tum  quidem  ad  fublevandum  afdifti  mife- 


focietate  procul  remota,cum  lllo  aftum  iit, !  riam  admovent.Cujufmodi  ii  funt  de  quibus 
omnibus  pxne  vita:  folatiis  orbato.  Atqui  j  lacob.  i,iiJ.  qui  nudis  &  famelicis  alimenta 
rem  illius  expeudendo  facile  intelligatur|  &  veftesapprecantur,  cumtamen  nihilcon- 
multo  maximara  infelicitatem  hac  re  conti-  ferant :  quos  alibi ,  lingua  &  verbis  diligere 
neri :  fcilicet ,  quod  nec  Deum  cum  illolo- jconfirmat.  Vide  iTfep,j.  Huicergo  fuas 
quentem  audire  ,  nec  Deum  lpfe  al!oqui&  ;aures  prarbuerant  ut  remedium  ubi  peten- 
afFari  potuerit :  quodque  omms  Dei  faluta-  dum  eiTet  addifcerent :  os  etiam  pro  eo  qui 


ris  cumeo&  ejus  vicilfim  cum  Deo  com- 
municatio  adempta  eflet.  Si  enim  grave  eft 
hominum  focietate  privari  &  in  fohtudinem 
compingi ,  nedum  Dei  confortio. 
quxAictt  Difcamus  igiturinquo  potiirimum  fer- 
jtrmmii  monis  &  aurium  beneficmm  coniiftit  ;fcire, 
cr  Mtium  unac,ue  intelligere  ,  ne  millciimam  partem 
entj  cmm:  ve^  ufus  ijnguae  &  ailr;um  percipere  ,  niii, 
&c.  Et  miferrimos  efle  denique  ,  qui  eo  lo- 
corum  habitant ,  ubi  propter  mutum  mini- 
fterium  nec  Deumaudire  ,  nec  lllum  rite  & 
debitealloqui  norint.  Deinde  (quod  prius 
dicendum  fuit)  quaerenti  quid  maxime  in 
hoc  homine  lucluofum  iit ,  refpondebunt 
hoc  ipfum  quod  nec  audire  nec  eloqui  poilit . 
Quod  tamen  fecus  habet ,  cum  plus  iit  in 
hujus  mali  radice  quod  commiferatione  di- 
gnum  eft,  quam  in  lpfo  malo.nempe  in  pec- 
cato :  quo  Dominus  quodammodo  homini- 
bus  aures  amputans ,  &  linguam  pra?fcin- 
dens,  ignominia:  notamilhs  inurit.  Sicut 
paupertas  ii  honefta  lit  &  nullo  noftro  vitio 
contradta  ,  longe  minus  mali  habet ,  quam 
cum  iit  turpis,  &  negligentia,  aut  effiilione, 
aut  libidimbus  explendis  indufta.  Etcerte 
raiiko  prxftabilius  eft  linguse  &  aurium  bc- 
neficio  caruifle  ,  quam  illis  ad  res  illicitas 
abuti.aut  non  ad  Dei  laudem&proximorum 
ardificationcm  referre. 

in  ducenti- 
bui  ch.tri- 


pro  fe  loqui  nequivit.  Vide  Iob.  31. 

Qtiod  rogant  ut  manum  illi  imponat,^  ''"'" 
.1         ri    •  •     1        11  ■  tmbectUi% 

produnt  hdei  lmbecillitatem.qua:  major  ap- 

parebit  ii  cum  Syrophcenifla:  fide  compo- 

uatur. 

Chriftus  tametfi  eorum  fides  (it  infirma,  Verf.  35. 

prima  tamen  petitione  illis  annuit ,  qui  fce-  ^c- 

c  j      c  j  •   ■       cui  nthila— 

minam  hde  hrmiorem  ad  tertiam  petitio-  „ 

..       ,rl  .    .  ...  ...  r  mtnuijlA- 

nem  repuut.  Vbi  incredibuis  procuratio  &  lim  ^^ 
difpenfitio  divina  apparet ,  unumqucmque  nnit, 
prorationevirium  fuarum  traftans ;  &  tan- 
quam  peritus  agricola  iingulis  feminum  fpe- 
ciebus ,  aptilTimum  ad  illud  exterendum  & 
excutiendum  inftrumentum  adhibens  ;  nc 
exiftimemuseos  minus  a  Deodiligi,qui  du- 
rius  in  hac  vita  tractantur  ;  &  ne  queramur, 
aut  divinam  fapientiam  deiideremus,li  quan- 
do  lenius  cum  iis  agit  qui  gravius  ahquid 
commeriti  funt. 

Deinde  in  fanasione  notandum  eft,  Chri-  "^  tirtm 
ftumfe  ad  eoram  tenuitatem  accommoda-  '"""'<u"n 

r        c,    .  .        leaccam- 

re  ,  &  pro  meniura  hdei  eorum ,  potentiam  „„iml 
fuam  declarare.  Modo  etenim  in  nobis  ipiis  btbutbui 
artftati  &  conftricti  non  teneamur,  Deimu-  txttrnin, 
nificientiam  &  potentiam  abunde  &  cumu- 
Iate  experiemur.  ImmifTis  autem  digitisin 
aures,  iignificare  voluit  obtur3tas  facultates 
audiendi ,  perfbratas  iri :  fputo  vero  linguar 
admoto  rigentes  (cold.frozen,  hard.orftiffe 


In  ducentibus  charitas  obfervatur  ;  c\ux  \  thttt  vvillnotbovv)  Sc  contractas  loquendt 
commiferationem  peperit  qua  hujus  malo  :  arterias  &c.  emolliendas.  In  quo  notemus 


.1  no  m-  partjciparunt.  s;c  flenJurn  curn  flentibus:  [  eauiamfacramentorumin  Ecclelia,  fctlicer, 
&  charitate,  aliena:  miferii  induenda: :  nof-  ad  noftram  imbecillitatem.  Si  eaim  promif- 
que  ipfi  in  eorum  nosloco  fubftitueredebe-   (ionibus  (ine  hasiitatione  inniteremur  &c. 
mus.  Si  enim  unum  membrum  patitur,  om- 
nia  compatiuntur.  Tametli  enim  rei  alienx 
difficilis  cura  iit,&  arduum  iit  homiui  bonts 
omnibus  circumfluenti  dolorem  manimum 


Sed  hic  cavendum  nequid  noftro  arbitratui 
permittamus  ,  ut  Vontificii  fputum  ex  hoc 
loco  in  baptifmumintulerunt. 

Deinde  oculum  in  cilum  ,  unde  hoc  fla- 


admittere,  tamen  charicate  qua  iuanimo  igellummanavit,  fuftollensjingemuit ;  tan- 

quim 


EtANGILICA.  f4j 

quam  ipfe  fub  codem  onere  fuiflet.  Tanto-l       Res  erat  plena  admirafione  ,  videre  tan-MA"H. 
que  gravius  &  accrbius  ejus  malum  fcniit,  I  tam  &  tam  fubitam  mutationem.  Erare-"''1: 
quam  ipfcmct  afrliclus  ,  quanto  mclius  cau-   nim  divinum  opus  quod  nemo  non  ftupidus  •/,i""""'^ 
fam  hujuscalamitatiscxpendic.  admiretur.  Qux  tamctii  hodie  non  tiunt  ,rMH\t„,f} 

tiAittftr-      Dcnique  cum  iigno  vcrbum  conjungit, ,  tamen  lipaulifpcr  illis  expendendis  immo- 
4».  fine  quo  ha:c  omnia  ridicula  futura  cflcnt;   ramur ,  facilc  in  eandcm  cum  illis  admira- 

contra  Papijlarum  mutas  ccrcmonias  &  Cj.-  tioncm  atcollcmur.  Quin  ctiam  majora  his 
cramenta.  I  quotidie  videmus  ,    cum  mente  occa;cati 

Sequitur  pars  altera.  In  qua  quod  rem  ta-   Euangelii  luce  colluftrantur,  &c. 
i  vult,  vide  fupra.  Scd  ahus  cft  ctiam  fruclus  piorum  ma-Ci""Z)" 

Quod  etiam  mandatum   Chrifti  fpeciejgis  proprius  ,  fcilicet ,  quod  indeDeilan»*'"*^**''* 

dandi  argumentum  fumcbant ,  alioqui  ad- 
miratioin  fumum  cvadit  ,  nili  laudum  di- 
vinarum  pra:dicatione  concludatur.  Ita  e- 
nim  gefta  funt ,  utpmni  noftra  laudc  fupc- 
riora  lint.Pcr  igitur  ingratos  nos  efle  opot- 
tet ,  niiialiquid  in  opcris  diviniexornatio- 
ne  laboremus,  cum  vcl  homines  aliquid  lau- 
dcdignum  crficientcs,  inornatos  cflc  non 
patimur. 


V«f.  3«. 


amoris  erga  Chriftum  ScDcum  violarunt, 
vide  ctiamfupra. 
C  Quod  autcm  exitus  viol.iciChrifli  man- 

dati  Dei  glorir  casdit,  id  illorum  tcmcricati 
non  dcbecur,  fcd  mcicdibili  Dei  potcntia:  & 
mifericordix  ,  quod  mala  ad  fuam  gloriam 
convertit. 
Fructus  horum  mira-  r  Admiratio. 


-f 

culorum  duplex  eft,   \  Glonhcatio  Dei. 

M  A  r  c.  cap.  8,  a  verf  i,  ad  io. 

Dlebm  illis,  qtium  nwlta  omnino  turba  ejfet,  nec  haberentquo  refcerentur,  adro- 
catis  1ESVS  difcipulis  fuis,  dixit  eit ; 

2  Intima  nufericordia  commoveor  erga  tnrbam  :  quiajam  tridttttm  manent  apud 
nie,  nec  babent  quo  refcantur. 

3  Ouod  fi  dtmtfero  eos  jejunos  domnm  fttam ,  deficient  in  ria  :  quidam  enim  ex 
eisproculrenerunt. 

4  Rejponderttnt  autem  ei  difcipuli  ejus ;  Vnde  ifios  quijpiam  poftt  bicfatiare pa- 
nibusindeferto? 

5  Intcrrogarit autem  eos ;  Quotpanes  habetii  ?  Ipfi  rero  dixerunt ;  Scptem. 

6  Tiwc  denunciarit  tttrbt  ut  difcumberet  bttini :  &  acceptis feptem  illis  panibtis, 
quumgratias  egijfet,jregit ,  dedttqtte  difcipulisfuis  ut  eos  apponerent :  &  appofue- 
ritnt  turbtc. 

7  Habebant  autem  pifciculos  paucos :  &  quum  benedixiffet ,  dixit  itt  hos  etiam 
apponcrent. 

8  Comederunt  autem ,  &  faturati  funt :  &  fufiuleruntfiagmentorumqiufti- 
perfuerant,  feptemjportas. 

$  Irant  autem  qui  comederant,  quafi  quater  mille :  dimifuquc  eos. 

M  A  t  t  h.  cxp.i^.  averf}i.,ad$$. 

32  IESVS  atttem  adrocatis  difctpulis  fuis ,  dixit ;  Commoreor  mifericordia  erga 
Utrbam  :  qttiajamtriduumpermanentapudnic,  &  11011  babentquovefcantitr:  & 
dimittere  cos  jcjunos  nolo,  ne  riribus  defciant  in  ria. 

33  Tunc duunt ei difiipuli ejus;  Vnde  nobis tn deferto  totpanes  utfaturemus tur- 
bam  tantam  ? 

3*  DicttigitureisIESVS;  Qttotpaneshabetis?  llli  atitem  dixcrnnt  3  Septem, 
&paucospifcictdos. 
3S  Tuncjufsit  turbam  difcumbcre  humi, 

Yyy  3  36  Et 


544  HAR.MONIA 

3 6  Etacceptisfeptem  illis panibus acpfcibus,  quumgratias  egiffet,  fregit,  iei.it- 
que  difdpdisfuis,  difcipuli  rero  turbs.. 

S7  Comederuntque omnes &  faturati  funt :  &fuflulerunt  quodfuperfueratfra- 
gmentorum ,  feptemjportasplenas. 

3$  Erantautem qui comederant, quater mille xiri,abfque mulieribus &puerulu. 


Marc, 
8,i. 


AXAL  rsis. 

TSEfcribit  miraculum  depafcendis  4000,  Quod 
^defcribit  admn&o  tempore ,  in  diebus  illis  in 
quibus  fanaverat  61iam  Cananxx;  deinde  alteio 
adjunfto  temporis,  cum  valde  magna  rurbaeffet : 
caufa  etiam  notatur ,  quod  nihil  illis  fuberat  quod 
comederent  :  adjunttuin  miraculialiudeft,  quod 
advocavitad  feduodecimdifcipulos. 

Verf.i.  Qua:  advocatio  difcipulorum  fuo  fine 
dedatatur,  utfuamcommiferationemergaturbam 
illis  teibtam  faceret :  alius  finis  erat ,  ut  illorum 
profe&us  periculum  faceret,  ut  liquet  verf.J,.  caufa 
commiferationis  indicatur  ,  quod  nihil  haberent 
quodederent;  qua:  amplificaturadjunciotempo- 
rc  quo  apud  illum  permanferant. 

Verf.j.  Deindeeffe<ftum,quod  in  reditu  defice- 
rent :  quodarguituradjun&alocidiftantia,  unde 
ad  fe  venientes  redituri  erant. 

Verf.t,.  Cujus  fermonis  Chtifti  effettum  eft,  re 
fponfumdifcipuloium  jcujusformaadjicitur,  qui 
conGftit  inadjun&o  ciZiwx Ta  illos  fatiandi;quod 
arguiturafubje&olocoubietant,  nempedeferro. 

Vcrfis.  Hujusrefponfionisadiunaumeft,  qui 
ftio ,  cujus  fotmafubjicitur  ,  qua:  conliftit  in  fubje- 
ftispanibus  &  adjun&o  numero  quos  habebant; 
cujus  quxftioniseffectum  eft,refponfum  feptem  ef 
fe  panes,5c  apud  Afjr(i.pifces,qui  adjun&o  duplici 
declatanrur  parvitate  &  paucitate. 

Vtrf.krf.  Narramr  Chrifticrfe&um.mandarum 
turbiutdifcumberent :  deinde  aliud  effe£tum,  pa- 
nis  &  pifcium  materia:  miraculi  in  manusacce 
ptio  :  deinde  adjunftum  paftus  tutbxapponendi, 
nempe  gratiarum  adtio  :  poft  aliud  effe&um  Chri- 
fti  natratur,  fracT io,  qux  fuo  fine  declaratur,  ut  da- 
ret  illa  difcipulis ,  quod  quidem  omnibus  non  po- 
tuitnifiilla  fregiffer;  hic  etiam  finisaliofinede- 
claratur,  utdifcipuliilla  turbxapponerent. 

Verf.i.  Hujus  appofiti  panis  &  pifcis  effe&um 
eft  ,  quod  turbacomedebat ;  quiefus  fuo  adjuncto 
fatietatis  declaratur;  quod  arguiiur,quiafupererant 
fragmenta,  quodarguituradjunciacolleftionere- 
liquiarum,  qux  notantur  adjuncTaquantitate  fe- 
ptemfportarum. 

Verf.y.  Miraculum  porto  amplificatur  ab  ad- 
jun&ouumero  4000  virorumqui  fatiati  funt,  & 
apud  Matth.  aliafubjedta  comedentium  panem  8c 
pifcesnarrat ,  mulieies  &  pueios. 

METAPHRASIS. 

PO/7  fanatam  Canan&&filiam,inreditu'i 
confimbtu  Tyri&  Sydonis  ad  GaliUam, 
ciim  jam  fanitatis  caufa  adillum  convenijfet 
ingens  tv.rba  ,  cni  (viatico jam  confttmpto)  ni- 
hdad  comedendum  fiippetebat :  lefttsfuis  ad 
feduodecim  dtftipttks  convocatos ,  adhuncfe- 


re  modum  allocjuitur :  Miferet  mehtijustur-      *■ 
ba  ,  qu£  tctos  tres  dies  (Jiio  qutdem  commodo 
nempe  ut  morbo  tf  altis  fuis  jiageUis  fanaren- 
tur)  apud  mepermanent,  mhit  cibt  reliquiha- 
bent  qutm  fui  fusientandi  caufa  comedant. 
Sollicitum  vero  me  habet  ne  fi  iUos  domum  je-       3  • 
junos  ablegavero,  tametfi  de  vita  non  pericli- 
tentur  ,  tamen  in  itinere  langueant :  novi  ete- 
nim  ex  his  quofdam  ex  locisprocul  ab  hinc  dif- 
fitis  v.niffe.  Ad  qtiem  difctpuli  ejusreSponde-       4» 
runt :  Non  male  tu  qutdem  turba  mifertus 
de  eapafcenda  foUicittu  es  :  fed  quis  potesi  hoc 
tam  deferto  loco  iUts  de  pane  qtio  fatientur  pro- 
fpicere  t  Tum  lefus  ab  tllisfciJcitatiM  ctt;  quot      5  • 
hic  panes  parabiles  ftmt  ?  Ilh  re  penitut  explo- 
rata,  refpondent  feptem  Matth.  34.  &pauci 
pfciculi.  Quamobrem  turbn  mandans  ut  in 
folum  dtfcumberent  (qui  tlico jubenti  paruit) 
acceptis  in  manus  panibus ,  poftquam  Patri  de 
his  ad pafium  conceffis  graiias  de  moreegtjjet, 
eofdem  diffraSos  dt/cipults  diftribuit  ,hoc  confi- 
lio  ut  eorum  manibus  pane  ad  univerfam  titr- 
bam  tranfmijfo  ,  tantt  g?  tam  immenfs.  mtd- 
tiplicationts  idonei  tesles  effent.  6)ui  congruen- 
terpanesturbi,  appofuerunt.  &uodidem  per      7- 
omnia  m  pifciculis  pr&ftitum  esl.  PoHquam       8. 
autem  ad  fatietatem  comediffent ,  ne  quid  in 
tantd  Dei  mtmificentia  deperiret ,  aut  mira- 
culi  admirabili  potentis.  quid  detraheretur , 
difcipuli  ex  his  qiin.  fatiatts  fupererant  fia- 
gmentorum  feptem  ffortas  coUegerunt.  Ku-      $. 
mertu  autem  convivarum  qui  comedentes  ex- 
fatiatifunt ,  eYat  4000  virorum  ,  pr&ter  fat- 
minas  Cf  pueros ,  quife  vim  hujm  itineru  co- 
mites  adjunxerant-j. 

P  R  A  X  I  S. 

IN  altero  mifaculo  cjuodomnes  comple-  verf.1,1. 
xum  eft,notantut'  qux  in  priore  hujus  ge-  clriBifil- 
neris  atta&a  non  funt,  &  quod  lingulare  ali-  licitndo  Ae 
cjuid  &  fepolitum  ab  altera  habec.  In  iis  eft,  '"'^  ' 
quodcum  in  priore  miraculo  Apoftoli  de  ?'?  ' 
curbatempeftive  rehcienda  lolliciti  ruermt,  le 
Chriftus  hoc  Ioco  ,  ceffante  &  populi  de  fc 
&  Apoftolorum  de  ipiis  follicitudine  eorum 
curam  fufceperit:  atque  neque  a  populo,nec 
ab  Apoftolis  vel  verbo  appellatus  ,  de  illis 
pafcendis  cogitationern  init,  Ybi  notandum 

c(i,<jiix- 


i.t  ncmtne 
antn- 


E       V       A       N       G 

eft.quxrcntibus  regnum  ccrlorum  hujus  vi- 
tx  fublidia,  tanquamper  fomnium  ,  nullo 
noftro  labore  ,  in  ipfo  dcfcrto  fuppcditari. 
Quanto  magis  laborantibus  tk  negotianti- 
bus,  idquc  in  fcraci  folo  ,  &  cultis  locis ,  vi- 
c"tus  fuppeditabitur  i  Quod  nobis  advcrfum 


B       L       I        C        A.  J4f 

gnatur  item  hxe  doc~trina  Sabbatho  terrx ; 
cujus  pro  Sabbatho  duplo  plus  populocol- 
latum  cft  quam  aliis  annis.  Quodocemur, 
nobis  divino  prxcepto  ceflantibus,  nihil  de- 
ccdere. 

Dcindc  notandum  ,  quam  accurate  Chri-  Verf  j 
dcpravatam  noftram  naturam  &  perfidiam   ftus  omniacxpedit  auditorumfuorum  com-  '•>?«•"« 
notandum  ,  qui  putamus  vitx  fublidiis  ,  nili  [  modo.  Notat  tempus ,  quofccum  fubftite-  " 
cum  divini  cultus  aliquo  filtcm  dilpcndio,    rant :  notat  intervallum  ,  quo  a  fuisdisjun- ^"™ 

gebantur  ,  quod  e  longinquo  vcncrant ,  eo- 


rx.c 


non  poiTe  fatisficri ;  Sc  qui  fxpe  Dcum  debi- 
to  cultu  fraudamus,  ut  vitx  commodis  con- 
fuIamus.Hi  funt  apud  quos  li  quando  in  de- 
liberationcm  cadat ,  an  commodorum  vitx 
prxfentis  aut  adminiculorum  futurx  ufura 
privandi  funt,  ftatim  fuis  commodis  fcrvicn- 
dum  efTe  decernunt.fcmperque  illud  Luc.14, 
ilvafxt! ,  &c.  in  ore  habent  ,  cum  unum  ta- 
men  tefte  Chrifto  diafiraiet  iic.  Quos ,  aut 
non  Chriftum  eundem  jam  cfle  qui  olim 
fuit;  aut  non  eundemcultum  vigerenunc, 
qui  olim  cum  Chriftus  erat ,  exiftimare  nc- 
celTe  eft. 
hic  in  Scimus  tamcn  eandem  in  miniftris  au- 
ttrrit  nd-  dicndis  diligentiam  requiri  qux  in  Chrifto 
huc  occufi-  imperata  cft.  Quod  li  quis  excipiat  miracu- 
f*  lo  nos  non  pafci  nifnc  dierum ;  ccrte  qui- 

dcm  ;  quia  nulla  neceflitas  ejus  incumbit, 
fed  fcimus  benedidtionem  Dei  adhuc  vige- 
re  ,  qux  hominem  ditat,  qux  hujus  dena- 
rium,  alius  mina  fruttuoiiorem  reddit ;  qux 
huic  trcs  horas  laboranti  liberalius  profpi- 
cit ,  quam  alteri  tres  dies.  Sciraus  etiam  vi- 
gere  hodic  Dei  providentiam,  qua  valetudo, 
vires,  &  folertia  ad  lucrandum  conferuntur; 
quamercesnoftrxfalvx  &  incorruptxhuc 
illuc  transferuntur ,  &  ad  portum  appellunt; 
qua  emptorcs  adnos  fubmittuntur,quaami- 
ci,  parentes,&c.nobis  excitantur,&:c.  Quod 
li  putamus  hanc  Dei  providentiam  <3c  bene- 
diftionem  illis  potiirimum  fubfcrvituras  qui 
Deum  parumreligiofecolunt ,  vel  infideli- 
tati  noftrx  qui  nec  Dei  promiflis  aufculta- 
mus,  &:  de  Dei  juftitia  tam  inique  fentimus, 
eumque  hominc  mifero  &  peccatorcinju 
ftiorem  fingimus.  Verum  quidem  eft  ali- 
quando  omnia  impiis  ad  animum  afrluere 


ttttnr.ita 

cirt.t  titr* 

i 


quc  ipfo  rcvertendum  iiicrat :  quod  viatico 

deftituti,pericuhim  quod  illis  jejunis  incum- 

bebat :  &  fubductis  omnibus  ,  fummam  fa- 

cit  ,  illos  non  nili  paftos  dimitti  opoi  terc. 

Tametli  nullo  Chrifti  commodo  fcd  pro- 

prio,  Chrifto  adfixi  fuiflent,tamen  ita  ratio- 

nes  init  ac  (i  libi  gratificati  eflenc.  Apud  E- 

z.ech.  dicitur ,  Deum  Nebuchadnezaro  ob 

diuturnam  Tyri  oblidionem  &  plenam  l.i- 

bonbus,  fe  daturum  merccdem ,  ipfam  fcili- 

cet  .lEgyptum.  Quod  (i  Tyrannorum  tan- 

tam  rationem  habet  qui  illi  nullo  obfequen- 

di  ftudio  parent ,  fed  t.mtum  ut  fuam  libidi- 

nem  expleant ,  quid  iis  fiet  qui  operam  fuam 

ad  Dei  gloriam  promovendam  navant  •  llle 

lgitur  non  tantum  quot  annos  fed  quot  dies 

atque  horas  in  cultu  ejus  confumplimus ,  in 

pugillaribus  fuis  norat :  xftum  ,  fiigora ,  fi- 

mem,ja£turam  bonorum  inrationcs  fuas  re- 

fert.  Nec  pugnat  quod  Alatth.  10.  dicitur; 

Ei  fcilicet  qui  fub  vefperam  vineam  ingref- 

fus  eftdieique  xftum  non  pertuliflet ,  dena- 

rium  tamen  cum  iis  qui  raane  condufti  funt 

attributum  ;  non  enim  eo  loco  agitur  quan- 

tam  quifque  laborum  fuorum  mercedem  ac- 

cepturus  eft  ,  fed  tantum  Deum  uulli  homi- 

uum  obftriclum  efle  ,  ut  pro  ratione  ope- 

rum  cum  illoagatur  in  remunerandi  ratio- 

ne  ,  nili  quoad  ipfefponte  fua  mera  &  gra- 

tuita  gratiafeipfum  obligavit. 

Ncc  vero  minus  verum  exiftimandum  eft,  Dti  prtin. 

Deum  dies  &  horas  notare  &  infcriberc  in"fr"'"" 

fua  ephemeride,  quibusa  concione&  prc-'     ,'"f"" 

•l         i_r  1        j  ,-  tMiim% 

cibusablumus :  quibus  de  caulis :  cum  tam 

propeab  Ecclefix  convcntu  abcramus ,  &: 

infra  fefquihoram  ad  occupationcs  redire 


fcd  cumillud  eis  in  xtcrnum  cxitiofum  (it,  liceat :  quantulo  momento:  quam  parvo 
tum  vero  momentancum  eft,  &:  tanquam  lucro  :  quam  levi  &  momeutanea  voluptate 
nubes  aut  ros  matutinus  diftiuit  &  liquefcit.  1  &c. 


Multiplex  illis  vch  eft,  qui  lentem  fuam  hx- 
reditati  ccelorum  anteponunt. 

Hujus  doctrinx  teltcm  habemus  Man; 
qui  pro  Sabbatho  tam  liberaliter  collatus 
cft ,  ut  perinde  illis  Sabbatho  profpeaum 
fueric ,  ac  fi  eo  die  Man  collegiflent.  Obii- 


Notandumporro,  Chriftum  non  tantum  F'?*'*** 
curam  illorum  fufcipere  ne  f.ime  pcreant,  _ 

/-1  11  •,-,         • ,  •      rr  mmimit 

icd  nc  vel  Ianguidi  &:  flaccidi  elient :  ncc  pnjlj{,t, 
tantum  ne  nobis  caput ,  lld  nc  digitus  qui- 
dem  doleat  curam  agerc:   non  valetudinis 
folum,  fed  &  virium  rationem  habere  :  IK 

providus, 


54^  H      A       R.       M 

providus,  ita  5:  benignus  pater ,  qui  nc  fole 

uftulentur  liben  curam  agit.Plerique  tamen 

iiint ,  qui  fe  fame  penturos  in  Dei  cultu  exi- 

ftimant. 

Verf.  4,  Quod  majore  panum  copia  pauciores  hic 

&c-     .     pafcit  quam  Matth.  14.  &  lohan.  6.  ideofit 

*""""''"'' quod  &:  pauciores  tum  panes  fuberant,  & 

f''"."r  T."  major  numerus  pafcendus.  Nunc  vero  ta- 

iita  bos  pd~        >  r 

vtt  quAtn  metiiplurespanesoccununtquibuspaucio- 
tos  Matth.  res  erant  faturandi  ,  tamen  benedidtionem 
multiplicationisad  prarfentem  neceflitatem 
accommodat.  FuiiTet  enim  profufum  tan- 
tam  cibi  copiam  4000.  paraiTe.  quantam 
5000.  paraiTet.  Quo  docemur,  pennde  Deo 
eiTe  multo  cibo  pafcere,  atque  pauco  :  &  ea- 
dem  facilitate  multos  pauco  aIimento,quam 
paucos  multo  faturare  :  ne  putemus  vitam 
noftram  panibus  &  cibo  afrixam.  Quod  eos 


14- 


O       N       I       A 

admoneat  fua:  infidelitatis ,  qui  familii  fuas 
amplitudine  quibus  confulcndum  eft,  i  cul- 
tu  Dei  abducuntur. 

Reliquix.teftes  funt  vera:  faturitatis:  qua:  Verf.  J,  9 . 
non  minore  menfura  hic  colligi  videntur,  J"01.""' 
quamfuperius.  Tametii  enim  numerus  re-  t„„t./ alh. 
ceptaculorum  lbi  major  fuit ,  tamen  quia  «,„■,/. 
fporta  major  eft  cophino  ,  ut  qua:  anguftior 
menfura  erat:  ut  ex  ufu  etiam  noftra;  linguae 
docetur,  qui  cophino  capacitatem  Artocrex 
(apajiy  or pie)  deiignamus ,  non  minus  reli- 
quiarum   fuperfuifle   veriiimile   eft .  Nam 
Sportam  (a  basket  maunde  or pannyer)  ma- 
joris  cujufdam    capacitatis  efle  indicatur, 
Actorum  9.  ubi  Paulus  fe  fporta  per  fene- 
ftram  demiflum  effe  aifirmat.  Hocautem 
vafis  &  conceptaculi  genus ,  nos  vetnaculo 
fermone  (A  maunde)  vocamus. 


M  A  t  t  H.  cap.  15.  verf.  ultim. 
31)  Tttnc  dimiffa  tttrba  infcendit  in  navigium :  venttque  infines  Magdala. 

Matth.  cap.\6.  averf.i,  adi}. 

ET  qutim  accefiijfent  Tharifis.i  &  Sadducai ,  tentantes  rogarunt  eum  utfignum  e 
ccclofibi  ojlenderet. 
2  Ipfie  vero  rejpondens  dixit  eis ;  Quando fierum  esl  diei ,  dicitis ;  Serenitas  crit : 
rubet  emm  ccclum. 

j  Et  mane  ;  Hodie  crit  tempeftas :  rubet  enim  Ccelum  trifte.  Hypocrita  ,faciem 
qttidem  ccclt  noftis  difcernere,figna  vero  temporum  illorum  nonpotcftis  ? 

4  Gens  mala  &  adulterina  fignum  requirit :  fied  fignum  non  dabitur  ei  nifi  fii- 
gnum  illud  lont  Tropheta.  Et  reltttis  ipfiis  abiit. 

j  Etquum  veniffent  difitpuli  ejus  tn  ulterioremripam,  obltti  fiuerant  fiumere 
fanes. 

6  IESVS  autem  dixit  eis ;  Videte  &  cavete  a  fiermento  Tharifimum  &  Saddu- 
c&ortim. 

7  Ipfi  vero  dificeptabant  interfie  dicentes ;  Tanes  non fiumpfimus. 

5  Id  autem  qttum  nofifet  1ESVS,  dtxiteis ;  Quiddificeptatistnter  vos ,  exiguafi- 
deprtditi,  quodpanes  nonfiumpfixftts  ? 

q  Nonanimadvertitis,neque  memtniftis quinque illospanes hominum quinquies 
tritlle ,  &  quot  cophinos  acceperitis  ? 

1 0  Nequefieptem  illospaues  quater  mille  hominum ,  &  quotffortas  acceperitis? 

1 1  Quomodo  non  animadveritis  me  non  dtxijfe  vobis  depane ,  ut  caveretis  a  fier- 
inento  Tharif&orum  &  Sadducmrum  ? 

1 2  Tunc  tntellexerunt  eum  non  dixijfie  ut  cavcrent  a  fiermento panis ,  fied  a  fier- 
tnento  doclriiu  Thartfictorum  &  Sadduc&orum. 

Marc.  cap.%.  averf  10,  adn. 

10  Et  ftatimingrejfusin  navigium  cum  difcipulis fiuis ,  yenitinpdrtes Dalma- 
tmtha. 

u   Tro- 


EvANGEticl;  J47 

?  i  Trodieruntautem  Tbarifai,  capertintque  altercari  ctim  eo ,  qu&rentesab  eofi. 
gnum  e  coclo,  ipfum  tentando. 

12  Ipfeveroqutimalteingemuijfetjpiritiifuo,  dixit;  Cur  gensifia  fignumre- 
quirit?  dtnen  dico  vobis,fi  dabitur  tfitgentifignum. 

13  Et  eis  reliclis,  tngrejftis  rurfus  navigium,  abiit  m  ttlteriorem  ripam. 

1 4  Euerant  autem  obliti  dif  tpult  fumerepanes ,  &  panem  non  ntfi  unttm  habe- 
bantfecuminnavigto. 

t s  Tunc  edtxit  eis,  dicens ;  Videte,  cavete  afermento  Tbarifeorum,  &  fermento 
Herodis. 

16  Difceptabant igitur alii adverfus alios,  dicentes;  Tanesnonbabemus. 

17  ldautemqutimnojfctlESVS,  dixiteis ;  Qutd difieptatis quodpanes nonba- 
betis?nondumanimumadverti<is,  nec  inteUigentia  prtditicfiis?  adbuc  Jltipidttm 
babetis  cor  vefirum  ? 

1 5  Quum  01  ulcs  babeatis  non  cemitis  ?  &"  quum  mres  babeatis,  non  auditis  ?  nc-  ■ 
qtie  memorcs  efits? 

1 9  Qutnn  qtiinqtte illos panesfiegi illis  quinqtiies mille ,  quot cophinos fiagmentis 
plcnosfufiulifiis  ?  Duunt  ci ;  Duodecim. 

2 0  Quttm  antem  feptem  tllcs  pancs  illis  quater  mille ,  quot  fportas  fiagmentis 
plenas  fuftultflis  ?  Illi  vero  dixerunt ;  Septem. 

2 1  Tunc  dixit  eis ;  Quomodo  hsx  «0»  intelligitis  ? 


Verf.is.  Effcftura  Chtifli  inter  navigandum, 
priceptum  ad  difcipulos.ut  libi  caverent  afermeu- 
to  Phatifiorum  &  Herodis. 

Verf.ii.  Adjunftura  hujus  priceptielr,  error. 
difcipulorum  qui  hoc  priceptum  de  pane  intelli- 
gebant  ab  illis  non  accepto. 

Vtrf.  17.  Cujuserroris  adjunctum  erat ,  acris 
Chrifti  reprehenlio  quarn  in  difcipulos  ftringit, 
qua  reprehendit  eorum  dc  pane  follicitudinem :  cu- 

'■•!•     ,■-,,,  1 "-,  n  ,      -)1!j»f->»?     e  <r\  .    - i  o 1  -  r  n  m    JI.-irmT-    in   inr,-l'  !  — 


A  N  A  L  X  S  I  S. 

M*TTH.pRoponitdifceptationem  Phaiifiorum 
I s.l^-39-  &  Sadduciorum  cum  Chrifto  ;  quam 
defctibit  ab  adjunfto  tempore , cum  dimififlet  tur- 
bam  ;  item  a  fubjefio  loco ,  nempe  in  confinibus 
Magdali :  ubi  indicat  efficientem  inftrumentaiem 
fiji  illuc  adventus,  veciuram  navi. 

Matth.i6,i.&  Mahc.S.ii.  Vbi  defcribuntur 
eflicientes  cauli  difceptationis,  Phatifii  &  Saddu-    jus  caufam  aflignat  efficientem  illorum  m  intelli- 
cii :  fubjectumautemdifccptationiserat,  poftula-  |  gendo  tatditatem,  quxexaggeramradjuncro,  tem- 
tio  figni ,  quod  fubjeclo  loco  e  coclo  difceruirur  a  '  poris  diuturnitate. 

fignisqui  Chriftus  ediderat :  finis  notatur  ,  util-  Verf.ii.  Quiporroamplificatur  aliiscaufis  hu- 
luin  tentarent :  alius  finisvideturindicaritacitus,  jusftuporis,  nempe  quod  ne  vel  ex  his  qui  fenfi- 
ut  hoc  modocognofcatur ,  an  jam  adveneiit  tem-  bus  videndi  &  audiendi  ufurpaflent ,  nec  recotda- 
pus  adventus Meflii,  ex fine  z  verf.  tioneprofeciflent. 

Matth.  16,  2, 3.  Redarguit  illos  quod  tempus  /-"«-/19,20.  A  teftimonio  esperientii  pnteri- 
adventus  Meflii  nefcirent ;  quod  probat  a  corapa-  ti ,  quam  adjunfta  eorumconfdiioneconfirrnar. 
ratione  rainoris  ,  quod  dignofcerent  Ggna  rerum  |  Matth.  16,12.  Cujus  reprehenfionis  eftectum 
non  tam  fcitu  aut  ncceflariarum  autcertaxum:hoc   erat,    quod   difcipuli   verura   fenfum  verborum 


yerf. unum exemplum  ponit  ,3.  aliud 

Verf.a,.  Caufa  efliciens  hujus  poftulationis , 
quod  eflct  genetatio  prava  &  perfidiofa :  quod  pari 
illuftraiur  uxoris  adulten  :  deindehicpoftulatio 
declatatutadiunctanegatione  petitionis;  qui  ne- 
gatiodeclaraturcompatationeminoris,  figno  fci- 
licet  Ioni,  &  confirmatur  tcliimonio  juramenti 
apud  Mjrium.  Effectum  veiohujuspetitionis  eft, 
Chrifti  fufpirium  apud  ~Slxteum  8,  1  z.  &  aliud  ef- 
fectum ,  nempe  quod  eos  defetuir. 

Marc.8,u.  Defctibit  Chiiftiabillis  difceflum 
a  fubjefto  loco ,  fcilicet  quod  trajecit  mate navi. 

Verj.it,.   Cujus   ttajectionis   adiuucrum  erat, 


Chrifti  percipiebant. 

METAPHRASIS. 

POsl  dimiffama  fe  turbam,&  confccnfam  Matth. 
navem  ,  mfines  MagdaU  feupartes  Dal-  'S>39« 
i  manuthi ,  un.t  cum  difcipulis  duodecim  adve- 
clus  eH.   &uo  cum  affuliffet ,  i.ium  adeunt  Matth. 
Pha>ifsi&  Sadducdi ,qui &  Herodiani.  Hi  '*>'• 
ut  ut  interfe  diffentientes  Chriftum  conjunciu  &  M*RC- 
viribus  adorientes ,  cum  illo  etenim  an  effet   ' 
Mcffias  dfcreparunt.  &uo  de  fignum  e  coelo 


\    (puta  Man  ex  nubibus  devocationem ,  foiu 
quod  dilcipuh  oblui  crant  accipere  panes ;  quod    "     .  „     .  ,     .  ...  , 

comparatione  minoiis  declaiatur ,  quod  unum  fo-    *ut  luni  ad tempmftaticnem)  ab tUopetebant: 
lum  habcbant.  non  equidem  ut  de  veritate  certiores  fierent, 

Z  2  z  fid  ut 


?4« 


II     A 


M  A  T  T  H 
J6,2. 


fed  ut  hanc  pasiulaiionem  aut  fiudio  aut  im- 
potentta  illu  abnttente  Cbrifto,  tHtfidem  apitd 
alios  dtrogarent.  Iefus  bac  perverfitate  cotn- 
motus ,  ex  intimis  animifin  p.-dcordiis  altafu- 
fptria  duxit.  Posi  re/pondens  dixil ;  cum  oc- 
cumbentefole  advejperajcit,  dicitis  ;  erit  fere- 
nitas  :  cceLim  tr.im  rubens  nubium  raritattm 
&  tenuitatem  mdicans ,  ilias  inpluviam  non 
iri  foltttas  prttnimtiat.  Rurfus  mane  dicitis, 
hodietempesias  erit ,  nam  cczlum  puliata  qtia- 
dam  tf  trisii  rubedme  obduclum ,  nubes  craf 
(iores  in  plitviam  folver.das  mtnitans  hoc 
ipfum  prtfagit.  O  vos  hypocritt  ,  quiftudium 


MtRC.S, 
13. 


14- 


15- 


16. 


17- 


tS. 


19- 


Matth 
l6,U. 


O      N       I      A 

feda.  doclrina  Phariftorum  &  Saddtuttorum, 
qttt  infiar  fermenti  paulo  momento  fe  fpar- 
gens ,  mentes  errore  penttut  inficit^. 

P  R  A  X  1  S. 

HVmani  generis  expeccati  labede  rebus 
terrenis  imrnodica  cura,  exernplisillu- 
ftratur. 


Immodicarerum  terrenarum 
ura. 
tes  fuar,     ^   Conjuncla  cum  cccleftiumin- 


Cu)us  par 


P' 


curia  &  neglettu. 


Qua:  am-  f~  Cum  in  reprobis ,  ut  Phari- 
cognofceniU  veritatis  d  quo  longijftme  abeftis  !  ha,  fpeclan- )      fa»is. 
fimtdatu  ,  probe  r.ofiis  fuperficiem  cxli  (cujus\r\x  propo-S   Tum  veroinipflsChrifti  ger- 
notitia  non  adeo  fctttt  neceffaita  esi)  ^Mjnuntur,       t_    manis  difcipulis. 


up.:ca  tantum  figno  eoqtte  non  tam  confianter 
certo  difcernere  :  cum  figna  a.ivcnttts  Mejfis. 
(cognitu  maxime  neceffart.i)  tametfi  (3-  nu- 
meroplura  f$  veritate  certiffima  non  agnofci- 
tis.  ®aamobrem  tanquam  deploratos  (2  per- 
dttijpei  eosreltnquens ,  mdtgnabundus  ab  tilis 
fejitbdtixit,  Marc.  I.  navem  rcrrefftit  in  alte- 
ritm  lactis  partem  tratecit.  Difcipuli  vero  ac- 
celerati  obltti  erant  panes  acciperepro  vtatico, 
ut  qtii  ur.icum  modo  fecum  tn  navi  ferebant. 
Iefus   vero  siiidwfe  lilit  inter   navigandum 


Ia  Phanfxis  arguitur  hoc  abadjumfla  pe-  Mattk. 
titione  ,  qua  quirunt  lignum  lllius  rei  quam  '  **!• 
plenillune  teftatam  &  confirmatam  habe-  pl>'a'f*,m 
banr :  &  d,e  quane  quicquam  dubitaiTent,  ll  '™n"~,a 
vel  tantillum  animum  adverrilTent.  Deinde,  n,„i  felt. 
quodeum  tentaturi  hocfaciunt,  tanquam  tianry 
ilgnum  hujufmodi  edere  nequiverat ,  qui 
non  minora  hoc  vel  etiam  majora  ediderat. 
In  quo  patrifTant,  &  veteres  Iudsos  perver- 
lirate  imitatifunt.  8,11,19,10,41.  &c.  Quis 
enim  dubitabit  piclorcm  qui  hominem  effin- 


prtcepit,  dicens;  cognito  quidfit  de  Phartfeo-  \  gere  &  m  tabula  defcribere  norit ,  eundem 
ritm  &  Herodisfermento ,  ab  eofoliictte  cave- '  brutum  animans  non  polte  artificio  fuo  re- 
te.  lili  verp  difceptantes  de  verborum  finfii,  \  pnfentare  ?  Et  cum  cx  unguibus  leonem, 
tandemapud  fehcc  conftituunt ,  cavendum  \  qUiJ  eit  qa0!±  Chriftum  ex  tam  pra:claris 
effe  ne  ex  Pharifiorum  pane  vefcerentur  ,  eo-  I  gcltis  non  agnofcunt.  Nemo  eft  quin  dicet, 
queipfo  feipfis  condemnarunt  quodpanes  non  Rorrendum  elTe  de  Chrifti  omnipotentia  vel 
accepiffent.  Quod  Itftu pernojcens ,  eis  dixit ;  qUiCquam  fubdubitare :  fed  ii  nos  ipfos  ple- 
quiddifceptatisintervosqttod  panes  non  fup-' |  nque  exploremus ,  intelligemus  profecto 
petunt  >  ncndttm  posi  tot  doctimenta  confide-  hanc  peftem  imis  pricordiis  miidere.fcilicet 
ratu,  neqttemente  inteliigitis ,  adeone  «W-j  ut  de  Dei  omnipotcntia  fcpius  addubite- 
mumfiupidumgeritis  ?  fgud,  ne  ex  octtlorttm  :  qius,  nec  quicquam  Dco  permittamus  ,  nifi 
quidem  fenfu,  quimes.  de  vcbis pafcendis  eurt'  qUOdfub  rationis  Sc  conlilii  noftri anguftiis 
tesiesfunt,  nec  ex  asirittm fenfit ,  qtu  fuavttfi-  cadit. 
mas  de  vobis  alendis  promijjiones  hauferttnt, 
proficitis  ?  Qtiid ,  an  memoria  veftra  exctde- 


rnnt  qtt&  recens  in  hoc  generefecit  Cttm  quin 
qiiepanibus  50  00.  virorttm  fatiavi ,  qttot  ca 
latbos  fragmentorum  qu&  fitpererant  collegi- 
fits?  dicuntilii  duodecim.  Cttmfeptempanibus 
4000.  virorumfaiiavi,  quot  jportas  fi-agmen- 
torum  qui.  fitpererant  fttftuliftis  ?  dicunt  illi 
feptem.  Sttbjitnxit  igitur  ;  qnomodo  ergo  hu 
experimeniis  edofti ,  non  intelltgitis  veftram 
har.c  depanibutfiUtcitudmem  van.tm  &  dtf- 
fideniu  plenain  e[fe :  tf  me  non  de  fermento 
panisPbanf.s.cntmfr  Sadducurumvosprs.-    quiret ,  aut  optatum  rebus  exitum  largiri, 


monuiffe.  Tttm  demum inteUexerunt eumnon 
prtcepiffe,  nt  fibiafermento panii tnverent: 


Quamdiu  indefinite  de  Dei  potentia&  ^*"* 
interminate  quis  dicat ,  &  quamdiu  alterius  ,•   £r 
deplor.itam  conditionem  &  collapfam  in-  dtnititm: 
tuemur,  Deipotentiam  fplendide  &  magni- 
fice  pra;dicamus ,  atque  ut  eft  ,  manum  ejus 
latimmedominantem  pleno  oreprouuncia- 
mus.  Sed  cum  hac  Dei  potentia  nofmet  re- 
creandi  &  fuftcntandi ,  aut  in  officio  confir- 
mandi  fumus,  tum  eam  manu  veluti  trunca- 
mus  :  utiiquid  veritatis  caufa  periculiob- 
eundum,  aut  ofFenlionis  fufcipiendum  lit, 
ilico  ac  li  nos  illis  malis  Deus  expedire  ne- 


difridimus :  &difFidentia,abofFicio  delifti- 
mtrs,  Et  cum  bells  6:  ampla:  promilTiones 

nobis 


Ma*c.  8. 

12. 

HU  Chrifii 
gcmttuex- 
«l$trat*; 


fture  O  * 
wibts  alit- 
rtan  pecca- 
tt  difUnda. 


E     V     A     N     C 

nobis  in  Chrifto  donantur  ,  quibus  bencfa- 
cicntibus  bcne  forc  confirm.it  ,  tamen  ac  (i 
illa  nobis  prxftari  a  Dco  nccjuirent ,  illa  in- 
fccta  prxtermittimus,  quorum  exequutione 
t.tm  prxftantium  promiffionum  participcs 
efficeremur.  Nec  vero  defiderantur  qui  pa- 
lam  in  has  voccs  erumpant ,  ficri  nequire  ut 
commodc  in  hac  vita  vivatur,  niii  fraudibus 
&:  dolis  opcram  dent.  Quod  non  tantum  in 
impiis ,  fed  in  prxftantibus  viris  aliquando 
ufuvenit,  ut  Sarx  in  feminc  promiflo  ;  Moli 
eV  Aaroni  in  petrx  promiflione;Davidi,cum 
fe  Saulis  manus  effugcre  nequivifle  fibi  per- 
fualit ;  Zacharix  ,  Lttc.  l .  Tanro  nobis  hxc 
resdiligentiuscommentandacft.Et  non  tan- 
tum  manus ,  fed  finguli  vcluti  digiti,  atque 
adeo  articuli  potentix  divinx  luftrandi  & 
examinandi  funt ,  quid  inmundi;  cjuid  in 
Eccleiixgubernatione;  quid  ordinane,quid 
prxtcr  ordinem  effecerit ;  &:  ex  (ingulis  po- 
tentix  divinx  operibus  fuccus  exprimen- 
dus,  quo  animus  nofter  probe  irrigatus ,  ex 
hac  parte  fruftum  ferat,  &:  prxcipitium  hoc 
dcclinet  quod  ifti  incurrerunt  de  Deo  ten- 
tando. 

Hxc  illorum  cxcitas  &:  amentia  exagge- 
ratur ,  ab  adjunftis  Chrifti  ex  illa  gemitu  & 
fufpiriis  ,  qux  iftorum  hominum  impietas 
expreflit.  Si  enim  Chrifti  potentiam  ex  cau- 
fis  non  didicerant ,  quod  erat  Filius  Dei  & 
Meflias  promifliis,  atqui  eam  dcbebant  effe- 
ftis  &  experimcntis  edofti  recognofcere: 
certc  tam  multis  &:  tam  ]lluftribus,tantaque 
varietate  &:  frequentia  editis.  Difcamus  hoc 
locoprimum  peccatiatrocitatem  compre- 
henfam  habere  ,  qux  humano  judicio  xfti- 
manda  non  eft.  Hominibus  enim  ludus  &: 
jocus  eft  peccare;  ut  eftinPN>-tw£.AIiipec- 
cati  convifti ,  &.  in  tanta  luce  ejusturpitu- 
dinem  pernegare  verentes,non  tamen  ufque 
eo  fenfu  peccati  tanguntur.ut  putent  magni 
putandum  effe  ;  fed  leviter  admifla  peccata, 
leviori  fufpirio  deleri  pofle  credunt.  Chri- 
ftus  tamen,  cui  peccata  noftra  attribuuntur, 
&  qui  pxnam  peccati  obivit,&:  cujus  dentes 
ex  omphace  quam  nos  comedimus  obftupu- 
erunt  ,  aliam  peccatiacerbitatern  &:  tyran- 
nidcm,  &:  alios  aculeos  feniit ,  &:  alium  mu- 
cronem  ;  ufqueeo  ut  grumi  fanguinis  abil- 
lius  corpore  certatim  decurrerent. 

DeindedifcamusChrifticapitisexempIo, 
non  noftra  tantum ,  fcd  aliorum  peccsta  de- 
flere.  Quod  in  piorum  officio  efle  docctur 
Ezech.  9.  Quod  ii  nobis  aflidcntes,  majore 
dolore  ex  noftro  peccato  urgeantur  pun- 


B     L     I      C      A.  <H9 

ganturque,  quam  qui  admihmus  ip(T,  quan- 
ta  impcenitentia  exiftimabitur  i  Si  maous 
acrion  fenfuexplaga  pcdi  lmpoiita  affice- 
rctur  quam  pes ,  mdicio  plane  efletpedem 
mortuum,  ac  fenfu  &  vita  privatuin  eflc. 

Immodica  porro  hxc  cura,  arguitur  a  M*tth. 
comparationc  minoris;  fcilicct,  quod  in  re-  l6>1- 
bus  ad  vitam  hanc  caducam  fpeftantibus  id  -"'"""'. 
operx  &:  diligentixadhibemus,  ut  ex  lignis  „^i„rc„IA 
prxcuntibus  de  rebusadhuc  occultis  &:  Ia-  tjuiburn 
tcntibus  pronuncicmus.   Kam  ex  ftellata  natmales 
noftc,  claro  mane,  rubcnte  vefpera,  colligi-  «£""•*» 
mus  (erenitatem  diei ,  qux  nobis  ad  Iabores 
&:  irinera  cbeunda,  animum  addat.  Item 
tempeftatem  ex    triftiore    ccelo  arguimus 
poftfuturam,  aliaque  pleraque  ,  qux  non 
tantum  in  ccelis  ,  fed  &:in  terris  iigna  colli- 
gimus ,  quibus  de  temporis  commoditate 
aut  difficultate  prxiagirrus  Luc.ii.  ut  ii  la- 
pides  aut  vid  humorcm  exfudent ,  fi  ranx 
crocitcnt ,  &c.  In  rebus  autem  ad  cceleftem 
vitamfpeftantibus,  tametfi  multaiint  iigna 
quibus  deccclefti  vita  informemur,  tamcn 
nihil  intelligimus ,  8:  non  tantum  res  mox 
non  percipimus ,  fed  ne  prxfentcs  quidcm 
futuras  perfentifcimus.Nam  adventus  Chri- 
fti  non  tantum  iigna  erant  prxnuncia  ,  ut 
Iohan.  Bapt.  prxcurfio  ,  fed  &:  alia  plcraque 
qux  Chrifti  cum  adventu  conjunfta  &:  cox- 
va  erant,  ut  quod  omnis  generis  infirmitan-» 
to  numero  a  Chrifto  petfanati  erant ,  quod 
in  ytgvptum  fugit.  Huc  pertinet  quod  (i- 
gna  lila  tantum  -Jbr  -n>  7nXv  ,  aliquando  fal- 
lant,  quum  hxc  nunquamfallant. 

Videmus  porro  ,  ut  homines  xftate  pa-  <]u.tre  prt 
rant  quo  hyeme  fe  alant ;  juventute  ,  quofe  >"l""""t' 
in  fenefta  fuftentent  ;  ut  rebus  profperis  fe  ma*"  *"*" 
prxiidiis  muniunt,  quibus  adverlis  reiiftant;  ' 
ut  rerum  caritatem  certis  indiciis  profpi- 
cientes ,  tantum  congcrunt  frumcnti  quan- 
tum  illis  ad  perfcrcndam  caritatem  5:  indi- 
gentiam  fatis  eft.  Scd  quotufquifque  cft  qui 
fe  Dei  promiflionibus  adverfus  imminen- 
tem  tcntationis  diem  confirmat  ■  Quotuf- 
quifque  qui  iibi  dum  tempus  eft  de  viatico 
&:  comeatu  confulit ,  antequam  ad  fcpul- 
chrum  defcendat ,  ubi  nullus  cibus  parabilis 
eft  ?  Qui  adverfus  frigus  vcl  gclu  divini  ju- 
dicii  (ibi  veftes  probc  fuffultas  aptat  >  Qui 
umbram  adverfus  xftum  irx  divinx  fecla- 
tur  i  In  cibis,  quantus  &:  quam  acris  fenfus? 
De  lis  novimus  probe  dicere  ,  hoc  ,  falfuni; 
hoc,  infipidum;  hoc,  gratiflimi  faporis;hoc, 
crudum;  hoc,bene  coftum,&;c.  In  cibis  au- 
tem  animi  paftui  deftinatis  ,  quam  nullo  ju- 
Z  z  z  z  dicio 


qal  res  fa- 
tra*  ivtUi 
uegotio  in~ 
tef/igi    au- 
titmant\ 


jfaemoiio 
iHx  mini 
Jiris  de- 
aeant  efje 


5fO  H     A      R      M 

dicio  tumus  r  Vide  locum  lob.  Hinc  Agur 
fe  brtitum ,  5:  David  etiam  conqueruntur. 
Nonne  armenta  mgruentem  tempeftatem 
prxfentiunt,  coque  fe  ad  perftigium  aliquod 
recipiunt  1  Vide  lerem.9.  Imo  vero  ftupidif- 
fimisanimantibus,  Scc.E/ai.i. 

Hoccumitaiit.omnes  tamenfe  inTheo- 
logia  artiKces  c)uodammodo  uacos  elfe  pu- 
tant,aut  faltem  f.icillimc  hanc  artem  una  aut 
altera  concione  difcere  ,  omnes  fe  doctores 
aucumant,  nullus  fe  difcipulum  &  docilem 
prxbet,fed  quam  femel  opinionem  imbibit, 
eam  mordicus  retinet.  Quumque  in  abje- 
ftiiTimis  &  fordidilTimis  artibus  uemo  fatis 
pentus  ducitur  qui  fcptennium  integrum 
affidue  fe  in  illa  arte  non  exercuerit ,  tamen 
in  hac  celebcrrima  &  nobilftlima  Dei  fcien- 
tia  ,  cademque  abftrufilTima ,  fe  paucorum 
dierum  fpacio  doftos  &  acutos  evadere  pof- 
fe  fperant.  Tempus  &  diligentia  requintur 
ad  illa  difcenda  quibus  perdifcendis  apti  & 
idonei  naturafumus ,  &  tamen  illa  non  ne- 
ceffaria  putamus  ad  illam  fcientiam  acqui- 
rendam ,  a  qua  naturx  duttu  abhorremus  & 
inepti  fumus.Quis  eft  qui  unumaut  alterum 
luns  aut  Medicinxprxcepturu  tenens  ,  fibi 
hoc  alTumat ,  ut  vel  libi  xgrotanti  ipfemet 
Medicus  iit,veladdicendam  caufam  Advo- 
catus,  &c.  Quod  tamen  in  Theologicaho- 
jYiines  audent  tentare.  Sed  dicent  fe  Deum 
fupra  omnia  diligendum  ;  &  proximum  ut 
nos  ipfos,probecompertum  habere.  Et  quid 
cft  inquiunt  quod  quis  prxterea  requirit?Pcr 
inde  ac  ii  quis  dicat ,  Iuris  fcientiam  in  eo 
Vcrfati.ut  nofcat  jus  cuique  tribuere;aut  Me- 
dicinx  pcritiam,fi  quis  valetudinem  aut  pre_ 
fentem  tueri,  aut  amilTam  recuperarc  norit 
Vcrum  quidem  fit ,  fed  quantum  eft  in  hoc 
non  inteiligunt ,  tantum  fcilicet  ,  quantiun 
per  univeriiim  vitx  curfum  ,  etiamfi  ad  nul- 
lelimumannum  viverent ,  non  polTent  ex- 
haurire.  Qux  omnia  fi  fcires ,  tamen  nefci- 
resquomodofilus  paratur,  fcires  equidem 
quomodo  mortis  &  damnatiouis  reus  fis.fed 
prxtcrea  nihil. 

Sed  ,  excipmnt  .accuratam  harum  rerum 
fcientiam  doctorum  &  miniftrorum  elTe. 

Serfquorfum  cxdo  miniftrorum  ?  an  non 
ut  tu  eadcm  docearis ;  eoque  tu  eadem  dif- 
cas  ?  NuIIa  certe  alia  caufa.  Si  igitur  hxc 
miniftro  accurate  tenenda  funt  tua  caufa,  tu 
illa  quoque  percipere  debes.  Nam  cognita 
miniftro  tibi  non  profunt ,  niii  tibi  innotef- 
cant :  niiifore  ita  deliremus ,  ut  fide  Eccle- 
£s  (ut  Fxpiftx  loqiumtur),  falvos  fore  ipere- 


1.1  tn 

bu4  A 


O     N     I      A 

rrrus.  Paulus  Aci.  zo.  ut  fc  purum  a  fangui- 
ne  Ephefiorum  probaret ,  confirmat  fe  uni- 
verfam  Dei  voluntatem  illos  docuiile:  ex 
quo  confequitur  perirc  homines ,  nifi  totius 
voluntatis  divmx  gnari  &  periti  fint. 

Qua  re  igitur  differt  (inquis)  minifter  a  qtwum 
plebc?  non  equidem  in  fubjecto  fcientix  cXi-fi""' 
vinx ,  eadcm  enim  miniftris  &  plebi  Iex  ro-  '"',     ,. 

....         [  .  .  plcbtldt. 

gatur  :  uterque  perinde  jubetur  legem  Dei  ',jm  ^ 
notam  habere.  Sed  hoc  intcrcft  quod  cum 
populo  fatis  fit  fibi  legem  fcire,miniftro  non. 
id  fatis  eft,nili  eam  norit  aliis  pente  &  fcien- 
ter  diftribuerc.  Atqui  inquiunt  plerique  fer- 
vati  funt ,  qui  multa  ignorarunt  :  fateor 
equidem  ,  &  plcrique  miniftri  cxiftunt  qui 
nuilta  ignorant.  Sed  iis  qui  oportunitatem 
difcendi,  tcmpus  ,  &  alia  compendia  non 
funt  confequuti,  hoc  accidit  :non  autem  iis 
qui  cum  dilcere  potucrunt ,  ca  pcdibus  cal- 
carunt.  Et  certeiinoticiam  Chriftianorum 
qui  nunc  vivunt  magna  ex  parte  explore- 
mus  ,  vixfe  illum  populum  probabunt,  qui 
Euangelii  temporibus  nafcendi  prxdiceban- 
tur  ab  Efaia,  pleni  fcientia  ,  ut  mare  aquis 
&c.  Nam  Iudxi ,  qui  hodie  vivunt  (li  Chri- 
ftum  excipias , )  plura  de  Deo  ex  lege  no- 
runt,  quam,  &c.  Vide  Iofephum  &c. 

Notandtim  porro  quod  illos  Hypocritas  IutUoruvt 
vocat,  ac  li  dicat,  eos  in  fumma  eorum  qux  r"r"?" 
ad  regnumDeifpcftant  incuria  &  ignora-  ",l  j  '** 
tione,  curam  tamen  Sc  ftudium  longe  maxi- 
mum  prx  fe  fcrre,cognofcendx  &  indagan- 
dxveritacis.  Vide  Ezecb.  35, 50,  &c.  Hxc 
hypocrifis  nobis  adhxret,  fi  nos  excutiamus 
(nam  fi  ftudio  pietatis  duceremur ,  fieri  non 
potuit  quin  plura  fciremus  quam  fcimus) 
aut  quod  eft  hac  hypocrili  deterius.  Nam 
quidam  funt  qui  ne  pietatem  quidem  prx  fe 
fcrunt ,  fed  iilam  contemptui  habent.  Tam- 
etfienimis  qui  negavit  fe  iturumadopus 
imperatum  &  ivit,tamen  prxponitur  illi  qui 
recepit  fc  fadurum  nec  fecit :  fedisquife 
negat  fc  aperte  fac/turum,  &  qucd  prxfe 
fert  non  fa&urum  te  ipfa  excquitur,deterior 
eft.Nec  minus  culpandi  func  quiSacramcnta 
nobis  ad  falutem  inftituta  refpuunt ,  aut  ne- 
gligunt,quamilli  quipluraxquo  poftulant. 

.Sequitur  exempiumaliud  immodicx  fol- 
Iicitudinis,  de  rebus  ad  hanc  vitam  fpectan- 
tibus  in  difcipulis  Chrifti: 

rPrimum  ,  occafiones  quibus  hxc 
follicitudo  prodita  cV:  in  apricura 
tanturv"j     adduftaeft. 

L  Deinde,  ejus  redargutio. 
Illiusautcm  prodendx  occafio  prior  eft„  Verf/j. 

Chcifti 


Verf.6. 
tjjeo  att 
pbnrif. 

V-c.  di- 


d[f>e, 


h      V       A       N       G 

Chrisii  <,b  Chrifti  in  dcfcrtum  ex  faftidio  &.  indigna- 
Wj««  tione  Pharifaicx  cxcitatisremeatio  ,  unde 
f"'"""*  panis  ad  eum  locum  comportatio  neccflaria 
'"T"""' illis  vidcbatur.  Prius  vidimus  Chnftum  ad 

ficejsi».  ...  ,. 

gcntium  prophanarum  viciniam  txdio  pcr- 
tinacix  Phanfxorum  conceflifre  ,  &:  potius 
duccre  inter  canes  prophanos  agcrc  ,  quam 
interillos  qui  populi  fui  fpccicm  prx  iefe- 
rentes,virtutcm  &:  vim  pietatis  pernegant  & 
adverfantur.  Hic  autem  difcimus  Chriftum 
potius  folitudinem  fcctari.quam  fe  cum  prx- 
fraclis  iftis  hominibus  communicarc.  Nun- 
quam  dcerit  Domino  populus  ,  ut  qui  cx  iil- 
veftnbus  &  efferis  natiombus  iibi  populum 
formare  nont :  fed  potius  quam  cum  lftiuf- 
modi  contumacibus  iibi  fempei  luccandum 
eflec ,  folus  in  deferco  ab  omni  hominum 
communione  manebit,ut  qui  ex  fe  cwm£x.r,s 
eft. 

Quamobrem  caveamus  a  pcrvicaci  cum 
veritate  luccacione.  Sedcum  fenfus  Chrifti 
hic  fuerit  ut  difcipuhs  cautionem  injicerec 
nefe  Phariiaica&Saddufaica  doccrinaintici 
8rm«  fcr-  _aterentur     vjQendum  quorfum  eorum  do- 
mentum      I  ■  "       T-i-  j 

icU.ii.il  ccnnam/er»je»<«OTappelIer :  lcilicct  ,  quod 
inlidiofa  efl"ct,&  facile  hominum  animos  in- 
flueret ,  furtim  irrcperet ,  &  angufto  fpatio 
longius  ferperet ;  quodetiam  vel  modicum 
fermenti  multum  in  illis  prxclare  a  Chrifto 
docta  corrumperct.G^/.^.maxime  cum  nul- 
h  confpcrfio  tam  facile  admittat  fermen- 
tum,  quam  depravata  noftra  natura  imbibit. 
Quamobrem  tum  filfx  doctrinx  lubricita- 
te  ,  tura  noftr.r  narurx  depravatione  ,  tum 
operariorum  diaboli  infinita  quadam  verfu- 
tia,  nobis  iterumatque  iterum  circumfpi- 
ciendum.  Peftes  enim  recte  in  Aclis  dicun- 
tur  qui  filfam  dofcrinam  ferunC.camecfi  ibi- 
dem  falfo  ad  Paulum  id  accommodetur. 
Itcm  sansrrxna  2.  Tim.  Hoc  igirur  cum 
difcipulis  Chrifti  opus  fuerit ,  an  non  nobis, 
&c. 

Quod  Mxrais Herodis eciamfermentum 
addit,  idemviditur  cum  eo  quod  Matth&iu 
habet  de  fermenco  Sadducxorum  :  ad  quam 
fectam  fe  forte  Herodes  conjunxcrat:tamec- 
(icum  lolunnemamorruisrefurrexiirecre-  | 
derec,  non  videcur  illa  opinio  confiftere  pof- 
fe,  nifi  dicamus  Herodem  poftea  feSaddu- 
C3is  adjunxifle,  ut  hoc  modoftimulumcon- 
fcientix,  qui  illum  urgebat,  ex  cxde  Iohan- 
nis  penitus  retunderer. 

Quod  autem  Principum  in  Ecdefia  & 
fHHKtafo-  Republicamentionemfecit,cum  tarnenalii 

lumnttntio     ,      -  .,  „     ,  .,..,.- 

'.3_|       p'cri<_u-  ertonbus  &  nypocnfi  lmbunei- 


mrpr 


E      L      I       c      A.  55/ 

fent ,  id  confilio  feciflc  videtnr  ,  ne  cujuf- 
piam  autoritas  aut  fplcndor  cos  ad  malefa- 
cicndum  impellat.  Ixdi  enim  errores  &: 
impuri  morcs  fplcndidis  doctorum  &:  re- 
gum  titulis  &  infignibus  te<fti  ,  non  modo 
io  malis  non  ducunturlid  quaudoque  etiam 
laudi  dantut.  Sicut  enim  dccora  veftis  &: 
fplcndidadcformi  corpori  gratiam  &:  orna- 
tum  conc-liat ,  falcem  defoimitatem  rnino- 
rem  frcit;  fic  &.C. 

Alia  occafio  ciicicndx  hujus  nimix  folli-  V.rf.7. 
citudinis  crat  formula  loquendi  inServato-  D'ii'f"''- 
ris  concioncufurpata.quamdubiumnon  clt  mtltt0  „.,__ 
Chriftum  ob  eam  rem  abhibuifie  ,  ut  latens  „,_, 
&  occultum  in  eis  malum  lllis  mclius  inno- 
tefcerct.   Mcntionc    enim  fcrmcnti  fadca, 
putabant  llludde  pancintclligi ,  ac  il  Chri- 
Itus  iilis  intcrdixiifct ,  ne  ex  pane  Pharifxo- 
rum  comederent ,  neque  eadem  cum  illis 
menfa  vcfccrcntur,  cum  eiTent  tamiufcfti 
&  obfirmaci  vericacis  hoftes. 

Qui  fenfus  tametfi  non  malus  erat ,  cum  inepatm 
loh.  z.  Eptftola  iftiufmodi  hominibus  non  "  ^P1"" 
eiTe  vel  minima  exparre  communicandum    *' 
doceac ,  camen  quum  eft  a  fenfu  &:  fententia 
Chrifti  alienus  &  decorrus ,  aliquid  hic  in 
difcipulis  delifti  fubciTe  ncceiTe  cft.  Quod 
cerce  non  aliundcprovenic ,  quam  ex  nimia 
prxfentium  rerum  cura ;  qua  animum  xger- 
rime  ab  illa  cogicacione  abduci  &  avelli  pa- 
cimur;cujufque  vocis  aures  perfonac  echo  & 
veluti  repcrcuflio,  cibum  &  potum,  &c.  fo- 
nant.  Sic  videmus  factum  efle  loh.  4.  &:  6. 
Hoc  Iudxis  hodie  imponic.quod  coeleftium 
explicacionem  rebus  corporalibus  illuftra- 
cam  >__?  ii  p .  j_J»  incclligant. 

Idem  hodie  Ponttficiis  &  aliis  ufuvenit,  ita& 
qui  manducxndi&L  btbendt  verbis  mordicus- »«»<■:» 
adhxrentes,  carnalem  5.  crafTam  manduca-  CanaPon- 
tionem  intelligunc.  Cujus  fons  eft,quod  rer-  "*■  i'"">t- 
rerfe  nimis  fapianc ,  nec  cogicacioncm  mcn- 
tis  a  fenlibus  fevocare  qaeunc.  Sicuc  cnim 
fues  nullam  vocem  hominis  incelligunc,  nifi 
eam  qua  ad  filiquas  ftus  advocanxur ,  Scc.  lic 
nihil  nos  percipimus ,  nifi  qux  hujusvirar 
comraoda  &  emolumenca  concinenc.  Hic, 
qux  adlucrum  ;  alius,  qux  ad  gulam;  alius, 
qux  ad  libidinem  ,  &c.  Cxteroqui  furdi&c 
muti  ut  nec  aurcs  nec  os  habeamus,  ad,  &:c. 

In  Chrifti  percontatione  primum  difci-  Vcrf.8. 

pulorum  lapfus  indicatur  ,  deinde  coargui-  „*  ,   ''" 

.        r  ,.r  .      ,  °.  .    ihridM- 

tur.  Sicur  autem    ex  ducipulorum  vcrbis.     (()r 

perverfx  inrelligenris  convicli  cenentur,  lic  * 

ex  Chriftiinrerrooatione  eorum  in  fide  mu- 

utio.  dare  demonftratur.  Quod  cnim  ga- 


Z  2  . 


jicm 


5^t  H     A     R.     M 

nem  fecum  (nifi  unicum  ut  Marc.)  non  tu- 
lifTent  ,  perindefecumdifceptabant ,  &mu- 
tuo  fe  accufaban: ,  ac  li  deliderio  panis  illis 
in  deferto  Ianguendum  aur  pereundum  erat. 
Atque  hanc  fidei  claudicationem  ,  Chriftus 
prarterito  altero  pcrverfa:  intelligcntiae  de!i- 
tto  ,  acerbius  exagitat.  Hic  rurfus  videmus 
Chrifto  novi  triltitix  argumentum  obje- 
clumefTe,  utfe  folandi  exhilarandique  o- 
portunitatem  confeclanti ,  folatium  tamen 
ne  inde  quidern  peti ,  unde  maxime  oporte- 
bat. 

Satis  fuit  ilhim  Pharifsorum,  &c.  ca:cita- 
te  &  pervicaciaexacerbari ;  apud  fuos  certe 
hfiU,  njft-  laetitia;  &  deleclationis  matenam  eum  nan- 
arur,  c;(-cj  oportuifTe  a:quum  erat:ab  illorum  pvx. 
claris  cognitionis  &  fidei  frutlibus  exhilara- 
ri;  eorum  vino  recreari ;  unguento  ad  oble- 
Clationem  perfundi.  Vide  Cantic  cap.  Nunc 
Deus  ubique  terrarum  irritatur,  blafphemiis 
configitur  &  fodicatur  ,  infiniti  funt  cum  ex 
aliemsa  Republica  Chriftiana,  tumabejus 
domefticis  qui  Chriftum  quodammodo  aut 
apertis  erroribus ,  aut  depravatis  moribus 
pungunt.  Quo  magis  danda  nobis  opera,  ut 


ejtti  ab  i'n 
ctenuo  mo~ 


O     N     I     A 

a  nobis ,  in  quos  tam  munificus  extitit ,  8cc. 

Coarguit  autem  hanc  fidei  tenuitatem, 
ab  adjunctis  animi  corporifquc  cicitate  & 
furditate  oblivioncque :  quod  neque  promif- 
lls  in  concionibus  afperlis ,  nec  tot  rerum 
geftarum.maxime  earum  qua:  in  hoC  genere 
gefte  efTent,  &o  infinitatibus ,  &c.  acquie- 
verunt.  Debebant  enim  ex  tantainfinitate 
miraculorum  fcire  ,  illis  Chriftumfequenti- 
bus  mhil  ad  neceflarium  vitz  ufum  deefle 
potuifTe:  faltem  ex  paftu,  prxfertim  tam  re- 
ccnti  ,  hoc  debebant  collegifle  :  maxime 
cum  ex  quinque  panibus  5:00.  hominum 
replevifTet,  non  dubitarent,  quin  ex  uno  pa- 
ne  duodecim  pafcerc  potuit.  Cumque  illis 
quos  non  ad  fe  advocarat  hoc  fecit ,  nedum 
ipfos  fibi  addiftos ,  &  fe  fequi  juflos  nolle  ut 
ftmc  perirent  permittere. 

Hic  igitur  monemur ,  ut  mentem  ,  intel- 
Iigentiam,  fenfufque  omnesexcitemus,  cum 
ad  concionem  venimus ,  fi  quidem  velimus 
fide  proficere:  eoque  fieri ,  ut  fide  tam  infir- 
mi  iimus  ,  quod  corpore  pra?fentes ,  mentes 
noftras  domi  in  rationibus  fupputandis  re- 
linquimus. 


Verr9. 

&c. 

O  eorum 

c.ccittti  ey 

obltxio  c.t- 

pttttur^ 


cjxare  ctn. 
citncs  fot~ 
lite  attdicn- 


M  A  R  c.  8,  a  verf.%1,  adij. 

22  Venit  autem  Bethfudam :  &  obtulerunt  eic&cum,  & precati  funt  eum  ut 
ipfum  tiingeret. 

23  Tuncpehenfa  manuc&ci,  eduxit  eum  extra  vicum  :  &quttm  injpuijfet  in 
cculos  ejus,  impofmjfetque  ei  manus,  interrogarit  eum  ecquid  rideret. 

24-  Oui  quum  fttjpexijfet,  dixit;  Video  homines  mftar  arborttm  ambulantes. 

2 /  Deinde rtirftm impofttit  mantts  oculu  ej tis,featque  ut  denuo  oculos  attolleret: 
&  reftttuttisfuit,  riditqueprocul  &  dtliuide  omnes. 

2 6  Tunc  IESVS  mifit  eum  domumfuam ,  dicens ;  Neque  in  ricum  illum  ingre- 
ditor,  neque  hxc  dicito  cttiquam  in  vico. 


ANALTSIS. 

NAirat  miraculum  de  cxco  vifioni  reftituto: 
ubi  caufa  feu  occafio  narratur ,  quia  cjccum  ad- 
ducunt,  tum  quod  petunt  ut  manibus  impofitis 
illum  fanet :  qua:  fubjefto  loco  declarantur ,  in  op- 
pido  Bethfaidx. 

P~erf.il.  EfFe&um  petitioniseft ,  fanatio  caeci ; 
cujusadjun&um  erat,  quod  manum  csci  prehen- 
dens  illum  extia uibem  cduxit;  cujus  educiionis  fi- 
niscolligiturex  yerf.it,.  ne  quisex  illaurbetam 
impia  (ut  prius  di&um  eft)  illud  refciret .  Poft 
caufasinftrumentales  notat,  fputum  inoculoscx 
ore  emiflum  ,  deinde  manuum  impofitio ;  princi- 
palisautemvoluntas&imperium  Chriftifubtice- 
tur ;  deinde  adjun&um  curationis  inchoata:  narra- 
tur ,  quxftio  a  Chrifto  propofita  an  ullam  vifus 
partem  accepiffet. 

yerf.it,.  CujusefFecrumeft,  refponfum  catcife 


confiife  videre :  fubie&um  autem  viiionis  indica- 
tur,  nempehominesformaarborum:quod  &  dil- 
fimilitudine  porro  dedaratur ,  nempc quod  ambu- 
larent. 

Verf.it .  Narratur  impofitio  manuum:  ubi  poft 
narratut  caufa  principalis,impeiium  Chrifti  qui 
juflitut  vifumacciperet;  cuiusefFeiSumindicatur, 
quoddare&  perfpicue  cemebat;  quod  compaia- 
tione  majoris  amplificatui,  nempe  quod  procul 
etiam  cerneret. 

Verf.  :(,.  Adjunftum  fanationis  dcdaratur , 
preceptum  ne&c.  quod  fuo  difparato  dedaratur, 
nonin  utbem  Bethfaidam  :  item  aliud  adjunftum, 
ne cuiquam  ex  illa  utbe  hoc  diceret:  cujus  inteimi- 
nationis  finem  vide  rcrf.i}. 

METAPHRASIS. 

POB  Bethfatdampertingentt  adducunt  ce- 
cum,  qtii  olim  vifttt  fenfu  pr&diUu ,  cculU 

captut 


«3. 


s+- 


*5« 


46. 


E     V      A     N      C      E      L      I      C      A.  <<) 

t*ptwcr*t:c4ciporrodMcesUfumrog*nt  ,ut\xar  nobis  ipfis  perfuadebimus  nosfid:  im- 
mambus  ocnlis  admotts  tUum  contreciaret.  U-  j  twi .  nifi  Deura  prccibus  in  tanci  roendicita- 
fits  pnbenfa  cui  manu  ettm  ex urbe  {indigiut  tc  noftra  appcllcmus i  quomodo  charit.item 
qitt.  ad  miracult  j}tci.ictiltim  admitteretur)  ulLumn  aniniis  noftris  vigerc  ,  ut  aliorum 
bttmanijfime  eduxtt,  &  moculos  ejtu  mftuens,  labes  prccibus  reficiamus ,  ii  de  propriis  rui- 
tj.man,bttsadoculosamotisvi  Spintus  dki-\  uisfolliciri  non  fimus :  Quantainfinicas  eft 
na  vtfits  tmtittm  confenns ,  ut  miraculum  \  eorum  qui  ca:ci  funt  &  in  umbramortis  fc- 
alus  ctrcumsianttbus  innotefceret ,  nttmquid ,  dent  i    quiquc  ad  iingul.i  momenta  parati 

funt  m  inferorum  fovcam  praxipitcs  rucre. 
Si  ergo  ulla  commiferatione  ducimur ;  eo 
precibus  noftris  vcl  longiflime  a  nobis  dilTi- 
tos  tiftamus ,  certi  Dcum&  Chriftumejus 
unigenitum  Filium  .i  nobis  exorarum  tanto 
facilius  forc ,  quo  in  hunc  mundum  venit 
ut  mentis  cxcitatcm  &  fquammas  difpelle- 


videret  percunciattss  eft.  dc.ts  fubUtis  octt- 
lisdixit ;  vtdco  hsmnies  forma  {$  j}ectearbo- 
res  reprttfentantes :  n:ftq:tod  boc  diffimds  ha- 
bent ,  quod  arbortbm  immotis  tf  radtctbus 
ftus  fubnixis  ,  biloco  moventur  (jf  ambulant. 
Tum  denuo  mantbtts  ad  ccttlos  admotts .  juftt 
ut  ocul.s  stttalleret ,  q:to  diclo  prottnus  vifui 
rtsittutm  esi  ,  nam  cj  clare  (5  procul  omma    rct 

qtu  occurrebant  cernebat.  &uo  faiio  ut  do- !       Fide  perquam  imbccillos  fuifle  ,  ex  peti-  T^ 
mumfuamrepeteret  mandavtt,cumhaccau-]  tionis formulaapparet  :  quod  Chriftum  ad  '"'  ' 


tione ,  n t  neque  adtmpmm  itlnm  pagumre- 
tniaret,  neque  immorigeris  pagt  civibtts  mtra- 
culnm  mdttarct-i. 


turrt 
imbeclli- 
*te  con- 


c 


Verf.21. 
ExfiJt  pi' 
titii  f*«i- 
tatis  ctci 
ttiChri- 
jhm  injli 
tntt, 


P   R  A  X  I  S. 
Hriftus  rogatus  ut  manuum  impofirio- 
'neadducxumadfe  carcum  fanarer,  ei- 

dem  a  fc  rcftitutout  domumfuamrediret, 

mandata  dat. 

rFide  Chriftumfanitatiscaufa 
accedentium. 
;»>$  funt ,  de")  Chrifti  in  ca:co  fanando  «<- 
V  %$voptai. 
Fides  accedcntium  arguitur  ex  pctitione 
ad  Chnftum  inftituta.  Credentes  enim  lcqtti- 
mur,  Pfal.n6.  Sicut  enim  abfquc  fide  Dcum 
nemo  jnclamat ,  Roman.  io.  Hcbr^or.  n,  6. 
ilc  fide  fubjecta  &  fubfiftcnte ,  invocatio  ne- 
ceflario  confequitur.  Vnde  apud  Iacobum, 
fidet  oratto  dicimr-  Si  enim  credimus  firmi- 
ter  nos  beneficio  immortali  i  Deoauiftos  ef- 
fe,  oratias  illi  agimus.  Sin  nos  voti  in  iis  fo- 
re  compotes  pcrfuademus  oua;  nobis  opus 
funt ,  Deum  procuidubio  de  ea  rcappclkbi- 


impofitionem  manuum  tanquam  ad  palum  jM„a,,: 
alligant .  Quam  tamctfi  Chriftus  rejicere 
poterat  ,  tamcn  ha:c  tam  imbecilla  fidcs  po- 
ftulatum  iccum  aufert.  Manus  igitur  hxc 
tametfi  pure  (Jhot  orfilth)  difrluebat ,  &  le- 
pra  quadaminficeretur,  aut  digitis  aliquoc 
veluti  truncata  eflec  ;  tamen  quia  manus 
erat,  Sc  beneficiumaliquoufque  ampledteba- 
tur,  rem  petitam  fecum  reportavit.  Et  tam- 
etfi  vafculum  fidei  peranguftum,  &c.  Neque 
enim  quia  fides  impcrfeifta  &  manca  eft,ideo 
beneficium  collatum  per  Chnftum  nullum 
&  imperfectum  eft  ,  fcd  fanitatem  tam  o- 
mnibus  numeris  plenam  acceperunt,  ac  fi  fi- 
dc  inftructilTimi  fuiflcnt.  Ita  etiam  fic  in  li- 
luce  per  Chriftum  parta.  Namminimo  gra- 
no  fidei  non  fimulaca: ,  cotum  Chrifti  jufti- 
cia:  beneficium  accipimus .  Tamecii  enim 
fidei  vafcuhim  peranguftum  eft  ,  camen 
Chriftus  avide  &  inflammato  ftudio  fc  nobis 
communicans ,  etiam  ab  angufta  fidc  fe  capi 
patitur  ;  non  quod  fidci  inhrmitati  indul- 
gendum  ,  aut  incrementum  &  accretio  fidei 
pcrfcquenda  noniit,  cum  fides  veranon  iit 


inus.  Fidcenimappropinquamus  Deo.Hinc  |  qua:  non  crefcat  indies.  Deinde,  (ingularem 
dicitur ,  Age  revertamur  ad  dominum  ,  quia  |  fruclum  percipimus  ex  fidei  auftibus :  fcili- 


ipfe  percujftt  nos  ,  tf  illefanabit  nos :  tpfe  vul- 
r.:u  intulit ,  tdem  vulnus  cbvolvet.  Hofe.  6,1. 
lremEy<Ji.  Age  camtss  admontemdomini, 
nam  ipfe  docebit  nos  viasfuas,  &c.  Item  Luc. 
15.  &  Hef.1,7.  Ecquis  enim  eft  qui  ad  extre- 
ma  qua:que  adaclus  ,  nonadeat  eum  a  quo 
aliquid  fperat  accipere  ?  tametli  1II0  olim 
fuperior  &  hoDoratior  fuit.  Imo  vidcmus 
hominesadextrema  adaclos.etiamab  hofti- 
busa  quibusnihil  ferc  fj  erant  ftipcm  pete- 
re:  ut  ab/Egyptiis,  lfraelica;.  (Tuomodo  igi- 


ccc ,  quod  omnis  hzficacio ,  qua:  gravis  eft, 
iic  collatur ,  &  quod  pro  fidei  incremenco  & 
in  hac  vita  fanftiiicatio  ,  &  in  futura  gloria 
augetur. 

Sequitur  pars  altera,  de  Chriftiincaxo  Verfi3. 
reftituendo  oi^tcufx,  ubi  primo  occurrit  in-  >'/?'  •'  Cbri- 
credibilisChrifti  in  hominem  iftum,atque  inr""1/''' 
cointotum  genus  humanum  <piXat>ttwmct:    ,,  □ 
qui  prehcnfum  manu  ca:cum  ,  eum  ipfemct 
per  totum  vicum  fpeifcantibus  omnibus  du- 
Mt ,  unquani  fe  mediaftiiiuai  huic  homun- 

Cioni 


5f4  H     A      R.      M 

cioniprafberet ,  Cum  potcratamicis  fuis  il- 
lum  demandafTe.  Sed  ut  doceret  fcnoftri 
&  infirmitatum  noftrarum  non  puderc  ,  vi- 
fum  crat  ei  iioc  ofFiciumilli  pra:ftare:  tan- 
quam  honori  fibi  duceret  &  obledtationi, 
tnifehs  mortalibus  fuppetias  fcrre.  Hinc 
eft  quod  lcprofos  afpectu  horridos  adivit ,  & 
facr.i  manu  contrcdavit.  Eademillum  efTe 
ia  nos  humanitatc  conftat ,  eoque  alacriter 
adillumaccedendum :  neque  ex  hominum 
naufea  &  faftidio  m  morbis  turpionbus  ,  de 
Chnfto  &  Deo  ftatuendum ,  ut  nos  Deo  cx- 
ofos  iri  putemus ,  quod  hominibus  odioii  ii- 
mus:  fed  eumeflc  verum  chirurgum  ,  qui 
foetore  vulncrum  non  abigitura  nobis ,  uec 
graveoleutia  morbi  a  nobis  medendis  re- 
pelhtur. 
qui  c>  ms  Deinde  hinc  etiam  difcimus,  non  tantum 
'  Chriftum  nobis  mentis  oculosaperire  ,  fed 
nos  cum  cseci  fumus  dirigcre  &  ducere  ad  ea 
adminicula  &  pharmaca ,  quibus  vifus  fpiri- 
tualis  reftituitur  :  nofque  ita  in  carcitate  no- 
ftra  fervare  ,  nein  profundum  fovea:  con- 
ckmnationis  cadamus  :  quod  certe  facere- 
mus,niliDominus  nos  abhocmaloafTereret. 
Nam  nos  menfuram  noftram  compleremus 
iniquitatis  ad  extremum  vita;  finem  :  niii 
nos  Deus  machina  aliqua  ,  nobis  non  cogi- 
tantibus  ,  ad  communioncm  Euangelii  ad- 
duceret. 

Cur  autem  extra  civitatem  eduxit  potius 
quam  iu  ea  cxcum  fanavit ,  poft  clarius  ex- 
plicabitur. 
Cni-(putam  Quod  fputum  adhibeat  cum  manuum 
cum  m*  contadu,  quem  £11  i  folum  poftulabant ,  eo- 
«uumcm-  lnm  lnT]rmitM  indulcrere  fatis  fuiffet  ,  fi 
t,ictu  Cnri-  .    r  »  ..-'., 

th«  tdbi-    Prout  1P11  petebaot  manus  tantum  mipofuif- 

tiHtritl       ^"et-  Nliiie  fputum  addcns  videtur  illorum  fi- 

deiremoram  porroadjicere  ,  tanquamnon 

potuiflet  fola  lmpolitione  manuum  ,  illum 

vilioni  reftituere  :  quod  illisinfideretroce 


CACttlte 

ttirivt. 


O     N     I     A 

condamatum  autument.  Cujus  rei  exem- 

pluminNaamaneextat  %  Reg.  5.  cui  quoj 

manus  i  Propheta  impoiita:  non  erant  ,  de 

valetudine  recuperanda  pxne  defperaverat. 

Quis  autcm  medicus  aut  chirurgus  atque  fc- 

rat.utquod  aut  pharmacum  aut  emplaftrum 

adhibeatur  ,  illi  ab   xgroto   pnfcribatur* 

PeccafTe  igitur  hos,non  tantum  quod  Chn- 

fto  hunc  honorem  non  habcbant,  utfolo 

ipiius  vcrbo  &  voluntatc  hoc  efricere  po- 

tuerit ;  fed  quod  externa  adminicula  1II1  ad 

opus  efficiendum  neceflaria  ducerent ,  & 

quodin  illis  adminiculis  deledhim  ei  non  de- 

fcrebant.  Alterum  eft  quod  refponderi  po- 

terit ,  fcilicet  iftorum  hominum  m  fide  ino- 

piam  &  imbecillitatem  majorem  &  profun- 

diorem  fuiire,  quam  aut  fciebant ,  aut  ccrte 

profiteri  per  pudorem  voluerunt :  Chnftum 

vero  qui  imas  inridehtatis  eorum  radiccs  co- 

gnitas  habebat ,  fe  eorum  imbecillitati  ac- 

commodalle  ;  &  plus  illis  tnbuiffe  quam  illi 

poftulabant.  Similcaliquid  koiiuv  Iiidic.  7, 

10.  ubi  poftquam  Gcdeon  duobus  miraculis 

iibi  fatisfaftum  fuifle  putabat ,  ad  plenam 

promiflx  victoria:  fidem  Dominus.qui  quaf- 

dam  dubitationes  fibras  (fmal  ftrtngs  like 

haires  hanghig  at  the  of  root  trees)  nondum 

evulfas  efle  probe  norat,  alterum  iignum  ab 

eominime  poftulatum  offcrt.  Sic  ht  plerif- 

que  ,  ut  majus  quiddam  de  nobis  pollicea- 

mur,  &  nobifmct  perfuadeamus  quam  res  Sc 

veritas  ferat. 

Quod  primaappofitione  manuumad  ocu-  Verf*S. 

Ios  videretille  quidem,  fcd  non  difcerneret,     .  ' 

. .  *  .     .        etiam  cur 

ut  cui  homines  tanquam  arbores  ambulan-  /JM  £,„„,;, 

tes  teprarfentabantur ,  perinde  eft  ut  cum  gradatim 

quis  noftu  non  difcernit  inter  arborem  &  coUainl 

hominem  ;  aut  quum  ftirdus  ufque  eo  audi- 

tionem  recuperat,  ut  fonum  quidem  confu- 

fum  audiat,  nihil  tamen  exaudiat.  Sic  hic  vi- 

debat  quidem  homines.kd  veram  eorum  fi- 


dendi  non  progrediendi  caufa  efle  poflet.    guram  non  difcernebat.  Qiia  difpcnfitione 
Quo  fpecfat ,  quod  non  nili  binis  manuum  [  Dominus  ita  fpemfecitreftituenda?vi(Ionis, 


impoiitionibus,  illum  plene  reftituit. 


Ut  interim  patientiam  hominis  aliquantifper 


Refpondeo  primum  ,  Chriftumhoc  modo  J  exercere  voluent.  Quod  tametiiad  momen- 
docere  voluifle  ,  hominum  non  elTe  (ibi  ra-  ,  tum  futurum  foret ,  tamen  mli  fide  fultus, 
tiones  pra?fcribere  &  prasfinire,  quibus  opus    fpe  recuperanda:  falutis  excidiiTet.  Tametfi 


fuum  perricht  ;  neque  enimintantas  angu- 
ftias  compingi  fe  pati  velle  ,  ut  non  nifi  eo- 
rum  prxlcripto  agat :  fed  media  quibus  ne- 
gotium  perficiendum  eft  ,  ad  cjus  arbitrium 
cfie  referenda.  Sic  eniirrplerunquc  homines 
coamentia:deveniunt,ut  niii  pcr  eum  ipfum 
modum  per  quemillifalutem  fpcrabant  fa- 
las  pcrficiarur ,  de  falute  fua  aftum  eife  & 


igitur  Deo  perinde  facile  iit  momento  nobis 
fuccurrere,  &  malfs  eximere;  tamen  ut  fidei 
expcrimentum  per  patientiam  caperet ,  pe- 
detentim  nobis  manum  porrigit. 

Hoc  etiam  modo  adumbratur  quomodo  «tetiamin 
gradatim  ab  ignoratione  in  quademerli  fu-  rntntitil- 
mus  emergimus  ,  ne  in  ipds  mitiis  conlifta-  '""""'''"' 
uuis,&  proliciendi  ftudium  iuvcntatis  noti-    -(°"  ' 

tiaab- 


E     V     A      N      G 

tiaabjiciamus.  Quod  plerifcjiie  folcnnecft: 
quitamctliconfule  admodum  ccrnant ,  ta- 
nicn  clarc  admodum  l"c  ccrncrc  vidcntur,  & 
aquihnis  oculis  prxditi  cllc,  cum  tamen 
fquammx  indics  aboculis  noftrisdepellen- 
dx,  &:  collirio  oculi  inungendi,ut  clarc  ccr- 
namus  &  perfpicuc.  linim  plufculum  vidc- 
mu&cjuam  olim  vidimus ,  aut  quam  Pcnttfi- 
cii  qui  adhuc  in  tenebris  Cimmcriis  vivunt. 
Vidcmur  nobis  perfpicaces  &  acuti ,  cum 
ccntuploamplius  nobis  tenendumfit  quam 
ha&cnus  pcrcepimus.  Tanquam  cnim  lufci 
intcrcxcos,aut  tanquam  Grammatiftx  no- 
bis  fapcrc  mtcr  idiotas  videmur.  Cum  Za- 
charias  prxdicat ,  qucmquc  ex  fidelibus  fub 
Euangelio  tanquam  Davjdcm  forc,  Zachtrr. 
ii.  Davidis  vcro  familiam  tanquam  Ange- 
lumDeiforc.  Cumetiamfub  Euangclioo- 
mncs  faccrdotes  nuncupcmur. 
VczC  16.  Quod  domum  irc  jubet ,  nec  cuiquam  in 
tnrlacmi-  ;)[_,  urDe  djcere)  eoprorfus  referturquo  cx- 
r/"'7*  Cl  cxtraurb(:m  cductio;  fci!icet,nontantum 
ciLxium  ut  'Jtcret  Chriftus ,  fcd  ut  illuin  vicum  hoc 
rtlntriii  celatum  vellet ,  qucm  ante  ingratitudinis 
fumuix  conviciiTet.Afc«/A.  n.  Sicutigitur 


B      L     I      C      A.  fff 

in  Capernaum  cepifTct  horribile  judicium 
exercerc  loh.  6.  iichoc  loco  in  Bctlif.nJ.i 
trifiiffinium  irx  fux  (ignum  &  judicium 
prxbct.dum  miraculaampliusapud  illosfu.t 
lnnotelccrc  noluit.Multa  ibi  (igua  edidcrat, 
quxcumparum  dignum  fruiftiim  protulif- 
fent,  follicitecavct  ncquid  preciolillimi  hu- 
jus  unguenti  amplius  m  eos  profuuderctur. 
Hoc  multo  gravius  &  formidjbilius ,  quain 
li  maiis  jllos  ditantis  fluxum  &  refluxum 
alio divertifiet.  Hoc  pleriquc  fxpius  quam 
fciunt  cxperiuntur.  Quum  cnim  ab  illis  cx- 
tibus&  concionibus  abfunt  quibus  fcelera 
eorum  caftigarentur,&  crrorcs  emendaren- 
tur,  fi  rcm  probc  reputarent.in  co  iram  Dei 
gravillimam  fentirent,tametli  neccffariis  eo- 
rum  occupationibus  dctincantur:  ncdum  ut 
fuis  leviufculis  cupiditatibus  obfequantur,  fe 
fubducuut.  Piis  quidcm  juftis  de  caufis  ab- 
fcntibus  nihil  damni  conflatur  ;  fed  de  im- 
piis  Deus  hoc  modo  fxpe  ultionem  capit, 
cum  fua  providentia  ita  rebus  corum  mo- 
dcratur,ut  tum  foris  &  peregre  lit  illis  profi- 
cifcendum  ,  cum  illapotilTimum  dicuntur, 
qux  illosad  rciipifcentiam  adduccreut. 


M  A  t  t  H .  cap.  16.  «  verf  13,  ad  17. 

1}  Quum  renijfet atttem  IESVS  in partes  C<efar&£  qua:  dicitur  Vhilippi,  inter- 
rogarit  dtfipttlosfuos ,  dicens;  Quemuam  effe  me  dicunt  homines ;  Filtum  bomints? 

14-  liit  rero  dixerunt ;  Alii  quidem  lobatmem  Baptiftam ,  alii  rero  Eliam ,  alti 
vero  Ieremiam,  aut  unum  ex  Vrophetis. 

1 5  Dicit  eis ;  Vos  autem  qitem  me  dicitis  effe  ? 

1 6  Rejpondens  vero  Simon  Vetrus  ,dixit ;  Tu  es  Chriftus,  Tilitis  ille  Dei  vivetltis. 

M  A  R.  c.   cap.$.averf.i7,ad$o. 

27  F.grefftts esl autem  IESVS ac diftipuli ejus in  ricos  Ctfaras: qu.-e cognomi- 
natur  Vbilippi :  &  inria  iuterrogartt dtfctpulos  fuos ,  dicenseis;  Quemnam  effe 
7>;e  dicunt  bomincs  ? 

28  Illi  rero  refpondcrunt ;  lobannem  Baptiftam  ;  &  alii  Eliam  :  alii  rero  unttm 
cx  Vropbctif. 

2  9  Tunc  ipfe  dixit  eis ;  Vos  autem  qttem  me  dicitis  cffe  ?  Refpondens  vero  Vetrtts 
dicit  ei ;  Tu  es  ille  Cbriftus. 

L  v  c.  cap.s,  averf.i%,  ad  11. 
iS  Etfaclttmeslutqttumipfefeorfimoraret,  ejfetit  una  cum  eo  difcipuli:  quos 
interrogarit,  dicens ;  Quemnam  effe  me  dtt.it  turba  ? 

19  Ipft  autem  refpondentes  dixerunt ;  Iobannem  Baptiftam  :  alii  autem  Eliam: 
alii  rero ,  Vrophetam  quempiam  ex anttquis  refttrrexijfe. 

20  Dixitautem  eis ;  Vos  reroquem  me  effe  dtcitis  ?  Refpoudens  atitem  Vetrus  di- 
xit-jCbriftumihmDei. 

Aaaa  ANA- 


5S<* 


H     A 

A  N  A  L  Y  S  I  S. 


M       O       N       I      A 

Sumraat/if,  difciptilorum  de  profcSu  per. 
tentatio. 

Partes  /  Chrisli  qutfiiones. 
ibiefioloco,  nempe   i  itinere  ac  ricos  /««*+  *  Difiipulorum  refponfum. 
Cifarn  Philippi,  &  cutn  elfet  a  finibus  Cifarai 


MATTR.^^JArtamrns  quomodo  difciputos duo- 
1 6,^.1 3.       decim  pcrtentavit ,  piiinumdefcnbit 


Plulippi. 

Lvc.9,18.  Notattempuspoftquam  Iefus  folus 
precatus  fuiflet,  &  difcipuli  ad  illum  veniflent. 
Tentationis  fpecies  eft  per  quiftioncs  propofitas, 
eftquede  adjunftadeillo  opinione,  qui  fubjefta 
diftributionee.vponitur ,  prior  pars  diftributionis 
eft  ,  quid  alii  de  Iefu  fentiebaiit. 

Matth.  16,  14.  Quiftionis  hujus  efifectum 
nioolitatut,  reipoufum  difcipuloium,  quod  diftii- 
butione  lijbjeftorum  in  fua  adjuncta  conftat ; 


ctuimem 
bra  diitri 
hurionis 
funr, 


alique  exantiquis  Tto-  I 


P  R  A  X  I  S. 

CHriftus  difcipulos  in  vcra  quam  rlc  eo 
conceperant  fide  confirmans ,  llhs  ne  fc 
apud  aliospromulgarent,  interdixit. 
Cujus  ( Coniirautio  difcipulorum  in  vera 
partes  ^     fide. 
funt,     ^Mandatumdefcnonprovulgando. 

.  .       -    C  Confcflio  fidei  elicita  &  extra- 
Ad  conhr-  \       „  ,    ,  . 

cta  examiue  h.ibito. 

iTio,qua  in  fide  cjuam  pro- 

antur  corroborantur. 

pnore  oolervatur  ,  Chriftum  lcgi  Dei  Mattk. 

convenicntcr  in  itinere  deccclefti  doctrina  L6,IJ' 

fermones  mifcuifle.  Deut.  6,  6,7,%.  Domi- 


Ex  Dii 


V.   phctis , 
Vtrf.\%.  Alteraparsdiftributionis  quid  illiipfi  ,-"  ■-.-,,,  ■    crxcipn 

de  Iefu dkerent.  <"«  emni  ad.ungit  legem  tanquani  via:  co-  chrSht  i» 

Perf.ib.  Cujus  efTecium  eft,  refponfum  difci-  r.iites  ,    quibus   fallamus   itineris  tldium.  itimn  it- 


pulorum  ,  omniuin  ttutrurnentum  ad  tefpondeu 

dumeiat  Petrus. 

Sj.\..ra'^~Adiuncium  IefuofEcium ,  nempequod 

refpon-J      fitChriftus. 

ii   con-1  Subj?ftumperfoni.,qiiodfit  Deiviven- 

tinet      ^_.    tis  f ilius. 


JllTTH. 

16,15. 

JIjrc.S, 

17. 

Lvc.  9, 

18. 

METAPHRASIS. 

[Efis  inillam  partem  GaliUt  venienscum 
duodecim  difiipult-s,  qtt&fif.t  infinibm  Ctfa 


Prout  cniru  homincs  profani  foliti  funt  fa-  «"> 
bulis  prolixis ,  fcd  futilibus  &  infradluolis, 
ad  aliquot  horas  extrattis  ,  laboris  in  cundo 
aut  equirando  lcvationem  quatrere  ,  fic  nos 
debemus  facris  fermonibus  adverfus  illud 
faftidium  remedium  petere ,  certi  fore  ut 
quemadmodum  Difcipuli  ad  Emaus  profe- 

IEfis  intllam  partem  GaliUs  venienscum  cli ,  hoc  pacto  Chriftum  (ibi  via:  focium  5c 
duo  :ec:m  difctpuhs,  qittfmt in finibm  C&fa-  ducemadjunctum  confecuti  funt,  idque  fin- 
r£&,  aPhdippo  Hcrod;sfiatre  in  honorem  C<t- Ivulari  eorum  fruftu  &  in  veritate  notitia; 
faris  conditt,  adecque  per  ipfos  C&far/ts.  pagos  11'c  ,  Scc.  Et  ut  Philippus^iS.  S.  adEunu- 
iterfaciens.  PcBquam  (de  fummafalutis  £y  chura,  iScc. 

fidei  Chnfiiam  mox  aim  dfcipults  acturm)        Tcmpus  hujus  probationis  notatur,  poft-  Lvc'  9, 
Deumfeorfim  precattu  effii ,  difcipitlis  adfi- 1  quam  Chriftus  folus  precatus  fuilTet ;  quo  l8'., 
fimtibiu  dixit :  qttem  homincs  {jturbapnfir-  docemur  examinationi  preces  prsmittere.    pramiK;t> 

Examemduobus  conftat ;  quorum  prius  Matth. 
eft,   quid  alii  dc  Chrifto  judicarent  ;  quod  16,13. 
non  ob  aliam  caufim  quint  ,  nifi  ut  tanto  *'■'<■'•""  « 

rum  •vtram  fidem  illuslriorem  redderet.  C.ti  illuftrior  ad  Dei  Iaudem  ,  qui  lllam  dcdit,  ''.'"". 
.,,.'  .  -.s  •  /.  „•/-•,  r-i  r  ■  tiamin- 

illi :  quidam  te  Ioannem  Baptisiam  e  mortuts  j  verfi  17.  Ditcipulorum  hdes  conlpiceretur.  qtlirm. 

rsdivivum :  aliiEliam  qtti  venWus  creditur  J  Profuerit  igitur  reputare  quid  ca:teri  mor- 

anie Meffis. aiventttm  \nonnu'UIeremiam attt  j  talcs  de  C.hrifto  nunc  in  mundo  judicant,  ut 

expnfiis  Prophetis  aliquem  ejfe  diciitant.  Ad !  facilms  Dei  m  nos  pictatem  fingularem  dil- 

qtios  Isftts :   Otqui  vos ,  quos  prst  c&teriselegi,   camus. 

tnfcittiti  &omniumm:rac:tlorttm  infieciores       Apparet  es  I10C   loco  quants  tenebra:  Verf.  14. 

&  tefies  habui ,  qttcm  tandem  me  cffe  dicitis  l  Iud.-eam  operuerant ,  cum  ex  iis  qui  de  Chri- 1""  I1"™- 
,T-  „  •*  ■  ,    j    ■•  -    j       I  „      ,  V        -      .  J1  tx  tentbra 

16.       Simon  Petnts  emnium  nomme  (advitandam  1  fto  hononfice  fentirent ,  tot  &  tam  varia:  ■   ,  j  ^ 


tim  zy  vulgm  hominum)  me  vsrttm  homi 
nem  ejfe  dicunt :  non  cqnidem  quod  ignoraret 
fid  ut  vttlgi  de  fe  opintone  ,  fuorum  difcipulo- 


Matth. 
16,1... 


'5- 


confuponem)  resbondens,  dixit:  ttt  cs  iSe  totics 
decantatiis  rjr  adumbratus  ,  oleo  S^iritus  ad 
Sacerdotis  1$  Regis  s.term  offictum  obewidum 
ur.clu-s:  ficutvero  quoad ojficium  unilum  tf 
Chriilum  ejje.fic  qitoiid perfonam  unigenitum 
le  Dei  viventis  &  omnium  vtvifcetntis  Ft- 
kum  credimm  &  conStemnr, 


fectx  cr.iffe  hallucinarentur.  Nihil  enim  hic  ,/;(„,/,/.. 
de  iis  dicitur  qui  Chriftum  Samantanum, 
helluonem,  bibonem,  Bec-lzcbulem  cfie  ob- 
latrabant.  Deiude,  quodeficnt  tot  qui  P)'-. 
thagoricam  ftsrtfs^m^aaa,  id  eft,  animarum 
ex  alio  io  aliud  corpu;  traiifmigrationem. 
fomniabant;  quodque  prxtctita  &  fpreta  vc- 

ritate, 


ritate ,  qux  tot  Scripmra:  teftimoniis  nite- 

batur ,  illaarnpueranc ,  cujus  vix  litera,  ne- 

dum  teftimoniumaliquod.inSciiptura  cxta- 

ret.  Vide  ante  Mattb.cap.i^.Marc.C.  L/tc.y. 

Hic    vcro  fctTffi^vjpns  tenctur  hodic  a 

Iudxis,  ut  linguli  tertio  renafcantur. 

Vctf.  i!  Qupd.  quxrit  quid  ipii  fentirenr ,  docct 

ttimtx      ufumcxaminationis  in  Eccleiia  longeprx- 

difiifnlu    ftantiflimum.  Eo  cnim  fit  ut  noftrum  profc- 

qwd  i/./i     ftum  in  Euangelio  melius  agnofcamus,  quo 

jtnttrtr.t         x  jc(-unt  fupplcantur  ,  &  in  iis  qux  fcimus 

uuxjl Mi       £     ....    .  LL      r  „  r 

'  &  didicimus  connrmcmur  ec  ccrtiorcs  na- 

mus.  Hinc  etiamfincta  quxdam  xmulatio 
alios  antecedcndi  cxcitatur.  Sicut  enim  bclli 
duccs  mtiuf/jr.',**  (umbratili  pugna)  prius 
rnilitesfuos  quam  111  aciemeos  cducant  ex- 
crccnt,  oc  ut  fcolaftici  tyrociniis  &.  umbra- 
tilidifputationc  explorantur  ,  pnufquam  m 
publicas  fcholas  prodeant;(ic  opus  cft  priuf- 
quam  ad  conccrtationcs  illas  pcriculofas 
cum  Sathana,  &c.  producendi  fumus,  ut  pc- 
riculum  noftri  fiat  quid  polTimus  cificcre  tt 
ut  David  prius  exploravit  arma  qux  llli  fup- 
peditabantur  quo  modo  apta  erant,  quam  ad 
pugnam  procelHt  contra  Goluthum ;  lic, 
&C.  Quo  magis  fpero  tam  utile  &  fruCluo- 
fum  excercitium  a  nobis  rcpudiatum  non 
iri  ,cumoportunitasdabitur ,  &c.  Intcnm 
nos  ipfos  quotidie,  quantum  proficimus, 
cxaminemus ;  fjiamusqueiingularum  con 
cionum  nobis  apud  Deum  poneudam  ratio- 
nem. 

hivtjnf-        Siplerique  interrogati  dehac  caufaref- 


z     l     i     c     a.  557 

I  pondercnt ,  non  cft  difricilc  quid  rep;ererent  medi  nu.t- 
conjectura  confequi.Hienim  refpondcrent,^""'  1""l 
fc  nollc  Chriftum  Dci  Fihum  agnofccre,  ,"<i""- 
quandoquidem  .1  Ionge  maxima  parte  iu.'"°"j""s 
dxorurn  talis  non  lit  agr  ;tus.  Alii ,  fe  (idcm 
fuam   inliibituros  tanti/pcr   confirmarcnt, 
quoad  de  hac  caufa  inter  diflidcntcs  partes 
tranlig.uur  ;  interca  rcs  fuas  acturos  eflc  ja- 
ditant.  Tertii  adhuc  mveniantur,  qui  quod 
verum  cftin  hac  judiciorumdivcrlitate  ccr- 
nentcs  ,  illud  tamen  occultandum  exiftiina- 
rent,  quoad  cum  majore  approbationc  Sc 
minore  peticulo  illud  profiteri  concedcrc- 
tur.  Difcipuli  vcro,neque  confpiratione  ho- 
minum  in  errore  deChrifto,  nequediftra- 
dlione  cn;  dilccptatione  judiciorum  inter  fe, 
ie  abduci  patmnttir  a  vcritate;  quo  minus  & 
Chriftum  Dci  Fihum  firmiter  crcderent ,  &. 
conftanter  profitercntur. 

Hxcconftilio  Petri  edita  nomine  difci-  Verf.  16. 


puiorum  lnlioms  clt.  I\am  cum  aln  ludxi  .  r. 

r>        l  r     i  <  >"  cer.fljiin 

eum  Prophetam  tantum  agnoiccbant,  duo-  jlta 
jdecimeum  MelTiam  crcdebant  cfie  ;  cum 
magna  pars  eorum  Mefliam  cum  agnofcen- 
tes  ,  Deum  tamen  eflc  vix  pcrfommum  co- 
gitabant ;  ii  MeiTiam  &  unigenitum  Dei  Fi- 
hum  eum  eflc  profitentur.  Denique  vcrarn 
ejus  humanitatem  ,  quxftione  Chrifti  indi- 
catam ,  liberectiamcumdivina  naturacon- 
junctam  confitentur.  At  hxc  eft  fumma  do- 
ttrina  de  Chrifti  perfona  ;  fcilicct ,  efle  ve- 
rum  hominem  &  Deum,&:  ex  utraque  natu- 
ra  conliftentem  Mcfliam. 


Matth.  cap.  16.  averf.17,  adzi. 

17  TttncRcJpondens  lESVS  dixitei;  Eeatuses  SimonBarlona:  quhcaro& 
fanguis  hxc  v.on  retexit  ubi,fed  Pater  meus  qui  esl  in  calis. 

iS  Scd&egotibidno;  TuesPetrus,  &  fuper  bauc  petram  czdifcabo  me.un 
Tcthfutm.  &ports  inferorunuwnfttper.ibttiite.im. 

ig  Ettibidaboclaresregnicceiorum:  &  quicquidligarcrisinterra,  erit  lig.t- 
tum  tn  ccclis,  &  quicquidfolvcris  in  tcrra,  eritfoluium  in  ccclis. 

20  Tunc  interdixit  difciptdis  fuis  ut  iicmtni  dicerent,  fe  effe  IESVM.  illuin 
Chrijium, 


a  k  a  l  r  s  i  s. 

• 

A  Diunftum  hujus  confcftionis  eft ,  approbatio 
'  Chrifti ,  qui  dilcipulos  omnes  in  perfbna  Pcrri 
confirmat  ,  fc  in  h.icfidecorroborarabeffeftohu- 
jusfideiquodbeatum  hominem  reddir :  dcinde  a 
caufafidei,nenipe  Dco  Patre:  qui  illuftratur  fuo 
difpatato,quod  acatnc  &  fanguinenon  manavir. 

ytrf.\%.  Deindeab  effecio,  quod  hac  fide  fit 
tpsitvvuucc,  r.  reipfa  qui  nomine  appellatur  Pe- 
tius  :  quod  paribus  illufttatur ,  fundaiucuti  pctti- 


coli  cui  Ecclcfia  imponitur;  prarrerea  hanc  fi rmita- 
te;n  confirmat  ab  adjunCta  virtutccjus  invifta; 
qua:  amplificatur  coinparationc  rnajoris  ,  nenipe 
qviod  r.e  ipfr  infcrorumpotn  adveifus  illam  pol- 
funr  privalere. 

f^trfio.  Alia  pars  confolarionisobhancfidem 
in  Apoftolis  ,  ncmpeadjuncla  rr.inifterii  authori- 
tasilliscommittenda;  qna:  amplificattufubiecio, 
quod  ad  omnes  homines  fefc  exiendar ;  &  effefto 
illos  aut  fervaros  aut  damnatos  pronunciandi; 
quodduplicipaiiillnftratur,  clavis  quaportaob- 
A  a  a  a  i  fcratur 


J6. 


13. 


3.9- 


20. 


Veri.  i7- 
fttri  bta- 

llficA  C6»- 

jfftio  k  Pa 
trt  prcnia- 

JU  iit} 


5<8  H     A      R      U 

feratur  aut  referatur ,  &  ligationis  5c  folutionis. 

ftrf.uo.  Ahud   adjunttum   confeflionis  fidei, 
interminatio  ne  eurn  elle  Chriftum  evulyarent. 

METAPHR.ASIS. 

IEftti  refpondens  dixit  Petro :  quo  magis  in 
fide  confirmeris  ,  ex  qua  hanc  confefjtonem 
manaffe  fcto  ,  cordtum  cognitor  te  ex  hac  fide  | 
beatum  pronuntio,  qui  es  Simonfiliw  Ioannt:  j 
»0»  tamen  qitoad  jilitts  loanm  es.  Netj,  cnim 
natura  aut  naturt.  vtnbus ,  fett  proprusfeu  a 
pannttbns  acceplis  ,  h&c  aut  fides  aut  fidei 
confefio  provenit :  tantum  Vaier  qui  in  cozhs 
esl ,  t.bi  pcr  Spiritum  ilii  &  rniht communem 
hoc  patefi  cit.  Atque  ttt  tu  me  fyncere  confef- 
ftis  es.Jicego  vicifim  tibidtco.le  (pifovvtiui  (j 
rndito  nomim  congrttenter  P  etrum  feulapidem 
Jptrituali  /tdificio  aptum  &  idoneumejfe,  cr 
tantt  apud  me  e([e  hancfidem,  cujns  conjejfto- 
r.em  edidisli,  ut  non  te  tantttm  fed univerftam 
Ecclefiam  fuper  illam  tanqnam  pelram  ex- 
firttciurus  fnm  ;  tamfixam  atque  tmmotam, 
nt  tametfi  tnferorum  cttm  conjilia  &  fiaudes, 
tttm  copiz  Qr  potentia  adverfum  tllam  graf- 
fentur  (3-  impetum  (qttod  futurum  prxdtco) 
faciant ,  nutiqttcim  tamen  ad  tUttts  va/tatio- 
nem  pnvalitura.  Ad  tjlam  Ecclefis  ftntclu- 
ram  ommbus  fius  numeris  complendam  (non 
ita  ut  principi  Apofiolorum  ,  fcd  ut  co.idijcipu- 
lo)  fic  tibt  tanquam  donms  mes.  oeconomo  da- 
bopoteftatem  ,  fincera  verbi  Sacramentorum 
fj,  difciplim  adminiftratione  ,  cum  fidclcs  tn 
regnum  ccelorum  intromittendi ,  tum  incre- 
dulos  exclttdendi.  (S\uib:tfcumqtte  etcnim  de- 
bitc  t$  ex  verbimei  prsfcripto  hic  in  terra 
feccttta  retinueris,  tamfirmttm  ac  ratum  crit 
alque  fi  Detts  e  fummis  coelis  (ff  facro  ore  fuo 
ittj  rcttnuiffet  ;  ficttt  e  contra  ,  quibujcumque 
feccata  debite  &  ex  prsfcripto  verbi  mei  htc 
in  terra  remferts ,  perinde  firmum  ac  ratttm 
erit ,  atqtts  ji  Deits  e  fummis  tcclis ,  ty  facro 
erefuo  ida  remifijfet.  His  diciis  ,  cumfuorum 
difcipulorum  fidem  confirmaffet :  illis  omnibm 
(tttpotc  qttt  eandem  fidei  confejjiencm  in  uno 
Petro  edid:Jfent)  df.rte  interminattts  esi  ,  ne 
cuiquam  quod  effet  Iefiu  Christus  dtcerent-*. 

P  R  A  X  I  S. 

E.itttm    Petrum    pro.-dic.it  h.tc   fide  & 
confelTione  ex  fide  prorluentc.  Rom.  10. 


B 


Corde  creditur  adjuslittam,  ;jc.  Vide  Ichan- 
zo,  31.  &  Rom.  4. 

Caufam  afTign.it  ab  cfficiente  ;  fcilicct, 
rjuod  Pater  coeleftis  revehvit.  Qtiod  etiam 
ab  adveriis  confirm.it ,  fcilicet ,  quia  caro  & 
fanguis  nou  revelat.  Vide  i  Ttm.  i.verf.  ult. 


O     N     I     A 

Itcm  Ioh.i.verf.iS.  Kon exfanguinibus.nec, 
&c. 

Confirmat  eos  in  hac  fide  ,  a  fubje&o  Verf.r». 
hanc  fidem  promulgante  ;  quod  tanti  facere  '»  f"fi- 
le  piofitetur  ,  ut  illi  tanquam  fundamento  "  fm'*' 

Et    r  r  ■  o     r  t\  menlnm 

ccleuam  luaru    lmponete  Sc  luperltruere      -,-,    . 

non  dubitaret.  Huic  pra-ponatur  cv  praife- 

ratur  expolitio  de  Chrjfto&:  fidein  Chri- 

ftum ,  cui  Eccleiiautfundamentoinnititur. 

1  Cor.$,  11.  &  10,  4.   Quod  ii  ad  Petrum  re- 

feratur ,  non  tamen  indc  quicquam  Pontifici 

accedit;  cumidaique  dicatur  dcreliquis  A- 

poftolis.  Sic  etiam  Apoc.xt.  docctduode- 

cim  efle   Eccleiii  fundamenta ,    videhcet 

duodecim  Apoftolos.  Qui  timen  fundamen- 

ttim   non   dicuntur  quoad  homines    ipfos 

conlideres:  (tum  enim  illisdcficientibus  aut 

mortuis  extinclifque  ,  Ecclelia  pariter  inte- 

riret,  aut  labafceret)  fed  hoc  de  illis  dicitur, 

quoad  ministcriitm  verbi  illis  commifftttn  ab 

lUis  cbititm  &  fideliter  expletum  esl. 

Quamobrem  non  hic  lllum  Simonem  no-  ?"]"'  Si- 
minat  filium  Iont,  fed  /Yrrawappellatjquod  :  '*"  Ptt" 
illi  nomen  ncque  quoad  homo  crat  ,  neque  '■""'" 
quoad  fidelis  vir  eilet,  &  in  Chriftum  crede-  tm  . 
ret,  fed  quoad  mintfter publicus  ej]et,iniii\im 
cft  :  iicut  aperte  docet  Luc.  6.  in  Apoftolo- 
rum  creatione  &delignatione.  Quod  qui- 
dcm  ita  eiTe  plenilTimis  vcrbis  Efh.f.i..  co- 
arguitur ,  ubi  Eccleliaccdificari  diciturfun- 
dameuto  Apoftolorum.Ita  ut  Eccleliamy;/- 
per  Petram  ddifcatam  ejfe  ,    nihil  almd  iit 
quam  fupcrftrui  doclrina  fidei  per  Pctrum 
fromttlgatd  ,  &tn  cordtbtts fidelium per  fpiri- 
tum  obft<Tnat&. 

Ncc  huicloct»  repugnat  aut  expofitioni  Cbrititu 
huic  ,  quodhabetur  1  Cor.  5.  ChriftumelTe  '•""''' ""'■ 

'   r      .  .    .  -.       cnmfttniLi- 

tioicum  Kmdamentum  cui  imponitur  hc- 

r      r  i  mcntftniy 

cleiia,  iediumme  cumeo  conicntit.  Sicut 
enim  ldcm  cft  fervari  per  Chriftum,&  pcr  fi- 
dem  predicatam  ;  iic  idcm  prorfus  eft  ardi- 
ficari  fuper  Chriftum,  &  asdificari  fuper  fidei 
doclrinam  per  Apoftolos  prxdicatam. 

Fide  nosxdificari  &  ficri  fpirituajis  do-  &pieut 
musaut  civitas  Dci,  conftat,  Coltf.i,  13.  &  "" 
1  Pff.2,4,5.  Eramus  cnim  domicilium  dac- 
monum  ,  &  cavea  veluti  immundorum  fpi- 
ritutim  ;  fidei  vero  doclrina  cxhaufftur  fen- 
tina  illa,  &  ftercoraejiciuntur,  ut  fumus 
effecli  domicilium  in  qtio  Deus  per  fpiri- 
tum  ftium  inhabitet  &  inambulet ,  convi- 
viumagitabit ,  &  non  tantum  mcnfmi  no- 
ftramgratamhabebit ,  utcunque  tenuem  & 
abjedtam;  fed  fuas  dapcs  nobifcum  commu- 
uicabit.  Quamobrcm  hoc  finguljre  pixco- 

nibm 


ettm  Acllf: 
cmur% 


CMJM  fir- 
mt.Ut  f.t- 
lnltm  x- 
tntnim 
ctrtt  <onft' 
<jutmury 


etmm  tn 
Dtnm  vi- 
Sartt  fn- 


E      V       A      N       C 

iiium  cceneominm  pr.xdicationis  Apoftoli- 
c.t,  Bt  doclrini-  ab  illis  confignara:.  tt  limul 
declaratur  quamprctiola  rcs  ridcs  lit ,  qua 
ad  tatitum  faftigmm  dignitatis  cvehimur. 
Muitafunt  qua:  crcdcntcs,  nonproindc  Ec- 
clclia:  zdificio  conjungimiir,  eaque  pr.vcla- 
ra  ;  unum  lioc  li  tcneamus ,  tametii  nos  plc- 
raque  fugiant,  Ecclclia;  tamcn  accenfcn 
nondclittimus.  Quamobrcm  claborandum 
eft  ut  lianc  fidcm  acquiramtis ,  &  acquilitam 
omni  cura  &  ftudio  tueamur. 

Alio  argumcnto  hoc  confirmat  ab  adjun- 
cta  ftabihtate  &  tirmitatc  falutis ,  quam  do- 
ftrina  fidei  confcquimur.  Ncc  enim  beati- 
tas  eflet  Cjuae amitti  poflet ,  &  .i  quacxcuti 
potlemus  :  fcd  ca  demum  vcra  falicitas  eft, 
qua:  lemel  parta  nunouam  nobis  cxcidcre 
potcft.  Et  prxtcrea  Ecclcliam  comparat  a:- 
dificio  petia:  impolito&fupcrrtrudto.  VHt 
A  ..ih.j.  Hinc  PJal. iij.  Cum  montc  Sionis 
comparanturquotquot  ridunt  Dzo.Iohan.^. 
Vt  qutcunaue  creditm  curn  non  pereatfed  ha- 
beat  vitam  iternam.  Item  loh  4.  gHi  h:bit 
ex  aqtta,  &c.  Et  loh.6.  &U'  ed:t  mtam  car- 
neml$c.  Quum  autcm  multi  Ecclciixho- 
ftcs  funt  qui  panim  cuniculos  agant,  partim 
blanditiis  ,  partim  comminationibus  Ecclc- 
iiam  oppugiunt ,  bellumque  jugc  &  perpc- 
tuum  non  tantum  iine  ulla  pace  ,  fcd  nc  111- 
duciisqmdem  ducant.tamenccitumeft  Ec- 
clcliam  omnibus  machinis  &:  lnftrumentis 
oblidionahbus  fuperiorcm  futuram  ;  cujus 
caufa  redditurqtiodam  in  Proplicta  ,  quod 
Deus  cft  c]ui  gladios  fabricatur  ,  qui  curabit 
neEcclelixfua:  fatalesiint  ,  &c.  Etquam- 
vis  pluvia;  &  catarafta:  aquarum  ,  e  cctlo  & 
profunda  maria  &  flumina  erumpentia  ,  ir- 
ruant  &  incurfcnt  in  hoc  xdificium ;  tamcn 
cjnod  petra:  impolitum  eft ,  non  potcrit  loco 
dimovcri.  Qum  etiam  tamctli  tcrrcftribus  . 
copiis  fe  conjungant  infcrorum  copii ,  & 
cjuidem  inftructifltma;  fortifltmxqiie.tarncn 
Ecclelia  lmmota  ftabit  &  invicta.  Vide  Pfal. 
Iij>.  &  Pfal.10.  &  Pfal.zi.  ltem  £<J7«.S,34, 
&c.  1  lob.j.^.j.  Si  Ioh.6,^. 

Quin  etiam  Ecdelia  colludlata  cum  Deo  j 
ipfo  vidtoria  potita  eft.Vide  hiftoriam  ludtx 
cum  Iacobo.  Quzigitur  in  Dcumcrc.ito- 
remfuum  victrix  extitit ,  ncdumin  crcatu-  j 
ras  &  diabolos.  Ncc  tantum  fe  tuebitur  ad- 1 
verfus  impetum  hoftium  &  incurfationem, 
fed  porro  hoftes  perdet  &  atterct ,  &  inccn- 
diocremabit.  Zach.11.  Vbi  apparet  Ecclc- , 
ii.im  petrz xdificatam  ,  quodam  modo  pe- 
ticamoua.idam  uaturam  &  dutitiem  obti- 


.'.. 


m 


nerc.  Portis  infcrorum  opponit  Ecdefiam, 
quce  civitati  aut  «dificio  aifimnl.itur.  Et 
liac  formula  loquendi  lignificatur  regnum 
Satlunx,  vcl  ejus  relpubhc.i,  Gelt.it.  1'ortas 
hoftmm  poflidcbunt. 

Hxc  ltabihtas  non  tantum  a  natura  fun-  }«c>« 
damenti ,  fjdetiam  abarclntccli  Chrifti  lin-  Cbrifi  to- 
gularipcnria  io  c.xcitandis  sxlibuspctitur.  '""■'"  f™>- 
lamctii  cnnn  hominum  opcra  ad  xdih- 
cium  extrucndum  utitur  ,  ipfe  tamen  cft  qui 
architcCtatLir.  Tamctli  igitur  ab  hominibus 
xdificia  conflrucla  vctuflate  corrtiant  c>  la- 
bantur,  tamcn  ftrufttira  a  Deo  ipfofibrefa- 
fta,  &c.  Stigitnr arca a  Noachoexftrudta, 
Noaclmm  Cum  familia  adverfus  omncs 
tcmpcftatum  &  rliiduiim  a:ftus  dc  impctus 
incolumes  fcrvavit,  ncdum  quod  cft  compa- 
£tllm,  picatum,  cV  claufum  a  Doinino.  Et  li 
tabernaculum  fuis  involucris  teftum  &  mu- 
nitum  ciat  adverfus  omncs  cali  injuri.is, 
quid  vcro  Dci  tabernaculo  rict  ■  Sicut  cnim 
planta:  .i  Dco  conlitx  eradicari  ncqncunt, 
ita  ncque  domus  a  Deo  fedificata  a  quoquam 
mortahum  aut  creaturarum dtrui  aut  dctur- 
bari  poteft. 

Hinc  colligitur  nobis  plcrafque  afrlidtio-  q«tre  cmn 

nes  obcundas  eiic  ,  <?c  tcnt.uiombus  agitan-  «"»"«/- 

dos,  fed  victoria  &  falix  e:dtus,nobis  mini-  J-"-''°"ts 
„  „..  ,        ..  -  ftijcttn- 

me  elt.ricn  quidcm  poteft  ut  oppugnemur,  V 
fed  non  cxpugnabimur ,  utdcjiciamur ;  fcd 
non  defcremur,  ut  pcreamus ;  non  opprimc- 
raur :  fieri  poteft  ut  in  profundum  mans  de- 
fcendamur&  dcmcrgamur,  ut  lonas  ,  fed 
non  tamcn  furtocabimur  ;  ut  navigium  hoc 
aquis  impleatur,  fed  non  tamcn  ut  abforbea- 
tur,  vcl  ut  abforbeamur  licut  Ionas  ;  ftd  ta- 
men  regurgitabunt  nos  infvri.  Quamob- 
rem  eiiitcndum  ut  hoc  tantum  comparemus 
&  confirmemus  quod  nobis  cripi  non  po- 
tcft,  cum  cancra  omnia,  fcilicet,  vircs ,  for- 
tna,  divitix,  fipientia ,  S<.c.  tempcftate  aufc- 
rantar.  Herba,  arefcit ;  rlos  roarcefcit ;  ver- 
bum  autem  Domini  animis  noftris  per  h- 
deminlitum,  manet  in  *'-:rnum.  Omnis 
caro,  &  omnis  gloria ,  &c. 

Hanc  firmitatem  arguit ,  ex  minifterii  Verfl  19. 
Apoiiolici  firmit.ite  5c  ftabilitate;  cujasau-  '"''•''- 
thoritas  tanta  eft  ,  ut  tametli  ccz  homincs  ''""  '"'"•" 
adminiltrctur ,   tamcn    eandem  emcaciam  ,,  ,-   ,    , 

"  ,  li:  jit  t  li  HH* 

lortitur  ,  quam  (i  a  Deo  ipf&&  Chrifro  exe-  tl»riMt3 
cutionimandaretur  :  &  quod  tametli  in  ter- 
ris  exerceatur,  tamen  pcrmde  certum  cft 
minifterium  ac  ratum  ,  ac  ii  e  coclis  Deus 
rdcem  fuam  ederet.  Minifterii  vero  etfica- 
cia,  elegantiiTifflis  oSfimndiSi  refcrand:,  (bt- 
A  a  a  a  3  uendi 


5*o  Harmonia 

-jendi  &  Ugandi  metaphoris  dcpingitur .  tur,  eorumque  veftigiis  infiftitur.  Nili  igituf 
Qmbus  docctur  regnuin  ccelorum  claufum  homines  rn  Deum  temere  rucre  &  impref- 
elle  iis  quibus  mimfterio  vcrbi  non  refera-  ;  lionem  faccre  velint ,  nilt  in  Deimucronera 
tur:  &  apertum  efle  ,  quibus  Euangelii  prx-  Sc  bipennem  gladium  prxcipites  ruere  ,  a- 
dicatio  illudaperuerit  :  extorres  eflc  a  re-  iveant  iibi ,  &c.  Hic  qu&ratur  quid  opus  iit 
gno,quos  Apoftoliexiliomultarint:civitate,  homines  ligare  ,  &c.  qui  natura  fua  ligati 
donari  ,   quotquot  jus  civitatis    Euaugelii  funt.  Deinde  etiam  Ponttfex  hoc  loco  refel- 


prxdicationeconceflerit  Dominus :  catenis 
tanquam  mancipia  &  captivos  teneripecca- 
ti  ,  damnationis ,  &  diaboli ,  quotquot  fuis 
quibus  prxpeditifunt  funibus  peccatorum, 
ab  Apoflohca  dodrina  non  folvuntur:&  io- 
lutos  elTe  ,  quibus  vincula  Euangelii  prxdi- 
catione  rumpuntur.  Alix  dux  ns  non  difli- 
roiles  metaphorx  traduntur  lerem.i.  Plan- 
tandi  tf  eradicandi ,  xdificandi  &  demolien- 
dt.  Vide  i  Cor  1,15. 16. 

""•■  l»c '&>-      Si  minifterium  cuiquam  vile  &  abje&um 
tur  vite 
qv.od  pcr 
komintS) 


lendus. 

Sequitur  pars  altera  de  intcrdiclo.  In  quo  Verf.  :o. 
qutri  poflet  ,  quomodo  Chnftus ,  in  cujus  i>'°'' 
unius  notitia  falus  hominum  continebatur,  , 

.     .  .    .  .  .  .  k.vnccm- 

le  ab  hominis  notitia  occultat  t  maxime  ,  rr;;,0„e„, 
quomodo  difcipulis  ,  quos  fui  patefaciendi  dirulgnre 
adminiftros  delegerat ,  ne  lllum  provulga-  difapuli* 
rent  prohibeat  i  Deinde  quomodo  illi  mini-  1"'«'"J 
fterium  in  folcmni  eorum  lcgatione  obire 
non  ita  multoante  poflent ,  cum  illis  Chri- 
fti  patefaciendi  copia  ncgatalit  ?  prxfertim 

&  contemptum  videatur  quodper  hominesJ  cum  Euangelium  prxdicare,  nihilahudlit, 

&  in  terra  exerceatur  iive ad  mifericordiam,  quam  Chnftum  prxdicare  ? 


iive  adjndicinm,  is  iibi  proponar,&  animum 
ad  Deum  c  ccelis  loquenrero  refcrat :  in  cu- 
jus  verbis  ii  eft  pondus,  fciant  non  minorem 
vim  incfle  promiflis  &  minis  miniftetii.  Si 
igitur  verum  eftqtiod  Apoc.  de  Seivatore 
noftro  dicitur,fcihcet  daudens cy  n:mo  ape- 
rit,  (yc.  non  minus  illud  verum  fututum 
fciat  in  miniftrorum  denunciatiombus.  Hu- 
jus  rei  eximius  locus  cl\,Mtch£  5,^,6.  Qiiod 
ii  homincs  reputarent ,  mctucrent  iibi  plus 
ab  Ecclciix  cenluris  quam  j  gladio  &  virgis 
Reipublicx ',  cum  miniftri  habent  potefta- 
tem  vitx  &  necis  xternx;ut  de  omnibus  vel 
ad  vitam  vel  ad  mortem,  fcntentiam  fcrant: 
ut  quam  potcftatcm  Chnftus  a  Patre  ,  ean- 
dema  Chrifto  miniftriexercendam  accepe- 
rint.  Si  e  terra  exigere  &  exturbare  iit  ma- 
£num,  quanto  magis  expellere  e  coelo  ":  ii  e 
collegio  vcftro  civem  movere  ,  quanto  ma- 
gis  e  cxtu  5:  collegio  fanclorum  aliqucm 
exdudere  pofle. 
illud  hodie      Hxc  potcftas  ab  Apoftolis  per  omnia  ef- 

tam  cfftcttx  fjcax  fujt  .    ut  qU2-  aD  jjjjj  ,lon  feclIS  ocfta  & 
'MT  adminiftrataeft  i  quam  a  Chrifto  prxccpta 

foltoloiHin.    „  ,  n       T,  ■     -n.  ■  t- 

&  mandata  elt.  Per  miniltros  etiam  Euan- 
gclii ,  non  minus  hodie  eft  efFicax  ,  quoties 
ad  formulam  ab  Apoftolis  traditam  revoca- 


Re(pondeo,^owii\e  illos  Chriftum  Davidis 

&  Marix  filium  prxdicare  veniflequi  mun- 

dumfervarct,tamet(i  individuamChrifti  per- 

fonam  non  delignarcnt:qui  idco  etiam  cum 

lllis  non  ivit ,  ne  nimis  maturc  quis  ilie  eflet 

innotefceret  &  lntcmpeftive.  Quod  nos  do- 

cet,  quanto  amore  noftri  Chnltus  flacrravir, 

qui  fuam  gloriam  hominum  f.iluti  poftpo- 

fuit.Alia  ratio  erat  quod nondum  glonfican- 

di  Chrifti  tempus  advenerat.   Vide  locum 

Marci,  &  ne  glorix  fux  clariflima  declara- 

tione  ,  mortem  fuam  nemo  auderet  moliri. 

Si  enim  Dei  Fihum  eflecognoviflent ,  nun- 

quam  illum  crucifi.xiflent.huc  refer  Pilatum 

canto  ftudio  conatum  efle  eum  dimittere, 

audito  rantum  cum  dixifle  fe efle  Deif  ihum. 

Notandum  hoc  loco,   contra  Ponttfictos,  1"f  *•? 

qui  Petrum  fuam  tantum  fidem  hoc  loco  '*'  "'„7  ■ 
1     r  ,-r        ir-     „  >■  .     '""  Pe!r'- 

prorelium  elie,  &  non  etiam  reliquorum  A- 

poftolorum  volunt:  tanquam  ipli  ,    idem 

quod  Pctrus  non  fcnlifient:  fed  hoc  volunt, 

ut  confcflionePctri  propriaexiftentc,&  non 

rcliquorum  Apoftolorum  promifliones  hic 

C\&x  ,  ejus  folius  eiTent.  Quorfum  autem 

illis  omnibus  ne  rcm  hanc  evulgarent  prx- 

cipcrct  ,  ii  reliqui  difcipuh  hoc  non  intclli- 

gebant. 


M  A  t  t  H.  cap.  is.  a  verf.11,  adi%. 

2 1  I.v  eo  tempore  captc  1ESVS  indiCiire  difapulis  ftiis,oportere  fc  abtre  Hierofo* 
hm.tiit,  &  multapati  a  Senioribus  &  primariis  Sacerdotibus,  &  Scribis ,  &octidiy 
&  tertio  diefufcitari. 

2 2  Etprehenfmn  eum  Vctrus  cocpit  objmgare,  dicetis  -}  Vropitius  tibi  efio,  Dovii- 
ne :  nequaquam  erit  ubi  boc. 

15  At 


EvANCBLICA.  j(?l 

23  At  tllefefe convcrtens dixtt  Petro ;  Abfccde ,1  me  Satana,  offendictdo  esmtbt: 
tiam  nonfipis  qt<&  funt  Dei,fed  qtu  funt  bowinr.m. 

2*  Tttnc  IESVS  dixit  difctpulis  ftiis;  Stqtiisvtdtponeti;evenire,abdicetfc- 
tnetipfum,  &  attollatcrttcemfiiam,  acfeqtuturme. 

2f  Outfquis  cnim  roluertt  antmam  fit.im  ferrarc  perdeteaw :  quifqttis  atttem 
ferdiderit  antm.tm fuam  mea  cattft ,  inveuict  cam, 

2 6  Otttd  cnimprodesl  cuipi.imfi  tottim  mttndum  lucr.it  ttsfuerit,  antma  vcrofua 
mtdcietur  ?  attt  quam  dabit  qiiifpiam  comperfitior.cm  aninuftts.  ? 

27  Futurttm  esl  enim  ut  Filtus  bominis  veniat  cttm  giona  Fatrisfui  cttm  angclis 
fuis  :  &  tunc  reddet  unicuiqtte  fecttndttm  facla  ipfttts. 

M  a  r  c.  CMp,  8.  a  verf.  31,  adfinem  Capit. 

3 1  Et  ccvpit  eos  docerc  qttod  oportcret  Filtttnt  bominis mttU.t  p.tti ,  &  reprobari  d 
fenioribits  & piimanis Sacerdotibus ac Scrtbts ,  cir  trttcidari :  &  tribits  posi  dicbtts 
refurgere. 

32  Etapcrte  eum  fermonem  loqucbatttr.  Tttnc  prebenfttm  ettm  Petrits cccpit  ob- 
jurgare. 

33  Ipfe  vero  convcrfus ,  &  inttiitus  difipulosfuos ,  objitrgavit  Fetrum ,  dtccns ; 
Abf  ede  a  me  Satana :  nam  nonfapis  qua  Dei  funt ,  fed  qv.A  funt  bomtnum. 

34  Etqtium  advocajfetturbamcum  difiptdts  fuis ,  dixiteis;  Qiiicttmque  vtdt 
foneme  ver.ireabdi.etfemetipfitm,  & t»U«t irticemfuam,  acfequaturme. 

35  Quifquis  enim  volucnt  animam  fuam  fcrvare ,  pcrdct  eam :  qtiifqttis  atttem 
ferdidcrtt  animam  fit.nn  cutifa  mea  &  Etungclti,  isfervabtt  eam. 

3 6  Quid  er.im  profuertt  cutptam  ft  liicra:ttsfucrtt  mundttm  totttm  &  animaftu 
tnulcletur  ? 

3 7  Att!  qttam  dabit  qttifpiam  compenfationem  animafiu  ? 

3  S  Kam  ytemcumque  puduerit  mei  ac  meorum  fermonum  ingente  ifia  adttlter.i 
& pecc.-trii  c;  Filittm  etiam  bomtnis fudebit  ejus,  quando  venerit  tngloria  Fatrisfui 
cum  Angelis  tllisfanclis. 

L  v  c.  cap.p.  iiverf.il,  nAij. 

22  Dicctis;  Oportet  Filittm  bominismtdtapati,  &  rcprcbaria  Ser.ioribtts  & 
pinctpibtts  Saccrdotum,  &  Scribis,  &interimi,  &  tertta  diefufcttari. 

23  Dtccbat autcm  omnibtts;  Siquisvultmefeqiii,abdicctfcipfum,  &attol!at 
erucemfuam  quotidte,  &  fequatur  me. 

24  Quifquis evim  voluerit  animam  fttam  fervare,  pcrdct  eam:  quifqttisveroper- 
didcrit  antmam  fuam  mea  cattfa,  isfcrvabtt  eam. 

2$  Qmd cnim  prodesl  cuipiam  fx  lucretur  univcrfttm  mundttm  ,  fe  ipftim  atttem 
pcrdat.fnc  fuirpfms  exitio  multetur .? 

26  Quem  enimpudtterit mei ac meorttmfermouum,ejttspudebit Fdium  bominis, 
qttar.do  venerit  cumgloriafti.t  &  Patris,fanitorumqtte  Angclorum. 


A  N  A  L  r  S  I  S. 
M»TTH.T;FfcctumChrifti  notat.viz.rjuoddoce- 
i6,)fr.2i.Lbat:quoddercribituradjunfto  tempo- 
re,  neinpe  poftquam  difcipulos  m  vera  fide  confit- 
maflet:  deindeafubje&o,prunumquod ,  nempe 
difcipuli  i  deinde  ciica  quod ,  neinpe  de  Chiifti 


profeftione ad  Hierofolyma ;  quod  luo  finc  decla- 
ratur : 

qui  finis  diflributione  '  Ignominio&petpefllone, 
declatatur  adjunfta,     \  Gloriofa  rtfurrecHone; 
qui  adjunfto  tempore  ,  poftcro  die,  dcclararur. 
Peipeflio  antein  ignominiofa  fuis  paitibus  espo- 

Dirai 


II      A      B.      M 

rc.tt  luc.  rejcctioncapudties  Eu- 
te ;  qux  perpcflio  fuis  caufis  elfi- 


561 

mtut  apud  Ifj 

angellftas 

ciemibus  GXpUcatur ,  netnpe  ptesbytetis  ,  fummis 

Saccrdonbas  &  Scribis ,  oc  fubiecco  loco  lerofoly- 

mis.  (^us  omnia  apuJ  Mmnm  adjuncta  forma 

loqu^r.di  d.-fcribunrur ,  nempe  quod  hxc  aperte  Jc 

omnibus  audientibus  docuit. 

Verf.it.  Cujus  docTriui  cluctum  erat ,  Chrifti 
prxceps  cc  temctatia  leprchcnliti:  quzfuo  cfficicn- 
te  dedataiur ,  Tctro.  Deinde  adjunito  tcmpore, 
cum  illum  feorfim  prxhenfiam  iubduxiilet ,  tan- 
quam  in  aurem  aliquid  ditturusclTer.  Foirna  re- 
ptehcnfionis  eft  .h.tcillinon  adventura  ;  qux  fua 
caufafinaliexplicaiKHi ,  ncmpeutfibiparcat. 

Vtrf.zi.  C'.ijusi?piehenfioniserTet>umc-ft ,  re- 
criminatio  Peui;  qu.x  defcribitur  adjur.cto  tem- 
pore ,  poliquam  faciem  qux  obvcrfa  crat  ad  Pe- 
truui  conveitilfet, 3t  induodecim  Difcipulosocu- 
los  defi*ilTet :  forrna  recriininationis  proponitur ; 
yatte  ftst  me  S.ttMn :  qtue  iitis  caulisetficientibus 
declaratur  ,  nempcquodelTetfcandalum  Chiifto  ; 
cujus  item  caufa  declatatur ,  quod  hxc  fapientia 
cffet  humana;  quxfuo  difparato  illuftratur  ,  quod 
nonfit  a  Deo. 

1'erf.za,.  Poft  docTrinam  de  abnegitione  fui  pto- 
ponit ;  qux  fuo  fubie&odeclaratur,  nempe  non 
tantum  diliipulis,  fed  etiam  tutbx,  quam  ad  fe 
accetfivit ;  qux  abnegatio  fuo  adjuncfo  dedaratur, 
nempe  imitationeChnfti;  qux  imitatiopari  illu- 
ftratur ,  prxeuntemfequendi;  deindearguitur  fto 
eiTecfo ,  quod  tft  tolletc  crucem,  feufubirealfii- 
ctiones. 

Verf.i.%.  Qux  afrlicTionis  perpeflio  confertui  ab 
adjuntTapaena,  ciusqui  illamfubiieiecufat;  &  il- 
Jaftiatut  adjunfto  ptxmio  ,    eoium  qui  fubeunt 
ctucem. 

Verf.zb.  Qux  animx  jaftura  ex  recufatione 
cruci6,  arguitur  pcrro  ab  adjuncT a  inutilitate ;  qux 
compatatione  majoris  amplificatur,  iivcltotum 
mundum  Iucratus  fuerit . 

Verf.iy.  Confirmatprioremfententiamacom- 
parationc  minoris,quia  cum  damno  &  jaftura  ani- 
mx  nullum  damnum  comparari  queat;  cujus  abne- 
gationis  caufam  apud  M*n.  notat,  pudorem:  dein- 
dc  amplificat  aJjancra  cum  paena  abnegantium 
Chriftum ,  tum  prxmio  confitentium  eum  ,  ab  ad- 
junctacloiiaiV  amplitudine  ludicis  Chrifti;qux 
fuo  efficiente  amplificatut,  nempeglotia  Patfis, 
deindeadjunccocomitatu  Artgelorum  :deindelpe- 
cies  unahujuspoenxcftapud  Utc.  quod  Chtiftum 
pudebit  eorum,  qui  pudoreex  illoaut  vetbofuo 
fuiTufi  funt. 

METAPHRASIS. 

Dlfcipulis  dttodecim  in  fidc  jam  radicatis, 
ccepit  Iefits  Hlos  docere  ;  fibi  De:  decreto 
inatmbere  Hierofclymam  profiafcendi  neceffi- 
tatem ,  hoc  confdio  ut  tnulta  (y  gravia  a 
Prefbyteris  ,  fummis  Sacerdotibns  &  Scribis 
fafftu,  tandem  morte  afficiatur;  ita  tamen,  ut 
tertia  poli  d-e  i  mortuts  excitetur.  (Marc.  8, 
verf.  31.)  &updnonobfcure,  iy  itt  aliquoties 
antea,  snigmatice  .fedpalam  &  apertis  ver- 
bts  frtntmtutvit.  SedPetms  prehenfamanit 


O     N      I     A 

atm  feorjim  a  ctterit  abdnccns ,  tanquam  in 
aurem  altqUid  diclurus ,  iUum  reprehendert 
hts  fere  verbis  ccepit;  Domme.parcc  tib:,  ecqtte 
qttod  de  fuhtraperpeffione  prfdicis  ,  nu'lo  mo- 
do  fieri  permitte.  Ieftts  vero ,  cujtti  tergttm 
Vetro  obverfum  erat,facie  ad  Petrttm  convcr- 
fa  ,  &  octtlts  tn  reltquos  difcipulos  ,  tanquam 
j  tllitis  rcprehenfionis  cenjiharii  (£  fttffragato- 
res  ,  Petrum  his  fcre  verbis  objurgat ;  a;.?^ 
\fis6tu,  qui  Satani.  infiinctu  hs.c  efftitiens; 
nonincommode  Satanas  appellari  poffis :  pone 
mc  vade  ,  quihactemtrtt.ite  (j  pntcipitantia 
velutifrsire  videris :  nam  hoc  ttto  d:do  ,  non 
|  te  qtu  Dei  funt  fapere  indtcat ,  fed  qiufunt 
|  hommttm ,  ftperne  &  coelittts  non  regenito- 
|  rum.  Tum  lefits  turba  untt  cum  difcipulis ,qut 
JAm  illi  adfiftebant.adfe  advocata,  omr.es fuo 
ommumordinum  itatk  tf  fexns  homines  fic 
fere  aUoquutns  etl ;  qttifquts  fe  mettm  difiipU- 
lum  projitendo  me  feqm  volet ,  non  tantum 
qiuforts  lUumfunt  ,fed  etiamfe  tpfitm  1 .  elti 
rationem,  fapientiam,  vohtntatem  velaffe^itu 
omnespenittts  abneget  atque  renuntiet :  quod 
quomagis  teftatum  faciat  meo  exemplo ,  qui 
crucem  ctii  fum  affigendtis  bajulaturta  fum, 
crticem  tf  ipfetcUat  fuam,  z.  eH,  dtmffimam 
{$    maxime    ignominiofam  affitclionem ,  iUi 
pr&fcripto  verbi  imponendam ,  placide  fubeat. 
&uicumq:te  etemm  veritatis  di/pendio  vitam 
hanc  caducam  confervare  cupit ,  <cternam  a- 
mittet  ;  quifquis  autem  vil&  caduc&mcaQ* 
Etiangelti propugnandi  caufa  jaBuram  fece- 
rit,  eandcm  in  Aternum  prorogabit ;  utpote  cui 
morsad  vitam  modo  tranfitusfit.  Sutodfine- 
mo  cadua  htijtis  vittjacittram  libens  f.iciat, 
ut  totitm  munditm  lucretur ,  quants.  infcitis. 
erit  Aternam  vitamamittere  ,  ut  hitjtis  prt- 
fintis  vits,  attt  rei  cujufquam  aliquis  ad  tem- 
ftu  ttfuram  confiqttatur.  Dic,  amabo,  an  esi 
qttidquam  in  rerum  ttniverfttate ,  quod  cum 
animi  Uerna  falitte  precio  contendat,  neditm 
ex&qttcttir.  Gjuemctimqiie  enim  mei,  aut  meo- 
rum  fermonum pttditerit  coram  homimbits,  in 
fpirituali  conjttgio perfidiofis  &  peccati  manci- 
piis  ,  ejtts  itidem  &  me  ptidebit.  Fiitttrum  e- 
nim  esl  ttt  iffe  quijam  conlimptti  habitusfum, 
inftante  ultimo  judtcso  ventunts  fim  gloria, 
qtiam  Pater  mihi  dedit  quoad  hommem,  ful- 
gens  (ff  omnibus  beatis  Angelts  ftipattts :  qtio 
tempore  ttnicuiqtte  dabo  fecundum  opcra ,  his 
qui  in  veritate  intrepidi  perfliterunt  vitam  A- 
ternam,  aliis  contra  mortem  tternam. 
P   R  A  X  I  S. 

CHriltus  reprchcnfus  ob  ignominiofam 
rnortem ,  tjuaru  iibi  obeundam  pra-di- 

xerar, 


*3- 


14. 


**• 


16. 


Veif  zt. 

ChiUm 

eiocend» 

tent.ititni 

Ji/apaU- 

rum  occnr. 

nt, 


E     V     A      N      C      I     L     I      C     A.  ^6$ 

xerat,  fimul  Sc  vitupcratorem  fuumacer-|      Aliud  argumentum  quo  depcllit  tenta-  7»<  !*tm 
be  exagital ,  &  eum  cum  cxtens  ad  crucis    tioncm  ,  cft  ab  adjunc~r.o  rci  exitu  ,  hoftium  rxitmm 
perpcflioncm  comparat.  Cujus  totius  fcr- |  ipfius  coniiliopcrquamadverfo.  Cumcnim '••,t'""*; 
monis  hic  fcopus  cft  ,  utcumantc  lllos  in    Chriftum  opprimcrc  conarentur,  omnis  u- 
fide  Filii  Dei  confirmaffet ,  nuncillaprxri-    mcn  corum  laborinanis  &  catfus  crat  ,  ut 
peret  qux  fiJem  lllam  labefactarcnt.  qui  tcrnodic  rcfurrexit  ,  &  majorc  qu.::n 

Cujus  fPrxdictio  Chnftide  fuo  cxitu.       '  ante  potentia  inftructus ,  opus  promovendi 
partes   \  Scrmones  qui  exhac  prxdictione    regni  fui  aggreflus  eft. 

funt        k.   habiti  funt.  Hodic  gravis  tcntatio  objicitur ;  An  hxc  1""'  fiJ" 

In  prxdiiftione  notandum  eft  Chriftum   quam  Dci  gratia  profitcmur  fides  vera  &  '*?*•"*'£• 
graviflimx  tentatiooi,  qux  fidei  Apoftolicx  :  catholica  lit ,  quod  cam  amplcxantcs  cre-  "'  "^'  '" 
fundamcnta  tremcficcrc  pofle  vidcb.itur,  j  mcntur,  laqueofufFoccntur,  cuftodiainclu- 
occurrerc.Nihilenim  pugnantius  aut  magis    dantur,  cxilio  mulctcntur ,  quodque  inilla 


adverfum  videri  potuit  majeftati  Filii  Dci, 
quam  mori :  &  quidcm  ad  mortem  rapi  a 


irl/jur  tjueJ 
Jibi  efentu- 
ri  mali 
frxtlicnt, 


potiflimum  urbe  fiat  qux  olim  fidelis ,  &;  ob 
fidem  fuam  toto  orbe  tcrrarum  cclcbris  ef- 
mifcris  hominibus.  Nccquicquamalicnius  j  fct  ;  denique  quod  ab  iis  fit  qui  rerum  po- 
ab  officio  Meffix,  cujus  crat  alios  ctipcre  e  tmntur ,  iis  vel  maxime  qui  facra  tractant, 
morte,  quam  ipfa  mortc  tolli  e  medio.  i  &  cxterisdignitate  Eccleiiaftica  prxficiun- 
Quod  cum  perfealicnum  &  abfurdum  vi-;tur:  fed  mirumne  aut  nobis  novum  videri 
debatur  ,  tum  Hicrofolymis  civitate  Dei,  debet  iiid  Ecdellx  accidat,  quod  capiti  cui 
&  loco  fancto  ubi  Chriftus  regno  inaus;u-  confirraanda  eft,  olim  accidifle  legimus": 
randus&  initiandus  fuit,  idquenon  tantum  j  Et  ii  Chriftus  in  corporc  fuo  pcrferat  quod 
a  populo  fuo,  fcd  a  Principibus  populi,  &  iis  ;  olim  in  capite  ,  id  eft  ,  fcipfo  perpeflus  eft. 
qutbus  cultus  Dei  cura  commiffa  cft  fieri,  Quod  ii  fidclcs  Filium  Dei  per  medias  afii- 
omnem  fidcm  fuperare  vidcri  potuit.  Hoc  dioncs  perviderepotucrunt,  nos  Ecdcliam, 
fpeculum  tentationis  vcluti  ignitum,  &  vel.  coopertara  S:  tcCtam  malis ,  pro  Chrifti 
uti  vcneno  imbutum  &  infe&um,  niii  probe  fponfa  non  agnofcemus  ?  Principis  &  Prin- 
rctufum&  repercuffiim  fuiflet ,  ridem  pio-  cipum  filiiad  paupertatem  rcdacti  &  men- 
ruiii  pelafi  trajeciflet  &  tranfverberaflet.      ]  dicitatem  ,  ab  aliis  plebcis  nonne  difcernun- 

Hanc  igitur  tcntationem,  fMalotum.       tur  i  Scd  ncque  Chnftus  nec  Eccleiia  ita 
Chnftus  duobus  modis  re-^  !  ignominiofe  deforman  qucant ,  quin  rcco- 

pcllit,  prxdiclioncfcilicet       ^Lxtiexitus.    gnofcantur  natalitiorumnobilitas,  &  gcnc- 

In  priori  plurimum  frangitur  hujus  tcn-   ris  amplitudo. 
tationis  impetus,  quod  Chnftus  hxc  fe  prx-  j      Deindc,  an  con  hxc  omnia  in  Scripturis  qu*  >'« 
vidifle  &  percepiiredcclarat :  ne  illo  mipru-   prxdicla  funt ,  Aci.xo.Apoc.  perinde  ac  fi  Smpani 
dente  hxc  evcatura  cogitarent ,  tanquam   res  gefta ,  &  con  tantum  narrata  fuiffet.  Tr**'"*i 
incautus  iftis  plagis  irrctitus  fuiffet.  Hxc    Nam  cum  cujufquefidelium,tum  totiusEc- 
enim  opiniofianimisi.ifediffet,fidem  omni-  clcfixpcrfccutiones  prxdictxiunt ,  quideft: 
fcientix  DeiFihi  labefattaflet.  Deinde,hoc   quod  nos  hic  olfcndat  =  Imovero  tantuui 
modo  docuit  fe  fponte  fua  Scpromptc  obi-  abeft  ,  ut  hoc  nos  ab  Ecclelix  fideavertar, 
vifleillas  perpefliones,  ut  qui  aprofectionc  ut  in  illa  nos  confirmet :  dum  iis  notis  Ec- 
Jerofolymitana  horum  prxfcientia  fe  abdu-  clciiam  efle  dignofcimus ;  quas  certc  Eccle- 
ci  paflusnoniit. Nam  omnipotcntixChrifti  iia  non  eflet.niii  iftiscrucis  notis  depieta  cf- 
fidem  labefactaret,  (i  invitus  &  quafi  obtor-  ,  fct  :  ficut  neque  Icfus  Chriftus  Dci  f.iturus 
to  collo  ad  mortcmabrcptus  fuiflet.  Qtiod   fuiffet,  nili  perpeiTionibus  veluti  oblignatus 
enim  dicit  oportere,  id  cum  voluntaria  Chri-  fuiflet :  Sacrificium  non  fuiflet,  niii  macta- 
fti  obedientia  non  pugnat :  quandoquidcm   tus  inaltari  jufto  &  lcgitimofuiflet,  &c. 
illaneceflitasnullaaliaratione  impofitaeft,  !      Hxc  igitur  probc  nobisante  meditanda  eonutaffl:- 
nili  decreto  Dci  &  prrdictione  lcgis  &  Pro-    funt,  ne  nos  a  tide  excuti  patiamur ,  quod  in  Rimibm  *4 
phetarum  ,  quibusimplcndis  fepenitusfub-    graviffimas  afrlictionesaliquandoproturbe-  eJ '■"""'- 
jecerat.Inqiioporro  ludxorum,  dc  Meflix    mur  :  ncc  patiamur  nobis  natahtiorum  no-    "'"""' 
gloriofo  &  fplendido  apparatu  errorem  cor-  j  ftrorum  amplitudinem  excuti  5;  eripi,  fpccie 
rigere  ftatuit ,  dum  ex  ipfa  legis  fententia   malorum  qux  nos  obruunt.  Quod  cum  in 
hxc  fieri  oportere  indicavit ;  nec  pofle  im-  '  univcrfa  Ecdeiia,  tum  in  nobis  iplis  ftudiofe 
pleri  legem  &.  Prophetas ,  mli  hauc  crucem '  obfervandum  eft.   Plerique  eni.u  funt  qui 
fubirct.  B  b  b  b  af.ii- 


IJuiltlCU 

dugerto- 
fiortet. 


11 SC  Ao- 
Hrina  a 
Cbiifio  a- 
perte  piQ- 

poflta. 


Vcif.  ii. 
Quttm  pcr- 
lerfe  Pe- 
trm  Chrl 
J}«m  paf. 
jiones  a- 
fertere  Vo- 
lueritl 


5<?4  H      A       R       M 

afdidionibus  Ecdefix  non  abfterrentur  a 
fide  ,  quos  tamcn  cum  afflidiones  graviores 
occupanc ,  animadvertere  cft  fide  labalcere, 
&  fufpicariincipere  anDeo  grati  iinc.  In 
quo  libi  ipfis  parum  conftanc :  nam  il  Eccle- 
tiam  afrlidifiimam  veram  tamen  Eccleliam 
efle  non  diffitentur.quid  eft  quod  de  fe  idem 
judicium  non  ferant? 

Regencrationc  etiam  &  refurredione 
veluti  Ecclefia:  cruce  opprefla:,facilius  hanc 
tentationem  frangcmus.  Cum  enim  tantum 
ablit  ut  perfequutiones  opprimant  Ecde- 
iiam  ,  &  eam  radicitus  extirpent ,  ut  contra 
Ecclclia  hoc  modo  agitata  Sc  jadata.crefcat 
8c  incremcnta  fumat,  cum  in  ca-lis  dum  col- 
ledi  in  aream  Ecdeiia:  in  coelum  transfe- 
runtur,  tum  in  terra,  dum  novi  afcifcuntur, 
nihiJ  eft  cur  horum  vani  &  lrriti  conatus  nos 
moveant.  Sanguineenim  Martyrum,  ager 
Domini  irrigatur :  cineribus  tanquam  fimo 
ftercoratur  :  exilio  &  diffipatione ,  veluti 
feminantur  :  carceribus  &  captivitate,  in  li-' 
bertatem  vindicatur.Vid.Exod.j.Item  Num. 
Maledidio  Balaami  in  benedidionem  ver- 
fa  eft  :  6V:  malediduro  benedidio  illo  etiam 
invito  cxtorta  eft  &  cxprefla.  Pauli  vincu- 
lis ,  plures  confidcntiores  fadi  funt.P 'htltp.i . 

Apud  Marcum  dicitur  Chriftum  aperte 
ha:c  dixifle.  Nam  Ioh.  cap.  _.  item  3.  item 
Matth.  11.  Iona:  typo  ,  itcm  Ioh.  6.  in  po- 
tione  fanguinis  &  manducatione  carnisiua?, 
demorte  limul  &  refurreftione  obfcure  ac 
tedeeV:  obiterdifleruerat  :  fcd  hoc  loco  a- 
pcrte  &  liquide  &  ex  inftituto  hanc  dodri- 
jiam  expofuit :  nec  vero  femel  hoc  fecit  aut 
bis ,  fed  ikpius.  Vnde  non  dicitur  eum  tum 
docuifle,  fed  ab  eotempore:  utaureshuic 
dodrinx  afluefafta:  facilius  crucem  pcrfer- 
rent.  Nam  qui  ftrepitum  &  fragorem  tor- 
nientorum  &.  tubarum  ferrenequit,  fcd  ab 
illorum  fonitu  abhorret ,  quomodo  plagam 
ipfam  zquc  ferct ,  &  globulum  ab  illis  ex- 
cuflum?Diligenti  enim  cogitatione  &  com- 
mentatione ,  fit  etiam  ut  armis  hoftium  pe- 
nitus  notis ,  nobifmet  de  7jw>ctoAi'«  profpi- 
cumus. 

Sequitur  pars  akera  de  fermoni- f  Petri 
bus  qui  hinc  pullulariint:  qui  funt  v.  Chrifti. 

Petri  fermo  prior  expcndendus  occurrit, 
qui  Chriftum  prehenfa  manu  feducens  ,  i\- 
Ium  ab  hoc  conlilio  perpefliones  obeundi 
depellere  conatur :  &  monet  ut  libi  propi- 
tius  iit ,  (ibiquc  parcat :  tanquam  illum  in- 
fcicis  arguturus  lit,  niii  libi  ipli  melius  con- 
fuleret :  nec  quicquamfapcret ,  nill  iibi  fa- 


O      N      I      A 

peret.  In  quo  primum ,   crafla  ignorantia 

proditur,  qui  Mcfliam  profeflus ,  lguoravit 

mottem  ei  perfercndam  efle  ,  fed  impcriuru 

aliquod  terreftre  fomniavit ,  iicut  turba  Iu- 

da:orum  commcntaeft.Tametli  lgiturMef- 

fiarn  confeflus  cft ,  tamen  ejus  partcs  &  of- 

ficium  ignoravit.  Deinde  inlignis  furpcrbia 

notatur  ,  qua  fnuni  fenfum  Clinfti  fapientia: 

prxtulit,  ut  enim  ignoraret  myftcrium  hoc, 

tamen  authontas  Chrifti  cum  commoviflet 

ut  in  cjus  fententia  vcl  non  intclkftaac- 

quiefceret.  Omnisenim  de  re  aliqua  difce- 

ptatio,  Chrifti  unico  verbo  ccflarc  debcbat. 

His   acceflit  irreverentia ,  qua    Chriftum 

quem  Deum  efle  confeflus  erat ,  aufus  eft 

etiam  reprehendere  ,  idque  tam  prafrafta 

aud.icia.qua  nullo  modo  hoc  faciendum,&c. 

Cujus  fententia:  fructus  (fiquidem  ftli  ob- 

temperatum  fuiflet)  non  alius  erat  quam  to- 

tius  humani  gcnerisperditio  ,  quam  diviua» 

in  Scripturis  promiflionis  violatio.  Quam- 

obrem  vidcmus  quam  abhorrcns  fit  a  pieta- 

tc  &  falute  Eccleiia: ,  mortali  homini  ejuf- 

que  confiliis  &  dcctctis  fupcrftruere  Ecclc- 

fiam.  Nec  enim  pcr  Pctrum  non  ftetit  quod 

de  Ecdefia:  faluteaftum  non  fuiflet.  Petius 

enim ipfe  fimul atquc  defiectit  a  norma  Scri- 

ptura:  ,  turpifllme  lapfus ,  &  omnes  fecum 

fcnticntes  in  idem  fecum  exitium  pertraxif- 

fct;  &  quam  primum  naviculam  fuam  clavo 

verbi  divini  regere  deftitit.ftatim  mergi  pe- 

nclitabatur  :   ut  mirum  non  lit  fi  Pontificti 

pro  arbitratu  fuo  dccernentes ,  &  condcntes 

Ecclefia:  leces  lllam  perdant  mifere.  Quid 

enim  ,  an  fuo  (ut  illi  diditant)  Anteceflore 

meliores  CanU 

_    .  r      .        -.,    •      f  Petrum  feorfim. 
Poftfequitur  Chri-    1         ,  ,r. 

„  .r      n       ,  <    Reliquos     difcipu- 

lifermo:ad  1       ,    J       •     r,  -r 

^     losconjunctim. 

Chriflus  fortiter,  &  cum  indignatione  Verf.  2.3. 
hoc  confilium  repudiat  :  &  Petrum  afper-  T""  'Pfi 
rima  increpatione  corripit ,  eademque  ap-  *i""n 
pellatione  illum  excipit ,  qua:  diabolo  attri- 
buitur  :  quod  nonaliunde  quam  a  diabolo, 
hic  inftinc/tus  profcdus.  Sic  Paulus  ad  Ephef. 
6.Non  habimtti  InStam  adverfam,  ©V.Quod 
utinam  homines,cV:c. 

Rationem  addit  ab  adjundo  obftaculo  cum  MnA 
quod  Chrifto  objecit.quo  minus  Patri  obfe-  »»»»<•«  fut 
qucndo  falutem  humanam  procurarct.  Quo  mfx'1 


perfpicitur  incrcdibilis  illius  crg;.t  nos  amor, . 
qui  ram  inique  Sc  tam  indigne  tuht,  fc  ab  ll- 
liusprocurationc  abduci,  tametlt  hoc  ip(i 
alioqui  gratum  fbret.Qui  tanto  major  amor. 
erat ,  quo  Chrifttis  graviores  &  acerbiores 

perpef- 


erfe- 


A     N      O      B      t 


."  - 


^, 


perpefliones  fore  animo  concepit  quam  Pc- 
trus  putar.it.  Hujus  rei  prxclarum  exem- 
plum  &  llluftrc  cft,  Aci.u.  1B  Paulo  :  cjui  ab 
Ecckliae.&c.  Difcamus  igitur  caverc  ab  illis 
Syrcniis  cantibus  ,  qui  nos  ab  obfequio  Dei 
fpccie  pcriculi  abJucuut ,  t amctli  ab  amicis 
&  ftudiolis  noftri  per  amoremdicantur:  ta- 
metli  apiis ,  &c.  tanquamaurco  pomo  vc- 
nenum  prxbituris.  Quod  in  Acits  apparet, 
cum  Lucas  ipfc  fuum  ibi  judicium  intcrve- 
nifle  Paulo  teftetur:  tamctii  a  quampluri- 
mis  ut  ibi  a  coraitibus  Pauli ,  &:  ab  Ecclclia 
Cxfarienii  factum  (it:  imo  vero  tametli  non 
dclint  magnx    vcnlimilitudines    veritatis, 
qux  nos  ab  orFicio  abducant  :  ut  quod  prx- 
diCtum  lit  a  Prophetis.Paulum  vinciendum. 
Nec  vero  reiiftendum  tantum ,  fcd  fortitcr 
&  afperionbus  verbis  ut  tcntationem  pro- 
fligemus :  licut  &  hoc  loco,  &  di&o  AB. 
loco  patct.Nam  li  languide  nos  opponamus, 
tcntatio  ingeminatur  a  diaboli  (ex  ea  parte) 
inftrumentis.Cumque  Chnftus  hoc  Dei  ob- 
fequiumnon  obtrectivit  quod  cuminfinitis 
&  incomparabilibus  perpelTionibus  conjun- 
ftum  erat ,  prx  quibus  noftrx  accrbilTimx 
perpeflloncs   inftar    pulicei    motfus    funt; 
multo  magis ,  &c.  Tametli  vero  Petrus  ne 
minimum  quidem    prxvaluit ,  tamcn  non 
ideominus  illi  parcit ,  quam  li  impio  voto 
fuo  potitus  fuiflet. 
tyeofu-        Et  quidem  in  fermone  ad  Petrum ,  ctim- 
ftrbum       primis  Petri  fuperbia  caftigatur.qua  fe  Chri- 
fuim  Pe-    i\[  obedientia  fubtrahcns.Chnfto  eriam  prx- 
trut  prtdi-  fcr;bcrc  aufus  iic  ,  cujus  prxfcripto  illum 
'         parere  par  fuit.  Peccatum  igitur  Chriftus  ab 
adverlis  coarguit ,  quod  fcil.  cum  diclo  au- 
dientem  cum  cfle  oportebat ,  imperare  ma- 
luerit.  Q£od  peccatum  amplificat  i  paribus, 
fcd.  non  fecus  Petrum  facerc,  quam  li  Chri- 
fto  prxire  &  Chrifto  ftipatons  (one  of  the 
guar)  aut  prxbitoris  (a pttrveyour  or provi- 
der)  aut  mcdiaftini  (a  drudg  todoe  allvde 
fervice)  locum  attribuerct.  Hic  locumali- 
quoufque  habet ,  quod  tantoperc  damnat 
Salomon  ,  fcilicet  fe  vidifledominos  a  pedi- 
bus  fuis  fervis ,  &  fervos  in  equos  fublatos. 
Petri  enim  fuit  Chrifto  a  pedibus  cflc  ,  & 
eum  prxeuntcm  fequi.  Id  veroli  in  morta- 
libus  deforme  llt ,  quanco  magis  in  hac  con- 
tentionc  Dci  cum  homuncione  ,  cum  infi- 
nitis  partibus  Chriftus  fapientia  hominem 
fapicntiflimum  fuperet ,  5:  Salomone  longc 
fapientiorerat ,  quam  Salomon  Nabale. 
SDuctnue  tx      Aliud  argumentum  affcrt,  quo  tam  acer- 
wnnft-    bam  repreheufioncm.  notat  ab  cfGcienti.&c. 


fcilicet ,  quod  faperet  non  ca  qua?  funt  Dei,  picnrin 
fedquxfunt  hominum.  Vbi  lydius  Japis  &  pmfeclum: 
/3«V«*©-  nobis  fuppeditatur.cum  noftra  tum 
alicna  conliliaquxcumque  illademumfunt 
cxcutiendi ;  an  a  Deo  fcilicet  lint,  auc  a  fpi- 
ricuDei  proficifcancur;  Probate  fpirtttt-s  an  .1 
Deofttnt ,  i.  lob.  i.  Quod  ll  quxratur  quo- 
modoillud  dijudicabitur:  Efaias  rcfpondct, 
cum  pro  codcm  pofuic  fpintum  Dei ,  &  os 
ejus  confukre.  Itcm  Rom.%.  cum  inimicitias 
cum  Dco  ailignat  pugnam  cum  voluntate 
ejus.  Hinc  eft  quod  doclrina  &  teftimonia 
legis,  conliliarii  &:  quali  fanctior  Dei  fenatus 
appellentur.  Pfal.  np. 

Hoc  llluftratur ,  adverfis  hominum  con-  1Uj"""» 
liliis.  Expcndendum  i^itur  ,  an  conlilium  '?'"",  ""' 
quod  nobis  datur  lit  hujufmodi,  quod  homi-  „um  „,/_ 
ncs  raere  (ut  Apoftolus  loquitur)  animales  mutendjl 
Iblent  dare.  Hoc  enim  ipfo  iurcbusadre- 
gnum  Dei  fpctlantibus    fufpeclum  liaberi 
dcbet ,  quorum  cogitationes  tam  longc  re- 
motx  funt  a  cogitationibus  &:  conliliis  Dei, 
quam  terraccelo  disjungitur.  Et  cum  ratio 
&  fapientia  humana  Deo  inimica  lit ,  quis 
non  mcrito  fufpefla  haberct  coniilia  qux 
nobis  ab  inimicis  fuggeruntur.  Hoc  loco 
diligentcr  notandum.id  humanum  hoc  loco 
conlilium  dici ,  quod  paulo  fuperius  Diabo- 
licum  &:  Satanicum. 

Scquitur  Chrifti  fermo  ad  omnes  difci-  Veil.  24. 
pulos  :  eoque  apud  Marcum  dicitur  omnes  Ss**"d* 
mtuitum  efTe&:advocafle,  etiam  turbam,  (■l'''n'!, 
tanquam  le  radicaret  mtelligcre,  hoc  Petri  ,/,yj  ,■,„/■„ 
coniilium   ab  illis  quoque  profcCtum  efle:  Ucconp- 
aut  cerce  ab  illis  approbacum  fuifle.  Vbi  do-  /'»«  "p- 
cecurqua  condicione  pro  Chiifti  difcipulis/"'14'""''-' 
habebimur;&:  quomodoChriftum  a  mortuis^%  al" 
ad  cxlos  proficifcentem  &  prxeuntcm  (ut  " 

antediftum  eft)  fequi  nos  oportet.  Docct 
autemeadem  nos  viainilftcnccs,ad  gaudium 
ubiille  eft  nos  pervencuros ,  (3  illius  caufa 
primum  noftrimet  ipforum  :  fccundo.facul- 
tatum  noftrarum :  tcrtio  ,  nominis  &:  exifti- 
mationis  noftrx  jatluram  facerc  parati  fu- 
mus.  Quorum  tei  tiuru  non  eft  apud  Matth. 
fed  apud  Marc.  &:  Lucam.  Ec  quidcm  quod 
ad  primum.quod  non  cantum  eft  neoare  fed 
perncgarc  &:  penitus  negare.  Nosipjos  abne- 
gareaon  ica  incelligendum  eft  ,  ac  ii  alienam 
perfonam  iimuleraus  nos  eos  qui  fumus  ne- 
gantes ,  fedfe  abnegare  efl  ,fe  damnare  ,  l£ 
damnatttm  repudi.ire  ,  tk  abjicere  deprava- 
tam  noftram  naturam ,  cum  incelligentiam, 
tum  voluntatem  :  flcut  Deus  dicitur  Hcmt- 
nes  ncgare  ,  cum  eos  damnans  rcpudiat. 
Bbbbi  Nilnl 


^&S  H     A     R      M 

Nihil  enim  proprie  noftrum  cft ,  ni(i  quod 
corruptum  &  depravatum  eft.  Eftque  re- 
pudiano  eorum  conliliorum  &  ejus  fapien- 
tia:  qua;  fuperiori  verfu  damnata  eft.  Nos 
ij>fos,  td  efl ,  corruptionem  tum  animi  tum  cor- 
poru  noftri. 
rjuittmt  Ha:c  mirifica  conditio  videtur  cm  t  dov- 

i!iu:l  fifti-  ttlm,,  Mutare  enim  folum  &  regionem  na- 
'  tivam.tametli  non  fine  difFicultate  illud  fiat, 

prasftari  tamenpolTet.  Deinde,  (i  ut  plerif- 
que  animalibus  (ferpentibus  prarfertim)  ac- 
cedit,  exuviz  (thefkinfeil  or  hyde)  ponenda: 
eflent,  Hlud  etiam  tametli  non  (ine  periculo: 
prxterea  li  pes  nobis  oftendiculo  exiftens 
aut  manus  amputarentur ,  tamen  homo  per- 
raanfurus  cflet :  fed  cum  totus  homo  iit  ab- 
ncandus  &  abfcindendus  ,  quomodo   lllud 
fict?  quomodo  quis  a  feipfo  egredi ,  aut  fe 
deferere  pofTct?  Certe,  inquam,tion  poteft: 
non    magis  quam  itthiops  a  fuo  nigrore 
adufto ,  aut  pardus  .i  fuis  maculis  abfcedere. 
Nam  cum  totus  homo  abjiciendus  lit  ,  quid 
eft  in  homine  reIiquum,quod  ad  rejectanjen- 
ta  illa  ibjicicndaadhibetur ;  Oportct  igitur 
Dei  falutarem  &  mcdicam  manum ,    ean- 
demque  pi-a:potentcm  accederc  ,  qua;  una 
hoc  opus  efhccrequeat,  ut  abjefto  vetere 
homine,  novum  induamus.Nos  enim  natura 
noftri  ipforumleones  potius  fumus,  &  nobis 
placemus. 
ttum  -tttt-      Poft  fequitur,de  tollenda  cruce  fua,id  eft, 
w.»i-  c-.itx  afdiftionc  llla  perferenda,  quxabncgationc 
tiUmiti     nort__  nobis  imponitur :  (ive  (it  intra  nos, 
ex  amillione  lucri,  aut  voluptatum  ,  aut  ho- 
noris ,  quorum  ufuram  noftri  abnegatio  no- 
bis  dcnegat,feu  extra  nos  ob  eande  caufam. 
Is  igirur  CtCe  abnegaire  &  carnem  fuam  cru- 
cifixilTe  judicabitur ,  qui  ut  fe  abneget,  om- 
nia  fumma  &  extrema  pati  pararus  lit.  Quo 
fit,  ut  crucis  nomine,notenturpiorumaftii- 
cliones :  tum  quod  graves  &i  acerbat&i- 
gnominiolar  funt ,  tum  vero  etiam  quod  ea 
Chrifto  crucifixo  conformentur. 
<j-«.t  ffi-  Atque  haftenus  de  mortificatione  :  nunc 

f/xm  fejni  fequitur  de  vivificatione  :  quam  verbis  his 
vtlmt.        del?gn?.re  videtur,fcil.  Seqitf.tur  me:  nili  for- 
te  adhiberet  confolationem  ,  qua  fuperioris 
orationis  acerbitatem  mitiget ,  quod  hoc 
modo  Chrifti  veftigiis  infiftimus,  &  illi  con- 
formemur  :  unde  crux,  qua:  hoc  Ioco  noftra 
dicitur  ,  Chnfti  etiarn  cruxdicitur.  GaL  6. 
vide  Ioh.n. 
V;rf.  2s.         Speciem  unamabnegationis  hoc  locoex- 
Er prsccpto  prefTit ,    ad  pra?lcns  negotium  accommo- 
dt  morte    jaum ,  nempe  mortis  perpefiiouern.  Chrifti 


N     I      A 


caufa.  In  quo  non  obfcure  declarat,  Petrum  ChtSti 
non  tam  Chriftoquam  (ibi  confuluifle,  cum  "»fa-b- 
Chriftum  a  fufccpto  itinere  avertere  voluit. f     *'  p'~ 

Quod  folenne  elt  hominibus,fuami£naviam  ,._  """" 

;~-  ,  '  o  hum  au.tre 

glonardivina:  &  proxunorum  falutis  pallio  injiitutuml 
tegere  &  velare.    Tametli  enim  <p<A>s'<SW 
potius  quam  tpi?.ejctii  fimus  ,  tamen  idagi- 
mus  ut  Dei  &  proximorum  ftudio  &  amore 
duci  videamur:  noftris  cupiditatibus  divino- 
lum  prxccptorum  obfequium  obtendentes: 
non  fecus  quam  cum  infrugi  fervus  &  heri- 
lis  pecunia:  profufus  diliipator  ,  opponeret 
fe  henlis  honoris  ergo   pecuniam  herilem 
prodigere.  Atque  hoc  modo  non  tantum 
inopiamnoftiamdiflimuIamus,fedaliam  at- 
que  aliam  attrahimus  ,  &  pro  coquod  mali 
mcdicinam  pctere  debebamus ,  novam  no- 
bifmct  plagam  adfcifcimtis.  Debuerat  cnim 
Petrus  perculfus  fua:  ipliusinfirmitatis  con- 
fcientia,  Chnftorem  ut  cratapenre  ,  atque 
ita  petere  ut  Chnftus  Cax  infirmitatis  ratio- 
nemhaberet,  &  illud  confilium  iniret  quo 
illi  confuleretur ;  licut  enim  Ifraelitx  ad  bel- 
lumgcrendum  coafti ,  antequam  prxlium 
committendum  erat,fuam  li  quam  fenlillent 
ignaviam  profiteri  debebant.Sic  in  hac  pra:- 
fertim  pugna  &  dimicatione ,  ubi  dc  v;ta  x- 
terna  perichtamur,  nenoftra:  ignavia:  dilTi- 
mulationeS:  reticentia,&:  nos  &  ahosperda- 
mus.  Mirum  autem  videatur  quod  Petrus 
cumfciretCliriftumefleDeiFilium.obeam- 
que  caufam  nac&clyifusnv ,  aufus  lit  Chrifto 
fucum  facere,&  per  fpeciem  amoris  in  Chri- 
ftum,fux"propria:  incolumitati  velificare.An 
non  elTet  fumma  impudentia,fiquis  fpe&an- 
te  Iudice  flagitium  admittens ,  ejus  tamen 
inficias  iret?  Id  in  Adamo  perfpicitur.neque 
nos  ab  illa  hvpocrili  abfumus,  qui  etii  profi- 
teamur  Dcum  cfle  infpeclorem  cordium,  & 
omnia  intueri,  &  omnia  coram  illo  refupina 
efie;  tamen&c. 

Noundum  porro  rem  hanc  tecte  ISt  arti-  -n-ti  Ckrt- 
ficiofe  a  Petro  celatam  ,  non  tamen  CaoiffeJ'"  flfa- 
Chriftioculos.  Nihil  igitur  profuerint  no- 
bis  ingeniofa;  machma:  quibus  conamur , 
&c.  Deus  enim  in  lucem  &apricumdedu- 
cet,  &c.  Deo  enim  illudi  non  poteft. 

Hujus  verliculi  interpretationcm  vide 
porro  Alatth.io,'7,-$.  ante. 

Aliud  argumentum  ab  adjundta  inutilita-  VttC.  *■*> 
te  fervanda:  vita?,  ii  quando  eam  Deus  a  no-  """'"'"» 
bis  poftulet.Negando  enim  ventatem  d  hoc  liliut  TiM 
illi  detur  ut  vitam  ad  tcmpus  prorogct  (quod  ,•//,>  „,„,,_ 
tamen  non  potcrit  cum  iila  a  Dei  providen-  hi^ 
tia  regitur)  tamen  ut  ad  tempus  vitam  ex- 

trahat, 


E      V      A      N       G 

trahat,  quid  inde  hicrifacict  cum  fuiipfius 
jafturam  faciat?  Sicut  cmm  apud  lobnm  cft, 
homincm  cutcm  &  vitam  omnium  jadtura 
rcdcmturum  \  iic  fcipfum  &  xtcrnam  vicam 
rnillc  vitis  rcdimcre  paratus  ciTe  dcbcrct. 
Neque  cnim  tantum  intcreft  intcr  vitx  com- 
moda  &  hanc  vitam,  quantum  intcr  hanc  & 
futuram  vitam.  Quanto  enim  xtcrna  cadu- 
cis  ,  ccclcftia  tcrrcnis ,  ccrta  inccrtis,  perfc- 
claimpcrfectis ,  vcra  fucatts  ditfcrunt  ;  tan- 
to,  8cc. 
I,hicqu.inti  Hic  cxpendcndum  quanti  hxc  vita,  & 
>••■""*-  hujus  vitx  cbmmoda  xftimantur  in  Scriptu- 
w"/f{4'  ra:vide  Ecdcf.i.  Caro,  herba,  &  commo- 
da,  nos:  vita  tanquam  cogitatio,  tanquam 
noctis  vigilia,  comparata  cum  bcftiarum  vi- 
ta.qux  noltram  comrnodis  fupcrat.  Nos  au- 
tem  ipfos  ii  vere  xftimare  velimus ,  prctium 
non  aliunde  pcti  poteft.quam  ex  redcmptio- 
ne  per  Chrifti  fanguincm.  Si  igitur  pcnti 
fumus  in  mercibus ,  xftimemus  has  merccs 
prout  dignx  funt.Si  infinitos  cum  aliis  con- 
traclus  fecimus,  ex  quibus  omnibus  lucrum 
maximum  colIegimus,&  tandcm  noftri  ipfo- 
rum  jacturam  fecimus,ftulti  mercatores  eri- 
mus.  Contra  ,  omnes  jacturas  noftras  com- 
pcnfabimus  ,  ii  ita  rem  gcramus ,  ut  infiniti 
pretkcum  rc  ludicra  ,  cum  crepundiispue- 
rorum,  &  ftultorum  flagcllo  commutare,  & 
pro  veteribus  calccis,  adamantem  permuta- 
re.  Scd ,  inquit  aliquis,  poterit  quis  &  vitam 


E       I       I        C        A.  5<f7 

fervare  prxfentem,  &  poft  ctiam  refipifccn- 
tia  fe  rctrahcns  &  revocans  ab  infcrorum 
fupplicio  &  poenis  cripi.  Sed  quomodo  illud 
nofti  ?  iiquidem  rciipifcentia  tux  facultatis 
&  libcri  arbitriicflet.tunc  pofles.&c.Quan- 
tum  autcm  delirium  eft  ,  in  difcrimcn  voca- 
rc  tantam  falutem  ,  pro  re  tantilla  1  Ecquis 
cx  vobis  eft  qui  lucrandi  termini  caufa  1000. 
libras  pcriculo  objiccrct ,  &c.  prxterquam 
quod  qui  hac  fiducia  veritatcm  abncgat.non 
ita  ficile  confequitur  pccnitcntiam.  Quod  ii 
pccnitcntia  ductus  ad  Dcum  redierit ,  tamen 
tam  erit  illi  amara  &  triftis  cjus  defectio,  ut 
viginti  vitis  dolorem  redimcre  vellet.  Quod 
li  llultum  iit  vitam  redimere  difpcndio  falu- 
tis ,  quam  cft  illud  delirum  Sc  infinum  mo- 
dicilucelli  aut  lcvis  voluptatis  caufa  falutis 
jacturam  faccre  ,  quod  u  faciunt  ,  qui  men- 
ticndo  &  pcjcrando  lucro  ftudcnt.  ltcm 
ii,  &c. 

Pro  verf.1,%.  in  Marc.Sc  i6,Zuc.  vide  qua: 
fupra  dicuntur  Matth,  10,  z.6,  ad  55,  &c. 

Cum  antca  vitam  obfeauentibus  &  per-  ,'    27> 
itantibusin  iulcepta  ventate  ,  mortcm  au-  con!iltlc„rs 
tem  defc&oribus  denunciaflet ,  cjus  rci  cer-  arteeren- 
tiffimum  eventum  adjunoit.Si  enim  peoitus  turjt. 
compertum  £.-  cxploratum  hab^remus ,  vi- 
tam  xternam  iis  repolitara  cfle  qui  fidem 
Deo  datam  fcrvant ;  contra  vero  judicium 
eos  manere  qui  fidem  fefellerint  Deo  datam, 
uunquam  cam  brcvis  vitx  ufura,  &C. 


M  A  t  t  H.  cap.  16.  a  verf  18,  rij,  cap.  17. 
2 S  Amen  dico  vobU ;  funt  quidam  ex  his  qtti  hic  adftant ,  qui  nequaquamgufta- 
httnt  mortem ,  ufquedum  vidcrmt  Filium  homints  vementem  in  regnum  ftium. 

SExto  vero  posl  die  ajfumit  IESVS  Petrum  ac  Iacobttm  &  Iobannemfratrem  ejtts, 
&  fubJucit  eos  privattm  in  niontem  fublimem. 

2  Transformatufque esl  coram  eis ,  6" fulfttfacies  ejus  utfol :  veftimenta  atttem 
ejitsfact-funt  alb.t  ut  lux. 

3  Ftecce,  confpeclifunt  eis  Mofes  &  Elias,  cum  eo  colloqttentes. 

4-  RcJpoiideKsautemPetrusdixitlESV;  Domine  ,bonumeslnoshic  ejfe :  fivis 
faciamus  hic  tria  t.ibernacula,  tibi  ttnum,  &  Mofi  unum,  &  Elu  unum : 

5  Aihttceoloquente ,  ecce nubes lucida inumbravit eos :  & ecce voxe nube ,di- 
cens ;  Htc  esl  Filtus  tlle  tneus,  dileclus  ille  in  quo  acquiefco  :  ipfum  audi  te. 

6  Et  qttum  hxc  audijfent  difcipuli,  ceciderunt tnfaciem fuam,  &  timtterunt  ve- 
hementer. 

7  Tunc  accedens  IESVS  tctigit  eos,  dixitque ;  Surgite,  &  ne  timete. 
i  Sublatis autem  oculisfuis ,  neminem  viierum ,  vift  \ESVM  folum. 

M  A  r.  c.  caj>.  $,  a  verf.  1,  ad  g. 
T) R£terea dixit  eu ;  Amen  dtco  vobis ,  fuv.t  quidam  ex  iis  qtti  hicaftant,qui  neqtia- 
■*■  qtumguftabimt  tnortm,  ttfinedum  viderim  regnum  Dei  venijfe  cum  potentia. 

B  b  b  b  3  1  Sexto 


•j(Z  H      A      R      M      O      H      I      A 

2  Sexto  vero  posl  die  affumit  IESVS  Petrum  &  Iacobum  &  lobannem ,  &fub- 
Aucit  eos  in  montem  fublimem  feorfim  folos :  &  transformatusfuit  coram  eis. 

3  E t  reftimenta  ejusfaclafunt  corufcantia,  candida  valde  ut  nix,  qualia  non  po- 
teslfullo  in  terra  dealbare. 

4-  Et  vifus  ett  eis  Eitas  cum  Mofe,  qui  collequebantur  cum  IESV. 

5  Tttuc  refpondens  Petrtts dicit  IESV;  Rabbi ,  bonum  esl  nos  )m ejfe :  faciamtit 
igitur  tabertiacula  tria,  tibi  unum,  &  Mofi  ttnum,  &  Eiu  unum, 

6  Nec  enimfiebat  quid  loqtteretur :  erant  enim  exterriti. 

7  Et  exftitit  iittbes  qtu  inumbravit  eos:  venitque  vox  e  nube,  dicens;  Ilk  eslfitus 
ille  metts ,  dileclus  tlle,  ipfum  audite. 

8  Et  repente  qitttm  circumfpexiffent,  non  amplius  viderunt  quemquam,niftfolum 
lESVMfecum. 

L  v  c.  cap.p.averf.  17,  ad$7. 

27  Dico  autem  vobis  vere,  funt  quidam  ex  iis  qui  hic  adflant, qui  nequaquamgu- 
ftabunt  mortem  ufquedttin  vidennt  regnum  Dei. 

2  8  Faclum  esl  aittem,  quutn posl  hac  verba  quaft  dies  oclo  interceffiffent,  ut  af~ 
fttmtis  Petro  &  Iohamte  &  Iacobo,  afcenderet  tn  montein  ad  orandum. 

2  9  Facla  esl  autem  inter  orandumfpecies  faciet  ipftus  alia ,  &  vejiitus  ejus  albut 
ac  refulgens. 

30  Et  ecce,  duo  viri colloquebantttr  cum  eo  ,  qui  erant  Mofes  &  Eitas  : 

3 1  Qtti  vifi  cumgloria ,  dit  ebant  ipftus  exitum ,  quofuturum  erat  ttt  defungere- 
tur  in  Hierufalem. 

3  2  Petrtts  vero  &  qui  cum  ipfo  erant,  gravati  erantfomno :  qttum  autem  erigi- 
l.tffent  viderunt gloriam  ejtts,  &  duosillos  rirosjiatttes  citm  co. 

33  Ef  faclttm  esl  qutim  illi  difcederent  ab  eo,  ut  diceret  Petrus  ad  IESVM;  Ma- 
gifter,  boKitm  esl  nos  htc  effe  :  atqtte  adeo faciamus  tria  tabernacula ,  tinum  tibi ,  & 
unum  Moft,  &~mum  Eiu,  neftens  quid  diceret. 

34-  H&c  autein  ipfo  dicente ,  exftitit  nubes  qtu  inumbrarit  illos :  metuerunt  au- 
tem  dum  illi  iugrederentur  in  nubem. 

3;  Et vox exftttit e nube,dicens;Hic eftFilius ille meus,dileclusille:ipfum attdite. 

3  6  Etposiquam  vox  tlla  exftitijfet ,  inrenttts  esl  IESVS  foltts :  ipft  autemftlue- 
runt,  &  nulli  amunciaruntper  id  tempus  qtticquam  eoruin  qtu  rideratst. 


A  N  A  L  T  S  I  S.  [cautamefficientemaflignat,  Iefumquiiilosinhu- 

jusglorixconforrium  adhibuit:pofteaabadjunflo 
tempore,  nempe  lex  diebus  poft  pndi&ionem  ex- 
dufive,  oilo  autem  ut  eft  apud  Lmam ,-  diem  prr- 
dictionis  &  complementi  includentem  :  deinde  .1 
fubje&oloco,  nempcmonte;  hujusquidatnfinis 
etiam  alius  fubjiciturapud  Lucnm  9,..zi.  ut  Deum 
ptecatetur:  aliud  etiam  adjunftum  indicatur,  fctli- 
cet ,  quod  foli  &  ab  omni  alio  confortio  disjunfti 
etant:  poftca  narraturformaipfiusgloriz,  nempe 
ttansfiguratio  lefu  ,  &  fuoadjunclonotatur  ,co- 
ram  tribus  illis  difcipulis. 

Lvc.9,29.  Item  alio  ad]'unc>o  ,  interim  dum 
precabatur :  pofteapartestransfigurationisdtfcri- 
buntur,  1.  fubje&o,  Chrifto;cu|Usfaciesrcfulge- 
bat  apud  Maithfnmn,!.  quod  etiam  pati  illu- 
ftratui,  ficutfol;  deinde  in  adjun&is  veftimeotis 

qux 


Mahc.  /"'Loria:  piis  infururo  fecuto  atttibuendac 
9,^f.i.^mentionefupeiiusfaaa,  ejufdem  fpeci- 
menquoddam,  Sc  velutiguftum,  certis  quibufdam 
difcipulisinhac  vita  praibendum  priedicit :  quod 
confirmatur  teftimonio  jutamenti  perveritatem; 
_4men.  Defcribitut  porro  fubjefto ,  nempecertis 
quibuftam  difcipulis  qui  illi  adliftebant.  Item  ad- 
jun&o  tempore ,  nempe  ante  mottemeotundem 
difcipulorum  :  item  abeffeaoillorumdifcipulo- 
lum,  illos  fcilicet  vifuros  cotporeis  oculis  regnum 
Dei  adveniens;  quod  fuoadjunttoamplificatur, 
id  eft ,  potenter. 

Firf.z.  Hujus  pradiftionis  effeftum  (eucom- 
plementum  defcribit,  1.  afubiettishujusglotia:, 
1.  Iefu  ipfo , deiade  Pecro,  Iacobo  .  Ioanne ,  cu jus 


Makc.9, 


qui  fplendebant ;  qut  fplendordoplicicompara- 
tiooe  illuftratur,  pati  ncinpenivis,  &  rainote, 
ncinpc  cjuod  aibicabant  magis  quam  fullo  ullus 
pannum  albuin  efnciat ,  lAnrc.  9,  3. 

firf.io.  Trartsfigurationis  adjunftum  cft,  in 
appatatione  Molis  &  Elii ;  qui  fuo  effcfto  dcfcti- 
buntur,  neinpecolioquentcscum  Icfu  ;  deinde  de- 
fctibuntut  fua  aJjuntia  gloiia  qua  apparcbant ; 
formaetiamorationis  eorum  &  colloqoii  defcri- 
bitut,  fcilicet,  quod  Icfu  exiium  pndicabant ;  qui 
fubje&o  loco  dcfcribimt ,  complcndum  fcilicct 
Hierofol)'inis. 

Verf.;\,u  sj.Narratut  adjunftum  dtfcipuloram, 
fcilicet  quod  fomno  opptciti  ctant ;  deinde  effc- 
iium,  quod  fupeiiotcm  Chriftigloriam  vidcbant, 
item  Mofcm  8t  Eliam  adftanres ;  quod  etiam  fuo 
ad junfto  tcmpote  dcclaiatur,nempe  cum  e  fomno 
eiperrecti  fuiffenr. 

frn/~.  3;.  Erfe&um  transfigurationis  tn  Tctro, 
petitioraftitutaad  Chriftum;cuiusformaeft,  De- 
rnuie  ,  btnttm  tfi  htc  manere  :  cujus  petitionis  erfe- 
clum  aliam  petitionem  inftimit,  utlicciet  tiia  ta- 
bcrnacula  ibi  exfttuerc ;  qust  ftruftura  fuo  fine  dc- 
clatatui,  unum  ut  fcilicet  Chiifto,  aliud  Mcfi,  tei- 
ti.im  Eliicederet:  quarumpetitionumcaufafub- 
jungitut,  una  quod  Mofcs  &  Elias  ccepetant  a 
Chtillo  abjungi,  alrera  ctSciens  quod  uefcitct  quid 
diceict. 

Mabc.9,6.  Cujus  etiam  infcitii  alia  caufa  a 
^f jrci nanatur,  quod dtfcipuli erant  extcrriti. 

Verf.j.  Tcttotis  autera  caufa  vtdetui  indicaii 
apud  \l.ircttm  &c  apud  Lucam  ,  etiam  apertius  quod 
nebula  illosinunibiateccepeiat :  poft  tcftimonio 
Dci  Patiisccrlitusdiraiflum  narratur ;  quod  fuo 
fubje&o  loci  pct  quam  vox  tranfinilfa  cft  dcdaia- 
tur,  nempe  nebula:  rbrina  tcftimonii  eft;  l'h rfttFi- 
Uttf  meut  Jiltcltu,  etan  nudite :  cujus  teftimonit  finis 
indicatur.uteum  audiaut. 

Matth.17,6.  Hujus  vocis  coelitusdimifli  ef- 
fcftum  eft,  quod  difcipuli  ad  terram  cadcbant ;  hu- 
juscaufavidetuiindicaii  timot;  timorfuo  magni- 
tudinis  adjunftoamplificatur. 

ferf.y.  Hujus  cafus difcipulorum  ereirio  dcfcri- 
bitur,  1 .  erricientc  inftrumentali,:.  contaftu  Chti- 
fti  erficicnteprincipali,  juflu  Chrifti  ut  furgercnt. 
Item  altera ,  &  illa  quidem  ut  videtui  caufa  aihuc 
magisprincipali,  ut  metumdeponant ,  quorrretu 
conteniti  cecideiant. 

Mabc  9,8.  Narratut  effe&um  difcipulorum  in 
pedcsere&orum  ,  nempc  quod  citcumfpiciebant; 
quod  fuo  ad  junfto  tempote,  nempe  itico  poftquam 
furrexerant,d;indequod  neminem  videbant;quod 
fuo  difparato  dcclaratur^priter  Chtiltum. 

METAPHRASIS. 

CHrifttis  ut  faos  difcifulos  aivcrfy.s  atm 
fuam  crttcem  ,  tnm  iUoritm  ipfcrum  fcr- 
felfionem  frobe  mtmtret,  i!iis  dixtt:  fanile  vo-  . 
bis  confirmo  ex  vobis  iffis  qtti  mihi  nunc  ad- I 
eftis  nonnuilos  ejfe  ,  ty.ti  non  pritts  mcrtem  de-  \ 
guftabunt,  quam  corporis  oatlis  cernant  five  \ 
exferiantttr  futurum  m  coelts  beaiitatis  fpeci-  j 
men  ,  &  quafi  craffa  qu&dam  Imeamenta .  \ 
Qttamobrem  foilfex  tam  lotos  dies  intermiffos  I 


iu 


321 


*       t       »       C       A.  jSr, 

(iel  ttt  Luc  habetS.  fi  dicm  frtdtclionis  & 
comflementt  fexiliis  adrutmeres)  lefus  ad  a- 
tis  /ibt  Petro ,  Iacobo  ,  ey  Ioanne  ,  illos  in  adi- 
tttm  montcm  feorfim  &folos  tradttcit.hoccon- 
filiotit  Deumfrccaretttr.huc.$,ip.  Interim 
atttem  dttm  Deum  ccmfrecatttr ,  alia  forma 
(j  figtiraindutnsesi.  Aefttlgeba:  entm  vttl-  Matth. 
ttis  ejtu  nonfecM  quam  folmendie  fplendcns,  ,_'1, 
ctiam   iffa   veftimenta  fplendebant  ttt  l:tx, 
Marc», 5.  eademqtte alba  eritnt  ttt  nix.atqtte 
adeo  mr.gts  alba  quamfnUo  toto  terrarttm  or- 
be  ferittffimus  tllaeffiaat.  Ecceautem  rem  Lvc.9,;o, 
antmadverftone dignt/fimam  ,  r,.im  ttt  omni- 
btu  innotefcerct  Chrifto  fttffragart  lcgem  & 
Profhettx.feiltiadjiingttnt  Mofes  &  i.lia;.Hi 
divtnsglortt  radtu  colltiHrati  cttm  lefi  cotlo- 
qmttt,  tffitu  exittim  qttem  Hierofolymam  con- 
fedurus  eratfeu  crttcem  .mdicabant.  Petrtts 
vero,  &  qtu  cum  tllo  er.mt  reliqui  difcifuli.fo- 
mnogravaticrant :  qiti  tti  fomno  funt  exfer. 
recii,  gloriamejas  contemtUtifitnt ,  Marc.o, 
4.    &tt:btts  ittdem  cum  Mofesfimul  &  Elitu 
v.fijnnt.  Cum  verojam  Mofesly  Eltasfuttm  Lvc.9,;;. 
a  Chrnlo  dtfceffumfararent,  &  aliqtto  ab  iUo 
intervaUojam  disjurMi  effent ,  Iefum  Petrtn 
fic  affatti-s  elt :  frtceftor frcbe  feceris fi htc  fe- 
des  nosirasfixas  habcamtu  :  qtto  de  erigcmns 
trta  tttbcrnaada  ;  itnttm  ttbi  tanquam  dignif- 
fimo;  fecundum  Mofit ,  ttt  qtit  dtgnitate  froxi- 
meadteaccedat:  terttum  Elts.  Htijtts  tam 
temerarU  fetitionis  catifa  extittt ,  qttia  qttod 
diceret  nefciret ,  Maicp.C.  infcitia  atttemfa- 
renniettti  extitit,  qtto  admodttm  ferculft  fitnt. 
Namhttc  1U0  dicente,  nttbes ,  (Matth.j./r/cr- 
da)  tUos  obumbravit ;  quos  jamjam  nebul.im 
intttiros  favor  corriftiit,  <Q>  (Jicitt  dut-.tm  esl) 
fenftim  (fj  animijitdicitim  ademit.    Ecce  a:t- 
tem  e  nebnla ,  vos  evtHttts  Dei  Patris  emtffa 
esl ,  qita  Mofis  &  hlu  dc  Icfii  tesirfica:ione, 
fiiumetiam  tesltmonium  fiibneclit ;  hic  esi  Eu 
lnts  meus  ddeHtis,  ut  tUttm  tinttm  andiendttm, 
($  illiinommbtucbediendiim  eff;  innotefcat. 
&tiavoceau.iiia ,  dijafidi  vchementer  fer- 
territi ,  facicm  fuam  in  terram  ttfque  ftrati 
fitnt.  &j!us  lefiss  accedsr.s,  iUis  attaciu  edixit,        7: 
furgite  &  nolite  timere.   €vii  t  vesiigto  clatis 
oc:tUs  ,  hinc  inde  circumfpicientes  (ut  Patris 
telitmor.itim  ad  unum  Iefum    reftringatur) 
neminem  frtter  lefitm  iUis  adcffe  cernebant^. 

P   R  A  X  I  S. 

HVnc  verfum  referendii;n  cfle  ad  tranf-  M"t», 
figurationcraiJccl.irat :  pnmum  quod  l6,:! 
omncs  Euancrelifta:  uco  confcnfn  lllam  huic  •     J  " 

r  .  ■  i-i  1  ■  ff  -  hJc  ae  nt,n 

lubpngnnt ;  deinde  quod  aptillima  iit  &  «tfi.j.d* 

accom- 


3+. 


3S< 


Matth. 
'-,6. 


niorte  quo 
refeienila? 


Mattk. 
It,I,&C. 

fijio  U*e 
qnjm  lnjt- 

Sn"  & 
amouan  h 

e.i  /*9/<v>- 


570  H     A     R     M 

accommodatiffima  ad  atoumentum  quod 
Chnftus  traftat.  Cum  enim  &  in  edita  con- 
felTione  de  fe  Apoftolos  conrirmare  voluit, 
&  adverfus  crucis  fua:  fcandalum  munire  , 
utrumque  apcrtiffime  hac  transriguratione 
efficitur.  Nam  &  Pater  Chnftum  fuum  uni- 
genitutn  Filium  efle  aperte  pronunciavit,  &: 
Klofes  &  Elias  sg«S>>»  ejus  Hierofolymitanum 
prxmonuerunt,  Ad  hxc,  Petrus  i  Pet.i.  ad 
hunc  eundem  tinemlianc  transflgurationem 
lefert  ,ut  probet  Chnftum  eiTeDeiFilium  , 
Sc  porroalludit  ad  ea  ipfa  verba  qux  Marciu 
ufurpat,  &  Matth.  Nam  Trapnaicm  x^  Svi/ctfitr 
nihil  aliud  eftquam  potenti  adventu. 

Vilio  hxc  eoeft  inlignior  ,  quoguftum 

&  radium  cceleftis  gloria:  nobis  hic  in  terns 

deguftandum  prxbet ,  &  qux  iit  beata  illa 

'  conditio  eledorum  futurain  ccelis ,  crailis 

,  qualilineamentis  explicat. 

Notandum  autem  hanc  transfiguratio- 
nem,  quxdam  oculis ,  quxdam  auribus  pcr- 
cipienda  proponere.  Deinde  hanc  gloriam 
Chrifto  tum  oblatam  ,  cum  Deum  precare- 
tur.  Vide  Cornelium  Acl.9.  &  Petrum  Aci- 
jo.  vide  eriara  Aci.S.  Idem  nobis  procul 
dubioaliquoufque  obtinget ,  DeumaiTidue 
&ferventer  precantibus ,  nec  enim  minus 
beneficium  confequi ,  cum  precibus  fapien 
tiam  cceleftem  impetramus ,  ilacob.  Qua 
nonad  momentum  ,  fed  totum  vitx  noftra- 
curfum  facies  noftra  fulget  fplendetque  ,  ut 
eft  iu  Proverb.  Et  poft  hanc  vitam  extremo 
die  ,  idem  nos  prorfus  confequuturos  doce- 
tur,  Matth.  14. 

Aliud  prxterea  notandum  eft  ,  Eliam 
cum  Mofc  ci>  Ji'|i)  appat  uiffe.  Qui  locus  di- 
ligenter  notandus  cft  ,  ut  fciamus  qua:  iit 
piorum  ilico  pofthancvitam  beata  condi- 
tio.  Stintiniinu  Abrahx  ,  Luc.  1 6.  bc\  non 
tamen  idcirco  a  Chrifti  prxfentia  remoti, 
funt  enim  etiam  cum  Chrifto  Matth.iy. 
Bodte  mectim  eris  ,  0>c.  &  ^£////1.1,13,2.4.  & 
Afocal.\\.  Beatifunt  amodo.tfc.  Sequtmtur 
Agnum  quocumque,  t&c.  Afoc. 

Deindeillud  etiam  in  cceleftis  vitx  gau- 
diis  ponitur ,  quod  colloquio  fanctorum 
fruemur ,  maxime  Chrifti  iplius.  Quod  ii 
tanti  fuit  Salomonis  colloquiofrui,  &c.  Vi- 
de  1  Reg.xo. 

Hoc  autcm  Ioco  Mofes  &  Elias  quan- 
quam  in  tcrris ,  non  tamen  a  gloria  disjun- 
guntur,  nedum  in  ccehs.Vide  Afoc.-j, t  J,i4  • 
&c.  Contranonfolum^f^TiTtvn/^iM/.id  cft, 
animx  pervigilium  ,  fed  eorum  etiamopi- 
nioncm  qui  ita  a  laboribusinterquiefcere, 


O     N     I      A 

pios  ducunt,  ut  interim  Dei  prxfentia  beau 
careant.  Ii  prxfertim  qui  iub  lege  mortut 
funt  ante  Chrifti  paffionem,  ncc  non  contr* 
ad  infcros  defcenfum ,  id  eft ,  locum  ipfum, 
&c. 

Hiautem  Mofes&  Elias  prxcipuedele- 
ftifunt,  ut  confttiret  Chnftum  probe  cum 
iis  ,  legisfcilicetIatore'&  inftauratore,  con- 
veniffe.-adverfus  nonfojum,  &c.Vide  Rom. 
3.  lex  &  Prophetx  teftimonium  de  ipfo 
dant ,  & c.  Item  Ioh.i.  lnvenimus  eum  quem 
Mofes,  &c. 

Deinde  coniiderandum  ,  quid  cft  quod  Lyc;  '»'.'' 
cum  Chnfto  colloquebantur.  Quod Lucas  n£E?£j" 
indicavit ,  quidicit  lllos  mottemfeuexitum  t„„,  c/,„-_ 
Hierofolymitauum  perficiendum  &  implcn-y/j  celUat- 
dum  prxdixiiTe.  Quod  dubio  procul  ideo  til 
feceiunt ,  ut  fcandalum  crucis  tollerent: 
quodquantum  fuit ,  &  quam  difficulter  ex 
anima  hominum  cxtractum,  dedarant  fatis, 
non  tantum  frequentes  Chrifti  apuddifci- 
pulos  prxdidiones  ,  &  difcipulorum  ad  E- 
mauntem  proficifcentium  tremefa&a  & 
concuffa  fidcs ,  fed  Pctri  caf.t,  &  3.  AB.  Sc 
Pauli  A8.11.  diligens  occupatio.  Nara  in- 
veriiimile  videbatur  ,  eum  qui  nos  a  morte 
liberaret  dcbuille  mortem  obire;  illud  enim 
infirmitatis  videtur  fuiffe,qux  in  Dci  Filium 
non  potuit  cadere.  Quamobrem  oportuit 
hoc  teftatiffimum  cxtare.  Vnde  ad  cxtera 
Prophetarum  teftimonia  ,  accedunt  Elix  & 
Moiis.quiomnem  carnis  corruptelamexue- 
rant ,  teftimonium  omni  exceptione  majus. 
Quodocetur,  nullafua  infirmitate,  nullis 
hoftium  ejus  viribus ,  ad  mortem  ada&um 
effe  ,  fed  tantum  ut  decreto  Patris  xtcrno 
obfecundaret ;  nullis  hominum  fraudibus 
circumveniri  potuiffe  ,  nili  veritas  Dei  po- 
ftulaffet  ;  nullum  humanum  coniiliumad- 
verfus  eum  captum  quidquam  invaliturum, 
niii  coniilium  Dei  hoc  modofirmandum  & 
ftabiliendum  fuerat. 

Ex  quo  liquet ,  quam  xgie  nobis  perfua-  inAt  fer 
deri  patimur  viam  ad  falutem  afrliftione  &  "ffitBionei 
ignominiaimpeditam  effe:  in  Chrifto  qui-      ™'"" 
dem  hoc  impletum  elTe,  negate  iine  fumm*  ' 

perfidia  &  impietate ,  &  inficias  ire  nequi- 
mus,  fcd  in  nobiiipiis  hoc  idem  prxftandum 
nequ.iquam  in  animum  inducimus ,  tametii 
faepe  nobis  ob  oculos  ponatur.  Quamobrem 
profitentes  nos  ca-Ium  verfus  itcr  fufcepif- 
ie,  illas  tamen  vias  defledimus  qux  ad  cce- 
Iumducunt ,  quodillx  a  voluptatc  remotx 
funt.  Hoc  dedaravit  quotundam  improbi- 
tas,  qui  cumfe  jejumo,  &c.dedcredebe- 

bant, 


EvANGELICA.  j7I 

bant ,  fefe  fubduxcrunt.  Nos  ctiam  fomnia-  I  terris  luc  agcrc  voluerat  omncs,nec  ex  loco 


terrena 


llo  migrarc:  quod  tabernaculaciigifigiquc, 
cVc.  quibus  tcdti  manerent,  tkc. 

Vbi  pluraabfurda  quam  vcrba  confpiciun-  r,u.tn.-n. 
tur.  Pnmum  enim  hoc  modo  convulla  fuif-  itfirda  i» 
fct  hominum falus,(i  ChriftoServatori  feni-  '■'r^'-m' 
pcr  rtandumfuifletin  illa  gloiia.  Nemo  e- 
nimhomiiium  manum  illi  unquam  injiccre 
aufus  fuillct ,  cjuamdiu  illis  gloria:  fua:  radiis 


re  ccelum  &  quictcm  in  tcrris,  &;  vcluti  ma- 
nentcm  civitateminhoc  corporis  tabcrna- 
culo  quxrerc  ,  declarat  (jtis  quod  arma  non 
comparcmus  ad  diemtcntationis,  quodad 
afdi&iones.tanquam  ad  novum  quid,  obftu- 
pcfcimus.  Quamobrcni  rationes  nobifcum 
ipli  incamus,  fumptus  fupputemus,  8ce. 

Dcinde  inhac  prxdictione  obfcrvandum 
cft,  non  tantum  Mofem  Eliamquc  oblivio-  refplcnduiirct;  ncc  Hierofolymis  impolitum 
tviJtntmr  ncm  non  coepiire  myftcriorum  qua:  olim  in  munus  Sacerdotis*  obire  potuiirct  ,  U  in  illo 
(fgmin.  carne  exiftentes  didicerant  ,  fcd  llla  plenius  monte  hxliflct :  qua  ctiam  ratione,  cum 
intellexifle  ,  &  illa  cxplicatius  perferre  po-  Mofen&  Eliamgloria  fuafpoliaflet,qui  non 
tuiflc.  Nec  cnim  interns  vcrfantes  tam  cx-  nili  virtute  pallionis  Filii  Dci  luc  gloria 
prefle  potucrant  pafTionem  Chrifti  &  tam  pcrfrucbantur  ,  fine  qua  fuerant  in  tartara 
accurace  prsdixille.  Si  ergo  tencmurdeli-  i  prxcipitandi.tum  fcipfum  &  prxfenti  &  fu- 
deriofcientia: ,  &  rerum  prxclariflimaruiu  l  tura  omni  confolatione  privalTet.  Hucac- 
fcientia,  fcfnnemus  ad  lllum  montcm,  undc   ccdir,  quod  non  potius  petit  ut  ipfi  una  cum 


ttai 


tanquam  ex  cdito  loco  longe  latcquc  per 
fpeclemus :  properemus  ut  ex  ifta  pxdago 
gia  in  ccclcrtem    Acadcmiam   comimgre- 
mus  ,  ubi  mfantulus  unius  diei  peritior  eft 
virodoLtiirimo,hujus  vitae  pcdicisimpedito. 
Nam  li  Salomonis  conliliarii  &  fanftior  fe- 


natus  prudcntia  cxteros  antecellebant,quod    quod  beatitatem  aliquam  fomniavit  ibi  fu 


durante 
tuc  Appa- 
Ntlenc  , 


tam  fapienti  Regi  adjun&i  erant ;  quanto 
magis  ii  fapicnt  qui,  &c. 
Vcrf  ji.  Incerimdumhxcagerentur,  difcipuli  fo- 

DifcipnU-  mno  opprcfli  dormierunt ,  poft  autem  ex- 
i» fomniu  perrcfti ,  hanc  Chnfti  gloriamfpectabanc. 
Cujus  quidcm  arclioris  fomni  caufa  tametli 
tempus  ipfum  ad  dormiendum  oportunum 
extitit ,  non  tamcn  idcirco  vituperio  carcre 
vidcntur ,  quod  Chriftum  in  hoc  fanifto 
exercitio  dcfcrunt ,  non  fecus  quam  cum 
tcmpus  paflionis  inftaret. 

Quod  quidem  tanto  gravius  eft,  quo  tan- 
quam  pcr  fpeculum  gloriam  cjus  intucntes, 
in  illiusipligloriam  audiendotransformcn- 
tur,  i  Cor.i,  18.  Minutque  hoc  ferendum 
cft  ,  quo  noftrum  hoc  facimus  non  noftu  ut 
difcipuli,  fcd  intcrdiu  ,  nequedormientes  & 
inviti ,  fed  vigilantes  fponte  facies  noftras  & 
aures  ab  illo  avertimus  &  terga  obvertimus; 
quidem  iiiftar  eorum  de  quibus  mentio  cft 
apud  E^echielem ,  quitergum  Dco"S>:  fan- 
ftuario  ejus  obvertebant. 

Poftquam  duo  ifti  cum  Chrifto  colloquu- 
ijm  libtu-  ti  efTent .  abfceflcrunt.  Petrus  autem  cum 
'etri  videvet  illos  difcefliim  parare  ,  llico  proliliit 
in  ha-c  qux  fubjiciuntur  verba.  In  quibus 
Petri,atqueadeo  totiushumana:  natura:  de- 
pravatio ,  &:  in  rebus  cceleftibus  infcitia  pro- 
ditur.  Et  primum  quidcm  univerfim  ,  nilnl 


bcatis  lpiritibus  in  ccelum  fubvehcrentur, 
quam  ut  illiin  tcrram  detrahercntur.  Stul- 
tum  prxtcrea  eft  ,  quod  bcatos  Ipiritus  ulla 
coeli  mjuria  lxdi  afticique  polfe  credeba:  : 
aut  homines  immortalitate  donatos ,  tcgu- 
mentis  hujuliuodi  juvaripoflejudicavit:  aut 


Verf.  33. 


feryerfi 

6I.Itl6  j 


turam  ,  ubi  rerum  tam  defpicabilium  opera 
&  adminiculo  uti  neccflc  fuit.  Nec  repre- 
henlione  carere  videtur  ,  quod  hoc  modo 
Mofem,  6Vc.  Chrifto  exrrquavit. 

Hic  notandum  eft.primum  quam  intcm-^H.n.p  ,.,„ 
peftivc  ad  gaudia  &  lxtitiam  properamus ,  mtempejli- 
utpotc  qui  nullisadhuc  afrlidionibus  degu-  vf  «  ?,""• 
ftatis ,  melle  &  fivo  beantatis  iV  quietis~ve-  du'f<°?<- 
(ci  cupnnus:  qui  ad  Ipoha  advolamus,  pnul- 
quam  pugnam  inivimus :  coronam  prchen- 
dere,  quam  curfumconricere  avcmus  :  de- 
niquc  meflem  colligerc  ,  quam  fementem 
fecerimus.Eoquehrcceft  perverliras  damna- 
bilior  ,  quoddudum  Chnftiis  de  fua  cruce 
tollenda  admonucrat ,  nofqae  fuo  cxemplo 
ferenda:  ciucis  ,  ad  ejus  toierantiam  invita- 
rat:  qui  cum  prxterita  morte  potucrit  vitam 
ingredi ,  in  gloriam  tamen  non  prius  voluic 
intrare  ,  quam  accrbiflnnis  perpelfionibus 
defunclus  fuiflct  Act.Vcr  mitltas  aftjitliones, 
($c.  Si  taa  arcla cft  ,  qtu  dttcit,  (yc.  Et  q-tot- 
qttotpie  volunt  -jivere,  &c.&.  in  P,0/.femcn- 
tem  cum  lachrymis  etFcrre  oportct ,  ut  ma- 
nipulos  refcramus  cum  lxtitia. 

Deinde,quod  gaudium  importunc  feftan-  „!C .,,;;  „M 
tcs,  illud  ctiam,  ubi  minime  oportct.quxra-  cfvttct 
mus,ncmpc  in  tcrris.quod  in  cxlis  nquircn-  qv.cmin t 
dum  crat ,  in  crcaturis  ,  quod  in  creatore 
quxrendum  :  ubi  omnia  caduca  &  niomcn- 


hic  p raiter  terram  Si  terrenaiapit ,  quod  in;  taneafunt,  citoque  tranleuntia.  Cujus  qui- 

C  c  c  c  dcrn 


nec  tn  To- 

lnptittihus 

tcrrenit 

Actfniefcen 

ctitm: 


hitic  mag- 
nitudo  l#- 
titix  cocle- 


571  H     A      R      M 

dem  qua:  alia  caufa  affignari  poteft  ,  quam 
quodiapimus  &  guftamus  terram  &  terre- 
na,  nec  ullarerumcoeleftiumdulcedineper- 
fundimur  :  ideoque  glandibus  vefcimur  , 
quod  qux  fit  limpidillima  aqua  vitx  aterna: 
non  percipimus  :  ideo  in  porro  &  alliis  & 
pifce  itgyptiaco  acquiefcimus,quodfruiXus 
coeleftis  Cana.ui  non  guftavimus.Nam  fi  vel 
Iingere  nobis  femel  contigiffet  ex  incompa- 
rabili  illa  menfa  qua:  nobis  in  Chrifto  inftru- 
<fla  eft,  id  eft,  fi  eam  firma  fide  apprehendif- 
femus ,  omnes  hujus  mundi  lautitia:  quan- 
tumvis  licita:  (nedum  vctita:)  nobis  naufex 
&  faftidio  cffent,  pra:,  &c. 

Hinc  eft  quod  quidam  eo  impudentia: 
procefferunt ,  m  non  dubitent  profiteri  fe 
hac  qua  fruuntur  voluptate  contentos  effe , 
'  nec  cupere  meliore  fortuna  uti.  Quod  ut  il- 
li  palam  blafpheme  pronunciant,  ita  veren- 
dum  eft  ne  plures  fint  qui  hocintus  in  ani- 
mo  fovemus  :  plurefque  effe  qui  fi  fe  coram 
confcientia:  propria  tribunali^  fifterent  , 
lumc  fcnfum  habere  dignofcerentur.  Quo- 
rum  fenfus  tanto  deteftabilior  eft  ,  quo  gau- 
dium  quod  percipiunt  longe  inferius  eft  illo 
quod  Petrus  cum  reliquis  experiebatur ,  & 
quo  Petrus  fuam  iu  terris  beatitatem  expe- 
tens ,  illam  tamen  a  Chrifti  prafentiafepa- 
rari  noluit.in  quo  gaudij  noftri  fumma  con- 
fiftit.  li  vero  tametfi  intelligunt  Chriftum 
in  coelis  effe  ,  tamen  hicfua:  beatitatis  nu- 
meros  &  partes  collocari  expetunt.  Nunc 
igitur  quum  Chriftus  afcendit ,  qusramus 
fupema.  Vidc  Colojf. ;,  i,  t,  5. 

Hinc  autem  intelligitur  quam  incompa- 
rabilis  illa  lactitia  iit  qua:  nos  manet  in  coe- 
'  lis.Cum  enim  tantam  voluptatem  lastitiani- 
que  peperit  ex  aliena  gloria ,  quantam  con- 
fequemur  cum  ipfimct  gloria  perfundendi 
erimus  :  Siex  folo  intuitu  ,  quid  tunc  fiet 
ejus  perfruitione":  Si  nonnihil  confternati  ti- 
more  Marc.  .9,  6.  hunc  lsetitia:  fenfum  per- 
ceperunt,  quid  faciemus  cum  intrepidi  & 
metu  foIuti,Chriftimajeftatcm  fpe&abimus 


O     N      I     A 

&  intuebimur  J  Quam  gloriam  f!  vel  unico 
oculo,  idque  per  tranfennam  &  anguftiffi- 
mum  foramcn  intueri  nobis  concelliim  ef- 
fet,  diceremus  omnes  cum  Simcone  ,  Nunc 
dimutk  £j>c.  &  cum  Paulo  cupio  difjoliii  £S* 
effi  cum  Chrijlo.  Qui  autem  vere  in  Chrifto 
credunt ,  ii  omnes  pignus ,  arrhabonem  & 
veluti  primitias  acceperunt  hujus  tam  in- 
comparabilis  gloria:,  quibus  fuftentantur  , 
ne  ullius  mah  metu  aut  boni  fpecie  a  Deo 
abducantur. 

Hoc  loco  videtur  confirmari  pofle  nosin  in  j»*  m> 
vita  futilra  mutuo  nos  agnituros.    Nam  fi««'»»^- 
Deus  patefaclurus  difcipuhs   futura:    vita:  ""**'*■ 
pradudium  aliquod  ,  lllisadhuc  peccati  Sc 
mortalitatis  labe  implicatis,corum  notitiam 
communicavit  quibufcum  nunquam  con- 
fueverant ,  necdefacie  noverant ;  nedum 
hocfaciet,  &c.    Huc  afterri  poterit,  quod 
Paulus  Theflalonicenfes  fuam  corcnam  forc 
in  die  Dominf  prommciat. 

Aliud  objeclum  ocnlorum  oblatum  illis  Verf.  34. 

eft,  fcilicet  nubes  liropida;  quaobtecti  &t£^M""!j 

obducti  ob  eam  caufam  erant ,  tum  ut  fen-  ".  ^f  * 
r  ■     /-.1    •«■    1     •    J  c   •      1  •       HfoUtutttt 

lus  eorum  m  Chnfti  glona  dehxi ,  ab  eo  in- 

tuendo  sbducTti,  attentiores  effent  ad  vocem 

percipiendam,  tumuc  voxe  coelis  editahoc 

modo  tanquam  per  vehiculum  facilius  & 

fonantius  perveheretur ,  cV:  pertingeret  ad. 

illorumaures. 

Quod  tremefafti  &  confternati funt  ad  Mattk, 

terram  liac  cxlitus  dimiffa  voce,docct  prse-  '7'*-    . 

ftantiamminifterii  per  homines  quales  nos    "*' T  ■  ■ 

■  -x  a  mim\tcrli 

fumus.    Exod.zo.  ltem  Aclor.  10.  Maximc  extreimre 
cum  nifi  admirabiliDei  potentia  erigeren-  obyoccm, 
tur,  prorfus   hac  ccelefti  voce   periiffent. 
Huc  accerfendum  quodMofes  iple  Dei  vo- 
ce  contremuit. 

Quod  fubito  evanuerit    ha:c  fingularis  Marc. 
beatitas,  docemur  non  diu  hic  in  terris,?*8- 
oblectationibus  Deiim  fuis  indulgerejfed  ut  J*"j^  " 
viatores,  qui  tantum  ad  noftem  aut  meridie 
conquiefcunt ;  &  ut  milites,  quibus  hibern3 
tantum  comparantur. 


Marc.  cap.  9.  a  verf.  9,  adi^. 

9  Oumn  verv  dcfcendcrcnt  "epwnte,  hitcrdixit  eis  ut  ncmini  narrarent  qtu  vide- 
rant ,  mfipoftquam  Ftlius  bomhiis  a  mortuis  refurrexijfet. 

10  Jpfi  igitur  banc rem  continuerunt  apudfe,  mutuo  qiurentes ,  quid  illud  ejfet , 
A  mortuis  refurgere. 

11  Et  interrogarunt  euni  dicentes ;  Cur  Scriba  dtcunt  oportere  ut  Elias  prias 
veniat  ? 

12  Ipfe  vero  rejpondcns  dixit  eis ,  Elias  quidemfoslqiumfrius  renerit,rcptuet 

omnia  : 


EvANCILICA.  J7J 

cmnia  :  fed  utfriptum  ejl  de  Filio  bomiuis,  oportet  ut  tnultapatiattir  >  & pro ;,/- 
hilo  babe.ttur. 

\S  Sed  dico  robis,  &  Elurn  venijfe,  &  iftos  eifcciffc  qtucumqtte  rolucrunt,  fic~ 
utfoiptum  csl  de  eo. 

M  A  t  t  H.  cap.  17.  a  verf.  9,  adi$. 

0  Otium  vero deficndereut e montc,  intcrdixtt eis  tit nemiui narrarent  qtt.c  vidc- 
r.tnr,  mjiposlqttam  Etlitis  bominis  a  mortuis  refttrrcxijfet. 

10  Ipfi  igitur  banc  rem  continuertint  apttdfe,  mutuo  qu&rentcs ,  qmd  illud  cffct, 
A  mortttit  rcfurgere. 

1 1  Et  intcrrogariit  ettm  diccntcs,Cttr  Scribt  dicunteportcrcutEliasprius  rciii.it? 

1 2  \pfc  vcro  rcfpondens  dixtt  eis;  Eitas  qtttdcm  pojlquatn  p rius  vencrit ,  rcjittttct 
omnia  :fed  utft  riptum  cjl  de  Vilio  homiuis, ov<ortct  ut  ii.tdtapati.itur,  &  pro  nibilo 
babeatur. 

1 3  Sed  diio  vobis,  6"  Elum  veni(fc,  6~  iftos  eifecijfe  qu&cuniqtte  volucrunt,fu- 
tttfcriptum  cjl  dc  co. 


A  x  A  L  r  s  1  s. 

M»u.M  Arrat  adjun&um  vilionis  prioiis, 
9,9.  ^quomodo  Chriftusfuis  Apoftolis  di- 
xit  nc  cuiquam  hanc  vilionem  indicarent ;  quod 
declaratur  adjunclo  temporc ,  cum  defccndebaiu  a 
montejhoc  intcrdittum  alio  adjunct.0  tempore  de- 
finitur,  fcilicet  quoad  Chriftus  c  mortuis  relufci- 
tatus  forct. 

Vtrf.10.  Duplex  effeftum  hujus  mandatipto- 
ponitur ,  unum  eft  obfequium  de  re  illa  reticenda: 
altctum  cft  difceptatio ,  quid  cflec  a  mortuis  refuf- 
citare. 

Vtrf.w.  Adjuniftum  dilceptationis ,  quxftio 
dc  Elia  an  Eliasvcnturuseffer  :  cujus  qnxftior.is 
caufaaftignatur,  authoritas  Scribarum ,  quidice- 
bant  Eliam  vcnturum  ,  antcquam  rcgnum  Mcflix 
ftabiliendum  eflet. 

Vtrf.n.  Quxftionis  effeitum  eft  rcfponfum 
Chrifti ,  verum  efle  Eliam  adventu  Mefliam  prx- 
venturum  ;  quod  fuo  fine  defcribitur,  ut  omnia  re- 
ftituat :  f.d  falli  lllos  in  forma  reftitutionis  &  re- 
gniMeflix;  quod  probatadifparato,  nempepaf- 
lione  filii  hominis  &  (ut  itadicam)adnihilaiio- 
ne,  qux  cum  illa  reftitutione  regni  carnalis ,  quam 
Scribx  fomniabant,  confiftere  nequit. 

Vtrf.si.  Refcllit  opinionem  Scribarum de ad- 
ventu  Elixa  difparato,qubd  jamdemum  ;  quod 
probatab  adjuncHs  perpeflionibus,  quarum  ipfi 
caulxefficicntesfuerunr ,  quod  etiam  teftimonio 
Scriprurx  confirmatur. 

Matth.  17,12.  Qux  perpefliones  Ioannis  pari- 
busperpcflionibusFihi  Dei  illuftrantur.ficutetiam 
eadem  caufa  cfficiente . 

Vtrf.xi.  Cujus  orationis  Chrifti  cffeftum eft  , 
quod  Apoftoli  intelligcbant  Chriftum  Elix  nomi- 
nc  lohannem  Baptiftam  delignafle. 

METAPHRASIS. 

Mabc.  9    f^HriJlo  cum  tribut  difcipulit  amonteubi 

9.  ^Stransformatus  est  defcendente  ,  ne  glorio- 

fa  iUa  transformatio  plerifque  Ckrtfti  fum- 


m.im  abfcrtionem  mox  injpccluris  lndibrio  cf- 
fet,  iUis  vero  terrori,  ne  mortt  in  qtia  falns  no- 
slra  pofta  eil,  illum  ad<udtcarcrit:  tribtit  tllis 
gloriafut  tesiibtts  interdixit ,  ne  cuiquam  qus, 
atit  tn  monte  viderant  aut  audiverant  tan- 
ttfyer  indicarent ,  quoad  tpfc  filiut  hominis  e 
mortuis  refurgeret.  &uimandato  congrtten- 
ter,  rem  hanc  tacitam  apudfe  fervarunt :  ita 
tamcn  ut  difceptarent  fecum  ipfi ,  quid  effet  a 
morluit  refurgere.  Tametfi  vero  Chrislum 
Mefftam  ejfe  abunde  edocti  conflanttr  crede- 
bant ,  unui  tamen  fcrupttt  in  animtt  iUorum 
fuberat.  0uo  dc  Chrtsium  tnterrogabant ,  di- 
centes  ;  untim  hoc  isli  tuo  Meffi£  adventui  re- 
pugnare  vidctur  ,  quodScribn  (idque  antho- 
rttate  Frophett  Malachis  muniti)  dicant  E- 
liam prius  venturum  quam  Mcffi£  regr.umfit 
mflaurandum;  cui  tnterrogationt  nosirs,  occa- 
fionem  etiam  prtbel,  qttod  Elias  modo  in  mon- 
te  vifitis  difparuit.  &uibm  refpondens  ,  dtxit; 
quod  Eliam  Meffm  adventui  pr&ventwnm 
dtcant  Scrtbi ,  tu  confufa  omnia  in  ordinem 
ogat,  recie  fentiunt : [ed perinde  ex  Scrtptttrt, 
teslimonto  tnteUigcndum  iUis  erat ,  (cujtts  ta- 
menprorfut  ignart  funt)  Mefftam  mitlta  pati 
&  nihili  fiih  oportere.  Tametfi  vero  recie  ex 
Propheta  Eltam  venturum  fentiant :  tamen 
tn  vero  Propheti  fenfu  twptter  hahucinati 
j  funt.  Otnnino  enim  vobis  confirmo  Eliamjam 
vcn:ffe,tamcl(i  (e-tts ignari)  profuolibttuil- 
lum  multis  malis  affecerint ;  etiam  ad  mor- 
tcm,  qua  fcivcrunt :  ficut  pritts  in  hoc  Eitange- 
lio  a  me  pr&fcnptum  esi  ,  vel  potttet  ficut  de 
loanne pritts fcriptum  csl  c.ip.o".  hujitt  Ettan- 
gelislt:  videfimde  al.quod  EpKcf.3,3 .  Matth. 
Cccc  t  n.iit 


n. 


574  Harmonia 

li.  ut  minus  mirum  vobis  effe  debeat ,  fi  ea-\     Quod  Chriftus  hxc  taccri  voluir. ,  eofccit  Marc.j, 
dem  ego  filivu  homtnts  ab  tiiis  paffurus  fum.    ne  tancx  gloria:  cvulgatio  ,  omnes  ab  illo  Mo.     . 

;  »./«J  ™»   crucifigendo  ,  (in  cujus  cruce  mundi  falus  Cur  c     ' 
fulpenta  cenebacur)  abfterrerentur  :  quod  tra„,e,u. 
non  tantum  Chrifti  morcem    voluntariam  ratimtm 
fuiile  declarat ,  fed  iimul  etiam  docet  quo/».m;n>- 
modo  gloriam  fuam  occultan  contentus  lit,  ta*J 


Tum  demum  tnteUtgebant  dtfctptdi,  quod  non 
de  Elia  Thifbtta ,  fcd  de  loanne  Baptisla  h&c 
dtxerntj. 

P  R  A  X  1  S. 

APoftoIitresa  Chnfto  poft  confterna- 
tionem  in  terram  erec~ti,de  hujus  vilio- 
nis  iilencio  ad  tempus  mandata  accipientes, 
de  vero  Elia:  adventu  adverfus  Pharifa:o- 
rum  commencum  cdocentut  ;  vel  brevjus  ut 
fequitur.  Narratio  rerum  ex  tranffiguratio- 
nis  occalione  geftarum. 

fRes  qua:  confecuta:  funt. 
PartesCaat^  Sermones  qui  mde  ultro  ci- 
^  troque  habicifunt. 


dum  uoftrx  gloria:  confulatur. 

Hoc  loco  docemurtaciturnitatem  virtu-  qu.veteei- 
temefle,  qua  pios  miniftros  inftruftos  eiTe  tmnitAtm 
oportet;  &  limul  etiam  ttt^mftiant  in  illis  re-  m""/'"* 
qmri ,   uc  quo  quidque  ordine  &  tempore      *     *' 
proponendum  iic ,  fciant. 

Commonftraturhicquarc  Iohannes  Elias  Verf.  II, 
dicitur,  vide  quae  fcripli  in  annotationibus  ll>13- 
in  -Ate£.i7.adverfus  ludasorum&i  Ponnfi- 
ciorum  commentum  de  Elia. 


-;.    M  A  R  c.    cap.  9.  avcrf.14,  adr%. 

14  T.t  quum  vcnijfet ad difcipubs luos,  vtdtt turbam  multam  circa  eos ,  &  Scri- 
bas  cttm  eis  altercantes. 

l s  Etftatim  tota  tttrb.t  vifo  co  expavit :  &  accurrentes fdutaverunt  eum. 

1 6  lunc  interrogavit  Scribas ;  Ouid  altercamini  inter  vos  ? 

17  Et  refpondeus  quid.im  e  turba  dixit ;  Magifter ,  adduxi filium  tneum  ad  te , 
habentem  fptriium  mutuni. 

18  Qui  ubicumqtte  cum  corripuerit ,  lacer.it  eum  :  ipfe  verofpumat,  & ftridet 
deutibusfitis ,  &  exarefcit.  Et  dixi  difcipulis  tuis ,  ut  eum  ejicerent ,  fed  nonpo- 
iucritnt. 

1 9  Ipfe  vero  refpondens ei  dixit;  O  natio  incredula,quoufque  apttd  vos erofquouf- 
que  tolcrabo  vos?  adductte  eum  ad  me. 

zo  llltm  igitttr  adduxerunt  adeum.  Eteo  confpeclo,  ftatim  fpiritus  diferpfit 
eum :  &  illc  quttm  cecidiffet  in  tcrram,  volutabat  fefe  fpttmans. 

2i  Tttnc  interrogarit  1ESVS  patrem  ejus;  Ouantum  temporis eft quodhoc ac- 
tidit  ei  ?  Ipfe  rero  ait ;  Ab  infante. 

22  Etfapeeumtumin  ignem  abjecit ,  tuin  in aquas ,  ut perdcret cttm.  Sedfi 
quidpotesfuccurre  nobis ,  intimatnifericordia  commotus  erga  nos. 

2 $   IESVS  autemdixitei;  Sipoteshoccredere,ommaferipoffuntcrcdenti. 

2  4-  Pater  vero pueriftatim  clamans  cum  lacrjmis  dtxit;  Credo,Domine;fuccur- 
re  incredulitati  tnea. 

2$  Quum  victiffet  autem  IESVS  turbam  fimttl  accurrere ,  objurgavit  fpiritum 
illum  impurum ,  dtcens  ei;  Tafpiritus  mute  &furde ,  ego  ttbi  itnpero ,  Exi  ab  eo , 
&  ne  ampltus  ingreditor  iu  eum. 

26  Et  quum  clamajfet  fpiritus,  multumque  difcerpfijfet  eum,  exivit :  & i\\c  fa- 
ilus  esl  quafi  mortttus ,  adeo  nt  multi  dicerent ;  Certe  mortutts  eft. 

27  IESVS  veroprehenfamanttejus,  erexiteum:  &  \\\efunexit. 

L  v  c.  cap.  9.  averf.%7,  ad  43. 

37  Taclum  esl  atttemfequente  die ,  ut  quttm  ipft  defceiidijfent  e  monte,  occurre- 
tetciturbamulta. 

38  Et 


E      V      A      N       C      E      t      I      C      A.  e?t 

38  T.teccc  qttidan:  e  turb.tvociferatttsesl ,  dicens;  Magifler ,  deprecor  te ,  re- 
fpice  adfiltum  nieum :  nam  unlgeititm  ejl  mibi. 

3 9  Eteae,  f\ trtttis  apprebendit  eum ,  &  ipfe  repente  d.wiat ,  &  fpiritus  dif- 
cerpfit  cumfumantcm ,  &  vtx  .ibfcedit  ab  co,  con.crens  eum. 

40  Etdeprecatusfum  difcipulos  ttiosut  ipfuin  ejtcerent :  fed  non potuerunt. 

4-t  Refpondens  atttem  IESVS  att ;  Ogens increduLt  & perverf.t ,  qttcufque  tan- 
demeroapttdvos ,  &  fi!ffa.i»ivos?  AdducfiUumtuum  huc. 

42  Omtm  autcm  adbuc  accederet ,  alltfit  cttm  dsmonhtm,  &  dtfcerpftt :  objur- 
gavitauiem  lESVSfptritttm  tmpttrttm ,  &  fanavit ptterum ;  &  reddtdtt  ettm  pa- 
triftto. 

M  A  T  T  H.  cap.  17.  a  vcrf.14,  adty. 
14  Et  quttm  ventffeht  ad  turbam,  aditt  ettni  quidam ,  procidens  ei  adgenua. 
1  /   Et  dicens;  Doiiitne  miferere  filu  mci ,  quoniam  litnaticits  csl ,  &  inale  affn  i- 
tur :  namfape  cadtt  iu  igr.em ,  &fxpe  in  aquatn. 

1 6  Et  cbtttli  etim  difcipttlis  tttis,  nec potuerunt  cumfaiurc. 

17  Rcfpondcns  autem  1ESVS  dixit;  Onatioincredtda&perverf.i,  qttoufque 
taiidem  cro  vobtfcum  ?  quoufqtte  tamtem  tolcr.tbo  vos?  addtuite  mihi  enm  bttc. 

iS  Etincrepavit  damontum  1ESVS, exiitqueillttdabeo ;  &fenatus cftpuerab 
illo  tuomento. 


A  N  A  L  Y  S  1  S. 

MAHc.^TArratur  reditus  Chriftiad  dilcipulos 
9,1+.  •^reliquos,  qui  adjuncro  tcmpore  apud 
Lncjm  deelaratur ,  nempc  die  transfigurationcm 
infequente  :  aliud  adjunttum,  temporecomitatus, 
ttiuin  fcilicet  difcipulorum ,  qui  unacumilloin 
montc  fuerunt.  Tettium  adjunctum  ,  quod  vidit 
turbam  magnam  difcipuloscircumliflentem.  Item 
aliud,  Sctibas  cum  illis  difceptantes  :  apud  Lnc.an 
etiamaliud  cfFe&um,  quod  ilii  obviam  occurrebat 
rurba. 

Verf.if.  Narratur  aliud efFecrum multitudinis, 
<juod  illum  videntes  obflupefacri  funr :  an  ex  eo 
quod  tam  oporrune  &  imptovifoadvenerit ,  an 
quodquidam  reliquii  em*  glorii ,  qux,in  monte 
fulj>ebatadhucvidendxfupererant,conliderandum 
eft.  Tcrtium efFefturn ,  quod  illum complecteban- 
tur  Sc  falutabant. 

Verf.xC.  ChriftiefFecrum  notatur.nempequod 
Scribas  interrogabat ,  quidiei eflet quod cum dif- 
cipulis  fuis  difceptabant. 

Verf.it.  Cujus  inrerrogationis  efFectum  eft  , 
refponlio  cujufdam  e.\  tuiba ;  qui  apud  M.itih.cnm 
fuo  ad juncto  defcribitur,  nempe  quod  Chrifto  ge- 
nuflexerir.  Irem  quod  petitioncm  inftituerit :  cu- 
jus  forma  notarur,  Damine  ,  mtfcrere  plit  mci.  Item 
alioadjuncto,  quod  illum  magiftrum  appellavit; 
deinde  cfFechim  notatur ,  nempe  quod  attulcrit  fi- 
lium  fuum  ad  Chriftum.  Deinde  defcribitur  filius 
ejus  qui  Chtifturaacceflit  apudljrc.im  ,  adjuncto 
unigeniti :  item  apud  Marcum  abadjuncto  poffef- 
Gonis  fpiiitus  muti  Scfurdi,  &  geneialiter  apud 
Matth^m» ,  nempequod  graviaab  eo  pafTus  fit. 

fc.f.ii.  Dcinde  fpeciatim  hujus  fpiritus  efFe- 
ftacxplicantur,  i.quodlacerer  eum  :  deindequod 
fpumaie  facht ,  3.  quod  ftiidere  jilurn  faciat  dcn- 


tibus,4.  quod  eum  clamate efficit apud  lncam. 
Quorum  communium  efFectorinn  aliud  etiam  ef- 
fcitum  apud  Mmcum  notatur,  nempcquod  humor 
omnis  in  corpore  exarefcit  &  cxhaurirur.  Item 
quod  non  nifi  pene  eneclum  illum  rclinqueret^Inc. 
9>J9-  Qux  omnia  fuo  adjun&o  rcmporedeclaran- 
turapud  M.ircum,  nempecum  fpirirusillum  cor- 
ripit;  quod  temporeadjuncro  apud  M/Utfaetm  Ipe- 
cialius  notatur ,  nempe  certis  lum  temporibus  . 
Deindealiud  effecrum  narratur ,  parentis  fcilicer, 
quod  quxftus  fit  difcipulos  ejus  non  potuiffe  illum 
fanare,  qux  caufa  lit  cur  ad  Chriftum fanitatis  ergo 
venirct. 

Verf.19.  Quorum  omnium,  cumdifccptationis 
Scribarum  de  hac  re  ,  tum  quireli  parentis ,  tum 
etiam  uouoafuxt  difcipulotumfuorum  eftcctum 
eft,  gravis  &  acris  reprehenfio  perChriftum  :  qui 
fua  caufa  declaratur ,  fidei  vel  privatione  inScri- 
bis,  vel  imbecillitatein  pareute  5c  difcipulis :  qux 
amplificatur  adjunft o  tempore,  quod  lam  din  cum 
illisfuerit.  Item  adjuncta  Chnftilonganimitate, 
quodeos  tamdiu  pertuleiit;  poft  aliud  effecium. 
Chrifti,  mandantis  fcilicet  ut  dimoniacum  ad  fe 
afFerrent. 

Verf.za.  EfFecrum  mandati.obfequium  parcntis 
qui  eum  adduxit,  ut  vidctur  abaliisadjums;  cnjus 
adductionis  adjunctumcrat ,  quod  diroonium  il- 
lum  dilaceravit  &  difcerplit  :  qui  duplici  adjunclo 
temporis  notantur,nempeinterim  dum  duccbatur 
&  ilico  atque  Iefus  illum  vidiffet.  Cujuslaceta- 
tionis  ck  difcerptionis  effectum  erat ,  quod  ad  ter- 
tam  ftratusiir,  Scquodfe  volutansfpumabat. 

Vtjff.zt.  Aliud  Chtifti  effectum  narratur,  in- 
terrogatioquamdiuadimone  agitatus  eft;  cujus 
efFecrum  eft  rcfponfum  patris ,  fcilicet  ab  infantia. 

Vcif.zi.  Alia  etiam  efFecta  notantur  fpiriuis 

immundi,  nerapequod  illum  in  ignem,  i«em  ina- 

Cccc  ;  quam 


S7<? 


H     A 


M     O     N 


quam  iinpcll.it;  qui  fuo  adjun&o  tempore,  nempe 
fipe ,  5:  fine,  ncmpe  ut  illum  perdat,  explicantur; 
cleinde  iterum  petit  ut  ei fubveniat.  Cujus  curatio- 
nis  duas  caufas  proponit ,  unam  Chrifli  potentiam 
dequatamen  dubitabat,  alteram  commiieratio 
ncm. 

Vtrf.%1.  PetitioniscfFeclum  eft,  Chrifti  refpon- 
fum  ;  inquo  caufa  impotendi  fus  uniceindefe- 
tifufidei  patentis  ftatuitur. 

ytrf.z+.  Cujus  reprehenfionis  efFcfta  duo  funt 
inparente,  unum  eft  confeflioimbecillitatisfidei 
fux;  alrerum  eft  petitio,  ut  fides  augeatur:  qux  duo 
efFetla  fuis  adjunctis  ampUficantur ,  clamoris  8c 
lachrymarum. 

Ver(.--<,.  Narratur  fanatio  ;  qux  fuis  partibus 
dcclaratur,prior  quod  fpiritum  immundum  incre- 
pavit ,  deinde  exire  juflit  &  ut  deinceps  non  redi- 
tet ;  quod  idco  imperavit,  quia  cenis  lunx  tempo- 
libus  recurrebat. 

Verf.zb.  Mandati  efFe&um  eft  ejeftio  dimo- 
nis,  cuiusadjunctumdcclaratur ,  nempequodil- 
lum  difcerpfit  Sc  illum  clamarefecit;  cujusetfe- 
c~rum  eft,  quod  veluti  mortuus  efiet;  quodcompa- 
latione  majoris  amplificatut ,  nempe  quod  non 
deeflentquiillumplanemortuum  dicerent. 

Verf.  27.  Cujus  difcerprionis  &  conditionis 
mortis  quandam  fpeciem  exhibcntis  effe&um 
erat,  quodChriftusillum  manuprehendit,  deinde 
quod  illum  erexit ;  cujus  effe&um  eft  ,  quod  pedi- 
bus  firmis  confiftebat. 

METAPHRASIS. 
M  a  11  c .  9 ,   j  £jiM  trilia  Hlis  difcipulis  comitatm  (  L  u  t  x 
,+'  J.3  7.  pofiero  die  transfigura.ionis  fua  )   ad 

novem  refqttos  dtfiipulos  reverfm »  ingentem 
tttrbam  vid.it  illos  circumfifientem.  Item  Scri- 
bf.s  cum  illis  dfceptantes ,  &  illorum  d^twa- 
fJeu  (qiud  quendam  ad  fe  adduclum  fanare 
non  potiterint)  probrofe  objicientes  :  cui  qui- 
dem  Chri[ioLuc}7.  e  monte defcendenti  tur- 
1 5  •  ba  obviam  procejfit.  &uo  vifo  ilico  turba  uni- 
verfa  obfiupuit ,  (f)  accurrentes  benigne  eum 
falutarunt.  Tum  Chrifim  Scribas  interroga- 
vit,  quid  rei  ejfet ,  cur  novem  illis  difcipulis  li- 
tem  intenierent.Scribts  vero  confcientta  imbe- 
ciUitattsfitn  cum  Chrifto  congrediendt,  novem 
autem  difcipulis  pudore  tacentibus :  ex  turba 
quidamfiexti  primttm  pophttbus  refpondens  , 
dixit,  pr&ceptor filittm  mium  ad  te  fero ,  im- 
mundo  Jpiritu  agitatttm  ,  qui  tllum  titm  mu- 
1 S.  tum  (tttm  furdum  verf.25.)  reddit.  &ui (imul 
atqueilium  corripit*  («^«^Matthaium  ,  quod 
certis  litn.e  temporibus  fieri  folet,  pttta  fingttlts 
lun&  qttadrantibus)  graviter  illtim  ajfiigit; 
nec  nifi p&ne  mortuum,  tllum  reltnquit.  lllum 
enim  lacerans,  ore  deipumare,dentibm ftride- 
re,  (apud  Lucara)  dentque  clamare  facit,  un- 
de  totm  corporis  fuccm  &  humor  exarefcit , 
atque  exhauritnr  ;  hoc  ad  dfcipulos  tuos  ad- 
ducio ,  nt  Jpiritum  ejtcercnt  cos  rogavi.  &uod 


16. 


*7- 


qttia  pr&slare  nonpotuerint.ad  te  tanqtmm  a.l 
ttnicum  perfttgium  me  recipio  ,  (apud  Mac- 
tha.'um  15.)  quamobremmijertmmei  (apud 
Lucam)  refpice  filwm  meum  ,  utpote  qui  f,t 
unigenitm.  Cut  Iefus  refpondens,  dictt ;  0  na-  ,  j, 
ttoperfidiofa  (parentem  prtmttm  ,  deinde  no- 
vem  difctpulos,  maxime  vero  Scrtbas  innuens) 
quoufqtte  tandem  prsdtcans ,  tff  miracula 
edens.Jinefi-uclit  apttd  vos  futurus  fum  ?  qtto- 
itfqtte  tandem  vefiram  hanc ,  aut  tnfideltta- 
tem  autfaltem  imbectliitatem  veslramtn  cre- 
dendo  feram?  ad  mefiltum  iiium  tuum  dttctte. 
Pater  ab  alm  (ttt  videtur)  adjutiu,  mandato  u. 
congruenter  ilium  adduxit.  lntertm  vero  dum 
dttccbatur ,  ftmtil  atqtte  Chriflm  eum  vidif- 
fet,  fptritus  ilittm  dtfcerpfit ,  ufqtte  eo  ut  in  ter- 
ram  firatm  deipumans  in  pttlvere  voltttaba- 
tur.  Tttm  Iefm  (quoad  humanitatem)  ne-  il: 
fcius  patrem  in  httnc  modum  interrogavit .- 
quam  diu  efi  ex  qtto  hoc  illt  accid.it?  ctti  pater, 
apuerulo.  Atqtte  f&pe  ilium  in  ignem  ,  ina-  ss. 
quam  fiepe  ut  itlum  perdat  impelitt ;  fedqutd 
ego  mtfer  interea  loci  dum  filiits  crueniatitr 
hsc  commemoro :  quinpotiut  illtus  (y  mei  mi- 
fertus ,  fubvenito  nobts  fi  tamen  qutd  opis  af- 
ferrepofis.  Adqttem  lefits;maie  tuquidem  *3« 
de  meapotentia  hsfitas,  tu&poiius  fid.ei  tmbe- 
cillitatem  accufa:  dummodo  er.ttn  credere  pof- 
fis  ,  quodpetis  accipies ,  nam  non  hocfolum  fed 
alia  omnia  qu&  conducunt  credenti  pojjibdia 
funt .  Tum  pater,  tltco  exclamans,  &  iliachry-  *  4« 
mnns  dixit ;  animum  me:.m  explorans,  Domi- 
ne ,  comperio  me  credere ,  jedfidem  vactUare 
experior:  quamobrem  me&  ,  qu&fi  ,fidei  imbe- 
ciUttati  fartim  remijfione  Jeu  condonatione, 
partim  auBione  &  confirmatione  jubvenito. 
Jefivs  vero  cum  turbam  adfe  accurrentem  vi-  2$. 
diffet,  Jpiritum  immundtim  increpavit,  dtcen- 
do  ;  6  maligne  Jpiritus  ,  qtii Jimul  loqitendi  (3" 
attdiendt  facultatem  huic  puero  ademiiit,  Ego 
ttbi  edico ,  egredere  ab  iUo,  neque  deinceps  (M 
confuevistt)  in  tUum  regredere.  (SJuamobrem  26, 
immundus  fpiritus ,  ilii  tetros  clamores  ciens, 
quod  iUttm  vehementer  dtfcerpferat ,  ex  illo 
egreffus  esi:  unde  inftar  mortui  humiprojeBm 
jacebat.ufique  eo  ut  multi  dttcerent  iUum  plane 
mortiiumjuijfe.  leftts  autem  cttm  manu  lUttm  z7- 
prehendijfet ,  iUum  erexit:  qtti  ere&us  pedibm 
firmm  confifiebat-,. 

P  R  A  X  I  S. 

INcerealoci  dum  Chriftus  3.  monterever-^/j'"''* 
tirur,  ad  Dilcipulos  acUuftus  eft  i  Patre    .     .„. 
umgemtus  nlius,  quem  Darmon  comitiahnf  rum^ 
morbo  per  vices  crucntaret :  idque  ut  vide-  m.i. 

tur, 


h  V  A  N  c 
tur,  ccrtis  lunx  tcmporibus,  ad  rcliquos  no- 
vcm  difcipulos  :  qui  cjcdionem  molicntes 
nec  tamen  quidpiam  pcrficere  valentcs ,  oc- 
calioncm  Phanfxis  &  aliis  Chrifto  iniquis 
dcderuiit.Chrilto  &  Euangelio  obloqucndi. 
Quod  dum  difceptatetur ,  infpcrato  illis  ap- 
paruit  &  affuilit  Chriftus.  Cujus  tam  opor- 
tuno  adventu,  cum  illi  quodammodo  ftupcl- 
ccntes  expavefcercnt.tum  n  qui  rn  Chriltum 
propenliores  &majus  bencvoli  cxtiterunt, 
alacrcs  Chrifto  occurrunt ,  ut  llli  adventum 
gratularentur.  Chriftus  autcm  tametli  quid 
rei  cffet  probe  tencrct ,  tamcn  quo  tnftior 
cjus  adverfus  illos  increpatio  iplbrummet 
confeffione  intelligeretur ,  quid  rci  iit  dc 
quo  altercantur  qtixrit.  Ibi  tuiu  obmutcf- 
centibus  Phanfxis  confcientia  fux  malitix 
&  imbecillitatis  Chrifto  rcliftendi ,  &  dil- 
ciDulis  propter  pudorem  quod  nequirent 
dxmonem  ejicere  ,  prodiit  patcr  &  rem 
omnem  ut  gefta  eft  narrat.  Chnftus  vcro 
Iud.iicx  gentis  pcrvcriitatecn  &c  ad  creden- 
dum  tarditatcm  inicdans,  pucrumad  lc  ad- 
duci  jubct  ,  qucm  corara  Chrifto  reprxfen- 
tatum,  dxmoa  corripiens  cruentavit.  Atque 
quo  miraculum  5:  magnitudo  potentixdi- 
vinx  m.i»is  omnibus  innotcfcat ,  qux  mor- 
bi  conditio  lit  &  qux  ejus  morbi  fxvitia 
quxrit.  Quem  cum  patcr  &  ad  vivum  dc- 
pitixiflct ,  &  iimul  brevi  compendio  com- 
plexus  fuiffet ,  dum  fpiritum  non  nili  plene 
ejedum  a  filio  abfcedcre  pro  conhrmato  te- 
nuit :  tandem  longioris  morx  txdio  fradus 
pxnc,  non  lincaliquoimpaticntix  veftigio, 
Chriftum  roo.it  ut  medicam  manum  fli  mo- 
do  polTet)  adhibcrcc.  Hic  Cbriftns  ridcm  ab 
illo  poftulans,illum  iimul  &  ad  fux  ridei  im- 
becillitatis  fenfum  adduxit ,  &  ad  contirma- 
tioncm  ardenter  &  contentc  efdagitandam 
pertraxit.  Tum  Chriftus  fpiritui  nnmundo 
fumma  authoritatc  imperans  ut  loco  cede- 
ret ,  nec  deinceps  domum  illam  fuam  repe- 
teret,  Dxmon  indignabundus  &  iu  juvenem 
furens,  imperatafacit.  Dcmum  difcipulis 
domum  ingrelTis ,  &  quid  caufx  iit  quxren- 
tibus  cur  lllis  dxmonem  ejiciendi  poteftas 
noncffct,  caufam  Chriftusaffignat  rideiex 
ca  parte  defedum  :  qua  prxfcnte  ,  nihil  lllis 
impoffibile  foret,  ob  camque  caufam  preces 
&  jejunium  adhibcndafuiffedocet. 

Cujus  quidem  totius  n-egotii  fumma  huc 
revocatur  ,  ut  propoiita  hominum  inligni 
pravitate  &  pervcriicatc  ,  incomparabilis 
Chrifticumpaticntia6V  miferatioi-.e  virtus 
&  potentiarcfulgeat. 


E      t      I      C      A.  J77 

_  .  C  Publicc  fub  dio  tcfte  turba. 

Cujuspartesj   VuvMm  [ub  K&Q  ( ^en, 
lunt :  gefta.       £ibus  dmuaxat  auodccim 
Cluiftl         L     difcipulis. 
In  prioreparte  conlideran-  f  Turba. 
tur,  quid  illi  intcrccffit ,  ^  Dxmoniaci 
cum  (^    patre. 

Primum  quidem  dicitur ,  turbam  univer- 
fam  attonitani  fuifle  ad  cjus  adventum.  Cu- 
jus  caufam  requircnti  ,  vix  alia  occurrat 
quam  quod  tam  oportunc  adveniffct :  cum 
difcipuli  non  tantum  dxmonium  cxturbare 
nequircnt.led  ncc  fc  apud  Pharilxos  &  Scri- 
bas  cxpedirc  ,  qui  hoc  nominc  proculdubio 
dodrinam  Euangcln&:  Chrifti  ofticium  111 
invidiam  &  coutemptionem  vocare  conati 
funt :  non  fecus  quam  II  eodem  ipfo  mo- 
mcnto  quo  latronibtis  viatorcm  adortis ,  ili- 
co  ex  angulo  aut  luft ro  aut  faltu  affulgercnt, 
ii  qui  oprimendum  a  latrombus  alTercrenr. 

Quodquidem,  tamctli  omnesprobe  in 
pictatc  inftrudt  ad  Dei  providcntiam  bc- 
nignami:  oculatam  refcrant ,  tamen  hoc 
mtcreft  intcreorum&  Chrifti  iofperatum 
3:  lnexfpedatum  adventum  ,  quod  illi  (dt- 
fcipuli)  nihil  cogitantes  auxilio  exiftunt; 
Chriftus  autemqui  probe  norat  quibus  in 
difficultatibus  verfarentur,certo  coniilio  eo 
lpfo  momentoobcam  caufam  acceffit  ,  tic 
difcipulis  fubveniens ,  adverfariorum  &  ini- 
quottim  fuorum  adverfus  veritatcm  inful- 
tus  &;  infolentiam  frangctet.  Tametii  enim 
Chriftusmente  in  deliciis  Sc  magna  atque 
incomparabili  felicitate  verfaretur  ;  tamen 
inter  fumma  cjus  gaudia  illum  Ecclelix  fux 
periclitantis  oblivio  non  cepit  ,  led  Iofephi 
afflidi  meminit:  ob  camque  caufam  diutur- 
niorem  inillo  beato  &  fando  monte  per- 
manlionem  &  moram,faccre  noluit.  Ex  quo 
illud  elucetjChrifttim  fux  Ecdeiix  Iaboran- 
ti  &;  pcriclitanti  oportune  adeffe:ilciitctiam 
viftim  eft  loh.  6.  cum  difcipuli  magna  nodis 
parte  cum  mari  rluduarentur.  5ic  Davidi 
adfuit  cum  undique  a  Saulc  circumdarctur  , 
Scc.Non  te  deferam  neque  derelmquam  Ioh.i. 
Heb.  15.  6c  Abac.  1.  ji  moram  ditcat  exfpc- 
fla  ,  omntno  enim  veniet  Q>  non  dtjferet.  & 
Pfal.iS.  Venit advolans  tanquam  alit  ven- 
torum. 

Quod  li  in  eos  grati  fumus  qui  nos  peri- 
culoeripueruut.cum  ipli  certo  coniiliohoc 
nonfcccrunt :  quoanimo  in  Dcum  cffe  de- 
bemus,  qui  fciens  &  prudens  auxilium  nobis 
fubmittit. 

Difcamus  porro  quoties  nobis  Ecdelix 

pcricu- 


Marc.9, 

14.15- 

Cur  t  m  h.t 
cx  Chrijh 
titiventu 

dtltonitit? 


cuidiffi- 
tuit.ttcx 
eorum  cogi 
nitx\ 


quitrt 


.«; 


tccleft* 
fuhjittium 
itccurrcn- 
tium, 


578  H     A     R     M      O     N     I     A 

periculum  innotuerit,  li  ejus  fubfidium  ma-  I  pondendum  animum  ,  tametfi  hominum  vcl 
ture  accutrere  :  idque  negleftis  &  abjecTtis    prxftantifiimorum  ,  fanftifiiinorum  &  ante 


ttec  e.x  pre- 
ftugnjriti- 
rtm  irrtbt- 

ClUtt.xle 

ytritati 

tjuicquam 
tUtrttlien- 
tium. 


noitris  omnibus,  vellicitis  nuximeque  con- 
ceffis  oblectationibus.  Vide  quam  dira  im- 
precatur  Deborah  ,  Indic.  '.  lis  qui  ad  pro- 
ptignationem  non  accurrebant :  vide  item 
ult.  Iudic.  Id  accommodetur  ad  basc  tempo- 
ra,  quibus  tam  juaviter  laborat  Ecclelia  ,  ut 
alii  eam  gratia,  alii  opibus,  alii  conlilio,  om- 
ncs  denique  precibus  juvent. 

Deinde  caveanms  ne  exemplo  Pbarifxo- 
rum  ,  veritati  detrahatur  quid.eorum  imbe- 
cillitate  aut  «SawaMiaqui  illam  propugnant, 
&  prrcipuas  defenfionis  partes  in  fe  fufci- 
piunt ,  vel  etiam  illis  a  Deo  commendatos 
habent.  Nec  enim  perpetuo  mala  caufaeft, 
qua:  Athletam  non  fatis  ftrenuum  naftaeft 
&  armatum  :  necde  prxceptoris  peritiaaut 
infcitia  femper  ex  dilcipulis  indicium  peti- 
tur.  Tametli  enim  hinc  magiftri  fe  ad  om- 
nem  diligentiam  &  folertiam  excitarede- 
bent ,  ut  os  illis  obftruant  qui  adverfus  veri  - 
tatem  latrare  parati  funt.ne  fua  inertia  veri  ■ 
tas  detrimentumcapiat ;  fed  ut  plena  &  cu- 
mulata  veritati;  defeniione,  veritas  ab  om- 
nibusncn  obtirmatis  glorificetur  ,  &c.  Si 
enim  artitices  tegre  fetunt  fuas  tametli  for- 
didas  &  llliberales  artes  in  contemptum  ad- 
duci,  ut  ex  Demetrii  feditiofi  oratione  con- 
ftat ;  &  mercatores  fuas  merces  unde  qua;- 
ltum  faciunt  in  pretio  efTe  &  permanere 
quam  maxime  elaborant;  quanto  hoc  masis 
a  nobis,  &c.  quod  quidem  ut  a  miniftro,do- 
ftrinx  propugnatione  ;  ita  ab  omnibus  aliis 
ridelibus,  uberrimis  Euangeliifructibus  per- 
ficitur. 

Accurrunt  Istiqui  ejus  adventu  Ixtaban- 
tur  ,  eumquelibi  &  veritati  gratulabantur. 
ctm  UtitU  Quod  pium  arfcctum   (  qui  r<T xXrJ cHt  avy- 


C  brisiui 
ttdvtnitns 


cxaptui,  xilftt}  arguit ,  per  qua:  nobis  in  auxilium  & 
fublidium  appropinquat.  Poftetiam  in  cjus 
amplexus  venturi,  fiillum  hic  prout  pra:- 
fcriplit  exofculemur. 

Poft  refert  Marcta ,  Chriftum  a  Scribis 
percontatum  efie  ,  qua  de  rc  cum  Difcipulis   Chriftus  non  biennium  aliqucd  fed  viginti  tenmuttm 
difceptarent :  quod  cum  illi  propria:  imbe-  1  annos  in  Verbo  &  Sacramentis  fuit ,  multa-  ''*"*'**• 


Vcrf  1 6 
*xc. 

t t'l  y.tcr 
cntionkt 
cruifetm  i 


czterosinftruftifiima  opera  nos  juvarenon 
pofiit,  noftraque  ptaga  deploraraexiftime- 
tur,five  animo  live  corpore  urgeamur.Tam- 
etii  eDimnulIum  in  Eccieiia  tanquam  Gi- 
leado  balfamum  eft  quo  vulnera  noftrafa- 
nentur,in  ccelistamen  abunde  crefcit;  tam- 
etii  nulla  iit  inter  homines  medica  manus, 
tamen  eft  Dei  digitus  cujus  folius  contactu. 
convalefcamus.  Vide  Ioh.  s.  &  9.  Tametli 
ioitur  mmiftri ,  &c.  non  tamen  Ipem  falutis 
aut  fanitatis  abjiciamus ,  fed  precibus  ai 
Chriftum  accedamus.  Neque  enim  ideo  mi- 
niftros  &  medicosdeditut  illis  toti  affixiad- 
hxreamus ,  fed  eorum  ut  opeta  quoad  datur 
&  utiles  funt,  utamur. 

De  calamitate    vero   da:moniaci  aptior 
poft  dicendi  locus  er;t. 

Severaautem  reprehenfio  Chrifti ,  etfi  i  Verf.19. 

Marco  in  patrem  dircfta  fuifle  dicitur  ,  ta-  'V*> Wl*- 

men  cum  verba  in  totam  gentem  ferantur,  ,  "*!f*T 
j-r  •      1  r-y         "enjtoad 

qum  cum  difcipulos,  tum  veroetiam  (ldque  -,„  pcl-r 

cum  primis)  Scribas  complexu  fuo  compre-  jimum  rfj. 

hendit.   Illi  enim  obfirmato  animo  ridem  rt3*i 

Chriftoderogabant,  parens  vero  &  difcipuli 

duodecim  per  infirmitatem  peccabant ;  dum 

ii  fe  non  potuifTe  da:monmm  hoc  ejicere  dif- 

fidebant,  ^ontra  quam  illos  Chnftus  Matth. 

10.  proniifiis&  pnvilegiisinftruxerat.Tam- 

etii  enim  nec  pater  nec  difcipuli  fidejufti- 

ficantepenitus  deftituerentur  ,  qua  ratione 

sAi jjOTfJi  potius  dicendi  erant ;  tamen  quod 

ad  hoc  miraculum  attinet ,  non  immerito 

x-mwi  appellantur.  Quam  quidem  fidei  va- 

cuitatem  Chriftus  exaggerat ,  quod  tanto 

temporecum  illis  verfatus ,  tanrorum  ejus 

operum  fpectatores  &  promifloruniteftes  & 

audirores  fuitrent.  Deindequodeorum  per- 

verlitate  exulceratus ,  eos  tamen  tantapa- 

tientia  tulifTet.qua:  eos  admelioremfrugem 

duxifTedebebat. 

Qux  querela  ne  in  noftram  iXtp™?!**  <ju.tj,l  n,. 

tra:luci  veie  pofiit  vereor ;  quibufcum  cum  flrnm  fiJei 


:  quod  cum  illi  prop 
cillitatis  &  Chnfti  lingularis  fapientii  con 
fcientia  diccre  refugiebant,  tandem  pater 
.1  d.cma-  da?moniaci  advolutus  ad  Chrifti  genua  ,  ei 
uUd  f.ure  rem  totam  ut  gefta  eft  narrans,  iimul  illi  ex- 
ejirejfsn-  polita  filii  commiferanda  conditione  proe- 
jitm.  jufdem  falute  fupplicat.  Vbi  notanda  funt, 

primum  ,  afflictionis  eflectus  in  electis,  qua: 
illosad  quxrendum  Dcum  excitat ,  dequo 


que  noftra  non  deli£ta  folum  fed  fcelera  tu- 
lit,  non  tamen  ad  illam  menfuram  fidei  per- 
venimus  ,  cua:  pro  Deiin  nos  prolixitue  to- 
lerabilisaut  fercnda  lit.  Et  tametii  Chrifto 
ipli  amplius  moleftiam  petverlitate  noftra 
exhibfre  nequimus, tamen  quod  miniftris& 
pr.-efectis  innosnegotiumfaceflimus,id  noa 
'io  loco  teputat  quam  ii  iibnnet  ipii  ha*c 


J.xpius  ante.  Deinde  docemur,  non  efie  def-  '  moleftia  injiceretur.   Hoc  modo  igitur  no- 

bicum 


bifcum  Chriftum  quxrcntcm  rcputcmus ;  e- 

go  prxteritis  plcrifque  nationibus,&c.  item 

ex   propria  narione  fprctis  quamplurimis , 

vosdelegi  quibufcum  verfarer  ,  atque  adco 

ex  iis  ipiis  quibufcum  me  communicavi , 

vos  delegi  quibufcum  familiarius  mc  patc- 

f.ci,volque  privilegiis  &  immumtatibus.&c. 

Verf.  to.         Chnftus  deinceps  dxmoniacum  ad  fc  ad- 

D.tmom.1-  j,Jcl  jU0CnS)Vix  dum  coram  Chrifto  iiftebat, 

r  t    ti  clumi'1C0  lpintus  eum  cornpuit  ,  &  ci  vil- 

mirdtuli     ccra  veluti  dilacerans,  in  terram  cum  ftravit, 

iUuflrttit-  ubi  volutabatur  defpumans.  Inquogravem 

rrm  iAx-  tcntationem  animis  turbx  fuborin  ncceffc 

""':"i'-    fuit,  quod  Chnfto  przfente  &  intucnce,dx- 

'*""'         monfolito  efreratior  videri  potuit;  tanquam 

nullis  non  modo  habrcnis  Chnfti  retineretur, 

fcdetiam  ChnftoDominoimpotentius  inful- 

uret.ejufque  fe  imperium  afpernan  vifus  lit. 

Ncc  enim  venfimilitudine  carct  hunc  paro- 

xifmum  (thu  comtng  againe  ofth'ujl>.irpfit) 

fpecialem  &  cxtraordinarium  fuiffe,tjnqujm 

li  fervus  fpectante  hero,  aut  fur  intuente  ju- 

dice  malcficium  patraret.  Sed    hoc  modo 

Dominus  voluit    fuam  gloriam  illuftrare, 

dum  &  parentis  de  tragico  hoc  dxmone 

narrationem  confirmaret,  &  rcm  ob  oculos 

politam  ad  permovcndos  fpectantium  ani- 

mos  potentiorem  erEccrct.  Tanquam  porro 

ac  li  leoni  rugienti  &  prxdam  faucibus  te- 

ncnti  ,  paftor  tniferain  oviculam  eriperet  ; 

quod  majorcm  potentiam  arguit.  Tametfi 

i^itur  Chriftus,  hoc  tam  miferando  Iaccrati 

&  volutati  homuncionis  fptctaculo,  non  fo 

lum  non  deleiftabatur ,  fedetiam  moerorc 

affeclus  lit ;  tamen  quo  Dci  in  iplb  potentia 

clarius  ccrneretur,  voluit  fupcrion  &  pri- 

ftinx  miferix  ahquid  ad  ternpus  adjungi . 

Vnde  notandumcft,  nobis  non  grave  aut 

moleftum  debcre  vidcti ,  li  ut  gloriam  Deus 

...      °    ,      — 
comparet,nos  l^nomimolis  &  probrolis  ma- 

lis  cxerceat ,  noftroque  mcerore  5:  cruciatu 

id  operis  efficiat,  quod  quamplurimos  dein- 

ceps  pios  cxhilarct.  Profitemur  enim  nos 

Deum  plufquam  nofmetipfosamare. 

VerC  11.         Quxrit  demceps    Chnftus  quamdiu  ad 

i§  qwmodt  Qunc   modum   fuerit  a  dxmone   vexatus. 

'"T"!''"'  Quum  autcm  Dxmonis  fpectante  Chrifto 
cJmt  tam  fxva  &  infana  rab.es  fufpicionem  mo- 

K.vjii?  vcret  impotentix  Chrifti ,  tum  hxc  quxftio 
&  priorem  fufpicionem  auget  ,  tanquam 
more  medicorum  opus  habcier  progreffus 
morbi  primum  fcire  ,  quam  curationem  ad- 
hibere  ;  tumetiam  illius  nou  fatisdcnobis 
fanandis  promptam  voluntatcm  &  follici- 
tam  curam  arguerc  videtur.  Tam  enim  alic- 


i     i     i     e     a#  «7«> 

I  numvidctur.ut  in  tantod.rmoniacicruciatu 

&  crucntatione  quxftionibus  agcrct,quam  li 

quis  ad  urbis  aut  xdium  incendium  reftin- 

gucndum  acccrlitus,  quxrerct  quis  ignem 

fubjecit  ,  ubi  inccndu  mitmm  cceptum  eft  , 

'  paleane,  an  lignis ,  aut  pulverc  tormcutano 

ignis  acccnlus  fit,  quamdiu  arlit,  &c. 

Sed  hujus  rei  caufa  prius  affignata  eft . 

Refponfum  icntur  patris  expend.imus. 

f  Tcmpus  quo  ifta  calamitas  filium 

j      invalit. 

"  J  Afrliclionis  atrocitatem  ,  &  fxvi- 
autem<  er    c    ,-\ 

■    ,        j    tiam  cum  acceliusht.Quanquarn 

'I     utrumquehocadafrlidtionisatro- 

^   citatem  revocari  poffit. 

Primum  igitur  quod  Dxmone  occupatus  Vcr'-  zl- 

quis  lit,  tantadcpreffio  &  dcicftioeft.quan-  Mfg"**** 

,'.,..  '    ,  .  ,'-  .       '  mi/erix 

ta  vix  dici  poteft:  deqiu  vide  lupra  m  Marc $  hu ;ut  j^ 
\caput  5.  quod  homincm  non  occupavit  fo-  mmitci 
lum  (quod  ipfum  graveforet,  li  nullos  in 
corpore  aut  mente  motus  cxcitaflet)  fed 
ctiam  fxve  ilium  torlit ,  intus  vifcera  ejus 
divexando  ,  foris  illum  non  modo  igne  Sc 
aqua  eum  urgendo  ,  kd  &  ad  turpiifimam 
vcluticanisdcntium  ftndore  ,  &  velutiapri 
defpumatione  conditionem  abjiciendo.Quo 
acccffit ,  quod  fimul  &  fermonis  &  auditio- 
nis  beneficium  abftulit.ut  nec  miferiam  fuam 
cum  alio  communicarc  ,  nec  auribus  confo- 
Iationem  accipere  potuit.Dcniquc  ctiam  fin- 
e,ulis  vicibus  ad  morris  veluti  portam  aut 
fauces  eum  detrudendo ,  nec  tamen  mortc 
illum  femel  &  limul  tollendo;quod  illi  opta- 
tius  fuiffet,  quam  fxpius  monendo,mortem 
tamen  ab  illo  fugere  ,  nec  pati  ut  moriatur. 
Quum  enim  hxc  diaboli  vis  fuiffet  futura,  (I 
vel  in  ignc  vel  aqua  interfecifllt,nul!o  modo 
virille  cuin  fuiinterfefloribus  &  au-nr.ii- 
>eti.  Ad  hunc  cumulum  acceffit ,  quod  inde 
,i  pueritia  ipla  in  hunc  modum  i  diaboli  ty- 
rannide  opprcffus  lit.Quis  cnim  noftrum  cfl 
qui  fi  femcl  ifta  experti  fuiffcmus,  fecundum 
acceffum  omnibus  copiis ,  atqueadeo  prin- 
cipatu,iiquidem  eo  uteretur,  non  redimeret: 

Quod  autem  puero  illi  hoc  obvenit ,  mi-  ;j      „r<c_ 
rificum  &  infcrutabile  eftDei  judicium;  camfimm  ju. 
horrendum  judicium  in  tam  tencllam  xta-  temUxtt- 
tem  vibrari.tantiquc  judicii  ignem  virentem  "  '■ 
furculum  corripuiffe  ;  cum  parens  ipfe  & 
multi  nequiores  hoc  puero  prxteriti  funt. 
Dei  igitur  judicia  infcrutabilia  funt ,  fimul- 
que  liquidior  &  fulgentior  eft  Dei  ergj  nos 
mifericordia  ,    qui  juftiffimo  cjus  judicio 
poterimus  iftis  laqueis  Diaboli  irrctiti  tene- 
ri,  niiiillius  erganos  pietas  difcrimcn  fta- 
D  d  d  d  tuiffet. 


j8o  II      A       R.      M 

tuiffct.  Ecquis  cnim  noftrum  eft  qui  libcrio- 

resa  peccato  fumus  quam  ille  cum  puer  el- 

fet?  Qum  etiam  iu  uuius  diei  infantulum  hic 

fpiritus  Gevus  immitti  jure  potuit  :  ut  qui 

poteft  ad  tartara  detrudi.  Quxaliaadhunc 

locum  fpedtant,  vide  alio  loco. 

antmaio  Qri&ruiir  hoc  loco  quo  modo  confiftunt 

jimullunA-  qux  a  AtorA<!»dicuntur;  fcilicet,eum  limul 

licut  cr     gj  lunaticum  &  dannoniacum  efle  :  cum  lfta 

d.tmenu-   [ao-.e^0  JiSmneantur  plurimum;  nec  agita- 

cmfucnr?    .   '        ,  b         i         •  i      u 

tio  per  dannomum  ,  lunaticus  morousha- 

benda  lit. 

Refpondeo ,  da:monem  mirum  in  oppu- 
gnandis  &  divexandis  artificem  ,  hunc  mor- 
bum  comitialem.qui  cerris  luna:  temporibus 
recurrit.immiiifle  :  &  ita  corpons  humores 
penmfcuifle  &i  perturbaffe  ,  ut  hic  morbus 
ingeneraretur.  Nam  ii  cum  Iobi  corpus  non 
poflideret  ,  ulceribus  tamen  totum  corpus 
implere  &  obducere  potuit  ,  nedum  in  hujus 
homiuis  corporedivertens,  tanquamin  hol- 
pitio  ,illam  humorumintempcriem  efficere 
potuit,  undc  hic  morbus  nalcerctur,  Uomi- 
no  hoc  permitteute.  Quod  ctiam  adhuc  li- 
quet  magis ,  quod  videmus  frpe  diabolum, 
ut  rem  faciat  &  regnumfuum  proferat.quof- 
dam  diris  cruciatibus  &  periculoliflimis 
morbis  jadTatos  fanitati  reftituere.  Quo  x- 
quius  ferre  debemus.fi  Deus  nos  propru  ma- 
nutanquam  pater  pnvatimquali  domi  lua: 
caftiget ,  non  autem  Iidtori  aut  commenta- 
rienii  (a  fergeant  a  mimfler  to  execute  jud- 
gent,  orjader)  nos  cruciandos  &:  torquendos 
tradat.  Aut  perinde  eft ,  ac  fipater  txdio 
quodam  &  faftidio  malefici  filii  illum  fervo 
flagellandum  permittat ,  ne  pietas  paterna 
fubinde  inter  verbera  recurreus ,  illum  ab 
acerbiore  filii  fui  caftigatione  inhiberet. 
cuUu  p.iicr  Quod  autem  parens  fubfinem  narratio- 
ex  impn-  nis  Chriftum  rogat ,  ut  illis  fi  quid  poflit  ef- 
titntia  ficere  opituletur,id  ex  impatientia  prorluxifle 
Chrijium  Vlcletur)  qLla  feipfum  quodammodo  corrigit, 
vtcum  /*■  _uoj  :am  longara  de  tilu  calamitate  narra- 
nct  rogitl,      *.  .£■  _.,       , 

tionem  texmllet ,  cum  interim  hlius  a  Da:- 

mone  mifere  vexaretur  :  quafi  dicat ;  quid 
ago  hoc  commeraorans ,  dum  filius  meus 
hoc  modo  laccratur ,  fi  quidpotes&c.  In 
quo  videmus  patrem  redram  patientia:  viam 
ingreflum  ,  pcrfidcifua:  imbecillitatem  de 
viad-riexifle ,  vel  potius  retroadtum  cflc. 
Hinc  eft  quod  Efaias  capite  _S,i6.  dicit.  Shii 
credit  nefeflmet:  nimia  enim  feftinatio  ,  fidei 
irnbecillitatcmarguit.  Videlobiexemplum. 
VetC  13.  Hinc  refpondct  Chriftus  omnia  poffibi- 
cmfHdm     ]ia  efle  iuojio  credat;  non  per  eum  ftare ,  fcd 


O      N      I      A 

pcr  parcntem  quod  voto  conCredito  filiuin  IncvtduU- 

luumfanatum  6c  liberatum  domum  non  re-  uumm 

fcrat.  Cum  enim  parens  caulam  non  fanati  ""/*  fmfle 

filii  fui   in  Chrifti  imbecillitatein   reiicere     "*lm 
■    ■     **i    ■«  ,     r  1  •    re?mti 

voluit,  Chriftus  rcgent,  non  (e,  led  parentis 

infidelitatem  m  caufa  futuram  li  filius  non 

reftituatur.  Nec  enim  hoc  tantum  ,  fedalia 

majorafieripofle,modo  ipfecrcdat  conftan- 

ter  quod  illi  opus  fuitnmo  omnia  <Juvz&,tkc. 

Argumentum  igitur  eft  a  difparatis.  Qua 
iu  re  notemus,  folemne  efle  hominibus  cau- 
lam  miferiarum  fuarum  a  fe  in  Deum  reji- 
cere,  cum  tamen  in  iptis  ha;reat.  Sic  £/».58. 
Nos  jejunavimus  ,  &  nofmet  affl.ximut ,  & 
tamennon  refpicu.  Et  videtur  nobis  veritas 
promiflionisdivina:  excidifle  ,  videtur  bra- 
chium  Dei  concradtum  efle  ;  videntur  vif- 
cera  milericordia:  conftridTa  &  conclufa  ef- 
fe,  cum  tamen  culpa  in  nobis  telideat. 

Notemus  etiam  admirabilem  vim  fidei,  <j«nrevU 

cui  nihil  non  modo  a^tuix.%! ,  fed  nec  diffi-  *    ,  "*" 

1       n.    t,         •  ■  t.wda* 

cile  elt.  Requintur  enim  tantum  ut  manuiu 

aperiamus ,  &  ilico  inferitur  quicquid  nobis 

ufuicft.IncredibilismaxiLnaeft.quatanquam 

furca  noxia  omnia  repellimus  ;  &  tanquam 

farpagone  (apcle  vvith  a  hook  at  the  end)  o- 

mnia  vel  ex  fum mis  ccehs  ad  nos  attrahimus. 

Pra:potentemenim  Deimanum  feudigitum 

apprehendit ,  quem  qui  habet  nihil  non  effi- 

cit ;  hacdeficcata  maria  ;  concidcrunt  muri 

Ierichuntis  ;  obturata  funt  ora  leonis  ;  ignes 

exftindtifunt;hac  bellaconfedf,a,&  res  incre- 

dibiles  confedta: :  hac  Samfon  ftratagemata 

omnem fidem  fupcrantiaedidit,  Heb.  11.  hac 

Apoftoli  montes  loco  moviflent ,  fi  eorum 

vocatio  hoc  poftulaflet. 

Contra  etiam  quantum  malum  fit  infide-  etiom  irf. 

litas,  qua  infinitum  illud  Dei  brachium  quo-  «''"■"»' 

i  ad  nos  exarefcit,  &  decurtatur  ;  unde  etiam  nM"m 

idicitur  quodamin  loco  ,  nnlia  miraculaibi 

|  edere  potniffe ,  prsterquam  quod  paucos  lan- 

' guidosfanavit.  Marc.  6,1,6.  Hac  fcaturigi- 

'  nes  benignitatis  divina:  exhauriuntur :  cce- 

lum  x-neum  redditur ,  &  terra  ferrea  ,  inferi 

autem  adingrediendum  aperiuntur,  ade- 

I  grcdiendum  refcrantur. 

j      Iis  Chrifti  verbis  commotus  fe  &  ani-Vetf  14., 

I  mum  fuum  cxcuticns,ofFendit  mentem  fuam   j'       . 

!  fide  quidem  intindlam  &  infedtam  fuiire  ,  "fitnmm 

fcd  interim  tamen  fupeifuifle  non  paucas  H/iinrlJi 

infidclitatis  reliquias  ,  quibus  fidem  fuam  ojiendiii 

opprimi  &fufFocari  periculumerat,ni(i  Do- 

nnniis  illi  adverfus  corruptclas  fuas  amplio- 

rcm  manum  porrigerct  :   eflc  (cintillam  ali- 

quam  fidei,qiue  a  ciuetibus  intidclitatis  fri- 

oidiuf- 


quometlt 
Jimnl  fiJt 
&  infitltli 
littte  /rx- 
dumi 


tx  qva 
Clinilt  m- 
•pocatio  ft- 
CHlil, 


E      V      A       N      G 

gidiufculis  extlngu!  parata  crat  ,  nill  ipfc  il- 
lam  pcrrlando  cinercs  (imul  difiiparet  &  dii- 
cutcrct  :  eflc  in  animo  ejus  filut.uemfidci 
herbamfuccrefcenrem,  fedquxa  circumii- 
ftentibus  undique  urticis  obruenda  forct,nili 
Chriftus  cum  lllius  accrerionem.tum  harum 
remicationcm  (vvedmg  up)  proveherct. 

Quod  autem  dicit  fe  iimul  &:  fide  &  infide- 
htatcpraiditum  eflc  ,  id  non  itaaccipiendum 
eft,  ac  ii  contrariain  unum  idemquelubjc- 
£lum  cadere  pollint.  Nec  liarc  iimpliciter 
uni  infunt,  fed  comparative:  tides  cnim  qui 
in  nobis  eft,  ficum  fido  contendat  quam 
Euangelium  exigit ,  infidelitas  eft,  &  pro  in- 
fidehtate  jure  damnabitur.  Contra  etiam 
infidelitas  qua;  in  nobis  eft  ,  ii  cum  eorum 
infidelitate  componatur  qui  nulla  fide  in- 
ftrudti  funt,  fidei  nomen  obtincat  ;  maxime 
vero  Chrifti  bencficio.  quo  nobis  pro  perfc- 
£ti  &i  cxpleta  fide  reputatur ,  non  iine  caufa 
fides  cenfetur.  Perfefta  autem  fides  abfolutx 
infidelitati  contrariaeft,  ut  iincere  album 
iinccre  nigro.  Tamctli  vcro  fcintilla  fidei 
duntaxat  videatur  ,  cjuam  forte  ab  adventu 
fuo  concepit ,  tamen  vel  minima  fentitur  ab 
eo  ;  ut  vere  illi  arfirmare  liceat  fe  credere. 
Nili  igitur  quis  fe  excutiendo  &  explorando 
fidem  fuam  fentiat,fidei  expets  habenduseft; 
nili  forte  quis  gravion  aliqua  cum  tentatio- 
ne  condittecur,  &c.ut  in  Pfial.  ior. 

Hanc  fidem  probat  ab  efrefto  invocatio- 
nisChnfti.  Invocatio  enim  eft  partus  fidei. 
In  petitionisautem generedeclar.it  naturam 
fidei ,  fcilicet ,  ad  firmiorem  fidem  conten 
dendi ,  cjufque  incrementa  a  Deo  petendi 
Rom  l.  ut  indiciolit  eum  fideiinanem  efle  , 
quifidemnon  fedatur.  Ejus  quidem  incu- 
nabula  &  initia  nullo  noftro  voto  aut  etiam 
optione  in  nobis  ingcnerantur.  Inventtu 
cnim  fumab  iis  qtti me non  qturebant  Sed  fe-  i 
inel  hoc  lumine  illato ,  tanto  ejus  amore  ra- 
pimur,  iicuc  odio  contrarix  infidelitatis ,  ut 
hanc  minui ,  illam  augeri  omnibus  modis 
expc-tamus  Sicut  enimplcriqueinfantes  pri- 
mo  detredlant  matrum  lac  ,  nec  nili  allctta- 
mentis  quibufdarn  ad  fcqucnduin  adduci  pof- 


E      l      I      C      A.  ^St 

funt  ,  poftautcm  guft.ua  ladis  dulccdine, 
non  nili  vi  quodammodo  a  nunimis  depclli 
pofluntjlic,  cVc.  Hiuc  dicitur  Mrtth.l}. 
Habsr.ti  dabitur,(y<c. 

Petitautcm  ut  fubvcniatejusinfidclit.ui;  IT*" 
ut  &  infidclitati  condonct  ,  cV:  iimul  illam  "m"t  ;„rlm 
corrig.it.  Quam  orationem  lachrymis  ex  dti,i.ni 
fcnfu  propria.-dirlidcntia:  irrigavit  ,  5c  vehe-  tm  U- 
menti  clamorc  protulit.  Qu.is  Iaclnvmas  thrjmus 
cum  infidelitatisfceditas  &  uiiquitas  illi  ex- 
prcilit ,  tum  vero  ctiam  Clinftiacris.quam 
prius  adhibucrat ,  reprchenlio  eandem  pro- 
culdubioprovcxit.  Ex  quo  illud  ctiam  li- 
qtiet ,  vcram  fidem  pcenitcntiam  parere  & 
auimi  moerorcm  ;  non  tantum  ex  admiflis 
ante  peccatis  ,  fcd  exdeiidcrioeorum  qux 
nobisad  Dei  gloriam  ornandam  cxpctcnda 
funt.  Ncc  cnim  judicanduscft  infidelitatis 
virus  &  turpitudinem  animadvcrtifle ,  qui 
illius  txdio  &  odio  non  tenetur.  Sive  emm 
infidclitatcm  in  fe,iive  in  fruftibus  ejus  con- 
lideremus  ,  juftilTimam  caufam  illam  iugen- 
di  habemus.  Deum  enim  mendacii  accufa- 
re,  aut  fufpeclum  habcrc,  cujufmodi  tandem 
eft  ?  Deinde  excludi  haueditate  cilefti  , 
quantis  Iachrymarum  fluminibus  dcrlen- 
dum  ?  Nam  ii  captivi  Iud.ci ,  terra  Canaan 
ad  50.  annos  pulli,  cum  Iachrymis  in  Babv- 
lonem  adducli  iunt,  quanto  magis  cxlo  ex- 
turbati? 

Notamium  prarterea  ,  fidem  eflc  donum  "«<•»»  "»■ 
Dci  Ephef  1.  loh.  6.  Kemo  venit  adme,  ni- 


ttlut 


Dii 


fiqitem  Pater  traxerit.  Nec  tantum  initia  &  \m 
fcmina  fidei,fedcjus  incrcmcnta.Contra,&c.  i.im»um 
Difcamus  igitur  cum  lachtymis  petere  fi-  petentU. 
dem,  ut  hic  :  &  benediclionem  ,  ut  Iacob. 
Hofie/t  11.  ne  veniat  tempus  quando  cum  la- 
chtymis  eam  requirentes,  cam  non  aflequa- 
mur  :  ut  de  Efavo  dicitur.  Cum  l.ichrymis 
veroquzrentes  &:  petentes ,  quodammodo 
prccum  fuarum  fcmcntem  irrigant ,  &  ita 
complicant ,  ut  dc  centuplo  nequaquam  il- 
los  dubitare  necefle  lit  Nam  ii  Dcusconfii- 
fum  &  inconditum  Ifmaelis  clamorem  & 
ejulatum  exaudivit  Cenefis  21.  nedum  ,  &c. 
Ipfa:  enim  lachrymx,  pcr  fc  chmmt.Pfal.6. 


L  v  c.  cap.$,  verf.  43. 
4}  Verccllcbanturigitur  omnes  fuper  magntfica  Dei  xirtttte: 


M  a  r  c.  cap.  5,  averfi  18,  ad  jo. 
2 S  Quum  autem  ejfct  ingrtffu»  domttm ,  difcifuli  ejus  mterrogaruiit  eum  grivd- 
tiii: :  Cttr  nos  nonpotutmus  fpiiitum  tllum  ejuere  ? 

Dddd  a  Z9  Ip& 


581  Harmonia 

29  Ipfe  vero  dixit  eis;  HocgenitsdxmonioiumnuUarepotctt  exire  nifipreca. 
tione&  jejunio, 

M  A  t  t  h.  eap.17.  t\verfii$,adi.z. 
1  9  Tum  adeuntes  dtfipuli  IESVMprtvatim  dixerunt ;  Quare  nos nonpotuimui 

illudejicere? 

20  IESVSautemdixiteis;  Vropter  tncredulitatem veflram ,  amenquippe dico 
vobis,fi  b.ibe.uis  jidem  qiuntulum  dlgrammfiiupis,  dtcetts  huic  monti ;  Irunfgre- 
dttor  btnc  tlltic :  &  demigrabit :  &  vtbil  iinpofibtle  vobis  ent. 

2 1  Hoc  vero  gentts  dxinoniorum  «0«  egreditur,  ntfi  perprecaticncm  &  jejti- 
tiiam. 


Lvc.9,43 


Marc.< 

11. 


M  ATTN 

»7.io. 


ANALYSIS. 

Lvc.  9,CFfectum  fupetiotis  mitaculi,  ftnpot  o- 
jiC  +j.  '-'mnium;  quxatguimtfuacaufa,Deima- 
jeftateinillomitaculo  relucente. 

Marc  9,  is.  AliuderTeftumfeueventus  mira- 
culi ,  quxftioquam  movebant  difcipuli;  quifuo 
fubje&olocodeclaracuc,  nempe  cum  effecinpri- 
vatis  xdibus  ,  £c  forma  ,  tjuare  n:n jnjtutmui  ejiccre 
illud  D.tmtiniumi 

MAnH.17,20.  QuiftionisefTeccumeft,Chci(ti 
lefponfum  :  pcimum  caufam  efficienrem  alTignat 
hujus  impotencix,  quodfcilicetfidedeftimeren- 
tur;quodcouficmatceftimonio  vehementis  affeve- 
rationis;  item  conttacio  habirufupetiocis  piiva- 
tionis,  nempefide.  Quodacgumentum  i.  illuftca- 
tuc compacatione  minoris:  fi  tantulum  fidei  habe- 
rent  quantum  eft  granum  finapis,  deinde alia com- 
parationemajoris  ,fideifcilicetvirtutevelmontes 
ipfos  illorum  juflu  transfetendos;  quod etiam  con- 
fiimatui  a  genete ,  nihil  fcilicet  efle  impoflibile 
credenti. 

Verf.i\.  Aliam  cauflam  afllgnat  impotentix 
illotum  inejiciendo  Dxmonio,  nempequodac- 
dentes  &  intenfas  pceces  non  adhibueiint;  cuius 
adjunctumdeclaiatuc,  jejunium.  Quamvis  reclius 
fortafle  hxc  caufa  tnrmxz  aflignatipoteft. 

METAPHR.ASIS. 

OMnes  vel  ipfi  Scribtt  malevolentiffime 
fuper  majeslate  Det ,  qtu  minftcein  hac 
D&monti  ejeSwne  relucebat ,  cbftupuerunt. 
Poslquam  vero  privatas  ades  fiubiiffet ,  difci- 
puli  eum  feorftm  interrogartmt:  quid  obftaculi 
esi,  cur  nos  nonpotuimtts.ut  alia  pleraque,  boc 
d&monium  ejicere  ?  GJuibits  Iefiis  dtxit;fmSe 
vobis  conftrmo ,  hanc  tmpotentiam  veftram 
mn  aliunde  quam  ab  mfidslitate  veslra  pro- 
feSam  effe.  Xamfi  fide  hoc  miraculum  edendi 
imbuti  fu>ffetU,ut  tilafiuaparvitate  cum  gra- 
no  finapis  cor.tendtffet;  tamen  fi  vel  htitc  mon- 
ti  qii-.ob  ocnlos  veftrcs  verfatur  ,  tametfi  cum 
inanimato  tum  immobilt,  edixiffes,  transfer  te 
hinc  ,  (fj  in  illum  locum  qui  ex  adverfo  vobis 
est ,  confifte ,  tlico  tanquam  rationis  (ff  mottts 
farticeps  fie  tnmfiuUfftt  ;  nedum  D&moninm 


21. 


utroque  ,  &  rationis  &  motiu  particeps ,  ve- 
ftro  tn  mso  nomine  juffu  abitjfel :  pnferttm 
cum  vcbis  fide  edendorum  mtraculorum  pr&- 
dttis ,  nihil  quantnmque  humanitus  difficile 
impojfibile  forct.  Cum  vero  Dimones  altt  altis 
fitint  tetrieres,tum  hoc  gsntis  tam  esl  pertinax, 
ut  non  nifi  tntentiffima  oratione  (cutjejunium 
tanquam  aijutnx  i$  famula  anneSendum 
eft)  qua  ftdes  firmatur.egredi  folet. 

P  R  A  X  I  S. 

FRudus  autem  hujus  miraculi  notatur,  Lvc-9,43. 
qui  cette  tam  prxclarofaclo  parum  dig-  .  ,  -'Jf"4" 
1  1  .  1  z>    tn  a  Scri- 

nus  erat.  Prxtcrcntm  ftuporem.quo  omnes  fc^f/,an, 

ex  majeftate  inillo  facinore  relucente  cor-  bnitit 
repti  funt  ,  nullus  fructus  indicatur  cjui  ta-  *g>it<i. 
men  non  erat  contemnendus.  Nam  cumdi- 
cit  omnes  attonitos  fuifie.declarat  non  tan- 
tum  xejuiores  admiratione  captos  ,  fed  & 
Scribasinadmtrationem  vel  nolentesraptos 
elTe:  ilcut  olim  Iannes  &;  Iambres  coacti  funt 
Dei  potentiam  &  digitum  velinviti  agnofce- 
re.  Vide  AS.i.  Quod  ad  piorum  fidem  con- 
tirmandam  aptiiTimum  eft ,  cum  intelligant 
veritatisclantate  &  <pa*spaa{,  hoftes  obmu- 
tefcere  cogi  &  admirari.  Quo  nobis  dilcen- 
dum  eft  ,  ne  nos  ob  eam  rem  beatos  judice- 
mus ,  ii  quando  qux  bona  funt  laudemus  Sc 
agnofcamus. 

In  alterapartevcRo-  ( Quceftio  difcipulo- 
rum  in  domo  &  pnva-^       rifm. 
tis  xdibus,  notatur        ^Chrifti  refponfio. 

I n  quxftione  dtfcipuli  fedociles  prxbent;  M*«c,  j, 
qui  nondubitant  rei  illis  pudcndx  mentio-  lS- 
nem  refricare  ,  quo  cognita  caufa  malo  in-  z°"    "* 

„  n  su  ,.       ,  Difcipula- 

polterum  occurrerctur.  Hoc  nobis  ob  ocu-  __  .„ 

1  rum  tit 

los  proponcndum  ,  ut  cum  minus  fucccdant  qujflitme 
qux  ex  vocatione  molimur,  ne  ftatim  de-  curlmc mi- 
fpondeamus  aniroum,  nequc,  &c.  fed  ftatim  raculum 
Domini  os  in  Scripturis  &  vcrbo  intcrroge-  /""M"  "m 
mus.   Sic  Iofhuain  oblidionc  Hay.    Siclf-'    *       ' 
raelitx  in  prxlio  adverfus  Benjamitas.  Hoc 

etiam 


Matth. 

17,  "• 
quoti  exeo- 
rum  infitte- 
tit.tte  ctn- 

tigiffi 

Chntlut 

lejpuitiit, 


Vcrf.  »l. 


E     V     A     N      C 

etiam  eft  quod  Propheta  in  populo  repre- 
hendit;  fcilicet,  quod  cum  Dcus  in  plerifquc 
fe  illisoppofuerat.non  tamen  vclfcmel  cum 
animo  fuocogitabant,  quidfccimus;  Ierem. 
z8.&alibi. 

Rcfponfum  Chrifti  docet  fidei  vacuitate 
hoc  faftum  elle  ,  ut  non  potuerint  dxmo- 
nium  cjicere.  Quod  probat  a  comparatio • 
nc  majorum  ;  fcilicet  ,  quod  minimo  quali 
fidei  grano  maximos  montes  transferrent 
loco  iuo.  Cum  autem  nec  fenfum  nec  mo- 
tum  habentia  illis  mandantibus  obfequeren- 
tur,  ncdum  dxrnones  qui  utroque  prxditi 
funt.  Ex  quo  illud  primum  liquet.prxter  fi- 
dem  piorum  omnium  communem  ,  requiri 
etiam  fpecialem  fidem,  ut  credamus  nos  illis 
muncnbusaptos  &  pares  fore  ad  qux  nos 
Deus  vocavit ;  omniaque  nos  obftacula  fu- 
peraturos  qux  nobis  occuirant,quantacum- 
quc  funt.  Nihil  enim  nobis  Deus  vocationis 
rationcimponit,  cui  perficiendo  ut  promif- 
fiones  iic  &  vircs  fccundum  promiiliones 
non  prxbiturus  lit ,  modo  in  illoacquiefca- 
mus.  Hxc  ad  (ingula  vocationum  gencra 
accommodentur. 

Dcinde  notandum  eft.in  quo  halluccinati 


B      I     I      C      A.  583 

funt  Apoltoli.fcilicet  quod  non  perinde  hoc  cum  l„e 
dxmonium  ejici  poffe  putabant ,  quam  alia  iljtmmittm 
qux  ejccerant :  cum  tamenfcire  debcbant,  '""  "'"''« 
Deum  pcrinde  hxc  atqueillacfficere  potuif-  'i'"P°IJe 

r      f  ■   -l        r  ■     «      putAtunty 

ie.  Si  proprns  vinbus  (uaque  virtute  cjecta 

fuiiTcnt  priora  Dxmonia  ,  ratio  fuilTct  cur 

j  cum  robuftiore   &  pertinaciore   luctantcs 

!  vincercntur :  fed  cum  Dei  virtute  illa  ejecta 

;  funt,  &c.  cum  illi  perinde  eft  multos,&  pau- 

cos :  fortcs,  &  dcbiles,  &c.    Hxc  etiam  ad 

nos  accommodentur.  Nota  minimam  fidem 

modo  (inceram,maximaquxque  mala  vin- 

cere. 

Fidem   vero  quoties  (ad  magnitudinem  qunre  fides 
eorum  qux  gerendafunt  &  vinum  noftta-  p'"l>«* 
rum  tenuitatem  refpicientes  )  labantem  &  Mient"'- 
vacillantem  fentimus  ,  ad  preces  confugia-     ' 
mus,qux  ut  ferventiores  iint,jejunium  con- 
jungamus.    Iis  autem  pedamentis  (props  or 
ft.tyes  ilakes  or  forks  properly  vvherby  vines 
are  fttftained)  fuftentabimur  proculdubio  : 
&  ita  ad  prxlium  viribus  accingemur,ut  vcl 
adverfus  totam  cohortem  Dxmonum  prx- 
valituri  (imus ,  peccataque  noltra,  quantaf- 
cunque  confuetudine  &  diuturnitate  radt- 
ces  egcrint,  ejiciernus,  &c. 


M  A  t  t  H.  eap.  17.  a  verf.  n,  ad  finem  Capit. 

22  Vcrf.uitibiisaittemipfuinGaliUa,  dixit  eis  1ESVS ;  TuturumeslutTilius 
homihis  tradatttr  in  manus  hominum. 

2}   Ef  trticidabunt  eum,fcd  tertio  die  fttfcitabitur.Et  contriflati funt  rehementcr. 

2 4  Quttin  attiem  renijfent  Capcrnaumum ,  renerunt  ad  Vetrum  qui  dtdrachtna 
accipiunt,  dixcruntque ;  Vr£ceptor  rejler  non  folvit  didrachma  f 

2}  Dicit;Etiam.  Etqtiumingreffusfttijfctdointim,  pr&reritt eutn  1ESVS ,  di- 
cens ;  Ouid  tibi  ridetur  Simon  f  Reges  terr<c  a  qutbus  accipiunt  tributafire  cenfumf 
kftltisfttis ,  an  ab  alienis  ? 

26  DiciteiVetrus;  Abalienis.  Aitei  IE SVS;NempeigiturlibcrifutitfHii. 

27  Sedneoffcndiculofwiuseis ,  profecltts ad mare ,  mitte hamum:  &eumpif- 
cem  qtti  afcenderitprimtts,  tolle :  &  apcrto  ore  ejus  tnreniesjlaierem :  acceptum  tl- 
Itim  da  eispro  me  &  pro  te. 

M  A  r.  c.  eap.  9.  a  verf.  50,  ad  33. 

30  Et  illinc  cgreft ,  unaiter  faciebant  per  GaltUam  :  nec  rolebat  ut  quifquam 
id  fciret. 

3 1  Doccbat  enim  dif  ipttlos  fuos  &  dicebat  eis ;  Tilitts  hominis  tradetttr  in  ma- 
ntis  hoiritnttnt,  qui  trticidabunt  ettm :  fed  tructdattts,  tertiodierefttrget. 

32  Ipfi  vero  igtiorabant  hoc  diciitm,  &  timebant  etim  tnterrogare. 

L  v  c.  cap.  9.  a  verf.  43,  in  medioad  verf.  46". 

4 3  omnibus  rero  mirantibusfuper  ommbus  qu&faciebat ,  dtxit  difcipulisfuis ; 

D  d  d  d  3  *       4+  Re- 


584  H     A      R      M     O     N     I     A 

44  Rcponite  vosin  aures  veftras  fermones  iftos :  futurum  ett  enim  ut  Tilius  ho- 
minis  tradatur  in  manus  hominum. 

45  Ipfi  vero  ignorabant  diclum  iftud ,  eratque  ipfis  occultum ,  adeo  ut  illud  non 
fenttrent :  &  metuebant  eum  imerrogare  de  hoc  diclo. 

A  n  A  l  r  s  1  s. 

Matth.  pRxmonet  difertequidillifuturumfit 
17,^1.21.  Hierofolymis:  ubiapud£«f<im  notatur 
adjunftum  cempus  quo  hxc  prxmonuit,  nempe 
cum  omnes  illum  ex  prxdaris  operibus ,  prxcipue 
exeje&ione  Dxmonis.admirarentur :  dekribitur 
porro  duplici  fubjefto  ,  in  quo  loco  ,  nempe  Cali- 
lxa  ;  deindeapudquosfermonem  habuit,  nempe 
apud  difcipuIos.Converfatio  ejus  in  Caltlxa  defcri- 
bituradjun&o  occultarionis ,  qux  fuofineargui- 
turetiamapud  Marcum  ,  quo  magis  vacaret  difci- 
pulis  inftituendis.  Apud  Lucam^.  porro  dedara- 
tur  adjunfta  prxmoniiione,  diligentis  aufculcauo- 
nis  &  attentx ;  poft  fubjefto  citca  quod  fermo  erat 
proponitur,  nempecitcafuas  perpefliones. 

Vevf.zi.  Quxfuis  partibus  dcclarantur,  tradi- 
tione  111  nianus  homiuum,  &  mortequaab  illis  af- 
ficiendus  erat.  Deinde  prxdicit  refurre&ionem; 
quxfuoadjun&otempore  exponitur ,  tertio  die; 
cujusprxdi&ionisefte&um  erat,moerordifcipulo- 
ium. 

Lvc.9,4f.  Adjunftum  huius  prxdiftionis  in- 
dicatut,nempe  ignorantia  difcipulorum;  qux  igno- 
rantia  illuftratur  pari :  vel  intervenientes  inter  eo- 
rum  mentes  &  hunc  fermonem  ;  qux  fuo  fine  de- 
claratur,  nehocperciperent.  Alia  cauflaefriciens 
ignorationis  notatur,  quod  Chriftumnoninter- 
rogarunt  de  fenfu  verborum  ;  qux  lua  crriciente 
caufa  arguitur,  nempe  timore. 

Matth.  17,24.  Karratur  quomodo  Chriftus 
didrachma  pendit.  Qux  penfitatio  defctibitur  a 
fubje&o  loco  ,  nempe  Capernao ;  deinde  caufa  feu 
occafio,  publicanoruinpercunclatio  a  Petro,  an 
Chriftus  penderet  didrachma. 

Verf.zs  ,26.  Cujusquxitionisefrc&umeft ,  Pe- 
tri  refponfio  ,  Chriftum  pendere  :  item  aliud  effe- 
£tum,Petriad  Chriftumacceflus,  utillumdehac 
le  interrogaret:  cujus  adjun&um  eft.quod  Chriftus 
illum  prxvenit ,  &c  illum  interrogat  de  cenfu  .  In 
quaquxftioneproponitut  fubjeitum  cui  tributum 
ceucenfuspenditur,  nempe  Regibus.  Deindealiud 
fubjeftumquodpendit  :  quoddisjuncicivo  Syllo- 
gifmo  arguirur ,  hocverfuSc  fequenti.  Autttibu- 
tum  jure  ;xigiturafiliisautabalienis;  fedabalie- 
nis ;  non  igitur  a  filiis. 

Verf.zj.  Deindedocetur  Icfum  ,  quodfiliusef- 
fet,  a  cenfu liberum,  cenfum  dedille;  quod  fuo  fine 
dedaratur,  ne  otferflionem  illis  prxberet :  poft 
narratur  Chrifti  penfitatio.quxdefcribirureffeAo 
Chrifti ,  juflu  fcilicet  Petti,  ut  hainum  in  mare  ja- 
ceret ;  cujus  finis  narratur ,  utcapto  pifce  8c  ftatera 
ex  ore  pifcis  extra&a ,  illum  pro  fe  &  Chrifto  per- 
lolveret. 


3t 


4*- 


45. 


M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 

Mahc.  9,  ~\Efm  cum  difcipulis  ex  eo  loco  egreffm  ttbi 
XD&montacum  fanavit ,  per  GaltUam  iter 
faciens,ibt  moram  adimc  ducens.filentio  tranf- 


ire  voluit  Ierofolymam  verftu:  hoc  confdio  ,ut 
mformandtt  difcipulis  magis  vacaret :  apud 
quos  fermonem  de  cruce  ,  hec  fere  verbajam 
tertio  (tdque  augufio  temporis  intervallo) 
protulit :  mefiltum  hcminis  oportet  inpotefta- 
tem  wtproborum  hominum  proditorie  tradi, 
qui  iidem  me  morte  afficient ,  fed  interfeiim 
tertio  poil  die  mortis  viBor  refurgam.  Sjuem  Lvc.9,43, 
fermonem  eo  ipfo  tempore  habuit ,  cumjam  ex 
preclarts  ejtts  factnoribm  ,  maxime  vero  ex 
furtofiillins  fptritm  ejeciione,  omnes  (cumpri- 
mis  vero  d/fctpuli)  fumma  admiratione  duce- 
rentur.  Quod  qutdem  eo  fecit ,  ne  ex  hujtn 
tanteglorieperfi-uitione ,  in  errore  de  Chrifii 
carnali  &  infpeciem  fpondente  regno  obfirma- 
rentur:  tum  vero  Eliam,  ut  hujus  glorie  com- 
mentate  adverfm  crucis  ignomimofii  mortis 
futurefcandalum  (?f  offenfionemprcbe  armati 
effent.  &uem  de  cruce  fermonem  nonfmepre- 
monitione  propofuit.ut  illum  att^ntiffimis  acce- 
ptum  auribus  ,  intimts  antmifui  penetralibm 
reconderent.Dtfctpuk  vero.qut  mentes  tf  cogi- 
tationes  in  carnali  &  mundano  Chrifti  regno 
defixas  habebant ,  hunc  de  cruce  iff  mox  infe- 
quutura  glorta  fermonem  non  inteliigebant : 
tanquam  velum  eorum  mentibus  appenfum  {$ 
tnterjeiium  ,  in  illius  fermonis mentem  nonin- 
trojpictebant.ut  verum  ejus  fenjum  perciperent: 
i£  quodpejtn  adhltc  erat,  ruftico  qtiodam  pu- 
dore  &  tnant  metupr&pedtti ,  lefum  de  hac  re 
non  mterrrogarunt .  igluamvis  vero  germa-  Matth, 
num  verbnrum  fenfum  tgnorabant,  tamen  vel  '7 >23- 
ad  nudam  mortts  Chrijti  vocem  &  mentto- 
nem  cohorrefcentes,  gravi  moerore  affeclifitnt. 
Capernai  autem  ^ppidum  attingente  Chri- 
fto.ubi  tit  plurtmmn  in  GaliUa  agens  commo- 
ratus  eft ,  accefferunt  ad  Fetrum  (ad  cujtu 
<ides  Chrtftus  dtvertere  folitus  esi)  publtcani, 
qui  didrachma  tn  fingula  capita  a  C&fare  im- 
perata  collegerunt.  Ht  a  Petropercunclantur; 
dic  .fodes,  Magtfter  veHer  ecquid  didrachma 
pendtt  ?  Cui  Vetrtts  (vcl  quod  eum  antepen- 
diffe ,  vel  quod pendenda  docuiffe  cognovcrat) 
omnino  re/pondit .  Domum  vero  ingreffum  ut 
h&c  Chnstorenunciaret ,  lefm  (ut  fervitutis 
ny  captivttatis  ignominiam  depelleret)  tan- 
quam  omnifcim  &  quid  foras  tdtra  cttraque 
dtcebatur  cognofcens.Petrum  pr&venit,dicens; 
Simon,  quidttbt  videtur ,  Reges  &  Prtnapes 
hujtts  mtmdi  a  quibns  tributa  aut  cenfum 

extgunt. 


*4. 


U. 


li. 


17- 


E     T     _      N 

txigunt ,  a  filius  f»is  an  abaliu  qui  filiorum 
jusnonobtinentf  Cui  Petrus ;  ab  aiiu  quam 
qui  fiiorum  jus  obtinmt.  Ad  quem  lefus;  ego 
igttur  P atru  mei  unigenitus  Filttts ,  cujusu- 
nius  nomine  &  authoritate  Rcges  trtbuta  _f 
cenfitm  imferant,  ab  ejus  penfitattone  liber  ey 
fdutusfum.  Tamen  ne  tUis  offenfioncm  prtt- 
beamus  ,  qui  httjtts  ItbertatU  vendicattonem 
ignorant,  tributum pendam;  fed  adtlliim  mo- 
dum  ,  ttt  facile  tnteWigant  me  iiberum  a  fol- 
■vendo  effe.  Gjuamobrcm  tamctfi  jufiam  recu- 
fandt  caufam  habeam,  quantttm  ilii  ad  rebel- 
lioncm  referre  folent ,  profecius  ad  lacumjace 
hamum,  gf  primum  qiti  hamo  capttts  critptf- 
cem  attolle  ;  cujits  qtiamprimum  os  apcnteris, 
iiico  (iateram  fcit  didrachma  m  ore  ejus  offcn- 
des:  illum  acciptens ,  pnbiicants  meo  (S?  tuono- 
mine  rcdda. 


Hiflo; 

quA 


Cbri 


D 


P  R  A  X  I  S. 

<_moniacutnIiberatum  cum  parri  rc- 
ftituiffit,  ilico  rclidis  lllis  partibus(fe- 


cundum  A/.trr.1tran!ibat  pcr  GalilxamHic- 
rofolymam  verfus :  ncc  longiorem  moram 
in  illis  partibus  fccit.  Quum  autcm  docuif- 


fio  &  P'- 

tra  initi- 
ntre  Hie- 

rof.Made-  ^    j.  Hierofolyrrus  intrrticicndum,  &  fimul 
refumma.  '  ...    .     ...  ,  , 

plerofqueex  Galilxis  lllum  cliare  comple- 

tTentibus  nondcfuturos  fcirct.qui  illum  aut 

retardarent  aut  impedircnt,  hoc  iuum  Hie- 

rofolymam  proficifcendi  conlilium  celavit 

Matthttus.  Interim  vero  dum  &  itcr  per  Ga- 

lilxam  Hierofolymam  verfus  faciens  in  Ga- 

lilxa  converfabatur  ,  &  populus  prxclara 

Chriftifacinoraadmiraretur,  difcipulos  itc- 

tata  prxdi&ione  perpeffionum  fuarum  ad- 

verfus  crucem  munit :  qui  cjuidem  cum  pro- 

pter  naturam  a  cruceabhorrentem.tum  pro- 

pter  prxccptam  gloriofi  &i  fplendidi  MelTix 

opinionem,  rena  prxdiftam  non  intellige- 

bant ;  fed  neque  rem  fibi  ignotam  a  Chrifto 

requirebant  propter  timorem :  qui  forte  co 

altius  animis  ixifedcrat ,  quo  erat  Petrus  a 

Chtifto  tam  acerbe  reprehenfus  &  exagita- 

tus,  quod  a  cruce  eam  avcrtere  voluit.  Poft 

Capernaum  vcniens  Scapud  Petrum  diver- 

tens,  accedunt  Publicani ,  qtiinon  tantum 

a  Petro  cenfum  exigebant ,  fed  quod  Chri- 

ftus  ejus  in  xdibus  effet ,  nec  xdcs  proprias 

habcret  ad  quas  cenfus  exigeretur,  vel  quod 

illud  oppidum  fuerat  commorationis  fux,ut 

Matth.4-  &  9.  abeo  percunftabantur  ,  An 

Chriftus  etiamcenfum  penderet.    Is  forte 

confcius  quod  ante  Chriftus  fecerat  ,  maxi- 

rne  vero  quxeiTet  ejus  de  tnbutis  penden 


I     t     I     C     A.  5S5 

refpondct.  Chriftus  autem  qui  oeulo  omni- 
fcientix  domus  parietes  penetravit,  Petrum 
rcm  fibi  propoliturum  anticipat ,  &;  fe  jute  a 
tributi  peniitatione  Iibcrum  &  folutumdo- 
cens,  ad  declinandum  fcandalum  illud  pcndi 
juflir,  &  fimuladmirabilem  parandi.irgenti, 
quo  tributum  abutroque  petitum  folverc- 
tur,  rationemdcmonftrat. 

Cujus  quidem  fumma  eft  ,  Chriftumad 
luendum  pro  nobis  Hierofolymam  fuppli- 
cium  fc  comparantcm,difcipulos  fuos  ne  ad 
crucem  impingant  ftudiofe  comparafle. 
Cujus  par-  flndefinite  ncc  ullo  certo  Sc 
tesfuat.ge-^  proprio  lococircumfcripta. 
fta  ^Capernao,oppidoGalilxx. 

In  priore  notandum  ,  primo  quod  Chri-  Marc.vj 

ftus  hoc  confilio  celaretinftitutum  ad  Hie-  30. 

rofolymam  iter,ne  qui(any)eam  ab  eo  con-  Chiflus 

ficicndoimpcdirent :  intclleximus  ante.hac  "if"''»' 

etiam  de  caufa  prohibuiiTe  ne  prxclara  ejus  "'.  "f. 
c     .  ■         1  1  ■  ,  Httref.  ni 

tacinorain  vulgusdimanarent.Inquoprom-  _-  qlloqu„m 

ptiffimam  cjus  &  paratifflmamad  pcrfcren-  impedirt- 

dam  mortem  voluntatem  difcimus,  qui  non  tm  j 

tantum  fc  morti  non  fubducit  ,  fed  nec  ab 

alus  fe  abduci  cV;  fubtrahi  patitur  ;  non  t.m- 

tum  ipfe  fe  morti  uon  opponit,virefque  fuas 

quibus  hoftes  fternere  S;  ad  pedem  fuum  fun- 

dere  potuit ,  fcd  nec  alios  ut  fe  opponant  fi- 

nit :  dcnique  ,  nec  tantumabhac  horrenda 

cruce  non  modo  alieno  ,  fed  cupido  &  inci- 

tato  ad  cam  obcundam  animo  cxtitit.  BaptiJ- 

mum  enim  (inquit)  hctbeo  qtto,&c.  Quod  eo 

nos  magis  notare  convenit ,  quo  nec  obe- 

dientia  clTet,  qux  non  eft  voluntaria,  &  quo 

peccatum  noftrum  tanta  cupiditate  &  oble- 

ctatione  admittitur ,  quantum  non  ignora- 

mus:ut  intelligamus non  magis nos ad  Deum 

irritandum  paratos  profilire  ,  quam  Chriftus 

ad  Deo  placendum  cxpeditus  &  promptus 

extitit. 

Hoc  nobisinnoftraobedientia  eft  notan-  qu„e^  i 

dum.  Sicut  etiam  ejus  reiprxclarumexem-  nebU  abf- 

plum  in  Abrahamo  proponitur  :  qui  jufliis  queimpt- 

rem  fibi  adveriiffimam  facere,eam  cum  nul-  dtmtnte 

lo  communicavit;  deinde  fervos  dimilit,  &c.  D"  <"''"> 

Sciamus  ltaque  rem  nobis  prxceptam  a  Deo  ^     . 

ita  perfequendam,ut  quxcunque  illi  reiexe- 

quendx  impedimento  efle  poffint  ftudiofc 

declinemus.Hocnobisfaciendumeft  in  Sab- 

bathi  religiofa  obfervatione  ,  ut  omnia  ani- 

mopcrcipiamus  qux  quietem  mandatam  in- 

terrumpant.  Cum  nobis  ipiis  diem  rcmiffio- 

nis  &  oblectationis  deftinamus  ,  ita  negotia 

&  occupationes  noftras  componemus ,  ne 


dii  dodlnna ,  omaino  hoc  Chrifto  placere  |  quo  modo  coufilium  noftxum  fruftretur. 

Cum 


S%6 

Curn  igitur  negotia  noftra  fic  procuramus  , 
ut  impcdimeuta  nobis  die  Sabbathi  accerfa- 
mus ,  quibus  retioemur  ne  debitum  cuitum 
Deo  prxftemus,proinde  facimus  ac  li  ad  ne- 
gotium  aliquod  expediendum  milTi,prius  pe- 
dicas(<i»y  thing  whervvith  the  foote  U  ftaied 
(jr>  tyed:  tu  a  fnare,  fetter,ginne,give,ftocks)Si 
compedes  (fliakles)  nobis  induamus  ,  quas 
poft  opponamus  iis  ,  qui  penfum  a  nobis  im- 
peratumexigunt. 
ttixm  ut  Deinde  notandum  eft.Chriftum  dum  po- 

tauurttu-  pUius  aJmiratione  virtutis  fux  vehementer 
r.c  »»'    »  tcneretlir   difcipulos  admonuiire  ut  cum  fa- 
ChrifHin-  ctorum  fuorum  admirabilem  virtutem  pro- 
firmitatem  be  expenderent,&:  apud  animum  reponerent, 
tmbacon-    tum  populi  de  ejus  virtute  exiftimationem 
prtnarttur,  ofcitanter  non  prxterirent.  Diligenti  enim 
utriufque  commentatione  effectum  iri ,  ut 
nec  deciaratio  infirmitatis  fux  in  perpetien- 
do ,  illorum  de  fua  omnipotentia  ,  &.  divina 
majeftate  fidem  convelleret  aut  concuteret; 
nec  populi  tam  inconftans  de  fejudicium 
pluns  facerent ,  qui  eum  vel  ad  crticem  non 
ita  multo  poft  expeterent,  quem  paulo  ante 
admiratione  maxima  dignum    cenfuermt. 
Senfus  eft  :  anteacTx  potentixexperientia, 
adverfus  mfequentis    infirmitatis  offenfio- 
nem  ;  prioris  glorix  recordatione,   adver- 
lus  futuram  ignominiam;  denique  facTorum 
cV  geftorum   magnificentia  &   majeftate  , 
adverfus  perpeffionum  deformem  in  fpecie 
afpettum  confirmarentur.  Deindeut  popu- 
li  de  fe.merito  fuo,admirationem,  contume- 
liis  quibus  illum  line  ullo  fuo  merito  one- 
raturus  erat  ,  animadverrerent ;  ac  juftas  & 
omnium  judicio  conceffas  Iaudes,eorum  in- 
digniffimas  acclamationes  &  applaufus  lu- 
dibriis  &;  explolionibus  opponerent.    Hoc 
nobis  imitandum  eft  ;  ut  Euangelii  Alcio- 
nios  dies,  in  quibus  omnes  ordines  certatim 
ad  corona  illud  redimendum,illi  ofcula  prx- 
bendum  ,  omnia  bona  de  eo  prxdicandum  , 
quibus  Deus  vicToriis  fceptro  gladio  Euan- 
gelii  ornat  ,  quibus  tanquam  regina  in  folio 
fedet ,  diligenter  meditatos  habeamus:  ut  f? 
quando  Euangelium  iis  ornamentis  extiatur, 
in  angulum  comping.uur,  atque  adeo  in  pi- 
ftrinura,&:  li  gladio  &  corona  nudetur,lide- 
nique  fpecie  &  fplendore  externo  privetur , 
ut  tum  prioris  conditionis  recordatio  offen- 
iioni  ex  illius  deformi  &  tetro  afpecTu  mc- 
deatur ;  maxime  cum  per  eofdem  inhonore- 
tur,a  quibus  magnihabitum  prius  erat.    Sic 
Chriftus  AfafMi.populi  &:  Pharifxorum  de 
Iokannis  docTrina  contemptibile  judiriuni 


Harmonia 

elevat ,  eo  quod  illum  magni  prius  feceran  t. 

Tametli  virginibus  honoratis  non  femper  }««& 

ftipetur,utPharaonis  filiajnon  tamen  Ecclelia  mper/itn- 

aut  regis  hlia  aut  fponfa  elTe  delinit ,  ne  tum  '"*?" 

quidem  cum  inftar  paftontix  puellx  huc  iliuc     c 

oberrat,iicut  a  Salomonedefcnbitur.  Difca- 

mus  igitur  mfupcr  verno  &  xftivo  temporc 

Euangelii  ita  fuavilTimos  ejus  rlores  odorari, 

ita  falubernmos  ejus  fruclus  guftare,  ita  fub 

ejus  optatillima  umbra  requiefcere,  ut  hye- 

me  ctiam,cum  &:  doribus  &:  foliis  nudabirur, 

fuaviffimos  ejus  frucTus  non  deferamus:tam- 

etli  nec  grato  ex  floribus  odore,  nec  concu- 

pitaex  foliis  umbra  frui  poflimus.  Noftris 

enim  temporibus  Euangelium  eos  cum  in 

occumbendo  pro  veritate  ,  tum  in  cxdendo 

&:  ?ladio  profligando  ,  cum  in  injurias  pa- 

tiendo,  tum  etiam  illas  propulfando  trium- 

phos  reportavit:ut  quxcunque  velcalamitas 

poft  inciderit,  nos  tamen  pnoris  conditionis 

recordatio  jure  fuftineat. 

In  prxdidtione  ad  illa  qux  prius  dixerat  Lvc.9, 

de  morte  fiia  hoc  unum  adjungirur,  fcilicet  43>4+. 

eum  prodttione  tollendum  elle;  quod  gravius     "'i'1" 

1  r       ■  -  -  prsaiticne 

ammum  eorum  lauciaturum  erat ,  nili  pnus  tclitndus 

prxdicTione  hac  illius  tentationis  acies  retu-  diji,puhs 

fi  &:  mucro  defracTus  fuiffet  Chnftum  snim  pr*n,umt  $ 

a  fuis  beneficiariis  &:  interioribus  amicis, 

quos  ipfe  evexerat  &:  aliis  prxtulerat ,  non 

deferi  tantum  ,  fed  etiam  cxpugnari  ,  quid 

aliud  vifum  fuiffet  quam  cum  mcrito  Phari- 

fxis  &:  Scribis  ahilquefuis  hofhbus  exofum 

fuiffe  ,  quem  domeftici  &:  a  f e  elecTi  &:  ada- 

mati  odio  profcquebanturrimo  Deum  ipfum 

illum  videri  pofle  abjeoffe  ,  cum  eos  quos 

conjuncTiflimos  habuiflct  libi  infeftiffimos 

(entire  coacTus  cflet.  Sic  Pfal  5.  Ablalone 

&:  Achitophcle  in  Davidem  hoftiliter  arma- 

tis  diccbant  plcnque  ,   nullain  effe  Davidi 

in  Deo  falutcm.  Hanc  offenlionem  dilioen- 

o 

ter  tollit  Apoftolus  Rom.  9.  in  Iudxorum 
defecTione,  qui  in  peculiumfempcr  extite- 
ranr.  Quamobrem  difcendum  eft  ,  non  cffc 
concutiendam  fidcm  in  Euangeho  noftram, 
tametli  a  fummis  ejus  Antiftibus,  &;  quos 
Euangelium  educavit  &:  infummohonoris 
faftigiocollocavit,oppugnetur  &.debelletur. 

Quod  timebant  mterrogare  Chnftum  de  yerf  4?. 
eoquod  ignorabant.eorum  vitiofacTum  eft;  qucdeorimi 
quum  Chriftus  fe  manfuetum  admodum  &;  >i"a  tw«- 
aditu  conventuque  facilem  prxberet.Vt  igi-  ''  <T>"m 
tur  quandoque  docTor  in  eo  culpandus  eft, 
quod  nimia  feveritate  fuos  a  percu.:cTando  Maith 
&:c.ficGrex,&c.  17,14,25, 

Quod  Petrus  refpondet  pure  &;  clare  Chri-  26. 

ftum  Petti  rt- 


JfanfiCM-  ltvtnitributumperfoluturum,  priufquam  il- 

ilum  iri-    ]um  jc  (,oc  negotio  confuluiilct.taractfi  vi- 

tutxm  per-  jcr  j  p0fl"cl  tenierarium  ,  tamcn  quum  vcl  cx 

i 'jtu"pr",m-  fupenorc  aut  doelrina  aut  expericntia  vcl 

t*  obfauU  uuaque  hoc  perceptum  habuit ,  cur  non  fit 

<Uclvat*i  fatis  i  tcmcritate  remotum  non  vidco.  Quo 

rcfponfo  vchcmentcr  commcndatur  Chrtfti 

ad  omnia  obfequia  honcfta  iingularis  indu- 

ftria:  optandumquc  ut  idcm  refpondcri  po!- 

fct  pcrcontatoribus,  fi  quando  de  noftris  of- 

ficiis  prxftandis  interrogctur  ,  utque  aflidtu 

noftra  &  conftans  libi  in  omnibus  vitx  offi- 

ciis  fanctimonia  cam  aliis  probitatis  fpcm  af- 

fcrat,quam  pro  nobis  fufcipiant  &  pollicean- 

tur  ,  vel  in  iis  qux  nondum  factis  inuote- 

fcunt.  Vidc  exempla  ad  Philemon.  verf.n.ik 

Phtltp.  1,6,7.  ut  lmitemur  aquas  vivas  pro- 

flucntcs,  ubi  pcrpctuo  aqux  ulibus  humanis 

accommodatx  peti  poffunt,&  arbores  ad  ri- 

vosaquatumconiitas ,  qux  fructum  edunt 

tcmpcftive  Cavcndumque  eft  ne  noftra  pra- 

vitate  fpem  de  nobis  fallentes,eos  pudore  af- 

liciamus  qui  de  nobij  prolixe  libi  3:  aliis  pol- 

liciti  funt ;  ne  iimus  tanquam  ficus  illa  qux 

fpcra  fructus  viatonbus  facicns  ,fructus  ex- 

pcrs  tantum  folia  ferebat. 

tfH.m-.ii  Quod  Chnftus  prxvenit  Petro  ,  ideo  fe- 

Pttrum      cit  ut  majeftatis  divinx  dcclaratione ,  ofFen- 

prxv'n'™-  lionem  captivx  conditionis  cV  fortunx  de- 

do  Chrlltus        , ,  v^  •         r     cl  j    '        r-  • 

Jtuntii*  Pe"eret-  Quoetiamlpectat ,  quod  a  vectt- 
tnbuto  im-  gahbus  libcrum  fe  coniirmat ,  nec  ullo  jure 
KHiitml  ad  illud  lblvendum  adigi  pofTe.nifi  quod  nol- 
let  ofFenfionem  illis  prxbere  ,  &  hominibus 
parum  inftructis  libertatis  fux  configendx 
anfam  prxbere.  Argumentum  autem  quo  il- 
lud  oftendit,  cft  i  paribus.  Cum  enim  reges 
fuos  filios  a  fe  profeminatos  vcctigalium 
peniitatione  eximunt,nedum  ipfe  fummi  rc- 
gis  regum  filius  hoc  jure  utatur.  Ex  quo  il- 
lud  liquct.nullurn  mortjlem  efle  qui  fc  huic 
oneri  fubtrahat ,  prxter  eum  qui  Dei  Filius 
eft.  Quamvis  itaque  Monachus,  Apoftolus. 
Vide  Kom.  1 5 .  Omnii  aritma.  Quin  etiam 
fi  homines  in  fua  mtegritate  ftetiflent ,  huic 
tamen  ordinationi  obnoxii  fuiffentjquando- 
quidem  Dcus  Pateromnes  mortales  Cxfaris 
ditioni  fubjiciens  Filium  fuum  eximit ,  &  a 
iingulis  mortalibus  Cxfar  vecligalia  exi- 
gens ,  Filium  fuum  tamen  immunitatc  do- 
nat.  Nec  enim  Chriftus  quatenus  aut  Davi- 
.  dis  filius  aut  mcdiator  Dei  &:  hominum  fuit, 
ab  hoc  tributo  immunitatem  confccutus  eft; 
quod  ctiam  conftat  eum  fubiille,cum  mater 
cumin  vterogeftans  Bcthlecmiccnfcbatur. 
Quatcnus  enim  mediator  crat ,  Cxfari  tan- 


E      l      1      c      A.  <t7 

quam  Dci  miniftroadcoquc  Pilato  piocon- 
fuli  fubditus  crat.  Quod  ni  vcrum  fuiiTct 
Dcusin  Chnftuni  Pilati  perfona  judiciii1.! 
non  cxercuiffet ,  &  fcntcntiamcondcmna- 
tionis  non  dixifTct.  Vnde  ncquc  nos  firmam 
confol.itionem  habuifTcmus.  Cum  autcm 
Cxlari  fubjccerat,  necefTc  habuit  cjus  etiam 
j  vcctigali  fubjiccrc  ;  ut  quod  iit  adjunclum 
lubjectionis. 

Hinc  conftat  P.%pam  fupra  omne  quod  i,;,H  p,,~^ 

lappellatur  Dcus  fe  etfcrre  ;  uui  11011  taacum  fipertiafi 

'  vcctigal  Rcgibus  non  folvit ,  fed  ab  illis  ct-  &  fi"  ••' 

iam  vectigalia  potius  cxigit.  Quiu  etiam  fu- " ex'm""i 

1  pra  iplum  Dei  Filium  fc  efFcrt ,  quod  non 

1  tantum  iibi  hanc  immunitatem  vendicat,fed 

ifuis  omnibus  unctis  &:  fatcllitibus :  quum 

[  Chriftum  videamus,  fc  tantum  &  non  etiam 

;  difcipulos  fuos  hac  fervitute  libcrafTe.  Cum 

enim  illi  miniftrorum  opcram  ex  ea  partc 

'  prxbcbant ,  quaerat  mcdiator  Dei  &:  homi- 

num.palam  eft  eos  illam  immunitatcm  con- 

fequi  non  potuiffe,  quam  ipfe  mcdiator  noit 

1  eft  affecutus.  Kec  vcro  juvat  eos  quod  dici- 

tur  ,  ne  ojfendamus.  Nam  prxterquam  quod 

Chriftus  de  fe  loquens ,  plurali  numero  lllud 

faciat./ff^.5,ii.oitenlio  longealitcra  Petro 

quam  i  Chrifto  profecta   fuifTet :  ab  hoc 

enim  accepta,  ab  1II0  data  &:  prxbitafuifTet. 

Sed  Cxfares  fcilicet  fuis  viribus  cxuebant, 

ut  illa  adfe  tranffcrrent :  alioquin  videmus, 

principes  populum  Dei  vectigalium  peniio- 

ne  IiberafTe.  Efa.6.  ut  ii  fervus  conarcturfi- 

liopeifuadere  eum  fub  patris  imperio  non 

efTe  ,  quo  cumin  fuam  &  proprijm  potelta- 

tem  reduceret.  Sed  quum  liber  cfTet  Chri- 

ftus ,  tamen  cum  pauci  hujus  fux  libertatis 

fundamenta~teiierent,ne  vel  ludxis  eaigno- 

rantibusoccafioncmftibducendifc  i  tributo 

prxberet,  aut  Romanis  male  dc  Euangclio 

'  loquendi  hac  libertate  tlti  noluit  ,  fcd  vecti- 

'  gal  folvit.  Sic  Paul.  1  Cor.  8,9.  &  1  TheJ.  3. 

Sic  igitur  caute  &  circumfpcdte  nobis  qu.ve  an- 
eft  converfandum  ,  ut  vel  i  nobis  coticeflis  r'/>»  t.iutt 
abftineamus ,  quo  Dei  glorix  &:  fratrum  fi-  ******** 
luti  confulatur.  \'t  enim  vix  comes  ,  non 
quantum  fpaciiemctiri  ipfc  potcft  coniide- 
rat .  fcd  fe  ad  focii  in  itinerc  faciendo  vires 
&  alacriratem  accommodat;  &  ut  in  muiicis 
non  fempcrfpectatur ,  qux  vox  fuavifTima 
cft,  fcd  qux  vox  cxtcris  convenieritior;  fic, 
,  Scc.   Qui  igitur  femper  urgentillud  lcgiti- 
mum  cfle  ,  quod  hon  eft  fua  natura  vctuum, 
tanquam  facturi  qtticquid  cx  lcge  noneft 
pcr  fc  malum,  ii  parum  fe  Chrifti  fpiritu  du- 
ci  probant ;  ncque  niii  pluris  hominum  exi- 
Eeee  ftima- 


jS*  H      A      R      M 

ftimationem  faCercnt  quam  Dci  fan&ifG- 
mam  lcgem ,  nullis  fc  lcgis  vinculis  illigari 
patcrcnrur.  Nam  legis  divini  eft ,  ut  proxi- 
mi  rationem  agamus,  vel  cum  libertatis  no- 
ftra:  jac~tura  &  difpendio  aliquo  noftro.  Lex 
enun  charitatis  dittat ,  ut  xterna:  fratrum 
faluti  vel  cum  aliquo  rerum  momentanea- 
rumdifpendio  profpicerent.  Nec  alio  loco 
habcnda  cft  hic  afho.quam  obedientia  legi 
Dci  pnftita  ;  ex  cjuo  intelligitur  quam  pro- 
cul  illiabfunt  a  pietate,  quilibertatem  fuam 
pciferunr  ad  res  illicitas.  Sicut  ii  faciunt 
qui  licere  fibi  jactant  fuis  pro  arbitrio  uti. 
XidePfiil.ii..  LtngHA  noftrn.  penes  nosfnnt, 
&c. 

Apparetetiamex  hoc  loco,quifunt  quo- 
rum  caufa  a  libcrtate  noftra  recedendum  &: 
rcgrediendum  fit:  ii  fcilicet,  qui  noftram  Ii- 
bertatcm  nefciunt,  nec  quibus  fundamentis 
cadcm  nitatur  intclligunt. 

Quod  autem  jubet  tributum  folvi,ftatere 
ex  pifcis  marini  ore  quemhamus  primocli- 
ceret  extracto  ,  id  non  idco  rit  quod  pecunia 
omnino  deftituerctur,fed  ut  hoc  modo  aliud 
tcftimonium  ederet  incredibilis  fua:  poten- 
xtrafttj  ti.-c,qua  fcandalum  quod  ex  penfitatione  ve- 
ctigalis  n.ifci  poterat  ,  tolleret.  Tum  etiam 
quod  morti  propinquus,  omnes  legitimas  & 
conceflas  occafiones  fuam  difcipulis  poten- 
tiam  oftendendi  captaret.  Qui  enim  tribu- 
tanos  fibi  habet  pifces  maris ,  qui  nullius 
Cifaris  imperium  agnofcunt,  eum  certe  li- 
berum  a  ve&igalibus  efle  oportet.  Piicis 
enim  tanquam  Chrifti  fubditus  ,  tempore  fi- 


urjefirtiM 

Apitdeas 

(ttti  C.t  ig- 

>ter.vtt. 


Verf!  17. 
tttr  Ctrn. 
flus  trtou- 
tttm  Jliri 
vi  itfintf 
ve  pifcU  ot  e 


O      N     I     A 

tanquam  ad  publkam  caufam  ftaterem  of- 
fert.  Hac  autem  tributipenfitatione  Chri- 
ftus  nos  i  Diaboli  fervitute  vindicavit,  ur. 
non  eflemus  fatanx  veftigales ,  illiimpoli- 
tas  nobis  a  fe  operas  prxftando;  fcd  ut,  &c. 

Hinc  autem  liquet  quam  fponte  pauper-  tincejus 
tatem  Dominus  fubivit ,  ut  nos  fua  pauper-  fp0""™* 
tateditaret:  cui  tam  facile  erat  argentum^"!.'''"'" 
parare,qui  non  tantum  homines  ad  locuple-  ^ 
tandum  attrahere  potuit,  fed  Si  pifcibus  ve- 
ftigal  imponere.  Nec  enim  dirficile  fuitei 
qui  ftaterem  in  ore  pifcis  vidit ,  auri  multas 
fodinas  ad  fuum  &  fuorum  ufum  comparare. 
Quod  quidem  non  temere  fecit.ut  fratercu- 
li,  fedofficio  mediationis  hoc  exigente.Hoc 
etiam  noftra  nimium  acquirendi  divitias  ftu- 
dia  frangere  &  reftringere  debet:  ne  politos 
nobis  pictatis  &  juftitia:  cancellos  tranfea- 
mus  habendi  ftudio  ;  fed  fciamus  Chriftum, 
qui  nobis  honeftis  &  canceflis  laboribus  vi- 
tt;um  &  veftitum  pollicitus  eft  ,  facile  quod 
promilit  prsftiturum. 

Deinde  ne  adpaupertatem  aut  ad  extre-  c>  >>;»«- 
mam  penuriam  redafti  animos  defpondea-  flra  Pau- 
mus  :  cum  Chtiftus  in  mari  fuam  orbcinara  l'er'"te 
habeat ,  ubi  aurum  &  argentum  procuditur.  'J^lj™ 
Huc  fpeclat  Eliam  voraciffimarum  avium  dum. 
operafoveri.  Nec  minus  quod  ab  itgyptiis 
aurum  &c.  elicuit,  quod  in  Itraelitas  contu- 
lit.  Monarchx  magni  unam  aut  alteram  offi- 
cinam  habent  in  qua  pecuniam  procudunt ; 
Chriftus  veroinfinita-s.&c.  Quiautem  hanc 
potentiarotumdeclaravit  quumnullaneceC- 
(itate  urperentur  fui ,  nedum  nobis  non  de- 


bi  a  Chrifto  prxfcriptoimperatum  fibi  cen-  |crit,cum  exhaufti  us  deficimur  quibus  advi- 
fum  pendere  paratus  ,  &:  ad  Petri  hamum  |  tam  opus  fit. 

M  A  T  T  H.  cap.  18.  a  verf.  I,  ad$. 

EO  ipfo  tempore  adierttnt  IESVM  difapuli ,  duentes ;  Quifnam  maximus  esl  in 
regno  ctxlorum? 
2  Etqttum  advocaffetpuerulum  IESVS,jiatuit eum  in  medio  torum. 
S   Etdixit;Amendicovobis,nifivosconverterttis,  & ftatis  ut pueruli ,  nequa- 
quam  ingredieminiin  regnum  ccelorttm. 

4  QuifquU  igitur  fubmiferk fefe futtt  cfl:  pucrulusijte ,  is  esl  maximus  ille  m 
regno  ctxlorum. 

5  Etqmfquis  exceperit  aliquem puerttlum  t.ilem  nominc  meo,  me  excipit. 

6  Quifqttis  autem  offendiculofucrit  uv.i  ex  parvis  iftts  qui  in  me  crcdunt ,  prtfii- 
terit  ei  ut fnfpendatur  moLi  afinaria  in  collo  ejus ,  ac  demergatur  tn  profundo  tnartt. 

7  Va  tnundo  ab  offendiculis ,  neceffe  eS  enim  ut  eventant  offendicula :  vcrum  ta- 
men  vt  homini  illiperquem  offendiculuw  evenit. 

M  A  R  c.  cap.9.  averf.tji,,  ad;%. 

33  Venit igitur  Capernaumum>  &  quum  vemffet  domum  intcrrogavit  eos ;  Quid 
in  vm  inter  vos  difieptabatis  l 

3+  J?[l 


EvANGELICjl.  5$p 

3  4  Ipfi  vtro  filtitrttnt :  nam  alii  adverfus  alios  dijferucrant  in  via ,  quis  eflct  fu- 
turus  ipforum  maximtts. 

SS  Etquumcor.fediffet,  vocarit  duodecim  iUos,&dixiteis-}Siquisvultprimus 
ejfe,  trit  omnium  ttltimus,  &  omnittm  mtmfter. 

36  Et  acceptum  pucruluwftatuit  in  medto  ecrum :  eoque  in  ttlnas  recepto,  dtxit 

3 7  Ouifquis  unum  tx  taltbus  puerulis  exceptrit  meo  nominc,  n:e  excipit,  &  qui- 
cumqut  me  cxceperit,  non  me  excipit,fed  cum  qui  wifit  mt. 

L  v  c,  cap.  s.  a  verf.46,  ad^g. 

46  Incidit  autem  cogitaito  tnter  eos ,  quis  ejfet  eorum  maximus. 

47  IESVS  vero  vifa  cogitatione  cordis  ipforum ,  acccptum  puerulum  ftatttit 
apudfe. 

48  Ef  dixit  eii ,  Quicumque  exceperit  puerulum  hunc  nomine  nito,  mt  txiipit: 
&  qmtumqut  mt  exceperit,  exctpit  tum  qui  mt  mifit:  nam  qui  mtmmus  eft  tnter  vos, 
ts  ertt  magnus. 


ANALTSIS. 
M*«c.T>  Eprehenditur  difcipulorum  ambitio; 
5,  33.  *^qui  arguitur  ab  effe&o,  nempedifce- 
ptationequisfirfuturus  maximus  in  regno  Chri- 
fti;  qui difceptatio  fuo ad  |Un&o tempore  notatur, 
cum  effent  in  itinere ,  poftquam  (ut  videtur)  illos 
de  crucis  pcrpefllone  admonuiffet  ;  reprehenGo 
etiam  defcribitur  a  fubjccCto  loco  communiore, 
Capcrnao,  domoprivata:  adjunclum  reprehen- 
fionis  crat,  Chrifti  quzftio  qua  de  re  inter  eundura 
ilifceptarunt. 

Pirf.}+.  Cujusquaftionisadiun&umeft.difci- 
pulorum  iUentium;  quod  fua  caufa  declaratur  ,  pu- 
dore,  fcilicet,  quod  de primatu difceptaffenr. 

Vtrf.%%.  Indicatur  exaftius  examen  hujus  rei; 
cujusadjunftumcrar ,  quod  Chriftusconfedit  ,fe 
veluti  ad  ferium  examen  componens  :  poft  aliud 
Chrifti  effeftum  notatur,  quod  duodecim  ad  fe 
vocat. 

Matth.i8,i.  Hujus  inftitutideexaftioreexa- 
minecffeftum  eft.nempequoddifcipulifuam  tur- 
pitudinemnonpoffecelarepercipientes ,  quiftio- 
nemdequainviadifceptabant  in  mediumaffere- 
bant. 

Ma  »0.9,3?.  Illorum  ambitionem  retundit  a 
diverfo  ,  dum  docet  primatum  in  minifterio  in  eo 
confiftere ,  ut  rcliquis  quafi  poftremus  fit  &  illis 
minifter. 

Lvc.9,47.  Ad  humilitatem  hortatnr  a  compa- 
ratione patis ,  puclli  feu  pulionis ;  quam  exaggerat 
afpecie,  puello  fcilicetccrtock  fingulari(iW<«(/>.i8, 
i2.)advocato  &  ob  oculos  propofito.  Quodfua 
caufa  efficientearguitur,  quiafcilicetcordiscogi- 
tationes  cognofcens  probe  fuperbiiillorumcon- 
fciuseffet,  qui  hoc  modo  pudendum  in  modum 
retiahenda  erat. 

Makc.9,56.  Natratur  effeftum  Chrifti,  nen.pe 
quodulnisfuis  chare  pucllum  complexus  eft  ,  ut 
indicatct  quam  grata  illi  effet  vcl  fuperbii  vacuitas. 
Matth.18,3.  Refellit  illorum  ambitionem  ab 
adverfis,  fcilicet  abjeftione  animi;  quam  pari  illu- 
ftrat ,  nempe  tali  qus  in  puello  illo  ctat :  ad  quam 


hortatur  ab  adjunfta  poena,  non  fore  illos  in  rcgno 
ccelorum  honoratiflimos  nifi  eam  ampleftanrur; 
quod  ctiam  cxaggerat  a  comparatione  minoris. 
non  ingreffurosquidem  regnumcoelorum  nedum 
maximos  fore.  Quiomniaa  teftimoniocontirmat 
vehemcntis  affeverationis. 

Vcrf.\.  Hoc  fuo  adverfo  confirmat ,  quia  qui  fc 
abjecerit  ut  puerulus,  is  erit  maximus. 

Lvc.9,48.  Iilos  porro  inhacanimi  abjeftione 
coniirmar ,  ab  adjunftis  pnmiis ,  quod  qui  talem 
excipit  feexcipit;  quodetiamcomparationema- 
joris ,  quod  non  fc  tantum  fcd  Patrem  fuum  accipit 
&  amplcftitur:  denique,  maximumfore  qui  animi 
humilitateminimuseft. 

Matth.i8,6.  Prirereaeosconfirmstabadjun- 
fta  poena,  eorum  qui  hosfpirita  manfuetos  rejece- 
rint  aut  offendetint ;  qui  poena  comparationc  mi- 
noris  exaggeratur,  fatius  nempeeffe,  &c. 

Verf.T.  Pritereaabadjunfta  execratione.corum 
qui  occafionem  impingendi  ptibeban:;  quam  exe- 
crationem  amplificat  a  divcrfo  ,  tamctfi. neceffe fit 
fcandalaeffe. 

METAPHRASIS. 

CApernai  adhuc  &  in  privatts  idibusfitb-  M  a  «  c . », 
fiftens ,  ccepit  difapuios  tnterrogare ,  quid  !  3 ' 
ejfet  de  quo  in  itinere  difcept arunt .  Dijcipuli       54- 
pudore  reitam  trtrpis  prohibiti  contictterunt: 
apud  fe  ctenim  ttltra  citraque  difceptarunt, 
quis  (Luc.9,v.4<>.  ex  illis)  m  regno  Chrisit 
(quod  illi  terrenum  animo  fno  ajfinxerant) 
maximus  fnturus  foret.  Sed  Chriftus  hujus  rei       3  s  • 
accuratam  cognitionem  fttfcepttirus,  tanqttam 
fe  ad  ejus  examen  compmens ,  conjid.et ,  & 
duodecim  longius  a  fe  remotos ,  ad  fe  vocat. 
Gjuod    cum  difcipuli   animadvertijjent ,  »«(  M*n«, 
fuam  fe  turpitudinem  Chrislum  celare  pojje  '8,1. 
cognofcerent ,  qutftionem  qttam  agitarant  Ji-- 
uk£}  i» medittm attulerunt.  Ad quos  Jefns:  fi  Ma"c-?' 


E  c  e  e  z 


qttts 


<j$0  II      A      R      M  O      N      I      A 

qitts  pritmts  &  fummus  in  regno  coelorum  effe  do,  fed  difceptatione  pertradtando.  Chriftus 

cupit :  ttim primum animi dtmtlftone  ,  detnde  autem  tametli  difputationi  non  intcreiTet, 

opere  i_j>  mintsierti  promptiiudtn;  (j  alacrita-  tamen  cum  vel  cogitationes  ipfas  perceptas 


L^c.9,47.  le  maxime  fidulum  effe  oportet.  GJuamobrem 
(confcius  tntimarum  cogttationum  ammi  ela 
tione  pentttts  tmbutarum)  ut  hanc  antmt  dt 
miffionem  familiarius  ty  efftcacttu  illorum  , 


haberet,  nedum  afriones ,  na&us  oportuni- 
tatem  Marc.  5,53.  cum  in  domo  elTet,  quid 
eilet  quod  inter  feagitarent  rogitabar.  llli 
pudore  illius  rcidicendac  afFeiti  obmutue- 


36. 

M"tH. 


tum  adinteUigentiam  tnformandam ,  tum  a.i  runt.Chriftus  vero  conlidens.S;  fe  ad  omnem 
affeiitts  commovendos  proponeret  ,  illim  fa-  hanc  caufam  cognofcendam  &  judicandam 
milm  ubi  divertebat  puerulum  ad  feaccerfit.  componens  ,  illos  ad  fe  propius  advocavit. 
M  i«c.  9,  iUum  accepit,  ulnis  compleclttur  ,  &  in  medw  Qui  cum  viderent  fe  a  Chnlto  premi  ,  &  fi- 
eorumomnibuifpeBzndumftaiuit.  TumiUos  ,  mul  recordarentur  illum  mhil  celan  poflc  , 
porro  fic  affatm  esl  ;  faniie  vobis  ccnfirmo,  rem  ut  gefta  eft  narrant ;  &  de  fummis  pra:- 
tantum  abeffe  ut  in  regno  ccelorum  maximi  t  fecturis  m  regno  ccelorum  quarftionem  mo- 
futuri  fitis,  ut  nuUtts  veladittts  eo pateat ,  ntft  tam  ciTe  conrirmant.  Chriftus  vero  iimul  BC 
ab  tfia  animi  elattone  Cortvtrfi  &  poemtudine  •  argumentis  &  -iaz-mm^  fubjecto  puerulc, 
ducli ,  fiudio  o  affeciu  1U1  ammi  dimiffione fi-  j  quem  in  illa domo  arripiens in  medio ftatuit, 
tts,  qua  hic puerulus ,  qtti per  matem  efferrt  o  Difcipulorum  &eorum  fuperbiam  retundit, 
fuperbtre  nefcit.   Quijquis vero fe dimiferit,  «?    &  ad  feclandam  humilitatem  hortatur. 


Matth. 
18,6. 


h/c  quem  cernittspuer.il  tn  regno  coehrum  ma 

I.TC.9,4.8.  ximas  fiiturus  esi.  &uifqtits  etiamvelunum 

ex  hts  exceperit,  q:ii puelium  hunc  animtabje- 

ciione  imttatur  ,  hoc  nomine  quod  ego  tUum 

amplexandttm    ny    exctpiendum   commendo: 

perinde  is  mihi gratum  fecerit ,  ac  ft  mc  ipfum 

exceptffet.   &ui  autem  me  excipit ,  is  non  me 

tantttm ,  fed  Patrem  qui  me  mtfit  exapit  atq. 

amplcditur.   Gmamobrem  qtiihoc  fenfummi- 

?nus  inter  vos  exifiit ,  ts  magnus  (°r  honoratits 

f.iturus  esi.  Keque  vero  quemquam  deterrea:, 

ac  fi  hac  animi  dimiffioneimbutm ,  omnium 

injurU  &  conculcationi  expofitus  foret  ?  qtii- 

cunqiie etenim  ttnum  ex  hts,  qtii  tn  me cred.n- 

tes  puerulos  animi  abjeliione  exprtmunt,  obje- 

80  offenfaculo  impin^ere  fecerit  aut  a  reJio 

tramite  depulerit ,  fttitts  illi  foret  gravem 

molam ,  qttalem  afinus  in  molendino  ctrcuma- 

git,  colio  fuspenftm  habere,  tf  profundo  marts 

"!•       demergi.  Sntamobrem  0  ter  quaterve  infeli- 

ces  in  mundo  homines ,  offenfionum  &fcanda- 

lornm  nomine  '.    Negari  quidem  non  potesl 

quin  neceffefil  ut  obvenimt fcandala  ,  ut  ptts 

probatus  defeciores  psreant :  fedifi.t  neceffttas 

non  impedit  qtio  mtnits  cum  fcandala  pr&ben- 

tes ,  tum  in  lUa  impingentes  maledtcli  fint, 

quandoqtiidem  hs.c  neceffitas  iUts  in  maleficio 

patrando  voluntatsm  non  aufert^. 

P  R  A  X  1  S. 

Hiflsn*     T~\Ifcipulorum  duodecim  anitrrds  illapfa 

de dificpiA.  -L/eft  cogitatio,  quis  ex  eismajor&ho- 

timi  dijci-  noratior  foret;qur  quidem  illas  vires  in  ani- 

pdmmtr  mis illorum  collegcrat,ut  illam  ignominiam 

1 1  re-  ^ ■        lermone  proderent :  nec  illam  leviter 
preneijione  r  _ 

fnmmi;    attingeudo ,  U  vduti  ucco  pede  prxtexcun- 


Quem  fermonem  cum  ut  videtur  non  tam  tttmtoa:- 
cupide  ut  decuit  ampleclercntur  ,  eum  Io-  ""  <"' 
hannesimportuneabrupit ,  dumfecumfuis    '"''  ** 

,  '  .  '.    .  qnerttx. 

qucndamdimonium  ejicientem  m  nomine  ' 
Chnfti ,  ne  illud  deincepsfaceret,  prohibuit; 
quod  fe  illis  non  aggregaret ,  nec  Chriftum 
fcqueretur.  Difcipulis  autem  Chriftus  ita 
refponder,  utillos  temere  fuillc  coarguat  , 
probare  enim  fe  ,  (i  quis  quid  faciat  ejus  no- 
mine  ,  tametii  non  omnino  illadum  fiducia 
prarditus  fic  ,  ut  apette  &:  palam  fe  profiteti 
aufus  fit  Chrifti  difcipulum  Sc  feclatorem 
elTe.  Qui  enim  ufque  eo  ftat  a  Chrifti  par- 
tibus  ut  ejus  caufa  poculum  gelidz  aquaj 
porrigat ,  eum  non  fua  mercede  pnvatum 
iri  confirmat. 

Cujusfummaeft,  ut  nobis  cum  infitam 
animorum  elationem ,  qua&  nos  ipfos  effc- 
rimus ,  &  proxiraos  contcmptui  habemus , 
tum  quid  a  nobis  Chriftus  ad  huic  malo  me- 
deudum  requirit  ob  oculos  ponat. 

Cujus  partes  funt.de  difcepta-f  Seipfis. 
tione  primatus,  cum  v  Aliis. 

laprioref  Lis. 
notatur    \  Litis  dircmptio. 

In  lite  caufa  notatur ;  fcilicetquod  cogi-  Maic.ji, 
tatio  animos  eorum  fubiir,quis  major  futu-  35. 
rus  effet,  quum  Chriftus  regno  fuo  inaugu-  **** ''" 
randus  elTer.  Somniabantenim  regnum  ter-  "*  *  "'/"•»- 
,       rr   ■  o     l  1  n.  -u       mstuinttr 

rcnum  &  ofhciorum  &  honorum  diftnbu-  A,rcipM\iS 

tionem  ,  ut  olim  in  Davidis  &  Salomonis  _,,,,,! 
regnisfaftumeft  ,  ubi  finguli  prout  donis 
pollebant ,  &  fua  ofKcia  rcgibus  probarant , 
altiore  locopofitifunt.  Hic  cogitatio(& 
hujufcemodi)  nobis  penitus  infita  eft,cV  ad- 
nafcitiir,  ut  non  mirmr.  fit,  fi  fubiilTe  eorum 

animos 


t-u/t  inltli 
r.tLili.r 
t]M»d  m  *b> 
jtcf*  fir- 
tit,  O  "»■ 
JportHnjj 


E     V      A      N      C 

animos  dicat  Chriftus :  unde  etiam  Chriftus 
Matth.l*,-  non  ingredi  dicit  cogitationcs 
pravas ,  fcd  egredt  ex  animo  tanquam  ex 
propri.i  fcde,  &  nativo  cjus  folo  ;  ncc  tamen 
proinde  verum  non  eft  ,  quod  dicitur  in- 
grejfa  fcilicct  cogitatio :  nam  hoc  refertur  ad 
objettam  occalionem  &  tcntationcm ,  qux 
occaiionem  dedit  cogirationem  hanc  prius 
in  animo  dormicnrcm&  fopiram  excitandi. 
Scmen  cnim  harum  cogitationum  in  nobis' 
eft  ,  fcd  quafi  in  corde  ,  tanquam  fub  glebis 
mortuum  &  putridum  ,  doncc  oblata  occa- 
iio.ic  vegetetur  ;  vcl  tanquam  fur  in  nobis 
iatct ,  quo.id  prxrercu.ite  quapiamoccafio- 
ne  veluti  viacore  pronpic  fc  cx  antro  fuo. 
Scmcl  acccnfa  &  arrepra  a  difcipulis  ,  ftatim 
adolcvit ,  &  vircs  accepit  ,  uc  jam  amplius 
domi  &  clam  contineri  nequit;  &  femine 
concepto,  itaillo  conreptugravidamur,  ut 
tandcm  vel  ftatim  parere  lit  neceffe.  Deni- 
que  fcmine  fub  terra  gcrminante  ,  non  ita 
multo  polt  herbam  protrudit,  &c.  Quam- 
obrem  precandum  ,  ut  quoadfiat ,  tentatio-  | 
ncm  fortiter  repellamus.Quod  li  cogitario-  < 
nem  admiferimus ,  danda  opera  eft  uc  ilico 
furFocetur,  demergatur ,  fcu  tanquam  ad  la- 
piderri  allidatur.  Gstl .%.  Spintuambulate  , 
&  concupifcentias  carnis  ne  perficite. 

Hxc  lllorumambitio  tanto  minus  feren-  \ 
da  eft  ,  quo  humillimo  loco  nati  eirent ,  ut  ( 
mirum  videri  potuic  quo  modo  hoc  lllos 
fubeat.tanquam  fifpina Libani  ambiret  uxo-  j 
rcm  Cedrum    1.  Chron.  cap.  15.    Quod  fi 
tempus  noremus  quohxc  difceptatio  orta 
inter  illos  eft,  intelligemus  adhuc  quam  vi- 
rulcntaeft  hxcpravitas  noftra.Apparetenim 
tum  motam  efle  hanc  controvcrliam  cum  [ 
Chriftus  apud  illos  de  cruce  ferenda  prxce- 
piffct,  fuamque  mortem  prxdixiffet.    Idem 
vidcmus  fattitatum  fuiffe   Luc.  ii.   illa  ipfa 
no£te  qua  ad  mortem  comprehendendus  ef-  i 
fec  Chriftus.    In  quo  vitiatx  noftrx  naturx 
pervicaciam  cernimus ,  qux  eo  magis  fuam  i 
fecdiratem  defpumat ,  quo  falutanbus  do-  ' 
cVinx  &  admonitionis  repagulis  cohibctur. 
Vide  Rom.  7,7,8.    Tameftenim  deploratus 
hic  morbus,ut  ficut  illius  mulieris  fanguinis 
prorluvio  laborantis  morbus  medicinis  de- 
terior  &  exulceratior  faftus;  fic  hie  ,  &c.  ut 
calx  cui  quo  magis  aquam  infundit  quis ,  eo  j 
magis  accenditur ;   tanquam  torrensrapi- j 
dus,  qui  ranro  impetuofior  eft.quo  obftacula 
qux  curfum  &  fluxum  ejus  recardanr ,  illi 
obiecta  &  appolita  funt.    Denique  malum  ! 
wdomjtum ;  &  quod  culij  aiia  rc  quam  a 


E      l     t      c      A.  ffl 

.  Dfi  fpintu  cocTCcri  &  eruciari  pofllr.  Nam 
1  ut  in  hoftibus  fit  ,  ut  quoduniparrirroba- 
1  tur  id  alrcri  difpliccc&c.fic&c. 

Ctimhac  autcm  pcrvicacia  &  praviraris  prtfinim 
noftrx  obltinarione  ,  norandum  cft  quanta  "'"  " 
infania  aut  dclirium  coniunCtum  cft,  ut  qux 
,  nosde  his  rebus  mter  nos  commirtit  qux  rjlt 
nufquam  funt.    Nam  honores  illi  quos  libi 
&  animis  fuis  confinxerunt,nulli  omninofu-   " 
\  turi  erant.  Sic  fit  firpe  ut  umbram  feclan- 
'  tcs  felicitatis  qux  comprehcndi  ncquit,  rem 
:  ipfam  nobis  in  os  oblatam  amittamus.  Hoc 
fit  ab  his  qui  religioni  fe  adjungunt,  tantum 
ut  terrena  confeclentur  ,  ac  li  Euangelium 
j  ideo  propolitum  lit. 

Hactenus  de  lite  ,  fequitur  litis  diremrio:  Cnrhpri. 
ubi  conlideratur ,  locus  ad  eam  rem  dcle-  ~r-',''f''m° 
elus,  qux  privata  domus  crar.quo  hanc  cau- 

\  r  r  ^i     -n  ,       TCmptA  t 

lam  rckrvarat  Chnftus  ,  cum  urrcm  ple- 

nius  rradcaret ,  tum  ut  eos  pueruli  exemplo 

familiarius  erudircr.  Quicquid  fit  illud,  cer- 

tc  noneftquod  Por.ttficu  ex  hoc  locoaftruc- 

re  vcllent  ,  fcil.  clcricorum  (quos  vocant) 

peccata  omai  ratione  tegenda  &  opcrien- 

da  eflc  ,  nc  palam  evulgara  &  rradudca  au- 

thoriratem  illis     abrogenr.  Chriftus  enim 

ideo  caufc  hujus  traclationem  intcr  difcipu- 

los  inclufam  tenet,  quod  non  nili  ad  eos  hxc 

orfenfa  pervafiffet.  Alioqui  palam  cos  fpeflan- 

te  populo  redarguiflet ,  fi  coram  populo  de- 

liquiflent:    vide  I  Tim.j.  &  Gal.i.  Adeos 

enim  ad  quos  fama  fceleris  aut  peccati  ad- 

miffi  pervenit,pertinerc  etiam  &  pcrtincjere 

debet  ultio  &  pcena  peccati  nomine  impolita. 

Hxc  caufx  diremtio  f  Cognitione  \    • 

T  r  r  e-ius. 

conlideratur  m  v.  Decilione      J 

Quod  autem  interrogati  de  lite  inter  eos  Verf  34, 

mota  prx  pudore  nihil  refpondent,  quam  li-  Exdifii/n- 

mus  a  falute  confequenda    penitus  averfi,  '■,""nPr* 

docet  ;  utqui  malum  noftrum  celamus ,  &  tM„ „,„,■_ 

morbum  feu  vulnus   non  prodimus ,  unde  t„te  mfira 

medicinam  confequamur.  Eft  igitur  pudor  ^fi-w/i.'-"; 

qui  nobis  &  faluri  noftrx  inimicus  cft  ,  cum 

fcilicet  nos  pudet  noftram  turpitudinem  ad 

hominum  notitiam  pervenire  ,  &  non  pudet 

tamen  nos  illam  admififle  ,  8e  ea  infeclos  aut 

imbutos  effe:cum  vera  refipifcentia  &  pecca- 

ti  fenfus  poftulat,ut  vel  foli  &  rcmoti  ab  alio- 

rum  omniu  confcientia,pudore  tamen  fuffun- 

damur;quod  certefaccremus,  fi  vere  peccari 

noftri  &  fcrio  fenfu  &.  odio  tangtremur.Sicuc 

enim  Adamus  ex  fuperioris   pulchritudinis 

fux  experientia  ,  cum  prxfenti  quam  con- 

traxerat  turpitudine  comparata ,  pudore  fuf- 

fufus  eft,  ne  cum  ipfe  folus  cflct,&c.fic,&c. 

Ecce  3  Quid 


-&h  H      A      R      M 

cur  ai  Quid  autem  Caufa  eft  quod  ilico  ia  his  ad 

Cl<rijhin-  Chrilti  unicam  interrogatiunculain  erubef- 

ttrrntttm  cuut  ,  qUi  inter  fetamconfidenter  Sc  perfri- 

cnbtfeau?  fta  fron:e  djfceptarunt)&:  qllod  ilHus  vel  fo- 

lara   coram  Chrifto   confdTionem   detre- 

£tant ,  cujus  cumfc  invicem  defenlionein 

non  reformidabant  i  fcilicet,quod  cum  ho- 

minibus  agentes  libi   Deum  judicem  non 

proponunt ,  fed  hominum  ,  quorum  eft  de- 

pravatum  judicium  Sc  eorum  iimile.  Sicut 

enim  juveniliter  exultantes ,  Scad  omnem 

vita:  liccntiam  projedti,  cum  coram  fenato- 

ribus  &  plenis  dignitate  viris  conliftunt,pe- 

tulantiam  fuam  cohibent  quam  licenterpro- 

fundunt  cumfui  iimiles  nacti  funt;  lic  ii  Dei 

judicium  femper  ob  oculos  proponeremus, 

magnum  adjumentum  ad  frxnandas  noftras 

cupidicatesadepti  eflernus.  Ioh.$i.  SiGen. 

1 7 .  Ambulct  coram  mt,  eflo  integer. 

Verf.  55.         Poft,  Chriftofe  ad  caufa:  cognitionem 

<7«j  iajl.t>:tt  componente  Si  difcipulos  ad  fe  advocante, 

Aifieptjtio-  cum  inteiligerent  fe  urgeri  tanquam  pro- 

vem  non     ^^  majeitatl  chrifti  admoti,fatentur  quod 

celaie         res  eu"  Chrifti  enim  prasfentix  fenfu  tacti, 

diutius  celare  non  funt  auli.  Quod  ii  nos 

cogitaremus,  nunquam  certe  auderemus  de 

ventate  rogati,  quod  res  eft  inficiari ;  maxi- 

me  in  judiciis  feu  civilibus,feu  eccleliafticis, 

tametli  illud  jaftura  Sc  fama:  &  facultatum 

fieret.  Deus  enim  inter  judices  fedet  ipfe 

fummus  judex.  Inforoautem  Ecdeiiaftico 

dicitur  Chriftum  adefle ,  ubi  duo  aut  tres 

congregantur.  Quam  autem  horrendum  ju- 

dicium  lllos  manet,qui  coram  Ecclelia:  prae- 

fcclis  peccata  a  fe  commifla  inficias  eunt, 

cernitur  ex  ABor.  ^.  Quo  uno  judicio  femel 

executioni  mandato.documentum  in  omnem 

pofteritatem  Deus  ftatuit ,  quam  indigne  fe- 

rat  hominum  in  Eccleiia:  confeflu  menda- 

cia  :  ubi  &  Petrus  caufam  tam  impudentis 

mendacii  aflignat ,  quod  cum  hominibus  fe 

commercium  habere  reputabant. 

atijcxChri-      Sequitur  Iitis  decilio  :  qua;  huc  refertur 

(h  pl.we    ut  doceat  nullum  libi  inter  Apoftolos  princi- 

rejicitW}   patum  probari.    Quod  li  unquamcaufafuit 

dc  primatuPetri  pra:  reliquisdicendi ,  ha:c 

certefuit.  Hic  enim  quxftio  ejus  rei  mota 

eft  ,  quxfemel  atque  iterumrefricata  Sc  re- 

novata  eft.  Quum  ergo  hoc  loco  non  modo 

nullam  pro  Petrofententiam  dixit ,  fed  pri- 

matum  etiam  convullit ,  impudentes  Sc  iine 

fronteiint,  Scc. 

Sed  quo  modo  principatus  nervos  elidit 
cumtiTn.i  i  ,r  r 

ttmhtentit   videamus.  Et  primum  quidem  ab  adjundta 
ra  Ealtjia  pcena  arabientis ,  cum  dicic  eurn  qui  priraas 


o     n     i     A 

pattcs  in  Eccleiia  expetit ,  omnibus  poftpo-  cjlplmte 
litum  iri,id  eft,cum  Dei  judicio  tum  judicio  &*pci  > 
omnium  rec~te  fentientium  8c  incorrupte  ju- 
dicantium  ,  contemptiflimumin.  Tametft 
enim  pra.-fec~t.uras  in  Eccleiia  obtineant ,  Sc 
fe  fuis  fociis  vel  anteponunt  vel  anteponi 
patiuntur,  tamen  reipfa  viles  Sc  abjecti  funt. 
Sicut  enim  membrum  in  corpore  quod  fe 
altius  attollit ,  aut  latius  fe  diffundit  quam 
locus  ejus  poftulat ,  Sc  reliqui  corporis  con- 
venientia.deformem  afpectum  habet;iic,&c. 
Hujus  reiexemplum  habetur  in  Pharifajis, 
qui  Scc.  Sc  Ioh.  episi.  3.  ubi  obpnvatum  ftu- 
dium  ,  Diotrephes  omui  poftentati  infamis 
S:  turpis  redditur. 

Hanc  rem  confirmat  horum  temporum  cmtr*  P<t~ 
expenentia  ,  in  quibus  piorum  judicio  nihil  P*fJJt"m- 
tam  dcteftandum  eft  quam  Pap&  pnncipa- 
tus,  Sc  ut  quifque  honoreillum  quam  proxi- 
me  accedit  ,  lta  omnium  contemtui  Sc  irri- 
iioniexponitur. 

Per  extrernum  vero  Sc  miniflrum  om- 
nium,  intelligit  lllum  nullum  fore  in  regno 
ccelorum,  ut  conftat  ex  Apoc.Sc  Aft.  cap. 
3.  vide  etiimproverb.  11,19. 

Aliaratioduc~taacaufahujusprimatus,fci-  l!l*cex  f"~ 
licet  fuperbia;  cui  animi  humilitatem  oppo-  Perb"""t*> 
nens.illam  illuftrat  exemplo,  Sc  quidem  Deo 
ante  oculos  reprsientato  ;  ubi  primum  ob- 
fervandum  eft  ,  caufam  hujus  contentionis 
aflignari  fuperbiam  :  vide  Prov.  14,  20. 

Mirifice  autem  contundit  fuperbiam  il-  \e1C16. 

lorum,  cum  puellum  illis  pra:ceptorem  at-  &c- 

tribuit  a  quodifcant:vide  P/iZ.ijl.Proponit  cum"'P-v 
n  .  ...       J        .      .        \  puerorum 

autem  puerorum  humilitatem  imitandam  ,  (tjfe  debtnn* 

ut  qui  per  itatem  nondum  fciunc  quid  iit 

dextra  aut  iinift ra  incedere.  Docemur  etiam 

in  pietate  proficiendum  eorum  exemplo ,  in 

quibus  minima  virtutis  iignificatio  apparet, 

nedum  illorum  qui  vere  exprimunt  qui  fub- 

miflo  Sc  fubafto  fpiritu  funt ;  ut  Mofcs,  Scc. 

Eorum  etiam  fuperbiahic  retunditur,qui  *  1'"'"" 
,         \  •      -     -L        1  r-  •   c       eti.imli- 

nolunt  a  jumonbus  doceri.  Si  enim  mtan-  ^        j  m 

tium  pueriii  converfatione   proficiendum  ctr, 

eft;  nedum  adolefcentium  facris  Sc  fmdtis 

admonitioDibus.Et  li  puerorum  aftionibus, 

qux  inftiuftu  natura:  faciunt,  ncdum  illis 

quas  duce  Spiritu  Sancto  faciunt. 

Ne  vero  contemptus  puelli  ftatus,  cainecexn- 

pios  aflimikt ,  nos  abfterreret  ab  hac  animi ""»  ""- 

abjectione  ,  dum  fic  nos  omnibus  omnium  ,eml"°  P*~ 

:     ..  r         c  .   ■  tHciblter- 

n/urus  expolitos  rore  animo  percipimus,      • 

fubjungit  non  minus  periculum  oppreflo- 

nbus  noftns  incumbere  ,  quam  ii  m  Chri- 

ftu.ru  ipfum  cujus  raembra  funt  infurgerent, 

adeoque 


E     V     A      N      G      I      L      I      C      A.  <j9l 

adeoque  in  Deutn  ipfum  :  fic  P>/.  131.  con-  I  habeat  Ifrael  in  Iehova.  vidc  plura  in  hunc 
foUtionem  hanc   fubjicic  ,  expeclationem  |  locum  adLuc.\%,i,($c. 

Mmc.  cap.  9,  a  verf.  ->,%,adfinem  Cap. 

i  8  Rejpondit  autem  et  lohannes,  dtccns;  Puceptor,  vidimus  qtiendam per  nomen 
tuum  ejtacntem  dxmonia,  qui  11011  fcquitur  nos :  &  prohtbuimus  eum ,  quiationfe- 
qttitur  nos. 

S9  IESVS  atttemait;  Ne  illum  probibete :  ntiUits enim  csl  qui  edat  virtutem 
per  nomen  meunt ,  &  pofiit  cito  m.tle  loqut  dc  me. 

40  Nam  qtti  non  esl  contra  nos,  pro  nobts  esl. 

4.1  Quifquis  entm  potum  dederit  vobtspoculum  aqus.  in  uomir.e  nieo,  id  c{i,quod 
fttis  Cbrifti,  amen  dico  vobis,  nequaquam  perdtderit  mercedemfuam. 

42  Et  quifjitis  offendiculofuerit  uni  cx parvis  ijlis  qtti  credunt  in  me,  bonttm  cf- 
fcteipotiusficircumponereturf.txummol.tre  ctrca  colinmejus,  &  projiceretur  tn 

nure. 

43  Quodftmanustuafacituttuoffendas,abfcindeeam:  bonttm  ejl  tibi  advt- 
tam  ingredt  mancum  potius ,  qttam  duas  manus  babentem  abtre  m  gcbennam ,  id 
eft,J«  ignem  illttm  inextinclttm. 

44  Vbt  vermis  eorum  11011  interit,  &  ignis  non  exttngttitur. 

45  Etft  pes  iuusfacit  ut  tu  ojfendas,  abfcinde  eum  :  bonum  eft  libi  ingredi  in  vi- 
tam  daudum,potms  quam  duos  pedes  babentem  projici  iiigcbeiinamM  eft,i«  ignem 
in  extinclum. 

46  Vbi  vcrmis  eorttm  non  intcrit ,  &  ignis  non  extinguitur . 

47  Etfi  oculus  tuusfacit  ut  tu  offendas ,  erite  eum :  bonum  efl  tibi  introire  in  re- 
gnum  Dei  lufcum ,  potius  quam  duos  oculos  babentem  projici  tngebennam  ignis : 

48  Vbi  vermis  eorum  11011  tnterit ,  &  ignis  non extinguitttr. 

49  Nam  omnis  homo  ignefaltetur  :  &  omnis  oblattofalefaitetur. 

jo  Bontts  eftfal  :fi  verofal  inftilfttsfuerit ,  quon.m  ipfum  condietis  ?  habete  in 
vobis  ipftsftlem  ,  &pacem  babete  alii  cum  aliis. 


A  n  A  L  r  si  s. 

A  Djun&um  adhortationis  ad  animi  fubinillio- 
•'^nem  cft,  quod  Iohannes  intempeftive  hunc  fer- 
monem  abrumpit :  proponit  autem  aliud  effeftum 
ambitionis  Apoftoloram ,  quod  prohibuiflent 
quendam  in  Chrifti  nomine  ejiciemem  damonia, 
ne  hoc  facere  pergerer.  Qui  prohibitio  fua  caufa 
declaratur,  quod  Chriftum(,licut  illi)nonfintfe- 
quuti. 

Vtrfw.  Hujus  dicri  effeftuineft,  Chrifti  ref- 
ponliim,  non  furfle  prohibendum;  cujus  ratio  afli- 
gnaiur  ab  adfun&a  commendatione,  qua  Chriftum 
profequebatur,  qui  ejus  nomine  miracula  edit. 

Vtrf.^a.  Aliud  argumentum  ab  adjuncra  opera, 
quamChriftoprarbet;  quod  fui  adverfa  negatione 
illuftratur,  quia  non  eft  adverfus  Chrifium 


cnmquigelidi  aqua:pocu!um  pribet  Chriftino- 
mine   mercedemnon  perder,  nedum  qui  dxmo- 
niumejicit. 
Vtrf.+z.  Revertitur  ad  fcrmonem  abruptuma 


porna,  quam  comparationeminoris  amplificat. 

Vtrf+i,&tc.  Caufas  offenfionum  &  fcandalo- 
rum  indicat,  vitiofos  animiaffectus ,  quos  cum 
membris  corporis  velmaximeneceflariiscompa- 
rat,  illaqueipfeabfcindendadocer  a  comparatione 
minoris ,  minus  enim  malum  eft  mancum  in  coe- 
lum  migrare,  quam  partibus&  membris  omnibus 
espletum  in  inferno  cteprimi ;  qtii  paena  fimilitu- 
dine  ignis  inextinguibilis ,  &  vermis  nunquam 
morituri  exaggeratur. 

Verfw.  Hanccarnismortificationem.adquam 
adhortarus  eft  ,  illuftrat  duabus  comparationibus 
fimilium.  Sicut  enim  facrifictura,  igne  coclitus  di- 
miflb  confumptum,  Deoplacebat  :  lic  nos  igne 
quodam  Spiritus  purgandi  fumus,  ut  ignem  gehcn- 
nidcclinemus.  Et  ut  munusdapalenonplacebat, 
nilifalcconditum  jficnosnonfumusacccpti  Deo, 


Verf.a,\.  Illud  a  comparationemuiorisprobat,    nec  a  vermium  corrofione  immunes  ,  nifi  fale  Spi- 


ritus  Sanfti  tedundantcs  affccluum  humores  dcfc- 
ccntur. 

Verf$o.  Ad  hanc  falis  cpnditutam  Apoftolos 
hottatur,  abad junfto  Apoftolatu quo dcfunfturi  c- 


Ioanne,  &  confirmatfuos  advcrfus carnis fugge-  jrant;  erant  enim  hi  qui  alios  falecondiredebe- 
ftioncm,  dc  ooaculcanclis  his  qui  f«  fubmitmnt ;  8»  '  bant :  ptxtetea  docct  effcaum  hujus  conditura-,- 

quod 


58. 


35- 


40. 

4i. 


41. 


43- 


44- 
45>4^ 

47.48. 
49- 


594  Ha&m     onia 

«podfalemhuncintrafocontinendopacemcolent    maU  confcientut  vtrmtm  perimert  cnpit ,  hic 
invicem:  eo  declarans  cauftm  huius  de  primatu  ,  („,,„  ^,-  mKMn  fiwi  ^j  /y 
dilputauonisortamexdefeftuhuiuslahs.  /■_/■/,        Vi-  ■„      ;  ,,  ,     J      "•'}">""• 

\JeatU11mJp1r1tualem  ,  adhtbeat ,  qtioranctdis 

METAPHRASIS.  j  carnis  ftu  humonbus  deficcatts  ,  arrodensille 

INttrim  dum  Chriftus  ad  animi  fiubmtffio-  ,  fermu  pehmatur.  6}uod  cum  omntbus  com- 
nem  hortatits  fit,  loannes  horumfermonum  j  rnrttendum  es~l ,  tum  vobts  citm  primis  in  hoc 
fiatur  orationts  filum  abrupit,  dtcens;  Magifter  '  fa'-c "<>»  tantum  (ut  alv.)  condiendt  eftis ,  fed 
vidimus  quendam  tuo  nomine  &  authoritate  ipfnm  illud preclarumfial  eftis  ,  quoaliiomnes 
d/emonia  ejicientem  :  cui  quod  fe  nobis  affi-  \  faliendifunt :  fi entm  vos  quifaltem  eftistn- 


50. 


dir.im  comitem  adjungat ,  ediximtu  ne.hocfa- 
cere  pergcret.  Quod  ideo  proponimus ,  itt  quid 
animi  hac  in  re  habes ,  cognofcamus  ,  (j  an 
perfi/ienti  tuo  nomine  ne  hoc  pergat  facere  in- 
terdicemus.  Ad  quem  lefits  ;  nolit e  illum  ant 
hominem  qtiempiam  prohibere:  nemo  enim  eit 
meo  nomine  mtracula  ,  pr&fertim  pctenttz  l£ 
majeflatts plena  edens  ,  qiii  deme  (cujtu  vir- 
tutem  expertus  esi ,  tf  cujtts  beneficio  multo- 
rum  homimim  gratiam  collegit)  fadle  bque- 
turmale.  Huc  accedit ,  quod  a  nobis  ftare  ju- 
dicandm  esi ,  quifie  ncbts  non  opponit.  Omni- 
no  enim  fanBe  vobis  affirmo,  eum  pr&mio  affi- 
ciendum  ejfe ,  qui  vel  gclida  aqtu  poculum 
conttilerit ,  fiquidem  iilud  meiftudb  &  amore 
ficerit :  nedum  qtti  dxmenium  ejeccrit.  Et  ut 
eofe  refierat  oratio,  unde  hocfermone  depitlftts 
fiim  :  qittfqttis  ficandalum  £J>  ojfenfionem  ob- 
jecerit  tmi  ex  his  qui  fubmt/Jo  Qp  jttbacio  fpiri- 
tufitnt ,  tolerabilitts  ei  foret ,  fi  qiiis  ejtu  coUo 
molan;  afinariam  circumponeret ,  qiti  iUum 
in  medium  mare  projeBum  demergeret^ . 
fShtamobrem  itfque  eo  cohibendus  ventofits  a  - 
nimi  afflclus  esl ,  ttt  tametfi  tibi  non  mintts 
qttam  manits  dextra  charusfit  :  tamenpotttts 
quam  fcandalum  alteri  prdbendum  impellat , 
illitm  vehemcnti  &  continua  obluciatione  ab- 
fiand.is.  Satius  enim  esi  te  mancum  in  vitam 
ingrcdi ,  qitam  dttas  mantts  habentem  in  Ge- 
hennam  prscipitari ,  tanquam  in  ferventem 
ignem ,  nuUo  tinquam  &vo  exsiinguendum  . 
Vbi maU conficientt£vermis  perpetuo  arrodens 
non  morititr  ,  nec  urens  cruciatus  remittitur. 
Et  fii  vitwfits  animi  ejfeclus  non  mintts  quam 
pes  tuus  charus  fit ,  tamenpotius  qitam  te  ad 
ficandalum  alteri  prsthendum  impeUat ,  (yc. 
fiatiut  enim  esi  te  claudum  in  vitam  intr.fe, 
quam  utrumque  pedem  habentem  ,  &c.  ut 
fiupra.  Et  f:  vitiofus  animi  affedusnon  mhms 
tibi  charus  fit  quam  oculus  tuits  dexter ;  ta-   bidine  relpondeatur,  tura  Dei  verbo  ,;d  car- 


fttlfi  deveniatts,  qui  demitm  inventi  erunt, 
qui  vos  ccelesii  fapientta  tanquam  fale  im- 
buant.  iSJuamobrem  htinc  falem  inter  vos 
mordicus  retinete .-  fic  fiet  ut  pacem  inter  vos 
coiatis.nec  deprimatu  (ttt  nuncfiacttts)  inepte 
&  tmportune  dtgUdiemini. 

F  R  A  X  I  S. 

CHriftus  ianguentes  &  inrirmos  neciplc 
abjicit,  nec  ab  aliis  abjici  patitur. 

Partesfl°^iaais  oratio  >  Hux  qusftionis 
funt      »     naturaru  babere  videtur. 
'     ^  Chrifti  refponfum. 

Ex  eo  quod  Chnftus  dixerat ,  accipi  Cci-  Verf  ;S. 
licet  fequotiesaliquisfuo  nornineaccipitur,  jia*°e™- 
Iohannes  bujus  fermonis  occaiionem  arri-  ''"", '""' 
pit.    Erat  enim  iatur  illms  iermonis  Chrifti,  tju.ifliomm 
quem  de  eorum  dejectione  habuit ,  eoque  fnfofarriti 
minimam  anfam  carpit  fermonera  lllum  , 
tanquam  ingratum  &  injucundum ,  abrum- 
pendi.Hsc  igitureft.vitiata  &  perdita  homi- 
nis  natura  ,  quaillum  diftxdet  fermonis  de 
rebus  facris;maximequa:  corruptionem  ejus 
attingunt :  videPr».~i5,3i.&  31. &c.  15,18. 
Contra  vide  Pro.  17. 

Quod  inconfulto  Chrifto  ipfum  prohi-  1>"t*pli- 
buerunt,  contrafidem  eft  quam  prxftare  de-  ",trerr*- 
bent  ii  qui  Dei  Oeconomi  &  claviseri.Lon-  jfff" 

r  r  n  »».*-  r  r^  ttjmomj 

ge  fecus  racuim  a  Mole.qui  ndelis  fuit  in  tota  tjiamttm 
domo  ejus.Qui  ii  quando  incideb.it  difficul-  difiipnli 
tas,ftatim  adoraculumconfugit:  vidc  Marc.  t™bibi«- 
9.  quietiam  omnes  Prophetas  rieriexoptat.  "'": 
cap.  11. 

Notandum  quod  primum  prohibuerunt, 
deinde  quxrunt  an  rcctefeceriut  :  perverfe; 
primo  enim  quxliviffe  oportuit,  5cc.  tales 
funt  qui  tametli  confulunt  ante  fadum  ,  ta- 
men  apud  fe  conftitutum  habent.quid  atturi 
funt.  Vide  Ierem.  41.  Sienim  pro  coium  li- 


men  jj>c.  erue  iUum.fiatius  enim  eSl  te Itifcum 
in  vitam  ingredi,  quam  duos  oculos  habentem 
iffc.  ut  Jtipra.  &iitfquis  tgitlir  infernc.lem  il- 
lum  igr.em  declinare  cupit ,  ts  Spihtn  Sancio 
tanquam  igne  ccelttits  dtmijfo.fiuos  affectus  (in- 
Jlar  holocansli)  confinmercdebet,  Et  quifiquis 


nisconcupifcentiamimplendam.abutur.tur; 
lin  minus,tamen  in  cccptis  pertinaciter  per- 
2unt. 

Deinde  mororitatis  eft&r  fuperbixquod 
omnesaliosad  fuam  normam  exigant,  & 
quidem  ita,  ut  nili  per  omnia  con/ormentut 

pro 


t      V     A      N      G 

pro  nullls  funt.  Potius  conlilium  Apoftoli 
fcqucndum.  Gal.  6,i,i.P/w/.},is,;i6.lmitan- 
dus  Clmftus ,  qui  linum  fumigans  non  cx- 
tinguit,  &c.  Matth.  n.  Hucaccedit  quod 
Chriftumfequiaflidue  noniit  (ut  illi)  juf- 
fus,  idcoquc  temereeo  nomiae  ab  illisdam- 
natur. 

InChrifti  refponfionc funt  i.quxftionis 
dccilio,i.argumcnta  quibus  fua  fcutcntiain- 
nititur.  In  deciiionefcnientiam  contradif- 
cipulos  fcrt  ;  eundemenimanimumnabuit 
quem  Paulus  ,  qui  in  eo  quod  Euangelium 
prxdicatum  elt,  live  purc  livc  ex  prxtextu , 
gavifuseft.P^/.i.  etli  hunc  fincere  affe&urn 
non  fuille  ex  hiftona  Euangelica  non  Jiquct. 

Quxftioni  quomodo  jubct  oc  prohibe- 
rent ,  cum  jamanteprohibuerant  r  rcfpon- 
dcndum  ,  vcrilimilc  efl  eum  non  acquievifle 
in  illorum  prohibitione  ,  niii  Chrifti  autori- 
tas  acccffiflet;  ideo,  &c. 

Primum  argumentum  ab  adjunifta  difri- 
cukatc  male  de  Chrifto  loqucndi ,  qui  enim 
Chrifti  poteftatem  in  Dxcnoniis  ejicicndis 
expcrtus  erat,  &c.  2.  Hoc  modo  gratiam 
apud  muhosinibat ,  dxmoniis  libcratos ,  &: 
corum  neceflarios  ,  &  inhonorehabebatur. 
Tcrtio  videbatur  Phanfxorum  invidiam  5; 
malevolentiam  nonrcformidare.Cum  ergo 
ad  defeclionem  a  veritate,  aut  Chrifti  male- 
didionem,  follicitamur,  recordemur  primo 
vim  &  potentiam  verbi  quam  in  nobis  ex- 
pern  fumus ,  fecundo  beneficiorum  qux  ex 
Euangclioaccipimus  ,  honorem,  gratiam, 
&c.  Si  mhil  boni  accepilTcmus ,  tamen,  &c. 
quam  prodigiofum  ergo  erit  li  &  beneficiis 
cumulati,  &c.  vide  Mict>.6,$.Popuie  mi quid 
feci  tibi ,  qtiod  me  dereli>iquis  &c.  refponde 
mihi:  an  iUudeft  quod  hoc  &  iUud  benefictum 
inte  ccntuli?  hoc  prxfertim  accommoda  ad 
niagiftrarus  &:  miniftros. 

Secundumargurnentumabadjuncxaillius 
ftatiobe  a  Chrifti  &  Euangelii  partibus  : 
quod  arguitur  a  negatione  advcrfi.  Quincn 
esl  contrame  ,  (jpc.  Obfecroquam  facilem 
herum  habemus,  qui  officia  manca  Sc  mutila 
&nxvis  afperfa  nonrejicit.  Sic  Kicodemi 
clandcftinum  ad  illum  aeceflum  boni  con- 
fultt ;  quem  tamen  jure  faftidire  potcrat.  Ec- 
quis  hominum  talem  fervum  admitret  quem 
pudet  palam  profitcri,  &c.  tamen  cavendum 
ne  nobis  aflenremur  autiniftis  initiis  pla- 
ceamus.  Chriftus  enim  qux  initio&quafi 
ineuntc  xtate  accipit  ,  pofl  non  accepturus 
eft.  Vide  cxemplum  Kicodemi ,  qui  poft  il- 
lum  palam  ia  confefiii  feciorum  dcfeudebac 


E      t      I 


T?f 


Ioh.  7.  &  temporc  diflicillimo  cum  fcpc- 
licndo  profefliis  eft.  Morcalcs  tamcn  fcrvos 
ablcgant,  qui  tanquam  fcopa:  rcctntcs  fuis 
negotiis  obeundis  ,  primo  quoque  tempoic 
quo  pedcm  in  familia  pofuerint ,  le  kdulos 
non  prxftitcrint. 

Hinc  ctiamconftatomncs  Chriftoadvcr- 
fos  cfTc  ,  qui  ab  illo  non  funt  ;  nulli  tn  reli- 
gione  infpectores ,  omnes  actoies :  contra 
r.cutralcs quos  vocant;  ii  omncs  funt  Cluifti 
inimici.  Bcnc  cum  hominibus  interdum  a- 
gitur  ,  fi  homincs  .1  quibus  imperrarc  non 
polliint  ut  abillis  ftcnt ,  lllisnon  obliftant; 
at  Dcus ,  &c.  lllc  veftem  ex  lana  &  lino  non, 
probat;  nec  agrum  diverfis  lcminibus  conll- 
tum.  Lev.  15,19. 

Tertium  argumentum  abadjunctoprx- 
mio,  quo  rcmunerabitur  qui  ejicit  dxmonia 
cx  populo  Defjquod  comparationc  a  minori 
confiimatur.in  verbis  proxime  fequcntibus: 
quibus  fubjungitur ,  rcrauneratum  iri  qui 
vclpoculum  gclidx  aqux  dederit,  ncdum 
&c.  modo  in  noiniue  Chrifti,  &  ejus  amore. 
Hoc  nos  adfubveniendum  indigentibus  ,  & 
bcnefaciendum  omnibus  invitet.Hinc  dilci- 
mus  nullum  eximi  ab  hac  parte  cultus  divini 
eleemof.  crog.vide  Z«c.n,i,i,}.  vide  fupra. 

De  hac  doctrina  vide  in  Matt.  5,4}.  uf- 

que  ad  48.  Hcc  loco  mentio  fit  pedis,  cujus 

ibinullamentio.  Deinde  ille  locus  Matth. 

co  fpedtat ,  ut  quifque  libi  a  peccati  labe  & 

infcctione  caveat ;  hic  vero  ut  homiccs  ab- 

fterreat ,  ne  aliis  peccandi  anfam  prxbeanr. 

In  quotanto  magis  lucrandura  ,  quodfcan- 

dalum  aliis  objicientcs  &  ipli  peccant ,  Sc 

aliis  ut  pcccent  occaiionem  prxbectcs  fei- 

pfos  fecundo  rcos  conftituunt. 

_,f  ,     fAdhortatio. 

Oblervandai   ,  .,       ... 

r  ^  Argumentaquibus  flla  ni- 

^   titur. 

Adhoitatioeft ,  cavcndum  cfle  ne  quis 

fcandalum  prxbcat  pufillis.    Equidem  pro- 

hibemur  nc  cuipiamfcandilumprxbeamus: 

fed  major  quxdam  cura  adhibenda  cit ,  ne 

Ecclciiam  offendamus ,  Gal.e.Benefacite 

omntbus.maximetu  ,(S/C.  lC0r.11.  Xerr.ir.i 

ojfendiculum  pnbentes  ■•   neque  ludtis  tfc 

Kam  li  grave  iit  crraurem  in  viam  non  re- 

vocare  ,  quantoatrociuseft  vix  inCftentcm 

ab  eadem  depcllerc  r   Item  ,  qui  tangit  iios , 

t  angit  pupiUam ,  Q>c.   utquxratio  iit  Ixfx, 

pupillx  &  reliquarum   ccrporis  partium  , 

eadem  ,  &c.    Quod  autem  ca-.cre  dicit , 

pcriculum  fubindicat ,  tum  quod  offenfio- 

ncs  nobis  facilc  excidunt ,  &  ab  aliis  non 

F  f  f  f  minus 


qualU  nt- 
me  a*i 

taiitum  iiu 

/},Ja:: 


Verf.41. 

ettam  ob 
tiut  faiiunx 
frtmiofU 
thznKi» 


Verf^i, 
&c. 

ScantlaU 

tnhtniis 

ncuttijumrn 
fixltnda, 


J9<? 


H 


tim  \<va- 
(laret  m.t- 
xime  tari- 
bilera  mor- 
tcmful/ne, 


fjl'1  IM.fgl/ 

Jhllicite 
ej  acttu- 
ia, 


fncfertim 
cum  ea  ne- 
ccfjario 
fatur.i. 


minus  promptcaccipiuntur.  Hic  igiturcir-l 
cumfpecte  ,  ut  Apoftolus  ait,  ambulandum  i 
eft,  &  fapienter,  non  ut  inlipientes,&c.Huc 
acccdit ,  quod  Chriftus  ipfe  cavendumad- 
monet.  Plurimum  enim  intereft  ad  cautio- 
nem  ingenerandam,fi  conlidcraverinuis  quis 
fit  qui  nobis  aliquid  ad  cautionem  proponit. 

Argumentafequiintur,  quorum  primom 
cft  ab  adjunfta  pccr.a ;  qux  argumento  mi- 
noris  exaggeratur,  pra'ftabilius  fciiicet  efle 
ut  lapidemol.iriad  collum  appenfodemer- 
gatur,  &c.  Cujus  qmdem  pctnxgentris  vi- 
dttur  occalionematripuiiie  ,  expropinqui- 
tate  maris ,  ad  quod  oppidum  Caparnaum 
ubi  tum  agebat  projettura  erat.  Mortis  au- 
tem  gcnus  quod  &  horrendum  fit  &  cer- 
tiflimum.ut  qui  nunquam  poffit  tanta  mole 
gravatus  cnatarc  ,  tamen  longe  inferius  eft 
pcena  fcandalis  irrogata.  Marisenimpro- 
fundum  fi  cum  profundo  infcrorum  compa- 
rctur.vix  fympoli  (*  crevvei)  locum  habet: 
&  gtavitas  molaris  lapidis  ii  cum  pondcro- 
iiflima  arcna  aut  plumbo  malx  &  erodcntis 
confcientix  componatur,  vix  plumam  pon- 
dcre  xquat.  Quo  accedit ,  quod  illum  lllic 
exiguo  tempons  fpatio  fufFocat  ;  hic  vero 
mortcm  expetentcm  mors  fugit :  millies  fi 
fieripoffet  ie  in  profundo  maris  mergi  cti- 
peret  ,  &  ab  iplis  montibus  opprimiatquc 
obteri ,  ut  huic  pcenx  fe  eximat.  Hic  igitur 
confidcretur  quo  animo  homines  cffe  folcnt 
in  prxbendis  fcandalis  ,  quo  pretio,  leviffi- 
misponderibus. 

Hujtis  argumenti  oceafionc  ,  Chriftus  a- 
pud  Matthxumvx  mundo  dicit  ex  fcanda- 
lis,  qttodnosmagis  follicitos  effeoportere 
docet.Cum  enim  in  univerftim  mundum  cja- 
cuIeturChriftus  hanc  maledidt.iontm,male- 
diftioque  hxc  tanquam  volumcn  volans  u- 
niverfum  mundum  oberrct  atque  obambu- 
Iet,  cavendum  ne  in  nos  etiam  ,  quos  in  ali- 
qttamundi  partehxrereneceffeeft,  incidat. 

Hanc  cautionem  ptomovet  &  majorcm 
facit ,  quum  neceffe  dicat  fore  ut  fint  fcan- 
dala.  Tametii  enim  videatur  hoc  omnem 
cautionem  tollere,  cum  malumineludlabile 
fit ,  tamen  re  ipfa  cautionem  cxcitat.  Quia 
tametii  neceflario  in  mundo  grafletur ,  ta- 
men  non  nifiin  certos  quoiHam  homines, 
eofque  incautos  &  imprudentes,  incidit.  Sic 
Chriftus  ex  unius  traditoris  fui  inevitabili 
nulo,  omnes  difcipulos  ad  cautionem  exci- 
tavit.  Cum  dicit  filius  hominis  abit  ,fcd  vx 
illi  qui  tradet  illum.  ltcm,unm  ex  ■vobis  £SV. 
Execratio  enim  huc  illuc  volans ,  non  in 


quamque  domum  refidct;  fed,  &e.  Quod  fi 
prxdiftione  indicatumcffet,  Iatronesunam 
aliquam  in  urbe  domum  direpturos,  an  non 
tota  urbs  in  excubiis  ciTet  ?  Deinde  quod 
Chriftus  cxlccrationem  ftringat  ,  qui  lilam 
ubi  velit  exfequitur ,  quantum  nos  movere 
debet ,  vidc  ex  comparatione  minoris  2«- 
dic.  17,1,1,5. 

Sttpcriorem  adhortationem  de  refccandis  VC1C49, 
&  magna  vi  cohibendis  &  frxnandis  afFecti-  so. 
bus ,  ufque  eo  ut  non  dubitemus  manum  SalU& 
piarfxtam  abjicere  ,  confirmat  &  illuftrat '£""  "w" 
clcgantiflimis  iimilitudinibus  a  lege  facriti-  ^ZfM^T 
cioi tim  petitis  Levit.i.  ubi  mctaphoris  igrits  fta  ? 
Scfalis  notat  afrlittionum  perpelfionem :  & 
efficicntem  caufam  Spiritum  Santlum  fcili- 
cet ,  quo  afFtftus  illi  turbtilenti  ftdentur& 
fubigantur.  Sicut  igitur  facrificia  non  niii 
igne  &  faleadhibitis  Deo  placuerunt,iic  non 
poiTe  homines  Deo  placere  ,  nili  afdittioni- 
bus  tanquam  igne  &  fale  afperfi  &  conditi, 
fuos  afFettus  mortificarint  &  crucifixerint. 
Atque  hanc  interpretationem  ipfe   Paulus 
confirmat  Rom.  is,,i<>.  ubi  non  obfcure  Spi- 
ritum  Sc.nHnm  opponit,/^//  &  igne,  in  facri- 
ficiis  adhiberi  folitis.  Sicut  enim  verbi  prar- 
dicatio  per  fpiritum  efFicax  eft  ,  vtlttti  gla- 
dius  quo  cxduntur  viftimx  ;  fic  etiam  eft 
fal,  lic  etiam  eft  ignis ,  quibus  viftima  in  ci- 
bum  Deogratumparatur.  Vide  Gal.  5,1 6\& 
IXom.  8,15.  Sicut  enim  ionis  confumit  vitio- 
fi,  &  purgat  impuriorajlic,  &c.  Sicut  etiam 
f.il  rarnes  a  putredine  vindicat ,  noxios  & 
rancidoshumorcs  corrigit ,  fanguinem  re- 
dundantem  deiiccat  &  exfugit;  fic  ,  &c.  vel 
ficut  fale  \umbr\ci(eart>hl)i,belly,or  man  vvor- 
mcs)  enccantur ,  qui  in  vtntre  ,  ftomacho, 
&c.  acerrimas  punftiones  excitant;  iic,  &c. 
Hucaccedit  quod  vitiaappellentur,  Caro. 

Hx  autem  allegorix  aptiffimx  priori  pce-  y«<f nffe- 
nx  formidabih  opponuntur ,  ut  doceant  ad-  **  *  "«- 
hibcndum  nobis  &  fubjiciendum  io-nem  af-  b" ""'{"• 
tcftibus  quo  con(umantur,ii  velimus  ignem    t . 
xternum  dcclinare  :  hic  adurendos  clle  af- 
feftus,  niii  corpus  limul  &  animam  igne  in- 
cxtinguibiliflagrare  velimus :  -facrum  hunc 
igncm  fpiritus  diligcnter  effe   fovendum, 
niii  filveftrem  divini  judicii  i<;nemexperiri 
malimus.  Atque  ut  falem  fpiritus  adhibea- 
mus ,  ctijus  acrimonia  cohibcantur  &  defic- 
centurvitiofi  humorcs ,  unde  vermesnaf- 
cuntur  qui  nos  arrodant.  Quod  autem  pa- 
rumcohxrens  videatur  ,  ignc  ut  quiscon- 
diatur,  nihil  .iliud  inrclligi  vult,  quam  com- 
parandum  effi:  quemque  utiufitDeogra- 

ttts. 


tjuilt  (ii- 

fcipuli  in- 
frimisft- 
iitndi. 


10. 


II. 


ETANCEtlCA.  J97 

tus.nt  cibus  beneconditus  cft  cfuricnti  aut  aliquoloco  func.  Vidcfupra.  Quaruobrcm 
vcfcituro.Vide  Matth.  ^.Papttzariigne.  monct,ut  filem  intus  apud  fc  habeant:  nndc 
Hoc  vcro  fuis  difcipulis  co  commcndat  forct,  ut  lubattis  &  vcluti  maccratis  affccli-. 
magis,  quo  illorum  opcra  ufurus  efllc  ad  bus ,  paccminter  fe  culturi  cflent.  Cal.  f. 
alios  falicndum  ;  quodquc  ipli  incow&M  &i' Vrucius Jpiritttspaxesl.  Contcntionescnini 
infulli,  dcplorata:  falutis  forent  &  incura- !  nonaliunde  provcnircquaniabilloriim  cu- 
biles :  iicut,&c.   Quod  iis  notanduua  cft,qui  |  piditatibus  lacob.  4 . 

M  A  T  t  H.  cxp.  18.  a  verf.ia,  adtj. 

10  Videte  ne  contemnatis  aliqncm  exparris  iftis:  dico  enim  robis;  Angelos  eorum 
in  calis  per  omne  tcmpus  intucriftcicm  1'atris  mci  qui  in  calis  cll. 

1 1  Venit  enimfilius  bominis  utfervet  quod  icricrat. 

12  Quid  vobis  rtdetur?fifuerint  alicui  bomtni  centum  ores ,  &  erraverit  uua  cx 
iis,nonnercliclis  ipfisnonagintanorcm ,  profeclustnmontes,qturiteam  qwt  aber- 
rarerat  ? 

ij  Quodfi  acciderit  ttt  iuveniat  e.m ,  amen  dice  robis ,  gaudct  futer  ea  magis 
quamfuper  illis  non.iginta  norem  qn*.  nci:  aberr.tr. ir.t. 

1 4  lta  non  rult  Pvtter  rcftcr  qui  in  calis  eft ,  ut  pcreat  ullus  ex parris  iftis. 


ANALTSIS. 

CCandali  infirmorum  caufam  cflicicntem  aflfi- 
gnar  .conreintum;  qucmrctunditab  adjunfto 
minifterio  Angelorum:  quod  amplificatafubje&o 
loco  in  quo  miniftrant ,  in  cctlis  ,  8c  effe&o,  quod 
vulrum  Dei  intuentur ,  veluriavideespcctamesut 
mandara  accipiant  vindi&a:,  in  eos  qui  infirmos 
conrcmnunr ;  quod  erfeftum  ampl  ificat  ab  ad jun- 
ito  tempore ,  quod  perpcruo  hoc  taciunt. 

Vtrf.n.  Aliudargumenrumabadverfo,  Chri- 
ftum  veniflc  ut  perdiros  fcrvarer ,  &  proprerea  im- 
piu  efleperdere,quoad  in  nobis  ertab  illofervatos. 
Vtrf  1 2,1 3,1 4.  Aliud  argumentuni  eft  a  vo- 
luntate  Dei,  qui  non  vulr  ut  infirmi  percanr ;  quod 
illuftrarurcomparationcminoris,  cujuspropofirio 
haberur  verfiz,t',.  redditio vcroiw/14.  volun- 
tarcm  Dci  probar  ex  delefiarione  quam  inde  capir, 
quam  eodcm  argumento  comparationis  probar 
vtrf.ii, 

METAPHRASIS. 

QVo  facilius  fratrum  infirmorttm  offenfio- 
netn  declinetu,  magna  jj>  ddigens  catttio 
vobts  adhibenda  erit  ,  ne  elatt  fuperbia  tlios 
tanquam  abjeBos,  &  nuUius  pretii  asperne 


vatospcrdere.  Atqueut  Patrii  fervandi  ettrt 
exprefjam  imaginem  ob  oculos  cerncndam  pro- 
ponam  ,  agedttm  ,  qttid  vobii  vuietur ,  fi  fmt 
uni  alicui  centum  oves,  ex  qutbus  vel  una  mo- 
do  fe  fitbdttcens  evagabitttr ,  an  non  reliStt 
99  ad  mcTitcs  ubi  palabunda  oberrat  profe- 
clus,  errabundatn  qu&rit>  &uodft  iUaminve- 
nerit,audacier  affirmarim  cum  majort gaudio 
perfufum  iri  ex  illa  una  inventa,  quam  ex  no- 
naginta  novem  qut  nunquam  ab  ovili  Qr  grege 
depulftfunt.Cujus ret  verttas ita  claratf  per- 
jpictia  esl,  ttt  mihi  qtidrenti  quid  vobis  de  hac 
revideatur,  mihi  non  pnbere  ajfenfumnon 
poteftts.  Eadem  prorfus  cura  (atqtte  adeo  in- 
finite  majori)  dncitur  Pater  vefter  CocleHis, 
cujus  non  esl  voluntas,  ut  vel  unus  ex  his  quos 
mundus  abjeBiffimos  &ftimat  in  tternum  per- 
eat.  Quamobrem  fi  nec  Angelorum  fateUi- 
tiitm  ,  nec  mea  in  ferv.ir.do  foliicitiido  vos  a, 
contetnptu infirmorum  cokibeat ,  contineatta- 
men  quod  Patris  mei  Coeleslti  voluntas  non 
fert,  ut  untis  ex  mmtmis  percat.  Attt  qtts.  non 


mini.   Dico  enim  vobis  quod  (non  unus  Angt-  \fingula  per  fe,om>:ia  co»junci:m  vcs  moveant. 


lus  qui  tnfinitis  perdendUfufficit)  Angeli,  ilL  - 
rum  minifterto  desitnati ,  in  caclis  afidue  Deo 
Patri  eorum  coelesii  fe  promptcs  ftsl:int ,  cupi- 
de  ipfius  nittum  ($  impertum  prislolantes, 
quando  iliis  mandaturus  fit  itt  eos  ulrifcantnr, 
qui  iUos  damno  aliqtio  .ijfecerint.  Sjuod  fi  mi- 
nifterium  Angelorttm  nonfatts  fit  ad  vosper- 
movendum  ;  moveat  quod  ego  filius  homiriu 
hoc  confilio  in  mundum  verit ,  ut  oves  &  ele- 
iios  perditos  fervarem  :  ut  abfurdum  &  alie- 


13- 


14» 


ne  ex  hi>  tnimmum  &  abjeciiffimttm  contem- 
tui  habeatis. 

P  R  A  X  I  S. 

TNgenercdepravis  arTcdibus  coercendis  Uiftorix 

cum diflcruilfct ,  prarcipuum  qucndam  &  rff  tmttm- 
fpecklem  ad  aifeftum  dcfcendit,  unde  fcan-  tffi*"»» 
dalanafcuntur :  fcilicct ,  contemptum  fra- 
trum  :  quo  impellimur ,  ut  illis  neglectis  & 
fpretis,nobis  placcre  (tudeamus.Tametli  au- 


numfit  oportet ,  vos  (quoadtn  vobis  eft)  fer- 1  tem  in  fc  contempti  lint.tamen  fpeftandum 

F  f  ff  i  elTs 


5J8  H     A      R      M 

efle  fatcllitfum  Angelorum,  qui  illis  fuppe- 

tias  ferre  parati  funt  ,  &  eos  qui  ilios  beduat 

ulcifa.  Huc  accedit,  quod  filius  hommis  ob 

cam  caufom  in  mundum  venilTe  dicitur  ,  ut 

perditosfervaret.  Quo  magis  nobis  caven- 

dum  ,  ne  fervatos  perdamus ,  nili  velimus 

Chrifto  obliftere&  ex  diametro  repugnare. 

Quin  etiam  Patri  ccelefti  hoc  modo  nos  con- 

tranoseiTe:  quinonminus  perditorum  fa- 

lutem  curat.quam  paftorqui  amiiTim  ovem 

ex  centum  quirens,  &  reliftis  nonaginta 

novem.illara  requirit :  &deinventa  magis 

c^audct,  quam  de  nonaginta  novem  qua.  non 

aberrarunt.  Cum  igitur  eorum  falute  tan- 

topere  gaudeat,  graviter  illis  lrafcatur  opor- 

tet ,  qui  ilhs  oves  iterum  diiTipaverint  &  ab 

ovili  abduxerint.  Vnde  Angeli  qui  ultionem 

contra  eos  depofcunt ,  qm  lllos  injuria  afTe- 

cerunt  quorum  curam  fufceperunt ,  Patrem 

ad  eorum  petitionem  facilem  habituri  iint. 

Cujusfummaeft,  cavendum  efle  piorum 

contemptum  unde  fcandala  naicuntur ,  nifi 

velint  gravem  Dei  vindittam  experiri ,  iilos 

a   vita  depellendo  quos    Deus  iingulari  & 

fumma  voluntate  &  conatuad  viumattra- 

xit. 

Cujuspar-  f  Adhortatio. 

tes  funt ,    \  Rationes  cjuibus  illa  nititur. 

Verf  io.         Contemptus  cumfit  filia  fupcrbia: ,  pri- 

ouidf.riC-  mumdandaoperaeft  ut  mater  perimatur  ut 

fimnmfi*-  pereat  filia  :  eoque  Chriftus  prius  ad  humili- 

tnm  cen-  tatem  cohortatus  eft.  Pleraque  autem  funt 

rmp  .<m  contemptum  fratrum  &  fidelium  in  no- 

txattti      i.  r   -  c 

dis  excitant ;  Icihcet,  quod  plerumque  atrfi- 

ctilint,  &  in  fpeciem  abjecti ,  quonomine 

mundus  illos  pedibus  proterere  paratus  eft; 

deinde  quod  zelo  Dei  &  ftudio  pietatis  ple- 

rumque  Ce  ad  illa  abjiciunt,qua:  fordida  funt 

hominum    judiciis.  Vide  exemplum   filix 

Saulis  adverfus  Davidem  :  quod  nullius  in 

nos  ufus  efle  poffint ,  i  Cor.it.   Denique 

quod  nudati  prarfidiis  vidcantur.quibus  vim 

&  injuriam  repellant.  Vide  &c. 

Adverfus  hoc  malum  charitas  medicinam 

prxbet ,  quod  cum  amarnus  non  contemni- 

mus :  maxime  quod  Petrus,  &c.  Advcrfum 

hunc  contemtum  videi  Pet.  i.  Rom.  ii.io. 

PbHit%. 

n«i  >um-         Argumentum  ducit  ab  adjun&o  comita- 

q».mAt-    tu  &  ftipatione  Angelorunr,  vide  Cant.-j, 

y,,ncnA»m  S.  &P/i/.j4-  Pu  igitur  habent  occultum 
tb  ^n^elo-  - 

rv.m  prx  • 


fatellitium,&  quod  veluti  inlidiis  collocatur, 
fintLm,  ut  ex  improvifo  hofteseorumquos  obfer- 
vant  cpprimant.  Vide  exemplum  Elizxi 
I.f.t.6.  hoc  ipfo  quod  dms  alas  ad  volandum 


O     N     I      A 

illis  attribuit  Propheta ,  duas  alteras  illis  at- 

tribuit  eodem  ten.pore  quibus  vultus  fuos 

obtegant,  neincomprehenlibilemfulgorem 

Dei.quo  obruerentur,  afpicerent. 

Hi  intuenturvultum  Dei  femper,tametfi  l">Dc«m~ 

hic  in  terris  funt  &  nobis  adfunt  ,  non  fecus  '"!"""" 
11  i  r  ■   ■      mtlti  ge- 

quam  oculoslierorum  oblervant  mancipia,  aumtpm;. 

&c.  Vide  PjkL  Reges  enim  fiiios  fi  non  iine  re  j 

fuo  fatellitio   mittant ,   &c.    prarftolantes 

quando  dominus  eos  ad  ultionem    eorum 

mittet  ,  qui&c.  Sicut  enim  Angeli  petunt 

a  Deo  ut  proficifcantur  Aquiloncm  ad  falu- 

tem  bonorum  ;  fic  etiam  ftudio  ducuntur 

puniendi  eosqui  lacdunt  pios :   vide  exem- 

plum  vaftanda:  Sodomx  ,  quamfeftinarunt 

Angeli,ut  Loti  injurias  adverfus  iilos  im,- 

pios  ulcifcerentur.  Si  enim  fidelis  heri  fui 

fervus  non  poflit  iquis  oculis  intueri  herilis 

filiiinjurias;  quantominus,  &c. 

Caveamus  igitur  ne  iftos  provocemus;  ejudrt  ifil 
tametli  enim  illos  non  perrimefcamus,atta-  »">prtv- 
men  eorum  ftipatu,  &c.  Quis libenter  illum **■"■ 
irritaverit,  qui  amicum  in  oculo  habet  qui 
regi  a  cubiculo  (it.  Hic  etiam  requirendum 
confilium  Chrifti.  Quis  adverfus  regem  co- 
pias  ducens  £«c.i4,ji.  nam  quot  centena 
millia  Angclus  una  noctecrdit.vide  z  Reg. 
Quoetiaro  pertinet  quod  ferientem  fe  noa 
agnofcet.  Quod    proculdubio  fepius   fit  , 
cum  nos  illud  non  animadvertamus :  vide 
i  Pfal.  Angelum  Domini  profequi  impium  & 
illum  impellere.  Hoc  pios  omnes  animare 
debet ,  ut  omnia  honefta  &  imperata  a  Deo 
erriciant,  etfi  videantur  prarfidio  nudati. 

Alterum  argumentumeftabadverlis  ftu-  ^™-  "• 
diis  &  conatibus  Chtifti,  &  eorum  qui  fcan-  c"»"'^»- 
dalum  prxbent ;  quod  ii  eos  perdcre  conan-  perljr\.e"' 
tur ,  quos  ille  fervatum  venit ,  hi  diruere  cbriRm 
quod  ille  xdiricare  ,  hi  interficere  quos  ille  da/trrtre 
vkx  reftituetc  :  non  colligere  cum  Chrifto $•>*'& » 
diiTipatio,  nonxdificaredemolitiolicenfea- 
tur,  quid  xftimabitur  deiis  quinonotioli 
]  tantum  opus  intuentur,  fed  etiam  utramque 
manum  admovent,  ut,  &c.  Siqueperditum 
non  relinquere  cum  Chrifto  grave  (it ,  quid 
eritfervatumdifperdere?  Homines  mutuam 
fuam  falutem  non  promovereinhumanum 
eft  ;  fed  falutem  impedire  quam    Chriftus 
provehit  Diabolicura  &   Antechriftianum 
eft  :  maxime  cum  Chriftus  omnibus  nervis 
in  hoc  contendat  ut  perditum  fervet,  eoque 
Eccleda  divina  relicta  naturam  noftram  af- 
fumpfit,  paupertatemfubivit ,  crucem  deni- 
que  jpfam  i  Cor.  n,  n,  ij.  &  Rom.  i4,is;, 
io,n.  Cum  igitur  hominss  fibi  commer- 

cium 


tpnrlmnx; 
rneimt:*: 
inm; 


Verf  i+- 
cHtn  ettttm 
Inc  Df«» 
Ptttr  rt- 


Verf.i:,t; 


E     V     A     N      C 

cium  effb  eum  homineputanr ,  irapinguoc 
tamcn  in  Dcum  ipfam  :  licucenimhomines 
impmgentes  in  vcrbum  fcu  fermonem  ,  in 
Chnlium  impingunt;  iic  in  mcmbra  Chrifti 
&  infidclcs,  &c.  Vnde  Chriflusp  AH.  &uid 
meperftquerts  ?  Atque  ficut  prius  quod  fit  in 
fidclcs  fibi  fieri  Chnftus  confitetut ;  lic,  &c. 
Quidigituropponamus  tancis  Chrifti  per- 
pcirionibus  ■  An  honoris  noftri  cauU  ea  u- 
cieitius  qux  fcandalum  prxbcnt?  Atqui  sjlo- 
riam  libi  debitam  contenilit  Chnftus  ut  fra- 
trcm  fcrvaret.  Num  lucrum  ut  colligamus  : 
Atcjui  Chriflus  totius  mundi  dominus ,  pau- 
pernmam  &  tenuilTimam  conditionemde- 
Ief*it ,  ut  eos  ab  interituaiTereret.  An  ut  vo- 
luptatibusperfruamur?  Atqui  Chriftus  gau- 
dio  fibi  concelTo  &  dcbito  fe  nudavit ,  ut, 
&c. 

Nifi  igiturnobis  pcrmiferimus  ut  Chri- 
ftum  Dei  Filiumcontemptum  habcamus,ni- 
li  perpelTioncs  ejus  nobis  viles  &  abjeftx 
fint,cavendum,&c.Sicut  enim  Iacobusfum- 
mam  fcclicitatcm  ponit ,  li  quis  fratrcm  er- 
rantcm  reduxcnc Iacob.^,1%,19. fic&c.Vide 
£^vr/>. 55,10,11. 

■  Aliud  arguraeotum  ab  adjuncfco  ,  fcilicet 
voluntate  Pacris,qui  nolit  quemquam  perire 
cx  iisparvulis;cu|us  volunracema  nobis  fieri 
quotidie  prccamur,  quxeadem  bona  ,  ac- 
cepta  S;  perfccta  eft.  Rt>/».ii,i.Angelos  fan- 
ctos  in  nos  irritare  grave  eft:  gravius  Chri- 
ftum  Angelorum  dominum  ;  graviffimum 
vero  cceleftis  Patris  ofFcnlionem  fubirc,  qui 

eft  Chrifti  caput. 

Effc  autem  voluntatis  Parcrnx  fervarc 


A. 


559 


hosparvulos  ,  illuftrat  a  pari.  Sicut  cnim  c  iiejai  m». 
paftoribus  aliquis  qui  idem  centum  ovium  ;'«'""■■• 
dominus  eft  ,  li  &c.  lic  Dcus  Patcr  mirifke  )*","" 
delecTarurconverlionepeccatorismon  enim  '""  *!* 

1  r,  A  r  1  r  ttrrenn 

tantum  voluntas  ratns  eft  ied  lummivo-/;,,^ 
luntas  ne  quis  pcrcat.  Qnam  voluntatem  fumae  ; 
ejusdcclaravit ,  cuin  miffis  primum  fervis 
candem  ctiam  Fiho  fuo  non  pepcrcit.  Tam- 
etfi  cnim  nullus  mortalium  lit  qni  non  crra- 
vit  £/«.5,3.  tamen  hanc  limilitudincm  idco 
Chriftus  ufurpat ,  ut  doccat  quanto  ftudio 
6V  amore  Dcus  teneator  falutis  noftra: ;  non 
minus  fciiicetquam&c.  Tamctli  hocioco 
fortc  dicatur  tanto  gravius  peccari  in  per- 
dcndo  redemptum  ,  quam  incorruptum  ad- 
huc  Adamum  de  fua  integritatedejiciendo; 
quanto  majus  eft  Dei  opus  in  collaplis  refti- 
tuendis ,  quam  in  intcgris  creandis.  Vide 
quanto  deliderio  tenebatur  David  redu- 
cendiperdicifiliiAbfalonis.i  SVJOT.i4,i.Vidc 
ctiam  quam  chare  Iacobus  amiffum  Iofe- 
phum  &.  denuo  recuperatum  complexus  eft, 
cumque  omnibus  fratribus  prxrulic.  Hic 
igitur  quo  modo  Dci  fanctiffimam  volunca- 
tcm  xftimamus  conliderandum  eft  ,  an  levi- 
culas  cupidicaces  illi  prxferimus  nec  nc. 

Hoc  modo  prodicur  eciam  hominum  im-  tja/tt.mtn 
probicas ,  qui  de  perdita  ove  tantum  curam  tmmcdiea. 
agunt,cum  dcfratrc  depellendo de  via  parum 
folliciti  (int.  Vidc  Cishum,  qui  filium  cum 
fervo  ad  quxrendos  alinos.&c.  Vide  Shimei 
exemplum.  Atqui  lex  quo  majorem  curam 
cxcitaret  cuendi  fracris ,  vel  bovem  proximi 
errantemreducivuICj  &  domum  fuamde- 
duci. 


Matth-  cap.iS.  averf.it;,adii. 

15  Si  vcropeccareritin  tefrater  tuus,ito,  &argue  eum  inter  te  &  ipftanfolum  : 
fi  te  audierit,  lucratusesfratrem  tuum. 

1 6  Siu  vcro  te  non  audierit,  afftmie  tccum  adhuc  iinum  aut  duos :  ut  cx  ore  duo- 
rum  attt  uium  teftium  confumetur  res  tota. 

17  Ouod  fi  neglexerit  eos  audire,  dtc  Ecclefu  :  quodfi  Ecclefum  audire  ncglcX' 
erit ,  fu  tibt  velttt  Ethnicus  &-ptiblicanus  quifpiam. 

1 S  Amen  dico  vobis,  qiucumque ligaveritis in  terra,erunt ligata  :n  calo:&  qtu- 
(umque folverttis  in  terra,  eruntfoluta  111  ccclo. 

1  g  Rurfum  dico  vobii,ft  duo  ex  vobis  confenferint  in  tcrra ,  de  omni  rc  quam pe- 
tieriiu,  fet  eis  a  Patre  meo  qui  in  calisesh 

2 0  Vbi  euimfitnt  duo  vcl  tres  coacli  in  uomine  meo,  illicfum  in  medio  eorum. 

AKALTSIS.  tndjur!ftumcir<rprivatam  reprehenfionemcjusqui 

lcmdalumprxbuir.  Ad  quam  repreheriionem  fcu 
^Copus  eft  docere  quid  faciendum  cum  lcsnda-  redargutionem  lbllicitius  faciendam  honatur  ab 
Olum  prabeturjubi  diftinaiontm  fubinnuens  adjum2opra:mio,  quodficfratremlucrari  poterit. 
privati  fcandali ,  a  publico  docet  fcandali  privati  I     pirf.ib.  Repreher.fior.enonacquicfccntis  aliud 

Ffffj  adjun- 


603 


H 


R.      M 


'*• 


16. 


17- 


1%. 


adjunrttlmproponit,  nempe  aliam  ^^^o-\fedftinaevobisajfirmo,foreutquemcumqtie, 
nem;quxdcfcnbitur  adjuntronumero,  uniusaut  I    „„,„„„„„  j„  (..,.-«  ; 

'        . . ->.  .        ',        .  lt-     quocitnque  ae  peccato  ,  cx  verbi  norma  vmcu- 

duorum  qui  m  focietatem  feeundx  reprehenfioms    f.    .      A,      «      ..    .'  .#«<,„,«.  ^<„k. 


qui  m  locietatem  leeundx  rep 
adhibcndi  funt;  quod  fuo  fine  arguitur,  ut  lint  per 
tinacia:  ejus  (ii  m  peccato  perftiterit)  teftes  apud 
Ecelefiam. 

Ferf.ij.  Redargutionis  repudiatio  fuoadjun- 
£todefcribitur,  nempeutad  Ecckfixjudiciumde- 
feratur  :  cui  fi  obfequium  non  prxftiterit,  adjuncta 
poena  proponitur  ,  utproethnico&  publicano  ha- 
beatur. 

Verf.\%.  Confimat poenam  ab  Ecclefia  impofi- 
tam  efticiente  ,  Deum  illam  ratam  habituram; 
quod  a  fubjecbo  loco  coeli  amplificatur  :  illuftratur 
autem  iimilitudine  ligandi ,  3c  pari,  perindein 
coelis  ratumforeatque  interris;  quod  etiam  fuo 
adverfoconfirmatur.  Qux  omnia  teftimonio  ve- 
hementi  &  iteratx  alTeverationisconfirmantur, 

Verf.  19.  lllud  comparatis  roinoris  confirma- 
tur ,  judicium  quod  duo  ferent  non  fore  irritum, 
nedum  Ecc1cIi.t:  ubi  etiam  adjun&um  ccnfurarum 
Ecclelix  indicat,  pteces  in  nomine  Chrifti. 

Verf.zo.  Caufim    aflignat   firmitatis    cenfur: 


it4  ir&  (yfurorts  dtvini  vos  conslncios  (£  liga- 
tos  pronunctaveriiu  hictnterra,  eofdemea- 
dem  de  caufa  reos  in  codoperagi  fcitote.  6}uod 
ttt  ad  terrorcm  peccaturi  m  peccato  obfirmato 
dtctttm  a  me  esi  ,  fic  ad  sludium  refipifcentis. 
accedendum,  fcitotefore  ut  quemcumque  quo- 
cumque  depeccato  (debite  &  verbo  congruen- 
ter)  in  terra  abfolveritis  ,  illam  abjolntionem 
in  ccelis  ratam  &  gratam  haberi.  Ctijus  rei 
ut  certior  apud  vosftdesfit ,  amplius  tf  majut 
quoddam  dico ,  quod  fi  vel  duo  modo  ex  vobis 
qtti  ad  Ecclefiam  aggregamini.de  re  qttapiam 
tn  terris  (verbo  congruenter)  confenfcrint , 
eandemque  Deoper  preces  commendaverint, 
idem  illts  a,  Patre  meo  qtti  in  coelis  esi  perfi- 
cietur :  quanto  magts  id  fiet  ,  cum  Ecclefit 
totitts  judtcium    ©>   confenfus    (precibus  ad 


10' 


Ecclefiafticx ,  quia  Chtiftus  fc  illis  conjungit,  qui   Deum  fttfis  corroboramm)  intcrceferit.   Vbi 

enim  duo  aut  tres  meo  mandato  £f  authonta- 
tefieti  congregati  fuerint ,  ibidem  &  ego  dt- 
v.na  virtute  mea  ,  vel  data  refipijcentta  ad 
gratiam,  velncgata  ad  vindiclam  &  judi- 
ctiim,  adjum. 


rite  iu  hac  cenfura  incedunt. 

METAPHRASIS. 

EXpedtta  catitione  quam  Ecclefin  cives  ad- 
htbere  debent ,  ne  qnamcttmque  de  catifa 
offenfionem  prsbeant  :  fi  (  quod  fiert  ali- 
quando  necefie  esi  )  quis  offenfam  pnbendo 
peccaverit  cujhs  tu  confcitts  es  (tametfitn  te 
non  admittatur)  delinquentem  non  odu  ha- 
bebts  ,  fed  ex  fraterna  charitate  tllum  pri- 
vatim  intcr  te  &  illum  peccati  convtcium 
admoncbts.  In  ju.i  admonitione  fi  acquiefcit 
(cujits  magna  fbes  efi  fi  debite  adhtbetur) 
fratrem  tuum  litcratus  eximium  optts  perfe- 
ceris.  (Sjuod  fi  acquiefcere  renunciavent ,  ab 
incepto  fi^atrem  lucrandiinftittito  non  defijtes, 
fed  ajfumpto  uno  aut  (ad  fttmmum)  altero 
(ne  frairts  famam  & exiftimationem  tradu- 
cns)  ilium  dentio  adorieris  ;  quem  numerum 
admcnitorum  ideo  impero ,  ut  duorum  aut 
trium  authoritate  commottts  cedat ,  autfi  hoc 
minus  prsftet  aditus  muniatur  ad  Ecclefit 
graviorem  cenfuram  ,  trium  aut  (mintmum) 
duortim  teftimor.io  nitipar  esl.  S^uod  fine  il- 
lorttm  qmdem  admorationi  attrem  pr&beat , 
rem  totam  ad  Ecclefiitm  defer ,  per  eos  qui  in 
Ecclefia  rerttm  potiuntur  :  in  Ecdefiam  vero 
fiimmorigertu  fit,  cum  tUofic  tegeres  ,  tit  non 
magis  in  facris  cum  tllts  communices  ,  quam 
ctim  cthnico  o  a  Deo  prorfus  alieno  ;  in  vits.. 
autemconjuetudine  fic  te  erga  tUum  habebts, 
ut  Ittdti  crg,t  p  nblicanos ,  gentts  hominum 
adco  lUts  inv.fum  ,  ut  cum  tUis  cibum  fumere 
rccufent .  Hanc  Ecclefit  cenfuram  (  utpote 
■verbts  comprehenfam )  peccator  forte  tan- 
qttam  terriailtm  diqtiod  fuperbe  contemmt: 


Z9i 


P  R  A  X  I  S. 

POftquam  fuos  Chriftus  ab  injuriis ,  piis  Hiftxi* 
prsfertiminferendisjdeterruifietjex  qui-  tk*dmt- 
bus  fcandala  nafcuntur;docet  quo  modo  m-  "''""".^ 
junam  patientes  fe  crga  eos  habeant  qui  eos  '""•'/""*• 
laceiiunc.    Pnmum  lgitur  docet  acceptain 
lnjuriam  illam  mferentiexponendam,quaru 
il  agnitam  deprecetucnon  eiTe  ulterius  per- 
fequendam  ;  lllum  euim  magnum  quarltura 
feciilecjuifratrem  lucratur  :  fin  in  peccato 
pentet  adeundum  cV  conveniendum  fecun- 
do  ,  atcjue  unum  item  ,  &  li  ileri  commode 
potelt,ilterum  adhibendun^quorum  aut  au> 
to^itate  m  admonendo  pareat ,  aut  teftimo- 
nio  ii  obftinatior  fit  legitime  convincatur. 
Quod  ii  illis  non  cedat  ad  Ecckliam  defe- 
rendum  :  cujus  autoritate  nill  commovea- 
tur,pro  Ethnico  &  Publicano  habendum  ef- 
fe;nec  dubitandum  quin  quam  fententiam 
in  pervicaces  tulerint  in  terris,  eamDeus  jq 
ccelis  gratam  &  ratam  habuerit.   Nec  vero 
totius  modo   Ecclelix  ratam  fore  fenten- 
tiam  ,  fed  duorum  etiara  &  trium  illoram 
cjuos  diximus ,  non  fore  iiritos  &  inanes  la- 
bores  aut  preces  ,  cjua:  ad  emollicndum  aut 
ad  ftupore  percutiendum  peccatoris  animum 
adhibenda:  erunt.    Quandoquidcm  Chrifto 
inter  illos  prxfente ,  ejus  prarfentix  efFedlus 
&  potentia  ubcrtim  confpicua  reddetur , 

peccats- 


VcrClC. 
JQucmoilo 
nobitgeren 
Aum  cum.i 
fi.itrc  Ia- 
ttjiitii 


qmd    u- 
numqnem. 
ejuefi.ttrem 
mttnqntn  - 

tem  fldmo- 
nendum 
dteel , 


JJH  J*ft 


E     V      A      N      C 

peceatorcm  aut  revoeando  ad  frugeni  ,  aut 
ejus  impietatem  ad  omnium  odium  prodcn- 
do. 

Sicut  prius  fub  uno  fcandalo  contentio- 
nis  de  honore  omnia  fcandala  complexus 
'  cft  ,  &  adverfus  omnia  diccndi  occahoncm 
arnpuit ;  ita  nunc  quid  facicndum  docens 
cum  alius  nofmet  ipfos  laceflit,cadem  opcra 
docetquomodo  occurrendum  &  obliften- 
dum  eit  omnibus  fcandalis.qua:  non  in  nos 
tantum  ,  fed  nobis  folum  confciis  inalios 
fiunt ,  vel  maximein  Deum.  Docct  autem 
non  efle  vim  vi  repellcndam,unde  pcccatum 
pcccato  accumularetur;non  odio  occulto  & 
clandeftino  in  fratres  flagrandum,aut  fratris 
contemtum  apud  nos  fovendum;  non  deni- 
qu;  peccatum  quod  clam  alios  admiftum  cft 
evulgandum  &  elfutiendum  ,  qua:  omnia 
huic  ofticio  contraria  funt.  Vide  Levit.19. 
Scd  conveniendum  fratrem  &  coargucndum 
quidera  aperte,  fed  ita  tamen  ut  illud  .1  cha- 
ritate  proficifcatur.  Non  cnim  odium  alen- 
dum  &  fovendum  eft  ,  ut  dicitur  19,  Levit. 
Sarpe  enim  fit  Ut  plerique  pcr  nomen  obfe- 
quiihuic  prxcepto  prxftandi ,  omnem  fto- 
rnachum  S:  accrbitatera  animi  fui  utram- 
quebilcm  in  fratrem  cvomant,cum  intcnm 
Dei  gloriam,  pcccati  odium  ,  &  fratris  falu- 
tem  inflatis  buccis  jaftant.  Nectamen  hinc 
concludcndum  ,  peccatorcs  omnis  generis 
privatim  primum  commoncfaciendos ,  &c. 
1  Tim.^,6.  palam  peccantes  coramomnibus 
increpa.  Vide  z  Gal.  Deindc  fi  conjuratio 
vcl  adverfus  DcUm,  ut  Dettter.  13,5,6,7.  vel 
adverfum  Rempublicam  incatur  ,  tametfi  id 
mihi  uni  dicatur,  non  tamen  hac  lege  priva- 
timcum  eo  agereteneor  ,  quod  resnonu- 
niirn  aliquem,  fed,&c. 

Hoc  ioco  notandum  fiirgulorum  in  Ec- 
clefia  civium  munus  cfle  ,  ut  delinquentcm 
fratrem  corripiant  :  contra  quam  cxiftima- 
tum  fit  a  nonnullis,  qui  omncm  hanc  curam 
ad  miniftros  &  pref  byteros  dcvolvunt:vide 
contrafffi.  3,il,i3.&  Thtjf.  i,5,i4.idcon- 
firmatur  ab  adjuncto  vituperio  eorum  qui  fe 
a  fratribus  admoneri  non  patiuntur.  4  Hof. 
Si  aiinum  aur  bovem  errantem  proximi,  ne  • 
dum  fratrem  palantem  revocarc;li  proximo 
a  propolito  itineris  fcopo  deflectenti ,  viam 
commonftrare  ,  quanto  magis  fratri  coelcfti 
femitaad  inferorum  dcvia  depulfo  errorem 
indicare  debemus  ?  Ecquod  membrum  cor- 
poris  invenitur  quod  alterius  membri  per- 
euntis  rationem  non  habet  ? 
In  hoc  oficio  admonendi  confirmat  ab  | 


t     l     I     C     A.  (ct 

efFctto  ,  quod  hoe  modo  contingat  fratrem  it.,r„  f4. 
fcrvarc,  &  ab  exitio  xterno  vindicarc:  quod  lur; 
quantiprxmii  iit  ,  facilc  intclligatur  cx  eo 
quod  gelidamaquam  propinans  uni  ex  iis 
magna  mercede  compenfabitur.  Mattb.10, 
41.  Exquofacile  mtelligitur  quam  alieni  i 
charitatc  fimus  ,  fifratrem  periturum  vcr- 
bulo  rcdimere  &  aflerere  valentcs ,  ne  tan- 
tillum  quidcm  illius  fiiluri  tribuamus,  pro 
quoChriftus  non  dubitavit  mortem  obirc 
crudelillimam. 

Si  qucm  prxtereuntcs  viatorem,  inter  Ia-  eumm  eu. 
trones  de  vita  pcriclitantem  videntes,  peri-  >"  ">e* 
culo  non  eriperemus.cum  illud  nullonoftro  >*""'*- 
graviorc  damno  fieri  pofllt ;  nemo  eft  qui 
non  hanc  fcritatcm  damnarct.Si  quis  magni- 
ficum  regis  fui  palatiuro.maximis  lumptibus- 
exftrucTum,  accenfum  ignc  cerncns,ignem. 
injecTum  non  reftingueret,  cum  iliud  pau- 
cula  aqua  illata  fieri  pofllt ,  cuni  omnes  in 
regcm  inofFiciofum  &  pcrfidiim  judicarcnt. 
Cum  igitur  contempto  fratris  admonendi 
ofFicio,  cum  filutis  fraternx,  tum  divini  ho- 
norisabjectam  exiftimstionem  prodimus  ; 
cum  delatum  nobis  a  Dco  honorem  rcfpui- 
mus ;  denique  cum  lingulare  teftimonium 
proprix  falutis  hoc  modo  obfignandx  amit- 
timus  ,  meminerimus  hujus  tam  prxclari  & 
prxftantis  ofFicii.  Contra  vero,  quam  ulcif- 
cetur  Chriftus  hanc  defertionem ,  qui  cor- 
poris  vincula,  famem  ,  nuditatem  minimc 
levatam  &  recreatam  ulcifcetur. 

Quod  fi  hunc  frucTum  non  confequimnr,  1>tm>^» 

non  tamen  operam  &  oleum  perdidimus ,  "j":'^."'. 

nec  inaniseft  labor  nofter  zCor.  1, 15, 16.  mtnMa*. 

Efa.  49,4,5.    Sicut  enim  beneficentiaqux  tum, 

in  paupercs  collata  propter  Chriftum  tam- 

etii  in  alienos  ufus,  puta,  guLim,ebrietatem, 

adulterium  tranffertur  ,  fua   tamen  apud 

Deum  mercede  non  caret ;  fic,  &c.    Nemo 

eft  tam  ferus  qui  fcrvo  ob  irritos  aliorum 

vitio  labores  ftipendium  abducit ,  ne  (i  nul- 

lo  ad  cum  commodo  redcunte  ,   nonnullo 

etiam  damno  afFjceretur:  quanto  minus  no- 

ftri  immemor  futurus  fit  Deus  ,  qui  vel  ho- 

minum  pervicaciam  novit  ad  fuam  gloriam 

&  decus  convertete  ?  Hic  igitur  certumlu- 

crum  eft  ,  minime  dubium  aut  iiifpenfum  , 

ha?c  mercatura  quxftuofiflima  eft. 

Tametli  vero  non  acquicfcat  nec  admo-  <}"■>" 'iu> 
...  ■h-  1  ■■     tnra  no>t 

nitioni  parcat,  non  tamen  illms  curam  ab  1-  „    .      ... 

ciamus,  ncquepro  deploratoaut imanabili \i,„iit 

habeatur.  Sed  fi  tam  alte  in  ceeno  fui  pecca- 

ti  defixus  &  demerfus  fit  ,  ut  nns  illi  cxtra- 

hendo  &  extricando  impares  iimus,  aliorum 

opcraua 


6ot  H     A      R      M 

operam  adfcifcamus.Quod  cum  in  alino  no- 
ftroexfoffa  educendo  pra:ftarefolemus,ne- 
dum  m  fratre  hoc  multo  magis  pra:ftandum 
crit. 
fcdttum  Nihil  igitur  nos  vel  moleftialaboris ,  vel 
«.  '•  "  perverlitaspeccatoris ,  velmimdiludibria  , 
nnenda.  4U'  alioquin  7!ziAv^xy/^av ,  iu  hoc  negotio 
omne  ftudium  &  operam  fuperfluam  judi- 
cat,  commoveant ,  quibus  ab  ofticio  deter- 
reamur,  quo  &  fratns  falus  procuretur  ,  vel 
opusnoftrum  in  1II0  reftitueudo  plenum  & 
expletum  iit.  Hic  igitur  laboriofs  charita- 
tis  experimentum  capere  vult  Deus  ;  hic 
etiam  voluptatis  &  ftudii  in  proximi  falute. 
Si  enim  voluptatem  in  fratrum  falute  capi- 
mus  ,  illa  nos  facilc  diutius  in  hoc  officio 
continebit ;  ut  ii  minus  eum  poffumus  ad 
Chriftum  manu  duccre  ,  in  leclo  tamen  de- 
cumbentem  advocatis  fociis  ad  Chriftum 
bajulemus.Si  minus  poflumus  cum  folis  be- 
neficio  perditum  invcnire  ,  accenfa  etiam  a- 
liunde  lucerua  eum  quxramus. 
Verf  1 6.  Caufa  autem  cur  alium  vel  tertium  adhi- 

tut  Chn-  kerj  jUDCt)  eft  ut  five  (je  fa£j j  nequitia  &  ini- 
ItmaliKM  .  ,.r  i     t    i  i 

anttertitm  4ulute  duceptecur,  hve  de  dolore  ob  patra- 
ndfratrem  tum  peccatum  accipiendo  agatur  ,  livede 
immmge-  damni  compenfatione  addubitetur.duorum 
rKmadhi-   aut ttjurn teftimonio convidus teneatur,to- 

btrij*btiit;  taque  res  illa  plene  teftata  &  prolata  llt_ 

Deinde;  ut  horum  pra:fentiam  reveritus 
pudore  perfundatur.  Quamdiu  etenim  cum 
uno  ,  &:  eo  quidem  fa:pe  lxfo  &  offenfo  rem 
habeat ,  fubit  animum  ejus  tantum  cffe  in 
ipiius  quam  in  illius  verbis  momenti  &  pon- 
deris,  quod  verbo  affirmatur ,  verbo  itidem 
negari  poffe. 

Denique,ut  hoc  modo  fciat  fead  tribunal 
Dei  &  Chrifti,  productis  teftibus  citari ,  qui 
advcrfus  illum  teftimonium  difturi  funt, 
liifi  eorumadmonitioni  pareat.  Sicut  enim 
Principes  numeroliorem  legationem  mit- 
tunt ,  nilipaucioriquodvelint  affcquantur; 
(ut  in  Balaaco  perfpicitur)  (ic  Deus  repul- 
fam  in  unius  admonitionc  paffus ,  plures  ad 
pcccatorem  mktit  ,  quorum  autoritate  fra- 
dus  cedat. 

Comparale&um  &  fufpenfumSacerdotis 
de  lepra  judicium  cnm  hac  Chrifti  Ji^^dU- 
%?.%.  Hunc  numerum  delegit  ut  cum  pecca- 
tori  parceretur,  dum  ejus  peccara  tectiflima 
maneant ,  tum  ut  veritati  plcne  teftificandi 
abundefatisficret;necenim  remerefratrisfa- 
maproftituendaeft  ,  necfama:  ejus  cumaut 
falutis  fua:  aut  ventatis  teftiticanda;  difpen- 
dio  confulcndum. 


Ex tribusautem  iftisunus  diferte  nota-  qmmtni. 
turqui  primus  peccatoremadmonuit.Quod  tnbitanm 
quidem  pnmo  ob  id  faclum  fuiffe  certum  ttmaff<*- 
eft  ,  ut  peccatum  quam  pauciflimis  mnotef-  V'  1  "" 
ceret.Deinde  ,  ut  li  quod  adminiculumfu- 
perioris  colloquii  cum  pofteriore  collatio 
fuppedicaret,  lllud  nondeperiret.  Altcr  vero 
velduo  reliqui  non  funt  temere  adhibendi, 
fed  ex  iis ,  quoad  fieri  queat,  deligendi ,  qui 
judicio  &  perfualionis    dono    potentiffimi 
funt.    Adde  etiam  eos  deligendos ,  quorum 
■  aliqua  eft  apud  peccatorem  gratia  auc  auto- 
'ritas.  Invenias  enim  plerofque  qui  mucro- 
nem  malint  invifcera  fuaadmittere.quara  fe 
quibufdam  dedere  ,  quiiidem  certis  quibuf- 
dam.de quibus  melius  judicant ,  prompte  fe 
fubmittunr. 

Quod  fi  fe  adverfus  horum  ctiam  admo-  Verf  17. 
nitionem  obfirmaverit,  non  tamen  idcirco  <?■"'*•  • ' 
afpernanda  ejus  falus  eft  ,  aut  ftudium  ejus  f  <''"' 
perfanandi  abjiciendum  ;  fed  incepto  curfu  ^^^ 
pergendum  ,  &coram  celebriore  Ecclefia:  dcfntji- 
conventu  ,  tanquam,  comitiis  centurialibus,  Jlendw  j 
(aut  tanquam  Parliament  or  Starchmnber) 
citandus  &  iiftendus,  ubi  auguftioris  Chrifti 
prxfcntix  fenfu  perculfus,  peccatum  agnof- 
cat  &deprecetur.  Sic   Kttmerorum%,ij,i6, 
i7.Dominusad  caufx  difccptationem  ,  vult 
fceminamadulterii  (quodilla  negat)  fufpe- 
dtam ,  in  fancluario  iifti ,   ut  loci  revcrentia    ■ 
permota,  quod  res  effet  confiteretur.  Eccle- 
tia  autem  Dei  verum  fancluarium  eft ;  cujus 
iinguli  civcs,  ad  minimum  ufque  ,  fpirituali 
fapientia  ipfos  Salomonis  coniiliarios  fupe- 
rant :  quitametii  externo  fpkndore  &  co- 
mitatu  lntignes  non  funt ,  tamen  gemmis 
notitix  divina:  &  fandlitatis  fulgent  magis, 
quam  iideauratis  veftibus  purpura&  cocci- 
noinduti  effent.  Afoc.  11,1.  Cujus  gloria 
tanta  cft,  ut  vcl  pulverem  pedum  ejus  a  Re- 
gibus  iplis  lingendum  effe  Propheta  prxdi- 
cet.  Cujus  quidem  ccetus ,  quantumvis  in 
mundoabjefti,  quanta  gloria  iit ,  exipiius 
miniftris  &  fatellitibus,angelis  fcilicet  1  Cor. 
1.  perfpicitur. 

Hoc  locopatct  quantoftudiofalutis  per-  tjiudchri- 
ditorum  Chriftus  tenetur,  qui  totam  Ecde-  J>i  Jl«dtum 
(iamillorum  fanandorum  &  quxrcndorum '"/'""'"" 
curam  fufcipere  vult:non  fecus  quam  li  toto 
collegio  Chirurgorum  &  Medicorum  coa- 
c\o ,  iinguli  fymbolum  fuum  conferrent  ad 
xoroti  fanationem  ,  uetam  acremmedici- 
nam  &  tam  violentum  rcmedium  iine  matu- 
ra  deliberatione  adhibeatur.  Qui  etiam  tan- 
to  diligentius  hoc  curabuncquo  mtelligunc 

membrum 


.  dcdtrat. 


fhi.unEib- 
nici  O" 
Pnbl.  inVI- 
Ji  qnAlc s 
tcclef.  »M 
Awlicntts 
bjhtndi  \ 


hinc  mali 
httjitiquan- 
tn  fervica- 

Ui\ 


E     V     A      N      C 

membrum  fuum  eflc  quod  corruptum  & 
languidum  cft. 

Huc  etiam  acccdit  ejufdcm  Ecdclii  ju- 
diciorum  facilitas  S;  mjnfuctiido,  qux  111  rc- 
lipifccntudelinqucntium  tanquam  in  plciu 
compcnfatione  acquicfcit,ncque  porro  quid 
nomine  pccni  infligic.  Ob  ejm  cjufam  mi- 
nus  fercndifunt  qui  hanc  tam  ljlubrcm  me- 
dicir.j.n  non  ferunt.fed  omni  conatu  &  nilu 
cife  opponunt,  aut  illj  non  proficiunt. 

tlfm  <rii  «rsn^.]Ethllici  &:  Publicjni  ludxis 
erant  exoli,  ii  quidem  morum  corruptcla,  &: 
vitje  pcrveriitate  ,  (altem  ut  Iudxi  libi  per- 
fuadebant  ,  qui  tributi  cxecutionem  illegiti- 
m.iin  duxerunt,  illi  vcropcrcgrinocs:  alieno 
cultu.  Et  quidcm  Publicanos  legem  amplc- 
ftentes  &  circumciiionc  notatos  &  obligna- 
tos ,  i  facris  arccre  cum  non  pofleut ,  aut 
certe  ob  cam  caufam  non  audercnt ,  quod 
Cxf.ui  grjtos  &  acceptos  efle  intelligercnt: 
a  reliquj  vitx  familijntjte  &  confuctudinc 
repellebant ,  utpote  a  convictu  &  meniis. 
Alatth.g.  Ethnicos  autem  a  facrorum  com- 
municJtione  &  focietate  abigebjnt ,  quibus 
ne  templum  quidcm  ingredi  fjs  erat.  i  La- 
ment. 10.  ScAcl.  n,z8. 

Aptiirime  igitur  hxc  Chriftus  conjunxit, 
ut  tum  a  fjcris  tum  .1  confuctudinis  fjmilia- 
ritate  jraotionemindicarct.Nec  enim  fuflc 
ollet  dixille  ,  hjbcndum  efle  pro  Ethnico, 
quia  cum  illis  convivcrc  &:  eadem  cum  ilhs 
menfjucifjs  crat  Levit.  4.  nec  fatisfuiflet 
eum  publicani  loco  hjbendum  denuncijre, 
quijillis  fjcrorum  copia  permifla  cft.  Luc- 
18.  Scdutrumque  conjunxit ,  utplenam.Sc 
juftam  divuliioncm  notaret. 

Hic  lgitur  rcputanda  eft  mali  hujus  per- 
vicjcia,quod  Uominus  tamgrjvipxnj  mul- 
dlat ,  tametii  cx  leviflima  forte  ofFenfa  na- 
tumlit  Hc  profluxit ,  rebcllio  enim  eft  tan- 
quamidolumaut  pnitigium.  Perindeacli 
quis  alium  ex  filiis  fuis  e  numcro  fratrum 
cxpungeret,  illique  menfam  aut  inter  fervos 
aut  potius  inter  mendicos.qui  foris  fragmen- 
ta  captant.attnbueret.  Perinde  etiam  ac  li 
illi  mandaret  ne  fe  patri  poft  videndum  prx- 
bejt.  Tanquam  lepra  infectus  ex  urbe  ejici- 
tur ,  ut  tanquam  Nebuchadnezarus  ex  pala 
tio  Ecdetii  exturbjtus ,  herba  cumbcftiis 
agri  vefceretur,  &  rore  noflurno  perpluere- 
tur  &  irngaretur ,  promiffo  capillitio  &:  un- 
gulis  foede  promincntibus.  Tametii  hxc 
conditio  magis  truculenta  eft  non  ex  pala- 
tio  terreftn  ,  fed  cxccclefti  cxturbari ,  non 
ad  beftias,(ed  ad  inferorum  Sc  immundorum 


E      l      I      C      A.  60$ 

fpirituum  confottium  relegari:  unde  Apofi. 
r  Cor.  5.&1  Tim.  1.  fatan*  tradnwnem  jp- 
pcllat.    Cum  enim  totus  mundus  in  altetu- 
tnus  aut  Dci  aut  Diaboli  ditionem  &  domi- 
ii.num  ccdat;  qui  ex  Ecdeiij  ubi  Chriftus 
dominatur  ejicitur ,  is  in  Diaboli  vclutirc- 
gnum  &:  impcrium  traniit ,  &  ex  cive  ccclo- 
rum  iufcrorum  incola  redditur. 
Hujus  vcro  ta  fDeigloriam    ^ 
fevcrx  fenten— ^  Hominumfa-  Vrefpicit. 
tix&nis  partim  (^    lutera  J 

Ad  Dci  glorijm  fpeftat ,  utintclligatur  tju^fttna 
domum  Dci  non  cfle  cavcam  immuudorura  ""  °"*"- 


volucrum , 


haram  ;  fed  cfle  ' 


lld.lj 


aur  porcorum  iu,.ai  -.  hm  «.h».  .  a. 
t.  r  ,-.  ":P'i 

civitjtemlanctampcr  quam  Cananxus  non 

tranfeat ,  efle  fedem  &:  domicilium  juftitix 

fandtum  ,  Dei  tcmplum  non  fpcluncam  k- 

tronum,  non  lupanar  aut  fornicem  ,  fed  lo- 

cum  ubi  virginalis  caftitas  colitur:  vide  Pfal. 

ror.  curam  &folIicitudinem  quara  David 

pollicitus  eft  (e  in  fimilia  fua  inftituenda  ad- 

hibiturum.  Deinde  vcro  etijm  in  regno  ,  ex 

quo  omnes  improbos  exfcindere  conftituit, 

hoc  nominc  quod  Dei  amicus  iit ,  principes 

(ibi  lectiflimos  quofque&  cukiffimos  viros 

delegit ,  qui  cjus  honori  inferviant  :  vidc 

Daniel  1.  fordidos  &  rcjiculos  non  admittit; 

quanto  magis:  quod  cum  non  priftatur,  vi- 

demus  Ponttficios  hoc  nominc  ab  Ecdeiia 

abhorrere  ,  videmus  alios  qui  fe  ab  Ecclclia 

fubducunt.  Si  enim  vere  potuiflent  Pharifxi 

dixifle  >  araicus  eft  peccatorum  &  publica- 

norum  ,  habuiflent  quoddodrinjm  Chrifti 

fufpectam  iJlis  reddere  potuerit;contra  vero 

peccata  in  Eua.ngelio  admifla  ,  &  ab  eodcm 

juftis  punitionibusexpiata  ,  nullam  infamix 

notam  Ecdeiix  inurunt. 

Salushominumcon-f  Ejiciendo. 

iideraturvclin  A.  ReliquaEccIefia. 

Et  quidem  in  ejiciendo  ut  pudefiat,<Sc  pu-  ^««/reK 

dore  perfufus  in  viam  redeat.Quamdiu  cnim  nui""m 
.     '  11  r    r  fudanm, 

quis  commercia  cum  illo  conluekit;  quam- 

diuadfacramentorum  ufumadmittitur,utut 

prophanus  &  fadus.fua  tamen  fccditate  non 

comraovetur ;  aut  cnim  fe  non  peccafle  pu- 

tabit,  aut  peccatum  leviculum  efle,  nec  ma- 

gnopere  deflendum  ,  cum  alios  videat  a  fe 

minimealienos.  Quamdiu  enim  mcretrici 

licebit  mjtronarum  confuetudine  perfrui, 

fua  illi  fcortacio  nullum  pudorem  injicit;  fed 

cumomncs  honeftiores  matronxcjus  con- 

fortiumd:'fledmit,tumdemum,&:c.  Quam- 

diufuri  licebit  libcre  intcrhoncftoscSc.  pro- 

bos  verfari ,  eodem  foro  &  civitatis  jure  uti, 

nullofurtifui  pudore  ducitur;  fed,  &c. 


GSgl 


In 


tjHi  tr.mcn 
tjtts  riurn- 
btnm  f 


654  HAR.fi 

«nimti-       Iu  rellqua  Ecclefia  fpeftatur  ne  lucs  & 

hm  m  Ec-  jnfcflio  longius  ferpat,  &  tanquara  gangrx- 

na  totum  corpus  Ecclcfii  perimat.  Vnde  & 
p.rjetnr         .  .        .  r  .*  .  n 

hic  ahqua  ex  parte  locum  liabet,  prxftare  ut 

potius  manca  &  clauda  fit  Ecdefia  ,  quam 

ut  totapereat.  Etilcut  morbo  peftis  labo- 

rantem  ex  noftro  commercio  fubmovent,&: 

extra  urbcm  colloc.-.nt,  &  non  tantuma  ft- 

nis,  fed  ab  aiiis  igrotis  feparant :  fic  qui  h.ic 

pefte  infetti  ftint.  Sicut  igiturpeftemdecli-  [ 

namus ,  fic  ,  &c.  Quamobrem  ut  olim  tan- 

gentes  immundum  feu  cadaver ,  feu,  Scc. 

immiindf  erant;fic  quicumexcommunicato 

communicat  ,  immundus  ilico  conftituitur. 

Par.im ftrmentitotam  m.ijpim,  Qrc.  1.  Cor.j. 

ijiir.mctlo  Sed  qmrat  hic  aliquis  ,  quomodo  fitanx  \ 

.ib  Ecclejla  traditui'  aut  ab  Ecdelia  abfcinditur,qui  vere  j 

"^""i'.'"r  germanum  Ecclefis  membrum  fit  ,  tametfi 

morbo  gravi  &  periculofo  confvftum.quan- 

doquidem  hac  ipfa  excommunicatione  ejus 

tanquam  Pharmaco  utatur  ,  ad  fanandum 

eum  qui  pertinaciam  fuam  prodiderit :  ne-  j 

quc  Ccri  poteft  tit  fcmel  Chrifto  mfitus,  un-  ' 

quam  ab  illo  excidat.    Huc  quoque  accedit 

quoJ  iTheff.i$,n,ij.  Hoc  tamen  videtur 

ad  fufpenlionis  cenfuram  fpectare  ,  non  au- 

temexcommunicationis. 

Rejpondeo, hanc  fathanx  deditionem  &  ab 

Ecdelia  refeitionem,  occultamquandam  S: 

implicitam  conditionem  continere ,  nifi  re- 

tipifcat.   Nonigiturpenitus  £  corpore  hoc 

gladio  amputatur,  fed  quoad  certas  quafdam 

communicandi  rationes ,  per  facramenta  & 

familiarcm  confuetudinem.    Alioqui  enim 

admonitionc  cum  fingulis  communicare  fas 

eft,  perinde  ac  fi  quis  feclione  utens  aliquid 

carunculx  Sc  cutis,  cui  membrum  adhxrct , 

infettum  relinqueret  ,  quorumadminiculo 

poftcummembriputredo  adimiturcumre- 

Jiquocorporedcnuo  coalcfcat.    Aut  fi  vir  j 

uxoremfcortantem  a  te£lo  &  menfa  fepa-  | 

rans,  &  ad  tuguriolum  aliquod  relegans,  ubi  1 

parce  &  tenuitervictum  ad  tcmpus  tolera- 1 

ret ,  poft  illarn  ad  frugem  redeuntem  denuo 

ad  fe  acciperet ;  vide  Hesi.  vide  eundem  lo- 

cum. 

Argumentum  ducit  ab  efFiciente,quo  [en- 

tentiam  Ecclefiz  in  fpecie  contemptam ,  & 

fuperbis  hominibus  ridiculam,  graviterper-  j 

timefcendam  elTedocet.Peccatorcnim  pcr-  j 

inde  excipiet  fe  non  multum  morari  homi- 1 

cum  judicium:  Dci  unius  efle  fententiam  ■ 

condemnationis  pronuntiare  ,  Deum  clTe  . 

propitium  :  atquc  ob  cam  rationem ,  quam- : 

■!  u  _;iturDeus  nilul  conftitucrit ,  non  ad- 


Verf.  1  s. 

Ecdejix 
Je*tcnti<t 
ut  Chrifii 
tpf.t  rat.t 

:'.t:w.t, 


O     N      I      A 

modum  fe  laborare  quid  homines  dicatit. 
Chnftus  hanc  orationem  prseripit  ,  &  hoc 
modo  rctundit ,  tam  efle  efficax  quod  Ec- 
defia  fecerit,  quam  ii  ipfe  idem  fecilfet;  imo 
ipfum  in  judicio  &  pro  tnbunali  in  Ecclefia 
federe,  &  fcntentias  ipfas  ferre  ,  ne  Ecdelix 
fententiam  contemnendam  ducant,  nifi  Dei 
ctiam  judicium  contcmtui  habere  eis  adlu- 
befcat :  Deum  enimratum  habere  in  coelis 
quodinterra  ab  Ecdelia  ftatutum  fuerit; 
portam  cceli  ei  occlufam  iri  ,  cui  illa  Ecdc- 
fia  oftium  &  valvas  obturaverit ;  rem  facra- 
menti  illis  fubftraftam  iri ,  cui  Ecdcfiafa- 
cramentum  negaverit ;  eum  &  fuipfius  S: 
angelorum  communioncmaverfurum,abeo 
quocum  Ecdefiafe  confociandam  nondux- 
erit ;  eum  fathani  traditutum  regcndum, 
fubigendum  &  torquendum  ,  demum  quem 
Ecclclia  fatham  tradidcrit.Has  igitur  chor- 
das  &  funiculos  a  Deo  ipfo  contextos ,  for- 
tiores  eflc  quam  ut  difrumpantur,nodum  ab 
eo  adduclum  non  pofle  folvi,  neque  referari 
quodab  illo  obferatum  eft.  Quamobrem  in-  q«fee.t 
telligerc  oportere  peccatores  Sc  contuma-  m"l»'x- 
ces  ,  libi  rcm  efle  cum  Deo  non  cum  homi-  ,""""* 
nibus ,  ne  fe  tanquam  peraranearum  telam 
excommuoicationis  fententiam  perrumpere 
pofle  putent.Hujus  rei  veritatein  fi  attenda- 
mus,  facile  fuerit  deprehendere.&c.Circum- 
ferentes  enim  oculos  perfpicimus  hac  Ec- 
cleiix  cenfura  tam  gravi  aut  peccatorem 
emcndari ,  aut  prxcipitem  ruere  in  omne 
malum,  donec  in  profundum  iri  divinx  Iap- 
fus  formidabile  Dei  judicium  experitur  ;  ut 
non  iit  difficile  videre  eum  fathanx  nexibus 
Sc  laqucis  impeditum  ita  teneri ,  ut  inde  le 
extricaic  &  expedire  non  polTic.  Illud  ap- 
paret  in  Alexandro,  qui  ejeitus  ab  Ecdelia, 
non  itamuho  poft  eo  impietatis  proceffit, 
ut  contra  eum  Apoftolus  xternam  damna- 
tionem  imprecari  non  dubitaverit.  i  Tim. 
14,14. 

Si  enim  Dei  judicium  ante  tanquam  tinea  prtfertiM 
panlatim  efltabat ,  tk  virorera  depafcebat  ;  cumtaim. 
certc  poft  fulmen  hoc  divini  per  Ecdeflam  m,F-<<><"- 
judicii  tanquam  leo  vorabit.  Cum  enim  ne-  rnt . 
que  falutares  venti  eum  perfpirent,cum  rore 
autpluvia  coelefti  non  perpluatur.cum  con- 
tra  ignem  ,  fulphurem,  prxftcres  ccelitus  irt 
cumdimittat,cumDominusbruchos,locu- 
ftas,  melolanthas  ,  citm  cruginem  &  uredi- 
nem  immittat,  quibus  quicquid  ineo  viride 
eft  depafcitur;  nihil  prxter  fummam  ruinam 
exfpedrandum.    Gladius  enim  hic  penetran- 
tiorcftancipitigladio;  &  ,  fi  corpus  non  at- 

tingit, 


V«f..9, 

29. 

Hijmp.iH- 
Cernm  )»- 
ilicittrn  ra- 

tumfnlH- 
vumtnttium 
tctltfut, 


quatl  aci  e- 
ju4  confir- 
ntAtuntm 
iHhibtlm; 


E      V      A      N      c 

tingit ,  intimos  tamen  animi  receflus  pene- 
rra:  c%  pungic,  &  incredibiles.auc  cxcicatis, 
aut  ctucucus.aucutriufque  plagas  imponit. 
Eoquc  hoc  i  Dco  fevcrius  cxecutioni  man- 
dacur ,  quo  ab  hominibus ,  &  a  niagiftracu 
omniailla  qux  Eccleli.t  cenfenda  &  cafti- 
ganda  ducic.concemnuntur.  Mcminerimus 
isjicurhorrcndumeflein  manus  Dei  viven- 
tisincidere.  Pocnicencibus  quideru  S:  pcc- 
caca  fua  agnofcentibus  verum  eft  quod  Da- 
vid  con&rmat,  melius  &  prxftabilius  eflc  in 
minus  Dci  quam  hominum  incidere. 

Prioremfententiamconfirmatargumen- 
to  minoris :  quod  ne  duorum  quidemaut 
trium  in  re  fanita  &  ad  gloriara  Chrifti  fpe- 
ctance  confentiens  judicium  vanum  cV  iiri- 
tum  futurum  lit ,  fedillis  prout  i  Deo  po- 
ftulatunt  cadet ,  nedum  Ecdciix  judicium 
nenonrarum&  Deo  gratum  futururatic  , 
dubitari  oportere.  Cujus  quidem  effcctionis 
caufam  aflignac,  fuam  inter  illos  prxllnciam 
gratiofam,  unde  non  tam  fuam  quam  iplius 
circjudicium  intelligant ,  coque  ipfo  non 
defucuram  pocentiam ,  qua  quod  judicatum 
eft  executioni  mandecur.  Vide  8  Eccl.  5,  4. 
Si  enira  principis  verbum  cam  pocens  eft,&c . 

Hxc  icaque  non  cancum  ad  cerrorem  pec- 
cacorum  ,  fed  5:  ad  conrirmacionem  Eccle- 
lix  dicuncur,  qux  fua  paupercace  &  peccan- 
ciumnonnunquarnfplendore&magnificen- 
tia  animo  concidit:  jubet  igitur  ut  non  per- 
terrefiant ,  fed  oculos  a  fua  tenuitate  fubdu- 
centcs  ,  eos  in  Chriftum  defiganc,  cujus 
fplendor  &  pocencia  infinicc  omnem  maxi- 
morum  Cxfarum  apparatum  fupcrat.  Qui- 


E       L       I       C       A.  rfjj 

busEcclelia  freta  non  dul>'Civic  eum  ipfis 
regibus  &  imperatoribus  congrcdi.Hxc  ad- 
mirabilis  potenna  declaraca  cft  irj  /udicio 
quod  Vcum  Vlcior.'; .  cdiJit.  Quodcumco- 
tam  Ecdeiiam  pr.rfcnti  pcriculo  interuc- 
cionis  exponcre  pofle  vidcbarur.conrrarium 
prorfus  crFcftum,  admirabili  Dci  providcn- 
tia,  fortitumeft  ,  ut  vcl  extraneis  ab  Eccle- 
lia  metum  injccerir,  3c  ad  Ecdeiix  rcveren- 
ciam  &:  obfjrvanciam  adegcric ;  unaautem 
eademque  opera  ftimulum  duobus  &  cribus 
lllis  addic.quo  ad  laborem  illum  fubeundum 
&  fuftinendum  incicencur. 

Xotandum  auccm  hoc  loco  requiri  in  iis  lUuiCo,» 
Ecdciix  judiciis  ut  res  &  Chrifti  nomine  Chriflim- 
lulliputur,  non  arFectu  aliquo  privatoex- »»«»/«/"- 
pIendo,&  precibus  ilii  commendctur.uti  ve-  t"eulam' 
lic  pcccatorum  aut  mifercri,  aut  in  eos  con- 
cumaces  &  rcbelles  ea  judiciorum  cormcn- 
cacorquere,  quxEcdciix  faoftos  conacuc 
&  difciplinx  fux  virtucem  Sc  erricacicacem 
comprobare  queanc. 

Ex  iis  ctiam  omnibus  iilud  emanat ,  non  »«t  1,  »*» 
efle  unius,  nc  Pecti  quidetn  ,  fcnceunam  &  tmitttn- 
fulmen  excommunicationis  vibrare;  a  duo-  **"'■• 
bus  eoim  &  tribus  ad  unum  redire ,  regredi 
non  progredi  cflet,  &  a  fuprcmo  foro  ad  in- 
ferius  defcendere  ,  &  ab  Ecdefia  in  quade- 
lictum  admiflum  eft,  ad  alium  quiprocul 
remotuseft  &  adillam  Eccleiiam  non  ag- 
gregatur  traduci.Vuk  enim  Dominus  ut  ab 
codem  ipfo  corpore  fectio  vel  ejectio  fiat , 
ut  quod  interiore  proprii  membri  fenfu  du- 
cicur  ,  quam  is  qui  llhus  Eccletix  in  com- 
munione  non  fit. 


M  A  t  t  H.  cap.  18.  a  verf.  11,  adfinem  Cepitis. 

2 1  Tunc  dudhi.s  eum  Vetrus,dtxtt;  Doinine  quotiespeccabit  111  me  fiuter  mcus , 
&  remittam  ei  ?  an  ttfqtte  fepties  ? 

22  Dictt ei  1ESVS;  non dico tibi ttfquefepties,fcd nfquefepttugiesfeptics. 

23  Vropterettfiintle  esl  regnum  calorum  regi ,  qui  yolttit  couferre  rationem  cunt 
fervisfttis. 

24-  Ef  quum  cccpiffet  couferre ,  oblattts  esl  ei  qttidam  debitor  decies  mille  talento- 
rttm. 

2 s  Quum  autem  is  non poffet  hxc  reddere ,  jufit  ettm  Dominiis  cjus  vemtndari, 
& uxorem ejus,  &  liberos,  &  omnia  qtu  babebat,  &  reddi  debitum. 

2  6  Vrocidens  ergoferrtts  ille  adorabat  ettm,  dicens;  Domiiie ,  cobibc  iram  adrer- 
fitm  me,  &  omnia  tibi  reddam. 

2  7  Coitimotus  autein  imima  cowmiferatione  Dominus ferxt  illius ,  dimifit  einn, 
(jrmutuumremtfitei. 

2  S  Egreffus  reroferrtts  ille  invenit  unum  ex  confervis  ftiis,  qtti  debcbat  ei  ceuttim 
denarios:  &  prebenfuin  eumfuffocabat)  dkcns;  Redde  quod  debcs. 


G  tr  cr  cr    2. 


z<)  Vro- 


6°6  Harmonia 

29  Procidernergoconfervitsejttsadejuspedes,  precab.itureum>dicens;  Cohibe 
iram  adverfum  »ie,  &  omni.t  reddam  tibi. 

30  }lle rero nolttit:fed abtens conjecit eum in carcerem,quoufque redderet debitum. 

3 1  Quum  atttem  vidtjfent  confervi  ejtts  qtufaclafuerant,  doluerunt  vehementer, 
&  quitm  venijfent,  declararttnt  dominofuo  omnta  qiufaclafuerant. 

32  Tunc  eo  advocato  dominus  ipftus  dtxit  et;  Serve  male,  totum  debitttm  illud  re- 
mifi  ttbi,  qutaprecatus  es  me : 

33  Nonne  oportuit  &  te  mifereri  confervi  tui,  ttt  &  ego  tui  mifertusfum  ? 

34  Etiratttsdominusejtis  tradtditeum  tortoribus ,  ufquequo  reddcret  idomne 
quodfibi  dcbebatur. 

3;  Ita&pater  ille  metts  cceleftisfaciet  vobis,nifi  remiferitisfuo  qutfquefratrt  ex 
cordtbtts  veslris,  Lipfus  eorum. 


n. 


ii. 


*3- 


quo  &  clarius  inteUigatttr  ,  fa  firmius  memo- 
ria  retineatur ,  perinde  (qttod  ad  hanc  rem 
tpiam  qtttris  atttnet)  fit  tn  Ecclefia  Dei ,  ubi 
regnum  coelorttm  altero  feculo  confumman- 
dttm  tnchoatur,ac  fi  Rex  aliqttis  terrenus  cum 
fervts  ,  qittbtu  ret  famtliiris  curam  deman- 
davtt,  rattonem  mtret.  Initio  Jam  facio  addu- 
cius  esi  ad  ettm  fervtts  ,  qui  domino  fuo  Regi 
in  10000.  talentts  ob&rattu  erat.  Hic  cttm 
folvendo  non  effet ,  jufftt  domintu  ,  ut  omnia 


ANALTSIS. 

*C  Ffeftum  orationis  Chrifti,  de  admonitione 
-^fratrisqui  teorfenderir,  eft  quiftio  ;  quifuo 
efficientedefcribitur ,  Perro,&  fub)ectamateria, 
cjuoties  condonabirfratriintepeccanti;  itemalra 
quxftio ,  an  fepties  condonandus  fit  frater. 

Verf.xz.  Quiftioniselfeftum  ,  Chriftirefpon- 
fum  ;  quod  defcribitur  adjunc"tonumerc>7o.  am- 
phficatut  comparatione  minoris ,  non  fepties  mo- 
do>  fed  fcptuagies  fepties. 

Verf.2}.  Ulud  confirmarur  parabola ,  qui  fum- 
matim  comprehenditur  ferf.zi.  &  vim  habet  ar-     , 

gumentimajoris.cujuspropolitiohabeturcopio-  '  bona  ejus  profcrtberentttr  .ttfifr  eo  ut  cttmuxor 
(tverf.  i+,z5, 16,27, 28,  ufquead  3S.  redditiovero  '  "lm  llben  vendes  proponerentur  ,  ut  (quoad 
Tfr/Tj;.  Hic  igitur  confideratur  primum  parabola  daretur)  dominidamno  fattsfieret.  Quoedtcio 
in  qua  propofitio  comprehenditur.  perculfiu  &  perterrittu  fervui  ,  ad  Dommi 

nrfn.bc.  Summa  propolitionis  hucredir,  i  pedes  advolnttu  ,  fiupplex  fuampettttonem  tn 
RegemUrvo  10000.  ralentis  obarrato,  &  penitus  r»  .        .   _,.     f   _. J    .     '    .       r      . 

exhaufto,  ut  ne  teruntio quidem  folvendo  par  fue-  I  hJme  modum  *****  *>om'"e  m'-  pofitatra 
lir,  totum  is  ex  mera  gratia  quod  fupplex  illud  [  d,em  foluttonts  mtlii ,  qu&fo  ,  ampltato  ,  (5  to- 
petiit  remifilTe;  fed  poftoratum  illum  perpetuo  !  tum  hoc  £S  diffolvam.  lUitu  fervi  domintu 
carceriadjudicafle.quiaaconfervocentumdena-  '  commiferaticne  tn  intimis  vifieribus  permo- 
riis  ilH  obsrato ,  nec  quod  folveret  habente ,  debi- '  tHi  rerv0  totHm  u  qmd  contraxerat  remit. 
tum  levenllime  exeeir.  .,,        ...         ,i    ....    _  .,, 

rerf.H.  Reddirioeft,  Deum  farrem  ,  tanquam  \  *f" '  'L"ml'bere  **»&■  f<^*>  ****>  «&. 
Regem  .  nobis,  tanquamfervis.exaiSriflimeom-  jimuUcpedem  ex  Regts  aula  extultjjet ,  cum 
nium  peccatorurn  vindicram  exafturum;  nilifra-  ,  adhuc  bencfiai  accepti  recens  memoriavige- 
tribus  tanquam  confervis,  debita  quibus  nobis  '  ret ,  in  qttexdam  ex  confervis  incidit ,  qittiUi 
obnoxii  funr  condonaverimus.  J  aureos  Clrciter  decem  dej,ebatt  qHem  coUo  fri. 

METAPHRASIS.  henfum  parttm  abfuit  ut  prsfocaret.  Hunc 

HIs  dtciis  Petrtts  ad  eum  accedens ,  dixit  ;  alloqutttut ,  dixit ;  quoddebes  e  veftigio  mthi 
Domine  ,  agnofco  exfermone  tuo  incttm-  ;  red.de.  Confervm  vero  (ut  iUeprius  ad  hert) 
beremthittt  peccantiinme  fiatri  tf  refipt-\  ad  pedesadvoluttts,Mum  eifdemetiam  verbis 
fcenti prompte  & gratttito  condonem:  fcdilhid  :  (qttibtts  tUe  h  rttm)  affattts  eft;irapo[ita  diem 
quiro ,  qttotiesiUi  me  eifdem  attt  altisinjurits  fAutionis  mihi  ampltato ,  &totum  hoc  ss  difi- 
laceffentt c.ndonandttm  fit  :  faciUttm  fcpties  fiolvam.  &uod  facerepemtws  abnuit.  Contra 
irrttare  me  ,  an  putas  vel ad  feptimam  «f-\  vero  difcedens  tn  carccrem  eum  conjicit ,  ibi 
que  vicem  1U1  noxam  toties  iteratam  grattttto  permanfttrttm  qitoad  deb:tum  penittu  diffl- 


remittendam  i  De  ampliore  enim  tn  Jratrem 
indtdgentia  qusftionem  movere  tndignum  fo- 
ret.  Adqttem  Ieftu :  Non  dtco  fepttes  tantum 
iUi  veniam  deprecanti  condona  .fedtoltes  quo- 
ties  in  te  peccans  posnitndine  ducetur.  guod 


veret.  S)tt£  omnta  cttm  confiervi  inteUexiJJent, 
gravt  dotore  compuncti  ,  rem  omnem  ttt  ge(ia 
esi  ad  herttm  rctulerunt.  Tunc  domintu fervo 
ad  fe  accerftto  dixit ;  ferve  nequam  ,  omne 
tUudtuum  quantumvu  immenfnm  dcbttui» 

remifi 


14. 


*•*• 


2  6-. 


17- 


19. 

3°. 

JI. 

32- 


E      V       A       N       C 

remtfitibi ,  poftquam  fnpplex  tit  tibi parcerem 
j « .  rogafti '  Non  te  decuit  commtfcratione  in  con- 
fervum  duci ,  ut  {$  ego  commiferatione  in  te 
34,  commotus  fum  >  &uamobrem  Domtntu  ejtts 
ira  percitus,  neqtiam  fervum  Tortornm  tn  po- 
teftatem  tradidit :  ab  ilits  indcfinenter  tor- 
quendum  &  cruciandum  ,  qttoad  totum  &s 
1  c .  quod  contraxerat  dtfjblveret .  lfto  prorftm 
tnodo  ,  Pater  metis  coeleftu ,  Rex  Regum  & 
dominut  dominantium,  vobts  faiiurm  esl.mfi 
ftne  exceptione  ,  ex  intimu  animi  pr&cordiu, 
ojfcnfas  quot  illit.  cunque  &  qnant&cunqti: 
jint,  non  tanttim  confervo.fed  quod  majivs  e(i, 
fratri ,  qui  eodem  terreftri  patre  Adamo  ey 
ccelefti  Deo  oriundus  eU,remiferitts. 

P  R  A  X  I  S. 

HiJhrUdt  A  Vdita  hac  Chrifti  adhortatione ,  non 
amU>t.itit>-  U\.eSc  m;ilum  malo  rependendum ,  led 
nrjfjtrum  fratrjs  ftlutern  &  reiipifcentiam  ftudiofe 
dtUHtrnm  procliran(J.lrn  ;  cum  Pctrus  incellicierechoc 
titmm.t.       '  r    .         .  -r  ^   . 

ofhciumdepravatx  naturx  lnvilumita  110- 

bis  incumbere,  ut  illo  neglccto  nequc  Chri- 
Aianifiomiuis  cxiftimationem  ,  neque  futu- 
rx  vitx  fpcm  tucri  poflimus ,  proximum  c- 
rat  ut  quoufque  &  quam  minimum  opcrx 
&  affuluitatisin  eoponendumcllct.Chriftus 
ftatueret.  Tamctli  vcro  videaturrcm  totam 
ad  Chrifti  arbitrium  &  voluntatem  refcrrc, 
tamcn  cancellurn  quaii  quendam  Chrifto 
prxftituit,  quo  illum  veluti  cingat  &  cir- 
cumfcribat.  Non  fccus  quam  fi  cuperc  fe 
declararct  ,  quam  rariffime  hanc  crga  fra- 
trem  humanitatem  prxftare  ;  fed  fi  minus 
daretur,  rarius  llli  condonare,  aut  ccrte  non 
parefle  ut  hxc  condonatio  &  indulgcntia 
infratremfeptcnariumnumcrumexcederet. 
Hinc  Chnftuscum  refpondiffcc  fcptua- 
gies  fepties ,  id  eft ,  quoties  in  Ce  ofTenfum 
foret  remittendum  pcccatum  effe  ,  ejus  rci 
in  fpeciem  abfurdx  ,  fummam  xquitatem 
docet ,  quandoquidem  nobis  inhnite  in 
Deum  peccantibus  Deus  bcnignc  condo- 
nat.  Tamctli  autem  regni  cccleftis  myfteria 
non  funt  ad  ratiouis  humanx  normam  &: 
tribunal  exigcnda  ;  tamen  hujus  doctrinx 
Iucem  vcl  ab  hominum  judicio  aliquam  pc- 
tipofle,  tantaque  xquitatcniti ,  utquiilli 
non  pareat ,  meritiffime  ad  extrema  quxque 
perferenda  adjudicetur. 

Eli  enim ,  inquit ,  tfc.  Cujus  fumma  eft, 
homines  non  aliter  mifcricordiam  a  Dco 
confequi  poffc  de  omnibus  ab  illis  admiffis 
peccatis  condonandis  ,  nili  ipii  in  fratres  de- 
lmqucntcs  faciles  &exorabiles  fe  prqfticcrint. 


«07 


Ca\uspar-J  Petri  quxftio. 
tesCunt,      \  Chrifti  refponlio. 


In  Petri  quxftionc  cft  quuldamlaude  di-  Verf2t. 
gnum  ,   quod  in  re  carni  cxofa  &  mgrara  Piiripni^ 
I  quxftionem  movct,  &  dc  voluntatc  Dci  cer-  "»'«J"v 
tior  heri  cupit.  Namimpn  homines  cjus  rci  ,     ■  ,... 

'  1,       r         r        Uud.uitli', 

quam  moleftam  &  gravem  ilhs  rorc  icn- 
tiunt,  omnem  mentionem  refpuunt  &  avcr- 
fantur.  Pfal.16.  tymi  Sx  Hinc  cft  quod 
quidam  Euangclii  &  promiflorum  Dei  afli- 
duam  promulgatiouem,  fepulta  lcgis  men- 
tione,  efdagitant.  Hinc  in  idolatrasinvchi 
miniftrum  xquiffime  fcrunt ,  in  Evangeli- 
corum  vero  corruptos  morcs  acrem  mfe- 
ctationcm  inviti  audiunt.  Hinc  eft  ut  hic 
ufuras,  quibus  frater  ejus  infamis  eft,  reprc- 
hendi.avide  exoptet ,  qui  fuara  ambitionen» 
ne  vcllicari  quidem  patitur.  Alter  proximi 
avaritiam  traduci  libenter  ,  fuam  profulio- 
nem  aut  luxuriam  exagitari  invite  fert.  Dc- 
nique  huc  refcrtur  quod ab  HoyTdicitur  de  E- 
phraimo  cap.  10,11.  eum  trituare  amare  ,  id 
eft,  ea  officia  &:  obfequia  fequi,  qux  conjun- 
fta  commoda  autdelectationem  haberent. 

Non  caret  autcm  rcpreheniionc  ,  quod  nmttmt» 
feptenarii  numeri  appolitione  quodammodo  1"""  m°\ 
ipfe  fibi  refpondens ,  Chrifto  prxjudicium  ""'?'*}'' 
atferre  voluerit ,  ne  illum  numerum  tranii- 
liret  ,  &  judicis  &  prxceptotis  officiuma. 
Chrifto,  ad  fe  aliquoufque  cransferret.  Per- 
inde  enim  cft  ac  li  difcipulus  prxceptoris 
conlilium  expetcns ,  dedele&u  habendoin 
his  Iibris  quiilli  apti  forcnt,exciperettamen 
certos  quofdam  hbros  quibus  cdifccndis  fe 
cxercere  nolit  :  aut  li  quis  judicis  fentcntix 
fe  fubmitteret,  modo,&c.Hic  igiturad  par- 
vulorum  fubmiflionem  &  humilitatem  re- 
vocandi  fumus ,  ut  nos  Dco  totos  iine  exce- 
pcione  tradamus ,  ut  animum  quo.id  fieri 
poffit ,  tanquam  abrafam  tabulam  liftamus, 
ut  quicquid  illi  libitum  lit  ,  nobis  infcribat, 
utdifcipuli  adejus  pedes  docendos  &  edu- 
candos  abjiciamus.  Deniquc  ut  non  tanturn 
ad  trituram,  fcd  ad  arationcm,  novationem, 
ad  xquationem ,  deniquc  ad  omnia  qux- 
cumque  nobis  prxccpta  funt  parati  limus. 
Hujusautem  obfequii  exempium  eft  Exod. 
i$,%.Aci.io,a. 

Quamautem  longc  .1  fcopo  ,  qui  infini-  i»  «?»«>» 
tum  pxne  numerum  in  fcptenarium  contra-  ^"i' •"'"'- 
xit,  aberravit  ?  Natura  quidemdepr.ivata&: 
corruptapenitus  fecus  hic  pronunciaffct  ,  & 
vim  vi  pellendamduxiffct ;  fcd  &  hxc  noftra 
refiifta  &  rcformata ,  olet  etiam  fuam  origi- 
neni.  Quamobrem  viclemus  quam  aberro- 
Gggg  i  ris 


CcS  H      A      R.      M       O      N      I     A 

ris  pcriculo  non  abfit ,  fi  vel  piis  homimbus  j  &  atrocifiima  injuria,  cum  levilTima  in 
harumrerum  judicium  permittatur.  Quod  Deum  offenfa  compofita  rationem  denarii 
ii  in  officiis  in  proximum  prxftandis  tam  ad  talentum  habet  ;  &  numerus  peccatorum 
vitiofc  fentiunt  &  toto  ccelo  aberrant.quan-  \  quibus  Deum  lacefiimus ,  cum  delictorum 
to  magis  in  cultu  divinoexcogitando  etrarc  !  numero  quibus  fratrem  lardimus,  unius  ad 
5:  decipi  illos  necefieeft.  Hic  etiamdenuo !  centum  locum  obtinct.  Quanquani  infinite 


videmus  quam  abhorrens  clTet  a  ventate 
Chriltum  (Matth.it.)  hanc  poteftatem  Pe 
tro  conceflifie  ,  ut  Iegcs  ia  Eccletia  conde 
ret,  cum  &c. 

In  Chrifti  rcfpon-  r  Doftrina. 
fo  conlideratur,    \  Doftt ina:  confirmatio 
VerCiz. 

CniChrt-    quoties  illc  pcccaverit.  Tamctti  er.im  nu- 

j:i>  ftjtn    nl«rum  certum  prsftituat ,  quo  non  tantum 

'fimpesan-  ^  numerum  feptcnarium  alludere  ,  &  illi 

denandum  etiam  quodam  modo  llludere  voluit ;  item 

rejpmdit;    ad  quaternarium  :  tamen  eo  incertum  & 

iflfinitum  notare  voluit ;  eoque  Litc. 17,17- 

docct  fexies  in  die  iili  condonandum  etTe. 

Vide*  Matth.6,i4,ij.  Marc.ii.i^.  Tametli 

cnim  univerfalis  particula  non  apponitur, 

eamtamen  intelhgi  nccelTe  eft,  mfifone 

nos  filvos  fore  fperamus  non  remilTis  omni- 

bus  pcccatis,  qux  in  Deumadmilimus.Quin 

ctiam  particula  univerfalis  apud  Salomonem 

Proverb.10,11.  attcxitur,  charitas  fcu  dile- 

ftio  omue  fcelus  operit.  Vbi  hanc  doctxi- 

nim  illuftrat  fimilitudineampli  ftraguliaut 

vafis.  Quamobrem  Chriftiani  juge  &  per- 

enne  jubilasura  Deo  agkaredebent  ,  nexus 

folvcndo,  &  noxasdimittendo 

'...;'.:;.  Ad  hujus  doftrinx  conhrmationem  ,  ar- 

&c-  gumcntoutitur  a  comparatione  majorum  : 

"lD"ura-  Deum  nobis  «Tavifiimafcelera.eaque  nume- 

bis  iv.flmte         -     ,-     -  ,  .     • 

andmul-  roinhnita  condonare  ,  nos  lgicur  pauciora 
quxdam  delifta  hominibus  remittere  non 
gravari  debcrc  :  Dcum  infinite  nobis  fupe- 
riorem  &  rnajeftate  &  fanctitate,infinitas  1II1 
a  nobis  illatas  injunas  prxterire  ;  quid  ni 
condonamus  &  nos  igitut  leviculas ,  qux  in 
nos  committi  pofiunt ,  ofFenfas  xqualibus 
noftris  &  fratribus ,  qui  &  cadem  nobifcum 
infirmitate  laborant ,  8c  ad  eund;m  regni 
honorcmvocancur.  Cum  enim  ille  a  nobis 
homuncionibus  tantam  majeftatem  violan- 
tibus  vindiftamnonpoftulat ,  indignum  eft 
nos  tam  furentcr  infocios  noftros  exarde- 
fcere  ,  ob  tantillam  &  tamanguftamviola- 
tam  exiftimationem  noftram. 

Horura  prius  illuftratur  iimilitudine ,  ubi 


tjnbdineo 

.jit.uit.ite 

iit'jitarur/l 

remiffirnm 


major  eft  inxqualicas.  Sed  hoc  modo  certo 
numero  &  fumma  rem  rcprxfenravic  ex- 
preflius.  Nam  ut  cautiflime  in  Deum  ipfe 
ambulcs,  &  in  te  frater  contumelioiilTime  fe 
gerat,tamcn  hxc  proport  io  mancbit  fcmper. 
Hac  igitur  ratione  non  tantumhujus  do- 
Doftrnia  eft,  toties  condonandumfratn,    ftrinx  xquitacem  docetjfcddocet  compeD- 

diofiflimam  ad  quxftumviam.  Quis  enim 
dcnarium  non  diitraheret  ut  talentum  lucre- 
tur  ;  Quis  eft  qui  pondus  auri  pro  arre  noo 
commucaret  ;  Colonus  ut  centuplumacci- 
piat  tantum  non  dubitat  :  nos  ut  non  modo 
trecentuplum,  fed  ctiam  ut  pro  avenis  triti- 
cum  accipiamus  hoc  non  facicmus ;  Quo- 
ties  igitur  frater  in  nos  pcccaverit ,  ilico  re- 
putemus  rem  faciendi  eximiam  oportunita- 
tem  nobis  ofFerri :  toties  mefiis  magnx  col- 
ligendx  copiam  fieri,fcilicet  6coooo-coro- 
natos  pro  10. 

Pofterior  inxqualitas  indicatur  propor-  frprepir- 
tione  domimadfervum,  &ferviadconfer-  tionedtmi. 
vum.    Dominus  cnim  fcrvilis  conditionis  "'•'''"- 
fcnfura  inducete  non  facile  poceft.    Servus  >mn  & 
auteraqunnlervum  durior  eft  ,  cum  debet 
propnxabjectionis  &  afrliftionis  fenfu  inal- 
terum  ejufdem  fortis  participemclementior 
cfle  ,  fe  ab  omni  humanitace  alienum  elTe 
declarat.  Hinc  Iudxi  qui  ferviolimfueranc 
jubentut  meminille  prioris  condioonis ,  e- 
jufque  recordatione  ad  manfuetudinera  for- 
mari.  Hinc  etiam  dicitur  in  Provcrbiis  Sa- 
lomonis.pauperem  alium  pauperem  expilan- 
tem  :nftar  cujufdam  llluvionis    efic ,    &c. 
Prcverb.i.Z,!. 

Huc  accedic  quod  fervum  illius  domini 
crudcliter  traftat,  a  quo  tantam  munificen- 
tiam  expertus  trat ,  ut  li  minusconfervi  fui 
caufa  aliquam  erga  eumhumanitatem  exhi- 
bere  voluerit ,  domim  tamen  id  caufa  fecifle 
debebat.  Huc  refertur  quod  in  fine  dicitur, 
cum  eiTe  fratrem,  eodem  patre  natum.  Quo 
fpectat  quod  non  tantum  illi  fupplici  con- 
douare  noluit ,  fed  ne  diem  qiudem  proferre 
aut  ptorogaic. 

Alterum    argumentum  eft  ab   adjuncta  VtaC  34, 

!• 


decem  millc  talentorum  (  talentum  valet 
600  coronacos  )  collanoneindicatur  &  ad 


inxqualiras  debiticentum  denariorura  ,  &    poena  ,  in  eum  irros.anda  qui  mifericordiam  ;5 


non  prxftiterit;  quxfimilitudineferviretra-r^,^  ' 
fti,&  revocati,&  m  carcercm  conjefti,  uode  m„ytltt 
umbratUT.  Graviflima  cnim  qnx  in  fratrcm    nunquam  exicurus  fit ,  priufquam  ultimum  cmdnun 

num- 


E    v    A     N    c 

tjmlusniHl-  numnmm  perfolvtfrit ,  illuftratur.  Sic  Chri- 
urtmij]A  ft(]s  ^u,th.6.Ucob.-.,ix,.  Qium  vero  hoc 
iufulfcrit ,  ut  pauculorum  denariorum  recu- 
perandorum  avidicace  ,  infinito  arrc  obxrati 
iimus.  Qnam  hacc  via  expedita  ert  qua  quis 
fide  concidit ,  &  foroChriftiano  conccdat. 
Tametii  cnim  nulli  ncxus  &  oblivrationes 

o 

nobis  in  mcntcm  veniunt,tamen  lex  Dei  nos 
m.icis  eonftrictos  tenet ,  quam  qui  arfiiiTi- 
mis  &  accuratiilimis  vinculis  tenentur. 
Tametii  ntillus  nobisapparitor  appareat , 
tamen  Deus  vel  e  propriofinu  liclorcme- 
ducat  ,  quite  coram  tribunali  liftat ,  5;  vc- 
luti  obtorto  collo  ad  feveriffimum  Deifo- 
rum  ri  KK^°ahyff.lct  x^-nisyitui  tc  trahat. 


B      t      I      C      A.  fcf 

Cavendum  vero  neiingulascircumftantias  <!«■'" i Dtt 

curiofccomparemus.tanquam  nobisaliquid  ntcmdtM- 

fuppeteret ,  quo  vcl  teruntium  fol-endo  li-  """  "    . 
/  jj-  i  /-  ■/,     pnmttut. 

mus(ex  eoquoi  dicitur,  quod  lervus  lftc 

uxores  &:  libcros  habcbac  ,  quibus  crcditori 

fatisfaceret)aut  prorogaco  folutionis  tcmpo- 

re  nos  pofte  xre  no;  cxpedirerpotius  (ic  pro- 

ponirur  ,  ttt  intelligamus  Dcum  plus  largiri 

quam  nos  expctcre  poflumus.aut  opinari  nos 

confccuttiros%  aut  li  Deus  remiiTa  fetnel  pcc- 

cata  revocaret.    Potcrit  fortaflc  loctim  ha- 

bcrcquodfcrvis  rcliquis  iftam  inhumanita- 

tem  indignantibus.Sc  dc  ca  apud  heium  quc- 

rcntibus  commemoratur;quopiorum  de  hac 

indignitate  apud  Deum  querela  Cgniticetu; , 


I  o  a  N.  cap.  7.  averf.i,  adii. 

2  Profe  atitem  eratfeftum  lud&crum  Scenopegta. 

3  Dixerunt  tgitur  adcumfratreseJH!;Dtgrederehinc,&  radein  Iudtam  ,  nt 
tui  qucqtte  ciifipulifpeclent  opera  tua  qtufacis. 

4-  TSemo eniiii  occtdtcfat.it  aliqttid,  & quxrit  ipfe celebris effe :  f\  h&cfacis ,  tna- 
nifesla  teipfum  ir.un.io. 

5  Kam  nefratres  quidein  ej tts  cretleb.tnt  in  eum. 

6  Dicit  crgo  eis  1ESVS;  Fraftitittum  illttd  temptts  nieum  nondum  adefl :  pnefti- 
tutum  atitcm  illttd  tewpits  reftrum  fcniper  cftparatum. 

7  Konpotesl  mundus  vos  odiffe  :meantemodit,  quoniam  ego  teftor  dceo,  opera 
ejtis  mala  effe. 

8  Vos  afcendite  ad  hos  diesfcslos :  ego  nondttm  adfcendo  adfeftum  ,  qtti.iprs.fti- 
tutum  illud  memn  tempus  nor.dttm  expletum  esl. 

cj  lls.c  atttein  qttum  eis  dixijfet,  manfit  111  GaliUa. 

1 0  Vt  afcendetunt  autem fratres  ejus,  tttnc  & ipfe  adfcendit  adfcslum,  non  ma- 
r.ifefte,fed  relut  occulte. 


A  N  A  L  Y  S  I  S. 
pjtfcribuntur  gefta.qui  cxponuntur  ab  adjuncto 
^tempore,  cum  fcftum  tabernaculornm  appro- 
pinquarct;  quod  fcftum  fuofubjcctodefcribitur, 
nempe  ludiorum. 

rttf.;.  Hujus  propinquicatis ad junftum  eft,  ad- 
hortatiocognatorum  Chtifti,  utin  Iudxain  concc- 
deret;  qm  fuo  fine  arguitur ,  ut  videant  opera  qui 
facit. 

Vtrf.*.  Abadverfoprobat,  qniaclam  non  fieri 
squum  eft  tam  pricbra  opera ;  quod  etiam  a  fioe 

amplificatui,  quem  Cruiflus  libi proponit ut in-  lid^ml^dtfli^.iw^o^f^qiWd^nn- 
notcicac.  ctofuoconverfonegationciiluftratur,  nerripenoii 

rtr[.%.   Huias  adhortationts  caufa  aflignatur, '  — "-: --■■ <*- 

cognatomm  fuorum  infidelitas ,  qua  ratione  tan- 
quam  comparationc  majoris  docet,  nonmirum 
clTc  fi  alii  fidem  Chriilo  dcrogabant. 

f^trf.c.  Chriftus  renuit  lllis  obtequi  ab adjuncto 
tempore  fuo,  quod  non  tum  advencr.u ;  qaod  illu 


illos:  caufam  porro  teddit  odii  in  fe,  quia  mala  eo- 
rum  opera  coarguir. 

rofs.  Aliud  effeaum  iliiusadhortationispet 
Chriftifratres,  nempc  mutua  Chrifti  cohortatio 
utilliafcendcrent :  una  cum  caufi  repctitione  cur 
non  afcendar. 

Verf.  9.  EfFcftBm  reicifti  confilii  ccgnatorum 
eft,  quod  remanlit  in  Galilia. 

ferf.io.  Qui  pcrmanfiofuo ad juncto  temporis 
declaratur,  nempe  quoad  cognati  cjus  afcendiflcnt 
Hietofolymam  verfus :  poft  ddcribitur  Chrifti  ef- 
jfeftum,  nempeafcenfus  Hierofolymam ;  quifuo 


ftratur  diverfo,  qaamvis  eorum  tcmpus  femper 
fatis  commodum  effer. 
ttrf.f.    Deindc  caufam   hajus  diveriitatis  in 


apertc  :  ubi  pncipuacautarccufationis  fmad  co- 
gnatos  fiCtx  colligitur,  nempe  quod  voluit  filcmio 
per  GalUiam  tranfite. 

METAPHRASIS. 

CVmjam  apprcpittqnaret  ex  tribm  i.'.'is 
ludiorum  augufliflimhs  feslhs  (mquibiis 
finguli  mares,qusper  ttatem  commodepoffsnt. 


tcropoie  affignat,  odium  mundi  in  fe ,  non  kem  in  lfe  coram  Devfijtvenljfettum  itlitd  in  quo  ta- 

berna- 


9- 
10. 


Hijhri-t 
nff  Ctvt- 
Jius  cum  a- 
micii  Hie- 
rofsljm.im 
proficijci 
tiotuent 
fummtl. 


610  H      A       R.       M 

bernacula  figebant ,  Chriiii  confobrim  acce-  | 
dentes  ilii  dicunt :  tranfi  hinc,  &  lttd&am  ad 
fefium  celebrandum  te  recipe:  ut  difcipuh  tut, 
quije  tibi  :n  docirmam  tradije.'  unt  ;vifis  tuis, 
qun  eda  operibm  ,  amplitu  in  profeffione  fua 
confirmentur.  Nemo  enim  est  tam  iners  ,  qui 
td  agens  ut  clarm  evadat ,  pmclarafua  fact- 
nora  ciam  agat.  ffiuamobrem  fi  opera  tua 
ejus  generisjttnt ,  ut  tu  tlla  effepra  tefers  ,  te 
ipfmn  omnibm  fine  exceptione  ettam  infenfif- 
fimis  hofiibus  ttits  patefac.  &h&  confobrinorum 
Chrisii  oratio ,  ne  cutquam  propter  procacita- 
tem  iff  infilentiam  incredtbilts  videatur , 
fciendum  esl,  neillos  quidemipfos.qui  propiits 
admoti  tf  admiffi  funt  adoperum  Juorumin- 
fpecitonem  ,  Chnfio  credtdiffe  ,  quo  minm  mi- 
rttm  fit  fi  aliifidem  illi  derogarint.  Ad  quos 
lefm  :  non  esi  mihiadhttcoportimumm  Iu- 
dzam  tranfire.  (Shtxritts  fortajfe  qitidfit  quod 
non  ique  mthi  ut  vobu  oportunum  fit :  Re- 
Jponfttm  in  promptu  esi ,  vcbis  promifcue  omni 
tempore  fine  deleiitt  tranfire  integrum  effe, 
mihi  non  item.  Per^itw  qiurere  unde  hoc  dtf- 
crimen  ;  rejpondeo ,  vos  in  mundo  improbt  o- 
diffe  nequcunt ,  qui  nondum  abttlts  difcreti  & 
dijfociatt  eftts ;  me  vero  mortali  odio  profe- 
qtiuntur  :  quia  non  tantum  dolirinam  Euan- 
gclit  nude  propono  &  miracults  obfigno  ,  fed 
porro  ejmfcelerata  dtcta  &  facla ,  prout  me- 
rentur ,  infeeior  atqtte  exagito.  Gjupdnoneo 
dicittm  efi ,  ac  fi  vos  afefio  adeundo  deterre- 
re  velim  ,  imopotim  vobis  hortator  &  author 
fum,  nt  adfeftum  afcendatts:  fed  me  quod  at- 
tinet ,  nonduin  afcendo,  quod  nondum  oportu- 
num  tempus  plene  advemt.  H/lc  cum  dixtffet, 
in  Galtha  ad  temptts  remanfit.  Cum  confo- 
briniejm  Hierofolymaprojeiii  fttnt ,  tunc  & 
ipfe  ad  fefium  tllud  afcendit ,  fed  clam  non 
autem  aperte.propter  metum  Iuddorum  ;  qu* 
eadem  caufa  extitit ,  cur  noluit  in  confobrmo- 
rum  comitatu  Hierofolymam  profictfci. 

P   R  A  X  I  S. 

CArnales  Salvaroris  noftri  amici ,  occa- 
lione  d.ua  per  Feftum  Tabernaculo- 
rum,  cum  illo  agunt  ut  in  Iudxam  proiicif- 
catur,  &  liuic  fux  poftulationi  (quia  res  hxc 
Salvatori  noftro  parum  arridebat)  quxdam 
addunt  argumenta  ,  cjuibus  veluti  totidem 
ftimulis  eum  inftigarent :  quorum  primum 
hoc  eft  ,  ut  difcipuli  (  quos  in  hifce  parti- 
bus  habuit)  opera  fua  peripiciant  ,  unde  ve- 
ritate  recepta  ftabiliantur  ;  quo  omiffo  poflit 
fieri  ut  inter  tot  anguftias  (  quas  illius  caufa 
fuftenturi  funt)  ab  lHo  decidant ;  adeo  ut  li- 


O       N       I       X 

cet  Pharifxorum  inimicorum  fuorumcaufi 
abftineat ,  tamen  difcipulorum  caufa  locum 
mvileret.  Secundo.dum  in  animo  libi  fuit  & 
votis  mundo  fcipfum  patefacere,  S:  cum  vo- 
luit  omnes  eum  libere  &  audacter  confiteri, 
.i  ratione  alienum  foret  eum  m  angulo  ver- 
fari  :  ubi  potius  conveniret.ut  iuapertam  il- 
lius  faciem  perveniat.  Et  fe  in  Icrufalem  to- 
tius  regionis  quaii  theatro  ,  imo  totius  orbis 
foro,paIam  faceret.quoniam  illic  ab  omnibus 
locis  ludxi  &  profelitx  confluxerunt  Acl.  l. 
Et  ad  hunc  finem  ,  ut  ab  omnibus  vifus  re- 
gnum  fuum  dilatarct  ,  &  plures  indics  difci- 
pulos  acquireret.  Et  quoniam  muiitatum 
videatur  Salvatoris  noftri  Confanguineos  il- 
lum  non  majori  reverenriacoluifle,  quinon 
rnodo  fujjgerunt  ,  quid  illi  agendum  iit ,  ve- 
rum  etiam  contumeliofe  redarguunt ,  tam 
glorix  cupiditatcm  objiciendo  (&  tamcn 
modum  eam  adipifcendi  detulerunt,  qui  pra: 
omnibus  illi  honorem  &  revcrentiam  dare 
debuifTent  ,  quippe  quod  illis  pra;  omnibus 
innotuit)  quam  dubios  etiam  habendo  de 
openbusfuisfermones ,  utrum  taliafuennt, 
qualia  fima  prxdicavit ,  aut  Salvator  nofter 
affeveravit,  fcilicet  divina.  Euangelifta  hoc 
anticipat,  cum  obfervat  hoc  non  deberemi- 
rum  videri,quoniam  in  Salvatore  noft.ro  non 
crediderunt:  qui  refpondens,dicit;non  iplius 
&  illorum  eadem  eft  ratio  :  quod  confirmat 
addica  ratione  ,  quodipfefcilicet  ftatuta  ha- 
bet  tempora,  qux  nec  anticipare  nec  detre- 
ftare  voluit  ;  tantique  opera  fuafuifTemo- 
menti.ut  ad  qux  perficienda  plurimum  con- 
ducat  temporum  elcctio  :  quod  confansui- 
neosautem  atcinet ,  eos  nihil  prxmanibus 
habuifle,cui  quodvis  tempus  non  conveniat. 
Illum  autem  intereft,  non  modo  operum 
fuorum  mirandorum  lucem  &  fplendorem 
exhibere  ,  verum  etiammundanorum  ope- 
rum  rencbras  redarguere;  itaque  illos  de  iti- 
nere  verfus  Ierufalem  propoiiti  tenaces  efle 
voluit :  quod  illum  autem  attinebat  tempus 
fuum  nonadefle.  Itaqueabillorumdifceflu 
commoratus  aliquandiu  in  Calilxa  ,  ipfe 
etiam  fequitur.  Itavero  quodomnimodo 
iilentio  &  clanculo  tranfmigravit,  cauteau- 
fugiens  vias  tritiflimas&  frequentes,  popu- 
li  turmas  iftiufmodi  feftis  catervatim  lerufa- 
Iem  adire  folitas.  Pfal.  84. 

Cujus  fumma  hxc  eft  :  Salvator  confan- 

guineis  fuis  inftieatus  ut  illifcum,  aliquibus 

decaulis  illis  perplacentibus  ,  feftumadiret, 

j  aliis  gravioribus  de  caulis  aut  tam  celeritcr, 

I  aut  lllrs  confors  adire  abnuit. 

Cujus 


E     V     A      N      C      F 


I      C      A. 


<fir 


Cujus  j 

bartei  ' 


Exhortatio  eonfanguineorum  dc  vemus?  Reminifcamuritaque  quamnam  be- 


VerCi. 
fefti  tabtr- 
nacutorum 

4CCjjlo  J 


Chrifti  ad  feftum  ltincratione. 
r    r      ")  Salvatoris  noftri  votis  fuis  rcfpon- 
'     v.    dendiabncgatio. 
In  exhortatione  primo  perpcndenda  eft 
occaiio  ;  unumfcjlicctdc  tnbus  feftisillu-j 


neficiorum  fuorum  confcriptioncm  conii- 
gnationemque  rcquint  Deus,qux  in  aliqui- 
bus  planc  edocla  ,  m  omnibus  alus  iegem 
quandam  efticit. 

Obfcrvanduseftetiam  modus  lianc  mifc-  "Iqwfiiji- 


eutnl  benc- 
pctorum  rt- 
minifctn- 
tism  edo- 


ftnbusleoe  prxceptum.ut  abomm  iiiaiculo   ncordiame  faucibus  obhvionis  rcdimcndi,  .      ? 

r°  r     r  ■    •     ■    ■         ■     i   i_  '  •>  1  t->         •  •  Jentatitiir. 

qui  couiquc  prohcifci  &  jtincns  laborcs  to-  &  quam  edocet  Dominus  artem  memorati- 
lerare  potuit  Ierufalem  cclcbretur.  Qijus  vani ,  ut  io  cordibus  noftris  illius  figantur 
etiamcauia  hxc  fuit,  ut  recens  mcmoria  bcneficia,  fcil.  per  feniibilem  quandam  cjuf- 
lingularis  providentix  &  tutelx  divinx  fer-  dem  conditionis  reprxfentationem  &  de- 
varetur.  Quum  per  fpatium  quadraginta  lineationem  ;  unde  excelfum  Sacramento- 
annorum  deviantcs  &  migrantes  in  dcierto,  '  nim  ufum  percipimus,  quibusad  illorum  vi- 
abfquc  civitate  vel  domo,  arce  vel  propu- 1  fum  pcrducimur,  quorum  reminifcentiam 

ofticium  noftrum  poitulat.  Et  quum  in  Pro- 
verbio  cft  Out  offight  out  ofmind,  nos  opcm 
oculi  corporei  ad  internum  animi  vifum 
conicrvandum  habeamus  ,  adverfus  illos  qui 
Sacramcntorum  ufum  contcmnunt ,  unde 
feipfos  parum  follicitos  indicant  de  proro- 
gatione,  &c. 

Primum  confanguineorum    pcrfuaiionis  Verf ;,+. 
argumentum  ducitur  i    finc  itinerationis  ( '"■'""-/" 
Chnfti  illifcum  ad  fcflum  ,  nempe  ut  Difci- ''"!!"' 

..  .....  ,.  .  r  r      ttdhortannt 

puh  &  qui  m  lilum  crcdiderunt  opcra  iua ut  ,utuHm 
perfpiciant  ;  alterum  ,quod  profitebatur  fe  adftjlum 
venturum  ut  mundo  innotefcat ,  &c.  qux  tret  { 
quidem  rationes  quamvis  rationcmaliquam 
prx  fe  fcrunt ,  tamen  &;  fuperbi  funt  qui  il- 
lum  redarguant  &;  corripereaudcant ,  quem 
facile  intelligant   elTe  omnium  moderato- 
rcm  ;  &  ignari  admodum  ,  qui  non  norunt 
eum  fuiiTe  Apoftolum  circumciiionis,&  ita- 
que  nulla  compulfum  ncccfTitate  ut  Jerufa- 
lemcommoretur  ,  tk  qui  cum  inlerufalem 


<)u*Gr  i 
nobti  rtun- 
tjuam  obli- 
terjnda ; 


gnacuio,  tam  tuto  in  pauperibus  tcntorns 

luis  confcrvantur,  ac  li  civitatibus  bene  mu- 

nitis  habitafTent ;  ut  neque  vi  beUuina  vel 

humana ,  nequc  frigefccutibus  noclibus  aut 

dicbus  calcntibus ,  ullum  tulcrint  damnum 

vel  injuriam.  Tantaque  fuit  lllis  panis  copia, 

ac  ii  quotannis  feminaiTcnt  metiirentquc. 
In  hoc fefto  edocet  nos  Dominus,  quam- 
-  nam  bencSciorum  reminifcentiam  confer- 

vari  deliderat.  Et  non  folum  ab  illis  qui  be- 

neficia  fcnferunt ,  fed  ab  lllis  etiam  ad  quo- 

rum  aures  pcrvcniunt ;   totaque  progenie 

illorumqui  horumufu  fruebantur,  quippe 

etiam  fructus  ad  progcniem  defcendit ;  in 

hoc  fcilicet ,  quod  li  patres  in  deferto  periil- 

lent,  nullus  fuiffet  ifta  progenies  populus.  Et 

ut  beneficia  hxc  ab  obhvionc  vindicaret, 

non  fatis  putavit  memoriam  quotannis  cele- 

brari,  niii  etiam  addatur  fignum  vifibile  quo 

beneficium  ad  vivum  depingi  poflit,ut  quo- 

dam  modo  retro  ambulent  &  patrum  fuo- 

rum  conditionem  rcfpiciant :  iplique  in  me-  |  Eccleiiam  colIegilTet,  adalios  e  tencbris  re- 

diofrequentispopuli&  civitatis  periliuftris  dimendos   ofFicio  &  vocatione    devinctus 

degentes  ,    quaii  fub  tentorio  in  folitario   fuit,quemquedivino  prxcuntium  Propheta- 

quodam  mundidefertointcrtottamqueim-  tarum  moderamine,Gahlxx  confufioncs  & 

manes  beftias  ,  advcrfus  quas  nullum  potuit  i  incurlioncs  oportuit  vilitare.Et  prxter  quod 

haberi  propugnaculum  ,  netentorium  qui-  illorumineptafuit  allegatio,  vcrolimile  eft 

dem.videantur.  Nosautem  infirmitatis  no-  .  eos  prxvaricari,  aliudqueabhoc  fuit  ilhsal- 

ftrx  immemores ,  fumus  etiam  manumiiTio-  :  ta  mentc  reconditum.quod  (illis  celantibus) 

Salvator  nofter  reftc  infpicit ,  fcil.  utillius 
operum  rumor  famaque  illis  inter  homines 


nis  &  liberationis  obliti, 

Et  ti  illi  traniitoni  bcneficii  memoriam 
retinuerunt,  quid  de  nobis  fiet  ii  perpetuum   fidem  &  oloriam  conciliaret  ,  ii  quo  modo 
negligamus ;   Et  fi  illiingratitudinis  labem  jeveniat  Chriftum  alicujusprecii  fore  apud 


aufugere  non  potucrunt ,  Dei  erga  patres 
munificentiam  obIivifcendo;quxnam  de  no- 
bis  habeatur  xftimatio  ,  qui  illorum  benefi- 
cioruin  memoriamdeleri  patimur ,  qux  nos 
ipfi  recipimus »  Si  illi  fuboblivifcentix  rea- 
tu  permanferint  ,  qui  ad  illius  renovandam 
raemoriam  eoufquc  non  funt  profefti.quau- 
to  magis  uos  qui  e  cubiculo  vix  pedem  mo- 


vulgus  :  unde  plane  ambitionis  (qux  ln  ho- 
minibus  eft)  pruriginem  pcrfpicimus,qui  ex 
illis  rebus  honorem  iibiquxrunt  ,  quasipii 
minime  probant. 

Hercule  vero  ,  in  iftis  qux  ad  Domini  ineotju.im 
gloriam  pertinent  fe  participes  facere,  deli-  S"cnttr 
ftum  grave  eft  ,  quali  pioguedinem  &  thus  "4 '""/>«■- 
illi  auferunt :  verum  enimvcroab  illis  glo- 
Hhhh  nam 


tflL  Harmonia 

ri3m  fibi  Captare  qujcad  Domini  dedecus  i    InSalvatoris  no-  fRefponfumj 

conducunc,  non  minus  eft  hoc  peccatum   ftri  abnegatione    ^ 


VerC$. 
torum  in- 
crettuiitas 
pietatem 
mn  bttre- 
ditavto 
defceuieve 
rfscrt; 


quam  lsfaMajeftas ,  &  contracoronamdi- 
gniutcmque  Uommi  nollri ,  quaiinihil  fo- 
rec  honunesipfam  Domwifrciem  confpuil- 
fe,  Sc  os  Domini  glonofum  fimo  fuo  &  fter- 
core  confpurcafle,  modo  ipii  honorem  gali- 
rum,gcnu  flcxum  iibi  comparenc.  Hujus  fa- 
rinaf  nonnulJifunc  hiseciam  cemporibus,qui 
utpromoveancur  &  eleventurinlibeiorum 
fuorum  honore,  locis  quibufdam  cam  Ec- 
clelixquamReipubhca:  honorificis,  ad  cau- 
fas  piomulgandas,  ab  illis  minime  probatas, 
libentiiTimcfubferviunt.  Hoc  idemfecerunc 
Salvacoris  confanguinei ,  qui  propria;  fua: 
slonolx  gracia  ,  Salvatorem  inter  mundj- 
nos  honorem  adipilci ,  inreetiamcui  lpli 
noncrediderunt,  ardenter  voluerunt.Et  hx'c 
maxima  eft  illorum  increduhtatis  pars ,  qua: 
fcquenteverfu  notatur.  Sicut  Chiiftus  Sal- 
vjtor  aic  Iohan.n.  ffntomodo  crcdere  poffitis 
cttm  ghriam.&c. 

Quod  confansuinei  Saivacoris  adeo  func 
increduli  &  fide  vacui,  &  cam  nullos  rc- 
fpecTtu  aliorum  fecerunc  progreflus  ,  nos  e- 
docet  non  modopietatem  hareditario  non 
defcendere,  verum  ctiam  ChriftumSjlvato. 
remin  rcbus  ad  regnum  fuum  fpeftantibus 
hominum  perfonas  non  refpicere,qui(quam- 
vis  naturalis  affeclio  perfuadeat  ut  confan- 
^uineos  primanos  &  aliis  prieuntes  effice 
ret)  tamen  italumbosiuos  aurcavocationis 
fux  zona  fuccingit ,  ut  null.im  omnino huic 
affe&ioni  daret  venijm.mt  modum ,  unde 

ordo  a  patre  fuo  ftatutus  mutaretur.  Quod 

phne  nos  monct ,  quamfutilesfunt  Ponti- 
ficii ,  qui  Virginem  Mariam  adeo  extollunc, 
co  quod  Chnfto  confanguinitate  propinqua 

iic :  quaii  Chriftus  inorriciofe  ageret ,  qui 

cum  ipfe  Rcx  coeli  fueric ,  illam  eciam  Re- 

ginam  non  conftituerit ;  ii  enim  eadem  pro- 

movendi  &  extollendi  rcgula  uteretur,  quid 

impedit  quin  hoccumaliis  confanguineis  a- 

geretur.  Vide  quomodo  refpondet  Matth. 

lo.Item  quornodo  Pctrum,  Iacobum  &  Io- 

hannem  Iacobo  fratri  feu  cognjto  fuo  pra:- 
tulit,aliifq;  cognjtis  Apoftolis,Iuda:,Simoni: 

hucuique  confjnguineorum  exhortjtio,S:c. 

L  v  c.  cap.  $.  a  ver[.\i,  ad 57. 
S 1  Faclttm  eR  autem,  interim  dum  compleretur  tempui  quofurfum  rcciperetur, 
cum  1pfef.tciemfu.1m  dtrextt  ad  eundum  llierofolym.un. 

?2  Mifitquenuncios  antefaciemfuam  :  quiprofeffiingrefifuntin  yicum  Sa- 
maritanorum,  utpararent  ei  hofpitiiim. 

53  Sed, 


notjndumillius      ^  Praxis  feu  exccutio. 

Refpondet  argumento  duclo  ab  adjun&oVerflc;. 

temporis ,  fcilicet  non  adhuc  adefle  tempus.  crckri. 

Et  quod  lllum  oportuit  non  folum  res  man-f  **"■"»•" 
.      *  c  r  r       lnirtti 

datas  perhcere  ,  verum  etum  temporeiuo, 

videlicet  ftacuco:  vide  z  loh. 

Cum  autcm  argumenco  a  pari  excipere  v"'-7- 

dlis  prompcuraeflec,  nihileflecurnonxque  '>'""  ,. 

n    r  tornm  at- 

atqueilh  feftura  adiret :  illud  anticipac ,  do-  yerfArttte; 

cendo  longe  aliam  iplius  &:  eorum  rationem 

efle.    Se  enim  odio  efle  illis ,  quod  eorum 

opera  mala  efle  ceftecur  ,  illos  non  icem  ,  uc 

qui  ipii  ex  mundo  lunt.  Si  miracula  rancum 

ederet  ,  autdoilrinam  tantum  proponeret, 

nonetiam  hominum  corruptos  mores  per- 

velleret ,  fatis  fe  illis  gratum  fore ,  feque  ca- 

ptare  gloriam  hominum  &  hominibus  fe 

probare  ut  cognati  ejus. 

Videmus  i£itur  quid  lit  quod  iluznvt- 
1  •  -  ■  o        j     r        Eiuni. '«- 

hum  rajxima  parte  mgratum  &  odiolum       ,  ,„* 

reddit :  quod  icilicet  luccm  non  ferant,  qnia 

operaeorum  malafunt./oA.j.iji.io.ii.Sicut 

enim  qui  noirurno  lomno  opprimitur,  a-gre 

fert  lucem  cubiculo  iuferri ,  &  ut  fures  & 

homicidx  folis  ortum  odio  habent;  &  ut  qui 

vitiofas  merces  diftrahunt,  tenebricofum  lo- 

cum  expetunt  ;  lic  ,  &c.    Prx  fe  quidem  fe- 

runc  Euangelii  novicacem  auc  nimiam  acer- 

bicacem  ,   (ed  reipfa  corrupca  eorum  vita, 

&c. 

Deinde  hinc  difcimus  confolationem  per-  tmfibti* 
cipere  exmundi  in  nos  odio  ,  iicut  contra"'""'"'5 
fufpectos  nos  ipfos  nobis  habc-re  convemt  fi 
mundus  nos  comple&jrur.  Tjrnetli  jutem 
mundusfecum  ipfe  fa>pius  confliftetur ,  uc 
fuperbi  cum  fiiperbis  Proverb.  15.  tjmen  ve- 
ritatis  cauij  ilhtd  non  fit  ;  nec  totus  mun- 
dus  in  fuos  odio  fertur ;  fed  ii  tantum  qui 
privatim  Ixduntur,  Sc  quorum  comrnoda 
pctuntur. 

Poft  illos  hortatur  ut  Ierufalem  petant;  fe  Veri,  $. 

fuo  tempore  venturum  pollicetur ;  neforte  "c-.„ 

r      ,  .    . .  r        ,  lui  lUos  pt 

propter  mulnplices  corruptelas  qux  m  tem-  innt  jm_ 

p!o  obtinuerant ,  adeo  ut  templum  merca-  tetnri 

rum  &  emporium  feciflent ,  exifnmarent 

ChriftumcultumDeiimprobafle. 


V- 


5i. 


53- 


54- 


EvANGEtlCA.  *.} 

53  Sed  illi  non  reteycrunt  eum,quodf.uics ejtts  cffct  profcifcentis  Hierofoljmam: 

54  Quttm  .itttcm  hoc  vidiffent  cjns  difcipitli  Luobus  &  lobannes ,  dixerunt ;  Do- 
mine,  ris  dicamus  itt  igtiis  dcf  cnd.it  e  calo,  &  conftmat  cos ,  ut  etiam  Lliasferit? 

55  Sed  converftts  1ESVS  objurgavit  eos,  ditcns ;  Keftitis  qttalisjpiritus  vosfuis. 

56  Fitius  citiiii  bominis  non  ventt  utyerdcrct  ammas  bomiuitw ,  fed  utfcrvarct. 
Abierunt  igitur  in  alium  victtm. 

ANALYSIS  \dtficndercjubcamus,quoimpiiiflihujtupagi 

rvEfonbitprofraioncm  Chriftiadurbcm  Hic-  '-cd^  confumantur  hattd  ficus  quam  Etisu 
J-^rofoIymam  ab  adjuncro  tempore  ,  ncmpc  cum  ,  oltm  xfflatu  divint  fpirUus  jufjife  legitur.  Ie- 
jamcomplerctur  tcinpus  quo  incurlum  rccipicn-  fttsvero  facie  ad  ecs  converfa ,  tanqitamnon 
dus  clfct ,  dcindc  Chrifti  certum  &  invariabile  dc  |  contcnttu  lcvitcr  &  mollt  brachio  reprehend.f- 


**• 


careconfilium  dcfcribit  ab  adjunctovultusad  il-  \fei  Mos  aCriter cbiurcavit,  dicens 
luditer  obhrmatione 


lefcilu  quo 


la  ucr  uuuiiimiiumc.  i  «  .   .        ,    —■  /  •    j-2_  _   .-.         „ 

Vcf.it.  Aliud  adjunftum  notat  fiix  cettx  dc  W"""  df>  >>™c  ■"»<'>  Jamexpetitt,  :  ncque 


ca  icdclibciationis,  nempe  nuncioium  pra-n  illio 
advicuin  Samaritanum  ;  quse  fuofinedcclaratur, 
ut  pararent  Chrifto  qui  ad  holpitioillum  acci- 
piendum  neceftaria  forent. 

Vtrf.s  i.  Cujuslegationisadjunctum  eraf ,  reje- 
ftio  Chrifti  ex  vico  ;  quod  fua  caufa  dccl.natur, 
quiapn  fetulitfe  Hicrofolymamprofccturum. 

ftrfi  4.  Reje-tionis  cffe&um  cft,  quxftio;  qus 
fuo  fubjeitoaquo  declaratur,  Iacobo  &  loannc 
Apoftolis.adquod  ,  Chrifto:declaratur itcmfor- 
ma,  anigncmdecoelocvocarent ;  qux  imprecatio- 
nis  forma  pari  confirmatur,  nempe  ut  Elias  igncm 
ecoeloevocavit. 

f-'crf  5  s  •  Hujus  imprecationis  effccium  eft  , 
quod  Chriftus  illoscorripit :  deindc  caufarepre- 
henfionis  affignatur ,  Apoftolorum  ignorantia; 
qui-fuofubjcifto  declaratur,  ncmpccitca  fpititus 
indebitamfccretionem. 

Verf.%(,.  Deindc  confirmat  exadverfofinead- 
vcntusfui,  ut  fcilicet  feivet,  non  etgoutpetdat: 
dcniquc  aliud  crTeiStum  narraturrejedionis,Chrifti 
nempe,  quod  Chriftus  cedens  deflexit  &  aliorfum 
fecontulit. 

METAPHRASIS. 

CYm  tempus  jam  inftaret  qito  perpeffione 
mortis  viam  fibi  Iefus  ad  afcenfum  in 
coclos  Jlcrneret ,  tum  (pretU  cructatibus  iliis 
horrendis  univerfts  qut  tUi  tum  ob  oculos  ver- 
fatifunt,  ipfe  cttm  animo  ftto  penitus  conjiituit, 
ey.  vultupri  fc  tulit ,  fe  velle  Hierofolymam 
ire  ,  ttbi  iUum  formidabilis  h&c perpeffio  ma- 
nebat.  Adqttam  rem  certos  nuntios  prsmit- 
tebat ,  qui  tanquam  curatores  fibi  &fuU  om- 
nibtts  de  commodo  aliqno  hoFpitto  tn  vico  aut 
pago  ,  ab  itinerc  ad  Hierofolyma  neutiquam 
devio ,  profpicerent.  Samaritani  vero  illutn 
hofpitio  accipere  propterea  rcnuerimt ,  qitia 
Hurofolyma  divini  cultus  caufa,  a  qtto  iUi  ab- 
horrebant ,  illum  proficifci  certts  quibtifdam 
indiciit  pcrcepiffent.  Sfuod  cum  ex  difcipulU 
fuU  Iacobus  tj  Ioannes  inteUexiJfent ,  rli  indi- 
gnitate  commoti ,  dixerimt ;  Domine  ,  vis  ne 
ut  tuo  nomme'  tf  authoritate  ignem  coslilus 


5«. 


cnim  Elidjpiritu  diicii  (  ttt  videri  vultU)  Jcd 
carnis  injltntiiifeducli  in  iftam  optionem  prsci- 
pitati  esits.Ptiterea  hacprava  Eliii  amidatto- 
ne  abrepti.oblivto  vos  cdpit  vocationis  men.qtit 
in  munditm  vent  non  ut  perdam  hommes ,  fed 
ut  illos  pcrditos  faluti  reilituam  :  unde  efi  ut 
me  a  pccnU  tametfijuslU  (jf  dcbitts  mjiigendu 
cohibuerim.  &uamobrem  Samaritamrum  e- 
normi  injuria  pnterita  ,  ad  alium  vtcum  ho ■■ 
Jpitu  ergo ,  tdque  a  vta  defieclentes ,  conccffe- 
runt^. 

P  R  A  X  I  S. 

CHriftus  cum  divina  fuarerum  omnium  Eiiim^ux 
praefentione  cum  legis  divinae  fpraeci-  Cfwfl0»'- 

pue  Prophetia:Dai]ielis)indicio  tempus  im-  ,,.,., 
r  .  K      ...  '         .  t  Hnrofoly- 

mmere  nitelligens,  quo  ex  hoc  mundo  ad  mitam „„_ 

Patrem  per  mortem  migrandum  effet :  fi-  tigerefum- 

mulque  cadcm  opera  intelligcns  Ierofoly-  1»«. 

mis  illi  mortem  efle  oppetendam  ,  animum 

fuum  quem  multa  ab  hoc  inftituto  dctcrrcre 

potuerant ,  penitusad  hoc  ipfum  obeundum 

obfirmavit.  Et  quanquam  hadtenus  ltinere  e 

Galikra  clam  &  lilentio  Hierofolymam  ver- 

fus  profedus  eflet ;  ad  Sarmutanam  tamen 

regionem  divino  Hierofolyma;  cultui  pio- 

pagando  incenfim  pcrtin_;ens ,  fuum  ad  fe- 

ftum  Hierofolymoru  cekbrandmn  ftudiurn 

palam  protiteri  &  pra.  fe  ferre  voluit ;  eoque 

difcipulos  ad  oppidulum  pramiiic ,  ut  unde 

fe  reticerent  in  holpitio  pararent.  Samari- 

tani  vero  cultum  Hierololymitanum  toto 

pcdtore  averfantcs,  cum  inteHigcrenc  veue- 

randi  Dei  ergo  iter  illud  fufccptum  clTe,  ho- 

fpitii  8c  tranfitus  (utvidetur  jus  illis  nc»a- 

runt.   Quod  quum  nuncii  Chrifto  retulif- 

fent,  ex  reliquis  difcipulisduo  ,  Iacobus  Sc 

Iohannes  rci  indignitate  commoti ,  quoJ 

ChriftoDei  Filio  illam  humanitaccm  recu- 

farent,  quam  vel  viliilimis  quibulquc  man- 

cipiisprjcberefolcnt ,  quodque  cultuiDeo 

H  h  h  h  2  pra?' 


<?I4  H     A      R      M 

prxftando  moram  injicerent,  dignos  judica- 
lunt  qui  extremainternecione  delerentur  , 
coque  Chrifturogant  an  ignem  Ehx  excm- 
plo  e  cxlo  evocatun  cffent.Ad  cjuos  Chriftus 
converfus,eos  perftringit  quod  Elix  perverli 
imitatores  ellent ,  &  quod  idem  cum  Elu 
facturi ,  longe  tamen  alio  fpiritu  fadturi  el- 
fent  quam  ipfe  fecit ;  prxterea  fe  parum  at- 
tendere  ad  genus  vocationis  fux ,  qui  ut  o-  j 
mniumanimas  fervatum  venit  ,  itaomncm 
in  mortales  omnis  generis  manfuetudinem 
apudeos  rclinquere  inftituit.  Quamobrem 
relictis  iliius  oppiduli  feu  pagi  mcolis,  ad 
aliud  magis  illi  propitium  ,  aut  certe  minus 
iniquum  profe&us  eft. 

Cujus  fumma  eft,Chriftum  Ierofolymam 
paffionis  caufaeuntem,nec  Samaritanorum, 
hofpitium  &  tranlitum  denegantium,  inhu- 
manitatem  ne  rogatus  quidcm  ulcifcitur, 
nec  ab  inftituto  itinere  repellitur. 

Cujus  partes  funt,  C  A  Samaritanis  quibuf- 
Chrifti  &  Difcipu-J      dam  repulfa. 
lorum  Ierofolymas  \  Diverfus  inferenda  re- 
proficifcentium,      v_    pulfafenfus. 

In  priore  parte  notatur  profelTio  divini 

cultus ,  apud  ejufdem  culcus  ofores.  Quam- 

diu  enim  cum  Iudxisci  rescrat  ,  qui  eun- 

iwnprojej  ^  .jj    cu]tum  nrofitebantur,  filentio 

fuidpnde-  r  r  r>  ■ 

ius oftres,  tranlit,& fuam  Hicrofolymam  profectionem 
certisde  caulis  diiTimuIavit.  Iam  vero  per  ', 
illos  tranfiturusquireligionis&cultus  divi- 
nihofteserant,  non  fathabuit  animoillud 
delignare,nilietiam  hoc  palam  prx  fe  ferret. 
In  quo  exemplum  nobis  prxbec  confef- 
fionis  tidei  noftrx,  apud  eos  qui  ejufdem  ho-  I 
ftes  liint  ;  Ut  cjus  confefTionem  cum  cordis 
tcetapuA  g^g  j>om_  io.frontislignum  cum  mentisli- 1 
ejuj  holes;  i     „    ■    r    •     • 

J       gnaculo  &  lnfcnptione,  corpons  genu  cum 

mentis  geniculatione  conjungamus.  Deus : 
cnim  quum  fit  rnaximus  &  gloriolilTimus 
princeps ,  in  quo  nihil  eft  cujus  nos  pudeat, 
vult  3  nobis  agnofci,  idque  apud  eos  pnfer- 
tim  qui  nominis  fui  inimici  &  xmuli  funt. 
Parum  enim  eft  Deum  in  fua  &  propria  aula 
feu  caftris  profiteri ,  fed  in  medio  hofte,  hoc 
demum  germanum  Dei  fervum  arguit.  gf" 
autem  me  negaverit ,  &c.  Matth.  10.  vide 
exemplum  Abrahx  ,  qui  palTim  altaria  ex- 
ftruxit.  Item  Daniel.  6.  qui  apertis  fcneftris 
pro  folito  more  Deum  vetitus  oravit.  Item 
exemplumProfel\rtarum,quicumdomifux, 
&  fuis  in  regionibus  cultum  Dei  profiteri 
nequiverunt ,  quod  Hierofolvma  ilii  rei  de- 
ftinata  erac,  &c. 
^uMenus         Quod  fi  hic  qturatur,  auunufquifque  te- 


neatur  idololatricam  gentem  tranfiens  pa-  euU  tme*. 
lamfui  Dei  cultum  profiteri ,  ut  hoc  loco  turcultum 
Chnftus ,  &  quafi  per  plateas  ipfo  vultu  re-  ®"  "t""1 
ionem  quam  probat  profiteri  &  prx  fe  %}',"'/"' 


Verf.fi. 

Chrlftui 
Dei  cul- 
tum  profef 


tjuo  fidem 
nobis  con- 
fitend.im 


ferre 

Refp.  Nequaquam :  tantum  fatis  eft,  fe  ab 
Idololacria  purum  fervare,&  de  religione  in- 
terrogatum  lllam  non  negare.  Alioqui  pofle 
clam  privaco  cubiculo  Deum  ex  prxfcripto 
colere.  Scd  in  Chriftoalia  racio  fuit.  Nam 
cum  feftum  Hierofolymitanum  jam  infla- 
ret ,  quoSamaritanisnotum  Iudxos  cultus 
caufa  proficifciiChriftus  fuam  profcctionem 
difTimulans,aut  aliud  quam  conftituerat  pra; 
fe  ferens-,fufpitionemi!Iis  injecifTet  aut  hy- 
pocryfeos,aut  contempti  cultus  divini.Nam 
fi  vel  in  illa  ipfa,quam  diximus,regionc  Ido- 
lolatrica ,  verus  Dei  cultus  vel  cum  vicx  pe- 
riculo  exercetur,nobis  fas  non  foret  abillius 
participacione  nos  fubducere. 

Miccens  aucem  legacos  tanquam  metato-  Verfsi, 
res,qui  nc  quid  morx  efTet  paftum  pararent,  5  j. 
quo  fumptoilico  ad  feftum  irent ,  a  Samari-  Trmftut 
tanis  hocnominerepellitur,quodiIlum  Hie-  •'s*m**'- 
rofolymam  verfus  ad  feftum  proficifcide-  knl   /K/" 
prehenderent.Sic  videmus  veris  Dei  cultori- 
biis  obftacula  objici ,  quibus  Deus  eorum  fi- 
dei  &  amoris  erga  fe  periculum  capere  vult, 
dum  llla  aut  lucTtando  fuperant ,  aut  inertia 
fuccumbunt. 

Quod  enim  olim    Ifraelitis  accidit ,  ulita&mmc 
contendentibus  ad  templum  licca  loca  pera-  """  y"x 
orandacrant  &  prxcereunda,  maximevallis  i'fc"m"" 

»i-t,/-foo-  c  n.  ■  concioad- 

Mon.  Pfalm  88.  uem  nunc  ht  no  tris  tem-       , 

•1  -i    r,       ■    1     •  ■  -    ■      '*""•'  •" 

ponbus,  ut  quibuldam  m  Iocis  non  nili  vitx 

difcrimine  concioadiri  pofllt.  Quamobrem 

meminerimus  beatos  3  Deo  pronuntiari,qut 

fuperatis  dirFicultatibus  eo  pertingunt.  No- 

bis  non  defunt  etiam  noftra  impedimenta, 

fed  italevia,  ut  abillis  vincinonfinefummo 

pudore  poffimus. 

®usrat  hic  aliquis,  quomodo  reliqui  Ga- 

lilxi  Samariam  tranlierint? 

Rcfpon.  Aliam  fuilTe  Chrifti  &  eorum  ra-  pimli 

tionem.  Nam  cum  Chriftus  fuperiore  fuo  «•'' "*«<?*■ 

rer  Samariam  tranficu  ,  fuam  admirabilcm 

mter  eos  virtutem  protuhfict ,  venlimile  elt  tim/ 

;  ideo  tranlitum  illi  negaiTe  quem  aliis  indul- 

ferunt,quod  magnam  Chrifti  prxfentia  gra- 

}  tiam  cultui  Hierofolvmicano  conciliatura 

j  eiTet.  Prxterquam  quod  ex  Samaritanis  alii 

aliis  erant  xquiores  i  ficut  exitus  hujushi- 

ftorix  declarat. 

Haclenus  de  prioreparte.Sequitur  alcera  Veif.54, 

de  diverfo  inferenda  repuha  lenfu. 

Et 


E     V     A     N     c 

ldnliir  Et  priraum  quidcm  Iacobi  &  Iohannis, 
lttimnu  qui  nuncioaudito  ilico  cxarferunt ,  &  tan- 
,">*'    quarn  tilii  tonitrui ,  Chriftum  c  ccclo  for- 


rnidabilitcr  in  omnes  hujus  pagi  civcsinto- 
nare  cupiunt.  Tamctli  enimrem  ad  Chri- 
ftum  rcferunt,tamcn  quo  animo  ipii  lint  non 
obfcurc  dcdarant.  Itcr  cnim  ad  tcmplum 


.      L      I      C      A.  tfjf 

Euangelii  tcftibus.ignem  ex  orc  tcftJum  cxi- 
turum  quo  confumantur  ,  Apoc.w^.  Nam 
ccrte  fermo  ignitus  eft  ,  aut  purgans  aut  de- 
fecans,li  quid  auri  Dbminus  iu  llJis  repolirum 
habct  j  aut  pcnitus  abfumens  ,  li  nilnl  aliud 
funt  quam  liipula  aut  palea,&c. 

Quod  convcrfus  rcpiehendit  eos  ,   docet  VerCjj. 


prohibcrc  ,  &  tanquamprorluentemaquam    non  tantum  obiter  aut  lcvitercorripi  teme-  hubttrt- 


ritatem  promereri ,  fed  dignam  eiie  qux  fc-  ?">'<"f"x 
dulo  &  induftriacorripiatur.  Primuniautem  ,/     "tC 
arguit  illos  abcfficicnte  ;  quod  fpiritus  ille  litt&jpii. 
quihanc  ultionem  di&avit ,  non  elTet  Dei  rum, 
fpiritus,qui  Elix  hanc  orationem  in  os  infe- 
ruit.  Itaquc  errare  cos  qui  arbitrantur  idem 
illis  liccrc  jam  in  hoc  cafu  ,  quodolim  Pro- 
phetx  Elix  licuit.  Elias  cnim  rem  habuic 
cum  apoftatis  Sc  dcfcctoribus   a  vera  Dei 
rcligione  ,  &:  qui  illum  pervicaciter  oppug- 
narunt:  Samaritani  autem  nunquam  dum  ad 


iuurire,(imulS:inhumanum  &  impiumcrat 

coquc  jure  videri  pollet  hanc  vinditlam  ex- 

peti ,  maximc  cum  Elix  cxcmplo  non defti- 

tucrentur ,  qui    igncm  e  ccelo  devocavit. 

Quanto  ic;itur  magis  ob  Chriftum  contu- 

meliofe  exceptum  talis  vindid"ta  cxpetenda 

fit.  Vide  Gedeonis  exemplum  in  Succutha- 

nos,  &c.  ludic.  S. 

fu  fnt         Quorum  quam  lit  pervcrfum  judicium, 

Chrijhftn-T)o(lex  Chrifti  rcfponfo  intelligemus.  Hic 

ttntian-M   obfcrvemus  quod  rn  illis  laude  dignum  eft. 

Imdihi'  ''Eftauterrihoc  >  quodcupidivindictx  ,nihil  |  veritatiscognitionem  pcrvenerant  ,  &  qu 
'  line  Chrifti  fententia  tentandum  ducunt.  |  dcm  Ifraelitx  pro  illis  veritatem  inter  lllos 
Quod  urinam  a  nobis  obfervaretur ,  ut  no-  ;  a  Propheta  inftaurandam  oppreflerunt ,  &: 
ftraconiilia,pra:fertim  adultionem  propen-  I  lumendcnuo  perillum  accenfum  extingue- 
dentia,  fufpe&a  habercmus ;  ut  priufquam  ,  re  conabantur.  Nondum  autem  tcmpus  ad- 
manumaut  pedem  ad  illaexfequenda  mo-  venerat,  ut  Samaritanis  ventatis  notitiaaf- 
vcamus  .Chriftuniin  verboconfulamus :  ne- j  fulgerct  aut  proponcretur.  Porro,  Ifraelita: 
que  illas  patiamur  foras  proripcre.quam  ve-  Eliam  ad  mortem  expetebant  :  Samaritani 
niam  illisaDco  impcttaverimus ,  ut  laci-  vcro  tantumconviclum  &tranfitum  nega- 
niam  nobifcum  feniperin  fimbnis  circum-  runt.  Longe  igitur  difparem  eiTe  horum  & 
geftemus ,  ut  cingulo  lumborum  afFectus  illorum  rationcm,  eodcmque  momentofpi- 
aftringamus.  Neque  tam  fubito  proruant  5c  ritum  Elixab  eorumfpiritu  plurimumdif- 
prorumpant  cupiditatcs  noftrx  ,  quxlicut  ferre.  Prudentet  igiturdifcernendumeft  in- 
vaccx  io  anguftiore  porta  maxima  conten-  i  ter  Iepram,&  varas,  feu  porriginem.feu  pu- 
tione  &  tam  certatim  eruunt,  ut  altera  alte-  I  ftulas. 

rius  humeris  inliliat.  Hinc  Pfal.  17.  impii  1      Hac  ^ns^r.xix  a  Papiftis  peccatur,  qui  au*  tadtm 
ejfcaBores  dicuntur.  quicquid  a  Chrifto  aut  a  Prophetis  factum  ">  Papifi. 

ttucm auii      Alterumeft  (quod  a  laude  nonabeft)quia   lingulari  vocationeeft,  illud  tcmere  ufur- 
tjnj  jufm;  fcilicctconftituunt  juiTutS:  voluntate  Chrifti ;  pant;  ut  fputum.infufrlationem.undionem, 
ignemextemplodeducendum  ,  illiufque  u- .  &c.  quibus  certedicipoteft,A"c/c;r«2«i>^i- 
nius  cxleftis  ignis  exemplo  ftatuunt ,  toties   ritu,  &c. 


Ectltfnt 
htrfits  vin. 
&8*  cx 

ttrbo  Dti 

parnnd.x  : 


quotics  opus  ent ,  &  Dei  glorix  interent, 
idem  judicii  in  mortales  exercendum  efle 

Difcamus  igitur  eorum  exemplo  ,  Dei  in 
Ecclelix  hoftes  vindiclam  femper  ufque  eo 


Hoc  noftris  hominibus  nonnunquam  ac-  tiiamin 

cidit ,  qui  libi  in  minifterio  obeundo  ober-  '"  qniJiLi 

rarc  licere  putant,  eo  quod  hoc  Apoftoiis  li-  tH,mt "~ 
r[  •  t  n    .  ctrtqmd 

cuit;iibique  conciones  rarcire  Poetarum  te-  _,  '} 
paratam  iri,quoad  Deus  verbo  fuopollicitus  j  ftimoniis  integrum  ducunt,quod  Apoftolus  jfp,atns% 
eft.  Hacque  ride  fulti  ne  fatifcamus  orando  I  illud  femel  atquc  iterum  in  exemplis  fecit ; 
Deum  ,  ut  laboranti  Ecdelix  advcrfus  Ec-  nonreputantesdifcrimenauditorum&alias 
clefixhoftesfuccurrat.Munimurpromiffio-  circumftantias.  Sic  ex  populo  non  defunt 
nibus  prxftantiflimis  Deum  maledicturum  quiChrifti  exemplum  prx  fcferunt,ut  fuam 
malcdicentibus  Ecclelix  Gen.  15.  &  forepe-  cumnefariis  hominibusconfuetudine  tuean- 


tram  ad  quam  allidantur  omnes  ,  qui  in  Ec- 
clefiamimpingunt.  Efa.  S.  Hoftes  Dei  tan- 
quam  fumum  forc  quem  ventus  facile  diffi- 
pat.P/a.'.S8.  Atque  m  hoc  ipfo  genere  polli- 
cetur  eos  omnes,  qui  obftitennt  duobus 


tur.  Alii  ex  Chrifti  ad  mulierem  refponfo.a- 
duiterium  non  efle  morte  pleftendum  con- 
cluderent:  item  quod  David  hoftibus  impre- 
catus  eft,  fibi  hoc  licere  putant;  tanquam  o- 
mnibus  in  corpore  membris  idcm  ofEcium 
H  h  h  h  3  obire 


616     -  H      A      R.      M 

obirc  commodum  circt,aut  tanquam  omncs 

homines  ejufdem  menfurs  pedes  aut  maDus 

liabcrent  ,  ut  ide.il  ilhs  quod  aliis  conari  fas 

iit  ,  cum  omnes  ad  fobnctatem  fapere  de- 

beant  ,  &  difpiccre  quid  quidque  quemque 

deceat. 

Veif.sfi.  Aherumargumcntumducitur  abadver- 

ti,mi<juiA  fo.fcilicetfuumeffe, nonperderefed  ferva- 

r  '"'  re;  obeamque  rem  in  mundum  veniile:vide 
'''•"'•'  „  „ 

lobxn.  3,17.  &  M^.11,40.  &  4>6>7- 


O      N      I     A 

Quod  li  veram  caufam  tanti  fervoris  qua:-  aufaftr- 
ramus,  hxc  forteerit,  quod  illimet  ipfi  cum  rthtiffi- 
Chrilto  contumeliofe  rejccti  funt  ;  alioqui  ""* 
cnim  ibi  Chriftus  alias  iniquius  tractatus 
cft.    Sed  quia  iplimet  ita  tracUti  cum  eo  c- 
rant,  ideo,  &c. 

Chriftus  etiam  fecedit,  &  cedit  Samarita-  q«i  «l  iU 
nis  :  cum  difcipuli  igneperrumpere  voluif-/""'1'. 
fent.    Eft  enim  honos ,  in^uit  Salomon  ,  i 
contentione  delifterc. 


L  v  c.cap.  s-   verf.  6. 
6  Exeuntes  tgitur  obib.intfwgulos  vicos ,  euangcliz.antes  & fanantes  morbos  «- 
bique. 

M  a  r  c.  cap.  6,  verfi  11,15. 

12  Egrefii  igitur  illi  proclamabant  ut  refipifcerem  homines. 

1 3  Et  dtunonia  tnulta  ejiciebant,  ungcb.intque  oleo  multos  mgrotos ,  & fmabant 
cos. 

P  R  A  X  I  S.  ,  namitisfilium  excitari  poffe  credidit ,  nifi 

prardicationem  Eu-   Propheta:  pra:fentia  ,  1  Kej.4,1.  partim  ut 


•tfipijitn 

ti.i  effe- 
Hum{ 


Ltgifit an   f~\\'oc\  Lucas  appcllat  pr; 

E*j>igeiii  V>/anoelii  ,  Marcus  prsdicationem  refipi- 
lceBtia:  appellat  ;  unde  conftat ,  rcfipiicen- 
tiam  non  efTe  efFectum  pra:dicationis  Iegis, 
fed  Euangelii.  Eft  enim  relipifcentia  ex  do- 
loreanimi ,  ob  Deum  mandatorumfuorum 
violatione  ofFenfum,  vita:  mala:  acta:  emen- 
datio.  Huncdolorem  nemo  admittit ,  nifi 
qui  Dcum  ex  gratia:  perfuaiione  ,  amore 
complectitur.  Fieri  poteft  ut  quis  fide  va- 
cuus  angatur  ex  violata  lege;  fed  hoc  fit  me- 
tu  pccna:,  &c. 

Marc.6,       Oleo  tnfirmos  unxerttnt.  Quasftio  ,  qua  au- 

13.  thoritate  freti  ■  rcff  ondeo,  Chrifti  mandato; 

SZaaxu-  quod  etli  ncn  exprimitur,  tamen  nec  verifi- 
mile  eum  qui  de  bacillo  &  fcandalis  pricc- 
pta  dederit,  iftud  de  oleo  adhibendo  prxter- 
iiilc;  nec  eosaufos  effe  hoc  ipiius  injuiTu  ad- 
hibuiile  ;  cum  Paulus  ad  tertium  coelum  ra- 
ptus,  nihiltamenEcclelia:  tradere  voluitaut 
dcbuit,  nifi,  &c.  ncdum  ifti  qui  in  Apoftola- 
tus  tvrocinio  adhuc  verfabantur.  Sic  lac.j. 
hoc  a  ChriftoacceptumEcdelixmandavit. 
Nihil  autemde  oleodiferte  mandatur  ,  quia 
oleum  paffim  parari  potuit.  Contra  figmen- 
tum  Ps.p-siarum, Apoftolos  potuifle  propria 
authoritate  &  arbitratu  hoc  oleum  in  cura- 
tione  adhibere  ,  etiamli  Chriftus  de  eo  man- 
datum  non  dediffit. 
t     Oleum  autem  adhibendum  non  quod  eo 

.■.dhibitum  fmabantur :  fed  partim  ut  infirroi  haberent 
quo  fidem  fubl:varent ,  qui  nifi  adhibitis 
mediis  nihil  magni  &  inuiitati  fieri  poffe  x- 
ftimabunt.  Vt  Naamannifi  Propheta:  ma- 
nuum  impofitione  ,&c.  1  Reg-j.  neoue  Su- 


tbnitjtt 
jlfofloli  * 
^rosolto 
vnxttintl 


ttlm 


de  aliorum  fide  expenmentum  caperetur, 
qui  niii  renunciata  rationis  &  fenfus  pruden- 
tia  ,  hanc  medendi  rationem  ludicram  &  ri- 
diculam  ftatuerent ,  non  minus  quam  cum 
Chriftus  ut  cxco  vifum  reftitueret ,  lutum 
adhibuit.  lohan.s. 

Neque  tamen  Papislt  oleum  ,  &c.  Re  e-  ,n  y,„, i 
nim  fublata  iignum  retinere  rediculum  eft.  Papijlis*- 
Objedtio.  At  vim  habet  ad  peccatorum  xe.-f'"r[t""'i 
millionem.  Refp.i.  temeritas  eft  oleum  ad 
aliumufum  quam  cui  a  Chriftoinftitutum 
eft  apphcare  ,  z.  blafphemum  lllud  oleo  tri- 
buere  ,  quod  Chrifti  fanguini  proprium  eft. 
Objettio  ex  lacob.^.  refp.  illic  remiffionem 
peccatorum  non  oleo,  fed  precibus  fidei ,  uc 
efficientiiuftrumento.planiffimis  verbis  tri- 
buitur.  Hucadde,quod  oleumab  Apoftolis 
ufurpatum  purum  erat  &  fimplex  ,  hoc  ex 
pluribus  conflatum  &  compolitum  ,  &  nef- 
cio  quibus  obmurmuratis  precatiunculis 
incantatum.  Prxterea  quod  certo  die  anni 
confecrari  debet,  feria  quinta  Coer.a:  domi- 
nicx:  quodque  non  niii  Epifcopo;  (cum  la- 
cob.%,.  Prefbyteris  mandat)  denique  quod  fen- 
fuum  fineulomm  orsrana  uns;enda  funt. 

Hinc  difcamus  tanto  magis  laborare  ,  ut  qmdbinx 
Spirit  S.  virtute  &  promiflione  vita:  arternx  difiadm, 
adverfus  ingrucntis  mortisterrores  munia- 
mur,quod  his  fanitatis  cxternis  pra-lidiis  de- 
ftituti  fumus  quibus  olim  Eccleiia,&c.eoque 
ftudioilus  quod  interdum  homines  illis  mor- 
bis  correpti  funt ,  qui  omnem  mentis  &  in- 
telligentix  ufum  auferunt;  ut  necefle  fit  eos 
perire,  qui  nihil  ante  recondkum  habent. 

Marc. 


tVANCILICA.  (17 

M  A  R  c.  cap.  9.  verf.)6. 

36  Et  acceptum  puerulumflMuit  tn  wedto  eorum  :  eoque  tu  tdnas  recepto,  dixit 
eis. 

L  v  c.  cap.  9.  vtrf.i,%. 

48  Ef  dixit  eis;  Quiamique  exceperit  pucrulum  hunc  nomine  meo ,  me  excipit : 
&  quhumque  me  exteperit,  excipit  eum  qm  mcmiftt;nam  qui  minimus  cjlintcr  vos, 
is  erit  magnus. 

M  A  t  t  H.  eap>  iS.  a  vtrf.  3.  ad  6. 

3  It dixit ;  Amen dico vobis ,  nifirosconvettentis ,& fiatis  ut  puerult ,  neqn.i- 
qtiMi  ingredtemini  in  regnum  coclorum. 

4-  Quifquu  igitnr fubmtfcrit fefe ficttt  eilpttcrulus  ifie  ,  is  efl  maximui  tllc  in  re- 
gnocedorum. 

S  F.t  quifquis  exceperit  aliquem pueruium  talem  nomine  meo,  me excipit. 

P  R  A  X  I  S.  1  ncra  £  impeJfmcntj^  &c.    maxirr.: 

>  /"^\Vod  non  tantumadhorteturadanimi    pcccatuminnatum  ,  quod  cum  corpulcntu 


IIakc.9 

56. 

■^'  J".  exemplo  ;  fed  porro  puerum  in  tnedio  fta- 
lim  tutrnm  tu'ti  incodocetfacramenrorumfinguljrcm 
»»  mcdio  f  lTc  &  pra:ftantem  ufum  ;  quibus  ob  oculos, 
jltixtiiite*    &c.  Quod  li  Apoftoli  ilto  fublidio  indige- 

bant,  nedum  ,  &c. 
5»i'</  em         Quod  ulnis  puerulum  complcclitur.prx- 
amjiltcitn-  ter  chrilti  ipi\MiJi>iJ7ntai,docct  quam  chare 
illos  complcctitur  quimodeftia  &  humilita- 
te  parvulos  imitantur  ,  Df/tf.33,3.  populus 


d,< 


modcftiam  &  humilitatem    puerorum    &corporis  quadam  rcdundantiaconfertur, 

qua:  exercitatiqne  ,  jcjuniis ,  iaboribus,ad 
moderationem  revocanda  eft.  Vide  Heb.  iz.' 

Oblervandum  difcipulis  Chnfti ,  qui  om-  <***»*< 
nes  prrcter  Iudam  elccti erant  (quod  ccrtif-  *•'"'■' l c'~ 

r         y~i     -i\-      n-  r  .   1    -  \  tl*'t>:i: 

limo  Chnlti  tdtimoiuo  conhrmatur /w.S., 
dici ,  nifirefipueriv.s.  Contra  eos  qui  di- 
cunt  doctrinamde  electionis  decrctotolle- 
re  omnem  hortationum  ufum  ,  &  bonorura 
operum  ftudium,   Item  eos  qui  per  fpeciem 


Dei  dicuntur  infcri  in  medio  pcdum  Dei  (to  ccrtitudinis  falutis  ex  eledionis  decreto,iibi 
fiand bttvveen  hu  Itggs)  metaphora  a  pa-  i  fracna  laxant,  &c.  utcumque  vixero ,  tamen 
rcntibus ,  qui  fiholos  quos  charos  habent  lic   quia  electus,  non  fum  periturus,  &c. 


Ltc.9,4S 

Chrlfim 
•frftrbitcm 
dtfatu.n- 
rum  prr- 
firinxit : 


tractanc.  Hucfpc&at  quod  Sacerdosmaxi 
nius  Chriftitypus ,  ooones  lfraelitas  in  pp- 1 

clorali  gclrabat ,  quo  indicatur  quam  chare  ' 
Chriftus  nos  diligir. 

Autequam   difcipulorum    fuperbiam  & 

ambitionem  perftringat  fpeciahus  ,  dicitur 

Chriftum   cordium   cogitationes   vidifle : 

nec  tam  ex  illorum  fermonc  ,  &c.  quam  cx 

fua  omrifcientia, &c. ergo  nemo  in  Ecclelia 

privatim  aut  publice  flagellandus  nili,  de  e- 

jus  peccato  admiflo  prius  conftiterit.Deinde 

Chnftus  fuperbiam&ambitionem  viJit,&c. 

Matt.i?,      A.d  relipifccntiam  hortatur  ,  quam  pari  il- 

3-  „  luftrat :  eorum  qui  iter  facientcs  viam  inic  - 

r    runt  rectx  penitus  adverlam,  ut  resredi  nc- 

tio  ad  rtp-        —  r  '  ^ 

piftemim  celleeft,  &c.  Peccatum  ergo  non  eftlevis 
declinatio,  &c.fed  averiio.  Ncc  rclipifceu- 
tia  eft  remifla  cum  peccato  conflictatio,  fcd 
vehemens  &  contenta  obluftatio. 

Ad  relipifccntiam  hortationem  confir- 
mat  ab  adjuncta  pccna  impoenitentix  j  qua: 
eft  cxcludi  e  regno  ccelorum  ;  nedum  ut 
primatum  obtineant.  Vide  £«£.13,3,5.  P°r" 
ta  cft  angufta  ,  ergo  rejicienda  peccata  u:  0- 


ifdti, 


*b  attiun- 
iia  pctn.t 
imrxm- 
ttntirt', 


Notandumunicum  modo  peccatum  nifi  uiicunt 
relipifccntiaexpungatur  ,  rcgno  ccelorum  r"""""» 

cxdudcre.  Apoftoli  multis  prsdaris  virtu-  iwefix'" 

r  r_  tciiti.tcatlo 

tibus  ornati  erant;  tamen  nili  ex  ambitione  txci„dif 
relipuiflent,  &c.  Vnica  mufca  mortua  uni- 
verium  unguentum  corrumpit.  Paululum 
fermenti  intcgram  maflam  fcrmentat.Con- 
tra  cos  qui  alicujus  culpa*  aut  criminis  con- 
victi,  ftatim  regcrunt  le  non  efle  adulteros, 
homicidas,  &c. 

Docet  qua:  fint ,  qua:  in  pueris  imiranda  Matt.is, 
funt;  non  enim  illorum  inconftautia  ,  igno-  4' 
rautia,&c.  Conrra  eos  qui  quem  aliquo  vi-  Ltrlt  :mi_ 
tio  infcctum  vident ,  bona  qux  in  codcm  u„j^  ? 
funt  nonimitabuntur,ac(i  eorum  oculini- 
hil  nili  nigrum  videre  poiTent. 

Defcnbitur  humilitasab  efFcrTtis  demit- 
tendi  fe ,  nempe  ex  fenfu  pravitatis  fua; ,  & 
fpc  &  opinione  virtutis  &  dignitatis  altc- 
rius.  Improbi  enim  &  fuperbi  dcmittuntur 
&  dejiciuntur  a  Dco  ,  fed  Ipontanca  cfle  dc- 
bec  hicdemiflio. 

Hinc  gravistentatio,  forc  fcilicet  ut  tif^f"1"* 
nos  dejiciamus,  ut  lutum  hominum  pedibus  '"'■•■''"' 

con- 


nem  inde 
*rt.xm. 


Matt.i? 

S- 

Qut  pue- 

rum  txci- 

pit,  Chri- 

fium  exci- 

fit; 

ampbft- 
cdtur  .i 
mir.iri : 


6l%  H     A      R.      M 

conculcemur  ,  eontra  viam  compendioiilTi- 
iMin  ad  tranquillitatem  ,  li  quis  fealns  for- 
midabilem  rcddat.  Adverfus  hanc  tentatio- 
nem  Chriftus  fuos  munit  promiffionibus  iis 
datis,  qui  humiles  &  rnodeftos  benigne  tra- 
ctaverint;  partim  minis  iis.qui  contra.&c. 
Promittit  eumqui  talem  excipit,fe  exci- 


certi  funt  an  angelos  excepturi  funt.  At  de 
Chrifto  &i  ccelefti  Patre  cxcipiendiscerti& 
indubitati. 

Qua:ftio.Qm  funt  quibus  hx  promiffioDes  quibui 
factae  funt;  puerifne  ,  an  lis  qui  modeftia  &  l"ccpn>- 
humilitate  eos  imitantur?  Nam  cum  Mat ■  mifinfa- 
thtws  &  Marcm  habeant ,  qui  unum  ex  tali- 


perc.imoapud  L»r.?/«,Patrem  fuum  &  Spiri-  ,  bus  exceperint;  £»o»jhabet,qui  iftumpue- 
tu  fanftitatis.  Averte  ergo  oculos  i  pauper-  i  rum.  Refpondeo,utrumque  incelligi. 
tate  &  ignobilitateiftorudepreilorum,&ad  i  Ex  quo  conftat  quam  munifice  Chriftus 
■  gloriofam  trinitatem  attoIlc&c.Si  cui  prin-  veramanimi  fubmilTioiiein  remuneraturus 
cipcm  excipere  dacu  ellec,  nonne  de  hoc  Ix-  >  lit ,  qui  ejus  umbram  &  imaginem  in  puellis 
tarctur,  imo  gloriaretur?quanto  magis,&:c.  vacuammunere  nondimittat.  Huc  accerie 
Principes  non  linefumpcu  maximoexci-  |  quod  Achabi  humilitatem  &  depreffionem 
piuntur :  Chnftus,cV:c.  JrVi.i^.ftimulumad-  non  veram^:  fynceram.fed  poens  metu  ex- 
ditadhofpitalitatem,quod  inventi  funt  qui  tortam  ,  Dcus  ampliffima  hujus  vita;  bene- 
Angelos  excepetejquanto  magis,&c.  Pii  m-   diclione  abunde  remuneravit. 

L  v  c  .  cap.  g.  a  verf.^7,  atifinem  Capitum. 

S7  Faclttm  efi  autem  utproftcifcentibiu  ipjis,  quidam  in  ru  dixerit  ei;  Scqtur  te 
qttocumque  ieris,  Domine. 

SS  Dixit  atttemei  lESVS;Vulpeshabentlttfira ,  &  rolucres  ccelinidos ;  Filiiis 
atttem  homtnis  non  babet  ubi  capttt  reclinet. 

59  Dixit  rero  ad  alium  ciuemdam ;  Sequere  me,  At  illedixit;  Domine ,  per- 
mnte  mthi  utprius  abeam,  acfepelum  patrem  mcum. 

60  Dtxit  autem  ei  IESVS;  Stne  ut  mortuifepelunc  mortttos  fuos:  Tureropro- 
fecitts  annuncia  regnum  Dei. 

6 1  Dixtt  autem  etiam  aliiu;  Seqttar  te  Domine :  fed  pennitte  mihi  pritts  ut  ra~ 
ledicam  iis  quifunt  domi  me&. 

62  Aitautemei  1ESVS;  Nemoqiitmamiftuadmotaaratro ,  rejpexerit  ad  e.t 
qtu  retro  funtj  appofitus  efi  ad  regnum  Dei. 

ris  difcrimen  verbis  quam  minimum  ab 


ANALTSIS. 

£>e  lntjur  Hifllorix  Anttlyfl.  ufque  ad  rtrf.6 1.  yitie  /» 
prtt,  ut  qu.e  tantum  loco  ,  ttmpore  C?*  p.wcifiitr.is 
VerCij  nh  illa  priori  tiijfert. 

^rr/;r\Efciibituraiter  ab  effe&o ,  nempe  quod 
61.  ^feobtulit  Chriftiminifterio;quodadjun- 
cta  condirione  exponitur,  modo  illiliceat  prius 
fuis  domefricis  &  amicis  valedicere  :  &  videtur 
comparationemniinorisobfcure  innuere,  fe  non 
ut  pncedens  petere  ur  mortem  patris  eipeftet, 
fed  cupere  amicis  valedicere  tantum. 

yerf.ii.  Cujus  hypothetici  obfequii  effectum 
eft  refponfum  Chrifti.non  admirtendam  conditio- 
nem  hanc;  quod  conPrmat  a  difparatis.minifterio 
Euangelii  &  occupationibus  hujus  vitiquanrum- 
vis  leviculis ;  quod  pari  illuftratur  ejus  qui  aratro 
manum  admovensaliorfumrefpeclar,undeIineam 
Jc  fulcum  rortuofum  ducit. 

M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 
Vide  Metaphfaiim  ufque  ad  61  verfum  fu- ' 


pra,utpoce  qua:  prxcer  perfona.'  ck  teaipo-  j  Uneam  duac 


illadifcrepanc. 

Dlxit  &  alttts' :  Tibi,  Domine,  in  min  ifterio 
Eitangelit  per  omnia  obfequens  ero ,  fed 
hac  lege  °y  conditione,non  equidem  utpatrem 
prhu  fepeltam  (quod  non  nifi  diitturniore  tem- 
poris  fpatio  confictetur)  fed  ut  hoc  miht  tamen 
pritis  indulgeas,ut  domum  revertens  &  deme- 
fticii  valedicens,uni  cu:q.  qtudftii  munertt  & 
officii  prticipiam  Adquem  Iefus:  mintslerium 
Euangelti  tantam  in  eo  defungendo  curam  £3* 
ajfidttttatem  requirit ,  ut  tUt  adminislrando 
perinde  ineptus  fit  qui  curas  &i  cogitationet 
fias  ad  alta  negotia  disirahit ,  atque  adara- 
trum  ineptui  esi  is  qtii  fulcum  ducens  alior- 
fum  respeciat  qitam  ad  ctdttiram  quam  in 
mantbtii  habet :  nec  enim  fecut  m  Euangelii 
a.iminiftratkne  aberrabtt ,  qui  vel paululum 
curamfuam  remittet,  qtiam  arator  qui  oculot 
ab  aratione  avertens  ctirvam  feu  infiexam 


61. 


6z, 


L  v  c. 


EvANGIlICA  tl9 

L  v  c.  CMp.  io.  <i  verf.  i,  ad  17. 

POft  bdc  atttcm  deftgnarit  Dominus etiam  altos difcipulos  feptuaginta ,  miftt- 
que  eos  btnos  ante  faciemfttam  tn  omncm  urbem  &  locum  quofuturum  erat  nt 
ipfe  veniret. 

2  Dicebat  igitur  eis;  Meftis  qttidem  multa,  fed  operarii  pauci :  deprecamini  ergt 
dominum  meftis  ttt  emittat  operarios  in  meffemfuam . 

3  Abite,  ecce,  ego  mitto  xos ut  agnos  in  medium  luporum. 

4-  Ne portate  crumenam,  nequeperam ,  nequefoleas :  &  neminem  in  riafalti- 
tareritis. 

f  In  quamcumqtte  domum  ingrediemini,  primum  dicite;  Pax  efto  httic  domui. 

6  Quodftfuertt  tllic  quifptam  pltuspacis,  requiefetfuper  eum  pax  reftra:ftn  mi- 
ms,  ad  ros  rerertetur. 

7  Manete  autem  in  ea  ipfa  domo ,  edentes  &  bibentes  q«£  ab  ipfis  appofita  fue- 
rint:  dignus  enim  eft  operarius  mercedefua.  Ne  egrcdimint  e  domo  tn  domum. 

8  Sedin  quamcumque  urbem  ingreftfueritis,  &  exceperint  ros ,  edite  qut,  appo- 
r.untur  robis. 

9  Etfdtiate inftrmos  quiineafuerint ,  & diciteeis;  Appropinquarit ad ros reg- 
mm  Dei. 

10  In  quamcttmque  autem  urbem  ingrefifueritis,  &  non  exceperint  vos ,  egrefi 
inplateas  ejus  dicite; 

1 1  Etiam  pulverem  qtti  adhxfit  nobis  ex  urbe  reftra,  vobis  abftergimus:tamen  hoc 
fi  itote,  approptnquaffe  ad  vos  regnum  Dei, 

tz  Dico  autem  vobis,  Sodomorum  conditionem  die  illo  tolerabilioremfore  quam 
ttrbis  illiits. 

13  Va  ttbi  Cboraxin,  va  tibi  Betbfaida ,  namft  in  Tyro  &  Sidone  edits,  fuiftent 
yirtutes  qtu  ediufunt  aptid  vos,  oltm  cumfacco,  &  cinerefedentes  rcfiputjfent. 

1 4  Ideo  Tjri  &  Sidonis  tolerabiltor  ertt  condttio  injudicio  quam  veftra. 

15  Et  tu  Capernaum  qua  ttfque  ad  ceelum  elita  es,  ttfque  ad  tnferos  deprtmeru. 

1 6  Qui  vos  audit,  me  attdtt :  &  qtti  ros  afternatur ,  me  afpernatur :  qut  rero  me 
afpernatur,  afpernatttr  eum  qtti  mifttme. 


A  N  A  LY  S  I  S. 

Y?Ffeiftum  Iefu  narratur,  deGgnatio  fcptuaginta 
■'-'Euangeliftarum,  quxdefcribituradjun&otem- 
pore,  poftquofdam  reje&os  qui  fuam  operam  of- 
fercbant;  item  fuo  difparato ,  quod  alii  effent  a 
duodecim  illis dequibus di&um  eft :  deinde fuo  fi- 
De,utillosmitteretantefe:itemadjunctonumero, 
quodifparatifunt:  denique  fubjefto  loco  quo  illos 
legabat,  nempeLnomnem  locuro  quo  ipfe  ventu- 
ius  erat. 

Verfz.  Aliud  effectum  Iefii ,  nempe  quod  illos 
rcandatis  mftruit;  priinum  hortatur  Deumpre- 
centur ut  plures  Dci  prxconcs emittat,  ab  adjun&a 
copia  popali  qui  fervandi  funt :  8c  ab  adjunfta 
paucitate  miniflrorum  verbi ,  quorum  opeta  fer- 
vandi  erunt:  quxduo  illuftrantur  pari  meflis  & 
meiTbruin  :  deinde  a  fub jccto  quod  precari  debent, 
nen-.pedominomelTis  :  deniqueab  adiun&aaver- 
iione  eorum  qui  apti  funt,  quod  non  nifi  cxtrufi  in 
meflem  venient. 

Vtrf.%.  Ad  cautionem  cos  excitat  ab  adjunfto 


periculo,  quod  fuis  caufis  explicarur ,  propria  cum 
infirmitate ,  tum  fimplicitate ,  qux  pari  agnorura 
illuftratur ;  &  hoftium  cum  fraude ,  tum  roborc, 
qux  pari  itidem  illuftratur  luporum  ; quod  ampli- 
ficatur  ab  adjunfta  ctiam  multitudine  luporum ; 
qux  innuitur  eo  quod  undique  illos  circumfiftenr. 
Qux  etiam  cautio  amplificatur  adjun&anotaat- 
tentionis. 

Verf.A,.  Hortatur  ad  celeritatem  Scdiligentiam 
inroinifterio  obeundo  ab  adjunciaprohibitione 
earum  rerum  qux  iter  retardarent,  quat  enumeran- 
tur. 

Verf.  s .  Dcfcribit  quoroodo  fe  gerere  debeant 
in  hofpitio  :  ab  efFectu  pacem  fiunilixapprecandi; 
quod  etiamadjun&otemporedeclaratur ,  nempe 
ut  ptimum  &  antc  omnia  hoc  faciant. 

Verf.b.  Cujus  precationis effe&um  indicatur, 
nempequod  pax  requiefcet  in  illadomo:  quod 
arguiturabadjunftaconditione,  fifiliuspacis  ibi 
fit :  &  fuoadverfoilluftraturadfepacemreverfu- 
ram  ,  li  non  fit  ibi  filius  pacis. 

Verf.-j.  Inftituit  eos  ad  modeftiam  Sc  modera- 
J  i  i  i  tionero  , 


rflO  H     A      R      M 

tionem ,  quxdedaratur  fuis  effeftis ,  manendo  in 
illa  domo  :  qux  negatione fuiadverli  ampliricatur, 
nempeut  tranfcantabunafamiliainaliam  :  dein- 
deedcndoquodillis  in  menfa  apponitur.  Vbi  cft 
prolepfis,  cujus  occupatio  eft,  xs  arque  argentum 
noncft  citcumftrendum  nobis  ftrfi^.  quafiducia 
igituredamusr  fubjeftio  eft  eumquifacrisopera- 
tur  dignum  etfe  m :rcede. 

^'f/.8,fC9.  Nunc  docet  quomodo  fe  geranr 
publiceinurbe  aut  vico,  quod  diftriburione  at- 
guitur , 

f  faciant,  "^  Prius  eft  ut  comedant  qux 
I    appolita  funt :  deinde  ut  fa- 
effeftoj  !     nenteoruminfirmos. 

quid      \  f  Pofterius  ut  dicant  regrium 

I     Dei  acl  vos  appropmqua- 
•^dicant ,  J     vit. 
Qui  omnia  adjun&a  conditione  facienda  funt, 
dummodo  illos  humaniter  excipianr. 

feifiio,li  n.  Prioraillafuoadverfo  illuftran- 
tur:  ubi  fubjeiftum  primo  proponitur ,  nempe  urbs 
quxillos  repudiat : 

Deinde  declarantur  effefta  Euangeliftarum  eadem 
diftnbutio- f  Faciant,  terfiio. 
nequid        \  Dicant,  Verfii  i. 


;quii 

DeTf/-/Ii2, ij,  14,15.  videfupra  \l.t!th.  &tp.i  1. 

Confolatur  eos  ab  adjunfto  obfequio  qund 
prxftatur  illorum  prxconio,  nempe  quod  obfe- 
quium  Chrifto prxftatur : quod  fuo  adverfo  decla- 
ratur,  repudiari  fe ,  cum  illi  repudiantur :  quod 
etiam  comparatione  majoris  amplificatur  ncnfe 
tantum  repudiari,fed  Patrem  &  Spirimm  San&um 
qui  illum  mifit. 

METAPHRASIS. 

REpudiatts  his  qui  fuam  operam  in  mini- 
fterio  Euangelii  obtulerunt  ,  ($  numero 
eorum  qiti  ftudio  aliquo  regni  coelorum  eitm 
fecuti  er.tnt  ancio,  prtter  duodecim  Aposlolos, 
qttos  prius  ad  Eitangelii  pr&conium  legazier.it, 
tntfit  &  alws  inferioris  ordtnis  Minisiros.qttos 
feptuagintf,  ideo  deftgnavit ,  ttt  ipfo  numero 


o     N     I    A 

feptuaginta  Seniores  quipoil  reditumex  "Bet- 
bdoma  popitlo  ludaico  pr&erant  repr&fentan- 
tes  .jpiritualem  regni  Chrisii  inslaurationem 
adumbrarent.  Hos  mifit  binos  in  emnes  urbes 
&  loca  quo  ille  ventuncs  erat :  hoc  confdio  ut 
tili  viam  0>  aditum  munirent ,  quo  ipfius  pr&- 
comummox  fttbfequuturttm  altuisanimis  fi~ 
delium  infideret.  <S\uamobrem  ad  illos  dixit: 
perinde  fe  habet  res  in  hoc  populo  ut  cum  ad 
copiofam  meffem  demetendam  pauci  meffores 
fuppetunt.  iSHiod  quidem  itt  veftram  indu- 
ftrtam  in  pr&dtcando  exacuere  debetfic  ettam 
ftttdium  ir.precando  accendere,  ut  Deum ,  qiti 
hujus  coelefiismeffis  Dominus  esi  ,  oret:s  ttt 
operarios ,  qilantumvis fuo  marte  invitos  ,  po- 
tenti  &  efficaci  fpiritut  fui  vtrtute  extrudat. 
In  obeitndo  vero  Minisierio  ea  ddigentia  & 
celeritatcutenditm  esl,  ttt  vel  ipfajjumanita- 
tis  officia  ,  qtu  neceffaria  nonfttnt,  pr&tereun- 
da  vcbis  fint :  quandoquidem  non  de  httjttt 
vits.  dttbio  difcrimine  in  hac  legattone  agitur 
(in  quo  tamen  omnis  feftinatio  adhsberijolet) 
fed  de  certa  fnniil  £p  anim&  &  corporis  nterna 
morte,  qus.  non  mfi  veslro  minisierio  declinari 
potesi  ,  ratio  habetur.  Manentes  vero  in  ho- 
ffiitio  qitod  elcgisiis ,  religiofe  cavendum  ne 
quodfolvendo  non  fitis  cibum  comedere  detre- 
cietis  :  cum  dignus  fit ,  eyc.  aut  deliciarum 
fiudio  menfam  quantumvis  viliorem  fasii- 
diatis;  fed  qus.  vobis  apponitntur  &qut  bonique 
confulentes  comedite :  ne  hoSjhitempudore  affi- 
cientes ,  docirinam  veslram  ,  pertnde  ac  vos 
ilinu  menfctm  fasiidiofe  rejiciat->. 
Reliqua  Ltlcjue  ad  verfum  17.  pete  ex  Matth. 

10.  cjux  aut  eadem  funt  aut  quam,  mini- 

nium  difcnmcn  admittunt. 


L  v  0  cap.io.  averf.17,  ad 2.1. 

17  Reverfifunt  autem  feptujginta  cumg.mdic,  dicentes^  Domine,  ettatn  dmvio- 
ttiafubjiciuntur  nobisper  nomen  tuum. 

1 S  Ipfc  autem  dixit  eis;  Speclab.im  Sat.mam,  utfulgur,  e  coclo  cadentem. 

1 1)  Ecce  do  robis  poteftatem  calcandi  fcrpcntes  &fcorpiones ,  &  fupra  omnem 
yim  iuiiiiiii :  &  nihtl  vos Udet. 

2  0  Sed  de  eo  negaudete  quod Jpiritns  vobis  fnbjiciaiittir:gaudete  vcropotius  quod 
nomiiia  veslrafcriptafunt  in  ccelis. 


ANALYSIS. 

T"\Efcribuntur  feptuaginta  difcipuli  fuo  effccto, 
■^reditufeilicetalegatione,  item  adjunfto  gau- 
di£>:  itemaliudejus  effec~tum,nairatioreiinirine- 
re  gefti ,  ubi  gaudii  caufa  eflkiens  eft  quod  drcmo- 
nia  illis  obfequium  pra-ftabanr,  cujus  obfcquii 
caufa  notatur,  quod  Chrifti  nomine  illis  nr  exirenr 
mandatum  cftet. 
yerfiii.  Chriftus  aliud effsftum.  minifteiii  co- 


j  rum  narrar  eo  majus  quod  illi  narrabant ,  fatanam 
'  ex  coelo  decidentem  ,  qui  cafusadjun&a  celeritate 

amplificatur,  qua:c:leritas  pati  illuftratur  fulguris. 

nrf.19.   Aliud  effe£tum    Chiifti   expor.itur, 

!  nempequodpoteftatem   confcrt  feptuagintadifci- 

pulis  Scc.qui  potcftas  fuo  minore  amplificatur  da> 

moniorum  ejeflione  ante  nominata.  Qua:  pote- 
j  ftas  fuo  diverfo  amplificatur,  nempe  quod  cal- 

caiues  vcnejiau  aninulia  nullum  inde  damnum 

acci- 


E     V      A      N      C 

aecipient,  &adjunftanotaattentionis  exaggera- 
tur  lnc  poteltas. 

ytrf.  zo.  Difcipulotum  fcptuaginta  gaudium 
modum  cxcedens  corrigitcomparatione  majoris, 
plus  argumenti  efle  cur  gaudeant  quod  nomina  eo- 
rum  fcribantur  in  caelis ,  quam  ob  illa  qui  aut 
ptius  cxercueram  aur  jam  porro  confert. 
METAPHRASIS. 

1 7 .  TH\  Efuncla  legatione  qu&  feptuaginta  difci- 
1  Jf,nli<  a  Chriflo  demandata  esl.ad  lefum 
tanquam  rationem  reddituri  gaudio  pcrfufi 
revertuntur  ,ditcntes :  Domine,  quorumcum- 
quemiraculorum  edendorum  potesiatem  nobts 
concefftsit  eam  nos  omnem  exercuimm  ,  ufqiie 
eo  nt  vel  ipfa  dtmonia  tuo  nomine  &■  authori- 
tate  exire  jnjfa  nobis  vel  invita  morem  gerere 

tS.  coaBafunt.  Ad qtios  leftu :  atqae  ego  majus 
qtiiddam  fif  magnificentiiu  fpirttus  omntfcii 
octdts  intuittis  fum,  quamvos  dicitis:  vidiete- 
nim  Satanam  Dsmoniorum  principem  aple- 
nfque  obfequio  &  velutt  cultu  eipnftito  in  a- 


L     I 


611 


lum  quodammodo  elattim  ,  veslra  F.ttangeli' 
pndtcattone  per  Sptrittu  Sancli  efticaciam  de 
fuo  folio  cum  impetu  &  celeritate  tanqnam 
fulgur  deturbatum.  Et  qtv.dem  vobi-s  r:te  {$ 
legitime  utentibm  qus  prtdem  accepiiTu.donis , 
ecce  poteslalem  porro  facio  ,  pedibtt-s  calcandi 
&  proterendt  ferpentes  &  fcorpios,  vimque  o- 
mnem  qtttt.  humans.  vits.  noxia  &  inimtca  efl; 
nihilut  fit  in  rerum  natttra  tam  venenatum 
aut  hominibas  tam  infenfum  qttod  vos  damno 
affciat.  Operam  vero  veftram  c&teroqiitn 
laudans ,  est  tamen  de  quo  vos  admonitos  ve- 
lim;ut  nontameffitfe  &  exultanter  gaudeatis 
quod  vobts  fpiritus  immundt  vel  invitt  obfe- 
quutur.&uodfi  pleni  ($  foltdi  gatldti  matertam 
O  argumentum  expetttts,  eoinde  perfruemmi, 
quod  vos  ad  vttam  <£terno  Dei  decreto  defti- 
natos  effe  haud  fectcs  pcrftiafi  eftts.quam  fmo. 
mina  veflra  veltiti  in  libro  vit<t  defcrtptain- 
tueremtni. 


tp, 


M  A  R.  c.  cap.  io.  a  verf.  i,adi$. 

ET  illinc  digreffits ,  vcnit  in  jines  Iudct£  per  oram  Iordanis :  &  convenit  rurfum 
tttrba  ad  eum  :  &,  ttt  confueverat,  rurfuni  docebat  eos. 
z  Tunc  accedentes  Eharif&i  intcrrogarunt  eum ,  an  liceret  viro  uxorcm  dimitte' 
re :  tentantcseum. 

3  Ipfe  vero  refpondens,dixit  eis;  Quid  vobis  maudavit  Mofes  ? 

4  Ipfi  autem  dixerunt;  Mofespernufit  hbellum  abfeftionisfcrtbere,  &  dimittcre 
uxorcm. 

5  Tunc  rejpondeus  IESVS,  dixit  eis ;  Vro  duritia  cordis  veftri  fcripfit  vobis  man- 
datum  iflud. 

6  A  principio  vero  creationis  mafculum  &  fceminam  fecit  Deus. 

7  Proptcrea  reltnquet  homo  patremfuttm  &  matrem ,  &  agglutinabitur  uxori 
fus.. 

S  Et  qui  duo  fucrant,  erttnt  caro  una.  Itaque  nonfunt  amplius  duo,  fed  una  caro. 

<?    Ouod  ergo  Deus  conjunxit,  homo  nefejungat. 

io  Et domi rttrfum  difcipttli ejus eadem  de re interrogarunt ettm. 

1 1  Ipfc  vero  dixit  eis ;  Quicumque  dimiferit  uxoremfttam  ,  &  duxerit  aliam , 
inccchatur  adverfus  eam. 

12  Etft  mitlicr dimiferit  virttmfuum,  &  nupferit  alteri,  mtxchatur. 

Miir  H.  cap.  19,  a  verf.  1.  adi$. 

ETfattum  ctt,  qtttim fmiffet  IESVSfermones iftos,  utfolveret  e  GaliUa ,  &  ve- 
nitinjines  Iud£<£,fecus  Iordauem. 

2  Etfeqttuta  eftettm  turb.t  tnulta  ,fanavitque  eosillic. 

3  Tunc  adierunt  eum  Vharif&i ,  tentantes ettm ,  &  dicentes  ei ;  licet  ne  botnitii 
dimittere  uxorcmfttam  qttavis  ex  caufa  ? 

4-  llle  vero rcftiondeiis,  dixit  eis ;  Non legiftis  opifcem  ab  inttio  feciffe  mafatlum 
&foeminam  ? 

Iiii  2  /  Et 


6"l3  fl     A      R.      M      O      N      I      X 

j  T.t dixijfe;  Vropterea  derelinquet  homo patrem  &  matrem ,  &  aggltttinabitut 
uxorifus, :  &  qui  duo  fueiant,  erunt  ttna  caro  ? 

6  Itaque  non  amplittsfttnt  duo,fed  una  caro,  quod  ergo  Deus  conjunxit,  homo  ne 
fejungat. 

7  Dicuntei;  Cur  ergo  Mofes  mandayit  dare  libellum  difceftonis ,  &eamdi- 
wittere  ? 

8  Dicit  eis;  Mofespro  duritia  cordis  reftri permifit  xobu  dimittere  uxorcs  reftras: 
cnctcrumaprtncipto  nonfttit  ita. 

q  Dtco  atttem  vobis;  quicumqtte  dimiferit  uxoremfttam,  nifi  ob  fcoztationem,  & 
alt.im  duxerit,  mcecbatur,  &  qttt  dimiffam  duxcrit,  nnxcbatur. 

i  o  Dtcttnt  ei  difitpuli  ejus ;  Si  tali  cft  negottum  iominis  cttm  uxore ,  non  expetit 
tixoremducere. 

1 1  Ipfe  rero  dixit  eis; Kon  omnesftmt  capaces  buj usfermonis,fed  ii  quibus  datum. 

12  Sttnt  enim  cunucbi  qtti  ex  matris  utero  natifunt  tta  :  &  funt  eumtchi  qui  ca- 
ftrati  fttnt  ab  bominibtts:  &  funt  eunuchi  quifeipfos  cnftraruntpropter  tegmtm  calo- 
rttm.  Quipoteftcapaxeffe  hujusrci,  captat. 


A  N  A  L  r  s  I  s. 

JUnc.pvEfcribit  tesgeftas  hac  pericope  a  flibje- 
i.  *-^ftoloco  inconfinibus  Iuckex:  irem  alio 
fubjecro  Ioco,perquem  tranfiens  pervenit.  Dcinde 
unumChiiftieffeitumptoponit,ncmpe  Euangelii 
pridicationem  ,  qus  primumfuoadjuncto  tigno 
defcribitur,  fanationemotborum :  deindefuaeffi- 
ciente  caufa  arguitur ,  nempe  quod  turba  ad  illum 
iterum  vcnerat ,  &  comparatione  paris,  ut  folitus 
cft. 

Ferf.z.  Deindedefcribitaliud  Chriftieffcctum, 
ditputationem  ,  cujus  caufa  aflignatur  efficiens, 
interrogario  feuquaftioper  rharifaxw  propofita. 
Qusftionis  forma adjiingitur ;  An fas  fit dimittere 
uxorem:  ubiportoillosqua:fivifleanaliam  liceret 
inducere  apparetexwr/Tn.  Mntthsm  addit  qua- 
cunque de caufa:  fc  Marttu  finem  iuijus  qusftiODis 
DOtat ,  ut  Iefum  pertentarent. 

lrcrfi.  Illius  quxftionis  effectumeft  aliaqua:- 
ftio,  quam  Chriftus Pharifiis  proponit ;  cujus  for- 
maeft,  quid  Mofesillisdeeareprzcepit,  qua  for- 
irta  quatftionem  perillos  propofitamdcfinit,  utex 
Verf.  i,  7,  &  8.  liquet:  forma  eft  enim  legitims 
conjuncrionis,  quod  legidivinsconfenriensfit. 

ferf^.  Qua:ftionis  effe&um  eft  refponfum  Pha- 
lifiorum,  qjo  argurnentoteftimoniidivinicon- 
fiimant  quavis  de  caufa  dimittendam  uxorem ; 
cui  ramendimiflioniad)unclaeftconditio,fiIibel- 
!um  abtcciTioniadetmaiitusuxori. 

'Cerf.',.  Hanc  permiflionem  ptobat  Tefiis  non 
habere  firmitatem  &  dutationem  :  piobatab  effi- 
ciente ejus  caufa,  ncmpe  dutitia  coidis  ludarorum: 
undefinemetiam  indicathujus  permiflionis,  fu- 
gam  majorismati. 

ferf.6.  Illud  probatadilparatis,  quia  univiro 
nnam  tantum  fceminam  cteavit  Deusquando  nul- 
lus  alius  fccmina:  matitus.nec  viro  uxor in  mundo 
ftippeteret.  Hanc  Ieg;m  confitmat  ab  adjun&o 
tempore,  nempe  ab  originc mundi:  cum  iJla  alteta 
petmiflio  mulris  poft  frculis  fucceflit. 

i ~trf.  7.  A  coinpatatione  rauioiis  ptobat  Eun 


quavisdecaufadimittendamuxoiem ,  cumuxoiis 
retinendicaufapaterSc  mater  fintdefetendi :  ub» 
etiam  aicra  viti  cum  usote  conjuncrio  paiiillu- 
fttatur  eaium  leium  qua:  glutine  intet  fc  conne- 
ctuntur. 

Verf.%.  Hic nexus  confirmatur  ab  effeclo  conju- 
gii ,  nempe quod  ex  duobus  funt  una  caro. 

ferf.g.  Nexuseriain  indifTolubilisconfirmatur 
fuo  efficiente ,  neirpe  Deo,  qui  illosconjunxit  ; 
quod  atnplificatut  ab  advetfo,  efficienteleparatio- 
nis  ,  ncmpehomuncionemifeto. 

Cerf.io.  Defcribituralia difputatioquarfubjecto 
loconotatur,  &aliofubjectohujus  difputationis 
difcipulis  &  Chiifto  :  cujuscaufaefficiensnotatui 
quxftio,  quam  difcipuli  movetunt,  tettium  etiam 
fubiechim  notatut ,  nerr.pe  eadem  res  de  qua  curn 
Phatiliis  difputamm  eft. 

Vcrf.w.  Ab  adjuncio  adulterioex  dimiflione 
uxotis  &  conjugio  altetius,  ptobatefleillicitam 
dimiflionem. 

Ferf.iz.  (^uodidemdicitutde  dimilTione ma- 
liti  pet  usorem  &  connubio  alretius.  Apud  M.tf- 
ihtum ->>.().  difparatis  ptobat  non  quavisdecaufa 
dimittendam  efle  a  viio  uxoiem ,  autab  uxoie 
vitum. 

AIattr.  19,  io.  Hujus  fermonis  Chrifti  effe- 
ctum  eft  in  dilcipulis  conclulio,  non  expedtre  con- 
jugium  ;  quod  adjuncTaconditione piobatui.fi  tes 
ita  fe  habct  ut  Chtiftus  dixit. 

Vttf.n.  Chiiftus  rcfellit  hoc  di&uma  fubje- 
cio  ,  quod  fint  quidam  ,  quibus  hoc,  quod  dicunt 
difcipuli,  nullomodocompetit,  fccaufaefficiente, 
quia  ilhs  non  datur  a  Dco  utpoffint  aconjugio 
abftincre. 

lrerf.\i.  Id  confirmat  a  fubjcfto  qtiibus  hoc 
quod  dicunt  difcipuli  competit ,  nempe Eiuiuchis, 
quoddeclaraturdifttibutioneiniriamctribra.quo- 
rum  poftrcmumfuo  adjtinifco ,  nempcperfcqucn- 
duniefTehocgenuscaftrationis ,  quod  adjunctuirt 
fuo  etiam  fubjecto  ciicumfcribitur.uempe  qui  po- 
teft  capcte. 

U  E  T  A- 


6. 


E      V      A      N       G 

METAPHRASIS. 

IXde  exfurgens  in  itinere  ad  Hierofolymam 
venit  in  loc.i  luda.  finitima ,  cis  lordanum 
oppida  tranfiens ;  cui  fe  denuo  magna  midti- 
tudo  comitem  adjunxit  :  quam  dc  more  & 
confuetudme  denuo  in  -docirtna  Euangeli:  tn- 
ftitutam ,  morbu  (prottt  oportunum  illi  vi- 
fum  efl)  liberavit.  &uamobrem  Pharifti  e- 
gre  ferentes  populi  earn  infiitutionem  &  a 
morbis  curationem,  quatenus  hoc  pacio,  aucta 
rerum  geftarum  illius  fama,  iliorum  exifiima- 
tioni  altquid  femper  decedebat,  ttdtUum  accef- 
ferunt  &  interrogarunt ,  liceretne  vtro  qua- 
vis  de  caufa,  etiam  levicula,  uxorem  dimttte- 
re.  Gttod  non  animo  difcendi  fecerunt ,  fed 
tanttim  ut  iUifive  ex  filcntio ,  feu  ex  refponfo 
infidias  ftruerent.  Qjuibus  lefus  rejpcndcns, 
dixit ;  hujus  reidefimtio  ex  Uge  Mofis  tota 
pendet:  cujtts  quoniam  vos  interpretes  ejjepro- 
fitemini ,  age ,  dtcite  qttid  de  hoc  negotio  man- 
davit  Mofes?  Ad  quem  ilii ;  Mofes  permifit 
dari  libellum  abfceffionis ,quo  de  foemtns.  inno- 
centia  in  caufa  adulterii  cautttm  efi ,  atqite 
ita  illam  dimittere.  Refpondit  lefits  :  permtf- 
fio  &  conntventia  tantum  est  dimiffio  uxoris 
quavis  de  caufa:  mandatum  vero  qttod  dimit- 
tends.  ttxori  libeUum  abfceffioms  dare  lcge 
coacius  fit.  Sjuodomnenonex  conflanti  Dei 
tquitate,  qtix  invariabtlis  eft ,  fiuxit ,  fed  ex 
vefiri  cordis  duritie  ,  qui  uxores  vobifcum  co- 
habitantes  haud  ufquequaque  vobis  gratas, 
tanta  inhumamtate tradaretis,  ut vel  a mor- 
tis  periculo  non  procul  abeffent.  Non  ex  jitre 
hoc permiffum  vobis.palam  efi.  An  enim,  qtti 
pritit  de permiffione  Mofis  tefiimonittm protu- 
lislis  non  etiam  Cf  illud  in  Mofe  Ugifiis.Delim 
initto  creationis  mundi  unum  modo  virum  & 
unam  tantttm  fceminam  condidiffe ,  cum  Jpi- 
rittu  e:  abunde  fuppeteret  uni  viro  phtres  foe- 
minas    &  fozmini  totidem  viros   creare  l 


t. 


II. 


I      l      I       C      A.  tf.j 

Gjuamobrem  tantum  abefi  ut  quacunque  de 
caufa  uxor  fit  dtmittenda ,  ut  vel  pater  gj» 
materpotius  deferendi  fint ,  qitam  arilijjtma 
iUa  conjttgum  velttti  adglttttnatio  vel  mtni- 
tnum  diffttendafit.  Vnde  efl  quodfua  natttra 
duo  hoc  Det  fozdere,  partim  ipja  creationis  for- 
ma  quod  foemina  ex  viri  cofta  fafiafit ,  pstr- 
tim  vero  muttta  benevoltntii.  exhibttiom  ,  i» 
unam  tarnem  coaUfcp.nt.  Gjuapropter  Mtiti 
aterts ,  qtti.  Detis  uno  nexu  con-unxit ,  fic  m 
hoc  conjugii  ne-otic.  quodDeui  ittjiada  benc- 
dicitts  conjunxtt ,  tmfer  homuncto  disjttngere 
ne  audeto.  Pofiquam  e  via  i»  hofpitinm  di- 
vertebant.difciptili  rurfus  iUt  hanc  qiujlionem 
refricarunt ,  ut  aliqitid  certitts  audirent.  Ad 
quos  Ieftes :  quicw.quc  uxorem  quacunque  de 
cauja  (fi  aduitcrtum  excipias)  dtm:fint,& 
aUam  duxertt ,  maechatur ,  fidem  iili  datam 
faUens.  Pariratione.fi  uxorvirum  dimiferit       n. 
tf  alii  nupferit ,  motcbatur.  Infttrgunt  difci-  mAtt. 
pttli :  fi  res  fic  fe  habet  inter  virum  &  ttxo- 
rem ,  ut  nuUius  incommcdt  cattfa ,  tamctfi  {$ 
magnitudtne  &  numero  attgeantur,fe  mutuo 
dimitterepoffint ,  i  reomniumhominumvi- 
detttr  conjugio  abftinere.  Ad  qttos  lefiu  :  ut  il-       i 1 . 
lud  filentio  prateream,  an  conducibile  fit ,  hoc 
unum  refpondeo  :  omnes  non  effe  capaces  iUius 
virttttu ,  qua  poffint  fine  conjngii  benefrcio 
fancie  0-  honefte  vitam  tranfigere :  nec  enim 
Deus  dcnum  continentis  omnibtts  diftnbuit. 
Non  nifienim  Ettnuchi  hujtts  quod  dtcitis  ca- 
\  pacesfunt,five  fmt  frtgtdi  &  naturA  tmpoten- 
tta  ad  matrimonmm  inepti  ;  fivehi,  quosho- 
mines ,  ut  fuis  prodigiofis  ajfeeiibut  obfeqttan- 
tttr,  caflrarunt:  five  deniquehi  fitnt,  qttiom- 
nem  licitam  agendi  rattonem  perfeqtiunttir,  ut 
continentii  donum  adeptihberius  divino  cttl- 
tttivactnt ,  non  autem  (quodvos  collimatU) 
ut  vitam  hanc  placidam  &  ab  omnibus  mole- 
ftiis  immuncm  tranfrgariLj. 


i» 


L  v  c.  cap.  10.  a  verf.  zj,  ad  38. 
2 f  Tum  ecce,  qttid.im  Legis  interpres fimexit ,  lcatans  eumi&  dicens;  Magifter, 
quidfaciendo  ritam  stemam  pofiidebo  ? 

26  Attlle  dtxit  ei ;  In  Lcge  qtiid  friptum  esl?  quomodo  legit  ? 

27  llle  vero  rcjpondens  dixit;  Diliges  Dominum  Dettm  ex  toto  corde  tuo ,  &  ex 
totttanimattia,  &  extotisyiribmtttis ,  &  extotacogitalionctua;  &proximum 
tutimutteipfum. 

2  8  Tum  ipfc  dixit  ei;  Recte  rcjfondiili :  bocfac,  &  vives. 

2t)  llleautem  volensjuHificaw  feipfum,  dixst  IESV;  Et  quis eji meus proximtts? 

30  Excipiens autem  cjus  fcrmonem  IESVS,dixit ;  Qujdam  dcfcendebat  ab 
Hierufilem  in  Iericbo,&  inctdit  in  l,'.trones,qut  exjpoiiato  eo  &plagis  iwpofuis  abie- 
runt,  cofeminece  reliclo, 

Iiii   }  it   Cafu 


<>i4  Harmonia 

3 i   Cafu  autem  ftccrdos  quidam  defcendit  per  earidem  riatn ;  qui  vifo  eo,ex  ad- 
rerfopr&teritt. 

3  z  Snmliter  &  Levita,  qnum  reniffct  eo  &  illum  r\diffct,pr£tcriit  ex  adverfo. 

33  Samaritanus  autcm  qitidam  iterfaciens ,  renit  eo ,  &  tpfo  confpcclo,  mifcri- 
cordia  intima  commotus  eft. 

34-  Et  accedens,obligarit  cjus  ruli:era,  iiifundens oleum  ac  rinum:  &  ipfiim  im~ 
pofuum  fuo  jumento,  duxit  in  diverforium,  &  ejns  curam  cgtt. 

3S   Voftcro  autem  die  abiens,  prolatos  duos  den.irios  dedit  bofpiti,  &  dixit  ei;Cti- 

ram  ipfitts  age :  &  quodcumque  pr£terea  infumpferis,  ego  quum  rcdibo,reddam  tibi. 

3  6  Quis  igitur  horttm  triuin  tibi  ridetur  proximusfuiffe  tllt  qui  incidit  iu  latrones? 

37  lUe autem dixit ;  Isquinfuseslmifertcordiaergaeum.  Ait  igitur  ei  IESVS; 

Abi,  &  tufacfwuliicr. 


ANALYSIS. 

^IArrarur  dialogifmus  cujus  efficientes  caufi 
*  proponuntut  legifperitus  &  Chriftus:defcnbi- 
tur  ctiam  fubjeclamateria  :  Quid  facicndo  ad  re- 
gnum  feu  vitam  sternam  quis  vcniat:  ubi  etiam  fi- 
nis  lcgifpcriti  notatur,  utChriftum  tentarer.Clui- 
fti  autem  finis  colloquendi  cum  eo,  ex  univerfa  hi- 
ftoria  coHigitur,  ncmpe  ut  probet  hominemnon 
jultificaii  operibus. 

Verf.  26.  Quacftionis  propofitx  effe&um  ed 
Chrifti  refponfum  peraliam  qusftionem,  inqua 
tcftimonio  legis  probare  vult  neminem  exoperi. 
bus  lcgis  juftificari  polfe. 

Verf.-2.-j.  Cujus  quacftionis  effcftum  eft  lcgifpe- 
riti  refponfum ,  cujus  refponfifubje&ummaceria 
cft  totius  lcgis  fumma ,  qua:  duobus  erfc&is  conti- 
netur,dile<ftione  Dei  &  proximi  omnibus  fuis  nu- 
merisperfcfla. 

Verf.zs.  Cujusrefponfiadjun&um  eft  encomi- 
um  Chrifti.quo  laudat  legifperiti  refponfum.dein- 
deeffe&um.juiliourhocfaciat:  &  ejus  impletioni 
adjuncram  mercedem  proponit  vitam  xternam. 

Verf.19.  HujusChrifti  refponfi  erTciftuin  eftalia 
quxftioalegifpetitoptopolita ,  quis  litproximus 
ejus:  cujus  quiftionis  finis  eft  ut  fe  iuftificarer. 

Verf.io.  Cu]us  quarftionis  effeftum,  refponfum 
Chrilti:  ubi  narratioproponitur :  narrationisfub- 
jectum  eft  de  viatore,  qui  fuo  effecto  declaratur 
defcenfu  a  Ierofolymis  lerichuutcm  :  &  adjunifta 
defpoliatione  &  vulneratione;  cujus  etficiens  caufa 
notanrur  lttrones,  &  effecrum  fpoliationis  &  vul- 
nerationis ,  nempe  quod  femimortuus  relictus  fit. 

Verfn.  Deinde defcribitur  ab  adjuncco negle- 
ctu,  qui  negleftus  fuis  fubjeftis,  priinum  facerdo- 
tis  praitereuntis,  qui  ei  vifo  non  fuccurrit. 

Verfn.  DeindeLeviti,  quiperindeeum neg- 
lexit  ut  faccrdos  :  horum  vero  illac  itineris  inftitu- 
tiodcfcribituradjunclo  fortuitocafu. 

Verf.fi.  Poft  adjunfta  follicitudodevulnerato 
defcribitur  fuo  fubje&o  Samarirano;  cujusfol- 
licitudinisefficiens  caufacft  commiferatio  :  com- 
nuferationisverocaufaintuitus. 

Verfi^.  Deinde  effecris  diverfis ,  obligandi 
vulnera,infundcndi  olei  &  vini  in  vulnera ,  &  im- 
pofitionis  vulnerati  fuper  jumentum  fuum ,  repor- 
tationis  in  hofpitiuni ,  &  curam  de  eo  in  hofpitio 
agentis. 


Verf.fs.  Poftduorum  denariorum  dationeho- 
fpiti  ut  lllius  curam  agat :  quod  adiunfto  tempore 
notatur,  cum  hofpitium  reliquit ;  dcniqucpollici- 
tatione  compenfationis  fi  quod  porro  expenderet, 
qua:  compenfatio  adjuncco  tempore  definitur, 
cum  illac  rediret. 

Verfib.  Proponirur  aliud  efFeccum  Chrifti, 
quaftio  a  Legifperito,quisex  tribus  iftis  facerdote, 
levita  &  Samaritano  fpoliati  &  vulnerariproxi- 
mus  fit. 

Verfii.   Hujus  qurcflionisefFecrumcft   Lcgif-  " 
periti  refponfum  ,  Samaritanum  cffe  proximum  ; 
quod  cffedio  atguitur ,  qui  mifericordiam  erga  il- 
lum  exercuit ;  cujusrefponfiefFecrumeft  ,  Chrifti 
mandatum  ut  Legifperitus  idem  faceret. 

MET  APHRASIS. 

ECce  autemrem  (ipfo  genere ,  quodhomi-      1J« 
num  falutem pr&cipue  contineat)animad- 
verfione  dignam.  Legijperittis  quidam,  feu  di- 
vin&  legis  interpresfurrexit ,  quiftudto  lefum 
irretiendi  per  hypocrifm  dixit ;  Magifter  mead 
pedestuos  difcipulum  fislo ,  avide  cogniturtu 
quuiilludesJiCUJtts  operationevitam  aternam 
conjequar.  Ad  quem  Iefiu:  cum  legis  interpres      z  S. 
fis,  age  dic  quid  in  lege  fcribitur  ,  quomodo  le- 
gii:  ut  non  tammeum,  quod parvi facts ,quam 
legis  quaminpretio  habere  viderivis  ,  reftion- 
fum  auferas .Ad quem  LegiJperitus:longii  effet      7.J. 
de  fingulis  particulu  legit  resjiondere  :  quam- 
obrem  rem  brevi  compleRar .Legis  igitur  com- 
pendiltm  eft :  Diliges  Deum  tuum  omnibta  a- 
nimi  tui  affeclibu*  ,  idqtteper  univerfum  vits. 
tiujpatium ,  omnibus  cum  corporis  ,  tumfor- 
tum  bonts  ,  tota  denique  mente  &  intelligen- 
tia: proximum  vero  ut  teipfum.  Cui Iejus:  re-      iS. 
cle  reJ\>ondts~ti:l$  qitandoquidem  quomodo  ope- 
ribut  vitam  eternam  confequaris  qtiisiionem 
moves  i  reifondeo  ,  perfecJa  £$  cmmbics  fuis 
partibus  (y  numern  abfoluta  hujtts  legis  obe- 
dientia  pnmiunt  vits  ateniti  accipies.  Legif-      tp. 
perittu  vtro proprU  juftiti£,quaimbitttts  erat, 

falfam 


E     V     A      N 

■falfam  opinionem  tueri  cupiens ,  ad  lcfum  di- 
xit  ;  ccdo  in  tanta  homtnum  diverfitate  ,  par- 
tim  ex  retigione  &  Dei  cultu  ,  partim  ex  vo 
luntatis  ($  affeciuum  diftracitone  nata ,  quis 
demum  ts  e/t.qiiem  pro  proximo  haberi  lexjn- 
bet  ?  homo  etenimftttpidus  de  Dei  cultu  (tan- 
quam  afe  plenepri.fi  ito)  nultam  dubitattoncm 

30.  movtt.  Cuius  fermonem  lefus  exctpiens  di- 
xit  :  dicam  quod  qinrts,  fed  aliqiia  verborum 
circuitwne  utens,  nt  rem  plenius  (y  planius  tn- 
telligai,  Homo  quidam  erat  ludniis  nattone, 
qui  Hiercfotyma  per  dcfertum  quoddam  latro 
ciniis  obnoxtum  lerichuntem  defcendtt.  Hic 
in  latronum  manus  incidens,  omnibut  fuU  bo- 
r.ii  defpoliatu-s  &  vulnerattis  pro  femimortuo 

31.  relicti/i  efl.  Atque  ,  ut  fit ,  facerdos  quidam 
Hierofolyma  dcfcendens  ,  ($  iliac  iter  faciens, 

^tametfi  illum  vidtt  &  tntmttit  eft ,  tamen 
eum  negleitui  habens ,  ex  adverfo  ejut  pnter- 

31.  itt.  Pariratione  Levita.qtii  (pofi  ftcerdotem 
c/cteris  charitate  & commiferatione  aliis  pn- 
lucere  debet)  prope  locum  ubi  defpoliattts  ja- 
cebat  accedens  O   illtim  intuens  ex  adverfo 

jj,      ejtu  tranfiit.    Samaritamts   vero  a  Jpoliato 


e     1     1     c     A.  <TlJ 

cum  natione  altus ,  ttim  religione  contrarius, 
tliac  iter  factens ,  venit  ad  etim  jj>  tUitcs  mife- 
riam  intuens,commifcrattone  erga  eum  mottu 
efi.   SUiamobrem  propius  ad  eum  accedens       34. 
vinum  ty  oleum  (qus.  de  more  regionis  fecum 
pro  viatico  portabant)  adhtbnit.  Et  vinum 
qutdem  in  vulncra  ad  purulentiam  expurgan- 
dam  infudtt,  oletim  vero  vulneribits  ad  doloris 
acrtmoniam  mitigandam  inducens ,  vitlnera 
cbvolvtt  0>  obligavit:  pofi  tpfe  quafi  a  pedtbus 
fubmtniftrans,  illum  injumentum  attoUensin 
hojpittnm  dtixit :  ttbi  etiam  illum  folttcite  cu- 
ravit.  Poftero  die neceffitatequadam  ad per-       35. 
fequendum  fufcepttim  iter   coacius  ,   Hofpiti 
dttos  denarios  tradtt ,  enmqtic  rogat,  tit  tUiiis 
dtligentem  curamfufcipiat ,  cum  hac  pottictta- 
tione.fore  ut  quicquidpr&tereafumpttufaceret 
iltud  m  reditufuo  pcrfolvcret.  Nunc  qui.ro  abs       ,  g-_ 
tc,quem  ex  trtbiu  hisftatuis  ci  qtu  in  tatronum 
poteftatem  incidit,  proximum?  AdquemLe-       ,»_ 
gtjperitus.eitm  qui  lUius  mifertus  eft  &  ei  opem 
adit;  cui  vici/ftm Ieftis :  abt,  &  tu,  qtiitroxi- 
mtim  angufiis  amtct  finibus  defints  ,  fimiliter 
atque  Samaritantts  fecii ',  facito. 


L  v  c.  cap.  10.  a  verf.  38.  adfinem  Capitis. 

3 S  F.tclttm  el\  vcro  inter  eundum  ,  ut  ipfc  tngrederetur  in  quendam  vicum  :  mu- 
hcr  atitem  qutd.im  Martha  nomineext  epn  eum  domttmfuam. 

S9  Et  bttk er.it fcror  qu&  vocabatur  Maria, qua  etiam  afiidens  adpedes  IESV, 
audtebat  ipfiusfermonem. 

40  Martha  vero  difirahebatur  circa  fiequens  minislcrium  :  fupervcniens  igitur 
ait-}  Domine,  non  efi  tibi  curs,  quodforor  mea  dereliquit meuifola  mimfiremUic  er- 
go  ei  ut  me  vicijiim  adjuvet. 

41  Rejpondens  autem  dixit  ei  IESVS^  Mjrtba,  Martba,  folicitaes ,  & fatagis 
demultis : 

4-z  Atqui  ttno  optis  csl.  M.tri.t  vero  boiumparlem  clegit,qu<t  non  aufereiur  ab  ea. 
A  n  A  l  r  s  1  s. 


■^JOtatadjuncrum  tempus  hujushiftorii.nempe 
■**  in  itincread  Hietofolymam:deindealiibje£io 
loco  defcribit,  communi  ncmpe  in  vico  Bethanis; 
proptio,  domo  Marix  :  item  caufam  hujus  rei  qux 
pticipucnatratur,  cjuod  Martha  Iefum  hofpitio 
exccperat. 

Verf.w.  Adjunflum  huius  exceptioniserat , 
quod  Chtiftus  in  illa  domo  docuit ,  quod  arguitut 
fuo  tclato  audiendi  verbum  prardicatum ,  quod 
fuofubjcfto  indicatur ,  foemina  quadam  ,  qui  re- 
lato  defctibitur ,  nempe  quod  eflet  forot  Marthz, 
&  adjunctonomineMaiii;quiauditioveibi  duo- 
bus  adjunftis  notatut ,  afliduitate  in  veibo  Chtifti 
audiendo,  &fubmiflionequodad  pedesejusafli- 
debat. 

Verf.tfi.  Aliud  adjunftum  hujus  ejcccptionis 


narratur,  Maithsdiftraflio  inparandoconvivio. 
Dcinde  erfedaindicantui  alTiduitatis  Matia:  in  au- 
diendo  :  primo  querela  Maitha.-apud  Iefum.quod 
Maria illi  in  minifterio  non  adfuit;  deinde  petitio 
ut  illam  jubeat  fibi  in  minifterio  fuppetias  ferte. 

Vcrf.41.  Cujus  erTectum  Chrifti  refponlum 
primuin  ad  querclam. 

T'ttf.a,i.  Ad  quam  refpondet  ab  adjun&o  excef- 
fncurz,  &  in  opeiandofatigationisciicamulta, 
quam  Mattha  adhibuit  in  paiando  convivio;  quod 
confirmat  a  difpaiato,  quod unum  neceflaiium  fit. 
Qua;  reptehenfio  duplicata  Martha:  appellatione 
augetui&cxafperatut  :  deinde  refpondet  ad  peti- 
tionem  quam  illi  dencgat;  cujuscaufaafllgnatui, 
quod  Maria  optimam  partcm  eleger3t ;  cuius  cffe- 
rjum  proponitui ,  ncrnpe  illam  ei  uontfleaufe- 
icndam, 


M  E  T  A- 


<Sl6  H     A     R     I 

METAPHR.ASIS. 

j  S .  T  Nhoc  ipfo  itinere  a  GaliUa  Hierofolymam, 
laccidtt  ut  Iefus  ad  qttendam  vicum  mmine 
Bethaniam  profecius  fit :  ibt  faemina  cut  no- 
men  erat  Marths.  domifus.  hojfitio  eum  exce- 

59-  pit.  Marth&vero  eratforor  ,  MarUmmine, 
quifeipfam  adaudtendum  Chrifflum  compo- 
nens.fubmifilftme  ad  Chrifiifm  edttum  locum 
docendi  caufa  elati,  pedes  ,  verbum  ejus  audi- 

4*.  tura ,  afftdebat,  Martha  autem  ut  lautum 
Chrifflo  convivmm  pararet ,  plurimum  di/lra- 
cla  erat.  fftuamobrem  fub  tasto  onere  fatif- 
cens  Chrifto  adhttc  in  docendo  occupatofttper- 
veniens ,  non  fine  aliqua  animi  indignatione 
dixit :  Domine,  nihilne  te  movet ,  aut  tibi  cu- 
r.<  esl ,  quodforor  (me  rclicia)  totum  inftriien- 


O     N     I     A 

d*  menfs.  onus  in mt  unam  devolvit?  Quam- 
obrem  manda ,  qusfo  ,  mihi  in  hoc  opere  labo- 
ranti  utfubveniat.  Ad  quam  Iefus  refpondens, 
dixit ;  6  Martha  (iterum  dico  ttt  attentius 
quod  diHurusfum  conftderes)  6  Martha ,  cu- 
rit  huc  illuc  dtftracia  circa  multa  te  fatigas. 
Hscautem  qus  tantomolimine  $•  tam  inten- 
toftudioparas ,  utcumque  fuo  loco  £f  tempore 
adhibcrefas  flt,  tamen  unum  hoc  de  vero  Deo 
tj>  ejus  quem  miftt  filio  cognofcendo  (pr£  quo 
atera  omnia  fordent)  necejjarium  eft,  Mana 
igitur  ex  duorum ,nempererum terrenarum 
&coeleftium  proctiratione ,  meltorem  partem 
delegit,  cujusutfrutius  nulla  aut  vi  autfrau- 
de  ei  eripi poteft,  ftc  neque  ego,  ut  tibi  (caelefiis 
dcBrins.  disfendio)fubveniat,ilii  imperabo. 


I  o  A  N.  cap.  y.a  verf.11.ad19. 

1 1  Judxi  ergo  qutrcb.tnt  ettm  infeslo,  &  diccbant;  Vbi  es~l  ille  ? 
\2  Et  mujiitatio  multa  erat  in  turba  de  eo ,  alii  quidem  dicebant ;  Vir  bonus eft : 
alii  vero  dicebant;  Non  :fed  turbam  feducit. 

13  Nulltis  tamen  libere  loqaebatur  de  eo,  propter  metum  ludxorum. 

1 4  Eeslo  autem  illojam  medio,  afcendit  IESVS  in  templum,  ac  docebat. 

1;  Etmirab.mturludxi,  dicentes;  Quomodo  tsleliteras novit,  quumcnsnon 
didicerit  ? 

1 6  Rejpondit  eis  IESVS  &  dixit;Mea  docirina  non  efl  mea:fed  ejus qui  mifit  »ie. 

1 7  Si  quis  roluerit  qtiod  ille  vultfacere,  cognofcel  de  doclrina,  utrum  ex  Deofit, 
an  ego  a  meipfo  loquar. 

iS  Quiafemetipfoloquitur,gloriar,ipropriamqumt :  qui  autem  qturit  glo- 
riam  cjus  qtti  mifit  ipfum ,  hic  verax  eft,  &  injuslitia  in  eo  non  esl. 


A  N  A  L  Y  s  1  s. 

TVEfcribuntur  Iudzi  ,  qui  ad  feftum  tabernaculo- 
*"^ium  conveneranr ,  abeffe&oquzrcndi  Iefum: 
cujus  una  fpecies  fubjungitur,  nempe  quod  ubi 
jlle  eflet  interrogarunt. 

ferf.\z.  Aliud  effectum  Iud.TOrum  eo  conve- 
nicntium,  nempe  nuirmur ;  quoddefcribiturfub- 
jeitode  Iefu  Sc  adjun&o  magnirudinis : 
quod  murmur     (  Alii  illum  bonum  *\  effe  fub- 
diftributione  ext  >  murmu 

fubje&is,  quod  ^»  Alii  impoftorem  J   rarunt. 

ferfn.  Deindemurmur  hocnegationeadverfi, 
fsudeloriprionemurmurisexponitur,  ncmpequod 
mhil  palam  audebam  eloqui  >  item  fuacaufaeffi- 
ciente  ,  quilibiab  invicem  timcbant. 

Verf.Mf.  lefueffecium  proponitur,  afcenfus  in 
templum  :  item  aliud  crfecrum ,  ncmpequodibi 
•docebar :  qui  utraque adjuncto  rempote  declaran- 
tur,  mcdia  parre  fcfti. 

t'tr[.\%.  Doctrin.T  Chrifti  effedtumadmirario 
Iudzorum,  cujus  adinirationis  cffccrum  eft ,  quod 
illam  voce  prodebant :  admirationisautemcanfa 
quod  literas  fciret ,  qua?  admirario  amplificatura 
caitfa  corrumpenre,  quia  literas  non  didicerar. 

Fe?fi6.  Hujus  fermonis  erTe&um  eft  refponfum 


Chrifti ,  cujus  refponfi  fubjei>um  eft  doctrina  fua, 
cujus  caufa  cfficiens  declaratur  Deus ,  quiillum 
mifit,  quod  fuo  difparato  arguitur ,  quodnonfit 
ejus. 

ferf.\T.  Cujus  rei  cognofcendzpropriumfub- 
jecturn  proponirur  is  qui  fe  componit  ad  oble- 
quium  voluntatisdivinz. 

yerf.st.  Probat  hanc  non  efTeluam  fed  Patris 
doctrinam ,  quia  propriam  gloriamnon  quzrir, 
quod  ingeneteconfirmar.eumqui  quzritgloriam 
mitrentisfe,  verum  &  fyncerumefTc.quzfinceri- 
tas  negarioneadverfideclaratut :  verum  autem  efle 
quiquzrtrgloriam  mittentisfc,  confirmat  abad- 
verfo,  quiaqui  ex  fcipfo  loquitur,  quzrit  glo- 
riam  fuam. 

METAPHRASIS. 

Vd&i,  quiadfeilum  Tabernaculorum  af- 


I 


cenderant ,  furore  in  Iefum  perciti ,  quod 
claudttm  Sabbatho  fanaffet  ,£f  ut  grabbatum 
tolleret  mandaffet ;  eum  fpreta  fefii  religione 
ad  mortem  qutrebant.  Smem  ctim  non  inve- 
nirent  qtiod  nondum  ad  templum  vemjfet,  di- 
xerunt ;  ubinam  eft  tUe  .'pr&indtgr.aticnt  ete- 

nim 


4i. 


41. 


11. 


E      V      A       N       < 

nim  vel  de  nomint  appellari  indignum  cenfe- 
tl.        bant.  Brat  autem  clanculartade  eomturb.i, 
qiit  convenerat  ,  mnffitatio.  Et  bi  quidcm 
mujfitabant  tUum  probtim  &  fidelem  Docic-  j 
rem  ejfe  ,  alti  vero  n.ficias  ettntes  tmpoitorem 

13.  ejfe  Jubmurmurabant.  Veruntamen  nemoin' 
alterutram  partem  aufus  esi  palam  aliqutd 
profiteri :  idque  propter  mcttim  quo  ajeinvi-  \ 

14.  cem ,  vel  a  procerum  decreto  timcbant.  Cum 
antem  qtiartusjamfesli  dies  ageretur ,  lefus 
ne  docendt  partesfibi  a  Vatre  mandatas  defe- 
ruijfe  pr&  metu  ludtorttm  videretur,  in  tem- 
plum  editoioco  fitiim  ajcendit ,  ubi  ex  ccrto  a- 
liquo  Scripturs.  locopro  more  hcclefiam  docuit. 

jr.  ®uod  Itid&ietiam  Iefu  infenfi ,  admirationc 
moti  eo  ipfofibi  ojfendiculiim  accerfebant ,  tm- 
de  fidem fiuam  confirmarc  dcbebant.&uomodo 
enim  (itiquiunt)  htc  veram  docirinam  doccret, 
qmliieras  nunquam  didicit  ,nec  ex  Jchola po- 

1 6.  Httis  &  limatns  accedit!  Gjuibus  lefits  rcjpon- 
dens,  dixit :  qtiod  exislimatu  docinnam  a  me 
propofitam  per  me  conficlam  (y  commcntam 
effe,  toto  calo  crratis.  Kec  enim  htc  mea  do- 
Hrina,  quam  cgo  doceo,  a  me  authore  (quoad 
homo  fum)  profecta  esl  :.fied  ab  eo ,  qmme 
( quod  ad  naturam  humanitm  attinet)  mifit, 

17,  Patreesl.  SHuritis  qiiomodohoc  dignofcatis  > 
reipondeo,  quifquit  fyncere  cum  animojuo  con- 
fiituit  Deiim  cognofcere ,  &  fe  Deotnobfe- 
quium  tradere:ts  (ajpirante  Dcoper Jpiritum) 
ds  docirina  dijiidicabit ,  iitrum  htc  docirina 
a  Deo  fit ,  an  ego  ex  me  ipfo  tanquam  purtis 

!?•  homoloquar.  Adpleniorem  verohujusreino- 
titiam  ,  quomodofyncerum  doclorem  ab  impo- 
fi.re  decernatis,  cognofcite,  eum  qui  ex proprio 
ccrcbro  peregrinam  docirinam  comminfcitnr , 
ghriam  propriam  ,  ingenii  fui  osientatione 
qimrere,  qui  autem  qutrit gloriam  e]iis  qitt 
mifit  eum  (quod  mefccijfe  vos  ipfos  tesles  ap- 
petlo)  hic  fyncerus  docior  esl ,  in  quo  esl  ntiUa 
fiaus  ant  tmpoftura. 

P  R  A  X  1  S. 

SVpcriore  Pafclutc  Chriftus  daudum  Sab- 
bato  fanans  Ioan.  <;.  eundem  julTit  grab-  j 
batum  in  humeros  fublatum  pcr  plateas  ge- 
ftarc.  Qua  re  Iudxi  offenll  vitx  Chriftiin- 
iidiabantur  :  fed  cum  Dcus  frenum  illis  inje- 
ciilct ,  ut  quod  cupiebant  commode  &  ex 
voto  confequi  nequirent.conceptum  adver- 
fus  Chriftum  odium  intus  alunt.eorum  virus 
evomitare  pnma  quaquc  ,  qux  fe  offerret  o- 
portunitatc,  cupicntcs.  ltaque  cum  illum  ad 
feftum  ubernaculorum  atfuturum  ex  lcge 
animoprxcipcrcnt ,  tendiculas  proculdubio 


E        L        I        C        A-  617 

iili  colkxarunt,  quibus  illum  initio  fcfti  in- 
cautum,  prius  oppiiivicieiit ,  quam  illius  rci 
notitia  ad  lui  luidiofos  &  honoriricc  dcfc 
fcntientcs  pcrvenirct.Scd  cum  animadvcrtc- 
rcnt  cum  prout  fpcrarant  ad  feftum  non  vc- 
nille  ,  eoquc  lc  conliliis  illis  luis  cxcidillc, 
quod  proximum  cit  faciunt;  fcilicct  ut  illum 
apud  omncs  tanquam  prophanum  Dci  con- 
temptorem.cv  cultusdivim  parumamantcm 
traduccrent.eoque  contumcliofe  de  eoqux- 
runt,  ubi  tandem  iplc  lit: 

Q^oddicunturquxliifleludxiChriilum,  1m  a"J'' 
id  prorfus  hoc  conlilio  fccilfe  videntur  ut  ll-  ■ 
lum  prehcnfum  intcrriccrcnt  verf.ig.  In  quo 
vidcmus ,  quaru  Chnfti  de  iniidiis  timor  va- 
nusnonfuit,  &  quam  operx  prctiumerat 
eumclam  homincs  Icrofolymam  venire,  & 
quoad  fcfti  bona  pars  cxacta  forct,advcntum 
fuum  tardarc:  fcilicct  ut  Iudxorum  inlidiola 
ad  illum  interficicndum  coniilia  priusinno- 
tcfcerent,  &  ut  ejus  partibus  ftudcntes  acce- 
dentcs  facilius  malericorum  fanguinarios 
conatus  fui  metu  cohibcrcntur. 

Quuhn  quxrunt  ubi  litillc,  nomcn  fubti-  curfupfrrf- 
centcs ,  fuam  in  illum  malcvolcntiam  &  \i-f"  """""? 
rulcntum  animum  produnt;  qucm  nc  nomi- 
nc  fuo  quidem  compcllare  fuftincnt :  itain 
illum  odio  &  contemptu  flagrant.  Veriii- 
mile  cft  illos  gravius  aliquid  &  atrox  convi- 
tium  in  Chriftum  cfrlaturos :  fcd  cum  non 
audcrent  frxno  mctus  injcclo,  hac  loquendi 
formulafuam  in  cum  bilcm  aliquoufqueex- 
onerarepoflent.Aliquid  limilerepentur  Ge- 
nef.}y.  in  fiatribus  lofcphi  in  cum  :  quo- 
rum  odium  non  tulit  ut  eum  aut  fiatrem 
aut  Iofephum  appcllarcnt.  Et  ctiam  in  Sau- 
Ie  erga  Davidem  :  quem  non  Davidan  ,  fcd 
filium  Ifliai  pcr  contfmptum  vocat.  Hinc 
David  odium  fuum  in  Idola  indicans,  eadcm 
ne  femel  quidem  ab illo  nili  contcmptim  no- 
minari  profitctur  Pfal.  16.  In  quofacileli- 
quet ,  quantum  lit  odium  hominum  irapio. 
rum  in  eos  qui  veritatc  tucntur,  ut  cjus  caufa 
vclnomcn  cjus  ex  hominibus  ejiciant  Ltic. 
<?,ii.Etodiurn  clTehomicidii  fpeciem  ut  Io- 
hannes  Ioquitur :  cum  nominis  cx  odio  dif- 
pundionc  cum  qucm  odio  profcquimur  cx- 
tiinflumeiTc  vellenos  prodimus.  Sicutenim 
in  mundum  edito  nomcn  indimus  ,  ita  cum 
odio  fratris  nomcn  illi  dcmimus ,  mdicio  eft: 
nos  illum  mundo  cxcedere  exoptare:&  qui- 
dem  hoc  ipfum  effecluri ,  li  penes  nos  eflct, 
nec  alicujus  damni  metu  prxpediti  cflemus, 
ut  non  line  caufa  Chriftus  in  Chriftiani  ho- 
minis  offkiis  falutationcm  cotum  adnumc- 
Kkkk  rct, 


«i8  f  I    A     R     ;. 

ret,qui  odio  nos  profequuntiir  Matth.<fA7- 

Verf.  12,         Quod  cum  Chrifti  amantes  &:  ftudioii  au- 

"  '  *•        dirent ,  carperunt  eura  adverfus  illorum  ca- 

jf"    ,    lumnias  defendere,eumque  laudibus  quibuf- 

aliistmdn-  °am  ornarejiicut  contra.qui  illum  pnus  lug- 

cttur.         gillarunt ,  in  eum  conviciandi  occalionem 

arripiunt ,  &  falfx  dodrina;  crimen  inten- 

tandi.Sed  cum  in  diverfas  de  Chriftofenten- 

tias  multitudo  diftraheretur,  neque  qui  a 

Chrifto,  neque  qui  contra  Chriftum  ftabant 

quidquam  de  eo  clare  &  audafter  pronun- 

ciare  auii  funt ,  ne  aut  illum  defendendo  aut 

oppua;nando  iibi  periculum  accerferent. 

Notandu  eft  quam  diffentienterde  Chri- 
fto  Iudari  judicarent.  Hi  bonum  &  fynce- 
rum  Dei  Prophctam  ,  alii  impoftorem  eum 
reputant :  nc  novum  lit  ii  mundus  impoftu- 
rxnotamnobis  murat ,  cum  Servatorqui 
tanta  evidentia  fpiritus  &  veritatis  docebat, 
hanc  contumeliam  non  efrugent.Quomodo 
etiam  illa  qua:  fola  Eccleiia  exiftimabatur  in 
mundo,  veritatem  Euangeliirepudiat :  con- 
tra  Pontificiorum  de  viiibili  Scfufpicienda 
Ecdetia  ab  errore  fecuritarem. 
lndx-crum  Notatur  etiam  fumma  tyrannis  ,  qua  ve- 
tymrmit.  .tjtum  eft  Je  Euangelio  Chrifti  vel  de  Chri- 
ftoin  alterutram  partem  loqui:  cujus  caufa: 
funt:  prima  ut  hoc  modo  populo  horrendam 
blafphemiam  effeinfiniiarent  ,  quoeindigna 
eiTet  vel  femel  nominari.  Vide  prsceptum 
Ezechia;  de  blnfphemiis  Rabshacis  iilentio 
audiendis.  Mirum  igitur  videri  non  debet,  li 
facrofandta  veritas  omnium  aliarum  harre- 
iTum  maximedeteftanda  habeatur  ,  &c.  Se- 
cunda  caufa  cft,ne  negotium  iibiin  refellen- 
daveritate  facefferent,  quo  a  cupiditatum 


fuarum  obfequio  abducerentur. 

Medio  autem  fefto  jam  peradto  Chriftus  Verf.  14, 

fe  facris  non  tantum  adjungit ,  fcd  etiam  fa-  &c. 

cram  concionemapud  Iudxos  habuit  tanta  c,'r'flH1 

authoritate  &  fpiritus  declaratione  ,  ut  o-  ?" 

r  .      \  cona&ne 

mnes  111   iui   admirationem    converteret.  fe!y^ 

Quod  eos  eo  magis  attonitos  tenuit ,  quod  Hrinam 

nunquam  in  difciplinam  traditus  Chriftns  fiamdt- 

tanta  cum  peritia  &  dexteritate  docebat :  fe"tt'>t- 

Chriftus  autem  doctrina:  fua:  authoritatem 

confirmat  ,  hoc  ipfo  quod  Dei  Patris  fui  do- 

ftrina  iit :  contra  quam  ex  illis  quidam  infu- 

furrarunt ,  qui  eum  impoftorem  eileclam 

lnurmuraiTent ,   &  contra  quam  illi  condu- 

derc  velle  videbatur.fcihcet  ideof.iam  fuif- 

fedodrinam  quod  abalioeamnon  didice- 

rit.  Et  doftrinam  Patris  fui,non  autem  fuam 

(ut  illi  voluerint)  efTe,  difficile  non  eiTeco- 

gnitu  ,  ii  quis  fyncero  in  veritatem  animo 

effet,  &  ferio  ad  obfequium  Deo  prxftan- 

dum  fe  confecraret:rem  enim  in  promptu  ef- 

fe  ut  falfum  i  vero  fecernant.Cum  enim  do- 

clrina  non  fuam  fed  Dei  gloriam  qua?rat,pa- 

lam  effc  eum  fynccrum  elTe  ,  &  nullam  ei 

iniquitatem  adfixrere:  maxime  cum  inficiari 

nequirent  eum  doftrinaabunde  &  cumulate 

inftruclum  effe. 

Cu/us/?(W»7<!eft,Chriftum  initio  fefti  de- 

iideratum,&  ldeo  variorum  de  fejudiciorum 

occaiionem  prxbentem  ,  fuo  adventu  do- 

cTrrinamfuamabinimicorumfuorumcalum- 

niis  vindicalle. 

r  Iud.-corum  de  Chrifto  abfente  in 

Partes)     utramquepartemfufurri. 

funt,  ")   Chnftus  doclrina;  fua:  dignitatem 

V.    &  exiftimationem  tuetur. 


I  o  a  N .  cap.  7 .  a  verf.  1 9,  ad  3 1. 
tg  Nonne  Mofes  deditvobis  Legem ,  &  tamen  nemo  ex  vcbis  praftat  Legem  ? 
quid  mefludetis  interimere  ? 

2  0  Rejpondit  turba  &  dixit :  D£monium  babes;  quis  tefludet  interimere? 

2 1  Rtjpondit  IESVS  &  dixit  eis  ;  Vnum  opttsfeci,  &  omnes  miramini. 

2 2  Attamen  Mofes  dedit  vobis  circttmciftonem  (non  quod  ex  Mofeftt,fed  quia  t x 
Tatribus)  &  Sabbatbocircumciditis  hominem. 

23  Si  circumcifionem  accipit  homo  Sabbatbo,  ut  nonfolvatur  Lex  Mofis,7nibi  in- 
dignamitti  quod  totum  bominem  fanum  fecerim  Sabbatbo  ? 

24  Nejudicatefecundum  vultum  ,  fedjuslumilludjudiciumferte. 

25  Dicebatergo  quidam  ex  Hierofolymttanis ;  JSotme  bic  tslquemfludent  inte- 
rimere  ? 

26  At  ecce,  libere  loquitur,  &  nibil  ei  dicunt :  tiumnam  vero  cogvoverunt primo- 
res  httnc  vere  ejfe  Cbrislum  illum  ? 

27  Sed  novimtti  unde  bicfit:  quttm  autem  venerit  ille  Chriftus ,  nemo  cogniturut 
tftundefit.  28  Cla- 


EvANCELICA.  619 

2 S  Clmabat  ergo  1ESVS  in  templo,  docens  &  dicens;  Ettne  mHis,  &  uttdcjim 
ttojtii  :  &  a  meipfo  tion  reni,  fed  eil  rerax  qui  niifit  me,  qttem  ros  non  ncslis. 

29  Ego  rcronovi  cum,  qui.t  ab  ipfofnm,  &  ille  mc  mifit. 

3  0  Studeb.int  ergo  cum  prehendcre :  fed  nemo  injecit  m  cum  manttm ,  quia  tiou- 
dum  venerat  hora  tlla  ipfius. 

3 1  Multi  vero  ex  titrba  credidcrttnt  in  ettm,  &  dicebant;  CkriHus  qttum  rencrii, 
immfignaplttra  edct  iis  qiu  isle  edtdit? 


A  n  A  l  r  s  1  s. 

TVdxorum  hypocrifin  coarguir,  qui  do&rinam 
•^cjus  tanquam  conficram  icpudiarunt ,  a  compa- 
tationc  majoris,quod  nc  Mofis  quidem  Iegi(quam 
divinam  agnofcunt)  oblequentes  funt.  Etobcam 
caufamluam  icpudiari  ab  lllis  ,  non  quod  diviua 
noneflet,  fcd  quod  pravis  illoruiuaftectibus  ad- 
vcrfa.  Legem  Mofis  ab  illis  violariconcludit  a 
fpecie,  quod  illum  interficereconarenrur. 
.  Vcr/.zo.  Hujusdufheifeciumeft  rurbxinChri- 
ftum  blafphemia ,  qux  fuafomia  proponitut ,  d.c- 
meiiunthjbcj.  Cujus caufam  alTignant ,  quod  im- 
meritoillos  homicidii  niftructi  accufaffet. 

Vcrj.  21, 12.  Probarperpcramillos  judicarede 
fua  Sabbatho  fanatione,  a  nunore ,  quod  Sabbatho 
vulnerare eis  licet  homincm,  eumcircumcidendo. 
Hanc  rationem  amplificat  tuangelifta  ab  adjunda 
aniiqui:ateciicumcifionis,qux  antcMofcm  cxtitit. 

Vtrfn,  Chriftus  etiamalioargumento  mino 
risconfiimat :  quoddicir:  fienim  eispetmittitur 
hominem  quadam  corporis  partevulnerare;  illi 
Hcer  integium  hominem  fanitati  icftitueie. 

Vcrf.  24.  Hoc  judicium  Iudxorum  de  Chrifti 
Sabbatho  fanatione  c6arguit  ab  efficiente  caufa, 
quod  (ecundum  afpcftum ,  leu  quod  prima  facie 
appater,  de  faito  ejus  judicant:  quod  fuo  difparato 
illuftratui,  nempe  jufto  judicio. 

Vcrf.xc.  Effe&umorarionisChriftieft  ,Hiero- 
folymitanorum  quorundam ,  quod  Iudxi  manus 
violentas  non  affeticnt  ei ,  admiiatio. 

Verf.ib.  Qux  admiiatio  fua  caufa  arguitur, 
quod  tam  libere  &  confidenrer  loquutus  fit  Iefus; 
quod  fuo  diverfo  declaratur ,  quamvis  ad  morrcm 
euni  quxrunt :  deindecaufa  cfficiens  notatur  hujus 
cohibitionis,  Iudxorum  alia  opiuio(ut  illis  placet) 
quod  Iefus  fit  Chriftus. 

Vcrf.17.  Redargutioilliusopinionis  futilis  ,  ab 
advcrfo ,  ignorantia loci unde proditurus  fit  Chri- 
ftus,  qui  ab  illisprobecognofcitUT. 

Vcrf.it.  Ncgat  Chriftus  figurata  ironiaslocu- 
tione  illos  fcire  undc  vcnit :quam  infcitiam  ptobat, 
piimum  negationc  cauli  quam  Iudxi  commenti 
funt  adventus  fui,  ncmpcquodcxfe  vcnit:  deinde 
allruendo  fubjefto  unde  vcnit,  ncmpe  a  Patrc, 
queni  ignorantes  ignorabant  undevenit. 

Vnf.it).  Docet  feprobc  confcium efie vocatio- 
nis  fux  a  Dco  Patie ,  ab  ad jun&o  ,  unitatc  cflentix 
cum  Patrc,  quoad  divinitatem ;  &  cffe&o,  miflio- 
ncfua  pei  Patrcm  quoad  humankatcm. 

Ptrf.io.  Cujus  effcctumcft,  quod  quxrebant 
ludxiillum  prehendcrc.quod  fuo  diverfocxorna- 
rur  ,  tametfi  non  audebant  manus  violentas  afrcr- 
1«  cujus  caufa  effkiens  eft ,  quod  nondum  tempus 
cius  advenit. 


10. 


Vcrf.%\.  Aliud  effc&um  eft  quod  pleriqoc  in 
Chnftum  ciedcbant ;  qui  dcferibuntur  primum  ab 
adjuncro,  conditionc  cx  mediaplcbc:  deindc fidci 
cffeilo ,  quam  tacite  fufuno  profitebaniur  :  ubi 
criam  inftiumentaliscaufa  notatur,  miraculaqux 
edidir  Chriftus  :  qux  amplificatur  minoriscom- 
paiatione,  nempc  fignis  qux  alius  quifpiamopc- 
rari  non  pollir. 

METAPHRASIS. 

MEam  dcilrinam  rejicitts  per  nomen  &  ly. 
Jpecicm  iru.^.n^irZcion  ,  cnjtts  me  infi- 
mulatis  ,fcd reipja quodpravts  vefti ts  affecii- 
bus  adverfaftt.  Cujiis  rei  indtcium  cft  ,  quod 
lcgem  a.  Alojc  (qucm  verbo  t cnus  flurtmt  faci- 
tis)  vobts  traditam ,  nemo  vcslritm  fervat; 
ut  non  longe  abeam,  qit:d  ,  qtufo  ,  admift,  cur 
me  ad  mortem  qiwttts  >  Cui  turba  refbon- 
dens  ,  dtxit :  damonium  habes  ,  cujtti  eft  fro- 
prium  ingenium  mentirt.  S)uis  te  ad  mortem 
qutrit  ?  Adquamlefus:  fititaut  dictlis.me  tl' 
a.  vobts  ad  mortem  non  qtmri ;  tUitd  certe  ne- 
gare  nonfoteslis,  exuntca  ilia  claitdt  curatio- 
ne  vos  omnes  admirabundos,  quafi  nefas  com- 
miftffem,  gravtter  commotos  ejfe.  ffntamobrem  11- 
advertite  pauliSper  animum  :  Mojcs  dedit  vo- 
bis  circumcifionem  ,  tamctfi  frimtis  hanc  non 
dedit  (ut  qu&  antiquior  Alofe  &  a  fatribus 
eum  antegrejfis projecta  ,  plus  venerationis  ju- 
re  ftbi  vendtcat)  eam  tamen  vos  Sabbatho  ad- 
miniflratit.  Quod  fi  homtne  fer  circnmcifio-  **• 
nem  vulncrato,  Sabbathitm  non  violatttr  ncqs 
legi  de  religicJaSabbatht  obfervatione  ccntra- 
venit ,  quifit  ut  bde  adverfus  me  pcrctti  fnis, 
qnod  Sabbatho  totum  homintm  nitllo  (  qitod 
tamentn  circumtifione fit\  attt  labore ■-aut in- 
flrumentoadh.-bitofanaverim?  Kolueigitur  14- 
temere  £9»  cum  perjonarnm  reifeilu  deme  & 
operibtts  metsftatutrc;fedre  mature  dehbera- 
ta  {$  examinata juitttm judiciMm  judicate: 
quodjntnc  nonfacilis,  cum  Sabbatht  vinlatto- 
ncmpropter  miraculttm  quod  edtdi  ,  mihi  im- 
pingitu  ,  vos  ipjos  Sabb.ith)  circumcidentes  0- 
mut  culpa  (5  reatu  abfolventcs.  Ex  dla  aittem  lS* 
turba  exdierunt  liieroi'olymttant  qmdamci- 
ves,  qtti,  cumalusamorem  Chrftumpraluct- 
re  dcbebant ,  trant  pr&  cateris  Chrifto  rnaxi- 
K  kkk  1  mtm- 


16. 


%7. 


19. 


30. 


3i> 


VerC  19 
Chriftnt 

luAxOS     p 


6$0  H      A      R      M 

me  infenfi ,  hi^  dtxertmt ;  dn  »0»  ^ic  »#e  ^? 
5«e«  qturunt  interfkere  ?  Ecce  asitem  qtiam 
libere  jj>  intrepide  loquitur  :  nec  tamen  illum 
■veiverbo  (nedum  maio  aff.cittnt)  appeilant. 
An  ideo  ab  eo  mantts  abftinent  ,  quod  princt 
pes  certo  apudfifiatuant ,  hunc  ejfe  Meffiam 
tllum  a  lege  &  Prophetis  decantatum?  Atqui 
nos  (illis  dignttateinferiores)  probenovtmm, 
hujus  cum  patriam,  unde  oriundm  esl,  o  p*m 
rentes  feu  famtiiam,  ex  qua  prodiit :  MeJJias 
autem  cum  venerit ,  nemo  unde  prodtertt  co- 
gnofcere  poterit.  lefm  itaque  hoc  dicio  commc- 
tior  facim  vocem  m  docendo  magis  contentam 
adhibfiit,  dicens;  fcilicet  &  me  nofttis  &  no- 
fcitis  unde  fim.  Atqui  qtiicqtiid  vos  blatera- 
tis  ,  ego  metpfum  in  hoc  mmijierium  non  inge- 
ro.   Exciptetis  ,  parum  tuterejfe  an  ex  me  tpfo 
•veniam.an  abalio.quijm  mittendt  non  habet, 
mijfm  fim  :  fed  verits  &  [tncerm  eft  qut  me 
mifit ,  qtiem  vos  nefcientes  me  etiam  qtitfim 
nsfcitts.  Ego  vero  eum  probenovt.  iSjunrtti; 
qui  illum  nofcam  quem  vos  ignoratisf  Resfon- 
deo,  qttia hic in  terris  (quoad  homofum)  ver- 
fans ,  ei  tamen  coejfenttalis  porroincoelo  fum, 
idemqtte  pater  mem  (quoad  homo  fum)  me 
mifit.   Hac  Chrisli  oratione  furore  perciti , 
maxime  qnod  fe  patri  coejfentialem  effe  affir- 
mavit ,  qttsrebant  illum  prehendere  ut  mortt 
traderent :  nemo  tamen  manm  illt  intulit , 
fis.no  divinx  providentis.  cohibitm,  qtiia  non- 
dum  tempm  a  Deo,  non  tantum  arcano  confi- 
lio.fed  a  Prophetis  ipfis  definitum,  advenerat. 
Sed  plerique  exturba  (rtimpentibis  ctteris)  in 
Chriftum  crediderunt  ey  fidem  in  animis  in- 
clufamprofitebantur,  dicentes;  qtiem primorcs 
nofiri  fiuftra  expeciant  Meffiam  ,  pltira  ey 
majora  his  miraculis  qti  c  lefm  edit  ntinqttam 
cperabitur  ,   ut  htinc  &  non  alittm  verttm  d- 
lum  Mcjfiam  efje  iiquido  conftarepojfit. 

P  R  A  X  I  S. 

CHriftofuam  innocentiam  &:  voc.itio- 
nem  adverfus  inimicos  fuos  libere  de- 


O      N      I     A 

jnticip.it.  Nam  cum  docueut  eos  qui  vo- 
luntatem  patrisfaciunt  de  fuadoftrinaco- 
gnituros,  excipeie  quis  poterat,  ejusdoftri- 
nam  hoc  ipfo  luppofititiamdeprehendi.quod 
ab  iis  repudi.iretur ,  qui  legis  &  voluntatis 
divinx  obfervantiflimi  elTent.  Hoc  argu- 
mentum  a  (ub|etlo  ventatis  Chriftus  refel- 
lit:  negando  Imlxos  legis  Mofaicx  &  divi- 
nx  amantes  elTe  :  eoque  nihil  mirum  elTe  ii 
ipiius  doitrinam  non  aguofcerent :  prx  fc 
quidem  rerre  fttidtum  legis;  coque  in  paucu- 
lis  ceremoniolis  fervandis  cunofulos  vel  po- 
tius  fuperftitiofos  effe  ,  fed  veram  fidem  mi- 
fericordi.im  &  juftitiam  procul  a  fe  perpu- 
liffe  :  nullamruille  nativam  pictatispulchri- 
tudinem.led  fucos  potius  &:  larvas:  nucleum 
pietatis  excidiiTe  ab  illis ,  putamen  tantum 
mordicus  retentum.  Quod  ex  plerifque  lo- 
cishiftorix  Euangelii  colligitur. 

Ex  hoc  loco  liquet  homines  vera  pietate  Homims 
&  innocentiaexpertes  tanto  ardentius  cere-  Vtr*piit*- 
monias  ampIecTi  ,  quo  pietatem  quam  non  f"  fXP"- 
habent  fe  habere  cum  ahis,  tum  libimetiplis  i 
perfuadeant.    Hac  enim  fpecie  &  hoc  fuco  ,  urrent. 
tanquam  foliis  ficulneis,  fuum  dedecus  ope- ' 
nre  fe  pofle  putant   2.Ttmoth.$,j.  Gai.6,17,, 
Hinc  eft,  ut  m  violandis  Dei  mandatis,  nul- 
la  cura  dufti  ceremoniartim  cultum  prseter 
rationemurgeant.  Hinc  Chriftus  eos  men- 
tam  &  anetum  decimareaffirmat ,  fcd  gra- 
vioralegis  omittere.  Hoc  in  Papatu  quoti- 
diepeifpicitur,  qui  cum  bonaopera  perftre- 
pat ,  &  ea  m  nobis  requirat;  inillis  tamen. 
iplis  prxftandis  aliis  omnibus  inferior  eftr 
tantum  inceremoniolis  quibufdam  defun-. 
gendis  totus  defixus  cft. 

In  Euangelicis  noueft  valde  timendum  QuidEu- 
ne  nimium  lcgis  obfervationem  urgeant.fed  aigelicir 
contra  potius  ,  nequx  funrin  lege  minora  ''•"'"' PMt* 
negligant.  v  ldeas  enim  qtn  111  parvis  utpote 
in  juramentis^cr^era  ,  officiolis  &:  jocolis 
mendaciis,inSabbathiceflatione  nullam  ra- 
tionem  ducuut :  qui  etiam  fuos  vituperato- 


StMtatu  fcndence  Iuda:i  accenii  eum,fedfruftra,pre-  'rCs  dicteriis  excipere  paratifunt  (dicentes) 
tir^uit.       hendere  moliuntur.  nos  ad  paleam  tmpingere  ,  &  truucum  faltu 

traufilire  ,  nos  camelum  vorantes  cuhcern 
jpercolare.  Sed  illis  tenendimierat  Luc.ij. 
Fidelem  in  parvo.effe  Jidelem  in  multo.ut  con- 
tra  inparvo  nonfidelem,  neque  in  multofore. 
Parvis  enim  peccati  initiis  ,  gradatim  ad  al- 
tioraatque  adeoad  fiftigium  peccati  gra 


hendere  moliuntur. 

Cujus  par-f  Chrifti  pro  fe  Iibera  defeniio. 

tes  funt,   \  Defenlionis  cventus. 
ln  pnore parte  conli-  fludxis. 
deratur  difputatio^ 
Chrifticum  ^HierofoIymitanis. 

In  Dialogo  Chrifti  cum  turba  ,  primum 
Chriftus  Iudris  larvam  pietatis  adimit ,  qui 
Jegis  zelum  prs  fe  ferebant ,  ac  <i  ftudio  lc 


viffimi  atquc  .itrociffimi ,   vel  contraipfuni 
fpiritum  perveniri.  Minimum  mandatorum 


gis  Chnftofe  opponerent  &:  ei  infenli  ef-  j  violantemrametlidocueritfecus.regnocoe- 
fent.  Inquo  Chriftustacitam  objeifltonem  jlorum  cxclufum  iri  ,  &:  Culice  hominem 

prx- 


Cfoistu 

fbi  infi- 


E      V      A      N      c 

prxfocatum :  &  parumfermcnti,totam  &c. 
Nobis  omnia  Dci  mandata  tanquam  pretio- 
iiflimum  aurum  commendari,  nilnl  ctle  fco- 
riarum,  nulla  lbi  cllc  fragmcnta  aut  rcjecla- 
rocnta. 

Quodautcmin  gcncrc  dixit ,  ex   (pecie 
homicidii  quocjus  vitx  iniidiabantur  pro 


1       X.       I       C       A.  <fjr 

mus.  Surdosigitur  ut  liic  Chriftus  &  pfal- 
tcs  alicubi  agamus.  Sunt  cnim  quorumlam 
canumlatrarus,  qui  (Ucntio  citius  conticcf- 
cunt,  &c.  Et  quxdam  roaeute  fricando  Jc- 
teriorcs  fiunr,qux  levi  cxculVionc  cluuntur. 
Vidc  Vroverb. 

Notandaetiamcft  inflgnis  Ciirifli  man- 


"•■"I1"""  bat  tanquam  diceret,ne  longe  abeam.quod  :  fuetudo  &  levitas,  qui  armatus  intinitis  cla- 
lud^ol  ,.  *  .        . .  II      •  J--      i   ■       ■    j-    ■        i  i  /r 


dico  ,  tendiculis  vitx  mex  collatiscompro 
batis.  Tametli  cnim  exciperc  promptum  e- 
rar,  id  meritofuo  tieri,quodSabbatuni  vio- 
lafTet,  tamen  cum  indidta  caufi&  tumul- 
tuarie  hoc  fatturi  eflent.fe  ab  liomicidii  cri- 
mine  vindicare  nequiverunt. 

Quod  autem  non  tantum  filfo  inticias 

eunt ,  fed  tanta  fiducia  &  afleveranter  id  fa- 

impnJaUir  c;unt)  ;n  eo  quam  vere  dc  illis  Chriftus  dixit 

nullo  eos  Iesris  fervandx  ftudio  duci,  qui  rc- 

...  * 

vmcentc  eos  eorum  conlcientia  &  rctragan  ■ 
te  ,  non  dubitant  tam  audadcr  mentiri . 


frofitett*r> 


Verf  to. 

i;uod  tilt 


diis  ultionisdivinx.hoc  indigniflimum  con- 
vitiumpatientertulit.  Confcrarur  cum  no- 
bis  hominibus.  Quod  ti  dicunt  Chriftum 
peccati  Iabe  non  fuillc  tintlum,  &  hoc  ei 
non  fuiflc  diiiicile  quod  nobis  eft  impoflibi- 
le;  vidc  Davidis  excmplum  crga  Shemei. 

Chriftus  fermonem  fuum  profcqucns,ita  Verf!  zj, 
fubjungit.  Sanavi  hominem,  &  tanquam  fa-  &  *+• 
cinus  aliquodadmiliflcm  ,  admiramini ;  fcd  ""'"": 

r    o        c-  ■  l  i     circumcifit 

cogitatcqux(o,&c.  Si  igitur  homincmvul-  ccrct  s, 
nerare  &  circuciderc  Sabbatholicuit,nedum  htaht. 
tanare.  Si  membrum  unumSabbatho  Iicet 


Quinctiam  ipfaacerbitas  &  afperitas  vcrbo-  \  fanare  (nam  mcmbrum  virile  faucium  Sab- 


VerCit. 
ChriHm 

fiHum 

fmtmcie- 

fcmiitj 


rum  qua  in  illum  utuntut ,  tanguinarium 
eorum  crga  Chriftum  animumdeclarat.  Sa- 
tis  enim  dcclarant  fe  iUum  (ti  verbo  potuif- 
fent)  transrixuros. 

Hinc  igitur  colligimns ,  eos  qui  menda- 
ciisfe  afluefaciunt  ,  lcgis  divinx  violatores 
efTe  ,  camque  pcdibus  calcare  ,  tamctii  in  a- 
liis  mandatis  fervandis  curam  magnam  prx 
fe  ferunt.  Quod  ti  ftruftarum  mlidiarum 
ignari  crant,  erat  tamen  tcmere  dictumv  iic- 
I2t  illud  tacobi  ad  Labancm  qua  pro  tota  fa- 
milia  recipit,&c. 

Detrafta  illis  fanclitatis  larva  ,  factum 
fuumdefcndit.  Quxtat  autemhic  quisquo- 
modo  Chnftus  fuam  in  illos  accutationem 
non  profequitur  :  Refpondco,  fatis  habuiflc 
Chriftumiispeccatumindicafle,  ut  intelli- 
gerent  eorum  in  fe  clandeftina  conlilia  nota 
eflc.Quod  li  quxratur,  cur  de  calumnia  fcu 
blafphemia  qua  lllum  dxmoncagitatum  ef- 
fe  latrabant ,  nihil  dixerit  ?  Refpondeo  pri- 
mum  Chrifturanoluitre  maledictum  male- 
ditlo  rcgerere  :  utpote  qui  contra  docuit. 
Deinde  indignam  fuifle  blafphcmiam  qux 
refellererur ,  ut  qux  nulla  vcrilimilitudine 
niteretur  jfed  tantum  ex  inundantevi  odii  in 


batho  per  circumciiione,  eadem  uie  fanaba- 
tur  )  nedum  totum  homincm.  Et  hoc  li  ad- 
hibita  manu  &  laborc  licuit ,  nedum  vetbo. 
Scd  vidct  fcrvatoroccurri  potuiflc,Circum- 
cilionem  fuiflc  Sacramcntum  ;  &proptcrea 
nonreftc  hxc  comparari.  Atqui  iingulare 
argumcntum  laudandi  Dcifuppeditabat. 

ExquoIiquct,unum  Dei  cultum  alterum  WmtVit 
non  tollcre  ,  fcd  probe  intcr  fc  convenire  &    .   *"  "!"' 

.  ,l  . .    r  .        .  rt  non  ob- 

colixrere  :  quod  n  taciunt  qui  pnvatarum  a  t 
precum  fiducia,contemnunt  publicas;&  pu- 
blicarum  fiducia  ,  privatas  ;  quique  verbum 
audientcs,  fe  fubducunt  a  facramcnti  ufu. 

Deinde,Sabbatho  non  efle  vacationern  & 
ceflationcm  tantum  a  corporis  laboribus  ut 
quidam  fomniant,  quorum  fabbathum  pa- 
rum  admodum  a  bovina  ceflatione  difFert , 
ex  iis  Hquet ,  fas  eiTe  medicinam  &  chirur- 
giam  fabbatho  cxercerc.  Sed  tamen  quod 
plerique  faciunt,  rcjiccre  coi  poris  purgatio- 
nem  in  eum  diem  ,  ne  profcfti  diei  jatturaro 
faciant,  pcccatum  eft. 

Quodli  circtuncilio  oclavo  dic  cclcbran-  VfumS. 
da  intcrmitti  non  debebat  ,  nedum  coena  Com*no» 

Dominiquxfabbatho  conftitutaeft.Et  ilin-  f (l ">">"■ 

^.  '    .  ...  ...  ,  •  ternlnm. 

10  cncumcilionis  prxltituto  dictan- 


Chriftum  furore  &  infania  manalTcr.  Itaque  ,  to  cum  periculo  conjungebatur,  ut  hoc  no 
verbadeearecommutare  noIuit,fedtuendx  mine  aninia  exterminandafuit;  quod  itidem 
potius  veritati  opcram  dare  ,  qux  Ca\Ci  qua-  I  &  de  Pafchate  exprimitur  :  quanto  magis  , 
dam  pietatis  fpecie  premebatur.  vide  Prov.   &c.  Nam  noftra  ii^illa  &  temporc  firmiora, 


16,4.  &  Ewcb.  excmplum  &  Ierem.zS 

Nos  igitur  in  confimili  cafu  Chriftum 
imitemur;  netempus  hujufmodicalumniis 
drpcllcndis  qux  fua  fponte  evancfcunt  ccra,- 


&ufufaciliora,&efticacitateauguftiorafunt. 

Si  quis  baptifmum  omittcret,omneseum 

impium  Dci  contemptorem  damarcnt:  Ea- 

dem  autcm  pcena  eft  a  Deo  prxftiruta  ,  qua 

Kkkk  3  punian- 


<31  H     A      R      M 

puniantur  qui  toties  facramento  fxpius  re- 

petcndo  non  communicant ,  quoties  ejus 

pamcipatioms  copia  fit,qux  illis  imponitur 

qui  baptifmum  aut  circumcilionem  femel 

pcragenda  negligunt. 
Vcrf.  24.        Hinc  infcrt  non  efTe  judicandum  temere    ortus  &  mors,&cvel  petipotuit  ex  proprio 
m»'imli-  perperam,  &  experfonarum  refpedlu  ;  fcjli-    cerebro,  ut  videmus  plerofquc  facerc  qui  ii- 
c.tndum  «•<.<_,.  ut  Mof-,,]  probent  in  eo  quo  Chriftum  1  bi  de  Antichrifto  confin°unt  ;  &  de  noviiTi- 

per/o/iarnm  .  >-,*,*  i-  •■••,-•  D     t      •cr 

rrlht&n      damnarent.  Caulam  aliqua  exparte  notans    nudiei  iignis  ,  quorum  ne  Icviliimum  qui- 


Quod  ii  quaeratur  unde  hanc  opinionern 
hauferunt  primum  .  Refp.  id  ex  prava  Scri- 
pturarum  mtelligctia  nafci  poffe.  Efa.^.Ge- 
nerattonem  ejtu  quts  enarrabtt  f  Et,  Tn  esfa- 
cerdos  in  dternum,  &c.  Pfal.  110.  Cujuscum 


Iudxorum  in  hoc  negotio  erroris  ;  fcilicet 
quod  odio  in  Cliriftum  flagrantes,  levi  mo- 
mcnto  impellerentur  ad  iila  damnanda  qua: 
ab  eo  gcruntur.Sic  enim  comparati  funt  ho- 
mines,  ut  manum  odio  habentes ,  quicquid 
illa  pra?bet  aipcrnentur:  vas  improbantes , 
liquorem  in  eo  pra:bitum  refpuant.  Sic  A- 
chabus  noluit  Michxam  audire  quodeura 
oderat. 

Quamobrcm  omnibus  danda  eft  opera  ne 
temere  quid  de  miniftns  libi  perfuadeant 


dem  veftigium  deprehenditur  in  verbo  divi- 
no.  Teneu.lum  igiturillud  Prov.-,.  Neinni- 
tamur  proprix  fapientix. 

Tametii  Pharifa.orum  gloria  &  cxiftirna-  Verf.  ji, 
tio,  &  Chrifti  contempta  111  fpeciem  condi-  '  '""tx 

o  •      /-,1     -n.  1  ■     ■    a-n.       P'e<>t  '" 

tio,  &  pcena  m  Chnftum  credituns  lnrlicta,  Cbrj,ium 
&  multorum  de  Chrifto  diiTentientes  fen-  crtdmt; 
tentia: ,  omnem  velutifpem  rneiT-s  auferre 
videbantur,  tamen  Dei  in  Euangelio  poten-  *  •""■■ 
tia.  orania  cedere  coguntur  ;  qua.  arces  & 
propugnaculaomniadeturbat  ,  qu_c  fe  ad- 


quod  eorum  apud  fe  exiftimationem  elevct;  vetfus  Dei  coniilium  extollunt,&  veram  ejus 
quia,&c.  Tamctli  enim  aurum  &argentum  notitiam:  ut  inanes  iint  hominum  conatus 
ab  iis  accipere  non  recufant  quos  odio  ha- 1  quibus  Euangelium  opprimere  ftudent.Cer- 


bcnt;  tamlentus  tamcn  &frigidus  eft  ccele 
ftium  donorum  111  uobis  amor ,  ut  facile  ex- 
tinguatur  &  opprimatur. 

Sequitur  de  Hierofolymitanis ,  qui  cum 


tius  enim  ventis  ne  perflent,  imperent  ,  aut 
foli ,  ut  non  luccat  ;  aut  igni ,  ut  non  urat ; 
quam  ut  curfum  Euangelu  impediant.Con- 
lilium  enim  Domini  cftlicut  mons  xternus 


VeiC  is . 

Cbrijttcca-  fc;renc  chriftoinlidias  poiitas,  nec  tamen   &  immobilis.Eius  coeitationes  fient,&c.P/. 

fidenlix  .         ..  r-    ■  L  •  n-  •  •  ■    r    ■  : 

H     fl\    cum  Prehendi  conipiciunt ,  necverboqui- 


Hinc  etiam  convincuntur  iniipientix.qui 


mitanos  1»  dem  .ippcllari,mirantur,  &  quid  caufae  iit  in-_  diftraclionem  in  diverfas  fenteutias,fua:  cum 
«Amiratia-  quirunt.  Et  certc  in  tanto  Chiifti  odio,tan-  inertix  &  deiidite  ,  &  veritatis  _.-y.(3_A>*\}/i'o_ 
ncm  rapu,  taque  ad.  Chrifto  nocendum  limul  &  volun- ,  obtendunt. 

tate  &  viribus,mirum  eft  illos  tanquam  ma-  |      Quod  autem  ex  plcbe  tantum  quidam  ad  c»r  autem 
1111S&  pedes  ligatoshaberent,pra:fertimtam  '  fidem  Chnfti  colhguntur  (quod  etiam  ma-  '*'"  ' 
confideoti  &  libera  Chrifti  oratione  laceiTi-   xima  parte  in  totius  Euangelii  profeiTione 


Verf.  26, 
8_c. 

fjUf  CAH' 

J.im  tt.ml, 
Jeii  proti 


tos,nihil  contra  eum  moviiTe.  Perinde  ac  li 
multi  aucupcs  pra_dam  ante  oculos  ceruen- 
tes,  &  arcus  tenfos  habentus  ,  fagittam  nul- 
lam  ejacularentur.  Sed  hujus  rei  caufx  af- 
iignantur. Efa.4.9, t..  Videetiam7cr.i,i8,i9. 

Vnde  docemur  libete  &  confidenter  in 
ffatione  coniiftendum.Si  quis  regis  caleftis 
cuftodialit  ftipatus  ,  incredibile  eft  quam 
confirmatur  adverfus  pcricula.  Vide  di<_lum 
Abfaloni  ad  fervos  fuos  quibus  Ammonis 
interficicndi  curam  commendat.  Quanto 
magis ,  &c.  Quod  (i  impii  admirantur  Dei 
erga  fuos  providentiam  qui  cxci  funt ,  ne- 
dum  piidebent.  vide  Pfal.  ifiz.. 

Poft  quxftionem ,  caufam  hujus  cuncla- 
lionis  ,  &  manus  fuas  a  Chrifto  contincndi 
unam  lubjicicntes ,  cam  protinus  rercllunt. 
Nec  enim  inquiunt ,  principes  noftros  cohi- 


te.mire-  beat,  quod  Iefum  Chriftum  &  Melliam,&c. 
jicimt.      Dcus  enim  non  faciie  iiitelligit  hunc  ,  &c. 


fit,  1  Cor.i.  &  Matth.u.)  fidem  eiTe  Dei  do- 
num  ccelitus  demiilum  aperte  arguitur.Nam 
humanitus  doftrina  &  literis  &  fcientia  & 
expenentia  valentes,  magis  eflent  hujusdo- 
ctrinx  idoneiauditotes,ut  quiingenio  &  ju- 
dicio  plus  valent,&  cordatiores  &  magis  ani- 
moli  plerumque  cxiftunt,ut  quod  verum  ef- 
fefciuntjibere&audacterprofiteriaudeant. 
Suntenima  Dco  docti.  In  hominumenim 
fcholis  ingenioliffimi  quique  do&iinmi  eva- 
dunt ;  quia  profeclus  non  tantum  i  prxcep- 
toris  peritia,fed  &  ex  difcipuli  fclici  compre- 
henlione  pendet  :  fed  in  Dei  fchola,nihilim- 
pedit  quo  minus  ftupidiffimi  quique  ahis  a- 
cutionbus  antecellant :  quod  totum  a  do- 
centis  nutu  pendeat.Sunt  enim  a  Deo  dotti, 
Ioh.  6.  autes  &  oculos  &  mentem  aliuude 
quam  a  fc  ducunt.  Nemo  igitur  glonctur  ac 
ii  ,  &c. 
Quod  rationem  fidei  fubjiciunt,fidei  y>»-  (»rr«tufi- 

eiitri% 


JeUMt-    tnlnfe  &  foliditatem  notat,  cum  nitatur  fci- 

tw  ,  v      pionc  rationis,&:  illius  quidem  legicima^fine 

qmdtr»  ab  „ul  a  [ev;  0piuionc  mhil  difFci  t  :  &  iine  qua 

ejfertn.     lev£  rnomenco  vel  perfu.iiionis,vel  tentatio- 

nis  depcllitur  Bi  dejicitur  a  fuo  ftatu  ,  &  ve- 

luti  flatu  difpcllitur.  Eoque  exigit  a  nobis 

Petrtts  i.  Epifi.  cap,$,ij.  ut  parati  limus  rcd- 

dcrc  rationem,  &c.  Itcm  laudancur  in  Ac~tis 

qui  cxplorarunt  fcriptura:  teftimonia.  Ioh.}. 

Scrutamirit  ficripturas,  &c. 

Genus  ctiam  ar"umenci  ab  effedtis  no- 


*     t      I      C      A.  «fjj 

tandum  eft  quo  fe  confirm.tnt.Tametfi  enim 
tempus  ipfum  cos  condocefacere  potuic  ,  & 
loliannis  teftimonium  ;  nec  non  admirabilis 
fervatorisin  prxdicando  Euangcliogravitas 
&  fapientiajtamen  argumentum  ab  opcribus 
maxime  eorum  animis  iniidebat.  Quod  nos 
admoneat  ut  in  frudtibus  pictatis  &  juftirix 
profcrendis  folliciti  magis  iimus ;  liquidcm 
ftudio  aliquo  promovendx  Eccklia;  &  fidci 
adverfarios  lucrandi  tenemur.Nam  t7ni7tl^j- 
n  in  opcra  noftra,  1  Pet.i,ii.8c  cap.$,i. 


I  o  A  N.  cap.  7,  a  verf.  y~,ad  37. 

32  Audierunt  Fbarif&i  turbamifia  murmurantem  de  eo ,  &  miferunt  Pbarifai 
dtPrimarii  Sacerdotes  minifiros  ut  cumprebenderent. 

33  DixitergocisIESVS  j  Adbuc  paulijper  ero  vobifum ,  deinde  abibo  adettm 
qtii  me  miftt. 

3 4  Quiretis  me  ticc  invev.ietis :  6"  ubi  cgo  cro,  eo  vos  non  poteritis  venire. 

3  s  Dixerunt  ergo  luis.i  interfefe  j  Quonam  esl  ificprofcciurus ,  ut  nos  non  inve- 
niamus  cum  ?  numadeos  quidtjperfi  funt  inter  Gracos  profeciurusesl ,  &  Gr&cos 
dociurus  ? 

3  6  Ouis  esl  bicfermo  quem  dixit;  Qturetis  me,  &  non  invcnictvs  me :  &  ubi  ego 
cro,  vcs  non  poterttis  venirc  ? 


3»- 


anAl  rsis. 

A  Djunftum  profeflionisquam  tutb.Taliquotde 
*■  Chtifto  ediderunt ,  nempe  quod  ad  aures  Pha- 
lifeorum  petvenit :  cujus  effettum  efl ,  quod  ex 
Miniftt  is  &  prsbitoribus  expediebant,  cujus  expc- 
ditionis  feu  lcgationis  finis  iudicatur,  ut  Chriftum 
prchendetent. 

Verfa.  Hujus  crudelitatis  cfftflora  eft  fermo 
Chrifti  ad  Pharifaros ,  in  quo  primum  docct  vani- 
tatem  conatusillum  ptehendendi  arguinento  di- 
vetfo  :  quanquam  fatagitis  me  ptehendere ,  tamen 
ad'aliquodbrcvefpatium  apud  vos  (rumpentibus 
vobis)  ero  :  deinde  notat  adjuntlum  comprehen- 
fionis  fua:  ad  mortem,  nempe  quod  iic  ibit  ad  eum 
qui  illum  mifit. 

ferf.i+.  Aliud  effe&um  narratfuxadmortem 
comptehenfionis ,  quod  tcmpus  vcniet  cum  illum 
adauxiliumqusrent;  quod  fuo  adjun&o  dedara- 
tur,  nempequodfrufttaqua:rent :  aliud  effectum 
comprehenfionis,  quod,  ubifit  ipfe,  pervenirene- 
queunt. 

Vtrf.%%.  Effe&um  fcrmonisChrifti,  difquifitio 
interfe,  quoiret:  cujuscaufa  notatur  quoddixit 
fe  ab  illis  nonforeinventum  :  alterum  effedum  eft 
alia  quarftio.an  ad  Iudxos  difpeifos  itutus  fit,  quod 
fuo  fine  arguitur,  ut  doceat  &  inftituat  etiam 
Grarcos  feu  gentes. 

ferf.ib.  Aliudeffectum ,  nempe qua:ftionis  re- 
petitioaliaforma. 

METAPHRASIS. 
JTAmetfiiin  Chriflum  credentes  fidei  fius. 
•*■  profeijionem  clam  mtifttarent;  ita  tamen 


fedulo  excubias  agebant  Pharijki ,  ut  illoshdc 
res  non  fiugeret.&uamobrem  Pha.  ifici&prm- 
cipes  Sacerdotum  ex  pr&cipuis  eorum  miniftrts 
&  pr&bitoribui  quofdam  expediunt  ut  Iefum 
comprehenderent .  Cujut  conjurationii  leftu 
probe  conficim,  ad  iUos  dixit;  ut  ut  admortem 
mequ&ratit,  tamen  altqnantilper  (fexcirciter 
menfies)  vobii  etiam  rumpentibm  ,  vobifcum 
ero.  Sjup  tempore  exaBo,  utcumque  a  vobis  ad 
crucem  agendus,(tamen  legatione  hicin  terris 
abfioluta)  Jponte  mea  ad  eum  qui  me  mifit  me 
recipio.  Veniet  autem  tempws,  quo  me  {quem 
modo  repeUitu)  calamttatibuf  prejfi,  adauxi- 
lium  qturetii,  neque  tamen  opem,  quam  qut- 
retti  confiequemini hicin  terris-.vita  autem  de- 
fiuntti,quo  ego  proficificar.vos  nonpoteritis  per* 
venire.  Tum  Iudtu  fiecum  ipfii  difiquirebant 
Quo  tandem  hicfie  proripiet.quod  nos  Mum  in- 
venire  non  pojftmm  ?  An  ad  Iudms  qui  per 
gentes  dijjipantur  fie  confieret ,  ut  iUos  docens, 
una  eademque  opera  (quodnefias  efl)  gentes 
inflituat  l  &uodnam  Jermonis  genm  hoc  e:7 
quodloquitur.  Qu&retis  mefied  non  invenietu, 
&  ubt  ego  fium  ,  vos  nonpoteftis  venire^. 

P  R  A  X  I  S. 

PHarifsis  in  Chriftum   magis  furenter 
proptcr    plurimorum  ineumfidemac- 
cenlis,  eoque  miflis  fatellicibus  ipfum  com- 

prehen- 


5J- 


•34. 


3f- 


16. 


Verf.  31. 

Vli.uif.il 

pcr  prjcdt- 

caturtem 

tuan^elli 

magyt  ob- 

dm.mtni', 


Vcrf.  53. 
aneHMi 

yero  eorum 
yanot  c?" 
Jibl  notos 
Cbrifin*  0' 

fleadit; 


(J»4  H      A      R      M 

prehendcre  ftudentibus,  Chriftus  cum  fe  ali- 
cju.intifperapud  cos  vcrl.iturum  ,  tumlub- 
ductum  ab  lllii  fruftra  requirendum,  non  li- 
ne  ludxorum  admiratione  pronunciat. 

fPharifeorum  adverfum  Chriftum 
&  rcgnum  ejus  mohcionibus. 
Partesl  Mqlitionum  eventu^non  cantum, 
funt  de  i     quamdiu  Chrifto  hbuic  ,  irrito, 

|    fed  ctiam  fumme  noxio  macbi- 

k.  natonbus. 
Pharifa-i  radiantefole  Euangelii ,  magis 
occxcantur,  tonitruque  cjufdem  magis  ob- 
furdefcunt :  &  tanquam  caix  iliata  cV;  mfufa 
aqua  nugis  accenduntur.  Et  ha:c  quidem 
eftnoftrx  natura:  corruptela  nili  llli  medi- 
cina  fiat.  Precandum  igitur,  &c. 

Licjuet  porro  Dracouem  inlidiari ,  ut  (i- 
mul  ac  Ecclelia  partu  mafculo  levata  iit ,  il- 
lico  eum  corripiens  voret.  ^Egre  paric ,  le- 
vata  vero  partu,  ilico ,  &c.  Quo  magis  no- 
bis  curx  lit,  ut  veritatem  tantis  Ecclelia:  la- 
boribus  partamrecineamus. 

In  evencu  notandum  primum,quod  Chri- 
ftus  dicit,  fe  alicjuantifper  apud  cos  adturum 
invitis  iplis ,  eorumcjue  in  vitam  &  liber- 
tatcm  fuam  conjurationibus  &  tendiculis. 
Quodifto,  non  fe  modoconfcium  conjura- 
tionis  eiTe  declarat,  fed  vita:  fux  poteftatem 
penes  fe  eile.  Quod  nobis  animos  addat. 
Tameth"  enim  nos  habenas  ira:  in  manibus 
noftris  non  habemus ,  ut  Chriftus  habuit, 
tamen  Deus  noftra  caufa  illas  tenet.  Vide 
refponlionem  trium  pucrorum  in  Danicle. 
Verum  enim  eft  quod  Pecrus  in  Acits  dicic, 
fcilicct  _/#««»*  qtticquid  mantts  jj>  confdium 
Det  decrevit  fieri.  Hoc  in  Apoftolis  fpedta- 
tur,  quiin  carcerem  conjefti ,  carccre  con- 
tineri  nequiverunt.  Icem  in  Pecro  Ac~i.  n. 
&  Paulo  Aci.\6.  doneclocus  &  cempusad- 
venifTcc ;  idque  vel  eis  prudenciam ,  ut  He- 


O     N      I      A  i 

rodi,  vel  animum,  ut  Pharifa:is,  adimendo; 
vel  eos  molliendo  &  mitigando  ,  ut  interim 
a  leonina  natura  non  recedant  ,  uc  in  Saule 
femel  atque  lterum  factum  eft.  Vnde  fide- 
les  fa:pe  refponderunt  perfecutoribus,fac~tu- 
ros  quod  Deo  collibitum  fucrit. 

Ad  enm  quod  neg.it  pojfepervenire,  tam-  Ver^  34- 
etli  eum  quzrant.id  eum  fenliim  habet  cjuem  "" ""  "''. 
illud  Matth.i,  i.v.ult.hevn  eum  fenfum  quem  'l  P"""" 
hasc  verba  habent  ,   Expetetis  dtcm  unumfi-  „tli 
lii  hominis ,  nec  dabttitr  :  conftat  cx  loan.S. 
ubi  hanc  fententiam  repetens,illam  applicat, 
Cum  dicit  ,  Eos  tn  fttis peccatts mortturos.  Ex 
cjuo  difcimus  prxfenrem  graciam  cfle  am- 
plectendam.  Hodteditm  dtcitttr,  &C.  Heb.$. 
Et  ,  dum  poffit  Dominm  inveniri ,  qu&rite, 
(^c.  Efa.  Et ,  dttm  esi  temptu  acceptttm  ,  (j> 
ditm  porta  patet :  &  dttm  Dei  brachia  ex- 
tenfa  fuiit :  {y  dum  invtaesl.  Kam,poft 
venic  cempus,  cum,  &c. 

Sic  Ifrael  ingreilum  Canaan  oblacum  re- 
pudiances  ,  poft  ingredi  non  funt  permiiTi, 
tameth  illud  valde  e.vpeterent.  Sic  Efavus 
cum  lachrymis  benediclionem  recjuirens, 
quam  prius  fpreverac ,  eam  confequi  necjui- 
vic.  Quis  mercator  paulo  attencior,  lucran- 
di  fenicl  occalionem  naclus  ,  eam  dimiccit, 
&c.  Quod  li  quxras ,  qui  igicur  illius  fen- 
cencia:  vericas  conftac !  fcil.  iS^dnte  &  in- 
■venietis.  Refp.  quod  verum  cftde  qua:ren- 
tibus  dcbite  &  odio  peccati ,  non  tantum 
mipendencis  irx.  Qua-  debita  perveftigatio 
donum  Dei  eft,  quod  omnibus  non  datur. 

Deinde  hoc  piclo  confirmat  fideles  ad- 
verfus  Jui  per  Phanfa:os  contemptum  ;  co 
quod  tempus  advenirct  in  quo ,  &c.  Nemo 
oemmas  contemptui  habet  quod  fuum  pe- 
dibus  proteruntur.  Sed  cum  eadem  ipfa  qua: 
jam  faftidiofe  alpernantur,  poft  cupide  fed 
fruftra  delideratun  funt ,  iVc .  fequitur ,  &c. 


I  o  A  N.  cap.  7,  verf.  57,  ad  45. 

37  Vltimo  atttem  die  illo  magnofeftifletit  IESVS ,  &  clamavit,  dice,is-}  Si  quis 
fitit,  rciiiat  ad  me,  &  bibat. 

38  Omcreditinme ,  ficut  dixit  Scriptura ,  flumin*  aqtu  \w  ex  rentre ipftus 
f.tteut. 

3 g  (Hoc  autem  dixit  de  Spiritu  illo  quem  acccpturi  erant  credentes  ineum.  Kou- 
dum  enim  erat  Sptritus  SancJus,  quia  IESVS  nondum  erat  glorific.itus.) 

40  Multiergoeturb.t  quum  audiffent  bunc  fernwncm ,  dticb.wt;  Verebicesl 
Fropbcta  ille. 

41  Aliidiccbant;  Hic  esl  Cbriflus  ille,  Quidamautemdicebant;  Kumcmme 
CaltUa  rentet  ille  Cbnflus? 

42  Kon- 


E      V      A      N      O      E      I      I      C      A.  rfjj 

42  Nonne  Scriptura  duit,  exfemtr.e  Daxidu ,  &  ex  vico  Belb-lebema  ubi  erat 
Davtd ,  venturum  illum  Chriitum  ? 

4-s  Dtfidium  ergo  ortum  esl  in  turba  propter  etim. 

■4-4-  Quidam  autem  ex  ipfis  volebant  etim  prebendere ,  fednemoinjecitin  eum 
tnanus. 


A  N  A  L  Y  S  I  S. 

/""Onfolatur  &  confirmat  infecredenrcs :  quod 
^-"■defcribiturprimumaJjuntto  lemporis.ultimo 
diefeftiTabernaculorum,  qui  fuaadjun&afolcm- 
nitateexplicatur ,  item  adjunclocoiporis  litu  ,  fta- 
tione:  deindc  adjuncta  vocis  contentione;  denique 
forma  otationis  quam  adhibuii,ubi  primum  docct 
quod  fitfubjecruni  communicans  gratii  Chiifti, 
nempc  qui  illam  avide  &  fervcnter  cxpetunt,  quod 
pariiitisaquarum  illuftraiur;  dcinde  illiusfubje- 
Irierfeccum  indicat  ridem ,  quam  pari  acceflus  ad 
Chriftum  illuftrat.  Cujus  fidei  effectum  cxplicat , 
communicationemdonorum  Dci:  qui  fuo  pari 
bibitionis  illofttamr. 

Verfi».  Confirmat  hancdo&tinam  teftimonio 
Scriptun ;  &  porro  amplificat  crfcfrum  fidci ,  ubi 
animam  ventris  pari,  dona  Dei  aquis perennibus  , 
adjun&am  donorum  copiam  fluxu  ex  aniraa  illur 
ftiat. 

Vnf.%').  Superiorem  metaphoram  copii  aqua- 
rum  viventium  ,  defcriptione  explicat ,  nerope 
abundamiadonorum  Spiritus  Sanfti:  quorum  col- 
latio  ,  adjuncto  tempoie  non  ita  multo  poft  tutu- 
ro ,  futura  efTer.  Poftea  eft  prolepfis ,  cu jus  occupa- 
rio  ab  adjun&o  tempore ,  cur  non  in  prifentiarum 
confertur ;  fubjectio  eft  item  ab  adjun&o  tempore, 
cjuia  Iefus  nondum  glorificatus  eiat. 

EffecTum  fermo-f  "Verbis,"^ 
ois  Chtifti  diftti-)  Cf\ax  m0  fubje&o, 

butioneeffe&orum  J  /  turbadeclaratur. 

declaratur  ,  v_F^c>o ,  ^J 

Vtrf.ip.  Verbis  qui  alia  diftributionearguun- 
tur  effeftorum:  aliienimex  his  Trophetam  efle 
dixerunr,hoc  rtrfii. 

Vtrf.+i .  Alii  Chtiftum,  alii  non efle  Chtiftum, 
quod  conflrmatur  a  fub)Ccto  loco  unde  prodiir, 
Galilia. 

Vtrf.  4;.  Quod  confirmant  porro  teftimonio 
Sciipturi.exquaargumentodifparatoiumratioci- 
nantur.quod  cum  fit  ex  Bcthlehemo  non  poteft  ve- 
nite  ex  Galilia.  Ex  Bethlchemo  efle  probantex 
efficiente.quia  ex  David  ptogenitote  oriundus  cft. 
..  Verf.i,%.  Genus notat & caufam hujus vatietatis 
fchifma. 

Vtrf^.  Aliud  membrum  diftributionis ,  quod 
inra&isverfatur.eft  ,  quod conati funt  Chriftum 
prehendere. 

METAPHRASIS. 

57-  (~\  Ct avo  die  fefti  Tabernaculorum  ,  qui 
\-Sidem  maxime  folennis  erat .  non  tantum 
quod  (ut  tn  prinnt)  fumma  erat  ab  omr.i  opere 
cejfatio ,  fcd  quodmajori  frequentia  $  ex  om- 
nibus  oru  regionu  Synagoga  convenerat:  Iefus 
intrepidejlctit  $>  magna  ww  cnteutioite,  nt 


38. 


it- 


ab  omnibus  exaudiretur ,  htcfereverbapto- 
mnlgavit  :  Si  qiiis  ex  fenfu peccati  &  poent 
ci  dcbitt ,  ftudio  ardcntc  ducatur  Medicmt  a 
malts  qitibus  prcmitur ,  u  quicunqiie  olim  fue- 
rit,  ad  mefidei  veluti pcdibas  accedat  &  Me- 
ihcit.am  malorum  accipiat.  &uijquis  etenim 
in  me  crcdit,  is  intimu  animifui  pcnetrahbus 
tam  largiter  <j*  ejfufe  donis  Spiritut  Sancii  in 
ttcrnum  duraturu  perfundctnr,  ut  ab  ipfi  ad 
alios  etiam  irrigandos  redundare poffmt :  quod 
plsrifque  Prophetarum  in  Scriptura  teflimo- 
niu  tcftatum  (tametfi  non  totidem  verbu)  re- 
Imquitur.  Hcc  autem  dixit  Iefns  de  Spirittu 
Sancii  donis  qut  in  illum  credentes  accepturi 
erant.  fffutris  (forte)  quid  fitquod  illadona 
in  prtfentiarum  collata  non  funt  ?  Respcndeo 
ob  eam  cattfam  dona  Spirittu  nunquam  ha- 
cienus  ab  ipfa  rerum  origir.e  tam  ttbertim  & 
copiofe  coUata  ejfe,  qttia  Ieftet  refurrecJionee 
mortuis  ej-  in  cocltsm  afcenfu  nondum  glorifi- 
catus  esi.  Multi  igitur  ex  turba  ,  hu  verbis 
commoti ,  dicebant ;  cxtra  omnem  controver- 
ftam  hic  Iefies  etf  ille  Propheta  magntts,  qucm 
Mofes inlege  venturum przdixit :  qui  tamen 
iUum  Prophetam  Chrijium  effe  igncrabant. 
Alii  melim  ex  Scriptura  edocii,  ajebant ;  hic 
eft  Chriftus  iUe  toties  in  lege  &  Prophetu  de- 
cantatus.  Alii  vero  contra  pugnarunt  •  num 
enim  (dicunt)  Chrijitis  ex  GaliUa proditurus 
eft?  Nonne  Scrtpttira  loquitur  Chriftum  ex 
Davidis  pofieris  &  civttatula  Bcthlemea  0- 
rittndum?  Vt  turbam  m  diverfafttidia  &fen- 
tentiat  fciffam  effe  liquido  conjiarc  poffit.  In 
turba porro  inventi funt,  quitUum prehendere 
cupiebant ;  fed  in  iUum  tamen  (quodhoraejtts 
nondum  venerat)  mantts  non  injeceruntu. 


P   R  A  X  I  S. 

CHrifto  migna  vocevicxfontcmcrcden-  Verr.37. 
tibus  in  fe  efle  profitente  ,  turba  in  va-  Chnftus 
rias  de  eo  fententias  fcinditur.  '  fi">w* 

Partesf  Chrifti  ukimo  ftfti die  concione.  CjaL 
funt  del  Concionisefftau.  ymimti- 

InChrifti  con-  fChrifti  verba.  U». 

cione  conlideran-^  Euangeliftarinterpreta- 
tur.  (^    tio. 

Dies  ultiraus  idem  etiam  magnus  erat 

propcer  fummam  populi  concurfationem, 

LIll  qu* 


40. 


41. 


41. 

4  5- 
44- 


(-j&  H      A      R      M 

qux  co  die  maximo  namero  aderat :  tametfi 
Iudxi  eam  etiam  magnam  appellabant  pro- 
pter  cxremonialcm  colluviem  ,  quani  illi 
fibi  ex  cerebro  fuo,prxter  Dei  legem  ,  con- 
finxerant. 

Quodautem  ClamaJfeAichuf,  eoindicat 
fingularcm  ardorem,  qui  ex  depravatidivini 
inltituti  contemplatione  accenfus  eft ,  &  ut 
inconditas  Iudxorum,  voces  &  abfonos  cla- 
moresquoseodieedebant,  fonantiore  voce 
opprimcret.  Quo  etiam  refertur,  quod  ma- 
gna  multitudo  quum  ciTet,  necefle  fuit ,  ut 
vocem  corroboraret ,  ut  concionis  fenfus 
ad  omnes,  etiam  rcraotiiTimos,  perveniret. 
Huc  accedit  quod  prxftantia  doc~trine_  quam 
proponebat,  dignilTima  erat  quxfonoratu- 
ba  promulgarctur.  Hocigiturtanquamto- 
nitru  eorum  ftuporem  difcutere  &  difpelle- 
re  voluit.  Cujus  vocis  femcl  editx  fonitus 
non  minus  nos  afFicere  debet,  quam  (i  nobis 
prxfentibus  prolata  fuiiTet.  Ideo  enim  fo- 
nanti  voce  hxc  dodtriiu  pronunciata  eft,  ut 
lltrdas  noftras  aures  pcrforaret. 

Primum  in  Chrifti  fententia  docetur,quo 
mouo  comparandi  fumus  ad  participatio- 
nemgratixdivinx  :deindefubjicitur,ubi  il- 
la  nobis  communicatur,  &  quam  cumulate. 

In  priorc  /  Sitis 
dno  norantur \  Ad  Chriftum  acceffus. 
fhtidfitif,  Quxreudum  csuiAfiti  indicatur  ;  ncmpe 
'°'  fenfus  vacuitatis  &  inanitatis  noftrx  in  vera 
Dei  notitia,  &  juftitia ,  atque  fanctitate  ;  ut 
iitis  in  corpore  eft  fenfus  deficientis  in  cor- 
porehumiditatis :  ut  fciamus  nos  effe  veluti 
tcrram  non  complutam  ,  nullis  tubis  irriga- 
tam  ;  defertum,  ubi  draconcs  agunt  ;  ut  te- 
ftam,  ut  pumicem,  exquaaqux  gutta  ex- 
primi  nequit ;  utfciamus  nos  nudos  efle, 
mendicos ,  obxratos ,  &  foro  concedeutes: 
prxterea  omtflos,  Matth.n.  Quamobrem 
qui  Iiberum  fuum  illud  arbitrium,  qui  opera 
prxparationis  jactant,  &c. 

Nec  vero  radicalis  humoris  vacuitatem 
tantum  fciamus ,  fed  &  concupifcentiam 
t.inquam  caminum  ardentem  ,  &  fcintillas 
aflidue  emittentem  &  ejaculantem ;  &  ut 
terram  qux  propteraquxdeftitutionemfo- 
Iis  .-cftibus  aiTiduis  torretur :  non  tantum 
nudos  omni  bono  ,  fed  coopertos  peccato; 
non  tantum  gratix  Dei  mendicos ,  fed  qui 
magnumthelaurum  peccatorum  &  irx  di- 
vinx  congefTimus,  non  tantum  quoad  jufti- 
tixprivationcm,  vanitateleviores,  fedpec- 
cato  graves  &  plumbei. 

Non  autem  utfciamns ,  tantum  requiri- 


dofitiefr 
tlumi 


o    «    I    A 

tur  ;  fed  ut  fentiamus :  ut  qui  firinnt  &  efu- 
riunt  ejus  rei  incommoditatempercipiunt; 
&  ut  qui  nudi  funt ,  frigus  intenfum  aut  ni- 
mium  xftum  fentiunt ,  &  ex  pudendorum 
afpeftu  erubefcunt ;  &  ut  onufti  incumbens 
illis  onus  fentiunt;  fic ,  &c. 

In  quogenere  non  tantum  Ponti(icii,fed 
plerique  Enangelicorum  peccamus :  omnes 
enim  plane  Dci  gratia  deftituimur ,  &  defti- 
tni  nos  fcimus  qui  Euangelium  profitemur; 
fed  ut  xgroti  deicfti  humiditate  fxpe  iitim 
&  famem  non  fentiunt ;  &  ut  phrenetici  & 
dxmoniaci,feuinfantes  pucrulifuamnudita- 
temnonfentiunt ,  neceaerubcfcunt ;  &  ut 
Ifraelitxdiutius  alTueti  oneribus  &  fervitu- 
ti ,  Iiberationem  non  magni  xftimabant ; 
lic,  &c.  Nam  cum  de  aqua,qua  fitim  reftin- 
guant ,  folliciti  non  funt ,  cum  majorem  ii-r~ 
tim  quotidie  attrahunt ,  &  majus  iibi  onus 
imponunt  ;  fequitur ,  &c.  Cujus  caufa  eft, 
quod  profundum  mali  fui  non  reput.mt;  nec 
peccati,  ncc  pcenx,  nec  tranfgreflionis,  nec 
maledictionis.  Si  enim  frigus  divinx  irx.aut 
xftus  xftuantis  cjus  excandefcentix  ,  &c. 
Deinde  quod  divinx  gratix  fuavitatem  & 
dulcedinem  non  guftarunt,  nec  incompara- 
bile  bonum  ad  quod  vocantur.  Nam  ii  fe- 
mel  guftaiTent  primitias  aut  arrhabonem 
tantum  Spiritus  Sancti.li  vel  minimum  quid 
elitaiTent  ex  fructu  terrx  Canaan.omnes  eo- 
rum  delitix  ,  cumin  cibo  ,  tum  potu ,  tum 
in  divitiis  cumulandis  ,  tum  in  honore  adi- 
pifcendo  forderent  &  naufex  eflent. 

Alterum  eft  ut  ad  Chnftum  veniant  &  qmmatts 
bibant ;  id  eft,  ut  credant  fibi  abunde  in  ad  ewn  nc- 
Chrifto  profpectum  eflc  ,  quo  fedetur  fitis,  teienitmi 
operiatur  nuditas,  ditetur  mendicitas ,  leve- 
tur  onus ,  ut  illum  fontem  vitx  fibi  propo- 
nant ;  indumentum,  quo  tegantur  ;  thefau- 
rum  quo  ditentur ;  cum  eum  Pater  obligna- 
vit  ,  Hicefl  filinsmeus  dileetns ,  &c.  Neceft 
ahttd  nomen  fttb  coslo  ,  &c.  Hicquod  Deus 
eft,  fons  vitx  exiftit  ;  quod  homo  eft ,  adiri 
.i  nobis  poteft ,  &  inveniri.  Extra  enim  il- 
lum,  Deus  eft  ignis  coufumens,  &  lucera  ha- 
bitat  inacceflam  ,  &  in.tcceflibilem.  Vide 
prius.  Hic  contra  eos  dicendum,  qui  ad  fan- 
ctos  &  Angelos ,  ut  Pontificii ;  vel  Deum 
prxteiito  Mediatore  Chrifto,ut  Turcx  con- 
fugiunt.  Huc  fpcctat  querela  Ieremix  quod 
dcliqucrunt  Iehovam  vitx  fontem,  &  exfci- 
derunt. 

Sicut  autem  in  folo  Chrifto  vitx  aqua 
conclufa  tenetur.ita  foLi  fide  tanquam  iitula 
aut  hauftro  inde  petitur.  Nullum  cft  vas 

quo 


Verf.;8. 
fruHf  hu- 
jmfitif  & 

ACCtffki  txd 

Chrijhtm. 


E     V      A     N      G 

tjiio  \\XC  aqua  eapiatur  prxter  fidem  ;  alia 
omnia  vafa  rimis  rcferta  difrluunt.  Et  fons 
hic  crcdentibus  expofitus,  ca:teris  omnibus 
obfignatus  eft ,  &  vcluti  aridus.  Atquc  ut 
ore  tantum  ,  non  auribus.non  naribus ,  non 
oculis  hauftus  potus  litim  extinguit;  (ic&c. 
Non  igitur  hic  charitas,  non  fpes,  &c  Sicut 
contra  quifquis  credit,quotifcunq ;  vel  quan- 
tifcunque  fcu  pcccatis,fcu  afrlictionibus.&c 
Poft  efre&um  fidei  notat,  fcilicet  rivos  & 


E      L     I     C      A.  t;? 

olim  quod  nunc  folisin  modum.  Sidus  no- 
ftcr  ,  &  cubitus,  &  fpithama.Homci.Hpha, 
funt  fanrftuarii ,  ij  cft  ,  duplum  ejus  quod 
olimfuit. 

Quxrenti  cur  non  antc  afcenfum  Chri- 
fti  itafuit ;  Rcfpondco  quod  myfterium  ple- 
ne  abfolutum  ante  non  fuit ;  ut  implcrctur 
fcriptura  duxit  captivam  captivitatem,  dedit 
dona ,  (ic.  ut  hoc  raodo  &  afccnfum  fuum 
tcftarctur,  &  marrorem  ex  difceffu  fuo  con- 


fontes  Spiritus  Sanfti ,  fontcm  remifTionis   folaretur.  Quamobrem  qui  Chrifti  prxfen- 
peccatorum  ,  &c  fontem  juftitia:  ,  fontcm   tiamintcrrisaftruuncnos  privant,  &c. 


fapientiaf,  fontem  fanctitatis ,  &c  Denique 
fummam  omnium  bonorum  ad  vitamabun. 
dantiam  ;  ut  non  fit  necefle  aliunde  quid  pc 


VerC  !9- 

Cur  Spiri 

tus  IttJHa 

diHmi 


Nota  difcrimcn  rcgni  Chrifti  a  regnis 

terreftribus.  Reges  enim  inaugurati  mimera 

accipiunt  a  fubditis.  \'ideexcmplum  i  Sam. 

tere  quofupplcamus,  quod  ab  illo  non  fup-   in  Saulc  Chriftus  contra;ut  enim  olim  flios 

peditatur,  ut  Ioh.io.  «t  vitam  abundetnme   Davidditavitfpoliis  Philiftcotumquum  ha- 

habeant.  Et,  Vomious  paftor  (inquit  David)  ;  bitarct  Tuclagi :  fic,  &c. 

mihi  deerit  nihtl-.caltx  'edundat.ry  menfa  in- 1       Sequitur  erTcflus  concionis  ,  quiquidem  Verf^o. 

ftruBa.  Et  dcfettaftagnabuntaquis.  Infiiiita  l  in  genere.fuit  fchifma;  his.de  Chrifto  be-  Kumcbri 

ne  ,  illis  malc  fcntientibus  ,  &  quidem  ex-' lumf',er' 

malitia  eumcomprehendere  voIcntibus.Er-    y  '  e"c 
.  r.  1  -  .  rr.        .         aavita»- 


enimeft  Chrifti  obedientia  qua  promeritus 
cft  nobis  gratiam ;  infinita:  palliones  quibus 
exfolvit  poenam  peccatorum  ,  ut  qua*  funt 
obedientia  &  paftiones  Dei  iplius.  Hinc  li- 
quet  eos  non  crcdcre  qui  aliunde  quxrunt 
falutcm.  Item  cos  non  credcre  ,  qui  nulla 
vitr  fiin&itate  prxditi  funt.  Refpondeant 
Pontificii  qui  ex  hoc  &  hujufmodi  locisar- 
guunt  fcripturarum  mutilationem. 

Poft  fequitur  Euangdlifta:  expofitio.  Vbi 
notandum  primum,  cur  Spiritu  aquas  vocat, 
fcil.quodaquarefrigerat,reftinguit,quodhu- 
mecict.boc  loco,&  alibi  quod  Iavct  &  mun- 
dct.quod  frxcundet  dcferta  &  inculta  loca. 

Prasterea  notandum  eft  difcrimen  legis  & 
Euangelii,  non  fubftantiaSpiritus.fedin  ad- 
juncla  menfuraparciorc  &  largiore  ;  gutta- 
tim  olim,  quod  nunc  profluenter ,  fcintilla- 
tim  olim ,  quod  nunc  per  prunas- ;  ftellatim 


go  (mquit  ahquis)  prxftantius  ruiilet  Chn-  dumfchif- 
fti  (ilentium  :  minime,  inquam.  Nam  gla-  m*. 
dius  eft,  potior  mipia  pace  ;  ignis  ad  fepo- 
nendum  fcorias  ,   quam  ,  &c  Nec  deftitic 
propterea  Euangelium  effc  verbum  &  le- 
gatio  pacis,  &c 

Ex  quo  liquet ,  qnam  indigna  calumnia 
fit.qua  Euangelium  gravant;  quod  ab  Euan- 
gelio  tot  judicia  cxtiterunt ,  &  opiniones, 
&cac  fi  ignis  culpa  eflct,  quod  fcoria:  funtj 
ventilabrum  qtiod  pales  funt ,  &c.  Item 
quam  iniqua  accufitio  eft,  quod  Euangelici 
inter  fedificntiant.  Nufquam  enim  tam  gra- 
vis  diflenfio  inter  nos  eft  ,  quanta  inter  Iu- 
dxos  Chrifto  favcctes  ;  quorum  hi  Prophe- 
tam,  illi  Meffiam;  &  ex  iis  alii  nudum  homi- 
nem;  alii  etiam  Dci  ftlium  cum  xftimarunt. 


I  o  A  N.  cap.  7.  a~  verf  4^.  adfinem  Capitis. 

45  Venerunt ergo  minislri  adprimarios  facerdotes  &  Pbarifcos:qui  dixerunt  eti\ 
Quare  non  adduxiilti  eum  ? 

46  Refponderunt  minijlri;  Nunquam  ita  loqtmtus  cst  homo  ut  hoilio  ifle. 

47  Rejponderunt  crgo  eis  Vharifxi;  Num  &  rosfcducli  cslti  ? 

48  Kum  qtlis  ex  primoribus  credidit  in eum,  aut  cx  Pharifeti  ? 

49  Sed  tnrba  bttc  qiu  non  novit  L  egcm,  exfecrabilis  efl. 

50  Dicit  eti  Kicodemus,  is  qui  reuerat  ad cum  noclc,  qttum  unus  cjfct  ex  illti; 

5 1  Num  Lex  noftra condcmnat  quempiam,  nifiprius  ex  ipfo  audicrit ,  &  cogr.o- 
reritquidfaciat? 

52  Rejfondertint&dixerutitei;  Num&tu  GaliUuses?fcrutare  &  fcito  cx 
GaliUa  Prcphetam  nonfui^e  fufcitatum. 

Ss  Etprofettiu  ejl  unufquifjue  doiiiuiiifii.ini. 

tlll  4  JKA- 


45- 


4<f. 


6}Z  H     A      R     M 

T"\Efcribiturreditusminiftrorum,quosexpedive- 
■^ritnr  rharifi-iadprchendendum  Chrifruin,  fuo 
effcclo,  quod  illum  non  adduxerunt.  Cujusad- 
jun&um  proponitur,  quxftiocurprehenfum  non 
adduxerint. 

Verf^i.  Cujus  quiftionis  effcclum  eft  refpon- 
fio  mimftrorum  ,  non  adduxifie  illum  ;  quod  fua 
caufa  efiiciente  confirmatur ,  neinpeletmonead- 
mirabili ,  quod  omplificatur  comparatione  mino- 
lis ,  quod  nemo  unquam  fic  loquutus  elt. 

AVi/?47.  Cujus  refponfi  adjunftum  eft alia  qua;- 
ftio.anerrorefcductilint ;  quod  amplificaiut  fuo 
diverfo;  quamvisvulgus  hominum  fallitur,  ramen 
abftirdum  elTc.utilli  tam  bene  lnftitutierrorcabn- 
piantur. 

Verf.+$,4T.  Aliud  argumenrum  quo  probant 
illos  errore  abdu&os  elTe  a  fubjefto,  principibtis, 
qui  inChriftum  noncrcdunt :  quodetiamfuoad- 
verfo  illultratut,quia  turba  &c  vulgus  hominum  in 
illum  credit: cujus  fideicaufla  aflignatur,  ignoran- 
tia  Iegis  feu  voluntatis  divioa: :  qua:  ignorantia 
confirmatur  adjuniSta  poena  ignorantis,  nempe 
quod  maledictionibus  a  Deo  mu|tati  funt. 

Vcrfso.  Hujusdidti  Pharifctorum  effeiftiim  ex- 
ponitur.refponfum  Nicodemi.qui  hoc"w/?<defcri- 
bitur  adjuncto  advenmad  Chriitumnoftu  :  item 
alioadjunCto  conditionisfeuordinis,  nempePha- 
lUTcctium. 

Verf.n.  Refponfum  eft  ,  illosmalcfacercquod 
Chriftum  damnent :  cujuscauftaaflignatur,  quod 
indicta  caufa  hoc  tacitint.  Quod  teftimonio  divino 
confirmatur ,  quia  lex  hoc  vetat. 

Verf.ii.  Cujusdefenfionis  Chrifti  eftectum  eft 
oiatio  rharifxorum;qtia;declaraturadjun6topro- 
bro  NicodcmhillumefleexGaUlrrafeu  Galilium. 
DeindeadjuntraaccufationeChrifti,  eum  noncfli 
Prophetam.quod  afubjectolococonfirmanr,  quia 
fir  ex  Galilsa.quod  confirmarur  teftimonio  huma- 
110  feu  Annalibus  quia  Propheta  nullus  ex  Galib:a 
unquam  prodiit. 

Verfis  3.  Effeclum  huius  conciliabuli,  quemquc 
ex  Pharifaiis  reinfeftaabiilTedomumfuam. 

METAPHRASIS. 


N     I     A 

qtto  vulgus  errore  abdueimini  ?  An  exprinci- 
pibus  &  popidi primoribus  velunui  altquis  in 
ifium  credidit ,  aut  ex  nobis  Pharifisis  qiiif- 
quam  fe  illi  adjunxit.  Tantum  ignobilis  ifia 
ptebs ,  qiu  doctrmam  Dei  tgnorat ,  fidem  ilii 
habet .-  unde  etiam  efi  ,  ut  hujiis  ignorantU 
pcentts  det  paupertatis  &  contemptus ,  quas 
Deus  juftijjime  immittit.  Adquos  Nicodemus 
(idem  ipfe  qnem  fupra  ad  Iefum  noctu  veniffe 
ficripfi)  ejufdem  cum  illts  loci  &  ord-.nis  ,  td  est 
princeps  fimul  &  Pharifttts  :  numqmd  lex 
Dei  (cujus  nos  Dociores  effe  profitemur)  qtien- 
quam  indida  caufa  condemnar.dum  efte  ju- 
dicat ,  faantequam  (illo  andito)  caufiaejus 
penitus  &  accurate  cognita  fit :  maxime  fi 
caufa(:it  h&c  eft)capttalis  ftt?  Ad quem  Phtt- 
rifitt:  num  (y  tttqui  GaliUi  patrocmium  fiuf- 
cipis,  GaliUuscs,  tf  ex  ejtis  fantoribtts?  Atqui 
ut  res  htc  injudicio  non  efi  dtfeeptata ,  tame» 
perinds  certa  efi ,  ac  ft  injudicium  adducia, 
defnitafuififet :  volve  enim  tf  revolve  omnes 
cum  fiacros  &  prophanos  annales  Q<  compcries 
nulium  unqiiam  e  GaliUa  Prophetam  proditfi- 
fe;  eoqueftidttim  effe,  hocjamfieri  extjttmare, 
quod  tot  antegreffis  fecults  nunquam  extitit. 
&uamobrem  partim  legatorum  rcfponfio,  par- 
tim  vero  Ntcodemi  fiententia  commott  uuufi- 
qutfique  re  infefta  domum  abiit-u 


Hlsitageftts  ,  redierunt  Mtnifiri  a  Phari- 
f&is  fj>  Saccrdotibus  ad  comprehenden- 


4«. 


4*. 


50. 


*'• 


51. 


13- 


P  R  A  X  I  S. 

Iniftris  re  infefta  ,  c\:  (Tne  Chriftole- 
cnm  adducto  redeuntibus ,  Pharifan 
&  cum  illis ,  &  cum  Nicodemo  afperius  dif- 
ccptant. 
Partesfant.diC-  fMiniftris  &  fatellitibus. 
ceptatio  Phari-  / 
fxorumcum        ^Nicodemo. 

Qupd  rcdeunc  line  Chrifto,  frafti  maje-  Vcrf^j, 
ftate  ftrmonis  Chriftijadmirabilem  vim  po-  46. 
tentia;  Chrifti  arguit.  Nonfe  vindicat ,   m  (-'l>riflu( 
dum  Chriftum  legati.  Quos  cum  primores  Sa-  ]  Elias.  1  Regum  1.  Nec  ut  Deus  Prophetam  "alT  ?~ 
cerdotum  &  Phartfitt  jine  Chrifio fiecum  ad-  '  ad  Icroboamum  miffitm;  nec  fcotomate  ,  ut  admnJis- 
duBo  rediiffe  confpextffent,  ab  illis  inhancfor- 1  Elizetim  &  Lotum  ;  fed  verbo  tantum,  eo-  «e  &  ve- 
mam  qturunt  :   qttid  caufi  efi  quod  illum  '  que  non'fternente  illos  ad  terram  ,  ut  alibi  neratitm 
(quem   vel  de  nomtr.e  appellare  nos  tndet)   faclum  eft ,  nec  illos  mutante  ,  &  ad  relipif-  «iguu. 
comprehenfium non adduxiftis ctim ad eam rem  j  centiam  revocante  ut  AB.p.  Nam  particula 
nofilraatahoritate  muniti  fueritis  ?  Ad  qtios   (a»)  indicat  eos  in  his  fuiiTe  cjui  Chriftum 

comprehendere  voluerunt ;.  fed  tantum  re- 
verentiaquadam  (fui)  quam  coacli  funt  illi 
ob  admirabilem  fapientiam  &  gravitatem 


Minifiiri;  ttt  egregia  ejtts  fncinora fieu  miractt 
la  frientio  pr&tcreamia:  illittsfermo  tanta  gra- 
ti.t  &  majeftatc  perfufttt  ,  tam  admirabtlis 


47- 


fiuit ,  ttt  illi  fine  fummo  ficelcre  manus  inferre  j  deferre.  Quod  eo  magis  notatti  dignum  eft, 
nonpotuerimtts:  neqtte  cnim  unqiiaminventus  |  quod  hoc  hominum  genus  tmmitius&  crtr>- 
efi,  quicum  eo  vi  &  virtute  hquendi componi  j  delius  efle  folct.  Vide  1  Sam.19.  fubiiuem. 
poffit.  Qttibas  Pharifti;  nunquid  &vosqui\  Vide;  excmplum  limile  in  Labane  &  Efauo 
nofiru in  ficholis  foliti  &  limatt  efitis ,  eodsm  \  adverfus  Iacobum  ;  in  ^gyptiis  crga  Ifrae- 

lkas  \ 


Vcrf47> 
4«>49- 
ycritm 
Dei  bcmi- 
nion  csn- 
(titionem 
mnfeqiti- 
tnr. 


Verf.5o, 

S'- 

Kicoctemus 

Cnriiinm 

drftnilit. 


£     V     A     N      G 

litas  ;  quibus  gemmas  fuas,  &c.  Pcrinde  eft 
igitur  .ic  eorum  nunus  tenuillimotilo  liga- 
tas  tenerct ;  ac  li  agnus  lupis  rapacibus  cir- 
cumfcptus.intacfus  maneret  ;  aut  vir  leoni- 
bus  famelicis  objeflus,  aut  in  mediam  flam- 
mam  conjectus,  &c.  Hoc  nos  mirificc  con- 
firmet,  quum  eandem  (uis  defcnlionem  pol- 
licetur  Matth.io.  Mitto  vos  tanqttam  tn  me- 
dto  Ittporttm. 

Eorum  errorem  convincere  ftudent  a 
fubjeclo  naifcro  popello  qui  Chnftoadhx- 
reb.it,  &  a  contrario  fubjedo  principumad- 
verfamfententiam  tenennum,  tanquam  Dei 
veritas  mitris  &  lnligmbuS  doclorum alliga- 
ta  forct  ,  aut  Spiritus  SanfUis  abhorreret  a 
paupcrum  &  plebeiorum  taberna.  Hic  igi- 
tur  primum  exprobrant  Deo,  qui  paupe- 
rem  fecit  ,  eo  quod  convitium  rn  pauperem 
dicunt ,  quoad  pauper  eft.  Quum  autcm  in 
manfuetos  &  humiles  reclinet ,  dcbebant 
intelligere  paupcres  non  modo  non  alienos 
eiTe ,  &c.  fed  fxpe  ctiam  aptiores ,  &C.  de- 
bcbant  fcire  gemmas  in  locis  lcopulolis  eife, 
&c.  item  in  tigulinis  valis  thefaurum  domi- 
ni  reponi,  ut,  &c. 

Hoc  olim  Euangelio  a  Pontificiis  objc- 
ftum  eft  :  fed  nunCcaveamus  ne  nos  qui  Eu- 
angelium  profitemur  id  ufurpemus.  Quoin 
genere  fxpc  a  nobis  pcccatur.  Vt  i"itur 
xt.iti  r.on  atfigitur ,  ita  nec  divitiis  aut  ho- 
nori,  aut  etiam  literis;  fed  diligentior  inqui- 
litioadhibcnda  cft,  quo  magis,  &c. 

Itemex  adjun&a  infcitia  legis ,  &afrli- 
flionc  ob  eam  rem  immilla  vidcntur  ratio- 
nem  ducere. 

Nicodemus  cum  timore  amittendi  hono- 
ris  &  cxiftimationisdiutius  intra  fe  (ut  vi- 
detur)  confiictatus  tandem  erumpit  ;  & 
ramttli  non  auderet  clare  &  aperte  Chri- 
ftum  confiteri.tamenalicjitiddicit ,  quofo- 
cios  fuos  ad  majorem  xquitatem  rcvocaret. 
Vrget  autem  eos  Iege  ipfa ,  cujus  feftudio- 
fos  profitebantur  ,  &  cujus  ignoratione  ple- 
bem  damnabant.  Tametfi  cnim  eumfxpius 
audivilfe  excipcre  potuifTcnt.tamen  cx  lege 
juftum  effe,  ut  qux  pro  fui  defenlione  afFer-  J  funt. 

I  o  a  N.  cttp.  S.  a  verfi.adiz. 

IE  SVS  autcm profeclus esl in montem Ole.irum. 
2  Etdtluculo  rttrfm  adfuit  in  templo,  &  totmpopulus  vetiit  ad  tum,  &fedem 
docebat  eos. 

3  Addttcunt  autem  ad  eum  Scriba  &  Pbariftti  mulierem  in  adulterio  depehen- 
ftm  :  &  quumftatuiffent  eam  in  medto. 

4-  Dictint  ei-jMagtslerJiezc  mulier  defrehcnfa  eil  in  ipfoftcto,quum  imxcharetur: 

Llll  3  5  1» 


£      L     I      C     A.  <T3P 

re  potuifTct  Servator ,  cognofcerent,  priuf- 
quam,  &c.  Hic  igitur  eft  frudus  plantatio- 
nis  Chrifti ,  Ioh.%.  qui  tametli  valde  crudus 
&  incoftus  fit ,  &  veluti  primi  anni,  aut  fe- 
cundi  fruc~tus  przputialis  ,  tamen  a  Chrifto 
non  repudiatur.  Vide  Matth.iz.  Konfi-angtt 
qttaffatam  arundincm,  &c. 

Sed  quidagunt  hiboni  Principcs  ;  fcili-  XetC.ez, 
cet  cum(Nicodcmum)  accufant.ac  (i  Chri-  53. 
ftidilcipulusaut  alumnus  cflct :  tamctli  ni-'«  Princif,- 
hil  dixillet  ,  quod  ab  xquo  inter  litigatores       ""•""- 
judice  dici  non  potuit ,  atque  adeo  pro  ma-  ^ 
lefico  nondum  convifto.   Scd  quum  illum 
hac  de  caufa  Chrifti  dilcipulum  reputant, 
curnonfe  &  argumentum  fuum  retexunt 
&  revocant,  quo  aftruere  volebant  Chri- 
Hum  impoftorcmefle,  quod  nemo  ex  prin- 
cipibus  in  lllum  credidiffet? 

Quid  autem  refpondent  prxterca,  attcn- 
dcndum.  Nicodcmi  rationem  non  diifol- 
vunt  ;  fedaliam  tanquam  gladium  gladio 
opponunt;  &  quid  tandem  illud  eft  ':  fctlicet. 
Ex  GaliUa  nullum  Vrophetam  exire.  Hic 
igitur  non  fatis  mirari  polfumus  admirabi- 
lem  Deifapicniiam.qui  lbi  fuum  tilium  edu- 
cari  voluit,  unde  non  modo  nihil  autoritatis 
duceret  ,  fed  plurimum  etiam  fidei  illi  ab 
hominibus  dctraheretur.  Vide  lohan.i.m 
Nathanielis  diclo. 

Deinde  ut  ante  pcrfonis ,  iic  nunc  regionl- 
bttt  Deifpiritum  affixum  &  alligatum  te- 
nerc  volunt :  ut  olim  Iehofua  xgrc  tulit 
Eldadum ,  &c.  in  caftris  manentes  fpiritu 
perflari :  qui  tamen  Iiberrime  ubi  vult  fpirat, 
in  regionibus  defertiffimis,  Carmeluni  & 
Libanon  prxrereundo. 

Quod  hoc  dicfo  Nicodemus  confilium 
diffipat.ut  eorum  conatus  hoc  tempore  irri- 
tos  reddiderit,docet,quantum  unius  fenten- 
tia  contra  mukorum  contrarios  veritati  co- 
natus  efficiat :  quod  nos  fidentiores  rcddat. 
Sicut  &  lllos  refellit  qui  omne  ftudium  &  co- 
natum  abjiciunt  improbis  reliftendi ,  prx- 
fertim  autem  inpublicisconventibus,  quod 
pauci  contra  tam  multos  prxvahturi  non 


643  Harm     ONIA 

j  InLcge  vero  Mofes  pr&cepit  twbis  ttt  tales  lapidentur:  tu  ergo  quid  dicu? 

6  lloc autem  dicebant  tcntantes cumjtt pojfenteum accufare.  1ESVS  autemin- 
curvatus  dcorfum,  digitofcribcbat  in  tcrra. 

7  Quum  autem  pcrfc verarent  eum  intcrrogare , fefe  furrigens  dixit  ad  eos ;  Qui 
yeslrum  tmmunis  efl  a  pcccato,  primus  ineamjaciat  lapidem. 

S  Et  rurfttm  incurvatus  deorfum, fcribcbat  in  terra. 

9  Ipfi  vero  qttum  hxc  audiviffent ,  & a  confcientia  redarguerentur ,  firtgulatim 
aliusposi  alium  cxierant,  initiofaclo  afenioribtts  ttfqtte  ad  ultimos :  &  dereltclus  esl 
foltts  IESVS,  &  multer  in  mediojlans. 

10  1ESVS  autemfefefurrigens,  &  itemine  confteclo  prtter  mulierem,  dixit  eij 
Mttlicr,  ubifuut  illi  tui  accufatores?  nemo  te  condemnarit  ? 

1 1  Ipfa  vero  dixit;  Nemo,  Domine.  Dixit  autem  ei  IESVS;Nec  ego  te  condcmno: 
vade,  &  nc  deincepspecca. 

nbi  effent  accufatores;  deinde  altera  quacftio ,  an 
quifquam  condemnaflet  eara. 

Verf.w.  Quacftionis  poftrema:  relatum  eft  re- 
fponfum  faeminx ,  neminem  illam  condemnafle: 
cujusadjunftumeft  ,  Chriftum  illam  nonconde- 
mnafle  ad  mortem ;  quod  fuodiverfoexplicatur; 
liortari  tamen  fe  ut  deinceps  idem  peccatum  non 
admittat. 

METAPHRASIS. 

SCribis  (°r>  Pharifiis  domttmfuam  repetcn- 
tibtts  ,  lefus  ad  montem  Olivarum  ,  non 
procul  ab  urbe  di ffitum ,  tieum precandi  caufa 
fe  recepit,  ut  cum  Deo  de  iliius  dieipros~p>ero  in 
docendi  ratione  &  e  pericuhs  liberatione  fuc- 
ceffu  gratias  ageret ,  tum  ad  infequentts  diei 
fauftum  £f  fcelix  minifterium  fe  compararet. 
Poftero  mane  folis  exortu  denuo  ad  templum 
rediit,  ut  populum ,  reditum  adfua  parantem, 
facro  veluti  viatico  munitum  dimttteret.  Qtto 
audito  ,  populus  magna  frequcntia  ad  eum  ag- 
gregatm  eff,  quem  Iefus  (pro  doHorum  more, 
ad  teftandam  attthoritatem)  in  cathedra  con- 
ftdens,  docttit.  Sjuoniam  verofuperioribus  con- 
filiis  non  fuccefferat ,  alia  aggrediuntur  via. 
Adducwit  igitur  ad  ettm  Scrtbi  ,  tanquam 
DoSores ,  (%•  Pharif&i  qtii  fanclitatis  nomine 
magis  nominati  erant  .foemtnam  in  adulterio 
deprehsnfam  ,  quam  in  medio ,  ab  omnibus 
conlfiiciendam  jttterunt  ,fi  forte  vulttts  trifti- 
tia  Ief/im  magis  afficeret ,  ttt  fententiam  ab- 
foluttonis pronunciaret .  Iefitm  igitur  in  hunc 
fere  modum  allcqiiuntur  :  Pr&ceptor,  hsic  ipfa 
foemina  quam  coram  intuerU.in  ipjo  adtdterii 
affu,  haudfecuf  qttamfurin  ipfofurto.depre- 
henfa  eft.  Kec  te  latetquid  lex  Dci  Mofts  mi- 
nifterio  lata,  httc  dere  cavit :  impuras  hujttf- 
modi  morte  mtdtandas  ,  &  quidem  [tit  in  de- 
fponfat£  vitiocxlege  conftat)lapidtbus  obruen- 
das.  ®uamobrem  qtiidanimi  haciu  re  habes, 
tu  qui  Dodorem  agu,  ciiptmm  ccgnofcere. 

Tamctfi 


A  N  A  L  Y  S  I  S. 

■p  Ffectum  Cluifti  notatur ,  profeftio  ad  montem 
•^-,Olivarum;cujusfinis  ex  aliis  locis  colligi  poffit, 
ut  Dcum  precaretur  ,  atqueadeoexfequenti  viv/i 
sidetur  quid  orabat,  nempe  ut  cum  fuperioris.tum 
infequentis  pracdicationis  aliquis  fructus  extaret. 

Verf.z.  Aliud  erTeftum  Chriftinarratur  reditus 
adtemplum;  quod  adjunftotemporedeclaratur, 
nempe  diluculo.  Cujus  reditus  effeftum  eft  popu- 
li  frequens  concurfatio :  concurfationis  efre&um 
indicatur  Chrifti  ad  illos  prardicatio ;  quac  fuo  ad- 
junfto,  feflionedeclaratur. 

Vcrf$.  Narratur  effe&um  Scribarum  8c  Phari- 
fkorum,  deliftendaadulteracoramChrifto;  qua: 
defcribitur  ab  adjunfto,  deprehenfione  in  adulte- 
lio ;  item  a  fubjecio  loco  in  quo  fiftebatur,  nempe 
in  medio. 

Verfa.  Aliudeftectum  Scribarum  8c  Pharifaio- 
rum,  narratiocriminisquodadmifit;quodadjun- 
fta  certitudine  defcribitur,  Sc  pari  illuftratur,  iicut 
cum  fur  in  ipfo  furto  prehendttur. 

Verf.<,.  Cujus adjunifta pcenaallegatur , lapida- 
tio  ad  mortem  ,  qux  confirmaturteftimonio  divi- 
nolegisMofiica: :  deindealiudeffecfumproponi- 
tutquid  Chriftusdemortis  fententia,  quam  lex 
fert,  fentiat. 

VetfA.  Finis  omuium  horum  effeftnum  eft,  ut 
illum  tentatent ,  laquearent.  Cujus  qua:ftionis  ad- 
junftum  eft,  quod  Chriftus  fe  incurvans  in  tetra 
fcripfit. 

Vtrl.-j.  Hujusfcriptioniseffectumeftimportu- 
nitas  Pharifaorum  Sc  Scribarum  :  cujusimportu- 
nitatis  eMum  eft  Chrifti  refponfum  ,quodad- 
junftum  corpotis  erccTiio  dcclarat:  forma  tefponfi, 
ut  nocctimincvacansprimumlapidem  jaciat:  quo 
refponfo  ab  adjunfto  reatu  eorum  in  eodem  crimi- 
nelignificat  illos  non  tam  idoneos  efle  quiinil- 
iam  cjus  poenas  expetant. 

Vetf.%.  Aliud  Chrifti  tffcflum,  nempe  quod 
iterum  in  terra  fcribit. 

Verf.y.  Cluiftirefponfi  effeftum  pudor :  cujus 
effcftumquodclamfe  fubducebant :  cujus  fubdu- 
ftionisetteclum  eft,  quodmulierfola  relictaeft. 

Verf.  10.  Alterum  ette&um  exitus  eorum  eft , 
quod  Chriftusfeerigit;  quodvidetfceminamfo- 
lamreliftarn:  temum  eifeftum  qusftioafcemina, 


B      t     I      C      A. 


€4,1 


diclo,ut  minorc  cum  pttdore  fe  fubducerent ,de- 
nuo  ad  terramfe  dimittens ,  in  terra  fcripjit. 
Quod  ctim  Mi  aitdiviffent,  proprU  confcienti& 
teslimonio  rei  impuritatU ,  aut  ejufdem  ,  atie 
confim/lU  peracii,  templo  Jingulat-.m  alites  poH 
ahum  tamquam  infeipfoifententiam  condem- 
nationU  dicentes,  egreffi  funt ,  initio  fatto  a 
fummU,donec  ad  infimosperventum  eft:(ic  le- 
fus  cum  plebe  ey  foemina  in  medio  conventu 
conftftendo  deferttu  ab  accufattrtbus  fottu  per- 
manfit  ,qui  prottt  hic  cafus  pofiulabat.ciim  foe- 
mina  ageret.  Iefus  itaqitefe  erigens  &  naUum 
ex  accufaloribtis,fed  fceminam  conjpiciens,  ad 
lUam  dixit ;  o  mulier,  ubi  tandemfunt  illi  ttii 
accufatores  ,  numquid  aliquis  esi  qui  fcnten- 
ti.im  condemnationis  de  te  tttlit?qiu>dfi fit,  cgo 
nonfum  U  quiillam  fententiam  retexercvoU. 
Adquem  iUa;  nemo.Domine.  Et  adiUam  vi- 
ciffim  Ieftts  ;  nec  ego  quijudicis  perfonam  non 
fuftineo  ,  tametfi  mortem  ber.e  mercntem ,  in 
te  mortis fententiam  fero  :  tantumqnodofficit 
&  mmisieriimeiesl,te  admoneo,itt  hinc  drfce- 
dens,  in  pofterum  caveas  ,  ne  ad  hujitsfccleris 
vomitum  iterum  revertaris. 


E    v    A    N    e 

Tamstfi  vero  difcendi  caufafe  Iefitm  acceffifi 
fepr&fefcrcbant ;  tamen  re  ipfa  hoc  confilio 
eum  mterrogabant.ut  quamcunqttc  inpartem 
fententiam  diceret,  de  quo  iUiim  traducerent , 
haberent :  tmmifericordU  &  inclementU,aut 
certe  inconftantU,fiiUam  morti  adjudicandam 
pronttntiarct :  Adulterii  vero  patrocinu  $»  le- 
gU  divins  vtolationU  &  omnis  honeftatU  ho- 
flU,  fi  iUam  abfolvendam  efle  affirmaret :  de- 
nique  infcitis.  aut  ignavU  fi  taceret.Iefm  vero 
httjus  rei  judicium  tamquam  a  fe  alienum 
animo  ayerfans ,  inclinato  in  terram  corpore  , 
digitoin  terrafcripfit-,eononobfcuro  declarans, 
fe  qitidvis  vel  abje.fi/Jimum  optcs  faccre  tnal- 
lc ,  quam  ci  vilejtts  exercendo  .falccm  m  alie- 
nam  mejfem  inferre.Sed  cttm  importune  tnter- 
rogantes  illttm  ttrgere  non  defifterent,  tandem 
fe  a  tcrra  eri^ens  addlos  dixit;  equidcm  invi- 
tus  veftram  nequitiam  &  impuritatcm  hacle- 
mu  teclam  retego.  Sed  cum  nuUum  mcdum 
mihi  infidiandi  ftatuitU ,  agite,  vos  qtii  odiitm 
adttlterii  &  impuritatis  obtenditU,  qui  ex  vo- 
bU  ab  hoc  atit  hitjtts  generU  fcelere  l:ber  eft , 
primusin  hanc  adulteramlapidemjaciet.Sjuo 

I  o  a  n.cap.  8,  a.  vcrf.ii,  ad  ir. 

12  Rurfumergo  1ESVS  eis  loquutttsesl,  dicens;  Egofum  lux  illamundi :  quife- 
quitur  me,  non  atubuLibit  in  tcnebris,fed  habcbit  lumen  vita. 

t}  Vharifai  igitur  dixcrunt  ei ;  Tw  de  teipfo  teslaris ,  tcftimonium  tuum  non  eil 
funittm. 

14  RefponditlESVS  &  dixiteis;  Eiiamfi  ego  tcflor  de  meipfo,firmum  eft  tcsli- 
momum  nicum  :  quiafcio  unde  venerim,  &  quo  vadam :  vos  autem  nefittis  unde  ve- 
verim,&  quovadam. 

i  s  Vosfecuudum  carnem  judicatis,  ego  nonjudko  quemquam. 

16  Quodfietiamjudtcarem  ego,  judictummeumfirmumelfet :  quiafolttsnott 
fnm,  fed  cgo  &  qui  mtfit  me  Vattr. 

17  Sed& in Lege veftrafcriptum eft,dumum hominum  teftimoniumfirmum cffe. 
i  S  Ego  \sfttm  qui  teftor  de  me  ipfo,  &  teslatur  de  me  qui  mifit  me  Vater. 

1 9  Diccbant  crgo  ei;  Vbi  eft  tuus  ille  Tater?  Rejjondit  IESVS;  Neque  me  ncftis, 
tieque  Vatrem  meum :  fi  me  nojfctis,  Vatrcm  quoque  meum  ncjfetis. 

20  Hxc verbaloquutusesl  1ESVS ingaz.ophjlacio ,  doccnstntemplo:  &nemo 
preheudit  eum,  qtda  nondum  venerat  illa  ipfius  hora. 

ferf.i  3.Hu]'us  diifti  cffeftum  eft  refponfum  Pha- 
rifaorumquorundam,  noneorum  quiegreflifunt, 
Ced  aliorum  qui  rum  forte  inrerfuerunt:  refponfum 
eft.tcftimonium  cjus  non  ciTc  verum;  cjuod  conm- 
maturi  fubjecio  teltificantis ,  quia  ipfe  dc  fe  ido- 
ncus  teftis  non  erat. 

yerf.14.  Chriftus  hoc  refponfjnirefellitargu- 
mento  diverfomm ;  vercim  efle  tdiimonium  tuum, 
tametfiipfedefeteltaietur;  quod  probat  effcflo, 
quia  novit  unde  venit  &  quo  vadat :  limul  caufam 
aflignat  car  Pharifoi  teftimonium  ejus  rejeccmnt 

cjui 


A  N  A  L  Y  S  I  S. 
/-"H  k  1  s  r  v  s  officii  Mediatoris  Sc  cumprimis 
^-"Deitatis  furtdarum teftimonium  edit,  quod 
defcribitut  fubjefto.ad  quod  hicfermo  habirus  eft, 
neinpc  illos  ipfos,  quospriusdocuit  w/T;.  Tcfti- 
monium.quodproponit.ell.eumeirequi  veiim  & 
falutarem  Dei  notiriam  hominibus  conrert :  quod 
pari  illuftramr  folis  feu  lucis  mundi;  Sc  effecto  con- 
firmatur ,  quia fe  ad  ejus  lumen  dirigens ,  non  ver- 
fatur  in  tenebris;  quod  fuiadverfi  negationeam- 
plificatur,  ncmpequod  habiturusfitlucem  ntx. 


II, 


11. 


13- 


14- 


«41  H      A       K.       M 

qui  flientes  MariafuifTenTmm  ,  ignorarunt  ejus 
divinumortum,  eumque  effe  Dei  filium  unigcni- 
tura. 

Verf\%.  Aliam  caufam  erroris  notat  qnod  ex 
fenfucarnis  fuar.nonex  Dei  Scriptura,deeoperver- 
fe  jndicareiu:quod  fcelus  amplificatur  ab  adjun&o, 
fua  modeftia,  qua  ab  aliis  judicandis  abftineret. 

Verf.\6.  Hanc  modeftiam  &  manfuetudinem 
etiamcrga  inipios  Pharifarosamplificat  abadjun- 
fto,  ventate  &  incorruptione  judicii,  fideillis 
gravius  aliquid  ftatueret :  cujus  caufam  afiignat  , 
quod  communem  cum  Deo  Patre  caufam  habet  & 
eicoellemialisfit. 

Vtrf\n,\l.  Hanc  teftimoniifuiveritatempro- 
bat  a  comparatione  minoris  :  nam  fiduorumho- 
minum  tefiimonium  ex  legisprasfcripto  firmum 
fit,  nedum  Dei  Patris  &  ipfius. 

yerf.it.  Hujus  fermonis effefirum  eft  quxftio, 
ubifit  Fater  Idu,  cujiisqu.Tftionisefteftumcft  re- 
fponfum  Chrifti ,  in  quo  illos  accufat  ab  adjuncro, 
ignoratione  Patris ;  cujus  caufam  indicat ,  quia  il- 
lum  non  norunt ;  quod  adverfis  confirmatur ,  quia 
fi  eur.i  cognoviflent  Patrem  utique  cognoffent. 

Verf.zo.  Defcribit  fermonem  a  fubjedto loco, 
ubi  habituscft,  cum  generaliore,  templo,  tumfpe- 
ciali  ,  gazophulacio  :  cujus  effeftum  cft  quod  com- 
prehenfus  nonfit;quod  fuo  diverfo  taciteamplifi- 
catur,  tametfi  tamaperte&claredivinitatem  fuam 
afferuit,  cujus  ratioadjungiturab  adjun&o  tempo- 
re,  quod  nondum  completum  erat. 

METAPHRASIS. 

OVsftione  de  adidtera  expedit a,eofidem  do- 
cere  perrexk  quos  prius,antequam  Scribs 
&  Pharifiki  adulteram  in  temploftiterttnt-.cu- 
jas  hscfere  verba  fuerunt :  ego,  &  non  alius, 
fu?n  fol  dle  gentittm  pariter  (j>  Iudsorum  a 
Prophetis  decantatus.  Gjuicunque  fidei  obe- 
dientia  mihi  obtemperaverit,  a  tenebris  erro- 
rum  tfrfcelerats  vits  liber  tfe>  immunis  lucem 
vitam  fecum  ferentem  in  fe  indufam  conti- 
nenter  habebit.  Ad  quem  ex  Pharifsis.qiti  ibi 
in  templo  remanferant,  ait :  Tu  de  te  ipfo  te- 
ftimonium  dicis ,  proinde  teftimonium  tuum 
non  eft  legitimttm  :  cttm  nemo  in  propria  cau- 
'fia  idoneus  fiit  teftis.  Adquos  lefius :  Tamctfii 
fiolus  mihi  ipfi  teftimonium  perhtberem,  legiti- 

I  o  A  N.  cap.  8,  a  verf.  ir,  ad  16. 

21  Dixitergoiterumeis  IESVS;   Ego  vado,  & qturetis me ,  &in  hocpeccato 
rejlro  moriemini,  qtto  ego  vado,  vos  nonpoteflts  venire. 

22  Dicebant  ergo  Iudtti;  Num  interimetfeipfum,  quidicat;  Quo  ego  vado ,  vos 
nonpoteslisreriire? 

23  Tunc  dixit  eis;  Vos  inferne  eflis,  ego fum  fupeme :  vos  ex  hoc  mundo  cflis,  ego 
nonfum  ex  hoc  mundo  : 

24  Ideo  rcbis  dixi;vosmoritttrosinpeccatisveflris.  Nam  nifi  credideritisme 
cum  ejje,  moriemtni  inpeccatis  veflris. 

25  Dixemnt  ergo  ei-t  Tu  qttis  es!  Tum  dixit  eii  IESVS;  I J  quod  aprincipio  dico 
robis. 

v4KA- 


O       N       I       A 

mttm  tamen  eft  teftimonium  meumtprtbc  enitn 
mthi conficius fium  me  a  patre.quime  mi[it,ve- 
mffe.adqttem  etiam  dejunila  legationeficio  me 
reverfiurum  :  vosautem  ortus  mei  qttcadDi- 
vinitatem  ignari,  mei  ad gloriam  Patrisredi- 
iusneficios  ejjenecejfe  cft.  Hoc  autcmmodo  de 
meftatuentes  ex  corrupta  fe>  depravata  ratio- 
ms  vcftrs  norma  ,  non  ex  verbi  Divini  prs- 
ficripto,  fiententiam  de  mefertis :  cum  ipfie  ta- 
men  de  vobts  fiententiam  condemnationisficr- 
re  me  cohibeam.  G}ttodfifiententiam  in  vos  di- 
cerem ,  jttdicittm  mettm  de  vcbis  ( lcnge  fectts 
qitam  veftrum  de  me)  legitimttmfioret :  quia 
nonfium  (ut  vos  falfio putatis) fiolus,  fiedego & 
qui  me  mifit  Pater.quo  cum  mihi  omnia  com- 
mttnia  fittnt,  utpotc  cui  fttm  coeffentialis.  Et 
quidem  m  lege  qus  vobis  data  eft  Qr>  de  qtta 
tantopere  gloriamini  fcriptum  eft  :  quod  duo- 
rttm  hominum  in  reqttapiam  teftimoniumfir- 
mum  &  legitimum  eft.Quanto  migisfirmttm 
<fy>  cmhi  exceptione  majus  erit  teslimonium 
quod  cum  cgofilius  <fe>  tum  Fater  voce  cslitus 
emiffa  tefiatifiumus ,  utpote  utcrque  Deus  in 
ficcula  laudandtts.  Ad  qttem  illi :  ttbi  tandem 
efl  qttem  ttt  Patrem  tuumprsdicas?  Ad  quos 
viciffim  Iefus.-Ncc  me  qttifium  novislis ,qitam- 
vis  vosmeprobe  noffe  profitemini  :  unde  est  ut 
neqtle  Patrem  (quem  vos  Deum  veslrum  ple- 
nis  buccisperfonatis')  meum  nofie  poffitis: ficut 
e  regioneffi me prcbe  novififetis,Patrem  itidem 
meum  m.tum  habuififetts.   Hsc  in  ima  parte 
templi,  ubi  arca  ,  in  quam  elemofiyns  Ecclefia 
fumptibus  {$  pauperum  fiubventioni  deftinats, 
conjiciebantur, gefta Junt.  Et  quamquam  li- 
berrime  Deitatem  ey  cum  Patre  sqnalita- 
tem,  frendentibtu  Pharifists,  afferuertt :  nemo 
tamen  manum  ei  injecit.   Cujus  caufia  erat , 
non  quod  defiuit  illu  aut  voluntas  aut  opportu- 
nitat ;  fied  qitod  arcano  firsno  &  hamo  provi- 
dentis  divins  cohibaifiunt ,  quianondumve- 
nerat  tempns  Dei  confilio  $  Prophetarum 
oraculis  definitum. 


'J- 


16. 


17' 


18. 


IS>, 


10. 


E    v 

A  K  A  L  Y  S  I  S. 


A      N 


il. 


CTudii  &  conatus  cumad  mortcmcomprehcn- 
'-'dendieffc&unielt.comminaiio  mortis  aternx; 
qux  dclcribitur  primum  ab  adianct.i  rcpetitionc 
comininationisfupra  7,36.auamcomininationcm 
declararabadjunfto  uSumxtm  co  vcnicndi  quo 
ipfc  abitutus  elt ;  quod  amplificatur  fuodiverfo, 
quamvisvaldc  cupicnt  ad  cum  venirc  ;  quod  ctiam 
lua  caufa  uiatcriali  notatur ,  quod  in  peccatis  Luis 
morientur. 

yirf.zi.  Hujuscomminationis  cffe&um  cft  re- 
fponfum  Iudxorum,  quod  duobus  meinbris  abfol- 
vitur,  quxftione,  quo  vadct ;  Sc  altcra,  anfe  inter- 
ficiet;  qux  fua  caufa  confirmatur ,  quiadixitcos 
non  pofle  venirequo  ipfc  vadit. 

Vtrf.zj.  Explicat  prius  diftum  ab  adverfofuo 
&eorum  fubjecto  loco,  quod  lintinfcrnicum  ipfe 
fit  lupcrnus ;  dcindc  ex  contradiccntibus,quod  lint 
ex  mundo  cum  ipfe  non  lit. 

Vttf.xt,.  Quorum  crfcctum  declarat1 ,  nempe 
quod  morientur  in  peccatis  :  quorum  omnium 
caufam  indicat,quod  in  fc  non  crcdant. 

Ptif.is.  Cujus  poftremi  di&i  cffcfium  cft  Iu- 
dxorum  quxftio,  quxfuaformaproponitur ;  Tu 
rjnU  ts  ?  Cujus  effcftum  clt ,  Chrifti  rcfponfum  ab 
adjunctaconfirmationc ejus  quod  prius  de fe tefta- 
tus  eft. 


Q2 


E     L     I     c     /.  «43 

dicens :  Ego  cnm  temptu  me&  ex  muxdo  com- 
migrattows  advencrit  ,  non  tam  a  vobz  ad 
mortem  adaciui,  qiiamfponte  meadifceffunts 
fum.  Atqiic  ut  tit  mc  jam  rcpellitis  ,  vcniet 
tcmpus,  cum  me  (fedfinsira)  expetelis,  tit  qni 
peccatis  vefirts  minime  condonatts  moriemmi, 
eoqne  ipfequo  egopergo,  vos  perver.ire  ncnpc- 
tesits.  Adqnem  ludat:  qutd  boc  njvi  efttXnm 
fe  cl.im  m  locum  filit arutm  fubdiicet,  qtio  fo- 
lus,  (§•  ab  aliis  (qm  ejut  nejariofcelere  reftfte- 
rent)  abjiincius  fc  interfictet f  quandoquidcm 
duit^&uocgopergo  vosnon  poteslu  pervenire . 
Ad  quos  Iefu-s :  Dicam  planiut  qttid  caufo  fit 
veflri  a  mepcrfelui  dtvortii :  Ego  enimfum  e 
fupernis  iocts  qus.  denno  repetttnrm  fttm  :  vos 
eftts  ab  tnfernis  ,  qtto  ctiam  fpontc  ruitis  ;  vos 
eflis  ex  hts,  qui  nthilnifi  mundum  &  mnnda- 
nafapiunt,  ego  nonttcm.  Quamobrem  d:xi 
vobis.vos  vmculis  peccatorum  aftriBosin  &ter- 
ntim  morituros.Kec  enim  quin  inpeccatis  mo- 
riamint  fieripotesl,  niftmc  Meffiam  agnofcen- 
tesfirmain  me  fidv.cia  recumbatis.  &uamob- 
rem  ad  illtim  Iudsi  :  tu  vero  quis  tandem  es! 
qucmte  ef]'e  profiteris  ?  Adqttos  leftss :  cum 
nitUo  vcritatis  ccgnofcendd  ftudio  ducamini, 
nihil  optes  csl  rem  toties  decantatam  repetcre. 
Sjuaproptcr  breviter  fic  habcte  ,  me  cnm  effe, 
quem  inttio  me  effe  dixi. 


METAPHRASIS. 

Voniam  itertim  ad  morte  eum  afflcien- 

*dum  comprehendere  conati  funt :  Iefots 

etiam  priorem  in  eos  comminationem  repetit, 

I  o  A  N.  cap.  S .  h  vcrf.  z6,  ad  31. 

2  6  Multa  habeo  qus.  de  robis  loquar  acjudicem  :  fed  qni  me  mifxt,  verax  esl :  & 
ego  qua  attdixi  ab  eo,  iuc  loqttor  mundo. 

27  Kon coguoverunt  fe  de  Patre  liar c  ipfis  dicere. 

28  DixitergoeisIESVS  ;  QuumfuftuleritisFiltumbominis,  tunc  agnofetis 
vie  eum  e([e,  &  a  meipfo  nihilfacere,[ed prout  docutt  me  Pater  b&c  loqui. 

2()  sStamquimemifit,meci<mcs7,  nonreliqttit  mefolum  Patcr ,  quiaego  qu& 
placentipfifaciofemper. 

3  0  Hjc  illo  loquente  inttlti  crediderunt  in  cum. 


ANALYSIS. 
pRopofitioeft  ,  fenolleautloqui,  aut  judicium 
■*■  cxfcquiadverfushosobfirmatosludxos;  quod 
fuodiverfoilluftratur,  tamcili  multahabeatquo- 
rumnomineinillosinvehiponit,  &  adverfusil- 
los  judiciumexercere :  dcinde  hanc  celfationem  a 
minisSc  judiciisconfirmatabadjuncta  Dei  Patris 
veritate  &:  juftitia,  quihxcinultaefienonpatie- 
tur.  Quodipfumconflrmatabadjunfta  fuafide&. 
innocentia  in  obeunda  legatione. 

yerf.zy.  Cujus  fermonis  Icfu  adiunftum  cft, 
quod  obfiimati  Iudxi  non  intelligebant  eum  de 
Dco hodoqui  : quodifto  Euangeliftacaufam fub- 
indicatcur  peitinaccs  Iudxi  hoccjus  feimone  non 
furercnt. 

P'ttf.x%.  Tergit  Chriftus  illos  pungere ab  cffc- 
Ho  cognitionis  quis  lit ,  utcumque  illum  jam  non 


norint ;  qux  de  Chrifto  noticia  adjuncto  tempore 
declaratur ,  poftquam  illumincruccmattollendo 
infoliumvcluti  maieftatis  illuin  cxtulerint,  unde 
in  illos fulmina fua  ejaculabitur  quibus ad  fui  noti- 
ciam  vel  inviti  ducentur. 

Vtrf.  19.  Proleplis  eft,  cujus  occupatio  cft  ab 
adjun&adcfertione  Chrifti  interimdumad  illam 
majeftatem  cvchitur :  fubjectio  a  contradicente,  lc 
non  eife  a  Patrefuodefertum;  quod  confirmatui 
fubjefto  ,  quia  is  lir  qui  qux  Patri  grata  funt ,  facit. 

ftrf.jo.  Cujus  ftimonis  effectum  eft  fides. 

METAPHRASIS. 

MVltafunt  fcclera  veftra  ,  qttorttm  nomi- 
ne  cum  ajperius  in  vos  invehi  tum  de 
vobis poenas  fiimere  poffem  ,  qus  ego  quodpn- 
fens  vocatio  hocnonjerat,  \r&tereo.  Tamen 
M  m  m  m  vos 


•-4. 


M- 


i<f. 


VJ. 


iS. 


31- 


644  H     A     R.      1 

V3s  hec  r.on  impune  auferetis  ,  quandoquidem 
cnm  Pater  meus  fibi  femper  m  fua  juftitia 
cor.ftat,  tum  ipfe  mihi  probe  confcius  fum ,  ms 
omnia  qu  t  in  mandatis  abeo  accepi  hommtbus 
qui  in  mundo  funt, propfuijfe ,  nec  qiiidquam 
nifi  ab  illo  acceptum  loquutum  effe.  Ittdii  ve- 
ro  ir*  (tf  alns  animi  pertttrbationibus  exc&- 
cati,ncninteUexerunt  Chrijhtm  dePatre  ver- 
bafecijje.  Ad  qncs  lejm  dscere  perrexit:  cum 
me  verum  hommem  ex  mvidia  &  malitia  (ut 
notam  perpetu/t.  infamis. inuratis)  in  crucem 


nofccre  cogemini.  Tum  (mquam)  ea  virtus 
&  potenti.i  judiciis  m  vos  exercendis  exere- 
tur  ,  quibus  vel  nolentes  cognofcatts  me  nthil 
proprio  &  prtvato  tnftmciu  fectjfe  ;fed  tlla  mo- 
do  tn  medium  attuitjje  ,  qus.  k  Patre  edoBus 
frm.  Interim  vero  dum  in  illam  gloriam  & 
majejiatem  attollor  ,  nonfum  (itt  vosptttatts) 
pcnittvs  defertus.  Nec  enim  me  Pater  JoUim  <3> 
nnni  auxitio  nuditm  reliquit :  quaidoquidem 
qtuiUtgrata  ($  acceptajimt.conftanter  &  ad 
mmimum  apicem  facio.  Dum  h&c  L-qneretur 


e  -eritis,  tum  ego  virtute  mea  efficiam  ut  hoc  |  (cooperante  <Q>  virttttem  exerente  Spiritufuo 
omne  mihi  in  glortam  cedat.  Quo  tempore  qui  ftnciiffimo.qtti  omnes  dtfficultates  perrumptt) 
memot.f.amjam  repeUitts  ,  velinvitis  vobis,  \  mttlti  in  eum  crcdiderunt. 

Ioas.  cap.%,  averf.$i,  ad  37. 

3 1  Diceb.it  crgo  IE SVS  its  ludw  qui  crediderant ipfo  Si  vos  manferitis  infermo- 
me  meo,  vere  difapuli  nici  eritis. 

32  Et  cognofietisVeritatem,  &  Vcritas  vosinlibertatem  vindkabit. 

33  Rejponderunt  ei;  Semcn  Abrahami  fumus ,  nequecuiquamferviriinus  un- 
qilam  :  quowodo  tu  d'u  is,  ros  in  libertatem  rindicabimii.i  ? 

34  Uefitonditeis  IESVS-.  Amen  amen  di.o  robis ,  qttifqnis  operar.i  datpcccato, 
ferrusestpeccati. 

3 5  Serrus  autcm  non  manet  in  domo  perpetuo  :  flius  manet  pcrpeiuo. 
3  6   Itaqueft  vos  Eilius  in  libcrtatem  rtndkarit,  vere  liberi  eritis. 


A  n  A  L  r  s  1  s. 

TJlJei  eftectum  eft  Chrifti  adhortatio  utinfide 
■^perftenr ,  qui perfeverantiafuo fubjefto defcri- 
bitur,  nempe  Chiifti  fernione,  J<  adjunfto,  nem 
pe  quod  vcre  difcipulifututi  funt. 

Verf.il.  Deindc  effefto  perfeverantii ,  nempe 
cognitione  veritatis :  qux  cognitio  amplificatur, 
nenipe  quod  fit  illos  in  Hbertatem  vindicatura. 

Verf.11.  Hujus  fcrmonis  Chrifti  effeftum  cft 
iefponfum  Iudiorum  non  credentium,  ut  ex  vcf. 
37.  conftat,fcd  petfidioforum  :  ubi  conanturpro- 
bare  fe  non  effc  iervos ,  primum  a  relato,quod  pa- 
tre  libcro  nati  funt ,  deinde  ab  effc&o ,  quod  nun- 
quam  fervierint. 

Verf.  3+.  Iudiotum  fermonis  efFcifrum  eft 
Chriftirefponfum.quodeftconfirmatiofuperioris 
dicli.qui  fit  diliinftionefervitutis.noncorporei, 
ut  illi  putabant,fcd'animi:  quam  piobat  ab  effecto 
fervitutis,  quiaafiiduo Sc contiuenter peccaut. 

Verfn-  Itemadjunftaejectione  ex  Ecdcfia  & 
domo  Dei,  quod  fuo  adverfo  illuftratut ,  nempe 
quod  filias  nunquam  ejicitur. 

Verfib.  Aliudargumenrumeftab  efficiente  li- 
bertatis,  nempe  Filio. 

METAPHRASIS. 
'amobrem  Iefits  lud&os  quiia  eum  cre- 


Cujus  hunc  fruclum  longe  pr&flantiffrmitm 
percipietis  ,  quod  veritatem  Euangeln,  de  quo 
(etiam  in  me  credentes)  fubdubitatis  certtfft- 
;ne  cognofcetis;  veritas  autem  iUa  vos  natura 
fervos  in  libertatem  afferet.  Ad  qitem  non  iUi 
qtti  crediderunt ,  fed  obftrmati  lud&i ;  Nosfilii 
Abrahn  fitmus ,eoqite  natura  liberi;  neqtte  na- 
tiva  libertate  excidentes  cuiquam  unqttam 
fervtvimuj.  Quid  igitur  fibi  vult  htc  Jermo 
tuusXibertate  donandos  fi  tn  fermonc  meoper- 
manferitis  ,  quo  non  obfcttre  nos  mancipia  ejje 
fitbindicas.Tantitmabefl  utpriorem  de  veftra 
fervitutefententiam  retraclare  velim.ttt  iUam 
verijftmam  ejfe  iterum  atq. iterum  confirmem. 
Nam  de  fervitttte  $>  mancipatione  Jpiritttali 
loquor.longe  &  durtore  ejp  vtliore  qttam  eft  tUa 
corporis,  a  qua  tantopere  abhorretis.  &ui  emm 
(qttod  vosfacttts)  Jepeccato  add>.ctt,ts  peccaii 
mancipium  ett.  Servi  atttem  htc  cond.tio  eff, 
ttt  exfamilia  aut  venditione  aitt  ejeclione  aitt 
modo  qitodam  alio  exturbetttr ,  ficutfiliu4  cer- 
tai  &  fixas  infamilia  fedes  habet.  Gjaamob~ 
remji  ego  Vdiut  jj>  h&rcs  <fy  in  domo  patris 


QVan. 
diderant  in  fide  confirmaturus,  dtxit  ;  fi  \  mei  (qtt£  efi  Ecclefia)  pripofittis  vos  libertate 
vos  promijjionibus  fidem  adhibentes  re,  &>fa-  donavero,  tum  demum  reipfia  (non  nomine  fio- 
Hisqui.  mttndo  confianter  ad  finem  obferva-  lum  &>vanaant  veftraaut  aliorum  opiniont) 
•verttis ,  ver:  &germani  mei  dtfiipuli  eritts.  '  Itbert  erttis. 

I  O  A  N. 


15>. 


30. 


35» 


34- 


35- 


35. 


£      V     A     N 


«•IS 


I  o  A  N.  cap.%.  h  verf.  37, /li/4cf. 

37  Scto vosfemen Abrabamt ejfe,fedftttdeiis  mcinurtmere ,  qiitafcmo illc mcm 
mn  babet  loi  um  apttd  vos. 

38  Ego loquor quod  vidi apud  Patrcmmeum ,  &  vosfaciiisquod  vidifiis  apiul 
P.itrem  veslrttm. 

$o  Rejponderunt  &  dixeruntei;  Pa.ernesler  Abrabamus  esl.  Dicit  eis  JE- 
SVS>  Sifln  Abrabami  cffctis,  opcra  Abr.tbamifaceretis. 

40  Kunc  autemftudctis  mc  interimere ,  bcminem  qtii  vcritaum  vobis  loquuttis 
fum,  quam  attdivi  a  Deo  :  boc  Abrabamus  nonfccit. 

4 1  Vosfacitis  opera  patris  veftri.  Itaqtte  dixerttnt  ci ;  Kcs exfcortatione  nonfu- 
vutsgeniii :  unttm  patrem  babemus,  ncmpc  Dettm. 

42  Dixit ergo  cis  IESVS ;  Si  Deuspatcr  vcliereffet,  diligeretis me :  ego  enim  a 
Dcoprodii  &  adfttm;  nec  enim  a  me  ipfo  vci:i,fed  ille  me  mifit. 

43  Ou.ireloqueLtmiftammeamv.on  agnoftuis?  ncmpc  qtioniam  non poiettis 
audirefcrmonem  menm. 

44  Vos  expatre  diabolo  eftis,  &  cupiditates  patris  veftrivtdtis  exfequi.  llleftitt 
homicida  a ptncipio,&  in  veritate  nonpcrslitit:  non csl enim  veritds  in eo.  Quoticf- 
cumcj.  loqtittur  mendacium,defuo  loqititur,  quia  mendax  eil,  & pater  tlle  iiicndacii. 

4f  Vos  autem,  quia  ego  veritatem  dico ,  non  credttis  mihi. 

A  N  A  L  X  S  I  S. 

ADiveifisconfiimateoseflefervospeccati:tam- 
etfifitis  femen  Abiahx ,  tamen  non  impedic 
quin  fitis  fervi  peccati ;  quod  abeffeftisprobat, 
quiatllum  interficercftudent;  cujus  caufam  effi- 
cicntem  aflignat ;  quia  fermo  Iefuinillis  locum 
non  habet:  quoddtllimilitudineamplificat  tacita 
8c  intellc&a,  ficut  locum  habuit  in  Abrahamo, 
unde  illos  non  cffe  germanos  filios  conftat. 

Verl~.it.  Supcriorisconatus  Iefum  interficiendi 
aliam  caufam  &  quidem  fuperiorem  aflignar,  nem- 
pe  quod  alium  Patrcm  habent  priter  Abraha- 
mum;  quod  probar,  quia  faciunt  quod  ab  illo  didi- 
cerunt ;  quod  pari  illuftratur ,  ficut  ipfe  ftcit  qua:  a 
ccelefti  Patredidicit. 

Verf.i<).  Effcctumfermonis  Chrifticft  Iudaro- 


Vrrftl.  Odiuminfeprobat,quod  cjusfermo- 
nem  nonagnofcunt ;  quod  comparatione  majoris 
aroplificat,  illos  ejus  fermonera  agnofcere  non 
pofle. 

Verf.++.  Caufam  illiusproponit,  quod  diabo- 
lum  pattem  habent;  quod  efftCris  probat.quia 
concupifcentias  Fatris  volunt  facris  exprimeie  :  il- 
ludin  generedittum  perpartes  explicar,  primuin 
quodfit  homicida,  deindequoddefecira  beata  illa 
conditioneinquacreatuseft,;.  quodfit  mendas  Sc 
Tater  mendscii. 

Verf.a,%.  Compatationeparis  illorum  impieta- 
tem ainplificat,  nempeillos  (utdiabolum)  veiita- 
tis  juratos  hoftes  cfle ,  qui  ideo  illi  fidem  derogant 
quod  veritatcm  dicat,  undeetiam  odium  ln  fe  ina- 
nat,  eum  ad  mortcm  quxrendo. 

rumalfirmatio,illoseflefiliosAbraha;;cuiusefFe-  METAPHRASIS. 

clumcft  Chriftirefponfum,illos  nonefle:  quod    ~T\~\ohe  ncvi  vos  effe  ab  Abrabamo  yrofemi- 

jrobat  aberTecto.quianonfaciuntopera  Abrahi.  j  \_  natos;fedbocribilimpeditquj  minusetiam 

Verf.40.   Quod  in  genete  piopoluit  in  fpeciel^  peccati  mancipia.  Kon  effe  Abrab*  ger^ 
docet,  quod  lllum  mtcrhcere  conabantur;  quod  J       r    ,,.     .    ,    ,*  '!  .        <= 

fcelus  amplificat  ab  adjuncta  innocentia ,  velPo-    m*> 
tius  adifparato.quodtein  illosbeneficumverita- 
tcm  illis  diccndo  voluerint  interficere  :  item  alio 
dilparato.quod  Abraham  hocnonfecit. 

Verf.\\.  Hocfcelusamplificatporroabefricien. 
te caufa ,  cujus  effe&um  eft  tcfponfum  Iudxoium, 
quo  Chtiftum  refellere  conantur  abadverfoefli- 
ciente,  fenonefTcfuppofititiinnfemen^quod  pro- 
bant  alto  etfitienre ,  quia  Deum  habent  Tatrem. 

Verf.^x.  lefus  ilios  refellit  ab  adjunflo  in  fe 
amorisdefe&u,  fcuodio  ;  quodconfirmatab  ad- 
jun£fa  coeflentialitate  cum  Patre,  deinde  ab  adjun- 
&o  officio  legationis a  Patrc ;  quod  contrarii  nega- 
tione  confitmat ,  quia  le  non  ingeflit  in  hoc  offi- 
cium. 


filios  inAc  liquet ,  quod  me  aU  mortem 
exqniritis,quiafermo  meut  in  vobis(ttt  olim  in 
Abrahamo obtinuit)hcumnonhab?t .~Ego  Va- 
tris  met  imagmem  vcre  refero,  quia  (ut  ger- 
manum  filium  dccet)  qu&apud  Patrem  didici 
illa  loquor;  ficut  1$  vos  expreffam  effigicm  pa- 
tris  veslri  geritis,  quia  quod  abtllo  ficrt  didtct- 
ftisfactis  imitammi.  Ad  quem  ludai ;  quem- 
ctimqs  tupatrem  nojlrum  verbis  his  defignas  , 
nobis  certe  Abrahamus  pro  patre  e(i.  Ad  quos 
victffim  Iefus;  f  Abrahami  germani  fihi  effe- 
tis,  quod  Abrahamus  cumfide  in  me ,  tum  fi* 
dei  fiufiibut  fecit  .faceretis.Kunc  zero  mein- 
M  m  m  m  1  terfi- 


57- 


38. 


39- 


40. 


64,6  H      /      R.      M 

terficere  ftudetis  tf  fatagitU ,  hominem  non 
tantum  innoxiumfed  in  vos  beneficum;  ut  qiii 
•verstatem  falutarem,  qnam  a  Patre  edoUus 
fum,  vobis  loqtiMm  fim.  Hoc  certe  Abraha- 
mm  [cttjm  Jdtosvos  ejfe prx.dtcatis)ni:mquam 
fecit,  necfiadhsic  ufque  tempora  vixijjet,fa- 
ciurtu  cjjet.  Sedhoc  Jaciendo  abtindc  cujm  fi- 
liiesiis  teftamini ,  e\;is  Jciltcet  cujm  vosfacia 
imitamtni.Ad  qtsem  IutUi:  videmw  fttbolert, 
qucin  tu  patrem  noftritm  in  his  verborum  in- 
tegumentis  defignds.  Proinde  notnm  tibifit , 
r.os  quodad  ixternum  genut  attinet ,  germa- 
7ius  Abrahdfilios  effe  ,  utpote  ex  Ijaaco  oriun- 
dos.  Qjiodautem  ad  [pirituale  genm  attinet, 
unus  virus  Dem  n^bis  ettpro  Patre.  6}uibm 
Ieftts-.fi  Detts  veslcr  Pater  ejfet  rne  chare  com- 
plccteremini,  qiii  natura.ilii  coeffentialis  fum  ; 
ejficto  vero  ab  tlio  mijfm  ad  vos  venio.  Neqite 
qitod  vos  cogitatis  mea  me  fponte  ingero ,  fed 
ille  ,  quem  vos  veftrum  Detim  ejfe  perhtbetis , 
tne  mijit.  Gjuid  igitur  in  tanta  cum  doUrim 


O      N      I     A 

tum  miraculoritm  luce  impedit  quo  minm  lo- 
qimtioncm  non  agnofcitisf  nifi  quododio  &  in- 
vidia  excscati./ermonem  meurn  plactde  audi- 
re  &fuftinereminime  poteflis.  &uod  haUenm 
teclefub  verborum  involucrts  d'xi ,  quoniam 
video  vos  in  malitia  perftare  ,  dicam  planim  : 
vosexpatre  dtabolo  eftis.ut  quiqtu  ipfie  valde 
vult ,  vositidemfacerc  expetitis  :  Ipfie  iltscok 
mundo  condilohomicida  erat.Jicut  &  vosftu- 
dio  (jf  voluntaic  eftis :  pr&terea  tnfianBitate 
creatm  tn  illa  nonperfittit,  quod  tpfitim  liquct 
qtuajam  ab  omni  veritate  ahenrjfimiis  eft. 
Cum  mcndacium  loqmtur  illud  non  aliunde 
quam  afie  ipfio  accipit ,  ut  qui  mendax  fit  Qp 

4Z-       unuiVirm  Demn^bis efl pro Patre.   Sjuibm   primm  mendacii inventor  :  atque  ut  tn  ho- 

mtcidio  imitatione  filii  ejut  eSits  ,  Jic  in  men- 
d.icio  vivam  ejm  imagincm  exprimitis ;  ut 
qui  mthi  ob  cam  caufiam  fidem  non  habetts  , 
quod  vcrttatcm  vobu  annuntiem  ,  alteri  cre- 
Utttirt.qui  commenta  &  cordis  Juifigmenta  in 

43.       memtjit.   bUitU  tgttur  mtantacum  aoctrtm   medium  ajferet. 

I  o  A  N.  cap.  %,a  verf.  4,6,  ad^. 

46  Ouis  cx  vobis  arguit  me  de  pcccato  ?  ff\eritatcmdico ,  qttare  vos non creditis 
mil.i? 

47  QuiexDeoeJl,  verba  Dei  audtt :  proptereavosnonauditis ,  quiaexDeo 
iton  ejits. 

48  Rejponderttnt  ergo  lud&i  &  dixerunt  ei;  Nonncbene  dicimuste  Samarita- 
rtum  ejfe,  &  d&momum  habere  ? 

49  Rejpondit  IESVS ;  ego  d&monium  non  habeo  ,fed  honoro  Patrcm  mettm ,  & 
vos  contumeha  affiatis  me. 

jo  Ego  vero  non  qu&ro gloriam  meam  :  csl  qui  qu&rat  &judicet. 

5 1  Amen  amcn  dico  vobis  :fi  quisfermonem  mettm  obfervaverit,  mortem  non  con- 
(piciet  in  &ternum. 

52  Dixeruntergoeilud&i;  Nuncagnovimttstedamoniumhabere.  Abrahamus 
tnortutu  ell,  &  PropbetA :  &  ttt  dicis ;  Si  quis  fermonem  meum  fervaverit ,  nongu- 
jtabit  mortcm  in&tcmum. 

53  Num  tu  major  es patre  illo  nojlro  Abrabamo,  qui  mortuus  esl?  etiam  Erophc 
tA  mortuifunt :  quem  tu  teipfumfacis  i 


A  n  A  L  r  s  1  s. 

A  B  adjunfta  innocentia  fua  Sc  alienatione  feu  va- 
■*  *cuiutca  pcccato,  probatillorumtummamim- 
pietatem  ;  hancinnoccntiamaftruitabadjun&a  il- 
lotum  advjjaftM,  iluin  de  peccato  convincendi; 
a  fubjectoetiam  eorum  perfidiamarguir,  quod  ve 
ritatem  dicentinon  credant. 

yerf.4.7.  Ab  efficiente  caufaadeffecftumprobat 
illos  veritati  non  obtemperare  :  item  ab  effefto  ad 
cfficientemcaufam,  illos  ex  Deo  noneffe. 

VtrC.^%.  Effe&um  fupcrioris  fcrmonis  eft  infi- 
gnis  blafphemia,  qui  fua forma  exponitur ,  Chri- 
Mum  effe  Samaritanum  Sc  diaboli  poffeflione  tene- 
ri:  quod  etiam  adjun&afummaaffeveramia.  am- 
fUficatui. 


Verf.i,').  Effcclum  horrenda;  blafpbemia? ,  mo- 
dtfta  negatioillaticonvitii  :  quodprobatabcffc- 
i\o,  quia  gloria  afficit  Patrem  :  quod  porro  ampli- 
ficar,  ab  adverfo  illorum ,  ignominia eum  afficien- 
do  :  quod  fuo  adjunftoconfirraat,  nempequod  fe 
cum  Patrecoeffentialem  inhonorant. 

Verfso.  Cujus  blafphemiiadjunftam  poenam 
proponir,  quod  Pater  hoc  requirit  &  judicat :  quod 
diverfo  declaratur. 

VerC.ii.  Hanc  poenam  illuftrat  contrario  prs- 
mio  eorum  qui  fermonem  ejus  fervant ,  nempc 
quod  non  moricntur  in  iternum. 

Verfis :,i";(;.  Cujus  effeclum  cft prioris blaf- 
phemia:  recoitio  ,  confirmata  ab  adjun&o  tempo- 
ris :  cuj  us  caufa  aflignatur.quod  fermonem  ej  us  ob- 
fcrvans  non  moriatur :  quod  conautur  refellerc 

compa- 


44- 


4S- 


4<f- 


47- 


48. 


4?. 


fcVANGELICA,  #47 

comparatione  maioris,  quia  Abrahamus  &  Yto-\petet,  honore  afficto.  Inmevcroquiablafphe- 
pheti  obicrunt  fuum  dicm;  iteni  a  comparato, 
quodfit  uiinor  Abrahamo. 

METAPHRASIS. 


MYlta  calumniamini  (S)  comminifcimini 
adverfum  me.quoru  nomine  a  me  &  do- 
Hrina  mea  vos  alienos  ejfe  pr£  vobtsfertts.  Sed 
qtiis  veftrum  [nitllum  enim  excipioj  metoties 
ey  tamgravttcr  accufatnm  ,  peccati  convin- 
cat.  Atque  (qtiod  abjit)ut  vernmfit  me  reum 
graviow  pccc.it i  teneri,  tamen  vel  veritatem 
dicentivos  credere converiit.&uamcunque  ati- 


mias  veftras evomitu  qiit  Patrem  honoro,blaf- 
phemU  vcftrt  in  Deum  Patrem  rcdundant, 
eoque  ipfo  vosfatan*.  impulfn  hnc  vos  tn  me 
convttia  jaciare  confeqmtur.  A  vobis  inhono- 
ratusnonqtmro  glortam  meam  judtcia  exfe- 
qttcndo  :  efl  uniti  quiqtistrtt  &  qtii  inprtfen- 
liarum  hanc  veflram  perltnaciam  ulcifcttur  , 
ditm  oculos mentis  veflrx.  obtcncbrans.volun- 
tates  ettam  juftiffimo  fuo  judicto  obdttrat.Nec 
me veftra obftinatio impedet ,  quo minm qtii 
ftm  apertim  adhuc  inmediii  adferam.  &ua/n- 


tem  vos  obtenditis.ego  veram  caufam perfidu  obrem  dico  &  magna  voce  {adgravius  veflri 
veftnz  dtcam.  Omnes  quos  Dettsfito  fpintu  re-  'judiciiim)  dico;  &ut  aurtbtts  perceptumfermo- 
generans  infilios  adoptavit ,  in  audtto  Euan-    nem  meum  animo  eundem  affervavtrit ,  mor- 


gelti  verbo  acquiefcunt.  &uamcbrem  vosin 
vcrbo  acquiefcere  pertinaciter  reatfantes  ,  a 
Deo  mtntme  regenitos  ejfe  nec  infilios  adjpta- 
tos  {tamqttam  forex  ftto  indtcio)  proditis.  Ad 
qtiem  IutUi:  qtium  tam  acerbe  in  nos,  Dcipo- 
pidum  tn  mundo  unicum  tnveheris;  qiiinjudt- 
cio  &  religtone  Samarit.inus  fts ,  nemo  ,  ne  tu 
quidem  ipfe,  negare  potesi :  audacler  porro  af- 
firmamus.te  tUmor.io(ut  omnium  mortalium) 
populi  Det  acerbiffimo  hoHe  pofftderi.  Ad 
quos  leftis ;  Ego  D&moritum  non  habeo :  nam 


tem,  qiu  vere  mors  eft,  numquam  experiettir. 
Ad  quei/t  Itiddt:  fi  non  ante,nunc  tande/n  hac 
tam  vana  &  fuperba  glcriationc  cognofcimm 
te  D/tmorito  agitari.  Kam  vel  Abrahamus 
omntum  noftrum  pater ,  atque  adco  fancliffi- 
miqnique  Prophet*  hac  vita  def:incttfunt,Q> 
tu  dicis  quifqnis  attribns  perceptttmfermonem 
meum  ariimo  affcrvaverit  mortcm  ne  gitfta- 
bitqutdem  umqtiam  ?  An  tam  ejccls.  audacia 
es.ut  te  Abrahamo  (£  Prophetis  pr<cferas?&tio 
tandem  hic  furor  ttitts  evadet ,  &  qttem  de- 


Deum  Patrem,  quem  dtmontum  blafphemiis  \  mum  te  ipfe  prsdtcas.' 

I  o  A  N.  cap.  S,  verf.  54,  adfinem  Capitis. 

54  ReftionditIESVS;Siegoglorificomeipfum  ,glortameaiiihilesl  :  Vatcrille 
tneus,  is  eftquiglorificat  me:  quem  ros  dkitis  Detim  veslrum  ejfe. 

55  Sed  nqn  noftit  eum  :  ego  vcro  ipfum  myi  ?  &fi  dixero  ipfnm  tnihi  non  effe  no- 
tiWt,  crofimilis  veslri,  id  eft,  mendax  :fed  eum  novi,  &  fermonem  ejits  obfervo. 

s6  Abrabamus  Pater  ille  veftergeslirtt  vidcre  dtem  iftum  meum ,  &rtdit,  ac 
gartfus  eft. 

S7  Dixerttntigitur eiluddi ;  Qitinquaginta  annosnondumbabes,  &  Abraba- 
mtm  ridifti  ? 

S S  Dtxit  eis  Iefus; Amen  amen dico  vobis,priuf\iCi  Abr.ib.tmus  cxifterct,egofim. 

S<)  Suftulcrum  ergo  lapides  tttjacerent  in  eum  :  IESVS  atitem  occultarttfe ,  & 
exivit  e  templo,  quum  tranfivijfet per  mediosipfos :  &itapr£teriit. 

/1NALYSIS  [ret,nempequodillisfimilisforetmentiendo:item 

lalc^toadjunfto.quodejusfermonemfervat. 

EFfeftum  Iudiorum  refponfi  eft  fcrmo  Chrifti,  j  Virfab.  Probat  mediationern  fuam  abadjuneta 
fefeipfumnonglorificare,  ab  adjunfta  glotii ,  Abrahami  vifione,  quaeum  pnvidit  ventutum, 
jputilitace  &vanitatequi  afeptofeaacft  ;  aliam  |  Mefliam  jquaminfidc  vifionemdeftiibitfuocffe- 
efficientem  caufam  glorii  fui   aflignat   Tatrem   cto.quod  Iztatus  fit. 

Verf.%1,%%.  Rcfellunt  Iudxi  hoc  ab  adjunfta 
paucitate  annoium  quos  vixit :  confirmat  fuum 
diclumChriflus  abadjunfto  tempore,  quia  ante- 
quam  Abrahamusextiiitipfeeft. 

Verf.%<).  Cujus  in  Iudiis  effeftum  erat ,  quod 
lapid.-s  tollant  quibusilhimobruunt.  Cujuseffe- 
ctum  crat.quod  teniplo  fefubdu:iit,  z.  quod  per- 
rupir  per  mediam  turbam  ,  j.quoJteabiilis  oc- 
cultavit. 

Mmmm  5  M  E- 


fuum,  qui  fuo  relatodefcribitur.nempe  Iudioium 
Deo ,  quod  teftimonio  Iudiomm  proprio  confir- 
mat. 

Vtrf.ft.  Defcribitm  pnteiea  Patei  Chiifti  ab 
adjunflaignotatione  quaillum  ignotatunt  Iudii; 
quxamplificaturadverfo  ,  Chriftifcientia  :  ubieft 
piolepfis,  cuius  occupatio  eft  a  difpaiato  ,  alienum 
eft  ut  hocdefedicat.  Cujusfubjeciio  eft  abadjun- 
ttoirjcommodonifi  Deum  Patremfuumaflirma- 


50. 


?!■ 


r-- 


53- 


54- 


55' 


S6. 


S48  H     A      R      M 

METAPHRASIS. 

AD  qttos  hfiu :  fi  ego  tantum  qicoad  hu- 
manam  naturam  h&c  de  me  dicerem  , 
non  inftcitts  eo  caffum  &  trritum  fore  hoc  de 
mepr&conmm.Sedeft  Paterqui  cum  voce  coe- 
litus  emiffa,  tum  inftnitit  miracults  me  glorio- 
fumreddidit :  idem  ipfe  quemvos  (yerbo  te- 
mts)Deum  vclirnm  effeplenis  <{}>  infiatis  buc- 
cisperhibetis.  Yt  autem  eitm  Detim  veftrttm 
effe  profttemini ,  tamen  eum  vere  gpfalutari- 
ternon  cognofiitis.  Ego  veroqui  ettm  Patrem 
meuni  effe  afjero  ,  iUttm  probe  notum  habeo. 
&uod  ambittofe  tf  per  inanem  glcriam  (ftcut 
vos  exiftimatis)  non  d'CO  ;  fed  velttti  coacltts 
hoc  facio,nifi  vehm  (mentiendo)  vobts  confor- 
mis  effe.  ®:tamtbrem  audaci  r  confirmo  ,  me 
illumprobe  noffe  ,  &  congruenter  accuratte  & 
orr.nibta  numerts  abfolttts.  de  iUo  noticis. ,  me 
etiam  ad  ejm  obfeqtiium  compono.  Abraha- 
mtu.qttem  vospatrem  veftium  effe  gloriami- 
v   ni,  extdtaffet  fi  iUi  httnc  meum  in  mundum 


O     N      I       A 

adventam  videre  conccffum  ftuffet.  Quan- 
quam  etiamfidet  oculo  me  MeJJiam  prsflttttto 
tempore  ver.turum  (tamqtiam  ex  jpectda)pro- 
fpexit,  eaqtte  tpfa  animi  v/Jione gaudto  nonpe' 
rtturo exhdaraitti  efi.  &uamobrem  ad  lejnm 
Iudti  dixcrunt:  ne  nnum  qiiidem  fectditm  ad- 
huc  complcvifti ;  quomodo  ergo  Abrahamum, 
qui  tot  retrofecults  mortuut  eft ,  videre  potue- 
ris?  Ad  quos  Ieftts;  Omnino  1$  conftanter  vo- 
bis  affirmo,  me  ut  vertim  ($  ttntcum  Deum 
tnm  extare  cum  Abrahamm  nonditm  in  re- 
rnm  natura  extitit.  &uo  dicio  tamqtiam 
(eortim  falfa  opimone)  blajphemo  exulcerati , 
lapides  qtiibtis  ittum  obruerent  ftbftiderunt. 
lefus  autem  fe  in  occulttim  (ubi  ad  altquod 
tempus  delttefceret)  lccum  fubduxit:  fed  tta  ut 
divtnttatis  ,  ftts  quam  tctm  claris  verbts  affe- 
ruerat,  apertum  Qrjpeciabde  rtKuil&toi/prius 
ediderit.  Nam  temploegreffus  iUis  jpecianti- 
bus)  per  medtum  eorum  agmen  ita  perrupit,ut 
a  nullolapide  appetitus  fuerit. 


I  o  a  N.  cap.  9,  a  verf.i.ad 8. 

PRatergrediens  autem  vidit  quemd.im  cautm  a  natmtate : 
2  Et interrogaverunt  eum  difapuli  ejus,  duentes;  R«bbi,  quis peccavit,  iftc, 
anparentcs  ejus,  ut  c&cus  naferetur .? 

3  Rcftoudtt  1ESVS;  Neque  ijlepeccavit ,  nequeparentesejus ,  ut  csecus  nafcc- 
retur :  fed  ca:c  us  natus  eft  ut  operaDei  manifeftafierent  in  eo. 

4  Oportet  me  vacare  operibtts  ejus  qui  mtfit  me,  donec  dies  eft  :  veniet  nox  quum 
nemopoteft  operari. 

5  Quamdiufuero  in  mttndo,  Luxfum  tnundi. 

6  Hoc  quum  dixtjfet,ftuit  bumt ,  &fecit  lutum  exjputo ,  & illevit  lutum  oculis 
(<tci  illius : 

7  Dixitqueei;  Vade,  ablue  oculos  in  pifcina  Siloam ,  quod  eft ,  fi  interpreteris } 
Mijfus.  Abiit  ergo,  &  abluit  oculos,  rediitque  videns. 

teatcarcovifum  reftituere;  utconftethocveluti  (i- 
gillo,  ilium  cffe  lumen  mundi. 

Vcrf.b.  Hujus  vero  illuminationis  inftrumen- 
talis  caufaeft,  unftio  oculotum  csci  ex  coeno;quod 
fuiscaufisdefcribuur,  tfficienteChrifto,  &  mate- 
ria,  fputo  Chrifti  &  pulvere  teiri. 

fetf.T.  Dcindealiacaufainftrumentalis  eftlo- 
tio  in  pifcina ,  qua:  adjunflo  nominedefcribitur, 
&  adjunfta  interpretatione  declaratur:  pixcipua 
verocaufa  curationis  eft ,  voluntas  Clitifti  illum 
hocmodofanandi;cujusiffeifti.mexponitur,obfe- 
quiumca-ci;5<  obfcquii  ,fanttas  Stilluminatio. 

METAPHRASIS. 


ANALTSIS. 

P  Ffcifrum  tranfitus  Chtifti  eft  quod  vidit  racum, 
■^cujuscarcitatis  immedicabilemalum  ab  adjun- 
£to  tempore  arguitur,  quia  ab  ipfa  nativitate  ca-cus 
fuir. 

yirfi.  Difcipulorum  vero  vifionis  effe&um 
eft,qu:tftio.de  caufa  congenitx  ca:citatis ;  quam  di- 
ftributione  afubjeftoproponit,  aut  cteci  aut  pa- 
rentumejus. 

Vtrf.i.  Neutramcaufimcftedocet  :i  dilparato, 
nempegloriaDei  inejuscuratione. 

Vtrf.e,.  Probat  Sabbatho  ca:cum  afe  curandum 
efle  ab  adjunfto  tempore  vitx  fuat ,  quod  pati  illu- 
ftratur ,  nempc  diei ,  ad  negotia  expcdiendum  ac- 
commodo&opportuno.  Cfuodcontiario,  moite 
fua,  cum  nonpoteft  operari ,  amplificatur ,  qui 
morsparinoitisad  res  gerendas  inepts  illumina- 
tur. 

Vtrf.$,  Aliam  caufam  affignat  cur  illum  opor- 


TRanfiens  vero  vitlit  non  tam  corports  octt- 
lis  quam  an.mi  ccmmtferatione  ,  ab  ipfa 
nativitate  coecum:  quo  liqiiidtus  conftat ,i!lum 
non  nifimiraculo  vifum  recipere  potuiffe.Dtfci- 
pttli  atttcm  lefit ,  ex  ipfoDomini  ocnlorum  ob- 

tttittt , 


57. 


5«. 


5?. 


E     T     A      N      G 

tuitu.aut  quod eodem  loci,  ubt  csctts  mendica- 
bat,  fubfijieb.it,  enm  defanando  ceco  cogita- 
re  ,  conjeeiuratn  factertes ,  iUum  interroga- 
bant,  dscentes :  Magtfier,  quts  peccavit ,  hic, 
an  parentcs  ($  majores  ex  quibtts  prognatus 
esl :  nam  alterutrum verttm  e(fe  neceffum  efi, 
ut  c&ctts  nafceretur.  Refpondit  Iefus:  tametfi 
cum  fuo,  tum  parentum  &  majortim  peccato, 
jurepotttent  abipfo  matru  utero  tscitate  a 
Deo  feriri  ;  tamenin  htc  cscitatisplaga  Deus 
neque  c/eci  neque  parentum  ejuspeccaiitm  re- 
jpexit:  ideo  autem  iltum  acitate  percuffit ,  ut 
Dei jusiifftmum  in  cuitate  immittendajudi- 
cium  ,  {$  mifericordia  gratutt  ain  vifus  refi:- 
tutionc  illucefceret '.Atqite nov.tm  vobis  &•  pe- 
regrtnnm  nonfit,  quod  hoc  ipfo  dte  qito  Sabba- 
tum  cdeb-atur  me  ai  htijus  curationcm  ac- 
cingo  :  me  etenim  opera  qui  mc  mifit  Patns 
operari  convenit ,  quamditt  vita  &  libertate 
fiuor :  haudfecus  quam  homines  affolcnt  fita 
(dum  dies  esl  ty  lumen  rebns  gerendis  oppor- 


I     l     t     C     A.  6^9 

tunvm  fnppetit)negotia  expcdire:  veniet  enim 
tempus  in  quo  (ut  homines  nociit  fua  negotia 
exfequi  nequeunt)  non  potero  miracula  tf  alia 
miniflerii  mei  opera  obire.  Atque  ut  me  mun- 
dilucem  ante prsfat its  fum  :  fic  me ,  cum  alus 
tum  hoc  potifftmum  miraculo  hanc  docirmam 
conftrmare  &  quafifigilio  obfignare  ,  durn  in 
mundo  fum,  oportet.  H&c  cum  dixifjet,tam.tfi 
folo  vcrbo  (y  nutu  vifum  rcftituere  potmffet : 
tamen  ut  utdijfimtt  dtfceptationis  anfam  prs- 
beret ,  in  terram  exjpnens  &■  littnm  ex  terrs. 
pulvere  conficiens ,  eodem  c&ci  oculos  ilievit. 
Titm  edixtt  ei  :  abi  &  lava  oculos  tn  prfcina 
Siloants,  ad  bafim  ttrbU  Hierofolymorum pro- 
jecla,  cujtts pifcina  etymon(qttia  mylierio  non 
caret)  placet  tndicare,  nempe  mifjum.  Cxctts 
vero  hoc  mandato  lcfu  ( obftrepente  ($  rc- 
pngnante  ratione)  acqtticfcens,  abiit  &  oculos 
\prnfcripta  aqtta  ablttit.  Kec  ff>c  fua  falftts 
esi ,  nam  lotis  tn  aqua  iUa  oculn  ,  videns  re- 
verfus  eli. 


I  o  A  N.  cap.  9,  averf.i,  adij.  • 

S  Vicini  ergo,  &  quipriusconfpcxerant  eum  ceccumcffe,  dicebant;  Nonne  bic  cfl 
quifedcbat  &  mendicub.it  ? 

9  Alii  diccbant;  Certe  bic  efl :  alii  xero;  Certefimilis  cH  ei.  ille  vcro  diceb.tt ; 
Certe  ego  isfum. 

10  Dixcrttnt  crgo  ei;  Quomodo  aperti  funt  tibi  oculi  ? 

1 1  Refpondit  ille,  &dtxit;  Ouidam  qui  difitur  IESVS,  lutumfecit,  &  inunxit 
oatlos  meos ,  &dixttmtbi;  Vade  adpifnnam  Sdoam  &  ablue  oculos.  Vtatttem 
abii ,  &  ablui  oculos,  xidi. 

12  Dixerunt  crgo  ei;  Vbi  esl  dle ?  Ait;  Nefcio. 

ti  Adducunt eum  ad  Pbarifaos ,  eum  inquam  qui  olim  c&cusfuerat. 

14  Erat  autem  Sabb.itbum  quum  lutumfaccret  IESVS,  &  apertretcculosejus. 

tf  Rurftis  ergo  interrogarunt  eum  cti.im  Pbarifdi,  quomodo  xidendi  facultatem 
effet  adeptus.  Illexerodixitcis;Lutumi»ipofttitoculismeis,  &  abltti  oculos ,  & 
xtdeo. 

16  Dicebant ergo  ex  Pb.trifxis quidain ,  Homoislenoneft.i  Deo:  nam  Sabba- 
tbmn  noii  obfcrxat.  Alii  diccbant;  Quomodo potcfl  quifpi.im  peccator  tahafigna  ede- 
re?  Etdifidiumeratintercos. 

ANALYSIS. 

A  Djun&umftnationis  eft  dubitatio ,  an  iseffct 
-^quicxcus  eiat;  qure  dubitatio  amplificatur  a 
fubjefto  eorum  qui  de  liac  re  addubitarunt ,  nempe 
victni  &  quieumprius  videram;  deinde  aliocxci 
adjuncto.nempemendicitateundeeft  utftipempe- 
tentem  quotidie  illum  Sc  lipius  viderint. 

ftrf.i).  Hic  difeeptatiodiitributionefubie&o- 
um  declaratur,  nempe  quodaliiex  vicinisdice- 
bant,  quod  idem  effet,  alii  dicebant  non  elr ;  quod 
difparatoconfinnant,  quodfit  fimilis  illi ;  cujus 
difceptationisetfeftum  erat,  quod  hanc  difcepta- 
tionenjadipfuincicujii  cjujeftione  propofita,  an  |  fum  recipit 


cfiet  idem  ,  retulerunt :  cujus  quiftionis  efFeftum 
eft  refponfum  ejus  qui catcus ruerat ,  eum  efle  eun- 
dem  qui  cscus  extitit. 

Verf.  io.  Cujus  refponfi  adjunclum  eft  altera 
quiftio.de  modoSc  ratiorteapertionisoculorum. 

/'•rf.n.  Cujus  quacftionis  effeftum eft.refpon- 
Cim  illuminati :  in  quo  primuni  principalem  effi- 
cicntem  Iefum ,  deindeinftrumentalescaufas,lu- 
tum,  quodfuamateriaexponitur ,  Iefu  fputo  & 
pulvere ,  item  cfficienre  Iefu  ipfo  qui  lurum  fecitj 
deinde  forma.applicarione  &  illinitione  oculo- 
rum  ;  denique  iuffu  utinpifcina  Siloami  oculos 
lavarer.  Quoium  omniuni  efle&um  eft,  quod  vi- 

Vtrf. 


10. 


6<jo  Harm     onia 

fcrf.iz.  CujusiefponfiefFe&umcft.aliaquiltio 
ubi  Iefijs  eflet :  cuiuscffe&umerar  illuminati  re- 
fponfum,  qua:  fua  forma  dechiarur ;  non  tiovi. 

ferf.  15.  Aliud  adjunftum  hujus  miraculi  eft, 
quodcarcum  ducumad  Pharifsot;  finisvidetur,  ut 
accuratior  Se  exattior  eflct  hujusrei  inveftigatio. 
Ncc  dubium  quin  hic  feceruntutgratificarentur 
rharifaris. 

ftrf.Ms,.  Adjunftum  temporis  indicatur fanati 
raciSc  luriconfeiti ,  fabbathum. 

Vaf.\S.  Addu&iad  Pharifiosadjun&iimqui- 
ftioiterata,  quomodoaccepitvifum  :  cujus  effe- 
c~cum  eft  illuminati  refponfum  ,  quod  breviflime 
proponit  tanquain  apud  deploratos  ,  qui  nullo 
ftudiodifcendi  Sc  proriciendi  tencbantur. 

Vtrf.\(,.  Effefttim  narrationis  illius  eft  calum- 
riatio  Iefu.qux  fuo  fubjefto  defcribitur,certis  qui- 
bufdam  Pharifxis :  forma  calumniateft,  illum  non 
efle  a  Deo  :  quod  ex  efTeftis  probareconantur,quia 
Sabbathum  non  fervat.  Alii  etiam  Pharifa:i  hoc 
refellunt  ab  effefto  ,  quod  nemoprophanus  talia 
figna  poteft  edere  :  utriufque  autem  in  utramque 
partem  aflertionis  effeftum  eft.fchifma. 

M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 

QVamobrem  vicini  ejus  qui  vifum  recepif- 
fet ,  qui  eitm  priut  crzcum  ejfe  probe  no- 
rant,  in  aliqua  fententiarum  diverfttate  con- 
flituti ,  dixerunt :  hiccine  ille  eft  qui  ad  angu- 
lnm,  ubi  maxima  esl  pr&teretintmm  freqtten- 
tia  ,fedens,ftipem  quotidie  petebat  ?  Nam  ex 
vicinis  hi  quidem  dixerunt ,quod  idem  ipfe  eft; 
alii  vero  non  ejji  eundem  ajfirmabant ,  fed  illi 
fimilem.  Ipfe  vero  plane  ifj  clare  affirmabat ; 
is  egofum  &  non  aliut.  Smamcbrem  dixerunt 
illi :  dic igitur ,  amabo  ,  qnsndo  eum  te  ejfe 


qttidam  ,  quem  Iejum  appellant ,  confecit  lu- 

mm  ,  quo  poftquam  oculos  meos  illevit ,  porro 

edixit:  Abi  ad pifcinam  iftam  qiu  Siloam  di- 

citur,  &  oculos  cccno  obducios  lava.  Ejus  igi- 

tur  imperio  obfequens,  profechu  fum,  nec  prius 

lavare  abfolvi,  quam  vifum  recepi.Atque  ubi 

tandem  is  eft?  Ad  qn  s  iUe;plane  ubi  fit  nefcio. 

Pharifris  vefogratificatnri  eum,  qui  olim  ct- 

cus  erat.ad  eos  abripmnt.  Sciebant  enim  Pha- 

rifros  calttmnin.  datitros  hoc  opus.quod  Sabba- 

tho  littum  confecijfet ,  imo  vero  quod  oculos  ei 

aperuijfet.  Sicut  igil ur  vicini priWs ,  fic  Phar:- 

fridenuo  illum  ini errcgarunt  qucmodo  vifum 

recep-Jfet.  Adquos,  tamquam  veritatis  cogno- 

fcendii  minime  cupidos  ,  qiti  vifum  receperat , 

quam  brevi/Jime  refpondet.dicens:  oculis  meis 

lutum  induxit,  lavatum  abii,  tf  vifum  rece- 

pi.  Atque  ut  priu-s  vicim,fic  nunc  Pharifriin 

aliqita  fententiarum  &>judiciorum  varietate 

verfantur.  Nam  ex  iUis  nonnulli  dixerunt;  ut 

demtts  Iefum  a  nativitate  c&cttm  vifui  refti- 

tutjfe  ;  tamen  hunc  a  Deo  non  effe,nec  dli  pla- 

cere  ir.de  clariffime  conft.it ,  quia  Sabbatttm 

religiofe  non  fervat .  Aliivero  dicebant;  atqni 

non  videmus ,  qiiomodo  quis  Dco  ex  peccandi 

ftudio  exofm  tam  iUuftna  &  tnfignta  miracu- 

la  edere  pojfit :  atque  fic  inter  ipfos  Phari- 

fros  dijfidmm  facitim  esl. 

Summa  esi ,  fchifma  quod  ex  hoc  miraculo 

ortum  efl. 

r         ,..      (Privatamagis  ccram 
Pznesfimt ,  difce-  ■ ■ ■  ■ 


confirmas  ;  quomodo  oculi  tibi  advidendum  ,ptat""*e  eoquic&cus\  p„£/;M  magls  cor^m 
apertifttnt .'  Ad  quos  refpondens,  dixit :  homo  j  J"erat»  ^    Pharifrk. 

I  o  A  N.  cttp.  9.  a  verf  17.  adi\. 

17  Rurfm  dicunt  cttcc;  Tu  quid  duUde  iffo-,  <\uod  apcruit  oculos  tuos  ?  illc  autem 
dixit;  Certe  Frcfbctaesl. 

1 S  Kon  crcdiderunt  ergo  Iudtci  de  eo  quod  c<tcusftiijfet,&  videndifucult.ttem  ef- 
fet  adeptusyitfiiicquo  rocaruntcjusparentes ,  ejus,  inquam,  qm  yideiidifacultatetn 
fuerat  adeptus: 

1  g  Et  interrogaverunt  eos,  dicentes;  Hiccine eslflius  ille  vesler,  quem  vos  dicitis 
c&cum  natum  effe:  quomodo  ergo  mtnc  videt  ? 

zo  ReJfioiiderunteisparentcsejits,&  dixerunt;  Scimus  hunc  effefilium  illum  no- 
Jirttm,  &  cacum  natum  effe  : 

2 1  Quomodo  vcro  miiic  videat,  nefimus:  aut  qitis  cjtts  apentcrit  oculos,nos nefci- 
mus :  ipfe  sXatem  babet,  ipfum  interrogate,  ipfe  defe  Uquetur. 

2  2  H<cc  dixcruntparciites ejus,  quod  mctucrent  lud&os :  jam  cuim conjlitucrMit 
ludti  utfi  qttis  cum  profiteretur  ejje  Cbriftum,  Synagoga  moveretur. 

25  Froptercaparentesejus  dixerum ,  atatem  babet,ipfum  mtcrrogate. 


11. 

14. 


'5- 


r<r. 


ANA- 


17' 


1%. 


E     V      A      N      G 

A  N  A  L   T  S  I  S. 

EFfeftum  Pharifxorum  notatur  ,  quxftio ,  quid 
qui  vifum  accepit  dc  Icfuftatueret :  cujusqux- 
flioniscaufaaflignatur,  quod  illi  vifum  rcftituillet. 
Quxftioniseffeftiim  cft  rclponfum  mcndici.quod 
fua  forma  proponitur ;  Icfum  cfle  Prophetam. 

Virf.\%.  Iudxorumadjunftumproponitur.quod 
non  credidcrunt  illum  fuifle  cxcuin  :  quod  alio  ad- 
junfto  reroporis  derinitur,  quoad  parcntcs  cxd  vo- 
carcnt. 

Vcrf.\<).  Cujus  incredulitatiscffcftumeftquod 
patcntes  interrogabant ,  an  efler  is  quemcxcum 
perhibent ;  item  quomodo  vilum  acccpiflct. 

VerJ~.io,n.  Patentum  refponlum  diftinftione 
exdiverlisconftat;  fe  probe  noflc  liunc  efle  filium 
fuum  &  cxcum  natum;  nefcire  tamcnquomodo 
vifum  receperit  :  ad  quod  fe  refpondcrc  non  teneri 
probant  ab  ad  junfta  adulta  filii  xtate :  cujus  adultx 
xtatis  aliud  adjunftumnotant ,  fcpoflc  pto  lere- 
fpondere. 

Verf.  alj  &  13-  Cujus  rcfporui  caufa  efficiens 
aflignacur  timor  Iudxorum  :  tiinoris  autcm  caula 
declaratur,  quod  conftiiuerant  Iudxi  Synagoga 
ejiccrccos,  qui  IcfumChnftQmagnofcerenr. 

METAPHRASIS. 

PHarifiu  acum  iterum  alloquentes  qut- 
runt.Sjuod  efi  tuum  de  ijlo  Iefujudicium, 
qtiti fcnfutt?  quandoquidem  oculos  ttbi  aperuit, 
timm  effe  videtur  de illo-honorificentijfime  lo- 
qui.  Gjuibxi  ille ;  ad  me  quod  attinet ,  ego  il- 
lnmpro  Propheta  &  DoBore  cditus  nobu  a 
Deo  miffo  habeo.&uod  cum  lucLi  audivijfent, 
qmprius  acum  a  nativitate  cjjecrediderunt, 
nunc  eo  adduciifunt  ut  illum  a  nativitate  a- 
cum  effe perfuafum  non  haberent.quandoqut- 


E     L     i     c     A.  65« 

dem  Prophetam  qui  ctci  a  nativitatc  lumina 
reftitucrtt  nuUum  fuiffe  in  confejfo  erat ;  eoque 
parum  verifimile  fuit  hunc  fuijfe  ctcum  na- 
tum  (j  vifum  receptffe ,  quoad  advocatis  pa- 
rcntibus  de  toto  hoc  negotto  certiores  facii  ef- 
fent.  Sjuosadfeaccerfitos  fic  affattfunt.  Hic- 
cine  filtus  ille  vefler  eft ,  quem  cttcum  r.atiim 
effe  diiiitarefoletis.  Sjuod  fi  hoc  confirmare 
pergitu,veflrum  erit  nobis  quomodo  vijum  re- 
ceperit  exponere,  ut  qui  hanc  fanttatem  procu- 
rasiis ,  aut  faltem  quomodo  hoc  beneficmm 
adeptus  cfi  a  filio  acceptsiis.  Rejponderunt  pa- 
rentes  &  dixerunt ;  hunc  effefilitim  noflrum 
probe  novimus  :  nec  mmus  certi  fumus  eum 
acum  natum  effe.  Smomodo  vero  vifum  ac- 
ceperit  ,  aut  quis  beneficium  hoc  contulertt 
equidem  ignoramns :  Smamobrem  de  hac  re 
ilium  adultajam  ttate  tnterrogate;ipfe defua 
hac  fanitate  teftis  maxtme  tdoneus  esi.  Sniod 
refponfum  reddiderunt  parentes,  non  quod  le- 
ftim  hocfectffe  aut  quis  ejfet  Icfus  igncrarent, 
fed  metu  Iud&orum  prohibiti  hoc  rejponde- 
runt.Inter  Iudtos  enim  convenerat ,Synagoga 
exclufosiri  tyfidelium  commumone ,fi  quts  Ie- 
fum  Mefftam  effe  profiteretur.  Htnc  rj>  non 
altunde  erat,  quodparcntes  regerebant,  filium 
fuum  adtdti  tlatis  effe,qnem  ipfum  commode 
infua  grpropria  caufa  interrogarent . 

Summa  esi  dtfquifitio  IucLorum   fSanato. 
parum  fyncera  de  viftt  in  eum  col-  J  . 


Paren- 
lato  qut  caecus  natus  esi.  \     tibus 

Partes funtdifquifitio  Itidnoru  cum  L  ejus. 

I  o  A  N.  cap.  s>,  a  verf.  14,  ad  35. 

2  4  Secttndo  ergo  rocarunt  hominem  quifuerat  cacus,  &  dixerunt ;  Tribue  glo- 
ri.tm  Deo :  noshiinchomincmftmitspeccatorem  ejfe. 

25  Rejpondit  igitur  ille  &  dtxit  ;  Anpeccatorfit  ,nefcio  :unumfio ,  niequum 
C£Citsfuertm,  nttnc  videre. 

2  6   Dixerunt  atttem  ei  rurfus-}  Quidfecit  tibi'  quomodo  aperttit  oculos  tuos  ? 

2 7  Rejpondit  ek ;  Iam  vobis  dtxt ,  &  non  audt rtjiis :  cur  iterum  vttltis  attdire  ? 
tmm  &  vosftert  vttltis  ipfitts  difipuli  ? 

28  Itaqtteconviciatifunt  ei,  &  dtxerunt;  Tu  difipulusiUiuscs :  nosatttem  Mo- 
fisdifipttlifumus. 

2 g   Nosfimus  Deum  ejfe  loqttutitm  Mofi  :  hic  aittcm  undefit  nef  imtts. 

3 0  Rejpondit  ille ,  &  dtxit  eis :  At  eiiim  ifiud  iniritm  esl,  quod  vos  nefiatis  ttnde 
fit,  &  tamen  aperuit  meos  oculos, 

3 1  Sc  imm  autem  quod  Dettspeccatores  non  attdiat  :fedfi  qttis  Dei  cttltor  esl ,  & 
facit  quod  ille  vult ,  illc  hunc  audit. 

32  Abfectdo  non  esl  aitdttum  aliqttem  aperuijfe  oculos  ejus  qtti  ctctts nattisfuerit. 

33  Nifi  effet  hic  a  Deo,  non  pojfet  tale  qtticquamfacere. 

3 4-  Rejponderunt  &  dixerunt  ei ;  Tu  111  peccatis  natus  es  tottts ,  &  tu  doces  nos  ? 
Et  ejecerunt  eumforas. 

N  n  n  n  AX  A- 


13- 


e^i 


H      A 


48. 


ANALYSIS. 
■pffecrum  aliud  Iudarorum,  qtiod  eum  qui  cxcus 
•^erar  irerum  ad  fe  vocant ;  quod  fuo  fine  declata- 
tur ,  ut  omnem  hujus  mitaculigloiiam  Deo  tri- 
buat ,  nullam  lefu ;  quod  difpaiato  confitmare  co- 
nanrur,  quia  lit  homo  nequam:  quod  item  proprio 
teftiinonioconflrmant. 

I'c,j  i s .  Eftectum  eft  mendici  refponfum,  quod 
proponituradjuncco,  piorrffione  ignorantiac  anfit 
peccator  :  &  fcientiaquod  lit  ab  illo  reftitutusfibi 
vifus. 

Vtrf.16.  Effectum  refponfionis  eft  quxftio  Iu- 
diorumdeerTefto  Chriftieigaticum,  &  dead- 
iur.cto  modo  curationis. 

lrtrf.iT.  Probat  iniquam  efTe  petitionem  ab  ad- 
juncTaincredulitatecum  dicebatur :  deindeafub- 
jeclo  confirmar  iniquam  efle,  quia  hxc  tam  fre- 
quens  dc  reeademquaftioeorum  eft  qui  cupiunt 
eife  difcipuli  ejus  de  quo  tam  firpequxrunt. 

Vtrf.iS.  Cujus  otationis  erfecTum  erat  convi- 
tium  in  mendicum  conjecTum  :  deinde  nairattu 
aliud  effccTum,  convitium  in  Chriftum ,  illum  eife 
dignum  magiftium  tali  difcipuloqualis  erat  hic 
mendicus  :  denique  tertium  effeflum  fe  non  efie 
Chiifti  difcipulos,  quod  piobant  a  difparato  ,  quia 
funt  Mofis  difcipuli. 

Vtrf.  19.  Deinde  Mcfem  Iefu  prxftantiorem 
docereconantur  ab  adjuncTa  ceititudine  colloquii 
Dei  cum  Mofe,  &  incertitudine  unde  Iefusfit. 

Vcrfio.  IUius  dicti ,  quod  nefcierint  unde  lefus 
effet ,  prodigiofamfaUItatem  probat  ab  erfefto  Ie- 
fu,  ut  qui  cxci  a  nativitate  oculcs  aperuetit. 

Vaf.iV.  Quod  confiimat  poiro  ab  adjunct.i 
exauditione  piecum  cjus.cum  Deum  de  hac  oculo- 
ium  apertione  invocavit.  Quodfuoadverfoillu- 
ftiat,  quia  Deus  peccatis  addiftos  non  exaudit. 

Vcrf.iz.  Hanc rem  amplificat  ab  adjun&o  tem- 
poie ,  quod  nunquam  a  mundo  condito  quis  catci  a 
nativitate  oculos  aperuerir. 

Vtvfn.  Ab  effefto  probat  a  Deo  efle ,  quod  ef- 
fc£tumamplificat  a  comparationeminoris  :  ran- 
tum  enim  abelfe  ut  tantum  &  tam  infuetum  mira- 
culum  edere  poflit ,  ut  ne  minimum  quidem  mira- 
cnlum  cderepoflir ,  nifielfer  a  Deo. 

Vtrfit,.  Eifeftum  prioris  orationis  eft  accufa- 
tio  fupeibia;  in  mendico  ,  quod  illos  docere  fibi  ar- 
rogaverit :  quam  fupeibiain  arguunt  a  fubje&o, 
quod  totus  in  peccatis  natus  fit.  Deindc  aliud  cffe- 
umn  narratur,  eje&io  e.\  Synagoga. 

METAPHRASIS. 

EVmqui  ctcivs  fuerat ,ad  tempits  abirt  jttf- 
fttm  mterim  dttm  parentes  cjtts  examina- 
bant,  denuo  adfe  revocatum  fic  aUoquuntttr: 
Non  negamtts  qitin  in  hac  octtkriim  ttiorttm 


O      N      I      A 

ittuminatione  Dei  digittuintervenerit.  Shtam- 
obrem  omnem  hujut  faclighriam  Deo  unitri- 
bue :  fed  ca-ve  httnc  lefum  propterea  attt  Pro- 
phetam  autpium  viritm  efti  in  animum  indit- 
ctvs.  Sctmits  enim  hunc  homincm  peccatis  ip- 
pletttmejfe.  S)ttibtts  refpondens,  dixtt-,numfit 
peccatis  opplettu  nefcio  :  ttnttm  hoc  frio,  qttod 
ob.m  Cdctts.ejus  beneficio  nunc  video  :  quodi- 
pfum  argitmento  esi  e::m  non  efje{ut  vos  com- 
minifcimini)  peccatis  oppletttm.  Ad  qttem  lu- 
du  ;  quidfecit  tibi ,  cy  quomodo  apertiit  tibi 
oculos?  Adqttos  ille;dixi  vobis,nec  miht  dicen- 
tifidem adjitnxiftts-.quorfum ergo  rem eandcm 
vobts  inculcari  cupitu.nififorte  idfit.quod  vos 
illi  tn  difciplinam  tradere  &  ejtts  difcipuli fiiri 
expetatts  .'  Sjuamobrem  l'har/fii  convitia  m 
tllum  jccerunt  tamf&da  ,  ut  illa  referre  ptt- 
deat :  prtterea;  tu  tam  praclaro  fcilicet  docio- 
re  dtgnm  es  difcipului,  tamquam  dignumpa- 
tella  operculttm.  Nos  qtiodmtinet,nonfumut 
ejus  dtfciptdifed  Mofis.  Et  Mofem  qttidem  ad 
ipfiut  Deifamiliare  coUoquiitm  admifitm  effe 
prcbe  novtmus :  Hunc  vero  ne  undequidem 
fit  ccrti  aliqttid  conftituere  poffimits.  Ad  qttos 
refpcndens,  d.xit  ;  mirttm  projeclo  csl  quoddi- 
citit  vos  nefcire  unde  fit ,  cttm  tamen  negari 
nonpoffit  quin  octilos  mihi  apertterit.  Notum 
enim  eft  Deitmpeccatit  oppletos  fe  invocantes 
non  exaudife,  fedpios  &  voluntati  ejus  obfe- 
quentes:  unde  negari  nonpotefl  quin  hic  qitem 
Detts  tamprompte  exattdivit  Dettm  religiofe 
colat.A  niundo  condito  av.ditum  non  eft  qitem- 
quam  cxtitiffi  qui  a  nativitate  cslco  octtlos 
aperuerit.  Et  qmdem  nifi  ex  Deo  miffusfuif- 
fet,  tantitm  abeft  ut  tam  rarum  ac  infclens 
miraculum  edere  potuerit,  itt  nullum  ne  mini- 
mttm  quidem  in  hoc  genere  ferficere  pottterit. 
Ad  qucm  refpondentes ,  dixerunt ;  ttt  totits 
qnantus  quantits  es  inpeccatis  genittts  es,qtt;d 
dedaratfatis  tuaab  ipfis  incunabulis  cuitas, 
&  quam  c&citas  attraxit  mendicitas ;  cy  nos 
legis  divins  interpretes  docere  in  tefitfcipu?qu£ 
h&c  infolentia?Suamobrem  furore  abreptipro- 
priam  legem.qttanttimvis  iniqiiam.tranfilien- 
tes  iUtfacru  interdixerttnt ,  qui  tamen  lefttm 
nondttm  Chriftttm  confcfftts  eft  ,  ut  qiti  tUttm 
ejfe  Chriftum  ignorarit. 


I  o  a  N.  cap.  5.  a  verf.  35,  adfinem  Capit. 

3 s    Audivit  IESVS  eum  ejctiumforas :  &  ettm  luttus,  dixit  ei ;  Tunc  credii  in 
Tilium  Dei  ? 

3  6  Rejpondit  ille  6"  dixit;  Ouis  esl,  Domine,  ut  cred.im  in  citm  ? 

37  DixitMtemei  IESVS;  Et  vidisli  cum,  &  is  eft  qtiiloiittitur  tccum. 

3 8  Atille  ait;  Credo,  Domine.  Et  adorayit  cum. 

39   Et 


2<r. 
17. 


1$. 

30. 
31. 

31. 
ii'. 

34- 


35- 


E     V      A      N      G      E      L     I      C      A.  6C} 

Sg  Et  dixit  IESVS;  Adjudtcium  cxcrcendum  ego  in  hunc  mundum  vcnhta  qui 
v.on  ridcnt,  videant,  &qtii  vtdent,  C£iijiant. 

40  Audieruntautembscquidamex  Phariftis  qui  Cftm  ipfo  erant,  &  dtxerunt 
ei ;  N«ffl  &  nos  c&ci  fumus  ? 

4i  Dixit  eis  IESVS ;  Si  uci  ejfetis ,  tion  baberetispeccatum  ,  nunc  vero  dicitis, 
Videmus :  itaquepeccatum  veslrum  manet. 

nit,  cy  inventttmfic  ajfatur;  in  Dei  unigent- 
tum  Ftlium  credx  tu  ?  ftquidcm  fiic  in  ettm 
omnis  conflolationis  fons  tibi  reclufus  patct. 
Cui  mendicus  rejpondens  dixit :  feto  equidsm,  5  c. 
Domine ,  cjfe  Dei  unigenitum  filittm  ,  Cf  in 
munditmjam  venife  indicia  nonpauca  ftint, 
cum  primis  vero  tam  fiequens  miractilorum 
prsfiertim  tam  infigntum  (quale  est  hoc  qtiod 
in  me  editum  efi)  opcratio  :  peto  igttttr  abs  te, 
qtiem  fcio  Dei  Prophctam  ejfe  ,  utmihiilltim 
quisfit,  quofidem  in  illofixam  habeam  ,  indi- 
c.ire  digneris.  Adquem  lefiis  :  Idem  eli  qttem  37. 
tujam  vidisli  t$  ttt  videresoculos  accepijii,0> 
qui  tecum  impr/tfentiarumfermonemhabet. 
Mendtcutvero  ilico  (Chrtfio  per  Sptritum  fi-  jg. 
dem  una  cum  propoftta  qu&fttone  confercntc) 
reffondet;  credo  Domine.  &uod  ut  vifibtli  te- 
ftimonio  confirmaret.ad  pedes  Iefit  proftrattu, 
dtvinttm illi honorem  exhibuit.  Ad  quem  le-  33, 
(Us .  ut  illi  omnemficrupum  eximeret  qui  ejui 
infefdem  retardaret :  Ego  in  hnnc  mundum 
veni  ttt  judicittm  non  unins  &  ejttfiiem  gene- 
ris  fied dtverfimode  exerceam.Et  qttidemfi  ftu- 
dium  &  votum  mettmjpecies.ideo  in  mttndum 
veni,  ut  metite  Cdci  &  jibitn  cncitate  tUts  pa- 
tefacia  dtjplicentes  cdefli  veritatis  cognittone 
ilitiflrentur.  Sin  vero  hominum  pervicaciam 
confideres  maligne  veritatem  re(pttentittm,idco 
in  mundum  veni.ut  qui  ignariveritatisfe  ta- 
men  clare  viderefiuperbe  jaciitar.t,  indies  ct- 
ciores  i$  adverfits  •veritatem  obfirmatiores 
fiant.  Quo a  ccrtis  qitibnfdam  Phartfkis,qui  tn  ^0_ 
Iefu  comitatu  effent,  audito  :  iidem  tllt  Phari- 
flei  dixerunt\ficcme  nobifeum  agis  ut  nos  ctiam 
popult  DnHores  &  lumina  infiitu  ($  ignora- 
tionis  accufiare  audeas?Adquos  leftn:  fi in  er-  41. 
rorum  tcnebrtt  verfantes  illam  ingentic  agno- 
ficcntes  veritatis  noticia  imbtti  vos  pateremi- 
ni,  Ulius  ignor  antu  reinoneJfetts.Niinc  autem 


A  N  A  L  T  S  I  S. 

ADjuncTum  narratur  hujuscjecTionis  ex  Syna- 
^goga ,  quod  illius  rei  rumor  ad  Chrifti  aures 
pervenir.  Cujus  rumorisefTe&umeft  quodquxre- 
bat  cjecTum:  quod  arguirur  fuo  relato  ,  quod  illum 
invenit :  aliud  effecTum  narratur.quod  illum  liral- 
loquutus;  quodfuaformadedararur,  quxftione; 
an  credercr  in  Dei  Filium. 

Verf.  36.  Cujus  quxftionis  effecTum  eft  alia 
quxftio,  qux  fua  item  forma  proponitur ;  quis  ille 
Dei  filius  lit :  qux  quxftio  fuo  fine  declaratur  ,  ut 
credat  in  eum. 

Vtrflij.  Effeflum  quxftionis  eft  refponfum 
Chrifti,  quodocer  cum  quis  fit  Filius  ille  Dei, 
nempe  a  fubjecTo,  eo  nempequem  viderat,  & 
qucm  jam  loquentein  audir. 

Vtrf.it.  Cujus fermonis Chrifti cum eo qui cx- 
cus  erateffecTumeft,  profeflio  fidei  in  Chriftum, 
&  profelTionis  fidci  ad|uncTum,  divinus  cultus 
qucm  Chrifto  exhibuit. 

Vtrfig.  AdjuncTumprofeflionis  fux  in  Chri- 
flum  fidei  cft  ejufdem  confitmatio :  ubi  prolepfi 
utitur ;  cujus  occupatio eft a  difpatato,  videri polTe 
nonverifimile.eumefle  Dei  Filium.quem  Seraphi- 
ci  hidocToresranquam  ridiculum  contemnebant: 
fubjrcTioeftpartimabcffecTo  adventus  Chriftiin 
mundurn  ,  ut  videant  vifione  animi  qui  cxci  erant: 
partimeventus,utvidentes  cxcifiant. 

Vtrf.^a.  CujusdicTieffecTum  eft  quxftio  quo- 
rundam  Pharifxorum,  qui  fuo  adjuncTo  defcribun- 
tur,  nempe  comitatu :  forma  etiam  quxftionis  de- 
claratur,  an  fe  quoque  cxcos  Iefus  judicaret. 

Vtrf.4,\.  Cujus  quxftionis  effecTum eft  refpon- 
fum  Chrifti ,  llloium  cxcirarem  efle  peflimam  : 
quod  probat  a  diftributionecxcitatis :  alios  efle 
cxcosqui  fuamcxcitatem  non  diflitentur;  aliam 
eorumeflecxcitatcm,  qui  cxcifecuratosefleprx 
fe  ferunt :  cujus  utriufquc  adjuncTam  mercedem 
adjungit;  prioris ,  quod  peccatumeorumreme- 
dium  invenit;pofterioris,  quodpeccatum  eorum 
retinetur. 

METAPHRASIS. 

EVm  qtti  vifium  receperat  Ecclefit  commu- 
ntone  a  primoribtts  ejecium  ejfe  certo  fler- 


monead  Iefiim  perlatum  esl.  Sjut  cum  fiua  menteoccdcati  &  lumen  Euangelit  in  oculos 
cmntfeientia  perceptum  haberet  mendicnm  '  vefiros  tnctirrens  repcllcntes  &  tamen  de  ve- 
hac  ab  Ecclcfia  feparatione graviter  perculfu  i  ritatis  cognitione  gloriantes,  graviffmiA  per- 
fttijfe ,  illum  confolatiorus  ergo  qtufiium  inve-  \  tinacu  tenemini. 

I  o  A  N.  cap.  io,a  verfi.i.  adu. 

AMen,amen  dico  robis ,  qui  non  ingreditur per  oftium  in  caulam  ovium ,  fed  ad- 
fcendit  aliundc,  tllefur  eft  &  latro. 

Nnnn  2  2  2"} 


-54  H     A      R      M      O     N     I      A 

2  Qui  vero  ingrcdttur  \>er  cftium,  faftor  csl  oviitm. 

3  Huic aj>crujamtor,&  oxes  yoiem  cjus audtunt:  6" fuas  oves vocat  nominatim, 
&  educiteas. 

4-  Quttmqitefttas  oxes  emiferit,  av.tegreditur  eas :  &oves  eum  fcquuntur ,  quia 
noruntvoccm  ejus. 

5  Alienttm  atttem  ncquaquam fequuntur,  fedfugient  abeo :  qutu  non  norunt  vo~ 
cem  alieiwrum. 

6  Hanc fwiilitttdinem  dixit  eis  IESVS  ;  lllivero  non  ccgnoverunt  quatiafttiUa 
ejfent  qtts.  loqucbatur  cis. 

7  1ESVS  crgo  rtirfum  dixit eis;  Amen,amen  dico  vobis,egofum  ofttu  illud  oxium. 

8  Ottotqtiot  ante  me  venerunt ,  furesfunt  &  btrones :  fed  oxes  non  auftulia- 
runteos. 

9  Egofttm  illud  oftium :  per  tneft  qttis  introierit ,  fervabitur :  &  ingredictur  & 
egredietur,  &  paftua  inveniet. 

to   Eur  nonvenit  nift  utfttrctur ,  &Witcletacferdatoves:  ego  vcuiutvitam 
babeant,  &  abur.dent. 


ANALTSIS. 


Hocporroconfirmatur  a  fineadvcntus  Chrifti 


D 


,     in  mundum,  ut  vitam  habeant  ovcs  eius :  qui  vita 
Efcnbitut  tur  Sc  latro  m  Ecclehat  miniiterio  ab  I       ,..,         '  ,      ,.  .       .     '.',.„ 

mj  a-  n.  j  ,v  i      ampliticatur  ab  adiuncta  copia  viti  in  Chrifto  : 

*-^ertecto,  quod  non  mtrat  peroltium  uiovile,  ,  ■  r         j      r    ^        ,,  n  c  ' 

_     j         c     '  ,-  ,-       ,  '    quod  lplum  advcrfo  hne  llluftratur  turum,   qui 

quod  conhrmatur  tuo   ditpatato ,   quia  alcendit  P  ,-  „       .         ,  '    -l 

\      ,  r_.         .    '    ,  t non  vemunt  nili  ut  mauent  &  perdant. 

ahunde ;  utrumque  vero  tcihmomo  vehementio-  r 

METAPHRASIS. 

NOlite  vero  exijiimare  (o  Indtipr&fertim 
Phartfst)  vos  ideo  a  Deo  tanquam  legi- 
timosfopuli  Dei  duces  effe ,  quia  in  Eccleftam 
Dci  principatnm  obtinetis.  Nam  fanclevobts 
conftrmo ,  omnem  Ecclefi&pr&fecluramdebita 
rattone  tamquamper  ofiium  nonfufciptentem, 
fed  altunde  fepta  oviwn  indebitefcandentcm , 
furem  effe  ,  qui  verbi  veritatem  fujfuratur; 
_f  latronem  ,  qui  animam  fimul  &  corput  in 
Aternum  conficit.  Sicute  regione ,  quidebita 
rationetanquam  per  ofiium  ingredttur.ger- 
mamts  &  legitimm  ovium  pajior  habendut 
cfi.  Uujtis generis pafiortbtu  Spirittis  Sanclus, 
Verf.6.  Forma  totius  fuperioris  oiationispto-  Itamqitamojiiariitsadtttimrecludit,  ut poffint 
ponitur ,  nempe parabohca  :  cujus  adjunfturn  de-  CQuU  fde!l!{m  pr£conio  verita,U  penetrare  ■ 
claratut ,  lgnoiatio  lenlus  verborum  qui  Ielus  m  •  ,    ,       '    _ 

Pharifiosftringebat.  Mf°te  C!'J"S  V0"  oves  *"fcttl'*»'-  £«mque 

Vtrf.j.  Cujusignorationisadjunctumeft.quod  \W*m  _n foUuttudinem ejus acctptt, M fingu- 

las  oves  curn  ejtis  concrcdatas  denomtne  quafi 
compellare  norit ;  quas  etiam  exfeptis  adpa- 
fiurn  Qf  aquationem  educit.  Pofiquam  vero 
exfeptts  eduxit ,  ut  illts  viam  qua  incedant 
prAmonfiret.titas  prncedit,  cujus  vefiigiis  oves 
infifientes  tUumfiquuntur ,  quia  voccm  ejus 
ctit  ajfuetifunt  probe  norunt.  Et  qmdem  ita 
norunt  ut  iUam  ab  alicni ,  qtiipaftor  non  eff, 
voce  tnternofcant  :  eoqne  tpjo  alienum  ,  ©• 
qui germanus  non  efi,.mn  fequnntttr \  f/d tan- 
quam  iupnm  fngiunt ,  qitia  alienorum  vocem 
ikv.  agnofcunt  autprobant.    Et  qtttdem  hanc 

para- 


ris  alfeverationis  confirmatur, 

1rerf.l.  Hoc  confirmamr  fuo  adverfo  Paftoris: 
qui  fuo  adverfo  ertefto  defcribitur,  nempe  intrandi 
f  er  oltium. 

Verf.-i.  Defcribitur  porro  bonus  Paftorabad- 
jundo,  nempeapertioneoftiiper  oltiarium  :  itein 
altero  adjunclo,  quod  oves  ejus  vocemaudiunt: 
item  alio  efteCto  illum  defcribit.quod  oves  nomi- 
natim  appellat :  item  tertio  quod  ovcs  educit. 

Verf.i,.  Pnterea  quartum  erfeftum.nempe  quod 
pnceditoves,  &  ad]unitoalio,  nempequod  oves 
illumpneuntemfequuntur;  cujus  caufaadne&i- 
tur,  nam  noruntvocemejas. 

VerT.i.  Hoc  fuo  adverfo  declaratur,  quod  alie- 
num  &  qui  Paltor  non  eft ,  non  fcquuntur  :  quod 
fuo  etiam  adverfo  illuftratur  :  cujus  etiamcaufa 
defignatur  ,quodcjus  vocem  non  uorunt. 


Chriftusillam  patabolam  aliquoufqueexplicat;ubi 
~ihnh,Qn  oftiiaflignaturChriftus ,  quod  teftimo- 
nio  vehementis  atTeverationis  confirmatur. 

VerT-  8.  Prdbat  fe  elfe  oftium  ,  diftnbutionea 
fubjefto  ,  primum  reftorum  Ecclclii  hoc  verfu: 
deinde  reliquorum  in  Ecclefia,  vrrfi  fequente.  Hoc 
"Vfr/iab  adjunito  latrocinio  &  funo  eoriun  ,  qui 
cjus  vocationem  anticipant. 

Verf.<).  A  comparatione  parium  probatfeefTe 
oftium  ovium  ;  quia  ut  ovis  mgrediais  per  oftium 
falva  eft ;  fic  per  Chriftum  intiamcsfalvietunt. 
Quifalusfuo  adjundo  ingtediendi  6c  egrediendi 
dcclaratur:  iternalioadjuncto,  nenipe  inveniendi 
paflqm. 


parabolam  feu  tnigmaticum  fermomm  tam- 
etfi  infeflringi  Phartfiei  nm  ignorabant :  ta- 
tnen  quit  verbirum  fenfus  fucrit ,  non  intcl- 
lexerunt.  Quamobrem  leftis  tnvolut um  animi 
fuifenfum  expltcanirus  ,  rurftts  tllos  in  hunc 
fere  modum  ajjatut  eft.  Me ,  ey  me  unum 
ofiitim  illud  ovium  effe  fanile  vobtt  confirmo. 
&uod  enim  Ecclefu  duces  attinet  :  Omnes 
qttoto  {$  quantocumque  numcro  extiterunt 
qui  me  vocantem  pm.occuparunt.nec  meum  m 
ta  re  imperium  exjpeiiarunt ,  denique  per  me 
tanqwim  per  ofttum  tn  mtniftcrium  tngreft 
nonfunt  ,  fures funt  verbum  vtt/tfuffurantes, 
C/  latrones  animam  fimtd  &  corput  in  &ter- 
num  exitium  prAcipitantes  ,  qutbus  genutnn 
me£  ovisanrem  t$  obfequium  non  pmbuerunt. 


l      L     I      C      A.  <TcJ 

faltem  deceptitn  combibitoab  illis  errore  non 
perftiterunt .Ad reltqua  vero  Ecclefumembra 
quod attiv.ct ,  ego idem,&non alittt.fum  oftittm 
tllud :  per  fidem  emm  tn  me  qtitfquis  in  Eccle- 
fiam  tngrediturfalvttt  ertt ,  caque  in  omnige- 
nere  obiens  qti/C  ojjicii  ejus  fitnt,paftum  quo  in- 
dies  in  officto  confirmetur  abunde  fuppedita- 

1  tum  iuveniet.Contra  verofur  ^j>  impoflor  non 
alio  confilio  Ecdcfi.tgubernactdafu-ctpitni(i 
utfuretur ,  maclet  (sf  pejjundet  eos  ,  quorum 

1  moderationem  ipfi fibi  arroga-vtt  ;  ficttt  ex  ad- 
verfo  utcumque  magna  mundi  pars  mei  re- 
jcdtone  graviut  damnantur  ;  tamcn  mei  in 

'  mundum  advcnttu  pmcipnut  fcoput  esl ,  ut 
vitam  dternam  fideles  non  parce  &  tenuiter, 

ifed  cttmulatc  &  abundc  confeqnantur . 


I  o  A  N.  cap.  io,  averf.n,  ad  n. 

1 1  Egoftmi  paftorille  bonus  :  bontisp.tftor  ar.imam  fuam  dcponit  pro  ovibus. 

12  Mercenmus  autem,&  qui  non  esl  paftor,  cujus  nonfunt  oves propri£,fp~eclans 
Ittpum  venientem,  relinquit  oves,  &fugit:  lupus  tuttem  eas  rapit  &  dtfpergit  ovile. 

i$  Mercenarius  autemfugtt,  qui.t  mercenariits  eft,  &  non  efi  illi  cura  ovtum. 
1 4  Egofump.tftor  tlle  bonus,  cr  agnofco  mcas,  6"  agnofcor  a  meis. 
t s  Prout  novtt  tne  Pater,  ita  &  ego  novi  Patrcm  ,  &  animam  mcam  dcpono  pro 
ovibus. 

16  Alias  etiamoveshabcoqujinonfttntex  hac  caula:  illas  quoqtte  oportet  mc 
adduccre  :  nam  vocem  mcam  attdieut :  Fietque  umtsgrex,  &  unuspaftor. 

1 7  Proptcrea  Pater  me  diligir,  quia  ego  depono  ammam  meam  ut  eam  ritrfus  af- 
fumam. 

1 8  Nemo  tollit  eam  a  me ,  fed  ego  depono  eam  pcr  meipfum  :  atictcritatem  h.tbeo 
deponendi  eam,  &  aticloritatem  habeo  rurftts  eam  affumendi.  Hocprxceptum  accepi 
a  Patre  meo. 

l  o  Difiidjum  igitur  rurfum  ortum  efl  inter  luds.os propter  iftos fermones. 
20  Diccbaut  atttem  multi  eorum;  Damontuni  h..bet ,  &  infanit ,  quid  ettm  au- 
ditis  ? 


ANALYSIS. 
P  Rothcfis  nova  cft,  Iefum  efie  Pafiorem  exi- 
*  mium  &  pra-fhntem  ,  cjuod  elfe&o  arguitur, 
quod  viram  luam  \ho  oyibus  ponit. 

yeif.n.  Hoc  illultraturfuodifparato  ,  nempc 
merccnario:  qui  primum  defcribitur  fuoadjun- 
fto,  cujus  non  funtoves :  deindedifparatocffcfto, 
Cjuod  lupuin  irrucntcm  profpictens  rellttis  ovibus 
fugit:  cujusfugx  lupi  cffeftum  erga  oves  diftribu- 
tionc  propomt,  quod  liasrapit  Sc  devorat ,  alias 
diflipat  £\:  disjicit. 

Verf.\  3.  Fugxcaufa  adjungitur,  quod  mercena- 
riusfit  :  qui  fuoalioeffectoarguitur  ,  quodovium 
curam  nonagit. 

ferf.n.  Alioargumentoprobat  fe  efie  bonnm 
Paftorem.quiacognofcit  fuas  oves:  itcm  adjunfto, 
quod  a  luis  agnofcitur. 

/'«•/.'  i  5 .  Irem  alio  cffefto  hoc  probat ;  quod 
cognolcat  Patreni;  qux  cognitio  ampliricatur  com- 


parationepatis,  nempeitapenitusfe  Patrempcr- 
nofcere,  ut  eum  Pater :  quod  etiam  diverfo  cxorna- 
tur,  nempe  cum  tamctli  lit  verus  Deus ,  tamen  vi- 
tam  fuam  pro  ovibus  ponere. 

Ver(.\(i.  Alio  argumento  probat  fe  effe  illum 
priftantein  Paftorcma  Prophctiscclebratum  :  ab 
adjunflo,  amplitudinegregis,  non  tatitumex  Iu- 
dxis,  fed ex gentibus cogendi :  deinde ab effeflo, 
quod  penes  illum  lit  illos  ad  fui  obfcquium  &  obe- 
dientiam  colligere:  itemalioeffeifto,  quod  inu- 
num  ovileutrumquepopulum  rediget ;  quod  fuo 
relatoprobat ,  quiaunusetitutriufqucpopuli  I'a- 
ftor. 

fe)f.\-].  Hanc  vitx  fux  progregeprofufionem 
commendatabadjunfto,  Patrisobeam  ipfamcau- 
fam  in  fe  amorc  :  item  a  rine ,  quod  ideo  ponit  vi- 
tam  fuam  ut  illam  itertim  fumat. 

ferf.it.  Mortem  fuam  pro  gtege  porrocom- 

mendat  ab  etficieme  caufa,  propria  fua  ic  propenfa 

Nnnn  3  volun- 


<>5<?  H      A      R      M 

voluntate:qnod  confirmatur  fui  adverli  ,  negatio- 
nc ;  cjuia  cogi  a  quoquam  r.on  pollir ;  quod  confir- 
matur  abefficientepotentia,  quavitam  ponere& 
rcfumere  potis  eft  :  item  commendat  mortem 
fuam  a  liibjefto,  mandato  Patris  ut  hocfaciat. 

Verfiy.  Htijus  totius  Iefu  orationis  efttftum 
eft  fchifma. 

Virf  \o,  ir.  Quod  diftributione  fubjeftorum 
declatatur ,  quod  alii  dicebant  eum  d.xmonium  ha- 
bere;  cujus  horribilis  blafphemiasefre&umrefte 
inducitur ,  non  cfle  audiendum  :  &  quidem  hoc 
membrum  diftributionis  adjunfta  multitudine  de- 
clarattir :  multienimerant ,  qui  lianc  teterrimam 
blafphemiam  non  refpuebant.  Aliiautem  quiad- 
junctonumero  paucitatis  innuuntur,  illud  nega- 
bant ;  iftejusrei  rationein  allignant,  quodcarco 
oculos  aperuir. 

MET  APHRASIS. 

II •  TZGc  fiim  pafior ille  eximim  totie;  per  Pro° 
X—iphetas  decantatm.  De  Pafiore  entm  iUo 
tamprsfianti  pr&dieium  efi  (quod  £>  de  omni- 
bm  vcris  paftoribm  tnteUtgendum  eft  )  qitod 
vttam  fitam,  cujus  anima  fons  efi,  exponit  pro 

II.  ovtbm.Mercenaritts  vero  qtiiidem  non  esl  ve- 
rmpaftor,&  qui  ovium  cttram  gerit,tanquam 
de  nonfnis ,  fimulatque  lupum  vel  vementem 
conjpictt,  ovium  cura  abjeHa,fttgit ;  unde  ejfi- 
citur  ut  bas  qttidem  lupm  diripiat  &  ddaniet, 
iUas  vero  quas  velfatur  devorare  non  potefi , 
velfecum  ajportare ,  difftpat  &  in  dumeta  & 

1 3  •  deferta  dijgregat.  Et  mercenarim  quidem  con- 
gruenter  nommt  fuo  fugam  arripit;  quia  mer- 

14-  cenarim  es7,  nec  de  ovtbm  follicittts.  Ego  vero 
fum  Pafior  ille  eximim  ,  toties  per  Prophetas 
decantattts.qui  oves  meas  cognofco  &  agnofco, 

1 5  •  &  ab  ovibm  mets  cognofcor  ($  agnofcor.  Et 
qitidem  ad  eum  modum  cognofco  &  probo  il- 
las,  ttt  Pater  tne  agnofit,  &  probat  :  ftcut  (S) 
iUx  me  agnofcunt  &probant,ut  ego  agnofco& 
probo  Patrem.id  esi,  cognittme  &  approbatio- 
r.e  confianti  &  invariabili.  Ex  qua  etiam  ap- 


probatione  manat,  qttod  vitam  metmpro  ovi- 
btts  non  tta  mttlto  poft  expofitttrtis  ftm.  Atqtie 
quo  magis  iUucefcat  me  ejje  celebrem  iUum 
Paftorem,  velim  inteUigatis  me  alias  oves  het- 
bere  adhuc  in  deferto  hujus  mundi  aberran- 
tes ,  qu&nondumad  hoc ovile litdax. canceUts 
confcrtptitmaggregat&funt,  &  qutdem  iUas 
me  oportet  coUigere  :  qu&  meam  vocem  pcr 
Apoftolos  (jf  altos  Ettangelii  mtntftros  promul- 
gandam  obfeqtienter  audient  ;  ficfiet  ex  utr.i- 
qtie  gente  ludaica  &  Ethntca  unum  ovtU  , 
qttia  ttnus  tf  idem  fiimmus  utrtufque  pajlor 
fnm.  Tantopere  autemfalute  ovium  mearttm 
obleilatur  Pater ,  ut  mepropterea  chare  com- 
pleciatur.cttm  quia  vitam  meampro  iUis  ex- 
pono.tum  quia  expofttam  iterum  refumo.&uam 
aittem  fit  prompta  (ff  parata  mea  ad  morten- 
dttm  pro  mets  ovibus  volttntas ,  certtjjimo  in- 
dicio  ejfe  poteft  ,  quod  nemo  mihi  r.ec  vi  nec 
frattde  vttam  ertpere  potesl ,  fed  fponte  mea  tl- 
lam  expono :  ttt  qui  divina  virtute  meapenes 
me  habeam  facultatem  &  vttam  deponendi 
Qf  iUam  iterum  refumendi.  Atqtte  ut  mortem 
pro  mets  oppetam ,  ego  mandatum  a  Patre 
accepi;  ut  omnes  inteUigant,me  mortis  perpcf- 
fione  Patriobfequium  &  obedientiam  pr&fia- 
re.  ffiuamobrem  (ficut  pritts  audivimus,&  ut 
in  verbi pr&dicatione  fere  fit)alta  difiracfio  & 
dtjfidiitm  inter  ludsos  ex  hoc  fermone  exor- 
tum  efi.  Pleriqtte  enim  ex  illis  dicebant  ;  D&- 
monium  habet ,  nnde  bacchatur  &  furit  : 
qttamobrem  nihil  es~i  cur  ettm  vel  audtatis.ne- 
dttm  ut  illi  tredatts.Alii  (qttantumvis  ntime- 
ropauci)huic  horribili  blafhemu  obftiterunt, 
dicentes :  H&c  verba  nonfunt  hominu  a  Dd- 
monio  agitati :  ficut  autem  modeftia  fermonis 
ejus  refeUitur  hdc  blafphemia  ,  fic  pnclark 
ejusfacinoribus.  Ntim  enim  D&moniwnpo- 
tefi  czcorum  oculos  aperire  ? 


16. 


L  v  c.  cap.  ii,  verf.  1,1,1,  6>  7,8,12.- 
TfdRttm  e!f,  ut  qttum  ij>fc  oraret  quodam  m  loco,  pofiquam  cefriffct ,  diceret  ei 
'qttiddmexejusdifcijiulis;  Domine ,  doce  nos  orare ,  pout  &  lobannes  docuit 
diftipulosfuos. 

2  Dixitautem  eis;Qunm  oratis,  dicite ;  P  A  T  E  R  nofier  qtti  es  in  ccclis ,  fan- 
chftceturmmen  tuum  :  reniat  regnttm  tuum :  fat  yoluntas  tua  ,fuut  in  cdo ,  tt.t 
etiam  in  terra. 

f  Dtxit etiam  eis ,  Quis  veflrum  babebit amicttm ,  &prcficiftctur  ad  eum  wedi.t 
nocle,  &  dicat  ei;  Anitcc,  da  mibi  muttto  tres  panes : 

6  Quoniam  amtcus  meus  venitde  ria  ad  mc,&  non  babeo  quodapponam  ei. 

7  Et  illc  intus  refpondens,dicat ;  Ne  mibi  moleslias  prabe :  jam  oUtum  clauftm 
esl,  &puerult  met  mecumfunt  in  cubili :  non poffum  furgere  &  dare  tibi. 

8  Dico 


17- 


iS. 


ip. 


20. 


■-:  ■ 


EvaNceiic.1.  <rj7 

S   Dico  vcbif,  etiawftnondederitei  experrecltts,  eo  quod  amicus  ejnsjic :  .tt  ccrte 
fropter  importumtatem  ejus  cxpcrrcctus  dabit  ei  quotquotfunt  ci  opus. 
\z  Atttfipetieritovum,  nnmdabiteifcorpium? 


A  N  A  L  T  S  I  S. 

Dlfcipuli  Icfum  rogant  ut  formulamorationis 
illos  docetet :  quod  declaratut  adjuncro  tem- 
pote,  curn  Iefus  preccs  fuas  abfolvilVct :  rationcs 
ctiame.xponuquibusadduitihocpctunt,  i.  abet- 
ficiente,  qiod  tUurn  preeantcm  vidillent :  altcram 
a  tcftimonio,quia  Ioannes  fuosdifcipulosprecari 
docuerat. 

1'cf.z.  Cujus  pettiionisefFectumeftquodcon- 
gtuenter  pctitioai  illos  docet  rcliqua  ufque  ad  v.  s . 
vide  \Utth.  6. 

Verf.$.  Confirmateosin  aftiduitatc  &  fiducia 
petitiones  esaudiendi,a  comparatione  minoris ;  fi 
amicusamicjmexorat ,  nedum  Dcus  nos ,  quos 
chanores  habet  quam  amicus :  fi  media  nocte  & 
intempcftive ,  nedum  nos  cuinullum  teinpus  in 


orare ;  quar.doquidem  Iohannes  Baptijiafiu)i 
quosdocendosjuficeptat  difcipnhs ,  deralione 
Deum  orandi  m/iititit :  altenum  vero  fiorct  tt 
illi  in  hoc  cfificio  mfericrem  ejfe.  Ad  quoi  leftts: 
cttm  Deum  precari  vobis  incumbit ,  hanc  ora- 
ticnem  ncn  pro  forntula  flum  frecandi ,  ad 
quamtamqitam  adnormam  ,  cum  tpfiafiubje- 
cta  matcrta,  tum  ordtne  0>  modopreces  exigO- 
tis.fed  veiba  ettam  aliquando  uJttrpaLitis.De 
bis  qiisfiequuntur  ufque ad  vtrfttm  5  .vide  fu- 
pra.  Matth.  6. 

Porro  dixit  ad  illos  ttt  ccs  cttm  ad  ajfiduita- 
tem  titm  etiam  adfiduciam  in  precando  exct- 
taret.    SUiis  exvobis  amicum  habet  quem  fi 


oppottunum  occutrit :  li  panem  poltulatum  dabtt  mtempefitve  (exempli  cauft)  medta  nocie  cttm 

quo  .V  ipfemet  opus  babet    nedum  Deus  qut  nulla  lUumJomms  arcle  Ccmplexusf,terit,  intcrpel- 

requam  larsntur ,  opushabct.  1        j        ■  ■  ,     , 

l-trf.b.  Sidabitiitaliumpafcatquiilliamicitis  i^dtxent;  amice,  amabo.damutuo  trcs pa- 


rrf.b.  Sidabit  utaliumpafcatqu: 
vinculo  non  cft  conjunctus ,  quanto  magis  Deus 
nobis  &  noftris ,  quibus  fe  fcedere  amicitix  con- 
jun.xit. 

Vtrf.t.  Sipaneslargirur,  quod non poteft fine 
fua  8c  fuorum  inquietudine ,  nedum  Deus  hoc  ra- 
ciet  ,  quinulla.neminimaquidem  moleftia,  hoc 
prarftate  potcft  :  deinde  fi  panem  dat,  qui  priu» 
cum  fe  relle  dare  negavit,  fcipfum  retexens  &  ver- 
buin  fuum  falfans;  nedum  Deus ,  qui  largiens  ver- 
bum  &  promiflum cortfitmat  Sc  feveracempto- 
bat. 

Verf.%.  Si pcrfittens  in  petitioneapud homincs 
votaobtinetqui  illtid  nullo  amore  ducti  faciunr, 
quanto  magis  Deus  perfeveranribus  in  oratione 
vota  concedet  quem  conftans  &  fervens  amor ,  ut 
latgiatur  impellir. 

De  vcrf.y,  1 0,  &  11.  videfupraC^.7. 

yitrfiz.  Aliud  argumentum  a  comparatione 
minotis,  fi  pater  tetrenus  petentiovumnondat 
fcorpium  fed  ovum  ,  nedum  Deus  nobis  bona pe- 
tentibas,  bona,  non  mala  dabit. 
Dt  verf.  1  j.  vidt  Matth.  7.  ReliquA  nfiiuead  verf.%-. 

Videfupra. 

METAPHRASIS. 

FAcfum  deinceps  eji  cum  quodam  loco  Iefus 
Deum  prccaretur ,  ut  dificipuli  (fiolltciti  ne 
lefum  orantem  interrumperent)donec  precan- 
di finem  faceret  diltgenter  obfervarint.  Cum 
autem  abfiolvijfiet  tltco  ex  duodecim  ttntts  reli- 
quorum  nomine  dixit;  Domine.doce  nosDeum 


nes.  Venit  entm  ad  m;  amicus,  idqne  cttm  de- 
viiime/fet,&  a  via  deflecieret,  ut  meper  amt- 
citiam  mvifieret ,  cut  nepanem  quidem  unum 
quem  apponam  habea.  Ad  qu:m  ille  domifiua 
tecio  ajf.xus,  rejfondet;  ne,  qusfio  ,  mihi  mole- 
Jius  ejfe  pergas.Ports.  cbfierats  &  occlufisfiunt, 
£r>  cum  ipfie  tum  liberi  cubitum  ivimtts  . 
Quamobrem  non  fiine  magno  cum  meo  tttm 
meorum  mcommodo  fiurgens  panes  fiuppeditare 
pofifum.  Dico  vobis  hunc  importunts  y>  ficpe 
iteratts  amici  petittonibtis  vidume  lccio  fiur- 
reciurum  ,  fiores  refieraturum  df  panes  quot 
opus  habet pribiturum  ,fiinon  ob  eam  caiifiam 
quod  amicnm  charum  habet,  atimportumta* 
tis  ergo ,  ne  illum  ajfiidttis  clamoribus  Qrfitrc- 
pitu  ojfendere  pergat  ;  nedum  Deus  Juorum 
foederatorum  Q>  amicorttm  prccesfierventcs  o> 
ajjiduas  exaudiet ,  quin  illas  fiine  ullo  aut  fiuo 
aut  fiuorttm  dijpcndio  artt  itiqnietudine  conce- 
det,  de  verf.9,  io,  &  n.  vide  fupra  Matth.y. 
Kttmquis  filio  ovttm  petenti  pater  ficorptum 
qui  ettm  UihaHter  mordeat  ac  nonpotius  ovum 
quodpettit  largietur  ?  Quanto  magis  c.leftis 
Pater,  cujtts  charitas  omnes  omnium  patrum 
charitates  finperat ,fiuts  liberis  bcnapctentibv.i 
illa  dmabit.  De  verfi  13.  vide  fupm  Alatth.j. 
&unfiequuntur  ttfque  ad  verf.  17.  yide  fupra. 


Lvc.  cap.11.  averfizj.adis. 
27  Falium  esl  autem  qmtm  h&c  diceret ,  attollens  rocem  qttctdam  mitlier  e  tur- 
bj,  dixit  ei;  Beatus  venter  qiti  te  portavit,  &  uber.i  quzfuxifli. 

iS  ipfeautemdixit;  ImoverebeMi  qtti  aiutinnt  fermonem  Dei,  &ettmob~ 
fervant. 

A  XA- 


<T<8 


H      A      R      M 


%7- 


ANALXSIS. 

y^  Arrarur  commendatio  Chrifti  ex  fapiemiffima 
■^  cjus  cum  1'harif.xis  difccptatione  ;  primum  ab 
crficientefoemina  :  deinde  ab  ad|uncto  teir.poie, 
intetim  cum  Iefus  cum  illis  difceptaiet  :  deinde 
aiio  adjuncro  ,  vocis  magna  contentionc  :  poft  a 
fubjecto,  in  medio  totius  turbx  8:  mukitudinis: 
denique  a  comparatione  minoris,  quod  ipfa  mater 
quxillumpepciit&claciavitcxeo  beataeffet,  ne- 
dum  ipfe. 

Vtrf.zS.  Eftcftum  hujus  commendationis  eft 
refponfum  Chriiti,  quo  oblique  negat  quod  fcemi- 
na  dixit;  quod  confirmat  comparaticne  majoris 
quiafclicitaspotiusconfiftit  inaudiendo  &  fattis 
expriinendo  Deivcrbum. 

De  liii  qtuefcjumtur  ufjiie  ad  vcrf.  37.  vUtfipnt. 

MET  APHRASIS. 

JXterim  dum  blafiphemos  Pharifkos  Iefus 
[otentijfime  nervofiffimeqiti  refelleret  ,foe- 
mina  qtudam  ,  qu&  dijfutationi  intererat , 
cxterna  P  harif&orum  pompa  &  apparatu  mt- 


o  N  I  A 
nime  abducla  ,  admirabttnda  in  httnc  modum 
fuum  de  Chriflo  fenfum  palam  &  contenta 
voce  profeffa  efi.ut  ab  omnibus  qui  adfiabant, 
etiam  ulttmk,exaudiretur,  dicens:0  te  Iefum 
terque  quaterque  beatum  !  cujtts  vel  mater 
qu&  te  utcrogefiavit  Qf  uberibus  laciavit.hoc 
tpfo  nomine  beata  esi.  Ad  quam  leftn:  Non  eo 
mf.cixs  quin  in  aliquo  gradu  fieltcitatis  fiit , 
qucd  mefiium  Filium  geftavit  £j>  laclavit. 
Sed  vera  &  confiansfieltcitas  in  eo  verfatur  , 
non  quod  me  fangume  (quamvis  arcit/Jime) 
attmgat;  fed  quod  verbum  Dei  audttu  tntel- 
lecium  ,  memeriafopitum  &faciis  exprejfttm 
religiofe  obfervans ,  Jpiritualt  cognatwne  me- 
cum  conjunila  ftt :  nec  entm  aha  esl  ejits  hac 
ex  parte  conditio,  qtiam  reliquorum  Fideltum, 
quibtts  ttnica  h&c  efi  ad  veramfelicitatem  via. 
De  his  qux  lequunturuique  ad  verf^j.yiie 
fupra. 


L  v  c.  cap.11.  averf.57,  ad 41. 
3 7  Qunm  autem  hxc  loquuim  cffet ,  rogaytt  eum  quidam  Th.trifxus  ut prande- 
retapudfe.  Ingreffus  igiturrecubitit. 

3 S  Tbarifms rero  qutim  hoc  vidiffet,admiratus esl  eum  nonprius  ablutumfuif- 
fe  ante  prandium. 

3  o  Dixit  auttm  ei  Dominus ;  Vos  qiiidem  Tharifai  exteriorem poculipatiiuque 
partempurijicatis :  fed  quod  intra  vos eli,  plenum  esl  rapina  &  improbitate. 

40  Defipientes,  nonne  quifecit  quodforis  efl,etiam  id  quod  intus  eflfecit? 

4 1  Immo,  ea  qu& peues  vosfunt  date  in  eleemofptam  :  &  ecce ,  omnia  erunt  vo- 
bis  munda. 


ANALTSIS. 

TNEclaratur  quomodo  Chriftus  in  prandio  quo- 
*-^dam  fe  gefferit:  ubi  occalio  indicatur  ,  quod  fit 
invitatusadprandium :  quaiinvitatiofuofubjecto 
arguirur  Fhatifaro: irem adumcto  cempore ,  nempc 
cum  adhucinvcheretur  in  Iudxos ,  maxime  Phari- 
ftos.  Quxinvitatiofuoeffecro  declaratur,  quod 
Chriftus  domum  ejus  ingreffus  fir :  item  alio  efte- 
i\o,  quod  ad  menfam  dilcubuit. 

Vtrf.  38.  Difcubitus  adjun&um  indicatur,quod 
manibus  illotis  hoc  fccit :  cujuseffecium  eiat  hof- 
pitisadmiratio. 

Vtrf.11 ,  Cujus  admirationis  effeciuin  efl  Chii- 
itidefenlio  ab  adjuncro  abufu  lotionum  ,  quem 
probat  eftefto  liujusexternx  lotionis,  religionis 
ptxtcxtu  ;  effeftum  attremeitquodintus  inanimo 
lcatcnt  rapinis  &  mahtia;  quod  pari  illultrat  ejus 
qui  exterius  patinx  vel  canthati  purgat,  parum  foi- 
licitus  de  purgatione  intrinfeca. 

Vcrf.40.  Hanc  incuriamamplificat  ab  adjunfta 
infcitia  lavandi  manus  cumanimus  peccato  fcate- 
ret,  quam  confirmat  abad)unaacuraillaconfcr- 
vandi  qux  Deus  creavir. 

Vcrf.+i.  Alioargtimentorcfellir  hanclotionem 
fuperffitiofam  ab  effcfto.quod  illa  non  purgantur: 
quod  probat  fuo  difpaiato,  nempe  Eleemofyna 


in  indigentes:  qux  liberalitas  fuo  fubjeclo  declara- 
tur ,  nempefacultatibusquxillis  inprxfentiarum 
luppetunt. 

METAPHRASIS. 

ILico  atque  fiermonem  abfolvijfet,  qttemcum 
fiui  defcndendi ,  tum  Pharifiosfuos  calum- 
niatores  convincendt  caufa  Jirtnxijfet\ex  Pha- 
I  rifikis  qttidam.c/tterts  ejtts  ordinisiut  videtur) 
j  dquwr,  illum  rogavit.ut  apttd fie pranderet :cui 
lefius  totavits.  converfntione fiacilis  ,  maxime 
ut  anfiam  errorts  repurgandi  arriperet ,pctttio- 
nemfiuam  annnens ,  domitm  ingrejfia  efi  ,  t$ 
menfi  (pr&terita  lavandi  ceremonia  ludaU 
ab  aliqttot  annis  confueta)  accubtiit.  Guod 
cum  Vharif&as  vidijfet ,  admtrart  cspit  quod 
manm  prius  non  abluiffet  quam  menfa.  pafim 
caufia.accumberet.  Ad  quem  Dominus  ,  qui 
cordis  cogitationes  plene  perceptm  habet,dixit: 
Nttnc  demum  hacipfia  *tatc(qucd  Antecejfo- 
ribtts  vefiris  ignotum  & mauditum fiuit)  vos 
Phartfii  de  corfore  lavando  plurimttm  labo- 
ratis,  anim&  purgationc,  qit&prmpue  curan- 

4» 


37- 


38. 


i!>- 


E       I      I       C       A.  (Tcp 

hujut  tum  iUiut  opifcx  exifiat.  &uod  fi  ali- 
menta  vefira  ab  rmmundrtie  tf  rnquinatio- 
ne  vinarcare  cupiatu  ;  aUmentornm  qu&funt 
in  calice  &  paropfidc  rn  pauperes  erogatrone 
hoc  cttius  confequemim  ,  qnam  fitperftitiofa 
hac  manuum  lotione  a  vesiro  cerebro  excogi- 


ia  erat,  mgletr» :  haudfecut  quamfiquU  de 
caltcis  &  paSopfidtt  exteriore  fuperficre  pnr- 
ganda  fo/licitut  efiet,  cum  concava  eorum  fu- 
perficiespotn  &  crbis  rapjna  ($  fraudc  partrt, 
40.  fcateat.  Ovos  dementes.  Ne  hoc  quidemrn- 
telligitu  vobtt  curam  tam  interni  quam  exter- 
ni  agendum  effe :  quandoqurdem  Detct   crim  I  tata. 

L  v  c.  cap.  ii.  a  verf.  41.  adfinem  Capitis. 

42  SedvtcvobisPharifeis ,  quideciniatismentham&rutam,  &  quodvts  olus , 
fed  prxteritis  judicium  &  cbaritatem Dei.  Hu  autem  oportuit  facere,  &iUanon 
omttterc. 

43  lr£  vohis  Pharifais,  qui  diligitisprimum  covfcffum  in  conventibus,  &  filuta- 
Uonesinforis. 

44-  Vce,  vobis  Scriba  &  Pharif&i  hypocrita  :  qtii  eftis  ut<  monitmenta  qus.  non  ap- 
parent,  &  qux  nefciunt  ii  quifupcr  ca  ambulant. 

4f  Refpondens autem  quidam  ex  Legis  tnterpretibus,ait  ei;  Magifter,  qtium  h&c 
dicis,  etiam  nos  afftcis  injuria. 

46  Ipfe  autem  ait;  Vs.  vobis  qtioque  Legis interprctibus ,  quoniam  oneratis  homi- 
fies  onenbiis  difficilibusportatu,  fed  ipft  uno  ex  digitis  veftris  non  atungitis  onera. 

47  V&  vobis :  quoniam  adificatis  monumcnta  Prophetarum ,  patres  autem  vcftri 
interemerunt  eos. 

48  Kempeteftimomoveftroultroconfcntitisfaclispatrum  veftrorum:  quoniam 
illi  quidem  eos  interemerunt ,  vos  autem  sdifcatis  eorum  mor.umenta. 

49  Propterea  etiam  Sapientia  Dei  dixit;  Mtttam  ad  eos  Prophetas  &  Apojiolos, 
&  ex  ipfis  quofdam  interiment,  &  quofdam  expellent. 

jo  Vt a gente tftarequiratur fanguts omnium Propbetarum ejfufusajailo mundi 
fundauiento. 

fi  A  fanguine  Abel  ufque  ad  fanguinem  Zacbaru,  qui  pcriit  inter  altare  & 
&dem  :  profeclo,  dico  vobis,  requiretur  ab  hacgente. 

f2  V&vobts Legisinterprettbus ,  quoniam fuftulisTts clavem cognitionis :  ipftnon 
introiftis,  &  eos  qui  introibant  prohibuiftis. 

fi  Ouum  autem  hsc eis  diceret ,  cceperunt  Scribs,  &  Pbarifaivehementer  ipfl 
imminere,  &  eum  allicere  ad  loquendum  de  multis. 

f4  Inftdiantes  ei,  &  cupide  venantesaliquid  ex  ipfitis  ore,  ut  eum  accufarent. 

ANALYSIS.  1      Verf.t,%.   Declaratur  effccrum  harum  maledi- 

pHarifiismalediaionesdenuntiat:  quas  probat  ftionum  ,  accufatiocujufdam  legitperitiin  Chn- 
1  ab  cfficiente,  quia  judicium  8c  dile&ionem  ftumdiieftajqua:  arguitur  effefto,  quod  haium 
tranlgrediuntur ,  quod  amplificat  comparatione 
minoris,  quiamentharnSc  ruthain  &  omneolus 
decimant  quae  non  ita  magni  momenti  funt:  dein- 
deabadverfo,  quod  illa  praxi  disjungebantqua: 
conjungenda  etant. 

Verf.41.  Alia  cauffa  efficiente  maledi&ionem 
arguit;  quod  primasfedesinconventibus&  falu- 


41- 


tationes  in  foto  diligerenr. 

Vnf.a^.  Tertia  caufa  efficiente ,  quod  hypocrifi 
&  fimulatione  hominibus  imponebant ;  quod 
comparatione  patium  illuftratur ,  fepulciirorum 
abditorum  quibus  incauti  inambulant :  qua:  adjun- 
cta  malediflio  in  aliud  fubjeftum  Scribaium  pn- 
tei  Phaiifios  diiigitui. 


maledi&ionum  denunciatione  ipfos  etiam  legil- 
peritos  involvcbat. 

Vcrf.+t,.  His  ctiam  maiediftionem  denuntinr, 
cujus  prima  caufa  efficiens  ,  quod  onera  graviffima 
aliis  imponuntjquod  exaggeratui  a  difpaiato.quod 
illa  fubire  recufant;  quod  amplificat  a  compaiatio- 
neminoiis,  quod  neminimodigitoillaattingant, 
nedumut  illafubeanthumetis. 

Vtrfvi,+%.  Alia  caufa  maledi&ionis,  quod 
monumentartophetaium  exornantes ,  tamen  eo- 
rum  fefaftisconforment,  qui  Prophetas  inteife- 
cerunr. 

Verf.49.  Quod  confirmat  ab  effccio,  quia  Apo- 

ftolos  olim  ad  illos  mittendos  inteificiem :  quam 

O  o  0  o  icin 


41. 


45- 


44- 


45- 


4<r. 


<c<fO                                                H      A      R.      M  O      N      I     A 

rem  teftimonio  fuo  confi  rmat,  id  eft.divino.ut  qui  ftt.qui  Ugem  vel  legis  minimam  partem  exailt 

fitfapientia  Dei,quifiiUinequit.  implerepoffit.  Intenm  altos  haclegts  pr&cifa, 

Vtrfaa.  Hujus  autem  interfectionisaliudeffe-  OBjervatlone  0„erantes  ,  tantum  abesi  uthu- 

ctum  notatur ,  nempe  reatus  fjnS"'™  °™mm  meros  vefirosleg*  obfequto  fubmttt aiu  ,  ut  ne 
Vrophetarumquioccifiluntaboriginemunoi.  .  ,,,,,",  ■   ■  „ 

rtrf.i*.  quod  gencralirer  diftum  fpecie  &l  mintmo  dtgttuU  tUud  vel  tangere  conemmiVt 
exemp'.odechratur°nerrpeab  Abeleufquead  Za-  porrovobts^qttod  fimulattone ptetatis  ,  Prophe- 
chanaro;  cujus  cidis  indignitas  exaggetatur  a  fub-  (  tarum,  quos  Majores  veftrt  nefarte  necarunt, 
jectoloco.ubi  interfectus  eft  :  quae  denuntiauo,  '  mommenta  (blendideexornafis.  &uofaBo,te- 
quia  mcredibilis,  aUo  reftimonio  vehememis  »»„  veftro  comprobatti  &af^t  „mmfa. 
Chiiftiafieverattonisconhimatur.  J    .  J  r  ^    jj  i 

Vaf.%  i.  Aliacaufa  malediftionis,  quod  verita-  \  «"  majorum  veftrorum  : pr&terquam  etentm 
tis  cognmonem  fallis  interpretationibus  Ecclefia:  qttod  prtter  mentem  Prophetarum  fumptus 
fubducunt  &  furfuranrur ;  quod  comparationepa-  ,  non  neceffariosfacttis;curiofa  &  immodicafe- 
lis  illuftratur  ejus  qui  clavem  auferr ,  quoquisin  puUhrorum  exornatione  vos  eorum  morte  obU- 
tem defideratam,  nempe  veram  interpretanonem  ^.  teftam,„-  utrumre,ukhra  tantopere  .„ 
aur  in  optatum  locum  mgrediarur ;  quod  porro        ..     ■*■  '1     .   -Jt        .  r 

.  m  ™,;-  m'„h™,t  ■  nnia  nec  iofi    «eltctts  habetts.&tti fanguinarttts  vefter  tn  de- 
compararione  mmoris  connrmat  .  quia  nec  ipu  ^w  j     &  j 

tantum  non  ingtediuntur ,  fed  Sc  alios  ingreflu-  funcios  Prophetas  antmus,utCKmque hac  lar- 
rosprohibent.dumcognitionemveritatisemedio  vaminus  apparens,  effictam  ut  inlucem  & 
tollunt.  j  omnittm  confpecium  adducatttr.  Edico  enim 

ferfs,.  Harum  maledidionum  efteaum  nar-  ;  vobts,qit,ft,mfapientiail!atantopereperPro- 
latur,  quod  acrius  eum  ursent :  detnde  quod  de       ,  /c   ,  r   .■     \      l  L     + 

mukisqujftionesmovebam,  ut  fubita  &  accele-  ,  P*"""  (SaUmonem  pr&ferttm)  celebrata.qu* 
lerata  tefponfione  illum  irretirent.  |  tanquam  exjjjeculaprovidentt*  me&fittura 

ferfs^.  Qiiod  fuo  finedeclaratur,  MiWVmCi-tanqttampr&fentiaproJpicio.foreutcumPro- 
dias  collocarenr  ;  quod  pari  illuftratur  venato-   phetas  £f  Apofiolos  etfcUm  cum  defuncits  iliis 

veftiffts  docirins.  infiftentes  ad  vos  mifero ,  ex 
iUis  quofdam  immatttra  morte  opprimatts,  re- 


tum,  qui  feras  fraude  circumveniunt. 
METAPHRASIS. 


liquos mterfeciuri.ntfi  a  vobts  infeciatts  fttga 


47- 


TAntttm  atttem  abesl  ttt  vobis  Pharif&ts  ,fe  eriperent.Vt jufto(quamvis  arcano)Deiju- 
fide purgatis  omnta  pttrafint.ut  maledi-  j  dicio.a  vobis  &  ab  hts  qtti  vefiro h.c  fecuh  vi- 
Bio  Det  vobis  incumbat ,  quta  ut  a  vobisftt-  j  vunt ,  repetatur  omntum  Prophetarum  atque 
perfttttofe  inventa  mordictts  objervatis  ,  ftc  in  adeojuftorum  fanguis.qui ab  tpfisjacTts  mun- 
Det  pr&ceptis  qu&  minima  funt  ,cttrtofe  facien-  dt  fttndamentts  effufus  esi.  Inttio  facio  ab 
tes  ,  qu&  fitnt  graviora  jj>  majoris  momenti  Abelejufto  ttfque  ad  Zachariam  Prophetam, 
pr&ceptanegleciitispr&terttis  :  Mentham  et-  qitem  non pitdutt  majores veftros  (addo etiam 
enim  0>  rittam,  deniqtte  omne  ohcs  decimatis,  vos  ipfos  ft  animus  ^ftudium  conftderetur)  in 
cttm  tnterim  judicittm  0>  charitatem  in  Deum  ipfo  templo  atque  adeo  inter  altare  &  domum 
eyproximuma  Deo  mandatam  contemtius  Dei ,  inquam  Sacerdottbusmodo  ingredifas 
prtterttts.  Atqueitth&c  fjf  mimma  qtt&que  erat,  obtruncare.  lllitm  etenim  nomtnattm  ex~ 
facere,  fic  ilia  qu&  gravioraftmt  omittere  non  ,  primo,  non  quod  aliorum  ,  qui  poftea  veritatis 
conventt.  V&  vobis  Pharif&ts  ;  quod  opinione  l  caufa  perterunt  ,fanguinis  rei  non  peragami- 
vejir&prt  c&teris  pr&ftanti&  ,  in  conventibtts  nt,Jedqttod  illa  c&des  omnifcelere  &  crudeU- 
tam  civilibtts  qttam  EccUfiafticis  &  in  foro  \  tate  infignts  &  animadvcrtenda  extitit.  De- 
falittattones  honorificas  feciamini.  Vt  vobis  '  niqtte  v&  vobts  Ugijperttis ,  quia  vanis  Cffal- 
Scribis  fimttl  citm  Pharifiis;  qttiajpecie  pieta-  fis  verbi  divini  gUfJematis  &  interpretamen- 
tts  fcelera  paUiantes ,  multos  impritdentes  f&-  tis,veram  Det  cogntttonem  tamquam.cbivem 
tore  veftro  non  fectts  inficitis,  qttam  fepitlchra  quaporta  coelorumreferatur ,  fttftultftts.  H&c 
qtttbtts  homines  (quod  herba  obdttclafitnf)in-  autem  malediciio  eo  attBior  esi  ,  quod  morttm 
cautt  tnambulant.  Ad  quem  qutdam  ex  Ugi-  tmpietate  Of  improbitate  regnum  coelorum  in- 
Jpentis  qitod  Scnbas  eadem  criminatione  cum  gredi  recufantes ,  aliisfutili  &falfa  docirinn 
Phartf&is  tnvolvebaf)dtxit:Pr&ceptor  hac  ora-  aditum  tn  coehsmtercluditis. 
tione  non  tantttm  Phartf&os  perftringis  ,fed  &  <  H&c  dum  in  Scrtbas  g?  Phtfif&os fulmtna- 
noftrt ordints  homines contnmelia  afficts.  Ad.ret, c&peritnt  iUt acriter eum  urgere mttltis ^ 
quem  Iefus  :  i^itm  ^f  vobis  quoque  U^ijperitts  I  variis  interrogationtbits,  de  qutbits  fubita.for- 
tnalediciionem  denuncio.quod  mortahbtu  one-  tuita  tfy  extemporaria  refponfa  hac  fpe  poftu- 
ra  imponitis  ,  qus.  ftta  gravttate  nemoportare  labant,  fore  ut  altquid  ei  vel  de  tempU  fs>  lege 
potesl ,  quandoqutdem  nemo  ufptam  mvemus  vel  de  C&Jare,  &  de  officus  tUi  debais,  temere 

exctde- 


4*. 


,0- 


V-- 


53- 


54- 


EvANCELICA.  66l 

txcideret.   Quod  non  alio  confilio  fecerunt  ,\  locarent :  ut  ex prcprio fermone  erimen  mor- 
quam  ut  irifiar  venatorum,  illi  tendiculas  coU  I  tis  adverfm  ilium  mtentarent. 

L  v  c.  cap.  11,  a  verf.i},  adu. 

13  Dixit  .iutcm  ei  quidam  i  turb.r,  Magisler,  dufratn  weo  ut  paniatur  niecum 
Iweditatem. 

1 4  Ipfe  vero  dixit  ei;  Hens  tu,  qnis  me  vobisjttdicem  autpartitorem prtfecitr' 

1  s  Dixtt  igitur  eis;  Videte,  &  cavete  ab  avaritia  :  nec  enim  ctijttfquam  vita  ex 
iis  qu&  ipfifuppetunt,  tn  eofita  eR  ut  redundet. 

16  Dixit  autem  eis parabol.un  in  bsi  verba :  Hominis  cujufdam  divitis  exube- 
raratregio: 

1 7  Itaque  ratiocinabatur  apudfe,  dicens ;  Quidfaciam?  nec  enim  babeo  ubi  con- 
gregemfruftus  nieos. 

iS  Etdtxtt;  Hocfaciam:  deftru.vnborreamea,&  majora  ddificabo :  &  illic 
cogam  omnesproventus  meos,  &  bona  mea : 

1 0  E:  dicam  aninu  me&;  Anima,  babesmulta  bona  repofua  in  annos  multos :  re- 
quiefe,  ede,  bibe,  oblectare. 

20  DixitautemeiDeus;  Defipiens,  bacnocle  aniinam  tuamrepetunt abste: 
qu£  veroparasli  cujus  erunt ! 


ANALYSIS. 
Anilypi  >»  £*<■<*  1 1-  "  verf.  1 ,  «</ 1 3 .  vidrfupra. 
■pvEfcribirur  quidamquia  Chriftopetitutcon- 
•^troverfiamdedividundahxreditatedirimeret: 
cjunm  petitionem  urget  a  fubje&o  illius  quicum 
difceptaret,  quod  frater  effet. 

ftrf.i^.  Refiftit  eiChriftus abefficientecaufa, 
quia  Deus  eum  non  conftituerat  ejus  rei  judicem. 

ferf.is.  Quod  miniftri  Dei  eft  ,  hortatur  ad 
pacem  :  ubi  caufam  effidentem  hujus  litis  aflignat, 
avaritiam  :  a  quadehottatur  ab  effecto  pluiimum 
habendi ,  quod  vitam  homini  non  prorogat. 

ferf.it,.  Quam  rem,  alioqui  fxr,\dnx.Tm  ,  para- 
bolaconfirmat.  In  quaconfideraturprimum  fub- 
jcctum  parabolx  ,  homo  dives  ,  fuo  adjuncto  de- 
fcnptus,  agrofcecundiflimofegetum. 

ferfiT.  Poft  erfeftum  deliberationis ;  cujus 
caufa  efficiens  affignatur ,  quod  non  effet  locus 
idoneus  condendis  frugibus. 

ferf.\%.  Deinde  altero  effefto  decernendi  quid 
confulto  opus  cflet. 


METAPHRASIS. 

EX  turba  vero  quidam  ei  dixit ;  Magifier , 
cum  Me(fias  ad  nos  a  Deo  mijfus  fis ,  eo- 
qiie  ipfo  Rex  ,  ut  nosjufiitia  &  squitate  con- 
tineas ,  manda,  qusfo ,  fralri  meo  me  alioqui 
fraudaturo  ,  ut  hsreditatem  mecum  ex  squo 
(yjure  partiatur.  Adquemitle:  quisme(o 
homo)  judicem  famdis  ercifcundd  prsfecit? 
Nulia  etenim  ad  eam  rem  vocatione  a  Deo 
inftrucius  nonpoffum  ne  delatam  quidem  ab 
hominibus provinciam  obire.  Sermone  vero  ad 
utrumque  fiatrem  converfo,  porro  dixit:  tam- 
etfi petitioni  de  agro  dividundo  non  annuam , 
tamen,  quod  efi  partiiim  mearum  &  minifte- 
rii  meiffaciam.  Quamobrem  admoneo  vos,ut 
fiudiofe  declinetis  avaritiam ,  hujus  litis pro- 
creatricem.  Siuam  ad  rem  animis  imis  veftrtt 


ferf.19.  Poftiemo  alio  effefto  fecum  ftatuendi ,  infideat,  quod  vulgo  incredibile  efi ,  vits  dm- 
&cura  animofuofevoluptatisom?igeneiiaddi-?„r;2/f/J/£OT  ,„  opum  cofia  ^.  affluentia  non 

^..rtrli    •    f-,,i,ic  t-iiii-Jin  mir/>rnl/,m  ifliant  /^mntitm  —  *  *  ■*. 


cendi  :  cujuscaufam  materialem  affignat  omnium 
terum  abundantiam. 

ferf.10.  Qux  cum  aninio  fuo  conftirutio  ad-  ; 
jun&o,  ftultitia,  notarur :  cujus  caufa  affignatur, 
quod  auferetur  &  repetetutab  illovitafua  ,  qux 
porro  amplificatur  adjunflo  tempore ,  nocie ,  viz. 
illa,  quahoccumanimofuo  conftituit  :  &  porro 
cxaggeratutadjunfto  moitis ,  ignorantia  quid  fiet 
omnibusbonis ;  quxomniaconfiimanturdivino 
teftimonio. 

Verfi\.  Haftenus  fuit  priorpaiscompaiatio- 
nis,  qux  vocatur  propoiitio  •.  lioc  autem  verfu  op 


confiiiere.  €Hiam  docirmam  ut  altius  animis 
imprtmeret,  parabola  ilinslravit ,  dicens  ;  di- 
vitis  cttjtifdam  ager  Dei  benediciknefrugibus 
onuslus  erat.  Qus.  res  tllum  follicitum  &  ani- 
mo  valde  disiracium  ejfecit :  fecum  enim  ipfe 
&  cum  animofio  difceptavit,  dicens;  quidfa- 
ciam  dubiusfum  :  quia  non  fuppetunt  grana- 
ria  quibus  tantafiugum  vis  capiatur.  Tan- 
dem  dixit ;  hoc  faciam  :  deiiruam  vetera  re- 
conditoria,$>  nova.eademque  ampltora  eorum 


pomturpoftenor,  quxappellatur  redditio  :ficfore    /  a- .  _  c  j   , 

,■  f   ,.  ..  't       rt~        r  ...  r  locoexltruam ,  mqtuomncspuoes,  &>cuiu- 

lns ,  qui  divmas  coirogant  ut  ie  delicate  pafcant,  |  J       .    ,  ■     '  J     *      w ,    ■>  J 

quodfuodifpaiatoilluftiatut.quianoncolligunt  j  1ue  Sener,s  bona  comportem.   Tum  demum 


O. 


14. 


if- 


Deo,  vel  ut  Deus  commodiiu  colatur. 


ammo  meo  ifed  tacitus)  dicam .-  anima,multa 
O  0  o  o  i  in 


IfT. 


'7- 


iS. 


19. 


6gi  H     A     R. 

in  multos  annos  bona  recondita  &  repofita  ha- 
bes.  ffjuamobrem  otiare,  ede,  bibe.htlaria  age. 
to.  &uam  pecuinam  vocem  (qttantumvts  tactttts 
in  antmo  cogitatam)  Deus  exaudiens  ,adeum 
dixit.  O  demens !  Tu  tibtmultorum  annorum 
ufuram  polliceris .  Atqui  hac  ipfa  nocle.qua  tu 
hanc  infanam  vocem  emififti ,  abs  te  anima 
tua  refetetur :  fubita  vero  &  vtolenta  morte 
fublatus,ut  domtti  tu&  difponere,&  teslamen- 


M       O       N       I      A 

tum  condere  non  vacet.non  ttt  ipfe  tantum.fed 
libert  bonorum  tuorum  fiuitione  privabtmini , 
ut  qtu  vel  ab  alienis  extraneifque  raptuntur  , 
aut  littbtts  fiatrum  &  neceffartorum  inter  fe 
digladtantium  confumuntur.  Atqueh&c  ipft 
eft  conditio  eorum  qui  cpes  ad  fuas  aut  vo~ 
luptates  ctut  honores  tuendos  congerunt ,  nullo 
ftudio  dudi  ut  opum  beneficio  Detim  commo- 
dius  &  alacnus  colant. 


L  v  c.cap.ti,  a  verf.^t,  ad}  %. 

32  Ke  metue,  parvegrex  isle,  nam  libttit  Patri  veslro  dare  vobis  regnttm  illud. 

33  Venduequ&hzbetis,  &  date  eleemofynam.  Parate  vobis  crumenas  qu&non 
veterafcunt,thcf.umtm inccelis,  qui nunquam deficiat,  qttofur nonapprofinqu.it,  & 
ubi  ttnea  nen  corrumpit. 

34  Vbi  emm  tbefjurus  veflerett ;  illic  &  cor  veslrum erit. 


A  n  A  L  r  s  1  s. 

Gjusl  fequuntur  adverf  32,,  videfitpra. 
A  Metudefeftus  vi&us  &  cultus  hujusvitide- 
■*  hortatur  fideles  ,  cujus  metus  caufam  indicat, 
quia  numeropauci  lint :  metum  autem  huncexcu- 
tit  ab  effecto  Dei ,  qui  illis  profpiciet :  quod  com- 
paratione  majoris  confirmat ,  qui  dabit  illis  re- 
gnum,  nedum  momentanea  ha:c  vita:  fubfidia :  cu- 
juslargitioniscaufam  aflignat,  Dei  beneplacitum 
&  Dei  liberriinam  voluntatem. 

De  ctmbmfequentiiui  yide  ahhi. 

METAPHRASIS. 

NOlitetimere  ne  hujtts  vit£  pr&fidits  de- 
fiittiamini  ;  quodparvo  numero  cumfi- 
tii,  vosfitrtpere  tf  ftjoliare  impiis  ntimero  in- 


finitis  promtumfit .-  nam  Pater  vesfer  casle- 
ftts  ex  gratuita  gratta  decrevit  vobis  regnum 
illud  coelefte  dare,  quod  ut  qtt&ratis  horattts 
fum  :  nedtim  hu  momentanea.  Tantmn  au- 
tem  abest  ut  huy.ts  viu,  necejfaria  deficiant , 
ut  qiti  etiam  in  alios  erogetts  ,  fiiperfntura 
fmt.  &ua  in  pajiperes  liberalit.itetta  vos  (j< 
veslram  in  me  fiduciatn  exerceri  volo  ,  utfi 
pecunia  qua  indigentes juvetis  non  ftppetat, 
ex  hts  qu.i  poffidetts,  aliquid  vendatts.ut  elee- 
mofynam  conferatis :  jic  entm  crumentis  feu 
loculosfeu  arculas  comparaverit'ts,qu&  nec  ve- 
tuflateexttp-i,  nec  vi  aut fvaude perfiingi pof- 
fint ,  (5*  thefauros  coelesles  iUisfi-u  locutis  fett 
arculis  recondendos ,  qui  nttUo  umquam  Ava 
deficient. 


Lvc.  cap.u.averf.tf.ad^z. 
3S  Sint  lumbi  veslri  fuccincli,  &  vcftnE  lucernn  ardentes : 
3  6   Etftmiles  eftotc  vos  iis  qui  expettant  qu.indo  dominus  fuus  regreffurus  fit  k 
nuptiis,  ttt  quum  renerit,  acpulfavertt.ftatini  aperiant  et. 

37  Beatifervi illi,  quos quum  renerit  dominus,  inrenerit  rigilantes ;  amen  dico 
vobu,  pr&cingetfe  &facitt  ut  difcumbant,  &  accedens  minislr.ibit  eis. 

38  Btfi  renerit  infecunda  vigilia,  &fi  in  tertta  rtgilta  renerit ,  atque  ita  inre- 
nerit,  beatifuntfcrri  illi. 

3  9  Hoc  atitem fcitote; fifchet  Paterfamilias  qu.i  horafur  renturusfit,  rigiUrety 
necfineret  perfodi  domumfuam. 

40  Et  vos  igitur  eftote p.trati,  qttia  qu.t  hora  non ptttatis,  Filius  hominis  reniet. 


A  N  A  L  T  S  I  S. 

IJOrtatur  ad  pietatis  &  probitatis  exercitatio- 
nem.Cujus  caufa  una  efficicns  affignatur  pravo- 
rum  affe&uum  fnnatio ;  qu.x  comparatione  paris 
illufttatur  hominum  qui  lumbos  fuos  fuccingentes 
una  quoque  veftimenta  fuffarcinanr.ne  iter  faciun- 
60 inipeui jihui  :  iiem  alia  caufa  etficiens ,  nempc 


mentisilluminatio;  quicomparationeparisillu- 
ftratur  lucerna:  ardentis,  quiaficulumliocno&i 
comparatur.  Videiw/^sS. 

ferf.  36.  Deinde  pietatis  exercitium  illuftrat 

pari  fervi  expeftantis  herum  ,  quando  a  nuptiis  re- 

dierit;  quodfuofinedeclaratur,  ut  pulfantiheio 

aperiat. 

ferf.sj.  Aliud  argumentum,  quo  nititut  ad- 

hoitatio, 


?J. 


35- 


?*• 


t    v    a    n    e 

horratio,ab  adjun&a beatitatc eorum  qui  conrinui 
funt  inpietatis  &  piobitatiscxcrcttio  ;  quamcffe- 
Ho  hett  &  domini  confitmat ,  quod  ipfc  dominus 
cintlus  illts  miniltrabit. 

Vtrfi%.    Defctibit  hoc  pietatis  &  ptobitatis 
exetdtium  ab  ad junrta  contimutate ,  a  qua  adjun 
itam  bcatitatem  fufpcndit. 

Vtrf.  39,  &40.  Confirmat  hanc  continuam  vi- 
giliam  fpiritualem  .1  comparatione  minoris  :  fi 
enim  paterfamiliascxcubias  adverfus  furem  agercr, 
qucmfciret  ad  certam  hotam  ventutum :  ncdum 
cxcubix  agendx  funt ,  cum  nefcimus  qua  hota  ve- 
niet  Dominus .  Quas  excubias  adhuc  confirmat 
ab  ad|unfto  periculo  ,  nc  pereamus :  quod  pari  il- 
lultiatur  patrisfamilias  dormitantis,  cujus  xdcs 
perfodiuntur. 

METAPHR.ASIS. 

QVamobrcr»  ficut  quiiter  faciuntiumbis 
cincits  vefles  ad  talos  promtjjas  fujfarci- 
nant ,  ne  grefjus  celeritatem  tmpedtant :  fic 
vos  affecttts  veftros  dtffucntes  &  luxnriantes 
cingulo  fynceritatts  conftringite ,  ne  veftrum 
adregnum  c&lefleiter  impediant.  Et  quem- 
admodum  nottu  iter  facientes  accenfamfa- 
cem  mantt  tenent ,  qua  pericula  declinent : 
(ic  vos  lucem  docirms.  caleftis  pr&ferte  ,  qua 
diaboli ,  mundi ,  &  carnts  tnfidiofas  perntcies 
devitetts.  Eftote porro  fimiles  fervis,  quifuum 
herum  prtfloUntur  &  exffeclant,  quando 


I     I     C     A.  «TfTJ 

peracits  nupttis  quibtts  interftiit  rediturns  esl: 
ut  fimnlac  fores  pultaverit  iltco  illas  aperiant. 
Cujtis  dtltgentis  prxftolationis  hic  fttmultu  e- 
fto.quodbeati  futttri  funt  illi  fervi  ,  quos  ego 
domtntu  excttbantes  offendero.  Omntno  enim 
confirmo  vobis ,  fore  ttt  me  quodammodo  tam- 
quam  mtniftrum  &  pr&bitorem  (quoad  coele- 
ftis  mca  gloria  ferat)  cingam,  ut  iRis.ex  fervis 
am:ctsfactis,  omnta  qut  expetunt  fuppeditem. 
Stcut  vero  ad  diligentem  ,_fic  ad  ajftdtiam  vi- 
gilantiam  vos  hortor :  nam  tttm  demtim  fir- 
vt  mei  beatifutttrifimt  ,fi  quocunqtte  tempore 
noBurm  ($  tenebricofi  hujus  mitndi  mature 
velfero  venero,  ilios  experreilos  offendero.  Ne- 
gare  non  poteftts  ,  qttin  fi  fciret  paterfamilias 
qtta  hora  ftir  ttdcs  tjm  invaderet ,  totam  no- 
ciem  vigilias  ageret,ne  ft  fiomnum  femelmiret , 
adpmfcttam  horam  non  expergifceretur.  Ce- 
do  quare  tam  follicite  excttbat ,  fcdicet  ne 
perfoffis  aut  pcrfiaciis  ndtbtt*  dejpolietur . 
&juantomagis  vos  paratos  ejfe  decet  ,  &ex- 
perreclos  ,  ne  egofiltus  homints  tamquam  fttr 
vos  incautos  corpore  &  amma  in  sternum  per- 
dam  ;  prffcrtim  cum  (non  ut  paterfamttias ) 
qua  hora  uenturus  fum  nefcitis:  veniam  entm 
tempore.cujus  defnita  ($ pracifa  hora  nulli  nec 
homini  nec  Angelo  nota  eil. 


L  v  c.cap.n,a  verf.  41,4^49. 

41  Dixit  autcm  ei  Vetriu;  Doinine ,  nobis  duis  iflam  parabolam,  an  etiam 
omnibiu  ? 

42  Dixitautem  Dominus -.  Quifnam  eslfidus  dijjienfator  ac  prudens ,  quem  do- 
tttimu  conftituetfupraf.unulittumfuum,  ut  tempore  pr&ftituto  det  demenfum  ? 

.    43  Beattufervus  ille,  quem,  quum  venerit  dominus,  inrenerit  itafacieutem. 

44  Vere dico  vobi>,fupra  omnia  quafibifnppetuut  pr&ficiet  etim. 

45  Quodfi  dixerit  fervus ille  in  corde  fuo-.  V  ardxt  dominiismeusadventtim  :  coc- 
fcritque  ctcdere  fervos  &  ancillas,  &  edcre  &  btbere  &  inebriari : 

46  Veniet  dominus  fervi  illiiu  eo  die  quo  ipfum  non  exjpeclat ,  &  ea  bora  quam 
non  novit :  &feparjbit  eum,  partemque  cuin  incredulis  eiflatuet. 

47  llle  autemfcrvus  qut  novit  voluntatcm  dominifui ,  &  ncquc  fe  comparavit, 
nequefeiit  ex  ejus  voluntate,  c&detur  multis  plagis : 

48  Quiverononnovit&fecitdignaplagis,  c&detur plagis paucis.  Vorroctii- 
cumque  multum  datumfuerit,multum  rcpetctur  ab  eo,&  apud  quem  depofitumfuc- 
rit  tnultim,  amplius  repofcetur  ab  eo. 


ANALYSIS. 

QVatfrio  proponitur  disjun&oaxiomate,  <\ax 
fuoefficientedeclaratut  Petto:  &fubjectocui 
ptoponitur,  nempe  Domino:fubjeftocircaquod, 
nempe  ad  quos  proponebat  hanc  parabolam. 

Vtrf.^i.  Cuiusquiiiion:scffect.ume(t,Domini 
refponfumperaliamquaitionem  ;  qux  fuofubjc 
fto  dcclaiatm,Oecononio  feu  di(peniatore:qui  p  ti. 


mumdefciibiturfuisadjunftis,  fidelitate  Sc  pru- 
dentia,  dcindeefficiente,  domino familii :  fine,  rrt 
cuiquefuumdemenfum  oportune  difttibuat :  ubi 
diltributio  demer.li  ad  fidelitatem  ,  oporrunitas  ad 
piudcntiatn  tanquam  effe&a  ad  fuas  caufas  tefe- 
tuntur. 

Vtrf.i,%.  Inde  horurn  effe&orum  adjundum 
proponitur,  fclicitasdifpenfatoris. 

ff//,44.Cujusfelicitatisdefcriptioproponitur, 
O  00  0  3  ncmpe 


37- 


38. 


3?- 


40. 


(564 


H      A 


M 


4i- 


41. 


43- 


nempequoddominusejus  eum  omnibus  faculta- 
tibus  p i jcficiet  :  quod  etiam  teftimonio  vehemen- 
tis  afleverattonis  divino  confirmatut. 

Vwf.qi.  Fidelis  &  prudcns  Oeconomus  illu- 
ftraturfuo  adverfo;  qui  defcnbitur  fuis  effeftis, 
intus  cogitandi  apud  fe  herum  fuum  reditum  pro- 
craftinare,  2.  effeCto  verberandi  familiai  fervos 
&  ancilias,  3.  edendi ,  bibcndi  ik  fe  inebriandi:nili 
forte  duo  pofteriora  hxc  effectaprimieffe&ieffe- 
ftaconftituantur. 

Verfab.  Defcribiturabadjun&opratmio,  quod 
patcrfamilias  illum  ab  aliis  domefticis  feparabit: 
demdeacomparationeparis ,  quod  agetcumillo 
tanquamcum  infidis:  qux  poena  amphficatur  ad- 
junfta  fubita  8c  inexpe&ara  hruptione ,  &  ptoinde 
inevitabili. 

ferf.47.  Malus  ifte  Oeconomus  difttibutione 
adjunfti  explicatur,ejus qui  fcit  voluntatem  dom 


citm  fide  (imul  &  prudentia  munus  fnttm  ob- 
euntem  offendertt.  Omnmoemm  confirmo  vo- 
bis  ,  quod  non  tantumfamilu ,  fed  bonts  ejus 
omnibtts  pr&fecium  infumma  &  prs,  c&teru 
eminentigloria  confittuet.ffuts.  beatitasfidelis 
&  prudentis  Oeconomi  ex  adverfa  perfidtofi 
($  ftulti  Oeconomt  mfelicttate  intelligtpoteft. 
Si  enimfervusfamilt&prsfeciusfecttm  &  cum 
animo  fuo  hoc  verfaverit.  Cunciatur  &  tar- 
dat  Dominus  meus  futtm  reditum,  ut  nonfit 
nece/Je  in  fingulas  horas  aut  etiam  dtes  eum 
excubns  aclts  exfpeilare  :  atque  vana  hac  fi- 
ducia  csperit  confervos  ftmul  ctim  anciUis  cs- 
dere  quos  pafcere  debebat;  quod  tumfieri  con- 
fnevit  cum  ipfe  helittando  o  immodice  btben- 


nifui&quiillarn  nefcit :  prioris  adjun&a  poena  dofe  litxui  dedidertt.  iliiusferviDominusdie 
defcribitur,  quod  multas  plagas  auferet ;  pofterior,  quum  non  exfpeciat  &  hora  quam  non  novit 
paueas.  Cujus  durioris  &  gravioris  flagellation.s  ww„,  eum  ^fi.uglrervu  feparabit  tf  cum 
caula  expomtur  \-er[.i,%.  quod  plunmum  illicom- 1  c,    r   r  j  >■  •//■ 


miflum  lit;  quod  fuo  relato  confirmatur 
METAPHRASIS. 

PEtrtts  autem  sgre  ferens  gravius  aliqttid 
&  tum  altts  non  commune  fibi  imponi ,  ad 
lefum  dtxit :  Domme,  hanccine  de  excubiis  ji- 
mtlttudinem  nobis  fpeciaitm  an  in  univerfum 
omnibtts  proponis.  Ad  quem  Domtnus :  M  in 


citm  perfidwfts  fervts  debitam  tlit  poenam  at- 
trtbuet.  Vos  autvm  Apofiolos  hac  ad  excubtas 
admonttione pr&cipue  compleciens,reliqtios  non 
exchtdo.  Servus  enim  ille  qui  voluntatem  do- 
mini  fui  perceptam  habens  fe  adobfequium 
non  comparat.nec  voluntatemfacits  exprtmit, 
tametfi  nulla  in  Ecclefia  pr&fe&ura  ornatus 
fit.gr avi  condemnatione  pleBetur.  ffjtii  autem 


teUigas  htinc  de  excttbits  fermonem  te  &tuos  voluntatem  Domtni  tgnorat  (dummodo  lu- 
in  Apoftolatu  coUegas  prsapua  qttadam  ratio-  \  centejole  Jponte  non  caligat)  eoque  ipfc  admit- 
ne  attingere,  vtcijftm  abs  te  qusro  ;  quisfidus  tat  qus  plagts  dignafunt ,  leviori quidem  lUe, 
partter  & prudens  Oeconomusefi ,  quem  Do-.\fed  tamen  infinita  0>  intolerabili  damnattont 
mtnus  familu  ftts  prsficiet,  utprofuafidede-lferietur.  Vt  brevi  omnta  com^leciar.  Cuicum- 
menfttm,  proprudentia  opportune  cuiqtte  qttod  \  qtie  plurimum  vel  m  Dei  d^nis,  vel  in  Ecdefis, 
iUt  aptttm  0-  debttum  efi  difiribuat  ?  quis  in-  '.  iff  Reipublics  muneribus  a  Deo  datum,  ab  eo 
quam  tn  domo  Dei,  qus  efi  Ecclefta ,  Oecono-  uberior  fiucius  &  ampliora  officia  exigentur  ; 
mus  efl  cenfendus  ,  ntfi  quibus  myfieriorum  tf  apud  quem  Deus  dona  prolixiora  &  mune- 
Dei  dijpenfatio  efi  commtffa  ?  Beattts  efi  Oe-  ra  ampliora  depofuit ,  ab  eodem  opera  &  offi- 
conomus  ille ;  quem  dcminus  cum  venertt  fic  cia&quipoUenttarepetet. 
L  v  c.  cap.  11,  verf.  49,  ad^. 

49  Ignem  veni  mijfurtts  in  terram,  &  qutd  vvlofijjm  accenfm  esl  ? 

50  Sedbaptifmooprtetmeb.tptiz.ari,  &  quomodo  conpmgor  ufquequo  hoc 
perjiciatur  ? 

5 1  Vutatk  me  adveniffe pacem  daturum  in  terra  ?  non  dico  vobis ,  imo  diftdium. 

52  Erunt  enim  ex  hoc  tcinporc  quinquein  una  domo  diftdentes ,  tres  adverfus 
duos,  &  duo  adverfus  tres. 


ANALXSIS. 
nRothdis  eft  Chriftum  in  tetradiviftonem  ex 
*  Euangelii  pra.-dication?orram  milTutum;  qua: 
comparationeparis  ignisilluftratur;  qua:  fuo  fine 
arguitur.quia  ideo  vcnit  inmundum  .deindsaliud 
adiun&um  notat,  defiderium  illud  accendendi : 
quodcompararioneminorisamplificat ,  illum  pra: 
aliis  omnibus  prafferxe  hujus  ignis  accenfionem. 

f*erf.  so.  Morrem  oppetendam  illi  effe  docet; 
qui  Baptifmi  compatatione  paris  UluftMtur,  Sc 


adjun&o  ftudio  illamobeundi;  quod  fuo  effeflo 
arguittir,  anxietate;qux  fuo  adjunfto  notatur,  quo- 
ad  morrem  illam  perpeffusfuerit. 

yerf.ft.  Declarat  Apoftoloruin  adjunctum  er- 
rorem,  nempequodexiftimabant  Chriftumvenif- 
fe  ur  pacem  in  rerra  mirterct:quem  errorem  refellit 
fuo  adverfo,  quod  immiffurus  fit  diviiionem;quod 
fuo,  nempedivino  teftimonioconfi.mat. 

Perf.si.  Hanc  divilionern  ex  fubjeftofamilia- 
rum  probat,  in  quibus  duo  contratres  difcepta- 
bunt,    Qux  /eqniwtur  ndfintm  C.tpitis  fidejupm. 

META- 


44- 


4T- 


46. 


47> 


48, 


4J>  ■ 


50. 


1>> 


E    v    a    H    c 

M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 

ATque  quo  magu  a.i  excubias  in  Apofio- 
latu  accendamini  ,  fcitote  me  magno  fr 
incomparabili  ftudto  duci  promulgandt  per  vos 
Euangelti;ut  ilio  tanquam  igne  accenfo  ab  im- 
pits  pii.tamquam  ab  auro  fcoria,  dfcernantur 
atqsdirimantitr.  GHtod  quia  fieri  nequit priuf- 
quam  ego  mortem  obiens ,  profundijfimorum 
dolorum  &  angorii  fluciibtts  immcrgendits  in- 
de  per  refurretiionem  emerfro  ;  ut  hoc  (quan- 
tumvis  maxtmo  meo  cruciatu)perficiatur  df- 
cupio,  ufque  eo  ut  nifi  re  confetla  ammo  quieto 
efie  non  poffim.  Scio  quidem  vos  communt  htt- 


E      L      I      C      A.  Sg< 

jusfeculi  errore  ex  falfo  Prophetarum  inter- 
pretamento  profeHo  deceptos  hanc  opinioncm 
imbtbiffe,  me  ob  eam  caufam  interram  v:mf- 
fe,  ut  altapace  &  rebus  maxime  in  hoc  feculo 
fcundis  perfiuamim.  Sed  toto  coelo  erratis. 
Contra  enim  veni,  ut  hommes  Euangelii  pr&- 
dicatione  diremtosinterfe  committerem.Erunt 
etenim  a  refurreftionc  mea  quinque  in  una 
eademque  anguiiafamilia  inter  fe  divifi.quo- 
rum  ht  tres  cum  dnobus  ,  illi  duo  cum  trtbtn 
acriter  contendent. 

Dc  his  qux  (l-quuntur  ufque  ad  finem  Capi- 
tis  vide  fupra. 


L  v  c.  cap.  13,  averf.  1,  ad  10. 

ADfucrunt  atttem  eo  ipfo  tempore  quid.wi  annunciantes  ei  de  GaliUis ,  quorum 
fanguinem  Pilatus  mifmerat cumipforum  facrifniis. 

2  Etrejpondens  IESVS,  dixtt  eis;  Putatis  hos  GaliUosprt  omnibiis  GaltUispec- 
catoresfuijfe,  quod  talia  pafifwt  ? 

3  Nequaquam,  dtco  vobis :  imo  nifi  refipifcatis,  omnes  itidcm  peribitis. 

4  Aut illi  decem  &  cclo,  fupra  quos  cecidit  turris  in  Siloam ,  &  quos  interemit , 
putatis  debitoresfuijfepr*  omnibus  hominibus  qui  habitant  Hierofuljmis  ? 

j   Nequaquam,  dico  vobis ;  nno  nifx  refipifcatis,  omncs fwuliter peribitis. 

6  Dixit  autemhanc parabolam-,  Fiium  h.ibcbat  quidam plantatam  invineafua: 
&  venit  qiurensfruclum  iu ea,  neque invenit. 

7  Dixit  autem  vinitori,  Ecce,  anni  tresftint  cx  quo  venio  qtitrensfrttclum  infi- 
(U  isla,  &  non  invenio :  exfindeeam  :  quorfum  ettam  terram  inutilem  reddit  ? 

8  Ille  vero  rejpondens,  dtxtt  ei;  Domtne ,  fxne  eam  etiam  hoc anno ,  ufqitequofo- 
dero  circum  eam,  &  miferoftercus : 

9  Etfi  quidem  ttilerit fruclum,  fmes : fw  mmas,  poslea  exfcindes  eam. 


ANALTSIS. 

■^JArratioeftdenuntioad  Chriftumallato :  qui 
■*■  defcribiturprimumfubje6toquod:deindead- 
juncto  temporis ,  dum  fupetiorem  concionem  ha- 
bebat:  deindeeffe&o,  nempe,  quod  fanguis  eortim 
mifcebatur  cum  ipforum  fachficiis;  qugd  effeftum 
fuo  cfficiente  dedaratur,  Tilato. 

Vtrf.z.  Cujus  nuntii  effcflum  eft  Chrifti  ref- 
porifum,  quxftione propolita;  ubi  \>t iinum  indica- 
tur  effeftum  eorum  qui  nuniium  affcrebant,  nem- 
pe  etrror  quo  exiftimabant  interfe&os  Galilios 
fuiffe  graviflimos  peccatores ;  qui  crtot  fuacaufa 
indicatur  ,  quia  hi  przcateris  Galiliis  inteife&i 
funt. 

Verf.  3.  RefeUitui  error  a  tefttmonio  Chrifti 
divino;deindedifpararo  ,  caufanempe,  idcoin- 
teifc&os,  ut  ipfi  qui  nuntium  atrulerunt  perircnt 
nifi  refipifcerent. 

Verf.^ix.  s.  Refellitur  priteiea  pari  Hierofo- 
lymitanorum,  fuperqucs  turriscadenseos  inter- 
fecit;  quosnon  fuiffegraviflimos  peccatores  fuodi- 
vino  teftimonio  confirmat ,  2t  difpaiato  caufa ,  ut 
fupra  vtrf.  3. 

Vtrf.  4.  Hanc  do&rinanv  confirmat  eompara- 


tione  paris  ficus  infrugifera: ,  cujus  fterilitasara- 
plificatur  a  lubjccto  loco  ubi  plantatur  ,  ncmpc  in 
vinea. 

Vtrf.-j.  Amplificatur  porro  ab  ad|un&o  tempo- 
re.quod  ttes  totos  annos  fruft um  non  tulit ;  dein- 
de  ab  effefto,  quod  dominum  venientcm  ut  fiu- 
ftum  aufenet  fcfellir. 

Verf.%.  Alio  item  cffcifto,  quod  terram  ipfam 
ubi  crefceret  inutilem  teddeiet.  Quorum  omnium 
effeftumcft  ,quod  jubet  dominusillam  cxfcindi. 

Vtrf.  9.  Ha:c  excifio  fuo  difparato  declaratur , 
vinitoris  interccfllone ,  ut  adunum  annum  eam 
diffeiret :  quod  fuo  fine  indicatur.ut  fruftum  fcrat; 
cujus  ftuftus  efficientcm  caufam  aflignat,  fuffoflio- 
nem  &  ftcrcorationem  :  qua:  interpellatio  adjun£ta 
conditione  dcfinitur ,  fore  ut  exfcindatur  nili  tum 
ftuctum  tulerit. 

METAPHRASIS. 

HOcipfo  temporequo  lefus  httnc fermonem 
habuit ,  aderant  qmdam  mtntium  affe- 
rentes  de  GaliUis,  quornm  fanguis  (tllis  ob fla- 
gitmm  cttm  Uterofolymam facrificatumvem- 

rent 


V- 


6. 


666  H      A      R.      M 

renta  Vilato  comprehenfis  iy>  obtuncatif)cum 
facriftctu  ideomisiut  ab  illo  es~t,  u:  facnfican- 
di  ritum  contemtni  »j»  ludibno  haberet.  6T«i- 
bsis  lefta  refpondens.dtxit:  Sciocquidem  quam 
vos  de  hts  GaliWis  fenter.tiam  Jertis.  Sicctne 
verofentirevos  squum  esl;  islos  Galtl&os  quod 
tam  dnra paffi  funt ■,  fuos  omnes  populares  Ga- 
Id&os  fcelere  fiuperafle  !  Kequaquam  dico  vo- 
bts :  potim  fiatuendum  vobts  erat,  hac  tn  iilos 
fitvitia  tamquam  alicno  malo  Deum  vos  ad 
refipifcentiam  invitare  :  quod  (i  non  refipueri- 
tts.par  aut  fimile  fupplictum  vos  omr.es  mane- 
re  certtim  esi.  Qutd  an  exislimatts  Oclodecim 
ilios  Hierofolymitanos  cives ,  fuper  qttos  turrts 
adflumen  Siloam  exHruBa  corraens,  eos  inte- 
remit ,  pr&  omnibiu  qui  urbem  mcolebant  fce- 
leratosfmffe  }  Vide  vcrf  3.  <?uam  doctrinam 
fcitu  £?>  animadverficne digniffimam  ut  exor- 
naret  &  dilucidiorem  redderet,  fimilitudinem 
elegantem  adhibttit ,  dtcens :  Ficum  qiudam 


O       N       I       A 

colonut  in  vinea  confitam  &p\antatam  ha- 
buit.Ad  quam  cum  aliquoties  venijfet  utfiu- 
ciumfumptu  fuo  (2  fiolo  dignum  perctperet,  & 
nullum  prorfus  abftuliffet.  Sua  fpe  fiuflratttt 
dixit  vimtori:  Attende,  qudfo,  tres  annosfuc- 
cejfive  venio  Jpe  duciits  ex  hac  ficu  fruclum 
percipiendi ,  nec  pr&ter  nudafolta  quidquam 
reperio.  Quamobrem ftirpitus  iUam  exfcinde 
&  in  ignem  (cui  tantum  Utdis  esl  )  projice  : 
quorfum  enim  tres  annos  mfiiigiferam  diutius 
tllam  crefcerefineres  ,  cum  adfuam  fterilita- 
tem  hocporro  damni  afferat ,  qtiod  folum  ttii 
crefcit  inutile  0>  inftcundum  reddat.  Vimtor 
rejpondens,  dtxit :  Rogo  ut  hoc  duntaxat  anno 
illam  crefcere  finas  ,  qitoad  illam  ablaqueans 
ftercoravero,  al.aque  omnia  fubfidia  adhibue- 
ro,  qw.bus ferax  jy  fi-u r.uofa reddatur.  &uod 
fi  frucium  fecerit ,  te  hujns  indulgentia.  non 
paenitebit ;  ftn  minus ,  non  recufo  qtun  dein- 
ceps  exfcmdijubeas. 


Lvc.cap.i}.averf.io,adiZ. 

1 0  Docebat  autem  in  qtud.im  Synagoga  Sabbatho. 

11  Et ecce,  mttlier  adfuit ,  habensjpiritum  infrmitatis  ab  annis  decem  &  oclo : 
eratqtte  tncurva,  nec  prorfus  fefe  poteratfurrigere. 

12  Ipfam  autem  IESVS  vtfam  advocavit ,  &  dixit  ei;  Mulier ,  foluta  es  ab  in- 
frmitate  ttt.t. 

13  Et  tmpofuit  ei  m.tnus :  &  illicofttrrcci.t  esl,  &glorifcabat  Deum. 

1 4-  Rejpondens  autem  p&fectus  Synagog&fmdignans  quod  Sabbathofanaffet  IE- 
SVS,  dixit  turb£\Sex  diesfunt  qutbus  oportet  operari :  his  ergo  diebus  vemte  &  cu- 
ramim,  &  non  dte  Sabbathi. 

1  s  Refpondit ergo  ei  Dominus ,  &  dixit;  Hypocrita ,  unufquifque  veHrum  Sab- 
batho  nonnefolvit  bovemfuum  aut  aftnum  aprtfepi,  &  abductt  aquatum  ? 

16  Hanc  autemftliam  Abrahami ,  quam  vinxerat  Satanas ,  ecce  decem  &  ofto 
annos,  non  opcrtuit  a  viuculo  tsiofolvi  dte  Sabbathi  ? 

1 7  Et  quum  luc  diccret,  pudefebant  omnes  quife  opponebant  ei :  tota  vero  turba 
gaudebat  fuper  ommbus  illis  praclaris  rebus  qttccfebant  ab  co. 


A  x  A  r.  r  s  1  s. 

■pXponitureffecirum  Chrifli,  primuinquoddo- 
ciiit ;  quodfubjecto  locoexplicatur  ,  unafcilicet 
cxSynagogis,&  adjunftotempoceSabbatho. 

1'erf.si.  Aliud  eifeftum  natratur,  quodoctri- 
nam  edito  miraculo  confirmavit;  quod  miraculum 
notatur  adjunftoraeritopricipui  animadvcrfio- 
nis :  deindefpeciesmiraculi  notaturfanatio  &  cu- 
ratio  infirmuatis,  quacorpusincurvabatur  :  quz 
fui  adverfi  negationc  amplificatur ,  quod  recutvari 
non  poterat:  caufa  efficiens  propinquior  notatur, 
fpiritusimmundusquiiUudoccupavit  :fubjeftum 
etiam  infirmitatisdefignatur,nempefcemina:  item 
adjunctum.teinpusoftodecim  annoium  ,  quo  ita 
detentaeft. 

ftrf.i  1.  Amplitkatui Cluifti erga illam benefi- 


cium  alio  adjunfto,  quodfponte  &  nonrogarus 
tllam  fanavit :  cujus  efficiens  indicatur,  nempe 
commiferatio  es  vifu;  aliaefficiens,  verbumquo 
folvi  juffit. 

ferf.i}.  Initrumenrum efficientis,quod impo- 
fuit  ilii  manus  :  cujuscum  verbi ,  tum ceremonix 
erTeftumeft  ,  quodfurreftafuit ;  quod  adjunfto 
tempore  amplificatur :  cutationis  vero  in  foemina 
effeftum  eft  Dei  glorificatio  : 

Verf.\$.  In  Archifynagogo  indignatio;  cujus 
caufa  efficiens  eft ,  quod  cutatio  fafta  fit  Sabbatho: 
aliuditemeffeftumeftinArchifynagogo.juffio,  ut 
die  Sabbathi  cutationis  ergo  non  accederent :  quod 
arguitur  abadjunfto  ,  licentia  &  libcrtate  concefla 
fex  totos  dies  hebdomadis  veniendi  ut  fanentur. 

Vt<f.\%,ix.  16-  Cujus  effeftum  eft,  refpoivfum 
Chiifli,liceie  Sabbatho  fanaie ;  quod  probat  com- 

patatione 


10. 


II. 


II. 


fc     V      A      N      CBLICA.  66? 

paratione  minoris,  quod  illi  folverent  afinum  Sab- 1  rtt ,  facrofanclas fuat  illi  manttt  impofnit :  quo 
batho:nedum  ille  faeminam.maxime  filiam  Abra-  ^  facio  i  vejtigiojurreeia  Deivtrtuttm  &  mife- 
i,i:  illifolvuntprxfepialligatumchorda.ncdum  ricordiam  pr£d,cans  e,dem  grattat  er,t.  £x 
lllelieatam  a  Satana  :illialinum  una  duntaxat  no- I  ,    .      ,       '        ...       „  "  .    " 

ctc  lijatun, ,  nedum  ille  ligatam  oftodccim  annos:  /'«•"**•  vm  tlltut  Synagog.  | qu,  ut  omma 
fimufctiamcaufamnotatindignaiionis  &  julTio-  decore  (y  ordine  in  Ecclejia  fiant  pr&ficmn- 
nis  in  Archifynagogo,  nempe  hypocriiin,  cum  vel- 1  tur)  qutdam  indigne  ferens  lefum  hanc  cu- 
letliocmodoreligiofusvidcri.verapieratcvacuus.rar/oncwSaWij/Ao  operatum  jtujje ,  nec  ta- 

'  ln   h°te   men  m  Iefum  Juam  reprehenfionem  apertt 


conrulio ;  in  turba  verogaudium.rum  de  rclponfo, 

rum  de  aliis  Chrifti  pticlatis  facinoribus. 

De  his  j«  ftqiumtur  ufqntaiiveiC  22.  vide  fnpra. 

MET  APHRASIS. 

CVm  vero  pro  fua  confuetudine  Sabbatho 
in  quadam  Synagoga  conciontm  haberet. 
Ecce  oportune  (ut  ddltrinam  quam  propofue- 
rat  de  more  obfignaret)  mtther  in  Synagoga 
aderat ,  quam  Jpiritus  immundtts  ad  ocio  £? 
decem  annos  ufqiie  eo  infirmam  rcddiderat,  ut 
incurva  &  vtluttinfemiorbem  convoluta  ,  fe 
ipfam  recurvarc,&-  furrigere.ut  cotlitm  intue- 
rttur  ,  ne  vel  minima  quidem  tx  partt  pofftt. 
<?uam  Chrifttu  videns  (y  tx  oeulorum  in 


firingcre  atifus  ad  turbam  Je  convertit ,  di- 
cens :  Cum  fex  toti  dies  vobit  ad  hujut  vits. 
opera  perfictenda  a  Deo  concejfi  Junt ,  in  hit 
p*r  eit  vos  venire  ut  a  morbn  curemmt  ,  non 
autem  in  die  Sabbathi.  Ad  quem  Dominttt 
reJpondens,dxit;  Hypocrita,  quictiram  culttn 
divmiobtendis  vero  ttmoreDei  vactiut ,  qiii- 
que  in  turbam  crimen  violati  Snbbathi  con- 
Jers  ,  mihi  pr&ciput  notam  prophanat  tonis  inu- 
rtrt  cuptcns:  Age,  dtc  bona  fide  anjit  inter 
vos  quifqttam  qui  ipfo  Sabbathofuitm  aut  bo- 
vem  aut  afinum  prtjepi  aUtgatum  non  fclvit, 
ut  illum  aquatum  ducat.  Hanc  antem  non  tan- 
tttm  tx  Adami.fed  &  Abrahami  ftmint pro~ 


tuitit  commiferationc  tacits.  cal.xmitattt  du-  !  gnatam  ,  quam  Satanas  (dulu  commferan- 


iius  ,  iUamnihtl  neper  fomnium  quidem  de 
fua  curatione  cogitantem  adfe  vocavit:  quam 
fic  allcquutttt  tfi:  Mtihir  rupto  veluti  vinctt- 
loquote  Satanas  totannosita  ligatam  deti- 
nuit  ut  cctlum  fujpicerenonpoffis,  jam  tandem 
folverts.  Cujut  rei  ut  tuam  certiortm  factrtt 


ditm)  totos  0B0  &  d  ctm  annos  ligavtt,  nonnt 
convtnit  ab  hoc  tam  duro  &  formidabilt  vin- 
cuLfilvi  die  Sabbathi  3  Hi.c  cum  diceret ,  0- 
mnes  adverfarii  etutpudore  fujfufi  mcerentes 
conticuerunt:  turba  vero  tnvidit  in  Chrifium 
expers  de  omnibttt  Iefu gloriofis  cum  dtcTit  tnm 


ejufque  &  ahorumfidti infirmitattm fubleva-  \  facTtt  Utata  esl. 

L  v  c.  cap.  13.  a  vcrf.  ir,  ad  31. 

22  Teragrabat  igitttr  ftngulas  urbes  &  ricos ,  docens ,  &  iterfaciens  Hierofolj- 
niam. 

2}  Dixit  autem  ei  quidam  :  Domine  ,  numpaucifunt  quiferrentur  ?  Ipfe  rero 
dixit  eis ; 

2  4-  Contendite  intrare per  av.guslam  portam  :  quia  multi,  dico  robis ,  fiudebant 
intrare,  &  non potcrunt : 

25  Ex  qtto  videWcctfurrexerit  Paterfamilias ,  &  ocdufeiit  oslium ,  &  cceperi- 
tisforisflare,  &pulf.ire  oslium,  dtcentes;  Domine,  Doinine,aperi  nobis:  qui  rejpon- 
dens  duet  robis;  Nefcto  ros  undefuis. 

2  6  Tunc  mcipietis  dicere ;  Edimtts  in  ttti  conjpettu  &  bibimns,  &  inplateis  no- 
firis  docuisli. 

27  Et  dicet;  Dico  robts,  nefcio  unde  rosfuis :  abfedite a  me omnesqui  datis  ope- 
ram  injusiitta : 

2S  lUiceritfietus&firiiordentium,  quttm  rideritis  Abrahamum  &  ifaacum 
&  laccbum  &  omncs  Propbetas  in  regno  Deit  rosautem  efuiforas. 

29  Tunc  renient  homincs  ab  Oriente,  &  Occiieme ,  &  Borea ,  &  Auslro:  & 
difiuinbent  iu  regno  Dei. 

30  Et ecce,fum  uliimi  qui  eruntprimi,  &funtprimi qui  crunt ultimi. 


14- 


ij- 


ier. 


Pppp 


ASA- 


66% 


H     A     R 


ANALXSIS. 


($  fermenti ,  arrepta)  dtxit  adeilm  quidam  : 

Domine,  dtc,  quifo  ,  an  numero  pauci  t  antum 

p  Ffe&um  Chiifti  proponicut,  quod  docebat ;  I  funt  qUI  aternam  falutem  confequentur  >  le- 

^quodfubjcaoiocodeclatatur.nempeinvicisi  fa  vero  ab  uno  tnterrogatus ,  ad  complures 

(tamquam  in  re  cognitu  nccejfaria)  rejponfum 
duxit.  Vt  tn  Olymptacis  certamtn-.bttsfierifo- 
let,  acerrime  &  contentiffimc  vobis  decertan- 
dum  esi  ,  itt  regni  caclejtts  domtciltttm  intre- 
tis.  Ardutts  enim  ty  difficilis  ingrejjtts  eli ,  ut 
fieri  folet  cttm  porta  domtts  perangusla  esi;  eo- 
que  vebemsntitts  vobis  cer.andnm  erit,  quod 
mitlt:  non  citpient  folum  ,  fed  operam  etiam 
dabttnt  ttt  tntrent,  qui  tameningredinon  va- 
lebunt.  Sicut  autem  citm  %elo  (y  fervore  reg- 
nttm  ccelorum  qtiinrendum,  fic  mature  &  tem- 
pesttve.  Hic  enim  omnino  uftt  venit ,  ttt  cum 
Paterfamdias  de  noctefuos  domefiicos  ($  ne- 
ceffarios  intromittens  ,  posi  portam  occlufertt  , 
Cf  pejfithtm  obdtderit.  Tttm  etenim  ft  adfores 
ftantes , pttlfetis,&  clamores  blandijftmts  ver- 
bts  ingeminaveritts ,  orantes  atque  adeoobfe- 
crantes,  dtcendo  :  Apert  nobis  &  vtam  ad  vt- 
tam  nobis  mttni;  t.imen  rejpondeis,  dtcet;  Ego 
vos  undceftts  adeum  modttm  non  novi.ut  vo- 
bts  vttam  iternam  largiar.  Scio  equidem  quid 
regeretts  :  mirum  ejfe  qitod  vos  non  noverim 
cum  menfamea  acccptipanem  ediftis  &  cali- 
cem  bib.ftit  facrum  ;  tnfuper  me  vobis  auditO' 
rtbtii  (ff  difcipulis  in  platets  vesiris  docttiffe. 
Titm  dicet  Domintss  :  Ego  in  priore  fententia 
maneo,  me  vos  ttnde  fitis  ntttto  veslro  bono  nof- 
fe.  &itamobrem  procul  abfcedite  omnes  qui- 
cttmqtte  eslis  (  nitmero  enim/ion  commoveor) 
qii:  tniquitatem  tanquam  artem  exercetis. 
Djmoveroforas  ejecli,  nibtlvos prster fletttm 
(yfremitum  dentium  m.ir.et ;  maxime  cum 
ad  reliqua  tormenta  Abrahamum  ,  Ifaacum, 
0-  Iacobum,  (y  omnes  Prophetas,  qmbufcnm 
arctijjtmeolim  in  carne  conjuncii  fuisiis,  in 
regno  Dei,  vos  vero  corum  confortio  ejeclos  in- 
tttebimmi.  Gjuodque  vos  uret ,  cttm  videritts 
gentes,  qttas  vos  fummo  ($  odto  &  dcjpeliut 
habttistts,  ab  omnibtu  cceliplagis  venturas.ut 
tn  Dei  regnoperpetua  qtuete  (2 fcelicttate  {yo- 
bis  exclufis)  perfiuantur.  Sjnod fi vobis  abfttr- 
dttm  0>  alienum  videatttr  ;  conftdcrate  quod 
vobts  tn  hujus  vit*  gttbernacults  ufu  vemt. 
Sicttt  entm  quotidie  expenmini  hitnc  qui  m 
honore  vixit  deprimt ;  illum  vero  qui  obfcure 
vixit  tnlucem  e°s>  octdos  omnittm  totli  :  jtcvos 
qui  hactenus  Gentibtts  prdati  eftis ,  non  ittt 


-"quod  fubjctto  loco  declaratui,  nempe 
oppidis;  &  adjuncio  tempotis.cum  Hierofolymam 
ad  inottcm  proricifceretur. 

Vtrf.z%.  Effectum  (ut  videtut )  patabolarum 
propofitarum  mrf.  iS,  19, 10,  zt.quxftioanpauci 
efient  fctvandi. 

ferf.  14.  Etfettum  quacftionis  adhottatio  ,  ut 
contente  ceitacent,  quo  falutem  adipifcantut;quain 
confirmat  ab  adjuncto,  ingtefTus  difEcultate;quam 
ditficultatem  exoinat  compatatione  paiis  poitx 
anguft.x;  itemabadjun&o  numeio  multitudinis, 
qui  11011  valebunt  intiate;  quod  fuo  diveifo  ampli- 
ficatur,  quamvis  ingredi  quxtunt  :  qui  utraque  ar- 
gumenta confirmat  a  fuo divino teftimonio. 

yetf.  25.  Quod  dixit  quxfitutos  intiate ,  qui 
tamen  non  valebunt ,  confitmat  ab  adjunfto  tem- 
pote,  nempe  intempeftiva  Dei  quifitione:  qua' 
intempeltiva  quatfitio  illuitratut  pati  ejusquioc 
clufis  pottispulfatfotes  &  pattemfamilias  orat  ut 
ingrediarur;  cujus  frufttata:  invocationiscaufaelt 
cjuoda  Domino  nonpiobantut. 

Verf.ib.  Deinceps  pioponuntut  atgumenta, 
quibusfenoneffeiejiciendos  confirmant;  qmbus 
lefellere  conantur  quod  dixit  Dominus  fe  illos 
non  agnofcere ,  ab  adjunifta  communicationecuin 
Chrifto  tum  in  do&rina ,  tum  in  facramentis  : 
aliud  atgumentum  afferunt  quod  fint  multi. 

Verf.zj.  Cujusreplicationisfefponfum.utpiius; 
eos  illi  non  piobaii:  quod  ab  illoium  effefto  argui- 
tur ,  quia  operantur  iniquitatem  :  quod  diverfo 
amplificatui ,  nempe  eum  eos  nonptobaie,  fcd 
jubeie  abfcedeie ,  quamvis  multi  Gint, 

ferf.1%.  Pcena,  adjunftum  Dei  non  opoitune 
neque  contente  qusfiti ,  eft  lamentatio  &  ftridor 
dentium  ;  cujus  caufa  una  afiignatur ,  quod  ipfi  ex- 
clufi  videbunt  Patiiatchas  &  Piophetas  in  illtid 
regnum  tecipi,  de  quibus  tantopeie  gloiiabantui. 

ferf.vi.  Aliacaufaefficiensafilgnatut,  gentium 
ab  omnibus  orbisplagisteceptio,  quas  illi  con- 
temptimtanquainindignas  eorum  focietate afper- 
nabantur. 

Verf.io.  Quod  poftiemum  atgumentum  tefti- 
moniohumanoconfirmat,  nempeptoverbioper- 
vulgato;cujus  argumenti  vis  in  compatatione  paiis 
veifatur,  nempeficaftumiiicum  gentibus  8c  Iu- 
diis ,  utfrpeufuvenirefolet;  ut  hiquialiispoft- 
ponuntuimutatisvicibusfupexiotesfint ,  &  con- 
tia  :  fic  etiam  foie,  ut  Gentes  olim  inferiores  Iu- 
dsis,  mox  priores  fiant,  &  Iudaci,  qui  olim  prslati 
funt  gentibus ,  poftponantur. 

METAPHRASIS. 

AD  Hierofolymam  vero  iter  faciens,  acer- 
biffi, 


Vtffima  tametfi  morsjam  pro  foribtts  ef 
fet,  non  deltitit  tamen  Euangelium  regnipaf 
2,3.       fimper  oppida  &  vices  prtdicare.  In  itinere 

vero  {occafione  ex  fimilitttdine  grani  Synapts  I  multo  posi  ittis  posiponemini, 

L  v  c.   cap.  13,  a  verf.  31,  adfinem  Cap. 

31   Eoipfo  die  aaejferuntqutdamPharifaiydKentes;  Exi&  abi  hinc :  nam  He- 
rodes  rult  te  tnterimere. 

32  Tuni 


14.. 


*f. 


16. 


17. 


iS. 


ly- 


30. 


EvANCBLICA.  669 

32  Tunc  aiteU;  Trofecli  dictte  vulpi  isli;  Ecce,  ejhiani  d<cmor.i.t ,  6"fanationes 
feragam  hodie  &  cras  :  tertia  autem  dte  confummabor. 

H  Veruntamen  oportet  me  hodte  &  cras ,  &perendie  iterfacere:  quia  non  con- 
tingn  ttt  1'ropbet.i  pere.it  extra  Hierufilem. 

34-  Hierufalem,  Hteruftlem,  qu&  tnterimis  Frophetas ,  &  hpidas  eos  qui  ad  te 
viifofunt,  quotiesvoluicongrcgarc  libcros  tttos ,  quemadmodum  galliua  puUhiem 
fuamfub  alas,  &  nolutslis  ? 

3S  Ecce,  relinqtittur  vobis  domtts  vestra  deferta ;  Amen  atttem  dico  vobis,  non  vi- 
debitis  me,  ufquedtim  venerit  tempus  quum  dicatis;  Eenedicius  qui  venit  in  nomine 
Domini. 

ANALTSIS.  I  aliquantijbcr  Dtmonia  ejicere  tf  morborum 

XJVntiatur  Chtifto  Heioderoillum  velle  inteifi-  i  curationes  per/icere;tum  demumiUu  perfeciu, 

1-^rerr:  niins  nnnrii  «-fKricne  fimr  Pharifri   nui-      qui.  mihl  CX  Cdlcsil  VOCatione  inCUmblint  ,Hte- 

rofolymam  profeclurum.utoppetita  crudelijji- 
ma  morle.curfum  vocation-.s  mea  confictam  : 
Ad  hoc  quod  dico  antnmm  advertite  ;  tan- 


"cere,  cu)us  nuntuefriciens  funt  Pharifji  qui- 
dam ;  finis,  utindeegreflusfemottecripiat ;  ad- 
junctum  temporis  eft  illud  ipfum  tempus,  quo 
fupeiiotem  concionem  habuit. 

yrrf.ii.  Effecrum  nuntueftrefponfumChrifl' 


ubiexponitutaliudeffeaumChrifti,  nempeman-  q»amad  remqtiam  revera  pnjtandam  ipji 
daturo,  utHeiodi,  quemnotatadjun&acalliditatc;  oculis  vefiris  intucbimtni.  Intertm  vero  nuUa 
quam  illuflrat  vulpis  aftutia ,  alium  a  fe  nuntium  I  ejiu  aut  fratide  attt  vi  cjfictet ,  qtto  mitUU  an- 
dtcant:  nuntiusautemeftillumdefuacrudelitatej  '^ 7 „quodmemanet  temporc ,  quod  mihiin 
non  efle  lollicitum  :  quod  dedaratur  errecto  Chri-  j  ,  .   .   *  .»  j  _    n  ,,  j. 

„.  ■■■     4- 1  ■  r       ■     htspartibus  aventium  est  avam.  Huc  accedtt, 

fti ,  neinpeejiciendi  dimonia  ,  &  virtutes  leumi- I       • <>  " 

tacula  operandi ;  quod  etiam  adjuncto  tempotis  I  V°d  **»'•"  esi  terror,  quem  tnjtcitts  :  neque 


emm  ujptam  Prophetis  maceUum  &  lantentt 
p-irata  esi  ,  quam  in  urbeHierofolymitana  : 
adeo  esi  prs.  ctterts  omnibm  fangumis  fervo- 
rum  Dei perquam  fitiens  &  avtda.  O  Hieru- 


quo  hoc  fa&urus  fit ;  amplificatur  item  alioadjun- 
&.o  artentionis. 

ftrfix.  Commorationead  tridutimconfirniat 
fe  adverfus  timorem  ab  Heiode  inje&um  a  difp.ua- 
to,  Hietofolvmx  fe  motiturum  ,  non  in  GaliUa 

ubiHeiodesdoroinatur;quodetiamconnrmatte-  falem,  Hierufalem ,  qiu  oKidis Prophetas  (? 
ftimonio  esperientii  fuperiorum  tempoium.  lapidtbus  eosqui  adte  mtffi  funt  obruis.  g«o- 

Vcrf.i*.  Cu jus  cardis  tam  frequentis  &  confueti  ties non meo  modo minisierio.fed &  Propheta. 
erTeaum  eft,  qucrela Chrifti  de illa  urbe ,  quod  ai-  r!tm  ad  te mijforum  ,  qui  mequoadhumanam 
guituiabeffectoilliusurbisquodinterficeret  Pro-    „aturampr*cefferunt ,  volui  eivestms  tan- 


phetas;  qua:  ca:des  aggravatur  afine,  quodeorum 
bono  mifli  funt ;  quoa  fua  fpecie  indicatur ,  nempe 
illos  in  unitate  fancla  congregandi ;  quod  etiam 
amplificarur  adjunfto  temporis,  quod  fipe  hoc 
fecitDeus;&  illuftraturpatigallinxfuam  pullitiem 
congregantisfubalis,  qui  Dei  ad  illos  fervandos 
animi  promptitudo  adverfo  Hierofolymiptotei- 
via:  opponitui. 

ViTfi<,.  Quod  illoium  fcelusarguitur  adjunfto, 
poena  everfionis  illiusurbis:  item  adjundaptiva- 
tione  pnfentia:  Cluifti  gratiofi ,  qus  privatio  ad- 
jincto  temporis  declatatur,  quoad,  Scc, 

METAPHRASIS. 

ILlo  ipfo  Sabbati  die  accejferunt  ad  eum  qui- 
dam  ex  Phanfiis.qui  cum  nec  dijpittatiom, 
nec  aucioritate  Iefu Jilentium  imponerepotuif- 
fent,  adiUum  dicunt:  His  nosiru  GaliUttfini- 
but  fuademut  ut  maturete  eripias  :  Herodes 
etenim  te  interficere  vitlt.  Qmbtts  iUe  :  qui 
nuntium  hunc  attuhfiis  ,  Herodi  vafio  vete- 
ratort  vtcijfim  renuntiate ,  me  [ut  rumjatur) 


quam  libtros  errorum  @>  vitiorum  impulfu 
veluti  dijjipatos ,  haud fectts fnb falntari  pro- 
teciione  mea  congregare  ,  quam  gallinafuam 
fub  alispuUitiem  idcirco  cogit ,  ut  avi&  im- 
preffione  mtlvii  fr  aliarttm  rapacium  avitim 
tutaQptecia  fit :  quam  meam  vos  adrefi- 
pifcentiam  invitandi  afftduitatem  vos  perti. 
naciter  zymalitiofe  repudiasiis.  S)uamobrem 
aurem  Q>  animum  adpoenam  quam  denuntio 
adjictte,  qutt  duplex-.fyprior;  urbem  vejlram, 
potiut  quam  mexm  ,  {£  in  ea  templum  vel 
maxime ,  in  quo  tanqnam  in  arce  inexpugna- 
bili  vos  fjiemponitis.pervajlatumiri.  Demde 
fanBe  vobiscoafi  mi,  numquam  falutaris  no- 
titn  (j>  cognitwnis  mei  vos  participes  fore, 
quoadDet  miniftros  quos  jam  otnntbu*  diris 
exfecramini  benedicios,&  eoruminter  vosprt- 
fentiam  gratam  valde  ^y  acceptam  futuram 
palam  profiteammi. 


35- 


34- 


3f 


Pppp 


L  v  c. 


6-o  Harmonia 

L  v  c.   cap.  i4>  a  zierf.  i.  adiz. 

ETfaclttm  csl ,  ut  qttum  vev.iffet  domum  cujtifdamexpriinoribtis  Tharifiis  S.ib~ 
b.ttbo  ad  edendum  panem,  tpfi  obfenarent  eitm. 

2  Etecce,  qtitdam  bjdroftcus  .tdcr.it  coram  eo. 

3  Tum  refpondens  1ESVS,  dixttLegts  interpretibus  &  Fbariftis ,  in  hs.c  rerba-, 
Licetne  cttrare  Sabbatho  ? 

4  Iffi  rero  tacuerunt.  Tum  ipfe  preheufum  eumfanarit,  &  dimifit. 

f  Et  refpondens  eis,  dixit ;  Quis  reslrum  ,  fi  ipfnis  afinuS  aut  bos  in  pttteum  in- 
ci.iat,  nonftatim  cxtrabct  ettm  dte  Sabbathi  ? 

6  Et  iwn  poterant  ei  ex  adxerfo  ad  illa  refpondere. 

7  Dixit  atttem  parabolam  iis  quirocatifuerant ,  attendens  quomodoprimosAC- 
cttbittts  eligerent,  dicens  eis; 

8  Outttn  rocatusfueris  ab  aliqtto  ad  tiuptias,  ne  difcumbito  primo  loCo :  r.e  fcrte 
honoraticr  tefit  rocatusabeo : 

q  ■  Et  i5  qui  te  &  illttm  vocarit  veniens,  dicat  tibi ;  D.t  huic  locum  :  6"  tiinc  inci- 
pi.ts  ciim  igr.omii.iatdtimum  locttm  tenere. 

10  Sed  qiittm  rocatttsfucris,  rade  difttbititm  inultimum  locum,  utqtttim  vcnc- 
rit  qtti  te  vocavtt,  dk.it  tibi ;  Amkc,  afev.de  altitis ,  iunc  erit  tibtglvria  mcovfpcctti 
eorum  qui  tccum  difcumbunt. 

1 1  Nam  quifquisfeextollit,  deprimetur :  6"  quifc  dcprcffcrit,  cxtollctur. 

pratmii  modeftii  confirniatio  petitur  a  teftiinonio, 
proverbio  viz.  pervulgato. 

METAPHJLASIS. 

FAcitim  csl  ut  eoipfo  die  invitatus.domum 
cujufdam  pnncipis  Pharifeorum  ,  ad  fu- 
mendum  cibum,  ingreffus fit-.Pharifu  vero  ex 
compofito  t..fid:ofe  tllum  cbfervabant ,  nstm 
qttid  aut  contra  legem  Dei ,  aut  contra  depra- 
vatam  ipferum  confitctudinem  admttteret.Ob 
cam  rem  (adverts,  qinefo,animum)  hominem 
aqua  intcrcute  laborantem  ,  fittiio  quodam 
(;(.'  vU!etur)ad:iucium  coram  Chrifio  fifiunl; 
iilum  violati  Sabb.ithi.fi  laborantem  fanaret; 
ttitt  impotentU,  aitt  inclement.U,  attt  formidi- 
nis.fi  minut  hocfaccret,  accufaturi.Pharifisos 
autem  Iefus  aUoqmtttu,  dixit ;  utfine  cujuf- 
qitam  ctfenfaculo  mter  vos  verfer ,  qus.ro  an 
liccat  Sabbathofanare,  a  curatione,quam  in- 
flituo,  mcipfitm  cohtbiturus  ,  fime  hocfacere 
fas  non  effe  docuerita.  lili  vcro  ,  tametfi  non 
decffentfui.  qiudam  ratiuncuU,  quibtts  vert- 
tati  caliginem  ojfunderent :  tamen  ut  facilius 
lefumtUaquearent ,  ne  vel  verbttm  quidcm 
reffondent.  &uamobrem  lefus  intercute  la- 
borantcm  mantt prehendens  ,  eum  fanavit  & 
fanatttm  dimifit.  Sermone  atttem  dentto  ad 
Pharifios  convcrfo,  Jtxit ;  £}uis  cxvobss  esl, 
cujmfi  ant  a/imts,  aitt  bos  in  pitteum  Sabba- 
tho  ccaderit,  qtti  non  modo  ut  nonpereat ,  fed 

ttt 


ASALYSIS. 

~\^  Arratur  miraculum  fanandi  hominis ,  quod 
*-  defcribitur  a  fubje&o loco,domo  Pharilii,  ad- 
junfto  tempore  cominuniore ,  Sabbatho  ;  .magis 
proprio,  inter  prandendum  :  item  alioadjunfto, 
infidiofaobfervatione  Phariliorum. 

yerf.  z.  Subjcftum  miraculi  eft  hydropicus  : 
caufaerficiens.cjuodillum  Chriftoftiterunt. 

Vnf.i.  Aliudadjunctum.propoluaquzftio,  an 
liceret  Sabbatho  fanare. 

Verf.i,-  ErTectum  qusftionis  eft  fdentium  :  fi- 
lentii ,  prehtnfio  hominis  :  qua:  fuofinedeclara- 
tur ,  ut  fanateteum;  cujusfanationisadjunccuin 
cft  dimiflio  Hydropici. 

Verf.% .  Aliud  adjunttum  fanationis  quiftio  ,  in 
quaacoinparationeparisprobat  fas  efle  Sabbatho 
fanare ;  ubi  Hydropicus  comparatur  bovi,  aut  afino 
jn  foveam  cadenti ;  fanatio  vero  Sabbatho  cum  ex- 
traftione  e  fovea. 

VetT.  6.  Huius  qua-ftionis  effeftum  eft  ,  quod 
Fharifri  rcfpondere  non  potuerunt. 

Verf-7.  Ad  modeftiani  adhortatur :  ubi  fubje- 
c"him  noratur,  convivs ,  ad  quos  adhortatio  dirigi- 
tur;  caufa  efficiensadhortationis,  quodconvivas 
animadverrebat  primas  fedes  occupare. 

Verf  $,&<).  Argumentum  ab  adjuncta  pcena, 
nempe  detrufione  ad  locum  infcriorem  ;  quod  ar- 
gumentuin  amplificatur  erlecio  illrus  detrulionis, 
nempe  pudore. 

Verf.xo.  Aliud  argumentum  eft  ab  adjunfto 
primio  ,  nempe  iuflu  patrisfamilias  ut  in  altiorem 
Iocum  afcendat :  quod  fuo  effcito  amplificatur, 
n:inpeglcra&  honore;  quod  adjuncto,  omnium 
convivaru;n  afpeclu ,  exaggcratur. 

Veif.  i  i  .  Vtriufque  cum  poeni  ambitionis,  tum 


E  v  a 
ut  thmnum  ncn  accipiat ,  e  vesligio  illum  ex- 
trahi  non  ctirat^Sktodcum  lege permijfum  non 
ignoretis  ;  qus.  hsc  animi  cscitas  esl  ,  homini 
tam  turpi  &  pudendo  mcrbo  labyranti  Sabba- 
thofuccurendum  ejfe  non  videre?  Sicut  autem 
pritts  noluerunt ,  fic  nunc  ne  verbum  quidem 
mutire  potuirunt.  Porro  convivas  fim:litudi- 
ne  adh:b:ta  ad  modesliam  (y  antmi  fubmif- 
fionem  adhortatiu  esi;  inde  arrepta  occafione, 
quodattente  confideraret  quomodo  primas  fe- 
cies  captarent.  Cum  ad  convivinm  quodpiam 
puta miptiale  tu  (nam  ut  univcrfe omnes ,  fic 
figillatim finguhs  compeUo)  invitattts  fueris, 
prhrcs  in  menfa  fedes  ne  captes;  neforte  te  ho- 
noratiorab  hojpite  tuo  invitetur.  Pjuo.tametft 
tardius,  vemente.  qui  te  mvitavit  hojpes,  t<ibi 
extra  contrtverfiam  dicct  ;  dimitte  te  infe- 
rtut.&huic  digni:ri  lecum  cede.Tum  etenim, 


c      B     L     r     c      x.  S71 

prsbes,  cxtremumpotittsin  menfa  locum  ca- 
peffe:  ut  cum  qm  tnvitavit  hofpes  menfam  lu- 
ftrans  venerit,  fic  te  benigne  &honorifice  af- 
fetur :  Am:ce,o:nnino  volo  ut  alti.ss  afcendas, 
qttod  tibi  fpctlai.tibus  convruis  honori  futu- 
rum  esi.  Htc  autem  docirin*  longiiti  quam 
ad  convivia  fe  extendit.  Quod  enim  com- 
muni  ej»  recepto  proverbio  in  civilis  vit&fo- 
cietatibits  cclebratur ;  fe  ejferentem  fspe  de- 
primi ,  &fe  abjicientem  itidem  attolii :  idem 
unnerfitm  &  femper  in  coelesli  hicin  tcrrrs 
foaetate  obtinet  ;  ut  qni  ccnfcientia  peccato- 
rmn  coram  Deo  (j*  hominibus  fe  iimittunt, 
a  Deo  fspe  hic  in  terris  ,  in  coelo  autemfcmpcr 
attollantur  fo  magni  ftant :  ficut  contraqus 
falfa  {$  vanafui  attt  donorum  fmrttm  fidit- 
cia  adverfus  Deum  &  homincs  ejferate  fu- 
perbiunt ,  hi  ab  eodem  domino  fspeinhacv:- 
ta  ,  femper  auteminfutttra  ad  imaprscipi- 
tantur. 


•uelts  nolis,  pudore  fujfufus  cogeris  inposiremis 

confidire.  Contra  invttatus  fi  te  convivam 

L  v  c.  cap.  14,  a  verf  11, ad  ij. 
\2  Diccbat autem  etiam ei a quo fucrat  ipfe  vocatus;  Qunm  feceris  prandium 

aittcocuam,  ne  vocato  amicos  tuos,  ueqite  fratrestuos,  iicquccogiiatostuos,  neque  xi- 

cinos  dixites :  ne  quando  &  ipfi  te  vicifiim  vocent,  ac  retrtbuatur  tibtgratia. 
1 ;  Sed  quumfacis  cpulum,  voca  mendicos,  mancos,  claudos,  ccccos : 
1 4  Etbeatus  cns ,  quia  non poffunt  giatiam  rctrtbuere  tibi :  retribuctur  enint  ti- 

bi  in  refurrcclione  justorum. 

btts  invitaffe  animadvertebat)  adeltm  dixit: 
Cum  prandtum  ,  aut  coenam  alus  quam  do- 
mefltcis  tuis  inftruis ,  non  tam  illos  convivns 
adhtbe,  qui  ttia  menfa  non  egent ;  puta  ami- 
cos,  fratres  ,  affihes,  &  divites  vicinos  ;  ne  illis 
te  convivam  redhibentibus  &  parem  gr.1ti.1m 
reponen!tbus,quod ampliut  exfpecies  habeas  ni- 
htl.  Sed  cum  epulum  inftruis  ,  hofpites  accerfe 
ad  mendicitalem  redacios  ,  mancos  ,  mutilos, 
cscos,  &  ahos  ejttt  generis  in  mundo  ob  fu.im 
miferiam  contemptos.  Uoc  facio  ex  gratttita 
Detgratia  &>  ex  promijfionts  divtn&  vcrttate, 
nullo  tamen  largitiems  tus  merito  bsatus  eris. 
Quodfi  tefoUiatttm  habet ,  quoi  iUts  in  qucs 
benejictts  es  nibil  prorfus  fitppetat  ,  qrto  hanc 
aut  confimdem  gratiam  ttbi  reddant-.hancfol- 
licttudtnem  po>:e :  id  enim  ncn  qu-dem  in  hac 
vita  (  qttod  tamen  nonnunquam fieri folet) fed 
in  extremi  judicii  dte ,  cum  jufit  e  mortuis  re- 
fttfcitati  bonorum  operum  mercedem  accipicnt, 
ampliffima,  &fupra  quam  animo  concipi  pof- 
fit,  rem.imralw/ie  tibt  comptnfabitur. 


A  N  A  L  T  S  1  S. 
T"\  Ocet  quibus  prandium  ,  coena,  aut  epulum 
'-^potiiTimum eft  inftruendum:  ubi  primum indi- 
catur  fubje&um  ,  cui  hicdoftrinaproponebatur, 
nempe  hofpes :  deinde  fubjectum  circaquod  hsc 
doclrinaverfatur,  nempepauperes  :  poftca  hofpitis 
divitis  adjunftum  orficium  dedantai,  quodeft, 
ut  divites  non  invitet;  quod  enumeraiione  par- 
tium  notatur,  amicorum,  fratrum  ,  confanguineo- 
rum  8e  vicinorum  ;  quod  confirmatur  ab  adjun&o 
periculomutusinvitationis  :  qux  fuo  etfecioam- 
plificatur  rettibutionis  patis. 

Verf.xi.  Quod  fuo  advcrfo  effe&o  illuitratur, 
nempe  invitandi miferos ;  qui partim enumeratio- 
ne  parium  defi<;nantur ,  mendicoruni ,  mancorum, 
claudorum.cxcorum. 

Verf.x^.  Confirmatur  ab  adiunfto  prxmio 
beatitudinis;cujuscaufa  eflSciens  adnectitur.quod  a 
Deo  remunerabitur  :  qux  remuneratio  adjun&o 
tcmpore  declaratur,  in  refurreftione  juftorum  : 
qux  retributio  diveifo  exornattrr ,  tametfi  mifeti 
nil  habeantquod  iepenHant. 

METAPHRASIS. 

SErmene  *  convivis  ad  hofpitem  converfo 
(quem  fortaffe  dtvttes,  pnterttts  pauperi- 


13- 


14- 


L  v  c.  cap.  14,  a  verf.  ie,  adi%. 
i?  Hcc  autemquum  audiffet qutdam  ex  iis  qui  fniitil  difcumbebant ,  dixitei; 
Beatus  qui  editpanein  in  regno  Dei. 

P  p  p  p  3  16  lpfe 


671  H      A      R     M      O     N      I     A 

/  6  Ipfe autem  dixit  ei;  Homo  quidamfecit  ccetiam  magnam,  &  vocarit  multss: 
17  Mifitcjue  ferruwfuumhoracccM,  utdiceretvocatis;Venite,  quiajampa- 

ratafunt  omma. 

1 S  Ef  omnes  cocperttnt  uno  ore  fc  excufare.  Vrimus  dixit  ei;  Agrum  emi,  &  tie- 

ccjfc  babeo  exire,  &  eum  mfpuere  :  rogo  te,  babe  me  excufatum. 

19  Et  alter  dtxtt ;  lugaboum  emi  quinque ,  &  frojicifcor  ad  probandum  ea : 
rogo  te,  habe  mc  excufatum. 

20  Et  alius  dixtt;  Vxorem  duxi,  &  propterea non  poffum  venire. 

2 1  Ouum  igiiurfervus  tlle  adremjfet,  annunciarit  ifta  Domtnofuo.  Tum  iratus 
Vaterfamilias  dtxtt  fervo  fuo;  Exi  ctto  in plateas,&  vicos  urbis,& mendicos ac man- 
cos,  claudofque  &  cntcosb  uc  tntroducito. 

22  Et  ait fcrrtts;  Domine,faclumeslutimperasli,  & adhuclocusesl. 

23  Titnc  ait  Domtnusfcrvo;  Abi  ad  vias,  &fepes ,  &  coge  ingredi,  ut  impleatur 
domusmea. 

24  Dico  enim  vobis ,  neminem  virorum  illorum  qui  vocatifuerant ,  guftaturum 
cccnam  meam. 


ANALTSIS. 
■p  Ffec>um  per  accidens  lllius  di&  i,  quo  compenfa 
■^tionem  promifit  in  refurreftione  juftorum  :  ub 


fubjeftum  noratur,quidam  ex  convivis:  cujuserVe- 
ftum  proponiturbeatitatisfummsdefinitio,  nem- 
pe  fi  quis  in  regno  coelorum  panem  manducer. 

Verf\b.  Cujus  difti  effeftumeft  Chrifti  para- 
bola quam  propofuir :  cujus  fcopus  efl,  lianc  beati- 
tatem  hominibushicin  terrisptoponi,  &  ab  illis 
negledui  habitam  fevere  vindicari :  primum  com- 
paratur  Deuspatrifamiliasprasdiviti  :  falutaris  au- 
tem  gratia  lauta:  c<  ampls:  cccm  :  paterfamilias  fuo 
effe&o  declaratur  plures  adcoenam  invitandi. 

Verf.iy.  Miniftros  falutaris  gratia:  cum  fervis 
patrisfamilias  comparat :  quidefcribunturab  ad- 
jun<ao,miflione;tum  effefto.qtrorum  eft,  ut  dicant 
convivis  uweniant  ad  coenam:quam  invitationem 
confirmanr  ab  adjunfto  tempore,quia  hora eft:  de- 
indealioadjunfto,  quod  omniapararafunr. 

Vtrf.i 8.  Invitarionis  effeftum  per  accidens  eft 
iccufatio  invitatorum :  quae  recufatioamplificatur 
adjunfta  quamitate,  nempe  quod  omnes  recufa 
lunt:  item  alioadjunfte  ,  nempe  unanimi  confen- 
fu  .  Qua:  excufationes  fuis  fubjeftis  declatantur , 
ptimumperquirentis  agrum  ;  cujusadjunftumex- 
ponitur,  necefTitas  illum  vifendi. 

Verf.\<),  Deinde agricolx  ,  quiparbouin  eme- 
lar:  cujus  emptionis  adjunftum  proponitur.nempe 
expetiri  oportere  eum ,  an  fint  trahendo  jugo  ido- 
nei. 

Verf.io.  Poflremoeiusquiduxituxorem  :  cujus 
effeftum  proporitur,  quod  non  potcft  venire. 

Verf.i\.  Hujusrecufationis  effeftumeft,  quod 
ftrvi  hero  hocrenuntiant:renuntiationiseffeftum 
eft  ira  pattisfamilias :  ira:  vero  effcftum  miffio 
fervorum  inplareas  &  vicos  :qua:fuo  finededara- 
tur,  ut  invitent  mendicos :  finis  vero  invirationis 
utad  ccenam  illos  intioducant. 

Vtrf.il.  Hujus  mandatieffcttum  eft  obfequium 
fervorum. 

Verf.it.  Aliudeffeftum  irar ,  mifllo  ferviina- 
gros,  fepes .  («vivcro  effcftumpioponitui ,  utco- 


gateos  minisingredi:cujusfinisdcclararur,  ut  do- 
muscompleatur  convivis. 

Verf.14.  Finis  verocomplenda:  domus  ff u  men- 
fsabjeftiffimis  convivis  eft  ,  ur  nonlocusaliquis 
vacet  recufanribus  cum  mentem  illoium  fubibit  ad 
coenam  accedendi. 

METAPHRASIS. 

CVm  ex  convivts  unut  fermonem  ChriBi  ij . 
accepiffet  de  iUa  retributione,quam  Detts 
extremo  judicio  lUis  reddet ;  qui  mendicts  & 
alits  miferis  convivtumhic  in  territ  infiruxe- 
rint ;  crafjam  quandamin  ccelis  &  corpoream 
paflionem  femnians,  in  has  voces,  nonfine  af- 
feclm  ncnnuUa  vehementia ,  eruptt.  O  illum 
terqne  cuaterque  beatum  ,  qut  menfa  coeleHi 
acceptm,  exqmfitijjimis  dapibus.qus.  ibi  mag- 
nacopiafuppetent.pafceturlAdqiiem  Chrt-  16. 
Jlus :  Tu  tibi  imaginariam  in  coelis  beatita- 
tem  ajfingts,  vera  qud  hic  in  terris  foelicitat 
proponitur  ,  a  te  &  alits  fere  ludiis  omntbtit 
ne^leBa.  Idem  enim  a  Deo  hic  in  militante 
Ecclefiafit ,  quod  a.  divite  Patrefamilias  in 
fua  domo  ufu  venirefolet :  uterque  infuo  ge- 
nere  lautnm  &■  amplum  convivium  parat, 
convivas  magno  numero  invitat.Ad  eam  rem  1 7' 
hic  fervum,  tUe  verbi  Miniftrum  ,  emittit  ro- 
gatum,  ut ,  quoniam  hera  ttdvenit,  omniaque 
fineullo  eorum  fumptu  aut  labore parata funt, 
ad  covivium  accedere  non  dedignentur.  Tum  !8> 
omnes  unanimiter  coeperunt  fe  excufare  &fue 
recufationis  pulchras  injpeciem ,  fed  re  vanns, 
&  certe  quidem  non  fatis  juslas  caufas  oppo- 
nere: primus  fervo  dixit:  Agrum  coemi,quem 
neceffe  efi  ut  vifam:  ut,fi  mintu  placeat,  ven- 
ditori ,  ex  compofito  recepto  prctio ,  reddam  ; 
Quamobrem  rogo  te ,  habe  me  excufatum. 

AUlK 


19. 


to. 


E     V     A     N     c 

jilitu  dixit :  Iuga  boum  quinque  emi ;  de  illu 
ut  periculum  faciamanfint  adarandumido- 
nea,  proficifcor  ;fin  minui,  ut  illa  ex  compofito 
recepto  pretio  venditori  reftituam;quamobrem 
rogo  te,  habe  me  excnfatum.  Tertius  denique 
dixit;  uxorem  recens  duxi ,  cwtu  ntipttalem 
thalamum  deferere  iniquum  e/fet  ;  atque  ob 
eamrem  venire nonpojfum.  Hsccumfervus 
rcdiens  mittenti  Domino  renunciajfet.tum  Pa- 
terfamiliai  ira  tncenfm,sgre,ut fit,ferens  fum- 
ptm,  quosfecit  magnos,  pertre ,fervo  fno  dtxit. 
ln  plateas  1$  vicos  urbis  exito.idque  cumfum- 
ma  celeritate  ,  {ne  ei  quiparatum  convivium 
faftidtofe  reffuerunt ,  mutatafententia  ,  ad 
coens.m  ventant)  (tf  mendtcos,  &  mutilos,  fe 
daudos,($  coecos,  aliojque  idgenus  miferos  huc 


e     l     r     r     A.  gyi 

introducito.  Ad  quem  fervui \  Domine ,  quod 
impcrasli  faBum  esl ,  &  adhuc  altts  ettam 
convivU  locusfupereft.  Adquem  heru4;Intro- 
duciisjam  hts  qui  in  urbefunt,  egredere  porro 
in  vias  publicai ,  atqne  adeo  adfepes ,  ubt  fex 
hominum  convemre  foiet ,  atque  itlos ,  fi  oput 
esi ,  etiam  additis  comminattontbus  mgredi 
coge ,  ut  undtque  complcta  domo  nullus  loctu 
faiitdtofts  illu  convivis  fuperftt.  Sancie  enim 
vobts  confirmo,  neminem  ex  his  ,  quiprimo  tn- 
vitati  venire  recufarunt,  ex  coena  mea  vel  de- 
guftaturum  modo.  Sjuod  fi  mortalts  ,  ob  peri- 
turos,  quosparavtt  ctbos,  hocfacit ;  quidDem 
immortalis  ,  ob  tam  exquifttas  &femper  du- 
raturas  animi  dapes,  a  mtferis  homunciontbus 
fafitdiofe  repudtatat,  faclurus  efil 


L  v  c.  cap.  14,  a  verf  ic,  adfinem  Capittt. 

25  lh.it  autem  ttirba  mttlta  tum  eo  :  &  conrcrfus  dtxtteis; 

26  St quis  venit  ad  me ,  &  non  odit patremfuum & matrem ,  &  uxorem  & li- 
beroi,  &Jratres ,  & forores ,  atque adeo  etiam  antmam fuam ,  nonpoteslmeusejfe 
difcipulm. 

2 7  Etquifquis  nonportat  crucemftum,  6"feqttitur  me,  nonpotesl  meus  effe  dif- 
cipulus. 

28  Quise>rimexrobis,firclitturrim£dificare,  non  prius  confidens  computat 
fumtum,  an  b.ibeat  qtu  ad  ejus  perjedtoiiem  requiruntur  ? 

2 <)  Vt  ne  poslqti.vn fiatnertt fundamentum,  &  nequi rerit  eam  perftcere  ,  omnes 
quiJpcSarint,  incipiant  iilt  tlludere. 

30  Duentes j Homo tsle capit  <ndificare,& nequirit xdificium perfuere. 

3 1  Attt  quis  rex pruficifens  ut  committat  pr<elium  adrerfus  alterum  regem  ,  non 
pritts  confultat  confidens ,  an  pojut  cum  deccm  nulitbus  occurrere  illt  qui  cum  rtginti 
nitiitbtu  rentt  adrerftu  ipfum  ? 

32  Alioquin,  quum  adbttc  tlleprocul  eil,  legatione  mijfa,  rogat  ea  qtu  ad  pacem 
Jpeclant. 

33  Sic  ergo  quifquis  veslrum  nonvalediitt  omnibus  bonis  fuis ,  nonpotesl  tncus 
ejfedifipulus. 

34-  BonusesTfal:firerofaHnfatuatusfuerit,quocondietur? 
3f  Nequead  terram,  neque  ad  Jlerqutltnium  appofitus  est ,  foras  eum  abjtciunt. 
jQtti  babet  aures  ad  attdiendum,  audtat. 


ANALTSIS. 

/"""  Aufa  indicarur  efficiens  cur  Chriftus  fermo- 
^'nem  infequentem  habuit ,  quod  magnamulti- 
tudo  fimul cum  illo  iter  feremnt : ad juncium  etiam 
notatur  fermonis ,  quod  fape  ad  eos  converfa ,  ha:c 
qua:  fequuntur,  protulit. 

rerf.ii.  Defcribit  verum  Chriftidifcipulum,  loporterc  omnesqui veri  Chrifti  difcipuli efie vo- 
primum  ab adjun&o  veniendi  ad  eum:  deinde  alio ' lunt ,  docet  comparatione minoris ,  cujus  propofi- 
adjunfto.odioparentum,  uxoris.nacorum.fratrum  tio  habetur  yerf.  28,29,50,31,31-  redditiow/;  33. 
&  fororumjquod  odium  confirmaturcomparatio-  jprima  pars  propofitionis  2S,  19, 30.  eft  quidem 
ne  maioris ,  nempefeipfum  odio  habereoportere.  'ejus  qui  xdificium  exftruit ,  qui  fumptus  fupputat, 
C^ujomniapcrcompauuonemmajoiis  dicuntur,  Iquiadexidificandumfurficiant}  quod  confirma- 

tux 


|Utfcilicetha:comniaodio  habeant,  potius  quam 
ut  fe  a  Chrift  i  amore  abduci  patiantur. 

Verf.z%.  Deinde  erTeftum  veti  difcipuli  de- 
claiatur ,  crucem  fuamgeftare:  quod  fuofinede- 
claratur,  utfequaturChriftum. 

ftrf.  28,  &c.  Hic  de  odio  fui  &  fuorum  ,  & 
crucisbaju!a:ione,conftituta&  primeditatahabere 


13- 


14. 


2-5- 


Z6. 


17. 


g74  H      A      R.      M 

tur  ib  adjunfto.pcena  ignominis  8c  Iudibrii:  quod 
ainplificatur  ab  adjunfta  quantitateluditicatotuin 
&  fotma  ludibtii,  qux  proponitut  verf.  30.  Item 
aliud  compatatum  minusarege  belligciaturocum 
dccem  millibus  adverfus  viginti  millia ;  qui  fe  im- 
patem  femiens  a  bcllo  dcfiilit  Sc  ad  pacem  confu- 
git. 

yerf.i^.  Alia  compatatione  fimilitudinis  pro- 
batnulliusrcianiore  Chriftum  defeiendum ,  quia 
tuin  fit  ut  fali  infulfo ,  alTimilentut. 

Ctrf.%\.  Illud  amplificatabadjun&ainutilitate. 
Hancoocltina:finguIareinutiliratemdocet  ab  ad- 
junfta  attcntione,  qux  illi  jute  debetut. 

METAPHRASIS. 

CVm  magna  hominttm  multitudo  Je  Iefti 
in  itmere  comttes pr&berent,neque  nefctm 
ejfct  non  dtfuiffe  ex  its  plerofque  ,  qtti  in  exter- 
nit  dtjciptdorum  Chrifttprojcffitmc  bcatttatem 
conitituerent;ne  vanaejm  rciffefeladarcnt, 
tanqttaminopcr&pretio  itliquanttfper  mvia 
fubjistensfacie  ad  eos  converfa  dixtt .-  Si  qttis 
f.t  qitiexterna  nomints  mei  profeffione  adme 
vemt ,  nec  tamcn  met  gr  veritatts  amore  pa- 
trcm  &  matrem,  uxorem  &  liberos.fiatres  tfy 
Jorores  atqttefuam  ipfim  vttam,Ji  rcspojlulat, 
quorttmque  Jiudittm  cum  meramore  &  obfe- 
qui)  neqtttt  confiflere,  odio  habmrit ;  tsger- 
mantts cjpgenuinttt mem dtfitpulm.tam  tji hoc 
m.ixima  cupit.effe  neqtttt .&u:a  longum  est  iter 
ad  omnia  calamttatitm  gencra  percenjendum, 
brevitcr  fic  habete:  gcrmanum  meum  ejfe  dif 
ciptdum  neminem  f>o(fe  ,  nift  afjiicthnes  omms 
gencris  etiam  acerbfjimas  Jimul  (°r>  ignomtnid 
pleniffimas  ex  vocationts  ratione  imponendas 
meo  exemplo  paiiemer  fufiineat.  Hdc  attiem 
ita  cum  antmo  conflituta  &  defignatahabe- 
re  convenit ,  ut  niji  abj  ecla  omni  dubitattone 
hncjacere  dccrcvcris  ,  ttbi  in  cenjtt  dijcipulo- 
rum  ejfe  lutum  nonjit.  Qitis  enim  ex  vobts  re- 
perietur  qttt  turrim  exftruere  volens.non  prim 
confidens,  ut  rem  maturius  expendat  ftmptus 
factendi  rationem  init,  an  ad  opus  cxddfican- 


O     N      I     A 

dum  fatis  fttperque  habeat.  Ne  quando  jaBo 

fttndamento  ,  omnes  prdtereuntes  &  optts  tn- 

choatum  intuentestnctpiant  Domtnum  illius 

tttrrts  litdficari ,  quod  coeptttm  opus  abfolvere 

non  valens  operam  fe>  oleum  perdidertt.  Hoc 

dtcierto  illum  flageLantes  :  Htc  tlle  homo  in- 

cautm  jy  improvidm  efi ,  qui  ddificare  m  fe 

fufceptt  quod  exddtficare  non  valttit.  Atque 

ttt  ab  ignominia  non  abefl  hdc  imprudentta; 

fic  neque  periculo  vacat.  Ecquis  entm  liex 

prxlio  cum  alio  Rege  congreffurtts,  nonpnm  ad 

maturiorem  conjdtt  Jui  deitbcrationem  confi- 

densdifceptat  anpoffit  decem  miUtbm  obviam 

tUi  inbeUoire  ,  quttUttm  viginti  miUibtts  op- 

pugnatum  venit.  &uod  (i  ad  congrejjttm  Je 

imparem  ccmpererit ,  tum  matttre ,  dum  tam 

procttl  dijftttts  fit.utjttam  nitditatem  &  copia- 

rum  Jttarum  tenttttatem  dtgnojcere  neqtteat, 

legationem  cxpedtt  &  fdcialem  qtti  de  pace 

cum  iUo  precibtts  etiam  adhibitU  tranftgat. 

Omnts  igitttr  qtti  fecum  hanc  rationem  non 

iniverit,  ut  omnibus  qttdiUiJuppetant,  mea 

&  veritatis  caufa  nuntutm  non  mifertt ,  meus 

germanus  difcip.dus  ejfe  neqttit.  Excipiat  for- 

te  quis  :  pttlchrttm  (y  gloriofum  ejfe  Chrijlum 

profiteri.Agnofco,  dummodo  nomint  res  refpon- 

deat  :cdt  eroqtttn  plenum  ignominia  t(st>  contem- 

. u.  Prddara  res  &Jingitlarts  in  hominum  vi- 

ta  ufttseftfal.fedji  amtffo Japore  colorem  modo 

tfy  fpeciem Jalts  rettmat ,nihd efi  qito  cond-tus 

faporem  recuperet.    Faclus  autem    infiptdtis 

nttUtus  prorftts  ttftts  exifiit.  Nam  neqtte  tn  ter- 

ram  convertitur,  attt  cum  iUa  coalejcit,  neqtte 

/tercorationi   idoneus  efi  ;   apttts  modo  ut  in 

locitm  aUqttem  pervajlaium  ejiciatur  ,  cujus 

Jdcunditas  deplora:a  penitus  exiftit.   Quam 

rem  leflor  [$  attditor atie->te  confideret.  quan- 

doqtfdem  non  minm  de  :Uius  hominis  refipi- 

fcen.ta  <fe>  falute  deffer^inr  ,  qitt  Chrijtiant 

proje/fionts  ncmn.l .  antur.  1  fervato,  rem  ipfam 

0>  verttatem  operibtts  pernegavit. 


I  o  a  N.  cap.  10.  a  verf.  11.  adfinem  Capitis. 
22  Tjcl.ifantatttemEnc&uiuHierofoljwis,  &  lyensserat. 
2}   Et.inibtd.tb.it  1ESVS  intewploinfortHuSolomonis. 

24  Citixcruntigittireumlud&i,  &  dixeruntei;  Ououfque  animamnoslr/im 
fnjficndis?fi  tu  es  Chnftus  ille  dic  nobis  aperte. 

25  Rcjpondit cis  IESVS;  Bixi  vobtSjtiec creditis :  opera  quaegofacio  innomi- 
nc  Patris  mei,  h<zc  tett.wtur  de  me. 

26  Sed  xos  non  creditis :  non  enim  eftis  exovibusillis  meis,ficut  dixi  vcbis. 

27  OvesilU  mcis,  vocem  meam  audtunt,  & ego eas  agnofco,&  fequuntur me : 

28  Etego  vitam  oiternam  do  eis,  nec peribum  i>i  mtertmm,  neque  rapteteas  quif- 
qu.an  e  m.ir.u  mea. 

29  Tater 


19. 


30. 


31- 


32,. 


33. 


34- 


35- 


ErANeiiieA.  67^ 

2 9  Vater  ille  meus,  qui  mthi  dedit  eas,  major  omntbtu  esl :  neque  qtiifquam  po- 
tesl  eas  eripere  e  mar.u  P.itrii  mei. 

30  Ego  &  Pater  uiiumfttmus. 

3 1  Susittlcrunt  ergo  rurfum  lapides  Iudai  ut  ettm  lapidarent. 

32  Rejpondtteu  lESyS;  Multabonaoperaofiendi  vobis  tx  Patremeo:  propter 
quod  illorum  operum  me  laptdatu? 

33  Refponderunt  eihtddi,dicentes;  Ob  bonttm optts non  Lpidamuste,  fedob 
llafphennam,  id  efi,  qttia  tu,  bomo  qituinf\s,facis  te  ipfum  Deum. 

34  Refpondtt  eis  IESVS;  Nonnefcriptum  efi tnLege  veflra,  Egadixi.Dit  cslis? 
3J  St  tllos  dtxit  deos  ad  qttosfermo  Detfacltu  efi,  &  non poteft  folvi  Scrtptura  : 

36  Mene,  qttem  Paterfanclificavit  &  mifit  in mundum  3  ros  dniiu  blafpbema- 
re,  qttia  dixi  Ftltus.Deifum  ? 

37  Si nonfacio opera Patris  mei,  nolite crtdere mibi. 

3$  SinreroWhfacio, etiamft mtbi  non  credatis,  operibiu  tamen  credite;  ut 
cognofcatis  &  credatis  Patrem  in  me effe,  &  mein  eo. 

3 9  Rurftu  ergofiudebant  ettm  prebendere  :  fed  exivit  ex  eorum  manu. 

40  Abtitque  rttrftu  ad  trajcctnm  Icrdanit ,  in  eum  locttni  ttbtprimumfuerat  lo- 
bannesquum  baptizjuret,  m.infttque  illtc. 

41  Multi  autem  veniebam  adeum,&  dicebant ;  Iohannesquidemfignum  nul- 
lum  edidit :  qtttuumqtie  atttem  de  ifto  dixit,  vera  erant. 

42  Et  malsi  tllic  crediderunt  iu  ettm. 


A  N  A  L  r  S  I  S. 

T"\Efcribitur  difceptatio  lefu  cum  prifracYis  Iu- 
•^diis,  primum  ab  adjuncto  temporecommu- 
niorc ,  hyemis ;  magis  proprio ,  die  dedicationis : 
item  a  fub|ecto  loco coinmuniore.urbe  Hieiofoly- 
morum. 

Veif  23.  Magis  proprio,  porticu  Solomonis: 
item  alio  adjuucto  temporis,  cum  ambularct  in 
porticuSoIomonis. 

Vetf.  24.  Proponitur  effe&um  Iudxorurr. ,  quod 
Iefum  undique  circumfiftebanr ;  quod  fuo  finc  de- 
claratur ,  ut  crimmationi ,  quam  intentaturi  eflenr, 
<um  rtfpondere  cogerenr.  Criminario  eft ,  quod 
omnia  dubie  &  imphcito  fermone  defepropo- 
fuilfet ,  quod  adve-li  negatione  declaratur ,  quod 
nihilclareSc  liquido. 

Vetf.1%.  Hujus  fermonis  effe&um  eft  Chriftt 
refponfum;  fe,  quis  (ir,  illis  declaraffe:  Sc  a  dilpara- 
to  probat  liii  fermonis  obfcuritatem  non  effe  cau- 
famcur  fufpenfianimofinr ,  quia  fit  ipforum  infi- 
delitas:  quam  infideliratem  amplificat  comparatio- 
ne  majoris,  quia  nondiclis  modo,  fcd  factis  fe 
DeumcomprobafTet. 

Vetf.16.  Deinde  infidelitatis caufam cfficientem 
proponit,quodnoncffentexejusovibus  :  quod  a 
tdtimonio  fuo  confirmat. 

Vetf.il.  Item  ab  effcttis  oviuni  Cbrifti  :  qnac 
funt,  primum  aufcultare  voci  Chrifti ,  2.  agnofci  a 
Chrifto,  s.fequieum. 

Veifi.%.  Item  adjuncto  viti  iternat  gratuiti : 
quod  fui  adverfinegationededaratur,  quodnun- 
quam  peribunt :  cujus  aliam  caufam  aflignat,  quod 
nemo  eripiat  fuas  oves  e  manu  liia. 

Vetf.v),  Non  poflc  eripi  e  manu  fuapiobatab 


adjunclo,  potentia  feu  magnitudine  Patris :  qui 
magnirudo &  porentia  ampli ficatur  coinpararione 
minoris,  nempe  omnibus:  irem  adjuncto ,  volun- 
tateeos  tuendi:  quod  probatui  a  fub|ecto,  quia  funt 
donumPatris. 

Verf.10.  Item ab adjun&o,  potentia &  volunta- 
tefuainillis  tuendis;  quod  confirmatabadjuneto, 
effentiali  unitate  cum  Patre. 

Vetf.ii.  Effe&um  fefmonis  Chrifti  per  acci- 
dcns,  quod  lapides  fuftulerunt ;  quod  etiam  ainpli- 
ficatur  aduincto  temporis,  quia  fecundo  hoc  fa- 
ciunt;  8c  fuo  fine ,  ut  illum  lapidibus  obruerent. 

Veif%z.  Hu|us  conatus  Icfum  lapidandi  effe- 
ftum  cft  quiftio,  qua  lapidandi  ftudium  abfur- 
dum  docetadifparato,  quiafitob  bonumopus. 

Vetfa.  luda:i  refellere  hocconanrur  adifpara- 
to,  itidem  ut  illi  imaginabantur,  quod  non  propter 
opus  bonum ,  fcd  propter  blafphemiam  eum  volc- 
bant  lapidare  :  blafphcmia  argumentodiverforum 
proponitur,  quia  tametfi  hoino  cfler,  fe  tamcn 
Deuin  affererer. 

Vet/.3S>,6.  Refellithanc  blafphemiicrimina- 
tionem  a  comparationc  minoris ;  qua:  concluditut 
Syllogifroo  connexo;  fi  blafphcmi  non  habentur, 
qui  Deiappellationem  hominibus  a  Deoad  publi- 
cuin  munus  vocatis  tribuunt ,  nedum  pro  blafphe- 
mo  habendus  ,  quem  Pater  fan&ificavit ',  &c .  pro- 
politioeft  manifcfta  :  aflumptionemcx  teftimonio 
Scriptuticonfirmat. 

Vetf  J7,  38.  Ab  cffcflo  probat  fe  blafphemii 

reum  non  efle ,  dum  Dci  titulum  Cbi  vendicat, 

quia  Dei  opera  facit ;  deinde  ab  adverfo  probat 

!  illoseideberetanquam  Deocredere:  fi  enim  non 

i  facknti  opeia  Dcifidesillisranquam  Deohabcn- 


*3- 


14- 


*5- 


z6. 


'-7- 


€76  H      A       B.       M 

danonfuit;  tumopetanti  open  Dei  fideseitan 
quam  Deo  adhibendaeft:  cujus  opeiationisfinis 
ftamitut,  ut  fciantquod  Patet  fttin  Chtifto,  & 
ChtiftusinPatte. 

^fc/:39,8c4o.  Hujus  fermonis  effe&um  eft  , 
quod  illum  denuo  ptehendere  voluetunt :  ptehen  - 
fionis  «eto  ftudiieffeiSum  eft ,  quod  Chiiftus  fe  ab 
illis  fubduxit :  qux  fubduftio  lubiefto  loco  dccla- 
ratui,  citta  loidanem  :  &  fubjeao  loci  magis  pto- 
ptio.ubi  Ioannesbaoriz^bat:  &  adjun&opetman- 
iioniseodcm  loci. 

fferf. 4i,&42.  Cujus  commigtationi» &  pet- 
manfionis  efteftum.quod  Ioannes  verus  deChnfto 
teftis  pet  omnia  agnofcitut ;  quiadivetfodecla- 
rcntur ,  nempe  veiuni  fuilfe  loannis  teftimonium, 
tametlinullum  mitaculumcdidit :  cujusapptoba- 
tionis  ir.iniftetii  Ioannis  effeclum  eft  multoium  in 
Chiiftum  iides. 

METAPHRASIS. 

Hlerofolymis  feflnm  Dcdtcationis  altaris 
cj>  cttltu-s  dtvtni.per  Iudam  Macbabeum 
inftai!r.iti,ageba:itr .lUud  auiem  feflum  quct- 
anrits  celcbratum  in  ipfam  hyemem,  incemmo- 
dum  anrii  tcmpm,  incidebat.  lefut  tamenfu- 
fcefto  &  confeBo  itinere ,  temptum  ingrejjut, 
m  porticu,  adformam  illuu  quem  Solomon  &- 
difcavit,  exfiructo.facra  meditans  inambula- 
vit.  Itid&t  tgitur  pervicacei  opportur.il atem 
hanc  nacii,  idum  undique  circumjiftebant ,h^c 
confdio ,  ut  Ji  minut  pro  eorum  voto  refionde- 
ret,  com;.rebenfum  ttliim  ad  fttppliciumrape- 
rent.  &ititamobrem  adtllum  dtcebant ;  Qupiifi 
que  tandem  dubio  ejp  fiexiloqtio  fermone  ttto 
animos  noftrosfufpenfos  tenens,  ncbis  magnam 
inquietudinem  creas  .*  dic  igitur  aperte  qrii 
fis.  Ad  quos  Iefus  :  Eqttidem  vobis  qrii  fum 
dixi :  &uod  autem  fluciuatu  id  catifit  non 
esl ,  qttod  vos  obtenditis  ,  fermorits  mei  obf- 
curitas ;  fed  quod  non  creditts.  Nam  pr£- 
terquam  qttod  verbis  quisfim  cttm  a  me  tum 
et  Ioanne  atque  adeo  a  Patre  abunde  teflatttm 
fit  ;  ofera  que  Patris  autoritate  infiructus 
facio,  de  me,  quis  ftm  ,  liquido  teflantur.  Nec 
me  negledi  erga  vos  officti  reum  agit.qucd  vos 
nm  creditis  ,  tit  qiii  ex  ovium  mearum  nttme- 
ro  ,  ficut  fnmonui ,  ad  tternAm  vii.lm  ante 
Jacia  mundi  fundamenta  pr&defiinaiarum , 
non  eflis.  Quotqtiot  er.im  oves  me&funt,  hs.  ad 
vitam  ante  ficula  pr&deflmat&  nen  invit&  vc- 
cipr&dtcationis  me&  auribus  ptrcept.it  obtem- 
perant.  Bas  tgo  etiam  tum  cognitas  habeo, 
cum  in  mttndi  defirto  falantes  me  non  agnof 
cttnt :  £J>  nihilominus  ad  mei  agnitionsm  ad- 
duB& ,  me  vi&  ducem  etiam  per  fumma  dtfl 
crimina  fequuntur.  0uibus  (jf  ego  in  umbra 
tnortts  nomun  juam  verfantibttt  vitam  iter- 


O      N      I      A 

nam  fpiritualem  gratuito  confero ;  de  qtm 
nutlo  unquam  tempore  excidere  pojfunt :  neque 
enim  quifquam  in  c&lo  terra  ,  inferifue  eii, 
qui  illas  aut  earum  aliqttam  e  mca  manu  <& 
cuflodia  eripere  valet.  Pater  metu ,  qui  illas 
mihi  dedit ,  omnibut  quibiifcunqtte  cum  for- 
tior  ,  tum  fapientior  est ;  ejits  ut  e  manu  tf 
cuftodia  nemo  aut  vi  rapere ,  aut  aftu  pirrtpe- 
re  vale.it.  &uod  atitem  perinde  illas  a  manu 
mea  &  Patrts  eripipoffe  negem,  inde  es7,  quod 
ego  &  Pater  non  voluntate  filum.fled  natitra 
&  ejfentia  ttntim  fumus.  Hoc  fermone  Cbrtjii 
commoti,  tanqttam  zelo  divm&  gloris.  accenfi, 
lap:des  qntbtis  eum  obruerent ,  riirfes  fufitile- 
runt ;  fed  Chrifii  virtute  <&  potentta  tan- 
qttam  iw eftoft&no  tta  retenti ,  utfiiblatos  la- 
pides  in  illum  emittere  non  valuirint.  Ad 
quoslefus :  multa  fj>  variapr&clara  factnora 
vobis  fieciantibtts  ex  Patris  meipr&fcripto  edi- 
di:  qu&ro  in  tant.t  m:tltitud:ne  (J>  varietate, 
quodr.am  itlud  optts  eft ,  ctio  offenfi  me  lapidi- ' 
bus  obruere  conaminiTwbd  entm  a  me  m.tli 
in  vos  admijfttm  ejfe  probefcic.  Ad  quem  Iu- 
d&i :  Depr&claro  opere  tuo  te  lapidibus  non 
appetimus ;  fcd  ob  blaffemiam  in  Deum  ;  jj» 
quodcum  homofis  ,  te  tamen  pro  Deo  vendi- 
cas.  Ad  quos  lefits :  An  non  jcriptum  eil  in 
Ja~.ro  canone  vubis  tradito  ,  (ff  de qtto  vosglo- 
rtamirit ,  Deum  a  Propheta  ad  hunc  modum 
loqtientem  induct  ?  Ego  de  vobis  (o  mortales 
quialiis  pr&fidetis)  dixi ,  quod  Dii  eftis.  Si 
tgttur  Deos  illos  dixit ,  qtti  natura  non  funt, 
fidordinaiione  tantum  divina  Dti  ;  fierique 
nequeat  qtiin  quod  Deut  per  Prophetam  Da- 
vtdsm  Uqutttm  esl  verum  in  omnia  fecula 
permaneat.  Mene  &qiium  est  a  vobts  blajphe- 
mis.  accufari,  quem  Pater,  donic  citra  menfu- 
ram  collatu,  ab  omnibus  mortalibus  fecretum 
ey  fiparatum  in  mundtim  tritjfum  ejfe  indubi-  . 
tatisfignis  tefiatm  esl ,  qtiod  me  Dei  Tilium 
effe  profeffut  [im  ?  Si  eadem  ipfit  opera  non  fa- 
cio  qtts.  Pater  facit ,  equidem  ut  miht  hoc  de 
mepr&dicanii  credatts  non  requtro.  1'la  vero 
cumfaciam  ,  tametfi  mthi  boc  de  me  pr&di- 
canti  non  credalis,  tamen  operibtss  meisprom- 
ptttm  vobtt  fit  nojfefimul  &  credcre,quodPa- 
ter  mihi  coejfeneialtt  tn  me  esi,  (ff  ego  vicifftm 
in  iUo.  &ju>  firmone irrttati,  iterum  iUum  ad 
morte  atpciendum prehendere  conatt  funttfid 
Icfitsfe  divtna  fua  virtute  fubducens  vim  eo- 
rttm  (j>  violentas  manus  ejfugit.  Et  fe  rtirfitt 
receptt  cis  Iordxncm  ;  tibi  loannes  inter  aiios 
mttltos  Chrtfium  qtioque  baptifmo  confignttf- 
fet ;  ubi  etiam  antmi  fui  recreandi  fo  tri/lt- 
tiam  deponendt  catifit ,  qtiam  ex  Iudais  pervt- 

cacijjimts 


!>■ 


30. 


jr. 


v- 


33- 

34- 

3S- 

16. 

17- 
38. 

39- 

40. 


41. 


tacilftmis  contraxerat.fe  receperat.NecJpefua 
falfus  esi  :  multi  etenim  ad  eum  convolabant, 
i$  magno  confenfu  hoc  illi  quod  fequttur  teftt- 
montum  ferebant :  loannes  tametji  nullum  [i- 
gnum  edtdtt ,  fidelu  tamen  Dei  minifter  com  • 


I      1      I      C      A.  «77 

probatus  esl,  quandoquiiem  omnia  tUa  ,  qtu- 
cunque  funt,  qu.t  de  hoc  lefu  prtdicavit ,  ve- 
rifftma  ejje  comperiantur.  Vnde  etiatn  extittt 
ttt  multu  m  iUitm  credentibus  feparatam 
commigrationis  fut  confoiationem  acceperit. 


Lv  c.cap.l'.  averf.t.adn. 

ACcedebant  autem  ad  eum  omnes  publicani  & peccatores  ut eum  audircnt : 
2  E  t  murmurabant  Pharif&i  &  Scrtbs,  dtccntes;  Isle  peccatores  recipit,  & 
edit  cttm  eif. 

3  Jpfe reroloqitutusefl ad eoshanc parabolam,  dicevs; 
4-   Ouis  ex  robis,  f\  habeat  centttm  o  ves ,  &  perdiderit  unam  ex  iilis ,  non  derclin- 
qtiit  iUas  nonaginta  novem  in  deferto,  &  abtt  ad  eam  quz  perttt,  ufquedum  eam  na~ 
cxusertt? 

5  Ef  cam  nailttsimponit  inhumeros fuos gaudcns : 

6  Ver.ienfqtte  domttm  convocat  amicos  &  vtcinos,  diccns  eis ;  Graiulamini  mth  i; 
tiam  inveni  ovem  meam  qus  perierat  ? 

7  Dicovobisitaforegaudiumincxlofttper  uno  peccatorc  reftpifeente ,  magts 
qtum  fuper  nonaginta  novemjttslts,qutbiis  non  optts  eslneftpifcentia. 

8  Attt  qtumttlier,  fthabc.it  drachmas  dexem ,  &  perdiderit  drachmam  unam, 
7io;>  accendit  Ittcernam ,  &  verrit  domttm ,  qumtqtte  accuratc,  ufquequo  cani  inve- 
tierit  ? 

9  Et cam  nacla,  convocat  amicas  ac  vicinas?  dicens;  gratuiamtni  mihi :  nam  in~ 
vetti  drachmam,  quamperdideram. 

10  Itadicovobis ,  gaudium  eslin  confteclu  Angelorttm  Deifuper  unopeccatorc 
rcfiptfcente.  . 


A  n  a  L  r  s  i  s. 

NArratur  conventus  publicanorum  8c  peccato- 
rum  ad  Chriftum  :  qui  adjun&o.quantitate 
amplificatur ,  nempe  cjuod  omnes  convenkbant. 
Finis  etiam  defignatut  ut  audiient  eum. 

Vtrf.i.  Cujuseffe&un:eftmuflita;io  Sctibatum 
&  Phatilioium:  cujus effecli caufa  afligoatur.quod 
fefus  illos  admittebat  ad  veibi  auditionem  ,  quod 
cum  illis  cibum  capiebat. 

Vcrf.%.  Hanc  lnuflitationem icfellit  Chriftus, 
ubi  formam  orationis  parabolicam  notat. 

Vcrf.i,.  Speciem  unam  proponit  Paftoiis  Sc  o- 
viuin.  Argumentum  autem  ducitacomparatione 
minoris :  nam  fi  Paltorpecudemamiflamquirit, 
nedum  illehominem:itemaliocompatatominoii, 
nam  fi  unicam  tantum  amiflam  quzrit ,  nedum  ille 
tot  fe accedentes :  itcmalio;  namfi  illefugiemem 
&  errantem  ovem  quiritdonecinveniat,  nedum 
Chnftus  acccdentes  &  fequirentesdebet  admit- 
tere:  denique  fiTaftor  reli&is  aliis  quxiit  petdi- 
tam,  nedum  Chriftusqui  hos  quxrendo,illos  non 
ncgligir. 

Verf.t.  lllorum  etiam  invidiam,  Scexinvidia 
nioerorem  ex  adverfo  gaudio  Paftoris  ovem  repor- 
tantis. 

Vcrf.6.  Hoc  gaudinm  amplificit  comparatione 
majoiis;  non  foliun  ipfe  gaudet  de  inventa  ove, 


fed  amicos  &  vicinos  ad  focietatem  ejufdem  gaudi! 
invitat. 

Verf.  -j.  Redditio  (imilitudinis  feu  paiabolx  : 
ubi  ovis  inventa  comparatur  cum  peccatore  refipif- 
cente  :  &  domus  coelo :  &  gaudium  &  gratulatio 
amicorum  &  vicinorum  cum  gaudio  teftium  An- 
geloium :  quorum  gaudium  de  peccatore  refipifcen- 
teamplificat  comparationeminoris,  quod  magis 
gaudeant  de  illo  quam  juftis ;  qui  defcribuntur  fuo 
difparato,  quodnon  egeut  pccnitentia  fpeciali  & 
iniignioti. 

Verj.%.  Alia  fpecies paraboLxde foemina qux ex 

dccem  drachmis  unam  ainilit:  ubi  diligens  &  foli- 

cita  inquiiitio   dcfcribitur  effefto  accendendi  lu- 

cernam,  verrendi  domum  &  ftudiofeperfcrutandi. 

DcitzC.9,  &  io.  yidefnfra.  6,7. 

M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 

NEc  minimapars  confolationti  erat  qttam 
Iefui  ex  tfta  comm:grationepercepit,quod 
omnes  illiui  ortjeu  traftus  publtcant  Crfiagi- 
tioft  ad  iUum  Euangelu  audicndi  caufa  con- 
veniebant.  Sed  Phahfei  (fj  Scribt  antiquum 
cbtinetes,  cbfcuro  murinure  clam  muffttabant, 
qttod  flagitwfos  ad vtrb':  prtdtcationem  ad- 
mtttebat ;  atque  adeo,  quod  nnvus  esi  cibttm 
Qjl  cj  cj  1  cttm 


41. 


* 


*7%  H     A      R      M 

cumiTts  fumpfit.GjuomintutnimpalamChri- 
ftnm  criminati  nonfunt ,  efifeat  propris.  imbe- 
ciUitatu  confcier.tia  Cbriftnm  de  hac  rejuftis 
rattombus  convincendi.Chriftus  percepto  mur- 
rnnre  (qm  intimas  animt  cogitationes  perno- 
vit)  iUorum  c.ilummam  altquot  fimiUtudini- 
busfcite  tf  appofite  congcftts  ddutt ,  dicens: 
lnicui  rerum  iftimatores  efits ,  qui  de  rebtts 
veftris  quamvts  caducis  foUiciti  de  itemafra- 
triimfitutecuram  nuUam  agttis,  Quis  etenim 
ex  vobis  qiurendo  invenietur,  ctii  cum  centum 
ovesfttppetunt  qaarum  una  modoa  grege  di- 
gre/Ja  periit ,  non  relmquat  nonaginta  novem 
m  deferto  noxiis  beftiis  infefto,  ut perd-.tam  m- 
vemat.  De  inventa  vero  folide  &  ex  animo 
gandens ^tUam  (quod  dmturnts  erroribus fia- 
cia  &  pafttts  inedia  debilitata  fit)  humeris 
tmpojitam  adgregem  reducit.  Posi  domum 
reverftts,  non  contenttts  tacitus  apudfe  &  do- 
mefticos  ftios  l&tarifuos  cum  amicos,tum  vici- 
sos  couvocat ,  dicens :  Eqtiidem  confida  ut  me 
ita  me.t  omnia  vobts  cnr&  ejfeu  SUiamobrem 
tnihi  in  gaudio  de  tnventa  ove  focios  &parti- 
cipes  ut  vos  ad^imgatis  advocavi,non  ignorans 


N     I     A 

hoc  ipfum  vobts  cordi  fore,quod  meplurimu  ri. 
creavit ;  atque  ut  quem  ex  amiffa  ove  dolorem 
accepiftis,  ex  tnuenta  deponatis.  H&c  curapro- 
be  vobts  notafmt,  &  fenfu  pertept  a :  non  mi- 
ntts  certum  esi ,  atque  adeofancie  vobts  con- 
firmo gaudtum  in  coelo  (tanquam  in  domictlio 
Det)  majtts  agitari  de  unj peccatore ,  quiad 
fiugem  redtt ,  qtiam  denonagir.tanovem ju- 
ftis.qitt  fe  a  gravi.rtbtts  feler-.bus  integrosfer- 
vantes.infigniori  poenitudme  non  habent  opus: 
utfera  £f  tmmanis  qu&dam  inhtimanttai  fit, 
vos  tot  hominum  faluti  tnvidere  &>  ex  eo  mae- 
rore  cifici.unde  Ixtandtmateriaplenilftme  fup- 
pedttatur.Aut  qtu  foemina(funt  enim  natur* 
ad  rem  panlo  attentiores)  decem  drachmisin- 
ftrucJa,  ft  ex  his  unam  modo  amifertt ,  nonipfo 
meridie  lucernam  accendens  domum  evemttf 
illam  ftudiofe  qu&rit,nec  qu&rere  deftftit  quoad 
illam  tnvenerit.  Inventa  autem  drachma fibi 
charas  tf  vicmas  aecerfit,dtces;&c. ut  verf.6. 
Sic  dico  vobts  gaudium  in  ccelo  abAngeUs  tan- 
quam  Deo  Charis  &  vicinis fit,quoties  inter- 
ris  cum  hominibus  converfantes ,  iliis  deflagi- 
tiofi  altcujus  refipifcetia  conftiterit^c.ut  v.j. 


L  v  c.  15,  a  verf.  11,  adfinem  cap. 

1 1  Ait  autem ;  Quidam  habcbat  duosflios : 

12  Quorum jiintor dixit  Patri ;  Pater,  damibi  partemfubfianti&aimeatti- 
ventem.  llle  tgttur  dirifit  eisfacultates. 

1 3  Vosi  dies atitem  non  multos,  congregatis  omnibus,junior  Hlcfilins  pcregrepro- 
fecitts  esl  111  regionem  bnginqua:&  ilitc  difitpavit  fubfiantiam  fuam,profufe  vivendo. 

1 4  Quum  autem  omi.i.t  tffe  covfumpfiffet ,  crta  eslfanus  valida  in regicne  tlla : 
&  ipfe  capit  victu  dcfii. 

\S  Abttt igitur & adhtcfit  ttni ex ciribtisregionis  tllitts:  qui  mifit  eumtnagros 
fuosutp.ifceretporcos. 

16  Et  dcfiderabat  implere  rentremfttttmfilinjiis  qttas  edebant  porci :  &  v.emo  ei 
dabat. 

/7  Quttmautemadferediijfetfdixit^  Quot  vicrcenarii  Patris  meiredundant 
f.wibus,  ego  rerofiune  pereo  ? 

1 5  Surgensproficifcar  ad  Vatrem  mettm,  &  dicam  ei;  Pater ,  peccari  in ccelum 
&  rn  tuo  confpeftu  : 

ii)  Nequeampliusfumdigr.iisrccarifiiitistuits:  fac  me  nt  unum  ex  mercena- 
riis  tuis. 

2 0  Sttrgens igitur  contendit ad  Patrcmfuum.  Ouum  atttem  adhuc  longe  abeffet, 
ridit eum  Pater tpfuts,  &  intiin.t  miferiiordta  mctus ell:& accurrens tncidit  w  col- 
lum  ejus,  &  deofiulatus  esi  eum. 

21  Dixitautemeifilttts;  Pater,  peccavi  in  caelum  6~  httttocovfpeclu ,  neque 
dignusfun  ainplius  vocariflius  tuiis. 

.22  Drxit  rero  Pater  adferyosfttos;  proftrte fiolam  Hlam  prtcipttam ,  c^  induite 

cum,  & 


EvANeiLlcA.  *7P 

eum  ,  &  indite  anmdum  inmamtmejus,  &  foleas  in  pedes , 

23  Ef  adductum  rttulum  illum  faginatum  maitate,  &  edentes oblettemur. 

24  Quiaflius ifte meus  mortuus  erat ,  &  rerixit :  perieratque ,  & imentns  esl. 
Cxperuntigttur fefe  obleclare. 

2 s  Erat  autemfltus  ille  ipftusfenior  ruri :  qui  ttt  veniens appropinquartt  domui, 
audirit  concentum  &  cboros, 

26  Et  rocatum  itnum  cxpueris,  percontatus  efl  quid  tftud  ejfet. 

27  Is  rero  dixit  ei ;  Trater  tutts  reuit :  &  m.ictaritpater  tuus  rittdum  illumfa- 
ginatum  :  quod  valemem  illum  receperit. 

2  S  Indignatus  cli  autem  illc,  nec  vcluit  hitrotre.  Tatcr  ergo  ipftus  egreffus ,  ad- 
rocabat  eum. 

za  Ipfe  rero  rejpmdeus  dixitpatri;  Ecce,  tot aimos ferrio  tibi,ncc unquamprd- 
ceptum  tuumfum  tranfgrcjfus,  nec  unquam  dedtfti  mihi  badum ,  ut  cum  amicts  mcis 
oblectarer : 

3  0  Sed  quum  filius  ifte  tuus,  qui  abligttri vit  viclum  tuttm  cttm  meretrhibus ,  ve- 
ritt,  macl  fti  ei  rtitdum  iHum  faginatum. 

3 1  Ipfe  rero  dtxit  ei ;  Fdi,  tufemper  mecum  es,  &  omv.i.t  mea  tuafunt. 

32  Exhdarari  vero  & gaudere  oportebat ,  quodjrater  tuus  bk  morluus  erat ,  & 
rcrtxit :  pertcratque,  &tnrentusesl. 


A  S  A  L  Y  S  1  S. 

'TErtiaparaboIacft  Dci&  Patris ,  quifuorelato 

■*•  fil.is  dclcnbitur ;    qui  filii  adjuncto  nuracro 
duorum  dcfcriburuur. 

Vtrf.\z.  Iunior  filius  dclcribitur  fuo  effe&o, 
petiuonca  Patrc  ut  partcm  bo.-torum  qux  ad  fe  at- 
tinet  daret :  cujus  crfectum  eft  diftribuuo  bono- 
lumintcrfilios. 

Vtrf.\;.  Aliudeffccium  minoiis  naru,  ncmpe 
corrogatio  omnium  quz  habebat :  qux  fuo  fine  do- 
cetur,  ur  peregre  proficifceretur  :  qu.x  ptofc:tio 
adjun&o  tcmpore  indicarur,  non  ita  multopoft 
quam  p;  rtcm  fuam  acceperat :  profcctio  etiamde- 
fcribitur  fuofubjefto ,  nempe  regionc  procul a  pa- 
teimsxdibus  dilTiia.  Adfunctum  hujus  peregrina- 
tiohisadomopaternacftdifnpatiobonoium  :  cu- 
juscaufaefficicnsaflignatur virx  Imtus.  videv.30. 

Vtrf.  14.  Aliud  adjunctum  peregrtnationis  vel 
potius  luxus  &  libidinofx  vitx  eft  ramesinrerra 
peregrinationis;  qux  adjuncto  tempore  declararur, 
cumfiliosomoiaabliguriffet  :quorumduorumcf- 
fccium  eft  quod  penuria  &  incdia  urgebatur :  pto- 
pter  meretricem  etenim  quis  redigirui  ad  ftuftum 
panis.  Prcrtrb.  26. 

Vtrf.\%.  Effcctum  hujus  penurix  eft,  quodfe 
mancipavircuidam  illiusrcgioniscivi :  civis  vero 
cffccrum  quod  prodigum  in  agros  mifir:  qux  mtflio 
Ciofinedeclararur  utpafuut  porcos. 

Vtrf.ii.  AliuderTcctumfamisGmol&egeftaris 
quod  cupivit  fe  fatiate  filiquis,  quas  porci  comede- 
bant :  quod dtverfo  exoinatur ,  ncrno  tamen ei  lili- 
euas  fuppediravit. 

Vtrf.n.  Adjunctum  hujus  penurix  &miferix 
eft  icfipifcentia  &  ad  fe  regreflus ;  cujus  effectum 
cft  commentatio  de  felicitate ,  qua utebatur  in  do- 
taopateina:  quod  compatarionw  minoris  amplifi- 


carur,  quodmercenariiabundarentpane,  nedum 
filiifamilias;  &  illuftratui  adverfo,  penuria  &  fame 
qua  laborabat. 

Virf.  18.  Prioiis  commenrationis  effccrum  eft 
confriiutiocumanimo  fuo,  fc  velle  domuni  pater- 
nam  repetere  &  peccatum  confiteti :  forma  confef- 
fionis  proponitur ,  in qua  amplificatur  pcccatum  a> 
fubjccrcyn  quod  pcccatur,  nempc  Deum  primura, 
deindc  Patrem. 

Vtrf.19.  Item  ab  adjuncto ,  pcena,  quod  nonGt 
dignus  qui  anrplius  vocetur  filius ,  quod  fuo  difpa- 
rato  arguitur,  quia  petit  ut  i  n  cenfu  meicenaiiorum 
habeatui. 

Vtrf.za.  Effectum  conftirutionis  eft  ptofectio 
ad  paternas  xdcs  :  adjunetum  vero  profectionis  efl 
quodpatermifciatione  commotus  eft  :  commife- 
rationis  caufa  affijnatur,  quod  Pitet  viditeum; 
qua:  vilioadjunctotemporedethratur  ,cum  adhuc 
longeabefletfilius:  commifetadonis  vero  eReftum 
eft,  qtiod  fcftinavit  adoccurfum  ejus,  quod  ruit 
in  coiluirt  ejus,  quod  illum  deofculatus  efi. 

Vtrf.it.  Hujus  commilerarionis  paternx  effe- 
ctum  elt  liberaconfefiio  utfupra  18,19. 

Vtrf.n.  Hujus  ingenuxconfeftionisadjuncium 
funt  aliapatris  beneficia,  quod  ftolam  pixftantifli- 
mam  afferri  juber;  qux  fuo  fine  declararur,  ut  filius 
ind-  it  u  1 ;  item  annulum  digito  &  calceos  pedibus. 

Vtrf.i;.  Item  utpinguisvitulus  maftctur;quod 
fuo  fine  arguitui,  ut  omnes  cibum  fumentes  ex  hila- 
rentur. 

Vrrf.i^.  Caufa  materialis  huius  Ixricix  afllgna- 
tui,  quodfilius  icvixerat,  quod  fuoadverfoillu- 
ftraiui,  neiupe  qui  eiat  rr.ortuus.  Itemquodin- 
ventus :  quod  fuo  adverfo  aroplificarur .  Cujus 
mandati  erfecium  eft  quod  familia  hilaria  agebat. 

Vtif.if.  Dcfcribitur filius majoi natu abeffccTo 

ledeundieiagro,  appropinquandodoraum ;  &ab 

Qjqq    3  adjun- 


«8o 


H      A      R.      M 


13- 


14- 


'>• 


16. 


ftici  folum  ,  fed  mercede  a  patre  ad  operas  ctn- 
ducii,  qui  rebtts  ad  viclum  neceffartis  abuu- 
dant ,  cum  ego,  in  quem  pater  propenfior  esi 
qttam  in  ilios,  fameperire  pericliter.  Quamob- 
rem  relicia hac fervitutts  condmone  (quodju- 
re  conceditur;  cum  neceffanus  viBus  nonpra- 
betur)  redibo  adpatrem  atqttc  me  iliifubmtjfe 
fubjiciens,  dicam;  Pater.peccavt  primitm  qitt- 
dem  &  pr&cipue  in  Deum  quiin  coeks  esl ,  de- 
tnde  m  te,  Pater:  Atque  ut  natura  filitts  tuus 
fum  ,  nunc  tamen  vit&  me&  corruptela  &  pe- 
tulantta  effeclum  esi ,  tndtgnus  ut  ftm  qui  in 
cenfn  filwrum  habear  ,  tantum  peto  ut  in- 
ter  mercenarios  tuos  numerer  &  mercenarti 
condttionefrttar.  Hs.c  cum  primumfecum  dif- 
ceptaffet ,  deinde  cum  animo  fuo  conftituiffct, 
yerf.it.  Cujus  queriinonia:  adjunctum  eft,  fnrgens  adpatrem  fuum  perrexit.  De  cujtts' 
quod  pater  placare  conatur  filiura  ab  adjuncto,  affi- ;  redltu  CUmfamapercrebuerat.pater  (filw  lon- 
duitate&  pritentiacurnpatre  i  cuiusettectum  eft, .  ,.       .*         ■„     ,  .«.        ,,  -.  . 


adjun&oaudiendifymphoniam  Scchoreas. 

Vtrj".it>.  Quorum  effsctum  quod  fcrvum  fami- 
lia:  ad  fe  vocat ;  quod  fuo  fine  dcclaratur ,  ut  quid 
fioc  vellet  cognoicerec. 

ytrf.it.  Percun&ationis  effe&um  eft  rei ,  ut  ge- 
ftaeft,  narratio.' 

Vnf.i.%.  Narrationiseffectum  eftirafiliimajo- 
ris  natu  :  \ix  veroeffectum  ,  quodnoluitdomum 
ingtedi.  Cujus  recufationis  adjunclum  cft  ,  quod 
pateregreditur :  quodfuofineindicat,  tttfiliumo- 
raret  utingtcderetur. 

Verf.z<).  Aliud  effeccum  ira: ,  querimonia  apud 
patrem  ;  in  qua  patrem  ina-qualitatis  inlimulat  ab 
adjun&aejusinfe  llliberalitate;  quamdiverfoex- 
ornat ,  tametli  illimultos  anr.os  inferviflet ;  item 
alteio  diverfo ,  tarnttii  nunquamejus  praxeptum 
violaffet. 

yerf.io.  Quod  adverfo  ,  munificentiainprodi- 
gvtm  St  prophanum  filium  exaggeratur. 


go  adhuc  intervalio  dijfito)  tlitim  conjpiciens, 
commijeratione  ob  iliitts  miferiam  commotut 
esi ;  necfe  continere  potttit,  qttin  oblittcs  digni- 
tatis  &  atithoritatu  fut, ,  cttato  graduin  coU 
lum  ejtts  irruens ,  tiiitm  deofculatus  fit,  Ad 
quem  filuts  ry>  ut  verf.  1 8 .  Tum  paterjervis  in 
mandatis  dedit,huic  quidem  utpretiofiffimam 
inter  csteras  flolam ,  ilii  vero  ut  annulum  di- 
gito  ornando,  tertio  ut  calceos  afferat,  quibtit, 
detradts  pannis  ,  iilum  indu.xnt.  Et  quidem 
vitulum  tlium  prs.  atteris prspinguem  exprs.- 
fepi  educlum  maitare ,  ttt  convtvantes  Jblide 
Utemur.  Aiagnum  en.m  argumentum  gau- 
dufuppetit  quod  filins  meui ,  qui  in  peccattt 
mortuus  es~i  ,  revixerit ,  &  qui  feipfum  effre- 
nata  vita  perdiderat,  inventtts  Jit.  Filius  ve- 
ronatumajor  tnterim  dumbzc  gertintur  in 
agro  erat,  qui  prope  ades  accedeas  rj>  concen- 


tS. 


19. 


19. 


ipatre  i  ai| 
ut  poflir.  communicare  omnibus  paretnis  bonis. 

Vttf.ii.  Deinde  ab  adjuncro  officio  gaudendi 
defilionatumiiiore,  quod  fuacaufamaterialide- 
cbratur,  quodrevisit  ci  inventus  iit :  quasfuisad- 
veilis  illuftratur,  quia  mortuus  &  perditus  fuir. 

MET  APHRASIS. 

DOclrinam  hanc  fumme  utilem  alia  para- 
bola,  eaque  longe  prsfiantiffim  a  elegan- 
ti(fimaqtte,exornavit,dicens;  Vir  quidam  duos 
habuit  filios.  Quorttm  natu  minor  patri  dacit; 
Da,  qtufo,  mihipartem  qus  ad  me  in  hdredi- 
tatti  partitione  jttre  redttura  esi ,  ut  iliampe- 
rcgre  proficifcens,  negotiatione  aut  arte  aliqua 
honefta  atuiiorem  reddam.  Qua petitione pa- 
ter  mottts,facultates  fttas  omnes partitus,quod 
tttrifqite  erat,  utrtfque  affignat.  Katti  minor 
non  tta  tnulto  posi  omnia  convafans  peregre 
in  longinquam  regtonem ,  ttnde  luxm  ej>  pro- 

digiofk  ejtts_  libidines  exaudiri  non  poterant, '  tum  muficum  ,  &  ftrepitum  eorum  qui  cho- 
frofecltis  cii-.ibique  omnemfu.tmfubftantiam, '  reas  ducunt.exaudiens:  &  exfervis  quemdam 
luxuriofe  &  Ubtdinofe  vivendo  ,  dtffipavit  .\adfe  advocans,  qittd  hoc  [ibi  veiiet ,  percun- 
Cumiiero  omnia  decoxiffet :  ingens  farhes  re- '  cjatus  esi.  Cui  ilie :  quodfiater  tttus  domum 
gionem iliam  tnvaftt ,  tmde  ,  confumpttsjam  \  rediit ,  etimque  pater  fanum  &incolumen  re- 
ante  borits  futs  omnibtes ,  ipfe  rebtcs  ad  viBum  ctpit ,  ideo  vitulum  ilium  (quem  nonignoras) 
(jf  aihumjpeciantibtts  cozpit  defiitui.  Quam-  fr&  c&teris  prspingu-m  ,  maiiare  juffit.  Binc 
cbrem  cuidam  ex  civibits  iliius  regioms  fe  in  esi  ut  convivittm  celebrantes  ,  de  more  mufi- 
fervitutem  dedit;qui  illum  non  domifuz  hone-  cum  concentum  tf  choreas  adhtbeant.  &up 
Jta  jj>  liberali  arte  excrcuit ,  fed  ad  abjeciijfi-  atidito,  ilico  incandutt  ujque  eo,  ut  domum.cu- 
m:  ry>  tttrpiffimi  Jubulci  optts  extrufit  in  agrii.  jus  prt.  foribus  erat,  mgretU  recufavit :  qttam- 
J  ~bi  tanta  vicius  tned;a  laboravit,  ttt  ventrtm  obrem  exiens  pater  ilium  precatur  titfe  ad  hu- 
ex  fib.quts  quibtts  porci  pafcifolitifunt  implere  jus  gaudii  foctetatem  adjungeret.  Ad  quem 
expetens,  qtti  illas  fuppedttant  non  invenerit;  \fihus.  vide,  qu&fo,  quam  iniquus  Paterfis:  tot 
iiiitis  utfuerit  codittopejor  quam  eii  porcorum.  jarn  annos  tibi  fervi  potius  quam  filti  loco  de- 
T andem  air.entn  fu*  tnltnquendo  paternaslfervio,  ncque  tinqttam  mandatum  tuum  vio- 
ad.es  (y  patrsmomtim  diffipando  poenitudine ,  lavi;  nec  tamen  vel  hidum  mihi  dediftt,quem 
ducltis.fecumfy  cumariimofuo  adiftummo-  cum  amicis  comedens  hilaria  agerem.  Kunc  30, 
dum  commentatiu  esl :  &uotfunt  non  dome- .  vero  cum  rediit  hic  tttus  filttts(nec  criim  meum 

fiatrem 


11. 

3.U 


13« 


14. 


iy- 


16. 


17. 


ip. 


?'• 


E      V      A       N 
Jratrem  iOtim  appellare  dignor)  qni  tuas  fa- 
cultates  cum  fcortit  convivando  deviravit, 
iitulum iilum prt  ctterts prspinguem  maciari 
curafli.  Adquempater  :fili,  tumihifemper 


e      r      l      i      c       A  tf$I 

domi  metfuifti,  unde  tibi  poteftai  faclaesi 
meis  ommbus  bonis  communicandi.  Lttari  ve- 
ro  e°r  gaudere  nos  convemt ,  quia  frater  tuus, 
(jfc.  ut  verf.  14. 


31. 


L  v  c.   cap.  \6,  a  verf.i.  ad  10. 

DIxi(  autem  etiam  dtfipulisfuis ;  Fuit  bonw  quidam  dires,  qui  habcb.it  difpen- 
fatorem  :  &  u  dchtus  es\  apud  eum ,  ut  qtu  dtjiiparet  qtu  tpftfuppctebtwt.    . 

2  Vocarit  eum  igiiur,  &  dixit  ei ;  Qui  ifiud  audio  de  te  ?  redde  rationan  difpen- 
fationis  ttu :  non  emmpoteru  amplius  ejfe  dijpenfator. 

3  Dixtt  autem  apudfe  difpenfator  ;  Qmdf.v. i.im  ,  quum  doniiuiis  tnetts  auferat  a 
me  difpenfationem  ?fodere  neqtieo ,  mendtcare  pudet. 

4  Xori  qutd  ftmfaclurtts ,  tit  quum  amottis  fuero  a  difpenfatione ,  recipiant  tne 
aliqui  domtim  fuam. 

j  Conrocatis  itaque  ftngulis  dcbitoribtts  dominifui,  dixitprimo ;  Quantum  dcbcs 
domino  meo  ? 

6  Isautemait;  Centtim  batosolci.  Tumillcdixitei;  AccipetabuLu  tttas,& 
fed  e  cito,  &fcribe  quinquaginta. 

7  Deinde  alii  dixit ;  T«  rero  qtiantum  debes  ?  Is  autent  ait ;  Centttm  coros  triti- 
ci.   Tum  ipfe  dixit  ei ;  Aaipe  tabulas  ttias ,  &fribc  ocloginta. 

8  Et  laudarit  Domtnus  ille  dijpenfatorem  injuftum,  quod  prudcnter  fecijfet. 
Certeflii  kujus  fecttlt  prttdentiores  funt  fliis  lucis  infttogencre. 

9  Sicetim  egorobis  dico;  Faaterobis  amicoscxmamonainjtijio:   ut  quum 
defeuritis,  recipiant  ros  in  aterna  illa  tabernaailt. 


AXAirsis. 

T)AraboIaproponirurde  Oeconomo,  quidefcri- 
•*■  bitur,  1.  arelatodominidivitis,cujuserat  Oe- 
conomus :  deinde  ab  ad juncto ,  accufatione,  quod 
bona  herilia  diflipaffet ,  qux  accufctio  fuo  fubjecto 
dedaratur,  nempe  apud  herum. 

Verf.i.  Cujusaccurationiseffeetum eft, quod ab 
hero  vocatus  fit :  qui  vocatio  fuo  fine  arguirur, 
ncmpc  ut  poneret  rationem  difpenfationis.  Qui 
rationis  redditio  fuo  adjun&o  arguitur ,  quia  Oe- 
conomia  fua  fit  abdicandus ;  cujus  efriciens  afllgna- 
tur,  quod  apud  fe  delatus  fir. 

Verf.i.  Huiuseffe&umeltanxiaSc  follicita  Oe- 
conomi  cum  feipfo &  animo difceptatio  :  alia caufa 
hujus  follicitx  difceptationis  cft  ejusad  laboran- 
dum  impotemia,  au:  ad-mendicandum  pudor. 

Vrrf.4.  Difceptationiseffectum,  decretumani- 
mifui  quidfacturus  fit ;  quodprimunifuo  finede- 
claratur,  ut  cum  Oeconomia  fubmotus  fuetit,  hof- 
pitioexcipiarur. 

•  Vfrf.$,6,j.  Decreti apud fe cum animo fuo effe- 
ctumeftquodh:tidebitoies  advocat  ;  rogat  quid 
hero  debent :  quxftionis  effcetum  recognitio  S: 
confcffio  debiti:  confeflionis  veto  &  recognitionis 
.  adjunctum  eft ,  quod  fingulis  debitoribus  aliquid 
dehe.-ilinomineremfttit;  forma  autein  remiflio- 
cis,  Chirographo,  quo  obligari  funr ,  debiti  dimi- 
nutionem  8c  fubtracrionem  fcriberent;  quod  ctiam 
iuo  adjuncto  notatur ,  neinpe  ut  cito  iliud  faciant. 


Vtrf.  8.  Hujus  ab  Oeconomo  fafti  adjunctum 
eft  laus  herilis  •. qux arguitur  ab  2djuncio,  pjudcn- 
tia  Occonomi  fibi  tam  oportune  ptofpicieotis ; 
qus  prudentia  genere  confirmatur ,  quia  filii  hu jus 
mundi  funt  faptentiores ;  -quod  minore  amplifica- 
tur,  quamfilii  Dei. 

Vnf.i).  Redditio  totius  hujus  paraboli,  ut  ami- 
coscomparemus  ex  pecunia ;  quod  confirmaturte- 
ftimonioChrifti;  itemabadjunctopecunix  ,  quia 
injulticia  hominum  fxpe  nobis  adimitur;  Sc  fuo 
fiue,utaccipiantnosinxtetna  tabernacula :  quod 
adjuncto  tempore  dedatatur ,  quando  neficientcs 
ab  Oeconomiaex  hocfeculo  migraturi  erimus. 

MET  APHRASIS. 

AVerfoa  ScnbU  &  Vhariftis,  quibiis  os 
cbluravit,  ferjnone  ,  fe  ad  difcipulos  con- 
vertit,  ut  illos  ad  beneficentiam  excuarit,  di- 
cens  :  -vir  crat pnd.ves  tanto  &  tam  amplo 
famttlitio  inftruBus ,  ttt  Oeconomi  operam  in 
fubfidium  adhibere  coaclus  fit.  Ejus  autem 
Occonomus  apud  herum  resis  peragitur  ,  ut 
qui  heri  fui  bona  fidei  f:u  ccmmiffa  hir.c  indt 
diffipaftt--.  &iiamobrem  herus  Occuiiomum 
adfe  vocans,  tlli  dtxit  ;  Quid  tjitsc  mali  esl , 
qtlod  de  te ,  cui  omn:a  ?r.:a  credid: ,  bonorum 
'  meorum  diffipationem  fide  non  duba  audio. 

Idxirco 


M 


S     I     A 


6. 


«8l  H      A      R 

ldcirco  eorum  qut  adhue  in  manibus  tuts  1  Cui  Ule  centum  coros  tritici.  Ad  quem  Oeco- 
fnperfunt  inita  ratione ,  dla  mihi  reddi  &  ,  nomus :  accipefyngrapham  &  novat  tabulas 
reflttui  volo  ;  neque  enim  pofthac  tua  tn  faciendo  ilico  fcribe  ocioginta.  Domtnus  vero 
bonorum  meorum  difpcnfatione  opera  uti\re,  ut gefta  eft,  intellecia ,  laudavit  injufliffi- 
confli.ui.  Ab  hero  dimifjtis  11 1  confeciis  ra-  mum  hunc  fuum  Oeconomnm :  non  equi- 
tionibttt  eafdem  illi  afferat ,  Oeconomus  de  |  dem  quod  injuftus  erat ,  Jed  quod  prudentia 


fc  potiut  quam  dt  herili  negotio  foUicitus ,  coe 
pit  fecnm  ipfe  ad  hunc  modum  difceptarcj. 
Qutd  nunc  faciam ,  cum  herut  Oeconomi  mu- 
nut  miht  abdicastiriit  esi  i  fodere  aut  oput 
aliquod  operofum  aut  labonofum  (cui  nun- 
quam  fui  affuetits)  obire  nequeo ;  quominm 
•vero  fHpempofcam  (qui  tot  eijdemqtte honejia 
condttione  hominibut  vicinm  fuppedttavi)  pu- 
dore  impedior.  Sed  cogitando  ventt  mihi  in 
mentem  quid  faaam,  ut  cum  munere  difpen- 
fationit  abdicatutfuero,  me  hojpitto  exctpiant 
hi  quibut  heri  dtjpendto  gratificari  conftttui. 
Gjuamobrem  convocatts  omn:but  heri  fui  de- 
bitortbut  primo  dixit  quantum  debes  hero 
meo  >  Cni  iUe ;  centum  Batos  olci :  Ad  quem 


&  projpictentiajibi  de  hujus  vit&  commodu 
confulutt.  Et  certe  (ut  veritm  qttod  eilfatear) 
hi  quorum  jpes  hujus  feculi  Jmibtis  definitur, 
majore ,  adhujusvitn  fubfidia  comparanda, 
prudentia  inflrulii  Junt ,  quamfilii  qui  £ter- 
ne  lucifruends  dejimati  funt ,  in  iUtt  compa- 
randis  qus  ad  dternam  Jalutem  referuntur. 
Sjuamobrem  vobis  author  fum  ,  ut  m  his,  qus. 
ad  sternam falutem  JpeBant ,  hujus  Oecono- 
mt  prudenttam  imitemini :  &  amicos  vcbi^ 
comparate facultatum  $•  pecunis  in  pauperes 
erogatione ;  maxime  cum  hujtis  Oeconomi  ex- 
pertmento  edoftijitis  ,  hsc  caduca  bono  multi- 
pliainjnflitia  &  injuria  aliorum,  vobis  facile 
ertpt,  &  a  jujits  dominis  ad  auenos  transjerri: 


Oeconomus  accipe  Syngrapham  tuam  &  con-'  ntquando  vobis  ex  hac  vita  migrandum  & 
jidens  e  vefligio  nam  jejlinatione  opus  esi)  Oeconomiat  vefirs  ratio  c.ram  Domino  reA- 
novas  tabulas  faaendo  fcribe  te  hero  in  quin-  dendajit ,  vos  precibus  eorum  in  ccelum  pre- 
quagintatantum  obnoxtum  effe.  Alteri  vero  miffis,  iaiabernacuia  Jemjjer  duraturavel- 
ex  debitoribus  dixit ;  tn  vero  quantum  debes?   uti  excipiant. 

L  v  c.  cap.16.  averf.io,  adi^. 

10  Ouifidelis  eslinpauco,  eiiam in mttltofdelis esl :  &quiin  pauco  injttflus 
esl,  etiam  tn  muito  injttflus  csl. 

11  Itaqueft  infallaci  mamonajideles  nonfuifits,  rerum  mamonam  quis  credet 
yobis  ? 

tz   Etfi  in  alienoftdeles  nonfuifiis,  qttod  vefirum  esl  quis  dabit  vobis? 

13  NuUusfervuspoteH  duobus  domiuis  ferrire  :  autenim  ttiiiim  odio  babebit,  & 
alterum  dtltget .-  attt  uv.i  adb&rebit,  &  aLertm  contemnet ,  nonpotefits  Deo  ferrtre 
&  mamoiu: 

i4-  MdtebantautembacomniaetiamPbarifxi,  qui  erant  avari .  &fanniseum 
txcipiebant. 

1  s  Tunc  dixit  eis^  Vos  ii  eflis  qui  jufitficatis  vofipfos  in  hominum  corjpeclu  :  Deus 
autemnoritiordavefira:  qma  tjttodapud  homines  fublimeesl,  abomtuatio  esl  in 
confiecltt  Dei. 

16  Lex  &  Propbeta  ufque  ad  lobaunem  :  abeotempore  regnumDei  euangeli- 
z.atur,  &  quivisinillud  vi  permmpit. 

1 7  Faalius  elt  atttem  coelum  &  terram  pretterire ,  qiiam  Legis  unum  apicem  ex- 
cidere. 

18  Quifquis  dimittit  uxorem fuam ,  &  altcram  ducit ,  mcechatur :  &quifi]uit 
a  viro  dtmtjfam  ducit ,  mcccbautr. 


ANALYSIS. 
tJOrraturadlan&um  &  legitimum  ufiim  mini- 
*  Jmorum  donorum,  ab  adjunfto  legitimaufu 
meJiorum,  donorum ;  quod  fuo  advcrfo  coafirrnat, 


quia  perfidiofus  in  his  qui  minima  funt,  erit  peifi- 
diolus  in  maximis. 

Verf.w.  Quodpriusingeneredixit,  hicfpecia- 
ciru  docet  in  divitiis ,  ad  quarurn  fidelcm  Sc  legiti- 

rrrum 


rnumulum  cohortaturab  adjuwfta  pctna,  quiaa- 
lioqui  quod  folidum  Sc  verum  bonum  eft  Dcus  no- 
bis  non  crcdet. 

Vtrf.n.  Abadjuncto  ,alienanaturadivifiarum 
hortaturad  lcgitimum  corum  ufum  :  quod  confir- 
mat  ab  adjuncta  potna,  quia  ahoqui  Deusnobis 
non  crcdet  qux  funt  nolha. 

Vtrf.\).  A  fervitute  divitiatum  dcliortaturab 
adverio,  quia  fic  non  poteft  ferviti  Deo;  quod  pari 
illuftratur ,  quiancrnopoteftfervireduobusdomi- 
nis;  quod  confirmat  ex  conttariis  efttitis. 

Vtrf.xa,.  ErYccium  bnjus  concionis  apud  Phati- 
fxos,  ncrope  quod  eum  vafre  &  fubdole  ludifica- 
bani :  ctiam  fua  caufa  dcclaratur,  quia  crant  avati. 

)'<rf.  15.  Hujus  ludificationis  cffccxum  cft 
Chriftiadeos  refponfum,  inquoillosaccufat  quod 
fe  juftos  pronunciaient ;  cujus  caufa  efficiens  non 
obfcurc  indicatur,  quod  cxtcrna  tantum  intucntur, 
qui  hominibus  videntur,  non  autemanimosper- 
lcrutantur ;  quod  diverfo  cxomatur,  Dcum  fcilicet 
eorum  corda  pctfcrutari ,  tametfi  hoc  n6n  faciant; 
quod  comparatione  majoris  confirmatur,  coram 


C      E      t     I      C      A.  fjjj 

rttm  mobilitatcmffj cxpeditam  abuno  domino 
ad  alnim  tranjlationem  ,  aliena  potiusqu.tr» 
propria  appetlari  moerentur  ,  vos  fideles  noi 
pr&jJitifiu,expeciandtim  vobu  non  esi,itt  Deiu 
vobis  dotia  daturtu  Jit ,  qtu  fua  firmitate  ey- 
durattone  vere  vefira  dtctpijjunt.  Jn  commti- 
nijenftipofitum  eii,  unnm  eundemqttc feriium 
duobtu  dominis,  qui  lites  interfe  exercent,  ttno 
eodcmqne  t cmpore  fervtre  nonpofie  1  i/el  enim 
hunc  odw  (y  altertim  charum  habebit ;  vel 
htuc  adh&rebit  fj-  alterum  contemptui  habe- 
bit.  &uamobrtmnon  potefiis  divitiarum  cu- 
piditati  adfe  revocanti ,  fervire  &  Deo,  qtu 
fltidia  veftra  ad  ftti  debitum  {fj  jufium  obfe- 
qtitum  exigit.  H&c  cum  omnia  Phartf&i  audi- 
vifjent ,  lefum  cceperunt  tecie  &>  recondita 
qtiadam  ratione  irrtdere.ut  qtapecunUJiudio 
ducii  flulticu  dabant ,  fi  quu  de  divitiis  tam 


UUUU     1.1.'1UU.U  .Ull_.'Ul.       Ul.ljl'1   I    i      ^  l  >  I  I  I  1  I   1  I  I  .1  l  11  1     ,      II      I.UM  .    .  _  .  ,  -  j.  -  .        . 

Deo  non  tantum  non  juftos  eflc ,  fcd  etiam  abomi-  j  atJecle  fi»'»"-  -4*  q""  I'fi"  ■  ™s  eftts  hi, 
nabiles ;  quod  fuo divcrfo  exornatur ,  tamctfi  fint  ;  qut  tUa  tantum  respicientes  qus.  m  hommtim 
magni  pretiiapud  homincs.  |  oculos  inciirriint,\uftos  vos  cenfetu  :  Jed  Detts 

Vtrf.ii.  Eorumimprobitatemamplificatadif-  .  penitm  in  veflros  etiam  animos  (quos  poliutos 
pararo,  quod  fubf.diarevclatxveritatis  majora  &  ;  invimt)  imr0aiciem  aliter  devobu  ftatutt: 
ampliora  habercntquamolun  :  ucm  a  dilparato, '        ,  ,,x  ,,  ...  . 

aliorum  otdinum  z.elo  in  ampkaendo  illaro  do-  |  unde *tumtti,ut  q uod  homtnum  judtcio  att- 
&rinam  quam  Pharifxi  rcpudiarunr.  j  gufium  &>  magnificttm  habetur ,  Deijudicio 

Verf.ij.  Deinde  illorum  impietatemamplificat :  (qttod ttmca  vert  menfurti  esT)  fit  abomman- 
abefftcto,  quodlcgemipfamdcquamaximeglo-    ditm.  H&c  autem  pervicacia  eo  tetrior  cti, 

qiiodiniUatemporainadiftu  ,  inquibus  £;i- 
angelii  pr&dicatto  loannu  Baptifts.  mimslerio 
coepta,  legi  &  Prophetis  fitccejfit.  S^u&pr&di- 


riantur ,  nonfcrvant :  quam  prxvaricationem  ,  ut 
exaggeraret,  proponir,  legis  adjuncra  ftabilitatc; 
quod  comparatione  minoris  amplificatur,  quod  ne 
punctulum  legis  erir,  quod  non  complebitur, 


Vcrf.it.  Tranfgreffionem  legis  probarin  fpecie    catto m aliis fiucium  ferens,&  exomnihomi- 


quod  ob  Icves  caufas  rcpudia  dari  permiferunt ,  & 
ejeftasa  maritisitermn ducipermittebanr,  &  re- 
jeclas  levibus  de  caufis  nubere  poflc  doccbant. 

METAPHRASIS. 

10.  Olcutprudentiam  ,  fic  &  fidem  fervare  de- 
\Dcet  vetin  minimis,  fu&  nobis  &  noflr&fidei 
commiffa  funt ;  nt  hacin  minimu fidelitate  fi- 

■  dem  faciatu  vos  in  magnu  q:u  fidei  veftrs. 
concredita  funt^fidelesfore :  quodfuo  adverfo 
adhuc  illufirius  esl :  quando  qui  tn  minimo  in- 
jufim  tf  perfidiofiu  esi,  idem  etiam  in  magnu 

1 1 .  injiiftum  fe  prsbebit.  Si  ergo  in  divitiis  ,  tan- 
quam  in  re  min:ma ,  dilpenfandis  fidclcs  non 
eftu,exi~peciandum  vobis  non  esi  ,  ut  Dctu  vc- 
ftr&  fidei  bona  illa ,  qu&  firma  &  folidafunt. 


num  ordine  plerofque  incendens ,  ut  veluti  yi 
qtiadam  adhtbita  in  Ecclefiam  ,  m  qua  Deut 
regnat,perrumpant,in  vobu  ejfecium  perqiiam 
contrariitm  fortita  efi.  Qupd  de  fuccejfione 
Euangelu  legi  &  Prophetis  non  ita  inteUigi 
volo  ,acfi  lcx  aut  Trophcti.  in  Ecclefia  exau- 
lhorata  ejjent .-  cittiu  etenim  cothim  (j  terra 
qu£  £ternum  fua  fitbsiantia  manebunt  i  peri- 
bunt,  quam  ut  vel  untu  apcx  legis  &  Prophe~ 
tarum  ,  qui  legem  tnterpretatt  funt ,  exadat. 
Quamobrem  quicquid  vos  contra  vel  docendo, 
vel  cxperiundo  occlamatis  ;  tamcn  qiiuunqiie 
uxorcm  dim.ferit  &  aliam  duxerit ,  mfi  ob 
admijjum  adulterium  ,  adulter  ipfofacio  con- 
fiituitur  ;  £^>  qui  dimijfam  a  vtro  duxerit , 


committat.  Et  fi  in  dtvitiis  qu&  propter  iUa-   adulter  itidem  tpfofailo  confiituitur. 

L  v  c.  cap.  16 ,  a  verf.  19,  adfinem  Capitu. 
1  g  Cdteriim  quid.un  crat  dircs,  qui  induebMur  purpur.t  &  brjfo ,  &fefe  oblecla- 
b.tt  i]uo!idieftletidide. 

20  Er.it  rero  quldam  mendicus  nomine  Lf<7.irus ,  quiprojeclus  cr.tt  .td  rcslibu- 
lum  ejus  ul.erofus. 

21  Er  deftderansfaturari  micis  qus.  cadebitm  c  menfa  diritis:fed  c*  c  anes  rcnie- 
b.u.t  ac  lingebant  ejus  ulcera. 


V- 


K. 


*7- 


18. 


R  r  r  r 


22  la- 


£84  Harmoni     a 

22  Facium  esl  autem  tit  morereuir  mendictu ,  &  afportaretur  ab  Angelis  m  Ji- 
vum  Abrabami :  monuuseR  vero  etiam  dives,  acfepultus  es~l. 

23  Et  apud  inferos  fublatis  oculisfuis,  quum  ejfet  in  tormentis,vidit  Abrabamum 
ilonginquo,  &La^uruminfinu  ejtu. 

24-  Tum ipfe  cLmans,dixit;  Pater  Abrahame,  miferere  mei,  &  mitteLaz.~rum  , 
ut  inttngat  extremum  digitumfuum  in  aquam ,  &  refrigeret  Itnguam  meam  :  quo- 
jttam  crucior  in  isla  flamma. 

2f  Dtxtt  autem  Abrahamtu;  Tili ,  memento  te  bona  tua  reccpiffe  in  vita  tna,  & 
Laz.arttmftmiltter  mala :  nunc  autem  hicfolamenrecipit,  tu  vero  iruciaris. 

26  Etad  l)£C omnia ,  inter  nos  &  vos  hiattu  ingens  conslttuitu  esl ,  ut  ii  qui  vo- 
Ittnt  hinc  tranfire  ad  vos,  nonpofmt,  neqtte iilinc  huc  tranfire. 

27  Dtxit  autem  ille-,  Rogo  te  igitur  Pater,  ut  eum  mtttas  domum  Patrismei. 

28  Habeo  ev.im  quinquefratres,  ut  hsec  atteiletttr  eis-y  ne  &  ipfi  veniant  in  hunc 
locum  tormenti, 

2g  Diiitei  Abrahamus;  Habent  Mofen  &  Prophetas :  audiant  eos. 

30  llle  vero  dixtt;  Non,  Pater  Abrahame  :fedf\  quis  e  mortuis  abterrt  ad eosje- 
fipifcent. 

3 1  Abrabamus  autem  dixit  ei;  Si  Mofen  &  Prophetaj  non  audiunt ,  neft  quidem 
quifpiam  ex  mortuis  refurgat,  perfuadebuntur. 


ANALXSIS. 
T)Rngredirur  infufceptoinftitutoadhortandidif- 
*  cipulosad  hberalitatem  in  indigos  abadjun&a 
poena  illiberalitatis :  quam  remparabolailluftrat: 
ubi  dives  fuis  adjuncfis  defcribitur,  cultus  corporis 
exquifiti  (qui  defcribitut  fua  materia ,  biflo ,  &  ad- 
juncfo  colore  purpureo)  &  vicfus  delicatiflimi  : 
quod  amplificatur  ad  juncfo  tempore  ,  nempe  quo- 
tidie. 

firf.io.  Mendicus deictibitut  adjuncf  o nomine 
Lazaii;itemabadjunfto ,  ulcetibus.quibusfcate- 
bat :  quotuinulcerum  effeftum  erat,  quod  non  fte- 
tit  ftipein  petens,  fed  jacuit  ad  pottas  divitis. 

Verf.zi.  Erfeftum  mendicitatis ,  quodcupiebat 
refici ;  quod  comparatione  amplificatur  minoris, 
vel  a  mictsa  menfaejus  decidentibus ;  ubidivite 
hocnonannuentehuicdefideriomendici.imniife- 
ricordiaexaggeraturdifparato ,  nempecanum ,  qui 
lambtbantejusulcera. 

Vcrf.zz-  Mendicus  defcribitur  adjunfto.tnorte; 
cujusefficienseft  cibiinedia  :  cujus  mortis  adjun- 
ftum  eft ,  quod  deportatus  ab  angelis  in  cceli  quie- 
tem  ;  qua:  pari  iltufiratur  finus  Abrahar.  Dives 
jtemdeicribiturab  adjunfto,  motte;quxdiverfo 
videtuiexotnaii.tametficibisomnisgenerisabun- 
dat :  mortisveroadjunftumeft  iepulrura  fumptus 
plena. 

yerf.zi.  Adjunftum  aliud  mortis  divitis  eft 
apud  infetos  cruciatus;  cujus  etiamaliud  adjun- 
ftum  eft  oculomm  fublatio :  cujus  effeftum  eft, 
quodvidit  Abraham  8t  Lazarum  in  quiete  Abra- 
hz :  quod  fubjefto  loco  declaratur,  nempe  a  fc  pro- 
culdiflitum. 

ferf.i^.  Effeftum  illius  cruciaruseftpetitioad 
Abrahamum  ,  priinumut  illiusmifereatur ;  cu|us 
mifericordii  effeftum  eft,ut  mittat  Lazatuiu  ad  fe; 
cjux  miflio  fuofincdeclatatui ,  uuntinftoinaqua 


drgitoiinguam  ejusrlammantemreftigeTaiet:  cu- 
jus  petitionis  efficiens  eft,quod  mifete  toiqueatur. 

firf.zi,.  Adjunftum  peticionis  eft  recufatiooc 
repudiatio  petitionis;  cujus  caufa  efficiens  notatur, 
quia  in  vivis  totus  inluxu  vixit;  quodfuoadverfo 
iUufttarurmiferutLazari:  cujusutriufqueeffeftum 
eft,  quod  ipfe  torqueatur,  alter  reficiatur. 

Verfib.  Hujus  recufationis  aliam  caufamieffi- 
cientem  affignat ,  locidiftantiam  :  cujus  effeftum 
eft  duplex  ,  quod  neque  beafi  ad  malediftos,  nec 
maled;ft iad  beatos  tranfire  poffint. 

1'trf.z-.  Illius  refponfialiudeft  adjunftum ,  ut 
mittat  Lazarum  ad  fratres  fuos. 

Verf.zt.  Quod  fuo  fine arguitur ,  ut  illis  teftetut 
ne  incruciatum  huncveniant. 

(Serf.zy.  Recufatio  cViepudiatio  illins  petitio- 
nis  effe&um  ;  cujus  efnaens  eft,  qaod  iiabeatit 
Mofem  &  Prophetas ;  quod  fuo  fine  arguitui,  ut  il- 
losaudiant.  ^ 

yirfio.  Cujus  recufationisadjunftumeft  divi- 
tis  in  petitione  peiduiatio ; cuiiis efficiens eft,  quod 
nuntiocjus,  qui  e  moituis lefuigit ,  pcenitentiam 
agent. 

ferfu.  Etfeifus  peimanfionis  in  petitioneeft 
in  petnegationc  continuatio;qui  arguitui  ab  adjun- 
ftainutilitatemittendialiqaem  emortuis. 

METAPHRASIS. 

QVo  tnagls  afficiam  i/os  erga  pmperes 
commiferatione ,  placet  doBrinam  banc 
parabola  exornare.  Eandem  enim  pxnam  il~ 
lam  ineluclabdsm  fubibunt  immites  ($  immi- 
fericordes ,  qux  hac  parabola  ad.imbratur. 
Erat  virquidam  prddivespurpureo  biffo  Men- 
dide  veslitut ,  quiaue  in  viilus  ratione  exaui- 
fitijfimis  deliciis  vefcebatur,  m  utroque  autem 


is>- 


J.J. 


14- 


*T- 


E     V     A      N      G 

cum  cuUus  tum  viBut  luxu  non  raro ,  qttod 
pus  toncedttur,  fed  quotidie,  fine  intermijjione 
tmmerfits  esi.  Erat  ey  mendicm,  quempieta- 
tis  ergo,  de  nominefuo,  nempe  Lararo.propono, 
qtti  ulceribui  fcatens.ad  Divitts  portam  (qucd 
pedtbui  conftftere  neqiuret)  jacebat '.  Qut  mhil 
tnagni poflulans  ,  tantum  mtcisa  menfa  cadi- 
•vts  (quttcanumpridafttnt)  refici  ryrecreari 
expetivit :  neque  t.tmen  qtttfijuam  erat  qtti  il- 
lajetfuppeditavit.  Sed  nec  quifquamerat  qui 
canes  morfnros  abarceret ,  qtit  tamen  ulcera 
(erat  enim  nudus)  ejtts  lingebant  ;  tit  major 
canum  fttertt  quam  hominum  tUius  famtlitt 
humamtas.  Ejfecium  vero  eli ,  ut  frigore  & 
fame  yiecius  mendtcus  fuum  diem  obtens ,  a 
beatts  Angelis  in  Abraht  reqtlicm  deportatits 
fit.Dtves  ttidem  non  ita  multopofi ,  hanc  vi- 
tam  cum  morte  (a  qtia  ilium  nec  cuUtjfimus 
veftittts ,  nec  ciborum  cupedit  vindtcarc  potite- 
runt)  commutans  magna  pompH  r^funcbri 
apparattt  fepuUus  eii.  ln  infernojam  agens, 
Cf  tormtntis  infernahbus  cruentatus  (fubla- 
tis  tn  coelum  octdis)  Abrahamum  procttl  a  fe 
dijptiim  vtdit ,  &  Lararum  t anquam  feffum 
ftttsintcrris  laboribus  m  finu  Abrahamtpa- 
trisfut  ccnquiefcentem.  lUum  vero  inclamans 
atqtte  invocans,  dtxtt :  Pater  Abrahame  ,  mi- 
fcrtics  mei,  dic  Lararo,  ut  tincia  fumma  parte 
iniicts  maqua,  adme  veniat ,  ut  mcam  lin- 
guam  increiibdi  ardore  ferventem  ad  mo- 
mentttmfaltem  refiigeret:  nam  in  hoc  inflam- 
mante  igne  mirifice  torqueor.  Ad  qttem  Abra- 
hamus;  fili  (fum  entm  fecundum  carnem  Pa- 
ter  tuusj  meminijfe  convenit,  te,  cum  in  vivis 


E     t     I     c     A.  68f 

effis  ,  tuis  commodis  &  voluptatibus  adfatte- 
tatem  itfttm  effe,ficut  Larartts  omnt  malorum 
gencre  oppletus  extitit.  tguamobrem  ttauitm 
esi,  tttihtcjam  confolationem  accipiat ,  tu  ve- 
ro  mcerore  confictaris.  Huic  accedit  quodinter 
nos  &>  vos  tngens  hiatut  feu  vorago  a  Deo 
conftitutus  esl ,  ttt  qtti  ad  vos  tranfire  velint, 
non  pofftnt  ;  ficut  ncque  qui  apttd  vosfunt  ad 
nospoffunt pertingere.  Tum  Dives :  ffiuando- 
quidem  mea  conditio  dephrata  &  perdita  eft; 
rogo  te,  Pater ,  ut  Lararum  adpaternamfa- 
miliam  mittas.Habeo  enim  qntnque  fratres(ut 
egofui)  prtdtvttes ,  ut  iUts  hinc  tmpiorum  & 
immifericordtum  cructatus,  iftinc  vero  picrum 
gaudia  accuratc  (prottt  iUa  in  me  cognovit, 
vel  infcipfo  expertits  eli)  exponens ,  iUifibi  op- 
portitne  caveant  ne  in  hunc  crttctatus  locum 
ventant.  Adqttem  Abrahamus :  Nihdifluc 
opus  esl :  Doctrinam  a  Mofe  &■  Prophetis /cri- 
ptam  habent;  cutfi  animum,  ut  decet,  adver- 
tant ,  iUa  abunde  adverfus  hic  maUt  in qui- 
bus  verfaris ,  pharmacafuppeditabit.  Cui  dt- 
ves;  nonitafereshabet ,  Pater  Abrahame; 
pojfttnt  1U1  quidem  iUius  doeirtns.  fnbfidio  hanc 
condemnationem  effugere,  dttmmodo  ( qttod  non 
ficpe  fit)  fidemihidebitam  adjungant ,  quam 
Jidemprocul  dtibto  adhibentes  pcenitudine  dtt- 
centur ,  dummodo  altquu  e  mortuis  excitatus 
hanc  docirinampropojuerit.  Adqitem  Abra  ■ 
hamtts :  hoc  qtttdem  tui  cerebrifomnium  eli. 
Atque  ego  tibi  confirm»  iUos  a  mortuis  exctta- 
tofidem  non  habituros,  qui  in  docirma  a  Mo- 
fe  &  Prophetis  fcrtpta  ad  poeiutttimcm  non 
proficiuntc* 


'crtpta  ad  pt 


L  v  c.cap.  17,  a  verf.  i.ad  11. 

AJt  autetn  difcipulU ;  Contingere  nonpoteil  ut  non  ereniant  offendicula :  fed  v* 
illi  pcr  quem  evemunt. 
2  Expedit  eifi  mola  afmaria  circumponatttr  collo  ejus ,  &  abjeclusftterit  in  m.t- 
re,  potius  quam  utfit  offendiculo  uni  exparris  tttis. 

3  Careie vobu.Si peccarerit in  tefrater  tuus,ob)urga eu:&fi  refipucrit,remitte  ei. 

4  Ef ,  fifepties in die peccaverit  in  te ,  & fepties in  dte  rerertatur  ad  te ,  dkens; 
Refipui :  rcmittesei. 

5  Tunc  dixerunt  Aposloli  Domino^  Adde  nobisfdem. 

6  Dixit  atttem  Dominus;  Si  baberetis  fuiem  quantulum  cHgranumfinapu,  dice- 
retii  huicfycamino;  Eradicator ,  &  plantator  in  mari :  &  obediret  robts. 

7  Quis  autem  veiirum  babetferrum  arantem ,  autpafcentem ,  qui  regreffo  ab 
ttgro,  dtcatftatim,  Accede,  &  recumbe  ? 

8  Imo  nonne  duit  ei  j  Para  quod  cocnem ,  &pr&cinilus  minislra  mibi  ufquedum 
edero  ac  bibero  :  &  poslea  edito  tu  &  bibito? 

5>  Xumgratiam  babetftrvo  illi  quiafecit  qtu  ipft  edicl.ifueranthionputo. 

Rrrt  2  10  Jta 


16. 


*7- 


it. 


is. 


5». 


31. 


68tf  Harmonia 

to  Ita&  vos  qttumfeceritis  omnt.i  qua  cdictafunt  vobis,  dicite-jferri  intttilesfu- 
tnus :  tum  quoddcbitimusfaccre,fecimtts. 


A  N  A  L  T  S  I  S. 
ytrfui  i  jCrz.  Analyfin  videfupra,  ad  M.ttth.iS,j. 
A  Djun&um  maximi  periculi ,  quod  cuique  im- 
•*  *mincr,qui  otfenfaculum  alteri  prxbeat;  ut  quif 
quelibidiligentercavea'. :  adjuncrum  vero  ejus  cui 
fcanJaluinprxbitumcft ,  cft  reprehenfio  ejus  qui 
peccavit;itcm  remiffio  cjus  in  quo  peccavit;qux  re- 
miffio  fuo  fubjefto  declaratur  ,  nenipe  fi  qui  peccat 
in  te,  refipifcet. 

Verf.a,.  Hxc  remiffio  divcrfo  exornatur,  condo 
nandum  ,  tametll  fcpries  in  die  peccat :  ubi  fub- 
jcftum  hujus  relipifcentix  dcfinitur ,  nempe  qui 
profitetur  fe  paenitudinefa&i  duci. 

Vcrf.%.  Hujus  do&rinx  in  Apoftolis  effc£tum 
eratprecario;  qux  fuofubjeftodeclaratur,  Chrifti 
Domini,  quem  precati  funt ;  item forma ;  ^/itauge 
nobif  fidem. 

ycrf.6.  Effeclum  precarionis  eft  refponfum 
Chrifti  a  difparato ,  minimam  fidem  non  aucram 
hocprxftituram  quod  jubetur :  quodcomparatio- 
neparisarguitur :  nam  cumminima  fide  alius  ge- 
nerisfycomorus  difto  eradicarur  &  in  mari  plan- 
tetur,  minimafidejuftificationis  hanc  rcmitrendi 
promptitudinem  fuppeditati  confequitur. 

Verf.1,%.  Prolepfis,  cujus  occupatio  eft  ab  ad- 
juncto  merito,  quod  tantam  in  condonando  chari- 
tatem  confequirur :  fubje&io  cft  ex  adverfo,  eft  de- 
bitum,non  igitur  merirum. 

f-rerf'),\o.  Quod  comparatione  minorisconfir- 
matur :  nam  fi  dominus  terrenus  qui  minus  juris  in 
fervum  habet,  quam  Deus  in  nos,  fervo  fuo  gratias 
non  agir,  neque  illi  obfecrarus  eft  ,  cum  omnia  qux 
pcffunt  ab  eo  officia  prxftari ,  obierit  dtligentifli- 
me;  quantominus  Deus  nobis  obnoxius  eft  ,  cum 
quicquida  nobisprxftaripoceft,  prxftiterimus. 

METAPHRASIS. 
De  verfn  i,  &:  z.  vide  fupra  Matth  .18,  v-7- 


f.tcatttr poenitentiam,  dicens  ;  poenitet  me  ,  ut 
libere  1U1  remtttas  volo.  Ad  qttem  Apofloli; 
&uod pr&cipu  factu  perdtfficileesl :  quamob- 
rem  precamur ,  adauge  nobis  fidem  ,  cujut  be- 
neficto  hanc  diffictdtatem  fitperemus.  Ad  quos 
Dommtts :  modicum  fidci,  dummodo  vcra  cjr» 
fyncerafit ,  non  mintts  vos  ad  h&c  tdoneos  red- 
det ,  qitam  modua  fide  miraculofa  flitpenda 
p.  rfeccritis.  ( Illa  enim  infirucii ,  ji  huic  arbori 
dixerttis,  e  vejhgio  eradtcator,  (j>  tnmari,  ubi 
nuUa  tcrra  ejl,  qua  autfigatttr  aut  nntriatur, 
crefcito  ;  vobis  tanquam  inteUeciu  &>  volun- 
ta:e  prstdita  obfequetuf)  maxtme  cum  fides 
vera  ita  ccmparata  fit  ,  ut  %nd:es  mcremen- 
tnmfumat.Neque  tamenpr/tflantes  hacvos  0- 
pinione  ejfe  decet.qtiafi  opermn  veflrorum  me- 
rito  Qs>  dtgnitate  vitam  xternam  confequami- 
ni.   &ttis  enim  ex  vobis  esi  mancipium  habens 
feu  agiicitltttrs.  feu  pafcendo gregi  addtcium, 
cui  ex  agro  domttm  (penfe  abfoluto)  redettv.ti, 
protinm  dicet ;  accedens  d.fcumbe,  ut  exant- 
latis  l.tboribus  te  reficias?  Atqtte  nonpotius  iUi 
edicet-.volo  ut  ccenam  mihi pares;demde  te ac- 
cingens  volo  ut  mihi  cosnami  -mintfires,  quoad 
edcndo  (j>  bibcndo  me  refecero  :  tum  dcmum 
ipfc  cibttm  &  potttm  ut  fumas  licet.  Mancipio 
vero  h&c  omnia  fideltter  ej>  fedulo  obeunti 
nttnqittd  vel  grattam  habeti '  Hoc  vos  faiiuros 
non  equidem  extflimo  :  certe  quidem  non  te- 
ncri  probe  fcro.  Sic  1$  vos  cum  omnia  vobis 
a  Deo  {qtti  mttlto  pl:<s  juris  in  vos  obtinet 
qttam  in  mancipiitm  domintu)  imperatafece- 


QVamobrem  circumSpecie  cavele  vobis ,  ne  '  ritis,  ex  animoprofiteri  convenit :  Servi  inuti 
ant fcandalttm  aliis pr&beat'ts,aut  d.ttitm  '  lesfumus  ,  qttta quicquid  vei  m.ixtmo  conatit 


accipiatis ;  ne  tum  qttidem  cum  injuria  ab 
alitsafficiammi.Sinveropeccaverit  in  tefi-ater, 
eum  prius  de  peccato  conviHum  reprehende, 
&ft  correptus  refipuerii ,  remitte  illi.  Tamctfi 
vero  mttltoties  ttno  eodem  dic  in  te  peccaverit, 
0>  toties  adte  converfm  ingcnue  &  feriopro- 


q>  contentiffimo  niftt  confecimtts  ,  id  omne 
tanquam  jnfiitm  &  debitum  facientes  ,  qtt£ 
nobis  mandantur  prxfcripta  nobis  a  Deora- 
tione  non  exh.vifimus. 

Praxin  huc  lpetlantem  vide  fnpra  ad  Matth. 
cap.iS,  vcrf.-j,  15,  &  11.  &  cap.17,  v.  10. 


L  v  c.  cap.17,  a  verf  11,  ad  zo. 

1 1  Etfutfum  esl,  inter  eundum  Hierofolym.im,  ut  ipfc  tr.mfiret per  medi.tm  Sa- 
nutriam  &  Galileam. 

iz  Qiium  autem  ingrederetur  in  qucmdam  victtm ,  occttrrerunt  ei  dcccm  viri  le- 
frofi,  qtiijleterumprocul : 

1 3  E tfuftttlerunt  vocem ,  dicemes;  IESV magtficr, m ifererc  r.oslri. 

1 4-  Qui  qttttm  cos  vidifjet,  dixit  cis  ;  Prufcfti  oslendite  vos  Sacerdotibtts.  Etfa- 
cltim  cst  ttt  mtcr  cundttm  vurijiiati  fmt. 

1  s  Vnus  atttein  cx  ipfis  ut  viditfe ftnattim  effe ,  revcrttt ,  glorifcans  Dettm  voce 

maina. 

*  16  Zt 


10, 


EvANCElICA.  68? 

16  Etprociditinftciemadpcdesejus,  gr.itias  ei  agens :  eratque  is~te  S.wiari- 
t.tmis. 

17  Refp  ondcns  autcm  IESVS,dixit-  Kot.ne  daem  illi  purificitiftau:  noxcm  &u- 
temillt  ubt  funt? 

/  S  Nonfunt  rcpeni  qtti  rcdierunt  ttt  retribueretitglori.un  Deo  nift  alicnigena  ifie. 
1 9  Et  dixit  ei-}    Surge,  Sc  abi :  fidcs  tu.t  tefcrwmt. 

tione  in  illcs  commotns,  defide  pcriculnm  fum- 


A  X  A  L  T  S  I  S. 

T"\Eilribit  hanchiftoriam  ab  adi  unuo  tempore, 
■*-^cum  prohcifccretui  Hieiofolymam:  cujus  uinc- 
liserrkieiis  inftrumeniahserant  Galilxa.5c.  Sama- 
lifl  pcr  quas  iterfccit. 

Verf.tz.  Defcnbiturporro  a  fubiecroloco ,  in 
ipfoingrcflundvicumquendam  ifubjccrum  hifto- 
rixfunt  leprofi,  qui  adjuntto  numcro  duodccim 
notantut;  item  adjunfto  fexu,  quod  eflcnt  v  1  n  ; 
itcm  eftccto ,  cjuod  occurrerunt  Domino ,  2.  cjuod 
procul  (exlegisprxfcripto)confiftcbant. 

Vtrf.Xl.  Quod  vocem  cxtulcrunt ;  quxfuafor- 
ma  defcribitur;  tefu  \l.t»iflcr,  mifc.ac  mfln. 

Verf\+.  Effectum  eft  ,  quod  jufli  funt  oftendete 
fe  Sacrrdoti ,  tanquamleprafanati :  mandatieffe- 
Gum  cft  oblcquium  in  lcptolisi  obfcquii  adjun- 
£tuin,purgatio  alcpra. 

l~of.\%.  Effcctum  fcnfus  fanationis  in  uno  ex 
purgatis  crar  reditusad  Chriftum  ;  quiafuofine 
defctibitur,  ut  Dcum  laudibus  cxtolleiet  :  qux  lau- 
datio  adjuucro  vchcmcntisvocisdcclaratur. 

/1./.16.  Laudaiio  iftaalio  fuo  adjuncto,  pro- 
volutionead  pcdcs  Icfu,  dcclaiauir;  illc,  qui  rcdiit 
ut  Deogratiasagerct,defcribiiurfubjccto,  regione 
feupatria  Samaria. 

Verf.it.  Effcctum  hujus  gratitudinis  cft  quod  a 
Chrifto  laud ctur;  &  laus  primo  duciiur  ab  advcrfo, 
ingratitudine  novem  aliorum. 

Vtrf.it.  Deindeafubjectoloco ,  undeoriundus 
erat,  nempe  quod  Samaritanus;  quod  fuo  difparato 
illuftratur  Ifraclitartun,  qui  quain  maxime  grati 
effe  dcbcbant. 

Vcrf.it).  Aliud  effeclum  reditus ,  confirmatio 
purgationis  a  lcpra;  qux  fua  caufa  initruinentali 
declaiatur  fide ;  ac  taciteamplificaturadverfacon- 
ditione  ingratorum  ,  qui  aut  in  Icpram  relabeban- 
tur  ,  aut  animx  lepra.qux  turpior  eft,  inficiebantur 
magis. 

METAPHRASIS. 


iS- 


16. 


ptnrtts  ,  dixit :  Itc  &  vostanqttampurgatos 
S.icerdjttbiis  tractandos  &  explorandos  jijiite. 
gV«.'  dtcto  andientes  m  rpjo  ad  Saceriiotcm  ui- 
nerefanttatem  confeqnuti  funt.  Ex  decem  il- 
lis  units  cum  m  corpore  Janitatem  perfenfif- 
fet ,  regrejfus  non  minits  contenta  voce,  qttam 
prius  jaiutem  pctebat.Dei  laudes  cb  acceptnm 
benefictum  pmdicat .  Interea  nibil  magnifi- 
centins  de  lefu  cogitans ,  quam  qttod  Dei  effet 
cximmsProphetafacte  adpedes  cjtisprovolutus 
eigratias immortales  egit.Erat  atttcm  hicgen- 
te  ab  AJJ]r:is,patna  vero  cx  agro  Samaru  ori- 
undus.lum  Iejits:  Konne decem  leprapurgati 
funt  ?  ubi  iguurnovem  alii  qui  purgattone 
cum  hoc  ex&qitati  grati.irnm  actione  fe  exs.- 
quare  debebant  ?  Sed  non  fnnt  mventi  qui  ex 
ttincre  reverji gratos  fe  Deo  &  miniftro  ejtts 
prnftent ,  ntfi  altenigena  hic  ,  qiti  cmnium  mi- 
n:me  hoc  Jacttirus  vidcbatur.  Poft  a  circum- 
ftftcntibus  ad  S.imarttanum  fermone  converfo, 
dixit;  a  terrain  quam  proftratusjaces  te  eri- 
gens ,  proficifcere  magis  adhitc  de  purgatione 
quam  fide  acceperis  Jecwus  :  c&teris  attt  m 
lepram  relapfuris ,  aut  graviore  (j  tctriore 
aniniA  morbo  ex  hac  tngrati  animt  Ube  affe- 
Sis. 

P  R  A  X  I  S. 

PRoficifcente  Chrifto  Hicrofolymamper  Verf.  ir, 
Sarruriam  &  Galile.im  ,  decem  lcpra  in-  '*>&  '5- 
fcdi  Eima  miractilorum  ejus  commori  ,  fi-  D'cf",e'. 
lutis  ab  illo  confequendx  fpem  concipiunt;  faMaJ~ 
eique  pagum  ingrefiuro  ad  cujus  extremita-  runt,  murf- 
tem  illi  commorabantur,  obviam  proce-  darivtUu- 


iS. 


19- 


II.        T^Actitm  est  cum  Iefits  pjftremtnn  jam  iter  J  dunt.  Quod  emm  caftra  erant  in  deferto ,  id  '"• 

X  Hierofolymam  conficcret ,  ttt  ipfe  perme-  in  tcrra  Canaan  erant  urbes  &  pagi.   Sed 

diam  Samariam  Q>  GaliUam  it.r  facerct .  cum  ex  lege  Levit.1^,4^.  prrcipiatur  ut  fo- 

11.       Iefit  vero  victtm jam  ingrejfuro  decem  leproft  ris  &  in  agris  agcntes  ,  advenientibus  fuam 

fama  citm potentU,  tum promptitudinis  infa-  immunditiem  contenta  voce  &  bonis  lateri- 

nandis  sgrotis commoti  ,  obviam  facli ,  vrocul  bus  proclamarent ,  ne  quis  in  illos  incautus 

13.       (ex  legis  prJtfcnpto)  conjiftebant.  Locorum  inciderct ;  legi  convenienter  procul  conli- 

autem  tntervallo  d'(fitt ,  tit  cxaudirentttr,  vo-  ftcntes,  Chrifturn  inclamant ,   &  ejus  opem 


cem  extulerunt,  dicentcs:  Iefu  magifter,  noftri    cfrlagitant.  Chriftus  autem  illos  intuitus  eo- 
mifertus  hmc  noftro  t.im  fivdo  marbo  reme-  :  rum  miferetur  ,  cx  illos  nondum  lepra  pur- 


14- 


dium,  qttodtibifacere pr:mptitm  eft,  affer.  In 

quos  defixis  oculis  Icfustninens,  &  commifera- 


oatos  perindc  Sacerdotem  adire  jubet ,  ac  fi 
tepra  libcrati  fuillent  :  qui  lcpraaffecrj  ,  & 
Rrrr  3  tamcn 


688  H      A      R.      M 

ramen  obfequentes  ,  fanitatem  in  itinere  ad 
facerdocem  confequuntut . 

Ex  his  autem  unus.cum  fc  morbo  libera- 
tum  videret,  redatad  Chriftum,  &  divinam 
erga  fe  munificentiam  prxdicans,non  minus 
fervencer  quam  faiutem  prius  popolcerat, 
ad  Chnlli  pedesadvolutus  ,  gratias  llli  agit. 
Tum  Clmftus  ,  ne  qui  lllum  fequebantur 
exiftimarent  cum  plus  verbis  fpopondifle 
rcliquis,quam  re  prxfticerat,  coram  purgato 
qui  negotii  hujus  confcius  teftis  erat,  de  re- 
liquorum  mundationealTeveranter  pronun- 
ciat  ,  ut  fuoteftimonio  nemaut  conrirmaret 
veram.aut  falfamrefdleret.  Quo  facto  iftius 
iimul  &  pietatcmdilaudat  ,  atque  aliorum 
collatione  illuftrat ,  &  fidem  de  xtema  falu- 
te  coniequenda  confirmat. 

S«raOT.?eft,Samaritanumexdecemlepro- 
Jls  fanitati  reftitutis ,  ad  Chriftum  tcftandx 
gratitudinis  crgo  reverfum  ,  ab  eodem  non 
line  reliquorum  novem  ,  atqueadeo  totius 
Gcntis  ludaicx  fugillatione  ,  laudatum  & 
confirmatum  elTe. 

Cujusf.rrrfifunt,  f  Aequantur. 

eain  quibus  leproll   \  Difparantur. 

Ltprtfum-      Calamitas  leprx  magna  proculdubio  e- 

pjmm/*.     rat  (  cum  jp|jus  morbi  faeditate  &.  horrore, 

"""'*        tum  veroquodeo&  Dei   templo  ilmul  & 

fynagogis ,  &  amicorum  atquc  hominum 

ommum  privati  funt  focietate,  qux  lllorum 

afrliftionem  merito  confolaripollet.   Quo- 

rum  priustantumquantam  curam  &follici- 

ludincm  Davidi  attulit ,  tametli  ad  tempus 

nntum  ,  idque  Saulis  tantum  tyrannide  ,  fa- 

ctura  lit,  &c.  Cumulus  autem  mifenx  fuit, 

quod  non  hominum  ,  fed  Dci  ipllus  ;  non 

magiftratus ,  fed  (acerdotis  voce  ,  civitate 

exturbati  funt.  In  quo  Dei  conlilio  non  erat 


quisetiam  civibus  periculum  ex  contagio 
creat.  Quo  accedit ,  quod  hxc  ci:m  a  facris 
tum  i  communi  confuctudiue  fcpoiitio  ftu- 
dium  quoddam  illis  ingenerat  curationem 
S:  medicinam  quxrendi;  ut  hoc  locofa&um 
eft  in  iftis  leprolis.  Quo  enim  longius  i 
Deo  remoti  &  disjuncti  funt ,  co  vehemen- 
tius  iliis  inclamandus  eft  Deus  ,  quo  fir- 
mius  oftium  Ecclefix  adverfus  illos  obtura- 
vit  &  obferavit ,  eo  fortius  pulfandx  fores 
erant.  Deusenim  non  idconos  procul  a  fa- 
cris  fuis  ablegat ,  &a  fui  prxfentia,  ut  illa 
nos  penitus  privet ,  fed  ut  ftudium  noftrum 
ad  eum  quxrendum  acuat  &  excitet. 

Quod  quidem  il  tum  fiebat,  nedum  nobis  £>u*rt  >e- 
faciendum  erit ,  quibus  Chriftus  jam  occur-  famentitri 
fum  venit ,  qui  &  ipfe  quodammodo  lepra  txci'mt- 
pro  nobis  percuflus  cft  ,  id  eft ,  poenis  pec-  '""" 
catorum  noltrorum  ltaderormatus ,  ut  o- 
mncs  eum  vel  intueri  dcdignarentur  &  fa- 
ftidirent  ,  tanquam  fuiflet  lepra  pro  nobis 
percuflus.  E/i.  55, 3.  Tametli  enim  purus 
erat  i  peccato,  tamen  ,  &c.  Noncftigitur 
verendum  ne  nolit  nos  refpicere ,  qui  mor- 
bos  noftros  in  fe  tranftuht;  aut  quod  rejiciet 
nos  ad  fe  venientes ,  quiipfe  ukroaccedit; 
aut  quod  nos  verbofuo  fanarenolit.qui  ma- 
nus  etiaxn  contre&atione  ,  ut  prius  vidimus, 
fanavit.  Matth.  8.  Deniquc  ii  corporis  mor- 
bos  ,  nedum  animi  Ianguores  perfanabit. 
Tancum  illum  invocemus :  quod  ccrte  fa- 
ccrcmus ,  ii  deformitatem  leprx  hujus  cer- 
neremus  ;  ii  nos  illa  cx  civitate  Deipulfos 
&  exules  cogitarcmus  ;  (i  magni  Pontifi- 
cti  de  hac  refcientiam  &  autoritatem  cooi- 


temus. 

Chriftusfe  abillisexorari  iinens,  eorum  verf  14. 

tamen  fidem  ptobat  ;  quod  in  imrr.unditie  Cur/eprt- 
illis  dirficile  graviorem  Dei  in  fe  iramfen- j  manentes  ad  facerdotem  proficifci  jubeat,  fitCmi- 
tirc  ,  quodmorbo  liberaci  lotionibus  &  fa-    haud  fecus  ac  li  lepra  iam  mundati  eflent.  J™"' 


crificiis  purgandierant ;  quodin  aliis  mor- 
borum  generibus  non  eft  impcratum.  Hinc 


Quo  docet,  nos  ab  ejus  verbo  fufpenfos  efli 
oportere  ,  nec  minus  de  re  nobis  promifla  ,/„,, 


nnnict 

ad  S.:eer- 


cnimjillis   promptum  colligere  fuit ,  eos  ,  hxiltare,  quam  II  i  nobisperceptajameiTet;  t.n 

eoque  ad  omnia  nos  Dei  obfcquia  paratos 
efle  oportere  qux  ab  illo  exiguntur.licut  qui 
promiflo  jam  potiti  funt.  Nec  cnim  mi 


m  mit- 


Deum  gravius  in  fe  concitalie ,  qui  ei 


itafle , 
afpere&  tamfevere  caftigarat ,  &  qui  non 
ilne  peculiar;  facnficioad  Dei  afpectum  ad- 
milTi  funt.  Hic  illos  miferia  graviter  pun- 
gens  fecit  ut  vehementius  cum  fanitatem 


nus  fe  in  viam  ad  Sacerdotem  dare  debebant, 
quam  li  i  lepr3  mundatifuilTent.  Hic  igitur 
cxpetcrent ,  tiim  illam  fvrventius  i  Chrifto  j  fenfus  fopiri  quodammodo ,  &  rationem  ce- 
poftularent.  Hinc  cft  quod  vocem  corro-  dere  operxpretium  eft.  Alioqui  linoulos 
boiantesextulerunt.  quos  feciflent  paffus  in  lepram  illis  adhx- 

M.ijw  ta-  Quod  ii  corporis  lepra  infeclus  ita  afpere  I  rentem  refpicientes ,  retrahendi  caufam  ha- 
menm.u  tradtandus  cft,  ncdum  animx  lepta ;  cum  in  '  buiflent.  Modo  enim  Dci  vcrbum  nobis 
ixmmir,'.*  apertum  prxfertim  erumpat ,  &  prxterde-  I  adlit  cuiinnitamur,tametli  nihilcorum  qux 
l'F*'        formitacem  civitaciDetignoruimofanj  rcli-  I  promiccunturappareat ,  quin  potiusomnia 

contra- 


E     V     A      N      « 


6i9 


Verftis, 

16. 


eontraria   nobis    ante  oculos  obverfentur,i  j'o  Iaudisdivinsefocietatemadvoeare,  eoque 
non  tamcn  dubitandum  qum  fuo  temporc  quoties  oportunum  eft ,    accepti  benehcii 


fuppcditata  erunt.  Tameth  jgitur  ,  cum 
rcs  aut  nollta ,  aut  aliorum  mduitria  niti- 
tur  ,  Provcrbia  llla  locum  habcant ,  fcilicet; 
Ante  viciortam  triumphum  cantre  ,  &  puUos 
Antcauam  exdudantur ,  numerare  ,  fittltum 
tfje  ;  camcn  cum  Dci  promiilb  res  nitatur, 
ftultitix  attribui  ncquit ,  li  quis  de  rcbus 
nondum  conftctis  non  minus  audacter  pro- 
nuntiet ,  quam  li,  &.c.  Sic  Abrahamus  riiic 
nuntio  acccpco  de  tilio  ,  perinde  ac  li  cum 
profeminalTec.  Sic  Iacobus  de  fepultura  fua 
jo  terra  Canaan  prjeccpir,  ac  li,  &c.  Sic  dif- 


memoriamapudaliosrefricare.Hujus  exem- 
plura  eft  in  lacobo  qui  Dei  muniriccntiam 
cxornat  ab  adjeeta  lua  conditionc  in  qua 
erat  Syriam  petens.  Item  Davidis  ,  qui  cx 
Saule  rcje&o,  &  Ce  ex  humili  loco  in  tantam 
cellitudinem  evccto,  Dei  erga  fe  benignita- 
tcm  amplificat :  Hoc  etiam  quid  lit  ex  con- 
trario^4r?.n.  colligitur. 

Huc  accedit  quod  dicitur  magna  voce  id 
feciiTe  ;  id  cft  ,  fummo  ftudio  &  conatu  ,  o- 
mmumaures  eare  pcrfonans ,  omnia  loca 
ejus  fama  implens.  Eundem  igitur  fervo- 


cipuli  populum  dilcumbcre  jubent,  cum  ni-   rem  in  gratias  agendo  adhibuit ,  quem  an 
hilad  pattum  paraturn  videbant,  ac  ii  omnia  tc  fecerat  in  invocando  Chriftum.  Docet 


antcoculos  menfae  apponenda  vidilTent.  Sic 
&  nos  non  minus  nos  a  peccatis  nudatos 
credere  oportct ,  quam  ii  omnis  peccati  la- 
bes  clucretur  &  adimeretur,  tainetli  corpus 
peccati  circumgeftemus. 

Hoc  loco  Paptsiarum  de  confelTione 
commentum  refellendum  eft.Primum.quod 
non  nili  purgati  petunt  Sacerdotem.Dciude, 
quod  non  nui  de  publice  notis  judicium  ad 
Saccrdotcm  refcrunt. 

Hactenus  de  his',  in  quibus  &  ipli  fe  pares 
prxftiterunt,  &  a  Chrilto  a-quantur. 

Sequitur  pars  alteraf   Deum    glori£- 
de  uno  ex  decem  qui  fe  J       cans. 
muodatum  fentiens ,  re-"J     Chcifto  gratias 
diit  ad  Chriftum,  V.     agens. 

Adjunttum  enim  hoc  eft  beneficiorum 
Dei  &  liberationis  ex  malis ;  fcil.  glorificare 
Deum,  juxtaillud  Ffal.^o.  Invocame,  &c. 
(3»  ego  eripiam  te,  &  tu  glorificabu  me. 

Glonficarc  veroDeumeft,  ci  honorem 
potentia;  &  raifericordia:  penitus  &  in  foli- 
i  f  e" i  dum  tnbuere  ;  mali  depulii  pertinaciam  & 
profundkatem  agnofccre;  confiterifua  pec- 
cata  ,  quibus  malum  in  fe  attraxit,  &  in  quo 
perpetuo  permanere  promeritos  erat ;  alios 


autcm  hoc  loco  quid  dcbetur  his  quorum 
operaDeusutiturad  nos  juvandos.  Videtur 
cnim  Chriftum  tanquam  eximium  Prophe- 
tam  agnovilTe,  ad  cujus  pedes  fe  provolnt, 
ut  olim  Synamitis  coram  EIizxo.  Qujenim 
in  homines  iDgratus,  ncc  manumDci  agno- 
fcit;  is  etiam  m  Deura  utique  inffratus  cft. 

Quod  Chriftus  hoc  otficium  commendat  VerCi?, 
nos  debcc  incitare  ;   quod  illud  exornat ,  ", '9. 
quod  apud  alios   ptxdicat.  Scimus  igitur  C"rC!>"- 
huic  elle  uc  thus  ;  Sc  ellc  unsuentum  pre-Jn        ' 
ciodllimum.  i,p,«,mm. 

Quxri  tamen  poteft,  quo  jure  hoc  faciatr  d,ti  „m. 
quum  videtur  redta  potius  templum&fa-  mmiet. 
cerdotem  petendum:  fed  meminerimus  hos 
cffe  vitulos  labiorum  ;  Hof.  &  prxferri  bo- 
vi ,  cornua  Sc  ungulos  findenti :  quin  etiam 
iplam  gratitudinem  hominibus  prxftitam 
gratiorem  cfle  facrificiis :  juxta  illud  :  mi- 
fericordiam  volo  ej<  non  facrificium.  A  pparec 
autem  Iudxos  in  novem  aliis  leprolis  per- 
ftrictos  eiTe ;  &  juftiilimum  Dei  m  eos  judi- 
cium  hoc  modo  ab  tuangehfta  comproba- 
rum  fuifJe.  Vnde  difcimusdefectionis  cu- 
jufdam  a  Deo  initium  eiTe  ,  &:  irx  in  nos  di- 
vinx,  li  ingrau  in  Deum  fucnmus. 


L  v  c.  cnp.  17.  a  verf.io,  adi6. 

20  Interrogatus  autem  a  Pbariftis  quando  venturum  ejfet  reguum  Dci,  reftondit 
eis,  &  dixii;  No»  veniet  regnum  Dei  ita  ut  obferrari  vofiit: 

2 1  Neque  duent;  Ecce  btc,  aut  ecce  illic;  ecce  enim,  regnum  Dei  itttits  b.ibetis. 

22  Dixitawemdifcipttlis;  Ventet tempus  quum  defiderabitis  videre  utmm  ex 
diebus  Etlti  bominis :  nec  ridebitis. 

2}  Et  dicent  vobis;  Ecce  l:ic,  aut  ecce  illic :  fcd  tte  abite,  veque  profequimini. 

24  Namftcutfulgur  corufcans  ex  una regione qtufub  cxlo  esl ,  in  alteram  qtts. 
fub  ccclo  eslfpleiidct :  ita  erit  &  Etlius  hominis  diefiio. 

25  Sedpriui  oportet  eum  mulupati,  &  reprobari  a gente  isla.. 

uSNA- 


fpo 


H     A      R.      M 


zi. 


13. 


A  N  A  L  Y  S  1  S. 

QViftio  proponitur,  qu.r  dcfcribitur  fuo  cffi- 
ciente  rhariliis ;  fubjccto  circaquod,  rrgno 
Dei :  &  adjun&otempore,  quaudo  vcniet.  Cujus 
erTcftum  eft  rcfponfum  Chrifli ,  quod  difparato 
conftat,  non  venire ut  poifit  obfcrvari. 

tfnrf  z\.  Aliud  difparatum  regni  Dei,  nempeut 
nulium  tempus ,  Cc  nullum  locum  certum  &  ex- 
trinfccum  illi  adlignari  pofle;  cjuod  fuo  adverfo 
concluditur,  quia  imus  &  in  animispiotum  eft. 

Vttf.ii..  Tranflato  fcrmone  a  fubjefto  Pharifxo- 
rum  ad  aliud  fubjcctum  ,  nempedifcipulos  ,  docct 
quodnain  fir  fututum  eftettum  eorum,  nempedeli- 
derium  nt  corporea:  prafentis  illis  copia  fiat;  quod 
etiamfuoadjuncto  tempore,  vel  adunicumdiem. 
Cu| us  defidcrii effectum  declaratur ,  hoc  illis  nega- 
tum  iri. 

yirf.zi.  Caufa  efficiens  defiderii  dedaratur , 
cjuod  Pfettdo-doclores  dicent  ejus  regnum  ita  ven- 
tiirum  ,  ut  poflit  obfervari  :  dicentenim  ,  hiceft; 
ccce  ibieft.  Cujuserrorisadjumftum  medicinaeft, 
utnon  cantad  illalocanec  illaperfequantur. 

Verf.za,.   Refellitur  autem  error  illeab  adjunfto, 
fubita  &  gloriofa  Chrifti  apparitione ,  ita  ut  neque  j 
tempus  obfetvari ,  neque  locus  poflit ,  qualem  illi ; 
comminifcunrur ;  quod  panilluftraturfulgurisab 
una  cceli  extreinitate  ad  altcram  uno  momento 
pcrvadcnris. 

Verf.ie.  Hujus  adjunctum  tempus  declaratur 
infinite,  nempepoftquam  multapafliisfuerit&  re- 
pudiatus;  quod  fuoerlicientedeclaratur,  nempe  llla 
ipfa  genctationc,  qui  tum  in  vivis  erat;  eo  non  ob- 
fcure  innuens  hanc  Chrifti  tam  gloriofam  &  fubi- 
tam  apparitionem  abillaqux  tum  vivebatgenera- 
tione  non  cfle  confpiciendam. 

METAPHRASIS. 

PHarifti  vero  qtti  Chrifti  regnum  in  hoc 
mumio  externo  fif  Jpeciabili  apparatu  kff 
pomp.i  glorioftm  fore  fomniabant ,  haudfecus, 
atqtte  adeo  multo  (plendidtus  quam  terreni 
Monarchd  ,  a.  Chrifto  quando  hoc  venturttm 
effet  qu&runt.  Ad  qttos  Chriftus  refpondet, 
illosin  turpi  Q>  crajjb  errore  verfari ;  qitando- 
qtudem  Dei  Regrmm  (quod  idem  fuum  est) 
non  ita  comparatum  eft ,  ut  ejm  giorta  hic  in 
terris  externo  oculorum  fenfuperapi  po/ft.Ne- 
qite  entm  qui  fane  &  incorrttpte  de  Rcgno  Dei 
in  hoc  mttndo  judica/it  dicittri  funt  :  Ecce 
hic  est  Regnttm  Dei ,  aut  ibi  esi.  Regmtm 
cnim  Dei  hic  in  teirts  nitui  in  animo  ,  non 
foris  octtlis  aut  cxtemis  fenfibus  fentttur.  Ad 
difcipufs  iiero  a  Pharif&is  fermone  conver- 
fo,  dixit ;  Non  ignoro  quin  hujus  tpftut  ,  qui 
jam  apitd  Phartf&os  viget  ,  errorts  occafto- 
ne ,  veiiturum  temptts  Jit ,  cum  velttnotan- 
tum  die  corpore.t  me&  htc  in  tems  pr&fentt& 
copiam  vobts  fiert  expetiveritis ;  quibus  ta 
men  me  corporeis  oatlis  hicin  terris  videndi 
poteftas  nm  dabitur  .  Httjttt  autem  optionu 


14. 


>  n  fnlget. 


O      N      I     A 

caufa  hsc  erit :  S}uodnon  defuturi  funt  fnb 
finem  fecttli  Pfeudo-dociores,  qtti  magna  vo- 
ce  ny  fumma  fidttcia  afjirmabttnt  me  htc  0> 
tUicm  terrts  effe.  Vos  vero  ut  ab  hoc  errcre  tu- 
ti  fitis ,  nepedem  quidem  ad  tlla  loca  ,  ub:  me 
effe  pr&dtcabunt  ,movete:  tantum  abest  ntilLl 
ftudio  altqtto  &>  defiderio  perfquamini.  Sicut 
enim  fulgur  ab  una  ccelt  extremttate  ad  alte- 
ram  lucens  tanta  celeritate  fertur ,  ut  nec 
tempus  nec  locus  diftinlie  antmadverti pofftt : 
ftc  erit  pofterirr  meus  non  tn  terram  ,  ut  ilii 
delirantfedm  aerem  adventus. 

P  R  A  X  I  S. 

INterrogatus  atttem.]  Qua;ftio  hxc  haud"  K.fg"um 
dubie  per  ludibtium  agicata  fuu :  nam  D"ex"r- 
cum  affiduedc  propinquoDei  regnodifle-  ;' 
reret  Chriftus,  nullj  autem  fieret  lbtus  cx- 
terni  mutatio  inter  IucIeos  ,  putarunt  im- 
probi  &  maligni  homines  plaulibilem  ejus 
vexandi  colorem  hunc  efle.  Ergo  perinde 
ac  ii  de  re^no  Dei  fruftra  garriat  &  nuge- 
tur  ,  mordaciter  interrogant ,  quando  tan- 
dem  venturum  lit  hoc  regnum  ?  Senticbant 
autem  Phanfaji  (&  in  eodem  adhuc  hodie 
errore  verfantur  Iudxi)  regnum  Meflax 
fore  carnale,  quale  fuit.aliorum  Regum  : 
&  exiftimabant  Mefliam  venturum  regio 
apparatu  ,  &  habitaturum  pro  regi.i  maje- 
ftate  vel  in  Ierufalem  vel  in  Samaria  (cjui- 
bus  in  locis  regix  quondam  fedes  fuetunt) 
atque  ommbus  gentibus  ex  aula  fua  jura 
daturum  ,  fuaque  pruclentia  &  potentia  ef- 
feclurum  ,  ut  quotquot  ipfum  Regem  a- 
gnofcunt  ,  habitent  feliciterac  confidcnter 
iub  vite&  ficu  fua.  Sed  Chriftus  fuo  refpon- 
fo  indicat  non  fore  regnum  Dei  eminus  ! 
tanquam  in  pompa  confpicuum:  Ideoque 
vehementer  falheos  qui  regnum  Dei  carnis 
oculis  quxrunt ,  ouod  minime  carnaie  eft 
vel  terrenum  ;  qu.indo  nihil  aliud  eft  niii  in- 
terior  &  fpiritualis  animas  renovatio.  Nam 
a  natura  lpfius  regni  perverfe  eos  faccre 
docet  ,  qui  circumfpiciunt  huc  vel  illuc  ;  ut 
vilibilcs  notas  obfervent:  ac  li  dixiflet:Intus 
quxrenda  eft  quam  Deus  promifit  Ecclefia: 
inftauratio;  quia  eleftos  fuos  in  cctleftem 
novitatem  viviiicansfuum  in  ipfisregmim 
erigit.  Atque  ita  oblique  pcrftnngit  Phari- 
fxorum  focordiam  ,  quod  nihil  nili  terrcftre 
&  caducum  fpirarent.  Notandum  tamen  eft 
Chriftum  de  primordiis  tautum  regni  Dei 
loqui  :  quia  nunc  fpiritu  rcforman  incipi- 
mus  ad  imaginem  Dei.ut  fuo  deinde  tempo- 
re  integra  fequatur  &  noftri  fc  totms  mundi 

reno- 


VerTlt. 

Jitcfiljit 
tlieepoUtci 
tMumbut 
fidti  /j.e- 

Itndj. 


Vaf.tt, 
23,14,25 

mc  ccrfj- 
rtt  tjtit 
ftxfcntl.1 
./.:.'.  u  ■- 
fiottniJttc- 
ncmftcu.t 
(beranda. 


E      V      A       K 

rtnovatio,  dc  qua  abtwde  Paulus  Rom.  8, 
verfu  23. 

dkent  ecc:  bic&p.]  Ita  fimplicitcr 
hxc  accipienda  funt:  ccrtum  namquc  cft 
"  Dominum  hic  voluiflc  rcfpondcrc  fuis,  quid 
dc  adventu  regni  Dei  ,  quod  femper  aadic- 
rant  pcr  Chriltum  rcftitucndum,  fentirc  de- 
berent.  Neque  dubium  cft  eos  carnalcrc- 
gnum  cxternamquc  felicitatern  femper  fom- 
niafle,  eoquc  Dominumab  illo  crrorc.tit  & 
firpe  alias ,  voluifie  rcvocare.  Tum  negari 
non  poteft  Pfeudo-Chriftosfuifle,quiextcr- 
nam  felicitatem  polliciti,  fcduxcrint  multos 
Iuda;orum.Scopus  itaque  rcfponliouis  Cliri- 
fti  hoc  loco  fuit  difcipulos  doccre  ,  non  eflc 
regnum  Dei  cum  cxterna  felicitate  cV  glo- 
ria  in  ptifenti  quidem  reftitucndum  ,  fcd 
fpiritu  &  fidc.idque  cuni  fumma  civium  hu- 
jus  regni  afrlicfioneiV:  tcntationibus  gravif- 
limis.  Futuros  atuem  multosPfeudo-Chri- 
ftos ,  &  illos  quidcm  extcrnam  felicitatcm 
promiiruros;  fcd  falfo,coqtic  iimtil  a  fpiritali 
&  artcrna  fuos  fcttatores  averfutos:  idco  ca- 
vcndum  cfleabommbus,quihoc  fxctilorc- 
gnumexternum  pollicercntur,  autloco  ccr- 
to  illud  addiccrent ,  quali  Deus  Ierofolymis 
Tblttm  lit  propitius ,  vcl  Roma:  folum  cxau- 
diar. 

Vement  ///>;,£>  c.]His  vcrbis  Chriftus  Dif- 

cipulos  monerc  voluit ,  utin  luce  atnbula- 

rcnc ,  antcqttam  occuparcnturnoclis  tcnc- 

bris,  debnrc  cnim  hic  acerrimus  efleftimu- 

lus ,  ut  proficere  ftuderent  ,  quamdiu  frtte- 

bantur  Chrifti  prxfentia,  dum  atidirenr  gra- 

viflim.is   perturbationes  infiare ,  iicuti   ih 

Matthxo  habetur.  Vultergo  Chriftus  ut  in 

futurum  a  fe  folo  ,  ctfi  carne  abfentc  ,  pen- 

dcant  dilcipuli,neque  terrenum  ullum  Mef- 

fiam  rccipiant.Namhuc  Ittdaci  nimium  pro- 

pcnfi  crant,  ficutnaturacxpcrs  fidci,nor.nili 

fenlibus  prxfenti  Salvatori  confiderc  poteft. 

Indubicenim  cum  inter  ditcipnlos  &  pri- 

morcs  qiridem  dc  prxcipuis  dogmatis  male 

convenirer,  quumdeficcrent  multi,.&  Pfcu- 

do-Prophctis  plena  cflent  omnia.cV:  foris  un- 

dique  perfccutio  &  tribulatio  imminercut, 

multi  anxie  prarfcntcm  carne  Chrifturu  o- 


l     L 


Cpi 


ptarunt  vcl  ad  horam  ,  a  quo  confolarioncm 
8:  animi  robur  accipercnt.  C.uni  crgo  caro 
c.trnalcm  Cliriftum  ulqile  rcquir.it  ,  &  dif- 
cipuli  clTcnt  omnia  advcrfa  experturi  (in 
quibus  ratio  ftimmam  fcrvitutem  &:  mifc- 
riam  ,  nilnl  autem  rcgniiV  fcliciracispoccic 
agnofsere)  ncSc  ipfi  fequerentur  impolicrcs 
futuros,  qui  fcctitoribiis  fuis  tcrrenain  liber- 
tatem  &  fclicitatcm  polliccreutur ,  nioncc 
hic   eos  neminem  ,  pra:ter  fe  Chnftum  ag- 
nofccre ,  qui  in  fpiritu  non  in  carne  ( 
regnaturos,  ad  id  ufquetcmpus  ctimiicuc 
fulgur  fub  ccelo ,  clariflima&  confpicabili 
omnibus  Majcftatc  rcditurus  eflec,judicaru- 
ni5  orbcm.  Non  mimis  crgo  nobis ,  quam 
difcipulis  (ervit  Domini  conlilium  quod  duo- 
bus  vcrbis  Lttcas  comprehcndit :   Ke  abitc, 
?icqtte  fecfemini:  ita  admonens  uc  ne  obitcr 
I  quidcm  impoftorumillorum  voces  fcqua- 
1  mur,  ncdum  ftudium  aliquod  impendamus" 
1  quod  nos  vci  minimum  illis  tribuere  tefte- 
ti:r.   Caufam  pixccpti  hujus  addit  :  K.zm 
jieat  ftdgur  corufcans  ex  un.%  regione ,  qua-j?1"' 
fnb  ccelo  esl ,  in  alteram  qus.  fub  cceh  elt,  a*.  ■ 
/plenaet  :  tta  cnt   &  jiuus   bommts  in  d:e  i„liritllr_ 
jii}.  Scniiis  eft ,  non  alium  ejus  adventum  minmi 
cxpecrari  debcre  quamilluftrem  illum  quo  t-infcteiit. 
ad  judicandum  vivos  &  mortuos  veniet: 
adventtim  vero  illum  fubitum  fore  inftar 
fulguris ,  utneque  digico  cminus  aut  co- 
minus  monftrari  ,  nequc  certus  illi  ioctis 
defigoari  pofiit.Qua:  vcrba  li  diligentius  cx- 
pcndantur ,  fola  fufricerc  polTunc  ad  confu- 
randos  duos  inligncs  errores  ,  quibus  crafla 
illa  corporis  Chrifti  pra:fentia  in  cocna  Ra- 
tuitur ,  it  Chrifti  mcritum  certis  locis  alli- 
gatur ,  qux-  pcrfualio  nobis  percgrinationis 
fupcrftitionem  peperit.  Sedprius  oportct.&c. 
Qnali  dicat  ;  Dominabittir  quidem  Chriftus 
,i  mari  ufque  ad  marc:  in  hoc  autcm  regnum 
ncc  ingredictur  externa  gloria  &  majeftate 
(quemadmodu  PfeuJc-Propheti  fomniant) 
ncc  recipietur  aut  agnofcctur  a  fuo  iplius 
populo  :  ied  ingredietur  in  regnttm  fuum 
p:r  .•gnominum,pallioncm,crticem  5c  mor- 
tcm.  Sicalibi  dicit;  Kcnne  bdc obortuit  Ciit :- 
flumpati,  Cfjic  intrare  m  gloriam  fuam? 


L  v  c.  cap.  iy,d  verf.7.6,  adfinem  Cap. 

2  6  Etproutfaftum  cft  in  dicbus  Noe,  ita  erit  etiam  diebus  Filii  bominis. 

27  Edeb.uit,  bibcb.int,  uxores  duceb.tnt ,  &  dab.iutttr  miptum ,  ad  cmn  ufque 

diem  quo  imrciit  tloeitt  arcam  :  ycnitque  dilurium  :  &  perdidit  oimes. 

2  8  Simiitter  eti.tm  ut  accidit  in  diebus  Lot;  edcbant,  bibcb.wt,cniebant,  vende- 

b.tv.t,  tUntabant,  tdificabjnt : 

J  Sfff  29 


Ouo 


6?l  H      A      K.      M      o      N      I       A 

2 g  Quo  autem  die  Lot  exut  SodomU ,  pluit  igni  &  fulpbureeccclo,  &omues 
perdtdit : 

3 0  Secundum  h&c  erit  dies  quo  Tilitts  hominis  detegetur. 

3 1  1«  illo  die  quifuerit  infolario ,  &  rafi  ej  us  in  ipfa  domo ,  ne  defcendat  ad  ea 
tollenda :  &  qui  in  agro,fimiltter  non  revertatur  rctrorfum. 

32  Memiueritisuxorif  Lot. 

33  Ouicumqueftuduent  animamfiiamfervarc,  perdet  eam:  &  quicumque  eam 
perdidern,  ririjic.ibitcam. 

3 4  Dico  vobis,  illa  noclc  crunt  duo  in  lecto  uno :  unus  accipietur ,  &  alier  relin- 
quctur. 

3 j  DU£  erttnt  molentesfimul :  una  accipietur,  &  altera  rchnquetur. 
3  6  D110  erunt  in  agro  :  uutts  accipietur,  &  altcr  relinquetur. 
37  Titnc  rejpondeutes  dicunt  ei;  Vbi,  Domine?  \pfe  vero  dtxit  eis^  Vbt  corptts,  il- 
luc  congr egabuntur  aquiU. 


a  n  a  t  r  s  1  s. 

•TTmpus,  quodpauloantepofteriorem  Chrifti 
-*•  adventum  prxcedet  ,  pariilluftratur;  ficutdie- 
busdiluvium  pr.Tcedennbus. 

Verf.zy.  Quod  prius  in  generedixit perpartcs 
cicclarat:  nempe  paritas  indicatur  in  cffe&is  immo- 
dici  efus  &  potionis  :  itemconiugii  finedifcrimine 
aut  deleftu  :  vide  Gcnef.6.  quod  adjun&o  tempore 
exaggeratur,  ufque  ad  diem  quo  Noachusaicam  in- 
grefius  eft.  Cujus  luxus  &  libidiniseffectum  eft 
perditio  pcr  indu&um  diluvium. 

Verf.zs.  Tempus  adventus  Chtiftialiopari  il- 
luftratur  tempore  Loth  :  quod  eriamparieffc&o 
arguituredendi,  bibendi,  vendendi  ,  plantandi  ct 
sdificandi. 

Verf.i<).  Quodadjun&o  tempotis  exaggeratur, 
adeumufquedicm  quo  Lothus  urbe  egreffuseft. 
Cujus  effecium eft  incendium  urbis  &  incolaruru : 
inftrumentum  vcro  interitus  Sodomorum  eft  ignis 
&  fulphur,  quod  fuofubjecro  amplificatur,  nempe 
coelo. 

Vcrf.10.  Redditioutriufquepropofitionis. 

Verf.%\.  Monstnequklmurtdanirumccgitent: 
quod  cffecro  arguitur  non  dcfpiciendi  e  tefto  in 
domum,  autredeundiex  agto  domum ;  quxfuo 
fine  declarantur  ut  aliquid  atjferant  aut  afportent. 

Virf.il.  Hoc  confmnat  ab  adjunfta  pcena, 
quam  illuftrat  pari  judicii  feu  pcenx,  quam  Deus  in 
uxorem  Lothiexercuit. 

Verf.n.  Dehottatur  etiam  ne  tum  follicitifmt 
defervandavita,  ab  adjun&a  pcena,  viz.  illamper- 
dendi :  quod  fuoadverfo  illuftrat ,  vitam  fcilicet 
confervaturum  qui  illam  perdere paratus  fit. 

Verfi4,is,i6.  Docetetiamfcparationemquam 
Dcus  tum  faciet ;  quam  amplificat  a  comparatione 
majoris,  etiam  conjunctiifimorum ;  quod  per  par- 
tes  exfequitui  conjugum ,  qui  nocle  diem  illum 
prarcedente  uno  lefto  cubabunt :  ancillarum  qux 
uni  hera:  fervient  &  eo  die  molent  fimul :  denique 
confervorum  qui  in  agro  fimuleodemdieagtum 
coknt. 

Verf.17.  Hujus  poftremi  feimonis  a  verfi^. 
cffectum  eft  quiftio,  ubi  hax  feparatio  fiet :  cujus 


nos  furfum  ad  Chriftum  efle  rapiendos,  non  autem 
Chiiftum  ad  nos  in  teiras  difcenfurum  ,  qucd 
comparationeparisilluftrat,  ut  aquilx  ad  cadaver 
aggtegantur ,  non  autem  ad  aquilas  affertur. 

MET  APHRASIS. 

ERror  iilc  de  Cbrijii  in  terram  defcenfu 
mttltos  in  pernicicm  inducet :  fiqtttdem 
malum  boc  longe gravitts  &  pcricttt: fi:ts  eff, 
quodplures  adexittum  ditcet  .-  qttare  ntbilfcs-r 
ditis  qttam  Pfeudo-Chrifiorum  impcftura;  ho- 
mines  adventu  meo  non  ita  exftincios  irt  quam 
olim  erant  tempore  Noachi.  Quo  qttidem  tem- 
pore  non  tam  edebant ,  quam  vorabant  ey 
helittabantur,  &  eftti  congrttenterdargiter  ey 
immodtce  potabant.  Separatim  vero  antiquits 
mundtti  ( ut  fit  ctim  homines  ventri  dedtti 
fttnt )  ardebat  libidme  effisni  ,  ad  qttam 
explendam  quifqitc  negleda  pietate  in  eam 
rttebat ,  qitam  rnaxime  adamavit  {$  qtt&  ejus 
animo  pQtifftinttm  adiibmt.  gV.v  ne  ttt  apie- 
tate ,  fic  ettam  ab  omni  honcfiate alieni  effe 
viderentur ,  indttSio  matrnr.onii  hcneflo  titulo 
ftm.  Itbtdir.  is  intemperantiam  palliarunt,  idque 
eafecuriiate  (jp pertinacia ,  ut  in  iUoftto  litxu 
perfiiterint,  qtioad  Ncacho  arcatn  mgreffo  im- 
pittm  illum  mundum  aquidiluviumobruebat. 
Hattdfecus  facittm  temporibtis  Lotht  j  Sodcm  z 
enim  non  dttcebant  tixcres  viri ,  aut  parentes 
fuai  filiasnuptttm  iabmt,qt:odc(fcnt  nefnndii 
libidmibtu  £r  monfircfis  dedtti .-  ventri  eden- 
tes  ejr>  btbentcs  induigebant,  eoq^  negotiatione, 
conferendts  hortk  ($  vinets  cj>  iatttts  cmplifq, 
sdficits  excttandts  illi  toti  ob  eam  c.infam  oc- 
cttpatt  funt.nt  ventri  nefarufqtte  fttis  ItbidtnU 
aeftris  fubfervirent .  Cujtts  tetaits  bzmsnes  ad 
pertinaciam  in  ftiis  tniqitisjrudiis  cam  fecttri- 


iC. 


17. 


zS. 


quiftioniseffcttum eft  Chtifti  cefponfuni ,  nempe  '  tatem  adjunxermt,  ttt  tanquam  diem  Dcmir 

ni 


3©. 
3i. 


3i. 


53- 


54- 


5T- 


$6. 


ni  a  fe  propeUentes  nuUo  prorftu  fenfudivini 

judicii  impendentts  tmbuercntur,  quoad  Lotho 

ex  itrbe  egrcffo,  ttrbs :'.la  cttm  victnis  civttati- 

btu  tgnt  &  Julphurt  coehttu  immijfo  confla- 

grartt.   Ad  iitriufqtte  hujui  xtatis  Noachi  & 

Lotht  imaginem  temptcs  adventus  mei  confor- 

mabitur.  Neque  vero  in  animttm  vtftrttin  in- 

ducitott ,  vospojft  hocjttdicium  ejfttgtrc ,  aut  !  tcr;tus,  &  in  iotcritu  illo  pauciffimi  fervati. 

tum  dtmum  aliqttid  mfttttterc,  qtto  vobts  ipfis    Hxc  aptc  quadrant  adventui  Chrifti  fecun- 

profpiciatis.Kamirritumeritqutdqttidexhac   A0,  Alterum   iimile  ducitur  a  conditionc 

farte conammi.Nonenim  vacabit  qttt  infitm-   tcmp0rum  Loth,  de  quo  Genef.  19 


H      L      I      c      A.  tfj>3 

P  R  A  X  1  S. 

ET ficut  accidit  in,  0>r.]  Illuftrat  tempora   Adrtr.tut 
fccundi  advcntus  aptis  fimilibus.  Priu?  i  Cbrifh 
conditionc  temporum  Noe.dc  quo  Gencf.6.  "mf"" 'l"> 
Regnavit  tum  publica  morum  corruptela,  m,y(/ ,„, 
conftans  impcenitcntia  maufit ,  &  pcrfrida 
in  malo  frons.   Infpcratus  cftfubfecutus  in 


mo  domus  faftigio  verfatur,  defcenderc,  nec  ei, 
quiin  agroesi,  domitm  reverti ,  fed  omnes  tli- 
fo  adjttdicium  rapientttr.  Atqttc  quandoqui- 
dem  de  Sodomorum  judicio  mentionem  facere 
occepii  unum  tUud  memorabde  tn  iUa  Htftoria 
propono  dc  Lott  uxorc  ;  qus.  tametfi  Sodomis 
egreffa  &  educiafuiffet,  tanttim  respeclando, 
cy>  futim  refpeciattone  deftderium  tbiperma- 
ntndt  manifeftojudtcio  prodens,  in  columnam 
,.?/.  j,  qua  nosfaperepar  efi  converfa  pcritt.  In 
aliis  Dcijudtciisabojficio  nondifcefftt  quifu- 
gafibi  confulere  voluertt :  fed  die  cxtremiju- 
dicii,  qui  in  fide  mea  non  tta  acqttiefcit  ut  hunc 
diem  advenijfe  Utus  jit ,  toqut  non  modo  iUum 
non  averfetur ,  ftd  ttiam  cuptdt  amplcctitnr, 
it  certe  falvus  effe  nequit  :  ficttt  contrafelix 
vitam  fuam  ftrvabtt  quifquis  de  Chrijlo  cer- 
tus ,  vitamfnam  qus.  inftar  mortis  tfi  cum 
altera  commutare  fit  paratus.  Atque  ne  quis 
fibi  idcirco  aduletur ,  qitod  fe  cum  ptis  confo- 
ciavit ;    quemadmodum  uxor  Loti  infalute  a 
fuo  conjuge  disiungebatur.ftc  nocie,  qut  iUum 
dtem  prtcedet ,  fore ,  ut  dnoin  uno  lecio  fnturi 
ftnt ,  quorum  alter  tantum  reliBofoeio  affn- 
metur.  Nec  tantum  hoc  in  dittortbus  ut  Loto 
(j  uxore  hocfiet.fed  &  tn  infimsfortis  homi- 
nibus,  utpote  his  qui  molendtnis  operam  dant: 
ne  quis  exisiimet  fe  tenuitate  fua  Veijudt- 
cium  (commiferatione  qitadam  Dei)  effugere 
poffe.  Atqne  tit  in  opulentis  jj>  tenuibtts ,  fic 
etiam  mediocris  >y  mtermedts.  conditionis  ho- 
minibtts  fict :  ex  duobus  enim,  qui  agriculturs. 
operam  navant ,  ttnus  afjumetur ,  alitts  rtpn- 
diabitur :  unde  efl  utpiorum  ab  impiisfepa- 
ratto  in  mundo  per  Eitangelti  prsdtcattonem 
inchoata,  1U0  d:e  poemtus  abfolvatiir.  His  ait- 
ditisdepiis  affumendis,  dijcipitli  qusrunt  qtio 
tandem  affumenttir.  Quibus  refpondet  Chri- 
ftus  fe  ob  mortcm  quam  fubitnrtts  efi  inftar 
cadavens  fore ,  ptos  autem  tnsiar  aqutlarum, 
qui  adconfpeclttm  Chrifittn  aircm  defcenden- 
tts  ,  ad  eum  iUico  fiudio  advolantes.pofi  in  coe- 
litm,  ibi  cttm  Chrifio  manfuri,  transfcren- 
ttir. 


Edebant  fr  bibebant.]  Hominum  in  illis  Vcrf^  2--'» 
diebus  male  viventium  fecuriutem  dcfcri-  :8>">  ^ 
bit.  Neque  cnim  malum  eft  edere  ,  bibcre,  (>;f 
nubere,  nuptum  darc,  quum  ea  omnia  lint  a 
Deo  ordinata  :  fed  luius  in  his  damnatur, 
quando  homines  non  fervant  rectum  in  illis 
ufum  ,  fcd  magis  inferviunt  concupifcenti:^ 
Bt  arTe&ibus  carnis ,  &  immerli  delitiis  nun- 
quam  oculos  in  ccelum  attollunt.  Quod  au- 
tcm  reqnatura  iit  aTite  Chrifti  advcntum 
ftimma  fecuritas,  teftatur  Apoftolus  i.Thef- 
falon.j,}.  Gjuitm  dixerint  (inquit)/>4x  &fe- 
ciiritaf,  tunc  repentinus  its  fuperi&met  inte- 
ritus. 

Quifuerit  in  teiio,  ^c.]  De  tefto  dcfcen-  Verf  3 1 . 
dere,  aut  ex  agro  reverti.hyperbolica  loquu-  T"m  ■>*«« 
tione,  quar  Iudaris  frcquens  eft,  dicuntur.Si-  f"     s* 
gnmcant  autem  magnam  reltinationcm  & 
velociiTimam  fugamjut  ii  quis  ea  feftinatio- 
ne  fugiat  ,  ut  fi  in  tefto  domus  fit,  non  def- 
cendat  in  domum  ut  inde  quicquamfecum 
auferatj&  (i  inagrocumdeprehenderittcm- 
pus  illud  ,  ut  reifla  quoque  ad  montemcon- 
fugiat ,  neque  revertatur  m  domum  ut  vcl 
commodas  fugx  veftes  accipiat. 

Memores atitem  eftote  uxoris Lotb.~\t\oc  cx-  Verf  32, 
emplo  monuit  Chriftus  ut  adea  qua:a  fronte  !3,     _ 
lunt  enitamur  ,  obhviom  traditis  qua:  a  ter-  ttr„!,mtY;t 
go  funt,  ut  perpctuo  meditemur  id  quod  fu-  T,j%iciat- 
turos  nos  fperamus  :  nempe  ut  oroni  hujus  itm: 
mundi  cupiditate  libcri,  cceleftium  rerum, 
hoc  eft  folidx  pietatis ,  tantum  avidievada- 
mus.  Nam  ideo  converfa  fuit  in  ftatu.im  fa- 
lisuxor  Loth  ,  quod  dubitans  an  fruftra  ex 
urbe  migraflet  refpexerit  poft  tcrgum.quod 
erat/idem  abrogare  Dei  oraculo.  Probabile 
eft  ctiam  deiiderio  fui  nidi  ,  in  quo  placide 
quieverat,fuilTe  retraclam.Quum  ergo  in  x- 
ternum  documentum  extare  voluerit  Dcus, 
firmandi  funt  animi  fidei  conftantia  ,  ne  hx- 
fitationein  medio  curfu  flacceflant.  Deinde 
ad  perfeverantiam  formandi,ut  lllecebris  ca- 
ducx  vitx  valere  juffis,  libere  Sc  alacriterad 
coelum  afpirent.  ffiiticitnq^qutfierit  animttm, 

s  (cc  1  &(■'] 


6p4  H      A       R       M 

O-c.]  Hancfenrentiamaildit  Chnftusnefi-  .  ..... .,  „ vr_„.„.„«,„.. , 

deles  impediat  tcrrcnx  vitx  cupiditas ,  quo    feitinationem  liortari ,  nc  qui  jam  accuicti 


O      N       I      A 

ut  rcmoras  omncs  abfcinderet ,   (Tngulo;  ad 


minus  per  medias  mortesiutrepide  ad  falu- 
tein  libi  in  ccelis  repolitam  fcftinenr.  Sci 


ta  :  illius  caufe  fieri  omnia  &  omitti ;  cantus 
nobis  ingenitiis  eft  amor  ejus.  Quate  necef- 
■fefuit  Chrifto,  ut  (iio?  aninv.iet  ,  ita  pro- 
mittcrc  &  minari.    Qiii  igitut    abnegato 


funt,  focios  fruftr.i  expectareur. 
Mtrejpondmtes.JVAiiiiaat  Aquilarum  ge- 


3     VetC.37. 
mus  nihil  nobis  ctiarius  aut  pretiolius  elTe  vi- .  nera,  intef  qux  unum  eft  Vulturina  fpecie  ,  HifrilfJe- 

lif.m  ad 
Cbritjitm 

■  mm  tum 
imptditt. 


reliqu.i  .-:u.c:il;ns  magnitudine.-  Vultures 
autem  biduo  aut  etiam  tnduoante  volant, 
ubi  cadaraa  futurafunt.  £t  IobdeAquila  \ 
ait.r/'.. ;-..',:?•,  cadavax fuetittfiatim  udeB.cap.  , 


Chritto&vero  Euangelio  carcerem  eftugit  i  5  u ,  r  3 , 5  3 .  Veniimileelt  igiturabhoc  aqui- 
ac  mortem  evaik;  videturfine  vitam  lucn-  larumgenete,  quodeftfpccic  Vultunna.pu- 
fecifti  :  fcd  rcvcrapcrdidit  ,  quia  indigni-  blicum  proverbiumortum  :  ut  qui  iignificar- 
tioncm  fummi  Dei  incurrit,exciditque  vita  rcvolunt  ea  qu.c  natura  fua  conjunguntur, 
ccelefti;  nili  fcrio  relipifcat.  Qui  vero  intre- 1  non  opus  elle  magno  ftudio  ad  conjungen- 
pidc  Clirifto  adhxret  ,  atque  conftanter  j  dum,  dicant ;  ubi  cft  cadaver,  illuc  congre- 
Euangeiicam  veritatem  profitetur ,  &  pro- 1  gantur  aquilx.  Hujuseigo  loci  fenfus"eft, 
pter  hanc  fortiter  occumbit ,  videtur  faoe  i  quibufcunque  artihciis  concturSatan  huc  & 
hommibus  interniie  ,  quum  is  demum  vere   illucdiftraherefliiosDei,inipfotamen  Chri- 

ftol.icrumeile  unitatis  vinculum  ,  quo  de- 
vinctos  teneri  convcniat.  \'nde  cnim  drffi* 
patio,  niii  quia  muiti  a  Chrifto  difrluunt,  in 


Verf.  34> 
35, &  =6- 
nec  alii  ex- 
pe&attdi. 


vitam  lucrifccerit.  'Qtufquis  enim  proptcr 
Chriftum  &  verbum  ejus  fftutare  cxditur, 
in  xternum  fetvatur, 

Dicovobh  iniU.anocle,&c  jArtirmat  viros 
&  fceminas  tuncdiremptumui ,  ne  copuix 
quibus  mutuo  intcr  fc  devincti  funt  homincs 
in  mundo,  pios  retineaut  vel  morentur.Sx- 
pcenim  contingit  tu  durn  alii  ahos  refpi- 
ciunt  ,  uemogradttmpromove.it.  Etgout 
quifque  ptofeomni  vinculo  folutus  &  e:; 


quofoloiitaeft  noftra  iirmitas  :  Ergo  hic 
modus  prxfcnbitur  fovendx  fanctx  con- 
jundtionis ,  ne  errorum  diftrarTtioncs  corptis 
Eccleiix  lacerent ,  nempe  ii  in  Chiiitodc- 
fisi  manemus.  Quod  diligentet  notandum 
eft:  ucqueenim  vel  ad  Romanx  fedis  prima- 
tum  ,  velad  alias  nu<ras  nos  addrineit  Chti- 


peditus ,  celeriter  ctirrat ,  docet  Chriftus  ex  :  ftus ,  fed  hoc  unico  nodo  Eccleiiam  fuam 
uno  parialterum  conjugem  aliumptum  iri,  j  colligat ,  ii  ad  ipfum  unicum  caput  omnes 
altero  relicto:  Nonquodncccfle  iitquicun-1  undique  rcfpiciant.Vnde  fequitut  quicunque 
quc  interfe  conjunctifunt,  itadivelli(facict  eicohxrcnt,extrafchifmatisefle  periculum. 
enim  fanc-la  pietatis  copula  ut  viro  probo '  Eant  nunc  Roma.nenfes.&fchifmaticos  efle 
mulier  quoque  proba  adhxreat ,  patremque  i  clament  qui  fc  3  Chrifto  alienari  non  linunt, 
comitcutur  tiliij  fed  tantum  voluit  Chriftus '  ut  latroni  ridcm  &  opcram  fuam  mancipent. 

L  v  c.   cap.  iS,  a  -verf.  I.  ad  9. 

DTxit  autem  eis  etiam  parabolam  huc  lpcctantcm  ,  qttod  oporteret  ipfosfemper 
orare,  necfegncs  ejfe. 
z  Dicens;  Iudex  qiitdam  erat  in  quadam  urbe  qtti  Deitm  uon  timebat,nec  qv.em- 
quam  reverebatur : 

$  Erat atttem  in  illa urbe  qtudam  ridua,  qtts,  venitad  eum ,  diiens ;  Yindica  me 
ab  adverfanomeo. 

4-  Ille  autem  noluitper  multnm  tempus :  posiea  vero  dixit  apttdfe ;  Etfi  Dcttm 
r,on  timco,  nec  quemquam  revereor : 

5  Tamen  quia  moleftiam  mibi  pubct  vidtta  iila,  rindicabo  cam,  ne  tattdem  re- 
nicns  obtunrfat  mc. 

6  Ait  autem  Domimts;  Attrfite  qttidjurfex  ille  injuslus  rficat : 

7  Detts  autem  non  vindicabit  elcctosfuos ,  voiiferantes  ad  ipfitm  die  ac  nocle, 
etiamfi  tram  cohibeatfitperipfts? 

S  Dico  vobit;  vindkabiteos  cito.  Verumtanien  Filiits  hominis  quttm  vencrit,  num 
repcrttirus  cslfdcm  in  tcrra? 

a  N  A. 


4- 


E       L       I       C       A.  g9* 

illam  ab  injuria  adverfiarii  viniicabo  ,  neme 
fme  intfimijfione  obtundere  pcrgat.  Stuamcb- 
remDc-.r.tr.i»  ilixii  \Aures  arrigitB  fjjt  .v.y.inum 
ndvtrtite  adiilud  fuod  IudexUngemiufiiffi- 
mus  devidtta  titndicandadixti  -,  Sjuidigitur 
Dc:im jiisltijimiim jttdiccm  faclurum  ct 
tiil  Ften  certe  neqmt  attin  caufam eUBnrum, 
quos  charos  habet ,  ab  corum  advcrfartis  (qtti 
i:dem  ipf.tu  adverfiarii  Junt)  ulcifcatur.  . 
citm  mjusius  lndsx  viduam  f.ifns  ditbttt  iU 
lum  cl.imcribix  fatiganlem  txaudivit:  auan- 
to  m  igis  Deui  preces  fiuorum  interduiij  noilii 
tllum  contente  mclam.miium  exaudtct ,  tam- 
ctji  patientt.'.  (5  Lnganimitate  erga  impios 
utens  juris  dicer.di  tempus  pro  fuis  dijferM. 
Sjuamobrem  tesicr  vobis  qiitfum  ipfa  veritas, 
Dctim  fuornm  injwidt  probe  uliurtim  ,  idqtte 


E      V      A       N       G 

A  X  A  L  r  S  1  s. 

/"XRandunieflcdocct :  cujusdovtrinafortnade- 
^-^claratur  parabola,  £■;  adjuticto  [cuipore,  nctnpc 
fcmpcr;itcmalioad|unCt.oijr.c!i  abfcfc  farigatione. 

l  af.z.  Inparabofa  Dcus  compar.itur  nnparis 
comparationccum  judicc  tcrrcno,  qui  dcfcribitur 
luo  luhj.-ftOjUrbc  in  qua  habitabat:  arijunito,  irre- 
vcrcntia  Dci  a:quc  hou.inum. 

fftrf.it  liieadem  parabolapii  Deofupplicanrcs 
comparanrur  parividuat;  nua:  defa'ibitur  liip  itib- 
)  ..  ,  uibceadem  ,ubi  liabitabat;  iterriefrcctove- 
nicndiad  judiccm  ;  quodfuofincdcclaratur,  utilli 
fupplicaret:  fonnafupplicationiscll ;  Ptndittmt 
ab  gdrerfaric  mco. 

Vtrf.  4,&j.  Elfeftum  judicis  proponitur  re- 
pudiatio  pciitionis  vidux;  qui  sdjunfto  ainplifi- 
catur ,  nempc  diuturno  tcmpore.  Deinde  aliud  cf- 
fcdtum  judicis  proponitur  difccptatio  cum  feipfo 
&  animo  fuo  .  quod  adii.nctoteinpore  noratur, 
tandempoftafliduas  poftulationcs:  c&fcqptationis 

effe&um  declaracur,  nernpe^ecretum  yjiidicandi  \tllaetliritatt,  qiuut  DeigkrU,  ficfwrum 
caufain  vulua:  rmod  lua  c.uifa  efiicien.e  declaratur,  \fdnu  a{,tijf,me  convenit,  Seii  heu  .Ulm  tem. 
cmiamolcltiain  illi  exlnbcl-at  lmportunispetmo- 1  '  r  ".  rl.       .  , 

nitus :  itc.n  finc ,  rre  amplias  obtundat  illum  :  &  , t>° ''<»>•  fenam  .  cum  filnu  homims  adjuso 
exornatur  dtiobus  d.veriis  tametli  ncc  Deum  ti- 
lneam,  ncc  iiominem  revcrcar. 

/  etf,  b.  (^uod  decretum  judicis  adjuo&o  no- 
tatur,  ncmpe  qtiod  dignuin  animadverftone fit  : 
qucd  teltimonio  ipfius  Domini  confirmatu  r. 

ft.-ft.  Hactenusparaboli  propolitio  :  fequi- 
rur  rcdditio-cftq;  comparatio  minoris:ficnim  ini- 
quus  judex  ultus  cft  vidu.un  :  ncdum  Deuscleito- 
rum  caufam ulcifcctur.  Si  judex  viduam  quotidie 
clamantemexaudivit  :  ncdum  Dcus  diu  fiir.ul  oc 
noctuclamantcsc.vaudiet:5eornaturdiverfo:tam- 
etfi  dirferar  iram  in  advcrfarios. 

Vtrf.i.  Dcindeultio  dcfcribitur  .-uljurcta  ce- 
leritate,  oc  confirmatur  tcftiinouio  Chrifti:  dcinde 
noiatfidem  inprecibusadhibcndan.;cujusadiuct. 
ratitatcm  aut  paivitatcm  indicat  in  advcntu  fuo. 

METAPHRASIS. 
\Rctulit  porro  parabolam  apitd  difcipulo: 


mnibits  dicendumveniw  tu  (ii!  Suotiis  emm 
qtiifijiie  invenietur  qtti  fide  hac  ejus  de  ptis 
vindicandis  inw.xus  hunc  advcntum  c.xjj>c- 
iiabtt  attt  prAsiolabitur. 


SVmm 
adhoi 


P   R  A  X  1  S.' 
rr.ma.    Chriftusad  alTiduam  orationem 


ortatus,fuam  adbortationem  parabc- 
la  exornar. 


Partcs< 


Adliortatio, 
Adhortationis  adornatio. 


Scriptura  fxpe  nos  hortatur  adexcubia3  Vcrf  r. 

.l^endum,  maxime  nediesDomini,  nosim-  •*fi'*'" 

paratos  inveniat  :    excubU   autcm    frufira  r.,f 
i  ...  .  r       J     ',       f.dehbui: 

agiintur  m  civitate  aut  domo,  niji  Deus.ejpc. 

PJaI.ii?.    maximc  ctim  rem  habcmus  non 

fuos,  qua  eos  adliortab.itur  a.i  cff.cum  citm  carne  fe<Jmguine,&c.  Ephef.6 .lt.Qua- 

femperprecandi.nonqimdnuUacffctaprccan-  re  Deus  precibus  afliduis  expergefaciendns 

do  inlermijfto  ,  aut  ad  reliqtta  pii  hommis  cff-  c  ft.  Pfetl.  i  z .  Propier  gemitum  afficiorum  fi:r- 

cia  vacatio  ,fied ut  cceplum prccandifiudittm  gam.  Idcirco  bortatur  Chriftus  ut  aflidue 

non  abjicerent ,  nec  ab  illo  defatigatione  aut  oremus.    i   Theff.\,ij.   'Ephef6.Sjuiirif.tr 

alia  qitapiam  incuria  deficerent.Sic  igilurpa-  quomodohoc  prxftari  poflit ,  cum  aliquid 

rabolam  insTttuit :  Erat  qw.dam judexc^rt.s  tempons  cibo,  fomno,  verbi  auditioni,  tkc. 

qtiaj.zm  in  tirbe  nic  Deum  timens ,  mc  ho-  "  z.  hoc  videtur  hxreticis  olim  Meflaliani.9, 

mincm  qttemquam  rcveritus.  Erat  etiam  ipfa  nunc  Monachis  faverc  ,  qui  per  fpeciem  af- 

in  urbe  vidua  amicis  rjr>  clientelis  defiiiuta  :  lidue  precandi  ociofe  vivunt,c\:  ahenis  labo- 

hicjttdicem  adiens,  dixit ;   cattfem  meam  ab  nbus  pafcuntur.   Rej]iondco  alTidue  prccari  &  „nmc_ 

adverfario  meo  vindica.  Iudex  vero  tametfi  dicuntur  ,  qui  petitionem  ex  mandato  &  tloUcfimi 

midtiifipequerogatmiUamvindicarediutur-  promiflo  Dei  lemcl  inftitutam    nunqnam  ffiiti 

no  temporisjpatio  rcnucb.it :  tandem  imptrtu-   dekrunt  ,  nedum  abjiciunt  cum  illud  plene 

nis ejits prccibits  fracitn  apitdferem  dijceptans  potiantur,  eoqueprxftitutis  horis  5c  opor- 

conclnfit:Tametfincc  Dcum  timeam.ncc  homi-  tuno  tempore  iingulis  &:  diebus  &  nocftibus 

nem  reverear.nec  ullojiislicis.  exequcndifitidio '  precantur:  iic  facriricium  quod  iingulis  m.t- 

ducar:  Sjuta  tamen  hsc  vtdita  imporiimis  fitis  tutinis  &  vefpertinis  orFerebacur  dicitur  fa- 

clamoribm  mihi  moltfitam  pnbct ;  \M  dicendo  crificiitmjuge-Hoc  declaratur  proximis  ver 


Sfff 


bis 


tnimfknt 

injl.ir  vi~ 
_».c; 


<J95  H      A      R      M 

bis  r£  pi  <y*.ng.Y.£i.  SubefTe  quidem  oportet 
fcinper  iacrum  ignem ,  qui  oportuno  tcm-l 
porcfacnficium  mcendat  ;  id  eft.ftudium  &  I 
ardorem  velamrlitudineaiprecandi:fed,&c. 
Hinc  colligitur  cuique  pio  mcumbere  cer- 
tis&  definitis  temponbus  quotidie  precan- 
di  officium  :  Nuila  dies  line  linea  ,  ut  nulla 
dies  fine  aliquocorponsexercitio  quo  ani- 
mx  vires,  &c. 
Veifi,  &      In  parabola  obfervetur  piorum  omnium 
h,  conditionem  fub  imagine  vidux  oppreflx 

ob  oculos  poni :  qua  nihil  eft  in  terris  defti- 
tutius ,  qux  omnibus  fere  injuriis  expolita, 
nullis  amiciriis  aut  clientelis  munita  ,  &c. 
tjnutii  enim  multis  hujus  &  futurx  vitx 
commodisinftruamur,  &c.  tamen  quamdiu 
in  hac  valle  miferiarum,&c.  multis  deftitui- 
mur,  &c.  iicut  igitnrviduaomnecaufxfux 
fublidium  in  fupplicibus  precibus,  &c.  ita, 
iiccx  terrx  comparamur ,  qux  nifi  affiduis 
imbribus  ,  &c.  &niiilampadi  noftrx  aiTidue 
oletim  infundatur ,  &c.  Apoc.$.  objurgatur 
Ecclelia  quodfedivitem  ,  &c.  jaclet.  Vide 
i  Tim.  9.  lac.  4,  4.  adulteri  &adulterx  di- 
cuntur  qui  aliunde  quam  a  Deo  per  preces 
opem  quxrunt.  Pfal.  73,  &  i<j. 

Nec  tantum  vidux  ,  fed  &  oppreflx  alTi- 
mulantur  ,  qux  cogitur  jure  &  judicio  cttm 
adverfario  contendere.  Sic  totius  falutis  no- 
ftrx  ratioin  foroDominipendet,  omnium- 
que  qux  vel  hanc  vitam  vel  futuram  fpe- 
ctant  fcelix  exitus.  Qux  ergo  vecordia  fue- 
rit  nili  illius  atria  quotidie  frequentemus, 
eumque  fupplices  rogemus  nt  fecundum 
nosfententiam  dicat  "  prxfertim  cum  non 
modo  nosaliis  litem  intendimus,  fed  &  ab 
aliis  in  jus  rapimur.  Dan.  cap.6.fmgu'.u  dte- 
bus  ter  precatus  cft:  ncc  ab  hoc  precandi  of- 
ficio  ad  triduum  abftinere  voluit  ,  ad  vitan- 
duna  capitis&  vitx  periculum.  Hinc  facile 
licjuet  quam  non  debent  leves  caufx  effe 
qux  hoc  exercitium  interrumpant. 

Veriit  ad Iudieem.]  In  Rebufpublicis  om- 
.  nibus  bene  coiiftitutis  x^t^o>  erigitur  qtto 
~"'f"  /' omncs  etiam  abjetbflimi  cives  inmriis  Ixli 

tnbuna!  _..'..  .  ' 

tutet  _-    accurr;ll"t-  iwc  in  civitate  Dci  multo  magis. 

.jHodprii-    Nos  ergo  decipi,  premi,  vulneraripatiemtir, 

yuantiim:  nec  ad  illud  Dei  forum,  &  cceli  tribunal  ac- 

cedemus 8  in  periculum  amittendx  civitatis 

adduci ,  hxreditatem  lonee  pretioliffimam 

.....  01 

nobis  eripi  p.itiemur,nec  coram  Deo  adver- 

farios  noftros&  Ecclelix  liftemusrSingulare 

hoc  hominis  Chrjftiani  privilegium  ,  quod 

Rcipublicx  foro  exdofo  tamcn    ad  iftud 

Deifbrum  patet  adicus.  Sic  David  cum  non 


quideni  cp 

freffk; 


nuibns  /_- 
-/rttn  in  ci- 


O     N     I      A 

auderet  fe  coram  Saule  fiftere  ;  tamen  noa 
dubitavifSaulem  coram  Deo  homicidii  reura 
peragere.  Sic  Mofes  &  Aaron  non  parum 
abfuit  ut  a  populo  lapidibus  obruereutur, 
&c. 

Procedit  foeminaad  judicem  ,  culnullus  qunmvis 
pro  pede,  oculo,  ore,  fuit :  cui  defuit  Iobus  Hefertts  & 
qui  claudis  pedem,  cxcis  oculum  ,  mutis  os  ptcatis 
I  fuum  prxberet :  &  nos  etiam  ab  omnibus  """•"  •* 
deferti ,  ne  dubitemus  ad  Dei  tribunal ,  &c. 
Nec  nos  impediat  quod  multis  peccatis  o- 
nufti,  &c.  cum  nobis  thronus  gratix  femper 
paratus  eft.Iubentur  Iudices  ii  quis  fceleftus 
in  judicio  aclor  extiterit.ne  in  prxfenti  cau- 
fain  juftioris  &  honcftioris  caufam  propen- 
!  deant ;  nedum  hoc  in  Dei  foro  fiet  :  ubt  ne- 
i  mo  ex  male  anteacla  vita  ,  modo  relipuent, 
damnumcapiet,  &c. 

Petit  a  judice  ut  fe  ab  adverfario  vindi-  6~ /__£/>'- 
cet.  Simplex  oratio  &  accufatio  ,  nullis  dia-  "  °r*»">* 
lecticis  prxlidiis.aut  rhetoricis  ornamentis,  "'"■'''"'•'• 
fulta.  Sic  &  ii  nefciamus  quo  modo  oratio 
inftituenda  lit ,  tamen  ea  cft  judicis  ad  cau- 
I  fas  noflras  decidendum  propenfio,  ttt  nullius 
in  petendo  iimplicitatem  repudiet ,  modo 
bona  confcientiapetitiones  ejusDeo  inno- 
tcfcant.  Vide  iiraplicem  publicani  oratiun- 
culam  prx  tumoreprecumPharifxi  Luc.iS. 
&  Annx  orationem,  quam  prxanimi  ango- 
re  vix  efFerre  potuit,  fed  intus  quafi  fuffbca- 
tam  tenuit ,  I  Sam.  I.  Si  enim  in  plenfque 
;  Rebufpublicis  tenuibus  conceditur  ut  ipfi 
I  fine  fequeftro  coram  judice  caufam  fuam  di- 
cant :  nedum  ,  &c.  Huc  accedit  quod  Deus 
caufas  noftras  non  ut  fubditorum  ,  fed  ut  fi- 
liorum,  audiat :  parentes  autem  filiorum  ti- 
tubationibus  &  infantia  magis  deleclantur, 
quam  aliorum  accuratilTima  oratione. 

Obj.  At  videtur  peccare  quod  ultionem 

poflulat,  vide  Proverb.  Ne  Detts  ab  advtrfa- 

rto  in  te  iram  devolvat ,  &  Chriftus  ;  niii  ad- 

verfariorum  delicfa  condonaverit ,  nequa- 

1  quam  a  Deo  impetraverit ,  &c.  Refp.i.  noil 

I  niii  ex  jure  ultionem  poftulat,  _.  non  ira  aut 

malevolentiacommota  ;  fedfui  defendendi 

ftudio,  vide  iimilem  petitionem  Apoc.  6,10. 

Huc  accedit  quod  Deus  confufos  oppreflb- 

Irumclamoresaudit.  Exod.  11,11,11,13.  .<*- 

cob.^,4. 

Petitionem  fuam  fceminaapud  judicem 
inftituit:  repudiatur :  illam  iterat;  fed  ,  &c. 
multiplicat  preces,  fed  apud  furdum  :  inftar, 
obftrepit ,  moleftam  fe  exhibet;  tandem  ju- 
1  dex,  &c.  Si  jufti  judicis  perlonam  cum  Deo 
compofuiflet,Ionge  maximumextitiffet  dil- 

crimen, 


ETANCELICA.  69J 

criraen  ,  Cum  vcro  Chriftus  clegit  judicem;  JccTl.itur  prccibus  noftris  audicndis  Sc  acci- 


Vcrf.4,  & 
s-1 

&  ijuam- 
rii  Dco 
primum 
non  <ih- 
rtitnlt: 


Dco  diffimillimum,  qui  tamcn  ,  &c.  Ecquis 
cft  qui  libi  non  perfuadeat  fore,  ut  Deus,&c. 

Hinc  docemur  in  prccibus  periifterc,  ctli 
prima,  fecunda,  ccntupla  vice  non  lmpetrc- 
mus :  etii  Deus  ad  petitioncs  noftras  furdus 
iit,  etli  aurcm  obturct ,  fcpiat  viam  cxfo  la- 
pidc  Lam.1,%,9.  obtcgat  ie  nube,,  neper- 
tranfeat  oratio  Lam.  5,44.  ccclum  tabula- 
tum,  &c.pcjus  nobifcum  agcrc  videatur  poft 
fufas  preccs.  Pfal.  adprects  popult  Dcuiira 
ex&ftttaredicitur.  Vidc  excmplum  focminx 
Canancx  Matth.ij.  nunquam  Dco  (ilcn- 
tium  pcrmitt.imus  quoufqueorationem  no- 
ftram  exaudiat. 

o£/.Numcr°oDcus  injuftojudici  limilis, 
qui  non  nili  importunitate  vidtus  pctitioues 
(iiorumcoiiccdic  ?  Rejpondeo  ,  ablit :  Deus 


picndis  *:  6.  fecir  qui  nullonominisfuitucn- 
di  ftudio  tcnebatur ;  non  f.icict,  &c.  7.  fccit 
pro  ca  qux  illum  nulla  ncccflitudine  attin- 
gcbat :  non  facict  Dcus  pro  clcitis ,  quibuf- 
cum  ln  C  hiiftoardtifiimamconjunctioneiTi, 
&c.  8.  fecit  unius  Vidux  rogatu ;  non  fa- 
ciet  multorum  poftulationc  folicitatu.srp.fc- 
cit  quiinterdiu  tantum  ,&c.  nonfaciet  qui 
nodtu  etiam  ?  &  dcnique  fecit  qui  abfquc  fc- 
queftro ;  &  multo  magis  nos  qui  Chnfti  in- 
tcrventu,  &c.  M.ignum  Shunamitx  prxii- 
dium  fuit  in  Elizxi  Prophetx  precatuapud 
impium  rcgcm  adquidvis  cjus  nomine  ob- 
tincndum  :  quanto  magis  prxlidii  in  Chri- 
fto  Prophctarum  principe  apud  regcm  ju- 
ftilTimuni,  &  p.itrcm  clcmcntiflimum.  Me- 
moria  Elizxi  jam  mortui  vidux  illi  pluri- 


Iibctrimc  iu  judicio  agit ;  idque  fupplicum  mum  piofuit  apud  eundcm  Rcgcm  ,  quaiuo 
bono  ,  tcmpus  &  modus  liberarionis  ci  per- '  m.igis  memoria  Chrifti  fcmper  vivcntis ,  & 
niittenda  ,  coque  libentius  quod  non  tam  apudPatrem  iutcrcedentis. 
noftram  quam  ipiius  caufam  agit ,  ncc  tam  j  Ncnnevindicabit,v'mdicabitnr  tito.]  Eft 
nos ,  qu.im  ille  injuria  &  contumelia  affici-  j  Dcus  longanimus  crga  fuos ,  fcd  ftioium  in- 
mur.  Deus  llmul  ac  inceperimus  precari.nos '  jurias  diu  inultas  non  feret.  Pupillam  oculi 


cxaudit,  Damel.  9.2.}. imo  ancequampreca 
ti  fumus.  Efa.  differt  tamen  juftiiTimis  gra- 
viflimisque  dc  caulis,&c.  ut  Pater,  &c. 
l.Audite(inqiiit)quam  judex  injuftus,&C 


fuitangit,  qui  &c.  quis  autcm  illud  ferat? 
An  m.itcr  vagientem  infantcm  diu  afflictuni 
patiatur ,  liquidem  remcdiumafferrepoflic? 
Atqui  Dei  vifcera  teneriora  funt.  Quod  li 


quanto  magis  Deus  juftus,   1.  ftum»Jpaxr&' '  longior  mora  trahatur ,  co  fit ,  ncquis  fuo- 
hoc  fecit.quanto  magis  <p(/\a*9p«5r©-Deus, :  rumpereat.i  Pet.i,s.Ecd.%.  quod  compen- 


3.  qui  importunitatctantum  vi&useft,  ncei 
porro  molcftias  exhiberet  ,  nedum  Deus 
qui  amore  juftitix  ,  odio  injuftitix  duci- 
tur ,  4..  fecit  judex;  non  faciet  Pater":  <■■  fe- 
cit  cui  moleftum  crat  rogari ;  non  faciet 
qui  ut  rogemus  hottatut  plurimum,  &  dc- 


fatio  mali  non  acceleretur ;  ideo  multi  pec- 
catores,  &c.  quod  Deus  in  Republica  man- 
davit;  hoc  ipfe  non  prxftabit  ":  Eftt.  Accele- 
rajudicta  tna  in  terra.Hinc  jubetur  Ecclelia 
ad  momentu  fe  in  cubiculiim  recipere  doncc 
tranfeattempeftas.  Abac.  i.  Etfttardtt,  ©V. 


Lvc.cap.  iS.  averf.  9,adij. 
<)  Dixit  atitem  etiam  quibtifdam  quifibi  perfuafcrantfejuslos  ejfe,  &  pra  nilnlo 
b.ibcbant  reltquos,  paubolam  iilam  : 

10  Hominesduo  afcenderunt  111  tcmplum  ad  orandum  :  untfi  Tbariftus,  &  alter 
pubhcanus : 

1 1  Pbarif&us  confiftens  feorfim  b&c  crarit;  Dcus,  gratias  ago  tibi  quod  nonfim  ut 
reliqui  bomines,  rapaces;  injufti,  mtxcbi :  veletiam  ut  islepublicanus. 

1 2  lejttno  bis  bebdomade,  decimo  qu&cumque  pofideo. 

13  Publicanus  autem  proculft.ms,  nolebat  rel  oatlos  iu  calum  nttollere :  fed  c&- 
debatpettusfttum,  dicens;  Deus,  pl.icatormilipecc.itori. 

14  Dicorobis,defcenditislejusTificatusdoniumfttam  potius  quam  ille:  quia 
quicumquefe  extollit  depnmetur,  6V  quifefe  deprtmtt,  extolletur. 

A  N  A  L    X  S  I  S.  ijuselTechimelrquodaUoscontcmtiiihaberenr. 

EFficiens  caula  hajus parsbolx  eft  ,  quod  quidam       Vcrf.  1  o.  Prothefis  proponiiur  ufyue  ad  verf.  ■  4- 
infe  coDfieUbant  infeipfisquod  eflcnt  julliiCu- 1  ubi  ptimum  dcfciibumui  duo  1  communibus  erft- 


<!$>S 


H      A 


N      I 


10. 


ftis  cundi  ar!  templum  ;  deinde  a  communi  fine  ut  f  quiffimipectatorts  ,  miferator.obfecro.  Ytriuf- 
precitentui ;  dcinde  ab adjunfta conditione  vm,  i        crM>onem  miivtsiu:  accipite  quod  meum 
ouod  unus  cra:  Pharil,eus.  aUer  publicanus.  f.    ,    .  .    ...  .  '.,     *  ...    . 

juuuuui»«nru«i    u  Y  \  n  je  ^  .utjiCtum  ;  verum  qtudcm  tltud  ,  tit- 

fcrt.  ii.  Narrantur  pott  qux  uterque  leorlim    J  J  '7  » 

fecit:  3c  ptiinuiiiPharifxusdelcribiturabetfecto  \cumque  humtmo  jttdicio  parum  vero  Jimde. 
oiandi apud fe ;  itctnadjunclo  orationis,  nciripe  Dico  tgttur  hunc  pttblicamim  domo  injnfttim 
ftatioiie;  deinde  forma  or.-.tioms,  qua:  cft  gratiatum  I  exeuntem,j;tftum  domttm  fuam  redttffe:  Pha- 
artio;  materia  vero gratiatam  diflimih  docetur,  \r.filtm,ueri)>10„tantiim  nonvtslificatum,  fied 
quod  primum  in  "enereproponiiur ,  quod  non  ht     , '     r  ,  ^    i_„  j         j 

■  ■■!  <■  .a  „„L„-,.vr,„;mr„™    \hacfua  tam  fupcrba  oratwne  jtidtao  divino 

iitalu  homines;detndepcr  p.irtuacxlcquitur.nem-  i        ',  ,  >  '        ,  J 

petapax.injuftos.adultetjdeindedocetcxemplo,  \maga  obnoxtum.    Htc  cmm   ((>  altbt  ufftam) 

ut  publ icanus  hic  quem  digito  defignat.  i  obitnet  vtilgo  jaciaiumproverbium:  qutfe  cx- 

.      faf:  12.  Deindealiiserfc-itis  declarat ,  ncmpe    totlit  dcprimeinr  ,  ficut  contr  a  qui  fie  deprtmit 

ouod  bisfingulishebdomadisjejunat;  ltem  quod    extc!utur. 


14. 


decimas  dat  omnium  qu.v  pofiidec. 

fcrf.i  3.  Defcribirur  oratio  publicani  fiirs  adjun- 
ctis,  primum procul  ab  altari  conliitendi;  j.non  ar 
toiiendioculosadccelum;  j.pulfandi  deinde  pe- 
<T.us :  denique  fbrina  oratioms,  nempe  dcprcca- 
tione  ira:  divinx. 

t:  /li^.Sequiturreddirioparabolariquiteltimo- 
n;olir.atorisiinitur;qucdpioponiturcomparatio- 

remaioiis.pubiicjnunidonuimfuamabiifieinagis  1  illud  nou  tantum  non  prodeft  ,  fed  porro 
jultificatum  quam  Pharifa-us.  Quod  confitmatur  j  Dei  iram  acccndit  ;  ut  in  Papaiu  frcqueu- 
reftimonio  alio  ,  nempe  communi  &  pervulgato  ,  tcs  &  fXpiUsiterat;c  preces  Deum  irritanc. 

Hoc  loco  damnancur  qui  confidunc  fe  ef- 
fe  juftos,  propria  5;  inhxrente  juftitia  ,  cjuod 


P  R  A  X  I  S. 

PArtes,  verba  Euangeliftx  verf.  9.  Chrifti 
•jw/10,11,11,13,14. 

Superiore  paraboladocuit  afTiduc  oran- 
dum  :  nunc  oportane  fubjicic  prxcipuam 
quandam  caucionem  rec/reorandi ,  lioe  qua 


Vetf.9. 

Humilittr 

or.vtctum. 


proverbio  ,  eum  qui  fe  eifert  dcprefium  iri;  con- 
tra,  efferendum  oianem  qui  fe  depiemit. 

METAPHRASIS. 


POflqttam  affidue  orandum  ejje  Chriflus 
docttijjct ;  opportune  adjungit  altam  ,  tQ> 
eam  qtitdem  pr&ciptiam  in  precando  caatto- 
nem.  Cattfamvero  hitjtu  docirin&  pr&buit , 
qttod  nonnulli  effent  qtti  infe  inh&rentemju- 
Jiiciamfittbejje  przfidebant.  &uam  doctrtnam 
judicans  r.cccffariam  ttt  a'.t;m  tmprimerct ,  il- 
lamparabola  exornavit  ad  hunc  fere  nu 


notatur  his  verbis  itfi  'ic/jatni',  nam  conridere 
fe  in  Deo  juftum  non  damnatur.  Talibus 
lolcmnc  eft  ,  ut  alios  pr«e  fe  fpernant :  con- 
cra,  eos ,  cpii  fe  gracia  juftificacos  proficen- 
tur,peccacorum  agnirio&  fenfus  lemperad 
humiiicacem  componic  eciamerga  homines. 
Sicuc  enimad  criicem  rapiendus ,  li  veniam 
confequatur  ,  argumencum  habet  fe  coram 
aliis  abjiciendi  ;  &c.  prarfertim  li  diploma 
Dtiovirt  ad  iemplum  aficendebant.utpote  quod  veniam  compleftcns  femper  collo  (ufpen- 
in  edtto  Sionis  monte  exsiruelum.  Aficende-  [  fumcircumgeftet  ,  quod  nobis  facere  opera: 
bant  autem  hoc  confidio  ut  Deum  (cujus  in '  pretium  elr. 

templo  prtfenti*.  pler&que  teffer&erant)  com-\    Inaltera  fCollatio  Pharifa.'orumcum  Pu- 
precarentur.  Sjuprum  prior  fiecia  Phartfitis,  1  parte  vro-<     blicano. 
alter  viU  condttione publicanus  extittt.  Pha-  I  ponitur      ^ Chrifti  dc  utrifque  judicium. 

C  1.  De  his  qua:  ucnque  comuau- 
In  priorej      nia  lunc. 
duo  funt    ^   1.  De  his  in  quibus  difparan- 


rtf&us  de  more  pedtbiu  confiistens  apudfie  $> 
ex  animt  fiiti  ficnftt  ad  htinc  fiere  modum  pre- 
cattis  eft.  A*o  ttbi,  0  Detts  ,  immortales  *ra. 
titts  ,  (a  quo  quicquid  boui  tn  me  eft  profie- 
ctum  agnojco)  quod  non fiitm  ttt  alii  homines, 
qtii  aliena  vi  rapiunt,  a:it p-aitde  injf.ria  afft- 
c::i>:t,  mcechantur,&  td gentts  fcelera  patrant. 
Atqttc  m  longe  abeam  nonfium  ttt  hic  publica- 
;.:.'.<.  Pr&terquam  eti.im  quoda  maleficiis  ab- 
fiineo ,  bis  (tngtdts  .hebdomadibm  jejunio  me 
tnacero:  pcrro  decimas  do  omnium  qu&pofft- 
doo.Publicanus  vero pudore  fiuffttfits .qtiam  lon- 
giffimepoffit  ab  altari  confiifltt:  & pcccati onc- 
re  deprcfftts  ne  ocnlos  qtiidem  ad  coelum  fiufitt- 
l:t.  Alqtiettt  cordis  contrittonemtefiatam  red- 
deret ,  peSui  ttindtt  atqtte  preces  apudDeum 
fu  ejaculatiir;  Domine,  mei  mtfierrimi  &>  ne- 


it    \  z.  De 
V    tur. 


Commune  eft  quod  uterque  ad  templum 
ibat ,  quod  quoties  iieri  poterat ,  oporcebac 
fieri ;  auc  falcem  verfus  cemplum.  iReg.S. 
propcer  divina:  prarfencia;  ligna  ,  qua;  ibi 
non  fecus  confpiciendaeranc,quam  ii  Deum 
coram  vidillenc.  In  noftris  templis  non 
item  :  perperam  ie;itur  faciunt  qui  privatas 
preces  in  templis  fundunc ,  ac  ii  nujorcm 
mde  fructum  reportacuri  eranc  ,  quam  li  in 
conclavibus,  auc  domi  fux  orarenc.  Nec  ca- 
men  conventus  facri  contemncndi.  Sicut 
enimohm  in  templo  orantes  lingularefidei 
fubiidium  inde  fenfcrunt ,  quod  Deus  fe  lin- 

gulari 


Verf.  10. 
Sitcrornm 
cmvm- 
tuum  nii- 
litds. 


E    v    a    N    e 

^ulari  quodam  modo  ibi  prxfcnrem  fore 

promifcrac :  ita,  &c.  in  conventu  cnim  ani- 

mus  acccnditur  verbi  prxdicatione,  fiicra- 

nicntorum  perccptionc,  prccantium  fervorc 

noftra  cunftatio  cmendatur  ,  corumque  pia 

xir.ulationc  animi  noftri  cxcitantur ,  ibipe- 

nuel,  ibi  betliel,  ubi  Iacob  proptcr  viiionem 

cupide  Deum  adoravit. 

Vcrf.ii,  S/«»i.]Vidcturhic  corporisfitus  hinc  na- 

'*■■  tus,  quodn.  tribus  undequaquc ad  tcm- 

Curjijniti  plumconvenicntes,  tanto  numero  crant, 
ertnti  '  . 

ut  in  terram,  cum  prccarentur ,  procumbe- 

reprxloci  anguftia  non  poflent :  arcliore 
euim  locoftatur,  quam  genibus  procumbi- 
tur.  Vidccxemplum  Salom.i  Reg.S.  qui  & 
ftctiiTe  dicitur  &  1  genu  flexo  furrcxiffe. 
jn»<i»  Propria  fequuntur.-primumeftquodDco 

trttione  gratias  agat,&c.  quo  agnofcit  omncm  hanc 
Phjrifji  pleCiUem  &  juftitiam  a  Deo  proficifci  ,  & 
rtprt )  cjus  jonum  e{fc  .  quoJ  ccrte  reftc  fecit;  fed 
in  eo  turpitcr  errat,  quodxftimavit  ullis  bo- 
nis  opcribus  qux  a  nobis  Dco  dante  fiunt, 
fe  juftificari  poffe.  Ex  quo  egregie  refellun- 
tur  Pontificii  ,  qui  caufantur  fc  nihil  Dei 
munificentia  indignum  profcrre  in  juftifi- 
cationeex  operibus ,  quod  opcraillaaguof- 
cant  a  Deo  proficifci ,  &c.  fic  Pharifxus 
ifte.  Atqui  debebant  intelligcre  hxc  Dei 
dona  noftra  corrupta  &  depravata  natura  in- 
fici,  qux  in  nobis  hxrens  ,  ilico  fe  admifcct, 
&  prxdaras  acliones  retardat ,  minuit ,  cor- 
rumpit ,  utaqua  limpidifTima  per  cxnofum 
canalem  tranfmifTa ,  &c.  Deinde  hoc  modo 
gloriatio  non  tollitur  ,  tametfi  enim  a  Deo 
proficifcantur  bonaopera  ,  (i  tamen  per  nos 
fiant ,  nobis  aliqua  gratia  debcbitur.  Sicut 
enim  fi  ignarus  ab  hero  edo&us,  fi  quid  tan- 
dem  prxclarefaciat,  non  hero  tantum  ,  fed 
&fcrvogIoria  cedit ,  &c.  fic.  Hinc  Paulus 
a  Titn- 1.  Non  exoperibiu  inquit  ,  non  tan- 
tum  noftris,  fcd  qut  nos  fecimut. 

Nora  Pharifxum  in  hoc  prolapfum  efle, 
quod  fe  vitamque  fuam  ad  aliorum  viram,& 
quidem  peflimorum  exegit.  Contra  Pauli 
ad  Gal.6,\,i,.  admonitionem.  Item  ,  quod 
caruit  ctaflisillis  pcccatis  in  quibus  non  fine 
pcriculo  capitis  aut  famx  peccatur  ;  ideo  fe 
juftum  putat.  Perindc  ac  fi  facicm  nitidam 
Jiabens,indeconcIuderetfe  totocorporepu- 
rum&maculis  expcrtcm.  Vere  igiturhie- 
i&XiX.  qui  paropfidem  foris  mundaram,&c.  in- 
tus  fcetorc  &  cceno  ,  &c.  item  fepulchra  de- 
albata.  Matth.  15.  Deniquc  quod  inter  prx- 
cipua  operaquibus  turoebat ,  eacnumer.it, 
qux  Scriptura  nufquam  impcrat ;  nempc  je- 


E      L      I      C      A.  g9<f 

junium  fingulis  feptimanis,  &C.  b'u hebdoma- 
de,  (ic  Pontificu :  cft  crgo  Pontificiorum  jcju- 
nium  vcre  Phanfaicum. 

In  Publicano  utomnia  diiTimillima  funt,  verf.  rj. 
fic  verx  rcfipifccntix  exemplum  nobis  prx-  ?»-  »"» 
bet.  Vbitanquam  omnium  virtutum  cxtc-  •""•»' 
rarum  m.iter  proponitur  vera  &  viva  fides,  ;"*"*" 

_  '     ,.'  .-'  UutiMj.l, 

quaDeum  accedimus  ut  peccatorum  remii- 
lionem  impctremus.  Htb.  n.  oportet  Dcum 
accedentcm  crcderc  Deum  cfle  ,  &  cfTc  re- 
muneratorem  fe  quxrentium.  Sic  Lnc.ij 
prodigus  paternamcrgafedilectionem  priui 
concipiebat,  quamfedomtim  recipiebat  Vi- 
de  Hof.  1,7.  Hoc  aperte  indicat  publicanus, 
cum  mifericordiam  fibi  prxftnri  pctit.  Hinc 
fubmiffusanimus ;  quemdcclarat  oculorum 
in  tcrramdemiffionc  :  peccata  enimgravia 
funr  impedimenra  qux  homincm  dcprununt 
ne  oculos  ad  ccelum  tollat.  Erat  igiuucx 
his  quibus  Chriftus  levationcm  pollicctur 
Matth.n.  Sequiturpudor.qui  indicatur  fta- 
tione  procul  abalrari.  Virtus  in  omni  vcra 
reiipifcentia  neceflaria.  Rom.6.Luc.i^.  Hinc 
leprainfefti  faciem  obvolvebant.  Ierenms 
Sacerdotum  &  Prophetarum  infcitiam  hinc 
arguit ,  quod  nefcircnt  pudore  afficerc  pec- 
catores.  Alia  virtus ,  vehemens  &  interior 
dolor  de  admiflis  peccatis  ,  cordis  contritio 
&  compunclio,  qux  pecloris  percuffione  re- 
prxfentatur,  alibi  veftium  laceratione.  Ioel. 
cap.%.  &  fletu  ,  ut  in  Magdalena  &  Petro. 
Duo  autcm  funt  qux  delinquentibus  dolo- 
rem  iugenerent,  1.  quod  eum  offendimus 
qui  nos  charos  habet ;  ut  qui  filium  charita- 
tisfuxpro  nobis  dedit,  1.  qui  pcenas  acer- 
biflimas  a  nobis  expetit.  Quod  fidolorexi- 
gitur  ab  offenfione  fratris  qui  nobis  par  eft: 
Liic.  nedum  ,  &c.  Aaron  fummus  Sacerdos 
&  Miriain  ProphetifTa  ,  quod  in  Mofcmde- 
liquifTent,  indicia  doloris  &  fubmiflionis 
oftendunt:  nedum ,  &c.  Sequitur  ultimo 
Ioco,quod  tamen  prxcipuum  eft,  precatiojin 
qua  primo  fe  peccatorcm  fatctur,  quod  em- 
phaticoteron  eft  quam  fi  fe  pcccaffc  dixiflec: 
eo  enim  fatetur  fe  vitiis  nobilcm  fuifTe  &  in- 
famcm  :  deindc  dcprecatur.de  quo  fupra. 

Sequitur  pats  altcra  dc  Chrifti  judicio,  Verf  14. 
quod  alieniflimum  eft  ab  eo,  quod  fpecie  re-  cl""^'  /*" 

1         •    -i  •  1   1  -^        ,         •  tlicium  itb 

nus  hominibus  videbatur.  Quod  enim  ex- ;  „  „„,« 

,rn  1  •    -i    ^ —       s.  Iinmanotll- 

celium  eft  coram  hommibus,  id  fxpe  Dco  ylrfrm. 
deteftandum  £«<\i6.Caveamus  igitur  ne  te- 
mere  judicemus.  Nota,  Publicanum  infi- 
gnem  peccatorcm  juftificatum  ciifceffifTc  , 
etfi  cotam  Dcofolum,  non  autem  coram 
Sacerdote  confefTus  fit.  In  /uftificatione  non 
Tttc  cft 


15- 


70»  Harmoni     a 

eft  magis  aut  minus ,  Cum  igitur  Pharifams  j  populariter  hic  Ioquitur.De  humiliandis  his 
dicitur  minus  juftificatus,  fequitur  non  o-  cjui  fe  extollunt ,  &.C.  vide  cjuz  in  Luc.  14, 
mnino  fuille  juftificatum.  Chriftus  autem    verf.u. 

L  v  c.  cap.  i%,averf.  !?,«</ 18. 

is     Adfercbant  autem  ad  eum  ctiam  infantcs,  ut  eos  tangeret :  qutim  atttem  hoc 
vidtjfcnt  difcipuli,  objttrgarunt  eos. 

1 6  JESVS   vero  quum  puerulos  advccajjet,  dixit  ;  Sinite  puerulos  ver.ire  ad  r,:e, 
&  ecs non prohibete  :  talittm  efr  ei.im  regv.um  Dei. 

17  Amendico  vobis,  quicttmqtte  non  exceperitrcgnumDei  taiiqiiampueruliu, 
nequaquam  introibit  in  illud. 

Matth.  c*p.ig.averf.i$,  adi6. 

13  Tttnc  obl.iti  funt  ei  puertdi ,  ttt  mantts  cu  imponeret ,  & precaretur:  dif  tpuli 
atttem  cbjurg.irunt  eos. 

14  IESFS  auiem  ait;  Omitfue  isios puerulcs,  & r.e probtbete eos ad  me  vev.he: 
talium  eslcnim  reirnumcccloruin. 

o 

if  Ef  qttum  impofuiffet  eis  mantts  profcclits  esl  illinc. 
Mar.c.   cap.  ic.  a  virf  13,  ^17. 

13  Tttv.c  cbtulertiKt  ci  [ticrtdos  ut  tangeret  ecs :  dtftpuli  vero  cbjurgabant  eos 
qni  otfcrebant. 

14  OuoJ.qttumvidijfet  IESVS,  indignattis esl ,  & dixit  eis;  Sinite  pttcrttlos 
renire  ad  me,  &  neprohbett  ecs,  talium  ei.im  esl  regnum  Dei. 

15  Amcn  dico  vobis ,  qtticunque  non  ex<;cperit  regnum  Dei  ut  puerulus  ,   r.eqtta- 
qitam  in  id  ingredietur. 

16  Et  quum  acccpiffct  eos  in  ulnas,  impofuis  in  ecs manibm,  ber.cdixit eu. 

infantnlos  ulnls  geliantes  eofdem  adlefum  af- 
'erebant  hoc  ccnfilio  ut  manuiim  impofitions 


A  K  A  L  r  S  I  S. 

P  Reftum  quorumdam   ex   plebe  proponitur, 
■^nempe  quoti  infantesad  Chriftum  detulerunt; 


npe  q! 

quodfuo  fineindicatur  ,  ut  eos  tangeret ;  itemalio 
fine>ut  Deumpro  illis  precaretur,  apud  lAiltlxaBK 
item  adjuncto,  reprehenfione  eorum  qui  eos  affere 
bant ;  qua:  fuo  efficiente  exaggeratur ,  nenipe  difci- 
pulorumChrifti. 

frrf.ii.  Cujus   reprehenfionis   effeftum  apud 
Mj/twj  elt ,  quod  Iefus  indigne  &  inique  hanc  re 
prehenfionem  tulit,  Zkc.i6.  hicreprehenfio  fuis 


cjr  ad  Deum  pro  illis  precatione  hona  aut  cor- 
poru  aut  anim/t  ant  titriufque  poliiit  repart.\- 
rcnt.  &u;d  cum  djfcipuli  f$>  Apolicli  Chrisli 
animad-jertiffent,  indignum  exifttmantes  Ie- 
(um  alioqiti  occttpa.iffimum  rebits  leviufculis 
fatigari ,  adferentes  inconfidtraniii  fiu  erga 
verbis  casligabant.  Qupd  cum  Ieftu  compe-  Makc 
.  |  riffet,  hanc  illorum  reprehenfionem  indigne  ^j> 
diiparatis  argui.ur,  nempequod  Iefus  infantes  ad  fe  L^fi^,  yfoMulosad  fe  vocar,  mfftt : 
vocavent :  ltemquodmandavitdifcipulis.ut  illos      J2     ■»,.  J  J  •    » 

ad  fe  venire  Gnerent :  quod  fui  adverll  negatione  !  -ApQstoU  vero  dixit :  Stmte  parvdcs  ad  me 
dccbratur,  ne iilos  ad  fe  venire  pcohiberent :  quod  vtmre,  n?que illss  ad me  venrendi  aditum  in- 
arguit  afubje&o  ,  quia  hi  funt  qui  ad  regnum  cce-  tercludite  :  tantum  enim  abesi  ut  infantuli 
loturn  fpeflant.  Regno  cozlorum  excludantur.ut  non  mji  hi  qui 

Pirfa.  Hoc  etiam  confirmaturacomparatione    rfM  morlb.u  i„fannil;,s  exprimunt  ad  Re- 
limihtudims :  nempequod  itaanimatielledebent  1  ,  f .      .  ~        '     „  ,. 

ur  infantes,  qui  fervandi  funt ;  quod  tettimomo  in- ,  2>»:»>  ccelorum  tdoneifint.  Saruie  emm  vobts  Matt 
ufitati  affeverarionis  confirmatur.  |  confirmo,  nemtnem  regrjtm  coelorum  tngreffu- 

Masc  10, 16.    Efftclum   petitionis   pjrentum    rum,  qttife  animifitbiniffione  i$ animi f.nce- 
primum ,  quod  infantes alios  amplexus  fit :  deinde   ritate  ad in'antulorum  imitationem  ncn  con- 
quod  illis  manusimponebat:  denique  quod  illis  formavmK  ®uam;brem  infantulcse  p.iren-  Makc 
bcnedixit.  *        r  -~~     ,        ,.„.'..  c,       . 

tumfintt  acceptos  (qtioa  td:  mtmme  peteoanl) 

METAPHRASIS.  '  tdr.is  fuis  humanijjime  ccmplexu-s  eft :  atqut 

AD  fiiperioris  doeir:n&dc  ar.tmorum  fub ■  prout parentes poslularant ,  manas  imponendo 
mtffione  jj>  exinanittor.e  ccnfirmationem   fy  Dettm pro  tilis precando ,  gratiam  &  dona. 
penpportun;  cecidit.quod  qttidam  explebefiws  :  coelcsiiainillos  tmttilit. 

PRA- 


M- 


17. 


16. 


ln  fe.it/f 
ttitt  circtt 
efft  mrmi- 
tn. 


P  R  A  X  I  S. 

[J£c  hiftoria  commodilTirac  adjungitur 
fupcr  parabolam  ubi  dc  fupcrbia  &  hu- 
rnilitate  dillcrcbatur. 

SummM,  Infantcs  Chrirto  ut  bcncdican- 


Lvc.  u, 
is- 

Libtri  a(* 
ifJA  natl- 
yiidtt 
ChriHt 

ttnftCTifl- 

,li. 


Evamgslica.  ?or 

tium  faccflunt  in  re  infantibus  profutura. 
Hic  gravis  tcntatio  crat.vcnicntes  ad  Chri- 

HMc  hiftoriacommodilTirac  adjungitur   ftuma  prarcipuis  cjus  miniftns  rcpclli ,  & 
fupcr  parabolam  ubi  defupcrbia  &  hu-   ftudium  pium  &  laudabilc  tanquam  fupcr- 

fluum  aut  ftultum  daranari.Pcrindc  ac  li  rc- 
gcm  fupplicaturus  ab  omnibus  conliliariis 
tur  oblati,  a  difcipulis  rcpclluntur,  a  Chnfto   iubmotus  ignominiofc  abirc  jubcrctur.  Nos 
avidiiTime  amaiuiflimcque  accipiuntur.        |  igitur  in  vcritate  bene  munitos  &  radicatos 

fOblatio  infantium  Chrifto,  ut  illis :  cflc  oportct  ut  li  qui  priccipcm  in  Ecdclia 
benediccret.  j  locuro  obtincnt  nobis  fc  opponant ,  nofquc 

tes,      ■)   Pugnantiade  illis  accipiendis  judi-   ut  infanos  aut  inlipicntes  damnarcnt ,  &c. 

V.   cia.  tamcn,&c.  Hic  etiam  moncntur  pii  mi-  M/wSrV» 

Qui  fuos  infantulosad  Chnftumadducc-  uiftri  ,  ne  fuo.  judicio  nimium  confidant ,  /•»/**«» 
bant ,  cogitabant  eum  qui  omnibus  bcnefa- !  fcd  fuas  opihioncs  ad  difputationis  cxarv.cn  "'"^T^" 
ccret,  infantibus  fua  munificcntia  non  dcfu- [  rcvocari  placidc  patiantur.  Si  cnim  tanti 
turum,  eumquc  quizgrotosfanalTet  ,  habc-  viri  hallucinati  fijiit ;  quid  nobis  :  &c  Si 
rc  ctiam  quod  ln  fanos  confcrrct ,  ut  lllos  |  cedruslibani  crroris  vcnto  quaflatacft:  quid 
a  morbis  &  dcemoniis  munirct :  faltcm  libi  hiflbpo?  &c.  Obeamquecaufam  Scriptun 
perfuadcbanc  nihil  illos  incoramodi  acce- jafliduelegendar&  mcdirandcc  funt.Nocandu 
pturos,  fi  &c.  Laudanda  parcntum  cura,  rufticos  &paganos,  omni  vcrilimilitudinc, 
quod  non  tantum  ipli  ad  Chriftum  acce-  ,  reclius  in  hac  caufa  fcnliflc  quam  ipli  Apo- 
dunt  ;  fed  &  infantes  ad  eum  geftari  cu-  j  ftoIi.Ne  quis  olitoris  commcde  diccntis  fen- 
ranr.Ha:c  cura  nobis  imicanda :  liberi  quam  tentiam  afpcrnerur ,  taractfi  cum  do&ifli- 
primum  ad  Chnftum  adfercndi ,  &  recens ;  misfancliflimifque  viris  comraittatur  :  fpi- 
natici  offcrcndi ,  i.  prr  baptifraum ;  quam  !  ritus  ubi  vult>  fpirat.  Ioh.t,.  Nec  fpeciolo 
primum  commode  ,  &c  z.  pro  illis  pre-  '  prauextu-carebant  Apoftoli,  ut  qui  hoc  mo- 
cando  ,  ut  veteri  Adamo  extincto  ,  &c.  |  do  heri  fui  cumquieti ,  tumhonori  confu- 
Vtcumquc  enim  boni  aut  mali  incapaces ,  luilTe  videri  poterant.  Sic  fzpe  fub  honoris 
nobis  videantur  ;  habcnt  tamen  vafcula  qui- ;  Chrifti  pallio  mulca  fordida  conccguncur. 
bus  harc  contineant ,  &c.  animam  quxfe- 1    InChrifti  judicio  fCumdifcipuliscircum- 


dcs  cft  virtutum  &  vitiorum, :  edi  enim  per 
fenfiis  tanquam  perfcncftras  nondum  pa- 
tent  aditus,  tamen  animis  aliquid  percipiunc 
fine  corporis  adminiculo  ,  ficuc  animus  no- 
fter  qucrdam  iine  fenfuura  adminiculo  ratio- 
cinacur.  Hic  ergo  agcllus  a  primo  nativica- 
tis  die.imo  ante  ,  excolendus.  P//1/.5S.  lm- 
pii  a  matrU  z/entre  errant ,  unde  apud  loel. 
famis  urgentis  tempore  jubcntur  fugentes 
afFerri  in  conventum  Ecdefiz.  Sic  pii  ab  in- 
cunabulis  cummatrisladtepietatemfugunt. 
Quod  hinc  apparet  quod  quaroprimum  ad 
artatem  pervcniunt,  Scc.Iorl.z.  Super  omncm 
c.irnem.  Lm.x^t.  Quod  fi  harc  cura  adhi- 
bendacumnondumdextramaliniftra  ,  &c. 
nedum  poft  cum  ztas  jam  contirmata  ma- 
gis;  &c 

Pugnantiadc  illis/  Hoc  Difcipulorurn. 
accipiendis  judicia\  lllud  Chrifti. 

Difcipuli  illis  viam  occludebant  &  mcre- 
pabanc.  Fortafle  illorum  importunitatem 
increpantes ,  ut  qui  Chrifto  graviifimis  oc- 
cupationibus  facigato  rationem  non  habent 
ei  rcbus  (ut  illis  videbatur)  pucrilibus  mo- 
kftiam.  exhibere.  Deinde  quod  illi  ncgo-  I 


conlideratur,  qiiid-^       fiftente  pkbi. 
geflerir  I^Cumpuellis. 

Marcus  illurn  inique  hoc  difcipulorum  M»*c.io. 
factum  culiflc  affirmat ,  eoque  eorum  erro-  veif.14. 
rcm  carteris  audientibus  correxiflc;  jubens  f-''"^1"'' 
ut  ab  iuftituto  deliftercnt.  Sciamus  igitur  ..''''"•'  *" 
Chiiftum  adhuc  irafci  &  indign?  ferre  quod 
Anabapriftz  infantibus  v:am  ad  fe  in  bapcif- 
mo  prxcludunt ,  ubi  fpiiitu  &  virtute  prz- 
fens  exiftit.  Quod  ddtfyamiiQ-mi  mortc 
plecleudi  funt ,  quod  ingenuum  a  parcntibus 
lufRirantur  ,  quem  in  fervitutem  redigant, 
nedum  ilii  qui  Dei  filium  ingenuum  inge- 
nuit.uis  mlignibus  privant ;  cumque  a  Chri- 
ftofurtim  fubducunt ,  &c.  Deus  cnim  po- 
puli  fui  liberos  apud  Prophctam  fuos  rilios 
&  filias  appcllat. 

Olrjeclto ,  Talium  eft  Rcctium  ccclorum, 
non  eorum  ipforum.  Relpondeo,  fenfus  eft, 
tara  mihi  placcnt  infantcs;  ut  vclim  alios  ef- 
fciisfimiles;  quod  fit,  ciun  a:tacc  crefcen- 
tes,  aniini  elatione  decrefcunt,  &  apud  Lue. 
eft  :  G^uifaiiis  non  acceperit  regnttm  c&lorum 
ficut parijulm  ;  fubaudi/rcrr^>'r.  * 

DcindeChnftuseosadvocarijuiTit:quor- 
T 1 1 1  1  fura 


Lve.i6. 

M  A  R  C. 

10,16. 

Jluorfitm 

ChriHms 

infantts  aA 
ft  yocet  V 

tur. 


70t  H     i      R.      M 

fum  quarfo  ?  num  Chriftus  ullum  genus  ho- 
minumvocar,  quibus  nullamfalucem  com- 
municare  vult  ?  Porro  Marcus  ait,  eum  ul- 
nis  amplcxacum  infantes :  cujus  rci  (ignum 
ha:c  amplexatio  l  an  non  intimi  amoris,  &c. 
atqui  horrendum  eiTet  dicere  eum  hoc  ex 
animo  nou  fecifle  ,  quod  eflet  Chriftum  hy- 
pocrifeojinlimulare.  Manusetiam  imponit, 
quod  tum  ritus  erat  quo  homines  feleifti  & 
ad  aliquid  lingulare  rn  Ecclelia  fepolici  & 


O     N     I     A 

ad  fcelu»  connivent,  aut  clancularias  potnas 
illis  expetunt ,  &c.  Idem  .i  quibufdam  Eu- 
angelicisfit:  ne  fcilicet  delinquentium  au- 
tontas  aut  dignitas  elevetur,  nefcientes  Eu- 
atigchum  hujufmodi  malos  mores  unpunitos 
111  qutbufcumque  non  fcrre. 

Rationem  addit :  Quia  talium  esl  regnum 
ccrlorum.  Math.iS.  Nequeaditum  nobisin 
ccelum  patcre  ,  nifi  convertamur  &  fiamus 
(imiles  infantulis,  nempe  humilitate  ,  depo- 


initiati ,  iimul  Spiritus  San£ti  iliis  afKuuri  j  fita  omni  malevolentia&  invidli.  i  Pet.1,1 
pignus  accipiebaut  ;  conftat  Chriftum  illos  |  Quoties  igitur  infantem  cernimus ,  toties 
hoc  tigno  dbifacros  efle  teftari  voluifle ,  &    nobis  prarceptoremdariputercus,  v:de  Pftd. 


Lvc.r». 
Qt£  tn  /*- 
J.tntil/uf 
noktj  imi- 
tjxda,  O" 
qttjt  yttiau. 
tU. 


151.  Hxcrefponfioaptetur  iis  ,  qui  magno 
cumfaftidiodicunt  ;  quid.exiftimas  te  cum 
infante  rem  habere?Acqui  in  caufa  vindidts 
quam  prarftaret  ce  infanci  fimiiiorem  efie  , 
quam  viro  truculento  ;  agno  ,  quam  leoni: 
columba: ,  quam  aquila:.  Quia  te  ftultum 
efle  oportet ;  ut  fias  fapicns.  1  Cor. 3,1 8. 

Proponuntur  por-  f  Infcitiai  Cor.%. 
roquxdam  in  infan-^  Incoftantia.  Epbef.4. 
tibusdeclinanda,        (^   ■verf.ii,. 

Denique  hoc  loco  abutuntur,  qui  hinc 
confirmationem  Epifcoporum  Itabiliunt , 
primum  cnim  vagientcs  infantuli  ex  his  c- 
rant.  Deinde  ut  vidcturnonbapcizaci;  fal- 
tem  nonducti ,  fed  a  parentibus  portati.  3, 
Hoc  nunquam  miniftris  mandatum  eft  ,  nec 
ab  ullo  Apoftolo  factitatum.  Ncc  quicquam 
illos  juvat  locus  Heb.  6,  1.  uc  qui  non  infan- 
cum  confirmacionem,  fed  miniftrorum  or- 
dinacionem  notet. 


Spiritus  Santti  in  illos ,  tum  collati  tum  de- 
inceps  conferendi  teflcraro,  przbere.  De- 
nique  illis  benedixit  ,  qui  cum  Dcus  efiet, 
bencdiclionis  effeccum  fubfequi  oporcere 
necefle  eft  ,  ei  cnim  benedicere  beneface- 
reeft. 

Anabxptislt  nos  rident,  quod  infanribus, 
qui  nihrl  intelligunt  aquam  Baptifmi  porri- 
gimus ,  quod  pro  illis  precamur  ,  &c.  Sed 
videant  ne  Chriftum  ipfum,  &c.  Ecquis 
nos  rideac  quod  Medicinam  iis  sgrbtis 
prxbeamus  qui  quid  Mediciaa  fic ,  aut  quid 
morbus  nefciant? 

Errorem  publice  admifllim  publice  cor- 
ripit  iTim.j.io.  Gr.l.i.u.&c.  Nec  parcit 
corum  dignitati ,  quod  ad  fidem  &  digni- 
tatem  eorum  minifterii  pertinere  videatur. 
Longe  lecus  fit  in  Pontificiareligione  ,  qui 
ii  quod  facinusadmiferint ,  adulterii,  &c. 
modo  nihii  contra  Romanam  fidem;  aut  ad 

L  v  c.cap.  18,  a  verf.  i%,ad$i. 

tS  Tuncir.terrogavit eum quidam  ex  prtmoribiis, duens;Magisler boue ,quid fa- 
ciendo,  viiam  £ternampofsidebo? 

ig  Dixttautemei  IESVS;  Curmedicisbonum?  nemo  bonus  r.ift  unus ,  ncm- 
pe  Deus. 

20  Tr&cepta  nosli ;  Ne  mcechare ,  Ne  occidito ,  Nefurare ,  Kefalfum  teslimo- 
nitim  dicito ,  Honora  Patrem  tuum  &  Matrem  tuam. 

2 1  llle  autem  dixit;  MtU  ornnia  obfervavi  ajuveiitttte  me.t. 

2  2  IESVS  vero  bis  auditis,  dtxii  ei;  Adhuc  unum  tibi  deesl :  omnia  qtu  babes , 
rende,&  dtslribue  pauperibus,&  habebis  thefaurum  in  coclo:&  adefdum,fequere  me. 

2$   Atille  his  auditis,  valde  trislisfaftus  eH  :  nam  dives  erat  valde. 

2  4  Ouum  autem  vidi[fet  IESVS  eum  valde  trisiemfacium ,  dixit ;  Ou.m  difft- 
cile  qut  pccunias  habent,  introibunt  in  regr.um  Dei  ? 

2s  E aciltus  es~l  entm  camelumper foramen  acus  intrare ,  quam  divitem  in  u- 
gnum  Det  intrare. 

2 6  Qui  vero  iftud  audierant,  dixerunt;  Ef  quis pateUfervari  ? 

27  Ipfe  autem  dixit;  Qtufterinon  poffunt apud  bomir.es,  feripojfunt  apud 
Dcum. 

28  Di.vit, 


E     V      A      N      e      £      L     i      «-.      A.  70J 

28  Dixit  autem  Vetrus;  Ecce,  nosreliquimusonma,  &  fequutifttn.uste. 

29  Ipfeverodixiteis;  Amcn  dicovobis ,nemoeftquireHqtteritdomumautpa- 
rentcs,  aut  fratres,  aut  uxorew,  aut  liberos,  regrit  Dei  caufa. 

30  Qut  11011  recepturusfit  multiplicta  in  hoc  tempore,  &  infeculo  xenturo  vitam 
tternm. 

M  A  t  t  H.  cap.  19 ,-jerf.  16 '. ad fincm  Cafitit. 

16  Et  ecce,  qritdam  accedens  dixtt  ei  ;  Dciior  bone,  quid  bonifaciam  ut  habeam 
ritam  aternam  t 

17  lpfe  vero  dixit  ei ;  Cur  me  dicis  bonttm  ?  nullus  esl  bonus,  ritft  unus ,  ncmpe 
Deus.   St  ris  autem  ad  vitam  ingredi,  ferva  mandata. 

iS  Dixttei;  Qu&?  1ESVS autemdixtt;  Nonoccides,Nonmxchaberis,  Non 
fttraberis,  Non  dicesf.dfum  teflimonium, 

10  Honcra  Patrem  &  Matrem ,  Et  diliges  proximum  tuum  ttt  teipfum. 

20  Dicit  et  adolefcens  llle.  Omritah&c  obfervari  a  juventute  mea:  quo  adhue 
defuior  ? 

2 1  Att  ei  IESVS ;  Si  vis perfeclus  ejfe,  abi,  vende  qtu  tibifuppetunt,  &  da pau- 
peribus :  &  habebis  thefaurum  in  calo  :  &  adefdum,fequereme. 

22  Quum  audiffet  atttem  adolefens  ille  hunc fermonem ,  abiit  tnslttta  ajfeftus, 
habebat  crinn  bona  multa. 

23  IESVS  atttein  dixit  difipulis fttis ;  Amen  dico  robis,  dives  dijficulter  in- 
troibit  in  regnum  ccclorum. 

24-  Rurfum  vcro  dico  vobis;  Eadlitu  csl  camelum perforamen acus  tranfne,quam 
divttem  in  regnum  Dei  intYoire. 

25  hWsautem nuditisdifiipuliejusperculfifuntralde  fdicentes;  Quis  ergopo- 
teslfervari? 

26  Intuitusautem  cos  IESVS,  dixit  eis;  Apui  homines  hoc  impoftbile  es~l: 
dpud  Deum  autem  omni-ipoftbiliafunt. 

27  Tuncrefpondens  Petrus,dixttei;  Ecce,  nos  reltquimus  omrita ,  &  fequuti 
fttmus  te :  quil  ergo  erit  nobis? 

28  IESVS  autem  dixit  eis ;  Amen  dico  robit ,  rosqtt'tfequutieslis)ne,inrege- 
mratione ,  quumfederit  Filius  hominis  in  tkronoglori&fut ,  fedebttis  ros  etiam  in- 
quam  in  thronis  duodecim,  judicantes  duodecvn  trtbus  ifrael. 

20  Et quifquis reliquerit domos, attt fcatres,  aut forores ,  autPatrem ,  atttMa- 
trem,  aut  uxorem,  aut  liberos,  aut  agros,  caufa  nomtnis  met,  centupltcia  accipiet,  & 
ritam  Aternam  htreditaits  jttre  pofitdebit. 

30  Multiautemprimi,eruntultimi:  &ultimiprimi. 

M  A  R.  c.  cap.  10,  a  verf.17,  ad  3  l. 

17  Egrediente  atttem  «/>/(>  utfefcdaret  inrtam,  qutdam,  quum  accurriffet ,  & 
dccidtffet  ei  adgenua,  inteirogavtt  eum ;  Prxceptor  bone,  quidfaciam  ut  ritam  &ter- 
nam  pofideam  ?  ' 

tS  IESVS  autemdixitei;  Cur  me  dicisbonum?  nuUus  eft  bonus,  nifiunus, 
ncmpe  Deus. 

1 9  Mandata  nosli,  Ke  mccchator,  Ne  occidito,  Nefurator,  Nefalfum  teslime- 
riium  dtcito,  Ne  damno  affictto  quemquam,  Honor.t  Patrem  tuum  &  Matrem. 

20  lUererorejpondemtdixitei-}  Magisler,  hacomniaobfervariajuventemea. 

Tttt  3  21  IE- 


70+  II       A       R       M       0       N       I       A 

2 1  IESVS  autem  euvi  intuiius,  dilexit  enm,  &  dixit  ei  ;  Vnum  te  dejicit :  abi, 
qtucumque  habes  vcnde,  &  da  paupenbus .:  &  babebis  tbefuttrum  in  cceh  :  &  reij, 
feqtiere  me,fublata  in  humrros  cruce. 

22  Illereromasliisf.ictuspropter  bunc fermonem ,  abiit  contrijiatus :  b:.beb.it 
enimpojfefiones  mtdtas. 

2}  Etqtium  ctrcumjpexiffet  IESVS,  dicit  dtfcipulis fuis  ;  Quam  difficulter  qui 
opes  habent,  in  reguum  Dei  tntroibunt '. 

2  4-  Difcipitlireroexparerttntadbasfermonesipfins.  IESVS  autem  rurfum  re- 
jpondens,  dixtt eis ;  Tilu ,  quam  difficile  esl  eos  qtii  confdttnt  optbus ,  tn  regnum  Dei 
tr.troire  l 

25  Facilius esl  camelum  per foramen  acus  tranfxre ,  quam  dtritem  in  regnum 
Dci  intrcne. 

20  lllt  rero  amplittsperceUebantur,  dkentesinter fe;  Et qttis potesl fervari  ? 

27  Intai-Ms Mitem eos IESVS,  dicii;  Apud bonmes bocfert  non potesl ,  fed  non 
afud  Dctun  :  nam  omni.tfieri  poffunt  apitd  Deum. 

2  S  Tunc  Petrus  cxpu  dicere;  ecce  nos  rcliquiwus  omnia,  &  fcquuti  fumus  te. 

29  Rejpondens  autem  IESVS,ait;  Amendtco  robis ,  vullus  esl  qui  reliquerit 
domum,  autjratres,  autforores,  aut  Patrem,  attt  Matrem,  aut  uxcrem,  aut  liberos, 
aut  agros,  me.t  c.iufi  &  Euangelii. 

30  Quin  accipiat  centupluia  nunc  isto  tempore,  domos,  &fratres,  &  forores,& 
M.ttres,  &  Itberos ,  &  agros ,  cumperfequutiombits,  6"  in  feculo  renturo  ritam 
ittern.im. 

3 1  Multi  autemprimi,  erunt  ultimi :  &  ttltimi,  primi. 


ANAirSIS. 

A,JO<'erquarftionemquidamapudChriitum  ,  qui 
ctefcribitui2djuTic}aconditioneprincipis:apud 
"MtUthxum,  &  artatis  juvenilis :  item  alio  ad|iin&o, 
genuflexionis  apud  Mjrcum;  item  blanda  appclla- 
tione  boni  Magiftri  :  item  diviuanrtn  Quiftio 
porroadjuncro  tempore  defcribittir,  nempecuin 
Chriftusfe  in  viam  daret,  ibidem  apud  il.ircnm. 
Jbrma  quiftionrs  erar  quidraciendoritamxter- 
nam  confequeretur. 

Peifiy.  Hajus  quxftionis  efTechini  eft  alia  qua:- 
flio  a  Chrifto  propofira ;  cufus  forrnaeftcurfebo- 
num  appellabar;  quod  refelhtur  proprio  Dei  ad- 
juncto,  ut  qui  folus  bonus  eft ,  cum  ramen  princeps 
pro  Deo  Chriftum  (qui  Derts  eft  in  fecula  benedi- 
ftus)  nonhaberet. 

Verf.zo.  Aliud  effe&um   quxftionis  propofitar 
eft  refponfum  Chtiiti :  falutem  ex  openbus  in  duo-  . 
bus  effectis  confiftere :  quorum  prius  eft  mandata 
Deicognitahabere:  deinde  il!a  racris  implere;  qui 
in  genere difta  poft  per  fpecies  er.umer.irrur. 

fer/Tli.  Cojus  refponli  ad|  jnctum  eft  profeflio 
principis  fe  illa  fqrvateomnia  ;  quod  adjuncio  rem- 
pore  amolificatur,  a  juventute  fua  .  qunit  porro  an 
quidquam  illi  dttir. 

Vtrf.2.%.  Cujus  effcctum  apui  Mjrcum  eft  ,  quod 
Chriftus  illum  inuiituselr :  itemquod  illumdile- 
!iit  ntemquodillam  alloquutus eft  :  formaloquu- 
tionis  eft  unum  ilh  deeflc  ad  regnum  ccelomm 
confequendum ;  quod  infinttedidtunipofl  difeire 
additur,  nempeut  bonafua  vendens  illapauperibus 
diftiibuat;  quod  arguit  ab  adjun&opriroiothe- 


fauium  in  corio  reconditum  habendititem  ut  Chri- 
ftum  fequatur ;  qui  comirarus  Chrifti  apud  Marcum 
adjuntra  crucis  perpdlione  notatur. 

M«8c.:3.Cujusdicti  efTeclum  eft  quodgravi  do- 
lore  affeccus  tit;  quod  fuo  erficiente  dcclararur,  quia 
maguas  divtttas  hoc  Chrifti  mandato  reliclurus 
efler. 
M  att . i+.Cujus  triftirii  a  Chriftoperipettar  efte- 
ctum  eft  fcntenria  Chrifli.dirficulrer  regnum  ccelo- 
rum  ingrediquidiviresfunr:cujusdictieffe£rume(i 
ftupor  Apoftolorum. 

Mincio,:!.  Comparatione  minoris  Chriitus 
fuum  dictum  declarat ,  nempe  minus  ditTtcileeiTe 
camelum  petacusfoiamen  ingtedi  quamdivtteni 
regnum  coelorum  ingredi  ;ubi  caufamapud  \l*r- 
cum  verf.l^.  adjungir,  quod  in  divitiis  confidunt. 

Mabc.io,26.  Dicti  effectum  eft  majoris  ftu- 
por  6c  admiratio  Apoftolorum  :  cuiusftuporisef- 
recrumeft  quiftiointeieds,  quis  poflitex  diviti- 
busfervari. 

M  a  r  c.  1  o,i7.Hunc  nodum  diflblvit  Chriftus  di- 
ftiiburioneadjun- <  Deuiu  ,  cui  hocpoflibileeft. 
ctiimpoflibilis  in» 

fuafubjecra,  v.Homines,  quibus  nonitem- 

yerf.ii.  Pettus  fuam  &  Apoftolorum  obedicn- 
tiam  illuftrar  adverfo  e|us ,  quod  princeps  renuiE 
facere;  quod  ft:o  fine  declararurapud  yiittihxum  , 
nempe  ot  fciret  qna:  futura  lit  meices. 

yirfz'),-,o.  Iefiis  veio  confirmat  illos  in  hoc 
oblcquio  ab  adjun&a  mercede  ,  quam  amplificac 
diftributionefubjeciorum  hic  in  tcrra.ibi  inccelis; 
quo  ad  mpluTxat  adjuncto  majori  quarn  amifetit. 

quod 


A     H 


70] 


18. 


JJ- 


II. 


Quod  confirmat  i  gencrequiancmo  ja&urarafa- 
cicns,&c.  nonrecipitnictccdem  hic&  inccclis. 
£>uid  Marci  10,  verf.  n.  C"  Marthii  I9,verf.  30. 
mtdttnr  y  f*fr*  yidtmns. 

METAPHRASIS. 


privandttserat  •  namerat  prtitves.  Huncju-       •*, 
venem  cum  Chriftus  ptrquam  tnftcm  tnteke- 
xtfftt  tyftudio  diviciarum  ita  abreftum  utft- 
qui  renueret ;  ad  difcifuhs  converfus ,  dtxtt; 
Dici  non  pcttfi  quam  difficulter  hi  qui  ofibut 

CYm  vtro  ft  Jefits  mviamdaret ,  cttato  abundartt  mregmcocUrumfiuiticKem  admtt- 
oraduquafi gravitatu  (jydtgnitasts  Jux  tentur.  •S^uoduio,  t  ar.quam  htimAnt  ^Wiai  M«»c.i4. 
obli.us.accurri; qusiamqtu iprmcip.i::i/u  i.itcr  ratumcabfono  ry  abfurdo  cum  ifupuli  obfiu- 
Jude.cs  ebtinebat ;  idemque  ad  Cbrifti  fedcs ge-  fcfurent :  Jefus  bttnc ficrttfum  exe*fiurus  ad- 
nibus  fiexu  aivolutus  dLum  hunc  fereadmo-  jecit .-  Diauonfutcst  q.vatn  dtffiale  fitopibtu 
dum  ajfatus  csl:  Qusso  abs  te  ( Magtfur  nobts  abundantt  iy  tniilu  ccmtnode  o"  dut  vivendi 
divimtus  mtffe)  quxnam  futtt  tila  ofcr.i  quibus  ffem  ponenti  tnregnt  ccchrum pojfeljionem  ad- 
pe  ficiendu  vitam  eternam  confequar  ?  Qtiid .  mitti.Tametfi  entniT  dlwoi-n.,  Jit  camelum  L<-c.2S. 


me  bmum  d.cu.qucm  tu  pro  Dco  non  agm^  cu> 
quanioqtudem  ferfecle  0>  mvartate  bonus 
(qualem  tu  hominem  civiliter  mculfatum  ofi- 
nimejudscns)  nemo  efi  freter  uniim  Deum, 
qui  perfecte  bonus  a:que  adeo  bonitas  tffia  esi 


grande  ey  vattitm ,  idemqut  curvum  rj>  tcr- 
tuofum  animai  per  auguftum  actts  foramen 
tranfire-,  tamen  divitem  ofibu»  fuis  co>.fiien- 
tem  (quamdttttaiis  ejfe  ferft.11)  m  coelt  poffe- 
jjicncm  admttti,  magu  adhuc  t  «'««waxv»  esl. 
i^uod  vcro  qutsiionem  propofitam  atttiut :  tlac  affever.uione  (y  d  douvxr*  amflificatio-  Ma»c.i6 
maniaia  decahgt  non  tgnoras,  in  qutbsu  tam-  1  ne  diJcifuU  magis  adhuc  atronitijunt,  qui  aftti 
etfi fini  qtu.  Da  ciiitum  attingunt ,  ilia  tamen  fi  frivattm  dijqusrebant ,  qtiis  tandemfalvus 
Ubet  frof  nere  qm.  nosira  erga  froximum  of-  fieret  ex  his  qui.ofibsts  abuniarent ,  velpotiut 
fi.cta  compUciuntur ,  tanquam  rtvtdos  exjonie  ex  toto  hominum genere  ;  qnanioqstsdcm  vtll- 
isvin  cttUus  frofluentts.  Htcfunt :  Xcumx-  gofusatur  pauperes  utioiafide  longitts  abejfc 
chaberu:  nonocuics  :  n.nfurtumfaaes  :  fal-  a  regno  coehrum  quam  dtvites.  lefits  vero  fi-  MAnc.17 
fium  ttftimonium  ncn  iius :  ntmtntm  frauda-  ,  xu  ocitUs  dtfciftdos  tanqttam  pingutus  <j» 
bu  :  Homra  Patrem  tuum  jy  Matrem  tuam,  crdjftui  dcceftos  intuens.dtcit:  Hcmtntbus  qui- 
Htc  ti  firvart  frmhu  aj]id:ium  ejfeefortet !  dem  hoe  esi  imfojftbtie ,  fed  afud  Detvn ,  qtti 
fi  v'u  vttam  cenfequi  attrnant.  Ad quem prin-  cmnta potesl ,  non  ferinde  esi  ;  ut  qui  divitum 
cefs  (  qui  idem  juvenu  extitit.  Macth.  10  )  ,  infuis  ofibns  fidttcit  ?j>  ar.imi  elationt  facilt 


He.c  cmnta  imfievi  d  frima  ttate ,  qua  cozpi 
mtcr  bontim  jj>  malum  ,  reciitm  (y  pravum 
dfcernere  (Matth  J.0 .)  Ecquare  adintc  defi- 
cior ,  qui  mthi  ai  falutem  confiquendam  ne 


mederi  novtt.  Tum  Petrus  a  refta.exjuve-^c:.'.*. 
nis  in  fequendo  lefiun  an:mt  averfione  anfa, 
omzuum  Afoftolsritni  nomsne  dtxit.  llhd.que.- 
fo,  libifemfer  ob  oculos  obverfetur ,  nos  omnia 
c-./Janafit ;  nacn  t°r  dlam  quoqtie  (Ji  qua  ftt,    q::s.  r.:firnm  adte  fequendum  tbfeqtaum  re- 

11.  exfequt  dscrevi.  Quo auditc;  Jefius.quodhone-  morart  foffunt  reliquijfe.  &u:dt:os  fr&mii  &  M«tth. 
ftev.xerat.o  fi a  jtivcntutu iuxu mtcgrum  \  remuner2:tcn:s manet  t  Ad quos lefits: fancie  :7i**. 
ftrvaverat  £y  ad  aUa  forro  cfficta  obeunda  '■  vobis  affirmo.qstodvos  ,q:ti  me  abjeciu  cmni- 
promftus  effet  (quacenus  homo  erat)  eum  d:-  ',  b:ts imfedimcntu  feqttttt : eftis  ,"  inrerum  om- 
ltx:t.  Atque  ut  crrorem  in  UgeimpUnda  pro-  niurr.  tr.fi. v.trattone ,  cum  ego ,  quijam  ab  ho- 
dcrc:,forro  a.ie::;.Vnttm  tibi ad ferfeiiii/ncm  minib:ts  tanquttm  mtfer  contemftui  habecr, 
ifj  protudcaj  faUaem  deesl.  &ui.cunque  ($•  j itdex omntttm  fummagloria  fltpatus  protri- 
quantacu/.que  poffiies  vende  &  pauperib:os  bunalifeisro,aJf:icbi::i;:j.vosftngulicxduo- 
diiiribiic.Sicopeicumcertiorestum  etiamma-  ,  decim  fiufer  filta  de  d.iodscim  tnbubtts  non 
gis  freitcjas  tn  coelo  quo  nuUa  lucs  fertmgere  tantitm  fententU  quam  feram  affentientes , 
foteii ,  coageres  a:que  recondes.lnttrtm  biijin  fc.i  velutt  iffi  fentcntiam  dtcluri;  quia  finguU 
tanti  bom.  ptgnus  <j>  teffcram  babcbu ,  quod  ex  jfraeUttco  foftth  ,  frcut  climcum  htcirixi- 
fosi  dtiiracixs  tn  pauperes  opes,ad  me  veniens,  ftu  Euangelium promtdgafiu,  vel abfolventr.r, 
te  mshi  indtviiuum  comttem aijungam ,  nt  vclrei CondemMSionis  prj>mr:t:.ib:tr,tur.  At-  M«»c.;9. 
perceptaprobeviaqutaivitamttemamdu-  q:te  ttt  htc  honos  vobu proprttts  &  fiacer  esi, 
ctt ,  eam  tttzm  auit  pttiiccs  aique  fromuiges,  jicfiancie  vobu  ccnfirmo  r.emtnem  fore  qtiicun- 

-h  Huauitisjuvenit  valde  contrisiatuteti.M<i-\  que  rjrquanttifcumquejit ,  cjttt  iarnqm ,  iut 
ftum enim  tUum  habuit  hinc  quod  Jefiu obfequi :  pa.ns,  aut fcrores,  autpatrem ,  aut  rnatrem., 
nonpotu.t aimajorem  vite.  aterm.  certtiuit-  att;  itpetim ,aut l.beros aut agros,  autdenique 
r.em ,  iftinc  veroquoi tanta copiadivitiafitm  \ :n qttocumqne  -genere  b:na,mea  ,  attt  Euan- 

gcl:i 


70*  H     A      R      M 

J  0.  gclii  caufa  reliquerh  :  Qui  nonfit  infinitts  par. 
tibut  meliora  his  que  amifit  nunc  in  hac  vita 
una  cum  perfequuticne  accepturtet ;  primum 
domos,  deinde  ftudio  fe>  amore  fratres  grforo- 
res  ,  matres  &  liberos  &  agros,attt  certequod 
hic  omnia  longe  fuperat  ;  *y  commnda  qu&  ex 
hkpercipiuntur  abttndc  fupplebtt  Spirttm  San- 
eli  amplmn  incrementum  ,  &  in  fectdo futuro  \ 

Jl.  vtta  sternd.  Scdvidete  ne  a  pr&clare  ctptis  . 
deficiatis ,  aut  pietatis  ftudiis  qwdqttam  re- 
mittatis,quo  m:nm  confecio  curriculo  coronam  j 
glori*.  reportetis :  pUrique  etenim  reperiuntur 
quim".gnam  fuspietaiis  fpem  in  Chrijiiani 
profejfionis  veftibulofecerttnt,  qtti  tamenpede- 
tentim  oy  lentograiu  in  pietatisftudto  refrige- 
rati,tandem  omnium  nequiffimi  evaferunt :fic- 
ttt  contra  invcntifunt,  qui  cmnium judtcio  de- 
plorati  vifi ,  posl  adfrugem  Dei  incomparabtli 
gratia  redcuntcs ,  pietate  ey  probttatc  nobili- 
tatifttnt. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Chriftus  reprehendens  infcitiim 
principis  adolefcentis  qui  mandata  Dei 
fc  accurate  prxftitifle  jaftabat ,  difcipulis 
fuis  bonorum  fe  opcrum  remuncratorem 
efTedeclarat. 

Partet.Diz-  f  Adolefccnte,qui  idern  prin- 
logi  Chrifti  ^     ceps  fuit. 
cum  (_Difcipulis. 

;Quxftio  ab  adolefcentc 
propofita. 
fehabetur  "J  Ejufdernultra  citraq;  tra- 
L  ftatio. 
Marc  17  *n  Pr'ore  apparet  hunc  juvenem ,  non  ut 
Shtopropo-  Pharifxi  tentandi ,  feddifcendicaufa  venif- 
frto  ail  fe  ;  idque  non  mediocri  ftudio  ,fedincenfo 
Chriiium  &  incitato  ;  quod  dedaratur  curfu  &  con- 
■venmt  c;tato  ctradu  ,  ut  coram  Chrifto  ita  fe  fifte- 
adfUfcetts.  °  ,.       r  c 

'         ret ,  ut  commodius  lermones   conrerret  ; 

quod  certe  in  viro  nobili  &  prxdivite  ,  qui 
tardius  incedere  folent  (quo  autoritatcm 
tucantur)  (ingulare  defiderium  arguit.  Dc- 
inde  quod  poiitis  genibus ,  &c.  tanquam 
rcin  qux  fua  maxime  interefTet  petitu- 
rus!  Dcnique  quod  non  tantum  magiftrum 
cum  compellat  ;  fed  novum  &  ab  aliis  in- 
ulitatum  titulum  addit  ;  bonum  appellans. 
Huc  accedit  quod  rem  non  frivolam  ,  fed 
maximi  momenti ,  &c.  &  in  tota  Thcolo- 

J,is  graviflimam  proponit.  Habebat  qui- 
em  quo  prxfentem  vitam  tranligeret ;  fed 
prudenter  cogitabat  aliquando  migrandum; 
&c.  tum  nihil  illi  profuturum  quod  lautius 
hic  vixiflet,  niii,  &c. 


O      N      I     A 

Hic  primo  proponitur  quid  prxcipue  &  ShtiJinet 
ante  omniaquxrendum  fit  ,  &  quid  invefti-  '««'*©• 
gatione  digniflimum ;  nempe  qux  fit  via  '""'"'"f 
qux  ducit  ad  vitam  xternam.  Matth.6.  Pri-  '^"m 
mumquarite.tfyc.  Provcrb.  4,5,6,7.  Plerx- 
que  confulationes  &  difquifitiones  nobif- 
cum  &  cum  ahis  habentur  dc  prxfcnti  mo- 
mentanea  &  caduca  vita,  quibus  artibus  aut 
fcientiis ,  aut  quo  genere  vitx  illi  optime 
profpiciatur :  de  vita  xterna  perpetuum  pe- 
ne  filentium.  Perindeac  ii  quis  omnes  co- 
gitationcs  confcrat ,  quo  modo  in  hofpitio 
viveret,ubi  ad  dicm  modo  commoraturus 
eflkt  ;  dc  familia  domi  tuenda  &  fovenda 
nc  pcr  fomnium  cogitaret.  Et  certj  nemo 
fere  tam  rudis  &  iners  inveniatur ,  qui  non 
exiftimet  fe  in  caufa  falutis  fatis  inftruttum 
efle.  Quidam  dicit  fe  non  dubitare  quin 
falvus  futurus ,  roodocuiquequod  fuum  clt 
tribuat,  neminem  fraudet ,  etfi  interim  cul- 
tumDeiafpernetur  ,  &  aliis  fe  vitiisconta- 
minet.  Alius  diligendum  efle  Deum  antc 
omnia,  proximum  ut  feipfum  :  do&iflimos 
nihil  prxterea  addere  pofTe.  Tertius  fc  fcirc 
Chriftum  pro  fepafliim  ,  &c.  non  reputans 
apud  fe  ,  quanta  in  his  paucis  verbis  com- 
prehen  Juntur,qux  vel  cxercitatiflimisTheo- 
logis,  &c.  ncquercputant  fe  indeferto  eiTe; 
viam  incognitam,  anguftam  ,  minimetri- 
tam,  &c. 

Laudi  etiam  ducitur  quod  adolefcens  hoc 
fecit.  Ecclefn,i.  Quttrendtu  esl  Detu  ma- 
ne.  Homines  fi  quid  magni  momenti  agen- 
dum  habent ,  mane  furgunt ,  ne  dies  eos  de- 
ficiat.  Item  quod  dives  hoc  feccrit:  divites 
enim  fuis  divitiis  &  voluptatibus  (quarum 
miniftrx  funt  divitix  )  plerumque  ita  ac- 
quiefcunt  &  obleftantur.ut  xternx  vitx  cu- 
ram  abjiciant,  ac  pene  irrideant. 

Sed  prxcipue  laudatur  quod  tanto  fervo- 
re,  &c.  In  quo  tamen  cum  aliquid  defidera- 
tur  ad  juftam  vitx  inveftigandx  rationem, 
quid  iis  fiet,  qui  vix  femel  in  anno  attcntam 
aliquam  cogitationem  &  commentationem 
de  vita  xternaadmittunt ,  qui  quxftionem 
de  vita  confequenda  non  modo  non  mo- 
vent,  fed  motx  vix  aurem  alteram  prxbent: 
qui  non  modo  non  prxcurrunt  ad  templum, 
ut  Chriftofe  fiftant  audituri ,  fed  qui  lon- 
wiflime  fe  fubmovcnt :  ncc  tantum  non  ho- 
noris  fignificatione  hoc  contendunt  ab  his 
qui  hoc  docere  profitentur  ,  fed  illos  ne  de 
hac  re  quxftionem  moveant,  rogant ;  parum 
memores  Sapientiam  ut  aurum  in  fodinis 
quxrendam,  Prov.x.  &c.  tanquam  margari- 

Cam 


M*TT.I7 

c-r. 

M*«c.i8, 
19. 

Lvc.  19, 
20. 

Cur  Chri- 
jtui  tituli 
boni »«» 
ruttpttt. 


E     V      A      K      G 

t<UX)  omnium  bonorum  diftractionc  acqui- 
rcndam  ,  &c.  M-uth.ii-  cum  illaauroracol- 
loquendum,  &  fub  noctcm  fermones  confc- 
rcndos. 

H  actcnus  de  qurltionc,  fequiturejus  tra- 
cl.it, o. 

Chriftus  boni  nomcn  eo  fcnfu  quo  ado- 
Icfcens  intelkxit  idco  repudiavit  ,  qma  111 
Dcum  folum  competebat. 

Ol/jeif.  at  Chnftus  cft  Dcus  :  Rejfondco, 
fed  adolcfccns  cum  pro  puro  liominc  pecca- 
catis  obnoxio  habuit.  Quod  li  quis  lllius 
Dcitate  probc  inftrucTus  hunc  ei  titulum 
exhibuiflet,  noneft  dubium  ,  &c.  Nihileft 
ergo  quod  Arnani  cx  hoc  loco  ,  &c.  Chri- 
itus  Apoftolos  fe  Dei  filium  prxdicantes, 
ahbi  conrirmat  ;  &  a  Thoma  fe  Deum  & 
Dominum  fuum  profitcnte  ,  hanc  appella- 
tionem  non  repudiat.  Chrifti  exemplo  dif- 
cimus  honorem  nobis  dclatum  qui  cum  Dci 
honorc  pugnet,  rcjicicndum  efle.  Hoc  Pe- 
trus  Aii.  Paulus  &:  Barnabas  Acf.  fcccrunt, 
hoc  ingcnuus  filius  patri  ,  &  fidclis  fervus 
Domino  prxftabit  ,  imo&:  fidchs  amicus 
amico.  Moleftus  erat  fervis  Ezechixferino 
Rabfachis  quo  in  eum  invcchis  eft,  etfi  mul- 
ta  prxdara  lllis  pollicebatur ;  &:  Ionathamo 
regni  ad  fcdevolvcndi  mentio,  cum  Davidis 
contumelia  &  injuria.  Nos  tamcn  totics  hic 
pcccamus,  quotics  Iaudem  noftram  falfam 
libentcr  audimus  ,  aut  veram  laudem  ad 
Deum  non  referimus  ,  &  ad  Deum  tanquam 
fontcin  laudantium  linguas  non  traducunus. 

T«i  ci^W.]\'otandum  contra  ijixtyri- 
cx.um>  ,  nullaeire  bona  opera  prxter  ea  qux 
indecem  prxceptis  continentur:  his  nihil 
addendum,  nihil  minuendum  ;  horum  ob- 
fervationi  omnes  benedictiopcs,  violationi 
nulcdictiones  debentur.  Confutantur  Pa- 
{■t;l&  qui  tanquam  prxcepta  Dei  non  fatis 
cflcnt  ad  exhauriendas  eorum  vires ,  alia  libi 
prxccpta  effingunt ,  &  jugo  legis,  quod  ne- 
mo  mortalium  fcrre  potuit ,  gravius  accer- 
funt,  &c.  Hxc  via  rcgia,  tuta  hanc  limulac 
delcris,  in  foflas,  rupcs.laqucos  iucidcris  ne- 
celTe  eft.   Vi&e  Iercm.1%,1+,1^. 

Obfcrvandum  ,  non  cfle  novum  homines 
deaccuratiorealiquajuftitiafomniarequam 
qux  lege  tcnetur.Nec  mirum  fi  hoc  cx  fcri 
pturx  vcrbisextorquerc  conentur  ,  cum  ex 
Servatoris  vcrbis  qui  legis  obfequium  mire 
commcndabat,  elicere  conentur. 

&usritur  in  refponiione  Chrifti.cur  prx- 
tentaprima  tabula.fecundamproponit?  Re- 
fcondco^.epiu  illa  ofFicia  notiora  iiint;  quo- 


I      L      I      C      A.  707 

rum  rudcra  poft  Iapfum  hominumanimis  in- 
fculpta  funt ,  1.  ut  in  fecunda  tabulaillum 
rcum  tcncns,  COgitandum  relniqucrct  quam 
procul  abctTct  a  piimx  ubulx  obfcrvatione, 
3.  obfequium  fecundxnon  cxcludit  obfc- 
quiun/piimx  ,  qux  caufa  cft  oblcqun  quod 
lccundx  prxftatur. 

Qusntur  ,  Cur  Chriftus  hunc  qui  euin 
candlde,&  magno  ftudio  accefTit,  non  alitcr 
cxccpit  quam  1'hanfxos  qui  tcntandi  caufi, 
&c.  utnfquc  cnim  legcm  proponit.tanquam 
viam  ad  falutcm?  Refpoudco  hoc  fccit  ut  il- 
lum  infirmitatis  fux  admoneret  ,  quem  pa- 
ratus  cft  ftatim  in  numcrum  difcipulorum 
accipcrc,  ut  cum  plcnius  hac  de  rc  iufornu- 
rct  ,  &c.  Ex  quovidcmus  quam  erfufus  iit 
Chriftus  ineosquicum  iincere  adeunt ,  & 
quam  plena  manu  eos  complectitur  nifi  ipli 
libidcfunt. 

Gutiritur,  Quarc  Cliriftus  oblatam  gra- 
tiam  efficacem  non  reddit?  Refpondeo  ,  quia 
nondumanimo  &confcicntia  dejecluserat. 
Hinc  rcfponlio  aptatur  Vontifictis ,  dami- 
tantibus  Chnftum  juvenem  deluiiiTe  ,  ii  fa- 
lus  in  operum  merito  non  coniiftat  ;  ac  per- 
inde  cflc  ac  li  jufliffet  alas  comparare  quibus 
in  ccclum  fubvolarct.  Idco  enim  ad  legem 
illum  mittit.ut  fuainfirmitatc  perfpcc"ta,per 
Chnftum  viam  quxrcret. 

H&c  omrita,&c?fi.uo\  qui  illa  xtate  inter 
Iudxos  obtinuerat ,  omnia  abillo  cxplcta 
fuifle ,  qui  exterius  nihil  in  Rejnpublicam 
aut  Ecclefiam  peccaret.  Ac  fi  quis  in  fe  rcci- 
piens  prxgrande  robur  geftare  ,  corticem 
tantum,  &c.  Eflet  quidem  lex  ipfa  onus  /E- 
thna  gravius  ,  cortex  vero ,  Scc.  confcientix 
humeris  facile  imponitur  &  circumgeftatur. 
Vtergoabifto  fuperbo  tumorc  tuti  limus, 
legis  doctrina  nobis  penitus  addifcenda.&c. 
ejus  fpeculumlimpidifllmuminfpiciendum, 
quo  non  modo  ftrumas  &:  ulcera  fcd  &:  ru- 
gas  &:  maculas  vel  minimas  dcprchendamus, 
vide  Rom.  7.  lege  rcvivifccnte&:  intcrve- 
niente  Apoftolus  lc  mortuum  putavit.  Itcm 
lofias,  ctfi  vir  juftus ,  vcftcs  laceravit ,  &c. 
cum  lcgcm  leclam  audiflcr.   iReg.zi,  11. 

Hoc  li  fieret  ficile  evancfccrcnt  eorum 
excufationes ,  qux  paflim  peromniumora 
volitant ;  levcpcccatum  elfc  indignumde 
quo  coarguantur,  nimix  curioiitatis  cfle  res 
tamleviculas  perftringerc,  bcne  fccum  a- 
ctum  iri  li  nunquamgravius  peccent.  Vide 
Davidis  exemplum  qucm  fua  confcientia 
perculit  tantum  quod  veftcm  Saulisabfci- 
diflet  ,  idquehocconliliotantum,  ut  fuam 
Vuuu  inno- 


Cur  ItgNH 
urZSdt . 


Curgra- 
tUmt/fi- 
cactm  »t,n 
reddat. 


Matt.jo. 

Marc.20. 

Lvc.ti. 

ludxorum 
crrtr. 


MAtC.ZI. 

Otionittdo 
jnvcnem 
dUtxerii 

{hriiiKj. 


Mapc,  :b. 

Lvc.21. 

.'/«  a  .di- 
qtudnoyi 

f*  sfcrib.it. 


708  H      /i      R.      M 

innocentiama  Saule  &  ejus  alTcclis  tradu- 
ftam  aflercrct :  cuui  tamea  Saulus  hoc  no- 
mine  ejus  piecacem  lauda\  it. 

Marcus  dicic  Chriftum  intuitum  eum  ef- 
Cc  &  dilexiiTc;  cum  (cihcet  videret  in  adolef- 
cente  &  quidem  prxdivite  &  principe ,  tam 
inflammatum  pietatis  ftudium:  deinde  quod 
in  tanta  morum  corruptela  exterius  libi  ab 
omni  turpioris  virx  notacavifht.  Ex  quo 
liquetquo  modo  adolcfcentes  Chriftiamo- 
rem  inire  poflint,nempe  (i  iibi  ab  omni  labe 
&  intemperie  cavcant,  &  coram  hominibus 
honefte  converfentur.  Tarnetfi  enim  plura  i 
nobis  exigantur ;  tamen  vel  hxc  ipfa  Chri- 
ftiuii  dcieaanc ,  &  i  Chriito  m  hac  vita  f.il- 
tem  remunerantur,  ut  in  hoc  adolcfcente  li- 
quet,  qui  &  princeps  &  prxdives  erat.  Om- 
nes  principum  gratiam  venantur  :  atqui 
num  Chiiftus  indignus  eft,  cujus  gratiam  & 
amorem  captemus:  Contra  odit  eos  qui  dii- 
folute  &  intemperanter  vivunt,comeflones, 
combibones,  fcortatores,  mentitores,  &c. 

f)ut ritur.Quo  niodo  dilexit  iftum,  qucm 
vidctur  peTiiTt::  Resjondeo :  amor  Chrifti  du- 
plex  eft  :  divinus ,  atque  hic  a  falute  eorum 
quosdiligit  nondisjungitur  ;  humanus  vero 
contra,  &c.  (ic  dilexit  confanguineos  ,  qui 
tamen  noa  credebant.  loh.  7,5.  Sic  nosPcn- 
tficios  quofdam  diligimus  ,  quod  modefti 
funt  &  placido  ingemo  ,  quodque  citra  con- 
turneliam  audiant  ,  qux  pro  veritate  dicun- 
tur.  Deiis  dicimus  ,  deplorandum  eft  eum 
efle  pontihcium,  1.  forcafle  etiam  amore 
divino;  eum  complexus  eft.cujus  tamen  de- 
clarationem  inaliud  tempus  dilatam  voluit. 

Vnum  tibi  ^ef/?.]Etli  hxc  verba  videantnr 
novum  ahquid  prxfcribere,  tamen  ii  propius 
attendas ,  intelliges  rem  hoc  locoprxcipi, 
qux  prima  tabula  continetur.  Nam  hoc  de- 
efleadvitam  xternam  affirmat  ,  cumante 
dixerat  vitam  xternam  prxceptorum  im- 
pletione  acquirijline  cujus  tabulx  obfequio, 
nullum  fecundx  obfequium  prsftatur.  Quis 
porroignorat  multa  huicdefuiflequiChri- 
fhun  Dei  Filium  ignorabat ;  eoque  Patrem. 
Idem  ergo  valet  ac  ll  dixiflet,  unum  eft  non 
ita  magni  momenti,ex  quo  docebo  te  cralfe 
hallucmari  quitehxcDei  mandata  prxfti- 
tifle  judicas.  Tu  me  doftorem  ccelitus  mif- 
ium  agnofcis  ,  mihi  er<jo  tibi  Dei  nomine 
jmperanti  parere  debes.Nofti  te  omniabona 
i  Deo  accepifle.ea  lege  ut  prout  ipfe  volue- 
rit  ea  difpenfes.  Deusvero  hoc  per  metibi 
imperat  ut  verdas,&c.  Perinde  ac  li  homini 
defe  profiteati  fe  pofle  centum  hbrarum 


O      N      I     A 

pondus  geftare  ,  dicatur  ;  omittoilludpon- 
dusj  tcntabo  te  m  ejus  oneris  quadrantc. 

Nota  hxc  vci  ba  Vnttm  tibi  cieesi,(yc.tna-  Matt.io. 
nafle   ex  adolefcentiis   quxftiuncula  ,  qui  G»"'cca- 
Matthxo  referente  quxrebat  quid  aliud  lili^""'  " 
dceflet:non  ergofponte  Chriftusin  hanc  lo-  ',' ,    '",'. 

i-r  &r.       r  -  ,,.■    ".xtum  dct. 

quer.di  rormam  inciait  ;  fed  quxhtus  alluait 

ad  ejus  quxftionem.    Contra  Pontificiosqui 

hinc  opera  fupercrogationis  ltruunt ,  &  per- 

feitiorem  ftatum  quam  qui  Chriftianis  com- 

munis  eft.  Quod  probare  conantur  ,  quod 

aliquid  hic  confulitur,non  prxcipitur;  com- 

mendatur,  nonmandatur..R<>^w;z<fo?,  confu- 

litur  live  prxcipitur  ,  fed  huic  adolefcenti, 

non  omnibus  qui  perfefti  efle  volunt ;  ut 

olim  Abrahamo  mandatum  eft,-ut  fihum  f.i- 

crificaret,  &c.lfraelitisut  Aegyptiosfpolia- 

rent.  Et  quis  novit  li  Chriftus  hoc  prxcepto 

juvcnem  tentare  voluit,  ut  olim  Abrahamii: 

quem  ad  obfequium  promptum  &  paratum 

vetuit  fihum  facrificare  ':  Objeciio  :  at  plus 

hic  jubetur  quam  charitas,  quxeft  legisim- 

pletio:  charitas  enim  non  poftulat  ut  proxi- 

mum  plus  diligamus  quam  nos  ipfos.  Re- 

j^>tWe,i,atjubemi!rDeump]usdiligerequam 

nos  ipfos.  Obfertio  :  at  non  eft  iftud  prxce- 

ptum  ,  cumab  omnibus  non  requintur  ut 

hoc  faciant.  Rcjpontieo,  imo  ,  iiquidem  Deus 

lilud  poftulet,  ut  hic. 

Suntenim  I  Generalia. 

prxcepta  \    Specialia,  ut  fupra. 

Nihildenique  hic  fuperrogari  ex  Chrifti 
verbis  conftat, cumex  hac  recufatione  dicat 
impofTibile  eflediviti  intrare  in  regnum  cce- 
lorum. 

Hincdenique  voluntariamfraterculorum 
paupertatem  aftruunt ,  quali  eflet  coniilium 
ommbus  qui  volunt  efle  perfecti.  Qu_id  ,  an 
regibus  convenit  ut  finc  pauperes,  aut  ut 
non  lint  perfefti. 

Et  habebu  thefaurttm,  tfc.']  Hac  promif- 
lione  innuit  illumfacilem  &promptum,&c. 
quod  cceleftem  thefaurum  pro  terreftri 
commutaret ,  &  pofleflionem  longe  &  cer- 
tiorem  &  durantiorem  acquireret.  Vide  fu- 
pra.Alteraeftfore  ut  illum  difcipulum  crea- 
ret ,  qui  aliis  inftruendis  idoneus  lit ,  in  quo 
llnguiare  amoris  (ignum  ,  &c.  Vide  1  Ttm. 
Exhoc  mandato  fequeretur  Chriftum  a- 
ftruere  monachorum  &  fraterculorum  fuo 
Abbati  &  Priori  obfequium.Sed  non  habent 
m.indatum  ut  ifte  juvenis.  Deinde  aliud  eft 
feqai  Chriftum  ,  aliud  Abbitem  ;  aliud  vo- 
luntati  fux  renunciare  ,  aliud  voluntati  Ab- 
batis  parere.  Simuljam  cauf.im  indicat  cur 

euro 


EVANGELICA.  709 

cum  velit  omuia  vendere  ;  nenipe  quod  huc  pcrtatem  non  inique  fcrrent.  Vide  Slatth. 
llluc  prardicandi  caufa  mittcndus  crat:  cum  ubi  qui  villam  cmcrat  ad  convivium  invita- 
igitur  nullajam  hujufmodi  caufa  lit  poflef- |  tus  non  venit.  Abac.  caf.  i.deniquelutum. 
fiones  diftrahendi  &  divcndcndi ,  conftat  j  kUtth.11.  fpinar.  Inftar  oncris  impcdmnt 
prxccptum  hoc  locum  nunc  non  habcre  :  curfum.  Matth.  11.  paupcres  Euangelizan- 
minifteriaenim  ,  quxnunc  in  Eccleiia  funt,  tur.  Onus  paupertatis  placide  ferendum, 
ccrra:  alicui  Ecclelia:  affiya  funt.  I  cum  hoc  multis  ad  vitam  xu rnam  rcmorit 

Matt.iv      Audito  Chrifti  mandato  de  venditionc    &  impcdimer.tis  carcmus.   Lcquis  eft  qui 
M*rc.:i.  001iorum&  tollcnda  cruce.ut  eftapudMar-   inique  ferct  xdes  libi  dcmoliri  quantumvis 
[CrZ}'     cum  contriftatur  :  urgcbat  cnim  hinc  timor  fplendidas,  aux  fcrpentibus  fcatcnt ,  quibus 
thtix  m     Dei  ne.  &c.  illinc  mctus  amittendi  divitus   limulac  pedcm  impofuerit  ,  lethaliter  vul- 
jnYtnt.       &  gloriam.  Vide  limilc  excmplum  Hcrodis   ncrarctur  3    paupcrtas  nobis  iingnlari  Dei 
quemhinc  honor  juramcnti  fcrvandi  ,  illinc   prolpicicntia  obvenit.   Hinc  refclhtur  Pur- 
timor  Dei  ex  interfc&ione  viri  jufti ,  &c.  gatorium ;  quod  li  clTet ,  divitibus  magis 
Hinc  conftat  quam  dolofclances&rtateram  quam  paupcribus  expolitum  effit  regnum 
manu  noftra moderamus ,  qui,  quod  lufinitc  ccelorum  ;  ut  qui  fua  pecunia  miflas  magno 
levius  eft  ,  tamcn   prxpondcrare  facimus.  |  numcro  redimcrcpollunt. 
Quid  cnim  funt  aurum  ,  argcntum  ,  &c.(i        tSJttftGmfo:  mirum  cnim  eft ,  ramcupide 
cum  Chrifti  obfequio  comparenturjaut  ina-   illa  confeCtari  qua:  fibi  ad  ccelum  viam  in- 
nismundi  gloriola  ,  li  cum  Dei  iraconfcra-   tcicludunt,  &  in  inferis  locum  defodiuut, 
tur.  Hinc  item  liquet  quam  eft  illud  optan-    1.  portas  coclorum  iis  rccludi ;  quibus  portac 
dum,  quod  Vro.io.hibciuVypattfertatem  vel  in  terris  paflim  parcnt,  3.  divitias,  qux  a- 
divitiasne  dederis, ryc.Dcindc  non  fufficere, !  moris  Dei  iigna  funt.in  odii  materiam  com- 
fi  cujus  animus  veritatis  opuiione  aliquaiit    mutari.  • 

imbutus.niii  lllam  penitus  ita  perfuafam  ha-        Ampliricat  comparatione  ,  qua  majorem 
beat,  ut  eum  ad  perfcquendum  ca  qua:  man- 
dantur,  &  contraria  fugiendum  perpellat.  S 


>i 
enim  ifte  perfuafum  habuiflet  fe  vita  xtcrna 
cxturbatum,ni(i  Chrifto  obfequeretur.dubio 
procul,  &c  Item  confcientiam  gravem  hoc 
modo  plagam  accipcre;  adeo  ut  homincs 
fxpe  ex  ilto  mccrore  nunquam  convalef- 
cant.  Et  fortafle  hunc  adolefcentem  nec  o- 
pcs  ,  nec  honor  in  hoc  moerorc  confolari 
unquam  potuerunt ,  quo  minus  ad  fepul- 
chrum  ,  fortafle  etiam  ad  infcros  fuerit  du- 
trufus.  Quam  igirur  ftultum  eft,  &c. 

Sequitur  pars  ("Periculum  ex  fiducia  & 
alterahujushifto-       amore  divitiarum. 
rixdecolloquio  J 

Chrifti  cum  dif- J  Prxrnium  propoiitum 
cipulis  :  ubi  con-  I  iis  qui  opes,  &c.  Chri- 
fideratur  ^    fti  caularclinquunr. 

Matt.23.  Chriftus  ex  adolcfcentis  malo  colligit 
Makc.23.  fructum,  quodifcipuli  proficiant.Sicut  enim 
Lvc.24.  fjpiCns  agrum  ftulti  tranliens  fapientiam  di- 
Slnsttm    rciCj  fic  chnftus  (  &c    Ex  a[jorllm  defcftio- 

Cltrifii  e[-  nc  EuaD£eli°  tenacius  adhxrere  difcamus. 
ferttonis  Qa*'"  dijjicile.']  Vide  Matt.  ubi  hxc  afle- 

finis.  verantcr  enunciantur :  atque  hxc  tribus  de 
caulis ,  1.  ut  difcipuli  in  minifterio  exercen- 
do  fortia  divitibus  medicamenta  adhibeient, 
1  Tim  <5,i7.nc  illos  offenderet,  li  divites  mi- 
niftcrium  eorum  faftidire  advcrtercnt  ut  di- 
vitiarum  cupiditatcm  dcdinautes.fuam  pau- 


adhuc  admirationem  movet ;  non  modo 
difficiie  ,  fcd  impoflibile  ;  idque  eo  gcnere, 
qtio  nihil  miz,\%.Foramenactif  videtur  angu- 
ftam  viam  deiignare  ,  camcli  vaftum  corpus, 
fuperbiam  &  alias  pravirates  &  diftortiones 
animi ,  qux  in  divitis,  &c.  Caveant  ergo  di- 
vites ,  &  follicite  mane,  vefpere  ,  interdiu, 
nodlu  fecum  de  periculofa  fux  vitx  ratioue 
commcntentur,  nc  &c. 

Obiicitttr  pro  ubiquitate  corporis  Chri- 
fti.  Si  cameluspoteft  perforamen  ,&c.  tum 
corpus  alicubi  efle  poteft,  ut  locum  nou  oc- 
cupct,  aut  aliud  corpus  fuo  non  expellat.  At 
Deus  efflccre  poteftut,  &c.  ergo.  Refptmt/eo, 
Eft  iftud  proverbiale  dicendi  genus  &  hy- 
perbolicum  ;  non  iimplex  oratio.  Dcinde 
Chriftus  divitemintellisit  quidivitiis  confi- 
dat :  qualem  Deus  (aui  fe  ipfum  non  ncg.1t) 
nonpoteftfervare.lta  Dco  impoflibile  eftef- 
ficere  u t  camelus  (fuam  magnitudinem  re- 
tinens)  tranfeat  per  form.vn  acus  ;  utpote 
quod  contradicenri.im  implic.it. 

Marcus  narrat  Chriftum  lecundo  dixifle, 
impoflibile  efle  iis  qui  iu  divitiis  confidunt, 
&c.  Divitix  ergo  in  vitio  non  funt,  fed  quod 
cor  apponurt.  Tfal.6i.  Quod  in  divitiis 
confidunt ,  illis  ad  luxum  aut  opprclTionem 
abutuntur.  Prxfentes  nimium  amant  ;  De 
ablatis  nimium  conttiftantur;  corumman- 
cipia  funt;  hoc  ipfo  jumcntis  deteiiores.qua: 
V  u  u  u  z  non 


Mahc.;*. 
Difiifatf 

tumexc* 

faVot. 


M'TT.14 
M»«c.2S. 

LVC.2S. 

tiut  icmp.i- 
rattone  mj. 
pcfita  tyt' 
tendttur. 


Diritiie 

non  (t.t- 
mntmtury 
fed  homi- 
num  tn  tis 

jidhCUj 


710  H    A     r 

nonnificoadtajugum  fubeunt  &  ferviunt, 

quod  homincs  cupide  faciun:.  Videturque 

adolefcentem  perftringere  ,  quod  (ibi  pro 

ff>*c"tum  in  diffidebat ,  li  pofleiliones  vendi- 

difll-c,  &c.  Vide  i  Tim.6, 17,18.  iCor.1,7. 

Quod  hominibus  impoflibilia  dicat ,  Deo 

fbli  poflibilu  labefidtat  liberum   hominis 

arbitrium.  Et  (imul  docet  non  efle  defpe- 

randum  de  falute  noftra  auc  aliorum  quod 

tanta  iit  naturx  noftrx  pravitas ;  ied  ad  Dei 

omnipotentiam  oculi  attollendi. 

MATT.2.7.      Hactentis  de  penculo,  &c.  fequicur  de 

M«»c.2S.  prxmio  iis  propolito  ,  qui,  &c.  Petrus  ar- 

n* C'aa'     rcPta  caufaex  adolefcentisrecufatione  qux- 

Vuri  <Lc-  rlt'  ^"c-  °hett  °  1  *£  videtur  ifta  quxftio  ii- 

llrj/ie  cen-  liberalem  &  fervilem  animum  olere,  de  prx- 

ftrulum.      mio  tantopere  follicitum  efle ,   prxfertim 

nondum  perfecto  opere.    Rejpondeo  :  cum 

Chriftus  humaniter  &  placide  refpondcat, 

non  increpet ,  videtur  non  tanquam  merce- 

narii  quxlivifle  ,  qui  nihil  facturieiTent  niii 

de  mercedc  conftare:,fed  ut  merccdis  com- 

mentatione  fe  ad  officiiim  alacrius  &  corda- 

tius  obeundum  excitaret  ;    quod  a  nobis 

etiam  fierilicct  &  debct.  Cum  enim  fcri- 

ptura  propofito  prxmio  nos  ad  officium  in- 

vitet,  &c.  non  eit  dubitandum  ,  &c.  In  re- 

bus  magnx  difficultatis  folenne  eft  prxmia 

exponere,  ut&c.  iic  Calebus  hoftemvin- 

centi  fuam  filiam  fpondet,  &  Rex  David 

expugnaton  arcis  lebufeorum  ,  fore  uc  dux 

militum  crearetur. 

Qumodo        Hiuc  item  liquet ,  licereopera  noftra  a- 

bonaoptr* '  oud  Deum  proferre  ,  quo  nobis  perfuadea- 

v°}  "*  ''f   mus  bene  nobifcum  aftum  iri ;  hoc  fxpius 
Deum  (0  -  >..,        .     r  0 .  .  •        _   *      . 

fmtpro-     -Neh.em.ia  ractitatum  eit,  memor  cfto  mei 

fcni.        fecundum  bonum,  &c.iic  Pfal.iy^.  Memor  fis 

Davidts.  Neque  tamen  ex  merito ,  &c.  ut 

cum  Ahafucrus  Efterx  dimidium  regni  pol- 

licetur,  nonilliusmcrito,  fed  regis  libera- 

Juate ;  ut  ii  quis  mendico  promitteret  gem- 

mam  infiniti  pretii  modo  manuni  porrige- 

ret :   non  eft  illud  manus  porrectioni  tri- 

buendum  ;  fed,  &c.  fic,  &c.  Sed  nec  ab  of- 

ficio  alienum  eft.aliorum  defectiones  ad  no- 

jtritm  officium  commendandum  proferre; 

id  eft  ,  ad  Dei  erga  nos  gratiam  prxdican- 

dam  ,  quinos  manu  fua  iuftentavit ,  gratia 

adftiit ,  &c.   modoinhac  prxaliisprxftan- 

tia   non  acquiefcamus  ,   aut  in  bonorum 

operum  ftudio  frigeamus ,  modo  nos  ad  le- 

gis  examenadigamus,  ad  eos  qui  nos  prx- 

cellunt  oculos  attollamus,  eos  qui  nosfe- 

quuntur  non   contemnamus  ,    non  jacte- 

inus   per  comparationem  ,  ut  Tharifxus 


M       O      N       I      A 

&  fenior  filius ,  Luct  caput  ij.verf. '2.5,30. 

Hinc  Pontificii  Romanx  fedis  primatum  Trifltxb»- 
aftruunt,  quod  Petrus  reliquorum  nomine  ;«»  '«< 
refpondct.  Vide  qux  annotavimus  in  loh.6,  "ff-Pon- 
verf.  68.  &  Matt.  16,16.   1.  Itemperpetuam ''f"°' 

■    -n.  ■  ■  1   .       n.    l-  dupu. 

munrtrorum  contincntiam  ,  quod  Apoltoli 
omnia  relinquentes ,  etiam  uxores  relique- 
riut:  prxfertim  cum  Chnftus  verbis  fequen- 
tibus  difertam  uxoris  mentionem  faciat. 
Refrondeo,  Nominc  omnium  non  contineri 
uxores  conftat  ex  Apoftolorum  praxi.l  Cor. 
cap.v.j.  Deinde  Pontificii  ex  Chrifti  fen- 
tentia  tanquam  copulata  ratiocinantur,  qux 
eft  disjunfta.  Deniquc  hxcfententia  de  o- 
mnibus  Chnftianis  non  de  miniftns  tantum 
enunci.itur.  ^.Hinc  etiam  fratrum  mcndici- 
tatem  aftruere  conantur,fed  fruftra;cum  vo- 
cationc  Chrifti  non  muniuntur ,  ut  Apofto- 
li.  Deinde  proprietatem  bonorum  non  ab- 
jecerunt  ;  fed  ab  eorum  ufu  abftinuerunt, 
quoad  moram  adferreut  fufcepto  minifte- 
no :  id  quod  ex  eo  conftat ,  primo,  quod 
Chriftus  poft  exceptus  eft  in  xdibus  Pecri  Sc 
Andrex.  Marc.i.iy.  £«£.4,38.  Quod  do- 
cuit  turbamcx  navicula  Pctri.  Luc.  cap.^.-t,. 
Quod  Petrus  pifcatum  abiit  poft  Chrifti 
mortem.  loh.  11,5.  Qupd  lohannes  Chrifti 
matrem  domum  duxit ,  &  lbi  aluit.  loh.19, 
vcrf.xy.  Denique  Apoftoli  nunquam  men- 
dicarunt,  potius  manibus  laborarunt. 

De  Petri  quacftio-f  Prxmium  conftituit. 
ne  haftcnus  :  fequi-J 

tur  refponfum  Chri-")  Adhortationem  ad- 
fti  ,   in  quo  V_    jungit. 

Inprx-  ("Propria  quadam  ratione  Difcipu- 
mioeft  ^    liscompetit. 
quod       (_CommuniteromnibuspoIIicetur. 

Prxmium   proponit  Apoftolis  pcculiare  Matt.u. 
prout  llli   offcium   fingulare    prxftabanc.  p' 


Doctoris  nullius  tanta  funt  &  tam  exqui- 


vdpoflolis 


lita  erga  Chnftum  officia,  qux  iIIecom-r 
penfatione  nonfacilc  fuperet.  Tot  funt  enim 
remuncrationis  genera  penes  illum  ,  quoc 
fiwi  hominum  erga  illum  obedientix  gra- 
dus  &  incrementa.  Principes  fxpe  non  pof- 
funt  quxdam  fubditorum  erga  eos  officia 
exxquare.  Quamobrem  diftnbutis  ante  ho- 
noribus  ,  jubentur  attendere  dum  quis  locus 
honorificus  vacarit,  quodtempus  fxpe  mor- 
te  prxvenitur  :  quin  poteft  lllud  officium 
pnncipi  afubdito  prxftari,quodabiIlo  com- 
pcnfari  ncquit.  Ncmo  dimidium  regni  cha- 
nffimis  fubditis  conferc.  Chriftus  vero  inte- 
grum  regnum  ;  ligulos  reges  creat ,  fin- 
gulis  coronam  imponit ;  pro  cujufque  fide 

&  prx- 


E      V       A       N       < 

Si  prasclare  geftis  (Ingulorum  diadema  lapi- 

dc  pretiofo  ornat.  Obfervandum  quantum 

prxmium  Apoftolis  proponitur-,  nonquod 

tot  &  tanta  rcliqucnnt  :  (erant  enim  pxne 

omncs  ex  ima  plebe)  fed  quia  pronipte  & 

aljcritcr  ,  &c.  hilare  cniin  &  promptum  J 

Ttmfwe     obfequwm  ani.it  Dcus.    Quando  hoc  lict 

ftl'»""-    fubjungit,  ncmpe  c*  ry  -mX^-fynr.x.-  Quod 

""'"'  '';"  tcmpus  Aci.\.  inftaurationis  dicitur ;  quia 

contex.i-       ,  ,     A,  .        .  .       ,      ■    t~\ 

Jum.  n'e  "'-x  non  tantum  cluccbit  glona  nliorum 
Dei,  fcd  &  totius  creaturx  qux  collapfa  cft, 
&  vanitatem  quandam  &  caducx  cor.ditio- 
nis  labem  contraxit.  Rom.  8.  Apoc.  5,13. 
Dcus  omncs  creaturas  fuas  tanquam  fatelli- 
tcs  ,  &  adminifiros  vcluti  nova  quadam  fyn- 
tlieli  ornabit ,  iicut  principes  cum  liberos 
matrimonio  cloc.int.  Tum  vcio  hoc  potil- 
fimum  ricrifubindicat  cum  maxime  eorum 
intcrfuerit ;  id  eft,  cum  rcs  qux  jam  turbatx 
&  confufx  funt.inordinem  rcdigentur.Prx- 
fidere  in  rcpublica,  qux  divulfa  .i  feipfa  vcl- 
uti  dilTilit.honori  non  ducitur  ,  fed  &c.  Eo- 
que  xquius  ferendum  li  intcrim  coram  alio- 
tum  tnbunah  fiftamtir  :  lic  cnim  in  hoc 
niunJo  ficri  oportct.P;/is  ;.;  h  noratum.fucr 
infenem  afurget,(jfc.  £/«.5.  Ecclef.  Vidt/er- 
•vos  equis  vecios  ,  dominos  eoncm  pedibtts  mce- 
dentes. 

Tempus  porroalio  adjuntto  notat  fplen- 
dcntis  fuxglorix,  cum  ipfe  &c.  patientix 
argumcntum:non  eft  xgre  fcrcndum,lidum 
Chriltus  quodammodo  delitefcat,n9ftra  vita 
cum  illo  dclitcfcat.  Col.  3.  Satis  fuit  Davi- 
dis  ducibusftrenuilTimis,  quod  cum  ipfe  in 
regnum  fubveftus  eft  ,  1II1  ltem  ad  honores 
evecli  crant.   1  Sam.  1. 

Suiltfit.  ludicantes  duidecim  tribtcs.&c.  ]  Iftud  ad 
duodccim  Apoftolorum  numcrum  accom- 
modatutncft,&  quodeorumlegatio  inlfrael 
duntaxat ,  innotuerat,  cum  hxc  dicebantur. 
Erant  cnim  futuri  judices  totius  mundi. 

ObjeBio  :  at  hic  honot  omnibus  fanftis 
communis  eft,  1  Cor.6.  Rejpondeo  fanfti  hoc 
facient  judicium  approbando  ,  &  Iatx  fen- 
tentix  fuccinendo.  Apoftoli  autcm  lingula- 
ri  quadam  ratione  Chnfto  allidebunt  in  ju- 
dicio  ,  quia  fecundumquod  illi  homines  ab- 
folverintaut  damnannt;  cum  elTcntin  mun- 


*      1      I      C       A.  711 

do;  (ic  ctiam  abfolventur  ,  aut  rei  peragea- 

tur  a  Chrifto  in  extrcmo  judicio. 
Sequitur  prxmium  om-  t~  hujus    ~\ 

nibus  commune   qui  ali-J  \   . 

quid    Chrifti  caufa  amit-")  fvl 

tent,  quod  duplexeft  v.  futurx  J 

In  hac  vita  Lucas  millclimum  ,  Matth.  & 
Marc.  centuplum  promittit,  limilitudinc  ab 
agrisferaciflimis,  ut  exparabolis  Matth.ij. 
&  hiftoria  fationis  Ifaacnn  Gcnef.  conftat. 
Hoftes  igitur  nobis  bona  Chrifti  caufa  dcri- 
pientes  r.oftri  coloni  funt  qui  nobis  ferunt , 
Sic.Pfal.119.  aratrum  in  nos  ducercdicun- 
tur.  Quis  igitur  inique  fcrat ,  fua  libi  aufcr- 
riut  ccntuplaaccipiat!  nos  prodecimxpar- 
tis  lncremento  centum  damus;  ut  vigeli- 
mam  partcmlucremur  ,  bona  noftra  mille 
periculis  per  mareexponemus  ;  quxftus  hic 
ut  multo  uberior,  ita  longe  certior.  Attol- 
lamus  ergoanimos  ab  expilatonbus  noftris, 

:  &C.  &.  ad  eum  fubvehamus,  qui  hxc  a  nobis 
mutuo  accipit  qux  poft  cumulatilTime  red- 

I  dat.  Apud  Marcum  gcnus  commodorum 
idcm  futurum  dicitur  quod  Chrifti  cauf.i 
amilimus ,  quod  proprie  intelligi  non  po- 

I  telt,cumparcntes,&c.  reddi  non  poflint; 

j  fed  intelhgic  primum  alios  a  Deo  fubftitu- 
tos  fore  ,  qui  parcntum,  uxoris,  &c.  inftar, 
&c.  lic  Davidi  lonathan  erat  prouxore,  cu- 
jus  amor  fceminarum  amorem  fuperavit : 
item  Reges  Moabi  &  Ammonitarum  Deus 
1II1  propenfos  reddidit.  Deinde  cum  hoc 
perpctuo  non  eft  faftum,Spiritus  Sanfti  do- 
nis  lfta  remuneravit;  quorum  vel  minimus 
acceflus  infinitam  aun  vim  longe  fuperat. 

Alterum  prxmium  eft  vita  futura ,  nem- 
pe  vita  xterna ;  lic  pro  rebus  momentaneis 
xterna,  pro  levibus  pondcrolilTima  ,  pro  in- 
certis  certilTima,  &c.  nunquam  uc  mifer  lit 
qui  pro  Chrifto  patitur. 

Deniqueextat  exhortatioapud  Matth&um 
&  Marcum  :  Primos  fore  noviffimos  ,  &c. 
quo  admonet  ut  pergant  ftrenue,nequis  illis 
coronam  prxripiat.  Sxpe  enim  fieriut  qui 
inter  primos  ftcterint,poft  omnium  extremi 
lint.  Eoqiie  non  tam  cogitandum  quid  prx- 
mii  accepturi  lint ,  quam  de  certamincper- 
ficiendo  ftudium  intendendum. 


Matt.29. 
Mahc.29, 
jo. 

Lvc.29, 
30. 

Pramiunt 
commune : 
ptimo  in 
litc  VitJ : 


Z.  infuta* 
r*. 


Matt.;o. 
MARC.51. 


M  A  T  T.  cap.  io,  averf.i,adl7. 

1 1mile  enim  esl  rcgnuin  ccclorum  Patrifamilias ,  qui  exiit  ctim  frima  luce  ad  ccn- 
'ducendos  oferartos  quos  mittcrctlfl  rine.tm  fuam. 

2  Paclus  .'.utem  cum  oper.triis  denario  in  diem,  miftt  ecs in  rine.im fu.tm. 

3  Et  cgrcffm  (ircn  horxm  tcrti.tm,  vidit  aliosflantes  inforo  otiofos : 

V  u  u  u  3  •*  %t 


7ii  Harmonia 

4-  Et  tllii  dixit;  Abite  &  rosin  vineam,  &  qttodcunque  juslttm  fuerit  dabo  vobis. 

5  llli  tiutem  abierunt.  Rttrfum  egreffus  i ircafextam  &  nonam  hor.im , fecii  iti- 
dem. 

6  Circa  horam  autem  undecimam  egreffus ,  invenit  aliosfiantes  otiofos ,  ac  dicit 
eis ;  Cur  htcftatis  totum  dtem  otiofl  ? 

7  Dicuntei;  Oui.tneinonoscondttxit.  Diciteis;  Abite  &  vos  in  vhieam  :  & 
quicqttii  ftterit  jnslttm  accipietis. 

8  Ouum  .mtemferiim  diei  ejfet ,  dicit  dominus  vinea  proatratorifuo ;  Voca ope- 
r.trios,  (j  redde  eis  mercedem,  exorfus  ab  ultimis,  itfque  adprimos. 

9  Et  quum  vemffent  qtii  ctrca  undecimam  horam  condu&i  fuerant,  acceperunt 
fiwuli  denarium. 

t  o  Qutim  veniffent  atttem  primi ,  exisTtmaruntfeplus  effe  accepturos :  fed  acce- 
perttnt  ipji  quoqttc  Jingult  denarium. 

1 1  Sed  quum  accepiffent,  mitrmurabant  adverfus  Vatremfamilias. 

1 2  Dicentes;  Jsli  ttltimi  un.im  horam  ov>us fece rttut,  &  eos  aqitJes  nobis  fecisli, 
qtti  portavhnus  pondus  dki,  &  aslum. 

13  Ipfe  vero  refpoudens,  dixit  uni  eorum;  Amice ,  r.onfacio  tibi  injuriam  :  nonne 
dcuariopaclus  es  mecum  ? 

/  4-   Tolle  qttod  tuum  ett,  &  abi;  volo  autem  httic  ulthno  dare  ut  &  tibi. 

t$  An  nonltcct  mibi  quodvolo  facere  in  »««  rebus  ?  an  octtlus  tuus  tnalus  es~l 
qui.i  ego  boiuisfum  ? 

1 6  Sic ultnni,  eruntprimi ;  &primi>  ttltimi :  tnuhi  euhnfunt  vocati , pauci  ve- 
ro  elctti. 


A  K  A  L  YS  I  S. 

ALtegoria  feuparabola,  ubi  Ecclefia,  qux  re- 
"*  gnum  ccelorum dicitur ,  cmn  vinea comparatur 
fimilirudine,  Deuscum  Patrefamilias  ,  fingulicives 
Ecdefixcum  operariis  :  parerfamilias  defcribitur 
fuis  effe&is,  i.quoddomoadforum,  ubioperarii 
obambulant  fuos  condu&ores  expettaturi,  ierit : 
adjunfto  temporedtfcribitur,  diluculo:  irem  quod 
quofdam  tum  conduxit. 

Vtrf.z.  Aliud  effe&um  patrisfamiliasproponi- 
tur ,  quod  cuin  illis  pacifcitur  de  denario  in  diem: 
item  aliud,  quod  mifit  operarios  in  vineam. 

Vtrfi.  Secundus  esitus  a priore  difFerr  adjunfto 
tempore,  nempe  ad  horam  nonam  matutinam  : 
item  adjunfto  operariorum ,  nempe  quod  otiofi 
confiftebant. 

Verf.if.  Item  alioadjun&opacilcer.di  ex  xquo, 
nullo  pretio  cerro  prxftituto. 

Verf.i,  5c  6.  Item  aliosconduxit ,  qui  differunr 
Iprioribusadjuntlotempore  meridiei,  tertix  & 
quintx  hors  pomeridianx;  item  ad  junfta  quxftio- 
ne,  cur  otiofi  ftarenr  toto die  ? 

Vtrf-j.  Cujusquxftionis  relarum  eft  relponfum 
operariorum  .quodnemoilloscOnduxit. 

Verf.%.  Defcribitmercedisfolurionem;  quxde- 
chratur ab  ad junfto,  vefpera :  irem  a  principali  ef- 
fidente,  mandatopatrisfamilias  ;minusprincipali, 
oeconomo;  &.idjunftoordine,  iniriumfaciendo 
ab  hisquipoftremi  venerunt,  &  ita  pcrgendoad 
niane  vocaros. 

Vcrfi.  Defcribitur  merces  eorum  qui  poftiemo 


condu&ifunt :  fpeciesexprimitur  denarius. 

Vtrfio.  Cuius  compenfationis  effettum  erar, 
quod  qui  primi  venerant ,  putabant  fe  ampluis  dc- 
narioacceptutos  ;  quod  fuo  diverfoamplificatur, 
quod  denarium  modo  ut  poftremi  acceperunt. 

Vtrfw.  Cujus  folutionis  effetium  cfl  obmur- 
muratio  eorum,  qui  primicondufti  funt;  quod 
etiam  fuofubjecloexaggeratur,  patrefamilias. 

Vtrf.iz.  Caufamarcrialis  declaratur,  quodpo- 
ftremospnmiocumillis  primis  exarquavir :  qus 
querela  amplificamr  a comparatione  maj oris ,  quia 
plus  oneris  &  atlius  perrulerunr. 

Vtrf.u.  ErTeftum  querels  cft  refponfum  pa- 
trisfamilias;  quod  fubjefto  declaratut ,  nempe  ad 
unum  ex  his  qui  obmurmurarant :  ubi  confideratut 
adjunftum,  blanda  appellatio  amici:  refponfum 
eft  ab  effe&o  pattisfamilias,  fenonfacereinjuriamj 
quod  confirmar  ab  efficiente  quia  pa&us  eft  dena- 
rio. 

Verf.14.  Alio  effe&o  ut  tollatdenarium  &  ab- 
eat :  item  quod  poftremum  xmiavitpiimo,  cujus 
caufa  fola  cft  voluntas  ejus. 

Vtrfis.  Quam  voluntatem  juftamarguit  abad- 
junfto  ejns  quod  dat  poftremis,  nempeqnod  luum 
Sc  proprium  fit :  caufam  etiam  indicat  ifficientein 
hujusmurmurationis,  nempe  malumSc  invidio- 
fumanimum;  citjus  inftr;imentumeft  oculuscor- 
poiis;  qux  invidia  &  malus  animusexaggeratur 
fuodifpararo  ,  quiapaterfamilias  fir  libcralis. 

Verf.xb.  Hacfcnus  fuitprotafis:  fequiturreddi- 
tio;quxprimumadverfodeclaratur,  pofttcmosin 
Ecckiiama  Deovocatosfoieiiuerptimos ,  &  pri- 

mos 


mospoftremosfutiirostitemalioadvcrfo,  multos 
vocatos,  plures  clettos :  velpoltrcmum  hocaddi- 
vcrfum  rctcrri  potclt ,  tamctli  multi  vocati ,  tamcn 
pauufuutelefti. 

METAPHRASIS. 

HJEc  doclrina  froxime  propofita  qtto  faci- 
litis  elucefcat,  libei  JimAitudmc  tr.aqnam 
viva  imagine  &  expref.t  effigie  iliam  mentts 
otulis  rcprsfentare.  In  Ecclcfia  igiltir ,  tibi 
Dctts  regnum  fitum  adminifirat ,  perindc  facit 
Dettt  ut  in  vinea  colenda  putandaqtie  amplij- 
fimits  fimttl  t5  dittfjimm  paterfamtlias.'1'am- 
etftemm  coclosnon  egrcditur  ,  qui  omnialoca 
implens  a  loco  in  loctitn  commigrare  necjuit: 
tamen  fe  ad  tempits  ab  homimtm  notitia  con- 
tlufitm  tenens  cum  opporttinum  i"i  v/deliir  fe- 

ipfum  hominibm  patefaciens  quodammodo  \murmureobloquicasperunt ,  Diccntes  :  tit  ahos 
exit;>dq.  magna  diligentia  [tit  ht  qm  magnnm  ;  omittamtts  qiu  non  tam  diu  in  vinea  ac  nos  la- 
aliqnodoptts fufceptitri funl  appelenteluce fur-  \  boraritnt ,  qnam inique  comparatum  efl  ut  po- 
gunt)  ut  pmmio  propojito  operarios  in  Eccle-  '  flremos  hos ,  qui  ttna  tantum  hora  operam  in 


*     t     l     c     A.  7>5 

cundum  fic  aUoqnitur ;  Advocatis  operarits 
unicuique  merccdem  rcddito  :  ita  tamen  ut  ab 
ultimo  vocatis  initium  capiens ,  ordmequo  vo- 
ca:i  funt  pergas ,  ultimos  in  mercedts  diffolu- 
thne  conftituens ,  quiprimi  tn  vocatione  extite- 
runt.Congruenier  mandato  accedentesqtiinn- 
decima  afolis  crtti  hora  conduiti  funt  ,  finguli 
dtnarium  acceperunt :  quod  ipfum  de  his  qui 
hora  tcrt:a  antemeridiana  &  nona  pomeridia  - 
>ia  vocati  ftint  mteliigendtim  csi.  Lum  c.ccc- 
dentes  qm  cum  luce  vocatifitnt.fe  plttres  dena- 
rios  ,  pro  rata  tcmporis  portione  qutt  n  vinea 
laborarunt  acccpttiros  exifttmabant :  fcd  opi- 
nione  fua  falfi  Jinguli  dsnahum  modo  accepe- 
runt.  Acccptamerccdc ,  adverfiu  patrcmfa- 
mdias  tanqnam  injitflttm   clam    cy   obcnro 


i.  jiam  tanqiiam  vineam  mittat  conductos.  At- 
que  iit  conducltirtis  operarios ,  illos  inforo  otiofe 
obambulantes  ojfendit ,  fic  Demomnes  ab  opc- 
rtbtts  bonis  feriantes ;  (°r  qnidem  ctim  primts 
certo  pretio  vits.  Atcrns.  tanquam  denario  con- 
venit,  haclege,  ut  fitotum  temptis  vits.  (tan- 
qitam  diem  tntegrtim)  mandata  exacle  ferva- 
rent ,  vitam  tternam  jure  obtinerent :  atqite 
hos  ita  condutios  ad  Ecclefiam  ,  tanqtiam  vi- 

3 .  neam  f.iam  txtclendam  miftt .  Rurjiis  fe  ho- 
mimbtis  patefaciens ,  tertiapoft  exortnm  folem 
hora  ,  alios  in  foro  {tibioperarii  demore  illos 
i       .J.vit,  qm  eorum  operam  condticunt)  o- 

4.  tiojos  oJfend:t.<Sju:bu:  cttam  dixitftte  <fy  vos  in 
vinearv,  rjp.qucdttquum  videbitnr  dabo  vobis. 

5.  Qu:  m  patrisfamilias  benignitate  &  manifi- 
centia  acquiefcentes  laboratum  in  vtnea  abie- 
rtmt ,  tcmetfi  nullo  certo  pretio  cnm  eo  depatti 
1  ...*.  Inrtim  meridie  fe  rurfus  patefaciens 
De::s  ,  pofi  exorium  fioiu  hora  fexta,  alios  ea- 

6.  dem  hgc  qua  tertianos  condnxit.  Hora  verofo- 
Vis  occafum  anteccdente  rurfus  fepatefaciens, 
alios  ttidtm  otiofos  ojfendit.  Hos  pcr  miniftros 
acriter  verbis  cafiigatos ,  quod  tottim  tcmpus 
vitefiis  otiofe  comipiffent  ,fic percontatus  cft\ 

7.  quare  totum  dtem  inaniter  tontriviftis  ?  Ad 
quem  tlli;  quod  ncmo  fit  qtii  ncftram  operam 
condacat.  Tum  ille ;  ite  &  vos  in  vineam  <fy- 
quod  Aquitm  videbttur  actipietts  ;  qtti  in  bem- 
gnitatetf  munificentia  patrisfamdtiu  acqutef- 
centes,  laborattim  in  v.nca  abierunt ,  tametfi 

S.  »«//0  certo  pretio  cum  illo  depatti  ejfent.  Cum 
jam  vefpera  miidifiacta,fints  labcnbus  tmpone- 
retur,Deits  tanquam  paterfamilias  Chrifium 
Fitium  tanqttam  prstoriiprsjettum  tf  a  fefe- 


vinea  impendcrunt ,  nobis  qui  totitts  diei  onus 
O-fcrventem  sftum  fttftinuimns.merccde  ext- 
quarts.  Paterfamilias  vero  uni  cx  eis  regerens,  1 3 . 
d'xit-t  Amice,  ntillafubefl jtifia  de  me  queren- 
dicauja;  injttriam  tibinonfatio  :  nonneme- 
titm  denario  convenijii  >  Quodigitur  tuum  efi  14 . 
toliens,  apagefis  ($  tee  conspcctu  meo  fubditci- 
to  :  Lbct  er.im  mihi  hiiic  qui  poflremo  vocatus 
eft,  tantundem  atque  ttbi  dare.  An  tu  me  im-  1 5 . 
pcdias  quo  minus  de  meo  iQ-  proprio  pro  mco 
arbitratu  quantum  Ubtt ,  (§>  cui  libct  diftri- 
buam  ;  aut  &quum  putas  ut  mea  m  aliosgra- 
tuita  largitio  te  adinvtdiam  injociosirritaret? 
GJuod  autem  tibi  ame  refponfitm  efi  ,  id  focii 
tui {ut  tu  es)qtieruli,  fibi etiam  diclum ptttent. 
Si  qtiorfum  h&c  JpeSent  cy  referantur  ,  qtiis  1 6 
qu&rat :  horfum;  ut  tntelligatur  in  Ecclefta  tifiu 
norinunquam  vcntre,  ittqni  longijfime  a  falute 
remottjinlju  optimos  &  pr&ftantijfimos  Chri- 
ftians.  Reipublic*.  cives  evadmt ;  &  contra 
quimaximampietatii  de  fe  ffem  apud  homi- 
nes  excitarunt  teterrimt  deveniant.  Atqtie 
hac  eadem  parabola  tltud  porro  eluccfcit ,  mul- 
tos  externa  vocatione  ad  Ecclefis.  commnnio- 
nem  adfcifci ,  cum  pattci  ad  vitam  antc  jaHa\ 
mundifundamenta  electifintj. 

P  R  A  X  1  S. 

SVmma,  Chrifttis  Dcum  ncmini  ob  fua 
mcrita  tencridocet. 
Partes^3.-t  Proulis  ad  vcrf.16 
rabolar.        v.  Apodolis. vcii.ifi. 

In  protall  duoj  Vocauo  opcrariorum. 
coniiderantur   l  Eorundem  compcnfatio. 

In  priore  obfcrvamus  Cngularem  Dei  er-  MAsc.17, 

ca  Ec- 


Verf.t. 

Stn^uUri* 
Det  erga 

Ecclejijm 

xmor. 


Veif.2,&c. 
Cui  tamen 
non  nifi  de- 
cnrfejladio 
fra  mium 
UriitHr, 


7H  H      A      R.      I 

ga  Ecclefiam  amorem  qui  cam  non  alio  lo- 
cohabet  ,  quamherediratis  ,  &  quidemle- 
ctillimx,  cujufmodi  eft  vinca,  ohvetum,  fe- 
ges;  imo  Dei  chantas  longe  fuperat  omnem 
agricolx  curam,  &c.  ut  qui  fux  vinex  plas- 
tandx,  &  fegeti  confcrendxfilium  fuum  de- 
dit.  Huc  refer  ejus  curam  &follicicudinem 
111  ea  excolenda  :  mane  furgens  mittit  Pro- 
phetas,  &c.  EJa.c.  Quid  jaciendum  fuerat 
■vines.  tneis. ,  qtud  non  fecerim.  Vfut ,  ut  in 
fruitu  ferendo  huic  follicitudini  ,  &c.  re- 
fpondeamus. 

Hinc  apparet  minifterii  necefiltas.  Vt  e- 
nimvineanilie.xcoI.uur,  putetur,  &c.  (51- 
vefcit,&in  folia  &  farmentainutiliadifrluit, 
&c.iic.&c.  Vide  Ioh.1^,1,1.  Deinde  voca- 
tio  prxftolanda,  nec  cuiquam  vineam  in- 
j;redi  fas  eft  ,  nili,  &c.  Oportet  equidem  in 
foro  fcu  platea  academiarum  obainbulare, 
inftrumenta  parare  ,  &c.  fed  ne  pedem  in 
vinex  culturam  ponere,  quoad  legitima  vo- 
catione  muniamur.  Joan.  6.  Cantic.i.  De- 
inde  vocati  fivead  vitam  ,  five  adminifte- 
1  ium  ,  vocanti  illico  refpondere  oportet :  & 
Deum  vocantem,  abjectis  omnibus  impedi- 
mentis  ,  fequi ,  etiam  illis,  qux  alioqui  cum 
officio  conjunfla  lunt  ;  utparencem  xcate 
confedum  non  deferere ,  quoad  fepulturx 
jufta  perfolverit,  amicis  valedicere,&c.quid 
quod  ne  obviam  quidem  fattum  falutare; 
mulco  minus  cunclandum  ut  quxftui  &  de- 
litiis  fefe  dedant.aut  ut  honori  fuo  velificen- 
tur.  Matth.%.  Matth.10,1.  Reg.^.zp. 

In  locandis  operariis  notandum  penfum 
prius  abfolvendum  ,  quam  de  mercede  co- 
gitandum.  Solenne  eft  operarios  non  nili 
perfefto  opere,  mercedem  accipere,  nec  mi- 
litcs  ante  prxlium  confecTtum  fpolia  cflvi- 
dunt ,  ncc  curfores  ante  ftadium  decurfum 
/SjaS&io»  accipiunt ,  vide  1  Pct.cap.i,verf.n. 
z  Tim.4,7,%.  vide  exemplumReubenitarum 


1      O      N      I      A 

nentur  qui  mercenarios  conducunt  ne  mrr- 
cedem  differant  in  craftinum.  Lev.19,  i$. 
De,"iM4, 14,15.  lacob.^,^.  Exfpeclacio  pro- 
rogata  eft  animi  xgritudo  :  deiiderium  ad- 
venicns  arborvitx.  Prov.  13,13.  Quod  per 
ceconomum  mercedemreddit ,  Chnftum  in 
domo  patrisceconomum  &  judiccmdcpin- 
git.  Quod  finguhs  dcnarium  lolvit ,  &  ab 
ultimo  mcipit ,  docet  remuncrationem  pio- 
rum  efle  gratuitam  ,  &  a  mcrito  longiflime 
remotam.  Nemoergo  fuismcritisconfidat, 
nemo  ob  fuam  indignitatem  de  Dci  mife- 
ricordiadefperet.  Nec  enim  ex  opere  debi- 
tus  eft  denarius  iis  qui  unam  tantum  horam 
laborarunt. 

Ex  hac  parabolaperperam  colligitur  mer- 
cedis  in  coelo  xqualitas ;  qux£>/i».n.  re- 
fellitur. 

Ita  tamen  fuos  remunerat  liberrima  &  exliberri- 
gratuitahberalitate,  ut  impiis  &  obmurmu-  ffinv- 
ranribus  nullam  illos  reprobando  iniuriam   ™'''e' 

r     ■  r  •ii'  /1  jrutlra 

raciac,  verj.15.  ut  qui  nilnl  cuiquam  debeat,  „„„„„•_ 
quit  enimtUi  prior  dedit  '  Rotn.11.  Nonne  busimiiit. 
rex  terrcnus  ex  duobus  maleficis  unum  vita 
donare  alterum  iu  crucem  agendum  adjudi- 
care  poteft  ,  line  ulla  in  fufpenfum  injuriaS 
Nec  repugnat  quod  murmurantes  denarium 
acceperttnt,ac  li  hypocritis  locus  eflec  in  coe- 
lis:fingulx  enim  partes  parabolx  non  funt  ur- 
gendx  ,  &  parabolx  apphcatio  docet  impro- 
bos  excludi,  ultimorum  enim  nomine  mtel- 
liguntur  nulli.   Vide  Matth.<j,i9,  &  11,31. 

Caufagratuitx  largitionis  in  pios  ,  &  re- 
ftricftionis  m  impios  lumma  &  fuprema  eft, 
ejus  voluntas  ;  ut  qux  fumma  caufa  eft  falu- 
tis,  &  eleclionis  ,  &  reprobationis ,  &c.  fic 
Rom.9,l%.Cujus  vult  miferetnr,&  quem  vult 
indurat.  Hic  enim  &  nufquam  alibi  locum 
habct;  Stat proratione  voluntai;UZ  quxfcm- 
per  juftiflima  eft  ,  etli  ejus  juftitix  fundnm 
perveftigare  nemohominumaut  ancrelorum 


&  Gaditarum.qui  ad  fuamhxreditatem  non  '  poteft.  Hujus  caufx  ratio  a  comparacione 
reverfi  func ,  ancequam  fratrum  pacem  &  minorum.  Si  enim  homincs ,  quiDei  func 
quietem procuraranc.Videexemplum  Ionx,,  ceconomi,  &ei  rationemreddituri ,  tamcn 
cap.r,.  &  dilcipulorum  ,  Matth.10.  Pfal.10,  !in  fuis  quod  lllis  adlubefcit ,  libere  faciant, 


Verfs,&c. 
idijue gra- 
tuttum  : 


21,  &c.  Item  Deus  diverfis  temporibus  vo- 
cat,  alios  in  pueritia,  adolefcentia,  juventu- 
te,  virili  xtate,  fene&ute,  &c.  &  hos  acnter 
pungit  prx  omnibus  aliis  ,  quod  tam  diu 
otioli  deiiderunt. 

Sequitur  de  compenfatione  operariorum, 
ubi  primo  conlideratur  folutio  mercedis, 
nempe  vefpera  ejufdem  diei ,  alludens  ad 
confuetudinem  bonorum  &  frugi  patrum- 


nedum  Deus ,  qui  nemini  eft  obcoxius,  &c. 
Notatur  improborum  impcrium  ,  qui  ut  in- 
ter  homines  alieno  bono  invident ;  fic  Dei 
erga  pios  liberalitatem  xgre  ferunt  :  malo 
enunocw/oinvidiofuir. intelligit.  Vide  Math. 
cap.6,zi,z<j,zi. 

Cavendum  tamen  ne  omnia  in  hac  para- 
bola  ftricte  ad  verbum  exigantur.Nam  cum 
denarioprxmium  ,  quod  dabit  Chriftus,  vi- 


familix,  qui  eodem  die  &c.  hinc  admo-  ,decur  ligruficari;  tamen  notum  eft  juftitia- 

rios 


E     V      A      N      O      S     L     I      C      A.  7Ij 

rios  iftos,  qui  pro  operum  fuorum  merito,  |  ctc  urgeautur  ,  non  quadrabunt  cumanalo. 
non  cx  Patnsfamilias  muniriccntia  ,  mcrcc-    gia  fidci. 

dcm  poftulant;  ccclo  cxcludi.  Vidc  parabo-|       Hacitntu  de protafi ,   de  Apodofi  vidc  in 
lam epulonis  j  ubi ciuaidani funt,  qux  li  ftri-l  Luc.i}.  &  Matth.19.  vcrfu  ultimo. 

I  o  A  N.  cap.it.  a  verfi,adii. 

ERat  auteminftrmusquidamnommcL^rus,  a  Betbania  ex  rico  Mar;£& 
Mardu  fororis  ipfiits. 
2  (Maria  autem  ea  erat  qtt£  unxit  Dominum  unguemo,  &  exterfit  pedcs  ejus 
capillisfuts :  cujusfiater  La^urusinjirmus  erat.) 

S  Miferttnt  ergoforores  ejus  ad  ipfum,  dicentes;  Dominc,ecce,  U  quem  mat ,  eil 
infirmus. 

4-  IESVS  autem  hoc  attdito,  dixit;  Hs,c  iiifirmitas  non  esl  immiiTa  ad  mortettt, 
fedpro  Deiglori.t,  ut  per  cum  morbum glorificctur  Filtus  Dei. 

5  Diligcbat  atttem  IESVS  Martbam,  &fororem  ejus,  &  La7arum. 

6  Vt  ergo  attdivit  illum  &grotare,tti  quidcm  manftt  duos  dtes  tn  eo  loco  uli  erat : 

7  Dcinde  peilea  dixit  difcipulis  ;  Eamus  in  lud&am  rtirfus. 

S  Dicuntci  difiiptdi;  Rabbi,  modo  ftudebant  te  lud&t  lapidare,  &  rurfttm 
illttcabts? 

9  Refpondit  IESVS ;  Konne  duodecimfunt  hort  diei  ?  fi  qtiis  ambtdet  interdiu, 
7wn  imptngit  :  quialucan  bujus  muudi  ccrntt : 

10  Siquisautem ambtdctnotte,impiiigit :  quialuxei  nonadcsl. 

ANALTSIS. 


T\Efcribitut  Lazarus  ab  adjunfto  morbo  ,  &  fub- 
*^jc£to  loco  Bcthanix;  qux  fuisaliis  adjunftis 
habitatoribus  Maria  &  Martha.  Mariaautemdc- 
fciibitur  a  relato,  Martha  forore. 

Vtrf.i.  Item  fuo  effetto  ,  un&ione  Chtifti  Ser- 
vatotis;  item  alio  effeftoabftergendi  pcdes  Iefu; 
quod  crfe&um  fuo  efficientc  inftrumenrali  declara- 
tur.crinefeucapillofuo;  itemalio  telato  Lazaii 
frattis  fui. 

Vtrf.%.  Effectum  morbi  Lazati  eft  legatio  foto- 
rumad  Chtiftum  ,cujusfuadentadfeadventumab 
efficientc.amote  ejus  erga  Lazarum. 

Vtrf.^.  Cujuslegationis  effc&um  eft  refponfiim 
Chnfti ,  ubi  defcribir  finem  hujus  moibicfle  ut 
Deus  glorificetur  8c  Dei  Filius :  quifuo  diverfo 
finearguitut,  non  ut  io  morte  mancat. 

Vtrf.%.  Hic  cum  morbus  Lazari,  tum  mceror 
fororam  ex  frattis  morte,  illufttatutfuodiveifo, 
tametfi  illos  chatos  habetet  Iefus. 

Verf.6.  Illuftratut  poiro  hxc  Icfu  dileftio  alio 
diverfo,  nempe  bidui  commoratione;  qux  fubjecto 
loci  amplific.nur ,  ncmpe  eodem  loco ,  ubi  nuntius 
de  moibo  Lizari  prolatus  eft. 

Vtrfj.  Effc&um  hujus  Iegationisad  Chtiftum 
cftadhottattoaddifcipulos  uteantcumilloin  Iu- 
dxam  :  quodadiunfto  teniporisarguitur  >  nempe 
poft  e.ractum  biduum  :  itein  alio  adjun&o  nuineti. 

Vtrf.%.  Cujusdicliefft&umeft  ,  quoddifcipuli 
avertete  eum  conantut  ab  hac  profe&ione ,  ab  ad- 
jun&o  periculo  mottis  ,  quodpiof.-ftionem  ipfc- 
quetctur:  quod  periculum  confirmant  a  'cftimonio 
experientix  antegreffx ,  quia  illum  lapidibus  ob- 
ruerc  volebant  ludxi. 

Verf<).  Hanc  perfuafionem  difcipulotum  rcfel- 


lit  Iefusab  adjunfta  Dei  vocationeut  illucproficif- 
catur,  in  qua  fc  &  fuos  confirmat  ab  adjunfto,  fecu- 
ritate  &  a  malo  liberatione.  Quod  illuftiat  pari 
ejusquiindieambulans,  &  luce  colluftratus  non 
impingit. 

Verf.  io.  Quod  fuo  advetfo,  in  noftc  fcilicct 
ambulationc,  confiimat. 

METAPHR.ASIS. 

OPportune  vero  cum  ad piorum  fidem  con- 
firmandam,  tumvero  adludicsirritan- 
dos  ut  Chriflum  prehenfnm  occiderent ;  fa- 
cium  esi  ,  ut  quidam  nomine  LararmBctha- 
ma  oriundus  sgrotaret ,ex  vicoubiMaria  cum 
fororefua  Martha  habitavit.  Quoniam  Ma- 
ria  una  &  item  altera  fui: ;  h&c  quam  dico  il- 
la  erat ,  qtu  unguentumpretiofijfimum  paulo 
ante  mortem  Domini  capiti  ejui  afftmdens.pe- 
dcspriui  inpollubro  ablutos  mollijfimis  &  de- 
licattffimis  fuls  capillis  exterfit:hujus(inquam) 
frater  La-^anu  tgrotavit.  ffiuamobrem  utra- 
quefororpartim  virgmali pudore,  partimcu- 
ra  sgrotum  fiatrem  tuendi,ne  foras prcdtrent 
impeditA,  nnntium  expediunt,  qui  illi  diceret : 
Dominc  (quodnobtsprsterjpem  evenit)  La- 
Tarus  frater  nofier  ,  qucm  tu  tntime  diltgis, 
igrottu  in  lecio  decumbit  ;  Et  quidem  hoc 
unice  diBum  eiio  ;  tibi.quid,  in  hoc  negotiofa- 
Surtis  fts,  liberum  iquod  nos  decet)  reltnqui- 
mtu.  His  auditis  lefus  ad  nuntium  dixit ;  ani- 
mo  ut  bono  firores  fint  cportet  :  hic  enim 
X  x  x  x  morbas 


6. 


Jlf  H     A      H.      M      O      N      I       A 

rnorbttsnonideoimmiffus  eft ,  ut  confuetam  \ttam  ,  qui  non  tantum  eodem  loco,  fcd,  ut 
homintbut  mortem  afferat ,  fedpotius  ut  ejtts  vidctur.unisaedibus  commorabantur.ut  hoc 
inftauratione  &  m  priftinam  valetudmem  modo  mutuam  intet  fe  voluntatem  fove- 
reftitutioneghria  ad  Deum  &  ad Dei  FiUitm  j  rent,  &  fe  libi  ipfis  dcvincirent  arftius.  Hu- 
redeat.  Tametfi  vero  Iefus  Martham  (5 '  fo-  '  jus  efFeftus  erat  mutua  follicitudo  pto  fe  in- 
rorefnfuamcumfratreLa^arocharecomple-lvicem.  His  tribus  probe  contcntientibus 
Bebatur :  tamen  hoc  nuntto  de  La^rari  morbo  Cbriftus  fe  adjungitquartum  ,  ut  non  tan- 
audito ,  eodem  loct  ubi  nuntium  accepit  totum  I  tum  Dei  benedictio  ,  Pfal.  133.  fed&  Dcus 


biduum  permanfit ,  tanquam  de  Laiarigra- 
vi  tnorbp  aut  fororum  trtfti  moerorenon  ad- 

7'  moditmfolltcttut.  Bidtto  exacio  lefits  ad  difci- 
p:ths  cbxit ;  Age  a  GaliUa  in  opptditm  tribm 

*•  lehud&nosrecipiamus.  Ad  auem  dtfcipult  ; 
Magtfter ,  non  diit  eft  auod  Iudii  te  cum  illts 
converfantem,  ad  mortem  qu&rebant:  qitam- 
obrem  alienum  videtur  illa  loca  denuo  (/>r<e- 

9-  fertim  tam  brevijfratio)repetere.  Adquos  Ie- 
f::s  :  NStttm  eJi ,  qttod  qtti  interdiu  iterficit 
Uicentts  folu  beneftcio  ab  impaBtonetutus  ince- 
dit ,  haudaUterpiis  omn:b:ts  uftt  venit ,  ttt  le- 
gitims.  vocationis  faceprteunte  tutia  pericu- 
10 '•  Itsjint.  Idqttodfuo  adverfo  illuftratur :  ftc- 
ttt  enim ctcanocle iter  facientes prtcipitiis  ob- 
n  txk  fttnt :  fic  temere,nuUa  Dct  vocatione  prt  ■ 
lucente,  rem  aggredtentes  fibi  pertctda  accev- 
ftnt. 

P  R  A  X  I  S. 

lunshttius  /^\'m  tres  reliqui  Euangelifta:  folennem 

tnBm*.      V ^Chrifli  &  ultimum  Ierofolyma:  ingref- 

fum  per  Ieiichuntern  defcnbant;  necefle  eft 
ut  hic  hiftoria  hic  inferatur,  qua:  ante  gefta 
L."i  quam  Chriftus  aiino  iniideb.it. 

Deinderu-chiltoriaopottune  prope  Pa- 
fchaincidit;  ut  &  rcrum  hic  commemorata- 
rum  invidia  Iudaei  Chrifti  mortem  accelera- 
rent ,  &  fideles  hac  regefta  adverfus  fcanda- 
lum  munirentur,  &  de  refurrectione  Chrifti 
poft  triduum  confirmarentur. 

Summa,  Chriftus  ab  amicis  pro  a:groto 
amico  rogatus,  ita  illorum  petitioni  annuit, 


ipfe  ccetibus  illis  adlit ,  ut  eos  omnibus  bo- 
nis  expleat. 

In  legatione  obfervandum ,  primo  quod  Verf  j. 
mittunt,  nonveniunt  ipfz.  Primo  enimfra-  1"  Itmm 
tris  curajfscundo  pudorfoemineus,  prxfer-  "***■• 
tim  virginalis,qui  domi  conlidere  hortatur,  ?""*J '""" 
&c.  uou  quod  dedignabantur,  &c. 

_.,  Sorortbus  alienum  videri,  ut  Lazarus 
quem  Chriftus  eximie  dilexit,a:grotaret;  ac 
li  Chrifto  parum  dignum  eflet  hoc  pati  ut 
fuiamiciin  talem  calamitatem  incidercnt. 
Eft  hoc  plane  judicium  carnis,  res  diviuas  ex 
humano  fenfu  a?ftimare.  Quisenimamico- 
rumfcrat ,  ut  amicus  in  calamitatem  inci- 
dat,  undeillumipfefacile  vindioct  l  Contra 
Deus ,  qucmamat  caftigat.  Apocalypfeos  3. 
Prov.  },ix.  Necveroab  amicorum  amore 
abhorret  ut  quis  amicum  ptemi  ad  tempus 
linat,  ut  poftlautioreconditione  vivat.  Kec 
Patris  amore  alieuum  eft,  ut  filium  petulan- 
tem  caftiget.Contra  filium  perdit.qui  virga: 
parcit.  Hujus  exemplum  luculentumpro- 
ponitur  inLazaro  ,  quem  Chriftus  intime 
diligens,  tamen  &  illum  in  morbum  incide- 
re&  co  languere ,  &  extingui ,  &  forores 
moerere,&c.  pafliiseft.  His  ergo  armis  uos 
mftruamus  adverfus  cogitationem  de  divi- 
no  odio  ob  temporum  calamitates  :  Eoque 
magis  ,  quod  ftrcnui  milites  &  duces  hic  ce- 
cidcmnt.  Vide  Iud.6,n,i$.  P/i/.}7,&  73. 
Item  exemplumlobi :  &Petri,  quifemi- 
dus  a  Chrifto  dile&um  exiftimabat  quara 


utinterim  cam  ratione  agendi  ineat,qua:  ad  .  Iohannem,  quod  fe  potius  quam  illum  mor- 

»-.■        ,  •  I  •(? 1 ■  ■      -. l.'„/TjTt  .•!■•  .     t  —  _  _ 


Dei  gloriam  amplificandam  compendiollfli 
ma  erat,non  autemamicoru  votis  aptiirima. 


ti  objiccret,  Iohan.  cap.  11.  verf.  11. 

3 .  Sorores  nihil  illi  pra:fcribunt,vel  ut  ve- 


Partes 


In 


f 


Legatio  fororum  ad  Chnftum  pro  niat  vel  ut  ex  Apoftolis  aliquem  mittat ;  nec 

ei  dicm  dicunt  quo  adlit ;  nec  vero  pure  pe- 
tunt.ut  illti  fanet;fed  omnia  ilh  permittunt, 
fideipiiusbomtati  acquiefcentes,  &c.  Ha:c 
fides,&  ex  fidemodefha  nobis  mrutanda.Nec 
enim  Deus  r.oftro  appetitu  circumfcriben- 
dus  nec  in  nottrs  ftulta:  cupiditatis  gyrum 
redigendus,S:c.  Vide  alibi  ubi  dicitur  Chri- 
ftum  Don  potuifle  multa  miracula  edere 
notatur,  de  quo  poft.  Maria  1  propter  eorum  infidelitatem.  Hic  item  ad- 


xgroto  fratre. 

J)   Chrifti  difpcnfatio  &  cautio  in  ob 

V.      feqtiioamicorum. 

fPerfona:         ,  _       ,. 
J  (  Supphcum. 

prtore)  .    .       \ 

l^Legatioipla. 

Perfonx  omnes  fubjeclo  loci  notantur 


Proquofupplicatur. 
Vetf.i,-. 

cmarditm  Bethania  oppido  Iuda:a:.  Hic  periculum  hu- 

Cbnilus     jus  profeclionis  t 

amuhia     iingnlari  fuoin  Chriftum  officiodefcribitur. :  monemur  ,  ut  pro  a'grotis  priusadChri- 

/"<<_  cm-    ft[c  pnmo  notanda  o^tax  lingularis  fra-  '  ftum  vota  faciamus ,  qtiam  Medicos  adea- 

proUt.  mus. 


Verf* 
:£>«*  itent 
tn  ChriFh 
titfpenfa* 
tnne. 


Verf.5,6,7 

l)iljno 
Auxilii  mn 
rtrgutt  in 
J\o  tdivm 
mli/i. 


E       V       A        N       G 

mus.  Mcdicorum  utilis  opera  i  Chrifto  fu- 
fpenf.i  cft  ;  ut  ncmo  prius  Apocopeum  adit, 
quam  Mcdicum  :  iic,  &c. 

In  Chrifti  difpcnfatione  &  cautione  pri- 
mum  obfcrvandum.cum  per  nuntios  conlb- 
lari  afrliclas  forores  ,  idquc  gemino  argu- 
mento,  r.  ab  adjunda  niorbi  proftigatio- 
ne,  nc  lit  lcthalis,  1.  ab  efFcctione  quod  Dci 
gloriam  promovcndi  accalio  cilct. 

In  priorc  aliquid  peculiare  eft,  quod  nobis 
Deum  invocantibus  non  cft  exfpectandum  : 
iicut  in  refponfo  ad  Ezechix  prcces.  Sed 
hocproculdubio  auferemus  ,  modo  dcbitc 
cum  accedamus,  fore  morbum  noftrum  line 
pcriculofccundx  mortis :  quo  quid  jucun- 
dius  ,  aut  ad  confolationem  accommoda- 
tius  ? 

In  altcro  argumento  major  adhuc  con- 
folatio  eft,  fore  fcilicct,  ut  cx  noftris  morbis 
Dcus  iibi  gloriam  colligat :  &  in  infirimtate 
noftra  potentiam  fuam  exerat.  Qucd  qui- 
dem  merito  omncs  morbi  acerbitates  miti- 
get,  &  lxtitixargumentum  prodolore  fub- 
fhtuat.  Quanti  enim  eft  cum  nos  Dcus  ad 
gloriam  propagandam  adhibere  velit;  cujus 
tot  habet  miniftros :  quam  etiam  ipfefine 
ullius  adminiculo  tueri  poflit  i  Vide  Iohan. 
n,rs>.  Illud  enim  piis  omnibus  penitus  con- 
{ritutumefledebet  quod  Apoftolus  Phil.i, 
15,10.  de  fe  profitetur  :  Cui  ii  hoc  ctiam 
adjungamus  Chriftum  nobis  fore  cum  in  vi- 
ta  tum  in  morte  Iucrum : quid  eft  quod  prx- 
terea  requiramus  i  Qtti  me  honorant,  &c. 
1  Sam.  1. 

Hac  claufula  parenthefi  inclufa  Euangcli- 
fta  refpondet  eorum  cogitationi,qui  Chrifti 
in  hos  vcrfuntatcm  parum  propenfam  hoc 
ipfo  argucrent ,  quod  non  ftatim  fe  in  viam 
dedit,&c.idquc  hoc  coniilio,ut  Lazaro  prius 
mortuo  ,  &c.  Sic  rogatus  ut  Iairi  filiam  x- 
grotamfanaret,moramin  viaducit,  proflu- 
vio  laborantem  fanat;&c.Noneftergoodio 
duccndum  ,  fi  Chriftus  nos  affliclos  &  fe  in- 
vocantcs ,  non  ftatim,  &c.  fi  nos  ad  tempus 
prxtereat,  furdum  agat,  &c.  Iofeph  etli  rra- 
tresfuosduriufcule  ad  tempus  tra&avit;  ta- 
men  ejus  vifcera  xftuabant ,  &c.  David  etli 
impenfe  dctidcrabat  Abfalonis  in  aulam  re- 
ditum;tamen,&c.Parentes  liberorumaman- 
tiflimi  libcros  ad  tcmpus  captivos  efle  pa- 
tiuntur,  imo  carccre  includendos  curant;ut 
&c.  Hoc  nos  valdc  fuftcntarc  dcbet.ii  quan- 
do,Sic.Tnmen  Dcus  bor.tu  csi  in lfrailem,  in 
mnndos  cordc. 

Lazarojammortuo  ftatimfeinviamdat. 


I       L       I       C       A.  717 

Idquc  non  iine  virx  pcriculo  (quoad  horni- 
nes,&c.)  quod  cft  fidclis  amici.  Et  quoniam 
magnafiuctus  iftius  miraculi  parsadduode- 
cim  venturacrat ,  cosad  itinerisfocietatcm 
invitat.  Etii  igitur  moram  nectere  videatur, 
tamcn  vcnit ,  &c.  hab.  1.  Nec  aliud  facit 
quam  pcriti  viatores.quitcmpusanniaditcr 
aptiiTimum  dcliount,  omniaque  parant  qux 
ad  itcr  conficicndum  neceflaria  funt.Ncc  ra- 
mcn  Chiiftus  hanc  oportunitatcm  fuo  ,  fcd 
noftro  commodo  metitur  ,  quos  unice  (ex- 
cepta  Dci  glotia)  refpicit.  Erat  hoc  tempus 
id  Dci  gloriara  propagandam,  &  clectdrum 
fidem  confirmaudam  longc  aptius ;  quam  ii 
primo  quoquc  tcmporc,&c.  ipfefuturi  con- 
fcius  cft,  ipfe  oportunitates  rcgit. 

Apoftoli  fummo  confenfu  eum  ab  infti-  Vcrf. 8. 
tuto  itincredchortantur,  .r.gun-.entoabad-  Ctvmiiw 
junfto periculo,  tanquam  fapientix fux  pa- F-e"1"'- 
rum  convcnicnterfaceret,&c.Hoc  nosdo- 
cet  carnis  prudcntia,ut  crcpti  pericu!o,i«lem     « 
dcnuo  ne  veritatis  quidem  caufa  fubire  veli- 
mus.    Cum  contra  fuperioris  Iiberationis 
commcntatio  nos  valde  confirmare  dcbeat, 
&c.  Videexemplum  Davidis  1  Sam.  17,  & 
2.  Cor.  cap.\,verf  ic.  I  Theff.  cap  1,  zerf.it. 
ViicApoc.  Timidi,  &c.  Ifti  (Imilcs  funt  cani 
ignobili ,  qui  ab  urlb  fcmel  morfus,  ftatim  3. 
pugnadeliftit. 

Vt  qui  die  iter  facit.fecurus  incedit  a  ca-  Verf  9,10. 
fu  ,  itaqui  lampade  aut  fole  vocationis  fux  "'l 
ptxluccnte  res  agoreditur,  tutus  erit  a  peri- 
culo.Prarftans  &  elegans  Gmilitudo.  Media 
nofte  Iuce  vocationis  circumfundimur,  qua 
deftituti,  meridie  ipfa  in  tcnebris  verfamur. 
Fidc  publica  munitur  ,  qui  vocatione  Dei 
inftruitur  ,  lit  per  turmas  equitum ,  per  co- 
hortcs  peditum,peruniverliexercitus  aciem 
perrumpcre  liceat  ,  ad  adyta  &  inaccefla  lo- 
ca  occupanda.  Neque  ullx  difFieultatcs  tan- 
txfunt.quas  innomine  Domim  non  fupera- 
bimus.  Hominis  mandato  muniti,quam  in- 
trcpide,&c.  Vidccxeniplumfcrvorum  Ab- 
falonis,  regis  filium  cjus  juflu  occidentium  : 
homincs  tamen  ncc  animum  dare ,  nec  ro- 
buraddere  fuis  fcrvis ,  nec  altcri  detrahere 
poflunt.  Deusautem,  &c.  Vocationis  au- 
tem  Iuce  carentes  in  planiflimis  viis  cor- 
ruunt ;  in  rcbus  facillimis  impediti  hxrent, 
&  vinculisconftricti.  Nequc  tamcn  hxc  ita 
intelligenda  funt,  ac  ii  ccclefti  vocationc  ar- 
matus,  nihildamni,  &c.  fed  impulfus  in  via, 
a  lapfu  vindicatur  ,  cadens  erigitur  ,  faltem 
die  refurrcftionis  ,  nilnl  ut  ex  hoc  cafu  da- 
mni  contrahat,&o 

Xnn  Ioan. 


tnteU. 


7IS 


II     A      K      M      O     N 


I  q  A  n.cap.  ii.  <»  verf.u,  ad  17. 

//   H<tcait:  &pos~lea  dixiteis;Laz,artii,amiciisillcnosler>dormit:  fedprtr- 
piifcor  ut  afoiMio  exciiem  eum. 

1 2  Dixerunt  ergo  difcipuit  ejus;  Domine,fi  dormit.ferrabitur. 

13  Hoc autem  dtxerat  1ESVS  deipfiusmorte  :  atiliipt'.tarai:t  eumdedormi- 
tionefomni  dtcere. 

1+  TuncergolESVSdixiteis  aperte;  Laz.artismortuuses~l.     ' 
1  j   Etgaudeo  propter  vos  (ut  credatis)  me  tllic  tionfuijfe,  fed  eatnus  ad  eum. 
16  Dixit  atttem  Tbomas,  qui  dicitur  Didymus,  condtfctpulis  •  Eamus  &  ucs 
mortamur  cum  ee. 


,ut 


A  N  A  L  T  S  1  S. 

T  Azarummortuumdeclatatur  fomno  fopitum 
'•-'efle ;  cuius  eifectum  eft  profectio  ad  eum  ;  qm 


porro  fine  declaratur,  ut  illum  expergefaciat. 

Vcrf.  1 2.  Cujus  di&i  effe&um  eft  difcipulorum 
refponlio;  qux  fuaformaexplicatur ,  nerape  illum 
convalimrum ;  quodarguiturabadjunclofomno. 

Vfrf.  13.  Cuius  refponli  efiiciens  dedaratur, 
quoddefomno  Chrifti  fermonem  intelligebant : 
quorumerrorrefelliturabadverfofenfuveiborum 
Chrifti,  qui  fomni  &  experreftionis  vocibus  mor- 
tem  &  refurrectioncm  intelligebat. 

ferf.14.  Hujus  perverfx  intelligentix  difcipu 
lorum  erfe&um  eft,quod  Chriftus  aperte  &  abf- 
que  tropo  Lazarum  mortuum  affirmavit. 

Vetf\<,.  ProlepGseft,  cujus  occultaoccupatio 
eft  adifparato  ,  male  convenirecum  Chrifti  erga 
illum  amore.quod  illumadhucvivum.morbonon 
liberavir :  fubjeftio  eft  ab  adjunifto  commodo  hu- 
jus  cuncrationis ;  quod  adjunfto  gaudio  Chrifti 
confirmatur ;  &  fine  hujus  cunftationis ,  ut  illi  in 
fideconfirmarentur.Cujus  confirmationisadjun- 
ftum  cft  adhortatio  Chrifti  ut  ad  eum  ptofici- 
fcantur. 

^>i-/?i6.Erfeftum  adhortationis  Chrifti  in  Tho- 
maeft  aliacshortatioad  condifcipulos,  ut  eo  fe 
conferant;  quc  fuo  iine  dcdatacur,  ut  una  cum  illo 
moriantur. 


hqutitum  autumabant.  Tum  Iefut  ut  iUos  boc 
errore  liberaret.aperte,  abfqueullo  metaphort 
ttmbratilt  fermone,  dtxtt ;  La^arus  mortum 


14. 


if. 


16. 


METAFHRASIS. 

j  j  _  T  T  JEc  cum  dixiffet  poil  ad  difcipulos  dixit ; 
ITl. LaTarut  amiccu  metts(eoque  etiam  mea 
caufa  vesler)  obdormivit:  &  quidem  eofomno 
fopttits  esl,  ut  mihi adiUum  fomno  expsrgefa- 

lt.  ciendnmproficijcendumfit.  Ad qttem  unani- 
miter  difcipuh  ;  Domme,  qttandoqtudem  dor- 
mit.idqtle  tam  alte  &  profunde  utnonntfi 
inclamatics  autpuifatns  expergifcatur,  procul 
omni  dnbio  convalefcet,  ut  neque  te  nec  nos  co 

1 3 .  proficifci  necejfe  fit.  Iefus  autem  mortem  in- 
teUexit  quam  idcirco  fomno  ajfimilavit ,  quia 
mox  ,  &  quidem  ea  facditate  eum  ad  vitam 
revocaturus  erat ,  qttam  eff  facile  eum  qui 
fomnofenfu»  modo  ligatos  habet  afomno  ex:i- 
tare  :  difcipuli  vero  inde  opinione  fua  falfi 
fitnt  j  quod  lefitm  de  notlurno  tantum  fomno 


esi.  Hic  vosforte  amici  officium  in  me  deftde- 
rabttis ,  qnod  tUmn  dum  in  vivis  effet  non  in- 
viferim  aut  morbo  hberaverim.  Ego  verome 
quoad  humanttatem  abfmjje  Ucor :  qui  pr&- 
fens  fororum  fupplicationibns  non  potueram 
refislere :  Utor  etiam ,  quod  hoc  modo  omni- 
fcicntU  mes.  teslimonium  extat ,  ut  quodab- 
fens  tUum  mortuum  efje  pradico :  Utor  vero 
ncn  quod  mortuus  fit;fed  quod  virtute.qtiam 
in  1U0  excitayido  exeram,vosfide  in  me  confir- 
mabimini.  Tum  Thomas  ,  qiu  &  Didymut 
(quodmater  eum  gemeUum  enixa  esi)  appel- 
latm  esi ,  ad  condifcipulos  dixit ;  Agedum, 
amabo.eamus  ($  nos,  utcum  Iefu  Domino,cui 
certa  mors  ex  hoc  itinere  incumbit ,  una  mo- 
riamur. 

P  R  A  X  I  S. 

CAufara  fubjungit  cur  neceflario  pro-Verf.  11 
ficifcendum   iic.   Nempe  quod  ,  &c  .  M»x 
fomnum  appellat  quia  ex  fepulcfcro  ltacim/»"""*'' 
tanquam  ex  le£to  excitandus  erat.  Sic  mors 
noftra  fomnus  dicicur ,  ecli  profundior;  uc 
hoc  nomine  Scripturanobis  horroremmor- 
ttsadimerec:  poft  graves  enim  Iabores  ex- 
anclacos ,  quiefcimus  ufque  dum  magno  illo 
judicii  mane  excicabimur.  Pfiil.  49. 

Notanda  lingularis  Chri(cihumanicas,qui^»ij'c(a 
Lazarum  amicum  fuum  dicic ,  &  fuum  ami-  ■D"« 
cum  Apofrolorum  amicum  dicit.Qujs  cnim 
fetac  fuum  amicum  fervi  amicum   haberi, 
fervumque  &  herum  in  uno  eodemque  ami- 
co  conjugari  ?  Quantum  autem  eti  Chrilti 
amicum  fieri  ?  olim  apud  reges  Ifrael  auli- 
cus  honos  iuftitutus  eft,  ut  quidam  eflec  re-  ' 
gis  amicus.  Nobis  aucem  omnibus  aditus 
patefic  ad  huuc  honorem  ,  modo  ejus  man- 
data  cuftodiamus.  /^«.14.  Hinc  eft  quod 
arcsna  fua  nobilcuru  corumuuicet;  quod  fo- 

li  amico 


Verf.i:, 
»3. 

Homtr.um 
in  ontre 
fu/ciptos- 
di  rergi- 
VerfiHt. 
Verf  14. 


Verf.it. 
ChriHide 


E     V     A      N      G 

li  amico  fit.  Pfd,  ze.  Gctief.  18.  Iacob.  I. 
AbrAh.  Dci  Amicut. 

Difcipuli  in  propofito  perfrant:  nihil  opus 
ciTc  ut  ai  cum  expergcfacicndum  tantum  „ 
tam  pcriculofum  itcr  fufcipiat.  Sic  furaus 
omncs  ad  eftugia  excogicanda  ingcnioli.qui- 
bus  nos  ab  onere  nobis  impollto  eximamus. 

Tandem  clare  fine  metaphori  dicit  La- 
zarum  raortuum  efle,  idcjuc  primo  ut  fcirent 
cjusmortem  jamunte  illi  perfpeftara  cflc, 
ncc  cjuicquam  hic  per  imprudentiam  Chri- 
ftoaccidiflc  ;  ficnndjut  difcipulos  ad  dcbi- 
tum  frucTrum  cx  cjus  rcfulcitatione  repor- 
tandum  admoneret.  Scandalum  cnim  cx  co 
acccpiffciit  ,  quod  hunc  morbum  lethalem 
non  futurum  dixiflet ,  niti  jam  mottuum 
r_iffe_i_i_et. 

Notandum  Chriflum  magnopcre  l_tari 
Apoftolorum  fide;  qux  tamen  jam  aote  pro- 


l     1     c     A. 


61 3 


be  fundata  eft  &  radicata.  Quantum  igitur/_>  mffm 

eftinChriftum  crcdcrc  ;  cum  fidei  incrc-  Umia  1 

mento  Chriftus  cxhilarctur.  L_taturautem  'i""!" 

aon  morte  amici;  fed  mottis  exitu.  Notan-  "">"K'*' 

durn  dcindc  cjuam  fit  Chriftus  tokto'^7©-, 

qui  li  adfuiflct  ,  non  potuit  non  corum  pc- 

titioni  annuerc  de  reftituendo  _groto.  De- 

indc  abfens  quidem  potuit :  fed  de  morte 

ejus  nuntium  accipere  pertinebat  ad  fidci 

confirmationcm. 

Thomas  cx  fermone  Chrifti  parum  profe-  VetCiS. 

cit,ut  qui  Chriftum  cxiftimavit  a  morte  op-  *■_»*• 
' ,  ,  r  r  Tl>mx 

pumendum  ;  ncdum  ut  mortuum  relulcita-  _  t  a 

1  _  -  ,    ,   .  .  .  ,  _>IO/riW, 

ret.  Quam  lme  debita  examinationc  h_cT 
dixit,  ejusfuga  ,  Chrifto  comprchenfo  de- 
clarat.  Notandura  Thomam  &  Pctrum  cx 
omnibus  maxime  audaces,  turpiflimc  lapfos 
cflc,  dum  fuis  viribus  confidentes,  nihil  non 
arduum  fufcipiuut.  . 


M  a  t  t  H.   cap.  10,  verf.i-j,  ad  10. 

17  Et afcendens  IESVS  Hierofulj/ma,af[umfitduodecimdifctpulosfuospri\'atim 
in  vta  ,  &  dixtt  eis ; 

1 S  Ecce,  afcendtmtis  Hiercfolyma,  &  Filitis  bominis  tradetur  primariis  Sacerdo- 
tibus  ac  Scribis,  &  condemnabvnt  eum  morte : 

tg  Tradentque eum gentibus,  ut  illudant,  6" flagcllent,  &  crticijiganf.fedter- 
tiadierefurget.      , 

Mar.c.  cap.  10,  averf.}t,ad  55. 

32  Erant  autem  in  via afcndentes  Hierofoljma :  &  prctibat  eis  IESVS ;  & ex- 
pavefcebant,  &  cmn  fequendo  terrebantur.  Ipfe  vero  ajfumtis  rurfum  duodecim  ,  tl- 
lis  ccepit  dicere  qtufibi  erant  eventura. 

33  Dicens;  Ecce,  afcendimus  Hierofoljma ,  &  Tilitis  hominis  tradeturprinci- 
pibus  Sacerdotum  &  Scribis:&  condemnabunt  eum  morte,tradentque  eum  Gentibus: 

34-  Et  ipf_  illudent  ei ;  &  Jlagellabunt  eum,  &  injpneut  in  etim ,  &  trucidabunt 
tum:  fedtertiadierefurget. 

Lvc.cap.i&,averf.$l,ad$<;. 

3 1  IESVS  autem  ajftimtu  tliis  duodecim,  dixit  cis ;  Ecce ,  afcendimtis  Hierofo- 
lymam,  &  perflcientur  omni.t  qtt.t  fcripta  fttnt  per  Prophetas  de  Ttlio  hominis. 

32  Tradeturenim  Gentibus,&  illudetur,&  contumeliis  ajjicietur,&  cor.Jpuetur. 

33  Etposlqtum  eumji.igellaverint,  tnteriment :  fed  die  tertia  refurget. 

34  Ipfiveronihilhorum  inteUexerunt :  erantque  isla  verba  ipfts  occulta,  nec 
cognoverunt  qtu  diceb.tntur. 

'  |  quod  fuo  divcrfo  exomatur ,  nempe  quarnvis  ti- 

r\Efcribitur  iter  Chrifti  Scduodccim  Difcipu-  mcbant.  Aliud  effe„um  Chriftiproponitur,  quod 
^lorum  Hierofolymam  :  cujus  itineris  adjun-  duodecim  inflituebat  de  his  qus  llli  eventura 
_um  eft  quod  Chriftus  fe  primus  in  viam  dar  &  erant.  H_c  infrirutio  fuo  adjun_o  apud  Matih.ie- 
illis  viarduxriiit  :quodfuo  effcftodeclararur,  ftu- '  claratur,  nempe  quod  dnodecim  figillatim  6c  ab 
porefcilicet  difcipulorum  :  aliud  eriam  effe_um  j  aliis ,  fcpofitos  inftituit :  quod  Mtrciu  8c  Ikcas 
arguitur.ncjnpecjuoddifcipuiieumfequntifBnt ;  I  non  obfcuie  indicant  ,   cum  dicunt  Jefum  fuos 

Xxxx  3  difcigu- 


75-0 


H 


R      M 


difcipulos  acccpifle,  ut  dc  hisillos  informarcr. 

M4RC.3  5.  Quodpiiusin  geiieredixir.per  partes 
explicat;  quaicommuni  fub|c£tolocoHiciololy- 
mis  ,&  adjiui&o  diligemis  animadverfionis  dcda- 
rantur:  primo  fe filium  hominis  tradcndum  in  po- 
teitatem  fuinmorum  facerdottml  &  fciibarum  :  2. 
morteabillisdamnandum  :  3-per  illos  gcntibus 
tradcndum. 

rwfi.}+.  Nunc  quid  gentes  adverfus  illum  cfri- 
cientdocet:  1 .  illudcnt  ei:  1.  liagtii  csdeiu :  3-  in 
faciem  cdnfpuent :  denique  inteiflcient:  quorum 
cmnium  irriti  conatus  in  Chrhto  opprimcndo  do  - 
centur  elfeclo  Cluifti,  ncir.pe  quod  rcfurget  tertio 
dre. 

Lvc.  34.  Horum  omnium  adjunctum  eit.quod 
«hiodecimnihil  hoium  intelligebant;quodfuacau- 
fa  erriciente  arguitur,  quia  illis  abfcondita  funt. 

METAPHRASIS. 

Ma  r  c . 3 2.  (^  HriP.tu  ur.a  ctim  difcipulis  fe  in  viam  de- 
X^tditut  Htcrofilymam  jam  idtimo  proft- 
cifcens,  eaiem  opera  tranfirct  Bethamam  ubt 
Larartis  mortuas  erat.  Chrifitts  tametfifnpe 
ante  difciptdis  pr&iviffet  iUifque  vu  Duxfuif- 
fet.nunc  tamen  cum  periculum  vel  maximum 
imminebat ,  ea  alacritate  ty  vidtm  hilarita- 
te  ,  totius  denique  corporis  gesiu  ad  Utiliam 
compofito  iUis  vu  dux  cxtittt ,  ttt  omnes  e;m 
reiftupore  correpti  fmt,qtii  etiamfi  metu  mor- 
tif  ccnfternaiifunt ,  tamen  Dommo  objcquen- 
tes.ilium  fequebantur.  Hos  autem  dupdecim  a 
reliqua  turbafepofitos  ^yabducios  c&pit  rur- 
ftts  de  perpejfionibm  ,  qu&  ilii  Hierofolymis 
obetmd&erant.pr&mor.ere.  Attendite  dihgen- 
ter  his  qu&  diiiurm  fum  ,  cttm  ut  hanc  meam 
fiductam  ab  ignorattone  eortim  »  qus.  mihi  ob- 
'  venient ,  non  ejje  profefiam  intelligatis ,  tum 
ncfiex  injperato  h&c  vobis  obveniant  ,defieclio- 
nis  a  fide  occafionem  prtbeant.  Afcendimm 
Hierofolymam ,  ubi  egofilim  hominis  prodito- 
rie  principibus  Saccrdotum  atque  Scribts  tra- 
dendm  fium.  Illi  atitem  tanquam  in  domo 
Dei,  qiu  efi  Ecclefia  ,  Architedi,  deme.tan- 
quam  mortem  commerito,fententiam  fercnt, 
meqttc  Pilati  tf  RomAnorum  mditum  in  po- 
?  +•  teHatem  concludent.  g«.;  m:hi  tlitident  ,fiagris 
cttdent,  infaciem  conjpuent :  den:que  in  cru- 
cem  agent :  fed  qnibits  omnibus  quod  animo 
defignant  non  affequentur.  Illis  enim  rumpen- 
tibus.tertio  die  meex  mortttis  ipfe  divina  mea 

Lvc.34.  virtute  fufcitabo.  Difiipuliveropartimftu- 
pore  cr»  metu  correpti ,  partim  errore  dc  terre- 
no  Chrifii  regnopr.tpediti  nihil  borum,tametfi 
apertiffime  clarijfimeque  diiiafunt,  inteUige- 
bant-:  erat  cnim  hoc  totr.m  ncgotium  ita  iUts 
eoritm  culpst  abfunditum  ut  illudinteUigcntia 
non  perceperint , 


O     N     I     A 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Cluifto  fider.ter  Hierofolymam. 
proficifcente  ,  &  difcipulosde  acerbifli- 
mis  fuis  perpeflionibus  &  refurrec~t.ione  pa- 
Iain  &  aperte  prarmonente,  ad  civiles  ho- 
nores  adfpirantes  per  Chriftum  aliorfum, 
ncmpe  ad  crucis  cogitatiouem  revocantur. 
fCluifti    fAditeral.tcriras. 

<  De  fuis  perpeflionibus 

PartesJ^.     X      P««nonicio 

1  Difcipulorum  ccrtorum  honoris 
fitientium  a  principatu  ad  cru- 
^      cis  tolerantiam  tradudlio. 
Iapriore  confide-f  Geftus  ineundo. 
ratur  Chrifti  \  Verba. 


Geftusnotatura  Mttrco,  cjuiarrirm.it  eum  Maic.ji. 

.■ILicris 
Chriili  .d 


prxiviiTe  duodecim.    Venlimile  'eft  enim  \'//''' 


prxtviffe  folere;  fed  hic  pranvifle  dicitur,  ut  m 
hic  alacris  ejusad  mortem  profeftio  note-  pr,fcciie. 
tur ;  fponte  ergo  non  coaftus  niortem  op- 
petiit.  Depono  animam  mcam  ,  nemoettma 
meaufert.  vide  annot.  ia  Ioan.it,!.  Chri- 
ftus  animum  &  vultum  ad  ea  obfirmavit 
qua:  natura  abhorret :  ut  nos  hacfuaobe- 
iJuenti.1  ,ib  ii$  peccatis  liberaret ,  qua:  noftra 
voluntate,eaque  quandoque  o'ofirmata,com- 
mittuntur.  Hac  alacrit3te  Chriftus  item 
difcipulos  metu  ludxorum  abhaCad  Ieru* 
filem  profeftione  abhorrentes ,  anfmat,  eo- 
que  ipfo  apparet  hanc  hiftoriam  cap.n.Ioan. 
Scverfig.  fequidebere.  Hoc  nosdoceat 
aniinum,  vultum,  geftufque  omnes  ad  Dei 
obfequium  magna  cum  animi  contentione 
componere.  Cum  enimChriftus  cujus  vo- 
luntas  fanfta  &  incorrupta,  &c.  cam  tamen 
Patris  voluntati  fubmilit,quanto  magis,&c. 
In  fanitate  curanda  non  paremus  appetitio- 
ni  proprix  ,  fed  illa  admittimus  qua:  a  me- 
dicis,&c.  Annon  ha:c  multomagisinfani- 
tate  arterna  ruranda? 

TT  .  .  C      Difcipulorum, 

Hu^ustamalacnspro-J   ft  ^om-tis. 

feclionis  fruftus  eft.      ^m  ^ 

Autlex  :  Itiocumtimore. 

Obftupefcunt  quod  omni  dilioentia  ad  Dif"Puh' 
r       .        T  .         t  t  •        /■  1        •     rumexea 

mottemquxhtus ,  maxime  Hierololymis,  „       ^ 

tam  animofe  tamen  ,  &c.  mira  plane  virtus  adminiio: 

&:  fortitudoanimi.Homines  fpontead  mor- 

tem  Chrifticaufa  accurrcntes  mirati  fumus. 

At  illispeccataremiflafunt  :  Chriftusveio 

noftris  peccatis  omnibus  repletus ,  &c.  illis, 

mors  corporis  perferenda  tantum ;   Chrifti 

infinita  corporis  &  anima:  tormenta  mir.iti 

funt  etiam  pcrfequutores,  &c.  Non  eft  igi- 

tur  meticnda  gratia.quam  Dcus  periditanti- 

bus 


Qui  ipfm 

tjHuntur 
qiurr.vif 
rtmuii. 


E     V      A      N 

bus  pro  nominc  fuo  promiiit  &  prxftac ,  cx 
fenfu  hurnauo  :  captum  huoiaiiumfupcrat, 
&c. 

Metll  percelluntur  quia  fuum  periculum 
cum  Chrifti  pcriculo  conjundtum  reputa- 
bant.Vidc  carnis  uoftra:  ignaviam  ad  Chri- 
fti  notitiam  obcundara,  qua:  alioqui  ad  bclla 
cmlia.digladiationes,  cxdes  illcgitimas  pa- 
ratilTnna  eft.  Quod  cum  in  difcipulos  Chri- 
fti  cccidit,  ncdum  in  nos ,  &c.  li  in  vctcra- 
nos,  nedum  in  tyrones;  li  in  ftrenuos  duces, 
cVc.  quareadpromilTum  fubinde  fufpicicn- 
dum,  fides  exploranda,  panoplia  Eph.6.  in- 
duenda,  preces  fundenda:  ,  ut  in  die  teuta- 
tionis  perftemus:  nampotius  quam  fuos  mi- 
lites  intcntatos  lincrct  ,  ipfemetcum  illis  ut 
olim  cum  Iacobo  confliclura  inibit. 

Chnftum  fcquunturtamcn  ,  in  lucTta c.ir- 
nis  Sc  fpiritus  vincit  fpintus:  fummus  Chri- 
ftiani  in  hac  vita  gradus ;  nec  quifquam  co 
attigit ,  ut  femper  fpiritus  in  luitu  fupcrior 
evaderet  Iftatamen  vi_toriaimperfc-ta  eft: 
vincit  fpiritus ,  fed  non  lta  perturbationem 
metus  fcdat ,  quin  calcem  attollat.  Quare 
obfequamur  vocationi,&:  Deo  pareamus,etli 
affeftus  noftros  non  ufqueadeofedarepof- 
limus.nec  reiiliendum  propofica  nobis  wor- 
te.&c.firpe  cnimfit  (ex  Dei  gratia)ut  quam 
primo  mortem  pcrhorrcfcimus ,  poft  defpi- 
cabilis  reddatur.  Dabic  Dcus  in  ipfo  mo- 
mento  vires ,  arma  fpiritualia  fubminiftra- 
bit:  licut  cnim  milites  gravisarmacurx  non 
antc  armantur  quam  ad  pugnam  ventum 
cft  :  iic,  &c.  formidoloii  non  antc  jubentur 
redirc ,  quam  in  caftris  eiTent  ad  pugnam 
parati.  Deut.  Atquc  uc  illi  ad  pugnam  ac- 
ccdences ,  niii  Deus  cor  inderec  pugnandi, 
demum  rcmiiTi  func :  fic  nos  fzpe  in  fpiri- 
tuali  pro  Chnfto  pugna:  aliqua  honcfta  Deo 


G      _      L     I      C      A.  711 

cognita  ratione  expcdinaur,  domum  intacti 

rcinittimur. 

Privatim  duodecim  inftituit  ,  undc  apud  Lvr.31. 

Marc.  _c  Lucam  illos-adfe  accepiffedicitur,  &c- 

i.quod  maioriin  periculoeiTent,i.quod  eo-  A(-'"'"* 

a-     r     r>      1   r  '  •  rt-      feorfim  in- 

rum  ortcnlioEcclelix  macis  nocituraeliet.  V.      .     . 

&  .  .    jtitnuntnr  5 

Sccunda  pars  prxmonitio.  Multi  m  pen-  @.  „vut, 
culis  indc  animoliores  funt  ,  quod  periculi 
magnitudinem  nonreputarutit,undc  iucau- 
ci  opprimuncur.  Ac  Chtiftus  omnia  j.un  an- 
tc  expendit,  &c.  Hoc  a  nobisprxftaiiduiii; 
uc  cognicis  &  pcrfpcclis  pcriculis  ,  arnia  in- 
duamus,  opcm  pccamus,  c_c.  Quis  domum 
xdificaturus  non  prius  accumbit,  &c.  Quis 
cum  hoftc  congrciTuius ,  &lc.  Luc.  14,18. 
Quodfi  furoptus  non  fuppctant,  non  tamen 
dciiftcndum  :  petentibus  gratis  fuppcdita- 
buncur:  adnoftras  cafis  ftrucndas  pccuniam 
mutuopetimus  ;  ad  iftam  tamfplcndidam 
domum  a.difkandam  non,  &c. 

Tertia  die refnrgct.~\  I ftud  addit  pro  more 
1  Pet.  i.  quo  omncm  fuperioris  f.rmonis 
acerbitatem  mitigat.Hoc  nobis  faciendum: 
exitus  afriiftionum  &  calamicacum  repucan- 
dus ,  omnibus  hujus  mundi  calamicacibus 
unam  refurreiftioncm  opponamus ,  ne  fub 
oncre  fuccumbamus.  Roman.  cap.%,  verf.17. 
zTimoth.  i,ti, n. 

ApudL«c.dicicureos  nihilhorum  inrelle-  Lvc.34. 
xilTe:  quid  ica>Impedivic,i.  ftupor,  i.mecus  Ejuttmtm 
3.error  de  regno  ccrreno  MelTix.Hinc  con-  >"Jht""°- 
ftac  quam  opus  fic  uc  ad  conciones  acceden-  . '  ,,      , 
ccs  animos  pravis  aftectibus  pnus  cxpurge- 
mus.  Num  igicur  Chriftus  ha.c  moncndo 
operam  &  olcum  pcrdidic?  minime:  Spiricus 
enim  Sanilus  poft  hxc  in  memoriam  revo- 
cavic,  &  res  ipla  horum  incelligentiam  prae- 
buit.  Iuvat  ergo  aliquando  quxdam  audire 
&  legere,  etfi  illa  non  intclligas. 


M  AKC.cap.  ic,  a-verf  jc,  ad  4,6. 
3  S  Tunc  accedunt  ad  eum  Iacobus  &  lohaimesfilii  Zebedai,  dicentcs;  Magifler, 
relimus  ut  quicquid  petierimus,  prdftes  nobis. 

3  6  Ipfe  rero dixit  eis;  Quid  me  rultis  robis  praliarc  ? 

37  IlUautemdtxeruv.tei;  Da  nobis  ut  unusaddexteram  tuam  &altcradfi- 
nislram  tuamfedeamus  mgloria  tua. 

38  IESVS  autemdixit;  Nefcitisquidpetatis:potesiisbiberepoculitmquodego 
bibo,  &  baptifmo  quo  ego  baptiz.tr,  baptiz.ari  ? 

39  Ipfiverodixeruntei,pofumus.  IESVS  autemdixiteis;  Voculum  quidem 
quod ego bibo, bibetis :  & baptifmate quo ego  baptiz.or,  baf.iz.abtmiri  : 

40  Sedfedere  ad  dextram  meam  &  adfimslram  meam,  mn  esl  meum  dare,  fei 
dabitur  quibusparatum  csl, 

41  rr 


7H  Harmonia 

41  Et  quum  ha»c  audiffent  alii  decem,  coeperunt indtgnari  de  Ucobo  &  Ubatmt. 

42  IESVS  autan  qttum  eos  adrocaffet,  dixit  ets;  Scitis  eosqtticenfentur  impe- 
rare  Genttbus,  dominari  in  eas :  &  earttm  magnatcspoteltatem  habere  tn  cas. 

43  Verum  ncn  ita  erit  iuter  vos  :  fed  quiiumque  rolueritfieri  magmts inter  rosy 
fitnunislerresler. 

44  Et  quicumque  roluerit  ex  robisfieriprimus,fitomniumferrus. 

4j  Nam  &  Filnts  hominis  non  vcr.it  utfibi  mimslraretur,fed  ut  minislraret,& 
daret  ar.imamfuam  redemptionis  pretiumpro  muhis. 

Matth.  cap. io.xverf.io,  adi9. 

20  Tunc  rer.it ad  eum  mater filiorum  Zebed&i  lum  filiis fuis ,  adorans  &pctem 
aliquid  ab  eo. 

21  Ipfererodixitei;  Quidvis?  Aitei;  Dic  ut fedeant  isliduo  filti  mei,  untis 
ad  dexteram  tuam,  &  alter  adfinisiram,  in  regno  tuo  : 

22  Refpondens autem  IESVS,dixit;  Nefcitts  qttidpetatis,potcslis  biberepocu- 
lum  quod  ego  bibtturusfum  ,  &  baplifmate  quo  ego  baptiz.or,  baptiz.ari  ?  Dicunt  ei; 
Foffumus. 

23  Tunc  dicit  eis ;  Foculum  quidem  weum  bibetis ,  &  baptifmate  quo  ego  bapti- 
~or,  baptiz.abimi :  federe  autcm  ad  dexteram  meam  &  fimslram  meam  non  eft 
meum  dare,  fed  dabitur  quibus  paratum  eil  a  Patre  meo. 

24  Et  qitum  hsc  audiffent  alii decem,  indignaii  fum  de duobusfratribus. 

2s  1ESVS  autcm  quum  eos  adrocajfet  ,ait;  Scitis  principes  Gentium  in  eas  do- 
niinari,  &  magnates poteslatcm cxercere in eas. 

2  6  Verum  mn  ita  erit  inter  ros  :  fed  qtticumque  roluerit  inter  ros  magnusfieri, 
esto  rester  mimjier  : 

27  Et  quicumque  roltterit  inter  vosprimus  effe ,  fit  veslerferrus. 

2 5  Sictttflitis  hominis  non  venit  utfibi  mimslretur,fed  ttt  mimfiretjetque ani- 
tnumfuam  in  redemptionis  pretittm  pro  mttltis. 


ANALTSIS. 

T"vEfcribi:urambirioduorumdifcipulorum  :  cu- 
^juscaufserricienres  primaria:  funt  Iacobus  Sc 
lohannes  ;  qui  primo  patre  Zebedxo  defcribun- 
turapudMatthamm  :  mater  eorum  minusprinci- 
paliscaufa  defignarur  :  tnm  ambitionis  effe&um 
eftpetitioapudChiiftutn  inftituta :  cujus  forma 
& lpecies indicatur, ut petitioni infinitz &  *,<,,:- 
fta  annuerer. 

Vtrf.  ;6.  Cujus  effe&um  eft  quiftio  Chrifti, 
tjiiid  vellent  illis  faciat. 

Vtrf  37.  Quiftionis  effe&um  eft  petitiofupre- 
mi  fub  illo  &  auguftiflimi  honoris :  qui  pari  lllu- 
itratur  ,  nempe  feflionis  ad  dextram  &  liniftram 
ejus;  quodetiam  fuo  adiunc-kotempoiedefcribi- 
tur,  cum  fuerit  in  gloria. 

Vtrfil,',').  Effettum  petitionis  eft  Chrifti  ne- 
gatio,  eum  hoc  ut  concedat  abnuere,  quod  confir- 
matabadjun&o  ,  ignoratione  ejus  quodpetant: 
deindeabadveifo,  ignominiaSc  arrlictionequam 
fubituri  erant ;  qus  arfli&io  Sc  ignominia  compa- 
tationepiriscalicisillisad  exhauriendum  propo- 
fiti ;  item  baptifmatis ,  quod  ebibendum  fubeun- 
dumque  illis  confirmat ,  a  pari ,  quod  ipfe  hic  fu- 
biturus  etat. 


Verf  40.  Tertio ab  ad  junfta  vocatione.quod  il- 
lafalvahocannuerenonpoflit ;  quod  ipfumcon- 
firmat a  fub|ecto ,  nempe  his  hoc  tantum annucie 
polfe,  quibus  hoc  prarparatum  eft. 

Vtrf  41.  Negationiseffettum  eft  indignatio  re- 
liquorum  dilcipuloriun  contra  Iacobum  &  Iohao- 
nem. 

Vtrf+i.  Cujus  indignarionis  effeftum eft,  quod 
reliquosadfe  vocavit :  quiadvocatiofuofinede- 
claratut,  utomnes  abambitionedeterrensad  hu- 
miliratem&animifubmiflionem  illos  compara- 
rer.  Id  quod  confirmai  a difparato,  principum  efle 
autoritatcm  inalios  cxercere. 

Vtrf  43, +4.  Item  ab  adverfo,  quod  qui  magnus 
intct  eos  efle  vult,  erit  eorum  minifter :  aliis  vet- 
bisamplificarfuturumomniumfervum. 

Verfm.  Deindecomparanone  majoris  ,  quia 
ipfe  Dominus  non  vcriit  ut  illi  miniftrctur;  quod 
fuo  adverfo  dccbratur ,  ftd  ui  minifttct ;  &  com- 
paratione  majoris  amplificatui ,  nempe  ut  vitam 
pro  multis  impenderet. 

M  E  T  A  P  H  R  A  S  I S. 
Ix  tutn  Chrisiifermone  defun  perpefto* 
n.btu  abjoluto ,  accejjerunt  Inccbut  & 

lohan- 


V 


35- 


37- 


38. 


55« 


40. 


41. 


4'- 


E     V     A     N     o 

lohannes  filti  Zcbedti  qttxndam  apudChri-\ 

/fitm  pettttonem  tnftitutttri ,  fedpitdore  hujtts  ' 

tam  turpi/jimd  pettttonii  prohtbtti ,  tUitd  per 

mterpofitammatrts pcrfinam faciunt :  Mater 

•vero    venerabunda    ad  pedes  ejtst  proctdens  \ 

cattfam  filtorum  m  hunc  fere  modttm  a-it. 

Domme,  e/1  qtttddam  qucd  te  exorarum  vclo : 

lllitd  autem  peto  ut  miht  abfilute  fine  uUa  i 

excepttone  conccd.it :  Cttt  CbrifiusM  n  eft  prtt-  \ 

dtntit  me&  tam  tnfintt  i  petilioni  annttcre:  d:c 

ergo.quideft  quod  mc  jacere  •uelts  l  CuitUa. 

dnodcctm  difcipulis  p  ±m:t  nomine  propo.uuii 

dttodectm  i.iufolut  ejfe  ohm  coilocanda,  cjr  tm-  ■ 

penitm  atque  autoritatem  tn  dttodectm  tribus 

ifraelis  ilhs  effe  commttnicand.i:  D:c,qudfo,iy 

pro  tu.i  atttorilate  deccrr.c ,ttt  duofilu  meiin- 

ter  duodecim  iUa  folia primaria  cbtineant ,  itt 

hic  addexlram  iUe  adfinislram  tnamfedeat. 

Cut  Chrislus  :  Mitto  tc ,  ut  qttd  esafiliis  tuis 

fnrrogata  :  ad  vos.Iuvenes,  me  converto,  qtii 

hitjus petuionii  autores  cfits  :  cyprimumq:ii- 

dem  refpjndeo.ftulte  vosfacere ,  qui  qtttdpe- 

ttits prorfus  nefcitts :  vosad  regna  ajpiratts, 

ego  pos  ad  crucem  revoco-  Qttdro  igttnr  num 

potestrs  amarum  iUum  crucis  ry  affiiciionts 

E:t.z>:gc!:i  ergo  cahcem  b.bere ,  &  aqua  fiu 

fi.tmine  ajfiiciionum  m  bapttfmo  vesiro  reprd- 

fentatoimmergi:  inqiiibtts  ego  facem  vcbis 

prdferens.exemplo  meo  prd.bof  CuitUi;  Maxt- 

me  pofftmtts  hdc  obire.  Ad  quos  Jefsts  ;  ut  te- 

mcrariam  hanc  de  veflra  facultate  fidttctam 

Jilentio  hoc  tempore prdtereim  ,  verum  qui- 

dcm  esl  vcs  meis  vi  tbus  ty  gratia  fuffultos 

hunc  qitem  dico  calicem  ty  btbitnros  ^y  hoc 

affiicttcMtm  baptifmate  refpergendos.Tametfi 

v  ro omniainiht Pater  in  poteslatem  tradi- 

dst.primarias  tamen  inrcgno  cxlefti  fedes  non 

poffum  exratione  officti  m:hi  concredtti  qttt- 

bttfvUfine  difcrimine  conccdere ,  fed  his  tan- 

ti:m  quibus  a  Deo  paratdfunt,  his  fcilicet  qtti 

pcrpejftcMbtis  (<r>  igncmmia  pro  nominc  meo 

ad  regi  um  ctelefle  viamfibi  muniverunt.Re- 

liqutdecem  Apultcli ,  tumfnorum  ccUcgarttm 

fuperbam  (j>  ambitiofam  petitionemjam  per- 

ceptam  haberent,  rndignatione  tn  illcs  ccmmo- 

ttfunt ,  noneqtttdem  qttod iUos peccajfe  mole- 

ftitm  erat.fed  qucdfe  tUts  prsferebant  ,qu:btts 

fe  parcs  aitt  etiam  fttpcriores  in  animum  in- 

ditxerant.lefus  vero  n;  hoc  ma':tm  adomnium 

Aposiolorum  xtqueadeo  Ecclefiarum.qitarttm 

duccs  futuri  erar.t,  perntciem  longius  Jerperet , 

omnes  aliquo  mtervallo  lcci  afe  remotos  ad- 

vocavtt,  hoc  confilt : ,ui  djminandi  cupiditati, 

q:ta  mirifice  pruriebant ,  Medianamfaceret. 

Stc  igitttr  Uios  affattts  esl;Rege>gentmmtidem- 


S      T       t      c      A.  7,j 

qtte  gentiles  fregnt  enrm  potefias  tf  admtni- 
/iratto  apud populum  Detjam  extincia  trat) 
abfolutum  infuosfitbdttos  imperium  exercent 
&  rcgnttm  :  magnates  fimmam  infubdttos 
petcstatem  &  atttoritalem  obtinent;  qiud  ua 
in  communi  fenfti  &  inteUigenaa  pojmtm 
ci  ,  ttt  vos  celari  nequeat :  vos  atttem  ad 
vcrbi  mintsierittm  ajctti  neutrttm  neqitere- 
gum  tj>  Imperatorttm  neqtte  principum  cjr  4?- 
magnatttm  Dominatttm  exercere  dsbetts :  fy> 
proinde  neque  cjm  dignitasibus  fust  hononbits 
inhiarc.  Pmtcrea  quifquk  vere  tn  regno  meo 
td  esl  coelep.i  magnus  £J>  iUnstru pr&  alus  ejfe 
cttpit ,  citm  animtdtmijfione  aliis  ingravtori- 
btuoneribus  fttbeundis,  mtmftrare  debet.  Et  44. 
ad  pnmatum  m  coelo  adipifcendum  ,  nuUa 
compendtjfior  via  eft  ,  qtt.im  fi  qttn  fe  dimit- 
tens.aliorum  bono  ($  idificattoni infervit.&ua  4v 
m  reme  nthiltniquum  a  vobis  petere  ,palam 
esl ,  quia  (jj>  Domimts  &prd.ceptor  vejler  non 
veni  ut  rniht  miniftretur;  fed  ut  alits  me  mt- 
ntftrtim  &  pnbitorem  prs.fi cm  ,  ufqtte  eo  mt 
abjiciens ,  ut  vel  antmam  meam  redemptionts 
precittm  pro  omnibus  eleciis.qut  r.umero  multi 
funt,  exponam. 

P  R  A  X  I  S. 

CVmma.luvenes  ara.bir.iofe  honorcs  Clm- 

iJilum  pofcentes ,  ab  eo  ad  afriicliones  8c 

crucem  perferendura  humiiiantur. 

f  Quxftioqua:  Chnftomovctur. 
Partes  <   >~-r       ,^    r.    ... 
^  Relponlum  Chnlti. 

Chrifti  regnum  humanum  captum  fu-  ciuiAm- 

perans ,  regnoterreno  a  Prophetis  adum-  /■"»  dtde- 

bratur.  Hinc  Apoftoli  ,  adeoque  Iudxi  o-  r""»p>r- 

mnes  ejus  regnum  terrenum  fore  exiftima-  .'"".'*£."'* 

runt.  Ha;c  naturi-  noftra;  dcpravatio,  de  ,.IU 

Chrifto  humanitus  &  carnali  quadam  ratio- 

ne  cogitare  ,  &  Scripturas  ad  fenfamcntis 

noftra:  convertere.  Hoc  ab  iis  fit,  cjui  qua: 

in  Cantico  de  Chnfti  &  Eccleliaramore, 

&c.  ad  turpiffimamanimifui  iibidinemab- 

utuntur.  Objeclto :  ergo  fatius  elTet  fcnptu- 

!  ras  non  legere  ,  iic  Pontifictiex  iPet.},i6. 

j  &  limilibus  locis.  Refjiondeo  :  Quinpotius 
Deum  enixe  precemur,  ut  mentis  noftra: 
carcitatem,  &c.  Spiritus  opem  petamus  qui 
folus  Scripturas  intclligit ,  ut  folus  hoininis 
fpiritus  novitquid  lit  in  homine. 

Tempus  hoc  ambitionis  pcccatum  ag- 
gravat  :  quum  enim  Chriftus  illos  jam  ad 
crucem  perferendam  compararet  ,  ilicoifti 
libi  honores,  Scc.  unde  conftat  quam  vere  i 
Lttca  didum  eft,  Eos  nihil  horttm  inteUexiffe. 
Atqui  qo.t  oportuit  petiilTe quod  non  intcl- 
Y  y  y  y  lexerant. 


■      i  /;.;  - 
ium. 


Matth. 

2:1,20. 

Slttid  tn 
Jratribttt 
Uudandnm 
ititt  vitit- 
pctanditm. 


y%4  H    A    R    m 

lexerant.  Vc  in  re  illis  injueunda  ,  ad  alium 
eurnq;  prorfus  contrariumfermonemtrans- 
fugiunt.  Hoc  a  noftrisfit ,  qui  fermonem 
unJem  vitx  fiatim  abrumpentes  ,  vana  qua:- 
dam,&c.  Hinc  refelluntur  Pcntijjcti;ctvi\  vo- 
Junt  in  hominis  arbitratu  efle  oblatam  gra- 
tiam  admittere.  At  lfti  naturam  fequuti  eam 
refpuerunt.quin  potius  tanto  impetu  adver- 
fus  oblatam  gratiam  ferimur ,  ut  obicem 
non  fentiamus,  ut  flumen  validum  injefto 
palo  valentius  decuirir,  ut  ecjuus  armatus  in 
belium,  &c.  ut  calx  quo  plus  aqua:  injicitur 
eo  urit  ardentius,&c  vide  Rom.yfi.  adven- 
tu  legis,revixit  peccatuin,novas  vites  furrp- 
lit.curva  ligna  transverfa  in  contrariam  par- 
tem  reda  fiunt  :  at  nos  admoniti  in  pejora 
ruimus. 
Sequirur  horumambitio:matremadeunt; 


petitis;  addedecora&  opprobriadeducemi- 
ni;  antegloriam  Crux.Prius  ftadium  decur- 
rendum  quam  Bgjtfoo» ,  &c.  pugnandum, 
quam  fpoliadividenda;certandum  quam  co- 
rona,&c.  Sttutn  calicem  vocat.]  Impiis  etiam 
bibendumeftex  amarocalice;  fedquem  ipfi 
fibi  fuis  maleficiis  accerferunt.Animum  no- 
bis  addere  debet  ad  crucem  perferendam, 
quod  Chnftus  prius  bibit  ,  cujus  judicium 
noner.it  bibere  ,  Ierem.z,.  quanto  magis 
nos  qui  rncriti  furaus,&c.  Baptifmum  dicit, 
ut  oftendat  qua  facibtate  (ipfius  gratia  ad- 
jundi)  poiTimus  afrliftiones  fuperare  ,  fcili- 
cet  eadem  qua  puerulus  aqua  refperfus ,  cx 
eademrefurgit  :  talem  enim  affliclionum 
fucceflum  dat  Deus  ,  ut  in  iis  non  fuccum- 
bant.  Pojfumtu.']  Parum  confcii  fua:  impo- 
tentix,  tic  Petrusetli  omnes  te  negarent, 


&c.  in  quo  bis  peccant,  i.  quod  cogitarint,   &c.tamen  Paulo  poft  turpiffime  cum  abne- 

i.  quod  matris  opein  pollularint.In  hoc  ta- 1  gavit. 

men  laudandi ,  quod  ipfi  petete  erubuerint.  j      Fatetur  Chriftus  eos  paflliros,  non  autem  Vcr'-IS; 


Verfn. 

CHt  Chri- 

jlut  pc:i- 
tior.em  non 
foncejfcrtt. 


Vetfll. 
Cur.utfi-, 
ttos  oratio- 
wm  dirl- 


Hoc  multos  noftrifeculi  damnat ,  qui  non 
dubitant  3  Chrifto  jam  in  cctlis  fublato ,  ea 
petere,  qua:  ifti,  &c.  Ejrt  eqiutes  &  comi- 
tatum  1  regc  non  petiit ,  quia,  Deum  datu- 
rumdixerat:E/r.iS,ii.nosaudebimusDeum 
inconlideratealloqui  ? 

Matet  Chnftum  adit,  ab  eo  quiddam  pe- 
tit,  indefinite,  contra  confcientiamut  vide- 
tur:  ideoenim  celat.  Quidubitat  num  ab 
alio  accepturus  lit  quod  vulc  ,  folet  hac  for- 
ma  pctere.  Iniquum  plane,  ac  ii  quis  pete- 
rec  Chirographum  alterius  apponi  charta: 
nuda: ,  cui  pofteaquicquid  libi  videretur  in- 
fctiberet.  Difcamus  ergo  fidepetere  Iac.t. 
ac  proindeea  tantum  quorum  promiiriones 
in  fcripturis  accepimus. 

A  prudentia  Chrifti  alienum  cft  indefini- 
tam  petitionem  concedere  ,  quodnobisad 
cxemplum  proponitnr.  Eoque  temetitatis 
fuit ,  quod  Allucrus  Eftera:  petitioncm  in- 
ftituenti  conceflit.  Itcm  quod  Herodes  Fi- 
li«e  Herodiadis,&c 

Mxtth&ttf  hanc  matris  pctitionem  dicit, 
Marcu*  filiorum.  Chriftus  ad  Filios  fe  con- 
vertit  tanquain  omnium  confcios,&c.Difca- 
mus  crgoomnia  linefuco,  &c.  Deus  enim 
omnia  fuco  tccta  reteeet,  &c.  ambulandum 
coramDeo.  GeneJ.  I7.caveant  fibi  clande- 
ftini  adulteri ,  iniquis  ponderibus  utentes, 


ex  fe,  fedcx  mera  oratia,  ideo  non  dicit,  po-  ^r'"' 

n-  1        1   1   &  ad  cuctm 

teStts  eqw.tiem  bibere.fed  b.betu.  firendam 

Hattenus  de  ambitione  duorum  difcipu-  frfficiioit, 

lorum:  fequitut  ejus  inreliquis  I0.effcc~tus, 

illos  ideo  afpernantibus,  quod  fe  ipfis  pra:tu- 

IilTent  quali  digniores. 

Summa,  Chnftus  difcipulorum  o&fiai 

corrigit. 

/  A''«|i*decemdifcipulorum. 

t  Ejufdemper  Chriftum  correctio. 

In  priore  oblervatur  ,  quam  periculofum  ^  el    *' 

fitin  Ecclelia  offendiculum  ,  in  quod  alii  ,_* 

.1  ,  .     Itmi  tn  Ec- 

lmpingentes  corruant :  horum  enim  ambi-  c\efiap,,-- 
cio  reliquos  ad  contemptum  eorum  incen-  culcfuat. 
dit:  non  quod  illegitimum  votum  putarent, 
fed  quod  illis  pnsferri  volucrint.  Offenlio 
eruditorum  adhuc  periculoiior  ,  coque  ma- 
gis  ,  quo  iiluftriores  habiti  funt.  ObjeBtc: 
l'£tll>fcr  quem  fcandali-r.tntur ,  prsjiat  ut 
l.tpis  molaris  collo ,  &c.  At  ifti  falvatifunt. 
Rejpondeo  :  Chriftus  loquitur  de  peccatoin 
fuanatura.non  quatenus  pergratiamremit- 
titur.  Il.Superbia  excitat  contentionem 
Proverb.  eft  velut  favilla  &  fomentum  illius 
ignis ,  quo  omnia  conturbantur  in  Ecclefia, 
Republ.  familia.  HincDavid  P/iZ.ioi.pro- 
fitetur  fe  velle  exturbare fuperbos.X  I  I.Difci-  Crdr.ct- 
pulos  frpe  contendiffe,  ut  I«rn,i  i.Marc.  '".D'_ 
9.  &  hoc  loco.  Hinc  conftat  novum  non  *" 


eorumque 
fetilioni 

al/nuat. 


&c.  Ulorum  pctitioni  refragatur :  fcorpium  1  effe  contentiones  interdum  intet  fideles  Dei 
enim  locopanis  petierunt  ,quod  pius  Pater  1  miniftros,&c.quo  magis  caveamus.&c.Ne- 
non  concedct.  Sefcttis  quid  petitis.]Plmquf:  1  que  hoc  tantum  ante  defcenfum  Spiritus 
fomnianr  de  honoribus  qui  ad  fe  nihilfpe-  Sanfli,  fed  &  poft,  ut  inter  Pattlum,  Barna. 
clant.  Pottsiis  btbcre.]  Quafi  dicat:  honotes  \  bam  &  Mttrcum,  &  Ecclelum  illam  Pattli 

par:i 


Kfftj  ctn- 
tenttcnes* 


E     V     A     N 


£      L 


A. 


7V 


Vcrf.iS, 
16. 

tmntt  m- 
tlwi'.itt 

p.trei. 


parti  favifle.  Aftor.  if.  Oijeilio  :  Pontificii  cleliafticorum  faftus,  quos  non  opes  aut  ho- 
volunt,  contentioncsefleindiciumfalfr  re-  norcs  ambire  ,  fed  ad  inajora  muncra  feac- 
ligionis ;  at  &c.  Nequetot  aut  tanta.'  funt   cingere  oportet 


inter  nosac  inter  lllos  ,exempli  caufi.  Ala 
Papatum  ex  Dco  ciTc  immcdiate  conten- 
dunt ;  alii  exhominibus  ordinis  caufacon- 
ftitutum.Aliivim  facramenti  altaris  ab  ipiis 
vcrbis  pendent;aliiab  Ecclelialticodccreto 
cjus  authoritatcm  pendent. 

Secundapars  ,  refpcclu  Chrifti.qua  crro- 
rcm  tollit  ,  &  vulnus  fanat.  Prima  ratio  .1 
diflimilitudine  regni  Chtiftt ,  &  hujus  mun. 
di. 

Obfervetur,\\ic  communis  naturx  noftrx 
crror ;  cui  egregia  &  fpeciofa  res  videtur 
miniftrum  multis  fatellitibus  &  fervis  ftipa- 
tuminccdere.&c.  Hoc  Papatum  fefcllit,cjui 
more  civilis  gubernationis  totus  regitur. 
Papa  refpondet  Imperatori;  Cardinales,  Le- 
gatis ;  Archiepifcopi  &  Epifcopi  provin- 
ciarum  procuratoribus.  Ideo  lohannes  Ec- 
cleliam  Romanam  vocat  beftix  imaginem  ; 
id  cft,  larvam  Romani  Imperii,  qux  faftu  o- 
mnes   Monarchias  excefltt  ,   ideo  dicitur 


Lr.mt  quidem  Apoftoloiumalii  aliis  prx- 
Iati,  fcd  donis,  non  authoricate:  ldeofrctum 
cft  ut  tentationibus  maxiV.ic  reliftcrent ,  Cit 
lacobtu  qui  fortitcr  in  veritate  pcrliftens  ab 
Herodc  occifus  eft,  &  Petrut,  qui  frpius  in- 
carceratus ,  tandem  martyno,  &c.  &  loh.tn- 
Bjjqui  varic  aff.i&us,  cxul,  &c. 

Maxinuvis  &  etficacia  minifteriiccrnun-  Vcrf.27. 
ttir  in  laboribus  ii.defeflis  ,  &  vigiliis  &af- 
iliclionibus  tolcrandis.   . 

Secunda  refponlio  a  majore  ,  ncmpe  ex-  Mimjht. 
emplo  Chrifti,  qui  venit  ut  fervirctj/orraflM  >"m<r"- 
fervt  mduit.  Phdtp.i.  tamilix  ercucundx  „  „„    . 

J.  i  rcj  non  <ip- 

judicium  recufavit ;  quanto  magis  nos,  &c.  pcttrt, 
Hinc  difcant  Minilln  civilcs  honorcs  non 
modo  non  ambirc  ,  ftd  ne  oblatos  accipere, 
omnibus  fe  impedimentis  exonerarc  ,  &c. 
Neque  tamen  hoc  lmpedit  quo  minus  qui 
donis  prxftant ,  co  majore  honore  afFician- 
tur,  &c. 

Quod  fi  pro  fratribus  vitam  dare  opor- 


magnabeftia.    Hinc  corruit  Romanorum   tct;  quovultu  Chriftumafpiciemus.iieisad 
Ponttficum  fuccefllo  ,  &  conculcantur  Ec-I  vidtum  neceflariadenegamus; 

L  v  c.  caj>.  18,  a  verf.  $j,adfinem  Cap. 
$y  Facium  esl  autem  ut  dum  tpfe  approptnquaret  Ieruho ,  ucus  quidam [edcret 
apud  viam,  mendicans. 
3  6  Ouum  igitur  is  audijfet  tttrbam  pr&tereuntem,  percontabatur  quid  hoc  cffet. 

37  Annunciaverunt  autemei;  1ESVM  Naz.areumtranfire. 

38  Tuncvociferatusesl,  dicens;  IESV,FiliDavidis,mifereremei. 

39  Etqui  prxtbant,  objurgabant  eum  utfileret :  ipfe  vero  multo  magis  clamabat; 
Fih  Davidis,miferere  mei. 

40  1ESVS  autemquumfubslitijjet,jufitcumadduciadfe :  &  quumis  appro- 
pinquajfet,  interrogavit  eum. 

4 1  Dicens;  Ouid  tibi  visfaciam?  llle  vero  dixit;  Domine,  ut  vifum  rccipiam. 

42  Et  IESVS  dixitei;  Recipito  viftm  :  fidestuatefervavit. 

4}   Illico  igitur  vifum  recepit,  acfequeb.uur  cumglorifcans  Deum ,  &  totuspo- 
pulus,  quum  hoc  vidtjjet,  tribuit laudem  Deo. 

A  N  A  L  r  s  1  s. 


\A Iraculutn de Sanato cico defcribitur  primum 
*»■  ab  adjuntto  tempore,  cum  prope  leriduintem 
veniflet :  deinde  czcus  defctibitur  ab  adjunfto, 
fcflioneprope  viam  pnblicam;  quod  fuofinede 
claratur ,  ut  ftipem  a  pntereuntibus  emendicatct. 

Vtrfz6.  Ddndedefcribiturab  adjunfta  audi- 
tioneftrepitusptitereuntium;  qux  fuoeffeftode- 
clatatut,  nempe  quod  percun&atus  fit ,  quid  rci  ef- 
fet  quod  hunc  fttepitum  excitatet. 

Vnf.yj.  Cujusquiftioniseffe&um  cft  pritet- 
euntium  refponfum ,  viz.  quod  Iefui  Jsazaienus 
ptxtetiret. 


Vfrfil.  Refponfiadjunclum  eftquodvocem 
efferendoclamavit;  quiclamor  fotma  fua  defcri- 
bitur  ;  leju,  Fi/i  Dayitt,mifewe  mei. 

Vtrfsv.  Adjunftumclamoris  eft  reprehenfio 
plebis  pritereumis;  qui  fuo  fine  declaratur  ne 
deinceps  faccret ;  cujus  adjunftum  eft  cici  vehe- 
mentior  &  intcntior  clamor  &  invocatio  Chrifti. 

Vtrf.no.  Cujuseffe&um  cftquod  Cluiftusfub- 
ftitit;deindequodeumadfeadduci  julfit;  j.  quod 
illum  intenogavit. 

Verf.  41.  Forma  interrogationis  proponitur, 
quiit fibi  fieri  -ptllct  :  cujus  cffeflum  cft  refponfio 
Cicijfcilicetwvifum  reciperet. 

Yyyy  2  Verf.+i. 


3<r. 


37- 


38. 


39- 


40. 


4i- 


4'- 


43- 


71*  H     A      R      M 

ftrf.41.  Cujuspetitionis  effeclum  eft,  Chrifti 
mandatumutvifuni  recipetet ;  cujus  receptionis 
caufa  inftrumentalis  aflignatur,  cici  fides. 

Vtrf.4.3.  Mandati  eftcccum  eft  vifus  reftirutio; 
quxadjuncto  temporeamplificatur,  e  veftigio:fa- 
nitatis  accepta:  effectum  eft  ,  in  ca:co,  quod  Chri- 
Ihim  fequebatur;  item  quod  Deum  glorificabat;  in 
pkbe  quod  gloriam  Deo  tribuebant. 

METAPHRASIS. 


O     N 


S 


Mifcriacxci,qux  eurn  ad  Chrl- 
,       ftum  adcgit.  _     _ 

I  Quomodo    Chnftus   votis    iplius 
^      refponderit. 
Hujushominis  mifcria  apparct ,  primo  Verf  35, 
quod  cxcus  erat,  i.quod  paupcnbus.  Cxci-  &c\ 
tas  quam  triftis  iit  conftat  ex  tcnebris.  Inter  Cx"ut>s 

7t  -     1  ,1         n  ,     .  mtferia. 

/fcgypti  plagas  nulia  cnftior  tenebns  ,  qux 


X  cum  prope  Ierkhuntem  accederet,  cacus  qut 
d.im  pro  more  mer.dicantiitm  ad  viam  pnbU- 
cam  ajfideret,  hoc  conftlto.u:  a  praereuntibut 


3J-        J  N  hoc  itinere  ad  Bethaniam  faStum  esl  ut, ,  tamen  ad  tnduum  tantum ;  funt  autem  cxci 

tenebrx  perpetux.  Inferni  pcenx  tenebris 
comparantur.  Hic  etiam  pauperfuit,  ideo- 
quedu&orem  alere  uon  potuit,  quod  ejus 
ftipempeteret.  Is  attdito  verborum  & pedum ,  rnifenam  fumme  auxit.  Omnes  iilum  mife- 
flrcpitu  quem  turbapr&tertens  excitabat.qtttd  ium  putant:  noftra  autem  conditio  .i  natura 
hoc  ret  ejfet  a.  tianjeuntibits  percontaius  es~l. '  loDge  milcrior  :  nam  non  modo  cxci,  fed  Sc 
Ex  tttrba  vero  aitquot  humantter,  quod  res,  lurdi,  muti,  claudi,  mendici ,  &;c.  Vt  in  pa- 
eratoref.rebant;  Lfiim  nempe  Na^aretheuml1^00^  Matth.12..  Quotus  tamcnquifque 
pr£tere;mtem  caujam  dediffe  tam  fiequentts','2^^  qui  in  hac  miferia  Chriftum  FiliumDa- 
iy  confertt  multttudmts,  qtu  adtltum  ccrta-  '  vidis  lndamat?  Quod  li  ,  prxter  hanc  cxci 


tim  hinc  inde  convolans  ,  hunc  quem  audtt, 
ftrcpitum  excitat.Illc  hoc  nuntio  accepto,  illtco 
abjecio  mendicandiftttdio  ,  clamando  vocem 
extulit,  dtcens  ;  6  Iefu,  qui  exftirpe  Davidu 
orttindtts  humans.  mtfertt  fenfu  ducerts ,  mfe- 
rere  mei.  Sed  q:ii  pr&.bant  veluti  vU  duccs 
illum  verbis  caJttgantcs,quod  lejtt  iter  accele- 
ranti  remoram  tnjecit  ,  fdentium  illi  indixe- 
runt;  qui  nt  acquiefceret  tantttm  abfuit ,  11. 
clamando  vocem  etiam  corroboraret  ,  ean- 
demqtie  qtiam  pritts  ediderat  petitionem  repe 


tatem,  duccdeftituimur  ,  in  qua  conditione 
funt  qui  lcgitimo  minifterio  deftituuntur; 
quam  miferi ,  &c.  eoque  rnagis  d  mifenara 
noftram  uon  agnofcamus. 

Cxcusifte  voto  mutato,  Chrifti  mifcri-  Verfjs. 
cordiam  implorat,oportunitatcmfalutis  am-  °f"''"": 
plectitur.  AIiis  neglectis ,  hoc  .1  nobis  prx-  ^„p;esfw. 
flandum  ,  przfercim  cum  Chriftus  fe  nobis  i*. 
uitro  ofFert.  Prov.  Acquire faptenttam  ,  ante 
:mnia,&c.  Lucro  rerreno-  inhiantes ,  lin- 
£ulis  civiratibus  adfunt  ,  fora  obfervanc , 


teret  ;  0 hft.qtii exftirpe Davidts  orittnduiA^c.  fur abfentiam  patrisfamilias  obfcrvat , 


humam  mtfieru  fenfu  duceris  ,  mferere  mei 
Cujus  commiferatione  lef.u  commotu:,accele- 
rationem  in  ittnere  aLquid  remittcns  ,  fubfti- 
tit :  &  adfe  adduc:  &  manu  dxcteri  juffit, 
eumque  propi-M  admotttm  int ertcgavit :  D:- 
cens  :  6)uid  esi  qnod  t:bt  a  meficri  velts :  Cui 
C£c:n;  Kon  eqmdcm  Domineut  elcimof/nam 
auferam  ,  ea  caufa  hucver.i.fed  ut  t:<->  bene- 
fic:o  vifitm  recipiens,  ab  otiofa  hac  cjf  homine 
indigna  vivendi  eoncLtionc  deinceps  abjii- 
neam.  Ad  quem  leftts;  volo  vifum  rec  bitts .- 
video  etenim  (qtti hominum  abdttijfim.ii  ^- 
abjirufijfimas  cog:ta:iones  pernofco)  te  fide, 
qits  om-.ia  a  Deo  obtinet,i;nbutum  ,  qu&  tibi 
hanc  fthitem  peperit.  Quo  dicio,  t  vesligio  v:- 
fi.n  recepit.  &tiofafto  ,  adeum  qmd  attinet 
Iefu  comitattuje  adjttngens  Deogloriam  tan- 
tioperts  dedit.Ad  populum  veroquod  fp~eci.it, 
fummo  coufenfu  Dei  laudemprdiicarunt:  ex- 
clufi  tamtn  utrinque  lefu  qui  Deus  injtcuia 
bcnedici:u. 

P  R  A  X  I  S. 
Qrrawi/i.SinguIaris  Chr/fti  erga  himc  pau- 
«Jpercna  &  ca-cijm  mifcncordia. 


adultcra  viri  ,  adulter  crepufculum  expe- 
c5t.it ,  5cc.  nos  foli  oportunitatem  neglige- 
mujiVideilluftrecxemplum  Maris  6c  Mar- 
tha;.  Maria  non  nclcia  Chriftum  non  fxpius 
adfuturum  ,  coi:fcdit  tamenad  ejus  pedes, 
audit,  &c. 

Prohibitus  vehementius  indamat.  In  bo-  verf.39. 
nis  impcditi  nondcSciamus.  Araoriseftla- 
boriofura  eflc  1  Thejfal.  1.  vidc  exemplum 
Cananxx. 

Conlif:;:  Chriftus  &;  hominem  vocari  ju-  Verf-to. 
bct.   Preces  Chriftumlicet  feftinantem  re- 
morantur.   Deusfe  veluti  vindum  fatetur 
precibus  Mofis  &  Aaroms.Kumer.Cant.Au- 
diam  vocern  tu.im,  nam  dulcis  esl. 

Vifum  petit ,  qucm  eum  &  pofle  &  velle  Verf +1, 
dare  cognovit,  difcamus  ea  petere  qux  is,  i  Scc. 
quo  petimus,dare  poflit.Plcbs  a  miniftro  pe- 
tit  ut  hofpitalis  fit ,  &c.  quod  (i  poflit ,  &c. 
quod  fi  prxftet ,  eum  optimum  miniftrum 
prxd:cat ,  etli  verbum  nunquam  prxdicat. 
Magiftratum  dilaudant,  cui  palatium  (plcn- 
didum  ,  multi  fatellites ,  cujusdomus  omni- 
buspatct,  &c.  etliinjuftus,  &c. 

L  v  c. 


L     r      C     A. 


717 


L  V  c.  cap.  xg,averf.  i.adii. 

IESVS  autemirgrejfuslertcbo ,  tranfibat : 
2   Ef  ecce,  qutdam,  r.omine  rocatus  Zacchaus,  &  qui  magifier  er.it puUicano- 
rum  ,  & is  dtvescr.it  : 

3  Studebjttque  1  idcre quis  ejfct  IESVS  :  necpoteratprs.  turba,  quod (i.it urapar- 
rus  ejfet : 

4-  Prat  urrens  igitur  afcendit  in  fycomorttm ,  ut  ettm  rideret :  qttoniamfttturttm 
e  ratttt  ill.ictranfirct. 

5  Vt atttem  rciit  ad cumlocttm,fufpiciens  IESVS  viditeum,& dixit ei;Zac- 
chae,fes~tin.tn.s  defende:  bodie  ei.im  domi  :tt£  oportet  me  manere. 

6  Tum  isfelUnans  Jefcendit,  &  exccpit  eumgattdens. 

7  E  t  omnes  quttm  boc  rt.lijfent  muriniir.ibant,  duentes  ettm  ingrejfum  effe  ad  ho- 
mrtttn  peccatortm  ttt  ibi  dtrerfaretttr. 

S  Adftans  autem  Zacch&us ,  dixit  Domino;  Eccedimidittm  bonorttm  meorum, 
Domine,  do  pattpcribus:  &fi  qttidcttipiam  per  calumiitam  eripui,reddo  qttadruplum. 

9  Dtxit  autein  ei  IESVS;  Hodtefaliis  l.itic  domui  contigit ,  eo  quod  tpfe  quo- 
qtte  cslfilius  Abrab.nni. 

1 0  Venit  ctiim  Eilitts  homir.is  ttt  qturat  &fcrret  quod  perierat. 


A  X  A  l  r  S  I  s. 

DEferibit  Iiar.c  hiftoiiani  a  fubjc&o  loco  ubi  gc- 
fta  efi  ,  nempeuibc  Iercehumina;  Scadjuntlo 
tcmporc.cumeilct  illam  urbem  ingreffus. 

Ctrf  z.  Virum  defcribit  ab  adjunCto  nomine 
Zacchxi;  &  alio adjuncto.nempe  vitx  conditione, 
viz.  publicano  :  item  a  rclato.principepublicano- 
lum  :  dcuiqueabadjun&isdivitiis. 

l'i.  f. }.  Item  ab  erfcfto  ,  quod  quxrebat  Iefum 
viderc;  quod  fuo  finc declaiatur,  ut  fciret  quis  effet 
&  areliquisdifcernerct;  quodfuaconiipeutecau- 
fa  dedaratur ,  quod  non  potuit  illum  videte;  cujus 
impotentix  dux  caula.  aflignantui ;  una ,  tutba  qux 
lefum  undique  ciicumfiftcbat;  altera  caufa  indica- 
tur,  quod  eflet  parvaftatuia. 

ft.f.A,.  Cnjus  rei  etfecla funt quod prxcucut- 
lit;  itcm  quod  afcendit  in  Sycomotum  :  qux  utta- 
quefuofinedcclatantui,  utillum  vidcat.  itemalia 
efficiente  caufa  hujus  cutfus  &  in  Sycomotum 
afcenfus,  quod  illac  tranliturus  erat. 

Vtrf.  s.  Hujus  autem  defidcrii  in  Zacchxo  Ie- 
fumvidcndi  adjunclum  eft,  quod  Iefus  futfum 
oculos coitul it ;  quod  fuo  fine arguitur ut  illum  ju- 
berctdcfcendete  :  qui  dcfcenfus  adjun&ofcftina- 
tionis  amplificatut ;  &  fuo  fine  arguitut ,  ut  Chti- 
ftum  hofpitio  excipiat.  Quotum  omniumfubje- 
Gus  locus  notatut ,  prope  Sycomoium  in  quam 
afcendit. 

ytrf.  (,.  Cujus  mandati  effeftum  eft  obfequium 
Zacchxi ;  quod  amplificatur  adjun&a  feftinatio- 
ne.uthofpitiuinpararer :  itemalioadjun&oillum 
cxcipiendi,  nempe  hilatiter. 

ftrf.y.  Hujusreceptioniseffcctumeft  murmur, 
quod  declaiatutfubje&o  univctfx  tuibx  ;  8c  fua 
caufaarguitvv,  quiadivettitapud  pcccatorem. 

V<rf.%.  Murmurii  aijun&ueft  llnJiuiiiZacdiii 
CCCJlioneih  illius  tcLkndi;cuju;  ftudii  eiTc&um  vo 


luntatia  promifliofa&aDoniino  Iefu;qux  fuis  par- 
libus  dcclaratur,  diitnbutionedimidiicjusquod 
poflid»bat ,  &  compenfationcquadruplaomnium 
opprcflionumquibusquidpiaminterverterit;qu;v. 
voluntariapromiflio  amphficatut  adjuncto,  fta- 
tionc,  quacumrevetentiamerga  Chriftum,  tum 
veto  ar.imi  fui fiimum  propolitum  indicat  hoc  fa- 
ciendi ,  quod  promiifum  hocab  omnibus  circum- 
fiftentibusexauditivellet.Qupetiam  referturaliud 
adjun£tum  promiflionis  (ttct)  quo  omnestcftes 
hujus  promiflionis  appellat. 

ytrf.<).  Adjun&umhujustam  amplx  promif- 
fionis  charitatcm  in  Deum  Sc  proxirr.um  teftantis 
&  obfignantis cft  falus;qux  compatatione  maioris 
amplificatur,  nontantumZacchxo,f.d  cjus  fami- 
lix  :  quodfuofubjecto  dcclaratui,  quia  tit  filius 
Abrahx. 

Vtrf.io.  Cujus  caufaefficiens  eft  ,  quod  Iefus 
venitut  quxretet  &  fetvaret  :  fubjeclum  autem 
falutis  eft  peiditus. 

MET  APHR.AS1S. 

IKgreffo  lerichuntem  ut  per  illam  tranfi- 
ret :  Res  accidit  noslra  ammadverfione  dt- 
gnifftma*  Vtr  quidam  erat  nomine  Zaccb&us 
vitt  profeffione  publicanorum  princcps  ,  cenfu 
d:v:s .  Hic  ingentt  defui-rio  Iefum  videndi 
ter.ebatur,  ut  cjuii,Q> qualis  effet,  cognofceret; 
fed  ne  hoc  faccret  a  tttrba  eum  arcnndante 
prohibitu:  eff  ,  maxime  qitodfiatitra  parvtts 
effet.  Hac  cum  nonfuccefjit ,  ftudto  fiagrans 
aliam  aggrefftts  esl  viam;  qu.imobrem  dtgni- 
tatis  &•  prmcip.it :x  veluti  cbhtus  pncttrrens 
Sycomoritm  quamdam  fcandit ,  ut  elatus  m 
edittim  locttm  ,  inde  Cbrilium  mtttendo.fuos 
Y  y  y  y  3  octtlcs 


7lS  H     _     R 

oculospafceret-.pr&ter  iUam  etenimfycomorttm 
tranfire  oporttre  lefum  probe  noverat.  Ad 
quem  locttm  cttm  leftti  perventjfet  &  ftmul 
viri  deftderium  probe  pemoviffet ,  fublatis  in 

fycomorumocults,  lUttm  videns  ftc  aUoqtf.tur  : 
Zacchtte  (de  nornine  cnim  te  appello  nt  te  tni- 
hiprobe  cognitttm perfpicias)  properaut  mihi 
hojpittum  pares :  Jponte  etiam  enim  mc  tibi 
tanquam  uni  ex  tntimts  convtvam  ojfero . 
fflutjefiinus  defcendens,  paratis  omnibut ,  il- 
lumfumma  cum  animtalacrttate  domum  ac- 
cepit.  <5}uo  univerfa  multttudo  ojfenfa  clam 
obmurmttrarunt  dicentes  :  ficcine  convenit  vi- 


M      O     N     I      A 

num  ob  eam  caufam  ,  quia  Cogitarit  Cnri- 
Itum  ibi  divertere  conftituifle  ,  quod  locus 
efTet  divci  tendi  accommodus. 


•  notatur. 


„■  •  -n.-    /  Nomen 
Vin lftuiss    „      ,■  ■ 
V  Conditio 

Nomen  exprefTe  notatur.ut  ejus  in  Chri-  _2_<<tt_>- 

ftum  pietas  m  omnem  atatem  propagare-  c'"'  "«••"" 

tur;  honorantesme  honore  ajficiam.  i  Sam.i.  """"'■ 

Si  annalibus  noflris  jucundum  (it  uomen 

cumlaudepofteritati  tradi ,  nedumaSpiri- 

tu  Sancto  in  Scriptura.Vide  quid  Chriftus  de 

Maria  dicit ,  illius  mentionem  ubicunque 

pra?dicatum  fucnt  Euangehura  ,  &c.  idem 


rttm  Dei  ad  fceleribtts  opertum  ingredi,  idque  '  je  ifto  &  limilibus.  Objeclio  :  at  Spiritus 

ut  apttd  tUum  divertat  q>  hojpittoexcipiatur.  ,' Sancti  monumentis  nemo  jam  infcnbitur. 

Zacch&ws  cum  de  hac  turb-  obmurmur  atione  I  Rejpondeo  ;  erit  tamen  juftus  in  perpetua  lau- 

refcivtjjet ,  ttt  hitjtis  rei  invidiam  a  lefit  &  '  de  Proverb.  10,7.  Ejus  nominis  odor  redo- 

Euar.gclio  depcUerct ,  nt  ab  omntbus  exaitdi-  { Jens  __  fragrans  erit  in  omnem  xtatem;  non 

retur  m  pedes  erecttts ,  dixit ;  Domine  dtcam  '  flaccefTit  ut  alii  odores  &  fuffimenta. 

qttod  iftts  iniquis  incredtbtle  vidcatttr ,  quod        Condiuone  princeps  erat  &  pra:dives:  eo  Qg**'?]** 


re  pnftabo  :  dtmtditim  opum  mearum  ili 
co  cye  vesitgio  pauperibm  diftrtbuam.  At~ 
qtte  ne  his  largirt  vtdear  quod  aliis  per  Jratt- 
dem  &  injurtam  furripucrtm  ,  adeo  etiam  ,  ft 


magis  inclarefcit  ejus  virtus.  Dtffictleefi  dt. 
vitemin  regnum  ccslorum ingredi  Luc.il,.^. 
Nedum  (i  addivitias  accedant  honores  :  ho- 
mines  hac  fortuna  confidunt  ;  in  fe  aquief- 


condibio. 


quemper  imprttdentiam  aut  mmio  ditefcendi  1  cunt.  Chriftus  eorum  palato  non  fapit ,  cce 


itudto  praudavt  (quod  mihi  humanitus  obve- 
nire  pojfe  tnfictits  non  eo)  me  quadrttplo  ex  lege 
de  furto  lata  tnjttriam  compenfaturttm  poUt- 


leftia  illis  naufex  &  f.iftidio  funt. 

Studium  Chrifti  videndietfi  a  naturano-  Verf.j. 
vum  aliquod  videndi  cupida  proficifci  videa-  ~*_. 


ceor.  lefut  ttt  Zacch&um  adverfm  turbst  con-  tur;  cujufmodi  erat  Herodis :  tamen  a  pieta-  Vll{ni 
tumdiofas  voccs  confolaretttr ,  ei  dixtt.  Boc  _e  piofcctum  &  Spiritus  Sancti  inftinctu  clnijii 
ipjo  die  tUuxit  falus  non  tamum  ttbt.Jed &Ja-  j  conftat ;  qut  illum  prius  docuerat  qualis  &  pium  : 
tntlia  tu£  ,  qttam  in  focietatem  hujus  JaLttis  ,  ouantus  fanctitate  &  miraculis  extitiiTet.Vi- 
adhtbebo:  C;tju4 Jtquts  caufamrequirat-,r.on  Je  Ioh.u,io,  &c.  Nec  enimlevisconjectura 
alia  (Ji  teipfum  rejpicis)  esi,quam  quod  veftt-  eft  qua:  ex  cujufque  vultu,  geftu  ,  ekc.  peti- 
gtis fidei  Abrahamt  inftjlens germanits  & ge- :  tur  :  ficutenim  ftultus  in  plateis  incedens 
nuinus  ejufdcmfilitnjacim  es.  Homo  etenim  \  manibus,  pedibus  ,  gefticulationibus,  ftulti- 
(quicquidalii  oblatrant)  faftus,  utquodper-  \  tjam  fuameloquitur :  ita  fipiens,  &c.nedum 

Chriftus ,  ex  cujus  geftu  folo  &  fermone  fa- 
cile  fuit  eum  Dei  Filitim  agnofcere.  Vide 
i«c.4,ji.  &  Iohan.7,46.  Quod  fi  jucun- 
dum  lit  pios  coram  intueri ,  in  quibus  vix 
fcintilla  ejus  bonitatis  fapientia:,&c.  nedum, 

SVmma,  Zacchi*us  inccnfo  Chriftum  vi-    &c.  Vide  Acl.  10,1%.  Ccl.z.i.  Rcgina:  Saba: 
dendi  ftudio  confeauutuscft  ut  illum  ho-    Iaudi  datum  eft  quod,  &c."miiIto  magis  &C. 

Deleclaturfponfavocc&vultufponlijquan- 
to  magis  hujus  fponfi,  qui  fila  pulchritudine 
omnes  infinitefuperavit.  Quod  (i  jucundum 
fuit  Chriftummortalem,  pauperem  ,  in  ter- 
ris  afpicere,  quanto  magisimmortakm.glo- 
riofum  in  ccelis,  &c. 

Vracurrens ,  afcendit  infycomorttm.']  Par-  Verf  3. 
vitate  impcditus,  non  tamen  deferbuit,  &c.  1"°  K  . 

"•_■,.  „  , .  tHlari  cjus 

coutra,&c.  Quod  prmceps  &  pra:divcs,cur-  ^r/o      ^ 
rit,  fycomortim  fpeflante  turba  confcendit;  lur% 


dttum  es~l  cjtttirei  em  &  (quoi  nomen  leftt  mi- 
hia  Patre  inditum  prs  fe  fert)  falvumja- 
ciam. 

P   R  A  X  I  S. 

'  Vtnma  ,  Zaccha:us  inccnfo  Chriftum  vi- 
'dendi  ftudio  confequutuscft  ut  lllum  ho- 
fpitio  acciperet :  quod  cum  turba  fubaccu- 
firet ,  eidem  partim  a  Zaccha:o  ,  partim  a 
Chrilto  abundefatisfactum  eft. 


Vartes 


rolixabeneficentia. 


rCr, 

)      P 

"J   Calumnia:  Chrifto  ex  hofpitio  im- 

L    pofitxdefpullio. 


Verf.i;i.  Ierichunticam  urbem  cum  tranfiret  &  ZaC- 
ch-umfibi  hofpitemanimo  dcftinaret,Ecce 
domo  'ut  probabdeerat)  virille  egrefluseft 


ut  lllum  vidcret ,  ratus  tempus  efic  oportti-  inlignem  zelum  dcdarat.  Vide  fimile  exem- 

plura. 


A     N 


L     I      C     A. 


7ij» 

plum  Matth.9,\9-  &  in  Davide  coram  arca  [  tes  de  nomine  cognovifle;  quanto  magis, 
faltante.  Laudabilc  cfl  gravitatcm  in  inceflu  quod  Chriflus  omncs  homines ,  &c.  hoc 
fcrvare  ,  &  tardior  inccllus  cos  qui  prxfunt  i  modo  procul  dubio  ejus  fides  corroborata 
decct:  ild  incidunt  temporacum,  &c-  ut  .  cft.  lohan.  1,48,49. 

cum  virum  dignitatc  plcnum  utii  lnfcftan-  !  Feilinans defcende.]  Feftinarejubct ,  quia 
tur,  cum  ab  hoftc  in  bcllo  fut>it.  Quod  (i  ad  '  ibi  aliquandiu  hxrere  conftituerat.ut  oculos 
prxfentis  vitx  incolumitatem  conlucta  di- j  Chrifti  intuitu  quam  diutiflime  pafceret; 


gnitaris  ratio  negligi  poflit,  ncdum  in  xtcr-   quia  adPafcha  profcttionem  acccleravit. 
na  vita  confequcnda.  Ncque  tameo  f.is  infra       Oportet  me.~\  Kon  tantum  fcinvitat ,  lcd  •"'" ',*  '■' 
aut  ptincipis  dignitatcm  fc  :  quodammodo  in  ejus  xdes  irrumpit  j  non  r'"rn'J' 
i  metu.Vide  exemplum  Davi-    quod  nccefle  habuit  ab  co  accipi  ,  aut  quod '  "' 


viri  Chriftiam 

dejicerc  periculi  metu.Vide  exempli 
dis  infaniam  limul.intis.  1  Sam.n,i$.  Contra 
Nehemix  fck  abdcre  rcculantis.ATf/;fai.<f»ii. 
QgmaoA  Aliatamcnvia  Chnftus  a  nobis  quxren- 
dus  &  fpedandus  cft  ,  illcin  tcrram  oculos 
dejicicndo,  nos  animioculos  artollendojille 
in  terra,  nos,  &c.  Col.  3,1.  ille  cx  fycomoro, 
noi  in  Euangelio  ,  tanquam  lympidiflimo 
fpcculo  &c.ille  vidcndc,  nosaudicndo.Quo 
majMs  abfurdi  funt  qui  eum  hic  in  tcrris  con 


ntbu  Cliri 

Jlu4  qujL 

undn4. 


non  poflet  cum  ad  Ecclciiam  ac,°rcgare,m- 
li  &c.  ftd  utilliindignumfe  judicanti  oc- 
cutrerct  &  rcftitationis  anfam  prxriperct : 
dum  intcllipcrct  non  fecus  fieri  pofle.  Hoc 
Chnftus  cr^a  nos  facit,cum  in  perfona  pau- 
peium  multiplicat  pctitiones,  &  cobis  quali 
vimfacit.  Indigni  ccrtefumus  qui  paupcri 
ftipcm  crogemus  :  cum  cnim  eleemofyna 
Deo  offertur,  nos  qui  fumus,  qui,  &c.  Vide 


fpiciendu.m, &c.  &  Zacchxiexemplo  nos  ad  !  i  Chron.19, 15,14,15.  inDavidis  exemplo. 


propiorem  facramcntorum  afpcdhim  invi- 
tant. 

Zacchxo  parum  profuiflct  Chriftum  vi- 
difle  ,  &c.  nili  &c.idco  Chnftus  utfuum  a- 
morcm  m.igis  dcclararet  fe  convivam  ob- 
trudit,  &c.  Mira  Chrifti  bencficcntia  qui 
plus  largitur  quam  quxrimus;  ftannum  qux- 
rentes,  111  auri  fodinam  incidimus;ignobilcm 
lapidcm  quxrcntes ,  in  criftallum,  &c.  Eph. 
3,i.O  bcatum  Zacchxum,  qui  &c.At  Chn- 
ftus  itcm  fe  nobis  offeit,  fe  ipfe  invitat;ante 
oftium  ftac  &  pulfat  ut  cccnet  nobifcum ,  ut 
ex  ladtc  &  mclle  noftro  cdat  &  bibat,ex  nar- 
do  odorctur,&c.  Cant.  Deindenosad  fuam 
ccxnam  invitat,  &c  Apoc.  $,zo.Cant.  5,1,3. 

Dcinde  Chrifius  nobis  fe  convivam  inli- 
nuat  cum  occurrit  nobis  in  paupere  ,  cujus 
paupertas  quodam  modo  flagitat  ut&c.  In 
paupcre  Chnftus  aut  cxcipitur ,  aut  foras 
pellitur.  Noli  igitur  putare  mali  ominis  efle 
li  pauper  tibioccurrat ,  &c.  potius,  &c.  Si 
Chriftum  in  paupere  repellamus,  cavendum 

ne  nos  fua  ccrna  lautiffima  ,  quam  omnibus   contra  quam  Chriftus  Matth.cap.9.  &  Paul. 
fidelibusinfine  mundiinftruet.arceamur.  Si  1 1  Tim.i. 
Succothitx  &  cives  Penuelis  mctito  pcenas  j      Zacchxus  videns  Chriftum  invidiaex  le  Verf.  s. 
dcdcrunt ,  quod  languidis  Gedeonis  militi- 1  gravari,  illud  conatut  ftudiofe  a  Cbrifto  de-  £na'»'Z«t' 
bus  cibum  non  pixbucrint;quanto  graviore   pelleie,  quafi  dicat ,  video  te  ex  me  malc  '  """  "\ 
fupplicio  conftiino;endi,qui  languidis  Chri-  audire,  quod  &c.  Quicquid  autem  haiftenus  (/„„7  ' 
fti  non  modo  militibus,  fed  &  membris.&c.    fui.nunc  &c,  Infigne  exemplmn  animi  pio-  fludtt. 

Eum  de  nominc  compellat  ,  utintcllig.it ;  bri  Chrilti&  doctrinx  Cbnfti  impaticntis: 
cum  eiTe  paftorcm  illum  bonum  qui  iingu- ,  ut  quiomniumpotius  jaifturam  pati  p.va- 
Iohan.io.  mira- ;  tus  iit,  qu.im,  &c.  vide  exemphim  Ahrah. 
Impcr.itoribusl  Genef.  14,11,11,13.  &  Eflher  5,10,15.    Ad 
memorix  mandatum  eft  ;  cos  iingulosmili-lhoc  noscxigamus.  Quodii  ad  Euangclium 

pro- 


Oblatam  libi  giatiam  ampIeftitur,Chri-  V«f6. 
ftum  lxtc  excipit.  Sunt  qui  lingulas  convi-  o^"-"* 
vis  fuis  buccellas  invidcnt  &  veluti  nume-  F*"f 

n  ,    11  I    •     •       •  1  LilultdtHS 

rant.  rrov.  13,6. hioc  nobis  imitandum,cum      .,  u 
r\    -a  1  •  L-i  .tmfltiii- 

Clinltum  in  paupcnbus  cxcipimus,  hilaicm  ,„,., 

datoicm  diligit.  In  vcibo  veio  &  facramen- 

to  Chnftum  111  intimo  cordis  cubiculo  exci- 

piemus:  hoc  hilariter  aoendum.Ncfas  fuiflct 

Chriftum  hofpitem  in  xdibus  materiatis  re- 

cufafle  ,   nedum  fceleiis  damnabitur   qui 

Chriftum  in  corde,  &c.    Prxfcrtim  cum 

Chriftus  illuc  fcinvitat,  &  nos  prxvenit,  ut 

hic  Zacchxum. 

Mtirmurabant.']  Qui  xqui  fucrunt  fpe-  Verf  7. 

ftatoies  operis  Chrifti  in  cxco  curando,  T'"'i'f '"- 

hiciniquifunt  in  curatione  longc  prxftan-1'      ' 

tiore.  In  quo  Zacchxi  ftdesplane  convulfa 

fuilTct.nili  Chrifti  diftoacquieviflei ,  ejuf- 

quefententiam  omnibus  omnium  judiciis 

antchabuifiet.  Hominum  natuix  inditum 

cft  ,  ut  exiftinicnt  Clniftum  pcccatorum, 

prxfertim  atrociorum  caufa  non  veniflc. 


las  oves  nominatim  novit. 
bileeftcuiod  de  quibufdam 


730 


H      A 


Itjqttepu- 

l>liie,& 

qn.tre. 


probro  liberandum  brevi  voluptate  ,  aut  lu- 
cello  nos  privare  recufcmus,  &c. 

Gjuadruplum.']  Alludit  ad  lcgem  de  rebus 
furtoablatis.  Quare  per  fraudem  &  injufte 
ablatum  loco  furti  liabet. 

Videtur  libi  confcius  orficii  non  omnino 
avare  exercitwaliasnonaddixiiTet  dimidium 
bonorum  pauperibus  ,  quadruplum  vero 
compenfacioni&:  reftitutioni.&c.  fedpotius 
omniafua  bonaad  reftitutionem  rclervafle 
oportuiiret,  cum  eleemofyna  in  pauperes  ex 
rapto  Deo  exofa  fuiflet.  Huc  refer  quod  di- 
city?  cuiqu.im,&c.  eo  mdicans  per  ignoran- 
tiam  accidifle  ,  fi  &:c.  Exquo  liquet  quod 
odio  potius  ludaeorum  in  Publicanos,  quam 
fms  meritis,  inter  facinorofos  numeraretur. 

Quod  publice  iftud  profeflus  eft  ,  non  ex 
ambitione  <Sc  gloria:  appetitione  fuit ;  fed 
partimad  tollendum  fcandalum  :  partimut 
hoc  modo  ad  conftantiam  in  propolitio  ad- 
juvaret ;  cum  hoc  profeflus  erat  coram  tot 
teftibus.  Prudentia  enim  eft,vias  &:  rationes 
quibus  compendioliffimeituradobfervatio- 
nem  mandatorum  Dei  excogitare,  &:  obfer- 
vare  ,  lic  /06.51,1.  peftgifoedm  cnmoculh 


tr.eii  &  David  Pfal.  115.  juravi ,  &c.  meob- 
fervaturum  fiatw.  a  tuc. 

Hujus  charitatisin  Deum&  homines  ad-  \faC.g. 
juncl:um,eft  xternafalus;quaZacchxum  yo-S.tlmei 
puli  murmure  contriftatum.exhilarat.  Hxc  «""*«•■ 
falus  declaratur  adiunfto  tempore,nempe  eo  tJ",>'°"1» 
lplo  die.  Cujus  caufa  ailignatur  ctuocijilna 
Abrahs. ,  &c.  quod  non  niii  fidei  Abrahae 
imitatione  faftum  eft.  Rotn.  4.  Caufa  igitur 
falutisineo  vcrfatur ,  non  quod  Chriftum 
hofpitio  excepit ,  aut  eleemcfynas  diftraxir, 
aut  compenfationem,  &c.fed,&c. 

In  fubjefto  falutis ,  nempe  non  tantum 
Zacchxo  fed  familia  cjus.notanja  Dei  proli- 
xitas  in  largiendo.  Vide  Aclor.  16,31,51.  & 
zTim.  1,16.  Hocfervosdoceat.quos  donii- 
nos  perquirere  lllos  oportet ,  ut  gratix  di- 
vinx  participes  lint.  Et  dominos ,  ut  proyi- 
deant  de  inftitutione  familix  fux  in  pietate. 
SLC.Genef.il.  Pfal.  loi.Act.  ro,i. 

Hacftenus  de  depulfione   calumnix  per  Verf.io. 
Zacchxum,  fequitur  qux  per  Chriftum.  Ar- 
gumentum  ducit  i  fine  adventus,  nempe  ut 
fervaret  perditos ,  unde  nomen  fuum  leftu 
traxit.  Vidc  plura  de  hac  re  in  Matth.  9. 


L  v  c.  cap.  19,  a  verf.u.ad  18. 

11  Htcautemipftsaudientibus,  pergens ,  dtxitparabolam ,  eo  qttodejfetprope 
Hierofolymam,  &  quod  ptttarentfore  ut  tlltco  regnum  Dei  appareret. 

12  Dixit ergo;  Homo quidam  nobilis profectus esl  inregionem  longinquam ,  ut 
acciperetfibi  regnum,  acreverteretur. 

13  Vocatis  autem  decemfervisfuis  dedit  eis  decem  tninas,  &  dixit  eis ;  Kegoti.t- 
mini,  donec  veniam. 

1 4  Cives autem  ejus  oderant eum ,  mifernntque  legationem posl  eum ,  dicentes  -3 
Nolumus  hunc  regnare  fuper  nos. 

1  s  Etfaclum  ett  quum  is  rediijfet,  accepto  rcgno ,  jttftt  vocari  fervos illos  ad  fe 
quibus  dederat  pecuniam  :  ut  cognoji eret  qttis  qtttd  negoti.mdo  confecijfet. 

16  Adfuit  atttemprimus,  dicens,  Domine;  nnna  tua de.em  lucrifecit. 

1 7  Hle  autem  aitei;  Bene  el\,ferve  bone :  quia  in  minimofuiUiftdelis ,  babeto 
poteslatem  in  decem  urbes. 

18  Et alter venit, dicens;  Domine,  niina  ttta confecit qttinqtte minas. 
xi)  llle  vcro & tfli dixit;  Ttt quoqtte prxcfto qutnque urbibtts. 

20  Ef  alitts  venit ,  dicens ;  Domine ,  ecce  mina  tua  quam  habtti  fepofuam  infu- 
dario : 

2t  Metuienimte,quodho;nofisattflerus:  aufers  quod  non  dcpoftusli ,  &  tollis 
quod  nonfemiiiasli. 

22  lum  ille  dixitei ;  Ex  ore  ttto  tejudicabo,ferre  male  :  fciebas  me  hominem 
attslerum  cffe,  qtti  tollam  quod  non  depofui,  &  metam  quodnonfeminavi : 

23  Ou.;re  lgitttr  non  dedislt pecuniam  meam  ad  menfam ,  &  ego  ventens ,  cum 
fcenorc  ipftm  exegijfem? 

24  Et 


E     V     A     M      O      l      l      t      C      A.  7}I 

2  4  Et  ddftantibtts  dixit;  Tollite  ab  eo  mtnam,  &  date  ci  qtii  decem  miiids  babct. 

25  llli  vero  dixcrunt  et;  Domine,  babet  deccm  mimts. 

26  At  illc,  Kam,  inciuit,  dico  xobis -y  Omni babcnti dabitur :  ci  rcro  qtii  non 
habet,  etiam  quod  babet,  atijeretur  ab  eo. 

27  OiiiiietiamnieosiUosihimiccs,  quinolueruntmeregnarcfuprafe ,  adducise 
bttc,  6"jugtd.ttecoram  me. 

28  Et  his  diftis,  antegredicb.ttur  afeudcns  Uicrofljmam. 

mam  verfus  duobus  adjunclis.    1.  cft  teinporis, 


A  N  A  L   T  S  I  S. 

^Aufa  efficiens  parabolx  imbibitus  crror  dc 
^mundano  rcgni  Chrifti  fplendore ,  cujus  ctiam 
caufam  erficientcm  indicare  vidctur ,  quod  dixcrat 
verlibus  duobus  anteccdentibus ,  nempe  falutcin 
illidomuihodicobtigiflc,  &  quodfc  vcnifledixe- 
rat  utperditafervaret :  cujus  etiamaliacaufa  no- 
tatur ,  quod  prope  acccdeict  Hierofolyina ,  urbem 
fcilicetubi  rex  inaugutandus  cflct. 

Vnf.  12.  Qm  cttor  rtfcllitur  a  fubjc&o  loco 
adqueminox  ptofefiumt  erat.ncmpe  coclum  ; 
quod  indicatur  longinqua  regione,  &  adiun&o 
tcmporecum  indeventuuis  cfiet,  ultimi  fcilicct 
judicii  dic. 

Vtrf.i}.  Dcinde  hunc  crrorem  refellit  abad- 
juncla  negotiationc ,  in qua  fervi  &  fubditi  ejus  fe 
debebantoccupare;quodcoiifirinaturabadjun£io 
tempore,donec  rcvcrtetetui. 

Vtrf.  14.  Deindcconfirmatut  abadjuncto  odio 
&  legaiionefubditcrumcjusfuum  iinperium  de- 
trectantium. 

Vtrf.  15,16,17,18,19.  Itcmalio  adjun&o  tem- 
pore.nempe  fcrvorum  fuorum  honorem  &  ampli- 
tudinem  tum  deinum  ttibuendum  effe,  cum  ratio- 
nem  fux  negotiationis  in  fecutido  Chrifti  advcntu 
pofuerinr ,  idque  pro  adjuncla  menfura  diligcntis 
&  fidelis  negotiarionis  8c  lucri,  quod  domino  fuo 
allaturi  funt. 

Vtrf.  20.  Servus  inutilis  defcribitur  ab  cffe&o 
recondcndi  minamfuamin  ftrophiolo;  hujusad- 
jun&um  eft  qtiod  illam  reddit  line  ullo  lucro. 

Vtrf.  11.  Cujusfocordiiadjun&um  eftexcufa- 
tio  petita  a  fevet itate  2c  tyrannide  domini  fui;  cu- 
jus  feveritatis  effecrum  aflignatur  ,  quod  tollit 
quod  non  pofuit ;  quodcompatatione  patis  illu- 
ftratut  metendi,  ubi  fcmentem  nonfecit. 

Vtrf.ii,!}.  Cuius  excufationis effeftum  eft  re- 
tortioaccufatiouisindominum  ftricii  in  ipfum 
fervum. 

Vcrf.i^.  Aliudeffedrumablatio  minac  a  fervo 
nequam,  qui  fuo  fine  declaratur ,  ut  detur  illi  qui 
decem  minas  habcr. 

Vtrfi$,  Cujuscaufa  corrumpens  circumftan 
tium  judicio  eft,  quod  dccem  jam  ante  haberct. 

Vtrf.  ;6.  Rcfuratio  illius  caufa-  a  fubjcclo,quod 
eo  magiseflet  idoneus  qui  hanc acciperet;quod  fuo 
gencreconfirmatur ,  quia  habenti  dabitur;  &fuo 
adveifo  illuftratur ,  quia  non  habenti  illud  quod 
habet,auferctur. 

Vtrf.17.  Adjun£tum,pcenani,proponitcivium 
fuatn  fubje&ionem  apeitedetrcclantium  ,  ncmpe 
intetfectionem  feu  internecionem  extrcmamjquj 
amplificatur  adjunfto,  tegis  ipfius  infpeclione. 

Vof.it.  N.iriatprogtcfluiE  itinetis  Hierofoly- 


cum  hancparabolamabfolviflct;  alterum  tftala- 
critatis,  quod  notat  verbo  praxedcndi  alios. 

METAPHRASIS. 

SVperiorem  de  Hifloria  Zacch&i fermonem 
excepit  parabola,  quam  lefits  propofuit:pa- 
raboU  propojit-  impulftu  fuit  dijcipulorum  le~ 
fu  error ,  quo  imiutt  fur.t  de  externo  regni 
Chrifli  in  hoc  mundo  Jplendore  ($•  apparatu  , 
quemjam  projortbtts  ejje  conjictebant ,  qitod 
Zaccheumprofi.igate.vttx.  {ttt  exijlimabatur) 
virum  ideo  falvum  cum  Jamtlia  pronuncia- 
viffet  fj*  quod  perditum  invemre  fe  veniffe 
profiteretur  :  maxime  vero  quia  vidcbant  tl~ 
lum  fumma  alacritate  Hierofolymam  profi- 
cijci,  tanquam  totiits  regni metropolin.ubi  Re- 
gem  creari  fo  inaugurari  oportere  jitdicabant. 
Hunc  errorem  ut  antmts  tUoritm  eximeret ,  fic 
fere  dtxit;  Mea,  in  regni  meiplena  inaugura- 
tione  (fj  toti  mtmdo  fpcflabili ,  condttto  fimdis 
efl  homtni  nobtli  genere  nato ,  non  qtti  attt  re- 
gnumjam  acceperit  aut  mox  accepturus  efl, 
fed  qui  ut  accipiat ,  in  longinquam  regionem 
projeclus  efl  ,  ad  cujut  itmeris  confeciionem 
temports  intervallum  intercedere  oportet ,  ut 
domum  redeat ,  poflqttam  regnttm  acceperit. 
Profeciurtu  vero,tttfit,  decem  fervos  fuos  ad- 
vocat ,  non  equidem  ut  honores  ^pr-cipita 
munera  diftrtbuat ,  fed  ut  unicuiqiic  mmam 
partiatur  cum  mandatis  tn  hec  vcrba.  Quif- 
qtie  hac  mina  negotiator  quoad  ego  accepto 
regnoreverftvsfuerc.  Ejttt  civesodiomtilum 
mcenfi,  legationem  expeiierunt  poflqtiam  dif- 
cefierat ,  qua  aperte  profefft  funt  fe  iUttmpro 
rege  non  agnituros.Facium  efl  ttt,aim  accepto 
regno  redtret ,  prima  cnrafuerit  de  domeflicu 
qu-.bns argentum fiium  distrtbiterat,  ut  coUa- 
tts  ratiombtis,  quid  quifquc  ncgotiando  lucra- 
ttt*  fuerat.pernofceret.  Accejftt  igitttr primtts 
ac  d'xit  \  Domme,  mina  tua  ,  quam  ed  nego- 
tiandum  dedtfli,  decem  mtnas  peperit:  tun  et- 
enim  gratU  &  liberalitati  hoc  tribuerim  ma- 
gis  qttAm  uUt  me~  foiertu.  Ad  quem  dcmi- 
nits  ;  Euge  ,ferve  bone  ,  cum  in  minimo fidelis 
Jueris.jam  tandem  defunflo  hujtu  vit/t  laborc, 
fro  ratione  accepti  laborts ,  qttam  maximo  ho- 
Z  z  z  z  mrt 


u. 


«5- 


14. 


i>- 


16". 


17- 


18. 
19' 


10. 


24. 


1J- 


iff. 


751  Harmoni     a 

wor?  perfitiitor ,  tanquam qui  decem  civitati-  icx  fuperiore  Chriftifermone,  &quidem  ut  SZuiJ  crrori 
btts  prxficttttr.  Tttm accejfit fecundtu.dicens;  |  videtur  verf.  9.  unde  colligcbant  univerfum  ^p°fl°t'°- 
Domine,  &c.  Cuiitem  dixit  ;  Quin&ttipro  1  Abraha:  genus  fervandum  ,  quandoquidem  """J"/"' 
portioneqtufius  qttcm  fecifti ,  in  fecttndo  ho-  '  falus  tam  fcelerato  homini  expolita  erat.Al-  w,((9.,y_ 

tera  ,  appropinquatio  ad  urbcm  qua:  lllis  re- 


Verf.u. 


norisgradu  conftste ,  tanqttani,  &c.  quod  & 
de  almfeptem  inteUigendtim  qttt  aliqtiid  lu- 
eeUimajitt  aut  minus  attuleriint.  Ex  decem 
vero  itnus  accedens,  dicil ;  Hem  tibi ,  Domine, 
minam  ,  qtiam  dedtfli  utendam  ;  qttam  ftro- 
phtolo  recondttam  ut  tibi  iUam  reddercm  af- 
fervavi.  Abs  te  etenim  tnihi  metuebam.ne  ex 
mint  tut  ufitrapericnhtmftrtieretur.Novi  et- 
enim  te  hominem  plusfatts  ad  remfaciendam 
attentum  ,  tollere  te  quodnon  poftteris ,  haud 
fecus  quam  ft  qttts  qttod  non  feminavit  mete- 
ret.  Adqttem  herus  :  Tametfi  tuaimprobi- 
tas  multifartam  canvtnci  pofftt ;  tamen  non 
longe  abtbo  ,  ttt  qtu  exproprio  ore  te  rettm  per 
ago  ,  improbe  ferve  :  fi  emm  ,  qttodobtendif, 
me  hommern  durum  &  dijficilem  novifii  tol- 
lentem  qtiod  nonpofttt ,  perindeacfi  meterem 
ubt  fcmentem  non  fect.  0jttamobrem  pecti- 
n<am  meam  trapeztths  non  dedtfii,  ut  illam 
rcdiens  cum  ttfttra  repeterem  !  &uamobrem 
ctrctimfiftentibrts  Jervis  edixit  ,  auferte  ilh 
quam  habet  minam  &  tliam  date  fervo  qui 
dcccm  mmas  habet.  Adquemiili:  Dumju- 
bes  mmam  ilh  tradi  qui  deccm  habet,  videtitr 
animo  tua  excidijfepems  tUumjam  cjfe  minas 
decem.  Prcbe  memini :  tilt  tamen  hanc  tra- 
dendam  effejubcre  pergo.  Omnino  enim  hic 
verum  comprobatur  quod.vtdgo  evenire  fclet, 
ut  ditioribm  munera  ajferamur  ;  fictit  contra 
ei  qui  tcnitts  eli  patixiUum  tUud  qttod  habet 
detrahttur.  &uod  vero  ad  iUos  hoftes  meos  at- 
tinet.qtti  meum  tmperium  detraciantes  fuper- 
be  in  mc  inftirgunt ,  htic  iUos  dttcite  ut  me  in- 
Jpeciante,  quo  interitus  certior  fit ,  mterft- 
ctantur.His  diciis.eadem  alacntate,qui  fupra 
commemorata  eft,  fe  in  viam ,  Hterofolymam 
verfus  dans,  aliis  vis.  velttti  dttxpr&ceffit. 

V  R  A  X  1  S. 

SVmma ,  Chriftusdifcipuiorumde  appro- 
pinquationeregnifuiglorioiiopinionem 
eorumanimis  eximens,declarat  regnum  il- 
lud  prarceilura ,  hinc  domefticorum  fuorum 
Iaboriofas  negotiationes  ,  iftinc  propriorum 
civium  contumcliofam  fui  a  regno  ejectio- 
nem  ;  quos  omnes  fub  adventum  ,  prout  fe 
geflerint,  remuneraturus  cft. 

( Difcipulorum  de  appropinquante 
Partes  ^     gloriofo  Chrifti  regno,  error. 
(^Ejufdemcrroris  refutatio, 
In  errore  contiderantur  caufa;:una  ducitur 


gni  iftius  fedes  futura  putabatur,&  locus  ubi 

Rex  inauguranduseflct:quem  fortaffis  erro- 

rcm  auxit.quod  C hriftum  tam  alacriter  pro- 

cedentem  vidcrcnt.Mira  naturx  noftra:  per- 

vcrlitas,  qui  non  tantum  crimen  nobis  fxpe 

przdictum  non  intelligimus :  fcd  de  gloria 

tum  fomniamus,  cum  labores ,  afrlidhones, 

&c.  Via  ad  gloriam  ignominia:  lapidibus 

ftrata&  pavimentata  eft ;  prius  depugnan- 

dum  quamfpoliadividenda,fcrendum  quam 

metendum  :  granum  tritici  niiiin  terram 

projiciatur,  moriatur  ,  &c.  Vide  Aci.  14,1. 

1  Tim.  i,Il,l  i.j.n. 

.     .        fPriufquam  ad  pofildendum 
In  pofter.ore  ^       fc^oncm  fuf. 

parte   conh-  I        °.        c 

deratur  quid^  £L*m,  occupato  regno 
factum  iit,      J  ^    r      a 

V    reverius  eit. 

Nobilis.']  Rcclc  omnino  nobili  compara-  verfu. 
tur,  qui  utraque  generatione  &  parentibus  punnfdi- 
utrifque  rex  erat.    Regioncm  longir.qttamJ]  dttttmtt 
Eroononeratlerufalemurbsin  qua  reeno  rc<<""m 

.     °  ■  •  ■   ?        Chrilii  110» 

inauguraretur;  ncc  tar.i  brevi  temponslpa-  (  J^uula- 
tiogioriaarFulgeret ,  ut  ipli  putabant.  Etii  '' 
enim  itcr  illud  in  ccelum  &  reditus  brevi 
tempore  confeftum  foret ;  tamen  propter 
temporis  iutercedentis  diuturnitatem.regio 
longinqua  dicitur.  Dies  profectionis  ,  eft 
dies  afcenlionis  ;  reditus  vero  ,  dies  ille  quo 
mgloriaapparebit.  Matth.cap.i%.  Hoc  nos 
doceat ,  ueplenamfxlicitatemexpectemus 
anteiHumdiem.&c.  Vitanoftrain  Chrifto 
abdita  eft.  Col-i-  Quod  ne  inique  feramus, 
reputemus  gloriam  Chrifti  aliquoufq:clau- 
dicare  &  obfcurari  ufque  dum,  &c.  neque 
enim  omnes  hoftes  ejus  prius  fubigentur, 
nec  gloria  illius.quamhabuit  antefecula,af- 
fulgebit  ,quam,  &c.  Huc  adde  quodilluc 
profeclus  eft,  non  tam  ut  iibi  regnum  occu- 
paret ,  quam  ut  nobis  pararct,&  iibi  coha?- 
redes  adjungcret.  lohan.i^.  Reficit  uxorem 
cx  mariti  in  longiflimis  partibus  abfentia 
dolentem.cum  reputat  cum  rcditurum  onu- 
ftum  mercibus^&c.Prjefertimii  reditus  ejus, 
ut  Chrifti,  ceituseft.  Denique  noftrum  ex 
cjus  abfentia  faftidium  precibus  deejus  ac- 
celerationc  levandum  eft;  Veni  Dommelefu.  , 
Deinde  etii  ratione  Iudsorum,  qui  inftare 
gloriofum  Chrifti  regnum  putabant,dicitur 
in  longinquamregionem  profeclus,tamen  fi 

confe- 


Verl.ij. 

Stmgula 

hccltjix 
mtmbf.ta. 
Itnujm  mi 
mtparitm 
acctftrunt 


Va£i4- 

Jjhuliu- 

rum  ptrft- 
tuum  in 
Chrijium 
•iium. 


E      V      A       N      C 

conrcratur  tempus  illius  abfentii ,  vel  cirm 
a:tcroitatc  rcgni  ,  vel  cuni  tempore  quod 
abAdamo,  &c.  exiguum  &  anguftiun  cft. 
Hinc  toties  dicitur  Chriftus  vennTc  in  tinc 
mundi.  Hcb.io,}7.  brevi  redttur.-ts.nec  t^r- 
daturm.  Hicadvcrfus  corporalem  pnfeu- 
tiam  dicendi  campus  eft. 

Vocatis,&c.~\  Solenne  eft  hcris  percgrc 
profetturis  fervos  advocarc,  unicuique  pcn- 
fum  attnbuere,  &c.  ut  ipli  rera  faimliarcm 
augeant,  ne  fcrvi  otio  corrumpantur :  lic 
Chriftus.  Nerooeftqui  (ad  Eccleliam  ag- 
gregatus)  non  acccpcrit  minam  aliqu.im : 
aliqua  pars  hujus  ininx  polita  eft  m  Dei  co- 
gnitione,  qiuni  aue;crc  lndies  oportet  ;  rcli- 
qua  prout  cujufque  locus  &  conditio  poftu- 
lat  :  huc  rcfcr  eruditionem,  prudcntiam.fo- 
lertiam  in  rcbus  gerendis,  artes  libcrales,  il- 
libcrales,  &c.  Hinc  refellitur  ftulta  opinio 
de  Chrifti  regno  in  hoc  mundo  cum  niagno 
apparatu  inchoando  ,  cum  non  dc  honore, 
fed  dc  labore  cogitandum  lit.  Nota ,  prohi- 
beri  otium  :  dum  dies  esl optremur:  ociofus, 
virfceleratuseft,  Prov.  Otittm  dtaboii pulvi- 
nar.  Pfal.ui.  Labore manuum  fi-tieris  ;  quid 
quod  in  incorrupta  hominis  natura  labor 
prxceptus  eft.  Genef.z.  Nec  tamen  nobis, 
fed  domino  cujus  fcrvi  fumus,  ncgotian- 
dnm. 

C,xc5.]lfraelitx  inter  quos  natus,  educa- 
tus  clt.  quos  plurimis  beneficiis  ornarar.  Hi 
primo  Chriltum  cum  adiuic  in  vivis  erar, 
odio  habueruutjetli  potcntix  frxno  coerci- 
ti  funt,&c.  in  ipfo  ltinere  ad  ccclum ,  id  eit 
\ii  mortc,  profcili  funt  fe  nullum  regem 
agnofcere  pnter  Cifarem.  Pilatumadmo- 
nucrunt  neeumfcriberet  Regem  lud&ornm, 
fcdduntaxat,  quod  ipfedefe  hoc  pridica- 
rat.  Poft  afccnlum  Chrifti  inimicitix  cre- 
v-ere,  ita  ut  jugumpenitus  excuterent.Apo- 
ftolos  perfcquuri  lunt.  AcJor.$,zj.Pfalm.i. 
i  The(f.  11  per  fermonem  impegcrunt.i  Pet. 
1,7,8.  Hocperinde  eftac  fi  Chrifto  dixc- 
rant,  nolumtts  hunc rcgnare.  Quate  odium  in 
Chnftum  latius  patet,  quam  vulgo  putatur. 
Pontifiat  dum  verbum  odio  habent;noirnul- 
li  ex  Euangelicis  dum  miniftros,qui  eos  re- 
prehendunt ,  cane  pejus  &  angus  oderunt; 
norine  Chriftum  oderunt:  Cavendum  ergo, 
&c.  atque  ideo  cavendum  ne  verbum  ncgli- 
gamus  :  a  neglectu  facilis  eft  ad  odium 
tranlitus. 

Mifirttnt  legationem.]  Mirum  efthomi- 
nes  Deo  inimicos,qui,confcii  proprix  imbe^ 
ciUitatis,  debercnt  legatos  ad  Cliriftum  mit-  | 


H      L      I      C       A, 

tcrc,  qui  pacem  polccrcnt,  tamen,  &c.  Luc. 
14,31,31.  Cum  igiturper  Chnflum  recon- 
ciliati  fumus,  cavcamus  nc  &c.  Si  cnmi  bd- 
lum  cum  Dco  renovemus ,  aCtum  dc  nobis 
ent. 

Rediit  accepto  regno.~\  Sic  Chriftus,  cura 
infimtis  Angclorom  myriadibus,  alius  rcdi- 
bit  quarwprofcclus  eft  :  piofectus  cft ,  fer- 
vus ,  hurailis  ,  folus  &c.  at  rcdibit  lntinita 
virtutc  &  potentia  inftru£r.us,  tum  ad  obfc- 
qucntes  remunerandos,  tura  ad  rebcllcs  ple- 
ctcndos.  Hoc  nos  admoneat,&  in  nobis  fol- 
licitudinem  ingcuercr  ,  ut  nos  ornemus ,  & 
abjcctis    pcccati  pannis  &   veteramwitis 
ianclitate  &  juftitia  induamur  ,  ut  apti  & 
ulonci  limus  qui  ei  obviam  piocedamus . 
Si  quis  ptinccps  civitatcm  ingrciTuius  lit 
quantus  apparatus  l   omneslibi  vcftes  holo 
fericas  parant,  &c. 

Ittjfit  aivocari.]  Pcr  Archangelum  ,  &' 
tubx  fonitum  ,  qui  mortuosexcitabit ,  &c. 
Vocatos  comparcrc  necetTe  eit :  fervus  in- 
rTugiquihcri  bona  diifipavit  ,  intcrdum  (c 
fubducit  &  aufugit ;  at  nullus.ent  tum  fub- 
tcrfugh  locus.  Scrvos.]  Pnmo  cumdomc- 
fticis  rationem  ponet ,  tumcum  apcrtis  ho- 
ftibus  ;  judictumd  domo  Detincipit:  prudcn- 
tis  patnsramilias  eft  prius  propriam  familiam 
conftituere,  quam  foris  res  procurer.  Ne 
putemus  ergonobisparcitum  ixi ,  quia  ex 
dometticis  lpfiusfumus,  potiusi  &c. 

Adfttit  primxs,tfe.~\Seoriini  cum  (Tnguiis, 
non  confufe  cum  omnibus  rationem  init, 
&c.  Caveamus  ergo  5cc.  fcianaus  ponendam 
eiTc  ratioucm  ,  nec  ullo  modo  nos  defugere 
pofle,&c.  iCor.%.  Matth.11^6.  Eccl.11,9. 
ponendx  funt  rariones  coram  judicc  incor- 
rupto  ,  a  cujus  tribunali  provocarenon  da- 
tur,  nec  illud  defugere. 

Nota.Dei  dona  ufu  &  ncotiationc  ause- 
ri ,  non  ut  cxtera  deteri  &  diminui.  Quo 
enim  frequentius  fides  cum  tentationibus 
conflictatur  ,  eo  foitior  &  auctior  evadit ; 
quo  charitatis  opera  plura  ,  &c.  eo  rerven- 
tiorjquo  quis  diligentius  &  attentius  docct, 
hortatur,  monet,  confulit ;  eo  &c.  fcintilla 
inflammabit,&c  Contra  li  quis  facrumhunc 
ignem  non  foveat,  extinguitur:  facrum  hoc 
argentum,  nili  diftrahatur  ,  rubigineexedi- 
tur.  Vt  cum  frucru  mercaturam  exerceas, 
oportet  in  numerato  habere  aliquot  cente- 
nas  Iibrarum,&c.  at  in  hac  mercatura  longc 
fructuoliiTima,  (i  vel  unam  libram  ,  drach- 
mam,denarium  acceperis,modo  negotieris, 
lucrum  certum  eft  &  copiofura. 

Z  z  z  z  2.  PU- 


VerCij, 
Chritli 

gtotioftn 
rtrlttuj  C" 
jttdicir.Mt 


Vetf.U* 
in  quo  0- 
mntum  rj- 
tto  reddtit- 
Aa  erit. 


Dona  Dti 
ujit  ajtgtn- 
tnr. 


734 


II      A       R.       M 


N     I     A 


4<f. 


4?- 


Plenio/em  ad  hos  fafequentes  aliquot  vcr-  |  cap.  Matth.ij.  a  verf!i4,  ad  31.  ttbi  h&cma- 
ftn,ufque  advetfiX.  Praxin  vide  infaad\  teriacopiofiiutraciabttur. 

M  A  R.  c.  cap.  10,  a  verf.46,  adfnem  Cap. 

46  Tunc  veuiunt  Hicrtcbo :  eoque  egrcdiente  ab  Hicricbo,  ac  difcipulis  ejus,  & 
turba  midta,  filius  Tim&t  Bartiuuus  Cdcusfedebat  apud  xiam  mend':cans. 

47  Etquumandijfetipfumejfe  IESV2<1  tllum  Na7^'.renum,  ceepit damare,& 
dicerc;FiltDavidis  1ESV,  mifereremei. 

4$  Objurgabant  autevi  eitm  mttlti  utfikret :  ille  xero  mttlto  magis  clambat; Fi- 
li  Daridis,  mlferere  mci. 

49   Ttinc  IESVS  quum fubftitiffet ,  jufit  eumvocari:  vocantigitur  c&cum,di- 
cemesci ;  Confidc,  furge :  vocat  te. 

jo  Ipfe  vero  abjetlo  palliofuo  quum  furrexijfet,  venit  ad  IESVM. 
•  st  ItrcJj,ondc;.-s,dixitei  IESVS;  Ouidristibifaciam:  Czcus  autem  aitei, 
Rabboni,  ut  vifum  recipiam. 

52  IESVS  autemdixitci;  Abi,fidestuatefervavit.  Statim  igitur  recepit  vi- 
fum,  &  fequcbatur  IESVM  tn  iUo  tttnere. 


A  N  A  L  r  S  I  S. 

* 

TNEfcribiturharcHiftoriaabadjanifto  temporis, 
•*-^nempe  cum  egreflus  ett  Iefus  ex  urbe  Hieri- 
chunrina.  Caxus  etiam  qui  curatur  defcribitur  ab 
adjuncio  nomine  cum  Patris ,  rum  fuo  &  proprio. 
Reliqua  ufquead49.  videfupraex  HiftoriaI«.i8, 
Verf.is,  0-feiji. 

Vtrf.w.  Vbiadditur(uipraquampriusdiftum 
dr)erfe<Stumeorum  ,  quiaChrifto  jufli  urillum 
adChriftum  vocarcnr,  nempe  quod  jubenteum 
bono  animo  efle ;  quod  contirmanc  al>  efficiente, 
quiaChriftus  illum  appellar. 

yirf.50.  Effc&um  hujus  vocarionis  eft  quod  in- 
dumenrum  abjicit;  quod  fuo  flnc  arguimrut  ad  Ie- 
fumveniret.  Reliqua  vide  ex  fuperiore  Hiftoria 
luc.  cum  quo  omnia  haber  communia.  Illud  unum 
apud  M.t«A,2o.  additur  decaufa  etflcientefanita- 
tis,  quam  Chriftus  contulit.fcilicet  vifcerum  Chri- 
fli  commotio  &  compafiio. 

M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 

Slcut  in  urbis  Hierichttntini.  ingreffu  ttntim 
cxcum,  ftc  egreffu  alterum  ftipem  prope 
viam publtcam  (utjil)  mendicantem  offen- 
d:t.  Et  qttidem  hanc  placet  honoru  cattfa  cum 
de  Patris,  tum  defuo  nomine  defcnbere ,  qttod 
tantofervore  ad  lefum  accurrebat.  Nomen 
igitur patris  fuit  Ttm&us  ;  ipfe  ex  paire  Bar- 
timtus appcUatus  esi.  Reliqtta  ujquead.49. 
pets ex Hifioria  Lucx  i%,^^,Si.fec\.IuJfi  iU:tm 
vocarefubtriftem  ex  reprehenfione.quod  Chri- 
ftum  inclamarat,  ccnfolantur  ,  dtcentes  ;  bono 
animo  efto  :  certum  enim  esi  te  vifut  reftitu- 
tumfore,  quandoquidem  te  ad  fe  vocare  di- 
gnatutfit.  Tum  coecus,  abjeclo  pallio  feu  to- 
ga  quajuperi/idutoi  est ,  Ktgrejfum  accelera. 


ret ,  ne  lcfufejlinanti  iter  in  mora  effet ,  fur- 
gens,  ad  ilttim  accurrebat .  lefus  commifera* 
tione  calamitatis  motns,  manu  ad  tttriufquc 
act  cnm  iUius  apud  Lucam,  tum  hujtcs  atttd 
Marcum,oc«/<w admota,  vifumreslituit. 

P  R  A  X  I  S. 

TDem  plane  argumentum  eft  cutn  hiftoria 
.Iqua:  fctibitur  Luc.  18,3^.  &c.  ut  qua:  illic 
notatafunt,  hoc  loco  intelligantur.  Etliau- 
tem  ha:c  hiftoria  cum  priore  llla  confpirarc 
plerifque  videatur;  alia  tamen  &  diverfa  ex- 
iftit.  Hic  emai  Chrifto  conti<*it  exeunti 
urbem,  illa  vero  tneunti.  Quar  autem  eftde 
duobus  cxcis  Alatth. lo.eidem  videturcum 
hac,&  illa  Luc.ii.  Qua:  enun  Lttcas  &  Mar- 
««divihm  narrarunt  ,  ille  pro  fuo  more  ia 
miraculis  contrahit  &  compendiofe  narrat. 
Nec  enim  veroiimile  eft  duos  ca:cos  volutf- 
leunoeodemque  loco  ftipem  petere.  No- 
tum  eft  enim  eos  ad  majus  compendium 
qua:ftum  faciendi ,  fe  ahquo  locorum  inter- 
valio  folcre  disjungere.Qtiod  autem  Matth. 
dicit  egreflu  ex  urbe  Ierichuntis  duos  cxcos 
fanatos  fuille,  ld  Synecdochice dicitut.  Ideo 
autem  potius  egreflui  ex  urbccjuam  ingref- 
fui  tributt  ,  cjuia  ex  duobus  cxcis  ciui  fanati 
funt ,  ille  celebrior  extitit  cjui  illoex  urbc 
exeuntefanatus  eft.  Hujus  (imileexemplum 
exftat  apud  Matth.  qui  duorum  dxmonio- 
rtim  meminit ,  cum  Marctu  &  Lucas  unius 
tantum  mentionem faciunt  Matth.i.Marc. 
5.  Luc.  8. 

In  Mattb.Aiciw  Chriftus  cornmiferatio-Matth-10' 

neaf-34. 


Chrif.u  t 
mifcritor* 
du  mitiu. 


Crtci  infir- 
mxfiitti 
ftitcctm- 
moilat; 


Cu]Ht  r.o- 
mtn  titdi 
tur: 


MAtc.49 
Qucm  con 
folatur  tur 

u 


E     y     A     N     G 

ne  affectus,  iiium  cun/Te.  Quo  doccmur,  1. 
oporterc  ,  ur  fubvcncioncm  ncftram  in  pau- 
pcrcs  &  afrlictos  prarccd.it  comiuifcratio,  & 
lenfus  m.ili,  &c.  qua:  li  adlit  ,  ctli  ad  eorum 
fubvcntioncm  nihil  adferre  poilumus ,  ta- 
mcn,&c.  pro  eo  auodhabet  qttis.non  qucdnon 
habet .  Dco  acceptui  esl.  1.  Et  in  gcncrc  o- 
mncm  laudatam  adtioncm  laudatum  arTe- 
dumconjundtum  habcre  oportcrc:  ut  bo- 
numamore  boni  amplcxcmur ;  malum  odio 
mali  fugiamus. 

Deinde  additur  lefum  m.inum  cx-ci  ocu- 
lis  applicuille  :  qui  verbo  aut  nutu  illud  cf- 
ficere  potcrat ;  ut  hoc  modo  fc  ad  ejus  infir- 
micatemdemittcreccujus  hdcs(qua:  ad  cor- 
poris  fanationem  necelTiria  fuit.juxta  illud, 
Si  poffis  credere,  crcdcntt  ommafunt  pojjibilta) 
nondum  fe  ita  dilat.iverat,  ut  poiTet  crcdcrc, 
eum  verboaut  nutu.&c.Eximiunicharitatis 
excmplum,  quo  docemurnosad  fratrum  x- 
diricationem  in  omnibus  accommod.ire;ncc 
tam  qux  ad  noftrum  dccus&dignitatem, 
quam  qua:  ad  illorum  commodum  ,  &c.  hoc 
ab  omnibus  prxft.mdum  ,  prarcipue  vero  a 
miniftris  in  Euan<jelii  prardicatione,  ut  eam 
docendi  rationem  fcquanturqua?  &c. 

Altcrius  cxci  nomcn  sternis  literarum 
monumentis  Spiritus  Saniftirs  confignavit, 
altero  (qui  tamcn  vir  bonus  craOprxterito; 
quia  hic  lingulari  fcrvore  erga  Chriftum  in- 
cenfusad  eum  celerrimeacceffit.  DoBrma. 
Deus  nullms  perfonam  accipit.paupcrcs  non 
defpicit,S:c.  P.iullo  ante  Zacchxus  divcs  x- 
tcrnis  reonumentis  nobilitatus  eft :  nunc 
panpcr&c.  hoc  pauperum  ftudium  in  bonis 
openbus  exacuat :  in  terris  pauperum  prx- 
clarafacta  oblivioni  traduntur.  Eccl.9-  fed 
in  ccelis  non  itetn-.in  tcrtis  panper  afuisfra- 
tribtti  contemnitur,  Prov.19,4,.  m  ccelis  vero 
nobilitatur,  &c. 

Confrde.]  Vidctur  ergofubtriftem  fuifTe, 
idque  non  tam  crecitatis  nomine,quam  quod 
Chnftum  indamans,  afperius  objurg.ibatur. 


E      L      I      C       A.  n^r 

Hujuscxemplodifcamus.adcopraeclarisin- 
ftitutis,  ob  tardium  &  animi  dolorcmqux 
hinc  indc  nobis  crcari  folcnC,  non  dchccre. 
In  iis  qui  ccecum  fubtnftem  confola- 
bantur,difcimus,afrli(flos  maxime  ob  pieta- 
tcm  &  invocationcm  nominis  Iefuanimare 
&  exhilararc.  1  XAr/Ts.i^.Omnibus  in  ftadio 
olim  cum  currentibus  aut  luclantibus  accla- 
mari  &  applaudi  folitum  cft  ,  quanto  magis 
in  ccclcfti  hoc  curfu  &  lucla  fieri  decet. 

Vocat  <f.]Hinc  eum  confolantur  ,  quod  .1  Ucaiio- 
Chnftus  eum  vocavit.  Nos  ergo  quos  quoti-  "t  ChriSVi 
die  vocat  Euangclii  voce  ,  quantum  confol. 
&c.Qu.imdiu  enim  nos  vocat.ccrte  non  ab- 
jccit,  ledfpcmvcnix  oftelidit.  Hodieigitur 
fi  vccem  ejm  atidierttu  ,Qrc.  Vfal.ss,  gra- 
villima  fuit  fcemhia:  tentatio  Alatth.  15. 
quod  Chriftus  prarteriens  tiluit,fcd  &c.Deus 
relicto  Eli  Samucli  fe  patefacicns,eo  teftatus 
cft  ultionem  conftitutamciTc,&c.  fic  ,  &c. 
Atquemulto  hoc  magis  fi  nos  ad  menfam 
fu.iiii  vocat  ,  quod  in  ccena ,  atque  etiam  in 
verbo  rit.  Invitarc  aliquem  ad  menfam  ,  re- 
concili.iti  animi  indicium  cft  certiirimum, 
modo  ab  integris  fiat.  lfiac  «'nnn'»  fuam  in 
Abimelechum  convivio  teftatur.  Et  David 
cbAitatem  luam  iingularem  in  Ionathanis 
filium  prodidit ,  dum  illum  ad  fuam  menfam 
adhibuit.  Quanta:  igitur  ingratitudinis  eft 
&  inhumaniratis,  li  ad  ccenam  invitati ,  non 
veniamus.  Prxfcrtim  cum  ejus  meufa  tam 
inftrucla  cft,  &c.  lohan.6. 

Vocatus  pallium  fuum  ,  etfi  mendicus,  Verfso. 
abjecit ,  vocationis  enimfux  tantogaudio  Cuiillt 
exultavit,  ut  &c.  Vide  quidlimile  Ioh.$,z%.  atterifir 
reltquit  hydriam  fuam.  Quod  docet  quam  a"'tmt'*~ 
prompte  &  expcdite  vocati  vcnire  debemus, 
quam  citato  gradu  &  2elo  accenfo.Qui  cur- 
filintcrfe  de  prxmio  certant  ,  onimbus  fe 
veftibus  exuunt,  &c.  nedum  hoc  ccelefti  fta- 
dio.&c.Vide  Heb.11,1.  E/>£<?/4,ii,ij.Qux- 
dam  animantia  funt  qux  fenectam  exuendo 
quodam  modo  revivifcunt,  &c. 


I  o  H  A  N.  cap.  u.a  verf.17,  adzZ. 
17  Venit  ergo  IESVS,  &  invenit  ctim,  quartum  jam  diem  in  monumento  agere. 
1 S  Er.it  autem  Betbania  prope  HicrofoljtmamfereftadiU  quindecim  : 
1  tj  Multique  ex  lud&is  venerant  ad  Martbam  &  Martam ,  &  eas  qu£  cum  ipfts 
erant,  ut  confoiarentur  eas  defratrefuo. 

20  Martba ergo  ut  audivit  1ESVM  rcnire,  occurrit  ei:Maria  rero  domifedcbat. 

21  Dixit  Autem  Martba  JESV;  Dotnine,  ftfuiffesbic ,  frater  mcuswnfuiffct 
mortuus : 

22  Sed  &  tiuncfdofore  ut  quMumquepetieris  a  Deo,  det  tibi. 

Zzzz  5  23  Dicit 


17- 


73tf  .  H      A      R.      M      O     N      I      A 

2}  Dtcitei  lESVS;Refurgetfr.ttertuus. 

2  4-  Dutt  et  M.irth.t  •  Sao  refurretturum  in  refurrecliotie  ulttmo  ttio  dte. 
zs  Dixtt  ei  IESVS;  Ego  fttm  refurrettto  &  riu :  qui  credtt  tn  me ,  eti.tmft 
tnorittusfuerit,  rnet: 

26  Et  qitifquis  ririt,  &  credit  in  r,te,  non  morietur  in  aternum.  Credis  hoc? 

27  Att  illt  ;  Eft.tm  Domtne ,  ego  credo  te  effe  Cbriftum  illum  Etltum  tlium  Deiy 

qtti  in  mundttm  rentnrtts  erat. 

tfficacittt  ejfet.  Ad  quam  remplenitts  <y  locu- 
pietius  tefiandam,  opporttme  cectdtt  qiiod  Be- 
thania  ab  Hierofolyma  hand  procttl  d.ffita 
erat ,  vix  aut  ne  v:x  qttidem  duorum  miUia- 
rittm  intervaUo  dtsians.  Hac  etenim  urb:s  vi- 
cinttatefactum  eft ,ttt  ple:  ique  ex  civibns  Hie- 
rcloljmtanis  Bethantam  ad  Martham  & 
Matiamconventffent  ,  hoc  tantum  confiiio  fi 
illos  nttde  &  pure  refpictas)  ut  utramqitejo- 
rorem  fuper  moituo  fiatre  confoir.r  entur  ■ 
Martha  verofama  de  lefu  adventu  accepta, 
partim  honoris  caufa ,  partim  vero  ut  lefiim 
(r-motisteHibm)  conveniret ,demo  exienstiUi 
bvtam  procefftt ,  re  cumforore  Marta  ,  qust 


A  N  A  L  r  S  I  S. 

ADventus  lefuprope  Bethaniam  defctibitur  ad- 
junctotempore,  quattiduopoft  mortem  La- 
zari. 

/()/."  is.  DefcribituiBethaniaabad)un£to,pto- 
pinquitate  Hierofolyma-;  quod  contirmaturfpecie, 
nempe  diftantia  Sc  iiittrvallo  quindecim  ftadio- 
lum. 

P'trf.  1».  Cujftsdefcriptioniscaufaproponitur. 
quod  plerique  ex  civibus  Hierofolymitanis  Betha- 
niam  venerantadMarthamSc  Mariam  ;  qui  ad- 
vcntus  fuo  rlne  declaratar.ut  Ulas  confolarentur  de 
mortefratiis. 

f-~trf.io.  AdventusChrifti  ad  Bethaniam  ad- 
junftumeft,  quod  Martha  honotis  ergoilliob- 
viam  procedit ;  quod  fua  caufaefficientcexponi 


tur  .quiadelefuadventuaudiverat;  &  difperato  ;  domt  remanfit ,  cbeam  cattfamminime  ccm- 


illufttatur,  ncmpe  Maritc  in  domo  permanfione. 

1'erf.zi 
duocominet; 

de  potentia  diffidcntiam  ,  utqux  vitsfratriscon 
fcrvationem  corporali  ejus  prxfcntiz  alligavit. 


,  munkata,ne  Hierofolymitanos  qui  1U1  aderant 
1.  Marths  effectum  proponitur ,  quod  j  ?  r  attrahe„J0  ,  rem  IefH  „;gratamface- 
net;nduciamde  Ieluamoreplenam  ,led    r       JrT  j  ,  r.  .  „     .  _  £.- 

■    Icca  _.•  .  ._(■....;„  i,„     rct.H&ccum  ad  Icum  pervemt,  mo:temfia- 


cfumpervemt,  mo:  temfia 
tr:s  animoalte  impreffam  gerens,  fic  orfa  esl: 


Vtrf.  11.  Aiiud  effeftuin  ejus  proponitur.quod    Ah  Domtne,  modo  htc  opportune  ante  fiatrii 


debitxdeChriftofideidefeftumarguit ,  non  nili 
precibus  ad  Dcura  excitati  pofle  fratreni. 

i~'crf.z%.  Hujus  difti  adjunftum  eft  Chiifti 
promiflio  dc  fratris  excitatione. 

Verf.  2+.  Cuius  promiflionis  adiun&um  eft 
captio  diverfi ;  fe  credere  quod  noviflimo  die  ex- 
citabitut,  nonautemhoc  tempore. 

Vff.  ij .  Etfcftum  hujus  in  fide  in  Chriftum 
r.utationis  eft  erroris  correftio  ;  qua:'  docetur  dl- 
vetfo,  nempequod iit  ipfeauthor  8c  cfficiens  ptin- 
cipalisrcfurreftionis,  non(ut  illaexiftimavitjmi- 
nifter.Sc  efficiens  modo  inftrumentalis  :  quod  fuo 
pioprio  fubje&o  dedaiatut ,  nempe  credente  in 
eum. 

Vtrf.iC.  Hancfuam  potentiam  vivificandi  cie- 
demesamplificatptimumabadjunctaquantitate, 
nempe  omnium  ctedentium  :  deinde  a  compa- 
ration:  maioiis  ,  quod  non  tantum  ctedentesin 
Ce  e  mortuis  excitabit ,  fed pono efficiat ,  ut  nun. 
quam  motiantur. 

l'crf.  17.  Cuiusdo&rinserteclum  cft  ptofeflio 
fideiMatths,  Iefumefie  Chriftumpet  Piophetas 
prxdictum. 

METAPHRASIS. 

TAndempervemt  Iefits  prepe  Bethar.iam, 
toto  quatriduo  posi  mortem  Larari  tnter- 
m'ffo,  ut  miraculum  in  illius  e mortucs  excita- 
ttone  cum  ai  fidcm  fttorum  confirmandam, 
tumadhofiutm  pervicactam  (onvmcendam 


bttum  adfutfjes  \  ea  £J>  virtute  a  Deo  tnjiru- 
citts  ,  {$  be-r.evolentta  m  nos  affeclus  es ,  ut 
fratrem  meum  non  jam  mortuum  fnturum 
fuiffe perfttafitm  habeam.  Sed&nttnc  quta 
pr&fentit  tttd  nobts  tam  bentgne  copiam  facts, 
nonprorfm  de  vttafiatrts  defpero :  Probe  et- 
enim  novi  te  eagratia  apttd Denrn  valere,  ut 
qtticqttid  preciBtss  a  Deo  contenderts,dummo- 
do  pnfens manum  mortuo  cadaveri  tmpofue- 
ris.iiiudprompte  largiatur.  Adqttam lefus; 
bono  animo  esio  :  e  mortuis  etentm  refurget 
fiater  tuits.  Kon  nego qttmdolorem  meum le- 
vare  debeat  qitodfctam  illnm  ulttmo  jitdicto 
cum  omntbtis  electts  olim  exitandum  effe ,  Jed 
hoc  dolorem  qtti  meum  animum  impnfentia- 
rum  coqwt,  tollerenonpotesi.  Cuileftts :  Tu 
me  mintsirum  modo ,  precum  &  impoftttonU 
mamtum  interventu,  refnrrcciionw  e  mortuts 
ammotuo  affingts  :  Ego  vero  iUefum,qitipro- 
prta  vtrtiite  homines  mortuos  vita  restttuo,iy 
fum  ipfim  vitdfons  &  origo :  &  qutfide  tn  me 
recumbtt  jmptos  etenim  tamqnam  p.trc  Deus 
potins  quam  mediator  "e  mortttis  excttabo) 
httnc  ego,  qtiamvts  mortuttm.qttoties  libet  (}t> 
Detglorid  opportunum  v.debitur  ,  vitt  resli- 
tttam.  Qttpd  ne  alienttm  &  peregrtnum  tibi 

iiideatur. 


13. 


19. 


10. 


14. 


1,' 


161 


Partes 


E      V       A       N       C 

•videatur,  audi  quid porro  dicam:  QuifquU  vi- 
tam  hanc  caducam  agens  in  me  fide  itcnm- 
b:t ,  bunc  ego  cfficiam  ut  in  tternum  nott  mo- 
riatur  ,  utpote  cui  animt  a  corpore  dijfolutio 
non  mors.fed  ad  vitam  tranfitus jure  cenferi 
dcbet.  Atque  an  hoc  animo  tuo  perfuafum 
xy,  habctts,teipfampertentatc.Cuii!Ia  ;  prorfus 
Ut  d.cis  credo  :  perfitnftim  etenim  1$  probe 
perccptttm  habeo ,  quo.i  tu ,  fr  n;n  alixs ,  fis 
Christus  tile  unigemtut  Dei  Viltus  ,  totiis  a 
lege &  Prophctis  cor.fiituto  &  oportnno  tem- 
fore  in  mundum  venvre  oforterc,  prtdtclm. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Omnia  oportuniflimc  i  Chrifto 
fua  prudentia  ,  &  i  Deo  fapienti  &  ocu- 
lata  providcntia  ,  ad  miraculum  ornandum, 
diftributa  &  difpolita  fuilTc  docct  Euan- 
gclium. 

fEuangcliftx  verba  de  oportunitatc 
ad  nuraculum  accommodata. 
\  Dialogus  Chrifti  cum  Martha,quo 
v.    illaai  aJ  tidcm  miraculiinftruit. 
Verf  17.  Prior  pars  arguitur,  1.  adjun&o  tempore 

Timporis  advcntus  Chnfti,nempe  quatriduo  poft  mor- 
eportmit.u  tcm  Lazarj  :  vcrilimile  cft  Lazarum  tum 
iHlfV'  0bj,fpc  cum  Chriftusdixit  difcipulis.Lazarus 
dormit :  poft  manlille  duos  dics,  tnduo  iter 
feciiTc.Hoc  tcmporc  mors  plenam  poiTcflio- 
nem  rn  Lazarum  coeperat ,  &  ipfa  olTa  &  in- 
timas  mcdullas  occuparat.  Iftaautemtem- 
poris  oportunitas  apta  crat ,  non  modo  ad 
Chrifti  divinam  potentiam  in  ipfo  confir- ' 
mandam  ;  fed  &  ad  fidem  confirmandam  de 
propriarefurrectione.  Qu_is  enim  dubitarit 
quin  qui  Lazarum  quatriduo.ieipfum  triduo 
excitarepoterit.Eft  etiam  pignus  noftrx  re- 
furrec~tionis:ejufdcm  enim  potentix  cft  mor- 
tuum  ex  fepulchro  quatriduo  exckare  ;  & 
poft  ^ooo.annos  mortuum  rcfufcitare.  Vi- 
demuscrgo  Chrifti  cun&ationem  in  nobis 
opitulandisfenerari,  cumiplis  miferis  qui  o- 
pem  ejus  implorant ,  quorumerat  gaudium  I 
cx  refufcitatione  cumulatius,quam  li  xgro- 
tum  reftituiflet;  tum  aliis  plerifque  qui  inde 
fru&um  percipiunt.  Vtcumque  igitur  mo- 
ram  trahere  videaturjtamen  veniens  veniet, 
&  non  tardabit.  Abac.  1.  Agricolx  patien- 
tiam  imitemur,  SiC.Iacob.  5,7. 

Omnis  fpcs  fororibus  prxrepta  videtur: 
nuncioenirade  raorbo  minimc  lethaliac- 
cepto,  lethum  tamen  infecutum  expertx 
funt.  Vt  Chrifti  promiiTio  vidercrur  penitus 
exeidifle.  Huc  rcfer  quod  mortuum  luxe- 
runt ,  quod  humo  mandarunt,  &c.  Tametfi 


E        L        I        C        A.  757 

crgo  aliquando  fiat  ut  in  Chrifti  vcrbisfpc- 
cics  quxdam  dcfcrtx  in  promiiTis  fidci 
app.ircat  ;  tamen  &c  Spem  contra  fpcm  fo- 
vcamus.  Vidc  excmplum  Abra.Heb.it. Uem 
Cananxx,  Matth.  i^.qux  cum  canis  appcl- 
lata  cft  ,  &  filia  ejus  catula  ,  ad  quas  bcncfi- 
cium  fanitatis  nonfpe&aret;  tamen  ,  &c.Si 
quis  diutius  alrcrius  fidcm  expertus,  promif- 
(ionem  ab  cofattam  minime  fcrvat.im  ani- 
madvcrtcrit  ;  tum  fupcriorum  tcmporum 
memoriam  replicans  ,  quidvis  potius  quam 
filfam  fidem  cogitabit ,  eum  xgrum  fuiiTe, 
ant  Bcc.  quod  fi  nilul  occurrat  quod  fatisfa- 
ciat;  potius  fi  in  audiendofalfum  ;  quania- 
micum  &c.  Quanto  magis  dc  Dci  fide  & 
vcritate  iftud  conftittiendum,  &c. 

Aliud  argumentum  i  fubjccto  loco  ,  Be-  vcrf  is, 
thania  ;  qux  cum  vix  duo  miiiiaria  ab  Hie-  19. 
rofolyma  diftarct,  anfam  dcdit  multis  ex  Iu-  Lociepcr- 
dxis,  &cadvenicndi  ut  fororcs  confolaren-  '*""•"• 
tur.  Notandumcgregiumamicorumincon- 
folandis  mxftisfaiftum.  Duo  milhariacon- 
ficerc  non  renuuntnt  calicemcoufolationis 
iIIispropinarent.£n;.  1,58.  occurrunt  vicini 
ad  congratulandumdebono:  hicad  condo- 
lendum  de  malo.  Ac  ii  quifquc  fuam  aliquam 
partem  hujus  calamitatis  portarct.  Sic  Iobi 
amici;  tamctfi  valde  in  hoc  pcccarunt  quod , 
Src.   Hic  damnatur  PontificiortimCa^eihkio, 
qui  cum  multa  cxcogitarunt  mortuis  prx- 
ftanda ;  hoc  tamen  unum  i  Deo  mandatum 
deconfolandis  iis  quiex  defunfto  contri- 
ftantur ,  prorfus  neglcxerunt.  Obfervandum 
iftos  hujus  officii  fru&us  longe  uberrimos 
reportaflc  ;  ut  qui  Chrifti  vututeminejus 
refufcitatione  viderint. 

Pars  altera  de  Dialogo  Chrifti  cum  Mar-  Vcrf  21. 
tha,  fic  autem  Martha:  Scio  te  pra.>fentem  &  Manha  in 
potuiiTe  proptervirtutem  miraculorumribiM,f-v'~',./"~ 
conccflam  ;  &  voluiflc  propter  communem  I1"' 
doloris  noftri  fenfum  &  fvmphatiam  ,  illum 
xgrotum  reftituere :  nunc  vcro  cum,  &c.  ea 
te  gratia  apud  Deum  valcre  fcio  ,  ut  qux  af/ 
eo  pctas  ,  &c.  Vbi  Martha  modumincre- 
dcndo  hinc  tranfit,  iftinc  defeiit.Namquod 
ait  libi  perfuafum  fuiiTe ,  fratrcm  non  fiiifle 
moriturumli  Chriftus  adeffet,  idnullaDei 
aut  Chrifti  promiflione  nititur  :  tollit  enim 
Deus  e  vivis  quos  vult ,  &c  Impcnebat  au- 
tcmilliquod  putavit  Chrifti  amorem  in  il- 
larn  famili.im  fibiconffere  r.on  poflc  ,  niii 
prxfeutem  vitam  illi  prorogarer, 

Mirum  vero  eft  r.os  tamad  credcndum 
qux  ccrta  fiirit  tardos  &  hebetes  cfle;  ad  illa 
qu.c  nicctta,  &  dequibus  nullam  promif- 

tionem 


vcrf.zs. 

(y  (iefc- 
Hul. 


Ve.f.25. 

Quam 

Chriftirt- 

Jponftim 
frlpenfim 
tcncl  : 


758  H      A      R      > 

(ioncm.&C.propcnfos  &  paratos  credercqux 
nunquam  audivimus !  illis  ditfidcre  qux  mil- 
lics  aures  noftras  pcrfonarunt,tanquam  fidei 
manus  omnibus  captandis  explicata  foret  : 
verboautcm  Dei  coiitrat"ta,taiiquam  reti  ja- 
culum  ligna,lapides,&c.captaret;pifces  vcro, 
&c.Sed  licfert  hurnana nat««,&  proprii  ce 
rebri  rigmenta  pluris  facimusquam  Deicer- 
tiifinu  &  fancti.funa  oracula.  Hinc  eft  quod 
fxpc  credamus  qux  nos  ipli  commennlu- 
mus  dc  Dci  mifericordia  in  omnes,ctiani  eos 
qui  pcccatis  affixi  funt,  &c. 

Deindedcficit  in  fidc,dum  Chrifti  poten- 
tiam  illis  anguftiis  complectitur,  ut  non  nili 
prxfcntcm  virtutem  fuam  exercre  poife  pu- 
tet,  cum  Elizeus  Shunamitx  puerum  abfens 
reftituiifet  :  iiquidem  illa  hoc  futurumcre- 
didiifet.  Hinc  igitur  apparct  eamdeCluifti 
divinitate  niliil  aut  parum  admodum  didi- 
ciife,  quod  etiam  cx  fequentibus  arguitur, 
cum  illum  non  nili  precibus  fratrem  excita- 
repoife  credat.  Nec  mirumli  Martha  tam 
abjefte  de  Chrifto  fenfent :  cum  qui  eum 
Deum  elfe  profitentur ,  tamen  eum  nihil 
poifc,  nili  prxfeos  adlit  ,  &c.  Pontificit  in 
tranfubftantiatione.  Sic  difcipuli  ita  affixi 
erant  corporali  cjus  prxfentia:  ut  defea- 
flnm  elfe  putarcnt,  ii  &c.  cum  tamen  expe- 
dirct  eumabire  &c.  Etnos  cum  graviorea- 
iiqua  tentationeprobamur,  illum  quali  ccc- 
lorum  orbibus  includimus ,  ejus  brachium 
contraftum,  &c.  non  eft  igitur  minima  pars 
fidei  juftificantis  ,  de  divina  Chrifti  potentia 
penitus  perfuaium  eile.  Kom.cap.^.  credidit 
Dettm potuiffe ,  &c.  Sicut  cnim  multife  in 
arte  peritos  putant,qui  tamen  operi  admoti, 
nihil,  &c.lic  cuin  ad  fidei  praxin  ventum  cft. 

ffittd/iio:Quomodo  Chriftus  Martham  di- 
lexit,  qux  cum  ejus  divinitatis  ignara  elfct, 
verx  fidci  cxpertem  fuiifc  necelle  cft .  Re- 
fpondco:  lingularis  Chrifti  manfuetudo  &  cpi- 
Xcurfiuma  ,  qui  quaifatam  arundincm  non 
frangit,  &c.  modo  quis  docilis  (it,&  veritati 
cognofcendx  addi&us.Vide  qux  notavimus 
in  loh  7.verf.ii.  Virbonm  eil. 

Chrifti  refponfum  ejus  animum  fufpen- 
fum  tenet;  ncc  enim  quando  hoc  aut  per 
quem  fututum  lit  definit  ,  idque  partim,  ut 
ipfa  magis  tum  (ibi  ipli,  tum  aliisinnotefce- 
ret;  partim  quod  myfteriafcnlim  informari 
convenit ,  ut  hoc  modo  Deusftudium  no- 
ftrum  incendat ,  &  ulterius  inveftigandi  ar- 
gumcntum  prxbeat.Novit  cnim  capacitatis 
noftrx  anguftias;  unde,ut  in  valis  oteangu- 
ftis,  ftillatiniinfundit.  Sic  Abraharao  pri- 


O     N      I      A 

mum  hxredcm  promilit :  deinde  cx  Sara  ve- 
tula  ,  &c.  Vt  nos  non  turbet ,  li  ad  fundum 
corum.quorum  primordia  guftavimus ,  non 
primo  quoquc  tempore  pervadamus. 

Scto  refttrreSwttm.^Eoregiam  de  generali  Verf 2+. 
refurrectione  confeiTionem  edit,  qux  tamen  Egreg**- 
&  fcemina  erat ,  &  vixit  fub  pxdagogia  le-  V" ile "- 
sris,   in  qua  omnia  adumbrabantur  potius-^'i''''7'°"' 

a  •       ,  ,.      .    .  1        ,-     •    ccnfchtt. 

quam  expnmebantur.Vx  igitur  nobis,  li  vi- 
ti,  in  celebri  Chrifti  academia  edoCti ,  fub 
Chrifto  ipfo,  non  fub  hypodydafcalo.adulti, 
&c.  prxfertim  cum  line  ifto  fidci  articulo, 
&c.  maxime  cum  tot  exemplis  abundamus 
corum  qui  a  morte  excitati  funt ;  prxfertim 
vero  Chrifti  domini,  &c. 

Chriftus  cum  profpicerct  Martham  nihil  verf.25. 
de  fe  fapere,  nili  quod  in  virum  Deo  charum  26. 
&  eximium  Prophetam  competeret,  quis  lit  Qg*>»**-_ 
exponit ,  docetque  fe  miracula  edere  non  ">!"t°'i"'- 

I*  <-  J  •  r        r  tionnCbn- 

aliena,  ied  propria  virtute;  coque  le  rclurre-  njn^em 
ftioncm  vocat  &  vitam,  id  eft,  qui  non  Wi-iffe/eyitx 
tum  rcfufcitct  &  vivificet.fed  qui  viquadam/o»/«»./o- 
iibi  confubftantiali  hoc  faciat ;  nec  tantum  "'i 
quatenus  Patri  &   Spiritui  Sancfo  coxqua- 
Iis,  fed  quoadhumani  generis  univerlime- 
diator.  Vide  lohan.%,1.1.  &  16. 

Singularis  confolationis  vitx  fons,  qui 
ante  in  altiifimo  rr.onte  ,  &c.  nunc  in  con- 
vallenaturxnoftrx,&c.quianteob(ignatus, 
nunc  reclufus ;  qui  in  profundiifimx  terrar 
partibus  quo  nemo  penetrare  potuit ,  ounc 
domi  noftrx  velut  per  canales ,  &c.  qui  ante 
a  fagittariis  obfeifus  &c.  m  Iudtciim  cap.j. 
nunc  tuto  adiri  potcft  ;  qui  ante  a  Philiftxis 
ut  aqua  Bethlem  ,  detentus ,  &c.  nunc  glo- 
rioliifima  Chrifti  tanquam  David  viftoria, 
&c.  Vx  igitur  nobis  li  contempferimus,&c. 
Si  civirasaqux  pcnuria  laborans,  ut  miliaria 
aliquot ,  &c.  poft  per  canales  in  omnes  pla- 
tcas,  &C  an  non  ingrati  ellcnt,  nili  eum  ce- 
lebrarcnt  cujus  opcra  &  fumptibus ,  &  c.  lic, 
&c. 

GUticredit,  &c.']  Fides  cft  per  quam  tan-  CuJHfriyt- 
quam  per  canalem  vita  qux  eft  in  Chrifto.in  fititer 
nos  dcrivatur  ;  hauftrum  quo  aquam  visas  *<puufiu 

1  •  _..  ,  ■    r  r    o  b.imnnnf, 

haurimus.  V  ide  quam  pretiola  rcs  Iit  &  cx- 
pctibilisjnon  quod  fuo  merito,  &c.  fed,&c. 
Iftius  fidei  proponitureffecfus,idcft,quod 
vita  vera  &  Ipirituali,  defun-tum  vitx  tefti- 
tuat.  Aqux  inveniuntur  inter  mortales,qux 
vitam  abituxam  ilftant ;  fcd  non  qux  egref- 
fam  tcvocent :  fides  igitur  eft  mortc  fupe- 
rior;  &  in  eam  infultat. 

Et  quUquis  vivit.eyc.']  Incomparabilis  fi- 
dei  vis :  quxdam  aqua"  fuut ,  qux  ii  tempe- 

ftive 


B     L     I     C      A.       ~  ~19 

Credis  hoc?]  Foemina?  Confcientiam  tan- 
quamdormitantcm  exfufcitat  :  quodnobis 
dictum  putemus  :  proponamus  nobis  Chri- 
ftumfubindea  nobis  fcifcitantcm./»/f/7/j« 
hoc,  crcdit  hoc!  hoc  in  cubiculis  poft  concio- 
ncm.  Hoc  crga  duodccim  difcipulos  antc 
pra;[titumlcgiinus.  Matth.  \6. 

Etiam.Demine.]  Singularis  focminxdo-  verf  tr. 
cilitas  ,  pauculis  Chrifti  fcntcntiis  tantopcrc  \l.nthr 
provecla  cft  ,  ut  nos  pudcat  qui  taru  lcnte  &.  dtilitau 
tarde  proficimus. 

Quiinmundum  ventisrm  erat.~\  Nora  il- 
lum  clle  ,  non  alium  ,  McfTiamcjui  in  Wc 
&  Prophctis  proponitur  ,  ut  Pfcudo-Chri- 
ftum  Pontifichrum  ,  quifacerdotio  &  juftifi- 
cantc  viitutc  priyatur ,  cavcamus  &  dcteftc- 
mur. 


E     V     A      M      O 

ftire  adhibtantur  vitarn  prorogarc  pofTint,  | 
fed  non  ne  moriatur  quis  omnino  impedirc 
&c.  fidcs  antidotum  adverfus  omnc  venc- 
num;armatura  qua;  nullis  quantumvis  igni- 
tis  globulis  trajici  poffit.  Ratio  &  modus 
quibus  hoe  fit  oftcnditur  loh.',i^.  Mors 
cnimhrc  mors  diccnda  non  eft  :  fed  tran- 
litus&pons  advitam;  mortis  vircs  fracta: 
funt  ,  aculcus  dcmptus  Hof.  Eromors  tna  6 
mors.  Sicut  loh.  5.  probat  fpiritualcm  refur- 
rectionem  co  quod  corpora  refufcitat  :  iic 
hoc  loco  cx  fpirituali  rcfurrcftionc  probat 
corporis  rcfurrcctionem. 

Qu&flio :  Quomodohoc  fidci  tribuiturj 
cum  etiam  intidelcsrefurgentrR^en/ieo.In- 
fideles  a  filio  tanquam  purc  Deo  cxcitabun- 
tur  ,  fidclcs  .1  Chrifto  tanquam  mcdiatorc . 

> 

I  o  A  n.  <.-.?;>.  ii.  avcrf.iS,  ad\g. 

28  Etquttm  bsc dixiffet,  abiit ,  &  cl.im  yocartt  M.irumfororcm  fu.im  ,  diccns; 
Magifter  adett,  &  te  rocat. 

2g  llU  ut  .tttdirit ,  fttrgit  cito,  &  rcnit  adetim. 

30  fSondttm  autcm  rencrat  IESI'S  invicum  :  fcdcr.it  ineolocoubi  occurrcr.it 
eiMartba.) 

3 1  Iudici  crgo  qut  domi  erant  cttm  ea,  &  confolabatttur  c.im,qitum  ridijfcnt  Ma- 
ri.tm  citofttrrcxifje,  &  cxiijfe,  fcquuti  funt  eam,  dicentes;  Certe  abit  ad  mo  numen- 
tttm,  ut  illic  fleat. 

32  Martareroquumveniffcteoubierat  IESVS ,  vifoeo  ,  accidit  ad  e)itspcdes, 
dicens ei;  Domine,  fifutjfesbic,  non effet  mortuusfrater  meus. 

33  IESVS  autem  tit  ridit  eam  jientcm ,  &  lud&os ,  qtti  un.i  rcncr.mt  cttm  ea, 
fieutes,  infremuitfpiritu,  &  turbaritfetpfum. 

»    3+  Et  dtxit\  Vbipofuiftis  eum?  Dtcttnt  «3  Domine,  rcui  &  ride. 

35  lacrymatustfilESVS. 

36  Dixerttnt  ergo  ludsi ;  Eccc  quomodo  amabat  eum. 

37  Qttidam  autem  cx  ipfis  dtxerunt;  Nmj  poterat  btc  qui  aperttit  oculos  cs,ci,  fa- 
ccre  ut  &  ifie  non  morerctur  ? 

3  8  1ESVS  ergo  rttrfum fremens  apttdfemetiffum, rcr.it ad  montimentum  ,  erat 
autem  fpelunca,  &  lapis  crat  ei  impofitus. 

Vtrf.ia.  Deferibitur  fubjeftum  loci ,  ubiMa- 
liatn  pnftolatus  eft  Chriftus,  &  ad  quem  profe&a 
eft,  primum  gencralius,extra  Bethania:  vicum ;  de- 
inde  fpecialius  ubi  Martha  illi  obviam  ficta  cft. 

Vtrf.ii.  Hujus tam feftinantis profeftionis  ef- 
fectum  ,  quod  illam  infequebantut  non  pauci  Iu- 
dsi  :  cujusaliacaufaefficiensaffignatur,  quiaexi- 
ftiniant  illam  ad  fepukhrum  piofefturam  ,  ut  fra- 
trem  lugeret.  Comites  autem  fuoadjunifto  pri- 
mum,  nempepratfcntiacumMariainsdibus,  de- 
inde  fine  Ulam  confolandi,  defcribuntur. 

Verfsi.  Narratur  efteftum  aliud  Maria^provo- 

lutio  ad  pedeslefu;  quod  fuo  adjun&o  tempo- 

ledefcribitur ,  nempecumad  illum  veniffet  Ji  U- 

lumconfpcxifTet:  item  aliudeffectum  fcrmonis  ad 

Aaaaa  ChtUtum, 


A  N  A  L   T  S  I  S. 

^^Arraturreditus  Marthat  ad  fuas  in  Bethania 
"*■  ides ;  qui  fuo  adjunflo  tempore  declaratur, 
finito  lermone  feu  dialogo  cum  Chrifto ;  finis 
ctiam  notatur  fui  rcditus ,  ut  forotem  ad  fe  voca- 
ret,quodfjo  adjuncto  dedaratur ,  nempe  tacite 
Scinfummo  lilentio.  Deinde  defaibitur  alioef- 
fecto  ,  fermone  ad  fororem ,  ut  ad  Chriftum  acce. 
deret;  adquodillam  cohortatur  ptimumab  ad- 
junfto,loci  propinquitate ,  quod  adcflet,  8c  ab 
cfficionempequodillam  adfevocaret. 

Vtrf.K).  Cujus effeftum  eft  ,  quod  illaadeum 
profeftaeft;  quodfuoadjunfto  feftinationisam- 
plificatur. 


zS. 


iy. 


3i- 


31. 


33- 


74°  H      A      R      M 

Chriftum,  quo  caufam  narrat  mortis fratris ,  nem- 
peabfentiam  Iefu  abejusidibus,  cum  vitamex- 
piravir. 

Verf.it.  NarraturChrifti  efFe&um  ,  fremitus 
iiitcftinus  &  animi  fui  ad  dolorem  commotio:  cu- 
jus  caufe  afiignantur  fletusMaria:  &  comitum  cjus. 

Vtrf.it,. Aiiud  efFe&um  ex  eifdem  caufis.quarltio 
ubi  Laratumfepelierunt;  cujus  effc&um  eit  invi- 
tatio  lefuutillucfeconferret ;  quodfuofine  indi- 
caturut  videret  &  vifu,  ut  videtur  ,  adcoinmifera 
tionem  commovereturutfaciliusillum  excitaret. 

Verf.  3;.  EfFe&um  vifi  fepulchri ,  autpotiusfi- 
dcieorumtaminfirmi,  quod  crederem  eum  nifi 
prarfensefTet.mortuum  non  poffcexcitare.eft.quod 
lllachrymatur. 

Verf.  36.  Cujus  lachrymationis  effectum  cft 
quorundam  Iudaorum  admiratio,  quod  Lazarum 
umcliamm  habebat. 

Vcrf.17.  Qux  admiratioabaliis  tanquam  in- 
jufta  refcllirur  a  difparato  ,  quia  11011  iinpedivit 
quo  mimis  moreretur;  quod  cciam  porto  confir- 
maturabadnint>apotentiahoc  prtcftandi;  quam 
potentiam  confirmant  a  paii ,  quiaaperueratocu- 
loscaccoruin. 

Verf.it.  Aliud  Iefueffectum  narratur,  fremi- 
rus;qui  adjunftoterr.pore  amplificatur,  nempe 
quod  denuo  infremuit:  deinde  aliud  effe&um  nar- 
ratur,  accefliis  ad  fepukhrum;  quod  defaibitur 
luis  partibus  cadaveris  receptaculo  cavo  &  ejus 
operculo;  quodfua  matcriaindicaturncrope  la- 
pide. 

METAPHR  ASIS. 


H; 


Zc  cum  dixiffet  abiit  jttjfa  ut  fororem 
acccrjeret  :  qu&  congruenter  mandato 
Iefufcrori  in aurem  clam  alits  dixit;Vr&ccptor 
propc  adcii  tjyte.ad fe  ttt  venias.vocat.Maria 
fimillac  h&caudtvit  e  veftigio  rcltSo  comitatu 
fttrgit  (S>  ad  Iefttm  recia  properat.  Nondum 
i/ero  lefits  Bcthania  vicum  pervcnerat.fed  eo- 
dcm  loci  fubsiitit ,  ubi  Martha  obviam  iUi 
procedens,  illam  offenderat :  forte  quodfiepul- 
chrttm  La*an(quod  de  moreextra  vicum  ex- 
litit)  non  procul  abe/fet.  Ittd&i  autem  ,  qui 
cum  Maria  in  sdtbits  erant ,  ut  Mariam  ex 
fiatre  triftem  confolarentur ,  cum  tltam  vidf- 
fcnt  citatogradufe  ex  idibtts  proripientem,  il- 
lico  infequttti funt ,  dicentes;  Sibi  infletn  non 
fatisfaciens  ,  ut  porro  fe  ad  lachrymandum 
provocet  ,  ad  fiatris  fepulchrum  profecia 
efi.  Maria  vero  cttm  adlocnm  ubi  Iefit-sfub- 
ftitit  veniffet ,  ftmul  atqtte  iUttm  afpexiffet, 
procidens  venerabunda  adpedes  leju;  tan- 
qttam  Dei in feculabenedtcli ,  fe  abjecit  ,  di- 
cens;Domine,fi  hicfttijfcs,&c.videfupra  verf. 
II.  lefits  cum  HUm  lachrimar.tem  viderct, 
ty  flentes  itesn  Iud&os  ,  qui  illtfe  comitesvU 
pr&bttsrunt;  Jpiritu  inficmuit ,  indigne  ferens 
pcccati  tyrannidcm  mortem  luBtts  caufam  af- 
fercntem  ,  &  fe  adcommifcrationem  humans. 
tniferU  fpontefua  proclivem  porro  excitavit. 


O      M      I     A 

Impatiens  igitur  qttodammodo  luBus  fuorum, 
&  egre  ferens  lachrymas  illos  tam  abunde 
profundere  .rogabat  ubi  demum  Lararumpo- 
fuerant,  non  quod  ignoraret  ,fed  utje  ilLorum 
fid.i  adhuc  imbeciU&  acccmodarct.Cui iUi;ve- 
ni,  tnquiunt,  &>  vids ,  utpropitts  admotus  fa- 
cili-M  tilum  excites,  fi  qtt&forte  illtits  exatandi 
fpesfuperesi,  cy  ul  ipfo  calamitatts  ajpectu  ad 
opitttlandum  accendaris.  lefits  parttm  morte 
amici  commottti,  parttm  vero  qucd  eorum  nu- 
tayitem  &  vaciUantem  fidem  perjpcx/jfetja- 
chrymas  profudit.  Tum  ex  Iud&ts  nonnuUi; 
Advertite,  qit&fo,  animum  qttam  illttm  cha- 
rttm  habiat.  Alii  autem  iniqiie  de  iUo  fei.tien- 
tes,  priorcmfententiam  refeUere  conantes  ,  le- 
Jitm  lanqitam  legts  amtcitu  violatorem  (j> 
r.miaim  parum  fidum  infimulant  ;ut  qui  hm:c 
nondttm  mortutim  sque  potuerit  valetudint 
reHititere  atqtte  c&co  oculos  aperire.  Iefus  rur- 
Jtts  mfrcmcns  &  hanc  hominum  proterviam 
mdigne  fcrens,  ad  monumentitm  accedtt.Erat 
autem  Jpelttnca  utjus  adttttsfeu  porta  lapide 
occluja  cj>  obturata  erat. 

P '  R  A   X  I  S. 
CJ'mma,C\\TiRus  oportunicatemhujusmi- 


34. 


35- 

3*- 
37- 

38. 


r.Kiili  eitendi  captans  &  perfequens ,  vilis 

lugcnuuru  Iachrymis,fe  illis  in  fletu  confor- 

mat.' 

fQuxfiuoportunitas  mir.iculiedend;. 

V  Chrifti  cum  fororibus  &  prxficisin 

•    ^   netu  conrormit.is. 

Vocat  Martha  Martam.~\  IufTu  Chrifti  ut  Verf.ia. 

videtunnovit  eniui  illarc  tanquam  plus  «equo  C«r  M.v- 

lugente  fcquuturos  Iudxos.Sed  cur  dani,ct>'/"'AM- 

hoc  miraculum  omnibus  innotefcere  voluit?  '"     . ,  * 
„   n       1  1  1     e?  qwaon 

Rejpondco:  Vt  populans  aurx  captandx  t-^ 

ftifpicioncm  vitarct :  nam  ut  iibi  conlcius  c- 

rat  fe  popularem  auram  non  captarejita  ope- 

ram  dedit,  ne  ulla  cjus  rei  fpecies  appaterct. 

In  hac  oportunitatis  confedftatione  difcamus 

non  tantum  bcnefacere,  fed  omnes  Ioci, 

temporis,&:c.  oportunitates  &  commodit.i- 

tes  exquirere,  quibus  opu1;  noftrumad  xdi- 

ficationem  elficacius  cfle  poffit.  Mcrcatores 

tempus  6V  locum  obfervant  uadequxitum 

faciant,pifcatores  tranquiilam&  cxcam  no- 

cflem  ,  ut  pifccs  captent :  qui  aliquid  a  rege 

petit ,  obfervat  tempus  exporrectx  frontis. 

R  es  in  tempore  qtiam  bona ,  Prov.i  5 , 1  o .  v  ide 

1  S<?sw.ic. 

Hinc  item  docemur,  non  fatis  effe  ut  no- 

bis  bcne  confcii  fimus,&c.  fcd  providendum 

porro  quoad  fieri  poteft  ut  omnis  malifuf- 

picio  &  fpecies  vitetur.  Vide  cvtumfollicirc 

Paulus 


E     V     A      N 

Paulus  pecuniam  pauperibus  tranfir.itten- 
d.im  curavit.  i  Ccr.S.Sc  9.  per  plures  cofque 
probatos  viros ,  nc  quis  fuum  fe  quxftum 
quxTere  fufpicarctur.  Conrra  cos  quifufpe- 
cTalocaadire,  cumhoniinibus  dubia:  fidci 
confuefcerc  &c.  nihil  curare  quid  aliidcfc 
fcntiant,  modo  (ibi  beneconfciifint,&c.non 
vcrcntur. 
•SiuluAju-  Hinc  apparet  in  morefuifleapud  ludxos 
r»m  cot-  uradfcpulchraitarent ,  ut  fletum  aclachri- 
rmftu,  jnas  provocarent  :  qui  corruptus  erat  &  ab 
ethnicis  tracTus:  vide  Afatth.9,11.  lege  vcro 
vetitus ,  ficuc  &  inciliones  capillorum  ,  & 
barba:  vellicationes,  &c.  perinde  ac  fi  intcr- 
cutc  laborantcs,  falla  comedcrcnt  ad  immo- 
dicam  bibendi  cupidincm  provoc.indam.Na- 
tura  enim  plus  fatis  propenfi  fuinus  ad  im- 
modicum  IucTum. 

Vocatai.  ilicovenit,  1.  feque  ad  pedcs 

Chrifti  provolvit ,  egregium  reverentia:  ex- 

emplum,  in  quo  Martham  fupcrat.  In  priore 

ChnHtvt-  redarguuntur  qui  a  Chiifto  euangelicavoce 


Verf.Z9, 

Nc. 

Vt  fi  ga*t 

,V.r  >  j  .1  * 


vocati,  moras  nedTunt.  Non  defuerunt  Ma 
rii  pulchripr.i:textus  in  xdibus  permanen- 
di,  ut  quod  inurbanum  videri  poflit,  amicos 
multos  qui  feconfoiandi  caufa  tamprocul 
venerant ,  defcrerc,  &c.  Nos  quam  futiles  5: 
putidas  cxcufjtioncs  adferimus.  Invitati  a 
quopiam  ad  nuptias ,  ad  feftum  ,  deambula- 
tionem,  incivile  ducimus,fic,&c.Maria  pru- 
dentcr  vidit  oblatam  occafionem  non  elTe 
prstcrmittendam. 

In  pofteriore  obfervanda  eft  caufa,  cur 
Maria  religiolius  Chriftum  accelTit  quam 
Martha:  quiafcilicet  in  vcrbi  auditioue  & 
meditatione  magis  verfata  cft.  Quo  cnim 
quis  magis  proficit  fubprxccptore;  co  ma- 
gis eumdiliget,  obfervabit,  reverebitur.fic, 
&c.  . 

Notandum ,  Mariam  nihil  de  fuo  erga 
Chriftum  amore  &  reverentiadctraxilTe.ta- 
metfi  rogatus  non  ftatim  venit  ut  X2rotum 


c      1      L      I      C       t.  741 

intucatur.  Vnde  fxpe  dicitur  nc  a  paupcre 

faciem  avertamus.Et  hic  fenfus  tcncrrimus, 

quamobrcm  qui  fe  ip  calamitofos  duros  fen- 

fcrint,  invilant  nofcomia,  carccres,ptocho- 

trophcia,  &c.  Flendum  cumfientibm.  Rcm. 

n,i{.  Nofquc  in  eorum  locofubftitucndi, 

quali  in carccrc  ,  &c.  Heb.  15,5.   Atquc  hic 

non  dirficilc  crit  dcprehcndcrc  quam  non 

xque  ac  nos  ipfbs,  proximos  diligamus. 

.NcM.non  abhorrerea  pietate  li  quisami- 

cos  mortuos  lugeat,  1  T/d^+.advcrfus  «s>'f- 

y»;  Stoicos ,  qui  homine  Chriftiano  indi- 

gnum  putant  ,  ut,  &c.  Ad  hanc  rem  profe- 

runt,  1.  bene  cum  amico  agi  qui  cx  hac  mi- 

feria,  &c.  %.  voluntatiDeigratulanduro,3. 

lucTum  llli  non  prodclTe  :  irrevocabilem  cf- 

fc  ,  &c.  Contra  confiderandum  cft  ,  Dcum 

nos  amicos  auferendo  caftigare  ;  hanc  cafti- 

garioncm  nos  fentire  oportere.   Objeciio: 

Deus  Ezech.prxcipit  nc  uxorem  defuncTam 

defleret.  cap.z+.z/erf.iS.  Refyondeo  :  Eo  do- 

cumento  oftendcre  voluic ,  nullos  fore  rcli- 

quos  qui  mortuoslugerent;  aut  iiquifuper- 

ftites  elTcnt ;  cura  fibi  profpiciendi  impedi- 

tos  fore,  ne  &c.  Eoque  magis  nobis  hoc  fa- 

ciendum  ,  quo  refurreeTionis  docTrina  jam 

clarior  ,  &c.  Cavendum  tamcn  ne  modum 

excedamus.i  Thef^.  i  S/Jw.n.Ideo  vctitum 

ridclibus  ne  carnem  inciderent ,  capillos  c- 

vellerent,  &c.  Cavendumergo  neinimpre- 

cationcm  prorumpamus  ,  in  diem  quo  ami- 

cus  obiit  aut  ipli  m  lucem  editi ;  ne  medicis 

dira  prccemur ,  aut  aliis  qui  mortis  occafio- 

nem  prxbuiiTe  videantur,  &c. 

LucTum  a  fremituinchoavitjpofr  lachry-  F:ct"m1uf 

1     .1  frnnttu 

iuchajrtt. 


mas  fundit:diciturfe  turbafle,quia  colledTo  •    ■ 
aliquantulumabahis  cogitationibus  animo, 


fe  ad  lucTum  componebat.  Objeclw:  Videtur 
ergoditficulter  lachrvmas  expreffiffe.  i?c-- 
fpondeo:  eoccrte  diftTcilius,  quiadecretum 
habcbat  ,  Lazarumjam  ftatim  excitandum; 
tamcn   cum  ex    prxfenti  circumftantium 


—  _ ^  —  ._      t  _    —    — 

fratremfanaret.  Quod  nos  admoneat  ne  ex  |  moerore  ,  primo  iufrcmitum  ,  deindc  in  la 
alicujus  rci  a  nobis  ad  hujus  vitx  commo-  chriroas  inciderit ,  fingularcmejusin  homi- 


ditatem  concupitx  denegatione  in  amore 

crga  Chriftum  refricjefcamus. 

Inthriftiinfle-  ( LudTus  Chrifti. 

tuconformitate-^  Turbx  de  hoclucTufen- 

notandum  (,  tcntix. 

.  In  priore  notatur  caufa  qux  eum  in  lu- 

ctum  impulit ,  intuitus  fc.  lugentium  :  eo- 

urp   t,i   rum  lucTumiam  ante  animo  perceptumha- 
ChftJtMS,       .    .  '  ...         '  „      '_„ 

Dcbat,  nunc  autcm  afpiciens ,  &c.  Eftergo 

m.ignum  adroiniculum  commiferationis  & 

vifcerum  apericndotum,fi  quis  calamitofum 


Vcrf.n, 
&c. 


nes,  non  tantum  pios,  fed  ,  &c.  amorem  de- 
claravit  :  ut  eft  totusquantuseft  /p,XxtJ}u- 
5r©-.Tametfi  vero  jam  i  moerore  &  lachry- 
mis  deftitit;  eadem  tamen  commiferatio ,  & 
vifcera  eadem  in  nos.quxolim  &c.  Vt  enim 
olim  Aaroniprohibito  nefilios  in  fancTuario 
formidabiliter  confumptos  defleret ;  eadem 
tamcnvifccraintusmaaebant,  &c.  fic  Chri- 
ftii  infincTuariocceleftijamcollocarum  tam- 
etli  moeror&  lachrymx  non  decent;  tamen 
eadem  commiferatio&  vifccrapcrftant,&c. 
A  a  a  a  a   i  Vbi 


74t 


H 


vcrf.36. 
&c. 

Turbx  jn. 
dtciit. 


Vbi pofuis~lis.'$.\iL\\i  &  lachrymis  non  im- 
peditur  ne  inftitutum  fuum  pcrfequatur. 
Hoc  nos  admoneat  ut  ita  ludTrum  tempere- 
mus  ne  ad  munia  obeunda  inepti  reddamur. 
Vide  Gmtfa"}.iierfii,l:  Obfcrvandum  eum 
hac  fui  turbatione  nihil  pcrturbatum  exci- 
tafle,  ut  qui  pcccati  cccni  cxpers  fuit. 

Veni  tf  vide.~\  Vcftigium  produnt  delitef- 
ccntis  adliuc  infidelitatts;  quali  nihil  erTicere 
poflet,  nili  ad  fepulchrum  vcniflet.  Hax  ta- 
mcn  infidehtas  ad  miraculi  claritatem  com- 
pcndioliflima  erat  :lic  enim  rem  oculis  fub- 
jeftam  magis  videbant,  &  idem  illud  corpus 
cjuod  Lazanfuit,  anima:  reftitutum  cernc- 
bant.Ita  Deus  res  noxias  ih  Eccleiia:  bonum 
convertere  folea;. 

Turbxjudiciafequuntlir ;  quorum  prius 
xquum  erat,  ctli  non  omni  ex  parte  redtum 
&  vertl;  nempe  has  lachrymas  ex  fummo  in 
Lazarum  amore  proveniflc.Namhxlachry- 
mx  obortx  erant  partim  ex  indignationc 


in  mortem  ,  qux  fuum  iibi  amkum  ademe- 
rat,  ut  (i  quis  confpeclo  amici  adverfnrio  ili- 
cocommovetur  &  indignatione  quadamaf- 
ficitur.  Alterum  in  Chriftum  contumelio- 
iius.  Auteum  impotentiai  arguunt ,  quafi 
non  polTit  fecifle  ut  ipfe  non  moreretur:  aut 
imprudentia: ,  qui  cum  poflet ,  fe  &  illosia 
hunc  luclum  incidere  pallus  cft.  Atque  ifti 
proculdubio  iibi  in  ifta  fua  acutaratiocina- 
tioneplacebant;  cum  tamcnca  nilnlftultius. 
Morteenim  Laziri,  quam  excitatio  infe- 
qui  debebat,  multi  ab  ignoratione  &  peccati 
morte  excitati  funt.  Caveamus  ergo  ne  dc 
iis  qux  a  Deo&  Chrifto  fiunt  parum  mo- 
defte  &  reverenter  fentiamus;  ne  rationi  aut 
acurnini  noftro  habcnaslaxemus. 

Sccundo  bifremir :  videtur  loco  propius  Vetfs». 
admotus  vehementiusarTeclus.  Doluit  enirn 
Chrifto  paternam  providentiam    fapientia 
afrluentcm  tam  iniquc  apud  homines  ftulti- 
tix  in  iimul.lri. 


I  o  A  N.  ctlp.  11, a  i/erf.  39,  ai  47. 

39  AitlESVS;  Tollite  lapidein.  Dicit  ei  Martba ,  foror  ejttsqui  mortttusfue- 
rat3  Domine,  jam  olct :  qu.ituor  enim  dieritm  esl. 

40  Dtcit  ei  IESVS ;  Kontw dtxt  tibi,fore,fi  credideris,  ttt  vidcas  gloriam  Dei? 
4-1  Suslulentnt ergo lapidem eloco ubi iuortuiis ille  fuerat  pofitns.  IESVS  au- 

tcmfuUulttfurfum  oculos,  &  dixit;  Vater  ,gratias  ago  tibi  quod  me attdieris. 

42  Ego  verofciebam  mefemper  a  te  audtri  :  fed  proptcr  turbam  circuirfiantem 
hoc  dtxi;  ut  credant  me  a  te  miffum  effe. 

43  Et  quum  b&c  dixiffet,  clamavit  voce  inagtia;  La^tre,  adefdumforas. 

44  Tum  qttifuerat  mortuus prodiit  pedes  &  manus  vmclus  fafiiis ,  vtilttts  aittem 
ejusfudariocratobvinclus.Diciteis  IESVS;  Solvite  euin ,  &finite  abire. 

45  Mttlti  ergo  ex  lud&ts  qui  veneraiit  ad  Mariam ,  &  fjuct.irant  qtu  fecerat 
IESVS ,  crediderunttneum. 

46  Ouidam atttem  ex e'u abierunt ad  Pbarifaos ,  &  dixerunt  cis ,  qus.  feterat 
IESVS. 


A  N  A  L  r  s  1  s. 

ADiunctum  excitationis  Lazati  e  mortuis  eft 
an-.otio lapidis,  quam  Iefus  imperat :  cui  amo- 
tioni  tanquarn  difpatatuin  opponit  Martha ,  quod 
jam  oleret;  quod  adjun&otemporis  confirmat, 
quia  quatriduanus  elTet. 

Verf  40.  Marths  ad  credendum  tarditatem 
Chriftus  perftringit, primum  ab  adjun&a promif- 
fione ,  quam  dedit  de  excitando  fratte  :  deinde  a 
fine excitationis,  nempe  gloria  Dei. 

Verf  4r.  Efife&um  mandati ,  Icfu de  amotioce 
lapidis  eft  obfequium  quod  pratftatur ;  quod  idem 
efteGumeft  reprthenfionisqua  Marthx  ix^-m- 
•kx»  perftrinxit :  deinde  exponitur  inftrumentalis 
caufa  excitationis  Lazari ,  Iefu  ad  Patrem  oratio : 
Inqua  adjun&a  ceititudo  obtinendi  quod  cupit 


declaratur  a  fpecie  orationis,  nempe  gratiarum 
attiorie  tanquam  pro  re  iam  exorata. 

Verf.  4: .  Conrirmat  fe  jam  obtenturum  petitio- 
neinareftimoniofuperioris  experientii.  Deinde 
finem  notat  curprecationeufusfir,  nonquod  ver- 
bo  folo  non  poltit  perficere  ,  fed  proptercircum- 
ftantcm  turbam,  addijusinfirmitatem  fedimit- 
tit;quod  etiam  alio  fine  confirmatur,  ut  credat 
turba  Iefum  i  Patre  &  Spiritu  mifiiim. 

Verf.43.  Aliacaufainftrumentalisexcitationis, 
mandatum  Iefu  ut  e  fpelunca  prodeat ;  quod  ad- 
i uik :  i  magnitudine  vocis amplificatur. 

Verf.  44.  ErTeftum  hujus  vocis,  quam  comita- 
batur  virtus  Jc  potentia  Spiritus  Chtifti, eft,  quod 
mortnus  esiliit  e  fepulchto;  quod  amplificatur  fuo 
diverfo,  quamvis  efletligatuscum  manibiis  tum 
pedibus ;  itera  alio  diverfo ,  tameUi  facics  fudario 

obvolu- 


35>. 


40. 


4'- 


41. 


43- 


44- 


4S- 


4*. 


E     V     A      N      ( 

obvoluta  cflct ,  ut  nifi  Dci  vittus  eximia  adfuifll-r, 
in  fpelunca  hinc  inde  palpans  oberraflet ;  dcinde 
vcritas  rcfurrccTHonis  comprob.itur  cjus  inccflu  & 
ambulatione ,  qua:  cft  finis  cur  Iefus  illum  folvi 
jubct. 

Vtrf.  4.5.  Aliud  cifrfluin  cxcitotionis  ,  fides 
cjuotundam  ex  his  cjui  Maiiain  confolatum  Hiexo- 
Tulymis  venerant. 

■ferf.46.  Aliud  effVctum  quorundam  ex  illis, 
ncmpeinvidiofa  c<  calumniofa  apud  Pliarifios  Ic- 
futraduftio. 

METAPHRASIS. 

AD  monumentum  accedens  Iefets,ut  mor- 
tuum  effe  La^arum  omnes  circumfian- 
tes  intuerentur  ,  lapidem,  quo  tanquam  ofito 
Jbduncaocclufiaefl.amoverijubet.TumMar- 
tha,  vertta  ne  lefm  rem  tam  arduam  aggrcfi- 
fits.nec  illam  ejfeciam  dare  valem.fi:  &  Euan- 
gelium  probro  (y  ludibrio  objiceret,  fide  vacil- 
lans,  dicit;  Nolim  te,Domine,  ignorare  iUum, 
jam  quatriduo  abhmc  defuncium.foetere.  Ad 
quatn  lefiut :  Mea  in  hoc  negotio  virtut  non 
dcerit :  fides  tua  culpa  dcfideratur  tua.  An- 
non  etcr.im  tibi ,  cumper  nuntium  aliquot  ab 
hmc  dabiii ,  tum  coram,  cum  mihi  m  occur- 
fum  nupcrrime  venisii.te,  modo  credas.ad  Dei 
gloriam  fiatreme  mortuis  excitatum  vifu- 
ram.  Tum  illi  quibtn  lapidis  amotio  impera- 
tur,  Marthi.  verb:s  retardati ,  hoc  Chrifii  re- 
jponfio  confirmati  lafidem  a  Jpelimca  devol- 
•vunt.  S)uofado  Iefiis  fiiMatu  in  ccclum  ocu- 
lis.ficprccattts  efl;  Pater  tanquam  in  re  de 
qua  certmfum  qnodtume  exaudts.tibigra- 
ttas  ago.  Neque  novum  hoc  ;  ficio  enim  me 
femper  abs  te  exaudiri.  Neque  vero  precibm  \ 
banc  rem  aggre^ior  ac  fi  abfque  tllis  hoc  opus 
ejfectum  dare  nequeam :  fed  ideo  te  compre-  j 
cor ,  ut  titrba  k<ec  me  non  folum  Detim  &  tibi 
&qimlem  ,fied  (y  abs  te  mijfum  ,  eoquein  Me- 
diatorU  perfona  tibi  inferiorem  cognoficat  (£ 
cognoficendo  credai.  ®hs.  cum  d:x:jfet  magna 
•voce  (ut  ab  cmnibits  ctrcumfiftentibits  exau- 
diretur)  clamavit  ;  La-jare,  refurgens  tf  fo- 
rtue  fcpulchro  prodiem,  m  omnium  te  conjpe- 
Huftfie.  6}uo  diclo ,  quimortuttseratefepul- 
chro  exiliit,  tametfi  mantbut  &  pedibut  vin- 
culU  fepulchrahbas  ligatui  ejfet ,  faporrofa- 
ciefiuda~io  obvoluttt: ,  ita  ut  nifi  vocU  ChriJii 
vbrtus  obfiitijfet ,  illi  a.iquandiu  injpelunca 
cberrare promptum fuijfet.  Tum  ad  circum- 
ftantes  d:xtl  ;fiolzite^r  expedi  te  illttm  hu  vin- 
cuhs  ut  in  ejus  ambnlationeUqutdius  adhuc 
exckatie  mortnU  tefttmonium  extet.HU  vifis 
ejy  diligenter  &  mature  expenfis,  plerique  ex 
illis  qui  Hierofolymis  Mariam  confclatum  ve- 
nerant,  in  lefum  crediderunt.  Qutdam  tamen 


E     l     1     c     A.  743 

extUU  ad  Pharifics  profeclifunt  juratcs  Chrt- 
fithosies,  quiiUU  htc omriiarenuntiarunt ,  ut 
eos  in  lefum  plusfatU  infenfos  porro  exulccra- 
rent. 

P  R  A  X  I  S. 

Srmma.Omnibus  ad  Lazari  cxcitationcm 
apparatis.cjufdem  pcr  Chrifturn  cxcitatio 
admirabilis  &  cxplorata  ,  cum  divcrlb  ejus 
frucftu,  exponitur. 

(  Apparatus  ad  Lazari  cxcitationcm. 
Fartes  ^  Ejufdem,  cum  divcrfo  cjus  fruiftu. 
^    cxcitatio. 
Tollite  lapidem.~\  Potcrat  quidem  verbo  Veif.39. 
l.rpidcm  devolviffe  ,  &c.  fcdrem  hanc  cir-  Chiftu* 
cumltantibus  committit ,  quo  hicilius  mtel-  .     ,.  - 

,  1  r  p-.wtiuju- 

ligant,  Lazarum  intucntes,cum  prorlus  vita;  anc^n,m 
cxpertcm  eflejne  fraudis  aliquid  fubcfle  fuf-  ,,m5vfr. 
picarcntur.ac  ft  Lazarumvivum  fepeliiffcnt. 
Iu  coiifirnunda  enim  fide  noftra  de  refurrc- 
ftione  ,  omncm  fraudis  fufpicionem  vitarc 
neceiririum  erat.  Hinc  cft  quod  non  fubito 
lmmoto  &  infiailto  lapidc  exilitjiie  quis  exi- 
ftimarct  pra:ftigio  aut  incantatione  ufum 
fuiirc.  Quo  maois  mipii  funt  in  rcftureftio- 
nem  Pontif.cii ,  qui  vcl  Chrifti  iplius  rclur- 
reiftionem,in  qua  noftra  fundatacft  ,  fufpe- 
cTtam  rcdduntjdum  eum,  fcpiildirum  immo- 
ttim  &  intaflumcorpore  trajeciffediclitant. 
Ifto  porro  excmplo  docemur  ad  fratrum 
commodum  in  omnibus  collimarc. 

Domine.jamolet.']  Chnftoad  miraculum  Quimtit- 
acceleranti  Marthafuainfidelitateremoram  "'enM*'- 
iniicit  ,  nec  ei  tantum  fed  &  illis  quorum  o-  *f.  '"p  '' 
pera  ad  Iapidem  amovendum  ulurus  erat;  t 
quali  dicat ,  erit  hic  labor  inanis  ,  &c.  cave 
nc  aggrediare,  ne  ii  non  fucccdat  ,  &ctei- 
pftim  lrrilioni  exponas ,  £fc.  Atqui  jara  ante 
de  Chrifti  potentia  probe  edofta.cV  perfuala. 
vifa  eft;  fed  cum  ad  rem  ventum  eft  ,  labafcit 
illius  fides,&c.  Sic  fere  comparatifumus,  ut 
nobis  iplis  in  multarum  rerum  certa  fiducia, 
probe  ftabiliti  videamur,  qui  tamen  cu  tem- 
pus  advenerit  quofiducix  illius  pcriculum 
capiendum  lit.mitamus.&c.Non  fecus  ac  ty- 
rones,  qui  ante  vifum  hoftem  plurimum  libi 
confidunt;  poft  ,  &c.  Aut  xgroti,  qui  pluri- 
mum  pedibus  fuis  confidunt ,  fore  ut  deam- 
bulent  ,  &c.  qui  tamen  erecTti  in  pedcs  ,  vix 
coniiftcrc  poterunt.  Maxime  veroiftuduftt 
venire  folet  m  peccatorum  remifiione  ;  de 
qua antc  tentationem  valde confidimus;  poft 
vcro  objeita  tentatione  fpem  abjicimus:  tum 
cnim  nobis  in  mentcm  vcnit  nos  diu  in  pec- 
catis  hsrentes.fxtcre,  &c,  Quarediligentcr 
vircs  noftras  explorcmus,  omncs  recciTus  Sc 
Aa  aaa  3  plicaturas 


74+  Harmoni     a 

plicatutas  ercutianms,  altas  radices  in  nobis !  cenfetur.pravo  exemplo  prateat  cxteris.  Vx 
agentem  infidelitatem  accurate  expenda-.  illiperquemfcandala  v^niunt :  prxftabit  ut 
nius  :  periculum  &  centacioncm  iplamica,  molaaiinaria,  &c.  Matlh.i%.  Quod  ii  uni 

fcandalumobjicereres  iit  tam  plena  peri- 


animo  effmgamus  5:  diligenti  commenta- 
tione  formemus ,  ac  ii  corporis  lurainibus 
rcm  coram  cernerernus ;  ut  cum  in  quo  de- 
ficimus  deprehenderimus,  defedtum  fupple- 
re  op:ram  omnem  &  diiigentiara  adhibea- 
nius. 

Marcha  qux  fumrne  optabat ,  fiia  infide- 


culi,  quamgrave  judiciumeos  manet ,  qui 
uno  velutifcandali  iftu  multos  fimul  vul- 

nerant?  chritR 

Sequitur  Chrifti  oratio  ad  Patrem ,  ubi  fM/|-a  clltt_ 
cum  lingulari  fiducia  &  paternx  erga  fe pro-  tiJflm^ 
penfionis  teftificatione  caufam  orationis  fux 


Vcrf  40. 

Chrifiut 

ferfiringit. 


fUnrfunt 
ii  hoc  nti- 
racuh  re~ 
euir,itur 
>.Urthxfi- 
d,s. 


Verf  41. 

i>u.inti.nt 
rtccCJtfovi 
clMum. 


h't«C  impedit :  fic  nos  txpe  lumen  nob;s!indicat,ut  omnesintelligant  fe  a  Patre  mif- 
ipfis  prxcludimus  Sc  propno  lumini  offici- !  fum  cum  ejus  preces  tamilluftriexiru  ilico 
nius ,  u t  quoJ  una  precationis  mauu  aedifi-  excipiendx  effent.  Gratias  Patri  agit,  cjuod 
camus.alcera  hxfitationisSc  infidelitacisde-!ab  1II0  exaudiatur  ,  nulla  petitione  in  me- 
molianiur;  ut  nili  Dei  mifericordia  interve-  ]  dium  allata ;  quod  arguit  eum  plenum  fidei 
riirct  ,  &:  ifta  obftacula  fuperarec ;  aftumdejfuiffe  ,  &  in  certiffinia  ■at.tipotpezit*  Deum 
cobis  ?:  vocis  noftris  effet.  Hxcinfidelicaslacceffiffe  :  tanquam  enim  pro  jam  accepto 
exeo  concrac~taeft,quod  tota  fen(ibus&  ra-!graciasagit:videanhuc  referri  poffit,  quod 
tioneinmortuumfratriscadaverdefixaerat, !  Ichxn.6.  in  miraculo  quinqne  panum  dici- 
neutro  oculo  ln  Dei  potentiam  &  Chrifti  tur,  eum  gratias  egiffe  ,  non  pec;iffe  ut  pa- 
promiffum  conjecto.  Caveamus  ergo,  &c. 

Marcha  a  Chrifto  ob  fidei  imbecillicacem 
&  nutacionem  perftringicur  quia  llli  hoc  fe- 
mel  atque  lterum  dixiffec.  1  Cor.  rj,i,i. 
Quanto  igitur  infidelitatis  reatu  tenebimur, 
qui  de  una  eademque  re  centies  edocti.in  il- 
la  tamen  ad  notitiam,  aut  fidem  ,  aut  reiipi- 
fcenciam  non  proficimus? 

Qtitflto  :  Vbi  hoc  dictum  cft?  Rejpondeo  : 
prirao  ad  nuncios  "jerf.4.  Deindc  ad  eam 
ipfarn,  -verf.z^,z^,i6. 

Si  cred.it.']  Num  ergo  iftud  miraculum  a 
Marthx  fidc  fufpenfum  eft?  minime;  fed  do- 
cet  quo  modo  hoc  miraculum  fibi  ufui  futu- 
rumeft,  nempc  fi  credat;  quod  nifaciat,etli 
fratrem  redivivum  videat  ;  tamen  Deiglo- 
riam  non  vifuraeft.  Vnicus  enim  videndx 
qlorixdivinxoculusfidesefhpotentia  enim 
Dei ,  in  qua  fumma  cjus  gloria  refplendet, 
nifi  fidc  ,  non  cognofcitur.  Vr  igiturDei 
gloriam,  &  Dcum  lpfum  in  fua  gloria  videa- 
inus,  hic  oculus  nobis  comparandus  eft,  qui 
quo  darius  cernit  ,  eo  magis  Dei  gloriam 
penetrabit ,  nofque  in  coelum  adDeiglo- 
riam  viiendum  fubvehct  :  contra  qui  co 
deftituunrur  ,  flupidi  manent  &  cxci ,  tam- 
etli  Dei  gloriam  corporis  oculis  indies  cer- 
nanr. 

Videnturcircumftantcs  ex  Marthx  ver- 
bis  Chrifti  mandatodeamoliendolapideob- 
fequium  detrcftaffe  ,  donec  quid  refponde- 
rit  Chrifhis  attendiffent  ;  ita  ut  illa  duce  vi- 
deantur  omnes  de  Lazari  fufcitatione  hxli- 
taffc.  Ex  quo  videmus  quantum  malum  im- 
raifit,  fi  quis ,  prxfertim  qui  aliquo  numero 


D "J  *£,•■ 

nes  multiplicentur.lftudfequentibuscorro- 
boratur  :  Jciebam  mefemfer  a  te  audiri :  Ad- 
mirabilis  fidei  vis,tamcertonobilcum  con- 
ftituere  optatam  petitiooem  nobis  obven- 
turam,  quam  li  in  manibus  haberemus.  Vide 
Pfal.<j6,j.  Hxc  fidcs  nobis  imitanda  ;  vide 
exemplum  Davidis  in  plerifque  Pfalmis,  qui 
in  ipfotentationis  gurgite  verfatus ,  certo 
tamen  apud  fe  contticuic  (fretus  Dei  fide  i*v 
veritate  in  fervandis  promiffis)fore  aliquan- 
do  tempus ,  ut  ficut  jam  querendi  &  lamen- 
tandi,  ita  poft  gratias  ageudi  &  cantandi  ar- 
gumentumfuppeditaretur.Hincfummaani- 
mi  tranquillitas  &  patientia  in  extremis  af- 
flictionibus. 

Quod  fi  Chriftus  rem  hominum  judicio 
arduam,  re  tamen  facillimam  aggreffus.non 
nili  .1  precibus  initium  fumit  :  mulco  magis 
nos, S:c.  Si  quis  reminfe  fufcipiat ,  cuipar 
non  eft,  aliorum  operam  rogat,&c  nos  igi- 
tur  qui  nihil  nifi  favente  &  auxiliante  Deo, 
&c.  Oratio  manus  noftras  quafi  ambidex- 
tras&inquamvispartem  verfatiles  reddit; 
robuftas  item  efficir.ut  vcl  arcus  chalybeus, 
&c.  alas  addit  quibus  omnia  impedimcnta 
prxtervolare.&c.  Nec  ullaaptiorbelli  ma- 
china ,  qua  aut  noftra  tueamur  aut  hoftium 
aggeftadiruamus. 

Sincrularem  confolationemhabet ,  quod  ",c"(- ♦?; 
dicitfefemper  a  Patre  exaudin  ;  quando-  ,,,,.,_ 
quidem  totum  illud  ad  nos  redundat  :  non 
enim  pro  fe,  fed  pro  nobis  orat.  M.igno  bo- 
no  ducunt  clientes  fi  caufidicum  nadtifue- 
rint  qui  apud  judicem  gratia  valeat.  _     - 

Chriftus  precatur  ;  non  quod  fine  preci-  cbrifins 

bus  „et. 


E     V     A     N     c 

bus  non  potuiflct  Lazarum  excirare  ;  fed  ut  j 

intclligercnt  ^um  nonfolum  pure  Deum&  ! 

Patri  a:qualem  cffe  ,  fcd  ctiam  mediatorem  J 

i  Patre  milYum,&  Patre  quoJammodoinfe- 

riorcm.  Atque  ha;c  caufa  fuit ,  cur  cmiffs  i 

frpius  aliquot  divina:  naturi  fciutillis,  reli-  j 

quumfplendorem  &  corufcantem  gloriam 

fub  vclohumanr  infirmitatis  tegeret,ne  il- 

lo  inefFabili  fplcndoic  obruerentur  potius 

quam  ad  falutem  ducerentur.    Kobis  au-  j 

tem  preces  neceffaria:  funt ,  ut  certo  con-  | 

ftituamus   Deum    nos   auditurum.    QuoJ 

ipfum  majoris  momenti  eft  ,  quam  illa  ipla 

dona  fere  qux  a  Deo  accipimus.Kam  li  bc- 

ncficia  qua:  nobis  dcfunt  non  petita  largia-  j 

tur,  dona  prius  deglutimus,  quam  ullum  be- 1 

neficentirdivina:  (enfum  percipimusjut  qui 

nihilpetcntes ,  nihil  nobis  ab  illoprxftan- 

dum  expectamus :  contra  cum  vota  noftra 

in  Dci  linum  emiferimus,  ftatim  in  excubiis 

fumus,  donec,&c.   Sicut  cnim  patris  in  li- 

beros  charitas  magisillucefcit.cum  petita  a 

patris  mann  accipiunt ,  cuam  cum  ip(i  fii- 

munt ,  aut  per  fervorum  manus  traduntur, 

Oc.&c. 

Hoc  nos  ad  Chriftum  precandum  incitat 

potius  quam  fanttos.  Si  quid  enim  nobis  ab 

illis  impetraretur,id  Dei  crga  illos  amorem, 

nonerga  nos  tcftarctur.  Objeciio:  idem  de 

Chrifto  dici  poteft  ,  bcneficia  a  Dco  impe- 

trata  per  Chriftum  ,  Dei  amorem  in  Chri- 

ftum,  non  in  nos  declarare.  Respondeo:  imo 

tam  arcta  nobis  cft  cum  Chnfto  conjunftio, 

ut,&c.  Objeclio:  At  Sancti  defundti  nobis 

etiam  concorpores  funt. Refpondeo :  Atftius 

tamen  vinculuminterncs&  Chriftum,&c. 

Deindc  illud  vinculum   ex  fe  non  conti- 

ftit  ,  fed  ex   vinculo   conjunctionis  cum 

Chrifto.  Hxc  de  apparatu. 

r       .       f  Excitatio  ipfa. 
Sequitur<   r     •  -   c    n. 

1         \  Excitatiomsrructus. 

Chrifti  fides  omnibus  fuis  numcris  abfo- 

luta  arguitur  adjundto  temporis,  quod  (imul 

ac  precatus  eft,  jufft  ut  prodirct  foras  ,  cer-  j 

r    ro  conftituens  preces  fuas  exauditas  effe.  J 

tauc*tu,f*r  Hoc  .i  nobis  imitandum.  Hoc  profitemur 

ftminum  i-  in  voce  Amcn ,  qua  prcccs  noftras  termina- 

mtmin.    mus-  Qui  hKlitat ,  is  certo  fciat  fe  nihil  ac- 

"'""""-  ccpturum. /*«*.i. 

Hic  autem  duo  m:racula  exiltunt,i.quod  | 

eum  vita:  reftituit  ,  i.  qucd  falciis  manibus 

pedibufquevinc~tus,exit.  Magaum  erat  mi- 

raculum  quod  Sampfon  olim  vinculisfor- 

tiffimis  difruptis,  &c.  fcd,&c.  ille  enim  ni(i 

ruptis  vinculis  fe  movere  non  potuit;hic  ve- 


Verf.4i, 

44- 

Chrtflifi- 
dtm  fl.itim 


i     l    l     c     a.  74j 

ro,  &c.  vinctus  non  modo  a  communi  hu- 
manigeneris  fortiflimohofte,  mottejfed  & 
fepulchralibus  vinculis.  Eoquc  dixit ,  non 
furge,ut  alibi;fed  exi  foras,  utrumque  com- 
plectens;  ut  carci  Iuda;i  fuerint.qui  putarunt 
cum  de  cruce  defccndere  non  potuifle  ,  qui 
Lazarum,&c.  Kotanda  caufa  excitationis, 
vox  Chrifti ,  vide  in  lohan.  cap.  5,  18.  Venit 
hora  qua  cmr.es  quifunt  in  monumentit  au~ 
dicnt  -voccm  ejtts,  eyc. 

Vece  rnagna.ys.on  quod  vocc  fubmifliore  C*r  rnltm 
hoccfFiccicncquirer,  cum  vclfola  volunta-  "">"'"'- 
tepolTct.&c.  fed/wwoquod  intererat,  ut  r  "',-f' 
vox  Chrifti  ab  omnibus  circumftantibus  au- 
diretur;  ut  omncs  intelligerent  remiftam 
Chrifti  mandato  pcraiftam  q&:  fecundo  ,  ut 
rythomim  morem  (qui  muiTitare  &  mur- 
murare  folent)  declmaret  :  tertio ,  11 1  hoc  . 
modo  illam  vocem  adumbrarct  ,  qua  omnes 
qui  in  monumcntis  funt,&c.  Hoc  cxcitatio- 
nis  inftrumentum  ante  pra;dixit.  01^.5,15. 
Atque  (i  hsc  Chrifti  vox  ad  omnes  mortuos 
direcla  fuiflet;  omnes  mortui  rcfurrexiffcnt. 
Sicut  enim  ha:c  vox  ad  ccclos  afcendit ,  ut 
inde  beatumLazari  fpiritum  adcorpusde- 
vocaret  ;  fic  &profundiffmosinferospene- 
traffct ,  ut  inde  maledictas  animas  ad  fua 
corpora,&c.  Egregia  refurreftionis  confir- 
matio  ,  &  mnltum  mcditanda.  Etfi  vero  .1 
peccati  morte  tantum  excitati ;  in  illa  ipfa 
tamen  fpirituali  excitatione  pignus  accipi- 
mus  refurrectioniscorporis.  Kam  ut  corpo- 
ris  e  iriorte  excitatio  fpiritualem  refurrc- 
ctionem;(ic  fpiritualis,  corpotis  rcfuncctio- 
nem  confirmat. 

Obferva  incredibilem  verbi   divini  vim  \liiacu!m» 
qux  res  vocat  qnx  non  fiint  tanquam  cf-  'Mr "P'e  , 
fent.  Quod  aptiffime  confertur  cumfpiti- '""*/*'"" 
tuali  amortcpeccatireliiiTectione.Tamctd     a- 

■I    -1   •  ,    -  n  -      •  YUttOne 

nihuin  nobis  eft  ;  quod  non  lit  incptum  ad  unfettm: 
falutem  noftram  promovendam  :  timcn 
Deus ,  qui  voce  fua  vocat ,  vitam  &  vires 
largitur.  Atque  htic  planefpcctat  harc  La- 
zaii  excitatio,  ut  illamdoiftrinam  quam  Ie- 
(usfupra  xw/Tis;,i<;.propofucrat  ,  tanquam 
appolitumligillum  obfignaret.  Quofpeftat 
etum  quod  Johan.j.z  Servatore  dicitur  :ubi 
hanc  ipfim  de  fpirituali  refurrectione  do- 
utrinam,  corporum  refurrectione  tiltimo  il- 
Iodiefutura.confirmavit.  Hoc  modo  etiam 
Iohannes  antiquum  obtinet.qui  lingula  mi- 
racula  ,  certis  quibufdam  docltiuisconfir- 
mandis  adhibcat. 

Iftud  non  prius  didtum  quam  faclum  eft:  ■  ^dnnra- 
ubi  nota  admiiabilem  Chrilti  pctcntiam,  i,/,; 


qu: 


fctentiA. 


74* 


H 


qui  cademf.icilitate  excicat  quatriduum  &    modo  purgatorioadjudicant.  Lazarusvcro 

tantopcrc  a  Chrifto  adamatus  non  poteft  m 
Iioc  cenfu  haben.  Deinde  hoc  modo  Iefum 


fxcit.uio 
lixc  ini.igo 
j]'iritutili4 
exctt.itio>lif 
i  pccc.ttii. 


Fytftlra 
hinc  Pon- 
tificii  fur- 
gttorinm 
ttttigmt. 


foetcns  cad.ivcr,quamcum  qui  rccens  obiit 
imoquam  fcbricicantem  valetudinircftituit: 
ut  fciamus  pcrinde  cffe  Deo  facilc  ,  Abclcm 
qui  primus  obiit ,  quam  qui  pridie  diei  judi- 
cii,&c  itcm  cum  qui  pcr  totam  vitam  in  fe- 
pukhro  pcccatifoctens  occubuit,quam,&c 

Non  efrecit  ut  fpontc  fua  vincula  diffolve- 
rcntur;  verum  illa  jubct  folvi,&  quidcm  non 
a  difcipulis,  fed  a  circumftantibus,  ut  mira- 
culumomnibus  cxploratius  eiTet ,  &nodos 
folvendo  rcm  altius  reoutarent,  &  tac/tu  fuo 
miracuhtm  confirmarent.  Dci  enim  mira- 
cul.i  palam  &  111  fumma  luce  fiunt,  &  omni- 
bus  exploranda  &  mfpicicnda  proponuntur: 
utenim  eximius  artifex  opus  fuum  non  ve- 
retur  omnium  vcl  ocul.uilTimorum  oculis 
fubjiccrc,  quod  opcris  omnibus  fuis  numc- 
ris  perfcfti  iibi  confcius  iit;lic,&c.  Contra, 
Tont-.ficiomm  miracula  in  angulis ,  remotis 
arbitris  fiuut ;  eoquenullis  prxter  facrificos 
&  impoftores  permittunt  loca  illa  accedere, 
undc  portentafua  procudunt. 

Hxc  excitatio  corporis  mortui  imago 
quxdam  eft  animx  c  morte  peccati  excita- 
tx:  quarcut  Lazarus  excitatus  ambulavit, 
&c.  ita  &  nos  in  novitate  vitx :  alias  pecca- 
tivinculis  ligatifumus;  nec  quicquam  no- 
bis  proderit  de  prima  refurrc&ione  (qux 
beatam  &  gloriofam  prxcedit)  gloriari. 

Pcntifictihinc  rurgatorium fumunt ,  de 
quo  vide  alias:  quibus  adde,  Lazari  animam 
nonfuilTeinpurgatorio,Ponr//?c;^judicibus, 
qui  mcdios  homines  inter  juftos  &  injuftos 


accufant  violatx  legisamicitia; ,  qui  Laza- 
rum  amicum  fuum  ad  Purgatorium  locum 
infiniticruciatusmandaret.  Quod  iidicant 
animam  Lazari  in  lymbo  fuiffe,  tum  injuria 
llli  fafta  cft  (proprio  illorum  argumcnto) 
quiex  loco  quictis;  (qualem  effe  lymbum 
comminifcuntur)inhancmiferiarum  vallera 
revocatuscft. 

Miraculi  fruitus  duplex;  prior  lcgitimus;  Vern^, 
mtdti  credebant:  altcr  illicitus;  adibant  enim  +6. 
Pharifios ,  ut  eos  odio  &  ita  in  eum  fla-  Mjracuh 
grantes ,  magis  incenderent :  ita  enim  ifta  f"f"'!  "'* 
mtelligendacenfeo  ,  cumhic  fruftus  priori 
opponatur. 

Arque  hxc  fere  Euangelii  prxdicati  con- 
ditioeft;ut  his  odorvitx,illis  &c.i  Or.i.hos 
emolliat;  illos  induret ;  his  oculosaperiat; 
illis  configat.Caveamusergo.&c.quomodo 
adejusauditionemaccedamus ,  demde  quo 
modo  audiamus.  Quod  dicit  plures  credidif- 
fe.in  eoapparetveritaspromiflionis  Chrifli, 
quiantedixerat  Deum  Lazari  morbo  glo- 
nficandum.  Nam  in  Chriftum  credere  eft: 
Deum  glorificare  Rom.^.  Indicatur  ctiam 
Patrem  dediffe  ut  crederent  plenque  in  cum, 
ut  in  oratione  ad  Patrem  lignificarat. 

In  illis  qui  non  crcdunt  notandum  iidem 
non  effe  omnium  ;  fed  Dei  donum.  Item  ve- 
rumeiTe  illud  Lnc.16.  infideles  non  credi- 
turos,  etiamlialiquis  ex  mortuis  refurgat ;  li 
Euangelii  prxdicatione  non  credant. 


I  o  A  N.  cap.  11,  a  verf.  4j,adfinem  Capit. 

47  Ccigcrunt  ergo  primarti  Sacerdctcs  &  Pbarifti  conctlinm,  &  dicebant-, 
Otiid  agemtts?  nam  bic  homo  multaftgna  edit. 

48  Siomittamus  eumita,omnes  ei  crcdent :  renientqueRoinani,  &  delebunt 
tum  locum  noslrum,  tumgentem. 

49  Vmis  aittcvi  cx  ipfts,  Cajapbas,  Pontifex  maximus  anni  iUius ,  dixit  eis ;  Vos 
nihtlfcitis : 

fo  Kcc  cogiiatis  condttcere  nobis,  utttmis  homo rnoriatnr po  populo,  &  totageus 
mnpereat. 

S 1  Hoc  atttcm  exfemetipfo  non  dixit\  fed  quum  effet  Pontifex  maximus  anni  il- 
lius,  propbetaritforeut  IESVS  pro gentc  moreretur : 

f2  Nectantttmproea  gcute ,  fed  ut  etiamf.lios  Dei  dijperfos  congregaret  in 
ttnum. 

S)  Ab  illo  crgo  die,  confultabant  una  ut  interimerent  eum. 

S4  1ESVS  ergopaUm  aniplittsnon  ambulabatintcr  Iudtos :  fedabiittllinc  in 
regioncm  qtu  eli  prcpe  defertttm :  in  urbem  qttct  dicitur  Epbraim  :  &  illic  commora- 
batur  cum  difcipulisfuif. 

SS  Trope 


EvANOltlCA. 


747 


I 


j!  Trope  autem  erat  Pafcha  ludaorum  :  &  afcenderunt  multi  llierofcljmam 
ex  illaregtoneante  Pafha,  ut  purifiairent  fc. 

j6  Qutrebant  ergo  IESVSI ,  &  loqucbantur  alii  cum  aliis  in  temflo  fi.intes, 
Quid  xidetur  vobis  ?  an  xenturns  non  esl  adfeslum  ? 

S7  Dederant  autem  primarii  Sacerdotes,  &  Pharifaiprxceftum,  titfi  quis  noffet 
ubi  ejfet,  indicaret,  ut  prelyenderent  eum. 

abadjuncTotcroporearguiturjquia  Pafclia  propc 
eflet. 

Vtrfsi.  Cujus  ptopinquitatis  cffrclum  crat, 
quod  quircbant  Icfum  in  urbe  Iercfolymorum  . 
Non  invenri  aliud  cfTccTum  notatur,  neropc  difce- 
ptatiointerfe,  curadftftum  non  venilTer  ;  qui 
difceptatio  fubjecto  loco  amplificarur  ,  nempc 
templo. 

Vtrf.fr.  Narratur  effecTum  Sacerdotum  &  Pha- 
rifiorum,utliquisnolTet  ubi  Iefuscffct;illis  irdi- 
caret ;  quod  fuo  finc  indicarur ,  ut  Icfuin  coinpre- 
hcndcrenr. 

METAPHRASIS. 

HOc  indicio  de  La^aro  e  morttm  per  Ie- 
fnm  excitato  commoti  Phartf_i  ,  jj*  qtii 
fummi  SactrdotU  mtinus  cbtverant ,  Conci- 
lium  cogunt  in  quofiermoncs,  qui  ultra  citra- 
que  habitifunt ,  hi  ferefunt,  quifequunttir: 
&uid  confitii  de  hoc  lefu  capiemus.quandoqut- 
dem  multa  miracula  ab  tllo  edi  ita-palam  est 
ut  negari  nequeat?  Si,  ut  m  edendu  miracnlis 
pergat,  pcrmittimus :  tota  natiofidem  illi  ad- 
jungentes  iUum  in  futnmo  pretio  habebunt. 
&uo  de  Romani  res  novas  nos  molirifnfytcan- 
tes  infiruHa  acie  adnos  venient ,  ut  urbem,fi- 
tnul  cum  templo  (a  ctijits  mtnislerio  opesfimtd 
0>  dignitas  noslrafnSpenfa  tenentur)  (y  tini- 
verfa  hac  gente.penttm  evertant.  In  hoc  con- 


A  N  A  LT  S  I  S. 

N'dicii,quod  malevoli  miraculi  fpecTatorcs  fece- 
runt,  erteftum  cft  concilium  initum  advcrfus 
Chriftum ;  cujus  efficiens  caufa  erant  primi  Sacer- 
dotes  &  Phaniii;  fubjccTum  vero  circaquod  con- 
cilium  initum  eft.ruirdifceptatio  .quidfacTuri  cl- 
fent  Iefu ;  difceptationis  hujus  caufa  crficicns  erat, 
quia  niulta  miraculaedebat. 

Vtrf.  +i .  Prior  fentcntia  hujusconcilii  erat ,  fe- 
rendum  non  cfle,  ut  plura  miracula  cdat ;  quod  ar- 
guitur  abeffeclo  ,  multorum  iucumfidc;  cujus 
aliuderTecTumauignaturvartatiotcmpli  &  Iudai- 
cxgentisper  Romanos. 

Verf.  49.  Alia  fcntentia  concilii  proponitur.Ie- 
fum  morte  afficiendum  ;  cujus  efficicns  principalis 
cft  Caiphas;  quifuo  adjuncTo,  oflicio  nempe  prin- 
cipis  Saccrdotum.defcribirur;  &  officiidcpravatio 
&  adultcratio  ab  ad  juncTo  rempons ,  nempc  quod 
principatusannodefinicbatur:  hujusfententiiad- 
juncTum  ptoponitur  ,  ptioris  fcntentii  avertio  ; 
quod  confirmatur  ab  adiunfto,  ignoiationceorum 
qut  tlliusautliorcs  fucrunt,  quod  dubii  clTent  quid 
facTuti  cflent. 

Vtrfs".  Itcm  alio adjuncTo,  quia  non  reputant 
rem.  Poftcaproponitfuam  fcntentiam,  nempe  Ie- 
fum  morteatficicndum  :  quod  confitmat  ab  ad- 
juncTa  utilitatc  quam  gens  Iudaica  percipiet : 
qaod  advcrfi  negatione  confirmarur ,  nc  tota  gens 
pereat. 

Vtrfs  1 .  Hujus  fententist  caufam  efficientem  no- 
tat  Spititum  SancTG,Spiritum  Propheticumtquod 


divcrfo confirmat.quia  ut  Sacerdos  illius anni.non  ciliabulo  erat  qtiid.im  nomine  Caiphas,  ofpcio 
ut  Caiphas  loquutus  fit.  Dcinde  videtut  hanc  fummusSacerdos.qtti pecunia  &grasiaa  Ro- 
femcntiam  pattiri  in  duas  partes.  Quorum  una    ma„„  0>,tl„,ter:lt  Ht  iUoa„m  fi(mmtls  poHtt_ 

Caipham  refpicit,  quatenusfanguinolentusK  cru- ,   -  _*___;    ■  j  - 

delb  erat,  altera  Sacerdotem.qSatenus  dkcbat  Ie-  fi* '  crearetur.  §u,dtx,t;  vtdeo  vos  omnes,  qm 
fu  mortcm  falutarem  efle.  dub"  cSils  _!l"i  hoc  homtne  factatts  plme  tn- 

Vtrf.  s  2.  Euangelifti fententia proponitur,  qua  J  fenfatos  nihil  omnino  fcire.  Neque ettnim  cum 


_  comparatione  majoris  amplificat  Sacerdotis  lcn- 

tentiam,I.fum  morte afficiendum  nontantum  pro 

ludiis  ,  fcd  pro  omnibus  Dei  filiis :  quod  fuofine     . 

.    '       v  •„•  _„.  \,  r,„,i„       alutemorte  afftciatur ,  cttm  ateroaum  totet 

arguitur,  ut  diflipati  munumcogantur  «coale-   J 


animu  ves.ris  collatts  rationibns  reputatis  e 
re  noflra  effe ,  ut  tintit  homo  pro  tottus  populi 


fcanr, 

Verfsi.  Hujus  fententii  in  Concilio  dcfinin 
erTecTumcft,  quod  quirebant  Icfum  interficere: 
quod  adjunfto  tempore  declaratur ,  ab  ipfo  tem- 
pore quo  hoc  in  concilio  dccrerum  erar. 

Vtrf.s^.  Hujus  perfequutionis  efTccTura  eft, 
quod  Icfus  inrer  Iudios  occulte  verfatus  fit.  Cu- 
jusaliudcrTecTumdeclarttur ,  quod  adlocumde- 
fertum  fc  recepir,  quilocus  fuoadjuncTonomine 
proponiturEphraim  ;  6c  fuofine  arguitur  utibi 
converfarer  cum  difcipulis. 

firfsS-  Narraturquod  plures  Hierofolymam 
veneranr;  quodfuofinedcclaratur  ,ur  fefancTifi- 
cateiit;  qux  UncTificatio  Sc  ad  utbcm  conflucntia, 


nationoslra  adcertum  exititim  raptenda fit. 
Quam  fententiam  qtioad  Caiphas  erat  ©> 
fangutnolente  in  Chrisltim  ajfectm.ncn  protu- 
lit ;  fidtn  fumma  nocendi  voluntate  Spiritut 
Sanctus  ita  rexit  linguam,  ut  fententtam  fer- 
ret  non  indignam  amplifftma  fummi  Sacerdo- 
tis  dignitate,  quam  iUo  anno  exercebat,fore  ut 
Iefii  mors  in  falutem  poptili  tf  gentis  Iudaic_ 
cederet.  Quodatitem  dtxit  ne  totafiu  tiniver- 
fa  gens  periret ,  in  eo  imprudens  fubindicavit 
Iefum  non  progente  ludaica  tantum  mortem 
obiiffe.ftd  eadtm  ipfa  morteperfeciffe  tit  omnes 
B  b  b  b  b  Dci 


47- 


4S- 


4P- 


50. 


51- 


?«■• 


53- 


54- 


55- 


5<T. 


57- 


VeiC+7, 

4.S. 


748  H     A      R.      M      O      N      I      A 

Dei  Tilii  ad  falutem  ordinati  ubivninquA- ,  vergant  :  (icut  coim  Cadavera  tinto  odio- 
cttmque gente  aut  naitone  quaqu.tverfum  d:f-   lius  fcetent,  quo  folis  rftus  plenius  fe  exerit, 
fifati m  unum  corfus  Ecclefu ,  cujtts  tffieest ,  ita  &c.tic  ingcnium  eft  impiorum  ,  quitan- 
c»fttt,  cogerentttr  &  coalefierent.  Cum  tgitur  '  to  longius  a  Deo  refiliunt ,  quo  ad  illos  vir- 
de  Iefu  morte  in  concilio  definivijfent ,  ab  eo-  J  tute  miraculorum  propius  accedit  ,  tanta 
demiffotemforeconfiliafuaaffidue  contule-  '  enim  &  tam  ezimia  virtus  Chrifti  non  ap- 
runt.ut  illttme  medto  tollertnt.  S}uamjbrem  ]  paruit  hactenus  ,  quanu  in  Lazari  excita- 
Iefusutfeadfrdtfiitutam.quamnonignora-t.ione  fc  exeruit :  neque  unquam  hoftium 
bat  .horam  refervaret ,  falam  &  libere  inter  ;  Chrifti  furorfe  exrnlit  magis.   Quamobrem 
ludx-s  c  nvcrfari  nohtst :  eotfc  iffo  inde abtens   mcefti  &  anxii  de  perfecto  Chrifti  minifte- 
fecejftt  inhctmfrcfe  defertum  ,  ad  offtdtim    rio,  concihum  rogant,ut  maturcdeJiberent, 
cui  nomen  erat  Efbraim ,  hoc  confilio  ut  ali-  j  de  illo  interpellando  S:  abrumpendo. 
quantifperibtcumdifcifulss  ageret.Erat  au-\       Quid  agemtcst~\  Propofitio  hoc  concilio  Qjntmm 
t.mprof:nquumfesium  illud  ludiorum  quod  ,  veutilanda  &  agitanda.  Cujus  rationes  fe-  ,„i,M  Cin- 
Pafcha  dicitur.  AJ.  quod tanquam  adfefium  |  quuntur,  nam  m:d:afigna  edit.Sic.  Venient,  fultaiiene 
inter  omnt.i  celeberrimum  quamflttiimi  ttnd:- 1  Romani  nempe  ,  zelotvpia  novi  regis  com-  «^/"t-b- 
que  Hierofolymam  afienderunt.  Temftts  vero  I  moti,  &c.  ■*■ 

Pafchatis  aliqttantttlum  anticifabant  ut  de-  Obfervandum  Wt7»3  ,  Don  dcbere  nos  x- 
funclis ceremoniis  qttibttfdam inUge Deiman-  greferre,  ii  in  veritatis  caufam  propugnan- 
datts,feiffos  ad  Pafchatis  celebrationempr*-  do  interdum  anxii  fumus  &  conlilii  exper- 
pararent.  Qustrebant  igitnr  Iefum,  quemiii-  tes,  cum  idem  (sepe  veritatis  hoftibus  eve- 
dem  adfa.iittp.candum  (=pfe  ad  Pafchatu  ce-  .  niat;  quid  faciemnsT Secundo  ,  faftidium  ifto- 
lebrathnem  fr&*>»,andum,  fefium anttcifare  rum  ,  qui  htinc hominem  appellant  ,  non  Ie- 
velle  cogitabaht.  Gutnn  cttmnon  inventrent,  funi  aut  Prophctam.  Vide  annotationes  in 
in  temflo  confifientes  tnvtcem  afudfe  dicc-  Ioh*n.j,n.ii  5,11,14.  £>:  Luc  18,11.  Tertio, 
bant :  €juidvoba dehujus  viri ftetate  vide-  i  invidiofiim  eorum  animum  ,  qui  intinuant 
tttr  ,  cum  adfesltim  hoc  tam  celebre  tyaugu-  mukos  credidifle,  cum  tamen  pauci  refpeftu 
fium  non  vemtt  Tardtns  atttem  t$  folito  ma-  •  multitudiuis  crediderunt.  Vide  annotatio- 
ga  fero tdcirco  venit , quod frincipes  Sacerdotes  ,  aesialohan.  3,1  <>.  ffjuarto  ;  Agi  hic  primo 
cum  Phartftx  in  mandatis  dederant,utfiqu'u  loco,  non  de  eo  quod  fanctum  &  juftum  eft, 
ubi  effet  refcifieret ,  liico  indicaret ,  ut  tUiim  fed  de  eo  quod  utile ;  quum,  ut  ccelum  terra: 
tomfrehenderent.  !  mifceatur ,  &  fundamenta  rerrx-  tremefiaut, 

p  R     _  -_>.  _  quod  fanctum  eft  valere  debcat.  Talis  erat 

l  Demetriana:  coitionis  confultatio.-^cra-.i?, 
Q^l'mm».  Concilium  Ecclefiafticum  ini-  i4,&c.  quiquaii  triarium  militemin  poftre- 
v-/tur,  in  quo  confultore  fummo  Sacerdote  „  acie.argumentum  a  quaeftu  ftatuit.quic- 
cum  fummo  carterorum  confeufu  de  Chrifti  quid  habet,  pro  pelle  dabit,  ut  Sathan  de  lo- 
interfedione  conftituitur.  bo. Quinto,  Concilium  iftud  Ecclefiafticum, 

fDeliberatio  tctius  conciliabuli.  |  quod  fcriptura  duce  tra£tandum  erat,tamen 

Sententia  fummi  Sacerdotis ,  cui  ai-   tanqjam  politicum  tractatur.  Sexto,  novum 
tes    "j     fcnfum  eft,  5:  qua:  executioni  man-  non  efle  reipublicx   perniciem   Euangelii 
L    datur.  prasdicationi  tribuere.  Seftimo ,  ftultum  eo- 

In  priore  notandura  particula  illationis  rum  contilium,  quod  illos  in  illam  calamita- 
£c-^,  qua  declaratur  Iudxos.prartertim  Pha-  temconjecit,  quam  ipfi  extimefcebant ,  Sc 
rifxos ,  qui  hoc  miracub  debebant  Chri-   e.x  quafides  in  Chriftum,  quem  illi  tantope- 


iifidtlinm    ftum  interiusamarc  ,quigentemfuamtan-   reaverfibantur ,  illos  exemiiTet :   Chriftus 

tnfietdtft  t|s  --i^,,  o-eftis  nobilitaret,  hoc  miraculoir- !  enim  fatispotens  erat ,  qui  Romanos ficile 

exent ,  qnt  °.  ...  : .   '  I        ,  c  \  ,f      a  *       r 

nu"is  Dei  rltatos'  vel  potius  pnus  lrntatos  nunc  0J10   fubjuTaret:^»^  ,S»A«  £x>.6j<nuiU  v&r.i?r,.  iic 

f,hrUeff»:-'la  euradagrafle  :  fplendor  enimhujusmi-  '  laqueo  quem  pararunt  ipfiirretiti  funt ,  & 

jt/.  raculi  adverfus  quera  oculos  obvertebant,  '  exiftimantes  vitam  fervare  ,  illam  perdide- 

eoru.ra  aciem  perftriQgebat:  fonora  ejus  vox    runt;  (ic  dum  clypeum  parare  cogitant,quo, 

furdiores  reddidit^fjavitTimus  ejus  odor  tan-  j  &c.  gladium,  &c.  quo,  &c.  Cavendum  ergo 

quam  non  fatis  bene  valenres  in  deliquium   ne  vafra  carnis coniilia  admittamus.  Ocfavo, 

detruiit.  Omninoenim  ita  eft,  ut  pro  ma-  ipfos  malitiam&  invidiafuamoccultare,  per 

gnitudinc  operum  Dei,  impii  ad  deterius  nomen  procurandireipublica:  comraodum. 

Sequi- 


A      N 


r4« 


tcntu 
Sacerdo- 
tisinqua 


i 


crba  Saccrdotis. 


i  qtiod  arcana  quxdam  pcr  Vrtrn  &  Tbum- 

Scquitur  j  £uingCljftx  interprct.itio  ,  non  '  jw/wapenrcr.  Exiftiroaiimigitur  fcnfumcf- 

w  J     tan/ad  mentc  Sacerdo:is,quam  |  fc,  hoc  oraculum  dignius  fuiile  quod  i  lum- 

ad  veritatem    Propheticarum    mo  Sacerdote ,  quam  a  fcclcrato&  fangui 

prxdi&ionnm  accommodata. 


Scntcntia  Saccrdotis  fanguinaria  cft  &.  in    cft  quod  Ponttficii  hinc  aftruunt,  Papairi, 
Chriftum  capitalis  ;  nempc  e  medio  inlons ,  tametii  fccleribus  coopertum,  in  iis  qux  ad 


narioCaipha  prolicifccretur.  Quarc  futilc 
eft  quod  Ponttficii  hinc  aftruunt,  Papairi, 
tametli  fccleribus  coopertuni,  in  iis  qux  ad 
Dcum  pcrtinent  non  poflc  aliquid  falli  dice- 


Vctf.+9> 

S=>. 

Senttmi*     tolIatur,quo  reliqui  populi  faluti  confulatur: 

fummtSA-  ac/Jmalum  committendnm  eflet ,  ut  inde  re:  fed  veritarem cjus  mitrx  velutiarhiam, 
bonum,  &c.  aut  non  efTctprxftabilius  mille    ftc.  Quaii  veroPapacum  Pontifice  lcgalr 

(cujus  vocatio  crat  i  Deo)  eflet  confcren- 
dus.  Dcinde  ii  vocatio  cjus  cflet  licita  ,  & 
cum  fummi  Saccrdotis  vocatiocc  confercn- 
da  ,  tamcn  Vrias  fummus  Sacerdos  Ach-(I 


cruielifti- 

nt .  mala  evcnire ,  quam  unum  Hagitium  perpc- 

trari;  aut  xquum  cflct  ut  aliis  uvascomc- 

dentibus,aliorum  dcntes  obftupefiercnt:  aut 

Dei  ira  hujufinoji  maleficiis  placaretur. Ko- 

Uprime,  ftupendam  iftius  hominis  malitiam, 

qui  umbram  Chrifti  gcftans ,  &  ob  Chrifti 

nomen  ,  ad  fummum  dignitatisfjftigium  c- 

vectus,  peflimcde  Chrifto  meritus  eft,quod 

fxpecvenit  ut  propriis  Chrifti  armis  infttu- 

£li ,  impotentius  in  eum  ferantur.  Vidc  illud 

in  Achitophcle  5;  Iuda  Apoftolo.  II.  Supcr- 

biam,  qui  ita  fcntentiam  fuam  proponit  ,  ut 

omnemcaufx  hujus  finiendx  peritiam  fibi 

aflumat ;  afleflorcs  haudalio  locohabens, 

quam  fi  pecudes  cflent ,  &c.  Vos  nihilfcitts, 

tyc.  Difcamusergo  placide&  modeftefen- 

tentiam  noftram  dicerc  ,  ut  utilis  fententia 

fuaviter  cnunciata  animos  aliorura  facilius 

influat.  Sententia  commode  difta fimilts  esi 

fomo  aureo argento ccclato.  Prov.z',u. 

T/flimc-         Deus  vero  ita  ejus  vcrba  moderatus  eft.ut 

ni»m  tmc;  pcr  eum,  tanquam  fuum  Prophetam  ,  lucu- 

lentum  tcftimonium  dc  falute  per  Chrifti 

mortem  extorfcrit ;  quod  dignifTimura  eft, 

quodin  Ecclefix  arca  aflervetur.  Sicolim 

Baalarai  linguam  moderatus  cft,  ut  vel  invi- 

tus  cogercturpopulo  Ifraelitico,  quem  ma- 

lcdiftis  configcre   cupiebat  ,  benedicere. 

Quanquamiftenonmagisintelligebatquod 

dixit,  quam  Balaami  afina.  Hominum  ergo 

ctiam  improbilTimorum  lioguam.utcunque 

lubricam,  Deus  ita  catcnis  conftringit,ut  fe 

pro  fua  voluntate  commovcre  nequeat:  imo 

itarnoderatur  ut  adverfus  fe  propiiscon- 

vcrtat ,  vibretquetanquam  fagittas  contra- 

rio  vento  reflexas  in  cum  qui  illas  cjacula- 

tus  cft.  Quod  liimpiorumlinguasDeusin- 


i!l»ft, 

Chriftifit- 
tisf.tciicni 
ftrahens. 


tcmporc  ,  falfum  cultum  D3mafcenum  in- 
troduxit.Deinde  Deus  renuit  mentem  fuam 
Eli  Sacerdotiaperire;potius  Saaiueli  puero, 
iic.  Deniquequisignorat  fcriptistraditum 
eflea  P<7»f(//r/Kamanueniibus,  Papamhunc 
Arrianum  ruifle  ;  illum  negafle  immortali- 
tatem  animr,&c. 

Sententiavero  ipfa  longe  prxclarifllma  C»/a//ra- 
cft,  expedire  fcilicet,  ftc.  Quodoperum  yi-f'" P"" 
ftificationemconfutat.  Galat.i,  it.  Nam  i . ('*"■>""- 
opera  noftra  poftquam  Spiritu  Sanc"lo  imba- 
ti  fumus ,  imperfeita  funt;  x.  fxpius  pecta- 
tis  interpolata ;  3.  fi  legem  impleremus,  ta- 
men  nificorruptio  nobis  connata  expiare-      : 
tur,&c.    Ohcciio  :  Ac  iftud  vidctur  inju- 
ftum,  ac  proinde  non  expedire  ,  ut  innoxius 
dclinqoentium  pccnam  fubiret.  Rejpondeo : 
Aliud  eft  cum  infons  pro  fonte  ad  fupplicium 
rapitur;  aliud  cum  fe  fponte  fua  vadem  con- 
ftituit  ;  illud  infquum  ,  hoc  juftum  &  huma- 
num.r.  Fide-juflorcm  fe  conftituit  qui  prx- 
dives  cft,  utdebitumdifloIv.it,  quod  dcbi- 
rornonpoterat.Quod  li  Moli  &  Paulo  laudi 
darur,  quod  vitam  xternam  parati  eranc  pro 
ludxis  exponere  ,  qui  tamen  xternam  dam- 
nationem  fuperare  non  poflcnt:  nedum  hoc 
Chrifto  honorificum.    Et  fi  Aquilx&  Pri- 
fcillx  perpetux  laudi  datur  quod  Pauli  vi- 
tam  fua  morte  redimere  parati  erant  ,  n:- 
dum,  Scc. 

&ti<stio:  Atquomodo  unius  mors  pro 
tanta  homirum  lnfmit.uc  fatisfaciat?  Re- 
fpondeo  :  Pcenx  quas  Chriftus  luebat  infini- 


tcrdum  ita  regit,ut  prxclaradogmata  enun- (  tx  crant,  juftitia  ltem  quam  prxftitit  infiui- 
tiant:quanto  magisid  nobisfacict,fi  hoc  ab   ta,cumipfe  Deus  erat :  inccr  i-.omines  unius 

vitacum  multorumvitiscompara:ur;ut  Da- 

5/!w.i8,j.r.c- 

&c. 

Quod  fi  Adx  peccatum  tam  pocens  erat,  uc 

omnem  fuam  pofteritatem  ream  conftitue- 


illoatdenter  petamus 
Verfsi-         Quumejjet  Pcntifcxmaximui  .Crc.]  Vi-    vidis,  cum  dimidioexercitu. 
V"*"""'  dentur  hxc  verba  caufam  ,  cur  PTophetam  J  dum  vira  Chrifti  qui  idem  Deus  cft 
*" j   ■       eoerit,indicare;  nufquam  tamen,  quodme 

Tinaictx         ".    .  .  ..        .  tf  /•  •'         i- 

hnjnshei.  m">'!'f  ordinatiflima  fummi  Sacerdotisro 


carioae,  ipfe  hoc  privilcgio  ornatus  eft;  nifil  rct;  ncdum  Chrifti  obedier.tia,  &.c.Rcm.<. 

B  b  b  b  b  z  Tota 


yerOorum 
Ciiphx  in- 
terprctatio. 


Verf  S  3. 


ftryiaicia, 


75°  H     A     K. 

Verf  S2.  Totagens.  Non  noslragens.  Hinc  videtur 

Euan»elij}*  Euangehfta  concludere  gentes  etiam  fub 
hoc  vaticinio  comprehenfos  effe.Cum  veio 
Gentibus,  qux  n.itura  pcccatores  pafceban- 
tur,cadem  faluserat  in  Chrifto  qux  Iudxis, 
naturafilusfoederis  ;  palam  eft  inchoatam 
juftitiam  nihil  ad  juftiricationem  conferre. 
Iudxi  enim  m  quibus  Dei  timor  obtinuerat, 
fide  perinde  juitiricantur,  ac  Gentes.Hic  lo- 
cus  aptiiTimus  cft  ad  refelleudum  errorem 
de  univerfali  gratia,  &  de  Chrifti  pro  omni- 
bus  indifcrinmiatim  perpeiTione.Vide  Heb. 
5,i4.&io,io,i4. 

Kotandakvitt^  aiTefforum  ,  quitamci- 
Ccnciule-  t0  ;n  zim  barbara;n  Caiphxfententiam  pe- 
dibus  lverunt  :  cavendum  ergo  ne  ulnus 
fplendor  aut  authoritas  nos  abripiat ,  &c. 
Nec  tamen  eorum  ,  qui  prxftant,  fententix 
temere  rcjiciendx  funt ;  fed  prudenter  ex- 
pendend.E.  Kotanda  etiamcoium  pervica- 
cia,  qui  tam  impium  decretum  exfecutioni 
dare,&c.  Ac  li  decretum  Medorum  &  Per- 
farumefTet,  quod  mutari  nonpoffet:  etii 
fierinon  pollit ,  quin  confcientix  ftimulis 
urgerentur.  Quamobrem  fi  quid  impiepa- 
traverimus,  videndum  ut  quam  maturepe- 
dem  inhibeamus. 

GoneiliauniverfaliapoiTunterrare  ;  erat 
hoc  generale  conciJium  nempe  ex  primori- 
bus  unicx  Ecclelix  Iudxorum  conrlatum. 
Precantur  in  concilio  congregato  ,  Dimitte 
?K)&«^££;/#,^c.quodfrigidumelTet,nili,&c. 
Huc  accedit ,  quod  concilia  priora  fxpe  a 
pofterioribusemendatafunt;interdumetiam 
pemtus  refixa. 

Etfiiftud  conciliidecretum  Chrifto  non 

eft  renunciatum;  tamen  pcrfpexit,  &c.ut 

conciliide-  olim  Elff&m  Syrorum  arcana  qux  iafecre- 

cretum  co-  tiiTimis  locis  confultafunt,retexit:u~c  Elizxi 

giofutt      dominusmultomagis.  Aves  coeji  retegent 

confiIiumadverfusregetninitum,nedumad- 


VerC<4. 
Chrijhts 


M      o     N     I     A 

vcrfus  regem  regum,&C.Singulare  folatium 
nobis  talem  coniilianum  a  Deo  Patre  da- 
tum  efiei  qui,&c.  felix  Refpublica,  qux  ta- 
lem  coniilurium  fortita  cft  ,  qui  fua  folertia 
&  prudentia  omnia  hoftium  coniiha  explora- 
re  poilit,&c.nedum  Refpub.Chnftiana,  &c. 

Secejftt  in  defertum.~]  Ncmpe  ut  vita?  con-  f.,  yju 
fuleret,  quoadtempus  prxfinuum  ,  &c.  Hocfuxcanfn- 
nobis  Iicet :  modo  vocationem  non  defera-  '''• 
mus.  Ex  deferto  mature  rediit.quod  tempus 
fuum  appropinquaret.DifcipuIos  fecum  tra- 
duxit ,  ut  eos  in  veritate  fumma  cura  uifor- 
rrraret,  quorum  miniftcrio  totumterrarum 
orbem  fcrmentaturus  erat.  Kota ,  defertsk 
appellari  ubi  erant  raraoppida  ;  contra  Pon- 
tijictos  ,  qui  ex  lohannis  in  deferto  conver- 
fatione  eremitarum  &  monacharum  ordi- 
nem  confirmant. 

Pajclm  Ittdiorum.']  Sic  diiftum  videtur,  verfss» 
potius  quamPafcha  Dei,  quialudsidierain  &c 
lege  prxftitutum  mutarant.  -*  luixis 

V  t  purtficarent  fe.\\  Kota,  quanta  cum  ve-  1"xr"'"r- 
ncratione  &  religiola  cautioue  ad  ccenam 
Domini  nos  comparare  debemus.  i  Cor. n. 
probet  fe  homo  ,  eyc.  ut  aurum  ad  ignem  aut 
lydiumlapidem  probatur.  Vide  quo  modo 
Davidis  fervi  purificandi  erant  antcquam  pa- 
nem  propolitionis,  &c. 

®u&rebant  ettm  (i.effecim)c\aoc\  eum  pra> 
fentem  fore  putabant  ut  fe  purificaret ,  etil 
enim  puriiTimus  erat ;  tamen  ut  legi  obedi- 
ret ,  &c.  Hanc  ceremoniam  cum  vitx  peri- 
culo  conjunctam  omilit.  Sic  David  in  pani- 
bus  propolitionis  &  difcipuli  in  confricatio- 
ne  fpicarum.  Aliereffecius  noratur  ,  iftorum 
perverlitas,  qui  cum  fe  ad  pakha  comparare 
debebant ,  felanguinc  innoxio  polluere  non 
dubitabant.  Interim  externam  puriflcatio- 
nem  curioiius  obfervabant,  lic  Matth.  Kon 
tbant  in  pratoriam ,  ne  polluerentur .  Deifto 
cultu  viie  Efai.6&,\. 


I  o  h  A  N.  cap.ii,  averfi  i,adu. 

IESVS  crgofex  ante  Vafcha  diebus  venit  in  Betbaniam ,  ttbi  erat  Lazarus ille  qui 
fuerat  wortuus,  quem  fufcitarerat  ex  mortuis. 

'  2  Fccerunt  igitttr  ei  ccenam  tslic,  &  hiartha  minislrabat :  Laz.artts  autem  unus 
erat  ex  iis  quifimul  dtfcumbebant  cum  eo. 

3  M.irta  vero  accepta  libra  ungttcnti  nardi  liqmds.  mttlti  pretii ,  unxit pedes  IE- 
SV,  &  exterfu  pedes  ejtts  capillisfuis :  domtis  atttem  impleta  esl  odore  ungucnti. 

4  Dixit  ergo  quidam  ex  difcipulis  ejus ,  ncmpe  ludas  Simonis  filius,  ifcartO' 
tes ,  qui  erat  etim  proditurus ; 

j  Ouare  boc  unguemum  non  vtniit  trecentk  denariis  &  datum  eslpattperibus  ? 

6  Dixit 


•fc.VANGEI.ICA.  7?1 

6  Dixit  autem  boc,  non  quod  p.iuperum  ipft  iura  effet,  fed quiafur  erat,&  mar- 
fupittm  b.ibebat,  &  ea  qus.  tmmittebantur  portabat. 

7  Dtxitergo  IESVS;  Oiiiitteeam,indiemfunerationismc£  affervavit  illttd. 

8  Pauperes enimfemper  babebitis  vobtfcttm,  me  vcro  nonfemper  babcbitis. 

9  Cognoritergoturbamultaexludttiscum  tllic  effe :  &  venerunt  non  propter 
1ESVM  ta>itum,fed  etiam  ut  Laz.arttm  vidcrent,  quem  excitarat  a  mortuis. 

to   Confultarttntatttemprimarii  Sacerdotes,ut  Laz..irum  etiam  interimerent: 
1 1  Qttta  multi  ex  Ittd&i>  propter  ettm  abibant,  &  credcbant  in  IESVM. 


A  N  A  L   Y  S  I  S. 

REditusItfu  ex  deferto  defcribitur  a  fubjefto 
loco ,  ad  quem  vcnit,Bethania;  qui  dcfcribitui 
fuo  adjuntlo.nempc  Lazato ;  qui etiani  defcnbitur 
ab  ad|uncto  ,  excitatiooc  e  mortuis :  item  reditus 
ejus  defetibitur  ab  adjunfto  temporc,  fex  dies  ante 
Pafcha. 

Vtrf.  i.  Aliud  adjunc"tum  adventus  fui  eft.quod 
coena  illi inftrucla  crat :  cuius coeni  adjuncla  pro- 
ponuntur;  primum  quod  Mattha  miniftrabat ;  de- 
inde  aliud  adjunttum  eft,quod  Lazarus  nicnfi  ac- 
cumbebar. 

Vtif.  3.  Tertiumeft,  quod  Maria  libtam  un- 
guenti  attulit ,  quod  unguentum  fuo  adjun&o  dc- 
clatatur,liquidttatis,&  altcro  nempe  prccii  magni; 
itemfuofine,  utpedes  lcfu  ungcret:deindceffe- 
itum  Mariiindicatur,quodpedesIefuextergcbat; 
cujuscxtctfionis  efTicicns  inftrumentalis  erat  ca- 
pillitium  Marii.  Dcinde  effecium  unguenti  effuli 
dcclatatur,  quod  totam  domum  complcvit  fra- 
gransejus  odor. 

Vtrf.+.  Htijuseffufiunguentiadiuncium  narra- 
tur,  obmurmuratio;  cujuscaufa  aflignatur  Iudas ; 
qui  defcribitur  effcfto ,  nempe  quod  lefum  tradi- 
turtis  crat. 

Veifs-  Hanc autem cftiifionem  conatur  tradu- 
cete  a  difparato ,  quia  vendi  potuit,  300.  denariis  ; 
cujus  linis  notatur,  ut  paupctibus  diftnbitatur. 

Verf.6.  Euangeliftahanc  latvam  illi  adimit  a 
difparatofine,  adquem  Iudas  unguentum  deftina- 
revoluit,  nempe  ut  ad  fuumproprium  quiftum 
argentum  convertetet ;  quod  ab  adjuncta  commo 
ditate  &  opportunitatc  atgentum  intervertendi 
confitmat,  quia  pnfe&us  eft  Chrifti irario  feu 
Ecclcfiaftico  thefauro. 

Vtrf.i.  Effeftum  hujus  murmurationis  eft  man- 
datum  Iefu  ,  ne  illi  moleftiam  faceftete  pergar; 
quod  confirmat  ab  adjuncta  oppottunitatetem- 
poris,  quo  huncfumptum  fecit,  nempe  paulo ante 
fcpulturamfuam. 

Verf.  K.  Aliud  aigumentum  quo  refellit  pn- 
textum  fublevandorum  pattperum ,  quem  Iudas 
oppofuit ,  ab  adjuncta  commoditate  paupetibus 
opitulandi  omni  tempore;  deinde  ab  adiuncto.in- 
habilitate gratificandi  Chiifto,nifi  illudin  prifen- 
tiarumpriftarent. 

Verf.y.  Aliud  adjunc"tum  adventus  Icfus  ad  Be- 
thaniam,  nempe  quodcvulgatum  erat  Iefura  ibi 
efle;  cujus  efte&um  eft  quod  plutes  Iudii  illuc  ve- 
nirent ;  quorum  adventus  finis  cft  propter  Iefum  ; 
quodcomparatione  majorisamplifica!ur,nontan- 
tum  Iefus  caufa ,  fed  ut  vidcicnt  LazaiHrnj  cujus 


videndi  defiderii  caufa  affignatur ,  quod  Iefus  eum 
c  mortuis  excitarat. 

Vcrf.io.  Hujus  ob  hunc  finem  concurfus  Iu- 
d.torum  cffe&um  crat  concilium  coaftum  ,  ut  La- 
zarttm  interficetent. 

Verf.w.  Cujus  decrcti  in  Concilio caufaeffi- 
cieusaflignatur ,  quod  multi  Iudii  lncdiante  hac 
Lazaii  cxcitatione,  in  Iefum  credebant. 

METAPHRASIS. 

JEJtts  utfesio  Pafchatis  ad  obfiquium  Patri 
pr&standttm,  tntereffet,  ex  Deferto  ,fex  dies 
antefelium  Pafichatis,  Bethamam  redtit,ubi 
La7arui  crat  quem  i  mortuis  excitaverat : 
hoc  confdio,  ut  cum  his,  qtiorum  confuetudtnc 
(y  coUoquio  obleelabatur,aliquantiJperrecrea- 
ttu  ,  fe  ipfum  ad  mortem  acerbijjimam  fub- 
cundam  compararet.  SHtamobrcm  familia  il- 
la  ,  nempe  Larartts  (y  fiororum  par ,  ntfuam 
de  accepto  tam  tUitsiri  bencficio  gratitudmcm 
tesiarentur,coenam  iUt  iniiruunt.m  qua,Mar- 
tha  mintftrante,  Lararus  una  cum  Iefu  men- 
ft  accumbcbat.  Maria  vero  nefuum  aliquod 
m  lefum  ofjicium  defideraretur  ,  accepta  un- 
guenti  liqttidi  ex  nardo  confccii  idque  valde 
pretiofi.hbra,  adped.es  Iefiu  advoluta  ,  eofdem 
primttm  lotosfuo  molliffimo  (y  delicati/fimo 
capiUith  exterfu,  effufo  auttm  &  nonnihil  ad 
pedes  Iefu  affncato  unguento  gratiffimus  £y 
fuaveolenti/fimus  ejus  odor  totam  domum 
comple>is,convivas  omnes  exhilaravit.  Sed  ex 
propriis  difcipulis  untis ,  ctti  nomen  erat  ludas 
filius  Simonts,  ifcariotes  ,  qtti  Cum  traditurtts 
erat,  huic  Iefugaudto  remoram  injccit,dicens: 
ffjuorfum  htic  donorum  Dei  inaiiis  profufio  ? 
nonne  potttit  hoc  tam  pretiofum  tmguentum 
300.  denariis  vendt ;  qua  pecunia  ad  ufium 
pattperum  coUata,  mttltt  neceffario  viciu  & 
corporis  ctiltti  deslituti ,  pafttfimul&  vesliti 
futjfent.  &uod  tamen  dtxit  non  quod  {ttt  ob- 
tendebat)  pauterum  cttraiUifuit ,  fid  qttod 
pecuniam  hanc  adfuum  ufum  convertere  co- 
gitarat,arrepta  inde  opportunil ate.quod  mar- 
fupio  pr&ftut ,  &  tn  Icfum  adfe  &fuos  alen- 
dum  coUata,  afjervanda  circumgeslavit.  Ad 
B  b  b  b  b  3  qium 


10. 

II. 


Veif.i. 
Car  Chri- 
llux  Bcthtt. 
niam   dt- 

vtrta  it. 


7ji  H     A     R     M 

qtiem  Iefus ,  confcim  doloris  animi  quem  ex 
hoc  diclo  Maria  conceperat.  Mitte  illam  porro 
mocrore  afficere  :  quandoquidem  hoc  qtto  me 
perttnxit  unguento ,  funerattonis  mes. ,  infra 
paitcos  dies  tnfequitur  ,  fimtdachrum  ita  ob 
oculos  omnium  fpeiiator.tm  propofttit,  acfida- 
ta  opera  Q>  confulto  hoc  unguentum  ad  hoc 
ttfque  tempm  refcrvaje  vidcatur.  Quod  au- 
tcm  paupertim  fubventio,  hutc  quodmihipr&- 
ftatttr  officio  ,  tanquam  obftaculum  objtcitur, 
inane  ,y>  vanum  esi  ;  cum  pattperes  qutbm 
fnbveriiatis  &  tn  quos  beneficenttam  exercea- 
tis  nur.qttam  dcfr.ttirt  fttnt :  qtiam  nifimihi 
inpr&fentiarum  exhibcatts,  demceps  illam  te- 
flandi poteftas  omriu  adempta  erit.  Ctim  att- 
temmagna  lud&orum  turba  lefum  Bethttnii 

ftiifjc  rcfcivifjet ,  tlluc  ad  leftim  accurrerunt. 
Tamdfinon  lefti  folim  ergo  boc  fecerunt.fed 
ut  La~arum  intuerentur ,  quem  Iefus  e  mor- 
tms  excitarat.  G)uo  de  prmcipes  Sacerdotum 
confiltum  micrunt ,  tit  ipfum  etiam  La^arum 
interficerent :  Non  alia  fubjelia  caufa  ,  mfi 
qtiod  cb  miraculum.in  illius  e  mortuu  excita- 
tione  cdttum  ,  plerique  ex  lud&is  ab  illis  defi- 

-cientes,  inlefttm  credtdcrunt. 

P  R  A  X  I  S. 

SVtnma.  Chriftus  ab  infidiis  liberatus  hof- 
pitio  exceptus  in  Bethania  ab  illis  fide 
agnofcitur. 

Partes  j  Hofpitio  Chriftiin  Betlunia. 
funt  de  »  Ejus  fruftu. 
In  convivii  f  Horum  benevolus  animus. 
ftru&ura      -^  Illorum  malevolentia  &  indi- 
proponutur  t^    gnatio. 

InftitutumChriftiapudBethaniamdiver- 
tendi ,  fuit  partim  ut  alios  qui  ad  fidem  fpe- 
clabant  hoc  modo  colligeret ;  partim  ut  fe 
adverfus  ingruentem  mortis  tempeftatem 
confirrmret,ieque  confuetudine  eorum  quos 
maxim;  charos  habebat,  recrearet.Hoc  uo- 
bis  imitandum  tempore  mceroris.  Vide  prx- 
ccptum  B.ulifebx.  Prov. 31,6'.  Da  vinum  af- 
fiiciu.  Vide  excmplum  Davidis,qui  adverfus 
mxrorem  ex  filii  morte  convivium  folito 
lautius  fibi  parari  juffit,  cum  unguentis  con- 
junflum.  Ncquc  vcro  ftatuamus  angores  his 
externis  prxiidiis  depelli ,  nifi  &c.  videntur 
quidcm  mxrorcs  ad  tempus  lenire  ,  fed  re- 
currunt,  &c. Vt  gelida  aqua  in  febri  res  gra- 
ta  eft  ad  tempus,  &c. 

Nota  admirabilem  Chrifti  0iXiuj^iw7ncu), 
qui  cum  pcccatoribus  confuefcit ,  &  convi- 
vatur,  idque  in  fummis  dclitiis  Iubct.Quam 
eaim   oblect.itionern  vir  fjpientilTimus  & 


O     N     I     A 

nobiliflimirs  in  confortio  morionis,&  bajnli 
fordidiflimi ,  &c.  Atqui  majus  eftdifcrimcn 
intcr  nos  &  Chriftum,  quam,&c.Hinc  con- 
ftat  eos  qui  feamant  mutuo  ,  cupere  etiam 
una  coenitare  ,  &  fermones  una  habere.  Si 
ergo  Chriftus  nobis  gratus  &  exoptatuseft; 
certe  cum  eo  coeuare  ,  &  fermones  habere 
cupiemus. 

Fecerunt  eicoenam,tfc.~]  Quifque  ut  feaut  Verfli,?. 
magno  bono  auclum  aut  magno  malolibe-  Ln\aift- 
ratum  fentit ;  itafead  fingularia  inDeum  """"f" 
officia  obftringit.  Cui  multum  datur  aut  "^ 
condonatur,  is  multumdcbct  ;&ejus  dile- 
ctionis  fru&us  eximius  effe  debet.  Agrjcola 
ex  illa  arbore  fruftum  precioiiflimum  expe- 
ctat  ,  in  qua  maxime  elaboravit.  Herus  pro 
difcrimine  ftipendii  quod  fervis  pendit ,  &c. 
Contra  tamen  fit  ut  qui  Chrifto  melius  ha- 
bitifunt;  in  cum  magis  funt  quam  cxteri 
immemores.  Pleriquefunt  qui  fe  aliis  magis 
divites,  nobiles ,  ingeniofos  putant ;  qui  ta- 
men ,  &c.  vt  equus  faginatus  excutit  feflo- 
rem  ;  (\c  &c.  quodcerte  in  collatione  pecu- 
nix  in  xrarium  Ecclefiafticum  cernitur ,  ubi 
ut  quifque  ditiflimus,eo  minus.&c.ut  cujuf- 
qae  jumenta  pinguiora,eo  macilentius  facri- 
ficium  ,  quocopiofiormcffis ,  eoprimitix& 
decimx  tenuiores.Vide  Mal.\,\  ^.malediBits 
machinator ,  qui  cum  mafculum  habeau  &c 

Marthaminiftravit ,  Maria  tinxitpedes,  T^bit.mtiJi 
&c.~]  Vtraq;  Chrifto  grata  faciendo  imcum-  ftUrUfiu- 
bit,  Maria  vcro  fororem  fuperat ,  ficut  ante  <*•«>»  tnst. 
cap.u.  ad  Chrifti  pedesfe  abjicit ,  majori""^?"* 
reverentia,  &c.  ut  qua:  ad  minifterium  om- 
nium  contemptiflimum  fe  abjecit ,  &  fum- 
ptu  magno  ,  &c.  Hujus  rei  caulam aliunde 
petas;  nempe  quod  in  audiendo  verbo  magis 
feduLa  fuiiiet.Vnguenttim  leSilfimum  faprc- 
tiofilftmum.~]  Sicut  cnimAbelex  pinguifli- 
mis  pecudibus,  &c  fic  ifta.  Curandum  ergo 
Chrifto  convivium   exquifitiflimum  pare- 
mus,ut  fit  quod  oculos,  quod  guftum  ,  quod 
odoratum  deleftet :  ut  ei  per  omnia  placea- 
mus  Co/.r,to.  non  in  hoc  aut  illotantum. 
Neque  hicullius  ofFenlio  rcformidanda:  po- 
terat  enim  Maria vereri  nc  iftud  Marthx  non 
placeret,  quod  ,&c.  • 

Chriftofe  exhilarare  cupienti  Iudasejus  Verf.4, 
gaudium  impedit  &  doloris  mareriemmini-  &c. 
ftrat.  Nc  igitur  nos  pigeat  in  fumma  rerum  J*<'«»  M«- 
profperitate  aliquod  gaudii  obftaculum  per-  "*^,[~lirm 
fcntifcere.  ^u^, ; 

Iudasingenio  vaferad  turpiflimum  fce- 
lus  palliandum  fpeciofam  rationemexcogi- 
tavit,fcd  Spiritus  Sanftus  hypocriiispallium 

cidc- 


E     V      A      N 

eidetraxit ,  &C.  eumque  piis  omnibus  exo- 
fum  reddidit.  Non  eft  ego  quodquifquam 
ad  pcccandum  audacior  lit  EJucia  occultan- 
difccleris.  Quodin  .iure  &  penitiore  cubi- 
culo  loquuti  funt ,  id  in  fjftigiis  teftorum; 
quod  notlufccerunt  ,  id  mcridie  rcvelabi- 
tur.  Nota  fures  efle  qui  pecuniam  fua:  fii- 
dei  crcditam  ad  alios  ufus,  quam  quibus  dc- 
ftinata  eft,  transferunt.  Quod  li  grave  lit  ab 
homine  mortali  fitr  appeliari ;  nedum  i  Deo 
pra;potenti. 
Verf.7.  Chriftus  horum  confcius  tum  fe  tum  Ma- 

iWrtW-  riam  defcndit,  fkc.  omitte  eam.Hznc  voccm 
fiudtfh-  a  Chrifto  emiflam  putemus  nobis  omnibus 
rf"'  diclam  ,  li  quando  benc  operantibus  moram 

injicimus.  Nota  fieri  aliquando  ut  qui  in  Ec- 
cletia  rcrum  potiantur,  rcm  non  modo  legi- 
tiroam,  fcd  etiam  fumma  laudedignam,im- 
probent.  Sed  unius  Chrifti  in  vcrboappro- 
batio  omnibus  eorum  prrjudiciis  antepo- 
ncnda.  Eritaliquando  tcmpus  cum  juftitia 
noftra  in  apertum  proferatur. 


G      I       L      I       C       A.  7yj 

In  diemfunerationU  noiirt.]  Quaii  dicat, 
non  potcritis  mihi  jufta  funeris  confueta  dc- 
negare:atquchoc  unguentum  corpusmcum 
mox  fepcliendum  CUpit.Sicut  enim  illaerfra- 
cto  alabaftro  ungucntum  odorc  gratifllmum 
cfFudit  :  (Ic  cgo  mox  efFrafto  corporis  mci 
alabaftro  fuavillimum  fanguinis  £c  anima: 
mc.r  ungucntum  ,  &c.  Chnftushac  rationc 
utitur  ,  ut  difcipulos  mortis  fua:  jam  appro- 
pinquantis  admoncret,cujus  mentioncm  ipfi 
adco  avcrfabantur. 

Vt  Lararum  viderent  attem,  tfc.]  Hoc  ex  Vert%. 
curioiltate  provenifle  vidctur,ut  Bl  iilo  quis  Ptfnlie* 
futurus  iit  ftatus  mortuorum  expifcarentjfed  r"filas' 
fruftra  ,  cum  Lazarus  in  corpus  morti  adhuc 
obnoxium,  &c.  non  poiTct ,  &c.  Vide  i  Co- 
rinth.  cap.n,  verf^.  ubi  Faulus  in  coelum 
raptus  audivit  verbaqua:  non  potuit  fari. 

Confultarttnt  aittem,&c.]  Iniignis  autcm 
erat  perveriltas  Lazarum  odifle  quod  per 
eummulti  credidcrunr.  Eoque  roagis  quod 
jam  ante  mortuus  revivifcebat. 


L  v  c.  cap.  19,  a  verf.19,  ad^i. 

zg  EtfaclumeslquumappropinquaffetBetpbag£&  Betlwiit,  ad  montem  qui 
vocatur  Olearum,  mtfit  duosedifcipulisfuis. 

3 0  Dicens;  Abite in  vicum  qui  esl ex  advcrfo:  in  quo  introeuntcs invenietis  ptdlttnt 
alligatum,  cui  nullus  unqttam  bonibmm  infedit :  folutum  eum  addncite. 

31  Et  fi  quis  vos  interrogaverit;  Quarefolvitis  ?  ficdtcetisei  ;  Qtwniam  eo opus 
tslDomino. 

3 2  Profecli  autem  qui  mifii  erant,  invenerunt protit  cis  dixerat. 

33  Solventibus autem  ipfis pullum ,  dtxerunt  eu  Domini  cjus;  Quare  fohitii 
fullttm  ? 

3 4  Ipfi  vero  dixerunt;  Quoniam  eo  opiu  esl  Domino. 

35  Duxerttnt  igitur  eum  ad  IESVM;  EtpaUiisfuupulloinjcclis,  impofuaunt 
IESVM. 

3  6  Eunte  autem  ipfo,fubfierncbantpalliafua  in  via. 

37  Et  quumjam  appropinquaret  ad  defcenfum  montis  Olearum,  capit  omnis 
miiltitudodifcipulorumgaudentinm  iiudare  Deum  voce  magna  de  omnibtis  quas 
viderant  virtutibus. 

3  8  Dicentes;  Benediclus  rex  ille  qui  venit  in  nomine  Domini:  pax  in  c«lo,&glo- 
riainlodsaltifiimis. 

39  Etaliqui  Tbarifitorumcturba  dixerunt  ei;  Magisler ,  objurga  difcipulos 
tnos. 

40  Ipfe  verorejpondens  dixit  eis ;  Dicovobis,fifiluerintilli,  mox  lapides  cla- 
maturos. 

M  A  t  t  H.  eap.  21,  verf.  i,ad  10. 

ET  quum  appropinquaffent  Hierofclymis ,  &  venijfent  Betb-fbagen  ad  mintem 
Olearunty  tttnc  IESVS  tnifit  duos  difcifulos. 

2  Dicens 


754  Harmonia 

2  Diccnseit;  Iteinvicum  quivobis  esl  ex  adverfo ,  &  ftatiminvenietU  afinam 
ligatam  &  pullum  cum  e.t :  folventes eos  addudte  tnihi. 

3  Etfi  qttis  vobis  aliquid  dixerit,  dicite;  Domino  his  opus  esl :  fiatim  autem  mit- 
tet  eos. 

4-  Hocautemtotitmfaciumeslutimpleretur  quod  dicium  esl  per  Tropbetam, 
dicentem; 

5  Dictte  Tilis  Sion;  Ecce,  rex  tuus  venit  libi  mitis,  &  infidens afins,  acpuUofce- 
tttifubjugk&Gnx- 

6  Vrofecli  autemfttnt  difcipuli,  feceruntque ficttt  imperarat  tit  lefus ; 

7  Et  adduxerum  afinam  &pullum,  &  eis  impofuerunt  veslimentafu.t,  &  collo- 
carttnt  ipfum/ttper  e  a. 

8  Tlurima  autem  tttrbaftraverunt  veslimentafua  in  via :  alii  vero  udebant  ra- 
vios  ex  arboribtts,  &fternebant  in  via : 

<)  Torro  turba,  qtts  prsibat  &  qiisfeqttebatur,  clamabat,  dicens  j  Hofanna  Tilio 
David:  benedtitus  qui  venit  in  notnine  Domini;  Hofanna  6  quieswccelisrf/f//- 
fimis. 

M  ar  c.  cap.  ii,  averf.\,aiu. 

iVttm autcm appropinquarent Hierofoljmis ad Betphpage &  Betbaniam  apud 
montem  Olearum,  mifit  duos  e  difcipulisfuis. 

2  Etdiciteis;  Abiteinvicumquivebiseslexadverfo :  &  ft.itim  ut  ingredie- 
viini inettm,  invenietisftillitm  ligatum,  in quo  nttllus  hominumfcdit:  folytte eum  & 
adducite. 

3  Qttodfi  qttis  vobis  dixerit  •  Cttr  hocfacitis  ?  dicite ;  quoniam  eo  optts  esl  Domi- 
no :  &  eumftaium  huc  mtttet. 

4  Abierunt  igitur  &  inveuerunt pttllum  ligatum  ad  osliumforis  in  bivio :  &fol- 
verunteum. 

5  Tunc  quidam  eorum  qui  iUic  adftabant,  dixerunt  eis ;  Quidfacitis,  qttifolvitis 
puUum  ? 

6  Ipfi  vero  dixerunt  eisprout  tnandarat  IESVS :  &  illi  dimiferunt eos. 

7  Adduxerunt igitur puUum  ad  IESVM,&  iujecerunt et  paUtafua,&  infedit  ei. 

8  Multi  vero  pallia  fu.tftraverunt  per  viam :  alii  atttem  frondes  cs.iebant  ex  ar- 
loribtts,  &fteruebant  in  viam. 

9  Etqui puibant,  quiqttefequebantur,  clamabant,dicentes;  Hofanna^benedicltts 
qtti  venit  in  nomine  Domini. 

t  o  Benedictum  regnum  Tatris  noslri  David ,  qttod  venitin  nomine  Domini ;  Ho- 
fanna  6  qui  es  in  ccelis  alttfiimis. 

I  o  H  A  N.  cttp.  ii.  a  verf.iz,  adio. 

1 2  Toslcro  die  tttrba  multa qus  venerat  ad  diemfeslum,  quum  audijfent  IESVM 
venhe  Hierofotymam. 

13  Acceperunt  ramos  palmarttm,  &  prodierunt  ei  obviam  ,  &  clamabant ;  Ho- 
fanna,  Benedtcltts  qui  venit  in  nomtne  Domini ,  Rex  iUe  Ifraelis. 

1 4  Nattus  autem  IESVS  afeUttm,  tnfedit  ei;fictttfcriptu»t  esl; 

1  s  Ne  metue  Tilta  Sionis ;  ecce,  Rex  ille  tuus  vemt,  infidenspuUo  afins. 
16  Hscautem  non  cogr.overunt  difiipuliejut  prtmo :  fedquum  glortficatus  effet 

1ESVS, 


E      V      A       N       «       I       L      I       C       A.  ?<< 

1ESVS,  tunc  recordatiftwt  htc  ejfefcriptade  eo ,  &  fefc  bxcillipr&niiiffe. 

iy  Teliab.uur  vero  turba  qus.  er.it  tum  eo ,  quod  L.i7arum  vocjfjct e  momtmau 
to,  &  ftff.affet  eum  cx  mortuis. 

1 8   Vropterea e;i.im occurrit ci  turba,  qutJt .'ulicr.it eum edidijfe boc  ftgmm. 

10  Pbarifti  ergo  dtxerunt  interfe ;  Vtdetifi.e nos nil.tl gropcere :  cae ,  tnundiu 
euinfcquiitusesl. 

a    \  A  L  T  S  I  S  ferf.-ta.  H"!«rpopu!i  aeclamationis  cflcctum 

|  eft.quod  rhatilatiquidam  rozabant  ut  Icfusiilcn- 

Mlttit  duos  Difcipulos  fuos;qui  miftio  declaia-    lium  Pouttl°  «cbmanti  injungerer. 
turadjuiKtotempore,  cu  n  veniffct  ad  mon-  !      ''<•!■  *<>•  Cujus  petuioniscffcctum  eft  tcfpon- 
tem  olivatum;  qui  dcfctibitut  adjuucto,  vicinitatc  fio  Cnrifti  ex  connexo axiomate ,  lapidcs  laudem 
Bcthphage  &  Bcthanii.  !  roaf  F^aicatutos  G  populus  ucerer,argumcmum 

Vaf.  30.  Dcindc  dcfctibitur  a  fubjccro  loco ,  tn  «*■  diiparaus. 
queroillosiriifit.vicumquiexadvcifoeorumerai: ,  METAFHRASIS 

deinde  notantur  duo  effccta  Chtifti ;  altcium  eft  , 

ptidic>io,  quid  ilhs  cvenict  in  hac  legatione; alte   j  L,  X*3» cccna  cjf  mcle  ibi  ubi  cmnatum  efi  Lrc.19. 
rumcft  mandatum  Chrifti,  quid  faciant  difcipuli:  ;  i—ttranfacta,  cum  poslero dic  prope Betphage 
itcmabeffecio,neinpequodinvenientpu!luir,;qui  !  ^.  Bethaniam  vemrct ,  q:ii  luciudmontem 
fuo  adjuncto  notaiur    nempe  alligatioms  :  dcinde    olivartim  fitifunt ,  dnos  ex  dtfcipul-.s  futs  Ie- 
akctoadiuofto,  quoa  lcllorem  numouam  adrni-  \r        ./-       ,/  ,    .       .,   J   ',     J 

fir,  &  ab  ernciemc,  afina;  qui  fuo  adjuncto  defcti-   >»  ""f"'^  1™  *»'i  Abue  ad  victtm  qut        30. 

ex  adverfo  esl ,  qtiem  cumingrejfi  cstis ,  iltco 
pullum  invenietts  aUgatum ,  qni  nunqttstm 
fefforem  admiftt ,  ettndim  prius  folutum  huc 


biiut ,  nempe  qui  jugo  afiueta  ctat :  qux  fuo  finc 
defcribirar,  neinpe  qui  jugo  affuetaerat :  quifuo 
finc  dcfcribuntur,  ut  lolvant  pullurn  ,  &  iiluin  ad- 
ducant. 

ft)f.\\.  Defctibiturporro  hiclegatio  a  re!a- 
tis ,  quaftione  Domii-.i  feu  poffclibtis  cut  folvant 
pullum,  &  tcfponfo  difcipulorum,  nempe  Domi- 
rum  eo  opus  habcre.  Cujus  effeccum eft,  quod  di- 
mhtitpullum. 

M  a  t  t  11 . 4.  Finis  totius  hujus  legationis,ut  per 
Prophetam  pndiftum  impleretur. 

Vttf.%.  Fotma  Ptophetii  proponitur ,  quaju- 
bctut  Propheta  Ecclefn  ptidicere  &  eam  confola- 
riabadju-.ictamanfuetudine  Regis  ;  quifuoeffe- 
cto  atguitur ,  quod  pullo  alini  mfidens  vcniat. 


admeadducile.  Hon  igmrovosinterrcgctos       31. 
iri  ;  quorfum  atit  qttojurejumintumfelvilis  t 
fedperinde  mvi  iltco  acqutcturcs  vobts  ,  fimtd 
ac  me  cmnium  Dominum  eo  optts  habcre  re- 
Jponderitu.  ffttt&Ugatio  tametfimjfeciemlu-  Matt.4. 
dicravidertpojfit,  maximi  tamen  momenti 
exifitt :  cum  hocpxcla  implctttm  fit ,  qucdper 
Prophetam  Zachariam  pr&diclum  ejt.  Prj-        j. 
pheta  enim  cum  regiam  Chriiti  potentiam 
taminfttndendishostibtis.quam  m  Eceli     1 


_  Li  c.  ;:,_;3,;+.  ZSe&um  rr  andatiChtifti  ,bb-  '  confervandapropofmjfet.ne dlttd externo beilt 
lcquium  dilcipulorum  ;  ptidiftionisChriftieffe-    ,,,„„,.,,,,,  r„„r„A...„         rj  1  1 
n       _/i  j-  ■  ^l    ,1      •     1  apparatu  ccn  ectttm  11  h.islibus  vuncntem 

ftum  eft.quod  omnu.prout  ptidixit  Cbnftus.in-      r'  ■       r  ,  „  wmwuom 

vcneiunt.  \ventret.fubjungit:  Dic::e  0  zcs.qttcrumpartes 

■ ; .  Effc&um difetpulorum ,  nempe quod  i"nt  Euitngd^tm  annuniiare  Ecclefis, tj.vc  in 
vcftibusfuis  inftraverunt;  alterum  quod  jncolii Sionio prjfiguratitr, maximam adtuam 
D  m  pullo  impofuerunt.  ;  antmi  confolationem  animttm  advertits, 

16    Comitatus  Chrifti  effectum    narra-    ,«„„♦_-„/"„,,„„  jl.  »r  .rr..c  '  1         j    * 
tnt ,  quod fubftetnebant  fua veftimenta in  via  ubi  •  '"" '"H"e'um  &accejfufaaUm  ad  te  ve- 
Chiifto  inequitandum  fuit.  mre'  C'::"  rc'  '^.ibitatum  tefiimoniumesl, 

Vtrf.  37.  Aliud effectuin  natrarar,  nempc quod    ?•'""•  ve>>"  mfidens pullo ,  qitifoetm  esl  afina. 
laudabant  Deum  ;  mateiia  fubjecta  laudis  erant    ejitfque qiti  jtigc-ajfueta  esl.  Abeuntcs  atitem        iz. 
pticlaraChrifti  miracula  :  adjunftum  laudis  erat    qtti  mifii  erant ,  prorfut ,   v.t  pr&dicittm  esl 
gaudium  animij  cfficiens  inftrumcntalis  vox   qu«    ommaficfe  habere  cxperimento  compereruni. 
fuaadiunftamapnitudincamplificatut;  Scjdiun-     ,  ■         ,,  „  """»■ 

ftotcmpote,  cura  CcUicet  J  defceufum  montis    ' ^.f^. tetimmfidam  aUigatum  t-.dpor-  M,Br.4> 
poene  pervcniflent.  Silm  Jcrli '»  b-vio ,  ettmque folvunt .  Sed  dttm 

rar.ii.  Formagratiarumactionisde.l-ribitur;  felverent  qitidam  qui  adslabant ,  adqius-tu 
ubilcfusdcfctibiturabadjjcctabenedictione.qua  pttUi jpeclabat ,  ailcatcs  di.unt  ■  &ttidhoc 
benedicendus  eft  :  deinde  a  telato  regn  poteftatis;  j  „7  quod puUum.qui  vesier  r.on  eSt.r^ouem 
qjifuocfricientedcehratjr.nempequodautho-  1-  L 1  l ■    ri    ■■       .,        '<J""f"'a 

rirate  Dei  inftmftus  venit :  cujus'advenrus  effc- !  T  -f "  V?bK'f"h"U-'  Ad  W '"'  ■"  ^  & 
dum  eft  ,  quod  pax fit  in  ccriis;  cujus  pacis  in  ccc-  "  nu\iujummt  dor.intii,  ttt  qm  e.::  totius 

lis  conciliati  cff.ccumeftjqujd  gloria  Deotii-  '.  orb"  htres  qni  eooptu habet.  i^j  dich  ilico 
bucu'ial'E'  :::im'ti:Uism  ad  Iefum  adduxeruiit  ,  cui 

C  c  c  c  c  pjl. 


3!- 


34- 


75  < 


H     A 


37- 
M  a  t  r  H 


39- 


40. 


•  poflquam  vestesfiiM  ir.ftraviffent,  lcfium  im- 
36.  poncbant.  &uamobrcm  lefu  incqtiitante  1$ 
Hierofolymam  vcrfus  prcficifiente  ,  plerique 
qui  Hierofolyma  Pafichatts  casifa  venerant, 
urbe  egreffi  <y  i-li  obviam  prodeuntes ,  vefti- 
menta  honoris  caufa  illiin  via  fubfternebant. 

Makc.J.  Alii  frondes  ($  ramos palmarum  fuccidentes 
illis  viam  fiernebant.  Csim  autem  ad  defcen- 
fti;n  montis  Olivarum  appropinquajfet ,  tota 
multitudo  dtfcipulorum ,  atque  aieo  turba, 
cumquipr&cedeb.xnt,  tsim  qiiifubfequeban- 
titr,  cocperunt  Util  tf  intentu  votibtu  Deitm 
laitdare  de  omnibtu,  quz  viderunt ,  lefn  infi 
3*.  gritbtts  miraculis.  Verba  autem  gratiarnm 
actionis  <y  lautLs  fic  fere  erant :  O  te  terq.te 
qnaterqite  bcatum,  regniqui  asithoritate  ad 
nos  inf/ruel:ts  verits !  Sjuandoquidem  hujus 
regis  adr.os  interventu  in  celfijfimis  ceelorum 
locis  hommibiH  cum  DeoftabiUta  pace  ,  glo- 
ria  ob  eam  ipfam  cmifam  Deo  fiimmis  in  coelis 

Malc.io.  habitantijnre optimo  dcbetur.  O  terque qtta- 
terqne  beztum  regr.um  ettam  illud  tuum  qnod 
Dei  nomiv.e  iy  authoritate  Patris  Domini  no- 
ftri  Iefu,  vere  Davidis,  adminiflrxttirlffuem 
cum  regem  tum  regnum,  te  Detts  impenfe  ro- 
gamtts,  ii!  exfummis  coelis  in  iternumjerves. 
Ex  Pharifius  autem  aliqmtjjui  in  media  tur- 
ba  permiflt  hanc  acclamationem  audiverttnt , 
ad  lefiim  dixerunt;Prueptor,dificipidistuis  in 
qitos  authoritatem  h.tbes,  ne  in  islvs  acclama- 
ttonibut  porro pergant ,  prohibc .  Ad  qujs  Ie- 
fta  -.  Atqui  ut  isti  contnefcant,  nihtl  tamen 
eorum  qtiod  vos  cttpitis  affcquemcni.  Illa  enim 
necejfitas  huic  rei pndicands.  incumbit ,  ut  fi 
taccrent,  muti lapidcs,  fi quos ccmitis,  nonlo- 

Iohav      querentur mcdi,fed etiam  clamarent.  Et  hxc 

i  z,  i  S.        qnidem  fecere    &  exfiequuti  funt  Aposloli, 
tamcifi  qitid  hocfibi  vellct  non  inteiligebant : 
fiedpoftquam  Icfius  afcenfu  in  coelttm  gloria  cu-  J 
rnulatus,SpiriiMs  Sanclidorits  itlos  plenttts  in-  [ 
flrtixit ,  tum  demtim  recordati  funt  hs.c  de  il-  J 
lo  infcripturis  Prophetarumpr&dtcia  effe  ,  &  < 
f:  congruenter  itlis  prs.diBtonibttsilla  manda-  j 
;7.       toleju  cxfcquutos  effe.  Ex  turba  autemali-\ 
qtiot  qui  lefit  pr&tbant  Hierofiolymam  ingreffi  • 
palam  testatifitnt,  Iefiimfola  voce  Lararum 
1 1, 19 .     "e  fepulchro  evocamm  redtvtvitmfeciffe.  Pha- 
rifiiin  ti.be  h&rentes,  cum  viderent  plerofqne 
ex  urbeprorumpentes  Iefti  obviam  iviffe,fecum 
ipfi  fermocinati  funt  ,  ut  fe  porro  ad  majorem 
indufiriamtn  opprtmendj  Icfu  exuficit  arent . 
Nonne  conftieratts ,  vos  rithil  perficere  his  ve- 
ftris  in  iltum  ftruclis  infidiis  ?  En  vobis  fpe- 
ctant:b:ts  non  clzm  aut  occulte,fed palam  to- 
ttti  mundus  fe  i'dt  in  dfciplnam  traiit. 


O      N      l       A 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma.  ExprefTa  regni  Chriftiin  terris 
imago  nobis  hac  hiftoria  reprajfenutur. 
(nxexaTcJjti  ad  Chrifti  in  terns  in 
Partesl     regnum  inaugurationem. 
(^lpfainauguratio. 
In  •****-  f  Duorum  d.fcipulom  per  Chri- 
«^corJ      ftumlegano. 
lideratur    )   Oblecjuiumquod  Chnlhman- 
L   dato  prarftiterunt. 
Tametfi  Marcw  dicit  Chriftum  pardifci-  Verf  29, 
pulorum  legalTe  cum  Bethphagen   &  Be-  50,31. 
thauiam  venilTet  ;  "tamen  cum  Bethphage  Le&'"'""s 

uno  miliari  ab  urbe  diftaret ,  Bethaniaduo-  '"l"'"* 
11  j  1  •  «.      : '  i.      ""»Jl<>"'* 

bus  plus  minus ,  dubmm   non  eltquin  hoc  V4r(_,. 

fecerit  cjuali  a:cjue  propincjuus  utrique  vico. 

Duos  miiit  fuo  more;  1.  ut  fe  mutuojuva- 

rent  &  confolarentur;  iut  veritas  &  mira'- 

culum  Eccletia:  teftatum  exifteret.  Tempus 

hujus  inaugurationis  notatur ,  poftridic  ejus 

dieiquoin  Bethania  convivio  exceptus  eft, 

quintidnum  ante  Pafcha  :  fex  enim  dies  antc 

Pafcha  Bethaniam  appulerat,  ubi  noctem 

illim  tranligensipofterodie  viife  ad  urbem 

dedit.    Vicus    ad  quem  mittuntur  videtur 

fuifle  Bethphagc  ;  ut  quiin  conlpcdu  erat 

eorum  quiBethania  Hierofolymaproficif-  . 

cebantur. 

Caufa  hujus  rationis  agendi  tenenda  eft,  cmfit. 
nempe  ut  ludxorum  cV  Difcipulorum  erro- 
rem  dc  externo  fplendorc  regni  Chriflire- 
futaret.  Atque  hoc  nobis  utile  eft :  fomnia- 
mus  eiiim  nefcioquem  externum  Iplendo- 
rem  regni  Chrifti,ac  ti  omnes  ejus  rcgni  ad- 
miuiftri  fplendide  viverent  ;  Epifcoporum 
domuslimiles  Aular  principis ,  &c.  item  a 
malis  immunitatem:  quod  li  aliter  acciderit, 
offendimur,  &c. 

Afinam  cumpu'-loVgtttzm,&c  ]Singu!aris  Slnpimt 
Dei  adminiftratio  &:  omnifcientia  ,  qui  om-  T^"f"yt- 

,  .  ,        ,  ■       i-  ttmti.t, 

oes  homines  atque  adeo  bruta  animaha  no- 
vit  ,"latibu!a,  oberrationes,  nexus,  cVc.  Hic 
homines  multo  magis  compleclicur  ,  maxi- 
me  fideles :  cojiremus  crgo  Chriftum  fcire 
ubi  quifque  tit,  quidagat,  quid  patiatur,  ubi 
precamur  ,ubi  luxuriamur  ,  ubi  bona  aliena 
ad  noftros  ufus  convcrtimus  ,  qua  in  caupo- 
nula  tempus  divini  cultus  confumimus,cVc . 
Atque  hic  omnia  uno  intuitu,  &  iclu  oculi. 

Hxc  Chrifti  ^©'«««aauofa  eft  ,  &  cum  «»!•««- 
admirabili  efficacitate  conjuncxa  :  ficut  illi  "'"fiu 
mille  ocuiiquibus  videat ,  funt  etiam  mille 
manus,  &c.  Hoc  eo  declaratur  quod  Domi- 
noium  percunftationcm,  dcinde  propenfam 
in  cu.11  voluntatem,  dcniquc  rei  totius  effe- 

fllllB 


\'etC.}i, 

&c. 

Pnmftum 

Difcifult- 

Tum  obft- 

quium. 


E      V       A       N       O       B      t      I      C       A.  ■;:? 

ctura  prxnuntiat.  Dcindc  Chriftus  novit  prxfcintiiTinu  quxquc  regiu  qui  in  lioc 
omncsomnium  voluntatcs  ad  fuum  obfc-  '  rcgnum  inlurgunt.  Cavcndum  crgo,  ne  ob 
quiumunico  verbulo  fledtcre  ,  autetiam  li '  paupertatcm  ,  contemptum,  &c.  .»  Chrifto 
opus  cft,  cogere.  Hic  corum  animos  inflc-  deficiamus  :  fcd  contra,  c<c.  ut  quiregcm 
crit.  i.qui  priusin  illuminiquiorcs  erant;  i.  fuum  probe  norunt  ,  cum  norj  minus  revc- 
qui  ftatim  poft  dcfcccrunt;  3.  qui  fuam  e  rcntcr  cum  vefte  viliore  ,  lincdiadcmatr, 
malis  iiberationem  in  cxterno  Rcgis  tcrre-  &c.quam  cum  paludamento  ornatus,&  dia- 
ni  iplendbre  pofuerunt.  Quod  nos  incitct  ad   dcmat;,&c.  lic,  &c. 

preces,d  quando  Principum  gratia  opus  cft,  \  Notandumetiani  hac  inequitationcChri- 
ad  Dei  cultum  inftaurandumaut  Ecclefiam  ftum  inaltum  attolii,  ut  facilius  confpici 
xdificandam.  Vidcexemplum.Kehem.eap.i.   poflet. 

ATora»rf»»;obfequium  difcipulorum  fin-:  NotandumPropherx  teftimQniumquiex  ,Tru 
gu!are,qui  non  reputabant  fepolTe  furti  in-  hac  mequitationc  Chrifti  coufuetudinem  i„^Aa 
iimulari,  qui  alinam  abducerent.non  rogata  arguit  ;  crat  cnim  incomparabilis  manfue-  i+,ic. 

tudinis,  cofcdemittcrc.&c.  Hocnobislx-  Zachnria 

titix  nutericmTubrniniftrat,  haberc  nos  ta-  ttptmm» 

.  dt  ChriHi 
ituugurj- 


venia,&c.  tamen,&c.  vidc  excmplum  Abra. 
hami.qui  non  vcritus  eftDeoobfcquium 

prxihre  in  facrificando  rilio,  etli  fe  homici-  lcm  rcgem  ad  quem  acceiTus  facilis  pateat :  * 
dii  reum  conftitueret,&c.  Itcm  Prophetx  fa?pe  enim  fit ,  ut  regum  fplcndor  &  maje- 
lRcg.to.  quialtcriin  verbo  Dei  impcra-  ftasfubditos  abejus  adituprohibeat,  &c.  ft 
vit ;  ut  fe  vulneraret  :  hxc  enim  omnia  vi-  j  per  fequcftros ,  &c.  Quo  magis  intolerabi- 
dentur  iplis  Dei  mandatisadverfaefle.  Non  '  lis  eft  corum  infcitia,  qui  objeclafua  indi- 
cft  ergo  cum  came  aut  rationeconfulen- 1  gnitatcpcraliosfequeftros  Chriftumadeut. 
dum  ,  fed  iimpliciter  facicndum  quod  ipfe    ramcrli  enim  infinito  majcftatis  fplcndore 


titne. 


VcrCss, 
36. 

J>tgnum 
Chifti  in 
hic  mundo 
tdijectnm. 


Ptttntius 
trnr.tn  ttr- 
Ttnis  re- 


jam  fruatur,  tarnen  cadem  adhuc  manfuetu- 
do  raanet. 

Difcipuli  hoc  non  ccgnovcrunt  .ufque  dtim,  Iohav. 
&c-j  Quod  eorum  obfcquium  coinmcndat:  16. 
utquiin  Chrifti  mandato  penitus  acquief- ■£jA'*" 
cendum  cxiftimarun:.   \'ide  Iohan.11,4,7.  "W^1 
ubi  difcipuloru  pedes  lavat.&cpoft  ejus  mv- 
fterium  explicat;  ut  hoc  modo  eorum  fidei 


prxcipit ,  ncc  in  dubium  vocandum.  Nun- 
quara  cuiquara  malc  celTit  etiam  prxter  ra- 
tionem  ipli  obcdire ,  contra  nunquam  bene, 
&c.  vide  exemplum  1  Reg.io.  ejus  qui  no- 
luit  Prophetam  vulnerarc  :  item  Saul  qui 
ptxftantiflimam  fervavit  prxdam. 

QuodChnftuspullo  iniidcbat,&  quidem 
ignobilis  alinx,  &  fubjugis,  qux&ipfapul- 

lum  infequebatur;eoque  Chriftum  pullo  in-j&  obedicntixpericulumfaceret.Hinc  etiam 
iidentem  ;  quodiftud  tara  abjeftum  animal  difcaraus  non  minus  ftudiofe  &  attente  ver- 
aliunde  mirtuo  acceperat ;  quod  iine  ephip-  bum  audire.etll  quxdam  ad  tempus  ignora- 
piis ;  quodprotapetibus  veftes  &  rami  fub-  '  mus.Verbum  cnimin  animoridclitcrrecon- 
fternuntur  ;  idque  eo  die  quo  regnum  fuum  ditum  poft  ejus  intelligentiam  fuperadditam 
in  terris  aufpicari  voluit;  docct  quam  lit  re-  j  confequetur.  Sictit  cnim  femen  jaitum  non 
gni  Chrifti.  in  hoc  mundo  abjcfla  &  defpi-  ilico  fe  oftendit,  fed  &c.  ilc,  &c. 
cata  conditio.  Cum  enim  Zacharias eaputi  Poftquam  Euangclifta  iingulorum  pro- 
9.  fex  primts  verftbut  oftendiflet  Chriftum  pria  &  feparata  officia  perccnfuiflet ;  nunc 
hoftes  Ecclefix  glonofc  fubacturum  :  &  ;  commune  &  conjundtum  univcrforum  pa- 
tierf.7,&%.  Ecclefix  fore  patronum:  ne  ritercommemorat. 

exiftimarent  illumexterna  potentia  &  bcl-  '  Quod  in  duo-f  NarrationegeftoruChrifti. 
li  apparatu.inftar  regum  mundanorurn  hxc  btu  veriatur,  L  Oratioiic. 
fadurum  ;  ftatim  fubneitit  verf.9,tfc.  Do- !  Hoc  nobis  imitandum.ut quifqucfeorfini 
cet  rationem  cultus  diviniab  omni  exter-i  pro  donorum  varictate  Chrifto  inferviat  ; 
no  fplendore  remotum  efle  ;  longe  fecus  |  hic  periria  negotiationis  ,  ille  a°;ricultura, 
quam  olim  fub  lege.  Item  hujus  rcgni  fub-  &c.  omnes  vero  conjunctim  Deum  colen- 
ditos  magna  ex  parte  non  in  deliciis  vi-  do,  verbum  audiendo  ,  carnem  fubjugando, 


vere  ,  fed  ex  tenuioribus  &  affli&ioribus 
efle,  &c. 

Ita  prorfus  in  regno  Chrilli  omnia  exter- 
nafpccicdefpicata;  prxdicatio  verbi,  facra- 
mentorura  &  difciplinx-adminiftratio  ,  mi- 
nifterium  ,&c.  Hxc  tamcn  comminuunt 


&c. 

Quod  rcsereftas  ejus  commemorant ;  eo  Lvc-5'T'I 
r     r   r  ■  i_  multitudi- 

le  ad  lnlequentem  orationcm  prxparabant,         , 

&animos  fuos  inilammabant.    Hoc  nobis  litnim 

prxftandum  ,  ut  prxmeditatione  animis  no-  frxftrt. 

ftris  vcluti  ighem  fubjiciamus;  quod  non  c-  ti», 

Ccccc  1  ric 


iS. 

Ojfi  cium 
n&Urnm 
ex  compa- 
ratione 
Httro/aly- 
mu.mo- 
?««. 


Spirittu 

San&i 


» 


Veff.38. 

Jn  ortttione 

attttmpe- 

titio, 


Jf/ttuiatw. 


75?  H     A     R.      M 

ritdifficilein  tint.i  rerum  gefurum  varie- 
tare.  Cumenim  regis  terrcm  unicum  prae- 
clarum  facinus  omiiium  linguis  &  calamis 
cclebratur ,  nedum,  &c. 

Frcpterea.&c.^QuoA  (iiftitanto  numero 
ex  urbe  erupcrut  fola  narratione  miracuii  de 
Lazaro  fufcicaco.quam  pudendumeric  li  nos 
tot  miraculis,  &c.  illum  nou  agnofcamus:  (i 
illi  non  obftancc  carnis  inlirmitare  ,  &c.  ne- 
duin  nos  jaminfirmicate  exucum  ,  &  giopia 
unrlique  vcftitum  ,  cVc.  li  rcgem  alino  inii- 
dentem  agnoverunt ;  nedum  nos  ccelis  inc- 
quirantem.  Si  illi  quibufdam  ex  ima  rurba 
hoc  narranribus ,  qui  £hnftusn  prarcedentes 
ifiud  in  urbe  pra-dicarunt,  nedum  nos  mini- 
ftris  Euano-elii  ad  hoc  conftitutis,  &c.  Deni- 
quefi  illi  uno  tantum  nuncio  &  velut  con- 
cione,  eVc.ncdum  nos,  quibus  rorics,  &ic. 

Nota.Simus  utcunque  viles,inopes,inglo- 
rioii,'  (i  Sp.Samftus  nos  agit,  ea  elt  ejus  vis  & 
vie or  uc-omnium  oculos  eV  corda  in  nos  ar- 
traliat,figacq;  in  noftrum  intuitum  &  admi- 
rationem.Ioanncs  Bapcifta  viliinregumciHo 
incedens ,  cocam  camen  ludaram  niiniftcrii 
fui  vi  efficacius  accraxit ,  quam  Pharifri  & 
Scribxomni  fuapompa  &  Pontificalibus. 
In  oratio-  f  Petitio.  ^  Vtraque  ex  Pfal. 
ne  conli- -^  ^nS.  nonnullaim- 

dcratur       ^Gratulacio.J  mutatione  fafta. 

In  pecitione  notandum,elTe  ofTiciumfub- 
dirorumChriiti  ,  proprofpero  iplius  regni 
fucceffu  preces  fundere.  Adveniat  regnnrn 
tnum.  Sipro  rcgnis  ccrrenis ,  &c  1  Ttm.i. 
nedum  &c.  pro  tyrannis  qui  nosin  captivi- 
tate  detinent;  ut  lerem.19 ,7 '.  Orate  pro  rege 
Babylonhs  ;  nedum  pro  rcge  manfuetilTinio 
perqucmex  fervitute  Babylonica  &  -ffgy- 
pciaca  liberamur. 

Gratula-f  Chrifto. 
tioeft      v.  Chriftrregno. 

Pronunciant  cum  regem  benedictum, 
tum  regnum  (ut  ut  fpecie  omnia  tum  vide- 
bantur  miferrima)  idque  non  proprio  infti- 
tuto,  fed  Spiritus  duclu;  quod  ex  Chrifti  ap- 
probationefequenti  conftat.  Hxc  benedi- 

L  v  c.  cap.  i$,a  verf.  41,  ad  4«:. 
4-t  Et ut appropinqnavit,  vtfa  urbe,jleYitfuper  ea. 

42  Ditens;  si  vel tu nojfes hocfdtem  tuo tfie qtu  adpacem  tuam  pertinentjfti 
ca  nunc  occulta  funt  oculis  tttis, 

43  Nam  veniet  tempus  adverfum  te  ,  quo-circumjicient  tibi  inimici  ttii  valltim, 
dr1  circumcingent  te,  &  conslringent  undiqtie ; 

44.  Tcquefolo  azqtiabunt,  &filiostuos intus ,  neque  relinquent  in  te  lapidemfu- 
fer  lafidem :  eo  quod  mn  noreris  puftitutum  hoc  ttmpus  vifuationis  ttu. 

A  N  A- 


0  N     I     A 

6tio  manat  per  ipfum  regem  exaltilTimis  lo- 

cis,  Deo  fcilicct  inalriiTimis  confidentc.Be- 

nedictiergo  funt,quotquot  fub  ipiius  regno 

obfequenrer  fe  gerunt,  quantumvis  miferiis 

conflicTatijlicut  contra  maledicti  om nes  qui 

abejusregnoextorrcs.&c.Hujus  benedictio- 

nis  caufa  fubiiccticur ,  fciliccr  quod  hoe,tum 

Rege  tum  regno  pax  nobis  cum  Deo  ,  quo- 

cum  inimicirias  exercuimus  ,  conciliatur. 

Cum  enim  omnis  felicicas  eft  .i  D."o  ;  (icuc 

illo  iraco  nulla  benedictio'exiftic;icapeccaco 

nihil  eft  ,  quod  &c.  De  hoc  autem  tam  mu- 

nifico  beneficio  ranquam  juftus  effeftus  Dei 

giorificatio  fubjungitur. 

Notetur  populi  m  Sacris  Scripturis  peri-i,<>/"''*"' 

ria,qui  tam  dextre  P/almnm  accommodanr;     S"'P'"- 
,J  ■       \    \      r  '■' P"'l'1- 

quanto  magis  nos  decet  ,  qui  adultalumus 

xtate  ;  quorum  quivis  e  plebe  facerdotes  x- 

quare  decet.  Not/tndmn  quoa^ue  contri  Pon- 

tificics,  omnes ,  viros,  foeminas ,  pueros  ,fe- 

nes  ,  Deo  kudes  cccinilTe  ,  quod  illi  ran- 

quam  prophanum  averfantur. 

Phariiau  quod  inique  hocferunt,  indicat  Verf.39. 
non  defururos  hoftes ,  idque  inter  eos  ipfos,  ^""1^"' 
quos  Ecclelia:  &  veritatis  nutntios  &  pro-  \„ae.A. 
pugnatoreselTe  oportebat.  emnt. 

Chriftus  autem  contra,non  defuturos  qui  Verl^o. 
regnum  fuum  propagabunr,  ne  (i  totum  hu-  Sl"*  "<"* 

nianum  genus  ab  eo  deficeret ;  quod  illi  £i-  ''''''"  rf'" 

1  r.        1      -ju      i_        •  fenfirer. 
cile  (ir  ex  lapidibus  homines  excirare.  ' 

Pharifzi ergOy&c .~\  Mucuo  fe  exftimulant  Iohan. 

ut  diligentius  quam  ante  ejus  mortcmper-  I2>>9. 

fequantur;  deplorarapertinacia&animi  ob-  p"""i'"!- 
c  ■  •      rt  ■£         „  ...    rum  perti- 

nrmatio  qua m  Chnltum  Petram  tocis  vin.  nl(lJ 

bus  rucbanc  &  infuicabanc,  uc  ab  ea  commi- 

nui  neceiTe  elTec.  Nos  igitur  quanco  magis 

frangi  non  debemus,  (i  bona  coniilia  primo, 

fecundo,&c.  non  fecuntlentur :  pudcndum 

enim  clTec  res  pra"claras  deferere  ;  cum  ifti 

ex  ranto  fcelere  non  recederent. 

Tottu  mundtts  etimfeq.']  Invidia  &  malus  &invidi4, 

oculus:  cum  vix  centelima  pars  Iudara? ,  &c. 

conrrarium  in  Iohanne  Baptifta  Ichan.cap. 

3 .  ■verf  Kf.  Q>feq.  Kotandttm  quo  modo  fc 

fruftra  crucianc. 


E     V      A      N      O 

A  K  AL  T  S  I  S. 

TOOtatfletumChrifli  ab  aijunfto  tcmpore.cura 
l^apptopincjuavitadutbetojdeindeeffecJnin  bu- 
ius appropinquauonis  eft,  quod  vi dit uibem :  qux 
vitio  len  imuitus  utbis  infttumentali  caufa  affigna- 
tut  fleiusjpnncipalis  efficiens  ctt  utbis  evetfio.qux 
dcfctibitur,  /-'«•/'43,44. 

r,rf.  41.  C;ufa:u  matctialem  afliinat  uibU  d; 
iblaodi ,  quod  ignotavit  ea ,  quz  ad  paet 
pertincbant ;  quam  ignoramiam  exaggeratacom- 
paratione  majoris ,  quod  n:  tum  quideni ,  cum 
tam  nnnifeftt  tt .  1  (det  at,  tghovit :  hujus  «ncra- 
tionis  altiotcm  caufain  aflijjnat,  quod  jurto  Dci  |U- 
dicio  abfcondita  illi  fuciiot. 

/"«£43.  Dcfolationcniuibisdefctibit  fuiscau- 
fis  efficieutibus ,  ncmpe  vallo  cam  circumdabunt, 
excrcituunJiquccingcnr,  premcnr  illam  undique, 
ut  nufquam  exire  aut  t  ftiigcre  poflint. 

/  ,/'.  44.  Ettccta  icditamut ,  quod  foloxqua- 
biiut  ;quoJ  civcspjem.us  cvcttcntui ;  illaauiem 
a:quaiiocumfolo  ..  fuafixma,  quialapi- 

drm  litpei  lapidem  confiftere  non  fment.  Denique 
materialis  c.iufa  rcpctiiutquod  nonagnovitdicm 
vifiiaiionisCua:. 

META  PHRASIS. 

^  I .  •~>  Vmjam  profe  urbem  veniats  candem  flt- 
\^s>ii:ts  octilss  mtiiendi  commAttatem  na- 
Rtts  ejjet ,  confciut fcelerutn  q:u  adm:ferat,ry> 
prtfcttet  initrnectonts  que  itti  immtnebat ,  tn 

4*-  lachnmasfolutuseft.  Dicei.s  :  p  cogno-j:ffes 
tu  qm  privtlegits  frs.  aliis  omnibut  ornata, 
pncipua  quadam  ratione  in  hoc  qttod  diciurttt 
fum  -.r.cumbere  debebas  :  Atque  ttt  anteadts 
itatibusi»  ignoratione  vixijjes  ,  fitamen  hoc 
ipfo  dte  atque  hoc  iffo  temforu  momento  ,  quo 
jam  adte  venio ,  ea  cogntviffes.qui  adfalu- 
tem  tttam  cum  fnfentem,  tum  perennem  re- 
feruntur,  bene  beatcque  tecum  aHumftiijfet. 
Nunc  vcro  c.tm  tua  contumacia.ij'  jnsitjjimo 
Deijtt.hcio  h&c  ab  antmi  tui  intnitu  abfcon- 

43-  ditafunt ,  de  te  fenitttt  atfumesi.  Ertt  enim 
temfus,  qttod  vtluti  in  viamfe  dans,non  c:i;t- 
ciatur quoaditinere  confecio  adveniet :  inquo 
qui  te  od:o  habent  vallum  tibi  circumjictent 
ej'  imm.ini  exercitu  te  ,  quantumvis  valiam 
ejr  jpauofam  urbem,  ctrcumdab:mt;qui  dent- 
q:ie  tta  te  arcie  consiringent ,  ut  nec  commea- 
tum  in  urbern,  inferre ,  nec urbe  ,  ut  fuga  tibi 

44-  confula;,  exirefojfis.  %upd  quidem  tantijper 
facient ,  qtioad  {tcfih  iquatd)  cmnes  cives 
tuos  jy  quyfcumque  alios  qui  Je  faltitis  ergo  ad 
te  aggregabunt,  fenitiu  perdent:  ufque  eo  ve- 
rourbemvasiabunt ,  ttt  ne  lafidem  qutdem 
unumreliciurifint ,  qtii  ord-.nattm  alteri  infi- 
Jiat  aut  imfonatur.  Qjiod  quidem  ficut  pro 
multis magnifque  tnit  peccatit  t:b:  obveniet : 
fic  vdmaxime  qmdhoc  temptts,  qm  thefitu- 


I      L      I       C      A.  ?r> 

ros  mifericordiifiu  Dc.is  in  te  Wticiflu  r.d  te 

mifftcm  ejfufe  contulit,  non  agnovisii. 

F  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Chriftus  urbis  Hicrofolymitanae 
oculis  fuis  plcne  propterpropinquitatcm 
rcprarfcntatar,  maladefler. 

Vbi    rflctu';  Clinfti  ex  pleniore  intuitu 
notan  ^       uibis,  verf.  41. 
tur        ^Catifa  rlctus,i'er/T4i,4j,44. 

Vi/a  urbefievtt."]  V,imo  liic  notandum  ar-  \'trf.  ir. 
gumentunl  humanitatis  Ghrifii.   Secunm in  chriftilm- 
cxtcmo  fcnfu   nominatitn  oculorum  v;(u, '*-''•'•"■> 
nonnihil  fubiidii  ad  commifcrattoncm  cilc, 
AJattb.9,16.  Cum  vidit  populum  paftori- 
bus  dcftitutum  intimis  vifcetibus.lkc.Johan. 
n.  cum  vidit  rlentcs,  &  Laz.uifepulchrum, 
flevit  :  nobis  crgo  qui  corda  liiduiata&iani- 
mos  I.ipideos'ciraimgerimus,expcdit,utvi- 
deamus,  audiamus,&c.   Vide  £/>;. 58,7 .  ne 
oculos  avertamus  ;  ut  carceres ,  uofocomia, 
&c.  invifamus.  Ecclef.?,z.  Pnsiat  domttfn 
Utfiu:,  quam  domttm  convivii  intra.  c. 

Quod  mali  poft  an  nos  triginta  &  oao  trfdctm- 

venturi  commenratio  lachrvmas  illi  extorlit,  ""Jerf"°' 
.  ..  -t    -i-  'nemfatlt- 

cjus  ad  commueratione  racilitatcm  evincit :  /rf<_ 

(Ic  ElizjCLi  ad  lachrymas  impulit  conlideratio 
calamitatis  Ifraelis,poftaliquot  annos  futu- 
ra:  ,  i  i?c^.8,ii,i2..  Quanta  cft  ergo  noftra 
durities ,  (i  malorum  ptxfentium  fenfu  non 
tangamur  ,  li  malaqux  j.im  Ecdefiam  prc- 
munt  non  lugcamus.Chriftus  &:  Elizasus  eas 
calamitates  luxerunt.i  cjuibus  ipli  immunes 
futuri  erant ,  ut  qua:  poft  eorum  mortcm, 
&c.  nos  igitur  lilices  efle  oportct,fi  iliis  ma- 
lis  non  commovemur  qua:  nos  cum  rcliqua 
Ecclelia  involvent:  illi  cas  calamitates  luxe- 
runt.qua:  ipfi  nullis  fuis  peccatis  accerfcrant, 
nos,  &c.  Chriftus  flevit  mala  perditiflima: 
urbis,  qua:  Prophetas  partim  occiderat,par- 
tim  contumeIiis&:  luJibnis  onerarat :  imo 
qua:  unicum  erat  Prophetarum  in  toto  orbe 
quali  macellum;  impolTibile  eft.inquit  Chri- 

( ftus ,  ut  Propheta  extra  te  pereat.  Nos  non 
rleflebimus  ornatiflimas  &  politiffimas  Ec- 

,  cleliarum  ruinas  iV  quali  cadavera? 

Xota,  Chrifturo  in  die  inaugurationis  fua:  Semperin 
in  regoo  ludzorum  flevifle  ,  cum  llli  undi-  E"leP'J-'' 
que  applaufum  &  acclamatum  lit  ,  cumo-  '"}"*' 

|  mnia  gratitudmis  Si  gaudii  ex  rcgno  fuo  (i-  niCnt„m. 
gna  extarent  (rescredoex  omni  hominum 
memoria   inaudita)  cum  omues  hominum    • 
ordines  omnia  gloriofi  illi  apprecarcntur. 

.  Quo  docemur  florentifflmam  in  hoc  mundo 

'  Ecdefia:  conditionem  nunquam  ita  a  malis 
C  e  c  c  c  3  libcram 


7  60 


H      A 


Vctf.+j. 

Mertfcly- 

Mttinttmm 


liberam  fore  ,  quin  argumentum  lachryma- 
rum  facile  occurrat.  Hxc  de  fletu. 
Caufa  fletus  J  Culpa,  verf.+t. 
duplex  erat.  \  Pceru.tw/  4 !,44- 
Cnlpatjucd  nefciret  q:u  adpacem,  &c~\ 
Omues  exiftimantur  (ibi  ipfis  fapere.nequic 


a  fapientibus  hujus  muudi  oCCultafTe  dici- 
tur.  £/J.6.Propheu  3.  Deo  mittitur  ut  ocu- 
los  contumacium  occxcet,  auresftbturerj 
&c. 

Harc  de  culpa  :  pcena  fcquitur  :  Quam  Verf^s. 
Chriftus  lachrymis  deflens,  miniftros  docet,  ?<"••«. 


quam  fapit  qtii  libi  non  fapit;  tamen  &c.  qui  quo  animo  ad  has  comminationes  defcende- 
enim  veram  pictatem  fpemunt,fuam  pacem  :  rc  oporteat.  Vide  Ierem.i*.  &  i  Cer.i,i}. 
negligunt.  P/W.34.  &uiseSlvirillequivi-\  Venient  d:es.~\  Peccandi  tempus  exftitit; 
tamcnpit,  (yc.lmpiunnUapax.  Efa.j7,it.  exftabit  &pcenarum  :  vos' dies  vefttos ha- 
ncqtie  cum  Deo  ,  neque  cum  hominibus  j  builti»  .mquibuslicenter,  &c.  Mihi  etiam 
Rom.i,  14, 15,16. 17.  (Neque  enim  Pax  cum  meus  dies,  &c.  Attribuit  diebus  per  &&m- 
Dco  i  p.ice  cum  hominibus  fejungitur  Eph.  -rtu-uzuui  pedes.quibus  iter  faciunt  quoad  in- 
i.)  quare  neqaead  prxfentem  nequead  fu-  ;  ftitutum  lterconfecerint,  fic  Pfal.\\7, t^.vu. 
turam  vitam  commode  agendam  comparati  dit  Deus  eorumdiem  vementem.  Doctrina, 
funt.  Non  dormitimpiorum  judicium  ,  etli  ipu" 

5/^e/r«.]Amplificaturpeccatum  a  fubje- !  ftertant ,  lente  ut  plurimum  incedunt  Dei 
ctolerufalem  urbe  Dei;ibi  templum,cultus  I  judicia,  nunquam  tamen  iter  interrumpunt 
Dei ,  lbi  Deus  fe  habitaturura  dixit.  Tanto   xftate  ,  hyeme,  die  ,  nOLte,&c.  quxdam  ta- 

men  celerrime.  Zacharix  exfecratio  volans. 


gravius  peccant  homines  quo  pluribus  be- 
jieficiis  a  Deo  aucti  &  ornati  funt,i  Sam.11. 
Peccatum  Davidis  eo  nomine  exaggeratur, 
quod  Deustam  cutnulate,&c, 

Hoc  faltem  ttio  d:e.~\  Amplificatur  pecca- 
tum  abadjunctotcmpore,  quodprxter  pri- 
ftinam  Prophetarum  tempore  rebellionem, 
etiam  in  fihum  ipfum  refractariaeflet,idque 


Prcv.i.  Vt  turbo..Vos  hodie  peccatis,  cras 
poenas  luetis.  Tempus  hoc  alibi  prxfimtum 
eft,  ante  decuifam  xtatem  vel  feculum. 

Vallum  circiim;k:ent.~]  Tu  non  potuifti  ia 
gYrumlegis  dmnx  redigi  :  difduebant  & 
difFundebant  fe  cupiditates  tux ;  vix  Do- 
mini  tibi  fpinofx  &  anguftx  vifx  funt ;  ut 


non  tantum  fxpe  alias ,  fed  &  hoc  ipfo  die  onager  deferta  feftans  domari  nequivifti ; 
quo  tam  manfuetus  ad  eam  venit :  undee-  |  quamobrem&c.  Contra,  iis  qui  fe  legis  di- 
tiam  fuum  hunc  diem  vocat.  Docfrina,~~~)iu-  I  vinx  cancellis  continent,  viam  dilatat ,  re- 
turnitate  &  perfeverantia  in  peccato  auge-  !  gnum  amplificat,  fecuritatem  adauget,&c. 
tur  peccatum  ;  maxime  cum  poftrema  qux- 1  Quis  talem  regem  non  timeat  qui  de  ex- 
que  tempora  majoris  larginonis  in  nos  teftes '  ercitu  fuo  quadraginta  poft  annos  adducendo 
funt,  quam  qux  prxceflerunt,  Nullum  tem- '  eadem  fiducia  affirmare  audeat,  ac  (i  jam  illu 
pus  ne  in  crafliflimis  tenebris ,  in  quo  non  in  caftra  duceret.  Erant  hx  copix  Romano- 
Deus  benignitatem  ,  &c.  fed  contra  lucem  rum  ;  tamen  Matth.%1,7.  Patris  exercitus 
Euangelii  prxfertim  pleno  meridie  fplen-  i  vocatur.  Deus  totum  mundum  in  lirgula 
dentem  rebelles  effe  ,  gravius  judicium  ac-  momenta  armatum  habet ,  nec  quifquam  in 
cerlit.  (uis  caftris  arma  fua  fecus  traftare  potell, 

Si  co  ipfo  die  refipuiflent  quo  Chriftus  in-   quam  ab  illo  conftitutum  eft. 


greffus  eft  urbem.hxc  lententia  lata  non  fuif- 
(et,quod  quia  neglexerunt,impofterum  nul- 
lus  mifcricordix  locus.  Ex  quo  liquet  quan- 
tum  intereftrefipifcentiam  noftram  non  di- 
co  in  fenium,in  annum,  &c.  fedne  in  diem 
difPerre.  Peccatum  femel  hofpitio  exceptum 


Solo  tquabunt ,  &c.~)  Ezechix  tempore  Verf^. 
oblidebantur  Ierofolymx,  fcd  ab  Angelo  li-  "W***- 
beratx :  jam  vero,  &c.  omnia  extrema,  uc 
(icut  eorum  impietasad  fummum  proceffe- 
rat ,  ita&pcena,  &c.  (icut  enim  cumquis 
non  tantum  pullos  accipit ,  fcd«3c  nidum  de- 


nondelinit  falutem  noftram  arrodere  ufquc  I  jicit,  imoarboremfuccrdit,&c.  lic,  &c.Huc 
dum  eam  penitus  conficiat.  Qui  in  lcges !  refcrquod  caffiextiteruntomnes  eoiumco- 
Reipubl.  capitaliter  peccat,  nullum  diem  ac  |  natus  qui  hanc  urbem  &  templu  reftituere & 
ne  horam  pntermittit ,  ufque  dum  veniam  rexdificare  ftuduerunt.Vide  qua:  (it  vis  pec 


impetrant,  qmnto  magis,  &c. 

Scden  nunccccul  a  ftnt  cculis  tuis.~\  Iftud 
partim  .1  civium  cxcitatc  voluutaria.partim 
.f  jufto  Dei  judicio  contumaciam  ulcifcente, 
&c.  A/«//A.n.Paterca:lcftis  myfteria  regni 


cati,  quam  nulli  nec  muri,  nec  ar.temuralia, 
nec  valla,  nec alia  ulla  prx'(idia,&.c. aua*  non 
tantum  homines,  fed&  urbes  munitiflimas 
cadaverareddit.Eft  enim  peccaturatormen- 
tiim  bcllicum  quo  orania  deturbantur.  Ifta 

cum 


E      V      A       K 

eum  ob  Euangclii  eontemptum,  iVc.  cavci-- 
mus  nos,  nc,  tkc.  fi  entm  natumlibm  ramu 
non  pepercit ,  £> c. 
.£W>  exi-     obll-i  vandu  quo  modo  exitus  prardictio- 

Ittt  ttfflflrv-  i        ■      ki  -    .-     ,         .--■ 

-,  '  ncm  comprobavit.  Narrat  lolcphus  Titum 
Imperatorcm  tcmplum  ab  inccndio  libcra- 
ic  voluille  ,  ut  monumentum  infignc  cfll-t: , 


tn :■. 


C      I      L     I      C      A.  7«T 

ideoque  quofdam  ex  militibus  cjui  ad  cjus 
incendiumfeftinarant,  vi  ad  terram  proftcr- 
nifccit:  tamen  quia  Chtiftus  fummusdc- 
creverat  tcmplum  folo  ajquandum ,  &fen- 
tcntia  fua  dclinicrat,  tantus  fiiit  militum  ar- 
dor  &  furor;ut  eorum  ardorcm  cobib;te  nc- 
quiret. 


M  A  t  t  H.  cap.  ii, a  verfiio,  aci  n. 
10   Et quum introiffet Hierofolymam  ,  comnwta  e  sl  ui:i]  crfi  ttrbs ,duei:s;  Quis 
tsl  hic  \ 

.    / ;   Turb.i  autcm  di.  cb.it ;  Hic  esl  IESl'S  ille  Fropbcta  ortus  Na^iretba,  uvbr 
GaUUs. 


Matth. 

11,10. 


A  X  A  L  T  S  I  s. 

/""Ommotiourbisarcuitur  fuo  crFciente,  nempe 
'Iclu  ingrcffu  in  urbem ,  cumhoc,  qui  fupra 
commcmoratur,  apparatu.  Cujus  cominotionis 
adjunttum  eft  t)uod  civcs  quxrunt  quis  fit  lefiis. 

Vtrf.  ii.  Erfcttum  quiftionis  propofitx  per 
civcs  cft  refponfum  turbx ;  qux  Iefum  dcfcribit  ab 
adjunaoorrlciomagni  illiusProphetx,quem  fcri- 
prura  celcbrat ;  Sc  a  fvib jeifto  loco  cointnuni,  Gali- 
lxa;  &  proprio,  Kazaretho. 

METAPHRASIS. 

CVmjam  urbem  ingrcfjks  effet ,  his  accla- 
mation-.btts  gratulatiombm  &  applanfi- 
b:u  populi.ccmmoti fiunt  civcsHterofolymorum , 
xerentesne  per  fufpictonem  rerum  novarum, 
quas  poptilum  moltri  fiiijpicabatur,  Romani  in 
illos  irruentcs  exititim  itlu  ajferrcnt ;  ufiqtie  eo 
atitemconjiernatifiunt,  ut  de  eo  ,  qnlmjkpius 
•vidcrant,  audiverant,  {$  quocum  converfiati 
erant,  qitts  fit.qturant.  &u&rentibtu  quidam 
ex  turba  rcjponderunt:  Hic  isi  Propheta  ille 
tantopere  in  (ege  &  Prophetu  celebratiu:  qui 
in  GaliUa  &  oppido  Nararethano  diu  com- 
morattu  esl. 

P  R  A   X  I  S. 

HActenus  diiftafunt  qua:  extta  utbem; 
fec 


Verf. 

ImpicrKm  -i-  l  fequuntur  qua:  intra  urbem  gefta  funt. 
inmiluti-  Civitas  concuiTa  cft  &;  commota:  lftis  enim 
""'•         acclamationibns.qua:  Chrifto  undique  habi-  . 


ta:  fur.t,  obTtupucrunt.  Dcinde  quod  Cliri- 
ftum  alino inlidentem ,  reliquos  peditcs  ccr- 
ncrent,  commoti  funt.  Etli  Chriftus  eam 
regni  fui  rationem  inivit ,  qua?  maxime  Im- 
milis  erat ;  impii  tamen  liac  ra.tione  inquic- 
tudineanimi  fui  &  expec"tatione  mctuque 
judicii  divini  tetrentur.Sic  timent  impii  ubi 
null.t  caufatimorisexiftit  ;  imo  ubifummi 
gaudiiaigumentum,  &c.  Qnjcrunr,  quisfir 
hic,  qui  jam  ante  intcr  lllos  vixcrat ,  &  plu- 
rima  beneficia  in  eos  contulerat.Sic  Matth. 
cap.-L.  exfamanati  Chrifti  Regis  commota 
eftlerofolyma.  Regnantc  Chrifto  horrcnt 
impii;  exultantpii.  Sicut  &  idcm  verbura 
&  Euangelium  aliis  falutare  cft,  aliis  mprti- 
ferum  odorem-fpirat. 

Hic  porro  videmus  Refpublicasplerum- 
que  fibi  ex  Chrifti  regno  metuerc  ,  ac  (i  eri- 
gi  nequiret,  nifi  cum  rcrumpublicar.  ruinis, 
cum  tamen  unicum  rerumpublicarum  fir- 
mamentum  fit.In  quo  malam  gratiam  Euan- 
gelio  reponunt  ,  quod  eos  dunflima  Papt, 
(ervitute  vindicavit.fubditos  fuos  cum  Papa 
confpirantcs  fideles  reddidit.coronas  capti- 
bus  eorum  a  Papa  detractas,  reftituit. 

Populus  refpondct ,  quod  res  erat ,  iftum  Verf  41. 
regem  lefum  efTe ,  qui  diutius  in  Gahlara 
Prophets  munus  docendo  exercuerat. 


M  A  T  T  H.   cap.  11, avsrfi.  11,  adlj. 

12  Lt  intrcivit  IESVS  intemplumI)ei,&ejecitomiiesquivendcb.mt&qui 
emcb.tnt  intemplo  :  wcnfiifque  r.umtiUriorum ,  &  c.itkedras  vendemium  colum- 
basfnbrcrttt. 

13  Etdixtteis;  Scriptum  esl ;  Domusmea,  domus  precationis  vocabitur  :  at 
yosfecislis  eamjpeiuncam  latromm. 

14-  Tunc  venerunt  ad  eum  c&ci  &  chtidi  in  templo,  &finavit  eos. 
if   Ouii  vidijfent autem  primarti Sacerdotes &  Strib*  miranda  illa  qu&fecerat, 
Opuerosclamantesin templo, & dtcentes;  Uofanna  Filio  D.v,ui} indignatifunt. 

\6  Et 


II. 


13- 


14- 


A  N  A  L  Y  S  1  S. 

pVEclarat  effeftum  chrilli,  ingrfiTum  in  tem- 
"*^phim  ;quodfuofub|e&o  defcribitur,  nempc 
Dei;  deinde  fincm  ingieifus  defcribir.ut  vendcntes 
unacumemcntibus  templo  ejiceiet ,  menfas  num- 
mulariorum  &  cathcdras  vendentium  columbas 
eveneret. 

Vcrf.i^.  A  finc  templi  refellitillorum  abufum; 
quem  fincm  confirmat  a  Sacrx  Scripturx  teftimo- 
riio ;  &  illorumfcelusamplificata  comparatione 
majoris ,  quod  non  tantum  templum  non  tevere- 
bantur,ut  Deidomum,  fedporroad  quxitum  tur- 
pem  cillidctr.initulerunt;  quod  ipfum  compara 


7fil  H      A      R.MONTA 

/  6    T.t  dixerttnt  ci;  Audis  quti  islt  dicant?  IESVS  antem  dixit  eit;  Etiam ,  nttn- 
qtum  lcgislis;  E.v  ore  mfintium  &  Ltlemium perfecifti  Ltudem? 

tis,  die  inaugurationis,  donis  attro  &  argento 
pr&ftantionb:i<  .fanitaiem  conferendo  affecit. 
Sacerdotum  veroprmcipes  ej>  Scribz  cum  hctc  K. 
Chrtfti  miracula  vtdiffent ,  &  fimul  nomine 
miractdornm  piteros  illi  in  tetnplo  acclaman- 
tes  (ferva  quxfumus,  6  Deus,  Filium  Davi- 
dis,  Regem  noftrum)  audtvtjfent ,  indtgna- 
tionecommotifunt.  &uamcbrem  dicunt  et\  i6. 
Si,  quod  tefacere  neceffum  eft,  quid  hi  dicunt 
aunbics  accepifti:  magni  te  reum  crimmis  con- 
ftttuis ,  qui  has  voces  non  reprimis  ,  nec  blaf- 
rione  pariiim  illuftrar,  haud  fccus  quam  cum  fures  '  phemia  coarguis.  &jtib;u  tllt ;  omnio  audio  sy 

probo  :  qttod  &  vosfaceretis  ,  fi  quod  legiftis 
fimul  mteUigeretn  &  inteUeclum  agnofcere- 
tis  :  fctlicet  Deilattdes  (quas  jure  mihtven- 
dicoftam  effe  amplas  ubcrefjue,  ut  vel  infan- 
tes  qui  nondum  farinorunt ,  tUis  prs.d:cand:s 
idoneifint,  nedum  iftipueri  tjui  fermonis  par- 
ticipesfunt. 

P  i\  A  X  I  S. 

SVmma,  Chriftus  Deitcmplum  ingreffus 
&  cxcos  &  claudos  pnftinx  valttudini 
reftnuens  ,i  pueris  l.iudibus  celebratur ,  a 
Plurifxis  vero  indignabunde  rejectus,  fead- 
verfus  eorumleviirimas  calumnns  tuetuir. 

fChrifti  intemplo  primo  die  heb- 
Partes,^    domadis  miracula. 

r^Varia  aftantium  de  eo  judicia. 
Chriftonihilpriusautantiquiusfuir  quam   r  .,- 
iit  Dei  templum  quamprimuiVi  adiretjubi  illa  Cu>. £/,", 
dcformttattbns,  qmbtts  ad altenum,  cjuam  ad  agerct  &  diceret ,  qux  ad  Dei  gloriam  &  Ec-  flm  i» 
qiter.i  infiitutum  efl,  itfum  traduclum.repur- 
g.ivit:  r.ominatim  omnesvcudendo  (jp  emendo 
negotiantes  exturbavit,  menfas  nttmmtslario- 
rum  qiti  mtnutam  pecuniam  cum  majnfcuia 


deprxdati  funt  fua  fpolia  ,  in  fpeluncas ,  ubi  non 
tam  facile  deprehendi  poiTunt,comportanr. 

Vtrf.  14.  ErTeftumChrHtiintemploaliud  nar- 
ratur,  fanatio  cxcorum  ct  chudorum. 

fc.f.  1  s..  Adjun&um  narratur  Iiujus  fanationis, 
acclamatio  a puetisfquorum  utrorumqueeffectum 
in  principibus  Sacerdotuiii  &  in  Sciibiseit  indi- 
gnatioanimi. 

ftrfiii.  AHiiderreclumcft  aperta  Chrifti  re- 
preheniio,qnx  magis  alfeveranter  proponiturqux- 
iHone,  slnhxc  audirct  ;  qua  quxitione  connexo 
fyllogilmo  reum  conantur  pcrfttingere  hoc  mo- 
d  0 :  e7j  /c  ttudii  acctanutntti  tibt  pua  ci  ,  culpartdxi  es  : 
fcd  Aitdit  il/os  acct.im.mtcs  :  ergo  ,  c?r.  Cujus  qux- 
ftionis  effeftumelt  refponfio  ,  feprcbeaudire,  & 
tamenculpacarerequod  illis  osnonob:urer;quod 
conhnnat  te.limonio  divino,  quia  Deus,  referente 
Davtde.a  pueris  laudandus  eft.   . 

METAPHR.ASIS. 

VRlcm  fttbiens  recla  templum  Dei,  tan- 
quam  rcgni f:ti  [olittm,'mgrejfns  eft,  quod 


clelia;  xdificationem  fpeftarent ;  ut  fe  Patri  Itmpltm 
gratum  prxbcret  ,  qui  euminrcgiam  hanc  •'/'"■"""• 
dignitatem  extulerat.  Rcbus  lxtis  &  ad  vo- 
uncatem  fluentibus  curx  nobis  imprimis  efle 


commutabant  ptnittts  fubverttt :  qttod  idem  1  debct,  ut  Deum  pro  acccpto  benciicio  rcle- 
fecit  his.qtti  coltimbas  vendebant ,  qttas  non-  \  bremus.  Quod  contra  ab  iis  fitquicdunt, 
nulliprofita  rei  familiaris  tenuitate  adfacri-  I  bibunt,  Iudunt. 
f.candum  Deoredimere  coaltifunt.  Cujus  fui       In  templum  tanquam  m  folium  fuum  con- 


facli  rationem  redditmtu  adiUos  dicit :  vere 
patrijfatis :  ejujdem  cn:m  fceleris  rci  cffvs,  cu- 
j  tis  oitm  Iercmizs  Prophcta  majores  veflros 
infimulavit ,  diccns :  Dom:ts  mca  domus  eft 
cuh  ui  dtvino ,  cumprimis  vcro  orationis  cmni 
gcneri  dic.it a  ;  vos  vero  per  fpeciem  cultiis 
jiivr/ii  iliam  fectilis  veluti  latibulum  turpis 
qu&flus  ;  hxttd  fcc.a  acfttres  &  latrt  ncs  qtti 
cum  fiiis  pr&dfs  ad  fieluncam  ubtfe  abdant, 
rtcurt  uM.  Dum  adhttc  in  templo  effet,  accef- 
fcrunt  ad  eum  ,  hi  qtudem  ccults  ,  iUt  vero  pe- 
d:btts  capti :  qucs  promore  Regiimuwf.ccn. 


fceiidit,  ut  laltein  hoc  modo  intdligcrent 
cujufmodi  eflet  rcgnumfuum  ,  nempc  fpiri- 
tuale.  Neque  tamen  hinc  concludirut ,  nunc 
dierum  nos  primo  quoque  appulfu  ad  tcm- 
plum  accedcre  oportcrcjfcd  in  conclavccvC. 
r  T/w.1,8.  Vbique  attokentes  ptiras  manu-s. 
Ioh.4,%1.  neque  inifto  monte ,  &c.  Vide  ia 
Luc.Vi. 

Templum  D«'appcllatur,  quod  tamen  tot 
corruptelis  coritaminatum  fuit.ut  in  fpelun- 
cam  latronum  red.idtum  fucrit.  \'idc  cjuanta 
iit  vis  ordinationis  divinx,  qux  itaadverfus 

quafdam 


F.       V       A       N       8       I       L      ?       C      A.  7tfj 

«ju.ifj.im  corruptelas  prxvalet,  ut  &c.  Sic  de    &c.  IV.  Pucros  vjriegatam  &  curtam  ve- 


VerCi4- 
Chnfiire- 
gia  rmtni- 
Jictnli*. 


Vcrfis. 
Puetontm 
jttdicium 
de  Chni,, 
rtclnm : 


Lcclefiis  noftns. 

Sanavtt  acosi^  claudos.]Kisnira  munifi- 
cenciam  imiratur.qui  Jie  inauguratioms  fux, 
tcnuionbus  argcntum  per  plateas  projiciunt; 
tubos  &  canalcs  vino  implcnt.ut  prxcercun- 
tcs  bibant.  Sunt  autem  lftadona  regiis  om- 
nibus  muncnbus  longe  fupenora.Nequc  vc- 
ro  li.cc  beneficiaad  costantum  fpcCtabant 
qui  fanitatem  confecutifunt ;  'fcj  &  aJalios 
omnes.  His  enim  miraculis  aliorum  infiJe 
clauJicationcs  curari  &  ia  mente  cxcitas 
illuminari  potuerunt.f/j.j^^.c^/c^.Dcin- 
Je  reges  terreni  hxc  beneficia  aJ  Jiem  con- 
ferunt  ;  poft  eorum  loco  tributum  &  vccti- 
galpoftulantjnofterautemrex  nullius  reiin- 
digus.omnia  fuis  pcrpctuo  confert.Quis  igi- 
turfubhoc  rege  libens  non  vivcret,&c.  Hic 
iblus  munji  hxres,  &c.  Quianimocxci  & 
clauJi  funt  aJ  Chxiftu  in  facris  caetibus  prx- 
fentcm  &  prxlidentc  acceJaut,  ut  fanentur. 
Scquitur^arjaltera  Je  aftan-  r  Puerorum. 
tium  juJiciis  :funt  autem      l  Pharifioru. 

Pueri  perfpectis  Chrifti  miraculis  carmcn 
illi.quoJ  Meilix  tantum  compctebat ,  acci- 
nunt  :  contra  Pharifxi ,  &c.  mJignabunJc 
ferunt,  &c. 

Obfervemus^r«'/wfl,  quanrum  fit  lumen  prxclaris  in  illos  "Jonis  efrulis  comprobar. 
S.  Scripturx  &  operum  Chrifti,  cujus  benc-  Nosautcm  quiprovec~lioresfumus,hincani- 
ficio  pueri  Je  caufa  omnium  graviflima  &    mos  crigamus ,  fore  «juem  nos  eultum  exhi- 


ftem  geftantcs  plus  viJcrc  &  fapere  in  caufa 
regni  ccelorum  ,  «juam  tjui  nigras  &  r.ilarcs 
veftes,  &c.  caputia  ,  literarum  inlignia,  &c. 
quam  Doctores  pictatis  &  Joctrinx  opinio- 
ne  inligncs,&c.  CavcnJumcrgo,  i.ncquid 
extcrm-  pompx  &  fpecici  tribuamus;  i.  ne 
ullius.quantumvis  infimi,  fentcntiam  con- 
tcmnamus;  3.  ne  fiJcm  Chrifti  cum  perfo.- 
narum  rcfpcctu  habeamus.  Iac.1,9.  Apollo 
potens  in  fcriptura  &  eloquens ,  a  mulicrc 
accuratius  eJoctuseft,  Actor.ih",i6. 

Audts  qiini  iftt  dicunt  .~\Qazl\  Jicant  ,  fu-  Verf.iC. 
pcrbum  eftcatc  tcftimonia  aJmittcrc  qux  Pbtrtftf 
Mcflix  propnafunt;pucrorum  improvijo-  ""*/"'-_ 

r  CC        •  n.    r  I  Ter/um,  tt 

rum  m  rc  ranta  lurrragia  caprarc,  (tolidum  :  ci.iia 
Cxfarem  hoc  moJocontra  IuJxam  armare  fututm>. 
impium.quiJ  crgo,  &c. 

Chriftuscalumniam  rcfutat ,  argumento 
a  minore  ;  non  efle  mirum  li  Dei  gloria  Sc 
veritas  a  pueris ,  qui  fcrmonis  p.irticipcs 
funt,  prxJicetur  ;  cum  vel  ab  infantibus  & 
tactentibus.  Quo  autem  moJo  infantes  per- 
ficiant  Dei  lauJcm.  ViJe  Pfal.%,^.  zTirn. 
cap.],-verf.i*.  Hic  puellorum  animiaJDei 
cultum  excitanJi  funt ,  cum  intelligant  il- 
lum  Chrifto  tam  gratum  eflc  :  quoj  ctiam 


bcmus  Deo  gratum,etfi  multiplici  errorc  & 
igriorantia  implicctur,  dummoJo  fempcr  ad 
perfeftioracontenJamus.  Paterfilium  bal- 
butientem  &  rcftitantem  aviJius  exauJit, 
quara,&c.  ObfcrvanJum  co  magis  fpIcnJe- 
re  Dci  lauJcm  quoad  per  infirmiflimos  de- 
prxJiccrur.  Hoc  in  Apoftolorum  miniftc- 
rio  confirmatur,  &  hoc  exemplo. 

.Nfl//»Chriftum  cautc  refponJere  :  nequc 
fc  aperte  regcm  profitetur  ,  nc  aJ  Cxfaiis 
rribunalagerctur ;  nequeilluJ  inficiatur,  ne 
apuj  populum  tanquam  libi  contrarius  tra- 


inter  luJxos  varie  aJJubitata  rite  pronun- 
tiarc  norunt.  II.  Puerorum  canjorem  ,  qui 
canJiJc  quoj  fentiunt  eloquuntur,  atque  aJ- 
eo  clamant.  Alii  erant  proculJubio  multi  in 
templo.qui  Chrifto  faventes  ,  Pharifxorum 
mctu  impeJicbantur  quo  minus  profiteren- 
turquoJfcirentjat  ifti ,  &c.  Talesnosefle 
oportet ,  Nifi  convcrtamini,  ty  fiatts  ut  pueru- 
li.&c.&c  1  Pet.i,i,i.Vtrecensnattpueri,omni 
dolo,  cyc.  amoto.concupifate.tyc.  III.  For- 
miJabile  Dei  juJicium  in  rharifxis.qui  am- 
bitione  &  avaritia  occzcati  illuJ  provijere 
non  poterant,  aut  noluerunt ,  quoJ  pueruli, '  Juceretur 

I  o  H  A  Vi.cap.  12., a  verf.  10,  adr.7. 

20   Erant autem  qttidam  Gr&ci  ex  ns  qui  afcendunt tit  adorent infcsio. 

2t   Ifliergorenerunt  adrkilippumquicrataBcthfaidaiubc  GaltUa,  &ro- 
garunt  cum,dicentes;Domine,rellemus  1ESVM  ridere. 

22  Venit  Philippus  &  dicit  Andr&&:  Andr&as  rtirfum  &  rhilippus dicunt  IESV. 

2$   1ESVS  autem  rejpondit  eis,  dicens;  Vetiit  hora  illaglorifcandi  Eilii  homini». 

2  4-  Amen  amen  dico  robis,  mfigranumfrumenti  ceciderit  in  terram.  &  mortuum 
fuerit,  ipfumfolum  manet :  fi  vero  mortuumfuerit,  multumfruclum  adfert. 

2  s  Qui  amat  animam  fuam,  perdet  eam:  &  qui  odit  ammamftiAtn  in  hoc  n:un- 
do,  in  riiam  aternam  cuflodtet  cam. 

Ddddd  26  Si 


7^4-  Harmonia 

26  Si qttis  mihi  minislrat,  mefequatttr  :  &  ubi  egofuero ,  iUic &  minisler  meut 
erit,  &f\  qttis  tuihi  miuistraverit,  honorabit  ettm  Pater. 


23. 


A  N  A  L   T  S  I  S. 

DEfcribumur  quidam  qui  cupiebant  lefum  vi- 
derc,  primum  abadjun&a  natione  Grxcorum; 
deinde  ab  ad junfta  religione;  qux dcclaratur  ab ef- 
fecro  afccndendiHierofolymam  ;  qui  fuofinede- 
fcribitur,  ut  in  fefto  Deum  adorarent. 

Vtrf.  »!.  Defcribitur  efficiens  caufa  videndi 
Chriftum  ,  nempe  accefTusad  Philippum  ut  illum 
logarentuti  Iefumvidendi  rationem  inirer. 

Verf.  22.  Cujuspetitionis  adjunctum  cft  Phi- 
lippiciun  Andreaconfociatio;  quxfuofineexpo- 
nitur,  ut  uterque  conjun&is  viribus  Iefum  adi- 
rent,  Sc  illum  alloquerentur  de  hacpetitione. 

Verf.i;,xt,.  Effeftum  petirionis  eft  refponfio 
Chrifti;quarproponitur  Axiomatedifcieto ;  t.m- 
etft  tempm  appetat  cjiio  Deus  glorificanrfm  eii  ,  tamen 
ncn  nifi  permortcm  CiT*  morte  iaterveniente  boc  fieri 
fojfei  quod  teftimonio  vehementis  &  repetitx  al- 
icverationisconfirmatur ,  &  illuftratur  compara- 
lioneparis  granifrumenti,quod  nongerminatpul- 
lulatione,  nifi  prius  mortuum. 

Verf  25.  Hacoccafione  oftendituretiamcondi- 
tio  fidelium  ,  nempe  per  voluntariam  moitem 
proveritate  vitam  confequi;  quod  docet  ab  ad- 
junito  ejus  qui  vitam  fuam  pro  veritateamittit, 
nempe  quod  lucratur  vitam ;  quod  fuo  adverfo  il- 
luftratur. 

Verf.  26.  A  fubjecroconfirmat  hanc  confirma- 
tionem  ad  Chrifti  moriein,nempe  quod  qui  Chri- 
fto  miniftrat,  illum  mortis  perpeflione  fequi  de- 
bet  :  Ad  quam  rem  cutnanimat  afubje&oloco, 
quoderit  ubi  Chriftus  eft;  &  adjunfto  honore 
cjuod  Pater  talem  rniniftrum  honoie  affkiet. 

METAPH  RASIS. 

ERant  vero  aliqtiot  nattone  Gr.tci  qiiifa- 
ma  miraculorum  qust  edebat  addudi  & 
ad Ecclefiam  aggregatife  patrio  folo  cultutdi- 
vini  caitfa  infefio  exhtbendt,  Hierofolymam 
afccnderunt .  Ht  ad  Philippum  Apofiolum  ex 
Bethfiida  oppido  GaliUx  accedttnt.apud  quem 
fuam  petitionem fic fere ,  per  aliquem  cui  pro 
omntbtu  loquendi  partes  dat&  funt  ,infiituunt ; 
Domine,  magno  defiderio  tenemur  videndi  le- 
fum.  &uamobrem  fii  tu,  quiex  domefiicii  fer- 
•vts  ejus  es ,  illim  vtdendt  commoditatem  pro- 
curaveru,  rem  nobis  gratam.qitam  in  bensfi- 
cio  ponemtts.feceris.  Philippm  vero  hinc  pere- 
gnnis grattficandiftudiofm ,  iflinc  verofili- 
cittis  ne  lefum  ojfenderet.quem  probe  noverat 
animum  gerere  ab  inani  &  infruciuoja  apttd 
populum  admiratione  abhorrentem\Andrttam 
accedit,  &  re  cum  illo  communicata ,  £y  An- 
draa  tn  focietatem  htijm  negotii  pertrafio, 
conjunciis  operis  hanc  Gr&corum  petiiionem 
lejuproponttnt.  Ad  qtus  lefts ;  vtdeo  vosex 


iflis  qu£  hodie  vtdisTts  &  audivisTts  applatifi- 
btts  iy  acclamationibits  m  magnam  Jjhem  ela- 
tos  effe  me  propediem  maxima  glorta  afjicten- 
dum  ,  eoque  magis  quod  animadvertitis  alie- 
nas  gcntes  mei  videndi  defiderio  accendi.  Et 
quidem  (ut  quod  verttm  efi  ingenue  fateor) 
appetit  tempus  cum  ego  qui  homo  ftm.utctim- 
quejprelm  df  contemptui  ,  glorificandns  fim. 
Sed  Longe  aliter  qttam  vos  cenfetis :  Namfan-  14. 
cie  vobts  confirmo  hanc  gloriam  ,  non  nijiin- 
terveniente  morte  acerbijftma  ,  mthi  adeun- 
dam.De  me  enim idem  fiet  quod tn grano  fru- 
mentt  terrs  gremio  mandato  ufu  ventre  quo- 
tidie  experimtni ;  qttod  nifiin  lyram  terra  de- 
cidens  mortatur ,  abfquefrtlttu  folumperma- 
net.  Quodfi  mortuum  fit,  non  ipfttm  tantum 
aliam  formam  magisprsftantem  acquirtt.Jed 
porromultumfruciumfert.  Nec  esl fidelium  2y. 
<3>  qui  mei  dtfcipuli  junt  ,  dtffimilts  ratio. 
Sjtiamobrem  qui  hujutvit&ftudto  duciu-s  ab 
ojfich  defecerit,  vitam  qui  vere  vita  eft,  per- 
det :  contra  qui  vitam  hanc  cum  dtfpendio  fi- 
dci  (fj  bon&  conficientitt  ccntinuandam  non  ne- 
gligit  modo ,  fied  quodammodo  ettam  odio  ha- 
bet;  is  dl.tm  ad  vitam  aternam fervabit.Pro-  ^g 
indefii  qtiu  mihi  mintfter  ejfe  velit,  is  me,cum 
respoftulat ,  volttntariam  mortem  oppetendo 
fequatur.-fic  entmfiet  utmecum  tn  terrts  mor- 
te  cy  perpejfionibus  communicans ,  mectim  in> 
coelo  Juturm  fit ,  quem  Q>  Pater  mem  honore 
ajficiet. 

F  R  A  X  1  S. 

SVmmtt,  Chriftus  rogatus  ut  fe  i  Grsecis 
cjTjibufdamfpeftaripateretur  ,  de  gloru 
coniequenda,  fed  non  nili  prarmiira  cruce  & 
ignominia,  dilTerit. 

fPetitio  ut  fui  videndi  &  fpeftandi 
GraJcis  copum  faceret. 
^""""I   Chrifti  refponiio  ad  fequeftros  & 
V.      internuntios. 
Quod  Profelyta:  ifti  Chriftum  videre  cu-  Verfi 20. 
piunt,  videtur  non  reprehcndendum.  Cum  CrMorma 
enim  in  Chrifti  vultu  relucebat  admirabilis  ft""!""" 
gravitas  &  autontas.&c.Hic  enim  Proverb.  cfofn 
locum  habet ,  cic  xif «V  %  ifo7v,  oflooking  co-  Uudatur» : 
methliking.  Si  enim  Apoftolus  a:gre  caruit 
prajfenti.i  &  confpeiftu  fidelium,  1  Thejfal. 
3,10.  Si  fideles  ex  orbitate  Apoftoli  nnn- 
quam  poftabiis  confpiciendiingentemdo- 
lorem  acceperuat.  Aciorum  cap.io.ult.  ne- 

dura 


E     V      A      N 

dum,&C.  Quodli  illum  in  tcrra  humilcm 
&  mortalem  vidcre  &  intueri  ad  moracn- 
tum  tcmporis  jucundum  fuit,  quanti  crit,il- 
lo  mortali  &  gloriofo  indefinenter  frui. 

Verfzr.         Venerunt  ad  Phdippum.lQucm  ex  Chrifti 

Vrbmittu.  domefticis  fuifle  intellexcrant ,  ut  illius  ad- 
miniculo  ad  Chriftum,&c.  reveriticjus  gra- 
vitatem&  autoritatcm.  Quo  cxcmplo  do- 
ccmur  modcftiam  &  morum  urbanitatcm 
Chriftianumhominem  dccerc  :  contrade- 
dcccre  invcrccundiam  &  cfrrenem  nonnul- 
lorum  audaciam  ,  qua  nonnulli  fe  in  omnia 
loca,  ccetus,  menfas  ingcrunt.  ObjeBio:  cr- 
gonon  nili  perfequeftros  ad  Chriftuni  pre- 
cibus  accedcndum.  Rejpondeo :  abfurdum  i. 
civilem  urbanitatem  ad  pricipuum  cultum 
contorquere.  1.  Ifti  Grxci  nondum  Chri- 
ftum  norant.  5.  Philippus  hxlitavit :  ncque 
eorumpctitionem  ad  Chriftum  attuliflet, 
nili  Andrras  eum  animalTet :  ut  femperfu- 
fpcnfi  maneant  neceirc  cft ,  qui  tales  fcque- 
ftrosconfe&antur.  4.  quod  nihilex  Euan- 
gelio  liquet  an  pro  Grxcis  quid  obtinuetit. 
Vidc  Matth.  15.  ubi  Apoftoli  pro  fcemina 
intctcedentes  repulfam  paiTi  funt  ;  cum  fce- 
nnna  eaq;  Cananxa  caufampropriam  agens 
Chriftum  exoravit.  Quod  ii  Chriftus  iftis 
Grxcis  mandaffet,  ut  ad  fe  refta  fine  feque- 
ftro  vcnirent,ccquis  tam  vecors  eft  qui,&c. 
atqui  nobis  mandavit  ut  ad  fe  Scc.Matth.u, 
18.  lohan.6.  Deinde  promiflum  annexum 
habemus  ,  foreut  exaudiamur.  Stultura  eft 
ctgo  cisiernas  nobts  effodere ,  eyc.  perennem  ! 
aquam  vitt  contemnere ;  ex  putcis  bibere, 
cum  cx  fontc  bibendi  copia  concedatur. 

Vetf  ;:.  Philippus  gravitatcm  Chrifti  reputans,& 
quam  inanem  gloriam  averfaretur ,  fccum 
addubitavit,  Andra:am  confulit,&c.  Obfer- 
vandum,  petitiones  noftras  non  efle  tcmere 
profundendas ,  fed  ad  examen  pra.*ceptorum 
&  promiflionumtanquam/3«£rK»oyreducen- 
da.  Quod  fi  tum  faclum  eft  cum  Chtiftus 
humilis  in  tcrra  :  &c.  nedum.&c.Neque  ta- 
men  (licut  fit  apud  ptincipes  terrenos)  du- 
bitemus  res  vel  minimas  (modo  ex  pra;cc- 
ptis  &  promiffis)  ei  committcre  ;  ipfe  enim 
omnium  moderator,  &c.  An  Chriftus  hanc 
petitioncm  admiferit ,  quia  Euangelifta  ta- 
cet,  in  medio  relinquendum  eft. 

Verf.13.         Putabant  Apoftoli  tempus  jam  appropin- 


E     L     I     C     A. 


W 


quarc,  quo  Chriftus  gloriofus  fieret.Fatetur  Dtfcipuh- 
Chrillus :  fed  prius  lnortcm  ignonuniofam  nm  cmr 
&c.  quod  dcclarat  fimilitudinea  granoftu-  aChriJit 
menti,  quod  nili  in  tcrram  cadcns,  corrum-  "!""""• 
patuf,&c.fic,&c.  fic  Chriftiisfa:pefcflagcl- 
landum.morti  tradcndum,&c.Et  Prophcta:, 
Efaias  prxfertira.    Vide  lPur.1,11.  pcrpcf- 
liones  Chrifti  &  gloriam  confcquuturam. 

Kota  miram  iftotum  pravitatem  &  impa- 
ticntiam,  fimul  &  noftram :  qui  ctfi  millies 
audiamus  ad  gloriampcr  crucem  tranfeun- 
dumefle,&c.  tamen,&c. 

Qma  autcm  Apoftolorum  perpcfliones  Vcrf.24. 
cum  fuis  pcrpeflionibus  conjuncta:  futura:  Di/eipulu 
erant ,  ideo  eos  monet  &  argumento  ab  ad-  ""* l '.'"' 

ar,  ■     «r-t    1         1  liotuttm- 

is,  pccna  &  prjcmio.Vide  hac  dc  re  qua:  '^m  (tM 

in  Matthsi  cap.19.  annotata  funt.  Chrifti 

miniftri  non  ut  fervi  principum  &  magna- 

tum  terrcftrium  qui  fcmel  in  anno  ,  &c.  re- 

leyners,  fed  aflidue  eum  fcqui ,  &  llli  admi- 

uiftrare  debent. 

£.quiflimum  autem   cft  quod   Chriftus  Verf.15. 

flagitat.  Quiscnim  herum  in  labore  ,  &c.  utcu™'\~l> 

praceuntem  non  fcquatur,etfi  confervos  non  &°">"*~ 

concomitaretur.  Vidc  exemplum  Armigeri 

Ionathani  ;  itcm  Abneri,  quiDavidemad 

caftra  Saulis  fccutus  eft  ,  ubi  nullum  mortis 

efFugium  patcbat.  Quod  fi  mortalem  herum 

nonfequi  turpeeflet:nedum  &c.  Quanquam 

Chriftus  ne  millefimam  quidem  crucis  par- 

tem  nobis  imponit  quam  ipfc  pro  nobis  per- 

tulit.Heri  mortales  hoc  a  fervis  fuispoftulant 

fuo  commodo:  Chriftus  autem,ut  illi  in  glo- 

ria  conformes  fiamus. 

Obfcrvnndtim ,  quanto  honore  Chiiftus 

fcrvosfuos  dignatur  ,  ncmpc  ut  eodem  Ioco 

finr,  eadem  menfa  comedant  ,  cubiculo  rc- 

clinent,  regno  donentur  ,  corona  ornentur. 

Quam  multifervi  poft  fidele  multorum  an- 

norum  fervitium  aut  inanes  ablegantur  ,  aut 

tenuiter  remunerantur.Olim  fumma  hono- 

ris  erat  regis  menfa:  aflidere  ,  &c.  Atque  ut 

ca:tera  largiflime  profundant ,  regni  tamen 

fui  zelotypi  funt  ,  nec  confocium ,  nedum 

multos  patientur. 

Obfervandum,  contra  ubiquitarios,Chri- 

ftum  ibi  jam  cflc,  ubi  nos  olim  erimus :  nos 

vero  certo  loco  continebimut  in  ccclis ,  er- 

goChriftus  uno  codemquc  tempore  in  di- 

verfis,  nedum  in  omnibus  locis  non  cft. 


I  OH  A  l~.cap.li.  a  verf.  17 ,  ad 57 . 
27  tfunc  anima  mea  turb.it a  eft :  &  quid  dicam?  Pater,  libera  me  ab  h.u  hor.i: 
fedpropterea  reni  in  horam  hanc. 

D  d  d  d  d  2  2  S  Va- 


766  H     A     R.     M     O     N     I     A 

2  5  Pater.glorifcanomentuum;  Venitergovoxecdoydkcns-.,  Etglorificavi, 
&  rurfusgkrifcabo. 

2 o  Turba  ergo  qua  adslabat  &  audierat ,  dicebat ;  tonitru  effefaclum.  Alii  di- 
cebant;  Angelusei  loquutusesl. 

3 0  Rejpoudit  IESVS  &  dixit ;  Xonpropter  me  htc  vox  extitit ,  fed propter  vos. 

31  Nttnc iudicium adesl mundi  hujus  :  nuncprincepstllemundihujusejtcietur 
foras. 

32  Et  egofifublatusfuero  e  tcrra,  omnes  traham  ad  meipfum. 

33  (Hoc  auiem  dicebat, figuificans  qua  morte futurum  erat  ut  moreretar.) 

34  Rejpondit  ei  turba ;  Nos  audirtmusex  Lege,  Chrislum  manere in  aternum: 
quomodo  tgitur  tu  dicis  oportere  tolli  Filium  hommis?  quis  esl  tsle  Ftlttts  hominis? 

35  Dixttigitur  eis  IESVS;  Adhucparvotemporeluxvobtfumesl  :  ambuUte 
dum  lucem  habetis ,  ne  vos  tenebrn,  deprehendant;  nam  qui  ambulatin  tenebrts ,  ne- 
fcit  quo  vadat. 

36  Dum lucem  habetis  ,credite  inlttcent ,  utEiliilucisfatis;  H&cloquutuseft 
IESVS :  &  quum  abiijfet,  occultavitfe  ab  eis. 


A  N  A  L  r  S  I  s. 

T"\Efcribitur  Chrifticontutbatio  primum  afub- 
*-^jetto,  nempeanimafua  :  deinde  abadjuntto 
tempore,  nempe  dum  huncde  morrefuafermo- 
nem  habuit;poft  abeffecto,  dubitationequidpre- 
cibus  a  Patrepeteret;  item alio  effefto,petitione  ut 
Patetillum  ab  hacformidabili  mortefeivet;quam 
petitionemadjun&acorre&ionerevocat:quarnar- 
guit  a  fine  adventus  fui  in  hunc  mundum. 

Verf.z.%.  Aliapctitioaptioriilla  difparata,  ut 
Pater  nomen  fuum  glorificer,  ur  ut  gravifliine  cru- 
cietur;cujuseffectum  eftrefponfuin  Dei;quodde- 
fcribitur  fubje&o  locounde  emiflumeft,  deinde 
fpecies  refponli  Sc  forma  proponitur,  Df*ra,prout 
petierat  Iefus,  eumglorificaturum  ;  quodconfirma- 
tur  abadjun&o,  verirate  &  conftantia  Dei ,  quia 
caeperat  jam  anteillum  glorificare. 

Verf.  19.  Adjunctumhujusvociscoelitusemif- 
ix  eft,  quod  tutba  illam  audivit ;  cujus  auditionis 
effedcum  tft  in  his  quod  eflet  tonitru,  in  illis  quod 
Angelus  Iefum  alloquutus  eft  prasfertim. 

Verf.  ;o.  Cujus  pofterioris  fenrentiz  effeftum 
eft,  Chriftirefponfum;  quo  refutat  illamquod 
exiltimatent  Chtifti  caufa  hanc  vocem  ccelitus 
emiffam,  quam  refellit  a  diverfo ,  non  fua ,  fed eo- 
lum  caufa  demiflam  efle. 

Verf.  31.  Defcribiteffe&ummortisfus.nempe 
mundi  in  otdinem  redaftionem;  qui  fuo efficien- 
«edeclaratur,  quod  diabolus  mundi  princepseji- 
ciendus  effetfua  morte. 

Verf.  32.  Aliud cffcflum moitis Chrifti.nempe 
attiact io  omnium  ele&orum  ad  le. 

Verf.1%.  Dcfcriptio  vocis  quamdixitde  fua  in 
altumelatione,  nempenihilaliudefle,  quam  il- 
lum  motte  crucis  pro  noftiis  peccatis  ple&cndum. 

Verf.  34.  Chrifti  dicti  de  fua  exaltatione  effc- 
clum  rurbar  refponfum,  Iefum  noncffe  Chriftum, 
abadvetfo  :  toltiemm  c  mundo&  manerefemper 
in  mundo(quodChrifto  convenire  cornminifce- 
bantur)  nonpofluatconfifteicj  cujus  item  aliiid 


effeclum  fequirur.quarftio,  tjuit  esifilim  ille  litminit 
ijui  attoUendui  eii  * 

Verf.  35 .  Hortatut  ut  ambulent  in  luce ,  quara- 
diu  lucem  habent;quam  adhonationem  confirniat 
ab  adjuncto,  tempore  esiguoquoluccfiuuntur; 
item  ab  adjunfto  periculone  in  renebris  verfen- 
tur;eujusadjun&umproponitur.,nelcirequoquis 
eat. 

Verf.it.  Defcriptioeft  ejus  qui  ambulat  in  lu- 
ce  ,  nempe  credere  in  Iucem ;  ad  quam  fidcm  hor- 
taturifine,  utimt  filii  lucis.  Deinde  narratutef- 
fe&um  hu jus  fermonis  quem  habuit ,  nempe  per- 
fequutio  Chtifti ;  cujus  item  cffettuni  eft  quod  Ic- 
fusfeabdidit. 

METAPHRASIS. 

HOc  ipfo  temporementwne  &commenta- 
tione  formtdabtlis  mortu  quiperferenda 
rruhi  eil.maxime  cum  tam  prope  adesi,  anima. 
mea perculfa  &  conturbata  esl.  ffluamqtiam 
vero  in  Dei  tnvocatione  remedtum  mihi  para- 
tum  effe  probe  novi ,  tamen  quid  pottfftmum 
precer,  nefcio.  Pater  erue  me  ab  infernaltbm 
poenk  ,  aui.  me  mox,  tempore  absteprsftituto, 
perferendi  manent.  Sed  retexo  &  revoco  me, 
quandoautdem  hoc  confilio  m  hunc  mundum 
veni  ttt  has  pcenas  fubeam.  Quamobrem  ut 
fententiam ,  fic  orationem  muto  ;  Pater  auic- 
auidfit ,  etiamfi  miUe  mortes  mihi  obeund& 
effent,  tamenglorifica  nomen  tuum.  Vnde  eft 
ut  vox  de  ctlo  exauditafit.  Sicut  api  ttto  in 
pndicatione  Euangelii  &  miraculorum  edi- 
tione ,  minifterio  nomen  meum  glortofum  red- 
dere ;  fic  m  hac  morte  auam  perferes  (jf  attod 
idam  feattitur ,  gloriam  meam  auam  notif- 
[imam  efficiam.Turba  igtturqui  adslabat  (? 
hic  aimbsts  haufiffet ,  dtxit  (propter  vocitfo- 

noritatem) 


17. 


18. 


*J. 


3o. 


31. 

33- 
34- 


55- 


$<r. 


Verf  17- 
Chriilns 
ammeper- 

t*rb.t:w. 


E     V     A      N      C 

noritatem)  tenitrueffe.  Alti  dtxermt  Ange- 
lum  lefmn  alloquuttim  fuijfe.  Ad  quos  Iefus: 
Erratis  fi mea  pottffimtim  caufa  hanc  vocem 
coclitits  demtffam  efje  exifttmetts,  cui  explora- 
tum  fatis  eft  Deum  Patrem  fuam  gloriam 
mea  morts  rjr  hu  qua  eam  fequsntur  p*opa- 
gaturum ;  fed  veftra  caufa  ccclitus  demiffa  eft, 
ut  me  Patri  unice  dtlccium  cognofcentes ,  in 
me  fidem  collocetis.  Appetitjam  temptts  cum 
mortts  mes,  virtute ,  Diabolo  tyrannidem  in 
mundo  exercenteex  animts  hominum  tn  me 
credentium  ejecio  ,  reiius  ordo  ejrjudtcium  in 
mundo  obtinebunt.  Et  ego  cum  in  crucem  ela- 
tus  e  medto  fuM.it tts  fuero,  mer.to  pajjionis 
me&omnes  cum  Iudxos  tum  Genles  ad  mei 
participationem  attraham  ,  tf  ex  nolentibus 
volentes  efficiam.  (Hoc  dtxtt  Iefus  defuain 
altttm  elaiione  ,  tit  ficut  prutsfe  moriturum 
prtdixit ,  fic  quogeneremortts  pleciendus  fo- 
ret,  non  obfcure  figntjicaret.)  Refpondtt  turba: 
Scripturn  teflimonio  accepimut  Chrtsium  in 
Aternnm  duratn.um :  &uomodo igitur csnfi- 
fterepotefl  te  qui  Chrisium  teipfum  prtdtcas 
sy  qusm  difctpult  tui  Chrifium  ejfe  docent)  fi- 
lium  homints  emedto  fubiatum  tri?  dic  igttur, 
amabi,  quts  efi  illefiltus  hcminis ,  quem  tu  e 
medio  tollendum  ejfe  affirmas  ?  &uffqu'ts  au- 
tem  efl\  illud  certv.m  esl ,  ilium  non  ejfe  Chri- 
ftnmpopuli redemptorem.Adquos  Iefus:  Non 
libet  mihi  hts  vanis  qtttfituncuits  meipfum 
fatigare.  Illud  unum  admoneo  ,  ttt  dum  ego, 
qui  luxfum  mundt,  vobis  in  Euangelit  pr&di- 
catione prtluceo  ,  in  luce  UUut  doetrintprofi- 
ciatis  i  ne  tenebr*.  quas  vefirafcelera  accele- 
rant  vos  non  cogitantes  comprehendant :  qui 
ttenim  in  tenebrts  verfatur ,  quid  agat  ne- 
fciens,  pajfim  impingit,  quoad  tandem  pereat. 
6}uod  dico  de  converfatione  in  luce  dss-n  lucet 
vobis :  defide  in  me  (qni  luxfum)  omnis  iilu- 
minat t.  aciionu  fonte  ($  fcaturigine  inteUigi 
volo  :  ftcfiet  ut  tn  hts  numeremint  &  ad  illos 
Aggregemtni ,  quiluci  ttcrns.  hireditatepofp- 
dendi  deftmati  fiint . 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma.Viztum  Cbrifti  animoconturbati 
ex  fenfu  &  meditationefuturx  crucis.ef- 
fecta. 

fPreces  Cbrifti  animo  conturbati 
Partcs,^    exfenfu,&c. 

^Earundcm  efFedla. 

Meditatione  crucis  appropinquantis,tor- 

quetur ,  horrore  cornpitur ,  quo  fe  vertat 

•  nefcit.  Hocdifcipulis  proponit  ,  ut  crucis 

exfpcclatio  (quarn  ornni  ratione  excutere 


E     L     I      C     A.  J67 

conabantur)  altius  corum  animis  infidcret. 

In  his  anguftiis  ad  preces ,  tanquam  ad  a- 
fylum.confugit.  Vide  Pfd.6A„\t,.  &ioj>,4. 
Nehem.1,4. 

Objeliio:  Magna  videtur  fuiffc  in  Chrifto  QuoAtj- 
ina:qualitas :  anteanimofeadmortem  Hic-  mttimh.l 
rofolymam  verfus  profcftus  eft,  nunc  ,  &c.  ?'■»»><'"•' 

„    n        ,  ti         ■     ,■  •   r  C    C\~   hrtitmhii 

Refpondey.  Hoc  indicat  lpium  verum  tuiile ^  ,M/JJf- 
hominem  :  homines  cnim  malo  appropin- 
quante  magis  pcrcelli  folcnt.quam  cum  lon- 
gcabeft,  &c.  Objefiio:  At  quam  indignum 
cft  eum  quialiisomnibus  mortcm  ventatu 
caufa  animofe  obcundam  &  mtrepide  perfe- 
rcndam  fuadctjmctu  mortis  animo  confter- 
nari.  Refbondeo  .-  Nos  hoc  modo  ad  mortcm 
obeundam  magis  animari.  Si  enim  metus 
expcrsad  mortem  profcftus  fuiflet ,  facile 
cxcepillent  ridcles,;  illi  facilc  fuiffe  ,  &c.  qui 
nullo  fenfu  acerbitatis ,  &c.  nunc  vero  cuiti 
ipfe  ,  &c.  non  elFe  propter  ullam  mortis  a- 
ccrbitatem  ab  ofFiciodifcedendum. 

Qupd  Chriftusad  momentum  commen- 
tatione  lnfcrnalium  pcenarummortem  hanc 
dcprccatur ,  eo  rit  quod  ejus  divinitas  fuam 
operationem  aliquantulum  ab  humanitatc 
fubduxit  :  nili  quod  illuin  ad  precandura 
Deum  dircxit ,  &  ut  fe  voluntati  Patris  con- 
formaret,  cfFecit. 

Nota  incredibiles  Chrifti  pcrpefliones,  P»P'f»- 

1   /•  I  •      t»   •   Cl-  nesChriltl 

quarum  vel  lola  cogitatio  Dci  hhum  tam  .  f[/,(,j_ 
gravitcr  perculit,  cumquc  obftupcfecit ,  qui  ,c/- 
tantafortitudineprxditus  eft.quanta:  nullus 
unquam  nec  homo  ncc  angelus  velminima 
pene  parte  donatus  eft  :  tamen  repertifunt 
mter  homincs,qui  non  modo  non  ad  mortis 
mentionem.fed  ne  ad  mortem  ipfam  cohor- 
ruerunt  :  quique  exquiiitiflima  tormenta  ita 
pcrtulcrunt ,  ut  vix  vultum  mutarint  ;  imo 
quandoque  magna  latitia  &c.  Ex  quo  appa- 
ret  quam  funt  in  Chriftum  blafphemi.qui  il- 
lumcommunem  tantum  crucem,  illi  limi- 
Iem  quam  latrones  ,  &c.  pertulifle  dicunt, 
autveroetiam  putant. 

Chriftusinhas  anguftias  ideo  conjeitus 
cft,ut  nos  iftis  difJicultatibus  &:  animi  anxie- 
tate  liberaremur  :  unde  enim  eft  quod  pii 
per  media  pericula&  mortcs  non  ita  con- 
turbantur,  quin  quo  fc  vertant  probc  fciant 
(vide  1  Corinth.^,%.  B-XiSifSflti,  dh\' i  fi«o- 
^>f>st9fiisi)  nifi  quod  Chriftus  noftro  nomi- 
ne  hoc  in  fe  fufcepit  ,  ut  nunquam  ad  de- 
fperationis  petram  allideremur. 

Fieri  tamen  poteftutdubii  &animipcn- 

dentcs  fimus,  atqueitaanxii.utde  falutedu- 

bitare  incipiamus:  fed  ne  mergamur  efficit, 

D  d  d  d  d  3  quod 


y6%  HAR.MONIA 

qtiod  ChriftushasdifficultJtcspertulit.Vide  ftate  confternctur.  Quod  fi  his  tam  man 


Oralianii 

prtturb.t- 
tforit  corrc 


lCfW.4,8.  linptitdpai ,  cl&.' cimilxmpisvtyot- 
In  his  difficultatibus  cxcmplo  Chriftiad  prc- 
ces  confugicndum  ,  &  nc\  Chriftum  cjui  ma- 
gnusconliliarius,&c.  Efa.  9. 

Anima  conturbata.orationem  paulo  per- 
turbatiorcm  profcrt.Primum  enim  cum  ho- 
minis  incorrupta  natura  a  nocituris  refugit 


WetC.it. 

Ch/ijius  .1 
P.itre  ex- 
auctitut. 


Veif  19- 
Tnrbst  cttn- 
jtciura  tie 
rtcc  etitltt. 


fuetis  vocibus  non  commovemur,  fuperfunt 
alia:  yoces  nobis  audiendac,  qux  lua  nos  ma- 
jeftateobruent. 

Ang elits.~\  Neque  hocatienum  quodhanc 
fonoram  vocem  angelo  tnbuant ,  cum  fub 
mundi  finem  archangelus  voce  fua  tanquam 
tubatotum  mundum  ,  atque  adeo  mortuo- 
atquc  abhorret ,  ex  illo  incorrupt.-e  natura:    rum  aures  perfonaturus  fit. 
fcnfupetitionem  in  medium  affert,  ut  polTit        Non  propter  me.~]ls  enim  erat  afeipfoor- VetHjo. 
ab  inftante  jam  hora,&c.  fed  memoria  ad  ;  natiffimus,  etti  nemo  eum  honore  afficeret.  Omniaprt- 
momentum  cx  fenfu  futuri  cruciatus  laban-  I  loh.  5,35,34.  Sedpropter  vos.~\  DoBrina  ge-  Pttrl™'~ 
te,  cum  illico  recordaretur  fe  io  hunc  roun-  '  neralts .-  Vniverfam  fcriptam  doctrinam  no- 
dum  venillc,  ut ,  &c.  retexit  fe,  iimtafiuq^  bis  &  noftro  commodo  proponi  ,  non  quod 
untur ,  obeamque  caufamita  concludit,  ut   Deo  aut  Chrifto  quicquam  live  accedat  fi 
Pater  glorificet  nomen  fuum  ,  quaii  dicat,   &c.  five  decedat&c  lob.  10, 15,  &  35,7,8. 
quicquid  de  ms  fiat ,  tametli  mille  mortes,  I  &uisprior  dedttei,  £fc.  Row.11,55. 
tormenta,&c.  ita  fac  ut  nomen  tuum  glori- 1      Singularis    confolationis    eft    Chriftum 
ficctur.  Smgularc  exemplum  a   nobis  imi-   gloriaornatum  efle  propter  nos.  Quodin 
tandum,  ut  cum  rem  ultra  citraque  omnino   tota  Chrifti  oloria  &  felicitate  &  fingulis 
Yerfivimus ,  hincgrata  nobis  confulentes,    cjus  partibus  ipectandum  eft.  1  Pef.i,ii.£.v- 
iftinc  Dei  oblcqumm  cum  maximis  con-   pedit  vobis  ut  afcendam  ad  Patrem,  lohan. 
junctumpericulis  :  tandem  nos  totos  Deo   16^7.    Ad  dextram  Parris  fubveftus  eft  ,  uc 
re(ignemus,&  illud  expetamus,quod  ad  glo-   pro  nobis  intercederet.  Rcw.S.  Col.$,i. 
riam,  &c.  live  hoc  fiat  rebus  profperis  ,  live  I       Effecta  quibus  Deusglorificetur,  quod  vei£jr. 
adverlis  ,  pcrhonorem,  infamiam  ,  vitam,   mundi  judicium  &  difcretio  fiet.  Omnia  in  <iutbus 
rnortem,  &c.  Vide  1  Sam.i<,,ij,i<S.  j  mundofufque  deque  ferebantur  ;  ut  initio  Densglt. 

HaCtenus  de  xtxiota  parte.  creationis ,  oirmiatenebrisconfufa&  con-  r'J~c'"a'' 

Vox  ~ec<slo.~\  Vt  omnes  intelligerent  f:  al  voluta,  &c.  nunc  tempus  advenifle  docet, 
Patreauditum&exauditumefle.G/aW/fcaw.]  quoomniain  ordinem  redigantur,  &c.  vide 
Nempemiraculis&  doftrina  quibus  Chri- [  Afa«/Mi,i8,io.vide  £«^.3,4,5.  montes  de- 
ftus  Dei  gloriam  quaeiivit.  Glorificabo  ~\  Dei  ,jicie',tur,va'des,&c.  No/a,omniafine  Chri- 
conftantia,  qui  quod  femel  incipit,perficit.  j  fto  &  Euangelio  tenebricofa  &  confufa, 
Chriftus  ,  turba  de  voce  coelitus  demifla  :  etiam  refpub.  ordin.itiflimas;  nullam  veram 
divinante,  quid  ipfa  velit  &  quem  fenfum  pietatem,  probitatem,&c.  perpetuam  no- 
haberet.exponens  ,  eidem  turba:  de  mota  i  dtem  &  tenebras  ;  deiidere  eos  in  umbra 


indedifficultate  rcfpondet 

fRcfponfum  Chrifti  ad  divinationem 
turba:  de  voce  ccelitus  demifla. 
tes,  ~\  Difficultasa  turbaex  verbisejus  ex- 
L  citata.  . 
Tonitru.~\  Non  exiftimandum  merumto- 
mtru  fuifle  ,  vocis  articulata:  expcrs  ;  fed 
Deum  ex  tonitru  loquutum ,  ut  Iobo  Ex 
turbtne.  Wx.Apocal.to.  feptem  tonitruadi- 
cuntur  edidilTe  voces  fuas  ;  Hac  ratione 
Dcus  eorum  animos  ad  rcverentiam  com- 


mortis  &  Dei  iram  manere  fuper  eos :  fine 
Euangelio  folitudo  fumus ,  imo  ut  fera:  de- 
ferti ,  quas  venatores  quotidic  ad  intcritum 
venantur,  &c. 

Frincipem  hujns  mundt.~\Voczt  diabolum, 
qui  hujus  confuiionis  &  perturbationis  pa- 
rens  eft.  vide  Ephef.%.  eo  igitur  cjeifto  ,  im- 
pietatem  &  injuftitiam  omnem  cxturbari 
necefleeft.  Hinc  conftat  undefalfus  cultus 
&  morum  depravatio  fluit;  nempe  a  Diabo- 
Io.  Si  igitur  eum  odio  habemus,  ut  pras  no- 


parare  voluit.  Quod  ii  Dei  vox  qua:  miferi-  '  bis  ferimus ,  profefto  ifta  odifle  neccfle  eft  : 
corditer  &  amanter  edita  eft,  tam  formida-  j  qualis  enim  ipfc  eft  ,  talia  funt  qujeab  ipfo 
bilis  iit  :  quantus  horror  futurus  eft  ilhus  proficifcunturomnia.Si  ab  improbo  impro- 
vocis  quam  iratusedet  i  Quis  Ieonis  tribus  ,  bitas,  1  Sam.i^,  13. nedumabimprobiilimo. 
Iehudx  rugitum  &  fremitum  feret  ;  Difca-  j  Mundi  princcpsdicitur,  1.  quia  mundusab 
Jiius  ergofuaviflimis  Dei  in  Euangelio  vo-  ,  illo  rcgitur.&cjus  tyrannidc  tenetur.E/>A.i. 
cibus  proficerc.  Vide  Iob,  ubi  Eliab  fe  i  1  Corinth.^,  5.  traiat  ut Sathans..  Quarcqui 
Dco  datum  dicit ,  loco  Dei ,  ne  illins  maje-  !  fuis  cupiditatibus  quas  diabolus  infufflat  & 

acccndit, 


Vcrf.JZ, 
33 


a». 


accendit,  parcnr,  nee  eoncupifcentiis,  (qut 
ndverftts  animam  militmt,  i  Pef.1,11. )  re- 
Ju&antur ,  ci  tanquam  principi  parent.  Dc- 
inde  mundi  ptinceps  dicitur  ,  quod  maxima 
pars  mundi.non  modoante  Gentium  voca- 
tionem  ,  fed  &  hodie  ab  eo  regatur  :  non 
quod  )us  aliquod  in  mundum  habeat  ,  cujus 
Chriftus  eftha:rcs,&:c.  fed  &c. 

Caufim  hujus  rcformationis  in  mundo 
denot.it  fuam  cruccm  ,  in  quam  erRrendus 
Chrijhui»  crat,  Morteinaltum  attollendus  erat,  (ut  a 
toto  orbe  confpiceretur,  non  depriracndus) 
ut  illi  exiftimabant.  In  crucc  cnim  cum  dia- 
bolo&  inferis  commiflus ,  illa  omnia  vicit 
&  triumpliavit:  &c.  Nota,  quam  magnifice 
de  cruceloquitur  ;  quamque  alio  modo  ut 
illi  putabant. 

Tr^<»OT.]Chriftus  in  crucem  fublatus,in- 
ft.ir  magnetis  ,  &c.  Omnes.]  non  modo  Iu- 
daros.fcd  &  Gcntes,fervos,liberos,viros,foe- 
minas :  pcccata  enim  in  cruce  expiata  funt, 
inimicitia:  perempta:,&c.  Idem  hic  filiotti- 
buitur  ,  quod  ante  Patri.  Iohan.  caput  6, 
verf.44.  Niji  Pater  traxerit.  Contra  libe- 
rum  arbitrium. 

Scquitur  pars  altera  de  refponfione  Chri- 
fti  ad  dirficultatero  quam  turbaex  fermonc 
cjusarripuit. 

PartesJ  Quaiftio  a  turba  mota. 
funt,   X  Chrifti  refponfio. 

Nos  audivimus  ex  lege,  dre.~]  Argumen- 
tumducunt  abadverfis.  Chriftus  manet  in 
auernum  :  tu  tamen  dicis  te  debere  tolli;  er-  I 
00  nones  Chriftus.  Propofitioprobaturex  J 
fcriptura  quarde  Meffia:  a:ternitate  paflim, 
nominatim  P/*Jt'.iio,4..Hincvidemusquam 
ingcniofi  fint    homines  ad  feipfos  fallen-  ! 
dum,  quialioquihcbetes  funt.  Ierem.^.^z. 
Poptd-.ts  metts  ftolidus  esi  .fapiens  admalefa- 
ciendum,&c.  Non  renati  omnem  fuam  fa-  | 
pientiam&  animum  ad  proprium  interitum 
convertunt.  Quare  ftultos  nos  effe  oportet, 
ut  fiamus  fapientes.  1  Cor.5,18.  Ne  fapiamus 
judicio  noftro.  Prov.$.  ncc  prudentia:  no- 
ftra:  innitamur  :  eft  enim  fcipio  arundineus, 
./Egyptiacus. 

Notandum  primo  non  fatis  efle  in  fcripru- 
ra  verfari ,  nifi  invocatoDei  nomine  eam  Ic- 
gamus,&c.  Sectmdi.lmylos  ex  fcriptura  avi- 
de  arriperc  qua:  illis  allubefcant ,  pra:teritis 
qua:  non  minus  neccfTaria  ,  &c.  Iuda:i  in 
fplendore  &  magnificcntia  Meffia:  kk  oblc- 
ftantes,  ea  didicerunt  qua:  majeftatem,  &c. 
crucemvero,  &  mottem  eju; ,  non  minus 
quarrj  magnitudinem  jn  fcriptura  comprc- 


Vetf.H- 

TurUpro- 
hai'e  eonj- 
twr  lefum 
mn  effe 
Mejfi.m. 


■       E       t      I       C       A.  ?e? 

henfam,  carcisoculis  prasteribanr.  Sic  fit  a 
a  noftris  hominibus,  &c. 

Adhuc  parvo  tempore,cj<c.~\  Quafi  dicat .,    ,- 
vos  languide  &  frivole  difputando  &  addu-  „  ch„;i, 
bitando  tcmpus  teritis,  oportumtatcm  lucis  reprthtn- 
oblatam  ncgligitis:quali  vcftro  arbitnohoc  ditur. 
beneficium  vobis  cxpolitum  forct ,  erratis : 
hoc  genus  nundinarum  in  quo  iterna;  vita; 
merces  vobis  gratis  vcneunt  ,  non  fcmpcr 
duraturum  ;  imo  pcr  cxiguum  tempus  cgo, 
qui  lux  fum  mundi ,  apud  vos  manfutus, 
(&c.  _ 

Hic  docemur,  ne  noftram  ad  Deum  con- 
!  vetiionem  profcramus  de  die  in  dicm  ,  &c. 
,  Deum  acccdamus  dum  pra:fto  eft.  Sa:pe  fit, 
ut  veritascontumclioferepudiata  iratailico 
difcedat ,  nec  unquamrcvcrtatur.  Euangc- 
iiumalicubi  male  habitura.dm  cum  lis  cor:- 
fliftatur,  &  fe  veluti  obtrudit  ,  alibi  velut 
obitcrtranfit  ,  falutemuna&  valedicit.  E 
filiis  Ifafchar.  r\yz  OwS  VTi>.  1  Chron. 
11,31.  fic  confilinrii  Regii  Efter.  i.Harc  pe- 
ritia  tempoium  m  fpintualibus  longe  piar- 
ftantior.  Agricola  tempus  fationi  &  mcfli 
oportunum  obfervat  :  quanta  diligentia 
utitur ,  de  nocte  furgit ,  &c.  ut  tempeftive, 
&c.  quanto  magis,&c.Vt  eorum  tarditatem 
corrigat,  fe  luci,  vel  foli  potius.totius  mun- 
di  luci ,  comparat  ;  unde  facile  intelliganc 
quam  illo  opus  habeant,  quam  bene  cura  il- 
lis  agetur ,  ii  tempeftive  oculos  aperiant; 
:  quam  male  fi  &c.  vitlc  qua:  in  cap.  8.  notan- 
tur. 

Ambulatc  dumlucem  habetis.~\  Idcft,  ad 
lucem  vias  veftras  exigite  &  ex  lucis  pn- 
fcriptoinftituite  ,  ut  homines  folent  mundi 
hujus  negotia  lucis  beneficio  exfequi.  Ne 
vostenebr&,fac,~\  Argumentum  ab  adjundo 
peticulo  ductum.  Qui  in  luce  verfantur  iis 
fol  nunquam  occumbit :  fcmpcr  illis  cxpo- 
fitum  eft  quid  faciant,  quo  vadant,  &c.  con- 
tra,  &c.  undc  conftat  Pcmificios  in  tencbris 
verfari,  ut  qui  nefciantcum  hinc  difcedunt; 
quid  illis  fiat,num ad  coelos.an  ad  infetnum, 
an  ad  purgatorium  tendant. 

Crf</;.-f.]Expomt  quid  fit  in  luce  ambula-  Verf  36. 
re  ,  ut  Chrifius  nobis  lux  fit ,  credendum:  -*<M"* _ 
credentibus  fit  lux  ,  cibus  Iahan.  6,;s.  Potut tx    ■  ,'■'  ' 

.  -       ' '  .  ne  jtijt- 

Ioh.  4,10.  Paftor  Ioh.  10,  II.  cftium  ibidem,  j,,,, 

verf.y.  vttis,  lohan  ic.i.  Denique    omnia. 

Fructum  credendi  anneftit,  ut fitisfilitlucis, 

id  eft ,  ii  cuibus  acmirabilis  in  ccclolux  tc- 

pofita  eft.  Lux  enim  ifta  cuae  hic  in  cordibus 

noftris  exoritur,  nunquamextinguetur:  fcJ 

tandcm  irifinite  multiplicabitur  :  contra  qui 

lucem 


II. 


77°  H     A     *.     M     O     M     t     A 

lucem  contemnunt,  in  tcnebras  tandem  ex-  I  fafTto  confirmat  quod  ante  denuncuveraf, 
ternas  pricipitabuntur. Abiensoccultavit  fe\  |  lucem  non  femper  apud  eos  permanfuram. 

M  A  r  c.  cap.  tl,  a  verf.  n,adi9. 

11  Quumque  (ircttmfpexiffet  omnia ,  &  refperajamboraeffet,  abiit ad  Eetba- 
r.iam  cumtilis  dttodecim. 

tz  Etpoilao die quttm exijfent  Bethania,  efuriit. 

>3  Quumque  pmulvidijfet  ficum  b.<bemem  folia  ,  venit  vifurus  videlicet  num 
invcniret  aliquid  in  ea :  &  quum  veniffet  ad eam ,  nibil  invenit  mfifolia ,  non ei.tm 
erat  tcmpusficuum. 

14  Tuni  rcjpondem  IESVS,  dixitficui;  Ne  ampliusexteinfeculumquifquam 
jrucium  comedat;  Et  hoc  audierunt  difctpult  ejus. 

i;  Veiittint igiAtr  Hierofolymam;  Etingreffus  IESVS  intemplum,coepit  cjicere 
eos  qki  vendcbant  &  emebant  tn  templo ,  &  menfas  numulariorum ,  &  catbedras 
rendentium  columbasfubvertit. 

1 6  Nee finebat  ut  quifquam  deport.tr et  vas  per  tcmplum. 

17  Etdocebat,  dicenseis;  Nonnefcriptumefl,  domttm meatn domum precationis 
VOCatum  iri  abomnibtts  Gentibtis?  vosautem  eamfecislisjpcluncam  latronum. 

tS  Et hoc attdierunt Scriba  & primarii Sacerdotes,  cr qturebant,quomodo eum 
perderent;  ttmebaut  enim  ettm,  quia  tota  turba  percellebatur fuper  doclrina  ipfius. 

ANALTSIS. 
"PFfeftu  Chrifti  eft.eum  omniacircumfpexifle;de- 
•^inde  aliud  etfe&u  narratur.eum  Bethaniam  redi- 
ifle,quodduobusadjuni5tis  explicatur,  cu  |am  effet 
verfpera;&  cum  comitatuduodecim  Difcpulorum. 

Vtrf.n.  Narraturreditus  ad  utbem  adjun&o 
tempote,  nempepofterodic;  itemaiio  adjundo, 
quod  fame  urgebatur. 

Verf.  13.  Cujusfamisadjun&umeft,quod  vidit 
ficum;qua:  vifio  fuo  fubjefto  Ioco  dedatatur,nem- 
pe  procul  diflitam  :  ad  junct  um  etiam  fici  eft.quod 
ioliarerebat.  EfFeetum  verofamis  eft,quod  qua:re- 
tiat  fructum  in  fico:  cujus  ad  juncium  eti,quod  non 
invenit  fructum  ;  quod  fuo  difparato  declaratur, 
quod  non  nifi  folia  invenit ;  quod  arguitur  ab  ad- 
junflo  tempore,  quia  ternpus  anni  non  ferebar  ut 
tiuftum  adhuc  ferret. 

Verf.i^.  Quod  non  invenit  frudum  ,  cjus  ad- 
junclum  eft.quod  Chriftus  exfecratione  ficum  per 
didit ;  cujus  etfcaum  eft  ne  unquam  deinccps  fru- 
ctum  ferat.  Cujus  cxfecrationis  sdjundum  eft 
quod  difcipuli  nanc  exfecrationem  audirent. 

Verf.i%.    Videfupra. 

Verf.  1  (,.  Parrem  unam  Prophanationis  templi 
indicat ;  unde  arguraento  a  comparatione  minoris 
exaggeratprophanationem  1  s.Vfr/Tdefcriptam. 

Verf.n.   Videfupra. 

Verf  18.  Adiunctum  repurgati  templi  &  de- 
fenfa:  repurgationis ,  quod  quxrebant  Scribae  & 
Pharifti  Iefum  interficerc.  Cujus  inftituti  caufa 
corrumpens  eft ,  quod  metuebant  fibi  apopulo; 
eujus  item  efficiens  aflignatur  ,  quod  totuspopu- 
lus  obftupuit  ex  doflrina  Iefu. 

MET  APHRASIS. 

POfiquam  ,  circumJpeBts  rebns  omnibus 
qtitt  ad  temfli  reptit gationcm  fpeciabant, 


repurgationem  abfolvijjet ,  quodvefperajam 
effet  ($•  ncx  appeteret,  ut  in  tnjiituendo poptilo 
diutins  vcfari  nequiret :  una  cum  duodecim 
Difcipulis  qui  in  comitatu  ejus  erant ,  urbe 
egrejjits  Bethaniam  orandi  caufa  profecim  eji. 
Pcjtero  vero  die  Bethania  egrejft  cum  ejjent, 
ut  liierofolymam  regrederentur.tota  i!Ia  noBe 
jejuntcs  (j-  incoznattts,fame  corript  cspit.Con- 
(pecia  veroficu,  qud  loci  intervallo  longirts  di- 
jlabat,  adtam  (qucd  foltis  dijpuebat)jpe  ncn- 
nulla fiudum perciptendi  projecltts  eft.  Iliam 
vero  accedens,nec  pr&ter  r.uda  Jolia  quidjuam 
inveniens  (neque  enim  tempm  mttturiiattsfi- 
cuum  confuetum  &  ordmarium  venerat.)Je- 
fus  oratione  adficum,  qud  creatcrts  fui  vocem 
agnovit,  converfa,  dixit;  numquam  ex  tefru- 
ciu-s  hominum  ejin  dejiinattcs  deinceps  progi- 
gnatur:  q:iam  maledtcitonem  ,  tam  clar.%  (j> 
aperta  voce  ennntiavit ,  utomnestliam  dtfci- 
fuli  cy.u  exaudtrent.  Videfupra.  &uo  autctn 
Saccrdotes  £f  Scribas  magis  ad  Profhanan- 
dum  tcmplum  cbfirmatos  animadverterat ,  eo 
fuit  ad  illtid  rcfitrgandum  magts  incenfus,  ut 
ne  vaf  qutdem  per  templum  deportari  pafftts 
fit.  Videfupra.  ®u£  ctim  Sacerdotes&  Scri- 
bs.  audivijjent ; fc pett fentientes ,  ttt illumper- 
derent  conimcdam  aliquam  jj>  a  pericttlofedi- 
tionts  remotam  anfan;  qunrebant  :  ttmebant 
er.im  aperte  vim  ilii  tnjerre.quia  turba  tbftu- 
pefiebat  prt  admirattone  dciirinA,  quam  tan- 
ta  cumgratia  &  majeft.Ue profofnit. 

PRAXIS. 


11. 


13. 


ij.iif. 


17.1*. 


Verfit. 
ChriUi  m 
ttmplt 
pHr^.vuU 
\tlns. 
Verf.n. 
"Mnnt  rtdi- 
eni  cthun 
Mg/lgfc 


Verfn. 
Curficuirs 
ddul. 


Vcif  14- 
.  4n  reSt 
e*m  dtvo- 

>CA'. 


E     V     A     N 

r  R  A  XI  s. 

*Vmma.Chti(lus  potentiafua  indeficcan. 
)dafico,  &  templo  perpurgando  declara- 


O      B      l     I      C      A.  77I 

fiorcmftuclumtulit.quam  viridis: virijis  co- 

ponbus  profuit  ;  arida  animis,&  quidem  co- 

tum .  quorum  in  fide  firmitas  poft  toti  mun- 

doprofuit;  cjuarc  antc  paucis  ludxis  pro. 

ca  ,  dottrinam  &  adhonationcm  utriquc  h-    fuit ,  nunc  toti  orbi.  Dcinde  hoc  niiraculo 

£to  convcnientcmappoiiit-  dedaravit ,  fe  non  minuspotentcmellc  111 

ParteslantJ  Secundo  \  Dic  poft  ingreflu    hoftibus  pcrdendis ,  ramctn  in  terris  agcns 

geftaChriftil  Tcrcio     /  in  Hierololynil. ,  hanc  vim  11011  cxcrcuit ,  cjuam  in  fanandis 

nig^oAf-^xi^o©' W»&.]Intelligit  cjuo:  m    hominibus  &  bcncficiis  confcreudis.    Non 

remplo  gefta  erant  ;  ut  non  prius  difccllcnt    cft  igitur  canis  illc  Porphyuus  audiendus, 


e  tcmplo  cjuam  illud  deformitatibus  rcpur- 
gavcrit. 

At  mane  rediens ,  &  jentaculum  fcftina- 
tione  (ut  vidctur)  ncgligcns,  dum  itcr  Hic- 
rofolymam  faccrct,  famcs  cum  urfic  ,  nuxi- 
mecumdc  nocte  non  ccen.illct.  Quod  1. 
eum  verum  homincm  fuille  confirmat:  z. 
ejus  amorem  indicat,  cjui  cam  ditficultatcm 
pro  nobis  tolerare  non  recufavit.  Difcamus 
ergolitiiri&famemipliuscaufapcrferre,&c. 
Kon  crat  temptis  ficuum  ]  Qutftto:  cjuo- 
modo  ergoficumadiit:i?<$0»<ko.'  1.  tcmpus 
ficuumappropinquafle.tametlinondumad- 
veniiret ;  conftat  ex  anni  temporc  cjuo  hxc 


cjui  hoc  Chnfti  fj&um  calumniatur ,  ac  li 
uacundia  corrcptus,  &c.  Kec  alicnum  eft 
cjuod  arborem  allocjuitur  :  hoc  enim  modo 
divinitaccm  fuam  piobat,  qui  mucas  crcatu- 
r»s,&c.  allocjuitur ,  ac  li  aurira:  effent  &  ra- 
tionis  capaccs :  iic  mare  &  vcntos  alloqui- 
tur,  &c. 

Quam  autem  rlagrabaret  ftudio  divinx 
glonx  propagandx  cx  eo  conftac,cjuod  cum 
pcrindcfacilcci  fuiffct  veibo  ficus  cx  aibo- 
reevocare  ,  &  ut  amigdalos  Sum  17.  una 
nocte  maturare;  tamenquia  arefactioarbo- 
ris  compendiolior  ad  Dei  glonam  &  difci- 
pulorum  falutem,  &c.  Quod  nos  doceat  ac- 


gcfta  funt.  1.  luxurics  folioium  videbatur  ]  ccpta  aDcodona,i!on  tamadnoflrum  cora- 
fpem  facere  prxcocioris  frucTtus  &  ordina-  1  modum,  cjuam  ad  alioium,  Ecdelia:  praifer- 


rium  tempus  anticipantis.  5.  Chriftumfam: 
prcluim  voluitTe  fructus  nondummaturos 
cdiire.  4.  nocum  eft  quam  cxigua  fpe  cibi, 
famelici  cibum  quarrunt.  FrucTtum  non  of- 
fendit ,  nec  tamen  irritus  erat  illius  &  difci- 
pulorum  labor :  quippe  propriore  accelTio- 
ne  ad  ricum  ,  cjus  virorcm  &  Iuxuriem  pro 


tim,  compendium ,  &c.  neque  vcl  cdere  vel 
bibere  velle  cum  maxime  fame  aut  liti  pie- 
mimur  ,  li  lllud  cum  Ecclelia:  aliqua  jadtuia 
riat.   Qua:  res  amplificari  adhuc  magis  pof- 
fit  ex  co  quod  Chiiftus.  Hierofolymam  in- 
grcflus ,  prxterito  diverfoiio  ubi  fe  rcficere 
potuilTet ,  rcc"la  ad  templum  prohcifcitur, 
be  animadvertentes ,  eo  magis  in  miraculo  j  tanquam  famis  oblitus. 
profecerunt,  quoariditasiofequcns  cum  vi-        Tcmplum  tanquam  urbis&  rcgni  aicem  Vcrf.is. 
xore  comparata  ,  miraculum  magis  flluftra-   confccndic ,    ut  eafaita  tectaque  ,  urbs  ad-  luAioiwn 
vit ,  pra.-fertim  in  ficu  qua:  maximc  fuccu-i  verfus  hoftium  incurfiones  armatior  eflct.  ""*? '"""'- 
lcnca  cft;unde  Adam  &Evaexficifoliisfub-;  IHudautem  non  ofTendit ,  ut  olim  pii  regcs-''"' 
ligacula  ,  &c.  Quo  docemur  Dei  providen-  defertum  pulverulentum  &  hinc  inde  colla- 
tuficri  ut  remaliquamfru(traqua:rentibus,lpfum  ,  fed  mulcorum  hypocrili  &  avantia 
aliainterdum  nobis  obveniat  melior&  uti-   violatum.dum  ibi  per  fpemcultores  juvan- 
lior.    Quod  cum  aliquando  iis  accidat  qui  di,  mercaturam  exercebant.  Nam  cum  cul- Ve";lS* 
vctita  &  llhcita  quxrunr,  ut  Paulo  AcI.s-Sk ,  toribus  ditioribus,vituli,agni,  boves,caprx;    *  ."'" 
lcrvis  Saulis  Davidem  perfequentibus.  (Pro- ;  tenuioribus  vcro  pipiones  &  columba?  com-  timstem- 
phetarunt  cnim)  &c.  nedum  hoc  fiet  cum   paranda:  efient ;  deinde  cum  pccunia  minu-  pli;chnfti 
honefta  &  legitima  qurrimus,  &c.  tior  ad  varios  ufus  facrificiorum  ncccflaria  pottnitw 

Maledixit  ficui ,  &  pcrpetua:  fterilitati  forct,  ut  faltem  oleum.farinam,  &c.coeme-  v'«*- 
dcvovit.  Qutritur ,  An  reile  ,  &c.  maxime  rcnt,  Sacerdotum  avaritia  facTum  cft,  ut  ifta 
cum  Deus  lege  caverat  arboribus  frugiferis  I  omniain  templum  jrrepferint  ;  utcultores 
parcendum  ,  &C  vide  Deut.io,i9-  przfer-jqui  undiquc  confluerent,  cum  omnia  libi 
timcum  in  agris  crefcens  communi  viato-  paratacernerent.prolixius  ofTerrent,  &c. 
rum  ufui  iofer\iebat.  Rejpondeo:  Iftud  ad  Sednecvasper  tempium  ferri  fuftinuit, 
difcipulorum  fidem  adhibitu  eft,  qux  omnes  ctfi  humeris  impoiitum  pavimentum  tem- 
ficus  ,  quas  terra  unquam  laturaeflct,  longe  pli  non  attingeret.  Hoc  mododocuit  quam 
fupcratj&c.andaemm  dulciorem  &  precio- Ifoeda  fucru    Prophanatio    mercaturam  in 

E  e  e  e  e  templo 


H     A 


Verf.17. 

Reprehcn- 
fio  in  lu- 
tljtoiflri- 


77* 

templo  cxerccre ,  e um  ne  vas  quidem  pcr 
tempkltn  ferrc  licuit.  Hxc  cum  unus  Chri- 
ftus  mter  homines  pertinaciflimos  &  animis 
in  cum  exulceratiirimis  prxditos  faceret, 
cgregium  potcncix  divinx  (peciracn  edidit. 
vide  ln  loh.i.. 

Ex  Matthtto  apparet  illum  fuperiore  die 
templum  purgaffe ,  nunc  iterum  idem  opus 
aggreditur.  Hic  omnes  illum  ftultitixar- 
gucrenc,  quod  m  templo  purgando  ,  quod 
mox  denuo  prophanandum  erat ,  operam 
collocat.  Vnde  difcimus  nobis  mcumberc, 


M      O     N      I       A 

accipiant  ab  emptoribus.  Neque  enimfatis 
eft  li  qnis  viclum  ex  labotequxrat.nifiquod 
bonum  eftoperetur  Ephef.+.iS.  Atquehoc 
genus  latrocinii  fxpe  reliquis,qux  abomni- 
bus  damnantur,  deterius  cft,  tamen  plurimi 
huic  adharrefcunt ,  ac  (i  nulli  hic  accufato- 
res,  teftes,  commentarienfes ,  carceres,  &c. 
STnjAojjfdixit,  quod  per  fpeciem  cultusdi- 
vini ,  cui  lacrificia  &  alia  additamenta  fub- 
miniftrarunt,  eorum  latrocinia  minus  erant 
conlpicua.  Sed  ftultum  eft  hominum  oculos 
fugere  conari,Dei  vero,&:c.  Pcrinde  ac  fi  la- 
ut  quod  oiftcii  noftri  eft  profeqiumur,  tam-  ;  tro  ab  omnibus.judice  excepto,fe  fubducere 
etli  hominibus  labor  noftcr-callus  &;  inanis   pofie  lxtaretur. 

eile  videatur.  *  Iam  vero  Ecclefiafit  latronum  &   fcele- 

Deinde  cum  tantx  corruptelx  in  templo   ratorum  fpelunca  ,  cum  homines  conventus 
invaluillent ,  videtur  non  tam  prudenter  i  i  frequentent  hoc  conlilio  ,  ut  Iiberius  &  mi- 
Clinfto  faftum ,  quod  ne  vas  quidem  perinorecum  fufpicione  fuam  nequitiam  exer- 
tcmplum  ferri  paiTus  eft.  Debebar,  ut  vide-    ceant.  Si  vero  princeps  mdigne  ferret  fuum 
tur,  ad  lllud  conniviirc  ,  donec  in  majonbus    palatium  in  canum  &:  porcorum  latibulum 
corruptelis  perpurgandis  palmam  obcinuif-  <  transferri,  nedumDeus,  &c. 
fet.  Contravero  Chrifto  zelus  crevirjlicut       Sacerdotes  &  Scribxcum  viderunt  fehoc  verfis. 
Pharifxorum  &  Saccrdotum  obftinatio  in    modo  de  quxftu  periclitari,ventres  eV  culi-  Xl«.mt 
prophanando  templo  aufta  eft.  nas  appeti,  arcas  exhauriri ,  ilico  excandef-  Pharifiri 

Hic  difcendumquam  religiofe  Ecclefia,    cunt,  &c  Vifamta  quxftum  &  lucrum  ma-  & Sc'''>-* 
qux  cemplum  veritatis  eft,  ab  omni  corru-  I  xime  in  damno  ponere  ut  Chriftum  lucre-  *^re "'" 
prela  vindicanda  &:  perpurganda  eft.  Quam  \  mur.P/p//.i.quod  contra  non  ab  his  tantum, 
etiam  nofmet  qui  &  templum  Sc  vafa  templi  ',  fed  a  plerifque  aliis  fit.qui  Chriftum  cum  lu- 

cri  &  rei  familiaris difpendio  non  admittunt. 
Hoc  etiam  fafto,arcano  Dei  confilio ,  exul- 
cerantur  magis  ,  quoquodde  tihi  Dei  cruce 
prxfinitum  fuo  tempore  erat ,  executioni 
mandaretur.Retinentur  tamen  frocno  metus 
populi,  cVc.  Sic  jufto  Dei  judicio  fit  ,  ut  qui 
Dei  timoris  &  reverentix  expettes  funt,me- 
tuant  libi  a  populo,atqueadeo  a  populi  fece. 
Notandttm  porro,  utrofque  ,  &  populum 
nvicem  me- 


fumus,  ab  omui  peccati  labe  &  macula,  &c. 
gravius  enim  vindicabitur ,  qui  &c.  quam 
qui  templum  polluebant. 

Quod  templum  orationis  domum  effe  di- 
xit ,  non  facnficiorum  ,  eo  Propheta  indi- 
caffe  videtur  umbrarum  profligationem  ,  & 
corporis  prxfentiam,qua  umbrx  profligatx 
funt.  Prophetaenim  Efa.^6  ,j  .\  tths.  facit 
deEuangelicaEcclefia,ut  Chiiftushxc  ver- 
ba  a  ventate  ad  figuram  traduxiffe  videatur. 

Vide  locum.  Idem  fcelus  prophanationis  '  tuiffe.  Hi  ne  populus  (ibi  vimfaceret ,  illi 
templi  iterantibus  non  erubefcit  eadem  te-  |  ne  iimmuctyapt  tierent.  Ita  Deus  altetum 
ftimonia  &t  argumenta  reponere  quibus  an-  !  alterius  veluti  tyrannum  &:  flagellum  con- 
teufuseft.  |  ftituic.    Sit  ergo  Deus  timor  nofter:  ita  fiet» 

Latrocmii  nomeo  ad  eosaecommodat.qui  ]  Bt  nec  homines ,  nec  dxmones  mctuamus; 
quxftum  turpem  faciunt,etfi  nihil  nifi  fuum  !  fin  minus ,  a  cafu  folii,  &  muris  ftrepitu  ti- 
vcndant ,  ctli  nihil  ni(i  ex  mutuo  contraclu  |  mebimus,  Scc. 

Mar  c.  cap.n,  averf.19.ad17. 
•  9  Quum  vero  vefpera  adveniffet,  egreffus  est  IESVS  extr.t  urbem. 

20  Et  tnane itcrfacietitespropcficum,  videruiit eam exarttiffe radicittts. 

2 1  Tuncrecordatus  Tetrus,dixitei;Rabbi,ecce,fumillacuitmprecatuscs,eXitruit. 
.    22  EtrefpoitdensIESVS,dixitcis\HabctefidemDei. 

23  Athen  etiim  dico  vobis,  quicumque  dixerit  monti  buk;  Tolle  te  &  projice  te  in 
iuare :  netaddubitayeritin  cordcfuo}fed  credideritfutHraqux  dkit,fet  ei  quicqukl 
dixerit. 

24  Tro- 


Sc  rcligionisanciftites  libi  a  fe  i 


19. 


10. 


13- 


14. 


EvANOKLICA.  77J 

2 4  Troytcre*  dico  vobis ,  qa&cumquepecantes  fetitis,  credite  vos  .icccpturos  •  cr 
ertint  vobis. 

25  Ef  quum  adfliteritis  prcc.mtcs,  remittitefi  quid  h.ibetts  adverfus  .diqtiem  :  tit 
&  Pater  ille  veslcr  qui  in  ccelis  cft,  remitt.it  vobis  offenfts  veltras. 

2  6  Namfi  vos  non  remiferitis ,  nec  Vater  ilie  vesler  qtii  in  calis  cft ,  remittet  of- 
fenfas  veslrat. 


ANAtTSIS. 

DEfcribit  rutfus  egrcflum  ejus  ex  urbc  Hietofo- 
lymotum,  ab  adiun£totempore,cumelTet  vcf- 
pera  Sc  proinde  populus  ad  fuasdomos  redibant. 

Verf.  20.  Defcribit  rcditum  ad  urbem  abad|un- 
ftotempore,  mane;  iteinalio  adjun&o,  nempe 
cjuod  difcipuli  vidercnt  ficum  tadicitus  arcfaiftam, 
oteftapud  \Utth.  amplificatut  miiaculumabad- 
jun&o  tempoie.quod  tam  cito  cxaiuit. 

Verf.il.  Cujus  vifionis  erfcdum  quod  Petius 
meminit  maledittionis  qua  Chiiftus  ficui  malc- 
dixit:  deindeadjunftumnotatur,  nempeindicatio 
hujus  miraculiChrifto ,  cum  adjunfta  admitatio- 
ne;  Sc  apud  M^«/)^«mdeclar.uuradjunCraadmira- 
lione  omnium  Apoftolorum. 

RjliquApett.t!iuntlr,  xbi  hjtc  tnHmtttr. 

'  M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 

CVm  jam  vejpera  appeteret  &  temput 
miffionis  convcntus  Ecclefiaiitci  ,  ficut 
priut  ex  urbe  egreffus  in  agrum  BethanU  ora- 
tionit  ergo  profe&us  eli.  Mane  autem  in  redt- 
tti  ad  urbem.in  tranfttu  vuierunt  iUamficum 
initie  a  radice  fadopenitut  arefaiiam.  Matt. 
6)uo  vifo  dtfctpuli  omnes  admirattone  eommo- 
tifunt.  Petrus  vero  revocata  inmemoriam 
maledtciione  qua  Chnsius  Ulam  pridie  exfe- 
cratus  fuerat ,  rem  adlefum  refert ,  non  tan- 
qtiam  ad tliitta  rei  ignarum  ,fed  ut  quoddlius 
tn  ilia  exfecranda  confilium  fuerat  expifcare- 
tur;  Prtceptor,  vide,  ficus  cui  maledixifli  pe- 
nitus  exaruit.  Iefus  vero  ,fermone  ad  duode 
c.m  converfo,  ita  tllos  affatus  esi;  Habetotefi- 
dtm.quam  unus  Deusmvosconfert,eyquam 
inillo  folofixam  collocare  convenit.  Ea  etenim 
tmbutts  fanclc  vobts,  m  quos  donum  miracula 
cdendi  collatum  eft,  confirmo,  quod  quicunque 
ex  vobts  huic,  qus  ante  oculos  verfatur,  mon- 
ti  ,fuafrmitate  ©•  immobilitate  veluti  tter- 
no,  indixerit,  dicens;Tolle  te  (ytransfer  te  tn 
ipfummxre,  tametfi lcmgt  abhmc  Iocorum  tn 
tervalio  di(fitum,nec  de  ilia  re  animo  addubi- 

tavcnt  ,  fidfiert  quod  meo  nommejufftt  cre-  '  propofuerat.   Miraculum  veto  in  his  prx-ci- 
dtdcrittutiq^quoddixitreimplebitur.&uam-^attveThtur,  quod  arbor  ram  virens ,  ram 


acceptnrcs;  utiqtiefietvobu.  Tenendttmvero     zc. 
eft  ,  tanqtiam  vera  fidci  genuinus  faindivul- 
fus  frucius ,  ut  (  quoties  ad  precandttm  Detim 
vos  accingitit)  proxtmo  remittatts  ,  fi  qtta  ab 
illo  injuria  affecii  ftierittt . 

ReuquaVidc  Matth.6",l4,ic. 

P  R  A   X  I  S. 

PRretereuntes  poftero  die  vidcrunt  radi-Verf.io. 
citus  exaruifle  ricum.  Videtur  Alatth.itz  ChriHi  >•■■ 
rcm  narrarc  ,  ac  ii cmifla  execratione  ilico  '""%'a' ' 
exanierat  ;  fed  fciendum  Alattheum  in  con-  f ZaM. 
cionibus  Chrifti  cxplicandis  verbofiorem  ef- 
fe,in  miraculis  narrandis  contracliorem,eo- 
que  exaruifle  protinus  dicit,  quod  llico  cxa- 
ruiffe  incepcrat.  Poftero  autem  die  omnis 
arboris  fuccus  depericrat,cjua:  aliocjui  ne  to- 
tiuscjuidemhyemis  frigonbus  ,  turbinibus, 
gclu,  &c.  exaruiflet.  Vide  quanta  (it  vis  fla- 
tus  Chrifti ,  cjui  omnes  ternpeftates  fuperat. 
Hinc  conftat  feracitatem  arborii,  omnium- 
que  cx  tcrra  fuccrefcentium  a  Dei  benedi- 
ftione  pendere,  4c  contra,nam  i  cceli  &  fo- 
li  temperie,cvC.  Cujus  rei  fidem  facit ,  quod 
e  terra  fruftum  eduxit.cum  fol.luna  &  ftellar 
nondum  creatafunt.  Nec  vero  putandum 
eft  Chriftum  tum  modo  arbonbus,  &c.  ma- 
lediccre.cum  difertis  verbis  ut  hoc  loco,&c. 
fed  etiam  cum  iilentio  per  fegetcs  &  poma- 
ria  tranfiens,occulte  in  aurcs  veluti  arborum. 
ik  frugum  malediclionem  infufurrat,  ut  nul- 
lis  eam  audientibus  plurimi  tamcn  videre  & 
fentire  cogantur;  herbx  vero  &  arbores  ejus 
vocem  etli  fubmiflam  audicntes ,  ei  obtem- 
perant.  Hoc  idem  facit  in  horainibus ,  qui 
(tio  virore  &  profperitate  arboribus  aflimi- 
lantur.  Vide  Erech  17,14. 

Difcipuli  omnesrem  admfrantur.  Pc trns  Vex{ , . 
rem  ad  Chriftumrefert:  non  quod  cum  rem  ih,.tm  Pc- 
ignorare  putabar,  fcd  ut  hoc  111  odo  expifca- 1. «<  m  Iv.c 
rct ,  quid  fibi  Chriftus  in  hac  exfecratione/'"' ■"ln"~ 


obrem  vobzs  dico  eandem  certitudmis  legcm 
ut  in  hic peculiari  miraculorum  ,  ficin  com- 
munipiorum  omnium justificantc fide.  Gkirc- 
qttid  enim  ex  voluntare  Det  &  prsfcripto  do- 


fubito  &  penitus  exaruerat,  idquc  uno  Chri- 
ftididto,  eoqueannitcmpore  quo  \  irorem, 
indies  acquifitura  eflct,  nifi,  &c.  Atque  hic 
unus  fruftus  eft  eorum  ,  quos  arida  ficus  tu- 


eirimejus  orantes pttierttU  ,  cmitte  tUud  vos  'lit ,  quod  hoc  modo  difcipuli  in  Chrifti  po 

E  e  c  e  e  2. 


774  H   "A     R     M 

centia:  ailmir.itioncm  npri  funt ;  qu.-eadmi- 
ratio  illos  ad  alia  provexit.  Alter  eft  ,  exfe- 
crationi  fubjacere  qui  bonis  openbus  nou 
iucumbunt :  tertius,  quod  doctnna:  eximia: 


occaiionem  dedit ,  qua  fides  eorutn  Jrefce. 
ret,  florefceret,  fiuifium  faceret. 

11,1$.  Vtde  annot.in  Matth.  17,10.  &fic 
cstera  videfuk  hck,  Matth. 6,13,15. 


I  o  H  A  N.  cap.li,averfi7,ad44. 
3  7    Otitim  autem  totfigna  coram  eis  edidijfet,  nott  credebant  in  cum  : 

38  Vtfermo  Efiu  Propbeta  impleretttr,  qnem  dtxit  -,  Domive  quis  credidit fer- 
mov.i  ncslro,  6"  br.ubium  Dcmini  tui  deteclum esl  ? 

39  Froptcrea  nonpoter  ant  credere,  quia  iterum  dixit  Ef.iias. 

4-0  Exc&caxit  oculos  eorum  ,  &  obduraxit  corda  eorum  :  ne  xideant  octdU  &futt 
intelltgentescorde,  6"  fefe  conxertant,  &  fanern  eos. 

41  H£C  dixit  Efatas,  quando  xiditgloriam  ejus,  &  loquutus  eil  deeo. 

42  Vcrttm  t.tmen  e:tam  ex  primortbus  multi  crediderunt  in  eum  :  fed  propter 
Tbartfjcos  hoc  v.onproftcbav.tur,  ne  Synagoga  moverentur. 

43  Dilcxcrttnt  entmgloriam  bomtnum potim  qttam gloriam  Dei. 


METAPHRASIS. 

TAmetfi  vero  lefts  tot  &  tam  magna  mi-      3  7. 
racula  edidijjet ,  quorum  finguia  Ie/um 
cjfe  Chriftum  iUum  aperte  fignifictibant ,  no- 
mrnattm  htc  recens  edita  tn  Larari  excitatio- 


ne,  f^ficuftbtto  deftccata  ,  eademque  fecit  il- 
Its  infpeclantibtts;  tr.men  ettm  Chrtftum  tllum 
ejfe  r.on  credebant.  Quodtamen  neminem  of- 
fcndcre  debet ,  aut  impaciionis  caufitmpr&bc- 


AN.jtx.rsis. 

TKfidelitatisIudxoscoarguit;  quam  amplificata 
•^diverfo  ,  quamquam  Iefus  miracula  cdidhTet : 
quam  infidelitatem  exaggerat  ab  adjunfta  muliitu- 
dine  miraculoruin ,  qux  edidit :  item ab  adjuncto, 
eorum  pr.Tlenria ,  quod  illis  inlpettantibus  niira- 
cula  edna  funt.         . 

P'etf.;%.  Finis  (eti  effe&um  hujus  infidelitatis, 
ut  implerecut  Ptophetia  Efaiar;  inquo  Prophetx 
teftimonio  notatuc  fubjcctum  fidei ,  nempe  quod 

Propheta:  a  Deo  audiverunt ,  &  quod  populus  a \re.,  qitafe  novi  aliquid  &  inexjpeetati  accidtf- 
Propheta  :  deinde  notatui  caufa  infidelitatis  ncmpe  |  fet .  0pp0rtnit  etenim  impUri  quod  aliquot  an- 

tlmia^r  n0"  ICV£la(rC£  riUm  iD  mitaCUl'S  P°"  I  Ufic'dls  ab  Ef"a  Fr°Ph«a  fadiSum  eft , 
"X/^9,40-  Alio  teftimonio  Efai*  confirmat  q">de  tempore  Euangeliiverbafaciens.Chri- 
hancinfidelitatemIuda:otum:ubieiiamcaufasin-  fiumtf Aposiohs  de  Illdtorum  pertinacia  hoc 
fidelitatis  exponit ,  oculorum  ca:citatein  &  cordis  raodo apudDeum  qttsrentes.inditcit:  Domtnc, 
indutationem.qux fua crficienre caufa dedaiantur,  ^UK  mb-u  f  iUudmodo quod abs  te  accepimta, 
Deo,  qui  juft.ffimo  fuo  judicio  fic  illotum  peccata  I  pridlcantlblls  Mem  adhibmt ,  aut  cui  incom- 
pixcedentiaultuseft;  item  hnem  notat  nujus  iu-   '        ...     ,       '      ,      ,. 

dicii.ne  videant  oculis  aut  intelligant  corde;  quo- '  parabtlu  tUa  tn  edendts  miracalt*  potentia  te 
xuinetiamaliusfinisulteiior  notatur  ne  conveifi  reveiante  innotuit  lUiixitque.Xonpotuijfeve- 
ad  frugem&  falutem  pcivcniant.  \ro  in  Chriftum  credcre  docet  aluid  ejufdem 

VnJ.v.  Hoc  teftimonium  Propheti  declara-  -prophettt  teftimorimmtnh&c  ferevcrba.Quia 
tur  fuo  adjunfto  tempore  cum  vidit  Piopheta  pertmac,ter  Deum per  Prophetam  ,UosaZ,o- 
eloriam  Chrifti ;  itemlubiectocircaquod.nempe  £  ,  j  ■ 

f-k,:n.„  ■■  nentemrepuleriwt:  idcirco  eo 


3«. 


Js- 


43- 


Chrifto. 

Vttf.  41.  Videtut  exaggerare  impietatem  Iu- 
dacorum  a  comparatione  majoris,  quod  illi  ipfi 
quibus  oculi  aperti  funt,&  qui  viderunt  bracliium 
fcu  miracula  lcfu,  ctedcntes  non  funt  aufi  fuam  fi- 
demprofiieii;  qua:  ignavia  amplificaturab  adjun- 
cto,  conditionevita:,  nempe  quod  principes  tue- 
iant :  item  abctficientecaufa  hujus  ignavia-,  nem- 
peamotioneex  Synagoga,  non  autetn  vitspeii- 
culo. 

Vtrf.t,%.  Cujus  itcm  efficicns  notatur  nempe 
quodcapt.ibantglotiam  hominum;  qui  captatio 
cxaggeiatut  comparatione  minoris ,  nempe  quod 
magis  quam  gloria:  Dei,  ftudiofi  erant  gloiix,  qux 
ab  hominibus  pioveuit. 


'pulerunt:  tdcirco  eorum  ocuies  occt,- 
cavit ,  ($  animum  ecrum  velutt  inducio  caUo 
obfirmavit,  neoculis  cernerent ,  mente  inteUi- 
gerent,  neve  afukfceleribta  converfos  itlos  ex 
interitu  vindicatosin  sternumfalvos  faciam. 
Et  quidcm  h&cEjaias  tum  prddixit,  citm  vi- 

\fa  Chrifti  ghria  &  incomparabdi  majefiate, 
de  eju-s  perfina  loquutm  esi.  Veritm  emm  ve- 
ro  non  deerant ,  qui  Iefum  Chriftum  effe  cre- 
debant  ,  quin  etiam  ex  tpfo  principum  crdtne 
non  pauci ,  fed  nu'Ja  iUitu  gentk  commenda- 
tione.qnandoquidem  metu  Phartfitorum  Chri- 

ftum  confitert  &  agnofcere  ncnfunt  aufi  ;  non 

eqtu-* 


4r. 


41. 


43- 


E     v     A     n     e 

equidem  quodfe  htt;  «gnitione  mortis  periculo 
objectjfent,fed  tantum  ne  Synagiga  exturba- 
rentw.  Quod  eltam  nm  tde>  metuebant  ,qua- 
fihac  ejeHionelongius  aregno  coelorum  abej- 
fent :  Jedob  eam  caufam  ne  m  hoc  mtmdo  ali- 
qn;d  btmtri  fuo  &  exiftimationi  decederet .- 
pluris  enim  tjlimabant  laudem  qit£  a  miferis 
homimbiu,  quam  qut .»  Deo  tnfeculum  bene- 
dictoprcfeHaeft. 

P  R  A  X  I  S. 


E      L     I     c      A.  77j 

dxorum  pagis  prxdicaiTe ,  nedura  miracula 
edidiflc  ,  &  camcn  nullusin  ludxainfidclis 
cxfticic,  qui  co  nominc  fcntcntiam  condcm- 
nationis  non  accipiet.  Sonus  prxdicacionis 
Apoftolorum  ad  rines  niundi  &c.  etli  vix 
ccncclimus  eos  coram  concionantcs  audi- 
verit.  Hxc  ad  nos  accommodcntur  ,quibu? 
Chriftus  coram,&c.  ncc  verbum  modo  ,  fed 
&  f.icramcnta,  &c. 

Secjuitur  teftiruonium  Efaix.  Scopus  Eu- 

angeliftx  in  hoc  teftimonio  citando  ,  eft,  ut 

QVmma,  Iudxorum  impietas  in  Chriftum'  oirenfx ,  quam  reliquus  mundus  ex  hoc  Iu- 


*J&  iplius  prxdicationem. 

Partes  r  in  Chnftum  non  credcndo ,  37. 
Iudxo-  )        &c. 

rumnn-")   Illum  cognitum  contemnendo. 
pietas.     L      41.45- 

Adinfidelitatis  confir-  flohannis   Euan- 
mationem  adduntur  tc-^     geliftx. 


dxorum  comtemptu  arriperet,  obviara  irct. 
Chriftum  emm  cum  fuo  Euangelio  ab  iis 
contcmptum  &  repudiatum  eflc  ,  qui  unus 
erat  Dei  populus.in  quem  tpt  bcneficia  con- 
tuliflet,tot  pnvilegiis  pcr  tot  fccula  onuflet, 
dcnique  cx  quibus  Chtiftus  originem  duxit; 
omnes  gcntes  ab  ejus  Euangolu  fidc  abfter- 


Vcrf.jS, 
39,40- 

tttttticne 

VrcfhetX 

tjftntlltuli 

btc.tftontm 

tillit. 


Verf 


37- 


ftimonia.  ^fcfaixProphetx.'  rere  poterat,  prxfercim  cum  non  abuno  aut 

Intcromniapcccata  IudxorumScriptural  altero;  fed  &c.nona  plebe.fed  a  pnncipibus 


Xljxtmum  maxime  infidelitatem  infe&atur  &  cxagge 
ltuixwum  ra:  uc  0;nmunl  atrocilTimum  ,  &  rcliquo- 
^*'£a  T  rum  f°ntenl»Sicilt  cnim  qui  tcftimonium  dc 
'  Chrifti  fide  accipit ,  teftimonium  appofuit 
confirmans  quod  Deus  eft  vcrus :  /oAi.3,3  j. 
fic  qui  non  credit,  Dcum  fallitatis  (horri- 
bile  dictujiiilimulat.Hinccftquod  Chnftus 
Spiritum  Sanctum  Apoftolis  promittens, 
Iob.16,%,9.  qui  mun  !u  n  peccati  co.ivincc- 
ret ,  fubjicit  pcccatum  illud  cfle  ,  quodin  fc 
Dei  filiura  noncredidillent.  Quod  nosdo- 
ceat  quanti  faccre  dcbemus  fidem  in  Chri- 
ftum,Sc  quamfollicitcnobiselaborandum  ut 
illam  vcram  &  infiicatam  acquiramus ,  fine 
qua  impolfibile  eit  placere  Deo.  Heb.  11.  & 
quxcxpultrix  eft  vitiorum. 

Hanc  incrcduLtatcm  cxaggerat  a  diver- 
fis,  quod  tot  &  tantis  miraculis  editis  non 
tamcn  crediderunt.  /0&.15, 11,14.  nifi  veni/- 
fem,  &c.  peccatum  non  haberent ,  id  eft,  tam 


EccLtiafticis  &  civilibus  repudntus  fuerit, 
&c.  Huic  oftenfx  occuiritdumdocet,i.hoc 
non  novum  efle,cum  Prophetarum  hxc  olim 
vetus  querela  adverfus  hunc  populum  finf- 
fct.  Deinde  ita  neccflc  efle.ut  alioqui  de  vc- 
ritatc  prxdiilionis  divinx  aliquid  intcrcidat, 
quod  ricn  non  potuit :  limili  artificio  utitur 
Petrus  AH.  i,&  3 ,&4.item  Paulus  AH.i}, 
&  Rcm.$, 10,11. 

Hinc  dijcimtu  ,  quemque  utpropriusad 
Chriftum  in  Euangelii  profeffione  accefle- 
rit ,  &  altius  in  aliorum  opinionevelutiin 
ccelum  clatus  eft  ,  eo  magis  periculofx  im- 
pactionis  occalionem  prxbere,fi,&c.  Quod 
iis  prxcipue  conliderandum  eft  ,  qui  in  am- 
plis  Ecclelix  &  Reipublicx  dignitatibus 
conftituti ,  in  veritatis  profcfl"ione,ardore  & 
zelo  aliis  prxcurrerunt. 

Neque  tamen  Prophetarum  prxdictio  in- 
fideliratis  caufa  cxftitit  ,  fed  contra  :  ldeo  e- 


cnorrae.  Ex  quo  admonemur  tanto  gravius ;  nim  Spiritus  hoc  fore  prxdixit ,  quia  ex  fpe- 
peccare,  &  damnandum  cflc.quo  quis  plura  !  cub  profpicentix  fux  illos  incredulos  fore 
&  majorafalutis  inftrumenta&fublidia.&c.  '  prxvidit. 

Cor  .TO.JAmplificatabadjunftaprxfentia    Obftinatioludxorumf*  r-.   n  •       ^ 
&  intuitu  miraculorum.  Si  fama  tantum  ho- ,  duobus  elFcctis  defcri- J  "    (^Chri- 

rum  roiraculorum  eorum  aures  circurofo- !  bitur,quod  non  credi-}   vj:racuj:.    f   fti. 
naflet ,  &c.  jam  vero  curo&c.  Sicutenim   derunt,  v.  J 


piorum  beatitas  Chrifti  cempore  in  eo  col- 
locatur,  quod  cum  oculis  tumauribusca 
percepiflent  qux  multireges,  &c.  Matth. 
IJ.UT.I7.  licimpioruminfclicitastanto  ma- 
joreft,  quo  beneficiorum  Dei  nonaunbus 
modo  ,  fed  oculis  fruftra  participes  fucrunt. 
Noneft  veriLimik  Chriftum  in  iingulis  Iu- 


In  priore  notandum  prxdicationem  vo- 
ce  audttus  delignari  ;  quo  docetttr  Chriftum 
(ut  &  Prophetas)  nihil  prxdicafle.niliquod 
prius  a  Patre  accepcrat ,  quod  ipfe  alibi  ex- 
prefle  de  fe  teftatus  eft.  Hoc  omnibus  mini- 
ftris  incumbir.  GHtod  a  domino  accepi ,  £jV. 
1  C0r.11.  &  cap.  15. 

E  e  e  e  e  3  In 


77*  Harmoni     a 

In  poRenore  obfervanJum.Dei  brachio  in-  I  viufculas  a  veritatis  profelTione  deEcmnt, 
Cbmparabilcm  illam    potentiam  declarari,    maximefiin  dignitate  &  principatu  pofiti 


qux  in  miraculis  elucebat ,  (icut  ante  Dei 
digito.  Vnum  mitaculum  Chrifti  vocatio- 
ncm  obfignabat ;  quam  perditx  igitur  & 
deploiarx  perrinacix  erat,  tantx  miraculo- 
rum  multitudmi  non  credererOfyerrVo.-.quo- 
modo  potuerunt  ex  miraculis  fidem  conlir. 
mare,  cum  illis  Dei  virtus  per  Spiritum  non 
rcvelatur?  Ecquis  prarter&c.  Deindecum 
Deus  eorum  oculos  occxcavit,&c.  Rejpon- 
deo:  iftamoccxcationem  fuis  peccatis  an,- 
tc  aliquot  fccula  promcriti  funt.  i.occal- 
lucrunt  nullo  peccato  in  illorum  animis  in- 
fufo  aut  infpirato  ,  nulla  gratix  quam  con- 
tulcrat  fubtradione,  fedgratixinhibitione, 
cui  conferendx  Deus  non  fuiflet  obnoxius 
fi  in  eum  non  tam  graviter,aut  non  omnino 
peccaffent ;  ncdum  cum,  &c.  Nota,  fcriem 
&  ordinemquo  itur  ad  falutem;  primo  opor- 


(int,  quos  prae  aliis  confidere  decet.Hic  igi- 
turnos  pertentemus.  In  hac  ferenitate  o- 
mnes  profitebuntur  fe  ad  mortem  pro  Chri- 
fto  obeundam  paratos  effe  :  Interim  fama: 
jaduram  vel  minimam  cjus  caufafaccrere- 
cufabunt;  verenturne  leves,nePuritani,&c. 
vocenturjmodici  lucelli  caufa;imo  momen- 
tanea;  voluptatulx  caufa  ea  admittent  ,  qux 
cum  Chriftiani  fide  &  proftffione  pugnant; 
interim  damitant  fe,  fi  ad  rem  ventum  fue- 
rit,  paratos  effe  pro  Chrifto  mori  ,  dicent  fe 
cum  de  fumma  fidei  decertabitur,  majorem 
rationcm  habituros  :  fed  meminifle  opor- 
tuit  eum  qui  in  parvo  fidelis  non  eft  ,  in  ma- 
gno  non  futurum.  Litci6.  Quare  ut  pro 
Chrifto  moriamur ,  fi  opus  fuent ,  prius  af- 
fuefcamus  iis  officiis  qux  minoris  difficul- 
tatisexiftunt ;  alioqui,  &c.  Iam  vero  quid 


tet  ut  mentis  oculi  aperiantur  &illuminen-  de  iisdicemusquiillicagentesubiChnftum 
tur  ,fccundo  ut  cor  molliatur  ,  tertw  ut  quis  j  libcre  profiten  poflint ,  imo  ubi  laudi  datur 
ad  Deum  fide  in  Euangelicis  promiflionibus  i  pie  &  jufte  vitam  agere;  tamen  ad  pietatcm, 


convertatur. 
Verf  41.         Hxc  de  Chrifto  fcripta  cffe  confirmat 


&c.  adduci  nequeant? 

Ab  excommunicatione  fibi  metuebant,  Verf^?. 


Exjmbia  ^iungeURi;  unde  liquidiffime  conftat(prx-|  non  quod  verebantur  ne  quid  hoc  modo  il-  »««»»«- 
n"t  '1    l  fert'm  ex  pofteriore  Prophetx  teftimonio)  |  lisdecedcret,  quo  falus  xterna  provehere- '"' 
lizttnr. 


Chriftumeffe  verumDeum  bcnedidum  in 
fecula. 

Verf+2.  Hxc  de  priore  parte  ,  fequitur  altera  de 
Piimoium  contcmptu  Chrifti  cogniti.  Multi  ex primo- 
mChnjhm rlj,m  crediderunt ,  &c.  revclatum  illis  erat 
Mc°'MUl  Dracmum  Dei ,  miracula  raliafuiffe  agno- 
verunt ,  qux  Chriftum  Meffiam  fuiffe  fatis 
probarent  ;  crediderunt  ergo  ;  fed  erat  hxc 
fides  temporaria:  nam  poft  metu  perfecutio- 
nisdefeceruntmon  audebant  Chriftumcon- 
fiteri ,  ne  &c.  vera  enim  fides  confeffionem 
conjundam  habet.  Pfalm  116.  iCor. 4,1}. 
Rom.10,9,10.  Si  fetvus  herum  abnegaret  ne 
in  periculum  incideret;fi  filius  patrem  agno- 
fcere  recufarct ,  qui  pauper  &  contcmptus; 
omnes  rem  indignam  effe  damarent,  quan- 
to  m.igi^,  &c. 
«•«.rw.rj  Hxc  ."Uitcm  ignaviaamplificatur ,  primo 
a  fubjedo  quod  principes  erant,quorum  vel 
maxime  erat  a  larvis  &  umbris  non  mctuc- 
re  :  fecuniio  ab  adjundaexcommunicationis 
pcenj;  neque  enim  fibi  a  morte  metuebant. 
Chrifto  indignus  eft  qui  non  paratus  fit 
mortcm  expetere  illius  caufii;  fi,  &c.  multo 
vcro  gravius  peccant,  &  difficiliorem  ad  re- 
fipifcentiam  reditum  habent ,  qui  ob  res  le- 


tur  ;  fed  ne  infames  haberentur.  Hinc  con- 
ftat  veram  pietatem  &  infucatam  fidem  eam 
eflcqux  nos  ad  noftri  abnegationem  ducit : 
nili  enim  omne  lucrum  nobis  fordeat  ut 
Chriftum  lucremur  P^i/.j .  niti  exiftimatio 
propriaa  tergorejiciatur  ,  ut  Deus  magni 
fiat  in  corpore  noftro;vana  eft  quam  de  pie- 
tatenoftra  concipimus  opinio:  nifi  iple  iic 
honos  &  gloria  noftra  ;  nifi  nos  abunde  ho- 
noratos  exiftimemus,  li  ipli  chari  limus ,  & 
tantum  nos  gloria  &  honore  afficiat ,  &c. 
Pluns  autem  faccre  laudem  qux  ab  homini- 
bus  eft  ,  quam  qux  a  Deo ,  perinde  eft,  ac  (i 
quis  de  abjeftiffimi  mancipii  aut  Nabalis 
ftulti  prxdicatione  laboraret  ,  prxterita 
comraeiidatione  regis  ampliffimi,  aut  Salo- 
monis.  Vide  Ioh.j.  (^uomodo potesiis  credere 
gloriam  ab  hominibtts  captcmtes,&c. 

Nota  ,  non  oportcre  nos  terreri  fulmine 
cxcommunicationis ,  ne  quidem  a  veraDei 
Ecdefia  vibrati ,  modo  injufta  iit ;  ncdum  (i 
ab  Antichrifti  Synagoga  exturbcmur.  Mo- 
leftum  quidem  nobis  effe  debet ,  tum  quod 
Ecclefia  gravi  crimine  fe  implicat ,  tura 
quod  hoc  modo  a  Dei  culcu  exulamur  ;  fed, 
&c. 


I  o  H  A  N. 


A      N 


777 


I  o  h  A  N.  cap.  li,  a  vcrf.  44,adfinem  Cap, 

44  IESVS  autem  clamavit  &  dixit;  Qui  credtt  in  me,  non crcdit  in mc  ,fcdin 
eum  qui  nitft  me. 

45  Et  qtti  cotifpicit  we,  confpicit  ettm  qui  niiftt  me. 

46  Ego  lux  111  mttndtm  reni,  ttt  quifquis  credit  in  mc,  in  tenebris  noi:  mnne.it. 

47  Si  qttis  Mtem  audierit  xcrba  mea ,  &  iwn  credtdcrit ,  ego  non  damno  ipftim. 
Non  enim  reiit  ttt  damnem  niunduin,  fcd  tttferrem  mundum. 

48  Qut  afpcrnatur  me,  nec  reciptt  rerba  inea ,  babct  qtti  condemnet  ipfum  :  fer- 
mo  qttem  loquutusfnm,  tlle  damnabtt  eum  ulttmo  illo  dte. 

49  Outa  ego  ex  meipfo  noiifum  loqttuttts :  fed  qtti  iuifu  me  Vater ,  ipfe  mthi  prs,- 
cepit  quid  dicam  &  qtiid  loqu.ir. 

fo  Etfio  pr<eccptum  ejtts  vitam  Aternam  ejfc.  Qtt£  igitur  ego  Uquor,prout  dixit 
tnibt  Pater,  ita  loquor. 

qttem  crediderunt)  agnzfcendo  &profitendo, 

magna  £f  ammi&vocis  contentione  ufits  efi, 

fit  qua  h:mc  animi  vtternum  &>  torporem  ex- 

cutcre  &  eximere  pofjet.    Proinde  elata  voce 

ficfere  dixit;  In  ntramque partem  ,fivequis 

in  me  credat  tf  me  agnofiat.five  fidcm  miht 

abroget ,  nonmagni  habetur.  Sed  omnes  hoc 

velon  tntelligant,  eum  qui  vere  in  me  credens 

me  confitetur,  non  iu  me  tantum  credere ,  fied 

(y  in  cum,qui  me  mifit,Patrem,cui  fidem non 

adjungere,  omnespro  piaculo  ducunt.lta  enim 

m  una  eademqttc  e/Jemia  conjttngimur  vy.  coa- 

lefcimm  ,  ut  qui  me  ex  verbo  &  operibiu  (ef- 

fientia  etemm  uterque  impcrceptibilt  fittmm) 

cognoficit,  eundem  &  me  mittentem  cognoficat 

neceffe  eft.  Ego  lux  mundi  cum  ab  ipfis  ejufi- 

dem  incunabulis  fuerim,idcirco  in  hunc  mun- 

dttm  affumto  Abrahamt  femine  veni.ut  omnis 

(cujufcumque  lingus.  &  nationis  fit)qitiin  me 

credit  in  ignorattone.in  qua  natus  est,nonper- 

maneat.E  contrafi  qitis  audito  verbo  meo(cui 

fiolifidesinnitittir  (yincumbit)  in  menon  cre- 

dtt ,  equidempro  mmijierii  met ,  qu&  mihi  hic 

interris agenli commiffaefl,  ii^vsfiix  ,i!lum 

infigniori  aliqua  pcena  infticla  nonjudico.  Nec 

cnim  in  mundum  vem  ut  mttndum  hccpaHo 

ois  ab  adjunfto  priftantii  verbi  quam  arguita  \judicarem  ,  [edpotius  ttt mundum  infc perdi- 

comparatione  majoris,  quod  non  tam  veibum  |  tum  fiervarem.Neqtte  tamenidcirco  judiaum 


A  N  A  L  Y  S  I  S. 

DOcet  Iefns  quanti  iit  in  fe  credcic,  &  quam  pe- 
riculofum  lit  illi  ridem  abrogarc  ;  cujus  utriuf- 
queadfinem  Ctf.  penra&ati  adjunftum  eft.quod 
iitam  docJrinamcontentavocetk  vehemeuti  pio- 
nunciavit ;  Je  primum  docct  quam  opcn  prerium 
fit  infccrederecomparationemajoris.quodquiin 
illumcredar,  inPatrcm  qui  cum  milir,credat. 

Virf.$\.  Confirmat  fuperiorcm  rationcmato- 
to,  quia  qui  videtChriftum,  videt  Patiem  qui  cum 
milit. 

ferfn.6.  Hanc  fidei  dignitatem  arguit  ab  effe- 
tlo  ctedentium  ,  quia  non  mancnt  in  tenebris  qui 
in  Chriftumcredunt  ;cujusc3ufacfficiensafligna- 
tur,  quia  Chriftus  illos  illuminat ;  quod  paii  illu- 
ftiarur  Iucisvel  folis. 

Vcrf.vi.  Acccditadpericuluminquod  prici- 
pites  tuunt  qui  non  crcdunr :  ubi  deficiens  caufa  fi- 
dei  dedaratur ,  recufario  auditionis  verbi  Chrifti ; 
adjun&um  aurem  periculum  cft  condemnatio; 
quod  diverfo  exornatur ,  quamvis  Iefus  eum  non 
judicci;quod  fuofine  arguitur  .quianonvenit  ut 
condemnaiet;  quod  fuo  conrraiio  confiiinatur, 
quia  vcnit  ut  fcrvaret  mundum. 

Vtrf.  48.  Aliud  infidelitatis  effectum  eft  reje&io 
Chnfti;  cujus  efficiens caufa eft ,  quod  quis  Chrifti 
verbum  nonaccipit  :  deinde  caufam  efficientem 
condemnationis  affignat  Scrmonem  quem  Iocutus 
eft;  &condemnatiomsadjun£tum  tempusindicat, 
extremum  mundi  diem. 

Vcrf.w.  Amplificatgravitatcm  condemnatio 


44- 


fuum  fit,  quam  Patris,  qui  mifir  eum;^)Uod  confir- 
mar  ab  adjun&o  mandato  Patris  quid  Cluiftus  lo- 
quarur. 

Vtrf.so.  Porro  aliud  priftanti.-e  verbi  argu- 
mentum  eft  ab  effcfto,  quod  vitam  conferat;dcin- 
deabadjunfta  pndkatione  verbi  pcr  Chriftum, 
quiaut  in  mandatisa  Patrcaccepir,  lic  hominibus 
propofuit. 

METAPHRASIS. 

IEfits  perfpefta  lud&orum  partan  contuma- 
cia  tnfie  rejicitndo,  partim  tgnavia  infie  (m 


&  pcenam effttgient  ,qui  mihifidem  detrahent. 
Nam  qtii  me  repellit ,  qut  mea  verbafide  non 
accipit.fiuum  habet ,  qui  illumjam  uk.fcitur, 
judicem  Patrem  meum :  tn  extremo  vero  die, 
me judice pro  tnbunaltficdente ,  adhttjus  fier- 
moms  normam  omnta  exigam,  quem  me  pr/t- 
cone  afptrnantur  homines.  &ui  quidemfienno 
tantomajorem  apudomnes  authontatemob- 
tinere  debet  &  in  contemptorum  ejtts  condcm- 
natione  onmino  obtinebit ,  quoad  nequaquam 

i:  >:ic 


45- 


46. 


47- 


4S. 


4». 


JO. 


778  H     A      R. 

a  metanquam  Mediatore  (qtta  Patrifum  in- 
ferwr)  tantum  profecltvs  eft.  Nec  enim  ex  me- 
ipfo  loquutmfum,  fed  qm  me  m.-Jit  Patermi- 
hiinmandatis  dedtt ,  quid  dicam  &  quidlo- 
quar.  Contemptorum  porro  augebit  condem  - 
nationem,  quodprobe  novi  fermonem.quem  ut 
annunaaremin  mandatit  accepi.vttam  &ter- 
nam  zontmcrc  :  ficut  autem  mihi  in  manda- 
tii  dedit  Pater  ut  enunciarem ,  fic  prorfns  ($ 
per  omnia  loquor. 


Verr.44. 
Cur  r/.i- 
tnet  Cbri- 
JIhs. 


litlei  pr*- 

[■;.,i:ia. 


Verf45- 
Pattrper 

Filium 
i.tntum  W 
tletur. 


s 


P  R  A  X  I  S. 

Vmma ,  Chriftus  magna  vocis  conten- 

tione  fiiiei  prxftantiam  &frudiim,  &  in- 
fidelicacis  nequiciam  &  pcenam  ob  oculos 
proponit. 

f  Adjunfcum.fervor  quo  Cluiftus  u- 
Partcs-e^    fus  eft  iuhacdoCcrina.propomtur. 
^Subje£tum,doc~crina  ipla. 

Clamor  magnum  animi  motum  indicat, 
d.imafTedicitur  Ioh.7,1%.  cum  Iudxi  illum 
Chriftum  fuifle  negarent ,  &  Ioh.7,17.  in  re 
maximi  momenti ,  iic  £/1.58,1.  damare  ju- 
betur:  &  Iohannes  Babtifta  Efa.^o.Vox  cla- 
mantis.  Hoc  noftram  furditatcm,  prxfertim 
in  rebus  maximi  momcnti ,  indicat :  multi 
corporis  furditate  afficiuncur.nullo  fumptui 
parcunt,  ut  poffint,  &c.  de  mentis  &  cordis 
furdirace,qux  longe  deterior  cft,nemo  pxne 
foliicitusexiftit ,  quare  Chriftum  rogemus 
ut  digitum  in  aures ,  &c. 

Miniftri  hft  docentur  de  rebus  maximi 
momenti.prxfcrtim  apud  prxfrac~tos,dicen- 
tes,vehcmentia  &  contentione  uti  oportere. 


M      O      N     I     A 

hoc  eft  fidei  noftrx  firmaraentum  vel  maxi- 
mum,  eum  qui  fide  Cbriftum  tenet,Patrem 
uua  &  Spintum  tenere.  Omnes  captant 
gratiamfecundi.  EccleJ.4,1^.  &benefecum 
actum  putant  li  regis  fihi  amicitiam  captent, 
quam  tameuquis  adeptus  ,  regem  libiinfe- 
ftum  infenfumquc  habere  poterit ,  quia  ut 
duo  iunt  diverii  homines  ,  lic  feparatasha- 
bent  voluntates&affec~tus:Pacervero,&  Fi- 
lius,  &c. 

Hinc  liquet  Iudxos ,  Turcas  &  alios  infi- 
deles  Deum  non  habere,  ac  proinde  non 
polTefalvosfieiijut  vanaiit  &impiacorum. 
oratio  ,  qui  dicunt  quemquefua  rcligione 
falvum  fore  :  ccquis  enim  qui  Deum  noa 
habet,  poterit  falvus  fieri? 

Caufam  oftendit  cur  in  mundum  vene-  Ver("4s.- 
rit ,  nempe  ut  eum  tencbricofum  &  falutari  Fideifi». 
Dei  luce  deftitutum,  iiluftraret  ,  idque  fidci  *"• 
ocuio.Hic  igitur  fruftum  verxfidei  indicat, 
ut  fuperioribus  prxftantiam. 

Ejus  adventus  multa  compleclitur  ;  con- 
ceptionem,  nativitatem,  perpefTioncs  deni- 
que  omnes.  Hxc  omnia  cum  Dcus  in  fecula 
benedi&us  pronobis  obivit  ;  quantofcelere 
fe  confttingunt  qui  hoc  beneficium  afpcr- 
nantur?Deus  enim  hxc  omnia  ab  illis  repo- 
fcet.  Si  quis  princeps  audita  homuncionis 
aut  latrunculi  captivitate  ,  longum  irer  ma- 
gno  cumlabore  &  fumpcu  conjunchim  fu- 
fcipertt ,  quoilhim  ex  carcere,  &c.  ipfe  ex 
carcere  exire  recufirer,  &c.  nonne  dignus 
efTet  qui  pxdore,  fame,  &c.  qui  tantam  bo- 
nitatem  &  munificentiam  repudiaret ,  prx- 


prxferrim  li  mortui  iint  &  fepulti  in  pecca-  |  fertim  contumeliofe,&c.  Si  unicus  ptincipis 
tisapud  quos  concionem  habent :  iftienim  filius  Iongum  iter,  &c.  in  quo  muln  moutes 


non  nih  magna  voce  excitantur. 

c  ,•   _    r  Verx  fidei  prxftantia  &  fruclu, 
Subjefta  r  .  ■[ 

dodhina,;    T         i  ..  .  ■    „ 

-.,  1   Incredulitacis  ncquma  &  pxna, 

V.      reliquk. 

Prxftanriam  docet  i  comparatione  ma- 
jorum  ,  qui  credit  in  me  ,  non  crcdit  in  me, 
fed  in  eum  qui  rae  milic.  Iudxi  profiteban- 
tur  fe  in  Deum  credcre;  atque  omni  contu- 
meliadignos,ni  hocf.icrent;  interim  Chri- 
flo  fidem  abrogarunt ;  quare  Cluiftus  ut 
hunc  errorem  convellac,&c. 

Hoc  confirmat  a  genere  ,  Iohan.  14,1,9. 
1  loh.2.,n,t$.  imo  vero  nemo  in  Tatrem 
credere  poteft,  nili  per  Chriftum  ,  nec  quif- 
quam  eum  cognofcere,  nili  per  Filium  :  hc- 
ut  qui  Chriftum  perfidem  habet,is  Spiritum 
Sanctum  habet.HacloquendiformulaChri- 
ftusfe  Patri  coeflerjtialeni  eiredocec.Acque 


cranfiliendi,  mukxpecrx  fcandcndx,&c.  ut 
ut  bubulci  fiham  in  uxorem  acciperer,  &c. 
Multo  ergo  graviores  poenasdaturifunr  qui 
oblatam  in  Euangeho  falutem  refpuunt, 
quam  &c.Huc  illud  loh.:n  ij.n. niji  adtllos 
venijfem  peccatnm  non  habuijfent. 

Kota,  Illum  fuifTe  lucem  antcquam  in  ch.ijlus 
inundum  venir;  non  participatione.uc  Apo-  tux.mte 
ftoli  Afatth.^,14.  fed  nacura.  Illi  enim  non  fid***** 
venerunc  lux  in  mundum  ,  fed  in  mundo  fa- 
di  func  lux.  Q110  eft  deceflabilior  Parifta-' 
rum  fencencia ,  qui  hxc  verbaPapx  afcri- 
bunc.  Conciliutn  Trident.  fub  P.itdo  tertio, 
oratione  Cornelii  Epifcopi  Eitontini. 

Nota.Videm  cfle  oculum  quo  huic  luci  Si 
foIi,Chrifto,communicamus,{icante  ver.^S. 
diftum  cft,nos  credcndo  111  lucem.fieri  filios 
lucis.  Vnde  fidei  natura  prxdare  illuftratur: 
licutenim  nulluoi  in  corpore  mcmbrum 


;.:  mutt- 
dum. 


E     Y      A      N      O 

prarter  oculum,  lucemprehendit;  lic,&c.  & 
iicut  oculi  bcncficio  cxtera  membra  omma 
llluftrantur.lic  per  fidcm  reliqua  omnia  opc- 
ra  Dco  acccptafunt.  Denique  ut  oculi  non 
radios  in  luccm  cmittendo  illuftrantur ,  fed 
intromittendo  ;  lic  ride  juftitiam  qua:  cxtra 
nos  cft  prchcndimus.non  illam  qua:  intus  eft 
acquinmus.  Sed  hoc  t.nnen  dilinmlc  cft, 
quod  fol  hic,  qui  nos  illuftr.it ,  (Imul  oculcs- 
apcnt;  cum  alter  fol,  &c. 

ln  tenebris  non  maneat.~\  Eramus  ergo 
omnes  natura  in  tcncbris,  fub  rcgnotcnc- 
brarum  &  poteiLte  Sathana:,  ut  mancipia 
dctenti.  ViAc  Ioh.},}.Efiu.4ft.  Dcditelucem 
gentitim,  yv. 

Hailcntis  defidei  pr&Jlantia  ^fructu. 

Adjuncit  pcenara  qua  plcftendi  funt  qui 
_. ,  ,i  ,   lllam  rcpudubunt.  \  b\>iota  ,  Chriftum  re- 

TVIt/Ollnl-  .    -.  ■•  i       • 

HirrtindU-  pudian,  li  verbacjus  non  crcdidenmus,  nec 
twChri-  illaadmittamus  ;  nequecnim  repudiatur  ab 
fl"4  •'  iis  folum  qui  eum  perfequuntunfed  &c.Qui 

ad  verbum  impingunt ,  ad  Chriftum  offen- 
dunt.  i  Pet. i,8.Contra  Pontificios  &  Pfeitdo- 
tuangehcos ,  Sicut  cnimfides  lubditilegum 
&  mandatorum  regis  obfequio  comproba- 
tur;(ic,&c.  Filius  liparriaflurgit,genicule- 
tur,&c.  nontamen  progermanoagnofcitur 


Vcrf.4 


E      t      I      C      A.  77J 

Neque  tamcn  idcirco  judiciumeffugicnt,  vtif+s. 
&c.  Erit  enim  olim  t.mpus.cuin  hujti.  con-  Setivtr- 
tcmptuspxna.  dabunt;idque  judicchoc  ipfo  '"•"',••'•/"' 
lcrmone,  quem  jam  rciiciunt:  ad  hujus  cnim     "  '"' 
normam  judicmm  ultimum  revocabitur.N  i- 
dcRom.z,\6.  &  ii. 

Argumentum  eft  a  diverfo,  i.  non  fc,  fcd 
fcrmoncm  fuum  judicaturum;  i.  non  in  h.-.c 
vita.fcd  futura;  qu.ilidicat,ctli  mc  iion  (en- 
tiatisde  vobis  ultionem  fumentem  ,  ijucd 
facile  poflcm,  &c.  tamen  ne  putctis,  &c.Sic 
enim  homnics  e.\iftimare  folcnt  ,  fc  non  dc- 
liquifle,  nili  ftatim  pocna  fequatur. 
.  Quidam  ha-retici  olim  rutabant  Deum 
fubicgefeverum  judicem  fuille  ,  nunc  mi- 
tcm  &  m.infuetum  fub  Euangelio;  atqui  qui 
Euangclium  contcmnunc  graviori  pcciu 
multabuntur.  Vide  Hcb.z,\,i,  &c. 

AV.i.Summa  vcrbi  divini  authoritas,  quo  Cujut  -rc,Li 
c.\ul~x  omncs  in  ex  trcmo  judicio  decidentur;  fnitn*  *u- 
cumdecapite  cujufque  agetur.  Hoc  verbi  "»""i 
«w&pxei«*evincit.  Omncs  hoc  admoneat,ut 
in  omnibus  judiciis  &  conventibus.hoc  ver- 
bum  prx-iideat  &  dcbitam  dignitatem  obti- 
neat.  Si  enim  in  celeberrimo  illo(quiun- 
quam  exftitit)  conventu,&c  ii  in  coelo,  &c. 
■Si  apud  Deum  ipfum  ,  &c.  nedum,  &c.  Hic 


nili,  &c.  Hoc  modo  Chriftuslui  chantatem    Pontificii exagitandi,  quiScriptura:authori- 
explorut.S/  dihgitis  me.pr&ttpt*  meafervate.    tatem  elevant,  &:  ab  ca  ad  concilia  &  patres 


Sjusd  pee- 
cati  Cttri- 
Jtm  mn 

juAic.it  j 


/0^.14,15.  &  iJVw.1,5.  Itemqui  lmpingunt 
ad  facramenta  ;  impingunt  autem  quotquot 
prxle  ferunt,i.inChnftum  crcdere  ,  l.vitx 
novitati  ftudere,  j.fratres  amore  complefti, 
&:c.  nec  faciunt  tamen.  Ifti  regno  Dei  ligil- 
lum  fyngraphx  commentitix  apponunt :  li 
inani  c!iartxapponerent,perfidia;  reieflent; 
nedum&c. 

Non  venint  d.tmnem  mttndum,&c. ~\Czu- 
fam  cxplicat  cur  fui  contemptum  nonvin- 
dicavit,  quia&c.  iic  luh.^,\y.  ideo  fe  a  judi- 
ciis  tempcravit  dum  in  terraerat,ut  omnes 
ad  fe  libenus  confluerent.Principes  una  ma- 
11  u  coronam  ,  altera  gladium  oeftant.  Chri- 
ftus  vero  non  venit  armatus  gladio  ,  olivam 
geftabat ,  pacisinligne  ,  vexillum  non  ni- 
grum,  aut  rubicundum  ,  fedalbum  explica- 
vit,  &c.  Pnncipes  qui  clementix  laudem  af- 
fcftant,  li  qux  funt  prxniia,  ea  propriis  ma- 
nibusconfcrunt;poenas  veroper  vicarios  in- 
fligunt,lic,&c.  iliuc  eft  quodprobris&  in- 
junis  a  viris  contcmptiiTimisaffcftus ,  non 
regeflit  tamen,  i  Pet.i.z^.  Quareut  nos  fi- 
lios  pacisefle  declaremus ,  &  adbenediftio- 
nem  vocatos ,  item  a  malediftis  &  malefa- 
ftis  abftincamus,  &,  contra,  &.C. 


provocant. 

Hanc  verbi  autlioritatcm  ab  efficiente  Veif.49. 
aroplificat,  quod  a  Patre,  non  a  fe  profluat.  q«*  «»•- 
(ic  cap.y,\6.verbum  meum  non  eit  meum,fcdP:'f"^'"r' 
Patrts  qui  me  mpt.l3.ta  (i  Chrifti  mediatoris  *  eJJ"""- 
authoritas  fatis  valida  non  lit  ad  hominum 
confcientiasfuftinendas ,  nili  quoad  a  Patre, 
&c.  quo  loco  hominum  mortalium&  pec- 
carorumdifta,  fcita  ,  decretareputabuntur, 
&c.  Vt  inMonarchianuIIa,  nefiliiquidem 
&:  hxredis ,  authoritasfatis  firma  eft  ad  ju- 
ftum  imperium  ;  nili  qux  a  rcge  proficifci- 
tur,  lic,  &c. 

Hanc  porro  vcrbi  dignitatcm  &  ampli-  verfjo. 
tudincm  amplificat  abadjunfto  vel  effecto  nbejfeHo. 
vitx  sterna: ,  quam  natura  fuaopcratur.  Si 
Dcus  fermonem  fuum  ad  hominum  interi- 
tum  accommodaflet ,  tamen  magna  fuiflec 
ejus  apud  nos  authoritas,  jam  vcro  cum  &x. 
Videi  Iob.c,,ii. 

&ut  igitur  ego  loauor.fec  ]Qucd  li  Chri- 
ftus  nihil  nifi  a  Patre  acceptum  Ecclcflx 
propofuit  ;  nedum  nos  quod  a  Chrifto  per 
Prophetas  &  Apoftolos  non  accepimus . 
1  Cor.w.i^  15.  Dcmde  nota,  non  modover- 
bumDei  duntaxat  a  nobis  prooonendum, 
Fffff  fcd 


780  H      A      R      M      O      N      I    A 


fed  co  etiam  moilo  quo  accepimus.  Vide  1 
Pet. 4,11.  Quiloquitur,  loquatur  ut^verbum 
Dei.  Eft  tamen  difcrimen  mcer  Chriftum  & 
Prophecas  :  Prophera:  ,  mifttme  Ttominut; 
Chnftus  ,  mi/it  me  Pater.  Deinde  quicquid 


Chriftus  loquucus  eft,  etlam  in  familiari  ier- 
mone,  Pacer  per  eum  loquucus  eft.  Prophe- 
tis  auteni  (extra  miniftenum)  mulca  excide- 
bant  quaiaSpiricu  San&o  non  proficifce- 
bantur. 


L  v  c.  ly ,  a  verf.  47.  adfinem  Capitis. 

47  Etdocebatquotidie  intemplo.Vrimariivero  Sacerdotcs &  Scribd,  &primo- 
res  piebu  ftudebant  cumperdere : 

48  Nec  inveniebant  quidfacerent :  totuseritmpopuluspendebatab  ipfo ,  quum 
ettm  audiebat. 

L  v  c.  cap.  * o, a  verf.  i,  ad  9. 

ETfattum  es~l  quodam  dierum  illorttm ,  ut  quum  ipfe  docerct  populum  in  templo, 
&  ettangeli^ret,  fupervenerint  primarii  Sacerdotes  &  Scribt  cum  Scnioribus. 

2  Et  alloquuttfint  eum,dicentes;  Dic  nobis  qtia  auttoritate  islafacias,aut  quis  il- 
le  fit  qui  dedit  tibi  tUam  aucloritatem. 

3  Rcjpondens  ,tutem,dixit  ctsfmterrogabo  vos &  ego  quiddam;dicite  igitur  mihit 

4  Baptifmus  lobannis  i  ccelo  erat,  an  ex  homiritbus? 

5  At  illi  ratiotinati  funt apudfe,  dicentes;  Si  dixcrimus  ;  E  ccelo :  dicet  ;  Quare 
crgo  non  credidiftis  ei  ? 

6  Sinautemdixerimus;Exhominibus:  totaplebs  lapidabit  nos :  perfuafaerim 
tsl,  lohannem  Prophetamfuijfe. 

7  Rejponderttnt igiturfe  nefcire  unde  efiet. 

8  Tunc  IESVS  dixit  eis;  Nec  ego  dicam  vobis  qua  auttoritate  h&cfaciam. 

M  A  t  t  H.   cap.  ii,  a  vcrf.  13,  adiS. 

23  Quum  autem venijfet intemplum,  primarii  Sacerdotes &feniorespopuli  eunt 
docentem adierunt,  dkentes;  Oua  auttoritatefacis  isla?  &  quis  tibi  dedtt tslam  au- 
Uoritatem  ? 

24  Rejpondens vero  IESVS,dixit  eis;lnterrogabo vos & ego rem quandamfiuam 
fi  dixeritis  mihi,  dicam  &  ego  vobts  qua  aucloritate  iftafaaam  : 

2;  Raptifma  Iohannis  unde  crat?eccelo ;  an  ex  hotmnibus  ?  Atilli  ratiocinaban- 
tur  apudfe,  dicentes;fi  dixerimus;  E  ccelo:  dicet  nobis;  Quare  ergo  non  credidiftis  ei? 

26  Sin autem  dixerimus-}  Ex  homimbus,  timemus  turbam  :  omnes  euim habent 
Iobannem  ut  Vrophetam. 

27  Et  rejpondentes  IESV,dixerunt;  Nefcimus.  Ait  eis  & ipfe;  Nec ego  vobis di- 
cam  qtia  auttoritate  iftafaciam. 

M  A  r  c.  cap.  11,  verf.  17,  adfinem  Cap. 

27  Tunc veriiunt  rurfus Bicrofolymam  :  &  quum  ipfe ambularet  in  templo,  ve- 
riitmt  ad  eum  primarii  Sacerdotes  &  Scrikt  &  Seritores : 

28  Et  duunt  ei;  Qua  auttoritate  iftafacis?  &  quis  tibi  dedit  auttoritatem  iftam, 
ut  bacfacias  ? 

29  IESVS  autem  refpondens  ,dixiteis;  Interrogabo  vos  &  ego  rem  quandam. 
Rejpondete  igitur  mibi ,  &  dicam  vobis  qua  auttontate  hacfaciam. 

3  0  Baptifma  lohannis  e  cdo  erat,  an  cx  homimbtit?  refpondete  mihi. 

31  Ratie- 


E     V      A     H      C      E      1      I      C      A.  7S[ 

3 1  Ratiocinabantur  autem  apudfe  ,  dtcentes;  Si  dixerimui;  E  calo :  dicet;Otu- 
re  ergo  non  credidtfiis  ei? 

32  Sedfi  dicamus;  Ex  bominibtu :  timemuspopulum :  omnes  enim fenticbant  dc 
lohanne,  eum  vere  Propbetamfuijfe. 

3}   Tuncrefpondcntes,dtcunt lESV;Nefcimus.  Et  IESVS  refpondcnsydicit eis; 
Nec  ego  dicam  vobis  qua  an  ttoritate  btcftciam. 


47- 


A  N  A  L   T  S  I  S. 

EFfe&um  Chrifti  nartatur ,  quod  in  tcmplo  do- 
cuit;  quod  adjunfta  afiiduitate  ampliricatur, 
quotidie  :  Cujusadjuntturocft  ,  quod  ptimorcs 
Ecdefiaftici  &  civilcs  quxrebant  eum  perdcre. 

Verf.\%.  Cujus  conatus  Chiirtii  pcrdendi  adjun- 
ftu  eft  impotentiaaliquid  cfficiendi;cujus  ctficiens 
caufaeft,  quod  populusaChtiftiorependebat. 

Verf.i.  Adjunilumtempotis  ,  quo  hxc  qux  fe- 
quuntur  gefta  funt,  notat;  fcd  tempus  notat  intini- 
tum,  non  deicrminatum ,  ncmpc  in  ultima  illa  fua 
profc&ione  quam  inftituit  ad  Hierofolymorum 
urbcm  :  aliud  ad|unclu  temporis notatur,  cum  do- 
ceret  &  Euangelium  ptxdicaret,  ubi  notatur  etiam 
fub j ectum  loci  ubi  hxc gclla  funt; apud  M.ti t. aliud 
adjunciu  tcmpoiis  indaatur,nempe  cum  in  templo 
ambularct.  Dcindeproponuntur  erlV&aprincipum 
Saccrdotum  Scribarum  8c  Seniotum.  Quorum 
Pritimm  cftectum  eft.quod  Chtiftadupetvenerunt. 

Vttf.  1.  Deinde  ahud  effcclum  cfl  quxftio  ab  il- 
!;»  Chrifto  propolita  ,  nempe  quaauthoritate  illa 
faceret ,  dcinde  quxiu  m  de  efficiente hujus autho- 
titatis;  quis  llli  hanc  autlioiitatcm  dedciit. 

Vtrf.}.  Hujus  quxftionis  cffecJum  cft,Chriftum 
aliam quxftionem  lllis  propofiturum,  cum adjun- 
ciapromiffione.feeorumquxftioni  refponfurum, 
adjunfta  conditionc  hac,  dummodo  fux  refponde- 
lint,  uteftapud  \l.ntum. 

Vetf.  4.  Subje&um  circa  quod  quxftio  veifatur 
cft  Baptifmus  Ioannis : 

Partti  quxftionis  I   Coelo  a  Deo. 
funt  (/««canfit  ex\  Hominibus. 

Vttf.  s  ■  Hu jus  quzftionis  effeftum  eft  tacita  dif- 
quifitioadverfanorum  ,  quidfa&uti.  Difquilitio- 
nishujusduxpartcsaltignantur ;  primum  difqui- 
runt;  an  rcfponfuri  funt  e  roelojcujus  efficiens  cor- 
rumpens  eft  Chrifti.qux  futura  foret  contra  eos.re- 
plicatio,  cut  igitur  non  crediderinr. 

Vetf.6.  Secundo  difquiruntan  refponfuri  funt 
ab  hominibusjcujus  itcm  conumpens  cfficiens  eft, 
quodtotuspopulusillos  ita  rcfpondentes  lapidi- 
bus  obruerer :  cujus  caufia  efficiens  eft ,  quod  per- 
fuafus  efict  populus  Ioannem  fuiflefua  vocatio- 
ne  quafi  Prophetam;  cujus  Prophetici  muneris  ad- 
junclum  additur  apud  Mnrcum,  nempe  verefuifle 
Prophetam.' 

Vetf.f.  Huius  difquifitionis  &  difcurfationis 
apud  fe  lacitx  efFe&um  eft  lefponfio  ad  Chiiftum 
apeita,  fe  nefcire  unde  fit  Ioannis  Baptifmus. 

Vtrf.%.  HUus  refponfi  effcctum  cft  Chrifti  ad 
eos  rcfponfutn ,  fe  nolle  lefpondete  ad  illoium 
quxftionem. 

METAPHRASIS. 

APpetentejam  morte  ,  lefttsfuam  inprs- 
dicando  ddigentiam  &  indu/iriam  an- 


xit:  ttt  qui  qtiotidic  in  ttmplo  doceret :  &pro 

rationeetiam  aucls.  ilhus  inpndtcando  tndu- 

ftris  crevit  etiam  Pharifiorum.Scrtbarum  & 

in  Republ.  prmcipumfuror  ,  qui  tllitm  interfi- 

cere  fatagebant.  Omnes  autem  morte  muL 

Bandt  vias  perfequentes ,  qui  voto  compotes 

fierent non  invenerunt ,  quod  a populo  fibi  me* 

titerent ,  quod  a  Iefu  JaptentiJJimo potentijji- 

moque  fermone  omni  melle  dulciore  tamqnam 

catena  aurea  ejttsfacro  ori  veluti  affixs  ati- 

res  effent.  &uodam  autcm  illitts  hebdomadts 

dte,  qus  proxtms  mortem  lejttprscejftt ,  cum 

in  templo  ambulans  doceret  (5  Euangelium 

pr&dtcaret  ;  fupervenerunt  ifj  veluttexim- 

provifo  accefjerunt  principes  Sacerdotum  tfy 

Scribs  cttm  Ecclefisprsjbyterts.  Hi  lefum  allo- 

qttentes,dicebant;Boves  cumovibtts  (y  capris, 

emptores  cum  venditoribus,  tfy  alta  id  genus  e 

templo  exigis,  docendi.  in  templo  partes  exer- 

ces.  Atque palam  eft  le  ex  trtbu  Levitica  non 

effe  ,  nec  uUam  a  nobts   {qui  Ecclefis.  Anti- 

fiitcsfumus)  attthoritatem  acceptffe.  Dic  er- 

go  qua  authoritate  fretus  h&c  facere  fufcept- 

/ii.Jpontene  &  tuo  arbttratu,  an  ex  ahttsprs,- 

fcripto  ?  Qupd  Ji aliusmandatu  hocfacts,  dtc, 

amabo,  quisfit  qut  ttbt  hancpoteflatem  fecit. 

Qutbus  Ieftts  rejpondens,  dtxit ;   Vos  duo  a  me 

tnterrogatisi  ego  unicum  tantum  a  vobis  qtu- 

rarn  :  cui  fi  ingenue  &  ex  animi  veslri  fenju 

t^fententiapritts  reff>onderitis,itiidem  &  iffit 

vobts  rejpondebo;  tametfi  ex  vejiro.ex propria 

rei  verttate,  s^prout  confcientta  veftra  vobis 

didabit ,  yejpcnfo,  h&c  quam  qjt&ritis  ame 

qiufiio  dijjolvetur.  tSJus.ro  igittir  an  Bapttf- 

mtn  loannts  (  qui  de  me  tanqtiam  unico  inter 

Deum  &  homines  Medtatore  clantm  ($  lu- 

culentum  tefiimonium  ediiitt)  a  Deo  ,  qtti  in 

cotlts  efi,  an  ab  hominibus ,  quiin  terrafunt, 

profefitts  efi.   lUi  vero  tacite  conftlia  confe- 

rentes  &rem  hav.cultra  citraque  difcptan- 

tes  inter  fe  mujfitabant :  Si  rejpond.  mtts  a 

Deo.ftattm regeret,  cur  igitttr  iUt  non  crcd.dt- 

ftis;  eademque  opera  ctir  non  miht  tantum.fed 

fe>  in  me  non  credtdifiis,  cum  totum  ejtts  mi- 

ntfteritim  hucfpeSiabat  cy  referebattir  ,  utfi- 

dem  in  me  aftrueret.  Sm  rejpondeamus  locCn- 

nem  fuum  Mintslerium  hcmmum  oper.%  {tit 

Fffff  1  alii 


48. 


7S1  H     A      R. 

alii  ordinarii  Minislri)  accepiffe ,  unrverfiu 
populits  in  nos  tttmultuarie  &  per  feditionem 
inuens  lapidibtu  obruent.Hanc  emm  de  loan- 
ne  omnes  perfuafunem  imbiberunt  ,ettm,haud 
fectis  qnam  Prophet£  ,  a  Deo  immediate  mif- 
fnm  ejTe.  &uamobrem  reclamante  eorum  con- 
fcientia  ,  refponderunt  fe  unde  effet  prorfus 
ianorare.  Adqttos  Iefts;  Nonrejpondebo,quod 
zios  facitis,  me  nefcire  qua  auihoritare  hocfa- 
ciam;fed  rejpondeo  me  vobis  nolle  dicere. 


M      O     M 


►  mo- 

nes. 


Lvr.19, 

verf.47. 
Sacerdo- 
tum  & 
Scribitrum 
tertimda 


P  R  A  X  I  S. 

T,s»i.!,  Principum  utriufqueordinis  Ec- 
'cleliaftici  &  civilis  cum  fanguinolenta 
coniilia,  tum  fraudulentifermones,  cafla& 
irritadcclarantur. 

fTrincipum  utriufque"^ 
Partes,  ir  ordinis  fanguino-      r 

riti  conatus j       Jenti  1 

advcrfus        1  Principu  akerius  or-  f 
Chnftum,  dinis,  fcil.  Eccle- 

^  iiaftici,inlidioli  J 
In  priore,  nota  principes  Ecclefiaftici  or- 
dinis  iibijam  civilis  ordinis  principesadver- 
fus  Chnftum  adjunxifle,  &  quidem  forte  ex 
illis,  qui  in  Chriftum  credentes  eummetu 
.  Eccleiiafticorum  proliten  non  audebant)  ut 
&  populomajorem  metum  incuterent ,  & 
tpli  eflent  ad  opprimendum  Chriftum  arma- 
tiores.  In  cjuo  obfervamus  inlignem  iplo- 
rum  pertinaciam  ,  quibus  iinguli  pcene  dies, 
novum  malitixincrementumattulerunt;  & 
cpuo  plura  viderunt  &  audierunt  qtia:  lllos  ab 
lioc  fcelereabducere  debebant ,  eo  magis, 
&c.  quofol  juftitia:  &  potentia:  divina:  in 
Chrifto  refplenduit  magis,  eo  cxciores:  quo 
ejus  virtus  admirabilis  fonantius  perfonavit, 
eo  furdiores,  &c.  debebant  certe  toties  fuis 
coniiliis  fruftrati ,  aut  ab  inccepto  deftitiiTc, 
aut  certe  num  refte  fufcepta  fuiflent,accu- 
ratius  expendifle,fed,cV:c. 

Notandum  porro,  gladium  ad  veritatis  & 
religionis  defeniionem  a  Deo  concefTum, 
fazpnrs  in  veritatem  diftringi,  &  in  Deum 
ipfum  vibrari,  infcitia,  ignavia  ,  malitia  eo- 
rum  qui  illum  gerunt:  nec  ullos  effe  qui  ftu- 
diodus  magiftratus  gladium  evocant,  quam 
veritatishoftes,  qui  hoc  modo  caafe  fii* 
mak'  imbecillitatemfulcire  conantur.Qua- 
re  pro  magiftratibus  aflidue  orandum  ,  ne 
&c.  ne  tum  quidem  cumabiisad  hocfolli- 
citantur  ,  qui  in  Ecdelia  rebus  potili ,  in  re- 


ncc  veritas  femper  Pontificum  mitris  &  inii- 
nibus  alligatur. 
Etli  manum  manui  adjungunt,tamen  ni-  Ve"  4». 
hil  line  Deidigito  efriciuni:  cumenimvi- 


hl  trnti 


derent  populum  ufque  eo  Chnfti  in  nmplo 
audiendi  avidum ,  ut  quodam  modo  cjus  ori 
appenli  &  aftixi  non  fecus  viderentur,  quam 
li  aurea  eloquii  fui  catena  eos  poft  fe  trahe- 
ret  &  ejus  verbis  inhiantes,non  fecu-,  quam 
terra  litibundjpluviae.&c.  quidaut  facerent 
atit  dicercnt  nefcierunt  :  turba  metuit  iibi 
ab  excommunicatione  ,eoque  prohibentur 

SVmma,  Principum  utriufqueordinis  Ec-   Chriftum  profiteri  ;  principcs  iibi  metuunt 
cleliaftici  &  civilis  cum   ianCTuinolenta   a  turba  ,  nelapidibus  obrucrentur  ,  ita  funt 

mutui  fui  ipforum  carnifices. 

Nota,  turbam  tam  attcntam,&c.poft  tri-  ''''*""»- 
duumaut  quatriduum  piincipum  exemplo  ""i  *"'*• 
paratam  efle  manus  in  Chriftum  injicere,& 
eum  crucifigere.  Eft  ergo  quoddam  genus 
homintim  qui  cum  magna  oblc&atione  fer- 
moncm  percipientes,  cumtamenfalutariter 
in  cordibus  non  reponunt ,  videannotat.  in 
Matth  i^.SiMarc.6.  Interim  tamen  hujus 
leviflima:  turba:  opera  Dcus  sd  Chriftum 
confervandum  tantifper  utitut ,  dum  cjus 
hora  prajftituta  adveniret. 

Sequitur^r;  fPontificum  advcrfus  Chri- 
alteraubicon-^  ftum  tacita  criminatio. 
lideratur  ^  Chrifti  ad  lllos  refponlio. 

Priore  inloco.mortem  intentarenonau-  L»c.io. 
dentes,quacftione  eum  aearediutur,  li  forte  *■';*" 
eumlermoneirretitum  teuere  poilent ,  &  ,„,„  ^. 
poptrlofufpeftum  &  exofum  reddere.  Eum  Scribarum 
autem  iniimulant,  tanquam  feipfum  in  iftud  qunsiit. 
docendi  &  templum  purgandi  munus  intu- 
liflet  (ine  vocatione,  quali  dicant,  tu  nec  ex 
turba  Levitica  oriundus,  nec  a  nobis  qui  ad 
clavum  Eccleiia:  fcdemus  ,  &c.  Sic  hodie 
Pontifirii  nos  hoc  nomine  condemnant , 
quod  ab  iis  manuum  impolitionem  non  ac- 
cepimus,  ac  ii  ad  illos  folos  Spirittis  S.ttan- 
ilflet ,  Cmis  eft  ab  his  cxplorari  epifcopatum 
obituros,  qui  eorum  m  rebus  facris  traftan- 
dis  peritiam  pertentare  norunt,  1  Tim.i.nc- 
que  enim  Deusfucceflionis  feriem  refpicit, 
neque  ufpiam  Ecclelia  exiftit ,  qus  creandi 
miniftri  qui  ei  inferviat  poteftatcm  non  ha- 
beat.  Nam  (i  civitas  ab  hofte  obfefla  confti- 
tuat  (Ibi  fpeculatorem  ex  civibus ,  ncque  ad 
aliam  civitatemmajorem  aut  antiquiorem 
mittit,cVc.ita  enim  antc  forfan  periret  quam, 
6Vc.  nedum  Dei  civitas.  Et  li  in  bello  Impe- 
Iigionis  caufa  peritifllmi  (imul&  fancliffi- iTatoreaut  ducefublato  ,  alius  ftatim  fuffe- 
mi  jaclantur.  Deus  veritatis  fiiae  thefaurum  J  dus  eft,  nec,&c.  nedum  in  Dei  exercitu,&c. 
farpc  in  vafis ficlilibtts  non  aurcis  recondit ,'      Chriflus  infidiatoribus   non  refpondet,  Verf.j,^. 

fed 


ChnlfM 

tpptflla 
rju.e,!i:ne 

fihrit. 


Hcmwri 

fe.  e  tvter- 
naJpeR.mt 


E      V      A      N       C 

fedaliam  qusftioncm  proponit,  qux  rcm 
quxiitam  continct  Quodocemurnon  tcnc- 
ri  nos  ut  iis  rcfpondcaiuusquibusiion  limus 
profutun  ,  &:  qui  mlidiofc&c  non  est  S.  »- 
tltim  tan:b:<t pro]iciendam,-y<  XxWi  crat  apud 
eos  lis  uti  fcrmonibus,  qui  corum  ora  ob- 
turent. 

Dc  lohanne  quxrit.partim  quia  cjus  itcm 
vocatioexcraordinana  cracuc  li  iplius,  Io- 
hannis  ctum  miniftcriuru  daninarcnt :  prx- 
cipue  vero  quod  Iohanncs  dc  Chriftotelli- 
monium  pcrlubuit,  ut, cVc. 

Eca:!t>.]  Id  eft.extraordmarium  :  liuc  fpe- 
cXu  quod  additur.omnes  lohannem  ut  Pro- 
phctam  habmile :  hoc  modo  probatur  vo- 
catioextraordinaria,  non  abhomimbus,  ne- 
quepcr  homincs,  Gal.\,iz. 

Iohanuem  pro  Prophcta  hibenres.mirum 
eft  Chriftum  dc  quo  lchannes  ceftimouium 
dixit  non  agnovilfe  ,  faltem  pro  Prophcta. 
quod  magna  pars  hominum  non  fccii:Chri- 
ftus  enim  lohanni  longc  prxlucebat ,  tum 
vitx  fancbtatc ;  tum  miraculis.  Sunt  ergo 
homioes  lufciofj,  qui  mclius  pcrnodurnam 
quam  pcr  diurnam  luccm  ccrnunt. 

Hujus  rei  caulacrat ,  quod  lohannesvi- 
tam  magis  auftcram,  &c.  Chriftus  pro  reli- 
quorum  hominum  confuetudine  in  vidu  & 
veftitu,  &c.  Sic  populi  fvre  incxternis  cor- 
poris  exercitiis  lunmam  &  quafi  arccm  pie- 
tatis  conftituunt.  Hinc  eft  quod  Icfuitx  ftfe 
flagellantes,(q'ium  lint  alioqui  omnium  nc- 
quilTimi.&cpro  fan&iifimis  habentur.Exc/-- 
ata.io corporhtltt  parum  utilit ,piet a< ad  omnia 
utilit  i  qui  contra  ficiunt,  perindc  agunt  ac 
fi  quis  fceminx  pulchntud  mem  cx  vcfte.non 
cxvulcu  &  aptacorponsftructura  argueret 


»     t     i     c     A.  78j 

Hinc  ctiam  liquct  homincs  fxpius  perfo- 
nas  mimftrorum  admirantcs,  corum  doiSri- 
nam  ofcitantcr  audirc  :  li  cnim  in  Iohannis 
do&nnamoculosdefixillcnc,  Clinftum  ccr- 
tc  ,  cui  lohanoes  teftimonium  p^rhibuir, 
agnoviilenc.  Sic  Ezeclucl  a  luis  popul.uibus 
cloquenrix  caufa  adamatuseft,  ^.33,30, 
CTc.  cum  in  mimftris  nihil  tam  fpcclandum 
quamdoclrina  ,&c.  Hi  foeminas  rcfcrunt, 
qui  fcrvum,  paranymphum  fprcco  hero,  qui 
omnia  fervo  fuggcnc,  dcamanc,  aut  cos  qui 
regis  lcgatum  plurimi  facientes  ,  regem 
ipium  conccmnunt :  aut  potius  eos  paupe- 
res,  qui  fervum  rcgis,  munus  eximium  affe- 
rcntem,  amplcxantes,  munus  ipfum  quo  eo- 
rum  paupertas  fublcvctur,  rcfpuunt. 

Nefctmut.^lanoTintnm  prorircri  malunt,  Verf  7. 
quam  ventati  ccdcre.  Quod  corum  odium  Veritttit 
iii  vcritatcm  irreconciliabilcprodit.quicxi-     '  "f' 
ltimationem  quam    tantopcrc  expctcbant,  mum   ,„. 
iniminui  potius  patiuntur.&c.  Si  igitur  im-  currmt , 
pii,&c.  ncdum  nos  exiftimacionis  jac~luram  ijuam  reri- 
facere  paraci  limus,  uc  vcricaccm  teftimouio  '•'"  tttunt. 
noftro  contirmemus. 

A7fce^.]Subindicat  eos  nolentcs ,  quod  Vcrf  *. 
res  erat  mdicare,  probe  tamen  novifle:  unde 
eos  alio  rcfponfo  non  dignatus  cft  ,  c\c  Ex 
quo  intclligitur  non  deelfe  ex  religionis  no- 
ftrx  hoftibus,  qui  eam  inius  agnofcentes,  il- 
li  tamen  fc  opponunt;ut  enim  in  hujus  mun- 
di  rebus  fxpe  tic  ,  ut  qui  alii  Lcem  de  agro 
movenr  ,  libi  tamen  confcii  (inc  injuftx  pof- 
fcffionis;  lic  &c.  quod  nos  moncac  ,  ne  ho- 
ftium  aucorirace  tantopere  commoveamur, 
cum  vcl  cx  illisiplis  iint  qui,  &c.  tanta  eft 
enim  veritatis  lux.ut  vcl  in  oculos  cxcorum 
daufosincucrac. 


Maith.  cap.i.i.averf.zi,ada. 
2 S   Ouil  autem  robis  ridctur?  Quiiam  habeb.tt  duosflios :  & accedens adprio- 
rem,  dtxtt;  Fili,abi,  hodie operare  in  rivea  iitej. 

2 9  llle  rero  rcfaondens  ait;  Nolo :  fed poslea  qttum  reftpuiffet, abiit. 

30  Etaccedens ille adfecundum,  dtxit  itidem;  Is  rero  refpondens, ait ;  Ego abco, 
doniine.  Sed  njn  abiit. 

31  Vtere  duobusfeat  quodroluit  cjis  ?.tter?  Dhunt  ei;  Vrior.  DiciteisIESVS; 
Amen  dico  vobis,  publictttii  &  meretrices  preeunt  robis  in  regnum  Dei. 

3 2  Venit  et.tm  ad  ros  Iob.innes  VMJuBitu ,  &  non  credidislis  ei ;  publicani  ve  ro 
&  mcretrices  credidcrunt  ei;  Vos  autemqui  hoc  ridtslis,  nonreftputslitponea,  ttt  ei 
crederetis. 

..,.  .  Patre&duobusfiliisiParerdefcribitur  abcffcfto, 

JlT\JlLTSIS.  lacceflb  ad  Filiuin  natu  majorem;  qui  acceflusfuo 

T>  Ecriininatiocft  Pharifaeoruni  &  Scribarumita    finedeclaraturur,  illi  imperet  ut  ad  vineam  eat; 

artificiofcpropofua  ,  ut  imprudentescontrafc    qua:  profcftio  fine  dechrarur  ut  laboratet  U  ad- 

fcntcQtiam  fcranc.  Quiftio  proponitut  de  iclato, '  juncio  tempoie,  uno  lantum  die. 

F  ff  f  f  3  Vtrf.  19. 


7*4 


H 


Vtrf.  19.  Hujus  mandati  in  filio  crfeftum  eft 
prius.  dettcctatio  imperii  Paterni ,  deinde  poeniiu- 
do ;  cujus  erfcftum  eft ,  quod  profectus  eft  ad  vi- 
neain  Tattis 


quitiaadDeum  reverfi.hocpaclo  minifierium 
ejits  coeltttts  dimijfttm  obfignarint:  vos  autem, 
bortim  ad  Dcum  converfionem  oculis  ufttrpan- 


Jtll    1  ULUJ.  •  f  .        , 

Vaf.  30.  Alterum  efFeftum  Tatris ,  acceflus  ad  |  '"  ,  eorum  tamen  exemplo  crcdere  loanm  de- 


aliumfilmm,  obfinempcidictum  :  filiiefte&um 
eft,  quod  veibis  annuat,  quod  factis  negat. 

Verf  3i.  Qnrftiocx  hoc  cafu  nafcens  cft,  uter 
Iwrnm  P.itrt  ebliijutxticrfit  ?  Cujus  qua-ftionis  re- 
latum  cft  refponiio  Pharifiorum  &  Scribarum , 
priorcm  cx  his  Patri  magis  paruifle.  Deinde  fequi- 
tur  Zznhjts  hujus  parabola::ubi  publicani  &  fcor- 
ta  cum  priore  filio  comparantur ,  qui  Deo  obfe- 
quiumprimum  denegames,  poft  poenitudine  du- 
iti  DeoPatriparuerunt;hietiamfuaadjunftamer- 
cede  defctibuntur ,  quod  illis  prarferuntur  in  regno 
Dei;  unde  &  priori  filio  comparantur. 

Verf  )i.  Dcinde  Pharilxi  cum  pofteriorefilio 
comparantur,  qui  obfequium  vetbis  &  externis 
geftibuspia:texentes,reipfailluddenegarunt:quod 
confirmat  ab  adjuncta  incredulitate  fermonibus 


treclantes  ,  ad  inobedienttam  rebeUtonem  ad~ 
didislis. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma ,  Scribas  &  Pharifaros  pietatern  fi- 
mulantes ,  Publicanis  &  meretncibus  a- 
perte  mandata  Dei  violantibus  pejores  efle. 

In  Chriftirecriminatione  notaudum  non  Y"      ' 
temere  arreptam  ,  fed  adargumentum  pro-  o^'„mr-. 
poiltum  accommodatam  efle  :  hoc  enim  pa-  nati<mit 
cto  Iohannis  minifterium  e  coelis  fuifle  pro-  clmjlitc* 
bat ,  quod  homines  prorligatiflimos  adfru-  caf"- 
gem  &  relipifcentiam  revocarit.  Quoniam 
autem  fcientes  nihil  cjuod  illis  adverfum  erat 


Iohar,nis:qua:exaggetaturadverfafidepublicano-    confiteri  volcbaUt,ideo  per  parabolam,  &c 
rum&korrorum.Demqueincredulitas  Phanlaro-  ..     _,    ,       _,  '..     *      *, 

ut  ohmNathan  Davidem  12.  Sam.n.  &alius 

Propheta  Achabum  t  Reg. zo.iS.  ad  peccati 

confeflionem  adigerunt.Hoc  artificium  no- 


.Deniqi 
rumexaggeraturcomparationemajoris,  quod  ne 
tum  qnidem  fidem  concionibus  Iohannis  adjun- 
gebanr.cum  publicanos  &  meretrices  credidifle  in- 
teUexilicnt. 

METAPHRASIS. 

43,  S~^\Vandcquidem  mihiad hanc  quampropo- 
\^fui  qtufiionem  rejpondere  renuitis  :  age 
tentabo  vos  alia.  &tud  igitnr  vobts  videtur 
de  hac  re  quam  jam  propofitunu  fum  .'  Facite 
alicui  duos  ejfe  filios,  quorum  adpriorem  acce- 
dens,  dicit ;  fili  abi ,  operare  in  vinea  mea  hoc 

~9.  duntaxat  die.  Ad  quemfilitts  ;  Nolo  equidem 
ire.  Mox  tamen  ad  fe  rediens ,  mutatafen- 
tentia.Patris  impcno  obfequensjaboratum  ad 

30.  vineam proficifcitur.  Ad alterumfilium  acce- 
dens  Pater  ,  idem  ilii  in  mandatis  dat  quod 
priori.  AdqUemiUe:  quod]iibes,domine,pro- 
tinus  abfqtie  omni  mora  effeBum  dabo.fedper 
jimulationem  modo  dicens ,  omnino  profeBits 

31,  nonefi.Ex  duobus  hts,  qus.ro  quts  proprius  ad 
P atris  obfequium  accefftt  ?  AdquemiUi:  In 
promtu  &  antepedes  efi ,  priorem  Patri  ma- 
gis  audtentem  (y  obfecundantem  ejfe.Tum  ad 
illos  per  imprudentiam  fuis  ipforum  verbu 
captos  ,  dixtt  lefus.  SanBe  vobis  confirmo pu- 
blicanos  &  meretriccs  fu&  vit&  cognita  corru- 
ptela  Deo  obfcquium  veluti  aperte  negantes  ; 
in  regnoDei  -Vdbis prstturos  ,  qui  verbis modo 
tnagnum  Deo  obfequium  pr&  vcbis  prsfcren- 

3- •  tes.faciis  &  rcipfa  Deo  obedire  renuitis.  Ve- 
nit  etentm  advos  Ichannes,  doBrins.  puritate 
fcf  vitsfianciitate  adeo  tnfignis ,  ut  fut  apud 
vofimet  admiratwnem  concttaret ;  de  me  ta- 
men  tesianti fidem  non  adjunxisltt :  cum  pu- 
bltcani  cy  meretrkcs  (fide  adhibita)  afua  ne- 


ftris  hominibus  valde  nectflarium  elt ,  qui  a 
peccatorum  confeflione  tantopere  abhor- 
rent,  ut  mori  potius,  &c. 

Quod  pattis  potius  quam  Domini  appel- 
latione  in  hac  parabola  ufus  cft,&  cives  fuos 
filios  potius  cjuam  fervos  vocat,&  Dei  amo- 
rem  patrium  prodit,&  limul  docet  cum  ama- 
ripotius  quamtimert  velle. 

ln  hac  recriminatio-  f"Hypo-^  quaj  a 
ne  parabola  tetti  duo  J    crilis,  I  compa- 
poriflimum    peccata  ■i  Sratione 

Pharifarorum  perftriu-  j  Obfti-  I  exagge- 
guntur,  (_  natio,_)  rantur. 

Hypocrilis  aperta  iniquitate  nequior  &  VerCji. 
deteftabilior  deprehenditur  ;  primo  enim  HyP"ri- 
inipilsinteftims  ha;ret  :ac  proinde  necab-'"'" 
aliis  ,  nec  ab  ipfo  delinquente  tam  facile 
aut  deprehenditur ,  aut  deprehenla  corrigi- 
tur:  ut  enimin  corpons  moibis,c]uiin  inte- 
ftinis  hxrent,&:c.iic;Scc.Secundo  cum  reterfta 
facie  peccantes  omnium  fere  vituperiopa- 
teant ,  undepudorem  contrahuut  ifti  &c.in 
his  nihil  tale:  lmoplerumquehominum  lau- 
dibuselatifuperbiunt ,  &c.  illiDeumcon- 
temnunt ;  hi  Deoilludunt  :  Ego  abeo  Domi- 
ne.~\  Efa  i9,rj.H;r popultis  labtis  mihi  appro- 
pinquant ,  cor  autem  eorum  longe  eft  a  me. 
Tertiozhis  plus  nocent:  aperte  enim  pec- 
cantesomnes  pa;ne  dedinant :  hypocntsut 
fermentum,  &c.  ut  Iupi  ovinis  pellibustecti 
nocentiores  funt ,  &c  utpocula  cjux  cum 
intus  tumforis  lmpura  funt ,  non  tam  facile 
imponunt ,  &c.  meietriccs  quas  in  lupanari- 

bus, 


Etangelica.  7Jj- 

bus,  non  tamfacile  ingenuum  adolcfcentem    merito  perit  cjui  a  via  digito  monftrata  de- 


Verfji. 
jpM  doHo 
rifpitt.u 
major  eit, 
et  infide- 
lium  d.t- 
mnatio 
9t€ria. 


irretiunt ,  &c.  quam  tjus  in  domo  matro- 
nam  (imulat :  lic  &e. 

Caveamus  ergo  ne  aut  obfccjuium  vcrbis 
profiteamur  ,  quod  fadlis  denegemus  ;  aut, 
&c.  maxime  vcro  caveamus  ncibis  ab  hypo- 
crid,  cujus  venenum  homines  imprudcnres 
&  nihii  tale  cogitautes  conficit  ;  &  quo  ho- 
mines  fpecie  valentcs  fubito  opprimuntur: 
&  cui  perraro  amuletaparantur. 

Crimen  obftinatioms  objicit ,  quodpu- 
blicam&  meretrices ,  injuftiti.im  avidc  lc- 
dlantes,  &  fanftitatcm  pedibus  proterentes, 
tamen,  &c.  lpfi  vero  qui  fanctitatis  cultorcs 
ftudiofiflimi  viderivcllcnt,  &c. 

In  priore  obftinationis  membro  ,  notatur 
cjuidem  perire  eos  qui  maculolis  in  moribus 
ma<j,iftris,led  vera  tamen  prxdicantibus  non 
credunt  Matth.ii,}.  fcd  cura  lis  qui  fimul 
&  doctum  &  pietate  probatum  miniftrum 


flectit ;  fed  multo  magis  fi  eundem  ducem 
etiam  itincris  habeat,  (ic,  &c. 

In  pofteriore   membro ,  quod  aliorum  Simgdt. 
exemplonon  funt  tevocati,  &c.  docet,(in-  ""»/>««- 
gulorum  peccatorum  converlionem  nobis  '""r'  "T 
ad  re(ipifcentiam  ftimulos  adderc  oportcre  :  n"fc°ntil'' 
cjuod  ni  faciamus,  atrocius  fupplicium  fubi-  ruflram 


confequuti  funt ,  dunus  agi  nili  &c.  vidc 
loh.  8,46.  Quisex  -ocbis  arguet  mepeccatt? 


turiTumus.&c.Saulis  peccatum  aggravatur, />«>»>«t<t» 
quod  fervis  qui  ad  Davidem  comprehenden-  ^"- 
dum  miili  erant  Prophetia:  majeftate  fra- 
clis ,  &  ex  perfecutonbus  Prophctis  factis ; 
ipfc  tamen  ab  incccpto  non  deftitit.  Quod  li 
Ninivitarum  exerrsplum  quos  refipifcentes 
non  vidimus ,  &  qui  aiue  multa  fecula,  &c. 
Euangebiauditorum  non  refipifcentiumju- 
dicium  augebit  ,  nedum  quos  noftra  atate 
refipifcentcs  vidimus.Neque  quifquam  tam 
vilis  &  contemptus  eft,  cujus  rcfipifcentis 
cxempIo,&c.  etiamfi  in  fumma  dignitate 
collocati  fimus.  Principibus  hicobjeclu 'eft, 
quod  meretricum  exemplo  nou  refipuerunt. 
M  a  t  t  H.cap.  n,  a  verf.  33,  adfimm  Cf.pitu. 

33  Aliam  paraboUm  audtte;  Fuit  quidam  Patcr-familias  qui  planiarit  vineam, 
&fepem  circumpofuit  ei  ,fodttque  in  ea  torcular ,  &  tdifrartt turrim ,  &  elocarit 
eam  agricolis :  ac  peregreprofetius  esl. 

34  Quum  atitemtempus fruclutim  appropinquajfet ,n.ifit fervos fuos ad agricolas, 
utejusfruciuspeniperent. 

3 5  AgricoU  1  ero,  captis  ejusferris ,  alium  quidem  ceciderunt ,  alium  rero  truci- 
darur.t,  aliumautcm  Upidarunt. 

36  Riirfum  mifit  chosferrosplintsprioribus,  &fecerunt  eis  i:idem. 

3  7  Pofiremo  autem  mifit  ad  eosfilmm  fuum,dkens;  Rererebiinturflium  meum. 
38    AgricoUrerorifofliodixcrunt  interfe ;  lsieesihires ,  adejie ,  tructdemus 
tum,  &  cb.iueamus  haredttatem  ejus. 

30  Et  captum  eum  ejecerunt  extra  vineam,  &  trncidarant. 

j-o  Quum  igitur  yenerit  dominus  rhiest,  quidfaciet  agricolis  illis? 

4 1  Dtcunt  ei ;  Malos  ipfos  male  perdet :  &  rineamfuam  elocabit  aliis  agrkolis, 
qui  1  cdder.t  eifrucium  temponbasfuis. 

42  Diciteis  IESVS;  Kunqii.tm  legislii  in  Scripturis ;  Quem  Uptdem  reproba- 
tunt  sdtfcantes,  isfadus  esi  caput  anguli ;  A  Doihinofacium  esl  isltid,  &  efl  mira- 
bile  in  oculis noslris? 

43  Vropterea  dico  vobrs,  tolletur  a  vobis  regnnm  Dei ,  &  dabiturgsnti  qu&ferat 
ejusfruftus. 

44  Porro  qui  ceciderit  ad  Upidem  islum ,  confringenir  :ftiper  qttem  vero  cecide- 
rit,  difripabit  eum. 

45  Et  quum  audijfentprimarii  Sacerdotcs  ac  Tharifti  p.tr.tbolas  ejus ,  cognove- 
runthxcdefedici. 

46  Et  quum fluderent  eum  prehendere ,  timuerunt  turbam ,  quoniam  ta  Prophe- 
tam  eum  habebat : 

M  A  r.  c. 


jiS  Har.mon:a 

M  A  R  c.  Ctp.lt.,  a~Jtrf.\,*d  IJ. 

ET  ccepit  cisper  parabolas  dicere;  Vineam  plantavit  quidam ,  &  circumpofttitfe- 
pem,  &fodit  Ucum  ,  &  sdtficavit  turnm ,  6"  elocavu  e,tm  agricclts :  ac  pere- 
greprofectttscsl. 

2  Mifitqtte fervum  ad  agricolas  [uo  tempore ,  ttt  ab  agricolis  accipcret ex fruitu 
yines. 

3  llli  vero  captum  ettm  ceitderunt,  ac  remiferunt  inanem. 

4-  Et  rurfttm  mift  ad eos  altum  fervuw,  &  illi  huic  quoqtte  lapidato,  capttt  com- 
vimtterunt,  &remtferunt  dedecor.it ttm. 

5  Ef  rttrfum  alium  mijit :  &  illtim  trucidarunt,  mtiltofque  alios,  hos  quidem  cx- 
dentes,  illos  vero  trucidantes. 

6  Qutim  ergo unitm  adhuc  haberet filium  futtm  dilcclum ,  ttiifit  etiam  illum  ulti- 
tnum  ad  eos,  duens;  Reverebuntur filium  meum. 

7  llli  vero  agricoU  dixerunt  interfe;  Isle  esl  hdres:  vettite,  trucidemtis  etim ,  & 
noslraeritlureditas. 

S  Et  captum eum  trucidarunt,  &  ejecerunt  extra  rineam. 

9  Quid  ergofaiiet  Domtnus  yines.1  Veniet  &  perdet agricolas ,  &dabitvi- 
tieam  alns. 

t o  Ke  hanc  qitidem  Scripturam  legisiis ;  Ouem  Ltpidem  reprobaverunt  &difcan- 
tes,  isfacttiscapttt  esl  angttlr: 

1 1  A  Dominofactum  es~t  tslttd,  &  esl  mirabile  in  octtlis  noslris  ? 

tz  Studebantkfitur  eumprehendere ,  fedtimuerttntturbam  :  norant  enim  eum 
adverftts  ipfos  illam  par.ibol.tm  dixiffe,  ttaqtte omijfo  eo  abierunt. 

L  v  c.  cap.  ro,  averf  p.adio. 

9  Ccepitautem  dicere ad plebem parabolam  hanc;  QutdampUntaxit  vi/ie.tm,& 
elocavit  cam  agricclis :  &  peregre  abfuit  muitttm  temporis. 

to  Sedprsslituto  tempore  mtfit fcrvum  adagricolas  illos,  ut fibi  darent  exfiucttt 
rinea.  AgrtcoU  autem  ilit  ctfttm  illum  ablegaveruut  inanem. 

1 1  llle  vero  perrcxit ,  &  alterttmfervum  miftt  -r  at  tpfi  hunc  quoqtte  c&funi  & 
conttimeliis  affeftttm  ablegaverunt  inanem. 

12  Etperrexit mtttere  tertium :  at  illi  &  istum  vulneratttm  ejecerunt. 

13  Dixit  igitur  domiuus  vines. ;  Qtitdfaciam .?  mittamfiitum  illum  meum  dile- 
clum  :  tttique  quum  hunc  viderint,  reverebuntur. 

1 4  Vifo  autem  eo  agricoU  ratiocinabantur  interfe,  dkeutes;  Isle  esl  hxres :  veni- 
te,  intertmamtts  cum,  tit  nolir.tfiat  hmredv.as. 

is  Et ejeclum eum extra rineam^interemerunt ;  Qtitd  ergo  faciet eis dominus 
rines.  ? 

1 6  Veniet  &  perdet  agricolas  ifios,  &  dabit  rincam  aliis ;  Hoc  autem  quum  ati- 
dijfent,  dtxerunt;  Alfit.  . 

17  llle verointiiitiiseos,ait;QutdiUiid esl ergo qttodfriptum esl;Quem Upidem 
reprobaveruut  tdtficantes,  isfacltts  esl  caput  anguh  ? 

1 5  Quifquis  cecideritfuper  illum  Upidem,  conjringetur  :  fuper  quem  autem  ce- 
ciderit,  diftpabtt  eum. 

19  Etfluduerunt prim.-rii  Sacerdotes  &  Scribx  injicere  ineummanw  eaipft 

hora : 


EvANGHLICA.  787 

horJ  :  fed  metuerutit plebem :  cognoverant  etiim  cum  adrcrfus  ipfos  dixiffe  fumli- 
tudinem  islam. 


D< 


A   N  A  LY  S  I  S. 

)0&rinam  fuam  dcfcribit  a  forma ,  quod  fit  pa 
rabolica  :  cujus  ad)  unctuni  cft  ut  attente  audia 
tut,utquxcxtcroquin  noncomprchenditui.  Dcin 
dc  comparatione  Pattisfamiliasdcfcribitur  Dcus; 
cujuscffcciumproponitut  Ecclcfix  conftitutio  fcu 
formatio;  qux  pari  illuftiatur  plantationis  vinex  : 
aliud  effccium  Dei  proponitur  ,  communitio  & 
confcrvatio  Ecclefix;quxpariilluitraturfcpisquam 
circumduxit  vincc:  Aliud  ctfeftum  defctibitur.fup 
peditatiocommoditatis  &  facilitatis  fcrendi  fru- 
ctusec  beneopcrandi :  qux  pari  illuftratur  defo- 
dicndi  torcular  in  ipfa  vinca  :  aliud  eilcct  uni  eft 
minifteni  Ecclcfiafticiin  Ecclcfia  inftitutio;  qux 
pari  tutiis  exttucndx  illult  1 attu ;  deinde  aliud  cffc- 
ctumeft,  EcclefixfundatioSc  inltitutiointei  Iu- 
dxos:  quxpariilluftraturlocationis  vinex  villico: 
deinde aliud  cffectum  pcregrinandi ,  quo  dcfignat, 
tcmpusabinftitutione  Ecclcfix  inter  Iudxos  uf- 
quc  ad  adventum  Clirifti. 

Vtrf.  34.  Defcribitur  vindemiatio  ab  adjuncto 
tempore,nempe  cum  fcrvos  luos  mittit ;  quod  fuo 
fine  declaratur,  ut  fruftus  cxigant. 

Vtrf.  35.  Effcclum  cxacli  &  poftulati  fruftus 
eft.fcrvorum  indignarractatio  ,  quxfuispartibus 
exponitur,  verberandi  &  intetficicndi ;  qux  inter- 
fectio  comparatione  inajoris  exaggcratui  ,  ufque 
eb  ut  etiam  lapidibiis  obtuctentur. 

Vtrf.  36.  Aliud  adjunctum  hujus  in  Det  fervos 
ixvitixcft  miflioaliotum  fcrvorum ;  qui  fuoad- 
juncto  majoris  numeri  dcfcnbuntur;  cujus  miflio- 
niseventuseft ,  quod  pcrinde  ut  priocescxcepti 
fuut. 

Vttf.  37.  Hujus  etiam  fxvitix  adjunttum  eft 
mifliofiliiunici :  qus  fuo  fine  declaratur.ut  illum 
rcvcrcrentur ;  ubi  occultaexornatioadivcrfoin- 
nuitur,  tametfi  fcrvos  non  funt  reveriti. 

Vtrf.it.  Adjunctummiflionis  filii  eft ,  quod 
coloni  eum  confpicati ,  cum  hxrcdem  efle  cogno- 
verunt :  dcinde  cffoctum  corum  notatur ,  mutua 
cohonatioad  intcrfcctionenifilii;quxfuofinede- 
clatatur,  nempc  ut  rctincant  hxreditatem,  quam fe 
amifluros  putabanr,  fi,  eam  obtinuilfet  filius. 

Vtrf.%9.  Aliud  effectum  colonorum,quod  idem 
fuitadiunctummonisCluifti.nempequodfilium 
ejeccrunt. 

Verf.a,a.  Adjunctum  totius  hujus  narrationis, 
eftquxftioChriltiad  Pharifxos  ;  quidPaterfami- 
lias  homicidisfaciat. 

Vtrf.  41 .  Hujus  quxftionis  effcctum  eft  rcfpon- 
fumPharifxorum,quodfuaformafubjicitur,nem- 
peperditum  irihomicidas;deindeabIatum  iri  vi- 
neam  &  aliis  tradendam  :  quod  fjo  finc  confir- 
matur,  ut  fructum  ferant. 

Vtrf.a,-..  Hujus  refponfi  adjunclum  eft  alia  qux- 
ftio,  quamproponit  Chriftus  ;  qux  hucfpectatut 
teftimonioP/t/.  1 18.  confirmetillos  ipfoscffequi 
hoc  hoinicidiuin  patraruti  erant.  Quod  illuftratur 
compaiationepaiis;Cl!iiiti,  quicompaiatur  lapi- 
diangulariinxdificioEcclcfix;  cc  Pharifxorum, 
&c.  qui  conipatantiu  ftuuis  ftiuctoiibus  illuro  la- 


piderareprobantibus.  (Juxrcpudiatiofuo  divet- 
foexornatur ,  nempcquodutcuniqueilli  liuncla- 
pidcm  ejcccrunt,  tamcn,  illis  rumpcntibus,  xdili- 
ciiftabilimcntumevafit :  cujus  elficiens  cauliiclt 
Dominus  :  quod  etiam  opus  Dciamplificaturab 
adjuncta  admiratione :  qux  admiratio ctiam  exot- 
natuituofubjccto  ,  nempe  Propherarurn  &  pto- 
rumomnium,etiarn Angclorum,  ut  alibi  Scri- 
pturaloquitur. 

Vtrf.  +3.  Effcctum  rrajus  lapidis  rejeiti  cft  abla- 
tio  tcgni  Dci  a  Iudxis ; 'qux  poena  amplificatut  ab 
adjuntto,  cjufdcm  rcgni  iranflatione  ad  gentcs  Iu- 
dxis  infcnfiflimas  ;  qux  dcfciibuniur  ab  cffecto 
fidci. 

Vttf.a,!,. Cum indica/Tct  totius  nationis  Iudaicae 
ad  junftani  poenam  ,  notat  etiam  poenam  uniufcu- 
julq;  reiicicntisChiiftuni.tiempeintcinecioncm; 
qux  paii  illuftratur  in  lapidc  oltcndcntis ;  qui  di- 
ftiibutionefubjecti  dedaratur,  vclejusqui  mcidic 
in  lapidem  vcl  illius  in  quem  bpis  incidir. 

Vcrf.tf.  AdjunctumutriufqueParabolx,  cum 
hujus,  tum  anteccdcntis.cogniiio  Saccrdorum  pri- 
mariorumSc  Pharifxorum  utiafqueinfcftrin«i. 

Vtrf.+b.  Effectum  vnrocft  ,  quod  quxrebant 
Icfum  comprehcndere  ;  cujus  caufa  corrumpens 
erat,  quod  tuibam  timebant;  ubi  caufa  cfficicns  ti- 
moris  indicatur  ,  ncmpe  quod  Icfum  divinitus 
milfumcxiftimabatturba  :  qux  cctleftis  vocatio 
pari  illuftratur,  ut  Prophctx  olim  mifli  funt. 

METAPHRASIS. 

ADfuperiorcm  de  duobtts  filiis  parabolam  3 1 . 
altam  vobts  primartts  i>acerdotibtu  ey> 
primortbus  populi.una  cum  turba,  proponam  : 
eam  igttur  omnes  ,  qttotquot  adeilis,  audite  : 
Deus  optimus  &  maximtosfacdere  cnm  Abra- 
hanto  tnito  Ecclefiam  fundavit ,  hatid  fecws 
qtiam  prudcns  Paterfamilias  vineam  conferit. 
Hanc  Ecclefiam  fuam  fua  provtdentia  cir- 
cummiintvit ,  &  lege  ceremoniali ,  tanquam 
muro  ,  a  totius  orbts  nationibm  dtfclufit ;  pe- 
rinde  ttt  Paterfamilias  confttam  afe  vineam 
fepe  circumducit,  cum  tit  adverftts  noxiarum 
besiiarum  inctirftonem  illam  vindtcet,tum  ut 
a.  circumjacente  ahorum  poffejftone  illam  di- 
ftinguat.Deindequo  commodtm  &  majorc  fa- 
cilttate  fruclum  ferret ,  templum  <(y  cultum 
fuum  m  medio  illitts  erexit :  ftctit  Paterfami- 
lias  in  vinca  torctdar,  quouvt  vino  conficien- 
do  dcsltnau  exprimantur  ,  exfcindit ;  porro 
miniUerium  verbi  tnftituit,  cujus  beneficio  de 
adventantibus  adcautwnem  malis  etudian- 
tur  ;  ut  Paterfamilias  turrim  in  vinea  ex- 
firuit,  unde  vtnen  cuftos  eam  direpturc s  &  po- 
pulaturos profpcctarepofit ,  Dcn-.que  ut  uno 
verbo  compleciar,  nihilvel  crgitando  inveniri 
G  S  S  S  §  potuit, 


"83 


H      A 


34. 


35- 


:,<?. 


57- 


3?- 


40. 


potttit,  qtlod  Dctu  ft.ibiliendt  &  ornandt  Ec- 
clefitfitt  affatim  jjf  abunde  nonfuppeditavtt. 
Hanc  vero  ficperjeciam  jy  expolitam  Abra- 
hami  posieris  hac  lege  ey  ccnditione  utendam 
<j>  fuendam  tradtdit ,  fi  fittcium  pietatu  tf 
jujiicU  tanta  mumficentia  dignii  proferrent; 
prout  Paterfamiltm  lecHffimam  ctdtiffimam- 
qtte  fnam  vtr.eam  colonts  elocare  confttevit, 
cum  tUts  de  ar.nuo  vtni  ad  familiam  fuam 
alendam  veciigali  depacius.Atque  itt  ncn  ra- 
rofit  ut  amplarum  poffeffionum  Paterfamilias 
prcctilin  longinqttam  regionem  abfcedat :  ita 
De:*s  ubiqtie  prtfens  regiam  jy  quafi  aulam 
fuam  tn  qita  majefias  ejus  maxime  relucet  tn 
fummis  coelUfigens ,  colonorttm  opinione ,  tan- 
quam  inremotis  partibus  agere  &  habitare 
cenfetur ,  qitod  iliis fiimulitm  addit  ttt  ab  offi- 
cio  in  dominum  difcedant.  Tempore  vero  ad- 
ventante,  qiio  fiucius  percipiuntur,  mittit  fer- 
•vosfuos  ad  Ecclefiam ,  tanqtiam  ad  vinet  co- 
lonos ,  ttt  fiuclus  ex  condtcio  ad  domini  fui 
tifitm  accipiant.    Hos  iihttmaniter  acceptos 
contumeliofe  traBant  coloni;  Kam  ex  his  non- 
nullos  verberibus  oneratos  inanes  dimittunt. 
M.irc.  Aliis  ,  conjeciis  in  eos  lapidibus ,  caput 
dtminuentes,  pudtbundos  ablegant;  alios  mor- 
te  mulciant ,  idqtte  mortts  genere  perquam 
ignominiofo ,  eofiiem  lapidibtts  obruendo.  Poft 
legationem  numerofiorem  ,  quo  majorem  ani- 
mu  ecrum  reverentiam  injiceret,  ad  illos  mit- 
tit :  fedneqtte  hoc  modo  vel  hilum  qnidem  ad 
fugem  ut  redirent ,  profecit :  eandem  etemm 
iiim  iWis  infcrebant ,  quam  his  de  quibus  di- 
Hum  esi.  Sic  legatos  fuos  fubindc  &  multoties 
iteraxit, quos aut  virgis  ctdebant,  aut  morte 
mulciarunt.^ixc.  Demum  ttnigenitum  Juum 
fiiium  adeos  mifit,fecum  &  cum  animofuoin 
isium  moditm  dfferens.Gravefcelus  esi  me  in  \ 
meisfervts  tottes  tam  indigne  habitum  effe. 
Atque  ut  fervos  mtos  contemtttt  habuertnt,  '■ 
t.imenfi  vel  mica  humanitatis  aut  officit  er- 
gx  mefui  remanferit.filium  meitm  reverebttn- 
tttr.  Coloni  vero  fimul  ac  filium  conjpexiffent, 
etimque pro  filto{ut  cumque  remferto  diffimu-  ■ 
lantes)  cognovifjent ,  aptid  fie  confilia  agita-  '• 
rnnt,  dicentes :  Kic  htres  esi,  conferamtcs  ca-  \ 
pita  &  omnem  quam  pojfumus  operam  de-  \ 
mus,  utiUo  e  medio  fublato,  divitiartim,  glo-  ' 
rit  &  gratit  apud  populum  (  quam  iUo  vivo 
retmere  nequimus)  pojfeffionem  adnos  tranf- 
feramus.    €hiamobrem  tUum  acceptum  non 
tantum  htredem  ncn  agnoverunt ;  fed  ut  in- 
dtgnnm  ,  qui  in  aliqua  parte  Ecclefit  aut  ht- 
redttatis  dtvint  ht:eret,foras  ejecerur.t ,  fj> 
tjecium  inttrfecei  ttnt,  ®utro  igitur  a  vobis, 


M      O     N      I     A 

I  quid  dominum   isiittfmoii    colonis  faclurum 
'  cenfetis,  cum  incomparabtli  fuapatientia-y 
hornm  malorum  tolerai.tia  veluti procul  diffi- 
tus  apparens ,  de  hac  tam  enormt  impietate 
fenttntiam  laturtts  velttti  appropinquabit.Ad 
quem  Sacerdotum  principes  (y-  Jcntores populi: 
i  Sjuid  faciet  rogas  ?  Quid  ?  ntjt  ut  malos  male 
perdat ,&  pofjeffionem fuam  a  maU  fidei pof- 
'  feffonbus  afferens,eam  aliis  utendam  &fiuen- 
'  dam  tradat  ,  qui  fiticittm  debitum  mature 
i  reddent.   Omntno  ita  efi  ut  dtcttts  :  veniet  et- 
enim  Dominus,Qf  obtruncatis  his  colony.  ,fuam 
.  htredttatem  aliis  utendam  &fiuendam  dabtt. 
Atque  ut  in  vos  ipfos  hanc  vosfententiam  tu- 
liffe,  inteUigatts,  qiuro  a  vobis  an  nufquam  in 
Lbro  Pfalmorum  iegeritis  feleciiffimurr.  u:im 
lapidem  JfirttuAts  templi  {quem  vos  primaru 
ftrttdores  ttfque  repulistis,  ut  tUtin  templi  tdt- 
ficio  ne  infimttm  quidem  Ucum  rel:qtieritis) 
vobts  rumpentibtc,  non  tantum  ad  domus  Dei 
ftrttciuram  adhtbitum,fedporro  pro  pnmario 
|  angulari  lapidemuros  utrtmque  conjungente, 
I  palam  agnititm  jy  celebratum  effe.Hoc  antem 
■  ommtim  piorum  judicio  tam  admirabile  ,  ad 
qttem  ,  nifi  ad  Deum,  ejus  unicum  authorem 
,  C3*  effeciorem   referamus  ?  &uapropter  con- 
!  grttcnter  fententU  quam  imprudentes  in  vos 
\  tulislis,  prtdtco  vobis  ltttUis ,  cumprima  vero 
vobispopuli  ditciortbits  vel  (ttt  veritis  dicam) 
ftduHoribus,  propediem  fore,  ut  omnia,  quibtts 
.adcAesieregnum  itur  ,  fubfidta  poentttts  a 
i  vobts  ablata.ad gentem  qu&  dignos fittcitis  fa- 
'  ciet  transferantur.  Et  quicunq\  ad  hunc  quem 
dtxilapidem.id esi,  metpfum  ,  tametfiimpru- 
dens  (jf  infcius,  impegerit ,  quafjatus  pertbit  .• 
'fedqui  volens  ($  fctens  adverfus  iUum  recal- 
atrat ,  in  hunc  lapis  hic  maximo  impetuir- 
ruens  atque  incurfans,  damnatwne  longe  gra- 
viore  0>pmia  exqtiifita  mttlto  magis  cruci.t- 
bitur.   Principes  Sacerdotum  jy  Pharifiti  htc 
citm  audiviffent ,  quantumvis parabolico  fer- 
mone  tecla  &  aditmbrata,  defe  tamen  dtcia, 
&  ad  tUos  prtcipue  direclafttiffe probe  norant . 
Vnde  magno  jiitdio  detenti  tUum  ad  mortem 
comprehendendi,  metu  tttrbt.ne  hocfacerent, 
cohibiti  funt:  quia  turba  utut  dlum  Chriftum 
effe  ignorarint ,  tamena  Deo  dp.'nm<;  mijfum, 
perinde  ut  oltm  Prophett  miffi  funt,  exisitma- 
rttnt. 

P  R  A  X  I  S. 
QVmma  ,  Chriftus  Iudxorum  ,  prascipac 
»— 'vero  Antilticum  «Sc  Procerum ,  crudelem 
adverfus  Deum  obftinationem  lndicans,  ex- 
crernum  illis  csicium  denunciac. 

Par- 


41- 


43- 


44. 


45 


46, 


Verf!;?. 

_Q«s  pj- 
cii  Dtm 
yint.im 
fium  plai 
tartrit, 
mnntrt- 


SUtibltl & 
CfKomoiio 
edm  loct- 
yeril  : 


Qttmocto 
peregre 
profe&us 
dicMw? 


Verf!+. 

Tewput 

TtddttionU 

JfA^HHmj 


£     V     A      N      C 

{Parabola. 
Parabolx  accommodatio. 
Vincamhanc  Deus  confevic  cumfocdus 
cum  Abraha  inivit,  quem  tanquam  nobilem 
furculum  plantavit.  Poft  in  Agyptum  tan- 
quam  m  plantarium  tranflulit ;  undc  mak 
habitum  ad  locum  amocniilimum  terrx  Ca- 
naan  tranftulit,  fepcm  circumduxit,  ut  cum 
tcnellus  eiTet,  adverfus  omnes  agriferas  ,  id 
cft  reges,  &  c.  tutatus  cft,  &  vigilanti  provi- 
dentia  tcxit :  miniftenurn  tanquam  turrim 
inftituic  ,  unde  undequaque  circumfpiccrc- 
tur,ne  ab  hoftibus  imprudcns  opprimeretur: 
effodit  torcular,  dum  cultum  fuum  inftituit, 
quo  fe  excrcerct ,  &  fruclum  tantifumptus 
&  laboris  proferret.  Deniquc  nihii  non  effe- 
cit ,  quo  cam  ornatiiltmam  rcdderet ,  quid 
ficrt  potuit  quod  non  pra.(itti  TjincA  mei;  Efa.  5 , 
4.  Imo  neproprioquidemfiliopepercit.  Rom. 
8,$i.  Hxc  omnia  ubcrius  &  munificentius 
in  nos  quam  in  Iudxos  ,  &c.  Difcamus  ergo 
Dci  munificentiam  agnofcere  .eoquedigne 
ambulare,  fruttus ,  &c. 

Primoribus  populi  vincam  fuam  ,  non 
prctio  ,  fed  fruclu  ex  vinea  proventuro  elo- 
cavit.  Sicut  igitur  paterfamilias  ex  confita 
vineafruttumefrlagitat,  &c.iic,&c.a  iilve- 
ftri  qux  fponte  fuccrefcit ,  &  in  quam  nullus 
labor  aut  fumptus  collatus  eft ,  non  magno- 
pere  expetlant  frudtum ,  fed  ab  illa  quam 
manu  fua  confevcrunt ,  rigarunt ,  ftercorati 
funt,&c.Nec  placatur  Patcrfamilias  fi  ramos, 
folia,gemmas,omphacinum,&c.fcd  fruttum 
maturum,  &c.  iic  Deus ,  &c.  coque  nugis 
quod  hi  fruttus  a  Deo  refervati  non  fuo,  fed 
noftrocommodo,&c.  Deitt.  10,11.  Etnunc 
ifrael ,  quid  esl  quod  Domintts  ate  exigit  pro 
omntbus  beneficiu,  ry-c. 

Veregreprofeciui  esi.~\  Etfi  Dcus  ubique 
iit,  &  coclum  habeat  folium  ,  terram  fcabel- 
lum  ,  &c.  tamen  quia  in  cxlis  &  fede  beato- 
rum  ejus  majeftas  &  gloria  potifTimum  re- 
lucet,  &c.  Deindc  quia  colonis  impiis  longe 
abciie  videtur,qui  nulla  prxfentis  Dei  reve- 
rentia  tanguntur,  &c. 

Quttm  atttem  tempus,  &c.]  Nota  tum  efTe  ! 
frutlus  reddendi  tempus ,  cum  a  nobis  per 
miniftros  depofcuntur  :  quare  cum  tem-  | 
pus  veftigalium  pendendorum  nobis  no-  . 
tum  fit,  caveamus  &c.  nec  moras  nettamus, : 
fruftus  prxcoces,  &  qui  primo  afFeruntur  | 
valde  placenc ,  &arbores  qux  primo  anno  | 
fruilum  ferunt.  Properemus  ergo  &  fefti-  1 
nemus ,  &c.  vide  exemplum  Shimei  ,  qui  | 
primus  regi  occurrit  poft  dcpulfum  Abfo- 1 


t      L     I      C      A.  785 

lonem  j  quod  ei  plurimum  profuit,  &c. 

Mijltfervos.]  Apud  homines  frucTtus  per 

1  condut-tores    vinearum  &    agrorum  jufto 

temporc  atfcruntur;  quod  ni  faciant,pcricu- 

Io  &  damno,&c.  Quantohoc  magisa  nobis 

I  prxftari  oportuit  ;  qui  uberrimum  quxftum 

<  cx  Ecdefix  occupatione  pcrcipimus.  I.Lau- 

danda  Dci  facilitas  &  elementia  qui  fcrvos 

[  fructus  depofcituros  mittit.  Rcgibus  mune- 

ra  deportari  folent  ut  David,  Salomon  ,  &c. 

i  quanto  magis  nos  hxc  munera  vcl  potius 

debita  ,  vcl  non  rogatos ,  tanto  regi  &  tam 

'  bcncfico  Domino  adfcrre  oportuit.  II.  Eft 

ea  noftra  a  bonis  opcribus  alienatio  ;  ut  non 

|  niii  minifterii  vcrbi  adminiculo  fruttus  rcd- 

jdamus;  cumtamen  fingulifua  fpontefatis 

■  fe  probos  exiftiraeut ,  ctfi  a  ncmine  admo- 

neantur. 

Agricolx  pro  eo  quod  fcrvum  hofpitio  VeiCjs. 
commode  acciperc  debcbant  ,  &  Domino  ?"*"" '"" 
gratum  animum  lignificare,  cum  vcrbcnbus  /-  V*' 
exccptum  dimiferunt. 

AW«,  Tum  dcmum  homines  fuccenfere, 
Cum  fruftus  depofcuntur.  Quamdiu  vinea 
|  fcritur,  munitur,&c.  dottrina  juftificationis, 
Lbertatis  a  jugo  Antichnfti ,  &c.omt:ia  be- 
ne,  &c.  Poftquam  vero  ,  &c.  vide  £7/1.30,$. 
|  I0,li.  Mich.1,6 .  i  T;»;.4,5.vi(f?.7,5i.  jj>r. 
&  14,15.  1  Reg.  11,8.  Sic  Pharmaca  grata 
paftuiappetimus,  quamvis  noxia  ;  amara  re- 
fpuimus  etfi  falutaria  :  lenimenta  tantum  & 
demulcentia  gravi  vulnere  decumbentes  ad- 
mittimus  :  egreferimus  in  viam  reduci,  il 
paulo  afperioriit.  Denique  vencnura  modo 
arrridens  avide  exhaurimus,  &c. 

Quod  repulfam  tam  indignam  toties  fert,  Verf  36, 
manumtanquam  in  iinu  continec ,  gladium  ^0- 

1-/1  •       ■  r  •       •         1      1     Fbi/imiiu 

non  diltnngit,  immenlam  patientiam  deda-  D 

rat.  Hxc  dedaratur  Exodi.j^.  qux  quidem  tiatiatlu- 
tanta  eft  utlonx  4.  Deo  a  Propheta  indi-«f, 
gnabundeobjiciatur.  Efechieli,.  cubatu  iu 
alterumlatus  per  590.  aunos,&c.  illuftrac. 
Quis  autem  mortalium  hoc  ferret ":  vide 
exemplum  Rchabeami  quiob  interfettum 
fcrvum  unum,  qui  tributa  a  Salomone  haud 
ita  jufte  fortaffis  impofita.exigebac,  cxerci- 
tu  numcrofum  confcripiit  1  Reg.iz,u.Sc  Da- 
vidis  qui  ob  legatos  a  rege  Ammon  indigne 
tratlatos ,  gentem  pxnc  univerfam  delevit. 
1  Sam.io.  Kon  funt  igitur  Dei  cogitationes 
ut  funt  cogitationes  hominum,  &c,  Efa.  55. 
Hic  nos  monendi ,  ut  cum  Dei  iilii  limus, 
ejus  patientiam  lmitemur.  Matth.  cap.f, 
verf.44..  &c.  Cuin  cjus  difcipuli  iimus  ab 
ipfo  manfuetudinem  difcamus.  Matth.cap. 
Gg§g  S   "■  u'lS- 


Uuican- 
tr.tri.t  fer 
tinacta  bo- 


Verf.4'- 
Imfit  Dei 
judictA  ju 
jiafaten- 
tur. 


Dc\u  licet 
longani- 
WKf,  vin- 
irc  t&men 


Ltc.20. 

plt.trifci 
jncdciWi 
Cjttoii  iffi 
tuleraol  > 
tibfurcitttn 
dnimt  .• 


750  H     A      X.      M 

n,2.9.Murumpatientixpra:altum&xneum 
attollamus ,  quoexfultantes  affeftus  intra 
civitatcm  contineainus  ;  nec  fimus  iimiles 
civitatibus ,  quibus  muri  &  portx  non  funt; 
nec  ut  vafafigulina ,  qux  minimo  fpinarum 
ftrepitu  calefcunr,  &c. 

&n&ritur  :  Quo  modo  dici  poteftDeum 
paticnter  tuliflc  fudxos ,  &c.  cum  tam  fxpe 
&  ^raviter  in  eos  animadvcrtit;urbc  &  tem- 
plo  incenfo  in  Babyloniam  amandavit ;  &c. 
Rcfl>cnieo:hx  caftigationes  paternx  fuerunt, 
&  Pharmacumquibus  eos  perfanarc  ftuduit: 
nunquameosultus  eft  dum  apud  eos  vinea 
Ecclelix  maneret.Vineam  hanc  conculcavit 
quidem  per  aprum  filveftrem  Pfal.  74.  fed 
nliis  colonis  nou  elocavit.  Quare  quamdiu 
Euangelium  apud  nos  manet,  &c. 

Ex  adverfo  mira  hominis  pertinacia  hic 
apparet;  qux  nullis  nec  beneficiis ,  nec  pati- 
entia  liqucfcit,  fed  indies  profundius  in  pec- 
catis  immergitur  ,  cede  cedem  attingente  : 
quo  magis  precandum  ut  Deus  nobis  corla- 
pideum  auferat,  carneum  det,  &c. 
Hxc  de  parabola.  Sequitur  accommodatio. 

Dicunt  ei.~\  Nota  ,  CorruptilTimotum  & 
maximecxcorum  hominum  judicio  ,  Dei 
judicia  juftiiTima  eiTe.  Vide  exemplum  Pha- 
raonis.  Exod.  &  D/iH.4,57.  Eft  autem  argu- 
mcntum  certiflimum  juftilTimi  judicis  judi- 
cii  ii  rcus  ipfe  agnofcat,  &c. 

Deusergoctli  Ioiiganimus,nocentem  ta- 
menpro  innoccnte  nonhabebit.ExW.34, 7. 
multum  denique  cum  hominumimptobita- 
te  confliftatus  ,  exurget  tandem  ,  gladium 
diftringensexacuet,  brachium  nudabit,  pla- 
cam  infanabilem  imponet.  Et  quia  Icgatos, 
atque  adco  filium  contcmpferunt ;  vcniet 
ipfe,  nonfruftum  aut  veftigal  pofciturus; 
fedut  colonosextinguat  prorfus ;  nec  enim 
tum  tempus  refipifcenrix  dabitur.  Quare 
cavendum  ne  pcccatis  indormifcamus ,  fi 
Deus  ilico  iram  non  properat,  &c. 

Abfit.~\  F.itentur  (e  effe  colonos ;  ac  pro- 
indc  in  fe  ipfos  fententiam  dixiife.Hanc  pce- 
namPlurifxinon  tamdeprecantur  ,  quam 
ut  remabfurdam  judicant;Deum  ita  fibial- 
ligatum  putantes ,  &c.  quali  lex  ab  iis  exci- 
derenon  poffet.  Perindequaii  filiusnequam 
p.iternabona  profundcns,&c.ac  ii  pater  nol- 
let  aut  non  pofTet  hxrcditatem  in  alium 
ttansfetre  ;  aut  colonus  qui  peraliquot  fe- 
cula  vineam  aut  agrum  occupaverit ,  libi  in 
animum  induccret  dominum  nolle,  &c.Fru- 
gi  patrisfamilix  eft  villam  dlis  utendam  da- 
re  ,  qui  fruftus  uberrimos ,  &c,  num  pute- 


o     N     I      A 

mus  Dcum  tam  ofcirantem  e(Te  &  diffolu- 
tum,  &c.  quin  ex  lapidibus  potius  iibi  popa- 
lum  excitabit,&c.  Quod  li  Dcus  populo  fuo 
natu  maximo  nonpepercit:  ncdum  &c.  fi 
germanx  obvx,  &c.  ii  populo  cum  unicurn 
haberet,&c.fi  in  populo  toto  hanc  impieta- 
tem  non  tulit;  nedum  in  uno  aliquo. 

Chriftus  ex  Pfalmo,  rem  iftam  etli  admi- 
rabilem  non  tamen  abfurdam  videndcbere 
ait ,  cum  Propheta  vaticmatus  cft  Eccleiix 
architeftos  eoaut  ignorantix  aut  malitis 
proceffuros ,  ut  lapidem  IeftifTimum  qui  u- 
trumque  popuium  conjungeret,  nonmodo 
non  jufto  Ioco,  fed  ncc,  ullo  habituros.Iftud 
adverfarios  revincit  &  Ecclelix  offendicula 
amovct  quibus  inveriiimile  videtur,ut,&c. 

Nunquam  lcgiftis.\H'mc  offendicula.quod 
in  fcriptura  parum  excrcitati  fumus. 

Nemini  inirum  videri  debet,  li  quando  hi 
quiin  Eccfelia  duces  funt,  Ecclefiam  ipfam 
demoliantur,  &  lapides  affabre  politos  reji- 
ciant,  afcitis  iisqui  pulvifculoleviores  funt: 
quandoquidem  Chriftum  ipfum ,  &c.  nec 
mirum  li  hoc  in  Papatu.Antichriftifynago- 
ga,  fiat,  cum  iu  germana  Ecclelia  interdum 
fiat.  Quareab  hominibus  nc  pcndeamus,ut- 
cunque  fplendidis  ornatis  titulis. 

Not.t,  architeftos  iftos,  utcunque  autho- 
ritate  pollentes ,  nequaquam  fuo  conatu  ef- 
feciffe  ut  Chriftus  lapis  angularis  noneffet; 
quin  potius  eorum  invidia  faftum  efTe  ,  ut 
qui  ante  Ecdefix  Ifraeliticxfundamentum, 
extitit,  nunc  utriufque  ludxx  &  Gentilis, 
&c.  Hoc  nos  eximie  confolatur ,  cum  fcia- 
mus  nullos  hoftium  conatus  fucceffuros. 
PfaLii9.  Nulla  fermcnta  coutra  Eccleliam 
fafta  profperatura. 

Ejus  ratio  <\u\a.aDom'mo  faftttm.  Deus 
admirabili  fuo  brachio,  rumpente  diabolo  & 
proceribus.effecit  ut  Chriftus.&c.ficP/i/.i. 
tamen  pofui  regem  meum,  cjyc.Hoc  nos  con- 
foletur  cum  videmus  ab  eis  deferi  quorum 
effet ,  &c.  Deus  unus  illi  inftaurandx  &  ex 
cceno  extrahendx  fufficit.  Vide  Efa.6).  Vi- 
d:t  Dominits  quod  nuUus  erat ,  tyc.  &mira- 
tits  esi :  dextrafuafibt  ipfi  auxiltatus  esi.  Nc 
igituranimo  cadamus,  mnnus  pendeant,ge- 
nua  committantur,  &c.  li  quando,  &c. 

Mirabile  in  octtlis  nofiris.\  Quam  mirabilc 
Vide  1  Tim.^,,16.  &  iPer.i.n.  Eft  igitur 
Ecclefixinftauratio  mirabilc  &  omnem  hu- 
manamrationem  fupcrans:fic  Eccleiixmul- 
tiplicatio  in  Aegypto;&  poft  rejeftum  Anti- 
chriftum  :  ne  defperemus  igitur  fi,&c. 

ToUetnr  ;vg»»/«.]Explicac  fc,  Alteri  Gen- 


Vcif.42. 
lUtoJckri. 
fiut  ex 
Pfal.ttn. 
dicnt. 


^rcnite. 
ciorum  c». 
natut  fru. 
Jiranens. 


Quia  J 
Domino 
fa&um 
erict. 


Vetf43. 


jQucmodo 
ftrnwrt  A 

luHxn  ab 
'.ixurn. 


V«f.44. 


E     V      A      N      ( 

r»'.]Non  aliis  eoIonis.Hoe  declarat  non  tan- 
tura  colonis ,  fcd  toti  gcnti  ablatum  iri  re- 
gnum  Dei,  id  eft  Ecckliam.  Qutntur  .-quo- 
modo  hoc  ,  cum  utcrque  populus  in  Chrifto 
coaluit.  Refpondeo  maxiiim  ex  parte  :  licut 
igitur  olim  ludxis  undiqucad  regnum  ac- 
currentibus ,  ex  Gentibus  pauci  tanquam 
prof.-lytx:  lic  jam  Gentibus  turmatiraac- 
currentibus,  pauci  Iudfi,  &c. 

&ui  cecident.}  Chnftur.i  ingenti  lapidi. 


I     L     I      C      A.  791 

hominesvafiteftaceo  eomparat :  (Tcut  igi-  Pxntht- 
tur ,  fi  tcftaccum  cx  alto  in  magnum  \\o{.  ftium  Chri 
dem  ,  &c.  confringitur,  feditaut  inftaurariy'- 
poffit ,  faltem  ut  ejus  fragmenta  portandae 
aqui'aut  igni  infervirent  :  fed  fi  lapis  ipfe  in 
vas  teftaccum  cadat ,  comminuctur,  &c.  fic 
quiimpctuin  Chriftum  feruntur,frangentur 
quidcm;  fed  fi  impccnitentes  pcrmaneant  do- 
nec  iple  in  cos  cadat ,  actum  eft  deiis.  Vide 
Pfal.i.ubi  virgs.  ferret  comparatur. 


M  A  t  TH.cap.  12,  kverf.t.adij. 

TVncrefyor.der.sIESVS,  rurfum  loquutiiscsleisperpar.ibol.is,  dicens : 
z  Sinnle  esi  regnitm  calorum  cuidam  regi  quifecit  nuptias  jilio  fuo  : 
3   Etmtfitfervosfuos  qui  rocarent  rocatos  ad  nuptias .-  fed noliterunt  renire. 
4-  Riirfits  iuifit  altosfervos,  dicens;  Dicite  rocatis;  Ecce,  prandium  tneumparari, 
t.uai  mct  &  aluli.i  nuiclataftint,  &  omnia  parata  :  adesle  ad  nuptias. 

s  Illt  autem  quum  hoc  neglextjfent,  abterunt,  aluu  quidem  in  agrumfuum,altus 
rcro  ad  merc.ituramfu.tm. 

6  Rcltqui  reroprebenfosfervos  ejus  contumeliis  affecerttnt,  &  tructdarunt. 

7  Rex  autem  quum  hoc  audiffet,  trattts  esl,  &  m tfiis  copiisfuis,  perdidit  botni.i- 
ddt  illos,  &  urbem  ecrum  tncendit. 

S   Tuncdicitfcrrisfuis;  Nuftid  qttidemparatafunt :  fedqui  vocatifuerant,non 
erant  dtwi. 

O 

0     Ite  ergo  ad  compita  viarum  :  &  quotcumque  inveneritis,  rocate  ad  nuftiat. 

10  Etegreft  ferrt  tlli in  rias ,  congregarunt omnes quos invenerunt ,  malospari- 
ter  ac  bonos :  &  tmpletafunt nuptid  conrivis. 

11  IngrcffusautemrexutJpecl.irctconriw ,  vidit  illic  quemdam  twnindutum 
yesle  mtptiali : 

1 2  Tunc d'h it ei;  Amice,  quomodo buc introisli  non babens  veslem  nuptialem?  At 
illi  os  occliifum  esl. 

13  Tuncdicit rex tninis7ris;Ligatis pedibus & manibus ejtts,  tollite eum,  & ejt- 
cite  in  tenebras  cxtimas,  illic  eritfietus  &flriilor  dentium. 

x  4-  Multi  enim  funt  rocaii,  fauci  rero  elccii. 


ANALYSIS. 

■pOrmam  docrrins  proponit  qua  Cnriftus  Iudreis 
*■  exitium  minatur,  nempe  patabolicam;  quam 
etiam  dcfignat  ab  adjun&o  tempore. 

Verf.z.  Subjectum  parabola:  eft  regnum  ccelo- 
ram,  fcu  adminiftratio  Dei ,  in  hominibus  in  Ec- 
clcfiam aut  cooptandis,  aur  ablcgandis &  tepellen- 
dis.  Adjunftuminhocregnoeft  Deus  ;  qui  pati 
regis  illuftratur ;  qui  fao  effefto  dcdaratur ,  cele- 
brandi  nuptias;  qui ad|uncta aroplitudine  exponi- 
turquiaptofiliofecit. 

y*rf.  3.  Adjundtumnuptiarum  eft  legatio  (ct- 
vorum  regis  ,  'ut  invitarent  convivas  ;  qui  fuo  ad 
junctodefcribuntur ,  nempeantecedentevocatio- 
ne.  Cujus  invitationis  adjun&um  eft  quod  convi- 
vaTveniterefpuant. 

fferf.x.  Hujustecufationis  effectum  eft  alia  !e- 
gatiofciroium ;  ubipropowtui  foimalefjationis, 


qua:conftatexcauiiserTici:ntibus  &  effccT;o:caufis 
quod  omniafuntparata;  quodenampartibusde- 
claratur :  nempequod  boves  macta:i ,  aluliapata- 
ta  :  eif^crum  vero  eft  ut  veniant. 

Verr.s,6.  Hujusitemlegationisadjunftum erat 
recufatio  convivarum. 

/-Neglediui  habentiu^ 


uidi- 


Oui< 
ftriBu 


tioneef-> 
fefto- 

rum  de- 
daiamur 


rntiu^ 

dita-  I 

fuis 


Op- 

l    P°- 

/  ne- 


regis    liberali- 

tem  ;  quod 

cfFcctis  declara-  \ 

turnempe  excu-  f 

fationefui:  qui  I 

dnpiex  cft,  J 

Vim  feivisinferemium :  quoddcdara- 
tureffefto,  nempe  quod  manusillis 
injecerunt;quodfuo  fineexponitur, 
ut  illos  contumclia  prius  affcitos  polt 
necaient, 

Ggggg  J  rnf-- 


Hornm  ~\ 
quide    [ 
agtu,    ! 
lUorum 
vero 
merca- 
turaro,„ ' 


7?t  Harmomi     a 

Verf.7,  Hujus  pofterioiis  ingratitudir.is  tftc-  mtfflone  conflfiens  paratum  efi  (haud  fecui 
Oumert  iiaregis:  irar  veroeffec.>acxpedirioexerci-  auamfi  quts  convivtum  propoflturus  boves& 
.uu^orumiq.tarfuofincdedaratur.uthonnadas  dta  animaliamaaanet)  ut  ,M  vobli  au0li 
intcrficeienr,  c<  urbemeorumetiam  lncenaerent.     r    ■        r       r       -r  r  i     ,         ■  ?„■ 

Verf.  %.  Erreaum  Ingratitudinis  utriufque  cpX\  faaatts  fuperftt ,  mfi  ut  verafide  donatt.iUius 
in  regii  liberalitatis  negleftu  ,  dictio  fententia  in  |  partiapesfiatts  :  quamobrem  venite  adpran~ 
illos,  quod  indigni  fiint  qui  convivio  adhibeamur; :  dium  quod  tantnm  vobis  paratum  esi.  Ex  tn- 


quod  divcifo  amplificatui ,  tametfi  pio  illis  pian- 
dium  nuptiale  paratum. 

Ferf.9.  Aliudeffcctumutriufque,  nempele- 
gatio  fervorum  tertia,  utquofvisoccuirentes,fme 
difcrimineadprandiuminvirarent. 


vitatis  vero  nonnnlli  equidem  Dei  munificen- 
tiam  parvt  ducentes,  rertim  cadncarum  amc- 
re  abreptifunt.  Ex  quibus  aln  ad  vtUas  & 
agrumfuum ,  ahi  ad  mercatttram  ^ynego- 


Vcrf.  i o.  Hujus  mandati  effectum eft  fervorum  ttationem  &  altas  huftts  vitit  occtipattones.ab- 
obfequium, quiquofvis vocabant; qui  diftributio-   ierunt.  B.eltnttt  autem.(maxime ht  qtii  rer.im 


ne  adjunfti  proponuntur,  boni,  mali  Cujus  i.em ;  poti,mur)  mecT„  in  Detferv0i  viole„tii ma 
vocationiseitciftumelt,quodcompletaefttotado-ir  ;  «._.  :  ._._.  ;■..„•„ 

musconvivis. 

Verf.it.  Adjunu-umhujusconvivii  eft  luftra- 
tionis  effectum  ,  quod  oifendit  unum  ex  convivis 
non  utentem  munda  vefte  aut  nuptiali. 

Verf.n.  Cujusitemefteftumeit  interrogatio, 
cur  (c  intulic  veftem  non  habens  nuptialem?  Cujus 
ii.rerrogationeeffe£tumeft  filentiumconviva: ,  fcu 
potius  oris  obthutatio,  ut  nihil  potueiit  loqui.. 

Verf.\  3.  Aliud effectum  regis  &  adjuncrun.  non 
utentisnuptiali  vefte  eft  mandatum  tegis  ut  pu- 
iiiatur;qu.x  pcena  fuis  partibus  defciibitur,primum 
manuum  ccpedum  ligatione,  deinde  ejectionein 
tenebias ;  quaium  effcftum  eft  lamtntatio  &  ftii- 
doidcntium. 

Vcrf.  14.  Apodofis  parabolar;  qux  eft  paucos  ef- 
fe  elcctos :  quod  diveifo  exornatui,  quamvis  mul- 
tifintvocati. 


METAPHRASIS. 

SVperiore  obfiinatione  tf  fanguinolento  co- 
natu  Chrifius  irritattu  ,  perrexit  ludatcz 
gentt  Dei  horribilem  vindidam  figurata  ora- 
tione ,  adumbrare  ,  dicens :  Deut  Pater  tan- 
qtiam  Rex  regtim  in  inflttuenda  &  regenda 
Ecclefia,  in  qua  regnum  codefie  inchoat,  quod 
pofi  fttturo  feculo  perficiet;  Ttliumfuum  untge- 
>}itttm,cui  per  Sptrttum  S.  humanam  carnem 
nnivit ,  cttm  hominibus  Sacro  iff  Spiritualt 
confugio  confugare  volensverbi  pr&dicatione  ; 
fut  noticiam  &peccatorum  remtjfionem,  tan- 
qtiam  nuptiale  convivium  ad  nuptias  inflruit 
regia  largitione  &  munificentia  dignum.  At- 
qtte  ut  in  conStvits fieri folet ,  ut  invitatifub 
horam  convivii ,  ad  convivii  celebrationem 


mbus  ,  eofdemprius  contumelia  affecios ,  pofi 
morte  mulciarunt.  Detis  qui  hanc  crudeltta- 
tem  plene  cogmtam  habebat  (ut  irati  face- 
refoient)  vindiBdm  fumturtts  ,  exercittcsfu- 
bet ,  ut  ptfi  civitates  fame  &  pefle  conflatas, 
in  illot  incurrant ,  (y  occiftsprimum  homici- 
dis,  urbem  Hierofolymitanam  cum  tempio  ipfi 
incenderent.  Sedneqtteillos  alios ,  qut  munifi- 
centiam  efus  regiam  neglexerunt,  tnultos  paf- 
ftts  efi  :fed eifdem  fervu  fttis  d-.cit.  Qu.indo- 
quidem  convivium paratum  efi ,  illud  caffum 
ey  irritum  effe  nolo ;  quomam  igitur  hi ,  qui 
invitati  funt,  fua  infidelitatefe  indignos  fecc 
runt.  Profecit  compita  viarum  &  fepes  pera- 
grantes  luftrate  &  qttofvls  ettam  infe  con- 
temttjfimos  &  ludus  tsiis  perfidioftfftmts  fum- 
mopere  exofos.Gentesfciltcet  a  me  alienifftmas 
ad  nupttale  convivittm  adducite.^niamobrem 
iidemtUi  fervi  inlatifftmas  _p  maxime  fre- 
qtientes  vias  egrefft  omnesfine  dfcrimine  bo- 
n:s  &  malos  coUedos  tn  regts  aidam  introdu- 
xerunt ,  adeo  ut  convivarum  numerui  ufqtlt 
eo  creverit  ut  omnia  loca  nuptiali  a  nvivio  ce- 
lebrando  defttnata  complerentttr.  Atque  ftcut 
nuptt.ts  celebrans  P at erfamtiias  ir.ter  epulan- 
dumfttos  convivas  luslrat :  fic  Rex  Regum 
Detts  in  Ecc'efiam  tanquam  in  anlam  intro- 
duBos  regnifui  cives penitius  intuetur  Qpab- 
ditifftmas  animicogitationes  perfcrtitatur\ubi 
conffiecio  viro  quifpreta  Dei  ipfttts  dignitate 
&  amplitudme  nonpofitis  anteafi&vittford:- 


advocentur :  Servos  ftios  (ut  ante  adventum\  btts  accefferat ;  haudfectts  qttam  fl  ad  Regts 
fil/i Prophetas ,  flc  pofi  adventum  Euangeliil  menfam fordtdattu accumberet.Sic eum  ador- 
fr&cones)  ad  lud&os  tanqtiam  honefttores  &  I  ttts  eft.  Heus  tu  quem  ego  benevole  (y  amtct 
honoratiores  cives  miflt  .-  fediUi  hltmaniterl  ad  vitd  Atermtftjem,  tanquam  ad  nupt:ale fi- 


invitati  venire  recufarunt.Hanc  contumeiiam 
ferens,  perrcxit  al:osfervos,Aposlolos,Prophe- 
tns,  Euangelistas ,  Pafiores  &  DocHores  ad 
eos  mittere,  qtii  dicerent  invitatis:  Advertite, 
qtufo,  animum  occifo  jy  in  crucem  acio  filto  e 
rnortuis  excitato,  demq.in  ccelum  elato:  pan- 
diumexvcraDcitioti(iti0>  peccatorum  re- 


lit  mei  convivium ,  mifertcord.a  commotus  in- 
vitavi.qui  fitquod  temere  &  tnconftilto  ,  an- 
teacts.  vtt&fordibttt  minime pofttvs  & abjeciis, 
in  meam  Eccleflam  (tanquam  i»  aul.im  re- 
giampannis  obfltum'te  tntulifli?^u:  confaus 
fui  in  Deum  contempttts  ne  verbum  quidem 
mtttirepotuit,  Tttm  Dats  A»geli<futt  man- 

dat, 


6. 


10. 


II. 


13. 


Vcil.  i  • 

Hhjui  />.(- 

ribt,\/t,*\i 
iU*,  q*.t 
Lvc.  14 
rtfertm, 
difcrimtn- 


~Amflift- 
r«ti>; 


E     V      A      N 

dat.tanqttam  Rex  minifirv.ut  iltitm  arreptttm 
&  tta  conftrictum  ttnentes ,  u:fi  commovere 
ttcqtteat ,  ininjerosbcum  tcnebrico/iJi:/j!t>n. 
a  bcatiseleciori  fedibus  procul  remotttm  prt- 
ciptt.irent ;  ubi  clamore  &  ulttlaitt  omn:a  im- 
plentur  ,  ub:  dtri  crticiaiiu  qui  reprobos  eliam 
inaxime  animofos  ad  dentittm  ftrtdorem  a.ii- 
g.mt  ;  baud.iltter  q.iam  fi  Rexpotentijimtts 
minisirU  fuis  man.iaret ,  ut  maleficnm  mani- 
b:ts  pedibufque  prius  vinHum  ne  miuima  ex 
parterefislere  poffit.in  obfcurifftmitm  ^j>  teter- 
rimum  carcerem  ,  qmfere  procttlab  Urbe  d.J- 
fitics  eii,  conjtcerent.  Cujus  quidemfcopus  (£ 
fumma  bttc  redit,  ttt  multosextema  vocatio- 
ne  iUuftratos,  pattcos  ad  vitam  elecios  mteUt- 
gamm:  ut  difcamus  mente,  non  fi-ontemodo, 
ptetatcm  -y  y.uitci.tm  colere. 

P  R  A  X  I  S. 

H/Ec  parabol.i  magnam  habet  confenfio- 
ncm  cum  ea  qux  habetur  Luc.i^.  qua- 
re  qux  litriquc  communia  fuuc  indc  pctenda 
Cant.Sitmm.i  utnufque  eademcft,/wr«item 
cxdcm. 

Pnmum  difcrimcn  cft  quod  illic  cccnx 
comturarur,  rnc  prandio;  ex  quo  liquet  om- 
nia  nobis  plenifluiic  a  Deo  profpici ,  qux 
ad  vicam  xternam,  &c. 

Aiiuddifcrimen,  quodex  diverfohujus  & 
illiusparabolx  fcopo  orcum  eft :  illa  enim 
doccndi  caufa  proponicur ,  hxc  uc  prxfra- 
cxoi  ludros  maximc  Pharifxos  exicium  de- 
nuncund.i  laceflcret:  unde  ad  illius  mortcm 
q  .crendain  acriores,&c.id  qucra  finem  dux 
itcm  priorcs  parabolxrefemntur. 

llrui  prandium  amplificatur,  prmto  ab  cf- 
ficicocc  quod  rex  !ir  qm  Scc.Deinde  quod  iic 
nnptialc",  quodex  omnibusconviviislautif- 
fimum  &  exftrucTriflimunieflefolet.  Tercio 
a  fiibjecto  non  profcrvo.fcd  filio&  quidem 

unico.  lam  quid  hic  deefle  poteft  quod  gu-  j  genioli  funt  ad  excufationes  excogitandas,  tmpimm 
ftu.n,  vifum ,  auditum  ,  &c.  oblcctct,  cum  ,  quibus  fuam  impietatem  pallient ,  autfal-j"  "il"' 

..  ...  ,  •  1  „  ,  •      {'  ',,•  '  ,    r  .  •     atCllftMir. 

nihillit,  qnodregiaautuontas  &opuIentia  ;  tem  extenuent  ;  illis  tum  os  occlulum  ,  &c. 
non  poiTitfaalcfuppcJirare.Ncc  tamen  hoc    aut  iiquidobtendunt,  illud  omneinillorum  _   r 

cxitium  retorquebitur ,  ut  eft£«c.is,ir,ii.  o«"mi- 
Dtxit  miniftr'u.~\lPd  miniftrifunt  Angcli.  niHri,&- 
Matth.t,  13,151,40,41.41.  -      ftudma- 

Manum  tf  pedtim  !egatione.~\   \'otat  cos  '""f  & 
non  pofle  pxoas  infliclas  obiiftendoeffufere.'"  ""  *" 
M  A  t  t  H.cap.zt.averf.i^,  ad  13. 

ts  Tunc  profecli  Pharifti  tonfUium  c&peruntttt  ill.ique.irentc.tni  iv.  fcrmone : 

1 6  Itaque  mittunt  ad  cttm  difipulosftos  cum  Herodianis ,  dicentes  j  Ff_i  1  ptor, 

fcimus  te  reracem  cjfe,  &  viam  Dci  in  veritaie  doccre ,  vec  quemqtum  twwrc  :  mn 

enimrefpicis  adverfov.Mn  kotniiutm. 

tj  Dic 


O      B      t      1      C      A.  793 

mas  &c.  &  pleno  gaudio  perfundet.  Omnia 
igitur  a  Dco  ubcrnme  ,  lautiflime,  gratifli- 
me  fubminiftrantur ,  ut  impia  fit  Pomificio- 
rttm  partitio  faiutis  noftrx  in  Deum  5:  nos: 
fic  Dcum  hofpitcm  fingunt,qui  non  nifi  prc- 
tio  victuru  prxtcrcuutibus  fuppcditat,&c.  & 
Ecclcliam  vcluti  regtamaulam  incauponani 
convcrtunt. 

Rex  atttem  &e.~\  Ex  fuperiore  difcrimine  Verf  7. 
nafcitur  hxc  ultio ,  (cujus  in  illa  parabola  *4djm8* 
luc.u,.  nullamentio)  qua  aperte  prxdixit  "•'"•• 
exitum  Ierufalem  per  Titum  &  Vefpafia- 
uum  quorum  exerocum  fuum  vocac ,  uc  per 
Prophccas  Nebucadnezarum  fctvum  fuum. 
\'idcZ;«f.ip,4!,44.  ty  Mattb.  14,1. 

Malos pariter  ac  boncs.~\3liurtttir;Ki\m  er-  ycrf;I0. 
go  aliqui  ex  gencibus  boni  excicerunc  ante-  _4„  ?«. 
quam  vocati  ,  Lucat  omnes  coscos  claudos,  d«mkmi 
zyc.  vocat.  Refpondeo  :  Iis  verbis  dcc larat,  mttw*- 
qux  lit  futura  Ecclclix  conditio  in  hoc  mun-  '"""*'• 
do  ,'  uc  Euangcliuminftarretis  colligat  bo- 
nos  &  malos,  &c.  Hoc  confirmatur  vcrf.11. 
Cxtcrum  boni  talcs  fiunt  per  vocationem 
efFicacern. 

Vc  pacresfamilias  infticucis  conviviis  fo-  vetfir. 
lenc  convivas  luftrare,&c.  iic  Deus  ad  Eccle-  d,m  n»n 
lix  communionem  vocatos:miniftri,fi  quis  t.mtum 
fidcmprofiteacur,&exccrne,&c  nonpoflunc  PnfiP'*' 
cu  a  facrisrepcllere;ac  Deus  cordium  infpe-  ",m  '1*1'' 

-.  *■  r    •       n    •  .-i-      nam,lta 

ctor,&c.Quare  no.ilatis  eft  u  nosminiftns,  c„faff,. 
atque  adco  cxteris  ommbus  probemus  ;  nili  Hts. 
criam  Dco,&c.Quid  iis  fiet,  qui  ne  miniftris 
quidcm  fc  probant.ac  nc  minimis  ex  fanclis? 

Vefte  nttptiali dellgmse  videtur  mutatio-  ■CP**K* 
neai  a  prioreconditione,  qua  quis  in  infide-  n"l"*  "• 
litatc  vixit :  ut  enim  regiam  aulam  ingref- 
furi,  veftcsfqualidasdcponunc ,  &c.  Vide 
Hiitoriam  Iofcphi  ad  Pharaonem  ex  carce- 
re  adducendi. 

At  iUi  os  occlttfitm  efi.~\  Qui  nunc  tam  in-  VaCtj 


cum  fpirituali  noftropaftu  comparandum. 
Vide  Efa.-L.  ubiduo  (courfis)  apponuntur.i. 
ad  hanc  vitam  fublata  ignorantia ,  mortis 
dcftruftio,  perrcmiflionem  peccatorum,  1. 
ad  vicam  futuram,  cum  Dcus  omncs  lachry- 


'gtttf. 


7^4  H     A      R.      M      O      N      I      A 

17  Dicergor.obis,  qttid  tibi  videtur".  Li.et  cer.fum  dare  Csfari,  m  r.on? 

1 8  Cogmta Mitem  IESVS  malitia  eorum,  ait;  Quid  me  tentatis,  hypocrit*.  ? 
1 0  Oslendi:e  mihi  nttmifna  cenfus;  Ipfi  vero  obtulerunt  ei  denarium. 

2 0  Ttinc  dicit  eis;  Cuj us  esl  tmago  isla  &  infcripiio  ? 

21  Dicunt  ei;Ctfaris.  Tttnc  di.tt  eis;  Reddite ergo qtu funt Ctfaris Cafari,& 
quafttnt  Det  Deo. 

22  Quiim  igiiur  hoc  audijjent,  miratifunt :  &  omiffo  eo  abierttnt. 

L  v  c.  caj>.  10,  averf  20,  adi.7. 

2 0  ltaque  obfervantes  eum ,  wiferunt  infidiatores ,  quifejuslos  effe  fimularent : 
utcarperent  ejusfcrmonem,  tradiatrieum  imperio  &pote>iau  Prtfidts. 

21  Quitnterrogaverunt enm,  dicentes;  Pr£ceptor,fcimusterecle  dicere,  nec ac- 
cipere  perfonam,  fed  vi.im  Dei  in  veritate  doccre : 

2  2   Ltcet  ncbis  tnbutum  d.ire  Cnfari,  an  r.on? 

2}  Animadverfa  autem  eorttm  calliditate,  dixit  eis;  Quii  me  tentatis  ? 

2 4  Oflendite  mihi  denartum  :  cujus  h.ibet  imaginem  &  infriptionem  ? Rejpon- 
dentes  atitem  dixerunt;  Ctfiris. 

25  Tum  dixit  eis;Reddtte igitur  qiu  funt  C<tfiris,Csf.iri:&  qtu  funt  Dei  Deo. 
2  6  Itaque  nequiverunt  ejus  verba  carpcre coram plebe :  &  mirati  fuper  ejtts  re- 

jponfo,filuerunt. 

Ma  R.  c.  enp.  ii,  averf  13,4^18. 

1 3  Et  miferttnt  ad  ettm  qitofdam  e  Pharifais  &  Herodianis  ut  eum  hretirent  ca- 
ptumfertnone. 

1 4  llli  vero  qttum  veniffent,  dicttnt  ei;  Pr£ceptor,fcimus  te  veracem  efje ,  neque 
curarequemqitam:  non  entm  refptcis  ad perfonam  hominum ,  fed  in  verttate  vi.wt 
Dei  doces :  L icet  cenfum  Cxfari  dare,  an  non?  demus,  an  non  dernus? 

tf  Ipfe vero, quum fciret eornm hypocrifin,dixit eis; Qtiid rne tentatis ?proferte 
tnihi  derurittm,  ut  videam. 

16  lllivcroprotulerunt;Tuncdiciteis;  Cujuseslimagoifta&infcriptio?  Illi 
yero  dixerunt  ei ;  Cdfaris. 

17  Etrefpondens  IESVS,dixiteis;Redditeqiu(\mtCsfaris ,  Cdfari:  &  qtt& 
Dei  funt  Deo.  Et  admiratifuntfuper  eo. 


A  N  A  LT  s  l  s. 

"pFfeftum  parabolx,  velcventuspotius  ,  conatus 
-^-Iefumad  mortemdetrudendi :  quod  fuo  cffi- 
cientedcclaratur,  nempe  Pharifxis :  deinde  forma 
proponitur,  nempe,  ut  inildias  illi  collocent ;  cffi- 
ciens  inftrumentalis  circumveniendi  eft  fermo 
ejus ;  cujus  infidiarionis  finis  apud  Luc.rni  propo- 
nitur,  utmagiftratuieumtraderenr.  Apud  Luctm 
dcfcribitur  adjuncrum ,  occafio&oportunitasad 
hanc  rem  quxfita. 

Verf  16.  Aliud  effcflum  difcipulorum  fuorum 
adeamremlegatio  :  item  Herodianiillisfeadjun- 
gunt.  Et  primum  quidem  ex  relato  prxccptoris  fe 


fua  effidente  caufaarguirur.quia  nullius  perfonam 
accipit,  unde  apud  £vc4»  dcfcnbunrur  legati  ab  ef- 
feclo  fimulandi  fe  juftos. 

Verf  17.  Forma  illi  in  verbis  infidiandi  eft  pro- 
pofita  quxftio  ,  m  Ctfai  cinfm  pemliiulm  fu  !  Cu- 
jusquxftionisapud  MrfWiwadjunCrum  eft  ,  quod 
Chriftumurgentutcategorice  refpondcat,  etiam 


autnon. 


Virf.  iS.  Hujusquxftionisadjuniftum  -ft.quod 
Iefusprobenoratillorummalitiam:cuiuserfecium 
cftquodfinemaliumdoceat  illispropofitum  efle 
quam  fimulabant ;  qui  non  u: difcant  vencrunt ,  ut 
ilh  prxferuleiunr.fcd  utillum  tentarent. 
difcipulos  fore  profitentur.  Deinde  illum  defcri- 1  Verf.19.  Aliud  erTcftum  Chrifti  mandatum  ut 
buntabadjunciafvncerirate.quamarguunt  abef-  Inummumfibiinfpicier.dum  prxberenf.cujuseffe- 
fefto.quod  fyncere  doceat;  item  alioeftccto.quod  clum  eflquod  nummuni  prxbebant. 
utveiitatem  doccat  nullius.  rationcm  habet :  quod  |     Verf.  20,  Aliam  quxftionero  pioponit  dc  duo- 

bus 


«s- 


I.TO20. 

Matth. 
■  6. 


E      V      A      M 

bus  actjunftis  nummi ,  nempe  de  imagine  8cin- 
fcriptione  Sc  dc  fubjc&o  utriufquc  adjun&i,  ncm- 
pecujuslint. 

f^erf.zi.  CujusefFcccumeft;  refponfum legato- 
rum;  ncmpe  Cxfaris  eflc  cum  imagincm  ,  tum  in- 
fcriptionem  :  Cujus  itcmcftc&um  eft  Chcifti  re- 
fponfum,  uc  Ca;iiri  quod  fuum  tum  cx  imagine, 
tumex  infcripcionecft,  rcddanc;  quodfuodivccfo 
exornarur,  non  ita  cenfum  Caifari  pcndendum, 
quin  Dco  irem,quod  illi  adcultum  fuum  tuendum 
nccelfarium  eft,  itidem  rcddanr. 

Vtrf.  22.  Hujusrefponfiadiun(Sta  funt,  primum 
admiracio,  dcinde  aliud  ,  quod  rc  infc&a  difccfle- 
xunc. 

METAPHRASIS. 

HIs  parabolts  qiias  infe  vibratat  Vhxrifti 
probe  tntellexerant  ,irrttati  tf  popult  me- 
tu  tanquam  fitno  cohtbiti ,  ne  violentas  illi 
manus  mjicerent :  conflium  ineunt  illumfer- 
tnone  tllaqueatum  &  trretitum  tenere.  Obfer- 
vataigitur  opportunitate  mittunt  aX  lUitm 
fuosquofdam  Dijcipulos,  quibus  comites  dede- 
runt,  Herodtanosfctlicet ,  aulicos,  qm  ad  He- 
rodis  £3*  Csfaris(cujus  vicarias  partcs  Hsrodes 
fujlinebat)  gratiam  ommafaciebant.  Hos,in- 
qa.xm.tanquam  infidiofos  exploratorts  mittiit, 
qui  amicorttm  Chrtfiiperjona  induta.fic  illum 
Alloquerentur:  Ad  te  Dociorem  dfcipuli  acce- 
dtmut.tuam  degravi  controverfiafententiam 
cognituri:  prtter  etenim  eximtam  tuam  m  re- 
but  facris perittam,  experientia  compertmut  te 
fynterum  (yjingulart  integrttate  virum  ejfe, 


O       E       t       I      C       A.  75>f 

nummum  ilium  ,  ex  loculis  extraHum  adtum 
attulerunt.  Adquos  lef-M,mfi>ecio priut  num- 
mo :  Cujus  esl  h&c  imago  &  infcriptio ,  qu& 
nummoinfcupts.  &  cxarat&fnntlAdquemtl- 
li;Ctfaru.  Tum lefus  ad illos  inquit:  cum  Ct- 
farts  bencficio  hac  pecunii  commoditate  ad 
commercta  peropportuna  utamini :  sauum  efl 
ut  ei  qitod  ab  illo  accepijlis,  reddatis.  Neque  ta- 
men  hocpalto  ab  annuo  vectigali  adfacros  u- 
fitt  pendendo  abfolutos  vos  pntctis.  Potcfiu 
enim  ejus  fpecici  nummum  adfacros  illos  ufus 
alterum  Deo  reddere.  Qut  cum  andivijfent, 
incredibili  hitjus  tam  acutt  &  ingenioft  re-- 
fponfionu  admiratwne  perculfi :  omni  dlum 
dlaqtteandi  /pe  abjecta,  re  infecla  difcejferunt. 


M>. 


SVm 
Chi 


P  R  A  X  1  S. 

mma  ,  Infidiofa  conlilia  a.  Pharifajis  ad 
lriftum  damno  afficiendum  ,  hiuc  odu 
populi ,  illinc  vitx  pcnculo  ,  inita,  ica  cautc 
dcclmantur,  ut  ipiis  adverfanis  frurtratis,ad- 
mirationem  moverit. 

;Iniidiofa  legatio  ad  Chriftum  damno 
afticicndum. 
tes,  \   Ejufdem  cum  adverfariorum  admi- 
V.   ratione  declmatio. 
Puncti  <Sc  repuncli ,  fed  minime  tamen  ad  cUifiim:. 
refipifcentiam  compuncti  fanguinariafuain  etps  i» 
Chnftum    confilia  perfequuntur.   Legatos  propefu* 


qui  vivendt  rationem  Deo  acctptamfyncere\va\it\iatcs\x\(c  juftos  &  Chnfti  ftudiolbs  ii-  1"'*. 


■l, 


tyfne  omnifuco  aut  tergiverfatione  doces:  qut 
nulltm  quahjcunque  ant  quantufcunq3  fit  ra- 
tionem  habes  eam,  qitt  te  a  veritate  enuclea- 
te  doccnda  impediat,nt  quifpreta  ^y-prtterita 
hom-r.nm  cuiufcumque  ordinis  conditione,rem 
M » t t .7 .  if)  cattfam ipfam folt  intueris.Dic  igitur.ama- 
Marc. i  4.  bo,  qnid  tibi  vtdeatur:  fas  ne nobtt  eft  nummii 
iUum  qtti  divino  cultui  tuendo  lege  devottes 
eft ,  ad  Czfarem  cenfut  nomine  transferre.aut 
nefas  ?  Scd iliud unum  rogamttt ,  ut  breviter 
omn:  verborum  poftto  circmtu  refpondeat.de- 
MtTT.iS.  mutneannon  demus?  lefut  atttem  cordium 
fcrutator,eorttm pravitatem  fo  malitiamper- 
jpeftam  habens ,  ut  qui  ex  affirmata  qu&fttone 
illum  in  popult  Iudaici  odium  vocatum,  ex  ne- 
gata,  majefiatts  Ctjarei peraclum  ,  exfilen- 
tio,  infcitU  attt  ignavis.  condemnatum  iri  pro- 
S9  ■  be  norat.dixit:  O  vos  hjpocrittt  qui  alittd  men- 
tegeritU  aliitd  frontepn  vobts  fertis  l  Sjuid 
est  quod  non  dfcendifed  i.ifidtandi  ammo  me 
acceditisi  Verum  enimvero  ut  refponfum  con- 
gruenter  pelitioni  auferatis ,  ferte  mihi  huc 
nummum  illum  ,  quemfinguli  cenfitt  nomine 
C&fari  penditu.  lUt  Uit  hoc  rejponfo,  e  vefiigio 


raulent.ut  Chrifto  hinc  mortem.iftinc  igno-  °c 
miniam  ftruerent.qua  etiam  ad  mortem  iter 
faceret.  Nam  li  relpondilTet  Ca:fari  cenfum 
eirefolvendum.gratia  populi  excidiffctjundc 
fieret  ut  illis  quidvis  in  eum  moliri  liceret  : 
metu  cnim  populi  impediti  funt ,  cVc.Si  ne- 
gaflet ,  reus  ilico  larfx  majeftatis  apud  Pila- 
tura  proconfulem  faclus  fuiffet.  Si  cacuiflet, 
fe  aut  nefcivifle  ,  aut  non  aufum  fuifle  rcge- 
rerent.  Vnde  difcimtu  vetus  hoc  efle  Satha- 
na:  itratagema ,  hoftes  Ecdeila:  fupponere, 
axsi  fe  ccetibus  noitris  tanquam  w/axsfaj 
mgerant ,  conciones  audiant  ,  precibus  ,  Ci- 
cramcntis  communicent,  &c.  ut  cum  gra- 
tiam  iniverint ,  &  authoritatem  conciliave- 
rint,  Ecclefiam  prodant. 

Hic  etiam  videmus  hoftibus  Ecclefise  re- 
ligionem  non  efle  ut  mentiantur  &  fimulent. 
Hinc  faspe  acutuli  &  folertes  reputantur, 
quod  nihil  illis  in  mentem  veniat,  quod  exe- 
quirefugiant,  cumpii  non  nili  honeftacon- 
liliaexecutioni  mandent,  quantumvis  fpe- 
cie  prudentia. 

Yidentur  Herodianos  ideo  fccum  con-  xiued.nt- 
Hhhhh  junxiflc, 


gebnt  He- 

rodi&iorum 

frafentij. 


DtStrit 

fidelit  re- 
mnifita. 


Verf.17. 
Zxt&gera» 
tis  Hypo- 
crifeos 
Pbenfiio- 
rmn  ex 
fropofitione 
qjueftims. 


n$6  H      A      R      M 

junxiffe.ut  £111  eum  comprehenderent  fi  quid 
contra  Cxfaream  majeftatem,&c.  ne  fi  Pha- 
rifei  hoc  nomine  eum  accufarent  ,  populo 
odiofi  redderentur ,  qui  Carfaris  vectigalia 
libens  excutere  voluit.  Herodes  autem  cum 
Carfaris  beneficiarius  erat  &  rex  fiduoanus, 
fortaffe  etiam  is  qui  hoc  tributum  conduxif- 
fet,  non  dubium  eft  quinilliusaulici  &ie- 
ftatorcs  avide  illius  verbis  inhiarent ,  &c. 
Hic  videmus  conjurare  in  Chnftum  quiin- 
ter  fe  alioqui  mortalicer  diffidebanc.  Sic  Sa- 
cerdotes  cum  Pilato  ,  Pharifxi  cum  Saddu- 
cxis  conlilium  contra  Chnftum  ineunt . 
Quid  ,  quodquidam  Euangelicihoc  feculo, 
ut  fracresfuos  opprimant ,  fe  etiam  Pontifi- 
ciis  adjungunt  ':  Quod  ii  veritatis  hoftes 
pretium  reconciliationis  juftum  putant  ve- 
ritatis  oppreffionemjquanco  nos  magis  decet 
oranes  limulcates  deponere.ut  laboranti  ve- 
ritati  fubveniamus: 

Duotribuunt  Servatori,  i.  fyncerum  ef- 
fe  ,  i.  veritatem  fyncere  proponere.  Harc 
duo  in  fideli  Doclore  requiruntur.  Ad  fidem 
occonomi  fpectat  ut  nihil  fubtrahat,  nec  vc- 
ritatemfuco  indutto  proponat,  quominus 
illa  percipiatur.  Vide  iTheff.1,1,1,4.  Gal. 
i.io.  qui  ficum  ficum  ,  Iigonem  ligonem 
appellabit ,  qui  nulhus  ita  rationem  habeat, 
quo  minus  quod  dicendum  iit ,  &c.  ab  Ec- 
cleiia  eciam  requiritur  ut  talem  miniftrum 
expetat.  Quis  Medicuaut  Chirurgum  non 
expetac ,  qui  pro  morbi  aut  vulneris  ratione 
Medicina:  aut  emplaftri  afperitatem  tempe- 
ret  ?  Quis  coquuni  alat  qui  in  cibis  parandis 
fuavitatis  &  guftus  rationem  habeat ,  fpreta 
falubritate  :  Sed  quam  longe  fecus  fit  m  iis 
quae  ad  xcernam  falucem  fpe&ant .  Vide 
x  Tim.i,,^. 

Quod  quxrunt ,  an  Iiccat  potius  quam, 
an  iliis  incurnbar,  &  neceffe  (it ;  ad  hypocri- 
feos  exaggerationem  fpectat.  Perinde  ac  (i 
profiterentur  fe  non  tara  lucn  fui  &  com- 
pendii  caufa  hoc  quxrere,quam  ut  confcien- 
tiae  fatisfiat  :  &  quamvis  Cxfaris  non  fit  hoc 
ab  illis  exigere  ,  fe  tamen  pendere  vecligal 
paratoseffe,  modoillud  liceat.  Hxcefte- 
nim  larvata  avaritia  per  fpeciem  religionis 
nummos  arca  conclufos  tenere ,  cum  illos 
extrahere  oportebat.  Vt  qui  obtendunt  fe 
rem  familiarem  amare  ut  ab  eleemofyna 
conferendafe  eximant. 

Idcirco  autem  hac  quxftione  Chriftum 
adoriuntur,  quodea  difficilior  id  temporis 
habebatur  ,  &  in  qua  plurimi  fe  torferunt. 
Videbaucur  autem  Pharifiei,  uc  &  Iudxifere 


O      M      I     A 

omnes  in  ea  fententia  effe  ,  ut  exiftimarent 
cenfum  non  cffe  pendendum.  Et  Iudas  ille 
qui  iu  delcribenda  terra  cenfui  obftitit ,  de 
quo  Amaliel  AH.^,^7.  (referenre  Iofepho) 
|  Phanfasus  fuic.  Quo  erat  deteftabilior  Pha- 
I  nlarorara  malitia  qui  Chrifti  vica:  in  eo  ipfo 
j  lQiidiabantur,  quodilli,  quoad  aufi  funt, 
probabant. 

Quod  fola  pecunia:  infpectione  &  infcri-  Verf.19, 
ptiorus  lectione  quxftionem  tantopere  agi-  -o>n. 
tatam  diffolvi  poffe  doceat ;  eo  Pharifxo-  *""'!"! 

-    r  •  •         t  t-  ii-  -  -     tnfpedtone 

rum  mlcitiam  &  tarditatem  velhcat ,  qunn  ,''■,  , 

.      .      ,  ^  lerir.ilem 

\  re  tam  obvia  ha:litabant.  Sic  Scriptura  ut  ^jhonit 
I  pudorem  nobis  incutiat  ,  brutisauimanti-  Chrifh* 
bus  nos  inftituendos    tradit.  Sic  pecunix  **&**' 
materia  nobis  Dei  benignitatem  proponit, 
quitam  preciofa  mecalladedic ,  quibus  mu- 
tua  commercia  ad  hanc  vitam  fufteutan- 
dam,  &c.  forma  nos  erga  principem  officii 
admonet.  Veftes   peccatum  in  memoriam 
revocanc ,  cujus  nomine  nuditas  noftra  pu- 
denda  iir,  &  aeris  intemperies  nocitura.Cibi 
humilem  noftram  conditionem  quxfine  ci- 
bibaculo,  &c. 

Cautiffime  Chriftus  imaginem  Cxiaris  c«r  tlt 
probe  nofcens ,  lionnili  illorum  de  hac  re  imitgine 
refponfo,  fententiam  dicit,  ut  plebs  (in  cujus  1U*">* 
odium  lllum  pertrahere  conabantur)  intel-  c*"j'w 
ligereclianc  non  cam  fuam  quam  illorum 
fencentiameffe. 

Cavendum  autem  ne  imagines  e  templo 
ejicientes ,  imaginibus  qua:  ln  loculisfunc 
procumbamus  :  avaritia  eft  idololatria :  qui 
enim  lucrandi  caufa  menciuncur  ,  pejeraat, 
fe  a  culcu  divinofubducunt,  a  pauperibus 
faciemavertunt ;  nonne  has  imaginesdeof- 
culantur,  his  genua  fleclunt,  &c. 

Objeciio  :  Ergo  tota  pecunia  Cxfari  pen- 
denda;  cum  coca  ejus  imagine,&c.  Re/pon- 
deo  :  animadvercendus  icopus  quo  Chnftus 
refpexit :  nempe  ut  cum  Principis  beneficio 
utantur  pecunia ,  ipfi  etiam  veftigal  juftum 
&  uiibus  regni  accomraodatum  pendeant. 
Prius  ergo  pecunia:  ufiis  rejiciendus  ,  quara 
vec~tigalis  folutiorefpuenda. 

Quod  fipecuniapendenda  fit;  neduma- 
mor  &  benevolentia ,  iine  quibus  pecunia; 
folutio  apud  Deum  non  juvabit.  Uilarem 
dxtorem  diligit  Detu.  1  Cor.9,7. 

Deo  tamen  fuum  pendendum  :  non  eft  Qutemf 
'  ero-o  Cxfar  fequendus  quocunque  vocarir,  Cxfari  $*- 
fed  in  domino,&c.  Ifrael  accufacur  quod  in  rendmo\ 
viisreguminfticerit.  «0/11,5.  item  quodad 
re»is  Ieroboami  unicum  verbulum  defecif- 
kax.iKe%.caf.i7,verf.zi,rz.Acl^^dneqniui 

fi* 


VANCBLICA.  79y 


frt  parere  hominibttt  potiut  qtiam  Deo ,  tfc. 
Hujus  autem  partis  rciponii  Chrifti  oc- 

caliocrar,  quod  nummum  Iegc  ad  cultum 

Dci  tuendumdcftinatum  Cxfaradfe  tran- 

ftuhflet.  Quainobrcm  Pharifxis  promptum 

erat  excipcrc  ,  Deum   hoc  modo  fraudari, 

&c.  His  Chriftus  occurrit ;  utrumque  pcn- 

di  pofle,  Ca'fari  unum,  alterum  Deo. 
QuiiDtt        Deo  igituretiam  rcddendum  quod  Dei  j  tium  habeant  ;  de  Dco  placato  cunmpa: 
nMtn-      eft.  Si  autcm  quid  illud  lit  qturas ;  Rejpon-  i  ne  nullam  agunt.  Deus  tamen  fuum  jus  per 
dxm.         dtt:  Chriftus  llli  omnia  deberi,  quia  cjus  '<  fcquuturus  eft ,  etli  non  prima  quaque  pra:- 

imago  &  nominis  confcriptio  in  iingulis  re- 

bus  apparet.  Nihil  enim  cft  in  ccehs  aut  in 

tcrra,  iu  quo  imago  illius  iapientia: ,  potcn- 

ti.r  ,  bonitatis  non  appareat ,  &  majufculis 


propna  mnt ,  qua:  in  alium  iine  facrilcgio 
trausfcrri  non  poflunt.  Quod  li  dcbita  Ca:- 
fari  pcrfolvcnda  funt ;  nedum  Dco  :  li  pcri- 
culum  mctuimus  cx  fubtra&o  Ca:fari  vccti- 
gali,  ncdum  ,  &c.  figravifupplicio  multa- 
tur,  qui  Carfarem  debito  honorc  privat,  ne- 
dum  ,  &c.  Quod  utinam  hominibus  pcni- 
tus  iniideret :  modo  enim  Ca:farem  propi- 


VM 

imt.1. 


varicationc.  Nec  ipfe  illudi  poteft.  Quin- 
etiam  hoc  ad  Principes  fpeclat  utfua  au- 
thoritate  provideant ,  ut  Deo  fua  pendan- 
tur,  &C.  retT.zi. 

Jiteris,&c.  Omnium  vero  maxime  nos  ipfos  I  Fruftrati  &  pudefacti  difcedunt  ;  mutifa  Cmfitu 
illi  debemus  ,  in  quibus  maxiine  expreflaj  fti,  ut  pifces.Vide  quid  lit  Chnftoiniidiari,  "dy"fu 
Dei  inu^o  relucct.  Qusdarn  autem  Deo  ,  &  contra  Chnftum  conlllia  inire,  &c.  Clmsh 

&  ^*—  '    "^**  \imtjn 

M  A  T  t  H.   cap.  11,  a -vcrf  i;,  «^34. 

23  In  illo  die  adierttnt  eum  Saddttc&i,  qui  dicunt  twn  effe  refttrreciionem ;  &  in- 
terrogarunt  eum : 

24  Dicentes;Pr£ceptor,Mofes  dtxit;  Si  quis,7itortuusfuerit  non  babensfilios,ejus 
frater  ducet  afftnttatis  jure  uxorem  ejus,  &  fufitabit  fobolem  fratri  fuo. 

2f  Fuerunt  autem  apud  nosfeptemfratres:  &primus  uxore dttSta  obiit:&  quum 
nonbaberet feinen,  reltquit  uxorem fuam fratri fuo. 

2 6  Simtliter ettamfecundus  &  tertttts,ufjue  ad  illosfeptem. 

2 7  Posl  omnes  autem  mortua  eil  &  mttlier. 

2  8  In  refurrecitone  ergo  cuj  us  ex  illisfeptem  erit  uxor?omnes  enim  babuerut  eam. 
20  Rejpondem  autem  IESVS,  dixiteis;  Erratis,  neqtte  Scnpturas fctentes,  neqtie 

potentiam  Dei. 

3  0  N am  in  refurreclione  neque  uxores  ducunt,  neque  nuptum  dantv.r.fed  funt  ut 
angeli  Det  ttt  coclo. 

3 1  De  refurreclione  rero  mortuorum  non  legislis  qttod  vcbis  diclttm  csl  a  Deo, 
dicente; 

32  Ego  fttm  Deus  Abrabami,  &  Deus  Ifaaci,  &  Deus  lacobi  ? Detts  non  cfi  Detts 
vtortuorum,  fed  vtventium. 

3 3  Etquum  hoc  audtjfet  titrba, perculfa  eflfttpcr  doftrina  ipfius. 

M  A  R.  c.  csp.  11,  a  vcrf.  18,  ad  18. 

1  8  Tunc  veniunt  ad  eum  Sadducai,  qui  dicunt  non  effe  refurreclionem :  &  intcr- 
rogarunt  ettm,  dicentes; 

1 0  Praceptor,  Mofcsfiripfit  nobis,  utfi  cttjusfrater  mortttttsfit,  ac  reltqtterit  uxo- 
rem,  &filios  non  reltquertt,  acctptat  tpfittsfrater  uxorem  ejtts ,  &  excitet femenfra- 
tri  fuo. 

20  Septem ergofratresfuerunt :  acprimus  accepit  ttxorem ,  &  moriensnonre- 
liquit  femen. 

21  Etfecundusaccepiteam,&mortuusesl,  &  ne  ipfequidemreliquttfemen: 
&  teriius  ttidem. 

Hhhhhl  22   K 


7j8  HARMONIA 

22  Et  acceperunt  eamfeptem  illi,neque  reliquerunt femett:  ultima  omnium  mor- 
tua  eil  &  multer. 

2)  Inrcfurreelioneergo ,poslquamrefurrexerint ,  cttjuseorumerituxor?  nam 
fepiem  babucrunt  e.tm  ttxorem. 

24  Tuncrefpondens  IESVS,  dixiteis;  Nonr.eproptereaerraiis  quodnonfciatU 
Scriptttras,  r.eqttepotemiam  Dei  ? 

2  s  Poslquam  enim  a  mon  ttis  refnrrexerint,  neque  uxores  ducunt ,  neque  nuptum 
dar.tur :  fedfunt  ut  Angeli  qm  in  ccclis  funt. 

26  De  n.ortuis  vcro,  quodfufcitandtfwt ,  v.on  lcgislis  in  libro  Mofts ,  quomodo  in 
rubo  hquutusft  ct  Detts,  dicens;  Ego  fum  Deus  Abrabami,  &  Detts  lfaact,  &  Deus 
Jacobi  ? 

27  Nonesl DeusDeus  mortuorum  ,  fed  Dcus  viventium;  vos  ergo  multum 
erratis. 

L  v  c.  10,  a  verf.  17,  ad^t. 

27  Accedcntes autem  qttidam  Sadduc&orum  ,  (qui  contendunt  non effe refurre- 
ilionem)  interrogarunt  eum. 

2 i  Diientes;  Magisler,  Mofesf  ripfit ncbis;  Si cttjttsfiater  mortuusftterit  babens 
tixorem,  &fwe Itbens  mortuusjuerit,  utcjttsfrater  acctptat  ttxorem  illam ,  & exci- 
tetfemenfratrifno. 

29  Septem  ergofratresfuerunt,  qttorum  primus  acceptauxcre  mcriuuscslfiiie 
liberis. 

3 0  Accepit  igitur  eamfecundus,  cjui  &  ipfe  mortttus  efifine  liberis. 

31  Deinde  tertius  accepit  eavt  :  indemautem  &  tlli  feptem  :  nec  reliquerunt 
liberos,  &  mortuifunt. 

32  Foft  omncs  atttem  mortua  esl  mulier. 

33  In  refurreclione  ergo ,  cttjtts  eorttm  erit  uxor  ?  nam  illifeptem  habucrunt  eam 
uxorem. 

34  Tum  refpondens,  dixit  eis  IESVS;  Tilii  bujns  <tvi  ducttnt  uxcres ,  &  nuptttm 
dantur  : 

35  Qui  vero  digiii  habitifuerint  qtti  ccvum  illttd  confcquantur,  &  refttrrcclionem 
ex  mcriuts,  neqtte  ducunt  uxores,  neque  iutptum  dantur : 

36  Nec  entm  moripojfitnt  amphus,pares  enim  Angetis  fttnt :  &  flii  funt  Dei, 
quitm  ftnt  ftlti  refurrectionis. 

37  Mortuos autem fufcitatttm  iri ,etiam  Mofes  indicavitin  rubo ,  quum  dicit 
Dominmn  Deum  Abrabami,  &  Deum  Ifaaci,  &  Dcum  lacobi. 

3  8  Deus  atttem  non  eff  nwrtuvrum ,fed  ri » orum  Deus:  omnes  enim  vivuvt  ei. 
3  9  Rcjpondentes  aittem  ei  quidam  ex  Scribis,dixerunt;  Magislcr,bene  dtxtsli. 
4-0  Nec  ampltus  attdcbant  ettm  qtticqttam  interrogare. 


A  N  A  L  X  S  I  S. 
"^TOtatur  adjunftuin  teroporis  quo  harc  gefta 
•^Munt,  neinpe  eodcm  ipfo  diequo  fuperiora: 
Jtcmfubfe&um  hujus  cum  Chriftodifceptationis 
Sadducxi ;  qui  fuo  cffcito  dcfi.'ribuntur,nempc  qui 
negent  tefurrecYionem  a  mortuis:itemalio  effe&o, 


vellere  conantur  fyllogifmo  conncxo ,  hoc  modo: 
Si  nuUum  elt  conju«tum  poB  h.mc  ritam,  tum  mtUd  eit 
refurreBio  :  ftd priui  mn  eii ;  eryi  mc  pefli ruci.  An- 
tecedcns  propolitioris  probant  alio  fyllogifmo 
conncxo  ,  ad  hunc  modum  :  Sifcptcmfi.itres  unxm 
e/mdemtjue uxoremfine  liktrit  ex e.tfufiepiii  fuccefltrt 


jjuod  Chriftum  intcrrogabant.  j  UaSiert pofiint  :  tumnuUum  eil  pttll  h.mc  yittcm  cm- 

yerf.z^.  Notat  fubjeftum  circaquod  difcepta-  '  ju^ium  :  fedyerum priut ;  yerum  fr*cC  pofleriut: 
tioveifabatur,  nempedercluireiaionei  quamcon-  Atucccdens  propofitionis  probatur  teftisionio. 

Nam 


*3- 


t4- 


■*5- 


K. 


E    v    a    N    < 

Nam  Ucerefcptcm  fratres  unam  eadcmquc  uxorem 
habcre  fufcitandt fcminis  caufa ,  probatur  tcftano- 
nio  MoCxsUcrcf. 

Vtrf.  17.  ExtitifTe  vero  hujufmodi  fceminam 
quam  fratres  abfque  libcris  cx  ca  fufceptis  duse- 
lunt,  ptobatur  tdtimonioexpcticntia:. 

ytrfr-%.  Confequcnspiopufitionisconfirmatur. 
Qutaabfurdum  cftutaut  omncs  illampoft  mor- 
tcmin  uxorem  habeant ,  aut  unus  aliquisex  his: 
omncs  cnim  unam  aliquam  uxorcm  h.ibercpugnat 
apertccumlege  &c  natura  ;  unumaliquem  veroil- 
]am  habcre  ,  exclulis  rcliquis ,  iniquuin  ,  cum  par 
emniumfitinillaui  jus. 

yirf.19.  Hujusquarftionis  effcftum  eftChnfti 
refponfum  j  cujusfumma  huc  redit ,  ut  neget  con 
fcqucns  prioris  propofitionis  fyllogifmi  connexi; 
non  fequi  fcilicet  noneflc  rcfurrcaionem  e  mor- 
tuis,  quiapoftmortcmnonlitconjugiuni:  cujus 
Sadduc.toruinerroriscaufamcfticicntcmdupliccm 
aflignat ,  ignorationcm  Sctiptutaium  c*  potentis 

divina:-  _ 

fnf.in.  Frobat  nullumnfum  eflematrimomi 
poft  hancvitam,  abac!iun&aimiDortaliiate;quam 
illuftratpari,  Angclorum. 

Verf.ix.  Sadduciorum captione  difloluta ,  con- 
firmat doftrinam  de icfurrtftione mortuorum ex 
tcfttmonio  legis ,  unde  illi  fuum  atgumcntum  de- 
fumcbant,&"cujusuniusauthotiiatc,reje&is  Pro- 
phetis ,  fta^ant  :  argumcncum  autcm  eft  a  rcla- 
tis.  Nam  (i  Deus  Abiahami,  Ifaaci  &  Iacobi  Dcus 
vere  dicatur ,  cum  iani  mortui  eflcnt;  fcquitur  A  - 
brahamum ,  Ifaacum  &  Iacobum  ex  populo  Dei 
tum  fuiflV,  curn  eorum  fe  Dcum  profiierciur. 

ytrf.i  1  Hujus  Cluifti  rcfponli  ciTcftum  eft  ftu- 
poi  audicntium. 

METAPHRASIS. 

EOdem  ipfo  die  ,  qu>  Phariftis  os  occlufit; 
Sadduai,  qm  mjrluorum  refitrreciionem 
e  medio  toUunt ,  tamctji  Phariftis  tnfefti  ini- 
mici,  Chriflum  accedunt ,  ut  illttm  qmeflioni- 
bltt  (ut  i'du  quidem  vtdcbatitr)  ingeniofis  & 
perqttam  ac.itis ,  oppugnarent.  Qutimobrem 
propofita  qutfttonefic  citm  adoriumur.  Magi- 
fter,  tcctim  difceptaiuris  de  mortuorum  rcfnr- 
rcclione  ,  quam  le  (prout  occafiofert)  aftruere 
intehigimus  ,  liceat  paullo  altiut  hujus  cauft 
principtnm  ducerc.  Non  ignoras  Deum  per 
Mofem  Prophctamfitum  inflitutjfe.ut  germa- 
nofitureabfque  liberit  mortui ,  fuperflitem 
tjus  uxorem  duceret  germanus  frater :  hoc 
confilio  ,  ut  de  mortuo  fiatre  femenfitfcitans, 
ejut  epopulo  Dei  memoria  non  intermorere- 
tur.  Hoc  fttndameito  pofito  ,  ifittdetiam  ad- 
jungimus ,  fuijfe  hic  apttd  nosfeptem  fratres : 
qttorum  natu  major  uxorem  ducens  obiit 
fuum  diem  ,  &  quodfine  liberis  iitta  exccfftt, 
uxoremfratri  afefeniori  ducendam  rebqu.t . 
Q«i  eadem  condttione  (pcflqitam  tUam  ditxtf 
fet)qua  prior  obiit  ftne  liberis:  qmd  idem  ter. 


E      L     I      C      X.  7)9 

tiofratriobtigit.fic ut(exfepttm)  reliquU om- 
nibus.  His  omntbtts  fine  liberu  defunciis ,  tan-       zy. 
dem  mttlter fttum  ttem  dicm  obiit.lAm  abs  te,       18. 
qui  refurrectionem  c:nfiantcr  tueris ,  Itbcnter 
qit&rercmtts  cujut  ex  tfitsfcptem  uxorftttura 
est,  cum  omnesin  no-jt/fimo  dte  (ut  v:-bu  pla- 
cet)  excitabttntur  :  omnes  enim  adunum  ex 
iquoiUam  ttxorem  habebant.  Hicficmnes  re- 
fponderis,  rem  ab/urdam  dixcris.cum  fccmiiit 
nunquam  duos  ftmulmaritos  hebere  conceffum 
fit.tametfiziir  unus  plurtbus  foeminU  cormubio 
junflusfit :  finiUam  nni  alicui  (exclufis  cstte- 
ris)  adjtidicaveris,  rem  prorfits  iniquam  tndtt- 
xerts.  Hinc  nuUam  rjfeemortuis  refitrrc(l:o- 
nem  confecium  effe.tibiadinteUigendumprcm- 
ptitm  est.  Ad quos  lefus: Erratis  turpiter.  Er-      t», 
roris  autem  ■vefiri  du&  caufefubfunt,una  qitod 
Scripturas,qttt  refiirreBionem  docent,  ignora- 
tis  ;  altera  (qu&  ex priorenafcitur)  quodDet 
potentiam  pcrceptam  &  comprehcnfam  non 
habetts.  Et  qittdcm  quod  ad  Dei  patcntiam       30. 
attinet ,  nefcitu  Deum  mortitis  dlam  emmbix 
felicitatem  &  abjclutam  perfcciionem  largi- 
turttm.ttt  nullus  fit  conjttgiifiiturus  itfits.ficut 
tnitio  creationis  extitit ,  cum  ad  mtttitam  viri 
£3>  focmint  confolationem  &  hominum  profe- 
minationem  h/tcfocietas  neceffaria  extitit:  nec 
enim  ma\or  conjugii  pofl  hanc  vitam  inter 
homines  ufits  erit,  qttam  tnter  Angelos,qmbtu 
hac  ex  parte  prorfu»fim:les  futttri  fnnt.GUtod      31, 
•utem  ad  Scripturarum  ignorationem  atttnet  -r 
vtdeo  a  vobts  non  tnteUtgi  quodin  Mofe  legi- 
fiis,  quem  vos  Dofiorem  (rejefiis  altis  Prophe- 
tis)  a  Deo  miffttm  agnofcifu  ;   qui  Deumfic 
loquentem  introducit  (poftquam  Abrahamtts, 
Ifaacus  &  Iacobus  aliqitot  fecttla  mortut  & 
fepultifuiJfent.)E<rofumDens  Abrah.T,Deus      31- 
llaaci,  &  Deus  lacobi.  Konpoteft  autemfos- 
deratus  effe  Deus  eoritm  qtti  mortui  non  exi- 
flunt  amplius  :  efi  igitur  vivorum  ,  idqtte  non 
animabus  modo;fed,  qttia  Deo  omnia  prtfen- 
tiafunt ,  corporibiis  fito  tempore  excitandtt. 
ffiuod  Chrifti  rejponfitm  cum  trtrba  audivijfet,       3  3  • 
ejut  ftngitlari  atumim  {£  dexteritate  obftu- 
puit. 

P  R  A  X  I  S. 

QVmma  ,  Sadducaei  refurredionis  cloftri- 
tVmrti  tanquam  sbfurdam  arguentes  ,  .1 
Chrilto  crroris  cum  fumma  &  totius  plebis 
admiratione  ,  &  Scnbarum  acclamationc 
&  applaufu,  coarguuntur. 

rSadducEoruni  adverfus  doftrinam 
Faries,^     rdiirrec/tiorjis  difceptatio. 

I^ChiifH  adverfus  iilos  dcfeniio. 

Hhhhh   3  In 


8oa 

,  Propofitio. 


lapriore.  < 


Areumentatio. 


Vcrfij. 
OpwhSdd 
duc.eorum 
atlinuwn- 
tijj  ty  mi 
fer  Eccle- 
fix  tum 
timporii 
Jl.ttxt. 


Vetl".;^, 
8cc. 
Futile 
Sttdduc.Co- 
ntm  „vg  u  • 
tfitnlnm : 


Propofitio  cft ,  non  efle  corporum  refur- 
redtionem  :  mirum  aurem  viden  poteft  hanc 
tam  abfurd.im  opinionem  in  Ecclelia  Dei 
invaluifle  ,  orancm  beatitatem  auguftis  hu- 
jus  vitx  finibus  contineri ;  poft  mortem  lio- 
mines  perinde  ut  pecudes ,  &c.  lic  quidarn 
in  Ecclefia.  Corinth.  cap.ij.  Edamtu ,  bi- 
bamiis,  cras  moriemur,  &c.  Vide  quam  mi- 
(ero  loco  Ecclefi.i  tum  fuerit ,  qua:  hinc  a 
Pharifaeis,  iftinc  abiftis  Sadducaris  regeba- 
tur ;  ut  tempeftive  Chriftus  affulgeret,  &c. 
ut  lllos  ex  errorum  captivitate  alTereret. 

Quid  autem  r.os  ?  verbis  refurreftionem 
aflerimus,  fed  vita  negamus.  Si  enim  ,  &c. 
num  corpora  noftra  ad  res  tam  fordidas  ab- 
jiceremus!  Si  coramtnbunah  Chrifti  olim 
iiftendos  rationcm  reddituros,  &c.  Quidam 
etiam  has  voces  eruftant,  edamut,  bibamus, 
ludamut,  dumhic  fttmut,  &c.  ut  fervus,  qui 
herilia  bona  prodigit,  noncogitatfe  Domi- 
no  rationem  redditurum  ;  lic  &c.  Item  qui 
cjus  adventum  procul  rejici  fomniant ,  bi- 
bunt  ad  ebrietatem,  confervos  ca:dunt,  &c. 
Matth.  2.4, 48,49. 

Notamium  eos  qiri  fe  voluptatibus ,  &c. 
dedunt,  valde  cupere  fibi  perfuadere.fe  mor- 
te  corporis  pemtus  extinftos  fore  :  ut  enim 
Utrones ,  &c.  omnes  cruces  &  patibula  tolli 
cupiunt :  iicifti,  &c.  Nec  mirum;  potior 
enim  futura  eft  pecudum ,  quara  iftorum 
poft  mortem  conditio. 

Quzftio :  Quo  modo  religionem  &  cul- 
tum  Dei  pra:  fe  fercbant  inter  populum, 
cum  Dei  refurre&ionem  negarent  -  Rejport- 
deo:  ut  illis  bene  eflec  in  hoc  feculo  juxca 
promifllonem  &  malediftionem.  Deut.  2.8. 
&  Lcv.2.6. 

Quod  li  illi,  ut  fibi  in  hac  vita  bene  eflec, 
Deum  ftudiofe  colebant ,  an  non  nos ,  qui, 
&c. 

Ratio  Sadduca:orum  eft  a  difparato.  Re- 
furrecTiio  conjugum  morte  diflbciatorum 
renovatam  conjunftionem  fecum  attrahit: 
at  ifta  recontinuatio  conjugii  aliena  eft  ;  er- 
go,  &c.  propofitionem  (qur  falfa  eft)  tan- 
quam  conceflam  accipiunt  ;  affumptionem 
prcbanr  diftributione.  Si ,  &c.  tum  enim 
aut  una  pluribus  ,  &c.  quod  eft  abfurdum; 
aut  uni  tantum,  quod  eft  injuftum  ,  &c.  er- 
go,  &c. 

Sic  videnuis  e  terra  natos  terreftria  fape- 
re,  nec  quicquamde  futura  fadicitace  con- 
cipere  ,  niii  quod  terrcnis  eorum  cupiditati- 


C       E       L       I        C       A. 

bus  adlubcfcit;  cumqua:  Deus  piis,&c.  b- 
mnem  hominum  &  angelorum  captum  fu- 
perant ,  &c.  1  Cor.z,9.  Quid,  quod  Paulus 
m  Paradilum  raptus  ad  eorum  fpeccaculurn 
admiffus  ingenuefatetur  ,  fe  llla  eifari  non 
pocuiffe  vCor.ii.t,.  Vt  enim  puelli  omDes 
fiix  felicitatis  partes  in  eo  collocant  ,  fi  po- 
mum  aut  pyrum  aut  pidtum  gladium  nan- 
cifcantur ,  qua;  adultiores  contemuunt:  lic, 
&c.  Scriptura  quidem  furura:  vita;  felicua- 
tem  corporeis  rebusadumbrat ;  fed,  &c. 

Etli  vero  pinguis  &  craffa  fueric  luec  eo-  guotomcn 
rumratio:  tamen  dubium  noneft  illos  fibi/J'" filde 
m  ea  valde  placuiffe  ,  fibique  acutulos  vi- /'''"''''"*• 
deri,  &c.  lic  homines  hujus  mundi  diabolus 
ludicris  &  puerilibus  argumentis  illudit,  qui 
fenfuum  &  rationis  proprixduftum  fequun- 
tur.  Vc  enim  pueri  leviflimarum  rationum 
momentis  huc  illuc  impelluntur.  Ephef.  4, 
14.  Sic  qui  in  hoc  mundo fapicntifliim  funt, 
fi  rationi  proprix  innitantur,  facile  imponi- 
tur  vide  Prov.$,j.  Fili  mt  mtellrgentU  tiu  ne 
innititor. 

Sequicur    Chrifti  dcfenfio  .    Notandum  Verf  29. 
quod  crroris  caufa  Scripturarum  ignoratio.  IffmrMtU 
Pfal.it  9.  Lucerna  pedtbus ,  t  Pet.1,19.  ca:cis  ScnPlur*- 

diyil^i ,  pradertim  noccu  &  per  delertum  lter 

facientcs,  ut  nauca;  hne  gnomone  navigan-  ta 
tes,  &c.  Deteftabilis  ergo  Pontificiorum&o. 
drrina.qui  Scripturas  errorum  fementem  ha- 
bcre  difticanc,  &  earum  ignorantiam  devo- 
tionis  matrem  efle. 

Notandum  non  dicere  Chriftum:  ideo  er- 
rare  Sadducaros,  quod  feC/Tffo^?  Iudsorum, 
decreta  majorum  ,  placita  Rabbinorum  8c 
conciliorumignorarcnt,  fed  quod,&c.  Scri- 
ptura:  fufHcientia  hinc  probatur.  /0/1.5,39. 
Scrutamini  Scrtpturm  Luc.  16,19.  Mofem 
habent,  &c.  %Tim.$,l6.  Omnufcriptura, 
&c.  legi  nihil  addendum  aut  detrahendnm, 
non  defleftitur  ad  dexccram  auc  finiftram. 
Promptuarium  eft  ,  unde  quis  probe  inftru- 
cTtus  vetera  &  nova  ,  &c.  Matth.i^.  Convi- 
vium  regium  ubi  nihildefideratur  ;  medi- 
camentum  quod  morbo  maxime  Iethali  nos 
vindicat ;  fanus  cibus  quo  fanitatem  tuea- 
mur.  Lac  pueris,  cibusfolidus  adultis. 

Pofteriorem  partem  de  potentiaDei  pri-  Lvc.34, 
moloco  expedit.  Cum  enim  dli  putabant  &c 


^ofle 


jora  excitari ,  nifi  veterem 


Matt.3o. 


non  polle  corpo.»  v--..»..,  .....  ,^.u.«  7 

,f  .  '  _  ,  ,  lnfutma 

conditionem  ,  &c.  Docet  longcaliam  con- yitJ n„nM 
ditionem  futuram ,  &c.   ut  conjugium  non  cmjuiti 
magis  appetant,  aut  eo  opus  habeant,  quam  ufui-t 
angeli.  Hanc  propolitionem  illuftrat  com- 
paratione  diflimilis.   Inhocfeculo  homi- 

nes 


ttttio: 


E     V     A     N     < 

nes  conjugari ,  !n  futuro  non  itcm.  Qux 
enimeit  difllrailitudo  vitx  prxfentis  &ht- 
turx,  iddifcrimcn  erit  inter  corpora  hxc 
terrcftria,  &  llla  gloriofi.  Hinc  conftat  po- 
tiorem  &  l.iutiorem  forc  noftram  in  vita  fu- 
turaconditionem,  quamfuit  Adami  in  pa- 
radifo.  llli  cnim  non  crat  commodum  uxo- 
rc  carere  ;  ficut  nc  cibo,  fomno  ;  &c.  no- 
bisautem  in  vita  futura,  &c. 

Apud  Lucam  hujus  rei  ratio  rcdditur, 
quod  mori  non  potcrunt ,  ita  ut  conjugii  ad 
nominis  propagationcm  nullum  opus  erit. 
Atque  hac  etiam  in  re  noftra  conditio  Ada- 
mi  adhuc  innocentis  conditionc  ,  potior 
eft  :  ipfc  cnim  mori  potuit,  quia  pcccarc  po- 
tuit.  Tum  vcro  mortc  &  peccato  prorliga- 
tis,  &c.  Qumetiam  Angelis  iplis,  prxicrtim 
quibufdam  prxponimur  ,  qui  peccarc  pote- 
rant.  Nec  vero  Angelis  tantum  (imilcs  eri- 
mus.fcd  &  Deum  ipfura.utfiiii  Patrcm.quo- 
dammodo  refcremus ,  quandoquidera  tilii 
refurrecftionis  erimus. 
Mnitirum  Quivero  dtgni.&c.']  Hic  locus  eximius 
rrfntAtic  efi<ontra  merita  &  dignitatem  propriam: 
ut  quod  digni  tantttm  rcputabimur  :  &  pul- 
chre  illos  locos  interpretatur  ,  ubi  digni  vo- 
cantur,  id  eft,  dignatione  Dei. 

Quod  etiam  Lucas filios  refitrreclionU  vo- 
cat,  notat  nos  ad  gloriofam  refurrectionem 
defignatos  &deftinatos  elTe:  quod  etiam 
cum  mcrito  pugnat. 

Aliud  argumentum  a  teftimonio.  Ideo 


Matt.3i, 
&c. 

Refurre- 
Bto  cx 

\1ofepro- 

h.ll.l. 


S       L      I       C-       A.  gcr 

accommodat  ,  fic:  Si  Detu  efl  Detcs  Abra- 
hx  ,  tum  aut  vtvorum  aut  mortuorum  :  fed 
non  esl  mortuorttm  ;    ergo,  &c. 

Objeclio :  At  Dcus  cft  Deus  omnium  rc- 
rum.  Rejpondeo:  Verum  eft  ;  fcil.  creatio- 
ne,  &c.  non  autcm  illa  peculiari  ratione  qua 
cft  piorum  Deus :  eximix  promiflionis  loco 
habctur  Dcum  cfle  noftrum  Dcum.  i  Cor.c. 
Heb.11,16.  Id  eft  nobis  clemcntcm  ,  miferi- 
cordem ,  adunatum  ,  ut  nunquam  a  nobis 
alienari  polTit.  Hxc  Dci  benignitas  cum  in 
mortuos  cxcrccri  nequeat ;  fequitur,  &c. 

frjjiftio:   Quomodo  hoc  arguracntuni  Lvc   % 
quadrat ":  valet  quidem  ad  animx  immorta-  Qg,  Ml„. 
litatcm  aftrucndam   (quod  Sadducxi  item  nunttnm 
ncgabant)fed  non  ad  corporumrcfurrccTio-  '•*"• 
nem  probandam:  corpora  cnimcorummor-  «"""'"'*- 
tua  crant  ;  ac  proinde  videturDeus  Dcus  7.T,"''!'"" 

.v»  t  jeu  corpcrA 

clie  corura  animarum  ,  non  autemcorpo-  rcrillma 
rum.  Huic  dirriculrati  Lucas  occurrit,  cum  evinatnr. 
dicit  eos  quantumvis  corpore  mortuos,Dco 
tamen  (cui  omnia  prxfentia  funt,  &  qui  vo- 
cat  ea  qux  non  funt,  tanquam  elTent)  vive- 
rc  ;  quia  tam  certo  rcvifturi  ciTent ,  quam 
ii  jamtum  corpore  vixiiTent ,  fic  Epbef.  z. 
cum  ChriftorefurrexilTe&  afcendiflc  ,  &c. 
Prxdare  autcm  horurn  Patrum  mcminit, 
quibus  nos  omnes  filii  &  pofteri  fumus ,  ad- 
coquc  ejufdem  de  refurredlione  promiflionis 
hxredcs. 

Hinc  (ingulares  confolationes ,  quod  vel 
mortui  Dei  efie  nondefinimus,  ncfecun- 


illo  libro  eos  arguant ;  ut  fi  cum  Manichxis, 
qui  vetusteftamcntum,  aut  cum  Iudxisaut 
Turcis ,  qui  novum  ,  non  admittunt ,  agen- 
tcs,  &c. 

Teftimonium  argumento  diftributionis 

a  r  c. 


autem  ex  Mofe  pctit ,  quiaSadducxi  nilnl  ,  dum  corpus ,  quod  Dcus  ad  gloriofam  re- 
prxter  Molis  fcripta  admittebant ,  Quod   furreftionem  conlcrvat.   Sive  igitur  vivi- 
miniftros  admoneat,  utfcripturas  ita  fibi  fa-  '  mus,ftve  morimujr  Dommifumii*. 
miliares  rcddant,  ut  qui  univerfam  Scriptu-        Hic  qiuritur  a  quibufiiam  an  focmineus  •Aumd*' 
rarum^iwvoTaAia*  nonadmittunt,  ex  hoc  vel   fexusmancbit:-.R<$0»/fo>.-Sinedubio  mane--^""  /""* 

bit :  alioqui  nulla  caufi  extitiflet,  cur  Chri-  j„7't""n 
ftus  aftirmaflet,  illas  nec  nupturas ,  nec  nu-  VI/,,, 
ptumdatasiri.nifihis  inftrumcntis  S;  mem- 
bris  prxditxeflent  ,  quibus  oli.n  ad  concc- 
ptum  &  partum  ufx  funt. 

M  a  r  c.  cap.  ii,  verf.  18,  adtf. 

2%  Etquttm  accefiffet  qutdam  e  Scribis  qui  audierat  cos  difceptantes ,  &  fciebat 
tum  bene  iliis  rejpoudip ,  interrogarit  eum,  diccns-,  quod  eRprimum  omnium  man- 
datum  ? 

zg  IESVS  autcm  rejpondit  ci  \  Vrimum  oinnium  mandatorum  cft  •,  Audi  ifrael, 
Dominus  Deus  nofier,  Dominus  tuiits  eil. 

30  Diligesigitur  Dominum  Deum  tuum  cx  toto  corde  tuo,  &  ex  tota  anima  ttta, 
&  ex  tota  cogitatione  tu.t,  &  ex  totts  vnibiu  tuis,  boc  esl  priimun  mandatum. 

$1  EtfecundumiUijimileJioccR.;  Diligesproximumtuumutteipfum;  majus 
islis  aliud  mandatum  non  eft. 

32   Jitnc 


801  H     A      R.     M      O     N      I     A 

32  Tunc  dixit  ei  Scrib.i  ille ;  Eene ,  Pr&ceptor,  in  veritate  dixisli ,  nam  utius  eft 
Detis,  nec  alius  etf  pratcr  eum : 

33  Etdtligere  eum  ex  toto  corde ,  &  ex  tota  anima ,  &  ex  totis  viribus :  ac  dili- 
«crcproximum  utfeipfum,plusesl  quam  omnia  hohcamomata  &  furtftcia. 

34  Tum  IESI'S  quum  vtdijfet  eum  cordate  rejpondijfe ,  dixttci;  Nonlongeesa 
regno  Dci;  Et  nemo  ampltus  audebat  eum  interrogare. 

M  a  t  t  H.  cap.  n,  a  verf.  34,  ad  41. 

34  Vharifaivero,  quum  eum  audiffentosoulufxffe  Sadduuis ,  coacli  funt  in 

unum : 
3  S  Tunc  interrogavit  eum  qttidam  ex  ipfis  Legis  interpres,tentans  eum  &  dicens-, 

3 6  Vrttccptor,  qttod  esl  mandatum  magnum  tn  Lege  ? 

37  lESys  autem  dixit  ei ;  Diliges  Dominum Deum  tuum  ex  toto corde  tuo,  & 
ex  tota  anima  tua,  &  ex  tota  cogitattone  tua. 

38  Islud  esl  primum  &  nugnttm  mandatum. 

3  9  Secundum  autemfimtle  esl  huic;  Dtltges  proximum  tuum  ut  te  ipfum  : 
4-0  Ab  islis  duobus  mandatis  tota  Lex  &  Prophcta  pendent. 


A  N  A  L  Y  S  I  S.  ' 

PRoponitur  fuperioris  difputationis  cum  Saddu 
cxis  adjun&um,  nempequod  Pharifxiillamau- 
diverant.  Deindealiud  adjun&umapprobatio  re 
fponli  Chrifti  ad  Sadducacos;  qua  fua  efficiente 
probatur,  quia  Sadducxis  os  obftruebat.  Quorum 
omnium  effe£tum  eft  quod  Scribamex  ipfis  fubor- 
uabant  qui  Chriftum  interrogaret :  mterrogatio 
fua  forma  proponitur.  Quott  n.im  ftt  prtmtan  man- 
A.ttnm  :  qui  etiam  fuo  fine  explicatur ,  apud  Mttt- 
th*tmt,  ut  illum  tertare:. 

ytfj.zy.  EfFe&um  interrogationis  eft  Chrifti 
lefponfum;  ubi  primumdefcribitur  Deusabad- 
jun&o  numeto,  quod  unus  duntaxat  ilr. 

yetf-io.  Deinde  primum  mandatum  proponi- 
tur, dilttjii Dti j  quaidefcribiturfubjeifhs  i.cor- 
dis,  i.afFcftus,?.  mentis,4.  virtutis  :  quorum  o- 
mnium  adjun&um  communeeftperfe&ioamoris. 
in  his  4.  fubjetHs. 

yeyf.ii.  Poftprimum  mandatum  illuftrat  com- 
paratione  fecundi  mandati ;  quod  primo  eft  limile, 
nempe  ainore  proximi ;  qui  fuo  pari  •arguitur , 
neinpe  ut  feipfum  amat ;  &  utrumque  mandatum 
illuftratur  comparatione  minoris,  quod  alia  omnia 
mandatahis  funt  minora. 

yirf.ii.  Cujusrefponliadjunftumeftapproba- 
tio  Scribse ,  primum  in  genere ,  quod  egregie  re- 
fponderat:  quod  poft  per  partes  exfequitur;  1. 
quod  unus  duntaxat  Deus  fir,  hoc  yerfu. 

yttf.%%.  1.  Tum  quod ad  illius  Dei&proximi 
dileftionem,  s.quodnullum  efletmajus  manda- 
tum  his  ;  quod  comparatione  minoris  confirmat, 
quiafacrificia  cflentillis  inferiora;  quodetiama 
comparatione  majoris confinnat,  quia  holocaufta, 
quxfuntin  facrifieiispricipua,  duobus  mandatis 
crant  inrVirora. 

yerf.it,.-  Refponfi  vero  per  Scribam  fuperaddi- 
tiad|un£tuin  eft  laus,  qua  Chriftus  illum affecit; 
cujus  efficiens  eft,  quod  prudemcr  lefyondic.  Cu- 


jus  item  erTicrum  erar,  quod  Chriftus  teftatus  c(t 
illum  non  procul  1  regno  ccelorum  abruifte.  Effe- 
ctum  coinmune  refponli  Chrifti  ad  difcipulos 
Pharifarorumdeccnfu,  &ad  Sadducxos  &  hunc 
Scribam  ab  aliis  ad  rcnrandum  Chriftum  fubmif- 
fum  eft,  nemiiiernaufuirielTerentandicaufaChii- 
ftuin  ainplius  interrogare. 

METAPHRASIS. 

PHarifiticum  Sadducnos  profligatos  a  Chri-  Marc.2*. 
Jlo  audiv.JJcnt  ,  $•  rejponfo  tam  concinno  Matt.j^. 
&  appofito  os  tllis  objiruiium  ,  ut  quod  porro 
dicerent  non  haberent.Juum  acumen  oftenta- 
turi  conftltum  inierunt  de  Chrifto  adhuc  ag- 
grediendo :  fi  qua  pojjent  docirin*  tfr  in  Scri- 
pturts  perttts.  exiftimationem  minuere.ffjuam- 
obrem  Scribam  tf  eundem  legts  interpretem 
docirina  &  literts  inter  tllos  excultiftimum  de- 
ligunt ,  qui  cum  Chrifio  tentandi  nnimo  non 
dtfcendt  confdto  congrederetur.  Is  igitttr  Chri- 
Jlum  accedens percontatus  esi ,  quodnam  ex 
omnibus  Dei  mandatis  maximum  &  augu- 
ftifimum  ejfet.Ad quem  leJut.Maximumpr* 
csteris  mandatumft  cupis  cognofcere  ,  de  hoc 
primum  conflare  convenit ,  quod  fcrtbttur ; 
Audt  lfrael ,  Domintts  Deut  nofler  ejjentttt 
unusmodo  esl.  Hoc  pofito  maximum  manda- 
tum  addo  :  videfttpra ,  Luc.io.  Hoc  quo  me- 
liiu  &  clarita  elucefcat ,  addo  fecunUitm  di- 
gnitatc  £f  pr&ftantia  mandatum  ,  fuperiori 
tlli  amplttudtne  &  arfitjjima  conjutiHtone  ita 
fimile  ,  ut  ab  eodem  partter  aut  obferventur 
attt  violentur.  Atque  hts  duobm  mandatti 
r.ullum  qturendo  majtts  aitt  auguslltts  inve- 
nietur,  Ad  quem  Scriba,utcumque  tentandt 

animo 


J9. 


30. 
3>. 


31- 


$4- 


VerT.it. 

Cxr  pIm- 
tifdiScri 

bianfn\xir 
ntnt. 


DifctnJi 
tcmji  fcr- 
(ont.fi- 
dnm  : 


ar.tmi  accefferat ,  refponfi  tamen  concinnitate 
u,  ingenue  profefftu  efl,  dtcens ;  pr&darc 

fifne  Magnier  &  vcrijfime  dixijii :  quontim 
Detts  ejjcntia  utr.it  est ,  nec  pr&ter  illum  {ni- 

fi  vana  Jlultorum  himinum  opinione)  alim 
nfptam  cst.  Qucm  amore  ex  toto  corde.ex  tota 
intelligentia  ,  ex.toto  antmo  &  tmntbiss  viri- 
btis  complecti,  eyproximttm  ficut  nos  tpfos.ma- 

jui  quiidam  &  divinuts  cst ,  quam  fi  facrifi- 
cia  atque  holocnufta  ,  tdqiie  mfinito  numero, 
Deo  maftes.  Quem  ctim  Chrifiiu  candideji 
mul  &prudenter  refpondereprobenoffet.illum 

fic  alloquitf.ss  efl :  Cnm  legtt  vim  &  mcntem 
tibtprobe  perfpeciam  ejfe  vtdeam,  non  longe  tc 
a  regno  coelorum  abejje  profpicio.  Horiim  au- 
tem  omnum  Chrtsii,  de  cenfu,  de  mortuorum 
refurreciione,  denique  primo  mandato  refpon- 

'  foYum  hicfruHus  erat,  ut  ex  adverfarm  nemo 
illutn  tentandi  gratia  adoriri  aufus  fit, 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Chriftus  intcrrogatus  de  man- 
datorum  delcclu.Gmul  &  ab  interrogan- 
te  probatur,  &  interrogantem  ptobat. 

f  Chrifti  ad  propolitam  quxftionem 

I     rcfpondentis  comprobacio. 

P.irtcs.J  ScribxinChnftirefponfoacquicf- 

]•   centis&illudfcienceramplifican- 

^   tis,dilaudatio. 

Scriba  hic  quidem  Pharifxus  &  legis  pe- 

riuis  .ippellatur  Matth.ti.tf.  Venit  ut  Chri- 

ftumexploraret.  Matth.n.iy  non  ignarus 

eius  quod  quxrebat.  Marc.ii.ii-  fed  tamen 

a  Phanfxis  fubornatus ,  qui  conlilium  inter 

fe  a^itarunt,  quam  potifljmum  quxftionem 

diftTcilem  Chrifto  proponerent ,  cui  cum 

non  rcfponderet  ,cumejus  authoritas  apud 

populum  minucrctur,  tum  eorum  amplitudo 

crefceret,  qui  profligantem  Sadducxos  pro- 

fligaffent. 

Quod  perftringitur  a  Spiritu  S.  quod  ten- 
tandi  caufa,  non  difcendi  venit,  docetur  eos 
omnes  prophanati  verbi  reos  peragi ,  qui 
aliorfum  in  verbi  auditione  refpiciunt,quam 
utad  pietatemproficiarit.  vide  iTtm.i,i6. 
Siloh.j.2.7  Quod  hic  tentandi,  nosdifcen- 
di  caufa  faciamus  ;  de  rebus  inquibus  reite 
judicamus,  a  do&ioribus  percunctemur,  ut 
qux  fcimus ,  accuratius  ,  plenius ,  certius 
fciamuv. 

Hinc  eft  ,  quod  Scriptura  fxpe  rem  ean- 
dem  repetit ,  vide  Phd.  3,  i. &:  i  Pet.  1, 11. 
muko  ma^is  de  rebus  nobis  incognitis,&c. 
Exolcvit  difcipuli  nomen  ,  indufto  nomine 
Chnftiani  Aclor.  11,16.  res  taruen  ipfama- 


£     t     t     c     a.     .  S.5 

nct ;  ut  Chriftianus  non  l7t  qui  difcipwlus 
noneft.  Si  via  qusducit,  &c.  nobis  igno- 
talit,  .1  quovisfcifcit.ibimur ,  ctiam  a  pucro 
feptcnano  ,  liadultior  non  occurrat :  Cur 
non  ,  &c.  Empiricos  videas  nunquam  i:i 
Pharmacis  admovendis  pcrcunctan  ,  cum 
Joiliorcs  Mcdici  11011  nili  re  probe  difce- 
ptata,  &c.  iic,  5:c.  Quid,  quod  vanusetiam, 
metus  cft  ,  ne  quarrcndo  rudcs  habeamuc, 
cmn  h.iud  raro  non  rninus  aciimen  irf  fpi- 
nofa  quxftionc,  &c. -quam  in  piudenti  rc- 
fponfo.  Hinc  eft  quod  Pharifxi  &  Saddu- 
cxi  cx  quxftione  famam  reconditi  doftri- 
nx  captarunt. 

Notandum  uc  abillis  percnnctemur ,  a'  Etexiir, 
quibus  erudiri  pofle  credamus :  cum  pleri-  1"' '"'' 
qucnon  aao  conlilio  quxranc  ,  quam  uc  lpli  #■ 
fcioli  videantur.ab  iis  quirendo  qui  refpon- 
dcre  non  poflunt ,  uc  hoc  modo  fuam  ipfo- 
rum  peritiam  vcnditenc.  Ac  fl  circumfora- 
neus  nundinas  peragrans  femper  ca  depof- 
cerec  qui  fcirec  venum  non  excare  :  aut  fl 
quis  mcrcacoris  pannariam  oflTcinam  in- 
greflus,  plures  libi  pannos  ad  emendum  ex- 
pofceret  quam  cjus  ofFicina  capiuncur ,  nul- 
lum  fibi  lucrum  proponens  ,  fed  tancum 
dividas  fuas  oftentacurus.  Eft  quidem  in 
Iaude  li  quis  ideo  percunftecur ,  uc  alium 
ignarum  rei  rogacae  informcc;  fed  ica  camen 
uc  perindc  lic  ad  difcendum ,  quam  ad  do- 
cendumparatus. 

Quiftio  inutilis  videri  poceft  ;  fed  camen  'QgfBi» 
cum  Chriftuj  eirefpondeac.qui  inuciles  qux-  "... 
ftiones  ,  ut  fcopuluntdeclinaflet,  &:c.  apud  fmlwn 
mundi  fapientes  non  tantum  quid  bonum 
iai  malum  ,  fed  &  cx  duobus  bonis  aut  ma- 
lis  ,  utrum ,  &c.  llc  in  ccdefti  Pliilofopliia 
ofFicii  noftri  eft  non  modo ,  &c.  fed  S:  quid 
prius  ,  quid  pofterius  ,  quid  vchcmentius, 
quid  remiluus  profequendum  :  ut  qui  artem 
profitentur,  qux  funt  in  ea  prxcipua,  piici- 
pue  cognofcere  debent ,  fic,  &c.  Hinc  clt 
quod  Apoftolus  Corinthios  reprcliendic  , 
quod  plus  excraordinariis  Spiritus  donis  tri- 
buebanc ,  quam  charitati ;  item  quod  inter 
extraordiuana  plus  linguis  ,  quam  Prophe- 
tix,  &:c.  Sicut  ex  plunbus  medicaraencis  ad 
eundem  morbum  accommodatis ,  mulcum 
inccreft  ,  uc  quod  aptiflimum  fit  ,  &c.  fic  , 
&c. 

Quam  vero  operxprctium  eft  iftud  AefiJntctf- 

quo  quxritur  pcrccptum  habere  ,  docent  faria, 

\  abunde  varn  multorum  crrores  ,  quomm  hi 

omnem  fanftimoniam  in  honeftj  cum  pro- 

[ximo  converfuione ,  alii  etti  fuum  in  Deum 

I  i  1 1  i  oftlcium 


804  H     A      R. 

officium  non  excludunt ,  tamen  illud  pro- 

priis  emolumentis  poftponunc ,  &  Deo  fatif- 

facere  egregie  putant ,  ii  defuncti   rebus 

fuis ,  cjuod  vitx  iupereft  Deo  largiantur. 

Verfa.  Dett4unris.~]  Concra  multitudinem  Deo- 

Ch&rit.u    rum  quibus  in  i£gypto  aflueverant.  Hinc 

dtbttejfe    etiam  docet  charitatem  erga  Deum  inte- 

""'l™-      gramefledebere,  necadplures  diftrahen- 

dam  :  iicr.t  enim  Salomon  amore  ad  plures 

uxores  diftenrus  ,  erga  legitimam  uxorem 

(Pharaonis  filiam)  refrixit:  fic  &c.   Hinc 

conftat  nullara  cfle  apud  Pontificios  Dei  cha- 

ritatem  ,  ut  ,  qui  plurcs  maritos  &  Domi- 

noshabent,  quibus   precantur  ,  quos  ado- 

rant  ,  &c.  Sed  nec  apud  Euangelicos  quia 

d*vitiis,honoribus,  &c.  conftuprantur. 

Defenfu  horum  mandatorum  vide  qux 
alibi  in  hanc  feutentiam  annotavimus  co- 
piofius. 

Quod  autem  ab  his  legem  &  Prophetas 
pendere  dicit,  id  videtur  ad  utiumque  feor- 
iini  referri  Matth.7,11.  Rom.15,9.  Gal. 
5, 14.  Nam  dilectio  Dei  &  proximi.feparari 
ab  invicem  nequeunt,  1  loh.^,7,%,9. 

Bene,Prttceptor,^c.'\  Candorem  Scribx 
indicat  Euangelifta  qui  veritatem  a  Chrifto 
indicatam  agnofcit ,  utcumque  tentandia- 
nimovenerat,  &  laudibus  effert.  Hoc  no- 
bis  imitandum  ,  ut  quocumque  animo  aut 
errore  ad  conciones  veniamus,  affulgentem 
tamen  veritatem  agnofcamus ;  ldque  non 
tantum  cum  noftri  ipforum  abnegatione  , 
fed  &  illorum  ((i  respoftulat)  offenfione, 
quos-charos  habemus;  quodhuic  Scribx  ac- 


MATr.40 


MAnc.32, 

3!. 

Scrtba 

c.tntior 

irnitanduj 


M      O      N     I      A 

cidifle  non  cft  dubititandum.  vide  Gal.^,6. 
&  <s.i<;. 

Comparationis  argumento  amplificafS:  ObeJienii* 
prztccz  ommbcts  holocaufiu.eyc.  (qux,  ut  vi-  Stcrificiit 
detur  ,  a  Pharifxis  pluris  fiebant)  &  recte  f"''"' 
omnino.Nam  iine  charitate  Dei  &  proximi, 
omnia  facrificia  Deo  exofa  funt  Efa.i.Pfao. 
cum  tamen  line  facnficiis  illa  Deo  grata, 
&c.  facrificia  culices  funt,  fi  cum  chantatis 
camelo  conferantur. 

Poflunt  hxc  ad  externum  Euangelii  cul- 
tum  accommodari ,  qui  nili  animetur  chari- 
tate,  cadaver  eft :  nili  accendatur  charitatc, 
ad  cineres  non  redigrtur,  &c. 

Idem  de  civilibus  cum  hominibus  com- 
merciis  dicendum  ,  quxcharitate  nudata  , 
coram  Deo  fcetent.  Matth.<\.  1  Cor.15.  ut 
fiuftus  Sodomx  &  Gomorrx  ,  remoti  fpe- 
ciofe  apparent  ;  admoti  &  contrectati  pul- 
verem  &  fetorem  emittunt ;  iic  jfta  homi- 
nibusprxclara,  &c.  Deo  quiintus  penetrat, 
odiofa. 

Sequitur  Pars  altera.  Perfpe&a  refponii 
cum  candore,  tum  dexteritate  ,  illi  animum 
addit  ut  vcritatemexquirat ,  dumnonpro- 
cul,  &c.  cum  enim  in  veritate,  contra  quam 
ferret  Phanfxorum  hxrefis ,  acquiefceret , 
illam  prxconio  ornaret ;  &  vera  legis  intel- 
ligentia  (qux  illum  ad  Chriftum  duceret) 
prxditus  elTet  ;  non  fine  caufa  eum  non 
procul  a  regno  coelorum,  &c.  Quare  con- 
tra,qui  nullo  veritatemquxrendi  ftudiodu- 
cuntur  ,  iljam  perfpeftam  non  agnofcunc, 
&c.  procul  abfunt  a  regnoccelorum,  &c. 


M  A  r  c.cap.ii,averf.  3^,^38. ' 
SS  Etrefpondens  IESVS  dicebat,  docensin  tcmplo,  quomodo  dicttnt  Scribx.  Chri- 
JiumejfefihumDavidis? 

3  6  Non  ipfe  David  dixit  per  Spiritum  Sanctum ,  dixit  Dominm  Domino  meo; 
Sede  ad  dexteram  meam,  ttfque  dum  pofuero  inimicos  tuos  fcabellum  pedum  tuorum. 
37  Ipfc  ergo  David  dictt  eum  domtnum  :  ttndeigiturfiliusejusesl?  Etmtdt.x 
turba  audtcbat  eum  libenter. 

M  A  t  t  H.  cap.  11,  a  -verf.  41,  adfinem  Capitis. 

41  Coadis  autem  Pbarif<tis,  interrogarit  eos  IESVS. 

42  Dicens;Quid  vobis  videtnr de  Chriftoillo?cujusfiliuscsl?  Dicunt ei;Daridis. 

43  Diciteis;  Ouomodo  ergo  Davidper  Sptritum  vocateum  Dominum,  dicens ; 

44  DixitDominusDominomeo;  Sede  ad  dextram  meam,  ufquedum  pofuero 
himicos  tuos  fcabcllum  pedum  tuorum  ? 

45  Si  crgo  David  vocat  eum  Dommum,  quomodo  filius  ejtts  esl? 

46  Et  nemo poterat  ei  refpondere  quicquam  :  neque  aufus  fuit  quifquam  ab  tllo 
dieamplM  illutn  interrogart, 

L  v  c. 


E     V     A      N      0      Z     L     I      C      A.  «Of 

L  V  c.  cap.  io,  a  verf.  41,  ad  4  f. 

41  Dixit  autem  eit;  Ouomodo  dtcum  Clrislum  1-tltum  cffe  D.txidu  ? 

42  Et  ipfe  Daxid  dtctt  tn  Itbro  Pfdmortim  ;  Dixit  Donwms  Domtno  mco ;  Sedc 
ad  dextram  meam. 

4s   Vf\ue dumjlatuero  inimitostuos fc.ibcllttm pcdimi  ittcrttm? 
4-+  Daxid  ergo  Domtntim  cum  vocat,  6~  quomod.ofilius  ejtts csl  1 


A  AT  A  L  T  S  I  S. 

DEfcribitura  M.wcohxcdifpiitatioafubjefto  lo- 
co  ubihabebatui ,  in  tcmplo  :  apud  IStHhtnn 
ibadjun&o  tcmpore,  cum  Phaiilii  elfent  funul 
congiegati. 

TtUuh.^z.  Qu.tftionis  fubjcftum  cft  Chriftus; 
conftatautcmcx  rclato,  anlitfilius  Davidis.M.tir. 
ytrfis.  occalio  hujus  quxltionis  crat  Scribarum 
fcu  Pharifxorum  opinio,  Chriftum  fuifle  filium 
Davidis  tantum  ,  nonctiamDci  :  quodexcom- 
plcxu  difputationis  facile  elicitur. 

ftrf.  36.  Hanc  opiuioncm  rcfcllit  Chriftus 
3  relato  ,  quodlitctiam  dominus  Davidis :  itcm 
alio  aigumcnto  ab  adjuncta  ftflionc  ad  dcxrram 
Dei ;  item  fubiugatione  fumma  omnium  hofliuin 
ejus ;  qus  fubjugatio  pati  illuftraturftabelli,  cui 
pedesimponuntur  &quodabillis  calcatur.  Qua: 
oinnia  divino  teftimonio  Spiritus  Sar.fti  contir- 
rr.antur  :  ubietiamcffitiensinitrumentalis  David 
producitur,  quo  rcs  clarior  cluceret. 

fitf.il.  Quod  initio  Vtrf.n.  apparet  magis: 
ubihanccircumftantiam  Chnftusurget,  ita  ut  vi- 
dcatur  a  comparatione  majoris  illorum  errorcm 
icfcllcre ;  ac  iidicercr.  Si  David  ipfc  Chriftum 
fibi  ipfi  tanquam  dominum  fcivoprarponat;  nc- 
dum  ,  &c.  dcniquea  difparato  condudit ,  Chri- 
ltum  non  efle  tantum  lilium  Davidis ,  quia  eft  ct- 
iamilliusdominus. 

Matth.  46.  EfFc&um  huius  difputationis  cft 
quod  Pharifxinonpoterantrefpondere:  aliudcf- 
fectum,  quod  nemo  audcbat  illi  quxftionibus  pro- 
politis  infidiati,  3.  efTcftum  cft  apud  \l.ircum ,quod 
turba,eaqucnumerofaillum  libentcr  audicbar. 

METAPHRASIS. 
MATT.41.  S^Vmjam  Tbarifiti  intemplo  convenifCent, 
Marc.ss.  \_jiefu4  dijjolutis  Jpinojisillcrum  & cornn- 
tis  qmjlhnibtu ,  fic  illos  adoritur  :  vos  veftra 
capit.t  contuliftk  ut  mcam  in  voluntate  divi- 
naperitiam  diverfis  quiftionibus  exploraretis: 
ego  unns  vobis  omnibits  qtuftionem  proponam, 
tf  illam  fcitu  dignijfimam :  maxime  cum 
prcbe  intelligam  v)s  in  origine  £/  genealogia 
Melfi&  turpiter  deceptos  alws  in  eundem  erro- 
MATT.42.  rem  impellere.  Q^&ro  igitnr  qttid  vobis  de 
Alejfia  vidctur,  cujtu  esi  filttts  ?  Cui  illtfum- 
mo  conftnfu  rejpondent.  Cttjtts  tandemfiUus 
ejfet,  nfi  Dav.dh  ?  Atqm  fi  untus  modo  Da- 
vidis  filuts  esi,  quomodo  conJift.it  quod  David 
divino  JpWitu  ducltis  fe>  in  Jpiritu  in  V.bro 
Pfabmrum  fcriptum  reliquit.Dixit  Detts  Pa- 
tcrfilhfuo  domino  meo  ,  fumviam  in  caelo  (y 


3«. 


terrafupra  homincs  &  Angelosanthoritatem 

accipe ,  qttoad  omnes  hoftes  tuos  in  le  rebe'!cs. 

ita  fubjugavcro  ,  ut  fe  contra  te  non  magis 

commovere  pojfint ,  qtiamfcabclium  111  illum 

infurgcre  cujtu  pedibus  fubftratum  calcatur. 

Cum  itaque  ipfemct  David ,  a  quo  Chriftum       37- 

oriundum  dicitts  ,  Chriftnm  non  dtibtletfuum 

Dominum  vocare :  quomodo  confiftit ,  quod 

vos  mordicus  tenetts ,  illum  Davuiis  modo  fi- 

lium  ejje.   lianc qu&ftionem  cumexiliit  nul-  MATT.46' 

lus  expedirepotuerit,  ncmo  cxinde  qtujiionetn 

ad ejtis  peritiam pertentandam  movcrc  aitfits 

esl :  Ynde  etiam  effecium  cfi  ,  ut  ttirba  ma- 

gno  numero  illum  audtendi  ftudio  0>  deleilio- 

ne  teneretur. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Chriftus  ciuccftione  de  divinitatc 
Meffia: ,  aggrcgatis  in  teniplo  Pharifxis, 
propolita,  cum  illos  ob  eorum  infcitiam  pu- 
ctef.icit,  tumos  (ne  illi  deinceps  obflrepaiit) 
ip(is,acclamante  populo, occludit. 
Far-j  DifceptatioChrifti  cum  Pharifa:is. 
tes,  \  DifccptationisefFeclus. 

In  quarftionis  propolitionc  obfervandum  verl";s. 
Chnftum  opporttmitatem  captafle ,  1.  loci,  Quxjlio- 
<Q>c.  in  tcmplo  8:  in  celcberrimo  conventu,  "em  Chri- 
&c.ut  populus  tum  fux  in  lege  petitix,  tum  J     °!'r">r- 
Pnauixorum  lnertia:  teftis  ellet,  i.tempo-    ■    ' 
ris ;  cum  lllorum  cjua:ftionibus  fatisfeciflet, 
3.  perfonarum  cuin  jam  plurimi   Pharifxi 
aderant ;  quali  dicat ,  ego  veftris  quxftioni- 
bus,&c.date  jam  mihi  vices  meas ,  cVc.  ego 
folus  vobis  cjui  capita&:  conlilia  contuhftis 
refpondi :  vos,  &c. 

Hoc  nos  docet  ,  ut  non  modoquod  bo- 
num  &  juftum  eft  faciamus  &  loquamur,  fcd 
&  locum  &  tcmpus  deligamus ,  &c.  Pru.i<, 
1 3  .  Verbum  in  tempere  quam  bonum.  Per- 
fonarum  ratiohabenda  ut  eos  prxfertim  al- 
loquamur  qui  funt  noftii  ordinis.Vide  exem- 
plum  I.uronis  in  cruce  ,  qui  Iatroncm  alte- 
rum  redarguit,  non  alios.  Elihu  non  nili  ta- 
centibus  natu  majoribus  ,  &c.  lob.  cap.  31, 
verf.4.  Temporis  ,  ut  Abigael  Nabalem 
poft  crapulam  reprehendit.  Stultis  vero 
verbum  m  orc  oneri  eft  ,  quo  vcluti  gravis 
I i  i  i  i  1  &  onu- 


£0«  H     A     R 

&  onufhis  incedit  donec  illud  effuticr. 

Quistio  eft  de  Meflia:  genealogia  &  pa- 

rentibus:  inquo  argumento  cum  Pharifari 

immodiccvcrfabantur ,  ut  qui  genus  majo- 

rum  accuracius  &  fubtilius  repenerunt ;  ab- 

furdum  fuit  eos  Mcflia:  genus ,  &c.  Pudeat 

ergo  nosputridum  &raucidum  genusftu- 

diofe  rcplicare ,  genus  Chrifti  negligere  . 

vide  qux  in  Matth.i.  &  Luc.$. 

Matt.+i.      Refpondent  Davidis.]   Quod  quidem  ve- 

Hejjxmfum  rum  eft  ,  fed  infurhciens  :  umus  emm  tan- 

injujficiem  mm  n3XUZX  ;  &  quidem  vilioris  ,  originem 

ffmr     continet:  unde  conftat  quo  errore  Iuda:i 
luiUonim:  .       ,.  •  i   ,•        »«    i- 

pene  omncs  lmplicantur,  viciciicec  Meliiam 

puium  hominemfuturum  ,  vide  /«£.10,33. 

&  Malth.%, 9, 10.  Qui  error  craffiis ,  &  re- 

ligionis  fundamenta  convellebat.  Hinc  et- 

iam  liquet   quam  ignari  erant  atrocitatis 

peccati  &  juftitis  divinx,  qui  reconciliatio- 

nem  per'  purum  honiincm  ,  &c.   Pontificu 

etli  Chtiftum  Dei  Filium  agnofcunt ;  tamen 

nihil  fere  illi  attribuunt ,  quod  abhomine 

fieri  non  potuit :  eum  enim  rcgem  &  Sacer- 

dotem  noflrum  conftituunt  quoad  humani- 

tatem,  &  quatenus  homo  eft,  pecc.ua  remit- 

tere ,  nullos  in  cruce  cruciatus  pcrtulifle, 

quos  non  nudus  homo  perferre  potuit. 

Marc.36,       Nam  ipfe  David,  &c.~\  Argumentatur  a 

31f  diverfis ,  non  ut  tollat  quod  ipli  refponde- 

nsltar-  rgM  ^  ^  u£  eoruminfcitiani  proderet  ;  fi  ■ 


M     o     N     I     A 

mulque  doceret  fe  verc  Deum  ,  Scc.  Sie- pimnis 
nimDavid,  veltumcum  rex  eflet ,  Chri-  fridnunr. 
ftum  Dominum  ,  imofuum  Dominum  vo- 
cat,  &c. 

Hinc  conftat  primo  Chriftum  non  tuuc 
exticiffe  ccepifle  ,  cum  in  carne ,  &c.  cum 
diebus  David  exftitit. 

Secundo  notatur  verbi  authoritas  ;  per 
Spiritum  Sancium  :  iic  alibi  os  Domitu  loctt- 
tumeil.  Sic  ergo  legamus,  audiamus ,  non 
ut  fermonem  hominis,  fed  Dei:  vide  2.  Ihef- 
fal.  i,  13.  SiAcl.  10,  33.  Hic  fumns  coram 
Deo. 

ErFe&us  hujusdifceptationisdupkx  erat, 
1.  a  Marco  notatur  ,  videlicet  ,popul::s illum  ' 
avide audiebat ;  tanta  enim  gratia,fipientia 
&c.  docuit;  ut  vel  lapides  ipfos  commo- 
'viflet,  vide  Matth.  13,10.  audmnt  cum  gau. 
dio  ;  &  exemplum  Herodis  qui  audiebat  Io- 
hannemlibenter.Aiirr.Sjio. 

Pofterius  a  Matth.  neminem  deinceps  ex  Matt.4< 
acutiflimis  difputationibus  aufum  fuiffe, 
&C.  Veritas  etli  ad  tempus  conculcata  ja- 
cet ;  tandem  tamen  caput  attolht,  hoftcs  at- 
conitos  reddit,  &  fternit ;  adeo  quidem,  ut, 
etii  ad  fraudes  accedat  efFcamis  contenden- 
di  hbido ;  tamen,  &c.  ut  i  111  manus ,  iic  ifti 
linguasinvenire  non  poflunt. 

Nos  vcro ,  non  pudoris  caufa,  ut  ifti ;  fed 
veritatis  ftudio  concedamus. 


Cujm  e/ft- 
Ba. 


M  A  tt.  cap.i-i,hverf.i,adii. 

TVnc  IESVS  loquittuscsl  turbm  &  difctpulu  fnis , 
2  Dicens;  In  cathedra  Mofisfedent  Scribx  &  Pharif/i : 

3  Omnia  ergo  qtu  dixcrint  vobis  ittfervetis,  fervate  &facite:  fedfecundum  ope- 
ra  eorum  nefacite;  dicunt  enim,  &  nonfaciunt. 

4  Ligant  emm  oneragravia  diffciliaqueportatu,  &  imponunt  in  humcros  homi- 
tium:  digito  autem  ftto  twluntea  movere. 

5  Omr.iavero  opera fuafaciunt  utfpectentur  ab  hominibus,dtlatant  enim  plyla- 
cicriafua,  &  producunt  ftmbriat  paliiorumfuorum. 

6  Anuntque  ptimos  accubitusm  cotnis,  &primosconfejfusin  conventibus : 

7  Et  inforisfalutationes,  &  vocari  ab  hominibus  Rabbi,  Rabbi. 

8  Vos  antem  ne  vocamini  Rabbi  3  unus  esi  enim  docior  vesler ,  ncmpe  Chrifius : 
cmnes  autem  vos,fatres  eslis. 

9  Et  Vatrem  veslfUm  ne  quemquam  vocate  in  terra :  imus  esl  enim  Pater  ve- 
fler  qui  in  ccelis  est. 

1 0  Nf c  voccmini  dociores :  unus  enim  vesier  esi  docior,  nempe  Chrislus. 

1 1  Sed  qui  maximus  esl  veslrum;fit  mimsler  vesier. 

1 2  Votro  quifefe  extollct  deprimetur  :  &  qtti  fefe  deprimit,  extolletur. 

ANALYSIS.  I  (ariis,  &  populus  ad  audiendum  pronus  eiTct; 

HPLc  concio  Chrifti  defciibitur  ab  adjunfto  I  itemafubjefto,  nempedifcipulis&  tuiba.adquos 
tempore  ,  cum  filentium  impouYuTet  advei-  '  dirigitur. 

Verf.  z. 


Vttf.z.  Subieftmn  circa  qnod  funt  Scribx  oc 
Pharifisi;  quifuoadjuactodcfciibuntut,  fcflionc 
i.i  Cathedra  Atofis. 

/'<</.' 3.  CujusfcflioniscfTcftumeft,  utpopulus 
afT.-tvet  qu*  ex  illa  Cathedra  proponuntur ;  dein- 
dealiudeffc&um  .utiilafaftisesprimanr  ;  quod 
fuodiverfoilluilrarur,  ncadeorum  opcrafecon- 
formcnt :  cujusefHciens  indicatur  ,  quia  bonum 
docent,  quod  non  faciur.t. 

frrf+.  Poftremum  illud  de  docendo  ?c  non  d- 
ckndopari  illuftrat, quodlimileslint  llisqaialiis 
gtavia  oncra  imponcntcs  eadcmque  arcliflimc 
dorlis  aiiringcntcs,  nihi!  ipfimer  attingercvohint. 

Ptrfis.  Aliuderfoftum  Pharifcorum  Sc  Scriba- 
turrl ,  quodbona  opera  qux  faciunt  fucata  funt  : 
quodfiiiedeclaratut,  quiafiunt  utabhomibusfpc- 
ftcntur:  cujus  erfeftum  cft  quod  phylaftcria  Sc 
peniculamenta  inlcge  impeiataprx  aliis  homini- 
buslatiotafaciunt ,  utommum  mandatorum  Dei 
obfetvantiores  videantur. 

Vtrf.b.  A  genete  ad  fpcciem  delabitur,  ubi  ab 
effeftis  notat  ambitioncm  &  fupctbiam  animi : 
quam  ambitioncm  dcfcribit  diftribirtione  fubje- 
ftoruni  locorum  privatotum  &  publicorum. 

Vtrf.-t.  Pubhca  ctiam  Ioca,ubiambitionem  pro- 
dunt ,  duorumgenerum  fimt :  vcl  enim  in  Eccle- 
fiafticis  conventibus  primos  confeflus  ,  vel  i:i  foro 
falutaiiones  ambiunt.  Deinde  fpeciem  &  formam 
fnlurationisdcfi^nat ,  quam  ambiunt :  adjunftum 
vcroainbitionis  aidorem  <V  vehementiam  tedu- 
plicatione  vocis  H_M>  declatat. 

Vtrfi*.  Difcipulos  ne  hocfaciant  vetat  adifpa- 
ra:o  ,  quiacum  unusfit  Doftor  acujusautliotitate 
pcndenduru  cft,  ncmpcChriftus,  illihocfibi  ven- 
dicarc  non  dcbent :  item  alioargumcnroa  telato: 
nam  cumfrattes  fint,  unus  alterius  Doftor  efic 
nonpoflitadeum  inodum,ut  unus  abaltctiusau- 
thoritatependeat. 

Vtrf.y,  10.  Eodem  argumcnto  vetatnequis  fe 
altcriusp.itremcfleprofitcatut ;  item  ne  magiftti 
&  duccs  appcllentut. 

faf.it.  Ab  adverfo  confirmat  qjiod  dixerat: 
neque  cnim  poteft  ejus  elfe  magiftct  ,  cujus  eft 
Silg."S'&''  quod  ctiam  compatatione  majoris 
amplilicat  ,  quialiquis  intet  illos  dotibusoc  do- 
nis  eminentiflirmisfit ,  aliisinfetvitedcbeat  i  ne- 
dum  qui  inferiores  funt. 

Vtrfin.  Ab  3djunftapoena  hocconfirmat;quia 
deprimetur  qui  (c  effert ;  quod  fuo  adveifo  illuftra- 
tur,  quia  fe  qui  fc  deprimit  exaltabitur. 


n: 


METAPHR.ASIS. 
'E  exfiuperitu  inPharifcos  £f  Scribtu  oc- 
i  culte  &figttrate  diHit ,  aut  deinceps  a- 
perte  &  palam  dicendts,  homincs  (qiiodfit }  il- 
lorum  fanam  tf  fahttarem  doftrinam  ajper- 
nandi  anfam  arripercnt ,  Iefiis  ad  nniverfinm 
turbam  ,  maxime  vero  dtfcipulos fiuos  .ficrmo- 
7..  nemfuum  d:rcxit;Dxitque;  &usmditt  Scribtt 
Cf  Ph-rijAiminifierntm  tn  Ecclefiaobeuntcs 
profiuggeftu  ea  mcdovobis  proponant  qtti  Mo- 
fies  magntts  Prophcta  ^  Docior  populi  Dei 
5>       docendatradidit.  Qu&cnnque  ad  tUitts  doftri- 


t      L     I      C      A.  S07 

•  ns  normam  vobts fiirvanda  proponunt.iUa  at- 
tente  audita,  fidelt  mcmoria  ajfervate  ,  ut  ca- 
1  dem  (prout  tempr.s  rjn  loctis  poftulabttnt)  fia- 
j  ifis  exprimatis  :  lta  tmmen  ttt  ficttt  morum  111- 
corrttptione ,  corrnptam  Docirinam  non  ad- 

I  mittendam ,  fitc  depravatos  eorttm  mores  ob 
i/;.7r.'»4  fanttatem  (y  integritatem  non  efie 

limitandos  deccrn.xm,  Multaetcnim  prtclare 
\fitnc  dicent ,  qin  vita  &  converfattone  non 
^cxprimunt.  Mulia  elenim  eaqtie  gravis^n 
fiactu  dtjficilia  ex  lcge  aliis  prAcipiunt ,  idquc 
adhtbitis  dirit  maledtciionibut  ,  nifi  tlla  fiactts 
tmpleant ,  quibits  impltndis  ipfi  nuUam  ope- 
ram  impendunt :  haudfectts  quamfii  quu  al- 
teritts  humeris grAve  &  importabile  onu-s  im- 
poneret  &  funiculis  tUtid  ila  aUtgaret  ut  lilti.i 
exctttere  nonpo/jit ,  cnm  tamcnipfie  nedtgi- 
t;tm  quidcm  admoveat  qtio  onuftumfiiblevet. 
Hic  fi  qtti  mein  illos  iniquiorem  eje  accufient, 
qui  vtt&fianBitate  c&tcns  antcire jttdicantur  ; 

II  velim  mteUigant ,  iUos  nihil  fiolidt  habere, 
fedfitcumfacere-  Omviia  enim  operafiaciunt, 

!  non  equidem  itt  Deo  cordtum  ficrutatcri  fe pro- 
bent ,  ficd  tantum  tit  homitibm  (qui  externa 
modo  intitentttr)  placere  fludeant.  Cumqtte 
lege  priceptum  fitt  ,  ut  ftngult  pcnicttlamen- 
ta  fiibt  inorti  vefttttm  aptarent ,  uthocfiym- 
bolo  de  ommum  mandatorum  obfiervatione 
fiubinde  admoneantttr  ;  iUt  re  fiignata  poii  ter- 
gum  rejecla,figntim  nudum  £f  tnan»  retinent: 
quodpejttt  efi,aliis  cmnibtit  tn  ftncera  legit  ob' 
fiervatione  infieriores  ,  qtto  omntbut  altit  legit 
obfiervantiores  videanttir  ,  pcnkttlamenta  (a 
fierv.-.ti.  legts.  indicio  phylafteria  dtc\a  )  pr& 
CAterU  dilatant ,  ampl.antque.  Si  quis  por- 
ro  infiurgat,  fiacile  &  promptum  efife  'Jfatx.us 
&  confufie  altos  tra.iucere  ;  cum  nihil  Jpe- 
c:a!e  defignet ,  in  quo  velipfie ,  velqtti  illija- 
vent  ,  amict,  calttmniam  iUis  impofitam  di- 
luant  :  age  ad  fingularia  illorum  faoia  defi- 
cendam.  Prtmum  igittir  iuis  ambitionit  cri- 
menimpingo.  Kam  adepulat  &  convivia  in- 
vitati  primos  in  menfia  confiejfm  aucnpant ; 
<Q>  quid  adhuc  deteritts,  in  Ecclefiajiics  con- 
grelfitbus  ,  ubi  vel  maxime  iUorttm  modeftia 
I  relucere  debet ,  pnmat  fiedes  certatim  expe- ' 
tunt.  Imo  vero  in  ipfio  fioro  ad  oJfen(ione>ri 
\fummorum  (y  tnfimorum  omnium,  q:ii  m  illos 
1  octtlos  defixos  habent ,  honoriiicis  appeSationi- 
j  bitt  a  qtttbujvts  fialutari  avent :  ufiqtte  co  ut 
ab  eirnm  attthoritate  tf  ntttu  omnes  pehdere 
magncpere  expetar.t.  ®u*  nr.Ua  in  iUos  ma- 
1  levolentia  fiuffiufius  dico  ,  fied  ttt  vos  tUorum 
1  excmplo  cdocii  ab  ambitione  cavealis.  Kolite 
1  ehim  vos  hosfiumofios  Dociorum  tititlosjeclari, 
I  i  i  i  i  3  ctspert- 


Vctf.i, 

&c. 

Cln  ifii  de 

dociiina 

}"ltiiri/Uo- 

tumfen- 

tenti.t. 


S>H<e  F.cctc 
(i*  Dodo- 
rej  Trittt 

Cdoilii- 
7ue  uoii  fu- 

tll  piob.t- 
tx  attdicn- 
tloi  doat. 


808  H     A      R      M 

cupercquc  ut  hcmines  vefirain  authoritatc 
acquiejcant.  Vntts  enim  esi  doclcr  vefler  Chri- 
fius,a  cujtu  ttnitii  nutti  (£  arbitratu  vos  fen- 
dere  decet :  vos  atitem  tit  fiatres  squo  jure 
viverepar  eft,  nec  ut  in  alterittt  verba  jurct 
cuiqtirm  conteffum  efl.  Hanc  iffam  ob  cau- 
fam.  neminem  in  terris  itapatrem  agnofcetis, 


O  N  I  A 
aniraantibus  vincimur.  Apes  etfipleraque 
hcrbaium  &  flofculorum  genera  circumvo- 
lent ,  tamen  illa  duntaxat  fugunt  qux  melli- 
ficio  apta funt:quin  etiam  bosfftupidum  ani- 
mal)  inprato  multis  herbis  diftindto,  eas 
taiitum  carpit  qux  paftui  aptas  &c.prxteri- 
m  agnojcetts,  tis  iis  qux  nociturx,&c.  Nos  vero  tanquam 
utabeju-s  tmperio  deflcciere  &  latum  (qucd  fues  in  horrumimmilli ,  prxteritis  rlofculis, 


dicitttr)  ungttem  recedere  fas  non  ftt :'  unfts 
tnim  vcbis  in  codts  Pater  efi,  ctti  hunc  hono- 
rem  habere  convenit.Atque  ut  nemini  moyta- 
lium  hunc  honorem  akfoluti  Dociorts  deferre; 


oletum  &  ftercora ,  &c.  &  tanquarn  afini, 
carduos  mordicus  arripimus. 

ObjeBio  :    ergo  Pentificios  audire  licct, 
mcdo  hunc  deleftum  hcws.Refpondeo:  Non 


ftc  neqtie cttm  voiis  vendicare  conceffum  f/7ejfedent  in  Mofis  cathedra  ,  nulla  Ieg 
putar.dumett.  Ccntra  qui  inter  vos  donis  6*  vocatione  muniuntur.  Atque  utpaftorum 
vocatione  ctterospncedit:  isfciat  hancemi-  legitimorum  vita  incorruptafit,  tamen  uf- 
nentiam  iilt  k  Deo  idcircoelargitam,eJ[e  ,  «<queeo  tantum  audiendi  funt ,  quoad  qux 


aliortim  bono  &  utilitatt  inferviat.   Sjuifquts 
vero  cpinione  bonorwm,  qud  a  Deo  accepit ,  in- 


in  Mofis  libris,  &c. 

Nota,  SummamChrifti  cumin  adverfa-  chrifii*. 
fiatus  feipfum  extulerit,  illum  Deut  jttfiifftmo  '  rios  xquitatem ,  tum  promovendx  veritatis  1"'"" & 
judicio  ,  tn  barathrttm  tifque inferorum  ,  nifil  ftudium  :  qui  hoftes  fuos  juratos  ufquc  au-  **"*•"» 
refspuent,  depnmet :  quiautem  aliorum  com-  diri  vult ,  &c.  \'ide  carmen  Davidis  quod  ^T"" 
modo  deferviens  Je deprejferit ,  u  ad  fummos  in  mortem  Saulis  conftruxit.  Dci  enim  do-  J;H„ 


ccchs  (ut  alta  taceam)  ejferetur. 

PRAXIS. 

CVmma,  Chriftus  turbam  &  prxcipue 
Odifcipulos  informat ,  quomodo  ie  adver- 
fum  Scnbas  &  Pharifxos  gerant,  utneque 
bono  quod  ab  iliis  prorkifcitur  privcntur, 
neque  lrulo  damnuni  fv-rant. 

Partes,  quo  animo  fDottrinam. 
nos  effe  oporteat  er- ^ 
gaeorum  ^Converfationem. 

Profligatis  Scribis  &  Pharifxis,  Chriftus 
prxcipitns  quibufdam  occurrit  :  in  odium 
cnim  vocati  &  poft  vocandi;  ne turba  aut 
difcipuli  qux  illi  rcfte  docuifTent  ,  avcrfa- 
rentur ,  &c.  Ea  enim  eft  hominum  temeri- 
tas ,  is  frigidus  veritatis  amor ,  ut  levi  mo- 
niento  ab  ejus  ftudioaftrahantur.         .     . 

Hinc  difcimus  Ecclefix  doftores,  etfi  er- 
roribus  infeftos,  &  moribus  corruptos,  ta- 
men  audiendos  efle  ,  quoad  qux  fana  funt, 
proponunt.  Phil.i,\%.  Matth.16,6.  Cavete 
a  frmento  Phariftornm  ,  (S)c.  non  autem 
Ut  ab  iis  audiendis  penitus  abltineant  :  & 
Mmrc.^,1^.  admonet  cavendum  non  quem, 
fed  quid  audiamus.  Neque  enimfanx  do- 
ftrinxaurum  ob  corruptae  doclrinx  fcorias 
rejicicudum  ;  aut  verbi  divinini  mel  ob  hu- 
manorum  commentorum  fel ,  &c.  prxfer- 
tim  cum,  etfi  hxcita  milcere  po.ilint  ut  non 
polTis  fep.irare  ;  ilia  t.imen  facile  ,  &c.   Hic 


na  vel  in  impiis  Sc  oforibus  agnofcenda 
funt.  Contra  Pharifxi  Chriftum,quem  odio 
profequuti  funt ,  crapulx  &  viuoleutix  infi- 
mulabant  ,  &  Samaritanum  &  a  diabolo  a- 
clum  clamitabant.  Sic  plerique  fi  quem  (ibi 
infcftum  habent ;  cjus  dona  quxcunque  de- 
primunt ,  &c.  atque  hoc  eft  Deo  3c  Ecclc'fix 
damnum  afferre. 

Ncta  I.  in  docendo  non  probari,nifi  qtiod  Smptur* 
exScripturadepromptum  eft.  Si  cro-o  quis  "i*la *''* 
in  cathcdradiiflis  patrum,  conci!io,traditio-^ 
iiibus,PhiIofophixconfiderit,  &c.  Il.Per- 
fe&am  &.  abfolutam  Dei  voluntatem  in  li- 
bris  Moiis  confignari. 

D 

Duo  requirit,  1.  ut  audita  memoria  afier-  ^!i»ifiu 
ventur,  1.  ut  fadis  exprimantur .  Hanc  '"  md"°re 
gcmmam  ita  in  cordis  arca  lndufam  elTe  •  ' 
opoi tet ;  ut  (i  neceflitas  requirat,  cxtrahatur 
ut  pignori  danda.  Vt  fcmen  oleba  tedum 
aliurgit,  &  fruftum  profert,  &c.  ut  cibus  in 
ftomachum  injedus,  concocTlus  &c.  in  fan- 
C,uinem,&:c.  fic,  &c.  VideexempIumDavi- 
dis  Pfal.\\<).  &  AtarU  Luc.i.  &  1.  recondidit 
apudfe  ,  (fV.  Hicredargue  eos  qui  fcrmo- 
nem  auribus  arripientcs ,  ilico  iibi  a  diabo- 
Io  eripi  patiuntur ;  tanquaoi  aves  femen  in 
via  tuita  projectum  tanquam  cibum  in  os 
injectum  protinus  exfpuerent:  autgcmrriam 
acceptam  interfilices  projicerent.  Hujuf- 
modi  funt  qui  poft  verbi  auditioncm  non 
ruminantaut  recolum,  &c.   Parummemo- 


noftra  inrcbus  cceleftibus,vccordiacernitur, ;  res  quam  obdurato  corde  fint ,  ut  nififa:- 
qui  in  dclcftu  hujtis  generis  paftus  a  brutis  lpecommcntationibus ,  colloquiis,  &c.  fo- 

diant 


E       L      I       C       A.  8o9 

pii  miniftri  non  mqdo  ab  illcgitimis  (ibi  c.i- 
vent ,  fcd  vcl  ab  iis  qux  licebant  ,  ut  aliis 
excmplo  eflent,  ut  Paulum  Connthi,  Ephc- 
ii,  ThclTalonicx  fecifll-  legimus. 

Dcgencre  hactenus.   Videhujuscxpofi-  Verfj. 
tionem  Matth".6.  &  qux  annotata  funt  in  *ia*,lP" 
LucilAs,  Sunt  cnim  inftar  hiflrionum.qui  "!"""'* 
dum  111  thcatro  (unci  nunc  regum  &  Pnnci-  oslcnditm: 
pum  ,  nunc  Philofophorum.&c.poft  autem 
depolita  perfofla,  paupcrculi,  &c.  &  (imilts 
focminis  qux  facicm  infucanc,  &c.  aliam  fa- 
ciem  intcrdiu,  aliam  noctu  gcrunt. 

Huc  accedit  quod  ex  paflis  phylacteriis  ^,-,  «, 
prxcer  carceiorum  coufuecudin  cm  fancti-  Ritakstx- 
monix  laudem  ambiunt.  Verum  quidem  elt  ttm.ifye- 
icgcmauxcipere  variis  locis  ut  populus  fub-  "f  '"  Vf- 
inde  recordarerur  mandatorum  obfervatio-  /"'*' ' 
ncni;  quod  non  obfcure  ipfa  voce  tpvXa- 
x.TTj^adcligiiaturnlli  ccremoniam  tetincn- 
tcs  ,  rem  ipf.im  fpreverunt;  ac  (i  pucllus  au- 
ditopatris  pii  veltigiis  iniiftendum  ;  patris 
iterfacicntis  iingula  vcftigia  &  pedum  im- 
prellioncs  obfcrvaret  ,  &  in  iifdem  pcdes 
fuos'poneret.   Haud  melior  clt  Povtificio- 
rtim  iniipientia  ,  qui  quod  cruccm  Chrifti 


diant&  exeavent,  &C  Quid  crgo  illis  fict 

qui  fomno  opprclTi,  &c. 
Sequitur  pars  alterx  de  f  Gcnere. 

Phanfiorum  operibus  in\  Specie. 

Poftquam  illos  multum  docuiflct  ,  do- 

ctrinam  miraculis  oblignaflct,  occulte  para- 

bolis  vcllicafler ;  nec  ns  omnibus  ad  frugcm 

reverciflcnt:   tandcm  lllos  apertc  aggrcdi- 

tur  &  fcvcriirimc  cxagicat :  lta  tamcn  ut 

prius  difcipulos  &  turbam  promovcret ,  &c. 

Hoc  a  mimftris  prxltandum. 

Genus  cft  aut  illos  non  faccre  qux  bcne 

prxcipiunt ;  aut  faccre,  quod  probedocenc 

deHectenJum.  Alius  fcopulus  ad  quem  mul- 

tiimpingunt:  aut  enim  fanam  doctrinam 

ob  morum  corruptclam  a(periianiur,aut  pcr 

fpeciem  doctrinx  purx  propolitx  dcprava- 

tos  Joctorum  morcs  ftquimur;  ac  (i  quis  m- 

dicata  probe  via  ,  duccm  ,  contra  quam  di- 

xerat  ,  viam  inftituentcm  ,  fequacur :  aut  li 

quis  xgrotus  audita  Mcd.cide  viniintcr- 

diftione  fententia  ,  vinum  tamen  ideobibe- 

ret,  quia  Mcdicus  codem  morbo  laborans 

vinum  libaflct.    Cum  ne  Apoftolus  qui- 

dcm  nos  fui  imitatorcs  efle  velit ,  nili  qua- 

tenus  ipfe  elt   Chrilti.  iCor.  n,  i.  Quam  ,  quotidic  tollcndam  audiant  ,  crucis  (igno 

autcm  plenum  periculi  (it ,  hominemquan- 

tumcunque  (inc  exceptioneimitaii ,  docet 

illudPetriG;?/.!. 

Doclorcs  vcro  qui  hoc  faciuut,  citharam 

referunc ,  qux  pulfata  aliis  delectationem 

exhibet ,  quam  ipfa  non  fentit. 

Hanc  cautionem  amplificat  duplici  ar- 

gumento  a  comparatis,  i.  a  majore;  quod 
'  nc  illa  quidem  opere  dcmonftrant  qux  ab 

aliis  feverilTime  exigunc-,  i.  a  minore,  quod 

ne  conencur  quidem.&c.  quod  limili  illu- 

ftratur,  quod  onera  aliis  imponentes  qux  ne 

humcrisfuftinere  pofllnt;necimponentesfo- 

lum,  feJ  comminationibus  tanquam  funibus 

&  fafciis  humcris  alligantes,  ipli  ne  digitum,  I  hoc  minus  eft  facicndum  ,  quod  hxc  exter 

&c.  Vide  M.tttb.^,\9,%o.  &  Gal.6,1}.  Haud  j  na  fe&antes ,  plerunque  vera  pietate  de.fti- 

fecus  ac  li  Dux  unicuique  (tationcm  attri-  .  tuuncur,  undecx  his  fanctimomx  infignibus 

buens  ,  dum  dubie  cum  hofte  confliLtarc-  fubfidium  pccunc.  Vcrum  quidem  eft  Pro- 

tur,  ipfe  fe  in  hortum  aut  tectum  otii  &  de-  '  phecas  excraordinarie  vocacos  &  Iohannem 

k£tacioniscaufa,&c.  aut  li  hero  mulcacon-  Bapciftam  pecuhari  ab  aliis  vefte  ufos ,  fed 

tra  ocium  ,  &c.   fcrvo  didtance,  ipfe  totum  ]  vili  &  fubrultica  :  quod  (i  quis  in  exemplum 

diem  in  ludis ,  globulis ,  chartis  pictis,  alea,  i  trahat  ,  oportct  ut  vilitate  &  rufticitate  ve 

&c.Hujus   exemplum  memorabile  eft  in 

Papatu  ,    ubi  plebc  ad  panem  &  tenuilTi- 

mum  potum  jcjunii  diebus  adacta,  Sacerdo- 

tes  vino,aromatis ,  &c.  fe  farciunt,  &  aliis 

ad  lonpinquas    peresrinationes  able^atis, 

jpli  interim  cum  pcregnnantis  uxore  aut  n- 

liabus  fuavirer  in  molli  lecto  volucant.Cum 


frontem  conlignant,  aliam  collo  circumpo- 
nunt ,  aiiam  prx  fe.ferri  jubent :  cum  intc- 
nm  crucem  Chrifti  caufa  ferre  dctre/tant. 

Cbferva  opinionem  fanctitacis  ,  aut  alio-  o»* „•„,. 
rum  in  nos  obfcrvantiam  non  efle  ex  pere-  hit,ttim 
grino  habitu  colligcndam  :  ne  ab  ipfis  qui-  Aminiflri* 
dem  miniltris,  quales  hifuerunt  :  quod  e-  £«l'f'*> 
nim  fimbriis  laxioribus  &  latioribus  quam  "sneP'A- 
cxteri  utebantur ,  illis  vituperio  datur.  Iu-  r'*' 
dxi  quidemabaliis  Gentibus  etiam  veftitu 
diftinguebantur ,   fed  neutiquammirliftri  a 
cxteris  in   communi   vitx  confuetudine . 
In  facrisquidemvcftitu  abaliisdiftinouicur, 
fcd  quod  Chrifti  adventu  exolevit.   Eoque 


ftium,  &c.  quod  noftri  non  facicnt. 

Huic  hypocrili  opponatur  illud  ttmbula  c, 

J  '.        -.    -  '  '  .       -  ,  Sett  cor.fm 

coram  me,  tyc.  Etfi  vcro  lmpia  cft  hypocn-  Decml,*- 
lis,  prxcipue  in  iis  qua;  ad  Deum  fpectant:  Undmn. 
magis  tamen  deteftanda  eft  apcrta  impie- 
tas  :  uc  qux  nec  Dei  cimore ,  nec  hominum 
reverentiaa  fcelere  decerretur, 

Cum 


SlO 


H 


Kec  <t 
esmmttni 

cwfuttuii 
nt  rcccdcn. 
ttum. 


Cum  Chriftus  Pliarifxorum  ambitionem  tifex  Romanus  rlagellandus ,  qui  iisa%v&% 
Sc  fuperbiam  ex  inulitato  corpons  habitu  |  'os/.ai  ergo  tantas  m  Ecclelia  turbas  dedit 


Verf.6,7. 

I  I-  T?«- 

Tvtr&jc- 
$&ict4  ry 
f.tUtr.ttie. 
num  4,?:- 
tnti, : 


J2jt-C  olnni- 
btti  yftd 
frjcfertim 
mtnislris 
ttt.tntt.t. 


arguat ,  fequitur  cos  omnes  ambitionc  ,te 
neri  qui  in  vefte  aut  cincinnis  hoc  qua:runt, 
ut  fe  a  communi  aliorum  confuetudine  fe- 
jungant.  Matt.6  docetur  illbs  omnia  ad  ho- 
minum  afpedtum  facere  ,  ut  gloria  arTician- 
tur.  Hypocriiin  igitiR-  comitatuc  ambi- 
tio.  j^ 

Inflati  etiam  opinione  juttitia:  propria: 
fuperbiunt ,  ut  in  Deum ,  fic  in  homincs,  ut 
Luc.1%.11.  Hinc  eft,  quod  primos  accubitus, 
cVc.  quod  in  foro  falutari  :  ante  omnia  vcro 
ut  pro  doctoribu;  Angelicis  &  Seraphicis 
habeantur ,  quorum  fententia:  line  reclama- 
matione  ftetur,&c.  Non  prohibetur  ut  quis 
proloco  &  dignitate  quam  in  Ecclelia  vel 
Republ.  poflidst ,  locum  &  fidem  occupet:" 
fed  primas  fedes  amare ,  &  amando  captare: 
ut  non  prohibetur  argentum  habere ,  fed  a- 
marc  &  dcperire. 

Hic  nos  excutiamus  quo  animo,?:c. 

Huic  opponuntur  illa  Rom.u,i6.  tk  Phi- 
Upp.%,^.  item  quod  puellos  ladtentes  aut 
.1  laifte  recens  depulfos  imitari  jubemur . 
J>lMth.i%.  Pfal.i  5 1 .  <SJm«  bienfe  cognoit ,  peit 
fe  prife. 

Hxc  autem  ambitio  cum  omnibus  ordi- 
nibus ,  «umprafertimminiftrisdeclinanda; 
quorumambitionon  modoexemplo  nocet; 
fed  difciplinam  Ecclelia:  convellit:  eoque 
ftudiolius  quo  videmus  Apoftolos  ipfosfx- 
pius  ob  ambitionem  reprehenfos ,  ad  eum 
tamen  lapidem  fcpius  impegifle.  Hic  Pon- 

M  A  T  T  H.  cap.  2.},averfii,  ad  37. 

13  Sed  i\c  vobis  Scribct  &  Vharifs.ihjpocrit£  ,  quoniam  pr£clttditis  regnum cce- 
lorum  hominibus :  ros  enim  non  iutroitis,  v.ec  introeuntesfinitis  introke. 

14-  Vctrobis  Scrib/t&  Pb.irifdihypocrit£ ,  quouiam  excditts  domosriduarum, 
idque  infveciem  utentes  longis  prectbus :  propterea  anfcretisgrarioretn  condemna- 
tionem. 

is  Vitrobis  Scrib*  &  Pharifai  hjpocrita,  cjuoni.im  circttmitis  mare  &jerram, 
utfaciatis  ttnum  profeijtum  :  &  quumftteritfaclus ,  facitis  eumfliumgeheutu  du- 
plo  magisquam  ros  litis. 

16  Vavobisducescceci,quidicitis;  Quif\uis]ur.irertt  pertemplum ,  nihilesl: 
qtiicumqtie  autemjuravcritper  attntm  templi,  reuseft. 

17  Sttthi&  cocci,  utrttm  enimmajusesl,aurum,  antemplumquodfancltfcat 
aurum  ? 

iS  Et,qttifqu'tsjuraveritperaltare,  nibilcsl:  quicumque  autem  jtirarerit  per 
donttm,quod  cslfttpcr  ipfum,  retis  cfl. 

19  Tatni  ac  cxci,utrum  cr.im  viajus  eft}munm,an  altare  quodfancltjicat  mtimts? 

20  Qui 


icem  ejus  afleclx"  Archiepifcopi ,  qui  palam 
in  confeflu  fociorum  fuorum  de  prima  fede 
ita  litigarunt,  ut  ad  manus  &  pugnos  in  ipfo 
confcflu  ventum  iit.  Sorbonici  noftri  dofto- 
res ,  &c. 

Vos  autem  ne  vocamini ,  &c~\  Ex  hoc  Ver(!j,j. 
Ioco    apparet  receptum  fuifle  in  Ecclclia  Doctor» 
Iudxorum,  utqui  doccndi  partes,  &c.  do-  c^  ?nUii 
clores  £f  Patres  appellarentur.   Hinc  Pro-  auidtu- 
phetis  in  difciplinam  traditi ,  Prophetarum  .'..■..,.,[».; 
rilii  di&ifunt :   &  Paulus  fe  Pharifa?i  filium,  ludtut. 
id  eft,  difcipulum  appellat,  &  Micha  Ittd.17. 
10.  Levitara  patrem  appellat.    Hunc  mo- 
rem  Apoftolus  etiam  imitatus  eft  ,  qui  Co- 
rinthios,  Timotheum,  Titum  ,  Oeneiimurri 
rilios  appellat. 

Argumentum  a  difparatis.unus  magifter,  n„jKt. 
unus   pater  :  non  quod  miniftros ,  magi-M,„^„. 
ftros  aut   Patres  vocari  fas  non  iit  ;  fed  bicmtum 
illud  captare  5:  ambire:  quod  enim  inPha,-  nonejl. 
rifi-is  perftrinxit,  hoc  in  difcipulis  prohibet: 
cujus  gloria:  ftudere  ,   a  quodoceri,  &c. 
Chriftus  folus  non  docet ;  pater  folus  nos 
generat ,  is  qui  plantat ,  &  qui  rigat  nihil 
funt;    nos  miniftri  fumus,  noa  magiftri ; 
quantum   nos  attollimus,    tantum  Deum 
&  Chriftum  depellimus ;  quantum  nos  ven- 
ditamus,  tantum,  &c. 

Fratres  eftis.']  Aliud  argumentum.  Quod 
Hntfi-atres ,  eoque  pari  potius  cum  Ecclelia 
conditione,vivendem,quam  ut  quis  impera- 
torie,  &  cum  dominatu  fe  ^ercTet. 


E     V     A     N      G     E     t     I     C     A.  Sir 

20  Qui  ergo  juraverit per  altare ,  juratperipfum,  &peromt:i.iqu£ftiperillud 
funt. 

21  Etqui  juraveritper  templum,  jurat  pcr  iffum,&  per  eum  qui  babitat  in  eo. 

22  Er  quifurarerttper  coclum ,  jurat pcr  tbronum  Dei,  & per  eum  quifcdetfu- 
per  ipfum. 

23  Va  vobis  Scrib&  &  Pkrrifai  lypocrit£,qui  decimatis  mentbam  &  anethtim  & 
cuminum,&  omittttis qus grariorafunt  Legis,judicium  &  mifericordiam  acfidcm  : 
bac  oportuitfacerc,  &  tlla  non  omittere. 

2  4  Duces  caci,  qui  pcrcolatis  culicem  :  camelum  autem  deglutitis. 

2f  Va  vobts  Scrtbz  &  Pharifai  lypocritit,  qin  purgatis  exteriorempoculi pa:ins- 
qttepartem,  intus  autem  Whplenafunt  r.tpiiu  &  tmemperantia. 

2  6  Pharifte  cace,  purga  prtmum  qnod  efl  tntr.i  poculum  & patinam ,  ut  id  quo- 
que  qttod  extra  efl,  purttmfiat. 

2  7  Va  vobts  Scrib£  &  1'barifci  bjpocrtta,  qui  afimiles  eflts fepulchris  dealbatis , 
qtu  extra  quidem  apparentfpectoft,  tntus  veroplenafmt  oftbtts  mortuorum ,  omnt- 
que  inmunditta. 

2S  Ita&  vos  extra  qttidem  apparetis  boinimbus  jufli,  intus  autem  pleni  cflis  by- 
pocrifi&iniquitate. 

2  q  V<t  vobts  Scribz  &  Pharif.i  hypocritt,,  qui  xdtfcatis fepttlcbra  Propbet.trum, 
&  omatis  monumentajitflorum. 

30  Et  dicitis;  Stfuijfemus  temporibus patrum  noslrorum,nonfuiffemus eorumfo- 
cu  111  cs.de  Propbetarum. 

3 1  Itaqtte  teslamim  adrerfus  rofmetipfos ,  vos  effe  flios  eorum  qui  Propbetas  oc- 
ciderunt. 

32  Vos  quoque  complete  menfuram  patrum  veslrorum. 

33  Serpentes ,  progeniesriperarum ,  quomodo  effngerc  pofttis  condemnationem 
gehemi£  ? 

3 4  Propterea  ecce,  ego  mitto  ad  ros  Prophetas ,  &  Sapientes ,  &  Scribas ,  &  ex 
ipfis  nonnullos  trucidabttis  &  crucifgetis :  &  ex  tpfis  iwnnullosflageUabttit  m con- 
rentibits  reslris,  & perfeqitemint  opptdatim. 

35  Vt  rematfttper  ros  omnisfanguisjusltis,  effufmfupcr  terr.au  afanguine  Abel 
jusli  ufque  adfangutnem  Zacharuflti  Baracbtx,  quem  occidislis  tnter  templum 
&  altare. 

3  6  Amen  dico  robis,  venient  li£C  omniafuper  atatem  iflam. 


A  N  A  LT  S  I  S. 

■pHarifii  &  fcribx  dcfcribunrur  ab  adjunfta  ex- 
*•  fecratione;  itemabeiuscaufa  efficienteHypo- 
crifi  :  defcribuntur  item  ab  effeftis,  primo  homi- 
nesarccndi  a  regnocxlorum ;  cjuod  comparationc 
paris  illuftratur ,  haud  fecus  quam  fi  ingredienti  8c 
jampedem  inlimineponenti  aliquis  januam  op- 
poneret  &  occluderet. 

Verf.14.  Item  a)io  effefto,  fpoliandi  viduas; 
quod  pari  illuftrarur ,  ac  fi  quis  diftemo  in  immcn- 
fu  gutture.tanquam  baIenj,domosdevoraret;exag- 
geratur  vero  inftrumentalicaufa  hujusdeceptionis, 
nempe  prolixxorationis  prxtexu :  cujus  adjun- 
fta  pcena  eft  major  condemnatio. 

Verf.t 5 .  Alio effcfto,  Uboriofo conatu piofcly- 


tumfaciendi  ,  qoi  laboriofusconatus  paii  illurtra- 
tur  mercatorum  ,  qui  terra  marique  circumcunt  ut 
opcs  augeant :  itemalio  cffefto,  quiacreatos  5c 
faftosduplofe  nequiores  reddunt. 

Verf.xb.  Hanc  exfecrationem  illisdenuntiat  ob 
aliam  efficientemcaufam,  nempe  cxcitatem  &  i- 
gnorationem  in  docendo  :  quod  fuis  partibus  ar- 
guitur;  primum  in  caufa  juramemi ,  cujus  etiam 
erroris  aliquor  fpecies  cnumerat ,  primaquoau- 
rum  rempli  remplo  prxferunt  &  rem  fanftiorem 
8c  auguftiorem  credunt. 

Verf.  1 7.  Quem  errorem  Kfellit  ab  effefto  tem- 
pli  fanftificantis  auium ;  non  cor.tra. 

Verf.\%.  Aliafpeciesertoris  in  caufa  juramcnti 

quod  ptxfeiebant  donumalrari;  quod  confirma- 

Kkkkk  wt 


8tl  H       A       R       M 

tur  ab  adjun&a  levi xftimatione  juraraenti  pet  al- 
tate,  Sc  contta  exaggeratione  atrocitatis  peccaii  ju- 
ramenti  per  donmn  altaris. 

Verf.xa.  Qui  refcllitur  ficut  prior. 

Verf.io.  Iremalio  argumento  acomparatione 
minoris,  quia  juransperalrarenon  tantum  peral- 
tare  jurar,  fed  per  omnia  illa  qui  fuper  altare  fum; 
non  contra. 

Vtrf.it.  Eodemetiamargumentoamplificatju- 
rainenrum  pet  templum;  quod  non  tamuin  ju- 
rat  per  tcmplum,  fed  per  illum  qut  habitat  in 
templo. 

Vtrfn.  Eodem  argumento  amplificat,  jura- 
nientiimper  coeluni. 

Verf.il.  Dcfcribit  illos  ab  effecto  decimand' 


Verf.it.  Finis  aflignarur  tant*  crudelitatis  ut 
luant  poenasde  fanguineomnium  juftorum;  qui 
juftiadjun&o  tempore  notantur  ,  abAbeleufque 
ad  Zachariam;  quiiuo  rclato.patreBarachiadefcri- 
bitur  :  cujus  csdcs  exaggerarur  a  fubjido  loco, 
nempe  inter  tetnpluiu  &  altare. 

Verfib.  Poenam  quam   exfolvent  dcfiiiit  ad- 
jun&o  terrpore ,  nempe antequam  pixfuu attas  in 
qua  ha-c  difta  funt  exacta  &  compleia  fuerit. 
Detritmfofirtmi}  verfibm  staxljfi» peteex  Luc.ij, 

METAPHRASIS. 


,.M     A   Tque  tttvos  (b  Scribs.  foPhanfdi)  a- 
memham.anethiun  &  cuminurmquitilluitratdi-     f-\      -f  v  ,  ■       J  ■ 

verfo.quod  majora  legis  omitttmt;  quod  item  fuis  ^ "tttspungam  ,  ttemamvobis  Hypocntts 
partibusaliquotexponit,  judicio,  nnfericordia &  ^maledtclionem  denuntto ,  quia  Doclrim  tum 
tide.  I  corrupta  promulgatione  ,  tum  pura  fdentio, 

l  'wy.24.  Hujus  rei  caufam  aflignat  non  tantum  ;  mortbtts  depravatts,  demque  ex Synagoga  eje- 
Hypocrilin  ,  /»/>«»«  w/i,  fcd  etiam  cxcitatem  ■  ai<me  morUies  ab  Ecclejia ,  ubtDeas  fuum 
&  i'norantiam ;   cc  ilkmrat  comparatione  pans, '  1    1      ■  1       ir  1  r    • 

°    /•-,.  ,  i-         a       _  1       \reznumhabet  interrts,  haitiilectn  pr*h:oeits, 

eorum  fcilicet  qui  excolant  cuhccin  &  camelum      •»       r  ■>         '        """> 

devorant.  qitamjt  dcmum  tngrejjuro  ojtium  qu:s  occlu- 
Verf.z^.  Eorum  Hvpocrifm  porro  infecratur ;  deret.  Neque  etenim  faiis  vobis  eslvosipfis 
cujuscrfedrumeft,  quodextetna  fpcciepiiJc  probi  falutari  Eccleju  communione  privare  ,  nifl 
videri  vohmt;  cujus  adjunftum  eft  iutrinfecam  Lfcw _  eof,ue  non  prorfm  a  falute  accipienda 
pietatem  &  probitatem  nedcciui  habere :  quod      ,.  .■*      •.  _., •  •    /.  .     . 


quod 
effecto  probat.  vitte  M*re.  quiaftudiofe  lavant  ex- 
jcrnam  fuperriciem  poculi  Sc  patinx ,  cum  inte- 


alienos,  tmpedtatts.   JEternam  vobis,  (0  Scri- 
ba  (j>  Pharifii  Hypocrits)  malediiliomm  de- 

rim  de  cibis  poru  8c  rapina  partis  &  ad  intempe-   nuntio,  qUcd  viduarum  confdit  inopum  (eoque 

rantiam  deftinatis  non  laborant. 

Vtrf.16.  Effe&um  Chrifti  defctibitur  ,adhor- 

tatio  ut  intus  &  in  animo  feexpurgent :  quod  fi- 

ne  arguitur,  ut  mundum  fit  quod  fc  eft  estetntim. 
Verf.iT.    Hanc  Hypoctifin  illuftrat  alio  pari, 

nempe  fepulchrorum  dealbatorum  ,   cum  intus 

imnlcantur  fuetidis  cadaveribus. 


deceptufacilium)  nonmodo pecuniam  & fup- 
pellectilem  (poliatts ,  fed  ip/ks  etiam  d>mos  y> 
habttacula  convivits  CZ?  commejjatiombsu  vel- 
titiexeditts.  ffrutviduarttm  dtreptio  jj>  expi- 
latio  tanto  atrocior  eli ,  q:todobient:t  precum 
proUxarum.quiu  pro  iUx  vosfufuros  dxiitatts, 
Verf.it.  Adi'.mc1ampcenamm.iIedi<a;onisi!lisi£„nc  „lufHm  faciits.  &uamobrem  itern*. 
d.-nunt.atporroob  Hypoctifin;  quam  probat  ab   mortif  ex  fU  frsude  &  bonorum  direpttone 


effccto  ,  primum  quod  exrruunt  Prophetis  mo 
numcntaocfepukhra,  2.  quod  exornant  fcpulchra 
jufiorum. 


rei,  atroctores  hoc  nomine  pomat  dabitis,  qttod 
rton  tantttm  viduas  (quasjuvare  debueratis) 


Verf.;o.  -.  Quod  dicunt  fenoluiffe  interficere  fe,4  ter  (beciem  &  fimitlatiomm  dtvini  cultiit 
rrophetas.fiillorumtemporibusvixiffent;  quod  :  fh^nfi^ ,  Eandsm  malediBionem  vobUScrt- 
difpariamplificant.utpattescS:  majoteseorumfe-  m  &  pfjarifm  hypoCritlsporro  denuntio: pri- 

mum  qtudem  quod  tantcpere  tn  Ethnico  ad 
Ecclefiam  aggregando  defudatis ,  cum  non- 
dnm  temptu  advenit  ttt  gentes  (mft  Jpoute 
auditione  nominis  Dei  commoti  fe  offerant) 
adEcclefiam  aggregandz  ftnt.  Deindequod 
partim  infdtia  eos  in  religionis  myfierb  infor- 
mandi.partimiUos  novts  ceremoniolis  a  vobts 
exagitatis  onerandi ,  deniqtte  fcelcrau  vittt 
veftra  pejftmo  exemplo  eos duplo  (qitam  vos- 
eftts)  dtema  morte  d:gniores  redditis .  Va  vo- 
bilipoena,  quam  Dtus  hoc  nomine  ir  liget.  I  bk  ctcis  populi  mei  dtaibits  ,  quivefira  pecu- 

Verfi^.  Cujus  atdis  olim  patranda: adjunaum  '  nu  cupidttate  fcu  avaritta  ,  vibvs  ipjts  oculos 
dedarar,  fuamadillos  Prophetarummiflionem;  '■  conjigitis  l  Dicitts  etenimeurr. ,  q:ti  pertem- 
deincte  cxdis  infeiendi  partcs  enumerat ,  quotun-  j  .  i,(m  .uravSrit ,  permrii  non  teneri ,  tametfi, 
dam  occilionem  aliorurn  flagellationem ,  quam  ^-  J  h  ,uramento  obftrmxtt ,  ftdem  vtolet; 
fubicctolocoamplihcat,  m  iplisSvnaeogis;    alio-1"  '     _.  •. 

lum  deniquc  uifea.uior.«m  ab  wbc  in  utbcm.       ! «««  **t em  effe  qutfer  templi  anrttmjuravc- 

rit, 


cerunt. 

Verf.%\.  Deinde  nattatut  Chrifti  adveifusillos 
accufatio  alia ,  eos  efle  filios  eorum  qui  imerfece- 
iunt  Prophetas ;  quod  proprio  corum  teftimonio 
&  confellione  confirmar. 

Veifn  Deinde  illos  accufat  ob  futuramdein- 
ccps  Prophetarum,  &c.  cidem  ;  quam  pariexor- 
nai,  nempe  ut  Paties  eorum  fecerunt ;  quod  com- 
pnratione  fimiiis  illuftrat  complendi  menfuiam 
fanguinisquam  maiotesfundeteinclioarunt. 

Verfis.  Quamca-disatrocitatem  perillos  olim 
patrandam  exaggerat  comparationeparis,  nempe 
Scrpentum  &  viperarum;  item  adjunfta  inevita- 


1J- 


14. 


ij- 


\6. 


»7- 


lc. 


19- 


13- 


M- 


M- 


if. 
»7- 

18. 
15. 


E     V     A     N 

r;7 ,  nififidem  datam  liberaverit.  Oftulii  1$ 
ctct,  ex  duobus,  auro  jj>  tcmph  (qiudaurum 
ttmplt  itj:b:ci  facrum)  Janclum  reddtt,  anrun 
templum  finiiiits  &  a:i-u{iitu  habendum 
erit  t  Deinde  dicitis  eum  qui  per  altarejura.- 
vertt,  perjurti  non  teneri,  tamctfi  quamfidcm 
fic  objtrinxit  violet ,  rcum  vero  ejje  fi  per  do- 
ntim  altan  impofitum  juraverit.  O  ftiilli  (jp 
citci  ex  dnobiit,  dono  &  altart,  quod  donum  ilii 
impofitum  faniium  reddil,  an  non  aliare  fan- 
Hius cjp  aitiiijiius  esl  l  Prtte-quam  vcro  quod 
perperam  dc  hornm  prtftantia  judtcatu  ,  ne- 
farie  tlia  dtsjungitu,  qiu  disjungi  non  debent. 
ijjjuicttmque  eten.m  pcr  altare juravertt,  isper 
omnia  jurat  qut  fuper  altare  ftnt.  Et  qui- 
cunque  per  tempLim  jurat ,  non  tantum  pcr 
temrlu»i)tirat ,  fed  pcr  Deum  qui gratiofam 
fuam  pnfeMiam  in  temph  tefiatur.  Der.iqitc 
qui  per  coclum jurat ,  per  Deum  ipfum  jurat, 
qut  tanquam  tnfoiio  majeftatu  fiu  fuam  gh- 
rtarn  &  mcomparabilem  fplendrrcm  in  caclu 
relucere  jacit.  Vt  vobu  Scribu  atque  Phari- 
fxishypocritis.qui  ut  rcligiofirjr  cnltus  dtvini 
perquam  jiudtoft  homimbus  vtieamini ,  non 
non  lantum  leciiot  cs  tf  preliofos  terrtfiuiiiu, 
fed  mmutijfima  qutque,  puta  menthxm,  ane- 
thum  ry>  cuminum  decimatis  ,  cuminterim 
qu: g  a niora  legk prtcepta  funt  parvi  tfti- 
rnatts  ,  ut  funt  mnocentium  a  violentis  affer- 
tio ,  mifericordia  erga  calamitofos  (yfides  in 
dtciu  paiiijque.  Non  equidcm  quod  de  htt  de- 
cimandis  pure  vos  reprehendam  ,  nam  (£  htc 
Lvnra  prttereunda  nonfunt ,  fed  iliagravio- 
ra  tanto  vehementiut  perfequenda  qttoad  ad 
ilia  obcundaplm  virium  tcquirilitr.Ad  hypo- 
crifin  veftram  accedtt  ctciiai .O  igitur  vos  ct- 
ti  qui  hac  decimatune  veslra  ,  perinde  faci- 
tis,  ut  fi  qtiis  culicem  excolaret,  camelum  ,  in- 
gentem  beftiam  devoraret.  Vt  vobis  Scnbts  & 
Hhariftu  hjpocritu.quimultam  operam  in  la- 
vandu  poculii  ejppatinu  coUocatis,  ne  illorum 
immunditie  poUuamud ,  cum  potm  cy  cibi, 
quibm  tmplentur  ,  infignt  fiaude  ey  avantia 
compatentur ,  (j>  ad  prodigiofum  luxum  1$ 
intemperantiam  deftin.ntur,  Ctce  Phanfte 
ante  cmnia  d-i  operam  tit  qut  inttis-funtpura 
(3>  mundafiant :  ficfiet  ut  eadem  opera  qtu 
funt  Joris  pura  cmnia  futurafint.  Vt  vobu 
Scribu  (j>  Phariftis  Hypocritu ,  ut  qtii  fepul- 
chrorum  exprcfjam  imaginem  gerttts ,  qutfo- 
ris  ajpeiiu  jucunda  apparent ,  cum  inttis  in 
ipfis  Cuncepta.ttlit  omrita  pittrtdts  offtbiu  (jy 
JamdiffimU  rebtts  fcatent.  Haudfcus  vosex- 
terna  fpecie  jufii  apparetts  ,  c::m  inttu  in  ani- 
mo  Hypocrifi  (j-  intquitate  refertifitu.  Vobu 


C      £     L     I     C      A.  gfj 

porro  Scribis  &  Phariftis  hypocrifeos  vtftrt 
r.omm:  ttemam  maied-.Htone.n  denuntio,  vcl 
hoc  ipfo  quod  magnos  fumptm  faci.u  ut  i>i 
exftruend:s  Prophetarttm  vetcrum  fcpul- 
chru ,  ita  injufiorum  fepulchris  priut  cxftrtt- 
8is ,  ajfabrt  cxornnndu :  perindc  acfiprobe 
vobu  cum  tUorum  docirina  convemrct.  Ac-  }">• 
cedtt  porro  ad  hanc  in  faciu  ,  una  in  verbu 
vcfirts  fimulath.Dicitu  ctenim  fipatrum  no- 
(irorttm  ttatefuijjemtts  ,  m  focictatcm  cffaft 
fai.guinu  Prophetarttm  cutn  iilis  non  venijje- 
mtu ,  qupspro  vinli  a  mortis  fuppltcio  vindi- 
caffemui.Quod  datis  accipio.fciLcet  proprio  (y  31, 
veftro  teftimonio  vos  ejfefilios  e.rum,  qui  Pro- 
phctas  tnterfecerunt.  Agcdum  ergo  (j  vos,  31. 
&i>itefimum  vcftrum  in  eandcm  veritatem, 
quam  vetcres  Prophett  prtdicarun:  <y  Itteru 
confignarunt ,  odtum  exercete  ,  &  fqntdem 
ficfacerc  animo  veftro  defignaftu)  quitm  pa- 
tresveftri  effufi  fanguini*  tnncxii  menjuram 
inchoarunt ,  iUam  vos  ad  ftimmiim  complctc. 
Cum  igitur  proptcr  cruentum  &  fangutnolen-  , ,  _ 
tum  animum  veftrum,  nonita  multoposi pa- 
lam  prodendum  &  decl.trandum,  jtiie  optimo 
ferpcntes  cenfeamini  ,  ctimquc  a  ferpentino 
genere  oriundi ,  fanguinis  per  patrei  cffitfi 
(qitorum  vefltgiu  infijiiti*)reifitis:dicite,qttt- . 
fo,  quodnam  ab  tterno  injerorum  fupplicio,  vos 
effugitim  manet  ?  Gjuamobrem  ad  td  qttod  di-  3  4. 
dttrusfum,  tanqtiam  adrem  omni  admira- 
tione  majorcm ,  animtim  advertitc.  Mttto  ad 
vos  Prophetas  (qiiorum  ftudio  vos  tencri  fi- 
mulatis)  mitto  m  myjlcriu  rcgni caehrum pe- 
ritij]imos,mitto  alios,  qui  doclrinam  qtt.vn  vo- 
ce promulgabunt,fcriptii  confignabiint.  Ex  his 
partem  interficietu  (y  in  crucem  agetu  ,  par- 
tem  in  Synagogis  flagris  ctdetis,  partcm  deni- 
quefefuga  ex  ttrbibus  eripientes,  vefano  furo- 
re  percili ,  relicTu  familiis  veftrts  ab  urbe  in 
urbem  infeftabimini,  ut  comprehenfos  crudeli- 
ter  ij  contumeliofe  trailetis.  Sicfiet  ut  pcenai 
lnatuuniverfiftnguinuejfufiinterra,  iniiio  3^. 
fumpto  a  fanguine  jufti  lUittt  Abelis.ujque  ad 
fanguinem  Zacharttfilii  Barachtt.in  quopro- 
pterea  deftno,  non  quod  fangtunii  loannii  Ba- 
ptftt  &  aliorum  rei  non  eftii  &  pcenas  non 
dabitis ,  fed propter  facintts  ante  inauditum: 
w.pote  qttem  vos  etiam  (quia  cum  patribut 
fceterevos  confociatii)  inter  templum  iy  alta- 
ra  interfeciftii.  Hoc  autem  horrendum  tn  vos 
judicium,  dubio  cmni procul  vobis  fuperven-  $6. 
turnm  anlt  ttalem  ha  cplene  exaiiam  :  ut 
ex  vobli  quijam  vivitis  non  defint ,  qui  hanc 
tam  trifiem  &  formidabdem  cladem  oculis 
mttiebnntnr. 

Kkkkkj.  De 


8r+  H    A    r    m 

De  5.  poftremis  hujus  capitis  verllbus  Me- 
taphralim  pcte  ex  Luc.15.  vcrf.54.55. 

P  R  A  X  I  S. 
QVmmst,  Chriftus  fceleribus,  qux  patra- 


O      N      I       A 

illis  ad  aperiendam  ccclum  ConCeiTas ,  z&Q»cp*3t 
claudendum  ,  &c.  hoc  autemfiebat  infcitia  Pb*"i<" 
legis  ,  cuius  ne  mediaro  quidem  partem  :e   "£'"'mD" 

L.  .,  o  1         »  1    CtaMdotlt. 

nebant,  Matt.j.H:  omittendo,  &  errores  ad- 
mifcendo.  Sic  cjui  debebant  ccelum  ingredi, 


Onmt  Pharilii  &  Scribx,  maledictionem  j  aliis  ad  intrandum  viam  munire ,  &  nolentes 

dcnuncians,  quando  &;  ln  quos  prxcipue  illa  |  quodammodo  perpellere  ;  hi  nec  veram  do- 

Itnngetur  declar.it.  dtrinam  proponendo,  &  falfam  promulgan- 

fDenunci.itio  divinx  rmledicTrio-    do  ,  &  venientesadChriftum  excommuni- 

I     nis  ob  certa  quxdam  immania  ]  cando  ,  feipfos  &  lux  curx  commiflos  ex- 

|     fcelera.  |  cludebant.  Hic  notatur.i.  infelicitas  naturx 

F.xrtesA  Deiignatio  temporis  &  perfona-  j  noftrx.quibus  cxlum  propter  peccatum  oc- 

rum  ,  quibus  maledicliones  illx    clufum  eft.  i.mimfterii  vis  &  neceffitas.quo 

potiilimum  executioni  manden-    ccelum  apentur  ,  alioqui  claufum  &  obfera- 


Crrr  nr.-tle* 
dicHonent 
Chrijhu  in 
Plrariftos 
Vibret, 


K.    tur. 

Ifr.is  rmledicliones  in  Scribas  ,  &c.  vi- 
bravic  ,  non  modo  ut  eis  divinx  irx  fenfum 
incuteret ,  fed  etiam  ut  difcipulosab  iifdem 
criminibus  abfterreret ,   quod  inde  liquet 


tum  ,  &  angelorum  veluti  dammanti  gladio 
obfervatum.  Omnes  ftudiofe  ejus  granam 
ambiunt  qui  in  familiaampliore  davesge- 
rit.  Vide  quanta  contentione  omnes  non 
modo  Aegyptii,fed  &  finitimx  regiones  Io- 


quodhunc  fermonem  ad  rurbara  &  difcipu-  fephum  frumento  prxfectum  circumlifte- 
los  habitum  fuifle.narrat  Euangclifta.w>-/!i.  bant ;  fic  regis  frumentario.  2  Rej.7.tanta 
Vide  G.i/.f, 10, 12.  &  z  Or.io.ubi  Apoftolus  I  contentione  ,  utab  iis  plane  opprimeretur; 
quodammodo  transfertcomminationemdi-  quanto  magis  miniftri  adeundi  ,  quibus  cla- 
vinx  irx  ad  impoftores,  Ecclelixerrore  ab-   vis  non  tantum  frumenti ,  fed&  veflium, 


tvumum 
tprnrone 
Leatoi, 


Qu.e  m.ile 
drdro  rn- 
trt-t  tu  ero- 
f". 


ductx  parcens ,  ac  fi  paTens  omnes  filios  ati- 
ditum  aut  fpcct.itum  convocaret ,  cum  fer-~ 
vo  interminari  aut  fupplicio  gravioreeum 
afificere  conftituit.  Hoc  nos  doceat,  ut  cum 
Ecclefiaftem  in  Pcntificios  aut  alios  Ec- 
cleiix  hoftes  invehentem  audimus ;  illa  ad 
nos  etiam  fpectare  putcmus  ,  utabeorum 
corruptelis  abhorreamus,&  nvcrore  afticia- 
mur,  ii  quando,&c. 

Kot.i ,  malediitos  a  Chrifto  pronunciari 
quibus  omnes,  omnia  bona  precabantur ,  & 
qui  omnium  opinione,  fua  potilTimum,  bea- 
tilTimi  erant  &  hac  ,  &  futura  v-ita  .   Sxpe 


Pharmacorum.denique  cmrnium  concredi- 
tur. 

Hic  vide  quantu  Eccleilx  intereft ,  Deum 
ferio  comprecari  ut  ipfe  &  fidos  miniftros 
emittat  &  eos  Spiritu  fuo  regat,  ne  paftoris 
Ioco  lupusaucpardus/er.s;,*?.  qui  ovibus  in- 
gredientibus  &  egredientibus  inlidietur, 
quod  ab  his  factum  eft.Quanta  eft  hominum 
ofcitantia,  qui  plus  curx  &  operx  ponunt  m 
opilione  aut  architecto,  aut  fervo ,  quam  in 
miniftrofido  quxrendo. 

Quod  volentesingredi,  non  funt  ingrelTi 
tamen  (  quodliquidmsapparet  £«£.13,14.) 


enimDeoabominabileeft  ,  quod  efthomi-l  nosadmonetnoneiTefatisvelleintrare(quis 


nibusgloriofum.  Luc.16. 

Maledictio  hxc  exterius  non  vifebatur; 
tamen  ut  tinea  eos  eroilt  Scexedebat  quoti- 
die ,  dum  cxciores  &  obfirmatiores  facti 
funt.  Sicut  enim  non  femper  optimi  funt 
illi  porci  qui  pinguiflimi ,  quod  fxpepuftu- 


rrtnt  ■ 

crrju,d***l 
W  :nz~ 


VeiCif. 


enim  tam  impius  eft  qni  nollet  fervari?  tide 
exemplum  BalamPniiioperam  ftrenuam  na- 
vemus  &  omnia  impedimentafupcremus. 

Simulatx  pietatis  caufam  unam  fupra  at-  \-erCr4. 
tigerat,nempegloriolxaucupationem;nunc  Plrmfee- 
alteram,&c.nempcavaritiam,quoniamau-  r,""_  hf 
larum  &  variolorum  morbo  laborent ,  lic  1  tem  virisnon  tamfacileiinpoaitut,ad  mfir-  "■'' 
in  impiis  fit  quibus  omnia  profpere  fncce-  1  miorem  fexum  (utolim  Sathan  Gen.$.)  fe  fmmt. 
dunt.  Eliphaz  lob.\.  dixit  fe  pronuncialTe  confemnt:  quoniam  autem  conjugatxaut 
improbum  exfecrandum  ,  etiam  dum  vire-  i  virgincs  nihil  aut  parum  erogare  polTunt  II- 
ret,  &c.  lic  Chriftus  iftos.  Nemo  igitur  fibi  ne  confenfu  maritorum  &  patrum;  ideo  vi- 
placeat  quod  fe  mtelligar  multis  probari  duasadoriuntur.  Emphafin  habct  quod  do- 
(nonenim  laude  dignus  cftqui  horainibus,  '■  mos  dcvorarc  dicic  ,  ncm  tantum  pecuuiam 
fei  qui  Deoprobatur  Rom.i  )  aucquodom-]&  fuppellectilem  ;  ut  balenx  illos  alTimilet 
nia  profpere  fuccedant ,  &c.  Ha;c  de  male-  |  qux  ore  in  immenfum  diftenco.res  maximat 
dictionc  in  genere,  J  molis  abforbet. 

Clavcs  irjinifterii  &fcientir  £kc.ii;ci.I     Perj}ectemfroV.X£  prccttthmf.~\  Hlis  fperu  iilq»tfie- 

facieotes, 


w 


utUftt- 
t't. 


ficientes ,  fore  ut  illx  omnium  precularum  fama  bonitatis  Dci  in  populum  fuum  perrra-  dttc  Dti 


quas  ipli  ciiundcrciit,  participcs  forcnt 

Hi  lucrum  piciatcm  judicant.  1  Tm.6,^. 
rehgioncm  qcijcftu  motiuntur,  lllam  cultus- 


hcrcntur.vide2Vjc/>.S.  unde  ncc  tlias  ad  vi-  tmemw- 
duamSjrcpcanam  ,  ncc  Ionas  ad  Ninivitas '""'• 
profcih  iunt,ni(iexpfelToDci  mandaro,&c. 


tlon  jt«- 
tendum 
cstlln  dfri- 
tuttdfM* 
CI.U. 


ritm  condi- 

tlD. 


Vctl.iS- 
Pnfeljtti 

ftuitntti 

in  d-tmn.t- 
tianem  eos 
traissmt : 


rationemiucunt  ,  quxnuximc  .id  qurltum    DM   fclizxus  de  rcligione  quicquam  Syro 
compentbola  cft.  Tales  lunc  Ic~.t:u.  dixit ,  ni(i  quoad  ipfe  de  ea  re  quxrcbat,  ve- 

Omnis  cxpilatio  Deoodiola  ,  viduanim  rum  cjuidcm  cft  pios  fublege  Gcnrium  vo- 
pril.rtua.nu.ximc  vcro  qux  religioms  Ipe-  cationem  opt.ilTe  ,  &  pro  illa  Dcum  orafle, 
cic  admittitur.  H;nc  grivius  |udiciuin  ,  U-  fcd,  &c.  Ex  quo  conftat  omncm  laborem  & 
croUmdo  cnim  Deiiu.iiin;  in  precibu;  ad  diligcntiam  voluntariamquxa  Deo  minime 
quxftum  abutentcslcverius  a  Dco  punien-  '  pncipirur  ,  Deo  ingratam  cflc ,  quamcum- 
tur.  Hinc  dilcant  mulieres  cautc  ambularc  que  pictacisaut  chantatis  fpecicmhabcat. 
ne  circumveniantur  adiabolo.memores  fux  Hincapparet  quam  neccflarium  cft  ,  ut 
imbecillitatis.  Itcmjuvcnes  (non  cnnn  clt  qui  a  Pontificia  rtligione  ad  veram  tran- 
diflim.lis  eorum  ratio)  quorum  propnum  feunt;  non  tantum  ab  idolis  avcrnntut ,  fed 
quodd.im  vitmin  eft  tcmentas  &  inconftan-  ad  veruni  Deum  revercantur.  i  The/f.i,<>.co- 
tia.  Hioc  Paulus ad  Timotheum  hortatur  quepIencSc  folideln  verx  rcligionis  fumma 
}u.e:iilcicup:iJiUiieid*i>:-c*rc.Vi(\<:i  Ioh.z.i ;.    lnformemur  ,  ne  ab  agnita  veritatc  rclilunt. 

Graviuspuniendi  quod  per  fpcciem  pic-  Heb.<\.  &  iT.  itcmuc  vcritatis  ftudiotenean- 
tatis,&c.  Publicani  avati  erant;  fed&cCa-  tur;  ne poft deflcianr. iThejf.i. 
vendumcrgo  ne  pietatis  cxercitns  hoc  ani-  Rabbini  dicunt  iis  majus  onus  cxremo-  P'»/f'j"o- 
mo  intcrli.nus  ,  ut  cofacilius  fallamus.  Cu-  •  niarum  impofitum  fuifle  quam  Iudxis  ,  ut 
julinodi  funt  qui  jufamento  ad  fallendum  hoc  modoin  IuJaica  religione  facilius  con- 
abiuuntur  ,  aut  qm  a  junmcnco  prorfus  tincrctitur,  undefairum  eft  ,  ut  carum  fre- 
ablhnenr ,  ut  &c.  Sicut  cnim  loabi  Abncr  qucnci  viotatione  (caucerio  abfcifla  con- 
h jmicidiu.ti  &  ludx  prodirio  eo  nomine  dc-  fcientia)  ft  in  omnc  fcelus  profundererrt. 
tcftaodiora  funt.quod  per  fpeciem  aniicitix, '  Hinc  porro  conftat  Gcntes  ancequam  ad 
&c.  lic,&c.  I  EccIeiTam  aggregarcntur   fihos    Gehennx 

fndtpju  Magno  religioni?  ardore  flagra-    fuirTe.  vide  Ephef.z. 
re,  nullum  non  lapidc.n  movcre  ut  profely- :      Ueineosquiin  externaEuangelii  profef-  Eriem.tfi- 
■tim.&c.  Refp.  i.  eos  in  v.-ra  rdigionc  m     fione  hxrentes,  re  norcexprimunt,  &c.  lon-  tl"'r°' 
formirc,  rec  potucruiit ,  nec  muhum  cura-    c»e  deteriorecondjtkme  cfle.cruam  ante  fae-  ,    '"'''/* 
runt,  d  cor;.nonurum  oblervv.tioiiem  exci-   rantiut  enim  (uslotaad  volutabrumrediens,  „Htt' 
pias.  Milo  vitx  exemplo  illis  nocuerunt:    plus  ccenicontrahit,  quamri  nunquam  lota 
timore  cultus  idololatria?  cxcuii  j  ,  cim jrem    fuilnc ,  ft  ut  canis  ad  vomicum  rediens  ma- 
Dei  nonimbuerunc.u.ideperrupcisomnibus    gis ajgrotat &  torquctur,  &c.  lic,  &c.  Qup 
pietatis&  /ullicia:  repagulis,  &c.    interdum    q-uis  alcins  fcanrfic,  eo  horribiliore  cafu,  &c. 
ctia.n  rcligronis(ex  depravatis  Pharilarorum    li  prxcipitetur:  utaqrrxcx  alto,  &c.   Hinc 
moribus)  txdiocorrepti,  ad-veterem  vomi-    rTiIcantminiftrinon  tam  in  eo  fudare  ut  mul- 
tum  rcdierunt.  Hinc  duplomagis  ,  &c-  ln    tosdifcipulos  coicirienr ;  quam  uc  probee- 
quo  canto  hornbilior  eft  corumcondemna-  |  doiflos,  &c.  ut  enim  paucx  oves  bcne  paftx 
tio,  qut  verara  rcligionem  proritentes,  ejus    Sc  curacx,  pluslanx  ,  &  frcurx  ,  &c.  quam 
dulcedinc  capti  non  funt,  cu  tamen  omni  ex  '  maltx  neghftx  &  macilentx;  lic,  &c. 
parte  dilTimilis  eft fuxquimrepetunt  fuper-        Hinc  ctiam  liquet  inicue  rcligioncm  ve- 
ftitionis;ut  nili  omni  judiciodeftituerencur,  :  ram  in  invidiara  vocari  qnod  quidam  a  Pon- 
hanc  Ah  non  prxfrrrcr.t.  ttficik  ad  noftram  tranflatr  ,pofrgravionbus 

Hos   Pharifxos  lefuitt  imitantur  ,    qui    fcebribus  fe  conftringunr  quamante,  non 
terra  marique  circumeunt  ,ut  ex  ludxoaur  :  minus  quam  Gentcs  Indaicam  religionem 


Jntjsu 
ttiam  ptc- 
cant,qtt»d 
fint  mtn- 


Turca  ,  mmm  Pfeudo-crtholicum,  &c.  qu 
quegloriannir  fe  totas  infulas  novi  orbisad 
fiJem  Chtifti  perdoxilTe. 

^iurendum  hic,  an  non  hoc  rtrfo  nomin; 
damnarentur  ,  quod  inid  incumbebant  ,  ur 
profeI;,t*9,&c.  quandoquidcm  Gcntibus  an- 
te  Chrifti  adventum  nullu,  locus  erat ,  niii 


improbare  poterant,  quod,  &c.  teges  fapien- 
ter  latx  non  damnantur.fi  quis  flagitiofus  ci- 
vis  exiftat  ;  aut  fapienter  latx  non  damnan- 
tur  li  quisflagitioiiuscivisexiftat.aut  fi  ma- 
giftrams  diflolutus ,  omnia  peflum  ire  iinar, 
&c.  fic  &c.  LibeTtas  Euangelii  nemini  li- 
centix  habenas  laxjt.  &c.  Vide  i  Fer.i.iS. 
Kkkkk  3  Hypo- 


Si<J 


H 


■Hypocrifi  porro  eoruin  infcitiam  &  cx- 
citatem  adjungit  qui  aliis  duces,  &c. 

Pw/w.quorundam  juramentorum  nullaiu 
'"*■""'  rationemhabebant ,  u\ade  bomines  callum 
iu  peccatis  itacontrahcbant,  ut  nec  tontem 


Veif.16, 

&c. 

Phtrifiu- 


cefccnte  ,  non  tain  illr  ,  cjuam  Deus  in  illi» 
tcftis  adinbetur. 

Maledi;tionem  iliis  denunciat.  quod  £ra-  Verf.2|5 
vionbus  neglectis  ,  &c.  atque  hoc  duplici-  P-*'<f'°- 
ter,   i  afpecie;  exlegis  prxfcnpto,  quod  """  """"" 

,.*.  -r  .1  n     t-    r      i  ■    tlorzmcb- 

divii]xmifencordixadirent,nec  vitxcmen-  oleracea  ltuiiioie  decnnautes ,   &c.  majons ,-  „„• 
datiom  ftudere  poflent.S«K»a ',  in  juramcn-  ■  precn  decimas  agnos,  vituios,  &c.  a  Levitis  ry-  m.,j,. 
tis  expendcndis  futeiadolofa  uli  lanc  ,  ma- '  mtervcrterunt :  <v.  a  comparacione  cx  com-  ,i.mntgii- 
jora  xftimantes ,  quod  ,  &c.  Hic  etiam  eos  (  muni  hominum  ufu  ,  qiu  penculum  mortis  ^Mi 
pcrftringic  quod  x  nomine  lehova  pronun-  !  ex  culicisdeglutione  metuentes ,  a  cameli 
ciando  aut  le^er.do  fuperilitiofe  rtfugicn-  '  devoratione   non  reformidabant.    Iniignis 
tes,  creaturas  in  quibus  Dci  nomcn  infcul-  [  autem  eft  hypocnlis  ejus  amorem  prx  fe  fer- 
pcumcft  ad  juramenti  religionem  transfer- ;  re  cujus  maxirnis  &  gravilliinis  prxceptis 
rcnc.  Horum  difcipuli  lunt  qui  inter  nos   opetam  nondat.  Infolens  cxcitas  non  vide- 

nonnullcrum  juramentorum  religionem  re  curx  efle  oportere  maxima  ,  cum  ne  mi- 
parvi  xftimant.  Per  fidem  ,  ita  me  De:is  \  nima  quidem  prxtermittenda  funt  :  non 
adjuvet ,  -jcl  jttdtcet  ,  age  Dei  nomtne  ,  de  quod  levillima  ftudiofe  confectari;  aut  a  mi- 
iis  qux  iilicitaputamus  ,  vide  Ecclejiait.  qui  nimo  malo  declmare,  111  vitiofit  :  fed  quod 
timct  a  juramento,  Ierem.^.  nc  tcmere,  &c.  cum  graviorum  contemptu  hocfiat,  lllud 
&  mandatum  non  affwnes  nomen  Dommi  tn   demumeft  quod  damnatur. 

■vanum.  Hinc  conftat  quodque  Dei  mandatum  ut 

Quxftio  de  juraraentorum  gradu  non  inu-  maximum  eft;  lta  potiflimum  omnes  nervos 
tilis  erat  ,fed  in  eaerror  turpis  ,  cujus  ratio-  |  in  illud  lntendendos  cilc.  Phd. 5,11,14.  ut  ii 
nem  afllgnat.quod  templum  ,  &c.  tic  mtcr  (  quis  onus.grave  fubiturus,  fefe  cibo  ,  potu, 
nos  quidam  as  1  am  a  trtie  man ,  ofmtne  ho-  !  &c.  corroboraret  ut  &c.  aut  ut  rem  concu- 
«jtir,  as  lam  a gcntlcman  ,  juramentum  per !  pitam  attine;cret,  Imnniis  pidumdigttisin- 


fidemaut  honorem  fuum  vero  etiamjura- 
mento  perDei  nomeo  fanclius  &  auguftius 
putant.fikem  in  rebus  gravionbus  iftis  for- 
mis  utuntur,  prxfcruntque,  &c. 

Kotandum  vcriliinile  efie  Pharifxos  in 
hunc  errorem  avaritia  &  pecuniam  contra- 
hendi  ftudio  ,  incid;fle.  Nani  hoc  modo  po- 
pulus  promptiorreddebatur,  adaurum  con- 
rerendum  &  facrificianumerofa  confcrenda; 
quod  illa  cxiftimabant  in  pretio  maximo  cf- 
fe.  Sic  Avantia  &  ftudium  confectandidona 
fapientum  oculos  oblincrefolet. 


niteretur  &c.contra  quam  a  plerilque  fit.qui 
li  quid  difhcilioris  provincix  a  Deo  manda- 
tur,  &  ad  quod  prxftandum  afFeftus  animi 
rtcte  conftnngendi  lunt  &  cohibendi  ,  ut  ii 
quod  penculi,  famx,  rei  fainiliatis.vitx.&c. 
ejus  ilico  curam  omr.em  abjiciunt  ;  interira 
tamen  ne  prophani  vidcantur  ea  ftudiole 
confectantur  qux  fac  .ha.&c.  ut  verbum  au- 
dire,  facramenta  comiv.unicare,  &c. 

Ifti  cxremoniales  leges ,  facrificia  ,  &c. 
ftudiofc  obfcrvabant  ,  &  urgebanc  ,  adjcctis 
graviffunis  comminatioiubus ;  interim  Dei 


Sicut  autem  dicit  eum  quiper  templum, '  timoremlente&fri£;ide  cxegerunt :  Sabba- 
per  altarc,  &c.  jurat,per  ea  etiam  jurare  qux  thi  minimam  violationem,  &c.  animi  &  af- 
illis  annecluntur  aut  imponuntur,ficitidem  feftuum  pcrturbatos  mctus  in  fe&aliisx- 
de  fidci  juramento  ,  aut  facramentorum  dici ;  que  tulerunt  :  duorum  milliuin  confccbonc 
pofTe  videtur.  |  iter  Sabbathidefiniebant;interun  per  totum 

Vlcimum  eft.quod  ficut  pcr  creaturas  te- '  pencSabbathum  turpiexfacnficiislucroin- 
nicre  ,  &c.  lic  erat  in  quo  fuperftitioli ,  &c.  |  hibcbant.mercatum  m  templo  exercuerunt, 
f\c  : :.i::h.^ .  Huie  fuperftitioni  opponatur )  &  templum  in  cmporium  auc  burfam  (ut 
prophanus  qucrundam  animus ,  qui  Dei  no- !  vocant)  commutarunt.  Bovem  ex  hbore  fa 


mimbus  in  fcriptura  ulitatis  non  contenti 
alia  juranKntaexcogitant. 

Hinc  videtur  juramentum  per  creaturas 
(mododebite  &  maturej  non  efle  illicitum, 
ncque  enim  Chriftus  has  formulas  rcpre- 
hcndit;  nec  cxcitatcm  illis  exprobat,  quod, 
&c.  fcd  qiiod  fecus  illis  utcrcntur  quam  dc- 
cuit:  ratio  quod  in  creaturis  Dei  gloria  elu- 


tioationem  Sabbatho  fubire  tum  indignc  fe- 
rebant  :  interim  fratrem  inedia  &  fame  cru- 
ciari  liccis  oculis,  &c. 

His  facrificiis  &corporeis  exercitiis  op- 
ponit  Efii:ax  1.  judicium  Ofeas  6.  nufericor- 
diam.  Zachtir.  8.  Veritatem  in  diitis  ,  qcae 
cadem  eft  cum  fide  cujus  hic  mcmiuit  Chri- 
ftus.  Vlde.  Mtch.6. 

Uxc 


E     V      A      N      O 

ijw^fff-        Hic  hypocrifis  in  Papatu  viget,  qui  gra- 
tntxm  m    v|us  ukifcuiitur  minimx  c jremoniolx  ti.ms- 
P-'PJ'U       orcflioncm  ,  puta  li  quis  lultralemaquaru  & 
'""'    panetn  Iv.nediaum  accipere  oblitus  lit  ,  ii 
tjuis  famelicus  fuccidia:  portiunculam  die 
veocris  aut  Sabbathi  comederif  ,  lifacerdos 
comam  nutriat,  &c.  quam  li  Deum  blafphe- 
niiis  pejeraflet ,  fratremoccidiflct ,  adultc- 
rium  commilillct,  &c. 
Kecmn  ^  ncc  °,'»dam  Euangelicihac  culpava- 

iater  Evax-  cant  ,  qui  fuorum  decretotum  viol.uioncm 
jc/Vcc/.  fcvcrius  &  atrocius  ulcilcuntur  ,  quam,  &c. 
Aliixquitatem  &  humanitatem  in  fratres 
cok-ntcs,veram  Dei  notitiam  &  cultu  afper- 
nantur ,  libi  &  familix  de  rebus  tcrrcftnbus 
profpicientcs;  dercgno  coelorum  nuliacura 
ducuntur.  Concioni ,  prccibus,  &c-  afliften- 
resanimum  &  cogttationem  m  rationibus, 
in  mcrcibus ,  &c.  Nonaudimus  ,  lcd  &  am- 
mumadvertimus ;  rc  tamen  &  faclis  non 
prarftamus :  non  cft  iftud  mcntham  dccima- 
re,&c  Totosannosodioinfratres  flagran- 
tcs  ad  concioncs  &  prcces  indies  accederc 
non  vercntur ,  idemumen  fcmel  infacra- 
mentorum  perceptionc  faititare  piaculum 
judicamus:  qux  eft  ifta  cum  hypocnli  cxci- 
tas.  Fratrcm  penditantem  &  in  foveam  ca- 
dentcm  non  admonereinhumanum  &  cru- 
dele  judicamus;  in  foveam  peccati  cafurum 
non  admonemus ,  lapfum  nonerigimus.  Si 
quis  furtim  manus  in  alterius  loculos  immit- 
tens ,  folidum  unum  extrahat ,  omnes  ilico 
manibus  complodunt,  cruce  dignum  clami- 
tant,&c.  interimliquis  in  negotiando,  do- 
lofe,  mercium  corruptcla.pretu  longe  maxi- 
mi  exceflu  10.  libras  emungat,  ncmo  llli  vi- 
tiovcrtit,  nemoex  tali  fatto  rubore  pcrfun- 
ditur.  Siquis  furtim  fratris  bovem  ,  &c.feu 
fervum  blandis  pollicitationibus  ablegcrit; 
imo  filiam  e  eremio  &  ledibus  parentum  a- 
Vulferit,  odio  non  habetur,  interdum  laudi- 
bus  ornatur.  Hxc  quid  aliud  lunt  quam  cu- 
licem  cxcolare,  &c.mentham  decimare,&c. 
Difccndum  igitur  nou  modo  quidlan- 
ttum&prophanum,fedquid(anc"tius  ,  quid 
faniftiflimum,  &c. 
\iimtr.t-  Htc  oportet facere.ySioiKm Chriftum  mi- 
rvmprx-  nutorumobfervationem  non  rcprchcndcre, 
ttfttrom  imo  requirere.  Matth  s;,t<>.£^.c,i^.Exem- 
t.menne-    p|avi(ie  jn  Chrift0  Afoff.18.  David  Pfal  119. 

,J_  ...      qui  lc  omniaDciprxceptaoblcrvaturu  dicit 
fere.ili*.       ~*     .  .      r  ,        I 

Cal.i..  o;>7nJ«y.  in  /.achana  &  uxotcLuc. 

1,10.  in  Mofe,qui  ne  ungulam.&c.Hic  enim 

locum  habet  Proverbium.nc  latunuingiicQ), 

ne  grani  aut  capilli  magnitudo. 


t      L      I      C      /.  St? 

Hinc  conftat  quam  iniquc  a  plcrifque  ac- 

cufamur  quod  in  rebus  minimis  hxrcmus, 

&c.  hinc  fcrupuloii  &  fuperftitioii  vocantur 

qui&c.  ut  ii  joculareaut  officiofum  (quod 

vocantj  mcndacium  non  probant,  unum  aut 

altcrum  vini  cantharum  plusjufto  fumerc, 

rcciil.int:kd  conlidcrandum  minimu  pccca- 

tu.i.in  infinitam  Dci  juliitiamferri  ,i.mor- 

tem  xtcmam  promercri.camquc  linc  rciipi- 

(centia,  acccrlfcre,  5.  in  Chrifto  graviflima 

pccna  vindic.uii  eflc,4.Sathanam  hoc  modo 

ad  atrocioradeducere.doncc  tandem  lii  pro- 

fundum  ,  &c.undc  non  datur  reditus.  Hinc 

I  ofculis,  tripudiis,  amplexibus,  contreftatio- 

|  nibus,  poft  ad  adultcna  patent  portx.  Hinc 

Salomon,polU]iiam  fibi  confuetudmemcum 

idololatris  uxonbus  induliiflet,  tandcmin 

ldololatriara  prolapfus  eft,  &  a  Dco  dc.fi.cit, 

licut  enim  laccrx  veftes ,  nili  ftacim  refar- 

ciantur  ad  majoiem  tifliiram ,  &c.  tic  ,  &c. 

unde  etiam  pcccatum  fallax  &  liilidiofum 

dicitur. 

Exteriorempoculipartem.']  Non  tantum  Vcrf;. $ 

hypocrilin,  fed&  cxcitatem  exagitat,  quod  16. 

non  tantum  ma;orem  extcrnorum  quam  in-  Hjpooifj 

teftinorum  rationem  habebant  i  fcd  qttod  '*""•■> 

ordineinverfoab  externa  puroationc  mci-  fw'Sf"''H- 
•  1  _  ,         10  tern.i  ne- 

pieoant,  &c.  cum  cordc  purgato,  purgantur, ;,,,-,_ 

cxterna;  non  contra  :   imo  ii  ab  cxternis  in-"  ' 

cipias,  cxtcrna  corrupta  manebunt,imo  ho- 

mincm   adhuc    concaminatiorem  reddcnt. 

Hocprobatur  Matth. ii,$*.  Radix  cnim  li 

amara  lit ,  ecquis  frucTus  dulces  ,  &c.  an  ex 

tribulis  uvas ,  &c.  Matth.7.  quare  ante  om- 

rita  cor  cufiodtendum,  Pro.4,1}.  Sicut  enirn 

fontes  folhcite  obfervantur ,  ne  fordibus  m- 

cidentibus  ,  fic,  &c.  &  ficut  illa  caftri  pars 

quxreliquis  lmpcrat ,  ftudiofe  fervatur.ut 

qua  amifla ,  rcliqux,  &c.  Hinc  liquet  fplen- 

didiflima  infidelium  opera,  peccata  eiTc  ,  ut- 

pote  quorum  corda  non  mundantur,  &c. 

Hanc  hypocrilin  iterata  malcdicTionea-  ycrO- 
trocioretn  reddit,nova  iimilitudinc  exornat,  2g, 
&  fcetoris  circumftantia  exaooerat :  fimiles  Qualji- 
fepitlchrit,tyc.  quo  faclo  videntur  ipii  libi  ni&iU** 
fus  impietacis    confcii :  uc  enim  fcemina  !'■"""* 
cum  facicm  inficit ,    propria;  turpitudinis 
confciaeft,  quam  hoc  modo  ab  hominum 
ocuhs,  &c.  fic,  &c.  Sic  Pontificia  rcligio  in 
fecccra  &  horrida,mulcisfenci,auri,  jejunii, 
fimulationibus  dealbatur.    Hinc  metetrix 
Babylonia  purpura,  auro,  &c.  nitet.  Contra, 
Euangelium  nativa  fua  pulchritudine  con-  . 
tentum  illos  fucos  refpuit.  Vide  2  Cor.  4,1. 

^.difittttii  fepulchm  Prophetarii,&c.]  Ob-  ^"      ' 

[ervan- 


8i8  E     v     A     N 

Dtutim-  fervnndnm  Deum  qui  iftorum  memori.im  ! 
finum »/-  perpetuam  fore  promiht,  iftud  hoftium  luo-  | 
ficioHtiinr  rum  infdtili^-norum  opera  prxftarc.  Quod  | 

mpiube-   noS(joceitucrionons  appetentiores  (imus, 
nef.ici.it.     »,;.._.  rr  a. 

(ed  placide  Dei  promiila  expectemus  ,  qm 
tot  vias  habeat ,  &c.  Huc  fpeftant  qux  per; 
Cyrum,  Artaxerxcm,  Danum,erga  Dei  po- 
pulum  prxftitafunt ,  quorum  unus  (Arca- 
xerxes)  populum  (lium  depreflit,  ut  Dci  po- 
pulum  in  lummo  hoiiorisfaitigio  colloca- 
ret :  lic  lupi  opihonesfiunt;  non  tantum  (ut 
Paulus)  mutataanimi  fanguinolenti  ferita- 
te  ,  fed  &  m.inente  adhuc  ,  &c.  &  leones  qui 
homines  vorant,  mel  hominibus  pafcendis 
fuggerunt.  Idem  ad  avarinx  morbum  cu- 
randum  adfcrri  debet.Impii  enim  pecuniam, 
vcftes,  &c.pro  piis  porriguntjfldi,  17, 1^,17- 
iimulquepiorum  mancipia  funt ,  uthicilli 
iit  pro  colono,  alter  pro  vinitore,tertius  pro 
merlore,  &c.  contra  pii  ex  lcgis  promiiTo  in 
Chnfto  prxftito  ,  proprios  frudtus  femen- 
temquepercipient. 

Kotandum  ittos  ,  utcumque  doctos  &  in 
lege  verfatos ,  iibi  tamen  iplis  impofuifle; 
libi  cnim  m  animum  mduxer.int  fe  Prophe- 
tarumamore  teneri,  eoque  Dei  iplius ,  cui 
deferviebant ,  ex  minutis  iftis  in  defunctos 
ofFiciis ;  nec  tamen  diftiterunt  his  Prophetis 
hoftes  infenliflum  elTe  ,  utpote  quorum  do- 
ttrinam  afpernab.intur,  &c.  &  quos  procul- 
dubioipli  mteifeciflent  ,  (i  in  illorumtem- 
pora  incidiflent.  Sic  hodie  multi  reverentcr 
de  Martyribus  loquuntur,&c.  qui  tamen  eo- 
lumdoctrinam  &  difcipul.  &c.  Quare  ex- 
ploremus  nos ,  &c.  profuadum  elt  corho- 
minis ,  multi  funt  animi  receflus ,  abditx 
fpcluncx  &  latebrx,  &c. 

'lyt""fo>     Nota  quam  facile  Deo  (it,atq;  adeo  homi- 
e  ege    *   nibus ,  dilioentcr  tcctam  hvpocniim  in  luce 

Milit.il.  ,  r°  .  •  r  rf 

educere;  (xpecnimpropnaconreiiione,&c. 
fcrviim  inertem  Matth.  1  y  In  hoc  ifti  Pcn- 
tificm  prxponendi  funt  ,  quod  lfti  patrum 
fuorum  facta  verbis  damnarunr.  Pontrfcii 
patrum  fuorum  fcclera  laudibus  effcrunt. 
Peccatum  autcm  rn  hoc  eft ,  quod  majotum 
exempla  verbo  teiius  damnata ,  re  &  faclis 
comprobarunt. 

Obfervandum  quemque  ut  ferius  nafci- 
tur ,  ita  graviorem  iibi  condemnationem 
confcifcere ,  m(i  a  fuperiorum  temporum 
corniptclis ,  &c.  ut  enim  in  tcrra  pnus  fer- 
mentataejus  conditio  pejor  eft ,  qui  poftre- 
•  •  mus  veltigia  pouir  ,  (i  iifdem  veftigiis  incc- 
dat :  fic,  &c.  Qiiod  vclex  hoc  conrirma- 
tur,  quod  Sachan  fubfinc  mundi  folutus, 


C        E        IVl        C        A- 

grafljtur  &  fudat  vel  maxirne  ,  ut  quamplu- 
rimos  pcrdat. 

Impietatem  parentum  &  filiorum  certis  Vcrf^i, 
rncnfurarum  vafculis  aflervans  comparat,  33. 
quorumbonam  partcm  cum  m.ijores  com-  'mf>et*t'» 
plevcrint,rehquuma  filtis,&oitatotaquan-  """/*»* 
ta  quanta  efient,  in  filios  efiunderentur.Hic 
irx  divinx  thefaurus,  cum  tam  avide  per  tot 
fecula  coacervatus  cft  ,  quxrit  quo  modo 
tantam  lrxdivinx  molem  efFugiant :  cum 
non  tantam  ipli  (erpentesfint ,  fed  &  fcetus 
etiam  ferpcntum. 

Hxc  menliirx  (imilitudo  peccandi  (itim 
reftingueredebet  :fcelcraenim  in  propriam 
permciem  coacervata  funt;  in  proprium  ca- 
purtandemefFundenda  :  quocium  plus  pec- 
camus ,  eo  citius  menfura  complebicur ,  &c. 
Iftaautem  inveterata  peccata  raro  condo- 
nantur.-quare  pedem  cito  retrahas. 

Eosautem  juititia  Dei  citius  opprimet, 
quorum  peccata  majorum  fuorum  peccata 
excipientia  ,  in  unam  menluram  conjiciun- 
tur :  menfiwa  enim  media  parte  ab  antecef- 
fonbus  lmplcra,  otio,  &c.  majorum  in  vefti- 
giis  inliftentes,  eorum  peccataapprobantes, 
fu.i  ficiunt.  ' 

Hincconftat  cuique  vel  maxime  impio 
certam  impietatis  menfuram  demenfam  efle, 
cujus  canccllis  cgrcdi  non  poflit :  (ic  Sathan 
primo  folutx  catenx,  poft  contrahuntur;  & 
impiorum  tyrannis  funibus  comparata,  qui- 
bus  ifti  tanquam  in  novali  trahunt  &  a  Deo 
abfcindi  dicuntur.  Pfal.i-Lg.  Hoc  nos  pluri- 
mum  refiuat  advcrfus  Ecclelix  calamitates, 
&c. 

Serf>entesvoat,!kC.  acli  illud  parumfuif-  Cur  Ph«. 

fet  ad  eorum  pervicaciam  dcfcribendam  i>i-  "f*'S'r- 

peri.fcettu.^c.  cuiusmorfus  infanabilis  eft.  ?"""  y°~ 
'  -  ,-  ,-r    ii-  c"'- 

Cnm  aiitcmlerpentcs  (mt,  non  elle  illis  ex- 

pectandum  aliud  preemiu  quam  quod  ferpeu- 

ti  veteri  qui  Evam,&c.  contigit.  Ifti  autem 

docl rinx  &  morum  corruptela  ,  fux  fidei 

commillos,  lethalitcrpupugerunt,  accurata 

ergo  relipifcentia  opus  efle ,  ut  &c.  Horum 

ftimulus  tanto  nocentior  ferpentis  aculeo, 

quo  fe  clam  infert,  nec  fentitur,  &c. 

Hinc  conftatquantum  pcticulum  inrit  in 
falfo  Doclore.  Noneft  igitur  resludibunda, 
purus  ne  (It  an  corruptus  minifter  qui  nobis 
prxticitur  ,  nili  forte  placeat  cum  ferpenti- 
bus  &  viperis  lulitare. 

Hoc  itcm  Iatius  (pectat,  nofque  admonet 
ab  cbriorum,  avarorum,  fcortatorum  ,  &c. 
confuetudine  abftinere  ,  nili  &c.  prxfertim 
veroiftudindonjeiUcis,  atquc  adeouxore 

caven- 


Vtrf.3+. 

X^uotu/t- 

tt.uit  <Ia- 
nw.ttioiicm 


m»  txi 
mwit 


E     V     A     N     < 

CavenJum  ;  quam  enim  pcriculofum  cft  vi- 
pcram  in  tinu  fovere: 

Hinc  Iiquet  Prophctasintcrdum  ad  po- 

pulum  mitti,non  quo  lllis  gratificctur  Ucus, 

fed  ut  corum  impictatcm  gravius  utcifcatur. 

igeiEuMi-  viJe  Efa.6.  adexca-candumoculos.  Potior 

ftliifraii-  crgocft  corum  conditio  ,  aJ  quos  Apoftoli 

<•■'"».  pcr  Spiritum  julTi  funt  ,  nc  Euangelizarcnt 

ABor.\6.   quam  corum  quicus  Euangclium 

profufe  prxdicatumcft,  &c. 

Cum  cxitium  toti  Iudxx  dcnunciaflet, 
fingulare  quoddam  Hierofolymxdenunciat 
cxitii  &  intcrnecionis  gcnus  ,  ex  inuiitato 
eorum  pcccato  profcftum. 
Vbi  con-  /  Caufa  calamitatis. 
iideratur   \  Calamitas  ipfa. 
In  caufa  con- /  Fccdcris  divini  violatio. 
iidcr.itur.         >   Crudclis  obftinatio. 
Verf.  ;7.  Vidctur  anticipare  quod  Scribx  &  Phari- 

Prftilfgi*  fxi  objiccre  parati  eflcnt ,  ncmpe  Hierofo- 
iitfeHio-  Iymam  urbcm  religionis  ergo  erectam  ,  &c. 
""*'''"'  hacilluvioncdivini  judiciinon  elTeeverten- 
dam  ,  utcunquc  reliqux  rcipublicx  ,  urbes 
&  p.i£;i,&c.  Rcfpondct,  imoilla  cumprimis: 
&c./>r//?J0,quod  niultis  privilegiis  prxcxte- 
ris  ornata  efTet;  fecttnio •,  quod  Prophctarum 
ad  cam  legatorumadmonitionibus,non  mo- 
do  non  fe  retexuit,  fed  deterior  ,  &c.  Hinc 
conftat  nullius  Ioci  tam  ampla  efle  privile- 
gia  qux  lllum  vcl  .i  dcfettionc  ,  vel  a  defe- 
cTionis  poena  eximant :  quxenim  urbs  un- 
quam  huic  xquata  eftrRomx  igitur  gloria- 
tio  vana  cft.  Jer.y .ludxos  ad  Shilunlem  mit- 
tit,  qui  urbi  &  templo  confidcrent  :  iic  nos 
Romanos  ad  Hierofolymam.  Vetcris  Babi- 
lonix  Euphratcs ,  qui  profundiiTimus  olim 
fiuviuscxtitit,  aquarum  dcrivationc  itaex- 
hauftus  eft,  ut  in  vadumrcdatlus  (it;  nedum 
Romanus  Tybcr.  Sacerdos  Levita  ,  Chrifti 
typus  1  defectione  immunis  non  erat ,  ne- 
dumvos  facrificuli  Romani. 

Hoc  fxpius  confpicitur,ut  qui  maximis  i 
Dco  beneficiis  afFcdi ,  &c.  turpiflime  pro- 
labantur.  Exempla  cxiftunt  in  Davide,SaIo- 
monc,  Tvro ,  Capernaumo.  Homincs  enim 
his  privilcgiis  infiati,  in  Dcum  inofFicioii,  in 
hominesfuperbi  exiftunt.  Vide  exemplum 
Ifraelitarum,qui  faginati  recalcitrarunt.Ca- 
vendum  crgo  nc  nos  qui  nitide  vcftimur, 
laute  prxcingimur,  imo  ,  inter  quosEuan- 
gelii  pluvia  tam  copiofe,  &c.  prxftitiflet 
enim,  &c.  nili,  &c. 

Alterum  quod  illis  objicitur,  eft  crudclis 
obftinatio,  qui  de  peccatis  convicti,  non  re- 
iipuerunt  tamen,necadDei  vocemqua  cce- 


*      L      l      C      A.  Sl» 

l.i  commovcntur  contremucrunt.  Multa  ia 

llla  urbcgraviafaicr.i,  &c.  aduhcna,  form- 

catio,  furta  ,  latrocinia  ,  &c.  fed  hxc  oranu 

tanquam  longe  minora  prxtcrgrcditur  prx 

miniftcriicoiitemptu.Vidc  i  Reg.  fubfincm; 

ubi  Prophcta  tanquam  regius  procurator, 

prxtcrmiflis  rehquis,unum  hoc  urget. 

Huc  acccdit  fanguinarius  aiiunus,  cosla- 

ccrandi,qui,&c.  nonlatis  habcntes ,  inarga- 

ritas  ut  porci  pedibus  contcrere  ;  niii  ut  ca- 

nes,  &c. 

Hterofolyma,  Hierofolyma!]  Ifta  ingemi-  QuiiMi- 

natione  commiicrationcm  indicat,  &  quaoi  nifln  mi- 

invite  hanc  (ententiam  in  iIIos  fcrebat  ,  ut-  mitjftit- 

cunquc  dcploratos  Dci  hoftcs:  etii  emm  fibi  l,'": 

ex  legationis  ratione  incumbebat,  ut ,  &c. 

tamen  quia  homincs  erant ,  &  Dco  confoe- 

derati,&c.lic  Iercmias  cupitaquarum  rivos, 

&c.  iic  Paulus  iCor.i,4.  &  Rom.9.  Mini- 

ftros  ergo  ita  afFedtos  cfle  oportct,  ut  unuin 

oculum  advcrfus  populum  obfirment  ne  ul- 

lamcommiferationemadmittant.alterum  in 

Iaclnymas  &  lamcnta  refolutu  &c.  nec  car- 

nifices  &  hclorcs  imitari.quibus  gratum  cft 

lucelli  fuicauia,  &c.nec  lanios,  quibus  frc- 

qucnti  maclatione  omnis  commilerationis 

fenfus  evanefcit.  Hoc  item  ad  judiccs  erga. 

reos;&dominos  crgafcrvosaccommodandu. 

Hinc  ctiam  intelligimus  ,  quo  animo  au-  nuiiau- 

ditores  efle  oportetergafuos  Mimftros;non  ittmtmi, 

ut  illos  exiftiment  objurgationibus.commi- 

nationibus ,  &c.  delcctan  ;  fcd  munerisfui 

rationead  hoc  quodammodo  mvitos  trahi, 

non  fecus  quam  olim  Abrahamus  ad  lfaaci 

filii  immolationem. 

n«tTO>!<;.]Notat  cum  incredibili  fua  erga  Unpmi- 

eos  tolerantia,  eorum  obftinatam  animiob    mnate  Oei 

durationem  ;  quod  idem  parabola  Alatt.11.  «!>utentei 

luculentcr  cxprimicur.Item  tvpo  apud  Eze-  'l*f""*m 
i-i  '  .  'i.      '  ,         ir.tttui- 

chiclem  quo  Deusin  alterum  latus  muhos  „WI( 
annos  incubuilTe  dcclaratur.  Eoque  doce-a 
mur  homines  Dei  Ionganimitate  ad  pcccata 
certatim  patranda  abutcntes,  iibithcfaurum 
divinx  irx  colligerc,  Rom.z.  ut  mchus  fuif- 
ict  lllis,  li  primo  quoque  peccato  pcriiiTcnt, 
quam  peccati  filum  ulterius  producere: 
quanto  cnim  gravius  pondus  peccaticon- 
trahunt,  tanto  profundius  in  barathrum  de- 
primcntur:  quo  graviorem  peccati  fcetorem 
peccandi  confuctudinc  conflaverint,  eo  lon- 
gius  a  coclefti  Ierufalcm  &  terra  verx  Cana- 
nxx  fubmovendi  funt  :  quo  propius  ad  dia- 
bolum  impietate  &  improbitatc  acccdunt,eo 
erunt  illi  111  pcccati  pccna  aflociandi  magis. 
Quj  vero  in  hac  Dci  dilatione  oblccl.int, 
L  1 1 1 1  illis 


Sio 


H      A 


N      I    A 


Dt  iu  nm 
[imnl.Ut 

yult. 


illis  aflimilari  queunt  ,  quiad  pratftitutum  j  Obferva ,  Fru&um  Euangelii  prsdicati.  EudHgelli 
tempus  «csnonduTolventes  ,  poftndie  lliius  ]  quo,veluti  pulli  fub  gallina:alis,fovemur  &/«&«. 
diei  dupli  tenentur.  Et  pueros  inlipientes  jtuti  lumus,&  cum  incrementum  accipimus, 
imirantur,quipcenas  commenti.cras  malunt  tum  detrimenti  nihil  patimur,  modo  tide  ad 
duas  ,  quam  hodieunam  plagam  accipere.  Dei  alas  recurramus,  nofque  cjus  proteftio- 
Volui.]  Nota,Dcam  tum  velle  nos  fervare,  ni  fubjiciamus.  Contra  vero,  nudati  hoc  pa- 
cumfuos  adnos  legatos  mitteredignatur  :  ttocinio,perinde  fumusatque  pulliminutu- 
nobis  non  llludere,  fed  re  ipfa  praftare  velle  li.milvorum  &  aquilarum  unguibus  expoliti, 
dici  debet.quod  verbo  promittit  ,  modo  ad  &c.  Amotaenim  Dei  protectione ,  inte°ra 
gratiam  ampletlendam  idonei  lint.  Certum  regna.tanquam  nidusi  matre  defertus,aufe- 
enimeft,  nullius  hominisarbitratuinftitui  runtur.  Efai.  10.  Etlienim  in  unamurbem, 
aut  inftrui  verbiprarconium  ,  fed  mero  Dei  legem,principem  coalefcamus ,  tamcn  nili 
beneplacito.  Vide  Aci.cap.i6,verf.6,7.  Etii  per  Euangehi  prxconium  colligimur,  inftar 
enim  homines  fepe  aliud  verbis  proponant,  ferarum  dillipati  manemus,  in  defetto  ober- 
aliudammis  delignent ;  ea  tamenlimulariojrantes,  leonum.luporum,  urforum  morlibus 
in  Deum  non  cadit.  Quod  ex  adveriis  argui-  expoliti ,  &c.  Hinc  Chnftus  prxdicationera 


tur.quod  deploratis  hommibus  &  quos  nul 
la  mifericordia  profequitur  ,   verbi  prxco- 


Euangelii,colle<ftionem  vocat,qui  non  col- 
"git  mccum.diflipac. 


nium  lpfemet  parabolisfubduxic:  &  Apofto-^HacTtenus  de  peccato,  fe-f  Hanc  vitam. 

|  quitur  pcena,  qus  fpeftaA  Futuram. 


. r r --     c 

lis  hoc  prxcipit,  nedate  quod  J ancium  esl 
canibu*  ,  &c.  Matth.  7.  Hoc  eft  igitur  tcm- 
pus  acceptum,  &c. 

SUuftio  :  Quo  modo  ergoperierunt,quos 
Deus  voluit  falvos  fieri: 

rPrxcepti,  revel.ita.autece- 
dens. 
luntas  alia  eft  ")   Beneplaciti,  arcana,confe- 
V_    quens. 

Rex  vult  omnes  fubditos  lalvos,  tamcn 
ob  fcelera  &  proditionem  comprehenfos 
non  vult  a  legis  prxna  cximi.  Patervulcti- 
Iiumha:redem  fieri,  tamen  decoftoremex- 
hsredatum  cile  vult  ,  &  harreditatem  ad 
alium  rcmotiorcm  ttansfcrri.  Danda  crgo 
opera,ut  in  iis  ftudium  ponamus,  qua:  nobis 
revelantur.  Arcana  Deo:  rcvelata  nobu,&c. 
Dertt.19,19. 

Quemadmodum  gatlina,($c.']  NuIIum  px- 
ne  eft  animal  quod  fuos  foetus  non  chare 
complectitur.lnter  ammalia  aves;inter  aves 
galiiua  s-spyJTexcellit ;  ut  qua:  propulliciei 
falute  non  dubitat  cum  milvo,  aquila,  cane, 
&c.  iniquo&  impari  pradio  congredi.  Hoc 
Dei  amorem  mire  explicat.  Efa.6<;,i.  To- 
tum  diem  expandi  manm,  ej>c-  Sicut  paren- 
tumamor  crga  liberos  ,  &c.  Pfal.  103.  imo 
longe  fuperat ,  Scc.  nec  mirum  :  Deus  enim 
qui  aliis  rebus  omnibus  fummum  amorem 
indidit,multo  magis  ipfe  hac  auimi  propen- 
lione  erga  fuos,  &c.  Contra  vero,  quanta  lit 
noftra  infcitia  &  incuria  ,  hinc  cogitari  po- 
tcft ,  quod  prudentia  ab  iplisavibus  fupera- 
mur.  Aves  futuram  tempeftatem  prarfen- 
tientes.ad  perfugium  &  afylum  confugiunt, 
Ier.$.  nos  vcro,  &c. 


Pradentem  vitam  fpeftat  ,  quoddicit  do-  Verfss, 

miciltum  corum  defertum  fore  ,  &c.  ante  39. 

Hierofolyma  vocabatur  Civitas  regismagni ;  Hurtfilj. 

&  temblum  Domx*  Dei;   nunc  vefiraurbs,  "'*  ""' 
,j  ■     .     ,-,  ,  '  tmm. 

O  c  ac  proinde  iibi  tuendum  ac  propuguau- 

dumrelmqui. 

Qttsftio  :  Sed  cur  non  primo  ipiis  civibus 

exitium  denunciat!  Rejpjnde) :  Vcrumque 

facic,  ut  &  cives  perdendos  &  civitatem  de- 

moliendam  dedarec :  ac  ll  quis  cum  pulLcie 

indiiai  etiam  deturbaret. 

Hincliquet  nobis  fidem  amplexantibus, 

non  tantum  nos ,  fed  noftra  omnia  veluti 

muro  cingi;  ne  aut  fera  beftia,  aut  latro  per- 

rumpat,  Iob.i .  dum  einm  nos  a  Deo  tefti  fu- 

mus,  noftra  omnia  ,  &c.  nec  noftra  tantum, 

fed  &  fidei  commifla  (ut  in  Iofepho  &  la- 

cobo  conftaOniti ,  quodin  lobofaftumeft, 

Deo  placuent   periculum  de  noftrafide  & 

patientii  capete.  Contra  vero  ,  nudati ,  &c. 

Hinc  Euangelii  amplexatioad  pacem  urbis 

pertineredicitur,  Luc.19. 

Vfque dttm.]hioc  ad  vitam  futuram  fpeftat  Cmtuma- 

quo  illis  extrcmu  corporis  &  animxexitium  aumpcc- 

denunciat,  quali  dicat  :  vos  nunc  mei  tardet,  "•'*'«•»*. 

nec  arquis  oculis  me  afpicere  fuftinetis.quam- 

obrem  edico  vobis  brevi  fore,  ut  a  vobis  in- 

terfeftus.a  veftro  confpeftu  tantifpcr  me  fub- 

ducam,quoad  coram  in  judicio  comparences, 

me  lllum  cfle  confpicietis.cui  vos  cum  aliis, 

plebe  fcilicet  &  puerulis,  acclamafle  ex  ufu 

futurum  fuiilc  confiteri  cogemini.Hoc  mo- 

do  notat  feram  poenitentiam  &  inutilem  lu- 

ftum  ,  quem  tempeftivo  moerore  redimere 

poterant.  Veniet  igitur  tempus  cumcogen- 

tur 


41- 


E     V      A     N 

tur  impii  beatos  &  perbeatos  illos  pronun- 
ciarc  ,  quos  contemptui  &ludibrio  habuc- 
runt;  fc  veroperditiflimos ;  praftitiflc  nun- 
quam  fuilTe  natos ,  aut  boves  fuiflc  natos, 
&c.  Quamobrcm  mature  rclipifcamus.  Ho- 
mines  die,  juventute  ,  arftatc,  colligunt,quo 
fenodt,e,feueciutc,hyemealant:  quarccum 


G      B      1      I      C       A.  «II 

in  fepulchro  tanquam  noCle  atra  ,  fencclutc 
dccrcpita  ,  hyeme  intcmpcfta,  decumbcn- 
dum  cft;  omne  ftudium  ponendum  ,  omnes 
nervi  intcndendi ,  ut  &c.  Ad  noclem,  fcne- 
ctutem  ,  hyemem  pervcnturi  fumus,  nccne, 
iucertumcft  :  fcdadfcpulchrumcertiflimc 
defccnfuri  furaus. 


L  v  c.  eap.  n,  a  verf.  i,  adj. 

REfpicicns  rero  vidit  dirites  immittemcs  donafita  inga^ophyLtcium. 
z    Vidit  autem  eti.tm  quandam  vtduam  pattperculam  tmmittentem  illuc 
tninttta  ccreola  duo. 

3  Et  dixtt;  Vere  dico  vobis,  vidua  iucpanper  immifit  amplitts  qttam  omnes. 

4  is.unomneshiexeo  qttodfibiredundat ,  immiferunt qtttt  donarent Deo :  nic 
autem  immifit  cx  penuriafua  totttm  riclum  queni  babebat. 

M  A  r  c.  t*p.  li,  verf  41,  adfinem  Capitis. 

41  Et  qtium fediffet  IESVS  ex  adrerfoga^plylacti ,  jpecl.ibat  quomodo  turba 
immitteret  dsingan.opbj/lactum :  mttltt  igttur  divites injtcebant  multa. 

42  Et  qttuin  vemffet  qtudam  viduapattper,  injecit  minuta  sereola  duo,  qttod eft 
qttadrans. 

4j  Tttnc  ille,  quttm  adrocaffet  difcipulos fttos ,  dixit  eis;  Amen  dico  vobis ,  vtdua 
lucpattperplus  tmmifit  quam  omnes  alii  qui  miferunt  pecuniam  inga^ophj/lacium. 

44  Namomnesexeoquodipfisredundatimmiferunt :  bac  vero  e  penuria  ftu 
iinmtfit  oinnta  qtu  babebat,  totum  nempe  vicfitmfuum. 


VI 


ANALTSIS. 

)tfcribitur  Chiiftus  afuo  effefto  intuendi  eos 
qui  eleemofynas  erogarunt :  item  a  fubjetto 
loco  intuitus,  nempefedensexadverfoa-rariitem- 
pli  :  defcribitur  item  eleemofyna  a  fubjetto  loco 
in  quem  eleemofynas  conjiciebant,  irarium  tem- 
pli  :  ltern  ab  efliciente  caula  ,  nempetuiba  ;  qux 
diltributione  adjurictorum  defcribittir ,  divitum 
&paupeium.  Divitumautem  laigitiodefciibitur 
fuo  adjun£ro,nempequod  multum  confi-teba.it. 

ftrf.^z.  Speciem  paupcrum  quamdam  expri- 
mir  viduam;quifuo  adjuncto  dono  defcribitur, 
nempe  duorum  minurorum  ;  qux  quadrantem 
ctficiunt. 

Pirf.41.  Defcribirur  adjunctuminruitusChri- 
fti ,  nempepr.-cdicatiolibcraIitatis  vidux  pauper- 
culcc :  qux  3mp!ificatur  compatationc  minoiis, 
quod  omncs  divitcrs  non  tanrum  conferebant 
quantum  illa.  Quod  porro  confirmatui  teftimonio 
vchcmentis  afleverationis. 

Ptrfw  Hoc  fuum  prxconium  confirmar  ab 
adverfo.quod  divites  ex  fua  abundainia ,  vidua  ve- 
ro  ex  fua  pcnuria  eiogaffet :  item  a  difpaiato  quod 
illa  totumquod  habuitcontulit,  ilh  non  item. 

METAP  HR  ASIS. 

CVm  h&t  malediciionum  tonitrua  abfol- 
-jijfet.jamque  Ecclefufinita  contione  mif- 
fiofieret ,  lefus  ex  adverfo  trarii  templi  fe- 


dens,  fublatis  oculu,  eos  intuitws  efl,qui  in  ar- 
tam  (cuiforamen  infummitate  fuit)  ad  tul- 
tus  divint  (j>  paupcrum  fubventionem  num- 
mos  injitiebant.  Et  divites  qutdem  plerique 
multa  eonferebant.  Vemt  etiam  vidua  qua- 
dam  qutfmfolitudints  &  deftitutionis  veluti 
cblita ,  duo  minuta  {qtu  quadrantem  confti- 
tuunt)  in  trarium  injecit.  His  vifis ,  lefm 
difcipulos  fuos  adfe  vocans  ,  ilhs  dicit.  €}uod 
diRurm  fum  vobis  perquam  alienum  {Jcic) 
videbitur ,  quod  ego  vobis  extr a  omnem  con- 
troverfiam  verum  ejje  fancle  affirmo  :  hane 
pauperem  viduam  pliu  in  trarium  facrum 
contuhjfe  quam  illiomnes.  Kam  divttes  ifti 
opibus  aifiuentes  ex  illa  opulentia  ad  fitcros  u- 
Jm  erogantes.mulium fibi  rehquum  domi  fus. 
fecerunt :  Htc  i/ero  ex  fumma  fua  fenuria 
totum  quicquid  habet  quo  vitam  fujiantare 
pojfet,  erogavit. 

P   R  A  X  I  S. 

SVmma,  Chriftus  infpecta  Ecclcfir  totius 
ad  facrum  thefaurum  collationc.fuuni  de 
ea  judiciumhiijufmodifcrt ,  cjuod  hominum 
fenlibusadverfatur. 

L  1111  2.  Dili- 


41. 


43- 


44. 


8n 


II      A 


Vdf.41. 

CoUaiib 


f*  Diligens  infpcclio  collatx  in  tlie- 
Partts)     faurumfacrum  pecunix. 
funt,    ]   Chnftide  eadem  collatione  judi- 
L    cium. 
In  pnore  obfervandum  partem  cultus  di- 
vini  pervetuftam  effe.poft  verbi  auditionem, 
inpMpmi  &  facras  preces ,  aliqmd  in  pauperum  ufum 
vetujlt  di-  erotTitare.  2,  Rej.iz,io.  Hinc  eft  quod  jube- 
vim  ciilfm        lle  quis  coram  Domino  vacuus  aupareat. 
'  Ext)d.%l,l<i.  $»34,-10.  Dcilt.6,17.   &.lCor. 

16,  i,i,3.aliquiddie  dominicofeponendum, 
&c.  Hoc  modo  Deumex  facultatibus  no- 
ftris  honoramus.  Prov.},9.  &  fubditi  regi 
muneraafFerimus  (quis  autem  regi  munus 
vile  aut  nullius  pretii affcrat>)fidem  in  Deum 
exerccmus,dum  in  ejus  benignitate  acquief- 
centes,  nondubitamus  aliquid  conferre  ad 
facros  ufus.tamcerti  nihil  nobis  defuturum, 
quam  (I  omnia  mordicus  retineremus.  In 
fratres  charitatem  declaramus  ,  dum  quod 
illis  deeft  a  nobis  fuppletur.  Hoc  eo  magis  a 
nobis  quam  a  ludxis  prxftandum ,  quo  illis 
alias  oblationes&  facrificia,  &c.  cum  nobis 
prxter  hoc  facrificii  gcnus  nihil  fuperiit.Oi/. 
At  ee;oocculte  eleeinofynas  confero  juxta 
Chrifti  mandatum  Mat)h.6.ReJp.  utrumque 
prxftandum :  preces  privatx  non  excludunt 
publicas,ita  &c.idem  de  jejunio  ftatuendum. 
CujusChri-  E'^£4ipi.]  Obferva  Chriftum  infpeclorem 
jlus  fimpo-  effc  oculatilTimum  eorum  qux  in  gazophy- 
tnfteBor;  ]ac;urxl  conferuntur :  confiderare  &  luftra- 
re  cujufque  conditionem  ,  dives  ne  fit ,  an 
paupcr  ;  donum,  magnumne  fit  an  parvum; 
animum,promptus  ne  fit  311  difEcilis  in  dan- 
do.  Quod  (I  in  terris  agens  prxftitit ,  cum 
non  iinealiquo  labore  ,  &c.  nedum  jamin 
coelis  cum  line  omni  difficultate,  &c.Quare 
unufquifque  Chriftum  fibi  proponat ,  ut  Ar- 
chiepifcopum,  fic  Archidiaconum.Diaconis 
facile  fuerit  imponere,  fed  Chrifto,  &c.Ma- 
gnum  eft  angelos  noftrx  liberalitatis  teftes 
habere;  nedum  Chriftum  ipfum:  longe  vero 
maximum  Patrem  cenforcm  habere  ,  &c. 
Matth.6.  Quare  non  opus  eft  ut  tubam  in- 
fles,  &c.  fponte  fua  adfunt  infpectores  ,  &c. 
Vidit  &  viditam panperculam,  ^t.JCom- 
munifenfu  videbatur  tenuifTimam  viduam 
neglecrurus,  ejufquedoni  pauperculinullam 
yidMnm-  rationem  habituius  :  fed  longe  fccus,&c.  In 
nufculum  ea  tr;a  nobis  proponuntur,  qux  ejus  donum 
'//""'•  mirifice  commendant:  i.Quod  fuit  fcemina, 
qux  fexus  imbecillitate  fxpenumero  tena- 
ciorexiftit.  Hinc  Luc.\<.  gaudium  inventx 
drachmx  in  fceminx  perfona  proponitur.  1. 
Quod  paupercuia  ,  atque  ideo  ad  accipiea- 


Verf.42. 

Quj  cttam 

p.tUpCiis 


O      N      I      A 

dumquam  ad  dandum  ideonea  magis :  $'•' 

Quod  vidua  ,  &c.  Sed  fide  in  Deum  acquief- 

cens,&  charitatein  proximum  flagrans.om- 

niahxc  obftaculafacilc  fuperavit.  Vir  igitur 

prxdives&  multisamicis  tedtus ,  ii  ad  dan- 

dum  promptus  non  fit ,  magna  illum  infide- 

litate  &  perfidia  teneri  neceffum  eft. 

Hinc  liquet,  nullius  cujufpiam  conditio-  ^4  cott.t- 

netam  abjectam  elTe,  quidecollationcin  x-  ''<"•?"' 

rariu  Eccleiix  non  debeat  cogitare.nec  quen-  *'arl,"n 
11         i^    •       i  i     i-  r '  tccltftj 

quam  ab  hoc  Dci  cultu  cxcludi  ,  nid  quem  „emaexc{. 

propria  avaritia  pcpulent.  Modo  enim  aliquid  pnhr. 

conferat,acceptu  eft  proratione  facultatum. 

1  Cor.16,1.    Hinceft,  quod  in  tabernaculi 

ftruclura  Deus  exigebat  ,  11011  modo  aurum, 

argentum,gemmam,purpuram;fed  &  capil- 

los  hircarum  &  hxdorum  ,  ut  pauperes  ha- 

berent  quod  atferrent:  item  quod  111  lege  in- 

ftituit ,  ut  fi  quis  vitulum  afferre  nequirct, 

columbam  afferret.  Quod  hoc  exemplo  vel 

maxime  illuftratur:  poterat  cnim  ipfa  fecum 

reputare  ,  quid  ego  pauperibus  do  ,  qux  & 

ipfa  paupercula  fum?poterant  alii  illi  objicc- 

re,aut  ftultitiam  aut  manem  jaclantiani;qux 

jamdaretquod  mox  acceptura  effet ,  fed, 

&c.  Imo  ubi  promptus  eft  animus,  acceptus 

eft,et(i  nihil  detur. Abraham  dicitur  Ifaacum 

obtuliffe  Iacob.i.  quia  animum  habuiteum 

offerendi,&c.  David,quiDeo  domumxdifi- 

care  voluit,pcrinde  acceptus  cft,ac  ii  cxftruif- 

fet. 

Hicetiam  mirificam  Dei  benignitatem  Deibeni- 

intueri  licet ,  qui  cum  nulla  re  indigeat,  fedS"";".  1m 

omnium  indigcntix  fubvcniat,  &  cuius  funt  """""'"- 

•  °       ,-    „    ■  ,  dipeni  dana 

omma  qux  111  ccelis  &  111  terra  ;  tamen  dona .  *  _  „ 
,  1  .  ,  *  tamen  .tc- 

a    nobis  profecfa  benigne    accipit.    Vidc  f jpi'«. 

1  Chro.-L?,\o,\6.  eoque  voluit  vocari  dona 
Dei,potius  quam  templiaut  paupcrum. 

Ex  quo  quantum  iit  facnlegii  fcelus  di- 
gnofciturjquum  quod  a  facns  ufibus  &  pau- 
perum  fubventione  fubtrahitur ,  Deo  ipfi 
fubtrahitur. 

Hinc  noftra  etiam  ficcitas  arguitur  ,  qui 
hoc  honore  a  Deo  affefti.illumrepudiamus, 
homini  mortali  non  rogati  munus  aftrui- 
mus;  Deo  roganti&obfecrantideiiegamus. 
Domino  tuo  munus  inftruis  quod  ad  tuum 
ufum  non  redeat  :  Deo,  qui  quod  offertur  in 
noftras  rationes  ponit.non,  &c.li  enim  Pau- 
Ius  captivus  &  auri  indigus ,  donuni  tamen 
a  Philippenlibus  collatum,  non  tam  fuo com- 
modo.quam  conferentium  lucro  metiebatur, 
Phil.4,,\  o.  quanto  magis  Deus,  &c.  Domino 
tuo  ex  leetiflimis  fructibus  offcrs:  Deo  vero 
corruptum  macikntum  ,  &c.  Vide  Genef.t,. 

Abel 


4+- 

Dtns  e'if~ 
mtjyn.ts 
ttnftrtn- 
tium  trni- 
mts  n-v::. 


E       V       A       N       ( 

Abcl  Deo  obtulit  ex  pinguioribus,  &c. 

Hactcnusdc  infpcitione ,  fcquitur  ut  dc 
collationum  judicio,  iVc. 

i.  Obferva  Chriito  omnium  eleemofy- 
n.is  confcicntium,tum  ficultatcs,cum  eciam 
animum  S:  intcrnas  cogitationcs  notas  cfle. 
Nihil  crgo  lucrantur  qui  p.irumdanccs,ino- 
piam  pra:tcxunt ,  cumDco  probe  cognitae 
tiint  fuarfacultates.  ViJe  Proverb.lirf.  llo- 
mines  cum  tributa  cx  cenfu  cujufcjuc  rcgi 
pendunt ,  fuas  divitias  occultanc :  fcJ  cum 
Dco  cributum  pcndimus,  &c.  hoc  infultum 
fuerit,  &c. 

i.  Uota,  muneris  lautitias  non  cx  rci  datx- 
prctio  ,  fcJ  cxdantis  animo  arftimari.  Hinc 
Maccdoni.t  tantopere  laudatur,  qux  tametli 
minus  Acliaia  contulit  ,tamcn  tam  promptc, 
&  ex  profunda  paupertate,&oldco  exemplu 
Corinthiis  proponitur,  i  Cor.8,1,4.  Hinc 
colligitur ,  hofpitii  iaudem  uon  in  eo  collo- 
cari  ,  li  multum  cibi  &  potus,  &c.  tcdlipro 
facultatc  fua  promptc  ,  prudcnter  ,  5:  cum 
judicio  coinmunicctur.  Idco  Paul.i  Tim.$. 
ab  Epifcopo  requirit  ut  iit  hoijitalitatis  a- 
nians,  tpixijZit®-.  Nota  denique  Chriftum 
olim  fuo  tempore  noftram  crga  pauperes  li- 
beralitatem  prxdicaturum  ,  ut  hujus  vidux 
Vide  Matth.i'.Efurivi,  &c.  Quicquid  ergo 
homincs ,  &c.  in  ejus  judicio  acquicfcamus, 
Vidc  cxemplum  Coruclii,  Aciorum  10. 


A. 


82J 


(/«j. 


Vidux  autcm  munus  exornar./Xvw.quod  VnAtU*. 
cum  illi  dccflct  cx  quo  vitani  fuftinerct ,  ta-  t,c,'"r  *'• 
mcn.ftc.  cum  alii,  &c.  fecundo,<y\o&  ornnia 
contulit  qux ,  &.C.  cum  alii  non  totuin  illud 
quod  rcdundavit ,  &.C.  Qiuftio :  An  hoc  re- 
ctc  a  vidua  fictum  fuic ;  cum  vita  nobis 
propriis  impeniis  tuenda  efcRefpondeo  :  om- 
nino  :  alioqui  Chnftus  cjus  fictum  non  tan- 
topereextuhflct.  Ratio,  ncniini  licec  coram 
Dco /»;?»;' comparerc  :  idco  aliquid  Dco  ab 
illa  debitum  erat,  quod  victus  aut  cultus  fui 
caufa  a  Dco  avertcre  ncquivit.  Ob/eciio:  Po- 
tuit  tamen  alterum  minutum  obtuliflcalte- 
rum  (ibi  rcfcrvafle.  Refpondeo  :  poterat  qui- 
dcm  iine  peccato  ,  fed  hoc  pacto  fidcm 
fuam  in  Dcum  ,  in  quo  (iicut  vidux  prxci- 
pitur)  penitus  acquicvit ,  &  charitatcm  tum 
111  Deum  ,  tum  in  homincs,  magisluculen- 
tcr  tcftata  c(t.  Deindc  tamctii  charitas  erga 
proximum  non  jubet  ut  nos  ipfos  nude- 
mus.ut  alns  fuppeditcmus  ;  camen  charicas 
in  Dcum  poftulac  ut  noftri  obliti ,  omnia  (ti 
opus  fuerit )  in  ejus  cultum  conferamus. 
Noneftergo  dubitandum,  (iresita  poftu- 
Iat ,  omnia  in  Dei  cultum  &  pauperum  fub- 
vcntionem  conferre.  ObjeBio  :  non  ut  aliis 
(it  rclaxatio,  vobis  afrlictio,  &.C .  Rejpondeo  ; 
verumeft,  nobis  nonincumbere,  ut  alios 
divites  conftituentes  nofmet  pauperes  red- 
damus  :  fcd,  &c. 


L  v  c.  cap.  xi,  a  verf.  5,  adn. 

5  Er quibtifdam  dicentibus  de templo-quodpiihbris hpidibits ac donariis ornatum 
ejfet,  dixtt; 

6  JUccine  jpeclatis?  venicnt  diesqitibusnonrelinqueturhpisfuper  hpidem  qui 
mndeslruattir. 

7  Jnterrogaverttnt  autemeum,  d'uentes;Magisler -  quandoba  erunt :  &  quod 
evkfignum  quandofuturafint  tsla  t 

S  Iffe  vero  dixit;  Videte  nefeducamini :  mulii  enim  venientfub  nomiue  meo,di- 
centes;  Ego  fum  Chriftus :  &  tempus tllud pr&slitutum  appropmquat.  Ke  igiturfe- 
quitnini  eos. 

ct  Quuni  vero  audieritis  beUa  &  exagitationes ,  ne  conslernamtni :  oportet  enim 
inaprimumfieri,fed  nonftatim  ei\t  finis. 

1 0  Tunc  dixit  eis;  Jufurgetgens  ingentem,  &  regnum  in  regnum  : 

1 1  Et  magni  terranwtuseruiitfingulis  locii,&  fames  acpeslilenti&,&  tcrricuh- 
vtenta,  &figna  e  coclo  magna  erunt. 

M  a  r  c.  cap.  13,«  verf.j,ad 9. 
Vttm  autem  egrederetur  e  templo  ,  dixit  ei  quidam  e  difcipulis  ejus ;  Trtccptor- 
ide  quales  hpiies,  &  quatia  ifta  imt  tedificia. 

L 1111  5  2  Ttmc 


8l4  H      A       R       M       O      N      I      A 

2  TttnC  IF.SVS  rejpondens,  dtxit  ei ;  Vides  tsla  magna  &difcia  ?  non  relinquetttr 
l-tpisfupcr  lapidem,  qtti  tm  dijfolratur. 

S  Et  qttum  federet  in  monte  Olcirum  ex  adrerfo  templi,  interrog.irunt eum  pri- 
vatim  Petrus  6~  Lnobits  6~  lohannes  6~  Andreas. 

4-  Dic  nobis  qtundo  h&c  erunt ,  &  quod  fignum  crit  quando futttrum  esl  ut  htc 
omniafnem  habeam? 

5  1  ESVS  autem  eis  rcjpondens,  capit  diccre;  Videte  ne  qttis  vosfeducat. 

6  Mtdtt  cnim  venientfub  nomine  meo ,  ducntes ;  Egofum  Chriftus :  multofque 
feducent. 

7  Quttm  attiem  attdieritis  bella  &  rumcres  bellorum,  ne  turbamini,  oportet  enim 
ifta fiert,  atnondum  cvit fii.is. 

n  Surget  entmgens ingentem,  6-  regnum  in  regnum ;  eruntque  terr<t  motusfm- 
gttiis  loctt,  &  eruntfamesac  turbs.. 


ASALYSIS. 

TJIftoria  hxc  adjuncto  tempore  defcribirur , 
*  •'nempecum  finita  facri  thelauricollefta  tem- 
ploexiret.  Deinde  a  fubje&o ,  eorum  ferrnone, 
quiquiftionem  Chriftoproponebant;  quihic  in 
generedefciibunrur,  nempe  difcipuli;  apud  Mit- 
cum  vero  atotv.ujs  proponiturex  illis  unus  ,  qui 
reliquorum  nomineChriftum  alloquebatut.  De- 
inde  a  diverfo  argumentatur,  non  e?fe  dituendum 
templum  ;  quiacum  egregiis  &  le&iflimislapidi- 
busconftruftum  ,  &  eximiis  donariis  inftructum 
&  exomatum  erat. 

yirf.z.  Cujus  di&i  adjunftum  eft  vaticinium  de 
extremaejus  everfione;  quod  confirmatut  tefti- 
monio  vehementis  afleverationis;  amplificatut  fuo 
diverfo ,  tametfi  illud  fplendore  &  gloria  luceat 
hoc  ipfo  tempote. 

Vetf.%.  RefponfionisChriftiadjuniftumeftalia 
quzftio  duplex,  quando  haic  vaftatio  futura  eft  ,  8c 
quandoeritfinis  raundi;  qua:  declaratur  lubje&o 
loco  ,  cum  federet  Chtiftus  in  monte  olivamm; 
item  ab  adjunfto  modo ,  quod  clam  &  privatim 
ha:c  quxftio  propolita  eft  :  deinde  ab  ctficiente, 
primumingenere,  apud  Mittth.  difcipuIis;poft  in 
fpecie,  apud  M.trc.  Petro  ,  Iacobo  ,  loanne  &  An- 
drea. 

Verf.if.  Effectum  quatftionisChrifti  tefponfio, 
abadjunctaadhortatione,  utfibiiaveant;  qua:fuo 
rine  declaiatur,  ne  quis  eos  feducat. 

f^rtf.s-  Quatadhorratio  arguiturab  efficiente, 
nempequod  multiimpoftoresvenient :  quodam- 
plificatuiaformaimpofturx  ,  quiavenient  in  no- 
mine  Chrifti;  quod  defiriptione dedaratur ,  nem- 
pequod  dicentfe  cfteChtiftum;  itemab  effecto 
leducEndi  complures. 

Verf.b.  Hujusimpofturaeadjunclumeft  bellum 
&  belli  tumores ;  quorum  adjunftum  eft  conftet- 
natio,  a  qua  illos  dehortatur;  item  adjun&um 
tempus  defignat, antequamurbis  Ierofolvmorum 
finisfit. 

Ferf.-j.  Defcribit  genus  belli,  nationis  contra 
nationcm ,  &  regni  adverfus  regnum  :  item  ad- 
junftumbelli,famem;5ceftcctumf.imis,pe!tem. 
yerf.%.  Malaii«  inlequemiaexaggeiat  acom- 


<  paratione  nnnoris,  quoa  natc,  qua;  commemoravit 
mala,  tantum  lintinitiadolorum. 

METAPHRASIS. 

Hlerofoljmortim  urbi  &  tempU  cum  ex- 
tremum  exitium  denuntiajfet ,  indigna- 
bundns  egrefftts  esi  e  templo  ,  nunquam  ite- 
rum  regre/furus.  Accedens  vero  ad  iUum  ex 
dfcipults  untts  fuortim  nominefic  lefum  ajfa- 
tut  eft  ;  Prsceptor,  audivimus  te  in  hoc  tem- 
plum  extremum  exitium  denunciantem.  At- 
qui  Ji  tecnm  paulo  a.tius  expendiffes  htijus 
templi  magnificam  ftruciuram  ,  lapides  ingen- 
tes  fy  ajfabre  politos ,  una  cum  munifictntiffi- 
mis  donariu,  qittbus  templum  exornatur ;  cre- 
do  equidem  pro  ttia  manfuetudtne  te  adverftts 
hunc  locum  nolmjfe  tamfevere  mtonare  :  & 
jam  penitus  perjpecia  ejut  tam  pretiofa  mate- 
j  ria  ,  elegantt  Jorma ,  &  ornamentu  extmits, 
|  te  hujui  fententit  feveritatem  mitigare  velle 
Jpes  esi.  Adquoslefus:  ego  maturo  judicio 
hanc  in  templum  fententiam  d:xt ,  neqtie  is 
fum  qui  fententiam  pure  &  abfolute  diclam 
6r  denuntiatam  muto.  &uamobrem  a  vobis 
qnime  ad  attentam  ejm  confiderationem  in- 
vitatis ,  vuilfim  qiuro  ,  an  horum  tdtficio- 
rum  (plendorem  exacie  Q>  accurate  conjide- 
raftis.  Sin  mtnus  hocfecijits,  admoneo  ut  ejtts 
pulchritudinem  &  decus  adhuc  interitti  m- 
tueamini.ut  judtcu  divmt  altttudc Jatitudo  (j> 
projunditas  Jplendefiat  rnagts.  Sande  enim 
vobit  affirmo  ,  tantam  &  tam  inccmparabi- 
lem  vaftationem  hoctempltim  manere ,  atque 
ab  ipfis  fundamentis  ita  convulfum  iri ,  ut  ne 
lapis  qutdem  fuferfuttirus  fit ,  qui  non  diffil- 
vatur  &  f"°  uco  moveatur.  Inde  vero  ad 
mor.tem  olearum  profecitts  ,  cum  confedijjet, 
accejfenm:  adiUum  Petrm.Jacobttt,  Ioannes 

&An- 


-     l    I     c     A.  tie 

C  Difcipulorum  ad  ""\  Prope  tcm- 

lnV°)      Chriftum  1  pluui. 

conlidcra-'    ,-,     A      ,   ,,•-  ■      ,, 

Chrifti  ad  Dilci-    (ln  montc 

pulos  J    olearum.  Vcrllr. 

In  priorc  fermone  difcipulorum  noutur  D'ft'P"- 


itur  lenno 


loi  uni  in* 


Cr  Anireiti ,  qui  de  interiore  Chrifli  erga  illos 

amore  fibt  perfuadentes  privattm  &  Jiientio 

ilium  jicfere  alioquuti  funt  :  Scimus  cqusdem 

tibi  non  ejfe  confuetum  tempora  ey  articulos 

temporum.qutbtis  quodquc  eventurum  eit.pra- 

dtcere:  Nobutamen  {qui pauci  fumiu)  dic,  I  eorum  infcitia ,  qui  arftimabant  Chriftum  a  '!'"". : 

q:ufo,  prtctfe  magts  ;  M  unutt  feculi  Jfatio   l_ta  jj-j  fcntcntia  dcduci  polie ,  atque  idco       '*' 

hanc  cladem  defimvtfti  .'  aut  quando  h*  cla- 

des  tirbi Hieropljm  iam  &  ttinfhobvenient? 

eademque  opcra  nobx.qujd  fitjecundi  adven- 

tus  tm  {$■  c.nfumma:u,its  mundt  tempics.ex- 

pedi.s.   Adqnos  Jeftts  ;  Mtttue  hunc  d:  tcm- 

porum  articuls  qtttrendi pruriium :  £J  cogi- 

tationem  &  animuin  adjcite  ad  hoc,  ut  ncmo 

vobts  imponat  iy  in  errorem  tnducat,  Plerique 

enim  jponte  fua  [non  m:  Ji)  venient,  qui  ipjtut 

MeJJii  nomen  fuperbe  arrogabunt .  Quam- 

quam  vero  tir.icits  ftt  Chrifltit  ,  tamen  ex  hit 

tmpoJhnb:n  Jinguli  dicent ;   Ego  fum  ille  tan- 

topere  tn  lege  tj>  Prophetit  celebrattts  Chri- 

Jiut  a  Deo  ad  hoc  mijfus,  itt  vos  dura  hac  Ro- 

manorum  fervitute  aferam.   Vna  etiamfiet, 

u:  cum  me  verum  rjp  unicum  Meffiam  repu- 

diavermt  ,jujio  Dei  ludtcio  illorum  errore ab- 

ducantu-.   Hanc  Dei  vmduiam  aha  sy  nova 

excipiet.  In  urb:b:it  etenim  luditQ>  itltfini- 

ttmis  regtotnbut ,  belia  fy  rumores  beilorum 

futurajimt-.videte  ne  hac  re  aiimo  conflerna- 

m:.ii ,  m.txime  cumfirm-jftmo  decreto  lnc  o- 

tnnia  a  Deo  immittenda  dcclina/i  nequea  ,t . 

Atque  cum  htc  omnia  ob  jeiUent ,  non  dum 

tamen  urbis  Hierofolymorum  everfto  futura 

esi.   fftuod  de  bello  futuro  prtdixt ,  fctatu  ve- 

Um  ,  liludnnuis  generitnon  fore  :  erit  enim 

parttm  civtle  {$  domefticum  ,  gentefcu  tribu 

inter  fe  commiffa  ;  partim  externum  ,  regno 

cum  regno  beliigerante.  Ad  famem  etiam, 

afftdnatn  pene  belii  comitem  ,  magna  annont 

caritas  coelitut  immtttetur  ;famem  vero  Jic- 

ut  noftis)  ut  umbra  corput ,  Jequitur  pefttt: 

non  deerunt  etiam  certts  quibufdam  locu ,  in 

Iudttprsfertim  regiombut ,  terrtmotus ,  cer- 

tijjimum  irt  divint  tefltmonium  ,  (y  gentis 

ludaict  ex  patrio  fuo  Jolo  excutiende  prtnun 


illum  in  rcm  pracfentem  adducunt,  lapides 
arFabrc  faclos  ,  &c.  ortendmn,  cjuali  dicante 
an  non  eilct  rcs  commiferanda  Um  pulcluum 
Xuiliciumdirucre,  &c.  Ita  liommcs  oon  fi- 
cilc  fibi  in  animum  inducunt  (neDeo  ip(a 
b.jucntc)  rcs  fplendidas  &  auguftas  pelTum- 
iri.  Dcum  enim  libi  (imilcm  foirmiant ,  qui 
concinnis  &  magmficis  sdiriciis  deleclan- 
tur.  Quam  autcm  cxiguam  harum  rerum 
Deus  curam  habet ,  dedaravit  fatis  veteris 
mtmdi  diluvium  ,  tjuo  omnia  tjus  pra:clar.i 
xdificia  deturbavit.  Quum  enim  Deumfc- 
mcl  cocpent  hominum  txdium  &faltidium, 
in  quibus  potiirimum  fe  oblcdlat,omnis  cjus 
in  corum  domicilia  cura  &:  amor  facile  eva- 
nefcit. 

Deindc  notandum  nullas  eflc  tam  fplen- 
didasaut  minutas  ides  ,  qui  adverfus  divi- 
ni  ira:  tempcftatem,&c.Si  in  illis  impictas  & 
injuftitia  exerceatur.  Si  enim  ne  templo.lo- 
co  augultilTimo  &  totius  orbis  celcbernmo 
pepercit;  quo  modo  aliis  xdiriciis,  qux  aCx 
&  tuguriafunt,  &c.  Cavcndum  lgitur  ne 
furtis,  rapinis,  fraudibus ,  &c.  ne  caveaiin- 
mundorum  avmm ,  &c.  ne  Iapis  a  parietc 
damet ,  &  nodus  in  ligno  tcftilicetur ,  &c. 
Abac.z.u.  Hinc  eft  quod  jufti  hoministu- 
guriolum  tyranni  rcgias  prarponatur :  idem 
dearcibus  ,  navibus ,  &c.  hxc  tutilTimacu- 
ftodia,  anchora,&c.  hsctormenta,  &c.  fi 
pietas,  juftitia,  temperantia ,  &c. 

Inaltcro  fermonc  uotatur  nimia  Difcipu-  Verfs. 
lorum  curiolitas  ,  qui  cum  a.  Chriiro  prius  »"»>" 
accepiilcnt   ha;c  imra  fcculum   eventura ,  c"lr'°J"'Mi 
pergunt  tamen  dc  certiore   aliquo  &  magis 
circumfcripto  temporc  quxrere.  Ha;c  na- 
tura:  noftra:  vitiolitas  frmanda :    (i  enim 


cium.  Htccuminfegraviao  formidabilia  |  aures  prurie,ues  habcamus  ,  non  deerunt 
funt  ,  his  tamen  ommbm  divina  ira  non  ex- ,  lingux  titillantes ,  qui  noxiis  opinionibus 
hauntur : ut  qutfunt  malorum mfequentittm  j  nos  inticiant.  Sicut  enim  homini  malum  dc 


qutdam  veluti  prdudta. 


P  R  A  X  I  S. 


rVmma ,  Chriftus  duo  reipfa ,  Apoftolo- 


aliis  audiendi  avido  non  deeft  obtreftator: 
itaneque  curiofo  impoftor.  Scriptura  defi- 
I  nitur  utilitate  ,  tdificatione,  commonefaBio- 
\ne  ,  confohtione ,  <&c.  zTim.}.  utquicquid 
iit  quod  ad  fiiei  tf  charitatis  caput  refcrri 


Orum  vcro  opinione  unum,  poftulatus ,  ad  |  ncqueat ,  tmquam  noxium  repeliatur  i  Ti- 
prius  refpondct,  de  iignis  Hicrofolymitanx  I  moth.i.  Sicut  enim  in  cibis ,  qui  paulo  pru- 
urbiscxcidiooipraimittcndis.  Identiores  &  tempcrantiorcs  funt  fanit.uem 

potius 


x4hufhs 
$).ttl.e  qua 
aftutt  Ch.i- 
Jlum  folie- 
bant. 


Sl<>  H      A      R.      M 

potius  quam  voluptatem  fcc"Untur  :  fic  in 
anitnse  pabulo,  &c. 

ATo/adifcipulos,  Pctrum,  Iohanncm.Ia 
cobum,Andrxam,quos  Chnftus  intercate- 
ros  chariores  habmffe  vidctur  ioA.li.xi.  fua 
apud  Chriftum  gratia  ad  hauc  curioiitatem 
abufos  effe.  Cavendum  ergo  ne  divini  in  nos 
amoris  indiciis  ,  ad  peccandum  audaciores 
reddanuir  ,  maxime  in  prolixiorelargitione 
cognitionis  Dei  fpcculationibus  &  cunolis 
qua:ltionibus  indulgeamus. 

Notandum  porro  difcipulorum  animos 
tum  imbutos  fuiffe  fecundo  Chrifh  adven- 
tu  ,  &  totius  mundi  confummatione  .  Stc 
Alarthitloh.il.  Quo  cft  deteftabilioreorum 
evror,  qui  hodie  poft  tam  luculentam  de  illo 
dic  dodlrinam,  ha'c  in  dubium  vocant  i  Pet. 
cap.t,.  Ifti  (tanquam  malefici)  judicem,  tri- 
bunalia  ,  Iiclores  ,  carceres  ,  extinclacupe- 
rent;  fed  fruftra.  Piormn  enim  in  hoc  mun- 
do  afrliftio,  &  impiorum  a  malis  libera  con- 
ditio  judicium  futurum  arguit.  Contra  pii 
hunc  diem  amaut ,  cxpecfant,  ejus  com- 
mentatione  fefe  obletlant ,  Acior.i.  zTi- 
tnoth.t,.  tanquamfponfa  fponii  adventum, 
tanquam  fervi  frugi  Domini  reditum ,  tan- 
quam  filii  tempus  hxreditatis. 
In  Chrifti  rcfpon-  ('  Signa  urbis  obfidio- 
fione  ad  priorem  J     ncm  praxedentia. 


quxftionem  conli- 
deremus 


l 


Oblidionemipfam. 


Verf.4.5. 

Chriflus 

Di/cipulis 

<t!iuci  pe- 

tenttlius 

utiliafro» 

p&tiit. 


EUHienis 
fiimitits 


In  priore/  Effeclus  \qua;  per  vnfam 
conlideratur »  Caufa      /  ponuntur. 

Hic  primo  notatur  Chriltum  eos  a  cu- 
rioiis  qusftionibus  ad  rcs  utiliiTimas  tutif- 
fimafquerevocare:  quaii  dicat ,  vos  magno 
ftudioextremum  diem  cognofcerc  ducimi- 
ni ;  fcd  intendendi  potius  ncrvi  funt,  ne  llle 
dies  vos  imparatos  ofFcndat,  &c.  ptoiilient 
Pfeudo-chnfti ;  cavcndum  ne,  &c. 

I  I.  Nota  judoDci  judiciofieri.ut  qui  ve- 
ritati  credere  noluerant,  crcdant  mendacns; 
ut  qui  Chriftum  admittere  renuerunt,Anti- 
chnftum  amplccT;antur.Io6.<[,43.&:  zThef.z. 
ut  iiliquis  &  glandibus  vefcantur,  oui  fru- 
gibus  pafci  nolunt ;  errores  avide  ingurgi- 
tent ,  qui  faftidiofe  veritatem  deguftarunt. 
Nam  li  ob  fpretam  in  opificio  mundi  Dci 
fipientiam  homincs  in  reprobum  fenfum  , 
&C.  ut  fcedis  idolomaniis,  &c.  neduin  qui 
Euangelium  fprcverunt ,  &c.  Euangclium 
fol  eft  meridianus  ,  ii  cum  illa  ftclla  minu- 
tifTima  conferatur. 

III.  Nota  Chrifti  pro  fuis  Apoftolis  cu- 
ramncaveriutc  denxereiu,  quos  tamen 


o     K     I       A 

fcicbat  ad  vitam  elcflos ,  quos  precibus  fuis  meiitft- 
(qua.Tepclli  non  poterant)  Patri  con.men-  Imn  mm 
darat  ,  qui  rirmius  in  falute  radicati ,  quam  *'"''• 
montcs  ipii,  erant :  quanto  magis  nos  folli- 
citosefle  oportct ,  ne  ,  &c.    hinctftquod 
Paulus  corpus  fuum  jejunns  &  vigiliis  fube- 
git,ne,&c.  i  Cor.5, 16,1 7.  utenimin  ftadio 
currentes ,  aut  lutta  certantes ,  conatusfi: 
contentionem   fuam  nunquam  remittunt; 
ufque  dum,&c.  lic  &c.  ut  qui  corpore  benc 
conllituti  funt:corporis  tame  cultum  &  or- 
natum  ne  ad  diem  quidem  negligunr,(Ic,&c. 

Iftud  eo  magis  oblervatur  ,  quod  ha:c 
opinio  nobis  fxpe  inopinantibus  obrepit,  fa- 
tis  fupcrioribus  annis  a  nobis  pietate  defu- 
datum  cfTe  ;  fraudi  non  futurum  ,  fi  jam 
paululum  interquicfcamus.Apoftolus  Eccle- 
lias  quam  maxime  laudat ,  eas  hortaturve- 
hementillime,  ut  inccpto  curfu  ,  &c.  &  pro 
iildem  Deo  ardenter  fupplicat ,  pro  quibus 
gratias  Deo  agit .  Contra  Pont.ficios  qui 
lalutis  certitudinem  omnesad  pietatemad- 
hortationcs  evertere  contcndunt. 

Bella  &  rumores  belli  minatur  ,   quibus  ye,r  6  . 
Gentes,  ac  (proinde  Iudxi  inter  Gentes  dif-  Seriis  ma- 
lcminati)  feparentur.  Sic  ,  qui  ex  Euangelu  k.rum  /«- 
amplexatione  cum    prarfentis  tuni  futura:  ti-t-ufuper- 
vita:  commodis  frui  potuiiTcnt;  cjufdemrc-  y'nt«ra\& 
cufatione  &:  repulfa  utrinque  libi  exitium     lj"r 

..  .  1  ^  rum  cc.it 


conlciverunt.  /,,,,„_ 

Ne  tutbemini.']  Pra?fenti  animo  eftote  &: 
bono,  certi  divinx  erga  vos  voluntatis :  etii 
enim  terra  loco  moveatur  ,  maria  cl.iuftris 
fuis  erumpant,  carli  facies  mutetur,fol  m  te- 
nebras,  Iuna  in  fanguinem  vertatur  ,  tamen, 
&c.  juftus  ad  rumores  non  cxtimefcet,P/i/. 
111,7.  confidit  in  Dco.  Proveib..  Z9.  Dco 
enim  recocciliatus  ,  pacem  habct  cumferis 
agri ,  lapidibus  ,  armis,  &c.  Contra  ,  impii 
ad  ftrepitum  folii  cadcntis  ,  &c.  Deuter.it. 
ut  arbores  lilvse  agitata: ,  &c.  Efa.j.  Nec  ad 
pericula  tantuin  contremifcuut  ,  fed  vel 
ad  famam  pcriculiifugiunt  nemine  feflante. 
Quare  hac  xftate  paremus  ,  quod  hyerre 
nos  fovcat :  hac  nitlTc  ,  quod  ea  deficiente 
nos  fuftcntet;  hoc  pacis  tempore,  quod  bel- 
lo,  &c. 

Notarzuo  cur  turbari  non  dcbeant  ;  quia 
neceffe  eft  ifta  evcnire  ;  quis  enirn  paulo 
prudcntior  his  rcbus  fe  cruciet,  qua:  dedina- 
ri  nequeant. 

Secundaratioquia/Sw,  (id  eft.excidium 
Hierofolymitanum)  nondum  ,  &c.  Monet 
crgo  Apoftolos,  quorum  plcrique  fedes  fuas 
Hierofdymisfixerant ,  nc  rlicofugam  ar- 

riperent, 


•:>- 


E     V     A      N      C 

ripercnt ,  &  ftationem  fium  defcrercnt. 
Ex   bdlo  famcs ,  cx  fame  pcftis.  Hanc 

3uaflationcm  Dcus  tcrrxmotu  frcqucnti  in. 
icabat,  &c.  Vide  qua:  mala  Euangclii  con- 
temptum  cxcipiant.  IuftilTimacnim  talio 
nis  lcge  fit ,  ut  qui  Euangchum  pacis  rcpu- 
diarint ,  bclla  cxpcrirentur ;  ut  Dco  inimi- 
ciores  facti ,  inter  fc  diiiccli  cflcnt  ;  ut  vitx 
pabulum  faitidicntes,  famc,  &c.  ut  unicam 
animi  Mcdicinam  contemncntcs,pefte,&c. 
Hic  etiam  videmus  bdla  inter  homincs 
gcri,  quod  belligcrantur  cum  Dco  ;  cxtcr- 
na  bclla  cx  intcftims  animorum  conflidi- 
bus,  Silaceb.i,.  Gladios  gcftari,  quod  lin- 
guis  tanquam  gladiis  abuli  fumus ;  ligones 
in  ghdios,  &c.  quod  Euangclium  contem- 
piimus. 

Sicut  vcropcccatum  pcccatumattingit, 
(ut  luxui  cbrictas ,  ebrietati  lites,  adultcria, 
&c.  cupiditati  ditefccndi  fraus,  fraudi  men- 
dacia  ,  perjurium,&c.)  (ic  pxne  etiam  con- 
catenatx  inccdunt  poenx.  Apocalyp.  c.xp. 
6.  equo  rufo  fubncditur  niger ,  &  nigro 
pallidus  ,  &c.  Prqut  enim  quis  bibcrit  ex 
calice  illegitimarum   oblccutionum  ;  ita 


I     L     I     C     A.  81? 

etiam  ex  calice  furoris  divini ,  &c. 

Terrtmotm.']  Hinc  Iiquct  tcrrxmotus , 
utcumque  cx  naturalibus  caufis  nafcuntur, 
tamcn  ligna  eflc  irati  Dci  ,  &  prxlagiacala- 
mitatum  gravillimarum  :  cerra enim  nihilo 
incumbcns,&  potenti  Dci  brachio  iimitens, 
fimulac  Dcus  manum  paululumdcfledat , 
ilico  inftar  cbrioii  huc  illuc  fe  verfat.  Iob. 
10,17.  codum,&c.&  Amos  terram  pcccatis 
onuftamdocct  non  potuifle  non  tremeiieri: 
funt  ergo  tcrrx  motus  tanquam  Dei  fatel- 
lites  qui  nobisdicunt,  &c.  Hoc  modo  Deus 
voccmfuam  variat.fi  qua  nosadfe  attrahat. 

A'f^i  »'//»«».]  Ne  putctis  hoc  modo  cx- 
hauriri  Dci  iram  ,  nondum  externis  labris 
guftaftis,&c.  adhuc  manus  Domini  extenta, 
adhuc  reftant  graviflimi  partcs  cruciatus, 
&c.  Bella  ergo,  famcs  ,  &c.  vcl  minima  pars 
funt  flagcllorum  Dei  ;  ut  niii  relipifcanws 
&c.  ut  nos  diccrc  folemus,  tum  pcfllmo  lo- 
co  res  eflc,  &c.  fed  fallimur ,  niii  cnim,  &c. 
Habet  Dcus  armamcntarium  longe  inftru- 
ctiflimum  ,  cjus  brachium  feriendo  DOn 
labafcit ,  aut  cncrvatur ,  excrcitus  ejus  pu- 
gnando  non  dcbilitatui ,  &c. 


M  A  t  t  H.  cap.  14,  averf?,ad\\. 

9  Tunc  tr.tdeut  vos  affitclioni,&  trucidabunt  vos :  &  erttis  exofi  omnibusgauibus 
fropter  iwineu  ineutn. 

10  F.t  titnc  ojfendentur  iitulti :  6~  alitts alium prodet,  &  odio  Ihtbebit  alitts  aliitnt. 

1 1  Et  multi  Pfeudo-propheta  exorientur,  acfeducent  inultos. 

12  Et  quoniam  nitilupltcataeritiiiiquitAs,ref}igcfcetcbaritas  muhorum. 
t}   Sed  qtti  fusiinuerit  adfuicm  ttfque,  isfervabitur. 

1 4  Etprtdicabitur  islud  Euangelium  regni  in  toto  terrarum  orbe,  tttfu  tcslinw- 
r.toomnibusgentibus :  &  ttuic  veniet  finis. 

M  A  R.  c.cap.l$,averf  9,adi  +  . 

9  Vrincipia crunt  dolorum  paitus isla ;  fed cavete  vos vobis  ipfis :  tradent  enim 
ros  in  confeffus  &  conventtu ;  ctdemini,  &  ccram  prtfidibus  ac  rcgtbusfislemini  pro- 
pter  me,  ut  hoc  fit  tcslimonw  adverfus  eos. 

1 0  Et  apttd omnesgentes oportet primuin pr&dicari  Euaugelium. 

1 1  Quum  autem  vos  tradendo  duxerint ,  ne  ante  foliciti  eslote  quid  diclurifitis, 
veque  meditamini :  fed  qtticquid  datumftterit  vobis  tllo  momento,  id  kquimini;  uon 
cr.im  cslis  vos  qtii  loquimiiu,fed  Spirittts  Sanclus. 

1 2  Tradet  autcmfiatcrjhtrem  ad  niortem,  &  Patcr  Filium  :  &  infurgent  li- 
beri  adverfusparentes,  &  eos  curabunt  morte  mulctandos. 

13  Et  eritis  odio  omnibiis propter nomen  meum  :  fed  qtti fuslinuerit  ad finew  uf- 
que,  isfervabitttr. 

L  v  c.  cap.  11,  averf  u,  adio. 

12  SedantehtcomniaiiijuientYcburnanus,  &  vos  pcrfequentttr ,  tr.tdentes 

M  m  m  m  m  in 


«tS  EvANCELICA. 

in  conventw  &c,irccres  addutlos  ad  rcgcs  acprnfides ,  proptcr  nomen  mcum. 

13  H jcc  autem  cedent  vobis  teslimonio. 

14  thibetcigitur  hoc  repofitum  in  cordibm  veslris ,  von  prameditari  defen- 

Ctonem. 

ij  Ego  enim  dabo  vobis  os  &  fapientiam  ,  cui  non  poterunt  contradicere  tieque 
reftftere  omnes  quife  vobis  opponent. 

16  Yrodemini  autcmeniinkparentibus&  fiatribtu  &  cognatis  &  amicis:  & 
tnortc  mulclar.dos  curabunt  alicjaos  ex  vobis : 

iy  Et  eritis  exofi  omnibwpropter  nomen  meum. 

i  S  Sedpilus  capitis  veslri  non  peribit. 

iq  Pcr tolerdntiam  veslr.im pofiidete anima-s  veslras. 


Lvc.u. 
Marc.?. 


Xtcis 


ANALTSIS. 

/"■Aufa  Materialis  fupctiorum  malorum  petfe- 
^quutioApoItolorum  &  fidelium ;  qui  fuafpe- 
ciedeclatatut ,  nempead  inortem ;  cujus  intcrfe- 
ftionis  caufa  efriciens  aflignatut,  odiuni ;  odii  ve- 
ro,  profcfllonominisChrifti:  apud  Marc.  adjun- 
ctum  tempus  notatur ,  nempe  poltquam  Euan- 
gelium  in  univerfum  orbempraidirabitur. 

Vcf  io.  Adjunftum  perfequutionis  piorum  , 
multorum  impaftiooc  a  veritatedeftftio  ;  cujus 
erreftum  etit  pioditio  mutua;  proditionis  cffi- 
ciens,mutuumodium. 

ferf.il.  Cujusdefeftionis  &  impaftioniserTe- 
ftumcfr,  quod  Pfeudo-prophettr  cxorientur ;  qui 
fuoerYefto  declarantur,  nempcquod  multisim- 
ponent. 

Vcrf.iz.  Item  aliud  effeftum,  nempequod  ini- 
quitas  abundabit ;  cujus  adjunftum  dcclaratur , 
nenipe  q'iod  zelus  Dei  in  his  iplis,  quiveritatem 
profitcmur,  refrigefcet. 

Vcrf\  3.  Difparati  his  omnibus partim  refrige- 
ratisfuuthi,  qui  iuagnita  veritateperflant ;  qui 
adjunftoptxmiodefcribuntur,  filutetcterna:  ficut 
non  obfcure  adverfo  defcftorurn  &  tepidorum 
damnationtm  indicat. 

Vcrf.t^. ExadjunftapradicationeEuangelii  pcr 
totum  otbemillos  potroconfolatur ;  illius  vero 
tam  generalis  pra-dicationis  ad  junftum  fubfcqucns 
eltexcidiuraHierofolymitanum. 

METAPHRASIS. 

PRiufijuam  vero  fuperiores  calamitates  im- 
nuttantur  ,  ut  innotefcat  qti&ftt  caufa  <fjf 
femen  tantorttm  malorf.tn,  pr&dico  fore  tit  in 
ptos,  maxime  m  v:s  Eitctngelti  pracoues  (qito  dc 
circumfpecits  yebfA  omnibtts  ,  vobts  caveafu 
tnone:)  manits  viclentas  injiciant,  perfequstn- 
tur  vos.tr adantqtte  vos  Synagogis  examtnan- 
dos ,  detnceps  in  carccre  afjervandos ,  ut  posl 
vos  fiftant  coram  regibtis  {$  pr&fidibtu.  gj«< 
omnia  non  altttnde  provenicnt ,  qtiam  ex  odio 
veftri ,  quod nomen  &  dccirinam  meam  profi- 
temtm.  Kcqtie  putctts  vos  vefiram  oferam, 
harum  contumeltarum  pcrpefftone ,  ludere : 


quandoqttidem  hocpalio  Euangelium  iUis  pre- 
dicaium  &  palam  tcftatum  (quod  nunqiiam 
CAteroqntn  audivifjent)  tUis  ad  majoremcon- 
demnaiionem  cedet .  de  14,  &   15,18.  Luca: 
vide  fupra.   Hac  autem  perfequuttone  vejha  Matt.io, 
quam  plures  offenft  a  verttatts  profejftone  de- 
ficient ,  tanquam  Deiveritas  nonfit  ,  qu£  a 
|  multis  &  magms  mEcclefia  fa  repub.  virts 
oppugnatur  ;  defciiores  ajttem  ftios  tfj maxi- 
me  neceffariostradent.  Prodent  mim  vospa-  Lvc.16. 
rentes  ,  fiatres,  affines,amici.   Prodet  etemm  Maic.ij, 
fraterfratrem  admortem  ufque,  (tf  Patcr  li- 
beros ,  cy  infurgent  Itberi  adverjut  parentem, 
qitem ad mortem  adigent.   &uod  cum  ita  fit,  Lvc.17. 
ecqttod  homims  genus  inveniatur,  quodvos  0- 
dio  non  jit  habtturum ,  cum  qtit  vobis  arBijfi- 
mis  far.guinis  &  ajfinttatis  vtncults  conjuncli 
fttnt,  odto  mortalt  vos  perjeqttentttr :  fed  tUttd 
vos  fnftentare  debet.quod hocodio  nullaveflra 
cttlpa.fed  ob  nominis  ej>  doclrinx  men  profeffto- 
nem  in  vosftagrabitnt.Triter  Vfettdo-chrifios,  jjirT  „ 
quosdixi,  juftifftmo  Dei  judtcio  (qttod  veros 
(jf  fideles  Dci  fervos  obtruncarttr.t)  cxfilient 
Pfettdo-dociores  qtti  mtdtos  errore  fedttcent.Ex        j  j. 
his  deniquc  qtit  veritatts  profefftonem  reti- 
nent  non  pauci  (propter  exundantem  iniqtti- 
tatem)  fua  in  Deum  &■  hommes  charitatere- 
fi-igefcent .   Quijquis  vcro  es~i  qui  nec  cruce       I3€ 
Chrifti  offenfus.nec  Pfeudo-doiiortim  impofiu- 
ris  abduciits  ,  nec  charttate  M  Dettm  Q>  pro- 
ximum  refiig;rait:<s,in  agnita  verttate  perfti- 
■  ierit.is  demttm  (reliqutstn  ttertutm  perettnti- 
buf)&ternafalute  fruetur.   iSjuamjbrcmpla-  j_vc.!». 
cide  hortim  temporttm  dijfiatltatis  perferen- 
\  tes ,  animzi  veftriu ,  vel  tn  ipfa  morte  ,  pofft- 
\  debitis.    Confolalioni  dentque  vcbis  effe  dcbet,  M  ATT.14. 
I  quod  antequam  manus  fanguinolentas  vobis  Ma«cio. 
Unjtcient ,  veslri  miniftertijufttim  curfttm  ab- 
\folvetis  ;  utpote  quorum  opera  Eitangelutm 
J  :n  totttm  terrarum  orbem  diffemtnabtturtpoft- 

qiiam 


E    y    a    n    c 

quam  vero  congruenter  Profhetiis  e  Sione  & 
Hierofolymis  verbtim  Dei  egrefjum  adultimos 
terrn.  fincs  ferfonuerit ,  tum  demum  illtus  ur- 
bis  excidium  &  extrcmus  ir.teritus  exj}ecian- 
dits  erit. 

P  R  A  X  I  S. 

Verf.9-       (~*  Aufam  notat  harum  calamitatum,  con- 

Ewmgf/ii     \^.>tumcliofam  Apoftolorii  trattationcm, 

""""/""'  ficut  zate  Mtuth,  13, 34, 35- 

<d»A.  Vide  MattbxiverJ.io.  qua:  ad  hunc   lo- 

cum  fpectant.  Ogganniunt  improbi  &  nn- 

pcriti ,  Euangeln  prarconium  fcmcn  &:  cau- 

fameire  lixreiiurn,  &  calamitatum:  kd  lunc 

liquet,  contemptum  Euangelii,&:  prxconum 

indignam  tradtationcm  hxc  parere. 

Vcrf.io  Vidctur  triagcncradefedorum  hic  nota- 

&c.  rc  :  frimo  eorum  qui  ad  crucemimpingunt: 

Tr/.i  drfe-  vix  enim  llbi  perfuadcrc  poterunt,  hanc  effc 

Rorumge-  veritatem  ,  cujus  prxcones  tamindigncin 

■"*  mundotraclantur.  Hinc  Apoftoliad  1'hilip- 

penfes  cautio.  1,11,13.  &  Efbef.},!',,  tfc 

Secundum  genus  eft  corum,  qui  mcndacibus 

dogmatis  (e  .i  veritate   abduci   patiuntur. 

Tertium  eft  eorum  ,  qui  mcrii  afdidtionibus 

in  odium  vcritatis  impclluntur,  ncque  Pfcu- 

do-prophetarum  laqueis  capiuntur ;  fed  ob 

multorum  qui  Euangelium  profitentur  im- 

probitatem,  plurimum  de  veteri  fuo  araore 

&  in  Euangelmm  ardore  remittunt ,  Sc  zelo 

re  ftinguuntur. 

Quibusomnibus  regno  cjc&is  ,  illide- 
mumlalvi  fient  ,  qui  ad  extremum  fidcm 
Dco  datam  fervaverint ,  &  illam  inchoatam, 
quotidianis  incrementis  auxerint. 
Dnrtfiile-  Tres  igitur  falutis  noftrx  hoftes  (prxter 
Humcm-  externos)  hic  nobis  proponuntur ,  1.  affli- 
ctio,i.Pleudo-prophetx,3.Profefforumini- 
quitas.  Duriter  ergo  tentandi  funt  pii;  ei  qui 
gladium  effugerit  p.irata  erit  foffa  :  quique 
a  leone  evaferit ,  occurret  urfo,  &c.  fic  Deo 
videtur  aliquando  fuos  undique  cxplorare 
ut  fcpties  veluti  igne  purgati ,  tandem  pro- 
deamus  vas  Dei  ulibus  fumme  acommoda- 
tum.  Cavendum  cr<>o  ne  a  fide  tandem  de-  1 


ditio. 


E       L       I       C       A.  Sl9 

fcifcendo,  multa  fruftra  paffi  vide.imur.  Gal. 

34.  ne  quis  coronam  nobis  adimat  aut  prx- 

ripiat.  Afoc.$, 11.  Adquam  rcm  multum  ju- 

vcrit  ferio  cogitare;  nc  pilum  quidcm  capitis 

nobis  adimciidum,  nifi,eVc.  imo  affliftioncs 

noftras  nobis  in  bonum  ccffuras.  Roni.  8. 

Hac  promiirionc,  tanquam  ftrophiolo,  om- 

ncs  lachrymx  &  fudorcs  dctcrgentur  ;  tan- 

quam  flabcllo  ventumcolligcntc  ,  crucis  x- 

ftus  fedabitur. 

Altera  confolatio  ,  quod  nullis  conatibus  VcrCi^. 

impediri  potcrit  quominus  Euangelii  prx-  &t*»g'Si 

dicatio  (ex  Sione  prodicns  utEfai.z.)  per  *?:"*"' 

v  r,  r       J  ,'  • ,  '/»"»  <t'l><s 

totum  terrarum  orbem  perlonaret  ;  etn  id  p,r„i(M 

agcrcnt  ludxi  ut  palTim  ejusprofec~tumin-  ynfinmi* 

hiberent ;  ac  promde  non  potuiffc  urbem  necejiitat. 

Hierofolymam  pcrire,  quam,&c.  limul  vero 

atque  hoc  implctum  eft  (quod  implctum 

fuifle  tefhtur  Apoftolus  Rc»7,mio,i8.)ilico 

Hierofolymitana  urbs  folo  xquata  eft.  Etll 

igitur  Iudxi  digniflimi  crant  ,  qui  dudum 

periiffent  ,  etli  Romanus  Tyrannus  trucu- 

lentiffimus  erat ,  &  potentia  inftructiffima, 

Iudxi  vero  ad  reliftendum  imbclles  ;  tameu 

urbs  non  prius  periit ,  quam  omnia  implcta 

eflcnt ,  qux,  Scc.  Homines  cumiraconci- 

tanturad  fuppliciumitafeftinant  ,  ut  multa 

oblivioni  tradant ,  qux  poft  mentem  fub- 

euntia  illos  ad  ieram  tantxfeftinationis  rcil- 

pifcentiam  adigunt;  Deus  vero,  &c. 

Hinc  conftat  teftimonium  illud  quod  tc- 

ftandum  erat  Gentibus  t&iftus  'ichm;  1  Tim.i. 

jam  tcftatum  effe  ,  iicut  etiam  clariffimis 

verbis  conftat  Col.i.  Fruftra  ergo  extrcmi 

judicii  /ignum  prxftolantur  Euangeliide- 

nuo  in  univerfum  orbem  fccundam  promul- 

gationem.  Cum  enim  Apoftolicx  tubx  Ec^ 

clefix  ademptx  fint ,  non  eft  expeftandum 

ut  aliorum  quorumcunqueminifterium  tan- 

tooperi  fufnciat  :  quoaccedit ,  quod  &  mi- 

raculadeiIcrunt,quibus,tanquAmalis,doc~tri- 

na  Euangelii  pernicius  in  omnes  orbis  par- 

tes  pervolavit.   llla  enimlargitioerat  re°ni 

Chrifti  jam  aufpicandi. 


M  A  T  T  H.  cap.  14,«  verf.i^,  adz^. 

1  s  Quttm  ergo  videritis  abominationem  illam  vailatricem,  t]tu  dicld  esl per  Da- 
nielem  Vrophetam,  pofitam  in  locofinclo  :  (qui  lcgit,  animadvertat.) 

1 6  Tunc  qui  in  lui&a  fucrint,  fugiant  in  montes. 

17  Qui  infolarto,  non  defcendatutfumat  quicquam  c  domoftta. 

1 8  Etqui  in  agro,  non  revertatur  retro  utfumat  veftimentafua. 

19  V*.  autem  pnegnantibus  &  hcl.inttbus  per  illos  dies. 

2  0  Orate  vero  nefutfuga  vesl,a  hyemc,  mque  SMatho. 

Mminmra  1  21  Erit 


«39  Harmonia 

z  i  Erit  etiirtt  tunc  afflstlio  magna,  qualisfacia  nonfuit  a  principio  mundi  ad  hoi 
vfquc  tempus,  r.equcunquamfiet. 

22  Et  nifi  dccurtattfmjjcnt  dies  illi ,  periret  omnU  caro :  fed propter  eletlos  de- 
curtabuutur  dies  tlli. 

Ma  KC.cap.  i$, averf.  14, adzi. 

14  Otium  autem  videritis  abominationem  illam  vaslatricem  ,  qu&  dicla  eii  a 
Damcle  Propbeta ,  pofitamubinon  oportet ,  (quilegit  animadvertat)  tuncquifae- 
rint  in  ludjcajugiant  in  moutcs. 

ij  Qui  vero fuerit  infolario,  ne  defendat  domum,  tiec  ingrediatur  ttt  quicquam 
fumatidomofua. 

1 6  Etquifuerit  in  agro,  ne  revertatttr  retro,  utfumatpallium  futtm. 

tj  Vtt autemprtgnaiitibus & laciantibuspcr illos  dies. 

1  i  Orate  vero  ne ftat fuga  veslra  byemet 

1  g  Erunt  enim  dtes  illi  talis  affliilio  ,  qualis  ea  nonfuit  a priucipio  rertim  condi- 
tarum  quas  condidit  Deus,  ttfque  ad  boc  tempus,  neque  fet. 

20  Et  nifi  Dominus decurtaffet  dies illos ,  omnis  caro pcriret :  fedproptcrcleclos. 
quos  elegit,  decurtavit  dics  illos. 

L  v  c.atp.  zi,  averf.  10,  ad  15. 

2 0  Quum  autem  videntis  llierofolpiam  cmgi  ab  cxercitibsis,  tutic  agnofcite  ap- 
popinquare  vaslattonem  ejus. 

2.t  Tunc  qut  in  huUafunt,  fugiant  in  montes :  &  qui  intra  e.tm,  excedant :  & 
qui  in  agris,  noningredianturin  eam. 

2  2   Nam  bifttnt  dies  ultionis ,  ut  impleautur  omnia  qmfcriptafunt. 

23  Va  autem  "raridis  &  laclanttbtts  tn  illis  dtcbtts:  erit  euim  neccfuas  magna  in 
bac  regione,  &  ira  in  populo  ifto. 

24  Etcadent  aciegladii,  &  captivi dticentur  inomnes Gentes :  &  Hierofvljnu 
calcabitura  Gcnttbus,  ufquequo  impleanturpuslituta  ilia  tempora  Gentitim. 


A  N  A  L  Y  s  1  s. 

Clgnaremotiora  everfionis  Hierofolymorum  8c 
•^templi  cumenarrafier,  jam  narrat  propioraut 
Imvt/difertenotat.  Adjun&um  eil  obfidiourbis 
Hierofolymitanx,  utliquetex  Lucu:  cujus  caufa 
narratur  efrkiens,  exctcitus  Romanus ;  qui  fuo  ad- 
jiinclo  deteftationis  defcribitur  ,  Sc  teftinionio 
jrophetx  confirmatur;  cuiusteftimonii  intclli- 
gentiafiiofubjeftodedararur. 

Matth.  16.  Hujus  obfidionis  adjunftum  eft 
admonitio,  ut  qui  in  Iudia  funt  ad  montes  le  reci- 
piant;  quod  diftributione  declaratur 
fubjeilorum.eo- f  idibus.  \ 
lumqui  funt  in\  agro.       /  v"f-l7>lt- 
Verf.iy.  Adjun&um  illius  fugl  eft  fumma  fefti- 
natio;quod  comparatione  minotis  illuftratur,  non 
dcfcendendum  elfeut  vel  quidquam  fumant,  ne- 
dum  ut  fuos  thefauros  &  fuppcllettilem  afportent. 
Verf.xi.   Alia  adhortatio  ut  in  agro  agens  non 
revertatur,  ut  quid  iomi  fua:  accipiat ;  quod  com- 
paratione  minotis probatur,  ne  ut  veftimentaqui- 
dem  accipiat,  rcdeundum. 
Lvc.  22.  Abadjuntto  tempoic  vindifta:  divi- 


na:  confirmat  feftinationem;  qua:  vindifta  fuo fine 
confirmatur,ut  compleantur  qua;  fcripta  funt. 

Matth.  19.  Hic  feftinatio  infugailluftraturab 
adjun&a  infcelicitatefceminaruin  prxgnantium  Sc 
ladantium,qui  feftinare  nequcunt. 

Verf.  ;o.  Proponit  aliquam  confolationem  ad- 
vcrfus  hic  mala  :  cujusefKciensafligiiatur  depre- 
catio  fugi  hyeme  &  Sabbatho. 

Verf.  21.  Adhortaturad  hanccumfugam,tum 
deprecationem  fligi  hyems  5c  Sabbatho,  ab  adjun- 
ctagravi  arfliclione;  qua: exaggeratur  a  compara- 
tione  minoris,  quod  talis  non  extitit  ab  initio 
mundi. 

Lve.  24.  PartesenumeratafHiirionisquod  alii 
gladiopetibunt ,  aliicaptiviabducentur  ,  Htero- 
folymacakabiiur  a  gentibus ;  qui  conculcatio  ad.- 
jundlo  temporedeclaratur,  quoad  tempotadecur- 
fa  quibus  foligentes  ad  Euaugeliicommunionem 
admittentur. 

Verf.  22.  Confolationeni  aliam  adhibet,nempe 
dies  illius  vindicta:  divini  decuttatos  &  contra- 
ftos  iri ;  cujus  caufa  crunt  Elefti  intcr  Iudzos  :  ef- 
fcftum  eft  quod  aliqui  ex  Iudaris  ex  hoc  incendie» 
Sc  fttage  eripienmr ;  quod  fuo  adverfo  arguitur, 

quia 


Matth, 
15. 


E     V      A      N      G 

quia  nifi  eontraherentur  dics  illi ,  nulli «  Iudiis 
falvi  ex  illa  cidc  cvaliflent. 

METAPHRASIS. 
Aclenus  dc  his  diHum  esi  qiu  Hierofo- 


B     t     I 


A. 


8jl 


H 


16. 

17- 

18. 
Ltc.u. 

S3. 


Matt.io 

II. 
Lvc.24. 

MaTT.12 


_  lymitanum  cxcidtum  anteccder.t.  Sequi 
tur  ut  de  ipfo  excidio  (_»  extrema  depopulaiio- 
ne  dicam-  &uando  tgttur  vtderuis  Romanitm 
exercttum  (fua  impietate  tf  iny.ijiitia  dete- 
ftandum)  urbem Hterofiymitanam,  oltm  cul- 
t:tt  dvmofacram,  ibfidione cingentem ,  con- 
gruentcr  pmd.ciioni  Dantelts  1'rcphct*  ,  qtti 
loctn  attentum  _y  experrecium  leciorem  defi- 
derat:  Ittm  tanqu.im  dcplorata  urbisfalule, 
q:i  tqitot  tn  Iudsafunt ,  vel  hi  qui  tn  mtini- 
tijf.mis  urbibtis  degunt,  fugam  ad  montes  & 
deferta  loca  arripiant.  &ut  verofuper  tecitim 
sdiumccnfistit  .prtjejiinattone  tn  ides ,  ut 
viaticum,ant  ahud  ittnens  fubfidium  Jumat, 
nedefcendito,  Qui  veroin  agro  fortevefttbus 
nndtu  &  exutm  verfatur ,  ut  vejlem  acct- 
piat ,  domum  ne  redito.  Erit  enim  iliud  tcm- 
pus  trislijftmttm.in  quo  Deus  de  Prophetarum 
i$  Apostolorum  ,  maxime  vero  Servatoris 
Chrisiifanguine ,  ultiomm ,  congruentir Pro- 
phetarumprsdjclionibui.fumet.  Sicut  autem 
omnitim  Iuddorum  mijeranda  ccnditio  Jutura  j 
esi,  ita  mulierum  gravidarum  &  fucs  inf-:n- 
tes  laclantium  longe  miferrima  :  tit  qtts.  fuo- 
rumcmbiyonum&tnfantium  onere  ad  fit- 
gam  mntts  expediU  crunt.Magna  etcnim  irt 
dtvint  indicta  tn  tlio pcpulo  ludajco paffim  ex- 
•  tabunt.  Tametfivero  inelitliabde  r^inevi- 
tabile  hoc  malum  Jit ;  tamen  piorum  caufa 
placet  aliquam  malorum  mitigatunem  preci- 
btts  concedere.  &uamobrem  precibtu  conten- 
dtte  vesiro  commcdo  ,  ne  hyeme  ■,  meo  aulem 
cultni  &glor:e  ,  ns  Sabbathofttgafiat.  Erit 
entm  ets  inccmparabilts  affiictto  ,  qualts  ab  0- 
mni  hommttm  memoria  haudfuit ,  nec  dein- 
ceps  ulla  poi~icri:as  videbtt.  Hi  enim  magna 
infinitategladit  acie  caJem  ,  ilii  vero  tametfi: 
nontantatnfinitate  tn  cmnes gentes  (ff  re-\ 
.  gionum  cras  captivt  abducentur.  Atque  nifi 
Jrsnum  Dcus  furori  Romam  exercitus  injice- , 
ret ,  contra  quam  consiituunt ,  beUiim  tllitd 
crudele  &  fangiunolentiim  contrahendo  ,  ex 
gente  Iudaica  ne  untvs  qntdemfupe  effet ;  fed 
eleciortim  mcortnngraf.a  ita  illorum  furorem  ' 
moderabitur ,  ttt  ctdem  &  Jiragcm  illam  co 
ttjqtte.quo  animofito  defignartmt ,  non  prtfit- 
turi  fint :  tametfi  vero  ludai  falfa  (pe  urbis 
Hierofolymitans.  injiaurandsfe  laciabunt,  ta- 
men  certum  esi  qttod  ad  mundt  finem  (quo 
tempore  numerus  ex  gentibtis  falvandorum 
abjolvetnr)  ab  iifdem  gentib:::  iincnkabilnr. 


P  R  A  X  I  S. 

HAiftenus  fucrunt  fign.i  everiionis  Hie- 
rofolymorum:  fcquuntur  cjufJcm  obli- 
dio&  cxcidium. 

Cumigitur  vidcritis  Romanorum  exer-  verf  rs. 
citus,cjui  propteridolomaniam  &:  injuftitum  Ht,mnm» 
abommandifunt  ,  cingcntesHierofoIymam  txerdttu 
qur  penitus  &  iinc  omni  fpcinftaurationis  c"*£«- 
pcrdcnda  cft  (cjuod  ex  Danicle  verum  efle    ' 
comperictis,  modo  attentc  lcgatis,c\C.)tum 
cjui  iu  Iud__  funt,&;c.Non  enim.ut  olim  alii, 
inancsdifccdcnt  ,  aut  oblidionem  folvent, 
aur  perdentur,  ut  fub  Lzechia  &  aliis. 

Kcta   f.wiUillimam    Dei  &  juftiflimam  Cujmta- 
vindiclam.pcr  fumme  prophanos  &;  injuftos,  mmaprra 
executioni  mandan.Neque  enim  ulli  alii  tan-  «^  wWi- 
tam  crudclirateni   excrccre  ,  blafphemiam  "™*  '" 
exerccrc.fa-ditatcm  patrare  ,  &c.  Deoigi-   *•*" 
tur  non  modo  licct,  fed  &  neceflarium  cft.ut 
pollutas  manus  &:  ora  execrabilia  ad  fua  ju- 
dicia  exercenda  adhibeat.Hinc  difcamus  p_- 
tientcr  fcrrc  cum  ab  iis  corripimur  ,  tjur 
lcgibus  &  a:quitate  nobifcum  agunt:  niii  ve- 
liniuspotius  eorum  poteftati  penuitti ,  qui 
omnu  in  libtdine  fua  _erent. 

Kota  item  Chriftum.cujus  authoritas  om- 
ni  exccptione  major  exiftit ,  non  t3mcn  de- 
dignan  Prophcta:  teftimonium  profcrrc.&c. 

Objeciio  ex  Marco.  Inloco  ubi  non  debc- 
bat.  Videtur  crgo  evcriio  Hierofolyma:  vi- 
tuperiodari.  Rejpondeo  :  certc  quidein  refpe- 
c~tu  Romanorum  ,  qui  avarina  &  ambitione 
flagrantcs,  hoc  fecerunt;maxime  veroquod 
eorum  odium  in  templum  non  ex  illius  per 
Iudxos  abufu  natum  lit;  fed  quod  erat  olim 
.i  Deo  iuftitutum  &  cumillorum  idololatria 
maxime  pu^navit. 

Ttimfugiendum  ,  tanquam  rebus  deplo- Matt.t^ 
ratis,  ldque  celerrime,  abjetlis  omnibus  lm-  Lvc.ii. 
pedimentis  &  mora  :  abunde  enim  bcnigue  I"l"<i*<'- 

1         ....       -„..-.  ,  f    °       rum  cUdc 

cumillisactuin,u  vitamproprardaaurerant,  .,  ,. 

Ier.t,%,-L.  Nec  veroab  una  civitate  adaliam,  ruyflt),% 

ut  olim,  fed  ad  montes  &  folitudines.  Vnde  trit 

male  crit  pngantibus  &  Ia£tantibus,quia  ha: 

onerc  extcrno  gravata;  non  poterunt  fugam 

acceierare.Maximc  vero  li  hyeme&  Sabba- 

tho  fugicndum  iit:quod  ne  contingat.preci- 

bus  veftrisdeprecandum  relmquitur  :  aam 

dc  exilio  condamatum  eft ,  ncc  ullus  preci- 

bus  locus  rcliftus.  Atque  quo  prcccs  mten- 

datis  magis;  prardico  vobis.nunquam  parem 

calamitatem  autcxtitifle  ,  aut  olim  cxtitu- 

ram.  Ita  enim  fanguinem  veftrum  fitient,& 

illiiniidiabuntur  ;  ut  nili  tempus  illud  cocl- 

M  ra  m  r_  m  j         trahe- 


Cbnfii 

p.ojurs 
IWiU 


Vetf.19. 


8}-  H      A      K      M 

traheretur,  ncmo  ex  Iudxis  reliquis  fierct, 
icd  eflctis  ut  SoJom  &  Gorcorrlu  :  fed  cum 
fcedus  cum  llla  Genteinierim  ,  ex  quo  fem- 
per  nuhialiquos  manereele&os  necefTe  iit, 
lllos  dies  contraham  ,  &  corum  rabiem  & 
immamtatcm  frxnabo. 

Afrtalinguljren.  Chriftiprofuis  curam  & 
follicitudincm,  qui  non  modo  mala  ventura 
prjedicit  ;  fe3  quo-_rnodo  fe  in  pericuhs 
gcrant  prarftuuit  :  quo  modo  ,  quando ,  I 
quo  fugiendum  ilc  :  quod  tametli  nobis  j 
jam  penclit.rntibus  non  faciat ,  tamen  rem 
ex  lege  divina  excutientibus ,  &  precibus 
Deo  commendantibus  ,  uon  minus  nobis 
Spiritu  fuo  aderit :  promillo  enira  muni- 
rcur  ,  Dtum  omnia  pro  nobis  perfectu- 
rum,  modo  vias  noitras  llli  permittamus. 
P/Ww.37  nec  minus  certa  agendi  &  itinera 
noftra  mftituendi  ratio,  quam  olim  cum  nu- 
besautloco  incumberet,  aut  fe  attolleret; 
aut  cum  Sacerdos  Ephodo_accin£.us  oracu 
luma  Deoin  rebusdubiis  acciperet. 

Malediitio  qua:  prxgnantibus ,  &c.  non 
MaleJiSn  niii  hujus  vkx  eft  :  eftque  pra:diC.io  potius 
gr.ivitlis  cjuam  comminatio;  qux  tamen  vel  ad  xter- 
,  "  ,''Z~  nam  falutem  pertingere  polTit,  niii  huiuf-  , 
timptrdis  modi  promillo  ie  muniant ,  &c.  11  enini  111 
perfequutionedefecerint.aut  contranaturs 
«jp^J»  fcctus  abjiciant,&c.Vnde  Ofeas  cap.9. , 
da  illis,  Domine;  qutd  dares.'  uterosflerdes  (jf  ' 
ttrentesmammas.  Contravero,  ii  tcntatio-  ; 
ncs  fuftinuerint.beatioresexiftent.Eadem  eft 
ratio  cur  Paulus  iCor.y.  virginitatcm  ma- 
trimonio  prasponat ,  propter  fcilicet  eorum 
temporum  a(peritatem,qua  cogebantur  huc 
illuc  fugam  arripere  ;  unde  gravidz  &  la- 
ftantes  magis  de  vita  perclitabantur;  quo  in 
periculovirgines  ad  fugam  expedita: ,  non 
vcrfabantur.  Hinc  eft  quod  Deus  Ieremiam 
prohibeat ,  neaccipiat  uxorem  unde  liberos 
fufcipiat.  /wOT.16',2.,3,4.  tantum  autem  ab- 
eft,  ut  conjugum  conditio  apud  Deum  pejor 
fit  ;  ut  li  diviC.is  omnibus  difficultatibus  in- 
concufli  maneant,  hoc  ipfo  virgmibus  prae- 
ferendi  lint. 

Obiter  NoMca&cm  effc  nutriccs  ,  quae 
matres:conduftitiisenim  non  tamgravisfu- 
tura  efletcaiimnas  ,  li  alienos  non  fuos  in- 
fantes  defererc  cogerentur  ;  cum  tamen  hic 
in  pari  cahmitatisgradu  ponanturcum  <*ra- 
vidis. 

Obferva  pcccata  Dei  benedidiones  in 
m_IediCtionesconvertere:menfain  laqueum 
convertitur.  Quare.quo  quis  pluribus  inge- 
nii,  divitiar um,  uxons,  liberorura  ,  &c.  do- 


O     N     I      A 

tibus  ornatus  eft  ,  eo  debet  eautius  convcr- 
fari,  ne  illi  graviori  judicio  iint. 

Illud  lingularis  manfuetudinis  quod  in  ma-  Verf  20. 
ximafeventate,  meminit  mifencordix,dum  Deum 
aliquid  permittit  precibus :  hoc  enim  fuo-  n"iX,mA 
ru  precibus  (modo  inftent)  dat,  ut  nec  hye-  mirt'n'tfl, 
me,ncc  Sabbatho,&c.  Sic  Tfcar a\io()utn  de- 
vaftandam  Loti  prxcibus  dedit,&c.  Gen.19 . 
Hoc  nosadpreces  pro  Eccieliaanimare  dc- 
bet.Nemoad  Deum  accedens(quoddequo- 
dam  Imperatore  diciturj  mxftus  difccdit. 
Vide  exemplum  Anna:.  1  Sam.  1.  Aut  enim 
judicium  Deiavcrtemus ,  aut  efficiemus  nc 
tam  vehemcns  iit  ,  aut  ne  diutius  gralictur, 
aut  ut  ahqua.  fupcriint  reliquiz.   Hic  lo- 
cum  habet  quod  Proverb.  11,11. 

&Uiflio  :   Cur  precandum  ne  Sabbatho,  Cuipre- 
&c.  Refondent  quidam  ,  quoidam  cx  hdch    cj.uium  ne 
bus  hac  fuperftitione  Sabbathi  obfervandi  fafifi** 
conftnclos,ut  potius  vita:  curam  abjicerent  "•*<"""»• 
quam  S_bbathofugerent:fcd  hoc  efletfuper- 
fhtiolum  errorem  fovere,&c.  Quamobrem 
ftatuendum  eft  idco  juflos  cfle  dcprec.iri  ne 
Sabbatho,  &c.cultusdivinicaufa:  tanta  lgi- 
tur  cura  efle  debct  Sabbathilervandi,  ut  vel 
Deus  eo  nomine  comprccandus  (it,  &c. 

Simul  hic  docemur  non  tamum  noftri 
temporis  Eccleiiarum  curam  agere;  fed,&c. 
ut  ln  omne  acvum,  &c.  turpe  elfet  de  noftra 
poftentate  in  finem  feculi  propaganda  cogi- 
tationes  inire,  de  Chrifti  vero  prole  &  gene- 
ratione  proferenda  &  multiplicanda  curam 
abjicere.  Huc  acccdit  quod  hanc  calamita- 
temdeprecari  edocti  38.  annos  priufquam 
advenerat.  Quanto  magis  xterna  corporis 
&  anima:  perditio  quotidie  deprccanda! 

Accendit  ardorem  precandi  ex  gravitate  Verf.11. 

mali ,  quama  comparatione  amphricat  fu-   "'•t""m 

1  _       *  l  viituatta 

penorum&  lnfcquentium  temporum:  cc-  mil^ 

quodenim  unquam  auditum  eft  bellumin 

quo  decies  centies    millia   virorum  occiii 

funt ,  nonaginta  feptem  in  captiviratcm  ab- 

durTti  ?  iicut  cnimin  gravi&  lnuiitatoignis 

incendio  ,  ejus  periculum  homines  ab  lgne 

reftinguendo  non  modo  non  deterret.fed  & 

acuit,  &c.  ita  in  hoc  tanto  incendio  ccchtus 

immiflb,  &c. 

Dies  contrahidicuntur,  non  refpecrudi-  Verfzz. 
vinx  fentenrixjfed  i.diuturmtatis  malorum,  Ihtimod* 
quam  populus  promentus  crat ;  _.  connlii «?»'««»- 
hoftium,qui  ultioms  appetentiores,u!terius  "•'"""""'• 
vellent,  &c.ut  Ezechia:  anni  15.  addeban- 
tur,  nonfupra  tempus  a  Deo  conftitutum, 
fed,  &c. 

Nota  improbos  piorum  caufa  fa:pe  in  vi- 

ta  con- 


U  eonfcrvari.  Vide  Gen  t8,&  iji.quam  gra- 
tum  improbi  non  modo  non  3gnofcunt,fed 
&  pcfltmam  rcpendunr. 

tiota  Dci  judicium  non  prarcipitari  ,  ut 
hominum,  qui  julta  ira  acccnli ,  fxpe  tamen 
modum  cxcedunt ,  &  ea  faciunt  ,  quorumj 
poft  cos  pcenitet.  Vide  tlluftre  exemplum  in  ! 
lfraelitis  quiin  Benjimitas  tamimpotentcr  j 
forebantur ,  ut  indc  in  gravem  luilum  inci- 
dcrent  ,  &  aliquid  exdetinita  fcveritacc  re- 
mitccre  coa;ti  tint.  Iudic-io,Sc  n.Deus  ve- 


I      L     I      C      A.  SJJ 

ro  in  maximaqua  unquam  aut  ufpiamcx- 
canduit  ira  modum  fervat,  ut  veritati  fua:  Sc 
promiflr  mifcncordia:  conftaret. 

Obferva  in  judiciis  divinis  omnia  ad  ele- 
ftoru  falutc  tanquam  ad  normam  revocari. 

Kota  ettam  filutem  eledtorum  ,  piorum 
precibus  a  Chrifto  commcndari;  qui  tamen 
excidcre  non  magis  poflent ,  quam  Deus 
fententia  &  judiciofalli.Contra  Papiftas  qui 
elciftionisdoiUina  omnc  ftudium  reftingui 
dicunt,  &c. 


M  A  T  T  H.  cap.  14,  averf.  13,  ad  19. 

2  ;    Tur.cfx  quis  vobis  dixerit;  Ecce,  hic  Clirislus  ;  aut  bic :  nc  credite. 

24  Excitabuntur  emm  Pfeudo-chrifti  &  Pfeudo-propheu ,  &  elentfxgnama- 
gn.i  6"  miracuU :  i:autfcducant  (fiferipofit)  ettam  electos. 

2f  Ecce,  prddtxirobis. 

2  6  It.iquefi  dixertnt  vcbis;  Ecce,  in deferto  esi :  ne  egredimini;  Ecce,  in  concla- 
Vtbtts,  r.t  iredtte. 

27  Si.ut emm fulgiir exit ab  Oriente,  & apparetufquein  O.cidentenr.itaetiam 
erit  .idrentus  Filu  hominis. 

2  S  ibtcumque  enimfuerit  cadarer,  illuc  congregabuntur  aquiU. 

M  A  R  c.  cap.  l},averfu,adi^. 

2 1   Tunc  atitemfiquis  dixerit;  Ecce  hic  Chrislus,  rel  ecce  illic,  ne  credite. 
2z   SurgentemmPfeudo-cbrislt  &  Pfeudo-propbetct  :  &  edent  figna  acmira- 
cttU  ad  feducendum,  ffien  pofiit,  enani  elcclcs. 
2 3   Vos  autem  carete;  Ecce,  prddtxi  robts  omnia. 


A  N  A  L  X  S  1  S. 

A  Djunctum  tignum  finis  mundi  eft  quorundam 
•**impo!turade  Chrifti  Setvatoiis  eccelis  inter- 
ras  defccnfu;qux  impoftura  fua  forma  defcribitur, 
nem'  e  bic  tsi  cbritim  vcl  ibi  etl  Cbrisiut;  hujus  ad- 
juncrum  remcdium  adfcnbitur ,  ncmpe  ut  fidem 
Ulis  inpoftonbusdcrogemus. 
Vtrf.za,  Cuiusirnpofturaecfficientescaufxdefcri- 
buntutiptincipalcSjPfeudo-chtiftiipfiiadjuvantes, 
Pfeudo-prophr tx  i  qui  fuo  adjunfto  defcribuntur, 
nempeexurgendi,  feufe  mgerendii  item  cffrcto 
cdendi  magnafig'.ia&  prodigia  i  quorum  prodi 
giorutrt  &  impofturx  ctVeclum  cft.trmltos  in  erro 
rem  impcllere ;  quod  comparatione  majoris  am- 
plihcatui,  foreut  ipfisele&is.firicripoffii,  irnpo- 
nerent. 

V<rf.  25.  Efficienscati!avi'anii  ertoris  eft  prx 
dictio  Chrifti.qua  illos  advcifus  hanc  impoftutam 
pnmunit. 

f^rrf.16.  Formaimpofturxgenetaliter  il.vtrf. 
indicata,  fpecialius  hicindicatur ,  nempequoddi 
cent,  Ecte  t<1  in  tttferto,  ttte  etl  tr  penetralibnt  ;  ubi 
aUerumcfficiensinftrnmentale  uundi  erroris  in- 
diratur,  nepedem  moveant,  cum  ficcvocemur. 

ftrC  17.  Ptobat  iflos  noncfleverumChnftum 
j\>  aJj unclo  gloiiofo  Chrtdi  adventu  :  qui  pati  tl- 


luftratut  ,  fulguris  ex  orientein  occidentem  ex- 
euntis. 

P'erf.i%.  Deindehunc  errorem  refellit  b  fub- 
je&o  edito  loco,  quoChriftusdefcendet,  nonau- 
tem  in  terr.im  i  quod  fuo  relato  confiimatur,  quia 
elcdiadillum  pratfeftinabunt :  quodetiamcom- 
paiationepaiisilluftratur  Aquilaium  ad  cadavet 
advolantium. 

METAPHRASIS. 

PRicre  de  excidio  Hterofolymitano  qutftio- 
ne  txpedn.i ,  accedu  ad  veftram  aherstm 
de  mnndiftne.  ffjji}  tn  negotio  de  hoc  primnm 
vos  omnes  difcipuhs  meos  admonitos  ejfe  valo, 
r.eftdem  cuiquam  (qnantufci(txqiiejlt)adjun- 
gatis,  qtti  eb  afcenfu  meo  in  ccebtm  vobti  dicit; 
Chriftui  ille  filiut  Ma~itt  verut  Deus  (y  ve- 
rus  homo  fp.ciandus  interram  venit,  &•  nunc 
hoc  ,  nunc  illo  loco  illum  intuendi  potefiai  eii. 
Ex[il:ent  etenim  tit  ante  hierofolym  tanitm.ftc 
a  te  mundi  excidittm  voi:tntaru  minimtque 
vocatt  Vfendo-chr:ft:ftvs  V feuio- prcpheti:(qui 
illerum  latides  dscantent)  iipatt.  Hi  figna  & 
prod:gia  tant.t  ^  tam  ftupend  a  edent,  ut  vel 

tpfi 


13- 


14- 


i*. 


Z6. 


17- 


18. 


834  HarmoniA 

ipfi  Dei  clecii  (fiquidem  h?c fieri poffit)  in  er-   docet  figillum  Euangelica:  dodtrina:  ab  illis 
rorem abriperentur.Circumjpictte (y  animum   effingendum,  5c  adulterina:  earum  doctrinae 
dtltgenter  adverttte  :  me  qitod  attinet ,  vobis  \  apponendura.Vide  l  TheJJ.z.  &  Apoc.l}  .Le- 
adcauttonem,omniaqu£veftrainterfunt,pr£-q\mui  ignem  coclitus  evocandum  a  Pfeu- 
diccndo,  officio  perfunHusfum:  proinde  veftra  ■  do-prophetis  imaginis  beftia:. 
culpa  ertt.fivos  horttm  fraudibus  faimpo-        Gjutislio :  Qupdnam  difcrimen  inter  vera 
fturii  irreiirip  itiamini.  ^uamobrem  fi  mttf- 1  &  falfa  ifta  miticuh}  Rejbondeo:  Attentc  rem  Diferime» 
fitxvermt  in  aurem  veftram.dtcentes;  Venite,    conlidcrantibus  non  ent  difficile  difcrimen  '""■'  ■**■ 
fodes,  d  vid.te ,  nttnc  esl  in  deferto,  nttnc  in  !  ftatuere,  in  gencre ,  modo  ,  &  aliis  circum-  '^3'^ 
fecretioribtts  &  magts  abftrufis  locis,  nolite  ad  ftantiis  ;nec  enim  ufq;  eo  Deus  Sathana:  fra>  pr!)phtu'~ 
illa  loca  velpedemferre,  ned.i  ttt  i/lis  nefarits  1  na  [aXabit  ,  ut  difcrimen  inter  fua  &  Sathana:  rum. 
impojloributfidsm  .idjttngatis.  Secnndus  enim  ■  opera  non  cxtet ;  ut  in  miraculis  in  ^gypto 
metts  (qtiifumfilisis  homtnts)  adventtts,  pri-  1  editis :   nam  fi  fagaces  regis  terreni  ligillum 


mufubitttt  erit,(j>  celerior.qttam  iilliis  in  orbe 
degcns  tter  tn  defertttm  aut  abftrttfi  loca  con- 
ficerepoJfit.Dcinde  ertt  glorioftts  &  conjpicnits, 
Mt  >:■:>:  optts  fit  aliqtto  ,  qtti  adventum  mettm 
aliis  indicet ,  qtiandoquidem  uno  momento  & 
icits  oatli  oinnesper  ttniverfiim  terrarum  or- 
bcm  me  in  niibibtts  venientem  intuebttntttr. 
Cttjtts  mei  cttm  repcnttni.tum  illuftris  adven- 
ttvs  vivam  &  exprejfam  imagmem  infulgn- 
re  vobts  propono  ,  quod  ab  Ortente  egrejjttm, 
quttm  cttiftime  ad  Occidentem  pertingit.  Vn- 
de  est  ttt  fideles  omnes  infiammatiffimo  ftudio 
ad  me.qttipro  illis  vitam  exponam .hatid fectts 
aggregabuntur,  qttam  Aquiltt.,  cum  in  viden- 
do  accuti/Jimi,  tum  in  odorando  fagacifjimst, 
ed  cadaver  advolantu. 


P  R  A  X  I  S. 
Tgna  prxdicuntur    Hierofolyma:  exci- 
'dium  &  ruundi  confummationem  antece 

dentia. 

Partes.d-  ('Hominibus  in  terris 


effictum  dignofcant,  ncdum.&c.  Sed  certif- 
fima  hujus  rci  dijudicatio  petitur  ex  doctri- 
na  probe  excuffa  ,  &  ad  ,3«'ra*o»  verbi  divini 
adhibita  ;  qur  ii  cum  doctrina  Chrifti  in 
Scriptura  tradita  non  confentiat  ,  etiamli 
majora  ,  fi  fieri  poffet  ,  &  crebiora  miracula 
edcrent,  quam  Chriftus  &  Apoftoli;  non  ta- 
mcn  flocci  xftimandaeffent.Miracula  enim 
ex  dodtrina,  non  doftrina  ex  miraculisarfti- 
mandaeft.  Quemadmodum  fi  quis  clam  fi- 
gillum  regis  fubduceret ,  &  faliis  tabulisap- 
poneret  ,  non  tamen  ideoexpetitam  poilcf- 
lionernauferret,(ic,&c.Si  Angelus,&c.«»<i- 
thematslo.  Gal.i.  Nedumiihomo  calum 
&  terram  commovens  aliquid  a  tradita  do- 
ctrinaalienum  muffitaret.  Etfienim  homi- 
num  fcripturaitafingi  poteft  ,  utinterhanc 
&  illara  non  mtcrnofcas;  tamen  ut  Dei  fcri- 


Slgna  prxdicuntur    Hierofolyma:  exci-    pturam  horao  itaimitetur  fieri  non  poteft. 
dium&mundiconfummationemantece- !  Videqua:  in  Luc.17.zi.  fupra  annotavimus, 

Nota  firmillimum  piorum  prsfidium  &  Pionm 
arcem  maximc  inexpugnabilemin  Dei  con-fi"""-'* 
gna  pro-^  Deo  in  coclefti  &  terreilri  ma-  Ifilio  litam  effe,  non  ln  noftraprudenti  cau-  '"""J"' 
fcifta  ab     ^    china.  |tione;fed  nec  in  fidc,(qua:  tamen  Iabefactari 


Vox  -n-n  nondclignat  tempusquod  con-  nequit)  fcd  in  Dei  eleclione.    P.om.11,  2. 
tincnterexcidium  Hierofolyma:  infccutum  '  1  Tim.x.i?.  Ioh.i},  18. Etii  enimfidei  ut  fun- 


Verf.i;, 
&c. 

lmptMxrx  eft  ,  fed  qtiod  intra  feculum  feu  xtatemante  damento,  radici,  anchora;,innitamiir,tamcn 
fiibmmdi  finem  mundi  venturumeft;quodex  verf.z?.  [  fideifundamentum,  radix  &  anchoraeft  ele- 


fimm. 


cumaln.quipropt 


liquet,&  Z,«c.i7.nam  de  fine  mundi  quxftio  '■  clio  &  conlilium  Dei.  fiinc  eftquod  quiin- 

quoquc  a  difcipulis  mota  cft.  Sicut  igitur  ad  ■  ftar  montium  radices  alte  in  tcrram  deraer- 

fiierofolymx  excidium  arceffcndum  pra:-  fashabebant,  conveIlantur,&  locomovean- 

cellcrunt  impoftores.qui  a  plcrifque  admiffi  1  tur  ,  quod  eiectionis  ftabilitati  non  incum- 

&:  amplex.it!  judicium  Dei  accclerarunt ;  lic  |  bebant 

ante  finem  mundi,  &c.  Eoque  efficacior  erit 

hic  error.quogravius  judicium  in  fine  mun- 

di  exerccbiturquam  in  Hierofolyma:  exci- 

dio  :  hi  enim  Pleudo-chrifti  (non  ut  priores 

qui  Meffiam  fe  eilc  profitebantur)  fe  Maria: 

&  Dei  filium  cffe  venditabunt.   Hinc  eft 

quod  vel  elcdtos,  ii  fieri  poffit ,  feducendos 

dicit. 

QuoJ  figna  &  prodigia  ejituros  dicit, 


ter  ingenn&  do- 
ctrins  tenuitatem  vix  collium  locum  obti- 
nerepoterant ,  inconcuffi  ftcnt :  Argonau- 
tarum  naves  fubmergantur,  cum  cymbae 
non  obruantur  ,  lucidiffimx  ftellr  extin- 
guantur,  &  caloexcutiantur  ,  cumlinum 
fumigans  non  perinde  luce  fua  privetur. 
Quareeieclionem  noftram  bonis  operibus 
firmam  &  perfuafam  reddamus :  quo  non 
tantum  in  portu  iiraus  per  medias  tempefta- 

tes; 


Verf.is- 
Sertt  curd 
nejiri  ge- 
rcnii.i. 


E  T  A  M 
tei;  fed  nos  10  tuto  verfari  fcientcs ,  pl.icidc 
&  patienter  omnia  feramus.  Vnde  ctiam 
conftat  cos  qui  eleclionem  tollunt ,  nullum 
fibi  tranquillintis  Iocum  in  graviflimis  ;a- 
ftationibus  relinqucre. 

Eccc  prtiLxiJ]  E,'7n<fatr>/Lt$i ,  quo  illos  ad 
rmjorem  attcntionem  excitaret  ,  qualidi- 
cat,  ego  quod  mcarum  partmm  erat,feci,ut 
vobis  ha:c  prardicerem.  Vos  videte  nc  vo- 
bis  iptis  &  officio  veftro  dclitis  ;  ne  otio  & 
fecuritate  torpeatis;  ne  inftar  cbrioforum  in 
faftigio  mali  intam  gravi  tcmpeftate  dor- 
miatis.  Non  funt  ergo  res  leviculx ,  aut  le- 
viter  prartereunda:,  quxaChrifto  in  Scri- 
ptura  prxdicuntur.  In  bello  tuba  interdum 
chngit ,  5:  ligno  dato  ad  arma  concurritur, 
ubi  nullus  holtis  imminet:  fed  in  Chrifti 
bcllo,  Chrifto  prxfertim  ipfo  dangentc,&c. 
etli  enim  omnes  hoc  bclli  genere  non  exer- 
ceantur  ,  omnes  tamen  paratos  elTe  oportet. 
Multain  caftra  comportantur  quorum  nul- 
lus  eft  ufus.  Plures  anchora:  feruntur ,  quam 
fcmper  opus  eft  ,  &c.  quia  res  ita  cadere  po- 
tcft,ut,&c.  fic,&c  Abnerus  reus  mortis  pro- 
nunciatut  ac  fi  Saul  ejus  incuria  interfeftus 
fuiflct,  etfi,  &c  i  Sam. 

Hic  docemur  excubias  nobis  agendasin 
quos  finis  mundi  incidit;  qui  cum  Apoftolis 
minus  virium  habeamus,  gravius  tamen  hac 
expartejactabimur.  Imo  fi  hi ,  qui  adhic 
tcmpora  nonpertigerunt ,  jubentur  tamen 
fe  munire  ,  &c.  nedum  hoc  nobis  incumbir, 
qui,  &ccumque  parum  abfuturum  eft,  quin 
clecliipfiinpermciofum  errorem  impellan- 


oilica.  »jr 

tur  ;  quam  folliciti,  &C.  quare  imbccillifc 
corroborent,  firmi  vircsaddant;cumgradus 
liftendus,&cfi  enim  in  bellis  nullus  aut  dux, 
aut  mikstamcxpcrtuseft  ,  qui  ia  difciplma 
militari  quotidie  iibi  proticiendum  non  con- 
ducere  putct ;  quanto  id  magis  rn  hoc  bcllo 
adverfus  hoftem  tam  fortem.vaftum  ,  exper- 
tum,  excrcitatum;  maxime  cum  poftenorcs 
quique  conflictus  periculofiorcs  futuri  funt. 

Ecce.in  dcferto  efi  ,  ^*f]  Vide  quae  in 
£«£■.17,13 ,14.  jam  antea  in  candem  fenten- 
tiam  difleiuimus. 

Prius  erroremde  Chrifti  indefcrtum  aut  Veritxt, 
anrru  feccflu  convullit.  Nunc  rationem  ad-  p"  *d 
hibet  dchortationis,ne  pii  ad  illa  loca  fe  con-  c""?"m 
ferrent.  Argumcntum  eft  a  difparato ,  quod 
pii  ad  verum  Chriftum  aggregabuntur  in 
aere  tum  futurum  ;  non  igitur  defertaaut 
receffus  qua:rent:quod  fimulilluftrat  &pro- 
bat,  ficut  aquilx  ,  quaz  &  vifu  acutiflimo  & 
odoratu  fagaciffimo  funt  ,  advolant  quam 
celerrimc  ad  cadavera  :  iic  pii  omnes  ad 
Chriftum.tanquam  expetitum  cibum  &  ef- 
cam,quam  celerrimc  fcftinabunt  :rapientur 
enim  (inquit  Apoftolus)  in  aera. 

Vultures  perinde  fagaces  funt  ad  cadave- 
rainvenicnda;  fed  ab  aquilis,&c.  quia  vola- 
tus  aquilarum  aptifllmus  erat  ad,&c.  S:  quia 
alra  petunt,&c .  Qupd  piorum  ingenium  rc- 
fert :  etiamabipfis  regcnerationisincuna- 
bulisaltapetunt,  coeleftiafapiunt :  in  coelis 
converfatio,P/?»7.3,i9.Cc/.3.contra  qui  ter- 
reftria  petunt  graculis  limiles  funt ,  &  talpis 
qui  femper  terram  fuffodiunt. 


tn  ttera ;  j- 
pentur. 


M  A  t  t  H.  cap.  X4,,averf.  z<>,ad}7. 

2  0  Statim  autem  poli  comprefio  nem  dierum  illorum  Sol  obfcurabitur ,  nec  ddbit 
Luna  jplendorem  fuum ,  &JlclU  cadent  e  cxlo,  &  poteftates  ccclorum  concutientur. 

30  Tunc  apparebitfignum  T-ilii  hominvs  in ccelo,  &  tunc omnes  tribus  terra  plan- 
gent ,  &  ridcbunt  Ftlium  bominis  venientem  in  nubibus  cali  cum  potentia  &gloria 
niulta. 

31  Is  veromittet  Angelosfuoscum  tubs.  voce  magna,  &  cogtm  eleclos  ejus  * 
quatucr  ventis,  a  ccelorum  extremo  ad  eorum  extnmum. 

32  Afiiu autem difctte parabolam  :  quumjamramuscjttstenerfit,&foliager- 
minat,  noslis  prope  effe  aslatem  :  ■ 

33  \ta  &  vos,  quum  viderttis  bctc omnia,fcitote  iWamprope  effe  &  adfores. 

3  4  Amen  dico  vobis ,  r.cquaquam  prxterierit  cttas  luc  ufquedum  omnta  islafa- 
ctafxnt. 

35  Coclum  &  terra  pmteribur.t  tfermones  autem  mei  ncquaquam przteribunt. 

36  De  dte  autem  tllo  &  boranemo  fcit ,  ne  Angeli  quidem  ccclorum  :  fedPater 
meuifolus. 

Nnnnn  M  a  «.  c. 


2}  6  II      X      R      M      O      N      I       A 

Mx  R  c.cap.ii,*  verf.  14,^35. 

24  Cxterumperiliosdies^poitaffliciionemiUam,  Sol  obfcurabitur ,  necdabit 
Lunajplendoremfuum. 

2$   EtfielU  cccli excident,  & potesiatesqua in cceiis  funt  concutientur. 

26  Et  tunc  ridebunt  Filium  bominis  ycntentem  in  nubibiis  cum  potentia  muitn 
&  gloria. 

27  Ipfe  rerotum mittet  Angelos fuos ,  &fuoselecloscogetaquatuorrentis)  ab 
extremo  xeni.  ufque  ad  extremum  cceli. 

2  S  Aftcu  rero  difcite  parabolam ;  Quum  ramusejusjam  tenerfit ,  & germinat 
folia,  noftisprope  effe  nttatem : 

29  It.i  &  ros,  quum  \uc  rideritisjieri,fitote  illum  prope  ejfe  adfores. 

30  Amen  dico  robis ,  nequaquam  pr&terierit  hxc  ettds  ufquedum  facla  fint  h<ec 
omnia. 

3 1  Ccclum  &  terra  pntteribunt,  fermones  autem  mei  nequaquam  prtteribunt. 

32  Sed de die illo ac hora nemofit,  ne Angeii quidem  qui in ccelofunt,nequeipfe 
Filius,fed  Pater. 

L  v  c.  cap.  ii,avcrf.ij,ad$4. 

25  Tum  eruntfigna  in  Sole  &  Luna  &fiellis :  &  in  terra  anxietas  Gentium  in 
confxlii  mopia :  refunante  m.,ri&  fAo  : 

2  6  Exammaus  homintbus  pnt  metu  &  exfpeclatione  malomm  eorum  fuperre- 
tiientium  in  orbem  terrarum,  nam  poteflates  ccelorum  concutientur. 

27  Et  ttinc  ridebunt  Filium  hominu  renientem  in  nube  cum  potetnia  &  glo- 
ria  multa. 

28  Ouum  autemh&cfieriincipient ,  furfum  afpicite  &  attollitecapitareslra, 
quoniam  appropinquat  redemtto  reliri. 

29  Dixit  e:iam  eis  parabolam,  inquiens;  Videtefcum  &  omnes  arbores : 

30  Quuinjrmemiferiiithlh,  vos  cas  cerne ntes ,  perrosipfos  agnofcttU  jam 
propeejfe  s.slatem: 

31  lta&  ros  quum  rideritis  Jucfcri,  agnofcitc  prope  ejje  regnum  Dei. 

32  Amen  dico  rcbis,  ncquaqttam puteriertt  hs.c  &tas  quoufque  ha*c  omniafacxA 
fuerint. 

33  Ccelum  &  terrapr£teribtint,  rerba  autem meanequaquampr&teribunt. 

ANALTSIS.  I     Verf.n.  Effcftum  Chrifti  narratur.mi/fio  An- 


A  Djunftum  fignum  adventus  Chrifti  obtenebta 
■'^tio  Solis  &  Lunx,  ftellarum  e  coelo  cafus ,  Sc 
totiuscctli  virtutum  concuffio.  Quod  eriam  ad- 
juncto  tempote  declaratur ,  nempe  ilico  poft  im- 
pofturas  Hfeudo-chriftorum  &  Pfeudo-propheta- 
jrum. 

Verfio.  Aliud  adjun£tum  ,  nempe  fignum  & 
vduti  vexillum  Chrifti;  quod  fubjetto  loco  decla- 
rarur,  in  coelo:  quorum  fignorum  effectum  in  im- 
probiseritplanctus?c  mceror :  cujusetiam  plan- 
ftus  caufa  efficiens  notatur ,  quod  videbunt  Chri- 


gclorum:  quomm  effe&um  indicatur.fonanriflim* 
vox;  quxcomparationeparis  illuftratur  ,  nempe 
tubx.  Deinde  aliudeffediumnarrarur,  collettio 
electorum  ad  Chriftumadducendorum:quxeriara 
fub  je&o  loco  declararur ,  nempe  a  quatuor  venris, 
&  ab  uno  cceli  extremo  ad  alterum. 

Vtrf  31,33.  Propinquiras  finis  mundi.cum  hxc 
adveniunr ,  comparatione  paris  illuftratur;  tam 
enim  propinquus  eft,  quam  xftas,  cum  ficus  tenel- 
los  ramos  &  folia  fua  fundit. 

Verf.  34.  Omnium  horum  fignorum  qux  ultt- 


ftum  venientem  innubibus.  mumdiemprxced«ntadjunt>um  tempus  notatur, 

Cujus  adven-  1  potemia,  ^  qux  utraque  fua  ad-   antequam  feculum  vel  xtas  una  penirus  exafta  erit, 
tus  rluc 3d\un&2<  >  junfta  magnitudi- 1  QaoA  etiam 

ponuntui  V.gloria,     J   neamplificanmi.    jcoufiimatur 


Cujus  adven-  1  potentia,  ^quxutraquefuaad-   antequam  feculum  vel  xtas  una  penii 
tus  Awadjunfta^  >  junfta  magnitudi- 1  Quod  etiam  teftimonio  vehemcnus  alTeveiationis 

lia,    J  neamplificanmr.   jcoufiimatur, 

Vtrf. 


»9. 


E      V     A      N      C 

Vtrf.tf.  Porro  comparatione  minoris  corro- 
boratur  ,  cotlum  iV  tcrram  periturapotius,  cjuam 
iinum  vcibuin  Ghrifti  excidat. 

y*f  36.  Qnod  tempus  fcculi  vcl  rtatisfuodi- 
verfoilluftrjtur ;  tamctfi  cnim  feculum  ec  .ttas, 
quo  dies  ultunus  advenict ,  perfcriptum  &  prifi- 
nitum  hominibus  innotcfcat ,  tamendies  8c  hora 
omnibus  occulta  eft  ;  quod  compatatione  majo- 
risilluftratur ,  quia  ne  Angeli  quidem  hocfciunt; 
quod  etiam  alia  comparatione  majoris  arj;uitur, 
nefiliumquidem  hominis  illum  diem  aut  horam 
nofle. 

METAPHRASIS. 

STatim  poftquam  Deus  fuos.Pfeudo-chrifto- 
rum  Cf   Pfeudo-prophetarum  impoflurts, 
gravi  ajjii.iione  exercuerit(quod  piis  Jmgular: 
confolationi ,  ($  impiis  horribili  exitio  ctdei) 
in  coeltsfol  obtenebrabitur ,  luna  lucemfuam 
fubducet ,  fteUt  "e  fuisfedsbus  decident ,  ajira 
Lvc.ss.     item&  cosleftia  figna  concutientur.  Atque 
ttt  in  coelis  ,  fic  mjeriore  mundi  parte  ex  maris 
ej"  freti  fragofo  fonttu  cmne  genus  populi  in 
maximas  animi  anguftias  conjicientur,  qut  d- 
los  aut  ad  refipifcenttam  exftmulabunt ,  aut 
fi  ptnttentitlocus  non  jit,  formtdabili  horrore 
-i.       confternatos  ad  dejperationem  adigent.  VJque 
eo  ut  hommesprt  metu  (jf  exjpeciatione  eorttm, 
qiit  mundo  fuperventura funt ',  animam  effia- 
re paratifmt;quia omnium  creaturarum  caele- 
ftium  &  terrejtriu  confujione  &  conturbatione 
infequentis  mox  tuint  Ttx.fi.Yt&t<»  mundifinem 
appetere  &  adventare  cuivu  ad  cognofcen- 
M  *  r t . 30.  dnm  mn  erit  difficile.  Hisfignis prtmtJJis.Cbri- 
fti  filii  homtnis  fignum  in  coelo  confpictetur,in- 
ftnttus  Jplendor  &  apparatus  ,  quo  tar.quam 
•vexiilofublato,  omnes  tanquam  in  bello  ad  il- 
lud  convolabunt  rj>  aggregabuntur.   Quando 
etiam  omnes  omnium  gentium  impii  &  fcele- 
rati    homines   animi  cruciatu  concutientur, 
tnaxime  cum  viderint   me  filium  hominis, 
{prout  in  ccelum  afcendi)  in  nubibuse  cozlo 
defcendentem  incomparabtli  potentia  &  glo- 
riainftructum.  &uo  tempore  Angelos  etiam 
mittet fu:s,(y  in  his  Archangelum,  quafidu- 
cem  :  qui  tanquam  tnbtfonitu  ingentcm  vo- 
cem  edet  :  Cujus  vi  mortux  excitatis  &  vtvis 
uno  momento  mutatis  ,  eleHos  ,  ab  omnibus 
cozliplagts  ad  Chrijhtm  aggregabunt.    Aficu 
vobis  familiari fimilitudmem  petite  ,  qut  vo- 
btstn  hoc  negotto  documento  &  conflationi 
tffepojjit.   Cum  etenim  ficus  arbor  ramos  1$ 
fiagella  {$  foiia  fund;t ,  tftatit  appropmquaits 
certijfimum  tejtimonium  ejfe  nofciiis.  liand 
fecus  &>  vos  cum  htc  omma oculis  ey>  auribus 
ufurpabitis  ,  fcitcte adventummeum perinde 
appetere  &  propinquum  ejfe,  ut  quidomusfnt 


31. 


31- 


E     1     I     C      A.  857 

oftium pertingens,  illam pretinu*  ingredipa- 
ratus  efl.  Atque  ut  Hierofolymitani  excidti  34» 
antecedentiafigna  unius  ttatis  (yfecitli  cur- 
riculo  circnmfcripji  ;  itidem  in  mundi  hujtts 
interitu  fancle  vobu  affirmo  ,  ir.tegramtta- 
tem  non  plene  exacfam  iri,  priufquam  extrt- 
mus  ludtcii  dies  advene-it;  inittojacioa  Pfett- 
do-chriftorum  tfy  Pfeudo-prophetarum  impo- 
Jlura  ,  ad  illum  dtem  ufqne,  quo  filius  homims 
glorioftts  ab  ommbus  in  a'e;  e  conjptcietur. &uod  }  s , 
qutdem  ita  mdubttatum  eft,  ttt  cotlu  &  terra 
ctttp.s  elfe  defmant,quam  ex  diciis  mets  vel  ver- 
biilum  unum  excidat.Tametfi  vero  ttatufcu 
feculi  fecwidt  adventus  met  a  me  tempus  prt- 
finitum  vobis  mnotefcat :  tamen  de  dte  illo 
(nednmde  hora)nemo  mortaliumnovit:  quod 
ne  vos  mocjlos  habeat ,  mentem  veftramfub- 
eat  ,  ne  beatos  quidem  Angelos  htc  fcire  :  di- 
cam  amplius  ;  nefilius  quidem  homints  (quo- 
ad  homo  esl  ,  nondum  mgloriam  tranflatus') 
htc  novit  ;  ut  uno  verbo  dicam  ,  Pxter  iftot 
temporttm  articulos  fibi  foli  refervavit. 

P  R  A  X  I  S. 

POfl  comprejjionem  dierum  illoriim.']  Im-  Verf.29. 
poftores  emm  cruentabunt  pios  ,  non  Crtttnrd, 
tantumdocT;rin;£perver(Iuce,fecletiam,quo-  ">™>">te 
ad  poliunt  contumelus  &  injurus.  cbnili 

Sol obfcurabitur ,  &c.~]  Machina  cceli,ter-  confiern*- 
tx  3c  maris  tremefiet:lkut  enim  xdes  priuf-  ttt, 
quam  ruunt  ,  concrepare  folent  ;  iic  in  hoc 
mundi  domiriliofiet.Propheta  hsc  figuratc 
deafrlidtionibus.&c.  fed  hic  prout  fonant 
verba,  accipienda  funt.Cum  autem  pulcher- 
rima  &  maxima  mundi  pars  ccelum  &  ejus 
fplendidillima  ornamenta  deformentur  ,  5: 
veluti  ckuftra  obfignentur  ,  cercum  eft  ejus 
inceritum  appetere:  multo  magis  quam  cum 
tcrra  qua:  inftar  punrfti  eft,  &c.  veftis  ,  cum 
ejus  color,  fpecies,  villus,  ufuatteritur ,  ab- 
jeftioni  prope  eft  ,  fic,  &c.  Huc  refer  quod 
eft  de  ccelo  ,  terra,  mari  fub  Euangelio  con- 
cutiendis  Agg.z.  Quo  videtur  Lucas  refpe- 
xille  cum  de  hornbili  maris  ftrcpicumen- 
cioncmfacit. 

ObjeHio :  Videtur  alienum  talem  fore 
creaturarum  defeftum,  fubadvencu  Chrifti, 
qui  longefplendidiiTimuseric,  &c.  Principis 
enim  advencum  quasdam  daricacis  noca: 
prascedunc.  Dcinde  hoc  ad  piorum,  qui  rum 
in  cerra  exiftenr,  confolacionem  mintis  ac- 
commodarum  vidcctir ,  cjui  alioqui  afrlidti, 
hac  canca  obfcuricace  amplius  concurbjbun- 
cur. 

Rejpondeo;  i.Hoc  Chrilti gloria:  non  obe-  p,y,  uu, 
Nnnnn  2.  rit, 


itnfiia  htr 
itndu. 


Veif.30. 
Si^num 
ChrtHi 

triumphj- 


imftti  /«- 
HHifttTK. 


3jS  H     A      R 

•rit,  cjuin  potius  eam  illuftrabit :  nim  quo 
majorprreceiTit  rerumomnium  obtenebra- 
tio,  eo  glorioilor  apparcbit  Chnftus.qui  de- 
pulfa  ilfa  caligine,  ccclum  &  terram  fua  glo- 
na  colluftrabir.  Nec  piis  ofEciet,  quibusiin 
dicium  erit  appropinquantis  Chrifti  Serva- 
tons  &  vindicis.  Sicut  enim  appetente  ma- 
ne  ,  majores  tenebra:  funt  quam  reliqua 
noctrs  parte  ,  quo  exhilarantur  potius  qui 
diem  expetunt ,  quam,  &c.  fic,  &c.  Impro- 
bis  vero  hic  adventus  Chrifti  apparatus  aptus 
eft,  vel  ut  illos  injefto  metu  ad  relipifcen- 
tiam  extimulet ;  vel  li  illi  locus  non  iit  ,  ut 
hoc  modo  conftemati  fenfu  a:tern:e  damoa- 
tionis  tangantur  ,  ut  vcluti  in  atriis  &  vefti- 
bulo  inferni,hic  in  terns  agentes  conliftant. 

Quare  lumen  intus  paremus ,  ut  cum  ex- 
ternum  defecerit ,  animo  alacri  &  ereclo  (i- 
mus:  utenira  nocte  domum  occupante,qui 
lucernas  accenfas  habent,  non  ita  magnope- 
re  folis  lucem  requirunt:  lic,  &c.  imo  nobii- 
cumerit  ut  cum  Ifrael,  cumtenebrar  Aegy- 
ptum  occuparunt.  Cumque  tantus  maris 
Jtrepitus  &  terrx  motus,  &c.  futurus  fit;cu- 
randumut  intus  pacem  colamus  ,  qua,&c. 
tum  enim  fortilTimus  quifque  quifide  vacat, 
tanquam  faemina"trepidabit ;  &  contra. 

Atqui  non  cceli,&c.  annihilabuntur  :  fed 
excoquentur  &  defrcabuntur  :  qua  nos  er- 
go  pictate  &  fancT:itate  efle  oportebit  ,  qui 
ccelos  inhabitabimus !  2.  Pe/.j,  13,14.  tam 
fplendida  palatia  porcis  aptari ,  quam  indi- 
gnum  efTet? 

Sicut  belli  Imperator  copias  fuas  coact.u- 
rus  vexillum  pandit  ,  ad  quod,  &c.  iic"  tan- 
tuserit  Chtifti  advenientis  fplendor,  ut  om- 
nesadeum  hoc  indicio  colligantur.  Priore 
adventu  furtim  venit,  ejus  ut  adventus  pau- 
cis  innotefceret ,  quibus  vcluti  in  aurem  in- 
fufurravit,  &c.  fed  pofterior  clarus ,  in  edito 
loco  omnibus  innotefcet.  Hoc  autem  fi- 
2;num  non  eft  clairicum  bclli ,  fed  iionum 


U    O    K    I    A 

refractarii  & rebelles  fubditi,  &  tanquimju" 
dicem  malefici,  mtueri  cogentur ;  cujus  vel 
folo  confpedlu  conflernentur  ,  cogitationi- 
bus  fe  accufantibus  5:  reos  peragentibus. 
Planclus  vero  talis  erit.qualis  pro  primoge- 
nito  ;  &  qualis  olim  Hadadrtmrmne  ,  ubj 
Iollae  mortem  Iudii  defleverunt.  vide  Za. 
char,  11, 10,  (°rc. 

Quod  ii  tanto  in  luctu  hic  in  terris  ver- 
fabuntur,  quid  illis  fiet  in  inferno,&c.Quare 
hommes  fe  ad  plaoiftum  &  lachrymas  hic 
excitent,  ubi  eorumfructus  erit:  prxftatad 
momentum  lugere  ,  ut  in  «eternum  gaudea- 
mus.quara,  &c. 

Noia  caufam  cur  homines  in  Chriftu  five 
infidelitate  ,  live  morum  corruptela  impin- 
gunt ;  nempe  quia  eum  fidei  oculo  potcntia 
&  gloria  inftruttumuon  mtuentur  ,  ejufque 
magnitudinem  iibi  in  animo  non  proponiit : 
impn  enim  limulatque  eum  angelorum  fa- 
tellitio  ftipatum  videbunt,&c.  lugebunt  eo- 
rum  proterviam,  perfidiam  ,  &c.  Quinubes 
currus  fuos,  &  quadrigas  fibi  &  fuis  facit. 

Titba."  Petftat  inpnore  metaphora:  licut  Verfjr. 
enim  explicaut  vexillo  ,  fic  tubx  fonitu fo-  ThI"'»x 
lentcopiascogere.Videturalluderead  Num.  "  ,rc  ~^~. 
10.  Vbi  populus  caftra  figens  circumtaber-  Deitirtu- 
nacula  tubaconvocabaturadtabernaculum.  teelnt*. 
Apoftolus  1  Thef.i,.  docet  hanc  tubamfore 
Archangeli  vocem  ,  quam  llle  virtute  filii 
Dei  erFcret.  Vnde  lohan.\ .  vox  filii  Dci  ap- 
pellatur. 

Hujus  vo-Ti.In  mortuos  ut  revi-^\utru- 
chduplex)     vifcant  immortales,     (.que  ia 
eriterfe-  ^j   z.  In  vivos  ut  muten-   fittuo- 
dus,  L  tur,  J  culi. 

Hicconfer  virtutem  verbi  praedicati  per 
miniftros ,  cum  voce  hac  :  mortuos  enim 
perinde  excitat;  &  uno  momento  hoc  facit. 
Hoc  tamen  dirfert,  quod  Euangelii  vox  vi- 
tamhanc  inchoat;  illa  confummar. 

Nota  admirabilem   Dei  potentiam  qua  Deiptteo- 


quotriumphus  agetur,  ut  quicunque  fub  li-  '  uno  momento  inftaurabit,qua:muItisanno-  ''*  & 

s;nocrucis  &  afriictionis  militaverit,  is  ad  ,  rum  millibus  collapfa  funt  ;  nec  inftaurabit  I"'7",' " 

arimtran- 


hoc  fignum  advolct,  ut  cum  Chrifto  trium 
phosagat,&  vitxasternarfpoliadividat.Quo 
eft  minus  vero  fimile  hoc  fignum  futuram 
crucemcui  ChriftusarTixusruit;  cujuspro- 
culdubio  omnis  memoria  delebitur. 


modo,fedin  conditionemlongepra:ftantio-   .     ' 
rem  provchet :  Admirabilem  fcientiam  qua 
llngulisfuapropriacorpora  ,  nervos ,  ofla, 
reddct  &  coaptabit.  Hominibus  r.on  perin- 
de  facile  eft  inftaurare  ac  diruere;  Deo  vero, 


Plangcni  ,  t°rc.~  Adjunftum-hujus  Iigni:    &c.  tum  marefuos  mortuos  ,tanquamfidc- 
plangentautemimpii  qui  Chriftum  pupu-    lis  cuftos  reddet;&  terra  fuos,  &c. 


gerunt,  iivein  captte,  hveincorpore  ,  iive 
faclis,  five  dictis.  Signum  hoc  impiorum  o- 
culis  fanguinolentum  aut  atrum  apparebit, 
ut  qui  Ckiftum  victcrem  &  regerrijtanquaiu 


Sedaliiad  vitam,  alii  ad  mortem  refurge-  Ditetfi 
mus  ,  prout  in  fepulchro  conditi  fimus:  hi  "(**""*- 
enim  ut  frumentum  in  horreum  ,  &c.  illi  ut  ''~m  ™*~ 
Ipin»  &  cardui  in  ignem ,  &c,  quareprovi-   ""* 

dendum 


EvANOlLlCA.  83J» 

ie ndum  quomodo  nos  ad  Ir&um  fcpulchri  intcr  hxc  figna  in  folc  &  luna,&c.  &  Chrifti  tdmtus, 

componamus ,  ut  cifidei  culcitramlubfter-  jadventum.  i.  Certitudo  vcntun  lilius  dici.5.  &'x" 

namus ,  bonorum  operum  cadurcum  fupcr-  I.xtitia  &  coufolatio  ,  qux  vcris  &  xftatis 

fternamus,  fpci  pulvinar  capiti  fupponamus,  tempore  adumbratur.  VideCanr.i 
vcteramenta  peccatorum  antequam  lcclum        Sonprttertbit  <ttas  ]  Eft  xtas  100.  anno-  Verf  34- 

petarous,  cxuamus.  Nobisautcru  cjui  fupcr-  rum.  Gcn.  1^,15,16.  Ante  cap.i}.  calamita-  £)*"• 

Futuri  fumus  cavcndum  nc  fomnus  obrepat,  tem  Hierofolvmx  explicans  ,  tcmpus  prx- '""""''"' 

I  .  /•  |  -  tutn  t(1Wm 

fcd  perpcruxexcubix  agendi.animi  in  Do-  |  ftituit,unius  leculicurnculum,&c.  licnunc, 
miniadventumparandi ,  ut  illi  venientiob-  &c.  ficut  enim  non  omnia  prxdixit  qua: 
viam  proccdamus,  aut  ad  fores  fimus,  ut  pri-    Hierofolymx  cxcidium  &  mundi  lnteriturn 


\sf»gth- 

Tnm  in  rt- 
fnrrtRttnl 

mmtjt- 


r 


ma  quaque  pulfatione  ei  apcriamus 

Msttet  Angeks.]  Miniftn  enim  Dei  funt 
ad  electorum  falutem.  Hoc  videtur  efle  po- 
ftremum  minifterium  quod  ergaeos  prxfta- 
bunt :  poft  Dei  laudibus  concinendis   vaca 


intcrcurrercnt  (id  cnim  Paultts  zThcffal.i. 
&  loh./fpoc  prxftant.ita  ncque  jam,&c  Hic 
cnim  verbaadcamxtatemreferri.quxfinem 
feculi  immcditate  prxccdet  ,  ex  antithefi 
conftat.qux  fequitur  \  ftd de  die  &  hora,  tyc. 
bunt.  Hi  funt  igitur  fecundi  meflbres ,  qui  \  Quali  djcat ,  xtatcm  quidem  &  feculum  no- 
Dc-i  frumcntum.  in  cocli  &  Ecclclix  trium-  \  vcntis,  fed  dicm  aut  horam  minime.  Magna 
phantis  horreum  comportabunt.  Guts.ritur  .•  vcro  afTcveratione  utitur  ad  confolationem 
quomodo  eleCtos  a  reprobis  intcrnofccnt  ?  &  confirmationem  clec~torum,qui  tum  valde 
Re[p.  facillime  :    cum  enim  eleclorumfaluri !  prementur. 

deltinatifuiit  ;  noncft  dubitandum  ,  &c.  fil       Obfer-va  piorum calamitates  graves  ,  fcd  p;,rUm „f- 
fcrvus  domini  meflim  ab  alicna  internofcit;   ealHem  brevcs  efleintrafeculumilic  in  nd-fliBiaus 
&frumenturo  a  Zizaniis ;  nedum  Angeli,   dio  Hierofolymxcontrahenturdiesiili.Nqn  *'"'"• 
&c.  £w6.s>.dicuntur  elccr.ifronte  notari;  ,  enim  femper  patietur  virgaru  improborum 
ut  non  minus  facilefit,  &c.  quam  fi  notaali     elcftorum  tergoribus  adnxrere ,  ne  &  illi 
quavifibili,  &c.  Dcinde  cx  hilanaut  trifti   manus  ad  impietatcm  &  ftultitiam  appo- 
fingulorum  vultu,  &c.  j  nant.  Colonus  paulo  xquior  bovis  laborem 

Cogant  eleclos a  quatuor  ventisJ]  Mirifici  tanto  citius  definit ,  quanto  in  perrinaci  & 
funt  ifti  meflores  &  vindemiatores.  Inter  petrofoagello  araverir.  Qucruntur  quidcni 
homines  vel  diligentiffimi  coloni  &  vinde-  pii  Deum  tardare  ,  fcd  illud  ex  infirmitate 
miatores  aliquod  fpicilegium  &  racematio-  |  proficifcitur.  Deusemm  veniendo  veniet  Sc 
nem  poft  fe  rclinquunt  ;  ilti  vero  ne  fpicam, '  non  tardabit ,  &  libi  fupplicantes  cito  vindi- 
ne  uvam:  omnes  five  elccti, five  reprobi  col-  cabit.  Luc.lS. 
ligcntur,  &c.  Ccelum&  terra  prtteribunt.tfc.]  Vtfu-Ver£,, 

Tum  erit  pcrfe&a  feparatio.  Hic  aream   periore  verfu  feftinationem ,  fic  hoc  verfu  ^d-emtns 
repurgareincipit,  verbiprxdicatione.maxi-   certitudinem  notat ;  ut  pios  confirmct  ad-  Chnfli 
me  ubi  difciplina  Ecclefiaftica  obtinet ;  tum   verfus  impios  iIlos,qui  ejus  adventuDinega-  ctrMndn 
vero  fcorium  a  pretiolis  metallis ,  palea  a    bunt.  iPer.3. 


frumento.&c.  tum  non  dicetur  amplius  inr 
pio,  juftuses ;  nec  coutra  avaro  diceturli- 


Hinc  autem  difcimus  rem  quamque  eo 
nobis  diligentius  meditandam ,  &c.  quo  aut 


Lvc.18. 

Hxt  tmmtt 
pit  libt- 
rAtianis 
fuafeiu. 


beralises,  &cc.Efai.}i,<j.  Hac  meditatione   fxpius  ,  aut  affeverantius ,  autvehementius 
nos  confolemur.  I  inScripturis  proponitur.  Deus  enim  prout 

Tum  fujpicite  ey  attollitecapita,  <yr.]  Im-  :  vel  noftram  tarditatem  &  ftuporem  ,  vel  fo- 
pii  prx  metu  fignorum  in  ccelo&  mari  ex-  ris  periculofastentationesprxviderit,eonos 
piraturi  funt;  contra  pii,  &c.  ut  fponfa  fpon-  accuratius  adverfus  ea  munit  :  ut  enim  pru- 
fiadvcntum  exfpectans  ;  fervus  frugi ,  &c.  '  dcns  parens  eo  frequentiores  &  vehemen- 
heriadventum:  hxresin  hxreditatemimmif-  tiorcsadhortationesadfiliumaccommodat, 
fionem.  Nec  miruin  fi  pii ,  &c.  cum  mutx  quo  ,  &c.  lic  ,  &c.  Eoque  nobis  prudenter 
creaturx  hunc  Domini  adventum  quodam-  expendendum  eft,  qux  potiffimum  tentatio- 
modo  naturx  inftinctu  expectant.  S.om.%.    ncs  illam  xtatemexercent ,  inqua  nos  agi- 


Matth. 

3»,35- 
Ixtrtmi 
diri  certni 


Hicigitur  implebitur,  quod  eft  apud  Efa 
«r,i3,i4. 

Quo  hxc  confolatio  altius  infideret  eo- 
rum  animis,  fimilitudine  illuftrat ,  &c.  ubi 
mtimdumi.  Spacium  quod  interjettum  cft 


mus ',  aut  qux  magna  verifimilitudine  im- 
pendebunt;ut  promiffiones  5:  cautioncs,qui- 
bus  illis  cum  primis  occurratur  ,  probe  & 
compertas  &meditatas  habeamus. 

Sectjlum  quo  venturus  eft  fuis  communi-  yerf  jt; 
N  n  n  o  n  j  cavit, 


84°  H/R.M0NIA 

Stddits     cavit,  diem  vero  aut  horam  ,  &c.   Idco|con(iliariij  quidem  communieant :  nedura 
fjiiti^no.    non  jj^jj  .  exaft0  fecu]0  ;  fed  antequam 

fecllm'     ^"eclI'um  >  &c-  s'c  ln  Hierofolymx  exci- 
Cd'xiium.    dio.  Quodquoxquiusferremus ,  dicit,  ne 

Angelos,  &c  Atque  apud  Marc.  ne  filius 

hominis,  &c.  non  eft  ergo  ex  defectu  cbari- 

tatis  quod  diem  noscelavic.  Sedi.  ut  iua: 

gloria:  confulerct.   Dei  enim  glorta  eSi  rem 

celtire,  Prov.  i<;.  i  Rom.  n.  Quod  fireges 

aliquodarcanum  fecum  refervant ,  quod  ne 


Dcus,  qui  nullis  conliliariis  eget.  Cavendum 
ergo  ne  in  Dei  arcanum  &  conclave  irrum- 
painus  ,  Dcut. 19,19.  Res  fecrets.  Deo  ,  tfc. 
Hujus  aurem  curiolitatis  caufa  eit  ,  quod  in 
rebuspatefadis  ind.igandis  fegniores  iimus. 
Si  enim  patefada  lnteliigeremus ,  ea  nos  ju- 
cunditate  afficerent ,  ut  nihil  amplius  in  hac 
vita  delideraremusji.ut  nobis  confuleret,qui 
iiDeum  aut  horam  nofceremus,  fecuri,  &c. 


M  A  t  t  H.  cap.  14,  a  verf.41,  adfin:m  Cap. 

42  Vigilateergo,  nefitis  enim  qua  hora  Dominus  resler  rentttrusftt. 

43  lllttd  autern  fcitote  ,ft  fciret  Paterfamilias  qua  rigiliafur  renturusftt,  vigiU- 
ret,  nec  ftneret  perfotfi  domumfuani. 

44  Propterea&rosesloteparati:  quia  qua  hora  non  putatis;  Tilitts  bominis 
yenttmisesl. 

45  Quis  igitur  esl ftdelis fervus  &  prudens  quemprttfecit  dominusfamulitiofuo, 
ut  det  illis  altmentum  in  tempore? 

46  Beatus  fervus  ille,  quern ,  quttm  yenerit  dominusejus,  inyenerit  ita  fa- 
cicntcm. 

47  Arnen  dico  vobis,  omnibus  qutfibi fuppetunt praficiet eum. 

4S  Quodfi  dtxerit  fervus  illemalus  in  corde  fuo;  Dtffert  dominus  meus  ad- 
venturn  : 

49  Coeperitque  verberare  confervos,  quin  etiam  edere  &  bibere  cum  ebrtii  :  ^ 

50  Veniet  dominiisfern  tlltus  die  quo  non  exfpett.it,  &  qua  hora  non  norit. 

ft  Etfeparabtteum,  acpartemei  afignabti  cumhypocritis  :  illic erit fletus  & 
firidor  dentium. 

M  A  R.  c .  cap.11,  verf.  3  3 ,  adfinem  Capitit. 

33  Cavete,  vigilate,  &  orate :  nefitis  enim  qttando  tenipus  iUudfttfttturum. 

34  Nam  filius  hominis  ita  eft  ut  quifptam  qui  peregre  abiens  relitta  domofua, 
dataque  ferris  fuis  poteifate,  acfuoiuique  opere,  jamtori  mandarit  ut  rigilaret. 

35  Vigilate igitur :  (nefcitis enim quando  domtnus  domusyeniet,  vefpere,  an 
inedianotte^atiingalliitino,  anrnarte.) 

3  6  Ne  qutim  repente  renerit,  inreni.it  ros  dormientes. 
37  Q"&  atttem  dico  robis,  omnibus  dico;  Vigilate. 

L  v  c.  cap.  11 ,  a  verf.  34,  adfinem  Cap. 

34  Carete  autemrobis  ne  qti.tndo grarenttir  cordareslra  crapula  &  ebrietate, 
eyfolicitudiKtbus  hujus  rits, :  &  repente  robisfuperreniat  dies  ille. 

3$   Nam  ut  Liqueus,  inradetmomnes  qui  h.ibitant  infuperficietotius  terra. 

1 6  Excubate  igitur ,  omm  tempore  deprecantes  ut  digni  babeamini  qui  effugiatii 
isla  omnia  qtu futura  funt :  &conftslatis  ante  Piltumhominis. 

37  Doccbatauteminterdiuintemplo:  nottu  vero  exiens ,  pernottabat  inmonte 
qtti  rocatur  Olearunt. 

38  Et  totuspopulus  dtluculo  yeniebat  ad  ettm,  ut  eitm  audiret  in  templo. 

ANA- 

f 


N       S       I       L      I      C       A.  841 

,  excubi.ts  agatis  ,  omnem  turam  ejy  togttatto- 

.,       |  ntm  adhibete,ne animi.htnt  traptda  &  tbrte- 

AD  excubiasanimiaeendum  hortaturab  ad|tin- 1      .      n.       t  ■   j.    ,  t-  ■     j    ■  . 

cto.  ignocacione  horx  qua  Chriftus  va,iCl-f  ''^'fi^C  hujus  viUcuru  ty  Jchcttudtntbus 


A  N  A  L  T  S  I  S. 


quod  pari  llluftrarur  vigilix  coiporcx. 

ftrf.  4;.  Quod  illullrar  pati  patrisfamilias  cx- 
cubantisad  advcntum  furis;  quod  amplificatcom- 


grttventur  ,  undc  /ttbittts  dtes  ille  Domini  vo- 
bu  fupervemat.Plane  etentm  ttt  laquetts  avi- 
btes  expanditur  ;  fic  omntbus  crbem  tcrrarttm 


paratioiKmajoris :  nam  fi  parerfamilias  cognita  mcolentlyus   ,/,«,,   DomintfupcrventttruseH. 


horaquafur  vcnietexcubiasagit  ,  ncdum  nos  dc 
bemus,  qui  ncfeimus  horam  adventus  Chrifti. 

ftrf.  44.  Finem  notatvigilantix.ut  fimuspara- 
ti  ;quoderiamconfirmatabadjunito  fubiii  8c  iu- 
exfpeciati  Chrifti  adventus;  quod  apud  l«c.zi,n. 
pariilliiftratui  reris,  quoavesfubito  illaqueantur: 
deindeefticienseaufa  indicatur  vigilantix ,  cautio 
ne  corda  gravcntur  crapula,ebrictatc,ci  mundi  fol- 
licitudine. 

ftrf.  4<.  Specialius  cxplicat  quomodo  vcrbi 
miniftii  fc  ad  advcntum  Chrifti  comparare  de- 
bcnt;quorum  otrtciuin  dcfctibit  duobus  adjunctis, 
fidelitatis  &  prudentix:  irem  erTetio  pafcendj  gie- 
gcm  fibi  commiflum;  8c  illi  ftiat  comparationc pa- 
tisceconomi.qui  adomino  famili.vpr.tficitur. 

ftrf.  46.  Dcfcribiruretiam  adjuncto  prxmio, 
fidedifper>!Vionis,nempe  bcatitate :  quxfuoad- 
juncto  tetupore  declaratur,  cum  dominus  venerir. 

ftrf.1,1.  Spcciatim  prxmium  notat.nempc  prx- 
fefturam  &  dominatum  in  omnia;  quodetiam  te- 
ftnnonio  vehementis  afleverationis  confirmatur. 

ftrf.+i.  Hoc  fidelis  fcrvi  officium  fuo  advcifo 
fetvi  nequam  illuftrat :  cujus  efteftum  dclignat,  1 . 
quodcum  aniino  fuo  ttatuit  duminum  luutn  in 
adventu  inoias  ocxurum. 

ftrf.+q.  1.  Quod  confiTvos  fuos  vetberat,  3. 
quod  htHluonum  Jc  ebrioforum  focius  fir. 

ferf.<,o.  H'iius  adjunftum  el.  improvifus  &  in- 
exfpe&atus  adventusdomi,-.i. 

ftrf.  ji.  Dcinde  adjuncta  poena  dcfignatur, 
nempequod  in  pattes  dilcindetur ;  deinde  quod 
cjusportiocum  hvpocihis  futuraeft;  qux  etiam 
poena  fuo  fubjccto  loco  defcnbu ur,  ubi  erit  plora- 
tus  &  fttidor  dentiutn. 

METAPHRASIS. 

Marc.33.  f~^lrcumfpicite  igttur  ey  excubitu  agite: 
\^qut  cura  eyfolicitudj  vejira  ne  cafja  (y 
tnan-sfit,  Deutn  ftudtofe  comprecemini,  quan- 
doquidem  temptts  fecundt  adventusfilit  homi- 
riu  vobis  ,  quando  tandem  erit ,  mcogrittum 

34.  etl.  Sit  cnim  prorftts  defilio  homiriu  cogtt  an- 
dttm  ett.ut  de  tllo  qui  relicia  domofua  peregre 
proficifcens ,  fervos  ad  fe  advocat ,  &  ctrqttc 
prout  ccndttto  ejtu  fert  ,  cum  aitthor  tate  ope- 
ru  penfum  attrtbuti.  Ianitori  vero  prtapua 
quadam  rjttione  ,  ut  excubias  agat  pr&cipit. 

3  5  •        Vigilate  tgitur  ,  ut  qut  nefcttu  quando  pater 
familtas  peregre  proj  et~l-M,domum  fuam  redi- 
btt\  ttt  emm  dtem  redttus  prtcife  nofcatis,  ta- 
tnen  vefpertne ,  an  medix  nocle  ,  an  galii  can- 

36.       tu.an  mane  venturm  fit,  tgnoratu.    Vigila- 

te  iguur  ,  neeximprovtfojuperventens,  vos 

tTc.34.     dormtentti  ojfendat,  Quo  autem  tommodtus 


35. 


3«. 


44- 


Quamobrem  ftne   omni    interm>fJione   omni 

tempore  vigtlate ,  a  Deo  precibus  contenden- 

tes,  vos  ut  tdoneos  redd.tt,  qui  cmnia  hac  vcn- 

tttra  mala  ,  tam  in  docirtnt  corruptdu  per 

Pfeudo-chrfios  &  Pfeudo-prophetas  ,  5«a»j 

in  deprav.-.ra  vctetis  mttndi  conv.rfatione  Iff 

zttt  confuetudine,  effttgtentcs,  toram  filto  ho- 

miriu  inculpatififtamtm.  Non  voslatet  ,  pa-  Mattk. 

tremfamiltas,  modo  qua  nociis  vigdta  furd:-       43. 

mttm  invaderet  tompcrtum  haberet ,  foltctte 

excubMurttm ,  nec paffurum  ttt  sdct  tllifuffo- 

derentur.  &uantovos  magts pa-att  &  exper- 

refii  efje  debctu ,  cum  qua  hora  vos  non  pu- 

taretu,filiiu  homiriu  venturw fit.  (Sjttod  vero  Ma'»c.j7 

vobts  qttatttor  dtfcipulu  meu  ,  de  Hterofolyms 

&  mundi  extremo  excidtopercumianttb.A.de 

vigilandi  ojjicio  inculcavi ,  td  vobu  omnbus 

(quotquot  eftt-:)  dfcip  dis  mcis  dtdttmputate. 

Hic  vigtlantta  cttm  ad  unum  omnibits piis  &  Matth. 

dijctpulu  meis ,  tum  vobis  Apoftolts  &  ad  mi-       45 . 

nijtertum   verbt  deleclu  tncumbtt  magis.  Si 

quis  entm  (qui  certe  rarus  esi)  fidelts  Qf  pru- 

dens  fervus  esi  ,  quem  dominus famulitto  fuo 

pr  fecit  ,ut  alimenta  famtlis,  tempeftive fup- 

peditet.  Perbeatus  elifervtts  ille,  quem  dsmi- 

ntts  ficfactentem  offenderit.  Sancie  entm  vobu 

afftrmo.fore  ut  illum  non  tantii  famulttw,fed 

omntbus  in  untverfum  poffeffiombtu  ty  vecii- 

galtbus  pnefit:at.  Quod Ji  neqttam  fervusfe- 

cum  (tf  cum  antmo  Juo  h&c  agitet ,  cunttatur 

domtnus  meus  venire,  ey  moram  trahit.  Qtta 

fidutta  injuftum  imperium  fibi  tn  domefticos 

arrogans tlios  ctdcre  cozperit ,  aut  cum  combi- 

bontbtis  fuis  ctbo  fypottt  fc  tnfarctre.    Yentet 

iUitis  fervt  Dominits  dte  qno  non  exjpeciat  (°p 

hora  quam  non  novtt.  Et  a fideltbtu fervis  fe- 

pofito.fortem  tUt  cttm  Hypocntu  tbtattribuet, 

ubi  erit  alfidua  lamentatio  &  (irtdor  den- 

tittm. 

Erat  autem  lefus  interdiu  dotens  ,  in  tem-  Lvc.37, 
plo ,  nociu  vero  urbe  exiens  perooiiitbat  in 
monte,qui  vocattir  mons  Oltvarum.Totus au- 
tem  popttlus  mane  <jUum  ut  audtrent)  in  tem- 
plum  convenicbant . 

P  R  A  X  I  S. 


4«. 

47. 

4«. 
49. 

50, 
51. 


3». 


ndit  vioilandum  animo  ,  id  Verf.^a. 


Hlnc  condud 
cft ,  diligcntcr  circumlpiciendum  ,  ne  &c* 

impa- 


Qujtrr  vi- 
viUntiumf 
t.vemph 
Patrnfit- 

miliAifu- 
rem  exjic- 
cidiitii. 


I.vc.34, 


S41  H      A      R      M 

imparati  comprehendamur  ,  quod  illuftrat 
parabola  vigilix  corporex.  Argumentum  a 
comparatione  minoris  ducit.  Si  enimpater- 
familias  comperto  tcmporeadventus  furis, 
vigilias  agcret ,  nec  in  eo  acquiefceret  quod 
januas  bene  claufas  &  pefiulis  obductas  ha- 
berct,  &c-Multo  magis  nos  qui  tempus  nel- 
ciraus,  &c.  Magis  ergo  nos  exfufcitat  ad  vi- 
«rilandi  ftudium,quod*dies  Domini  nobis  cx- 
fatur ,  quam  li  mnotefceret.  Quam  pauci  e- 
rant  ex  iudxis  qui  priorem  Chnfti  adven- 
tum  pnftolarunt  ,  cujus  annus  &  meniis 
prxcife  a  Prophetis  prxfinitus  eft  ,prxdici 
enim  oportun  ,  quia  humili  &  abjeela  con- 
ditioue  veniens.alioquin  nonfuilTetagnitus; 
quod  jamfecus  fiet)  li  Zachariam  ,  Ehzabe- 
tham,  Simeonem  ,  Annamexcipias.  Quam 
pauci  ex  Diluvii  tempore  prxdi&o,  &c.  ut 
noftrx  erCTo faluti  confuleret  tempus  adven- 
tus  fui  nos  celavit.  Vide  Prov.7.  maritui  fe- 
rcre  profeciu<,&c  Hinc  audax  fatta  eft,  &c. 

Paterfamilis  fubito  oppreffus ,  poterit  ta- 
men  furem  conficerejnos  autem  Chrifto  nos 
dormientes  ofFendente  ,  refipifcere  nequi- 
mus.  Fures  interdum  confcientix  terroribus 
&  crucis  metu  ita  percelluntur,ut  vix  apud  fe 
iint  (hinc  proverbium,  unumprobum  virum 
duos  fures  valert.')  At  Chriftus  fumma  cum 
fiducia  ,  non  in  alienam,  fed  fuam  pofTeiiio- 
nem  irrupturus  eft.  Et  liadverfus  diabolos, 
quia  Chrifto  frxnis  conftringuntur  ,  vigi- 
lamus,  nedum,  &c.Paterfamiliasignarus  eft 
an  fur  venturus  eft  nec  ne;  nos  autem  ,  &c. 
Paterfamilias  no£le  vigilat;  tempus  noftrum 
noxperpetua,  licumilla  Iuce  futura  com- 
ponatur.  Patctfamilias  quo  ditior  ,  eo  magis 
follicite  excubias  agit  :  iic  nos  quo  plus  pie- 
tatis  &  notitix  ventatis,&c.  Eoenim  majus 
difpendium  ii,  &c.  Apoc>  videte  ne  quk  vobu 
coronstm  pnnpiat.  Paterfamilias ,  qu»  quis 
domus  locus  magispentrabilis,eomagis  re- 
ficit,&c.  Sic  qua  ex  parte,  Chriftus  nos  ma- 
xime  imparatos  offendat ,  ea  nos  promiffio- 
num  aut  comminationum  meditatione  mu- 
niamus  maois.  Paterfamilias  excubias  agit 
ne  caduca  &  perituraauferantur  :  nedum 
nos,ne  xterna,&c.SiDomicilium  ab  homine 
conftruftum  diligenter  fervandum:  nedum  a 
Deo  xdtticatum.  Si  domus  qux  mille  aureis 
cmpta,  &c-  Neduni  qux  nec  auro.nec  pecu- 
niis  redimi  poterit.  Si  domus  qux  diruta  re- 
ardificari  aut  redimi  potetit ;  nedum  qux, 
&c. 

Vigilantix  caufamafTignat,ne  .1  crapula, 
ebtietate,&  curis  feculi,qux  ammo  ftuporem 


O      N      I     A 

afferunt,  multo  magis  quam  erapula  ,  &«•  Omfii— 
Hxc  autem  iive  cautio  ,  iivc  excubatio  ;«/»ij«- 
cafla  erit ,  nili  prccesaccedant  quibus  ejus  '•?""•*•/- 
fruilus  percipiatur,  ut  eft  apud  Marcum.  '"""  "' 
Ideo  apud  Lucam  formula  orationis  pro- 
ponitur,  ut  ereptiabomnibus  hujus  mundi 
malis  ,  tam  doftrinx  impofturis ,  quam  mo- 
rum  corruptelis ,  qux  m  veteri  mundo,  & 
Sodoma    vigucruut  ,  incorrupti    liftantur 
Chnfto.  Quareadverfus.hxc  vig:Iandum  & 
orandum. 

lftud  confirmarurargumentoabadjunc~f.o, 
fubitointeritu  nili  excubias  agamus.  Qui 
interitus  llluftratur  argumcnto  Parabolico 
retisexparli  fuper  aves.  Sic  media  uocte  ad- 
ortus  Aegyptios.  Exod. 

Haftenusde  iis  excubiisinquibus  omnes  VerfU?. 
elTeoportet,  ut  eftapud  Marcum.  Sequun-  FigUntU 
turex,  quxhis  peculiariafunt,  qui  Eccleiix  ttimpn- 
Chrifti  prxponuntur.  Sicut  enim  in  civitate  """" 
obfefla  omnes  cives  excubare  oportet ,  eos 
vero  prxfertim  qui  adeam  rem  delecli  funt, 
lic,&c.  &  proutquifquelocum  majoris  mo- 
menti,puta arcem  aut  portam  cuftodicndam 
fufcepit ,  ita  majorem  follicitudincmadhi- 
beat,&c. 

Chriftus  fibi  quxrenti  (propter  paucita- 
tem)  quis  litfervus  fidelis ,  &c.  refpondec 
quem  dominus  lic  facientem  ofFenderit ,  id 
eft,  qui  ab  officio  nunquam  deliftit,quoad  il- 
lud  adventu  iplius  definiatur,  tametfi  multas 
!  moleftias  fubire  cogatur. 

Ab  his  igitur  qui  Ecclefix  prxflciendi  itrmtttm 
i  funt,  requiritur,^r«OT3  ut  fidclcs  lint,  qui  fui  njnifita. 
.  commodi ,  voluptatis ,  houoris  caufa  nihil 
I  eorum  fubducunt ,  qux  Ecclclix  ufui  efTe 
!  pofTunt ,  nihil  iis  addunt  :  herus  enim  opli- 
menovitquidfamilixfua  conducat,  Secun- 
do  ut  prudentes  lint,  id  eft,  ut  norint  quibus 
finibus  eorum  officiu  circumfcribitur,&  of- 
ficii  fui  rationem  accurate  teneant.quid  cui- 
que  &  quo  tempore  &  loco  conveniat ;  quid. 
fanis,quid  xgrotis:qui  laclc  potandi.qui  foli- 
da  cibo  pafcendi;  ut  cu  fenibus  &  junionbus, 
prout  coru  xtas  poftulat,agant.i  Tim.j,i,i. 
Si  cnim  principum  aulas  prxftantilTimisin- 
geniis  &  formis  ornari  oportet  ;  ut  Daniel 
1.  nedumio  Chriftiaula  hic  deleclus  haben- 
dus.  Honeftiores  familix  oeconomumnon 
admittunt,  nili  quem  fciverint  dotibus  prx- 
cellerc;nedum  in  Ecclelia  &familia  CbriftL 
Et  lierudirioportet  eos  perquos/Sia&yj'  ju- 
dicantur.  Vjal.i.  nedum  eos  qui  caufas  rc- 
srni  cccleftis  decidunt.  Norit  erco  minifter 
Chrifti  non  modo  fummam  docfriuam  Ec- 

defix 


Verf.4«. 
Beititucls, 


rerf47- 
Vfrtt- 


clefia:  proponere,  fed  ctiam  eandem  doctri- 
nam  a«l  ejus  uluni  &  lediticationem  appltca- 
rc,  nec  toti  gregi  tantum  ,  icd  &  (ingulis  e- 
jus  membris ;  ucque  pabula  tantum  ,  fed  & 
Pharmaca  :  faftuofoscomminationibus  re- 
tundcre  ;  imbccilles  confolari,  fuftentare- 
H:nc  cft  quod  Iob.unum  cx  millc,&  Matth. 
13.  quicx  thefauro  fuo  depromit  nova  & 
vetera;  non  ad  viftum  modo,fed  ad  delitias. 
A  Prctbyteris  item  requiritur ,  ut  inter  fan- 
clum  &  prophanum  pollmt  judicare.ut  pec- 
catorum  gradus  teneant,  ut  ingenium  faci- 
le  a  refraftario,  &c.  quid  privatim,  cjuid  pu- 
blice  argucndum  ,  ut  confilium  falutare  Ec- 
cleiix  conferant,  &c.  Item  ut  Diaconi  cujuf- 
que  paupertatem.imbccillitatem  cx  morbo, 
&c.pictatem,  &c. 

Similcs  adhortationcs  ad  hanc  pruden- 
tiam  &  fidelitatemadhibet.abadjunfto  prx- 


E     l     r     c     A.  843 

hic  cogitatiopcrfidia:  &  ftultitia:  in  m{|ai- /?»»*»» 
ftris  mater  eft.  Cavcnduni  crgo  nc  de  Chri-  •"'''"'"■' 
Ihadventu  tanquamde  rc  ,  qua:  in  ahquot 
lecula  rcjicitur  ,  cogitemus  :  coram  Uco 
ambulandum  ,  Genefts.  Deus  lcmpcr  ob 
oculos  poncndus ,  Pfal.16.  Prov.<,,zi.  judi- 
cis  forma  ,  habitus,  advcntus  fubitus  ,  prx- 
mium  &c.  cogitanda.  Miniftris  lic  vitain- 
ftitucnda ,  ac  ii  Chriftus  prx*  foribus  ftaret; 
fides  &  arFcctus  111  ccclum  tollcndi ,  ut  cum 
eo  convcrfemur. 

Nec  tamen  lftc  nequam  videtur  ex  corum 
gcnerc  clTc.qui  omncm  fenfum  rcditusChn- 
rti  exuciunt  ,  qui  eum  apertc  negarunt. 
z  Pet.j.  Vbi  esi  promijfstm ,  eyc.  Illi  venta- 
tis  hoftes  funtaperti,  ifti  hypocrita: ,  quidc 
cjus  reditu  non  fatis  folliciti  funt :  quare  ca- 
vcndum,  &c. 

Kota,  Sathana:  ftratagema ,  quicumo- 


mio  beatitatis ,  quod  omnino  necclTarium    mnespcencab  ofFicio  abducir ,  vilabnega- 
fuit  :  Eccleliac  miniftcrium  tantilaboris  &  !  tione  adventus ,  veldiuturnioriscommora- 


faftidii,  tot  probris ,  detreftationibus ,  aliis 
injuriis  expolitum  eft  ;  ut  nifi  iis  promiflio- 
nibusfuftencetur,  millies  oneri  fuccumbere 
neceiTe  eflet.  Quare  ad  iftud  prarmium  ocu 


tionis  opinionc ;  ita  tamen  rem  cum  Thefja- 
lonicenftbus  dolofc  tractavic ,  ut  eos  opinio- 
neinftantis  &  jam  appetentis  iplius  adven- 
tus  fefellilTct ;  nili  ei  Apoftolus  occurriffet. 


los  attollamus :  interim  vcro  meminerimus  !  1  Thejf.z.  non  vemct  illedies,  nifi prius,  tyc. 


quanto  nos  honore  Deus  imprxfentiaruin 
dignatur.  Si  enim  conful  aut  qua'ftor  in  ci- 
vitate  creari  prsedarum  eft  :  nedum  in  Ec- 
cleliaDei.  Et  (i  Salomonis  fervi  beati  pro- 
nunciantur  qui  corarn  co  ftabant,&e.  1  Reg. 
nedum  miniftri  &  prarbitores  Chrifti. 

Iftam  vero  bcacitudinem  iimilitudine  a 
terrenis  principibus  illuftrat.  Sicut  enim, 
&c.  Ita  Chriftus  fuos  ceconomos  fidcles  in 
rcgno  fuo  muitis  prsefulgere  faciet,  crunt  & 
in  caelo  quali  ex  vigintiquatuor  fcnionbus; 
erunt  ei  quali  a  coniiliis.  Vide  quo  fides  & 
prudcntialofephile  evexit  apud  impios  ho- 
minesjquanto  magis  apud  juftiffimu  Deum 


Ex  illa  radiceamara  prodeunt  fruftusra-  Sccundus 
dice  digni ,  1.  ftudium  vigilandi  ad  tempus  excuffum 
excuffum  ,  &  per  aliquotannosaut  menfcs  v'i'lM"1 
exanimo  difpunclum.  Hinc  fpiritus  fumic-'  *,"   ' 
cardendi  conlcrvos ,  eos  prancrrim  ,  qui  fe  ,.„„„,/„ 
ejus  cupididtibus  opponunt  j  contra  vero  luxus. 
comitem  feadjungendi  illis  confeivis  ,  qut 
heriliabona  diffipant  ;  ita  quos  pafcere  dc- 
bebat,  eos  cardit  ;  &  quos  .i  luxu  prohibere, 
eos  in  fcclere  confirmat,  lic  Mich.z.n.  Hcf. 
9,%.  Atque  ut   cjus  impictas  Magiftratus 
potentianon  armetur ;  tamen  peffimo  vitas 
exemplo  ,  piorum  confcientias  vulnerat  Sc 
verberat.  Videcrgoquanta  cura  adhibenda 


Prov.zz.  Vidtsii  virum  expeditum in  opcre? is  <  in  detic;endis  iisqui  Ecdefia:  pracfiint. 
Jiabtt  coram princtpibus.ncn  coram  ignobili-  '  Confervos.~\  Kota,  miniftros  confervos  ap- 
bus  ,&  cap.14.  Servus  prudemdelicU  regis,  I  pellari ;  eorumquemodcratum  pnncipatum 
&  17.  Dominabitur  Filiopudendo  &  hsredi- '  ceconomi  typo  adumbrari.  1  Or.i.i.  Sic 
tatem  divtdet  inter  fratres  :  quod  ii  Deus  [  nos  exislimct  h.mo,  syc.  Ha:c  crgo  modera- 
hoc  intermortales  fieri  velit;  nedum,&c.  1  tio  fervand.i ,  ut  nec  eos  tanquam  fervos 
Nota  eum  omnibus  pnfectum  iri;  hic  ex  '  contemnamus,  nec  ut  dominos  habeamus. 


Verf.4'> 

.  &c' . .  , 
Serit  inft- 

dclit  per- 

fiita  1  cu- 

jitt  primtts 

graiut  co- 

fitAtit  ie 


parte  bonisfruimur;  ibi  omnibus,&c 

Iftud  tum  officium,  tum  officii  prsmium 
illuftrat  fervi  nequam  contraria  pcrfidia  ,  & 
perfidia:  peena.  Et  primo  quidem  frugi  fer- 
vo  infrugem  &  decocxorem  opponit ;  «««- 
v&,  id  cft,  ceconomus,  non  fervus  fidelis. 

Primum  hujusperfidia:fcmeu  &  initium 
in  cogitatione  ^onit,dixerit  in  cordefuo,ryc, 


Veniet  dcmimts  die  ey  horA  qita  nefcit.']  yc[f,a 
Domini  enim  ,  fi  in  fervum  infrugi  incidc-  s ,. 
rint ,  cujus  perfidiam  exploratam  habcant,  Dcmini 
ita  reditum  fuum  infidiofc  inftituunt,  ut  ni-  *«*entut 
hil  tale  coeitantem  opprimant  Huc  accedit  *"'xP'"a' 

1     1     ■      •   r  -    r  ,         ■  r  r  tus,jnvi 

quod  ebnoli.Iecun  &  lomnolenti  nunt :  etli        (. 
cnim  vino  nonincbricntur.tamen  voluptati- 
bus,  honoribus,  quxftu ,  tanquam  vino,  &c. 
O  0  00  o  Et  G 


844  II     A      R      M 

Etfiiutem  reputent  fe  ante  aJventum 
heriexperreftos  omniaitacuraturos.ut  do- 
minus  quod  requitat  non  habeat,tamen,&c. 
Nec  emm  magis  efTugient.quam  parturien- 
tes  dolores  &tormina.  Quod  li  fervus  ne- 
quamfciretfeabhero  cito  opprimendum, 


nunquam  fc  nequitis  daret  :  nos  igitur,  cLe. 
Servus  nequam  ita  pudore  fuffundiiur  c-x 
confpedu  heri,  ut  cjus  remedium  aliquando 
qmrat  in  morte,  quam  libi  confcifcit.  Quo 
igitur  animo  nos  erimus  ,  cum  coram  tanto 
principe.&c. 


M  A  t  t  H.  eap.  15,  averf.i.adii,. 

TVhc eritfwiile  regnum  ccelorum  decem  vtrgimbus ,  qtu  fumtis  Umpadibusfttis 
exierunt  in  occnrfumjponfi. 

2  Qmnque  autem  cx  eis  erantprudentcs,  &  quinqtte  fattu. 

3  Qu£  erantfattu,  fumptu  lanipadibiisfuis,  non  ceperant  0  leumfecum  : 
4-  Prudentes  rero  ceperant  clcum  in  rafisfuis  tma  cumfuis  lampadibas. 

5  Morante  autem  Jp onfo,  tiiclarunt  omv.es,  ac  dormierunt. 

6  Medi.i  yero  nocle  clamor  ortns  csi  diccntiuirr,  F.cce,Jponfus  venit ,  exite  in  oc- 
curftf.nejus. 

7  Tunc  furrcxerunt  omr.es  ill<t  virgines,  &  adornarttnt  lampades  fuas. 

8  Fatiu  vero  prudcntibus  dixerunt ;  Date  nobis  cx  oleo  vesiro  :  quia  lampa- 
des  miir£  extiniuuntttr. 

9  Rejpcnderttnt  autemprudentesilU,  r/iff»?«;  Nequaquam  ,  ne  non  fnfficiat 
vobis  &  vobis :  ite  vero  potius  ad eos  qui  vendunt,  &  ipfs.  vobis  emite. 

1 0  Ouum  atttcm  abirent  emptum,  ver.it fponfus :  6"  qtu parats.  er.tut,  introixe- 
runt  ctim  eo  ad  nuptias :  clatifaqtte  esljanua. 

1 1  Tosiea  vero  xemunt  &  reliqtu  xirgines,dicen:es; Domine, Domine,  aperi  ncbis. 

12  Ipfe  xero  refpondens  ait;  Amen  dico  vcbis,  non  noxi  ros. 

1  j   Vigihte  itaque ,  qtiia  neqtie  illum  diem,  tieqtie  illam  horam  f  itis  -}  qua  Filius 
bominis  veniet. 

P'c/f.%.  Defcribimr  proprium  effeclum  infi- 
pientium  virginum  ,  quodoleum  raendicarunt  a 
fapier.tibus:  ejus  efficiens  caufa notatur,  quod  lam- 
padesextincti  erant.  i 

ferfv.  Defcribitur  proprium  effe&um  fiiptentum 
virginum ,  quod  oleum  irfipientibusabnuebant; 
cujusefficiens  caufa  notatur,ne  illifinet  ipfis  okum 
abunde  non  fuppetat :  Deinde  aliud  effe&um  indi- 
catur  ,  adhortatioutproficifcanrur  &emantabhis 
qui  vendunt  oleum. 

ferf.io.  Notatur  adventusfponfiadjunclotem- 
pore,  interim  dum  infipientes  virgines  emptum 
oleum  profe&i  funt.  Dcinde  notatur  proprium 
effeitum  fapientum  virginum ,  nempe  ingrellus  in 
Thalamum  fporai  cum  ipfo  Iponfo ;  cujuscaufaef- 
ficiens  notatur,  quod  parari  effent  ingredi;  ingref- 
fus  vero  adjun&um  notatur ,  quod  fores  claufat 
funt. 

yirf.w.  Deinde  proprium  effe&um  infipien- 
tumvirginum  notatur ,  primum  adventus  ad  o- 
ftium  :  deindefupplicarioutaperiatur;  quiutra- 
quefuoadjunftotemporenotantur,  nempe  poft- 
quam  oflium  claulum  effet. 

T'crf.  12.  Cujus  fupplicationis  effeclum  eft, 
quod  fponfusillis  ingreffum  abnuit;  quod  fuacf- 
ficiente  caufa  notatur,  quia  i!las  non  probat. 

Verf.  1 ;.  Quprum  oinnium  finis  eft  ut  vigilcnt: 
cujus  etticiens  caufa  notatur ,  quod  nefcitur  qua 
I  hoiafilius  homioi  s  vcniet, 

ME- 


A  N  A  L  Y  S  I  S. 

T\  Efcribitur  ftatus  Ecclefii  in  pofteriore  adventu 
■*-^Chrifti,ubi  Ecclefii  civescomparationeparis, 
nempe  virginum,adumbra:nur;qoarumcommune 
adjunctum  eft ,  quod  omnes  lampades  fuas  acci- 
piunt;  commune  effe&um  eft  ,  quod  omnes  in  oc- 
curfum  Cluifti  fponfi  exeunt. 

1'af.  1.  Defcnbuntur  diflributione  adjuncro- 
rum,  quod  quidam  eraut  fapientes  ,  quidam  infi- 
pientes. 

Vtrf.%.  Defcribuntur  infipientes  proprio  ad- 
jtindio,  quod  lampades  accipientes  oleum  non  ac- 
ceperunt. 

ferf.  4.  Qupd  adverfo  virginum  fapientum  tx- 
ornatur ,  quxunacumlampadibus  olcum  lecum 
fercbant. 

ferf  5.  Defctibitur  commune  adjunctum  o- 
mnium  virginum.idquediftributionefada,  quod 
aut  niftarunt  aut  dormierunt  ;  quod  adjunfto 
temporis  notatur,  interim  dum  fponfus  fuum  tem- 
pusdifferebar. 

Vc.f.  6.  Defcribitur  adjunaum  adventus  fponfi 
fcilicet  Chrifti ,  nempe clamor  editus,  qui  fua  for- 
ma  nOtatur;E cce fyonfits renittexite m occnrftrn  e'yM\ 
&  adjuncro  tempore  defcribitur,  nempe  media 
rtofte. 

Verf.T.  Cuius  vociscommone  omnium  virgi- 
num  effeaum  elt,  prius,  quod  futicj£«Hit  j  alte- 
iiim,  quod  lampades  paiaiunt. 


13- 


E    V     A     N     c 

METAPHRASIS. 

ECclefia,  in  qua  potijjlmum  Deut  regnum 
fnum  cxcrcet ,  ex  bis  conflata  qiii  nomtn 
Chrislo  dederunt,  pojieriore  Cbrifli  adventu, 
fponUjamjam  nuplum  dandt  ajjimilatiir;cui 
de  more  virgines  aliqno  numero  comites  attri- 
btiuntur:  qtamadmodum  aulem  omr.es  accep- 
tit  lampaaibus  in  occurfnm  Jponfi  prcccdunt ; 
ita  qni  nomen  Chrislo  dederunt ,  otnnes  fut 
profejjionis  externam  tefferam  pr&feferunt. 
Et  ut  fit.fi  decem  adhibeantur ,  quinque  pru- 
dentes  tf  providi  ,  totidemftolidi  (y  inconfi- 
derat&ftpe  cxistunt .-  fic  in  EccUfta  nonnulii 
cccleiliafapiunt ,  alii  m  his  penitus  defipiunt. 
Sicut  autimftoltdt  &  inconfideraU  virgincs 
acceptu  lampadibus  ahqutd  (fed  non  fatu) 
olei  affundunt ,  autjecum  afferunt :  fic  pleri- 
rique  fidim  Chrttli  profitentes  ,  quibufdam 
Spiritus  Sancii  donis  (puta  noticia  veritatis) 
alperftfunt;  qui  tamenfpiritu  adoptionis  filio- 
rum  Dei  &  vcr*  Sanltitatts  non  tnficiuntur. 
Contra  vero  ,  ut  prudentes  &  provids.  virgi- 
nes  «>:■'■  tum  lampadibus  quodfatis  eii  olci 
fecum  in  vafis  afferunt :  ftc  verafide  tnduti, 
oleo  Sptrittts  Sancii  longe  pretiofi/Jimo  abun-     ( 

de  perfunduntur.  Sicut  antem  (bonfo  moram\  eamque  caufam  dicitur ,  Tnm  fore  rettnum      "'" 
.    '  e  ■  ■  l  ,01  ■  ■        **"  ,0<  P*~ 

ccelorum.    lltud  argumentum  am  ante  dua-  f  ,s3/,>,/ 


B      L     I      C      A.  S,jJ 

tenm  dun:  ftolidx  virgines  oletim  mercatum 
cunt ,  fporifo  curn  h'u  qui  parati  erant  domum 
mgrediente,  fores  occluftfunt:  fic  illts  Pfeudo- 
chi  islianu  fero  fapient  ibtt-s  adtternam  v.tam 
adtttii  tnterdufui  erit.  Sicut  autem  Jiclidis 
virginibus  recurrentibtti  forespulfanttbus,& 
importunit  preabus  (utilits  apcriatur)  fpon- 
fttm  fatigantibtu  omnia  vana  &  c.ifja  Jimt : 
fic  ohm  Pfcttdo-chrisltanorum  vota  (S  preces, 
ut  ut  tUa  magna  numero  concipiant.  lUis  et. 
enim  haud  fecus  a  Chrislo  rejpondebitur, 
quam  jiolidis  virginibus  a  Jponfo  refponderi 
Jblef.  omnino  vos  non  agnofco.  Cum  igitur  htc 
Ecclefu,  posleriore  Chriflt  adveniu ,  conditij 
futttrajit,  excubtai  agiie  ,  qma  neaue  horam, 
neque  diem  nofcitis ,  qrnt  films  homtnu  ad  ju- 
dicutm  veniet^. 

P  K   A  X  I  S. 

SVmma  ,  Parabola  docemur  ut  femper  in 
cxcubns  ftcmus ,  &  lempcr  parati  timus 
ad  Dommi  ia  nubibus  occurfuru. 
Par-j  Parabola. 
'",    \  Parabola:  accommodatio. 

tixc  parabolaadventus  Chnfti  tempus  VerCi. 

quodnam  futurum  lit  ob  oculos  proponitiob  ^^""•" 

Ch,u>; 


ducente,  nonnunquam  fit  ut  virgines partim 
nicient  aut  dormttent ,  partim  fomno  fopita 
fint :  fic  ChriSiojponfofuum  adventum  certo 
conflio  proferente ,  omnes  Ecciefii  civesvel 
vivt  ad  adventum  Chrisii  reperinntur  ,  vel 
bac  vita  defuniitin  fepulchru  conduntur.Sic- 
ii t  autem  tempore  maxime  mexfpeciato  (tan- 
quam  media  noiie)  fonantifjima  vox  virgi- 
num  anres  non  raro  circumfonat ,  Ecce  fpou- 
fus  vcnit,  proccdite  illi  inoccurfum  :  ficex- 
tremo  dic  Archangelus  virtute  Chriiii  corro- 
boratut  ingentem  vocem  edet.  Qttofacio,  qui 
■uivi  repertentur  haudfectts  momento  vuta- 


bus  parabolis  illuttxaverat ,  Innc  docemur  lujlrntus. 
rcm  lftam  maximi  momenti  ciTe ,  &  qui  al- 
tiiTimeanimisinfixa  ,  &c.  quod  enuutaru 
varie  hoc  idem  repctat ,  non  fuit  quod  res 
(It  intclle&u  difFicilis  ;  facile  enim,  &c.  fcd 
quod  difficile  eft  animum  noftrum  terra:  af- 
fixum  femel  erigere ;  difBcilius  ereftumal- 
tiusadhuc  attollere  ;  ditFicillimum  vcro,  nc 
dcorfum  recidat  curare,  &c. 

Par.ibola  ejus  generis  eft  ,  qua:  merito  nos  P*t4etf 
inhoc  visiilandi  officio  tine  tardio  coDtiae-   }m  j" 

■       r         r      n  r        c     i  »"'  mcilita- 

at :  ecqua  enim  iponla  eft  qua;  tponn  adven-  fJ- 


timcm  .id- 

buntur ,  quam  virgmcs qu&nictarunt  tvigi-\t\xm  non  expetat &  expeclet  ?  qmn  &  ejus  ,.„„„, 
lant :  qui  autem  mortuifunt,  haudfecus  ex-lomncs  amici  &  amica:  plurimum  fatagunt  CbHftJ, 
titabnntur  qiiam  qut  dormierunt  virgines,  \it  ad  illum  diem,  &c.nihil  delit,  &c.  quanto 
audito  clamore  ,  expergifcuntur.  &uo  tcm-  nos  magis  ad  nuptias  Chnfti  gloriofas,&c.& 
pore  ad  unnm  omnes  fe  ad  Jpcnfi  occurfum  (i  virgincs  ad  unms  nuptias  tanta  follicitudt- 
comparabunt.  Atqtte  utftolidd  &  inconfide-  ■  ne  fe  compar.int ;  nedum  nos  ad  totius  Ec- 
rat£  virgines.exfiinciii lampadibtti ,  oleum  a  clelis:  (iilla:ad  nuptias,quarum!a:titia  pau- 
prudenttbui  iff  providis  emendicare  fclent .  !  corum  dicrumfpacio.&c.nedum.&c.prifer- 
fic  extremo  die  infipientes  Chrisiiani   tum   tim  cum  xqu.ibili  tenore;  nonautem  in  hu 


10. 


dcmum  dcpietate&  Jusliliatt/ixii  &foliciti 
erunt.  Sicttt  autem  prudcntes  virgines  fuum 
cumftolidu  oleum  communicare  abnuunt  ,ne 
illifmet  ipfisfat  nonfit :  haudfecut  tnfipientes 
iUi  Chrisiiani  virtutes.quibusfeDeo  iy  Chri- 
/ioproknt.friiflra  requirum.  Porroficttt  in. 


manis  nuptus,  ubi  primus  dies  maximcglo-» 
riofus,  reliqui  gradatimaliquid  de  fupenore 
fplcndore&deliciis  rcmittunt.  Uenique  fi 
illa:  itafe  parant  ad  alienasnuptias;  quid  no- 
bis  in  propriis  facicndum": 

Virgines  funt  torus  chorus  Chriftiano-  ChnTiimi 
O  o  o  o  o  i  rura 


yirginilwi 

ttftmiUti. 


Verf.i. 
Piifttpitn- 

ttt,impii 

tinlti. 


Vecf.3,4- 
Ptatnm  & 
hypacrita- 
rum  .ul 
ItmpKI 
con  venitn- 


C  tiifcri- 
tncn. 


84*  H      A       R       M 

rum  veritatem  profucntium&,  Chriftiad- 
ventum  expeclantium,  idquc  publica  nota 
ranquam  Jampadum  gcftarionc,  nihil  hic  er- 
godeinfidelibus&alienis.Ex  iis  cumpleriq; 
penbunt ,  merito  hoc  nos  ad  cautionem  ex- 
iufcitet.  Homines  in  bello  cautiorcs  redde- 
ret.ii  prius  fcirent  mcdiam  exercitus  partcm 
occubituram:  lic,  &c. 

Objeciio :  nonerit  opus  Iampade:  tanta 
enim  daritate  &  fplendore  Chriftus  adve- 
niet,  ut  fol  faciem  fuam  obvelaturus  iit.Nc- 
que  bonis  operibus  Chriftoopus  erit  ,  &c. 
Rejfwdeo  :  iThejf.i,u.  Chriftus  gloriofus 
crit  in  omnibus  fuis.  Sicut  rex  in  die  inau- 
gurationis  olonatur  defubditis,  fubditide 
rege;iic,&c. 

Exierunt  in  occurfum  fponft.]  Hoc  per 
Prolepfin  dicitur  :  nondum  cnim  exierunt 
quoad  voce  medianofte  audita,  &c. 

Merito  pii  fapicntes  &  impii  ftulti  dicun- 
tur.  Magna  defapicntia:  titulo  inter  homi- 
nes  concertatio;  major  ut  poffint  fapientia:, 
cjuara  pietatis  tituloornari.  Vcre  autemfa- 
picntes  pronunciantur,  qui  vcro  Dei  timore 
imbuti,  Chnfti  adventumfollicitein  omuia 
momenta  expcftant,  &  contra  ftulti  a  mun- 
do  habemur  ,  quod  ad  res  facras  attentiores 
iumus,  quod  m  declinando  malo  ftriftiores, 
&c.fcdhic  in  mentem  veniat  Salomonis  no- 
ftri  judicium  ,  cjuo  freti  facile  totiusmundi 
fentcntiam  fpernemus.  Vide  limile  exem- 
plum  AIatth.7,%4.  &  ii  igitur  foli  fapien- 
tcs,  &c.  impii  ftulti,  imo  mdm-Pfal.j . 

Non  ceperunt  oleum.]  Putaquantum  fatis 
erat:  alioqui  infanu  elTet  lampadem  fine  oleo 
geftare;  nec  hoc  ulli  faciunt  qui  profitentur, 
&c.  hoc  apparet  ex  co  quod  verf.S.  lampa- 
des  extinftas  dicunt.  Hoc  enim  ex  incautio- 
ne  &  inconfiderantia  :putabant  cnimfponfi 
advcntum  proprius  inftare  quam  rei  veritas 
tulit.  Prudentia  ergo  virginum  in  eo  eft, 
quod  prseter  oleum,quod  m  lampadibus  por- 
tabant ,  vafcuhim  etiam  oleo  refertum  ge- 
itab.int,  ii  forte  tardaret  fponfus.  Nihil  ergo 
difcriminis  ad  tempus  ioter  pios&  hypocri- 
tas:  utrique  lampades  ,  &c.  oleum  in  occur- 
fumfponii,  &c.  Quare  coram  Deo  ambu- 
lemus,  eum  nobis  infpefterem  propona- 
mus;  certiori&  exaftiori  judicio  nos  probe- 
mus,  quam,  &c  Stulta;  virgines  homiuibus 
fe  probant  &  ad  tempus  prudentes  haben- 
tur. 

Hic  Ks/rtquoufque  impii  procedant,non- 
nullafpiritus  dona  habent.  Matth.i^.Heb. 
6,4,5.  tedefteorumignisftranjincus,  aut  ex 


O       N       I       A 

fentibus;  cito  accenditur  ,  cito  extinguitur, 
ut  corufcatio,qua:  fimulatque  apparuit,eva- 
nefcit ;  iic  verf.%.  lampades  extinfta:.  Con- 
tra  piorum  lumen  nunquam  extinguitur, 
granum  fidei,  modo  vera:  &  fyncera:,omnia 
per  preces  obtinebit :  quid.quod  deiideriur.i 
crcdcndi  &  fe  cum  Cbrifto  reconciliandi, 
modo  conftans  (maximc  in  die  tcntationis) 
&  fervens ,  modo  defeftus  lugeat ,  &  incre- 
mentafumatjlinefide&reconciliatione  non 
eft  :  beatienim  efurientes&  iitientes  pro- 
nunciantur.  Fumantemellychnumnon  cx- 
tinguet ,  Matth.iz.  &  Zach.t,.  De  duabus 
oleis  qux  per  infundibula  oleumaiTiduoin 
Ecclefia:  lychnychum  tranfmittunt :  cujus 
inrerptetatioadncftitur  ,  non  vi mtt  robore, 
fed  de  ffiritu  meo. 

Tardante  (ponfo.]  Mirum  hoc  videtur  ;  Verf.$. 
cum  Chriftus  novit  fpem  qux  diifertur  ani-  cJ™/jj cm 
mi  morbum  effe,  Prov.u. ,  1 1.  Atqui  hoc  fa-    ."■'  "' 

r  ,    .- ,       ttctrentum 

cit  quatuor  de  caulis,  i.  ut  iuorum  delide-  Urittl. 
rium  acuat ,  ut  ejusadvcntum  ardentcr  ap- 
petant ,  &  precibus  impetrent,  i.  ut  omnes 
elefti  colligantur  ,  ne  quis  eorum  percat. 
i  Pet.  3.  3.  ut  impiorum  omnium  menfura 
jufta  impietatis  (maxime  Anti-chrifti)  im- 
pleatur,  ut,  &c.  Si  enim  hoc  impedivit  ne 
Cananari  priusexftirparentur,quam,&c.  nc- 
dumhoc  fiet  in  gcnerali  totius  mundi  judi- 
cio,  quanquam  cum  piorum  obedientia  im- 
pletafuerit ,  tum  etiam  impiorum  impietas 
completaerit,  4.ut  omnesNoviTeftamcnti 
Iibri,maxime  ./fywc.Prophetia:,  impleantur. 

Omnes  niciartint.]  Videturhoc  adjeftum  Quidai- 
ad   fubitum  Chrifti  adventum  lignifican-  ftarec:" 

j  dum  ;  quo  etiam  refertur  quod  de  clamore  dornntc. 

!  media  nofte  dicitur.  Niftantes  videntur  di- 
ci,  quos  ultimus  dies  vivos  deprehendetjqui 
tanquam  fomnuminituri  ad  mortem  pro- 
perabunt.  Dormientes  qui  jam  mortui  funt. 
1  Cor.i^.  Mjflerium'mdicovobis,0>c.  Hinc 
patct  diem  Domini  piis  limul  &  impiis  fubi- 
tumfore  :  unde  iicut  impiis  mxror  &  hor- 
ror  incredibilis;  itapiis  gaudiumfummum, 
quiaexfummis  calamitatibus  in  fummam 
felicitatem  fubito  rapientur  ;  ex  medio  ma- 
ri  (jaftati&  agitati)in  portum  amcenilTi- 
mum  ,  vclut  difcipuli  Ioh.6.  uno  moraento 
ad  littus,  &c. 

Hoc  Iocoproditurftultitia  virginii.quod  Verf.8.  _ 
oportuno   tempore  non   paraffent   oleum  V/','f"' 

'      ■  ,        r     r  L  1  irC         Vttt,imbm 

quod  modo  ufui  iit:  putabant  okum(ii  ior-  rsmslts% 

tedeeiTet)  aliunde  precibus  autprctiopa- 

randum  ;  couftituerant  apud  fe  ,  fe  paratas 

fore ,  (ibi  fatis  oki  fuiffe  ;  lin  minus ,  parare 

polfc 


Verf.9- 
~S.tmo  alte- 
ri  fidcm 
yel  bon.t 
opera  com 
mnnicare 
ftteit. 


Vetf.io. 
Serum  pie 
tjtn  jtu- 
imm  : 


potTc  antcquam  Chrifhisadvcnircr,  fed,&o 
Talesfunt,  i.  qui  libi  pcrfuadcnt  libi  fatis 
notitia:  &  pictatis  cfT,:,  coque  ftudiapriora, 
qux  intcnderc  oporterct,  rcmittunt,  i.Von- 
tificii,  qui  aliorum  opcribus  tanquam  oleo 
alicno  fcfcrvatos  iriputant,  ^.quicumfen- 
tcntiam  mortis  infeacccperint^nimdemnm 
fcnticntcs  quam  parum  aut  oihil  olei  ha- 
beam. ,  valde  cupiunt  olcum  cmcrc  ,  fcd  vcl 
iis  locisfunt,  ubi  parabile  non  cft;vcl  mortc 
anticipantur  priufquam  ii  qui  olcum  habcnt 
accedant;  vcl  ip(?  inhabilesfunt(Deoeorum 
ofcitantiam  vindicante)quipra:fens  cocmat. 

Hoc  refponfum  commodc  arfiftum  eft  ad 
prudentiam  virginum  delignandam  ;  alio- 
qui  ii  maximc  vcllcnt ,  non  pofTentfuum 
oleum  fidei ,  aut  lumcn  bonotum  operum 
cumillis  comraunicarc.  Premant  Pontificii 
hanc  (imilitudinem  &pro  la£te  fanguincm 
exprimant:  tamen  de  eorum  operibusfupcr- 
erogationis  aftum  erit  ;  cum  aftlrmcnt  vcl 
juililTimis  iibi  &  aliis  non  fupperere  ;  fcd  fa- 
tis  munifice  cum  illisaftum,  li  libi  quodfa- 
tis  eftfuppetat. 

Aliud  ftultitiar  genus:  conlilium  cum  op- 
porrunum  crat  rcfpucbant  (fxpius  admo- 
nitx  ut  viaticum  ,  utolcum  libi  compara- 
rent)  nunc  libenter  arripiunt  ,  cum  illud 
nullo  modo  profutunim  fit :  ita  illum  refe- 


s     t    i     c     a.  847 

runt ,  qui  oculos  habct  in  occipitio. 

Venit  fyo):ftu,&  qtuparati  ercm, ^-r.]Eft 
enim  ncgotium  fcltinarionis  maximx.amor 
morx  impaticns  eft.  CantU.  montcs  fublili- 
re  dicitur. 

Varats.~]  jtquum  enim  cft  ut  cum  tam 
magnificus  princeps  lit ,  omni  vcncrarione 
obfervctur :  ut  plane  indigni  lint  ur  ad  tam 
immcnfi  gaudia  &  honores  admitrantur, 
qui  fe  ad  e|us  advcntum  non  comparaverinr. 

Claufaefljanua.]  Objeflto  .-  Atqui  magis 
munificum  vidcrctur ,  ii  porrx  omnibus  pa- 
tcrcnt.  Rejp.  minime:  non  vult  feaut  fuam 
fponfam  impiorum  frtoribus  aut  fordibus 
ofTcndi.  IIlic  nullus  erit  canis.porcus.Cana- 
nxus.  Deindc  in  ccclis  Ioca  delignata  funt 
cuiqucquibusoccupatis  clauduntur  portx.   Verf.n: 

Iam  fruftra  clamant.  Ante  importunita-  Stc. 
teprofeciflcnt.I«r.i8,ti.L\'uncautem  nehi-  •>"'"'  '- 
lum,ct(iad  rabiem  clament  &  vocifcrentur.  "'""/' ri" 

s~      n-      t-    ■  t-       -i  ,  ■    rumeuet, 

Ghtzftio:  tntuc  ereo  aliquid  tum  parabi-  ■        .. 
■     **—   ,  r ,  o  i  r  januata- 

lequodcuinLuutcconjuniTtumeft;  quod  &mmdmfa 
lit.eritnea  Chrifto  repudiatum?  Rejp.  Mi.  mnpndej'- 
nime  :  Prxdicatio  cnim  verbi ,  Sacramenta,/^- 
prcces  ceflant :  fed  formula  orationis  vehc- 
mens  cft  ,  pcr  conccfTionem;  quafi  dicat ,  li- 
quidem  fieri  poiTet ,  ut  fidcm  qux  per  bona 
operaexercetur  comparare  potuiflent  ,  ta- 
men  illis  profuturum  non  eflct. 


M  A  t  m.cap.  i^averfin,  ad  $i. 

14  luenimcftutquumquifpiamperegre  proficifcens  vocarit  fcrvos  fuos ,  & 
tradidit  eis  qtufibifuppctebant. 

tf  TLthuic  quidem  dedit  quinquetalenta ,  alii  autem  dtio,  alii  rero  unum :  uni- 
(uiqucfecundumipfuufacultatem :  &peregreprofeclus  ettfl.itim. 

1 6  Profeclus  autem  qui  quinque  t.ilenta  acceperat,  negottatus  esl  ex  iis :  &  fe <  /t 
altera  quinque  talenta. 

17  Itidem  &  qui  duo  acceperat,  lucrattu  esl  &  ipfe  ahera  duo. 

18  Quiautemunumacceperat,  abiit  &  defodit  iMA  interram,  &  occultavit 
pecuniam  dominifui. 

1 9  Vosl  multum  vero  tempus  venit  dominus  fervorum  illortim  ,  &  confert  ratio- 
nem  cum  eis. 

2  0  Tunc  accedens  is  qtii  quinque  talenta  acceperat ,  attulit  altera  quinqne  talen- 
ta,  dtcens;  Domine ,  qutnque  talenta  tradidifli  mibi,  ecce ,  altera  quinque  talenta  lu- 
cratusfum  ex  iis. 

2 1  Dixit  autem  ei  domintis  ejtu;  Bene  eit ,  fcrre  bone  &fidclis  :  in  exiguofuiftt 
fidelis,  fupcr  multateconUituam  :  ingredere  m gaudium domnu  tui. 

2z  Accedens  autem  &  qut  duo  talenta  acceperat,  ait;  Domine ,  duo  talenta  tra  - 
didisli  mibi,  ecce,  alia  dtio  lucratusfum  ex  iis. 

21  Aiteidotninuscjus;  Beneei\,fcrrebone&fidelis,  in  exiguofuijitfidelis, 

Ooooo  3  fuper 


«4* 


H      A      R.      M      O     N     I      A 

fupermttlta  teconftituam  :  ingredereingaudtum  dominitui. 

z  *  Accedens  autem  &  qtn  umtm  talentum  acceperat ,  ait ;  Domine,  noveram  te 
homtnem  dttrum  cjje,  qtn  rnetas  ubi  nonferiftt,  &inde  cogas  ubt  nonfparfifti. 

25  Itaqtte  tin.ens  abit  6"  occultan  talentum  tuum  in  terra;  ecce ,  babes  quod 

tuumesl. 

26  Refpo;tdcnsautemdoininuscjusdixitei;Serremale  &  ignave  ,  fcicbas  me 

ineterc  ubi  v.onfexi,  &  inde  cogere  ttbi  tmfparfi. 

27  oponuitergotctraderefecumatnmeammenfariis:  &  ego  quttvi  renijjem 
recepiffem  meitm  cumftxnore. 

2  S   TcUite  ergo  abeo  talentum,  &  date  ei  qui  bibet  decem  talenta. 
2  g   (Omni  enim  qiti  habet,  dabitur,  &  is  exuberabtt :  qui  rero  non  habet,  etiam 
qnod  hubct,tolletttrabeo.) 

30  Etinuttlemferramejiciteintenebrasillasextimas:  iUiceritfle!iis6"ftridor 

dentium. 


a  n  A  l  r  s  1  s. 

HAcpaiabola,  haud  fecusquamproximeante- 
cedente ,  caufa  vigiliarum  &  excubationis  in 
Domini  adventum  dedaratur :  ita  ut  rerf.i  3.  per- 
inde  effectum  fitfuperiotis  parabola: ,  ficuthujus 
c]U3E  fcquitur  :  ubi  Chriftuscumprincipeperegre 
profefturo  comparatur ;  quifuoeffe&o  declaratur 
advocandi  ad  fe  fervos  fuos  :  quod  fuo  fine decla- 
ratur,  nempe  ut  bona  fua  in  fervos  diftiibueiet. 

Verf.i$.  Qua:  partitio  diftributione  fubje£ti 
in  adjun&a  notatur,  nempe  quod  huic  quinque,al- 
teriduo  ,  tettiounum  talentum  partitusfit :  cujus 
inacqualis  partitionis  caufa  efficiens  indicatur,  inat- 
qualis  fetvorum  fuorum  ad  his  talentis  utendum 
facultas  :  qua:  diftnbutio  porro  adjuntto  tempore 
notatur ,  protinusantequam  feinviampetegirna- 
tionis  dediffet.  Apud  Lucam  finis  hujus  diftra£Ho- 
tiis  bonorum  indicatur,  ut  illis  ncgotiantes  ea  mul- 
tiplicarent. 

Vtrf.xb.  Effeaumptimifeiviindicatur,nempe 
quod  talenta  duphcavcrat. 

Verf.  17.  Idem  effeiXum  fecundi. 

Verf.  1 8.  Effeftum  tertii  eft,  quod  abfcondit  ta- 
lentum  fuum;  qu.ie  occultatio  fubjefto  loco  ,  terra 
defoffa,  notatur. 

Verf.  19.  Effeftum  principisdeferibitur,  nem- 
pequodfervosadrationesadigit;  quod  adjunfto 
temporedeclaratur ,  poftquam  domum  redierat ; 
qui  reditus  alio  ad junfto  tempore  indicatui ,  poft 
inultum  tempus. 

Verf.  20,21,22,23.  Nartantuifides  &  diligentia 
duorumptiorum  fervorum ;  qurcadjunftameice- 
deexponuntur  :  cujus  mercedis  membrarecitan- 
tur;  ptius  in  laude  ,  altetumingaudio  ,  quo  Do- 
minus  ipfe ftuitur  (vide  fob.  1 7.)  collocatut. 

Vcrf  24,25 .  Effeftum  ejus  qui  talentum  occulta- 
vit.eft  quod culpam  a  fe  derivatam  in  domini  inju- 
llitiam  &  fxvitiam  conferre  voluit. 

l'trj.  26,27.  Cujusvansexcufationisfui  ipfius, 
&  accufationis  indominuin  ftrifta:  adjunfta  funt 
ptimum  exprobatio  imptobitatis  Sc  fegtutiei;dein- 
de  retortio  vanar  excufationis  in  fiium  ipfius  capui. 

Veif.zi.  3.  Ablatiotalcntiquodilliconimiffum 
erar;qua:  fuo  fine  dcclaratur.ut  detut  dece  habenti. 

Verf.  29.  Qui  fims  confuma tm  3  fubjcfto:  quia 


multa  habenti  plura adjicientur ;  quod  fuo  adverfo 
illuftratur,quod  non  habenti  auferetur  quod  habet. 
Verf.  30.  4.  Ejeftio  inutilis  fervi  in  tenebras; 
quaiumadjunftafuntlamentatio  &  ftiidoi  den- 
tium. 

METAPHRASIS. 

AD  qutvs  excubtas  ut  vos  porro  exfiimu-  14. 
lem  ,  priori  de  virginibtts  altam  parabo- 
lamadneltam.  Sunt  tmm  vir  potens  peregre 
in  longinquam  regtonem  profeciuru-s.fervis  ad 
fe  vocatts ,  tllisfuabona  committit.  Vniqui-  '51 
dem  qutnqtie  talenla,  alteri  duo,  tertiounum 
modo  ,  protit  cujufque  ingemum  fert  ,  & 
prout  facultate  iWts  utendi  pr&dtti  funt :  haud 
fectts  Chniiits,  confcer.fis  ccclis,  civibus  Eccle- 
fi&  ,  maxime  hts  qttiin  repub.  ty  Ecclefiapr*- 
funt.fua ,  pro  loco  &  conditione,  quam  in  cor- 
pore  Eccleju  occupant,  dona  difinbuit.Atque 
ut  profectoperegre  viro  illo  potente ,  qui  qum- 
que  taUnta  acceperat  dlis  recle  utens ,  alta 
qutnque  talenta  tucratus  esl.  ltidem  qui  duo 
fua  talcnta  duplicavtt.Denique  qui  unum  ac- 
cepit, profectui  m  terra  illud  defodit,$  domi- 
nifuipecuniam  abfcondit :  haud  fecus  fit  in 
Ecclefd  civibu-s,quorum  hidonis  a  Chrisloac- 
ceptis ,  pro  rata  parte  divim  erga  tllos  muni- 
ficentixad  Dci  glortam proximorumque  com- 
modum  rcBe  (y  legitime  utuntur;  ilii  verofe- 
ctu  ;  ut  qui  donis  k  Deo  accepfvs  in  ipfitts  Dei 
contumeham  &  proximorum  damnum  abu- 
tuntur.  Atque  i:t  longo  pcfl  mtervallo  domitm  1$. 
revertens  fervcrum  dcminus ,  (y  ratione  citm 
fervu  tnita ;  Quinque  talenta  acctpienti  &  10. 
alia  quinquefecum  afferenti ,  dentqiie  dicenti; 
Domine.quinquetalentis  mihiinmanum  tra- 
ditts ,  ecce  eoritndem  beneficio  alia  qttinqne  n, 
comparavi.  Dominus  ejtts  refpondet ;  reBefa- 
lium,  ferve  bone  Qpfidelis  ,  in  paucis  fidelem 
te  irivent/tm  ,fuper  multa  pnficiam.  §l^am- 

obrem 


lS. 


*7- 
18. 


I     C      A. 


843 


cbrcm  in  mei  Domini  ttii  gandii  focietatem  te 
tl,ij.    accipio.  Itidemfecundo  eundcm  qtuHttmfa- 

•  ^.  cienti,  idcm  pr&mium  conltttuit.  Vnum  vtro 
talentum  acctpicr.ti  &  dtcenti;  Domau,  qttod 
te  durum  novi.ij'  ad  remphts  fatis  at'.cn::i,r., 
mctentem  ttbi  fementcm  nonfecisii,  $•  tndc  ; 

l^.       colligentcm,  ubi  nibil fparfiiti :  Equidcm  mc-  \ 
ttt  htvut  tantt  rapacitatts,  prjfecttts ,  in  terra 
abfiondt  talenttim  tuum:  &uodrefercns.  ttbt 

16.  auodtuumeli  reddo.  Dominus  cjtts  rejpon- 
dens,dixit;  ofcrve  nequam  grdejidnfi,  quan- 
doqtudem  (ut  tu pr&dicas)  meto  ubi  fementem 

17-  nonfeci,  tf  coliigo  ubi  non  jparft.  Tautote 
inagtt  tncumbere  oportebat ,  ttt  talento  tibi 
commiffo  Iucrum  faceres  :  faltem  pecuni.im 
meam  nummtUariis  traderes ,  ttt  domttm  re- 

28.  diens  mettm  cum  foenore  reciperem.  ffntare  6 
vosfateUttes,  talentttm  quodbabct  anjerte,^ 

ip.  fervomeo  qtti  decemhabct  traditote.  Verum 
eli  enim  verbttm  qttodprovcrbio  jaciari  folet, 
omni  habentid.ib-.tur,  ufqtio  eo  ttt  omnitt,n  co- 
pia  affiuat;  ei  vero  qut  nihilfoltdt  habct.etiam  1 

3°>      qitodhabet  auferctur.Smd atttem  fervttm  tl-  | 
lum  inutilcm  attinet ,  prehenfum  ejicite  i>:  tc- 
nebricofum  carcerem ,  procttl  ab  urbe  remo- 
ttttn  ,  ubi  omn:a  lamenttt  &  ftridore  dcnttum 
complentur.  Haud  fecut  longo  altqnot  fecttlo- 
rum  mtermijfojpacio  ,  Chrtliut  omntum  Do- 
mintu  e  coclo  defcendens,  ftngiilos,maxtme  vc-  \ 
ro  Ecclefixfut  cives ,  adcalcttlosvocabtt ,  ej» 
fervos,  qut  fidem  fibi  datam  Itberaverint ,  fuo  1 
preconioprimum  ornabtt  ,de:nde  mcomparabi-  \ 
Its  &  nunquam  tcrminandi  gaudii  fui  parti-  ! 
cipes  factet :  firvos  autem  perfiitcfos  &  otio 
languentes ,  eofdemqtte  [Ut  ipfi  culpavacari 
videantur)  in  Dettm  ipfum  culpam  transfe- 
rentes,  ettmque  injtiliicU  accttfantes ,  primnm 
probrofis  &  tgnom.niofts  verbti  onerabit;  detn- 
de  injttflam  adverfut  fi  accufationem  in  iilos 
rctorqttcbit ;posiremo  omnibtu  dtnit  exW.os  & 
nudatos  in  imii  inferorttm  barathrum  ,  quam 
hngiffimea  beatu  fid:b:tt  remetum.prtctpita- 
rijubebit;tibiommafiettt  (yftridore  dtntium  j 
ex  dirit  ammt  fimul  &  corporU  cruciatibtts  1 
fcrfonanttiliit  tnterim  henonbut  qttam  maxi- ' 
mts  cumulatis  ,  qitt  tlli  hic  in  terrU  fidelilftme  , 
infirvtertnt. 

P  R  A  X  I  S. 

H*j»s&    T)Ropo(itio  feu  adhoitatiocftcommunis 

frxctdentis  i-  arque  prarcedcnti  illi  de  dcce  virginibus, 

farttiU     atque  huic  fuufequenti.de  domino  &  fervis, 

csnnnitn-  ^^^[j.  ■  Quamobrem  tamhuic  quaru  illi 

accommodandacV  conjungenda  eft  :   Sicuc 

autcm  prinri  parabola:  unusfponlus  omni- 

bus  rcfpcctandus  proponitur  vnguiibus ,  lic  ' 


hic  unus  Dominus  fcrvis  eft  :  qucmadmo- 
dum  ibi  ftulti  &  prudcntes  virgines ;  fic  hic 
tideles  <Sc  dciidioli  fcrvi.  Quemadmodum 
autem  ibi  ftulta;  vir^ines  aliquod  oHicii 
obibant  ,  tametli  minime  juftuni  &  dcbi- 
CUDJ  lllud  erat;  ii  hic  piger  fervus  alicjuid  vi- 
dctur  pra,'ftarcciuo  a  proiiigatis  dilccrnatur. 
Dcnique  ut  ilhc  fapicntcs  exclulis  ftultis  , 
fponli  gaudii  paxticipcs  funt :  lic  hic  fiugi 
fervi  exclulis  ftultis  &  pigris.ad  Donnin  gau- 
dmm  admittuntur. 

Vcrumcnimvcroharc  paraboh  ncrvolior  EtdrmR- 
&  argumentolior  apparct  ;  pnmum  enim  (,„. 
hoc  argumento  ad  excubias  agendum  jufto 
cilc  pollit,  quod  fcrvorum  iidci  hcnlia  bona 
&  facultates  pcrmittuntur  ,  ut  per  illa  com- 
mcrcium  excrccntcs  ,  eadcm  aucliora  la- 
ciant.  i'fc«;2(ij.quodfubadventum  Domi- 
nus  cum  fuis  fervis  rationcm  micurus  cft. 
Dcniquc  quod  (ingulis  aut  prarmiuin  inli- 
gnc,  aut  fupplicium  e.cquiiitum,  progefto- 
rum  ratione,  redditurus  lit. 

Quod  permictit  fervisfuis  facultatcs  &  v«f  14. 
fortunas  fuas  prxfcrtim  tani  laucas  &  am-  Dommxi, 
pias ,  eo  honorem  illis  hab;c  non  parvum.  ('""  'w 
Docctque  Difcipulos  marftos  ex  Chrifti  abi-  f"""m- 
tu  1  tantum  abcllc  ut  ejus  dilceflu  orbi  fu-  ; 

'     rr  r  r       "onore  eos 

tun  ellent ,  ut  eodcm  ipfo  Iocupletandi  to-  „iy,at. 
rent;licut  in  afcenfufuo  Spiritusdona  largi- 
ter  erogavit:  Spirttut  enim  nondum  erat  quta 
Chrtfttcs  gbrtficattit  non  erat.  Ioh.7,19, 
Ktftpritu  abtero,  paradcttis  non  veniet.  loh. 
cap.16,7.  Hic  igitur  aliquadiiTimilitudo  eft 
inter  Chrifti  in  Coclum  afccnfum  ,  &  prin- 
cipis  pcregre  profc&ioncm  ;  princeps  ete- 
nim  propnis  mambus  facultates  fuas  fcrvis 
diftribuerc  ncquit  ,  niii  corpore  prxfcns  ; 
quod  Chriftus  homo,  quia  Dcus  eft,  prxfta- 
re  potcft. 

Sciamus  igitur  nobis  dona  a  Chrifto  ab-  Chriflm 
fente  colIacaefTe  ,  ut  noftram  orbitatem  &  tubisJtna _ 
folitudinem  confolaretur  :  &  plaue  fi  hinc  ~f'nl  w** 
indignitatem  noftram  ,  iftinc  Dei  rn  nosli--'""1 
bcralitatcm  ,  fcu  potuis  munihcentiam  re- 
putemus  ,  fierincquit  quin  magno  gaudio 
compleamur.quod  idoneos  nos  duxit  quibus 
tantum   conccdcrct.    Quod  vcro  noftram 
mcndicitatem  pro  merito  non  rcputemus, 
ncc  dona  ,  qua:  poflidcmus,  a.  Chrifto  mcra 
liberalicace  proricifci  cogitcrr.us ;  lit  uc  non 
pro  dignitatc  arficiamur.  Qi:od  quia  a  nobis 
non  pra;ftatur,  cogiturDeus  ideni  nobi!- 
cum  agcre,quod  olim  cum  Ifraelitis  faclitaf- 
fe  Dcum  Hofcas  narrat  ,  nempe  ut  fubdu- 
ftis  Lina  j  lino  ,  oleo  ,  vino  fuis ,  ex  fubdu- 

itionc 


S}3  •        H      A      R      M 

dione  lntclligant  Dci  fliiiTe,  qui  antea  pro- 
pria  acquilitione  &  dcorum  alicnorum  cuku 
perquilita  elTc  pndicabant. 
Stinsnfu-       Sicut  propentionc  lnfuosncminem  Chri- 
ra  i>ix<jh.i-  ftusiiidocatum  aut  vacuum  dimitrit.nceum 
'•  •'  quidem  qui  m  Ecclelia  aquam  haurit  aut 

liona  fir.di:  ;  iic  (ingulari  prudentu  non 
omnes  omnibus  atquat ,  fed  ut  prudens  pa- 
teifiinilias  cujufque  mgcnium  ,  peiitiam, 
robur,  induftriam  explorar ,  ut  prout  habilis 
inventus  (it,  ita  illi  plus  aut  minus  com- 
mittat.  Quod  quidem  ,  ii  .i  mortalibus  ali- 
quoufque  prxftatur ,  dubium  non  eftquin  a 
Chrifto  folo  fapiente  Dco  pleniiTime  prxfte- 
tur.  Nam  cum  quidquid  habet a  Dco  col- 
latum  iir  ,  non  potent  ignorare  quid  quif- 
que  aut  terat ,  aut  non  ferat  pernofcere.  Vt 
enim  in  corpore  longe  major  eft  virtus  ocu- 
li  quam  manus ,  &C  Etutin  magnafami 
lia  fervorum  non  arqua  conditio  eft  ;  lic  in 
Ecdelia:  corpore  cV;  Chrifti  famiuares  ha- 
bet. 
nune,  Hincdocemur,  nos  propria  forte  &  do- 

nnttnttn  nis  ,  qua:  nobis  Chriftusdiftnbuit ,  conten- 
ejfedecet:  tos  eile  debere,  nec  aliam  feu  minorem  ,  feu 
majorem  conditionemappetere  velle.  Hic 
enim  cogitat  cum  animofuofe  ad  roajora 
quam  confequutus  eft  ,  natum  efTe  ,  ac  plus 
donorum  ei  fuperefle  ,  quam  qua:  pro  hu- 
mili  vocatione  fua  exerceie  poteft:  ut  in 
Abfolone,  qui  quaii  non  fatis  fuiflet  fe  ut  pn 
principis  fihum  gercre  ,  iibi  ad  regnum  tra- 
dandum  fitis  fupcrque  virium  putavit  fup- 
petere.  Hoc  adhuc  luculentius  in  Abimele- 
cho  veluti  rhamno  aut  cvnof  bato  cernitur. 
Idem  de  his  dici  poteft  quibufcunque  mer- 
catoris  profelTio  obtigit ,  qui  in  geftu  ,  in 
habiru  &  tota  vita:  ratione  hoc  aount,  ut 
nobilium  aut  aulicorum  mores  imitentur, 
eorumque  veluti  perfonam  fuftineant ,  at- 
quc  ita  ftationem  a  Deo  delignaram  lin- 
quant.  Alii  funt  qui  prolixiusdotati,  quod 
Dei  in  fe  dona  nefciant  nec  rependant ,  hu- 
miliore  5:  obfcuriore  loco  agere  expetant; 
iicut  in  Mofe  &  Ieremia  ufu  veniiTe  cogno 
fcimus. 

Sedheustu,  quis  es  qui  tefapientiorem 
Chrifto  judicas  ,  qui  novit  quid  tibi  melius 
conveniat  quam  ipfe  tu.  Tibi  cnim  cor 
tuum  cognitum  non  eft,  illi  probenotum; 
tibi  tua  dona  non  penitus  explorata ,  illi  ex- 
ploratiflima;  tibi  rerum  futurarum  eventus 
ignotus  eft  ,  qui  illi  perfpedus.  Quod  ii 
hac  in  re  fervus  mortalis  hominis  judicio 
acquiefcit,  fcque  adeamprovinciamadjun- 


o     N     I     A 
2it ,  cui  ab  hcro  addi&us  eft :  nedum  tu  de- 
dcs  in  lapienutiirua  Dci  dtlpenlatione  ac- 
quiefcere. 

Hinc  etiam  faceflat  omnis  invidia&Ii-  Kec  *iiit 
vor ,  ex  alterius  divitiis ,  honore  ,  iugenio,  m'l""  1K~ 
gratia  ,  dexteritate.  Quandoquidem  enim 
omnia  Chrifti  fententia&  judiciofiunt ,  id- 
que  prout  cujufque  ratio  poftulat,  quorfum 
invidia  fuffundamur ,  nili  communi  totius 
reipublicae  Chriftianx  bono  &  propriis  com- 
modis  invidere  velirnus,  ut  qui  fciamus  no- 
bis  conducere  ,  nt  hic  nobis  major  ,  nos  illi 
fubjedi  (imus.  Quod  ii  forte  fada  diftribu- 
tiolitem  &  invidiamdirimat ,  non  tantum 
cum  admirabili  providentia  hoc  fit ,  fed. 
cum  &  pervulgata;  quidni  ea  dirimeret  hxc 
cogitatio,  omnia  a  Chriilo  fieri. 

Hic  forte  qusrat  aliquisan  ante  collata  N«  inJe 
in  nos  Chrifti  talentanobis  aliquid  virium     ,""* 

•    t  ,,-i  •        l r     -      -'l*     .irbitrtun 

inhsrcar.   Videtur  enim  ba:c  lententia  li-     „    . 

,  .     .  _         Ciliintnr. 

berohominis  arbitno  patrocinari.  Rejpon- 

deo  ,  efle  quafdam  rehquias  fuperftitis  il- 

lius  lmaginis ,  qua:  primo  in  nobis  fabricata 

eft;  qux  ii  dextre  accommodentur  ad  ea 

obeunda,  qux  nobis  concreditafunt ,  fuum 

non  inutilem  ufum  habent.  Sed  llla:  tales 

non  funt,quarum  fiducia  homimbus  tantam 

vim  coeleftis  pecunia:  Deus  committat,  ne- 

que  tanto  onerifuftinendofunt.  Intelligen- 

;dum  igitur  ,    Chriftum  nobis  lubftantiam 

I  fuamad  eam  menfurara  conferre,  quafacul- 

tatem  (imul  &  vircs  confert    illi  pruden- 

ter  moderandi,  &  ad  deftinatos  &  prxfinitos 

[ufus  accommodandi.  Neque  enim  fequitur 

I  propriam  facultatem  fervorum  efle  quam  illi 

habent  :  &  huc  nos  ducit  Analogia  liberali- 

tatis  Chrifti  in  fuos  Difcipulos  ;  quandoqui- 

dem  Spiritu  Sando  imbuti  crant,  antequam 

in  Coelum  tanquam  jn  longinquam  regio- 

nem  profedus  eft. 

Hic  quirat  aliquk  ,  qua:  (int  talenta  qua:  Vcrf  16, 

illis  difpartita  funt  ,  quid  lJlud  quod  his  ta-  17. 

lentislucratifunt?  Quorum  priori  refpon-  Hu-cttlm. 

deo.  Talenta  conftare  partim  donis  qua:  ad  "P*!1"- 

futuram  vitam,  parcim  quse  ad  pranentem  lK  c ,i;{ 

rcferuntur;  ita  tamen  ut  multo  maximam  ,/s„,,. 

partem  libi  vendicent  dona,  qux  advitam 

fururam  fpedant;  ut  in  talentis ,  vitx  xcer- 

n.rdonaminam  aut  libram  valeant,  dcna- 

rium  velutivaleantqua:  hujus  vita:  funt.  Sic 

Matth.6^.  cdtera  adjicientur.  Hinc  1  Cor. 

6,4.  BiwZr^appellantur  xg^TJjg**  iXx^isu. 

!  H inc  omnes  vi«e  divitis apud  Iacobum  inftar 

marcefcentis  floris  nuncupantur.Et  \6.Lnc. 

10.  ci  «A«^ts-«>.  Tametii  igitur  illa  ad  calcu- 

lum 


E     V     A     N     6     I     t     r     C     A.  8{I 

lum  exioantur  ,  tamen  major  quardam  ratiol  gemmarum  vel  mentio  tantumflct ,  cum  de 
habebitur  eorum  qua;  ad  vitam  iternam  re-  his  mercibus  agitur.  Dciiidc  quod  qurftus 
feruntur.  Qua:  igiturfummam  conftituunt  ■  ut  cft  longc  uberrimus,  ita  non  minus  cer- 
Talentorum,  prarcipuefunt  doclrina  Euan-  tas  &  indubitatus  eft.  Nec  enim  ut  in  mer- 
gelii  ,  ejufdcmdifciplina;  cumfacramento-  caturacommunifit  qua:ftus  eft  dubius,&  cx 
rum  adminiftratione ,  precibus ,  aliifquc  re-  j  plerifque  cxportationis  &  importationis  ca- 


gni  Dci  pnfidiis  k  pnvilegiis. 


libus  fufpenfus ,  utvel  folertiffimus  merca- 


Ha:c  fequentiadefcriptafunt  ob  Domini  tor  aliquando  fide  concidat  &:  fpe  fallatur. 


Carnam,  qua:  illo  die.quo  hxc  concio  habita 
cft,  celebrabatur. 

Hic  igiturpro  temporis  ratione  coniide- 
remus  primum  quomodo  negotiandum  hac 
Chrifti  pecunia,  cujus  titulus  Caent  Domint- 
«infcribitur.Eft  autem  procul  dubio  longe 
quzftuofiffimum  pecunia:  cceleftis  genus.Vt 
cnim  intcr  pecuniargencra  hoc  illo  lucro- 
iius:lic  ifthic  ctiam.Primumenim  quactum 
lucruineoeft,quodexfrattionepanis,&:  vini 


Hiccnim.mododiligentiam  &  pcritiamad- 
hibcis,  certus  eft  qua:ftus :  partus  autem  fe- 
mel,  non  amittitur.  Quisigitur.harum  mer- 
cium  ftudio  non  terram  ,  maria  tranfcurrct? 
Quis  non  mane  lllas  quasrat ?  Qiiis  omnes 
portus,  mercatum  ,  nundinas  non  antevcr- 
tat?  Quis  ex  hoc  mcrcatorum  collcgio  cen- 
feri  nollet,  Sc  in  eo  nomcn  profitcri?Huc  ac- 
cedit,  quod  cum  fideles  fervi  abfentehcro, 
ut  in  hac  parabola  cernitur ,  manum  operi 


cffullone  incomparabilem  &  infinitam  Deijadmovent,  ut  qui  non  funt  itJv.Xfj^"^'!, 

juftitiam  conlidcrcmus ,  quz  ne  unigenito  *!$  a*JpuTmfim.cr  nedum  nosalacrcs  in  ope 

quidcm  filio  hoc  indulget.ut  unicum  homu- 

cionem  ex  mortis  &  inferorum  faucibus  eri- 

peret,niiiilliushomuncionispeccatainChri- 

iti  corpus  ac  animam  tranflata  ab  illis  lum- 

mo  jurc  cxigerentur  &.  in  illis  expiarentur. 

Deinde  quam  pra:clara  merx  ineadem 
fractione&  efTulioneexpofitaeft  configna- 
ta  notitia  divinx  in  nos  charitatis ,  qui  ne 
unigento  quidem  fuo  filio  pepercit.fed  mun- 
dicharitate  conftriclus  illum  crudehffima: 
&  ignominiouilima:  morti  idque  hoftibus 
fuisdedit. 

Hinc  augefcitin  nobischaritasquaDeum 
compleftimur ,  qui  quasftus  eft  longc  maxi- 
mus.  Ex  charitate  &  incalefccnte  in  corde 
fervore  erumpit  gratitudo  in  Deum  ,  in  ho- 
mines  propter  Deum  ,  non  tam  verbis  & 
cantionibus,  fed  in  univerfa:  vita:  ratione. 

Hiccinc  eft  totum  ?  minime.  Sequitur 
enim  alia  mcrx,  quac  fi  ad  fplcndorem  non 
tam  gloriofa  &  magnifica,  at  certe  ad  fuavi- 
tatem  &:  aoimi  pacem  pra:ftantiffima  eft;  his 
pra:cipue  temporibus ,  quibus  omnia  funt 
plena  tumukibus  &  timonbus,a  quibus  nulla: 
vindiciz  funt,  nifiin  Chriftoplene  &  folide 
per  fidem  recumbamus :  hoc  eft  perfugium 
die  belli ,  inxftu  umbra,  in  tempcftate  re- 
ceffus.  Hanc  viam  licet  perfequaris  in  reli- 
quis  rcligionis  partibus. 

Quo  facilius  autcm  excitcmur  adhanc 

.  fan&ara  neeotiationem  ,  cogitandum   eft 

■  mercem  8c  fruilum  hu jus  negotiationis  om- 

nes  alias  merces  pra:ftantia  tantum  fupera- 

re,  quantum  carbunculus  uniones;  pyropus, 

adamas  ,  ftercora  fuperant :  oec  enim  harum 


rc  cffe  dcbemus ,  quandoquidem  Chriftum, 

ut  abientem,  infpectorem  habemus  :  ut  igi- 

tur  priora  illaftudium  in  nobis  ingenerant, 

itahoc  timorem  & reverentiam.  Turpeque 

profecto  fucrit  nos  in  theatro  Dci  &  Ange- 

Iorum  fub  labore  fuccumbere  ,  cum  fideles 

fervi  mortalem  hcrum  reverentur  perinde 

abfentem  &  pra:fentem. 

Abiit  &  defodit,  cyc.]  Qua:  hujus  confilii  Verf  i*. 

caufa  iit  herus  poft  aperit ,  otium  fcilicet  &  Ig***'* 

delidia.quod  laborcm  &  follicitudinem  refu-  ""/*  , 

v  r  rr    ■  r  f'J"  tMtn- 

giens  ahalque  neccilanas  curas,  qua»  (acrum  „: 

hunc  mercatum  comitantur,  ad  hanc  talenti 

occultationedilapfus  fit.Sibienim  ab  omni- 

bus  periculis  ignavus  metuit;unde  Leonem 

atque  Vrfum  in  mediis  plateis&  hominum 

frequentia  timet ,  nec  ad  opus  ideo  prodire 

vult :  amat  fomnum  &  dormitationem  ,  fe- 

quehucilluc  volutat  in  lecto  tanquam  in 

cardinibusoftium.  Quamobrem  otium  ca- 

vcamus  tanquam  peftem  Chriftiani  officii. 

Profitetur  ille  quidem  frpefe  hoc  &  illud 

facturum.  Sed  ut  cx  omr.ilaborefructus  fu- 

percft.Gcverbalabiorum  ,  id  eft  ,  femota  i 

factis  ,  tantumadpenuriam  fye&xnt.  Pro-v. 

14,13.  Hic  vide  quaealibi  notantur  dcfoler- 

tia  &  induftria  in  aliquid  boni  ageudo. 

Atquijnquit  aliquis,Deo  gratias  ago,  me  Ktu/iiffi- 

femper  ab  otio  abhorruiffc  :  neque  enim  fa-  c",    ,' '  . 

.,   r      .  ....  »  .    ,     -         mft  ,iii  Dti 

ciJe  patior  me  nihil  agere  :  proindc  ipero  J„im ,,. 

fore  ut  non  accenfear  huic  fervorum  ordiui.  /„<„.,. 

Sed  cogitandum  eft  te  operam  &:  oleum  per- 

dere,  niii  Deo  labores,  cique  lucreris;  cui  ut 

edcndum    bibendumque ,  fic    laborandum 

magis :  ut  fcilicet  ad  eos  ufus  illa  pares  ,  in 

T  p  p  p  p  qui- 


8^1  H      A       R 

quibus  el.ibcras ,  quibus  Deus  illa  Jcftiaat; 

ut  ho::ore  ,  divitiis  ,  "ratii  tua  utaris  pri- 

rrnnri  aJ  Dei  gloriam.deinJe  ad  proximi,£c- 

cleiixprxlertim,  utihratem. 

Verf!i9.  Intermiifo  longo  tempore  Dominus  re- 

ReditDs      dit.  Sicut  enim  ejus  rcditus  dies  incertus  eft, 

Chrifii        fic  rcclltl]S  longe  certiflimus  eft.  Quod  li 

"'l'P'-      mortalisfervifeadheri  redittim  compara- 
rnus,  tlies    .  .  .  n.      o         ■  —  .  ■   ■ 

bunt,  qui  mcertus  eft ,  &  qui  morte  antici- 
yeroeim  '1  .  l  .    . 

incenus  <td  patur;  nedurn  hoc  nos  prreftare  debemus; 
yigiliimt  cum  Domini  noftri  adventum  exploratum 
msexeit*-  habcmus.  Quamojrem  reditus  ejus  certitu- 
"  "'*"•  do  nos  in  ejus  expedtatione  aflidua  retinere 
debet.  Si  moramfecerit,  exfpecta:  veniendo 
enim  veniet :  interea  te  in  fid.v.n  fpeculam 
fubvehe,unde  eum  veluti  venientem  profpi- 
cias.Nam  ii  diutius  eum  expectando  tandem 
fatifcamus ,  omnem  fruftum  exfpeclationis 
amittimus.Saul  jufliis  praeftolari  Samuelem, 
eum  diutius  cxfpectavit,  &  quidcm  vix  dum 
facrificia  fecerat ,  cumillico  intervenit  Sa- 
muel :  unde  totius  fui  exfpectationis  fru- 
ftum  amittens ,  damnum  porro  contraxit; 
quod  eo  fafto  tanquam  gradu  quojam  & 
paflu  eo  proceflit,  unde  regno  ejeftus  falute 
etiam  excidit.  Hicplurimum  juverit  cogi- 
tatioillaapudPetrum  l  Pcf.j.S.milleannos 
apud  Deum  iicut  ununi  diem  efle,&  contra, 
&  licut  noftis  vigilia  Pfal.90,4.  Is  autem 
eft  verus  temporum  menfor.  HincPprr.  1. 
ZjWtf.r.S.tempusanguftum  effequopii  con- 
triftanturvariis  tentationibus.  &  1  Prf.5,10. 
Cujus  eximium  exemplu  habemus  iri  Paulo 
i  Cor.4,17.  Qui  cum  multos  annos  inmini- 
fterio  exegiflet,quibus  laboriofe  admodum 
&  periculofenegotiatus  effet  ,  tamenuni- 
verfum  illud  tempus  momentaneu  appellat. 
Si  Iacobo  labores  &  tempus  momentaneum 
vifum  (it,  ut  uxores  fuas  acquireret,  qus  illi 
maximas  moleftias  exhibebant;  quanto  ma- 
gis  nobisxrumnx  omnes  moleftiique  le- 
viufculaeS:  momentanex  vidcridebcnt ,  per 
quas  ad  metam  illam,qua:  anguftiis  omnibus 
nos  eximet,finenique  cunftis  hboribus  im- 
ponet ,  properamus.  Condudatur  haic  ad- 
hortatio  Apoftolorumipforum  vocibus.Be' 
nefaciendo  ne  fegnefcamtn  ,  tempore  enim  fuo 
m  etemttt ,  fi  nen  elanguerimtts .  Et  patientes 
esiote,  fratres ,  ufque  ad  Domini  ad-ventttm. 
Ecct  agricolaexpeRat prctiofum  fruciitm  ter- 
*&,  patienter  eum  expecians.dttm  accipiat  plu- 
viam  matittinam  ey  ferotinam.  Patientes 
esiote  &  vos  ,  tf  fittbilite  corda  veflra  :  q:io 
ni.im  aiventtts  Domini  appropinmiat.  G.il. 
t, 9,  iilaccb. 5,7,-8. 


%vrcuf\  uir  ew-mv  >.i^r.~\  HoC  nosad  di-  Jtdnt't- 
ligencem  folertiam  excitare  debet,  quod  ra-  tutttmi 
tionem  negotiationis  noltra:  poliiun  lumus;  i'"^""" 
quod  lineula  ad  quadrantem  utque  ad  calcu-  "**"*"'• 
los  revocabuntur  ;  quod  non  ab  omnibus  m\j\,„it. 
confufe  ,  fedj  iinguhs  feparatim  rationem 
exiget.  Ecclef.11,14.  Deus  enim  ut  eft  mu- 
nilicus,  ita  non  eft  negligcns  tk  Jiffolutus 
paterfamilias  ;  ut  fua  bona  diilipari  &  abli- 
guririxquopatiatur  animo  :  praecipue  cum 
tamilla  eximia  &  pra:ltantia  Jona  liint.  Si 
fervus  perfuaium  haberet  iibi  de  omnibus 
ponendameffe  rationem,  nec  calculum  heri 
fui  effugereullo  modo  polTe  ,  mintice  eum 
;  harc  cogitatio  in  officio  contineret ,  maxi- 
!  me  ii  rem  fciat  iibi  cum  eo  eiTe,  qui  nec  fal- 
'  lere  nec  falli  poteft.  Hoc  argumento  utitur 
Apoft.  Rom.  14,10,11, 11. Hujus  rei  eximium 
!  exemplum  cxtat  in  Paulo  1  Cor.j, 9, 10.  Qiii 
fehoc  adminicLiloadofTiciuexcitavit.Quod 
ii  K»v7r4L>Jv>oi  Iofephus  in  domo  Potipharis, 
3i  Pharaonis,  &  Daniel  in  aula  Darii,&  tenv- 
pli  inftauratores  in  reficiendis  templi  ruinis 
fideles  fe  prseftiterunt ,  nedum  nosaquibus 
ratio  exigetur. 

5fc««r6ratioduobus  in  capitibus  conii-  Ejquetum 
ftit,  quid  utendumacceperit,  quidque  lucra-  Amorum, 
tus  fit :  quod  pcrinde  eltac  ii  diccret ,  pro  tHm  iHcr'- 
rationepecunix  apud  me  difpolita:  lucrum 
&  quaiftum  fcci :  cuienim  multum  creJi- 
tumeft,  abeo  multumrepetetur;ubifemen- 
tem  prolixam  facit  ,  ibi  etiam  uberiorem 
melTem  expeftat.  Quamobrem  JanJa  cui- 
que  opera  ,  ut  primum  Jona  iibi  a  Deo  coU 
lata  quantacunque  varietatelint ,  cognof- 
cat  :  Jeinde  ut  pro  menfura  Jonorum   in 
quocumque  ^enere   conatus  adhibeat,  ut 
lingula  dona  ad  maximum  heri  quaeftumad- 
hibeantur. 

In  quo  turpiiTime  ab  hominibus  fepif- 
iime  peccatur ,  qui  negotiationis  fuae  ratio- 
nem  non  aj  acceptaab  iplifmet  Jona,  ied  ad 
aliorum  hominum  ejufdem  aut  *tatis ,  aut 
ordinis,conatus  &  diligentiam,componunt; 
a  quibus  (i  non  fuperantur ,  prsedare  fecum 
a»i  pntant.  Atque  itafit,  ut  cum  quinque 
talenta  acceperint ,  non  magis  tamen  ne- 
gotientur,  quam  qui  duoacceperunr.  \'nde 
fit  ut  dominica:  magna  pecunia:  pars  otiofa 
rubigincm  contrahat ,  &  ita  totam  Domini 
pecuniam  temporis  progrelTu  corrumpat  & 
inficiat.  Qtiid,  quod  ipli  fere  hoc  fumentes, 
tanquam  (int  fuis  fociis  magisdotati,  in 
feipfos  fententiam  conJemnationis  ferunr, 
cum  fuum  ofTidum  alieno  pede  mctjuritur. 

ViJemu.s 


StucA  Mu-      Videmus  mercatores  frugi ,    quam  vcl 

Jh.ttwrex-  miniraa  in  mercibus  non  alpernantur,  led  cx 

cmplu,cx    jj|jSj       x  ajicu;  rejcctitia  vidcri  pofllint, 

"itu"c"s    cllia;ftun'1  aliqucm  faciunt  :  quod  in  agrico- 

Script»r.t    'is  magis  pcrfpicitur,  qui  c  ftcrconbus  qux- 

fimptis.     ftum  faciunt :  quanto  magis  jn  pretioiis  Dci 

donis  mhil  non  exerccndum  eft  ?   Si  hunc 

Deus  equitcm  fecir,  alium  vero  peditem,  an 

jequc  ferct  fi  eques  non  plus  fpatu  Sc  itine- 

ris  conficiat  quam  qui  pedes  eft  ?  Cum  igi- 

tur  donorum  pratftantia  fa;pe  homincs  deli- 

diofos  rcddat ,  mtelligendum  nobis  cft ,  de- 

bere  hanc  donorum  largitioncm  noftram 

induftnamacuere.  Sic  Samfon  provirium 

fuarum  ratione  mulitata  admirabilitcr  pu- 

gnavit  S  uno  tcmpore  milleiiiterfecit-,  poft 

rcmplum  in  capitaincircumciforum  attra- 

xit.  Quod  li  illis  viribus  prasditus  nihil  pro- 

prium  &   lingulare  admililTet ,  culpa  non 

vacalTet :  fic  in  Danieie  videmus.qui  tametli 

focios  haberet ,  non  tantum  Chalda:os ,  ied 

pios  &  eximios  viros ,  nontamcn  putavit 

fatisilli  efle,  fi  ftudio  &  labore  &:  oninicon- 

tentionc  fe  eis  exajquaret ;  fed  cum  plus  ac- 

cepilTct ,  dedit  operam  ut  plus  etiam  lucra- 

retur.  Longe  vero  luculentilTimum  hujus 

reiexemplum  in  Salomone  habemus,  qui 

cum  omnes  &  antecciTbrcs  &  poftcros  plu- 

rimum  donis  omnis  generisfuperavit,  non 

tamen  indeftudium  reroifit  ;,feddiligentiam 

potius  fuam  acuebat,  &  veluti  fumpto  con- 

dimento  alacrius   res  omnes  aggrefTus  eft. 

Ncc  verohujufmodi  ncgotiatoris  difTolutio 

lenius    tractabitur  ,    quam   qui   talcntum 

fuum  defodit.  Cum  ex  quinque  tilentis  qua- 

tuor  forte  otiofa  lint ,  gravrus  procul  dubio 

judicium  eum  quam  alterum  manet.  Ncquc 

enim  tantum  otioii ,  fed  cunctatores  ple- 

clentur. 

VetC.io,         Notandum  porro  quod  lucrum  &  qus- 

"•  ftum  iibi&fua:  prudentiac  non  vendicant, 

Servifittc-  £,j  ta[clKjs  Dominiattribuunt  ;  ufque  adeo 

fu<tt>m-     vi  Luc.19,16.  dicantur  talenta  htinc  qua:- 

dcntU  nm  ftum  feciflc  :  quod  idem  eft  cum  Apoftoli 

ejfinbmt.  di&o  ,  non  ego  fed  Dei gratta  qu&  esiinme. 

lCor,i^,io. 
Vcrf.it.         Prasmium  rcdditur ;  quod  partim  in  ho- 
/TiJelitjtit  nore,   partimgaud.o  coniiftit.    Et  quidem 
pr*m>»m    nonos  duabus  partibus  abfolvitur, 

fartim  m  -*.!_■  «         r 

L,  eoqu.fverb.s        Averfa- 

in      v  potentia    J  tur. 

Quod  ad  laudem  &  prarconium  attinef, 

quanti  putamus  elTe    a  Deo    commenda- 

n  ?  Qui  opus  Tabernaculi  fideliter  confe- 

ciflent  ob  eamque  caufam  i  Mofe  benedi- 


«     L     I     c     A.  853 

ctionem  acccpiflcnt ,  rem  non  parvi  mo- 
mcnti  acccperunt.  £xW.j$).  verj.ult.  quan- 
to  magit  a  Dco  prard.cari  &.  benedici  ?  Is 
enini  vere  laudabilis  eft  ,  quem  Deus  laudat, 

}  is  bencdi&us  manebit ,  cui  ille  benedicit. 

!  i  Cor.\o,\$.  Iacobus  aflfirmat  placidum  fra- 
trisvultum  illi  tanquam  Dci  fcrcnum  vul- 
tum  apparuifle.  Cenefa,\o.  Commcndat 
autem  eum  ,  quod  bonus  iiu  utilis  fucrit, 
&  quod  fidelis  ,  qui  nilnl  cohibucrit  aut  a- 
vcrtcnt ,  fedomnia  retulerit  ad  hcri  com- 
moda. 

Alterapars  honoris  verfatur  in  eo ,  quod  picrtim  i>> 
multisiit  prarponendus.  ArcelTeturenitn  in  tUS"tat'i 
focieratem  re?ni  Filii  Dei ,  &  lnrcditatcm  J"x  "™[l ' 
cum  filiis  dividet.  Sedebit  enimcum  Cbn- 
fto,  &  non  tantum  homines,  fed  angelos  ju- 
dicabit.  Deinde  gaudio  aterno  ,  &  pleno, 
&  iine  viciflitudinc  doloris  perfructur;  gau- 
dio  fcilicct  heri ,  %Kf£  dituXaXnTot  yjn  i~sh~ 
£*«vtyi>i.t  Pet.cap.\,iterf%.  quod  fi  gaudruru 
magnum  yc^j  u.rtx.Xa.Xufy»  hoc  mundo  piis 
coiningit;  gaudium,quod  nemo  novit ,  nifi 
qui  co  fruitur.quid  futurum  erit,cum  omnes 
lachrymzabftergentur?quam  rem  Chnftus 
alibi  dcfcribit  menfa;  fub  unius  cum  illo 
participatione,  Luc  zi,;o.  Hoc  vero  nemo 
mortalium  ferene  fidelilTmo  quidemfervo 
conceflerit :  quis  enim  (inquit)  cx  vobis  eft, 
colonum  habens  arantem  aut  p.afcentem, 
qui  abagro  regreflo  ftatimdicat,  Accede 
S:  difcumbe  ?  Lttc.\j,j.  Quid,quod  Abra- 
hamus  cum  domus  ceconomum  fidelifli- 
mum ,  prudcntiflamum  &  Dei  maxime  ti- 
menterrihaberet,  a'gre  tamen  tulitillum  fi- 
bi  harredem  liberprum  orbitatc  fcribendum 
cfii  ?  Perrari  funt ,  qui  fratres  aut  etiam  fi- 
lios  in  regni  &  gaudii  focietatem  admittuut, 
nedum  fervos.  Salomon  Ieroboamum  fer- 
vum  fuum  ,  quantumvis  &  Domino  Deo  re- 

'  gem  deiignatum  ,  nonpotuitferre.  Atque 
ut  hoc  fcrvo  (fe  defuncto)   quis  indulgeat, 

,  ncquaquam  tamcn  fe  vivo  hoc  faciet. 

Notandttm  porro  utiles  &.  bonos  dici,  cum  Dcus  {He- 
tamen  Deo  nemoutilis  efle  poffit.  Sienitn  leifibiuti- 
quisfapit ;  (ibi,  non  Dcofapjt  :  li  ftultus  iit,  l"reput«t. 
pccnamaufcrct.  Prov.  &  lob.^,j,%.  Homo 
poterit  prodeffe  homini  iibi  fimili ;  fed  Dco 
non  poteft  prodefle.Py^/.t6',i.  bonttm mettm 
adtenon  pertingit ;  &  tamenhic  Dcus  ho- 
mines  iibi  utiles  reputat ,  unde  etiam  fervi 
lucrati  d.cuntur  talentis  heri. 

ln  commerciis  iftis  &;  negotiationibus 

queri  foknt ,  nihil  pcene  proficere  ncgo- 

tiantes,  niii  magna  vi  pecunis  inftruan- 

P  p  p  p  p  4  tur : 


Scrvi  in 

dmbnt  tA' 
ientit  dtli- 
gentt.t  ple- 
rommane 
ignavi.tm 
froilit. 


Verf.». 


Sf4  H      A      R.      M 

tur:  alioqui  fi  arca  tcnuior  fit ,  vixaut  ne 
vix  quidem  pofie  panenj  ,  unde  fe  pafcant, 
lucrari.  Hoc  autem  pecunia:  genere  &  hac 
in  negotiatione  tantum  lucri  tit ,  pro  rata 
portione  unius  aut  duorum  talentorum  , 
quantum  ex  5.  aut  10.  talentiscolligitur. 

H ic  vero  qui  non  minorc  diligentia  duo- 
bns  talentis  ncgotiatus  eft,  quam  quiquin- 
que  accepilTet  ,  plerorumque  vanicatem  & 
pertidiam  prodit ,  qui  partim  quod  fummos 
quofque  attingere  nequeunt.negotiandi  ftu- 
diumabjiciunt ;  partim  pudore  prohiben- 
tur  fuam  pras  alns  tenuitatem  in  medium 
afFerre  ;  partim  dcfperatione  animi  dcjiciun- 
tur  ,  &  ab  hac  negotiatione  retunduntur. 
Sed  meminermt  pecuniam  Domini  elie  ,  & 
quidem  tranfcuntem  (quod  vocant)  inter 
omnes  mercatores:  meminerint  porro  di- 
ftrattam  &  ad  deftinatos  ufus  adhibitam  cer- 
tiflimum  quarftum  Ercere.  Memmerint  dona 
qua:  in  illns  funt ,  aLiaZuTtv^eii.  i.Tim.1,6. 
Denique  meminerint  neminem  tam  Itulruru 
efle,  ut  i  mercatura  dcficiat,  quod  primus 
inter  fuos  efle  nequear.Quod  fi  in  mercatura 
hac  pracclarum  fit  in  fecundis  &  tertiis  con- 
fiftere,  ncdumhic  in  centefimis. 

Sene  eil.ferve  bone  &fidelis,  tfc.~]  Tara- 


0  N      I       A 

etfi  eifdem  verbis  hic  utatur  ,  quibus  ad  fu-  lifd/nt 

pcriorem  fervum  ufus  eft  ,  non  tamen  inde  ~"rbn  if- 

conficitur  paria  fore  utriufque  prarmia  :  u-  f.  fr*Z 

terque  enim  uttlis.priortamen  maeis  utilis:  """?'>'- 

•      ,-f      ,  .  , .     p  gntjicatur. 

uterque  potentia:  iimul  &  gaudio  hencom- 

municat ,  fcd  prior  pro  mcnfuradonorum, 

quibus  in  terris  refte  ufus  eft  ,  poft  hanc  vi- 

tam  potentias  &  gaudio  Domini  cumulatius 

&  magis  confertim  participabit.  Nec  enira 

apud  homines  fidelisceconomi  &aoricolas 

vel  villici  par  praimium  ,  non  pxdagogi  qui 

moribus  filii  moderatur,  &  ejus  qui  1II1  a  pe- 

dibus  eft.  Quod  poft  clarius  m  hac  parabola 

liquet  ,  cum  talcntum  inutihs  feivi  adeum 

qui  10.  talenta  habet  transfertur. 

Accedens  autem  &  qui  unum  talentum,  Verf  14. 

&c.~\    Pulchre   inftituitur    hazc  parabola ,  Cmr  •""till 

quod  inutili  fervo  &  deiidiofo  attribuitur^r°  "'""" 

1  ,  r  •  ,  talentnm 

unumtalentum  ;  ut  (ciamus  inultum  non  r 
laturos,  fi  quis  majora  dona  occultet ;  cum 
tamgraviterin  eumftatuatur,  qui  unum  ta- 
lentum  acceperat ,  quodnonadeo  manife- 
ftumfuifiet ,  ii  inutili  fervo  quinque  talcnta. 
tributa  fuiflent :  non  enim  fequeretur  tarn 
aperte  ,  puniendum  qui  uno  tantum  abufus 
eft  ,  quia  punitus  eft  .quiquinquetamaper- 
te  ad  otium  abutebatur. 


tlentttnt 
datttm. 


M  A  t  t  H.  cap.  if ,  k  verf  y,  adfinem  Capitit. 

31  Quutn  autem  venerit  Filius  hominis  cttm gloriafua ,  &  omnesS.Angelicum 
to,  tuncfedebtt  111  thronogloriaftu. 

32  Et  cogentur  coram  eo  omnesgentes,  &  feparabit  eos,  alteros  ab  alteris,  utpA- 
ftorfeparat  oves  ab  bcedit. 

33  Etftatuet,  ovesquidem  ad dexteramfuam,  hcedos autem adftnislram. 

34  Tunc  dicet  Rex  iis  qui  ad  dexteram  ipfttts  erunt;  Adesle  benedtcli  Patris  mer, 
poftdete  regnumparatum  vobis  ajatto  mundifundamento. 

3  s  Efurivi  emm ,  &  dedislis  mihi  quo  vefcerer :  fuiyi ,  &  dedislis  mihi potum  : 
bojpes  eram,  &  collegislis  me : 

36  Nudus,  & amicivislis me :  £grotavi ,  &  invifislisme :  incarcereeram,  & 
yenislisadme. 

3  7  Ttf nc  rejpondebunt  ei  juffi,  dicentes;  Domine,  quando  te  vidimus  efurientem, 
&  aluimus?  autfitientem,  &  dedimus  tibipotum  ? 

3 8  Quando  autem  te  ridimtts  bofpitem ,  &  collegimus  te  ?  aut  nudum,  &  amici- 
yimus? 

3 1)  Aut  qttando  te  yidimus  agrotum,  aut  in  carcere,  &  venimus  ad  te? 

40  Et  refpondens  Rex  dicet  eis;  Amen  dico  vobis ,  quatenus  idfectflis  uni  ex  islit 
fatribus  meis  minimis,  mihifecislis. 

41  Tunc  dicet  etiam  iis  qui  adftniilram  erunt;  Exfecrati,  aUite  a  me  w  ignem 
dternum,  qui  paratus  eft  diabolo  &  angelis  ejus. 

42  Efuriyi  enimi&  non  dediflis  mibi  quo  refcerer:fttiyi,&  non  dediflis  mihipotu: 

43  JJofpes 


EvANGBLICA.  855 

*;  Hofpes  cr.vn:  &  non collegislis  me  :  nudus,  &  non  amicivislis  mf.tglttus,  £r 
in  carcere  cram,  &  non  invifislis  me. 

4+  Timc  ipji  qitoque  refpondebttnt  ei,  dtcentcs;  Dotnine ,  quando  te  vidimusefu- 
ricmem,  aut fittentem,  aut  bofpttem ,  aut  mtdum ,  aut  dgrotttm ,  auttn  carcere ,  & 
non  miniftravtmus  tibi  ? 

45  Tunc  refpondebiteis,dicens;  Amen  dico  vobis ,  quatentts  id  nonfectslis  uni  cx 
ifits  minimis,  nec  mibifecittis. 

46  Et  abtbunt  itti  ad  fupplicium  £ternum  :  jtisli  vero  ad  vitam  aernam. 


Dl 


A  N  A  L  T  S  1  S. 

kEfcribitutfecun-/"*  /  Sua. 

'dus  Chtifti  ad- J  Petfona/ 
ventus  ab   adjun&aS  V.  Angelorum. 

glotiain  ^_Thtono. 

Vtrf.  jj.  Deindeab  adjun&a  multitudine  ho- 
miiuiin  ,  qui  eodiead  illumaggiegabuntui  :dein- 
deeffc&o  feperandi  bonos  a  malis;  quod  pari  illu- 
ftratur  Paftoris  oves  ab  hircis  difcernentis. 

ytrf.n.  Aliud  effe&um  collocandi  bonos  ad 
dexttam,  ad  finifttam  vcro  malos. 

Vtr/.  34.  AliudChriftiefte&um,  fententixdi- 
itio;  quxdiftributioncfubjeftorum 


declaratut 


j  bonotum  ufquead  vtrfi+i. 


$1- 


malotum  .1  41 .  Atlfimm  Capit'11. 
Sententia  in  bonos  fua  forma  defcribitur :  vtnitt, 
fartttitArit  jurt  fofiittttt  rtgrtttm  :  qux  icntcntiafuis 
caufis  erticieniibus  exponitut ;  ptimum  quod  fint 
benediftia  Patie  :  Dcindequod  ptxparatum  ruc- 
lat  a  Patte;  quxptxpararioadjuntto  temporeno- 
tatur,  anreja&a  mundifundamenta. 

Vtrfi.sS,%b.  Adjun&a  hujusfententix  depoiTi- 
dendo  tegno  jurehxreditario  ,  nempequodChri- 
ftoefurienricibum  prxbuerunr,  &c. 

Vtrf.  37,38,39-  Cuiusfentcmixeffeiftum  in  piis 
eft  percun flatio  a  Chrifto,  quando  illi  efuricnti  ci- 
bum  dederunt,  &c. 

Vtrf.+o.  Cujuspercun&ationiseffeftumeft  te- 
fponlio  Chrifti  ad  eos  ab  adjun&o,  fibiptxbitum 
fuiffe  ,  quod  fuis  fiatt ibus  egentibus  prxftitum  eft. 

Vtrf.+i.  Sequiturfententia  in  improbos  ;  cujus 
iorma  eft,  abitt  -  mt  in  igntm  xttrnum;  qux  ienten- 
tiafuiscaufisexponitur,  quod  finr  malediCti :  De- 
indequod  illisprzpaiatuslit  ignis  ille:quodetiam 
pari  illuftrarar,  eodem  fcilicer,  qui  diabolo  &  ejus 
Angelis  prxpararur. 

Vtrf.  42,43.  Alia  caufa  cfficiens  notatur  con- 
demnationis ,  quod  Chtifto  efurienti  cibum  non 
dederunt,  &c. 

Vtrf.  44.  Cujus  fententix  effeftum  eft  percun- 
ctatio  impiorum  ,  quando  Chrifto  cibum  nega- 
runt,  &c. 

Vtrf.tf.  Cuius  percunftationis effeftum eft  re- 
fponfum  Chrifti  adverfum  illi  quod  eft  vtrC+o. 

Vtrf.  46.  Senteotix  executio;  qux  diftributione 
«djun&orum  declaratur,  nempe 
quod/  Impiiinxternumfupplicium  \   , 
^       \  Piiinxternamvitam.  ^aocunt. 

METAPHRASIS. 

QVando  vero  homo  Chrifiut  ,  qui  priori 
adventu  fuo   humilii   &  cbfcurw  in 


il- 


34- 


mundnm  vcnit ,  fecundo  fuo  adnoi  adventu 
glorioftis  ty  majtfiate  plemu  apparuerit ,  ty 
qui prius  dnodecim  Apofiolis,  viris  ignobtli- 
bus,fttpatut,in  terrts  converfiat ut  fucrat ,infi- 
nito  SanBorum  &  Angelcrum  ntimero  comi- 
tatus  defcendct  :  tum  qui  prius  ad aliorum 
tribunal fisl ebatur ,  ipfe  m  foiio  ftimme glorwfo 
&  tantam  majef/atcm  decente  \udex  confide- 
bit .  Coram  eo  miniflerio  Angelorum  aggrega-      1 1 
buntur  omnes  adunum  homines  ,  quotquot  ab 
orbe  condito  ad  mundi  conjummatwnem  vita 
prtditi  funt ;  quos  in  duas  clajfes  difdudet, 
haudfecus  quam  optlio  ,  pecudibut  ex  agro  in 
caulas  tffepta  coUeciu.oves  ab  hircis  dijfepa- 
rat.  Et  pios  quidem  manfuetudine  ($  obfequio 
ovitim  ingemum  rcferentes  ad  dextram  ccllo- 
cabit :  tmpios  vero,  fua  pcrvicacia  &  morum 
quafifoctore  hircos  imitantes,  ad  fmifiram. 
Tum  rex  cujuspartes funt judicem  agere  ,  his 
qui  ad  dextramfunt  dicet  ;  Vos,  quibuc  cordi 
olimfuit,  mihi  appropinqttare ,  ad  me  venite  : 
&  quandoquidem  a  Patre  meo  fpiritualibus 
benediciionibus ,  eleclione,  vocatione,  jujiifica~ 
tione  &fanciificatione  ,  benedicli  (j  donati 
efiis,  regnum  coelefie  gratuito  haud fectu  pof- 
ftdete,  quamfilii,  qut  nunquam  quidquam  di 
parenttbuspromertti ,  htredes  ab  iilts  infii- 
tuuntur:  quod  regnii  illico  ajaciis  mttndifun- 
damentu  ,  nempefecundo  creationii  die,  vobis 
pnparatum  eft.  Vos  enim  fiuftus  dignos  Dei 
filtts  edtdifiis :  mlhi  enim  ejurienti  ctbtimde- 
difiis ,  fitientempotasiis.peregrinantem  exce- 
pifiis  ,  &  in  domum  vefiram  collegiflit.  Ku- 
dtim  vefiibut  indutfiis ,  agrum  &  infirmum 
invififiit ,  ad  carcere  inclufum  venifiit.  Tunc 
jufii  tanquam  attoniti  (yjiupentes  tanta  Dei 
munificentia  haudfecut  afficientur ,  quamfi 
adgratuiti  beatitatis  beneficium  exornandum 
m  htinc  modum  Chriftum  alloquerentur;  Do- 
mine.quando  te  vidimrttfame  laborantcm.ut 
alimenta  tib:  prtberemut ,  aut  fiti  ut  potum 
fuppeditaremus  ?  (SHtjndo  te  vidtmttt  peregri-      3  8 , 
num  ,  ut  te  hofpttto  exciperemttt ,  aut  ntidum 
ttt  atntciremt(f?<S)uando  te  vidimustnfirmum,      59, 
P  p  p  p  p  3  aut 


3J. 
i7- 


40. 


4i- 


41,45 


44- 


45- 


46. 


^6  H       A       R       M 

carcere  inclttfum  ,  ttt  ttd  teveniremut  >  Tum 
Rex  rcfpondens,  illii  dieet :  Sancte  vcbis  ajfir- 
mo,  quod  um  ex  fiatnbttt  meis  vcl  infimt  tnter 
pios  ordinisfecifiis  ,  tmhijacium  deputo.  Tum 
his  qui  ad Jinifcr am  Junt  d/cet :  O  vos  qui  olim 
a  me  quam  longijfime  remoti  ejfe  voluiftis.ab- 
fccdtte  ame  {ut  qtti  a  Patre  meo  maledicli 
efiis)  in  &ternum  exitium  ;  qttod  vos  tnftar 
ignis  adttret:  exit:ttm,  inquam,  ejttfdemgene- 
ns,  qttod  diabolo  ey  reprobis  ejut  Angelis,  feu 
adminiftrisfub  imtittm  creationis prttparatum 
eft.  Quod exitium  meritiffimevobis juftum  & 
debitum  eft  :  mihi  emm  efurienti  cibum  non 
pr,tbu;siis ,  tfc.  Tunc  refpondebunt  &  iilt  at- 
tomti(ac  ft  atrocitatem peccati  fuiignorantes) 
Dom.ne,  quando  te  vidimtu,tfjc.  &uibtts  Do- 
mintn  refpondebit;  fiincle  vobis  affirmo  ;  quod 
uni  ex  minimts  qtti  in  me  credunt  officii  nega- 
ftis,  tanquam  miht  denegatttm  reputo.ht  qui- 
demqitodad  impios  isl^s  attinet ,  Jpeciante 
Chrifto  &  piis  omriibut ,  Angelorttm  miriiHe- 
rioprojecit,  ad  xternum  Jitpplicittm  ibunt,  ju- 
ftis  ad  aternam  vitam  e.irtmdem  Angelorum 
mmiHerio  in  coelos  abreptis  &  afportjtis. 


fAdve 


timi  d 


i1 


t.lt:',} 


P  R  A  X  I  S. 

/entus  fecundus  Chrifti. 
lnjs   adventus,  C  Apparatus 
ukitnum  judi-J     ad  judiciu. 
ei  ;  qua:   |       cium :  ")   Ipfum  judi- 

funt.  ^Cujusiw/wfunt,  v  cium. 
Ittiiord.i-  Supcrioribus  duabus  parabolis  judicium 
riorqutex-  extremum  aliquoufque  adumbratum  eft. 
trmiju-  Namintromillis  virginibus  prudennbus  & 
tticn  enar-  fervis  fidelelibus  ad  gaudia  fponfi  &  heri,  ac 
repuliis  ftultis  virginjbus  &  perrido  fervo  ab 
eodem  gaudio  ;  certa  quxdam  ctalTa  bnea- 
mentadepingunturfuturi  jadicii.  Sed  quod 
pnus  ftrbtius  comprehenfum  eft  ,  hoc  loco 
fulius  S;  latius  explicatur  ,  quodque  prius  al- 
legonca  &  tranilata  oratione  dixit,  hoc  loco 
verbis  magis  propriis  enarrat.  In  hoc  vero 
difcrimen  longe  maximum  ftatuitur ,  quod 
fuperiores  parabola:  Chrifti  adminiftratio- 
nem  complectantur  adverfus  eos  duntaxat, 
qui  in  Ecclefia  funt  &  Euangelium  proii- 
tentur.  Harc  autem  narratio  omnesinuni- 
verfum  homiues  ab  initio  mundi ,  ad  finem 
ejus  compiettitur.  Et  primum  quidem  in 
adventu  Chrifti  glonofo  in  ukimo  die ,  qui 
defcribitur  hoc  loco, 

Spe-  f  Inha:rcns. 
ctatur  J   /-.rcum.  ("Angeli  gloriofi  omnes 
ChrjftA      fiftcns  ^      quotquotfunt. 


gloria 


^Solium,quo  confidebit. 


O      N      I     A 

Quxautcm  aut  cujufmodi  Chrifti  glo-  Verf  jr. 
ria  [itfutura  &  quam  incomparabilis,partim  Chrifhi» 
liquet  ex  ejus  tranltiguratione  ,  in  qua  ali-  7«rf«i»M> 
quot  ejus  lineamenta  ducuntur ;  partim  ex  'rcm°z!'- 
gloria  unius  Angelieum  comitantis.   Nari»     ' 
ii  Mimltri  unius  tanta  gloria  lit,  quauta-de- 
fcribitur  i8.  Matth.  5.  quantatandem  An- 
gelorum  omnium  Doinici  glona  futura  eft: 
Vide  Apocal.a,,*,. 

In  Angelis  vero  Miniftris  non  tantum 
propter  prxftantiam,  pukhritudinem,  vires, 
tk  robur  ,  fed  eorundem  infinitate  gloriofus 
&:  plcnus  majeftatis  futurus .  Cui  millies 
mille  miniftrabant  ,  &  coram  quo  myrias 
myriadum  ftabant.  Dan.7,10.  regius  co- 
mitatus  confuetus  conftabat  60.  fatelliti- 
bus  partim  anteambulonibus ,  partim  fub- 
fequentibus.  Qiiod  autem  ad  Solium  atti- 
net ,  hujufmodi  eiit ,  quale  Deifilium  &  o- 
mnipotentem  decet.  Cujus  defcriptiorjem 
&  picturam,  vide  Apoc.4,^,4,6.  &:  Ezech.i, 
cap.i6,i.y,z%.  Vide  an  Angeli,  qui  ad  Coloff. 
1,16.  throni  dicuntut,  pro  folio  Chriftifu- 
turi  finr ,  eum  fuis  viribus  tanquam  humeris 
fuftentantes.  Cum  autem  Mimftri  &  folium 
tam  gloriofa  funt  ,  qnanta  in  ipfo  Chrifto 
gloria  ;  qui  etiam  Patrem  afpeftu  jafpidi  8c 
fardio  conlimilem  Apoe.iA-  refert  &  imi- 
tatur.  Salomonis  igitur  60.  fatellites  edo- 
£ti  ad  praelium  ,  ftringentes  gladium,  gladio 
accincii  fuper  femur  licut  nani  funt  &  ty- 
runculi ,  fi  cum  his  fatellitibus  componun- 
tur.  Solium  ex  ebore  &  auro  purillimo,  cu- 
jus  nunc  riulla  veftigia ,  cum  hoc  folio  col- 
latum,  vix  fcabelli  nomcn  mereturj  potif- 
iimum  veroSalomonis  perfona  cum  Chri- 
fti  perfona  commifTa  ita  evanefcit,  ut  ftella; 
ad  afpcflum  folis.  Chriftus  enimverus  eft 
Abfolon  ,  qui  non  tantum  innocentia,  fed 
forma  etiam  corporis  ab  omni  labe  a  verti- 
cecapitisad  plantam  pedis  liber  &  folutus. 
Ille  ,  ille  eft  pulcherrimus  inter  filios  homi- 
nis,  ille  Liliuin  in  convallibus,  rofa  in  Saro- 
ne:  cum  illo  omnes  compofiti,  vclutifpina 
funt  inter  rofas ,  veluti  filveftres  arbores, 
cum  frugiferis  &  coniitis  comparatx. 

Sed  quorfum  (inquit  aliquis;  hujus  appa-  Cu,wriM- 
ratus  mentio  fit  ?  Ideo  fcilicet  ut  pii  tam  mtttglfrut 
gloriofi  ,  &  tanquam  regii  apparatus  com-  fi»H*i' 
mentatione  ,  ad  pietatem  ,  juftitiam  &;  fo- 
brietatem  excitentur.  Titum  1,11,1}.  lTi- 
moth.6,ia,.&:  iTim.t.i.  1  leh.zsJi.  Quem 
enim  non  pudeat  coiam  t jnto  &:  tam  amplo 
regenudum  &  indccoium  apparere  ":  Si  e- 
nim  fcintilla  illius  faniftitatis,qua:  in  piis  ho- 

die 


Vetf-31» 

"■•     re 

Diverjafi- 

delium  C 
infidelium 
in  refurre- 
Hione  con- 
ditio. 


E     V      A      N      G 

die  apparct ,  ab  omni  cxtcrno  fplendore  re- 1 
niota  ,  impios  ita  pudefacic  ,  ut  non  ferant  i 
corum  confuctudiucin  (Uiide  lcoria  niipu-  i 
dica  ad  lupanaria  confugiiiiic,  furcs  larvas  &  j 
noctem  quserunt)<}uomodo  indaitatn  fancti- 
tjtcm  cum  pari  majeftace  conjunctaiu  alpi- 
cient  &  uitucbuutur  i  Si  etiam  pii  ,  quibus 
peCcaU  funt  rcniilla  ,  conlcicnua  lux  mdi- 
"niutislicarrlciantur.ut  Chnfti  pralenciam 
vixfcrant,  lfat.6.-.  Matth.S,$+.  quomodo 
impios  quibus  pcccata  retincntur ,  confundi 
ncceile  eft,  cum  Chriftum  coram  afpicerc 
cogcntur  i  Si  dcmque  piocoplaftes  ob  cor- 
pons  nuditatcm  ex  peccato  concradtam ,  a 
conlpedtu  Dei  contcntc  fugicbat ,  cum  ab 
omin  fpe  vcnix  confcquendx  cxclufus  non 
eflet:  quomodo  contiltcnt  niipii,  quum  o- 
mnis  fpes  melinris  conditioms  lplis  pcnitus 
erit  convulla  ;  prxfemm  quum  Deus  non 
fuavitcr  ipfos  alloquetur,  ut  Adamumolim, 
fcd  vcluti  in  turbinc  ac  tempeftate  formida- 
bili,  quali  frcmicu  &  rugitu  lconis,  lllos  ter- 
rcbit  ;  hx  ifta  itidem  amphtudinc  glorix 
acpotencix,  tanquam  ex  proprio  adjuatlo 
arguitur  inliniti  facultas  compenfationis 
tnouendx ,  tum  in  prxmio  erga  pios  Dei 
cultorcs,  cum  in  pctnaadvcrfus  lrreligiofos. 
Quod  qutdcm  uc  Dei  cimcntibus  merico 
ftudium  pie  &  jufte  vivendi  aut  acccndit,aut 
inrlammat  ;  lic  Dcicontemconbus  frxnum 
auc  hamum  injicit ,  quolint  ad  pcccandum 
faltem  tardiores.  i  7  hcff.i, 9,10. 

Vt  Pajlor  feparat  oves  ab  hoe.its.']  Sicut 

paftor  bonus  ovcs  fuas ,  intcrdiu  hinc  inde 

palantcs,  fubvefperam  colligit  in  unum,  lic 

Chriltus  in  mundi  hujus  vefperi  ,  vel  fine, 

omnes  homines  colliget.  iW). 5.18,19.  Fru- 

ftra  namque  male  libi  confcii  Epicurei  con- 

trarium  fibimet  perfuadere  conantur.   Sicut 

mortisfomnus  cft  omnibus  communis,  iic  j 

etiam  refufcitatio  communis  erit  :  fed  cum  > 

diffcrcntia  magna.  Piorum  enim  fomnus  in 

mortelimilis  clt  eorum  in  vicafomno,  qui 

bona  valctudine  ucences ,  cametli  fcffi  le- 

ctum  pecant ,   mane  camen  ica  recrcari  fe  , 

fentiunc  ac  fi  nova  vita  a  Dco  donarencur. 

Impiorum  autem  mors  eorum  fomnum  re- 

fcrt ,  qui  lcthahter  xgroti ,  poftquam  fom- 

num  imverunt,experrecti  deterius  fe  habent 

quam  cum  fomnus  eos  occupavit.  Soie  ju- 

itorum  occidente ,  cccium  iplis  rubct,  nun- 

tius  fucurx  infcquence  dic  ferenicacis :  con- 

tra  vero  impiorum  folc  occidente  corum 

ccelum  triftem  facicminduit ,  quod  prxfa- 

gium  cft  maximx  tempeftaus  infecuturx. 


E      L       I      C       A.  8C  7 

Hoc  autem  loco  difficilis  quxflio  folvi  Ommitn- 
polle  videtur:    S^utritur  cnim  utrum  pii  memrirltf 
tantum  ,  anctiam  impii  limul  virtutc  Chii-  'eC""fi> 
Iti  tilu  homifris  rcfurgcnt :  Colligunt  enim  "J"'&"'  ' 
nonnulli  cx  iO.i^.  pios  tantum  rcfurrc- 
cturos  virtutc  Chnfti;  ita  ut  impii  exci- 
tandi  lint  abloluta  Dci  potcntia.   Refp.  Sed 
apparet  cx  hoc  loco  ,  Arclmngcli  vocc  o- 
nincsexcitandos  :  qui  Arclungclus  Chnfti 
Mediatoris  miniftcr  erit.  Vidc  ctiam  I  Cor. 
15,10,11,11. 

Separatio  illa  qux  excitationcm  fcque-  Emmfe- 

tur,  iu  h.ic  vita  aliquo  modo  inchoatur  :  fcd  fnathmt 
. .-  .  l  , •   c  c    •      j      "ichoatj 

non  niii  m  extrcmo  murnii  nne  perncienda.  , 

"  c  r        C      \     tmnfdji- 

Quxres  quam  pns  grata  tutura  iit ,  tacilc  (H,„m 

colligitur  cxparabola  zizaniorum  ,  Matth. 

cap.i$.  itcm  ex  zThtff.1,1.  niagni  gaudii 

materia  erit  piis  fcmet  inviccm  intuerili- 

mul  congregatosadhxrcditatcm  ccclcftcm 

adeundam.   Incomparabilis   autcm  fcclici- 

tatis ,  intucri  gloriam  Chrifti  in  qucm  fpe- 

rarant,  &  cui  ic  ac  falutem  fuam  cominen- 

darant. 

Quod  oves  ad  dextcram.ad  finiftram  hx-  x>u.tjudi- 

di  collocantur ,  indiciumeft  incomparabi-  cut?  mi- 

lis  in  judicc  &  mimftris  ejus  peritix,  qui  an-  "iji""""1 

,  r  1  ■  r     perUiam 

tequam  iin«u  orum  caulas  atidivcrunt.luum  '-,,.. 

>        ,     "■<  .,  ,    ,  . ,     tislauitur. 

cuique  locum  attnbuunt.In  hoc  cti.im  vide- 

tur  allufio  quxdamcflead  Deut.t7,u,  8cc. 

ubi  jubet  Mofes  ut  fcx  tribus  ex  Iiberisma- 

tribus  natx,  c  regione  montis  Gcrilini  con- 

liiterent  benedicturi  populo  Dei;  5c  fex  reli- 

qux(ex  ancillis  oriundx  omnes,  prxter  Ru- 

benem  ,  dignum  qui  cum  iftis  annumerare- 

tur)  e  regionc  montis  Ebal  collocarcntur , 

ut  malcdittionibus  prodamandis  refponde- 

rcnt ,  Amen. 

Hoc  ctiam  in  loco  obfcrvandum  eft  ingc-  Picrum  & 

nium  piorum  limul  &  impiorum  fub  mcta-  impmnm 

phora  ovium  &  hcedoium.  Oviscnim  man-  °*V*}. 

fuetum  animal  eft,  &  vel fola  voce  aut  fibilo    ,.   .  " 

■     r     •>  coUJlio 

paftons  facile  regitur  :  cxterorum  ctiam 
limpliciflima,  in  agnofcendo  paftore  acutif- 
lima  eft.  Porro  Domino  fuo  eft  fructuoliiTi- 
ma  :  ouamdiu  enim  vivit,  lanam,  lac  ,  &  fce- 
tum  adfert  :  nec  quicquam  eft  in  ove  quod 
non  afferat  emolumentum ,  ne  ftercore  qui- 
dem  exccpto:  cum  vero  mactatur,  tum  vero 
tota  cedit  in  Domini  fui  ufum.  Contra  vero 
hccdos  refractarios,errones,alta  petentes  ac 
fcandentes,  foetidos,  &  libidinofos  efTc  con- 
ftac.  duo  t.vi- 

Hincctiam  eolligitur,  duorantumgcne-  t-.tm  homi- 
ra  hominum  efle,  pios  &  impios,  oves  &  ca-  »um  '■&**• 
pras :  nullos  efie  intcrmedios.  Dux  tancum  rf'Be  "r~ 


funt 


&•»'• 


Veif.i4. 
Cur  luii- 
cwm  A 
fnt  inchae 
tnri 


85S  H     A      R.      M 

funt  Chrifti  manus :  non  datur  tcrtia  >  ad 

quam  purgatonoaddicendi  ftabunt.  Quod 
ii  quis  jam  eos  in  oves  evalille  excipiat, 
Deum  ille  perfonarum  acceptorum  confti- 
tuere  videtur.  Cum  enim  his  purgatorii 
beneficium  concedatur,  qui  fupenoribus  fe- 
culis  vixerunt.qui  in  extremodie  vivent.ili- 
co  a  mutacione,  ad  Dei  tribunal  rapti ,  hoc 
pnvilegio  pnvabuntur:  adde  ,  quodrecens 
antea  mortui  non  tam  accurate  purgabun- 
tur  ,  ac  llli  qm  longius  rernoti  fuerunt  a  finc 
mundi. 

&tur.it  hic  aiiquis,eur  primum  judicium 

inchoatur  a  piis?  Rejp.  ut  Chrifti  folemni  &: 

clara  fententia  ablbluti ,  poftea  impiorum, 

"tam  Angelorum  ,  quam  hominum  judices 

effe  poilint.  1  Cor.  <>,3 .  Deinde squius  ferre 


O      N      I      A 

Tcrtium  argumentum  eft  ab  adjun&o 
temporis ,  quod  tum  paratum  lllis  hoc  re- 
gnum  fuit ,  cum  nondum  nati  nihil  mc- 
reri  potuerunt.  Rom.  9,11,11,13.  Eph.1,4. 
Ponttficii  inde  aftruunt  juftificationem  ex 
meritis ,  quod  particula  enim  hic  fubjunga- 
tur:  fed  refponfum  eft,  particulam  illam  effe 
rationalem  ;  &  rationem ,  non  caufam  dcfi- 
gnarc. 

Caufa  falutis  jam  explicata ,  neceflaria  c-  Vcif  ;$, 
jusadjunc"ta  notat:  funt  autem  illa  omnia  36- 
opera  bona  ,  quai  Deus  prxparavit  ut  in  illis  t,u'  n'"t~ 
ambularemus :  quatfubuno  bonorum  ope- 1*""**' 

r  1       1  •  ■         ,  r        lHHCf*. 

rumgenere  iynecdochice  comprehendun- 
tur.  Nam  bona  opera  funt  via,  qua  iturad 
falutem,  &  neceffario  debent  mtervenire  in- 
ternoftramjuftificationem&redemptioneai 


debemus,  judicium  Dei  in  afligendo  initium  i  expletam.  Elegit  autem  Chriftus  opus  com 
jamacciperc  adomo  Dei,  non  tantum  quod   miferationis.quia  ludxiplerique  in  externo 


leviores  multo  fint  lfta:  prima:  velitationes; 
fedetiamquodjudicium  fumma:  fslicitatis 
initium  capiet  a  nobis. 

Venite.]  Cum  piifemper  Chrifto  appro- 
pinquareappetiverint,  fepiufque  gemitibus 
poftularint ,  ut  fuum  adventum  accelerare 
vellet,  non  mirum  cft  fi  Chnftus  eos  ad  fe 
invitet. 


cultu  diligentes,mifericordiam  negligebant. 
Porro  triagenera  conftituit  indigorum  feu 
miferorum ,  in  quos  noftram  commiferatio- 
nemdedarari  vult :  primum  eft  pauperum 
victu  aut  veftit  u  deftitutorum;fecundum  ho- 
fpitum  latibulo  carencium;  tertium  conclu- 
forum  vel  ob  morbum  ,  vcl  ob  maleficia  feu. 
maleficiorum  opinionem.  Atque  hisomni- 


Dunlitas  Deindenotaturfalusnoftra  qualisfit  ,  &  |  bus  operibus  charitatisabundare  nos  opor- 
fkb*ii,&  qua:  ilc  ejus  caufa.  Salus  oftenditur  glorioiii- !  tet.non  (uc  plerique)  unu  horum  amplexari, 
t;ni  caufj.  iima  futura,  quando  regnum  Dei  vocatur.  Si    &  alia  negligere.vel  etiam  ftudiofe  dedinare 


ecenim  reges  ab  hominibus  creaci,&  quidem 
in  terris ,  beati  prxdicantur ,  multo  magis  a 


Vtiturautem  Chriftus  graviflimoargu-  0perx  mU 
mento  ad  hoc  ofFicium  fuadendum,  cum  fe-  Jencordix 

Chrtila  irt 


Deo  deiignati ,  delefti  ut  in  ccelisregnent.  \  metipfum  in  membris  fuis  recreatum  ,  pa 

Salutis  noftrarcaufa  ftacuiturgratuita  Dei  j  ftum,  veftitum,  curatumque  palam  acaper-  mem<"" 
in  Chrifto  gratia  ;  quodetiam  tribusargu  ■   te  profitetur.  Piimagniolim  aeftimarunt  ii  v*' 
mcntis  declaratur.Priwaw  argumentum  pe-   Dei  fervum  aliquem,  Prophetam  ,  aut  Apo- 


titurab  efficiente  ,  bencdiclione  fcilicet  in 
Chrifto.  Sic  Apoftolus  G-»/.3,8,9.ut  res  mu- 
tuo  fe  confequentes  proponit  juftificatio- 
nem  per  fidem,  &  Dei  erga  Abrahamum  be- 
nedic~tionem&  Eph.i.  omnia,  quibusadfa 


ftolum  ad  fuas  a-des  pellicere  pocuerunt:  nec 
dubium  cft  ,  quin  quoties  cubiculum  quo 
accipiebatur,  meiifam  cui  accumbebat ,  aut 
lectum  in  quo  cubabat,  intuebantur ,  toties 
aut  de  Dei  erga  fe  benignitate  cogitabant, 


lutem  itur,gratuita  oftendere  volens ,  bene-    aut  ad  precandum,  aliudve  prxclarum  opus, 
didtiones  Dei  appellat.  quod  in  fervis  Dei  viderant ,  imitandum  cx- 

Hinc  difcamus  (doctore  Petro  ep.i.c.}.  fufcitabantur.Scriptorad  Hebra;os inlignem 
-verf.y.)  nemaledicentibusremaledicamus :  1  facem  &  ftimulum  effe  ftatuit ,  quo  quis  ad 
licut  enim  Deus  ncs  illi  maledicentes  bene-  ad  ha:c  mifericordia:  officia  accendatur.quod 
dixit ,  iic  etiam  &  nos  maledicentes  nobis    hoc  modo  effectum  iic  uc  ahquoc ,  pucances 


bencdicamus. 

Secundum  argutnentttm  eft  a  relacionc 
Pacris  dancis,&  filiorum  accipicncium  ha:re- 
ditatem.Si  cnim  ex  meritis  res  penderet,non 
filius  ,  qui  nunquam  forte  profuit  parenti, 
prsfertim  cum  lit  infantulus,  fed  fervus  qui 
multum  laboravit ,  patrimonium  acciperet, 
&ha:res  fcribcretur. 


fe  mortales  excipere,  Angelos  exceperint.Si 
ergo  hoc  efficax  fltad  commovendam  mi- 
ferationem  erga  peregrinos  &  pauperes, 
quodlic  poffint  excipere  hofpitem  Ange» 
lum,  cum  itidem  poffint  hunc  honorem  non 
affequi  ;  quanto  magis  hoc  nos  movere  de- 
bet ,  quod  Angclorum  Dominus  excipiatur 
hofpitio;  idque  iine  omni  dubiutione.  lnde 

►     enim 


S>tarere- 
prchendtn 
d.t  in  tit 
t*rdit.t$ 
rwh  *t. 


E     V     A      N 

enim  certiflime  eonduJamus  Chriftum  no 
bis  propicium  cflc  .  liquiJcm  munus  .i  nobis 
accepcrit.  ViJc  /«(/.13,13.  refponfum  uxons 
Mjnoachi  ad  virum  fuum.  Huc  rcfcr  quod 
Salomon  1'roverb. 19,17.  qiti dat pauperi fcc- 
neratur  Domino.tyc.  Et  lircm  probccxpcn- 
derimus,  animadvcrtcmus  magnis  bcncficiis 
afFcdtos  fuilFci  Dco  Prophctarum  opera.qui 
illis  hofpitium  prxbucrunt,&c.  Vidc  cxcm- 
plum  S.irepunx  viJux,  Sliun.imitiJis,  Dor- 
caJis,  &  pupunflx,  &c.  cjuarum  cx  hoc  hof- 
pitio  vigebit  in  omnem  poftcrit  atem  memo- 
ria.  Quod  li  minimus  ex  fidelibus  hunc  ho- 
norem  procurat.quanto  magis  qui  primarios 
reficiunt  &  rccreant ,  quales  funt  miniftri 
verbi.  ViJc  Matth.io,A,o,\i,^i. 

Hinc  cxaminenturnoftri ,  cjuo  in  Chri- 
ftum  amore  lint;  cjui  illum  Jominum  ccrh  & 
terrx,  &  eorum  qux  pofllJcnt  hxrcdcm  & 
largitorem  aliquid  vclut  mendicantcm  rcpu- 
diant.  Sicnimhanc  doftrinam  non  intclli- 
gunt  ,  inlignis  infcitix  in  myftcriis  regni 
funt:  lin  fcientes  llluJ.non  fatlis  complcant, 
inligniter  ingratos  ciTc  lllos  oportebit  ,  cjui 
tam  prxclare  Je  fe  meritum  tam  inJigne  ac- 
cipiant.  Perftringatur  igitur  Itccitas  &:  ari- 
ditas  nonnullorum  ,  quibus  cum  Deus  pro- 
lixc  bencJixerit ,  tamen  cjuam  parciirimc  & 
quamariJiiTime  largiuntur :  cum  aliiJccu- 
plo  tenuiorcs  ,  dccuplo  plus  cjuam  illi  lar- 
giuntur.cum  fervi  plus  fuis  heris  largiuntur. 
QuoJ  li  excipiant  eos  profufe  &  juvcniliter 
erogare,  parumfcire  quanti  (itdcnarius,  ref- 
ponJco  &  ipfosparum  fcire  auis  Chriftus,& 
quiJ  illi  Jebeant;  parum  noflc  ,cjuantumlu- 
crum  &  fcenus  ex  hac  pro  facultate  Jatione 


J     B     L     r     C     A.  S59 

hic  dialogifmus  ultimo  dic  futurus  lit ;  fcJ 
uc  intclligattir  cxperrc&os  &  ad  fe  veluti 
reJeuntcs  pios  nunqtum  fatis  pro  dignitatc 
hanc  Dci  muniriccnttam  xfttmji  e  pollc,qtu 
lllos  pcrindc  complciftctur  ,  ac  li  omnia  llla 
pictatis  oflFiciain  feipfum  contulilTcnt.  Cum 
etcnim  Angcli  ad  hoc  Etungelii  myftcriuni 
obftupcfcant,  5c  in  illuJ  pcriitus  iocrofpicerc 
contcndant;  cjuidmirum  ,  li  pii  ,  utcunquc 
pcrfedti ,  Sc  ignoratione  exuti ,  admirabun- 
tur  ?  Exquoillud  cluccfcit ,  qucmquc  ut 
quam  proximead  Dcum  acccdit.ita  adhanc 
Dei  munificentiam  obftupcfccrc  ,  quoct 
Chriftus  rn  fuos  bcncficcntiam  tanquamin  fc 
erTufam  accipiat.  Quis  unqttani  rcx  cxfti- 
tit ,  qui  hofpitium  abjeftillimorum  cx  auh 
eademcompcnfatione  remuneiaretur  ,  qu.i 
fuum  &  proprium  hofpitiumfolet  Imovero 
ii  quis  hujufmoJi  cxifteret,  qux  tantx  opcs, 
aut  fumptus  ei  rci  prxftanJx  fufficiant ! 
Quoties  lgitur  in  hoc  officii  genere  nos* 
ipfos  focorJes  &  frigijos  fcntimus ,  nobis 
Chriftum  ob  oculos  proponamus,  dcrlexis  i 
paupenbus  oculis ,  &  fubductis  fenlibus  ab 
hofpitibus ;  atqac  in  hunc  modum  rationcs 
ineamus,  Egone  ut  Chrifto  panem ,  poturn, 
veftes  negarem  ?  Eonc  ingratitudinis  mc 
prolabi  patiar ,  ut  ei  boniquicquam  fubtra- 
ham,  qui  mihi  nihil  denegarit,  in  mc  omnia, 
&  inter  omnia  fe  ipfe  contulcrit  ?  contem- 
tuine  Chriftum  babebo  ,  qui  fui  contem- 
ptum  probc  ulcifcetur  ?  quij  ?  fumptuinc 
parcam,  cum  is  tam  abunJe  rcmuneratu- 


l 


rus  (it? 

Cum  impii  olim  Chriftum  .i  fe  abfceJcre  Verf  41 
julTcrinc  ckfaceflere,  ne  quiJ  illis  cum  eo  l"P 
perciputur;  non  expenJcrcquam  exccrabilijcommcrcii  effet ,  Icb.11,14.  non  mirum  li 


Verf.37, 
&c. 

Piorum 
txccfnio, 
tr  ch,,fii 
ad  ejm  re- 

fponftofin- 
pendam 
Dtigr/t- 
ti.tm  cte- 
tlarnt. 


tfium  Ji 

malediftioneDeus  eos  conftrmgat,  qui  ma-|  jam  caJem  menfura  Chriftum  auJient  illis  ui,,os ±re 
crum  animalculum  in  victimam  Deo  aftert  [  Jifceflum  a  fc  impcrantem.  Sicut  cnim  piirpellit  chri- 
cum  opimum  &  prxpinguc  in  gregibus  aut  Chrifti  adventumcxpctentibus  Sc  cjus  re-  fim : 
armentis  habeat;  Malach.1,14.  quam  fecure  gnum  Jicitur,  Venite  -,  (ic  impiis  Chrifti  aJ- 
&  tuto  ea  poflideantur ,  quxin  pios  confe-  ventum  <?c  regnum  exhorrcfcentibus  dici- 
runtur.  tur,7rc>f<sl''fo&!.Hocautem  Ioco  pcenadefcri- 

Domine,  quando,  &c.~\  Pii  jure  viJeantur  ,pta  conftituitur  in  prorligatione  impiorum 
harc  excipere ,  cum  maxima  pars  Chriftum  a  prxfcntia  Dei.  Qiod  enim  a  fc  abfceJere 
in  terris  agentem  nunquam  viJerit :  &  cum  j  jubct,  iiquct  partem  magnam  pa-nx  repro- 
viderunt,  cum  tamen  nec  morbolaboran-  •  borum  elTe  privationcm  prxicntix  Chrifti. 
tem,  nec  carcere  conclufum  vidifle  verofi-  \zThe([.i,9.  &  /cii».  7,33,34.  Cumenimin 
mile  fit.  Sed  hxc  exceptio  facilediflolvitur  1  bcneficio  ducatur  aggrcgari  ad  clcctoium 
aChnfto,  quife  inpaupcre  excipi  profite-  confortium  ,  neJttm  ad  Chriftum  eleflo- 
tur.  Sed.^K</-»r«rporro  ,  cur  hoc  tamalie-  irum  caput.  /»£.17,14.  dcindc  amandatione 
numpiis  vidcatur  ,ut  hoc  quxrant  nunc  dc-  in  ignem  xternum,eum  qui  p.tratur  dubolo 
mtim  ,  cum  perfccfbi  exiftent  ,  cujus  ne  tum  :  &  Angelis  cjus ,  id  eft  ,  horribJiflimum  ,  ut 
quiJcm  ignarierant,cum  interris  Jegcbant.  'qui  talis  lit,qualis  diabolis  par.itur.  Dci  vox 
Rejpondeo  non  hxc  eo  commemorari,  auafi  I  jucundiflima  in  Euangelio  formidabilis  hic 


Ljltt  Yfl 

canf.t. 


Veif.44, 
&c. 

Impii  in 


%60  H     A      K      N 

eft  impiis :  quanto  magis  cum  in  ira  loque- 
tur  Deus.  Si  tum  ciat  formidabilis  cum  gra- 
tiarn  lllis  obtulit ;  quanto  magis  ent  ,  cum 
gratia- expcrsfuturus  elt.  Formidabilis,  A- 
Jamo  fuit,  cum  leviter  &  paterne  Deus  eum 
alloquebatur  in  paradifo  ,  in  aura  aurora;, 
ncdum  tura  erit  horribilis,cum  in  furore  lo- 
quetur  &  in  turbine. 

Caufa  aiTignatur ,  Dei  maledi£tio  ;  licut 
ante  falutis  piorum  ,  benediclio.  Huc  ap- 
pellctur  Dei  111  Efavum  odium  ,  &  maledi- 
dtio;  ut  contra  cjus  in  lacobum  benedictio. 

Non  dedftts ,  &c.]  Quod  li  quod  non 
fecefint  condemnabuntur ,  quanto  magis 
quod  his  contrana  fecerint. 

Quod  imptobi  item  quxrant ;  quando 


O     N      I     A 

Chriitum  rcpudiarint ;  eo  doCent  fe  parum  pjuperllm 
reputaffe  fuae  inhumanitatis  atrocitatem  &  CbriShm 
indignitatem  ;    necjue   quid  in  pauperibus  »«»"£»«- 
pra:ter  ipforum  perfonam  fpettalie:  qux  res  yerMt- 
illis  impoluit. 

Sed  hic  excipitur.quod  ab  improbis  Chri- 
fto  dicitur ,  Comcdunus  &  bibimus  tecum, 
Scc.  £«c.ij,  15,16.  Re/pondeo ,  jlla  officia 
irrita  eiTe  ,  qua:  ex  vero  amore  non  manant. 
1  Cor.i},3.  fed  per  oftentationem,  aut  civili 
quadam  ratione  prxftantur. 

Sententix-latioa  piis  ,exfequutio  ab  im- 
piis  inchoabitur,  ut  cum  ocuhs  fuis  pii  vin- 
dictamfui  intueanturiut  eft  iaPfal.  5  8,11  .& 
76, ioOtum  ut  eoruminfelicitatis  compara- 
tione  fuam  foelicitatem  plenius  agnofcant. 


IA  A  r  r  H.cap.  i6,a  verf.  1,  ad  6. 

ETfaclum  ett quumfimffctlESVS  omiies  islosfermones,  dixit  difcipulis fnis; 
2   Satisposlbiduinn  Pafcbafore,&  Filtus  Iwminis  prodetur  ut  cruafg.itur. 
3   Ttinc  coattifuntpwiuru  Sacerdotes  &  Scribd.  &  Seniores  popult  in  miLiiii 
Tontificismxximi  qui  dicebatur  Caiaphas. 

4-  Etfimul  confultarunt  ut  IESVM.  dolo  prehcnderent,  & trucidarent. 
5  Dicebant  autern;  Non  infeslo,  ne  tumultusfi.it  inpopulo. 


A  N  A  L  X  S  I  S. 

T  T Iftoria  hxc  qui  fequitur,  defcribitur  adjunfto 
*^tempore,  nempe  cum  do&rinam,  quain  Ec- 
clefiat  proponendain  accepit,  abfolviflet. 

Verf.x.  Item  alio  adjun&o  tempore ,  cumduo 
tantum  dies  fnpereflent  ad  feftum  Pafcharis.  Cu- 
jus  Pafchatis  adjunftum  eftChriftiveri  Pafchatis 
ttaditio  Sc  crucifixio. 

Verf.%.  Cujustraditionis  &  crucis  efficiens  in- 
ftrumentalis  caufa cft  conventus  Sacetdotum  pri- 
morum,  Scribarum  8c  Seniorum;  qui  conventus 
fubjefto  loco  defctibitur,  in  domo  Cajaphx. 

Verf.\.  pinis  conventus  cft,  ut  conlilium  cape- 
rent ;  finis  vero  confilii  capti,  ut  prehenfum  in- 
tetficerent :  adjunccum  vero  utriufque,  eft  dolus. 

Veifs.  Declatatur  adjun&um  prehenfionis  & 
intctfeftionis  ex  conlilio  Principum  ,  noninPa- 
fcliate  fcontraquam  Chriftusprxdixerat)cujusfi- 
nis  proponitur,  ne  eflet  feditio. 

METAPHRASIS. 

CVm  Cbriftttt  abfolviffet  illam  partem 
muneris  facerdotalis ,  qm  in  docendo 
verfatur ,  ut  qui  univerfam  Euangelii  doSiri- 
nam  a  c.ipite  ad  calcem.nempe  extremumju- 
dicium,  pertraclajfet,  adillam  partem  facer- 
dotalit  munerts.qtu  infacrificto  confiflit,tran- 
fitumfaiiurus,  dixit  difcipulitfitt.  Vtcum- 
qtie  lud&i  depravata  confuetudine  temput  Pa- 
fchatss  mittarttnt :  vos  tamen  meis  cum  ver- 
bts,  titm  exembb  edofti ,  probe  »o[iis  intrn  bi- 


duum  ex  legk  pnfcripto  Vafcba  celebrandum 
effe  :  quo  tempore  me  verum  Pafcba  tam  cer- 
to  a  ludits  tradendum  effe ,  ut  crucifigar, 
fciatii  velim  ,  ac  ft  eorum  tn  mambttsjam  ef- 
fem.Atque  boc  ipfo  tempore.quo  Iefut  in  mon- 
te  Olivarum  agens  ,  bocdixit;  convenerunt 
principes  Saccrdotum  (bifunt.qui  exailopon- 
tificatttt  fui  anno ,  tranfiata  ad  alittm  autho- 
ritate  ,  dignitatit  nomen  &  titulum  retivue- 
runt)Scribs  &  popttli  Seniores  in  domo  Princi- 
pitSacerdotum  ,  qui  illo  ttnno gratia  autpectt- 
nia  dignitatem  iliam  comparavit ,  cui  nomen 
erat  Cajaphas.  Convenerunt  vero  ut  conft- 
littm  agttarent  de  Iefu  prebendendo  frinter- 
ficiendo.  SUtod  qutdem  infidiofe  &  clam ,  non 
vi  attt  copat,  tentare  conftituerant.  Tametfi 
verofanguints  Iefu  fttientiffimi  erant ,  tamen 
cautione  utentes  dicebant.non  efjehoc  tentan- 
dum  tanto  tn  omnium  ordinum  &  popttlorum 
concurfu :  non  equtdem  quodulla  infefium  re- 
verentia  attt  religione  ducebantur  ,  fed  quod 
metuebant  ne.fi  vim  iUi  facerent.turbam  tnft 
concitarent. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma ,  Docetur  Dei  decretum  per  Pro- 
phetas  prxdictum  de  Chrifto,  neceflario, 
hominibus  aliud  conantibus ,  impleri:  eo- 

que 


Verf.  t. 
Cbrijfat 

tccur.ttui 
DoSotMi 
mfirtt  *d 
imtt.ttto~ 
nem  propo- 
neiidui- 


E     V     A     N     C     B     L     I     C     A.  Jfl 

qtte  impiorufn  ftudia  &  confilia,  quiunam  illos  c  funibus   mortis  cripiat. 

rem  aliquampcrticerecogitant.intcrfefcin- .      Quod  fi  hoc  non  docerc  Miniftris  pcri-  Qjforim* 

di,  ut  quod  Dcus  ficri  vult ,  fuo  &  proprio  culumcreat  ;  an  auditores&  difcipuli  i>cri-  tl'l'Z"'"*> 

r  1  l  U/-J  r        l  •  Audttoium 

tcmporc  exlcquutiom  mandetur.  culo  vacabunt,  fi  ad  cognolccndam  univcr-  nll  ;. 

fChrifti   de  mortis  fux  temporc  ftm  Dci  voluntatem  ftudium  &  diligentiam,Y//.6„,/,j, 

prxdi&io  prxcift.  Inon  adhibucrint  ?  Ancxiftimant  regcm  x-  dclct. 

Partes)  Quomodoiinpiisquibufdamcon-  que  laturum,  ii   illis  lautam  mcnlam  in- 

funt,  j     traria  huic  confilia  agitannbus,  ftrucns.ca  rcpudiata,cibum  fubrufticum  am- 

|     eademaliorumimpiorum  opera 'pleclantur,  puta  atrum  panem  pro  albo  , 

l.   mutantur  &  irrita  fiant.  aquam  pro  vino,  larduro  pro  pavone?  aut  (I 

Chriftum  accuratumdottorcm  ,  qui  to-   ferico  illosindui  vclit,  impuucfne  crunt ,  fi 

tum  dodtrinx  factx  quali  corpus  &  ftru-   faccumaut  vilem  pannumprxferanr.Atqui, 

inquit  aliquis  ,  mihi  perinde  eft,  modo  viti 
foveatur ,  dehcias  non  exquiro.  Atqui ,  in- 
quam  ,  in  prxfcntis  vitx  viclu  non  ita  diiTb- 
lutus  cs.  Sed  fac  te  hxc  non  perfequi ,  fed 
mcdiocritate  contentum  efle  ,  attamcn  regi 
&  patri  obfequendum  eft  ,  cujus  nomcn  & 
gloria  violatur ,  nili  pro  tanti  rcgis  magni- 
hccntia&  paftus  &  vcftitus  (is.  Ergo,  in- 
quit,  aliquis  ceflabit  tum  minifterium  ,  cum 
omnes  erunt  xque  doeti.  Refp.  Tametfi  hoc 
convcnit ,  non  tamcnpleneaflcquimur ;  Sc 
(i  aflcquercmur  ,  non  tamcnillico  miniftro 
xquaris,  qui  illa  novit  ut  doceat  :  deinde 
ut  omnia  guftaris ,  tamcn  reguftata  place- 
bunt  magis.  Scientia  enim  cum  Miniftri, 
tum  corporis  Ecclefix  hic  omnis  cx  par- 
teeft. 

Abfoluto  igitur  Prophetico  Chrifti  mu-  veif.j. 
nere,  jamaccedit  ad  Sacerdotale  :  vel  ab-  Chrijlt 
foluto  potius  Sacerdotali  in  docendo  mu-  trmjitie  & 
nere,  accedit  ad  illud  quod  in  facrificandi  ra-  rfo"'"" 

m-  munere  ad. 

tionc  conuftit.  ,-    ■  ,-  - 

.  .     ...  ,  i  rr  Jacripctit. 

Chnftus  dicit  difcipulos  probe  nofle,  Pa-  ludnorum 
fcha  poft  biduum  celebrandum  efle.   Iudxi  confuttudo 
quidem  hoc  ignorabant ,  qui  in  triduum  dcpravat*. 
poft,  depravata  confuetudine  ,  illud  rejece- 
rant.  Sed  vos  a  roe  de  hacrecum  cdofti, 
tum  ufu  &:  exercitatione  confirmati ,  probe 
hoc  tenetis.  Sic  Lucai  ldem  innuit  11,7. 
cumaffirmat  adveni/fe  diem  Azjmorumiu 
quo  mattari  oportebat ,  non  autem  in  quo 
maitabarur  Pafcha.  Ex  quo  illud  intelligi- 
tur  ,  refiftendum  eflc  temporum  &  xtatis 
crroribus,  tametfi  fummo  omnium  confenfu 
tanquaminundatione  obruamur.  Ncc  vero 
tantum  corruptelas  fugere,  fcd  veritatem  in 
praxin  revocare  :  ut  11  minus  illud  publi- 

obtineamus ,  at  certe  illud  domi 


fturam  difcipulis  tradiderit,  documcnto  eft, 
quod  claufurus  minifterium  antc  mortem 
fuam ,  quod  eft  in  Euangelii  doclrina  veluti 
fummum  faftigium,  de  extrcmo  judicio  gra- 
vitcr  pertexuit :  qux  enim  poft  in  Iohanne 
a  cap.  ix.ad  18.  diflcruntur ,  magis  ad  con- 
folandum,  quam  docendum  pertinent.  Nec 
enim  dubium  eft ,  quin  iicut  quod  poftrc- 
mum  in  doctrinaerat  ,  poftremo  locodo- 
cuit  :  (ic  &  cxtcra  itidem  fuo  tempore  Sc 
loco  protulerit.  Vndc  alio  locodicit  fe  o- 
mnia  illis  oftendifle.nihil  cclafle,  Patris  vo- 
luntatem  cxpofuifle  loh.17.  Denique  ut  ea 
docerent  modo  ,  qux  ab  illo  edotti  in  man- 
datis  accepiflent.  Matth.i.%.  HancServa- 
toris  fidem  &  diligentiam  imitatus  eft  Pau- 
lus  Acl.  10.  qui  univerfam  viam  veritatis 
Ephedos  docuit,  nihil  retinens.  Eandem  in 
fuis  Eccleliis  omnes  pii  Miniftri  (ibi  ad  imi- 
tationem  proponant :  totum,  ut  paterfami- 
lias.dimenfum  (ingulis  tribuant,  ut  non  tan- 
tumad  neceflitatem  ,  fedad  lautitiam  paf- 
cantur:  nec  tantum  habcant  quod  famem 
frangat ,  fed  porro  quod  cos  pingucs  &  af- 
peclu  pulchrosfaciat.  Filiienim  regis  funt, 
&  illis  vel  ab  menfa  regia  diurnus  vittus 
fuppeditatur  Quod  fi  Nebuchadnezaris  fer- 
vus  regis  ofFenfionem  tantopere  metuebat, 
ut  magno  fuo  commodo  non  auderet  quid- 
quam  deregis  dimenfo  (pueris  hoc  ftagi- 
tantibus^  diminuere  ,  quo  minus  pulchri  & 
benc  pafti  apparerent  :  ncdum  illud  m  fpiri- 
tuali  pabulo  tenendum  erit.  Denique  ut  do- 
ctrina  Euangelii,  tanquam  operimentis , 
non  tantum  nuditati  eorum  in  frigore  & 
xftu  occurratur  ,  fed  accedant  etiam  orna- 
menta  torquium,  armillarum,  annulorum  , 
&:c.  ut  regis  filios  decet.  Quod  fi  in  illos 


ce  ootineamus ,  at  certe  illucl  domi ,  mter 
Miniftros  jure  animadvcrtatur  ,  qui  ad  vi- |eos  qui  noftrx  curx  funt  commiflTi ,  cxe- 
ftum  &  cultum  mtt^ui  tuendum  fuppedi-  '  quamur.  clmtiut 

tent  tantum ,  quid  illis  fiet  ,  qui  non  fugge- '      Adjungit  eodem  ipfo  die  fe  crucifigen-  fyectale 
runt.quodi  fame  &  (iti  illos  eximat ,  aut  dum  cfle.  Sxpe  prxdixerat  mortem  fuam  '"»/>«*  /»* 
quod  ad  neceflarium  veftitum  fatis  fit ,  ut  '  (difcipulis  prxfertim)  mortis  genus  femel  mo""'"- 

Qjl  1 1  <1  l  etiam 


Sfi  II      A      R. 

etiara  atque  iterum  ,  mortis  etiam  fux  lo- 
cum  :  nunc  adjungit  tempus  fpecialc  ,  quo 
illud  fieri  debct.  Quod  ldcirco  facit  ut  fi- 
Suraiti  cum  re  fieurata  ,  reprxlcntatiouem 
vcritatis  cum  veritate  ,  corpus  cum  umbra 
conjungeret  ;tit  ex  utriufque  comparatione 
effccttis  Chrifti  mortis  chrius  eluccfccret, 


M       O      N      I      A 

matas  fcrientem  expcriremur  ;  fxpius  no- 
bis  multa  adhuc  noc"te  experredtis  clamores 
exaudirentur  ,  &  aures  noilras  circumfooa- 
rent.Quamobrem  non  tamumfuturx  vitx, 
fed&  prxfentis  incommoda  virtutefangui- 
nis  Chrifti  a  nobis  dcpelluntur.  Nec  vero 
tantum  ele<fti  Angeli ,  qui  bono  noftro  de- 


&  conft.uet  liquidius.  Hinc  enim  docctur   lciftaiuur,  tranlibuntxdes  noitras  nobis  pa 

Chriltum  verum  efle  Pafcha  ,  cujus  unius   teiues;fed  &  reprobiitahocfanguineChrifti 

fanguims  caula  ultor  Deus  tranlit  xdes  no-   conftringuntur  ,  ut  nos  (quorum  interitum 


firas ,  nec  pro  mcrito  noftro  nobiicum  agit 
omnibus  noftris  peccatis  per  illius  fangui- 
nemexpiatis.  Hic  hiftoriam, Exod.it.  re- 
plica;  deagno  Pafchali. 
jtivmiV.x-      Agnum  hunc  non  fuiffe  facrificium:  vide 
fchalu  nm  quod  fcriptum  a  me  eft  in  n.  cap.  Exod, 


fmtfitm- 

ficium. 


iitiunt)  nonpoflim  ut  plurimum invadere. 

Scd  hoc  loco  tenendum  erit,non  fatis  effe  ^pflieati» 
ii  Chrifti  finguis  effufus  eft,  nili  idemper  fi-  "'"f""*- 
dcm  poftibus  confcientix  afpergatur.  Vide 
He£.9,i5>i4)iS,i5,u. 

Hic  Iocus  dicendi  eft  de  Icge  Dei  violata  Verf  3. 


c!,>ij!i 

mors  0- 

mnittm 

fisrum 

commiintf 

tii. 


l)us  effe. 
8*1 


Nec  enim  ad  Altare  ,  nequein  tabcrnaculo,  1  in  fummo  Ecclelix  minifterio:  ncmpepnn-  lexdeSa. 

aut  templo,  nec  per  Sacerdotem  modo  ma-   cipe  Sacerdotum  ,  qui  cum  unus  folum  cffe  ce"!°'"> 

itabatur.  Deinde  nihil  ex  agno  ceffit  Deo,  ■  deberet,  uno  tempore,  multi  fuerunt.Quod  Wl 

fed  totus  ab  Ecclelia  confumtus  eft  :  cum   contra  Brouniftasfacit,  quinullummimfte- 

in  facnficiis  aliquid  Deo  ceflerit.  Denique 

in  Aegypto  maftabatur ,  ubi ,  tefte  Mofe, 

non  erat  fas  facrificare.  Quod  autem  ur- 

gent   Pontificii    Chriftum  comcdi  oporte- 

ie,  licut  agnus  comeftus  cft.  Refpondeo :  a- 

e;num  carnaliter  comeftum  effe  ad  adum- 

brandum  fpiritualem  Chrifti  efum  per  fi- 

dem  :  nam  corporales  ceremonix  fpiritua- 

lis  Dei  cultus  iimulacra  crant.  Deinde  ii 

Chriftus  ipfe  iit  Sacramentum,  ut  agnus  qu 


rium  agnofcunt ,  nil;  quod  eft  accuratiffime 

ad  normam  verbi  conformatum. 

Et  fimulconfidtxrunt.']  Hxc  fubjiciun-  Verf.4,5. 

tur  ab  Euangelifta  utdivini  dectetifirmitas  Dl"e"  "»" 
.     .  ,  -,P       .  rr    i-  •      >"»  im- 

tk  lmmobilitas  mconcuila  Iiqueat  magis :      ,-,■,  .. 

j  ■       c    c      1  r  1       1     j      °  r    "»ot""'«,; 

dum  univctlo  Eccleiix  concuio  aliud  conii- 

liumineunte,  illud  tamen  obtinuit ,  quod 

unus  Deus  coniilio  fuo  decreverat.  Inquo 

Ilngularis  cum  inftrudtio  ,  tum  confolatio 

nobis  fuggeritur ,  iinpios  &  fceleratos  ho- 


edebatur ,  oportet  eum  alicujus  alterius  rei  mines  cancellisdivini  decreti  vcluti  feptis 
facramemum  effe  :  nam  ut  agnus  Chrifti '  &  repagulis  ita  conftringi  &  coerceri ;  ut 
crat  facramentum  (Ic  Chriftus  reialterius.  nec  ex  lllis  potemiffimus  quis  ,fed  nec  o- 
Hoc  autcm  abfurdum  eft  ut  Chriftus  o-  mnes  quidem  terrx  &  infcrorum  principa- 
mnium  Sacramentorum  finis  &  ad  quem  tus  cum  fatcllitio  fuo,  illudaut  frangereaut 
facramenta  referuntur,  ipfe  ad  aliud  rcfcrre-    tranfilire  poflint.  ^cif.4, 17,18.   Cogitabant 


tur.  Dcniquc  II  agni  efum  tantopcrc  ur- 
geant  ,  iimul  tugeant  Chriftum  non  niil 
cxfum  &  mortuum  efle  comedcndum,quod 
illi  ipil  non  audent  affirmarc. 

Non  cft  hoc  Pafcha  Iudxorum  tantum, 
fcd  piorum  omnium  &  Gentium.  1  Cor.5,7. 
cklob.1,19.  Sic  etiam  p«*2f£,ty5  fanguinis 


lli  quidem  &  machinabantur,  multa  &  mul- 
toties ;  nunc  vi  eum  opprimerc,  nunc  dolo 
&  iniidiis  eum  irrctire ,  nunc  prxcipitem 
agere  ex  prxalta  &  prxrupta  petra  ,  nunc  la- 
pidibus  obruere.  Sed  nihil  horum  fucceflit: 
tantum  lllud  valuit  quod  erat  a  Deo  decrc- 
tum,  ut  certoloco  ,  tempore,  mortis  gene- 


Chrifti  1  Pet.1,1.  pars  unacaufx  materialis ;  re,&  proditoreinterimeretur.  Siccum  Pi- 
falutis  noftrx  notatur,  id  cft,redemtio  ,  qua ;  latus  dixit ,  an  ignoras  me  potentia  inftru- 
ab  omnibus  cumpeccatis,  tum  peccato-  j  ftura  effe  ut  teautmorte  multem  aut  ab- 
rum  debitis  pcenis  eximimur.  Pars  altera  folvam  ;  Non,  inquit ,  haberes  in  me  pote- 
verfatur  in  Chnfti  obfequio  ,  quod  nobis  j  ftatem  niii  tibi  coelitus  daretur.  Vide  inli- 
tanquampropriumfidein  Chrifto  tribuitur.  gnem  locum  Daniel. 5,16,17.  Nec  vero  his 
Et  certe  nili  fanguinis  hujus  vox  pecca- '  xneis  vinculis  pedes  tantum  &  manus  eo- 
torum  noftrorum  damofas  voccs  vindiftam  I  rum  conftringuntur ,  fcd  &  lingua  Iubricif. 
.-i  Deo  repctentes  fua  fonoritate  vinceret  ,  (Imum  membrum  &  indomitum  ita  hoc  de- 
&  obruerct ,  fxpius  exterminatorem  &  vin-  '  creto  vincitur  ,  ut  fe  commovere  adverfus 
dicem  Angelum  noftros  liberos  &  domefti-  ]  illud  non  poffit.  Vide  Nnmer.  11, 35.  kem 
cos,  atqueadeojmiienUj  imo  &  res  inaoi- '  .Prvv. i6,jp.  dilpofnio  cordn  eft  ab  homine, 

fed 


E«  IX  ta 

etnfel.ttio. 


Impii  Ae- 
creta  Dei 
ptrficientet 
mcrito  tA- 
vten  pu- 
mmtttr. 


fed  rejpcnfum  eft  aDcmino.  Quodidcmdc 
de  cogitatiombus  intclligi  dcbct.  leretn. 
cttp.io,Tjerf.t.tl.  vU  bominu  non  Junt  pencs 
ipfttm,  tfc. 

Hxc  lingularis  confolatio  eft.omnc  con- 
filiuoi  Dci  de  nobis  &  noftral.ilutc  ,  &  im- 
piorum  pcrditione  ,  fufceptum  &  initum, 
cxplctumiri,  quod  ad  eain  rcm  tot  manus, 
tot  mimftros  &  prxbitores  comparavit  ;  ut 
quod  conliliuma  piis  vel  Aogclis,vd  homi- 
nibus  lalva  corum  vocationc  ticri  ncqucar.id 
ab  impiis  vel  hominibus  ,  vcl  fpinubus  ne- 
quamexfequutioni  mandetur;  qui  vcltum 
voluntatcm  tk  conlilium  Dei  vcl  nuiime 
prxfhbunt,  cum  ut  nc  faciant  vchemcntif- 
fime  rcludtantur.  Monarchx  bono  Rci- 
publ.  &  holtium  cxitio  multa  dcliberant  & 
dcccrnunt ,  quorum  nulli  adminiftri  aut  cx- 
fequutorcs  repcriantut  :  omneautemDci 
conlilium  ftabit. 

Ne  tcrreamur  ergo  Tyrannorum  aut  po- 
tentia  ,  aut  in  tormentis  excogitandis  in- 
geniolis  &  fcecundis  invcntis.  Nec  cnim 
tranlibunt  decrctum  Dei :  ncc  aliud  pcrfi- 
cient,  quam  quod  ante  mundi  conftitutio- 
nem  decretum  cft.  Nec  vero  hic  tit ,  ut  in 
civilibus  judiciis ,  ut  carnilices  ahquando  a- 
cerbiores  &  magis  crudeles  rint  ,  quam  ju- 
dicis  fcntcntiafcrat.  Nam  cum  omnes  Ty- 
ramii  Dci  carnificcs  lint ,  non  poflint  ,  ctti 
maxime  velint,  judicisdecrctum  prxterirc. 

Hinc  ctiam  liquet  impios  nullo  ftudio 
duci  voluntati  divinx  obfcquendi,  ut  ut  og- 
ganniant  iniquum  efle,  ut  Deus  ultioncmde 
illis  fumat,  quandoquidem  nihil  faciant  nili 
quod  fieri  Deus  ipfe  velit :  perindc  ac  ii  tri- 
buli  ficus  aut  fpinx  uvas  produceient:  facile 
autem  illorum  fophifmadiluitur  ,  quod  vo- 
luntatcm  Dci  explendo,  illud  per  imprudcn- 
tiam  aut  infcitiam  faciunt ,  limul  etiam  cu- 
piditate  explendi  fua  delidenamcc  igitur  mi- 
nus  prohoftibus  habendos.quam  ,  qui  funt 
infenlifTimi :  nullam  illis  Dcum  pofTe  gra- 
tiam  magis  agnofcere,  quam  quis  hofti,  qui 
perfodcrc  fuum  hoftcm  eumque  tranfvcrbe- 
rare  cupicus  ei  vomicamapcrit ,  unde  Ix- 
thali  cum  morbo  liberat.  Nam  in  voluntatis 
Dei  legitimo  obfequio  intervenire  nccefle 
eft  r.otitiam  voluntatis  divinx,  &ftudium 
feu  voluntatcm  obfcquendi.  An  Mardo- 
chxus  Hamani  debuit ,  quod  illi  profuit, 
cum  illud  pcrinvitus  quidem  Mardochxi 
refpcftu  fecit  ?  lofephus  an  erat  obnoxius 
fratnbus,  quod  illorum  in  eum  inhununilTi- 
au  ftudu  in  ejcts  bomim  recideriinc  ?  Aut 


I       L       I       C       A.  8oj 

denique  Iobus  diabo/o ,  quod  omnes  cjus  in 

illum  conatus  ad  pleniorem  fuam  fclicitatcm 

rcdund.uunt? 

Hinc  ctiam  liquet  ,   quam  falfum  cft  ,  pontifi- 

quod  Pontifiai  de  Caiphx    furfragio   gar-  ciorum 

riunt ;  cum  dicunt  illum  juftam,  lob.citp.w.eircsCn- 

fentcntiam  tulifll- :   apparet  enim  ex  hoc' «'/"J™- 
,  -,  ..  \-         •  ■  i  j    tinm  errar. 

loco  cum  nilul ,  nc  pcr  lomnium  quidcm,  dei 

xtcrna  clcctorum  in  Chrifti  morte  f.iluto 

fpcctaflc  ;  ut  qui  illud  conlilium  hic  inierir, 

quod  totam  corum  falutcm  convulliflct,  fi- 

quidcm  ejus  mors  ultra  hoc  Pafcha  rejectl* 

fuiiTet  :    tum   cnim  Pafcha  noftrum   non 

fuiflet.  Tantum  igirur  de  caduca  hujus  fx- 

culi  (alute  cogitabat:  vercbantur  enim  forc, 

utliejusfima  longius  pervagarctur ,  Ro- 

mani  indc  lllos  opprimcndi  occaiioncm  ar- 

ripcrcnt. 

Ioh. 11,^1.  Dccrcvcrunt  morte  multan-  primtrtm 

dum  :   Id  cum  multiplicitcr  tcntaflcnt ,  i-cijlittntd 

nimadvcrtifTentque  cum  populo  gr.itum  &  pertmtti*. 

acceptum  fuille  ;  nunc  decermmt  dolo  hoc 

facere ,  &  populo  nnuimc  confcio.  In  quo 

videre  licct  obftinatam  &dcfperatam  ifto- 

rum  hominum  pcrtinaciam,  qui  nullis  do- 

cumentis   Dei    erga   Chriftum  providen- 

tix  Sc  protcdtionis ,  ncc  ullis  experimentis 

divinx  Chnftiipiius  potentix,  ab  iftis  tani 

exitialibus    &  pcrniciolis  conliliis   abduci 

potcrant.  llla  eft  cxcitas  &  duritics  humani 

cordis  ,  cum  proprio  &  fuo  motu  dicitur. 

Saltem  in  tam  frcquenti  concilio  &  corona 

doc~torum  &'  fapientum  venire  ilhs  in  men- 

tem  debebat  ,  hoc  modo  fecum  difceptare. 

Quid  agimus  ?  fxpe  tentavimus  cum  ob- 

ruerc  ,  fcdfruftra.  A&um  eft  aftutiis  ;  ille 

omncs  dolos  pcrfcnlit  :  vi  ;  fed  ea  femper 

fuit  fuperior ,  five  per  mcdium  agnien  per- 

rumpendo  ,  feu  manus  noftras  ita  conftrin- 

gendo  vcrboaut  nutu.ut  cupienteseu  com- 

prehendcre,  nefciremus  tamen  quomodo 

lapides  nobis  e  manibus  cxcnfli  lint  :  &:  ftu- 

por  injcclus,  ut  illum  non  attigerimus.  Ba- 

Iaamo  vitupcriodatum  cft,  quod  alinaprx- 

ter  confuetudinem  in   via  perftrcpente  cV: 

exorbitante  non  crat  admonitus  ut  rctro- 

cederct.   Qiiid  ,  qtiod  Ichoshua  in  Iegitima 

belli   expcditione  ,    cum  femel   aliqu.indo 

Deus  ei  reftitiflet,ncc  illis  probe  fuccefliflet, 

cepit  addubitare  ,  an  eaexpeditio  lcgiiima 

efTet.  Quod  item  ab  Ifraelitis  in  bcllo  con- 

traBenjamitas  fufcepto  faciumcft.  itidem 

aDavide  inruptura,   quam  feccratDomi- 

nus ,  Vzzafubito  inter  arcamdcducendam 


pcrcmpto. 


QjHIT    5 


St 


8o'4 


H      A 


M,i/<  c  on- 
yi/ij,  /< »»» 
fucccd.tnt, 
rt  Dro  IM- 
j>eciiri  pu- 
tandum. 


Si  igitur  malum  aliquod  inftituens  quis\  eft  ,  fcediffima  in  Deum  &  homines  peccatl 


Verl.K. 

A/j^u  /'0- 

tjujm  Dtu 

frimorts 

ytrtntur. 


Dci  patientia  &  mifencordia  hoc  confe- 
quitur,  ut  concupitum  fcelus  non  poflit  pa- 
trare,  li  vclit  maxime  ,  mcminent  Deum  ei 
vcluti  in  via  occurriflc,  ut  ab  lllo  flagitio 
eum  averteret.  Interim  delinamus  mirari 
(in  quo  fa-pc  obftupefcimus ,  (i  quando  vi- 
deamus  homines  impios  fxpe  fuis  conliliis 
fruftratos  cadem  tamen  iterum  iterumque 
atque  adeomillies  repetere.  Quod  fi  quis 
excipiat  illud  nou  fruftra  fieri  ,  quandoqui- 
dem  ifti  multis  &  variis  molitionibus  tan- 
dem  voto  potiti  funt ;  verum  quidem  eft 
voto  potitos  ,  fed  fummo  eorum  malo  & 
horribili  condemnatione.  Dei  enim  beni- 
gnitas  cum  illorumimpietate  diu  concer- 
tans ,  tandem  vcluti  vifta  fe  retraxit,  eofque 
ad  extremum  exitium  ruere  pafla  eft. 

Nontnfefto,  nt  tumtdtm  fiat,  &c.~\  Ho- 
mines  fceleftiflimi  publica-  pacis  majorem 
rationem  habent ,  quam  pietatis :  &deci- 
vilibus  legibus  follicitine  violcntur ,  divi- 
narum  nullam  rationem  habent ,  ut  hac  in- 
violata:  ferventur.  Denique  majori  cura  du- 
cuntur ,  ne  \xCx  majeftaris  apud  Ca?farem, 
quam  apud  Deum,  peragantur.  Quid  autcm 
hoc  aliud  eft  quam  re  ipfa  cum  animo  fuo 
cogitare,  nonefleDeum?  aut  fi  lit  ,  eum 
nec  benefacere,  nec  male  facere ,  fed  in  cir- 
culo  coslorum  inambulantem,  curam  rerum 
inferius  geftarum  abjecifle  ,  ut  fe  in  ccclo- 
rum  ambitu  obledet.  Cum  etenim  certifli- 
mam  ex  interfeclione  Chrifti  pcenam  indi- 
«ftam  non  cxtimefcant ,  incertum  veroex 
Czfare  fuppliciumfumme  reformident ,  ut 
quincc  fcirent  an  tumultus  futurus  foret, 
aut  an  ex  tumultu  periculum  :  aperte  Io- 
quuntur ,  fibi ,  de  Dei  providentia  &  rerum 
humanarum  a  Deo  procuratione ,  omnem 
non  modo  fidem  ,  fed  opinionem  poene  cx 
nnimis  deletam  efle.  Hac  autem  externa: 
pacis  procuratione,  qua:  reprehendenda  non 


oblinunt ;  &  veluti  aflumpta  larva  occul- 
tant.  Tametfi  igitur  in  bonis  numerandum 
lit,  fi  quis  paccm  reipub.  procuret  :  tamen 
videndum  eft  ,  ne  per  hanc  fpeciem  ni- 
mis  hominibus  tnbuamus,&  ab  lllis  nos  ab- 
duci  patiamur.  Huc  accedit,  quod  fuam  ipii 
hoc  pa<fto  caufam  in  primis  agant,  ut  vitam 
tranligant  in  honore  &  rerum  omnium  af- 
fluentia :  quia  dum  in  repub.  &  Eccleiia  pax 
eft  ,  fit  ut  nulli  gravius  damnum  ex  publica: 
pacis  mterruptione  ,  quam  illi  ,  percipiant: 
eoque  ut  farta  tefta  permaneat ,  ncrvos  in- 
tendunt.Exemplum  hu  jus  rei  extat  Matth.i. 
quod  ludxi  omnes  cum  Herode  ad  nati 
Chrifti  rumorem  cohorrefcerent ;  tametfi 
enim  cos  regni  Herodis  &;  Cifarea:  tyran- 
nidis  difta:deret ;  tamen  metu,  ne  motus  in- 
de  orirentur  ,  melius  duxerunt  in  illa  capti- 
vitate  computrcfcere  ,  quam  cum  tumultu 
aut  periculo  res  novas  experiri. 

Interim  vero  dum  Dei  timorem  excu-  Sedtxtjfu> 
tiunt  ,   jufto  Dei  judicio  fit  ,  ut  homines  Dntimare 
adcoque  infimam  plebem  ,  quam  alioqui  fu-  ">fim* 
perbe  &  magnifice  contemnebant ,  coean-  f' ,'<>uf'ry' 
tur  rormidare  ;  atqueita  pro  uno  propitio 
Domino  fibi  infinitos  duros  Dominos  &  ty- 
rannoscompararint.  Quemadmodum  enim 
vereDeum  timens  a  filio  Adami ,  quifquis 
fit  ,  non  timebit ,  fed  ncc  ab  iplis  malignis 
fpiritibus  ;  ita  qui  Dei  timorem  abjecit  ,  o- 
mnium  ,  etiam  abjeftilTimarum  creatura- 
rum,  vile  mancipium  conftituitur.  Quam- 
obrem  timorem  Dci  avide  &  prolixe  imbi- 
bamus. 

Quam  porro  vanus  hic  metus  erat  poft 
patuit  ,  cum  Chrifti  caufa  pra:ter  unum  Pe- 
trum  nemo  ex  totaturba  fuit ,  qui  veldigi- 
tum  pro  illo  aflcrendo  tolleret.  Quin  etiam 
populus  levis  &  inconftans  magno  confenlu 
fuis  principibus  Chrifti  necem  molienti- 
bus  applaudebat. 


Mjiih.  cap.%6,averf.6,  adi^. 

6  Quuni  autem  1ESVS  ejjet  in  Betbania  in  domo  Simonis  leprofi. 

7  Venerat  ad  eum  mulier  babens  alabaslrum  unguentigraris  pretii,  &effttderat 
in  caputipfius  accumbentis. 

S  Hoc  autemridentes  difcipuli  ejtis  indignati  funt ,  dicentes;  Ouorfum  per- 
ditto  hi.c  ? 

9     Potuit  enim  islud  unguentum  renire  magtio,  &  dari  pauperibus. 

to  Quum autem  hoc  cognorijfet  IESVS,  ait  eis ;  Quidmolefliam  exhibetuislt 
uwlieri?  opus  enim  bonum  operata  efl  erga  me. 

1 1  Semper  cmm  pauperts  habebitis  vobifcum :  me  rero  nonfemper  habebitis : 

iz  Quod 


E     V     A      N      C      E      t     I      C      A.  8<5f 

12   Ouod  eiiim  \uc  v.nguentum  hoc  injecit  corpori  meo ,  adfunerandum  mefectt. 
i}   Amen  dico  vobis;  Vbuunque  prttdtcatum  fuerit  hoc  Euangeltum  in  toto  mun- 
do,  etiam  quod  btccfecit,  dicetur  ad  memoriam  ipfius. 

M  A  R.  c.  cap.  14,  a  vcrfi^,  ad  10. 

3  Quiim  autem  I  e  s  v  s  effet  apud  Betbani.tm  tn  domo  SimonU  Leprofi ,  accum- 
bente  eo,  renerat  multer  babens  alabaftrum  unguenti  nardi  ltqaid&  multipretii :  & 
covfraclo  aUb.tslro,  cffudcrat  ei  in  caput. 

4  Quidam  autem  tiidignabantur  apudfefe,&diccbant;  Quorfum  perditioisla 
tingucnttficlaesl? 

5  Nam poterat  hoc  rcnire  amplius  quamtrccentis  dcnariif ,  &  daripatipcribus; 
Et  fremebant  in  eam. 

6  IESVS  atitem ait;Omittite cam  :  Quidcimolesliam  exhibetis?  bonumopus 
opcrataeslergame. 

7  Semper  enim  pauperes  habebitis  rcbifcum  &  quandocumque'rolueritis,  poteftis 
eis  benefacere  :  me  rero  nonfemper  habebttts. 

8  Hxc  qtwd  potuitfecit :  occuparit  enim  tingere  mcum  corpus  adfunerationem. 

9  Amen  dtco  vobis,  ubicumque prtdicatumfuerit  Euangelium  hoc  in  toto  mtindo, 
etiam  ii  quod  tslafecit,  diceturin  memoriam  tpfuis. 


Dccft  hic  in  Autozr.ifht  hujui  fctlisnii  ^nalj/fis, 
cjuam  fctc  ex  Iohan.  12.  Jn  Meuphrafi  ettam  ali- 
qHitihinlcurri. 

METAPHRASIS. 

g.  S~^Vm  vero lefm pr&fciut ingruentts pa[fio- 
V> num  fuarum  temtefiatis  effet ,  utfe  ma- 
gis  adverfut  illam  communiret  Betbaniam 
fe  contulerJtt  ;  ubtinjlomo  cujufdam  Simon'14, 
quem  lurpijfimo  leprs.  morbo  laborantem  Ie- 
Ma* c.3.  fut  fanaverat,  convivio exceptus  eft. lefu ac- 
cumbentede  moreinleciulo  fupervenit  foemi- 
na ,  cui  promptum  erat  ereBis  pedtbus  ftanti, 

7.  unguentem  cspiti ejus affundere.  *  *  *  Pati- 
peres  femper  vcbtfcum  ita  habetis ,  ut  in  eos 
prout  volueritis,&>  quandovolueritts .benefici 
ejfe  poffitis :  in  me  vero  hanc  beneficentiam 
ixercere.ntfi  inprtfentiarum  hocfeciffet,  non 

».  concedttur.  Quodvero  totam  pixidem  inme 
tffudit ,  id  fi  vobis  in  convivio  paulo  magts 
profufum  vtdeatur ;  tamen  fi  hoc  tmguentum 
funerationu  loco  affufum  reputaverittt ,  nihil 
infolitum  fieriinventeths  ,  quo  minui  cum  ilia 
largitione  uti ,  tum  ego  illam  admittcre  jure 

9.       pojfim.  Tam  autem gratum  &  acceptum  eft, 

quod  in  me  ojficiiprstftittt,  ut  fanHe  vobts  af- 

firmem  ,  hanc  ejustnme  largitionem,  inper- 

petuam  rei  memoriam  ,  prtcontoomatam  iri, 

in  quafcumque  oras  &  totita  orbts  rcgiones 

Etiangeltum  hoc  propagabitur. 

P  R  A  X  I  S. 

MBorix     /~~\Via  magna  eft  affinitas  hujus  hiflorix 

*»;••»  </;-    V^curn  illa  qua;  eft  loan.i  1,  ufque  eo  ,  ut 


nonnullihanccum  illaeandemefTcftjtuant;  ierfit.tt«ii 

omillis  illis  ,  qux  utnque  hiftorix  commu-  M   ?"•* 

nia  funt ,  illa  duntaxat  capita  perftrinoam, 

,.      .      .  -/-tl-      n.  1  nttrratur. 

<\ux  hujuslocr  propnaluiit.   In  hrs  elt  cjuod 

convivium  Ioan.iz.in  domo  Martha;  inflru- 

ftum  omnino  videatur ;  hoc  vero  iu  a?dibus 

Simonis:  illud  ,  ut  teffera  &  teftimonium 

gratianimiextaret  de  excitato  mortuojhoc 

vero  de  fanato  xgroto.  Quo  docemur  tam- 

etli  nulli  funt  hoc  fxculo  ,  qui  beneticio, 

quo  Lazarus  affeclus  eft,.i  Chrifto  ornantur, 

paucos  tamen  inveniri,  qui  gravi  morbo  la- 

borantes,  a  Chrifto  liberati  non  funt:  eoqtie 

ipfoilliobxrati,  ut  illiinfuismembris  &(ut 

ipfe  loquitur)  fratribus  convivium  parare 

debeant ,  itemque  in  aliis  bonis  operibus. 

Cant.c.i.  Certum  eftetiam  illum  ex  pra;- 

fcriptolegis  obtulifle  donum  ;  fed  eonon 

contentus ,  alioindicio  gratitudinemtefta- 

tus  eft. 

Quod  Simon  leprofusdichuT,  intelligen-  Verf  t. 

dum  lllum  non  tum, fed  olim  Iepra  infedum  Simonle- 

fuifTc.  Namii  lepra  pureatusnonfuiflet ;   'm^ff       '' 

■  1      ~  &i  1  •  r  •     ""'  1""' 

agris,  non  in  oppido  Bethania;  domi  Iuk  vi-  cimitfrd 
tam  ea;ifle  ex  legc  oportebat.  Neque  convi-  infcBw. 
vas,quibufcum  confucfceret  &  comederer, 
adhibere  fas  fuiflet.  CHia  loquendi  formula 
Spiritus  Saniftus  nos  admonet ,  ut  m» rbis  & 
pcriculis  liberati.illorum  tamen,  ad  gratitu- 
dinem ,  cum  verbis,  tum  faclis  recordemur: 
plerique  enim  omncs ,  cum  a?grotamus  aut 
pcriclitamur  ,  cogitamus  (voveraus  etiam 

quan- 


*66  I!     a     R     M 

qaandoque)  fore  ut  fihis  malis  cxpediamur, 

magnam  iu  melius  vica:  mutationem  mfticua- 

musjqui  tamen  Dei  beneficio  c  malis  erepti, 

ad  conliieti  vjt.r  noftri-  racione  revolvimur. 

romificio-      Quod  autcin  Pontificii  ex  his  loquendi 

tum  m •     formulis  eiFugia  &  diverticula  pro fua  Tranf- 

»*m»™f fobftantiationc   qu-rrunt  ,   panem    corpus 

lilm    ~     Chriftifaftum,  panis  appellationem  ideore- 

tinere,  quia  panis  olim  fuit,haud  lecus  quam 

Simonhic  Lcprofus  dicitur.  Et  Exod.y  .Scc- 

pens  baculusdicitur ,  quia  prius  hoc  fuerat, 

rutile  &  frivolum  eft.  Namin  hac  mutatio- 

ne  ,  quod  in  prioris  naturs  conditionis  lo- 

cum  fubk,  fentitut  &  efFectis  comprobatur: 

Simon  etenim  fe  fanatum  &  purgatumlepra 

fenlit,  alii  illum  libcratum  videre  poffunt,  & 

baculus  dracof.iLtus  movebat  fe,  &  devora- 

vit  incantatorum  dracones.  Ib  confidfa  vero 

panis  &:  vini  Tranflubftantiacione,  idem  co- 

lor,  ldem  guftus,  idem  vini  odor,  idem  efFe- 

ftus  pafcendi  ,  conrirmandi  vires,  &  exhila- 

randi  animum  manent :  ita  ut  li  quis  fe  jufto 

numero  hoftiarum  confecratarum  pafceret, 

fentiretfe  fatis  bene  paftum  ,  uc  amplius  ci- 

bum  non  appeceret ,  &  li  confecrati  vini 

paulo  majorem  menfuram  hauriret,  dubium 

non  eftquin  ebnus  evaderet  :  quod  praeter- 

quamdraco  baculusdiduseft ,  quia  poftin 

baculi  naturam  &  formam  rediit  ;  quod  de 

pane  &   vino  tranffubftantiacis  ne  ipli  qui- 

dem  confiteri  vclint. 

Verf.7.  Fceminaprior  unxit  Chrifti  pedes ;  hxc 

Hujusfa-  jutem  erFratlo  alabaftro  unouentumcapiti 

,.    .  •      ejusarrudit.  De  morc  etenim  onentalium 

eflieio        populorum  ad  menfam  leftulis  iniidentibus, 

comftr*.-    fceminar  expeditum   fuit  Chrifti  caput  un- 

u:  guento  perfuudere,  cum  ipfa  pedibus  erecla 

ftaret.  Si  comparatio  ofFiciorum  qux  utra- 

que  prreftitic,  fiat;  vidctur  pedum  unctio  ca- 

pitis  unclioni  praiferenda  ,  ut  qua:  majorem 

animi  fubmiffionem  redolebat.  Videmus  ta- 

naenhoc  ofFicium  a  Chrifto  probatum  efie 


O     N     I       A 

&  illi  perquam  acccptum  fuiffe  ,  Ccut  ex  il- 
lius  fafti  patrocinio  &  priconio  conftat. 
Quod  nos  doceac  aliorum  bona  opera  ,  tam- 
etli  noftris  inferiora  ,  boni  confulerc  ;  cum 
Chnftus  hoc  faciat ,  qui  myrrham  cum  aliis 
minus  pretioris  aromatibus ,  mel  cum  favo, 
lac  cum  vino  gratahabet.  Cant.5,1. 

Apud  Marcitm  difcrimen  ftatuitur  inter  Mahc.t. 
beneficentiamquxergapauperes  exercetur,  Benefiitu- 
&  illam  qux  Chnfto  exhibetur  in  adjun«5to  "■'»£* 
temporis,quod  pauperibus  ubi  volunc  bene- 
fici  elFe  polTunt ,  111  Chriftum  non  item.  teliJcn. 
Quod  tamen  non  cffet ,  fi  m  Tranffubftan-  mtn. 
tiatione  panis  aliquid  veri  &  folidi  elfet.  Pa- 
nem  etenim  illum  ,  quem  hoftiam  vocant, 
bene  obfcrvando  a  murium  morfu  ,  ab  ignis 
conflagratione  enpiendo  ,  &  a  mucorc  vin- 
dicando  ,  non  vulgare  in  Chriftumbencfi- 
cium  collatum  foret. 

Poftremum    m    hac   hiftoria   eft    quod  Matt.ij. 

Chriftus  dicit  hoc  iu  fe  a  fcemina  collatum  Mabc.9. 

beneficium  pafTim  percocum  terrarum  or-  StnBmde- 

bemin  ipfius  foemina:  memoriam  vtxc\\C3.-'m  ",. 
•  •        1  •  ir,-       r  !••  1       norandt 

tum  in  ,  ubicumque  doctrina  huangeln  lo-  raSu 

cum  obtinebit.  Quibusverbis  Chnftus  nos 

docuit  rationem  honorandi  fideles ,  qui  hac 

vita  defuntti  funt :  non  equidem  illos  invo- 

cando  ,  aut  mediatores  &  fcqueftros  confti- 

tuendo  ,  fed  lllorum  prxclara  facinora  enar- 

rando.ut  ad  virtutis  eorum  imitationem  ex- 

citemur.  Atque  hoc  monumentum,  quod  ei 

erexit  Chtiftus  ,  mtjltoilluftrius  cft ,  quam 

ulhus  Imperacoris  flaruaauc  curruscrium- 

phalis.  Tamecii  vero  defunc  jam  hujufmodi 

Scribarquales  Euangeliftze  fuerunc :  camen 

manec  illud  femperfirmum  quod  Proverbio 

Salom.  celebrarur,_/«/?«m  in  perpetua  memo- 

ri.i  futurum.  Atque  hoc  modo  fanclos ,  qui 

defuncfi  funt,  honore  profequimur,  qui  illos 

contcmptui  &defpetlui  haberc  iPontificiii 

dicimur  ,  quia  illos  non  adoramus  uec  invo- 

camus. 


M  A  t  t  h.  cap.  z6,a  verf.  14,  ad  17. 

\4  Tunc  profettus  mms  ex  duodecim ,  qui  diccbatur  Iudas  ifcariotes,  adprima- 
rios  Sacerdotes : 

1  s  Aiteis;  Ouid  vultis  mihi  dare ,  &  ego  vobis eum  tradam .?  ipfi  vero  appende- 
runt  ei  triginta  argcntcos  nummos. 

16  Etcxeo  tcmpore  qutrebat opportunitatem  ad  eum prodendum. 

M  A  r.  c.  cap.  14,  averfi  10,  ad  11. 

1 0  Tttnc  ludas  Ifcariotes,  unus  ex  illis  duodeam ,  abitt  adprimarks  Sacerdotes, 
ut  ettm  ipfis  proderet. 

11  llli 


EVAMGBIICA.  S«> 

1 1  llll  vero  eo  audito gavifi funt :  &  polliciti  fint  fe  pecuni.tm  ci  daturos ;  Qu£- 
reb.it  igitnr  qttomodo  opportunc  eumproderet. 

L  v  c.  cap.  n,  averf.j,  ad  7. 

3  Introiit  autem  Satanas  in  Iudam  cognominatum  ifuriotem,  qui  erat  e  numc- 
ro  illomm  duodecim. 

4  Abiens  igitnrcolloquutuscsl  cttmprimariis  Sacerdotibus  ac  prtfettis  tcmplo, 
quomodo  ipfueum  prodcret. 

5  Quigavifi  funi :  &  pacii  fttnt  fc  daturos  eipecuniam. 

6  Ipfe  vcro  jpjpondtt :  quxrebatque  opportunitatem  ettm  ipfis  tradendi  abf- 
que  turba. 


A  N  A  L  T  S  I  S. 

/"""Aufaefficicnsinftrumentalishujus  proditionis 
*— 'Satanas  :  qus  illuftratur  ctiam  adjunfto  tem- 
pore  :  hujusproditorii  tranlitus  adChrifti  hoftes 
innuuntur  caufx  efficicntes,  nempe  quod  lucro cui 
inhiabatcxcidit :  deindcanimi  indignatio,  quod 
aChrifto  rcprehenfusfuit,  tametfi  hocextemplo 
fa&um  non  fit ,  fcd  interim  dum  concilium  cele- 
brabatur  Hierofolymis  in  sdibus  Caiaphar. 

Matim.15.  Erfeftunidefcribitur,  nempequod 
minime  provocatus  fuam  operam  in  prodendo 
Iefu  obtulit ;  cum  adjun&a  conditione,  modo 
prerium  illi  conftituant.  Cujuspretii  poftulatum 
luo  relato  dedaratur ,  nempe  quod  prctium  con- 
ftiruerunt  30.  denariorum. 

Lvc.6.  Qux  pretii  conftitutio  fuo  itcm  relaro 
declaratur,  nempe  quod  acccpit  conditionem , 
quam  obtulerunt;  cujuscffettumcft ,  quod  op- 
ponunitatem  tcmporis  8c  loci  quxrcbar.  Cujus 
opportunitatisinvcftigatxcaufacfficiens  notatur, 
quia in fe  recipit  illtim  rradere abfque  tumultu. 

METAPHRASIS. 
Lvc.3.      ~\Mpietate  tf  tmprobitate  ab  aliquot  annts 
Aincrcmenttim  in  Itida  Ifcariote ,  qui  ex  duo- 
decim  Apoflolts  erat,  accipiente ,  cumjam  ad 
tnaturJatem  pervemjfent ,  ^j.  Satanas  illum 
totum  (quantui  qtianttts  erat)  fceleflijfimis 
conftlits  imbuijfet :  indignabundtts  ctim  quod 
fpe  lucri,  cutinhiavit,  exciderat,  tum  quida 
Chrifio,  ob  molefliam  foemint  injeciam  repre- 
H.        henfiuftt.  ISulIo  vel  prsmtovelpoenapropo- 
fitu,  Jpontefe  adcoetum  recepit  expr/tfecTts 
Ecclefiafiicis  (£>  ctvihbus  conflatum ,  quibttf- 
Matth.    cumfermones  conferebat.  Sermonis qtiem ha- 
.15.  buit  hic  fummafuit.   Konignoroab  aliquot 

ann'14  vos  lefum  tUiim  ad  m  rtem  qu.tfiviffe, 
fed  nunquam  tamen  voto potiri  potuijfe :  Age- 
dnm.dtcite  mihi,  qtia  me  mercede  muncabi- 
tis  ,  ut  iUum  in  man:ts  ty  potefiatcmconclti- 
fnm  tradam  ?  Conctlio  toto  hac  re  Uto  ,  Luc. 
cum  luda  depaiium ;  uli  30.  argenteos num- 
mos  appenderunt,  quos  illi prt  manibus folve- 
bant.  ludas  accepta  condittone  ,  fidemfuam 


obfirinxit :  unde  opportunitatem  Iefum  pro- 
dendi  qturebat.cum  hac  cautione  (quod  Con- 
cilium  ab  illo  expetivit)  ut  qucim  mintmo  fe- 
dttionis  aut  tnmultus  difcrimine  fieret. 

P  R  A  XI  S. 

Td-n,  idefl ,  cum  jam  in  concilio  coge-  verf  14. 
renrur  principes  Iudxorum,  cujus  con-  Qu.^do 
ciliifamaadaures  Iudx  pervcnir ,  quiduo- '"<'•"'"' 

bus  tantum  miliaribus  a  concilio  diflitus  lf""'fer 

r       ,  ftcerctoturn 

erat :  non  autem  fimul  ac  unguentum  erat  iwit   & 

inChrilti  pedes  &  caput  erfufum.   Aliquod  qucmoito 

enim  tempus  interceflerat  interun&ionem  Sxttnin 

$:  hanc  Iuda:  ad  Iudxos  profec/tionem.    Sed  eum •'•grtf- 

priufquam  ad  fingularc  hoc  facinus  defair'^'*'' 

bendum  accedamus ;  notandum  cft   quod 

Luc.  hic  prx-mittit  ,  tanquamfceleris  nefarii 

caufam  &  fontem  ;  diaboli  in  Iudam  ingref- 

fum.  Quod  non  lta  intelligendum,ac  ii  cor- 

pus  ejus  occupaverit ,  fubitantiaque  diaboli 

ejus  fubftantiam  fubiverit :  fed  quod  ejus 

fuggeftiones  animum  Iuda:  penitus  imbue- 

rant,ut  ^f7.c,3.Cum  enim  hominesfatanici 

fpiritus  ductugrave  fcelus  patrant ;  tum  di- 

citur  fatan  homines  fubintrare ,  ac  li  to- 

tosillos  occuparet ,  &  non  tamipli,  quam 

illein  ipfis  operaretur  :ficut  contraSpiritus 

Sanclus  homines  incelTerc  &  imbuere  dici- 

tur,  quoties  meruorabile  &  prxclarumfaci- 

nus  faclitant ;  ut  cum  SamfonLeonemillum, 

manibus  fuis  ipfe  difcerplit ,  cum  Propheta: 

aliquid  arcani  proferebant.  Vnde  etiam  & 

illud  liquet.non  jam  tandem  cxpifle  fatanam 

ludam  inftinflu  Spiritus  fuiducere  Ioh.6, 

70.  &  11,  6.  (non  magis  quam  in  piis  tum 

cxpit  Deus  operari  ,  cum  ram  rara&  inufi- 

tata  gefleruntj  fed  tunc  cxpifle  plenius  cum 

poflidere  &  intus  delitefcentem  impictatem 

&  virus  evomere. 

Hic  crgo  notemus  fatanam  homincm  re- 

&.Z  ingredi  dici  pofle,  quoties  ad  fcelus  ani- 

Rrrrr  nio 


8*8  H     A      R 

mo  eonceptum  rnanum  admovet  S:  conti- 
lia  init  quomodo  voto  in  fcelere  potiatur  : 
quamdiu  enim  illud  animo  agitat  &  in  u- 
tramque  partem  difceptat,  tametfiilluddia- 
boli  inftinctufiat,tamenquoJammodovelu- 
ti  ad  oftium  aniina;  conliftit :  fed  cum  rem 
illam  nefandam  exfequitur ,  tum  ingredi  di- 
citur. 
-  Cum  Euangelifta  fcelus  &  flagitium  ex 

3;C.  caufaefficiente  fatanaexaggeraflet;adhibet 

Sceterh  Si  alia  argumenta  quibus  fceleris  atrocita- 
JmUex,tg-te.m  coarguit,  quorum  hoc  primumeft,  non 
£,""'"'  *  a  tempons  adjunfto  tantum ,  auod  primam 
1  quamque  opportumtatem  captabat  Chrilti 
ru  cy /»«'.-pr°derk',>  ^d  ■*  'oc'  quoque  iubjecto  ,  quod 
aufus  iit  perfrifta  froute  coram  toto  confef- 
fu  &  concilio  pnncipum  utriulqueordinis, 
tam  horrendi  faciaorisfe  mimftrum  &  prac- 
bitoremfore  profiteri ,  Sc  Chnftum  coram 
omnibus  in  concilio  coaclis  traducerc.  Ple- 
rique  cnim  funt,qui  horrenda  fcelera  &  pro- 
diciones  admittere  paratifunr,fed  itatamen, 
modo  non  innotefcant ,  &  ut  remotis  arbi- 
trisfua  perniciofi  confilia  prodere  pofTint. 
Ex  quo  intelligimus  graviora  illa  peccata 
efTe,qua;p!uribus  fpedlanribus  admittuntur. 
Tametli  enim  crimen  lic  privacis  xdibus  & 
inter  domefticos  potu  fe  inebriare  ,  tamen 
illud  gravius  eft,  ii  quis  die  Sabbathi  otiofus 
in  cubiculo  fedeat,  nec  precetur,  meditetur, 
auc  legat  aliquid,  quo  Sabbathi  opus  explea- 
tur;  fed  gravius  eft ,  liquisin  plateis  aut  in 
foro  omnibus  infpedantibus  hoc  faciat:  un- 
de  anfam  pricbet  his  idcm  faciendi,  aliis  do- 
lendi  quod  Sabbathum  tam  neglectim  & 
difToIute  colatur  :  pcccatum  eft,(i  quis.dum 
habetur  concio  ,  domi  fua:  aut  in  cubicu- 
lo  fuo  fe  oble&at ,  fed  ii  foris  deambulat 
&  rus  animicaufipcragrat ,  augetur  pluri- 
mtim. 
.4rc!n»-  Deinde  a-nplificatur  ab  adjuncta  volun- 
t.vmfu-  tarja  profetlione  ,  quod  a  nemine  follicita- 
'"'  "  "  tus,  allect  us  aut  impulfus  hoc  fecit  ,  fed  fuo- 
pte  motu  £V:  animi  propeniione,  ut  olim  re- 
probi  Angeli,  ut  Achitophel.  undeHe&r.io, 
zS.  pcccatum  in  Spiritum  Sanifium  notatur 
aJiundto  vocabulo  'tx.v<r.u$ ,  quofummam 
voluntatcm,  peccatum  patrandi  intelligit. 
Longe  fecus  fuit  in  Adamo  &  Eva.  Inde  dif- 
cimus  multo  graviora  cfTe  peccata  illa,  qua: 
citrafolicitationem  patrantur ,  quam  qua: 
prxbitaanfi  oblata  occalionealiquaadmit-  I 
tuntur,  quod  Nathanus  in  Davide,  &  Petrus 
incTimine  Ananio?  diligentcr  obfcrvant.  Si 
cnim  ab  Ecdelia  prxcepcum  fmfTec ,  ut  aut 


M       O       N       I      A 

pofTefTioncm  venderet ,  aut  vendiciagri  pre- 
tium  afferrer.minus  peccatum  habuiiTcr.fed 
jamcum  abEccleCaoccalio  hujusfacinoris 
pnbita  non  lit,  peccati  gravitas  magnopere 
crevit.  Si  quis  fervus  ab  hero  duro  &  mhu- 
mano  inclementer  haberetur  ,  qui  nec  vi- 
c~tum,nec  vita:  cultum  uloneum  fupeditaret, 
tametli  nullam  caufam  haberet,  haberet  ta- 
men  occaiionem  furandi  &  intervertendi  ab 
hero  aliquid.  Sed  li  Lberaliter  &  prolixe  ab 
hero  acceptus  het um  fuum  falleret,  augefcit 
mirum  in  modum  perfidia.  Si  quis  iiti  pref- 
fus ,  aut  prava  educatione  corruptus  menfu- 
ram  S;  modcrationem  in  bibendo  traniili- 
ret  ,  levius  peccatum effet :  fedcumnulla 
quis  iiti  urgetur  ,  fed  ncc  vini  (ut  plerique 
dicfitant)  titillatione  capitur,tum  demum  fe 
inebriare  potu  ,  ut  huic  velilli  ,  nefciocui, 
(diabolo,ii  vere  loquivelimus)  gratificetur, 
illud  demum  facit  ut  peccatum  ad  magnam 
akitudinem  aflurgat:  unde  efFicitur  ut.quod 
noftri  homines  afferre  folent ,  quo  fe  pur- 
gent ,  illudeos  obfca:niores  &:  turpioresfa- 
ciat.  In  commerciis  S:  contraftibus  liquij 
fervus  herum  naclus  iit  ,  qui  illi  mentiendi 
&  vanitatis  autor  &  hortator  lit ,  modo  Iu- 
crum  faciat ,  alioqui  fore  ut  illi  gratus  non 
lit  futurus  ;  fervus  ille  quidem  graviter  pec- 
cat ,  quiheromagis  quam  Deo  aufculcat : 
fed  gravius  multo  is  ,  qui  pium  herum  na- 
ctus,  qui  fua  commodafidc  &  veritate  qux- 
rit,tamen  fponte  fua  fraude  &  dolo  hero  fuo 
qua:ftum  aifert.  Hienim  fponte  ad  malefi- 
ciumaccurrunt;  illi  non  niiifuniculis  tenta- 
tionum  attracti :  hi  in  tendiculas  veluti  iine 
inefcacione  fefe  pra:cipitant ;  ilii  propolita 
illeccbra  capiuntur  ;  hi  veluti  cempeftace 
quadam  adacti  ,  in  petram  aut  arenamalli- 
dcntes,  naufragiumfaciunt;  illi  verofumnu 
maris  tranquillitate  &  cccii  ferenicace  hoc 
faciunc. 

Quartum  argumencum,quo  exaggeratur-*rtM'J?» 
ejusfcelus,  eftabadjunfto  Chrifti  in  eum  brntficn. 
beneficio  ,  qui  illum  non  tantumin  nume- 
rum  eorum  ,  qui  cum  profitebantur  ,  coo- 
ptaffet  ,  fed  etiamex  domefticis  fu:s  illum 
feciffet;  nec  tantum  ad  minifterii  honorem, 
fedad  fummum  minifterii  in  Ecclclia  fafti- 
gium  extulifTet,  dum  in  album  Apoftoloi um 
eum  adfcivit  :  perinde  ac  li  Rex  aliquis  ho- 
norem  fubdito  habiturus  eum  in  fanftiorem 
regni  fenatum  cooptaret  Hinc  cftquod  ejus 
peccatum  tantopere  crevit ,  quod  qui  ad 
Chrifti  mcnfam  admitrus  eft  ,  &  panem  cum 
illo  pacifice  comcdit ,  is  calcibus  eumpro- 

tnvit; 


E     V      A      N 


I     I      C      A. 


8<fp 


trivit;  quodis  prodidit,  cuiarcanafuacom-  judicio  tritis  calceis  vendidcrint.  loel.},}. 
miiit.Si  mimicus  extitiflet,  ncc  Chrifto  tam  graviter  Dcus  minatur  quod  Gentes  projc- 
molcftum  fuiilct ,  nec  ipli  tam  kthifcrum. ,  ceruntfortes  fuper  populumfacrum,  &  ven- 
Hocetiamcft,  quod  David  tantopercqueri-  'didcrunc  puerum  pro  fcorto  &.  pucllam  pro 
turin  Achitophelis  nefaria  proditione,  quod  vino.  Sic  in  eo  gravillime  pcccavit  Iudas, 
cum  illi  ab  intimis  coniilus  cllct,  ejufque  ca  atque  adeo  Iudsorum  natio  in  fuis  principi- 
cxiftimatio(Davide  procurantc)  exiftcret.ut  bus ,  quod  Chriftum  Dominum  cceli  &;  tcr- 
coniilium  ejus  inftar  oraculi  omncs  vcncra-  n  triginta  argenteis  iiclis  xftimaverunt : 
rentur  ,  tamnefarie  tamcndefecit.  Etqui-  quod  quidcm  pretium  eft  m  kge  conftitu- 
dem  tanto  major  &  amplior  crat  luda:  di-  tum  vililTimis  mancipiis.  Excd.zi,}!..  Cujus 
gnitas,  quam  Achitophclis ,  quanto  Chnfti  vita  nou  pluris  a;ftimatur  quam  30.  Argen- 
rcgnumDavidis  rcgno  auguftius  cxiftit.Ncc   teis. 

veroludx  conlilium  in  publica  fundionc        Igitutjo.  Argenteis  ejus  vita  veaditur  OtudvilZi 
inftar  oraculicrat,  fcd  lpfum  Deioraculum. ,  in  quo  vivit  quicqutd  vivit :  ejus  mors  non  numaui 
Graviora  i^iturlunt  illorum  lcclcra,  qui  ali-  ]  niii  trigintaargenteis  «eftimatur.cujus  mor-  viucrtdi 


iimrlri 

RtMm  «i> 
cjfieio  di- 
fcedentn, 
grave  pec- 
(itnm. 


quid  contr.i  pietatem  admittunt  ,  quo  funt 
illi  qui  ea  patrant  honoratiores  ,  aut  in  ocu- 
lis  Sc  auribusomnium  vcrfantur  ,  vcl  pro- 
pter  autoritatem  ,  vei  proptcr  dona  qui- 
bus  prxftantes  gratiam  &  exiftimationem 
libi  conciliant. 

Cum  igitur  aut  Minifter.aut  Magiftratus 
ab  orficiodifcedunt,  &aut  gloriam  Dei,  aut 
Ecclefia:,  vel  reipublicx  &  collegii.cui  prar- 
funt,ncgotia  &  commoda  frigide  procurant, 
vercntes  ne  fuam  operam  omnibus  non  pro- 
bent,  graviter  peccatur ;  quia  a  Deo  hono- 
rati  illum  negleftui  habent ,  quiapinguc- 
facli  (quoillum  feflorem  xquius  ferant  &: 


Quts  idco 
frttmifiis 
precibus 
eligi  Ec- 
tlefije  m- 
teretl. 


Ev.tf,ger-- 
tttrqimtfHe 
Ind*  fiti- 
nui  .1  pre- 
tii  viliUtt 


tc  omnes  Eleiti  a  mortexternaeruuntur:  mmdxera 
pro  mancipio  viliiTimo  xftimatur  ,  qui  non  "'"'"^' 
tantum  quoad  Dcus  eft  ,  fed  quoad  homo, 
omnium  &  hominum  &  AngelorumDomi- 
nus  cft.  Scelus  fuit  in  Iofephi  frarribus  quod 
illum  20.  argcnteis  veudiderint ,  nedum 
Chriftum  ,  quiinfinite  Iofephuin  fuperabat 
3  o.Monftn  limile  fuit  Ifraelitam  pro  calceis 
vcndere  veceribus.quantum  igitur  piaculum 
Chnftum  tam  contempto  prctio  vcndere, 
quod  ne  veteris  corrigix  locum  meretur ,  fl 
cum  jufto  Chrifti  pretio  componatur. 

Sicut  autem  magno  compcndio  Deum  Parvo  U- 
inhonorare  non  licet,  ita  graviffimum  fcelus  ctUo  De-m 
alacrius)  rccalcitrant,quia  libcraliori  ftipen-  eft,ii  parvi  Iucelli  caufa  quis  facru  Dei  nome  '",,'""r"- 
dioadofficium  obeundum  veluti  conduCb',  jurer,  nedum  pejeret;  (i  Hdemfuam  minima  ""V""* 
magis  inofficiofi  funt  :  quia  propinquo  loco !  caufa  ,  veluti  vadcm  &  fponforem  interpo- 
conliti,  rigati,  putati ,  parum  fru&us  ferunt;   nat;  quid  enim  hoc  eft,quam  Dei  gloriam  & 
quiaoeconomi  honorem  &  commoda  per-  facrofanclum  ejus  nomen  proftituere  tan- 
cipientes,  vix  vulgaris  fervi  opus  cxfcquun- ;  quam  rem  nihili  ;  Atque  cum  pro  vino  ven- 
tur  ;  quia  ducis  honoremS:  mfignia  acci-  ditur  concio,  pro  Iudo  talario  ,  pro  minima 
pientcs,  non  plus  prxftant  quam  miles.  lite  ccrnx  Sacramentuirir  an  non  putabimus 

Hinc  etiam  colligimus  quanti  mterlit  in  '  novum  de  vendendo  Chrifto  confilium  ab 
mandandis  munenbus.Ecclelix  prxlertim, ,  hominibus  iniri  ?  qui  fiinfua  illarerum  fa- 
preces  &  jejunia,  prxmittere  ,  quibus  i  Deo  crarum  abjecla  xftimatione  perrexcrint,  fe- 
pios  Magiftratus  &  Miniftros  imperremus:  feque  illi  aflueverint ;  verendum  erit  ne  qui 
quandoquidem  in  hoc  facrotanftum  Apo  ]  hic  Chrifti  facra  fuis  voluptatibus.veluti  ve- 
ftolorum  minifterium  proditor  nefarius  &  teribus  calceis  vendant ,  Chriftum  unicum 
cxecrandusirreplit.  Agnofcebatur  illequi-  lpfum,  ii  revivifceret ,  30.  argenteisreven- 
dem  .i  Chriftoantequamek&us  eft:  fedhoc  |  derent. 

fiebatdivinitatis  Chrifti  ratione:  nemoho-j      Notandum   vero  femen  hujus  immanis  Stmtnfs- 
minum  ut  fit,  ne  Chriftus  quidcm  ipfe  quo-   fceleris  efle  avaritiam  ,  &  per  eam  Satanam  81  /;•,'.«• 
adhomo,  qui  tam  acute  difcernat  latebras ,  illum  occupalTe.  Cum  cnim  diutius  furto  &:  ttvaitu- 
&  receflus  qui  in  homine  funt.  pecuniarum  averfioni  aflueviflet,crevit  in  il- 

Poftremumargumentum  eft  ab  adjuntta  |lo  pecunixcupiditas,  quantum  ipfa  pecunia 

crevit.  In  dics  vero  cum  adoleviifet.tandem 


pretii  vilitate  ,   quod  cum  lllis  non  licitavit, 

fed  pretium  ab  illis  didum  ilico  accepit.ac- 

#  cepturus  (ut  videtur)  minus  ,  fiquidcm  mi- 

nus  llli  prctiura  conftituifTent.  Sic  Propheta 


ad  illam  maturitatem  pervenit,&  eas  vires  &: 
robur  collegit ,  ut  illum  pixcepitem  agcret 
ck  veluti  captivum  ducerct  vir.ctumque  ,ut 


Amos  Ifraeli  exprobrat, quod  fratres fuos  lii  a  nullo,  qiunrumvisatrocifiimo,  fcekrcab- 

R 1  r  r  r  2,         horreret. 


.dvaritia 
mctlHm. 


87O  H      A      R      M 

horrcrct.modopetuniamauftioremfaceret. 
1  Timoth.6,10.  avaritta  radix  ommumma- 
lorum.  Quodfcelus  cofuit  fceleftius,  quo 
omnia  illi  ad  hanc  vitam  necciraria  fine  ulla 
ejus  cura  &  labore  prolixe  Sc  munifice  a 
Chriftofuppeditabantur:  utcum  nihil  ha 
bercnt.omnia  tamen  polTiderent,iptis  etiam 
Apoftolis  hoc  ipfum  confitentibus.  Sed  hic 
voluit  profpicere  fibi ,  cum  Chriftum  intcr- 
ficerent  Iudsi ;  ne  ipfe  deficeret ,  ftulte  libi 
imponens,ac  fidivitiarum  in  copia  vitacon- 
iifteret,  aut  pro  multitudinedivitiarum  vita 
prorcgaretur.  Luc.u. 

Hmc  intelligimus  quam  horrendum  fla- 
oitium  avaritia  lit,  &  quanta  mala  pariat,  ut 
ut  hominesparviilludiftiment ,  utlegibus 
civilibus  ne  appellenturquidem,&  Ecclefia- 
fticis  vixfeattingipoflefperent ;  quodillis 
promptum  lit  refponderc,neminemillorum 
divitias  prxter  fe  nofle,  eoque  nefcire  an  re- 
lrnctius  expendant,  nec  ne.  Tametfi  enim 
radix  omnium  malorum  fit ,  opera;  pretium 
foret,  ut  illi  in  primisrefifteretur,neilla  ob- 
tinente  &  regnante,  alia  etiam  fcelera  cxun- 
darent.  Quodiicum  civilis ,  tumEcclelia- 


O      N      I     A 

fticadifciplina  laxetur  aut  ceflct ,  certedi- 
vina  feventas  non  patietur  hanc  improbita- 
teminultam  aut  impunem  abire.Et  quidem 
avaris  multo  prxftabilius  eiTet  ,  fi  cum  civi- 
liter,  tum  Ecclcliaftice  in  lllos  animadverte- 
retur.  Sic  enimin  manus  hominum  inciden- 
tes ,  eflfugerent  forfan  ultrices  manus  Dei. 
Contra  autem  ab  homimbus  praereriti,  inci- 
dunt  iniram  Deihorrendam.Hinc  eft,quod 
fxpe  laqueoprafocentfemetipfos.fxpe  filiis 
fua  relinquant,  qui  omnia  prodigunt  &  pro- 
fundunt,  fspe  prxdatores  5:  raptores  eorum 
meflem  invadant.  Quamobrem  cum  ad  tam 
horribile  prxcipitium  ducat  avaritia.ftudeu- 
dum  erit  nobis,  ut  corda  noftra  ab  hac  pefte 
repurgemus,  qux  tanquam  fur  in  animo  ho- 
minis  fcfe  occultat. 

Vide  etiam  inconftantiam  &  levitatem  Ctmilii 
concilii.quod  unico  pxne  verbulo  tamlevis/m/.r.-, 
proditoris,  fe  &:  decretum  fuum  (de  non  in- 
terficiendo  Chrifto  ante  Pafchatis  feftum 
peraftum)  irritum  facit.  Vt  igitur  veritati 
ofFiciant,  levi  momento  a  fententiis  fuis  de- 
pelluntur  :  fcd  ut  ventatem  ptovehant,non 
itcm. 


Lvc.  atp.  ii,  a  verf  7,  adig. 
7  Venit  autem  dies  az,ymorum,  quo  oportebat  maftari  Pafcha. 
S  MifuigiturPetrum&  lohannem,  dtiens;  Profefti  parate  nobis  Pafha  ut 
edamus. 

9  Ipfi  vero  dixerunt  ei ;  Vbi  vis  paremus  illud  ? 

1 0  Atille  clixit  eis;  Ecce ,  poslquam  introicritis in  urbem ,  occurret  vobis  quidam 
aqu&  amphoram  b.tjulans :  fequimini  eum  domum  illam  in  quam  ingrcditur. 

11  Et  dicite  Pairifamilias  illius  domus;  Dicit  tibi  Magtsler;  Vbi  esl diverforium, 
ubi  Pafcha  cum  dif  ipulis  meis  edam  ? 

1 2  Tunc  ipfc  oslendet  vobis  cccnaculum  magnum  firatum  :  illic  parate  Pafcha. 
/  3   Profccli  vero  invenerunt  omnia  p  routdixerat  eis;  &  paraverunt  Pafcha. 

1 4  Quum  autem  adeffet  conftimtum  illitd  tempus,  recubttit,&  duodecim  Apo- 
floli  cum  eo. 

iS  Etdixit  eis ;  Defulcrio  defideravi  hoc  Pafcha  edere  vobifcum ,  antequam  ego 
pati-ir. 

1 6  Dico  enim  vcbis  me  non  amplius  efurum  ex  eo,  ufquequo  completumfucrit  in 
regno  Dei. 

1 7  Etacceptopoculo ,  quumgratias  egijfet,  dixit;  Accipite  hoc,  6vpartimini  vo- 
bis  ipfis. 

iS  Dicoenim  vobis  me  non  bibiturum  ex  fruftu  vitis  ,  ufquequo  regnum  Dei 
vcnerit. 

M  A  T  T  H.  cap.  16,  a  verf.iy,  adz6. 

17  Primo  atttem  die  azymorum  accejferunt  difcipuli  ad  IESVM,  dicentes  ei;Vbi 


risparemus  tibi  adedendum  Pafcha  i 


iS  Ipfe 


Evancelica.  S7r 

\S  Jpfeverodixit;  Abite  inurbcm  ad quendam ,  &dititcei;  Prxccptordicit ; 
Tempus  mcum  prope  esl,  aptui  tefaciam  l'.ifiba  cum  dtfiipuitsmeis. 

tt)   Etfecerunt  difiipulificui  prtceperat  eis  IESVS  :  &  paraverunt  Pafcha. 

20  Quum  autem  ferum  dici  ejfet,  difubuit  cum  duodeam. 

z\    Et  cdentibus ipfis,  dixit;  Amen dico  vobis,  ttnus vesirum  meprodet. 

2  z  Tunc  contrifi.it i  rehementcr ,  cocpcruntfiuguli  corum  ipfi  diccre ;  Num  ego  is 
fum  Domine  ? 

2j  Ipfe  rero  refpondens  ait;  Qui  intingit  mccttm  manum  in  catino,  is  me  prodet. 

24  Tiliits  qttidem  boniinisabit,ficutfcriptU}ii  esl  deeo :  w  autem  bomini  ilii  pcr 
quem  Tilius  bominisproditur  :  bonum  erat  homini  illifi  natusnonfuiffct. 

2;  Tefpondens  autem  Iudas  quiprodebat  eum,  dixit;  Num  is  egofum,rabbi?Di- 
cit  ei;  Tu  dixisli. 

M  A  R  c.  cap.  14,  averf.  ii,  ad n. 

1 2  Vrimo  atttem  die  azjmorum,  qu.mdo  Pafiba  maiiabatur ,  dicunt  ei difipuli 
ipfitts;  Vbi,  vis  ut  profccli  paremus  ut  edas  1'afcha  ?' 

13  Tunc mil tit  dttos  e  dif  ipulisfuis,  &  dicit  eis,Abite  in  urbem, &  occttrrct  qui- 
dam  bajulatis  ampboram  aqtta,  fequimini  eum  : 

1 4  Et  quocumqitc  introierit,  dicite  Patrifamilia4;Fr<£ceptor  dicit;  Vbi  csl  diver- 
forium  ubi  Paf  ba  cum  dif  ipulis  meis  edam  ? 

1 5  Tunc  ipfe  vobis  monftrabit  cxnaculum  magnumfiratum,  paratum  :  illic  pa- 
rate  nobts Pafcha. 

16  Abjcrunt  igitur  difcipuli  ejus,  vcneruntque  in  civitatem ,  &  invenerunt 
omnia  prout  dixerat eis :  &  paraverunt  Pafba. 

\7  Et  qttumferum  dici  effet ,  venit cum  duodecim. 

\  8  Ouumque  difiubtiijfent,  &  edcrent,  ait  1ESVS;  Amcn  dico  robis,  ttmts  ex  vo- 
bisprodet  me,  qui  edit  mecum. 

19  Ipfiverococperunt  contrifiari  &  ei  dicere  figillatim  ;  Num  ego?  Et  alitts; 
Nttm  e<ro  ? 

o 

2  0  Ipfe  autem  refpondens  dixit  eis ;  Vtitts  ex  duodecim  qtti  manum  intingit  me- 
cumincatinum,  mcprodct- 

2 1  Tilius  quidem  hominis  abit ,  proutfcriptum  csl  de  eo :  fed  Vez  bomini  illiper 
qttem  filius  bominis  prodt  tur :  bonum  erat  bomtni  ilitfi  natus  nonfuiffet. 


ANALTSIS. 

HS.C  Hiftoria  defcribitur  adjunfto  tempore , 
nempe  in  fefto  panum  Azymorum:  fpecialius 
adjuncrum  temporis  notatur  \lAiib.  26.  nempe 
cum  oportebat  Pafcha  maftari. 

Verf.%.  Cujusadjun&umeft  Chriftimiflio,  ut 
paretur  Pafcha :  miffio  defcribitur  fuo  efficiente 
principali ,  Chrifto ;  inftrumento ,  Petro  &  Ioan- 
ne ;  deinde  reIato,mandatis  quibus  mifli  feu  legati 
inftruumur;  primum  urparemPafcha;  quod  fuo 
fine  proponitur,  ut  illud  manducent. 

Virf.y.  Cujuserrectum  cft  quajftio  ubi  iUud  pa- 
rarent. 

J""«/?io,it,i2.  Effe&umquxftionis  eftChrifti 
refponfio.inquaaliamandata.quibusinftruuntur, 
exponuntur,  omnia  Chrifti  omnifciemiam  & 
&  prarfaemiam  comprobantia. 


Verf.ii.  Veritaspridi&orum  Chriftiteftimo- 
nio  Euangelifta:  confirmatur;  &  Iegationis  effe- 
£lum  notatur,  nempe  obfequium  Apofloloium  in 
mandatis  Chrifti  obeundis. 

Verf.ny.  Pafchi  efus  fuis  adjunctis  declaratur, 
hora  in  lege  priftituta,  &  drfcubitu  Chrifti  & 
duodecim  Apoftolorum. 

Verf.it,.  Adiun&umaliudefusFafcha:,  piofcf- 
fioChriftidefuo  incenfo  ftudio  hocPafcha  cum 
illis  comedcndi ;  quod  fuo  efficiente  confiimatui, 
quia  mox  ipfe  verum  Pafcha  ma&andum  erat. 

Verf  16.  Confirmat  fuum  deliderium  mortem 
oppetendi,  quiamortefua  implebitur,  quodfa- 
cramento  Paicharis  adumbiatum  eft. 

Verf.17.  Aliud  adjunftum  efus  Pafcha:  vel  com- 
murriscoena:,  nempevinibibitio  :  quarfuoadjun- 
c*ro  notatur  a  gratiarum  aftione  pncedenre ;  cuius 
gratiarum  aftionis  efficiens  eft  pateifamilias;  ad- 
Rrrn  3  junftum, 


871 


H      A 


7- 


junftum,  ordo;  !tcm  notatur ,  ut  paterfamilias 
prior  bibens,  reliqui  fequerentur. 

fcrf  iS.  Aliudadjuuiitum  hujuscalicis  decla- 
ratur,  quod  proxime  anteivir  hujus  ceremonix 
comnlementum  per  Chriftiperpeflionetn. 

METAPHRASIS. 

DJEcima  tcrtia  luna,  cumjam  inflaretfe- 
ftum,  in  qtio  ,  amoto  omnifcrmento,  pa- 
mbus  mfermentatis  ex  lege  vefcendum  erat, 
parva  pecus  liberationii  ex  Aigypto  &  An- 
geli  tranfitionn  memori.ile,ex  legu  divins  prs.- 
Jcripto  ,  erat  macianda.  Hic  inferenda  vide- 
tur  Metaphraiis  verf.i.  Cap.i},.  Ioan.  omif- 
f.i  priore  parte  de  tempore  Pafchatis ,  quod 
idem  eft  cum  hoc,  quod  a  Luca  defcribitur. 

S.  &itamobrem  lefuiutin  negotio  magnt  mo- 
menti ,  ex  primariis  Apoftolu  duos  mifit ,  ut 
rerum  ,  qns.  in  hac  miffione  occurfurs.  ejfent, 
tdonet  teflesforent,  Petrum  (y  loannem  .Qui- 
bits  dixit  ;  frofecii  Hierofolymam  ubi  Pafcha 
celebrandnm  neceffarto  efi  ,  farate  nobis  Pa- 

9-  fcha,  quod  comedamui.  AdquemiUi;  cujut 
in  sdibus  pecudem,qus  nomen  Pafchatis.quod 

I0-  refrsfentat ,  obtinuit ,  fararivts?  Adquos 
Iefus :  Advertite  antmum,  cur  virum  nomine 
fuo  non  indicem  fuffetunt  mihi  rattones  non 
parvs, ,  tamen  rem  vobis  ita  exfonam ,  ut  in 
dehgendo  hoffiitio  ne  tantillum  quidem  aber- 
raveritii :  vobis  urbem  Hierofolymam  fubtn- 
greffum  obviam  fe  dabit  vtr  qtiidam  ttrceum 
figulmum  aquaflenttmferens,  tlitim  fequtmi- 
rti  £>>  eandem  quam  tlle  domum  ingreditnr, 

II.  vos  qtioque  in^redimini.  iUius  autem  domui 
patremfamiltas  hts  verbis  compeUabitit ,  fic 
dxitpiorum  omnium  Doiior.  Matth.cap.i8. 
Temptts  mortts  mes.  &  tranfitus  ex  hac  vita 
affetit  atque  ut  meum  in  te  amorem  tefla- 
tum  reltnquam ,  conftitutum  mihi  eft  tuis  in 
&dibus  farvam  fecudem  ,  Pafchatis  figmim, 

II.  cttm  Afoftoits  mets  comedere.  iUe  protinus 
vobis  coenaculum  ,  feu  in  edttiffimu  domus 
partibus  ctibtculum  ftralum  c5*  honefte  com- 
far.ttnm  oflendet :  ibi  ut  farvam  fecudem 

*}■  paretis  volo.  Apoftolt  fufcefto  itinererem  ita, 
ut  prsdixit  lefus ,  comfererunt ,  &  frout  in 

1 4-  mandatts  habuerunt.pecudemfarartint.  Cum 
vero  occafttfolis  vefperttnum  crefufculum  ad- 
veniffet ,  Chriflui  cum  fiiti  Afoflolts ,  tit  in 
menfa  &  communi  paflu  fieri  ajjolet ,  d/fcu- 

IJ-  buit.  Adqiios  dixit :  Alia  equidem  Pafcha- 
ta  libens  vobifcum  ,  frout  decet ,  comedi : Jed 
hoc  Pafcha  vobifcum  comedendi  miro  quodam 
ey  incredtbdi  fiitdio  incenftisfum,  utfote  quod 
pofircmum  eit ,  cum  mea,  fro  sterna  vefira 

16.     fiilute,perpeffioncconjunilHm,  Dicoenimvo- 


o      N     I     A 

bts  me  deincefs  ex  eo  no»  efurum,  qltoadmor- 
tit  &  refurreftionii  mes.  interventu ,  regno 
fatans.  everfo  ,  metim  flabiitatur  ,  qtiando 
umbrs,  omnes{inquibui  hoc  Pafchalocumha- 
bet)  evanefcent.  Pafchatis  ccena  finita ,  ac-  j^. 
cefto  in  manus  calice ,  poflquam  grafias  Deo 
egiffet :  accifite,  inqiut ,  cy  foflquam  btberi- 
lis  illum  ,  quoad  omnes  btberint ,  de  manu  in 
mar.um  diflrtbtiite.  Dico  etenimvobis  me  ex  1%. 
fruclu  vitis  ab  hcc  difcubitu  non  bibiturmn 
quoad,  &c.  tit  verfu  iS. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  A  Chrifto  de  parando  Pafchate 
difcipulis  datur  mandatum,  quod  ab  iplis 
diligenter  curatur.  Simul  Chrillus  &  duode- 
cim  ad  Pafcha  comedendum  difcumbunt. 
Partesf  Pafchatis  pra:paratio. 
funt ,  l  Difcubitus  ad  illud  comedeudum. 
Inpriore  /  Chrifti  praxeptum. 
^«ofutu,  \  Ejufdem  exequutio. 

Primusdiesazymorum  dicitur  hoc  loco  Vcrf7. 
decima  tertia  luna,  cum  nondum  domus  Q?"       ' 

r  i    -      tt*r  pvimus 

rermento  repurgatx  erant:  non  quod  lta  j  !" 
eflet  proprie,  &  ad  Molis  pra:fcriptum  ,  qui  mm)». 
primum  diem  azymorum  a  vefpere  ilhus 
dieiinchoat,  fed  quod  ita  communi  reputa- 
tiorte  haberetur,  quia  Iuda;i  naturalem  diem 
ab  auroraaufpicabantur  ,  ut  omnes  fere  na- 
tiones.  Pars  autem  illius  diei  naturalis  (vef- 
perafcilicet)  revcra  fuitex  diebus  azymo- 
rum.  Vndeeftquod  Iohannes cap.i$.verfi. 
computationem  legis  fecutus ,  dicit  hoc  fa- 
&um  fuiffe  ante  Pafcha.  Hoc  dum  non  fatis; 
animadvertebatur  olim,  grave  inter  Gra;- 
cam  S:  Latinam  Eccleliam  diflldium  orie- 
batur:  Grseci  decima  tertia  luna  Pafcha  cele- 
bratum  dicunt,  Latini  (&  quidem  vere)de- 
cima  quarta.  Vnde  &  alia  contentio  pullula- 
vit;  ut  Grxci  fermentatum  panem  adhiben- 
dum  in  coena  contenderent ,  Latini  vero  de 
infermentato  acriter  &  acerbe  litigarent. 

Cum  igitur  vefpere  illius  diei  maftan- 
dum  &  manducandum  eflet ,  tempus  poftu- 
labat  ut  omnia  rite  prarpararentur  ,  ne  quid 
mori  eflet  quo  minus  debita  ratione  pera- 
geretur.  Si  enim  de  terreftribus  cV:  penturis 
conviviis  curam  agimus ,  ut  ad  pra-fcriptum 
paterfamilias  &ad  condittam  convivis  ho- 
ram  nihil  imparatum  lit  :  quanto  illud  ma- 
gis  in  coeleftibus  &  divinis  conviviis  fieri  o- 
portebit  ?  unde  etiam  ludxis  fuaeratPaf- 
chatis  ©^«to^jii,  ficut  poft  indicatur.  Curmlet 

Scd  illud  alienum  videri  poflit,  nunc  tan-/fm  hxc 
dem  ,  tantillo  ante  Pafchatis  celebrationem  pfjpwi» 
tempore,hanc  prarpaiationis  rationem  iniri,'*  £.™" 

rnm     ^ 


VerCs. 
S>u.ue 
ChrilJui 
dmi  mit- 
tdt. 


E     V     A      N      c 

tum  alias  vidcamus  populum  Dci  ahquot 
ante  fcfturn  dies  lerololyuu  ,  utlc  appara- 
rcut ,  veniffe  ;  partun  quidem  ut  legali  ini-, 
muuditiefe  purgarcnt ,  p.utim  vcro  ut  ani- 
mum  pararent:  obcamque  caufam  intcralia 
jubcbantur  pccudem  quatnduo  ante  Pafcha 
fcponerc  ,  ut  illius  fcpolitio  cos  prxparatio- 
nis  admonerct.  Cujus  quidem  animi  prxpa- 
rationis  inlignis  mentio  lit  i  Chromc.jc,C, 
iS.tp.  Ref^ondeo  ignur  hanc  prxparationem 
duntaxat  effe  de  his  qux  ad  cxteinum  facra- 
mcntumparandum  fpe&abant  :  plus  cxtc- 
roquin  fpatii  adhibebant,ad  lntcriorcm  ammi 
infhtutionem 


■    I    I     tf     A.  z7i 

faceret ,  ab  idoiis  fuos  prius  purgatos  cura- 
vit  :  quodeofect  diligcntius  ,  quoprxtcr 
opinioncm  clurn  fc  idola  Rachelem  fur.itam 
comnicimniliet.  Sichocloco  noluit  Chri- 
ftus  ignotum  aliqucm  conducere  ,  qui  prx- 
currens  ifta  prxftaret:  fed  milit  duos  cx  duo- 
decim  &  eos  quidcm  probatiiTimos.  Quod 
lllorum  incunam  coarguat ,  qui  cum  gravi- 
terdecumbunt ,  puerum  aut  puellam  mit- 
tunt ,  qui  vix  nuncium  pcrferre  &  exprime- 
mere  norunt ,  &  forte  in  itinere  iulitant  : 
cum  res  tanti  momenti  per  ccrtiores  &  pru- 
dentiores  cxpediendaforct.  Hinc  igitur  dif- 


pureationem  N:  infhtutionem  111  mvflcno  Cpn^„m  r„.  <•...,,,- „ 

%,  ,\    ■   ,-.  •       i      ,  J      ,i  cc,ululriresi*- caulasomnes,  qux  adhdem 

ralcnaus.Quo  maeis  nobis  danda  or'ciaclt,  nrrrinpnr     J.'i:~._.  .  <      l-    1-  a     i 

,      T>      ,p  „  *  '  pcttinent,  dijigentcra  nobis  traclandas  & 

lif    nrtlilii>tmmc   1<H    lii-rn  m    I     *-»>ii  v    lln  mn>  i  r  •*»    '         1  i  *-' 

obeundas. 


ut  nolmctiplos  ad  lacrum  Ccenx  Dommicx 
edulmm  coniparemus;  quoefthoc  eftlctu  & 
virtutc,quamfuit  Pafcha,prxftant,us.Seque"- 
dum  igitur  Pauli  conlilium  ,  ut  nofmetipfos 
penitus  explorcmus,  &  vclut  ad  j3ciax*c>  cxi- 
gamus,  &:  cum  noftns  animis  coiloquamur, 
&c.  tantoquc  majotcm  in  animis  prxparan- 
dis  operam  mfumamus  ,  quo  ab  externx 
prxparationis  labore  cV:  cura  foluti  penitus 
iumus.  Ante  omnia  vcro  fordes  animi  &  cor- 
poris  (quod  Dei  templum  eft)  antequam 
ccenam  celebrcmus,  etteramus  :  licutfaccr- 
dotes  \'  Levitas  fecifle  lcgimus  ,  antequam 
Pafchain  templo  cclebratumeft.  Hoc  lllos 
perftnngit,  qui  pridie  aut  vcro  ctiam  eodem 
die,  quo  myftcna  peraguntur ,  fe  cx amiuau- 
dos  &.  prxparandos  liftunt. 

Chnftusex  duodccim  duosdcfignat  qui 
hoc  negotium  Pafchatis  procurcnt ,  Pctrum 
&  lohanncm  :  quibus  mandat  ut  Pafcha  pro 
fcfe  &  difcipulis  parent.  V 'bi  frimumnotan- 
^«w.quod  duos  imln,deinde  quod  hos  duos. 

Quod  autem  duos  milit  ,  eo  fecit ,  cum 


Qiiod  vcro  ad  teftimonii  fidem  attinct,1'%1""'' 
ex  codifcimus  frudtum  miraculorum  ,  qux"/"'"-'i- 
hoc  itinere  gefta  funt ,  adahos  prxter  hos""^1'" 
fpectare;  &  limulconftare  ;  ea  qux  ad  fidem"-' 
&  rtligionem  perrinent ,  a  Deo  ita  inftitui, 
ut  abunde  fatis  teftata  iint ,   cum  ad  piorum 
hdem  confirmandam,  tum  ad  impiorumdu- 
ntiem&  m  credendoaverfum  animumcon- 
vinccndum    &    coarguendum.    Qux  cum 
Deum  in  omnibus  Scnpturarum  monumen- 
tis  fpeaaiTe  conflat;  aut  illas  fcmper  fatis  h- 
quereexpcrrectis  &  oculatis  ,  aut  Deumfua 
fpe  &  coniiho  excidiiTc  efficitur.  Quorum 
cumhoc  nihil  abfurdius ,  tum  illo  nihil  ve- 
rmsinveniriaut  excogitari  polTit.  Cum  e- 
nimcivilium  teftium  voce  (mododuoac- 
cedant  aut  tres)  omnis  caufa  controverfa 
definiatur  ;  nedum  duorum  aut  trium  ccele- 
ftium  &  plane  divinorum  voce  &  teftimo- 
nio  acquicfcendum. 


Quod  hos  duos  mifit ,  &  fibi  longe  cha-  Qu<t,e 
riilimos  ,  &  graviflima  tentatione  in  aulacW?"-r 
utrcsmagn.momenr.  mehus ,  cert.us,  &  (pontificia,  cum  Chriftusilhc  iifteretur     ex   '"'^ 
matunusperficeretur;  tum  verout  corum?[ox^ov.ineofnmumnotem^  '      jnuut. 

(de  h,s  rebus ,  qux  inter  parandum  gercnda  rum  illud  eft  f,crum  Servatoris  -n^,,- 
erant  teftimonio  omn,  exceptione  luperio-  pius  habenti  dabitur  ut  abunde£cre      m  n\ 
re,  nullus  e ffet  qui  de  earum  retum  hde  &   e.  qui  nihil  habet,  ,d  quod  habet,  aut  habere 
vcntate  dub.taret.  fe  cum  ab  ipfomct)tum  ab  aliis  creditur.DeC 

In  quorum  priore  notatur  per  certos  ho-   nu0  vide  prius. 

.  mines  rcs  Eccleiix  &:  religionis  procuran-        n>,'»^«-  ;ii„j ir  ,      ^ 

das  effe:  non  autem  per,nccrtos&  crcum-  pro,piceree*  fpecula  provdentix,  quid  cui-*^ 
fo  aneos.  Sic  Centur.o  Italos  ad  Petrum  le-   nLle  crucis  &  advcrlitat.s,  quantum  &  quam  *«**• 
gabaduos  cx  kdbffimii  domeftics _ferv«   diuturnum  obtinget:  eocme  ipfo  prc >  mz  &  "mm 
&  religioliffimum  nnhtem.  A9.it>.  rt.dcm    cujufQUC  p0rti0neSquemq,,e  prxlid.is  &  Id- ^JI' 
M9i  _„em  ,  Reg^  S.  argentum  tem-  >  miniculiSi       bus  ^  ^  £.  ^  f*«. 

pl,  hde  dlimis  mambus  concreditum  eft  ita  ;  fit)  ?txmmin  &  ve]uti  armare     .         * 

rit  11  ";i0rnem;X,§ere  "e,Cd[e  °0n  Je- ; ,°»  ^  *™*™  &  panocinium  expeflan- 
r,  t,,de  „.  Ger.ef.verf.4.  Vb,  lacob  Be-  ti ,  magis  dubia  certamina  expeaandalinr. 
thlehempropcrans,  ute.x  voto  facu  Deo  lHocm  lacoboSynam  proficifcente  ,  6,in- 

de 


M 


874  H      A      R 

de  revertentc  liquidiiTime  conftat  :  qui  & 
Ati"elos  afcendentes&  defcendentes  vide- 
rat ;  &  caftra  Angelorum  ,  &  Angelorum 


Verf  9- 
Delcdus, 

qu.tntum 

poteji,h.l- 

bendus,(0- 

rnm  qui- 

bufcumft- 

cr.tment.t 

i>*rtictp.t~ 


Dominum,  cum  quo  lingulari  cercammc 
colluftatus  erat.  Hoc  nobis  rirmiter  reti- 


Vetl.10. 

C.iuptoc- 
cnltati  no- 
tntiiis  ho- 

Jpitisdit- 

ptex. 


In  fricre 
fcipentii 


O      N     I       A 

bis  commendatur ,  non  minus  quam  fimpli-  frudentU 
citas  columbina:  liquidem  cum  vaferrimo  commen. 
hofterem  habeamus ,  &  cum  ferpente  ipfo  'l,""r : 
manus  confenmus.  Si  enim  externa  bella, 
tefteSalomone ,  conliliogeruntur,  nedum 
nendum  eft  ,  qui  prolixiorem  hoc  loco  Dei  1  militia  ha?c  fpiritualis.  Cavendum  tamen, 
beneficentiamexpertifumus,  quam  reliqui  [  ne  dum  cauta  &  confulta  conliliainimus, 
populares  noftri ;  ut  ad  dunlTima  quxque  ca  ex  camis  noftnprudentia  ducamus;  qux 
certamina  nos  ipfos  comparemus :  qui  enim  nonaliunde  provenmnt ,  quam  ab  ipfo  fer- 
nobis  zsouio-vsj\toui  verbi  fai  conceflic ,  eum  pente  ,  quem  certum  eft  nulluni  contra  fe, 
verolimile  eftinlocoacieipericuloliorecol-  led  fecundum  fe  conlilium  fuggefturum  : 
locaturum  ,  ubi  armaturx  noftras  prarftantia  licut  fic  cum  homines  ad  ferpentinam  pru- 
omnibusad  Dei  gloriam  &  Ecclelix  xdiri-  dentiam  a  Chrifto  imperaram,  mendacium, 
cationem  innotefcat.Nec  eniminumbraaut  '  vanitatem.amicitixlimulationemreferunt. 
03c(«,«<oi>«femper  deiidere  eos  patitur ,  qui-  Sapientia  autemifta  unde  petendaerit ,  niii 
bus  tam  priclara  arma  ex  Ecclelia:  fua:  ar-  :  ex  lege  divina,cujus  commentatione,leftio- 
mamcntano  fuppeditavit.Quod  li  quisarma  ne,  aliaque  exercitatione  noftris  &  pra:ce- 
prxbita  aut  neglexit ,  aut  libi  non  probe  &  '  ptoribus  &  a:tate  fenioribus  &  denique  ho- 
coocinne  aptavit ,  illius  cafus  longe  triftilTi-  ,  ftibus  vel  ipfo  quidem  diabolo  prudentiores 
mus  futurus  eft.  '  efficimur.  Pfalm.  11$.  Ex  adverfo  autem 

Quod  j u ll i  difcipuli  ut  Pafcha  pararent,  monemur  ne  noftne  prudentie  confidamtu , 
quamint  ubi,id  eft,quibusin  a:dibus,in  urbe  ideft,  humana:.  Prov-i^.  Nec  enim  pro- 
Hierofolyma  Pafcha  celebrarent ,  otiofum  priatantum  conlilia  excluduntur  ,  fedhu- 
noneft.  Cum  enim  illis  Chriftus  pra»cepe-  m.ina  omnia,  tametli  a  piudentiiTimisproti- 
rat ,  ut  velpro  communi  vidhi  ingrefli  ur-  cifcantur,  li  non  lint  confona  verbo,  quod 
bem,  deleilum  haberent  hofpitii,&:  percun-  ex  oppofito  membro  perfpicitur.  Inonmi- 
tftarentur  de  pietate  civium ,  ut  apud quem- ,  bin  vtis  ttiis  agnofce  Deum  &  ipf;  diriget  iti- 
que,  prout  erat  religioliflimus  ,  diverterent:    neratna.  Prov.},6. 

nedum  in  facro  hoc  epulo  fieri  hoc  debere  I      In  pofteriore  notanium  eft  ,  ut  quamdiu  inn\tttA 
facile  conjeclabant  :  maxime  vero  cum  in    Deus  nobis  fuam  beneficentiam  &  muniti- firmndrri- 
comedendo   Pafchate  omnes  illius  familia:    centiam  abunde  &  aperte  teftatur;  ut  lllam,  njtlmfi- 
domeftici  ex  lege  cum  Chrifto  &  difcipulis   in  quocumque  genere  lit ,  avide  arreptam  <"<"*  ""- 
ad  facrura  epulum  adhibendierant :  utpote   altis  aniraisrecondamus  ,  &  ad  Dei  m  nos """''' 
quibus  unis  in  xdibusunum  tantumagnum    chantatem  ,  virtutem,  potentiam  confir- 
comedere  fas  erat.Tametli  igitur  impiorum    mandara accommoJemus. Veniet  enim  tera- 
caufa,  qui  fe  Sacramentis  admifcent,  Sacra-    pus,  cum  tametli  eadem  Dei  &  Chrifti  erga 
mentum  non  eftdeclinandum;tamen  quoad    noscharitasmaneat,munificentiaifta&pro- 
datum,  &:  noftra  in  poteftate  eft  ,  omnis  co-   lixitas  in  nos  non  erit  externis  beneficiis 
natus  &  diligentia  adhibendaeft.ut  noscum    tam  fpeftabilis :  adeo  ut  de  Dei  erga  nos 
piis  aggregantes  ,  improbos  a  Sacramento-    charitate  addubitare  cogamur,  nili  ex  fupe- 
rum  communione  procul  abigamus :  quod    rioribus  &:  prxteritis  beneficiis  fidei  noftrx 
ut  omnibuspromifcueincumbit ,  ita  lingu-    adminiculum  &  veluti  pedameutum  petere 
lari  cura  &  induftriaab  Ecclefia:  moderato- '  pollimus.  Chriftus  enim  fecum  reputavit 
ribusprocuraridebet.  j  terapus  paffionis  fux  miraculis  deftitutum 

Quod  nomen  hofpitis  fubticet ,  id  pri-  iri ,  cum  quod  tempus  humiliationis  ciTet: 
mum  hoc  conlilio  feciiTe  videtur,  ut  Iudam  tum  etiam  quod  ita  fieri  nobis  ex  ufu  fuit; 
proditorem  locum  ca:laret ;  ne  is  occalio-  ne  (i  eum  fe  m  paflione  pra:buiflet ,  quem 
nem  Chriftumtradendi  captans  ,  eumante  [  ante  in  miraculis  prxftitiflet ;  Iud.ri  abillo 
tempus  traderet.  Deiude  vero  hoc  conlilio  '  in  crucem  agendo  deterritiiuiflent  ;  coque 
factum,  apparet  ,  ut  inde  in  hofpitis  admi-  '  jam  frequentius  fuam  difcipuhs  omnifcien- 
rabili  defcriptione  fuam  omnifcientiam  dif-  '  tiam  &  omnipotentiam  nnraculis  declarat. 
cipulis  (ad  fidei  confirmationem)  patefa-  '  Idem  &  piis  fa:pe  accidit ,  ut  Sol  charitatis 
ceret.  divina:,  qui  mulcos  &  niagnos  beneficiorum 

In  quorum  priore  fcrpentis  prudentia  &  '  radios  ejecit ,  poft  veluti  nubibus  obrutus  & 
fagacitas  in  rebus  Ecclelia:  procurandis  110-  i  obfcuratus  occulcetur.  Quanjobrem  ita  nos 

cale- 


E      T      A      M 


Calcfaciant  radii  munificentix  divinx ,  qua 


lnpixfcntiaium  fruimur;  ut  cum  illa  ad 
tenipus  (ccrto  Dci  coniilio)  intermittatur, 
nobis  tamen  facilc  lit  calorcm  divinx  in  nos 


*     t    I     c     a.  87f 

pitis  noftti  pilus  fineiliius  &prxfcientia  & 


prxftituto  csdat. 

Apud  Matthxum  habetur  in  Chrifti  ver-  m<tt.ij. 

bis.  TempHt  minm  infiat ;    apud  te  Pafcha  Chriffi 
cluritatis  pcrfcntifcere.  Longa  &  diuturna    menm  cnm  difcipuliscom?finr;ufum:  quod  ""■'■'""- 
xftats  pcrfruiti  fumus ,  in  quamulti  foles    pcrindefonaf,  ac  (i  diccrctjultimum  Palclia^'''.'5'"''"' 
fplendide  &  cum  fumma  obleclatione  no-  ;  apud  tc  comcdam  :  quod  tibi  indicio  (it  mci  jtidiLj 
bis  cxorti  afrulfetunt.  Ita  nobis  Deus  indul-  ;  etga  te  amotis  non  vulgaris.  Hic  igitur  dif-  ,um  P.i- 
fit ,  ut  veluti  lacle  veftes  noftras  lavatc  po-  ,  cimus  lingulare  rari  cujufdam  amons  divini fchactmt* 
tuerimus,  vcftigiain  butyto  ponerc,  oculos    crganosargumcntum  eile,  fi  cujufque  xdcs  <'■■'■'■ 
vino  rubentcs  habere.  Si  igitur  Dominus    (ibi  &  iiiac  tcdeiix  veluti  facrasfaciat,  dum 
hyemem  importaverit.qua  Sol  ille  nunquam   ficra  excrcitia  &  cultus  divinus  in  illis  pera- 


afpicietur  ,  qua  hxc  Dei  tam  larg.i  manus 
contrahctur  ,  qua  pcr  afpera  &  defcrta  loca 
nobis  incedendum  erit :  tamen  quemadmo- 


guntur;  magnumquc  prxmium  lllum  a  Do- 
mino  raancrc  ,  cjui  xdium  fuaium  poitas  & 
valvas  Ecclciix  rcferaverit.  Princeps  li  cu- 
dum  Elias  in  virtutc  unius  paftus  paulo  hbe-  jus  fubditi  xdcs  dciienet ,  apud  qucm  diver- 
ralius  fumpti,  quadtaginta  totos  dics  iter  fe-  fari  conftituit,  co  ipio  omnibus  teftatum  £i- 
cit;  lic  Sc  nos  virtute  &:  rcbore  cx  fuperiore  cit,  illum  libi  pergratum  ciTe.  Tamctli  veio 
ubettate  acquifito  ,  duiioia  illa  tempora  x-  J  Chiiftus  ipfe  quoad  natuiam  humanam  xdi- 


que  &  conftanter  feramus  .  Quamobrem 
hjc  formicx  folertiam  imitemur.  qux  xftate 
recondic ,  quod  hyeme  eam  pafcat :  Iofc- 
fcphi  item  ,  qui  ahquid  ex  annis  uberioribus 
repofuit ,  quod  ad  caritatis  infequentes  an- 
nos  refervaret. 

Cum  illos  ad  prxdicandum  Euangelium 
emitteret,  Matth.io.  hofpitii  delectum  eos 
habcrevoluit ,  ut  apud  pios  &  Dei  timcntes 
diverterent.  Sed  illius  rei  notitiam  &  indi- 
cium  non  aliundc  petivoluit,  quamcxho- 
minum  fama.qux  fxpefallit.  Iam  vcro  cum 


bus  noftns  excipi  ncqueat  ,  tamcn  rcin 
ipfam  tam  gratam  habcr,  quam  quod  gratif- 
(imum,  atque  acii  ipfc  convivaadeflet.  Si 
enim  unum  juftum  hofpitio  accipiens  largi- 
tcr  remunerabitur,  'nedum  qui  Ecclefiain 
cx  multis  confiatam.  Et  iiad  paftum  cito 
perituium  homincmaccipiens  Chrilti  caufa, 
meiccdc  non  caiet ;  neduro  confertim  & 
abundc  remunerabitur,  qui  muitos  ad  ccelc- 
ftem  paftum  admifcnt.  Vide  quomodo  Do- 
minus  Obedi  domui  propitius  erat ,  dum 
Arca  ibi  maniit.  Hoc  ctiam  Apoftolus  tan- 


de  hofpitio  facro  &  facris  myfteriis  cele-  j  quam  inligne  honorisleu  honorarium  cer- 
brandis  adhibcndo  agit.certiorem  rationem  , tis  fidclibus atti ibuit.quod  Ecdelix  hofpites 
irriit.Quod  nos  docet  in  communi  convictu  '  (int.  Atque  ii  hononficum  eft  privati  alicu- 
quxrendos  nobis  eos,  quoad  commodc  fiat,  j  us  xdes  propter  Regcm  ibi  hofpitio  acce- 
qui  Deum  timent.  Sed  fi  quem  velimus  in  pturn  Aulam  rcgisappellari  ;  quanto  roagis 
faciotum  focietatem  adhibeie,majoiem  cu-  honoiei  futuruseft  ,  cujus  xdes  Aula  Chii- 
ram  adhibcndarn  ,  ut  certos  &  indubitatx    ftijure  vocari  polTint. 


fidei  homines  nobis  adfcifcamus.  In  dcli- 
gcndo  nobis  hofpitio  curam  adhibeamus 
oportet.  Scd  fi  illa  efTent,  ut  olim  apud  nos 


Aliterautem  jam  metatores  fuos  Chriftus  ^jmnp* 
mittit.quam  tum,cum  bxc  gerebantut.fe-  *'*'«* 
cit.Hoc  enim  loco  luo  jure  ufus  eft  &  regia 


fuerur.t  &  nunc  alibi  funt  ,  tempora,  in  qui-  i  authoritate.  Nec  enim  dicit,  vellem  apud  te 
bus  Ecclefia  in  familiis  dclitefcere  oporte-  divertere ;  fed  diverto  &.  Palcha  comedo, 
ret  &  facrorum  caufa  convenire  ;  major  ficut  prius  prxceperat  difcipulis ,  ut  pullum 
quxdana  tum  cuia  &  diligentia  adhibenda  alligatum  palo  ,  abducerent ;  nec  vcniam 
"foret,  ut  oronia  tuta  &:  opportuna  iint.  Nam  prius  a  Domino  peteient :  idque  ob  eam 
fi  icgis  aut  principis  Metatores  regis  fa-  caufam  ut  hoc  modo  difcipulorum  fidem 
tellitibus  S:  domefticis  commoda  hofpitia  confirmaret.  Nutic  autcm  tamctfi  idcm  jus 
dcfignant ;  ncdum  Rcgis  cali  metatores  |  illi  in  noftra  omnia  iit ,  quod  tum  fuit  , 
hoc  Deifamilixpixftent.  Hic  porro  nota- i  tanien  precario  fuum  diverforium  ab  ho- 
mus  Dci  &' prxfcientiam  &  piovidentiam  ,  '  minibus  ad  Ecclefix  ufum  accipit.  Quo 
res  quafque  ,  qux  geruntur  ,  minutilTimas    magis  ingrati  fuerimus ,  fiiili  petenti  ho- 


coropiecti :  Sicut  in  hoc  mcdiaftini  ampho- 
ram  aqux  gcftantis,  exemplo  liquide  con- 
ftat.  Item  quod  nec  minima  avicula,  aut  ca- 


fpitium  prxbcre  recuferaus  ,  qui  jus  im- 

pcrandi  holpitium  habeat.  Ergo  is  in  no- 

bis  acimus    i:t  quem   lecirrsus  iu  Arauna 

S  f ff  f  kbu- 


L  T  c. 
Verf.  ii. 
£t  modt- 
Jlu. 


Verf.u. 

Hofpiin 
txemplo 
pi:  aLlcri- 
ter  exci- 

piendi : 


tt  c.wf* 
Ecclefi*  & 
ptofum 
promoven- 


%7*  H     A      R. 

Iebufxo,  i  S«,  cstp.  14, vsrf.  11,2.1,13. 

Quodaucem  apud  Lucam  jubentur  con- 
fulerepacremfamilias,  quod  ccenaculum  il- 
lis  dacurus  lit :  in  eo  modeftia  Chrifti  appa- 
ret  ,  quicum  potentiam  fuam  Sc  autonta- 
tem  in  vendicando  libi  hofpitiodedaraffet; 
rcliquum  de  deledlu  coenaculi  in  poteftate 
&  arbitriohofpiris  rclinquit.Quod  nos  mo- 
deftiam  doceat ,  ne  quidquam  nobis  info- 
lenter  vendicemus:  fed  lns  contenti  limus, 
qu.r  nobis  .ib  holpkibus  proponuntur.  Sic 
eti.im  Deus  olim  fecit,  cum  populum  in  ter- 
ram  Canaan  dsduceret.  Tametli  enim  vo- 
luit  (proptcr  fe)  populum  fuum  jus  habere 
per  regiones  eorum  tranfeundi ,  eoque  gla- 
dio.ii  qui  obftabant.viamillis  aperuit.tamen 
voluit  eos  placidc  &  pacate  tranfire  per  re- 
giam  viam,  nec  ad  fiuiftram,nec  ad  dextram 
divertere  ,  nec  aut  panem  aut  aquam  niii 
pretio  acciperc. 

Quod  dicit  hofpitcm  Chrifto  non  tan- 
tum  annuere  ,  fed  plus  etiara  ,  quam  poftu- 
labatur ,  Chrifto  concedere ,  ut  qui  rogatus 
ut  coenaculum  tantum  qualecumquefuppe- 
ditaret.illud  oruarum&  ftratum  lubens  con- 
ceirit:  ineohofpitis  fummam  in  excipien- 
do  Chrifto  &  difcipulis  alacritatem  notare 
liccc:  quod  nobis  exemploiit ,  quod  fequa- 
rnur  ;  uc  non  tantumpios  hofpitiocxcipia- 
mus,  fedfumma  alacritate  illud  faciamus; 
ut  tametii  pii  minora  a  nobis  petant  &  qua: 
tantura  necelTaria  funt ,  nos  tamen  vel  ad 
ubcrtatem  &  ornatum  illa  fuppeditemus. 
Vndc  Apoftolus  horcacur  Romanos  uc  Phac- 
b:n  fufcipianc  ,  licuc  dignum  eft  fanclos 
hoc  ficere.  Omninoque  ica  nos  afreifcos  effe 
oporcec,ut  Philemonem  prxdicar  Apoftolus, 
uc  piis  &  modeftis  plura  demus  quam  poftu- 
lancjcum  rcs  hoc  poftulat.Sed  neque  fempcr 
petitiones  indigorum  exfpectare  ,  fed  illas 
pocius  anciciparc,  &  illas  noftra  promptitu- 
dine  prxripcre,  ut  filii  iimus  Patris  cceleftis 
qui  cum  plura  poftulatis  largitur ,  tum  po. 
itulata  noftra  faepe  prxvertir.    . 

Simul  etiam  nobisanimum  &  ftimulos 
addat  ad  caufas  Eccleiia:  &  piorum  procu- 
randum  ,  ut  qui  fcimus  labores  noitros  irri- 
tos  non  fore  :  non  tantum  quod  concupito 
fructu  excidenccs ,  mercedcm  tamen  apud 
Decm  rcpofitam&  tutiflimeaffervatam  ha- 
bemus :  fed  quod  piis  etiam  votis  perfruc- 
mur,  dum  quod  bonum  expetimus  &  fequi- 
mur,  aflequamur.  Nortra  enim  defperatio  & 
animi  abjectio,  quiex  lntidelitatc  nafcitur, 
fjepc  nos  veluti  pedicisquibufdaniprxpedi- 


M      o      N      I     X 

cos  reddit,  ut  quamvis  Ecdeiia:  eaufa  omnla 
vellemus  ,  nihil  tamenaggrediamuraut  fuf- 
cipiamus  ,  quodillud  parum  fucceffurum, 
aut  potius  operam  tk  oleum  perire  arbitre- 
mur:  recreareautemnos  deberet  admirabi- 
lis  Chrifti  potentia  ,  &  in  omnes  mortales, 
ctiamfummos  ,  fummum  Sc  merum  impe- 
rium,  quo  eos  facile  huc  illuc  rleftat.  Chke 
riduciain  DeumefFecit,ut  pii  religionis  cau- 
fam  templique  a'dilicationem  apud  pnnci- 
pcs  a  religione  alieniflimos,  non  fine  lingu- 
lanfuccellufolliciurint;  ut  Nehemias  apud 
Arthashaftem.Efter  apud  Affuerum. 

Quod  fi  piis  Ecdelia;  patronis  &;  advoca-  Eti.trnapmt 
tis  apud  Tyrannos  opera  non  periit,  fcd  iin-  PrllHV"' 
gulare  Ecdelia:commodumimportavit;ne- 
dum  nos  apud  principes,quireligionempro- 
fitcritur,  &  ex  Eccleliafunt,  animos  defpon- 
derexquum  fuerit ;  ii  quando  nos  Deus  huc 
vocet,  ut  Ecclcfia;  caufa  3.  nobis  ptomoven- 
da  Si  provehenda  lir. 

Atque  hadenus  de  his  qua:  Chriftus  inVerf.i;. 
hac  legatione  difcipulis  duobus  in  mandatis  Di/cipula- 
dcdit.  Scc\uitur  pars  olter*  de  mandatorumr"""'i'/f" 
exfequutione.    Vbi  primo    in  loco  notatur" 
promptum  difcipulorum  obfequium.Quibus 
tametfihoc  incredibile  videri  poflet  ,  fi  ra- 
tionis   norma:   aufcultaffent :  tarncn    quia 
Chriftum  vcrum  miniftrum  atque  adeo  Dei 
filium  cognoverant  ,  juffa  capeflimt ;  nec 
dubitant  quin  Hierofolymis  Chrifto  infen- 
liffimis  hofpitium  inventuri  fint.  Vide  hic 
qua:  obfervantur  in  illum  locum  ubiagitur 
de  duorumdifcipulorum  proaiina:  pullole- 
gatione. 

Deinde  notatur  veritas  omnium  qua:  a  ChriRiJi- 
Chriftodidafunt.  Nec  enim  fieri  aliter  po.  8>r»>n  »*i 
teft ,  quin,  qux  nobis  prxcipiuntur,obitis  &."'* 
expletis,illa  nobis  obveniant  qua:  Deus  pro- 
miiit.  Si  enim  nobis  fxpe  fcedifragis  fua  ta- 
men  promiflaexfolvit ;  quantomagisfidem 
fervantes ,  promiffionum  participes  fient? 
Quod  fi  quis  excipiat  nuuc  non  extare  hu- 
jufmodi  promiflionesjfateor  equide:  ied  nec 
hujufraodi  jam  mandata  nunc  dantur.qualia 
hxc  fuerunc;fed  generalioribus  mandatis  ge- 
nerales  promiffionesadnexashabemus,  &  m 
fpecialibus  mandatis  fpeciales  adhuc  promif- 
liones  habemus.  In  geuere  enim  dicitur  ;  fi 
obfervavcris  prxcepta.benc  tibi  erit;  in  fpe- 
cie,  ti  parcntcs  colueris  ,  ilii  tibi  vitam  pro- 
rogabunt.Atqui.inquit  aliquis,nemo  prxce- 
pta  obfervat ;  quomodo  inde  promiflionsm 
accipietrScdintelligendum  eft  promiffioncs 
dirobus  modisdid;  uiucft  legalis,  alcera 

Euange- 


EvANCELICA.  877 

Euangelica:  promiflio  Iegalis  non  datur,|  cjus  nominc  a  Sacramento  abftincamus,  ti. 
nili  quod  mandatur ,  accuiatc  ad  lcgis  prx-    cjus  cxtcroquin  participcs  cfle  nequimus; 


Qidre  in 
tfu  Pafchct. 
til  difcum 
knnt. 


quia  1  cs  fua  natura  non  clt  pure  lllicita. 

Quod  dicit  fc  expetiviile  in  bac  Sacra- Vcrfrc. 
menti  paiticipationeconfocian,documcnto  Qju*jft- 
eft.quo  animo  &  affi&u  ad  Sacramenti  per-  l,HM,S. 

1  ,  '  1       Caeiuim  nc- 

ccptionem  acccdere  nos  dccct ,  ncmpc  ala-     ,    , 
cri  &  acccmo,  haud  lccus,  quam  fame  prelu 


Et  ffuiclem 

in  wi.i 
mtnft : 


fcriptum  fiat.  Scd  promiflio  tuangelica  da- 
tum  conanti  &  contcndcnti ,  non  propter 
conatum  &  contcntioocm  ,  fcd  propter 
Chriftum  fide  apprehcnfum. 

In  Pafchate«0M»rHradjun&a,qua:  Pafcha- 
tis  cfum  antcceiTerunt.   Primum  quidcm  di- 

fcubitus  ad  roenlam:  ubi  qu&rttur  cur  difcu-  '  ad  communem  paftum,  maxime  in  convivio 
buerint ,  cum  in  Exodo  n.  mandctur  pppu-  |  &  epulo  ,  advolamus.  Sicut  enim  corporis 
lo,  ut  ftantesillud  comederent.  Rejpondeo  :  cibus  ftomacho  faftidiofo  &  naufcabundo 
ftandi  cxrcmoniam  ,  una  cumbaciiliin  ma-:  magisobcft.quam  prodcft:  iic  quorumani- 
num  prchcnlionc  cV  lumborum  accinctu  &  j  mi  appctciuia  m  hujus  Sacramcnti  partici- 
amararum  hcrbarum  cfu  ,  primi  Palchatis  ,  pationc  jacct ,  ex  eadamnum  potius,  quam 
celebratione  terminatam  fuiffe;  ut  qux  crat  J  emolumcntum  pcrcipiunt.  Tantoque  magis 
ad  exitum  ex  ytgypto  accommodata.  Vnde  hic  cibus ,  quam  corporeus  ,  cft  expctcn- 
ctiam  cft  ,  ut  cum  hoc  feftum  in  lcge  impe- 
ratur ,  dc  his  omnibus  fummum  lit  lilcn- 
tiuin. 

Quod  una    mcnfa  Chriftus  5:  Apoftoli 
omnes  accepti  funt,cum  in  hoc,  tum  111  Do- 


fti  ntt.tn- 
dns  iciem 
ge^Myt^ui 
in  ccmmu- 
m  ctzna 
ferVAtnr. 


dus;  quia  unica  mica  hujus  facri  panis ,  toti 
confperlioni  communis  panis  prxfertur ,  3c 
gutta  hujus  vini  una  modo,  dolio  communis 
vini  prxponcnda  eft.Non  quidem  quod  fub- 
ftaiuia aut  gcnere  diffcrant,  fed  propter  lon- 

minicacoena  ,  docemur  in  fpirituali  menla  :  gedivcrfos,  ad  quosdcftinantur ,  ufus.  Hoc 

longe  aliam  &.  diverfam  cffc  rationem.quam  !  illorum  impictatem  arguit,  qui  nonnifi  lege 

in  communi  menfa.  In  hacetcnimdifparan-  !  aut  mandatoprincipumcoadli,  &  veluti  ob- 

tur  herus  &  fervi:  ln  illa  pariter  aggerantur. 

Quod  eorum  faftum  &  fupcrbiam  arguit,qui 

foh  malunt  facrofandtx  Coenx  communica- 

re,  quam  infcrions  conditionis  homines  ad 

eandem  myfteriorum   communioncm  ad- 

mittere. 

Quod  cum  in  hoc  veteris  teftamcnti,tum 

in  illo  novi  teftamenti  (quod  mox  infequu- 

tum  eft)  Sacramcntoeodem  corporis  geftu 

utuntur ,  quo  in  communi  ccena  confueve- 

runt,  nempe  ad  menfam  difcubitu  ,  non  au- 

tem  gcnuflexione ,  eorum  vel  fuperftitio- 

nem  aut  infcientiam  coarguit,  qui  affirmant 

majorcm  reverentiam  Sacramentoexhibe- 

ri,  cum  flexis  proplitibus ,  quam  cum  a  dif- 

cumbentibusfumitur:  qualiChriftusaliquid 

factu  opus  omiferit,  quod  juftam  &  debitam 

Sacrameiui  exiftimationcm  &  rcverenriam 

confervaret.Quod  quid  aliud  eft,quam  Chri- 

flum  (quod  ablit)  aut  imperitiar ,  autofci- 

&  inconlidcrantix  inlimulare?  Genuflexio 


tortocolload  Dominicx  Canx  commu- 
nioncm  trahuntur.  Quo  fafto ,  nullo  nec 
inftitutionis  divinx,nec  confociationis  cum 
fratribus  ftudio  fc  tencti,loquuntur  aperte. 

Quoddicitfeingenti  &  inulitato  ftudio  ChriHi 
du&um  effe  hoc"Pafcha  cum  illis  comedere  -.11»»'««'* 
Chrifti  hoc  prx  cxteris  feftis  Pafchatis  ftu-  n°r\"g" 
dium  cclebrandi  aperte  declarat.  Cujus  ra-^vym>(n;< 
tionem  proxime   adjungit  hoc  &  fequenti 
■uerjic.  quia  cum  fua  cruce  &  morteconjun- 
cfum  crat ,  &  quod  poftremum  foret.  Si  hu- 
manitus  hxc  rcs  cxpendatur  &  reputctur; 
debcbat  ab  hoc  Pafchate  ,  fi  non  abhorre- 
re  ,  tamen  roagis  xgre  &  molefte  accedcre. 
Quamobrem  hic  (utfxpc  ante  &  dcinceps 
nonraro)  vidcmus  quam  fpontc&  prompte 
mortem  pro  nobis  obiit ;  quod  quantx  110- 
bis  confolationi  cfle  debct,  vide  fupra. 

Quod  dicit  fc  non  efurum  ex  IiocPafcha- verf.ifi. 
te  quoad  implcatur  in  regno  ccclorum;  fen-  -Q"'' Pjm 
fus  eft,  quoad  impletis  his,  qux  hac  ceremo-f' ""'" 


etenim  prxtcrquam  quod  ad  Ccrnxratio-  :  nia  pecudis  ,  &  aliis  ejusgeneris  ceremoniis 


flclit. 


ncm  parum  apta  cenfctur ,  fpeciem  venera- 
tionis  omnibus  fpedtantibus  reprxfentat : 
maxime  cum  in  papatu  hoc  litu  corporis  ufi 
funt ,  ut  fuumcultum  &  vencrationem  Sa- 
cramento  redditam  teftarentur.  Vt  jgitur 
hanc  remconcludam  ,  gcniculatioin  parti- 
cipationefua  natura  incommoda,  fnperfti- 
tione  pontificia  longc  fatla  eft  incommo- 
dior  :  nec  tamenpropterea  ita  rejicienda,ut 


adumbrantur,  Chriftus  deviftis  ,  mortc& 
refurredtionefua,  hoftibus,  fatana,  peccato, 
&  morte,  rcgnum  fuum  inter  omnes  gentes 
crigat.  Inipfo  initio  prxdicationis  iux  & 
ioannis  regnum  ccelorum  appropinquaffe. 
dicitur :  nunc  demum  morte  &  rcfurreftio- 
ne  fua  perfedtum ,  &:  confummatum  :  Ba- 
ptifmo  loannis  indncto  regnum  Chrifti  ini- 
tum  cft  ;  &  tunc  quidem  lignificatio  non  ob- 
S  CCCC  1  fcura 


g78  H     A      R      M      O     H     I      A 

fcura  ruit  vetcris  pa.'daeogia:  non  ita  multo  I  effe  poculum  cccna;  eommunis.  Quam  rera 
poft  abolenda: ;  fcd  morteSc  refurre&ione  confirmat  ./<>«*.  13,1.  qui  ccenaro  peraftiin 
Chrifti  penitus  fublata  eft  :  ubi  tingularis    affirmat  antequam  Chnftus  ccenam  Domi- 


Verf  17. 

tulum  ixoc 
yerfx  com- 
mtmir.i- 
txm. 


fruftus  mortis  &  refurrcctionis  Chnlii  no- 
bis  ante  ocuios  proponicur. 

Qutritnr  hocloco,  quodnam  poculum 


nicam  mftituit  ;  cjuam  nonnili  lotis  difcipu- 
lorum  pedibus  aufpicatus  eft. 

Sed  qittritur  quomodo  conftare   poteft 


:uit  facruman  commune.  Et  cjuidem  cjuod  dicitfe  non  bibiturum  ,  &c.  cum  mox 
in  Sacramento  Pafchatis ,  nullumpoculum,  !  in  Ccena  Dominica  ex  eodem  vitis  fructu 
nec  cahx  uilus  inftitutlis  aut  imperatus  eft.  j  biberit.  Rejp.  Chrifti  mentem  eiTe.fe  poft  ll- 
Refb.  Non  fuiife  poculum  coena:  Dorainica:  lum  difcubitum  non  bibiturum  (licut  nobis 
conftat  ex  vcrlibus  fcquentibus ,  ex  quibus  etiam  locjui  confuetum  eft)  vel  illumdein- 
calicem  Dominica:  coena:  poft  inftitutum  &  |  ceps  in  eo  genere,nempe  ad  ventris  paftum, 
imperatum  efle  licjuer..  Reliucmitur  igitur  I  nonbibiturura. 

IoAN.Mf  i;,  averf\,adii. 

ANtefeslum  autem  diem  Pafchx,fcier.s  IESVS  veniffe  boram  HUm  digrediendi 
ex  boc  mundo  ad  Patrcm,  qmtm  dilexiffet fuos  illos  qui  erant  in  muiido  \   ufque 
adfnemdilexiteos. 

2  Etcotna peratta,  (quum  diabolus  j.tm  immififfet  in  corluda  filii  Simonis  Ifca- 
riot& ,  utproderet  eum.) 

3  Sciens  IESVS  Patremomr.iadedijfefibt  inmanus ,  & fe a  Deoprodiiffe  ,& 
ad  Dcum  abire : 

4  Surgit a  catna,  &  defov.it  pallium  :   acceptoque  linteo  ,pn.cir.xit  fe . 

5  DetndeimmifitaquaminpelYim,  &  ccepitlavarepedes  dtftpulorum,  &  ex- 
tergere  lintco  qtto  cratprMinclus. 

6  Venit  ergo  ad  Simonem  Petrum :  qni  dixit  ei ;  Domine,  ttt  mihi  lavas pedes? 

7  Rcftondtt  IESVS  &dixitei-JOuodegofacio,tunefisnunc,  cognofcesau- 
tcm  poslea. 

X  Dtcit  ei  Pelrm;  Non  Uvabis  meos pedes  in  tternum.  Refpondit  ei  IESVS  ;  Nifi 
l.tvero  te,  mhtl  mecum  habebis  commune. 

g    Dicit  ei  Simon  Petrtts ;  Domine ,  ncnfolnmpedes  mcos ,  fed  etiam  vuntts  & 
captit. 

10  Dicitei  IESVS;  Eiquilotuscsl,  non  opuseslnifi  ttt  pedesitvet  ,  fed  esl 
iHundtts  totus :  &  vos  miindi  eslis,  fed  non  omnss. 

1 1  Norat  enim  enm  a  quoprodebatur  tpropterea  dixit;  Non  omnes  efiis  mundi. 


ANALTSIS. 

T"\Efcribit  rnortem  Chrifti  ab  adjunfto  volunta- 
•*-^tis  Chrifti  illam  pro  nobis  oppetendi ;  quam 
voluntariam  mortem  confirmatab  adjunftapra:- 
fcientia  ipfius  horz,  arque  adeo  momenti,  quo  ad 
mortem  rapiendus  erat.  Cujus  voluntariac  mor- 
tis  caufam  e/Ecientem  indicat ,  unam  quod  illa 
morteadParrem  tranfirer;  alreramveroconftan- 
tem&  immutabilemamorcmergafuos. 

PTerf.  2.  Adjunftum  rempus  notat  fcquentis 
hiftorix  de  lotione  pedum  ,  coena  perafta  ,  qui 
communis  erat;  nam  lacramenrum  ccen.t  nonduul 
inftitutum  erat  :  item  aliud  adjunftum  tempus, 
poftquam  diabolusludiin  animum  injecilTet  ut 
proderet  Iefum. 

fcrf.l.  Occupatio  a  caufa  corrumpente  hujus 
lotionis  pcdum :  videri  etenini  potuit  Chiiftusj 


quis  effer,  &  ad  quam  dignitatem  evehendus  efTer, 
ignorare,  cum  fead  ramabjeftumfuorum  fervi- 
riumabjiceret :  fubjeftio  elt ,  non  hanc fuifle cau- 
fam  ,  ut  qui  probe  fciret  quis  eflit  &  quo  randern 
evehendus  erat. 

Verf.^.  Apparams  ad  hanc  lotionem  delcribitur 
ab  eficelo  Chrifti.furgendi  e  menfa.exucndi  veftes, 
felinteocingendi. 

ferf.%.  Pollubrumaqua  implendi  :  lotio  fequi- 
tur,  qm  fuapartedefctibitur,  nempequod  capif- 
fetlavare  quorundam  pedes,  item  illos  linteo  ex- 
tergere. 

ferf.b.  Petrfts  lavari  recufat  adjunclo,  intervallo 
excellentiar  peifona:  Chiifti  8i  abjeftionis  fua;  t 
videtuietiamargumcnto  a  diveifis  hoc  innuere  : 
aclidiceret,  ur  alii  hoc  admittant ,  cgo  umen 
non  fcram. 

Ferfi.  icfus  hanc  recufttioncm  lefellit  ab  effi- 

ciente, 


tf. 


ciertte,  nempe  Petri  igaorantia.  Deinde  cft  occu- 
patio  ab  effccto  Pctti  ,  diccntis;  quin  igiturdic 
qux  caufa  lit  i  fubjcctio  clt  ab  adjun&o  tcmpote, 
ncmpe  quod  polt  lotioncm  caufam  intdligct. 

Perf.  8.  Rcpetitut  rcculatio  Pctii  amplificata 
adjuncto  tempore,  numquam  paliurum  ut,  auatn 
diu  vivn.illiuspedcs  lavcc ;  quodrefeUil  Icfusab 
adjundtj  peiditione  Petri,  nifi  a  Cluiflo  lavctut . 

ferf.y.  Htijusdicticlfcctum  ell  Pctri  ad  roltin- 
tatcm  Chiilti  confcrmatio;  qua:  compaiationc 
majoris  amplificjrur.non  tantum  pcdcs.fcd  manus 
ctiam  tk  capurpetitut  Chtifiuslavet. 

ferf.io.  Rcfellit  Chriltus  amplificationcm  dc 
tedundanti  &  fuperflua  lotione  capitis  Jc  ma- 
nuum;  quod  confirmat  ab  adjunfto  tcmporc.nem 
pc quod  jara  ante  lotus  crar  illa  lotionis  acceptio 
ne,  quam  Petrus  intcllcxit.  Quod  confirmat  a 
toto,  quod  oinnes  Apoltoli  crant  loti,  pntci 
Iudam. 

ferf.ii.  Caufam  efKcientem  hujus  dlfti,  de  Iu- 
da;  impuritatc.alfignatccrtam  Icfuincapnfcien- 
tuni. 

METAPHRASIS. 

CVm  nondumplene  expletum  tempns  cffet, 
q:to  Pafcb&jesJum  ex  prsfcripto  legis  ce- 
lebrandum  erat.qtto  tempore  probe fctvtt fe  ex 
boc  mundoper  mortem  ad  Patrem  tranfitnm 
faciurum :  qtta  domeslicos  fitos ,  quiinvivis 
erant ,  charttate  complextts  eft ,  eos  adextre- 
mum  ea  profeqnens  ,  amoris  ftti  figna  indnbt- 
tata  ante  mortem  reltnqtierc  voluit.Cocna  igi- 
'  tur  communi  pafccndo  ventri  confueta  jam 
peracla  ,  cltm  diaboltt-s  in  luds.  ifcariote  Si- 
monii  filii  mentem  indidiffet ,  ut  lefum  trade- 
ret ;  qtts  feqttunttir  gesia  fttnt.-  Tamelfivero 
leftti  neqtie  nefcitts  erat ,  ncque  oblivioni  tra- 
didiffet,  qtiis  e(Jet ,  £f  qttod  Pater  omnia  ejtts 
potefiati  fubdidiffet ,  £9  qttod  ttternagener.%- 
tione  a  Patre  exiens  ad eum  fecundum  buma- 
nam  naturam  reditums ,  incomparabili  glo- 
ria,  qits  Dctfilium  dccet,  afficeretur  s  Tamen 
e  cocna  fttrgens ,  primum  vesles ,  quo  in  opere 
expedtttor  effet ,  exuit :  deinde  linteo  accepto 
feipfum  eo  ctnxtt.  Pofl,  aquam  ipfemet  inpol- 
lubrtim  effundens  Difctpulorum  fuorum  do- 
mesiicorum  (qui  iidem  Apofioli  erant)  pcdes 
lavare  caep-.t.Et prout  ftngulortim  ped:s l.iva- 
re  abfolviffet,  ita  illos  adh:b:to  linteo,  qtto  ctn- 
Bus  erat  deterfit  cy  deftccavtt.  Progrefftu 
vcnit  itaqtte  ad  Stmonem  Petrum  ,  qui  lefum 


C      I      I      I      C      A.  f?9 

dare  non  ignoras)  etiam  caufam  faSii  igno- 
rans,  acqiucfcitq.  Aitquem  Petrtts  :  Sjuicquid 
jit,  fy  ut  alii  te  hscfacere patiaatnr,  mc  q:iod 
atiinct.fi  a,  ftmttmtia  te  nunquam,  ne  mit.ima 
qu.d.m  ex  parte ,  pedes  meos  loturum.  Ad 
qutm  leftcs :  Ncn  eft  quod  mcam  dc  te  lotio- 
nem  tantopere  ij  tam  unive.fe  averferis : 
nam  tefemel  in  baptifmo  Ltum  ,  nifi  qtiou.it  e 
SpiritH  mco  i/i  rnirito  fanguinis  mei  iavero, 
aull.im  mecum  communtonem  babere  potes. 
Ad  qucm  Simon  Petrtts;  Dominefiitafit.non 
tmtum  pedes,  fcd  &  marnu  0»  caput ,  tf  me 
totum,  qtiantit,s  qttar.tttsfum,  afitmmo  verti- 
ce  adimat  ped.tm plantas  lavaiidum  pmbeo. 
Cni  iterum  lefut ,  nosli  in  balncis  totum  lo- 
titm,  posiquam  e  balnets  cxitfuis  ped'bm  coe- 
ni  aliqitid  exeundo  contrahere,  unde  pedcs  de~ 
nno  ttngiopus:  fic  hoc  temporcfatis  fucrit  te 
antca  tn  univcrfum  lotum,  pedtbut  modo  la- 
vari.  Atqtte  h&c  ipfa  lotto  quamjam  infiituo, 
non  eofufcipitur  ut  vos ,  tanquampcccatifor- 
dibut  immundos,  lavem.N«n  enim  ignorovos 
jam  infangume  (qtti  pro  vobisfundemr)  Lotos, 
non  effe  immundos  ;  quod  de  vcb.-s  tamtnad 
ttntim  omntbtis,  nolomteliigi.  Probe  enim  eum 
noverat,  qui  tpftim  tradtturus  erat:  eoque  tpfo 
dtxit;  ISIon  omnes  mtmdi  eslis. 


10. 


1 1. 


P  R  A  X  I  S. 

SVmma ,  Chrifius  mundo  cxcefiurus  fusm 
erga  difcipulos  confrauccm  cruritatem 
cvidentilTimis  argumcntis  declarat  ;  Vt  in 
duntate  fundatt  &  radicati  advcrfus  omnes 
tentationum  fluclus  &  ptocellas  inconculTi 
&  infracli  confiibnt. 

Partesf  Chtifti  crgafuosconflans  charitas. 
funt,    l  Chatitatis  TsxjLivgjz. 

Chrilti  Pafchatis ,  communis ,  &  facrs  vcrf  t. 
ccxnxcommuuicatione  cum  fuisdifcipulis,  Cbriftiio- 
item  pedumlotione,  &  aliis  ofFiciis  Cuumfii'"'*""- 
croo  illos  amorem  teftaturi  ,   Euanselifta  ",''!" "Px 

,  s         r  ,-,.  .  ■     _    ~      .      DifcipHns 

bocverjui.  conlumm  exponit.    Cum  cnim  r(L^ 

fpeciali  prxfcieiui.i  fua  procul  profpiceret 

immincntcs  &  ingruentes  fuis  tempeftates; 

eofcjus  ilico  poft   mottem  fuam  ex  portu 

in  tuibulentilTim.t  matia  foluturos ;  una- 


(icaffattuesi,Domine,  egonc  patiar,ut  tuto-  que  intelligetet  malis  petferendis  imparcs 
tttcs  cceli  &  tern  Domintts  ,  mihi  in  tam  ab-  i  fore  difcipulos,  nili  Chnfti  crga  fe  amorem 
jccTo  minifierio infervias ,  idqtte  ad pedum,  in-  lexploratum  oc  indubitatumhaberent :  in  eo 


fimarum  £5*  coenoftffimarum  partium  corporis 
meilotionem  ?  Adquem  lefut.  Hsc  tua  recti- 
fatio  non  alitmie  nafcitur  ,  qu.tm  ex  ignora- 
tione,  quodmeum  in  hoc  r.egotio  confiltumnon 
inte!lig:s,de  quo  fuo  tempore  te  condoccfaciam: 
interim  mefibente  (qttem  nthtl  iniqmm  man  - 


totus  fcrc  verfatur ,  ut  fuam  illis  charitatem 
multis  fuis  &  egrcgiis  erga  eos  officiis  com- 
probaret.  Qu,rm, 

Ex  quo  illud  liquct  notitiam  charitatis ntcefiitat 
divina:,  eamque  certam  &  indubitatam,  illis '"  '"'•'"«- 
necefiariam  efle  ,  qui  aliquid  Chnfti  caufa 
Sffffj  fubitii-' 


tutulif. 


8So  Harm     omia 

fubitiiri  funt  :  cxteroquin  excutiendis  ab|poffit,  aut  non  chariiTimos  fecundum  hn- 
illa  perfualione,  quam  de  Dei  m  fe  dilcctio-  i  manitatem  habere,  quos  Dcum  amore  com- 
ne   imbiberunt.    Tentationes   enim  hanc  i  plecti  novit.  Nec  cnim  non  poteft  non  a- 


vim  habent  ,ut  Dei  in  nos  odium  (naturx 
noftrx  perveriitate)  ingerant  &  inlinuent. 
Quam  rem  dedarat  fatis  Ecclelix  apud 
Deum  lugubre  lamentum  ,  qua  fxpius  fe  a 
Deofpretam,  terra  ftratam  ,  pedibus  con- 
culcatam  queritur  ,  preces  repudiatas ,  adi 
tumad  Deum  interclufum  ;  item  plerique 
Davidis  Pfalmi ,  quibus  oblivionem  miferi- 
cordix  conqueritur.  Quod  (I  Davidi  infi- 
gnitcr  in  Dei  promiffionibus  fundato  hoc 
obtingere  potuit ,  ut  de  Dei  fide  <5c  benigni- 
tate  rlucTiuaret  ;  nedum  nobis  claborandum 
erit,  ut  omnia  amoris  divini  erga  nos  figna 
diligenter  corrogcmus ,  &  in  unam  fum- 
mam  collecta  animis  noftris  affervemus:  ut 
nobisfint  umbraculoadverfusxftum  arden- 
tem,  latibulo  adverfus  tempeftatem  ;  at- 
que  lint  inftar  ficerx  &:  gencrofi  vini ,  quod 
ab  afrliflis  hauftum  &:  potatum,iIlos,  ut  fux 
afrliclionis  oblivionem  capiant,  efficit.  Pon- 
tificii  certitudinem  gratix  in  nobis  divinx 
luxuriantis  &:  diffolutx  vitx  femen  &  cau- 
fam  effe  didtitant.  Habet  &  hoc  fingulare 
folatium  ,  quod  ficut  Chriftus  fui  corpora- 
lem  prxfentiam  ,  qua  difcpulos  videntes  & 
fentientes  tuebatur  &  ab  omnibus  periculis 
circumteftos  fecit  ,  non  prius  fubduxit , 
quam  illos  fux  erga  eos  charitatis  certos 
leddidiffer.  Sic  neque  a  nobis  confpicua 
favoris  &:  amoris  fui  atgumenta  fubftrahet, 
quo  tentationibus  nos  objiciat  ,  nifi  prius 
fuum  erga  nos  amorem  teftatiffimum  faciat. 
lam  cnim  veluti  Chriftum  manibus  tene 
mus,  &  veluticorpore  prxfentemhabemus, 
quandiu  ejus  erga  nos  tam  multa  5:  tam 
confpicua  beneficia  conftanr. 

Cum  jam  fcopum  teneamus  non  hujus 
tantum  ■de<>(j5iT;5.  fedaliquot  capitum  in- 
ctniituitu  -fequentiunj •  primum  fontem  ipfum  intuea- 
mur,  ipfam  Chrifti  charitatem.  Dicitur 
ChriftusdilexiiTe  fuos  adfinem  ufque.  No- 
tat  autem  conftantiamamons  Chrifti ,  cum 


Chrisii 


mare,  quos  Deus  amatjaut  non  odiffe,  quos 
ille  odio  habet.  Hic  enim  Chriftiinnos  a- 
mortanta  quadam  hominumergainvicern 
amoris  comparatione  iliuftrarur./ert?»z.3i,3. 
Hof.^.i.  Perindeac  fi  diceret  hominum  a- 
morcm  ad  tcmpus  fervere,poft  refngefcere, 
interillos  velamiciffimum  quemque  ami- 
cum  fuum  paulo  frequentius  adeuntem  & 
implorantcm  faftidire.  Vnde  Salomon  fi- 
lium  fuum  monet ,  ut  pedem  fuum  ab  amici 
xdibus  cohibeat.  Vt  enim  mel  plenius  &:  li- 
beralius  comeftum,quamvisfuave,faftidium 
tamen  ingenerat  :  fic  araicus  utut  alteri 
charus,  tamen  quia  is  fxpc  ad  eum  venti- 
tat  &:  de  auxilio  illum  fubinde  follicitat  > 
contemptui  habetur.  Dei  autem  &:  Chrifti 
in  fuosamor  ,  ut  eft  omm  tempore  xquabi- 
lis  ,  fic  effectis  &:  fru&ibus  magis  fub  finem, 
quam  initio  fe  prodit. 

Eft  autem  fummx  confolationis  loco  ,£"*<•<« 
quod  quos  Deus  femel  complexus  eft,  eos  ""/"•»"•• 
femper  amore  profequitur.  Hinc  eft  ,  quod 
refractarios  &:  contumaces  filios  non  abdi- 
cat ,  fed  illos  ad  refipifcentiam  vocat.  jfa.i. 
Perditum  filiumrecipit.  Lttc. l^.ut  &:  adulte- 
ramfceminam  (contra  quam  homines  aflo- 
lent)  iibi  lterum  tanquam  uxorem  adjungit. 
Ier.$.  07t?<e.r. 

Hujus  autem  conftantis  amoris  fruitus  r«7jn» 
&fcetus  antequam  Euangelifta  pertra&at,  «m>rn 
tempus  notat,  quo  hunc  fuum  in  fuos  amo-  c       '* 
remteftatumrecit,  ld  lcilicet  quod  proxime  nMlia 
mortem  fuam  anteceffit  ,  actc  Pafcha  fcili-  ttmporU 
cet  Iudxorum,  cum  jam  Satan  in  Iudx  ani-  /mflifica- 
mu  ingeffiilet  ut  ipfum  proderet,  id  eft,  jam  '«> 
tum,  cum  humanitas  feipfam  &:  res  fuasma- 
xime  curare  ac  animo  agitare  dcbebat,  ut  fe 
adverfus  tantos   crucistus  &:   perpefliones 
compararet :  cum  jam  ipfe  potius  a  difcipu- 
lis  confolandus  videbatur,  quam  ut  ille  ahos 
confolaretur.  Quatemporis^fef»^  Chri- 
ftidile&io  mirifice  crefcit  &  amplificatur. 


quoad  Deus  ,  tum  quoad  homo  erat.  Deus  i  Cum  enim  ajii  calicem  confolationis  propi- 
enim  non  mutatur  ,  &:  donum  &:  vocatio  nare  debebant,  ille  aliispropinavit:  cum  alii 
Dei  <ifti%i{.i\ri%  funt.  Cum  enim  ejus  amor  lxta  aliqua  cantione  aut  mulico  inftrumento 
crganosinitiocaruit ,  ut  qui  nosdilexit  an-j  eum  exhilararc  debebant ,  ipfemet  cecinit 
tc  jafta  mundi  fundamenta,  finem  certe  ha- i  &:  fuaviffima  mufica  aliorum  dolores  depu- 
bere  nequit  ;  citiufque  ipfeDeus  effedeli-  lit.  Elixlaudi  ducitur.quod  in  ccelum  glo- 
net,  quam  femel  in  Chriftoadamatos  abdi-l  riofe  transfcrendus  ,  Academias  &:  fcholas 
cet,  aut  odio  habeat.  Vndectiamfit,ut  cum  Prophetarum  peragrando  luftravit.  Sedilli 
Chriftus  fuam  voluntatemad  Dei  volunta-' facile  fuit,  cum  fine  ulla  fua  moleftia  ,  aut 
tcm  conformaverit ,  eos  nunquam  odifle  mortis  fenfu  &  dolore  corumigrationem  ex 

hoc 


E      V      A      N      G 

hot  mundofaceret.  Elizxo  itidcm  laus  dc- 
bctur,  quod  xgrotus  dc  rcbus  Eccklix  cum 
Rcgc,  qui  illum  invaferat,  fcrmoncs  contu- 
lcnt,  eumque  adverfus  Ecdelix  hoftcs  con- 
tirirurit.  Sedmors  illa  quam  obiturus  crat 
pulicis  veluti  morfus  erat  ,  prx  morte 
quarn  Chriftus  perpeflurus  crat ,  &  vcluti 
fcorpionis  ictu  &  vipcrx  morfu  pungendus. 
Idem  dc  lacobo  &  Davidc  dici  poteft  ,  qui 
moribundi  dc  fuis  vero  Dei  cultu  uiforman- 
dis  folliciti  cxtitcrunt. 

Hoc  &  nobis  imitandum  eft,  ut  non  tan- 
tum  rebus  ad  animuin  afrlucntibus  alios  rc- 
ficiamus  cjui  miferi  funt ,  fed  vel  tum  ctiam 
ut  ahis  prolimus  &  confolationi  lfmus  ,  re- 
quiritur ,  cum  nos  mala  premunt :  Ncc  ita 
reruin  noftrarum  cura  nos  occuparc  dcbct, 
ut  illa  a  nobis  alicna  ducaraus ,  ciux  falutis 
proximorum  interfunt.  Quod  in  1'aulo  lu- 
culenter  apparet,  qui  in  profundo  calamita- 
tum  immcrfus ,  qux  illum  undique  circum- 
fundcbant,  intimo  fcnfu  doloris  &  Ecdelia- 


B      L      I      C      A.  88l 

pollubrum  milit,  illam  apportat ,  &c.  Vidc- 
mus  igitureffectum  amoris  hunc  efle  ,  ut 
lubmiilionem  animi  pariat,  qux  fe  omnibus 
vel  viliiTimis  orficiis  prxftandis  demittit. 
Hinccft  quod  Lue.j. fubmiflionern  illam, 
quafctmina  fe  ii.  Chnfti  pedcs  demittens 
eos  lavit  &  capillitio  abfterlit ,  amori  Chri- 
ftus  deputavit.  Hoc  clariflimc  pcrvideri  po- 
tcft  in  pjrcnribus,  matre  prxfertim;  cujus  in 
natum  &  partum  amor  illam  vim  habet  ,  ut 
matri  nou  modo  toIerabiies,fed  quodammo- 
do  jucundos  reddat  laborcs  puditiflimos,qui 
in  illis  purgandis  &  mundandis  fumuntur; 
ut  nonline  caufa  hxc  charitas  redoIentieV 
fragranti  ungucnto  in  caput  Aaronis  effufo 
comparetur,c]uo  omnes  fenfus  noftri  ita  oc- 
cupantur  ,  ut  fordes  corum  vix  fentiamus, 
quxnos  ab  officio  in  proximos  abfterrerc 
poflint.  Quamobrem  liquidem  noftrumin 
fratrcs  amorem  Dco  Sc  nobis  iplis  probarc 
vclimus ,  oportet  erga  illos  humiles  &  fub- 
miiTilimus.  Nec   vero  tantum  hocab  illis 


rum  cura  Scincommodisafficiebatur.  %Cor.  requiritur,qui  aliorum  imperio  fubfunt ,  fed 


ii,i8,$>r.  In  lohanne  Baptifta  Alatth.n. 
Item  in  Ecdeiia  Macedonica,  qux  exhaufta 
&  pauper  exhauftx  Ecdclix  Hierofolymi- 
tanx  opitulata  cft  ,  hoc  idem  videre  licet. 
Vide  ctiam  cxemplum  vidux ,  cui  cum  pau- 
Julum  olei  &  farinx  fuperefTet.quo  ipfa  cum 
filio  reficerctur;  tamcn  cx  eo  tantum  de- 
fumplit  quantum  placentx  ad  recreandum 
Prophetam  fufficeret.  Mundus  vero  longe 
fecus  affcftus  eft  ;  nam  rebus  ixtis,  fua,  qux 
gaudct  ,  gaudia  intcrrumpi  nonfinit.   Vide 


ab  illis  etiam.qui  aliis  prxfunt  ;  ut  erga  illos 
eti.im  (prout  occalio  poftulat)  humiliter  &. 
fubmifle  nos  geramus  ,  eos  nobifcum  cau- 
ftm  fuam  difceptarc  patiamur.  Iob.^i  ,&c.  in 
illos  delinquentes  peccata  &:  injurias  confi- 
tcri,  &:  eas  deprecari.ncdurarefarcire  nepi- 
geat.  Quod  ad  applicationem  hujus  exempli 
attinct,in  eum  locum  refervabitur,  ubi  Chri- 
ftus  iftud  exemplum  accommodat. 

Quod  autem  prxfatur  Euangelifta  Chri-  w.<m  ttmm 
ftum  ,  cumhoctam  abjecfum  minifterium  tcmemria. 


hiftoriam  Hefter  ,  ubi  Mardocheus  pullatis  in  fc  lufciperet,  pulchre  Sc  novifTe  &  memi 
veftibusutens  aula  regis  prohibetur:  rebus  nifTe  quis  eflet ,  unde  venifTet  &  quo  iret 
autem  triftibus  itapropriis  periculis  difti-j(PM.i.  fimilis  locus)  ideo  factum  eft ,  ut 
nentur,  ut  nullum  prorfusde  aliiscogitandi  eum  a  temetaria  fubmiflione  eximeret;  quae 
aut  illis  confulendi  locum  relinquant.  Vnde '  lllis  accidit.qui  obliti  dignitatis  fux  ea  faciiit 
Mofes  docuit  ,  tempore  extremx  famis  pa- :  qux  parum  conveniunt :  quod  olim  Davidi 
rentcs  liberis ,  uxorem  marito  panem  fub-;ufu  venit  ,  qui  in  aula  regis  Philiftxorum 
ducluram.  De:tt.i%.  jufta  vindicativx  jufti- !  Achishi  verfans  infanum  egit,oblitus  digni- 

tatisjChriftiani  prxfertim  regis.Hujus  abje- 


tix  pcena  punientis  fecuram  noftram  phi 
lantiam.  Nec  vero  negliguntur  aut  defti 


jclianimi  memorabile  exemplum  eftinA- 


tuunturconfolationc,  qui  ipli  afdi&i  in  aliis   chaforege.i  Rfg.ieT^.qui  oblitus  dignitatis 

confolandis  operam  ponunt.  Nam  Deus  il-  fux  fe  Tiglath  peftifl-ro  AfTyrix  regi  abje- 

Ios  confolatur ,  &preccs  eorum  ,  qui  con-   ftiflimc  fubjecit :  quod  Propheta  Efaim.^7, 

folationcm  accipiunt ,  ad  confolantis  fum-  '  p.objicit.Pcrinde  ac  li  principisfilius  fc  cum 

mum  folatium  rccurrunt  &redundant.  |  bubulcis  S:  fubulcis  confociaret.  Eoque  do- 

Verf.;>4>       Effcftum  amoris  Chrifticrgadifcipulos, ';  cetur  vcram  fubmiflionem  fibi  fuarum  vir- 

5-  verfatur  in  fubmiflione  animi  ,  qux  totum  ,  tutii  cV  amplitudinis  aut  prxrogativx  &  pri- 

•^mo"s     hominem  &  animo  &  corpore  ad  abjeftifli-  ;  vilegii  confciam  probc  efle :  Scd  nec  prxte- 

ftHutH       mum    &  contemptilTimum    mediaftini    &  jritiolim  ,  nec  moxinfequuturi  honoris  co- 

Jhlmijsh,  mancipii  minifterium  dejecit ,  dum  veftes  ]  gitatione  perfaftum  prohiberi ,  quo  minus 

ipfeexuit,feaccingit ,  aquamin  pelvim  feu  ,fe  fratrifubjiciat.Nec  enim  tantum  prxfens 

&in- 


8Si 


H      A 


Verf.6. 
Hum.iii 
tngenti  cx- 
citat  & 
fnb  humili- 
tatitjbcctt 
fitferbitt. 


ftudio  &  fiducia  illud  obear.  Sed  nocandum 
efl  hanc  autoritatem  in  Ecdelia  Chrifto  pe- 
culiarem  clT.:,  &  Deo ,  &  ejus  nomine  lega- 


&  inft.ins  amplitudo,  fed  exacce  &  poft  ex-  fam  quam  exaftilTimc  teneat,  quo  majore  & 
fpectata  homines  fspc  ita  turgidos  fiftuo- 
fofque  reddic ,  ut  genua  non  magi;  aliis  fle- 
ctanc  ,  quam  li  ilhs  Elephancis  cibix  ,  qux 

nullas  commifliiras  habcntes ,  totxrigent,  '  tis,  Prophetis,&  Apoftolis;  nec  ullt  minittc- 

fuppecerent.  Hujufmodi  fuit  Davidis  humi- j  rio  ordmario  competere.  Conlilium  autem 

litas  ,  qua:  hic  nobis  commendatur  ,  cum  eftDeiin  iftiufmodi  mandatis  ridei  noftne 

pofitisrcgiis  veftibus  coramarcafiltavit;nec  pcriculum  fumere.   Hoc  etiam  luculenter 

cnim  obhcus  erac  dignitatis  Cux  ,uc  Michol  apparec.  i  Reg.zo,}^.  ubi  camalieni  in  fpe- 

eiobjccic.  Item  Abraha:  cii  oprioncm  Loco  ciem  facti  nullacaufa  prxter  Dci  volunta- 

dcdic  vel  ad  dexteram  vcl  ad  liniftram  con-  cem  obtcndicur.  Sic  in  Abrahamo  videmus, 

cedendi.   Ncc  enim  eum  cepit  oblivio  &  fe  qui  juilus  eft  exire  e  patriofolo,  nulla  dum 

natumajorem  &  patruum  Loti  fuiiTe,&  Deo  aut  caufapatefacta.autaliohabitationisloco 


Veif.7. 

Chrisium 
in  reigto- 
tn  ohfcjuiu 
'petere  non 
abjttrinm; 


confcederatum  ;  cujus  caufa  benc  cum  voto 
actum  eft.  Sed  cum  hic  fcirent  &  probe  te- 
nerent ,  fe  camen  ad  officiain  fpeciem  con- 
cempta  &  abjeeta  fubmiferunt. 

ln  Petro  fpectanda  proponitur  humani 
ingenii  cscitas  &  pervcrlitas  ;  qux  111  his 
ipiis ,  qusilli  pulcherrima&  rectiflima  vi- 
denrur,  turpiflime  labitur  &  impingit.Petro 
enim  videbatur  cum  officio  conjunctifli- 
mum,  ut  Chriftum  .i  pcduin  fuorum  locione 
prohibercc  ,  indignumque  judicavit  uc  hoc 
iibi  rieri  a  Chrifto  paceretur ,  idque  humili- 
tatis  fpecie.  Cum  contra  juftum  erat  illum 
Chrifto  obedire  &  fuum  fenfum  &  volunca- 
cem  ad  ejus  voluntatem  conformare  ,  a  quo 
non  nili  improbediflentire  potuic  :  maxime 
cum  fciret  Chriftum  effe  Patns  fapientiam, 
nec  quidquam  moliri  voluiiTe,  quod  non  ef- 
fet  a  Patre  profectum.Vtcumque  igiturhu- 
militatis  &iubmiflianimifucusquidamexi- 
ftat;reipfa  tamen  ex  fuperbo  elatoque  animo 
&  nondum  in  Chrifti  poceftacem  edomito  & 
redacto  profecta  hxc  recufacio  eft.  Simile 
quid  lcgimus  in  Iohanne  Bapcifta.  Mattb.$. 
13,14.  vide  &  1  R£g.zo,35 ,  &c.  Hoc  modo 
Pontificii  tibi  imponunt  ,  qui  humihcatidu- 
cunc  cum  fe  coram  cruce  profternunc,nudis 
pedibus  incedunt ,  faccum  gerunc.  Sciamus 
igicur  nihil  tutius  efTe,  quam  (i  Dco  obedia- 
mus  ctiamii  Chriftus  Pecrum  jufTilTer  ut  fe 
prxcurrcret,  non  tamen  hoc  recufalTe  debe- 
bat.  Nam  quandoquidem  cu  Deo  negotium 
iit,  qui  nihil  non  jufte  &  fapienter  facic;  no- 
ftrum  erga  illum  obfequium  nunquam  eric 
intcmpeftivum,  licuc  fxpe  in  hominum  im- 
peracis  &  mandacis  cxequendis,  eft 


ndicato.  Secus  tamen  cum  Baptifta  aftum, 
cui  reftitanti  Chriflus  appolita  ratione  fa- 
tisfecic.  Eoquedocemur,uc  femeldc  voluu- 
cace  certi  ex  verbo  ,  illi  nos  ilicofubdamus, 
&  exfequutioni ,  quod  jubetur,  mandemus: 
Neque  exfpectandum  efTe  ,  donec  ejus 
caufas  &  Dei  conlilium  cognita  habeamus: 
qux  tamen  deinceps  fuo  tempore  nobis  illu- 
cefcent  ,  iiquidem  fubcapcum  &  animino- 
ftri  comprehenlionem  cadunt. 

Homines  fuis  fervis  negotia  gerenda  im-  StJ  hcmi- 
perabuut ,  qux  nec  ipii  quidem  fcient  cum  »*««- 
mittuntur ,  ut  Turcarum  ufu  &  experientia  ""P1" 
difcimus.quis  fuisducibus  in  mandatis  dant,  •'7'"nM• 
ut  adcertumlocum  profccti ,  rum  demum 
cum  co  advenerint,  literas  legant,  qux  quid 
ab  iis  Seri  vehnt  exponunt.Pii  autemheri  & 
Domini  eft   (ri  quid  fcrtipi  in   animis  fervo- 
rumhxieat,  quod  illos  ab  alacri  obfequio 
rerardaret)  fuis  pixbitonbus  rationem  ex- 
ponere.  Sic  Abrahamus  belli  caufas  fuis  fer- 
vis  exponic. 

Non  lavabis  meospedes  in  tternnm.]  HoC  Verf  S. 
loco  Petri  pertinacia   in  fufcepto  conlilio  Vetuite- 
recufitionis  indicatur;qux  non  aliunde  pro-  "'•' 
fectaeft,  quam  quod  iibiin  ftuita  &  teme--'   "''f 

■  1        •  tdlum  Jtu. 

raria  carnis  prudentia  valde  placebat.  Atque  „,_ 
ut  hoc  loco  fe  magis  ofTiciofum  erga  Chri- 
ftum  duxit.quam  m  priore  recufitione.quod 
magna  voce  &  contcntione  hoe  iibi  fieri 
pemegavit :  icagravius  &  arrociuspeccavit. 
Hoc  loco  notandum  eft,  quanti  interfic,  ve- 
ra  Dei  &  voluncacis  ejus  notitia  imbui  :  fine 
quautquifque  optimo  in  Dcum  animoeft, 
ita  gravius  in  eum  peccarc  folet  :  ubi  & 
conrra  ignoracionem  &  bonam  (quam  vo- 


Quod  Chriftus  vulc  Pctrum  obfcqui  fibi  ;  canc)  incentionem  locus  diccndi  eft 
in  eo  cujusrationem  igi;orat,&  cujusratio- |  Quod  autem  Chriftus  adjungit  nullam 
tionem  non  prius  indicavit ,  quam  deejus  I  Petro  paitemfecum  reliquam  fien  ,  niii  ipfe 
oblequio  periculum  cceperic ;  id  videcur  a-  j  eum  lavec :  in  eo  arrepta  ex  hac  Iotione  oc- 
lienum  clTe.  Danda  enim  opera  cft  ,  ut  quod  |  cafione,  alludic  ad  fpiricualem  lotionem.qua: 
quifque  orHcii  prxitat,ejus  rationem  &  cau-    baptifaio  obiignatur  ut  Iofi.^.  derlectit  ab 

aqua 


Vcrf-9- 
Humjrtj 
ftrverftt.it 
ttb  ufio  ex- 
tremo  in 
aliud  tn- 
adtni : 


E     V     A      N      0      t      l     1     C      A.  883 

aqin  fontis  aJ  Spirituatcm  aquam  :  quo  ct-  I  rca  Jcfiuerc.  Cum  cnim  Chriftus  Jc  fpiritua- 
iamfpc&vc,  quoJ  non  dicit  Chriftus  ,  nili  li  puroacioiic  loquutus  fuillct  ,  l\tius  aJ 
laveropcJes,  feJ  nili  lavarem  tc.Quanquam  momcnt.mc.im  Jelabitur.  Sic  7cA.-?^?.  4,33. 
Jici  ctiam  potcft  Pccrum  rcgno  coeli  cxclu-  JcinJe  &  illuJ  liominum  naturx  Jcpr.iv.itx 
dcnJum  futurum  fuifle ,  nili  Cluilto  obfc-  aJhxrcr ,  ut  f.icilc  filutcm  in  rcrum  extcr- 
qucns  .10  illa  pertinacia  rclipuiilet.  Nam  naruni  ufu  collocent.  Deniquc  cum  cxtcr- 
pcccatum,  quoJ  infe  non  ita  atrox  eft  ,  ut  narum  rerum  ufum  aJ  futuram  vitam  urilcm 
hominemitaa  rcgno  cxcluJat ,  ut  nullaiih  ciTc  fccum  ftatuant:i!ico  multiplicatumcjus 
venia  rcliqua  lit;tamcn  pcrtioatu  prxfrudca  rci  nfum  magis  c  rc  cfllTccum  concludunt. 
&  injomita  cvaJit  in  pcccatum  ,  quod  ho-  f  Kam  hoc  modo  proculdubio  libi  imponunt 
minera  pcrimit.  idololarrx.  Cumcnim  Abrahamum  placuif- 

Hicveromira  pervcrlitas  n.rturx  noftrx  fe  Deoinreiligunc ,  quod  julTus  hlium  ma- 
feprodit,  quxab  uno  cxtrcmo  dcpulfaad  clarc,  paracusfuit  :nedum  fcDco  placituro'; 
altcrum  extrcmum  ,  meJiocritatcm  tranli-  fccum  conftituunt.li  injufli  &  fponte  fua  fi- 
liens ,  tranlit.  Tamctli  enim  Pctrus  Chrifti  lios  Deo  facrilicent;(I  uno  loco  coli  gratum 
autoritatc  fractus  priorifux  fcntcntix  nun-  lit  ,  ncJum  pluribus  ;  (i  uno  alcari  ncdum 
cium  milit :  tamen  non  iJcirco  in  Chrifti  pluribus.  Hxc  cnim  (iiggcrit  nobis  carnis 
fcntcntia  acquicfcit,  fcd  ad  liniftram  partcm  pruJcntia,  qux  Deo  inimica  eft.  Hinc  Ponti- 
(relicla  viarcgia)  defledtir.  Ec  quoniam  ft-  /i'r«aquam  luftralem  induxerunt  ,  quod  a- 
Iutemin  pedumlotionccollocatamcx  Chri-,  quam  baptifmi  utilcm  inccihgant;  &  bcncJi- 
fti  verbis  collegerat ;  nunc  pruJencix  carnis  dlum  panem,  quod  panis  ccenx  falut.iris  (it; 
fux  indulgens,  concludit  non  pcdes  tantum,  ■  &  feprem  facramenta,quoJduo  tantum  mo- 
fcd  &  caput  &  quicquij  cft,  lavar.Jum  ;  &  mentum  afFerant. 
priusofficium  oblatum  a  Chrifto  cum  pcr  I      In  Chrifti  rcfponfo  aJ  Pecrum  ,  quo  in  Vetf  10. 


fpecicm  humilitatis  antc  rccufallct ,  nunc   pcJumtantum  lotionc  acquicfcenJum  Je-  r»u*ft- 

jiou; 

quiur 

,.-iri  nirnr.i  nrtlrri  rnmniriri       nr  llir  u<\  I  miin,lnr  f,r    iirmtApm  Uvr  ]nrm  mriil  -A  mi_ 

mum  rc- 


iiiin  5,:  magis  laboriolum  a  Chrifto  obfe-   clarat,  occupatio  viJetur  eflc ,  qua  Petro  ad  «Hmfugi- 
ium  fcufervitiumflacitat.  Sic  eft  hxc  de-  '  objiciendum   parato  ,  quoj   corporc   fatis  "'"'"'" 


pravata  natura  noftra  comparata  ,  ut  aut  ad  J  munJus  (it,  (iquiJem  hxc  Iotio  nihil  aJ  ani-  ' 
Jcxtram  aut  liniftram,  aut  ulterius  aut  cite-    mi  mun Jitiem  fpe&ct ,  rcfponlioncm  prx-  fcUtt. 

Eoque  iimilituJinem  ducit  ab  his 


rius  prxter  prxfcriptum  vcrbi  conliftere  ve- 
limus :  atque  ita  dum  nos  ipfos  retexere  & 
colbgcre  cogitamus,  pluribus  nofmet  invo- 
lucns  implicamus.  ViJc  excmplum  Elaui. 
GenefiS.S,?.  viJc  exemplum  Ifraelitarum 
in  Jeferto.  ^"«/».14,40,41,  &fcqq-  Similes 
enim  fumus  natura  inJomito  vitulo,qui  arx 
&  porcc  ut  inliftamus  adduci  nequimus. 

ln  hoc  genere  fxpe  pcccatur  a  uoftris  ho- 
minibus ,  qui  fe  probe  emcndatos  &  ad  fru- 
gem  bonam  rcvocatos  pucant  ,  cum  dcfcrta 
ijololatria  &  fuperftitione  ad  athcifmum  & 
divini  cultus  coiuemtum  tranlierint  ;  cum 
abnegata  priore  cfFulione  5c  anj A«<n«  aJ  ava- 
ritiam  &  pccunix  coacervationem  animum 
adjunxerint  ;  cum  otio  &  inei  tia  exciilTa  ita 
linttotiin  occupationibus  obruti ,  ut  nuf- 
quam  illis  vacet  aj  cultum  Dei  &  facrafi- 


mittit : 

qui  in  balneis  lavantur  :  nam  loti  toto  cor- 
porc  e  balneis  egrciTi  terram  pedibus  con- 
tingunt ,  unJe  pcJcs  Jcnuo  lavari  convcnit: 
aut  ut  nullx  fordcs  pcJibus  aJhxreant  ,  ta- 
men  aJ  pcJum  refngcrationcm  Iotio  peru- 
tilis  cft  ,  ut  illis  refngeratis  totum  corpus 
refrigeretur.  Tamcrli  igitur  totus  munJus 
(Is  corporc  ,  non  Jecct  pugnarc  quo  minus 
pcJibus  lavcris.  Ex  quo  illuJ  liquet  ,  Ana- 
baptifmum  otiofum  cffc  ,  coquc  cx  Ecclclia 
cjiciendum,  Vnica  enim  baptifmi  lotio  uni- 
verfim  ,  qux  ullo  unqu.un  tcmporc  futura 
eft,  fpiritualem  a  pcccatis  noftris  purgatio- 
nem  oblianat :  ncc  minus  cfficax  cft  ad  ob- 
lignanJam  illorum  pcccatorum  remiflio- 
nem  ,  qux  quis  animam  expirarurus  patrat, 
quam  qux  cum  illo  concepta  &  connata 


cienJa.  Sic  fit  ur  uno  dxmone  fugato  ,  alius  ;  funt.  Baptif  nus  cnim  quo  Chriftum  indui- 
eo  nequior  cV:  tctnor  fuccedat.  Hoc  tamcn    mus ,  &  qui  etiam  ipfe.vcftis  appellari  potcft 


inlauJe  eft,  quod  de  priore  fententia(tamct- 
ii  magnopere  Cv  afleverantiflime  contirma- 
ta)  JifceJit.  Vuie  cxemplum  DaviJis.i  Sam. 
2f.  qui  tametli  juramcnro  aJ  maleficium  fc 
obihixiflct,tamen,&c.Notandum  ingenium 
hominis  efle  a  rebus  fpirituabbu;  ad  corpo- 


(quoJSacramentanominaaccipiuntrerum, 
quarum  facramcnta  funt)  imitatur  veftcs 
illas  j  quas  Ifraelitx  in  dcfeito  geftabanc, 
qux  ufu  quotidiano  atrntx  non  funt.  Si- 
quiJem  opere'qiioJ  Ioquuntui  )opcrato  b.i- 
ptifmus  peccata  abluerct,  tum  jufta  caufa 
T  1 1 1  t  fub- 


884 


H      A      R.      M 


Munditiu 

noilra  tio  ■ 
Itit  >:on  iti- 
b.crC. 


Verfri. 
J}».tie  no- 


fubeffct  fapius  nos  cx  Anab.iptiflarnm  fen- 
tcntia  abluendi  ;  ut  nulli dubiuni  lit ,  quin 
Pontificii  Annb.iptifl.irum  partes  per  impru- 
dentiam  corroborent.  Hinc  etiam  liquido 
refellitur  facramentum  pcenitentia: ,  quod 
Pontificii  commenti  fuut  ,  &  quaui  quali  fe- 
cundara  tabulam  poft  naufragium  induxe- 
runt. 

Quod  vero  mundos  omnes  dicit  pncter 
Iudam  s  in  co  apparet  munditiem  noftrara 
non  cffc  nobis  inhsrentem  ,  fed  aliunde  ac- 
cerfendam.  Nec  enim  nefcii  effe  poflumus, 
juftiflimum  queraque  in  fe  peccatorem  & 
immundum  effe.  Quis  enim  quarrendo  in- 
veniatur,  qui  vere  poffit  amxmare  cor  fuum 
mundum  eflc3  Corde  autem  immundo.quod 
fons  eft  aitionum  noftrarum ,  a&iones  inde 
lnanaiues  imrnundas  effe  neceffum  eft.  Nec 
cnimdicit  eos  fuiile  olim  cum  baptizaren- 
tur  ,  aut  deinceps  exacta  hac  vita  ,  mundos 
fore  ,  fed  jam  effe  mundos.  Sicut  enim  in 
Adami  peccato  ,  nos  omnes  peccatores  & 
immundi  fumus  conftituti ;  iic  in  Chrifti 
juftitia  omnes  jufti  8c  mundi  fumus.  Et  licut 
Adami  peccatum  iingulare  nobis  omnibus 
jufto  Dei  judicio  imputatur ,  iic  Chrifti  iu- 
ftitia,  Dei  mifericordia  nobis  attribuitur. 

Quodludam  cognitum  habens,  non  ta- 
men  eum  denunciat  aut  pncife  indicat ,  id 


co  conlilio  fit ,  ut  caeteri  cautiores  fierent,  tunt  j-itt 
feque  penitus  excuterent.  Ex  eo  difcimus  tibjtinettt 
nos  tametii  ab  aliqua  iroprobitate,  quam  Chriiim. 
Eccleiiaftes  infectatur  ,  immunes  &  inno- 
xios,  admoneri  tamen  oportere.ut  nos  ipfos 
excutiamus  quo  animo  limus,  qux  in  nobis 
ad  eam  rem  prodivitas  (it,  ut  ab  hoc  fcelete 
quam  longifllme  abiimus  ,  &  quicquid  eft 
irritamenti  diligenter  &  fedulo  declinare. 
Quemadmodum  enim  olim  in  furto  Achan 
cxquirendo,  Deus  voluit  omnestribus  ti- 
more  quodam  percutere ,  dum  iibi  iplis  iin- 
guli  bene  confcii  de  fuis  tamen  parentibus 
&  amicis  folliciti  effe  poterant :  &  quem- 
admodum  belli  Imperatores  in  totius  exer- 
citus  offenfa ,  itaquofdam  (puta  decimum 
quemque)  forte  mulftant ,  ut  timor  fuppli- 
cii  omnium  animos  pervadat :  Sic  hoc  loco 
Chriftus.  Quod  ii  quis  excipiat  injuriam 
infontibus  fieri ,  dum  ,  qui  nihil  quidquam 
de  hoc  fcelere  patraudo  cogitarunt,  timore 
percclluntur:  is  intelligat  nullam  hicinju- 
riamiisfieri,  ut  qui  naturam  corruptam  & 
depravatam  fortiti  ad  illud  ipfum  facinus 
patrandum  proclives  funt ,  reipfa  patraturi, 
nili  Dominus  indomitam  hanc  natura;  no- 
ftra;  belluam  framo  aut  Spiritus  Sancti ,  aut 
arcana:  Dei  providentia:  conftringeret  Sc 
cohiberet. 


IoHJN.  cap.il.averf.ll,  adzi. 

t 2  Voslqium  ergo  Uriffet  pedes  eorum ,  &  palitumfuum  recepijfet ,  rtirfum  re~ 
cubiiit,  &  dixiteis;  Nosiifne  quidfecerim  robis  ? 

13  Vos  me  rocantes,  dicitis;  Magisler  ac  Domine,  &  bene  dicitis  :fum  enim. 

1 4  Itaque  fi  ego  lari  pedes  reslros  Dommtts  &  Prxceptor ,  ros  quoque  debetis  alii 
aliorum  pedesl.trare. 

1  j  Exemplum  enim  prxbtti  robis,  ut prout  egofeci  robis,  ita  &  rosfaciatis. 

1 6  Amcn  amess  dico  robis;  Scrrtis  non  esl  major  Dotninoftto,  neqtte  legattn  tna- 
joreoaqHomiffusesl. 

17  Si  lt£c  tiorerttis,  beati  eritisfi  eafeceritis. 

1 5  Non  de  omr.ibtts  robis  toquor :  egofcw  quos  elegerim  :  fed  oportet  impleatur 
Siriptttra;  Ou^i  cditmectimpaneni,fuHidit adrerfum  mecalcemfuam. 

19  lam  r.unc  dico  robis  prittfqtum  ftat ,  ut  qttum  facium  fucrit,  credatis  me 
eum  effe. 

2 0  Amen  amen  dico  robis,  qtundo  aliqtiem  tnifero,  quifquis  cum  recipit ,  ttie  re- 
cipit,  qui  rero  me  recipit,  recipit  ettm  qui  me  mifit. 


ANALrsis. 

l_f  /tcChrifti  oratioaddifcipulosdiverfisadjun- 
■*•  *ctistemporisdefcribitur,  1.  poftc|uain  iavifTet 
rorum  pedes,  1.  poftquam  exuras  veftesrefumfif- 
fet,  ;.po(tquam  in  mcnfa  difcubuiflet  :  fequitur 


.  fubjefta  oratio:ubiprimumabadjunfto,  difcipa- 
lorum  explorara  notitia  ejus  quod  fecerat  in  pc- 
dum  lotione  &  abfteifione ,  illos  ad  fui  imitatio- 
nem  adhoitatur. 

Verf.  13, 14.   Aliudargumentum  acomparatio- 
ne  minoris,  quo  ad  imitationem  eos  exftiicajar, 

quia 


13- 


14- 


16. 


E     ▼     A     N     < 

quia  dominus  Sc  pnceptor  hoc  fccit,  ncdum  fcrvi 
&  difcipuli  fuis  confervis  S;  condifcipulis  hoc 
ptxftare  debent  :  propolitioncm  hujus  compaia- 
tionis  confirmat  Chrifti  teftimonio,  vcritatcm 
confcflionis  Apoftolorum  comprobantis. 

Vtrf.  i$,  Confirmat  hanc  rcm  afinequodhoc 
non alio coniilio fecit ,  quam  ut  hanc  ejusanimi 
fubmiflionem  confirmct. 

Vtrf.  16.  Rationem  a  comparationc  ir.inoris 
confirmat  ab  adjun&a  inxqualitate  intcr  hcrum  £c 
fcrvum,  legantem  &  lcgatum. 

fnf.ll.  Abadjunfto  ptxmio,  beatitudinc, ut 
hocfaciantadhonatur;  quod  amphficara  difpara- 
to.non  eflefcilicet  beatum,qui  hoc  fcit  facicndum , 
necfacittamen. 

yirf.it.  Notat  fubjeftum ,  ad  quod  ditigitut 
hxc  adhortatio,  nempe  non  omncs ;  quod  fuo  ef- 
ttcientcdeclaratur,  nempe  quod  omncs  non  cffe 
eleftosnovir.  CujusChriftieffcftiin  omnes  non 
eligendo,  finis  indicatur ,  ut  Scriptuia  impleatur  , 
deindedefcribit  eum  ab  cffcfto,  qui  cakaneum 
advetfus  Chtiftum  attolleret. 

Vtrf.  19.  Finem  notat  cut  prxdicit  unum  ex 
fuis  Apoftolisillumproditurum  :  ne  fidenuteut, 
cumproditum  videtint. 

Vtrf.zo.  Defctibit  adjunftum  ptxmium  am- 
plexantis  illum,  quem  Chtiftus  mittit,  nempe 
quod  cum  fe,  tum  Patiem  fuum  amplexatur. 

METAPHRASIS. 

POfiquam  lefiu  abjeBltm  minislerium  lo- 
tioriis  &  abslerfionis  pedttm  Aposiolorum 
fuorttm  omriium  abfolviJfet,indut'is,quas prius 
txturat ,  veBtbus  ,  ad  priflinam  dignitatem 
rediens  ($  iterum  in  menfa  dtfcumbens ,  dixit: 
G)u&ro  an  qttid  vobis  fecerim  inteUigitis :  non 
eqttidem  quod  vos  hoc  fcire  nefcius  fim.fed  ut 
vividius  ($  ejficacitu  animos  vefiros  ajficiam, 
ut  re  bene  cognita ,  qttod  deinceps  de  hac  re 
vos  monebo  alacrius  (omni  ignorationis  excu- 
fatione  pulfa)  promtiffime  exfeqttutioni  manr 
detis.  S]uod  Petro  confilium  Juum  in  lotione 
(yabfterfionepcdttm  expofiturum  fupra  polli- 
cittts  etf.jam  omnibus  declarat.  Quamobrem 
dixit,vos  me  veslrum  in  dtvirits  myfteriis  ma- 
giilrum ,  in  c&teris  rebus  omnibus  dominum 
vocatis;nec  immerito.  Namfive  tternam  a 
Tatre  generationem,  five  Mediatorii  ojficium 
fpectetis,  re  ipfa  cttm  magiiier,  tum  Dominus 
vefterfum.  Si  igitur  cgo  Dommus  &  Magi- 
fier  vefier  ,  ad  hoctam  httmile  &  abjeBum 
lavandi  &  abftergendi  pedes  vefiros  minifte- 
rium  me  dimtft,  nullum  certe  tam  vile  &  con- 
temptum  minifterium  ad  pedum  ufque  lotio- 
nem  &  abfterfionem  occurret ,  cui  vos  vefiri 
Cf  fratrum  commodo  fttbjicere  non  convenit. 
Exemplttm  etenim  vobis  ante  oculos  propofui, 
ad  qttod  (meimitantes)  vos  ipfos  ,  qttoties  ttfus 
erit.conformetis.  Hocentm  audaBei  &  con- 
ftanter  affirmare  audeo  ,  feivum  (utquam 


E      L     I      c      A.  88j 

parcijftme  loqitar)  fito  domino  pnflantiorem 
Qr>  honoratiorem  non  effe  ,  nec  Aposiclum  co, 
qtti  legationis  attthor  eii.  Scio  qttid  cttm  ani-  j  7. 
mis  veilris  cogitatis.vos  non  tam  tard.:s  ingc- 
rito  ($  intclligentia  effe,  ttt  hic  (qttamvis  nul- 
lus  admoncat)non  inteUigatis probc-.recte  qui- 
dem  :  fed  nec  httjtts  nec  aliorum  iiiius  gcneris 
docttmentorum  r.otitta  meliorcs  vos  ,  nedum 
beatos  reddat,  ritfiquod  mente  inteU.gtlisope- 
reprttftetts.  H&c  ego  de  beatttudme  in  manda-  18. 
tcrttm  meorum  obfequto  ommbiu  vcbis  non 
loqttor  (qttod  enim  faniium  eil ,  canibtu  pro- 
ftttuerem)  novi  etenim  ejje inter  vos.quemad 
Apoftolaius  munusa  me  eleiiitm.ad  sternam 
vitam  antejacla  mundi  fundamenta ,  neuti- 
quam  elegi.  Quod  fi  qturaiis  cur  antejaBa 
mundi  fundamenta  rejeBum  ,  in  numeritm 
Apoftolorum  cooptavt :  reSfondeo  hoc  a  me 
certoconftltofaliitm  effe,  ut,  quod  a  Pfalmifta 
dtu  antefndiclum  ejt.impleatttr.eum  qtti  mt- 
hi  commenfalis  eft,i&  qtto  cufamiliartter  con- 
vixi,  mihi  ttt  me fubvertat  infidias  coUocatu- 
rttm ,  haudfectu  qttam  qui  cum  alto  coUnBa- 
tur  ,  funm  Antagonifiam  fi-attde  fupplantare 
fatagit.  &uodequidcm  anteqttamjiatpradi-  !?• 
co,  ut  cttmfiat,  tn  me,  tanqttam  aliquid  miht 
aut  nolenti,  aut  imprudentt  obtigijjct.fides  ve- 
ftra  mintme  ntttet  attt  conctttiatur ,  qttam  de 
meveromundt  Mediatoreconccpifiis.  Atque  10. 
ut  ad  intermijptm  fermonem ,  demutttis  erg.i 
invicem  ojjiciis  ex  animi  fubmijfione  pr&flan- 
dis,  redeam :  cx  ufu  erit,  ttt  deflexis  ab  obfcu~ 
r£  aitt  tenuis  condttionis  fiatre  oculis,  eofdem 
aliorfum,  nempe  ad  Deum  ,  convertatts.  &ui 
enim  cuiptam,nedum  vobis  Aposlolis(qucs  ego 
mifi)  fubventioni  aut  confolationi  efi,eum  eo- 
dem  loco  habebo ,  acfi  in  me  beneficus  fttiffet  : 
qitod  magis  cfl  ,  non  tn  me  tantttm ,  fed&m 
Patrcm  Q>  Spiritttm  S.  qtti  me  mittunt. 

P  R  A  X  I  S. 

QVod  itcrum  fumptis  vcftibus  accum-  Vcrfi:, 
bens,  fibi  &:  doccndi  &:  prarcipiendi        . 
partes  vendicat :  eo  docct  nos  ad  utrura-  al 

r  ,    ^  rr    1   f  t  ttiliuj  rtcc- 

que  edottos  clie  debere,  ut  cum  authonta-  pt„,ite,km 
tem  noftram  S:  dignitatem ,  cum  tempus  tctumbindo 
eft,  tueamur  ;&rurfus ,  cum  tempeftivum  Chriflns 
efl: ,  de  jure  8:  autoritate  noftra  dilccdamus.  "ueat- 
Plericjue  enim  funt  qui  ie  demittere  non  di- 
dicerunt :  funt  etiam  cjui  focordia  quadam 
&  animi  abjcftione  fuum  jus  &:  autontatem 
rctinere  nefciunt :  quod  utrumque  in  Saule 
vidimus  ;  quiad  regiam  dtgnitatem  jam  i 
Deo  vocatus  (kfe  fubduxit  &  inter  fcruta  fe 
abdidit  :  ab  eodem  vero  deje&us  &  detur- 
T  t  1 1 1  i  batus 


Quorfum 

a»,m 

tju^Jho. 


Jib  #/- 

cti)  Imrni- 
titntif  nos 
deterrct, 

l.confide- 
yatiofer- 
finanm;; 


886  H      A       R 

batus  imperiumdimittere,  3Ut  Davidi  ce- 
dcre  reculavit. 

Quod  autem  quarric  ,  an  quidfecerit  co- 
gnovcrint,  tametli  uianis  &  otiofa  quxftio 
videri  poilic  ,  cum  illud  ignorare  nequivc- 
rint,  tamen  ideo  hoc  facit,  ut  rem  cum  cau 
fa  ,  quam  expoliturus  tft,  commodius  con- 
iungac.  ArguracT.tum  autem  minoris  cft. 
Duo  funt ,  quorumalterutrum  me  jure  pol- 
fct  ab  hoc  miniftcrio  avertiile ,  feu  quod 
magifter  vefterfum,  feu  quod  herus;  ne- 
dumutrumque  conjunccim  ;  maximecum 
lneum  cum  herile  ,  tum  magiftrale  (fi  ica 
loqui  liceat)  imperium  &  authoritas  mere 
iit  abfoluta ,  non  ut  hominum  certis  condi- 
tionibus  dcviufta  &  d-'finita  :  li  igitur  ha?c 
fummaautoritas  me  noncohibuit,  quo  mi- 
nus  me  ad  pedes  veftros  ,  ut  eos  lavem  ,  di- 
mitterem  ;  nedum  vos,qui  pares  eftis  &  fo- 
cii.cum  quod  unius  heri confervi,  tum  quod 
unius  prxceptoris  difcipuli  exiftitis,  vos  di- 
mittere  debetis ,  ut  aliorum  pedes  lavetis. 
Sinullo  imperio  aut  principatu  vobis  prx  • 
latus  hocfeciirem  ,  tamen  quod  rectum  eft 
facientem  me  in  recle  faclo  imitari  debe- 
batis ;  quanto  magis  nunc ,  cum  tanta  prx- 
ditus  autoritate  hucufque  me  dimiferim  . 
Siquidem  manus  aut  caput  vobis  Iaviflem 
pra:ceptor&  herus ,  vos  debebatis  invicem 
pedes  lav.ire :  nedum  cum  pedes  veftros  la- 
verim.  Si  vos  condilcipuli,  non  etiam  con- 
fervi,  debebatis  tamen  prxceproris  exemplo 
invicem  pedes  lavarc;  nedum&  condilcipuli 
&  confervi  hoc  facere  debetis. 

Qua;  nos  abotficiis  humilitatis  &  fub- 
miffionis  Chriftiana:  revocant  aut  retar- 
dant  duo  fere  funt ,  i.  contemplatioperfo- 
narum  intcr  quas  ofticia  intercedunt  & 
commutantur;  i.  officiorum  feu  rerum  qua? 
prarftantur.  Ec  quidem  quod  ad  perfonas 
attinet;  prinium  noftra  quam  nobis  arfin- 
ginr.isdignitas,&  quam  akeri(cui  officium 
prxftandum  eft)  attribuimus  ,  indignitas  & 
abjectio  nos  ab  ofFicio  debito  dcpellunt . 
Subit  enim  nobis  in  mentem  cogitare  qui 
fumus.  Sic  enim  ratiocinamur.  Egone  illo 
generofior,  &  honeftiore  Ioco  natus,  ditior, 
honoratior ,  doftior  ,  xtate  major  hoc  d- 
ciam  ?  In  quibus  xftimandis  tametli  fa:- 
pe  tp.XavZz.  labimur  ;  camen  ut  hxc  (Tnt, 
nihil  tamen  affirmare  poflis  de  tc  ipfo, 
quodin  Chrifto  non  fuit  plenius  &  cumula- 
tius  ;  necdum  tamen  dicere  poflis  te  pra:- 
ccptoreru  ejus  aut  herum  eflc.  Atqtie  ut 
hoc  afrirmare  poffis,  Chrifto  tam.cn  infcrior 


M        O       N        I       A 

cs.quifefubmittit  Apoftolorumpedibus  la- 
vandis.  In  co  cui  ofticium  eft  prxftandum 
conlideramusgenerisobfcuritatem,&c.  At- 
que  ut  vera  lint  ,  nondum  tamen  ufque  co 
abjecfus  &  humilis  eft,  tuus  ut  fit  fcrvus  aut 
difcipulus  ;  atque  ut  effct  ,  ut  non  tamen  ld 
juris  tibiin  eumeft,  quod  Chriftoin  fuos, 
fuit.  Imo  vero  quifquis  cs,  &  quantufcum- 
que,  tamen  ejus  vel  viliffimi  mancipii  con- 
fcrvus  &  condifcipulus  es.  Siquidem  fra- 
ter  fit  &  eundem  Chnftum  tecum  profitea- 
tur.  Ergo  non  tantum  tibi  illius  abje&a 
conditio  in  hoc  mundo  cogitandaeft ,  qua 
tibi  inferior  eft  ,  fed  reputanda  ctiam  digni- 
tas  eft  ,  quam  in  Chrifto  adeptus  tibi  exx- 
quatur ,  aut  etiam  ,  nifi  te  ad  id  humilitatis 
demiferis,  prxfertur.Tamctfi  enim  nondum 
regnum  ccelorum  adepti  funt ,  aut  potius 
plenam  ejus  poffefllonem  nondom  obtinue- 
runt,tamen  cum  jam  harredes  defignati  fint, 
&  jus  regni  habeant,  eos  perinde  ajftimcmus 
ac  fi  jam  inillam  celfitudinem  elatieffent. 
Exemplo  Abigaelis,  qux  tametfi  adhuc  Da- 
vid  in  defertis  palaretur  ,  tanquam  erro  & 
circumforaneus;  tamen  quia  jus  regni  habe- 
bat,  non  minore  fubmiffione  Cci'c  corara 
illo  abjecic  ,  &  honorificis  appellationibus 
de  fua  ad  lavandum  pedes  ipfius  indignitate, 
quamfi  jam  in  rcgni  folio  collocatus  fuif- 
fet,  ut  quas  fe  ad  lavandum  pedes  fervoruirj 
abjccit.   i  S.?ot.i^,4I. 

Alterum  quod  nos  ab  hoc  fubmiffionis  l.eenJiJe- 
officio  deterrct,  eft  genus  officii,  quod  prx-  rmioiff,- 
ftatur.  Sic  enim  homnes  ratiocinari  fecura  """""■ 
folent ,  ego  ne  ut  illum  afpiciam  ?  iturus- 
ne  ad  cum  fum  ?  illi  caput  aperturus  :  de 
via  difceffurus :  fupplicaturus  ?  il)i  dextram 
porrcclurus  ?  Sed  quid  inhishxres,  cum 
vel  ad  pcdcs  ejus  provolutus ,  illius  etiam 
pedcs  lavare  debercs  ,  fi  hoc  illi  profuturum 
fit.  Sr.mmti  eft  ,  nullum  tam  abjeftum  efle, 
cui  vel  viliffunum  quodque  officium  non 
prxftet ,  &  prxftare  debeat ,  qui  eft  inter 
fummos.  Hoc  in  membris  corporis  diluci- 
dcperfpicitur  ,  in  quibus  qux  fumma  pars 
corporiscft,  ad  infimum  merobrum  fe  di- 
mitcit ,  ut  illud  curet  eique  conful.ic.  Quo 
ctiam  referri  poteft  exemplum  Ioh.  quod  ad 
■verfumi.  fupra  adduximus.  Hxc  ad  nos 
accommodcntur :  &  fimul  veliicctur  eoruni 
fupcrbia  ,  qui  elatione  animi  alios  vix  di- 
gnos  putant  quos  alloquantur  ,  quibufcum 
confuefcant,  aut  qui  ex  eodem  cum  illis 
calice  bibant,  &  quiquodP/«fV;.io,j.  dici- 
tur  :  D^n  m£< 

Quod 


Cbrijhfit- 
Bnm  imi- 

t.indum. 


EVANCELICA.  S87 

Quod  autem  dicit  fe  cxcmplum  edidiffe,  lem,  ita  difficilcm  f.iiftu  efle  ,  ut  qui  illud  fe- 
quod  ipii  imitentur ,  co  docct  hoc  Chrifti  centpro  bcato  ac  felice  habcndus  iit.  Ob 


Hinijlro- 
rum  eil 
rtliit  bene 
Mgendo 
prjtire. 


Verf.i*. 
£uife  ad 
fi.ttrum 
infimorum 
mimileri.t 
non  Aemit- 
tit,fe  Chri- 
Jlo prxpo- 
nit. 


fj&um  a  nobis  imitandum.  Quaiuumvis 
cnim  Chriftus  nihil  fccerit  quod  nobis  infti- 
tutioni  non  iit ,  non  t.iincn  fine  mand.uo 
ejus  illud  nos  imitari  fis  eft.  Quod  Pcntificit 
in  plerifq;,ut  in  quadragelimali  jcjunio  alnf- 
que  Chnfti  faftis  ftulte  &  ineptc  faciunt. 
Srd  &  illud  peculiare  eft  Miniftris  &  his 


eamquc  c.iufam  hanc  amplificuioiicm  &  af- 
fcvcrationcm  inancm  &  otiofam  non  eflc. 
Peniquc  bcne  cum  illis  agi,li  hac  amphfica- 
tionc  &:  afleveratione  ufqucco  proficiant,uc 
remitancfcant.ut  etiam  eam  fcrvent.Nihil 
cnim  artifcx  commodi  pcrcipit  ad  vitx  cul- 
tum  &:  viiftum,  nili  artem  excrceat  ,  tamctfi 


Verfi7- 
0**  co- 
giitufitci- 
patfitRu 
fepe  Jifi- 
a&a. 


qui  func  aliis  prxpoliti.feu  publicc  fcu  priva-  eam  exactiflime  tene.u :  lic  nec  ex  reru  divi- 
tim  ,  ut  fuis  prxluceant  vitx  excmplo ,  &:  narum  cognitionc  lucri  aliquid  orietur,  nifi 
quoad  commodum  fucrit ,  prius  rem  impe-  ]  praxis  etiam  peritix  acceflent:  atq;  adco  hic 
randam  &  docendam  ipli  exfequantur.  Sic  1  multo  m.igis.  £11  cnim  in  artibus  oblectatio 
enim  fict ,  ut  facilius  &  doceanc  &.  perfua-  quxdam  animi,  tametli  non  exerceantur;  & 
deant  ,  quodabillis  fieri  vclint.quibus  prx-  ut  non  profunt  ,  itancc  obfunt :  Scd  notitia 
funt.  Vidc  Apoft.i  Cw.8,13.  &Rom.  14.$»  Euangclii,  nili  exfecutiommandetur,  pluri- 
1  Thejf.  ;,7.T/7.i,7,8.  jmumobeft,  &  ofBcit  illud  fcicnti  lacob.a, 

Aito't>is  hoc  loco  eft  ,  plus  intelligi  vult  17.  itcm  illud  ,  fervtis qtit  novit  vAtintatem 
qium  quantum  exprirait.  Perindc  enim  eft  Domini,  necfacit ,  mtdtis  plagu  multabitur. 
ac  lidicat,  quantumcunque  fexftimet  quis, '  £«c.ii,4?. 

non  tamen  major  hero  aut  lcgante  eft:  li  fer- 1      SoIIicite  cavet  ne  vel  minima  fufpicio  a-  VecCi». 

vus  aut  legatus  ea  procacitatc  fit ,  ut  fe  hero ;  nimos  eorum  fubeat,  fux  de  proditore  igno-  P"'1'1"" 

cxxquet  aut  legaoci :  tamcn  incredibilis  cu-  rationis.  Ob  eamque  caufam  beatitudinem,  '"  (  "'JJi. 

cujus  mcntionem  fecit.ab  1II0  tanquam  ho-  „•.,..  f.„yw 
minc  illam  ad  beatitatem  airequendam  inc-  npuci,ati 
pto  removet.  Caufam  vero  hujus  rei  altio-  frprem.t 
rem  .iffignat,  quam  prius,  quod  mundus  non  cauft. 
:  non  dcmittit  vei  aa  aojcccmimoruin   ciTet  ;  ncmpe  ipfam  Dci  eleclionem.  Quod 
f  r.urum  infimum  officium,  animi  clatione  is   enim  .i  Chrifto  eleftus  non  erat.minime  po- 

tuit  mundari.  Cum  enim  fide  furificantur 
corda  bomintim  Ail.  i<;,y.  Credant  autern 
quotquot  ad  vitam  elecli  &  crdinati  funt. 
-<4i9.i5,4S.fierinequit  ut  qui  electi  non  lint, 
mundi  lint.  Sicut  enim  paterfamilias  multo- 
rum  operas  conducit.ncc  tamen  illos  omnes 
perpetuo  domefticos  habere  conftituit,  Ced 
eos  xdibus  fuis  moverc,poftquam  opus  fuum 
expleverint :  Sic  ctiam  Chriftus. 

Ex  hoc  loco  etiam  liqucc  duplicem  Chrifti  &e3io  &»• 
fuifle  in  Apoftolis  cledlionem  ;  unam  ad  vi-  rex' 
tam.alteram  adApoftol.uumjunam  xtemam 
antc  jacta  miidi  fundamenta,altcram  tcmpo- 
Hicqntn :  poflet,quare  Chriftus  in  retam  ralcm  in  mundo,unamabfq;fine  &  inomnia 
omnibus  obvu  &:  nota  ,  tanta  &:  tam  vehe- ,  fxcula.alteram  paucis  annis  finiendam.  Nam 
menti  aflevcratione  ufuslit.  Videtur  enim  Chriftus  Iohan.6,70.iffircmt  fe  Iudamcum 
prima  facic  a  vanitatc  non  abcfle.  Cui  qux- :  reliquis  elcgifle :  hic  vero  eum  a  fe  electum 
ftioni  refponfum  pctendum  cftexfequente  ;  efle  negat.utfutiliseorum  ratio  fit ,  qui  ex 
verfu.  ludx  defcftione  cledtionis  xcernxfirmita- 

Quod  fubjungit  be.uos  cfle.fi  fcicntes  il-  tem  labefactarc  conantur :  cum  illa  electio- 
lud  fictis  exprimant  :  Eo  occuirit  tacitx    nis  acceptatione  Iudas  eleclus  non  fuerit. 


jufdam  inflationis  cft  ,  (i  fc  hero  aut  leganti 
prxponat ;  li  hero  peditc  ipfe  equitcm  agat, 
li  hero  miuiftrante  ,  ipfe  menfx  accumbat 
Eft  igitur  argumentum  a  comparatis.  Nam 
uifenon  dcmittit  vel  ad  abjeftiffimorum 
r.urum  infimum  officium,  animi  elatione  is 
fibi  plus  arrogat ,  quam  Chriftus  Dominus. 
Ouod  li  abfonum  lit  fe  fupra  Chnftumef- 
ferrc:  novcrit  etiam  alienum  cfle.li  fe  ad  in- 
fima  quxque  officia  &:  obfcquia  non  abji- 
ciac.  Hoc  quidem  verbo  horremus ,  fed  rci- 
pfa  tamcn  amplectimur.  Quod  li  fuperbix 
iitfe  infimis  non  fubjicere  &  (ut  ufus  eft) 
fubmittere;  quantx  elationis  eft  ,  li  regibus, 
paremibus ,  &:  heris  non  obfcquamur  quic- 
quid  legitime  imperant?  Verum  quidem  eft 
heros  expendere  oportere,  quid  cuique  con- 
veniat  pro  loco  &  ordine  quem  tenent.  In- 
terimfervi  debent  jufla  capeflere. 


cuidamobjeclioni,quaexciperepoflent,rem 
quam  Chriftus  propofuit  per  fccfle  chram, 


Ejufdem  generis  eft  ,  quod  hoc  itafore  prx- 
diftum  fit ,  non  tantum    quod  prodcretur 

nec  aut  illaamplificatione,  aut  vehementi  ■  Chriftus,  fcdii  a  domeftico  &familuri  tra- 

&  duplicata  aflevcratione  eguifle.  Quibus   deretur. 

Chtiftus  refpondet,rem  ut  cognitu  perfaci- 1    ^«.i^jiy.^i^^.AfTirmatfincm  prxdi-  Verfi9, 

Ttctc  3  ttionum 


t.%1. 


888  H       A       B.       M       O       N       I     A 

aut  verx  religionis  taedio  tenearaur ,  fed 
porro  ut  horum  defetUone  ad  firmiorem  fi- 
dem  in  ventate  provehamur.  Nec  enim  vera 
religio  effet ,  quam  profitemur ,  niii  aliqui 


Ev  prnii-  ctionum  fuarum  efle.ne  offenderentur;  quod 
Hitne  &  alibi  dicit.  Hoc  autem  loco  plus  dicit,non 
ChnBtge-  :lntum  uc  ludx  proditione  non  rcvocentur 
"',""""'''"  «utretrahanturaCbriltifide,  fed  ut  in  illa 
porrofirmius  roborarentur.  Hocenimipfo, 
quod  Chriftus  a  Iuda  (prout  prardixeratj 
proditus  eft ,  Chnftus  fua;  divinitatis  &  ve- 
ritatis  Mcflue  argumentum  protulit  longe 
firmiirimuin ;  quodnilieveniflet ,  omnino 
futurum  erat  ut  Chriftus  deceptus  opinione 
Meffias  verus  non  fuiflet.  Hoc  etiam  nobis 
notandum  eft  ,  ut  quoties  hi  deficiunt ,  qui 
videbantur  ccelum  digito  contingere,&  qui 
fuis  prxdaris  donis  inter  ca:teros  fulgebant, 
non  tantum  ut  Euangelium  non  deferamus, 


qui  primas  in  ea  partcs  occupant.deficerent. 

Qutfquis  eum  reeipit,  cyc.]  Redit  ad  inter-  Verf.io. 
miflum  Sermonemi5,i7.wry?&argumen- 
to  a  comparatisutitur.quo  hominesadhanc 
fubmifllonem  erga  abje&iflimos  impellat, 
nempe  quodhoc  officium,quod  ei  pra:ftant, 
non  tam  illi,quam  Chrifto,  nec  tam  Chrifto, 
quam  Patri  pra:ftant.Hinc  eft  qtiod  Abigael 
fe  aptam  &  ldoneam  non  judicavit  lavandis 
pedibusfervorum  Davidis.Servos  enimnon 
in  feiplls,  fed  in  hero  conllderabat. 


L  v  c.  cap.  21,  a  verf.13,  adi^. 

i g  Et  acceptum panem,  qttttmgratias  egiffet,  fregit  :  &  dedit  eis,  dicens;  Hoc  eji 
corpus  mcttm  quod  pro  vobis  datttr  :  bocfacite  ad  mei  commemoratioiiem. 

20  Itidem etiam dcdit eispoculum ,  poslquam  canajfet .dicens;  Hocpoculum, 
effc  Novum  illudpattum  perfanguinemmeum,  quipro  robis  effundttur . 

2 1  C&terum  ecce  manus  ejus  qui  me  prodit,  mecum  eft  in  menfa. 

22  EtfHiusquidemhomtnis,prcutdefinitumesl,  abit :  rerumtamen  r&homi- 
vi  illi  per  quemproditur. 

23  Tttnc  ipfi  cozperunt  mutuo  qu&rere  interfe  de  hac  re :  ecquis  nimirum  ex  ipfis 
ejfet  hocfaclnrus. 

M  A  t  t  H.  cap.  z6,  averf.  11,  ad}T. 

21  Et  edentibus  ipfis,  dixit;  Amen  dico  vobis,  umts  veslrum  me  prodet. 

22  Tunc  contrifiati  rehementer,  cceperttntfinguit  eorum  ipfi  dicere ;  Num  ego  is 
fum ,  Domine? 

2$  Ipfe rero reffiondens,ait; Quiintingit mecmn  manum  in catino,ismeprodett 
24-  Tiitusquidemhomtnisabit,  ficut  friptum  esl  de  eo:  v&  atttem  bomini  illi 

per  quem  filius  hominisproditur :  bonum  erat  homini  illifi  natus  nonfmjfet. 
2s  Rejpondens autem  Iudas  quiprodebatettm,  dixit;  Num  is  egofttm,rabbi?Di- 

cit  ei ;  Tu  dixisli. 

2 6  Edentibus  atttem  eis,  IESVS  quum  accepiffetpanem ,  &  benedixiffet ,  fiegit 
cunn  deditqtte  difcipttlis,  &  ait,  accipite,  comedite:  hoc  esl  corpus  meum. 

27  Et accepto poculo,  acgratiisattis,  dedit  eis,  dicens;  Bibite  ex  eo  omnes. 

2  S  Hoc  esl  enimfanguis  meus ,  Novifcederis ,  qui  pro  multis  effunditur  in  remif. 
fionem  peccatorum. 

2g  Dicoautemvobis;  Nonbibam  abhoc  tempore  exhoc  fiucltt  ritis ,  ufque  ad 
diem  illum  quum  ipfttm  btbam  robifcttm  norum  in  regno  Patris  mei. 

30   Et  qttum  hpmum  ceciniffent,  exierunt  in  montem  Olearttm. 

Ma  R  c.cap.ipaverf.ii,  ad  17. 

1 8  Quumque  difcubttijfent,  &  ederent,  aitlESVS;  Amen  dico  robis,  ttnus ex  vt- 
biiprodet  me,  qui  tditmecum, 

'9  JPi» 


EvANGBlICA.  l%9 

\q  Ipftveroctxperuntcontnftari&ei  dicere  ftgillatim ;  Ktim  ego?  Et  alttu; 
Niim  ego  ? 

2  o  Ipfe  Mttem  rejpondens  dixit  eis ;  Vmts  ex  duodecim  qui  manum  intingit  me- 
cum  in  catinum,  me  prodct. 

2 1  Filius  qutdem  bominis  abtt ,  prout  fcriptum  esl  de  eo  :  fed  v£  bomini  ilh  per 
quemjilius  hominis proditur  :  bonum  erat  homim  tllifi  uatus  nonfutffet. 

22  Et edentibus ipfts,  quum accepijfet  IESVS  panem,  &  benedixiffet,Jregit,  de- 
ditque  eis,  &  ait;  AcCipite,  edtte :  hoc  esl  corpus  mettm. 

2^   Et  accepto poculo,  qttumgratias egiffei,  dedit  eis :  &  btberttnt  ex  eo  omnes. 

2  4-  Et  dixit  eis;  Hoc  eftfanguismeus  Novi  tllitts  fozdcris,  qui  promtdtisef- 
fundf.m. 

2 r  Amen  dico  vobis,non  bibam  amplitis  exfruilu  ritis  ufqtte ad  diem  illum  qttttm 
ipfum  bibam  novttm  in  regno. 

26  Et  quum  bjmnum  cecinijfent,  exierunt  in  montem  Olearttm. 

I  o  H  A  N.  eap.i},*  vcrf.  11, ad jj. 

21  Quumhxcdixijfet  IESVS ,  turbatuseftjpiritti ,  & teftattts eft ,  dixitque ; 
Amen  amen  dico  vobis,  tintis  ex  vobis  prodet  me. 

22  Difcipuli  ergo  afpiciebant  alii  ad  alios,  incerti  de  qtto  diceret. 

2}  EratautemquidamexdifcipulisIESVrecumbeminfintiipftus,  nimirum  is 
quemdtligebatlESVS. 

2  4  Innuit  ergo  bttic  Simon  Vetrus  ut  percontaretur  quifnam  ejfet  de  quo  diceret. 

2?  Ille  vero  quumfefe  inclinaffet  inpettus  IESV,  dicit ei;  Domine,  quis ejl ? 

2  6  Refpondet  IESVS;  ille  eft  cui  ego  intinclam  ojfulam  dedero.  Et  qttum  intin- 
xijfet  offulam,  dedit  Itids.  filio  Simonis  ifcariou. 

27  Etpoft fumtam offulam , tunc ingrejfus eftinillum Satanas.  Dicit igitur ei 
IESVS;  Quodfacis,  moxfacito. 

2 II  Hoc  atitem  nemo  accunibentium  intelligebat  quorftim  ei  dixijfet. 
2q  Quidam  er.iin  putabant ,  quoniam  marfuptum  babebat  ludas ;  IESVM  ei 
dixijfe;  Eme  quibus  opus  eft  nobis  adfeftum  :  aut  egenis  ut  aliqutd  daret : 

30  Ille igitur  accepta  offtila,Jiatim  exivit,  erat  autem  nox. 

31  Quum  ergo  exivijfet,  dicit  IESVS;  Nunc  glorijicatuseftjiliushomims ,  & 
Dcus  glorijicatus  in  eo. 

32  Quod fi  Deusglorifcatus  efl  in  eo,  Deus  qttoque  glcrifcabit  eum  infefe ,  & 
ftatimglortjicabit  eum. 


ANALXSIS. 

EFfeftaChriftidefcribunturin  inftitutione  coe- 
nx;ptimum  infubje&opane;  quem  ptius  in 
manumaccepit,deindeprecibusconfecravir,  ;.fre- 
git,  4.  dedit  illis,  s  .definit  quid  fit  panis  ille.nem- 
pefigillum  corporisChrifti;  deniquefinemnotat 
hujus  inftiturionis  ,  ut  mortis  Chiifti  bencficium 
xnemotia  confervarent. 

Vaf.  10.  Idem  dicendum  de  calice,nifi  quod  in 
calicedeGgna:adjunftumteroporis,quandoniini- 
ftrabatur. 

Matth.io.  Defcribitur  poiro  ab  adjun&o 
tcmporc,  nempequod  fituliimus. 

Matth.jo.  Adjun&um  totius  Ccenx  domi- 
■nia:  eft  antus  hymni ad  Dei  gloriain. 


Lvc.it .  A  dlverfo  amplificatproditionem  Tu.- 
dx  ,  quod  tametfi  ad  hanc  ccenam  charitatis  Chri- 
fti  in  nos  &  noftri  in  Chriftum  aggregatus  effer, 
quidamex  Apoftolistamen  ptoditionem  molie- 
batur. 

1hhax.ii.  Dedaiaturadjunflura  Chrifti.mce- 
ror  &  animi  peiturbatio  ex  difcipuli  fui  moli- 
tione. 

Lvc.  ai.  Docet  effe&um  hujus  proditionis, 
nempequod  conctipitum  &  optarum  coofcqueturi 
quod  confirmat  teftimonio  Scriptun  :  Poft  ean- 
dem  prodirionem  ab  adjjnfta  poena  defcribit; 
quam  poenam  amplificat  a  comparato  mir.oris, 
nempe  nunquam  natum  &  editum  in  inundo  efle 
ipfi  melius  fote..V.trczi. 

Mattii. 


8?0  H      A      H.      M 

Matth.  ii.  Erfe&um  hujus  dicli  Chrifti  eft 
grandis  dolor  Apoftolotum  Mjk.  19.  Erfe&um 
doloriscft,  quod  ligillatim  a  Chrifto  qua-runt ,  an 
ipli  effeut ;  qui  qualiio  fuo  relato  rciponfo dcda- 
ratur  ,  nempe  quod  tina  menfa  comedeiet :  aliud 
eftedum  etiam  notatui ,  quod  fecum  difquuunt 
cjliiscffet. 

Iohaw.  11.  AliudeiTc&umdicliChfifti.quod 
invicem  intueba.itur  :  cujus  efficieus  indicatur, 
quod  dnbii  cflent  quis  hoc  facerct. 

MuiH.ij.  Quarquiftiopiimumab  Apofto- 
lisinfimtepiopofnaeft  :  Cujus  telatutn  relponfio 
eft,  eum  efle  proditotem. 

Iohax.  13.  Caufaefncienslndicaturcur  Pttrus 
lurmi  nutu  lignificet,  ut  quis  fit  a  Chrifto  rogitet, 
nempedileccio  Chrifti  erga  illum  ;  cujusadjun- 
ctum  erar,  quod  in  linum  Chtifti  lecumbebat. 

/"1-^14.  Effe&um  hujus  diledionis  notatm. 

Vtrfz<,.  Effc&umpetitionis  Peiri. 

fc>fz6.  Intenogationis  lo.mms  effeclum  eft 
in.hcatio;  indicium  vero  defcribirur  a  relatione 
dandi,  &  accipiendi  offam  vino  intinctam. 

Vtrf.iy.  Adjunctumacceptionis  offat  eft  pol- 
fdiio  Iudi  pei  Satanam  :  effectum  Chrifti  nota- 
ttir,  pridictio  acceleratx  ttaditionis. 

Verf.  z9.  Adjunftum  hujus  difti  Chrifti  eft, 
quod  Apoftoli  ignorabantmentem  Chtifti. 

ferfiy.  Ha.c  ignotatio  ptobatur  fuis  effectis, 
nenipe  falfa  vetbotum  Chtifti  intelligenria. 

ftrf  30.  Adjun&um  hujus  dicti  in  Iuda  eft, 
quod  ilicoptoditionemChrifti  aggrefluscft;  qui 
adjunfto  tempore  dedaratut  duplici,  poftquam 
offam  accepiflet,  &  cum  jam  nox  effet. 

l'crf  31,31.  Effccium  paflionis  Chiifti  gloria 
Dei  per  Ciiriftum  :  gloiificandi  autem  Dei  per 
Chiiftum  effecfumeftgloriaChrifti;  quiluoefti- 
ciente  Deo,  &  adjun&o  tempoie  atguitur. 

Vidctur  cctna  Domim  pracefijfe  ordine  iotionem  pe- 
ditm  :  n.rm  cum  pams  coenj  porreHus  frl  ante  cinitm 
finitsm  ,  nccejfe  et}  ttt  cahx  nui  a  caenj  prabitus  esi  , 
continenterpanis  dationcm  fequi.  Cum  tgitur  lotio 
pedum,  canj  pcraR.i,  fjHj  jtt  ,  Utionem  iUjm  cocnam 
domimcani  fubjtquutam  ejfe  neceffe  :  ^tlioqui  aliquod 
rnttTnum  mterVaiium  mttrrtnirt  neccffum  tti  inter 
fams  &vint  donnnict prxbitioncm  ,  quod  csi  jifitr- 
ditm. 

METAPHRASIS. 

T  "fJEc  cttm  dixiffet  ,ctmique adhuc  in  men- 

Matt  -\.  **■[*  acciimbenles cibum  caperent ,  lefus 

Lvc.11.      Iudtprodiiioncm  ammo  verfans,  intimts ant- 

mtfits.  penetralibus  commoticr  facltu ,  dtxit ; 

tamctfi  tot  indicia  amoris  cy  charitatts  met 

erga  dcmefiicos  meos  extent  qtiod  illos  una 

menfa  fpiritnalt ,  corporea  peiittm  lotione  & 

abfierfione  d:gnat us fitm;  £f  iUorum  erga  me 

viaffim  charttattt  f.gna  appareant ,  tamen 

quod  vobis  incredibile  videri  potefi.JancrJJime 

vobis  affirmo ,  efje  ex  vobts  ipfts  unum,  qui  me 

Mati  12-  pwdttttrtis  efl .  ^ua  de  re  Apofloli graviter 

contriflati,  c xperttnt  invicem  jpeftare  &  vul- 

ttt<  intntrt,  f,  ex  rubore  aut  pallcre (ut  ctijuf- 


o     K     1      A 

que  tngenitim  fert)  proditorem-  deprehendere 
'  pofient ,anxii  admcdum  quis  effet.de  qtto  Chri- 
1  j:ia  i)  k  dtcere!.  £uod  cum  mutua  niJpeSlione 
I  cjnfequi  ncn  potuentnt,  cccperunt  finguh  feor- 
\fimfcijci;aria  Chrislo,  egone  ts  fumquitefit 
j  traditunu  :  nec  etentm  ignorabant  Chrtsii 
fiammantes  oculos  in  dla  pervidere  fif  longe 
j  ante  prof/hicere  ,  quod ipfi  tn  femet ipf;s  perjen- 
1  tifcere  neqttibant.  Ad  qucs  Iejus  resfondet :  Matt.Jj. 
qtti  manum  fttam  meam  :n  pattnam  tnfert 
(quemadmodiimPfaltes  vaticinatus  eft)ilieme 
tradtturus  esi.  Atqtie  h&cpr^  dttto  liit  ex  voto  MATT.24. 
cadet :  namego  ,  qni  vere  homofum  ,  qttoad^-vc  zz% 
humanitatem  ex  hac  vita  commigraturut 
^fum.qnandoqitidemutitaf.at  primum  qui- 
I  dem  a  Deo  antejaila  mundi  fundamenta  de- 
cretum  esi ,  dctndeper  Prophctas  decantattf- 
Ifimum  esl :  verum  enimvero  nihilprcdttori 
profuerit  aut  Dei  decretum  iternum.autfcri- 
pturam  hocfuo  tf.m  nefario  fcelere  tmpleiam 
ejfe  :  nam  iilum  tam  gravis  poena  gjr-  v.ndicla 
tnanet ,  ut  {illum  qtud attmet)  fatim  fuiffet 
nnnqtiam  natumfuiffe,  quam  pcenam  ftibire, 
qus.  iUiparata  esl.  &uinetiam  Iudas  traditor  Matt.ij. 
ne fuo  in fcijcit ando  jilentio  fe  reliquis  fuspe- 
cium  redderet ,  ad  Chrijlum  dixit :  An  ego, 
Magtsler,  isfum  ?  Ad  quem  Iefiis  :  omnino  is 
esqni  metradittirns  esl.Ex  duodecim  Apofio-  Ioha.ij, 
IU  unus  erat ,  qui  qtsod  eum  prtcipuo  qu:  dam 
ey  interiori  amore  Ieftts  complexus  erat ,  in 
pecius  lefu  (ut  inter  amicos  ferifolet)  recum- 
berefolttut  erat,quo  comm«dit:s,  ftquid  inau- 
rem  clam  aliis  dicendum  erat  ,filentio  accipe- 
ret.  Huic  Simon  Petrus ,  Chrisii  offenfionem 
metttens  ,  ft  Ioannis  oper.im  in  retegenda  pro- 
ditione  palam  depcfceret,  nutu  fignificavit ,  ut 
quis  effet.quem  Ieftts  defignavitjcifcitaretur. 
G\uamobrem  in  pecitts  lefit  irruens  difcipultss 
tUe  dixit  tUi  :  Djmine,dtc  qiisfo.quts  eSi  qui  te 
prodet.  Rejpondet  lefus  is  efi,cut  cgo.tanqunm 
amork  mei  tefferam  ,  ojfnlam  vino  tntinciam 
dedero:S)uamobrem  ojfulam  intingens.eandem 
Iudt  Ifcariots.  Simonisfilio  dedt.  Sjua  amoris 
tejfcra ,  ctim  non  omnmo  ad  rejipifcentiam 
proficeret.faBum  esi  ut  Sa:anas  majoriqua- 
dam  a.ihuc  menfura  ,jus  &  potefiatem  in  il- 
lum  obtir.uerit.  Quamcbrem  cum  eum  Iefies 
in  fufccptofcelere  obfirmatum  probe  ncfjet  ,fic 
iUum  affattis  esim :  Novi  tquidem  te  in  cepto 
fcelere  perfiare  ,  nec  ttUis  raticnibtu  (qu*  va- 
rit  Qt  mttltt  a  me  adhibiltfu,  t)  adducipof- 
fe  ,  ut  ab  hcc  facinore  defifias  :  ag^  igitur, 
quandcqtiidem  ita  vts  ,  tempore pajftonis  met 
d  Deo  prtdicio  jam  appetents,  qiud  fadurtts 
es,  fac  ocins.  Hoc  Icju  dttium  ,  nemo  ex  iUis 

qisi 


»4- 


15- 


16. 


-7- 


:?. 


E      V      A      N      c 


A. 


Sst 


30. 


31- 


19.  qui  menftaccumbtbant  .intellexit.  &uidam 
etenim  exhts  (  quod  Iudas  crumenamgefta- 
vit  ,  ex  qua  fumftus  fro  communi  ommum 
Chrifti  CT  duodectm  conviciu  fitbant)  exiP.i- 
mabant  lefum  illi  mandaffe  ,  tit  illa  coemeret 
qut  fer  univerfum  Pafthatis  feilum  infu- 
tnenda  erant.  Aln  futabant  edtxijfe  Uti  Ie- 
fum,  ut  altqutd  m  pauptres  erogartt  ,quo  fact- 
liusfumptus  iUiutfeslifuslinerent.  Indas  ve- 
ro  accefta  offiila  ,  tlico  adfcelus  hocfatran- 
dum  egrefju*  ,  nec  temporU  incommodttate 
(erat  enim  nox)  adduci  fotutt  ,  ut  animodc- 
fignatam  froditionem  retardare  vellet.  Egref- 
fojam  ad proditionem  frocurandam  Iuda.Ie- 
fu-s  liberitts  quam  ante  cum  Apoftolts  agens, 
illis  dixit:  frofeadeft,  cum  ego ,  quoad  huma- 
nitatem  in  iffa  cructt  ignomimoft  tolerantia, 
Det  lilius  declarabor.quodipfum  ad  fummam 
3».  Deigloriamcedet.  Gjupd  fi  Detet  fer  me  (3 
crucem  meam  gloriam  mtfericordie. ,  jufiitu 
cjt>  fapienttt  acquirat,Deus  ittdem  mefumma 
gUria  ajficiet  ;  idque  gloriofa  refurreciione, 
afcenfu  &  donorum  Sptritus  mtffione  citofa- 

Marc, »2.  ctet.  Cum  adhuc  ita  in  coena cibum  caferent, 
tit  jamjam  Coenam  clauderefarati  e(Jent,Ie- 
fus  tefferam  amortsfut  difcifulu ,  atque  adeo 
omntbus  in  illum  credituru  relinqutre  fia- 
tuens,  faneinmanumfuam  accefto.Deo  fri- 
tnum  gratias  egit.cum  quodfe  umgenitum  Fi- 
littm  morti  fro  eleciorum  rtdemftiont  traditu- 
rus  erat ,  tum  quodfanem  inflituifjet ,  tan- 
quam  aptifftmum  organum  virtute  ty  opera- 
ttone  Sancli  Sftrttm,  quofidtlium  inceptajam 
ante  ctim  Chrislo  capite  &  membru  invicem 
conjunciio  &  participatio ,  indies  incremen- 
tum  accipi.ir.  Deinde  frecatut  tsi ,  ut  fuam 
mortem  ry  hoc  panis  organumfideltbus  omni- 
bus  Dtus  ad  Ulumfinem ,  ad  quem  dettmata 
funt ,  falutaria efft velit.  Hxc  cum  frecatus 
fuerat,  placentum  quod  in  manu  tenebat  (ad 
fiacitonem  quam  ad  feBionem  accommoda- 
tiut)  fregit,  hoc  confilio,cum  ut  fanciiffimi  fui 
cerfortt  attritionem  ob  ocuios  rtfrifentaret, 
tum  vero  ut  dtffracium  di/htbueretur:  dtffra- 
ctum  dtfctfuks  dedtt,  dicens :  hicfams  me  to- 
tum  hominem  corfut  ftmul  ac  animam  vobts 
refrtfentat ,  cututfracrio  meiattritionem.dt- 
ftributio  mei  vobifcum  communicattonem  de- 
fignat :  hunc  fanem  manu  aecfite  ry  man- 
ducate ,  corpus  verofide.  Uoc  quottefcumque 
feceritit  (quod  ftpius  facere  tquum  esi.fi gra- 
tosvosergame  frasiare  velittt)  gratam  (ff 
memcrem  amoris  mei  tnvosrj>  ex  acerbiffima 

Lvc.10.    fttorte  cructs  reccrdationem  facitote.  Finita 
jam  cctna,  ut  pritit  (de  morejpanem,  ftc  calU 


cem  vino  rcfletum  tn  manum  accefit,  ry  foft- 

juam analogiee  (ut  fufra)  fimul  &  g*atttu 

egifjet  ($  frecatus  efjet,  dtxit  v.num  hoc  cali- 

cec^nclujumfocdus  de pcccatorum  remiffione 

vobifcum  defaiium,  quoU  infar.guinu  mei  ef- 

fufionc  tantummodoftabilitatem  {j  firmtta- 

tem  habet,  vobis  cbfignabit  ;  nec  vobis  modo, 

fed  mttltu  altit.  Ex  hoc  igitttr  vtno  fanguinem  M  a  t  t  .  1 8. 

verafide  haurite.ex  eoqite  tn  manum  accefto 

vosomnes  bibere  jubeo :  ficut  autcm  omnes  Marc.:3. 

friut  ex  forreSo  fane  comederunt  ,  fic  a.i 

unum  omnes  ex  uno  calice  bibernnt.   Htc  vos  Mahc.is. 

tanto  altttts  intimts  animi  vefiri  fcnetrahbtcs 

recondere  decet ,  quod  deincefs  vobifcum  ex 

hoc  genere  vim  (quoad  vit&fovendt  neceffi- 

tatem)  non  bibam:  donec  tn  gloriofo  rcgno  meo 

hilaria  vcbifcum  agens,  fleno  gatidio perfufus 

fuero,  utt  hic  in  terris  fieri  folet ,cum  tnter  con- 

vivandum  largius  vinum  btbttur. 

P  R  A  X  I  S. 

DE  Cccna  Domini  /ofeoyi^  ,  qut  vide- 
ttir  huc  ex  Luca  frefertim  adducenda, 
fete  aliunde. 

Indefinitum  proditoris  indiciura  &  Apo- 
ftolorum  difquilirio,tAmetli  apud  A£w/5ttKB» 
prsmittuntur  inftitutioni  Coenas  Domini- 
car ,  poft  ccerum  tamen  gefta  eflc  ex  Luca 
ir,U.  liquet;  qui  ordinem  ,  quo  cjuidque 
geftum  eft,  accuratius  perfequitur:  atque  ob 
eam  forte  caufam  hoc  loco  a  Matth&o  infe- 
runtur  ,  ut  caufam  aperiat ,  cur  Chriftusin 
legatione  ad  parandum  Pafcha  occukius 
egerit ,  &  illius  nomcn  cselaverit  ,  ad  quem 
duos  Difcipulos  Petrum  &  Iohannem  mu- 
tebat. 

Summa  vero  eft,  I.  Chrifto  indefinite 
proditorem  ex  duodecim  difcipulis  forc 
prardicente,  difcipulos,  quis  tandem  is  eflet, 
difquifivifle.  II.Retecto  poft  diligcntcm 
difquiiitionem  proditore,  proditionis  even- 
tum  indicari. 

Prioris  t~  Chrifti  de  proditore  ex  duode- 
membri  )        cim  lndefinitum  indicium. 
fartes      ~\   Duodecim  Apoftoloium  de  ea 
funr,         l^       redifquititio. 

In  priori  parte  ex  Iohan.i^,ii.  intelligi  l0A„  ,r 
poflet  eum  turbato  fpiritu  ha;c  dixifle.Cum  clrrtjlmex 
enim  fuperius  ex  Iohanne  conftet ,  eum  fe-  Iudxinte- 
melatquciterum  proditonsfui  meminifle,  ritntnrba- 

I  •     /-  tHS 

partim  hac  ipla  cominemoratiooc ,  partim 
infequentinunc  pra?di£tione  commotus,  vi- 
dctur  in  hanc  fpintus  pcrturbationem  inci- 
difle:  quod  illum  fecifle  non  tam  fua  cala- 
ffiitate  k  xrumr»is,quas  ipfeex  illa  proditio- 
V  v  v  v  v  nc 


8ji  II     A      R      M 

ne  perpeflurus  cflet ,  quam  quod  Iudas  hoc  ■ 
modo  periturus  erat ;  dcdarat  fatis  argu- 
tneucum  quod  Iohannes  libieo  loco  propo- 
nit  ,  uc  fcilicct  Chrifti  incredibilem  erga 
fuosamorcm  oftenderet.  Tametli  cnim  ad 
cxitium  xternum  proprio  Chrifti  coniilio  &: 
voluntare  (quoad  Deusetat)  dcftinatusfit : 
tamen  quoad  Dei  creatura  erat.quoadipfe  cu 
Iierus ,  rum  prarceptor  ejus  crac  ,  non  potuit 
non  in  creaturx,  fervi,  difcipuli,  Apoftolique 
fui.qui  alios ab  intcntu  fervarct  exitio  non  do- 
Jere,&  graviter  contriftari.Hunc  animu  fuif- 
fe  inSamuele  legimus,  quideSauIea  Domi- 
no  rejecto  luxit.i  Sam.ij,H.Quoda.utC-,cap. 
16, i.  a  Domino  reprehenditur;  non  ideo  rit 
quod  luftus  ejus  contra  officium  eflet;  fed 
quod  m  luftu  &  mcerore  modum  non  adhi- 
buit.Quod  li  quis  cogicec,quod  ofculo  Chri- 
ftum  prodidic  :  atqui  ccena:  participatio  ar- 
ctioris  cujufdam  conjunctionis  ceflera  eft, 
quamofculumolimerat :  quod  enim  inter 
nos  manuum  junclio  aut  amplexus ,  illud  o- 
lim  ofculum  erat.  de  qua  re  vide  prius. 

SQC[uhuz  pars  alterx  de  difquifitione  quis 
ille  futurus  eflet : 

Quszdn-f  Vnaintcrfe. 

plex  eft,\  Altera  cum  Chrifto. 

VecTzl.         lobm.i},n.  Difquiiitio  interdifcipulos 

Difcipuli    notatur;  dum  dicitur  eos  fe  mutuo  afpexifle, 

exvultu     (1  forte  alicujus  cx  eis  confcientia  Chrifti 

frtditcrem  ^Q  um  ve[iemcnt;  perculfa  crimen  aut 

tjgnofce.e      ,jore  rubore  vukus  (ut  fit)  proderct. 

SicutemmSalomon  docet ,  ftultum  velin- 

ccflu  fuo  fuam  fxpe  ftultitiam  proJerc :  Sic 

eciam  nonnunquam  rit ,  ut  in  vultu  figna 

quxdam  rex  confcientia;  appareant. 

MafM  Ex  quoillud  intelligitur;nosdeberc  invi- 

ftccttterum  ccm  pcccata,  vcl  cum  riunt,  vel  cum  facicn- 

inqmfuto    ja  Jecernuntur,  exquirere  5c  veluti  in  terra 

mttfm*.  ^^  cfr;odere  &  erucre  f  ut  ;n  jucem  alfc. 

ta  puniantur  S:  qui  deliquit  ad  frugem  revo- 
cerur. 

Ejus  infignc  exemplum  in  lege  eft;  Dent. 
ai,i.©>c.item  Gew.57-Concra  aute  nequam 
Cain  erat ,  qui  dicebat  fe  non  efle  fratris  fui 
cuftodem.  Apud  nos  tamen  proditionis  infi- 
mulancur ,  li  qui  alterius  peccata  &  errores 
retegant ,  &  probofe  Promocores  appellan- 
tur,  &  gratia:  aucupes,  pickthancks.tii3.mQn 
pcccata  latent,  nec  ad  multorum  aures  per- 
vcnerunt  ,  privatim  admonendi  funt  ;  nifi 
fortealterius  incommodo  liicntium  hoc  (Ic. 
Cum  aucem  ab  omnibus  hoc  fieridebet,tum 
maxime  ab  Ecclelia:  prefby  teris,  qui  wfetvi 
<t<i  ad  camrcm  delecti  func. 


O      N      I     A 

Matth.16,11.  Narratureos,  cumcxmu-  Matt.ii. 
tuoafpeclu  nihildehac  re  (prxfertim  ccrti)  Sedjcce- 
eliccrepotuiflent ,  ad  Chnftum  converfos,  r'fn't"'- 
eum  acceflifle  :  fcd  acceflifle  tnftcs  ,  Chri-^"'''' 
ftum  tam  indigoe  abhis  habendum  &  exci- 
piendum  efle,  &  cxtare  iuter  eos ,  &  in  hoc 
amplilTimo  collegio  eu.qui  tam  ncfario  fcc- 
Icre  fe  contaminaturus  erac .  Quo  docemur, 
nos  ad  exquirenda  &  inveftigauda  aliorum 
peccara  triftesacccdcre  oportere  ;  non  (ut 
fi-pefic)laetidefratrisnoftncafu.vide  1  Cor. 
5.  Quodficnftcs  cfle  debemus  decrimine 
nondum   admiflo ,  fed  deinceps  patrando, 
quanto  magis  cum  facinus  patratur.  Quui 
etiam  Chnftum  videmus  mencione  impuri- 
tatis  Iudx,  Si  ejus  cx  impuritate  perditionis, 
fpiritu  perturbatumfuiirc. 

Quod  autem  fibi  probe  confcii  unde-  Occultt 
cim  ,  tamen  in  fua  ipforum  confcientia  non  rtccati 
acquiefcunt ,  fed  porro  a  Chrifto  certiores  >'Mt' 
de  ea  reddiexpetunt;Inco primum  difcimus 
quanta  peccati  fraus  lit ;  quam  furtim  in  no- 
bis  &  clam  delicefcatjut  ne  ipfi  quidem  fa-pe 
nos  explorantes  &  probe  &  diligenter  per- 
tentantes  illud  noiTe  poflimus.  Hinceftuc 
Apoftolusdicat  fc  libi  ipli  nullius  erga  Co- 
rinthios  peccaci  confcium  ,  non  tanicn  ob 
idipfum  juftificari.  Hinc  etiam  Propheta 
David  feipfum  his  m  quibus  inlimulatus  erat, 
cxplorans  ;  petit  porro  ab  ipfo  Deo  ut  eum 
pertentet  &  probet.  Hinc  eft  quod  P/iiji.ab 
arcanis  fuis  peccatis  liberari  a  Deo  poftulat: 
hominis  enim  cor  mare  profundum  eft,quod 
non  tantum  alii ,  fed  nec  ipfe  valde  explora- 
re  &  plene  perceptum  habere  poteft ,  fed 
Deus  tancum.  Tot  enim  hypocrifeos  Sc 
innorationis  involucris  obducicur ,  ur  iibi 
ipli  etiam  non  raro  imponat.  Ier.xy, 9,10. 

Hincdocemumobisipfisdiffidentes,am-  y„Ae  »- 
nes  peccandi  opportunitates  &  illeicamenta  mnespec- 
dedinare  nos  oporterc.Tametfi  enim  adver-  eatl  »pp'r- 
fus  peccati  aliquod  certum  genus  probe  mu-  "'"  '"'' 
niti  videmur,ut  nullum  inde  cafum  pertime- 
fcamus :  tamen  meminerimusaliquamilhus 
peccati  fcincillam  in  nobis  Iatere  pofle,  qua; 
in  matcriem  aliquam  feu  cremium  incur- 
rens,  iftud  incendat.  Hinc  eft  quod  Iofephus 
noluit  cum  fua  hera  fermones  ulcra  citraque 
confcrre,  ventus  neejus  vultu  &  verbis  in- 
fidiolis  ad  illud  facinus  patrandum  perpelle- 
retur,  quod  animus  refugiebat. 

Matth.16,1}.  Chriftus  aliis   verbis  rem  Vetf  13. 
eandem   rcfpondec  quam  prius    indicarac.  CtUtiprt. 
Quo  docemur  mirilicam  Chrifti  fuifle  in  cu% 
hoc  fcelere  celando  fipientiam.  Videri  V^-  fiuBtu. 

tuit, 


DtUigrj- 
djtim  fce- 
ttr.ttos  rff- 
tegit. 


V«fi4- 
Chriilm 

tjfcndicu- 
lnm  in 
frotttttone 
tt.tndttm 
ttUtttt,  ,i 
Dlcrcto 
Dct  : 


E     V     A      N      C 

rait.in  rclicjuos  difcipulos  iojuridfus,  qui  ili- 
co  eos  &  a  grandi  follicitudinc  &  timorc,  in 
quo  verfabantur,  &  ab  aliorft  fufpiciouc  non 
libcrat ,  proditoris  indicio.  Donoccnimdc 
proditorc  certo  conft.ib.it ,  &  (inguli  fcipfos 
fufpicabantur,&  ab  aliis  fufpcfti  cllc  potcric. 
Scd  hoc  pafto  voluit  fuosad  fuifubrnilV.o- 
nem  &humilitatem  &  ad  charitatcm  in  alios 
exercendam  crudire  ,  ut  fcipfos  pcnitus  ex- 
plorarent  &  peccata  fua  pctradtarent.Quare 
ii  quando  in  fufpicioncm  injuftam  veniamus 
patratiaut  patrandi  fcelcris ,  non  cft  quod 
inique  fcramus ;  cum  hoc  Apoftolis  Chrifti 
obvenerit ,  aliifque  piis,  ut  fanifriflimx  vir- 
gini,qux  immcrito  fufpicionis  nota  cx  adul- 
teriolaborabat.  Hinc  veronobis  hoc  utilc 
efleargumcnto  eft ,  quod  Chriftus  in  tcrns 
agens,  cjui  eos  illa  fufpicione  abfolvere  po- 
tuit,  non  abfolvit  tamen ,  quoad  eorum  ali- 
quantifper  patientiam  cxercuiflct  Quam- 
obrcm  qui  Ariolos&  Arufpiccs  &  Pythones 
adeunc.ut  res  arcanas  &  abditas  pcrfcrutcn- 
tur  ,  prxfcruntque  e  re  elle  ut  indicato  fla- 
«iciofo  reliqui  innoxii  pronuncientur ,  hinc 
facile  rcfclluntur,  quod  illud  ad  tempuslate- 
re  ex  ufu  piorum  eft. 

Deinde  hoc  loco  colligitur  Dcum  grada- 
rimfceleratos  inlucem  &apertum  educere 
hoc  conlilio  ,  ut  fe  colligendo  &  ad  Deum 
rccipiendo,  pcccata  quxadmiferunt  ,  quan- 
doque  penitusfepeliantur ,  nec  omnibusin- 
notcfcant ;  certcquidcm  ut  fpatium  refipif- 
centix  habeant ,  nec  in  peccatis  moriantur. 
Si  enim  Iudas  hoc  priorc  indicio  refipuiiTer, 
nunquam  cjus  proditio  animo  concepta  ,  ad 
hominum  notitiam  perveniflet.  Sic  fit  fx- 
pius  ut  fufpicio  fce!eris,quod  latet,prius  plu- 
res  complexa,  poft  in  paucos  recidat ,  dein- 
ceps  in  pauciores  ,  tandcm  in  ipfum  fcelcra- 
tum,  aui  facinus  patravit.  Sic  fadumcftin 
Achanis  fceleris  inveftigatione.Qtioties  er- 
go  aliquis  fufpefius  flagitii  certis  teftibus 
convinci&  coargui  nequit :  tamen  caveat 
ne  hanc  de  fe  fufpicionem  contemnat,  quod 
nulli  jufti  teftes  extent  ,  fed  potius  Dei  illa 
facilitate  ad  rclipifcentiam  feipfum  excitct 
atque  inftiget. 

Sicut  autem  prxditHone  proditionis,  ali- 
quaexparte  crucisfcandalum  depulit  ,  nihi! 
nonanteco<;nitum&  perceptumlibi  eventu- 
rum  docensjita  aliis  arsumentis  offenfionem, 
qux  inde  pullulare  pofTit,declinat.Nairj  illud 
inprimis  ad  confolationcm  noftram  perti- 
net,  quod  molli  abeundi  verbo  uticur  ,  ficut 
Matth.  17.  V|«J®-  vocatur,  &  14. &  1  Cor.j. 


I      L      I      C      A.  893 

depofitio  tabernaadi  appcllatur  mors,  fimili.t 
vidc  Iob.c,z&.  t$  3,15.  Deinde  ,  totum  hoc 
11011  cam  ex  proditoris  m.ilitia,  quam  cx  Dei 
fapicntc  decrcto  fut  cft  apud  Lucam,)  Si 
ipfius  Scripturx  prxdidlionc  (ut  eft  apud 
Matth.  &  Marc.)  ficri  confirmat.  Videtur 
cnim  indignum,Dci  fTlium  a  tcrrx  Filio,  pro 
ipiius  arbiccatu  ,  &  ad  explendam  ipiius  ava- 
ntiam  prodendum  &  crucifigcndum  cfle. 
Vidc  Aci.i,,f},z%.  Hinc  igitur  confolatio- 
nera  habemus  quoties  veritatis  caufi  aliquid. 
i  indigni  patimur.  Sicut  cnim  indignatioin- 
gcncratur  in  animis  noftris ,  quocics  lcelc- 
ftorum  hoftium  maliciam  ac  pcrvcrfitatem 
intuemur,  qua  Ecclelia  &  pictas  Ixditur,  ita 
rurfus  animosad  Dci  decrctum  refcrentcs, 
qui  non  niiibonaSc  Ecclciixlalutariadecre- 
vit,  confolationem  accipimus,fore  ut  cx  illo 
cceno  Dcus  aurum  ad  fui  templi  xdificatio- 
nem  (it  eruturus.Tametfi  enim  ftuctus  ma- 
ris  fremant ,  Ecdefix  hoftes  tamen  dccre- 
tum  Dci,tanquam  Iittora  quibus  veluti  clau- 
ftris  ac  vedibus  furor  eorum  cohibetut ,  iion 
pofliint  tranlilire.Quod  autcm  non  fcriptum 
tantum  dicitur  ,  fed  &  dcfinitum  ,  id  anim- 
advertendum  eft  ,  ne  debita&  jufta  confola- 
tione  privemur.  Quamvis  omoia  facinora 
Eccleiiam  vexantia  non  fint  fcripta  ,  lunt 
tamen  omniaDeiconillio  prxfinita. 

Aliudargumentum  ad  depellcndum  fcan-  j.  ^f  ptetta 
dalumexcruce  oriundum  ,  ducitur  ab  ad-  pnditmif, 
junfto  fupplicio  proditoris ,  qui  banc  inju- 
riam  filio  Dei  illatam  non  feret  impune ,  fed 
tam  horrendo  fupplicio  conftrinj;etur  ,  ut 
cum  illo  bene  aclum  fuifTet,  ii  nunquam  na- 
tus  fuifTet :  quafi  dicat;  Si  quidem  Deus  hoc 
fcelus  inulcumpaceretur  ,  merito  pofletani- 
mos  veftroshxc  fufpiciofubire,  me  a  Patre 
negleftum  efle  &  non  diligi :  fed  ,  &c.  Non 
igitur  charitatcm  Dei  in  fuos  minuit  ,  (t 
quando  in  proditorum  naflas  incidunt,atque 
itain  carnificum  &  tyrannorum  exquifitilTi- 
ma  fupplicia  conjiciantur ,  ii  in  fpeluncis  & 
carceribus  tenebricoiis  concludantur,ii  qux- 
ftio  de  illis  habeatur,(i  fkmmis  deniquc  crc- 
mentur.  Scd  ii  tyranni,  tortores,aliique  car- 
nifices  impune  hoc  fadtitarent,  tumdcmura 
Deum  curam  fuorum  abjecifTe  cxiftiman- 
dum  cfTet.  Quod  nunquam  accidifTe  expe- 
rientia  omnium  feculoium  clamat:  fimulque 
fanguinem  fuorum  libi  pretiofum  cfle  affir- 
mat,  Pfal.116.  Nam  fi  lachrymas  fuorum  in 
utrc  confervat ,  ut  authorcs  lachrymarum 
ulcifcatur,  Pfal.^6,9.  Quanto  magishoc  fa- 
ciet  in  cfTutione  finguiniseorum.  Nos  igi- 
V  vv  v  v   2.  tur 


89  + 


11 


Prcpttr 
decreti  di- 
fini   & 
Scri\>tur£ 
impletio- 
nem  uon 
mitig.ita. 


tur  de  cjus  chiritate  Certos  effe  decet,  ut  ut 
ncquiflimorum  hominum  injuriis  divexe- 
mur.  Quam  care  conftitit  ludxis  Chrifti 
fanguis,  cu.ti  horrendo  m  ludam  &  Pilatum 
judicio,  tum  tot  annorum  a  regno  Dei  defe- 
<£lionc;non  iwnoramus.Nec  dubium  eft  quin 
menjbrorum  Chrifti  fanguis  pro  ordine  & 
loco,  quemin  corpore  Ecclelix  obtinent, 
Deo  noa  minus  charus  iit.  Vide  exemplum  •  te  Deo  dignum  non  fuiilet ,  li  bonum  non 


O     N      I     A 

nonnullam  accipiunt.  Sic  enim  prorfus ci- 
tatur  Dci  decretum  &  admimftratio  i  lo- 
fepho,  ut  fratres,cjuiillum  vendideranr,con- 
folaretur. 

Quod  etiam  uon  dicit  Chriftus  bonum  Emumqui. 
fuiiTe,  li  Iudas  nunquam  cxtitilTet  ,  fed  bo-  </«»»/«- 
num  illi  fuifle ,  ideofacit  ,  ut  Dei  de  hac  re         "*' 
decretum  .i  calumnia  vindicaret.  Quod  cer- ''""'[' 

n        ,.  r  ■  rr  -t     ^ —  »o;jiu;gi- 


Pharaoms  &  .ligyptiorum,  Achitophelis 
Herodis,  ABor.11,%1,  &c.  Vide  hiftoriam 
noftrorum  temporum.  Supplicium  arguitur 
a  comparato  minoris :  nam  nonfuilTe  prx- 
ftiterit  ei.quam  tantoexitio  devoveri.Quod 
cum  dicit,multa  comple&itur  qux  cogitan- 
do  complecti  quis  pouit.  Ei  enim  non  tan- 
rum  non  nafci  bonum  fuiflet ,  fed  quarn  ci- 
tiiTime  extingui;  nunquam  lucem  afpexifle, 
genibus  maternis  exceptum  elTclac  fuxilTe, 
crevilTe  ,  lob.}.  Maxime  vero  Apoftolum 
creari.  Hxc  enim  omoiabeneficia  ad  gra- 
viorem  damnationem  tantum  llli  profue- 
runt.Atque  hxc  eft  conditio  reproborum  o- 
mniu,tametii  non  tam  honibili  quam  ludas 
judicio  oppnmentur.  Vnde  eft  quod  fc  a 
montibus  operiri&  obrui  attcrique  optant, 
mortemappetunt ,  fed  mors  fugiet  abeis. 
Hinceftillc  impiorum  fenfus ,  quo  fenon 
eile  poft  mortem  expctuut.Quod  li  pii  hanc 
Dei  lram  guftant  eo  modo,  Iob.i.S:  j.  in  hos 
clamores  eruropunt  ;  qiud  impiis  fiet ,  qui 
plenum  hauftuminde  bibunt.  Hoc  nos  ad- 


nafci  Iudam  extitiiTet.Bonum  enim  omnino 
erat  divinx  glorix  promovcndx ,  bonum 
Ecdciix  fervandx  ,  &  informandx  cum  do- 
ftrina  quam  propofuit ,  tum  cafu  ,  quo  nos 
ad  cautionem  inftituit ,  ut  nobis  ab  avaritia 
caveamus ,  qua  Iudas  tam  horrendam  dam- 
nationemcontraxit.  Illud  igitur,  velint  no- 
lint,  ab  illis  exprimet  Deus  ut  bonum  fuerit 
cuique  nafci.  Alii  etiam  fuainde  commoda 
percipiunt ;  difcipulis  etenim  bono  cedit, 
qui  ab  impio  prxccptorc  edo&i  funt  ;  filiis, 
qui  a  reprobo  parente  hxreditatem  confe- 
quutifuntaut  dicati  funt.Danda  igitur  ope- 
ra  ,  ne  cum  aliis pridicaveri?ntu  ,  tpfi  reprobi 
fimtu,  i  Cor.9,  17.  &  ut  non  alns  folum  ,  lied 
nobis  etiam  nafci  bonumlit. 

In  Iudxinterrogatione  ,  notatur  iniignis  Verf!25. 
impudentia  &  ftupor.  Sicut  emmin  cxteris  '",     """ 
laudedignum  eft  ,  quod  nullius  rei  libi  con-  C.1^,1* 
fcii  in  fuo  de  fe  judicio  non  acquiefcunc.nili 
Chrifti  de  ea  re  fenteutiam  accepennt ,  ita 
bruti  cujufdam  ftupons  fuir ,  libi  confcium 
uon  intelligere  Chriftum  multo  magis  rem 


moneredebet,  ne  quxftum  ita  vel  injufte  cognicam  habuiffe.  Reliquidifcipuli,camet- 
faciamus,  voluptatibufve  inferviamus  ,  qux  ii  ipli  nullius  iibi  mali  confcii  eiTent ,  certo 
poft  in  illas  nos  anguftias  &  cruciatus  con- '  tamenfecura  ftatuebant  ,  Chriftum,  quod 
jiciant  ,  nobis  ut  hos  clamores  &  ejulatus  illiin  fe  pervidere  nequibant,  pervidifle.Hic 
extorqueant;  6  utinam  nunquam  natus  fuif-  autem  ita  obbrutefcit,  ut  ne  id  quidem  fcire 
fem !  educatus,  altus,&c.  Si  illis  aut  quxftu,  Chriftu  iibi  penitus  perfuaferit,quod  iibimet 
aut  libidinibus  in  nihilum  redigendi  forent,  J  ipli  perceptum  plene  eflet.  Ad  hanc  autem 
quis  non  illa  adverfaretur ;  jam  vero  cum  co  interrogationem  videtur  quodammodo  alio- 


homines  adigunt  ,  ut  non  efie  optabile  iit; 
nedum  debent  declinari.  Contri  vero  per- 
beati  pii,  cum  lllis  bene  iit :  &  quidem  fum- 
mo  gradu  benc  eft,  quod  nati,quod  educati, 
quod  demum  mortui  funt. 

Simul  ctiam  innuit  Chriftus ,  nullam  le- 
vationcm  ex  Dei  decreto.aut  Scripturx  im- 
plecione,  atquc  adeo  eleftorum  falute  ,  qux 
iine  hac  proditione  nullafutura  fuiflet  ,  ad 
Iudam  .icceffiiram.  Quandoquidem  nullo 
obfequendi  Dei  voluntati  ftudio  ,  fed  cupi- 
ditatis  fux  explendx  ergo  fcelus  admilit. 
Quanquam  hi  ,  qui  fcelerum  fuorum  pceni- 
tudineducuntur  ,  ex  Dei  decreto  &  ordi- 
uatione  admimftrationeque  confolationem 


rum  difcipulorum  exemplo  compulfus  ,  ne 
(i  cum  reliqui  omnes  ut  fe  purgarent  auda- 
cter  Chriftum  ,  an  ipfum  prodituri  cflent, 
fcifcitarentur  ,  ipfe  taceret ;  reum  fe  quo- 
dammodo  fateretur.  Audaciam  autem  addi- 
dit,  quodtametii  Chriftumfcirethucufque 
perveniiTe,  ut  unum  ex  duodecim  fui  prodi- 
torem  futurum  refciverit ,  tamen  quis  ille 
tandem  efltt  forte  nefcirct.  Deinde  fretus 
Chrifti  humanitate  &  facilitate  ,  in  animum 
libi  forte  induxit ,  fore  ut  ii  Chriftus  prodi- 
torem  forte  cognofceret ,  tamen  ut  jaro  ali- 
quot  dies  fecerat,  illud  alios  celaret.  Ex  quo 
illud  intelligitur,  quantam  hominum  ocuks 
avaritia&  pecunix  cupiditas  caliginem  offu- 

dcnt. 


E      V       A       N       G       B       L       I       C       K.  ffr 

derit.  Hic  enim  Chriftum  Dei  Filium  efTe,  i  indicare  noluir ,  reprchcnfione  non  carct. 


&  verum  Deum  pernoverat,  atquc  confeflus 
crat,  experientiaque  didiccrat  nihil  illum  la- 
tuiflc.Tamen  ftudium  pecunix  &  callus  pcc- 
candi,  quem  contraxcrat,  oculos  animi  cjus 
ita  contixerat ,  ut  cum  de  pcccato  conlitcn- 
do  agerctur ,  non  fccus  ft  cum  Chrifto  ge- 


lOAN.lJ. 

Chrijh  m- 
dictnm  .1 
relitjnis 
Di/itpuht 
non  intel- 
lcHum. 


Vidctur  cmm  prorfus  cunofitatcm  nobis 
ingcnitam  relipcre  ,  qui  meminiflcdebui- 
mus  his  acquiefccre  ,  qux  Deus  nobis  re- 
vcl.ivit.  Deuter.  cap.iy.verf.  19.  Verum 
quidcm  eft  Dcum  aliquando  nos  aliquid  ce- 
larc  ut  noftrx  in  co  mveftigando  induftrix 


rat,  quam  li  cum  puro  hominecommercium   pcrkulum  Capiat.  Quamobrem  (I  tum  in 
habuiflct ,  ut  non  fine  caufadiftum  lit,  mu-    procimftu  rcs  non  cft,  tcrram  pcrfringcre  & 


tius  fipientum  oculos  occxcarc.  Hic  cnim 
probe  olira  fciebat  &:  fapicbat  hucufque  ,  ut 
Chriftum  cuncta  perfcrutari  arcana  non 
ignoraret :  fed  nunc  ,  ubi  captus  eft  ftudio 
mercedis ,  illaomnis  veluticvanuit  fcientia: 
ut  non  temcre  fxpius  inculcandum  (it.Dcum 
nobis  ante  oculos  femper  proponendum  cf- 
fe,  ut  non  peccemus. 

In  Chnftirefponfodeclaratur  ipfum  cer- 
tum  homincm  a  fe  cognitum  fuillc  ,  quod 
itcm  ad  orTenflonem  pellendam  &  dilucn- 
dam  rcfcrri  oportet. 

Alterius  fRete&io  proditoris  poftdili- 
membri      ^     gcntem  difquifitionem. 
partesCut,   (^Eventus  proditioms. 

Hic  primum  qtttritttr  quomodo  in  pro- 
ditoris  indagatione  perfevcrent ,  cum  Chri- 
ftus  eum  diiertis  vcrbis  indicaflet.  Refpon- 
dendttm  vcl  Chnftum  fubmilTa  voce  ,  veluti 
inaurem,  Iudx  hoc  dixifle  ;  veldifcipulos 
ita  inter  fc  tumultuatos  de  hac  re ,  ut  quid  a 
Chriitodiccrcturnonattenderent.Quicquid 
/it,  illud  certe  liquet,  Chrifti  conlilium  fuif- 
fe  ita  ludx  confcientiam  perccllcre  ,  ut  reli- 
quoshoccelatum  vellet.  In  quo  admirabi- 
lemfuavitatem  &:  faciiitatem  Chrifti  notare 
licet,  qui  tam  xgre  adduftus  eft  ut  ejus  pro- 
ditionem  n:'fandani  patcfaceret  ;  ne  facino- 
rispudore  oppreflus  ,  pcriret.  Quod  nobis 
imitandum  proponitur  ,  qui  fi  quid  de  fratre 
rcfcifcimus,  dolore  parturimus ,  quoad  illud 
cum  aliis  communicaverimus.  Simul  etiam 
exemplum  teliquit ,  quomodo  in  Ecclelia- 
fticis  cenfuris  nobisprocedendumilt  ,  ut  il- 
los  tolcrcmus,quorumciimennobis  notum, 


vcluti  ex  tcrrx  cavernis  cffodiendo  illam 
erucrc  par  cft.Si  difricilior  aliqua  caufa  orie- 
baturin  Iudxa  vel  in  cxtimis  lfraelis  parti- 
bus,quam  illius  ditioncs  Iudices  cxpedire  Sc 
extricarenonpoterant.Hicrofolymaadeun- 
da  erant,  &  confulendi  hi  quiin  Rcpub.  & 
Ecclcfiaprxfuerunt.prout  caufa  poftulabat. 

Quem  dihgebat  lejtts  ]  Laudatur  inScri-  ^m!CitU 
ptura  amici  ufus,  &  amicitix  vinculum  ,  vel  incxmph 
fratrum  nexuobligatum,  prxdicatur.  Wnie  cbn]hUn- 
Chriftus  ipfc  tametfi  nullum  non  modo  pa-  ■'"''•■ 
rem  ,  fcdne  cum  illo  vel  minima  cx  parte 
comparandumhaberct ;  noluit  tamen  hoc 
amici  fubiidio  &:  confuctudine  dcftitui.  Ec 
quidcm  prius  n.  Johan.  acccpimus  cum  La- 
zarum  charum  habuiffc.  Scd  quoniam  lllc 
domi  fux  hxiebat ,  nec  fcmper  in  promptu 
erat ,  quo  cum  coniilia  fua  &  mxrores  non- 
nunquam  communicarct ,  voluit  etiamin- 
terdomefticosamicum  habcre.  Sicut  cnim 
Rcgcsolim  (ut  exhiftoriafacraconftat)  u- 
num  aliquem  habebant  fibi  adjunclum  ami- 
cum.quocum  fe.defundi  gravioribus  Rcip. 
negotiis,  oblectarent ,  arcana  communica- 
rent.quem  gaudii  &  mxroris  participcm  fa- 
cerent ,  ita  &:  Chriftus  ipfe  certum  exfuis 
amicum  prx  cxteris  arctius  aftrinxerat  fibi. 
Hicfuit  Ioannes,  quiduobusadjundlis  ami- 
citix  notatur  ,  amore  interiore  &  fingulari 
fupracxteros ,  &  recubitu  in  ejus  linum; 
quod  fummx  familiaritatis  &  fingularis  cu- 
jufdam  amoris  indicium  eft.  Vnde  etiam  no- 
tatconjunftionem  uxoris  cum  viro.  Hinc 
eftquod  illi  prxtercxteros  arcana  fua  Chri- 
ftus  ,  in  libro  Apocalypfeos  comprchenfa, 
patefecit ,  qux  alios  Apoftolos  cclavit.  Itcm 
quod  huic    tantum   proditorera  indicavit. 


aliis  ignotum  eft 
litrdttDi-       Quod    difcipuli  a  Chrifto    nequaquam 

fiipnlornm  quod  orabant  exorantes  de  proditoris  indi-  i  Hoc  igiturexemplo  admonemur  ut  amici- 
'"}*•/•"'  cio.rurfusadilhus  inveftigationemredeunt,  tiam  colamus ,  &■  hoc  vitx  fubiidium  com- 
n  rc  enjj.  ^  icjui  prius  ex  vultu  illud  aucupabantur,   parcmus.  Kec  tantinos  xftimcmus ,  ut  ipfi 

nuncex  fermonibus  inter  fe  mutuisilludex-   altcrius  non  indigerc  exiftimcmus.  Ncque 

pifcari  conantur  ;  dubitationem  movere  po- (  eft  quod  quenquam  afpernemur,  quod  nobis 

teft,  rec"te  ne  an  fecus   hoc  fccerint.  Videri ;  inferiorfit ;  fiquidem  in  eonnimadveitamus 

enim  potuit  hoc  illis  ncgatum  effe,  quando- 

quidem  Chnftus  h.iftenus  hoc  celavit  ;   &: 

quod  a  Chrifto  cognofcerc  cupiunt ,  quod 


fidcm  &  prudcntiam,quxad  colendam  anu- 
citiam  apta  funt :  Siquidcm  Chriftus  non  cft 


dedignatus  eundem  5;  fervum  &:  amicum 
V  v  v  v  v  3  habcre. 


V«f.J4- 
Korum  pre- 
ces  expe- 
terulje  qui 
Detfunt 
.imictyPe- 
tri  exem- 
ffa, 


Uam.tm 

jihl  m  (TWi 
re  prxLt- 
tum  ngiio- 
fcentis: 


Setfir.e 
mvicita. 


Verf.2.6. 

Clirtfli  e,- 
"a  btoatto. 
remjtci- 
littu. 


%94  H     A     R.      M 

habcrc.  Ne£  tamen  propterea  Chrifto  tam 
fubmilTe  (ervire  deftitit,  quam  alii  condifci- 
puli  &  confervi.di  fraterne  cum  illis  conver- 
fari. 

QuodPerrusinnuit  Iohanniut  Chriftum 
interroget:  doceruur,ur  quoties  aliquid  pre- 
cibus  apud  Deum  perriciendum  erit ,  eorum 
potiiTimum  hic  in  terris  opem  in  precando 
appcllemus ,  qui  Dco  magis  conjuncu  funt, 
&  Chnfti  velutiamici.  Hi  funt  (ut  Ioan.i 
Mzttb-9.)  Miniftripii ,  quorum  oratio  eft 
efficacifllma.  Hinc  eft  quod  Abraha:  pro 
Abimelecho  preces  cfficaces  futuras  prardi- 
catur,quod  etlec  Propheta  Genef.xo ,7 .Hinc 
eftquodMartha  dicebat,  fe  non  dubitafle, 
quin  Chriftus  ,  quicquid  vellet,  apudDeum 
prccibusimpetrarct./a^.n.ii.Nec  tautum 
jnverbi  Miniftris  hoc  verum  comperitur, 
fed  &  in  aliis  Deo  charis.Hinc  enim  eft  illud 
quod  fumma  in  impetrando  difficultas ,  vel 
potius  impetrationis  To  «Ji/'»«a»lta  notatur, 
cum  dicitur,  ne  Iobum  quidem,Mofem,Da- 
nielem,  aut  Samuelem  exoraturos. 

Deinde  Pctrum   ipfum  tcftem  produco 
-  m.ijons  &  interioris  amoriscrgalohannem, 
quamergafe,  adverfus  Ponttfieios,  quipri- 
matum  m  omnibus  Petro  tribuunt. 

Quod  Ioannes  nomcn  fuum  fubticct ,  dc 
fe  loquens;modeftiieft:quamimitaridebe- 
mus.Hinc  etiam  Iiquet  licere  hero  fervu  pra: 
fervo  diligere  ,  &  pareuti  ex  hberis  aliquem 
prarca;teris  charum  habere  ,  ut  Iacobus  Io- 
fephum  ,  iiquidem  majus  virtutis  &  pietatis 
fpecimen  appareat  :  non  utlfaacus  ifavum 
amavit.  Sed  eautehic  amor  regendus  eft,ne 
flanimacontentionis  mdeexcitetur:  in  quo 
videtur  Iacobus  aliquantulum  aberrafle. 

Simul  etiam  notandum  ,  Petrum  eximiis 
dotibus  prxditum  non  indignatum  efle 
condifcipulum  fuum  iibi  in  hac  amicitia  & , 
interiore  familiaritate  cum  Chrifto  pra:Ia- 
tum  efle :  fed  potius  fructum  inde  percipit 
ur  iiiius  opera  uteretur  ad  illa  agnofcenda 
quae  ca:ceroquin  occulta  manriflent.  Quod 
nos  fervos,  condifcipulos ,  unius  parentis  li- 
beros  imitarioportet,  utalteri  prasftantio- 
ribus  donis  prsdito ,  &  magis  in  rcpub.  aut 
Ecclciiagratiofo  noninvideamus  :  fedillius 
potius  operam  implorcmus,  quo  melius  no- 
bifcum  ,  aut  cum  Rep.  aut  Ecclclia  agatur. 

Chriftus  amici  petitionem  non  repudiat, 
nec  illum  pudefacit :  &  ita  tamen  arcana 
fuacommunicat ,  ut  interim  Iuda:  nullam 
injuriam  faciat;nam  nonnili  honcfta  abami- 
co  petendafunt;  &  fecus  petenti ,  quantum- 


O     N     I      A 

visamico,  reliftendum  eft.  Sed  notundwn 
eft ,  quo  indicio  prodit  proditorem.  Non 
cnim  nomen  ejus  indicat  ,  fed  offa  porrecla 
illum  indicat.  Quod  quidem  ob  eam  caufam 
potiflimum  facit ,  ut  fuam  crga  proditorem 
&  infentiflimumhortem  animifacilitatem  £c 
fuavitatem  declataret :  eoque  nos  doceret, 
quo  nos  animo  erga  hoftem  Scinimicurn 
noftrum  efle  debemus.Perinde  enim  eft  ac  li 
dicerct  :    Hunc  egomeumeflc  proditorem 
cognofco,  cui  tamen  ita  ex  animo  condono, 
ut  illi  etiam  officium  amici  pra;ftare  veliin, 
&  animi  mei  erga  illum  amorem  teftari.Le- 
gimus  Elizsum  hoftibus,  quiillumadmor- 
tem  expetebant ,  eam  gratiam  pra:fticifle, 
ut  cum  lllos  a  rege  incerriciendos  vindicave- 
rit,tum  conviviumappararicuraverit.  Hinc 
Apoftolus  RoOT.ii.hofti  cibum  prsebcndum 
monet,  ii  efuriat;  &potum,  liiitiat.Chnftus 
autem  Servator  plus  etiam  pra:fterit.  Nam 
non  tam  humanitatis  officium  Iudx  exhi- 
buit,  famelicum  fatiando  ,  fed  &:  amici  offi- 
ciumprxftitit ,  dum  perinde  hoc    ilhfacir, 
quod  nos  lolcmus  his ,  quibus  vini  calicem 
propinamus.  Niliigiturin  hoftes  itaatfecti 
limus,  ut  illorum  bonum  procuremus,Chri- 
fti  fpiritus  in  nobis  locum  non  habet.   Ami- 
cos  cnim  fuos  diligunt  Turcz  ,  Iuda;i ,  &c. 
quod  tametli  laudi  ducatur,Chriftiani  tamen 
haec  laus  propria  non  cft,  fed  illa,  li  quis  ho- 
ftem  amet ,  tamctli  acerbiflimum  ,    tam- 
etii  indigniffime  nos  odio  profequentem  , 
qui  in  lilum    benefici  &.  munifici  extiti- 
mus.  Nemo  enim  hoftis  pernicioiior  ,  quam 
ludas  ,    qui  Chriftum  prodebat  &  vitam 
illi  eripuit  ;  nemo  indignior  hoftis  ,  aut 
qui  non  pluribus  a  Chrifto  bcneficiis  affe- 
ctus  fuerat,  quamquibus  nos  quenquam  or- 
ncmus ,  tametli  maguopere  in  illam  partcm 
elaboraremus.Nemoobrirmatiorautdurior, 
ut  qui  petra:  duntiem  fupetavit ,  qui  nulla 
Chrifti  humanitate  fe  vinci  &  emolliri  paf- 
fus  cft.Intcr  nos  autem  repcriuntur.qui  non 
dubitant  profiterife  illos  amare  nolle,  qui  le 
odio  Iubentjfe  malum  malo  repolituros.atq; 
adeoduphcaturos:  quodquidaliudeft.quam 
profiteti ,  fe  non  modo  Chrifti  exemplum 
imitati  nolle  ,  fed  quod  contrarium  cft  am- 
plecti  velle.  Alii  autem  funt,  qui  cum  fe  ho- 
minis  Chriftiani  nomen  recinere  non  poffe, 
intelligant,  li  tam  contumcliofe  iuChrifti 
prxcepta  infurgant  ,  dicunt  llli  quidcm  fe 
inimicos  diligere,  fed  dicunt  modo,  non  fa- 
ftis  cxprimunt.  Nec  cnim  efurientem  &  (I- 
tientern  reficiunc ,  necinopi  coDiilii  conli- 

liura 


Veifir. 

tlC.Ai 


lium  dant :  eoque  quicquid  aut  prxdiccnt, 
aut  libi  dc  fc  pcrfuadeant,  inimicos  odio  ha- 
bcnt.  Alii  autem  funt  ,  qui  ufque  co  proce- 
dunt ,  eos  etiam  ut  juvare  &  illis  benefaccre 
parati  lint.  Si  quidem  re  aliqua  deftituantur, 
quodilli  fuppcditare  qucant  :  fed  tamen  ut 
iilis  prxbibant  ,  ut  illis  de  viadecedant ,  ut 
caput  apcriant ,  ut  dcxtram  porrigant  ,  ut 
ad  menfam  accipiant ,  adduci  nullo  modo 
queunt.Atque  Chriftus  hucufque  proccflit, 
quo  nos  pertingcre  dcbcmus;li  quidc  Chn- 
fti  imitatorcs  efle  vclimus.Simile  quid  Ifaac 
Abimelcchofccit.a  quoinjuriam  acccpcr.it. 
Quid  ,  quod  Chriftus  vcl  pcdcs  hujus  prodi- 
toris  lavit.  Sed  hic  vaidc  fcecundi  fumus  & 
ingeniofi  ,  ut  nolipfos  fillamus.  Nc  eniin  ab 
officio  hic  difccdere  putemur ,  dicimus  non 
cfle  ex  re  inimici  noftri  ut  hoc  factitcmus: 
ilium  cnim  hoc  modo  &  his  officiis  deterio- 
rcm  rcddi,  Ipiritusfumerc  ,  admalcficiaam- 
plius  accendi  &•  incitari.  Atqui  Scnptura 
longe  aliterdocet ,  qux  lenitate  &facilitatc 
vinci  malitiam  docct.  Rt>m.ii,n.  qux  mol- 
li  &  amica  appcllatione  irx  duritiem  frangi 
docct  Prov.ij,!.  quod  in  Davidis  &  Iacobi 
excmplis  erga  Efavum  &  Saulcm  pcrfpicue  & 
clare  cernitur.  Sed  fac  illum  hac  tuafclici- 
tate  abuti  ad  majorem  improbitatcm:tamen 
tibi  hoc  officium  incumbitjnec  tu  in  officio 
tuo  dcficerc  dcbes ,  quod  inimicus  tuus  ab 
officio  longiusrecedit.CujusexempIum  hoc 
loco  lingulare  extat  in  Chrifto,  qui  cum  Iu- 
dara  novilTet  in  dcterius  iturum  ,  &  hac  fua 
humanitate  abufurum  ad  malitiam  ;  nonta- 
men  ideo  hoc  unguentum  ab  ejus  capite  in- 
hibuit,aut  hoc  erga  illum  officii  &  familiari- 
tatis  dcliderari  paflus  eft.  Quanto  magis  hoc 
nobis  prxftandum  erit.cum  quem  fucceflum 
habiturum  lit  hoc  noftrumofficium.ignore- 
mus.Atqui,inquitaliquis,itaferpenteminli- 
nu  nutrivero&  propnam  vitamproftituero; 
fiquidem  familiaritate  erga  illum  uti  cum  of- 
ficio  conjunctum  lit.  Minime  quidem  illud. 
Naru  d  vitx  tuxtimes  ejusad  mcnfamtuam 
acccflu,  poterisufquecoejus  familiaritatem 
dedinare.  Si  famx  tux  cx  eo  times ,  poteris 
illamfcrmonis  libertatem  declinare,  undc 
ipfe  anfam  arripiat.  Nec  hoc  loco  dicitur  ut 
illum  conlilii  tui  participem  facias ,  aut  in- 
teriore  aliquo  amicitix  vinculo  cum  illo 
conjungas.  Sed  officia  tamcn  humanitatis 
non  detrectanda  docct  Chrifti  crga  prodi- 
torem  tam  nefarium  facilitas. 

Luc.zi,$.  Hoc  itidcm  de  Iuda  dicitur, 
fatacara  illum  fubiifle:  quod  igitiu  hoc  loco 


2      L      I      C       A.  857 

fubjungitur  ,  fatanam  tum  ingrelTum  effc  „«<«, /. 
ludam  ,  non  codicitur  ut  figmticctur  eum/,\Vi, />*- 
poft  .1  Iuda  egrcffum,  nunc  dcmum  rcgredi, '". 
&  eu  occupare:(ed  eo  indicatur  fatanam  ma- 
jorcm  tyrannidemin  cumexercinflc,&  eum 
magisadfui  obfcquium  redcgiile  quaman- 
tea.  Alioqui  emm  (icut  Spiritus  Chrifti  nua- 
quam  luos  femd  vocatos  defcrit ,  itafpin- 
tus  (ataux  reprobos ,  quos  a  conceptu  fubit, 
nunquam  adextremum  lpiritum  relinquit. 
Kt  ut  pii  Spiritum  Chnfti  indies  imbibunr, 
eoquc  augentur :  Sic  reprobi  fpiritu  fatanr 
111  dics  farciuntur&  replcntur.  Quid  vero 
hxc  loqucndi  forma  velit ,  vide  liipcrius. 
Quod  li  quxratur  quo  modo  Euangclilta 
nover.it  fatanam  tum  Iudain  ingrefiuiTi  effc, 
cum  Satanas  fpiritus  infcnlibilis  iit  :  illud 
vtrfn  50.  expeditur,  abeffectis  ncmpe  quod 
ilicofcelus  hoc  patrareaggreffus  i;t ,  eoque 
a  Chriflo  &  conlbrtio  dilcipulorum  egrcf- 
fiis.  Hoc  igitur  mdicionobis  quoquc  muo- 
tefcent ,  qui  lint ,  qui  diabolum  hoipitio  ac- 
cipiunt,eique  apt'd  fe  habitaculum  prxbent, 
illi  portas  omnes,valvas,atque  adeo  feneftras 
referant.  Ncmpe  li  qui  funt  ,  qui  dc  maleii- 
ciis  admoniti  nullis  nec  admonitionibus  nec 
officns  humanitatis  adduci  poflunt  ,  ut  a 
fcelcrcfufceptodefiftant.Quienim  nullis  of- 
ficioru  vinculis  ncc  admonitionibus  fecon- 
ftringi  patitur,  ut  aut  in  officio  mancat ,  auc 
a  fufcepto  &  animo  delignato  fcelcre  defi- 
ftat;  eumfatanico  potius ,  quam  humano 
fpiritu  duci  refte  exiftimaris.  Maxime  vero, 
li  quo  magis  malitia  ejus  fuavitate  &  facili- 
tate  oppugnatur,  tanto  fe  magis  exerat  &  e- 
rumpat.  Si  cui  igitur  Chriftus  inmenfapa- 
nem  &  vinum  dcderit ,  qui  hac  tanta  Chnfti 
fuavitate  &  manfuetudine  non  fleftitur ,  uc 
delignatum  animo  fcelus  abjiciat,is  certe  ab 
accepto  facro  pane  multo  erit ,  quam  prius, 
dcterior. 

O'  Tniiei;  Trnlr.tTBi  <"*;£<«».]  Non  jubet  eum  pr(riit 
Chriftus  ut  aut  fcelus  hoc  patret ,  aut  illud  clmUi  ad 
acceleret  ;  fedcumut  Iudas  fciret  Chrifto  luA.vm  mn 
perceptum  fuiffe  ,  &  quo  ftudio  &ardore  "''■'■'■'•'• 
patrare  egreflus  fit;tum  vero  ut  reliquidif-  """'.'' 
cipuli  opportune  &  luo  tempore  ldem  mtel  •  mm  „„_ 
ligerent.  Eftigiturhxc  non  Chnfti  juffio,  tinent. 
fedprxdittio  potiusejus  quod  futurum  co- 
gnovit :  non  abiimilis  locutioni  qua  ufus  eft 
Deus  ab  Balaamum,  cum  negata  ei  facultate 
adcundi  Balacum  poft  dixit  ,  ito  :  ac  ii  dice- 
ret  ,  fcio  te  captum  dulcedine  prxmii  itu- 
rum.quicquid  cgotibi  impero;ergo  perg.T:: 
item  limilis  eft"Michex  Prophetx  diftio 

ad 


%)l  HAR.MONIA 

aj  Achabum  ;  ito,  inquit,aj  prxlium  con-|bundos  effe  in  peccanJo.  Ier.i,i<.  Cujui 
rrjSyTOSjquafi  Jiceret,  fcio  teiturura.quic-|exemplura  extatin  AcTu  eorum  ,  qui  voto 
quiJ  ego  contra  tibi  in  nomine  Domini[fe  conftrinxerant  non  priusfecfuros  ,  auc 
nianJavero.  Sed  hic  au&rat  quis  cur  non  bibituros ,  quamhomiciJmm  perpetraffenc. 
Chriltus  eum  proJitionis  aJmonet.eumque  Hinc  igitur  JeprehenJitur  quid  de  nobis 
partim  comminationibus,partim  promiflio-  ipfis  fentiendum  ;  fiquidem  potando,  faltan- 
nibus  a  fufcepto  fcelcre  arcet.  Videtur  enim  do  nottes  integras  tranfegerimus.  Simul 
parum  officiofe  feciffe  ,  qui  alteri ,  Iohanni;  etiam  docemur  quid  contra  faciant  ,  qui 
lcilicet ,  illud  aperit ,  pnufquamludam  pri-!Spiritu  Dei  regeniti  funt  :  fcilicet  ad  pie- 
vatim  aJmonuiiret.  DeinJe  cum  jam  ilfum  tatem  promovenJam  paratos  elTe,  ut  fomni 
Iohanni  indicafler ,  cur  non  eum  ,  aJhibito1  &  cibi  oblivifcantur.ViJcexemplum  in  Da- 

viJe  Pfal.  1  j  i.  viJe  Efrx  &  Nehemix  exem- 

plum;  item  Chrifti  Servatorisio^.4,51,54. 

DeinJe  coniiJeranJum  etiam  eft  illum 


tefte  fux  improbitatis  arguit.  Re[pcnfioeft 
nilnl  hic  iniquiaut  contra  fuperiora  docu^ 
rnenta  fua  i  Chrifto  fieri.  Cum  enim  por 


lmfii  nt- 


cum  hunc  fciebatefTe&canem  ,  margaritx  noc~te  aJ  quietem  conceffa  &  aj  peccata,  Bm  Cr 
aJmonitionum  non  erant  illi  projicienJx. 'quxinterjiu  aJraiffa  funt ,  excutiendaac-  tenebnt 


Veif.s», 
19 


flicitM 

nan  nimis 
fufcicief.t. 


Scd  fequutus  eft  illuJ  Iohannis ,  qui  firdefcit 
fordefcat  adhuc :  maxime  quod  intellexerat 
iua  facilicate  &  manfuetudine  nonfuifle  mi- 
tigatum.  Ex  quo  colligitur  quanti  beneficii 
fit  de  peccatis  corripi ,  quod  tantifper  dum 
Deus  nos  admonet  fpes  falutis  eft. 

Qupd  fufpicantur  Difcipuli  quidvis  po- 
tius,  quam  quod  res  erat  ;  exemplum  lubet 
Difdpuls-  illius  limplicitatis,  qux  pios  Jocet  ,  neni- 
mium  fufpicioti  lint.  QuanJoquiJem  non- 
Jum  illis  innotuerat  (ii  lohanne  unum  exci- 
pias)  quis  Chriftum  projiturus  erat.  Refte 
faciunt,  qui  nihil  ante  tempus  judicant :  fed 
quidvis  potius  iigniticari  putant  ,  quam  ut 
animumfuumingreJiatur  fufpicio  Je  IuJx 
fcelere.  Omninoque  prjjftabilius  eft  ut  Jivi- 
nan Jo  erremus ,  quam  iine  jufta  &  Jebita 
caufa  Je  alterius  fcelere  fufpicionem ,  ut- 
cumque  veram,  admitramus.DeinJe  perci- 
pimus  Ichannem  officium  amici  coluiffe 
dum  arcanum  hoc  iiiiin  aurem  Jictum  non 
inJicat  Petro,  qui  hoc  fcire  cupiebat. 

Superiore  fermone ,  fac  cito,  IuJx  rabies 
Zn.foiMtiMacceiifa  viJetur  ;  Ut  qui  probe  norit  Chri- 
ab .irf/wido  ftum  |10C  je  g,j  pro    :jone  Jelignata  animo 

loquutumefTe:  ad )e-.tumque  eft,  utJiaboh 
in  IuJa  vehemente.n  impreffiocem  inJica- 
ret  Euangelifta  ,  Jam  tempore  aJ  quietem 
deftinato&  com.nodo  nequitiam  hanc  pa- 
trat ,  nequeaut  jaftura  quieti;  cVilbmni  ho- 
minum  laffi?  c^rporibus  reficiendis  accom- 
modati ,  nequ^;  moleftia  itineris  &  noctis 
cumfri^ore,  tum  caligine  ,  a  fuofcelerere- 
tardatur.Hinceftillud  iaProv.4,16.  impro- 
bosfomnarn  non  c  pere  ,  niiiiniquitatem 


Verf.s 


amflifict- 
r.i. 


commoJata  Pfal.16,7.  abutiaj  fceleris  per-  «»*>'• 
petrationem  ,  ut  noftis  beneficio  occultus 
Jelitefcat.  Vndedicitur  lob.z^,i^,(^c.  im- 
pios  inlucem  confcientix  fux  rebelles  effc. 
O*  i6,i7.Iucem  diei  non  agnofcereaut  pro- 
bare ,  qux  illis  inftar  umbrx  mortis  eft-  Sed 
meminiffe  oportebat  quod  P/J/.159.  Jici- 
tur, Jiem  Sc  noctem  perinJe  effe apu J  Deum ; 
tenebras  Deo  non  effe  tenebras.  DeinJe  lu- 
cem  confcientix,  maxime  Euangelii ,  mul- 
tis  parafangis  folis  luce  dariorem  ,  non  oc- 
cu.vibere,  fcJ  nobifcum  pariterin  lecto  vel- 
uti  cubare  ,  ut  ejus  raJios  effugere  nequea- 
mus.  Ula  autem  lux  te  coram  tnftiore  &  fe- 
veriore  tribunali  iiftit ,  quam  Iux  folis  pof- 
(itjlictoremque  confciencix  noftrx  acerbio- 
rem  principis  lictonbus,  ut  violentas  manus 
fxpe  efficiat  iibi  inferre  hominem.  Si  igitur 
filios  lucis  nos  effe  profitemur ,  ut  filii  lucis 
ambulemus ;  nec  quidquamfutcipiamus  cu- 
jus  nollemus  Deum  ipliim  &  pios  fanctofque 
Angelos  infpectores  effe. 

Hactenus  JeproJitionis  diligenti  inve-  VerHsr. 
ftigatione  dictura  eft  :  jam  de  proditionis  e-  idmChri- 
ventudicendum.  In  quopnmum  notanduml"il'"'f* 
eft  Chriftum  liberius  jam  poft  exitum  ludx      "' '" 
Je  fua  morceloqui&  Je  morris  fux  gloria, 
quam  cxlaverat  IuJam  :  neii  iatellexiflet 
mortem  Chrifti  iibi  olorix  fururam  a  pro- 
Jitionis  inftituto  Jeiifteret ,  ut  qui  Chrifii 
gloriara  &:  Dei  oppugnaret.  Mortem  vero 
ipfam  cum  prius  Luccap.^,verfAt.ty.    lutn 
&  trantitum  mollioribus  appellaffet  nomi- 
nibus:  hoc  loco  eam  ,  hominum   juai-io 
gnominix  &  contemptus  plenam  ,  glorio- 


patraverint.  Senius  autem  eft  majore  eos  fam  fore  notat :  eoque  lchan.  cr.p.  %,virf. 
duci  cupiditate  peccandi  quam  fomni  ;  qui  14.(5"  ii, 51-  Jicitur  exaltandus  &  in  altum 
tamen  omnibus  nodtu  jucundus  eft.  Hinc  tolknJus  morte  fua.  Hinc  etiam  Pauli  Col- 
ctum  fit  uc  dicantur  titire  peccatnm  Sc  fiti-  j /0/1,15.  palam  triumphalle  in  cruce  Jicitur, 

&  copias 


EvANCltlCA.  Jjj 

&  eopias  inferorum  &  impcratores  tencbra-  j  18.  Vater, glorifica  nomen  taum.  Cum  cnim 
rum  quaii  currui  fuo  triumphali  alligatos  oblivroad  momcncum  Chriftum  aecepcral 
palam  traduxilTe.  Sic  fpincam  coronam  Sa- 1  angoris  &  animi  incomparabilis  mxfticia: 
lomonisdiadcmate  ,  quod  illi  mater  aptari  fcniii ,  quopenitus  ad  tempusattonitus  cft, 
curavit,  ut  nuptiarum  dic  capiti  ejus  impo-  !  &  obftupuit ,  poftquam  mortcm  dcpiecatus 
nerct,  pluris  xftimavit :  iic  colaphos  quibus  ,  fuiflet ,  ftatimadlc  rcdiens  &  feipfum  retc- 
cxfus  eft  inauribus  pretioliores  duxit  :  vibi-  j  xens,  ait,  Pater  glorifica  nomen  tuum.  Hic 
cesex  flagris  contrattas  veluti  braftcolas,  docequomodoDcus  glorificarusiit.Chnftj 
vulncra  &  clavorumveftigia  vclutigemmas  morte  lcilicct;  quod  hoc  modo  infinita  cjus 
tk  uniones  ,  fputum  quo  confpucbatur  vel-  ;  dileiftio  &  milencordia  ,  infinita  juftitia  Sc 
uti  unguentum  pretioiiflimum.  Crucem  fapientia  ejus  enituit ,  dumfuos  ita  dilexic, 
ipfam  veluti  folium  regale.  Nam  his  omni-  ut  unigcnitum  filium  illis  liberandis  dedcrit, 
bus  acerbilTimis  pcrpcflionibus  iniignis  il-    dum  eos  quidem  quos  dilcxtc,  rollcc  ferv 


lius  obedientia,  amor  in  fratrcs  ,  infimtapa 
ticntia  ,  infinitafortitudo  &  virtusanimi  ita 
in  illo  rcluxit,  ut  nunquam  magis;  merito  ut 
inde  glonofam  mortem  fuam  efledixerit. 
Quod  li  Chriftus  in  propria  mortc  libi  glo- 
riandum  elTe  duxit  :  nx  nos  multo  magis 


tos,  nili  diiToluto  pretiocdamnationeeri- 
perct.  Denique  dum  eam  rationem  mvenic 
in  filio  ,  qua  de  peccatis  noftris  ultionem  fu- 
mens,  nos  tamen  fcrvarct  ;  &  (imul  juftus  & 
mifericors  iu  una  caderaque  attione  exifte- 
rct,quod  hominibus  x«ji.>aTOi  eft.Hic  non 


debemus.  Galat.6,ia,.Abfit  mihi  gloriart  nt-  j  erit  alienum  cujufdam  regis  mentionem  fa- 

(i  in  rrnrte  Domtni  nc-stri  lefuChrislt.  Non    cere  ,  qui  lege  caverat  de  coofigendis  utrif- 

igitur  nospndcat  coram  omnibus  confitcn  t  que  ejus  oculis ,  qui  adulteriumcommitte. 

Chriftum  crucifixum.  ret.   Quam  legem  cum  filius  tranfgreflus 

Vt(?mns      Quod  etiam  dc  piis  pro  menfuradono-    fuilTet,  libi  ipfi  unum  oculum  ,  fihoaTterum 

fu.umpits  ium,  quxacceperunt,&  pro  ordine  &  loco,  '  configi  curavit.  Quofacto  nec  plenejuftus, 

jUrwjirJl.  qUcm  m  corpore  Ecclelix  obtinent ,  verum 


eft  ,  eorum  etiam  mortem  &  perpefliones, 
quas  veritatis  crgo  peiferunt,tanto  cfie  glo- 
rioliores  ,  quanto  hominum  judicio  viliorcs 
&  pudendae  m3gis  exiftimantur.  Vja.lm.w6. 
pretiofa  eft  coram  Deo  mors  faneiornm.  Vi- 
de  Galat.  cap.  6.  -verf\-j.  ubi  Apoftolus 
gloriatur  fe  ftigmaticum  compunctum  ciTe. 
Item.  1  Cortnth.  n,  9,  &c.  Piorum  lgitur 
compcdes  vcluti  perifcelides  funtnobilium 
virorum;  armillx  funt,  ligamina  quibus  ma- 
nus  corum  colligantur :  capiftrum  quo  fuf- 
focantur,  torquis  eft  aurei  inftar  :  ignis  quo 


nec  mifericorsevalit. 

Hoc  idem  de  piis  etiam  vere  afTrrmari  Vt & mm 
poteft  quorum  afdiclionibus  &  morte  Dcus  P>"Hm' 
glorificatur.  lciian.:i,i9.  Vhil.  1,10.  hoc 
nobis  ftimulos  addat  ad  patienter&  xque 
fercr.Jam  crucem,  quod  fciamus  Deum  hoc 
modo  magni  fieri  &  gloriam  acquircre.Cum 
enim  indignx  funt  ,qux  Dei  nomen  ampli- 
ticando  inferviant,  hac  gratia  donatx  &  di- 
gnatx,  ut  ad  Dei  gloriam  referantur  ,  nobis 
facem  adjungant  ,  quaillas  prompte  fubea- 
mus  &  fuftineamus  fortiter.  Si  cui  rex  ita  fi- 
datutfuum  illi  honorem  tuendum  &  pro- 


cremantur,  veluti  igneus  carrus,in  quo  cum  j  pugnandum  committat ,  is  febeatumputat: 

fummo  triumpho  in  ccelum  fubvehuntur:  j  dubitari  certe  ncquit,  li  cuircgium  diadema 

ipii  perfequutores  velutihumerifunt ,  qui-    aflervandum  tradatur  ,  anneis  fummo  loco 

bus  inalcumattolluntur  ,  aut  veluti  ftapcs '  habcatur.  Sic  illis  fit  quivirtutis  caufa  ali- 

quo  quisequumconfcendit.  Nam  cum  no- '  quid   patiuntur  ;  quodammodo   cnim  lllis 

bis  cum  Deo  paxiit ,  nihil  cft  in  totaterra    Chnftiveluticoronatuenda&propugnanda 

quoduobis  aut  obeiTe,   aut  non  etiam  pro-  ;  traditur.Et  quidcm  reges  hac  propugnatio- 

deflc  poflit.   Hinc  afilicliones  noftrx  com-    ne  egcnt:  Deus  non  item.  Summx  Iaudi  da- 

parantur  cum  curfu  in  ftadio  Theatrali ,  cui    tur  Davidi ,  quod  bclla  Domini  depugnavit. 

corona  propofita  eft.  Hxc  autem  bella  funt  longe  clariflima.Glo- 

%UrsChri-      Alterum  eftectum  feu  eventus  proditio-   naautem  Deieft.ii  quicum  eo  ftudio  &  fer- 

jl,  en^m     nis  hujus  eft  Dei  gloria.qux  cx  Chrifti  mor-    vore  dtfeudunt ,  ut  quidvis  potius  perpeti 

Dte^le-      tc&  perpeflionibus  redundat.  Vndc  fit  ut    parati  iint,quamnot3  infamixDeo  aut  rcli- 

r"A  palfioipfa  Chrifti  gloriofaiit.  Namutcumq;  I  gioni  adhxreat :  gloria  imperatoriseft  ,  ii 

hominibus  ingloria  fuit  Chrifti  crux,  tamen    milites  ftationem  clatam  fervent,  &  mortem 

Deo  gloriofi  crat,  &  Deo  gloriam  fummam    fugx  inhonefrx  prxferant.  Ncdum  cum  pa- 

peperit.  Obhanc  caufam  dicitur  lehan.u,  I  triim  rcfcrunt,  quod  tum  fit,  cum  veritatis 

X  x  x  x  x  caufa 


$00 


H      A      R      M 


Verfs2. 
Chritim  ,i 
Patre^tc- 
tifcan(tury 

»t  Crpit. 


caufatolluntur.  Sic  enim  in  Apocalypfi  vi- 
ftoria  couftituitiir  elTcquod  iiuerfcdti  lunt. 
Hinc  etiam'cft  quod  ad  prxdicandum  Davi- 
dis  regnum  tot  viri  reccnfentur,  quorum 
opera  in  bello  nobilitatus  eft  rex. 

Poft  fequitur  filium  a  patre  glorificatum 
iri :  quod  faftum  eft  figiiis  &  prodigiis  in 


&  poflit  fpleiididiffimc  ,  debemus.  Qujit 
etiam  firpe  fit ,  ut  illi  pugna  cadences  non 
poffint  hoc  honore  frui. 

Perfetpfumghrificabit.]  Ante  enimDeus 
eum  per  hoftium  rnanus  glonficaverat ; 
quandoquidem  omnem  lllam  ignominiam 
ad  filiifui  gloriam  convertit  ;  fedglonfica- 


cruce,  gloriofa  &pracpotenti  refurrettione,  bituretiam  per  feipfum;hoc  ipfum  etiamdc 
afcenfu&  Spiritus  effulione  ,  undc  nomen,  piis  omnibus  vereenuntiatur. 


Chrifti  per  totum  orbem  increbuit  &  fplen- 
doretn  acqui(ivit,ut  Phil  i.patct;quod  lpfum 
etiam  nobis  obveniet.  Honorantes  enimme 
honorabo,  \n<\uit  Dominus,  i  Sam.cap. i,$o. 
Hinc  in  Apocalypii  ftolis  albisinduuntur 
qui  ex  maximis  afrlittionibus.  emerferant. 
Hinc  Apoc.i.Sc  3.  tot  prcemia  proponuntur 
viCtoribus.  Si  igitur  homincs  pro  his  vitae 
periculumfufcipiunt ,  qui  aut  nolunt  fxpe 
aut  non  pofliint  prxmium  illis  reddere,  ne- 
dumnosproeo,  qui  &  velit  ptomptiffime 


ZvJvs-2  Paffiones  enim  fequuta  eft  gloria. 
I  PW.wi,  quin  etiaminipfa  paflione  eum 
glorificavit.  Apoc.  14, 15.  Beatiquimoriun- 
tur  iu  Domino  a  modo.  Sic  videmus  in  piis, 
quos  fingularis  prudentia  ,  conftantia,  elo- 
quentia  admirabiles  facit ;  aliquandoetiam 
alias  notas  gloria;  illis  imprimit.ut  in  Stepha- 
no  cujusfacies  refplendebat;  item  inDanie- 
le  &  tribus  ejus  fratribus  Principcs  cundan- 
tur  fxpe,  &:  honores  compenfationum  diffe- 
runt:Deus  vero  compenfationem  accelerat. 


I  o  H  A  N.  cap.  13,  a  verfn,  ad  finem  Capitis. 

33  Tilioli ,  adhnc  pattltfycr  vobtfcum  fttm.  Ousretis  me :  fedficut  dixi  lud&is ; 
Ouo  ego  vudo,  vosnonpoteHis  venire  :  ita  &  vobis  iiunc  dico. 

34-  Pr&ceptum  v.ovum  do  vobis;  Vt  alii  alios  diligatis  :  ficut,  inquam,  dilexi  vos3 
itt  vos  etiam  dihgatis  alii  alios. 

3  5  Ex  hoc  omnes  cognofcent  vos  effe  difcipulos  me  os  ,fi  cbaritatem  babueritis  alri 
in  alios. 

36  Dicitei  SimonPetrtts;  Domine  ,quo  abis?  RefponditeilESVS;  Quoabeo, 
non  potes  me  nuncfequi :  poslea  vero  fequeris  me. 

37  Dicitei  Petrtts;  Donnne,  quare  non pojfttm  tefeqni  nttnc l  animam  tneampro 
tedeponam. 

3$  Refponditei  IESVS;  Animamtuampromedepones?  Amen  amendicotibi, 
non  emittet  vocemgallus  donec  ter  me  abnegaveris. 


ANALTSIS. 

PRsdicit  fuum  mox  e  mundo  difceffiim  ab  ad- 
junfta  momcntanea  cjus  cum  illis  (quod  ad  hu- 
nuiitatem  fped"tat)  pnfentia ;  quod  porro  argui- 
turabefft&o,  nempe  quoddifcipulieum  requi- 
icnt;  dcindequo  fe  recipiet  defcribit  abadjuncto 
inaccefluper  difcipulostquodpari  illuftratur,  non 
raagis  quam  IudsipoflTunt  accedere  :  aliud  adjun- 
ftumdifccflioniseitadhortatioaddifcipulos. 

Vtrf  34.  Subjeftum  adhortationis  eft  ut  mutuo 
fediligant;  quodconfirmarab  efficicnte  ,  nempe 
Chrifti  mandato;  quod  mandatum  adjunfto  no- 
vitatis  delcribitundeinde  compararione  paris  hanc 
dilcirionem  illuftrat,  ut  lpfe  dilexit  eos. 

Verf.is  ■  Aliud  aigumcntum  ab  adjundo  muttu 
dile&ionis ,  quodlit  nota,qua  dignofcentur  Chri- 
ftidifcipuli. 

Verf.  56.  Illins  fermonis,  quo  Chriftnsdixit  il ■■■ 
Iosnonpoffefequi.quoilleimruscft ,  adjunitum 
cft  qtuftio,  quarn  Pctrus  movetjcujus  cflfecuim  elt 


refponfio  Chrifti.eum  non  pofle  adhuc  iequi;quod 
fuo  diverfo  arguitur,quod  deinceps  fequetur. 

Vaf.ij.  Cujus  refponfi  efFeitumeft  alia  qui- 
ftio,quam  movet  Petrus ,  cur  non  poflir  fequi : 
probat  autem  fe  (contra  quod  Chriftus  affirma- 
vit)  eum  fequututum,  ab  adjunclo  lequendi  Chri- 
ftum,  nempe  animi  pofitione,  ut  illum  fequatur. 

Verfi%.  Hocdiftum  Petri  refellit  Chriftus  3 
comparationeminoris,  non  modo  animam  non 
pones,  fed  ne  confiteberis  quidem  verbis;quodab 
adverfo  confeflionis  arguir,nerapequod  illum  ne- 
gaturus  Gt;  quod  amplificat  duobus  adjun&is.tem- 
porispcrbrevis  &  numeri,nempe  rer.  Quodporro 
confirmat  teftimonio  &  repetitione  afleverationis 
vehementis. 

METAPHRASIS. 

OVos  Aposloli ,  qtios  ego  non  minus  cbare 
complelior  ,  quam  parens  teneros  itate 
filios ,  fuperesi  temptts  admodnm  breve ,  quo 

vobifcum 


33- 


34- 


5  5- 


16. 


37- 


EVANCBLICA.  901 

volifcum  queadbtman.1t»  natttram  ptrman-  jus  quidemaccrbitatis  aliquot  gradus  oc  in-  rmn ,  <ve 
(urusfum-  Atquefic,  utnonitaprtdtmobjW-  |  crcrnenta  notat.  Cum  non  tantum  difceiTu-    'uf-m 
;  IucUU  iLxeram ,  me  eo  abtre ,  quo  ipfi  rumfc.fed  brcvi  difccffurum  confirmat.eo-    '"/v',' 


tnatts  i 


£™< 


c.wtji  t«- 

r.tU.tx- 


pertingerenequibant.qivd  maxtmo.eoque  per-  1  que  difceffurum  ,  quo  ilii  pcrtm^ 
*«<«»  locorum  intervailo ,  disjungcndi  ejfent :  qucant.  Si  euim  Ecdcliam  tam  gravitcr  af- 
fic nunc  (quamvU  longe  alio  cor.Jilto  &  ratio-  j  fligebat  &  contriftabatur.quod  Pauli  facicm 
ne)  vobU dtco ,  me a vobU (quo-d hitmanam\  non  cffet  vifura  ,  ucduru  difcipulos  Clurfti 
naiuram)  ad  aliquod  tempus  dijjociatum  irt.   ab  illisdifccflus. 

lnterealoci,  quo faciltus  vos adverftu abfen-\      Hinc  difcimus  nobis  cx  ufu  cffe  ,  ut  tzvtWtdi- 
tu  mei.  moerorem  conf.rmetu,  mandatum  vc-  fa-pius  audiamus ,  qua;  carni  ingrata  &  mo-  ?»•'»<'» 
b'u mutudintcr vos  dileilionis  do.   Quod qui-  lefta  funt  ,    ut  adverfus  ingrucntcs  tcm-c" 
dem  ,  licet oltm  ab ipfts fere jaciis  mundi fun-  peftates  nos  comparemus  ,  &  ut  diuturnaV"' 
damentU  patribtts  &  piu  ommbtis  dalum  a  meditationc  doloris  gravitatem  dimitige- 
Deo  & imperatum  esi-.tamencum  tneoexcm-  mus.  Qua  prudentia  utantur  Miniftri ,  quo- 
plo,  quod  ego perfeciifftmum  anteocttlosvc-  ties  crucera&  perpeffiones  omne  genus  cx 
({ros.prtferttmmctmortuperpelfione.ft.ituo,    verbo  prardicant.  Eoquc  ineptos  cffe  audi- 
tum  Sptritus  mei  liberaliori  in  vos  cffufione,   tores  Philolbphia:  Chriftiana?  qui  fcmpcr  l\- 
non imtnerito  novum  appdlartm.&uamobnm  bi  jucunda  prxdicari,  cxoptant :  qui  ferspet 
ficut  ego ardentiffime  vos  dilexi ,  ufqtie  eo.ut  Miniftros  (ibi  fiftula cancre  expctunt,  ut  fal- 
non  dubitarim  vttam  meam  crudelijfimi  &   tent.Hrc  ctiam  caufa  affignatur  impofturar 
amanffims.  motrti  exponere :  ita  (jf  vos  mtt-  I  <jU.t  Achab  deccptus  cft  ,  quod  non  mfi  illi 


tuo  tam  arcie  dtligere  dtbetU  ,  ttt  vcl  mortem 
(Jiufusfit)  pro  mutuafalute  oppttere  debea- 
tts.  Et  hac  veluti  nota  <y  infigni  omnes  ,  non 
fideles  modo.fed  etiam  a.  repnb.  Dei  alieni  vos 
ab  omnibus  fcciU  &  profefftontbtts  dtfciptllos 
meos  effe  mternofcent,  fi  mutuam  inter  vos  ex 
ammo  diletiionem  coluerttU.Simon  Petrtts  fi- 
lentto  tranfiens  ad  mutuam  charitatem  ad- 
hortationem  ,  &  verbU  Chriilt  defuo  difce/fu. 
infiftens,  dtcit,  Domine,  quo  vadU,  quod  nobts 
te  fequendi  facultatem  adtmis  t  Ad  quem  le- 
fus:  Quo  ego  vado,  tu  inprzfentiarum  perva- 
dere  nequu.fed  deinceps  Spirittu  Sanlii  donU 
Itberalitu  perfufut,  vtribsts  ad  me  fequendum 
inslrucitu  eru.  Dicit  ei  Petrtu  :  Domine,  dic 
qutfo.quid  caufit  ett,  cur  te  non  poffim  in  prt- 
fcntiarttm  fequit  ulttmum  ,  qttod  me  tn  tefe- 
quendo  impedtt,  difcrimen,  efi  mors:  atqttt  vi- 
tam  meampro  te  deptnere  parattts  fum. 
V   R  A  X  I  S. 


grata  &  exoptata  audire  vellct. 

Quod  dicit  eos  fe  requilituros,nec  tamen  No» ».«/»* 
voto  potituros ,  &  non  modo  fe  ad  cos  non  Chrijlt  * 

r   »  •/*!,-  r   ludxts  & 

vcnturum;  fed  nec  ipiosad  le  pervenire  pol-  D,rt,ru;„ 
fc,  non  magis  quam  impii  Iudari ,  quibus  o-  ^n^/,,.. 
Iim  illud  comminatus  eft  :  non  ita  accipi  de- 
bet ,  ac  fi  Chrifti  prsfentia  aut  illis  perinde 
nee;ata  cffet  ac  impiis  Iudazis ,  aut  eadem  de 
caufajfed  tantu  ut  indicetur  Chriftum  quod 
ad  corporis  praifentiam  attinct,  tam  a  difci- 
pulis  ad  tcmpus  ,  quam  ab  ipfis  abfuturum. 
Alioquienim,quodadfpiritualepra:fentiam, 
femper  cum  iIIis  futurus  erat  ufque  ad  mun- 
difinem,  &  corporis  prifentia  ad  tempus 
tantum  diffociandus ;  cum,  ut  corporc  ,  fic 
&  Spiritus  falutari  &  confolatoria  prxfentis 
i  Iudns  in  omne  «um  removendus  crat. 
Eifdcm  tamen  verbis  apud  difcipulos  utitur, 
quibus  olim  iratus  apud  luda»os  ufus  cft  ,  ut 
difcipulis  omnem  fpem  camalis  &  corpora- 


Srwjwa.Chriftusgcneratiraundecimdilci-  lis  przfentia?  prrcidcrct.  Hoc  loco  campus 
pulos  dc  eorum  poft  fuum  difceflum  con-  patet  adverfus  tranffubftantiationcm  &  con- 
verfatione  inftituens,ideminftitutum  omnes 
informandi  poft  in  Petri  perfona  perfequitur. 
Partes  funt,  Difcipulos  C  Generatim  om- 
undecim  de  ipforum  poftj  ncs  promifcue. 
fuum  difceflum   ofticiol 


Verf  3!- 

Dolcru 
Diftipult- 


informaus  alloquitur  ,      LSpeciatim.Petru 

laprioz-e  f  Pra;dicTio  fcparationis  fua:. 
parte  in--^  Priceptum   de  dilctliouc  mu- 
funt:  (^  tua. 

Pra-dicit  difceffum  fuum,  quem  illis  gra- 
vem  &  acerbum  fore  pnfcnlit ,  ne  rcpenti- 
nus  &  improvifus  eos  plane  oppnmcret.Cu- 


fubfl.intiationem.  Nam  eadem  locorum  di- 
ftantia  a  piis  corpus  Chrifti  removetur ,  qua 
ab  impiis  ,  quod  non  confifteret  ,  ii  corpus 
Chrifti  invilibile  in  panc  manducaretur. 

Hinccolligitur  quam  plcnumbeatitudi-  F*wn*>fc 
nis  &  confcrtiffima;  voluptatis  cum  Chrifto  '-c "'•'"- 
effe  in  coelis.  Si  enim  tam  molefte  &  xgre  '"' 
Chriftusab  illis  avulfus  eft  ,  cum  ejus  gloria 
occultabatur  ,  cumque  qux  fcintillx  m  lllo 
rclucebant ,  a  difcipulis  perfpici  non  pote- 
rant  ;  nedum  illa  erit  pcrbeata  conditio.cum 
ejus  gloria  patefacTa,  noftri  oculi  itidcm  ,  ut 
X  x  x  x  x  i  illum 


$01 


II      A      R 


Shtomodt 
Dijiipnli 
Cbrifhm 


Cttjus  di- 
fitfni 
amoris  im 
minutio- 
iitm  non 
twuit. 


Verf  -,4- 

Chitius 

difctfnrus 

<h.tritattm 

frtuifit. 


illum  intueantur ,  apet  ientur :  ut  non  iine 
caufapiorumin  fcquenti  vita  fcelicitas  no- 
teturin  eoium  cum  Chrifto  confortio.P^//. 
1,2.3.  &\Theff.a,,\7. 

Quodautemdicit  ^mmi  pi  ,  id  intclli- 
git  quod  Luc.17,1'-.  dicitur  ,  unum  dtemfi- 
L-i  hominii  vtderc  expetet^  ,  nec  tamen  vide- 
bitu.  Nec  enim  quxrent  lllum  ,  ut  olim  filii 
Prophetarum  Eliamquxrebantetiam  aflum- 
ptum  in  ccelum  :  fed  fenfus  eft,  lllos  expeti- 
turos  lllam  prxfentiam  ,  quam  olim  experti 
ab  omnibus  hoftium  imprefliouibus  tuti& 
fecuri  erant. 

Tir.vU.]  Acerbitatem  prxdictionis  lenit 
blandaappcllatione  ,  qua  tcftatur  nullo  eo- 
rum  odio,  faftidio  ,  aut  amoris  refrigeratio- 
ne  fe  difceflurum.  Simulque  ut  indicct  le 
longealioanimohocillis  nunc  dicere.quam 
olim  Iudxis :  eoque  commoda  &  oblefta- 
inenta  noftra  non  eo  animo  aut  conlilio 
Deum  nobis  fubftrahere,  quod  nos  odio  ha- 
beat  ,  aut  quod  his  nos  uon  dignetur  ;  fed 
illa  nobis  auferendo  nos  tamen  arcte  com- 
plecti,  &:  non  ajio  quam  filiorum  loco  habe- 
re.  Nec  enim  ,  cum  parens  filium  fuum  a  fe 
ablegat ,  &  a  patemis  xdibus  procul  remo- 
vet ,  ubi  delicatealtus  dceducatus  eft,  aut 
cum  parens  ipfe  peregre  proficifcitur  ,  hoc 
odio  liberorum  fieri  exiftimandum  eft.Quod 
Ji  fubftraclione  pixfentix  Chrifti  nobis  fe 
infenfum  &  inimicum  nondedarat ,  nedum 
divitiarum  aut  honoris  imminutione.  Dein- 
de  ad  mutuam  dileftionem  adhortaturus, 
appellatione  utitur  charitatem  fuam  quam 
maxime  teneram  teftante. 

Sicut  autem  parentibus  folemne  efl:  ut 
expiraturi,  2Utalias  hberos  rclifturi.Iiberos 
advocent ,  illifque  prxcepta  dcnt ,  quibus 
obfervandis  bene  illis  iit :  (ic  &  Chriftus  drf- 
cipulis,quos  plus  quam  paterno  amorecom- 
plexus  eft  ,  prxcepta  dat  jam  difceflurus, 
Cum  autem  multa  eflent  prxcipienda  ,  tum 
hoc  unum  prxcipue  delegit  de  mutuaiuter 
eos  charitate,  quam  prxcipua  quadam  ratio- 
neillis  commendavit ,  tanquam  quod  illis 
prxfentia  fua  deftituendis ,  fummo  cum  ad- 
verfus  hoftem  prxlidio  ,  tum  adverfus  mz- 
rorem  confolationiforet.  Pfalm.i-,$.Phtlip. 
i.ir.Quafuturierant  inftar  triplicisfunicu- 
li ,  inftaruibis  bene  compa&x  &  conftru- 
ctx  ,  inftar  memborum  corporis ,   qux  vin 


1  loan.1,7.  vetus  vocatur  :  id  fit  propter  ra-  etptum,  r. 

tionem  fubjeftam  ,  quodChriftus  hujus  di-  9"'"-><«- 

lectionis  exemplum  dediiTet   &  prxceptum  ^         "" 

hoc  plcne  &c  accurate  obnllet :   iicut  &  1  Io-  ^.  Mxat^ 

£«».!, 8. exprefle  notatur  hunc  locum  refpi-  tum,  »«. 

ciendum.    Hac  enim   impletione  Chnftus  mvn  vo- 

prxceptum  hoc  quodammodo   renovavit.  "•'• 

Nunquam  enim  ante  ita  a  quoquam  impe- 

rataeft,  ut  abeodem  prxftita  lit.  Hoc  i^i- 

tur  prxceptum  ffiutuxdilcdionis  in  Chrifto 

novum  prxccptum;  non  quod  aliquid  m  illo 

prxcipiatur,  quod  prius  prxceptum  non  cft; 

fcd  quod  nunc  exemplum  perfeclifiimum 

hujus  prxcepti  implendi  ob  oculos  nobis 

ilatuitur ,  in  quo  planilTime  &  lucidilnjne 

quid  hoc  prxceptum  a  nobis  exigat,  intucri 

nobis  licet.  Prius  enim  noftra  caligine,  qux 

nobis  offufaeft  ,  veluti  pulvere  obduttum  S: 

deformatum  videri  potuit.  Nunc  vero  Chri- 

fti  exemplo  colonbus  vividifiimis  nobisan- 

te  oculos  ita  depingitur,  ut  lllam  oculis  vcl- 

uticernere  liceat.  Ephef.t>,i.  Sicut  enim  iu 

legibus  humanis  fit ,  qux  pene  exftincix  & 

antiquatx  novis  fanftionibus  inftaurantur, 

autpulvere  dcformatx  ahius  xri  incidun- 

tur  ,  ut  poft  innotcfcant  magis  ,  &  majorcm 

autoritatem  apudhomines  acquirant ,  &c. 

SiCj&c.Et  quidem  ante  charitas  proximi  no- 

bis  tanquam  fcopus  aDeo  propolitus  minus 

cernebatur  ab  omnibus  colliraantibus:  Nunc 

autem  Chrifti  exemplo  clara  &  confpicua 

eft ,  ut  eam  vel  lufco  cernere  liceat.   Vide 

1  Theff.i-,9. 

Nec  tantum  novum  eft  hoc  prxceptum  i-Q*'«»>- 

claritatis  &  perfpicuitatis  ratione  ,  fed  eft  r"m  '"?* 
rr     V       .      .  -  rttnntfa- 

etiam  novum  racilitatis  m  prxftando  ratio  -  c,i,tatis. 

ne  :  eoque  lohannes  novum  illud  vocat,non 

tantum  in  Chrifto  ,  fed  uovum  etiam  in  no- 

bis.Et  primum  quidera  ,  quod  Chrifti  cha- 

ritatelex  charitatis  pro  nobis  perfecie  &  ac- 

curate  prxftatur :  ut ,  qui  illud  per  nos  im- 

plere  nequibamus,  in  Chrifto  cxpleamus. 

Deinde  quod  ejus  charitate  nobis  Spiritus 

majore  menfura  fubminiftratur  ,  quam  Pa- 

tribus  qui  nos  anteceflerunt ;  Sicut  igitur 

novx  lejres  &  recens  edita  ftatuta  diligen- 

tius  exlequutioni  mandantur,quam  qux  jam 

vetuftate  exoluerunt :  Sicetiam  lex  Chari- 

tatis  in  Chrifto  inftaurata  ,  mirifice  virtute 

Spiritus  vires  noftras  atiget  ut  fratres  dili- 

gamus.  Atque  utdifcipuli.  lectiones  novas 


culis  nexibufqueinterfc  conjunguntur:duo.|avidius  edifcunt,quamillas,in  quibus  adali- 
decim  enim  Apoftoli  totummundum  Chri.  jquod  tempus  occupati  funt  :  Sic  nos  iftam 
ftofubjugarunt.  videi  Cor.ij.  nobis  a  Chrifto  nova  forma  propolitamde- 

£ut1pr*r       Quod  Qovom  vocat prxceptnra  ,  quod;bemus.       * 

Neque 


dtrttitjmf 
prjctptii 

dittndnm. 


Vndt  cht- 
tritatitrt- 
tjHifttut  in 
Clyrtfiiano 
fradaj  col- 
ligttnr. 


Evanselica.  «>OJ 

Ncquererode  hoc  prxcepto  chariratisl  mutuamchantatcm.quam  Chriftus  prxce- 
tantum  vcre  affirmatur  ,  jllud  novum  elTe;  I  pit,  non  videas. 

fcd  &  dc  omnibus  Dei  prxccptisjunde  etiam  |  Hac  quxftione  Petrus  &:  fuam  ignoran-  Vctf ;«. 
i  Iohan.  capttes.  mimme  cravta  appcllan-  !  tiam  piodit  &  animurn  apertum  &  in"c-  ;"  l '"' 
tur.  &  MMtha  ii. fuavejujum  vocatur  &  nuum,  qui,  quod  ncicit ,  le  nelcire  prohte-  ttttUur 
lcve.  tur:  ignorantia  liquet,quod  locum  quo  con-  ,.„,,-.„,. 

Ex  his  liquet  cjuales  nos  Charitate  elTc  ,  ceilurus  eiTct  Chnftusignorat ,  ncc  cx  ve-  rantia, 
dccet.  Si  Patrcs  dilexerunt ,  nosamarede-  t  tcn  lege,ncc  cx  Chrifti  verbis  lohan.-j ,33. 
bemus.Siilliamarunt,  nos  charirateardere  jagnovir.  Cujusrei  proculdubiocaufa  exti- 
&  flagrareoportct.  Siilli  charitatc  fratrum  ]  tit  tigmentum  opinionis  dc  Chriih  in  terris 
divitias  5:  facultates  profuderunr.nos  vitam  regno,  quod.tanquam  globuli  plumbci  pal- 
debemus.  Si  1II1  vitam  fuam  amicorum  cau-    pebns  animi  appenii,  eorum  oculos  in  ter- 


faprofuderunt  ,  nos  inimicis  gratiam  de- 
bemus.  Si  denique  illi  vitam  pcriculocx- 
pofucrunt ,   nos  mille  vitas  (Uquidem  hoc 


V«f?s- 

Chxrltalis 
Vertfidt- 

ItHm  tn- 

fiTnc: 


ram  defixos  tcnebat,  ne  calum  cogitarent. 
Omninoque  exiftimandum  eil  terreftrium 
rerum  ftudium  tanquam  velum  appenfum 
ficri  polTct)  profunderemus.  Iam  vero  cum  ,  elTe,quo  oculorum  noftrorum  acies  perftrin- 
Patrcsin  omnibus  his  orficiis  iniigncs  exti-  \  e,itur,uequx  cceleftiafunt  irtueamur.Sunt- 
terint,  quales  nos  elTe  cportct  chantatc?       i  quc  tanquam  hcirihi  &  fquamx  quibus  ve- 

Aliudargumcntum  abadjuncto  dilcipu-    luti  obftipantur  animorum  oculi. 
lorum,  Chrifti  inligni  &  nota  ,  qua  non  tan-        Simplicitas,  ingenuitas  &  candor  apparet  tt  cindtr. 
tumab  infidclibus ,  fed  uiam  ab  hypocntis   quod  ncqucad  alicnum  &  indignum  Chri- 
pietatem  limulantibus  diftinguantur.    Viri    tlo  fenlum  hoc  dctorqueat,ut  ludxi  Joan. 7, 


enim  nobiles  fuos  fervos  &  fatelhtes  inll- 
gniorealiqua  nota  internofci  volunt.  Prx- 
ceptoresfuosctiamdifcipulos&  alumnosab 
alnsaliqua  notadilcemicupiunt :  lic  C.hri- 
ftus  Dominus  &  prxceptorfervos  fuos  at- 
que  difcipulos.  1  Cor.cap.i^.  Non  igitur 
fatis  fuerit  ut  Chriftus  nosfuosdifcipulos 
eile  agnofcat  ,  ut  nos  nofmet  ejus  difci- 
pulos  cognofcamus  ,  quod  mutua  chari- 
tate  perlicitur.  1  Iohan.  cap.  1.  Sed  ut  alii 
hoc  intelligaut,  nec  hi  tantum,  quicjufdera 
fideifunt  participes  ,  fedetiam  lnfideles  o- 
mnes.  Neque  enim  fide  iunotefcitaniimus 
Dei  cultorcs,  &  a  Deo  diledti,  niii  Deo  ran- 
tum  &  nobis  ipiis.  Tamcrii  etiam  multa 
funt  indicia  externa ,  quibus  quis  areuatur 
Chnftianus  eiTe  ,  ut  quod  Conciones  acce- 
dat ,  Sacramentorum  particeps  iit ;  tamen 
neque  hoc  apud  infidelesquidquam  valer,  & 
inter  fideles  non  ita  firmum  eft ,  ut  in  uni 


35, &  8,11.  nec  fuam  lgnorationem  profite- 

ri  erubefcat ,  fed  difcipuli  gernunianimum 

rctineat.   Vide  Matih.  13,  31J.  &  15,  ij.ubi 

quxrunt  qux  ignorant.  Et  certe  cum  tantx 

iint  tcncbrx  humano  ingenio  offulx  ,  tam- 

que  recondita  Euangelii  mvftena  ;  veren- 

dum  nepauciveri  5:  germani  Chrifti  mve- 

niantur  difcipuli ,  cum  pauci  iint ,  qui  in  re- 

ligionis  caufa  aliquid  fcifcitcntur.  Ier.6,16. 

maxime  cum  pcregrini  iimus  hic  interra, 

Pfal.  iij.  cum  defertum  hujus  mundi  per- 

tranfeamus  ,  ubi  opus  eft  nobis  Hobabo  qui 

viam  nobis  commonftret. 

Chriftus  idem  refpondet  quod  prius,  nifi  ^dqvam 

quod  illud  aliquantum  emolliat  pollicitatio-  "'"">/"* 

addttapro- 


ne,  foreur  tandem  ad  eum  iit  aeereeandus:     -»/ 

quod  idemde  reliquis  intelligi  dcbct.  HocyK/MM„. 

igitur  nos  confirmet  quoties  txdio  abfentix  grtganc- 

a  Chriftofraneimur ;   maxime  cum  hic  in  »ti,refpon- 
•  A    rt 

-  ,  mundopremimur :  ut  olim  EIias,ut  lonas,  "'"••>"- 

Tcrfumline  exceptione  vim  obtine.u.  Scd  li  I  ut  Iob.  Sic  David  confirmavit  fe  adverfus^*  * 

quis  mutuo  amore  fratremquantumvis  ini-  I  immaturam  filii  mortem.  1  Sam.11.I0b.19> 

micum  amet,certiiXimo  indicio  eft  eum  elfe  !  i^.&c.  Qui  exules  fpe  certa  in  patriam  re- 

Chnftianum.    Hoc  facilius  intclligitur  cx  I  vcrtendi  fuftentantur ,  facilius  exilii  mole- 

contrariis  odii  &  inimicitix  affefubus.  Si    ftiam.S;  amicorum  orbitatem  fcrunt.  Dein- 

enim  quos  viderint  inter  fe  digladiantcs, :  de  notandttmVmram  nondumad  perferen- 

qui  eandem  religionem  profitcntur ,  illico   dam  crucem  fatis  inftruftum,  ad  illam  fufti- 


lifqnt  fn 
fria. 


dicunt  eam  non  eiTe  veram  religionem. 

Hinc  conftat  veram  dileitioncm  dunt.ixat 
inter  Chriftianos  inclufam  tcneri.  Videas 
quidem  effe&us  in  aliis,  quos  'pitya.;  appel- 
lant;  vidcas  humanitatem  ,  videas  urbanita- 
tem,  videasdeoiquecompenfationem :  fed 


nendam  non  vocari  modo,  fed  porro  ne  ve- 
niat  elaborari.  Vide  loan.  18,8,9.  1  Cortnth. 
cap.10.verf.11.  VcrC,i7. 

Petrtn,  cui  bis  Chriftus  fequendi  in  prx-  /"  Pttri 
fentiarum  facultatem  negarat ,  in  fuo  Chri-  >"""* 
ftumlcquendjftudioperiiftit:  fuamque  ad-?"^' 
Xx  xxx  }  vcrfus'"'*'  " 


?04  H     A      R. 

verfus  Chrifti  claram  fente ntiam.poflibilem 
infequutioncm  efle  probat  argumento  cau- 
Cx  ,  quod  nulla  caufa  fubfit  ,  quo  minus  hoc 
faciat.  Quod  etiamargumentum  cpmpen- 
dionujonsconfirmat.  Cum  enimuemors 
ipfa  quidem  illum  poflit  impedire  (ut  qui 
cam  oppetere  pro  Chrifto  paratus  fit)nedum 
amicorum  aut  facultatum  jaftura,  aut  deni- 
quc ,  quicquid  fit ,  eum  impediat.  In  quo 
quicquid  carni  videatur,fubeft  tamen  fuper- 
bix  non  obfcurum  veftigiura.Debebat  enim 
intellifere,  Chrifto  omniameliusperfpecla 
&  pcrcepta  efle  ,  quam  fibi  :  Chrifto  nota 
fuifle  quarque  temporum  momenta  ;  Chri- 
ftum  melius  animum  ipfius  pernovifle  quam 
ipfe:  limile  quidpnus  vidimus.  lohan.  cap. 
ij.verf.i. 
Piifipe  in  Hinc  difcimus  fipe  pios  fibi  in  virium 
rwium  fuarumfiducia  imponere  ,  ut  tametfifead- 
juirmx-  vcrfus  nlortem  nrobe  munitos  effe  putent, 

fiUiBitur.  non  "nt  taracn-  Vlde  exemplum  tlia:  ,  qui 
fibi  mortcm  expetens  ,  poft  tamen  objefto 
mortis  periculofuga  fibi  confulit.  Gedeon 
etiam  antequam  egreffus  eft  ad  bel!um,pro- 
be  fignis&  portentis  armatus  ,  poft  tamen 
ctim  adcaftra  ventum  eft,  timere  coepit. 


M      O     N     I      A 

I  lud.y.  Quamobrem  danda  opera  eft.ut  nof- 
ipfos  diligenter  excutiarous  ,  pericula  ob 
oculos  proponamus.noftram  atontftla»  pen- 
fitemus,Spiritum  Chrifti  petamus,cujus  be- 
neficio,qua*  nobis  a  Deo  dantur  ,  pernofca- 
mus.  i  Cor.i.n.  Sicut  enim  in  corpore  obe- 
lofit  ut  parum  folidi  roboris  fit ,  quo  quis 
fretus  magnum  aut  iter  conficiat,  aut  grave 

|  onus  fufcipiat ,  fic,  &c.  vel  ut  cuniculorum 
pinguedoprimaquaque  pluvia  deteritur  & 

j  abluitur,(ic,&c.&  ut  a:groti  plerumque  plus 

j  initio  fibidefuis  vinbus  perfuadent.fic,  &c. 
Cor  hominis  profundum  eft  ,  &  multos  re- 

|  cefliis  habet  &  latibula  qua:  rimanda  funt. 
Sa?pe  enim  fit ,  ut  aut  plus  nobis ,  quam  ac- 

j  cepimus,  attnbuamus,quod  nos  ad  illa  pra:- 

■  cipites  fert ,  qua:  cum  pudore  &  ignominia 
abjicere  poft  cogimur;  aut  minus  nobis  in- 

I  efle  opinamur  ,  quam  veriras  nos  fentire  pa- 
titur ,  quod  nos  fe^nes  &  Ianguidos  reddir, 
&  a  rebus  praxlaris  fufcipiendis  nos  avertit. 
Cujus  rei  infinita  exempla  in  Mofe,  Ieremta, 
&  aliis.  Ergo  precandum  eft  ut  rxcp^ta-ui 
Spiritum  accipiamus ,  quo  nec  nimium  au- 
deamus ,  nec  intimore  modumtranfeamus. 
i  Tim.  i,  7. 


Lvc.Mfn,  aiier[.i.\,ad;i. 

24  OrtaeRautemetiam  delwccontenfto  inter  eos,  quis  eorum  rideretttr  ejfe 
vntximus. 

zs  Ipfe rero dixit eis;Regesge)itium dominantur eis ,  &  qui  auctoritatem  ha~ 
lent  in  eas,  benefici  rocantur. 

2  6  Vos  atitem  non  ita  cftotc :  fed  qtti  maximus  esl  inter  ros,  efiofuut  qui  mini- 
mus  csi :  &  qui  duclor  esi,fuut  qui  mintsirat. 

27  Nant  ttter  major  esl,  qui  accumbit,  an  qui  minislratl  nonne  qtii  difcumbit?  At 
egofum  tnter  vos  ut  qui  mintslrat. 

2  S  Vos  atttem  ii  eslis  qui  permanfislis  mecum  in  tentationtbtts  meis. 

21)  Ego  rcro  facifor  robis,  proutpaclus  esl  miki  Pater  metts,  regnum. 

30  Vt  edatis  &  bibatis  in  menfa  mea  in  regno  meo,  &  fedeatisfttper  tbronos  ,jtt- 
duantes  duodecim  trtbus  Ifrael. 


Verf-4. 
lipfni  m 


Analyfis  &>  Metaphrafis  peti  poffunt  partim 
ex  Matth.zo.  partim  ex  Matth.i^.^y  aliii 

loCK. 

P  R  A  X  I  S. 

OVoniam  fimilcm  hiftoriamjAtar^.io, 
&  Marc.  10.  item  Matth.  18.  Marc.9, 
tyc.  habuimus ;  unde  petenda  funt,  qua:  ad 
hujus  hiftoria:  traclationem  attinent :  hic  il- 
la  modo  adnotabo ,  qua:  hujus  locipropria 
videntur. 

Hic  prinjuiuoccurntquodin  idempec- 


catum  ambitionis  recidunt ,  eujus  ante  con- 
victi  iimul&  correpti,  pcenitudine  (procul 
dubio)  ducebantur.  Tametfiigitur  (  ut  in 
moibis  recidivis)  magnum  penculum  fit, 
cum  quis  ad  priftinum  ,  unde  femel  libcra- 
tus  eft  ,  peccatum  prolabitur  ;  tamen  tales 
peccatores  non  funt  venia  peccatorum  ex- 
cludendi.  Succurrat  enim  promiflio  divina : 
&uandocum<jue  peccator  ptnitudtne  duciut, 
adDeitm  ccn-uerfiu  fuerit,  cmnium  ejuipec- 
tatorum  non  recordabor  amplitts ,  E-rech.iZ. 

Succurrat 


peCCJlHM, 

utttte  tjutj 
itierJtiu 
1 /?, grtrrit: 
fed  tamen 
remifiivi* 

Ut. 


Imttmptfii 
V*  Dtfct- 
buloatm 
(inttntic. 


nottrx  fer- 
ytrfit.u. 


VerC;{. 
Ke^um  iii 
mnritn- 
cer,i;a,ntn 


E     V      A      N      G 

Succurrat  exemplu  Ionx;  &  hoc  excmpluru  , 
Apoftolorum,qui)am  tcitiohanc  litcmagi- 
tavcrunc.  Vbi  tamcn  prxtcrcundum  non  cll, 
lingulari  cautione  providenJum,  nc  fpe  ve- 
mam  confequcndi  quifquam  vctera  hi.i  pcc- 
cata  repetat.  Hxc  cnira  docliina  illis  qitam  ! 
maxime  proponenda  eft  .  qui  incauti  &  pei 
imprudcntiam  impingunt.  lluc  acccdit 
quod  communi  totius  gcntis  crrore  deccpti 
de  regno  tcrrcno,  in  hanc  litem  inciderunt. 

In  omnibus  autcm  locis,  ubi  hxc  lis  mo- 1 
ta  eft,continenter  prxcciTit  fcnr.o  Chrifii  de 
fuacruce:  uthxc  contentionunquam  non  ' 
odiofa  ,  his  tcmporibus  maximc  intcmpcfti-  j 
va&importuna  fuerit.  Hoc  etiam  tempo- | 
re,  ranto  magis  abfurda,  quoad  fuam  paflio-  j 
ncm  intra  duos  dics  futuram  prxdixerat ,  & 
feaJfepulturxprxluJiurnfcmclatque  ite- 
rum  unCtum  fuifle  teftatus  fuerat.  Maximc  , 
vero  quod  ilico  poft  cccnara  Dominicam  li- 
gillum  mutux  charitatis  in  hanc  litem  inci- 
derunt.   Huc  accclTtt  quod  ex  illis  unum 
proditorcmforeindicarat.  Qux  unacogi-| 
tatio  illos  Jebcbat  ad  ludum  &:  mxrot  eiH  , 
potius  revocare ,  quam  hanc  dc  dominatu 
difccptationcm  in  animis  eorum  cicre.  Dc- 
niquc  quod  eorum  pedes  lavans  &  abfter- 
gcns ,  fe  ad  tara  humtle  &.  abjcctum  Media- 
ftiniopus  demililTct:  illos  admonere  dcbc- 
bat  ne  hxc  honoris  captatio  vel  per   fo- 
mnium  illorum  mentem  fubiret. 

Miraigitur  &  plane  incredibilis  naturx 
noftrx  perverlitas ,  tanto  ferventius  nobis 
vetita  perfequentis,  quanto  vehementius  ad 
illa,  qux  prxcepta  nobis  incumbunt ,  urge- 
munaJeo  ut  (nili  malitia  &  volunraria  qux- 
dam  contumacia  abeflct)  in  id  crimen  inci- 
dilTcnt  Apoftoli ,  cujus  Iitdxi  infirnulantur, 
apud  Efai.n, ti,  15,14.  Vna  quoque  emer- 
git ,  quam  alienum  animum  a  cruce  (qux 
tamen  piis  omnibus  fubeunda  eftj  geramus, 
ut  ejus  vel  folamentione  ad  illa,  qux  illi 
ptorfus  adverfa  funt ,  aoimum  referamus. 
Quamobrcm  Dcus  nobis  fedulo  &  aiTdue 
comprecanduscft ,  ut  nobis  animum  fub- 
milTum  &  fuba&um  concedat.quo  ad  omnia 
fuftinendum  animati  &  armati  (imus,  ut  Gve 
nobis  Deus  ad  arandum,  tnturandum,ad  oc- 
candum  ,  (ive  ad  equitandum  uti  velit ,  nos 
dli  quampromptiflime  in  obfequiumtrada- 
mus. 

QuoJ  Jicit  Principum&Regum  eflcut 
munifici  lint  &  appellentur  ,  alludit  ad  Epi- 
thetum  quod  olimquibufJam  Regibus,prx- 
fcitim  /Egyptiis  1  attribucbatur  ,  &  in  uni- 


i     L     I      C      A.  5Cf 

verfum  omnibus  (quoad  illorum  vcdtigal.a  m;„;fl„. 
firuntj  competit.  Net  cniiu  fatis  tft.li  iibc-  ium  t>un- 
rales  finc,  quod  a  vulgo  exigitur,  m(i  ctiam  £''"• 
munifici  lint.  Vidc  excinplum  RcginxSabx 
&  Salomonis  1  Reg.io.  lam  vcro  quoj  dicit 
hoc  Miniftrorum  iuangcln  non  cilc  ,  ut  ic.i 
aut  a;>pcllcntur  aut  lint,  eorum  ciroremco- 
arguit  ,  qui  dicunt  JEpifcopos  magnis  vetli- 
galibus  i\  latifundns  mftrui  oportcre,qu:bus 
mumficentiam  cxcrccant.  Nequc  juvat  cos, 
quod  Apoftolusillos  hofpitalcs  clicoportcrc 
Jocet ;  quandoquidem  hofpitales  iu  fumiru 
paupcrtatc  elle  pofluot ;    dummoJo   am- 
mum  intus  gerant  ad  ho.'~pitcs  excipicndmu 
promptom  &alacrem. 

Occupantibus  illis  .i  difparatis,icdignum  VeiC.it. 
forc  li  illos  abfque  munere  &  honore  dimit-  1*8" '" 
tat  ,  quiilliconftantcr  adhxfcrunt :  (obje- .     ""* 

„.         1         .  .  ...  ,         ,      ,    .  HlWMIII- 

ctionc  rclpondet,  tllos  plus  habitutos,  quam  Mf„rm. 
de  quocontendcbant ,  ncmperegnum.non  rmtihu 
tantum  in  regno  prxfcclurarn.  Regnum  vc-  d«t*r. 
ro  intclligit  uon  terrenum  ,  fcd  quod  cft  ir. 
calis  :  uua  quoque  notat  necelTarium  &  in- 
fcpaiabilc  adjunctum  hujus  regui ,  fciliccc 
quoj  Chrifto  fe  in  cjus  teutationibus  con- 
fociantcs  ab  illo  non  defcivcrant.  Si  tnim 
cum  tllo  compatimttr ,  cum  illo  una  regnabi- 
mm.WW  adfuerant  etiam  cumin  montc  glo- 
riofus  erat:  fed  inde  non  petitur  fidci  &  con- 
ftantix  arguraentum  :  quandoquidem  ora- 
nesfecunJis  Euangelii  Chrifti  tcmporibus 
Chrifto  libenter  aJhxrenc ;  vel  potius  prq- 
lperitati,  qua  Euangelii  beneficio  fruuntur. 
DeinJcnon  quia  parricipes  faclifunttcnta- 
tionum  Chrifti ,  regiam  Jignitatem  confc- 
quentur  ;  nifi  in  fulccpta  communicatione 
perftiterint. 

Confirmat  Apoftolos  de regno,  quoJ illis  Verf!  19. 
Jaturuscft,  a  teftimonio  pacri  &  foeJeris,  D"*"»*- 
quoj  cumillis  pacifcitur.  In  quo  mira  Dei  ?"''"*""" 

.*      ■       ■         ,         ',.  ....         ?  ,  blfium  /).I- 

bemgmtasfeprodit.qui  libernmus  luarn  ta-  cl/-c(„^. 
men  ridem  obftringit  ad  tantam  &:  tam  iin- 
parem  noftro  obfequio  (li  ita  loqui  Iicct) 
compenfitionem.  Regi  deferv.cntcs  pro  fiia 
compenfacione  a  Regum  arbitratu  (ufpcnli 
tenentur;  qui  iniqiiilTimefiTiint,  fi  quis  ex 
fuis  Aulicis  de  fua  mercede  &  compenfario- 
nc  cum  illo  pacifci  velit. Deus  tamen,  cujus 
unius  imperiurn  mcrum  5:  abfolutum  eft, 
cum  fuis  fervis  pacifci,etiam  infimis,non  de- 
dignatur :  Cui  tamcn  Pontificit  nulam  gra- 
tiam  reponunt ,  dum  ex  hoc  pacto  ,  qucJ. 
gratuitum  cft,  debitum  &  meritum  commi- 
nifcuntur. 

Hoc  rcgnum  amplificat  a  compararioue  HfShmfi- 

parium 


Attibui 
ddnilum 
nmplifica- 
tm. 


Verf.  30. 
Dejcrtbi- 
turtjuc  itb 
eju/dem 
tntnfse  cum 
ChriJI» 

pjrtiuptt- 
lline : 


90t>  H      A      R      M 

pariumquod  (1  talc  rcgrtum,  quale  Deus  Fi- 
lio  dilettionis  darc  pacifcitur  :  unde  eciam 
llludeft.  Rom.W.h&redes  De>,  cohiredesChri- 
fti:  ut  tamlatcpatet  regnum  ,  cujus  harre- 
des  fumus.quam  late  pateat  Chnfti  regnum, 
quod  ad  ultimos  t^rrx-  tines diffulum  ad  fum- 
mos  etiam  ccelos  extenditur:  non  tamen 
pari  jure,  quiaipfe  eft  natura  hsres,  nos  ve- 
roperadoptionem;  ipfeperfe  ,  nos  veroper 
illum. 

Deinde  hoc  regnum.quod  nos  nftnet,  ab 
adjuntlis  duobusdefcribitur.  Quorum  pnm 
eft  ,  quod  ejufdem  cum  Chrilto  menfr  ln 
coelis  participes  erimus  :  non  quodcorpo- 
reus  aliquis  cibus  in  ccelis  3dhibeatur ,  ubi 
nulla  fames  ,  nullafitis  futura  lit ;  fedquod 
hac  formula  Ioquendi  incredibilem  ,  quam 
percepturi  funt,  voluptatem,adumbrare  vo- 
luit  regia  menfa,  qusomnibus  deliciis  in- 
ftructiltima  eiTe  folet :  pra:terquam  quod 
hoc  modo  honorem  fummura ,  quem  illis 


O     N     I      A 

ihabiturus  cft  ,  fubindicare  voluit.  Notum 
enim  eft  fummo  honori  datum  effc  olim ,  vT 
1  quis  ad  Regiam  menfam  ordinarius  conviva 
[admifluseft  ;  utexhiftoru  MephibofetiSc 
I  BarziIIa;  hquido  conftat.Reges  terreni,Per- 
iia:  prajfertim  ,  nullum  ad  fuam  menfam  fa- 
I  cile  admittunt.  Quomajor  eft  Chrifti  cha- 
j  ritas  erga  nos,  qui  nos  ad  fium  menfam  ohm 
;  adhibendos  pollicitus  eft. 

Alterum  adjunciumcl\,  quod  potentia  &  Etrejj 
|  authoritate  regia  inltruuntur.  Regis  etenim  pitejl.tte. 
Ipartes  funt  fententiam  de  fontibus  ferre. 
jHinceftquod  Apoc.i, i.6,ry.  in  fide  viclo- 
res  promiffionem  accipiunt  dominatus  in 
gentes  &  illas  fceptroferreo  comminuendi; 
5:  Apoc.  3,  ii.  fedendi  eodem  cumChrifto 
Throno:quod  jus  argre  &  raro  cum  propriis 
fuis  tiliis  communicarunt,  nili  aut  viribus 
fracxi  tint,  ut  hoc  munus  obire  nequeant,auc 
ne  jus  regni  litieiofum  ad  alieaum  devolve- 

"00 

retur. 


I  o  H  A  N.  cap.  14,«  verf.  l,  ad*,. 

NE  turbator  cor  veslrum :  creditis  in  Dcttm?  etiam  in  me  credite. 
2   In  domo  Patris  mci  bdbitationes  mulufimt :  alioqui  dixijfem  vobis; 
S  Profi.tfcorparatttrus  vobts locum  :  & qutim profeclusfuero ,  &paravero  vobis 
locum,  rurfum  veniam,  &  ajfumam  vos  ad  me  ipfum :  tit  ubi  ero  ego,  &  vosfitts. 
4  Et  quo  ego  abeamfcitts,  &  vi.tm  fcttis. 


A  N  AL  Y  S  1  S. 

EPfe&um  Chrifti  notatur,adhorratio  ad  undecim 
Apoftolos,  neanimoconturbentur :  caufaeffi- 
ciens  depulfi  terroris  eft  fides  in  Deum  :  tidei  vero 
in  Deum  efficiens  eft  fides  in  Chtiftum. 

Verf.  z.  Aliud  argumentum  adverfus  terrores  in 
morteChrifti  abadjun&a  habitatione  in  ccelis; 
qui  amplificatur  ab  adjuncto  numero  locorum  in 
coelis ,  ne  putent  multitudine  falvandorum  illos 
escludcndos;  quodporroconfirmapa  difparato, 
cjuia  nifi  ita  elfet,  hoc  iUis  pridixifler.  Deindecon- 
firmat  illos  adverfus  moerotem ,  quem  acceperunt 
excjusdifceflu  ,afine,  quia  ideo  difcedit ,  utiilis 
locum  priparet. 

Verf.  3.  Itemalioargumento  ab  effetto  Chri- 
fti,  qui  rfdibit;  quodfuofinededaratur,  utillosin 
ccclum  deducat;  quod  etiam  alio  fine  declaratur.ur 
fintubieftipfe. 

Vetf.t,.  Item  alio  argumento  ab  adjuncta  eo- 
lum  noticia,cum  loci.quo  Chtiftus  vadet,tum  vii, 
per  quam  ad  illum  locum  ibit. 

METAPHRASIS. 

Vldeo  vosexmeia  vobis  difceffus  mentio- 
ne ,  (  prsfertim  quod  vobis  tne  fequendi 
adhuc  vires  deejfe  confirmavi)  animo  confter- 
r.ari:  fedhunc  ammornmveflrorum  terrorem 
deponite.  Cujus  quidem  confternationu  reme- 


\dtum ex firmafide petendum  esl.  Creditis  i» 
Deum  :  qnis  hoc  defe  non  profiteatur'  Atj;  ;it 
foltdafidi  in  Deo  acquiefcatis ,'m me  etiam  ttt- 
,  ctimqne  in  mundo  nunc  contemptum  ,  &  mox 
crttctfigendum  ,fidem  vefiram  fig;te.  &uodfl 
veritatis  ergo  vobts  locits  hic  in  terris  nulltts 
relinquatttr ,  ftccttrrat  vobis  in  coelis fummis , 
ttbi  tanqttxm  in  regio  palatio  Pater  metts  mi- 
rifice gloriam  fuam  patefarit ,  multasfixas  & 
'  firmasfedcs  ejfe  ,  qus  omnes  vobUparattfunt. 
&uodni  ita  ejfet,  eqitidem  vobis  ,  cttm  ,  ttt  me 
feqneremini,  hortatus  fttm ,  illud  indtcajfem , 
necvosv.ina  fpc  laciatos  ab  operis  Q>  artifi- 
ciis  veslrts  abdttxijfem.  Neque  vos  metsi  ab- 
hinc  difceffui  tantopere  pcrcellere  debet ,  cum 
adeopropria  virtute  incoelosproficifcor,  ncnut 
mihi  prcfpiciam  ,  fed  ut  vobis  locum  in  ccelts 
parcm.  Nec  ita  dtfcedo ,  tanqttam  non  rever- 
furtis.  Nam  dte  ultimo  ad  vos  revertens  vos 
ad  me  afciturus  &  aggregaturtts  fnm  ,  ut  in 
ipfis  iliis  beatis  fedibtts ,  ttbi  egofnm  ,  vos  una 
mecumfttis.  NonpoteBU  (toties  a  me  edoHi) 
nefcire,  quj  per  mortem  crucis  vado,  £j<  viam 
quaeoitnr,  nonignoratis ;  ut  hanc  me.im  a 

vcbii 


V     A      N 


t     L     I     C      A. 


907 


voeis  di/fociationem  fcmpiternam  non  fore, '  &  Chriftumcredant,amulctum  prxfcribens  p.vrutia 


ctrto  cum  nntmhs  veftris  conftttua-.u. 


Verf.i. 

Pojiremum 

tlmritntis 


P   R  A  X  I  S. 

SrOTOTrt.CnriftusdifcipuIos  turbatosmen- 
tione  tamindignarmortis  fuac  ad  animi 
placidam  quietem  adhortans ,  validiflimas 
rirmafcjue  rationes  proponit ,  quibus  lllud 
cffcccumdec. 

Partesf  Adhortatio. 
funt ,  \  Ejufdcm  ctinoXcyta.. 
Ex  duobus    argumcntorum  generibus, 
quibus  Chriftus  charitatem  fuam  inconipa- 
_._  rabilem  erga  difcipulos  teftatam  rclinqucre  t  cap.  7.  verf.  2,4.   fic  nec  piorum  conftantia. 
tumento-    vohut ,  fupereft  pofterius  in  verbis  adani-   Hoc  tamcn  incercft  quod  Leo  fuis  viribus 
rnm^csus  mum  difcipulorurn  &ad  corprolatis.Quum  confifus  haud  trepidat  :  piialitcr.  Hocigi- 
"    vero  omms  fermo  Chtifti  fua  natura  prx-  !  tur  notandum,  piorurafiduciam  &  animoli- 
ftantiffimus  &  autoritatc  cV  fapientia  perfe- '  tatem  non  nafci  ex  ftupore  quodam  Sl  inco- 
c"tiffimus;tum  quidam  tamen  cxiftit,qui  ufu  ;  gitantia  periculi,  ut  plerique;  neque  ex  pro. 
prarftantior  deprehenditur.  Atquc  hic  ille1  priis  vinbus  fed,  &c.  Deindeetiam  tantum 
cft,  fiquisalius,  utpote  quem  poftremum'  tidei  dcprehendi  in  illis ,  quantum  abfunt  i 
apud  illos  ante  mortem  habuit ;  tanquam  I  vitiofo  &  trepidante  metu, 
occubiturus  maxi- 


quo  noxium  timorem  &   perturbationcm  Drum  tf 
pcllamus.  Fidc  cnim  proHigaturmctus  vi-  chn'hm 
tiofus,  qui  ex  lnfidclitate  nafcitur.  EJai.7,9.  "■"""'• 
Annon  creditis  qttod  non  confirmamini  ?  Inde 
cni:n  natum  eft  1  quod  ita  trcpidarcnt  ut  ar- 
bores  qux  agitantur  vento.  Matth.S.ic. 
Hcb.u  ,17.  Ftde Mofes  reliquit  JEgiptum non 
metuensregis  furorcm.  PJal.i7,\,z,},&c.  ut 
cnim  juveuis  Lco  confifus  robore  non  fefti- 
nac  paftore  eum  perfequence  :  fic  ncc  pii 
pcrfequentibus  impiis :   &  ut  domus  Pctrx 
iupcrpoiita  non  facile  concutitur  :  Matth. 


tattone. 


^lpojioh 
terrores 
gbjicitmtf 


cygnea  cantio  :  &  ut  lo 
rnum  fplendorem  nobis  exhibct :  lic  in  Mo- 
fclacobo,  Davide,  Efaia. 
Cujut  prkr  Adhortationis  duplex  membrum:  prius 
tar,'J".  ut  terrores  &  animi  inquietudinem  abji- 
ciant:  alterum  ut  credant  ln  Deum  &  Chri- 
ftum.  Inpriore  notandttm  ,  non  tantum  na- 
rurx  imbeciliitatem  fummameiTe,  qua  ex 
amiffis  hujus  vitx  commodis  confternamur 
animis  &:  immodice  contriftamur  ;  fcd  per- 
vcrlitatem  ,  qua  vel  exillis  dolorcmfxpe 
accipimus,cx  quibus  Lrtitiam  demeterc  nos 
&  percipcre  oportebat.  Proverb. i8,r.  lmpii 
fitgiunt,&c.  Jfai.  7,1.  unde  tanquam  poma 
prxmatura  leviflima  impulfione  cadunt, 
metuuntque  igncm  ,  cum  nihil  nifi  fumus 
eft.ut  in  Achafo  Iiquet  duos  fumantcs  titio- 
nes  timente. 

Sed  eum  illudnon  fit  mirum  in  impiis  : 


.Qm?  ttt.tm 
in  piot  CJ- 
dunt. 


Hi;  autem  aus.rt  poteft  an  timorcm  pel-  £!*'''"><* 

„  -  _  L         nmlunt  l>t 

Iere  &:  motus  concitatos ,  aut  in  Deum  cre-  _«£,« 

dere ,  noftrx  licracuitatis  ;   quandoquidem  teilate. 

hoc  Chriftus  prxcipic  nobis,  quod  ad  metus 

depulfionem  attinet :   quandoquidem  etiam 

hanc  ipfam  adhortationem  repetit  verf.17. 

&  Iohan.6,19.  hocesi  optuDei  ut  credatu 

inettm,  qttem  ipfc  mifit.  Rejp.  nonciTeno- 

ftrx  facukatis.Nec  impcdit  quod  nobis  man- 

dac ,  quod  noftri  officiieft  ,  ut  fenfu  ccovix- 

,~iW  noftrx  excitemurad  Deumquxrendum 

prccibus,  iVc.  Gratiam  cnim  fa&urus  crcdi- 

tor  rco,  dcbitum  repetit,  cui  debitorem  fol- 

vendo  non  effe  novic. 

Etiam  in  me  credttc.~]   Iubet  in  Chri-  InDeum 

ftum  credere  ,  viam  &  rationemaperiens,  Pfrdm- 

quaquis  in  E**Um  credat :  Non  quod  Dcus ■',"'"/"" 
V  o    ,-  £T   ■  1       11      1        •lemlum. 

non  dt  potens  &  lumcicns  ad  pellendum 

metum,  led  quod  juftitia  fua  prohibctur  no- 


Pojteiitr 


tamcn  alienum  videtur  a  piis  ;  cum  prover-  .  bis  opitulari,  &  nos  ab  illo  arcemur  inxqua- 
bio  codem  dicatur,  juftum  ut  juvenem  Lco-  J  litate  quadam  conditionis,  ne  quid  ab  eo  ac- 
nem  confidcre.  Sed  notandum  eft  pios :  cipiamus.  Lux  enim  eft  nobis  inacceffa, 
etiam  turbari ,  tametfi  a  turbationc  &  con-  quam  oculi  noftri  imbecilles  ncqueunt  in- 
cuffione  animi  non  vincantur  ,  auc  illi  cc-  ,  cucri.  Ignis  eft  ardcns  5;  confumens  ,  quo 
dant,  atque  eft  quidam  pavor  non  reprehen-  nos  qui  ftipula  Sc  farmentafumus  ,  confla- 
dendus,  fed  hunc  immodicumfuiffe  con-  grabimus.  ln  Chrifto  vero,qui  noftranatura 
ftat.  Vnde  (i  timore  correpti  aliquando  ani-  j  indutus  eft  ,  facilis  eft  ad  eum  aditus  &  om- 
mo  percellamur ,  non  eft  uc  defperemus ;  J  nino  tutus.  Vita  enim  Dei  a  nobis  procul  VerC.2. 
cum  taraclariduces  bclli  ab  hoc  vitionon  1  diffita  in  Chrifti  carne  prope  nos  admove- JV;wm» 
ablint  :  dummodo  nobis  in  hac  ignavia  &  I  tur.  arymmf 

timiditate  non  indulgeamus ,  aut  eam  in  fi-  I      Primum  argumentum  confirmandi  corum  '"m  ~f**" 
nu  noftroplacide  dormirepatiamur.         .^animos,  cft  abadjuncta  habitationc  ,  queil-        *'"  " 

1  ,1  ,      .'    *.         .     _  I,,  '..  „    '»  ammos  *. 

Alterapzrs  adhortatioms  eft,ut  in  Deum  lis  morte  peremptis  in  promptu  eft  qux  qui-  cajcji,p,u 

Yyyyy  dcm  tii.,p.„.u.,. 


mn  a  ea- 
lejii  patria 
p.trata. 


Atitqtun 

entm  Chri- 
fltts  eai  v.i- 
na/penon 

i.uiajfet. 


Ctmfirma- 
tio  ttdver- 
frs  Ckrijli 
abfentiam. 


90%  H      A       R 

dem  a  fubje&o  defcribitur  primum  ,  Patris 
Chrifti  fcilicet  domicilio  :  poft  ab  adjuncto 
amplificatur  ,  certitudine  &  immobilitate. 
Quali  dicat;  vos  follicitos  habet ,  quod  nul- 
lus  vobis  locus  in  terris  erit :  at  ent  in  cce- 
lis.  Pellcnt  vos  ex  tugurio.fed  ecce  palatium 
paratum :  pellent  a  tabernaculo ,  quod  in 
diem  aut  noctem  figitur  ,  at  manlio  &  habi- 
tatio  iterna  vobis  paratur.  Vide  Hebr.n,S, 
9, 10,13, 14, 15, 14. i%,tS,^?i  Abraham  epa- 
tria  difceflit  ut  peregrinaretur;  nos  inquilini 
&  advena-  non  ibimus  in  patriam  ?  Ule  reli- 
quit  patriam,  parentes ,  nefcius  quo  conce- 
deret ;  nos  non  faciemus  certi  de  locoquo 
proficifccmur ?  Mofes  reliquit  regiam  Pha- 
raonis  ut  habitaret  m  tabcrnaculis  cum  fra- 
tribus :  nos  non  contemnemus  tabernacu- 
lum,  ut  regiam  Dei  adeamus  ?  quis  non  tu- 
gurium  commutaret  cumregia?  quis  non 
Iibensferct  ruinofas  xacs  dejici ,  ut  novx 
aftruantur  ?  Quod  quidam  hinc  gradus  feli- 
citatis  aftruere  conantur ,  tamctii  doftrina 
ipfa  fana  (it  ,  tamcn  hic  locus  ad  eam  rem 
d ,-3f9 r&irvtr©-  eft  ,  CUIll  dicatlll'  Ttv>i.uj  non 
•jntxihtat 

Sinaliter  haberetres,  dtxiffem  vobis.\\  Niti 
couimodum  hofpitium  vobis  in  ccelo  pate- 
ret  dixiflem  vobis,cum  vos  primum  vocavi, 
nequea  mundanis  veftris  commodis  abdu- 
clos  vosvanafpe  laftaflem  :  appello  enim 
vos  num  tam  frigide  A  mc  dilefti  litis  aut 
tam  neglectrm  a  ine  curati ,  ut  velim  vobit- 
cum  ita  agere  non  prxmonitis:  dixienim 
vobis  qui  incommoda  mei  profeirionem 
comitaientur  ,  quomodo  odio  lubendi  efle- 
tis  propter  nomen  meum  ,  ad  regum  tribu- 
nalia  (iftendi  efletis,  quod  vix  quidquam  ubi 
caput  reclinetis  habituri  fitis ;  quod  li  etiam 
vobis  poft  hanc  vitam  pcetia;  manerent, 
li  non  munera  ampliflima  ,  &  hoc  vobis 
pra?dixiflem.  Argumentum  igitur  ducitur 
abadjunctafidefuaergaeos,  quam  confir- 
nure  videtur  a  teftimonio  proprio  ,  &  difci- 
pulorum  experientia.  Hoc  ipfo  colligitur 
Chriftum  nihil  fuos  difcipulos  celafle  quod 
ad  eorum  confolationem  pertineret.  Vide 

Acl.Z0,Z7. 

Sed  non  tantum  eorum  perfccutio  eos 
urebat ,  fed  quod  Chnfto  deftituerentur  , 
quem  femper  illis  promptum  &:  paratum 
in  auxiliando  expertieflent ,  qui  illos  &  a 
calumniis  &  ab  omni  calamitate  vindicaflet. 
Huic  objeifioni  refpondet  a  fine  difceflus 
fui ;  Proficificor paraturt&S  vtbh  loctim.  Quaii 
dicat;  iicogitetis,  &c.  Nam  fi  Iacobfci- 


M       O      N       I      A 

viflet  Iofephum  prarmiflum  fuifle  in  ^g^*- 
ptum  ut  libi  &  familia:  fua:  profpiceret,  quo 
in  vita,  urgente  fame,  confervaientur,  nun- 
quam  tantum  Iuctum  edidiflet. 

Vidcmus  hoc  loco  non  tantitm  defcen-  Afctnfus 
fum,  fcd  &  ejus  afcenfum  nobis  utilem  efle,  qtoque 
qui  tamen  videri  poterit  nobis  tantum  uti-  l »"/''"» 
lis:  nam  afcendit  partim  ut  Saccrdotis  offi-  ","  ""* 

,    .  '       .    .       .  (WMXOT, 

cium  obirct  pro  nobis  iemper  coramDeo 
apparens.  Heb. 9,il,ia,.&i  10,19,10.  &  7,15. 
partim  ut  regis  officio  defungerctur ,  ut  ca- 
ptivitatem  captivam  ducens  omniaimple- 
ret.  Ephefi.$,<>,  10,11.  P/i/.68,i8,is>. 

Quod  Pontificii  hinc  limbum  fuum  a-  Pontifi- 
ftruere  conantur  ,  ac  ii  nemo  fidelium  coe-  "orum 
lum  ante  Chrifti  afcenfum  ingreflus  iit .  fu-  {'m{™' 

1       n.     vi  o  1  r    m*'e  tx 

tueelt.  Nam  virtus  &  meritum  hujus  al- /,oc  /„„ 
cenfus  non  minus  efficax  eft  ad  fideles  in  aflrnciiis. 
ccelo  collocaudum,  qui  Chriftum  antecefle- 
runt ,  quam  virtus  paflionis  fua;  ad  tllos  .1 
peccatis  redimcndum. 

Alterum  argumentum  ab  adjuncto  ejus  VerCj. 
reditu  ad  nos,  ob  eam  caufam  prxcipue  fub-  Sicundum 
jundlum ,  qttod  non  tantum  fc  difccflurum  ■Arg""-"i- 
prxdixit,  fcd  illos  fequi  non  pofle.  Aci.1,11.  ciml',,  ,c- 
&  zThejf.  1,1,1.  Sic  David  z  Sam.iz,  13.  fe  fati». 
confolatur  quod  olim  filio  iit  reddendus. 
Iacobus  confolationem  de  Iofepho  non  ad- 
miiit,  quod  (fuo  judicioj  noncratjalioquin 
confolandus.ii  fpes  fuiflet,  fore  ut  aut  hic  ad 
dlum,  aut  illc  ad  hunc  rediret.  Genefin,}'. 
Conjugibus  in  virorumabfentiafoiatioeft, 
quod  rcdituros  maritos   fperant  ,  tametii 
non  ccrtum  habent ,  maxime  ii  onufti  opi- 
bus  aut  hoftium  fpoliis  redeuntes  expe&ant. 
Virgines  qttifponfum  &  fponfam  venturos 
norunt ,  nocle  &  in  tenebris  non  gravate 
praiitolantur  :  quanto  magis  nos  hoc  con- 
folari  debet ,  qui  de  C.hnfti  reditu  gloriolif- 
fimo  fumus  certiirimi  ?  non  quod  in  terram 
defccnfurus  (it ,  fcd  in  aera  duutaxat.  Vnde. 
qui  ad  illum  aggregabuntur,  tanquam  aqui- 
Ia;  funt :  nec  euim  in  fublimi  mundi ,  in  de- 
fertis  locis  aut  obfcuris    quarri   fe  juber. 
Matth.za.,z6,z%. 

Vide  autemfummumS:  fingularem  Chri-  /»?«»/»- 
fti  in  Ecclefiam  amorem  ,  ex  quo  Deus  in  S/EJ 

r       ,    ,  ,  „        ,  r  11      1     l         Chnjtter- 

fccula  benedi&us  hunc  honorem  illis  habet,  .,E„/f. 
ut  illis  in  occurfum  prodcat,  ut  amict  io\e\ix.  f,.„„  amsr 
honoratioribus  fuisamicis:    alioqui  quidni  efful^et, 
poflct  jubcre  nos  ad  ccelum  ufque  uno  tra- 
cfu  rapi ,  niti  qttod  lic  lllius  (ingularis  amor 
declaratur  Luca  15,10.  in  perfona  Patris,qui 
perdito  &  profligato  filio  in  occurfumivit. 
Quod  etiam  notatur  porro  .  cum  adjungit 

illos 


E     V     A     H     C 

illos  ibi  futuros ,  ubi.illeeft;  ubietiaro  re- 
fcllic  ubicjuitatcm  Lutheranorum  &  Pontifi- 
ciorum. 

Poftrema  ratio  cft  ab  adjunfta  corum  no- 
titia  ad  beatitatem  illam  pcrvenicndi  ,  cjuo 
contendunt  &  a  Chrifto  vocantur.  Vbi  cx- 
tutitU  lcci  cipi  poteft ,  non  opus  efle  uc  viam  norint, 
V  '■!■(}     cutu  ipfe  venturus  lit  ut  lllos  ad  fe  recipiat. 


I      L     I      C 


$09 


Vetf4. 
Teitium 
mrgumen 
tum 


Scd  primum  Cliriftus  fuam  operam  illis  fua7M  c,"!- 
prarlcntia  dirigcndis  in  cxtremo  dic  polli.  ■/'*"'"'• 
cctur,  antc  qucmdicm  Apoftolianimabus 
fuis  erant  aggregandi  .  Deindc  etiam  uc 
Chriftus  ultimodie  eos  accipiat ,  viaqua;- 
dam  &  rajio  tenenda  eft  afc  commonftrata. 
Quid  autcm  his  vcrbis  iibi  vult,  poft  diferte 
explicat  in  reiponfo  ad  Philippi  mtcrrogata. 


I  o  H  A  N.  cap.14,  a  vcrf.j,  adli. 

5  Dicit  ei  Tbotnas ;  Domine ,  nefcimus  quo  abeat  :  quomodo  igitur  pojfumus 
fiamfcires 

6  Dictteilefus;  Egofumriailla,  &  illa  reritas ,  &ritailla,  nemorenitad 
Tatrem  nifi  per  me. 

7  Si  nojfetis  me,  Tatrem  ctiam  tneunt  nojfetis :  &jam  nunc  r.oslis  eum  ,  &  vi- 
disliseum. 

S  Dicit  ei  Tbilippus;  Domine,  oslendc  nobis  Tatrem,  &fufficit  nobis. 

9  Dicit  ct  IESVS;  Tantum  temporis  robifcmnfum,  &  non  noflis  n;e  ?  Tbilippe, 
qui  ridttme,  ridtt  Tatrcm  :  quomodo igitur  tu  dicu;  Oftende  nobts  T  atrem? 

1 0  Non  credis  me  in  Patre,  &  Tatrcm  in  me  cffe  .?  Verba  qiu  ego  loquor  robis ,  a 
meipfo  non  loqtior,  fed  Tater  qui  tn  mc  manet,  ipfefacitopera. 

1 1  Credite  miln  me  in  Tatre,  &  Tatrem  in  me  elTe :  fin  mtnus,  propter  ipfa  ope- 
racreditcmibi. 


A  n  A  l  r  s  1  s. 

~C  Ffcftum  fermonis  Chrifti  cft  interrogatio Tho- 
•^mxquafortiflimenegatfec»:  focios  fcire  quo 
v .iJ.it,  unde  a  comparatione  minoris  concludit  eos 
ignorate  viam,  qux  quo  Chtiftus  vadir.eos ducat. 

Vtrf.  6.  Ad  utrumque  refpondet  :  ptimum 
enimnotatadjunclam  viam,feipfum;quam  viam 
dcfcribit  duobus  aliis  adjunchs  veritatis  &  vi- 
tx.  Deindeexponitfubje&umquovadit,  ncmpe 
Patrem. 

Verf.  7.  Probat  illos  Patrcm  cognofcere  ab  ad- 
juncta  cognittone  fui;  itema  teftimonio  fuo. 

Vtrf.t.  Cujusdifti  adjun&um  cft  petitio  Phi- 
lippi ,  ut  Pattein  illis  commonfttaret ;  quam  con- 
fitmat  jb  ajjuncto,  furlicientia  ,  quaillis  abunde 
fatisfiet. 

Vtrf.'}.  Cujuspetitioniseffedtum  eft  acris  re- 
dargutioquod  Pattem  nefcirct ;  qux  amplificatur 
adjunfto  tempote diuturnitatis,qua cum  illo  con- 
fuevit.  Deiodeab  adjun&aignotatione  ipfiufmet 
Chiifti;  quod  cum  nofcentcsPatrem  norint ;  quod 
porroexaggeraturadjun&aabfurditate  petitionis, 
ut  Patrem  illis  declararet. 

Vtrf.10.  Confirmatconjunciam  Patris  &  Chri- 
fti  notitiam ,  quia  Chriftus  eft  in  Patre  &  Pater  in 
Chrifto ,  quod  unum  eflentia  funt ,  a  duobus  effe- 
ftis  vetbotum  Sc  operum  uttique  perinde  com- 
niunium. 

Vtrf.11.  Fidem  eotum  de  unitate  cflentix  Pa- 
trisSc  Chrifti  confirmat  a  teftimonio  proprio; 
deinde  ab  effe&is  operam  utriufque  commu- 
nium. 


METAPHRASIS. 

Dlcit  ei  Thomas  ;  Domine,  nefcimtu  locttm 
qiio  vad.u  ,  tantttm  abesl  ut  viam  ,  qtts. 
eo  ducit ,  fciamitt .  Dicit  ei  lefiu :  viam  quod 
attinet ,  qui  eo  ducit  egofum ,  ey  prtter  me 
nemo:  &  via  quidem  non  typica  (3  facramen- 
talisjn  qtto  genere  mtiltafub  lege  exiiiterunt, 
fed  vera  ($  germana  ;  denique  viva  b  qu.% 
vitam  tn  me  (j  pro  me  mortturit  sternam 
confero  :  ficut  entm  f.d  concupitum  locttm  ne- 
mo  ntfi  vttt  accedit ,  fic  ad  Patrem ,  ad  quem 
ego  vado ,  nifi  per  tne  medtatorem  Dettm  &■ 
hominem  nemoaccedit.  Si  menofceretU,  Pa- 
trem  mettm  eadem  opera  nofceretti ,fe>  qttidem 
(ut  fupra  dixi)  jam  Patrem  (quamvit  non 
tamplcne  &  expltcate,  utolimfacietis)  noftit 
tf  Patrem  mentts  vetlraocttlis  vid:H'u.  Tum 
Philtpptu  ,  non  miniu  qttam  Thomtts,  rudis  .- 
Tequod  attinet ,  non  (umtu  folliciti  ttt  te  co- 
gnojcamtu,  quem  jam probe  &  penittu  cogni- 
tum  habemtu  :  illud  modo  defideramus  ut 
Patrem  nobis  octtlis  velfemelvtdere  &■  intue- 
ri  concedatur ,  fictit  te  aliquot  jam  annos  in- 
tuitifttmtu.  Ad  qtttm  Ieftu  :  tam  ditt  chare 
Philippe  vobifcum  converfor  &  tamajftdne 
ccnfuefco  ,  &  me  adkttc  ncn  noftis ,  ut  v  bu 
Patrem  repnfentari  petas  t  &uifquis  me  co- 
Y  y  y  y  y  x  gmtum 


10. 


510  H     A      R.      M      O     N      I     A 

gnitum  habet  >  Patrem  meum  eadem  opera ,  bufvis  obviis,  ctiam  puellar  non  erubefcunr. 
cognitum  habet :  quo  igitnr  fano  judtcio  hoc  a\  Dicit  autem  fe  non  intclligere  viam  ,  ne- 
mepetis  Ut  vobts  Patrem  mettm  videndum  dumquo  proficifcatur  ;  cum  qui  viam  tenet 
proponam.  Non  me  credts  unum  efjentia  cffie  a<i  locum  ,  locum  prius  norit  oportet ,  fed 
cum  Patre ,  ut  ego  fim  in  Patre  &  Pater  in  j  non  contra.  Atque  hic  fe  nefcire  dicit  quod 
me  ftt :  cttjusfidem  indubitatam  ttbt  faciet    novit :  noftri  fe  fcire  dicunt  quod  nefciunt 


II. 


Ve-Cj. 

Thomx  in- 
gemttt  igno- 
rnntitz  jiro- 
f.fiio. 


primttm  qutdem ,  qttodverba,  qtuvosdoceo 
non  mea  modo  verbafunt ,  fed  &  Patrts ,  qui 
in  ine  &  per  me  vobu  loquitur.  Deinde  qttd 
cgo  miracula  edo,  non  cgo  modofacio ,  fed  qtti 
mecum  efijentta  untu  eft  Pater,tUa  ipfiz  opera- 
tur.Hunc  honorem  mihi  habete.ut  mihi  ajfir- 
manti  me  ejfc  effcntiacumPatre  unum,&  mc 
efife  in  Patre  &>  in  me  Patrem.firmiter  cred.t- 
tis.  Gntodftin  mea  authoritate  non  acqmefict- 
tis,nec  mihihoc  dicenti(qttod  vos  dedecet)cre- 
ditis.fialtem  ob  ejfetla ,  qtu  cttm  auribtts  au- 
dttis,  tum  oculis  cernitis.m/ht fidem  adhibcte. 
P  R  A  X  1  S. 

SVmma.ChtiRus  dc  sterna  vita,&  ad  cam 
ducente  via  interrogatur  ,  vitamin  Deo, 
in  fe  vero  Deo  &  homine  vitam  tantum 
cxpofitam  paterc  rcfpondct. 
Vartes  fut  C  Thoma,  ~\  Quibus  pro  qux- 
,ajtf.*np<s--j  {_  ftionum  nonnull.i 

/-_};  Chri-}  f  divcrlit.ue  diver- 

fti  cum     V.  Pliilippo,  J    fe  refpondet. 

In  dialogifimo  prtore ,  coniideratur  Tho- 
msE  diftum:  ubi  clucet  fingularis  ingenuitas 
cx  animi  fubmiirione  Chriftiana  profecla, 
qua  non  erubcfcit  fe  ncfcium  ejus  rei  profi- 
teri ,  quam  fe  nefcire  exiftimivit ,  quod  vel 
maximc  Chrifti  difcipulum,  id  eft,  quemvis 
Chriftianum  dccet.  Vide  quomodo  in  Da- 
niele  ,  &  Apocalypfi  inftruftiffimi  Dei  fervi 
&  perfpicaciffimi  fuam  facpius  ignorantiam 
fatentur.  Vnde  &  fuo  &  totius  Ecdefix 
commodo  edoili  funt.  Sic  Pfirl.  zj.t+.lk 
Pfal.146,%.  minus  humiles  docet ,  &  ca:cos 
illuminat ,  qui  fc  cxcos  agnofcunt :  &  con- 
tra  occa:cat  cos ,  qui  ca:ci  fe  tamen  perfpi- 
caces  effe  venditant.  Huc  etiam  afferri  po- 
tcft  Proverbium  Salomonis ,  quo  vanitatem 
eorumdamnat,quifedivites  limulant  cum 
fint  pauperes.  Prov.1^,7.  item  illi  inApo- 
calypfi ,  qui  fibi  acute  ccrnere  videbantur, 
cumtamen  collyrioegerent.  Apoc.1,17,1%. 
Atqui,  inquit  aliquis  ,  non  adeft  Chriftus  ut 

olim.  Sed  adfunt  Miniftri  Dei  Angeli,  quo- !  bratilem  viam  ,  qualem  olim  habuerunt,  fa-  ^^g^ 
rum  labia  fcientiam  affcrvant ,  &  i  quibus    crificia.velum,  ferpentem  ,-eneum,  Saccrdo-  interprett- 


In  refponfo  Chrifti  fingularis  humanitas  Verf.6. 

continetur  ,  qui  cum  effet  vcritas  ipfa.xgre  -«  ChriJH 

&  afpere  fcrre  potuit ,  quod  ab  illo  affirma-  "fl"»r* 

tumfit,  a  difcipuloapertenegari :  indicat-  """'""- 

queiumma  eumtamiiiantateulumcllc  cum  ,m„^ 

difcipulis.  Chriftusautem  primum  refpon- 

det  de  via ;   non  tantum  quod  fcitu  diffi- 

cilior  vifaiit  ,  fcd  etiam  quod  eapercepta, 

ilico  innotefcat  is ,  ad  quem  proficifcendum 

eft.  In  aliis  rebus  primum  metam,    deinde 

viam;hic  autem  contra  ,  prius  tenenda  via, 

poftmeta:  dicit  igitur  fc  eife  viam;  &  ratio- 

nem  attexit ,  quodpereum  ad  Patrem  ca- 

tur,  coque  ad  vitam  xternam.  Quod  etiam 

dicat,  Egofum,  indicat  fe  tantum  cffe,  quod 

&  poft  cxplicat.cum  non  tantum  ad  Patrem 

iriperfe  confirmet,  fednullum  venirenifi 

perfe.  Notanditmt^uod  nondicit  fe  viam  ef- 

fc,  fine  qua  ncmo  ,  &c.  Sedpcrquam  :  quia 

Papifli  alias  vias  funt  commenti.  In  aliis 

negotiis  via:  plures  funt  omnes  idcm  con- 

fcquendi ,  quamvis  una  carteris  compendio- 

lior :  Sed  hic  fccus. 

Hoc  loco  confirmatur  S.  illuftratur  do-  .,  . 
.    .       ...     .   -     .    ._  .  ..  ynttttt 

ctrina  ilu  de  Cnnfto  unico  mediatore. Attor.  m,j,,,,tr 

4,11.  nonesl  nomen,  &c.  1  Tim.  1,5.  Sicut  &  chrijlm. 

iWilohan.io,?.  Ego  fiitm  ojlifm  ,  per  mefi 

quis  intret  ,  (yc.  Sic  &  I  Iohan,*,, 10.  Genefi 

cap.1%,11.  dicitur  fcala  per  quam  ad  cce- 

lum  afcenditur  :  adumbratus  in  Iege  media- 

tioneMoiis,  qui  tantum  in  legiflatione  in 

monte  coram  Deo  conftitit.  D.Kr.5,5.  item 

fummo  Saccrdote ,  cuifoli  in  fancta  San- 

ctorum  patebataditus.Hf_>.9,7. 

Quamobrem  Chriftum  nobis  a  Patre  ob- 
fignatum  mcdiatorem  habentcs  co  uno  ac- 
quiefcamus,nec  in  viisa  nobisaut  aliis  exco- 
gitatis  obcrremus.F;We  Efai.j$,6.viaef\.  igi- 
tur  Chnftus,  per  quam  itur  ad  Patris  cogni- 
tionempcrfidem,&  perquam  iturad  Patris 
felicitatem,qua:  hoc loco maxime indicatur. 

A'x>i6{x.]  Videtur  dicere  fe  non  effe  um-  yK-u 


requirant  legem.  Qiiod  li  illos  de  rebus  du- 
biis  populus  interrogaret ;  ftiinulos  hoc  pa- 
fto  addcrent  Dei  confilia  accuratius  invefti- 
gandi.  De  rebus  hujus  vita:  &  de  via  quam 
ignorant/en.el  atq;  farpius  percouuri  a  qui- 


tem  fummu  pra:fertim;  fcd  effe  veram  viam  tior.via. 
Si  umbris  omnibus  extitam.Hoc  ctiam  Ioco 
coniirmatur  Chriftum  unicu  effcmediato- 
rem  ,  cum  illa  Chrifti  duntax.it  fuerint  um- 
bra:,qu.uum  ipfe  fit  corpus.  CoH.i}ij.  Cum 


E    v    a    N    c    i    l    i    e    A.  5n 

igitur  nullius  Samftorum  intcrceiTionis  aut  lacim  ;  qux  ante  vclut  c  Jonginquo  ,  hoc 


unguinis  typus  aliquis  cxtitcrit,  fcd  Chrifti 
tantii(Mofes  enim  &  Prophctx  Chrifto  tan- 
tum  teftimonium  dicunt,  &  illu  refpiciunt.) 
Scquitur  nullii  nec  redcmptionis.nec  intcr- 
ccllionis  clVc  mediatorem  prxter  Chriftum. 
Vera  eti.im  via  cft  non  fucata,  qualem  pleri- 
quc  fe  viamdiiftitabant.  loan.io,y,i.  Vide 
tamcn  li  non  prxftabilius  lit  dXnQi**  hic  fu- 
mcrcpro  vcniTima  via.  Eftenimvi.i,  qux 


modo  quali  propius  admoti.Habcbant  ut  ci- 

bumin  ventriculo  inconcoctum,  ut  thefau- 

rum  domi  in  arca  rcconditum  ,  cujus  ufmu 

adhuc  non  prorfus  tcncbant. 

Scquitur  dialogifmits  alter.   Vbi  in  Phi-  Verfs. 

lippi  pctitionc  indicatur  ingcnium  hominis  Htmims 

avulum  illius  Dci  cognitionis ,  cujus  ipfc  '"S"""™ 

non  eft  capax ,  &  qux  illi  non  tantum  noci-  "•""?* 

yijiomj 

mi- 


Chriliul 
fimul  viu 

C~  >'.'-i ."' 
yitnm. 


f'    1  ■  i  •  ^.  yiiii 

.   cd  omnino  cum  pcrditura  erat.   Cum  Del 

hominibus  bona  videtur,  cujus  cxitus  eft  I  cnim  frmoncm  Chriftus  fccrfll-t  dc  Patris  dum 

mors,  Prov.14,11.  Vclpotius  ut  lit  veritas,  j  vilionc  ,  ilico  dukcdinc  M.ijcftatis  divinx 

quod  monftrct    viam  ;  Etli  etiam  diffcrc    intclligcndx  captus ,  ad  hanc  petitionem 

abomnibusaliis  viis ;  ut  lic  c"c  iit;  &  ihp;.  \  prolilic  ;  qux  quidcm  camctii  verbis  non 

Z«i»'.]  Hoc  loco  difllmilc  quiddam  in-    aliajic,  quam  qux  legicima  cxiftimari  de- 

dicat :  cum  cnim  in  cxteris  via  ,  &  id  quo    bet ;  tamen  lenfu  iplius  hujufmodi  fuit,  qua; 


Verf.7- 

Difcipuh- 
rum  mtijor 
tjuasn  opi- 
nabtwtur 
C9£»itioi      5 


via  ducit ,  duo  funt ,  hic  fecus  ficri ,  ut  qui 
(it  via  ad  vitam  ,  lit  &  ipfa  vita  ,  Deus  fci- 
Iicet.  Vnde  ctiam  Hebr  10,10.  dicitur  via 
vivens.  Sic  oftium  cft,  per  quod  ingredimur 
in  filutem  loh.io.  &  ipfi  falus;  ac  li  eflcc 
hauftrum  quoaquam  cxcrahimus,  &  fons 
undc  ctiam  petitur  aqua  ;  cflcc  laterna  &  Iu- 
cerna.  Cxterx  igitur  omncs  vix  lethales 
funt ,  &  nonnili  ad  mortcm  ducunt ;  cifter- 
nx  funt,  qux  aquam  ncqueunt  contincre. 
Hoc  autcm  i5  £«??  cpitheto  declarat  illos 
ne  mortequidemipfa  impeditosiri,quo  mi- 
nus  Chriftum  fcquantur.  Vis  ambulare  ad 
regnum  cxlorum  ?  ego  fum  via.  Non  vis 
falli  >  Ego  fum  veritas.  Mori  non  vis  *:  Ego 
fum  vita.  Non  cft  quo  eis,  nili  ad  me :  non 
eft  qua  cas,  nili  per  me. 

Ex  fupenore  Epithcto  quod  libi  attri- 
buit,  vittt,  concludit  eum ,  qui  fe  norit,  Pa- 
trcm  eadcm  opera  &  momento  cognofcere. 
Atque  adco  confirmat  difcipulos  cumco 


cinii  perdcre  potuit ,  Ji  illius  pecicioni  Chri 
ftus  anmuflec.  Dcum  enim  ncmo  vidit ,  qui 
poft  vixit  ;  nc  Angcli  quidem.  Exod. 35,1.0. 
7e/T(,f  .hu-ufmodi  quid  olim  titillavit  ipfum 
Mofcm  &:  illum  c  via  abduxic.  Exod.  33. 
Qua  in  rc  incclligimus  cam  illuftres  &  inii- 
gncs  viros  peccalfe ,  cavendum nc  cancellos 
noftros  trauliliamus,  fcd  meminerimus  lllius 
aurcx  fententix  ,  Revclata  nobis  &fil:is  no- 
ftris,  coclata  autem  Deo  noftro,  Deut.zp,!^. 
Eft  cnim  gloriaDeo  ,  celare  conlilium.  Phi- 
lippus  cupicbat  Deum  videre  in  folio  feden- 
tem,  auro  &  gemmis  fulgentem,  cum  Chri- 
ftus  de  fidei  vilione  locutus  effct.  Sic  fumu9 
comparati  natura. 

Chriftus  ab  inani  illa  &  inutili ,  vcl  potius  Verf 9. 
noxia  fpecuiatione  divinx  eflentix  &  ma-  PdH,'n 
jeftatis,  qux  infcrutabilis  eft,  Philippum  re-   ,'"Jc°nl 
vocat  ad  lllam  Patris  notitiam.qux  perviaiV  }(l<1% 
falutarisfuturaerat  :  nempe  Patreminfiiio 
cognofccre,in  quo  fe  cognofcendum  dunta- 


gnofccrc  ,  &  eum  vidifle.  Sic  aperte  con-    xatprxbct.  Sxpe  fit  utin  hominumlibcris 


fticentn- 
tienisfiu- 
Rm. 


firmac  quod  a  fe  prius  dictum  ,  i  Thoma 
ucgacum  cft.  Hinc  colligimus  difcipulos 
inftruftiores  fuiire  quam  putarunt :  idque 
etiamverum  efljquod  proverbiodiciturde 
extremis  diviciis,  efle  qui  divites  funt,  tV  ta- 
men  fe  pauperes  diifcitant.  Quod  quidcm 
tametli  vanitas  lit  ,  &  notetur  labc  qui  hoc 
faciat  ;  tamen  in  rebus  fpiritualibus  minus 
periculi  in  hoc  vitio  cft,  nec  hac  xtate  facilc 
invcniumur  ,  qui  in  lllo  delinquunt.  Noftri 
emm  homines  limiles  funt  Sodomitis  Gen. 
tap.19,11.  &Syris  1  Re/.tf.iS.qui  fcotomate 
laborant,  qui  omnia  vidcnt,  nili  quxpotifli- 
mum  debercnt. 

Hic  igitut  fruftus  cft  percontationis,  ut 
qux  implicice  fcimus  ,  explicice  liquido  in- 
tc!!igamus ;  qux  confufe  ,  liqnido  &  figil- 


quxdam  Iineamenta  paternx  facici  6V:  vultus 
ita  appareancjuc  ex  his  quodammodo  pacrem 
auc  matremdisnofcas.  Sed  hoc  in  Chrifto 
multo  magis  &:  venus  hc,  in  quo  tota  lapien- 
tia,  bonitas,  juftitia ,  mifericordia  Pacris  fcfc 
confpicicnda  prxbcnc.  Hinccft  myfteriuni 
illudfummum  iTimotb.S,\6.  Detts  mani- 
fcfiatM  in  earne;  &  lllud  ,  Dettm  nemo  vidst 
unqtiam  fed  unigenitus  filius ,  qui  eslinfinu 
Patris,  iffe  eum  revelavit.  lohan.  1,18.  ob 
eamque  caufam  Hebr.  1,3.  K-7tw'ya.Qng.  y&j 
%a£a.r.T))^  4 -Jznruoyvs  Patris  dicicur.  Hinc 
eciam  1  Iohs.n  i,ij.qui  filiumhabec,  Patrem 
habet,&  contra  qui  filium  non  habet  Patrem 
non  habet.  Et  Paulus,  nihil  prxter  Chriftum 
fe  fcireprofcfluscft.  1  Ccr.i,i.ui  enim  men- 
tem  nifi  per  fermoncm  ,  &  rcm  longe  remo- 
Y  VA'  y  y  3  «ni 


TttrJittU 

ttojha  tn 
dtjcendis 
ftdei  capi. 
tlbus  cul- 
fantlti. 


9Ii.  H     A     R. 

tam  a  uobis  tanquam  prxfentem  non  poflii- 
mus  intueri ,  nili  pcr  ejus  fculptam  imagi- 
nem  :  (ic  nec  Deum  Patrem  nili  per  filium 
fcrmonem  ipfius.  Hinc  docemur  Deum  a 
lud&ts  a  Turcu  &  ihispagMiis  non  cognofci, 
quianonnifiinChriftocognofcitur.Iteimpie 
facerc  Pontifictos,qai  Deu  Patrem  cognofce- 
re  voluntper  piifturas  &fculpturas  humanas. 
Quodtotum  quadriennium  cum  Chrifto 
fuiffe  probrofum  &  ignominiofum  ducit ,  fi 
hoc  univcrfo  tempore  Patrem  non  cogno- 
vilfent,ideft,Chriftum  ,cujuscognitionead 
Patris  notitiam  pervenirent ,  noftram  tardi- 
tatem  coarguat ,  qui  totos  45.  annos  Chri- 
ftumin  Miniftris  nobifcum  converfantem 
non  didicimus,  imo  vix  prima  illius  cognof- 
ccndi  elementa  haulimus.  Vide  Hebr.j,  11. 
Nos  huc  ad  templum  advcnimus ,  preccs  5; 
conciones  habemus;  tamen  cum  folidum  ci- 
bum  vobis  dare  velimus ,  lac  prxbere  cogi- 
mur;  cum  cceleftia  vellemus,  terrenis  &  hu- 
milibus  documentis  inliftendum  nobiseft. 
Quamobrem  cum  liberos  reprchendatis 
quod  paucis  annis  in  humanioribus  literis 
non  profecerint,  &  illos  probrofe  otiofos 
nugatores  vocetis  ,  hoc  in  vos  ipfos  oppro- 
brium  meritifllme  rctorqueri  poflit. 

Docet  fe  cum  Patre  unum  efle  &  con- 

fubftantialem,  quod  ipfe  lit  in  Patre  &  Pater 

in  ipfo.  Sicut  rex  in  fua  exprefla  imagine  vi- 

p.ttnt  v  litur  &  in  rcge  imago  repra:fcntatur.  Vide 


Vetf.io. 
'ti.y.-myt 


Filii, 


Prolttlttl. 
a  commitni 
fertnone 
tttriufque: 


iM.i7,n.lgitur  gencratur  filius  a  Patre  non 
ea  generatione  qux  eft  a  Patre  emanans,  fed 
immanentegeneratione:  hsc  enim  perfona- 
lisfubftantia  per  generationem  aut  procef- 
fum  non  erficit  altquam  ab  invicem  fepara- 
tioncm,  quin  unum  maneant.  Quod  duobus 
aliis  argumcntis  probat,  uno  ab  efredtis  ver- 
borum  &  fermonis  iplius ;  altero  abeffeftis 
operum;  quod  Tater  per  ipfum  operetur, 
quod  non  poflet,  nifi  unus  cum  Patrc  eflet. 
De  eo  enini  vere  dicitur ,  quod  lic  potens 
verbis  &fa£lis.  £(«.14,19. 

Quodenimad  verbaattinet  &fermonem, 
dicitureiimdocuiflecumautoritate  ,  nonut 
Scribx  &  Pharifa-i ,  vcl  inftrudtiflimi  piifli- 
mique.  Matth.cap.7 ,verf.z$ .item  Iohan.7, 
46.  nunquam  audivimut qttenquam it aloqni 
ut  hic.Sc  Luc.cap.+.verf.n.  obftupefcebant  cx 
fermone  grattofo  ,  qtuexore  ejutfluebat.  In 
quotanta  vis&  viitus  &  fapientia  apparct 


M      O     N     1     A 

qux  non  potcft  a  nudo  homine  proficifci. 

Hic  refpondendumobje&ioniquodDeus 
loquutus  lit ,  &  miracula  edidit  per  Prophc- 
tas  &  Apoftolos.Scd  noneftloquutusut  Pa- 
ter  per  filios  ,  fed  ut  Dominus  per  fervos. 
Non  eft  Ioquutus  ut  immanens  in  lllis  conna- 
turali  &  coeflentiali  habitatione  ,  fed,&:c. 
non  cftloquutus^Tifsaw,  &C. 

Et  quideinfi  hoc  illis  minus  apparet  in  Verftir. 
verbis  propter  eorum  ftuporem  ,  aut  non  acommu- 
certe  juftam  attentionem.tamen  illud  liqui-  "^•"'ft- 
do  ex  operibus  ejus  conftat.  Quod  cnim  ad  "  "'' 
operaattinet ,  vide:  lohan.j  ,17.  Patermem 
operatur  &  ego  operor.  llla  autemtam  liqui- 
da  erant  ,  utdehis  ipfoshoftesfuos  judices 
ferret.  Ex  his  enim  probat  fe  efle  in  Patre  & 
Patrem  in  fe  /oa». 10, 37, 58.  Sicut  igitur  Pa- 
trem  in  Chrifto,  fic  Chnftum  non  nifi  ex  do- 
ftrina  &  operibus  rite  cognofcemus :  ut  ina- 
nisfit  Chnfticognicio.quar  nonhinc  petitur. 

Sic  his  modis  quodammodoPatremco- 
gnofcendum  prajbet ,  quomodo  homines  fe 
hominibus  prarbent.  Primo  vilione ,  fednon 
corporea,  ut  Philippus  expetivit.  Deinde  au- 
ditionc  fermonis  ejus.  Tertio  openbus,  ex 
quibus  cujufque  ingenium  agnofcitur. 

Hic  notandum  Chriftum  Dei  Filium.ipfam  ldqutex 
(ut  de  fe  prardicavit)  veritatem ,  in  quo  do-  ""*'"'•"»- 
lus  non  eft  inventus ,  divinitacis&officiifui 
lidem  facere  ex  operibus.  Tametfi  etenim  in 
illius  uno  verbulo  acquiefcere  penitus  «e- 
quiifimum  fit  :  tamen  non  fecus  iibi  fidem 
haberi  poftulat ,  quam  faftis  dedarer :  quod 
verbisdc  fe  profitetur.  Ioan.^,16.  Et  nos 
homunciones  &  vanitatis  pleni,  inique  fcri- 
mus,  li  nobis  de  noftra  religionc  &  Chriftia- 
na  profefllone  profitentibus  non  credatur, 
cum  Chriftiani  horainis  ofFiciis  illud  non 
comprobemus  ?  Quamobrem  Iacobuspul- 
chre  hoc  poftulat  ut  tidem  noftram  bonis  o- 
peribus  probemus.  cap.2.,1%.  Hoc  igitur  va- 
lidifllmum  argumentum  eft  ,  &  ut  Chrifto, 
ilc  Chriftiano  virodignifllmum.  Quicquid 
enim  dicas ,  aut  quantocumque  argumento- 
rum  pondere  veritatem  eviceris :  tamen 
femperaliquidhabebunt  iniqui  quod  oppo- 
nant.  Sed  hoc  operum  argumento  os  homi- 
num  alioqui  importuniflimorum  obturatur. 
1  Pet.i,^.  Atque  uthominibus  verbis ,  & 
profeflIonefatisfacias,tibiipfitamen,nedum 
fatisfai 


Deo  nunquam  latisracies 

I  o  h  A  N.  cap.  n,averf.u,adi9. 
\2  Amen  amen  dico  vobis ,  qni  credh  in  me,  opera  <\u&  egofacio ,  &  ipfefaciet, 
&  m.ijora  illiifaciet,  Nam  ego  ad  Patrem  menmprofcifcor. 

\i  It 


E     v     A     N     ■     i     l     i     e     a.  ^,3 

//  Ef  <j««7<j«j//  />ff»fr;m  in  nomine  „,eo,  boc  facum  1  ut  glorifuetur  Pater 
in  hilio. 

1 4  St  quid  petieritis  in  iiomine  n:eo,  egofaciam. 
1  s  St  dihgitis  me, prxcepta  meaferv.tte. 

16  Ego  vero  rogabo  Patrem,&  altum  advocatum  dabit  vobis ut  matteat  vobifcttm 
in  tternum: 

17  Nempe  Spiritum  illum  veritatis,  quem  mttidus  nonpotesl  recipcre,  qttia  non 
coujpictt  eitm ,  necimiteum:  vos  autcmnoliUeum ,  quu  apudvesmaiict ,  &  111 
vobts  erit. 

1 8  K011  rclinquam  vos  orbos  :  redeo  ad  vos, 

1  9  Adhuc  paultdum ,  &  inundus  me  non  ainplitts  conjptciet,  vos  atttem  coujptcie- 
tis  me :  qitia  ego  vivo,  vos  etiam  vi  vetis. 

2 0  In  tllo  dte  vos  cognofcetu  me  ejfe  in  Patre  meo,  6"  vos  in  me,&  me  in  vobis. 


A  X  A  L  Y  S  I  S. 
■pFfe&um  fidei  norat ,  eadem  opera  facere  qua: 
•^-"ClKiftusfacir^quod  amplifirarurcomparatione 
minoris,  fa&urum  fcilicet  majora,  quam  Chriftus 
fecit,  quod  fine  ccnfirmatur,  ur  Patcr  in  filio.cujus 
innonunehxcedcrer,  glorificetur:  hocvehemcn- 
tialTeveranrioneconfirmarurjcujus  crficiens  caufa 
notatur  profc&io  Clinfti  ad  Parrem. 

Vtrf  1?.  Aliud  eftlcf  um  fidei,  nempe  obtinere 
quicunque  petunt  in  nomine  Chrifti  :  quod  fuo 
fine  confirmarur ,  ut  Deus  Pater  in  filio  gloti- 
ficetur. 

Vtrf.  14.  Caufa  cfficiens  notatur  potentii  & 
gtatii,  nempeChriftus,  non  tantum  fua  intercef- 
fione,  fed  8c  propria  virture. 

Vttf.  i).  Fidei effectum efl charitas  ;  charitatis 
eft  mandatorum  Dei  obfervatio. 

Vtrf.\b.  Adjunftum  obfervationis  mandato- 
rum  eft  Chrifti  apud  Patrem  intetceftlo  :  inter- 
ceflioniscffeftum,miflio  SpiritusSanfti  :  cujusef- 
feftum  eft.fideles  confolati;  ad junftum,  cum  fide- 
libus  permanere ;  qux  ctiam  permanfio  fuo  adjun 
fto  tempore  declaratur,  nempe  in  atrernum. 

Vtrf,  \i.  Delcribitur  Spiritus  Sanftus  abeffe- 
fto,  deduccndo  illos  in  verirate;  detnde  a  difpara- 
to,  quod  mundus  Spiritum  non  poteft  accipere; 
quodfuoadverfo  illuftratur ,  nempe  quod  fideles 
illumnorunt;quodfuoefficientcarguitur,ncmpe 
quia  cft  iu  fidelibus  :  quod  comparationc  maior is 
amplificatur ,  quoi  non  tantum  tn  illis  fed  cum  il- 
lis  perm.inebit. 

Verf.  18.  Confolatur  porro  illos  primum  ab 
adjunfto,  ptotcftione  eorum  cum  difcedet ;  quod 
compatatione  paris  illuftrarur  Patris  motiruri,  qui 
curam  liberorum  amico  committit :  Deinde  ab 
adjunftofuo  ad  illosadventu. 

Vtrf.\9.  Confolatur  illos  ab  adjunfto  fuo  ad 
eos  rcditu;  quod  beneficiumamplificaturalioad- 
junfto  angufti  tcmporis ,  quo  ab  illis  disjunge- 
tur;  &illuftraturdiflimili  ,  nempequodmundus 
eum  nonvidebit :  qui  Chriftiad  Apoftolos  redi- 
tus  fuiscaufis  confirmatut,  fua  &  Apoftoloium 
vita. 

Vcrf  20.  Aliud  argumentum,  quoconfolatur 
illos  defuaabfcntiaabadjunfto  adventus  ad  eos, 
quod  augendi  fint  copiofiote  Dci  Pattis  &  filii 


unitaiiscognitione  :  illiusitemunitatis,  qua:  crt 
noftricumChtifto. 

METAPHRASIS. 

U  r  hanc  meam  ejufdtm  ctim  Patre  effen- 
V  tU  umtatem  Iqutdittt  demonftrem ,fan- 
cltffime  vobts  affirmo  me  non  tantum  miracn- 
la  edere,  fed  &  in  me  credentibiu,  hanc  mira- 
cul.%  cdendi  vtrtutem  communicare  :  efficiam 
etenim  ut  non  eadem  modo,  q:u  ego.Jed  longe 
his  majoraopera  tttm  in  fuccefftt  prddicationii 
Euangelu,  tum  vero  in  magnttudme  miracu- 
lorum  perficiatu.  &uod  quidem  non  aliunde 
advos  perveniet  quam  ex  hocipfo  d.fce/fu  meo 
ad  Patrem ,  a  quo  tamen  vosabhorretis.  Ki- 
htletenim  tamarduumaut  difficdefaciti  ctt, 
qiiodpro  vobvs  Patrem  meo  nomine  &■  merito 
roganltbus  non  perficiam  :  ut  per  me  filtum 
tam  eximia  dona  largientem  Pater  gloriam 
confequatur.  Iterumrepeto  nthtleffe  qiiod  vo- 
bis  meo  nomine  Patremper  Spiritum  roganti- 
bm  ipfemet  (non  tantum  Pater  fe  Spiritus) 
non  pr&ttabo,.  Me  a  vobis  ddigi  profitemi- 
ni ,  quod  etiam  ego  non  dtffiteor  :  fed  vejirum 
ex  difcefju  meo  moerorem  germanum  ddt- 
ciionis  vestrt  fiuflum  non  poffum  agnofce- 
re.  Indtcium  vel  potitts  -rrxfiti^et  veftri  in 
me  amoris  inde  intelligitur ,  ft  mandata  Dei 
'qita  eadem  meafunt)  cbfervavcritis.  Exci- 
pietisfortefierimn  pojfe  quin  demeo  a  volis 
difcefjii  moereatis,  quo  confueto  veftro  ftibfidio 
iff  in  anguftiis  confolatore  deftituemini :  fed 
animis  propterea  cadendum  non  ett.  Ego  et- 
cn:m  rogabo  Patrem,  qiiiexoratus  alium  con- 
folatorem  vobis  dabit ,  qui  vobifcum  [fectu 
quam  egoficundum  humanam  nattiram)  in 
perpetuttm  permanebit.  Confolatorem  intelligo, 
faridijjimnm  Patris  &  met  Spintum  ,  qtu  vos 

in 


13. 


14. 


iy- 


te. 


JS. 


!>• 


zo. 


VerCn. 
Chrtflus 
yerus  Deus 
Tntrique 
cujfentiet- 
lis  arguitur 
r.v  miracu- 
Ururn  po- 
tcnli.t. 


QtoJta- 
men  in  ho- 
miruhus  fe- 
cus  fc  hu- 
bet. 


JI4  H     A     R      M 

in  veritate  dedncet  &proilla  laborantes  de- 
fendet.  Quem  Spiritttm  qttod  mundus  fuperbe 
tontemnet  vos  ojfendere  ncn  debct :  Eum  et- 
enimin  mttndoimpiitf  rebus  mur.danit  ad- 
dieli  &  veluti  ajftxi ,  non  pofjnnt  amplecli, 
quia  illum  non  xut  cognofcnnt  aut  agnofcunt; 
•vos  vero  illiirn  cognofcitit,  utpote  qmprope  vos 
eft.sttque  adeo  m  mtimit  animorum  veftroritm 
penetralibu-s  manet.  &uamobrem  nolite  exi- 
ftimare  me  ita  vos  reheiurum  ut  vos  tanquam 
pupillos  patrocinio  <y  ttttela  deflitutos  effe  pa- 
tiar  ;  pr&terqiiam  qttodipfe  etiam  quoadhu- 
mamtatem  ad  vos  revertcns  altquanttffer 
vebtfcnm  converfabor  ,  quoad  divinitatem 
nur.quam  non  benigne  vobit  adero.  Ncn  longe 
eft,  quodmorte  fublatum ,  qui  tn  mnndo  impu 
funt ,  cume  mortuis  excitatus  fttero  me.am- 
plitu  non  videbunt ,quem  tamene  mortuu  ex- 
citatum  vos  intuebimiiii ,  tametfi  vero  corpo- 
rea  vifio  ad  aliqttot  dies  tantum  durabit ,  ta- 
rnenpnfentiaper  Spiritnm  priori  illa  multo 
condncibilior  nunquam  as  vobis  auferettir. 
Qtto  tempore  ,  vos  qut  nunc  Patrem  ignorare 
profitemini ,  liquido  cognofcetit  me  effe  Patri 
co'effe'iitialem,meque  ita  natura  fa  e/fentia  ef- 
fe  tn  Patre  ,  ttt  vos  myfiice  arcfi/fimo  Spiritus 
SanBi  vinculo  tn  me ,  cr  ego  tn  vobis  adu- 
natut  exifto. 

P  R  A  X  I  S. 

QVmma  ,  Chriftus  regrcffils  ad  omnes 
Odifcipulos ,  eofdem  fubjectis  argumentis 
validiflimis,  tum  ad  fideminfe,tumad  man- 
datorum  obfervantiam  hortatur. 

Partes  funt,/  Infefiderent. 
adhortatiout  i  Ejus  mandatafervarent. 

Chriftus  aliud  argumentum  ad  fidemin 
fe  proponit  ab  adjundta  communicationc 
incredibilis  illius  potentia? ,  qua  miraculae- 
didit.Cum  enim  non  modo  hac  potentia  ipfe 
inftruftus  fit,  fed  eandem  ad  alios,quos  vult, 
derivare  poflit  ,  idque  non  ad  unum  dunta- 
xat ,  fed  omnes  quos  vult ,  &  cjui  per  tidem 
iJlius  capaces  funt:  argumento  eft  ipfum  efle 
Deum.Eft  enim  meri  nnperii  &  cw-nY.^.%^/.- 
r.S indicium ,  fi  non  tantum  ipfe  jus  habeat 
imperandi,  fed  &:  jus  hoc  mandandi  cui  velit 
&  ad  quem  velit  transferendi.  Kam  qui 
aliunde  potentiam  &  imperium  derivarunt, 
illud  non  poflunt  ahorfum  abfque.confenfu 
datoristransferre. 

Hictamen  excipitttr ,  miraculorum  (ob 
eam  caufam)  operatores.unum  cum  Chnfto 
efle,  ut  Chriftus  cum  Patre.  Nam  fi  fequitur 
Chriftum  coeflentialem  Patri  efle,quia  ope- 


O     N     I      A 

ra  Patris  edit :  eodem  tnodo  fequitur  Mini- 
ftros  &  Chrifto  coeflentiales ,  quia  &  ipfi 
Chnfti  opcra  edunt.  Refyondeo:  ut  fupra.  Sed 
urgebit  adhuc  aliquis ,  Apoftolos  non  tan- 
tum  miraculacdidifle  ,  fedhancpoteftatem 
aliis  concefTilTc.  Hic  etiam  Rejpondeo  ut  fu- 
pra :  Quibus  &  illud  addatur,  nullum  reper-- 
tum  fuifle  qui  tam  incomparabiha  &  tam 
infignia  opera  fecerit ,  quam  Apoftoli.  De- 
inde  dona  Spiritus  tantum  collata  eile  ab  A- 
poftolis  &  a  nullo  pra?terea. 

Sedillud  mirum  videatur  quod  Chriftus  ^p^nji   • 
dicat  majora&  llluftrioraab  Apoftolisedcn-  nupntmi- 
da  quam  a  Chriftoipfo.  Qupd  fa&um  le-  r.uulitp.i- 
gimus  in  Petro  qui  una  Concione  tria  ho-  '""'unt 
minum  millia  ad  fidem  Chrifti  pertraxit:  1»^c!"" 
AS.1,41.  Cum  illud  nufquam  Chrifto  con- 
tigerit  in  terris  prxdicanti.  Ex  quo  illud  ef- 
ficitur  non  in  prarftantia  &:  perfettione  pra;- 
dicationis ,  fedin  benediclioneDei  fruftum 
pracconit  verbiconlirtere  ;  nam  in  prxdican- 
di  dexteritate  Apoftoli  Chriftolonge  infc- 
riores  erant.  Item  quod  umbra  iplius  Petri 
&  femicinctiis  Pauli  dxmoniact  &  dccum- 
bentes  fanatifint.  Inquo  Chriftus  minifte- 
rium  fervorum  fuorum  honore  profequi  vo- 
luit,cum  adMiniftros  animandos,tum  etiam 
ad  excitandam  Ecdeliam.ut  non  minore  cu- 
ra  &  cogitatione  miniftros,  ac  fe,  fufcipiant; 
nec  minorem  fructum  ex  eorum  auditionc 
&attentione,  quam  fi  Chriftum  ipfum  au- 
dirent,  expectarent, 

Hic  incredibilis  &  commemoranda  Chri-  /»  cjus 
fti  benignitas  notatttr ,  qui  cum  majorami-  Chiflite- 
racula  edidifle  potuit,  quam  Apoftoli  edituri  "»ff"'<u 
erant,  fibt  tamen  ita  temperavit  ,  ut  illis  mi-     "'• 
nora  &  minus  clara  fecent :  a  proprio  fplen- 
dore  aliquantulum  decedens,ut  nobis  in  fer- 
vorum  fuorum  minifterio  magis  prodeflct. 
Quisenim  princeps  hoc  fecent,  ut  fubdito- 
rumcaufaplus  fplendoris  adminiftris  indul- 
gere  velit ,  quam  ipfe  ufus  fit?  Patrem  forte 
orFendas  qui  id  filio  non  tnvidebit,  quod  ipfi, 
ut  uteretur  ,  commode  non  fuit  conccflum: 
fedqui  illudfalio  indulgeat,  aliorum  quam 
filiicaufa,  quod  libi,  cumid  commodepo- 
tuit,  non  aflumlit,  non  reperies. 

Quod  hujus  largitionis    fontem  aperit,  Cujuscnu- 
fuamadPatrem  profeclionem  ,  eo  illos  defiChriHi 
fuo  abitu  confolatur  ;  cujus  bcneficio  tan-  *f  P-'<*tm 
tum  aberat  ut  eorum  in  miraculis  edendis   'riu'"- 
vires  &  virtus  labefaftaretur,  ut  illius  accef- 
(io  futura  foret./0^<»».7,32.ut  enim  die  inau- 
gurationis  regis  tubi  cx  canales  vino  fluunr, 
auro  &  argento  platea:  fternuntur  :  fic,  &c. 

vide 


E      L      I 


5>tV 


videfupra.  Verofimileeft  i!losfubveritos,ne   dicat,  non  procurabo  tantum  ut  fcqucftris, 


Crmioris 
afjevera- 
tionii  C7" 
juramenti 
legitimiu 


fcd  ipfc  hoc  faciam.  Sa?pe  enim  apud  princi- 

pem  cagratia  quis  valer.ut  poflitahquid  pro 

aliis  impetrare  ,  quod  ipfc  proprio  jure  effi- 

cere  nequit. 

Ex  horum  priore  convincuntur  Pontificii,  Pomificii 

qui  fequcftrcs  alios  in  precando   adhibcnt      "a." "  " 

Vm     n  1         •  i         r-.  randti  fan. 

prartcr  Chnftum:  quandoquidem  Dcum  o-  ,7,,  ,,„,.,. 


Chrijli 
frtmijlt 
ad  jipofto- 
los  t.:n  - 
tum  Jpe- 
Sat;  uftu 
tanicn  tjus 
tui  omnis. 


difccflu  Chrifti ,  virtus  miracula  edcndi  (de 
qua  eos  admodum  exukafle  vidcmus  ,  Luc. 
10,17.)  aut  fublata,aut  imminutaforct.Hoc 
notandum  advcrfus  cos.qui  dicunt  fe,fi  C  hri- 
ftum  audiviflent,  vidiflcnt,  &c.~  Hoc  quia 
incrcdibile  illis  vifura  eft  ,  vehcmenn  &  du- 
plicata  aflcTerationc  illud  confirmat. 

In  quo  notar.dm  gravioris  &.  conftantio-  ]  portet  cfle,  cujus  caufa  &  gratia  aliquid  no-  #,\ 
ris  arlirmationisufus.eoque  etiamjurarnen-  j  bis  Iargiatur.Nec  veroquicquamillosjuvar, 
ti.cum  rcs  poftulat.  Doccturque  eorum  va-  quod  plcrumque  inScripturadicitur  Deum 
nitas  quiad  fingula  ,  tamctli  lcvia ,  adhibe-  'ahcui  gratificaturum  Abrahami ,  Davidis, 
bunt  teftem  veritatemfuam,  confcii  fua:  va-  &c.  caulaj  quandoquidem  hujufmodi  for- 
nitatis,  ut  videtur:  non  ut  Chriftus.qui  con-  !  mulis  fignificatur  Deum  hoc  fadturum  pro- 
fcius  infirmitatis  &  imbecilla:  fidei  difcipu-  iprcr  promiflum  &  fixdus  fuum  ,  quod  cum 
lorum  hocfecit.  Docetque  pro  pondcre  &  illis  mChriftopepigit,  ut  Deus  &  Chriftus 
momento  rci ,  quam  confirmamus ,  aut  af-  j  Dcique  &  Chnfti  dignitas  &  meritum  pro- 
firmationcm  vehcmcntiorcm ,  aut  juramcn-  |  ponatur  antc  oculos,  non  autem  Davidis  aut 
tum  ficratius  adhibendum.Nemoenimpau-  ]  Abrahami.  Vt  fi  dcpoftcritate  facinorofi  ad 
lo  fapientiorcV  cautior  pro  fingulis  minutil-   mortcm  poftulata  cui  poft  quam  rex  vitam, 

quam  jure  adimcre  poterat,  indulfiflet,dice- 
retur ,  Ego  propter  patrem  eorum  a  quo  o- 
riundi  funt  ,  hanc  panam  ab  illis  cxigi  non 
patiar  .  Ecquis  tam  amens  eft,  ut  Rcgem  ob 
facinorofi  meritum  autdignitatem  pofteri- 
tati  ejus  pepercifle  afTirmet.  Nam  uterque 
5:  Abrahamus  &  David  in  feipfis  &  in  fuis 
meritis  erant  facinorofi,tametli  DeigratiaSc" 
Chrifti  meritojufti.  Excmplum  fumaturin 
Gibeonitis,cuorum  pofteritas  morte  per  Sau- 
Iem  arTecla  ,  poft  vindicata  cft ,  non  ullo  eo- 
quid  in  ilhs  fpecialis  moeroris  &  angoris, 'rum  merito,qui  populo  Deiimpofueruntjfed 
quod  Chrifti  pnfentia,  qua  aliquot  annos   propter  juramentum  ,  quo  pnncipes  feob- 
perfruiti  funt ,  privandi  erant.  Deindc  quod  ,  ftrinxcrant  de  illis  in  vita  confervandis. 
majoribus  angonbuspremendierant.S:  gra- 1      Ex  pofteriore  obfervatur  adverfus  Gr&-  Spirilm 
vionbus  onenbusonerandi,  quamca;teri;iit  j  cam  Ecclefiam  Spiritum  Sandlum  a  Filio  SanRus 
mirum  videri  nondcbeat ,  fi  hax  ad  omnes  ]  procedere  ,  quandoquidem   filius  ipfe  non  e"J'"'  ■ 
Apoftolos  crcdentesreftringantur.  Vndeta- ]  tantum  mcdiator  eft   fanctificationis   fide-  *'l'°P"' 
men  confolatio  ad  omnes  redit,  non  tantum   lium,  fed  ipfe  eos  fanftificat.Quod  cum  non 

poflit  fieri  nifi  pcr  Spiritum ,  efficitur  Spiri- 
tum  perinde  a  Filio  ut  a  Patre  procedere 
quandoquidcm  Filins  ipfe  non  minus  per 
Spiritum  Sanclum,quam  Pater,  operatur. 

Ha:c  cumde  filii  perfona  nos  inftruanr,  piorunt 
occurrunt  porto  alia  qua:  nos  de  ejus  officio  privilerUj 


fimis  commodato  acceptis  torquem ,  annu- 
lum  aut  gemmam ,  aurum  viccfimarium  op- 
pignorabit :  quod  hi  tamen  faciunt ,  qui  ad 
lingula  propc  vcrba  fidcm  fuam  atque  adeo 
Deum  fuum  oppignorant. 

ATorc/«rhic  jnf/j«>!^,  rjy  •mrrfjc.t  «5 
tfit  proeifdem  ufurpari,  advcrfus,  &c. 

Hic  qmratur  quomodo  hoc  pnftatur  in 
omnibus  fidelibus  de  miraculis  edendis.  Re- 
fpondeo: quxdam  efle  fpccialia  Apoftolis  non 
mirum  videri  debere,quandoquidem  erat  ali 


quod  harcpotcftas  Apoftolisdata  ,  fidelium 
caufj  data  eft;  fed  quod  nos  doceat ,  pro  ra- 
tione&  menfuraaffiictionum  confolattonem 
&  dona  fpiritualia  in  fidcles  conferri. 

Probatur  itcrum  xqualitas  Chrifti  cum 
Patre  .primttm  ab  adjundamediatione  peti 


VeifiS» 
14- 

Cbri/li       tionu.qux  ad  Deum  ejus  nomine  fiunt.  Cum   informanr.Quorum  priusadadmonitionem,  *mpl'j>' 

cum  Patre 

/cqualitas 

iterutn 

frobata. 


enim  petitiones  piorum  Deus  exaudiat,  fuo 
que  proprio  nominc  Eccleliasfua:  laboranti 
propter  fe  fubveniat:  cfficitur  Chriftum  efle 
Deum ,  cujus  nominc  &  propter  quem  fide- 
les,  quarorantjexorant.  II.  ArgumentumcVt. 
ab  cflicicnte  caufa  ,  quod  non  tantum  cjus 
rromine  fiant,  fcd  ab  ipfo  ctiam  fiant.  Quarc 
non  contentuseft  dixifle  miiTw.fed  candem 
fententiam  rcpetcns  ait ,  lyu  imymi.  Quafi 


alterum  ad  confolationem  fpeflat.  Pnmum  ma' 
enim  docemur  ut  fide  tanquam  fonte  ,  ita  o- 
ratione  tanquam  fitula  ,  bona  omniaa  Deo 
obtinenda  effe.  Et  vera  fidcs  orationem  tan- 
ouam  filiam  parit.  Credtdi ,  prcpter  quodlo- 
qiiutivsfnm.  Pfal.\\6,\o.  Eftcnim  clavis,qua 
referatur  cum  animus  ,  tum  os.  Deinde  am- 
pliiTimis  promiiTis  hoc  loco  fideles  inftruun- 
tur.  M*ttb.7,%.  omnis  quipetit  accipit,  ut  ut 
Z  z  z  z  z  abje- 


J/ltf  H      A      R.      M 

abjeclus ,   ut  ut  fceleribus  coopertus  &  pec- 

catisonuftus.  Hoc  loco  ,  quicquid  petieri- 

mus ,  Chriftus  faciet.  Mirus  igitur  ftupor  & 

incuria,  quodhis  junbus  inftrucli  &  privile- 

giis,  illis  nonutamur:  annulliusigitunndi- 

gcmus?  &c. 

Ctita  td-        Notandum  hic  exceptionem  5:  cautioncm 

mmrtpl*  cfl\  .^pud  Iohan.i.  Epift.  ca^,\^.  petendum 

hmitata.    f.{fr.^c,m^.,miiiv!namvoluntatem,  ea,  qux 

nospeteredecet&  Deum  dare  non  lit  indi- 

goum;  ld  cft  ,  qux  Deus  nobis  largiri  polii- 

cuuseft  cceleftia  primum  &  cumprimis:poft 

qux  iftius  vitx  funt. 

Sequitur  altera  adhortatio  ad  mandato- 
rum  cuftodiam. 

Primum argumcntum  a  caufa  procreante, 
Dei  fcilicet  dileftione ,  qux  ii  aliqua  lit,  ali- 
quam  etiam    mandatorum    obfervationem 


VerC  is- 
Signum 
Amorid  Dci 
oufervatitia 
fyjecepto- 
rHin  cyM. 


Luciu 


fore  necefle  eft;  ii  mediocris,  mediocrcm;  ii 

nulla,  nullam  :  tantumenimdilexilTe  com- 

pericmur  ,  quantumin  fervandis  Dei  man- 

datis  ftudium  &  operam  pofuerimus.  Hoc 

igitur  modo  veram  tidem  i  fucata  diftinguit, 

ii,  &c.  Vide  Detit.n,i,°yc.  Simul  docet  lllo- 

ruminie  dilectionem  non  efle  mceroredc 

ejus  abitu  argucndam ,  fed  ex  obfervatione 

mandatorum. 

Hinc  docemur  uxores ,  filii,  fervi ,  &  fub 

tji  amnis   diti.non  efle  juftum  argumentum  ad  noftram 

]'g»"»i.      erga  maritos,  parentes ,  heros  ,  &  principes 

dilcctionem  probandam  ,  !i  illos  morte  fub- 

latos  lugeamus  amarc  ,  nili  illis  vivcntibus 

obfequium  prxflcnuts.  Fieri  enim  poteft  ut 

noftrimct  ipforum  dileclione  hoc  faciamus. 

Audias  multos  ;   hanc  querentem  febonum 

maritum,a!ium  fe  charos  parentes,tertium  fe 

benignum  herum,  qu.mum  denique  sratio- 
r       °  .  ■  -  -r  ,  s      ■ 

ium  prmcipem.amililie  ,  qtnbus ,  cum  vive- 

rcnt,  nullum  obfeqiiium  prxftiterunt. 

Verf.iS.  Egovero  rogabo  Patreriirjzr  alium  advo- 

Conjohtio  catnm ,  &c.']  Occupatio  ,  qua  objeclionem 

*  rc'l'"     cx  eifcctoperfequutionis  mand.uorum  cu-  ' 

ftrjeqau-     n     ,.         .1  '  . 

timtstx     itodiaminlequente.anticipat.  Argumcntum 
mijsime     •l'°  adjuncla  confolatione.  Quali  dic.it  ,  fcio 
Sfirittu  S.  vos  ex  obfervatione  maiidatorum  odium  in-  ! 
curfuros.  Vide Joa.^, 15, 10,11. &  1  Ioa.$,iz.\ 
Sed  nolite  animum  defpondere  ,  dabo  enim 
confoIationcm.Hicigitur  videmusquid  ho- 1 
mines  fxpe  retardat.quo  minus  fe  pietati  de- 
dant,non  tantum  quod  natura  femper  5:  fx- 
pe  confuctudine  ab  ea  avcrfum  animum  ge- 
runt  ;  fed  ctiam  quod  vidcnt  magnam  inde 
illistempcftatcmconcitandam.Scd  ftultc  fa- 1 
ciunt  &incon(iderate,quinonrcpntantcon- 
folationemilios  manere.qux  illi  oncrf  fcren- , 


O      N      I     A 

do  idonea  fit.atque  adeo  qua  illani  difficulta- 
tem  faciIefuperent.Vide.  1  T;OT.4,9,io.item 
Rom.$,i$,iy.Quod  non  tantum  magnitudi- 
ne  confolationis  ,  fed  duratione  etiam  argui- 
tur,  ut  qux  nunquamillisadimetur,  cum  af- 
flicliones  fxpe  intermillx  &  interpolatx 
tandcm  penitus  celTabunt  &  abolebuntur, 
cumDcusnobis  Iachrymas  detcrget.  Huc 
accedit  quod  poft  dicit  paracletum  hunc  ita 
lllisfemper  prxfto  adfuturum  ,  utcumillis 
lit ;  cum  Chriftus  nec  femper  cum  illis  futu- 
rus  cr.it ,  nec  unquam  cum  illis  nili  pcr  Spi- 
ritum.  Quod  li  commodo  ducitur,  aliquem, 
ad  cubitum  habere  femper  qui  fuggerat, 
quanti  eft  Spintum  Chrifti  intus  in  animi 
pcnetralibus  geftare. 

lliiijitc?.  u.\Yi6etex.~\   Ab  adjundTa  veritate  Verf!i7. 
Spiritus,  cujus  &  author  &  aflcrtor  eft,  pro-  ^urSfiri- 
bat  prxfto  illisfuturum  Spiritum  Sanclum; 'Wl5'Spl! 
ac  ii  diceret :  Vobis  ventatis  ergo  airlictis  tatts 
&  cruentatis  certo  fciatis  Spiritum  femper 
aiFuturum  ;  quandoquidem  lpie  ejuldem  ve- 
ritatis  iit  autor ,  eoque  ipfo  vindex.   Vide 
1  Pcr.4,14.  Quis  enim  paulo  humanior,  qui 
alium  fui  obfequio   penclicantcm   vident, 
eum  defertum  patietur. 

O'  j(oc-|K©-.]  Secundttm  argumentum  ,  quo  MraJW 
eos  confolaturabadjunctis,  cum  odio,  tum  Spintma 
itrnorantia  mundi,  quibus  erga  Spiritum  ve-    '  ""  e~  ■ 

V       .        rrn  n  r    ,•  r       ■  n  mmty  qm* 

matis  arrectus  eft.  Quad  dicat;hen  poteft  ut  t)m  caLx 
vos  moveat  quod  videatisSpiritum  ,  quiin  nontH. 
vobis  eft  ,  contcmni  i  mundi  potentibus  & 
frpientibus ,  unde  fubintrare  pofllt  animum 
veftrum  fufpicio  ,  illum  nullius  pretii  efle, 
quem  mundus  contemtui  habet  :  fcdtcitote 
hoc  eo  ficri,  non  quod  non  lit  pretiofus ,  fed 
quod  prctium  cjus  ignorent  &  vim  ejus,&c. 
Vide  1  Iohan.}, i,z.  Quisgemmamminons 
xftimabit  quod  gallum  gallinaceum  ei  gra- 
num  hordei  prxferre  videat,  aut  quodinfan- 
tulum  gemmam  pomo  poftponcre  inteliigat; 
maxime  cum  illms  accipiendx  capaccs  noa 
iint.  Plerique  enim  inveniuntur  ,  qui  cum 
rcm  aliquam  prxclaram  fua  indignitate  & 
d^wxf.ici  confequi  ncqueunt ,  ilico  ut  rem 
nihili  illam  deprimunt,  tanquam  ii  vulpes  u- 
vas  contemneret  ,  quas  ncquit  alTequi.  Hoc 
igitur  modo  ampliricat  beneficium  ,  quod 
mundus  ejus  particeps  ciTe  ncquit. 

Tertium  argumentum  ab  adjunfta  defen-  Verf  18. 
iione  &  propugnatione  quam  ipfe  Chriftus  ChriftHt 
fuis  fuppeditabit  ,  laborantibus  prxfertim:  ptrpttmi 
quod  amplificat  i  comparationc  difparato-  /""""" 
rum  iux  crga  lllos  propugn.itionis  &  aho- 
rum  in  fuos  dicntes  patrocinii.  Sic  lohan. 


fuorum  i/r- 


Cui  »oj  & 

notiri 

commen- 

i.u.i. 


Chriftui 
fitif  Spiri- 
tufuo  Ail- 
«7. 


Vcrfi9. 
Tion  itcm 
intfiU. 


r,9.&  ITebr.l^,^.  nonte  deferam,  neqnede- 
reltnqtiam.  Sc  Phtl.1,6.  qui bomtm  optn in  vo- 
b'u  inchoavit,  illudperfequetur  ad diem  nfqtie 
Domini.  Dona  Dei  effe  abfque  pcenitentta. 
Rom.n,iy.  Exquoillud  liquet  quam  opc- 
rxprctium  lit ,  Chriftum  nobis  patronum 
per  Spiritum  ,  &:  propugnatorem  acquirerc. 
Quo  acquifito  ,  nunquam  deinceps  dcftitui 
poflumus.Quod  dc  nullo  nequeintcrra.ne- 
que  in  ccelis  cnunciari  vcrc  potcft.Qui  cnim 
vel  parcntcs  fuos  liberos,  vel  advocati  clien- 
tcs  ,  vel  tutorespupillosarctillimc  diligunt 
&  complcctuntur ,  tamcnillos  his  promiiris 
munirc  non  poiTunt. 

Hic  igiturpraxipua  curaducamur  ,  cum 
ut  ipli  hunc  ambiamus  ;  tum  noltros  ita  in- 
fticuamus  cjus  prxccpcis.tV:  prccibus  ci  com 
mendcmus.Olim  nobilcsfua  prxdiaa  Rege 
tantjuam  fummo  Domino  &  pattono  tenerc 
prxoptarunt,  ut  corum  fihi  Regum  fub  um 
bra  tuti  &:  tefti  manerent ,  &c.  Sic&c.  Ve- 
rum  quidem  eft  pios  aliquando  afrtigi ,  fed 
nunquam  tamen  opprimi.  Vide  l  Cor.cap.^, 
verf.$,$,\o. 

Vna  quoque  Iiquet  quam  mifcra  fit  liomi- 
nis  condicio  fine  Chrilti  pcr  Spiritum  prx- 
feiuia. 

£'o%tftaf<?!t2i  vk£s-]  Hic  notat  feadeos 
venturum  ,  &  fua  prxfencia  illis  opitulatu- 
rum  ;  ne  exiftiment  cum  propterea  abfen- 
temforcquod  corporc  abfucurus  fic.  Hanc 
enim  prxfenciam  non  tamcarnalem  &  cor- 
poralem  efle  apparet  ex  10,11,13.  verf.  Sed 
eam  vcl  maxime  notat  qux  indicatur ,  M.tt. 
18,10.  Ego  vobtfcum  fum  ufque  admttndi 
confummationem  ,  &  ABor.1%,9,10.  hxc  eft 
prxfenriagrarix  &  Spiritus  fui  Sancti.  Hic 
coarguuntur,qui  cx  Chrifti  prxfentiain  ter- 
ris  ,  conclufam  putant  carnalem  prxfen- 
tiam  . 

Vt  prius  Spiritus  San&i.fic  nunc  hoc  prx- 
lentix  fux  beneficium  adjuncta  impiorum 
incapacitate  &  incommunicabili  illis  facul- 
tate  illuftrat:  quafi  dicat ;  Impii  hujus  carna- 
lis  &  mortalis  prxfentix  ,  perindc  ut  vos, 
participesfunt :  Sedvilio  &  communicatio, 
cujus  .i  morte  mca  participcs  &  confortes 
fietis,  ejus  generis  eft ,  qux  partim  commu- 
nicabitur ,  partim  non  poteft  cum  impiis 
communicari  :  obeamque  caufam  non  tam 
dolenter  abfentiam  meamfcrrc  debetis :  hu- 
jus  vifionis  largiflime  participes  eritis,cujus 
cum  impiis  nullum  eft  omnino  commer- 
cium. 

Ex  quo  apparet  falfura  elTc  quod  Ponttfi- 


B      L      I     C      A.  917 

r/j&alii  de  impiorum  cum  Chrifto  cora- 
municationc  in  cocnagarriunt. 

Ad  hujus  confolationisprxftationcm  duo  Adhmc 
rcquirebantur,  iinum  ut  Chriftus  morte  fua,  Chrifii 
quam  prxdixcrat ,  non  intcrirct  ;  quod  illos  t**/**** 


meruilTc  apparct.  Alterum  ut  &  ipli  invivis  T? 


duo. 


ifitA 


confcrvarentur ,  de  quo  magis  adhuc  dubi- 
tarunt  :  horumiccirco  utrumquc  anticipa- 
tione  quadamfuturumconfirmat.  Vbi  quod 
de  fc  dicit,  ego  vivo ,  virx  perpctuitatcm  in- 
diflolubilem  &  propria  vi  &  virtutc  ita  con- 
liftentem  indicat,  ut  aliis  eandcm  communi- 
carc  poiTic.  Vide  Iohan.j, 16, zi.  atque  niul- 
to  efficacius,  quam  (i  dixiflec,  ego  vivam,  6- 
cut  de  fuis  difcipulis  adjungit  :  Eo  cnim  do- 
cet  fe  vcl  tum  vivcre  Spiritu,  fcilicet,  cum 
carne  mortuus  futurus  foret  ;  in  quo  Spiritu 
in  diebus  Nox,&c.  r  Pe;r.j,i8,ij>.  Hoc  do- 
cemumosdi  vitaprxfenti  non  adeo  folici- 
tos  efle  oportere.quod  Chrifto  coadunati  per 
fidem  vitam  &  vitx  fontem  &  fcaturiginem 
prope  nobis  admotam  habeamus ,  unde  tan- 
tum  vitx  nobis  fuppeditabitur  quantum  fa- 
tis  erit.  Hoc  padto  fe  confolatur  Apoftolus, 
1  Timoth.4,10.  &  Timotheum  ipfum  1  Tim. 
6,15.  Ecquis  patrcm  amantem  &  regemha- 
bens,  cui  vicx&nccis  poteftaseft,  fibi  i 
morte  a  patris  fubditis  inferendametueret, 
aut  relicTo  patread  fubditum  vitx  caufa  fc 
rcciperet  ?  Hinc  confutatur  Grsca  Ecclefia, 
cum  Chriftus  nonnifi  per  Spiritum  prxfens 
lit. 

Arguit  prxfentix  fuxveritatem  abeffe-  verfio. 
£lu  :   nempc  acriori  &  vivaciori  fenfu  tum  Chrifiifk- 
fux  cum  Patre  unitatis  eflentialis ,  tum  eo-  '«farw 
rum  fecum  gratiofx  adunationis :   quod  eo  Pf</™** 
dicit  ut  cum  &  Patris  notitiam  &  fuam  cum  '"'■'' 
illis  prxfentiam  tanropere  expeterent ;  u- 
trumque  hoc  fuo  difceflu  fe  confequuturos 
fcirent;  &  quidem  fuam  prxfentiam  non  ,  ut 
prius  ,  cxtra  fe ,  fcd  in  fc  &  apud  fe  perfcnti- 
rent.  Exquo  veram&  falurarem  Chriltiin. 
nobis  prxfentiam  dignofcimus ,  fi  illum  in 
nobis  agcntcm  fentiamus  ,  cum  mentesno- 
ftras  fui  notitia  illuminantem  ,  tumnosad- 
verfus  omnes  morcis  &  inferorum  terrorcs 
confirmantem.  1  Cor.i},^.  Gal.1,10.  Ephef. 
1,16,17.  Chriftuseuim  nudus  non  vcnit  ad 
quenquam  ,  fed  Spiritus  fui  donis  inftructus. 
Ex  quo  apparet  cujufmodi  eft  llla  Pontificia 
Chrifti  prxlencia,  qux  nihiloillos  doctiores, 
fanftiores,  meliorefve  reddit. 

Hic  refponde  Arianis ,  qui  Chrifto  cum 
Patre  unitatem  talem  affingunc ,  qualis  no- 
ftra  cft  cum  Chrifto. 

Zzzzz  i  I  o  H. 


J»8 


H     A      R 


I  o  H  A  N.  cap.  14,  a  verf.  u,  adi.7. 

21  Oui  tenet prxcepta  mea,  &  obfervat  illa,  is  esl  qui  diligit  me  :  qtti  autem  di- 
ligit  me ,  dtltgitur  a  Patre  meo :  &  ego  diligam  etim ,  &  eiconfpiciendum  exhibebo 
nietpfum. 

22  Dicit  ei  Ittda-s,  non  illc  ifcariotes;  Domine,quid efl  cur  tefis  nobis  confpicien' 
dttm  cxbtbuurus,  &  non  mundo  ? 

2}  Refpondtt  IESVS  &  dixit  ei;  Si  qttis  diligit  me  ,  fermonem  meum  cbferva- 
bit,  &  Pater  meits  diliget  eum,  &  ad  cum  reniemtts,  &  apud  eum  habttabimus. 

2 4-  Qut  non diligit me,  fermones meosnon obfcrrat :  &fermo  quem  auditis,  non 
efl  mettsjed  ejtis  qtti  miftt  me,  nempe  Patris. 

2$  ILtcloquutusfum  robis,  apudrosmanens. 

2  6  Advocattts  autem  ille,  id  eft, Spiritus  Sancltts ,  quem  mittit  Pater  in  nomine 
meo,  ille  vos  docebit  omnia,  &fuggeret  vobis  omnia  qtu  dtxi  vobis. 


2T. 


a  n  a  l  r  s  1  s. 

~P  Ffeftum  amoiis  noftri  erga  Chriftum  primum 
■•-'tenereChrifti  mandataideindeeadem  fervaie: 
cuius  adjunclum  eft ,  quod  diligemr  a  Patre  8c 
ChriftolimuI:cujusdiIeftionis  Chrifti  erga  nos 
effeftum  eft,  quod  fe  nobis  manifeftabit. 

Verf.2Z.  Hu|uspoftremiChiiftidiftieffeftum 
eftquaeftio  ,  quaieie  vellet  difcipulis  manifeftare; 
qux  quiftio  fuo  efficiente,  Iuda,  arguitur ;  qui  fuo 
diverfo  illuftratur ,  quod  non  lit  Iudas  Ifcariotes, 
manifeftatiofuodiverfoamulificatur  quodnollet 
fe  mundo  manifeftare. 

Verf.zi.  PratteiitaqusftionepeigitChriftus  in 
explicandiseffeftisnoftrierga  Chnftum  amoris, 
nempe  fetvare  fermonem  Chrifti :  cuius  effeftum 
cft  ,  quod  dihgemr  a  Patre  :  deinde  alio  effefto, 
nempeadventusPatris  8c  Filiiadeum;quifuofi- 
ne declaratur ,  ut  apud  eum  maneant. 

Verf.  z\.  Confirmateum.quidiligi?  Chriftum, 
ejusfermonemfervareabadverfo,  qtiia  non  fer- 
vansnondiligit:  fermonisfuidignitatemamplifi- 
catacomparationemajoris,  quodnonfuus,  fed 
Patrisfermofit. 

Verf.  25,  26.  Prifemix  Spiritus  excellentiam 
prx  -fua  corporea  praffentia  amplificar  ab  effeftis, 
quod  ipfc  quoad  humanitatem  nihil  aliud  facit, 
quam  ut  doftrinam  falutis  ita  proponat ,  ut  illam 
rantuin  auiibus  percipiant,  cum  Spiritusillos  tum 
doceat,  utignota  intelligant;  tum  oblivioni  tiadi- 
ta  illis  in  mentem  revocet. 

METAPHE.ASIS. 

Slcut  dixi  vobis  me  diligentes  mandata  mea 
fervaturos:  fic  nunc  dico  eum.qui primum 
mea  mandat.t  edi.iicit,  dcinceps  tnteliigentta 
comprehenfa  fervaverit ,  me  amare.  6}ui  att- 
tem  me  chantate  compleclitur.is  nmfine  ma- 
gnoftvnere  hocfaciet.  Kam  &■  Pxter  meus 
tum  dtligit  &  ego  ilittm  dilizam :  Cujits  fin- 
guL-tris  inter  aliafi-uilttt  erit ,  quod  mcipfitm 


tlli  familiariter  patefaciam.  VJxit  ilii  ludat, 
non  ifcariotes  fcu  proditor  ,  fedludas  Alphii 
filius :  Domine,  quid  caufs.  efl ,  quod  ie  ipfum 
nobts  tam  familtariter patefacere  vis.non  ait- 
temhis.qitiftint  in  mundo,  impiis.  Ad  quem 
Ieftts  :  Omifia  tua  non  tam  ad  id.qucdm ma- 
nibtis  habemtts ,  appofita  qtusltone  ,  pergo  m 
fufceptofermone.  Si  quis  me  dtligat  (y  fermo- 
nem  mettm  fervaverit ,  eum  Paler  meusdili- 
get,  ad  quem  uterque  noslrum  Pater  &•  Filitts 
per  Spiritii  veniemus  ,  ut  apudilium  non  tan- 
quam  hosfiitcmfed conflantt  &  perpetua  com- 
moratione  maneamus.  &uod  dixi  clariusfut 
adverfo  elucefcit.  fftui  etenim  me  non  diltgit, 
fermones  quidem  meos  audire  ,  forte  intellige- 
re,  tymeminiffe  poterit  -.fedfrvare  certe  non 
poteil .  Qua  in  re  quam  graviter  peccat ,  inde 
cognofcipoteft,  quodfermo  metts  non  efi  (quo- 
ad  homofum)  mctts ,  fed  qui  me  mifit  Patris. 
Alienumfortt  videripoteii  ,  quod  hszc  vobif- 
cum  doloreopprejfis  loquutitsfum,  quipre  do- 
lore  ad  hoc  aut  inteliigendum  ,  attt  in  memo- 
ria  retinendum,  inidonei  eslis,  fednon  eft  (ut 
piitatts)  hiclaborinanis.  Nam  confolator  tlle, 
quem  dixi,  Spirittts  (inquam)  SanBu-s,  quem 
Patermeo  interventu  &  mediatione  mittet; 
is  vos  cttm  q'.i£  non  intelligitis  docebit ,  tum 
eorttm,  qiucbliti  eslis,  memonam  refricabit. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Abhypotheticaadhort.itionc,  ad 
mandatorum  obfervantiam  Apoftolisac- 
commodata,  ad  ffixluj,  qui  omnibus  fideli- 
bus  convenit,  tranfiens :  Occurrit  difficul- 
tati ,  qua:  ex  fuo  tam  longo  &  vario  ,  apud 
duodecim  ad  feaudiendum  inidoneos  ,  fer-. 
mone  nafcicur, 

Tartes 


ii. 


i-t- 


ij. 


16. 


Vartct 
funt: 


s 

l 


E     V      A      N      G 

Omnibus  fidclibus  fcrvandi  Dci 
nundata  ,  ut  fummam  neccflita- 
tcra  incumbcre  ,  ita  mcrccdcm 
amplam  rcponi. 
lccupatio  difticuli 


Verfn. 

Fidtlibm 

ommbiw 

tHjndttt* 

DtifaV*» 

du  xque 


Occupatio  difticultatis  dcfcrmonc 
apud  Apoftolos   t.im  prolixo  & 
vario ,  cum  ipfi  cjus  pcrcipicndi 
tam  incapaccs  cflcnt. 
Eandcm  fcrvandiDci  niandatanecclTita. 


B      L      1      C      A.  j)[$ 

contra  quam  David,  qui  nullum  Dcum  prc- 
candi  fincm  facit  ,  ut  fedoceat  vias  &  man- 
data  fua.  Vcrum  quidem  cft  ,  homincs  ali- 
quoddifcrimcn  boni  &  mali  mtura  habcn- 
tcs,alicjuoufq;Dci  prxcep.tatencrc,ut  Dcuin 
colendum,  &c.  Scd  illa  cognitio  legis  latis 
cft  excufationcm  illis  duntaxat  adimere, 
Rom.  i ,  ro.  non  autem  ad  Chriftianum  ho- 
mineminformandumin  illa  vitae  fandtitatc, 
qux  Dco  per  Chrilhim  accepta  eft:  ut  quis 
aulicam   difciplitum  ita  accipiat ,  qui  re^i 


tem  (qux  Apoftolos  manct)  onmibuslidc- 
libus  incumbcrc  ,  apud  Apoftolos  proponit. 

Tamctli  igitur  Apoftolos  duntaxat  alloqua-  '  obfcquium  prxftet ,  aliquot  annorum  intcr- 
tur,  tamcn  nonde  his  tantum,  fed  &  de  aliis 
Ztlish-  abiplisinftitucndis  fermonem  habct.  Sicut 


Vnie  ttttr 
yulg.wit 
repreben- 
fm. 


enim  01.1110,17.  cap.  qua  con.ciOD.em  claulit 
non  tantum  Apoftolos,fcd  alios  fidclcs  com- 
plexaeft:  c.1/1.17,10.  Sic  ctiamprxccpta  & 
mandatadedtt ,  quibus  cum  hi  tum  illiad 
vitam  xternam  imbucrcntur.  Quod  eo  po- 
tiflimum  conliliofccit ,  quia  Apoftoli  ride- 
lium  dottores  futuri  erant.  Tametii  vcro  & 
mandata  &  promiffiones  mandatorum  ob- 
fcrvantix  adjuncix,  eadem  funt  :  tamen  re- 
petithocloco  (ut&aliis;)  qund  non  tinc 
iiugulari  fcenore,  &  faiidia  ufurafacit  Chri- 
ftus. 

Quod  adverfus  illos  facit ,  qui  aliam  fin- 
(ftit.uem  Miniftiis  affingunt ,  aliam  plebi 
impoiitam:quafialiuslit  Deus  Miniftrorum, 
alius  populi:  aut  (i  alia  tidc  pk-bs  juftiticetur, 
aliaMiniftti.  Verum  quidem  eft  Miniftros 
ptxluceredebere  aliis.Sed  hoc  tantumabcft 
ut  minuat  ftudium  populi ,  ut  lllos  ad  o.nnia 
mandataaftringat.Namli  illi  prxire  debent, 
illis  incumbit  eofdem  veftigiis  omnibus  in- 
fequi.  Atque  ut  Minifter  fuum  ofticium  11011 
faciat ,  ille  luet  poinas ;  fcd  intetim  manet 
obligatio  populi. 

Piimumigiturdicit;  oV#ji>&*  ^«1s\cti,ca- 
Deiferv.ire  jus  officii  prius  non  memincr.it.  Eoque  do- 
cupienti  cet  eum  qui  obfcquiumDci  nundatis  prx- 
ftarc  vult  ,  primam  curam  habcrc  oportere, 
ut  illa  cum  difcat  follicite  ,  tum  rirmiter 
retine.it.  Quo  docemtir  non  nos  naturailla 
fcire,  aut  percepta  retinere ,  ut  qui  qux  car- 
nis  funt  &  fapimus  &  mcminimus  probe; 
contra  autem  qux  funt  Dei ,  &  ignoramus, 
&notafaci!e  efducrepatimur.  Vnde  Vrov. 
3,t.  memoria  &  rccordatio  mandatorum 
fxpius&  vehementerefdagitatur.  Cujus  rei 
ii  exeroplum  quxrimus.ubi  exprcflius  vide- 
bimusquamin  Apoftolis  ?  Hincrefelluntur 
qui  mandatorum  Dei  perceptionemrem  fa- 
cilcm  &  ludicram  putant ,  ut  quifque  abfque 
prxceptorefe  illa percipcre  pofleautumst: 


Jf.Mr/.lM 


tornm  co- 
«nitio  ne- 
ttjjtria  rjf, 


vallum  &  ingcnii  acumcn  &  dexteritas  re- 
quiritur.  Danicl.  1,4,5.  V't  igitur  quis  gra- 
tum  ofticium  Dco  prxftct,  qui  rcx  inaximus 
regum,  multo  &  vehementius  &  diuturnius 
incumbcre  cum  neceffe  eft.  Si  quis  Artifici 
in  ditciplinam  dctur,  eum  non  admittet,  nifi 
tibiad  feptcm  ant  plures  annos  obftridium 
habcat:  excipict  enim  tres  aut  quatuor  annos 
abire  ,  antequam  ullum  fruiiuofum  ab  illo 
ofticium  perccpturus  (it.  Inaniflima  igitur 
eorum  jadantia  cft  ,  qui  fe  Deum  colcrc  & 
illiobfequi  gloriantur,  qtii  nunquam  hoc 
faccre  edofti  funt. 

Ante  adhortatus  ad  mandatorum  ob-  jtmtrU 
fervjntiam,  a  caufa  adeffeftumaroumcnta-  trg»  Dtum> 
tus  cft  ;  nunc  ab  effcclo  ad  caufam:  prius  e-  fi&*m> 
nimdocuit  amantcs  Chnftum  ejusmandata 
obfcrvare.  Nunc  dicit  obfcrvantcs  mandata 
Chnftum  amare.  Hic  igitur  notandnm  nos 
tumdemum  amare  Deum  certos  duntaxac 
efle,li  mandata  ejus  obfcrvandi  ftudio  tene- 
mur.Si  quis  fubeflet.ad  quem  diceretur.eum 
Dcum  non  amare,gravem  (ibi  injuriam  ficri 
exiftimaret.Egone  ut  Deum  non  amem?  At- 
qui  quanta  multitudo  eft  eorum  ,  qui  Dcum 
non  ament,  imo  dcteftentur.  Rom.  1  50.  Jeo- 
5f  y«j  omnes  non  regeniti.Si  quis  afTirmaret 
de  quopiam  eum  diabolumamare  ,  indignif- 
timc  hoc  ferret.  Sed  quanta  infinitas  eft,qu«e 
illum  depcrit  &  infano  amore  profequitur, 
cum  ejus  inftindiu  &  impulfu  omnia  faciant. 
Porro  cum  dicitur  eum  tantum  Chriftum 
diligcre,  qui  prxccpta  Chrifti  fervat  ;  palam 
eft  eum  qui  humanis  prxceptis  fervandis  fe 
macerat  &  fatigat,  non  tamen  Chriftum  di- 
ligere  ,  non  magis  quam  qui  ad  voluptatcm 
omnij  faciunt. 

Quamvis autem in fc prxclarum (it Dcum  F,u't*>. 
amarc,  etiamnullus  fiinde  frudius  rediret, 
cu  intcr  homines  repcriantur,apud  quos  fru- 
ftus  amicitix  ampliirimuseftipfa  amicitia; 
tamcn  li  frucium  reputemus  quem  adfcnbic 
Chriftus,  mirifice  nos  accendct  in  nucdato- 

Z  Z  Z  %  Z    \  tUIQ 


95.0  H      A      R 

rumobfervantiam:  dicit  autem  unicono- 
ftro  amore  nos  duos  excellentiflimos  amo- 
res  lucrari ,  Dei  &  Chrifti.  Hoc  lucrum am- 
plum  eft,  hoc  foenus  fscundiflimum  eft.  Sic 
cnim  oblignatur  animis  noftris  noftra  ante 
jafta  mundifundamenta  elettioad  rcternam 
falutem.Sic  z  Pet.i,io,u.Certamfaciteelc- 
cliommvrfcram,  cyc.  Hoc  tametfi  abunde 
mawnurn  emolumentum  fit,  adeo  ut  non  lit 
neceffum  nos  dealiorumbmnibus  odiisfol- 
licitos  eife  ,  fi  quidem  Deum  noftri  aman- 
tem  habeamus.Ro»3.8,3i.  5»  Deuspro  nobts, 
quis  contra  »cs?  tamen  ha:c  Dei  dile&io  om- 
r.: um  Angelorum  &  piorum  in  nos  dilectio- 
nemfecum  trahit.  Addo  impios  itafingi& 
fleifti  a  Deo,ut  (quoadnobis  expedit)  nobis 
benioni  futuri  fint :  quod  variis  Sacra:  Scri- 
pturx  exemplis  liquet.  Animadverte  vero 
quantam  certitudinem  nobis  hoc  adfert  Dei 
erga  nos  amoris.  Nam  cum  mandatorum 
obfervantia  exploratura  nobis  6at,nosDeum 
&  Chriftu  diligere;  quanto  magis  cert  i  effe 
debemus  &  compem~ihabere,nosa  Deodili- 
gi  "  Si  enim  nos ,  qui  natura  ^e^yiii  fumus , 
Deurn  amemus;  quanto  magis  Deus.qui  na- 
turafua  cpiXz>J];azs-&-  eft,  T//.3,4-nos  ama- 
bit:  &:  ii  Deus  nos  tum  charos  habuit,cu  nos 
illum  odio  profequuti  fumus:nedum  nos  jam 
amat,cum  illum  amamus.  Vnde  etiam  folvi- 
tur  illa  difficultas  ,  qua  videri  potuit  Dei 
amorerga  nos  ex  noftraerga  eumcharitate 
profeflus.  I  Ioha.^,io.  non  quod nos pritu  il- 
lum  dileximtu ,  Rom.^,%,io.  Deinde  abfur- 
dum  cft  aliquid  in  Deo  prius  &  poiteriuseffe. 
EJfedum.  Sed  videamus  hujus  amoris  Dei  &  Chrifti 
effectum.  Videtur  autem  Chriftusutriuftjuc 
effectum  hic  dicturus  fuifle  ,  niii  difcipuli 
jmportuna  interrogatione  fermo  ejus  abru- 
ptus  fuiffet.Quamobrem  amoris  fui.hoc  eft, 
Chrifti.effectum  tantum  hoc  loco  dicit;cum 
dicit  fe  hanc  tefferam  fui  amoris  apud  fuos 
relicturum  ,  quod fefe  illisporro  communi- 
caturus  fit  &  fui  potiendi  majorem  copiam 
facturus ,  cum  naturjefua: ,  tum  officii  erga 
nos  ,  tum  noftri  in  Deum  ofFicii ;  denique 
feipfura  ficie  ad  faciem  tandem  videndi: 
quorum  (ingula  eximiabeneficia  cum  funt : 
tum  conjundta  quanti  facienda  fint ,  non 
eft  facile  dichi  ,  ut  vere  dici  poffit  ,  quod 
Pfalm.  19,  verfus  n.  canitur  ,  fervandis  ll- 
lis  magnam  efle  mercedem.  Hasc  igitur 
compendiofa  eft  via  ad  voluntatis  divina; 
notitiam  ,  ii  quis  fe  in  mandatorum  praxi 
exercear.  Hac  enim  ratione  plus  folidx-  co- 
gnitionis  theologica:  fibi  congeret  exiguo 


M      O     N     I      A 

annorumfpatio ,  quam  qni  integram  ita- 

tem  ,  idque  in  Academia  (fine  hoc)  in  thco- 

logia:  ftudiocollocarint.  Vide  Rcm.iz.zerf. 

i.  &  Iohan.7,17 .  Amico  enim  quis  fuaarca- 

naretegit.  Hicporro  notandum ,  beneficii 

iingularislocodeputari.quod  Chriftusfuam 

alicui  voluntatem  patefacit ;  quod  plerum- 

que  parvi  ajftiraatur. 

Dicit  ei  Iudas  ,  &c.]  Hoc  ab  Euangelifta  Verfc:. 

notatum  obeam  caufam,  ut  imperitiaradif- I*  '«••'•', 

cipulorura  indicet ,  &  fimul  apertum  inge-  prMtrin- 

nium,  &  ea,  qua:  ignorabant,  difcendi  cupi-  P''""™- 

dum  :  de  quo  vide  fupra  :  tametfi  major  itu-  ..  '"?*' 

jl  1  1  /•  1  nuitaiem, 

por  adhuc  elucet ,  quod  iermone  ad  utrum-  fiupir, 

que  difcipulum  non  eft  abduftus  a  terreftri 

Chrifti  vifione,  de  qua  adhuc  fomniavit  ,  ac 

li  pompam  &  fplendorem  regium  illisdun- 

taxat  communicaret. 

Chriftus  refponfo  primum  Iudam  eo  er-  Verf.25, 
raffe  docet.quod  fermonem  priorem  ad  duo-  Clmjhufe 
decim  tantum  revocarit  ,  quem    Chriftus  fi^hbiu 
omnibus  communem  effe  voluit.  Sed  ref-  """"""'• 
pondet  quasftioni   tamen  ,  docetque    hanc  m^,jalA 
caufameffe,  cur  fidelibus  fe  communicetyi„yir. 
quodfeament,S:fermones  fuosferventxon-  rant. 
tra  non  mirum  effe  fi  fuam  prxfentiam  fa- 
Iutarem  mundo  fubtrahat ,  qui  eumnona- 
met.eoque  ejr.s  fermonem  non  fervet,adeo- 
que  Patris  fermonem,cujus  gloria;  ille  unice 
ftudeat.  Non  quod  hic  caufara  falutis  notet, 
qua;  eft  in  fideles  Dei  dilectio  (tametfi  in 
impios  non  folum  odium  ,  fed  illorum  pec- 
cata  perditionis  caufa  exiftit)  fedquodnon 
niii  cum  his  communicet  fe ,  qui  vitas  fan- 
ctimonia  prarditi  funt;  ut  bona  opera  adjun- 
fta  aut  effefta  tantum  lint  Chrifti  nobifcum 
comn)unicationis,ut  1  /o^.i.S^.Quanquam 
videtur  potiushac  inutili  qua:ftione  pra:tc- 
rita,inftitutumdeobedientiafermonemper- 
fequi. 

Hic  eandem  doftrinam.quam  fupra  verf.  Dsctrin* 
if.propofuit  ,   repetit ,  fed  tamennon  iine  hacrtpe- 
lingulari  incremento  ;  namante  jufliteos,  <"•'>/«» 
qui  ipfum  amant,ejus  prxcepta  fervare  Hoc  """'"    " 
autem  Ioco  confirmat  illud  certiflime  fa- 
ctum  iri ,  ii  quis  ipfumamore  complec~tatur. 
Alioquienim  multa  imperantur ,  quarnon 
ilicoexequutioni  mandantur. 

Hoc  loco  aliam  non  ablimilem   priori  Injignu 
promilTionem  attexit;eum  fcilicet  qui  man-  prmiJSii 
data  Deifervat ,  fe  &  Patrem  hofpites  apud  "  «Pffi' 
ie  habiturum.  Quo  non  tantum  amorem, 
fed  intimi  cujuiilam  amoris  efFeftum  deda- 
rat,  quod  apud  fe  divertent :  Principes  enim 
cumalicui  honorem  habere  volunt,  eorum 

xdes 


Vcrfj+. 
SubUta 
dileclione 
Cbrifli  tol 
litur  olfer. 
V.vili.t 
tnmd.tto- 
rum. 


S>ut>rimt 
yiolatto  cv 
tggcralur. 


Ver! 


26. 
Chrifli  rJ 

p 


xdes  Gbi  in  hofpitium  deligunt.  Honori  du- 
citur  fuoimo,  Hcbr.x  j,i.  quod  Angelos  qui- 
dam  hofpitio  cxcepcrunt :  quanti  lgitur  ho- 
noris  cft  angelorum  Dominum  iplum  cxci- 
pcre ?  Shunamitis  &  Sarcptana  vidua  eximia 
commoda  pcrccpcrunt  cx  hofpitio  Elix  , 
i  Reg.ij.Si  Elizai.  i  Afj.8.qux  igitur  com- 
moda  cx  Dci  ipfius  contubcrnio  fpcrari  pof- 
funt:  -i./w.j,io.Notatur  adhuc  nujorqux- 
damfimdiaritas:  item  z  Cor.6,16.  Hinc  ad- 
hortationcm  ducas  cx  verf.  cjufdem  cap.  17. 
Maxime  vero  cum  apudnos  m.infurus  fit. 
Amicorum  enimut  advcntu  (ingulari  gau- 
dio  pcrfundimur,lic  corum  abitu  valdc  con- 
triftamur.  Hinc  cti.-.-i  app.uct  unam  clTe 
triaJos  naturam  quod  per  Spiritum  in  nobis 
cum  1'ater.tum  Filius  habitent. 

A  caufi  ctiam  ncgarive  argumentaturi 
uam  fublatadilcdione  Chrifti,tollitur  etiam 
mandatorum  obedientia.  Quo  docetttr,  nul- 
l.im  efle  obedientiam  niliin  vere  Chnftia- 
nis.  Tamctlicnim  Turct ,  Iudsi ,  Papifii, 
videntur  prxclaraquxdam  facerc  ,  &  vitam 
inculpatam  agcre  ,  &  virtute  antccclluillc 
Davidem,  &c.  taracn  Chriftusapertcdocet 
illic  nullam  efle  obedicntiam :  ncc  enim 
Chriftum  diligere  queunt ,  quem  nonno- 
runt :  N'e  nobis  imponat ,  ii  quando  virtutis 
inlignemfpeciem  in  hoftibus  rcligionis  vi- 
deamus.  Sunt  illa  quidem  bona  opcra  in  ge- 
nerc  ,  fcd  in  fpecie  &  quatenus  line  dilcdho- 
ne  Chnfti  &  tide  geruntur,  impia  S:  fcelera- 
ta  funt. 

Hic  etiam  mtetur  mandatorum  viola- 
tionem  exaggerari,quod  funt  Dei  mandata: 
ut  non  lint  pro  mandatis  reputanda  ,  qux 
proficifcuntur  ab  ipfo  Chrifto,quatenus  ho- 
moeft  inferior  Patre.  Tale  eft  quod  ante 
habuit;  Sermo  mew.  non  efl  metts ,  fed  Patri; 
mei,  quime  miftt.  Indeetiam  fit  ut  damna- 
tio  infidelium  non  in  eo  conliftat ,  quod  A- 
poftolos  quis  non  audit ,  fed  quod  in  lllis 
Chriftus,in  Chrifto  Dcus  contemnitur.A/^r. 
10,40. &:  /j/-.r/2.i-,44,45.Contra  Pontificios, 
quiautoritatem  fummam  fuis  mandatis  & 
traditionibus  vendicant.  Vnde  etiam  cau- 
(am  fubindicat,  cur  fe  impiis  non  comrauni- 
cct,  quod  non.in  fe  tantum,  fcd  &  in  Patrem 
nimis  injurii  func  ,  cujus  glorix  ut  proprix 
ipfe  ftudct. 

Scquitur^ai-j  altera  ,  qux  cft  prolepfis 
anticipans  quod  objici  potcrat  de  Chrifti 
fcrmoncdn  fpeciem)importuno;quod  Apo- 
floh  mctu  &  rj.rror;  correpti  adilla,  qux 


G       E      L      I       C      A.  plr 

diccbantur,  percipicndum    minus  canaces  «emre- 

crain.  Refpondet  enim  Spintum  Sanuum$'"1/"• 

utrumquc  vitium  tum  memorix,  tum  intel- 

ligentix,  quo  laborabant,  correUurum.  Eft 

autem  •Jnicccn;  quiaprimum  illa  in  mcmo- 

riam  revocabit;  poft,corumfcnfum  illis  cx- 

ponet.  Vidc  Ioh.i,  11.  quod  idcm  de  CZteris 

Chrifti  diuis  intclligcndum  ,  ut  paflim  cx 

aliis  appartt. 

Hoc  loco  infigcis  docirir.a  ertlitur  ,   qua  btttttigtn- 

recrecnrur  quiad  concioncs  acccdentespa-  "■""  ^" 

rum  aut  intelligunt  ,  ant  cx  perceiuis  me- "!""'"   ,. 
0  ...    ,     l    ..    *     .  rt.imrcil.i 

monaretincnt  ,  cum  illud  negligentia  non  j,,„  . 

O     O  ClJVtitt 

hat ,  fed  aut  tentatione  ,  aut  ingenii  Sc  me-  Spirittu  S. 
morix  cxilitatc.  Omninb  cnim  (ibi  perfua-  confirmat. 
deant  ,  iibi  Spiritum  Sanctum  adfutnrum 
cumopportunum  fuerit ,  &  dourinx  per- 
ceptx  vcl  auditx  porius  .iliqucm  majorcm 
ufum  futurum  cum  mtmoria,  tum  eti.im  in- 
tclligcntia  corum ,  qux  dicuntur.  Quam- 
obrcm  non  eft  animus  dcfpondcndus  ,  dum- 
modo  hujus  fanctiflimi  negotii  quis  curam 
non  abjiciat.  Sicutenim  videmus  natur.mi 
in  anguftiis  redaUam  feipfam  fupcrarc  vel 
filtando,  vel  currendo.vcl  onera  fuftincndo: 
(ic  etiam  Dcusin  vmXityoitr.tf.  laborantcsSc 
ad  anguftias  rcdaUos  aut  opis  fingularis  in- 
digentcs  mirifice  rcficit.  Eodcm  rationis 
mornento  infantes  docemus  facra  fonare, 
quodparum  aut  intelligentcs  aut  retinen- 
tes,poftSpiritusSanuusinacceptorum  cura 
memoria,  tum  intelligentia  ,  eos  confIrm.it. 

Hic  autem  locus  infignis  eft  fi  quis  aliuS,  Anaba- 
non  folum  adverfus  Anabaptiflas ,  qui  appa-  ptillarum 
ritionibus  &  viJvtr.tttriJsTi  fpreto  verbo  ani-  ^-Papifta- 
mum  advertunt ,  fed  &  Papiflasqui  Anaba  .        -    . 

._.     ,  '  r  r.J    .    ?  ,         hcatn/igmt 

ptiftts  hac  ln  re  conl.inguinei  (unt  ,  oniii,,!-,,^,, 
verbumfcriptum  a  Spiritu  disjungunt  ,  5; 
Spiritum  fine  fcriptura  jactant.  A  pparet  cnim 
Spiritum  nihil  docere  nili  qux  audivit ,  ut 
poft  fcquitur;  &  nihil  docere,  cujus  memo- 
riam  non  renovat  &  rcfricat  j  ut  hoc  loco. 
Cum  igitur  Chriftus  ita  vcrbo  fuo  Apofto- 
losalligavit ;  ut  illis Spiritum  fuiim  Joflo- 
remindulgerenollet ,  nifiinhis,  quxprius 
ejusfermone&:  vcrbis  ^quamvis  addifcen- 
dum  inidoneos)  docuiflet :  neduinhoc  aliis 
qiiibufcumqueliberumreliquit  ,  ut  a  verbi 
prxfcripto  divagari  libere  queant. 

Notetur  porro  Spiritum  S.inclum  cflc,  £t  i>,i,M;t 
Deum  ,  utquiintus  doccat  fidelcs.  Quum  Sfiritm s. 
enim  non  nifi9Ec«YAjx_(/fr.jr,jj,j4.Hf^r.  «jfertit. 
8, 10, 11.  Spiritum,  quod  eosir.tus  docc.it, 
Dcum  eflccvincitur. 

I  0  H. 


$11 


H      A      R      M 


N      I 


17. 


i8. 


I  o  H  A  N.  cap.  14,  <*  w/  17.  adfinem  Cap. 

27  Vaccm  relinquo  robis,  pacemillam  meam  do  robis :  nonpout  mundus  dat, 
ego  do  vcbis;  Ne  turbator  cor  reflrum,  neqtteformidato. 

2  i  A  udi  rillis  me  dixijfc  vobis ;  A  be 0  &  redeo  ad  vos,  Si  diligeretis  tne,  gaudere- 
tis  utiqtie  qttod  dixerim,  froftcifcor  ad  Fatrem  :  nam  Pater  tnajor  me  eH. 

29  Et  nuiic  dixi  rcbis  pnufquam  fiat ,  ut  quumfactumfuerit  credatis. 

30  Kon loqttar  amplius multa  vobifcum  :  vcnit  enimpinceps  mundi  bujtts ,  fed 
in  tne  non  habct  quicquam. 

31  SedutnoritmundusPatremamediligi  :  &$rotttpr&cepitmihiPater ,  tt.i 
faciam:  furgite,  abeamus  hinc. 


ANALTSIS. 

/—Onfolatur  illosporroabadjunifrapace ,  quam 
^— 'abiens  illis  rclincjuit  &  gratis  dat :  quam  am- 
plif cat  a  diffimiliquod  fitaliaabea  ,quam  mun 
dusdat.  Cujuj  effcctum  eft  ut  illos  a  terrorcexi- 
lnat ;  quod  confirmat  a  comparatione  niinoris, 
quia  etiam  illis  metum  eximet. 

Verf.zS.  Reprehenditeos  quodex  duobus  afe 
ptopofuis,  nempe  difceffu  fuo  &  reditu  ,  difceifus 
lui  fenfu  dolore  affetti  funt,prarterito  gaudio,quod 
ex  leditupeicipereilebebam :  deinde  quodvclex 
ipfo  difccflu  voluptatem  non  perceperintjquod  ar- 
guit  a  fubjecro  loco  &  perfona  ad  quam  vadit, 
nempe  Patrem  ;  quod  confirmat ,  a  comparatione 
majoris ,  quia  Pater  illo  major  :  cujus  gaudii  defe- 
ftus  caufam  af1ignat,amoris  erga  fe  tenuitatem,  ex 
nimiofuimet  amoreprofe&am. 

yirfiiy.  Cujus  pra-dictionis  finem  notar  ,  ut, 
cum  fiat,  in  fide  erga  fe  confirmentur,  cui  nihil  ac- 
cidit  quod  ille  non  pravidir. 

Vcrf.io.  Prafentem  ad  illot  fermonem  com- 
mendat  ab  adjunfto  tempore ,  quod  fit  ante  mor- 
tem  ultimus.  Cujus  caufam  efficientem  indicat, 
quod  diabolus  per  fuos  rainiftros  illi  vitam  adimet; 
quodfuodiveifodedaratur,  quamvis  nulla  fitin 
illo  mortis  caufa. 

Verf.it.  Caufaefficiensrnortis,quamperpeflu- 
ruserar,  ut  mundus  intelligat  eujn  diligere  Pa- 
trem;  cujusdilcftioniseffeftum  eft  obfequium, 
quod  Patri  prarftat  mortemobeundo  :  deinde  fe- 
quitur  adhortatio  ut  a  menfa  furgentes  inde ,  ubi 
ccenabant,  difcederent. 

METAPHRASIS. 

RElinquens  vos  ad  tempus  quoad  huma- 
nam  naturam,  non  auferam  tamen  ani- 
mipacem,  qua  j.tm  frnimini.fed  tUam  meam, 
qttam  ego  conferrcpoffum,  vobts  relmquo ,  aut 
ctiam  ampliorem  vcbis  dono.  Sed  ne  inpacis 
nominc  crretts  ,  pacem  non  qu/t  aufcrrifolet, 
fed  cam,  quam  mundu4,M  ncc  dare  ncc  acci- 
pere  ,  f.c  nec  auferre  potesl.  Eluamobrem  ex 
difcejfu  meo  nolite  conturbari,  fedncque  time- 
re.  Aud.vislis  quid  vobis  d.xi, me  ita  a  vcbis 
difcedcre  ,  ttt  redilum  brevi  tcmporis  fpatio 
cogitsr:; :  vos  antem  ab:tus  mei  rr.entior.cm 


mordicm  arripientes,  (trtterita  redittis  mcn- 
tione)  contriftamini.  Atque  tantum  abesi  nt 
hoc  modo  veftrum  in  me  amorem  teftatum 
reddatis  :  ut  contra  amoris  vesiri  indicium, 
effet  (y  certijfime  vos  me  amare  agnofcerem, 
ft Jolide  de  hoc  meo  difceffu  Utaremim ,  fiqui- 
dem  ex  hac  vita  migrans  ad  Patrem  tn  cce- 
IU  proficifcor  ,  qui  cum  me,  qua  homo  fum,at- 
qne  adeo  medtator  Detts  (£  hcmo  ,  major  csl 
me  ,  multo  beatiorem  qttamjam  fum  reddet. 
H&c  vcbis  in  prsfentiarnm  antequam  fiant 
prsdico,  tit  cumficnt,  me  credatis  verumMe- 
diatorem  effe.  Ante mortume&pcrpeffionem 
pauca  modo  mihi  apud  vos  dicenda  fuper- 
funt :  quo majorem  attentionem  adhibere  vos 
ccnvcnit ,  ut  ftuclumaccipiatts.  Kam  Diabo- 
l::s  (cui  jufiifftmo  Dei  judicio  ob  peccatum 
Ad&  tota  ejits poileritai fervituti  peccati  tur- 
pifftms.  addtcia  esl)  perfuos  miniftros  ludam, 
Annam  ,  Cajapham  ,  Pilatumque  jam  me 
prehendere  parattts  esi.  Sed  vos  confolaride- 
bet ,  qtiod  nullam  nec  minimam  mortu  cau- 
fam  in  me  velqti&rendo  invenirepote.fi,  &uod 
fi  qti&rat  aliquis  cur  igitur  mortcm  perpetiar: 
refpondec  ut  mundui  clare  nofcat ,  quod  P.l- 
trem  diltgo,  <&  ex  ddedione  ,  quodiUe  mihiin 
mandatts  dat ,  exfequor :  quod  vos  etiamfn- 
ftentet,  cum  veftrxmfalutem  tam  Patri  cha- 
ram  ejfefciatis,  utftlitts  tmigenititsfuum  amo- 
rcm  Patri  c&teroquin  probare  non  poffit ,  ntfi 
pro  vobts  mortem  crudelifftmam  fimnl  & 
ignominioftffimam  obtre  veUet.  Sed  age  a. 
menfafurgtte  &  impits  immicts  ,  qui  mei  ca- 
piendi  caufajamfe  in  viamdederunt.obviam 
camtu. 


19. 


30. 


3r- 


P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Chriflus,ne.inimosdifcipulorum 
fuorum  abicu  fuo  &  fui  mortc  Si  igno- 
mima  oftcndat,  .imicipatione  prxvertit. 

rartes 


t 


Veifi7. 

Chriflni 

*4ptjfolts 

Ctn(il<llHt 

advcrfns 

r>:.tl.t  tpjts 

tVcnttiSA 

d  pttce 

rjium  tliii 

<t*t. 


Cnjmfitl- 


pr/ccUrm. 


E     V     A      N"      O 

FartesCunt,  Confolatio  Apofto-  fChrifti. 
lorum  advcrfus  mala  advcntu-^  Apofto- 
rain  pcrfonis.  ^   lorum. 

Ego  non  difccdam  a  vobis  nifi  pace  pri- 
mum  apud  vos  ftabilita  ;  imo  pacem  ,  quam 
hactcnus  in  me  habuiftis ,  non  aufcro  ,  fcd 
■rclinquo  vobis ,  atque  adco  majorem  :  ncc 
vcro  contriftcmini ,  quod  diem  ducam  ,  aut 
tempus  extraham  ,  cum  inprxfcnciarum  pa- 
cem  vobis  dcdi.  Eft  euim  mea  ,  quam  pro 
Iibiiu  meo  darc  poirnn.  Cum  enim  mco  dif- 
ceflu  Spiritum  vobis  miflurus  lim  ,  qui  cft 
Spiritus  pacis,  fieri  nequit ,  quin  mco  difcel- 
fu  pacem  etiam  cumulatiorcm  obtincatis. 
Sed  nolitc  fomniare  paccm  exremam  & 
mundanam  ,  qualem  mundus  fuis  dat ,  im- 
munitatem  fcilicet  ab  omni  afflic"tione,aItam 
paccm  &  reru  afrluentiam.Nec  tamen  idcir- 
co  dcterior  eft  mea  pax,  quam  qua:  (it  mun- 
di.fed  meIior;non  folum  quod  pluris  conftat, 
fcd  quod  tolli  non  polTitmeq;  a  Chrifto,quia 
non  vult ,  ncqae  i  mundo ,  quia  non  potcft 
auferre;cum  mundi  pacem  vei  qui  dedernnt, 
vel  alii  adimant ,  aut  alioqui  fponte  fua  tan- 
demdifrluat.  Vide  PM/^.4,7.  Contra  vero 
mundi  pax  indigna  quodammodo  pacis  no 


B     1     I      C     X.  J13 

inanimis.ut  cum  Japidibus.  lohan.f ,23.Cum 
omnibus  rerra:  &  cccli  crcaturis ,  cxceptis 
modo  infcrorum  copiis ,  qua:  tamcn  noccrc 
nequeunt. 

Cum  Apoftolos    confirmafTet   advcrfus  Vcrf  :j. 
mala.qux  libi  iplis  timebant  cx  Chrifti  abitu,  c",fi''-"w 
jam  cos  confirmat  adrerfus  illa.  qua:  fibimet  "^f"  "d~ 

■    r  r  r  •     ,  n    . .  ~  vcr/nj  m<i- 

lpll  cvcntura  fulpicabanturApoftoli.Docctq;  ^iy  tytl. 

tantum  abefTe  ut  cjuscaufa  dolcredcbcant,  tur.td pn- 

ut  obdifccflum  ejus  lxtandum  illis  fucrit,  filliMi  «d 

tanquam  (ingulan  fuo  bono  ,  urpote  qui  ad  p'"'cm> 

Patrem  Iiac  morte  pervcnturus  clTet.  Qui, 

cona  majoi  fe  eflet,  non  dubirandiimillis 

efle  ,  quin  hxc  difcclTio  ip(i  majorcm  hono- 

rem  eflct  allatura  ,  cum  Pater  libenter  fuam 

excellentiam  cum   filio    communicet.    Si 

enim  Patcr  prodigum  &  profufum  filium 

fuum,  qui  omnia  decoxerat.ad  fe  rcdcuntera 

tam  honorifice  excepit,  nedum  Patercoe- 

leftis  me  fuum  ad  omnia  obfcquentifTimum 

filiumhonorificecxcipict.Namcum  Pattem 

vocct ,  dc  ipfius  ergafe  voluntatedubitan-' 

dti  non  efle;  cii  majoremfe  dicit  fatis  indicar 

eum  facultate  &  potenria  inftrucTum  ciTe  fe 

honore  fummoalficicndi.  Quod  etiamvcre 

implerum  eft,ut  qui  per  mortem  afcendit  in 


mine  habetur.  Vide  lfai*,'?,  u.  impiisnon  1  cceios  &  fedet  ad  dcxtram  Patris,Angclis  o- 


effpax, 

Hujus  pacisexCellentiam  docet  abcffe- 
cTu  ,  quod  tumultusS:  flucTus  componitSc 
fedat,&  animum  diftracTum  &  jadTatum  flu- 
cTibus  ,  undis  &  ventis  placidum  &  ferenum 
efficit.  Primoi/erfu  dixcxit  hanc  malorum 
fedationem  efle  effecTum  fidti  in  fe  &  in 
Deum  :  nunc  pacis  confcicntia: ,  tanquam 
caufx  propinquioris. 

Huncaurem  pacis  Chrifti  frucTum  prx- 
clarum  cfle  inde  liquet,quod  inreftinum  ani- 
micumfeipfo  bellum  eft  bellum  omnium 
periculoliiTimum  rriftiflTmumque  :  ut  civilia 
bella  omnium  funt  atrocifllma  &  pernicio- 
fiffima.Salomon  in  Provcrbiis  eo  ipfo  litcm 
uxoris  exaggerat,  quod  unis  xdibus  ita  con- 
jun&a  fit ,  ut  neutiquam  ab  ea  disjungi  pof- 


mnibusamplior,&DcofoIi,quacenusmedia- 
tor  eft ,  inferior  ;  alioqui  ,  quoad  Dei  filuis, 
Deo  xqualis.Hinc  ctiam  dicitur  Iohan. 17 ,$. 
glorifica  filinm  ca gloria,  &c.  Hocilluflratur 
cxcmplo  ab  hominibus  petito.qui  fuos  ami- 
cos  parentefque  charos  habcntcs  ,  &  eorum 
confuetudine  lxtantes  tamen  heti  funt.cu  ad 
aulam  principis  cunr,  quod  ibi  &  honore  au- 
gebuntur,  5;  fuis  commodius  opitulabuntur. 

Sed  qudrathic  aliquis;an  non  triftitiadif-  fr„jt 
cipulorumexabitu  Chnfti  jufta  fuerit,  cum  med, 
&  Chrifti    perpeflionibus  mxrere  debent,  toamJi-t 
Zach.11,10.  &  fua  ctiam  jatTura  ,  quod  ejus  lf'mfi<l>- 
dukifTimaconfuctudine  orbandieflent.  Re-   "  """  * 
fponAeo  <  omnino  hoc  fKiendum  ,fcd  itata-  „mitem. 
men,   ut  confolationcm  dolorcm  fuperan 


tm- 
tcum. 


tem  non  excluderent ,  quam  hoc  difcelTu 
fis  :  quanto  magis  gravis  &  acerbacenfcnda  |  percepturi  cfTent.  Hoc  applicandumhis  qui 
eft  ammx,  qux  intus  eft,  contcntio  5:  difce-   roodum  in  amicorum  piorum  JucTumexce- 
ptatio.  Contra  vero  valente  animo  &  pace   dunt,  cum  ex  hac  vita  difccdunt. 
intus  conftituta  ,   bellum  quod  foris  geritur  i       Arrianis  hic  occuratur,  quod  fe  mino-  FMfitAi- 
periculi  parum  a-ut  nihil  habet.   Quamob-'  rem  dicit  ea  parte  qua  ad  Patrem  profecui-  rianorum 
remdemus  operam  ut  hanc  pacem  quovis  '•  ruseft,  id  eft  ,humanitate  :   divinitateenim  hHF",°c? 
prxlioredimamus :  eoque  in  occurfum  Deo  j  profecTus  non  eft.  Quid  ,  quod  ipfe  minor  *  "' 

eamus ,  ut  ab  illo  hanc  emcndicemus.  Hxc  feipfo  afieritur  ,  cum  dicitur  feipfum  cxina- 
pax  nosprimumDeo,  deinde  r.obis  ip(is,de-  niviffc. Phil.cap.z,ver/ '7.  Cum  igiturmino- 
xrique  cum  hominibus  unitos  &  pacificos  rem  efle  feipfo  ,  illum  non  probet  efle  Deo 
reddit.  Imo  vero  cum  fcris  agri,  cumrebus '  minorem  ,  ncque  minorem  efTe  Pawe  quoad 

Aaaaaa  divi- 


y-A 


H     A 


Vctf.19- 

PrtAlBio 

ms   Ae 

Msrte 

ChrlHi 

jruclus. 


VnAt  lt- 

Hitrnis  V. 

T.  Htlllt.tS, 


divinam  naturam  ,  quodeominor  dicitur, 
erricietut.  Potius  vero  arguit  ipfurn  effe 
Deum  :  namiseftDeus  exceltiflimus ,  qui 
eft  major  Chrifto  homine  aut  mediatore:  fed 
Chriftus  feipfohomiue&mediatore  major 
eft  :  ergoeft  Deus  exceliiflimus. 

D;*/x/0£fe-,f_3V.]Occupat  quod  objici  po- 
terat,  abadjundto  temporis.adverfus  Chn- 
ftuin  fuum  difcipulis  abitum  prxdicentem- 
Occurri  enim  pofle  videtur  Chriftum  non 
tam  confulte  hoc  fscifle,  qui  tutius  hxc  re- 
ticuiiTet ,  quam  illos  prxmoneret.  Cui  ref- 
pondet  i  iingulari  fructu  hujus  prxdictio- 
nis,  nempe  fidede  Chiiftiafcenfuiu  ccelum, 
qux  hoc  pa;1o  egregie  confirmata  eft,  Vt 
enim  afcenfus  Elix  priuseft  Elizxo  prxdi- 
ctus  &  aliis;  quo  m  coelum  tranflatus  ,  llluc 
evectus ,  non  aliorfumabreptus  crederetur. 
Sic  &  Chrifti.  Nam  ut  xgre  creditus  eft  E- 

lix  raptus ,  iic  Chtiftiafcenfus.  Quid,quod  i  occurfurasnobis  tentationes  ,  eoque  provi- 
obhanccautam  duo  Angeli  defcenderunt, '  dendum  ut  adverfuseas  probe  muniamur. 


Chrifti  probe  perfuafum  Iiabeant,  unde  cum  m*»tnr,di- 
Apoftolorum  falus ,  tum  Chrifti  gloria  ma-  l'gm,,lu 
natura  erat.  Eoque  docemur  ut  ad  ea  qux  a  "!""  '" 
Scnptura  diligenter  _c  lolhcite  proponun- 
tur,  fxpius  repetuntur,  plunbus  argumentis 
confirmantur,  animum  attentius  adverta- 
mus.  Quis  non  exiftimaret  fatis  fuifle  ad 
confirmationem  afcenfus  Dominici  apud 
Apoftolos;  quod  lllud  i  Prophetis  prxdi- 
dtum  (it.oculis  Apoftolorum  infpedtum.An- 
geloru  teftimonioteftatum!Tamen  videmus 
_c  hoc  fuifle  neceflarium,  qui  fortafle  nobis 
perfuademus  nos  hoc  m  articulo  probe  fun- 
datos  efle,  cum  illum  femel  atque  fxpius  Ie- 
gerimus  &  audiverimus.  Spiritus  San_tus 
non  eft  /_*T?-A9y©-,Chriftus  novit  profunda 
infidelitatis  noftrx  _.  medicinam  congrueo- 
ter  parat ,  quam  nili  totam  exhauriamus,le- 
thah  morbo  conficiemur.   Kefcimus  porro 


£jr -/.„//. 
Chriilt  _-t 
mtr.viAa, 


ut  Apoftolos  de  hac  rereftitantes  confirma 
rent-  Aci.1,10. 

Hoc  loco  dtfcimttt  apprime  utilem  efle 
leftionem  Veteris  Teftamenti,  utpote  quod 
in  prxdictionibus  firmamentum  fidei  noftrx 
exiftit ,  dum  fcimus  in  Novo  Teftamento 
perfetla  ante  multa  fecula  prxdic.a  efle.  Sic 
enim  primum  fcimus  rem  nec  temere  ,  nec 
hominum  arbitratu  factam  effe,  ut  ut  per 
homines  impleta  iit.  Sic  Petrus  Aci.i,  15,11?. 
refellit  eos ,  qui  dona  divinitus  data  ad  vini 
fcu  mufti  fxcundos  calices  transferri  volue- 
runt  ex  Prophetia  Ioelis.  Atque  ut  Deus 
fuam  deitatem  his  prxdi-tionibuscompro- 
bat,  iic  verareligiofuamfidem, 

Ad  afcenfum  vero  quod  attinet  ,  res  in- 
credibilis  videbatur  ,  cc  oranem  humanum 


Non  tantum  vero  prxdicit  abitum  fuum  VcrCjo. 
ad  Patrem  ,  fed  ad  majorem  fidei  confirma-  rt'»fl» 
tionem  tempus  circumfcribit,  quo  illud  fie-  M>:°  "*- 
ret ,  ut  cum  Scnptura  non  tantum  prxdicit 
rem  futuram,  fed  annum  fxpe,  menfem,  aut 
diem  definit.  Hic  porro  occupat  quod  obji- 
ci  polTet  deadjunftaignominia  perquamad 
gloriam  tranfiturus  iit.  Refpondet  autem 
ignominiam  illam  non  eis  gravem  efle  de- 
bere  ab  adjuncla  ipfius  innocentia.  Tametu 
enim  omni  genere  crudelitatis  &  abjeftio- 
nis  laceranduserat ,  nihil  tamen  feprome- 
ruiffe  ;  diabolum  nihil  fuum  infeinventu- 
rum,  id  eft  ,  peccatum, /0*7.8, 44..  coque  nul- 
lam  pcenx  juftam  &  Iegitimam  caufam. 
Quamobrem  per  principemmundi,  intelli- 
git  diabolum  fuis  copiis  tum  infernalibus, 


captumexcedens.  1  Timrtb.$, l6.Qnisemm  tum  tcrreftribus  inftructum  Vide  2.  C-r.4,4 
unquam  credidiffet  Chriftum  adinferorum;  ubijt.;  ya<2*(&  t\stx  dic itur. 
coriditionem  detradtum  ,  &  judicio  Dei  in  I     Cum  dicit  venire  principem  hujus  mundi, 
nos  (cum  in  cruce  effet)  in  baratrurnirx  intclligiteum  Chriftuoppugnaturum&  ten- 
divinx  deturbatum  ;  ad  tantam   gloriam,  tationesadmoturum  &  cruciatusintolerabi- 
quantaomnescreaturas  &  creaturxgloriam  les.Conflictatus  erat  cum  Chriftoin  deferto, 


jtA  t*  tjux 
in  S.Scri- 

pturiftpi 
rtpctnntur 
Cr  ctnfir- 


tranicendat,  evehendum  fore  ?  eum  qui  po- 
tius  vermis  erat,  quam  homo ,  Pfalm.2.2.,6 . 
fupra  omnes  &  homines  5.  Angelos  erre- 
rendum:  Quodii  incredibile  videbatur  filiis 
Prophetarum,Eliamfuiffetranflatum;quan- 
to  magis  hoc  de  Chrifto  incredibile  futurum 
erat,  qui  ita  depreflus  eftr 

Quia  autem  plurimum  interfuit  hxc  con- 
firmari  ad  conlolationem  Apoftolorum,qux 
a  fuo  proprio  &  Chrifti  bono  fufpenfa  fuit: 
ideo  in  illam  pattern  incumbit  ut  afcenfunj 


Afattb.+.Si  fubinde  intermiflis  fpatiis  rediit, 
£«..4,13.  Sedillx  impreffiones  vix  velita- 
tiones  &  tsx.ittta,^aj  erant.prx  hac  quaii  fta- 
taria  pugna  &  agone,  quodepugnabai:  cum 
diabolo  &  fateliitio  ejus  proxime  antc  mor- 
tem.  Nec  enim  tum  prxliatus  eft  adverfus 
Pilatum,  Herodem.Annam  &:  Caipham;fed 
adverfus  principatus  &  nequitias  fpiritales. 
Vide  Pfnl.ii.,1.  &  Colojf.i,ij.  expoliavit, 
triumphosegit,  vicitigitur :  vicit  ,  pugna- 
vit  ergo,&  manus  cum  principibus  tenebra- 

mra 


mundi. 


ETAKSItlCA.  $i< 

rnm  confcvit.  Quafi  dicat.nihil  tim  vilc  aut        Scquitur  hujus  ofrcnfionis  dcpullio,quod  [x  mw- 
tam  ignominiofum,  aut  etiam  tam  dolaiiri-   nihil  in  fe  invcniet.  Si  cnim  hoc  commcntus  tmiu 
cumcvcniet,  quod  mihi  advcnturum  non  fuilTct ,  eflltquod  cjuscaufa  lamcntarcntur.  ChnltiU- 
profpicio.  Eft  igitur  conccffio.  Scd  cum  nihilin  eoinvencrit  ,  nihilmcruc-  '"'"'  '.''" 

Qucmeds  Hic  qutritur  quomodo  !it  a^t,  &C.  Vi-  j  rit,  nihil  eft  quod  lamcntemur.  Maximc  vc- "'"" 
iiJnlu  dctur  cnim  hoc  padto  confirman  quod  ipfc  ro  cum  noftra  caufa  hoc  pcrtulit.  Vide  Pfal. 
pnnccps  je  fe  jattat.fuumeffcmundum  ,  &o  Maith.  ,?$•  vcrf  5-  itcm  ASorum  cap.  ij  ,  verf. 
4.  Rejp.  princcps  mundidiciturfr/mj,  quod  18.  Hoc  iingularcm  confolationcm  afTert, 
jufto  judicio  Dci  omncs  illi  infcrvitutcm  &  :quod  fcimus  Lhnftum  omniapro  nobispaf- 
mancipiatraduntur ;  quod  homincs  hoc  in  fum  effe  ,  quod  qui  nihilin  Chrifto  quod 
Adamo  meritifunt.  Sic  Hebr.1,14.  fumus  ifuum&  proprium  erat  invenir,  nili  quod  illi 
enimilli  mancipati ,  ut  nos  pcccatis  pcr  to-  i  Dco  imputatum  cft,  nibil  jamin  nobis  in- 
tam  vitam  deditos,poft  mortijetcrnjeaddi-  vcnict  ,qui  multa&  infinitapropria  pccca- 
ceret.  Hinc  noftramiferaconditio  apparet, '  ta  habcrous  ,  quia  nobis  non  imputantur ; 
nos  elTe  mancipia  diaboli  natura  ,  &  ejus  fi-  [iimulque  difcamus  ejus  exeraplum  imitari 
lio-./c^.8,44.eoqi  nobis  aliquid  boni  attri- 
buere,  eft  diabolo  hoc  dare,  &  diabolum  af- 
firmare  aliquid  boni  faccre  poiTc  ,  quod  cft 
blafphemum.Cum  igitur  hominum  libcrum 
arbitrium  &  virtutes  prardicantur  ,  hoc  ipfo 
non  homincs,  fcd  diabolus  ornatur.  Huc  ac- 
ccdit,  quod  ab  Apoftolo  y^QfJsx.^-n.'t  appel- 


1  Pet.1,1?,  10,11. 

uilterum  argumcntum,  quo  depellit  illam  v«f  51. 
crucis  ignommiam,  quod  fpontc  lit  eam  t-x  r»/««- 
fubiturus,  lohan.io^ii.  Hoc  iin°ularc  fola-  *""*  c~ 

rcccatonbus  ,  qui  ln  peccatis  le  ob-  rl  „*  " 
leitarunt,  &  maximo  lmpetu  mitarcata-y;„,f„A/r< 
phratli  equiin  bcllo  in  peccatumruerunt,  filjtnm. 


latur ,  Ephef.6,11.  quod  magna  vi&  poten-  i  vcl  ut  aquila  ad  prxdam  advolat  ;  Vide 
tiaineluctabili  nos  fub  fe  contineat ,  &adialibi. 

Hcbrtosr,  14.  diciturhabere  ng^VS- ,  undcj  De/W^iingularera  confolationemafrcrt, 
ad  Cofl.i.ij.diciturnos  eruilTe&  armata  ma- j  quod  intelligamus  hanc  Chrifti  paflioncm 
nu   nos  afleruifle.   Huc  acccdit   parabola  gratiflimum  Deofuifle  obfequium.tanquam 


Chrifti,quacomparaturduciforti,quiarcem 
tenens  omnia  fua  in  pace  poflidet,  donec  eo 
fortior  venit,  £««.11,11,11.  ita  enim  nos 
tenet  captivos  ut  nefemel  quidem  vcl  Iiber- 
tatemcxoptare  ,  in  mentcm  nobis  veniat. 
Deindc  ,  quodplerumquefraude&  injuftitia 
mundi  etiam  poflefliones  ad  fucs  devolvit, 


d/mXa».  Vt  fciamus  non  tantum  Chriftum 
hanc  paflionem  fubiiiTe,  fed  Deum  hoc  val- 
de  voluiflc.  Ichan.  cap.^,  verfn,i^,i6.h&- 
verfus  illos  qui  Dcum  Patrem  Pharaoni  af- 
iimilant. 

Tertto  hoc  difcipulis  neceflarium  fuifle, 
qui  exverbisChrifticolligebant,Patrem  a  fe 


quiillas  malis  artibus  acquirunt.  Hinc  eft  avcrfum  fuifle,  &  interventu  tantura  fil 
quod  Pcntifex  feraciflimam  regionem  to-  i  quali  invitum  quodammodo  adducturn  ,  ut 
tius  mundioccupat ,  &  Pontificii paflimfe-  [  illos  complecteretur.  Hic  mundus  propiis 
raciiTimos  agros  ,  quod  pcrditi  homines  Cx-  \  fumitur ,  fecus  quam  aute  verfu  jo. 
pc  lucrantur  &  evehuntur.  Tametli  enim'  Hancautcm  voluntariam  fubjectionem 
Chriftus  mundi  hxres  tit ,  fuifque  quod  fatis  probat  ab  efrectu  prompta:  &  cxpedita:  iC- 
cft  tribuat ,  qui  jure  totius  mundi  hxredes  furrectionis  &  difceflionis  a  menfa  ubi 
funt:  tamcn  maximam  ejus  partem  a  diabo-  coenati  effent,  ad  locum  ubi  ad  moitcm  ca- 
lo  &  fuis  occupari  patitur.  '  piendus  &  compreher.dcndus  efler.  Hoc  nos 

Notaeiiim  fzpiusante  diabolum  cona- !  docere  debet ,  &c.  perindc  autem  eftacii 
tum  eiTe  Chriftum  cruciare,  fed  non  potuif- 1  dicat ,  paremus  nos  ad  abitum  jam  jam  in- 
fc  ante  tempus  prarftitutum  ,  unde  Chiiftus  |  ftantem  ;  nam  non  ilico  a:dibusubi  cccna- 
Z«<r.  11,^,5.  Ha:c  eft  hora  vcftra,  &poteftas  j  bant,  exccdebant ;  fcd  trium  infcqucntium 
tcnebrarum:  quod  confolationcm  mirificam  capitum  fcrmonem  eodem  loci  habuit ,  ut 
fuppeditat.  1  apparet  ex  cap.ii.verfi. 

I  o  H  a  N.  cap.  15,  a  verf.  1,  ad  1 1 . 

EGofum  ritis  iUa  rera,  &  Pater  meus  eft  agncola  ille. 
2  Omr.em  patmtem  in  me  nonferentem fructum,  toUit :  &  omncm  qttifert 
fiuclttm,  furgat,  utplwfruclutadferat. 

A  a  a  a  a  a   2.  3    Um 


$is  Ha*.mont"a 

$   lam  vos  puri  eslis  proptcr  fcrmonem  qucm  loquutusfum  vchis. 

4  M.mcte  in  me,  &  ego  in  vobis  mancbo :  ficut  palmes  non  poteslferre  fruftum 
afemetipfo,  idcft,  nifi  m.tnfertt  in  vite :  itanecvos,nifiinmemanferitis. 

5  Egoftim  vitis,  vcsp.ilmites :  is  qui  nunetin  me  &  ipquo  ego  maneoj  l:icfert 
fruclum  multum  :  n.tmfeorfim  a  me  nihilpoteslisfacere. 

6  Nifi  quis  in  me  m.tnferit ,  abjeclus  extra  vineam ,  ftatim  ut  palmes  arefcet : 
deinic  congregantur  isli  palmites,  &  in  ignem  abjicittntur,  &  ardent. 

7  Si  manfcrhis  in  me,  &  vcrba  mea  in  vobis  manferint,  quicquid  volueritis ,  pe- 
lite,  &fietvobis. 

8  In  hac  reglorificatusfuerit  Patcr  meus ,  utfrttclum  multum  adferatis :  &  eri- 
lis  mei  difcipuli. 

5>    Vrout  dilexit  me  Pater,  ita  &  ego  dilexi  vos :  manete  in  illa  mea  charitate. 

t o  St  pr&cepta  mea  obfcrvavcritis ,  matiebitis  tn  charitate  mea  ,  futit  ego  Patris 
irxiprttceptafervavi ,  &  maneo  in ejus charitate. 

1 1  Hxc  loqttutus fttm  vobis,  utgattdtum  illttd  mcum  in  vobis  maneat,&  gtudium 
restrum  impleatur. 


a  n  A  z  r  s  i  s. 

A  Llegoriamproponit ;  ubi  comparatione  paris 
"^feviti,  quam  adjunfto  veritatis  defignat ,  Pa- 
trem  Agiicolx  comparat. 

ferf  z.  Fideles  palraitibus;  quorum  palmitum 
effeftum  declarat  in  eo  confiftere  ,  ut  fructum  fe- 
rant ;  ficut  Patris  paritatem  cum  agricotadefcribit 
ab  effedto  tollendi  inutilia  &  luxutiantij  iu  vite 
Chrifto  membra  ,  tanquam  luxutiantia  farmenta; 
deinde  purgandi  fideles  tanquam  palmitcs  ,  qui 
frucfum  fetunt ;  quodfuo  finededaratur ,  utpius 
fructus  ferant. 

fiif.  3.  Efficientem  inftrumentalem  notat  fer- 
moncm,  quo  tanquam falce  repurgat  Parer  fuos. 

ferf^.  Pedarat  paritatem  fui  cum  vite,  pri- 
lnumquodipfeficin  fidelibus  5c  fidelcs  in  ipfo  : 
deindequiaut  palmites  non  fcrunt  frudtum  nifi 
viti  infitx  St  inhxrcntes  fint  :  lic  nec  fideles  nui  in 
Chriftomaneant. 

ferf..%.  Effechim  man-ndiin  Chrifto  eftferre 
niultum  frutrum;  quod  fuo  adverfo  probat ,  quod 
lineillojc  fucco,  quiab  illo  manat,  nihilboni  fa- 1 
cerepofliinr. 

ferf.i.  Aliu? effeclum  non  msnendi  inCllii- 
ftoeft  abfciflioaChrifticommunioneexterna ,  Sc 
perditio  xterna ;  qux  p  -i  emorrui  &  aridi  Gi- 
jnenti  declaratur. 

ftrf.-j.  Illuftratur  effectam  non  manendi  in 
Chtifto  contrario  efrecto  manenji  in  Chrifto, 
ncmpeobtinendiquicquid  petierint  :  uti  etiam 
efikiens  inftrumentalis  manendi  in  Chrifto  deda- 
ratur ,  ncmpe  fi  fermo  Chrifti  in  nobis  inlitus  ma- 
neat. 

ftrf.  8.  Excitat  &  acuitad  frudtum  plurimum 
facienduma  duobus  adjunctis,  uno  qnod  Pater 
glorificatur;  alteio  quod  (ic  veros  Chrifti  difcipu- 
los  fe  probabunt  omnibus. 

ferff.  Caufam  principalem  notat  fru&us  fe- 
rendi ,  fuumcrga  eosauiorcm;  cujus  roagnitudi- 
nera  illuftrat  pari  Patriserga  feamore:  hortatur 
«tiam  ut  maneant  ia  cjus  amore. 


ferf.io.  Amoris  fui  erga  illos  cffec5um  eft  ob- 
fervatio  mandatorum  fuorum  :  qux  illuftratur  pa- 
ri  fux  obedicntix  erga  Patrem  ex  Patiis  erga  fe 
amoremanantis. 

ftrf.it.  Finis  totius  allegoris  propolitx  eft 
gaudium  fidelium  ;  quod  gaudium  liio  adiuncto 
plenitudinis  declaratur. 

METAPHRASIS. 

SEd  <cgre  a  vobis  &  veslro  coUoquio  avul- 
fits  c&ptum  de  vobis  confolandis [ermonem 
paitUo longiut perducam.  E^ofum  vitioptims. 
maxmefuccuUntt f.milk ,  &  Vaier  diligcn- 
tem  &  peritnm  Agricolam  imitatur,  qui  vos 
per Spiritmfui operationem ,  per  quimfidem 
dat, .'/.'  me  veluti  vite  infevit.  &uifquii  vero 
ad  me  aggregatui  (5  profeffione  veritatU  ex- 
terna  mihi  inhxrens.ut  palmes  ftcundm,  fru- 
clum  commod3.&  cultnr*  Patris  convenicn- 
tem  nonfert ,  enm  Pater  toUit  &>  tanquam 
cmortuumfarmentum  ita  refecat  ut  ejtts  fi- 
mttlatafanciitas  detraBa  larva  omnibus  m- 
notefcat.  Quifciuis  vero  commodum  fruBum 
fert  (tamet/i perexiguum)  hunc  porro  vcrbo 
excolit  Pater  &  cajtigationibut ,  tanquam 
falceputatoria  ,  foUicite  cttrat  ut  fruBum  fe- 
rat  cophfiorem.  Atqtie  wi  quod  attinet  b:>u 
animo  eslote ,  utpote  quos  Pater  per  Spiritum 
meifermonis  interventu  purgavitputavitque. 
Per  fidem  igitur  inme  ,  tanqnam  trunco  feu 
radice,  manete ,  ficut  ey  ego  tanqtlam  raMx 
inpalmiteper  Spiriium  menrn  charitate,  qua 
vos  arciijfime  compleclor,  maneo .Sicttt  etenim 
palmes  ex  fe  fruBum  proferrc  neqiiit  ,  nifi  in 
vite  manens  fuccum  inde  trahat :  fic  neque 
vosnifiin  me  tanquam  vite  pertnanferitis. 


3- 


10. 


II. 


iCz. 


EvANSBtlCA.  «17 

"EgofumvittsiUa.vosmcipalm-.tes.fuimihi  ficiura  ab  efFecm  defcribit  ,  quod  ramos  tir-rimtm 
mfitus  per  fidem  in  me  manet  ry  ego  fer   &  furculos  m  Chrifto  non  ferences  fruclus  c*!t;r  1. 
meum  Spiritum  &  meam  erga  iJtem  chari-   rcfecet  atque  colljt.    Primum  agricolr  feu  «■"'»' 
tateminiUo,  ufiuBum  copiofumferet :  ficut   vinitoris   officium   eft   putridos  pampinos  !""•?'»"' 

,   &aridos,  aut  rationc  quapiam  alia infru-  y"t" 
■ ,  gifcros  a  truncofalcerefecare,  ne  aut  lo- 


i  contra,  nifi  mea  virtute  fulti  fif  futlentati, 
nihil  bomprorfut  non  modo  perficerc  rjp  expe 


6.  dtre,  fednec  conari  quidem  potefiis.  SJmodfi  cum  occupent ,  aut  fuccum  &  humorem  c 
qukvera&non  fimulata  fide  in  me  non  trunco  exfugant  &adfeattrahant.Sic  Deus 
manferit ,  tanquam  luxurtans  palmcs  c  vite  Cbriftianam  religionem  verbotenus  profi- 
rejecius  ejicitur  &  exarefcit ,  atque  tanqnam  tentcs ,  ucc  debitum  fructum  fercntesex 
r.d  omnes  domeHicos ufus  inutilis ,  &  nc  ad  Ecclefia:  &  filii  communione  ejicit :  quod 
paxiilumquidemconficiendumidoneiu,  coll:-   ornnibus  curam  &  ftudium  ingcnerare  de- 

7>  gttur  ut  in  ignem  mjtc^m  comburatur.&uodfi  bet ,  ne  inutiles  &  infrucluoli  lint;  quando- 
tn me  manfentis,  quod  tnmfiet.Jifermo metet  quidcm  tam  oculatum  Bi  peritum  agricolarn 
■vobisinfittis  manet ,  r.thtl  efi  quod  legitime  &  fifi  curatorem  &:  infpcftorem   habeant, 

g.  petetts.qtiodipfumnon  accipietis.  Cumpnmis  qui  omnes  hypocritas  m  numerato  haber. 
veroprectbus  contendendum  vobis  esi.ut  mul-  Agricolis  Qepc  accidit  vel  fumme  diligenti- 
tum  fiiuium  feratis :  quandoqutdem  ejus  rei  bus  &  peritis,  ut  errore  vel  imprudentia  fur- 
hic  eximiui  fiuB-.ts  extabit ,  ut  cnm  Pater  culos  pra:tercant;quodnonfit  inDeo  omni- 
mens gloria afficiatur ,  tum  vos germani mei  fcicnte  &:  providente.  Hinc  eft  quod  Efiu.  j, 

9.  dtfctpuli  agnofcamini.  Sicut  impenfe  &  tnfini-  4.  Deus  teftatur  fe  nMcorumomimfe,qui- 
te  me  dilextt  Pater;  fic  ego  vos impenfe  c?>  in-    bus  vinea  excolatur. 


finite  diligo  :  agedum,  ita  vos  comparate ,  tit 
nunquam  vos  amare  definam :  fiquidem  gra 


Sed  hic  qturat  aliquis  ,  quomodo  refe-  Qtumtd» 
centur  qui  Chriftofemelinliti&  infixifunt.  htcjui. 


ve  mthifuturum  esi.fi meus  in  vos  amor  un-   Refi,.  iniitos  non  effe  revera  ,  fed  fpecie  tan- 
quam  deficiet.  Si  mandata  mea  feryaveritis ,    tum  ,  &  potius  ut  pali  in  terra  depadi  &  de- 

fixi,  quam  radicatifunt ;  membra  putrida. 


tn  mec  erga  vos  amore  manebitis  :  haudfecut 
qttam  cgo  Patris  mei  mandata fervavi,  &  in 
ejtts  erga  me amore  htreo.Et  quidem  hsc  vo 


rancida,  qur  corpori  quidem  adhxrent.nec 
tamen  vita,  qua;  eft  in  corpore,  vegetantiir; 


bishquulicsfum.utquodgaudiumhaaennslCuntquetan^um  fcabies  in  corpore  ,  aut 
tx  mea prtfentt*  percepisiu ,  vobtfcum  ,  cum  |  ukera,  cmx  tametli  adharreant  corpori ,  ta- 
ego  difceffero,  maneat,  nec  maneat folum  ,fed  ,  men  fine  corporis  difpendio aut  mucilatione 


porro  incrementum  indiesfumat ,  donec  in  re- 
gno  ccelesli  compleatur, 

P  R  A  -V  I  S. 

SVmma,  Chriftus  ,  cum  a  menfa  furrcxif- 
fct,pedibus  conliftens ,  ducbits  cap.feqq. 
fcrmoncm,  quemabrupcrat ,  refumit ;  ut 
amici  libi  invicem   valedifturi    fcrmones 
conclufos  &  fimtos  reclordiuntur,  quia  per- 
inviti  a  mutuo  colloquioabftrahuntur.Hac 
autcm  pcricope  fuam  cum  undecini  Difci- 
pulis  unionem&  unionis  fructus  pulcherri- 
mos  ad  plcniflimum  Difcipulorum  gaudium 
&  confolationeni  ■zvfei^Aix*;  proponeus, 
illudipfum  explicat. 
Partesj  Propolitio. 
iunt:   \  Propolitionis  explicatio. 
p         r  ■    fPriorem  de  Chrifto  vite. 
d"     t>a    '    P°ftcr,orjm  dc  DeoPatre.Fi- 

rwhabet":)     1!°  &  sFIrku  Sanflo»  «3'*f«- 
'L   ^Patre,  agricola. 

Pofteriorcm  partem  de  Dco  mS'  «|«^t»  Pa- 

trc  iitiv  «©^'«'Cxpedit.  Patris  autcra  of- 


tolluntur.  Quod  li  qtttratnr  quomodo  refe- 
centur.  Rcj^.quandoque  illud  fieri  horribi- 
limorte;  vcl  hypocrilin  illorum  tanquam 
larvam  illis  detrahendo  ,  ut  propriis  nativis 
coloribus  quales  funt  appareant. 

Alterum  effeBum  agricola:  eft,  ut  malleo- 1 1.  tmos 
los  &  pampinos  fruftus  ferentes  arte,  cultu-  pjmfUis 
ra  ,  8:  curatura  fcraciores  rctWat ;  ftolones  P" W- 
hinc  inde  erumpentes  &  luxuriantes  ampu- 
tando  ,  nefuccum  ,  qui  ad  ramum  transfun- 
dendus  eft  ,  pra:ripiant  aut  intercipiant.  Sic 
Deus  fideles  ita  fructum  facientes  ,  ut  inte- 
rim  multis  infirmitatibus  &  corruptclis  im- 
pcdiantur  indies  magis  magifque  expurgat, 
illafque  paulatim  corruptelas  tum  judicii, 
tumafredtuum  tanquam  nrvos  aut  ftrumas 
circumcidit.  Sic  Malach.5,3.  dicitur  Deus 
purgarc  &:  mundare  fuos  tanquam  argen- 
tum  aut  auru,  cui  fcoriasaliquid  femper  ad- 
hxrcat. Nec  tamcn  ut  aurum  &  argentu  ex- 
coquit,  doncc  corruptelr  omnes  toilantur: 
fic  enim  illos  confumeret.  Efiti.t,  1^,48,10. 

Hinc  pctiturfingularis  confolatio,  nemi- 
A  a  a  a  a  a  3  ne:n 


5>lS  II      A      R       M      O      N      T      A 

nemi  Deorepudiari ,  quivcltantillum  fru- 1  c"tum  nonfert,  nificum  trunco  coalefcat  & 
C~him  fcceric  ;  tlcut  Mattb.utio.  calamum  unafiat:  Vt  lapis  niti  cxmento  cumfunda- 
quaflatum  non  comminuit  &  iinum  fumi- 1  mento  aut  angulari  lapide  coaptetur  ,  in  x- 
gans non  extinguit.  Item  Matth.i$.  non  jdificiumnon  evadit :  Sic,  &c. 


Piorunt 
fiuiius  in 
tites  am- 

ftiores. 


Verf.  j. 

Inflrynten 
tum  purg.t 
tiontsno- 
fir*. 


Verf4. 
Ejuftlem 
Citufa  mtt  ■ 
ttritdit. 


rcpellicur  qui  cnl.id  eft,  reliquum  edidit.Ncc 
emmduros  Dominos  imitatur  aut  refert; 
qui  de  filis  fcrvis  .  nili  totum  penfum  abfol- 
verint,  poerus  expetunt:  fed,&C. 

Deinde  &  iilud  obfervandum  eft  vere  pios 
indies  pietate  crefcerc&  fcipfos  fiu&u  fe- 
rendo  vincere,  «Sclongefecus  illis  evenire, 
quam  vitibus  i  qus  ut  cxterx  arbores  con- 
fenefcentes  minus  fructus  ferunt.Vnde  etiam 
PJalm.g  1,13,14,15.  plantati  in  atriis  Domini 
fiorebnnt  utpalma ;  in  feneclafru[im  amplio- 
ret  etiamferent.  Habent;  dabtlur  ,  Matt.ij, 
2?.  Nec  tantum  plures  fed  Sc  meliores  & 
pretioilores  frudtus  ferunt,  ut  vitis. 

Defcribit  purgationem  fidelium  ab  ef- 
.  ficienteinftrumentali  ,  verbofcilicet  prasdi- 
cato,quo  Pater  tanquam  fjlce  putatona  pios 
&  fideles  exuviis  carnis  &  nativae  corruptio- 
nis  expurgat  exuitque.Sic  loh.\7 ,17  .Sancli- 
fica  eos  Pater  verbo  tuo.verbum  tuum  veritas 
eil.  Itein  lacob.cap.i,verf\%.  ex  quo  intelli- 
giturquatenus  &  quam  ncceffanus  ufus  llt 
verbi  praedic.ni ,  (ine  quo  omnes  impuri.im- 
mundi  &  prophani  in  fua  lepra  ,  fanguine, 
fordibus ,  manent.  Sa:pe  quidem  fit  ut  pii 
caftigationibus  &:  flagellis  proficiant,  fed 
tantumabeft  ut  caftigationes  per  feScfine 
verbo  prxdicato  hoc  faciant ,  ut  majorem 
impuiitatem  attrahant,  nifi  quis  Dei  verbo, 
maxime  promiiTionibus,  fuftcntetur.  Ver- 
bum  enim  line  caftigationibus  fsepe  prodeft: 
caftigationcs  (Ine  verbo  non  itcm;  quod  lu- 
culentiffime  pcrfpicitur  in  Pharaone  :  qua- 
propter  verbum  prardicatum,  pradertim  no- 
bis.inftaraqua:,  ignis ,  &  feminiscujufdam 
cft,  (ine  quo.i  fordibus  lavari.excoqui ,  aut 
ad  vitam  atternam  renafci  nequimus. 

Doctrina:  adhortationem  adjungit ,  ubi 
docet  quomodoverbum  prsedicatum  nobis 
utilc  &  vivificum  eft  :  nempe  iicum  Chri- 
ftouniti  fuccum  filutaremabilio  trahamus: 
eoque  matetialemcaufam  noftra:  purgatio- 
nis  &  purificationis  dedgnat  ipfum  Chri- 
ftu  m,qui  eft  truncus  cui  inferimur  per  fidem. 
Vnde  couftat  non  fatiseffe  verbum  audire, 
nifi  fidem  verbo  adjungamus.  Hinc  lacob.i, 
11.  verbum  tnfitttm  vocat  aptum  fervandis 
arimis  noftris.  cV  Hebr.4,1.  ut  fcmcn  terra* 

infeminatum  ,  niii  condatur  ,  &  occulte-  I  corptts meum,  hoc  locorefelluntur,  cumper- 
tur  ,  ut  pulviainterram  dccidente  radices  j  inde  hic  Chriftus  dicitur  effe  vitis,  quam 
agat:  &  ut  talea  arbori  infixa  &  incifa  fru-lillic  efle  panis  &vinum.    Addeetiam  quod 

hic 


Hinc  etiam  liquet  frudtus  non  ferre  eos, 
qui  in  Chriftum  non  vere  credunt;ut  ut  fpe- 
cie  bona  opera  videantur.Fructusenim.quos 
fetunt,  funt  lilveftres  ,  indpidi  ,  putridiqtie  ; 
non  diffimiles  fructibus  terra:  Sodomear. 
Atque  hactenus  de  priore  parte  ,  qua:  eft  de 
Deo  fcilicet  agricola  Sc  vinitore. 

Sequitur^<irj<itW<i  ;  ubi  Chriftus  dicit  Verf4. 
fe  vitem  effe ,  Sc  nos  palmites.  Quod  docet  „,.t.  „ 

a  tT  ■       ■  „         i^H\-       I-r   Chr<n.fr 

arctuiimum  unionis  ncxum  ,  qui  illi  nobil-  ^jj,,-,,,,,-, 
cum  intercedit  :  nos  non  minus  Chrifto 
adunitos  effe  &  Chriftum  nobis  quam  palmi- 
tes  cum  trunco,  &  truncus  cum  plamitibus. 
Vt  cnim  truncus  palmitiineft  per  humorcm 
ckfuccum,  quemineum  transfundit  ;  pat- 
mes  trunco  ratione  fucci  &  humoris,  quem 
a  trunco  ad  fe  attrahit ,  (ic  Chriftus  in  nobis 
cft  perSpiritum  ,  quem  in  nos  perfpirat ,  & 
nos  in  Chrifto  perSpiritum,  quem  abillo 
ducimus  &  derivamus:  quod  apprimeappo- 
(Itum  eft  ad  indicandam  Chrifti  prxfentiam 
cumfidclibus,  vel  nunc  cum  in  cceliseft; 
quod  difcipulos  triftes  habebat.  Harc  con- 
junctio  inexplicabilis;  aliis  etiam  (imilitudi- 
bus  ob  oculos  proponitur,capitis  cum  mem- 
bris  corporis,  viri  cum  uxore,  panis  ex  mul- 
tis  granis  in  unam  maffam  confefti,  vini 
uvarum  multarum  in  unum  vini  cantharum 
expreffarum  ,  multorum  I.ipidum  in  unum 
templi  xdificium  coadunatorum. 

Atquehxc  eftilla  demum  aritiffima  fi-  \sKitlim 
delium  cum  Chrifto  conjunctio,  non  illa  <Uytrf>  *t 
quam  Pontificii  comminifcuntur  ,  qua»  eft  c* , '/»w>» 
Chriftum  ore,  dentibus ,  ventre  conclufum  Ponnficii 
tenere.  Neque  enim  quishac  Chrifti  com->°"' 
prehenlionebeatus  evadit,  cum  neipfa  bea- 
ta  virgo,qux  utero  Chriftum  geftavit ,  non 
ideofoelix  extitit.  Luc&.\\,t.7,i'&.  imo  qui 
attdit,  tfc.  &  £«£.1,45.  Beataesqu&credidi- 
fti :  beatior  ut  fuerit  Chriftum  fidc  conci- 
piendo,  quam  quod  eum  utero  geftarct.Huc 
acceditquod  hxc  unitas  ,  qux  falutaris  eft, 
perinde  exigit  ut  nos  in  Chrifto  atque  Chri- 
ftus  in  nobis  (it :  quamobrem  (i  corporalcm 
manducationem  urgeant  ut  Chriftus  in  no- 
bis  (it,  pcrinde  fequitur  ut  Chriftus  nos  quo- 
que  realiter  comedat ,  ut  nos  in  Chrifto  (i- 
mus.  Prxterea  quodurgent  %  tiiir,  hocefi 


Ejm  L 

ejftHum. 


E     V     A      N      G 

hic  dicit  fc  vcram  efle  vitem  ,  cjuod  idem  fi 
dixiffet  in  Sacramento  ,  paoem  efle  vcrum 
corpus,  mirum  cft  quautos  applaufus  &  da- 
morcs  extuliflcnt.Deniquc  Chriftus  fuos  dc 
fuoabitu  triftes  confolans  ,  &  prarfentiam  ', 
fuam  quamcumquc  falutarem  tllis  inon- 
ftrans,nunquam  tamen  pixccotiz  fux  in  Sa- 
cramento  mcntionem  fecit,  cjuod  tamen  fe- 
ciflct,  li  quid  cjufmodi  futurum  fuiffct. 

Etfeftusunitatis  noftra:  curn  Chriftopcr; 
fidem.  Primm  effecb:cs-.h  ferre  multum  fru- 
fta.ii,  quiChrifto  inlicus  &  cumillo  unus. 
Ejufmodi  cnim  trunco  mlitus  tam  nobili  &: 
generofo,  non  potcft  non  fcrre  frudum:  cft 
enimfurculusdc  calodcmiflus ,  quiinfini- 
tam  Spiritus  Sandi  veluti  pinguedincm  & 
fuccum  in  fe  continet  ,  m  qtto  omnes  thefauri 
faptentid  &  fcentU  Dei  rcpifilifunt ,  Coloff. 
i,}.  non  ut  illos  apudfe  condulos  teneat, 
fcd  ut  aliis  communicct.  Hic  excutiac  fe 
qmfque,  an  multos  frudus  ferat. 

Hoc  argumcntum  abadverlis  corrobo- 
quod  line  Chrifto  &  cxtra  cum  nemo 


rat 


Verf.6. 
Pampitto- 
rum  aridt  ■ 
rumpi/ia. 


Verf.T. 

EfftBmn 

ftcundum, 


fandum  facit  vel  tantillum.  Quod  li  Ponti- 

ficii  excipiant  fe  quidem  nihil  pnftare  poffc 

iinc  Chrifto  ,  fed  adjundos  Chnfto  pofle 

omnia  ;  quanquam  ne  (ic  quidem  (ibi  con- 

ftant,  quidicunt  fc  natura  facultatem  haberc 

cligcndi  oblatum  bonu.rcfclluntur  loci  cir- 

cumftaotia.  Ramus  enim  iniicus  nihil  pror- 

fus  ex  fe  facit,  quoadfuccum  acruncoducit, 

&antequam  iniitus  iit  ,  nihil  prorfus  potcft. 

Hoc  argum^ntum  amplincat  ex  adjunda 

refedione,  arefadione  &  m  igncm  injedio- 

ut  Matt.  5,10.  fecuris  ad  rad.cem  arboris  ad- 

mita  W7.CiV.Huc  pertinet  quod  ab  Ezechie- 

/i;dicitur  caj>.  if,  3.  vitcm  infrugiferam  o- 

moium  arborum  viliffiimm  &  inutilifl~imam 

effc;  non  folum  ad  xdificandum  ,  fed  ne  ad 

paxillu  quidem  conficiendum  idoneam  effe. 

Sequitur  alterum    effecium  noftrx  cum 

Ghrifto  unitatis  &  permaniionis ;  fore  ut 

qurcunquc  petimus ,  ex  Dei  fcilicet  volun- 

tate  ut  1  lohan.-,\\.  ab  illo  accepturi  limus. 

Sed  notandum  eft  repudiari  corum  preces, 

qui  mandatorum    rationem    non    habcnt, 

Pro-j.  i8,9,&:  i,M,i{,  16,17.18.  quiaurem 

avertit  ut  doclrinam  ejtts  non  nu.ii.-t: ,  ejtu 

preces  Detts  abominatur ,  &  Iohan.9,11.  pec- 

catores Dests  non  audit :  contraautem  juftos  i 

fuique  cultores  exaudit.  Eft  autem  zquiffi- 

mum  ut  nos.qui  Dei  perfedifllmum  lcrrno- 

nem  rejicrmus ,  repudiemur   in  his  qua:  a 

Dco  poftulamus.   contra  1  Iohan.-,i\,i~.. 

Cum  enim  uoum  cum  illo  fimus ,  cujus  no- 


E       l       I        C       A.  9ly 

minc  petimus  &  mcrito  obtincmus ,  non 
magis  Pater  nos,  quam  Chriftum  ,  repcllerc 
&i  repudiare  poteft  ,  ut  qui  non  noftra,  fcd 
Chnfti  perfona  appareamus. 

Quanrum  vcro  beneficium  iit  Deum  in 
omnibus  exorabilem  &  facikm  habere  non 
tantum  pro  nobis ,  fcd  pro  noftris  omnibus, 
atque  adeo  pro  quibufvis ,  quos  dcbite  ora- 
tione  noftra  complexifucrimus  ;non  eft  fa- 
cileexplicatu.  Provcrbio  dicitur ,  amicum 
in  aula  pluru  effe  ,  quam  in  loculis  pecttnutm. 
Quanto  majus  eft  ipfum  Dcum  fummuin 
amicum  habcrc?  Rcgis  Aflueri  amoris  erga 
Eftherem  dcdaratio  fummafuit,  quod  llii 
copiamfccit  quicquid  vellct  pctendi  ,  cum 
hac  pollicitatione  ,  fore  ut  illud  obtineret: 
fedh.-ec  munificentia  unatantum  pctitione 
aut  duabus  definita  eft.  Nobis  autem  pote- 
ftas  fit  petitiones  noftras  multiphcandi.  Et 
quidem  illi  Iargitum  tantum  eft  ut  ad  dimi- 
dium  ufque  regni  peteret  ,  nobis  autem  to- 
tum  Dei  regnum  petcntibus  ,  Dcus  annmt, 
dum  nos  is  confortium  regni  Chrifti  admit- 
tit. 

Hic  etiam  apparet  quomodo  in  Chrifto  0,,,»,.^ 
maneamus ,   nempe  ii  ejus  verba  in  nobis  m.mtamus 
maneant.Sic  1  Ioh. -.,-.*.  ut  contra  1  Pet.i.%. '"  CbriJI- ; 
dicuntur  homines  in  Chriftum  impingere, 
quodincjus  verbum  impegerint:  quod  a- 
perce  Pontificios  in  Chriftumrebcllionis  co- 
arguit ,  quia  in  ejus  fermonem  refradarii 
funt. 

Docemur  porro  qu  omodo  plurimumfru-  F.t  multum 
dum  feramus ,  nempe  ii  Deum  prccibus  de  fiuHum 
hac  re  folicitemus.  Sic  DavidP/I-j/.iis».  Cx-f"""""- 
pe  profeflioni  de  mandatis  fervandis  preces 
conjungit  ,  hoc  ipfodeclarans  hoc  in  fcnon 
effe  poiitum  :  non  magis  quam  terra  ex  fe 
frudumferet  ,  nilicoelitus  perpluatur. 

Hoc  argumcntum  porro  corroborat  ab  Verf  8. 
adjunda  Dei  Patris  gloria  in  eo  conliftente  ln .1""  Pa~ 

hr      n  *r  c-  tritzloria 

um  rructum  feramus.  Sic  ^».14,13.      A,  , 

ut  honori  regi  ducitur  ,  cum  ncmo  vacuus 

auttriftis  ab  illo  difcedit.  Si  patres  filiispa- 

nem  non  negent.nedum  Pater  cceleftis  vobis 

Spiritum  etiamSandum,id  eft,quo  fandifi- 

camur.Videi  Regi  quamDcoplacuitquod 

Salomon  fapientiam   ab  co  petiit.  Si  quis 

caufam  fuam  in  foro  a<rcns  eam  rationem  ini- 

re  poflet  ut  regemfocium  adhibeat ,  ut  re- 

gis  jus  aut  injuriam  cum  fuo  jurc  aut  injuria 

conj  undum  habeat,is  pundum  omne  veluti 

tulit. 

Noftris  boois  operibus,  qua?  precibus  per  F t  qumt- 

Chnftum  a  Deo  accipimus,  Deus  glorifica-  d°- 

tur. 


Dci  erga 
nos  nmor 
intimiu. 


Verf9- 
^/moris 
Clirijli  er- 
^tt  nos  ma 
gnitudo,  d 
compara- 
time. 


93O  A      R.     M 

tur  ,  cumquodorapiorum  adcjuslaudem 
aperiuntur,  tumquod  or.i  miproborum  ob- 
thuranrur,  ne  conviri.rjaciant  lnreligionem 
&  Dci  populum.  Atque  ut  nullus  alius  ufus 
eflet  bonorum  opcrum  ,  hic  folus  ftimulos 
aobis  aidat  ut  bona  opera  operemur. 

Hinc  ctiam  liqttet,  quantum  a  Deo,quam 
intimo  amore  diiigamur ,  qui  in  Chriftum 
credimus.  Si  enim  fcrventifiimiamoriserat, 
&c.  &  Ioabus  alicubi  dicit  fe  probe  notum 
habercfc  a  regediligi  quod  petitionemcjus 
pro  Abfoloneaccepctat.  1  Sam.  14,1.3. quan- 
:o  magis,  &c. 

35.  ut  qui  initiatur  profellioni  alicui  aut 
fchol.r,  certis  quibufdam  legibus  tenetur,li- 
nequibus  in  alumnorum  ccnfu  haberi  ne- 
queat,  iic  [ta.jnTiim-rt  Matth.1%,19.  Bapti- 
Tantes  ey  doccntes  eos  fervarc  qtt/t,cumque 
pr&cepivobis,  cyc.  Sic  etiamdicitur,  quima- 
nct  in  Ch'iflo  ,  debet  qttemadmodttm  tUe 
ambulavit  cy  ipfe  ambulare.  1  Ioan.1,6. 

Alut.i  argnmentum  afrert  ab  adjunc~to 
Chrifti  in  nos  amore,quo  nos  in  pcrmanlio- 
ne  &  unitate  in  Chrifto  confirmat.  Dum 
hinc  ex  adjuncto  vel  efFecTo  potius  Chrifti 
in  nos  amore,  quid  (It  in  Chrifto  manere  in- 
dicat:  iftinc  ex  adjuncto  noftroin  Chriftum 
obfequio  ,  nos  in  illo  eiTe  &  cum  illo  unum 
ciTe  cognofcemus.  Primttm  igftur  notemtts 
iucrcdibilem  Chrifti  nobifcum  unionis  fru- 
clum.  Quia  enim  Deus  Pater,  Filius  &  Spi- 
ritus  Sancius  nos  amans  nos  Chrifto  infevit, 
ideo  Chriftus  mcdiator  nos  intime  amat; 
eodem  fcilicet  amore  ,  quo  Pater  Chriftum. 
Vt  igiturhujusfenrentia:  fructum  dulcifli- 
mum  percipiamus  ;  videndum  quomodo 
Chriftus  a  Patre  ametur.  Et  primum  qui- 
dem,quoad  Filius  DeiPatri  coartcnius,egrc- 
giedefcribitur,  Prot/.8,5o.  Vbi  etiam  vcrf. 
31.  docetur  fe  perindedelectari  hominibus, 
ut  Pater  fe  deleclatur,  hanc  ipfam  quam  in 
manibus  habemus  confirmans.  \tzm  Ioh.i, 
lS.  quod  fit  in  finu  Patris.  Quod  autem  ad 
Chnftum  attiner,  quoad  mediator  eft,  Deus 
&  homo  ,  Dci  amor  in  illum  declaratur 
Matth.5,17.  hic  efi  Ttlius  metts  dilecltisin 
quo  ttntce  delecior ,  &  certe  quantus  &  quam 
incredibilis  amor  fit,  ex  hominum  fenfu  ali- 
quoulque  adumbrari  polht.  Si  enim  quis  fi- 
liiim  habeat  unicum  libi  &  iimilem  corporis 
efflgie ,  &  eundem  per  omnia  obfequcntem, 
quis  non  durus  autferreus  Pater  eum  non 
ar£le  compleifrerctur ;  quanto  igitur  magis 
Deus  Pater  Filium  libi  per  omiiia  confor. 


mem  &  obfequentem  ?  Quamobrem  vcre 
diciturE/>/>ir/"3,i9.  amorem  Chrtfti  omnem 
tntelligentiam  humanam  fuperare,  lohan.  1 7, 
i3.diciturporroPatrcm  nos  diligercquem- 
admodum  Chriftum  diligit.  Hic  amornos 
mirum  in  modum  confolari  debet ,  advcrfus 
mundi  odium,  contcmtum,  ludibria ,  &c. 

Mc-iiHTt  ci  rr,  cLyu-an  rv,  *,«>?.  ]  per  fuam  -™'0<*- 

dile&ionem  intelligit  illam  ,  qua  nos  amat  "~>/"'T 

,,         °  '  .»   ,  ,        cetambitu 

intime,  nonillam,  quanos  eumcharum  ha-  m,ovlsm. 

bemus.Cum  enim  ad  permaniionem  in  amo-«r(, 

re  cohortetur,necelTc  eft  ut  illum  intclligat, 

cujus  prius  mentionem  fecerat ,  alioqui  di- 

xiflct.iicut  cgo  vosdilexi,  iic  me  viciflim 

diligite  ,  ut  ego  vos  chariflime  complector. 

Hoc  porro  arguitur  cx  fine  hujus  &  prceee- 

dcntium  fententiarum  verf.11.  ubi  docetur, 

harc  dic~ta  ut  gaudium  noftrum  fit  plenum.In 

promptu  autem  eft  gaudium  noftrum  in  eo 

non  confiftere.quod  nos  Chriftum  amemus, 

fed  quod  nos  Chriftiis  amet.  Senfus  igitur 

eft  ,   Chriftum  nos  hortan  ut  nos  a  fe  amari 

patiamur  ;  quod  eft  argumentum  incompa- 

rabilis  cjus  dileclionis  ,  quo  itacorreptus  & 

iucenfuseft,  ut  noftrum  amorem  ambiat. 

Hoc  argumentum  illuftratur  parabola  can- 

tici  Salomonis ,  ubi  Chriftus  vulneratus  in- 

ducitur  amore  Eccleiia:,  imo  ejus  occllo  ca- 

pi ,  &c.  Cant.4,9.  Et  hoc  eft  quod  Paulus  1. 

Co>mi,i.  miniftros paranymphis comparat, 

qui  pro  Chrifto  Ecclefiam  ambiunt  &  ut 

Chriftum  amet,fatagunt.  Quod  ii  fpeclave- 

rimus  quantanoftraindignitas,quilimusnon 

modoterra:,fedinferorufilii;quilimus  nothi, 

■/Ethiopes,  Cananaei,Hittxi;qui  iimus  men- 

dici  ;  Non  modo  Chrifti  crga  nos  pietatem 

&amoremfed  noftram  proterviam  &  flul- 

tam  moroiitatem  prodit ,  quiab  illonosa- 

vcrtimus  :  Pcrinde  ac  li  bubulci  filia  Regis 

magni  filium  eam  ambientem  afpernaretur. 

Inter  homines  imbccilliores  &  ignobiliores 

potentiorum  &  inagis  illuftrium  amorem 

qua:runt  &  perfequuntur. 

Sed  hic  qtt&ret  a'iquis,an  penes  nos  fit  ex-  X"?"»  »" 

cutere  Chrifti  amorem,aut  efHcere  ut  Chri- exc""" 

^.  .              .      ,                                      ,                           ntn  Tralc- 
1  in  nos  lnchoatum  amorcm  abrumpamus. _„ 

u  ji  j  1  mm,nec 

riac  enimadhortatione  videtur  lioc  mnue-  ,dcx.id- 

re.  certumtamen  eft  Chriftum  quos  diligir,  momtione 

ad  finemdiligcre  Iohan.15,1.  Et  Chtiftum,  Chrijh 

non.ut  homiiies.in  fuo  amore  mutabilcm  ef_«"*S"'"-» 

fe  aut  falli  poflc.  Dor.a  Dci  effe  abfqtte  pocni- 

tentia  ,  Rom.  11,19.   Rejpondco  igitur  fubor- 

dinara  non  pugnare.    Nam  iicut  Chriftus 

mmquam  fuos.quos  femcl  complexuseft,ab- 

dicat;  iuetiamrationem&viaminit,  quo 

non 


Verf  10. 

Chriftift- 
gnum  m.m 
atUsntm 

tjui  ebftr- 
Vatii. 


E     V      A      N      C 

non  exeidant,  illos  adhortando,facramento- 
runiufa  confirmando.  Maritus ,  tjui  uxoris 
fuxrideracxploratiflimam  habct  ,  non  ta- 
mcn  ea  negligit  quibus  uxotis  crga  fc  amor 
confirmetur.  Chnftus  Dei  Filius  non  potuit 
.1  Deiamore  cxcidcrc  ,  tamcn  non  ideo  vel 
Dcus  ,  cum  Angclum  ut  Chriftum  confola- 
retur  milit,  vel  ipfe,  cum  intentc  orarct  me- 
dia  &  rationcs  pnetcribat. 

Qjoniam  maxime  eorum  incercrat.ut  co- 
gnofcerentfc  in  Chrifto  eflc,  &  ab  co  amo- 
rc  intimo  comprehendi ,  docct  ab  adjuncta 
obfcrvacione  mandatorum,  tanquam  certif- 
llmo  indicio,  cos  &:  effe  in  Chrifto ,  Sc  ab  eo 
amari:  fic  z  PfM.io.  docetur  clctlionem 
noftram  ccrcamfieri  bonis  opcribus.  lccm 
/oA.r^.n.Dilcctio.qua  Chriftum  diligimus, 
cerciflimum  argurocntQaffignatur  Dci  crga 
nos  amoris.  Tamecli  enim  intentiffimo  nos 
amoreamec  magis  quam  quifquam  ,  tamen 
non  ut  amatorcs  &  proci.qui  quidem  rapido 
cV:  incompolito  amore  fcruntur  ,  &  virginis 
amore  incenli  bruto  quodam  impetu  ruunt 
in  ejus  amplexum  ,  quibufcumque  alioqui 
vitiis  perfidicc  &  rcfrattarii  ingenii&  cere- 
brori"  inficiatur.  Atqui  cum  Chriftus  ipfe 
non  poflit  manere  in  Patris  dileftione,  nili 
voluntati  paternx-  conformis  lit  &  ejus  man- 
datis  obfcquatur;  nedum  nos  in  amorc  Chri- 
fti,  nili  mandatis  iplius  obfequentes  fueri- 
mus.  Si  cnini  Chriftus  non  lit  fux  voluntati 
obfcquutus,  qu.r  tamen  rccla  eft.nedum  nos 
noftrx  debemus  ■  qus  farpc  parum  refta  eft. 


k    t    r    c    a.  53t 

Quodiiquis  dicat  hos  Chrifti  amorcm  Qunumta 
promcrcri  hac  mandatorum  obfervationc,  tmmtm 
icfclluntur  hoc  ipfo  loco  :  frimnm  cinm  di-  ''"'  "*" 
citur  nos  manfuros  in diledtionc  Chnfti ,  ii  '»""""'• 
ejus  mandata  fervaverimus;  quamobrem  cf- 
ficitur  nos  antc  in  cjusamore  tuilTe  ;  alioqui 
in  illo  mancrc  ncquibamus.  Deinde  in  Chri- 
fto  apparct,  qui  ante  intimus  fuit  Deo  Patri, 
priufquam  obfcquium  illud  prxft.irct.  Ve- 
rum  quidcm  cftalibi  dici  Pacrem  diligere 
filium  ,  quod  ponat  animam  fuam  pro  ovi- 
bus.  Ican.10,17.  Sed  vocula  qnianon  eft  ibi 
nota  caufx,  fedconfcquutionis6\:  connexio- 
nis  cujufquc  ,    quod  notiffimum  eft.  Erat 
cnimpaffio  Chrifti  adjunctum  amoris  erga 
fc  patcrni,  non  ejus  caufa. 

Xotac  fincm  hujus  Concionis  paraboli-  Verfir. 
cx,ur  in  Chriftoplcnani  confolacionem  ha-  Cmeimit 
beamus  adverfus  omnes  calamicates  impen-  ''"!•" J~- 
denccs  vcl  premences.  Ec  certe  ,  nili  bono 
animoflmus,  in  quafcumquetentationes  in- 
cidemus:  quoad  in  Chrifto  (Imus  &  ab  eo  di- 
ligamur,  intime  fruclum  juftumhujus  unio- 
nis  non  percipimus.  Sic  dicitur  Gal/Uif, 
Matth.4,16.  qui  in  latebris  Si  umbra  mor- 
tis  fedebant ,  iuccm  Chriftum  in  Euangelio 
affulliffe  ,  qux  tenebras  &  mortcmfugavit. 
Cum  quis  e  foro  triftis  domum  redit ,  re- 
creaturalpetluuxoris  &  dulciumpignorum 
fuorum  :  iic  &  nos  Chriftiintuitu  ,  quoties 
adverlis  premimur.  Atque  hoc  videmus  a 
Davide  factum  1  Sam:tcl.$o,6.  cum  omnia 
amiiiflet  £V:  periditarctur  a  militibus  fuis. 


I  ohan.  cap.  lj.aicrf.iz.adiZ. 

12  Hoc  esl  mandatttm  iUud  meum,  ut  diligatis  alii  alios,  prout  dilexi  vos. 

i}  Majorem  cbaritatem  uullus  babet,  quamislam,  ut  qnijpiamanimamfuaiii 
deponatpro  amicis  fuis. 

1 4-  Vos  amici  mei  eritis,  fifeceritis  qtucumque  ego  pr&cipio  robis. 

1  f  Non  amplitts  dicam  vosfervos ,  quiafervm  nefcit  quidfaciat  dominus  ipfitts : 
vos  autem  dixi  amicos,  qttia  omnia  qtu  audtvi  a  Patre  meo,  notafeci  vobis. 

1 6  Non  vos  me  elegislis  ,  fed  ego  elegi  vos  ,  &  conftittti  vos  ut  abettntesfrttclum 
feratis,  &fructtis  vejier  maneat :  ut  qutcquid  petierttis  a  Patre  in  nomine  meo ,  det 
vobis. 

1 7  H£Cpr<itipio  vobis,  ut  dtligatis  alii alios. 


ANALTSIS. 

A  Generemandaiorumfuorum  defcenditad  fpc- 

J  Jciem  ,  nempe  mutuam  dileftionem ,  ad  quam 

liortatur  :    qux  dileAio  arguitur  comparationc 

paris,  ficut  Chriftus  fuos  difcipulos  dilexit. 

ferf.  13-  Cujus  dikclionis  magnitudinem  in- 
comparabilem  a  minore  amplificat ;  &  ab  effe&o 
arguit,  fuam  pro  Ulis  vitam  poncndo. 


Vtrf.  14.  Confolarur  illosporroarcIato;quod 
illos  fibi  conjun&ione  amicitix  accepit:  cujus  mu- 
tuxcumilloamicitixadjunftuuicft ,  utejusman- 
datafaciant. 

ferf.is.  Hanc  amicitix  focietatem  a  diverfo 

illuftrat ;  quod  illos  non  amplius  ptofervis  haber, 

fedproamicis  :  quod  utruinqueconfirmat  abad- 

junilofcivorum  &  amicorum:  quoium  priusift 

B  b  b  b  b  b  non 


i>3i 


H     A      R.     M 


noncognofcere,  quid  herusfacit :  pofterius  vero 
cft  cognofcercarcana  amici. 

Verf.  16.  Docet  amicitiam  ix.  mutuam  hanc 
conjunctionem  a  fc  initium  capere,  non  ab  il- 
lis,  ab  effcfto  ,  q uod  illos  prior  elegir ;  quod  con- 
firmat  a  difparato, quia  illi  eum  non clcgerunt:  fi - 
nem  deindeeleaionisdcclarat,  utfua  ptadicatio- 
ne  fiuaum  ferant :  quein  fruttum  cxomat  ab  ad- 
iunfta  dutationc  ad  (inem  fcculi ;  cujus  fruftifica- 
tionis  efficientem  caufam  notat ,  eotuui  ad  Deum 
in  nomine  Chtifti  preces. 

Verf.il.  Finis  hujus  divinx  liberalitatis  in  eos, 
au.-c  15,16.  ytrf.  dcfcnptaeft,  notatur ,  utmutuo 
lediliganc 

METAPHRASIS. 

Ii.  /~\Vod  dixi  vos  meU  mandatis  fervandk 
\^Jm  me  manftiros,  ffcectalius  propono.meum 
hoc  mandatumcffe  (quodmulta  aliafuo  com- 
plexttcontinet)  ttt  mtttuo  -jos  diligatis ,  non 
frigtdcfedferventer ,  tit  tametfi  meum  ergti 
vos  amorem  ,  tttpote  infinitttm  exsquare  non 
poteilis ,  illum  tamen  tanquam  exemplar  vo- 

j  3 .  bis  ad  imitationem  proponatis.  Meo  autem  tn 
vosamore  nnUtt-s  certe  major  non  modo  dart, 
fed  ne  cogitari  qtiidempotesl ,  ut  qtti  prt  aino- 
re  erga  vos  vitam ponere  coniiittit :  quod  vos 
commonefaciat  vel  mortem  (Ji  rcspoftulat) 

14.  pro  invtcem  oppetere.  Quod  dixi  vos  mthi  ami- 
cili&foedere  conjunctos ,  quamvts  magnificttm 
fit.nonretraclo;  eftis  entm  plane  amicimei, 
dummodo  ,  qus.  vobts  in  mandatis  do  ,  opere 

l<_  exfcquamini.  &tiamcbrem  posihac  nontam 
vos  profcrvis  habeo  ,  cnm  fervu4  qttid  hertts 
futts  facit  nefcit :  fed  vos  amicos  d:xi,  quod 
omnia.qiufalntem  eletiortm  continent,a  Pa- 

l  g,  tre  accepta  vobis  expofui.  &uod  de  mutua  in- 
ter  nos  amicitia  dixi ,  hand  aliter  intelligen- 
dum  efl ,  qiiam  quod  hsc  amicitia  a  me ,  qui 
prior  vos  ddexi ,  non  a  vobis  ,  qtti  natura  me 
odto  habetis ,  initinm  fttmpfit.  Htnc  efl  quod 
cgo  vos  cum  infortem  Sanctotum ,  tum  ad 
Apofiohcum  tnmm  elegi ,  vobis  nihtl  ad  hanc 
elecltonem  non  modo  conferentibus  ,fed neper 
fimmum  cogttanttbm.  Elegi  vero  ut  profecli 
in  umverfum  orbem  Ettangelii  pracorito  frti- 
Bumferatii  nec  quoad  vos,  nec  quoad  eos,  qui 
vesiro  minifterio  credituri  fttnt  unquam  pert- 
ttirum  :  quem  friicittm  referentibtti  liberior 
O  confideatior  adittts  ad  thronum  gratis.  vo- 
tis  munietur  ,qtucumqne  vobis  &h'x,ad qttos 
miniftmum  veftrttmpertinebit,  commoda  & 
neceffariapetttts  cum  certafiduca,  tfiaaPa- 

j-_  tre  meo  nomine impetrandi.  Atquequ&man- 
do  httc  fpeclant  omnia,  ttt  mntuo  vos  invicem 
amore  compleciamini. 


P  R  A  XI  S. 


QVmma,  Ad  ferventem  &  mutuum  fra- 

^trum  inter  fe  amorem   a    fuo    efflcaci 

exemplo  adhortans,  rationem  adhortationis 

fua:,quam  amplificat,  adjungit. 

fAdhortatio  ad  mutuarn  m  fe  cha- 
Partes  I 
r  <     ntatem. 

iunt:       )  0  11  •     • 

^Ratio  aanortatioms. 

In/>r.w;intelligendum  eft ,  cap.iA,.  Chri-  VetCia. 

ftum  niultis  docuiire  ,  quomodo  ipfe  iit  in  5>°  ?''?' 

r>  ot.  ■     •   r       ■  1  •    patleijint 

Patre  &  Pater  ln  iplo  :  m  pnorehujus  capi-  ;„  rc  f.yi. 

tis  parte  docuit  quomodo-  Chriftus  eft  in  «m. 

nobis ,  &  nos  ineo:  his  autem  verlibuso- 

ftendit  quomodo  nos  iimus  in  nobis  invi- 

cem.  Atque  ut  fuperius  docuit  nos  efle  in 

Chnfto  &  Chriftum  in  nobis  Chnfti  in  nos 

incomparabili  charitate;  lic  nunc  docet  nos 

in  nobis  invicem  efle  noftro  mutuo  inter 

nos  amore,  me  in  te  effe  ,  tuo  in  me  ;  te  in 

me ,  meo  in  te  amore  :  te  meum  brachium, 

&c.  efle  tuo  in  me  amore  ;  me  tuum  pedem, 

&c.  efle  mea  in  te  charitate  :  amorem  enim 

ncrvos  &  artus  efle  ,  quibu;  in  unius  corpo- 

ris  compage  tenemur ;  Coloff.1,19.  ca:men- 

tuin  eiTe  ,  quo  m  unum  idificium  tanquam 

vivi  lapidcs  coalefcimus:  gluten  eflefacrum, 

quo  adglutinati  invicem  adunamur  ;  vincu- 

lum  ,  quo  colligamur  nea  pranereuanbus 

diiFringamur  :  iine  qua  charitate  membia 

laxata  iunn ,  lapides  dilTiLiuntjOmnia  confula 

&  conturbata  funt.  DittBU 

Cum  vcro  fcopus  iit  difcipulos  ex  fua    • 

abfentia  confolan  ,  palam  eft  dileclionem 

rem  efle  pienam  confolationis,  mirifice  ho- 

minesalioquiafdictos  recreare,  Pfal.i-,$,i. 

bonum  Qt>  jucnndttm ,  Gc».3$,io.  Iacob  in 

;  fratris  amore  libi  vifus  eft  Deum  propitium 

I  intueri.  Pauhts  ad  Philemonem  verf.%.  re- 

!  creaturfamaamoris  Philemonis.  AB.i,^S. 

unanimes  comedebant  cum  gaudio.  Atque 

ha;c  de  fcopo  gcnerali  totius  hujus  Concio- 

nis  a  c.13.  ad  c.17.  &  quidem  orationisc.17. 

Magis  verofpecialis  fcopus  eft,  ut  doceat  E.tnoiJr 

quomodo  certiores  reddamur  charitatisin  <<'W'o« 

nos  Chrifti.  Atque  etiam  iinaularis  frudus  c   '"'  , 

n.    l  ^  1     ■         r  certostea- 

eft  chantatis,  1  Petr.1,10.  plenque  lunt  tam  jlt 


.■ifero  ingeniout  aliorum  infe  amorem  non 
curent  ,  oderint  enim  (inquiunt)  dum  me- 
tuant.  Alii  vero  aliorum  benevolentia  fe 
muniri  &  ornari  cupiunt ,  parum  folliciti  de 
fuo  &  mutuo  in  fe  amantes  amore.  Chriftus 
vero  mutuum  poftulat,&:  potiorem  ducit  no- 
ftrum  in  alios,quam  in  nos  aliorum  amorem. 

Charitatis   noftra:   ciun  fervorem    tum  Ejm  fem* 

iia- 


&■  Jrnctri- 
t.u. 


VerCu. 

./fmer 
Cbrtsii 
erga  nos 
f.v  effcclo 
commcn- 
d.ttns. 


ChitritAi 
itttfirri  \el 
mortete- 
fiani/t. 


E     V     A      N     O 

iinCeritatcm  notat  ',  cum  jubct  nos  ita  nos 
inviccm  completti,licut  ipfe  noscomplcxus 
eft.Non  quod  x^ui  hic  tcqualitatis  nota  cft, 
fcd  ut  ad  hunc  fcopum  collimemus;quando- 
<]uidcm  Chrifti  charitas  co  amorc  nos  amans 
cjuo  ipfum  Patcr  ,  eft  intinita  ,  necafinita 
crcatura  implcri  porcft  ,  nonabiplis  Ange- 
lis ,  ncdum  ab  hominc.  Scd  i&%i  hoc  loco, 
ut  illud  Matth.6,\i.  ut  nos  dtmitttmut ,  oyc. 
Sed  tamcn  ut  in  exemplaribus,  qua-  vel  fcri- 


E     L     I     c     A.  P33 

hincfuturumuuios  in  amore  crganos  mu- 
tuoChrifti  crga  r.os  amorcm  cxa'qucmus. 
Rejp.  nullam  proportioncm,  nc  millclimam, 
eflc  noftra-,  ad  Chrifti  pafTioneni,  pefpeflio 
nis.  Kotanda  autcm  cft  Pcntificioium  blaf- 
phcmia:Chrifti  paflionis  mcritum  nobis  im- 
putari  mdignum  clamitant  ,  cum  non  vcrcu- 
tur  affirmare  martyi  um  paffionis  meritum 
nobis  applicari. 

Ratioadhortationis  ab  adjuncfa  Chrifti  VerCr.*. 
ptura  vcl  picTtura  imitanda  proponuntur,  jamicitia  proponitur ;  nostumdcmumfcirc^"  f" 
prodeft  cxemplar  omnibus  numcns  perfc-   nos  Chrifti  amicos  cffe  fiinvicem  diliea- 

—  r  •  /  r  r  *~       mtttu.tm 

uius.  Sic  i  Iohan.i,*,.  qui  firvat  ftrmonem  chrisli 
ejui,  ineo  vere  perficttttr  chartttu,  &>  lohan.  tmiatwm 
t4, u.  Ha'c  ratio  inlignis  eft  ad  nos  permo-  tmjnpi- 

vendumut  fratrcs  charos  habeamus ,   quod"""'* 


ctum  &;  politum  elTe.fic  5:  ifthic.Hoccnim 
modo  lit  ,  ut  nunquara  nobis  conliftcndi 
tempus  concedatur,  ad  quamcumquc  hicin 
terris  Chaiitatcm  pcrtingamus. 

Amorem  ejus  crga  nos  probat  ab  effe- 
ctis ,  quod  vitam  fuam  pro  nobis  profufurus 
cflet ,  quo  nullum  certius  indicium  fui  crga 
nos  amoris  extare  poteft.  Sic  i  Iohan.$,\6. 
item  Eph.j,i.Gal.i,io.  Chrifti  amor  in  tota 
fua  exinanitione  a  primo  conceptus  momen- 
to  ad  fcpulchrum  ufque  fpectatur;  fed  maxi- 
mc  in  morte  pri'fertim  formidabili.  Inventi 
funt  paria  aliquot  amicorum  qui  intime 
amabant  :  in  lis  David  &  lonathanus ,  fcd 
nemo  inter  iftos  ,  qui  hunc  gradum  amoris 
attingcrct,  repcrtus  eft.  Nec  pugnat  hic  lo- 
cus  cum  illo  R«OT.j,8.quod  Deus  fuumamo- 
rem  commcndet ;  quod  paffus  fit  pro  iuimi- 
cis.  Nam  Chriftus  intelligit  fe  cxponere  vi- 
tam  pro  his  quos  pro  amicis  habet ,  &  Apo- 
ftolusprohis,quiDeofuerunt  inimici,quan- 
tumvis  a  Deo  dilefti:quia  non  pugnaut.Nec 
conveniebat  hoc  loco  &.  tempori  ut  Apo- 
ftolosdiccret  fuosfuifle  olim  inimicos. 

Hoc  ipfo  docetur  nos  noftram  ch.tritatem 
tcftatam  facere  oportere  mortis  perpeflio- 
nc  ,  fi  res  itapoftulcc.  i  lohan.$,i6.kem  E- 
phef.^,\,i.  maxime  pro  eorumfalute,  ut  eos 
in  vetitate  accepta  ftabiliamus,  vcl  ab  erro- 
re  revocemus,  aut  exemplar  conftantia:  illis 
relinquamus.  Sic  videmus  in  membris  cor- 
poris,  manum  fe  in  periculura  amputationis 


iuferre  ut  caput  vulnus  evadat.  Non  tamen    legem  mandatorum  charitate  comprchcn- 
ut  hoc  modof.ilutem  illis  promereamur ,  ut ;  di,  Rom.\$,$,<>. 


hoc  modo  Chriftum  &  Deum  r.obis  amicum 
habituriiimus.  Hic  igitur  cxpendc  quanti 
lit  amicus  fidus  apud  Salomonem  Prcv.iy, 
ly.  omni  tempore  dtligit,  etiam  advcrfo.Non 
cft  fimilis  torrcnti  hyeme&rpluviofo  tem- 
pote  aquis  fcaturienti  ,  qui  x'ftate  ,  cum  co 
opuscft,  deficit..Tfl£.(s", 15, 17,18,^.  Prov. 
l$,i4,amicti*  firmicr  ett  frat; e  &  Prov.17,9. 
ut  unguentttm  rj-fuffitut  exhtlarat  cor  :  ut  fi- 
ve  commodum  ,  five  voluptatcm  fpecles, 
amicitia  admodum  frucluofa  fit.  Quod  fi 
hominem  fidelem  habere  tanti  iit  ,  quanti 
eft  lubere  Chriftum,  Dcum  amicum  *:  Olim 
lummo  honori  ducebatur  ut  quis  Regi  ami- 
cus  cflet:unde  apparet  certum  fuifle  in  Aula 
regis  ftatum  &  gradum  iinguhrem  dignita- 
tis.  Sic  Davidis  amicus,  Ionathan  ;  Salomo- 
nis ,  Zabud.  1  Reg.4,^.  Videlacob.1,1},  &c. 
Quamobrem  demus  operam  ut  fratrum  di- 
Iedione  amicum  Chriftum  comparemus, 
eumque  comparatum  retincamus  ;  ut  Salo- 
mon  hortatur  amicum  colcndum  &  tuen- 
dum  efle  Proverb.\$,ia,. 

Nec  vero  mireturquis,  quod  Chriftus 
prodiletlione  fratrum  fubftituat  obferva- 
tionem  prarceptorum.  Prxterquam  enim 
quod  ficpius  Scriptura  czwsr.h^.xiJi  notat 
partem  per  totum  :  intelligendum  eft  totam 


Pontificii  volunt;pcrpefTioncs  enimnon  funt 
dignar ,  quje  cum  futura  gloria  conferantur. 
Rom.Z,iS.  Nullius  nos  fanguis  lavit  pra'ter 
teftatoris ,  Apoc  <;,s>.Quod  fi  fratres  noftros 
non  fublevemus  fubfidiis  hujus  vitx ,  quo- 
modoanimam  pro  illis  ponair.us?  1  Ioh.$, 
17.  Quamobrem  his  minoribus  charitatis 
officiis  afluefacientes  tandem  gradatimad 
majora  perveniemus.  Quodfi  quis  cxcipiat, 


Si  quis  excipiat  hoc  modo  dileflionem  Kec  tan:tn 
noftram  caufam   effe  cur  Chriftus  nofter """  f"" 
amicus  iit;  reftttitur  difcrtis  Chrifti  &  Apo-  m"' 
ftoli  lohannis  verbis.Chriftus  enim  aff.rmat 
ego  elegi  vos,  non  atttem  vos  me,  lohan.ij,:  6. 
1  loh.\,\o.Iacob.i,ii.  - 

Ha'c  ratio  amplificatur  ab  effecto  amici, 

quod  omnia  fua  coniilia  in  eorum  fiuum  ef- 

fundit  nihil  illos  cccl.it  Sic  Ionathan  affir- 

B  b  b  b  b  b  z  mat 


thriSti 

communi 
catione. 


J>34  H     A      R      M 

mat  Saulem  patrem  nihil-  fe  calaturum. 
i  Sam. 2.0,1.  folicet  quod  illum  amaret ,  &: 
D.iliJa  Sampfonem  arguebat  amoris  parum 
intenli,  quod  ccelaret  arcanum,/«^<M<J,if- 
Hinc  cft  quod  Pfxlm.ij,i\.  fecretum  Do- 
mini  esi  timentibus  £«/»,cujus  exemplum  eft 
in  Abraha.  Gen  iS,i7.  Quis  non  cuperct 
arcana  regis  fore,  &  ei  .i  conliliis  elTe;&  ta- 
rnen  quis  eft  qui  Dco  Regi  Rcgu  a  conliliis 
cfTeappetit?  tanquam  ejus  conlilia  &  arcana 
rcgum  terreftrium  arcanis  infcriora  iint.Ar- 
cana  autcm  ejus  funt  oracula,qua:  mundi  vel 
fapientiifimos  ccelat,ut  nihil  in  illis  cognof- 
cant ,  (zA  nec  cognofcerc  qucant.  Regum 
conlilia.quantumvisfecreta.hoftesipfiusRe- 
gisfspe  dolis  &  technis  explicant.  Sed  Dei 
conlilia  ncmo  quifqin  his  artibus  aflequitur. 
\AhJtmi-  Hoc  argumentum  alio  a  minori  exorna- 
comm  con-  tur,quod  hoc  pacto  non  tam  fervorum,quam 
*"""'•  amicorum  locum  apud  fe  obtineant.  Ma- 
gnum  quidem  eft  fcrvum  tanti  principis  fie- 
ri  &  ejus  domefticum :  &:  is  multa  habct  in- 
de  privilegia  ,  fingularem  proteftionem; 
multaque  domefticus  cognofcit ,  qua:  alii 
qui  extranei  &  alieni  .1  domo  funt  ignorant; 
hujufmodi  aliquid  extat  Galat.\,-j.  Erant 
quidem  fcrvi :  ut  Iohan.11,16 .  fervtu  r.on  esi 
mtijor,  &c.  Sed  hoc  pcr  comparationemdi- 
citur,  nontam  efle  fervos ,  quam  amicos 
qui  voluntatem  ejus  fciunt.  Hoc  (ingularem 
ftimulum  nobis  addat  cognofcendx  vo- 
luntatisDei,  quod  eo  ipfomajor  Deipro- 
videntia  &  protectio  pro  nobis  excubias 
ageret ,  quod  gravius  injurias  noftras  vindi- 
caret,  quod  lic  ab  omnibus  &  piis  &  Angclis 
diligeremur,  &:  pluris  fieremus.  Sicut  nume- 
roiior  &  honoratiot  comitatus  cum  regis 
amicomittitur,quamcumfervoignobiliori. 
Hoc  etiamloco  refelIunturP<?»/yfr//,qui, 


O     N     I       A 

&c.  Hoc  enim  teftimonio  confirmatur  to- 

tam  Patris  voluntatem  Apoftolis  expoiitam 

efle. 

Generale  ittu&igfyZsverf.iz.  alio  fpecia-  Verf.i6. 

liore  explicat ,  fcilicet  quod  illos  immeritos  ^  ChriSH 

vocavit  & nihil  tale  cooitantes,quin potius  i  "m,°'e ','('" 
r  c  -i  /rs  1  1  r       nobuobla- 

le  higientes,  idquc  cfticaciter  ,  dum  ad  fru-  ,„_ 

ttumfaciendum  eos  vocarit,  &:  quidem  hu- 

jufmodi,  qui  non,  ut  femcn  in  petncolls  aut 

fpinoiis  locis  fatum  ,  pereat ,  fed  qui  ma- 

neat ,  &  qui ,  cum  expirant ,  eos  fequatur. 

Apoc.i\,\%.  Vndein  majorem  fiduciamaf- 

furgentes  Deum  orent,qui  omnia  illis.ctiam 

vitam  arternam  ,  fuonomine  largitur.  Hic 

autem  fruiflus  non  annum  bienniumvedu- 

rat,  fcd  in  omne  a:vum  ,  ut  pretiofas  opor- 

teat  efle  arborcs ,  qua;  tam  dulcem  &  fa- 

lutarem  &  femper  duraturum  fructum   fe- 

runt :  durat  autem  in  xternum. 

Deinde  etiam  docet  quomodo  exoptata;  PreciUs 
falutis  participes  fient ,  nempe  precibus  ad /*'"■'<"'- 
Deumfuiis.  Quibus  autem  dicit  fe  illos  ele-  !""'"»«*■ 
gilTe,  &c.  eo  docct  nullo  eorum  merito 
ipfos  vocatos  ad  tantum  honorem  fuifle ,  ne 
hoc  vel  ipiifmet  in  mentem  venifle. 

Hoc  difcamas  exemplo  nos  contendere^/,-p//rW}_; 
deberc,  ut  priores  in  amore  iimus.S:  aliorum  reprxver- 
amorem  &:  amicitiam  expetamus.  In  quo  tmopcr- 
notetnr  hominum  perverfitas,  qui  partim"'' 
fuperbia,  partim  moroiitare  ,  pnmi  nolunt 
aliorum  expetere  Sc  ambire  amorem. 

Deindenotetur  fiduciam  confirmari  no- 
ftram  ad  precandum,  dum  in  mandatorum 
obfervantia  nos  exerccmus.  Vide  verfj.hit' 
jiucap.  itcm  1  Timotb.1,19.  &  1  Pe/r.3,7. 

Hic  tranfitio  folennis  eft  Iohanni  ,  cum  Verf.i;; 
inEuangelio,  tum  inEpiftola,  qua  docet 
fcopum  &  finem  fermonis  fui ;  atque  ut  hic 
&  alibi  particul.uim,ita  fub  finem  libri,cum 
dicithxc  fcripta  eiTe  ut  crederemus ,  &c. 
cap. 11,11. 


ut  fuis  inventis  locus  pateat ,  obtendunt  lo- 
cum  16.  cap.iz.  tntdta  habeo  vobis  dicere, 

I  o  H  A  N.  cap.  15, a  verf\%,adzz. 
1  i  Si  mundus  vos  odit,  fcitis  mepritts  quam  vos,  illis  odio  babitum. 
1  g  Si  ex  mttndo  ejfetis  ,  mundtts  quodfuum  esl  amaret :  quia  yero  ex  mundo  non 
tslis,fed  ego  elegi  vos  ex  mundo,  propterea  odit  ros  mundus. 

2 0  Mementote fermonis  illius quem  ego  dixi  vobis ;  Non  eslfervtts  major  domiiw 
fuo,  ]i  me  perfequutt  funt ,  &  vos perfeqttentur  :  fifermonem  meum  obfervaverunt, 
&  veftrum  obfervabunt. 

21  Sedhs.c omnufacient  voVts ,  propter  nomenmcum ,  quix  non  r.overunt  cum 
quimifit  me. 

ANALYSIS,  •      prt^  j9i  Confolatur  itcm  a  caufa  efficiento, 

COnfohtioncmducitabadjunftacommunione  I  nempe  odium  mundiinde  natum  ,  quianonfunt 
Chrifticum  Apoftolis  in  mundi  odio,  I  exruundo;  quodaltcro  efficiente  arguitur ,  quja 

Chtifiu 


i?- 


19- 


ai. 


EVANGELICA.  93« 

Clitiftuseosexmundoelegit;  8c  illuftratur  prior   cit  ab  adjuncfta  communionc  Sc  eonfirma- /;/.,/,'<>, I. * 
ilhcaufaerliciensabadiunao,  quod  illos  aniaret  tionc  cum  Chrifto  in  odio  ,  quo  illos  mun^  Ch,:'.h 
iinindus.fiquidemexmundocfli.nt.  dus  profequetur.  Proverbio  jad.uur  ,  do!o- »»/°"'»- 

Verf.io.  A  comparato  maions  conlolntur  II-  «..*...  , '    .      ,,     .      ,.    . 

los.quod  fc  Dominum  &  herum  odio  habuerunt;  «rn  muigari  aliorum  conlortio.  Vndc  ,llud 
nedurn  fidclcs  fuos  fcrvos  :  quod  generaliter  di-  fleie  cumflent:btu,Rom.\i,\<.  Sed  conlortio 
fluminfpecicdcclarat.nempcli  feDominumper-  taliqualc  eft  Chrifti,&c.  Pet.^,^.Rom.$,\j. 
fequutifunt;  &  illosfcrvos  perfequcntur :  quod  Hoc  mirifice  nos  recreare  debet  Chriftum, 
itcmfuoadverfo  illuftratur  nempe  illos  eoruui  utcumqued,ieauma  Deo.pieutis&fapien- 
fcrmones  oblervaturos ,  fiillms  fcrmonemlerva-     .1  't  f 

tix  plenum  ,  de  mundo  bcne  promercntcm, 
verunt.  r  '  f  .  • 

Crrf.  ii.  Aliudconfolationis  adverfus  odium  mundo  tamen  exolum  ruiile.  Si  cmmille 
&  perfequutionem  mundi  argumentumab  efli-  nullis  ejus  tam  prxclaris  &divinis  virtuti- 
ciente,  quiapropter  nomcn  Chrifli  hocfacient  :  bus  mundum  inhibuit ,  quo  minusinfeir- 
itcmalioerficieUte,quiaperignorantiamhocfa-!rilerctfurent(,r)  nedum  JB  nos  irruiturutn 

C1CDt'        Mc-raDT-rcACic  expe&arc  dcbemus.  Elias  quando  Prophctx 

JltlilHRAMi.  abAchabo&Iefabeleinteremptifunt,  ex- 

rciovosmxsloshaberehoc,  2"^w™  |  petivit  &  ipfe  ,  ut  Deus  fe  itidem  c  mun- 
Ovosodio  habet :  Jerf motrorema*nt,  (>  *on  ^  ^^^  f  banc  ratl0uem arrerens>  quoJ 
toUere,  certe  levare  debet ,  quod  compertum  f.  £ribus  mell0r  non  effe£p ,  ^.I5>>4. 
vobisfit.mttndummeprsttsodtoperfeqtiutum  Petrus  ,  cura  mi  a  Chnfto  prxdictumfu.f- 


?erf.tS 
Vitapi 

t  m: 


III. 

/»  ^a.i  con- 


ejje,  quam  vos  odijfe  coepit.lUud  vero  non  tan- 
tum  lachrymas  abslergere ,  fed  filido  gaudio 
vos  complere  debet ,  quod  qtii  in  mundo  imfii 
funt.idcirco  vosodto  habent.qtiia  non  cftisim- 
tii  ut  iUi.tf  quod  ego  meo  in  vos  amore  vos  ex 
damnabtli  illa  condttione ,  in  quafunt ,  elegi : 
quanhqitidem  illud  certifftmum  esl,imphs  in 
mundo  vos  impenfe  amaturos ,  fi  iUis  vita  & 
moribw  conformes  efetis.  Expendite  &  repti- 
tate  cnm  animis  veftris  diclum  ittUd.qitod  me 
loquulum  cffe  mcmmijfe  potesits :  Jervi  condi- 
tionemfii  heri  conditione  non  ejje  potiarem  : 
pr&dare  cumfervo  aclum  iri ,  fi  tUius  tf  heri 
par  fit  conditio.  Si  igitttr  me  Dom  num  perfe- 
quutifunt;  vosfervos  perfequentur  ;  ficut  fi 
quifunt ,  qtti  meum  ferm.nem  fervaverunt, 
h.vtdaliter  vefirumfervabunt.Omnium  au- 
tem  confolationum  primum  efi,qtiodcum  pec- 
catorum  veflrorum  nomine  jure  vos  odifie 
fojfent  ,pnteritispcccatis  vefiris  ,  ob  meum 
fanHttm  nomen  vos  odio  perfequentur  ,  idque 
nullo  judicio,  fed  tantum  ex  igmraihne:  quod 
vos  ad  commiferathmmpotitis  in  eos  fleciat, 
quam  ut  inde  ex  eortim  in  vos  odio  animum 
defjhondeatis. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Chriftus  fuos  advetfus  mundi 
odium  confolatur. 
p  ("Mundi  in  Chrifti  difcipulos  odium. 

r       -e*  Confolatio  Chrifti  adverfus  illud 
funt,  a         . 

^  odmm. 

Inpriorenotandum  vitamhorninis  piielTe 

militam,  ut  cum  catue  ,  &  diabolo,  fic  cum 

H-  mundo  .  Vide  Gra.3,15.  Hinc  illud  1  Iohan. 

i,ic.  &  z  Chron.is,^. 

In  alteraparteprimutn  argumentum  du- 


fet ,  eum  ob  Chrilli  nomen  mortem  obitu- 
rum;  illud  xgre  tulit,  quod  Iohanncs,  qucm 
Chriftus  unice  ddexit ,  hac  couditione  libe- 
ratus  efTct.  iu6.n,ii.  atnos  hic  nec  Chri- 
ftum  ipfiim  exemptum  videmus. 

Hocargur.ientum  per  fc  validum,  alio  ouimsin 
argumcnto  ab  adjuncto  temporis  amplificat,  militia  m- 
quod  ipfe  non  tantum  ejufdem  odii  par ti-  tecetiit. 
ceps  lit  ,  fed  porro  prior  hoc.  perpeflus  lit, 
viamillis  fternens,  glaciem  (quoddicitur) 
hndcns.Plurimumenim  animiadditpericli- 
tanti,  ii  alius  eiflemdifFicultatibus  prxpe- 
ditus  viam  ei  monftrat ,  ut  (i  flumcn  tranan- 
dum  aut  trajiciendum  elTet,  &c  Atque  hoc 
are;umento   Chnftus   Petrum  loco  citato 
confirmat.Scquere  tu  me  ,  Ioan.ii,2.z.&:(i 
quis  me:M  difcipulu*  e/fe  vult.toUat  crucem  £5" 
fequatur  me.  Matth.i6,t^.S'ic\it  enim  man- 
datum  charitatis  novum  eft  &  dicitur  Ioan. 
13,54.  velrenovatum  ,  quod  Chriftus  nobis 
tam  prxclarum  cxemplar  in  fe  &  amore  fuo 
propofuit  ;  iic  etiamnt  in  prxcepto  perfe- 
rendx  perfequutionis.  Eoque  docemur  ut  in 
fubeundis  pro  Chrifto  periculis.quifque  pri- 
mum  locum  ,  cum  dacur ,  &  vocatione  in 
certamsn  educitur ,  captet ;  nec  quod  igna- 
votum  eft  ,  cupiat  in  extremis  elfe  Sc  peri- 
culuma  fead  alios  rejicere.  Chnftus  cnim 
ut  ptimus  periculo  fc  objecit,&  quafi  in  me- 
diam  aciem  inferorum  fe  volens,  (fcd  voca- 
tus   tntulit.  Sic  &.  nosipiius  veftigia  inhoc 
fequi  debemus.  Atqueut  Petrusdieit,  pri- 
mum  caftigationem  a  domo  Dei  mchoari, 
1  Pet.^,17.  Sicut  quifque  Deo  charifllmus 
eft,  ita  fxpiflime  periculo  exponitur.  Hinc 
furamo  honori  ducitur    Stephano  ,  quod 
B  b  b  b  b  b  3  at^- 


Vcrf.19- 

W  per 

Chriflum 

cle&ione. 


p 


Oilium 
ftiHtidi  i 
fuas  dty 
fum  ttb  itd. 
ittfidtlei. 


non  odtt 
fusi. 


>}«  H      A      R. 

<esryil9Hg.rnl  cxtitit.  Id  videmus  in  bello,  lo- 
cumpericuh  pleniflimum  i  militibus  cxpe- 
ti ,  qui  honon  fibi  ducunt  ,  li  in  prima  acie 
collocenrur.  Item  in  Aitts  m  Petro  ,  lohan- 
ne,  &  Iacobo.qui  inter  Apoftolos  prxcipuis 
periculis  prx  aliis  objefti  iunt  &  expoliti. 
Vide  mpriorem  vobis ,  accipiendum  lit  pro 
veftrum  principem  ut  plerique  intelhgunt, 
coque  adftifcUDt  i  ItkMi-$d-<a&T&>  (t£ kS, 
quamquam  uterque  fenfus  conjungi  poteft, 
prxfcrtim  cum  non  modo  vcrba  hoc  fonent, 
fed  quod  pulchre  cum  inftituto  conveniat. 

Altud argumentum  a  caula  odii  ,  nempe 
eorum  pcr  Chrifti  cleftionem  &  amundo 
fepolitionem;  cjuo  docet  plus  confolationis, 
&  oaudii  ex  caufa  odii  percipi  oportere, 
quam  doloris  ex  ipfo  odio  &  malevolentia 
mundi;  ut  niii  doleatis  vos  non  effe  ex  mun- 
do  ,  nos  a  mundo  odio  haberi  nequaquam 
masrere  debetis.  Vide  cap.iy,  verf.14.  Sin- 
gulare  igitur  folamen  eft  quod  hoc  modo 
fcimus  nos  ex  mundo  non  efle ,  fed  ex  Deo 
effe,  quiamundus  nos  odio  habet.  Sic  vide 
Matth.t, ,11,11.  &.Ltte.6r-6.  &  Galat.1,10. 
Qui  igitur  tempori  inferviunt  ,  utfefeho- 
minibus  (tametli  bonis)  in  omnibus  confor- 
mes  prxbeant ,  hi  nullum  teftimonium  Dei 
apud  fe  &  aniuium  ,  fuum  tueri  &  alere  pof- 
funt.Sunt  autem  quidam,  qui  ita  rem  fe  pof- 
fe  procurare  arbitrantur ,  ut  limul  &  Deo  & 
mundofervtant,  quorum  opinionero  con- 
vellit  Chriftus  Matth.6 ,14.  Sedfalluntur. 

Hic  tamen  excipiat  aliquis  mundi  etiam 
filios  interfe  digladiari ,  Anabaptisiws  cum 
-  Ponttfictis  ,  Pontificios  cum  Arrianis ,  &c. 
•  Sed  intelligendum  eftillud  odiumanguftis 
finibus  teneri,  &  ex  co  oriri,  quod  fc  ab  illis 
odio  haberi  exiftimant :  alioqui  Anabapttfls. 
P0ntifici0s3.mixe.at,  ut  illos  Pontificii.  Cum 
vere  Chriftianos  non  una  fefta  odio  habeat, 
fed  omnes.Dcinde  odium  mundi  in  fuos  non 
fertur  in  vitia,  fed  in  perfonas.Prxterea  non 
tam  eft  lethale  &  infenfum  ,  ut  in  Eccleliam 
Chrifti:unde  ut  Eccleiiam  expugnent  quan- 
doque  conciliantur,ut  indifcipulis  Iohannis 
&  Pharifxorum.inHerode  &  Pontio  Pilato 
cernitur.Hinc  eft  quod  Papa  Iudxos  &:  rcli- 
gionis  infenfiffimos  hoftes  xquius  ferat  quam 
fcuangelicos  :  quod  cum  Turca  conjuravit, 
ut  Grxcam  Eccleliam  &  urbem  Conftanti- 
nopolitanam  in  fervitutem  redigcret ,  quod 
llhus  Patriarcha  libi  fe  fubrnitrere  noluit. 

Hoc  argumcntum  corroborat  abadver- 
fis,  quia  ii  ex  mundo  effent,  mundus  eos  di- 
■igeret.cum  fuos  diligat  mudus.Vnde  Chri- 


M      O      N      I      A 

jftus./o/>.7,7.dicit  mundum  non  potuiffeillc? 

jodiflc  ,  &c.  Mundusenim  non  nifi  fuos&  fe 
amantes  amat.  Vide  1  Iohan.i,i<^,fe<c.  finiul- 

l  que  nos  eo  minus  angi  decet  ,  quod  a  mun- 

jdo  non  amamur.  Nam  moleftum  eft  non 
amariafuis,  fediiquisab  alienis  &  extra- 
neis  non  ametur  ,  non  ita  lllum  urit.  Hoc 

1  clatiffime  confpicitur  in  Chrifto ,  nec  a  fuis 
non  modopopularibus&  contribulibus ,  fed 
ne  quide  cognatis  diligebatur.qui illos  tamen 
nobilitavit,  &  eo  amore  naturali  complexus 
eft  ,  quo  nemo  magis.  Tametfi  in  propria 
venit  tamen  proprii  eum  non  fufceperunt. 
Ioan.1,11.  Cavendum  igitur  nea  mundodi- 
ligamur,  aut  mundumdiligamus ,  cumtam 
chare  conftabit  nobis  mundi  amor  ut  Dei 
amoris  &  Chrifti  jadturam  faciamus. 

Notat porro  caufam  feparationis  fidclium  Eltfiimu 
a  mundo  ,  luumerga  illosamorem.  Erant  <*»/*. 
enim  mundi  pars  (quod  tamen  vetus  inter- 
pres  fua  falfa  interpretatione ,  verbis  faltem 
negat.cum  diat.ffuiffetii  ex  Mundo.)  priuf- 
quam  Chriftus  eos  .i  mundo  feparavit.  Eft 
autem  hxc  eledtio  ,  non  illa  ,  qux  erat  ante 
mundi  jactafundamenta,  fedejus  effedtus. 
Crediderunt  enim  qmtquot  ad  vitamordi- 
nati  funt.  Act.ir„i,%.\\'w\c.  eft  quod  Chriftus 
dicitur  Paftor  qui  feparat  agnos  ab  hxdis, 
Matth.i'),^.  prxconio  Euangelii  ut  agri- 
cola  ,  quitriticum  .1  paleafecernit.  Matth. 
3,n.  Architedtusqiu  l.ipides  hinc  indc  dif- 
jectos  colligens  eos  fund.imentoimponit.ut 
in  Dei  xdificium  coalcfcar.t.  Princeps  qui 
errones  huc  illuc  palantes  in  nrum  populi 
corpus  ad  civitatem  conftftucr.dam  congre- 
gat  tifjsffiex  4V:  difgregat  'ett(a$i(a.  Qux  fe- 
paratio  tamen  maxime  in  iiltimo  judicio 
fiet.Hinc  patet  nos  non  priores  accederead 
Chriftum.  Nemo  enim  venit  ad  me.nift  quem 
Pater  trahit.  Ioha.6,4  4.  Ego  eligo.  hoc  verf. 

Hujus  cfFectus  cft  mundi  odium  in  eos  ijMtijt. 
qui  a  Chriftoeliguntur  ,  quod  Chriftusipfe  Hum, 
egregie  dcdarat ,  cum  dicit ,  fe  veniffe  ut 
gladium  mitteret,  &c.  Matth.iz,j4,^>;.Hu- 
jus  exemplum  vide  in  Paulo  ,  qui  multis  fuis 
in  Iudxorum  Synagogam  meritis  corum  in 
fe  odium  mitigare  nonpoterat,  quin  ilico 
m  illumfuriofe  involarent  ,  limul  ac  fenle- 
runt  eum  ad  Chriftum  converfum.  Idem  de 
cxcomendico  Iohan.9.  Illudin  poftcritatc 
Abraham  luculenter  confpicitur ,  quam  a 
Deo  eleclam  totus  mundiis  odio  habebar, 
Pfalm.11.'}, 1,1.  intribuludx  adhuc  magis: 
quam  non  tantum  Gentes,  fed  Ifraelitx  fra- 
tres  perfequcbantur  ,  kk  cum  gentibus  ad 

illam 


e'.i.:m  :n 
S.SaiptH' 

>J  .•//•!- 

Itnt. 


Vetf  lo. 
III.  C.-i- 
folatur 
*.4p3f}i'ss 

mtxtmptt 

fw. 


ilhrn  oppugnandam,  &  fuas  copias  &  conli- 
l.i  ca:i;j.igjntcs,quod  etiam  in  noftris  Pfeu- 
do-euangelicis  cermtur  ,  qui  aliquando  non 
dubitabunt  brachio  PonttfictoriiCe,C\  qaa  po- 
tuerint,armare  contra  vcros  Dci  ProfclTbrcs. 

\  .  Je  etiaai  quam  vere  hoc  pcrfpicitur  in 
SacraScripcura,  quam  quoniam  Dcus  antc 
omnia  Scriptadelegit  ut  llla  homincs  fcrva- 
rcC,tdco  mundus  m  eamrurentertcrtur,non 
aJiacaufa,  niliquod  ex  mundouon  lit.  Ho- 
rncrum,  Platonem,Ariftotclcm,  &c  non  eft 
conatus  igoe  cremarc.aut  cultro  concidcre ; 
fcd  hocfcriptum  conatus  cft.  Hoc  ctiam  in 
P  *,!>/?/«  Kquido  &  clarc  perlpcctum  cft  ,  ubi 
fabcllas  pallim,  atque  adco  in  tcmplis,  xquc 
tulcrunt,  cum  lacra  Biblia,  ncc  domi,ncc  in 
Ecclclia  legi  aut  haberi  paiTi  funt.Vndc  lin- 
gulans  conlolatio  rcdit.  Nam  qucmadmo- 
dum  fcripturx  ad  incendmm  Sc  ■KayvXifgjuu 
quxlita: ,  falvx  tamen  manfcrunt ,  itaut  ne 
jota  unum  aut  punctum  minimum  intcrci- 
dent,lic,&c.  Et  quemadmoduin  aliafcripta 
ftudio  6c  conatu  omni  ut  confervarentur 
pcrtcntata  ,  tamen  aut  interciderunt  pcni- 
tus,  aut  corrupta  permanfcruiu;  lic,&c. 

Alwti argumentum  a  comparatione  raa- 
joris  ,  quodargumcutumateitinionio  Pro-  Iverfi^t.   Eft  cnim  incrcdibile  beneficium, 
verbii  contirmat ,  non  cllc  fcrvum  majorem  I  cum  ,  peccatis  noftris  fcpultis  &  filectio  op- 


E      L      I      C      A.  9}? 

fub  dio  in  caftns  duritcr  viam  tolciabac. 
i  S*m.  c*p.  II,  verf.  n. 

Quod  autcm  dicit,  mtmentote  ittim  diclr, 
quod  ita  obvium  &  tntum  erat  omnium 
fermoac  ut  perxque  fcre  proprii  cos  nomi- 
nis  obliviocapcrc  potucrit ,  ac  illius ;  i 
non  tam  inteliigcndum  eft  ,  ac  fi  vereatur 
ne  ipfa  vcrba  illis  excidant ,  quam  quod  ve- 
I.t  ut  xquitas  illorurn  verborum  corum  non 
rucmorix,  fcd  afFcctibus  pcnitus  mfiderct. 

Quo  cognofcimus  fic:le  intolcrandam 
noftram  aut  fuperbiamauc  molliticm  ,  qui 
in  re  tam  ab  omnibus  concefia  procul  ab 
orricio  abfumus. 

Simul  ctiamlingulaiiconfolationi  Mini- 
ftris  cfle  dcbet.cum  corum  dcdtrina  repudia- 
tur,  ne  nimium  conlternentur ,  quandoqui- 
dem  non  fecus  Chriftum.fi  adefict,  contem- 
pturi  fuiflent.  Vide  Af.».v/:>.  10,14, 15. 

Aliittl  ag:tmentum<\uO  illos  confolatur,  Verf.ir. 
i  caufafinaIiperfequutionis,quampcrfercnt  IV.  Jfine 
a  mundo,nempe  quod  non  peccatorum  fuo-  /*>/««'»'»- 
rum  nomine  ,   fcd  veritatis  caufa  propter  """'• 
Chriftumhoc  facient.  Sic  lobnn. ii,is.  du- 
citur  loco  confolationis  quod  Pctrus  mortc 
fua  Deumglonficaturus  eflet.  Vide  Acl.j, 


hero;qunJ  antc  a  fcdiccuai  repcciccanquam 
adrcm  hanc  amphficandam  accommodatif- 
iimum.  Fas  cnim  non  cftcommunem  fo- 
ciorum  &  fracrum  noftrorum  cooditionem 
recufare  :  fcd  mclioremhero,  prxceprorc, 
rege,  imperacore  ,  Dco  noilro  cxpetcre,  ni- 
mixprofecto  &  intolerandx  mollitici ,  & 
delicati  animi  cft :  hujus  rci  exemplum  prx- 
ftansexiftit  in  Vria  ,  quiinvitatusad  lcgiti- 
nias  &  a  rege  fuo  imperatas  dclicias ,  illas 
firme  recufavic ,  quiafuus  imperator  Ioabu: 


prcfiis,  nobis  hunc  honorem  Deus  habet,  ut 
pro  vcritate  perfequutionem  patiamur.Hinc 
erpxifoLde  litandum  nobis,  ut,Acior.$,4i. 
I  Iob.  5,ti.  &  Ioh.i7,\-Hoc  expcrientiado- 
cetur ,  eos  quos  Deus  e  mundo  (evocax  ,  li- 
cec  coopcrtos  fccleribus ,  camen  a  mundo 
diledcos  cfle,  quamdiu  ex  mundo  erant;poft 
autemodio  lethali  exofos  fuifle.  Neautem 
videretur  hoc  jure  fecifle,  adjugit  hoc  igno- 
rantia  fieri :  quod  eft  ad  depellendam  ofren- 
lionem  aptum.  Vide  ^(-7.13,50,51,5;. 


IoHAK.  cap.  15,  a  verf.il,  adfinem  Cxpitis. 

22  Sinonvemffem&loquutuseffemeis,  peccatuvi  non  haberent:  nunc  ttntent 
nonbjbentquodpr*  texant  p  eccato  fuo. 

2;  Qni  me  odit,  is  etiam  Patrem  mettm  odit. 

24  St  opera  nonfecijfem  inter  eos  qu£  nemo  altusfccit ,  peccatum  non  babereut : 
nuncautem  &  viderunt,  &oderunt  ttun  me  titm  Vatrem  mcum. 

2j  Sed  opoiccr  u:  iripleatur ferir.o qui in  Lege ipforum  fcriptus  esl;  Odattnt 
meimnierito. 

26  Ouum autem  venerit Advocatusille quemego mittam  vobisa  Patre ,  Spiri- 
tits,  inciuain,  ille  verkatit,  qut  a  Patreemanat,  ille  teslabitur  de  mc. 

27  Sed  &  vos  tefttbimini,  quoniam  a  principh  mecttm  eslis. 

A   N  A  L   Y  S  I  S.  |  quimcdocli  funta  Chrifto;  rujus  do&iinx  ftu 

T;Xa;gcrat  Iudiotumin  fe  odium,  &  ex  odio  I  fermonisapud  iliosadjimelumefl,  quod  iiuUaro 
■*-  rccca;um  a  difparato,  qui»  h*c  fccemnt  contta  1  excufatioccm  vel  rntcxere  norunt. 


?J8 


H 


»3- 


i4- 


*J- 


iC. 


1" 


Vetf.ii.  Deindcexnggerathoc  odium  a  com- 
parato  majoris.quod  non  tantum  in  fe  feratur  hoc 
odium.fid  £c  in  Patrem. 

Vaj~.  2+.  Aliud  irgumwtuin  ad  exaggeratio- 
nem  odii  a  difparato ,  quia  hoc  fecerunt  non  ob- 
ftantibus  tot  miraculis,  qui  edidit;  quod  atgu- 
mentum.implifieat  primumcomparationemino- 
lis,  quianemoaliushicoperafecit:  deindeab  ad- 
juncta  vifione  miraculorum,  qux  edita  funt. 

/  trf.  is-  A  fine  depellit  hanc  otTeniionem,  qui 
excorumodiomanarepotuit,  quia  fic  Scriptura 
impletur,  qui  illorum  in  feirameritumodium 
pndixir. 

Verf.  z6.  Depellit  offenfionem  ex  ignominio- 
famorte,  &  potro  confirmat  immeritumin  fe 
odiuma  teftimonio  Spirims  S.  quodSpiritus  te- 
ftimonium  amplificatur .  ab  adjunilo  vetitatis ; 
item  ab  effkicnte ,  nempe  miflione  a  Patre  &  fe 
Filio. 

Verf.  n.  Iuftrumentale  efficiens  hujus  tefti- 
monii  Spiritusdefcribir,  Apoftolos.  Eorumvero 
ad  teftandum  aptitudinem  arguit ab adjuncto  tem- 
pore ,  quiaabinitiofunftioniscumilioconveifa- 
ti  funt. 

METAPHRASIS. 
"Ametfi  vcro  ignorent  cum  qui  me  mifit, 
eoque  ipfo  mei  noticia  imbuti  non  fint, 
nob.te  tamenputare  memeam  m  pr&dicando 
operam  perd:d;Jfe ;  nam  nifivenifjem  &  veri- 
tatem  promidgafjem,  tantofcekre  &  tam  pe- 
ttdtmti  eontemtu  conftricii  non  ftiifjent :  jam 
vero  meo  verbi  &>  voluntatis  pr&conio  nullsun 
non  modo  excufationem ,  fed  nec  excufatior.ts 
Jpeciempeccatofuo  prsiexerenorunt.  Putant 
equidem  leviculii  quid  effe  >ne  contemptui  ba- 
bere,  neqtie  exiiiimant  fe  in  Deum  impingcre, 
c.im  in  me  feruntur:  fed  magno  fuo  malo  tan- 
dem  intelligent ,  fuo  in  me  odio  Patrem  (kor- 
tendum  dicsu)  eti.imfe  odio profequi.  &uodde 
doclrina  dixi ,  idem  de  miracuUs  affirmo ,  illa 
cajfa  non  effe.  Kifi  enim  illa  operA  feajjem, 
qus  ncmo  umquam  ante  mefecit,  fceleris  tam 
atrocu  non  tenerentur :  nunc  vero  cum  iliis 
fijedantibui  hsc  a  rne  editafint ,  a  gravifce- 
lere  abeffe  nonpojfint.qui  me  odio  habere  per- 
gunt ,  prsfertim  cum  eadem  opcra  Patremfi-  j 
mulodio  habent.  ffjjjod  tametfi  fine  Jummo 
eorum  fcelerefieri  nequeat ,  tamen  nefiupore 
inde  percellamini :  nihil  etenimf.tcium  ab  il- 
lis  hac  inreesi,  qttodficrineceffenonfuit:  ut 
impleatur  quod  in  Scriptura  V.lis  commifja,  cj> 
qtiam  magni  facere  prs  fe  ferunt  .prsfcriptum 
esl  ,fcil:cct  quod  me  immento  odio  profequuti 
ftint.Atquecum  venentparacletm  ille.de  qno 
dixi,  quem  ego  k  Patre mittam,(Spiritam  in- 
telligo  veritatis a  Pxtre per.nde  ut  a  me pro- 
cedentem)  u  de  meahac,  quam  dixi.innocen- 
tia  teftimoniiun  dabit.  Et  vobis  tlle  tanquam 


O      N      I     A 

:  organis  &  mmiftris  ad  hanc  innoctntiam  te- 
ftandum  utetur ,  ut  qui  ad  hanc  rem  perido- 
neieftls,  qucd  ab  in:tio  futifiionis  met,  mecum 
converjantes  qtu  dixi  &feci  omnia  probe  tt- 
netis. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma ,  Difcipulos  de  fe  &  gloria  fua  i 
mundo  uartim  jam  violata,  partim  dein- 
ceps  couculcanda  folicitos  confolatur. 

,-.   ■  r  C  Ante  morte  con- 

Cujus/>4r/fjfunt,con-l 

folatio  difcipulorunK    -r. 

>  Poit  mortem  con- 


tempto. 

de  Chrilto  a  mundo  ) 

V    temnendo. 

Ex diclo  quo confirmaverat  eos  ignorare  Verf.  zz~. 
'  cum,  qui  fe  milit,  Patrem  ,  promptum  erat  Chrislmirt 
I  regerere  ,  Chriftum  magnum  &  gravem  ia-  PrM*"m- 
''  borem  fruftra  furapiiffe  in  tllis  inftituendis.^^^'" 
Vide  £^.2.,3,4,?.&  cap.i.Tjerf.^.ubimh-Z^ces 
titur  Propheta,  quero  prasmonet  &  prxmu-  mnfiulira- 
,  nit  Deus  affirmando  clare  &  enucleate  ,  po-  i»i. 
'  pulum  Prophetam  non  auditurum ;  fed  mit- 
tit  eum  tamen  ut  intelligatur  Prophetam  ibi 
fuiffe.  Occurrit  igitur  Chriftus  fe  operam 
non  perdidiile ,  cjuod  fuo  adventu  &  ailiduo 
in  docendo  labore  illud  lucratus  iit ,  quod 
non  modoexcufatione  deftituantur,  fed  nec 
quidprattexerepofiint ,  quod  vel  veriilmi- 
lem  fpeciem  defenlionis  habeat. 

Exqao  primum  notandum  eft  ,  quis  6tjh,;;,1[x. 
fruclus  &  effectus  verbi  apud  impios.nempe  cufMles 
utillisomnem  fpeciem  excufationis  m£e- fimt ,""1'- 
rat.  Nam  tametli  in  ignoratione  &  tenebris  u  '' 
demeriijaceant ,  tamenexcufatione  vacant: 
cicus  enim  in  foveam  cadit ,  &  fervus  nef- 
ciens  voluntatem  Dominifui  vapulat.A/a/f. 
iTii4-  Luc.n.^i.  Sed  veritatis  tamen  prs- 
dicatione  uterque  magis  inexcufabilis  red- 
ditur.  Vnde  confequitur  judicium  formida- 
bilius  &  tremendum  magis.  Hinc  eft  utdi- 
catur  Ierem.L},is>.  Sermo  metis  tanquam 
ignis  &>  tanquam  malleut  efficiens  ut  dijfiliant 
petrs.  Vide  Efai.  11,4.  Hebr.  4,11.  gladius  bi- 
pennis.  Iwf.1,34.  ideo  dicitur  poni  ChriftuS 
in  ruinam  multorum  :  petrafcandali ,  1  Pet. 
t-,7>&c.  Homines  enim  exiftimantfe  polTe 
ludere  cum  Dei  verbo  ,  &  ii  nullum  inde 
commodum  percipiant ,  providere  tamen 
nihil  ut  incommodi  referant.  Sed  ilmilis  eft 
bipenni  gladio,  quocum  ludere  periculofum 
cft,  ex  veteri  Prdverbio.  Similis  eft  medica- 
mentis  vchementifllmis,  qusin  fummodif- 
crimineadhibentur  ,  qua:  aut  valctudineni 

reftituunt.aut  acgrQtum  perimunt:  fummam 

ir  1  - 

afiert  aut  beatitatem  ,  aut  mileriam  auget. 

Erit  eaim  Sodornis  &  Gomorrha:  in  die  ju- 

dicii 


tvANGEtl 


Vnit  ntc 
%tinijiro- 
rum  apud 
prdfrdflol 
trrttht  U- 

fcr. 


Verf.ij. 
Contuma- 
Ctumgra- 
ytptcca- 
tnm. 


\-crC24. 
*A  confpt- 
ftu  optrum 
ChriUi 
nmplifica- 
trnn. 


dicii  levius  quam  civitati  illi.  Matth. 10,10. 

!><;:»</<;  confolatur  Miniftros,  quodcum 
prxfra&is  ncgotium  lubcntcs ,  apud  quos 
nc  hilum  quidem  proficiunt ,  qui  ctiam  co- 
ruralabonbus  in  dctcrms  vcrtuntur ,  non 
tamen  caffus  lit  eorum  labor  &  irritus.  Vide 
EfaU  49,4.?.  1  Cormth.1.,1^,16.  Miniftri  id 
agunt  &  agerc  debcnt ,  ut  populum  in  Dei 
ovilc  &  horreum  colligant.  Scd  fi  ifti  renue- 
rint ,  illi  operam  non  perdunt.  Tam  enim 
Regi  ferviunt  &:  grati  funt  ,  qui  juftitix 
cjus  mimftrifunt ,  quam  quimifericordix. 
Qyun  etiam  eo  &  nujorcm  mcrccdem  (quo 
majore  fide  &  diligentia  in  obcundomini- 
(rerioutuntur)  ipli ,  &:  graviorcm  pcenam 
illiaccipient  ,  quinon  profccerint.  In  quo- 
rum  ucrcque  Dcus  glorificatur. 

Cujufmodi  vero  &  quam  horrcndum  il- 
Iud  judicium  futurum  lic ,  docec  ex  peccati 
horrore.quo  fe  conftrixerant  Chrifti  dodlri- 
namrepudiando  ,&Chriftum  ipfum  odio 
profequendo  :  fcilicet  quod  Deum  odioha- 
bebant.Cum  enim  arbitrabantur fe  cum  ho- 
mine  Chrifto  rem  tantum  habuifle.cffefturu 
eftucin  ipfum  Deum  impecu  quodamlaci 
fiaf.qtti  enim  Filtum  negat  Patrem  non  httbet. 
I  /0/7.1,13.  Quam  aucem  horrendum  diclu 
fic ,  uc  morcalis  Deum  prxpotentcm  odio 
habeac  ?  auc  quo  fupplicio  cxpiabicur  i  Hoc 
teftimoniumcft  luculencum  contra  ludtos , 
quo  docctur  illos  pcrirctamecli  unum  Deum 
agnofcunc  ,  cura  Chriftum  rejicianc.  Idcru 
etiam  de  Turcis,  qui  tametli  Chriftum  Pro- 
phetam  &  excellencera  virum,  Deum  camcn 
negant.  Idemetiamad  Pc»r//iW<?Jtransfer- 
tur.qui  ca.Tiecli  Chriftum  &  Deum  &  homi- 
nem  agnofcunc,  camen  quia  non  cum  perin- 
deaccipiunt,  uc  Pacereum  propofuic :  ldco, 
&:c.  Cujus  eciam  inGgnis  fcncencia  extac 
I  Ioh.^,6.  eoq;  ad  Pfcudo-euangclicos  Cranf- 
fertur.Quis  non  cohorrefcerec  vel  ad  nudam 
recordarionem  hujus  condicionis ,  qux  ho- 
minem  Deo  hoftem  infcnfum  fiftic  ?  Hinc 
eciamminiftri  fe  jure  confolari  poffunt ,  & 
ccrci  elTe  dc  feverilTima  in  conccmptores 
fuos  ulcione,  quandoquidcm  eadem  opera  & 
ipfos  &  Chnftum  &  Pacrem  oppugnanc. 

Eorum  fcelus ,  &:  obfirmacam  animi  cx- 
citatemadjundcaoperuro  fuorum  prxftancia 
exaggerat,  coque  pcenam  analogarn  :  quia 
non  cantumdoitrinam  ejus  cccleftem&di- 
vinam  audiveranc ,  fed  eciam  opera  ejus  & 
miracula  eximia  videranc  ,  eaprxftantia  & 
ea  Deicacis  iignificatione  ,   qux  nunquam 


C     A.  $19 

hocpopulus  non  abreptus  Cxeo  afrcclu  vi- 
dcrunc&confelHfuntjCumdicunc  nunquam 
calcexciciffe  in  lfrael ,  Mattk.  9, 53.  nun- 
quam  auditum  clTe  ,  ut  quis  oculos  natura 
occxcacos  reftituerct.  Ioh. 9,1,2..  Sic  igitur 
&  dodrina  &:  Chrifti  rairaculis  inexcufabilcs 
funt  rcddici,&:  atrociore  fupplicio  conftridti. 
Sciendum  aucera  cadem  miracula  doclri- 
nx,  qux  hodic  proponicur  ,  ligilla  cffe,  co- 
que  reacum  maiorem  jam  effe  £uangclium 
rcjicientibus ,  quam  fi  ea  minime  cxhibita 
ruiffenc.  Opera  ,  qux  pii  Miniftri  jara  edcrc 
poffunt,  funt  probati  morcs,  morata  vita  ex 
Dci  prxfcripto;  qux  II  ad  Miniftcriumacce- 
dat  ut  lllud  ornct ,  gravius  judicium  crcabic 
reluctantibus.  Si  veritatem  proponimus,cuc 
11011  crcditis:  cur  non  vita  exprimitis?  Quod 
li  ad  doifcrinx  puricaccmaccedat  porro  vitx 
incorrupcio,  tum  demum  gravions  rebcllio- 
nis  cencntur,  qui  non  obfequuncur.  Cil  enim 
non  tantum  vitx  pabulum  vobis  prxbcatur, 
fcd  vafc  etiam  mundo  &:  honcfto  ;  cum  nou 
tantum  via  vobis  monftretur  ,  fed  a  mon- 
ftrante  teracur ,  ifque  vobis  prxear ,  muko 
magis  inexcufabiles  reddimini. 

Ha;tenus  confolacus  eft  eos  ab  adjunifta  Verf  ij. 
fui  operis  mercede  ,  &  pcena  fui  indoclrina  -Jp><l«/«- 
&:  miraculis  fuis  concemci.  Kunc  aliam  ra-  ,umc°"Pr- 

rr         \        n-  r  -,-  matio  .( 

tionem  afrert  a  teftimonns.  Sic  Icilicct  per  fTJ,a^u„t 
Prophecas  prxdii5tu,hoc  modo  opera  implc-  prcpbcta- 
ri  oporcuiffe.  Non  igicur  hoc  vos  offendere  rum. 
debec ,  quandoquidem  itafieri  oportuic.  Sic 
Pecrus^c?.4,i<;,i<5,i7.&:  Paulus-^fl.  15,17. 
Quod  aucem  in  capice  implecum  eft,in  mera- 
bris  pro  fua  mcnfura  impleri  oportet:  & 
quod  in  membris  ante  Chrifti  adventum  ac- 
cidic,  idem  in  his,qux  fubfcquuntur,evenire 
debet.  Ncque  igitur  quenquam  offendere 
debet ,  quod  pii,  qui  hodic  vivunc ,  ab  Ansi- 
chrifto  cruciautur  &:  infinicis  malis  Iaceran- 
cur,  quandoquidem  illud  eciam  a  Iohanne  in 
Apocalypfi  prxnunciatum  llt.   Hoc  autem 
velex  Pfxl. $j,ii..  vel  *<>,<;.  defumitur. 

Quanquam  ctiam  alterum  ab  ad jun£ta  in-  Et  ab  w- 
nocentia  argumentum  hinc  etiam  petitur.  noctntia 
Nam  li  merito  paterer  ,  juftam  caufam  ha-  £"""'• 
berecis  cur  animis  conftcrnaremini:  fcd  cum 
immericuspaciar,  quod  concurbemini  non 
eft. 

Sequicur  pars  altera  de  depulfionedoloris  VerfiS. 
difcipulorura  cx  metu  Chriftiolorixpatroci  C«"firm"- 

\   n  ■  j  «     .         ,  -      °  .-  ,         tio  ttrum 

nio  dcltituendx  poft  ejus  abitum:tamctn  noc  .   ^  , 
loco  aliquid  porro  adjicitur  dc  confolandis  foa  d,rlUi 
Apoftolis  adverfusi!lamali,qux  fibieventu-  difcrjfum. 


prius  in  quoquam  vifa  eft.  Vidc  lohan.^,16.  ]  ra metuebant.  Hic  igitur  locus duplicem lllis 

C  c  c  c  c  c  con- 


$40  H     A      R      N 

confolationem  afFert ,  unam  fuiipforucrs  tef- 
pectu  ,  alteram  Chriffi  rrrione  :  &  quidem 
«Bcd  :£  illos  attinet,  dicitur  Chrifturn  alium 
fuo  loco  fubftiruturum  ,  qui  illis  non  minus 
confolaturus  fit.quam  ipfe  cu  prxfens  eiTet. 
Quis  non  dubitaret  mortem  obire  ,  fi 

S^liiTf,"  Chriltum  prxfcntem  &  intuentem  cerneret? 

frtftasiM.  Atqui  non  mmuv  nobis  profpectum  cft  Spi- 
ritus  prxfentia  ,  quatn  li  ipfe  adeffct :  ipfe 
enim  vobis  &  confolator  &  Advocatus  ad- 
erit.i /0^.4,4-  qt:i  in  vobts  cfi,fortior  eli 
tnundj.TicuicizKict  Spiritus  induti  non  debe- 
mus  metuere  .i  toto  mundo.  Ille  eft  gene- 
rofum  vinum  &  ficera  quam  Deus  afflictis, 
fuo  nomine  prariertim  ,  prarbet ,  eoque  lar- 
citer  eos  potat.  Epbef.^iZ.  Hoc  enim  ho- 
rninesafrliciiflimos  vel  media  nodte  exhila- 
rat.  Vi&cAtf.i6,zj.  Piosfollicitos  nontam 
habet  eorum  caufa,  quam  Dei  Gloria,  quam 
calcaripedibus  xgerrime  fcrunt ;  alioquix- 
quo  animo  paffiin ,  fi  quid  pafTuri  ipli  fint. 
Sic  vidcmus  Ghriftum.  /0^.11,18.  quipoft- 
qium  illum  proprii  cruciatus  fenfus  atiquan- 
tulum  occupafler  ,  ilico  tanquamfui  obli- 
tus  Aicit,  glorifica  nomen  ttmm  Patcr  ,  quic- 
quid  de  me  fiat.  De  nobis  quidem  quid  fiat 
non  tanti  intereft  ,  fed  quid  faneto  Dei  no- 
mine  tiat.  Huic  igitur  tentationi  Chriftus 
opponit  Spiritumfuum  ,  Spiritum  verita- 
tis,  id  eft,  qui  novit  omnem  veritatem  &  il- 
lam  teftabitur.  Hinc  illud  toties  in  precibus 
yioTVtm propter  nomentuum.  Meminerimus 
igitur  nos  ipfos  hac  promiflioneconfirmari. 
Tametfi  vero  poft  fubjungit  hoc  per  Apo- 
ftolos  faftum  iri;  tamen  vult  non  tam  fe  lo- 
quentes  confiderent ,  quam  Spiritum  in  fe 
cloquentem  :  ut  alio  loco.  Vide  Mtttth. 
tap.io,-verf.zo.  Eft  fingularis  confolatio- 
nis  aliqucm  nobis  aftantem  habere  ,  qui  no- 
bis  nobis  vel  ignaris  vel  obliviofis  fuggerat; 


O     N      I      A 

fed  in  nobis  eum  habere  melius  moito. 

Hinc  aequaliras  Chrifti  cum  Patre  conftr-  PSArfrS 
matur ,  qui  peraeque  utille  Spiritum  mit-i''  ""» 
tit;  dicitur  autem  mitti  Spiritus  non  quod       *  a~ 
non  fit  ubique  ,  fed  quod  hac  miflione  mci-  LjjLjl, 
pit  novo  quodam  modo  in  cordibus  fuorum 
efle.  Sic  Chriftus  dicitur  in  mundum  miflus, 
cum  tamen    certiflimum   fit    eum  totum 
mundum  ante  compleviflc,  quianova  qua- 
dam  ratione  ccepit  tflc. 

Hinc  aftruunt  Gra;ci  Spiritum  a  filio  non  GrMrvm 
procedcrc  ,  quia  dicitur  a  Patre  procedere;  ''"i"' isc' 
tametfi  non  mficiabuntur  Spiritum  a  Patre  "'"'J'"' 
per  Filium  procedere.  Sed  prtmttm  intelli- 
gendum  eft  hoc  loco  fermonem  fieri  non  de 
anerna  proceflione,  fed  de  temporali.De/»- 
de  etiam  quod  dicitur  a  Filio  mitti,idem  eft 
ac  a  Filio  procederc.  Huc  refer  quod  Paulus 
ad  Gal.4,6.  dicit  efle  Spirttum  Ftlii :  quam- 
obrcm  ut  a  Patre,fic  3.  Filio  fpiratur.  Deni- 
<pc  exceptis  oppofitis  relationibus  ,  omnia 
quae  de  una  peribna  dicuntur,dicuntur  &  de 
aliis.  Cum  igitur  fpiratio  activa  non  oppo- 
nitur  filiationi ,  fedtantum  fpirationi  pafli- 
vx ,  qux  convenit  Spiritui ,  fequitur  ut  llla 
xque  Filio  ac  Patri  conveniat.Deinde  ii  Spi- 
ritus  non  procederet  a  Filio,  non  diftingm;- 
returab  co  perfonaliter.  SoIse  enim  relatio- 
nes  oppofita?  perfonalem  faciunt  in  divini- 
tate  diltinclionem.  Huc  accedit  quod  qux- 
cumque  Pater  facit,  Filius  iridem  ficit,  Ioh. 
5,15.  quodPater  &  Filius  unum  funt.  lohan. 
10,30.  quod  Chriftus  fpiravit  Spiritumin 
Apoftolos  Iohan.zo.zz.Sc  quodhalitusex- 
ternus  rei  fignificatx  verum  lignum  fuerit ; 
quod  Chriftus  fe  fanctificet ,  Iohan.17,19. 
ferefufcitet. 

Quod  autem  cos  dicit  tcftimonium  per-  VetC z?. 
hibituros ,  quod  ab  initio  cum  illo  fucrint, 
vide  ABor.i.  Si  Tim.$. 


I  o  H  A  N.  cap.  16,  averf.i,  adtz. 

HAec  loquutus  fum  vcbis,  utnc  offendamini. 
2  Morebunt  ros  Synagogis:  tmo  reniet  tempus  quum  quifquis  vos  intereme- 
rit,putetCc  cttltum  prtttare  Deo. 

3  Er  hacfacient  robis,  qttia  rwn  norerunt  Patrem,  tieque  me. 
4-  Sed h&c  loquuttts  fum  vobis ,  ut  ttbi  renerit hora  illa,  memitteritis eorum,mm • 
pc  quod  cgo  \uc  dixerim  robis ,  luc  autem  robis  a  principio  non  dixi ,  qttia  vobtfcum 
eram. 

5  Nuttc  atttem  abco  ad  eum  ctti  miftt  me ,  &  nemo  ex  vobis interrogat  me ,  di- 
ccns ;  Quo  abis? 

6  Sed  qitia  luc  loquutusfutn  yolis,  trislitia  implerit  cor  rcslrum. 

7  Sed 


X. 


EvANGELICA.  Slfl 

7  Sed  ego  veritatem  dico  vobis,  coufcrt  vobis  ut  ego  abeam.  Ni/i  enim  abicro;  Ad- 
rocatus  tlle  non  vemet  ad  vos :  fm atf.em  frofelkusfuero,  mittam  cum ad  vos. 
8  Etqiium  venerit  tlie,  arguet  mundum  defeccato  &  dejuilitia  &  dejudicio: 
p   De  pcccato  qutdem,  eo  qttod  non  credunt  tn  me : 

t  o  Dejuslitia  vero,  eo  quod  ad  Patrem  abcam ,  &  amf  litts  non  conjpitietis  me : 
1 1  Dejudicio  atttem,  eo  quod  frinccfs  bttjus  mttndi  condemnatitsfit. 


A  N  A  L  r  S  I  S. 

IJViusconcionis  fineni  notat ,  ne  difcipuli  ad  il- 
"b,  qui  aut  Cluifto  aur  illilinctiplis  lunt  even- 
tura,  offcndantur. 

ftrf.  2.  Duorum  effc&orum  caufain  efricicntcm 
aflignat ,  opinionem  cultus  Deo  przftitiper  Iu 
dios:  unumcft  ejcftio  Apoftolorum  e  Synago- 
ga  :  alterum  eft  eorundem  interfeftio  amplificata 
compatatione  majoris. 

Varf.}.  Alteracaufa  cfliciens  duorum  effefto- 
tumeft  ludzoruinignoratio  Dci  ;  quz&prioris 
caufc  caufa  cfr. 

Vtrf.  4.  Corrumpenremcaufam  offenfionis  af- 
fignat,  recordationem  iftorum  Chrifti  dittorum 
cum  cvenerint  :  ubi  cft  etiaui  proleplis;  in  qua  oc- 
cupatio  tacitaeft  ab  adjunfto  tempote  ,  cut  hzc 
ab  initio  non  dixerit :  cujus  caufa  cfficiensfub- 
jungitur,  Chnfticumfuis  Apoftolisptifcntia. 

Vtrf.  s,6.  Caufam  notat  moeions,  in  quo  erant 
Apoftoli,  quod  ab  illo  difccflumfuum  ptidicente 
nemo  intetiogabatquo  abircr. 

Vtrf.y.  Mirigat  dulorem  fui  abillis  abitus  ab 
aijurvila  utiUtatcqui  ad  illos  inde  accedet,  nem- 
pe  Spiritus  S.  ad  lllos  miflione  ;  quam  fuo  adverfo 
illuftrat ,  ncmpe  quod  non  mittetur  fi  non  abierit ; 
quoduttumque  confirmat  teftimonio  vehcmeu- 
tioris  aflcvetationis. 

firf.S.  Erfe&um  Spiritus  Sanfti  in  Apoftolis 
eft  redarguere  mundum  :  quz  redargutio  fuo  fub- 
jocto  declaratur,  pcccato,  juliicia,  &  judicio. 

Vtrf.9.  Caufa efficiens  redargutionis de  pecca- 
to  eft  ,  quod  in  Chtiftum  mundus  non  credidit. 

Vtrf.  10.  Caufa  redatgutionis  de  jufticia  cfi, 
quiaChriftusad  Fattem  vadit;  cujus  adjun&um 
eft,  quod  eum  amplius  non  intuebuntur  Apoftoli. 

Vtrf.w,  Item  caufa  tedaigutionis  de  judkio, 
quod  Piinceps  mundi  judicatur. 

METAPHRASIS. 

HJEC  de  mundiin  vosltthali  odio  pr&di- 
co ,  ne  (i  ex  improvifo  &  mopinato  h&c 
vobis  acciderent,  k  meafide  defcifcatis.tf  de- 
fediorits  anfam  aliis  pr&beatis.  Vobis  verojam 
probe  confirmatis ,  non  dubitabo  cdii  in  vos 
nefarios fruffus  pr&dicere.  Atrocijftma  qiu- 
que  in  vos  intentabtmt.  Nam  Ecclefu  mode- 
ratores  vos  Synagoga  (  qttod  ultimum  m  Ec- 
clefiaflageUumeft)  movebunt :  in  Repub.ve- 
ro  magiflratui(qitod  ftimmum  fupplicium  eft) 
vos  morte  multabunt.SJuod  quidem  adeo  abf- 
qtie  omni  h&fitatione  &  confcienti&fcrupo  fa- 
cient,  ut  fe  Deum  hac  tn  vosf&vitia  ,  religiofe 
colerefibi  in  aritmum  inducant,  Cttjus  crude- 


litatis  fifontem  qtt&ritis  ,  non  aliunde  prove- 

nit,  quam  quod  Patremfe  fcire profitentes,  tl-. 

lum  ignorent  :  utpote  qtii  me  ignorent  in  quo 

uno  Pafrem  cognojcere  poffunt.  Gjiwd  vos  ad- 

moncat  ne  a  veritatis  confeffione  abdncami- 

ni,  cum  illos  per  erroremvos perfequi  reputa- 

veritis.  Et  qutdem  h&c pr&dtxi  vobis  ut  cum 

advcnerint  me  ida  ex  fpecula  omnifcientu 

me&  pr&dixijfc  mcmincntts  ,  vesiram  in  mc 

fidcm  eadem  opera  confirmai uri.Cju&ritis  for- 

te  quid fit  qttod  h&c  ftib  initii  vocationis  ve- 

flr&  non  pr&dixerim :  Re[p"ondeo  quod  pr&fens 

vobifcum  nulltim  vobis  pcr  me  tectis  (£  vindi- 

catts  vcl  minimum  ex  hts periculum  adh;rere 

potuit.  Nunc  autem  expeditis  rebtu  ommbus, 

qu&  miht  Pater  in  mandatis  dedit ,  ad  eum, 

quime  per  incamafionem  in  mundttm  mifit, 

redeo.  Quodvos  molcsios  habere  video  ,  quia 

ex  vobis  nulltis  quo  vadam  ,  b  qtta  glorta  a. 

Patie excipiendits fitm  rogitat.  Tantum  qma 

met  k  vobis  difccjftu  mentionem  feci  ,  toti 

quanti  quanti  eftis  m  mxrore  frfqttalore  de- 

fixi  turttk:  mordicm  illud  unum  verbum  ar- 

Iripientes.pr&teritis  difcejftts  mei  caufis ,  qtiA 

\vos ad Uticiam  erexij/int.  Pr&terquant  vero 

quodmagno  meo  bono  hic  difcejfus  futurtts  Jit, 

quod  vos  recreare  debet  :  fancie  vobts  affirmo 

vobts  fumme  conducere  ut  hinc  a  vobis  difce- 

dam.   Nifi  etenim  difcedam  Spiritus  Sanflus 

confclator  pleniore  menfura  non  fuperventet  : 

ficut  contra  hinc  a  vobis  in  cxlum  profeftus 

illam  ad  vos  mittam.  &tu.rifis  quid  ex  Sfiri- 

tus  adventu  emohtmentt?veritcns  vesiro  mini- 

fterio  ,poslquam  cxlesli  ipfius  dono  perfnfi  & 

proluti  ftteritts,  in  mundo  impios  rcdarguet  de 

peccato  ,  dejusticia  0>  dejudicio.  Et  primum 

quidem  dcfeccato,  quod tametfi multiplex  tf 

variumfit ,  iilud  tamcn pracipue  ,-1$  c&tero- 

rttm   omnium  velitti  parentcm  exagitabit, 

qucdin  me  ncn  crcdiderunt ,  ejufque  impios 

Ittd&os  reos  peraget.  Deinceps  convincet  idem 

Spiritus  adverfics  omnes  ,  qiti  me  ttt  impium 

&  injuftum  condemnarunt  &  in  crucem  cge- 

runt ,  me  ejfejtiilum  tf  innocentem  :  cujtu 

certijfimum  argumentum  profcret  meam  ad 

Patrem  mfummis  cxlts  profeciionem  ,  dono- 

rum  Spiritm  Sancti  tam  inufitata  profufione 

C  c  c  c  c  c  x  abundc 


7« 


8. 


S. 


?4&  H     A      R      M 

abttnde  teHatam ,  maxime  vero  cum  in  coe- 
lum  elatttt  ibi  permanfurw  fum,  ita  tit  hic  in 
terris  me  deinceps  non  fitis  vifuri.Denique  me 
judicem  &  Dominum  a  Patre  conftitutum 
ejje  convtncet  :  cttm  Dhbolttm  &  totam  tn- 
ferorum  cohortem  ttna  cttm  peccato  (cujm  vi 
tyrannidem  in  eleclis  exercet)  exarmatum  & 
confixum  effe  fidelium  vita  Sancie  &  tr.cor- 
rupte  acla  demonftrabtt. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma ,  Malorum  qux  illis  eventura  funt 
prxdic~lione,  illos  prxmuniens ,  fuum  ab 
illis  difceflum  rjon  modo  non  inutilem  ,  fed 
prorfus  neceflarium  elTe  afferit. 

rPrxmunitio  adverfus  ofTenfionem 
ex  obventuris  malis. 
funt,  ")  Neceffitas  fumma  Chrifti  ab  illis 
V.      difcellionis. 
Verfr.  Scopumproponit  eorum  quxa  verf.ty. 

TAitlmm    fupertoris  capttis  dicta  funt  ,  ufque  ad  ejuf- 
frxmedi-    ciern  capitis  daufulam  ;  quod  Iohanni  fami-    7 

/-'"'°"t"-'"  liare  eft.  H.-ec  qux  tum  mihi,tum  vobis  ad- !  rem  pcenam  proponat,  corporis  mortera '""'/'*" 
fmit.  r  ■  J  •  -,i  -    i-  •  r  njlcYior 

verlavement ,  ptxmonui :  ne  illorummdi- ,  tanquam  graviorem  :  cum  tamen  gladius 

_-      t      ,     _  ,.       ,    -  .r      .     I         ^  °.  .    r         ■,  i  ■!■       r°  morlcflt- 

gnitate    oftenu.   ab  Euangeho  deicifcatis,  ■  excommunicatioms  tormidabilior  ut,quam  «cM% 
atque  impingentes  aliis  impactionis  caufa  i  occiiionis ;  quod  horribilius  fit  in   manus 
exiftatis.Hoc  quidemdeChrifto  prius  prx- !  Satanx  incidere  :  utut  enim  homines  non 
dixerant  Prophetx.  Sedtamen  illafuggere- j  magnihoc_ftimant,&c.  tamen  reverain  fe 
re  ,  Chrifto  necelTe  fuit.  Sic  Paulus&  Bar-I  longe  graviuseft.  Atqueadeo  rcm  excom- 


O      N     I       A 

quocurnque  genere,  fed  graviffima  &  atro- 
ciffima,  adverfus  qux  fi  commentationc  & 
armisfidei  probe  inftructi  fitis.non  eft  quod 
dereliquis  laboretis.  Cum  igitur  duo  fup- 
pliciorum  genera  funt  ,  unum  Ecclefiafti- 
cum,  alterum  civile  ,  qux  in  utroquc  gene- 
re  feveriflimafunt,  perpetiemini.  Hoc  no- 
bis  imitandum  ut  non  tantum  futura  mala 
nobis  ipiis  proponamus ,  fed  porro  exquifi- 
tiffima  quxquc  fupplicia  &  extrema  mala. 
Nam  nullifunt  infenfiores  hoftes,  quam  qui 
nomen  Euangclii  perfequuntur,  nulli  crude- 
liores  ,  nam  in  caufa  religionis  filius  non 
parcit  patri ,  &c.  Imitari  igitur  debemus 
eum  ,  de  quo  eft  in  Euangelio  ,  qui  fedens 
iniit  fecum  rationcs.  £/«.14,18, ;i.  * 

HincliquetDeum  non  prius  nos  tenta-  r)d  injf- 
tioneexperiri,antequam  nosadverfus  illam  fiHiombm 
armaverit :  non  prius  morbum  immittere,  4ouff>_<~, 
quammedicamentum  paratur. 

ObjeBio  :  Sed  illud  videtur  peregrinum,  Cnrexcom- 
quodexcommunicationem  tanquam  levio-  mmicj- 


nabas  __3.i4,n.  Quod  nobis  faciendum  eft 
futuras  afrlictiones  commentando.  i  Petr.j\, 
11.  Contra  malumimpiis  improvifoadve 


municationc  dignam  admittere  eft  multo 
formidabilius  quamgladio  vitamamittere. 
Ncc  melius  cum  flagitiofis  agitur,quod  nec 
nit,  ut  fceminx  parturienti  dolores,ut  turbo  ]  Ecclefia  nec  Refpub.  fuum  ofticium  faciant, 
die  quem  nefciunt ,  &  hora  quam  nou  cogi- 1  quia  formidabilius  incidere  in  manus  crea- 
tant  ;  carn  dicunt ,  pax  pax  ,  ut  rctc ,  quod '  toris  quam  creaturx.  Refponfio  in  promptu 
aves  fubito  deprehcndit,  ut  fur  in  nocte.  cft  ,  quod  iftud  Ecclefix  judicium  temere 
VideHiftoriamNabuch.  &  Ealthaf.  Dan.4,  fit  ejaculatum  &  fine  caufa ;  undc  cfficitur 
&  5.  Atque  videmus  maximas  copias  ab  im-  '  quod  Proverbio  Salomonis  dicitur  ,  maledi- 
belli  multitudinc  facile  fundi  cum  ex  impro- 1  clionem  ,  qtu\fme  cattfa  es~i ,  inftar  avis effe, 
Tifo  appetuntur.  Contra  imbelles  cautioue  I  qtts  avolet.  Hoc  experimur  hodie  in  Ponti- 
adverfus  fortiffimos  confifiere.  Hujus  Tcilficiif,  qui  cxcommunicatione  &ferrograf- 
infigne  eft  exemplum  in  lobocap.  3,  vcrf.   fantur,  &c. 

-4,25. item  in  Efthere  ,  qux  fibi  mortis  pe-        Accedit  hoc  quod  non  ,  ut  latrones ,  tre-  Etumhf 
riculum  propofuit.  Efth.  4,i<f.  ContraDa- 1  pide&  infidiofc  hoc  facturi  funt ,  fed  tan- /"""'"'" 
vid,  quod  fibi  omnia profpcra  promifit,fub-!  quam  in  renon  licitafolum,  fed  laudefum-    .'.*~ 

■  n  n.  1 ,-ir       i         /•      I  f  r  r,       ■  »  Yiolnnt 

uoita  conltematus  elt ,  ut  ditticultcr  le- 1  nudigna,  lumma  hducia  utentur  ;  xcum^^^^ 
ipfumcollegerit.  Pfiil. 50,6,7.  Hic  inferen-  fupphcium  jure  timcre  debeant ,  prxmium 


Verf.i. 

Et  m.-.xi- 
mbrum 

cjitidem. 


dum  ex  Proverb.  Silomonis, Sapiens profpi- 
cit  mala  ventnra  (tf  illa  cavet.  Scd,&C.P>-0 1/. 
11,3, &  17,11. 

Cum  vero  jam  probe  muniti  fitis,  multis 
confirmati  ratiombus,  quas  diligenter  accu- 
mulavi ;  audebo  etiam  accumulatius  &  fpc- 
cialius  mala  vobis,ex  mundi  odio  obventura, 
indicare.  Non  proponam  autcm  fingulain 


expeftabunt.  Vide  exemplum  in  Samarita- 
nis:  Ioan.4,9.  Lucs  9,53.  etiam  in  Paulo. 
Aci.9,1.  Videmus  autem  illos.qui  aliquouf- 
que  in  religione  confentiunt,  majori  furoris 
impetuferri  in  eos  ,  qui  in  quibufdam  dif- 
fcntiunt  ,  quam  qui  toto  ccelo  abillis  dis- 
juncti  funt.  Hinc  eft  quod  Pontificiorum  fx- 
vitiain  Ettangelicos  major  eftquam  qux  X 

Turcis 


A. 


Intentio 
bmdflft 

ptrniilofa, 


Verf... 


VeiCf- 
7>Umori.< 
hujui  frx- 
diHioms 
utilit.ts. 


ChnTh 

$r*ftntt 

Jl(t\t»\is 
hac  confr- 
mattone 
cfus  non 
fmt. 


TurcU  aut  Ethnitu  pcrpctiuntur ;  itcm  ma-  j 
jor  fxvitia  Pontificiorum  in  httangelicos, 
quam  in  lui&os  magis  rcligione  intcr  fe  dif- 
iitos,  quia  Pontificit  vidcri  volunt  quodnos 
fumus.  Hincetiammajor  fxvitia  Turc&  in 
l.tUc-: ,  quam  in  Chrtttianos  ,  quod  Tttrct 
vidcri  volunt  quod  lud&i  funt ,  ncmpe  le- 
men  Abrahx  ex  Sara  libcra. 

Hic  notetur  intcntioqux  dicitur  bona, 
qux  hominesprxcipitesabripitad  liorrcnda 
(celera;  qua  fxpc  tum  longilTimc  a  Deo 
abfcedunt  ,  cum  proxime  fc  ad  cuin  accede- 
te  arbitrantur  ;  tum  ad  infcros  cclernmo 
curfu  fcruntur,  cum  fc  jn  coclum  vol.ire  au- 
tumant.  Hinc  eftquod  Paulus  dc  Iudx-is 
teftatur  Koot.10,1.  atiod  Dei  zclnm habent, 
fed  non  fecnnditm fctentiam  ;  qui  zelus  eos  in 
omuium  horribiliifimum  exitium  conjccit. 
Nec  vero  hoc  tantum  in  impios  cadit  ,  fcd 
m  pios ,  ut  Iohannem  Baptiftara.  Matth. 
5,14.  &  Petrum  Iohan.ij.S. 

Munit  illos  adverfus  Imnc  furorem  ad- 
juncTa  ignorantia  in  his,  qui  illud  patraturi 
funt :  de  qua  vide  fupra. 

Qturat  aliquis  quid  indc  boni  Apoftolis 
accedct ,  quod  prxdictionis  hujus  mcminc- 
rint.  Rcjp.  Plurimum  omni  modo  .  Pri- 
mum  cnim  confirmabit  eos  in  Chriftidivi- 
nitate  ,  qux  ifta  longe  antcquam  facia  funt, 
vel  ullacorum  figniricatio  extiterit ,  prx- 
vidit ;  eoque  ipfo  ipfius  fumma  voluntate 
fieri,  qui  illa  potuit ,  li  vohut,  avertcre ,  & 
quo  minus  evcnircnt  imp.-dire.  Ncc  enim 
dubitandum  eum  fumme  potcntemclTe,  qui 
fit  fummefapiens.H.tfcporrocoiicIudipoteft 
cflc  ex  gloria  fua,  Ecdeiix  bono,  corumque 
iingulari  commodo,  ita  rem  geri :  cxtero 
quin  in  mcntem  nobis  veniret  Deum  aut  in 
ccelis  otiofum  ciTe  ,  aut  ejus  animum  a  no- 
bis  alienatum  elTc:niii  hxcnobis.inrimenos 
&  charilTime  complecTens ,  prxdixilTct.  Sic 
Euangelifta  Iohannes  in  Chrifti  perpelTio- 
nibus  narrandis  ad  dcpellendani  invidiam 
lingulasin  Scriptura  prxdicftaselTedellgnat; 
ut  intcjligatur  ,  non  tam  nos  libidini  eorum 
cxpofitos  efle  ,  quam  ad  explcndam  Dci  vo- 
luntatem  ad  lfta  certamina  pcrtractos  efle. 

Sed  hic  difcipuli  cxcipere  potcrant  argu- 
mcnto  difparatorum  non  oportuiiTe  hoc 
jam  dici ,  fcd  potius  fub  initium.  Atqui  re- 
fpondet  Chriftus  ab  adjuncta  pra'fentiafua: 
illud  non  fuiiTe  opportunum  ,  quandoqui- 
dem  quandiu  prxfuns  cumillisfucrat ,  ab 
afl.ictioneliberifi.erint  ,  nec  iint  appetiti, 
imovix  appellati.  Vndcetiam,  nolui.  illos 


*4$ 


jejunare.  Mattk.9,1'.  non  eft  paflus  ut  ali- 
quid  illis  deeffct  in  itineribus  ,  ut  aliquis  il- 
los  adoriretur,  ut  in  ipfiusprchcniioncali- 
quis  ex  illisabduccrctur.  Iohan.iS.S.  Cuni 
igitur  hactenus  pugna  vobis  ineunda  non 
fuit ,  quid  opus  erat  vos  ad  pugnam  armare? 
Dcinde  hujus  doctrinx  de  perlcquutione  fe- 
rcnda  non  tam  idonei  tum  auditores  fuiftis, 
coque  in  hoc  tcmpus  magis  opportunum 
diftuli.  Cujus  etiam  prudcntix  cxcmplum 
ia  Paulo  &  Barnaba  vidcmus ,  qui  primo  ia 
Antiochiam  ingrelTu  illos  dc  pcrpeiTionibus 
noueft  allocutus.  Sicut  enim  infantibus  &: 
adhuc  tcncllis  virgam  nonoftcntant:ita,&c. 
Quod  fingularcm  confolationem  habct , 
Dcum  nos  non  prius  in  bellum  adhibiturum, 
antequam  veluti  10.  an  nos  agimus ,  id  eft, 
antequam  nos  ad  eam  rem  adaptaverit.  Et 
qucmadmodum  olim  in  bcllo  timidos  &  for- 
midolofos  copia  abeundi  facta  dimilit ,  ita 
his  quorum  animos  non  obfirmavit ,  adver- 
fus  mala  perfcrenda  erfugium  aliquod  para- 
bit ,  modo  cautc  &  circumfpecte  ambule- 
mus ,  nec  nos ,  ut  Petrus ,  temere  inperi- 
cula  ingeramus.  Simul  ctiam  Miniftrihinc 
admoncndi  funt ,  ut  judicium  adhibcant  in 
doctrin.i  proponcnda  ,  ut  primum  quodque 
primo  loco,  cxtera  fuo  quxque  promant. 

Sequitiir/i/iM  alterd;  ubi  cum  prius  do-  verf  <  6.' 
cuilTt  illis  nihildecederc  fuodifceifu;  nunc  ChriBni 
docet  plurimum  ctiam  accedere,  atque  adeo  difcedit 
neceffarium  eiTe  ut  abcat,ut  illis  probe  con-  */fy'./™'"i 
fulatur.  Et  hanc  neceiTitatem  fui  ab  lllis  abi-  rrrP'J"<""' 

.  —  bus  rcme- 

tus  apre  connectit  cum  perpellionum  men-  Jmmfuo 
tione  ,  utpote  quarum  remcdium  &  medici-  abitu  datu. 
na  petendaeft  ex  largitione  SpiritusSancti,  nw. 
qui  non  poteft,  nill  fuo  abitu  ,  obtineri.  Eo- 
que  docet  hoc  elTe  opportunum  tempus  de 
afrlictionibus  dicendi,  ficut  prxcedcns  tem- 
pus  fuit  importunum.  Hactenus  enim  nihil 
perpeffbs  elTe  ,  quia  Spiritus  Sanctus  in  illos 
prolixiore  aliqua  menfura  non  deciderat ,  ut 
qui  non  potuit  fc  prxfente  dari.  Nunc  autem 
cum  aftictionibus  objiciendi  llnt,  neceiTe  eft 
ut  illcdifcedat  ,  utiillis  arma  &  robur  ad- 
verfus  ingruentes  hoftes  mittat.  Eoque  per- 
peram  illos  facere  ,  qui  de  iplius  abitu  tam 
triftesfunt,de  quo  ranrum  &  tam  illis  necef- 
farium  fructum  pcrccpturi  funt. 

Cujus  caufam  aiTionat,  quod  non  quxre- '  f°J  °°~ 

1  .  r  _    i?  J  1    _  rum  tncte 

rent  quovaderet.Hac  enim  commcntationc^./^^,^ 

David  fe  in  morte  filii  conlolatus  eft.i  Sam.  tnr  nuod 

11,13.  Sic  afrlictiones  nos  confternant,quod  mitcmfi- 

non  quxrimus  quorfum  immiflx  funt :  &:  "'**"?  1"' 

amicorum  morsnoscontriftat,  quianonre-    "'■''" 

*  cat. 

Cc  cc  cc   }  puta- 


54+ 


H      A      R.      M      O     N 


putamusquo  cxpirantes  migrant.  Sed  hic 

objicitur ,  quod  Petrus  Iokan.\i,  wrf.i6.di- 

fcrtc  quxrebat,  quo  vadis?  Sed  Rejpmjio  eft, 

non  qua:tiviflc  conlllio  quo  debcbat.ncmpe 

Utfcelicitateminde  ad  Chnlium  ,  &  com- 

modaadfc  pervcntura  nofcerct.  Sic  enim 

nequc  cx  Chnfti ,  ncc  ex  propriacalamitate 

ullum  tantum  dolorcm  acccpiflct.quem  non 

ccntuplo  folidum  gaudium   compenfaflet. 

Vudectiamab  homimbus  peccatur ,  quod 

tametli  fciant  amicos  m  ccelutn  conccflifle, 

tamen  non  reputant  quanto  lllorum  bono 

hoctit,   quamillis  hocexpedit  ut  proprius 

Deo  accedant.  Sictametli  fciuntaftiicliones 

a  Deo  immiflas  cfle  pro  pcccato,tamen  non 

rcputant  quantoillorum  commodohoc  fiat. 

Yfff-  Confert  vobis  nt  ego  ab?am.~\  Sic  lohan.j, 

Hominum  39.  Spiritus  nondum  datus  erat ,  quod  Chri- 

fimrfi-    flus  nondnm  glorificatm  effet :  namealargi- 

'■"•  tio  in  dicm  afcenfus  &  maugurarionis  dilata 

eft.  Hinc  intelligatur  quanta  efthominum 

amentia :  qui  de  ea  rc  valde  dolent  faepe ,  de 

qua  fumme  la?tari  debcrent.  Nec  tantum 

hoc  in  improbos  cadcre  ,  fed  &  pios  quan- 

doquc  ad  hunc  lapidcm  impingere  Non  igi- 

tur  mirum  eft  (i  Pontificii  Spiritu  deftituan- 

tur ,  quod  prajfentis  Chnfti  in  terris  ita  af- 

fixi  funt. 

PoHrixa         Notetur  etiam  quomodo  Chriftus  de  Spi- 

de  mifutme  ritusadventu  loquendo  fxpius.gradibus  qui- 

sf""""  s-  bufdam  &  fenfim  iibi  hoc  fumit  ,  ut  pcrinde 

'l" •  '    a  fcatque  a  Patre  Spiritum  procedere  do- 

%r.i<titttm  1  r  r   )t  . 

ceat.Sic  paulatim  docTnna  lnftuLinda  eft,  ut 
ingenium  hominum  illudferat.Nam  cap.14. 
verf.16.  ego  rogabo  Patrcm  ,  &  ipfe  dabit 
alium  paradetum  ,  &  verf.2.6.  quem  Pater 
mittit  meo  nomine.  cap.  autem  \%.verf.\6. 
dicit  fe  mifiurum  Spintum  a  Patre:  &  nunc 
cap.\6,verf.  7.  dicit  fe  mifliirum  Spiritum 
fine  aliqua  adjeftione. 

Hinc  etiam  difcimut ,  non  debere  nos 
fufpenfos  animos  habere  aut  dcfixos  penitus 
in  re  ulla,  qux  fcnlibus  objicitur.  Nam  fi  ne 
«jfttpA:  a  Chrifii  quidcm  carnali  prxfentia  pendere 
nos  oporteat  ,  nedum  ab  ullis  aliis  terrenis 
amicis  aut  fubfidiis  ,  ut  cxftimemus  nos  per- 
ditos  iri ,  li  his  deftituamur.  Quin  potius 
fciamus  Deum  ut  Chrifti  carnalcm  pra:fen- 
tiam  fubduxit  Apoftolorum  bono,  ita  etiam 
omnia  noftra  in  hac  vita  fubfidia  &  oblecia- 
menta  eo  contilio  fubtrahere.ut  illa  meliori  - 
bus  commutet.  Ncque  dubitandum  quin 
qui  Chrifti  ipfius  carn.;lcm  prasfentiam  tam 
abunde  Apoftolis  compenfare  potuit ,  facile 
poflc  noftras  omaes  amicorum  &  aliorura 


fropoftt.t. 


vfninti  re- 
bui  ftnfi- 
biltbus  non 


prxfidioru  commoditates  amiflas  reftituere. 

Prxftantiaru  hujus  doni  ctelcftis  ab  effe-  Verfs. 
diudcclaiat :  qui  tametfi  varius  &  multi-  Spintui s. 
plex  fuerit ,  tamen  illum  pra:cipue  exfequi-  '«'&*> 
tur.qui  eft  ad  rem  prarfcntem  accommodus. 
Nam  cum  follicitos  Apoftolos  Iuberet.quod 
exiftimarent  mundum  hoc  Chrifti  abitu  & 
ignominiofa  perpeflione  veluti  innoxium 
habitum  iri  &  meliores  paites  (cquutumjdo- 
cct  Chriftus  mundum  pcccati  &  quidcm 
gravifllmi  reum  peragendum  eife  :  &  cum 
Apoftolos  ureret,  quod  Chriftus  profacino- 
rofo  &  impoftore  .i  plerifque  perhibebatur; 
hunc  in  ilhs  Spiritum  Chrifti  juftitiam  aper- 
te  oftenfurumhocipfo.quodad  Patrempro- 
fedtus  apud  illum  pcrmaneat.  Denique  cum 
hoc  illos  pungerec ,  quod  Chnltus  tanquam 
teruntii  homo  omni  autoritate  nudatus  im- 
piorum  judicum  fcntentiam  lubire  coailus 
fit;Spiritum  conviciurum.ejus  efle  Iudicera 
in  omnes  agerc;  cujus  certifliinuni  indicium 
foret ,  quodprinceps  mundiab  illo  extur- 
bandusforet. 

Et  primum  quidcm  in  univerfum  notattt  Jtpofloli. 
dignum  eft  ,  Chnftumhic  do&rinam  &  Cor-"""rf'"?"'- 
rcptiones  Apoftolicas    non   tam    ad  ipfos  "f  £'"'"* 
Apoftolos ,  quam  ad  Dci  Spiritum  per  illos  pliU 
homines  coargucntem  ,  referrc.    Sic  alibi 
Matth.\o,xo.  non  vos  eftis  qui  loquimmi,  fed 
Spiritut  Patris  qtti  in  vobis  eft.  ita  Acl.6,10. 
non  potuerunt  obftflere  Sfirttui  per  quem  locu- 
tus  efl.  Quod  quidem  ptimum  Miniftros, 
confolari,dcinde  populum  admoncre  dcbct. 
Mimftros,quodSpintus  Sancius  (modofibi 
non  delint  otio  &  ofcit.intiajvirtutem  fuam 
cxerturus  fit :  quodque  ab  hominibus  reje- 
cii,  non  tam  ipii,quam  Spiritus  Deipcrillos 
redarguens  repudiatur.    h'on  vos  rejecerunt, 
yi</;«e.Populum  vero,  ut  xqui  bonique  con- 
fulant  &patienter  fcrant  miniftrorum  re- 
prehenfionem,niii  ufque  eo  fuperbire  velint, 
ut  ne  Dominum  quidcm  cos  verbis  corri- 
picntemaudire  velint. 

Iife^  df^.f-noK.']  Hic  notandum  ex  omni-  Verf  9. 

buspeccatis  nullum  eife  tetnus  &  horribi-  '«lidtUta 

Iius  intidelirate  ,  ut  qua:  m.icer  &  radix  reli-  ■*" .  ""* 
^  maxtmum, 

quorum  ommum.  Multashorrendas  contu- 
melias  in  Chriftum  admiferant ;  fcd  ea  om- 
nia  pra:infidelitate  veluti  lilentio  fepeliun- 
tur.  Sic  Heb.$,\8,\<j.  tametfi  multa  fcelera 
pacraflenr,  camen  infidelicacis  folius  nomine 
exclufi  perhibentur.  Nec  injuri.i  ,  quando- 
quidemquinon  credit  in  filium.Deum  mcn- 
dacem  facit.  1  Iohan.^,\o.  Hoc  illuftretur 
exemplo  ab  homimbus :  quibufdam  pra;- 

fertim, 


E     V     A      N      G 

fcrtlm  ,  qui  hanc  injuriam  morte  vindica- 
bunt  c*  Unguioe  cjus  ,  qui  i!Iis  mendacii 
convitium  nnponit.  Quod  quidcm  cum 
femper  atrox  fcelus  fucrit,  nunc  tamen  gra- 
vius  multo  eft  fub  Euangclio:  poft  cnim  tot 
promiliaprxftita  &  tantain  fidcm  in  pro- 
niiliismaximis  dcfiliofuo  admoitem  tra- 
dito  dubitarc  dc  Dci  tidc  longc  fit  gravifli- 
niiim.  Hoc  illuftratur  fupcnorc  limditu- 
dine. 

Dcindc  cum  Dcus,  qui  olim  per  Prophc- 
tas ,  nuncpcr  fihura  unicum  loquutus  flt: 
Hebr.1,1,1.  ctiam  lioc  ipfo  gravius  fit  fidem 
diclis  dcrogare.  Denique  li  gravc  fcelus  iit 
non  credere  Dcommanti  ut  quod  lcrcmias 
populo  objccit ,  an  non  mantim  meam  exti- 
taefceretisjcrcm. 5,11,15 .  Nedum  gravc  crit 
Dcopolhccnti  non  credere.  Hoc  vidcmus 
in  A&is  Apoftolorum,  ubi  Pctrus  perfidiam 
Iudxorurn  confidcutiffime  coarguic. 


Vcif.io. 

Chriiii  ju- 
fiitia  ejns 
exaltatic- 
ne  probata. 


faftum  deprimet ,  &  cjus  nequitiam  coar- 
guet:  fic  &  incam  jufhtiam  quamvostra- 


*      L     l     C      A.  54C 

tum  cjus  in  tcrris  commorationis  commcn- 
to  i/lum  a  Patris  dcxtra  dctrudunt :  ncc  ju- 
ftitiac  Chrifti  tantum,  fcd  &  eodcm  momcn- 
to  noftrx  dctrahunt ,  qui  juftitiam  ab  illo 
pctimus  &  eommodatoaccipimus. 

Quod  li  qmr.it  aliquis  quomodo  igitur  Curnoi 
fit,  ut  nos  jufti  non  rcfurgamus  tcrtio  die  &  '«•'«  A* 
deinccpsin  calum  rapiamur.  Refrondetur  "'""/"•'- 
longe  diflinuicm  cflc  rationem,  quia  nbs^''"""' 
non  refurgimus  ut  aliis  juftitiam  nfTeramus, 
aut  tcftatam  relinquamus.    Deinde   ita  in 
Chriftirefurrectione  acquiefcimus ,  &  pcr 
eam  juftificati  non  minus  bonoanimofu- 
mus,  quam  li  tcrtio  diercfufcitati.non  mul- 
topoft  m  ccelum  fubvthercmur.  Nos  igitur 
nunc  jufti  facti  Chrifti  juftitia,   ca  contcnti 
fumus.quod  cum  Chnftus  noftra  juftitia  jp- 
paruerit  ,  tum  quod  nos  aliquando  cum  ipfo 
comparituri  fumus.Co//c/3  ,1,3,4.  &.iloh. 
3,1,1.  Quanquam  etiam  fipeDominus  non 


Sicut  Spintus  in  vobis   loqucns  mundi  !bbfcurareftirnoniainnocentixfuoriimetiani 


in  hac  vita  rclinquit ,  &  notas  quafdam  ita 
Ilisimprimit ,  quibus  hominibus  polam  fiat 


duci  &  obfcurariiinquefcrtis,  vindicabit,  &:  eorum  fiinctimouia,  ut  in  Elia  ,  Enocho, 
iude  afuuet.quodegoadPatrcmiturusfum.  jStcphano,  Mofe.  Vndeetiamipli  confcicn- 
Quod  &  diligentcr  ab  Apoftolts  inculcatum  tia  fua  convincuntur  illos  efle  innoxios.Prar- 


pairim  cft,  Chnftum  eflc  juftum  &  fanclum, 
idque  hoc  ipfo  argumcnto ,  quod  rcfufcita- 
tus  a  Dco  ad  dextram  ejus  fedit.  Sicut  enim 
minifterium  Enochifuaafllimptionein  coc- 
lum  oblignatum  eft,  Hebr.u,^.  coMzto  cum 
luds.  epijloU  verf.14.Skut  etiam  Elix  mini- 
fterium  ejus  raptu  in  coelu  abunde  compro- 
batum  cft,  1  Rsg.i.Sic  Chrifti  juftitia  atque 
innocentu.  Hunc  autem  Chrifti  afcenfum 
tanto  magis  teftatum  ciTe  opottuit,  quod  cx 
cjus  juftitiaafccnfu  fuo  plcne  convicla  no- 
ftra  omnis  juftitia  pendcat.  Nam  nili  ille  re- 
fufcitatus  Dcogratus  fuiflet ,  eoque  apud 
dextram  cjus  fcdcret ,  nos  nullo  modo  Deo 
acccpti  cfTe  poffcmus.  Si  enim  qui  perfo- 
nam  noftram  fuftmet  &  peccata  noftra  om- 
nia  in  fe  tranftuiit ,  in  morte  remanlit ,  aut 
rcfufcitatus  ccclo  tamen  cxcluditur,  qucm 


terquam  quod  mcmoria  juftorum  manct,  ut- 
cumque  ad  tcmpus  pro  rcis  Sc  impiis  ha- 
beantur. 

Denique  mundum  coarguet  dejudicio&  Verfir. 
potcftate  illi  in  terris  &  calo  tradiu ,  ut  qui  *>/»/»- 
omnium  defpicatiffimus  habcbatur,  is  v\o-&'"0/",. 
rioiiilimus  pnnceps  comprobetur.  In  quo  cim^fM 
etiam  Apoftoli  in  Attis  diligenter  elabora-  iMdexajfe- 
runt.  utAci.i,$6.  &  3,i3,cj>c.Hujusrei  fir-  titm. 
miflimum  argumentum  ab  efFcctis  affert, 
quod  mundi  princeps  judicatur  ,  fugatur  & 
profligatur ,  mortis  peccati  imperium  illi  in 
fideles  ademptum,  omniaque  obftacula.qux 
noftram  falutcm  remorari  poflint,  fummo- 
ta  ;  ut  abinimicis  noftris  hberati  ei  fervia- 
mus  in  fanftitate  &  juftitia  omnibus  die- 
bus  vitx  noftrx.    Quod  primum  fingula- 
rcm  confolationcm  habet;  omncs  vcl  poten- 


locura  in   crxlis    reperiemus  ':    Sic  dicitur  tiflunos  Ecclelix  hoftcs  fundendos  &  fter 


Rom.j..  verf.  tilt.  eura  refurrexifle  propter 
juftitiamnoftram.  Atque  hxc  ratio  eftcur 
Chriftum  oportuit  rcfurgere  tertiodie,  & 
non  diu  hic  in  tcrris  vcrfari.  Quo  etiam  fit, 
ut  qui  illum  hic  in  terris  hxrentem  fom- 
niant,  tantum  ejus  juftitia:  dctrahant,  quan- 

I  o  H  a  N.  cap.  16,  avcrf.u,  ad\6. 

1 2  Adhuc  tnulttx  habeo  qu.t  vobis  dicam,  fed  uttnc  non poteflh  portare. 

13  Quum  mtemrenent  ille ,  id  elt  Spiritmillereritatu ,  dux  r't*  rcbis  erit  in 

vmnem 


nendos  effe  .  Deinde  admonitionem  ,  ut 
nos  exploreraus  an  juftitia  Chrifti  induti  li- 
mus :  nam  li  hoc  lit ,  fequatur  etiam  nos  in 
Chiifti  poteftatem  a  tyrannide  peccati  af- 
fertospietati&  juftitia;  ftudere  ,  &.  ftrcnuc 
operamdare.  Vide  Matth.11,12. 


fi,6  H     A     R     M      O     N     I     A 

otnnem  veritatem:  mneriim  loquttur a  femetipfo,fed quicumque audierit,  loquetur: 
&  qtu  renturafunt,  renunciMt  vobit. 

1 4-  Ille  meglorijicabit,  qttia  de  meo  accipiet,  &  renunciabit  vobis. 

U  OmnijqiubabetPater,meafunt :  proptereadixi  tllum  de  meo  accepturum 
&  renunciaturum  yobis. 


ANALTSIS. 

A  B  adiunfta  multitudine  eorum  ,  quxdicenda 
■'^habuir,  arguitillorumadillacomprehendenda 
«iWsetci**  ;  cujus  afperitatem  demitigat  ab  ad- 
junfto  tempore  ,  quod  illa  incapacitas  priknti 
tantum  temporefiniatur. 

Verf.  1 3.  Fleniorem  confolationem  proponit  ab 
adjunctoadventu  Spiritus  San&i  ad  illos ,  ejuf- 
demque  Spiritus  effecto  ,  quod  illos  ducet  Sc  ilhs 
prrcibitin  omnibus,  qurcfcire  illos  inrereft.  Dein- 
deproprium  fub|ec"rum  ddignat  documentorum 
Spititus  S.nempe ,  qure  audivit  modo  ;  deindeef- 
ficienrem  caufam  notat  do&rinre.quam  ponet  Spi 
iitus,nempeFilium:  aliudeffeclumSpiritus,  Apo- 
flolis  prrcdicere  futura. 

fttf.  t4.  Aliudeffe&um  Spiritus  San&i.nempe 
glorificare  Chriftum,  cujus  efficiens  notatux,quod 
a  Filio  accipiet,  qurt  loquetur. 

ferf.  1  5  ■  Prolepfis  eft,  cujus  tacita  occupatio  eft 
adifparato:  occurri  enim  potuit  Spiruum  San- 
ctuma  Patre  accipere  qure  loquitur :  fubje&io  eft 
ab  adjunfto  ,  communicatione  omnium  qurc  funt 
Fatriscumfilio. 

META  PHRASIS. 

12,  "\  A^ta  cum  [,nt  de  qmitcs  vos  edoctos  & 
J-V  Xadmonitos  ctiravi  ,  multa  adhtic  fuper- 
funt ,  de  qutbns  vos  edoBos  &  admonitos  efje 
velim.  Sedparlim  qttod  dorits  Spirittcs  SanBi 
nondum  largiter  ferftifi  eiits  ,  partim  qttod 
moerore  oppreffi  ad  illa  perciptenda  mtntts 
idonei fttts ,  de  iliis  in  prsfentiarum  differere 

Ij.  fuperfedebo.  Sed  cum  fupervenerit  ilie ,  qttem 
jamfipitis  dixi ,  Sptrittu  omrits  veritatts  Do- 
Bor;  ipfe  tanquam  vis.  dux  pr&ibit ,  &  vos  in 
omnem  ,  qiu  vcbts  (y  minifierio  vefiro  com- 
moda  &  opportttna  eft,  veritatem  ducet :  qut 
tamen  (quamvis  Deus  fit  in  faula  benedt- 
Btis)  afe  non  loquetur.fedqus,  a  Vatre  £T  me 
acceperit  (de  noftro  enim  accipiet )  ehquetur, 
atque  adeo  prster falutarem  Dei  doBrinam, 
eorumqtitfutura  funt  prefcim  ,  eadem  ad 

I4_  Ecclefis,  commodum  enuntiaitt.  Beattcs  iile 
Sptntus  exfaBis  diBifque  meis  ,  ex  depre/fio- 
nefeuperpefftonibus  (£>  ex  elaticne  &  exalta- 
tione.megloriofum  prtdicabit.fiquidema  me, 
a  quoprocedtt,  ($  chjks  Spirituiefi  ,  acciptet 

j.  qttodvobts  annuntiabit.  Neque novum  vobis 
vtdeatur  ,  quodillumame  accepturum  d:xi, 
qmd  vobts  annuntiet :  Idcirco  etextim  auda- 
Ber  bec  dixi ,  quta  qutcunque  Pater  haiet, 
cadem&mea  ftmt,  Cttm  igitnr  notum  {$ 


indicatum  vobis  (it ,  illum  qui  loquitur  a  Pa- 
tre  accipere  ,  eodem  rationis  momento  confici- 
tur,illum  qttod  enuntiaiit  a  me pertnde  atque 
a  Patre  accipere. 

P  R  A  X  1  S. 

E*T<7r5»«.]  Hinc  apparet  quales  natu-  VerTis. 
ra  linius  in  rebus  cceleftibus  percipien-  Kojitam 
dis  ,  quam  ftupidi  &  bardi.  Cum  enim  ca;-  rebmfiarf 
tcra  omnia  ,  tametli  cognitu  difficillima,  'T'''!" 
in  intimis  terra;  quafi  penetralibus  abftrufa-'  p 
mfinitis  fpaciis  a  nobis  diilira  ,  aut  propria 
induftria  ,  aut  duce  magiftro  percipiamus; 
cum  terra;,  maris,  cceli  magnitudinem  ani- 
mo  &  diiquifitione  affequamur  ;  cum  folis, 
ftellarum  menfuram ,  cura  corporum  coele- 
ftium  motus  comprehenfa  habeamus;  natu- 
rx  fecreta  rimemur  ;  cum  in  artibus  inve- 
niendis  miri  artifices  effe  comperiamur  :  ta- 
men  ne  minimum  regni  ccelorum  myfte- 
riumpercipererite  poffumus.  AnimaJis  ho- 
rao  non  percipiteaqua:  Dei.  1  Cor.z,  14. Non 
ett  qui  tntelligit,  non  eii  ttfquc  ad  ttnum.  Pfal. 
14,1,5.  Si.Rom.',,ii.  G±&  oculus  nonvidit, 
nec  aurts  audivit,  nec  in  cor  hominis  afcendit, 
qus.  Detn  priparc.vit.  I   Cor.1.,9.    hinc  eft 
quod  >rafoix  uauuil^-  bis  ,  i  Rom.z\,-,o.  ap- 
pelletur.  Cumque  pnncipes    mundi   Deus 
hxc  ccelavit ,  iCjm,8.  qui  tamen  &  edu- 
catione  &  ufu  acutiffimi  funt,  nedum  alii  eo 
pertingere  poffunt  Hinc  eft  quod  non  mul- 
ti  nobiles  non  multifapientes  ,   &c.  in  hoc 
niundo  vocati  perhibentur.  1  Cor. i,i6.Narn 
li  fapientiaS;  ingenio  humano  percipipof- 
fent,  quis  non  videt  plures  fapientes  &  nobi- 
Ies  ad  relieionem  veram  aogreeatos  iri, 
quam  fatuos  6c  ignobiles.  Huc  item  fpectat 
quod  Apoftolus ,  I  Cw.i, 11,12.  dicit :  nemi- 
nem  ccgnofcerefenfa  homirits  ,  ritft  jfiritum 
hominis.qui  eftin  ipfo;fic  nemmem  cognofcere 
qtuDeifunt ,  ritfi  SpiritumDei.  Nam  &  de 
libro  Prophetixdicitur,^Jcc.5,7-illum  effe 
<hf  1«  5"9ri  &  feptem  ligillis  oblignatum.ita 
ut  non  nili  per  Chriftum  poilit  referari. 
C2nod  quidem  adeo  verum  eft,  ut  ne  impro- 
bi  quidem  ipii  myftcria  regni  percipiant  ad 
eorum  auftiorem   condemnationem ,    nili 
ccelicus  ea  accipiaot.Vide  Heb.cap.6,verf.4. 

tantum 


hprimii 
reliponii 
rvili:f  r.ct 
fnbftfltn. 
ium. 


Verf.i;. 
ConfaUlio 
a  m.imtdu- 
Bicne  Spi 
rilM  S. 


EvANCEltCA.  £47 

tititum  abeft  ut  falutaritcr  percipiant.  i  tur  &  arcem  inexpugnabilem.Ecce  enim,in-  interprtt*. 

Neque  vero  hoc  ad  illos  duntaxat  fpectat,  quiunt,  hic  aperte  notatur  qu<cdam  cffc  do-  "•""  "/*- 
qui  Spiritu  Sanclo  dcftituti  funt  &  cxtranei  cumcnta  ,  qua:  Spiritus  Sarsdtus  Ecdcfiam  '""*• 
a  Repub.  fpirituali  &omuino  rudcs  myftc-  do&uruserat  non  prius  a  Chnflopropolita. 
riorumfidei,  fed  &adillospertingit,quiSpi-  Scd  quibus,  cedo,  verbis  illud  apparct:  Inio 
ritu  Sancto  &  cognitione  Scripturaruoi  ali-  veroiiverbis  ftandumlit,  vos  confodiunt. 
quoufquc  imbutifunt.  Nam  hxc  Apoftolis  Natucum  priuscadixcrat  qur  antedocue- 
etiamdiclafunt ,  quialiquot  anno,  ad  Ec-  rat  ;  aff.rmetquc  fupcrcffe  aliaadhuc  quo- 
clefiam  aggregati  a  Chrirto  Docto:  e  accu-  rum  ipii  capaccs  non  crant :  videtur  prorfus 
ratiirime  infhucti  fucrunt.  Quo  docemitr,  tacitc  cjufdem  cum  prioribus  gencris  cffc, 
non  effe  fubfiftcndum  in  initiis ,  ut  nobif-  contirmarc.Sedhocpropriusintrofpiciamus, 
cum  prxclare  aftum  cffe  exiftimcmus,  quod  j  &  excutiamus  dihgentius ;  ut  facilius  intel- 
crafliores  tcnebrs  diflipata:funt  &  nos  ali- jligamus  ,  quamfutile  fit  in  quo  fpemfuatn 
quo  veritatis  luniine  perfuii  ,  ut  nosdivites  ponunt.  Iehan.ij,ij.  dixcrat  Apofiolosfuos 
&  perfpicaces  ac  probe  veftitos  arbitremu»  amicos  efTe,  &  rationem  adjungit,  quia  om- 
cum  Ecclefia  Laodicenfi  Apoc.^,17 .  Scd  ad  nia,  inquit,qua:audivii  Patre,  propofui  vo- 

bis.  Si  omnia  igitur  propofuit,  nihil  celavit, 
&c.  Vndc  etiam  ex  hoc  loco  firmiffimum 
argumentum  iuftituitur ,  adverfus  Pontifi- 
cias  traditiones.  SiSpiritus  Sanclus  eatan- 
tum  docet,  qua;  i  Filio  accepit ,  nihil  docet 
quod  nonprius  a  Chrifto  edoclum  eft.Prius 


majoraconrcndendum  excmplo  Apoftolo 
rum;  atque  adeo  neceflarium  duccndum,  ut 
proficiamus ,  alioqui  nani  erimus  in  rcligio- 
ne  Chriftiana  a:quali  ftatura  trigefimo  pro- 
feffionis  noftrae  anno  atqucprimo  &  fecun- 
do  ,  quod  cumincorporis  &  prxfcntis  vitx- 


rationeabhorrcmus ,  nedum  in  fpiritualis.   verum  ;  pofteriusigitur.  PropoGtionis  pars 
Quid,quod  necodemquidemftatupermane-  antecedens   eft    manifefta  :  quandoquidem 


mus,  fed  decrcfcimus,  exarefcimus,  cum  non 
proficimus  ;  donec  in  fumum  abit  quicquid 
prius  aut  nobisaut  aliis  priclarum  &  flo- 
ridum  apparebat.  Neque  vero  excipiamus 
Apoftolis  hoc  nccefTarium  fuiffe  admunus 
quod  obituri  erant ,  quod  nobis  perinde  non 
neccfie  eft.  Nam  apparct  illos  ne  ea  quidcm 
percepiffe.qua:  dc  ejus  morte  &  refurrectio- 
ne  dixit,  tametii  &  fa:pe  illa  dixerat  plcniffi- 
rne  planiffimifque  verbis.Quamobrem  dan- 
da  opera  ut  non  modo  in  ledioneScriptu- 
rarumaffidui  fimus ,  fed  Deum  pro  Spiritu 
fuo  imploremus ,  qui  nobis  illum  pctenti- 
busdabit.  Luc.cap.n,verf.i$.itc{ue  ut  eum 
affequamur  ,  mentem  &  cooitationcm  a 


procedit  i  filio  ,  ut  hoc  loco.  Confequentia 
item  manifefta cft,  quia  eadem  qua:  Spiritus 
Sanclus  i  Filio  accepit ,  ea  Chriftus  a  Patre 
acceptapropofuit.  Velfic  brevius  ,Spiritus 
Sanclus  nihildocet  prxter  filii  voluntatem: 
Chrifiusomnem  eam  voluntatem  docuit; 
nihil  igitur  Spiritus  docet ,  quod  Chriftus 
non  docuit.  Propofitio  eft  ipfe  contextus. 
AfTmptio  CQiifirmatur.  Si  Filius  Patris  vo- 
luntatemomnemdocu:t,faamctiamdocuit, 
utqua?  una  &  eadem  lit  verf.it,.  fed  prius 
verum,  M;>.if  .u.poftcrius  igitur. 

Deindc  aliud argumentnm  ducitur  ab  ef-  verfi4. 
fectu.  Qlu  me  glorificabit ,  candem  doctri-  E.ujhc  tt- 
iivn  quam  ego  propofui  doccbit :  fed  Spiri-  "'"• 


Pontifi- 
ciorum 


carnali  Chrifti  prxfentia  abducamus ,  qua:  itus  Sanclus  me  glorificabit.  Propofitio  ap- 
nobis  obeft,ad  Spiritum  Sanctum  impctran-  |  parct :  Nam  fi  aliam  doctrinam,quam  Chri- 
dum.  Iftus  propofuerat,  docerct ,  fe  glorificaret, 

Sicut  aut  prior  verfus  nosad  follicitudi- 'non  Chriftum  :  Eandcm  verodocens  quam 
nem  cxcitare  debetjfic  etiam  conf jlationem  Chriftus  docuerat,  Chriftum  verum  &  fidc- 
affert  hic,nihil  nobis  dceffe  quod  non  abun-  Iem  in  domo  Patris  fui  comprobabit.  Sicut 
de&  plena  manu  Spiritus  fuppeditat  ,  modo  quis  diceret ;  mihiverum  dicenti  non  jam 
de  illo  folliciti  eum  debite  quafiverimus.  j  fiditis;  fcd  cum  talis  advcncrit ,  illemeve- 
Nec  enim  manus  Dei  contraita  eft  ,  ut  non  racem  effe  confirmabit. 
poflit  aut  nolit  opitulari.  Si  cuidelitfapien-  Huc  accedit  quodpriusM/xi.j.itf.  docet 
tia  poftuleta  Deo  ,  abunde  dabit.  Iacob.j.  Spiritura  ihminriiir  qua:  ipfe  priuseosdo- 
quienimnos  pra:venit  Spiritu  fuo  &  illum  cuerat.  Ergo  non  niii  prius  dicla  docebit. 
contulit  cumillum  non  expetivimus,ncdum  Deindc  i  «.xfytiilK  iXifciu.  svutp&ivei.  Sed 
illum  dabitprecibus  t:;pct:tum.  1  quxdocet  lpiritus  Pontificius  cumhispu- 

Hic  Pcntifai  raagrum  prop  ugnaculum  ;  gnant,  quz  Chriftus  docuit ,  idcirconon  eft 
traditionum  fuarujnfe  nactos  effe  arbitran-1  fpiritus  vcritatis.   Ad  ha:c  confderandum, 

D  d  d  d  d  d  qua: 


94*  H      A      R 

qua:  funt  illi  longe  difficilia  ;  quorum  Apo- 
ftoli  Chrifti  non  erant  capaces:  fcilicct  lunii- 
nuni  mcridie  accenlio,  aqua  bencdicta^panis 
bcnediclus,  crux,&c.  noenia:  vix  dignx  pue- 
ris.  Docuerat  eos  Sc  erant  capaces  fummo- 
aum  Euangeliimyfteriorum,  qui  i  Tim.$, 
i(f.cnumerantur;doclrina?  Trinitatis.o»/>.ic, 
&c.  tt  tamen  has  nugas  fcilicet  capere  ne- 
quiverunt.  Poftremo  uotetnr ,  veteres  Hx- 
rciiarchas  hunc  locum  eadem,  qua  Paptfia, 


M       O      N      I      A 

ratione  torfiffe.ut  fua  commenta  ftabilirent. 

Hoc  etiam  loco  liquet  doclrinam  Pon. 
tificiam  non  effe  veram  Spiritus  doclrinam; 
quod  Chriftum  non  glorificet ,  fed  fanclos, 
&  opera  hominum  ,  Iiberum  hominisarbi- 
trium.  Vide  Ioan.7,1%. 

Deinde  hic  locus  eximius  eft  adafferen- 
dum  proceffum  Spiritus  i  Filio  ,  ut  qui  hic 
aperte  monftreturperiirde  accjpere  -Jsnfx- 
m  a  Filio,  atque  a  Patre. 


IoHAN.  cap.  i6,averf.i6,adz}. 

16  P.mlijper,  &  nonconfpicietisme  :  &  rurfumpattltfper,  &  ridebitis n:e,qtti.i 
egovadoadPatrem. 

1 7  D txefunt  crgo  cjuidam  ex  dif  ipttlis  ej tts  alii  ad  aitos ;  Ouid  esl  boc  qttod  di- 
ciinobis;  Paulifoer,  &nonconfp'uietu  me,  &ritrftispattlifper,  &\idebitis»ie :  &, 
Quia  ego  vado  ad  Patrent  ? 

1 S  Diccvaut  ergo;  Ouid  illud csl  quod dicit paulifper?  nefcimus quid  lojttatttr. 

t  g  Cogno-vit  att, e;n  1LSVS  eos  velle  ipfum  intcrrogare,  &  dixit  eis;  Dc  hoc  qu&- 
ritisinter  vos,  quoddtxi;  Paulifper,  &  nou  confpicictis  me :  &  iteruw,p.utlif(er,  & 
yidebitisme? 

20  Amen amen dico  vobis,flebitis  vos,  &  lamentabimini ,  wundus  autem gaude- 
lit :  vos  vero  triftcs  eritis,  fed  trittitia  veslra  evadet  ingattdittm. 

21  Mulier^quuniparit^doloremhabet ,  quoniawadver.it  horaejus  :  poflqitam 
(tW.em  peperitpuerulum  ,jam  non  meminit  afflicltonis ,  proptergaiidium  qttod  homo 
fu  natus  in  mtindttni. 

22  Et  vos  igitur  nunc  qtiidem  trislitia  tcnemini  :fed  rurfinn  videbo  ros,  &gau- 
debit  cor  rcslrum,  &  gaudium  veslrum  netno  tollet  a  robis. 


A  n  A  l  r  s  1  s. 

A  Liaconfolatibeftabadjun&abrevitatetetnpo- 
■•  ris,  quo  ejus  exhilarame  pnfentia  &:  vilio- 
ne  deftituenrur  ;  quod  fuo  adverfo  confirmat, 
nempe quod  illius  gtatiofa  vifione  fruentur ,  cujus 
gratiofa:  vifionis  caufam  e.xplicat  ,  nempe  hoc 
ipfmn  dequo  llli  tantopere  ruarrent.quod  yaditad 
Patiem. 

Verf.  17, 18.  Effeftumfuperiorisdi&iaChrifto 
eft  Apoftoloruni  interfedifquifirio^quiselfttillo- 
rum  verborum  fenfus ;  cujus  difquiiitionis  caufa 
cfficiens  notatur ,  qnod  fcilicet  quid  vcllet  non 
imelligerent. 

fcrfiy.  Hujusfermonis  qui  a  Cl-riftopropo- 
nimrcaufaefficiensindicatur ,  prxfciemia  ipllus 
de  difcipulorum  opud fe  defignatione ,  qux erat  ut 
Chriftum  deverborum  fuoium  fenfu  interroga- 
rcnt. 

Verf.za.  Chrifti  jucundx  prxfentix  ad  tempus 
carentiafuoeffe&odeclaratur,  nempemoerore  & 
hmentatione  qux  fuo,  adverfi>,mundie.xultatione 
Uluftratur;  deinde  giatiofi  ad  illos  redituselfe- 
ftum  declaratur,  dolons  in  gaudium  cornmutatio. 
Quxomnia  ceftimoniovehementis  aflcverationis 
confirmanttir. 

Vtrf.  21,22.  Hancdoloris  Sc  lsticixin  Apofto- 


lis  conditionem  illuftrat  fimilitudine  parturientis, 
qux  infantem  enititur. 

M  E  TA  P  H  R  A  S  I  S. 

INfiat  jam  tempus   cum  aliquantifper  in      t'g, 
macrore  confiituti ,  Uta  fif  gratiofa  pr&fen- 
tia  mea  defiitttemini :  fed  non  dm  in  tllo  moz- 
roretabefcetu ;  nam  non  tta  multo  pofi  lu- 
men  vulttu  mei ,  quo  recreeminiintuebimi- 
ni:  idqueob  illam  ipfamcaufam,  ob  quam 
\am  in  motrore eUU,nempe  qtiodad  Patrem  in 
ccelts profecittt,  indeSpiritum  confolationisad  ■ 
■vos  rnittam.  HocChrifii  dtcio  commoti ,  ex       17. 
ApcfiolU  quid.v»  mterfe  diffcrenles  dicebant; 
Quid  bocfibi  iiult,  qilod  nobis  dtcit ,  patihfper 
(j>  menon  intitebimmi ,  &  i  contra  paulijper 
$B  me  videb:tis,qiua,vado  ad  Patrcm?  Dixe-        1 J. 
runt  ,  inquam.  ffiuidfibi  vult  hoc  panlijper  : 
nam  plane  qnidfibi  velint  hnc  verba  tgnora- 
mns.  Quamobrem  Ieftis  pr&fciut,fore  ut  Apo-       1  $ . 
fioliiUum  de  verborum  fuorum  fenfu  mterro- 
garent  ,  ad  illos  dixit  ;  Scio  equidem  vosinter 
voi  ultra  cttraque  quttrere  qitod  dixi :  pauli- 


10. 


II. 


E     v     A     M     C 

frer ,  (j  me  non  intuebimini,  &  paulifpcr ,  & 
me  videbitis.  H.rtim  verborumhic fenf.ts  cit: 
qtiod  me  mirte  fublato  vos  in  luciu  &>  lamen- 
tatione  verfabimini.fuut  i  contra.quiin  mun- 
do  funt,  impu  gaudio  rjy  exultationc  gesiient, 
interim  dum  vos  contrislamini  ;fed  bono  am- 
mo  esiote  ,  qttandoqutdem  mundi  gaudio  tn 
antmi  moerorem  trimflato ,  ves'ter  maeror  in 
Uticiam  commutabitur  ;  qiu  omnta  ezentura 
fantttjfime  vobii  affirmarim.  Hanc  vesiram 
conditionem  in  pucrpera  aliquoufque  adum- 
brare  libet.  Mulier  jam  jam  paritura  ad  pau- 
ctdas  boras  torqtietur  ry  acerrimis  dolorum 
aculeis  pungitur ,  quia  temptts  a  Deopartui 
prxftitutum  advenit :  fed  cum  puerulum  eni- 
xafuerit,  'omrns  non  dolor  tantum  ,  fed  dolo- 
ris  recordatio  evanefcit :  folido  fiquidem  gau- 
dio  perfunditur  ,  quod  homincm  pruts  in  den- 
fis  uterifui  tenebns  latentem  in  Ittcem  hanc 
edidit.  Sic  &  vos  in  pr&fentiarum  mocrore  af- 
ficimini  :  Sed  cum  lumen  bon&  voluntatis  met 
erga  vos  affidferit ,  ex  intimts  animi  vesiri 
pcnetraltbttsfolide  gaudebttis.  S^upd gaudttim 
(fecus  quam  in  recens  nato ,  qni  rapacibtts 
mortis  manibtts  btduo  aut  triduo  posl  partum 
abripitur)  tam  eii  conftans  &firmum  ,  ut  il- 
lud  vobis  terreiirium  aut  inferorum  vis  attt 
machina  eripere  nonpoffit. 

P  R  A  X  I   S. 

SVmma,  Chriftus  fuiabitus  moleftiam& 
acerbitatem  porro  mitigaturus ,  fe  ab- 
fentem  auguftiore  &  fructuofiore  ratione 
ab  illis  fruendura  &  confpiciendum  polh- 
cctur 


Var 
tes 


rDifcipulorumdepropofita  confola- 


tione  difquifitio'. 


,    \  Chriftidepropofitadubitationema- 

L   tura  &  accelerata  explicatio. 

In  priorej  Chrifti  propofitio. 

infunt,    V  Difcipulorum  addubitatio. 

Verf.  16.         In/T/Vredicit  difcipulos  fe  non  vifuros 

KoTirac*-  tamctli  prxfentem  ,    fed  parvo  intermiflb 

citai  <sr     tempons  intervallo  lllos  fe  afpec~turos;idque 

Dtibmi-   hocipfoquod  adPatrem  profkifcens  cor- 

%"""'       pore  &  afpeclabili  prxfentia  ab  illis  remo- 

vendusiit:  tantumque  abefle  ut  illiusdif- 

ceflu  ejus  afpettu  pnvandi  eflent  ,  ut  hoc 

ipfoeum  magis  vifuri  lint ,  quod  ad  Patrem 

fubvehendus  fit.  Eodemargumenti  genere 

hic  utitur  ,  quoM/>.i4-  Poftquam  enimibi 

docucrat  qux  ad  illos  commoda  redirent  ex 

fuo  difccflu,adjungit  non  tantum  fuo  difceflu 

illa  commodapercipienda  eiTe.fed  poftfuum 

difcelTuracum  etiam  lllis  affuturum.Vidctur 


E     L     I     C     A.  J43 

autem  confilio  lianc  fcntentiam  fxpius  repo- 
nere,  ut  difcipulis  deea  interrogandi  anfam 
prxberct.  Hinc  liquct  rairam  clTe  noftrara 
cxcitatcm,qui  tam  xgre  ferimus  aliclt jus  rci 
amillionem,  qux  non  tantum  aliis  benefi- 
ciis  majoribus  compenfatur,  fed  illud  ipfum 
quo  tantopcrc  uti  cupimus ,  rationc  augu- 
ftiore  &  mcliori  nobis  utendum  prxbet.  Sic 
ctiam  fxpc  fit  ut  Deus  nobis  hujus  vitx 
commoda  fubduccns  non  tantum  prxftan- 
tioribus  utpote  cceleftibus  illa  compenfet; 
fcdefficiat  ut,quxnobisfuperfunt  vitxcom- 
moda  ,  ad  ufum  &  legitimum  &  jucundum 
comraodiora  &  magis  idonea  fint.  Ncc  no- 
bis  tantum  benefacit ,  fed  hoc  ipfo  medio, 
quo  nos  Ixdi  &  damnum  accipere  exiftima- 
mus,  juvat. 

Quid  crgo  caufx  eft  hodicrno  die  ,  quod 
Pontificu  tam  funt  amentes,nifi  quod  in  car- 
nali  Chriftiprxfentia  defixi  &  dcmerfi  Spi- 
ritusSancTi,  qui  vicariam  carnis  Chrifti  in 
tcrris  opcrara  prxftat ,  participes  non  funt.  ■ 
Quid  eosimpedit  quo  mintis  Chriftum  vi- 
dcre  qucant  ,  nili  quod  illum  non  ad  Pa- 
trcm  profeclnm  ,  fed  hic  in  terris  hxrentem 
comminifcuntur.  Et  certe  fi  ipfius  veri  Chri- 
fti  corporis  afpecTus,  qui  alioqui  jucundus  & 
utilisfuit,  difcipulos  inhibuit.neadfpiritua- 
lemfrufhim  percipiendum  erigerent  ani- 
mos ,  nedum  luculentx  intuitus  verus,  fed 
Chtifti  ipfius  ementitus,  eos  impedit  quo 
minus  ad  cceleftiaconfurgant? 

Hac  fentcntia  non  eft  miru  fi  difcipuli  at-  Verf  17. 
toniti  &  ftupefa&i  funt,  maxime  quod  dixit  f^"  "l""t 
eos  fe  vifuros ,  quod  ad  Patrem  profeclurus  jloJjL, 
lit,cumpotms  dicendum  eflet,quodfe  vifu- „„,(,,,,,.„. 
ri  erant  quod  a  Patre  defcenfurus  erat.  Cum 
igitur  in  planilTimisfententiis  hxrent,  mi- 
rum  non  eft,lihanc  tam  ifl  fpciem  diliicilem 
fententiam  nonintellexennt.  Vndeprimum 
inter  fc  de  hujus  fcnrcntix  fenfu  &  mentc 
difquirebant.  Exquo  illud/:>7»;«7»/w/<^,qui 
lint  idonei  Euangelicx  dodrinx  auditores, 
qui  fcilicet  animum  adjungunt  ut  eorum, 
qux  dicuntur  pro  concione,vcrum  &  gcnui- 
num  fenfum  &  mentem  teneant ,  &  qux  fic 
I  illorum  veritas  exquirant.Sic videmut.i  Be- 
roenlibus  faclum  ,  qui  Scripturas  fcrutati 
funt,^'?.i7,n.item^i:'?.8,34.  ab  Eunucho, 
qui  Philippum  pcrcontatus.  Cum  plerum- 
quchomincs  audita  Concione,  ilico  quic- 
quid  audierint ,  vclutia  tergorejiciunt,  ne- 
quaquam  follicitiut  illaamniis  infciibantur: 
atque  itafit  ut  velutiin  fuperficiem  cordis 
&  intelligentix  eorum  femen  decidcns  a 
Dddddd  1  dia- 


?$0  H      A       B.       M 

diabolo  tanquam  ab  alitibus  auferatur,&,  ut 
recens  fcriprum  ,  facile  oblitcretur  ,  cum 
atramentum  nondum  dellccatum  fit :  ita 
etiam  de  panno  recens  tinCto. 


O     N      I      A 

tumamabilem  intueri  nequeamus.  Hoc  eft 
quod  Ecdelii  in  i  Cant.  cap.6.Sc  5,11.1,1,3. 
Sc  5'i,i,5,&c  Hinc  funt  qucrelajfrequentes, 
quod  Deus  obdat  faciem  fuam  &  lumen  vul- 


Deinde notandum  quomodo  rem  inter  fe  !  tus  fui  .  tanquam  omnium  malorum  cumu- 
&  cum  ilbi  proxime  conjunclis  &  familiari-  lum.  Sicut  enim  cum  rex  AiTuerus  Hamanis 
bus  difquirunt:  nondum  perceptaauc  intel-  !  afpeclum  ferre  non  potuit.actumde  illo  eft, 
lecta  non  llico,  ut  fit,  dilleminant ,  fed  qua:  j  Efth.7,%.  iratus  enim  Regis  vultus  mortem 
dubia  funt  interfe  agitant.  Sic  duodifcipuli   atferr :  itade  nobis  adum  viderur,curu  vul- 


Vcrfis. 

^Judito- 
rnm  in  rc- 
but  non  be- 
r.e  intefe- 
Sitofft- 
einm. 


Emaunteni  profe&iiMiM^.  Cujus  rei  efFc' 
clum  ibi  vide. 

Euangeliftanarrat  rem  ad  difcipulos  re- 
1  itam  ab  illis  expediri  non  potuifle  ,  quam- 
obrem  cogitarunt  ad  ipfum  doctorem  ha:c 
rcferre.  Et  hic  ordo  brevis  eft  j  ut  prius  au- 
ditores  lixc  interfedifceptcnt,qui  cumexi- 
tum  non  reperiunt ,  tum  res  porro  ad  Ec- 
clefiaftamdeducendaeritjalioquiipfeinfini 


tus  divini  afpeftus  intercipitur.Contra  vero 
iliud  fingulare  &  eximium  gaudium  eft ,  fi 
Dei  vultum  fcrenum  &;  placidum  cernamus. 
Vide  Pfal.4,7.  Comparatio  fiat  Dti  vultus 
cum  placido  fratris  Efavi  vultu.  Genef.51, 
io.cum  regis  fereno  vultu.  Huc  etiam  fpe- 
rftat ,  quod  fumma  beatitudo  defcnbatur 
vultus  divini  contcmplatione.  Pfal.16,11.  $z 
Atoc.  11,4. &  Ioan.17,1^.  Pater,  volout,&c. 


tis  quxftionibus  obruetur,i!  ilico  ac  dubita-  .  ut  videant  glortam  meam. 
tio  oboriatur  ,  ad  illuinaccurretur.  Hujuf-        Hinc  etiam  liquet,  luctum  efie  exiguo  IuRmpi,. 
modi  aiiquid  vide  Ioban.1,^6,^7.  Contra- j  tempore  Pfalm.  $0,6.(1  vefperi ,  (yc.  Efai.rm'^re- 
rium  ftudmm   vide    lohan.  7, 33, 54,55, 3^.'  54, 1,7,8. Item  i  Corinth.A,,  17,18.  recordatur  y"' 
item  lohan.  8,11,11.  Optandum  etiam  ut   enim  nos  carnemefTe,  nonlapides,  auttan- 
hajcratio  in  civilibus  &  friultvsis  obtincret,    quam  coelum,  Scc.  WidePfal.io),  verfi^.Sc 


Verf.t9. 
ChriBlU 

Aifcere  To- 
ientes  doce- 
re  exfetit. 


Verf!  :o. 
Chrijii  frt- 
frixfen- 
tcnttjc  ix- 
fliCAllo. 


Ctrritlum 
mr.  victere 
fumrnm 

doiar. 


ut  Servator  Chriftus  hortatur  Mattb.<j,i<; 
prius  convenire  Sc  amice  inter  fe  Iitem  com- 
ponere,  antequam  jure  experiantur. 

Sequicur/>;i>\>-<i/fw4de  Chrifti  propofltx 
quafftionis  diilolutione.  In  quo  quod  pri- 
mum  illos  interrogatutos  anticipat ,  exi- 
miam  confolationem  continet  &  doctti- 
nam  ,  qux*  inftar  cotis  iit  ut  nos  ad  rerum 
cceleftium  difquilltionem  acuat  ;  quod  hoc 
fciamus ,  iitiences  &:  efurientes  juftitiam  fi- 
tiatos  iri.  Chnftum  enimcupidiorem  elTeut 
nos  doceat ,  quam  nos  ut  difcamus.  Vide 
exemplum  Z«c.i4,i5.  in  Chrifto  qui  fe  ad 
difcipulosadjunxit :  item  Aci.c\,ig.  in  Eu- 
nucho  ad  quem  legentem  Philippus  miiuis 
cft.  Vide  Marc.  4,14. 

Nunc  expolitionem  adhibet.  Cum  ergo 
dixerat  prius ,  paaiifper  &:  non  vidcbitis  me, 


1  Cor.  10,15. 

Notxndttm  etiam  mundum  Lttari  cum  nos  inqm 
premimur  ,  llc  in  Apocalypfi  cum  duo  tcftes  rnumius 
faccu  ferrent,&  cum  intcrfeiti  eiTent,  mun-  ktatnr. 
dus  gaudio  fummo  perfufus  cft  ,  Apec.11,10. 
Vnde  ctiam  illis  lugentibus  nos  ndebimus. 
Efa.6<;.is,ij..ScLuc.6,ii,i<;.Hanc  docTrinam 
illuftrat  fimilitudine  luculentajqua  5;  Iuctum 
acremquidem  ,  fed  brevem  tamen ,  &gau- 
dii  iimul  cum  diuturnitatem  tum  magnitu- 
dinem  explicat.  Tametll  interim  ha:c  limi- 
iitudoremprodignitate  non  explicat :  vi- 
de  hiftoriam  Racheliscum  Benjaminem  pe- 
pererat,  G«z.35,i7.&uxorisPhinea3  1  Sam. 
4,io.  icemquod  cum  pro  votopariunt,  ta- 
men  infans  illis  poft  paucos  dies  aut  menfes 
aufcraturjquum  gaudium  piorum  ilt  plenum 
t<#j  foh!-xCffy/ei:,ut  veifa  fequente.  iFet.l,S. 


id  ita  exponit,  quod  aliqnantifper  lugebunt,  ■  1  Iohan.1,4.  Vide  etiani  Pfetl.16,1.  ubidici- 
imo  Iamentabuntur  ,  &  triftitia  afficientur.   tur  ora  repleta  fuiile  rifu. 


Quod  autem  dixic,paulopoft  cos  fe  vifuros, 
illud  llc  explicat;  quod  eorum  dolor  in  gau- 
diumconveitetur. 

\bi  pnmnm  IucuIentifTima  doclrina  d u- 


Kotandttm  porro  quod  cum  prius  gau-  AChriflo 
dium  noftrum  in  noftro  Chrifti  intuitu  col-  yiMftH^ 
Iocalfet,  hic  mutata  loquendi  formula  gau-  '"'"' 
dii  fummam  in  eo  conftituit ,  quod  CLnftus 


citur.NulIum  cfTe  mccrorem,  qui  cum  mce-  i  nos  videbit  Sc  intuebitur  ,  id  cft ,  fc  nos  in 
rore  hoc  coruponatur  aut  etiam  mceroris  8c  ;  tueri  &  curare  reipfa  declarabit  ,  ut  Aci.7, 
calamitatis  nomen  mereatur,niii  cum  Chri-  !  34.  vidt ,  vidi ,  &c.  Tumetfi  etiam  videtur 
ftum  non  videmus,  fcilicet  fideiocuio,  tjuo  j  quid  pra:tcrea  habere,quod  in  prioreformu- 
eum  noftrum  Servatorem,vindicem,  patro- :  la  Ioquendicomprehendi  non  videatur.Szpc 
nurn.  tutorem.amicum  intuemur ;  nilicum  1  enim  fitut  Chriftusfuos  afpiciat  &  intuea- 
fponfus  nobis  ica  ademptus  eft  ,  ut  ejus  yui- 1  uir,id  eft,amamer  cornplccUtur,  cum  tamer» 

iin 


E      V      A      N      G      E      L     I      C      A.  jft 

illi  eum  non  afpiciunt.  Vidctur  cnim  velu-  l  ri ,  cum  nos  nofmet  ab  illo  dcrcliftos  efle 
ti  pone  oftium  vel  per  clathrum  nos  intuc-  |  exifhmamus.  Sic  in  Canttcu  Salomonis. 

I  o  H  A  N.  cap.  \€,a  verf  13,/jrfip. 

23  Et  illo  die  me  )ionimerrog.ibitis  quicquum.  Amen  amen  dico  vobis ,  qtticciim- 
quepciieri.isa  Putreinnominemco,  dubit  vobis. 

24  Vfqueudhtictionpetislisqiiiiquumintioininenieo:  petite,& accipietis,  ut 
guudium  vcilrumfu  plcniim. 

2j  ILu  lcquutus  fumvobis  per  fimilitudines :  ver.it  tempus  qtium  vcn  amplius 
perfimilitudir.es  Lqtur  vobis,  fed aperte  de  Putre  meo  mncium  afferatn  robis. 

2 6  llh  uie  in  umine  meopetetis :  &  non  dico  vobis  me  rogaiurum  Putrem  pro 
vobis. 

27  IpfeeiiimPatcr  atn.it  vos,  quia  vcs  me  amaslis,  &  credidislis  meaDco 
prodiijfe. 

2  S  Vrodii u  Patre,  &  veni  in  mundum :  iterum  relinqtto  mundum,  &  profuifccr 
Ad  Patrem. 


*3- 


ANALTSIS. 

I^Aufa  efficiens  illius  larticii  notatur  notitia 
^m^isevoluta  volunuiis  divim  :  cuius  effe- 
flum  notatur  ,  quod  ttim  dubiiationi  locus  non 
iclinquetur  ;  cujus  tam  evolutx  fcientia:  aliacaufa 
efficiens  affignatur ,  ncmpc  per  prcces  Dei  erga  eos 
largitio. 

Vtrf.i^.  Abadjun&o  tempore  peiftiingiteo- 
ruminPaticmpcripfius  nomcnprecandi  tardita- 
tatcm  :  Sc  eftVctum  indicat ,  newpe  acceptionim 
ejus  quod  petunt ;  quodporrofinedeclaratur ,  ut 
gaudiumeorum  impkatur. 

Vcrf.  25.  Ger.usdoccndi  Apoftclosdemonftiat 
a  diftiibutione  ab  adjunclo  tempotis  piauciiii, 
quodfuit  haftcnus  oblcurum;  &  futuri ,  qucd  de- 
iuceps  erir  liquidum  :  fubjeflum  etiam  notat ,  cir- 
ca  qucd  fermo  cjus  vciiatus  cft  &.  veifabiiur, 
nempc  cica  Patrem. 

Vttf.zt,.  Hujus  enudcati  fcrmoniseffc&um  eft 
cjuod  non  (ut  haftcnusj  fufpcnfi  de  re  qualibct 
quiftioncm  movcbunt. 

Vcrf.  ;■;.  Prcleplis  cujus  occulta  occup.itio  efi 
ab  adjuncco  la.:is  erga  illos  li  non  ouio  ,  at 
certe  amote  patuiu  incitato  ,  eo  quod  toties  repe- 
tivit  Patrem  iKisbercfa&utum  per  nomen  &  rr.e- 
ditationem  Chrifti.  Cujus  fubjeetioeft  acoir.pa- 
rationeminoiis  illum  non  tainpro  illis  intercel- 


,fundendos  effe ,  fcdpcrro  quicqtiid  mei  meriti 
virlute  a   Patre   tetieritis  accepturos.    Ob 
meam  corporis  vcbifcum  pr&fenttam  tam  in 
petendoparcifuifiis,  ut  mihi  qttodammodo  >.i- 
hd  quidquam  petiijje  videripojjitis.  Qitamob- 
rem  ora  dtlatantes  petttienes  vefiras  crcbras 
facite ,  ut  illis  acceptispleno  &  confummato 
gaudio  compleamtni.  Et  h&c  qtiidem  quamvis 
a  meperjpictte  vcbu  propofit  a  ,  ita  tamen  pro- 
pter  tardttatem  &  inteUtgentis.  veslrs  temti- 
tatcm  vcbis  perinde  vifafunt ,  tanquam  &ni- 
gmata  &  maxima  obfcuritate  involuta  :  Sed 
jam  tempus  infiat.cum  donorum  Spiritus  S.  in 
vosprohxa  largitione  ,  nihilqttod  a  Patre  ac- 
ccptum  vosdocebo  ,  obfcurum  attt  difficile.fed 
facile  admodum  inteUecittey  veluti  antete- 
dcspojitum  erit.  Cujusquidem  adintelligen- 
diimfacilitatu  in  nonnuUam  rationem  venit, 
qucdmco  nomine  Patrem  de  omnibtu ,  qtu 
opttsfitnt.orabitts.  ffjuamqttam ,  quodtoties 
repeto,  Patrem  propter  nomen  meum  largitio- 
ne  in  vos  tifurttm,  nolim  ita  accipiatis ,  quafi 
Pater  vobts  infenfut  ft ,  nec  nift  mea  impor- 


14- 


furum,  quam  Pater  fua  fponte  eiga fuos  bcnigne  \Cunttate  vtcliu  voluntate  in  vos  trotendeat 

Ipje  ctentm  Pater  fponte  Jtta  vos  chare  ccm- 
pleciitur  ;  Cujmfm  erga  vos  amoris  ■nx./xj- 
&10V  esl ,  qttodtn  animo  veslro  indiditutme 
diligatis  :  qus.  ddeclio  non  aliunde  fluxit, 
qtiamquodjirm.-.fdecredidifiU  me  a  Patre 
fervatorcm  txiijje.  &ua  in  re  noneHuullo 
modofalft :  nam  carnis  ex  beata  virgine  af- 
fumttone  ,  a  Patre  (in  quo  tamen  in  &ternum 
manco)  exicns  veni  in  httnc  mundnm:  rurftcs 
expedito  negotio  ,  qttod  a  Patre  in  mandatis 


affeftusfit ,  cujusainoris  effcflum  cft,  quod  illi 
Chriftum  atnant;  cuicd  luo  ifticicnte  dtclaiatui, 
nempe  fide  in  Chrifium,  quod  a  Dco  cxivit. 

Vtrf.is.  Confirmat  poiro  hanc  Apoftolorum 
fidem  ab  effcfto  fuo ,  Dempefko  ddceofu  a  Patre 
ut  veniret  in  mundum ,  qoi  fuo  alccnlu  turfum ad 
Patiemilluftratur. 

METAPHRASIS. 

EO  tempore   tanta  cmmum  myjicriortim 
coeleHinm  inteUigentia  vos  coUuflrabo,  tit 
vos  (quod jam  facitis) percont ari  &  fubinde 


qiurere  neceffnm  nonfuerit ,  fancieque  vobis  I  accepi.ad  Patrem  qttoad  humanam  naturam 
afftrmo  non  tantum  cocUiiiHm  fcientm  ptr-  \  rtvtrtKr. 

Dddddd  3  P  R  A- 


*S- 


z6, 


2-7' 


28. 


Verfij. 
Ctenudii 

ClmHi 

abfentit 

finfiw. 


E<  u  hnge 

kjhmh. 


P  R  A  X  I  S. 
'r>»;w<i,Exponit  prxfcntix  fux  fpiritualis 
'efiecta  fpecialia. 

fExplicatio  fru&uum ,  quos  Spiri- 
Vttrtes  '  tus  ""'  Pra°t~cutu  eflcni  perce- 
fcut.  <    Ftun 


i  eft  in  quo  fervemur:  ^.4,11.  in  hocy?;^,^. 
;utfervet  eos  qui  per  eum  Deum  acce-  d.,. 


s>s-  Harmonia 

datum  < 
vivensutfervet  eos  qui  per  eum  Deum  acce-'«Vr. 

Sr/w»<i,Exponit  prxfcntix  fux  fpiritualis    dunt.  Vidc  1  Timoth.irfi  Quod  autem  Pon- 
effecta  fpecialu.  tificii  dicnat  fe   illud  facere  ,  quod  Chrifti 

nomen  in  claufula  cujufque  preculx  appo- 
nunt.illud  non  modo  mepte  faciunrqui  me- 
ritum  exauditionis  ad  f.in&os  refeiu.it ,  fed 
j  Occupatio  ,  qua  difficultatem  inde  I  diferteadverfushujusChnftiorationisaper- 
^  ortam  tollit.  I  tum  &  liquidum  fenfum.  Kam  cum  Chri- 

In  prtore  videtur  a  concefTione  ordiri.  ftus  hicin  terris  efTet.difcipulireitaad  eum 
Quati  dicat ;  verum  quidem  eft ,  vos  nihil  a  accedentes,  ab  eo  exaudiebantur.  Nec  Apo- 
me  abfenre  (utoliai)  vei  petituros  velin-  i  ftolitantum,  fed  Sc  alii  fideles.  Si  igitur  af- 
terrogaturos.  Nam  verbum  ipalx»  cum  cenfuChrifti  jam  errectum  lit ,  ut  non  nifi 
utrumque  lignificet,communiter  &  maxima  |  intermediis  &  mterpolitis  aliis  ad  Chnftum 
parte  petere,  ahquando  ctiam  petere  &  pre-  j  pollimusaccederc  ,  nx  nobis  plurimum  ex 
ces  inftituere,  ut  patet  ex  cap.  17,9,15.  rna-  ;  Chriftia  nobis  difcelTu  decedit.  Et  certe  fi 

placeatpericulum  facere  in  his  petitionibus 
qux  ilico  ab  afcenfu  Chrifti  a  fidelibus  con- 


Pnterxo- 
mine  Cbri 


hm-^/D-.a;  hic  intcliigere  ,quamreftringere 
ad  fpecialem  preccs  mftituendi  lignificatio- 
nem.Verum  euim  vero  fiinc/te  vobis  polliceor 
Sc  confirmo,  nihil  cfTe  (modo  legitimum  & 
vobis  conducibile)  quod  non  meo  nomine 
.1  Patreimpetrabitis ,  nihil  ut  vobis  ex  luc 
parte  decafurum  lit.  Sive  enim  intelligentia 
deftituamini  Scripturarum  ,  five  fapientia, 
qua  iilentium  perfequutoribus  imponetis, 
iive  denique  virtute  &  robore  ,  quo  adverfa 
omnia  perferatis ,  ea  omnia  vobis  ftippedi- 
tabuntur.  Hoc  ergo  emolumentihabemus 
ex  Chnfti  corporali  Sc  carnali  abfeutia ,  no- 
ftras  petitiones  liberalius  prxftari.  Hebr.9, 
^4.  &  10,19.  Rera.S, 34.  S:  ^^.7,14,15. 
Sicut  enim  hxredes  regni  multa  qui Jem  lar- 
giuntur  &;  .i  Patre  impetrant ,  cum  nondum 
regno  inaugurantur  ,  fed  poftquam  regna 
adeptiin  folioconlident ,  &c.  Sic  videmus 
D.ividem  cum  ad  regnum  eveftus  efTet  , 
2  •S<J?».9)i.ftiidiofe  circumfpexiireut  omnes 
fui  ftudiofos  remuneraretur. 

Eft  autem  lingularis  promifTio  Sc  prolixa 
-dmodam,'o?z*Alatth.cap,7,verj.$.'o<a;.-Ucu- 
bi  etiam  ,  quandocunque  quod  quidem, 
quia  hominibus  mcredibile  fit  ,  fe  homun- 
ciones  &  vermes  vilillimos,  idquepoftiu- 
finita  fcelera  patrata  ,  tantas  &  tam  exi- 
iriias  res  confequi ,  reduplicata  afTeveratio- 
ne  illud  confirmat ;  qua  omnes  noftras  hx- 
iitationes  &  dubitationes  eximit  ex  animis 
noftris.  Cum  igiturilledixit  nos  exauditos 
efTe,  nofnc  apud  nos  ftatuemus  nos  non  fo- 
re  exauditos  :  cumille  dicat  extra  omnem 
dubitationem  nos  exdauditos  iri;nos  ne  ani- 
mo  noftro  aggeremus,  forte  ,  forfan;  cum 
iile  t.im  fidenter  pollicitus  fitr 

Sed  notandum   nomine    Chrifti  Patrcm 
appellanduin:  nullum  aliud  nomen  fub  ccelo 


ceptx  Si  in  ccelum  fublatx  funr ,  antequam 
vel  virgo  ,  vel  Apoftolorum  ullus  ln  ccelura 
intromnTus  fit :  intelligimus  nullam  unquam 
uberioremdonorum  Dei  effulioucm  fuilTe, 
nec  deinceps  ad  feculi  finem  futuram. 

Haclenus  tam  pauca  meo  nomine  petii- ..   r 
ftis,  ut  illa,  prx  copia  quamaccepturi  eftis,  jpja,il. 
nihilefTeducam.  Quod  quidem  partimfe-  mm  chri- 
ciftis,  quia  me  prxfente  &  vos  ex  malis  \ia-ft'  prjjen- 
dicante  multorum  non  eguiftis  ,    partim  "  "•"'• 
quod  carnali  pracfentix  mexinnitentes  ani-*w""r* 
mos  veftros  ad  llla  quxrenda  non  ita  adjeci- 
ftis :  partim  denique  quod  eorum  ipforum, 
quorum  defideriura   fentitis ,    &  expetitis 
fupplementum  ,  tam  confidenter  &  tanta  fi- 
ducia  petere  nequiviftis,quanta  facietis  cum 
iple  meo  in  coelos  afcenfu  animum  vobis 
petendi  additurus  fum.  Quamobrem  petite. 

Hic  videmtu  incredibilem  effe  Deierga  Deil-rpi- 

nos  largitionem,  qui  tantum  abeft,  ut  nobis  tuincrtdi- 

fua  dona  petentibusexprobret ,  ut  etiam  ii-  " 

lud  nobis  exprobret ,  quodplura  non  peta- 

mus,  quod  gremium  non  ampliemus ,  quod 

os  non  dilatemus.  Petierant  quidem  prius, 

nec  niii  Chnfti  nominepeterepoterant.  Sed 

pnut  qua:  petituri  erant  &  a  Deo  per  Chri- 

ftum  accepturi,nihil  petierant.  Similis  locus 

eft  Iohan.i,$i.  Sic  Elizxus  Dominiinfuos 

liberalitatem   reprxfentans    efferbuit    ira, 

quod  Ioaf h  fxpius  fagittas  in  terram  non 

lmpetilfet.  1  Reg.1^,19,  Atque  ut  multa  pe- 

tamus ,   tamen  fuperat  noftras  petitiones. 

\idtEphef.i,:o. 

Hinc  etiam  liquet,  qux  caufa  fit  cur  Pon-  r°nt1"- 
../•■■  r       -      '  i  ciorum 

tificu  tam  lunt  ln  petendo   tremuli ,    tam  „.„„  e; 

etiamin  precandofrigidi,  quodChriftum  in  iid*. 

carne  adliuc  cii  illis  verfari  comminifcuntur. 


E     V      A      N 


E      L     I      C      /. 


5>T3 


A  prici- 
buf  non  Ae- 
fifiendum 
niji  defe- 
flibui  no- 
flritfup- 
fletit. 


1%*  ij  •^aoa.  vunV]  Videtur  indicarc  non    intelligitur  non  mirum  effefiPonttJicii  dc 


eflc  deliftcnduma  precibus ,  quoad  omni- 
bus  noftns  defeCtibus  fupplctis  perfeda  & 
cumulata  fvlieitas  fuerit.  Kos  cnim  prxcla- 
ra  quxdam  natti  quibus  aut  nos  ipfos  cx- 
ccllimus,  aut  plerofquc  alios ,  ilico  acquicf- 


linguhs  Scripturarum  fcntcntiis ,  tametii 
plamlTimis  &  maxime  obviis,  dubitent,  &:  (i 
onmia  illis  ainfnjfnJh  lint  ,  &  tanquam 
claufus  &  obfignatus  liber  ,  ut  qui  11011  nn- 
tum  Chrifti  carnali  prxfentix  addicu  fuht, 


cimus,  &  a  ftudioprecandi  deliftimus.  Vidc    (ed  efiarfl  Chriftum  mediatorem  ,  qui  iigilla 
Apoc.1,17.  de  Ecdelia  Laodicena.  Huc  fpe 
ftat  prxcipue  i  Ri^.3.,14.  hifloria  Io.ifhi 


rcfignat,  non  h.ib.nt. 

Kotandttm  porro  Chrinum.qui  vcrftt  14.  Vcrf.it;. 
Apoftolos  hortatus  eft  ut  preces  ad  Dcum  M*««',r/.< 
fundercnt ,  hoc  loco  polliceri  fe  effeclurum  "">  "'- 
ut  Dctim  orent.  Hic  ctenim  oranJiSpiritas  •S'""''  , '" 

-      rnm  Arht- 


Verfis- 
,/lpotloii- 
Tumzo^i.- 
tio  poti 
Cbriilidi- 
fieffum 
maior. 


quireprehenditur ,  quod  deftiterit  fagittas 

in  terram  impetcredonec  adverfarios  peni- 

tus&plcnc  fubegiflet.  Vidc  z  Reg-4,6.  hi- 

ftoriam  vidux.  Hujus  eoreoium  cxemplum   pofl  afccr.fum  illis  a  Chriftodatuseft.  Vnde  , 

eft  in  Elizxo  ,  qui  duplum  fpiritus  Elix  pe-   cft  quod  aftirmat  illos  tum  Deum  oratutos. 

tiit ,  ii?£^.i,s.tametli  mfignis  Prophetx  &  |  Qijamobrem  hortationes  Scdehortationcs, 

Domini  fui.  Videri  poterat  fatis  fuifle  fervo   mandataque  afTirmativa  aut  ncgativa  hbc- 

hcro  xquari;fed  in  fpiritualibus  rcbus,ctiam   rum  arbitrium  non  arguunt  ,  ut  Ponti/iciiex 

fcrvushcrum,  pattem  filius,  &:  difcipulus    Ariftotele  ratiocinantur. 

prxceptorem  anteire  debet  contendetc.  Vi- ,      Sequitur^rj  aliera  de  occupatione  ,  qua  Verf  27. 

dc  1  RegA.verf.47.  Hoc  ctiamad  Ecclcfiam   difficultatcm  ,  quxhinc  oriri  potuit,  tollit  :  Diffnu:- 

transfcrcndum  eft  ,  ut  Apoc-j, 17.  &  ad  no-  j  quod  enim  toties  de  fuaad  Patrem  prono-'^"J  fV 

ftram  prxcipueaccommodandum.  l  bi>  intercclTionemei)tionemfecit,fcrupulum  r;irig,'tc. 

Venit  temptu  au:tm  non  amplitu.']  Alte-  i  facile  injiciat ,  Patrcm  illis  infenfum  efle,  &:  Cup.iin. 
ram  jam  fpeciem  IpilTii^lS^attingit ,  qua  '  nullofuoin  difcipulos  ftudio  &:propenlione 
docct  longe  fecus  fore  in  mterrogando  qux  j  illis  gratificaturum ,  fed  tantum  viftum  im- 
lit  Dei  voluntas  &  fenfusvetborum  Chrifti,  |  portunitate  prccum  &:  interceffionis  Chri- 
quam  quxnunc  eft.  Nam  cum  difceffil  hinc  |  fti,  ut  fit  cum  rex  cuidam  valdc  infenfus,  ta- 
fuoprccesmultiplicandx  fuerint,  tum  qux- ,  meninillum  beneficus  eft,  alterius ,  quera 
ftionum  frequcntia  ,  qux  prius  magna  fuit,  unicediligit  ,  veluti  precibus  &;  importuni- 
decrefcet  ,utqui  omniaquxcumque  ufuiil-  tatc  fraclus.  Vt  videmus  factum  fuifle  in 
lis  fint,  dare  &:  evolute  perfpicienc ,  ut  cum    Dano  Rege  ,  qui  importunitate  Satraparum 


XJm  magit 
precamur, 
eo  de  Dei 
yoluntate 
certiorct 
fumut. 


prius  vulgatiflima  &  maxime  fimiliaria  di- 
€li  illis  inftar  xnigmatum  fuerint.nunc  poft 
difceffum  fuum  auitftta-msu  omnia  tan- 
quam  planiffimeiV:  clariflime  dictaerunt  &: 
videbuntur.  Vide  Iohan.7,19.  Hinc  dicitur 
Epbef.4,10,11.  Apoftolos,  &ic.  tum  datos 
fuiffc  cum  afcendiflet;  ut  quamvis  ante  fue- 
rint ,  tamen  tanquam  non  cffent  fuerunt, 
quoad  id  quod  poft  cjus  afccnfum  fuemnt. 

Vnde  illud  lia-tct,  nos  pro  menfura  invo- 
cationis  Dei  certiores  de  Dci  voluntate  fie- 
ri,  ut  non  alia  caufa  iit  cur  toties  rogitemus 
de  hoc  &  illofenfuScripturx,  quod  qua  via 
infiftcndumfltignoramus ,  niliquod  Deum 
non  maoic  alf.due  prccemur.  Vide  cxem- 
plum  Cornelii  Al.io.  qui  Deum  comprc 


viftus  in  Danielis  mortem  ,  quam  valde  ad- 
verfabaturconfcnlit.  Dan.6, 14, rs>  Sic  inju- 
ftus  judex.  £h<t<£.iS,<;.  Sed  longe  fecus  eft  in 
Patrc  meo,  qui  vos  illum  venerantes  &: 
orantes  nomine  meo ,  vel  me  quodammodo 
tacente  ,  exaudiet.  Nam  ut  mea  caufa  vos 
cxaudit,  (ic  &:  mea  caufa  vos  amat.Hinc  cft, 
quod  ipfe  nos  dilexit  &:  Filium  luum  dedit 
pro  nobis.  lohan.i,,\6.  cklchan.10,17.  dici- 
tureumfilium  propterea  amare  ,  quiapro 
nobis  animum  fuam  cxponit.  Sic  igitur  po- 
tiusrescft  comparata  ,  ut  cum  pater  filio 
iratus  ,  &:  fuam  adverfus  eum  iram  teftatus, 
valde  expetit.Ut  aliquis  profilio  intercedar, 
ut  fecum  in  gratiam  redeat.  Cujus  rei  Iucu- 
Icntum  exemplum  cxiftit.  1  Samnel. 14,1.1. 


cans  utiili  verftatern  in  Iudxa  tantopcre  ja-  nam  David  prxoptabat  aliquem  pro  Abfo- 
Ctatam  &:  controverfim  dedararet  .  c.vaudi-  lonc  intercedcre,  ut  illius  interventu  cum  in 
tuseft.  Idemetia.-ii  videin  Petro  A:lor. 10. ;  or.niam  rcciperet.  Vndequeritur  Dominus, 
cuju:  norma  gcneralis  IacdB.i,^,6.  extat.  nullum  effe  qui  in  ruptura  confiftat  ,  Sc 
Hinc  Icre>n.}i,->,4.  de  Chrifti  adventu  lo-  iramfuam  avcrrat;  nullum  efle  c,m  illi:n  oc- 
quens ,  Kcndjcebit  v  rfratrem;  &  finguli  curfurh  prode.n .  Ercch.zi,io.  Hafc  igitur- 
plcbeii  inftar  Lcvitarum  &:  tanquam  David,  ,  finoularis  confolario  cft  :  quod  a{fidu:rats 
&.C.  eriitit.  Zach.iz,$.  hj'a:.66,zc,zi.  Hinc    ptecum  ,  interventu  Chrifti  pro  nobis  po- 

fulau 


Sigmm 

Ptiirif  er- 

fd  nos 

amoris. 

Knslri 

amoris 

fons. 


Verf.i8. 
Fideifcm- 
per  incre- 
me*ta  c.i- 
pcie  debct. 


5<4  H      A      %     M 

ftulati  alTequemur ,  cumharc  omnis  caufa 
non  coram  miquo  judice,  fed  cleraentiflimo 
Patreagcndalit.  Luc.i%,,,6. 

o"ti  mQiXiwii  *'■■}  Probat  Patris  erga 
illos  amorem  ab  etfcdtu,  quia  in  animos  co- 
rum  mdiditutfe  amarent.  Vide  Luc*.  7,47. 

Kujitfxis-SJwn.']  Fontem  charitatis  uo- 
tat  fidcm.  Gdat.%,6.  &  1  Timoth.i,*,.  Si- 
niulque  docet  non  omnem  Chrifti  amorem 
nobis  aroumcnto  eflc  divinx  innosdile- 
ttionis,  fcd  illum  duntaxat  ,  qui  ex  fide  vera 
fluit ,  quem  hic  nvMix.hytr.ii  notat.  Nam 
multi  funt  qui  Chrifti  virtutes,  ut  excellen- 
tis  hominis.qui  a  Deo  egreffus  cft,  amant.ut 
Turcx*,fed  in  lllum  tamen  non  credunt.Sic- 
ut  etiam  Chriftus  quofdam  ut  homodile- 
xir,qui  tamenideo  falvi  nonfuat:  ut  juve- 
nis  illc  prxdives.  Marc.\o%%\. 

Tametli  Chriflui  probe &  novit ,  &.C11- 
periore  verfuteftatus  eft  fuos  iu  fe  difcipu- 
Ios  credere  ,  idque  vere  &  iincere  ,  ut  qui 
cum  fide  fui  diledtionem  conjunxiilent ,  ta- 
men  pcrgit  illos  in  fufccpta  fide  corrobora-  , 
re.  Perindc  ac  ii  diceret  nec  hoc  crcdendo  , 


O     M     t    A 

\  faki  eftis  :  nara  revtra  a  Patre  exii  &  veni  in 
mund.um  conccptu  ln  virginis  utero  ;  quod 
etiam  adhuc  liqucbit  magis  ,quod  tnu;.'dum 
ilicorelidurus  fum  &:  Patreaj  repetiturus 
propriis  viribus.quod  nemo  mfl  Deus  faciat. 
Ex  quo  illud  %«<■.', fidem  tametii  bene  con- 
firmatam ,  tamen  affidua  incremcnta  capere 
debere,  quamvis  alioqui  inchoua  &  accenfa 
inammis  noitris  nunquam  extingui  poffit. 
Iohan.^%\^.  Hinc  eft  quod  a  fide  in  fidem 
progredimur.iinequa  non  adolcfcimus.aut 
increnientum   ullum  in  pietate  &  juftitia 

;  fumimus.  Eph. z,i<,, 

Notandum  porro  ,  talem  fuifle  Chrifti  ad  CkriJU 
Patrem  e  mundo  profeCtionem  ,  qualis  fuit  r,,""'/"  "• 

\  Chrifti  in  mundu  adventus:  fed  cjus  in  mun- 


dum  adventus  non  fuit  nili  caroali  &  feniib. 
corporis  fuipra;fcntia:ergo  ejus  e  mundo  ad 
Patre  commigratio  eft  ejufde  gencris.Con- 
tra  carnalem  Chrifti  in  Sacramento  pra-fen- 
tiam.llle  cum  in  mundum  venit.ita  in  mundo 
fuit  hurmnitate  fua,  ut  eade  in  ccelo  humani- 
tas  non  effet:quamobrem  adPatrem  reverfus, 
ita  eft  in  ccclo  humanitate.ut  non  fit  in  terris. 


,  fr<ffentt.i 
111  refuuia. 


I  o  H  A  N.  cttp.  16,  a  19,  adfinem  Capitis. 

29  Dicunteidifiipuliejus;  Ecce ,nunc  aperte  loqueris,  nec  fimilitudiiiem  ul- 
lam  dicis . 

30  Nunc fiimus  te  fcire  omrita ,  tiec  opusejfe  tibi ut quis  te interroget :  per  hoc 
credimustea  DeoprodiiJJe. 

31  Refpondit eis  IESVS;  Nunccreditis? 

32  Ecce  veniet  tempus ,  & jam  venit ,  qttum  difpergemini  umtfquifque  adfiu, 
viequefolum  relwquetis  :fed  nonfttmfolus :  nam  Pater  mecum  ett. 

33  Htccloquntitsfum  vobis ut inme pacem babeatis,  in  mundo  affliclionem  babe~ 
bilis :  fed confidite,  ego  vicimundum. 


ANALTSIS. 

CErmonis  fupetioris  Chrifti  effeclum  cft  libera 
Apofiolorum  confcflio  de  claritate  &  perfuicui- 
tate  fermonis  Chrifti,  quem  jam  habet :  quod  fuo 
difparato  illuftratur,  nempe quod  non  loquatur  in 
paiabolis. 

Vttf.  30.  Aliud  eftftum  prioris  Chrifti  fermo- 
nis,  quodindeomnifcientiam  ejus  edidiciiTent : 
cujusadjunftumcft  non  neceffe  cffe,  ut  illumquis 
interroget,  hocconfiliofcilicet ,  utChriftofenfus 
animi  fui  patefaciat :  item  effe&um  confirmatio 
fidei  Apoftolorum  quod  a  Patre  exivit. 

lrerf.  31, 32.  Taxateorumconfidentiam,  quod 
plus  fibi  de  fide  perfua(erunr,quam  res  ferat,  quod 
fuoeffecro  arguirur,  ncmpeftigacujufquead  fuos: 
cujus  adjunctumeft ,  quodchiiftumfolumrelin 
quant :  fugam  fuodiverfo  illufttat  ,  tametfijam 
ciedant.  Dcfct  tioncm  fui  item  diverfo.quod  tam- 
eifircfpefludifcipulorum  critfolus,  tamen  non 
erit  folus  refpectu  pra:fentia;  Patris. 


Verf.  35.  Hujusiermonis  finem  dedarat  utin 
Chrifto  pace  f  ruantur.  Cujus  adjunftam  utilitatem 
amplificatabadverfaperturbatione  &  affliclione 
inmundo,  adverfus  quamconfirmat  illosabad- 
jun£co,  fuaadverfus  mundum  vidoiia. 

METAPHRASIS. 

Dlcunt  illi  difcipul:  ejus  vide,  qutfo,quam 
vere  hoc  abs  te  nivdo  diBum  de  futura 
infermcne  perjpicuitate  :  jam  etentm  aperte 
hquerts  neque  dnigmattca  o^-aticne  uteris. 
Nunc porro  exhac  qusflicnis  n-slrs.  pr&ven- 
tione  cy  occupatione  compertiffimum  hale- 
mtis  te  omnia  nojje ,  nec  optis  habere  ttt  quit 
te  qnicqttam  roget  hjC  confilto  ,  ut  tibi ,  quod 
pri-M  tncognttum  erat,  innotefcai  :  hoc  tmo  [ut 
Cdtera  non  effent')  tc  a  Deo  egrcflum  effe  con- 
fianter  crtdimtts.  Ad  qttoi  lefu*;  Siccine  vero 

tam 


19. 


30. 


3'- 


Jl. 


E     V     A     M 

eonFlanter  ^yfirmiter  credcre  vcbis  vidcmi- 
n:  ?  Advertite  animum  ad  id  qtiod  dtHurus 
fum;  venit  temptu  ,  atque  adeo  nttnc  insi at 
cttm  rnetu  mortis  ad  proprias  vel  paternas 
ides  ftngult  diffipati  tranfugietis  ,  idqtte  me 
(qitod  pejus  eSt)  folttm  relmqnendo :  qitatn- 
qu.xm  a  vobts  tj>  omnibus  aliis  dcHitutus, 


33- 


Verf.19» 
30. 

ycrhi  di- 
\ini  ullli- 

r.u. 


I     I     I      C      A.  pjy 

intelleftum  iri ,  corumque  intclligcntiam 
au&am  iri ,  non  autcm  (quod  difcipuli  exi- 
ftimarunt)  cum  dilucidiorc  &  magis  illumi- 
nata  orationcufurum.  Dcindc  dixit  fc  hac 
pcrfpicuitate  i  morte,  maxime  vcro  afccnfu 
ufurum  eire.  Ilh  vero  ajebant  Chriftum  im- 
prx-fentiaru  llla  pcrfpicuitateuti.  Huc  acce- 


non  tamenfoiusfum  ,  qui  Patrem  prefentem  \  dit  quod  refurrcclionisfde  qua  apcrtc  dixit) 
&  auxiliarem  habco.  Et  htc  equtdem  vobis  |  myfterium  non  pcrcipiebant.ncque  rcgnura 
loqtiutus  fum.ttt  fide  in  me  pacem  confcienri*  \ipi~MS,  quod  fatis  docuit  nonclle  in  tcrris 


retineatu  ;  tanto  magis  ,  quod  foris  ab  impiis 
in  mnndo  ajfiiciio  vos  manct  :  fed  Jpiritus 
fumite  &  bono  antmo  eslote  :  nam  egopro  vo- 
b'u  omnem  adverfariam  vim  , qu&  vcflrtfa- 
Uttt  obeffepotesl,  vici. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Difcipulos  aliquantulum  rcipfa 
hac  Chrifti  concione  confirmatos,  fed 
plus  quam  vcritas  tulit.de  fuafide  perfuafos, 
Chriftusita  immincntis  tempeftatis  prsdi- 
cfrone  ad  humilitatem  erudit ,  ut  limul  illos 
labantes  &  ruentes  fiducia  in  fe  fuftentet. 

rDifcipulorumprofectus  ex  Chrifti 
concione,eorum  opinione  minor. 
funt,  "j  Deprcflioillius  in  difcipulis  infla- 
L  tionis.admixtaabfolutione. 

In  priore ,  videmus  difcipulos  ut  ut  ftupi- 
dos  cumdoni&:  Spiritus  cceleftis  parciore 
pcrceptione  ,  tum  imminentis  calamitatis 
triftitia&  metu  ,  aliquantulum  tamen  re- 
creatos  &  rcfocill.ttos  efle.  Quo  docemur, 
nos  verbi  Dei  auditione  adverfus  omnia  ob- 
ftacula  incrementum  accepturos ,  modo  ut 
decet  accedamus  j  nullius  tam  craflam  efle 
intclligentiam  ,  cui  veritas  Euangclii  fui  vi- 
dendi  copiam  non  faciat  ;  nullam  noctem 
auttenebras  tam  cfle  denfas  &  concretas, 
qua:  non  illuminentur  radiisdivinx  prxdi- 
cationis.dummodo  docilem  animum  quis  af- 
ferat.  Sapientiam  prarftat  parvulis  &  rudibus 
Pfal.i 9,8.  Eunuchus  non  dicet,  fum  ftcnlis, 
&c.  Efai.\6,^.  claudus  nonquereturfe  non 
pofleincedere.  Efai.^,^,6.  Manna  imitatur 
quod  perinde  infantibus  ac  adultis  pafcendis 
aptum  erat. 

Deinde  confiderandum  eft  illos  nimia  fi- 
duciaelatos  fuifle,  idque  duplicitcr  ,  cum 
quod  fe  majori  fcicntia  illuftratos  &  illumi- 
natos,  quam  veritas  tulit,  autumabant ,  tum 
quod  ampliore  fide  fe  donatos  putabant, 
quam  perfulifucrant.  Nam  pra:  fe  ferunt  fe 
omnia,  qua:  Chriftusdixit,  pulchre  tenuiflc, 
quod  longe  fecus  erat.Nam  Chriftus  dixcrat 
fedeinceps  per  parabolas  cura  illis  melius 


exfpeclandum  ,  ad  quod  tamen  animum  ap- 
pofuerant.  Aci.1,6.  Infide  porro  feradica- 
tos  &  probc  fundatos  cxiftimabant ,  cum 
tamen,  (icut  Chriftus  indicat  ,  in  illa  vacil- 
larent.  Crediderant  quidem  ante  Matrh.i6, 
i6,ij.  Chriftus  fidei  teftimoniumillis  dcde- 
rztverf.17.  itemcap.iy,a.  Sed  cum  dicunt 
>uv  eiiuf&fi  /(sy  c*  T8T«  7nr4Jr,ffyj ,  indicare 
volunt  fc  jam  longe  maximum  fidci  incrc- 
mentum  accepiflc. 

Ex  quo  videmns  omnibus,  etiam  maxime  Ccmmune 
piis  ,  ingenitam  efle  hanc  noftri  ipforum  titiumfui 
adulationemS:  Icnocinium  ,  quo  nobis  ipfis  iffiuadu. 
imponimus;  noftra  enim  via  noftris  oculis  &  ''u" 
judicio  bona  videtur.  Sicut  cnim  fit  in  cibis 
&:  hujus  vitx  alimcntis ,  ut  fxpe  quis  fe  fa- 
turumcredat,  cum  flatibus  tantum  ventcr 
diftentus  fit.  Sic  &  in  efca  fpirituali ,  do- 
nifque  cadeftibus.  Vide^or.3,17  Laodicen- 
iium  exemplum  ,  Vfalm.^o,j.  dixi  non  com- 
movebor,  (jfc.  Quo  magis  aufcultandum,  ut 
Apoftoli  conlilio  pareamus,qui  jubet  ut  nos 
cxplorando  nofmet  ad  aurificis  trutinam  feu 
Lydium  Iapidem  exigamus.  1  Cor.  13,5.  Sc 
1  Cor.n,z%.  Atque  ut  omnia  percipercmus, 
tamen  utile  eftea  rurfus  audirc ,  quia  r.os 
confirmat  quod  facpius  repetitur.  Philip.$,i. 
item  fomnium  fipius  repetitum  eft  ut  in- 
telligamus  rem  certam  efle.  Gen. 41,31. 

Sequitur  pars  alt era  ;  in  qua  primum  vi-     "  '3Z' 
demus  iingularem  Chrifti  oiiyvo^/a^&pru-  /jMuhris 
dentiam  cximiam.omnia  pro  modulo  eorum  chnBi 
temperandi  apud  quos   fermoncm  habuit.  fndtntia  : 
Cum  cnim  eos  nimium  dejectos  &  confter- 
natos  adverteret,  id  agit  ut  dulcifllmis  pro- 
miflionibus  &:  confolatiombuseos  fuftenta- 
ret ,  ne  afflitlionum  mole  opprimerentur. 
Iam  cum  videt  illos  aliquantulumintumef- 
cerc  ,   mcdicamentum  fatis  acre  &  amarum 
adhibet.  Itane  vero.inquit,  creditis  '  fcilicct 
ea  firmitatc,  qua  vos  putatis";Atque  id  longc 
fecus  efle  docebit  ignavia  veftra ,  quam  hac 
ipfa  nodle  prodetis;  Cumvosomnes  me  re- 
Iifto  difFugietis  &  dilabemini.  Hinc  appnret 
verum  efle ,  quod  Salomon  Proverbio  cxi- 
E  e  c  e  e  e  mio 


Tjuflem  in 
Diftiputoi 
JhiB*  ac- 

cnfatio. 


teliciil  act- 


9'6  H     A     R. 

niio  celebrat ,  tantum  quemque  roboris  & 
fiducia;  habcre,quantum  rebusafrlictis  con- 
ftantia:  &  animolitatis.ZVw.n.io.  Vide  lo- 
han.  13,37,58.  &  fimilitudinemaquarumre- 
lidum&:  ftagnantium  in  Iob.6, 1^,16,17,  &c. 
Nota  item  Chriftum  ilios  quantumvis  afrli- 
ctos  reprehendere  tamen  ,  ut  nullum  fua  ca- 
lamitofaconditio  a  jufta  reprehcnlione  im- 
munem  reddat. 

Notandttm  porro  quod  dicit  quemque  ad 
fua  fcilicet  latibuIadiiTugiturum:  quo  non 
tantum  fc  dcferendum  queritur  ,  fcd  illos 
porroreos  peragit  mutua;  defertionis,  quod 
metu  Iudxorum  fe  m  uuum  ad  mutuas  & 
confolationes  Sc  preces  non  funt  aggrega- 
turi.  «£^.10,15.58,39. 

Eft  etiam  lingularis  confolatio  ,  quod  di- 
cit  Deum  fecum  fuifle ,  cum  omnes  illum 
dereliquiflent.  Confercum  iTtmoth.4,16, 
1 7 .  Sc  1  Reg .  6,16 ■  plures  funt ,  aui  nobifcttm, 
atiam  qui  contra  nos.  Vide  etiam  quomodo 
de  lofcpho  dicitur ,  Deum  cum  illo  fuilTe 
cum  in  carcerem  conjectus  eflet,  Gen.59, 


M      O     N     I     A 

11.  Elaborandum  igitur  ut  Deum  a  nobis 
habeamus,  qui  &  poteft  &  vult  nobis  adefle, 
cum  cacteri  omnes  aut  nolint ,  aut  non  pof- 
iint,  fi  maxime  vellent.nobis  adefle. 

Hanc  afperitatem  extollit  lingularicon- 
folatione  ,  cum  dicit  fe  harc  mala  non  prx- 
diccre,  ut  illos  perdat  aut  confternet ,  fcd  ut 
confolationem  eic  pacem  ,  quam  mundus  ll- 
lis  negavit,  in  illo,&  illi  infiti  confequantur. 
Pacem  in  fe,  dicens,  explicat  illud  quod  do- 
cet  in  mundo  non  habituros.  Pacem  enim 
limpliciternonpollicetur,  &  abadverfis  li- 
beram  ,  fed  pacem  in  fe  ,  &c.  Notetttr  porro 
pacem  fcu  beatitatem  in  Chrilto  tantam  ef- 
fe  ,  ut  maximis  in  mundoaffliftionibus  la- 
bcfaclari  nequeat.  Vnde  etiam  bono  illos 
animo  efle  jubet,  ne  fuafuga  &:  ignaviapet- 
culli  animos  defpondeant.  Viftis  enim  in 
feiplis,  paratam  efle  eis  ln  fe  victoi  iam  ,  vi- 
ctoriamque  non  propriam,  fed  quam  iu 
Chrifto  ei  adunati  confequentur  ,  quia  ipfe 
propria  perfona  vicit  mundum  pro  fuis.Vide 
1  Iohan.j,^.  h&c  eSl  ficicria,  &c. 


Veifjj. 
Pax  in 

Clniiio 
nulln  m.»- 
lii  Ubtfa- 

il.ll-r. 


I  o  H  A  N.  cap.  \j ,  ad  finem  Capitis. 

HAcc  loquutus  esl  IESVS,  &fusiulitoctilosfuos iuccclum,  dixitque ;  Vater ,  ve- 
nit  bora  illa  :g\orifca  Filium  tuum,  ut  &  te  Filius  tuusgkrificet : 
2   Sicut  dedtsii  ei  aucioritatem  in  omnem  carnem ,  ut  quotquot  dedisii  ei,  det  eis 
ritam  aternam. 

i  Hac  esl  autem  vita  aterna,  ut  te  cognofcant  cflc  illumfolum  verum  Deum,  & 
quemmif.sli  1ESVM  Chrittum. 

4  Fgo  te  giorifiaxi  in  terra  :  opus  confummavi  quod  dcdisli  mihi  utfacerem  : 

5  Nunc igitur glorifca  me, tu  Vater,apud  temetipfum  eagloria  quam  habut  apud 
teprius  qudm  munduseffet. 

6  M,.nifesiumfeLi  nomen  tuum  hominibus  quos dedisti  mihi  fcle&os  e  mundo : 
ttti  eraut ,  &  miht  eos dedtsli :  &  fermonem  tuumfervarunt. 

7  Nunc  noverunt  omnia  qu<t  dedtsli  mtbt  d  te  effe. 

S  Quia  verba  qtu  tradtdifti  mibi ,  tradidi  eis :  &  ipfi  receperunt ,  &  vere  tw- 
runt  me  a  te  prodtijfe,  &  crediderunt  me  d  te  mijjum  ejfe. 

o  Ego  pro  eis  rogo :  nonpromundo  rogo ,  fedpro  iis  quos  dedisli  mihi  ,  qui* 
tui  funt. 

1 0  Ft  mea  omnia,  tuxfunt,  &  tua,  meaftint :  &glorifcatusfum  in  eu. 

1 1  Etnonfum  amplius  in  mundoyfed  ilii  funt  in  muudo,  &  ego  ad  te  venio,  Va- 
Urfancte,ferva  eosper  nomen  tuum,  quos  dedisli  mihi,  utfint  utium,  prcut  &  nos. 

1 2  Quiim  effem  cum  eis  in  mundo,  ego  cusiodicbam  eosper  nomen  tutim,quos  de- 
tiffi  mibt,  ego  cujiodivi,  &  uemo  ex  eis  periit,  nifx  Filim  tlle  perditioim  :  ut  Scriptu- 
ra  impleretur. 

13  Nunc  autem  ad  te  venio,  &  h<tc  loquor  in  mundo,  ut  babeantgaudium  mctm 
Tlcnum  apudfe. 

14  T-gt 


EvANCElICA.  fijy 

14  Ego  tradidi  eisfermonem  tttum,  &  mutidm  cos  odio  babuit ,  quia  wnfttnt  ex 
nittndo,  prout  &  ego  nonfttm  ex  mundo. 

t  s  Xon  rogo  ttt  tollas  eos  e  mttndo,  fed  ut  eos  .ib  impio  illo  confcryes. 

1 6  Ex  mttndo  nonfttnt ,  prout  ego  nonfttm  ex  mttndo. 

17  Sancltfca  eos  tu.i  verttate :  fermo  tlle  tuus  veritas  esl. 

1 5  Stcut  me  mifiilt  tn  mitnduin,  ita  &  ego  mift  eos  tn  mundum. 

t<)   Ef  eorum  caufa  ego fuitltfico  meipfttm ,  tttfwt  &  ipfifunttificatiin  veritatc. 

20  Non  tantum  atttempro  ttfis rogo ,  fed&pro  tis qut per fcrmonem  eorttm  cre~ 
diturifttnt  in  me  : 

2t  Vt  omnes  ttnum  funtftcttt,ttt  Vater,  in  me ,  &  ego  in  tt:  ut  &i[>ft  innobis 
unumfmt :  ut  credat  mttndtts  me  a  te  miffum  ejfe. 

22  Et  egogloriam,  qttam  dedisli  mibi,  dedt  eit,  tttfint  unum.fuut  &  nos  unum 
ftanus: 

23  Ego  in  eis,  &tu  in  nte ,  utfint  confummati  in  unum ,  &  ut  cognofcat  mm- 
dus  quod  tu  me  mtferis,  &  eos  diltgas,  prottt  me  dtlcxifli. 

24  Pater,  quos  dedtfli  mibi ,  velim  ut  ubifum  ego ,  &  illifmt  mecttm  :  utfpe- 
cicntgloriam  tllam  meam  quam  dedifli  mibi :  quia  dilexiilt  me  antejailum  mundi 
fundamentum. 

2  s  Paterjusle,  mttndus  te  non  novit :  ego  atttem  te  novi ,  &  hi  noverunt  me  a  te 
mijfum  effe. 

26  Et  notum  ipfisfeci  nomen  tuttm,  &  notum  faciam :  ut  charitas,  qua  dilexifii 
me,  fit  in  eis,  &  ego  in  eis. 


A  N  A  L  Y  S  I  S. 

ADjun&umconcionisfinitxeft  oratioadDeum; 
adjun&um  veiooraiioniseft  elatio  oculoium 
in  ccelum.  Oratio  fequitur ,  ubi  prima petitio  eft, 
ut Paterfeglorificaret;  quod  atguitur  primuma 
relato,  quod  lit  Filius ;  deinde  ab  adjunfto  tempo- 
ris,quiaeft  opportunum  &  tempusadvenit  :dein- 
de  a  finc,  ut  Jilius  eum  glorificet ;  quod  &  pari  il- 
luftratur,  nempe  ut  iilius  viciflirn  glorificeiPa- 
trem. 

Vnf.  1.  Deinde  ab  adjun&a  fide  &  conftantia 
Dci  ,  qui  jam  ante  poteftatem  ei  dedit  in  omnem 
carnem:item  aiguitur  alio  fine.nempe  ut  omnibus 
clettis.quos  Pater  illi  fervandosdcdit,  vitam  a:tei- 
nam  der. 

Vtrf.%.  Defciiptiovitnternicognofcere  Pa 
trem  folum  vcrum  Deum  ,  8c  quem  milit  Icfum 
Chriftum. 

Vtrf. 4.  Aliud  argumentum  quo confirmat  pe- 
titionem  de  fe glorificando  ab  effeiro ,  quod  kfus 
Deuni  interraglorificavit:  itcmalioeffcfto,quod 
cpus  in  tertis  perficiendum  abfolvit. 

Vtrf.  s .  Subje&um  loci  notat.ubi  (it  glorifican- 
dus,  nempe  apud  Patrem  :  itcm  formam  glotix, 
quam  habuit  apud  Patrem  anie  mundum. 

Vtrf.b.  Quodfn/T^.  gcneralius  dixit  fe  exfol- 
vifTe  opus  illi  demandaium,  nunc  fpecialius  dec la- 
lat,  nempequod  Patrisnomen  manifeftavit.  Sub- 
jcftum  ve ro  cui  manifeftavit,  funt  clcfti :  qui  de- 
fcribuntur  proprio  adjunOo ,  nempe  quod  e  mun- 
do  a  Patre  per  Spiiirum  feparati  tradlti  funt  Chii- 
ftolervandi  :  lidemelecli  defcribuntur  fuocffe- 
Cio,  nernpe  quod  fcivam  feimonem  Dei. 


|  Vtrf.j.  Alialpeciesilliusoperis.quodChriftO 
datum  eft  ,  ut  in  teira  perficiat ,  anrequam  ad  Pa- 
trem  redear :  nec  enim  tanrum  manifcftavit  illis 
gloriam  Patris  ,fed  per  S.SpiritumtffecitutFatris 
nomen  &  gloriamagnofceient. 

Virf.  8.  Efticiens  inftrumentalefuperiorisagni- 
tionis  .cujusmentio  fir  Tttrf.j.eR  quod  verbum 
Patris  fide  acceperunt  :  cujus  cffe&ura  repetitur, 
nempequod  ptobc  norint  Chriftum  a  Patre  exiif- 
fe&  a  Patiemiffum  effe. 

Vtrf.?.  Probatfeexaudirumiri  precantem  pro 
Apoftolis  a  fubjefto ,  quod  hi  funt,  quos  Pater  de- 
dit  illi;  itemabadjunclo,quod  Patris  funt ;  quod 
utrumquefuoadverfofubje&o  confirmatur.quod 
non  fint  ex  mundo  hi,  pro  quibus  Patrem  orat. 

Vtrf.  10.  Itemabadjuniro,  communi  jurequod 
uterque  cum  Pater  ,  tum  Filius  in  Apoftolis  obti- 
net ;  prarrerea  abeffc&o  Apoftoloium.quodChii- 
ftum  glorificarunt. 

Virf.w.  Pmereaab  adjun&o  fuo  difceffu  ab 
illis.&afubjefto  loco  ubi  dilcipuli  agunr.nempe  in 
mundo:  caufam  d  jfc  ffus  e  mundo  proponir.quod 
adPatrem  e  mundoconcedit :  poft  proponitpeti- 
tionem  magis  fpecialem,  ut  Apoftolos  fervet ;  cu- 
jus  cuftodix  cfficientem  notat  Dei  nomen  ;  quod 
confirmat  ab  adjunlta  Pattis  donationc;finis etiam 
indicatur,  ut  fint  unum;  quod  fimili  illuftiatur,  ut 
Chriftus  &  Patcrfuntunum. 

Virf.  II.  Comparatione  paris  probat  Patrem 
lervare  oportere  illos  ,  quia  illos  ipfe  fervavic 
quamdiuruit  in  mundo,  quam  confeivationem 
adveifi  negatione  confirmar  ,  quia  ncmo  ex  il- 
lis  pciiir;  quod  porio  confirmatur,  quia  unus  mo- 
Ecccte  i  do 


9<8 


H     A      R      M      O 


do  periit,  qui  pcrditionideftinatus  eft ,  eoque  ipfo 
illi  non  datus  ut  illum  favaret ;  qui  cjus  pcrdicio 
finefuoconfirmatur.ut  Scripturaimplerctur. 

Verf.\i.  Petitioncmfuam  commcndat  porro 
ab  adjunito  tcmporc,  antequam  ad  Patrem  concc- 
dat,  &  dum  fir  in  mundo;  item  a  finejhanc  oratio- 
nemillisaudientibus  fundit  ut  plenum  gaudium 
obtineant. 

Verf.i^.  Agit  caulam  Apoftolomm  ab  adjunc"to 
mundiodio;  cujusduascaufas  efticientesindicat; 
unam  quod  fcrmonem  Patris  illis  tradidiflet,  alte- 
ram  quod  eundem  fcrmonem  recepiflent :  quod 
idem  eft  ac  ex  mundo  non  eflent;  qua:  a  mundo 
feparatio  fimili  cxornatur  feparationis  Chrifti  a 
mundo. 

Verf.is.  Petitionem  deillis  inmundo  fervan- 
disdiverfoarguir. 

Verf.\b.  Caufam  oali,  quo  mundus  eos  odio 
habet,  re petit ;  quam  ut  (upra  exornat. 

Verf.ii.  Caufameflkientem  illos  in  mundofer- 
vandi  8c  a  dhrbolo  cruendi  eft  fan&ificatio  per  ve- 
iitatein.qu*  veritasdefinitur. 

Verf\%.  Ab  adjunifto  eorum  minifterio  Apofto- 


oculu,  tanquam  ftr.gularis  in  DeumfiducUJL. 
gno,  Vatrem  adh.mc  fere  moditm  ajfattu  esl, 
Pater.qttsfo  te.qitandoquidem  opportttKitm  eft 
&>  tempm  a  te  prsfinitum  advenit.glortfica  me 
indiciis  fumms.  potentia  in  ipfa  hac  morte  mea 
mox  fubeunda  ,  maxtme  vero  refurreciione, 
afcenfu  &  fejfionc  ad  dex:ram  tttam.  &uod 
quidemfacerenon  abnues.citm  Jim  unigenittts 
tuus  Edim,nec  hanc glortam  alio  conftlio  expc- 
tam,  quam  ttt  gloriaabs  te  affettits  vkijfim  te 
gloria  afficiam.dum  hoc  pacio  cum  fides  ttta  & 
veritas  in  promiffts  una  cum  potentia  infimta 
omnibus  innotefcet.  Et  quidem  tibi  glorifican- 
do  idoneus  fum  ,  quandoqmdem  miht  abs  te 
omnts  in  terra  &  coelo  conceffa  in  <Q>  (upcr  o- 
mnes  homines  bonos  fimul  (jf  malos  poteftas> 
ut  hac  authoritate  in  omnes  inftrnctus ,  eos 
vita  iterna  beatos  reddam  ,  quos  mihi  fide 
fervandos  tradtdifti :  Quod  tamenpr&ftari  a 


latus  illos  conmmendat;quod  amplificatur  fimili.    I  ">e  Medtatore  nequit,  ntfi  ttt  me  mortuum  re- 
Verf.\g.  Effe&umChriftiponitur,  ncmpequod  furreBione  ,  afcenfu  fa  feffione  ad  dextram 


fefanftificat;  quod  fuo  fine  ckcfaratur ,  ut  Apo. 
ftolifintfan&ificati. 

Verf.  20.  Tranfit  ab  Apoftolis  ad  omnes  in 
Chriftumcrediruros;  quorum  fides  efficicnte  in- 
ftrumentali  arguicur ,  ncmpe  Apoftolorum  mini- 
fterio. 

Verf.ii.  Finis,  utfintunum;  qui  unitas  illu- 
ftraruifimili,  ur  Pater  8c  Filius  funtunum;  finis 
unitatis,  utmundns  credat  Chriftum  aPatremif- 
furn. 

Verf.zz.  Effe£rum  fidei  in  Chriftum  eft ,  quod 
ChriftuscredcnribuS  gloriam  tribuit ;  quxgloria 
illuftraruc  &  amplificatur  comparatione  fimilis, 
nempe gloria quam  Pater  Filio  tribuit ;  cujus finis 
eft,  utfint  ficucconjunttione,  ficgloriaunum,  8c 
ut  unitas  perfecla  fit  omnibus  fuis  numeris. 

Verf.fi.  QuodStfuofinedeclaratur,  utmun- 
dus  cognofcac  Patrem  fuum  fitium  rfiififle. 

Verfn.  Subjeitumlocum  Jiujusgloria:  notat, 
nerripe  ubi  Chriftus  quoad  huinaniratem  eft  ;  quod 
fuo  fine  dcclaratur,  ut  videant  gloriam  Chrifti: 
cujuscaufaefficiens  eft  Patris  erga  fe  dile&ioante 
jacta  mundi  fundamenta. 

Verf.  25.  Ab  adjun&a  Patris  jufticia  probat  cre- 
dentious  in  fe  benefaciendum  :  cujuscauiam  effi- 
cientem  dedarat,  quod  credant  Patrem  Chriftum 
mififfe:  quod  illuftratur  comparationediflimilis 
nempemundi;  deindefimili  Chrifti. 

Verf.16.  Agir  porro  caufam  Ecclcfix  apudPa- 
trem  ab  adjunfta  manifeftatione  nominis  Dei  a- 
pud  illos per  feipfum,  cum  pnterita ,  cum  fututa: 
cujus  finis  proponitur,  vlt  dile&io ,  qua  Pater  fe  di- 
lixic,  lit  in  iis,  &  ipfe  in  iis. 

METAPHRASIS. 

ABfoluta  ad  Apoftolos  concione ,  quo  do- 
ilrmamin  ca  comprehenfam  in  animts 
cbfignaret ,  maxime  vero  ut  hac  Deum  ora- 
tionc  fe  ad  oblationem  &  expiatwnem  mox  m 
cruce  ojfcrendam  conficraret.fublatis  in  cxhtm 


tuam  glorwfum  reddas.  JEterna  atttem  vita, 
qua  illos  dondbo ,  h<tc  eil  ,  ut  illu  meritojnor- 
tis me& ey  Euangelii prtconio fidem  inanimis 
indcts ,  qtta  tc  verum  Deum ,  rejeclis  omnibtu 
faliitiis  diuaeffe  credant ,  idqite  interveniente 
mefilio  tuo  lefu  Chrifto  ,  in  quo  ttnico  te  falu- 
tariter  pef  Spiritum  Sanclum  cognofcendum  ' 
prsbes.  Hujus  de  meglorificando petitionis  ttt 
ttquitai  magti  appareat ,  porro  pr&fero  me  tt 
hic  in  terris  glorificaffe,  quandoquidem  omnia 
mandata  ,  qu&  mihi  ad  cxfeqttendum  dedtfti, 
penittts  exhaitfi.  <S)uamobrem  nttnc  ,  Pater  , 
effice  ut  quoad  divtnitatem  perinde  gloriofus  '  ■ 
agnofcar  ,  ac  ftti  apttd  te  in  una  effentta  ante 
jacla  mundi  fundamenta :  t@>  quoad  huma- 
nitatemin tantagloria Jim ,  qitantam potefi 
humana  natura  capere.  &uod  dixime  optu 
abfolvijje ,  quodmihi  in  mandatts  abs  te  da- 
tum  esl ,  id  explicatius  propono  ,  nomen  tttum 
($  ea  de  quibiis  meritiffime  celebrandus  et, 
tis  qltos  feleiios  ab  impitt  tn  mttndo  mthi  Me- 
diatorifervandos  tradidifti ,  liqmdo  patefeci. 
JEterna  elettione  tui  erant ,  &  fancia  voca- 
tione  mihi  tanquam  medtatori  illos  dedi- 
fii  :  Neque  iuanis  aut  irrita  extitit  inftittt- 
tio  quam  adhibui :  nam  &  fermonent  ongine 
tttum  ,  mtnifterio  vero  (quoad  Mediator) 
mettm  ipft  fervarttnt.  Atque  utut  olirn  ,  cum 
primttm  ad  me  aggregatifttnt ,  rudcs  erant; 
nune  tamen  omnia  ,  qtt&cuncjue  mihi  ut  Me- 
diatori  abs  te  dataftmt ,  tua  ejje  (°r  cogttof- 
cunt  probe,  &  agnofcunt  liberrime.  Sluod  di- 
xi  me  nomen  tuum  ilitspatefecifje;  hattd  ali- 
ter  feci,  quam  vcrbnm  abs  teacceptum  illot 

docendo; 


Ai 


ro. 


'5' 


E     V     A      N      O 

docendo  :  quod  illi  fidi  amplexati  fun:.  Et 
ficut  dc  fepauhante  prcjefi  fttnt ,  tta  te/ii- 
monium  iliitperhibeo  ,  iUp  /jncere  iwj.crc  ey 
agnofcere  me  ex  te  egrcffum,  'd  abs  te  Serva- 
torem  mi/fum  effe.  Egnpro  iUu  (j  eorum  bo- 
no  preces  apud  te mfttttw,  qitam  pctitionem  eo 
citiut  r?  alacriui  admittcs  fcio ,  qnod  pro  bU, 
qui  m  mundo  tibi  exofi  funt,  preces  nonf.mdo, 
fedpro  hit  modo,  qnos  mihi ,  qucd  tm  funt  tf 
tnum  veluti peculium ,  fervandos  dedijii.  Ita 
etenim  prorftu  in  uniiate  effcntii  conjunSt  |  deris  esl ,  iterum  repono :  hos  meos  non  effe  ex 


919 

dofejunclos  (fmtt  tf  cgo  $  mumlo  fipara/us 
fum)  mumh.i  t.los  llfmtodiopfrfcquitHr ,  fic- 
itt  (j>  ,»e  e:dem  nomine  odio  habcnt.  Son 
eqindcm  abs  tepcto.u:  ob  mumiun  tUiscdiitm 
t$  exodto  tn/ectationeme  mundotoUaf  ,  attt 
vero  etiam  ut  mundumfett  in  mundo  impios 
(imul  &  femel  dejiruas  :  fed  tUtid  majoret» 
in  modum  rogo  ,  ttt  illos  a  malo  ,  maxime  a 
mali  authore  diabolo  ,  incolumes  jerves.  ll- 
lud  vero  tanquam  quod  maxtmi  apitdte  pon- 


'5- 


i<*. 


14- 


fitmiu.itt  omnia  qut  meafunt.tua  itidemfint 
(icttt  vici/fim  tua  omma  mea  fitnt:  ttnde  ne- 
cef/e  esl  quod  utriiifque  in  his  fervandis  & 
'tuendis  conjuncla  cura  effe  debeat :  maxime 
cum  eorumin  me  fide glcria  affeclm  fim,  cum 
quo  tc  cattdem  glonam  communem.propter  na- 
turs.  Hintatcm,  habcrc  neceffum  esi.  Huic  au- 
tempetittonide  tuain  hisfervandcs  curain- 
fifto  magit ,  qiiod  iUis  adhuc  ex  vocatione  in 
mundotUts  in/enfo  &  infe/lo  agentibut  mtht 
e  mundo  mox  excedendum  csl  ,  (J  ad  tuam 
gloriofam  in  coeitt  prdfentiam  ,  idqite  ex  tuo 
pnfcnpto,  concedendnm.  Sjuamobrem,Pater, 
cttjitt  fanclitas  fv.mma  te  his  fervandis  qito- 
dammodo  obnoxium  &  devmBum  tenet ,  in 
ttta  ipfiut  cegnittone  iUosferva,  quos  mihi  de- 
diftt,  ut  mihijam  uniti ,  faper  me  ttbi.atque 
adeo  interfe  charitate  coUtgati ,  contimtis  in- 
crementisfumltis ,  tandcm  nosiram  inter  nos 
unitatem ,  quoad  datur,  a/fequantur.  Atque 
dquumpeto  ut  lUos  inhoc  in/enfo  mundo  Jer- 
•ves  a  me  tibi  commendatos,quand>quide  mihi 
abs  te  commendatos  ego  in  mundo  agens  per 
tuifognittonem  iUosfervavi.<?ttcs  dcdtfti  miht 
ad  unitm  omnes,  non  vivos  modo.ftd  ad  tter- 
nam  jalute  capejceniiam  idoneos  cuftodivi:  ut 
ne  itnus  qitidem  exiUisperiertt.  Perut  quidem 
-  unut.fed  idem  abs  te  adexitium  tanquam  ad 
fuam  htreditatem  deftinatits,  eoqueip/o  mihi 
ad  fcrvandum  mtnitne  traditus.  Peritt  igitur 
TtuUa  nec  inconfidtrantia  mea,  aut  in  fervan- 
do  impotentia  ,fed  tantitm  (quodfien  omnino 
eportet  nt  Scripturaj  qta.  hujitt  exitium  lcnge 
atite  prxdrxtt ,  impletttur ,  ctteroquin  (quod 
{abfit)  tibiin  vtrbo  veritatis  nonconftitiffcs. 
Nunc  atttcm  ad  t:  venio,  id  csi,  ad  tuam  glo- 
riofamprtfentiam.  <?iuodautem  inhac  peti- 
tione  tam  multnsfum  apudte ,  non  eofit  acfi 
Jponte  tua  de  iUts  foUicittu  non  fis :  fed  hsc  tn 
tn  mundo  adhuc  agens  tdeo  ,  ittu  audientibtcs, 
loqttir  ,  u:  confcit  me£  pro  tUts  in  precamio Jjil- 
licitudints  ,  pleno  ex  me gaudioperfmadantur. 
EgoiUos  tuum  fermonem  docui,  Mvicij/im 


mundo  ;  ficitt  nec  ego  ex  mttndo  fttm.   hoqite       17. 
idoneos  effe  ,  qutbufcitm  Spiritum  titum  com- 
munices.   Qitamobrcm  ,  fanHe  Pater  ,    il- 
los  germana  &  fyntera  veritatis  cognitione 
per  Spiritum  fanciiffimum  fanBifica  :  veri- 
tatis  nomine  verbum  tuum  inteUigo  ,  quod 
tinicum   veritatis    appeUatione   dignum  eSl, 
tffanctos  homines  rcddendi  vim  ($  virttt- 
tcm  habet.   Hanc  de  eoritm  farMificationc       ^, 
pclitioncm  t.tnto  magis  largicrts ,  quoa.t    '//:( 
fccus  adpttblkiim  -vcrbimini/lcrin., 
verfttm  tcrramm  orbtm  pi 
me  mittendifttnt \  qnam,  tit  Pater, >r.e  ad  ..n 
dem  verbt  i»  litdnA  fintbus  promttlgaticnem 
mifi/Ii :  undeflitribns  malis  &  affictiombut 
obiioxti  futuri  tanto  magis  Spirttufanciitatts 
opus  habent.  &itodverout  eos  fanctifices pe~      x„ 
to.ipfeetiam  pnftabo.-  Obeam  etemm  cau-* 
fam  ipfe  vidimam  fanctam  me  tibi  offero  & 
mortis  mes.  merito  vcre  (2 ' pft&tle  per  fidcm 
in  me  fanlii  fint.   Atqitc  tit  proiUts  prsc:.     1 
qitadam  ratione precor ,  qitos  mttnJas  i 
odtopropter  miniftenum  perfequetttr  :  ficpro 
rehqita  Ecclefia ,  td  esl,  pro  omntbus  m  me  per 
eorum  doltrinam  primttm  prtdicatam ,  dein- 
de  litterarummcnumentU  confignatam  crcdt- 
tnris.  Ejus  qitodpro  ets  peto  h&c  fumma  cst,       n, 
ttt  omnes  loco  i°f  regiombus  £f  ammortimfen- 
fu  div.dfi  &  diffocmti  ,  fide  in  unum  cort  us,    . 
cuju*  egofitm  caput,  coahfcant ,  &  charitate    ■ 
interfe  coalefcant  tam  ajincto  &  mdtffolubili    ' 
unitatis  vinculo,  ttt,  ttt  Pater,  in  me  (y  ego  in 
te  unumfumin  ;  ut  &  ipfi  [inquam)  in  nobis 
unnmfint:  idqtte  inhtmcfinem  ,  ut  qmfunt  ' 
in  mundo  reprobi ,  tandem  vel  inviti  credere 
agantttr  me  abs  tc  Servatoremmiffunt.Juiffe. 
Ego  qunm  mihi  tanquam  homirii gloriam  de-       1%. 
difti,  iUis  tit  fum  Dei  Filius  &  Mediator  Dei 
&  hominum  ,  prottt  cttjufque  menfura  fert, 
gloriam  do ,  ut  ficut  amore  ,fic  &  gloria  no- 
btfcum  pro  ftto  modulo  unum  fint :  atquehoc 
menm  de  iUis  glonficandis  donum  peto  ut  tu 
ratum  habeas.  Vt  ego  in  e'u  fim,  quemadmo-       i- 


ftrmontm  fide  accepcruntjgua  raticne  a  mttn- !  dnm  ttt  in  me,ut  fmt  ttndiqite  &  ommbut  nu 

E  eec  e  e   3  merts 


9<?0  HarmoniA 

meris perfeBi :  utrcprobi  in  mnndo ,  faltem  olim  exitus  ex  ./Egypto  Ifraelitis  habituj 
in  confummatione  mundi ,  cum  illos gloria  a-  fuit.  Qiwd  quidemnon  tantum  eo  pra:fti- 
miclos  &  indutos  vidcant ,  cognofcant  me  abs  \ium  eft  quod  per  carnis  ignominiam  ad 
te  Seri/atorcm  miffum  futffe ,  &  hos  perinde  \  fummam  gloriam  tranliit  ;  fed  quod  in  ipfa 
mea  caufaabste  diligt ,  ut  tumepropter  me  ■  etiam  morte  incredibilis&  mfinita  visdivi- 
dilexifti.  Pater,  quos  dcdifti  mihi,  volo  ut  in  nx  virtutis  partim  in  ipfo  Chrifto  ,  qui  illa 
fummo  ccelo ,  ubi  ego  quoad  humanitatem  ,  tam  fortiter  pertulit;partim  extra  Chnftura 
moxfuturusfnm  ,  t&ipft  ttidem  fint,  ut  cum  ( in  fciffione  veli ,  petrarum  fciiTione  ,  fepul- 
eorum  Utitia  meam  gloriam  contemflentur,  I  chrorum  apertione  patcfacla  eft.  Atque  hoc 
quam  mihi&terna  generatione  dedifti ,  quia   docemur ,  cjuomodo  nobis  crucis  acerbitas 


15. 


16. 


me  unice  ante  jacla  mundi  fundamenta  dde 
xifti:  O  Pater ,  cum  m  ommbus  promiffis  fer- 
■vandts  femper  juftusfis ,  cumque  in  mundo 
reprobi  te  non  agnofcant ,  ego  vero  te  agnof- 
cam,  0>  hi  qtii  m  me  credunt  agnofcant,  quod 
tit  me  Serv.ttorem  miferis  ,  juftititt  tits.  esl  me 
in  kii,  qtu pro  illis peto.exaudire.  Nam  quic- 


mitiganda  lit:  cum  fcilicet  reputemus  in  lpfa 

cruce  occultam  delicefcere  gloriam :   quam 

quidem  crux  ex  fe  non  parit ;  fed  Deus  fin- 

gulari  fapientia  &  potentia  infculpit  &  im- 

primit  in  fuorum  perpeffionibus  1  Pet.4,14: 

KoOT.4,3.  AH.  5,41.    Galat.6,17.    Sed  hic 

opus  eft  fidei  oculo  ,  fine  quo  hoc  dignofci 

quid  illud  est.in  quojure  optimo  ab  hominibus  '  nequit. 

laitderi-s.iUtsnotmn  feci ,  &  porro  notumfa-\      Fidem  fuam  in  hac  petitione  confirmat,  -j , '  ■ 
j-i  n •  j  1      /i-    ■  r  r     t    \       .  .  tittcvt  1.1 

ciam:  ut  ddecltone  qua  me  ddexiftt,  tpjife  abs  '■  pnmum  a  relatis,  quod  Fmus  fit  Patris ,  cui^^i^  L 

te  diligi  fentiant ,  quandoquidem  meinilits  fupplicavit.    Omnino  enim  videmus  inttf  fitimim 

homines  patrem  filii  fui  honore  &  gloria  «»«'»"• 

oblectari,  nunquam  illi  fuam  beatitatem  in-  c'"J"m»t. 

videre.  Vide  Matt.10,10.  in  matre  filiorum 

Zebedxi.  Imo  a:que  ferre  ut  filius  eum  glo- 


ivciftente  illi  unum  mecum  funt 
ft 

P  R  A  XI  S, 

OVmma,  Petit  a  Patre  ut  cum  ob  fui  Sc 


>Jproprii  nominis  gloriam  ,  tum  ob  totius  ,  ria  &  honore  fuperet.  Vide  1  Ke^.1,47.  Ba- 


Ecdelia:  falutem,fe  fuum  filium  glorificans, 
Eccleiiam  fuam  perfe&e  fervet. 
PartesCant,  Pre-/  Se. 


catio  pro 


Suis. 


Veif.i. 

Conao    •» 

prccihus 

cUutkmU. 


naias  &  caeteri  Davidis  fervi  Salomoni  ma- 
jorem  amplitudinem  ,  quam  David  perfrui- 
tus  eft,  apprecantur  :  idque  coram  &  in  au- 
ribus  Davidis.  Quod  nos  etiam  confirmec 
cum  a  Deo  gloriam  nobis  convenientem 
exoptamus  ,  cum  iimus  filii  in  Chrifto  Iefu, 
in  quo  Deus  nobis  Pater  clementiffimus 
exiftit. 

E'aj) Xtfyt  4  &/&•]  Argttmentum  eft  ab  ad- 


Ttr  crucct» 
adghriam 
ttitr. 


In  Priore  con- /  Petitio. 
fideratur  v  Atltoboyla. 

Notetur  Chriftum  Concionem  precibus 
claufiffe  ,  ad  morem  hccleiise  confirman- 
dum.  Vbietiam  apparet  preces  non  niii  ex 

antecedentis  Concionis  capitibusconceptas  jun£taopportunitate,  fe  non  priushoc  pete- 
effe.  Aci.6, 4.  ut  precibus&  verbo  totiin-  ;  re,quam  marurum  tempusejusreiperficien- 
cumbamus.  Nec  mirum  ,  cum  totius  laboris  dasadvenerit  ,  h.atth.io.  fihi  Zebedaripro- 
fucceffus  i  Dei  benrdiclione  pendeat.  Pau-  pere  expetebant  hic  a  dextris  ,  ille  afini- 
lus  phntat  ,  Apollo  rigat ,  incrementum  ftriscollocari.cum  nondum  pugnam  expcrti 
Deus  dat.  1  Cor.1,6.  Quo  magis  culpandi  effent :  tanquam  meffe  frui  exoptarint ,  an- 
funt ,  quifinita  Concione  ilico  ancepreces 
fe  eripiunt. 

Petitionis  fenfus  eft  ,  ut  perpeffionibus  & 
iCTriominiofa  fui  apud  homines  acceptione, 
qua  illum  mundus  probro  &  ignominia  ob- 
ruere&  opprimereconftituit,feadfummam 
glonam  evehat.  Quod  non  eo  dicit  folum, 
ut  fe  adverfus  imminentem  crucem  confir- 
maret  ,  quam  quod  difcipulis  dolorem  ex 
contumeliofafui  traiftatione  hoc  modoexi- 
mere  voluit  :  undc  &  mortem  fuam  elxtio- 
nem.exaltationem  Iohan.},i4-&.  11,51.  Iohan. 
13,31,31.  vocavit.  item  Exodum,  £«<:.<>, 31. 
tanquam  illam  crucem  eo  ioco  haberet,  quo 


tequam  (ementem  fecerint,  ad  fpolia  convo- 
lent  ante  vicloriam  partam.  Vide  Iont.$,i. 
Sic  plerique  in  cceloeffe  vellent ,  cumnihil 
dum  ad  Dei  gloriam  fccerint. 

Aliud  argumentum  a  fine,ut  Patrem  glo-  1  j,  dc; 
rificet.  Eftque  fingulare  pnfidium  ,  cui  fi-  gloriaper 
des  noftra  in  precibus  innitatur  ,  ii  precibus  e^spromn- 
petitoriis,  ea  requiramus,  qux  funt  Dei  glo-  '* 
ria:  prxdicands  ldonea.  Eftque  norma  feu 
amuffis  certiffima  ad  quam  noftra;  prcces 
funt  exigendar.  Vidc  Iohan.li,z7,to.Phtlip. 
i,io.  Hocargumentum  confirmatur.  Pfal. 
50,14,15.  invoca  medie  afftiBionu  ,  ^cQuis 
enim  remhabens  cum  prudenti  (ut  non  fit 

bene- 


Verd. 

Chrifii/o 

tentia. 


Pftitutm 

nojirf  ad 
piorum  fa. 
iutem  rt- 
frrtnd*. 


E       V       A       N       <J 

benevolus)  non  abeo  impctrat ,  qux  ad 
ipiius  dccuSj  &  dignitatem  fpcdtant  apud 
quem  pctitioncm  mftituit  ?  Cumquc  homi- 
ncs  ad  rcs  fuas  promovcndas  opcm  libcntcr 
fubmittunt,tum  nunquam  alacnus  quam  ad 
gloriam  fuam  aut  propugnandam,  aut  au- 
«'endam.  Si  igitur  dubitatio  animum  fubre- 
pit  an  Dcus  noftri  amore  ductus  nobis  pcti- 
tioncsconccdet ,  hxc  apud  nos  animoagi- 
tcmus ,  &pcnfemus;  parentcs  fxpcrilns  & 
amicis  condonabuiit ,  quod  cum  llii  honoris 
difpcndio  fiat  ;  nedum  ii  quid  pctant  quod 
lllis  honori  lit :  &:  nobis  Deus  ergo  ,  qux  ad 
honoremluumconducunt.conccdct.Tamet- 
fi  non  tantum  hic,fcd  in  rcbus  omnibus  Dci 
gloria  fpectanda  lit,  i  Cor.10,31. 

K»)»;.]  Confirmat.fe  cum  efle,  qui  glo- 
rificabit  Patrem  ,  ab  adjuncta  potentia , 
qux  illi  communicata  ex  conccptu  ,  cum 
omnium  hxres  conftitutus  iit,  tum  dcmum 
exercnda  ,  cum  a  Patre  excitatus  iu  ccclis 
collocabitur.  Scilicet  quod  omnes  morta- 
les  fiix  lint  ditionis  &  imperii  coque  poten- 
tixfrxno  &  rctinaculo  conftndti ,  ut  pro 
voluntate  &  libitu  fuo  eos  regat ,  ut  falu- 
tem  quam  eleclis  largiturus  (it.unpcdire  ne- 
queant.  Hac  igitur  loquendi  formulacrucis 
ignominiam  emollit  ,  dum  penes  fe  efle  af- 
iirniat  homincs  quofcumque  &:  quotcum- 
que  vult,  fcrvare. 

Sicut  enim  de  Patre  dicitur  Matth,u,ij, 
16,17.  omnes  fub  Patris  nutu  efle  ut  eos  ad 
falutcm  iternam  vocet ,  cum  tamen  prxte- 
ritis  fapientibus  obfcuros  &  contemptos 
niundi  elcgerit  :  Sic  hic  de  Chrifto;  item 
I'han.j,n.  Nec  veropiorumtantum  refpe- 
<5tu  ,  fed  uteos,  quosad  falutemdeftinavit, 
adducat,  quo  conftituitjncceffe  cft  ut  in  eos 
ctiani  quos  pcrdet,  imperiumhabeat  ,  nefe 
contra  fervandos  commoveant;  ut  principes 
oportct  vel  in  fui  &  rebelles  imperium  cxer- 
cere ,  quo  fui  amantibus  &  fibi  fubditis  con- 
fulant.  Alioqui  peiTime  ageretur  cum  qui- 
bus  tamen  regis  prudcntis  coniilio  &  auto- 
ritate  bene  agitur ,  quod  vel  ip(i  improbi 
cogantur  commoda&  honores  fubditorum 
procurare.  ViJe  Hiftoriam  Ammanis ,  item 
Iofephi  in  Aegvpto  ,  cujus  aufpiciis  melius 
cum  Ifracle  peregrino  ,  quam  cum  Aegypti 
indigcnis ,  quod  rex  ei  omnia  permiuflet, 
agebatur. 

ftx&c.]  Notatur  alter  finis.quem  in  om- 
nibus  petitionibusfpecrare  dcbemus  ,  ut  pii 
ferventur.  1  Cor.10,3:..  item  ca(>.%,verf$.ii. 
&  Rom.14,1 )  ■  Eft  igitur  obfcrvandum  Chrj- 


1     l     1    e     a.  9gi 

ftum  in  fua  hacpctitioneomnemfuimet  ra. 
tionemabjccifle  ,  &  Dei  gloriam  cumpri- 
mis.poft  hominumfalutem  refpexifle:  quod 
nobis  cxemplo  fit.  Quod  &.  nos  mintice 
confirmct  &  ridcm  noftiam  fulci.it ,  quum 
certi  fimus  Deum  nihil  nobis  dcnegatuium. 
Quiseninj  pater  filiorogauti  dcent  ,  cum 
mtelligit  omncm  fuam  bcneficentiam  ad 
totius  fimilix  ,  maximc  liberorum  ,  confc- 
rendam. 

Notctitr  etiam  Patrcm  non  minus  noftram  S. 
falutemiitire,  quam  Filius.Sicut  cnim  Filius"5''"'^" 
srloriam  nonexpctit ,  niii  ut  nos  fervet  :  lic  „?*„ 
Patcr  iuam  cum  Filio  potentiam  noncom-^-^J^^ 
municat,  nili  ut  nos  ab  cxilio  afferat. 

Acternam  vitam  dcfinit ,  quo  facilius  in-  Verf.j. 

telligant  fe  eam  confcrre ,  vel  potius  jam  jf*" 
°  1  rr  r,        V         ,„  ■      atfinitie, 

ante  contuliiic,  ut  poft  explicat.hft  vero  111- 

lignis  fententia  &  adverlione  dignilTuna  ,  ut 

quis  cognofcat  paucis ,  in  quo  hominis  bca- 

titas  verfatur.  Plurimum  in  hac  paite  ab 

hominibus  fudatumeft  ,  quorum  labor  irri- 

tusfuit.  Infelicescnim  homines  de  fcclicita- 

te,  mortui  de  vita,  caducide  xtcrnitatedif- 

putarunt. 

Verfatur  auteni  vita  xterna  in  fcientia.ut  Cnfifimiii 

quis  cosrnofcat ,  adverfus  infcitiam  &  igno-  '"/•''"'•"» 
'    ■        a  „'./■../•  °         noCitia 

rationem,  quam  Ponttjicti  rovent  ;  itcni  qui 

fidem  Ecclelix  urgent,  &  prxdicant  ,  quam 

quis  nefcit.  Vide  Iohan.i6,^o.  quomodo  ra- 

tionemquis  fidei  reddat ,  nili  illam  qualis  lic 

bene  norit  ?  1  Pet.},i<^.  item  1  Timoth.,,14, 

15.  conjungit  fidem  cum  Scripturarum  no- 

titia,&  fidem  cum  fapientia-  <n$i<m\  <n,Ierem. 

9,14.  in  hoc  glorietur  quod  me  cognofcat,fet. 

tametfinon  hic  intelligat  nudam  notuiam. 

Videi  /o/^».i,4.(iquisdicatfe  nofleDeum, 

ncc  mandata  ejus  obfervet,  mendax  cft.  Hu  - 

jusautemnotitix  vitx  xternx  ,  iccircohic 

meminit,quia  ea  fua  glonficationc  in  morte, 

rcfurrectione  ,  &  afcenfu  in  ccelos ,  uberius 

&  prolixius  erat  confereiiua. 

Scientix  vero  fubjectum  elK   ,  .-    ' 

De  Patre  fcicndum  edfilum  vertim  Dettm  PWri/>«* 
elTe.  Verus  Deus  opponitur  Idolis ,  qui  falli  '"'  D"' 
dii  funt.  Hinc  &  vivens  Deui,  ut  opponatur 
mortuis.Nam  diigentium  aut  falli  funt,  aut 
mortui. 

Hic  qturitur  quomodo  Pater  fit  folus  ve-  Hm «•<■/*. 
rus  Deus  ,  cum  &  filius  &  Spintus  Saufhis /»'<■»'" 
perinde  {wu.Refb.Notandum  primum  Dcuin  •"  Dn,atl 

[  ■  r  r      ■    ■      j  •    ■    ■  r   ,    filio  O- 

hicoppom  ,non  nerlonis  m  divinirate  ,  ied  r  „ 

1  r,r     >••'    ■    r  ,    ,■  r^    •     i  5/lnlu   S. 

duntaxat  rallis  dns  inndcIium.Deinde  notan- 
dum  vocularu  (folum)  ad  Deum  rcftingi 

non 


Jifi. 


H      A 


M 


El  Filii  nt 

TrlcJiU. 


Vctf+. 
Dfus  gtori- 
ficit  Je 
glorifican- 


ln  terris  : 


non  ad  Patrem.  Ideoque  fieri  ut  non  dica- 
tur  ,  ut  cognofcant  te  folum  efle  verum 
Deum.  (Sic  enim  dicendum  erat,ut  cognof- 
cant  trefw><»T  *Aii'9»0  CednT  ps'"-  At" 
que  lohannes  i  £/>«r.5,io.  Filium  u>.v3ivov 
%v  affirmat :  quod  etiam  apertearguitur, 
cumvitaa:ccrua  perindein  fui  cogmtione, 
ut  in  Patris,conli(tit.Pra:terea  cum  Filius  fit 
ejufdem  efientixcum  Patre  ,  &  iit  in  Patre, 
quod  Patri  tanquam  peculiare  accommoda- 
tur ,  de  Filio  qui  eft  in  Patte  non  negatur  : 
quod  idem  de  Spiritu  Sando  intclligimus. 

Alterum  fubjectum  eft  ,  Iefus  ,  quem 
coirnofceredebemus  ab  illo  mifium  Chri- 
ftum  &  Mefliam,fine  quofierinequit  ut  Pa- 
trcm  cognofcamus.  Matth.  n,  17.  lohan. 
14,6.  via,  veritns,  t$  vittt;  vide  alibi. 

Ab  adjuncta  glorificatione  Patris  con- 
firmat  fidem  fuam  de  fe  glorificando  :  glo- 
tificantesenim  me  ego  glorificabo  ,  1  Sam. 
i,50.Proff^.4,8.Chriftum  honoravit,  cum 
jam  nihil  fecerat  homo  in  Patris  gloriam, 
quod  ejus  humanitatem  divina:  perfona? 
univit  eamque  unicam  cumfilio  hypoftalin 
conftituit.  Quomodo  ergo  dubitet  fe  jam  a 
Patre  glorificandum  ,  po:!quam  in  Patris 
gloriam  tanta  patraflet  ?  Sic  Deus  nos  tum 
honoravit ,  cum  illum  fpcrnebamus ,  quod 
ex  eadem  cum  reliquis  mafla  Jc  corruptione 
nos.prxteritis  aliis.ad  communionem  Euan- 
gelii  vocavit :  quantoigitur  magis  glorifi- 
cabit ,  poftquam  noftram  ,  ad  gloriam  iibi 
comparandam,  operam  hicadhibuerit? 

In  terra.~]  Amplificat  fuum  in  glorifican- 
do  ftudium  a  fubjefto  loci.  Nam  Deum  qui- 
dem  honorabimus  in  coslis ,  fed  fine  ulla  lu- 
cl:a,  line  difficultate,  Gne  periculo ,  fine  vel 
famx  vel  vita:  jaftura,  atque  adeo  illud  cum 
omnium  applaufu  &  congratulatione  facie- 
mus.  Sed  lfthic  cum  pericuhs  &  moleftiis  id 
agimus.  Hinc  eft  Matth.10,1^.  quicunque 
me  confitebitur  feuglorificabit  in  adultera 
hac  geoeratione.  Vide  Apocal.1,15.  ubi  a 
fubjectoloci  &  adjuncto  temporis  amplifi- 
cat  Pergameni  paftoris  fidcm  &  conftan- 
tiam.  Milites  enim  qui  in  ruptura  conftite- 
runt  &  loco  periculis  plenifTimo  depugna- 
runt.majonfiduciaprxmium  poftulant.Ser- 
vi  Davidis  ,  qui  aquam  Bethlemiticam  ab 
hoftc  occupatam  attulerant ,  tanto  magis 
gloriamapud  eum  promercbantur.  Omnes 
equidem  Deum  in  coelis  glorificare  cupi- 
mus,  impcnfe  in  terris  etiam  (credo)  modo 
iine  voluptatum  &  commodorumdifpcndio 
fiat.  Sed  iieiuo  Dcum  olonlicabit  in  ccclis 


O     N     I       A 

aut  a  Deo  glorificabitur  ,  nifi  hoc  prius  ifli 

terris  prxftiterit.   Atque  hoc  nos  abfterret, 

quod  videmusomnia  italuxata  efle  ,  quod 

tot  obftacula  nobis  objefta  efle  profpicia- 

mus.  Atque  hoc  ipfum  nos  animare  debet 

ut  omnia  obftacula  perrumpamus.    Quod 

hoc  modo  nobis  major  fiducia  accedit  im- 

pettandi  a  Deo  glonam  &  quietem,  quibuf- 

cumlabor  &  ignominia  harc  indignafunc 

ut  vel  nominentur  tantum. 

To  \(  ■pti-nXtiutm  ,  <^>r.]  Explicat  quid  fit  Quodeil, 

Deum  glorificare  ,  nempe  opus  fibi  i  Deo  '"imctMm 

demandatum  penitus  exhaunre.  Omnes  ho-'  ',"''"* 
1  •       ,       perhcivi- 

mmes,  quam  maxime  impn,  atque  adeods-  , 

monum  princeps  Deum  in  omnibus  vel  ne- 

quiffimis  conatibus  glorificabunt.  Pfal.je, 

ii,ii.  Rom.$.  verf.^,7.  &  cap.9,17.  in  Pha- 

raone.  Sed  interim  tamen  mandatis  Dei  non 

funt  obfequcntes.  Vt  vero  fidem  noftram 

firmemus  mprecibus ,   oportet  nos  Deoin 

his  qux  impera  t  obfequi.    Sicut  enim  prin- 

ceps  in  fubjugandis  &  coercendis  refracta- 

riis  &  rebellibus  ob  fapientiam  &  potentiam 

magis  celebratur:  E  t  ut  Medici  peritia  tanto 

auguftior  evadit,  quo  morbus  pertinacior  Sc 

magis  deploratus  exiftit.  Nec  tamen  idcirco 

quis  aut  rebelles  excufat  &  poena  eximit,aut 

morbumdiJaudat  ,auteum  minusavetfatur. 

Ita  nec  ideo  improbi  impiique  vel  homines, 

vel  dxmones  aut  magis  funt  excufandi  ,  auc 

minuspcenadigni  ,  quiaDeus  fuam  in  illis 

fubjugandis  &  profligandis  gloriam  &  po- 

tentiamexerit.Huc  accedit  quoddicit  etiam 

iTtXeiatTzi  ,  ubi  prius  dixerat  horamadvenif- 

fe  :  ut  &  nos  fciamus  non  fatis  efle  fi  bene 

inceperimus ,  niii  &  ad  ccptorum  confum- 

mationem  conftanter  perfeveremus. 

n«£5t  tnxuTtS  r>j  Ji|;j.]    Notat    gloriam  yerf.j. 

quam  petitfummam  &:  lingularem  ,  nempe  Gloria 

eam  quaseft  Dei  ;  ne  difcipuli  animis  cade-  ijuamDcm 

rent.quod  illum  tam  contumeliofeaffeftum  '«rg»»» 

vifun  eflent  ,  quandoquidem  tanta  Sc  tam  "'$!?■'* 
•  c   •         1     •     1  A  1        /r      tptiitu- 

lnnnita  glona  hoc  pacto  onerandus  eliet.  „„_,.._ 

Quod  quidem  ufque  eo  nos  confolari  debet,  jhmdtt. 

quod  pro  menfura  afrlidlionum  &  ignomi- 

I  nix,qua  hic  opprefli  &  cooperti  fumus.glo- 

I  ria  nobis  in  ccclis  repofita  eft.  Vide  1  Cor. 

\  4,17.  ut  qua:  ctiam  in  terris  hic  eadcm  men- 

fura  inchoatur.  1  Cor.  1,5.  Apud  homincs 

plus  eorum  gratia  patiamur,  quam  quod  ifti 

compenfare  poflint :  fed  utcunque  amplien- 

tur  furfum,deorfum,antrorfum,retrorfum, 

;  dextrorfum  ,    finiftrorfum  afrlidtiones  Dei 

I  cauft ,  illas  omnes  Deus  infimtis  partibus 

I  gloria  &  houore  fuperabit. 

Sed 


Shi»  paRt 
CbriBus. 
gUnficiiri 
ftUt, 


EvJtHCELICA.  ?«J 

Sed  qtttrnt  hic"  aliquis ,  quomodo  perat'tam  colcndam,  quamDeus  nobis  omandam  cuiauttr, 
Chnftus,  ca  glorij  ,  &c.  quandoquidem  illa  [dedit.  Neque  enim  nos  excufabit  ii  docea-  »*"«*. 
cum  eflentiahs  iit ,  nunquam  illi  decedere  !  mus,  nilicos  rlocuerimus  quos  Dcus  noftra: 
potuit.  Rejpondeo  cum  petcrc ,  ut  qui  jam  tidei  commilit.  i  Prt.c.i,!,  Vndc  miles  II 
delituit  fub  carnis  infirmitatc  (undc  &fe   ftationemfuamdeferat.ut  alibipugnct.ccus 
exinanivilTc  dicitur.P/«7.i,7.)  omnibus  ma-   liabcbitur. 

nifefta  lit.Quamobrem  nihil  hic  habcnr  Lu-        Z<i  «rne».]  Electionc  fcilicct  ante  jafta  s,ti  &  t_ 
therani ,  quod  fuo  errori  prxtcxant  ,  quo   roundi  fund.imcnij;  Chrifti  vero  func  voca-  m»ci  clcHi 
Chrifti  corpus&  humjnitatcm  diviuis  pro-|tione  Deicfficaci;  vide  lohan.6,\j.  PatrisAiv^rw. 
priecatibus  omniprxfentix.&c.induunt.Dei-  j  erant  Dei  folum  notitia,    Chnfio  vcro  tra- 
tatem  hoc  pacto  fuo  &  propcio  pnvances.  i  dici  func  ctiam ,  non  cantum  Dei ,  fed  &  fua 
Simul  ctiam  neccfTjrio  petit  ut  fuj  humjni-  &  propria  notitia.  Ex  quo  illud  liquit ;  Ne- 
tas  tanta  gloriaperfundatur,quantx  ipfapro  '  minem  fervari  prxter  clectos ;  prius  cnim- 
modulo  cicarurx  capax  iit.Cxteroquin  non  '  oportet  Patris  eilc,  quam  Chrifto  tradancur. 
potuit  fieri,ut  Deus  in  fxcula  beatus  &  glo-  I  Sic  Acf. i$,4,X.  crediderunt  quotqu.t  ad  vi- 
riofus  apparcac ,  niii  qux  in  humanitate  111-  \tamdiftmati  erant.  Alatth.  15,13.  dicuntur 
firmaerant  abfolvercntur  gloriofa  immor-   plautati  a  Patre,  totumquc  ilh.d  quoda  Pa- 


VerfS. 

Chnftut 
frimo  prt 
mntjiris 


talitate.  Et  quidem  quoad  humanitatcm.ta 
nietli  Deo  non  xquatur.tamcn  omncs  crca- 
turas  in  ccclo  &  terra  lncomparabilitcr  fu- 
pcrat.  Deniquc  petitur  uj  Chriftus  homo  jb 
omnibus  ut  Dcus  agnofcatur,  &  ab  Angelis 
&  ab  hominibus  ut  Deus  adoretur. 

Hactenus  fuit  Precatio  Chrifti  pro  fe:  Se- 
quitttr  altera  pro  Ecclelia. 

fApoftolis. 
Ommbusqui  pereo- 
^-       c  l  rum  prxdicationem 

V.  crediturifuut. 
Kota  ,  quod  primum  &  ma/orem  in  mo- 
dum  prccando  laborat  de  bono  Miniftro- 
rum.  Ha:c  omnia  ,  pr:mo  quod  Dci  voluncas 
illis  revelata  lic.  Secundo  quod  elcfti  func 
Tertio  quod  Chrifto  Craditi  func.  Quarto 
quod  fidc  receperunc  do&rinam  ,  totidem 
fuat  rationcs  quibus  difcipulorum  falutem 
Patri  commendac ,  &  ad  hunc  fcopum  prx- 
cipue  referridebent  ;  adeo  ucquoddc  Chri- 
fti  crga  illos  officio  hic  diftum  cft  ,  fecun- 
daria  quadam  racione  dicacur ,  ad  prius  lllud 
refcracur. 

I.'(pxAiipam  <r«,  frc.~}  Quod  autem  in  ge- 
neredixit  de  mandatis  Deicapcllcndis.nunc 
fpecialius  exponit.  Vbi  ctiam  notandum  eft, 
quid  a  Miniftris  requiratur,  ut  fuum  Deo 
obfc-quium  probent ;  ncmpe  ut  doceant. 
Nam  ut  honefte  &  inculpate  vivant ,  ut  ho- 
fpitales  fint ,  &c.  tamen  nili  fuos  in  vcntate 
informent ,  officio  fuo  plane  non  fjtisfj- 
ciunt.  Vide  AH.io,i7,xi.  lohan.ijA^.Qms 
enim  hominum  ferat  eum  ,  quem  conduxit 
ut  in  vinea  opcretur,  li  in  agro  fodijt ,  aut  (i 
cum  in  pugna  &  acie  eum  collocct ,  ad  im- 
pcdimentorum  cuftodiam  diffugiat. 
SpmtxfH*       Deinde  &  illud  obfervandum  ,  illam  fpar- 


7,iinislro- 
nm  tffi- 


tte  noneft  conlitum  pcrire.  Perindc  igitur 
eft  ut  in  Agricolis  ,  qui  hortum  inftruentcs 
plant.iria  quxdam  habcnt ,  undcquod  com- 
modum  e(t  in  hortum  traducunt.Prius  enim 
fidelcs  in  Dei  elcctione  tanquam  in  plan- 
tariis  tccli  affervantur;  poftveroad  Eccle- 
iiam  tanquam  in  horrum  vocationc  tranf- 
fcruntur.  Hinc  liquet  noftram  falutcra  ex 
Dei  Ekdcionc ,  non  autem  ex  noftris  operi- 
bus  fufpenfam  cfTe.  Deinde  etiam  omnes  qui 
Patris  funt  Elecfione  ,  ad  Chriftum  veniunt 
vocatione.  lohan. 6,37.  ut  ccrtum  lit ,  Dei 
non  efle,  qui  ad  Chriftum  non  veniunt ;  ad- 
verfus  eos,  qui  dicunt  quemque  fua  rcligio- 
ne  fervari. 

K«/  r  Ao'j3»  <r*  ,  ©•(;.]  Nec  enim  alioqui  ChrShu 
opus  fuum  perfecifTet ,  cujus  fuit  non  tan-"'"! '•"-'""» 
tum  fuos  in  ventatis  notitia  informare  ,  fed  *>*f'M 
porro  cfficere  ut  doclrina  corum  animis  in-  ^"„°Jr 
iideat.  Sicutenimdicitur  Matth.i.  Iohan-  fmt. 
nes  Baptiz.ue  aqua  ,   cuin  Chriftus  baptizet 
Spintu  :  Sic  Miniftri  omnes  aures  quidem 
cxteriore  fono  pulfanr ,    fed  Chriftus  non 
tantumextcrius  eas  vocefericbar,  fed  porro 
intus  docuit.  Atquc  hoc  adjuncto  docct  cos 
Chrifto  a  Patrc  traditos  efle. 

Hoc  etiam  aliquoufque  a  Miniftris  vcrbi  oW .</,'. 
pixftandum  cft  ,  qui  tametli  corda  pcnetra-  aMic»u, 
rencqueunt,neq;auresanimipulfare:  tamen  MimRrw 
connitendum  illis  cft  &  inftandum  tempe-  &  ?■""• 
ftive  &  intempcftive,  ut  quam  plurimi  Gdn-  l""fTn"' 
tem  confequantur ,  eoque  precibus  incum-  a'2j'Kti'. 
bendum,  &  inliftcndum  privatis  admonitio- 
nibus  &  adhortationibus  &  vitx  cxcmplo 
cum  in  fe,  tum  in  tota  familia.Ncc  vero  hoc 
Miniftris  duntaxat  faciendum  ,  fed  &  patri- 
busfamilias.   Vnde  Iaudi  datur  lobo  1,4,5. 
quod  Uberi  ejus  inter  fe  concordcs  divir.o 
Ffffff  cul- 


Cbriflui 
nan  fm 

CJUJ.l  .  (W- 

yocaim  no- 
Jl»? 


SS\  Harmonia 

cultnifrpiusad  Dei  iram  avertcndarn  va-  Ifit  fe  a  Patre  glo.-ificari ;   quod  erat  quid-  ■*»"  <«'•'?-' 
caverint  :  item  Centurioni  Acl.\or-  quodjdam  infua  petitione  propotitum  ,  ut  non  ?"'""  "'"' 
Deumtimuitcuratota  famili.i.  Nonigitur  jtantum  fe  filium  glorificaret ,  fcd  protious       *" 
fatis  fuerit  ut  fc  probent  gloris  Dei  ftudio-  hoc  facerct  :  quandoquidem  non  tantum 
fos  eflb ,  quo  glorii  confequendl  certio-  doclrinam  edofti  eflent  ,  fed  ctiam  lllam 
rcs  lint,  li  tantum  eos  inftituant  quifideiamplexati   eflent ;  ncc  qualcmcumqueDei 
eorum  committuntur,  nifi  omnia  admini-  notitiam  hauliflcnt  ,  fcd  vere  &  folide  eam 
culaperlequantur.quibus  eorum  pietaspro-  ,perceptam&  exploratam  habcrent  ,  ut  qui 
movcatur,  &  ut  deeis  dicatur  ,  quoddefuis!crediderant  ipfum  a  Patre  egreflnm,    ab 
Cbriftusprofitetur.  Vt  enim  in  bello  duxeoque  miirum  efle  ;  ita  ut  jam  ad  alios  m- 
peritifiimus  iit,  tamen  nifi  milites  ad  mili-  ftituendos  in  vcra  doftrina  apti  &  ldonei 
taris  fcicntiiperitiam  formet  ,  cjus  peritiaTuturi  eflent.  Perinde  ac  fi  pro  pueris  ali- 
caiTi  &  inanis  cft.  |cui  in  difciplinam  traditis  pnceptor  mer- 

Demdeobfervctur  Chn&nm  non  fui  cauia  cedem  laboris  tum  exigeret ,  cum  plcnc 
noftrum  Advocatum  elTe ,  qui  noftram  cau- l  omnibus  numeris  pueros  inftruftos  dediirct. 
fam  tam  folliciteagit  &:  nos  fermone  Patris!  Sic  r  r/OT.4,5,7,8.  Contra  Elias  &  lonas. 
fervaiTe  confirmat,  qiiem  frpiflime  violave-  Nec  enimfatis  eft  in  omni  opeie  bono& 
rimus;  ut  quemadmodum  Satanas  accufator  imperato  nos  exercuifle,  mli  opus  nobis  de- 

mandatum  perficiamus  &  ut  tar.quam  meta 
fcgetum  polt  omnes  foles  &  pluvias  in  Do- 


VerC7,t 

G  iripcn- 
tur  Pttlir, 
tfiim  ctc— 
H.-irui  cjus 
prspwitnr. 


Cpul  r.ibis 


fratrum  eft  ,  fic  Chnftus  eo^  excufarefata- 
git.  Sic  Dominus  de  Iobo,  quod  juftus  effct. 
Job.1,6.  itcm  lacobus  ,  auAiviflu  faiientiam 
lobi.  Iacob.j,u.  Sed  hic  magis  propriafunt. 
illius  partis  orationis  Chrifti ,  ubi  pro  Apo- 
ftolis  orat,dicitque  fe  ln  llhsglorificari.cum 
tamen  multa  &  fecerant  &  dixerant ,  qui  a 
Chrifti  gloria  aliena  erant. 

KuS  tj.rava,.]Probat  ab  adjunftadodlri 
na,quam  propofuitfuis,ie  Patre  glorificaffe. 
Nempe  quod  nullam  docuit  nili  a  Patreac- 
ccptam.Hoc  confirmat  Icb.y ,t$.Ac~i.io,$o 
Cum  igitur  Chriftus  non  aliter  fe  probet  Pa- 
trem  m  minifterio  glorificafle ,  nifi  quod 
verba  a  Patre  accepta  docuerit ,  nedum  nos. 
Tametli  cnim  non  omncs ,  qui  Dei  verbum 
loquuntur,  ilico  Deum  glorificent  ;  tamen 
nenio  Deum  glorificat ,  qui  non  i  Dco  ac- 
ccpta  proponit.  Eum  enim  glorificant.cujus 
d.Kcrinaai  proponunt.ut  qui  Ariftotelis  do- 
ctrinam,  &c.  qui  Auguftini ,  &c.  Si  qui  pri 
fc  fcrant  principis  honorem  provehere  ,  qui 
interiro  aut  proprias ,  aut  aliorum  leges  in 
Rempublicaminfcrre  velint,  hi  plane  Regis 
gloriamSc  decus  non  provehunt.  Hinc  li- 
quet  apud  Pjnt/ficios  non  eflc  qui  Deum  ho- 
nore  afFiciat.  Qiiod  vcro  de  docloribusdi- 
citur,  non  pofle  ihos  Dcum  glorificare  nili 
accepra  doccant,  idem  dc  difcipulis  vcrcaf- 
firmatut ,  illos  non  poife  Dcum  glorificare 
nili  eadem  cuftodiant.  Denique  obftacuhim 
eft  m  doftrina  viti  moribus  cxprimenda, 
quod  fpreta  Dei  gloria  ,  eam  ab  hominibus 
expcra:r.Li-. 

Kaj  cwm  (XeiSet  >t  Y)v<vsb».]  Plob.it  por- 
ro  ab  adjunfto  Apoftolorum  profectu,  fe 
ufqne  eo  Deurn  glorificafli  ,  ut  /am  tempus 


mini  granaria  deporcemur.  Sicut  igitur  pre 
cari  debemu^,ven:,Dom:neIefn,^rc.\ta  ctiam 
opus  &  penfumnoftrum  ut  exfolvamusac- 
celerandum  eft.  Veni  in  terram  ut  immittam 
ignem  ,  atque  quanto  dejiderio  teneir  u:  ac- 
cendatur  ?  Luc.\z,i,9 .  Nec  tantum  fcrvebat 
amore  ea  agendi ,  qui  agenda  erant,  fed  eo- 
dem  ftudio  elatus  eft  illa  patiendi.qui  perfe- 
renda  erant.  £«c.n,50.cx  ii,i<;.Quandoqui- 
de  non  alium  rn  finem  fe  glorificari  Chriftus 
petit,  quam  ut  iic  ferventur  hi ,  qui  funt  ad 
vitam  deftinati ;  eoquepluribusargumentis 
de  hac  re  apud  Patrem  fuum  agit ,  ut  non 
tam  feipfum ,  quam  noftrara  fidem  dc  falute 
nobis  ab  ipfo  parta  confirmet.  Si/mma  vero 
doilrini  eft  me  abs  te  miflum  eiTe  ,  ut  co- 
gnofcant  qucm  milifti,  cxc. 

Chriftus  primumfuumamorcm  erganos  Vcrf9 
probat ,  .quod  pro  nobis  oret :  qucm  ampli-  Conftuta 
ficat  adifparatis  ,  quod  fcilicct  pro  mundo 


(eu  mundanis  hominibus  non  oret.  Singu. 


ncbti  exi- 
mi.t  nu:ti 


i  nu 
Cbriftu 


lare  fidci  noftri  fulcimen  eft ,  quod  fciamus  pro  „&,, 
nosprec;bus  Chrifti  comprehendi, maxime  crci. 
poft  refurrectionem  &  feiTonem  ad  dexrram 
Patris.^Non  dubium  cft  quin  Apoftoliaudita 
Chnfti  pro  fe  orationeplurimum  exhilar:ti 
(int :  nedum  nos  cumjam  ejus  interceiTio 
continua  lit,  nullis  cdendi,  dormiendi,  pri- 
dicandi  intermiflionibus  interpolata.  Vide 
liilignem  locum  Roman.  8,34.  Cum  cms 
fciat  fe  habere  in  aula  amicum  cui  ad  Princi- 
pem  adirus  nunquam  inteiclufus  cft  ,  &  cui 
Princeps  nihil  negare  poteft  ,  cujus  faciem 
repcllere  &  rcpudiare  non  ficile  poflit,  plu- 
rimum  in  eo  acquiefcit  adverfus  onmes  ac- 

cufa- 


Prxciput 
iliniihis. 


Mnndi 

fttMMf 

Jrttliranei. 


Cur  Cliri- 
Jlus  pn  fi- 
delibus 
trans  ex- 

■wdititnr. 


Qujtenus 
pt»  impiis 

sr.v>.i»m. 


E     V     A      N      C 

eufationes ,  qux  adverfus  illum  inftitui  pof- 
fcnt.  Nobifcum  vero  longe  mtliusagitur; ! 
nam  in  terris  nemoaltcn  tam  charus  efi  ,  ut 
illi&  ejuscharuati  omniapoltulata  concc- 
dcrc  vclit.Salomon  cnim  niatri  c|uam  unicc 
diligebat ,  pctitioncmpio  Adoniadencgat. 
i  Rfj.1,11.  ScdChrilto  Patcr  mhil  negarc 
poteft.  loh  11,41,41. 

Deindeiingularc  folamcn  Miniftris  cft, 
quod  fciant  fe  i  Chrifto  lupra  cxteros  com- 
mendari  precibus  &  intcrceflionc  Chnfti. 
Hinc  Paulus  ad  Timotheum  1  Twj.i.t.fcri- 
bens,  gratiam,  mifcricordiam  &  paccm  ap- 
prccatur:  cum  gratiam  tantum  &  pacem 
cxtcris  exoptat :  codcclarans  quomodo  pro 
Miniftris  intendcndx  prcccsfuut.  Vide  Hi- 
ftoriami  Sam.\%,^.  dc  Ifraelitis  ,  qui  plus 
folliciri  funt  de  uno  D.ividc  ,  quam  dc  rch- 
quadimidiafui  partc.  Percullo  paftoreoves 
diflipantur.  Hoc  crgo  Miniftros  valde  exhi- 
laret  ,  quitamctli  abhominibus  malcdican- 
tur  ,  i  Chrifto  tamcn  bencdicuntur  :  &  ut 
appctantur  j  mundo  ,  tamcn  Chriftumau- 
xiliarem  habent. 

Deinde  illud  etiam  uos  confoletur,tamct- 
fi  mundus  multos  habet ,  qui  illi  auxiharem 
manum  prxbcnt.cum  Chriftum  non  habent, 
eoque  nec  Deum  ,  fieti  non  poflc  quin  cor- 
ruant.  Si  cnim  Deus  pro  nobis ,  quis  contra 
nos  ?  Rom.%,)i.  ut  contra  li  Deusadverfus 
hoftes  noftros  iit ,  quis  ab  illis  ftabit  ?  aut 
quid  profucrit ,  ii  omncs  illis  opem  ferant? 
Huc  accedit  quod  hoc  loco  Ai^tih  eft.  Nam 
cum  dicit  fe  pro  mundo  non  precari ,  fubin- 
dicat  fe  etiam  in  illos  omnia  dira  lmprecari. 

Atqui  (inquit  aliquisjomneshominesat- 
que  adeo  creaturx  funt  Dei  Patris.  Vide 
Matth.  11, tj.  De«r.io,i4,t?.  fcd  funt  Dei 
creatione  tantum,  nondileftione,eleftione, 
redemptione. 

Vt  autem  tidem  fuam  confirmet  fc  pro  il- 
lis  exauditum  iri ,  argumentum  affert  a  fub- 
jefto,quod  Patris  funt,  eoque  non  pofle  eum 
ipiius  petitiones  rcpudiare,  aut  illum  d)flc-7r, 
quandoquidem  pro  his  roget  qui  Patns  funt. 
Quis  enim  pius  parcns  obliftat  aniici  pcti- 
tioni  pro  his  roganti  ,  quos  ipfe  chariflimos 
habet  ?  Hoc  artiricio  ufus  cft  Ioabus ,  cum 
pro  Abfolonc  fe  apud  Davidem  interpofuit, 
qucm  Ioabus  fcicbat  4  Davide  vchementcr 
diligi.  Hxc  etiam  regula  cft,ad  quam  preces 
noftras  exigamus ,  &  qua  preces  pro  fidcli- 
bus  fundentes  confirmemur  ,  illas  noo  efle 
irritas. 

Vbi  tamen  qutri  pcrteft  an  non  liceat  no- 
bis  pro  impiisorarc.i^Cjff.  licct  quidem  pro 


E      L     r      C      A.  9«5 

mundo  orare  ut  coufquc  Iiujus  vitx  bcncficia 

pcrcipiant,  qtioad  pioruni  coetus  &  liuma- 

na  focietas  confcrvctur  ,  linc  quj  nc  l.ccie- 

lix  quidem  coniiftaut.  S:c  cnim  olim  liecle- 

(ia  oravit  pro  tyrannis ,  qui  non  er.intvitx 

x-tcrnx  participcs ,  fedexulesa  Rcpub.  Dci 

&  Chrifti.  Efr£.6,io.  ctiamhis  ,  qmad  Ec- 

clciix  focietatcm  non  craut  vel  pro.voca.ndi. 

Piob.it  cos  Patris  cflc,  quod  qux  Chrifti  verC.i;.. 

funt ,  oinoia  Patris  funt.  In  quo  diflimilcm  Fidttts 

rationcm  Patris  donationis  atque  alioruin  Chn!!i& 

eflcprobat.N.uii  alii  quxdonarunt  non  ha-  ''>""' 

bcnt ,  coquc  ejus  non  amplius  curam  acunt,  "'*"*'"' 

j    r  11        ■  r  c    ?  peculium. 

aut  ccrrc  non  pcrinde  lolliciti  lunt.  Seo  qux 

Patcr  Filiodedit,  ca  ipfc  adhuc  ut  fua  polii- 

dct  &  ut  fuacurat.  Quod  ctiam  alio  arou- 

mento  parium  ofttnditur  ,  quia  quicquid  cft 

Patris,  itidem  Filiicft.  Chrifto  enim  tan- 

quam  paftori  4  Patre  traditi  funt.nou  tamen 

utpaftori  merccnario  ,  fcd  ut  jufto  eorum 

pofltflori ,  quos  fuo  pretiofo  finguinercdc- 

mit.  Quod  ii  Labani  oves  Iacobus  tam  fo(- 

licite  cuftodivit  qux  ejus  non  erant ,  nedum 

Chnftus  fuas.  Si  ille  injufti  foceri ,  nedum 

Chriftus  germani  Patris :  iiille  homoran- 

tum.nedum  Chnftus  Dcus  paritcr  &  homo. 

Quod  quidem  cumnon  (itrefpc&u  mcdia- 

tionis,  quarationehi  tantum  Chrilti  efle  di- 

cuntur  ,  qui  fidc  in  Dcum  &  Spiritus  fandti- 

ficationc  Chrifto  cuftodiendi  traduntur;  ne- 

ccfle  cft  ut  divinx  naturx  rationc  fiat.  Hoc 

igitur  firmiflimu  eft  divinitatis  Chrifti  argu- 

mentum,  quod  qux  Patris  funt  Chrifti  funt; 

&  contra  :  nihil  ut  (it  ia  Patre  quod  non  fit 

in  filio.  loh  10,30,33.  Hxc  debent  efficcre 

ut  in  unica  Chnfti  pro  nobis  intercclTione 

acquicfcamus. 

Quod  ii  quis  qu&rat  cur  igitur  Filius  pro  Cur  Chri- 
nobis  apud  PatremintcrpcIIet  ,  cum  tani  li-  jhspro 
mus  Pjtii  chari  ut  nos  fponte  fua  comple-  f'itl'^"> 
cxatur.  Rejp.il  ideo  fieri,non  quodDcus  opus       ' 
hab'eat  ut  fcu  oblivione  ,  feu  charitatis  non 
fatis  magna  copiaDeus  aChrifto  appcllandus 
iit ,  fed  ut  noftrx  imbecillitati  hoc  pafto 
confulatur,  ut  hoc  Ioco  mxftos  Apoftolos 
hoc  pac~to  rcfccit :   multitudinc  enim  &.  ma- 
gnitudine    peccatorum    noftrorum    Deum 
alias  noblspropitium  non  comprchcndere- 
mus ,  nili,  &c.  Tametii  cmmregi  irato  re- 
conciliatum  me  mihi  in  animum  mducerem; 
tamen  (iipfe  cujus  mcrito  &  gratia  rccon- 
cihatusfumab  aula  Principis  abelict ,  dti- 
biutn  mihihoc  forcr :  vel  ii  prxfcns  taccrct, 
nec  animum  reconciliatum  rcgis  aucupari 
adhuc  conaretur  ,  &c. 

hil^xQ/^cf.1  w  cw~:h.~}  Dum  in  me  crcdi-  M-tf»»» 
F  ff  f ff  1  dcnut : 


$6f  H      A       R 

pm  ««-  dcrint :  niagis  adhuc,  cum  reliclis  omnibus, 
fimrum  patre,  matre ,  me  fequutifint  ;  dumaliisa 
fmlcimm,  mc0  0blequio  deficientibus  ipii  perftitetint. 
Clm  hw  j  ,      6      g  6„-quarctuji|osari3ecomple- 

;«6i«  ?/o,-j-  ,      ?-  • 

/«•,«!».  ctcre.cti  me  g!otiticantes,te  qui  umis  tecum 
fum.cadem  opcraglorificaverinc.Eft  igitur 
finoularc  prcctim  noftrarum  fulcimentum, 
li  ita  nos  comparemtis  &  vitaminftituamuss 
ut  Chiifto  hceat  hoc  apud  Patrem  fuum  ve- 
re  ytokixz.gbnficor  in  bis.  Quantoque  nu- 
gis  in  ea  re  laboraverimus,  &  noftra  in  Chri- 
iio  olorificando  op*ra  &  ftadium  illuftrius 
fuerit;  tantonon  tantum  preces  noftrx,  fed 
aliorumetiampro  nobis  fupplicationes  cer- 
tiore  fide  nitentur,  non  ullooperum  merito, 
fed  fide  &  veritate  promiflionis.  Vide  Hebr. 
13,18.  David  Ioabumprofilio  Abfolone,qui 
ipfum  omni  ignominia  attecerat ,  &  porro 
afficere  ftudebat,  intercedentem  audivit.ne- 
dum,  &C.  patcr  prodigum  filium  ,  qui  bona 
fua  abliguriverat ,  fponte  fe  iine  fcqucftti 
offercnte,  &e.L«r.is;.  neJum,&c. 

Abadjunfta  fux  prxfenttx  deftitutione 
petit  ut  Pater  Apoftolorum  curam  gerat,  & 
illis  adlit  Spintu  fuo  ,  tanto  follicitius  ,  quo 
ipfe  difceliurus  erat.  Atque  hxc  petitio  re- 


Veif.n, 
1 2. 

CbriUvs 
fidl  Its  Pd.  \ 
tri  am- 


mmiafL  fpondet  do£tnnx  ca.\ 4,1 6,17, i8.Sicutenim 
alabfentia  prius  docuctat  nih.il  illis  deceiTurum  fuo 
/'">•  abitu  ,  quo  porro  confirmandi  erant :  Sic 

hoclocoillud  petitionis  fux  ftilcimentum 
fubjicit ,  ut  intellig.mt  hoc  ipfo  eorum  peti- 
tiones,  quibus  opcm  Dei  efflagitant,  ple- 
nius  perhxiendas  efle,  quod  Chnftus  difcef- 
fuvus  eiTet.  Vcre  ut  prius  dixiiTe  comprobe- 


M       O      N      I      A 

futurus  propter  Spiritus  Sancti  vieariamo- 
peram  &  ahaadminicula  ,  qux  nobis  Deus 
iubmittit ,  cum  tamen  ipli  defuncti  nobis 
poft  nonpotetunt  fubvenire,quanto  minus 
damnum  patiemur  ex  Chrifti  difceffu  ,  qui  e 
coelis  &  in  coelis  nobis  opem  fubmittet :  un- 
de  prius  dixerat,  ^f  tterum  ad  vos  venio,  au- 
xilio  fcilicet  divino. 

Hic  etiam  notetur  Chriftum  affirmare  fe  pont;g. 
ideononamplius  nobis  adefli.-  ,  quod  ad  Pa-  cioruniw 
trem  abierit  ,  ita  ut  non  pollit   nobisquoad  buhcort- 
humanitatem  opitulari.  Quo  aperte  rcfel-  /"'•"">■ 
luntur  Pontifictt  &  ahi ,   qui  dicunt  illum 
adeflc  ,  quamvis  non  adiit  viiibili  ratione. 
Nam  ut  non  confpiciatur,  tamen  poflec  no- 
bisfecundumhumanitatem  opitulari,  fiqui- 
dem  prxfens  eflec ,  licut  Angeli  nobis  opi- 
tulantur,  &  cripiunt ,  atque  hoftes  impoiitis 
plagis  fternunt ,  cameciinec  a  nobis  nec  ab 
hoftibus  noftris    cernantur.    Promtumque 
erat  adverfus  hanc  Chrifti  petitiouem  exci- 
pere;  Nihil  cft  cur  tua  abfentu,  mea,  qui  Pa- 
terftim,  cura&  follicitudoplenius  exeratur; 
quanJoquiJe  tametli  oculis  illa  non  ccmatur, 
tamen  poteft  illis  m  terris  exiftens  fubvenire. 
Alterttm  argumentum  eft  a  fubjedo  lo- 
co  ,  in  quo  relinquendi  elTent ,  mundo  fcili-  \\.    * 
cet;  in  medio  fcilicec  geucrationis  cortuofx  mmA  tt- 
&perverfx.  Pbil.i.,\<.  1  Ioh.^,19.  tanquam  ricnlk. 
in  Jeferto  &  horrijoloco  ferpentibus  ,  dra-  - 
conibus  &  aliis  fei  is  tilveftribus  rererto:  tan- 
quam  in  mari  fremebunjo  &  fluftibus  agi- 
t.tto.  Nam  &  intus  aon  defunt  carnis  ftimu- 
li ,  qui  eos  ad  mala  follicitabunt  ;  &  extra 


tur,  cxpeda  vobiittt  ego  abeam.  Sic  Pater  vi- 1  etiam  in  promptu  erunt  tentationes  omnis 
ta  cxcefrurus  fuos  libetos  tanto  vehcmen-lgeneris,cum  irritamenta  tum  terriculamen- 
tius  amicorum  &  matris  patrocinio&  curx  j  ta,qm'bus  a  falute  adducautur.  Sicut  igitur 
commendat ,  quo  ipfe  fuis  amphus  confule- !  per  Jcferta  olim  iter  facientes  eximiis  &  in- 
re  abfens  neqtteat.  Vt  David  Salomonem, :  utitatis  prxliJiis  nubis  interdiu,  &  columnx 
&OI  Paral.zS.  Ex  quo  illud  elicitur ,  nemi-  'ignisnoctu  munitifunt:fic,&c.  Sic  hisqui  ia 
nem  nullius  in  hac  vita  fubGdii  orbitatc  in-  :  pt ima  acie  dimicant  &  tormentorum  vi  cum 
feliciorem  reddi.dummodo  Deo  tantopro-  primis  ftibjiciuntur,  aut  muros  quamproxi- 
piusaccedat,quantofua,quibusiifus  eft  vitx  me  acccJunt  arma  prxbcri  folent  lectiffi- 
prxfidia  longius  recefierunt ,  fed  plenam  ma,&c.quod  locus  ipfe  periculiplenus. 
compenfationem  eius  fublidii  in  Deo  habc-  j  Quo  doccmur  omnes  quotquot  in  mundo 
rejdummodo  nullo  fuo  vitio,  fed  Deidunta-  j  ftimus  ,  quantacumque  virtute  aut  fciemia 
xat  providentia  auferantur.  Hinc  eft  quoj    praftemus  ,  opus  habere  ut  Dei  auxilium 


David  Dei  fidem  appetlat ,  quod  a  parenti- 
bus  deftitutus  ciTet.  Vnde  etiam  Deus  fe  vi- 


lmpenims  imploremus,  cum  tamen  homi- 
nes  tanquam  eilent  in  portu,  m  paradifo  ,  in 
duarum,  pupillorum  ,  peregrinorum  Deum  '  patrio  folo,  pietatis  ftudium  remittant. 
appcllat.  Quod  ii  carnalis  Chrifti  prxfentia  j      llx-na  «.yti.~\Tertittm  argumer.tum  ducit  'J1;  '** 
Spiritus  furrogatione    &    fubminiftratione  I  a  comparatis  ,  Primum  quidem  parium  :  E-  'ijCi\ 
compenfiri  queat,  nedumaliahujus  vitxfu-  I  go  prxfenscum  illisfcrvavi  illos',  nullus  ut  p,^iiit». 
flentacula.  Deinde  fi  parentum  noftrorum  j  pereat  prxter  filium  perditionis  ;  quamob- 
&  amicorum  difccfliis  nobis  fraudi  non  iit  |  rem  &  tu  ,  Pater ,  mc  abfente  cosfcrva.  Ec 

itt- 


TV.Jft» 
Hiuit  f.i 

trii. 


Cummrn- 
ctittionij 
pr.it. 


E     T     A      N      O 

ittrum  a  comparatis  parium  ;  Ego  cos  fer- 
vavi  quostumihi  tradidifti,  ergo  tu  illos 
fcrva  quos  ego  tuae  iidci  commendo.  Ter- 
lio  a  comparato  minoris ;  Ego  illos  fcrvavi 
nominc  tuo ,  ncdum  tu  illos  fervabis  nomi 
nc  proprio.  Quod  (i  quis  excipiat  hoc  nihil 
noftra  intercfic ,  quos  Chriftus  hic  prxfeos 
in  tcrris  nunquam  fcrvavit.Re/J.Non  novuni 
videri  li  qua:dam  funt  Apoftolorum  propria, 
quandoquidem  pcculian  quodam  &  proprio 
dolorc  laborabant;coquepcculiarcm  oratio- 
nemproillis  concipit  S:  a  reliquis  fidelibus 
fcparatam.  Verum  enimvcro  hoc  ctiam  ad 
nos  fpectat.  Si  enim  a  noftris  difcefiuri  Dci 
vocatione  ,  (ivec  vita  migrantes ,  (ivealio 
commigrantcs ,  verc  coram  Dco  proferre 
poiTimus ,  nos  eos ,  qui  fidci  noftrx  com- 
11111'.":  funt,  live  famili.im,  livc  grcgem ,  five 
plcbcm  fidclitcr  &:  ftudiofe  lervafle  &  rc- 
xiflc  ,  r.on  dubium  eft  quinhoc  modo  fi- 
duciam  noftram  vehemcnccr  augcbirous , 
Deum  itidem  eofdem  in  fuas  nunus  prcci- 
bus  rcfufos  ,  quos  ipfc  nobis  cuftodicndos 
tradidit,  paternerccWuro.  Contra  vcro  li 
famiham,  liberos,  gregem,  plcbem  ofcitan- 
tcr  curavcnmus ,  quos  apud  nos  depofuit 
Dcus,  aliquid  noftri  iftinc  fiducix  dccedcrc 
neceflum  eft.  Sic  Paulus  tantoliberius  & 
vehemcntius  Ephefini  Prcsbyterii  infpcctio- 
ncm  diligcntem  &  excubias  cfflagitavit  , 
quoad  ill.us  Eccleiix  lingularem  in  omni- 
bus  curam  gcfliflct.  Hoc  tantum  intcrcft 
quod  ab  hominibus  hoc  corum  dcbico  ofFi- 
cio  ,  a  Dco  vero  gratuita  promilTione  hauc 
mutuam  exfpc&amus  opcram. 

^yii.^Pntartum argumentu  eft  ab  adjuncta 
Patris  fanditatc.Petit  ut  illos  fcrvet.  Sic  Pf 
n,4.qualidiceret,tua:  fanctitatis  intereft  ut 
hoc  pracftcs  ni  vclis  a  tua  fan&itare,  id  eft,  a 
teipfo  dclicerc.  Kcc  enirn  fidus  futurus  iis, 
aut  tibi  ipfi  conftans ,  niii  hoc  fcceris.  Quj 
igitur  dicuntcos,  quiDeo  crediderunt  & 
Chrifto  donati  funt ,  pofle  a  fide  &  a  falute  I 
cJCC(dere,hi  nontam  horaincs ,  quam  Dcumj 
perfidix  &  Ievitatis&  impietatis  arguunt. 
fiek]  Docet  quorfam  Dei  auxilium  im- 
plorct  &  ipiius  opem  in  fervandis  Apofto- 
lis ,  tit  fcilicet  umtm  Jirtt.  Vbi  qmritur, 
quf  tandemha?c  unitascft,  anut  fint  unum 
inter  fc,  aut  cum  Chrifto,  aut  cum  Dco,  aut 
potius  cum  omnubus!  Omnmo  cum  omni- 
bus.  Narn  ifta  petitio  deiucti  videtur  tx- 
r-»/>.i*;,4,,-,9,io,i-..  Cum  enim  hxc  Chrifti 
oratio  fructum  pafTionis  refpiciat ,  qui  cft, 
ut  Dco  per  Chriftum  uniti  in'cr  nos   in'' 


I     L     I     C     A.  !>6'/ 

unum  coalcfcamus ,  Ephcfi  1,  i<;.  &  Ephef. 
4,5,4,5,*-  Certum  eft  illam  hic  unitatem 
a  Dco  rlagitari ,  qux  cft  parta  hominibus 
prctiofo  Chrifti  fanguine  ;  Cumquc  pcrfc- 
cta  cxpct.uur,  qux  uon  eft  ,  nilicumDco 
pcrChriltum  uniti ,  intcr  nofuct  uniti  (i- 
mus  ,  vidctur  prorfus  non  alia ,  quam  hxc 
intelligcnda.  Quod  (i  quis  excipiat  Apofto- 
Ios  jam  tum  unum  cum  Chrifto  &  Dco  8c 
intcr  fe  fuifle,  eoque  irritam  fuiflc  illaiu  pc- 
titioncm:  Refi>.  Vcrum  quidcm  cftillam  11- 
nitatem  inchoatam  cfle  ,  fed  virtute  infc- 
qucntis  paflionis,  &c.  &  inchoatam  notitia, 
fancTitate,  la-titiafpirituali,  5cc.  Scdproctil 
abfuifle  a  perfeclione  :  &  proptcrca  precari 
ut  unum  liut ,  qucmadmodum  Pater  &  Fi- 
lius  unum  funt. 

Vbi  difficilis  qutftio  nafcitur;  Quomo-  £*:m»J° 
do  nos  unum  vel  cum  Chrifto,  vcl  cum  Deo  F«*™J  '"■ 
efle  pofTimusut  Chriftus  cum  Patre.  Hinc'"''c.  . 
cnim  Ams.ni  conantur  Filiumlua  divinira-  i}tKHH„_ 
te  fpoliarc  ,  quod  dicant  unitatcm  fihi  cflc 
voluntatis  tantam  concordum  £•  confor- 
mitatcm  judicii,  quandoquidcm  cum  Chri- 
fto  nonalitcr  uniti  limus  aut  intcr  nos  coa- 
lefcamus.  Scd  Rejponieo  :  falfum  eft,  nos 
hoc  duntaxat  modo  conformitate  u:;os  eflo 
cum  Chrifto.  Sumus  enim  os  cx  offibus 
ejus,  &  caro  cx  carneejus ,  ut  ex  Adamo 
Lva.E^.^.jo.  So  qui  adhxret  Chrifto,unum 
Spiritu  cum  Chrifto  eft  ,  1  Ccr  6,17.  Hinc 
eft  quod  totaEcclcfia  cum  Chrifto  nnum 
duntaxat  homincm  &  Chnftum  confti- 
tuat ,  1  Cor.  12,  n.  Ephefiz,  15.  ut  mutua 
7vu.7m.iuci  tangatur  Chnftus :  ut  membra 
noftra  ,  qux  uuaanima  vivunt ,  non  magis 
una  comprobcntur  quam  nos  cum  Chrifto 
uni  coruperimur,  quod  eodem  Spiritu  ,  quo 
illc,  vitamcjelcftem  agamus.  Dcinde»o- 
t.indumetft.  K«5^;non  fcmper  paritatem  (1- 
gnificare ,  fed  plcrumque  indicare  cxera* 
plar,  adquodalia  contendere  dcbent :  ut 
efiote  mifcricordes  ficttt  Pater  vcfier  ,  &>c. 
Luc.6,-1,6.  Sancti efiote fuut ego fxncitu fnm, 
1  Pf*.i,iS,|-j'-.Hoclocoetiaai  unitatis  £*e- 
nus  indicatur,  cum  non  fccus  nos  unum  cflc 
Chriifus  rogat ,  quam  ipfe  &  Pater  funt  u- 
num.  Vnde  Hicrofolymitani  djiTip-iti  di- 
cuntur  ,  qui  fummo  confenfu  Chriltum  ap- 
petcbant  ;  eamqucunitatc.-n,  qux  cftextra 
vcritatem,  Chnftus  ut  difJindat  venit. 

Ia  certis  quibufdam  ad  a;ternam  mor-  Prttlefli- 
tem  dcftinand:s  firmitas  confh:  Ji  ini  mi-  »**«■»* 
rifice  apparet  in  exemplo  luda:.  Cum  enim  ^tmitm. 
Iudas  filius  perditionis  fuiflcc ,  id  efl,  ad 
Ffffff  j  mor-cm 


CitjtUue 
Scripturje 
Chrttiuf 
cfftntticit- 
lum  atpet. 


9C8  H      A      *.      M 

mortem  tanquam  ad  ha:reditatcm  fuam  an- 
te  jacta  mundi  fundamenta  deiignatus  :  Vi- 
de  quamnulla  ,  quantumvis  fjlutis  a:terna: 
eximia  prxiidia  3c  adminicula  ,  homincm 
itaad  mortem  fepotitumex  morteeximere 
aut  eruere  poflint.  Iudas  enim  tametii  ex 
feminc  Abrahami ,  tametli  ad  iingularem 
veritatis  notitiam  adductus ,  m  Apoftolatu 
conftitutus,fub  Chnfti  infpectione  &  ferula 
allidue  verfatus,  qui  nullumaut  pii  patrisfa- 
milias,  aut  fidclis  Miniftri  &  inftitutoris  of- 
ficium  prartcrmiferat ,  quo  ad  falutem  per- 
ducfretur,  perit  tamen.  Quod  vehementer 
pios  Paftorcs  confirmet ,  qui  fidclem  in  in- 
itituendis  fuis  operam  ponentes  in  quof- 
dam  perditos  filios  incidunt ,  qui  Euangelii 
doctrina  deteriores  Sc  obftinatiores  fiunt. 
Contra  etiam  videmus  electionem  Dei  ad- 
verfus  omnia  obftacula  prxvalere  ,  quanta- 
cumque  lint-  Tametfi  cnim  perditis  pa- 
rentibus  ortus  fit  ,  atque  adeo  non  ex  jufto 
mattimonio,  tametfi  lub  Patris  impii  &  im- 
probi  reftione  Sc  educatione  vixerit,  pcr- 
dito  prxceptori  in  difciplinam  traditus,  Mi- 
niftro  aut  hxretico,  auc  muto  fub  minifterio 
agat  ,  adfalutem  tamen  pcrtingit  cleftus. 
Non  quod  ifta  omnia  tanquam  infcros  & 
diabolum  ipfum  fugere  non  debeamus ,  & 
contraria  his  perfequi;  aut  quod  hi  ,  qui 
hominem  fubduxerunt  aut  petdere  conati 
lunt,minoreaut  rn  peccato,  aut  cx  peccato 
damnationc  verfentur,  aut  quod  hoc  non 
rarifllme  eveniat ,  quandoquidem  quos  ferc 
Chriftus  elegit  his  media  &  adminicula  & 
prarlidia  deftinavit  accommoda  ,  quibus  vi- 
tam  afTequantur :  ut  contra  reprobos  his 
fkpc  viis  &  rationibus  privat ,  quibus  tan- 
quam  cquis  &.  velis  ad  vitam  pervenitur; 
fcd,  &c. 

frx  i  ■^x^r,.']  Hoc  adjunxit  Chriftus  ad 
declinandam  ofFenlionera ,  qua:  de  Chrifti 
imbecillitate  fufpicionem  moveret ,  ac  li 
Chriftus  eum  fervare  non  poiret ;  quem  in 
Apoftolum  ipfe  d-jlegerat.  Quaudoquidem 
cnim  ad  minifterium  deligendi  non  funt,  j 
qui  fideles  non  lint ,  fubire  raentss  omnium  ; 
•potuitChriftum  aut  non  fatis  caute,aut  nos 
Utis  pie  ludam  Apoftolum  dcfionalfe  ,  in- 
caute  quidem,li  eum  perditum  eflenon  no-  I 
verat ;  non  fatis  pie  ,  li  illum  pro  perdito  | 
habens,  tamcn  ad  tanti  minifterii  culmen  ' 
provexit.  Huic  igitur  refpondet ,  hoc  nulla  ; 
Chrifti  imbcciliitatefactum  ,  fed  tantum  ut  j 
Scriptura  irapleretur  ,  &c.  Sic  Chriftus  Io-  ! 
£.w.  15,18.  ad  quem  locum  refpexifle  hic  l 


o  N  1  A 
videtur.  Sic  etiam  Petrus  huic  ofFenfioni 
occurrit.  Aciorum primo ,  -jerf.16.  Deindc 
piorum  animos  concutere  poterat ,  quod 
Iudasufqueeo  dignitatisin  Ecclelia  &  no- 
titia  vetitatis  provcclus  ,  ut  videretur  quo- 
dammodo  coelum  digjto  attigifle  ,  tamen 
ad  imum  barathrum  detrufus  iit.Quid  enim 
(inquit  aliquis)  nobis  fiet  ,  qui  nunquam  ad 
tantum  cccleftis  largitionisapicemperveni- 
mus  ?  &c.  Hisitem  occurrit  Chnltus.  Vide 
2.  Tim.i,\$.  ExquoilluJ  liquet,  non  ahun- 
de  nafci,  quod  homir.es  fafpead  aliorum  ca- 
fum  impmgant ,  nili  quod  Scripturas  igno- 
rent.  Tametfi  enim  Scriptura  de  aliis  Apo- 
ftatis  nihil  prxcife  Sc  fingillatim  teftatum 
rehquit  ,  tamen  nos  dehac  re  fatis  prasmo- 
nuit,  ut  nonnili  noftro  magno  ia  hac  re  pec- 
catopeccetur. 

Colophonem  jam  imponerefe  dicit  Mi-  Verf  1;. 
nifteriofuoin  illis  fervandis  hac  oratione,  *xl'!m'"n 

quam  in  eum  finem  inftituit ,  ut  hac  inter-    "'f' 

tr  >•        r         -  i?-rfFp*- 

cellione  gaudium  fuumlpintuale  expletum  /„,„«",_ 

&  cumulatum  habeant.  Eftque  argumen-  c,*m. 

tuma  diftnbutioneinteori  in  fua  membra. 

Cum  enim  cxtera  oroaia  officia  ,  ad  illos 

fervandos  obiverim,  fupereft  hoc  unum,  ut 

etiam  precibus  comraendem  tibi   Apofto- 

los  ,  iicut  pollicitus  fum  me  a  te  petiturura 

ut  gaudium  eorumplenum  fit.-Hic  igitur 

refpicit  ic\  wrf.  14.  cxp.  16.  Ahumque  fi- 

nem  notat  ,  quo  Chrifti  ofRcium  ,  minifte- 

rium  Ecclelix,  preces  noftrx  refcrri  debenc, 

nempe  ut  Chnrti  gaudium  in  nobis  iuchoa- 

tum  expleatur. 

Tamctii  limul  indicet  fe  non  ideo  Va-E.xtjue 
tt em  de  his  appellare  ,  quod  ipfe  fponte  fua'",JS'""n 
hoc  non  iit  facturus  minime  rogatus  ;  fed^ 
tantum  ut   majorem  hanc   confolationem 
Apoftoli  conciperent.  Omninoque  vidctur 
ad  illam  concionis  partcm  alludere  ,  qua  di- 
xit,  non  dico  me  Patrempro  vobi;  r:gnturHm: 
ipfe  enim  Pater  zios  diligit.  c.16.  v.rf.i6,^j. 
Confer  etiam  hunc  locum  cum  Iabnt.lt, 
41,41.  Atque  cxtra  conttoverliam  magno 
gaudio  perfufos  fu.fle    Apoftolos  conftat, 
qui  Dcum  ipfum  hxc  de  fe  apud  Pattem 
prardicantera  audiverunt.  Nec  minor  con- 
folatio  nos  manet,  qui  hoc  Euangelifta:  fcri- 
pto  fcimus  nos  Deo  commendatos  efle. 

Aliud  aroumentum  adadjuncto  mundi  verfi*. 
in  Apoftolos  odio:  ob  eam  caufam  Patri  v. ««>»«<- 
commendatifluni  fint.quod  mudus  cos  odio  ddtstpt- 
profequatur  ,  idque  quod  fcrmonem  ipfius /('''"  pf' 

T.        •  •  t    /  j-  I      ■     tt  n.*>.dt 

Patns  recepennt.   Jch.in.  1^,19.   iingulans    . 
confolationis  loco  efle  oftenfum  eft  ,  quod 

mundus 


£ko  plures 
nobn  ho- 
jres,  to  ctr~ 
ttorts  Dti 
pro  noiis 
txtnbix. 


£(  mwuio 
noiam-vtlt 
minor  no- 
ftratnfre- 
(ibusfidn- 


Intticittm 
%ttti  mttn- 
d.tiii. 


E     V      A      N      C 

mundus  eos  oJio  habeat ,  ut  certius  cognof- 
cant  fe  DeieiTe.  Kunc  yero  Chriftus  cx  illa 
doilrina  petitionisfua:'  fundamenta  ponens, 
novam  confolationcm  aflcrc ,  ccrte  quidem 
priorcm  confirmat. 

Zx  tiii.1  illud  elicitttr,tiMO  m.igis  Dei  erga 
nos  providentiam  excubias  agerc  &  prxfidia 
fua  &  prarlidi.irios  mil:tcs  oTj.r.Hr-1',  Ipecula' 
roccs  nobis  cuftodicndis  attnbucrc,  quanto 
magiS  pictatis  &  Euangelii  caufi  mundo  exo- 
li  fimus;&:  limul  ctiam  unco  ardcnrius  Chri- 
ftnm  pro  nobis  precari  Deum,ut  olim  Iacob 
pro  Dan.  Gf». 49,18.  In  falutem  tuam  exjpe- 
flo.Sic  Prophcra  Pfa.}.  &  ii.ex  multitudinc 
&:  magniritdine  &:  accrbitate  hoftiura  fuo- 
rum  de  Dei  (ublidio  (ibi  tanto  ccrtius  polli- 
cctur.  Homincs  eo  plurimum  opis  fubmit- 
tunt  ,  ubi  intelligunt  pugnam  accrrimam  & 
calidiflimam.adco  ut  non  dubitent  fcfe  con- 
fuetis  prarlidiis  4V:  ftipatoribns  dcftituere  ut 
fuismagislaboranribus  fubvcniant.  Nedu- 
bitemus  igitur  invidiam  &  odium  mundi 
conflare  cV  cum  mundo  inimicitias  cycrcere, 
cV  mundi  odium  vcl  maximum  benefacien- 
do  acccrfere  :  quiaquomajus  mundi  in  nos 
odium  fcntimus ,  eo  arftiorem  Dei  erga  nos 
charitatem  efle  ftatuamus.  Necjue  vereamur 
mundj  aut  potentiam  aut  fraudem  in  nos  | 
inftructam  ,  quia  hominum  copiis  Dcus  op-  i 
ponit  coeleftia  prarfidia,  lingulis  eorum  ten-  ] 
diculis  &  laqueis  Dcus  lingulos  cultros,  &c.  I 
Neque  magis  periditamur  uno  hofte  ,  cjuam 
mille  ;  fiquidem  veritatis  ergo  hoftes  fint. 
Hujusrei  exemplum  videin  Paulo  ,  Davide,  I 
maxime  Chrifto  ,  cjui  liic  exemplo  proponi- 
tur,ut  inrelligantdifcipulife  Deocommen- 
datos  eadcm  ratioDe  ,  cjua  iple  charus  eft, 
ncmpe  qaod  mundi  invidiam  fuftineant. 

Hinc  intelligitnr  noftram  in  pfccando  fi- 
duciam  labefactari  cummundus  nos  amat, 
denobis  benefcntit  &  Ioquitur  :fupp]icanti 
enimfi  objicipoffit  fe  abejus  hofte  pluri- 
mum  fieri ,  apud  quem  petitio  inftituitur, 
tum  mious  erhcacem  veriiimilc  eft  fururam 
ipfius  petitionero.  VodcChriftus  ,  vidicit 
hisquibus  a  mundo  acclamatur  &  applau- 
ditur  Zn:£  6,1.6.  &  Iacob.j.,A..  an  nefntii 
amkitiam  mund:  intmhttison  Dei  eje.  tio- 
ftis  fcpe  hoc  artificio  utitur.ut  hoftcm  fuum 
apudfuos  in  invidiam  vocet ,  ut  illum  ali- 
quando  laudibus  afficiat,  ei  parcat,  tk  hono- 
rc  profequatur. 

Kotandum  porro  quo  indicio  fciamus  nos 
mundo  exofos  efle,  ut  Jc  Dei  charitate  erga 
nos  certiorcs  fiamus ;  nempe  fi  fermonciii 


I     1     I      C      A.  fgg 

\  Dei  acccperimus ,  eundcmque  fcrvaverimus 
i  ut  verf.6 .Nam  nuda  vcrbi  auditio  aut  Euan- 
[  gelii  profeflio  mundi  in  nobis  odium  noa 
conlcifcet,  nequc  confiabit ;  fcd  vcrapietas 
&  juftitia,  quibus  impius  &  iniquus  mundus 
infcnfuseft,  quod  oj>er.acjus  lint  malaiV:  bo- 
nis  fidclium  opcnbus  coarguuntur.  i  lohan. 
3,5,14.  Hinc  vcrbum  gbv&mt$dttll ,  quo 
Dcus  nosa  mundo  vclutidirfindit  :  &dici- 
tur  venttlsbrum.  Matth. },li.  &:  10,54. 

Docet  hoc  locoa!iudquiddam,quod  pc-  VaCif. 
titcorum  nominc,  quodlintin  mundoqui  F"ltl"  " 
'  lllos  lctali  odio  profequuntur  :  quod  ctiam  /,..  *'j//" 
!  ampliricatur  argumento  a  diverfis :  Cujusyj,/  ,„ 
j  quiJem  ob  eam  caufam  meminit ,  ut  occur-  mtmlo 
rat  tacita;  objecltoni ,   cur  non  fccum  fuos /"*"'"''.> 
Apoftolos  e  mundo  abducat ,  aut  ptecetur 
ut  Pater  (c  c  mundo  vocans,cos  itiucm  evo- 
cet :  ut  fa-pe  tit ,  ut  amicus  amico  extincto 
mori  quoque  cupiat,  &  qui  arfte  fe  comple- 
ftuntur ,  cupiunt  eodem  leifto  mori,  eodeni 
fepulchro  humari ,  maxime  cum  difcriminj 
eos  manent  majora  poft  eorum  obitum:  un- 
de  Petrus  &:  reliqui  dictirabant  fc  velle  cum 
ChrirtomoriS:Thomas,A^fTA.i<>,3^./3j»». 
11,16.  Refpondet  igitur  Chnftus  fc  non  illud 
pctere  ,  fcd  petere  ut  in  mundo  ferventur; 
non  petere  ut  aut  ipli  e  mundo  aufcrantur, 
aut  mundus  &  impu  in  mundo  penitus  tol- 
lantur,  fed,&:c.  fe  quidera  hoc  a  Patre  impe- 
traturum  ,  fiquidem  conveniret ;   fed  non 
convemre.  Quod  &  nos  admoneat,ne  &  ipli 
afflnfti  &  in  mundo  obfefli,  e  mundo  migra- 
re  txdio  afdiiftionum  cupiamus ,   fed  potius 
nervos  orationis  intendamus  ,  ut  fcrvemur 
iu  mundo  a  malo  :  vide  Iona:  exemplum,  Io- 
ni  4,  &  Iobi.  lob  3. 

Deindecum  malnm  hoc  loco  fignificet  N"»/** 
malum  culpa; ,  non  autem  calamitatem  &  mall"ui' 
a-rumnas  hujus  vitx  :  docemur  quae  tandem  '*' 
lllamala  fint ,  qua;  averfantcs  potiflimum 
deprecaridebeamus ,  &:  quibus  propellendis 
inorationevigilare&:  intentiiTime  laborare 
oporteat.  Indignum  eflct  militcm  ftipendi.: 
merentem,  ut  nunquam  pugnam  iniret.pra:- 
optare  :  Sic  Chnftusdocuit  cos  precari  ut 
Dcusnosa  malo  eripiat  ;  fi  quando  noftir 
pacientia:  periculum  capere  vclit.  Hujus 
egrcgium  eft  exemplum  1  Ttmoth. 4, 17,18. 
Vcrum  quidem  eft  Deum  aliquando  fuos  e 
mundo  fubducere  ,  partim  ne  videant  mala 
ventura,  ut  Iofiam;  partim  ne  in  mundo  per- 
verrantut ;  denique  ouod  mundus  illis  inJi- 
gnus  fit.  Hf4r.ii,3?.Scd  pios  non  decethoc 
abfolutc  cxpctcre.  Vide  P.uJiim  Fhd.i.,ii, 

11.13. 


Verf.  i6, 

17. 

CbriHo 
uvital 
fcp&tstjfi 

OpHt  tti. 


fetbnm  a 
Sptrttu 
nnn  fepa- 
r.tndnm. 


VeiCil. 

^lpitJili 
mijjione 
ftn  de  Spi 


97O  H      A      R      M 

ii,i;.ubi  doeetur  nos<n  Chrifto  cum  vi- 
vendo,  tum  moriendo  lucrari,  &c.  Hic  per- 
ftringe  Monachos ,  qui  ut  Deum  colant  e 
mundoexeunt,&  feabhomimbus  feparanr. 

Aliam  petitionem  propomt ,  qua:  tamcn 
cum  fupenore  conjunftaeft  ,  utomnesha: 
petitiones  inter  fe  ita  funt  colligatx,  ut  una 
fublatarcliquasconvelliiit  neceiTe.  Eftque 
llla  petitio,  ut  Pater  fanctificet  Apoftolos  m 
vcntate,line  qua  nec  a  malo  eripi,  nec  gau- 
dium  expletum  habere  ,  nec  cum  Chrifto 
unum  efle  pofliut.  Vuitas  enimin  Chrifto 
non  niii  cumfanCtitate  corrfiftit.H^r.  11,14. 
Hanc  vero  petitionem  arguit  primum  a 
fubje&o  ,  quod  Apoftoh  e  inundo  non  ef- 
fent  ,  ut  nec  lpfe,  eoque  idoneos  ? fle  quibuf- 
cum  fanctitatem  fuam  communicet.  Cum 
enim  luci  cum  tenebris  vjivutU  non  lir,  do- 
cet  Apoftolos  lucem  efle  ,  ut  eo  ipfo  indicet 
non  pugnare  cum  Deifanctitate,  ii  cumillis 
Pater  communicet,  nonmagis  quam  cum 
Chrifto  Filio.cuJHS  hijuftitianiinduerunt.Si 
in  quo  mundus  nihil  habet,  licut  nec  mundi 
princcps.  Si  enim  tum  nos  fantftificavit  in 
Chrifto  ,  cum  ex  mundo  efTemus  ;  nedum 
faciet.poftquam  nos  e  mundo  fepofuit.Deus 
cnim  qucd  bonum  opus  cccpit,  perficiet  uf- 
que  ad  diem  Domini,&  opus  manuii  fuarum 
nondefpiciet.Nec  enim  eft  interartifices  il- 
los  aut  lmperitos  aut  inconfultos ,  qui  opus 
inchoatum.aut  propter  infcitiam  ,  aut  pro- 
pteranimilevitatem  abjiciunt.  Hucetiam 
fpettare  videtur,  quodante  Patrem  fanctum 
vocavir,  non  tam  quod  lit  iufe  faucliflimus, 
fed  quod  fan&itate  fua  alios  fanctos  erficiat, 
Eflote  fancii  quitt  egofanilfn  fum. 

Qciod  autem  ci  tixrfkict  dixit ,  qua:  cft 
fermo  Dei ;  eo  docet  verbum  a  Spiritu  non 
efle  diflociandum;  &  impiam  efle  Pontrficio- 
rum,  Anabaptrfiarum  ,  &  Libertinorum ,  & 
Stanckariftarum  Hxreiin  ,  qui  libi  fanflita- 
temextra  verbumfomniant.  Ioha.cap.1%,1. 
Efai.jp, H.  1  The/fal.s, 19,10.  Hoc  notan- 
dum  ctiam  adverfus  illosqui  quemque  fua 
rcligione  falvum  fore  dicunt.  Nam  cum  ne- 
mo  line  fan&itate  Deum  vifurus  iit.  Hebr. 
11,14.  nec  quifquamfandtus  efle  pofllt  nili 
veritate  ;  efRcitur  neminem  vifurum  Deum 
nili  vcritatis  &  verbi  divini  cognitionc  fan- 
clilicctur:  veritates  quidem  alix  funt ,  fed 
non  fecnndum  pietatem  ,  aut  qua  pii  homi- 
nes  efficiantur.  Tit.  1,1. 

AUernra  argumentum qvro  perfuafum  efle 
vult  Apoftolis ,  fe  pro  illis  Spiritum  fanili- 
tatispetentem  exauditura  iri ,  abadjuncto 


O     M     I      A 

munere  quod  ilh's  mandatum  eft  ,  nempe  r!tu  tueU 
quod  perinde  legantur  ad  Euangehi  prxco-  pienda  cm. 
niuin  ut  lpfe  a  Patre  legatus  eft  .lcgatos  enirafi'"""  ■' 
convenit  inftrui  mandatis ,  quibus  depace 
cum  his  agant  ad  quos  legaotur.  Hoc  Mi- 
niftros  vaide  contirmat,  quod  iicut  major 
Dei  &  veritatis  notitia  ab  ipfis  exigitur 
quam  a  reliquis  fidehbus ,  ita  majori  fiducia 
confirmantur  ,  fore  ut  largiore  &  pleniore 
menfura  providendi  lint ,  dummodo  illam  i 
Deo  petant.Chnftumq;  habeant  apud  Deutn 
pro  illa  ubettate  Advocatum  ,  vide  1  Reg.$, 
9,11.  Simul  etiamdocet  qtiam  follicite  pro 
hac  fanftificatione  veritatis  inftaredebent, 
quandoquidem  inde  multorum  falus  pen- 
deat ,  ut  qui  non  poiTunt  utiliter  fuum  mu- 
nus  obire,  niii  ianctificentur. 

f 'oftremum argumentum ,quod  &  primum  Verf.ij. 
fua  efricacitateefle  potuit,  a  materiali  caufa  ^ed «•«*- 
fanftificationis  Apoftolorum  ;  fubefle  fcili-  ""  c'"',7« 
cet  copiofam meriti  Chrifti  efficaciam  ,  mm""°- 
quo&  propcer  quod  Apoftolos  (ut  cxteros 
elcttos)  Pater  fanctificec.  Excifere  emm  po- 
tmt  Pater,  fe  juftitix  fuar.  «Vg/^oJWia  pro- 
hiberi  ne  Spiritum  fuum  fanctiflimum  eis 
conferat,  qui  prophani  &  turpes  funt ,  &  fua 
impietate  merentur  ut  in  reprobum  fenfum 
conjecti,  magis  ac  magis  prophani  evadant. 
Atque  rejjiondet  Chnftus  fe  proptere'a  fc- 
ipfum  ab  utero  fan&ificafle  &  etiamnum 
per  fui  oblationem  fanCtificare  ,  ut  ejus  me- 
rito  &  fanctitate  Pater  habeat  quod  ineos 
cumulatiflime  conferat.Santtificat  autem  fe 
quatenus  Sacerdos  eft  &  viiftima ,  quibus 
Deus  Pater,Filius,&  Spiritus  Sarwftus  recon- 
cihaicntur  hominibus.Nam  in  lege  Sacerdos 
fanctificatus  ,  confecratus  &  fepoiitusqui- 
bufdam  ceremoniis  a  reliquo  populo.  Vide 
Lev.%.  kemHebr.7,16.  victnnx  etiamfe- 
poiitx  ck  ftnclificatx  erant  ;  maxime  vero 
Pafchatis  Sacramentum,  quod  Chriftum  ve- 
riflime  reprxfentansaliquot  dies.antequam 
ofFerebatur,  a  reliquis  feponebatur.  Idcirco 
verodicit  fe  feipfum  fanctificare  ,  quodad- 
huc  illa  aCtio  perfefla  &  plene  abfoluta  non 
fucrit ,  utpote  qui  fe  hac  folemni  oratione 

,  adhuc  ad  Sacerdotium  &  vidimam  confe- 
cravit.  Quod  autem  adjungit  ,  fe  pro  illis  fe- 

!  ipfum  fanctificare  eodocet  difcrimen  inter 

|  fe  &  alios  Sacerdotes.qui  opus  habebant  pro 
feiplisfanftificare  &i  ofFerre.  Vi&eLevit.iG, 
11.  Hebr.7,Z7. 

Hinc  igitur   fumma  confolatio  ad  nos 
redit  &  certilTima  fiducia,  Chriftum  pro 

1  nobis  erantem  exauditum  efie.  Tametll  e- 

nim 


Chnji»! 
milri 
ciufit  f<v>- 
tiifiuttnl. 


Vcrf  io. 
Ecclefu  .i 
futcfle- 
rumtjHC 
defcripta. 


E      V       A       N       O 

nim  fit  DeiFilias ,  Deo  unice  dilectus ;  ta- 
men  li  a  Patre  pro  nobis  peteret  ,  qua:  cum 
cjus  gloria  &  juftitia  non  confiftetent ,  non 
cft  ut  quidpiam  boni  ab  ipfo  exfpcctemus. 
Eademque  ratione  fcimus  fuppetere  fatis 
caufx,  cur  nos  freti  Chrifti  mcrito ,  Patrem 
orantes  cxaudiamur  :  5c  tam  effe  mexhau- 
ftum  Chrifti  meriti  thefiurum ,  ut  nullis 
noftris  petitionibus  quanturavis  plurimis  & 
raaximis  exhauriri  queat. 

Deinde  notetur  Chriftum  non  pro  fe  ,  fed 
pro  nobis  fcipfum  fanctificafle ,  utScri- 
ptura  nufquam  Chriftum  fua  caufa  ali- 
quid  fcciffe  commemoret ,  fed  conftanter 
nos  ducat  ad  Chrifti  in  nos  charitatem ,  qua 
quicquid  fecit ,  noftra  caufa  fecit ,  non  fua. 
Hoc  tametii  Pontificii  odiofe  traductint  & 
vexaut ;  tamen  ut  veriffimum  eft,  &  fummo 
Scripturarum  teftimonio  innitens ,  ita  & 
fummam  confolationem  nobis  affert ,  & 
Chrifto  eft  honorificentiffimum :  ficut  Pon- 
tificmm  de  Chrifti  merito  pro  feipfodogma 
indignum  eft  Chrifti  prxftantia.  Ecquis 
enim  tam  csecus  eft  ,  qui  non  videt  principis 
erga  fuos  liberalitatera  commendan  magis, 
cum  tantacjus  gloria  &  bonitas  agnofcitur, 
ejuanto  major  &  audtior  effe  nequit  ;  quam 
(i  dicatur  Regem  fuaerga  fubditum  raunifi- 
centia  in  honoratiffimum  &  plenum  digni- 
tatis  virum  cvafiffe? 

Atque  hujufmodi  fuit  orationis  Chrifti 
pro  Ecdcfixconfervatione  in  hoc  mundo 
pats  prior  ,  qux  Apoftolos  refpicit  tantum. 
Sequitur  pars  alrera  pro  reliquis  fidelibus, 

In  qua/>orff,licut  fVnum  eftpro  quibus 
&  in   priore  ,  duoJ    petiit. 
fpectantur:  [^Alterum  quid  petiit. 

Hoc  vetfu  extat  rudis  illa  quidem,  fed 
non  obfcura  tamcn  Ecdelix  Dei  defcriptio. 
Cettu  enim  dicitur  credentium  per  fermonem 
Apjftolorum.  Vbi  notandum  quod  ab  adjun- 
fta  fide  ,  non  aut  fpe  ,  aut  charitate ,  aut 
virtute  quapiam  alia  falvandos  defignet:  Sic 
crediderunt  quotquot  ad  vitam  deflmati ftmt 
&  defcripti.  Ad.i^^t.  Hinc  ctiam  Epifto- 
Ix  infcribuinur  fidelibus  ;  utpiorumfanfti- 
tas  fidei  accepta  feratur.  Sic  dicuntur  Ga- 
lat.6,io.  pii  ex  famif.a  fidei.  Verumquidcm 
eft  quandoque  Dei  amantcs  aut  amatores 
appellari  &  notari  ab  adjuntto  advcntus 
Chrifti  dcfiderio.  Sed  quoties  de  eorum  in- 
fitione  in  Chriftum  truncum  ;  quoties  de 
eorum  nominibus  in  Dei  civitatem  refe- 
rendis  &:  infcribcndis ;  quoties  denique  de 
folcnni  Sc  auouftaeorum  cum  Chrifto  com- 


8       L      1       C       A.  ,  $jx 

munionc  fcrmo  fit ;  totics  ad  fidem  recur- 

ritur. 

Ex  qtto  quod  Chriftus  pro  ipfis  or.u  ,  ti-ExCtrifti 

quet  crcdentcs  in  Chriftum  excidcrc  non  tratitnt 

poffe  ,  ncc  eorum  fidem  labefactari  poffe, fiv""" 

utcumquealiquandovacillet  :  adverfus  PonJdrl",K'" 
*-c--i  ri  -.y*-  exciacrc. 

ttpcios ,  qui  doccnt  fidem  excuti  poffe  ;  & 

quiddam  peculiare  Petro  fuiffe,  quod  Chri- 

ftus  pro  eo  prccatur  ,  ut  ejus  fides  non  defi- 

ceret. 

Alterum  eft  hoc  loco  obfervandum,  quod  1 1.  FiJem 
piorumfides  verbo  duntaxat  Apoftolorumf°"""',w- 
innitatur&  incumbat,  tanquam  bafi  &  fun-  l,'-ff- 
damento  certiilimo.  Vide  i  Thef  i,  13.  &  lhl°™m 
Hebr.6,iy,ic).H.oc  cvertitur  Pcntificia  Svn- 
agoga  ,  qux  eft  cxtus  credentium  fermoni 
Pontificis,  Canonibus  Conciliorum,  &  tra- 
ditionibus ,  non  autem  ferrooai  Apoftolo- 
rum,  qui  non  alius  fuit  quam  fermo  le°is  & 
Prophetarum,^iS.itf,z2.  quod  quidem  ver- 
bum  inftar  arundinis  Aegyptii ,  inftar  fun- 
daraenti  cx  arena.  Vtcumque  enira  rebus 
tranquillis  homines  firraiter  conliftere  iibi 
perfuadent.exorta  tamen  tempeftatc  ruunt. 
Sicut  autem  Pontificiu  vitupcrio  datur, 
quod  hominum  commentis  fidcm  adjun- 
gant ,  ita  &  noftris  non  minus  probrofum 
eft  &i  periculofum  verboDeinon  fatis  fi- 
dere  ,  &  ejus  promiflis  ad  perrumpendum 
difficultates ,  quas  mundus  opponit ;  non 
penitus  acquiefcere  .  Quod  certc  non  fit 
quoties  ftudio  rerum  terreftrium  aut  timorc 
hominura  officium  deferimus. 

Kotandum  porro  non  tantum  ex  vcrbo  III.  Etex 
Dei  fundari  fidem  ,  fed  ex  verbi  prxdicatio-  verbipnt- 
ne,  nonlectione.  Confirmatur  quidem  le-  <t"-""l"t 
ftione  ,  Ced  ordinarie  non  nifi  prxdicationc  "'"' 
ingeneratur.  Luc.  14.  Sed  qu&rat  aliquis 
quoraodo  hoc  ad  nos  fpeftet,  qui  Apoftolos 
nunquam  prxdicantesaudivimus;  cum  con- 
folatio  hxc  ad  eos  tantum  fpedat ,  qui  eo- 
rum  fermoni  crcdunt.  Reip.  Minifterium 
Apoftolicum  non  tantum  fcriptis  (qux  eo- 
rum  fermo  rite  habentur)  fed  &:  Concioni- 
bus  xternum  frudum  fert ,  ut  Iohan.1^,16. 
Nam  qux  fundamenta  veritatis  Euangclicx 
per  illos  femcl  pofitafunt  ,  nunquam  con- 
vulfa  penitus  funt.  Tametli  cnim  in  plerif- 
que  locis  Ecclelix  ab  illis  conlitx  ,  defertx, 
in  aliis  deformatx  fint  ;  tamen  qux  colla- 
pfx  inftaurantur,&:  qux  deformarx,  priftinx 
forrox  reftituuntur ,  non  aliunde  aut  inftau- 
rationcm  aut  corredionem  accipiunt.quam 
abillis  quifucceflive  ab  illis  oriundi  funt, 
qui  veritatem  ab  Apoftolis  haufcrunt.  Hinc 
Gggggg  cft 


Vetf.ii. 

_</««  Vf/  lio 
6Tnr:es  cre- 

titlltd  WU 

ri  petit 
ChriHus. 


Ciijm  urJo 

■  i:    ;    ,  - 

fftaimji- 

ytU. 


fjl  II      A      R. 

elt,  quod  adulterinam  omnera  doctrinam 
juJiccmus,  qux  Apoftolica  non  lit.Et  quem- 
admodum  pu  intei  Ifraelitas  Apoflolorum 
tempore  filii  Prophetarum  erant ,"  tamctli 
Prophctas  nunquam  audiviftent ,  Acior.  }, 
15.  Sic  &  nos  Apoftolorum,  quoj  tairicn  o- 
rctenus  nonaudivimus.  Vere  enim  de  illis 
dicitur  quod  dc  Ioiudabo  Recabi  filiodi- 
citur  ,  nunquam  defuturum  aliqucm  ex 
iplius  pofteritate. 

Atque  quod  pctit  Chriltus  ,  Iiuc  fere  to- 
tum  refertur  ,  ut  perfecla  unione  colligen- 
tur  ;  qux  quidem  unitas  arguitur  i  fubjecto 
primum.  Dcindc  ab  adjunfto. 
£t  quidemlubje-  fSeiptls.^ 
ituin,  eft  partim   ^  )-Vide  iWj.i,;. 

hominum  cum       ^Aliis.   J 

Pnmi  enim  pctit ,  ut  qux  gentcs  diverils 

inter  fc  religionibus  &;  Dci  cultibus  difpa- 

rantur  ,  in  unam  relifuonem  &  cultum  co- 

/-        • 
gantur  ;  qui  niultis  nucr  ie  ddlidiis  &  con- 

tentionibus  d  fc  iuvicem  difiiliunt  &  disjun- 

guatur,  in  unum  eoncordix  vinculum  coa- 

lefcant.  Ex  q:to  illul  i-quet ,  focictarem  il- 

lam  nondum  ad  Chriftum  aggregatam  efie, 

qux  mutuis  fe  ictibus  confcindit.   Priore 

verfu  oftenlum  eft  pro  quibus  Chriftus  pre- 

ces  fudit :  nunc  quid  pro  iilis  petat  adjun- 

git  ;  ncmpe  utnontantum  regione  Sc  lin- 

giu,  fedcultuSc  religione  diflbciati  &  dif- 

cluli,  in  unum  coalefcant.  Litc.1,17.  M.ttth. 

3,\6.  Zar.i3,3+.£^/2,i4.  Poft  hujus  u- 

mtatis  &  vcritatem  &;  aitriclilTimam  copu- 

lationcm  notat  ;  de  quo  omni  ncqotio ,  vi- 

defupratw/ii.Hic  notetureara  vnn  Euan- 

geiiiefle,   ut  tot  modis  divifos  arctiiTime 

conjungat :  ut  facilius  intdligatur,  quam  in 

vitio  futuri  luraus,tl  tot  modss  intcr  nos  de- 

vincTti  invicera  mordcamus.  Hmc  etiam  U- 

quet z'\  quantam  nos  unitatem  contcnderc 

oportet.qui  nunquara  in  confirmanda  uuita- 

te  quiefcere  debemus ,  antequam  tam  arde 

inter  nos  &  cum  Dco  conjungamur ,  ut  eft 

cumTatre  Filius. 

l>«  0  >&7-y.2~i  aiC^Oe-y.]  Argumentum  ab 

cffeiftu .  quod  hac  tam  miigni  & arcta  colli- 

gationeirapms  mundus  convincetur  Chri- 

ftum  cfle  Meirum  ;  fideles  effe  veram  Dei 

Ecclefiam  :  reluccbitenim  unitas  Chriflia- 

na  ad  eum  modum  ,  ut  qui  aliquam  xquita- 

tem  .id  judicium  aiferat,  ncgare  non  poiTit, 

quin  populus  Dei  tint.  Vide  Dcut.4,6.  & 

Dmid.  1,47.  &3.  iS.&l  6,  2.6.    Iof.  1,  11. 

Acl.  vcro5,n,i3.  lucuIentiiTimumexem- 

pliim  cxiftit.idquout  vidctur,huicloco  ap- 


M       O      N      I      A 

politifiimum  inter  cxtera ;  pcrindc  ac  fi  re- 
!bdles&  lcditioli  civcs  de  jure  germani  re- 
gisejufdem  prxftare  geftis  convinccrentur. 
;  Qjrpd  li  hoc  aut  pafiim  ,  aut  clare  &.  l:qui- 
jdo  nonappareat  ,  nonaliunde  acceptum  fc- 
ratur,  quam  quod  hujus  unitatis  tam  te- 
nuia  ,  tamfrigida  veftigiaappareant ,  qux 
hoc  loco  a  Chrifto  proponitur.  Quo  liia- 
gis  culpandifuraus,qui  dum  ir.utuo  i:oiipfos 
mordcmus,  non  tar.tum  Ecclclix  hoftibus 
nos  Eccleliam  eflenon  probamus  ,  fcd  &  hi, 
qui  rdigionem  noftram  prohteutur  ,  nec 
(irmiter  in  ea  radicati  funt ,  de  religionis 
noftrx  veritatc  dubitarc  incipiunt.  Haoc 
autem  interpretationem  dc  his  qui  funt  re- 
probi ,  non  autem  de  his  qui  ex  mundi  luc 
eripiendi  funt,  duo  potiflimum  cor.iirmant: 
pnus  quod  crediturorum  nominc  omncs  in- 
telligautur  quicumque  Apoftolorum  mini- 
fterio  colligcndi  forent :  alterum  quia  mun- 
difidcs  •Lvr/i^.nuda  tantum  notitiadicitur, 
qux  tum  iruxima  &  liquidiilima  erit ,  cum 
ridcles  in  siloiia  viluri  tunt ,  ioli  cadem  elo- 
ria  cxciuli. 

Hacrenus  pro  Ecdcflx  in   hoc    feculo  VtiCzi, 
conlcrvatione  prccatus  eft  :  nunc  pro  ejuf-  -i- 
dcm  gloriricatione  petitionem  inftituit.  In  p,t  &■><•■• 
his  vero  duobus  verlibus ,  quibus  de  credi-  aJ'/'^ 
turorum  glonafcrmo  fit.VAfr^neiTc  vidctur  p,ecib*s 
petitionis  ,   quam  ex   petitionis  culteXcy.afufii,nunc 
promtum  eft  colligere.  Perinde  ac  ii  dice-  fmghrU 
ret ,  quandoquidcm  gloriam  ,  quamdedifti""""0'4*'' 
mihi,  credituris  in  mcdederim,  noli ,  Patcr, 
cam  illis  dencgare.  Ifta  precatio  non  finc 
caufa  fubjungitur ,  quia  tamctli  Deus  nos  in 
raundo  confervet ,  nec  a  fe  deticere  patitur; 
tamen  quia  illud  non  line  noftris  frequenti- 
bus  prolapiionibus  fit ,  in  dubium  venimus 
vitx  xternx  potiundx.  Maxime  vero  cum 
itainmundo  fervemur  utpermille  mortes 
&  ignominias  tranfeuntibus  diflicilc  nobis 
creditucft,  nosquitam  flocci  xftimamur, 
dignos  habitum  iri  ut  cum  Chriftoregne- 
mus.  1  Ioh.tn.},,i,x.  Vnde  illa  tam  vehemens 
&  courentifiima  afieverario  2.  Timoth.%,\$. 
Hinc  fit  ut  Apoft.  Rom.%.  juftiticationem 
per  fidem  his  duobus  obft.iculis  tremcfa- 
clara  ,  iilis  ctiam  inv.tis  ftabilem&  firmam 
manere  probet.  Ad  hanc  igitur  Chrifti  pre- 
catiouem   tanquam  ad   portam   nos  reci- 
piaraus ,  eamqueveluti  clypcumhisiclibus 
excipiendis  opponamus.Hinc  docemur.quo 
ordine  tingula  pctcnda  ,  ptimo  gratiam  pe- 
tendam.deindc  gloriam-P/</«j  11,48. Pf-tlm- 
73,14.  quod  coutrafcrefit. 

Hotan~ 


£**  in 
toiitnis  bic 
ir.choAtx 
ftrfi  ftitnt 
(tnjislst. 


Verf.:4- 
Et  cujus 
I.  fxrs  efl, 
iilcm  cum 
Chriist 
lecsu. 


F      VANGBLIC.A.  S>7J 

Kotanium  vero  unitatcm  liic  in  tciris  jcr.icqii.iiii  ut  ab  illo  loco  movcri  pofllt.nos 
vjr.i  riJe  &  cognitjonc  Dci  inchoatam  ,  in  i  cx  cockfti  Parjdifo  nunqinm  exturbjn  po- 
futur.ivitj  glorin  pcrfcctj  jbfolvi,E/>/.>f/i,<S. '  tcrimus.  David  ut  fuuni  crga  amicos  fuos 
Prrl.i.io.  &  i  Iohan.\,\.  lincqua  confor-  amorcm  tcftatumfaccret ,  non  potUitillud 
nutione  uni  non  eflemus  futuri.  Hanc  au-  cfricacius  pcrficerc ,  quam  cum  corum  libc- 
teni  gloriam  in  co  verfari,  &  iinitatcm  Iianc  ros  ad  mcnfam  adhiberct;  i  Sam.9,9.  &  12 , 
tumdemum  ficri ,  cumlicut  Patcr  fc  Chri-  33.  cum  fuumfiltumS.iIomoncmhonoribiis 
fto  (quatenus  mediator  eft  )  communicat,  cumuljrc  vellcc.cquofuo  impofuic,&  thro- 
qua  rJtionc  eum  fuprj  omnc  nomcii  cx- :  no  conlidere  juflir.i  ft£g.i,53,S5.Vidcctijin 
altatum  pcrhibctur,  Ephefi,zi.  ica  &  Filius '  cxcropla  Iofephi  ,  Mardochari.  Hoc  modo 
fc  fuis  omnibus  mcmbris  communicct  pro  etiam  occurritur  mcerori  Apoftolorumcx 
mcnfuraqux  cuiquc  membrocompctic.  Vi-  divortio  &  fcparatione.  Vide  1  Sam.  11,13. 
vcnt  tum  vica  Dci.  j  Hinc  inttlligitur  Littheranorum  &  Pontificio- 

^      C  Quod  bcne  illis  fucurum  tic  &;  foe- !  ntm  Chrifli  in  divcriis  limul  locis  prxfcn- 
J     licicer.  Matth.n,yO.  |  ciam  convelli.   Cum  enim  Chriftus  lbi  i;c 

•  f  nc  )   Qi,ocl  gloriofc  &fplcndide  fefe   ubinos  limus  fucuri,  &c. 

'  L  habcbunc.  /.«r. 9, 31.1  Cor.i.iS.l      ^ilteraparshujns  fummx  fxliciratis  cft,  1 1.  Ci.i- 

Hxc  gloria&  fcelicitas  notatur  fimilitu- ■  nos  contcmpljturos  Chrifti  gloriam.  \'ulc  itmpUtit 
dine  communicationis  Patris  cum  Filio:  ut  f  Pfal.i6,\i.  &  17,15.  Cojos  cxcmplum  lucu- r';"', 
quemadmodum  Paccrfccum  Filiocommu-  lcntiflimum  extat. A/.*M7.Cumauicmtanra    ""  ' 
nicat,  fic  Filius  fc  cum  fuis  mcmbris.  Vidc  fxIiciras&gIorijnosmancanr,mcminerimus 
lohan.ij,^.  Prov.i,}o.  Ex  quo  intelligitur  ejus  qaod  fcribit  Iohannes  1  Episl.cap.i,}.Vi- 
longebeatioremforeconditioncm  fidelium,  dcmusmudanos  itacomparatos  efle.ut  tam- 
quamfuit  Adami  inprimacrcationc.KoOT.5,  ctli  hxc  vita  multis  difficulcacibus  prxpe- 
•verfi^,\-j.  dicjfit;  tamcn  magno  redimerc  vcllcnt,  (i 

Primapars  beatitatis  erit,  quod  eodcmj  ut  hic  in  tcrris  omne  xvura  agere  poffent: 


loco  erunt,  ubi  Chriftus  erit.  Matth.\9,i% 
&  £«£.11,19,30.  Ad.im  in  terris  politus 
erat,  nos  in  coclo.  Adamcum  terrx  beftiis 
cohabitjvit ,  nos  cumDeo  &  fanftis  Ange- 
lis.  Adam  iibi  menfam  ,  qux  &  illius  propria 
fuit,  paratamhabuit ,  noscommunem  cum 
Deo&An^elis.  Adam  collocatus  in  Para- 
difo  tcrrcftri ,  uon  tamen  alitcr  collocatus 


quanco  igitur  magis,  &c. 

na-rrp  A'^£.]Qui  ideo  non  potcs  pcr  ju-  vcrfis. 
ftitiam  tujm  eodcm  niodo  cum  roundanis 
agcre  atque  cum  his  qui  te  agnofcunc ,  quia 
jultus  cs  fervandis  promiflis.  Cum  igitur 
mundum  ad  barathrum  jufte  detrudis ,  fieri 
nequit.quin  tibi  credcntcs  &  te  agnofccntes 
ad  caclum  attollas. 


M  A  t  T  H.  cap.  1 6,  a  verf  $o,ad$  S. 

30   Et  quum  bjmnum cecinijfent,  exierunt  in  montem  Olearuiu. 
3  /   Tunc  dixit  cis  IESVS;  Omnes  vos  tila  nocle  offendemini  in  me ,  firiptum  csl 
enim;  PcrcutiampaHorem,  &  difpergentur  oxesgregis. 

3 2  PoHquam  autem  fufcitatusfuero,prsLibo  vobit  in  GaliUam. 

33  Rejpondens  vero  Petrtis  dixit  ei ;  Etiamfi  omnes offcndantur  in  te ,  ego  uum- 
qium  offendar. 

3  4  Dixit  ei  IESVS;  Amen dico  tibi,  iHa  nocle  antequamgallits  vocem  miltat,ter 
me  abnegabts. 

3 s  Dicit  ei  Petrus;  Etiamfi  oportuerit  mc  mori  tecum ,  non  te  abnegabo.  Simili- 
ter  &  omnes  difiipuli  dixerunt. 

Ma  r.  c.  cap.  14,«  17,  ad$i. 

27  TuncdiciteisIESVS;  OmnesoffendeminiinmenocteiHax.  Nam  fcriptum 
esi;  Percuttampaslorem,  &  dijpergentur  oves. 

2i  Sedposlquam  fufiit.ttusfuero,  praibo  vobisin  GaliUam. 
2 9  Petrus  autetii  dixit  ei;  Etiamfi  omnes  ojfendantur,  at  non  cgo. 


Cj  cr  cr  a  cr  cr     2. 


30  Tunc 


974  Harmonia 

30  Tuncdicitei  IESVS;  Amendtcottbi,  hodie  wtteislj,priufqumbis  gallttt 
rocemmiferit,  terabnegabis  me. 

3 1  At  ille  multo  magis  duebat ;  Si  me  oportuerit  commori  tibi ,  baudquaqmm  te 
abnegabo.  lttdem  atttem  etiam  omnes  dicebant. 

L  v  c.  cap.  ix,  a  verf.  51,  adtf. 

3  1  Dixit  etiam  Domtnus :  Snnon ,  Stmon,  ecce ,  Satar.as  appetiit  ros qttos  rer.ti- 
laretfuut  trittcuin : 

31  Sedegodeprecatus  fum  prote  ,  ne  defiiat  ftdes  tua:  tuigitur  aliqttaitdo 
quiim  te  conmteris,flabiltfiatres  tuos. 

33  lpfe  rero  dtxtt  ei ;  Domine,  tecumparatttsfum  &  in  carcerem  &  ad  mortein 
profcifct. 

3+  At  ille  dixit  ei;  Dico  tibi,  Vetre,  vequaquam  emittet  rocem  bodiegalltupriuf- 
qttam  ter  neges  quod  ttt  ine  noreris. 


A  n  a  l  r  s  1  s. 

NOtat  adjunftum  temporis,  quum  pfalmum  cc- 
cinerunt ;  deinde  notat  adjun&um  lux  per 
Iudxos  comprehenfionis  &  captivitatis,impa&io- 
nem  omnium  difcipulorum  ;  aliud  adgunftum 
tempusnotarur.nempenocceillius  veipeta: ,  qua 
coena  celebrsbatur ;  quod  confirmatur  tcfttmonio 
divino;  in  quo  teftimonio  fubjectum  hujns  impa- 
clionis  notatur,  nempe  percuffio  Iefu  paftoris:  cu- 
jus  adjunctum  narratur,diiIipatio  ovium. 

M»ith.  3i.  Deinde  narratur  Chrifti  refurre- 
ftiouna  cum  ejus  effecto,  nempe  recolle&ione 
diffipatarum  ovium. 

Verf.  3  3 .  Adjunctum  fuperioris  fermonis  Chri- 
fli  de  omnium  impaflione,  profeffio  Petri,  fe  non 
iri  offenfum;  quod  fuo  diveifo  csornatur ,  tametfi 
omncs  alii  impingant. 
Hicinfmndi  yideniur  Iohan.  I3,verf.  37.  rle  qui- 

hmfupra. 

Lvc.  31.  Caufam  Chriftus  explicat  cut  Petrus 
nondum  Iefum  fequi  tum  potuit,  quodSatanas 
cum  Petrum  ,  tum  alios  afideexcuteieconabitur, 
quod  comparatione  paris  illuftratur ,  nempe  ficut 
quis  ciibrum  agitat  ut  paleam  exccrnar. 

Verf.  31.  Cuiusconatus  Satanx  difparatum  cft 
Chriftioratiopro  Petro&reliquis;  cujus  preca- 
tionis  fiois  affignatur ,  ne  fides  autPetriaut  alio- 
lumdeficeret;  effeftumvero  piecationis  eft,  Petri 
conveifioab  illo  turpi  Iapfu,in  quo  impegit;finis 
veto  converfionis  eft,  ut  confirmet  fuos  fiatres,  ne 
illi  impingant  aut  impingentes  defperent. 

Verf. ;,.  Rcfeilereconatur  Iefu  di£tum  defua 
impaftione  a  difparato,  nempe  animi  piomtitudi- 
ne,  vcl  potiusabfolutaconftitutione  cumilload 
carcerem  eundi.quod  confiimatcompaiatione  ma- 
joris ,  quod  vel  ad  moitcm  perferendam  paratus 
(it. 

Iohak.  i3,  vtrf.  1%.  Eft  infcrendus :  ubiqui- 
ftio  an  moc:em  perlatums  fit  ad  vehementiorem 
confirmationcm  fcquentis  negationis.additur. 

Mahc  ||.  Hujus  pratdittionis  Chtifti  adjun- 
(lum  in  Petro  eft  prardiftionis  Chrifti  ncgatio; 
qua:comparationc  majoris  amplificatur ,  nempe 
hanc ncgationem  fuilfe  magis confidcmem ,  quam 


qui  priceffit ;  deinde  notatui  adjun&a  negatio 
prxdiciionis  pei  teliquos  decem  Apoftolos ,  qux 
lUuftratur  paii,  negationePetii. 

METAPHRASIS. 

CVmjam  in  itinere  ejfent  trajeBo  torrente  Ma.tt.3i. 
Cedrone  ,   Chrislm  in  hunc  inodum  lo- 
quutus  esi  :  Cum  me  a  luds.it  male  acceptum 
vtdcruis,  0>  fimttl  (tanquam  exbaufius  viri- 
bus  effem)  me  vim  vi  non repellentem  confbe- 
xeritis :  vos  ad  unum  omnes  (hac  mea  infpe- 
ciem  infirmitate)  offenfam  accipientes,partim 
huc  illuc  diffugietit ,  partim  me  aperte  abne- 
gabittt  idque  hac  ipfa  nocle.  Cujus  quidem 
prsdiEiiontt  certitudo  mde  vobit  conftare  po- 
tefi  quod Prophetarum  tcfitmonio  hoc  tpfum 
confirmatum  efi.Etenim  Spiritus  Sanftiu  pcr 
Prophetam  Zachariam  fic  fcribit.   Ego  Deus 
Paterjufiutjudex  &  ultor  peccatoru  omnitim 
eleBorum  meorum  in  Filit  meiperfcna  ,  quife 
vadem  &  (ponforempro  illis  constttuit ,  eun- 
dem  Vtlium  quem  Paflorem  dedi  populo  meo, 
formidabili  gladio  irs  mes  fertam ,  undeerit 
(quodfieri  afjolet)  ut  qui  fe  illi  in  difciplinam 
tradiderunt  tanquam  oves  diffipabuntur.  Sed       3  2. 
animum  ne  abjictte  :  nam  pofiquam  e  mor- 
tiits  refurgam  (fro  pasiorum  more,)  vcbu  in 
GaUls.amprs.ibo,  ut  vos  tanqtiam  ovesmefe- 
quentes  ex  diffipatione  illa  coiligamini.Domi-  r_Vc  31 
nus  pcrro  dixtt  dolenter ,  fed  uttluer  tamen : 
tibi  6  Simon,  Simon  (non  enim  te  hac  cx  parte 
Petrum  appcllare  po/Jum )  animum  ad  hoc, 
quod  diclurui  fum.adhibe  :  Satanam  expeti- 
viffe  vos  omnes  (te prsfertim)  tentationibus 
ventilare ,  haudfectu  quam  in  vt.nna  exagi~ 
tatur  triticum.  Sed  ncli  animtim  abjicere.  Ego       3  -• 
etenim  (nt  probe  nosii  ej*  dudum  audivisii) 
pro  te  Patrtm  oravi  nefides  ttta ,  utcumque 

un- 


A. 


575 


toncuffa,  deficeret.  Et  non  ignoras  Patrem\t\xt.  Quod  quidem  cx  hocfpirituali  convi- 

mthi  fro  vobis  roganti  nibil  denegare  poffe.    - 

Cujus  quidem  converfionis  tua  ex  vi  &  vtr- 

tuteprecum  mearum  hunc  fincium  pojlulo,ut 

converfue  labantes  -j>  infirmos  frntrcs  confir- 

mts  ne  cadant  (jr  ut  collapfos  erigas.  Rejpon- 

dens  Petrits,  dixit  ti;  ut  ctteri  omnescondifci- 

pultmeiex  tua  cruce  ojfenjioncm  accipiant, 

ego  tamtn  firmus  manebo.  Ad  quem  Iefus;  I  rcbus  litis,  &  afrliclisprccationcm,  an  lici- 

AtqiteegofanUetibiaffirmofort ,  uthocdietum  ilt  rcbus  triftibus   cancre.    Refpondeo 

ctvilt,  atque  adeo  bac ipfa  noHe ,  in  qua  jam  I  Apoftolum  i&t  ilexLu  loqui  cantandi  excr- 

fumui ,  antcquam  gatlus  bis  cecinent  /<-*•»-«    citationemrebus  litis  maxime  convenirc, 

abneges.  §uanto  vero  Cbriflus  conflantius   &  triftibusconvenire  ,  &  triftibus  prccatio- 

&   ajfeverantius  Petri   cafum  ajfirmtvit,   nem  :  tamctli  res  triftes  cantioncm  non  ex- 


violuculcntililmcpatct  Tametii  cnimdi- 
fcipuli  cum  lua,  tum  Chrifticaufa  lniigni 
mcerore  confccti  erant ,  tit  \'um. 1^,1.  ta- 
men  kfc  ad  omnem  animi  lularitatem  ex- 
citant,  ut  facrara  actioncm  ,  prout  dcccbat, 
oblignareot.  Hoc  autem  loco  vidctur  ex 
lacob.%.  qutri  pofle  qui  pncipit  cantioncs 


tanto  obfirmatius  Chriflo  hoc  affirmantt  re- 
ftitit.  Si  etenim.inquit,  me  tefequendo  (y  tibi 


cludunt.ut  nccresIitxprecationem.Atquc 
non  modo  licere  fcd  expedirc  etiamdocc- 


obfequendo  mortem perferre oporteret ,  teta-  \  tur  Prov.  15, 10.  1  Reg.j,  15 
menneminima  quidem  ex  parte  abnegabo.\\n  alterapar-  /"Chrifti  &  Apoftolorum  ex 
Idem  &>  reltqui ,  quamvis  non  pari  audacia  \te  coulidera-<       urbe  difceiius. 


iy  orationts  vebementta  fe  facluros  profite- 
bantur. 


P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Chriftus  Sacramentum    ccena: 
fui  cantione  concludens  &  Cedronem  I 


M*tth. 

verf.30. 

Offtcium 

nofirmn 

poRS.Cx- 

nxnfum. 


tur  ,  ^Qu"1 '"  i"0  faclum  (it. 

Hicegtefliocum  iit  Chrifti  priparatio 
admortem:  cjuam  nobis  incumbir,  ut  iu 
diem  mortis  benc  parati ,  fcadverfus  mor- 
tis  fpiculum  probc  armatiiimus  ? 
Egrcflus  eft  ex  urbe  ut  omnem  tumultum  Car  Cfm- 
tranliens ,  in  moutcm  Olcarum  cum  Apo- :  &  iuteftinos  motus  declinaret  ;  cujus  peri- /'"""'* 
ftolis  fe  confert  ,  &:  in  itincrc  Apoftolorum   culum  creari  potuit ,  iiquidem  cohortem  in  '&'"*' 
ottenlionemcx  fe  pndicit,ubi  Petrofeabil-   urbe  priftoIatus.cflet.    Eoquc  magfs  quod 
la  eximente  ,  cum  Chrifti  przdiftioafleve-   plebs  antcquam  comprehenfus  eflet,m»;»no 
rantius  proponitur  .tumdifcipulorum,  raa- '  ftudio  illius  duccbatur  ,  quod  inftar  frmi 
xirac  Petri,contradic~tio  vehementius  &  au-  j  Pharifios  &  principes  retinuit ,  quo  minus 
dacius  ingeminatur.  manus  illi  injicercnt.  Maxime  vero  ,  ut  cmn 

f  S.  Coenae  religiofa  condulio.    ardcrec  ftudio  Deum  vehemcntiflime  pre- 
Partcsiunt,!  Traniitus  Cedronis  ad  mon-    candi  ,  eo  concederct  ubiliberrimas  &  fo- 
^   tcm  Olearum.  nanniTimas  voces  &  vociferationes  ederet, 

In  priore  notandum ,  quod   iit  ofFicium    quas  fervor  &  intentio  animi  fui  pareret. 
cceni  Dorainiciparticipantium,  utde  be-  1  Vide  Marc.  S,3{. 

neficio  redemptionisinChnfto  gratias  non  1  Deindead  lllumlocum  profettuseft  ,vth\^mm- 
tantum  precatione  nuda  ,  fed  &  cantione  &  fipiufcule  &  novifTime  orarc  confueve- '"*""" 
agant  ,  nec  ullis  mcerorum  obftaculis  iinant  rat.  Nam  accepimus  feptimana  Pafcha  ante- 
iibi  lllam  lititiam  &  confolationem  in  j  grefla  cum.  interdiu  in  templo  doceutem, 
Chriftoexpe&orari,  quianimihilaritatem  '  fub  no&em  ad  montem  Olivarum  pre- 
in  canendo  tueatur  &  fuftentet:  Roman.^x.  \  cum  caufa  profcctum.  Quod  utrumquc  fe- 
j.Iacob.  1,1,3.  ut  non  tantum  vocefed  cor-  cit  ut  propcnfam  fuara  ad  crucem  pro  nobis 
de  Deopfallamus,  Epbefi^,  19.  Quodcerte  j  perfercndam  voluntatcm  teftatam  faceret, 
feccrimus  ii  verum  &  -lcgitimum  facn  noftro iingulari  gaudio  &  confolationi ,  qui 
Cceniufum  perceperimus:  certiorcs  enim  in  tanto  &  tam  incitato  pcrfequendi  mali 
denoftrain  Chrifto  perpetua  permanlione  I  ftudio  nullumfolatium  ex  Chrifti  perpclTio- 
fafti,  quomodo  non  folide  litemur  Sc  con-  I  nibus  perciperemus ,  niii  fuam  obedientum 
tcntifTime  gaudeamus?  Vide  1  Cb:on.  30,  iumme  propenfam  &  fpontaneamefle  com- 
n.ubiin  Pafchi  celebrationedicuntur  ma-|  probafTer.  Sic  Mattb.  4.  in  defcrtum  &foli- 
gno  gaudio  perfuli.  Gaudiura  cuim  Spiri- 1  tariumlocum  profcftus  cft  ut  fe  diaboli  ten- 
rus,  quodnobisex  aucta  riduciade  Deicrga    tationibus  objiccrct. 

nos  ftudio  &  voluntate  accedit ,  inftar  vini        Quo  ctiam  fpeftat  quoddifcipulos  fuos  D'^'H*- 
generoliflirai  eft,  quo  haufto  triftes  recrean-    iccum  duxit  ,  quod  non  feciiTct  u  iibifuga""'"'1""" 

GSgSSS  3  *-*- 


<>7<f  H      A      R. 

&  l.uic.itionc  confulerc  voluiflct  ;  non  ma- 
gis  quam  Elins  qui  fugicns  lervum  ablega- 
vit.l  Rcgi:mi9  &  David  quia  Saule  fugicns 
comir.uum  fuum  a  fe  dimilit.  Atquc  tametli 
in  lioc  nobis  Cluiftus  eft  miitandus  ,  quod 
ad  omnia  Dci  obfequia  paratilfimieile  de- 
bcmus  :  tamcn  cavendumeline  lioc  Chrifti 
excmplumtifquead  imitationem  pcrtraha- 
iiuis ,  ut  nos  morti  carcerique  ad  qux  ex- 

qiunmur ,  fempcr  iiltamus  ;  cum  fuga  vitx  jimbutihocfecerunc;  nedum  nos,&c.  ^ 
aut  libertati  conful.imus.  Chriftus  enim  I  Notandum  quod  Dcus  Patcr  hic  a  Pro-  Crnimt.de 
Doverat  libi  prorfus  confticutum  .i  Patre'pheca  Chriftum  gaudio  percuriens  induci-  DemPa- 
fuifle  ,  uc  illam  mortem  ea  ipfa  hora  &  die  :  tur.  Nam  cum  Chriftus  fe  vadem  &  fponfo- '"'  chrj- 

1  rempro  peccatis  electorum  conftituit,  iu— v""  * 

n.  r\         -11         f  i      •  «    ■     aiotorcn- 

itum  erar  ut  Deusm  lllumrulrmnarec ,  &  n~  te.etlta- 


fcandalum  prxdicant:  tanien  cum  indcSnite 
illud  prxmonctur  ,  Sc  eafdem  lapfus  in  nobis 
caufas  comperimus  qux  in  illis  fuerunt;con- 
fukum  fuent  ut  adverfus  illas  oiFenliones 
circumfpedte  ambukmus  :  coque  cautius  Sc 
accuratius,  quo  nos  diligenti  caucione  mala 
Jeclinemus,  qux  Apoftolos  deik&ercim- 
poiLbilc  fuic ,  urpote  ante  prxdi&a  &  prx- 
nunciata .  Atque  hi  tam  prxclare  infhtuti  Sc 


Verf.31. 

Cur  „4f>0- 
fiolsrirm 
offenftamm 

p/JtilCAt 

Chriiini. 


PmJaiter 
mbis  .rm- 

iml.tmlnm. 


lubirct ;  quorumutrumque  nos  fereignora 
mus.  Atquc  adeo  Chriftum  videmus  fan- 
guinolentas  Itidxorum  manus  fxpius  decli- 
nafle  ,  cum  tempus  nondum  adveniflet. 
Alia  caufa  cur  difcipulos  fectim  adhibuit 
praicer  confuctudincm,cum  privatim  Deum 
precabatur  ;  partim  ut  teftes  cos  angorum 
fuorum  habcret ;  &  ut  in  tantis  difficultati- 
bus  aliquam  confolationcm  ex  corum  comi- 
latu  auferret  ;  maxime  vero  ut  divinam 
fuam  &  fidem  &  potentiam  declararet,  cum 
illos  ex  cohortis  manibus  violentis  iine  fu- 
dore  &  finguine  tanquam  corpore  cxucret. 
Ex  quo  iJquet  non  prolnbcn  teftes  &  fpefta- 
torcs  haberc  precum  ,  qux  privatim  fuh- 
duncur,  dummodo  (pibohj-ix. dcchnata ,  ali- 
quis  lit  adftantium  ufus. 
In  itincre occur-  fPrior  &  levior  ,cum  Pc- 
rit  Chrifti  prx-  |  tri  exceptione  tantum. 
didiio  de  Apo-^  PoHerior  £c  vehemen- 
ftolorum  ex  fe  ]  tior  cum  omniu  ,  Petri 
offenlione ,  ^  pia:ftrtim,exceptione. 

Omnei-vosifta  noHe  offindemini  in  me.~\ 
Expofui  vobis  unumfcrupum  ,  qui  me  val- 
dc  uiit  ,  de  Itidx  proditione  ,  fcd  fuperefl 
alter,  qui  non  minus  me  moleflum  habet,  & 
animum  meumangit,de  veftranon  equidem 
proJitionc,  feddefertione.  Vos  enim  omnes 
ex  me  &  ex  ca,  qux  mihi  obveniet ,  cruce  & 
ignominia,  offeniione  accepta  ,  impingetis. 
Idque  prxdico  vobis ,  non  tam  ut  calamita- 
tum  mearum  levationem  quxram,  quam  ut 
vos  doccam  mc  hujus  rei  confcium  &  prx- 
lcium  efle  ;  ne  me  ifta  ignoraffe  putantes  fi- 
dc  in  me  labafcerctis.  Atque  ut  rcm  extra 
controveriiameffefciatis  ,  fcitote  a  Deo  in  j 
Scripturis  prxfcripttim  &  prxnunciatum  ef- 
(e;  quas  non  implcri  t  aiuueiiu»  eft. 

Tametii  vero  Chriftus  nobis  jam  non 
prxdicit  ccrtorum  fidelium  cafum&defc- 
ftioiiemaut  Euangclndcfertionem;iiec  ullx 


perfona  Pilatiinjufti  judicis  jufte   Cluiftum  tm . 

Hhum  fuum  condemnaret.    Tametii  enim 

reusproprii  &  fui  ahcujus  peccatinoncxti- 

tit,  fuit  tamcn  ratione  peccatorum  noftro-> 

1  um  qu.-e  fua  fecerar,  vel  maxime  reus. 

Vide  hoc  Ioco  quam  pcriculofum  iit  pa-  Paflorcm 

ftorempcrcuti,  nedumpcnitus  Ecdeiixau- ""'"" 

ferri :  quandoquidem  in  ilhus  unius  plaga r""'t'P'- 
i-i         '  o         c  ■  ^  °-   ncnUfiim. 

multicxduntur  &  confaciuntur.  Quomagis 

curandum  precibus  Sc  omni  reliquo  conatu, 

&  ut  bonum  paftorem  uancifcamur,iSc  com- 

paratum  retineamus. 

Hic  etiam  111  cos  commode  oratio  ftringi  Qunreftrio 
poteft  ,  qui  paftores  percutiunt.  Quod  ftu- !"'"  '"" 
dium  noftrum  in  precibus  pro  his  qui  in  Re- °r''"ll"n' 
publica  Sc  Ecclelia  prxfunt  acuere  debet. 
Nam  iiamorin  illos  hoc  non  obtineat  ino- 
bis,  proprix  tamen  falutis  cum  civilis  tunj 
cxkftis  cura  hocanobis  exigat :  quando- 
quidem  paftoribus  proftratis  ovesdiifipan- 
tur&  magnapartepereunt :  ut  propaftori- 
bus  preces  ad  Deum  fufae  pro  illifmctipiis 
ovibus  mftituantur.  Singularis  confolatio- 
nis  eft  quod  vulneri  antequam  incutiatur 
rcmedium  non  parat  folum,  led  pra:dicic,ni- 
hilveiitus,  nc  difcipuli  remedio  fretifefe 
tanto  maois  in  baratrum  defciflionis  a  Chri- 
fto  pra:cipitarent.   Sic  Deut. 30, 1,1,3,  &c- 
Neque  nobis  interdicitur  ,  quin  adverfus  la- 
pfusnoliros,  ii  quando  (quod  Deus  prohi- 
beat)  in  illos  incidamus ,  nos  ipfos  prxmu- 
nirc  poffimus.  Sed  ita  tamen  ut  ftudium  no- 
ftrum  firmiterconiiftcndi  nonremittamus. 
Et  quidem  nos  ex  Chrifto  offendidocet  Pe- 
trus,  1  Pet.z,S.  cum  m  fcrmonem  impingi- 
mus. 

Simon ,  Simon  ,  &c-~\  Chriftus  dc  Petro  &  Lvc.31. 
difcipulis  uondumad  lefequendumaptis  ju-  Cmftcur 
dicium  coniirmat  argumento  caufx  ,  quod  •^P"]'01 ' 


Scripturxfunt ,  qux  cercorum  quorundam  j  Sacan  illos  impediturus  iit  ,  ut  quod  concu-  C'"'  ""' 


pivcrunc, 


non  ^ottte- 


E      T 


N       C       E       L 


977 


rintfiqai, 

grttrts  /n- 
d.i  cum 
Sntana : 


Cui  nnn- 
dum  p.o  cs 
trant. 


Prtptma- 

iitatum 

S*t«n<tfin- 


piverunt,  dc  Chrifto  ilico  fcquendo  adi- 
pifcancur.Qualidicerer ,  gcaviora  obftacula 
objiciuntur  vobis  quam  quantum  exiftiuu- 
tis.  Namvos  cogicatis rcrn  vobis  clletan- 
tum  cumhomtmDus,  qui  vos  impedutit.quo 
niinus  me  fcquamini :  led  cgo  prxdico  vo- 
bis  luctam  vos  niancre  cum  latana,  non  tan-  \ 
tum  cuai  hommibus.  Za.h.},i,i.  &  Eph.6, 
li.  Tamctli  cinni  homincs  crant.quibufcum  \ 
tum  Iehofua ,  tum  difcipuii  colltictaturie- 
rant  ,  tamcn  quod  illisvcluti  inlirumentis  | 
duntaxacdiabolus  utatur.coru.Tiquc  opcram  | 
adhibct  ad  coniilia  fua  cxfcqucnda  ,  non  liuc 
caufa  Chriftus  facanx  hoc  attribuit  ,  idquc 
ut  nos  ad  majores  cum  copias,  tum  prudeu- 
tiam  cxufcitct.ad  majorcm  bclli  apparatura, 
Si  enim  cum  liominibus ,  homo  homini  op- 
ponendus  eflet,  Scc.  nunc  autcm  cum  ncgo- 
tium  nobii>  tit  cumS.uana  ,  cxletti  auxilio 
nobisopuscft  ad  iafcroruiu  vnn  aut  tufti- 
ncndam,  aut  repellcndam. 

Hic  mtemm  Chriftum  unam  caufam  afli- 
gnarc  hujus  ia  fcqucndo  ah.wx,Tx,<\wi.  non- 
dum  fatis  comp.uati  Sc  lnftiucu  crant  ad 
tam  ancipitem  cum  facana  pugnam.  Nec 
enim  plus  imponit  nobis ,  quam  cui  ferendo 
vires  fuppcditat.  i  Car.io.ij.  Neque  nos, 
dum  adhuc  molles  &  tenelli  fumus  ,  rcbus 
duris  conticiendis  adhibct.  Ob  eamque  c.ut- 
fam  apcrte  dixit  illos  nondum  eum  fcqui 
pofTe.  Tametti  enim  non  femper  paratos  & 
inttructos  advcrfus  moitcm  ilico  jn bclltun 
miccic,  aut  cumcapicahbus  hoftibus  com- 
mittit  iimul  atque  lllos  viribusad  prxhan- 
dum  &  mortcm  vincendtim  cinxcrit,ut  Aa. 
11.  patct :  tatnen  nunquam  addurioraccr- 
tamina  aliquem  vocat ,  quam  quibus  dcpu- 
guandis  par  eft.  Si  enim  mortahs  ea  commi- 
feratione ducatur  ei£a  jumcnttim fuum  ,  ut 
graviusei  onus  non  lmponat ,  quam  quod 
fubire  &  futtinere  povlit;  li  agricola  prudens 
jugum  juvenci  ccrvicibus  paulo  gravius  & 
durius  nonimponit,  &c.  Quiin  bello  hoc 
momcntaneo  &  civili  timidis  copiam  facit  | 
ut  domumredeanc,3cc.  Deut.io,^.  Ncdum, 
&c.  Tametti  cnim  difcipuli  &  cum  pnmis ' 
Petrus  graviora  oncra  fenferunt,  quam  qui- 
bus  fupcriores  erant  :  tamen  ipli  hxc  omnia 
fibimet  impofuerunt,  non  Chriftus,qui  cum 
Iudaico  fatellitio  pacifci  voluit  defuisdif- 
cipulis  dimittcndis  &  ablcg.indis  priufquam 
iefe  iplis  traderet. 

Deinde notandum  eft  ftudium  fatana:  inci- 
tatum  &  intlammatum  de  Chrifti  difcipulis 
yentilandis.  Sicut  cniin  olim  cxpetivic  Io- 


bum  ut  illtim  cribrarct ,  tcntarctquc  ,  lic  £c  diumJe 
difcipulos.  Hoc  argtiitur  cx  indeftfia  ejtfs iffi» vtnti- 
circuicionc  qtia  certam  peragrat.  lob.i,7.t\  l**d'i- 
diligcnci  invcftigacione  qua  tanquam  faine- 
licus  leo  itigicns  ouxiit  qtios  devorcr.r.Pjr. 
5,S.  \'idc  quam  promptus  St  paratus  crat  a.t 
fcduccndum  Achabum  una  cum  Prophctis 
Aclubi.  Vcre  enim  dc  1II0  dicatur  ,  quod 
Propheradc  Ciialdzii  dicit  ,  illum  non  fore 
fctlum  ,  non  dorniiturum  ,  ncc  dormitatu- 
rum,  cingulum  non  folverc  ,  ncc  corngiam 
noct;u,cV  noctcm  qua  pugnarc  nequcat  avcr- 
tari.  Item  quod  Propheta  alibi  dc  eifdcm  af- 
rirmat;  cos  nunquam  fatiari  faoguine  &  fpo- 
liis.non  magis  quam  famclicus  &  litibundus 
fatiatur  cibo  aut  potu,  qus  per  infomnium 
canturn  fumic. 

QuoJ  nos  doceat  ut  li  vclimus  illo  in  pu-  Cuiftrpt- 
gua  fuperiorcs  eflc  ,  nos  ad  prxlium  excicc-  patpfins 
mus,  neque  in  ilh  rclittendo  dormitcmus.  i>i7?"'/'='  »'- 
enim  illc  t'e  ad  prxlium  actuc,  nos  auteni^  _ 

r   r     *     ,  r  ,.    .,,        .    .,        r  nvtr.toc* 

notiplos  hcbetemus  ;  ii  ille  vigilct  lcniper,fWMn. 
nos  autcm  dormumus  aut  doimitcmus  ;  li</„m. 
llle  circutucurfcr ,  nos  delidcs  domi  fedca- 
mus ;  li  ille  arma  fua  in  nos  polita  &  tcrfa 
reddat ,  nos  autem  noftraarmacariem  ,  ru- 
biginem,  aut  muccdincm  patiamut  contra- 
herc;  ii  ille  lcmper  obfidcat ,  nos  a^gcres  £c 
murumnon  opponamus ,  aut  labesnonin- 
fraurcmus ;  quid  aliud  nobis  exfpectandum 
eft,  niti  uc  penirus  corruamus  &  devitti  fub- 
jugcmur ;  Qtumobrem  cxcubias  excubiis, 
diligentiam  diiigentix  ,  clypeum  gladio, 
prudcntiam  aftutix  opponamus ;  idque  fum- 
ma  aiiimi  contentione  &  ftudio  intcnliiTi- 
mo.  Hoftis  enim  quantumvis  imbellis  li 
contemnacur  ,  periculotius  eft.  Ne  quis  igi- 
turlibi  petfuadeac  partam  fore  vicloriam  , 
iine  fudore  &  fanguine  .cdetido  ,  ludendo  , 
faltando,  dormiendo. 

Ventilandi  verbo  notat  vehementcmfa-  y(ntl\M;e 
tanx  impielTionem  &  incurtionem  in  Vc-EcckJU 
trum  &  rcliquos  difcipulos.  Concuflionem  Dco&ji- 
enim  indicac  vehementiflimam  ,  qux  &  ma-  '•"'•*  '" 
nibus  c>:  scnibusfir  nunc  in  altum  effcren-    "'!"'"■ 


io,  ntiiic  ab  uno  latere  ad  alterum  latus  agi 
tando  :  ubi  notttndnm  cft  ventilationem  Hc- 
cletix  fcre  fcmpcr  in  Scripturis  Dco  attri- 
butam,  hic  diabolo  attribui.  Et  prxclare  fa- 
ne  Dco  convenit  ut  uiftar  agncolx  frtigi 
triticum  ventilet.  Scietidum  i"itur  Dcum 
•  timul  Sc  diabolum  ventilare  pios ,  fcd  longe 
alio  atquealio  modo.  Deum  enim  princi- 
pem  efle  in  hac  asitatione  ,  &  vcluti  diaboli 
manus  ita  vindlas  tcnere  ,  ut  Don  poltit  vnn 

majbrem 


itttrilmtit. 


5>78 


H 


R      M 


majoiem.quam  Deolrbitumerit.adhibere.  Patre  collocatus ,  unde  omnes  fatana:  ma- 
Deum  etiam  ventilaffi  Apoftolos  ut  eorum  chinationcs  &  fraudes  e  longinquo  profpi- 


calus  mimme  lethalis  cum  iliis  ad  cautio- 
ncm,  tum  ahis  ad  confolationem  adjumen- 
tumafferret.  Diabolum  veroideo  ventilaf- 
fe,  ut  ilhsperditis,  alnprauereaeoram  mi- 
niftcno  coliigendi  perirent.  Deus  cos  ven- 
tilavit  ut  purgatiores  evaderent.  Diabolus 
utiilos  ex  ventilabro  excuteret.  Videmus 
ioitur  Deum  cum  fatana m  eadem  actione 


cit,  ut  illas  caflas  &  lrritas  reddat. 

Quod  nobis  fingulari  confolationi  efle  /„  „UI  d„. 
poflit  ,  remedia  nobis  antequaro  mala  acci-  tiifptm*- 
dant,  iu  Chrifto  parari ,  &  emplaftra  vulne-  ia  mb'' 
nbus  antiquioraefle.  Hinceftquod  Deus,  *"''"""' 
nosadfalutemin  Chriftodeftinarit ,  priuf- 
quam  nos  in  Adamocecidimus.  Hinc  etiam 
reditus  e  captivitate  pra:dicitur,  antequam 


itaconjungi,  ut  Deus  tamen  non  tantum;  captivitas  importataeft.    Hsceftadmirab 

lis  medicandi  ars ,  prius  medicinam  parare 


fatanxmalitixnoncommunicet  ,  fed  con 

trarium  prorfus  efTeclum  &  (ibi  proponat  & 

erficiat. 
Vetf.32.  Hic  autem  occupationitacitae  occutrit: 

.AdferjHi   noc  enjm  Chrifti  difto  vel  prardictione  fub-  j  ftrum  ,  antequam  comparari  poflet ,  penre- 
fatmam m        -j^^  mentcs  Apoftolorum  ;   Quin  igi-  mus :  &  cum  ex  alto  decidimus ,  ni(i  Chri 
mbisyires  ..,..-,       f .  .       T-    r°,      |  „  .,  ^  r  ,  ■■  -   r 

nullx  m     tur  de  nobis  actum  eft:  quomodo  enim  lub 

Chriftnexi-fiAamus ,  qui  a  tam  poteuti  hofte  concu 


quam  morbus  immiflus  (it  ,  prius  empla- 
ftrum  parari ,  quam  vulnus  infligatur.  Nara 
fiaccepto  vulnere  parandum  eflet  empla- 


<~ju  mfle. 


tiendi ,  agitandi  &  tundendifumus  ?  Argu 
mentum  a  caufla  efficiente  ducitur.  Cui 
refpondet  Chriftus ,  omnino  conterendos 
efle  ,  li  nihil  eflet  quod  lllos  przter  proprias 
vires  fuftineret ,  &  ab  hac  lue  liberaret.  Sed 
illos  iplius  precibus  confervatos  iri ,  ne  pe- 
nitus  deiiciant  &  atterantur.  Perinde  enim 
eft  ac  li  diceret ,  verum  quidem  eft  fatis  fu- 
perque  efle  virium  in  diabolo,  ut  vos  obte- 
rat  &  diffringat :  fed  tamen  plus  virium  eft 
in  Dei  Spiritu ,  quem  ego  precibus  meis  ex- 
oraturus  fum  ad  vos  conlervandos  ,  quam 
Satana:  vires  ad  perdendum  fuppetant. 
Sicut  igitur  fatanx  impetus  Sc  aftum  cum 
noftra  lmbecillitate  &  inertiacomponenti- 
bus  nullanobisfalutis  fpesafTulgenitaetiam 
m  Chrifti  advocatione  &  patrocinio  abunde 
nobis  falus  fuppetit ,  &  victoria  adverfus 
omnes  inferorum  copias. 

Advocatus  autem  noftereft  non  tantum 


.  -idrQCMHi  preces  noftras  gratia  apud  Deum  perfun- 


ftus  precibus  quali  manum  fubjiceret  &  fup- 

poneret ,  ipfo  cafu  penitus  confringeremur. 

Sicicti  afcorpiis,  nifi  ilico  oleofcorpionum 

fc  ungerent  ,  perirent  ;  &  veneno  mfecTi, 

nili  amuletum  &  antidotus  in  promptu  fir, 

ftatim  intereunt;  nedum  cum  quis  ex  fatana; 

veneno  combiberit. 

Quod  (i  qturat  quis  ,  cur  non  periude  CurClrri- 

precatusfit  ne  Petrus  agitaretur&  a  SitinijhiPctmta 

concufliis   quateretur  }  Relponfum    datur,  lentiUri 

utilitatem  ,  quaiindead  Petrum  &  Eccle-M^"* 

(iam  redundavit ,  obftitifle  ,  ne  Petri  cafum 

deprecaretur.  Iuftitiam  Dei  obftitifTe  ,  qua 

commeritus  erat  Petrus  ,  ut  fuaincuria  & 

inertia  a  fatana  ita  colaphis  carderetur :  mi- 

fericordiam  etiam  Dei  m  Ecclefiam.  Hinc 

eft  ut  Iobum  afdigendi  &  adblafphemiam 

irritandi   copiam  fatanx  fecerit  :   perdere 

autem  &  ex  ventilabro  excutere  non  (it  paf- 

fus.  Hincpetimus  quidem  ,  ne  nos  inducat 

in  tentationem,  fed  ut  liberet  nos  a  malo  ,  li 

queminducturus.  Sic  fit  ut  parens  aliquan- 

do  filium  fuum  carceribus  cum  flagitiolis 

o_ 

teneri  patiatur  ,  &  eodem  modoexcipi  cum 
illis  ,  quod  mipfum  inofHciofiis  extiterit ; 
fed  tamen  cum  ad  mortis  fententiam  per- 


'?•  dens ,  iifque  gratum  odoremcoram  llloaf- 

flans  ,fed  noftras  etiampreces  antevertendo 
fuis.  Ex  quo  illud  apparet ,  omnem  Iibera- 

tionem  a  Deo  proficifci ,  idque  nullo  noftro ;  ventum  fuerit ,  ilico  parentis  vifcera  incale- 
merito ,  fed  tannum  advocatione  Chnfti , 
qux  in  mortis  fua:  facrificio  vim  obtinuit  & 
robur  fuum.  Sicut  enim  olim  unius  Moiis 
interventu  &  interceflione  mala  commeri- 
ta  a  populo  avertebantur,  qui  quidem  Chri- 
fti  typus  erat :  lic  &  noftra  Chrifti  interven- 
tu.  Hinc  etiam  eft  quod  tum  demum  modo 
iii  ptigna  fupcriores   erant  Ifraelitz  ,  cum 


fcunt ,  nec  patitur  filium  quem  morte  jure 
eximere  poteft,  perirc. 

Quod  autem  prccatus  eft  pro  Petro  ne  chrijtus 
fides  ejus  deliceret,  idem  &  pro  cxteris  pre-  f">  °"""~ 
carus ,  ut  conftat  ex  Joan.  17,  9,  to.   Cum  l"'-Ar'a~ 
emfnnon  Petrus  tantum  ,  (cd  vX  reltqui  A-  yilnt/;^rs 
poftoli  a  Satana  agitati  &  ventilati  lunt,  ne-  nrmitfl- 
ceflc  eft  Chiiftumpro  illisperinde  ut  pro  cent. 


Molis  manus  in  altum  fublata;  eflent.  Simul :  Petro  precatum  efl*e,  alioqm  certe  in  minu 

enim  .ic  manus  ejus  deciderant,ilico  Ifraeli-  ;  tiflimas  paiticulisfrafti  fuilFent,  quod  ab- 

tx  ccedebantur.  In  fpeculaautemeft  a  Deo   furdumeft:  ut  hoc  loco  Pomificu  abiurdi 

fint, 


E     V     A     M     O 

fint,  qui  hinc  primatum   Petro  adftruere 

conancur.  Non  diffireor  quin  ardentius  pro 

Perro  precatus  lic :  prout  cnim  cujufque  e- 

leclorum  tcntatio  pcriculolior  exticic ;  ita 

preccs  Chriftus  inccndcbat  magis. 

VtniiU-  Ee  lu  converftu]  Docct  Chnflus  Pctrum 

timiffm  tanto  diligcntioremefle  dcbcrc  alios  con- 

in  Ptin,    firmando,  ne  auc  Chnftum  ncgcntautla- 

bantes    &   impingentes  pcnicus   corruant, 

quo  ipfemagis  haccxpaitc  a  fatana  occu- 

patus  eft.   Quod  etiam  reipfa  faclum  eft  : 

nam  nemo  ex  Apoftolisgraviorem  &  du- 

riorem    fententiam    contra  apoftatas  fcrt 

quam  Petrus  r  Pet.  r.  Quid  ,quod  tota  fe- 

cuoda  Epiftolaconfirmandis  fratribus  fcri- 

pta  cft,  ucdifcrteIiquctc«/>.  i.  v.  II.  \^,irc. 

Vndc  etiam  Paulus  quod  per  blafphcmiam 

cccidiflet,  contraillamdiligcntiirime  vigi- 

lavit ,  i  T:m.  i.vcrf.  utt. 

lnEccle-         Prxterquam   quod  magnopcrc   profuit 

/><«•  hic  cafushis ,  qui  per  infirmitatcm  defecc- 

runt,  ut  non  Gne  caufa  ventilacio  Satanx, 

Ecclefia:  utilis  lit.    Eft  igitur  fornia  ha:c  lo- 

quendi  coufolationis  plena ,  diabolum  ipfum 

nos  tentando  &.  aoitando  ,    concutiendo, 

commifcendo  ,  quatiendo ,  vclinvitum  no- 

ftramfalutem  promovere  ;  non  fecusquam 

tricicum  cnbroauc  agitatum  &  conculliim 

excernicur  a  glunia  &  palea  ,  capillifquc : 

acque  hoc  prorfus    modo  ?frlm.  irji,  3. 

iinpiidicunturaratores;  quidum  Dciagrum 

vcxant,  purgatiorem  rcddunt. 

Matth.        *11  refponlis  Petri  &  difcipulorum  illud 

33.  in  univeifum  obfcrvetur,  illos  non  modo 

Pctridr     nullius  prodirionis  aut  defcftionis  apud  fe 

Hiftipu.o-    confc;os  effe;  fedporro  animis  apud  fe  pe- 

rumproto-    .  n.     tt  r    j-.i    -rt        n- 

ftiummn    nitus  conftituille  totos  (c  Chrifto  addicere, 

fatitfi-     ncc  vel  minimum  gry  ab  illo  recedere,  (e- 

r»H»>.        cum  &:  cumanimis  fuis  deliberafTe.  Quod 

quidem  ut  prarclarum  eft  ,  ita  non  fatis  cfle, 

hoclocodocemur.  Sunt  enim  plcriquc  qui 

proditioncm  fecumin  animis  circumferunt 

&  circumgeftant ,  qui  fcenxinfervirecon- 

ftituunt ,  &  apud    fe   conftituunt    Chrifto 

nuncium  &  Euangelio  mittcre,  (imulatquc 

advertunt  le   cum   illius   profefl~innc    non 

amplius  vita  aut  vita:!iujus  commodis  uti 

pofle. 

ln  oratlone      Ha»c  oratio  Petri  tametfi  in  fpecicm  pra:- 

Pecriijuje    clara  videri  pofltt  &  illam  Jo/ut  14, 15.  ex- 

c«/p,inrf,i.    primcre  ,  tamen  plurimumfcrmcnti  vcteris 

admixtum  habct.  Primum  enim  intolerabi- 

lis  fiiperbia:  eft,  (e  diierte  verbis  Scrvatoris 

Chrifti  &  Spiritus  Sancli  in  Scripturis  op- 

poacxe.  Debebat  cnimdiccre :  Siquidcm  ica 


t    l     1    c     a.  ,~r 

eft  a  Dco  conftitutum  ,  ut  grave  hoc  fcclus 
defe<fhonis  a  te  admittam.fcio  primu  juftuni 
elle  &  mco  merito  hoc  ficri ;  dcindc  tainctli 
ineluctabile  lit ,  tamen  dabo  opcram  ut  cum 
labcnej^m  nnhi  lit ,  utquamhoc  niiniinum 
ficripoflit,  ameriar.  Dcinde  inhoc  ditto 
iingulans  animi  (ibi  pra:ridentis  tumor  ap- 
paruit.ac  li  pcnescumcflct  feex  hac  flamnia 
eripere.  Et  quod  Pontificii  malitiofedeli- 
j  bero  arbitrio  fcntiunt  ,  hoc  Petrus  per  im- 
prudentiam  &  incuriamadmilit.  Notandum 
etiam  quomodo  Petrus  incautc  Chrifti  om- 
mfcientiam  pemcgat,&  fuam  defe  notitiam 
'  ci  notitia:,  qux  in  Chrifto  erat,  prjefert. 
Superbia  igitur^K/p/cAreft:  /  Virium  fuarura. 
ncmpe  in  prarfidcntia         \  Scicntix. 

Videigitureos  qui  in  doctnna  huangelii 
recle  fcntiunt.imprudcntcr  tamcn  iilud  vcr- 
bisnegare,  quod  inrus  &  in  animogerunt. 
lic  lacobi  4,11,14,15,1^. 

Chiiftus  prius  diclum  eumfpccialius  Pc-  verf.j^. 
troaccommodat,  tum  adjedhone  .^jwen.no-  CtuSpiri- 
ta  vehcmcntioris  affcverationis  firmius  con-  '■"  S.  nm 
firmat:  quafi  dicac  ;  Tu  pro  carteris  te  exi-  "*'"' 
mis  abifio  fcandalo,  acqui  ego  confirmo,  te 
praecipua  quadam  ratione  nic  deferturum, 
non  tantuni  coromuni  omnium  defcrtionc. 
Tu  dicis  te  nullomodo  medcferturum;  ego 
afFirmo  ,  tc  meadabnegatiouem  uiquc  de- 
ferturum.  Tu  nunquam  hoc  te  fadurum 
profiteris :  ego  contra  afTirmo,  te  hodic  at- 
que  hac  ipfa  nccT.c  me  ter  abnegaturum,  an- 
tcquam  gallus  bis  cantaverit.Et  tametfi  fatis 
tibi  efle  debcbat ,  quod  hoc  dixi ,  nunc  ta- 
men  tibi  folemniorc  &;  illuftriore  dicendi 
forma  hoc  confirmo  :  Amen  enim  dico ,  &>c. 
H:c  videmiu  Spiritum  Dei  faliitati  non  cre- 
derc  ,  fed  contra  tanto  ferventius  reiiftcrc, 
quanto  majore  impetu  quis  advcrfus  eum 
fercur.  Maxime  eum  qui  fc  falfo  abfolvit, 
ranto  profundius  coeno  pollutionis  &ini- 
quitatis  fua:  dcmerfumiri.  Denique  tanto 
magis  nudari  &  dctegi  alicu/us  impictatem, 
quanto  ftudiolius  eam  quis  operire  &  occu- 
lcrc  contendit.  Quod  cum  illis  accidit ,  qui 
imprudcntes  &  non  cogitantes  hoc  fcce- 
runt,  quidillis  fiet.qui  rcfragrante  confcien- 
tia  fe  abfolvunt  &  cxcufant. 

Cumautcm  ha:c  Pccroinfcio  in  animo  Ctrdli  hu- 
ejus  delirefcebant ,  videm:n  quanta  profun-  mmnpn- 
ditas  fit  hununi  cordisqunm  ne  ipfequidem-'"'"''''1'' 
homo,  quantumvis  juftus,  (i  cxplorarct,  pe- 
nctrare  poflit:  ut  non  linc  caufa  d  cium  fit 
a  Ioannc,  Deum  efle  majorem  cordc  noftro, 
1  /.£/*  («f.3,10,  &  a  Paulo  ,  non  inco  fe  ju- 
Khhhhh  ftirt- 


M»tt.3S 
Ma«c.  31, 
ffionana 

.  cxcttas 
contiA 
Denm  in- 
fur^t. 


98d  H    a    r.    m 

ficiri ,  quod  fibi  nullius  Criminis  confcius 
eflet.  i  Car.4,4.  lacobum  quidem  temere 
fecifle  in  confeflo  cft  ,  cumnon  profetan- 
tum  ,  fed  pro  domefticis  fuis  ommbus  rece- 
pit  Labanisfocerildola  furrepta  ncWiiiflc. 
Sed  videtur  vir  bonus  &  juftus  pro  fe  fpon- 
dere  pofle.  Verum  enim  vero  aliter  fieri  hoc 
loco  docemur.  Quamobrem  pulchre  mo- 
nent,  qui  confulunt,  ut  teiplum  noris.Muln 
cnim  receflus  &:  clandeftinx  Ltebrx  funt  n 
hominis  animo  ,  muka  fubterfugia  ,  multx 
rimx  &  plicx  ,  ubi  peccata  delitefcant  & 
occukentur.ut  valde  nobis  opus  lit  quondie 
lucem  verbi  inferre  ad  iftas  tenebr.is  illu- 
ftrandas.  Quod  2urem  Matthxusdicit  Pe- 
trum  Chriftum  abnegaturum  tcr,  antequam 
gallus  cecinerit ,  cum  Marcus  dicat  lllum 
hoc  fadutum  antequam  bis  cantaverit :  in- 
telligendum  eft  Matthxum  iuttlligere  Pe- 
trum  negaturumter  antequam  gallus  fuum 
illum  cantum  abfolverit. 

Etiamji oportuit  me  mori  tecnm,  &c.~\  Hic 
videmus  miram  cxcitate  non  modo  non  ce- 
dere  Chnfto,  fed  vehementius  contra  infur- 
gere.  Quod  vel  maxime  prodit  depravatam 
noftram  naturam  ,  qux  iuftantiis  ex  lege  & 


O     N     I      A 

verbo  Dei  obje£tis  fortius  obliftit ,  &  quak 
novis  viribus  colle&isadoritur.  Vide  Ioann. 
ij,8.  Quanto  melius  fuiflet  Petro  timere  ne 
prolaberetur  }  Proverb.  14,16.  Vide  etiam 
quomodo  pravum  hoc  Petri  exemplum  om- 
nibus  reliquis  impingendi  occationenfdedit. 

Quod  Chriftus  tertio  non  uroet  &  per-  ..    .    , 
git  ,  quod  cxpit  dicere  ,  porro  couhrmare;  co^tmt'n 
documento  eft  piis  hominibus  ,  &  Miniftris  chriHiex- 
prxlertim,  non  efle  contendendum ,  neque  tmplt. 
exiftimare  in  poftremo  vetbo  vi&oriam  con- 
iiftere;  alioqui  nullus  eflet  finis ,  &  altercan- 
do  veritasamitteretur.  Poftunam  igitur  & 
alteram  rci  alicujus  alTeverationem  quiefce- 
re  nobis  &  tacere  licebit.    Vide  hujus  rei 
exemplum  inligne  apud  Ieremiam,  quia  ce- 
dens  Pl'eudoprophetxabiit..'ere>».i8,ii.item 
X/f.3,10,11.  In  Chrifto  verohxc  ceifio  tan- 
to  inlignior  cxiftit ,  quoad  Petrus  fua  hac 
prxfidentia  Chriftum  cum  in  fuis  fan&ifli- 
mis  Prophetis  quorum  princeps  eft  ,  tum  in 
fuaiplius  perfona  mendaciiarguebat.  Si  ete- 
nim  ipfe  firmus  (licut  de  fc  profcflus  eft) 
manliflct ,  Chriftus  ncque  in  fuo  Fropheta 
neque  in  fua  iplius  perfouaaibi  infuis  dictis 
conftitiflet. 


M  A  T  T  H.   c.tp.  icT,  a  verf.  $6,  ad  47. 

3 6  Tunc  renit  JESVS  cum  eis  in  locum  ,  qtti  dicitur  Getbfemane :  &  dicit  difci- 
pulis;  Sedete  hic  ufque  quo  profeclus  precatus fuero  illic. 

37  EtaffimptoVctro&dttobiis  ftltis  Zebed&i  ,  ccepit  contrislari ,  & grarifi- 
meanfi. 

3  S  Tttnc  dicit  eis  I ESVS  ;  Vndiquaque  trislis  esl  av.ima  mea  ufque  ad  mortcm : 
vuuete  bic,  &  vijlate  mecum. 

39  Et  pro^refiis  pattlidum,  procidit  inf.iciemfiiam  , precans ,  &  dicens  ;  Vatcr 
vii ,  fi  pofiibile  esi ,  abeat  d  me  pocttlum  tslud  :  verum  tawen  110:1  ut  ego  volo, 
fed  ut  ttt. 

40  Tuncvenitaddifipulos,  &  reperit  eos  dormientes :  &  dicit  Vetro;  ltane 
iion potuistis  unam  horam  vigtlare  mecum  ? 

41  Vigilate  &  orate ,  ne  mtroeatis  in  tentationem ,  Jpiritus  qttident  esi  prom- 
ptus,  fed  caro  inftrma. 

42  Rurfnmfecttndoabiit,  &precatusen,d:cens;  Vater  mi ,  fi  non potesl  hoc po- 
culnm  abirc  d  me,  qmn  bib.m  ipfum,  ftat  rolumas  tua. 

43  Et  quitm  venijfet  reperit  eos  rttrfum  dormientes ;  erant  enim  octtli  eorttm 


gravati. 


44  Etrehcliseis,ritrfumabtit:  &  precattts  esl  teuio ,  eundem  fermonem  lo- 
quutus. 

45  Tunc  venit  ad dif  ipulosfuos,  &  duit  eis;  Dormite  quodfuperesl ,  & requte- 
fcite:  ecce,appropinquarit  bora  illa;&  Ftlius  bomisiisproditur  tn  manuspcccatoritm. 

46  Surgite,  eamus :  ecce  appropinqtta rtt  qui  me prodit. 

Marc. 


EvANCELICA.  p8l 

Ma  r.  c.    cap.  14,  a  vcr/.  31,  ad  4]. 

32  Veniuntigiturinlocumctijusnomen  cft  Gctbfemane.  Tunc  dicit  difcipulis 
ftiis ;  Sedete  bic  ufqucdnm  precatttsfuero. 

33  Et  ajfitmit  Petrum  &  Iacobttm,  &  Iobautem  fccum  :  cocpitqucexparefcere, 
Crgraxijiime  angi. 

34  Etdtxiteis;  Vndeqtuque  trisliscft  animamea  ufqtie  ad  mortem:  manete 
iic,  &  xigilate. 

SS  Vrogrcffuf\uepaululum,  procidit  in  terram :  &orarit,  ut ,  fi  feri  pojfet, 
abiret  ab  ipfo  bora  illa. 

36  Dixitque;  Abba,  Vater ,  owni.t fieri M te pojjunt :  transfer  a  me  ittudpocu- 
lum;  rerum  non  quid  ego  relim,fed  qttid  tu. 

3  7  Tunc  renit,  &  inrenit  eos  dormientes :  dixitque  Vetro;  Simon,  dormis  ?  non 
potutsli  uium  boram  rigilare  ? 

3  S  Vigilate  &  precamini ,  ne  introeatis  in  tentationem ,  fpiritus  quidem  promtus 
cVcfedcaroinfirma. 

39  Et  qtium rurfum  abiijfet,  precatus  csl,  eundem  fermonem  loquutus. 

40  Kcrerfus  autcm  inrenit  eos rurfum  dormientes ;  (erant  enim  cculi  eorumgra- 
yati)  nequefciebaut  quid  ei  refponderent. 

41  Et  renit  tertio,  dicitque  cis ;  Dormite  quodfupereil ,  &  requiefcite :  fufficir, 
renit  bora :  ecce,  traditur  Filitts  Iximitsis  in  itumtspeccatorum. 

42  Surgite,eamtts:  ecce,  quiproditme ,  appropinquarit. 

L  v  c.  cap.  ix,  a  39,  adj,j. 

39  Et  egrejfus ,  profeclus  esl  ex  morc  in  tnontcm  Olearum  :  fequuti  funt  autem 
etiamdifcipultejus. 

40  Qutim  rero  perreniffet  ad  eum  locum ,  dixit  eis ,  orate  ne  introeatis  in  tenta- 
tionem. 

4 1  Tum  ipfe  abfcefit  ab  eis  quafi  adjaclum  lapidis,  pofitifquegetitbus  oraxit. 

42  Diccns ;  Tater ,  f\  relles  tramsferre  poculum  boc  a  me  l  rerumtamen  non  mea 
roluntas  fedtuaf.it. 

.  43   ConfpecluseslautcmeiAngeluscccdocorroboraiiseum. 

44  Efipfe conslitnttts in angore ,  intenttus orabat ;  Erat autemfudor ejtts qtufi 
grumi  fanguinis  defcndentes  in  terram. 

45  Et  quum furrexijfet a prccatione ,  retijfetque  ad  difipulosfuos,  imeniteos 
dormientesprx  triftitia. 

46  Et  dixit  eis ;  Quid  dormitis?  furgite,  &  orate,  ne  ititroeatis  in  tcntationcm. 


AXALTSIS. 

PRimumhicfermoChrifti  defcribitur  a  fubje- 
fto  loco  ubi  habitus  cft  apud  lncjm,  magis  ge- 
ncrali ,  nempc  cum  jam  petveniflct  ad  montem 
Olivarum ,  apud  Mntlh,  tk  \Uic.  magis  fpeciali,  in 
villa  quxvccatui  Gethfemane  ,  maximefpeciali, 
cuin  eflet  in  horto  ,  ut  eft  apud  fomncm.  Caufa 
etiam  efticiens  notatur,  profecrio  in  illum  lo- 
cam  quodeoconfijeverarire{ut  videtut)prccatum: 
dcinde  adjun&um  hujusprofecrionisad  illumuf 


comitatum,  poft  eftecrum  Chrifti  notatur,  jrflio 
difcipulorum,  utibiconftdercnt  feorfim,&  aliquo 
fpatioremoti ,  ja&ulapidisapud  Luc.  quodfuofi- 
nedcclaratur,  ucfoluspcecatetur.apudixc.additur 
aliud  crfcctum  Chrifti,mandatum  ad  diftip ulos,ut 
Deumpiecaiemur:  quodfuo  finedcclaratut ,  ne 
inttcnt  in  tentationem. 

Matth.  37.  Aliud  crTe&um  Chtifti  notatur, 
fclcftio  trium  difcipulotum  cxundecim  ,  qui  pro- 
piuscum  acccderent.   Deindedcfcribitutaliuder- 


quelocum  notat  difcipuloium  fcu  Apoftoloruml  fe&um  Cbufti ,  quod  ca-pit  triftari  iquodcompa- 

H  h  h  h  Ji  h  1  xationc 


Matth. 
,6. 


5,81  H     A     R.     M 

rationc  majoris  exornatur,  non  tantum  cacpitcon- 
triftari,  fed  porro  gtavifTime  angi. 

yerf.it.  Adjundum  hujus  angoris  ,  profflli 
apud  tres  Apoftolos,  fe  undique  Sc  omni  cx  parte 
conmftatum  cfle  :  cujusangoris  infeeft"t£rum  cft 
inors ;  aliud  effeftum  hujus  mceroiis ,  adhortatio 
ad  difcipulos  ut  ibifubfifterent  &  vigilarent  cii  illo. 

Verf.}9.  Narraiut  porrocitcumftantia  precum 
Chtifti ; ptimum  fubjc&us  locus ,  aliqua  fparii  di- 
ftantiaatribusdifcipulis  :  deindeabadiuucla  ge- 
niculaiionc  (ut  eft  apud  IucOTjprocidtns  fuper  fa 


Olivarum  fittcs  ,  qtiam  Iefu  in  horto  frequen- 
tationem  ludas  non  ignorabat,  ut  liquido  con' 
Jlet  lefum  mortem  fpunte  fr»  ncbu  oppetiiffe' 
cum  non  (ttt  elim  HUas)  deferta  loca  captavit, 
fedin  iliitm  Locum  conccjftt ,  qtiiprodttori  tam 
obvittserat  &  expedituc.  &uo  cum  leftcs  ad- 
venifjet ,  ex  undecim  dtfcifulis  ocio  mai.davit, 
dicens  ;  conf.ditehic  in  tpfo  ingrefju  &  veluti 
iimine  hortt,  quoad  ego  aLquantulum  ibi  pro- 
ciem,  ut  hoc loco :  poftca forma  otationis  notatur.  '  greJ]ii/.,Deum  Patrem  invocem.hoc  modofoit- 

tudinem  adlbcritts  precandnm  magis  opper- 
tunam  qusrens.Luc.v.^o.quibtcs  etiam  edixit, 
ut  Deum  cum  illo  precarentnr.Petrnm  tctmen 


Lvc.43.  Effectum  hujus orationis eft  cortobo- 
ratioChtifti  :  cju.xdefctibituraberficientcir.ftru- 
mentali  Angelo  ,  forma  vifibili  &  (procul  dubio) 
veibisconfolatotiis  appatente;  defcribitutetiam 
Angelus  a  fubjcao  loco,  ncmpe  ccclo.  Quod  idem  |  &  duoi  Zcbedti  Jilios  Iacibttm  ty  loannem, 
fubintelligendumeflfactumfuiilefubfineduaium  \ut  glorU  fus.  in  monte  ita  perpeffionum  fua- 


37- 


jnfetiucntium  precationum 


rttm  teftes,  tttm  vcro  ut  laboranti  (fi  opus  ef- 


Matth.  40.  Narratur  effeautn  aliud  Chrifti,  fcnt)  f„bVenvent,  exundecim  feleHos  fuum 
ii;iisaddifcipulostumoaoilloslongiore,tum      ■    .,,.  ,•    ...  jnr,-     „,„„,„/;„,    „,;'.^- 


redkus  ad  difcipulos  tum  oao  illos  longi 
tres  propinquiore  intetvallo  remotos  :  qui  teditus 
fuo  eventu  declaramr,  quod  offcndit  eos  dormicn- 
tes.  Cujus  dornutionis  cfticiens  apud  Luc.  cft  tri- 
4iitiaj  tffeftom  eft  reprchenfio  difcipulorum'  o- 
mniuropei  Chrifiuin  &pnfettim  Petri.  Luc.46. 
yi.iith.  verf.  40.  qua:  reprehcnfio  exaggeratut 
sdjunaotempoie,  quod  neadunara  tantum  ho- 
ram  vigilaiint. 

Vtrf.  41.  Adhortatio  Chtifti  ad  difcipulos 
ad  vigilandum,  quod  fuo  finedcclatatur,ut  orent: 
qua: uttaqtie alio fine  dedatatur  nc  intrent  inten- 
tationem;  quod  efficiente  caufa  atguitut.quia  caro 
infirina cfl;  quod  diveifo  Uluftratur  ,  tametfi  fpiri- 
tusfitptomptus. 

Vtrf.  41.  Dcfcribitur  prccatio  Chrifti  ab  ad- 
junftonumero  ,  nempeqaod  fecundo  hoc  fecit ; 
formaeadcmcum  pnoreut  eft  apud  Mitrt.  fcd  ad- 
junCroaliquantuhimdefcrepante,  nempe  majore 
fetvore,  utapud  luc.  etiam  longiori  oratione  :  id 
enimvox  an-nvi^cmi  fignificare  poteft  ,  peiindc 
ut  majx>icmfcrvorem:vide,^<7er.ii.apud  iiir.44. 
atiudcffcflumagonisindicatur  ,  quod  profudore 
excernebatcoiporegtumosfanguinis  magnacopia. 
Verf.1,%.  Vbi  caufa  cff.ciens  dormitionis  afli- 
gnatur,  quod  oculi  eoium  gravati  cfltnr. 
Vtrf.4+.  Vide  39. 

Virf.  45.  Effeftum  teitiatdormitioniscft  acris 
Scdentatadifcipulotum  per  Chriftum  rcprehen- 
fio ;  qnatexornaturironia ,  quajubct  utpetgant 
donnirc  &  qukfcerc;  qu.xacctbitas  rcptehenfionis 
arguiuirabadiiinftapropinquitatetempoiis,  quo 
Chriftuscompreher.dcndus  erat. 

.Verf.Atk.  Quxacerbitasexaggeratur,  quod  jam 
illis  vcl  invitis  expergifcendum  erat  ut  abirent : 
quod  argiutui  ab  adjur.da  appropinquatione  pio- 
ditoiis. 

M  E  TA  P  H  R  A  S  1  S. 

TVm  Iefia  trajccio  torrcnte  Cedronis,  una 
cum  undecim  Apofiolis  venit  in  vallem 
propter  eximiam  feracitatcm  diciam  Gcthfe- 
manc,  ubiinter  alios  unw  korttu  erat.quo  Ie- 
fus  orationis.mcditatioms  &  coiiigendi  animi 
taufi  ventitarc  confitevtrr.t,  adbafim  montis 


duxit;  his  ita  d/Jpofitis  ,  fpontefua ,  vivens  0> 
vidensctpit  contrisiari  &angi  vehementiffi- 
me.  Vnde  tribus  iilis  dixit ;  Vndique  moerori-       3  %. 
bm  itapremor ,  ut  mceror  fua  magnitttdine 
lethalis  plane  &  mortifer  fit.   Vos  eiiam  h:c 
aiiqnantulum  jubfisiite  &  excubuu  agite  citm 
vesira  ipfirum  ,  tttm  mea  (fi optti  crit)  caufa 
potitu:maerore  premor  nonmfimorte  deponen- 
do  ,  fsipim  antehac  dolore  correptM  fedquem 
fubinde pepuli.Dcinceps paululit  progrejjus  vel       39. 
fcrvorepotitu  abreptus.primum  Luc.+i.in  ge- 
nua,deindepronuiinfaciemprocidens,adhunc 
fcre  modii  precatus  efi ;  Pater,fi  per  tuam  glo- 
riam,& clettorum  falutem  fieri  poJfet,nt  hujui 
acerbi(fim&  pocn&(quamjam  giijtare  C£pt)prt- 
fimtus  veiuti  ad  exhauricndn  calix  tranfeat, 
ut  aufcratur peto:  verum  enim  ve;o,  quicqttid 
efi,  &  quantumcumque  qttod  me  manet  ma- 
litm  non  mea  Jed  f.ta  (adquam  me  conforma- 
re  icquum  efl)  volimtas  fiat.  Quodvalde  vo-  Lve.4j. 
luit  a  Deo  Patrefuo  non  exorans,  ab  co  tamen 
repulfam  non  ttttit :  Beattts  etemm  Angeltu, 
utpoie  de  coelo  beatorum  domiciUo  dejcendens, 
eum  ab.omn.btts,  etiam  Apofiolis  defcrtum  0» 
derelilium  cum  jucunda  Jui  vifione  &  ajpe- 
tiu,  tum  verbts  confolatoriis  adfufceptum  re- 
demptionis  optts  corrobor avit .  &u?d  qtiidem 
ad  exitum  dnarum  infeqttentium  Chrifii  pre- 
cationumfafiumfuijfe  mteltigcndum  efi:  Lu- 
ca.  ttnica  modo  fintcntiatriplicem  hanc  An- 
geh  corroborationem  haudfectts  breviter  c:m- 
pleflcnte  ,   qtiam  triplicem  Chrifii  addifcipu- 
los profeclionem.ut  quid  agerent videret .Chri-  Matth. 
Jltu  lamctfi  abunde  fi.1tisff.1rum  rerum  ha-      40. 
buit,  quibusfe  totum  (quanlus  qiianttis  erai) 
vel  adfatigationem ,  occuparet :  tamcn  difci- 
pulorum  fuorum  cura  &  Joilicitudinc  ducius,  ' 
omrtcs  cum  tlhs  ocio  ,  qui  lcngicrc  ,  tum  tres 

(thcs 


E    r    A    N    < 

itlios quiprcpinquiori  inttrxallo  ab  to  rtmoti 
funt,  mvifit.  Quos  dormtentesprtler  Jptm  of- 
fendens,  quod  moerore  confeitt  ad  vigtlandum 
inidonei  ejfent ,  a.i  unum  omnei  verbis  per- 
jlringens ,  Petrum  pncipua  quadam  ratione 
pervellebat,  diceni;  Siccine ,  Pttre  ,fieri  decet, 
ut  tu ,  qui  omnibui  condijcipulit  in  otnrit  obfe- 
quii  (y  perpe/fionum  genere  teipfum  pr&tnh/ti, 
nonpotuerti  vci  ad  unam  modo  horam  mihi  tc 
in  vigihts  comitem  prdbere.qtiif  vigilare  ]uf 
ftufuijfesinterim  dum  ego  Jomn.um  c&pijem, 

41.  hocojficium  detreilarenon  debebas.  Vt  vtgi- 
letis  (y>  oretu  mcneo  ,  nefecuri  tentasiombut 
qm  vobts  tmminent  obruamini.  Kec  voi  fallat 
quod  Spiritiu  Saniti  in  vobu  operatione  prom- 
ptititdinem  ahquam  ad  refiiiend:t;n  fntiatts: 
htret  emm  tn  vobis  penittts  veterii  homtnii 
corruptcla ,  qtu  ommbtcs  ad  be;u  agendttm 
virtbut   deitttuta  ad  m.ileficii  omne  genut 

4j.      promptalj  pa^atacii.  Cbriitutex  difapulo- 
rttm  vifttationt  nuUam  confolationem  perci- 
pieni.fed  dolorem  augeni  ex  intuttu  pocni.qui 
iiiiob  hanc  ofcit antiam  ampliut  adhttc  depen- 
dendaerat:  ad  Deum  (ecundo  per  precei  re- 
greditur  :  ubi  tametfi  eadim  precandi  formu- 
lanfntfit\laic.}9.  Tamen  cttm  ferventtcrt 
ffirittt  ,  tttm  dittturniori tempore  (ut  videtur 
L  u  c .  4  4.) precasttt  eii  :  6J»;  qnidem  fcrvor  & 
intenfio  precandt  iide  orta  eit  ,  qttod  dolorei 
tum  adbuc  graritut  ,  quam  antc  ,  ttrgebant : 
ufqtte  enim  eo  animo  c,tien:a:itt  e;i,  ut  grumi 
fangttiriis  ex omn.bus  corporii  parttbut  tanta 
copta  manarenS ,  ut  nequc  in  gcnss  ,fednec  in 
vcslibttt  fitbfiitcrcnt ,  Jcd  ad  terram  ufqtte  de- 
fccnderent.  Luc.44.  Dentto  ad d,fapttlos  re- 
currcns.ut  pritcs  ,  eosfomno  opprejfos  offendtt : 
qttod  antmo  tnnili  oculu  etiam  gravati  cffent . 
i^uamobrem  ad  Deum  (ut  pritts)  recttrrtnsA 
ai  eundem  ,  qito  dtHitm  eii ,  modum  Dettm  ' 
frecattcs  cil.  Poit  ad  difctpulos  revertens  ($  \ 
jam  terlio  dormientes  ojfendens  acriitt  (tf  ajpe- 
rtus  qstam  prtttt  perftnnxit  hanc  fomnolen- 
tiam  fal/e  irridcns  ;  Scilicet,  inqait ,  quando-  ' 
qu.dem  bis  benigne  admmttt  non  rejiptfcitit,] 
ftrgite  dormire  ,  &  tanqttam  ebrti  ad  qtiie-  j 
tem  vos  compinue  ,fiqu;dcm  tcmputjam  in-  \ 
fiat ,  qno  me  fiiium  hominis  tradi  oportebit. 

46.  iam  emm  vet  vobis  invitis experg.fci  vos  opor- 
tet.  Gjuamobremfttrgitcin  occurfum  boiitbut 
eamus ;  prope  etenim  adtfi ,  quimt  traditti- 
rttitil. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Chriftus  in  horto  Gethfemane 
precesardenterfjndic  ,  &  Apoftotarum 
fomnolentiarn  arcitcr  reprehcndit. 


E     L     I 


98} 


4J- 


44- 


4S- 


Iubet  ut  coniideant  in  horro ,  quoad  ille  M**t». 
precatumiret,  &:  limul  illisprecationcmin-verl-;6- 
jungit  propolito  tentationcm  mtrandi  pc- ,  '  , 
riculo,  ut  cft  apud£»Mm.  Qui  duo  viden-  rlr„pui,u 
tur  non  poiXe  conliftcre.  Nam  conlidcndi  fi-fMitm. 
tus  precationinon  competcbat.  Sed  prom- 
ptuni  eft  rcfpondere  vocem  coniidendi  fy- 
nccdochice  lumi  pro  pcrinanfione  in  eo  lo- 
co.  Hic  qtt&>at  aliquis,  cur ,  cmn  Chrifto  & 
<.uicipi:!is  limul  jultacaufa  prccandi  fubiffct, 
non  limul  preces  liias  conjunxerint.  Vtri- 
quc  nictu  futurorum  m.ilorumopprcfTi  cum 
fuerint ,  xquum  vidctur  ut  copias  fuas  & 
vires  ad  Deum  exorandum  coi:jungerenr. 
Rtjp.  Chnftum  non  potuilTeper  Servatori; 
vocationem  ahorum  opem  in  Deo  pro  fe 
prcc.mdo  afcifcerc.  Solus  enim  dcbcbat  Sc 
potuit  Deo  pro  nobis  facisfacerc.  Ncc  enim 
ullius  hominis  auc  Angeli  preces  Dci  iram 
pacar;  poterant  ,  cV:  liberationcm ,  quam 
Chriftus  quxrebac ,  impctrare.  EJat  63,1,1, 
5,(J?c.  atcjue  hoc  plane  fuiilet  aiinum  &  bo- 
vem  conjug.ifTc  ,  &  agrumdivcrlis  fcmini- 
bus  confevilTe.  Dcinde  Chrifti  precationis 
fubjeftum  longc  diverfum  fuit  a  materia 
fubjecla  prccum  Apoftolorum. 

Hic  dtfcimres afrlictiones  quantumcunque  Grtveitf- 

graves&  acerbas  nos  non  modo  i  Dei  in-  /?"<?«"« 

vocatione  abfterrere  non  dcbere ,  fcd  potius  "'""^" 

nos  accendere  &  acucre  ad  prccandum.  H y- '"' .  , 
/.,.-..,         .   \  ,       '    opoitet. 

pocnta:  m  arniMionibus  ejulant  &.  exclamanc 

fenfu  ulcionis  divina: ;  fed  ut  Deum  quajrant 

non  pcrinde  facilc  cft.  Deum  quidcm  pro 

fuo  morc  rcbus  profpcris  adeunt ,  fcd  adver- 

iis  fe  a  Deo  fubducunr.  Contra  pii,  uc  ut  re- 

bus  fccundis  lilent  quandoque  ,  advcrlis  la- 

men  rcvivifcunc  ;  fpcs  cmm  hyroctita:  eft 

inftar  tclx  araneorum,  qux  lcvi  momento 

toljitur. 

Quid  autem  fit  tentatior.cm  ingredi ,  patet  i> c.40. 

exeventu  difcipulorum.qui  omnes  in  fugam  Qiyd  ten- 

verii,Cliriftumdefcrebant;maximevero  P6-^»onem 

trus,  quicumter  ncgavit  &  abjuravit :  in- '"orc  " 

gredieni:ntentationemnoneft  tantum  ten- 

rationem  fibi  objeclam  ante  oculoshabere, 

fed  laqueis  cjus  uiipediri  &  implicari  ut  non 

patcat  exitus.i  Csr.io.ij.ci:  1  Cor.i  1,7,8,8. 

Hic  etiam  q:ts.n  pollit  ,  quomodo  necef-  Q*or/*m 

fariuni  fuit  diicipulis  Dcum  precari,  nc,  Scc.  Difatm'.»- 

Cum  Chriftus  id  prius  pratftiterit.  £«c.n,  """t"' 

51.  !klohan.i7.  ncc  fieri  poflet  ut  excide- 

rencqjos  Chriftus  fcrvatos  eflc  voIuit.Re^. 

certitudinem  falucis  non  convellcre  mcdia 

qu.bus  ad  eam  itur.  Vidc  Ail.iy,->t.  Vndc 

Chriftus  ipfc  ad  preces  confugir ,  quanto 

H  h  h  h  h  h  3  nobis 


Vcri.r 
Cnr  Ch 

\\us  ijl 


9S4  II     A      R 

iiobismagishoc  inCumbit l  Nec  verofatis 
nobis  cfle  debet  ut  fervemur  ,  nili  ctiam 
Deum  vitx  incorruptionc  prxdicemus.  Cu- 
r.mdum  enim  r.on  tantum  ne  ad  noftrum  in- 
teritum  prolabamur ,  fed  ne  ad  Dei  gloriam 
obfcurandiin  6V  proximidamnum  impinga- 

1T1US. 

Quod  trcs  iftos  accepit  cxteris  relictis  ut 

propius    eos   ad  to-.^u^toj  infpeCtionem 

adliiberet  ;  id  eofecit  ,  uteofdem  abjectio- 

tresaffim-  nis  &affli-ta:  conditionis  tefteshabens,quos 

ffirit.        cloria:  in  monte  oftenfx  habuit ,  minus  ex 

miferriina  ejus  conditione  ad  defeftionem 

a  fe  follicitarentur.  Sic  Paulus  ad  tertium 

crelum  raptus  Angelum  Satanx  (ibi  immif- 

fum  habcb.it,  a  quo  veluti  colaphi?  cxdere- 

tur.    1  Cor.  11.  Sic  Iobus  divitiis  ,   honori- 

bus ,  liberis  ornatifllmus  ,  poft  ad  extrema 

nuxque  demerfuseft,  &  adjungit  (quod  hu- 

jus  loci  proprium  cft  )  xquum  efle  ut  qui 

bona  a  Deoacceperint ,  mala  itidem  acci- 

pimit  &  boni  confuknt.   Icb  z,  10.  Quam- 

obrem  ,  fratres ,  (i  qui  (imus ,  quieximiaa 

Deo  dona,  honores,  &c.  acccpimus ,  his  ve- 

Iuti  armis  feu  ferro  armemur  adverfusfpi- 

nas  &  cynofbatumafrliclionum,quibus  nos 

Deus    explorare    conftituit.   Quamobrem 

operandum  eft,  ut  omnia  Dei  beneficia,  ma- 

xime  illa  in  quibus  nos  a  cxteris  coxtaneis 

&  xqualibus  noftris  Deusdifcrevit ,  in  me- 

moria  veluti  congefta  &  affervata  habea- 

mus ,  ut  eorum  fuaviffimo  guftu  ,  qui  nun- 

quam  nobis  excidere  debet,  adverfum  ama- 

niui  aftiiiflionum  calicem  muniamur:  fcien- 

tcs  quod  iiqui  vel  in   Eccleila  vel  Republ. 

Chiiftiana   honoribus  prx   cxteris  onufti 

rmt;  qui  ignominiam  &  gratix  jacluram, 

&c.  verit.itis  caufa  rcfugiunt ;  hi  nullum  te- 

flimonium  filiorum  Dei  in  fe  habeant ,    nec 

aliis  unde  bene  de  fe  fentiant  prxbeant ;  qui 

ubi  in  monte  cum  Chriftofuerunt  &  in  hor- 

tocfle  recufant.  Vbi  (ingularis  confolatio- 

nis  loco  eft,  quod  in  illa  afrlictionc  cu  Chri- 

fto  funt ,  id  eft,  illi  iu  afrliclionibus  confor- 

mes  fiunt. 

.Acnu.tli-        Qiiod  ctiam  nos  admoner ,  ne  xqualium 

hiisnmin-  noftrorumhonoribusaut  donis  invideamus: 

yninxlnm.  quandoquidem  non  aliaconditione  illa  ac- 

Clpiunt,  quam  ut  graviorcs  tentationes  fub- 

eant.    Ecquis  enim  focio  donum  invidet, 

quodmoxin  henli  negotio  diftrahendum 

cft.  Eft  etiam  alia  caufa  cur  hoc  Dcus  faciat, 

nempe  ne  cxcellentia  acceptorum  donorum 

cfreramuranimis  &  infolefcamus.i  Cor.  cap 

n.verf.  7. 


M     o     n     1     A 

Pontificii  Chrifti  perpeffiones  fortrjidabi-  Pontificio- 

leslic  conliderant ,  ut  miferationem  com-  rum  "rcr 

moveant,  cum  quod  Chriftus  talia  tormen-m""-^°c" 

t  -  *  ,     ■  ■         » ^      rattmie 

ta  pertuht ,  tum  quod  pia  mater  vnso  Ma- -  r     ■ 

riaex  his  perpeiiionibus  muerandum  in  mo-  chriih, 

dum  afrhcia  iit ;  idque  ut  omnium  odium  in 

Iudxosaccendant  ,  qui  Chriftum  tamindi- 

gne  traclarunt.    Quod  quidem  humanum 

quiddam  eft  ex  prophanahiftoria  exprimen- 

1  dum.  Hunc  errorem  Chriftus  videturper- 
vellere.  Lttc.  13,  17, 18,19, 30, 31. 

Nobis  vcroincumbit ,  ut  in  Chrifti  paf- £;»/ «/** 
fione  ,  tanquam  in  fpeculo  .primttm  noftro-'fS'"'"*/" 
rumpcccatorum  tetram    &  horrendam  de- 
formitatem,  pcenxqueatrocitatem  ;  deinde 
amorem  Dei  incomparabilem;  tertio  redem- 

'  ptionem.quam  inde  percipimus,  intueamur; 
qttarto  ut  nos  ad  dolorem  pro  peccatis  abdu- 
cat:  denique  ad  vitx  novitatem  &  corru- 
ptionis  cruentationera  recla  nos  ducat, 

|      n"(£a%  Xvmt&tq.  ]  Quod  tum  mcerere  C*r  Chri- 

incepit,  cum  caufx  mceroris  fuixqueclare-'    .'"-'''", 
„       L   .         ....  .       „  r     r\  tc  demntn 

&  evolute  1II1  pnus  cognitx&prolpectx  at- „trtej^ 

que  etiam  creditx  erant ,  indicioeft  Chri-  /ere  cx t,c. 

ftum  non  ni(i  fponte  &  judicio  fuo  iftud  cer-nV. 

tamen  &  palxftram  ingreffum  effe.  Nam  in 

1  nobis  fecus  eft.   Cum  enim  mala  noftra  pler 

ne  cognita  habemus  &  Dei  comminationi- 

bus  indubitanter  credimusprxfertim  nobis 

ingruentibus  ,   ilico  dolorem   arripimus . 

Chriftus  non  item  ;  quia  fua  divinitate  illa 

propulfavit  &  procul  2  fe-abarcuit  tantifper, 

quoad  tempus  prxftitutum  lllis  petferendis 

adveniret. 

gViWquidem  dttpHcrter  nnbis  prodeil.-pri-  M/mc.33. 

mttmat  peccatis  noftris  fumme  voluntariis.CJjo/Kp/M 

&  voluntatis  prxcipitatione  admiffis ,  hancc    ./•' 

Chrifti  pro  illis  perpeflionem  >  ifyv  loco  op-^f' 

ponamus :  deinde  ut  offenlioni  ex  Chrifti  af- 

flifta  &  infirma  conditioneoccurratur.Nam 

cumfcimus  illum  fponte  hoc  feciffe  &  de- 

leftufuo,  qui  iftaomnia  ceclinare  poterat 

fivoluiflet,  nulla  racio  eft  cur  ejus  perpcl- 

(ionibus  ad  illius  contemptum  moveamur. 

Atqueut  fponte  hoc  certameningreflus  eft, 

(Ic  decurfo  penitus  hoc  ftadiofpontefuaex- 

piravit,  ut  poft  videbitur,  fecus  quam  inno- 

bis  accidit. 

Hujus  vcro  animi  motus  C £*.Jztu°riais. 

&  perrurbationis    apudj 

Marutm    duo  mernbra) 

funt,  videlicet,  v_  Xhpsrlcc. 

Vel  potius  Integrum  fuit  d-/d-  f  Avrni- 

»>'j«,cujus  Lttcm  mcm.nit  utp.J  rZxJxftCKtr.i. 

zz  .cujus  mcmbra  funt  ^  Kc\fs>>*- 


EvANGBLICA.  J>8J 

n  . ,   '   ■      EnJuuZim;  eft  omnium  facultatum  exjrent,  qui  ex  hac  Chrifti  abjeclione  &  exi- 

c^"  -     .  vehcmentiflimo  &  accrrimofeofu  irse  divi-  nanitione  ei  divinam  potentiam  dctrahere 

'  nas  obftupefactio.  Videmus  enim  homines  conabantur  ;  ajuot  euniin  hanc  voraginein 

eravitatemaloium  onuftos ,  maximc  cum  mocrorum.Sc  angorum  incidillc,  cjuod  Apo- 

fub:to  irruunt,  ut  hic  fictum  cft,  pcnitus  ita  ftolorum  defectionem  Sc  abnegationcmani- 

efTeattonitos;  ut  aftantibus  vix  apud  fe  cllc  mo  pr.xciperet ;  veriti  ne  lidiccrent  Chri- 

vid.-antnr.  S.d  illa  m.ih  qua;  oos  obltupcfi-  ftu.n  moitcm  exhorruifTe  ,  rcm  tanta  maje- 

ciunt  cxteriu  &  advcntitia  funt.  Intcftini   ft.itc  radigraa  a.hgnarent.  Scd  certo  cer- 

cnimdolores  aliquot  gradibus  proccdunt,^:  tuis  cft  Clinfhtm  tdeo  animi  pcndere  (k  an- 

incrementa  accipiunt.  In  Chrilto  vcro  iiaiul  xiuin  ciTe.quod  ipfc  calicem  lllum  bibiturus 

&femel  vidcntur  lllumadorti.  ellct  ,  cjui  oboculoscjus  obvcrhb.itur ,  i:t 

.,  ,.         A'i\tn9>Uel\  qua  omnibus  facnltatibus  ex  poft  cx  cjusprccationc,  quaDeum  comprc- 

"^ ,       "  mera  naturali  intirmitatc,  fanctafaculcarum  j  catus  eft,  liquet.  Nec  camen  altquiu  I .ic  ad- 

Psii*'       interfj  m/*?nfiiut  proprias  functiones  rclin-  j  miffum  cft  Fiho  Deiindignum  :  nam:Ili  lnc 

qnenribus ,  &  ad  communem  xgritudincm  luciandumcrat  non  cummorte,fed  cum  in- 

fubL-vandam  abreptis  ,  ipfc  inefFabih  divmi  fcris  ipiis ;  &  pccni  fubeunda  ,  qux  omnium 

judiciihorrore  tantummodooccupatus,  im-  noftrum  pcccatis  in  univcrliirn  num  &  in- 

politi  muncris  ad  tcmpus  non  rccor.Iabitur:   linitum  tcmpus  jufta  &  dcbita  er.-.t.  Qnam- 

bibit  enimcalicem  furoris  divini.atqueadco  obrcm  Chritlus  hic  nobis  contidcrandus  eft, 


faecesexfuxit  potius :  illud  volenti  ciobvc- 
nit  pro  peccaus  noftris,  quod  teliuda;  nolen- 
ti  obventurum  prxdicicur  fuis.  E^ech.z^, 
31,53,34.  Nim  fupra  vircs  intelhgcnti.v, 
memoriar,  judicii ,  voluntatis  humana:  cum 
quid  infjrtur  aut  inrligkur,ti  animi  aut  cor- 
poris  facultatcs  fuccumbunt ,  hoe  non  eft 
in  vitio  ;  ut  cum  penitius  &  attentius  in  ali- 
cujusrei  coramentatione  animo  occupato, 
oculus  non  cernit ,  qua;  ante  &  coramfunt, 
nullo  id  oculi  vitio  rit.  Atquc  ut  in  perfectif- 
iinio  horologio  ufu  venit,  ut  jaftus  ejus  mo- 
tus  ad  tcmpus  impediatur ,  velaeris  intem- 
pcrie  vcl  minurercntus  nullo  horologii  vi- 
tio  :  Sic  aniraoproptcronusdolorum,  qui- 
busprcmtur,  ab  ejus  propriis  muneribus 
obeundis  ceflance,  nullo  id  animi  vitio  acci- 
dit  Huc  acccdit  ut  primaria  animifacultate, 
mentc  fcilicet  5:  intelligentia  ad  rem  ali- 
quam  conliderandam  abrepta  ,  reliqua:  ani- 
ma:  facultates  cvtnmjtiit  eo  timulabripian- 
tur. 

Hic  difcendum  nos  peccatorum  noftro- 

rum  rcatu  promeritos  cfle  utangores  in  hac 

etiam  vitanos  corriperent,  quibus-perferen- 

dis  impares  animi  noftri  facultates  exiftunt. 

Chrilc;  autem  perpcflionibus  his  efFectum 

efle,  ut  nihil  jam  nos  angorum  incelTat,  niii 

quodfuftincndoerimus,  non  quidcm  viri- 

bus  naturalibus  ,  fcd  Spiritus  Sancti  nobis  in 

Chnfto  fuppcditati  :itau:  tinobis  hujufmo- 

di  quid  accidat ,  quod  hic  Chrifto  obtigit , 

Qu* vfa- *  cu'pa  abefle  nequeamus.     Hic  tjiurttur 

ttm  Chti-  quid  caufv  fuerit  cur  Chriftus  tantis  angori- 

JHcauJa.    busconfedtus  &  conSxus  lit.  Plerique   ut 

Arimmum  calumniam  coramodius  dedina- 


Ihlorei 
rtiam  in 
bac  vita 
peccata 
yntruerunt 


fhulcs  i>* 


non  utprivatus  aliquis  (  quo  relpectu  Dcus 
juftitia  fua  impcditusfuiffct  pccnas  vcl  le- 
villimas  fumerc)  frd  tanquam  publicapcr- 
fona  feu  prxs ,  &i  fponfor  prodebito  tiiio- 
rum  Dei. 

Non  igitur  mirum  vidcri  debet  fi  Chri-  , 
ftus  mortcm cxliorruit  quam  &  lmpuxqums  mwllwns 
&  conftantius  ferunt ,  &  piinon  iinefumma  m/tcer- 
alacritate  &;  lanitia  ampkftuntur ,  ad  mor-  mmtur. 
tem  tanquam  ad  convivium  properantcs. 
Nam  quod  adirapiosattinct.eorum  in  mor- 
te  tiducia  inde  ontur ,  quod  ipfam  mortcm, 
5c  mortis  ftimulum  ,  inferos,&  Dei  iram  aut 
penitus  ignorant,  aut  ftupore  &:  incuria  noa 
attendunt.  Quod  autem  ad  pios  attinet, 
tciendum  eft  longe  alia  in  arena  verfari  quam 
Chriftus.  Nam  prtmum  rem  habent  cum 
morte  &  inferis  dcvictis  &  prorlioatisjChri- 
ftus  autem  cnm  illis  jam  vegctis  &  armatis 
ira  divina  luctarus  cft.  Demde  piis  ope  divi- 
na  in  afrlictionibus  fuccurritur  ,  fed  Deus 
quodam  modo  fuam  opem  Chrifto  fubtraxic 
graviflime  Iaboranti  ,  ut  pcenas  nobisdebi- 
tas  plene  dependcrct.  Hinc  coarguantur 
Pontijlcii,  qui  Chriftum  verum  SamfoDem 
ob  communis  mortis  duntaxat«uictum  ex- 
horruifTe  dicunt ,  &c.  Hujus  autem  caufa 
immediatacft,  quodangores  fubito&  vclu- 
ti  unomomento  euminvafcrunt ,  ut  ex  fe- 
qucnti  verfu  conftat  cum  hoc  vcrfu  colla- 
to.  Nec  tantum  prxfentium  malorum  fcn- 
fus,  fcd  porroimpendentiumccrtiflimaex- 
pcctatio. 

ns^iXiio®^]  Ketandum  eodcm  ipfb  tcm-  Subit.t 
porc,  quocontriftari  ccepit ,  dolores  &  an-  Chipitm 
gores  curo  gregatim  S:  curmaxim  cornpuif- '?""" 

f:,  ita 


9_6  H      A      R      M 

fc,  itaut  unomomento  velutiad  collum  u(- 
que  in  aquas  angorum  &  cruciatuum  prxci- 
pitatus  &  detrufus  ellet ;  coque  afftrmat  lli- 
coatquedolcres  eumacceperant,  feillis  un- 
dique  obfeflum  fuitfe,ut  nufquam  mortis  cf- 
fugium  pateret.  Quod  quidem  ad  gravita- 
tcmcV  magnitudinem  pcrpeflionum  perti- 
net.  Nam  cum  catervatim  tanquam  fluftus 


O     N      I      A 

ta  efle  pofle  ,  qua:  nos  a  preeibu*  impedire 
debent;  neque  ulla  tam  atrocia  efle.quorum 
in  invocationenominis  Dei  rcmediumnon 
lit  paratum  ;  cum  Chnftus  a  timotefuo  ex- 
audicuslit.  Hcbr.<j,7.  Vide  P/a/.ijo.  1  lon*. 


cap.t. 

rfi)^«Tf.]  Iuflerat  prius,  ut  difcipuli  Pr-tftrtim 

omnes,  ut  eft  apud  Luc.  precarentur  ,  nc  in-  '"  digicnl- 
irurisconfluuntut  unus  altcrum  affequatur  i  trarentin  tentationem  ;  nunc  tribusfpecia-  ""'""» 
&  attingat ,  tum  demum  acnus  pungunt.  \  tim  mandat ,  ut  in  precibus  vigilarent  & 
Hinc  Propheta  dc  Eabylone  cui  graviter  j  excubias  agerent.  Cujus  ratio  eft  ,  quod  ad 
comrn:'natur,pronunciat  unadie  illam  &  vi-  IperpefTionum  Chrifti  fpcftaculum  propius 
duam&orbamfore.  Efa.  47,7,8,9.  Hujus  jadmilli.tahtomagisdebebant  precibus  de- 


fltx. 


Mattr. 
38. 

£h'*e  tri~ 
jhtn  ad 
mortem. 

Cnr  Chri- 
Jlw  tm  il 
I.i  ifefe- 
f-ret. 


Prec-nrlt 
•-ccrfiitM, 


rei  memorabileexemplum  eft  inlobo 
Quod  ctiam  nos  primum  admoneat ,  (i 

quando  nobis  lllud  advcniat ,  graviora  efle 

psccata  nnftra,  quorum  caufa  hic  tam  con- 

rertaaftitlionumconcurfatio  nos  invadit. 

Nam  cum  Chnftustot  &  tantorum  pecca- 

torum  pcenas  luebat ,  oportuit  illum  hoc 

modo  tracrari.  In  Iobo  quidem  S:  aliquot 

aliis  perpaucis  fecus  fit ,  ut  gravius  cxteris 

plectantur,  tametlieorum  fcekraaliorum 

piorum  peccatis  minora  exi(tant(cujus  plu- 

rcs  caufa:  alTignan  poflunOftd  maxima  par- 

te  fecus  fit.  Deinde  confolationem  habet :  fi 

quando  piis  &.  fidelibus  hoc  accidat ,  cos 

Chriftiperpefllonibus  tanto  propius  &  ar- 

iflius  communicare. 

-etntrr.amea  trtflu  eft  ndmortcm.]  Ideft, 
hic  dolornunquam  finietur  aut  intermitte- 
tur  niti  per  moi  tem.Sxpe  autem  dolore  cor- 
reptus  ,  illum  poft  depofuit.  Sed  hicdolor 
alius  eft. 

Mfi'.a?£  Jh.]  Se  prius  difcipulis  nudave- 
'  rat ,  quos  a  fe  fepofitos  efle  voluit.  lam  ve- 
ro  urjente  eum  X.  pungente  animi  ma:rore, 
tresreliquos  a  fe  abjunxtt,  hoc  confilio  ut 
Iiberius  cum  Deoageret  &  vota  fua  coram 
Deo  proferret.  Quod  tametli  alienius  appa- 
ret ,  cum  convenientius  videatur  iftos  m  fo- 
cietatem  prccationis  adhibere  ;  tamen  cum 
communiscaufa  noneflet ,  fed  Chrifti  pro- 
pria,  operce  pretium  eft  ut  ipfe  hoc  folus  fa- 
ciat.  Huc  accedit  interfuifle  uoftra  ne  ullus 
Chnftolaborantifuccurrerct.  JE/i/.<?;,; . 

Notttndum  porro  Chriftum  Dei  Filium 
doloribus  obfeflum.nullum  perfugiuminve- 

nilTe  prffter  Dei  nomen,  ad  quod  le  rccepit,  J  fus  fuerit.  Quod  nos  erudiataffiictiones  no- 
&  quod  ei  inftar  arcis  &•  propugnaculi  exti-  j  bis  debete  illum  precandi  ardorem  injicere, 


certare.ne  a  tentatione  vincerentur.Quam- 
obrem  quo  gravius  nobis  onus  incumbit,eo 
ferventius  elt  precibus  infiftendum ,  ne  cx 
tam  editolocodecidentes,  prorfus  obtera- 
mur  &  to  particulas  comminuamur.  Sic  vi- 
demusPaulumaffiduum  fuifle  iu  precibus 
&  frequentem  in  jejuniis.  Sic  David.  Ideo 
vero  vigiliarum  przcipue  meminit ,  quod 
nox  efTet  &  tempus  quiefcendi. 

Mit  f,«a.]  Argumenrum  complecTitur  C-mEcele- 
cur  vigilarent,  a  majore:  cum  enim  ipfe  hoc  fi*  LLnJli. 
faciam  ,  qui  herus  &  magifterveftcr  fum  ; 
nedum  vos  hoc  prtcftare  dcbetis.  Si  ego  hoc 
facio  ,  quipropriavirrutc  conlifto  ;  uedum 
vos ,  quialiena,  ideft ,  mea  confiftitis.  Et 
quidem  quod  ad  Chriftumattinet,  extrate- 
lum  tentationis ,  eoque  laborem  vigiliarum 
exiftit.  Sed  in  corpore  fuo  ouod  eft  Ecclelia 
tentatur  ,  jaiftatur,  agitatur  ,  &  excubijs 
agit.  Eoque  arquiflimum  eft  ut  nolipfos  co- 
mites  Ecclefixexcubiasagenti  pra:beamus. 
Precandum  pro  fidei  domefticis,  maxime 
pro  IofcphoafdicTo.  Vide  Hiftoriam  Vriar, 
qui  noluit  lecto  cum  uxore  una  cubare.dum 
populus  Dei  in  caftris  ageret.  2.  Sam.11,11. 
Cum  lgitur  Ecclefia  jam  tanquam  Iofcpbus 
gladio  ,  compedibus ,  fame  divcxetur  ,  nos 
proea&cumeaadorationes  &  jejunia  vigi- 
lare  oportet. 

Luctts  notat  eum  lapidis  jaflu  a  fuis  avul-  verf39.Sc 
fumfuifTe.  Vbi  notandum  quod  Euangelifta  Lvc.41. 
avulfum  fuilTe  narrat,  quo  indicat  illud  defi-  iJq-tar- 
derium  precandi  &  ad  Deum  confugiendi  d.remfm- 
Chriftum  incelTifle  ,  ut  illum  quodammodo  '" 
truderet,  ut  non  tam  a 


bfcelTt 


erit  quam  av 


ul- 


tit.  Quod,  fi  Chrifto  exitus  e  malis  non  pa- 
tuit  mfi  Deum  prccando,nedum  nobis./Offe 
<.M.i,verf.$.  ,  3L.Se/  cbfcurab:tHr,(yc.Sedqtii 
ncmen  Ueitnvoca:  fcrv.ibitur.  Simul  ctiam 
fKlandttm,Q---.\  tanta  &  tam  gr.ivia  tormen- 


qui  reftmgui  nequeat,  fed  veluti  efFracTis  re- 
paguliscV  impedimcntis  omnibuscruinpat. 
Atque  Ulud  indicatur  Proverbio  Salomonis 
cap.1%,10.  ubidicitur  juftumad  arceminyo- 
cationis  nominis  divini  acctlcrarurum.    Si 

quis 


Chniio 
fenfos  gr* 
rijitmni, 


Bl  ptniu. 


Preeali» 
Chrtilt  W- 
tti  exptrs. 


E     V     A      N      6 

^uisamicumhabcnsgraviusprcnutur.mhil 
ci  magis  in  votis  eft  ,  quam  ut  amico  in  oc- 
curfum  prodcat,  ut  fuum  in  (inum  amici  do- 
lorcm  exoncrct.  Quod  ii  amicis  facimus.qui 
nullam  fxpe  mcdicinam  malo  afFcrre  pof- 
funt.nedum  Deo.qui  illud  poteft  Huc  etiam 
fpeclat ,  quod  prae  nimio  ardorcDcumac- 
ccdeiidi  non  potuit  longius  progrcdi ,  antc- 
quam  coram  Deo  prccibus  lc  iilteret. 

EflurerlTn  ijt&ffvTTvr  otorS~\  Lucai  habct 
eum  prius  pofitisgcnibus  precatum  :  poft 
autcm  interiorc  fcnfu  iniferia:  pronus  tcrrar 
incumbit.QuodnosdocetquantopcreChri- 
ftus  fcnfu  pcccatorum  dcjedtus  cft  i  ut  is  qui 
coelis  altiorcffct,  fe  ad  ima  quxque  profter- 
ncrct,  tanquam  profiterctur  fe  indiguum  cf- 
C: ,  qui  ccclum  alpiccret;  digniffimum  ,  qui 
in  barathrum  infcrorum  demcrgcreturpro- 
pter  pcccata  noftra.  Quod  etiam  nos  docet 
quomodo  afflifti  &  percuiTi  fenfu  pcccato- 
rum  noftrorum,  teftimoniaetiam  quarramus 
vcn  noftrx  humilitatis  &  abjeclionis.  Hinc 
eft  quod  lobusin  pulvere  &  cinere  fe  vol- 
vat :  item  quod  qui  olim  jejifhabant ,  capiti 
pulveremafpergebant.  Sic  David  affirmat 
pulvcrem  fibi  pro  cibo  fuiffe,  lachrymas  pro 
potu.  Pfal.101.,10.  Lament.},i6.  Hocqui- 
demChnftus  noufccit  in  Ecclefia,quoniam 
externi  geftus  ibi  ordinarii  &  prarftituti 
funt,  fed  privatim,  &c. 

Xotcturpondus  peccati ,  quod  Chriftum 
ad  terram  ftravit ;  quod  nos  levc  plerumque 
ducimus. 

Sejuitttrprecatio.  In  qua  primum  fcien- 
dum  eft,  non  effe  m  vitio ,  li  quis  malum  in- 
grucns  &  adventansdeclinare  ftudeat ,  cum 
illud  natura:  humanx  incorruptx  congruum 
lit. 

Hic  fi  objiciatur  Chrifti  voluntatem  Pa- 
ttis  voluntati  contrariam  effe :  Rejp.  diver- 
iameffe,  no'n  contrariam ,  poteft  autem  di- 
»erfa  cffe  iine  peccato  :  ut  filius  ingenuus 
optat  vitam  patris.cujus  mottem  Deus  vult. 
Vitie  AHor. 16,6,7. 

Deindc  quod  illud  non  pure  deprccatur, 
fcd  -JznJiZxut,  li  Dco  ita  vifum  fuit :  quod 
eftdigniffimum  Chrifto  &  Chriftiano  :  ut 
contra  alienum  ,  immunitatem  a  malis  pe- 
tcrc,  invitoDco. 

Haftenus  igitur  extra  controverfiam  eft, 
nihil  contra  officium  fieri.  Rcliquum  eft.ut, 
fi  quaculpa  fit ,  in  eo  verfetur  &  confiftat. 
quod  cum  probe  noverat  conlilium  Dei 
fuiffe  antc  jafta  mundi  fundamenta  lege  & 
Prophetis,  atqueadeofuoipGus  teftimonio 


1     1    1    c     a.  58? 

I  clariffime  confignatum  &  fiequentibus  re- 

pctitionibus  ingeminatum,  ut  hunc  calicem 

cxhaurirct,  hac  tamen  petitione,illud  videa- 

turin  dubium  vocarc.  Perinde  emm  eft  ic  li 

diccre  viderctur,  li  fieri  pollit  ,  irntumfit 

tuum  confiiium  ,  tux  pcr  Prophetas  atquc 

1  adco  mcipfumprincipem  Prophctarum  pra:- 

;  di&ioncs;  caquc  (li  ficri  potcft)nonfint  vc- 

I  ra,  qux  ipfc  veritas  pronunciavi.  Hic  igitur 

1  rcplicandumcft,  quod  prius  dc  obftupcfa- 

clione  Chrifti  Euanseliftanarrat,  &  de  gra- 

vitatc  incoraparabili  malorum  ,  quibus  pic- 

I  mcbatur  &qua:  mcmoriamejusfinitam(hu- 

j  manam  fcilicet)  opprimcbant.ut  ad  tempo- 

ris  momcntum  illius  conlilii  aliquantulum 

dubius  fucrit  ,  &  inillam  partem  propcnde- 

rct ,  quanlli  commoda&falutaris  fuit.   Vi- 

debaturenim  prima  fpecie  vcluti  indignura 

Deo  ,  fuum  Filium  ad  tantamabjc&ionem 

redigere. 

Hinc  itcrum  colligitur  quam  incompara-  Infinii* 

bilis  &  fumme  infinita  fucrit  pccna,  apimF""'"?? 

Chriftus  pro  nobis  pendebat.qua:  Chnftum  '"  c  """ 

,.     ,       '    ,  «.  ,  'i    c  .       pmu, 

adigcbat  ut  hanc  petmonem  proferret.  Le- 

giinus  enim  Paulum  &  Mofen  xternum  cor- 

poris&  animi  cxiliumlibi  ipfis  prEoptaffe, 

ut  Dei  glpriam  ,  populique  falutemprocu- 

rarent.  Rom.9.  Excd.  31.  Si  i^itur  hi  viri 

g!oriaDei&  fahitc  populi  pcrmoti  extre- 

mum  exitium   minime  deftinatum  fibimet 

accerfere  fponte  voluerint  ;  oportuit  gra- 

viorem  poenameffe,  quam  aliquisdamna- 

torum  in  omne  xvum  perlaturus  erat ,  qus 

Chriftumperpellcbat  multis  gradibus  divi- 

na;  gloria:  &  humanx  falutis  fitientiorcm 

quam  aut  Mofes  aut  Paulus  ut  pocnam  libi  a. 

Deo  impofitam  declinaret. 

Htnc  ctiam  difcimut  nihil  tam  acerbum  &  Praxptum 

tam  amarum  efie.quod  nonfubire  nos  opor-  vofamutii 

teat ,  dummodointclligamus  nobishoc  vo-  <<'»">•*  •*- 

luntate  divinafuftinend'um  effe.Nam  omnes  f"lK'»m-t 
-,._  .  .  ,  .  nebtiext- 

afflictioncs,  qux  pios  manent,cum  his  com-    -^ 

pofitx  &  collatx,  vix  pulicis  morfu  xquant. 

Nullus  ergo  calix  tam  amarus  &  acerbus 

eft,  quem  commcntatio  calicis  Chrifti  & 

amaritudinis  ejus  (tanquam  faccharum  in- 

jcftum  &  maceratum)  non  facile  demitiga- 

verit ,  &  quodammodo  dulcem  rcddiderit. 

Vide  Hebr.  ii,i,x,3. 

Hinc  etiam  liquet  duas  effe  in  Chiifto  vo- 
luntates,  unam  quoad  homo  cft  ,  altcram 
quoad  Deus.  Lve.4;. 

Apud  Lucam  Angeli  e  ccclo  apparitio  Q»»ttes, 
priori  pctitioni  fubjungitur,&  verolimile  eft,  ^n^tlus 
ad  fingulas  trcs  vices  Aneelum  appatuiffe,  . 

1 1 1  111 


ul*W«1"»•"■ 


Ju  tpfi  re- 
fulfa  Denj 
ttes  fuble- 


Vetf.44. 
Grumi  jnn- 
g*unti. 


9%%  H      A      R 

ut  lllum  lalTum  &  pcrtxfum  doloruru  ,  con- 
folaretur&  coiroboraret.  Cujus  hxc  ratjo 
cft,  quod  Lhcm  hoc  fcribcns ,  pcrinde  com- 
niunc  adjunctum  tribus  prccandi  vicibus  at- 
tnbuit,  atque  difcipulorum  dormientium 
viiitationcm  atqticexpcrgefa&ionem  atque 
adeohanc  Angeli  corroborationcm  vilita- 
tionipixponit.  Huc  accedit  quod  ab  An- 
«relo  recreatus  aptiorerat  addifcipulos  con- 
nrmandos. 

Hoc  ltidem  Chrifto  accidit  cum  in  de- 
fertoeffet,  ubi  ab  homimbus  auxilium  & 
opem  conftqui  nequivit :  itidem  &  rmnc  in 
hotto  fit,  ubi  cum  toto  mfeiorum  excrcitu 
lucutus  eft.  Quod  idcirco  faclum  videtur, 
quod  nuilum  ci  in  terris  ab  ullis  hominibus, 
(ne  i  difcipulis  quidemiuis)  fuppeteret.Eo- 
que  fperandum  m  Deo  eft,  eum  nos  nonde- 
fcmirum  ,  cum  limus  ab  omnibus  humanis 
fubiidiis  nudati.  Vide  excmplum  Eliae  a  ra- 
pacibus  corvis  aliti  &  nutriti.Sicut  enim  ad- 
verfus  ptimum  mandatum  peccatur  ,  cum 
fubiidiis.qux  Deus  dedit,  prxterito  Deo  ad- 
hxrefciraus ;  iic  non  minus  .idverfus  illud 
inandatumpeccatur  ,  cum  ceflantibus  aut 
fublatis  fubiidiis,ilicolabafcimus;ac  il  Deus 
non  perinde  nos  line  mediis  fcrvare  poffet, 
atqnc  adminiculis,quibus  ad  nos  fcrvandum 
aut  confolandum  ufus  eft.  Atque  hoc  tan- 
tumabcft  ut  Chrifti  cruciatus  &  angores 
niinuat,  ut  illos  magis  cxaggeret,quod  tan- 
ti  &  tam  incredibiles  fuerint ,  ut  illis  peife- 
rendis  Deifiliohocfublidioopus  fuerit. 

Kotemus  potro  ,  nos  repulfam  in  his  qux 
non  tam  commoda  expetimus  patientes,ta- 
mcn  a  Deo  (ublevari,&  vinbus  &  fortitudi- 
nc  armari ,  quibus  reliftendo  &  perrumpen- 
do  (imus.  Tamctfi  Chriftus,  quem  Pater 
fempcr  exaudit ,  lohan.  11,41,41.  repulfam 
non  eft  paffus ,  quandoquidem  fuam  volun- 
tatem  Patris  coniilio  permifit.  Et  hoc  eft 
quod  Apoftolus  ait,  Chriftum  exauditum 
fuifle.He^.5,7. 

Diciturgrumos.tanquam  fanguinis,eaco- 
pia  emilifle ,  ut  ad  terram  deciderent ,  non 
tantum  genas  fccdarint  &  in  illis  fe  (ifterent; 
ita  ut  patticula  «'<nj  fit  ut  Hebrxorum,  Caph. 
itemutillud  lohan. 1,14.  ut  gloriam  unige- 
niti.  Ptimum  illud  notum  eft,  homines  in 
fummis  angoribus  &  cruciatu  incaltfcere, 
&  incalefcendo  fudorem  emittcre,  unde  fo- 
lemnc  moribundis  fudorcm  quendamexcer- 
nere.  Hinc  eft  quodfanguis  altariafpcroe- 
batur  ante  oblationcm.  lllud  ctiam  notum ! 
cft ,  corpus  fuis  aquoiis  humoribus  exluuftis ' 


M       O       N       I       A 

&  cxfudris  poft  fanguiuem  perfpirarc  te- 
nuem.  Sed  Chriftum  magnitudine  dolorum 
ita  preflum  fuifle  conftat,  ut  cjus  vis  &  acri- 
monia  non  tantum  aquofum  humorem  ,  fed 
&  fanguinem.eumque  magna  copia  &  velu- 
ti  congelatum  extrufent ;  nam  guttx  tam 
confettim  &  tantaceleritate  emitrebantur, 
ut  priufquam  corpore  excerncrentur ,  ali- 
quot  guttulx  in  unum  quaii  fanguinis  cor- 
pufculum  coalcfcercnt.  Cum  autem  fit  <nip- 
7rx0tia  animi  cum  corpore  ,  animo  incom- 
parabiliter  affedlo  dolore  ,  non  mirum  eft  li 
corpus  in  fummam  quaffationem  adduxerir. 

Hoc  etiamgraviflimum  teftimonium  eft,  Summi 
infernalis  Chrifti  perpeflionis.  Ingens  dolor  itlmsim- 
erat  qux  fceminx  extorlit  tantam  vim  aqua-  lt""<m'  ■ 
rum  quanta  Chrifti  pedes  lavit  ,  Lucs.7. 
Quantus  igitur  hic  qut  tantam  vim  fangui- 
nis  expreflit  ?•  Hoc  ,  ut  nos  docet  ad  quam 
pctnitudinem  noiipfos  adigerc  &  extimula- 
re  debemus  ,  ita  ,  &  (ingularem  confolatio- 
nem  affert ,  ut ,  cum  pcenitudme  noftra  in- 
dignationematqueadeo  vmdidam  noneam 
fentiamus ,  quam  peccatorum  magnitudo 
efdagitat.mcminerimus  Chriftum  perfecM- 
llmam  pro  noftris  peccatis  pcemtudmem 
expleviffe.  Propheta,  fontes&  rivos  aqua- 
rtim  exoptavit ,  quibus  populi  dclicla  plan- 
getet :  prxterquam  autem  quod  una  Chri- 
fti  lachrymula.cum  fontibus  &  rivis  Iachry- 
marura  Propheta?,non  tantum  xquamla,fed 
6V  prxponenda  eft  ,  quia  lachrymx  fuut  Dei 
veri;  videmus  illam  copiam  vel  fanguihis 
manaffe,  qux  admirabilisert;  &  non  tantura 
oculos  fontcs  lachrymarum  extitifle,fedto- 
tumcorpus  Chiifti  velutiinrivosfanguinis 
coiiverfum  efle. 

Vere  igitur  hic  is  eft,  quem  Ecclefia  mi-. 
ratur  veftibus  fanguinc  refperiis.ex  hoftium 
regione,  &  ex  Metropoli  inferorum.Scd  ta- 
men  hoc  intereft  ,  quod  Prophet3inteIligit 
Chrifti  veftimentahoftium  fanguine  fxda- 
tafuiflc.  Hoc  autemlocoChriftusproprio 
fanguineperfpergitur.  Verum  quidem  eft, 
fedintcrim  hxc  proprii  fanguinisrefperfio, 
caufa  eft  cur  veftimenta  ejus  funt  veluti 
luuftafanguine  hoftium  fuotum,  tanquam 
quitorcuhrcalcaffet ;  caufa  etiam  curpe- 
des  noftros  in  fanguine  impiorum  ponemus, 
imo  vero  curequis  ad  frxna  ufque  in  fan- 
guinem  illorum  admiffis  incquitnbimus. 

Hujusaddifcipulositationis  caufa  colli-  M<tt». 

citur  cx  ipfo  rei  eventu,  nempe  ut  lllos  quo  vc    *°' 
1  n-         o  1  j  ■      rr?       ClmHitr- 

locoeuent,  &  quibus  ad  tentationi  relHten-      r  , 

dtuu  vinbusintclligeret ,  &  quod  deeffet  id  {iJM,la!, 

fupplerct. 


*Ab  hmi- 
rtibui  nun- 
ijuam  prA- 
JiltA. 


Cbrifti  <m- 
gerei  ex 
^ipojlolo- 
rumfecu- 
rilAte  m.t- 
;trei. 


1     V     A     N 

fuppleret.  In  <]U0  illud  nttandum  eft,  fingu- 
larern  &  incredibilem  fuiflc  Chrifti  crga 
fuos  charitatem  ,  qui  in  tanta  dolotum  inri- 
nirate,  quibus  obfeirus  crat.qua:  ejus  pro  fe- 
ipfo  curam  uicrito  vcndicarc  potcrat ,  non 
tamen  fuorum  curam  abjicit  ,  fcd  cos  veluti 
fecum  in  mcdiis  mahs  (cxtcroquin  onuftus) 
circumgeftat.  Quod  nos  doceatut  curx  & 
fidei  commiilbs ,  nunquam  neinaccrrimis 
&  acerbiflimis  noftris  temporibus  defera- 
mus.  Sic  videmus  lohannem  carccrc  inclu- 
fumSc  jam  morti  crudeliproxiruurn  ,  folli- 
Citum  fuiflc  ut  difcipuli  fibi  plus  xqucad- 
diftiores  Chrifto  firmius  &  arctius  adhxre- 
rent.  Matth.n.  Sic  videmus  Paulum  vel  in 
maximis  fuisafrliilionibus.  i  Cor.u.ii.&c. 
Hic  igitur  Ioabi  exemplum  nobis  propo- 
nendum  ,  qui  cum  certain  provinciam  bcl- 
landi  accepillct ,  &  fratri  alteram  attribuif- 
fct ,  pollicetur  fe  laboranti  fratn  fuccurfu- 
rum:  candem  abillo  opcram  exigenscum 
ipfe  hoftibus  inferiorfuturus  crat.i  Samuel. 
cap  10,  verf 'n. 

Qtiod  ii  quis  fxc/^ijtr.Charitatem.cx  hac 
pattc,  in  Chrifto  non  tamluxiflc  ,  cumalii 
hoc  prxftitifleinventiiint;  hi  incrrorc  ver- 
fanrur.  Nam  quod  aliihujus  officii  funt  mc- 
mores ,  indc  fir  quod  ne  milleiimam  partem 
earum  afrliftionum  pcrferant,quas  Chriftus 
fubiit;  quibus  Chriftus,  pro  modulo  virium, 
quas  concedit ,  afrlidioms  caliccm  adme- 
titur. 

Hinc  nafcitur  fingularis  confolatio,Chri- 
ftum  jam  folutumomnibus  curic.qux  illum 
circumliftebant ,  noftri  non  polTe  oblivifci, 
aut  curamde  nobis  abjicerc. 

Quod  dicitur  veniffe  ad  difcipulos,  id 
intelligendum  videtur  de  ommbus,tam  octo 
illis  rcmotioribus  ,  quam  tribus  propius  ad- 
motis  :  quos  dicitur  omnes  dormientes  of- 
fendiflc  ;  loci  enim  circumftantia  indicat, 
prxter  cxfpectationem  hoc  illi  accidifle :  il- 
laeniminventa  dicuntur  ,  quae  prxter  ex- 
fpcclationem  accidunt.  Quamvis  lgitur  fe- 
cundum  divinam  ejus  naturam  omnia  fci- 
ret,nec  quicquam  llli  novum  fuerit:  tamen, 
&c.  Hic  igitur  dolor  Chrifti  rccrudefcit, 
cum  ofto  difcipulos  dormicutes,  &  in  tantis 
periculis  fecuros  orfendit.  Quod  eum  tanto 
magis  percuflit  ,  quo  hic  tam  intcmpeftivus 
fomnus  inexfpectitus  fuit.  Quod  cum  illi 
magnopcre  difplicuit ,  eoque  dolorem  gra- 
viorem  Chrifto  accerfebat  j  quantum  & 
quamacremil!umdoIoremputai>imus,quem 
accepit  ex  reliquorum  trium  fomno  ,  quos 


tatim  com- 


C      E      L      I      C      A.  i?9 

cV  arclius  complectebatur ,  &  quibus  plus 
credebat»  Quod  quidcmcum  eum  obcant 
caufam  punxit ,  quod  Dco  hxc  fomnolcnru 
ingratacfletjtumipfuniangercneceHecrar, 
quodhujus  fomnolcr.tixpoenaiplimctluen- 
dacflet,&  illius  porrodcfmionis.quamhxc 
fomnolcnriaattraxit.QuamobTcm.Chriftus 
•x  fuis  conjumfUifimis  non  tantum  in  agonc 
adjutus  non  cft,  fed  ctiam  vulneratus,  &  vc- 
Iuti  confixus  ,  &  tum  quidcm  ,  cum  fcircnt 
illi,fuorum  pcccatorum  prctiumdepcnden- 
dumcfle.  Quod  tametiieorum  gravi  pec- 
cato  ra&um  iit,  ilngulari  tamcn  Dei  fapicn- 
tia,  hoc  ipfum  redrum  &  adminiftratum  cft, 
ut  conftaret  magis  nos  nihil  ad  falutis  noftrx 
rationem  attuliile.  Cum  igitur  arquum  fuif- 
fct,  fanguinis  grumos,  ab  his  ,  vcluti  fudan- 
doabftergi,  illi  fua  fecuritatc  plus  fanguinci 
fudoris  cx  cjus  corpore  cxprimcbant. 

Quod  Pctrum  dicitur  alloquutus ,  &  illo  CurCUri- 
tamcn  fermonc,  qui  pluribus  competit ,  in-P1"  Pt- 

telligendum  eft  tum  omnes  hujus  peccati  '"""fil'1- 
I    j  */r  r  i  r.  **   -ii  tattm  c 

I  admonuiiie  eeneratim.ted  Petrum  (igillatim  ,  «  . 

compelhfle.eoqueapud  Matthxumca  ora- 

.  tio  Chriftoattribuitur,  qux  in  Petrum  feor- 

'  (im  dircfta  cft.  Qua  rn  rc  quxritur  cur  po- 

I  tiiTiroum  Pctrum  pervellit.  Ratio  manifefta 

cft ,   cur  Petrum  potius  quam  alios  difcipu- 

los  pcrftringeret,  ut  qui  plus  honoris  illi  ha- 

'  buiilet ,  quam  illis  in  hoc  negotio.  Sed  cur 

illummagis  vcllicaret  quam  Iohannem  Sc 

Iacobum.iilud  adhucnonelucct.Atqueejus 

I  etiam  rci  rationcs  aliquot  funt.  Prima^uod 

gravius  illi  pcriculum  impendere  &  immine- 

re  prxfciverit  Chriftus.    Quodoccmur,  ii 

quando  gravius  a  Domino  per  Miniftros 

verbis  aut  aliter  facTis  caftigemur,reputan- 

I  dum  efle  Dcum  profpicere  nobis  gravc  ma- 

■  lum  &  periculum  incumbere  adverfus  quod 

I  nos  hac  caftigationc  munirc  conftituit.  Se- 

'  cundaratio  eft.quia  ejus  pcccatum  hac  in  re 

|  tanto  gravius  fucrat  ,  quo  ipfcdc  fe  libera- 

j  Iius  cxtens  pollicitus  erat ,  fe  ne  in  morre 

quidem  a  Chrifto  disjuncTum  &  dircmptum 

iri ,  fed  ad  mortem  ufque  fe  comitem  Chri- 

!  fto  prxbiturum.  Pcrindeac  (i  dicercr,  tune 

mecum.  vel  in  mortc  participabis,  qui  ne  in 

|  momentanca  quidem  vigilia  focium  te  ad- 

I  jungi  pateris  ?  Quo  docemur  tanto  gravius 

nos  peccare,&  ut  durius  caftigemur  nos  pro- 

meicri,  quo  majorcm  pieraum  profitcmur 

&  prx  nobis  ferimus,  quo  dicrniorem  Iocum 

obtinemus.  Contra  apud  Pcntifiacs.  Tertt.% 

ratio  eft  ,  ut  hac  tam  fcvcra  reprchenlionc 

pro  peccati  gravitate  &  immanitate  (■  fft 

I  i  i  i  i  i  3.  cnim 


~fj]  II      A       R.      M       O      H      I      A. 

enim  «r avc  peccatum  ,  non  potuifTc  juflum  j  prehendat:  Sic  nobis  etiam  eurrentibus  ma- 
neadlioram  unam  cum  Chnfto  vigilare:Ex  nus  expandcndifunt  &  iu  cceluni  tenden- 
quo  etiam  hquet  infra  horam  Chrtftuni  dx,  ut  hoc  modo  patriam  obtineamus.  Nec 
preces  fuas  finmflc :  )  occurrcret  Chriftus  vero  (quod  fit)  nobis  hic  fub  umbra  infir- 
immoderata:  ds  Petro  cxifttmationi.qua  fu-  mitatis  noftrac  fegnefcere  fas  eft,&  carni  tarrj 
turumprsvidcb.it,  quod  caput  Apoftolo- j  ad  raalum  armatscfuccumberc,fedmemine- 
rum  &  Ecclelia:  habcndus  erar.  Hi'c  una  ■  rimus  lacobi 4,5,6,7. 

caufa  eft   cur  &  ceciderit  &tamacerbe.i        Quodeandem  petitionem  iterat  iterat-  Verfij 
Chrifto  acceptusfit.  Et  hax  caufa  eft,  cur   que,  amplificatio  eft  gravitatis&  atrocitatis  &c. 
ubi  aliquid  prarciput  illi  tnbui  videtur,  ilico    fupplicn  de  Chrifto  pro  nobis  fumpti.  $iPrteesk* 

enim  velfemel  hoc  deprecatus  eflet  quohu-1, 
mani  gencris  falus  deplorataeft,  iufinitatcm 


aliquod  ejus  gravius  pcccatum  lubjicitur 
Matth.  16,17,1},  Sz  14.15,  3°-  itemi«r.?, 
18,33.  lohan.  11,15,11.  Quam  viai /ht'  ipv 
habet.videfupra. 
Vcrt+i.  Iterumigitur  monet  ut  vigilent  in  ora- 
luH.xc.fr-  tione  :  orave  euim  Chrifto  non  erat  fspius 
ms&lpi-  rem  eanJem)  quoties  opuserat  ,  repetere. 
Sed  hoc  loco  rationem  adhibet  ,  qua  ,  tan- 
quaminfixo  ftimulo,  illos  experreclos  fer- 
vet.  In  quo  primumanticipat  illud,  quodil- 
lis  imponerc  potuit,quod  Spiritum  Sanctum 
in  fefentircntadomnia  pra-clara  ofTiciapro- 
be  excitatum  :  cujus  promptitudinc  confifi 
de  omnibus  prxclaris  officiis  a  fe  prxftan- 
dis  fibi  polliccbantur :  (i  fuiffent  ut  vetus 
mundus  nihil  niii  caro,  GV»tyf5,5.caufafub- 
eflet  illos  folIicitandi.Sed  cutu.&c.Hincre- 
fpondcc  Chriftus,  verum  quidem  efle  ,  eos 
Spiritu  Sanfto  imbutos  eflc,&  eundem  Spi- 
ritumperquameflead  res  prxdare  geren- 
dasalacrem:  fed  parum  eosreputarc  catnem 
illis  penitusadha:refcere(putaoriginalepec- 
catum)  qua:  caro.ad  peccandum  non  minus 
prodivis  eft  ,  quam  Spiritusad  bcne  facien- 
dum  ;  eamque  omni  facultate  dcftitui  bene 
agendi,  imo  vero  contra  niti  Galat.^,17. 
Rom.7,17,1%.  (uthic  fctHinn;  (it)  atque  tam 
efiein  nobis  validam  &  valentem  hanc  car- 
nem  ut  Spiritum  qui  in  nobis  eft  fubaclura 
tit,  nifi  Dei  virtuteprecibus  &  vigiliis  im- 
petrata  coerceatur  &  dometur.Non  dubium 
enimeft  quin  Apoftoli  admoniti  dehacre 
fecum  penitus  conftituerint  deinceps  (ibi  ab 
hac  fomnolentia  cavere  &  cum  fe  vel  mor- 
tem  pro  Chriftinomine  oppeterc  relle  di- 
cebant,  certum  eft  lilos  ex  animo  Ioquutos ; 
fed,&c.  Quamobrem,  non  fatis  eft  fi  motus 
bonos,  &  ftudia,  &  defideriaprxclara.atque 
adeo  deliberationes  certiflimas  nobis  Dcus 
indiderir.nifi  etiam  vircs  a  Dco  flagttemus, 
quibus  quodanimodeiignavimus  fafto  ex- 
prim&mus.Trahe  me  &currampost  te.Cant. 
t,,.  Sicut  igitur  qui  in  ftadiocurrit ,  non 
tantumpedibus  obnixe  laborat ,  fcd  manus 
etiam  cxtendit ,  ut  palmam  quam  citiflime 


,tdx. 


pcena;  &  cruciatus  prodat  necefle  eft.Tema 
enim  petitto  alicujus  rei  indicat  vehemen- 
tiilimum  defiderium  aliquid  vcl  adipifcendi 
veldeclinandi.  Conferhoccum  1  Cor.  n, 
7,8.  Hoc  nos  docet ,  preces  noftras  fa?pius  te- 
petendas  efle,  nec  exiftimandum  illas  a  Deo 
reje&as  effe  ,  aut  illi  ingratas  quod  primo 
quoque  tempore  earum  fructum  non  perci- 
piamus.  Quandoquidern  exaudiuntur  qui- 
demprimo,  tamctfi  ilico  executioni  non 
mandcntur :  exauditus  eft  enim  a  metu  fuo. 
Vide  Dan  p.i^.Vbi  vidcmus  prcces  Danielis 
primo  tempore  exauditas  fuiile,  tametli  non 
ilico  exfequutioni  mandats  funt.  Simul 
ctiam  notanJum  ,  petitiones  noftras  nequa- 
quam  repulfum  iri  ,  dummodo  poflint  per 
ejus  fidem  &  fanclitatem  pra:ftari.  Si  igitur 
poftulatanon  confequimur,eofit,quod  Deus 
illa,  falva  gloria  propria  ,  aut  noftra  &  alio- 
rum  falute,  non  poteft  concedere. 

Tametfi  vero  eandem  orationem  habuif- 
fe  dicitur  e  Matths.o,  tanien  videtur  aliquid 
difcriminis  hic  cfle  collatum,  ut  quamquam 
idem  prorfus  argumentum  traitarct,eandem 
propemodum  petitionem  repetierit  ;  tamen 
aliquid  hic  difcriminis  in  forma  orationis 
collatum,quaverecundius  &  leviusilludde- 
precatur,  quod  prius  fecerat  intentius.  Sed 
ita  ut  &  majore  fervore,&  diururniore  tem- 
pore,  fccundo  precatus  fit ,  quam  prima  vi- 
ce,  ut  eft  apud  Lucam. 

Mirum  videatur  ,  quod  Chriftus ,  prius  ^Hieit 
ram  cupidus  mortis  pro  nobis  obeunda: ,  ™"l"<>- 
cmod  mulris  fuisdtdis&  faiftis  tcftatus  eft;  ri,tt '" P"' 

?  "        ,  ,  ce,  alix  m 

jam  tanquam  alius  a  ie  mortem  tautopere  afHnlmii. 
exhorreat.  Quamobrem  alia  ratio  eft  Chri- 
fti  pace  utentis,  alia  in  graviatdicl:ionc& 
tentatione  verfantis.Quod  idem  de  piis  fen- 
tiendumqui  tranquille  agcntes  pleni  funt 
fiducia  in  Deum  :  in  tentationc  vero  ad  de- 
fpcrationem  follicitantur  ,  &  nihil  minus 
quam  Dei  erga  fe  propenfionem  fentire  pof- 
iuct. 

Qum 


• 


yilunfti        QH'n  et'am>  ""  &er'1  '"Ul^  ne<iuc:lt.ut  ?rx'  i 
divinxob-  tercat,&c.  pctitporrout  pro  voluntate  Pa- 
tmftttm-  tris  iiat.  Quo  doccmur  ,  nullam  crucem  cl  • 
i»m-         fe,  quantumcumque  accrbam,  quam  vel  cx- 
pctcrc  non  debcmus ,  cum  iilam  nobis  in-  j 
cumbcre  voluntate  divina  inc-llexcriivius,  | 
eoque  docemur  precari  ut  vcljjntas  Dci  fiac 
Sic  EcclcliaC2farieniis^i3.'r.u,t4.Sic  do- 
cemur  prccari,  Mattb.  6.  ji.it  volttntas  ttta  :  | 
tamctii  hoc  eflet  cum  jactura   animarum 
noftrarum;  Vt  non  modo  bibamus  tlcur  im- 
pii  J<*r.is;,i7,c?'r.  fed  fpoate  calicemquali 
accipiamus,  &  ori  admoveamus. 
c  r   -..,.      Notan.iitm  etiam  nullam  aliam  viam  & 
Clmili  i    rationem  ruilic,  qua  a  peccatis  &  promenta 
ftartii  U-  danwationehberarcmur,  niii  Chnftimorte, 
Ixrtmuf.     &  mortc  tam formidabil'.  Quod  tamctfi  in- 
de  conftct,  quod  Pater  nunquam  c.xtetoqui 
fuum  filiuru  huic  cruci  adjudkallc ■  t  pra:  amo- 
requo  iLlum  compkct,icur ,  tamcn  hic  vcl 
nuxime  clucet,  quod  Chnitus  Patris  ci.ya.7rr1 
hoc  ab  ilio  pctcns  non  tamen  pctitioni  ejus 
id  concedit. 

Qupd  etiam  fecundo  &  tertio,  difcipulos 
dormieutes  praztcr  exipcctationem  orFen- 
dit ,  non  modo  illius  procis  follicitudinem 
teftatur,  (quod  fuiimdolorcm  auxit,)fcd  in- 
fignem  in  difcipuhs  ofcitantiamarguit,  qux 
merito  ftuporem  moveat ,  quod  ne  bis  qui- 
dcm  admoniti ,  in  tam  neceifario  tcrapore, 
&  fumma  diiriculcace  vigihnc.  Cujus  rei, 
qu.ims-is  caufa.-  aliquot  aflignantur,  ut  quod 
oculi  illorum  gravati  ellent ,  &  ilLus  oculo- 
rum  gravitat.-salia  caufa  apud  Lucam  indi- 
catur  ,  ammi  dolor ,  qui  fpiritus  exhauriens 
tardiorcm  &  magis  ftupidum  hominem  red- 
dit,  &  concoclionem  inipcdicns,  vapores  & 
exhalntiones  ad  cerebrum  tranfmittit:  ta- 
mencuma  Chrifto  ob  hanc  fomnoler.tiam 
caftigantur,  certum  eft  illos  excufatione  va- 
care.  Nihilenimdoloris  ilhsobtigit ,  quod 
fomnumattrahat ,  quod  Chrifto  magisab- 
unde  &  prolixe,  idque  infinitis  partibus  non 
obvenit.  Ergo  apud  Marc.  dicirur ,  fecunda 
vice  difcipulos  mhil  habuiffe  quod  refpon- 
derent ,  fcd  omnino  obruutuitTe.  Etvide- 
mus,  homines  venando,  &  alea  ludendo.aut 
aliis  fuis  voiuptatibus  inferviendo  ,  mukas 
noctcs  infomnes  .igere.  Quamobrem  u"  vi- 
giliishis  obleclati  &  ptecan.li  fruilu  capti 
fuos  auimos  ad  eam  rem  adjeciflent.non  du- 
bium,&c. 


tum  ofci 

tMti.l. 


B       L      I      C       A.  JIJI 

Hic  igitur  notetur  ,  furama  hominum  in  Hmi»um 
rcbus  cjeleftibus  focordia  &  fecuntas ,  quo- m  rti>m 
modo  iuftar  ebrii  dorraimus  in  ipfo  mali  fi-  <>>*m'nfi* 
ftigio  pcr  mcdium  mare.  Chriftus  dicit  pa-"""4" 
trcmfamilias  excubias  acturum,  fi  fciret  fu- 
rem  nodu  parictem  perfoirurum,  &c.  Nos 
tamen.&c./Uquc  in  his  vitarperictilis,fi  doi- 
micntcs  ofrendamur  ;  tamcn  Cornicis  vocc 
aut  Canjpanx  pulfationc  cxcitabimur :  hic 
autcm  ,  tainetiiargcntca  ,  vclpotiusaurea 
Chnfti  vocis  tuba  infonuerit ,  &  fona.ntiflfi- 
mus  qui  unquam  cxtitit  prarco,  tamen  ,  &c. 
Quamobrera  videmus,  quaota  vi,&  impref- 
iione,&  quanto  ftudio  &  contentionc  decer- 
tandumnobiscrit ,  ut  hanc  fecuritatemno- 
bis  ingenitam  excutiamus  &  procul  abjt- 
ciamus. 

Kotandttm  porro  ,  quomodo  Apoftoli, 
hujus  temporis  fccundavice  ita  convicti  uc 
quod  refpondcant  nihil  haberent,tamcu  de- 
nuo  in  illud  peccatum  incidunr. 

Adextremum  notmdum ,  Chriftum  di-  GraAus  «A 
fcipulos  ter  in  idcm  pcccatum  impingentts,  cwrettn 
acerbifllmo  av^ny.Qu.^  &  acri  &  mordaci  ir-  """• 
rilione  perftringere  ,  caquc.ter(ut  vidctur) 
rcpctita.  i .  Dormite,i.requiefcite,  3.  Mxrc. 
fnfficit.  quali  dicat  fatis  fomni  fcilicct,quan- 
doquidcmadventanubus  copiis  &  militibus 
non  poteftis  ctiamfi  maxime  vefletis  amplius 
dormire  :  Qup  docemur  quomodo  &  qui- 
bus  gradibusad  corredionem  cundum  lit. 
Nec  inique  ferre  oportcre  homines  aliorum 
fodicantcs  admonitiones  ;  fiquidem  pecca- 
tis  frpius  iteratis.  Nemo  cnim  manfuetior 
Chrifto,&c.  Kotondumqnezft.,  hoc  vel  tuni 
factum  eiTe  ,  cum  difcipuli  moefti  eflenc. 
Tametliigicur  hoc  plenfquc  importunum 
&  incempeftivum  videripocuic :  camen  di- 
fcamus,  &c. 

Hic  videmusiingularem  fruttum  preca-  verf^iS. 
tionis  Chrifti,  quod  ea  mirifice  confirmatus  Prtcdtioni} 
fueric,  uc  qui  antca  pugnam  decredabac,. fi»ct»i. 
nunc  adverfariumv-lutiquarrat ,  &  illi  ob- 
viam  procedat.  Simul  etiam  ,  quam  tempe- 
ftive  lnc   animi   alacritas   fubmittitur  eo 
ipfo  vix  momento  quo,  &c .  Quod  nos  ad- 
moneat  non  eflc  mctiendas  vires  noftras  ex 
przicnti  fcnfu  lnfirmitatis  noftrx  antequam 
ad  pra;Iium  accedamus.  Sicut  enim  Duces 
non  priusarma  militibus  dant,quam  ad  ipfam 
pugnam  &  conrliclum  vcntum  fuerit  :  Sic, 
&c. 


liii 


»»  3 


Matth. 


?n 


HakuomiX 


M  A  t  t  H.  cxp.  16,  *  verf.  47,  ad  dimidiutn  verftu  50. 

47  Et  adhuc  eo  loquente ,  ccce ,  ludat  unus  ex  duodecim,  venit ,  &  cum  eo  turbx 
mtiltactifflgladiis  &fuflibu$,aprimariis  Sacerdotibus&  Senioribuspopuli. 

48  Is  rero  qui prodebat  enm ,  dederat  eisftgnum  ,  dicens ;  Quem  ofculatusfuero 
isesl.prehcndneeum.  . 

49  Itaquefiatim qtium  ver.iffet ad  IESVM,dixit ;  Ave  rabbi.  Et  deofculatus 
csl  eum. 

50  At  IESVS  dixitei;  Amice,  quorfum  s.des? 

I  o  H  A  N.cap.  i\s,  i  verf.  4,  ad  10. 

4  IE5TS  itaque  fciensomuia  qu&vemuracrant  in  fe  ^prodtens^dixiteis;  Ouem 
qturitis? 

/  Refponderuntei^IESVMNa^r^num^diciteis  IESVS  ;Egoisfum.  Stabat 
aulem  cum  eis  etiam  Iudas  qtti  proctcbat  eum. 

6  Vt  ergo  dixiteis ;  Ego  is  fum,  nbierunt  retrorfum,  &  ceciderunt  humi. 

7  Iterum  igitur  rogAxit  eos-}  Ouem  qu&ritis?  lllt  autem  dixerunt ,  IESVM'  Na- 
Tar&num. 

8  Rejpondit  IESVS;  Bixivobisme  eum  cffe  :  ergo  fi  me  quaritis ,  fmiie  hos 
abire . 

9  Vt  impleretur  fermo  quem  dtxerat ;  Ex  iis  quos  dedifii  mibi ,  non  perdidi 
quemquam. 

A  N  A  L  r  S  I  S. 

T~vEferibitur  ftudium  prehendendi  Chriftum  ab 
*-^eftkientecaufaprincipali  luda,  8c  adjuvame 
turba.  Itidas  defcribitur  ab  adjunfto  numero  duo- 
decim  Apoftolorum.  Turba  ab  adjunltis  gladiis 
&  fuflibus:utrorumque  cum  Iuda:  tum  rurba:  con- 
venientis  ad  prehendendum  Chritluivt.  Efficientes 


I     Verf.  6.  Effeftum  refponG  Chrifti  eft  quod  abie- 
■  runt  retrotfum  Sc  humi  ceciderunr. 

Vtrfi.  Eademquiftio  Chrifti  &  refponfum 
I  Iudiorum  qua:  ptius. 

Verf.t.  Infuper  additur  Chrifti  admonitiout 
1  Apoftolos  abire  finant;  quod  arguitur  ab  ad  junfto 
'  refponfo  Iudxorum  ,  nempe  quod  Iefum  propna, 
fuaconfeflionequatrerenrnon  Apoftolos. 

Verf.9.  QuodChrifti  poftulatum  fuo  finear- 
guitur  ,  nempe  nequiseorumpereat,  quosPatet 
illi  fervandos  tradidit. 


M  E  T  A  P  H  R  A  S I  S. 


QVam prope  inflaret  Iudas ,  congruenter  }Akti». 
Chrisit  dtcio  hqwdo  conftat   quod  vix     47- 
dum  lUttd  dtcium  protulit ,  cum  ecce  ludai, 
qtii  unus  effet  ex  duodecim  Aposiolu  tUum  ac- 


caufir aflignantur ,  principesfacerdotum  &  fenio 
tes  populi,  adjunftum  tempus  notatur ,  cum  hanc 
prehenfionetn  aggreffi  funr ,  nempe  cum  Chriftus 
vix  dum  fermoncm  abfolviiTct  fupeiiore  verfu 
comprehenfum. 

Verf.t,%.  Iudasdefcribiturabeffe&is ,  1.  quod 
figsurBdeditquoChiiftumabaliisintemofcereni! 
fpeciesfignierat,  quem  ego  ofculabor;  item  quod 
jubet  ut  fortiter  illum  roanibus  prehendant :  dcni- 
ijiie  apud  tutbam  ut  tuto  illum  abducant : 

prf.w    Alia  effeaa  norantur ,  nempe  ^Uefflt  &  cumfdomagnacohorscontraaanon 
lalvere  juflitcumappellationeRabbi,  eaqueapud 
A/.u-c/on  reduplicatur :  deindequodillumdeofcu- 
latuseft  :  cujusadjun&um  eft. 

Vcrf.$o.  Chrifti  ad  ludam  refponfum :  cujus 
forma  eft,  amice  ,qnorfum  .idct. 

I"k»«j.  Vnf.  3.  Pro-npta  Chrifti  ad  crucem 
profecYioarguiturdiverfo,  nempequodquamvis 
omniafcirctfibi  eventuia.tamen  illisinoccurfum 
ivit;  dj-indcChrifti  eftc&um  notatut.quatftio  fcili- 
C?t  tjnem  qutfrittsi 

Verf.  s .  Cujus  effeftum  cft  turb.T  refponfum,  fe 
quarere  Itrfum  Nazarcnum  :  cujus  relponfi  erte 
ftumcftaliudChriftirefponfiim.feeuniefle.quem 
quxrebant :  eorum  .lutem  ignorantia ,  velpotius 
fcotoma  in  perfona  Chrifti ,  exaggeratut  argumen- 
todive.foium,  t.imetfi  Iudas ,  quipnusilluin  fa- 
inHiaritcr  norat,  prifens  intctfuit. 


tantum  ex  Romano  &  conducistio  miltte ,  fed 
&ex  Sacerdjtum  (3  feniorum  fatellitio  ea~ 
demqtte  armatapartim  fusltbtu,  partim  gla- 
dm  ,  una  cumlaternu feufacibus ,  quefecum 
ad  noclem  &  tenebrtu  itluftrandum  gefla- 
bant.  SUts  omnes  copi&faccrdotum,  Scribarum 
0-  feniorttm  partim  auihoritate ,  partimgra- 
tia  coaBi.  c?nfcript&funt :  qunrum  altqui  ad 
promoziendum  hoc  negotium  ejtu  comprehen- 
poni  interfuerunt.  tS)ui  vero  eum  prodebat  Iu- 
dat,  ut  certius  Chrisinm  dignofcerent.arma- 
to  mditi  fignum  dederat :  dtcens  ;  Advertite 
anmum  &  oculos  ad eum  quem  egi  ofculatus 
fuero ,  is  esl  qtiem  qmritis  ;  eum  maxima  vi 

adhi- 


♦8- 


E      V      A       N       C 

mdliibita  comprehendtte  &  cumfumma  cmt- 
tione  abducite  ,  alioqui  illa  virtute  Q>poten- 

-«  tiaesi  ut  facile  elabatur.  Kec  cititts  hoc  mo- 
nuit  qnam  ilico  ad  Iefum  fesiinans  ,  Benetibi 
fit.mipnceptor  , inquit,  (y  ilium  de  morefer- 
vorum  non  finefubjeciionts  nota ,  pttta  genu- 

S».  fiexionis ,  ofcnlattts  eft.  Ad  quem  leftts :  6  tu 
quocum  ego  confilia  &  arcan.t  communicavi 
ej<  haudjecus  quam  amico  famiUarijfimo  ufm 
fum  ,  cuirei  tenonfolum  minislrum  &  p  <c- 
bitorem  ,fedetiam  ducem  antefignanum pr*. 
Iohav.4.  beii  ffiuamobrem  tametji  lejus  oculo  divins. 
prejptcienti*  omniafibi  eventura  probe  norat 
($  m  numerato  haberet  ;  tamen  iliis  in  occnr- 
fum  confidenter  procedens,  dixit ,  tanqitam  iis 
quifcotomate  divmitus  admirabiltter  pcrcujji 


1       l      J       C      A.  ,      9„ 

Sacramentis  ctiam  ,  Principcs  Sacerdotum, 
&  Scniores  Populi  :  ItcmqucRomani.  Mi- 
nus  principales  ab  iftis  mifli,Principcs,ludas 
Apoftolus,  Cohors ,  Miniftrorum  Ecclefia- 
fticorum.  Inftrumenta,  arma,  r;ladii,  fuftes. 
Adjunita.nox  ,  ad  cujus  (ublidium,  lampa- 
dcs,  laternx. 

Ex  hisomnibus  illud  primum  ftatuendum  Mtr-n. 
eft  ,  noftns  peccatis  prorneritum  elle  ,  utvtrf^;. 
Chrifti  comprehenlioitainltitucretur ,  quo  If*i*>* 
maxime  ienoniiniofuni  elTet  Chrifto  ,  &  illi /";"™"" 
acerrimum  dolorem  mureret.    Nam  quod ,    \  ,  j  , 
omncs  proccres  &:  primores  Ecclciix  hujus  „e. 
rei  autores  fint ,  maximum  odrum  Chnfto 
conrlabat  &  illum  vchcmcntcr  punxit.  Gra- 
ve  crat  a  ludxis  populo  fuo  ita  cxcipi ,  fed 


tjfent,  quem  qiuritts?  Cuiilli,  tc.nqttam  igno-  j  gravius  ab  Ecclelix  primoribus,idque  tanto 
to  (pofi mdicium  a  lttda  faciiim)  refpondent  'confenfu  :  omnium  vero  gravifllmum  fuic 
Iefum  Ka7artnum:ad  quos  rnrfum IefitS;Ego  a  luda,  quero  tantopcre  dilexir.tradi.  Acce- 
is  fum.  Adflttit  etiamtllis  Iuias ,  qui  citm  dit  etiam  ,  cjuod  ad  illum  nottu  acccdant, 
friits  Chrisium  famdiariter  noverat  ;  nunc  horafcilicet  juftitix  exequendx  infueta  & 


tamcn  eodem  cum  illis  fcotomatc  percujfus,  il- 
lamomnem  notitiam.quam  velex  corports  fi- 
gura,  vclexvcteri  confuetudine  hauferat  (ut 
videtur)  amijirat.  Kon  citias  hoc  d:cium(ego 
fum)  exfacro  Chriili  ore  emijfum  efl ,  quam 
retroacli  humi  tanquam  mortui  ceciderunt. 
Pofiquam  autem  (annucnte  Chrifio)  fefe  col- 
legijjent,  Chriiius  iilos  itcritm  interrogavit, 
quem  qiuritis?  ctii  illi ,  (;/.' pritts)  Iefum  K.z- 
rartnnmrejpondent.  Rejpondet  fefets  atque 
ego  vobis  dixi  me  eum  effe.  Quamobrem  fi 
(quod  dicitis)  me  modo  qiuritis  ,  fmite  hos 
meos  Apofiolos  abire.  S)uodquidem  eo  dixit.ut 
implerettir  fermo  ,  quem  fupra  in  precatione 
habuerat  ,fe  nemmemex  illis  perdidijft  ,  qttos 
Taler  itliftrvandos  dedit. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Chriftus  indigniiTime  comprc- 
hendi  coeptus ,  fefc  promptilTime  in  fce- 


incommoda:  qua  circumftantia  (  licut  & 
poft  obfcrvatur)  illum  in  furti  aut  latrocinii 
aut  cujufpiam  altcrius  facinoris  fufpicionem 
voc.int.  Hic  dicemur ,  nullam  captivitatcm 
aut  comprehenfionem  ,  tam  indignam  ,  aut 
tam  malevole  ,  &  horribilitcr  inftruClam  & 
comparatam  elTe  polTe ,  quam  non  xquc  fe- 
ramus,  cum  Chrifti  comprchenlio  gcnere 
ipfo  comprehenfidnis  tam  fucrit  gravis ,  ut 
li,  &c. 

Kotetur  ezixm  fumma  confullo  ,  &  jufti- 
tix  convullio  ,  clamomnia  facicndo.  Vide 
iW<a///.U4.quomodo  Herodcs  Iohannem  ca- 
pite  truncat  in  carcere  ,  curn  111  portis  & 
meridie  omnia  fint  peragenda. 

Quod  5;  Iudxi  limul  cum  Romanisad 
comprchenlionem  Chriftiadhibiti  funt  ,eo 
&  impletum  eft  vaticinium  ;  Pfal.  t.  &:  no- 
ftrum,  qui  gentes  fumus;  fcelus  noratur. 

Iarn  in  lineulis  partibus  notandum  ali-  Ecdefitfli- 


lcratorum  manus  hac  lege  dedi  patitur  ,  fi  j  quid,  &:  primo  in  pnmoribus  EccIefix,quo- 
primum  difcipulos  intadtos  dimiferiut.  modo  propeiTiodumomnes,(li  Nicodemum 


PromptilTima  ad  indigniflimam  cxceperis)  hujus  fceleris  rci  funt.Quo  doce- 

mur.non  fcmpcr  acquicfcendum  in  decrctis 
Ecdeliafticorum  ,  qui  in  vera  Dei  Ecclclia 
prxfunt,  fcd  eorum  ctiam  judicium  eft  exa- 


cs  *b  errore 
non  iinm.i- 
ties. 


Partes)     captivitatem  profeftio 
funt,    "^   Sollicitade  difcipulorum  imma 
tatc  &effugiocura. 


s 

;it,    "j  Sollic 
L    nita 
Inpriore  f  IndicniiiTima  Chrifti  compre-  j  minandum  quod  non  tantum  generaliuin 

Conciliorum  rirmitatem  dtvzrSjjvnc»  con- 
in  ho-  i  vellit,  fed  uoftrorum  hominum  lcvitatcm  & 
inconliderantiam  arguit  ,quifatis  firmitatis 
efle  conftituuntad  rem  aliquam  confirman- 
j  dam,  li  ab  Iiis ,  qui  in  Ecclelia  prxlunt ,  ali- 
Caulx  eSicientes  magis  principaIcs,Prx-;quidcommuni  calculoferatur.  Quod  fiquis 
fccTi  Ecckfi*  in  Verbo  tantum  Scrib<i>in  dicat  non  roirumclTe  ii  erravit,  cumhonn- 


duofouC- )      henlio 

limii  no-  \  Promptiffima    Chrifti 

tantur  ,     l^.    ftiummanus  dcditio. 

Inpriorec  Caufxefficicntcs, 
notantur,\  AdjundTj 


nes 


»54  H     A     R.     M     O     N     I     A 

resfuerintab  omnipietate  alieni,  age  ,  fe-  I  autem  femel  hane  rem  ingreflus  crefcit  in 


Impisdt- 
mtmfit- 

rirtperctt- 

b;un. 


ro  ilhs  conlilium  quod  ab  univerfa  Ecclelia 
agitabatur  de  reduccnda  Arca  ,  i  Sam.z,6. 
nbi  nc  vir  quidem  inventus  eft ,  qui  non  er- 
ravcnti  cuni  multi  fuerint  qui  pietatem  co- 
L-rcnt;  &:  Levit.  *,  15.  li  Ecclelia pcr  impru- 
dcntiam  erravcrit,  &c. 

Deinde  in  Miniftris  &  Prefbyteris  obfer- 
vandumeft,  quam  periculofum  fit  impiis 


iilo  malitia,&  fubveritus  ne  li  Chriftus  mor- 
tem  efrugcret  dc  fc  pcenas  fumcret,omni  ra- 
tione  fanguinem  ejus  expetit. 

Admirabilis  porro  cordis  durities ,  qua:  %.tm£i 
nec  tam  fuavibus  Chrifti  verbis  fracgitur,  dnritiet. 
aut  mollefcit;  ncc  dunore  caftigatione,  qua 
ad  terram  refupious  fternitur,  emendatur. 
Vide  iimilem  Chrifti  fuavitatem  &  incom- 


Doroinis  fervire;  unde  periculum  iit  operam  I  parabilem  humanitatem  erga  Iudam.  Iohan. 
tuamin  rebus  illicitis  collocarc,  &  graviffi-   15,  16.  Vide  Matth.cap.  16,13.  confercum 


morum  fcclerum  reum  effe.  Prtmttm  igitur 
danda  opera,ut  hujufmodi  hcros,  quoad  fieri 
poteft.ftigiamus;  quod  (I  rninus  pofllimus, 


Pfal.  st."- 

Notetnr  etiam  incredibilis  carcitas  ,  qua:  4,  c*citat. 
neque  przterjtorum  qua:  vidcrat  miraculo- 


qued  obligatione  aliqua  teneamur  ,  aut  i  (  rum  expericntia,nec  prifentis  judicii  fenfu, 
Parentibus  hoc  nobis  impofitum  eft  ;  dili-  j  fed  nec  certiflima  notitia  ,  Chnftum  fuiffe 
gentercircumfpiciamus  ut  illorum  primum  !  DeiFilium,A/.jrr/?.i6.  commonefieripotue- 
mandata  fcienter,  &  pcrite  ex  Dei  verbo  di-  rit  Chrifti  omnipotcntia: ,  qua  omnia  harc 
fcernamus.  Deinde  ne  ullis  aut  eorum  polli- !  coniilia  &  conatus  facile  diflipare  potuerat, 
citationibus  aut  rainis  nos  abduci  ab  officio  &  omnem  hoftium  tum  cautionem  tum  vim 
patiamur,  quod  lllorum  autoritate  minime  [  fupcrare. 


teifti  fumusa  Deiformidabib  judicio.  Vide 
cxerfiplum  fervorum  Saulis  ,  qui  juffi  iu  in 
noxios  Sacerdotes  ruere,  nec  Regi ,  nec  he- 


Veii'^8, 
In  Iudx 
fiBo  ttppd- 
rent  1 .  ne- 
ijuhi». 


Notettir  autem  incredibilis  Chrifti  poten-  chriRip- 
tia  ,  qui  unico  verbulo ,  tanouam  fulmine,  tattt. 
aut  turbine  ,  tantam  multitudinem  homi- 
ro  obfequi  voluerunt.  Hoc  noftris  homini-    num  humi  ftravit ,  idque  in  dorfum  retroa- 
bus  accommodetur  ,  qui  omnesfeabfolutos '  ftam  :  quidfaciet  glorificatus,  qui  hoc  in 
putant  dummodo  Principis  autorinte  mu-  !  fumma  infirmitaterecit? 

niantur  ,  cum  interim  rem  injuftaro  effe  I      Denique,  hoc  loco  notandum,  inteftinum  i„t,l}ma, 
probe  norint.  Ecclefia:  hoftem  periculoliffimum  efie  ,  a  Ecdtfix 

Se.jttitttr  de  luda  ,  cujus  fumma  impictas  I  quo  uno  plus  incommodi  capitur  ,  quam  a  bcjlti  ftr- 


diveriis  circumftantiis  notatur,  Et  quidem, 
quod  hujuscomprehenlionis  ,  non  le  tan- 


mille  aliis*exteris :  hujus  enim  opera  plus  "*" 
factum   eft  ad   Chrifti  comprehenfionem, 


tumMiniftrum  &  pnbitorem  ,  fed  ducem  !  quam  reliquis  omnibus.  Hic  cnim  Iocum 
pra?beat.Vnde  &  notaadmirationis  i*?s?,  nam  1  noverat,  ubi  futurus  erat ,  tempus  noverat, 
Lucas  ,  &  Petrm  in  Aftis ,  illum  ducem  no-  quo  ibi  futurus  ctiam  de  nofte  ,  eum  potuit 
tant.  In  quo  inlignis  nequitia  liquet.  Quod  ab  aliisdifcernere.  Quo  accedjt ,  quod  hac 
cum  per  fe  (  etiam  juitiiiima  caufla)  fcelus  cum  Chriftofamiliaritate,aditusei  ad  Chri- 
fuiffet,nedum  ficinus  effeopcrtet,  cura  ba:c  ftum  patebat.ut  eumdeofculareturde  more 


;.  ttnpie- 
tiu. 


malitiain  caufa  injuftiilima  fuent. 

Hancimpietatem  auget  iimulatio  ,  qua 
per  fpeciem  &  nomen  amicitix  illum  prod:- 
dit.  Cujus  porro  fanguinolentus  animus  eo 
ipfo  proditur  ,  quod  non  tantum  compre- 
hendi  jubet ,  fed  ut  accurate  abducatur  ad- 
monet,non  contentus  prsftitiffe  quod  nefa- 
rie  pollicitus  eftde  Chrifto  tradendo ,  niii 
etiam  innoxium  ejus  fanguinem  funderet. 


illiusregionis,  1  Cor.16, 10.  cum  quis  alteri 
occurrebat.quem  intermiffo  fpacio  non  vi- 
diffet.  Quod  quidem  non  tantum  arquales 
atqualibus ,  fed  fubditi  fuis  principibus  pra:- 
ftabant,cura  aliquo  difcrimine,proculdubio 
genuflexione  ,  Scc.  Atque  ne  viderctur  ex. 
confortio  hoftium  effe  Lucat  narrat  eum 
aliquantulum  hoftes  pra:cefiilie;atqui  poft- 
quam  ofculum  porrexiffet,  proculdubio  re- 


Tametfi  ,  ii ,  quod  quidam  affirmant  ex  illis ;  troceffit  ad   Iudxos  &   cum  eis  conftitit. 


verbis  (promiferant  fe  </4f«r.u)nondum  mer 
cedcmaeceperat.necaccepturus  crat,  nifi 
piius  Chnftum  in  manibus  haberent  :  tum 
patet  avaritiam  effe  omnium  malorum  ra 
dicera  &  fanguinolentam.  Primo  cum  Sa- 
cerdotes  adibat  vifus  eft  illud  feciffe  tantum, 
ut  pecuniolam  aliquam  inde  coliigeietmunc 


Quamobrem  adverfus  hos  cautius  vcrfc- 
mur,  &  intenlius  orcmus,  ut  David  adverfus 
Achitophelem.  Plus  enim  foliicitum  illum 
habebant  Achitophelis  adverfus  fc  confilia, 
quam  aliorum  omnium,  quodilh  1  coniiliis 
fuiiTer.  Multi  funt  qui  Chrifto  ofculum  praf- 
bent,  id  cft  ,  exttr;LS  iignum  venerationis  5: 

amoris, 


E     T     A      N      O      S 

amoris  ,  Tfal.  fecundi  -verfti  duodccimo  ,  tyc. 

Impii  mI         In  adjtmdo  temporU  notandum  cfi  im- 

nuleficU     pios  ad  malcficia  perquam  cxperrcftos  cflc. 

txptmSi.  Ci:m  pii  in  prccando  pcrquam  fomnolenti 

cxtiterinc-  ludas  non  dormivit  cumdifci- 

puli  fomno  fopiti  fuere.  Hicnim,  incjuit 

Salomon  ,  fomnum  non  capiunt  nili  fcc- 

lus  patravcrint.  Pudcat  igitur  r.os,  &c.  ubi 

non  cft  pritermittendum  aliquot  ex  prinia- 

riis  Saccrdotibus  &:  Presbytens  huic  ncgo- 

tiointerfuifle.£«c.  ti,  jt. 

Iokan.4,      Atquehafteuusde  indigniiTimi  prehen- 

&c.  fionis  ftudio.  Setjuitur <is  promtilTimaChri- 

Prtmpu     f\j  ac)  \-nnc  captivitatem  profe&ionc:  qui  ex 

c.   ,      .    multiscumdi&is ,  tum  fj&is  Chrifti  argui- 

tbttiiOitu.  ,  ,  ,     r  ,.„.  °  , 

tur,  qui  hoc  loco  ab  Euangeliftis  non  ob- 
fcure  indicantur.  Quoruni  frimum  cft,quod 
ad  cum  locum  prccatum  profcclus  eft  ,  qui 
&  Chrifto  confuetus  eft  ,  &  Iudi  probc  co- 
gnitus.  Secttndum  ,  quod  ipfum  momcntum 
noverat ,  quocohorsin  confpcctum  venit 
fuum  &  difcipulorum  :  at  fuga  libi  confule- 
re  potuiiret  ti  voluiffct.  Tertinm ,  quod  co- 
horti  in  occurfum  procedit  ,  tametii,  ut  in- 
quit  lohannes,  probenorat  omnia  ,  quiilli 
adventura  erant.  (SVrmr/MOT.quodinterroget 
eosquem  quirant.Apparetautem  eos(ut  o- 
lim  Sodomiti  &.'  poft  Syri  )  Chriftum,  tam- 
etli  intircatuin  a  luda  ,  non  agnoviflc ,  &  ne 
Iudam  quidcm  ipfum  ,  non  tantum  quod  illi 
manus  non  injiciunt,  fcd  quod  quircnti 
Chrifto,  qucm  quirerent  ,  non  refpondent, 
te  quirimus ,  fcd,  quinmus  Iefum  Nazare- 
num.  6}uintum  ,  quod  fe  eum  efle  faflus  eft, 
quem  illi  quirebant  ;  quod  tamen  confitcri 
nonneceflefuit.  Sextum,  quod  jam  compre- 
hendendus  illosad  terram  refupinosftravit, 
quo  vel  ftratos  conficcre  potuit ,  vel  intcrim 
dum  illi  ad  fe  rcdeunt  aufugere  ,  vel  eos,  ut 
nunquam  fe  attollerent,erTicere,  vel  denique 
alias  cohortes  ifti  fubmiflas  ,  ad  millelimam 
vicem  interficere,  multo  magis  quam  Elias. 
Septimtim,c\uoA  cum  illis  de  lua  comprehen- 
fionepacificatur  ,<i  difcipulos  fuos  dimife- 
rint.  Quienimdefuacomprchenllone  paci- 
fcitur,  is  cam  virarc  potuit. 

Hic  igitur    notetur   Chrifti    obedicntia 

fumme  voluntaria  &  alacris  ad  acerbiiTimam 

mortem:  cujus  cum  doctrinam  ,  tum  confo- 

lationempete  fupra 

Jim  uttie»      ^ed  n'c  qutritur,3a  hoc  Chrifti  exemplum 

ftromtiU    hofitbus   Eccleftx   obviam  occurrcre  ,  Sic. 

imitmA*.    nobis  imitariliceat  ";  Rejpcndec.  Nonlicct: 

quia  Chrifto  cxplorata  Dci  patris  voluntas 

crat  &confilium,  quodnobisce  tumqui- 


L       I      C       A.  55, 

dcmindubitatoconflat  ,  cumeomprehenii 
mortis  fcntentiam  accepcrunus. 

Hic  dtfcamns  primum  ,  nobis  conatus  Sc  Bto  ab- 
ftudiafulccpta,  ad  cxamen  cilc  rcvocanda.li /'•»»'!•  "* 
Dcus  fe  nobis  duriore  aliqua  caftigat lonc  op-  °t"cf"~ 
ponat.quanos  retardat.Vide  exemplii  Biki-',''1"?"''' 
mi.  Pnterquam  quod  calus  gravior,  qui  m 
dorfu  rcflexus  erat  ipfj  refupinatio,  &  rctro- 
aclio,hos  nonobfcureadmonebat  utdomum 
rc  iufecta  reverterentur  5:  regrcderentur. 
Hic  videmus  tantameflenatun  noftrxpra- 
vitatem.ut  Dci  flagris  obfirmemur.nifi  cum 
his  DcusSpirituscpcrationcm&  velutiinfti- 
tutioncadjungat.uthoc  loco&  inPharaonc. 

Deind:  ahquando  ficri.ut  Deus  poftquam  XJyi  «//#- 
obftaculum  objccerit  lHud  etiam  fubtrahat  1"'"  "" 
&  viam  flratam  &  veluti aeeeftam  ad  nequi-  '"*'/'"'- 
tiam  relinquat ;  neexlftimcmus  Deum  pro- 
pterea  nobis  fjverc  quod  obftacula  perrum- 
pimus,  (ed  graviflime  nobis  fuccenferc,quoi 
ad  objcctu  obftaculumnon  rclipuimus;  nof- 
que  nobis  ipiis  permittere,  quod  eft  maximc 
forrpidabile.  Quod  ipfum  in  iiiftoria  Ealaa- 
mis  liquidiflime  perfpicitur.  Eftquetritum 
hominibus  putarc  Deum  illorum  improbita- 
tem  aut  impictatem  aut  probare  aut  noa 
improbare,(iresquamparantiIIis  probefuc- 
cedat.  Vide  Saulem  qui  gloriatus  eft  Dcum 
m  manus  fuas  Davidem  conduhiTe.  i  Sam. 
13,7.  Sic  ctijni  inveniuntur ,  quibusDeus 
olim  rcmorjm  aliquam  ingerit,proprii  con 
fcientii  morfu  &  ftimulo  ,  qui  poft  fenfum 
omnern  confcicntiiamittunt>,tanquam  cau- 
tcrio  confcientiam  refcclam  habeant.  Qui- 
bus,tamet(ialiterillis  vidctur.multopejuseft: 
quam  cumconfcicntiiaculeofodicabantur. 

Sequitur pars  altera  de  Paclo,  quo  cum  Vcrf.8,9. 
hofte  <lcpaftus  eft  ut  difcipuli  difcederent.  PoRum 
Nec  vero  hoc  precario  obtinct ,  fed  manda-  ch"Hi 
to  ;  quod  etiam,  velint ,  nolint ,  facere  coa-  m""<lat"m 
clos  facile  dignofcetur,  fi  qu.wtus  fuerit  Iu-  e  ' 
diorum  in  Chrifti  Apoftolos  furor,  cogitc- 
tur ,  &  quantum  ftudium  univerfam  Chrifti 
docVinam  extinguendi.   Vbi notetur  quod 
prius  eft  obfervatum  ,  Chriftum  per  media 
malafuorum  lingularcm  curam  eoifle.  Rj_ 
tioautem  hujus  Cunindicatur,  neperirent; 
proutad  patrem  pollicituseft.  Hic  autem 
perditio,  tamctli  videaturad  prifentem  hu- 
jus  viti  falutem  referri,tamen  cum  fuperior 
locus  xternam  perditioncm  indicet ,  palara 
eft  &  hoc  Ioco  evidenter  intelligi. 

Docet  igitur  Chriftus  difcipulos  ex  prje- 

fenti  pcriculo  viti  ereptos  fuifle  ne  in  1- 

ternum  perircnt,  fi  in  hanc  tentationem 

Kkkkkk  inci- 


S96  H      A     R.     M     O     N     I      A 


hcidifTene.  quod  adhas  perpeffiones  non- 
dum  Spiritu  Sanclo  armari  cllent  Vnde  illud 
eximix  confolationis  eruitur.Dcum  &  Chri- 
ftum  nos  ab  hujus  vita:  periculis  cancifper  e- 
repturum  ,  quoad  faluti  iternx  noxia  effe 
poffinr.  Kec  nos  ad  certamen  educluros  an- 
tequam  olco  Spiritus  nos  probe  &  prolixe 


unxericjantequam  ad  juftam  xtatem  pervc- 
ncrimus  &  animis  valentioribus  &  magis 
confirmatislimus ;  antequam  probe  arruati 
fimus.  Sienim  Agricola  bovem  jugo  non 
fubjicit  nili  proveftiorem  ;  li  belli  dux  non 
niu'  juftx  ftatura:  &.  xtms  milites  adhibet ; 
nedum,  &c. 


M  A  t  t  H.  caj>.  z€,a  medioverfu  jo.ad  57. 

Tunc acceffcruut, &  mamtsinjccerunt in  IESVM ,  & prehendenmt eum. 

Si  Ltcue,  utttu  cx  iis  qui  erant  cum  IESV ,  extenfa  mamt  dislrinxi: gladium 
fuum  :  & pcrcuffo  fervo  Poiittfcis  maximi ,  abslulit  auricttUm  ejtu. 

sz  Titiic.it: ci  IESVS;  Convertegladium  tuum  in  locum  futtm ,  quicumque 
enim  acceperintgladittm,  gl.tdio  peribunt. 

53  Anputas  me  nonpoffc  v.ttnc  precari  Patrem  mcum  ,  qui  hucfislat  mihi[tttrcs 
quam  duodecim  legiones  Angelorum? 

54  Quomodocrgo  implerentur  Scriptitrx,  cpx  dicunt/iV  oporrerefini? 

55  I» ttt.i  horadtxitlESVS  turb<£;  Vt  adverfui Lttronem  exivislis  cumgladiis & 
fuslibus,  ttt  comprehcnderetis  me ,  qttotidic  apud  vos fedebam  docens  in  templo ,  nec 
prehcr.dislisme. 

s6  Uoc.iiitemtotiimfdclumeilutimplercntur  Scripturs,  Prophetartnn.  Tunc 
difcipuli  omnes,  reltclo  eo,fttgcriint. 

M  A  R  c.  cap.  14,  a  verf  46,  ad^. 
46  Illi  vero  injeclis  in  eum  manibnsprehendcrttnt  eum. 
4j  Quidam autem  ex  iis  qtti  adslabantfinctogladio percuftt  fervum  Pontifnis 
tnaximi,  &  absluitt  cjtts  auricuiam. 

48  Rejpondensatitem  IESVS,  dixiteis;  Vt adverfus latronem  exisliscumgladiis 
&fttslibus  ad  comprehendendttm  mc. 

49  Quotidieeramapudvosintemplodoceiis,MCCpreheiidislisme.  Sed  oportet 
ut  impleantur  Scripturx. 

jo  Tttncretictoeo,  omnesfttgerunt. 

5 1  Quidam  atttem  juvenisfequebatur  eum ,  amicius  ftudone  fttper  nudttm  cor- 
pus,  &  prehenderiinteumjuvenes. 

52  Ipfe  vero  dcrelictaftndone,  nudiis  effttgit  ab  illis. 

L  v  c.cap.  n,  a  verf.49,  ad  $4. 
4g  Videntes  .ttttem  ii  qui  circa  ipfum  erant,  quod futurum  erat,  dixerunt  ei;  Do- 
mine,  percutiemufnegladto  ? 

5 0  E t  quid.vn  ex  ipfts percttftt  fervum  Pontifcis  maximi ,  &  abslulit  aurem  ejus 
dexteram. 

5 1  Rejpondens autem  IESVS,dixit;  Sinite  huc  ufque,  Et  tacia  illius  auricnla .  fa- 
naviteum. 

52  Dixitatttem  IESVS  iis  qui  adrerftts ipfum  venerant ,  ncmpe  primariis  Sa- 
cerdotibits ,  &  prxfeclis  templo ,  &feimnbus ,  Siccine  ttt  adverfus  latroncm  extslis 
cv.iii  gladiis  acfttftibiis  ? 

ss  Quuiit  quotidie  vobifcum  ejfem  in  templo  ,  non  extendinis  vumts  111  me :  fed 
htc  e  sl  hora  illa  veslra,  &pouslas  tcneharam. 

I  O  H. 


E      V      A     M 


L     I      C      A. 


997 


I  o  h.  cap.  lS.averfio.adn. 

to  SimmautemTetruiquttmgladmmhttberet,  eduxit  ctim ,  &feriit  ferxum 
Tomtficum.iximi,  &  abfitdit auricttUm ejus  dcx'.r.im.  Lr.it  aw.em  r.oiueti  ftrvo 
Malcbiu. 

u  Dicitergo  IESVS  Vetro;  Recondegladiumtuuminvaginam.  Annor.l  m 
pculttin  quod  dedit  niihi  Patcr  ? 


A  X  A  L  r  S  I  s. 

r\El"cribitur  comprehenfio,  retentio  &  ligatio  & 
^'vinculorum  injedtio  ab  aduincio  tcmporis, 
nempe  poitquamChtiftus  variis  argumentis  lpon- 
taneam  fuam  dcditionem  dcclaraflet,  ut  ex  Iohan-  \ 
ne  liquet  ,  dcfcribitur  ctiain  ab  efficicnre  caufaj 
M.m.  18, 12.  ncmpe  cohorte,  tribuno&ininiftris 
Iudxorum. 

Verf.  51.  Cujus  comprchenfionis  adjunftum 
erat,  quod  Pe:rus,ute.v  Ioanneliquer,  extentama- < 
nu&  diitticcofuo  gbdio  feticbit  unum  ei  fervis 
Ponrificismaximi  tapud  Ioannemfpecicsnotatur, 
ncmpe  Malcus  :  effeftum  autem  illius  plagx  erar 
abfciflio  dextrx  auris. 

Verf.  s  2.  Cujus  percuflionis  eftetlum  aliud  eft 
mandatum  Chrifti  ad  Petrum,  ut  fuum  gladium  in 
locum  fuum  recondercr ;  quod  confirmatur  ab  ad- 
juncta  poena  ejus  qui  gladio  fcrit.nempe  quod  g!a- 
dio  pcnbir :  hanctemerariam  porro  petcuftionein 
apud  Ultanntm  Caf.  ir.  vtrfu  iS.  coarguir  a  difpa- 
fato,  nempe  quod  hocconatupugnavit  Petrusad 
vcrfusratrisfui  voluntatcm  ,  qui  fe  coniprchendi 
&  vinciri  voluir. 

Vtrf.%%.  Alio  argumenro  refellit  hanc  Pctri 
percuflionem  a  comparatione  majoris  ,  nempe 
quod  cerrius  prxfidium  &  defenfio  advcrfus  hanc 
comprehcnfionem  in  fubmittendis  plus  quam  duo- 
decim  legionibus  Angelorum  eflet ;  quod  amplifi- 
catur  ab  adjun&a  facilitatc ,  fcilicet  fua  iplius  pcti- 
tione&  orarione  ad  Parrcra  :  confirmatur  porro 
a  reftimonio,  nempe  confcientia  Petri,quam  Chri- 
fiusappellac 

Vtrf.%+.  Alioetiam  difparato  retri  conatum 
convellit  ,  nerape  quod  Scripturx  non  impleren 
tur,G  vi  8c  armis  oblifteretur  fui  comprehenlioni. 

Vtrf.%  5 .  Aliud  erfeciumcomprehcnfionis  Chri 
fti  eft  ferino  ejus  ad  turbam  ,  forma  declaratur, 
nempe  reprchenfio,  quod  ad  illutn  tanquara  ad  la- 
tronem  exierunr  cum  gladiis  &  fuftibus;  ouod 
fcelusampliricaturaliberacjus  inter  Iudxoscon- 
verfatione  &  doiflriua  in  Templo ;  qui  amplifica- 
tur  ab  adjunclo  tempore,  neinpe  quod  claro  die 
hocfecir,  dcindeafubie&oloco ,  nempequodin 
Teu.ploabomnibus  frcquentato  docerc  confuc- 
vir. 

Vtrf.$6.  O.TcndicuIum  autern  tollit  ab  adjun- 
ftaneceftitatc,  quam  confirmat  quod  itaaScri- 
pturisrrophetarumprmunciatumfit:deindea!iud 
adjunctum  notatur  liuius  comprehenGonis,  vendi 
tio.iis  ,  lig-.tionis  Chrifti  ,  n.-mperugadifcipulo- 
rum.  M.n-c.i4,si.  fpeciatim  dellribir  acceleratam 
cujufdamdifcipulitugam;  qui  d.ftribirur  ab  ad- 
junflo  a  juvenili itatc,  item  alio  adiuncto,veftitu, 
quodamiftusfuit  findone  fupcr  nudum  corpus : 
cjusautem  fugadiveifo  illuftratur,  nempe  quod 


So. 


fuga  nihil  profecit  mar.ibuscomprchenfusa  qui- 
buldaui. 

METAPHRASIS. 

TVmcumChrifitts  dc  fiiis  difciptilts  Wfjinni. 
dimittendts  paclits  futffet ,  ($  luduhanc 
cindittonem  congruenter  accepiffent  ncc  manws 
violentas  in  difctpulos  ejits  injicere  tent.itjent, 
tiinc,inqttam,Chrisitts  fe  capi  a  ludas  cyre- 
tinert  pajfits  esl.  Ecce  Chrtfio  autem  a  qui- 
bufiam  difcipulis  an  gladio  ferirent  iltterroga  • 
to  rem  admiratione  iy>ftupore  dignam  :  units 
enim  ex  duobtts  ilits  Chrisli  difcipulis.qucs  an- 
te  glad.u  cinclos  accepimus ,  tniqiiiffime  Chri- 
fti  hanc  comprehenfwnem  ferens  ,  tra  £>  indi- 
gnatione  abrepttts ,  priujquam  rejponfum  a 
Chrisio  tultt  districio gladiototam  lud&orum 
cohortem  aggredi  non  veritus  ,  in  quendam 
fervum  Pontificis  maximtincidj  nomineMal- 
citm,  eiqite  dextram  auriculam  absiulit.forte 
quod  illiim  antprimo  ,  aut  fcrocitts  in  Chrt- 
jium  mantts  inteciffe  conjpexerat,  qui  qttidem 
Malcits  («M  iierifimtle fit)  eo  magis  impetuofe 
Chrisium  petebat ,  ttt  fuam  hero  indujhiam 
i»  comprehendendo  Chrisloprobaret.Tum  le- 
fitsfttos  difcipulos  alloquens.dixit;  hanc  etiain 
injttriam  .lihi indi\mffime tllatamferte.  Ad 
1'etrum auttm  (igiUatim  dixit  ;  reconde gla.  Lyc .,  t . 
d:um  titum  in  hcum  glad  0  tuo  desiinatnm, 
•d  efi  ,  iiaginam ,  -ut  qui  in  Malci  aurem  vi- 
brattts  extralocum  fuumexcurrcbat :  omnes 
entm,  qut  injuffi  ab  tllis  quorttm  intereft,  gla- 
dittm  adferiendum  dstringunt ,  eodem  modo 
&  menfttra  ferient ur ,quo  ipfift  rtermt.GJtuam  I"  h  a  \-. 
aittem  abofficio  ttto  ahenum  hoc  esi.faciletibt  18,11. 
conftare  potesi  ,  qtiod  hac  tuapro  mepropu- 
gnatione ,  pro  virili  tua  impofitas  mihi  a  Pa- 
tre  pro  humano  generepoenat,  t anquam pocu- 
l:tm  v.ni furoris  fui  mihi  admenfum  &  ad bi- 
bendiim  quaji propinattim  ,  avertere  conaris. 
Hic  atttem  temeraria  ttia  0>  prspropera  per-  ^  * r  T ' s  3- 
cujfio  non  aliundefluxit,  hifi  a  mentts  tua  er- 
rore,  qui  ntfi  humana  ope  cjr  viribus  nuliam 
falutemparatam  m:hi  exislimas:  atquetuam 
ipfiits  confcientiam  pauhim  modo  experrep.am 
appello  ,  num  unico  verbo  ad  Patrem  orationis 
formtda  ejaculato ,  mthi  protimn  adprcpu. 
Kkkkkk  z  «ml 


5  2. 


$9%  H      A      R.      M 

gnatbncmplut  qu.tm  duodecim  Ugion:sAr.ge- 
lonim  nonfit  datiiriu.  Sed  ittud  fieri  imquum 
tjjet :  quomodo  emm  tmpUrenttir  Scripturs, 
qiu  me  comprehendt  &  captivum  teneri  de- 
X.vc  -•,  bcreionge  antc  pndixerunt.  Atque  ut  non 
jj.  '  verbistantum.fidreipfahancplagamPon- 
tificisfervo  impo/itam  improbarefe  te/laretnr, 

55.  taiiaCius  attriciila  eum  Jar.avtt.  Eadcmque 
ipfa  hora,  ne  Petrum  de  plaga  impoftta  corri- 
pienlo  lud&orum  indigmjftmum  tn  ejtu  com- 
preher.fionefactnus  compr^bare  videretur,uni- 
verfam  turbam  ,  qu&  ad  tllum  prehendendum 
accejfit,  atqueadeo  (ut  esi  apud  Lucam  n.) 
Principes  Sacerdo.um,  pnfecios  templo  &fe- 
niores  adhnncfere  mcdum  allocutus  eji;  Fa- 
cium  plane  ind:gnum ,  qui  ad  me  comprehen- 
dendumt.-.nqnam  adlatronem  exiijits  nofln, 
cumgladiusyfu<iib:ts,  perinde  ac  fifisleru 
mih:  confciM  lateb*as  jy  Uubula  conqwftvif- 
fem  :  atqut  ego  in  ipfx  meridJe  ,  &locts  longe 
celeberrimis  tpfoque  temph  qttottdie  apud  vos 
pttbltce  Docto-ts  p.trtes  agens  a,  vobis  taclut 

56.  nonfum  ,nec  mcprchendftis.  Hoc  autem  to- 
tumfaclum  cft  ut  tmplerentur  Scnpture  Pro- 
phetarum;  qttinne  nuncqmdemcomprehen- 
dere  nedum  retinere  valmjiis ,  fi  non  ftaffet 

T.vc.5  3.  hora  veftra.  Hoc  er.im  e/i  tempm  illitdin  quo 
tcnebriccfa  veftra  conjilia  ©•  con.ittu,  nociur- 
na  hac  comprehenfione  aliquoufqjadumbrata 
cjfeBumaccipere  debent :  &uod  nift  efet ;  nul- 
lam  meinunc  comprchcndendi  aut  retmendi 

■M a « C.14,  copiam habere potuiffetis.  Dtfctpnl:  omnes poji- 
5  o-  quam  inteUexiJfent  lefump:n:tus  cum  animo 
Jsto  conftituijje  feipfiim  lad&orum  libidim  per- 
mr.tere,  relicio  eofugerunt.  Vt  atitem  ludzo- 
5  !•  rnm  immanitat  conjuncia  cum  tumultufaci- 
If.is  appareret  tum  ex  tumultuathne  juvenis 
quidam  "e  fimno  excitatm  amicius  t.intu  fin- 
donefuper  r.ttdii  corpus  exdut:  ea  antcm  cr.mt 
crudditate  ut  hunc  etiam  comprehenfiim  te- 
■nerc  voiuerint ,  ut  liquidius  elucefiat  Chrijti 
infignis  erga  difcipnlos  prow.dcntta ,  cum  ad- 
rmrab-.l: pctentia  conjunda ,  quod  hnnctam 
avide  ir.Jici-ntes,  difcipulos  Chrifti,  qttcs  ma- 
jore  od:o prcfequebamur.fugafibi  confiilentes 
ncnperfequebantiir. 

P  R  A  X  1  S. 

SVmma,  Chriftus  comprehenfus  &  reten- 
tus ,  praepoftcram  fuimet  pet  fuos  difci- 
pulos  dercnlionem  fic  rcprehendens ,  ut  in- 
terim  ludceos  ob  indignillimam  lui  compre- 
henlionemacricer  perftringeret  ;  tandemi 
fuis  iibi  fuga  perquam  accclerata  conlulen- 
tibus  defcntur. 


O      N      I     A 

Partes  c  Cbrifti  eomprehenfio  &  rctentio. 
funt,    \  Difcipulorum  fugaacccleratior. 

fQuomodo  Chriftus  ob- 

In  Chrifti  com-  I    jecta  obftacula  repu- 

prehenfione  &  re-  1     lit. 

tentione,conlide-  J  Quomodo  illatam  Cbi 

rantur,  vim  fponte  tulit  fub- 

^.   iitque. 
Poftquam  de  difcipulorum  effugio  &  di-  Matth. 
mifllonedepaftus  eflet ,  ludaris  (ut  videtur)  so. 
conditionemaccipientibus ,  quod  nemoillis  '">"'"' 

■      -•  ,-       -II-  r~\       •      CApltti  qitit 

manus  pnmoinucereconatus  lit,ilhcoChn-     ,  •       ■ 

ftus  iibi  manus  injicere  patitur ,  &  lnjectis  le 

captivum  tenere  fuftinet,  qui  alioqui  omnes 

majori  facilitate  excutere  norat  ,  quam  leo 

minutiflimos  quofque  catulos.Sicut  ex  Lv.c. 

cap.i,,  verf.  ^o.liquet ,  ut  per  mediumag- 

men  invitis  omnibus  perruperit.  Compre- 

henfus  igitur  eft,  quiacompreheiidivoluit ; 

tenetur,  quia  utiqueteneri  voluit :  Alioqui, 

de  Chrifto  vere  enuntiari  poteft  quod  fcnbi- 

XMtlob.i,o,\s,  &  4l,l,z, Q>c. de  Leviathane. 

Ctun  fui  profpicerent  quid  Chrifto  futu- Verf  51. 

ru  erat.quomodo  vinciendus,  &  abducendus  Cm  ,,f/"» 

non  multo  poft  ad  crucem  rapienduseflet ',  ' 
/  ,  1         n  1      utierit. 

(iwc.ii, 49.  )  ecce  res  miranda  &  Itupenda , 

unus  ex  Chrifti  difcipulis  nomine  Petrus,c,ui 

alter  ex  duobus  erat  qui  gladio  accingeban- 

tur  (Ioh.1%.  10.  )  diftri£lo  gladio  miniftrum 

fumrai  Sacerdotis ,  nomine  Malcum  ,  quod 

ipfe  (ut  fe  hero  probaret)  omni  vtnlimilitu- 

dine  in  Chrifto  prehendendo  praxipuam  o- 

peram  pofuit  &    aut  primus  aut   ferocius 

Chriftum  aggreflus  eft,  fenic ,  &  illi  auricu- 

lam  dextram  prxfcidit. 

Hic  pauliiper  commorandum  eft  ,  quod  ^"'•""'■' J" 

nota    admirationis   cV:  adverlionis  Spiricus    ""■''" 

Sanclus  nobis  veluti  riianum  injicit ,  ut  non 

nihiladhanc  rem  contempIancLim  confifta- 

mus.Etprimum  quidemapud  Lucam  ob- 

I  fervationedignum  eft.quod  prius  conlilium 

[  a  Chrifto  petit  an  gladio  fericurus  elTet.E- 

l  quidem  prius  filuerunt,  cura  videbant  Chri- 

ftum  fui  defenfionem  ftratis  copiis  fufcepilTe. 

Nunc  vero  cum  vident  Chriftum  fui  com- 

prehendendi  copiam  facere,  quxrunt ,  &c. 

Nam  quod  de  gladijs  comparandis  eos  ad- 

monuit,  adferre  fufpicionem  porerat.an,  &c. 

Qucd  autem  Chriftus  tamalicnus  femper 

fuerit  a  retaliatione  dubitationem  movere 

potuir,  &c.  Quod  certe  obfervari  ab  omni- 

!  bus  debet ,  ut  nunquam  gladium  diftringant 

1  nili  petica  prius  a  Deoin  Scriprura  venia  ; 

ubi  Deus,  non  minus  nos  clare  de  fua  volun- 

ute  certiores  f.icit,  cpam  flpet  Chriftumo- 

Taculo 


E     V     A     s 
raculo  refponfum  cdetet.  Quodquidcm  uc 
ln  omnibus  caulis  lic  in  caufa  rchgionis  & 
Chriftiaccuratiffime  Sc  diligcntiflimc  fafti- 
tari  debec.  Quod  ctiam  ut  femper,  ita  maxi- 
ine  fub  Euangclioobfervari  dcbet.Z<ic£.  14, 
10.  Hic  pcccatur  a  Nobiliuni  fatcllitibus,  & 
alias  iicariis ,  qui  non  tantuin  Ueum  de  (iiis 
diftrictis  ^ladus  non  confulunt ,  fcd  ipfo  in- 
vito  &  vctante ,  gladios  fuos  vibrant.  Ar- 
mantur  enim  plerumque  i  vino  &  liccra  ;  a- 
liquando  a  fuis  hbidimbus ;  lxpius  ab  ira  tc- 
meraria. 
inml.m-        Dcindc  &  illud  notandum ,  Petrum  ,  cum 
djmh.       altcro  difcipulo  armato  gladio  pcnitus  con- 
ftituiffe  advcifus  totam  cohortem  in  prxho 
ftare.dummodo  illud  iptis  a  Dco  imper.itum 
futffet.  Ncc  ccrte  illud  fruftraaut  fincfructu 
fcciflenc  ,  cui  perindc  cft  duobus  vincere  ac 
deccm  millibus.  Quo  afpirante  non  tantum 
cjuinque  ccntum  ,  fcd  unus  millc  profligat. 
Vide  bcllum  Abrahx.   itcm   Simfonis  pu- 
gn.nn,  cV;  bclla  advcrfusPhiliftios ,  qui  ma- 
xdla  alinina  millc  interfecit.  Quod  nos  re- 
crect  mirifice  adverfus  turbam  lmpiorum, 
neanimisconcidamus,iV<>  timeas  p:<(ille  grex. 
Kon  tamen  hinc  fequitur  ut  femper  jubente 
hero  fatelles  gladio  fcriat,  quia,  &c. 
Etrcpre-        Scdilludin  rcprchcnlionem  cadic ,  quod 
himhiUti.   Chriftum  confulcns,  cjus  fcntentiam  ,  plaga 
impofita  antevcttit  nec  Chrifti  refponfum 
prxftohtur.  Vide  r  Sam.  14,19,10,11.  lohan. 
18, }8.  TamctliPetripcccatumnon  eft,  ut 
iftorum,  ex  contemtu  auc  ncglectuintelli- 
gentix  veritatis  profedcum ,  fed  duntaxat  ex 
prxcipitioanimi ,  liac  in  Chriftum  indigni- 
tate  pcrmoti.  Ex  quo  videmus  quam  vere  di- 
citur,  iram  non  operari  juftitiam  ;  qux  Pe- 
trum  perpulerit ,  ut  illud  fecerit  ,  de  quo  re- 
£lene  an  fccus  fierct  dubiuvit.Duplice  ergo 
rationc  peccavit,pWOT«/»,quod  rcm  lllicicam 
fecit:privatus  enim  contra  magiftratus  auto- 
ritatem  pugnat.SerwnJo.quoddubirancer  & 
fluc~tuanrcanimoid  fecit.Hoc  igitur  nosad- 
moneat  ,  ne  nos  fubito  abripi  patiamur  per- 
turbarionibus,  quxcumque  fpcciesboniob- 
je£ta  fuerit ;  ficut  hoc  loco  Petro  non  defuic 
gloriofus,  quemobtenderet  prxtcxtus,quod 
Chrifto   laboranti  &  indigniffime    artlcto 
fuppetias  tulit.  Hujus  autem  facti  pcccatum 
tanto  conftat  magis,  quo  pcnculum  hoc  pa- 
<Tto  fibi  Sc  faluti  fui  ftruxit ,  iV;  Chrifti  fidei 
Patri  datx  dc  omnibus  fuis  difcipuhs  (  cx- 
cepto  Iuda  )  ex  prxfente  tentationc  ob  cain 
caufam  cruendis,ne  in  aetern:i  pcrircnt.cum 
tentationi  perfcrendx  impar  fijturiis  cilet. 


C       I      L      I       C       /.  999 

Atque  hoc  loco  incrcdibilis  Dciin  fer-  Dri  inftr- 

vandispromiiris  fides  clucet,&  infuise  teu-  v.iW» pn>- 

tatione  cripiendis.  Qiiod  cnim  Pctrus ,  aut  ""A"J*- 

tion  captus ,  aut  in  rnille  frufta  diffcdtus  (it    "' 

cum  .id  ludxorum  in  ipfum  odium  hxc  con- 

tumcliaacccffcrit,nunquamfatisdignc  con- 

lidcrari  poilct.  Atquc  nili  uicomparabili  di- 

vinx  providcntix  pharetra  tcctus  fuifllt,non 

potuit  unquamconftitiffc.  Quod  nos  meri- 

toconhrmet  &  confoletur  ;  nulla  pericula 

quantumvis  maxima  ,  illis  exitiali.i  efle  pof- 

fcquos  Dominus  ad  fui  nominis  cultum  fta- 

bihcndumfuperftitcsfore  conftituit.  Quod 

ii  Pcttus  fefc  temere  his  periculis  itnnjiferit, 

ill.i  timcn  pcirupit  :  nedum  nos  dummono 

cautc  &  circumfpefte  ambulavcrimus.iV'  di- 

riuas  providcntix  in  nobis  fervandis  infer- 

viamus.  Vide  fimile  cxemplum  in  Iacobo 

poft  cxdcm  Scchemi  patratam. 

Nctandnm  potro  nullos  omni  verifimilltu- 

dincaccrbiorcs  &  contumclioliorcs  in  Chri- 

ftum  fiiifle  Miniftris  &  Prcsbyteris  Archifa- 

ccrdotum.  Sic  lohan.  18,  11. 

Chriftus  ad  propofitam  quxftioncm  re-  l  v  r. 

fponfum  aptat ,  quoomnibus  difcipulis  im-vcrf  sr. 

pcrat  ,  utnehanc  quidcmcontun-,cliamfibi£W'^«- 

illatam,ut  ut  indigniflimam,  vindiccnc ,  fcd "•*  /*'"" 

hxchenluluncant.Atquequoliquidiuscon- ,     , 

ftethanc  vim  &  in  hoftcs  iriiiptionem  &  /,v,,/f. 

obluitationem  iibi  non  pl.iccrc,  attadu  au- 

riculam  prxcifam  vcteri  fanitati  rcftituit : 

docens  libi  difpliccre  ut  fundantur,in  terram 

ftcrnantur  &  obtruncentur ,  quibus  ne  auri- 

cul.ira  quidemadimi  velit.  Interim  pcr  mc- 

diam  abjeftionem,  divinx  glorix  fux  fpeci- 

men  egregium  edit ,  quo  &  l.ibantem  fuo- 

rum  fidem  ,  &  iniidclium  animos  convictos 

abundc  tcneat.  Eoquedocuit,  in  prompru 

illi  fuiffc  ,  illis  omnibus  manus  &  aurcs  adi- 

mere  ,  &  vitam  ipfam  li  voluiffct.  Nam  qtii 

fanat  multo  magis  vulnerare  poteft.   Atque 

ut  hxc  Chrifti  clcmcr.tiaerga  infeftiffimos 

hoftes  iniignis  fuit,qux  ferrcam  &  lapideam 

duritiem  comminuercpoterat,itaimprobo- 

rum  hominum  occxcatio  5:  obduratio  non 

minore  animadverfionedigna.quxnon  tan- 

tum  non  emendatur  hac  Chrifti  fuavitate  Si 

manfiietudioe,  fcd  obficmatur  magis. 

Prius  eos  feveritate  aliqua  pertcntive-  Nccfireii- 

rat ,  dum  illos  refupinos  in  terr.im  proftra- '""»"?• 

vic,  iam  eciam  manftictudine  6V:  bcnienitate  'e,"S.""'l!t 
■II  i-  r  \  1  ■  ttclrjix 

llios  aggreditur,  icd  utrobiquc  111  pcenas;,o^jpj 

ruunt.  Vt  nihil  mirum  fit  li  Pontrficiinu\hSylntMl^ 

his  admirabilibus    Ecclelix  Iiberationibus 

commoveantur  ad  relipifccntiam;fuut  cnini 

Kkk  kkk  3  tan- 


7000  HAX.MONIA 

tanquaru  rabidi  canes  &  efferati ,  aut  velutil  Fontcm  Sc  caufam  temcrarix  hujus  per-  vcrfljj. 
ferpentes  ,  quinullis  incantationibus,  quan-|cudioius  indicat  Chnftus  ,  quodPetrus  nu-  tujunb- 
tumvisartificiolis.cfuo  fpecu  cscitans.cvc.fpiam  Chnftum  eripi  potuifle  ex  hoftmni  »/«'«'£• 

|  violentis  manibus  crcdcret  nili  ipfc  Chrifto '"  p""- 


offunt 


ecuci  pi 
Matih.  Poftquam  totucndifcipulorum  coetumde  daboranti  gladio  opitulatus  eflet.ln  quo  fal- 
verf.j ;.  fll0  jn  noc  nc(rotio  orScio  coinmoncfecil- '  fum  Petrum  efle.non  tantum  fupcriore  po- 
*tf™ , 'T'tet,aci  Petrum.quialiquid  adverfushoc  man-j  tentix  divinx  in  profternendis  hoftibus  do- 
"""  '"""datumadmiliflct,  &  ut  videtur  porro  ad- icumentoliquet:  fidhocipfo.quod  cceleftes 

nu  coniun-  _  .  *.        r  *  I      i  i       i 

znutd.  miilurus  erat ,  oranonem  convertit.  tum-lcopix  unico  precum  verbulo  adChnltide- 
quc  jubet  ut  diftri&um  &  edudlum  gladium ' feniionem  armari  poterant.ln  quo  lliudper- 
denuorecondat.  Eoque  docet  nonlatis  eflel fpicitur ,  quid  primttm  lit ,  quod  nos  adinju- 
delinquentem  m  genere  admifli  peccati  ad 


monere  ,  nili  fpecialius  admonitionis  medi 

cinailliadmoveatur ,  ita  eft  natura  noftra 

fui  lena,  ut  quod  omnibus  dicitur,cuivis  po- 

tms  dici ,  quam  nobis  exiftimare  parati  (i- 

mus.  Deindeadhoitationi  rationes  &  argu- 

mcnta  eaque  &  frequentia  tk  varia,  hxc  mi- 

nacia,illa  informantia,adnectit.Quo  docetur 

quod  Paulus  ad  Titum  ait ,  repreheniionem 

cumdoc/trinaconjunsrendam.  Si  enim  re- 

prchendatur,  non  ctiam  coarguatur&  do- 

ceatur peccator ,  adnionitio  inftar  fagittx 

cujufdam  eft  ,  qux  ferro  nonobducitur  & 

ftimuli,  cujus  cufpis  rctufa  cft  &  obverfa. 

Ghtiliida-      Primum  argumcntum  eft ,  ab  adjumfta 

]'m  damnd-  pcena  eorum,  qui  gladio  temere  utuntur,  & 

tus  pmftcf  illegitime;fore  ut  prout  gladio  percuflerint, 

fcmaa  ti-  j-eu  ^  niutilationem  ,  feu  ad  cardem,  SiC.  fic 

homi,  .   .    _  .  . 

cxipiishat:  Quod  ut  prxcipue  de  magi- 

ftratu  intelligitur,  cujusf/jrtofunt  hoc  Dei 
judicium  exfequutioni  mandare  etiam  ad- 
verfus  mutum  juvencum  :  iic  etiam  &  ipfe 
Deus  vel  fua  &  propria  manu,  qua  fanguina- 
rios  immatura  mortc  plerumquc  tollit  ,  vel 
alteriusiicarii  manu  illud  exfequitur.  Hoc 
igitur  nos  cautosreddat.  Cum  enim  ne  in 
hac  quidem  Chrifti  defcnlione  cximitur 
pcccator ,  nedum,  &c.  Quodfi  Deus  illuin 
non  puniat ,  fcd  illi  diuturnam  viram  mdul- 
gcat,  tamen  itaillum  &  confcientiam  irri- 
tat,  qui  fanguinem  fudit ,  ut  fatius  illi  fuerit 
fcmel  perire  ,  quam  quotidie  ,  veluti  morte 
quadam,  terrorc  percclli,  ut  in  Caini  exem- 
•  pIo.Quam  vellein  igitur  vox  ifta  (icanorum 
aures  afliduc  peifonaret,  reccnde  glttdmm 
ttium  invaginxm ,  qui  leviffimis  de  cauhs 
gladios  diftringunt.  Quin  potius  illud  pri- 
mum  optandum  ,  ut  ne  educatur  quidem, 
aut  diftringatur  ,  nili  imperante  Chrillo  in 
vcrbo.  Quod  li  praccipiti  ira  circumventi 
prxvcniantur  ,  fccundum  eftut  quam  citif- 
iimc  dcfiftant. 

Hinc    apparet  ufiim  gladii  non  tofli  a 


Chtirto,adveifus  AnubctfttH arum  cirorem.  tur  Angelt. 


ltam  pugnam  feu  dimicationem  impellit : 
ignoratio  ,  aut  certe  indebitareputatiopo- 
tentix  diviDX,  qux  nobis  opportune  fubve- 
niendisparataeft ,  quoties  illud  cx  divinx 
glorix,  Sc  noftrx  faluns  ufiifuturumfit.Nos 
enim,  quibus  nullx  legitimx  rationes  fenfi- 
busobvix.aut  rationi  humaux  congruentes 
occurrunt  ,  idcirco  ad  illegitimas  ,  quae 
promtx  &  ad  manum  funt ,  confugimus. 
Vt  ergo  in  repellenda  vi  nihil  llleginmum 
tentemus  ,  antc  oculos  obvcrfari  debct  & 
menti  penitus  inftillari,multiplicem  efle  Dei 
erga  fuos  defeniionem  ,  furorem  hoftium 
avertendo.vel  hoftes  inter  fe  committendo, 
velfulmine  proprix  vocis  fternendo  ,  vcl 
Angclos  propugnatoresfubmirtendo.  Hinc 
eft  quod  P/a/.34,^fr/r7,8.dodtnna;de  An- 
gelorum  caftrametatione  fubjungitur  do- 
ftrina  de  pace  perfequenda ,  prxteritis  Sc 
obtritis  injuriis,  quibusafficimur. 

Hoc  autem  fe  jam  facere  non  poffe  do-  Verf  54. 
cet  ab  adverlis,Angclorum  enim  pacrocinio  P""»» 
ad  vitx  &  libertans  cultodiam  uti ,  rugnat  F-P"-"" 

t,        1       •  •  ,  -      ,*-,         nmjyivunt 

cnm  Prophctis,  qui  mortem  mihi  adhoc  •    „ 

r  1  tn  Uiii  ftt- 

tempiis&  captivit.item  obventuram  prx-  teUatis 
dixerunt.  Exo*oilludetiam//^«e?,  ftatuen-  mtamorit 
dtim  nobis  efle,  cum  Euangelii  hoftibus  nos  itfe&xm- 
comptehcndi  poteftas  iit,illud  nulloautvo- 
luntatis  Dci  erga  nos  defeclu  aut  impoten- 
tia  in  propulfandis  hoftibus  ficri,fed  tantum 
quod  Deo  gloriofum  hoc  lit ,  Ecclelix  uci- 
le ,  nobis  ipiis  falutare.  Nec  enim  femper 
patiuntur  pii  ur  Prophctix  impleantur.ut  in 
Chiifto  fadtum.Tametiienim  de  beftiaRo- 
manaprxdiclum  fit ,  iltam  fefe  imbuturam 
fanguine  fiincxorum :  tamen  idadiingulos 
0111  ines  &  individuos  non  accommodatur. 
Auget  confohtionemquod  tam  amplum  & 
copiofum  nobis  in  prompru  prxildium  iit, 
ut  ctim  unus  Angclus  hoftium  intinitis  mil- 
libus  plofterncndis  fufficiar ,  nobis  tamen 
numcrofos  milites  ccekftesfuppcditet.Vide 
exemp!umElizxi,&  P/W.j^S. caflramcian- 


lohcm- 


b.mtnet, 
fti  Dtui 
refpicitii- 
rfw. 


E      V      A      N      C 

Iosav.        Iohamesvtrf.il.  aliam rationcmadliibct 

vcrf.u.     abadjunifta  Patris  voluntace  ,  qui  non  tan- 

Incjuibm    tum  hoc  fieri  dccrevit,  &  per  Prophctas  fo- 

ttiann  n    rc  prlJjxjti  fcd  il]i  ut  hoc  patiarur  c\  iiabc.it 

in  mandatis  dcdit.  Cujus  dctrectationcm  & 

dcclinatio:iem  quo  niagis  Petro  invifam  ,  & 

fibi  cjufdcm  arlruifljonem  &  liifpcnlioncm 

minus  injucundam  rcddcrer,comparat  hanc 

pcrpcirionem  calici  in  manum  i  Patrcpor-j 

rccto.  Quod  fiiniquum  lit  iilium  caliccm  .i 

patre  propo:icumci:  in  manum  inditum  a  fei 

rcpellcrc;  prxter  rationcm  clTe.ut  jpfe  hunc  ] 

a  ccelefti  Patre  .idmiflum  calicem  ,  aut  ipfe  ' 

propellat  ,  auc  ab  aliispropclli  &  emandari 

patiatur.  Atquc  hoc  modo  Chriftushujus 

indignitatis  accrbitatcm  mitigat  &  emollit ; 

dumanimum.i  ludxis  abduccns  eumtotum 

ad  Dcum  Patrcmrcfvit.  Dum  nontamrc-j 

putat  quid  Iuda:i  crud.liter  admittunt.quam 

quid  Deus  crga  homines  mifericorditcr  f.i- 

ciat :  non  tam  quid  illi  furentcr,  quam  quod  ! 

Deus  lapientermon  tam  quod  illi  proditorie 

quam  quod  Deus  fidcbter  faciat.  Nou  tam  ] 

quid  illi  fceleratcquam  quid  Dcus  juftc  facit. 

Cui  ii  ctiam  hoc  addidenmus  nobis  calicem 

d  Deo  propolicum  pharmaci  vim  habere,non 

dubitabimus  illum  placide  ab  illo  accipere. 

Quod  pnncipes  Sacerdotum ,  &:  Scribx, 

&  Seniores  huic  negotio  prserant ,  ad  cau- 

tmmoffi~  tionem  majoremfactum  eft ,  S:  u:  militum, 

cinm.         ^.  fjtellitumdiligentiam  &  audaciam  acue- 

rent  incenderentque.Qu.od  Magiftratus  ad- 

moneat  uti  in  rebus  gravioribus  ipii  intcr- 

fint ,  nec  rem  fervorum  fidei  permittant. 

Quod  Chriftus  fapud  Luctm)  hos  primores 

pncipue  peritringit ,  Magiftratus&  Mini- 

ftros  docet  ut  in  corripicndis  delinquenti- 

bus ,  pra:cipue  illos  premant ,  qui  m  fcelerc 

ducesextiterunt. 

.    .  Notetur  Priiiciues  Saccrdotum.&e.  obli- 

princtptmt  ■     ■   r  1 1    i_-  j 

Ctcerdltum  tos  9."1"18  lua:  cul  procuUubio  nimmm  de 


I.vc.v.5: 

M.<£i/?r4- 


tH/peft- 

a»m. 


M»TTH. 

verf.jj. 


diti  erant.oblitos  honotis  &:  dignitatis,  CcCe, 
in  hoc  facinore,cum  turba  &  ignobili  vulgo 
permifcuifTe.Hujufmodialiquid  videin  Sau- 
le  ,  qui  jufto  exercitu  &  paratis  copiis  Davi- 
dem  tanquam  mufcam,canem,autperdicem 
perfequutuseft  ;  quoetiam  nomine  a  Davi- 
deperftringitur.  Eundem  videplebei  homi- 
nis  habitum  induentem ,  ut  Pithonem  con- 
fuleret :  idem  vide  de  Zedechia  per  fpeciem 
bajulifugafibi  confuIcnte.Cumigiturprin- 
cipes  &  primarii  viri  fpretis  voluptatibus  & 
honoribus,  tanquam  depofito  diademate  aut 
fceptrofuisaffectibusferviaiH:ncdunos,&c. 
Difcipulos  priroum  officii  Sc  prarfentis 


E       L      I       C       A.  1001 

negotii  commonefacicns  nc  vidcatur  Chri-  p, 
ftus  his  vcrbis ,  &  hac  difcipulorum  rcprc-  Bunisin 
henlionc  Iudarorum  indiguiffimum  factum  Stnitrts 
probare,  Apoltrophcad  mihtcs.maxiir.c  vc-'•""• 
ro  principes  Eccleiia:  qui  intercrant  &  prse- 
erant  huic  Chrifli  comprehcnlioni  ,fecon- 
vcrtit.  Etficutdifcipulosdocuit  omnino  nc- 
ceffe  efleut  ludxomm  in  manus  mcidat.ita 
lltorum  ftultitiarn  ,  velinfaniam  potius  ,  ar- 
guit.quod  gladiis  &  fuftibus  &  hac  cohorte 
ipfum  tibi  fubjicere  &  fubjugarc  pofie  cxi- 
fhmarint  :  non  fecusatquc  furcm.qui  ccpiis 
fe  circumvcnicntibus  obliftere  nequit.  Cu- 
jus  quidcm  infani.r;  eos  convincit ,  quod  in- 
terdiu  cum  inmedio  ipforum  effet ,  vcl  in 
maximo  ftudio  illum  opprimcndi  fe  com- 
prehcndcre  ,  iibi  manus  mjicere  non  pote- 
rant;  ncdum  noctu,  cum  nullis  aut  urbis  auc 
templi  muris  circumfeptus  tenerctur.  Kec 
diilimilis  eft  horum  inlania  illi ,  qu.-e  olim 
fuit  Syrorum  1  Reg.io,t-,.  qui  diccbant  If- 
raclitarum  Dcum  fuifTc  Dcum  montiumeo- 
que  pugnam  in  montibus  initam  illis  propi- 
tiam  fuiflc.  Sed  in  plauitie  tamen  pugnantes 
vincendos  efle.  Sic  ifti,  6vc.  Sic,hoites  Ec- 
deiia;,  tametii  mtelligant ,  fe  fuis  technis 
aut  crudclitate  nihil  crriccre  pofTe  ad  lucera 
Euangclii  cxtinguendam  ,  &  experientia 
difcant  ,  hac  illorum  crudchtate  Eccleiiam 
incrementum  accipere,  tamen  abillis  adalia 
coniilia,  eaque  minusad  lllud  quodparanc 
idonea,  trankunt. 

Hinc  eft  quod  Pontificii  relicta  csde  fan- 
ctoru.qua;  pcr  fpeciemjuftitia:fiebat,prodi- 
tione  &  repentina  &  inexpeclata  morte  in- 
dicta  caufa  pios  trucidant.  Sed  ii  priori  ma- 
china  ,  qus  fpeciem  quandam  juftitia:  &  ho- 
neftatis  habebat  non  profeccrunt.nedu,  &c. 

Hinc  conftat,  fubiifTc  mentem  horum  li-  impiiy- 

cariorumjunc  Chrifti  comprehcnlionem  i'inm """ 

Deo  ob  eam  caufam  probatam  fuiiTe  ,  quod  '^  "  r 

C    ■■  i_  r     M  rr    D""»f<- 

eorum  netanis  conatibus  exammo  fucccllc-  vm 

ratjquodque  Chnftus  remoras  objectas  fub-  ttott 

moverat :  ut  iive  Deus  obftacula  opponar, 

ut  in  Elia:  comprehcnlione;  iivc  illa  fubmo- 

veat ,  ut  hoc  loco  ,  tamen  in  lmpictatc  fem- 

per  obfirmentur  &  pergant.  Si  ex  fententia 

lllis  cadat,  ilico  Dcum  impietatis  furc  fuffra- 

gatorem  autumant,  ut  inSauIe  conftat ,  qui 

mdicato  a  Ziphxis  Davide  ftatim  acdamat: 

benediftus  Dominus  qui  condufit  cum.&c. 

quodfiobjectisimpedimentis  illis  obiiftat, 

nouadDcum  tanquam  caufim  afilirgunt, 

fcd  in  fortunam  ut  Phililtxi  vel  inartem 

Magi'cam,utPlurao  in  Mofe,dcrivant  ,ne- 

dum 


yere  pu- 


lOOt  H      A      R 

dum,&C.  velinlocum,  utS\ri.  Velinrem 

quampiam  aliamjne  Dei  manum&digitum 

videanc,  obcxcantur. 

t»c.  Deinde  notandum  Chriftum  argumento 

Tctl.s  j.      ^  diverlis  arguere,  non  fuftibus,  aut  gladiis, 

1  '""'f     aut  copiis  militaribus  comprehendi  jn  prx- 

kimnam-  fcntiaium  ,  nonmagis,  quam  iijuncisaut 

prebtxfut,  arundinibus  &  puerulis  trimis  armati  &  iu- 

fedpenr.if-  frructiprocedcrent.Sed  ob  eam  caufamdun- 

fnne Da.    t  jXat>qUOd  tempus &.  momentum  ipfum  ad- 

venerit,  quodque  jam  tencbra:,  feu  tenebri- 

coli  homines  hanc  poreltatem  fibi  a  Deo 

conccffamhabent. 

H&c  hora  ■veftra.']Docex  ab  adjun&o  tem- 
pore,nullis  illcrum  copiis  aut  armis  fe  com- 
prehendi ;  fed  quod  eorum  hora  advenerit, 
quam  etiam  alibi  fuam  &  propriam  horam 
appellat ,  fedlongc  diverfo  refpec/tu.  Suam 
enim  horam  cognoverat  a  Deo  prxftitu- 
tam ,  a  Prophetis  prsdictam ,  &  proinde  a 
fe  expetitam  &;  ample.vatam.  Eorum  autem 
horam  quod  Dcus  hoc  ipfo  tempore  ut  illis 
in  manus  objiciatur  permilit ,  quod  fingula- 
rem  confolationem  habet,  perfequutores  ne 
raanum  admovere  poffe  ad  comprehenden 


II      O      N      I      A 

non  tamen  pra:  fcrmonis  Chrifti  incredibili 
gratia  ,  illuin  vel  attreCtare  permiffi.  ltcm 
Iokan.%,^2.  cum  fublatis  lapidibus  quos  in 
illum  jactarent,  eofdem  tamen  emittere  ne- 
quibant.  Item  £«c.4,50.permediumagmcn 
perrumpebat ,  poftquam  eum  in  prarrupti 
montis  verticem,  prxcipitiicaufaadduxif- 
lcnt.  Non  tantum,  mquam,  fuperioris  vitas 
documentis  ,  fed  in  illms  etiam  fepcimanx, 
in  qua  comprehenfus  eft  expeneutia ,  cujus 
m  lingulis  diebus  a  mane  ad  vtfperam  in 
templo  docebat.Idera  dici  poteft  dc  noftro- 
rum  temporuirj  pcrfequutionibus. 

Simuletiam  fubinnuit  Chtiftus  non  mi-  ti.eptt hm- 
tumeffe,  fi  ncctu  tanquam  ad  furem  pro-  ^"  Cmi* 
cefferint,  cum  lint  ipfa:  tenebra: ,  eoque  iz-1  ('" 
nebras  confeCtantur.  Quod  tamen  non  ita.  • 
accipiendumeft  ,  ac  fi  qua:  noclugeranturca„..i?, 
omniain  vitio  cffent.  Nam  Gedeon  noCluiu. 
Idoluru  evertit ,  &;  lucum  fuccidit.  Sed  tum 
demum  jure  coarguantur  ,  cum  interdiu  res 
adminiftrare  valentes,  noclu  tamen  lllud 
faciunt.  Vt  qui  noClu  judicia,  exercebanc 
Athenis,  &c. 


emo- 
ru  cir-. 


Horxvero,  feutemporis  jam  compIetiMATTn. 
dum  nos,  priufquam,&c.  \\deApocal.  Vbi  i  caufam  notat  Prophetarum  oracula,  quae  verf.56. 
duos  teftes  comprehenfos  effe  dicitur,quum   hxc  prxdicebant  &  tempus  ipfum  deligna-  0mn"  '">' 
Minifterii   fui  terhpus  expleviffent.     Vide   bant.  Hic  notetur  fimul  &  pios  &impiosT1'"'"' 
etiamexemplum  Petri  -<4c?(;>-.ii,ii.SedPau-    opciam  faamnavare  implendis  Prophetiis.  fit„Hii  ope- 
li  prxcipue,  qui  tot  veluti  mortibuscir-   Sed  longe  aliter  atque  aliter.  Nam  pn  \\otrimAmt% 
cumclufus,  toties  e  mortis  faucibus  ereptus  •  Ixpe  faciunt  fcientes ,  ut  hoc  loco  Chnftus ; 
eft.  Sed  omnium  illuftriffimum  exemplum   nnpii  infcientes.  Pii  ut  Deooblequantur, 
in  Ieremiacxiftit,li  promiffionem  fac~tam  1.  |  impii  ut  fuis  pravis  afreclibus  obkquantur. 
cap.iS.  eum  reliquade  eo  hiftoria  conferas.   Quod  nos  in  veritate  Dei  confirmet  ,  cum 
Quod  nos  etiam  adverfus  illam  orTenfionero  j  omnes  &  pii  &  impii  adeoque  impiorum  ca- 
inftruat ,  qux  potentia  &  licentia  hoftium   putdiabolusad  prxdiCtiones  Dei  explendas 


ttcuf  t.l- 
mcn  ilUs 
frntiettti- 

lu/. 


Euangelii  quidvis  pro  arbitratu  perpetrandi 
oculos  noftros  perftringit.  Cujus  rei  inligne 
documentum.  Vide  A/i»;;^.io,r7,i8.pra:fer- 
tim  fi  illc  locus  conferaturcum  Luc.  11,^4. 
apparet.  Conftabit  enim  inermes  dilcipulos 
in  medio  Iuporum  fxvorum  converfantes 
nihil  ab  illis  damni  accepiffe. 

Deindc  notandnm  illos  fecum  ftatuiffe  pe- 
nes  fe  cfle  Chriftum  comprehendere.tot  fx- 
pc  priorum  temporum  experimentis  confu- 
tatis. Vide exemplum Dan;eli,ij,&c.  Na- 
buchadnezeri  ad  tres  adolefcentulos :  item 
poft  in  oratione  Pilati  zd  Chriftum.  Idem 
(fedfalfo)  vidcturhorum  temporum  perfe- 
quutoribus  noftris  :  atquc  hxc  lllorum  infa- 
nia  refellitur  a  Chrifto  ;  non  tantum  totius 
Minifterii  documentis  ,  ut  Iohzn.7,46.  cum 
miffi  ad  illum  comprehendendum  inanes  re- 
dircnt,  &  quantmnvis  in  eitoreperfiftcntc, 


a  Deo  adhibeantur. 

Ad  extremum  adjectum  eft  difcipulos  in  t>ifcifu'.o. 
fiigam  verfoseffe.  ln  quo  videmus  imple-  rumfuz< 
tum  quod  Chriftus  antc  dixerat ,  &  quod  cu.fmdi. 
Prophttx  prxdixerant  ,  percuffo  paftore  , 
oves  diffipatas  iri.  Quod  tamen  fecus  fieri 
debebat:  Chrifti  etenim  &  paftoris  conftan- 
tia  &  magnanimitas  eos  debtbat  animofio- 
res  ad  pugoam  fpintualem  rcddere.  Nec 
enimdebemus  hac  exparte  oves  referre  & 
timidas  pecudes  ,  ut  pudore  Euangclium  & 
EuanCTehcosfufrundamus,  &  paftonbus  no- 
ftris  nujorcm  dolorem  creemus  ,  &  etiam 
periculum  ,  dum  fic  animos  hoftibusrddi- 
mus.  Hoc  igitur  non  idco  ab  Euangelifta 
dicitur  tanquain  reprehcnfione  careret :  fed 
partim  ad  vcritatem  Prophetia:  &  prxdidio- 
nis  Chrifti,  ad  tollendam  otFcnlioncm  defti- 
tutionis  Chiifti  ,  partim  ad  d.fcipulorum 


EVANCILICA.  100} 

igoaram  cum   inani  confidentia  conjun- iifle.  Simulctiamculpandiquod  non  difccf- 
c-.am  ,  u:  vidimus ,  detegendam.  Vidcmus  ferant  cum  primum  illis  copia  fatla  eft. 
ctiim  lingularem fuifle  hoc  loco  difcipulo-       Putida  autem  fugaillius.qui  nudus  aufu-  Mahc. 
rum  lgnaviam  ,  qut  fugiebant  cum  periculi  'git,  nili  quod  noxiili  aliquoufque  tegumen-vcrf.j;:. 


nihil  elFct.  Certiflimum  enim  efle  lllis  dc- 
buit,cxeis  nemincm  periturum:  coque'po- 
tucrunt  fc  honeftius  fubducere  ,  nec  tantam 
labcra  vd  libi  vel  Chriftt  profcflloni  intu- 


to  crat.  Sed  intelligimus  quanto  in  meru 
verlabantur  difcipuh,  &  quam  indigne  reli- 
cius  cft  Chnftus  etiam  cum  fummo  pudorc 
difcipulorum, 


I  o  H.  cap.  18,«  verf.n,  adiy. 

12  Coborsigitttr&tribumu&miuisiri  Iudxorum  comprchenderunt  IESV:*I , 
&  vtnxerurit  enm. 

ij  Et  abduxeruut  primum  adAmiam,  er.tt  euimfocer  Cajapb* ,  qui  erat  Pouti- 
fex  maxmm  anni  illtus ;  U  rero  mifit  eum  vinUum  ad  Ctjapbam  Pontijitem  maxi- 
mum. 

1 4-  Erat autem  Cajapbas U qui confilium  dcderat  Iuds.U expedire ut  umis  bomo 
v.oreretur  pro  populo. 

ij  Sequcbatnr autem  IESVM  Simon  Petrus ,  &  alius  diflipulus;  Difoipulm 
rcro  ille  notus  erat  Poutifici  maximo,  &fimul  introiit  cum  IESVin  atdam  Fonttfias 
maximi. 

1 6  Petrm  autemflabat  extra  ad  osTttim;  Exivit  ergo  difl ipultu  ille  altcr  qiti  erat 
r.otus  Ponttfici  maximo,  &  loquutus  eft  osiiaru,  &  iutroduxit  Petrum. 


A  X  A  L  r  S  I  s. 

■pFte&um  cohortis.Tribuni,  &  miniftrorum  dc- 
■•""claratur,  quod  comprehenderunt  eum&  vin- 
xerunt  :cujusefBcienscaufavidetur  ,  quodChri- 
ftum  intellexerunt  raandare  fuis  ne  lliorum  co- 
natibus  obfiflcrent:  forte  etiam  quodexChrifti 
Ore  audiviflent  hoc  efTe  illud  tempus ,  in  quo  illis 
a  Deopermiflumfit  ut  iilum  comprehenderent: 
illudenim  videturillativanotainnuere. 

Vtrf.  1 3.  'Aliud  effeftum  notatur ,  quod  illum 
abduxerunt  ad  Annae  principis  facerdorum  do- 
mumjqua; abdu&io  ad j unc": o  tempore  defcribitur, 
quod  primum  eum  eo  duxerunt:cujus  eificiens  no- 
tari  videmr.quod  focer  eflet  Cajapha:;qui  defcribi- 
rur  abadjunelomunere  fummi  facerdotis;  quod 
uiunusalioadjunctoannuatmurationisexplicatur. 

Vcrf.14.  Dcfcribitur  porro  ab  effefto,  quod 
confilium  Iudxis  dederat ,  utunus  homopropo- 
pulo  moreretur. 

Verf.ts.  Adjunccum  hujusabdu&ioniseft.quod 


lebatinillafamilia  ,  Petrum  in  domum  introdu- 
xit;  finis  vero  ingreflus  difcipulorum  ab  aliis 
Euangeliftis  narratur  ut  viderent  quid  Iefu  fierct. 

METAPHRASIS. 

CVm  CohorsfTribttmti  (zpMinisiri  a  Sacer- 
dotibtu  cyfenio ribtts  fubmiffi  audtvifjent, 
Chrifii  fermonem  ad  difcipulos ,  qito  fiti  propu- 
gnationem  inhibnit,  &  adillos  ttidem.quo  hoc 
effe  temptts  &  horam  confirmarat ,  cum  Detis 
fe  illorumfceleratis  m.imbtts  tradendnm  per- 
mitteret ,  ttt  caliccm  flbi  a  Patre  admenfum 
exhauriret ;  Hico  eum  comprehendunt  ,  eum- 
que,  tttm  ad  majorem  cautionem  ^fecttrita- 
tem  de  qua  Iudas  illos  ccmmonefecerat)  tum 
ad  majcrem  ignominU  notam  illi  inurendum, 
funibtts.latronum  insiar,vinciitnt.Vtr,cium  ad 
Anna  stdes  primum  ducur.t,  qucm,  quod  Cai- 


duoexdifcipulisPetrus&  alius  difcipulus  Chri-1?^*  (?"'  Sra,ul  aut  tecunia '  aut  *"*?** 
ftumfequutifunt:difcipulusiHedefcribituradjun-  \fummum  facerdotts  munttt  ad  illitm  annum 
efa noticia ,  qua  fummo facerdoti  innotuit ;  item  perquifiverat)focer  efjet ,hoc calamitati;  Chri- 
adjuncrotempore,  quo  ingteflus  eft  fummi  facer-  Ht  jpefiacitl0  obleciatttm  iri  probe  norant, 
dotisardes,  nempe  cum  Chtiftusco  introduftus    ,  >  '  1  ,~   •.,        -,  ,   j  ■         r 

..   '     rr        j        ■    .  .„  ,  Idem  vero  hic  Catbhas  est ,  qui  lud&is  confu- 

elt  :  quungteflusvidetur  indepatuifle.quoderat   ,  ..         '  .    a  1 

notus  principi  facerdotum.ut  noticia  caufa  afligne-  ,  Uterat  expedtre  ,  ut  ttmis  homopro popnlo  mo- 
tur  tam  facilis  ingreflus;  qui  hujus  difcipuli  prom-  '  reretur;  ttt  non difficilcfuerit  animo prsctpere, 
ptus  Sc  confidens  ingreflus  illufttatut  Petri  lento  quamtnique  ex  ar.imi  fui pr&judicio  (i  erga 
greffii  ad  ardes  fummi  facerdotis,  apud  alios  Euan- ;  Chrisium  geslurtts  fit.  Petrtts  autem  &  aliiu 

^Q  l-  r '  ,    t,     ■   «-  -,  j   j  difcitulut,  quiinfuzamfevertemnt  ci-.m  f:  a 

1 11/.  tb.  Petti  efieclum  narratur,  quodad  por-  ,  ,J  ,' .  3.        ?  ?-,  .  ,  „. 

tamftetit.necpulfaretamenaufus  :  deinienota-  l"^>  m""me  ty&»*os  mdtjfent  ,  mutato 
tut,effeaum altetius  ducipuii,  qui  aratia ,  qua  va-  \f"g*  confilio  regrejft  fe  in  viam  ad  ttdt  s  Ca ■- 

L 11 111  fh* 


14. 


M- 


16. 


1004  H      A      R      M      O      N      I       A 

pht  dant  Chrittum  fequuti.  GHtod  autem  dif-  ,  ro  parurn  nobis  videri  debeat  quod  fe  incu- 
ciptdtu  tllepontifici  nottufui;  cjT gratia  altqita   nabilis  pcrraiferit ,  vincula  jam  aucto  &  ad 
apudillum  valuit ,  tntreptde  cum  Iefuaulam   juftam  ftaturam  provefto  injiciuntur  &  ille 
pontificu  ingreffm  ctt.    Petrtt*  vero  amore  !  nontantuminfirmitatisinfantix.fed  &  igno- 
Chrifii  duBtts  eumfcquutut  esl  ,fed perterri-    miniz  pudendx  vinculis  oncratur. 
ttu  fttfpenfo  gradu  longiore  intermiffo  inter-        Quid  autem  caufa:   eft  cur  cum  Samfon  Q«*prt>- 
■val/o  lefitm  fcqitutm  esl ,  quoad  ad  portam   feptem  reftibus   viridifllmis  &  virentibus,  f"  mnr" 
pontifictt pervcnit.ubipulfarenon  audens.fub-  itemfunibus  recentibus  conftrittus,  illa  pe-  ?'""<*  >  "' 
ftitit.Alter  vero  difcipuliu  pontificinottttfftc-   rinde  atque  filum  ftupeum  ignc  fubuftum  ^„  m^,d,'r. 
Ht  Petro  cum  illo  omni  verifimiliiudine  con-   difrupit  ;  Chriftus  tamen  ligatus  manfit  »  rupit. 
-venerat)aula  egreffics.cumOftiaria  agens.Pe-  An  quod  robore  &  viribus  inferior  extitit, 
trumgratia,qttavalebat,introducit:Uterque   qui  plus  roboris  in  unico  digitohabeb.it, 
tam  Petrns  qitam  alter  dtfctpulics  hoc  conjilio  quam  Samfon  in  omnibus  lumbis  ,  cujus 
ingrelftfunt ,  ttt  qutd  Chrtslofieret  intellige-  unico  pilo  plus  virium  inerat  quam  in  omni- 
rent.  :  bus  Samfonis  cincinnis    &   capite.   Quid 

P  R  A  X  I  S.  an  illum  ut  Samfonem  fomno  oppreffiim 

jofFenderunt  ?   nequaquam  ,  ut  qui  noftu 

SVmma,  Chrifto  vincT:o,&  ad  Annam  du- '  per  aliquot  horas  in  precibus  pernofta- 
c~to  ,  ab  eodem  vincto  ad  Caipham  mif-  vit.  An  cedo  illi  comam  prxciderunt  quam 
fo,  a  duobus  difcipulis  obfervatur  ,  quid  eo  ex  Dei  inftituto  nutrire  debebat  ;Nihil  mi- 
fucutumerat.  nus,  cum  univerfam  Nazireatus  fui  legem 

f  Chriftivincti /  Annam  focerum.    [impleverit.Sed  nos,  nosdico  tanquamPhi- 
addu&ioadl  Caiphameeneru. 


1 


|lifta:  &  incircumcifi  hujus  tantx-  lmbecilli- 


csrtii 


Cbrisli 
exintmitio 


,„.phamg 
C         •/  Duoruin  difcipulorum  in  CaiphaV  tatis  &:  aWsjjKiWcaufafumus.Nos  illius  ca- 
1     J    xdes  quid  Chrifto  futurum  fo-    put  rafimus.  Noftrapeccata  tanquam  reftes 

&  funes  recentes  &  virides  extiterunt  ,  qui- 
bus  illius  vires ,  non  quidem  ut  Samfonis, 
exhauftx  aut  exarefactx  erant,  fed  intus  ve- 
luti  a  fe  oblignatx  &  occlufx"  ne  emanarent. 
Dic~tumeft  olim  .i  Davide  in  Abneri  lau- 
dem,  ejus  manus  inftar  infipientis  non  fuifle 
ligatas,  id  eft,  facinoroforum  more  fuo  ma- 
leficio  non  fuifle  plexum.  zSam.  5,35,54. 
Atque  de  Chrifto  ldem  quidem  quoad  pro- 
priam  dignitatem  niulto  verius  dicipoteft. 
Sed  ii  meritum  noftrum,  quod  in  fe  tranftu- 
lerat  reputemus,  vere  de  eo  dici  poteft,  eum 
inftar  ftulti  manibus  vinctum  fuifle.  Et  in- 
ftat  ftulti  ad  cippum  ,  dcntque  inftar  bovis 
ad  macellum  ducendi ,  ut  eft  apud  Salom. 
Prov.  7,  zi.  Qui  omnes  compeditos  folvit 
Pfal.  107,  verfu  10.  qui  catenas  ferreas  & 
portas  chalibeas  perfringit  ,  qui  omnes 
libertate  donat  ,  &  datam  illis  libertatem 
tuetur  ,  captivus  tenetur  :  qui  oranibus 
viam  &  iter  monftrare  norat  qua  infiftant, 
pro  aliorum  arbkratuducitunquicingit  & 
difcingit  Reges ,  cingitur  ab  aliis:  ne  pigcat 
noscingiab  aliis  Sc  abduci  quo  nolumus, 
cum,  &c. 

Hic  igitur  ,  in  Chrifti  indigniflima  tra- 
clatione,  reputemus  pcccatorum  noftrorura 
turpitudinem :  reputcmus  pudend.ini  ratio- 
nem  ,  denique  meritum  noftrum.  Sed  una 
confolemur  nos  ipfos ,  quod  ejus  vinculis  a 

pcc- 


xdes  quid  Chrifto  futurum  fo 
^   ret  videndi  caufafubingreflio. 
Vetf.12.  Notandum  Chriftum  ab  impiis  tumvin- 

jmfiortan  c~tum,  poftquam  verbo  illos  ad  terram  ftra- 
dmitiei  viflet ,  &  Malchi  amputatam  aurem  capiti 
rurfus  reftituiflet ,  unde  durities  cordis  ipfa 
incude,  qux  malleo  tunditur  aflidue,  dunor 
coIlieitLir,ut  qux  nec  verbis  necfaiftis  Chri- 
fti,  nec  pcenis.nec  beneficiis  mollefcere  no- 
vit.  Quarcabillafollicite  cavendum.  Hxc 
viuculain  viftima  umbratili  ad  altare  cor- 
dis  &:  funiculis  liftenda  figurantur.  Sed  ante 
legem  in  Ifaco  ad  mortcmligato  reprxfen- 
tata  oc  adumbrata  funt. 

Jn priore parte notandum ,  Chriftum  ,  qui 
totum  orbem  terrarum  manufua  tenetjfu- 
m  ytncuhs.  ftjnere  £  paucis  fceleratis  comprehendi.Eum 
qui  montesveluti  bilanceaut  crutinaappen- 
dit  raajori  facilitate  ,  quam  homines  res  le- 
vilTimas  &:  por.dera,  paucorum  homunculo- 
rum  &  nanorum  in  manus  conclufura  tradi. 
Hxc  igitur  magna  Chrifti  exinanitio  :  Sed 
major  fequitur  de  vinculis  ei  injeftis ;  quod 
quidem  duobu;  nomlnibus  fccerant.  Pri 
mum  quo  majori  fecnritate  illum  prehen- 
fum  tenerent.  Deindeut  illi  majorem  igno- 
miniam  inurerent ,  dum  cum  illo  nonfecus 
qnam  cum  latrone  fieri  confuevit ,  agerent. 
Et  quidem  infignis  Chrifti  dejecrio  crat, 
cum  fe  ufque  eo  dimifit ,  ut  fafciolis  fe  illi- 
gari  paflus  fit,  cum  in  cunis  vagiret.Nc  ve- 


Vnde  in 
mbts  cxci* 
tari  debet 
fatuntitt 

CfMti}) 


Chriflns  in 
ftttHate 

tentbrarum 
fotentiam 

ju.int  cohi- 
ttt. 


E      V      A      N      C 

peccati  &  fatanr  captivitate  folvimur.  Hac 
taraen  conditione,  ne  nos  denuo  his  pcccati 
&  fatanx  compedibus  implicemus. 

Hinc  difcimtu.nullos  carccres  tam  tetros, 
tam  pudcndos  cfle  :  nulla  vincula  tam  igno- 
miniofa ,  qux  oon  xque  perferamus  :  nullos 
carnifices  fcu  apparitorcs  tam  aut  fccdos  & 
abjectos,  aut  neceflitudinc  nobis  conjun- 
dos  &  beneficiis  devincTos  ,  a  quibus  nobis 
inanus  injici  non  gravatc  patiamur :  nullum 
tempus  tam  ad  ignominiam  inurendam 
commodum  ,  quod  non  libcntes  fubeamus, 
cum,  &c.  Difcipulus  enira  fupra  prxcepro- 
remnon  cft  ,  nec  fervusfuprahcrum  :  fatis 
eft,  &c. 

Ad  primumaggreflum&  conatum  Chri- 
ftum  comprehendeudi,  Chriftus  fuam  virtu- 
tem  miritice  declaravir.rcfupinam  ad  terram 
toram  cohortem  fternendo  ,  auriculam  re- 
fectam  rcftituendo,  &  nutu  fanando.  Kunc 
autem  (quod  &  deinceps  per  totam  ejus 
palTionem  fit )  tanquam  brachium  ,  quod 
aridam  manum  reftituit ,  ipfum  arefaftum 
aut  emortuum;  tanquam  ncrvi  contraCxi  ef- 
fent.  Kullum  fpecimen  potentix  fuxeditur, 
quid  ita  !  quia  jam  tempus  &  hora  tenebra- 
rum  advencrat  ,  jam  tempus  extremx  Chri- 
fti  exinanitionis  &  humilitatis  erat.  Eoque 
utolim  Ifaacus  ab  Abrahamo  vincitur,  ut 
agnus  ad  occilionem  (Inc  oble&atione  du- 
citur.  Nos  vidimus  &  feniimus  lingularem 
Dei  potentiam  in  aflerenda  Euangelii  veri- 
tate.  Eximiam  porro  Dei  providentiam  & 
fipienriam  in  hoftium  Ecdelix  coniiliis  an- 
ticipandis  &  antevertendis.  Quod  ii  femper 
illud  non  fiet,  id  eft,  li  hora  hoftium  venerit 
&  poteftas  tencbrarum,  li  tempus.quo  Deus 
vel  peccata  noftra  caftigare  vuk  ,  vcl  fidei 
noftrx  periculum  capere ,  non  tamen  hac 
Euangelii  deftitutione  otfendaraur  ,  ut  illius 
veritatem  in  dubium  vocemus.  Oporter 
enim  nos  itadivinx  potcntix,  quam  experti 
fumus  confidcre,  ut  ,  (i  Sol  ejus ,  objecta  nu- 
becula  ,  ad  tempus  occultetur ,  non  minus 
tamen  illi  confidamus  ,  quam  cumillum 
oculis  confpeximus  &  veluti  manibuscon 
treclavimus  ;  &  tametd  quotidianum  illud 
pabulum  fidci  noftrx  defecerit ,  in  virtute 
tamen  fuperioris  veluti  panis  ambulare. 
Quis  exiitimalTet ,  unitum  Domini  Davi- 
dem  ,  cumveluti  perfu°;ain  defertisfame- 
licus  oberravit ,  pro  unito  Dominiagno- 
fcendum  ,  tamen  Abigaelper  mediam  ejus 
abjecTionem  hanc  in  Davidc  pra.-ft;ntiam 
agnovit ,  cum  Nabal  ftolidus  ejus  auritus 


A. 


lob  Davidem  contemtum  mortis  pcenam 
luebat. 

Quod  Iohannes  folus  eumad  Annamdu-  Veritij. 
Ctum  affirmat ,  id  eofactum  ut  Annx  hoc  lUudmdut 
fpectaculo  comprehenii  &  vineli  Chrifto  «rcumdu- 
j  gratificarentur ,  cujus  Pontificiam  fcilicct"""'* 
fanctitatcm  fcicbant  hac  Chrifti  cdamirate 
oblcctatum  iri  :  &  qui  (ut  veriflmilc  eftj  in 
multam  noctem  vigilavcrar,  ut  quid  hoc  in- 
cepto  ficret,  antequam  cubitum  iret  ,  refci- 
rct.  Vcre  enira  diftum  eft  a  Salom.  Vroverb. 
4,  ii?.  impiorum  ab  oculis  fugerc  fomnum, 
jnill  concupirum  fcelus  perfeccrunt.  Sicut 
Jigitur  Samibn  olim  coram  Philiftxis  fifte- 
batur  ut  illo  tanquam  morione  obleeTarent 
fe;Sic,  &c.  Narapoftetiam  ad  Herodem 
codem  confilio  ductus  cft.  Et  lictit  impera- 
tores  cos,  quos  in  bello  devicerunt,captivos 
huc  lllucad  currum  vineToscircumducunt  : 
Sic  ifti  tanquam  Chriftum  fua  viitute  5:  la- 
pientia  cepiflent ,  in  Chriftum  triumphos 
agunt.  Et  ut  Philiftxi  olim  arcam  captam, 
&  poft  corpora  Saulis  &  filiorum  circumdu- 
xerunt  :  Sic,&c.  Hinc  ertillud  Apoft.  i  Ccr. 
4,9.  Quanta  &  quam  acris  hxc  ilt  afflicTio, 
apparet  ex  Saulc  ,  qui  ilbi  potius  manus  in- 
fcrre  voluit ,  quam  ut  iibi  hoc  pafto  illudi 
pateretur.Apparet  etiam  piorum  illuiionem 
pretium  efle  non  tantum  rcconciliationis 
impiorum  invicem  diftracTorum,fed  eorun- 
dem  arftiore  vincuio  amicitix  devincen- 
dorum. 

Hic  nihil  memorabile  faelum  eflenarrat 
Euangelifta:rantum  poft  indicat,Annam  II-  *■ 

lum  hgatum  ad  Caipham  dimilifle  :  eo  ipfo 
dedarans  fe  hxc  vincula  &  hanc  tyrannidcm 
probare  :  quod  facile  omnes  crediderint, 
cum  foceruin  Caiphx  intelligerent :  ut  ma- 
gnopere  dubitandum  non  iit,  quin  afTinira- 
tis  vinculum  utrumque  &  focerum  &  gene- 
rum  firraius  in  hujusfceleris  focictate  con- 
junxerit :  Eoque  cavendura  efle  nc  afTinita- 
tcmcum,&c. 

Hic  Caiphas  idem  fuifie  defcribitur  ,  qui  Caifhje 
fupra  commemoratus  eft  ,  idqucduabus  de  drfinpiit) 
caufis.  Vna  uc  intelligeretur  ejus  virulen-  *?<!*"*- 
tam  in  Chriftum  tunc  temporis  fententiau^"°^<w"'',' 
I  non  tam  a  Prophetico,quam  a  fanguinolcn- 
!  to  fpiritu  profecTam  ;   cui  exfequendo  via 
i  nunc  paraii  coepir :  altera  ut  intelligerctur, 
quxxquitasab  illo  in  jiulicio  cxfpectanda 
!  ciret  ,   qui  ita  animatus  m  C  hriftum  erst,  & 
quifui  coniilii  pcriiciendi  er£o  omncmope- 
ram  navarct,  ut  quod  conulium  dedit  ixic- 
quutionimaudaretur.Sic  li  coram  judicibus 
L  11111  i  amur, 


IQOtf  *  H      A      R. 

iittimur ,  qui  prxjudicio  quodam  innocen- 
tiarii  noftram  mdic-ta  caufa  damnant  &•  fen- 
tcntiam  dorai  cccptam  in  tribunal  afferunt, 

&C, 

Apparet  Marc.  14,53-  Prinapes  Sacerdo- 
tum  ,  Seniores  ,  &  Scribas ,  valde  mane  ad 
Caiphx  xdcs  conlilii  caufa  convenifle.  Hic 
prxter  Catiluuriam  vigiliam  &  iaboris  ad 
Chriftum  opprimendum  patieiuiam  ,  note- 
tur  ratio  in  hac  caufa  progredieadi  ut  quod 
eflct  Eccleliafticumde  hxrcli  aut  blafphe- 
mia,  ad  Eccleliam  refcrant.  Sic  Ecclefurum 
cauiis  a,  &c.    ■ 

Hic  etura  notetur  quam(ii  unquam  ante 
Iuc)  impktum  lit,  quod  a  Salomone  in  Ec- 
cleliafte  dicitur,D<»flW.'<»z  ejfe  a£e.kbtts,o  c. 
Vide  Ecclejia/i.  10,7. 

Sequitur pars  altera  de  difc.ipulis  duobus 
lohanne  &  Petro  ,  qui  cum  aufugiiTent ,  ex 
alteriusJi-caiCa  refpirantes,&  fe  colligentes.poftquam 
fiipnlire-  animadvertiirent  ludxos  fe  non  eireperfe- 
greheafnm. c,uutoS)ConfiIium  capiunt  de  redim  ex  fuga, 
ut  quid  Chrifto  futurum  foret  vidcrent.  Io- 
hannes  autemfretus  Sacerdotis  fummi  noti- 
tia  iv  fimiliaritate  fe  tutum  fore  confidit. 
Petmsetiamfelatiturura,  noclu  prxfertim, 
exiftimat.  Hoc  inceptum  ,  tametfi  infpe- 
ciemvideripoflit  orficiofum  ,tamen  re  ipfa 
fecus  erat.  N2411  quorfum  quis  exitus  futu- 
rus  foret  fpeculatum  venitent.cum  Chriftus 
omniaprius  femel  atque  iterum.nontantum 
in  genereSc  fummatun  ,  fed  fpeciatim  prx 
dixiflet.Hoc  igitur  primum  tenuitatem  ii- 
dei  arguit.  Deinde  temerarium  faftum  erat, 
quia  cum  Chnftus  lllos  dimittendos  propter 
imbecillitateru.cenfuit ,  non.  debite  lllam, 


Fuclunt 
Pctri  (S- 


M      O       N      I      A 

.  cu  jus  prius  jam  timida  fuga.  periculum  cx~ 
'  pitrent  ,  reputarunt.  Intcrim  tamen ,  Deus 

eorum  operaabutitur  ad  teftificandum  illa 
1  qur  in  pauione  gcfta  funt  ,  quemadmodum 

lohannes  illuddifcrtenotat. 
Quod  a  longe  iequitur  Petrus ,  indicat  in 

Chrifto  perfedtum  ,  quod  David  de  fuis  ma- 
',  xime  neceflarusprxdicat.  Quarc  cumhoc 

nobis,  &c. 

Quod  autem  Iohannes  notitia  Pontificis  7™*$+ 

maximefretus  in°refliis  eft ,  mirum  adeo  "Jl°1™"r 

.  ,  -ii  ,    1  rfP«"  Van- 

videtur,ut  quidam  luc  occalione  lohannem  t,ficem: 

fuiile  negent  ;  alii  incpta  quxdam  confra- 

gant  quibus  confifus  ingreflus  eft  &  Petrum. 

introduxit,ut  quod  Sacerdoti  prxdium  ven- 

diderat.  Sed  nos  nec  dubitamus  lohanneni 

fuifle  ,  nec  audemus  aliquid  ftatuere  eorum, 

qux  Spiritus  Sanclus  cxlavit.Tametii  autem 

Iohannes  pauper  pifcator  tutus  fuerit ,  cV: 

ignobilis ,   &:  a  Caiphareligione  diremtus, 

tamen  muLtx  caufx  efle  potuerunt  curali- 

quaapudillum  gratia  fuerit.  Si  nihil  aliud 

eflet.hoc  tamen  ad  obligandum  Epicureum 

Sacerdotem.fatis  efle  poflit,  quod  ipfe  prius 

(&  poft.pater  Zebcdxus  )  illi  deoptimis& 

lautillimis  pifcibus  femper    profpiciebant. 

Tametii  hoc  in  caufa  fuifle  non  aulim  dice- 

re.  Sed  eo  docemur  iy  admonemur  ut  fobtie 

de  fratnbus  judicemus ,  qui  aliqua  gratia 

apud  religionis  iniquos  aut  adverfarios  va- 

,  lent ,  ne  illos  ilico  aut  paralitos  aut  defecto- 

,  res  judicemus. 

Hic  notandttm  eft  ne  noftra  gratia  auc 
amicitia  apud  alios  ad  aliorum  perniciem 
abutamur  ,  illis  eadem.  ratione  perniciem 
ftruentes  qua  illis  gratificorj  cxDlimamus. 


I'.o  H.cap.1%,  a  ■verf.lj>adi.<t. 

1 7  Dixit  ergo  Petro  ancilla  osliaria;  Nottne  &  ttt  ex  difciptilis  es  homir.is  isiim ,? 
Dicitille;  Konfum. 

<S  Adslab.mt  autemfervi&  miniRri  quiprunas  congefferant ,  quia  friguser.it, 
&fefe  calcf.icieb.int :  er.it  vero  cum  eis  etiam  Petras  adft.ms,  &fefe  c.dcfacieus. 

tg  Pontifcx  maximus ergo  interrog.tvtt  IESVM  de  difcipults  ejus,  &  de  do- 
clrina  ipfuts. 

2  0  Refpondit  ci  IESVS  ;  Egop.il.un  loquutus  fum  mtindo  :  ego  femper  docui  itt 
fynagogacsintemplo ,  quo  undiqtte  ludsuonvemunt ,  &in  occulto  loquttV.ts  fuitt 
nibil. 

2  1  Quidme  interrogas  ?  interrsga  eos  quiaudicrunt  quidfim  ipfis  lo  \UUtUS ;  cc-- 
if,  bifciunt  qua  dixertm  ego. 

2  2  Hxc  untem  qtatm  ipfe  dixiffet,  tmus  ex  mimsiris  qtti  adslabat ,  b.ictilo  tecidit 
ISSVM,  ditejis-j  Itaac  rejpondes  Poiitifid  maximo  f 

2}    Ff- 


18. 


!?• 


EvANGELICA. 

23   F.efpondjteilESVS;  Simaleloqtmtusfum  ,  teHiftcare  demalo  :  fin  bcac, 
curn;ec£dis? 

z+  Miferut  igitttrcum  Amus  vtnSum  ad Cajaphm  Pontifuem  maximum. 


A  n  A  l  y  s  i  s. 

Dteil  Anolyfn  verfuum  17,  &  •  t. 

INttoducti  in  aulain  Pontiticis  adjanftum  eft  , 
quiftio  Chrifto  ptopolita  :  cujus  cfficiens  cft 
fummus  ficeidos  :  fub|cctum  quxftionis  cft  de 
doacinaChtifti&cjus  difcipuhs  ,  qux  tandcm 
etant. 

fttf.  lo.  Cujusquxftionis  cfTectum  eft  ,  quod 
Chtiftusptopolitx  quxftioni  refpondere  rcnu:t; 
quodcontirniatabadjunttapublicapfidicationc; 
quam  confit mat  i  fubjc&o  loco  publico  ,  Synago- 
gx  StteinpU;icetn  abadjuncto  tempore,  ncmpe 
quodnunquam  non  hoctecit :  itcin  aliofubjecto, 
nempe  ludxis ;  qui  illum  concionantem  audive- 
mnt.  Qium  apertam  ptxdicationem  fui  adveifi 
nc:a'.ioneiUuftrat. 

ftrf.XX,  Adnerfoprobatfenon  effe  intetto- 
•andum,l!-dauditoiescjus;quodetiam  confiimit 
ab  ad|uncia  auditotum  cognirione  quid  docuerit. 

ftrf.  ii.  Chtifti  refponli  adjuiittum  Chiifti 
contumeliofa  ttacratio ;  cujus  efficiens  eft  unus  ex 


tempore  ,  quo  minifierium  meum  obivi,  idqtu 
in  locis  hominum  fieqticntia  celebemmit  ,  iy- 
nagogis  iff  tempto  ,  ubi  IutLorum  omnegenttt 
conveniunt ;  nec  qutcquam  inprivatis  parieli- 
bi;s  decui.  Quamcbnm  inique  facis.qni  me  de 
docirina  interrogtu:  eos  qm  me  audivernnt  in- 
terrcga,  ut  quiprobe  norunt  quam  dicirinam 
propofm.  Vix  dum  hocfuum  refponfum  exfa- 
cro  ore  emiferat ,  curn  ex  mimfirtt  tmtti  (  ut 
htri  gratiam  captaret  )  Chriftum  baciUofe- 
rnt.  Xec  contentttt  vim  Chriflo  intnlific,  cnm 
iUoporro  ,  tanquam  inojficiofe  pontificcm  alh- 
qtlitto,  expofitilat.  Adqaem  Chrifita;five  be- 
nefivefecttt  rejpondi ,  tti  magno  vitio  ncn  ca- 
res  :  te  enim  partes  modo  manent  tcfi.vidi 
quod  viderit  aut  aitdtverit.  Hicfi  etuis  qturat 
quomodi  hicqudprsce/frunt  de  Chrifio  & 
qut  fequtintitr  in  domo  Cajaphi  gcffa  fint , 


M- 


pontificij  miniftris  ;  cujus  ttaftationis  indignx  cumfttpcriut  ad  Annt  tfdes  duclum  Ieftim 

paitesfunt,  cobphus  Sc  accufatio  inofficiofx  lo-  meminerimm  .  u  velim  inteUigat  Annam 

cutionis.                                                ./camti  tefttm  vincium   ad  Ca<apham  ante  mififfc, 

Verf.zi.  Contumcliofx   ttattauonis  eftcctum  >               r         „           '                                  ■ 

eftminiftticoatgutioperChriftumadiftributio-  poflquam  fe pauUum  tntuitu  vtnculorum  ©> 

ne  enectorum  :  live  enim  bene,  five  male  Chtiffus  imjerU  Chrifii,  obleHaffet. 


loquutusfuit,  illiusnonfuiflepercuteie.Neli  ma 
le  quidem  :  debebat  enim  tantum  de  malo  teftili- 
cati;  nedumli  beue. 

Vcrf.  24.  HuicChtifti  indomo  pomificis  con- 
rumeliofx  tiaftationi,  qux  ptxcetfit ,  ficut  abnega- 
tioni  Petri  ,quxfequitui ,  occupationetacitaadi- 
fparato  occunitui.  Objicitut  enimquomodo  hxc 
in  domo  pontificis  fiant,  cum  Chriftus  ad  Annam 
deduftus  dicitui :  tefpondet  Euangelifta  abeffcfto 
Annx,  qui  Iefum  ad  Cajapham  nulctK. 

METAPHRASIS. 

PEtrojam  in  aulam  pontificit  introduclo, 
eadcm  qus.  iUum  intromtjit  osiiarta  Pe- 
trum  igni  (qui  tum  adverfiu  fiigoris  inju- 
riam  inflrucius  fuit  )  adfifientem  cy  fe  pcr 
medium  minifirorum  cj1  fateUitum  infcren- 
tem.  ut  ex  iUit  effe  videri  poffit ,  iUum  defixu 
ocultiinvcrtcundiiis  intuens ,  mtorrogat ,  di- 
cens;  Nunquid&tu  ex  difcipulit  ifitus  homi- 
nu  cs?  Cui  Petritt ,  quamvit  fosmind  anciUs. 
&  cfltaris  abjecls.  conditioms.refpondet  fe  non 
ejfe.Chrifittm  vero ad pontificit  y.c^-r,^.-.rj am 
comparentem  pontifcx  cum  de  doctrir.p, ,  mm 
de  difeipiilis  hic  procul  dub.'o)ccnfilto  interro- 
gat ,  tit  innoxium  (y  crimine  vacanttxi  ver- 
borum  laqueit  indueret  &  aliquid  expifcare- 
tttr ,  quo  fibi  v':am  ad ejttt  condemnxtionem 
muniret.  Cui  Iefm  :  Patam  &  pubiice  loqnu- 
tHtfum ,  n:nfemcl  atque  iterum  ■  ;  1 


P  K  A  X  I  S. 

OFmmaeR  ,  Chrifti  indigna  tracfUtio. 

Partes  lunt  indignz /  Pctri  ncgatione. 
Chnftitractatio  in     \  PontirtcisTnbunah'. 

Hic  verfus  hoclocoinfentur  a  Iohanne,\'tiC.\- 
noncjuodhax  Pctii  negatio  tumacciderir. 
cumintromilluserat ;  nam  ad  igncm  alTi- 
dentem  hoc  fecuTe  conftat ,  fcd  cjuia  ancilli 
oftiaria  cjua:  illumadmilit,  prima  erat  cui 
Petrus  (c  cum  cire  negavit ,  cjui  revera  erat, 
ideo  Euangelifta  illius  ancilla;  mentioncni 
tngrelTus ,  totam  de  illa  hiftoriam  limul  Sc 
femel  cxpcdit.  Quamobrem  hanc  negatio- 
ncmad  illum  locum  rcfcrvabimus. 

Petrus  feintulit  &  injecit  in  medium  fcr-  Verfi». 
vorum&  fatcllitumSaccrdons  &  ltidiorum  Pttn  ?/..- 
agmcn,  ut  hoc  pa^lo,  tanquamex  illis  unus  *tBUAmi 
qui  idem  cum  illis  fentirct  rcput.itus,lateret.  "r:mt. ""' 

II-  ,-1  1   r\     I  •  tUJMtl  -n 

Hic,tametu  huangcliltalioc  non  expnm.it,  ,;.„..,. 
conliderandum  ,  &  commerKandum  nobis  r«»;. 
rclinquit  Pctri  peccatam  non  leve,  quod  ta- 
men  non  diferte  &  e.tprcfle  notat:  velle  enim 
poft  apertam  Chnfti  peraliruiot  annos  pro- 
feiTionem  ,  jain  fuam  piofeflionem  dillimu- 
larc,  &  proamico,  hoftcm  Chrifti  haberi, 
<;ravi  vituperio  non  caret.  H.rc  igitur  qua:- 
Jara  aegatio>extiiit.  Qoztaato  certioceftv 
Llllll  3  quod 


icoS 


H 


quod  nullohicmiliteprcmitur  &  urgetur. 
nullus  hic  gladius  vibratur,  fed  ad  vocem 
faminx,  lmo  ancillxatque  idoftiarix  (id 
eft,  abjcciiffims  conditionisjnegat  fe  difci- 
pulum  Chrifti  effe. 

Notandnm  Chriftum  hic  negari  ,  cum 
noii  ncgarit  lefum  efle  Chriftum  illum  ,fed 
tantum  ,  fenon  effeincenfu  difcipulorum 
Iefu. 

F.itfim  re-       Cavendum  igitur  ,  ne  vel  obiique  Ponti- 

mfi-ficiam  religionern  .imulemus ,  neque  beftix 

'■'''•'"    notam  vel  manu  vclfrontegeramus,nec  vel 

hcilmn  aem  gaali  Hectamus ;  ne  li  nobis  mors  ipfa 
oppetcnda  lit.  In  vicinis  regionibus  decre- 
tum  erat  in  Catholica  piorum  &  fidelium 
cxde  ,  eos  omnes  interficere  qui  crucis  ima- 
ginem  non  geftarent  ,  &  Toiitifiai  noftri  (ut 
dicitur)  decreverunt  omnes  truncandos  qui 
cruccm ,  aut  agnum  ,  aut  aliquid  Pontifici*. 
religionis  monumentum  &  iniigne  non  se- 
ftarent.  Sed  qui  hoc  in  nos  conjurarunt  pro 
figuratxcruciscontemtu,  in  veram  crucem 
acti  funt.  Kos  autemfciamus  mille  morti- 
bus  redimendam  effe  talem  S_  tamindignam 

o 

Chrifti  negationem. 
° . 
„  _  ,  Prioriscuidem  negationisveftigium  pau- 

Repithen-    .  o  _r 


Io  clarii 


parct  ,  cum  diciturPetrus  fe  in- 


fio  Petri     locianusapp. 
tmpufiia    tuliiTe  in  medium  agmen  fervorum  &  fatel- 
'•'•  Iitum.  Sed  eft  &  alianegatio  ,  cujus  leviflT- 

ma  impreffio  aut  lignificatio  exiftit.  Kemo 
autem  ignorare  potclc  ,  interim  dum  Pe- 
trus  igni  aflidebat ,  multas  &  enormes  in 
Chriftum  blafphemias  &  dicteria  conjecTa 
fuiffe ,  Archihxrericum  ,  impoftorem,  &c. 
quibus  Pctrus  ne  giy  quidem  refpondet. 
Qu_od  eft  Chriftum  negare  ,  cum  vel  metu 
vel  pudore  patimur  Chrifti  gloriam  prodi. 
Qius  cnim  fervus  paulo  fidelior  ,  &c. 

Xet.->>:dnmpotro  Petrum  dum  fe  limulat 
ex  fceleratorum  hominum  farina  effe.fcelus 
graviirimum  admiliffc  ,  &  pene  faclum  fmf- 
ie  fceleratum. 

Hic  adverfuseos  dicitur,  qui  confortium 
habent  cum  improbis  ,  idque  cupide  &  cer- 
to  quodam  judicio ;  cum  hic  tantum  ut  libi 
beneconfuleret,huc  feadduci  patiatur.Vide 
qua:  ahbi  de  hoc  negotio  fcript.i  funt . 

Sequitur  pars  altera  de  Chrifti  indigna 
traftatione  in  tnbunali  Pontificis. 

Summa  eft,  Chriftus  a  Pontifice  infidiofe 
interrogatus  ,  &  ab  ejus  fervo  indiCTniiTime 
cxfus,  utrique  graviffimum  S_  fe  dio-rium 


refpoufum  edit. 

Partcs  funt/  Pontifice 
Ch 


artesCuntf  Pontihce  \ 

rifti  cum^  Pontificis  fervo   P 


o     N     I     A 

i    lapri;recon-J  Sacerdotis  quxftio. 
dderantut        \  Chrifti  refponlio. 

In  quxftione    primum  fpecTtatur  finis  ,   Veit.19. 
cut  quxftionem  propofuit:  deinde  ipfa  qux-  SZtutfHoiu 
ftio.  Et  quidem  quod  ad  finem,  liquet,  eum  f"M»Ui 
hac  de  caufa  moviffe  nuxftionem.cum  nihil  P""'P" 

L    t_  Ti         ■     -        ,  ,  ■  propcfitlt 

haberet  cujus  lllum  inlimularct,  ut  his  qux-  fi„jt, 

ftionum  &  ii.terrogat.onun.  laqucisaliquid 

expifcaretur  ,  quo  Chriftum  fpecie  tenus 

reura  fceleris  ageret.In  quo  legitima  judicii 

1  ratio  convellitur ,  quod  prius  reum  prehen- 

dtint,  quam  caufam  nacti  funt,  cui  judicium 

condemnationis  aut  certe    vehementioris 

fufpicionis  confidat.  Vnde  fit  ut  aliquld  eli- 

'cere  exfermone  conentur  ,  quod  illi  obji- 

lciant,  &  quo  reum  peragant.  Hancjudicii 

iperverlitatem  prophanx  gentes  improba- 

Jrunt.  ASot.2.\,-lj.  Tribunal  igitur  Eccle- 

liallicum,  quod  caftiffime  fervan  debet.vio- 

lari  &  adulterari,  idque  ab  eo ,  qui  iplius  ju- 

ftitix  &  fanctitatis  typus  erat.indignillimum 

fuit :  atque  ubi  videas  jus  omne  violariS: 

'pedibus  proteri ,  non  nili  ab  his,  qui  fum- 

mam  in  judiciisreligionem  fe  colereprofi- 

tentur,  tum  demum  illud  inique  feras. 

Sed  hic  pra?cipuus/?«_7«.  eft  ut  noftrum  hiqmiin 
hic  reatumagnofcamus ,  cujus  pcenam  hic  Cbnflnn 
Chriftus  luit :  qui  quod  fprcta  Dci  lege  per  ;»<'"''« 
fas  nefafque  resgerimus;hoc  indigniflimum-^      '* 
judicium,&  hunc  iniquilTimum  Iudicem  ad- 
verfus  Chriftum  arceiTivimus.  Simul  etiam 
non  debere  infolens  &  novum  videri,li  ean- 
dem  aut  judicii  aut   Iudicis  indignitatem 
fubeamus.  Satis  enim  fuent  fervo  &  difcipu- 
,  lo  li  fit  ut  herus,  aut  prxcertor. 

Deinde  in  quxftione  obfervandum  eft,iftos  x/;fl,>7r0. 
nefariosdextre&  oppor.une  quxtivifle  de,kmefi- 
!  doiftrina,  cum  doctor  cffct ,  etiam  de  difci-"»"»  « 
pulis ,  quorum  etiam  curam  habere  conve-  ?*■*/'""" 
I  nit,  ut  docTrinx  congruenter  vivant ,  poft-  ' 
quam  illam  perceptam  habent.Sic  Matth.9. 
Ratio  fafli  difcipulorum  Chrifti  a  Chnfto 
exigitur.  Aci.zo.zX.  Quidam  enim  Cnk  eile 
putant,  li  conciones  habeant,  fanam  doftri- 
nam  proponant :  perinde  ac  ii  Patnfannlias 
,  fatis  effetcibum  infintibusaut  xgrotis  ap- 
ponere,  ac  non  requirereturetiam  ,  ut  vide- 
ret  &  difpiceret  quomodo  vires  illo  cibi  ge- 
nere  crefcant ,  &c.  Iudicis  eftnon  tantum 
fententi.im  ferre.fed  providere  ut  exequatur. 
Cum  Miniftris  procurandum  lit;  ne  qui  do- 
ctrinam  agnofcunt  &  profitentur  ,  fua  aut 
infcitia  aut  morum  corruptela  doctrinam  in 
invidi.im&  contemtum  vocent.  Hucetiam 
accerfe  quod  eft,  1  T:m.  4, 16. 

Chriftus 


Verfio, 

21. 

Chrilii 
excmflt 


EvANGELICA.  ioo* 

Chriftus  refponfo  fuo  docet ,  pcrpcram  non  erat  tam  inflammatum  in  vcritatcrn 
ficri  ,  quod  ipfcdc  doctrina  fua  interroge- [  odium  Sic  videmus  Iereroiam  Iehoshapha- 
tur,  qux  palam  &  publicc  propolita  fuic.  ,  ti  ciufiad  loramum  accefliffe  ,  &  utriufque 
Hanc  autem  publicampromulgationemar-  ;  rcgiscopiis  uniustantum  gratiaaquamfup- 
euit  ab  adjun<ftotcmpore,quod  lemper  Iioc  '  peditafle  ,  qua  cum  vitx  difcriminedefti- 
docuerit,  non  fcmcl  tantum:  tum  cnim  for-  tuebantur.  Sic  Chnftus  multa  prarclara  do- 
tc  voxfemel  emiffafjcilc  prxtcrvolare  po-  |  cumcnta  coram  pcrditionis  filio  Iuda  protu- 
terat:  demdequod  locis  celebcrnmis  hoc  ;  lit,rjuod  alioquin  fuos  inftitucrc  &  informa- 
fccit,  templo  &  Synagoga  :  dcniquequodrcnequib.it. 
omnibus  sentibus  &  omnis  generis hotni-  |      Notetnr  Chriftum  de  difcipulis  nihilre- 


nibus  undique  conflucntibus :  ut  tolcr abilis 
fututa  fuiffet  hxc  quxftio,  li  vel  femcl ,  aut 
occulto  &  obfcuro  Ioco  ,  aut  paucis  docTtri- 
nam  propofuiffet ;  quod  etiamnum  confir- 
mat  ab  advetfa  negationc  ,  quod  nihildam 
dixcrit. 


Omnn 

auitntum 


fpondiffe  ,  nos  docens  non  eflc  hoftibus 
tuangclii  prodcndos  &  indicandos  eofdem. 

Scaititw  pars  altera,  de  Chrifti  geftis,  *"«£"> 
cum  llrvo  rontificis  ;  Vbi  primum  notemus  *j;  .„.  , 
ccefum  fuifTc  Chnftum  bacillis  per  Pontifi-  -.3,"  '.i~ 
j  cis  fervum.   Ponit  ob  oculos    iingularem/,ffM/, 
Hic  difcimus  dandam  eflc  opcram.ut  quo-   Chrifti  dcjeftioncm  &:  exinanitionem  ,  cum  meritum. 
ad  fieri  poteft  omnia  p.ilam  &  publice  o-    inficicm  cardi  yalde  probrofum  lit ,  tum 
Jieripatcjt,  mn;urn  ;n  oculis  &  auribus  agantur.  Vide    a  vili  maiicipio  percuti  vilius  &  abjedlius : 
f&.imti-    proz,  gtlili^  geftit  cnim  veritasab  omni-    de  quo  Iol/tis  ca/>.  30,  i,z,ey>c.  queriturfe, 
bus  audiri,  nullius  judicium  rcformidans,  ut    cjui  olunabhonoratiffimisquibufque  hono- 
plerxque  hxrefes ,  oominatim  Anabaptif-    nfice  excipicbatur  ,   poft  a  contemtiirimis 
mus ,  &c.  quxlucifugx  funt.  Non  tamcn   ncbulonibus  confputumcire.   Hicvidemus 
quod  non  Iiceat  Kcclelix  fe  a  pcrfcquuto-    peccati  mi  ritum  ,  ut  a  contemtiflimisqui- 
rum  confpectu  fubduccre.  Sed,  Cvc.  bufque  nebulonibus ,  hoDoratiflimi  quiquc 

Ktntimen  Sciamus  tamen  ,  hoc  Chrifti  exemplum  &  cxccllcntiflimis  dotibus  prxditiludibno 
nbtque.  non  per  omniaimitandum  ,  ut  omnibus  &. '  &  coiitemtuihabeantur,  cum  filius  Dei  in- 
ubique  prxdicemus.  Erat  enim  Apoftolus  fimtafapientia&  virtute  fuis  omnibus  vir- 
circumcifionis.  Atquc  in  tantahbertatc  &  \  tunbusfe  a  contcmtu  non  vindicavit  ,quod 
incircuinfcripta  concionandi  apud  ludxos  |  peccata  noftra  in  fe  trauftulit.  Simulctiam 
potcftatetamenccrtis  quibufdam  cancellis   difcamus  &  nos,  eVc. 

tenebatur.  Semel  enim  atque  iterum  cum  j     Hic  videmusetiamficri  quod  dicitur  Pro-  ImpUrum 
ab  oppidanis  fui  cupidis  retineri  tentatum  !  verb.  Salomonis  19,11.    Eoque  cavendum  firntm 
lic  ,  rcfpondit  fe  non  pofle  pcr  vocationem  '  primutn,  ne  impiis  nos  in  fervitutem  addica--^"      ' 
hoc  facere ,  quia  miffus  etiam  erat  ad  aiias,    mus :  deinde  i\  qui  impium  aut  improbum 
&c.  vide  Aclor.\6,7.  cum  Apoftolus  Bythi-    Dominum  nacfti  lint ,  caveant  ne  ftudio  illis 


gtatificandiaut  obfcquendi  fe  contra  Chri- 
ftum  jactcnt  &  contra  veritatem,  nc  pro  he- 


niam  ingredi  voluit. 
VbidmcU       Sed  hic  ^jmW  poflit ,  quomodo  Chriftus 

ratitfidei   culpa  vacat,  quod  fidei  &  doftrinx  fux  non  '  ri  mercedula   ftipendium  mortisa  Domino 

nasirx.       fuit  paratus  rationem  ponerc  ;  cum  iliud    auferant.    Simile  aliquid  vidimus  prius  in 

omnibus   piis    incumbere    doceat  Petrus,    MalcoSacerdotis  item  fatellite  ,  quem  Pe- 

quoties  adeam  rema  quocumque  adigun-   trus  gladiopetiit.quodinter  primos  &acer- 

tur.  Rejp.  Petrumeos  duntaxat  lntelligerc,  .  biflimos  Chrifti  hoftesextitit. 

quidoutrinam  cognofccndi  ftudio  ducun-        Ncc  fervus  contentus  Chriftum  bacillo  Chriiti  re- 
tur.  Cum  igitureo  conlilio  quxrunt ,  ut  la- 1  ceeidiffe  ,  illum  porro  falfo  infimulat ,  ac  ii  /?""/■"» 
queis  interrogationum  nos  obruant.poteri-    contraofFicium  boni  &  modefti  viri  Ponti- '"'  "m" 
musilloscxlare;  atque  adeoetiam  viderour    fici  refpondiffet ,  qui  tamen  modeftiflime 
hoc  facere  oportere  ,  ne  margaritas  porcis,    refpondit.  Poterat  enim  Sacerdotem  fum- 
aut  canibusfanctum  dcmus.Nili  forte  hi  in-    mum  accufare,  quoddocVrinxfux  ,  quam 
terlint  examinationi.quorumadverfus  veri- 1  docuerat  m  templo  ,  ubiille  prxerat,  igna- 
tatem  odium  ex  infcitia  potius,  quam  male-    rus  extitit.Poterat  dixiffe  eum  nullo  verita- 
volentia  proficifcitur.  Namde  facris  mvfte-    tis  ftudioquxrere  ,  fcd  tantum  ut  laqueos  ei 
riis  legimus  Chriftum  apud  perditiflimos  &    tenderct.  Poterat  dixiffe  Pontificcm  prxju- 
profligatiffimos  Pharifxos  difceptaffe  :  fed    dicioquodam  ad  illum  d.imnandum  accef- 
id  fccit  ut  rudioribus  prodeffet  ;  rjuorum '  iiffe ,  ut  qui  priore  conciliotanquam  &&- 

f»Al| 


3CIQ  Harmonia 

CB/.^fententiammortisinillumdixerat.De-cusfuerit ,  manus  tamen  a  vicohibere  de- 
nique  poterat  vcrcdixilTefui  fuilVc  typum,  ;buerit.  Eft  cnim  privatiduntaxat  teftimo- 
&  quod  habuit  honoris  5:  exiftimationis  m  nium  dicere,  de  rebus  pcrperam  geftis ,  non 
Eccleiia  id  a  fe  duxifle.  Sic  videmus  quarnletiam  ultionem  fumcre  ,  ne  tum  quidem 
indi£nahxcaccufatiou"t,inquanullavelle-j  curaultionis  jufta  caufa  fubeft.  Vbi  porro 
es  veritatis  apparet.  Vt  facile   notandnm  eft  manfueturu  Chrifti  ad  hunc 


vdVimafpecies  veritatis  apparet 
videre  lit,  improbos  fui  improbitatis  patro 
cimumquxrentes  gravius  &  atrocius  pec- 
care.  Vnde  tamen  confpicitur ,  quanto  in 
honore  in  Eccleiia  fuent  Pontifex  qui  ty- 
pum  tantum  Chrifti  gercbat ;  nedum  Chri- 
ftura  ipfura  fummo  honore  affiaendum  elVe 
neceflum  iit. 
Offtcim  Chriftireiponfumdocet.quid  illiincum- 
»■"■['"•     bebattanquara  ininiftio,utfivereus,iive  fe- 


unc 

(icarium  refponfum.  Quod  nos  admonct  ne 
hominum  mdignitate  per  impaticntiam  ab- 
npiamur  ad  illa  p^itranda  ,  qui  indignafunt 
fpiritu  manfuetudinis  Euangclica-.  Non  ta- 
men  obvertit  raaxillam  alteram  ut  eft  Matt. 
%.  Quo  de  impius  Apoftata  Iuhanus  Chrifto 
illuiit ;  cum  mcns  Chrifti  lit ,  duplicerapo- 
tius  injuriam  perferendam  ,  quam  ad  talio- 
nera  veniendum. 


cmtmtns. 


M  A  t  t  H.  cap.  i.6,  a  verf.  59,  ad  69. 
$g  Trimarii  vero  Sacerdotes  &  Semores  &  tottts  confejftis  qiurebant  falfum  te- 
fiimoriuim  comr.i  IESVM  ut  eum  morte  aflicerent : 

60  Et  non  invenerunt;  etiam  qumu  multifalfi  tesles  accefiffent,  non  invenerunt. 
Toslremo  rero advcnientes duofalfiteslcs, 

6 1  Dixerunt ;  Isie  dixit;  Toffitm  deslruere  templum  Dei ,  &  triduo  ipfttm  &di- 
fcare. 

62  Et  quum  exfurrexiffet  Tontifex  maximtts,  dixit  ei  ;  Sibil  rejpondes!  quid  cft 
quod  iH  i  .tdverfum  te  teslifcantur  ? 

63  1ESVS  autemfileb.it ;  EtrcJpondensTontifexmaxwius,dixitei;  Adjuro  te 
per  Deum  viventem,  utdicas  nobis  an  tujh  Cbristus  ille  Ftlius  Dei. 

64-  Dicitei  IESVS;  Tudtxisli,qiiwetiam  dicovobis;  Abboctemporevidebitis 
Tilium  hominisfedentem  ad  dexterampotentis.  Dei,  &  veritcntem  in  nubibiis  cccli. 

6f  Tunc  Pontifex  maximus  dirupit  vesiimentafua,  dicens;  blafpbemavit :  quid 
amplitts  egemus  tesitbus?  ecce,  nunc audisiis  blafphemiam  ejus. 

66  Ouidvobis  videtur?  Ipfi  veroreJpoiidentes,dixerunt;  Teneturmortispocn.t. 

67  Tuncinfpuerunt  infaciem  ejus ,  &  colapbos eiinftixerunt :  alti  vero  bacillis 
eum  ctciderunt. 

6  S  Dicentes;  Vatii  inare  nobis,  Cbrisie,  quisfu  qui  te  pcrcufit. 

M  A  R  c  cap.  14,  a  verf.  55,  ad  66. 

S  5  Trimarii  vero  Sacerdotcs ,  &  totus  confeffus  qiurebant  tesltmoritum  adverfus 
IESVM  ,  uteum  morte  mulciarent :  necinvemebant. 

s 6  Nam  multifalfum  tesiimonium  dicebant  adverfus  eum :  fed  non  erant  paria 
ipforum  tcsiimonia. 

S?  Tnni  qiiidamfurrexerunt,  &f.dfi  teslatifunt  advcrfus  etim,  dicer.ta; 

S  $  Kos  audivimus  eitm  dtcentem ;  Ego  dcslruam  templum  hoc  quod  est  maritbtii 
fatlum,  &  intra  triduum  abfque  mantbusfaclum  aliud  <edtjicabo. 

sg  Sed  nefic  quidem  par  erat  teslimomum  eorum. 

60  Tunc  Tomifex  maximusqunm  ajfurrexijfet  tn  tnedium,  intcrrogavit  IESVM, 
dicens;  twnrcjpondes  quicquam  ?  qtitd  illud  cft  ciuod  tsit  adverfum  te  teliificanttir? 

6 1  Ipfe  vcrofilebat ,  &  riiinl  refpondtt ;  Rurfum  Tonnfcx  tnaximus  eum  interro- 

gavit, 


)?■ 


-VANeillCA.  2ou 

g-nit ,  &dixitei;  Tttr.cesiUe  Chrtilusfiliusillius Benedtcli? 

62  1ESVS  Autem  dixit ;  Igofum  :  &  videbitisfHinm  bominis  fedentcm  addex- 
tcr.mipotentix  Dci,  &  vcnientem  ctm  nubibus  ccclt. 

6;  Potitifcx  muximus  rero  dtfruptis  rcslibusfuis  dixit ,  qtiid  adhuc  nobis  optts  esl 
teslibus  ? 

64  Audisiis bUffbemitm  :  quid  rcbis  rtdetttr  ?  llli  rero  omnestontra ettntjudi- 
carunt,  ipfuin  tenert  mortvpccna. 

6f  Et  coeperunt  quidem  infpuerc  in  eum ,  &  cbtegere faciem  ejus ,  &  ccl.iphos  ci 
infligcre :  &  ducre  ei;  VttkuMTt :  mtmsht  rero  buctllorum  tcltbtts eum  ce.dcb.mt. 


A  N  A  L  r  s  1  s. 

QVxriturfalfl-m  teftimonium  adverfus  Chri' 
ftum:  cujus  cfficienscft  totum  concilium.roa" 
ximc  principcs  facctdotum  &  feniores :  qui  cona~ 
tus  fuo  fine  exaggcratur.ut  lefum  morte  afficcrcnt- 
Vrrf.  60.    Effcaum    hujus  conquifitionis  cft, 


fententiam  adverfm  iUumferrent:  confilium 
Cdfertmt  de  conquinndes  hinc  iUinc  tesiibm, 
qui  confitiis  crimimbm  illum  mntit  reum 
agerent ,  in  quod  t.tm  nefarium  jcelm  tanto 
confenfu  eonjpirarunt.ut  totum  Conctlium  (ne 
quod  irrirus  erat  eorum  conatus  :  cujus  caufa  apud  ttno  quidem  excepto  )  confenfum  prtberct .- 
■•'«■  adjungirur,quodautfec_mipfi,aurcumaliis|  tametfi  principis  Sacerdotum  crftmores,  qtii 
difiidcbant :  quod  amplihcatur  divcrlo,  ramcrii  1  /,„,  f *,;„,,. ,  -I  m~v;,„.  .11  j  t 

r,        '  K,    ....  .,       r  1  "oeJJC!»tttvelmaxtme  abhorrerc  debuerar.t, 

plures  fubornarant  :    Ex  ilus  omnibus  fpccicm  1  •    ,  .    _  .     .        ,    .   """«'""*• 

_nam  falforum  teftium  cxplicat.  '"  hoc  "eSoc">  D"ces  ©*  Coryphtt  crant.  Deo 

J'trf.1,1.  Proponirurfjlforum  teftium  quorun-    vero  vtgiUntiJJim*  fua  a.immtsiratione  de 

dam  teftimonium.  |  tuenda  filiifm  (ad  noiiramfummam  confola- 

Vtrf.  61.  Adjunctum  falforum  teftium  cft.quod    tionem)  innocentiafoUicite  txcubante    corum 

PO!?iM7i.Ch"  a"1"  immo8ando  "?*'&*  °-uod  l  confiUum  trrttum  efecittm  csi  5  ttt,  auosprto- 
mhiladhxcrcftimoniarefpondir.  Cuiusimcrro-L,  ____ .         n      •         •  ."       r. 

Earionisfeuredatgutionisadjunaumcft.quod  «/'"*•""'  ""/">  >»™>re  potucrmt  qm  ali- 
cathedra  furgens  intcrrogavit.  \  1M  fobabilitatefuafalja tesiitnonta  munire 

Vtr(.t>\.  Effc-rum  interrogationis  eft  Chrifti  pottterunt.  &uod  quidem  tanto  magit  anim- 
filentium  :  filenui  cffeclum  eft  quod  Pontifex  ad-  adverjione  dignum  esi,  quoadper  hos  fiuflra- 
jutetChriftumper  Deumvivcntcm.utdicatlibc-  ,/,  al.-cs ,  tdque  magnonumero.adfcfcebant. 
le.anGtChtiftusDeifilius.     .  .      Studium   qutdem  ncn   defutt  falLteHib-u 

Vtrf.b^    Efrcaum  adjuranoms  eft  affirmano  .,.       .^  .  "■>        11"  '"""•" 

Chriftifeeffeeumdequoqua-rit :  ubi  adoccup-  concM°  objequendi:  fed  Detu  confilio  fupra 
tionem  tacitam  concUii  (ab  adjunfta  Chrifti  infir-  mcmorato  eorum  linguas  ita  ccnfuderat ,  ut 
mitate.in  qua erat  &  coram  illis  confiftebat)Chti-  autfecum  ipfi dijjentirent,  autfuis  in  eo  fcele- 
ftitsfubj-ftionerefpondet.altcroadjunctoglorix  re focits parum  confcntientcs  reperti fmt  Vt 
&potentiz,quajanx  indicatusolim  ludcxctitvi-    -•„,,./„_,_■      ,..,_         ■   /■  , 

1      c      ■  i     '  aaas  cv.unimas  cmittr.m ,  tndvnas  atie.  vcl 

vorum  &  mortuotum.  .„  '  "-"'„""•  5"*  "-» 

Vtrf.  6s .  Hujus  prof<-ffionis  Chrifti  adjunaum  :  "ominentur,  iJam  tmam  exemplicaujapropc- 
eft  laccratioveltiumper  ponrificem  :  cujus  caufa    "*'»•  qu£  (jrposiremaveritatt,- quandam  jpe- 


aflignatiirfacerdoris.-.ffirmatioquod  Deum  Chri- 
ftus  blafphemaffcr.  Cujus  adjunaum  cft  delilten 
duma  teftium  conquifitionc, 


rcf.M.  Aliud  effcaum  pontificis  colleaio   '7^7 TT  ~J«'^£W<»  «1  rritjjm 

fuffragiorum  de pcena  di„i  &  profeffionis  Chrifti   «'llHvere  Dej templum  ey  idem  tot  annis  ex 
de  fc  :  Cujus  effcftum  cft  concilii  rcfponfio  Icfum  fit^»m  trtdno reftituere  :  fed  iicjic  quidcm 
mortcmhocdiaocommeritum.  \conveniebat  ecrum  teftimonium  :  alter  enim 

Vtrf.  6->,68.    Hujus  condcmnationis  adiunQa  potentiam  Chrifti  ad deftrttcndutn     altcrvo 
£ntindigniffimxcomume!i-infaais&  if^,   lumatcmChriftim  deftruendo  tefiatm  eli  ■ 

cc  ouidem  omnium  miniftrorum  K   latcllitum  '  j r      .,      ,.    .    „,    .„ 

conimunes,  ut  quod  ,Uius  infaciem  infpuebant,  \    ""l^ff/jZ'.^     t"Vemp 

faciem  ejus  obvolvebant :  Deindehicobphis,  alii 

bacilliseum  cxdebant:poltrcmocon-muncadjun- 

ctum  eft,  quoddivinarcillum  jubent,  qaiscum 

pcrcuffit. 

METAPHRASIS. 


lumnonma- 


nufaciiim  dcftruCturum ,  alter  manufaHum. 
Chrfto  vero  tacentc  tf  h&c  commentafilcntio 
potim  qtiam  verbis  refeUcndajudicante ,  pon- 
tifex  commottor,  autfaittm  tr.itum  fe  fimu- 
lans,  reltctafede,  in  medtumprocejfit.tymen- 

CVm  Concilium  infidiofis  Chnslo propofitis  tts  mfaniam  motu  corporis prodens;  Chriftum 
quislicmbui  eum  irretire  nequiverant,  accujatorie  aUoquitur  ;  Nihil  ne  ad  tot  ,-j- 

'.nmtnationes  refrondes  l  lejus 
M  m  m  m  m  m  fcicns 


necaliqtiidpircuntlandoexpifjcari,qnomortii\tam  atroces  crimnationes  rejpondcs ?  lejm 


6c. 


ciem  ifj  fucum  infe  habere  vtfa  es7.  Extliebant       6l. 
duofalfiteiics,  qui  dicebantjsie  impoftor  no- 
bts  audtentibm  defe  hoc profejjus  csi  ;  PoJJu/n 


1011 


H     A      R.      M 


fciens  pontificem  (j  reliquum  confeffum  fua 
(y  propria  confcientia  conviBum  de  vanitate 
accufationum.in  fuo  filentio  persiittt.  Pontifex 
igitur  pertentatu  omnibtu  tandem  fic  Iefum 
aggreditur.  Adjuro  tc  per  Deum  viventem 


€A- 


«6. 


6y. 


6S. 


Verfsj. 
Frimtrun 


ftudio  conquirerent  falfoJ  teftes ,  tanquara  piftmt,U 
Chrifti  conlilio  acquiefcentes  ,  qui  dixit  in-  mpStitU, 
terrogandos  qui  eum  audierunt.  Plus  fatis 
erat  illum  prehendere  indicta  caufa ,  aliquid 
ex  ejus  verbis  aucupariquo  illumirretitum 


•umdicem  falfitatis  Qr>  perjurii,  ut  nobis  dicas  tenerent ,  adrnittere  falfos  teftes ,  qui  fe  in- 

fitufis  Chrtftus  tlie,  Filim  Dei.  Adquem  Ie-  gererent :  fed  conquirere  &  corrogare  un- 

ftcs :  fum  eqtiidcm  q::od  t:i  dicis.nempe  Chrt-  dique  fpe  aut  pretio,  qui  hoc  facerent,  id  de- 

ftus ille  Det  FiVr.is.&juod qtiidem  ut  tibi  &  tuis  mum  portentofum  eft.  Sed  lic  impleri  opor- 


incredtbilc  videat::r,  quodjam  vinBtts  adve- 
jhum  tribunal  reusfiftar,  veniet  tamcn  tem- 
pus ,  cum  mefiltum  hominis  fumma  potentia 
(j> autnoruate pr&duam  videbitts  ,  haud fe- 
cui  qv.amfi  Dei  Patris  afeJforfim.&iUi  eiiam 
(quoad  homo)  fecundtu  1  6juod  tumfiet ,  cum 
me  in  cceli  nubibus  venientem  ,  extremo  die, 
confptctctis.  h'oc  dtcto  pontifex  magr.um  dolo- 
rtsm  &  animi  indignationem  ftmulcms  ,  vefti- 
menta  dirupitfua  ,  m  hanc  vccem  erumpens: 
Deum  blajphemta  affecit  tantam  gloriamfibi 
vtndkans  :  quid  amplttts  de  tesfibus  conqni- 
rendu  laboramus?  ecce  vobis  ipfis  teftibits,qui 
Ulumjam  audiviftcs  ,  blafphemiam  in  Deum 
jaciavit.  Dicite  ergo\qttid  vobis  videturiCon- 
cilium  vero  unanimi  omnium  confenfu  illum 
mortis  reum  condemnarunt.  Tum  Miniftri, 
qui  lefum  vincium  tenebant ,  ne  elaberetur, 
videnteslefummorti adjudicatum,  tanquam 
herU  ftits  gratificaturi,c/tperunt  Iefum  contu- 
mehis  omnegentts  onerare.  Iliuferunt  enim  il- 
li,  tfyinfaueminfyv.erunt.  &uod  cum  fecif- 
fent,faciepanno  aut  pa".io  obvolutumM  qui- 
dem  colaphis ,  iUi  baciUis  c&debant.  &uo  r.on 
zcntenti  ludif.cantes  tUum  prophetare  jubent, 
quisfit  quitUamferierit,  quandoquidem  Pro- 
phett  partesfibt  vendicavit ,  multa  prsterea 
htijiis  generis  ludicria  petidantiffime  in  eum 
conjecenmt. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma ,  Chriftus  nullo  falforum  teftium 
teftimonio  (quod  malc  cohxrens  elTet) 
couviitus.fed  proprio  veritatis  de  divinitate 
lua  teftimonio  condemnatus,  afervis  &  mi- 
r.iftris  indignilTimc  excipitur. 

Vbi  conlidcran-  ( Coucilio  ^  Seniorum. 
turadverfusChri-^  V  Miniftro- 

ftum,  gefta  pro       ^Turba      i     rum. 


tuit  quod  fcriptum  eft :  Infurgiint  tifies  tn- 
jttrii,  qu&ignoro  repetunt  ame.  1'fal.  35,11, 
Vbi  iterum  conlideratur  quantam  abjediio- 
nem  Chriftus  pro  nobis  paflus  eft  ,  ut  non 
tantum  iniquiffimi  Iudicis  feDtentiam  ,  fed 
teftium  falliffimorum  adverfus  fe  teftimo- 
nia  fubiret. 

Docemur  &  nos ,  non  mirum  aut  novum  Ken  admi- 
vidcri  oportere,  li  noftra  innocentia  impio-  "ndumjt 
rum  calumnias  &  iniuftas  accufationes  non '"/""' " 

—      ._.'.  cnlHmmus 

cftugiat  ,  Sc  verborum  flammas  exnnguat:—^^ 
cum  neChnfti  quidemintegritas  hoc  po- 
tuit,  qm  non  tantum  i  malo  ,  fed  ab  omni 
vel  minimamali  fpecie  abftinuit.Cum  enim 
raaximxaqux  innoccutix  Chrifti  has  faces 
&  flammas  non  extinguebant  ;  novum  non 
debet  videri,  ii  innocentix  noftrx  rivuli  aut 
ftagna  illud  non  prxftent.  Sed  quo  magis 
alienaabomni  veritate  denobis  prxdican- 
tur  ,  tanto  magis  lxtandum  erit ,  quod  hoc 
pacto  magis  Chrifto  conformcs  efFicimur. 

Prxtcrea  &  illud  confolationi  eft  ,  falfa  -5«"«» 
teftimonia  ,  non  pofle  illo  arrificio  adver-*'"" 

r         .     ...  «     .  .    „  .   ftmpcrjf. 

lus  Chnftianos  concinnan  &:  inftrui ,  quin.^ 
facile  illorum  vanitas  ab  ommbus  depre- 
hendatur  ,  qui  oculum  vel  unum  tantura 
aperient.Nec  cnim  tantum  nulla  c.iufa  accu- 
fationisfubeft  ,  fednefacus  quidem  &:  fpe- 
cies  ,  qux  Chrifti  iniqaos  &  hoftes  fallere 
potuit.  Quod  fingulari  quadam  ratione  nos 
ex  fplendcnte  Chrifti  innocentia  coDfola- 
tur ,  &  aliquoufque  &:  aliQUOties  (cum  ita 
Deo  videbitut)  in  piis  non  obfcure  deprc- 
henditur.  Imofxpc  illos  rumores  diflemi- 
nari ,  quibus  tametli  hoftcs  veritatis  lxtan- 
tur  ,  illis  tamen  ipii  nullo  modo  credunt. 
Deus  enim  (quod  femel  Babyloni  fecit)  fx- 
pe  prxftat  ut  linguas  impiorum  calumnia- 
torum  ccnfnndat  &  diffindat.  ut  eft  in  Pfal. 


Criminatio  cx  fuppolitis  tefti-    Nam  teltimonia  non  cohxrebant,  nec  erant 


In  priore  j     bus. 

conlidera--^  CondemnatioexproprioChri- 

tur:  |    ftideDeitatisfux  veritatete- 

(_    ftimonio. 

Vix  credibile  eft  in  primoribus  populi, 


congrua  ,  aut  unius  cum  altero  ,  aut  unius 
&  ejufdem  cum  feipfo. 

Contra  cortciiiorum   abfolutam  &  \uc- ynie  nhft- 
fraoabilem  authoritatem  hic  locus  militat,  l«tacenct- 


etiamgeneraliaS:  cecumenica.KulIum  tmTni'""ms"~ 
Dei  Ecclelix  prxfertim  Prxfuhbus ,  quod  unquam  ex:iti|  aut  ne  extabit  quiriem  ulla'","^ 

verifimi- 


TlltHSCtH- 

dlii  I» 

Chriftum 

(tnJHrAtif, 


Sectm  1.1- 
men  fu- 
gnjtntit. 

Sedin  mj- 
lit  ebjliiu- 


M»>c, 
Terf.59. 


Matth. 
veif.6o. 


Vetf.6i> 

Pintificu 
injuH.i  tn 
Chrijinm 
iactnttm 

M. 


E     V      A      N      G 

vcrifimilitudinc  Conciliam  hoc  magis  cc- 
cumcnicum  ,  ubt  tctius  Ecdctix  pnmorcs 
5:  Pr.rftiles  coac"ti  funt. 

Notandttm  cti.tm  quomodo  nc  unus  qui- 
dcm  in  liis  rcpcritur  qui  fc  huic  eonjuratio- 
ni  in  Chriftum  oppon.it.  Cujus  ratio  cft 
quod  dcder.tnc  operam  nc  quis  adroctrc- 
tur,  cjucm  non  fcadvcrfus  Chriftum  ftarc 
probc  norant :  ncc  enim  aderat  Nicodemus 
aut  Iofcphus,  Scc.  uc  non  mirum  fic ,  ii  con- 
cilia  Pontificia  perverfe  furnmo  cum  con- 
fenfu  advcrfus  Euangclium  dccernant,  cum 
nulliexnoftrisiinc  vitx  pcriculo  ad  eorum 
concilia  admittantur,  fed  duntaxat  hi,  qui  in 
vcrba  Papx  jurarunt. 

Notandum  ctiamiftos,pugnantibusinter 
fe  judiciis  &  feclis  ,  advcrfus  Chriftum  fum- 
raa  concenfione  ftatucre;  iic,  &c. 

Deinde  notanda  obfirmata  iftorum  in 
nulis  &  perverlls  confihis  obfirmatio  &  ob- 
duratio  ,  qui  nullum  fincm  faciunt  illa  ten- 
tandi  &  procurandi ,  quibus  Chriftum  c  vi- 
vis  tollant.  Eoque  primum  ex  ore  iplius  ali- 
quid  venantur ,  dcinde  teftes  furrogant  non 
unum  aut  alcerum.fed  plures :  poft  etiam  ad 
illum  examinandum  rcdeunt :  nec  unqu.tm 
videntur  delituri  quoad,  &c.  Quod  nos  do- 
ceat  conftantiam  &  fiduciam  in  rebus  bonis, 
ut  nunquam  abjiciamus  prxdarc  fufcepta, 
tametli  in  obftinatiffima  quxque  obftacula 
incidamus.  Hic  enim  pii  fxpe  culpantur, 
qui  ii  aliquidprxdariaggreffi  fintin  quo  bis 
terve  repulfam  paffifunt,  arbitrantur  fe  ofFi- 
cio  defun&os ,  tametli  poft  rcru  coeptam 
abjiciunt.  Vide  1  ^£.3,17. 

Sed nec  ftc  (jtiidem  par  erat ,  &c'}  Id  ita 
intclligendum  videtur  ac  ii  illud  Euangelifta 
adfcripferat  ut  teftimoniorum  in  earedif- 
paritatem  &  inxqualitatem  notaret.  Vide 
cxemplum  Doegis:  quanquam  apparet  hoc 
tcftimonium  utrinquc  &  in  Matth.  &  Marc. 
dcpravacum&  corruptum  ,  non  fenfu  tan- 
tum  ,  fcd  verbis  ipfis.  Nam  non  dixit  Chti- 
ftus,  pojfum  dcjlruere,  k&folvitevos,  &c. 

Quod  autem  Chriftus  renuebat  illis  tcfti- 
moniis  rcfpondere  ,  in  caufla  fuiflc  videtur, 
quod  line  cujufquam  rcfutatione  ipfatefti- 
monia  difrluebant  fponte ,  &  mutuis  iclibus 
fe  concidebant. 

Taraetli  Pontifcx  probe  fcirct ,  tcftimo- 
niaquxdicerentur,  non  tantum  falfa  elTe, 
fcd  porroabinvicem  diffcntientia,  tamcn 
tanquammomentialiquid  habcrcnt  &  pon- 
deris ,  Chrifto  irafcitur ,  quod  illisnonre- 
fponcleat ,  cV:  quidem  ex  folio  fuo  feu  cathc- 


mui 
mo  in 

jur.tmentt 


t     l     I      C      A.  ,c) 

dra  furgens  fuam  in  ei  re  indignationem  dc- 
clar.u :  eo,  ut  videtur,  coniilio ,  ut  cx  Chri- 
fti  ,  ad  1II.1  qux  diccbantur ,  rcfponlione  ali- 
quid  crucrct  undc  accufationem  inftrucret. 

lllud  animadveriione  digniffimum  cft,Vcrf.6}. 
quod  fcclcratiiTimus   hic    &   pcrditiflimus  ''cfl' 
Pontifex  ,  hac  in  rc  vcftifjiis  vcritatis  &  ac-  .""" 
curatxoblcrvaiitixprxccpti  divini  mftitit;  ummtc 
quod  non  niii  omnibus  viis  &  rationibus/,j,o/«. 
prius  pcrtcntatis  ,  quibus  vcritasinveftigari 
folet,  ad  juramcntum  dcfcendit.  Advctfus 
cos  qui  lcvitcr  &  temcrc  ad  juramenta  pro- 
iiliunt. 

Alio  locohxcdicla  ftint  :  prxterquam 
quod  vidctur  juramentum  hoc  a  Chrifto 
non  fuiiTc  poftulatum.aut  ii  poftulatum  fuif- 
fcr,  verifimileeft  Chriftum  hoc  non  admif- 
furum  fuifle,  cum  rcs  aliter  expediripotuit, 
pcrindc  igitureft  ac  fi  Sacerdos  dixiffct;  Per 
Dei  gloriam,  &  debitam  abs  te  obedicntiam, 
cxigo  i  tc  ut  dicas,  &c. 

Hic  qnerat  aliquis  an  liceat  Ecclefix  "*»»  Mi - 
Miniftris  homines  ad  vcritatis  inveftigacio-  "'fl''"'"- 
nem  juramento  intcrpolitoadigerc  ,  an  po-  '''"!",'"" 
tius  hoc  m.igiftratui  proprium  lit ,  hanc  ju-  „,£ 
randi  nccefiitatcm  imponere?  Tametii  e- 
nimSacerdos  hoc  faciat ,  tamen  alia  eft  hu- 
jus,  qui  typum  Chrifti  regis  gerebat ,  ratio, 
alia  Miniftri  Ecclelix.qui  nullo  in  alios  pf  in- 
cipatu  inftitutus  iit.  Vcrum  enimvcro  noa 
video  ,  cur  ,  cum  caufx  Ecdeiiafticx  non 
minus  atque  adco  magis  gravcs  fint  &  ma- 
gni  ponderisqu.tm  civiles ;  non  Iiceat  ctiam 
in  illis  omncm  honeftam  &  Iegitimam  (qux 
a  civilibus  poenis  aut  prccmiis  remota  fit) 
veritatis  inveniendx  rationem  &  inire  & 
perfequi.  Sed  prxftiterit  hic  etrt^,  quan- 
doquidem  Paulus  ad  Timotheum  nonniii 
duorum  teftimonio  advcrfus  Presbytcrum 
accufationem  admitti  patitur:  eoque  ipfo 
pro  rata  partc  advetfus  alios  Ecclclix  ci- 
ves  eadcm  homincs  revinccndi  ratio  te- 
nenda  eft.  Quanquam  hic  etiam  rcfpon- 
deri  poteft  ,  hoc  duntaxat  intelligi  dcbere 
de  illa  decilionc,  qua:  fic  pcr  teftcs ;  rem  vc- 
ro  fccus  haberc  ,  cum  lis  per  tcftes  dirimi 
nequcat.  Nam  idcm  prorfus  in  lege  prxci- 
pitur  dccivilibus  caulis ,  in  quibus  tamcn 
eft  ,  ubi  ad  hanc  vcritatis  expifcationcm 


confugitur 


Quid  hoc  fit  (tudixifli)  Marctts  intcr-  fetf.6^, 
prctatur  cap.  14, 6x.  eflc  fcilicct  tanttindcm  Q»'ijen- 
atquc  fi  afTirmaffet.fe  eum  cffc.de  quo  qux-  fi".  v"^' 
ftio  inftitucbatur.   In  quo  ,  cgrcgium  tcfti-  7""j,'U 
monium  de  Chrifto  Dci  Filio  cxtat,quo(in- 
Mmmmmm  1  terpo- 


M  ATTH. 
II. 

Chriiius 
cor,nn  .t- 
tfuicribtn 
obfcure, 
cor.imfce- 
ler.iln  c  l.%- 
»r/f  Z5r; 
Fllinrn 
froptelur. 


1014  H      A      R 

tcrpofito  i  Saeer dote  juramcnto)  fe  coniir- 
roatDei  Filiumefle.  Singulare  columen  & 
fulcimentum  ,  quod  Chnftus  in  judicio  & 
coram  tribunali  Sacerdotis  hoc  de  fe  proti- 
teatur,  idque  difertis  verbis.  Sicut  igitur  fi- 
dei  noftra:  columna  firmiffima  eft  ,  quod 
Deus  Pater  juramento  confirmavit  Chri- 
fluin  eiTe  Sacerdotem  ,  lic  etiam  columna 
infignis  cft  ,  cui  noftra  iidcs  mnitatur,  Chri- 
ftii  noc  profcffnm  efle  adhibito  juramento. 
Rooatus  a  Iohanne  pcr  ipiius  difcipulos 
ad  Chnftum  legatos ,  ita  relpondet  fe  eife 
MefTiam  &  Servatorem  mundi ,  ut  lllud  non 
diferte  ,  fed  oblique  tantum  affirmarit ,  lo- 
hann.  vero  c*p.  8,  vcrf.  11.  &  palamminime 
rogatus ,  prohtetur  cfle  mundi  luccm.  Hoc 
etiam  loco  adjuratus  an  eflet  Dei  Filius,  re- 
fpondet  purc  cV  apcrte  fe  effe;  item  rogatus 
it)/).c^.io,i4,30.  iic  refpondet.  ®u&rat  a\\ 
quis,  curapud  homines  arquiores  &.  minus  a 


M      O     N      I      A 

deri ,  quod  me  hic  captivum ,  pauperem, 
&  in  fpccieabjcflum  ccrnitis :  fcd  veniet 
tempus ,  cum  oculorum  veftrorum  afpeclui 
tanta  &  majcftas  &  glona  objicatur  ,  qua: 
Dei  unigenito  filio  competat ;  cum  fcihcet 
veuturus  cft  fub  muadi  finem. 

Hinc  liquet,  quomodo  fid.*s  noftra  \n  FiJes co»- 
Chnftidefpicabili&  abjeda  conditione  va-  tempUtn- 
cillans  &.  nutans,  Chnfti  infinita:  gloria:  "rS,/a"x 
contemplatione  fuftentanda  eft  :    abjeclx  n'"'^j£~ 
igitur  conditioniejusin  fummos  ccelos  ela- 
tionem,  ignomima:  incredibilem  gloriam, 
verberibus  quibus  affedtus  eft  &  fuos  af- 
fici  livit,  opponamus  prxmia  ,  quibus  pios 
afficiens ,  impios  pccnis  &.  fuppliciis  con- 
ftringit :  contumelhs  quibus  eum  impii  a£- 
ficiunt ,  honoi em  quem  infiniti  Angeli  iiu 
habent. 

Hoc  paftoarmemus  nosadveifus  pio-  similiter 
rum  in  mundo  dcftitutionem  &  contume-  inpionon 


veritate  alienos  hoc  obfcunus  dicit ,  quodllias,   quod  quales  futuri  iimus  ,  adhuc  nc«ffli8imi~ 


.Quod  ,tli- 

iiujndo 
smit.m- 
ilnm  tn  or. 
conts  Dci 
revcijndis 


apud  fceleratos  &  obfirmatos  tam  diferte 
&  pure  affirmat.  Rejbondeo:  infirmiorum 
rubuifTe  rationem  ne  illos  proprio  fui  tcfti- 
monio  &  laude  offcnderet,  impiorum  &  per- 
ditorum  hominum  &  penitus  a  vcritate  a- 
verforum  eandem  rationem  non  habuifTe. 
Hinc  eft  quod  lllis  hujus  aperta:  profellionis 
incapacioribus  tamdara  veritatisluce  afful- 
geat ,  ut ,  cum  ad  veritatcm  oculos  daufe- 
Vint,  eos  jufto  Dei  judicio  extrema  ca:cit2te 
percuteret  ,  rimul&omncmilliseadem  opc- 
ra  excufuioncm  eriperet. 

Sicut  igitur  addeclinandum  pcriculum 


nobis  quidem,  nedum  mundo  conftat.  1  loh.  *""■ 
cap.^,%. 

Sicut  vero  (ingularem  piis  confolatio-  Qu>d,nt- 
nem  ,  fic  impiis  terrorem  5:  trcpidationem  ?"' '""' 
incutit  vel  fola  cogitatio  ,  ncdum  rei  intui- "m  """" 
tus.  Namli  Gfw/45,3.  fratres  Iofephi  ll- 
lum  femel  atque  iterum  injuria  paulo  gra- 
viori  la-dentes  illius  honore  aufti  atque  am- 
plificati  vcl  folo  intuitu  ita  ftupcfadi  &  tre- 
mefacli  funt ,  ut  ne  verbum  quidem  edere 
potuerint  ;  quid  illis  fiet,  qui  toties  gravifll- 
me  Chriftum  crucntarunt  &  veluti  mucro  • 
ne  pupugerunt !  atque  ii  illi  fratrem  fuum 
proprium  &  non. neceflarium  a  prophanis  blande  illos  alloquentem  metueriut  ,  quid 
hominibus  nonnunquam  arcanaDei  myfte-  nllis  fiet ,  quos  Chriftus  irato  vultu  contue- 
ria  fubteeirmis  Mntth,7,  6.    Sic  inciduntl  bitur  ?  Quid  fiet  :  quid  aliudniii  quod  Pro- 
tempora,  cum  apud  impios  &  prophanos  ho-|  pheta  docct ,  illos  exoptaturos  ut  montes  Sc 
mines  liccat  liberius  &  confidentius  de  ve-jpetrs  cos  obtegant  &:  obruant. 
ritate  Ioqui ,  quam  .ipud  ecs  de  quibus  bene        Hic  qu&ritur  quomodo  impii  vifuri  funt  Qiomodo 
fperatur.  Ncc  tamen  intercidit  propterea;  Chriftum  fedentcm  ad  dextram  potentia:  :  '"•'"C"" 
hxc  veritas,  qua  Deus  arcana  fua  cum  fuisjin  coelumcnimnunquamadmittentur ,  fed  '  "m  *'■'"■ 
largiiTime  &  familiariflimc  communicat.ut1  judiciumin  aerc  capientes  ad  inferosdetru- 
leoimus  lti^.5,36,37.  Nullus  enim  cft  ,  cuijdentur.  Rcfyondeo  :  non  afTeri  hocloco  eum 
Dei  penitiflima  confilia  intime  nota  funt  feflurum  in  coelo ,  fcdfelTururaaddextram 
inagis  quam  illis,dummodo  adillaaccipien- 1  Dei ;  id  eft  ,  infinita  gloria  prasditum  pro 
da  idonei  funt ,  ut  cxcus  llle  ad  cam  rem  ;  tribunali  ftlfurum.  Tamctfi  enim  Chriftus 
probe  comparatus  erat  quod  fynagogapro-  I  (quoad  humanitatem  )  non  (it  ubicumque 
pter  Chriftum  <3c  vcritatis  tcftimonium  ejc-  ]  cft  dextra  potentix.tanien  ubicumque  Chri- 


idnticipa- 
tio obje- 
liitnis  od 
resbonfum 
Clmsi,. 


ctus  eflet. 

U?.!uj.~\  Videturconcifa  oratio,  qua  ta 
cite   anticipatur  quod  Sacerdos   adverfus 


ftus  quoad  humanitatem  eft  ,  ibi  eft  dextra 
potentia:.  wC&i. 

Saccrdos  hoc  refponfo  accepto  fummam  Pmtificis 


hanc  profcflionem  exciperct.   Quali  dice-jindignationem  ob  la:fam  Dci  majeftatem  multiplex 

ret ,  video  aut  ridiculam  ,  aut  blafphemam ,  vel  conculcatam  potius  pra:  fc  fert.    In  quo  '"fi^""'- 

hanc  mcam  dc  me  prxdicationen;  vobis  vi-  raultiplkiter  ab  eo  peccatur.  Primo  «uod  J'2,'""'"" 

blafphe- 


Jtjaj  aninu 

tjfe  opor- 
tcM  ,  cum 
Deimme.j 
hlafthcmt- 
tnr, 


Etangblica.  ioij 

blafphcmiam  Chrifto  imponit ,  qui  uihil  libi  j  tio  S:  ignominiofa,  nedum  blafphem.i,  cxce- 
prxter  jus  arrogat  ,  &  cui  rapina  non  cft  fc  j  ptione  ,  voccs  indignabundx  vcl  cum  fan- 
Dco  xqualem  conftitucre.  Tamctti  aflum-  Iguine  conjuncfx.  Quamvis  autem  luc  po- 
pta  carne  noftrafecxinanivit.  Deinde  quod  pulus  corruptiilimus  &  degencr  fucnt  ncc 
acerrimum  dolorem  &  vcluti  cordis  iplius  :procul  a  Dciincrcdibiliira,  tamcn  apud  eos 
difccrptionem  fimulaveric ,  cum  (qux  crat  laudi  datum  cft  fcrio  fuccenfcrc  Sc  indignc 


hominis  iu  Chnftum  malevolcotia)  fum- 
mc  lxtatus  lit  hac  Chriftum  damiundi  op- 
portuaitatc.  Et  qux  ,  malum  ,  cum  diviux 


Quid  igitur  nobis 


fcrrc  Dei  blafphemiam. 

tiat  qui,  &c.  nili,  &c. 

Quod  fi  cx  aliorum  in  Deum  conjcdlis  BUfthme- 


glorix  cara  tencre  potuit ,  qui  Dci  timore  blafphcmiis  tam  nos  tnftcs  cil*e  ex  officio  rumpecn* 
cxcullo  pcr  fas  nefafque  Chnftum  perimcrc  eft  :  quanto  dolorc  torqucri  par  cft  cos,qui  bniMii. 
conacus  eft  ;  qui  falfos  tcftcs  adverfus  cum  •  ipli  Deii  blafphcmiis  appcticrunt.aut  coruin 


fubornans,  &  inftrucns ,  prudens  &:  fcien 
eos  ad  fallitatem  teftandam  perpulit.  Hujus 
igitur  vcllimentorum  laceratio  illam  rcfere- 
bat  Ioabi,  qux  cft  apud  Samuelcm  lib.i,  cap. 
3,31.  qui  a  Davidc  juffus  in  funcre  Abncri 
laccratis  vcftibus  ohciis  fe  induit ,  cum  ta- 
mcncx  mortc  Abneri  fummogaudioperfu- 
fus  efler.  Nec  iaianere  pullatis  his  dillimi- 
lis  extitit.qui  fub  trifti  vefte  animum  lxtum 
geftant  &  hilarcm:  iicut  jierditi  filii  in  fune- 
re  parcntum  ,  cV  perhdiolx  fxminx  in  ma- 
ritorum  juftis  dcfungcndis.  Quod  ex  Levit. 
io.fi, &  n.  docent  fa>  non  fuillc  fummo  Sa- 
cerdoti  veftimenta  lacerare,  coqueCaipham 
hoc  nomine  legem  violafle :  falluntur;  cum 
illa  Iaceratio  prohibita  lit  ob  dcfunclos  tan- 
tum  finguine  conjun&os ,  noa  autem  ob 
bIafphemiam,utpote  cujusofriciumcftprx- 
ter  cxterosfuam  indignationem  oftenderc. 
Intcrim  tamcn  hoc  loco  docetur,  quo  nos 
animo  efle  oportet  cum  Dci  nomcn  bl.if 
phcmiis  pctitur,  cujus  ut  hic  limulatio  uefa- 
riaeft,  itain  Ezechia  &  fuis  legatis  exem- 
plum  extat  longe  religiofiflimum  Si  lince- 
rilTimum,  r  Reg  18,37,  &  19,1.  Quid.quod 
hoc  nomine  rotus  Ecclclix  conventus  co 
loci  ubi  bhfphcmiaadmittitur,  ad  jcjumum 
&  planftum  convocandus  lit,  quod  unus  ali- 
quis  mter  illos  inventus  fuerit  qui  fanctifli- 
mum  Dei  nomen  transfixerit.  [  Ref.ii,i'j'. 
His  tcmporibus  cum  horrcndis  blafphcmiis 
tanquam  acutiflimis  mucronibus  Deus  con- 
foditur  ,  quis  vel  quotufquifquc  eft  ,  qui  (i- 
gnum  mdignationis  vcl  minimum  cdat.Non 
exigo  ut  veftes  lacerent  ,  fed  quis  pedem 
complodit ,  frontem  perfricat  :  qu.im  pauci 
fnnt ,  qui  vultuaut  verbo,  quam  mdigtic  fe- 
rant ,  oftcndunt.  Intcrim  volunt  videri  Dci 
aroantes  &  indigne  fcrrcnt ,  fi  quis  eos  Dei 
amoris  expertes  inlimularct/  Sed  fciant  fe 
charitatis  in  Dcum  inanesefle,  qui  has  blaf- 
phemiastam  xque  ferant.  Cujus  reiconvi- 
ftos  ilJos  habcnt  e«rum  iri  Principis  convi- 


corrupta  vita  &  monbus  depravatis  multo- 
rum  or.iinDeum&  fanttilliniam  religionem 
&  omnes  ejus  ftudiofos  folverunt,  luc  fua  li- 
bidinc,alter  avaritia,  tertiiis  ambitione,&c. 

Quxrit  igitur  quid  animi  &  fententrxde  VetC66. 
Chrilto  ob  hocdiftum  babent.  Illi ,  partim  '"i"!'']]'- 
utfuxin  Chriftum  malcvolcntix  facercnt    ."".  ,'T" 

r     •  •  ~  ,  ,  (l'u  7UCII- 

latis  ,  partim  ut  impio  S.iccrdoti  gratulcn-  (>/!M)_ 
tur,  ilico  pronunciant  cum  mortis  reum  cf- 
fe  ;  quod  non  tantum  f.ilfo  ,  fed  &  tcmcre  Sc 
prxcipitanter  faciunt  ,  quod  nullam  dic"f,i 
Chrifti  rationem  pofccntes  illum  inauditum 
condemnant.  Tametli  enim  inter  nos  nihil 
opus  fuerit  in  ifta  ulterius  inquircre  ,  tamcn 
cum  non  ignorarcnt  a  Chrifto  tam  multa 
incredibihter  gefta  cfTe,  &  incomparabilem 
in  toto  cjus  cum  fcrtnone,  tum  gcftu  fapien- 
tiam  deprchcndcrent,  dcbebant  certe,&c. 

Hocloco  «or^/wuniverfilis  concihi  er-  vhitri* 
ror  turpiflimus  &  quidcm  (ut  ante  oftenfum  nttanU. 
eft)  univerfalis  magis ,  quam  ullum  unquam 
exticit.  Kotetur  1 1.  etiam  Pontificem  quan- 
tumvis  Chrifti  perfonam  rcfcrentem  ,  non 
tamcn  pro  fuo  arbitr.uu  omnia  potuifle ,  fed 
cx  aIiorum,pcrindc  ut  fui  iplius,  judicio  fcn-  * 

tcntiam  pronunciarc  dcbuifle.  Dcnique  no- 
tetnr  juftam  futuram  fa i lTe  mortis  fenten- 
tiam,  iiquidem  crimcn  illud  blafphemix  ad- 
miffuin  fuiilct,  ut  in  Egyptioapud  Mofem 
ccrnitur  Levft.n.V adc  gravitas  fceleris  in- 
tclligitur ,  &  limul  etiam  proditur  &  con- 
vincitur  mundus  maximx  m  Deum  impie- 
tatis ,  qui  nufquam  ,  quod  novi ,  hanc  pce- 
nam  infligit,  alicubi  vero  (ut  apud  nos)  nul- 
lam  :  Nam  cx  gravitate  fupplicii  fceleris 
atrocitas  colligitur ,  undc  adultcrii  &  for- 
nicationiscrimen  furti  crimine  tetrius  eft, 
&c.  Nec  dcfunt  apud  nos  qui  hoc  fcelus 
-:xprimant  &  imitentur.  Nam  blafphe- 
miis  fuis  &  exfccrandis  juramentis  &  Iu- 
dibriis  Chrifium  veluti  in  faciem  petunt. 
Deinde  tanquam  oculi  illi  clauli  eflenc  &: 
facie  obvolutus  illos  non  videret ,  peccati? 
M  ra  m  Ri  m  m  3  fuis 


lOiS  H      A      R      M      O      N      I       A 

fmsindormiunt.  QuoJ  quidaliud  eft  quamltim  cum  in  ordine  Ecclefiafticonihil  civilis 


illi  infolcnter  infultarc  ,  propheta  rel  conje- 
ctaquistepercdffit. 

Non  fatis  fuit  iftis  hominibus  injuftiffi- 
mamfentcntiammortisinillum  ferre,  nifi 
ctiam  pra:ter  &  jus ,  &  juris  omnem  formu- 
lam  patiantur  indigniffime  illudi  Chriftum, 
&  eum  contumcliofifllmc  tra&aii ;  prarfcr- 


fupplicii  irrogari  dcbuit.  Obferva  formolif- 
fimuminter  filios  hominis.  ^/«/»7.45,5,4.^» 
deformemhabitum  fuiffe  ut  tanquam  a  le- 
profo  faciem  fuam  averterent.  Indignum  eft 
vere  reum  hoc  modotractare,  nedum  inno- 
centem.maxnne  Deum.Sed  hasc  noftra  pec- 
cata  commerita  funt. 


L  v  c.  cap.  \i;  *  verfitf,  ad  6$. 

Sj  Ouumque  accendijfent  ignem  in  medio  auU,  atque  una  confedijjent ,  fedit  & 
Petrusintereos. 

f6  Quiim  autem  eumridijfet  ancillaquadam  fedentem  ad  ignem,  intentis  in 
etim  ocults  dixit;  Et  isle  cum  eo  erat. 

/7  Ipfe  vero  abnegavit  eum,  dicens;  Mulier,  non  novi  ettm. 

fS  Etpaulopoftaliusvidensenm,dixit;Ettuexipfises.  Vetrus  vero ait j  Heut 
tti,  nonfum: 

fp  Et interpoftta  quafi  hora  una,  alius  quidam  id  ajfeverabat,  dicens;  Vere  &  ifte 
cum  illo  erat :  etenim  Galikusesl. 

60  Ait  autem  Petrus ;  Hcus  tu,  nefcio  quid  dicas.  Et  illico ,  adbuc  ipfo  loquente, 
vocem  emifitgallus. 

6 1  Tum  converfus  Dominus  intuitus  esl  Petrum :  &  recordatus  eft  Petrus  fer~ 
tnonis  Domini ,  quomodo  nimirum  dixerat  ipft  ;  Priufquamgallusrocememiferit, 
ter  me  abnegabis. 

62  Et  egreffusforas  Petrttsflerit  amare. 

M  A  t  t  H .  cap.  1  «■,  a  verf.  65 ,  adfinem  Capitis. 
6g  Tetrits  autemfedebat  extra  in  aula :  &  accefftt  ad  eum  qmdam  ancillula,di~ 
cens-}  Ettucum  JESV  GaliUo  cras. 

70  Ipfe  vero  negavit  coram  omnibus,  dicens;  Nefcio  qtiid  dicas. 

7 1  Eum  autem  egredientem  in  reslibulttm  vtdit  alia  ancilla  :  &  dixit  iis  qui 
eranul/ic;  Etisleeratcum  IESV  Na7areno. 

72  Tunc  rurfus  negavit  cumjurejurando,  dicens;  non  novi  kominem. 

73  Patdoposl  autem  accefferunt  qui  aslabant ,  &  dixerunt  1'etro ;  Vere  &  tu  ex 
ipfu  es,nam  &  loquutio  tua  te  manvcllumfacit. 

74-  Tuncccepitfctpfum  devovere  &jurare,  dicens ;  Non  twvi  hominem ;  Etjla- 
timgaUm  mifu  voiem. 

7S  EtrecordatuseftPetrusverborum  !ESVy  qtiidixeratei;  Priufquam gallus 
vocem  mittat,  ter  mc  abnegabis.  Et  egrejfus  extra,flevit  amare. 

M  A  s.  c.  cap.  14,  a  verf.  66,  adfinem  Capitis. 

66  QuumrcroTetruseffetin  aula  inferius,  venit  qtudam  ex  ancillis  Pontiflcis 
maximi : 

67  Etquum  vidijfet  Petrumfe calefacientem ,  intuita  in  eum ,  dixit ;  Et  tit  cum 
Na7areno  IESV  eras. 

6$  Ipfe  veronegarit,dicens;  NontioviiUum,  nequefcio  quidtudicas;  Et  exivit 
extra  in  veftibulum,  &gallus  vocem  emijit. 

6p  Tunc 


EvANGBLICA.  joi/ 

6g  Tutic  ancilit  quum  rttrftts  ridijfet  cum ,  cccpit  dicereiu  qui  adft.ibant  ; II tc  eft 
unuse.v  ipfis. 

70  Ipfe  vero  rurfumnegavit.  Et  rttrfuspaulo  poft  qui  adftabant  dixcrttnt  Petrt, 
rere  ex  tpfts  cs :  etenim  G.dtUus  es,  &  loquutto  tuafimtlis  eli. 

7 1  Ipfe  autem  cocpit  exfecrari  &jurare ,  dicens ;  Kon noyi bominem  iftttm  qttem 
dicitis  . 

72  Tttuc  fecnndo galltts  voccm  cmift ,  &  reccrdatus  eft  Tetrus  rerbcrttm  qtt.t 
dixerat  ei  IESVS ;  PriufquamgaUtu  vocem  bis  mifcrit,  ter  n:e abnegabii.  Et  qttum 
(eproripuiJfet,flerit. 


ANALYSIS. 

■^Otaturadjun&um  ingtcflus  Petii  inxdejCa- 
^•^  laphx ,  ncmpe  quod  igni  acccnfo  aflidebat  (ut 
alius  EuangcliftaJ  adftitit ;  quod  alio  adjuncJVo  di- 
fcnbimr  ,  focieratis  miniftrorum  Sc  fatellitum  co- 
rum  ,  qui  adverfus  Cluiftum  convcncrunt ;  item 
fubjeclo  loco  irgu.tur ,  ncmpe  quod  lele  in  me 
dium  iltoruiri  intulit. 

yaf.ii.  AUuda.ljunctumingiefluscft  ,  quod 
ancilh,  quxillum  inttomiiit ,  in  illum  oculosde- 
figebar  ;d.-inde  iiuerrogabat,  num  cflctdifcipnlus 
Chrifti  (  ut eft apud  lo.tmt m )  poftaliis  indicavit 
cfle  illjm  difcipulum  Chtifti. 

Vff.  57-  Hujusinterrogarionis  S:  indicii  cffe- 
ftumcft  negacio  feeflfedifeipulum ;  quod  confir- 
mac^ompararicne  ininoris ,  quia  illum  ne  norac 
quidem. 

Verf.it.  Secundanegacioatguicut  al>  adjun&o 
tempore ,  nempe  paulo  poft  pcimam  negationem  : 
cujus  efficiens  inftrumcncaleapud  Marcum  eft  al- 
teca  ancilla  ,  qux  his ,  qui  adftabanc ,  inc.icavit  il- 
lum  cx  Chcifti  difcipulis  efle  ,  apud  Lucjm  veio 
aliud  inftcumentalecfficiensindicatur,vir  fcilicet, 
qui  ex  indicio  puellx  affirmavitillumcfledifeipu- 
lum  Cluifti :  cujus  effe&um  eft  negatioChtifti; 
quam  cjnfiimat  rcftimonio  juramenti. 

ferf.sy.  Tcrtia  negario  dcfcribirurabadjun&o 
tempote  ,  nempe  horx  fpatio  inrermiflb  poft  fe- 
cundam  negatiouem;  cujus  ^fticiens  inftrumentalc 
funt,  quiadftabant ,  apud  M.ilthxum  Jc  Mdrtum  : 
prxcipua  vero  quadam  ratione  vir  unus  vehcmen- 
ter  aifirmabatejm  unuti  ex  Chrifti  difcipulis  fuif- 
fe;  quod  confirmatabad)un&o,  quod  Galilxns 
cflct;id  potio  arguit  ab  eflwo.quod  Galilxo  idio- 
ma:e  uteretur. 

Verf.ba.  CujuseffecVjm  eft  tettia  Petri  nega- 
tio  ,  quam  apud  Marcum  conoborat  duplici  tefti- 
monio,  fcilicer  jutar-.-cnto  &  ef.feccatior.e;  cljus 
terrixnegationis  adjuncrum  eil  g.illi  car.tus;  qui 
ad  juncio  tempore  defcriDitut.nempc  fimul  ac  exe- 
ciationisvocem  cmiflfler. 

Ptrf.Ci.  Dcfcribitur  relipifcemia  Petriabcffi 
ciente,  vultuChrifli  ineiimconvetfn  ;  deindealio 
efficiente,  quod  Petrus  recordarus  c(T:t  fcrmonis 
Chrifti;  qui  fermo  f  laform.ideclaratur  ,  fcUicct 
priufjuAm  Vgccm  b,i  mijeritg/dlm,  ter  mc  nig.ibu. 

Verf.bi.  Quoram  cfF-cium  eft,  quod  Pctrus 
foraspcoiuit;  quod  fuo  fincd.-claratur  ut  Iachry- 
marctor;  quxhchrymatiofuo  adjunfto  dcclara- 
iur,  ncmpe  acctbitate. 


M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 

PEtruijam  in  aulam  pontificU  introduclui 
igni  (  qui  tum  adverfus  fiigoris  injuriam 
inftruclus  futt)  nimc  adftitit ,  ntmc  (exemplo 
MiniHrorum)  affidebat  .hattdfecni  qttamfi 
exezrttmnumerofuiffet.  Hunc  qut  eumin- 
tromifit  Ofiiaria  ignis  fiammantu  bencficio 
videns  ,  ©•  defixis  in  illum  ocidts  inverecun~ 
dtus  intuens  cum  illum  interrog.ivit  a;i  effet 
ex  Chiifli  difcipulU  ,  tum  aliis  adffantibtis 
eum  ita  ejje  indicavit.  Huic  Petru:  quamvu 
focmim,  ancill&  &  Ofiiaru  ,  feu  abjecitc  con- 
iitwnis  ancillt ,  refpondet  tantum  abeffe  ttt 
fit  ejtts  difcipulus  ,  ttt  iilum  ne  norit  qttidem. 
Quo  faSto  Gallus  cantum  primum  edtdit,  quo 
admonitus  Pctrusfe  clam  ex  aula  fiibducere 
(ttt  videtur)  conatus  eft  hocconfilio.nefe  por- 
i  ro  in  aptamperfidiam  prtcipitem  daret.  Pan- 
lulum  temporu  interceffit  cumfttperiorem  ni- 
gationemfecunda  conduplicat.  Alia  enim  a;i- 
j  ctlla  ex  arcumfiftenttbus  illum  ex  Chrijli  di- 
fcipttlU  effe  indicante  .  vir  quidam  exilitt ,  qui 
\partim  ex  indiciopuell&,partim  expropria  no- 
\  titia  iilum  affeverabat  ex  Chrifti  difcipulU  ef- 
fe.  Cui  Petrits  tantum  abeffe  rcjpondtt,  ut  fit 
difetpulus  Chrifti ,  ut  plane  nefciat  quid  h&c 
oraiio  velit.  Cujus  reiporro  itt  fidem  faceret ', 
laxatU  magU  adhuc pietatts  hc.benU ,  jura- 
mentoremfic  habere  confirmavit.Hor.z  inter- 
mtjf*  ex  adfiftentibus  qmdam  inter  ateros 
prtcipue  cognattts  Malci,  cujtts  a.tricuUm 
Petrus  pr&ctderat  magna  voce  Qr>  vehemen- 
t  cr  confirmavit ,  eum  &  inhorPo  vifittn  ex 
j  Chrifii  difcipitlis  furffe :  Cujus  a  ifeveratumu 
I/Sm  rationcm  adjungens,  quodpair.  .1  GaliUtfi 
;  cfjet;  hoc  ipfttm  pcrro  adjtruer.s ,  qmd  Gniilio 
1  tdiomate  uteretur.  Cui  Petrta,  m  vehementi 
\ejtu  afjevcrationi parem  inficiaticnm  oppo- 
neret  \  cquidem  hommem  (inquit)  ;;  n  novi, 
quodjnramento  &  dirts  exetrmtiom  .qttibiuft 
objirir.xit,  impie  confirmavit.  Gir>  ja:lopro- 
tinas  ,  curn  vixfermonem  ttbfatvijfet ,  Ga'.::s 
fhctindum  nmtnm  edidit.Tum  Dminus  vxU 


5f- 


<C. 


<%. 


S9- 


CO. 


61. 


ioi8 


H      A      K 


tn  a  Ccncilio ad  Petrum  converfo  eundem  tn- 
tuitui  fimul  &fe  confcmm  hujtts  abnegatto- 
niti  ty  porro  mccjium  inftnuavit.  Qtto  Chrijli 
ajpeciu  commottts  ,  fcrmonh  Dominirecorda- 
ttu  efi,  quo  dtxerat,  prtufquam  Gatlus  vocem 
Ci.  mtfertt,  ter  me  abncgabu.  Gjuamobrem poeni- 
tudme  ducius  citttto  gradu  &  confidenter(non 
utpritu  cum  fe  ex  aula  timide  fubducere  vo- 
liut)  foras  proruit ,  ngre  lacbrymas  tcnens, 
qttoadfacerdotis  tdibtufe  eripuiffet.  Qvofacio 
in  lachrymas  cx  animt  doLre  acernme  com- 
ptmclo pnfluentcs,  folntns  efi. 

P  R  A  X  1  S. 

SVmma,  Pcttus  teterrime&  horribiliter 
CliniUin.abiiegansfcelerisadmifliacer- 
billimam  pcenitudinem  agit. 

Partesf  „      .  \Turpiffimus  lapfus. 
funt,\  i  Adfrugem  reditus. 

Lvr.55.         Petrus  extra  aulam  fedebat ,  fubaudi  il- 
Matt.69. |am  ;  jn  quaPontifex  Concilium  agitab.it, 

,"'!",     diftu.cUim  llhm  quidem  nullo  intcrgerino 
f.itclhtibus        .  .  T  •    1   r       r? 

tiytrtnAo   pancte  (quicnim  tum  potuit  ielus  Petruiri 

Chrishm  lntueri )  il-d  defterminatam  forte  gradibus, 
ix  p.trti  aut  re  hujufmodialia:  ubi  foco  aut  pyra  ob 
nUrg.tytt.  frig0s  inftru&a  ,  Petrus  non  tantum  fe  cale- 
fecit ,  fed  in  medium  miniftrorum  &  Ponti- 
flcis  fatellitum  fe  ingelTit ,  hac  fpc  fortairc, 
ut  eorum  in  numero  &  fautonbus  habendus 
foret,  qui  tam  audac~kr&  confidenter  fe  illis 
inoereret.  Atque  ii  rite  expendamus  hoc  Pe- 
tri  f.i£tum,S:ad  normamScripturx.tanquam 
aurificis  ftateram  ,  hoc  examinemus,  inrelli- 
gemus  proftc/to  dcfeiflionis  &  abnegationis 
qiixdam  initiainhac  Petriactionedelitefce- 
rc  :  quaridoquiuem  Dei  Iex  non  tantum  ver- 
bi  Sc  fa<Sta,fed  vultus  Sc  geftus  fub  Iegem  di- 
vini  cultus  &  fidei ,  quam  Chrifto  dedimus, 
cadunt.Si  enim  in  parentes  pietas  vultu  vio- 
latur,  ncdum  in  Deum.  Huc  accedit  quod 
motus  &  capitum  agitationes  reatus  pera- 
guntur  fxpe ,  atque  adeo  in  hac  paffionis  hi- 
ftoria.  Quienim  beftis  characlcrem  in  ma- 
nuaut  fronteaccipit.execrationi  divinx  ob- 
noxius  eft.  Hxc  accommodentur  ad  noftro- 
rum  temporum  praxin,  quibus  li  quis  crucis 
geftatione  fe  Pontiiicium  iimularet ,  defe- 
ftionis  reus  haberetur. 
Imfionm  Hic  igitur  videmus  quam  periculi  ple- 
foddittym  m|m  ^  ]nter  jrr.pj0s  confuefcere  Prov.i^, 
fy^"  2.0-  SociUsftultorum  ev.-.dit ftuUus.  &  Pfalm. 
119,  (»3.  Socius  fui  omnium  t,mentium  te ; 
Dum  enim  manus  calefecit  ad  Pontificis  fo- 
cum,  fpiritu  refrixit. 
vcrf<6.        Acccditprimum  ancillaqux  cx  lohame 


O      M      I      A 

oftiaria  fuiffe  docctur  Pontificis  ,  illa  (  ut  ex  O/ihrU 
Luca  conftat )  Pettum  luculemo  focoillu-  >mt»"t<"- 
ftratum  deprehendit  tanquam  alicnum  ab  '"J?  ""* 
herofuo&L  Chnfto  devotum  :  Eaque  tan- 
quam  impii  heri  improbaanciila ,  cum  odio 
m  ventatem,  tum  etiam  petfricta:  frontis  Sc 
audacions  ingenii,  quam  aut  fexum,aut  vir- 
ginalem  pudorem  decuit  (quod  adhuc  li- 
quet  magis  ,  quia  illum  defixis  oculis  uituita 
dicitur)  Pctrum  primum  aliis  indicans  ,  poft 
adoritur,eumque  ex  Chrifti  difcipulis  unum 
eile  accufatoric  afleverat ,  cum  lllius  fexut 
modeftia  tiagitabat ,  ut  illum  altcn  potius 
indicarct,  qui  cum  illpde  hacreageret. 

Htc  videmtts  rurfus  impietatem  heri,tan-  dieetheri 

\  quam  virus  quoddam,  fe  ad  omnes  velmini-  imfitta- 

mas  familix  fux  partes  diffunderc  &  tan-  tmtf'*& 

quaroin  prxcipitio  ab  hero  ad  fuosdome-  """")*' 


fticos  dilabi  &  diffluere.Vt  emm  herus  Chri- 


tes  titffta 


ftum  ,  iic  ferva  Chrifti  difcipulos  perfequi-  titre. 
tur.  Vt  fervi  iibi  cavcant  ab  lmpiis  &  fcele- 
ratis  Dominis  ;  caute  advetfus  eorum  con- 
tagium  incedant ;  Dei  in  fe  gratiam  prxdi- 
cent ,  ri  cademimpietate  non  mvolvantur ; 
fek  denique  extncent  ab  illo  jugo  ,  quam 
primum  commode  poflint.  Et  veriiimile  eft 
pucllam  cxiftimaiTefe  hero  gratum  aliquid 
fadurum  ,  cujus  non  futurus  fuiflet  imme- 
mor  ,  ii  Chrifti  difcipulum  lrretirc  &  in  di- 
fcrimen  judicii  adducere  potuifTet :  maxime 
veroquodconft.it  herum  cjus  qusftioncm  , 

habuiire  ,  non  tantum  de  Chriftidottrina, 
led  ctiam  de  ipiius  difcipulis. 

Petrus  pclii  fua;  timens  ,  refpondet  fe  Verf  s". 
Chriftum  nefcire  ,  rantumque  abefle  ut  ejus  Pitnpri- 
!Tt  difcipulus,  ut  quid  hac  quarftione  fibi  ve-  >»*dnt- 
lit  prorius  ignoret.  Hxc  prima  eft  cx  tribus  l*1"1'"' 
Chrifti  apertis  abnegationibus.  Qiia:  tam-  ^f 
etli  admodum  perfidiofa  iit  verbis  lplis,  dum 
nefiat  eum  Chriftum  vel  coo-novifle  tan- 
tum,  cnjus  primariusquidam  &:  prajcipuus 
non  tantum  difcipulus ,  fed  Apoftolus  exti- 
tit:  tamen  circumftantiis  quibufdam  grara- 
turcrimen  &  exaggeratur :  primum  quod 
hoc  tam  cito  fecit,  poft  tam  folennem  &.  m- 
geminatam  conftantixpromiflionem.etiam 
cum  vitx  cxtremo  difcrimine.  Eadem  enim 
ipia  node  Chrifto  dixerat  fe  nunquam  illum 
negaturum,&c.Illius  cnim  tam  recens  faftse 
promiiTionis  ,  idque  coram  omnibus  fociis 
fuis,  recordatio,  illum  .1  tantofcclerecohi- 
bnifle  dcbciet.  Et  quod  gravius  cft  Chrifto 
ipfo  in  aula  prxfente.   Hinc  ifiaelitarura 
peccatum  aggravstur  ,  quod  tam  citp  defe- 
cerunt  ad  viculi  cultum  ,  itcm  G.tl.  i,,cap.±. 

Quod 


Quod  in  fccunda  ncgationc  adhuc  gravius 

&  atrocius  cft.  Perinde  eft  cnimac  11  unico 

fpiritu  &  halitu  Chnftum  proiitcretur  &  nc- 

g.irct,S;  uuo  lialitu  calidura  ic  frigidum  fpt- 

r.uet:  ut  qui  victoriam  libi  antc  pugnam 

pollicitus  cft  ,  poft  vixdum  inrlata  tubain 

tugiira   vcmtur.  Nam  tempus  aliquid  hic  |  illud    audivifle  Petrum    conftar    ex  tuan 

poccft.ccc.  Secundo,  Quod  coram  to:o  coccu    odifta.qui  dilerre  atrirmat  Petrum  fjfe  cx 


E      L      I       C       A.  JOIp 

cjuod  cum   illum  admoncrc   debucrat  fua:  i„r/tve- 
pcrfidix  &  Chtifti    pra:dictionis  ,  qui  il-  rmtiiu 
lum  tcr  fc  ncgacurum  di.vit  antcquam  gallus 
bis  caneret :  tamen  furdus  hunc  cancuinau- 
dit  &  veluti   iorano  pcccati  oppreflus  ad 
hoc  uallicinium  non  experreclus  tft.  Nam 


fateliitum  &  miniftrorum  hoc  facit.  'L\rtio. 
Quod  Chnfti  dolores  alioquia  iutolcrabilcs 
auxit :  unde  Iohanncs  perpeiTtoncs  Chrilh 
graphicc  cc.  ad  vivum  depingens,  htijus  tan- 
quam  iniignis  cruciatus  mcmintt  ablquc  ul- 
la  reiipifccntiicjus  vcl  leviflmu  lignitica- 
tione;  quod  ejus  inftitutum  ibi  vidcatur  cfle 
Chrift.  dolores  perfequi&  unicc  vclutim- 
fccftari.  Et  quidem  omnes  hoe  circumft.tntia: 
tribus  ommbus  abnegationibus  conveniunt. 
Quarta  eft  quod  ad  voccm  ancillx  fuccu- 
buerit  cam  ignave  ,non  fubje&us  quxftioni 
aut  in  eculeo  collocatus ,  fed,  &c.  fftumto, 
Hxc  Petri  ignavia  augetur  adhuc ,  quod 
cum  morcem  proChrifto  obire  (m  non  erat, 
gladium  in  horcodiftringendo,fcfecerta:(ut 
videbatur )  morti  expofuit :  Nunc  autcm 
cumex  vocatione  periculum  fubue  debct, 
terga  dat  Chrifto  &  pugnam  dctreclat.  Sic 
eft  comparatum  ut  homincs    pro  Chnfto 


tumultu  fubduxiflc  ,  quo  facilius  ccfnftaret 
galh  cantum  ab  eo  exauditum  fuifle.  Nam 
tamctlicx  Arufpicum  difciplina  non  dcbe- 
mus  ex  avium  volatu  aut  cautu  ,  rciipi- 
fcentiaminirc  ,  tamencum  Chnftus  gallici- 
nium  pcccati  fui  indicem  propofmiTet,  nul- 
li  tam  abjccla  crcatura  eft  ,  qua:  ad  no- 
ftrum  nos  officiumcxcitare  non  debcac.  Vi- 
demus  igitur  hic  in  Petro  non  diflimilem  in 
peccato  callum  quam  olim  in  Iona  extitilTe 
Icgimus  Quod  ii  pcccatura  Petri  grande  fit, 
quod  galhcmio  non  profecit  ,  qutd  ilhs  fiet, 
qui  ad  Euangelii  prxcouium  fonantiirimum 
non  fe  rccipiunt  aut  ad  frugem  rcdcunt. 

Secunda  negatio  fequttur,  qua:  initium  ha- L  v  c. 
buit  a  puella  alia  nonminus  in  infeftandis  ver(",58. 
Chrifti  difcipulis  ,  quam  prior  curiofa,  fcd  M«t»iu 
(ut  vidctur  )  paulo  verecundiori,  ut  qua:  il-  *e  72' 
lum  non  adit  ncc  alloquitur,  fed  aliis  adftan-  ^JJJlb- 
cibus  indicat.  Hxc  autcm  illum  eofacilius  niytth, 


abfque  legitima  vocatione  mortcm  adeant  I  detcxit ,  quod  prius  ad  focum  fedens  nunc 
intrepide  ,  quamrcfugiuntcum  eamex  vo-  |  pedibusconiiftebat  &  forasfe  prorigicbat 


catione  oppctere  debcnt.  Pleriquc  funt,  qti 
Chrifti  caufam  gladio  defendere  parati  funt, 
qui  tarnen  carcerem  non  perfercnt  vcritatis 
caufa.  Atque  ii  gladiis  pro  Chrifto  (ut  fx- 
pc  tic;  dcpugnandum  ex  vocatione  eflct,ve- 
rendumeft,  &c. 

Vidcmtu  hoe  loco  incredibilem  hominis 
imbecillitatem  &c  ad  defectionem  a  Deo 
propenlionem  ,  cum  tam  ftrenuus  miles  vel 
dux  potius  fortiflimus  a  tam  imbclli  fccmi- 


imltalli- 
tAttm  in  • 

du.un. 


Ad  puellsautem  indicium  vidcnturaliiPriW  Je- 
circumftantcs  permoti  ut  illum  compella-'"''1»'* 
rent ,  in  quibus  unus  fcilicet  cminebat ,  cui 
potiflimum  Pctrus  refponfum  aptat,  non 
tantumillud  afTirmans  quod  prius  ,  &  qui- 
dem  locutione  magis  emphatica  &  figurata 
(o  bomo  non  futri)  fcd  etiam  pcjcrando,  imo 
duabus  pejerationibus  fcfe  conftringendo. 
Nam  juravit  fe  non  eflc  ejus  difcipulum  ,  & 
feeum  non  fcire.  Tanto  fortius  hac  vice 


na,  canquam  a  fcarabaeo  aquila.aut  tanquam  :  quarapriorcChtiftumabneganduraduceus, 


ab  elephantc  mufca  fuperaretur.  Sed  vidc- 
ituis  hic  quid  hominibus  libi  Si  fuis  viribus 
fidcntibus  accidat.  Nam  Pctrus  in  opimis 
exiftimavit  pencs  feclTcadvcrfus  tcntatio- 
nem  confiftere.  \'idemus  etiam  quid  hinc 


quodnunc  a  pluribusaccufarctur  quam  ab 
uno  ,  &  .i  viris  jam  ,  qui  prius  tantum  a  fcc- 
mina.  Hic  videmus  quod  temporc  contra- 
ftura  exaggeiatur  crimen.quia  pulillum  in- 
tcrvalli  intcrcclTcrat  inter  hanc  &  priorcm 


Makc. 
68. 

Pctri  tn 
imfitt.ite 


accidit  ,  quodin  prccibus  fecurus  &  ofcita-  abnegationera,  ita  ut  (licut  Prophcta  Ioqui- 
bundus  extitit ,  quod  feipfum  &  vires  fuas  tur)peccatum  peccato  contiguum  eflet.Sed 
non  melius  exploravit  ,  propolitis  omnibus  maxime  omniumcriraen  crefcit  duplici  pe- 
ante  oculos  periculis ,  qua:  illi  obChrifti  jeratione;  maxime  vero,  quod  fponte,  mini- 
profeflionem  obtingerc  poterant.Quamob- 
rem,  &c. 

Deindccx  Marco  conftat ,  eum  infcrius 
ad  veftibulum  contcndifle  ut  fc  clam  fub- 
duccrct  :  qiio  fadto  ilico  gnllus  cccinit  ; 


me  adactus  hxc  juramcnta  prxftans  fe  hoc 
fcelcre  conftrinxit.  OflmcHt 

Hic  videmusquam  periculofum  (it  viam  pcriculo- 
impictatis  inirc  ,  unde  cum  regrefTio  non  ff  'ff* . 
datur  &ma2naprosireiTli  confcquitur  ;  ut  ""/""J-'w 
N  n  n  n  nn  qui 


malecede- 


Vei'f.S9» 
60. 

Terti.:  Pe- 
tr:  jb.ie^.1 


ioro  H    A    k.    m 

qui  femel  in  hanc  viam  ingrefliis  lit ,  poft  in 
illa  currat  prarceps,  &  veluti  fecundo  vento 
&  fluraine  ,  donec  veluti  ftationem  fuam  m 
illo  capeffat:  imo  verodonec  in  eaconquie- 
fcens  conlideat ,  nifi  Deus  admirabili  virtu- 
te  Spiritus  fui  illum  retrahat,  &  veluti  titio- 
nem  &  facem  pcene  uftam  ex  lgne  eximat. 
Et  c.irnis  Videmm  porro  quam  male  fucceflit  Pe- 

prudentiam  tro  carnis  prudcntia.quo  enim  modo  le  ma- 
xime  occultum  iri  fibi  perfualit ,  eodem  fe 
magis  omnium  notitia:  expofuit  ,<aui  debe- 
batTe  potius  primo  ex  Pontificis  aidibus 
liibducere.  Difcamm  igitur  fapere  ex  verbo 
Dei,  non  autem  inniti  propriis  conliliis,qua: 
infummafpeciefapientia:,  funt  inlipientif- 
lima  fxpe  ,  &  psne  femper  a  Deo  maledi- 
cla,  cum  fpreta  Dei  in  verbo  fapientia  ad  ll- 
lam  confugimus.  Qup  referturquod  femel 
fe  fubducens  ,  ctim  ancilla  fecundo  illiob- 
ftreperet,  ccepifle  confilium  videtur  iterum 
revertendi,  ne  reus  prorfus  haberetur. 

Sequitur  hic  tertia  abiiegatio,qus  circiter 
horam  fecundam  infequuta  eft  ,  cujus  item 
initium  vir  quidam,  qui  circumftantibusfut 
puella  pofterior  )  indicavit  Petrum  procul 
dubiofuifleex  Chriftidifcipulis ,  cumeflet 
Galila-us.  Cujus  fermoneforte  alii  permoti 
Petrum  ipfumadortidenuofunt,&  affirma- 
runt  extra  controverliam  eum  efle  Gali- 
laum,  quod  fermone  &  idiomatc  facilede- 
clararet. 

Demum  cognatus  Malchi,  cui  auremPe- 
trus  p  rxciderat.Petri  ad  alios  refponfionem 
pra:vertens  illum  ita  interrogat ,  an  non  in 
horto  cum  Chriftofucratjut  hac  interroga- 
tionemagiscerto  confirmet  eumibi  fuille. 
Petrusautem  cum  videret  illos  tam  confi- 
denter  &  indubitato  illud  confirmare  ,  exi- 
ftimavit  jam  non  fatis  fuiflead  rctundendam 
illorum  de  fe  opinionem  fi  ut  prius  pejera- 
ret ;  exccratione,  diris  &  extremoanathe- 
matefe  conftringit:ac  fi  dicat;dehifcenster- 
ra  me  abforbeat  ,  aut  ignis  ccelo  demiflus 
me  confumat :  qua: fuprema  &  fummo  gra- 
du  abnegatio  illi  fuperfuerat.  Pii  cum  rem 
gravem  &  maximi  moilienti ,  quam  aliis 
perfuafam  &  probatam  efle  cupiunt,  confir- 
mare  velint ,  hoc  Anathemate  utuntur.ViJe 
Nehem.  10,15,  &c.  Hoc  Petrus  in  fe  longe 
fceleftiflnrmmufui-p.ivir.Hic  commodus  lo- 
cusdicendi  adverfusdejcrationcs ,  qua:  tam 
pervul<;ata:funt. 
Xhi/mqvitm  Notandum  etiam  quam  nullo  momento 
cxv.mo      impulfus  Chriftum  negavir.  Nam  ex  fatelli- 

i,„- 

fiSk} 


prioribus 
ntulto  l:ov 
rtbilior^ 


tibus  ncmo  illi  manus  injicit ,  tametli  illum 


O     N     I      A 

pro  difcipulocognitumhaberent:E#2«0&- 
qitet  tieti  nonnunquamut  vanus  fit  metus, 
qui  homines  ad  veritatis  abuegationem 
trudit. 

Quod  11  quis  dicat  hanc  abnegationem  Sc  Et  Vetro 
pejerationem,&c.  in  caufafuifle  curelabe-  »¥■/•• 
retur.  Relpondeo  :  parum  verofimile  fieri,  ""* 
fatellites  contra  tot  teftium  aireverationem 
Petri  de  fe  teftimonio  fidem  habituros :  fal- 
temnolleeumtanquam  pro  fufpeclo  habi- 
tum  obtorto  collo  ad  tribunal  Concihi  tra- 
here ,  maxime  cum  non  ignorarent  inquifi- 
tionem  de  difcipulis  Chrifti  inftitutam  efle. 
Si  ergo  quis  qutrat  quo  modo  Petrus  eorum 
manus  evalir.  Reifondeo  :  nonalio,  quam 
quod  Chhftus  fuos  fibi   a    Patre  traditos 
amittere  noluit :  qui  ex  fpecula  providentiae 
probe  perfpeftas  habuit  vires  difcipuli  fui 
nondum  fatis  armati  ad ea  perferendum.quae 
Iuda:orum  immanitas  Petro  intuliffet.Vnde  ' 
iingularis  confolatio,  Dcum  non  paflurum 
nos  tentari,  &c.  1  Cor.  10, 1;. 

Hic  videmus  c\uo  nor\  tantum  elefti ,  (eA  EltHorm 
pii  eximiis  donis  prarditi  proruunt^fiquidem^'  P"~ 
Deus  illos  fibimetiplis  permittat ;  ut  nullus '"#"""■ 
fit ,  quantifcumquedonis  &  gratia  polleat,  " 
qui  fibi  non  necelfe  putet  caute  &  fubmifle 
adverfus  peccati  iniidias  vcrfari:   ut  item 
caute  de  aliorum  peccatis  judicemus ,  ne  il- 
losilieo  prodcploratis  &   defperatis  habea- 
mus,  quifoediflime  &  crafliflime  prolabun- 
tur.  Meminerimus  igitur  1  Cor.11,,7.  chari- 
tatem  dmnia  fperare  :  item  nos  nobifmet- 
iplis  promittere  veniam  &  mifericordiam 
etiam  poft  graviffima  &  numeroliflima  fcer 
lera  :  Si  refipifcamus. 

Hic  fi  quis  excipiat,  Petri  non  tantam  ef-  vnru<  w»- 
fe  culpam  ,  cum  necefle  erat  eum  pcccare^'"'''.''*" 
ter.  Refp.  Neceflitatem  culpam  non  tollcre,  n;bH:t'~ 
fed  coaftionem.Deinde  prxdiftionem  Chri-  chriflinon 
fti  non  fuiflecaufamculpa:  Petri  ut  efrefti-  txc»f*t»i. 
Non  enim   negavit  Pctrus,  quia  Chriftus 
prardixit :  Scd  ideo  Chriftus  prxdixit ,  quia 
Petrus  negaturus  erat. 

In  relipifcentia  Petri  incredibilis  Dei  &  Verf.6. 
incomparabilis  mifericordia  notatur,qui  Pe-  '"''."" 
tro  primo  impingenti ,  poft  in  faciera  pio-  "  ^j  □" 
ruenti ,  tertio  veluti  ad  Chriftum  Petram  fe  tHf  Dei  t,(_ 
atterenti  ,  denique  quarto  tanquam  pra?ci-  nigntiu. 
pitem  ex  rupe  fe  projicienti ,  manum  ramcn 
ita  fupponit  &  fubjicit,  ut  in  particulas,  fra- 
gmenta  &  minima  quxque  manfa  non  con- 
fringatur,aut  potius  ut  inftar  pollinis  &  pol- 
liciarium  in  modum  non  commolatur.  Cu- 
jus  quidem  ex  tanto  malo  ereptionis  ut  pri- 

cipuam 


L     I 


A. 


I01I 


fUu. 


cipuam  &  pnmariam  cauftm  qua'rimus  in 
in  Dci  clcCtioncqua:  falli  &;  fruftrari  ntquit: 
(icfccundam  in  fidc  ,  quxamitti  ncquit,nc- 
cjuc  ab  infcrorum  poitis  cxpugnari ,  con- 
ftituimus  :  qux  tamcn  ipfa  nulla  fua  &  pro- 
pna  viconftitit ,  fcd  Chrifti  prccibus  ,  nc  o- 
mnino  dcficcrct ,  fuftentata  cft.  Vcrum  qui- 
dem  eft  camad  tempus  fepulcam  &  fopitam 
fuifle,  lld  ncc  mortuam  ,  nec  cxftinctam, 
tametfi  Pctrus  non  modo  nullam  fidei  vo- 
ccm  ad  tempus  edens,  quam  plunmas  pcrju- 
ras  &  perfidiofas  evomuit. 

Iam  expcndamus  quibus  rationibus  ad  fc 
rediens  rclipuit.Primumquidem  dicirur  in- 
termiflo  unius  horx  fpatio  fccundum  galli- 
cinium  exritifle  :  Cujus  cantu  Pettus  vcluti 
expeccatifuifomno  profundiflimo  cxcita- 
tus  eft,  adjuncla  Chrifti  in  Petrum  oculi  ad- 
jectionc.  Ex  quocuzm  primum  illud  clucet 
tidci  priftinx  quafdara  fcintillas  fupcrfuiflc, 
a  qua  li  Petrus  pcnitus  excidifict  ,  illam  dc- 
nuo  nunquamcx  afpcftu  Chrifti  &  gallici- 
nio  concepiflct,  ut  qux  non  niii  prxdicatio- 
ne  verbi  cor.cipi  poteft.  Quod  fi  excifiatur, 
gallicinium  memoriam  di&i  Chrifti  refn- 
caflc  ,  illud  autem  diftum  Chrifti  in  Pctri 
mcntem  rcvocatum  fidcm  ingcneraflc:  Re- 
Jpondeo.di&am  illud  Chn(li(jlnteqitam  gal- 
lui  bis  cecmerit ,  ter  me  negabit  )  non  fuifle 
verbum  promiffionis ,  eoque  ex  illo  fidcm 
ncquaquam  ingenerarl  potuiflc  ,  afpc&us 
igiturChrifti  &  gallicinium  poterant  equi- 
dcm  fomno  peccati  fopitum  excitare  ,  fed 
mortuum  vitx  reftituerecerte  non  potue- 
runt. 

Gallicinum  Chrifti  dicto  corroboratum 
bcinmmwi  Petro  exauditum,  gravitatem  &  atrocita- 
X'i'       tempeccatiik  dcfe&ionis  Petri  in  mentem 
Petrofi'-     mSere'3at !  pcintle  ac  (i  diceretur  Petro  ,  6  j 
tmficarint.  indignum  facinus,  te  tantulo  fpatio  totics  &  .' 
quidem  tam  horribiliter  pcccare.Chnfti  ve- 
roadeum  refpectus  perindc  cft  ac  fi  illi  a 
Chrifto  dictum  fuiflet  :  tu  rae  clam  hxc 
fienarbitraris ,  ego  autcm  lioc  afpcftu  & 
hz\c  commifcrationis  oculi  in  tc  defixione  ( 
tibi  innotefcere  volo  mc  hxc  omnia  intucn- 
tc  &  bene  confcio  gcfta  cfle  ,  adde  ctiam 
mxrcntc  &  afrlicTto  admodum. 
Dtumfibi        Hincprxtcrquamquodfuperius  dc  pcc- 
fropmtrr,  C3.ii  atrocitate  ex  tcmporis  angufti  circum- 
magnum     ftantia  di&um  eft :  o bfrvandum  porro  ma- 
,""     snum  momentumcfle  adnos  infcclcra  im- 

a^cnttum       °  ,,        ,  ,  *,     .„  , 

mcmm.      pdlcndum;  quod  Dcum  &  Chnftum  procul 

tnm.  a  nobis  diflltum  confidcremus.Sicut  contra, 

inagnum  cft  ad  pcrmanfioncm  in    officio 


SZuidgal- 


compendium,  ii  quis  Dcum  fcmperfibi  antc 
OCulos  ftatuit.P/.j/.ItT,7,S  Vrov.rb.y,  y.  cy 
5,10,11.  Quod  ii  Chrifti  afpccTtus,  cum  hu- 
milis  &  abjedus  eflct ,  tantopcrc  Pctium 
commovit :  ncdum  gloriolicjusocuIiiSc  in- 
finita  majcftas ,  qux  ommum  fj&a  &  cogi- 
tata  aflcquirur  ,  nobis  frxno  cfle  dcbct ,  nc 
in  peccata,  &c. 

Hic  videmus  fummum  difcrimcn  intcr  fi-  Fidelinm 
dclcs  &:  rcprobos.  Nam  pn  f.rpc  minimis  f  "f'"~ 
momcntis  admonitionum  ,  ad  repifcencfatn  ,'-"'" 
pronciunt  ,  cum  impn  &  reprobti  nuhis, 
quanrumvis  maximis,  ntfu  &  molimine  a 
malcficiis  rctunduntur.  Confcr  ftuporcm  & 
impccnitentijm  Bala.imi  cum  hac  Pctti  re- 
lipilccntia:  qui  tot  objcctis  oblhculis ,  cit 
dcmumalinxluxfcrmoucnoii  relipuit.  Lt 
quidcm  nos,  tamctli  gailicinia  nunc  dicrum 
non  tam  fonoram  voccm  atiribus  noftris 
pcifonent,  ac  olimin  Petnaunbus  Chrifti 
dicto  percuflis  :  tamen  ctiam  cx  lllis  &  alii ; 
ejufdemgcneris  cumvilis,  tumauditis  nos 
proficcre  ad  panitentiam  vult  Dcus.  Nam 
cum  gallumn.mirx  Icgcm  libi  lmpolitam 
conftantcr  fervare  rcputcmus,  coque  homi- 
nmibusufui  efleck  materiam  Dei  laudandi 
illisprxbere  :  noscerte  pudeat  &  homini- 
bus  inutiles  &  noxios  efle ,  &  in  Dcum  fce- 
leftos.dum  nominisfui  violandi  occafioncm 
prxbemus.  Memincrimus  porro  cjus,  quod 
j  Apoftolus dixit,  fol  ne  occidat  fuper  iram  ve- 
ftram  ,  autullumaliud  peccatum.  Quod  ii 
peccatum  cubitum  feramus ,  tamen  mc- 
minerimus  cum  primo  gallicinio illud  dcuo- 
ncre  &  ablegarc. 

Quod  irruens  exit  ,  fatis  indicat  quam  V«C«t. 
magnus  eum  dolor ,  &  quantus  iinpetus  in-  Vft,"'""" 
vaiit,  qui  ita  cumpremebat  ut  lachrymas  rJ 'tirct„, 
cohibere  non  potucnt  tantifper  doncc  ex„alachry- 
aula  cxcedcret  ,    niii  gradum  properafiet.  mt  trjh- 
Prius  cxiturus  regreflus  cft  in  aulam  Sacer-  *"> 
dotis,  ncfufpeclioreflct  metu  clam  fefub- 
ducerc  tanquam  confcium  illius  profcifio- 
nis   &  fidci  ,  quam  Pontiticii  oderant  & 
perfequcbantur.  Sed  nunc  veiapoenitentia 
duftus ,  non  modo  non  fe  rccepit.fcd  cita- 
tius  hoc  facit.cuim  cautio  &.  circumfpeclio 
fcrcbat.Dolor  igiturhic  omncmfupcriorem 
carnis  prudcntiamexcutit.Sic  lolcphus  olim 
impotens  fletus  tenendi,  proruebat,&c.  Do- 
lorcm  acrcm  intus  conccptum  falfis  &  ama- 
ris  lachrymis  foris  teftatur  ,  Sc  ut  punftus 
mucronc  ilico  finguincm  mittit  :  fic  Petrus 
cordc  compunctus  lachrymas  tanquam  fan- 
guinem  emittit. 

N  n  n  n  n  n  i  Quod 


roir 


N«&iV  imi- 

tajtda. 


Qtiod  etiam  nobis  imitandum  proponi- 
tur ,  ut  maxima  qua:que  peccata.  magna 
mcnfura  lachrymarum  defieamus  ,  ut  his 
omnem  iilam  tut  pitudinem  penitus  ablatam 
efie  teftemur.  Pleriquefunt  qui  libi  callum 
ia  peccando  induuut,&  peccatoindormiunt 
exemplo  prohpli  Petri.  Sed  ut  inde  confo- 
lationem  arripunt,  Petri  relipifcentix  limi- 
litudo  cum  pecc.tti  &  defecTionis  ejus  imita- 
tione  conjungcnda  &  confocianda  eft.  Qui 
jo-itur  exiguo  temporis  fpatio  fotmidabilem 
ln  modum  peccarunt,  hi ,  nili  atteri  peccati 
onere&  gravitate  velint.citoredeant  opor- 
tet .  Pettusgallicinio  ,  &uno  ictu  oculi  & 
nutu  rediit;  hi  multorum  minilttotum  con- 
cionibus  non  revocantur  .  Petrus  unico 
Chnftioculo  (tametliabjecT:i)reripuit  ;  illi 


H     A      R.      M      O      N      I      A 

continuis  &  afflduis  gloriou"  Dei  oculis  in  fe 
deiixis  non  ducuntur  poenitudine.  Petrus  ie 
ilico  his  locis  &  opportunitatibus  eripuit, 
quibus  ad  peccanduui  iuduftus  eft,  hiin  fuis 
corruptelis  congelantur,  nec  fehislaqueis 
expediunt,  quibus  primum  irretiti  teneban- 

I  tur.  Petrus  contento  gtadu  ab  illis  fe  fub- 
duxit  peccandi  incfcationibus  &  irritameu- 

[  tis :  hi  vero  aut  iu  illis  conliftunt,  aut  lentc 
aut  pedetentim  hoc  faciunt.  Petrus  dolq- 
rem  fuum  amarilTimum  lachrymis  tcftatum 
fecit :  hidolorefequidempungi  arTirmanr, 

,  Cci  eum  foris  non  produnt.necin  oculorum 
fenfumadducunt. 

'  JSctetur  hoc  exemplum  adverfus  Papi- 
fiarum  fatisfaftionem  &  oris  confelTio- 
nem. 


L  v  c.  cap.  zt.a  verf.  66,  adfinem  Capitis. 

66  It  utortttsesl  dies^congregatumfuitprefbyteriumpcpuli,  &prim<trii  Sa~ 
cerdotes  &  Striba,  &  adduxerunt  cum  infttum  conceffum. 

67  Dicentes;  Num  tu  es  ille  Chrislus?  dtc  nobis.  Dtxit  autem  cis;  Si  robis  dixero, 
vequaquam  credetis : 

68  Ouodfi  vos  etum  tnterrogavero ,  nequaqttamrefpondcbitismibi,  tieque  me 
abfolvctis. 

69  Ab  boc  tempore  erit  Tilius  bomims  fedens  ad  dextram  votentix  Dei. 

70  Dtxerunt  atitem  omues;  Tn  ergo  es  Tilitts  tlle  Dei?  Ipfe  vero  dixit  eis  j  Vos  di- 
citis :  n.tmis  egofttm. 

71  Atillidixerunt;  Qaid .tmplitts egemtts  tefiimonio?  Ipfi  enim  attdivimus  ex 
ore  ipftus. 


ANALYSIS. 

/"^Oncilium  fecundum  coactum  defciibitur  ab 
^"adjunfto  tempore,  nempemane,  cumfolil- 
laxiflet :  itemexpariibusquibusconftabatconci- 
lium  ,  qua:  funt  pief  byteiium  populi ,  Phaiifiri  & 
Scnba: :  itein  ab  efiefto ,  quod  Chriftum  ad  con- 
cilium  teducunt;  item  alio  eiTtfto,  vel  potius  fine, 
utab  illofcifcitarcntui,  an  eflct  Chiiftusille  pei 
Piophetas  promiflus. 

K«-/i67,6S.Hujusqaiftioniseffcc}urne(t  Chti- 
ftiiefponfum:  nullo  jure  teneii  ut  illis  idpondeat; 
quod  Syllogiiimo  concludit.  Non  teneoiillisie- 
fpondeie,  qui  nec  mihi  veta  nananti  credent ,  nec 
mihi  petcunftanti  refpondcbunt,  nec  innorentem 
dimittent.  Hivos  eftis:  eigo,&c.  propofitiodeeft: 
aflumptio  cxptimitur. 

Verf.  69.  Abadjuncto  piopiio  declaiat  fe  e(Te 
Chriftu  iliS;quodpoft  feffumsfit  addexttam  Dei. 

Verf.70.  Hujus  tefponfi  effe&um  eft  quacftio, 
an  fit  Dei  Filius :  Cujus  effettum  eft  Chtifti  te- 
lponfutr,  fe  effe  Dei  Filium. 

71.  Refponfi  Chiifti  adiunftum  eft  Concilii 
fementiacondemnationis  advetfus  Chtiftumabf- 
que  teftibus :  qus  aiguitui  ab  adverfo.quia  ex  pro- 
piia  confeflione  reus  tenetut. 


P  R  A  X  I  S. 

CVmma,  PoftmilTam  Coneionem,  conci- 

»->'lium  fecunda  feiTione  ,  illucefcentc  die, 

coa£tum,Chnftum  icerum  intcrrcgatum,  & 

quod  res  erat  refpondentem ,  iterum  con- 

demnat. 

fConciliifubauroram  fecunda  co- 
Partes)       „. 
r       <     actio. 
iunr,  >  T  ,-  ....    „• 

^lpnus  concilu  actio. 

Concilium  de  nocte  folutum,  vel  ut  fe  ad  Verf.6«. 

ignem  calefacerent,  vel  ut  Chrifti  ab  omni- ^*"""',* 

bus  ludificati  probris,  convitiis  ,  infultatio-  "^"^"  ' 

nibus,  oculos&aurcs  pafcerent.  Cum  luce  CMr,t 

autem  iterum  concilium  cogitur.  Partim  uc 

nofturni  judicii  tanquam  nimis  obfcuri  & 

prarproperi  invidiam  declinarent:  partim  ut 

i  aliquid  ab  illo  elicerent  quod  cum  priore  te- 

ftificatione  pugnans  &  contratium  eflet. 

Adverfus  iudicii  amplitudinem  &  digni-  ^"'''f' 
'  *  .  •        i-    hrnis. 

tatem  peccatur  pnmum,  quod  pnvatisxdi- 

[  bus  concilium  cogebatur :  deinde  quod  no- 

etu 


V«f.67, 

«tc. 

Cur  Chri- 

fiuiftiff» 

bcminitiM 

fjlefjiitt, 


E     V     A     N      G 

ftu  hxc  tani  gravis  caufa  difccptata  &  defi- 
nitacrat.  Nam  li  in  rebusciviLbus  vitupe- 
rio  lic,&C.  Ncduni  in  divinis caulis, prxiet - 
tim  divinx  M.ijeft.uis  viol.itx.  Hxc  crgo 
angulorum  &  noctis  infcitatio  illos  m.ilx 
confcientix  coarguit,  tanqu.im  luccmode- 
rint  cjuod  eorum  opera  mala  cffent.  Quo 
circa  Ecdelix  judicia  imiccntur  Chnfli  ex- 
tremum  judicium  ,  quod  in  editillimo  tlica- ' 
tro  ,  canquam  in  latillima  porta  cv  nuximo 
comitatu  &  ftrepitu  legatorumlict. 
Concilii  aCtio  \Prior  coacilii  cumChrifto. 
duplex,  I  AUera  concilii  cum  feipfo. 

Inprtori,  refponlio  Chnfti,  quoad  fepara- 
tum  ahquid  a  priori  habet ,  notanda  venit  : 
qux  ferc  iic  habet.Vos  a  me  quxntis  an  lim 
DeiFilius ,  equidem  rdpondebo  ,  quod  res 
eft,me  filium  hominis  fcllurum  llico  ad  dex-i 
tram  potentix.   Quod  equidtm  refpondco 
nullafpe  vos  cx  errorclibcrandi,  fcd  ut  cum' 
vos  oraviore  &  formidabili  maois  judicio 
teneamini,  S;  ut  ,  li  qui  hic  lunt  ,  qui  perio-l 
fcitiam  5:  ignoratiouem  hoc  faciunt.ut  funt 
forteex  fervisS:  miuiftns ,  hi  tandem  ali- 
quando  relipifcant.  N'am  ad  vos  quodatti-[ 
net  ,  fcio  mihi  veritatem  ditturo  ,  vos  fidcm 
Dullam  adjuncluros  Sed  nec  mihi  eam  a  vo- 
bis  quxftionem  fcifcitanti,  ex  cujus  refpon- 
Cone  facile  convincam  me  elle  Dci  Filium, 
quicquara  refpondebitis ,  licut  olim  feciftis, 


I      t      I      C      A.  1013 

cumquxrercmunde  Baptifma  Iohanniscf- 
fet ,  ccclitu  fue.an  ab  hominibus  acceptum : 
tancum  abcft,  ut  me  dimitterc  vclitis ,  cum 
nc  rcfpondcrc  quidcm  auli  critis. 

Hoc  rcfponfo  Chrifti  intclligimus  fxpius  InCtmfR 
accidere  ,  ut  adverfarii  vcritatis  inquilitio-  " 
nem  obtendenccs  pcnitus  fc  adverfus  verita-"*'     * 
ccni  obrirm.irinc:  eoquc  prudcnciam  ferpen- 
tis  nobisa  Deo  pctendam.&c.  Secundo,  hoc 
refponfo  Chriilus  ab  cffechs  fe  Dci  Fil.um 
clTe  confirmat,  quod  quid  fucurum  lllis  effet 
jam  ante  ccrto  novilTct.  Tametli  cnim  ad- 
verlarius  vericacis  fecutn  conftitucric  fc  & 
vultum  fuum  advcrfus  vcricaccm  oblirmarc: 
tamen  nili  in  his  (it  ,  qui  advcrfus  Spiritum 
Satictum  peccaffe  dignofcuntur,nemo  mor- 
talium  certo  ftatuere  polTit  eum  non  crcdi- 
turum.  Quamobrem  hoc  dicflo  ab  cfTvftis 
Chriftus  fe  Dei  Filium  comprobat. 

Quod  cum  fe  confolatur  futura  gloria  Exfmlm* 
tum  hoftibus  tcrrorem  injicit ,  id  nobis  eft  gonafe- 
faciendum,  ad  quos  hujus  glorix  pro  noftra  '•*"*'» 
parte  communicatio  olim  devolvetur. 

Atwzu.ia;  diftione  notetur  Potentiam  &  QmcquU 
cxteras  omnes  inDeo  ptoprietatcs  Deum  tft  »•  "'» 
effe  ,  utpotequx  func  non  qualitates ,  fcd'^  'tfi 
Dei  efTentia.  Nam  quod  apud  Matlhs.um0"'1' 
friwxfiii  dicitnr,  hic  £«««,«<;  0£«dicicur,tan- 
quam  idcm  fit  potentiaDei,  &  potentiaqux 
eft  Dcus. 


M  A  t  t  H.  cap.  17,  averf.i,  adu. 

MAne  autem  quum  ejjet ,  confilium  (cpemnt  omr.es primarii  Sacerdotes  &  Se- 
niores pnptdi  adrerfus  IBSVM,  ut  etim  morte  ojjiccrent. 

2  Et  vincltim  ettm  abduxcrunt,  ac  tradiderunt  Poniio  Pilato  pnfidi. 

3  Tunc  ludas,  q\i  eum  prodiderat,  quum  ridijfet  eum  damnatum  ejfe,  ptxnitens, 
retulit  triginta  argenteos  numos  ad  prtmarios  Sacerdotes,  &  Seniores. 

4  Dicens ;  Peccavi ,  proditofangutne  innoxio.  At  illidixerunt;  Quid  ad  ncs  ?  tu 
yideris. 

5  Ipfe  reroprojeclis  illis  numis  argenteis  in  templum fecejfit :  & profeclmfiran- 
gularu  icfc : 

6  Primarii autem  Sacerdotes acceptis  numis  ittis  argeutcis ,  dixerunt ;  Non  licet 
eos  immittere  in  corbanan,  quoniam  pretium  fingtiinis  esl. 

7  Confilio  att.em  capto ,  emerunt  ex eis  agrtuu  illum  fguli ,  ad  feptdturavi  ho- 
Jpitum. 

8  Quapropter  rocatus  esl  ager  ille,  ager  fanguinis ,  ufqtte  in  kodiernum  diem. 

9  (Tunc  tmplctum  esl  quod  dtcium  ett  per  leremiam  Prophctam  ,  dicentem ;  E» 
acceperunt  trigtnta  numos  argenteos ,  prctitim  ssTtmati ,  qtii  s.slimatusfuit  afliis 
Ifrael. 

10  Et  dederunt  eos  ad  ctncndum  illum  agrum  figuli,  ficut  injunxit  mihi  Do- 
ti.inuf.) 

Nn  n  n  n  n  3  A  NA- 


iot* 


H     A     R     " 


A  N  A  L  r  S  I  S. 


/~OZmu*  Iuda  prodiroreChrifti  condemnitio- 
^ne.effeftnme^usdeclarator,  nenrpe  quodlm 
fafti  pcenituit.  Cuiuspoenitentisadjunctum  elt 
primuin,  quod  triginta  nummos  atgemeos  au 
ptincipes  facerdotutn  &  feniotes  tetulit. 

Jrt,f.i,.  Aliudadjunftumeftquod  innocentis 
Chrifti  palam  confeflione  prodnicnis  fu*  tefti- 
moniumrcddit.  Cu|us  adjunctumcft  prindpum, 
facerdotum  &  fenioimn  populi  incuria  ycl  telipi- 
fccndidefuofcelere,  vel  ludam  opprcflum  onere 
prodirionis,  levandi. 

nrf.  5 .  Aliud  cffeftum  poenitcmix  Iudx.quod 
triginta  argenteos  nummos  in  templum  ptojecit : 
aliud  itcm,  quod  laqueo  vitam  finivit. 

Pirf.6.  Frojeltz  in  templum  pecunixadjun- 
Itumcftcjufdemacccptio  pei  ptincipes  lacerdo- 
tum  :  aliud  adjuti&um  eorundcm  fcntcmia  non  m 
facrumthefaurumreponendam  :  quod  argmtur  a 
difpnratoi  quia  pretiumfanguinis  eflet  indebitc 
fufi. 

fcrf.  7.  Cuius  cfftftum  cft  contilium  ut  quid 
eafieretdeeeinatar ;  cujus  erfeftum  erar,  agcllum 
cffe  coemendum  a  figulo  i  qui  emaneorum  fepul- 
rurzdcftinaretur. 

Ti>f.%.  AgeUusilledefcribitur  ab  r.djunifta  ap- 
pel!ati^ne,nemjeageiiofanguinis;qua:appcllaiio 
amplificatut  abadjunctaduratione.  II 

feif.g,io.  Cujusemptionisillo  pretio  &  de- 
ftinationis  ad  fepultuiam  extianeorum  finis  eft.ut 
implctetur  pixdiftum  pet  Prophetam. 

METAPHRASIS. 

COncilio  de notlefoluto  &  ejut  miffionefa- 
cia.vel  Utfe  ad  tgnem.  calefacerent,vel  '■* 
ex  intuittt  conttimc\iarum,quibus  eorii  fatellt' 
tes  Chnfium  cnerartint  &  ludtficabantur  ,fe 
obleciarent  ,cum  jam  mane  elucefferet  fecunda 
quadem  fefftone  iterum  in  concihu  coaBifunt- 
Convenerunt  autem  cmnes  Sacerdotum  prin- 
cipes  cum  f  nioribus  populi  Phanfius  &  Scri- 
bis.hunc  Jibijcopum proponentes.ut pcft  Chri- 
fium  denUO  cxaminatum  ,  irj>  aliquid  ,  qtiod 
Jlecttm  crtmtnts  &  reattts  pmfeferret ,  nifi- 
diofc  ehcitum,  iilum  mmis  reum  civih  magi- 

i .  ftratui  morte  afficiendum  traderent.  &uam- 
cbrem  Jefum  vincidis  tanquam  maleficum 
cor.firingentes,  quod  unice  c.vilu  impcrii poli- 
teia  illii  ccnceffum  erat ,  ilium  Pontio  Pilato 

,  pr&fidi  mcrte  pleciendumtradiderunt.  Gjuod 
cum  ludm  vel  ut  infpecior.vclfama  &attdi- 
tione  inteltextjfet ,  Deo  ilit  ante  oculos  fuum 
fce'.:is  cjr  fcclsrts  atrocitatem  exprefja imagine 
&  vivtfftmis  cclortbtis  reprsfentante  ,  p&ni- 
tentia  c;rrept:n  ob  m.ila  ,  quibm  tum  urgeba- 
tur  & q:u  dcinceps  illi  imminere  fine  omni 
controverfiaprofpiciebat ,  retulit  triginta  ar- 
genteos  nummos  ad  principes  Sacerdotum  & 


O     N     I      A 

Scniores.  Sluod  quidem  Ut  Detts  ilii  veluti  in 
eculeum  conjecio,  ad  Filii  fui  innocentiam  te- 
ftandum  omnibus,  extorfit  -.Jicut  Sacerdotum 
princpesfa  Seniores  aut  ad  refipifcentiam  ad- 
duceret ,  aut  m  peccato  obduratos  graviore 
condemnat:o;:eferiret,hanc  argenti  eftitutio- 
nem  cxtare  voluit.  Gjut  pecunis.  rejiitntio, 
tametft  per  fe  ludd  proditoriam  nequitiam 
una  cum  Chrtjit puriffima  mnocentta  ey.  inte- 
gritate  abunde  tejiata  fit :  tamen  fceleru  fui 
volentem  conjeffionem  clariffime  edtdtt.dicens; 
peccavi  prodito  fanguine  innoxio.  Ad  quem 
peccati  onere  opprejjum  illi ,  omni  cura  de  illo 
conjulando  vel  admonendo  abjefia.ri/pondent 
fua  non  intereffe  nocenfne  an  innocens  Jiierit , 
tlli  hoc  vtdendum  ejje.  Cum  autem  vtdiffet 
principes  facerdotum  argente^s  nummos  noile 
abeoacctpere  ;  t&dio  &  odiopecuntt ,  quam 
tantoperepriin  adamaverat , projeclis  in  tem- 
plum  niimmts ,  vitte  pertsftts  &  mortem  tar,- 
qiiam  thefaurum  expetens.fecejfttm  quzrebat, 
tibi  nitliu  objecits  impedimentu  ,  feipfum 
ftrangulavit.  Principes  Sacerdotum  coiicciis, 
qunt  ludas  projecerat  nummu^rimum  fecum 
plane  &  e  veftigio  decernunt  fas  non  efjepecu- 
ntam  tam  nefarie  datam  ab  tiits.iQr  acceptam 
a  litda  ,  infacrum  thefaurum  adpios  uftts  re- 
condere  :  quandrquidem  nummi  erant ,  qui- 
businnoxitM  Chri.Hifanguis  effufta  eft.Perite 
vero  denon  conferenda  tnfacrum  thefaurum 
pecunta  protinus  dccernentes ,  ad  quem  ufum 
iliam  infumerent  in  conctltum  0>  deliberatio- 
nem  rem  vocantes  ,  agrum  afigulo  emendum 
confiititerunt,  qut peregrinii  inferviret.tf  hts 
qui  fundo  adjepuliuram  apto  dejittuebantur. 
tshti  quidem  ager  ,  quod  ifta  pecttnia  redem- 
pttts  eji,  qit£  tam  nefa  >  ie  data  (£  accepta  e(i, 
admirabtli  Dei  providentta  pro  innocentit 
Chrijii  teftificatione  excttbante ,  agrifangui- 
nis  nomen  paffim  apud  omnes,  etiamChrtfti 
infefiifftmos  hofles  ,  adiiltim  ufque  diem  ,  quo 
hic Jc, ripta  JUnt .obtinuit.  Gjuorum  omntum  ut 
certa  Jides  ($  indnbitata  fit ,  intelligendum 
nihtl  hicin  toto  hoc  ncgotto  faiiunt  effe  ,  quod 
non  aliquot  antefeculis  per  Prophetam  lere- 
mtam  ,  alias  diclum  Zachariam  ,  prttdicium 
eft,  cujtts  hicfere  verbafunt :  Et  acceperunt 
trtginta  argenteos  nummos  ,  pretium  fcihcet 
pulchellum  ,  quo  Det  Filius  ob  incomparabdes 
virtutes  &  infinitos,  quos  exantlaverat,  labo- 
res  sftimatus  eft.  Cujus pretii  vilitas  vel  inde 
liqttet,  qitod  eandem  pecuniam  dederttnt ,  ut 
figult  agellum  acquirerent :  quemadmodum 
ettam  Domintu  mthi ,  ut  hoc  prophetice  fign:- 
ficarem,  injunxit. 

P  RA- 


S. 


s. 


P  R  A  X  I  S- 

SVmmtt,  Iudx  ex  condemnati  ad  mortem 
Chrifti  occalione  ,  poenitentia  cumcjuf- 
dem  efFectu  exponitur. 

fludx  cjc   Chrifti  condemnationis 
intuitu  pcenitentia. 
funt:-)   Poenitcntix  ejus  multipliccs  cfFc- 

In  frioref  Pccnitentixoccaiio. 
fpeftantut  :\  Ipfa  Pcrnitcntia 


■    t    i    e    A.  ,0l5 

I  bis  fuccedat,  (ive  fecus ;  tamcn  utrinque  no- 
bis  prxcipitii  in  barathrum  offenfaculuin 
objicitur.  Dcum  cnim  novit  mel  noftrum  il- 
lict(um&  iiiconccffum  in  fcl&  amantudi- 
nem  amariilimam  convertcre  ,  &  cJticerc  ut 
illud  vehemcntius  deteftemur,  quodimpcn- 
lius  adaniavimus. 

ScquiturIudxpceni'rentia,quxvocequa-raw<»- 
dam  notatur  ab  ca  ligniiicatione   divcrfa,  tit pitrtm 
quapioruni  poemtentiadefcribitur :  ii"nifi-C7' ""/"»- 
cat  autem  cura  quadam  animum  confcdum  '""' rf 


VexC  3. 

Pcccui 


In  occalionc ,  obfervatu  dignum  cft,  pcc-  j  &  cruentatum  ex  re  aliqua  admifla.  Vndc  e- 


catum  Iudx.primo  quo  admilit  tempore,  tuni  minime  cjus  quodfecimus  pertxli,di- 
fiucim fuci  nondum  impietatis  faftigium  &  apicem  jcimuruullacjus  pcenitudinc  duci.  Eft  igitur 
'  '"",  contingensnequeulliscxtrinfecus  advcnti-  |do!orexre  admifTa  nonpropter  rem  lpfam 
J*  "  Jr  -  jjjs  evcnt,bus  auflum,  non  itafoedumappa-   admillam,  fed  pnjpter  incommoda,  qux  in- 

n*  /*-  »  J  /*  o 

ruifif,  cV:  magis  tumlentin  pcccatum  a  pcc-  ,  dc  nalcuntur  &:eamcomitantur.quodetiam 
catore  ,  cumejus  peccati  fcetus  in  luceme-  locus  i  Cori/itb-y.S.  cvincit;ubi  indc  fe  pu-- 
ditiin  peccatoris  oculos&aures  incurrunt.  |  nitudine  ncn  duci  proiitctur  Apoftolus , 
Sic  inveniuntur  quiex  gravi  vulncrefratri  quod  nihilcxfuo  ficlo  incommodi  in  Co- 
infliclo  Ixti  funt ,  quos  poft  fanguinis  ejus  rinthios  redundaflcr.  C.um  verarelipifcenti.i 
miffio  contriftat ;  qui  exalienx  uxoris  con-  prxcipue  &  reclafertur  in  peccati ,  quibus 
trectationegaudio  pcrfunduntur,  quos  mx-  gravatur  ,  circmnftantias.Sic  Petrus  dolorc 
ftoshabet  quodex  illa  fpurios  fufceperunt,  percitus  quod  eum  offcnderit  ,  qui  in  illum 
quos  aflidue  intueri  coguntur,quos  forte  tam  benignus  fuiffet ,  quod  tam  angufto 
poft  mendicos  aut  fures  ftipendium  petere,  temporis  (patio ,  tam  horribiliter  Chnftum 
aut  laqueo  vitam  finire  confpicere  adigun-  negaffet.  Dolor  in  relipifcentia  piorumma- 
tur.  Quod  nos  admoneat  ut  omnia.qux  pec-  x'me  ali°s  refpicit ,  ut  quod  Deum  ad  iram 
cati  admiflionem  confequi  poffent,  limul  &  ;  concitarint,  quod  Euangelio  obloquendi  ar- 
femel  ob  oculos  ponamus ,  ideft,  ut  illius  '  gumentum  prxbeant;quodaliiinde  occalio- 
omnibus  incommodis  ab  ejus  patratione  de-  nem  arripiant  aut  dolorem  ,  unde  laborant. 
terreamur  :  quot  enim  incommoda  inde  na-  Sed  dolor  impiorum  fuos  tantum  refpicit  Sc 
fcuntur.tot  habet  cura  teftes,  tum  accufato-  i  ™  &•!  malis  &  incommodis  lugcndis  totus 
res  qui  peccatorem  apud  Dei  judicium  reum  verfatur.Pii  dolent  Deum  mifericordem  of- 
peragant.Sed  peccatum  fubdo!um&  inlidio-  fcnfum  cfle  :  Impii  dolent  Dcumiuftumla- 
fum  fuam  veluti  caudam  (ubi  ftimulus  eft)    ceffitum.  Piidolent  Deumbonumirritatum 


complicat ,  &  contegit,  ne  ad  odium  depre 
hendatur. 

Ommiptc-     ^ed  hoc  magis  adhuc    mirum  videtur, 

tuitttn-   quod  nihil  hic  Iudxaut  inopinatum,aut  non 

tulttbt-    expetitum  &  exoptatumaccidit.  Nam  cum 

'"•  monuit  ut  Chriftum  comprehenfum  femel 

caute&circumfpedle  abducerent  neelabe- 

retur,  apparet  illum  mortem  Chrifti  vel  ma- 

xime  expetiviffc.  Quo  enim  vultu  Chriftum 

(liefrugiffet)  intuitus  fuiffet,  quem  tam  ne- 

quiter,  &  indigne  prodiderat  ,  Achitophcl 

iSam.i7,t$.  quod  iplius  in  Davidem  moli- 

tionis  nullus  concupitus  fucceffus  efftt,  fru 

ftrati  conatus  indign.ttione&  angoribus  li- 

bi  vim  intulit.  Iudas  vero  contravel  inde 

occalionem  atripitdcfperationis.quodilli  cx 

voto  in   Chrifti  ad  mortem  adjudicatone 

ceflit  :  utfciamus  omncm  peccati  evemum 

kthalenipeccatorieffc:uvecnimexvotono- 


effe:  Impiidolent  pctcntem  in  fe  commo- 
tum  effc.Atque  de  priore  parte  hactenus.Se- 
(\ukur  parsalttradc  poenitudinis  effeclu. 
Qui  quidem  varii   fAb  k<™™b™  *&&■ 
funt&multiplices<  ADco  diipoiiii  &or- 
V.   dmati. 
In  hominum  effe&ibus ,  Iudx  profeftio  veri!3+. 
ad  Concilium  utftium  peccatum  confiterc-  lwl^pec 
tur  palam.  primum  occurrit;  qux  hoc  conli-  ""  /*' 
liofaftaeffe  vidctur ,  (i  forte  aliquam  inde  ""¥" 
levationem  inrernalmm  tormentorum  cou- „f! 
f-qui  poffet.  Maxime  ii  hac  confcflione  fua 
illos  ab  incepto  contra  Chriftum  conlilio 
abduceret.   Deus  cnimillum  vcluti  in  ecu- 
leum  coiijeclum  habuit,ut  illi  vel  invito 
hanc  conf  ffionem  excorqueret.Quancuam 
vero  apud  .llos  h.tnc  conf.ffior.ein  cdidcrat, 
apud  quos  eam  ficri  cum  primis  oporrebat, 
&  quos   maxime  intcierat    Dei  glorix  & 

Chrifti 


Coucilii 

inujuitjs 
in  Chti- 
ftfiu; 


lOlS  IlARM       ONIA 

Chrifti  cxiliimationis  hanc  Confellionem  porrigit  quibus  cnatent  &  emergant,fed  afi- 
intelligere  ;  tamen  nullum  inde  folamen  naiiametiam  collo  iufpendit,ne  unquam  c- 
obeamcaufamaccipit.quodillampiius  apud  luctcr.tur.  Et  hxc  eft  ratio  eorum  qui  py- 
Deum  non  edidit  ,  a  quo  tanquam  ab  holte  thones  ,  ariolos  ,  prxftigiatores  adeunt.  Vi- 
abhorruit.  Contra  P/W.Ji,S-  David  docetfe  de  exempIumSaulis.  i  Sam.  18. 
ilico  recreatum  fuiiTe  ,  poltqttam  peccatum  |  Omnis  voluptatis,  qux  ex  peccato  perci-  Verf ;. 
ConfciTus  hierat.  ;  Ipitur,   ~^m>.cui<n;  ts&cxxsf!^  exiftit.  Hebr.  p'««'i 

Conctlium  relpondet ,  fua  nihil  interciTe  ir,  if .  Eoque  comparatur  cum  dulcedine  y°l"?:,a 
nocens  an  innocens  fit ,  fe  lententiam  mor-  ;cibi ,  qua  quis  oblectatus  quamdiu  in  palato 
tisadverfus  illum  tuhiTe,paitim  exipliusac-dixrens  huc  illuc  volutatur,  poft  inftar  Scor- 
cufuione,partim  ex  proprix  divimtatis  pro-  pionis  cft  illum  pungens  qui  illum  deglutit. 
fclTione  :  hanc  fententiam  non  itiretra&a-  Sunt  enim  ,  ut  experimur,  potiones  &  cibi, 


lii!wm.m't 
tat  in  lu- 


tam.  Ob  eamque  caufam  culpampenes  il 
lum  hxrere  (i  hominem  innoxmm  prodide- 
rit.  Vnde  intclltgitur  Concilii  in  Chnftum 
ioIigDJs  miiitia,  cui  periude  eft  nocens  an  in- 
nocens  fuerit.  Giave  pcccatum  eft  cum  mu- 
neribus  S:  corruptelis  fapientum  in  judicio 
configuntur  oculi  :  fed  muko  graviuseft, 
cum  manentibus  oculis  &  acie  judicandi  in- 
tacta,  iniquam  fententiam  ferunt.  Videtur 
initur  hoc  conctlium  in  Spiritum  Sanctum 
pcccaiTe.quod  Chrilti  oT.uio(Paier  condena, 
piefctttnt ,  &C.  )  in  hos  non  quadret.  Fateor 
quidem  non  eiTe  Iudicis  fententiam  revoca- 
re,  quam  ex  teftimonio  alterius  tulit,  limul- 
atqueteftis  feipfum  retexuerit.  Fieri  cnim 
poteft  ut  quod  vere  prius  dixerat ,  poft  cor- 
ruptela  munerisaut  timore  illudperneget : 
fedtamen  debebant  in  rem  accuratius  in- 
quirere  ,  &  prorfus  fententiam  ad  incudem 
revocare.  Vnde  cum  ex  Iudx  proditoiisdi- 
cto,  tumex  Concilii  refponfo  magisliquet 
Chrifti  innocentia ,  qux  ab  infeniiiTtmo 
Chrifti  hofte  luda  fcilicet  afleritur  &  ab  ipfo 
concilio  teftimonium  habct  ;  quo  profitetur 
fibi  nihil  curx  effe  in  culpa  ne  (it  an  fecus. 

Notanda  etiam  eft,  ut  malitia  Concilti  in 
Cliriftum  ,  iic  inhumanitas  &  ciudelitasin 
Iudam,quemjamlaborantem&  cum  fumma 
defperatione  conflictantem,  neverbuloaut 
admonitionis  aut  confolationis  fublevant  : 
ouin  potius  cum  acrius  pungunt  &  veluti 
mucrone  jam  moribundum  tranfverberant, 
&  fponte  fua  in  baratium  ruentem  manu  fua 
veluti  impeliunt :  tametii  illts  ludas  fummc 
gratificatus  fuerat  Chrifii  proditione. 

Sic  jufto  Dei  judicio  fit ,  ut  qui  Satanx  & 
fitellitio  cjus  inferviunt ,  non  tantum  tcbus 
afiiiiftisnullum  folamenfentiant.fedacerbius 
&  maois  lcthaliter  vuIncrentur.Primo  cqui- 
dem  lllos  aliqua  illecebra  vel  pecunix ,  vel 


qui  palato  arrident  ,  quos  ventriculus  ut  a- 
mari  aut  mali  faporis  refpuit.  Et  quidem  hoc 
vere  cnunciari  poteft  de  omnibus,  vel  maxi- 
me  duraturis  peccati  voluptatibns.  Sed  quo 
magis  Deus  nos  a  peccando  exterreat ,  Sc 
nos  a  peccati  lafte  veluti  depcllat ,  nonnun- 
quam  efricit  Deus ,  ut  qux  nos  mirifice  ex- 
petimus  &  adamamus ,  illorum  fubito  &  vc- 
luti  uno  momento  nos  txdeat  ,  nec  tan- 
turn  faftidio&  fatietate  eorumducamur,  fed 
porro  illa  deteftemur  ,  nec  eorum  vel  afpe- 
dtum  xquis  oculis  feramus.  Hujus  reiegre- 
gium  exemplum  in  Iuda ,  qui  pecunia  tant- 
opere  deleftatus  ,  ut  ejus  ftudio  Chriftum 
veudiderit ,  eadem  ipfa  quam  tantopcre  liti- 
verat,  ita  protinus  fatiatus  eft,  ut  carnificinx 
inftar  fuerit  eam  penes  fe  retinere.  Hujus 
rci  slterum  non  minus  exccllens  exemplum 
exiftit,  atque  adco.ut  videtur,  illuftriflimum 
in  Ammone,  quiamore  fuo  quo  fororem  Ac- 
perierat  perfruitus,ilico  cjus  infenfifltmo  o- 
dio  correptus  eft.  Hoc  nos  doceat  honeftas 
&  licitas  utilitates  fcdtari ,  illicitas  vclobla- 
tas  refpuere. 

Horribile   judicium  Dei   quo   opprefius  HomttrU 
fuit  Iudas  ,  facinusfceleftilTimum  ftrangula-  Diiintt- 
tionis  fuxarguit  :  &  fimuIeminentiamFilii  ?"'»')<'- 
Dei  fupra  omnes  cre.ituras  oftendit ,  eum-  "'* 
queelTe  verum  &xternum  Deum  cujuspro- 
ditio  tamhorribiliter  afpectabilcm  in  mo- 
dum  inhac  vita  punita  eft.  Quod  &i  generc 
fupplicii  eminuit ,  dum  non  tantum  laqueo 
ipfe  fuo  vitam  finivit  ,  fed  &  medius  crepuit 
&  vifcera  fua  effudit ,  cui  nulla  vifccra  mife- 
licordix  cllent.  Sic  cti.im  perfona  fupplicio 
coercita  confirmatur  ,  dum  in  fummo  fafti- 
gio&culmine  dignitatis  conftituta  ,  quale 
par  non  reperitur ,  ad  tam  ignominiofum 
mortis  gcnus  devolvitur.Huic  fuo  cttam  lo- 
co,  &  pro  rataportione  refpondcnt  judicia 


voluptatis  inefcat ,  poftea  vero  cum  urgen- 1  qux  Deus  exercuit  in  Euangchorum  prodi 

tur  manu  Dei ,  &  velutiin  mare  aftiictio-  j  tores.quorum  nonnulh  libi  violcnus  manus 

num  demcrguntur ,  non  modo  utres  non^intulerunt.  Qua  tam  horribili  moitc.Deus 

Euan- 


EVANGSLICA. 


1017 


Euafigelii  pretium    indicat.  Simul  liquet 

quanta  damnatio  reprobos  manet ,  quontm 

primiti?  &  prxlibatio  tam  formidabilcs  funt, 

ut  mortem  tanquam  thefturum  qu.rrant  & 

nufquam  foras  mvenicntes  iibi  manus  af- 

fcrant. 

pjpUire-       H'nc  liquet  quanti  xftimantur  traditio- 

fnutHs.      nes  (quas  vocant) Apoftolicx  a  Papia  carum 

vcluti  fummo&  pnncipe  parentc  rehftx , 

qui,  quod  Apoftolorum  tempore  vixcrat,au- 

tor  &  teftis  omni  exccptionc  major  exirti- 

matur.  Tradit  enim  ludam  laqueoruptofu- 

pervixifle:  quod  non  tantum  Matthxi  tidem 

lllud  reticentis  fufpeftam  reddit  ,  fcd  Lu- 

cam  in  Aftis  mendacii  convincit. 

.  Non  licet.&c.']  Refte  illud  ex  legcdocue- 

Rtcttf*-    runt-  Vetansenimlcx  merctricis  aut  canis 

ceiiotim    pretium  Deoofferri  ;  eadcm  opcra.omne 

frimariari  turpe  lucrum  &  inhoneftum  infcrri  prohi- 

fententU     buit.  Dca/.i5,i8.Plerique funt  qui  cumcm- 

deturfi  ptione  ,  venditione  ,  fraudulentis  munerum 

lucroDeo  L  ,.  r  .  . 

a-  corruptelis  rem  Iiiam  auxennt,  tamen  probe 
nenoffe-  r  ' 

rendt.        *c  expedituros  dbi  in  animam  mducunt  cum 

aliquid  m  Ecdelix  aut  pauperum  ufum  ero- 

gavcrint:   quo  fafto   fccclefiam  Dei  vcluti 

fpeluncam  Leonum  &  latronum  faciunt ,  in 

quam  fpolia  &  prxdam&  manubias  fuas  in- 

ferant.  Si  fraus  admifla  ejus  generis  fit ,  ut 

nefciat  fraude  ditatus ,  a  quibus  pecuniam 

injufte  emunxerit  ,  Deus  vult ,  ut  ad  Dei 

cultum  cum  additamento  reftituatur.   Sic 

queritur  Deus  apud  lerem.  7,  n.  tanquam 

Deum  exiftimarent  furtorum  &  rapinarum 

focium  &  fautorem  fore.dummodo  ipfe  prx- 

dx  particeps  fiat.  Perinde  ac  fi  Deum  nega- 

rent  velle  furari ,  CeA  fures  recipere  non  de- 

treftare:  renuere  in  furto  &  latrociniis  prin- 

cipem  effe,fed  non  recufare  furti(ut  loquun- 

tur  )  acceflbrium  efle.  Sedhic  exciptatttrl- 

dola  &  anathemata  in  Dei  thefaurum  ab 

Ifrael,&  Davide  allata  efle.  Rejp.  non  fuifle 

illa  ab  his  oblata  Deo,qui  idolatrix  rei  crant 

illius ,  fcd  abaliis  quorum  operaacceptifTi- 

mu  erat  in  deturbandis  &  evertendis  Idolis. 

v C    ,         Mira  autem  hocloco  Deiprovidcntia& 

DcitirWi-  v'ttus  apparet.qui  hac  fententiaSacerdotum 

dmtitin    in  raalitia  eriam  obfirmatorum&a  verapec- 

tcBiflcm-  cati  confefTione  maximc  remotorum  ,  Chri- 

W.i  chriffi  fti  innocentiam  magis  aflcrit ,  quam  fi  milk 

umotcnt».  teftes  ;n  Cnriftum  pr0penfos  aJ  iUam  tcftifi- 

candam  adhibuiflet.  Maxime  fi  reputemus 

horum  calliditatem  &  vafritiam  ;  in  qua  ta- 

men  irretiti  tenentur.  Et  quoniam  eodem 

fpeftat  quod  de  agri  nominc  poft  attexitur, 

huic  &  illud  adjungamus.  Efi  enimresftu- 


pcnda  agrum  non  appcllatum  fuifTe  figuli, 
fed  agrum [ar.guinis  ,  id  eft,  agrum  fanguinis 
innoccntis  pretio  comparatum.  Multi  func 
agri ,  qui  fanguinis  pretio  acquiruntur  ,  ut 
qui  agrum  emunt  ex  fanguine  corum  exprcf- 
fum,  quibus  prxdia  fua  elocant :  fcd  non  ap- 
pcllantur  hoc  nomine  tamen  :  tamctli  hi, 
quorum  fanguis  exfugitur,  quam  maximc 
lllud  cupiant  :  quia  libi  metuunt  abco  qui 
agrum  emit.  Hic  vero  agcr  non  a  Chnfti 
difcipulis.fcd  abhis  iplis,qui  maxime  ne  hoc 
fieret  cautu  voluiflent.  Perinde  ac  li  ipfc.qui 
fanguincm  paupcrumcxccpiflet,  agro  quem 
ejus  pretio  comparaflet ,  nomeu  fanguinis 
indidiflct.Inquo  Deus  egregie  noftix  fidei. 
&  filndebitx  exiftimatiom  profpcxit  ;  ut  di- 
fcamtts  non  timere  a  fallis  homiiium  calum- 
niis  &  inlimulationibus ,  cum  talem  inno- 
centix  patronum  habeamus,  qui,  pro  noftro 
modulo  hoc  erga  nos  perficit ,  quod  crga  fi- 
liumfuum  :  quod  &  multiplicibus  experi- 
mentis  evincitur.  Hinc  efl  illud  Davidis, 
Deum  fuos  abdere  a  flagello  lingux. Ffalm. 
31,  ii. 

Sed  quxritur  hic  cur  non  ad  proprium  11- 
fum  illam  pecuniam  convcrtebant.  Rejpond. 
Scilicet  &  hoc  refte  &  legitimc  fecerunt,  ut 
quibus  non  eft  permiflum  ,  ut  illa  ipfa  fpolia 
in  domum  fuam  ,  quibus  turpiflime  abuli 
funt,  inferrent. 

Notandumvero  eft,  iftos  in  culice  perco-  Vrimorun 
Iando  hxrere  ,  qui  vel  camelum  deglutiunt.^/'"''-:/"- 
Nonenim  permotifunt  indigniflimo  faci- 
nore  Chriftum  prodendi,  &  eum  ad  mortem 
damnandi:  tamen,&c.  Sic  plerumque  fit,  ut 
qui  totum  Sabbatum  potando.ludendo  con- 
fumere  non  dubirabant  ,  gravequid  fecom- 
mififle  arbitrcntur,  li  aliquid  operis  in  co  fe- 
cerunt :  cum  iicut  hoc  declinandum,  ita  ll- 
lud  raagis  deteftandum  eflet. 

Infepulturx  peregrinorum  fumptu,prar- 
terfepeliendicuram  abimpiis  procuratam, 
mtandum  erit  etiam  fub  legeliomines  non 
tam  fuiiTcut  nunc  funt  cxremoniis  addiftos 
Se  fuperftitiofos.Nam  finguliquibusfuberat 
poflcirio ,  agro  luo  &  proprio  fepeliebantun 
unde  percgrinis  &  pauperibus  nullus  fepul- 
turx  locusreliftuscft,  nifi  donocollatus : 
apud  nos  tamen  ea  ratio  &  confuetudo  pra- 
va  eft,  ut  nili  quis  aut  templo  aut  Cimeterio 
condatur  defe  aftum  efle  putet  :  qux  fuper- 
ftitio  a  Pontificits  indufta  ,  adhuc  hxret.Ve- 
rum  quidem  eft  ,  olim  pios ,  cum  majoribus 
piis  tumulariexpetivifle,  &  adhuc  pium  ftu- 
dium  eft  curn  piis  humo  mandari  cupere.Scd 
O  00  00  o  pietatcui 


ioiS 


H 


pietatem  aliquam  ,  aut  infignem  pra:  caueris    bro  dari  poteft,  quod  in  laude  potius  efle  vi 


tionil 
Chnlii 
Deut  af- 
fenfionem 
ttvit. 


locis  utilit.item  in  eo  collocare.fnvolum  eft 
V^9fi°  Prophetia  hoc  modo  impleca  dicitur.qua: 
V't'oJ.-~  primum  prxdicebat  Chriftum  Paftorem  I- 
fraelis  totidem  argenteis  pro  infinitis  fuis  in 
illum  laboribus  &  benericiis  aeftimandum 
fore  :  qui  ctiam  juflus  argentum  lllud  figulo 
dare  mandatum  accepit  rem  ita  ab  Ifraelitis 
perficiendam  prsdicere:  quod  &  factum  eft 
cum  in  tcmplum  projeclum  colligebatur.ut 
figuloademendumagrum  rraderetur.  Qua 
prxdiclione  Deus  omnemorTenfionem.qux 
cx  indignilTima  Chrifti  &  vililTirna  prodi- 
tione  nafci  potcft  ,  fuftulit.  Nam  cum  ita 
fore  pndidrum  iit,  non  modo  ita  fieri  necef- 
fumfuit ,  fedexpedire  porro  noftrce  faluti : 
ca:teroquin  Deum  ,  qui  illud  tatn  multis 
feculis  prxviderat,  illud  facile  dechnare  po- 
tuilTe.  Cujus  prxcipuus  fructus,  ut  hac  vel- 
uti  indubitata  nota  Iefum  Chriftum  ciTe 
ccrtiffime  cognofceremus. 

Sed  qn^rititr  primo.^uomodo  dicitur  Chri- 
prcphttiam  ^am  a  iU(Jxis  triginta  argenteis  iftimatum 
elTe.apud  quem  nehomoquidem  fedpotius 
vermis  reputatus  eft ,  ut  qui  nihilo  pejus  il- 
lum  efle  indicant.  Nec  enim  ejus  prjeclaras 
virtutes  hoc  pretio  aiftimarunt  ,  iicut  qui 
mancipium  emit  quod  libi  emolumento  fo- 
te  putat.  Refy.  Deumilloshoc  pacfto  acer- 
biore  &  atrociore  illo  fcelere  non  abfolvere, 
fed  hujusaccufare,  quia  ad  pnfentem  Io- 
cum  accommodatum  erat. 

Deinde  qu&ritur  de  quibus  hoc  intelligi- 
tur  ,  ande  Iuda  tantum  ,  an  vero  etiamde 


Circa  h.wc 


quAlito. 


detur ,  cum  quo  plus  aliquis  in  hominis  ca:- 
dcm  diftrahit,  eo  gravms  peccat.ut  qui  tan- 
to  magis  fuum  in  illum  odium  dedaret. 
Rei~p.  Videntur  omnino  utriquetum  Iudas, 
tum  concilium  comprehendi.  Et  quidem 
quod  ad  ludam  attinet ,  in  promtu  eft  eum 
idcirco  graviter  peccafle  ,  qui  tantillo  ven- 
didit  Chriftum,  cujus  levius  peccatum  exti- 
ciflet,  fi  nonnifi  ma|on  fumma  illum  prode- 
revoluiflet.  Sed  6c  in  Concilio  tanto  gra- 
vius  peccatum  erat ,  quo  hoc  modo  majo- 
rem  Chriftocontemtus  notam  inuflerunt, 
quodomnesejus  tantopere  laudatas  virtu- 
tes  ,  quas  ejus  difcipuli  magni  faciunt  ,  illi 
quam  minimefaciebant,  ac  li  cum  Iudano- 
luiflent  tranfigere ,  nilitantulampecuniam 
accepiflet.  Seque  tam  parum  fibi  ob  illius 
potentiamaut  fapientiam  timere,ut  ejusin- 
termiiToncm  &  e  medio  fublationem  non 
ampliusqujm  triginta  argenteis  redimere 
voluerint.  Quot  hodie  reperiuntur  ,  qui 
Chriftum  in  ejus  Euangelio  &  miniflris  mi- 
nus  triginta  argenteis  aeftiinant ;  Imo  quoc 
funt  qui  Euangelium  profitentes  ,  qui  toti- 
dematque  etiamamplius  argenteos  darent 
ut  Euangelium  &  Miniftri  exularent?  Ho- 
ftesautem  Ecclellx  quam  nullis  fumptibus 
parcunt?  ut,&c. 

Denique  qusritur  quomodo  de  Ieremia 
dicitur  quod  m  Ieremia  non  invenitur  ,  fed 
in  Zachariaduntaxat.  Relp.  Primum  Iere- 
miam  binomiuem  fiulTe ,  ut  plerique  hac  x- 
tate.  Item  fieri  potuifle  ,  ut  hoc  primum  i 


Concilio,  quod  cum  Iuda  de  proditione  >  Ieremiapro  concione  dietum  ,  poftperZa- 
Chrifti  tranfegit.  Nam  fi  de  Iudaintellige-  chariam  fcriptis  fit  mandatum  ,  cumfatisfit 
retur  ,  quomodo  ab  Ifraelitis  admiflum  di-j  per  eorum  alterurrum  hoc  fcriptis  mandari. 
cetur  quod  ab  uno  tantum  faotitatum  eft.  Si  Vt  nihil  hinc  Pontifiaorttm  traditionibus 
autem  a  Concilio  ,  quomodo  hoc  illis  pro- ,  ftabiiiendis  poflit  accedere. 

I  o  H.  cap.  i%,a  verf.  18,  arfjp. 

2t  Dttcttntergo  IES)rM  a  CaipbainPmtoriam,  er.tt /tutew  m.xne :  &  ipfitwn 
introierunt  in  Pr&torium,  nepclluerentitr,fed  ut  ederent  Pafcba. 

20  Prodtitergo  Pilatus  adeos,& dixit;  Ottam  accufationem adfertis  adrerfus 
bominem  iSum  ? 

30  Rejpondertvit  &dixerunt  ei;  Kifiisle  ejfct  facinorofus ,  non  tradidijfcmus 
eum  tibi. 

3 1  Dicit  ergo  eis  Pilatus ;  Accipite  ettm  vos ,  &  fecundum  legem  veslram  cor.de- 
nmate  eum.   Itaque  lud&i  dixerunt  ei ;  Nobis  non  licet  interimere  quemquam. 

$2  Vtfcrmo  lESVimpleretur,  qttem  dixerat \figntficans qtta  mortefuturttmerat 
ut  morerctiir. 

33  Regre(fus  esl  ergo  inPrstoritt  m  Pilatus,  &  vocavit  IESVM,  dixitque  ei;  T«- 
nc  e  s  rex  ille  Iudxorttm. 

3*  Re- 


EvANGSLICA.  IO«p 

3  4-  Reftondit  ei  IESVS;  A  te  ipfone  tu  boc  dicis,  an  aiii  dixerunt  tili  de  me  ? 

SS  Rejpondtt  Ptlatus;  Kttm  qtttJ  ego  lud&usfum  ?  gens  tu.i  &  prtmarii  Saccrdo- 
tes  tradiderunt  te  mibi :  qttidfectsli  ? 

3  6  Refpondit  IESVS;  Regiium  meum  non  esl  ex  boc  mtindo :  fi  ex  boc  mundo  ef- 
fet  regnum  metim,  mtmslri  met  certajfent  t:e  tradercr  ltidtis :  niinc  autem  rcgnum 
mettm  non  eft  binc. 

37  Dixitergoct  Pilatus;Ergorexestu?  Rejpondit  TESVS  ;  Tti  dicitnte  rcgein 
effe :  ego  ad  bocgenitusfum,  &  ad  boc  reni  in  munditm  ttt  dem  teslimonium  rertta- 
tt.  Qutfquisesl  ex  rertt.ite,  audit  rocem  meam. 

3$  DiciteiPilatus;  Ouidesl  reritas?  Etqtium  bocdixijfet ,  rurfum  prodtitad 
ludsos,  &  dixit  eis ;  Ego  ntillum  inrenio  crimen  in  eo. 

L  v  c.  cap.  i$,a  verf.l,  ad\. 

TVmfurgensuhircrfa  mtdtitudo  corum,  dttxit  ettm  ad  Ptlatum. 
2  Ctperunt  .uitem  eum  accufare ,  dicentes ;  Comperimus  islum  pcrrcrtcre 
gentem,  &  retare  tributa  d.tre  Cdfari,  dicendofe  Cbrittum,  id  cft,  regcm  effe. 

3  PtUttis  autem  intcrrogarit  eum,  dtcens;  Tttnc  es  Rex  tlle  Iuls.orum  ?  Ipfe  rero 
rejpondens  ei  dixit;  T«  dtcis. 

4  Ait rero Ptlattis adprtmarios S.uerdotes &  turbam;  Kullam  invenio  noxam 
in  boc  bomine . 


AXALTSIS. 

A  Djun&um  condemnationis  in  concilio  eft  de- 
***du&io  Icfu  ad  Pilarum;  quz  etficiente argui- 
tur  apud  Lucmt  vigcfimo  tertio  ,  nempetota  mul- 
titudine  eorum  quiinconcilioconveniebant;item  '  rum. 


Verf  33.  Adjun&um  accnfationis  Iudzorum 
adverfus  Chriftum  eft  regreflio  Pilati  in  prxto- 
rium;  quz  fuo  fine  dedararur,  ut  Chtiftum  exami- 
nandum  ad  fc  vocaret ;  cujus  examinationis  pars 
eft  quzftio  Chtifto  propotita ,  an  eflet  Rex  Iudzo- 


abad|unfto  tempore,  ncmpemane,  5c  a  fubjcfto 
loco,  nempe  ab  zdibus  Cajaphz  ad  prztorium. 
Hic  dcduftio  ad  prztorium  fuo  diverfo  argui- 
tur,  quod  tametfi  ad  prztorium  illum  deducebant, 
tamenprztorium  ingredi  nollcnt ;  quod  fuo  fine 
arguitur,  ne  polluerentur ;  quod  ctiam  alio  fine  ar- 
guitur,  ut  Pafcha  celebratent. 

Vtrf  19.  Hujus  recufationis  ingrediendi  prz- 
totiumadjun&umeft  ,PiIat:adeos  e  ptztorio  e- 
gtcflus :  qui  fuo  fine  declaratur ,  ut  illos  interroga- 
iet  quam  accufationem  contra  illum  aiferrenr. 

Vtrf.  30.  Cujus  quzftionis  effectum  eft  refpon- 
fum  illum  effe  teum  capitis  ,  quod  confirmant 
teftimonio  ,  fuamet  nempe  authotitate ,  fcilicet 
illos  nolle  Iefum  in  difctimen  capitis  vocarc  nili 
fceleratus  fuiffet 


Vtrf.  34.  Chrifti  refponfio  eft  a  diftributione 
ad junfti  in  fubi ecta ,  dum  quzrit  aD  ex  fua  fcientia 
aut  cx  aliorum  indicio  hoc  quzieret. 

Verf.  35.  RefponGo  Tilati  eft  feex  fua  fcientia 
hoc  non  quzrere;  quod  arguirur  a  difparato  ,  quod 
Iudzus  non  eflet ,  eoque  de  Iudaicis  rebus  non  ef- 
fet  folicitus ;  quod  ctiam  alterodifparato  confir- 
mat,  quod  a  ptopria  natione  accufatus  eflet ;  quod 
etiam  amplificatur  compaiatione  majoiis,  quod 
principes  facerdotum  illum  accufarint;  cujus  crimi- 
nationis  effe&um  eft,  ut  refpondeat  quid  fecerat. 

Vtrf  36.  Refponfio  Chrifti  eft  diftinftione  a 
diverfis,  fe  icgem  efle  &  Regnum  habere ,  fed  non 
ejus  generis  de  quo  accufatus  eft,  id  eft,  non  ex  hoc 
mundo;  quodarguitut  ab  adjuncla  ptopugnatio- 
ne ,  quam  miniftri  cjus  fuppeditaflent  fiquidem 


Ltc.Verf.t.  Partes  accufationis  funt  quia  of-  regnumejusexhocmundofuiffet. 
fenderunt  illumpopulumpetveitentem;itempro-  Vtrf.^j.  Cujus  refponfi  cffechim  eft  alia  qus- 
hibcntem  Czfari  tributum  date;  quod  atguitut  ftio  Pilatigeneraliorquamqui  przceflit,  nempe 
difparato,  quod  dicebatfeefTeregem.  '  aneffet  Res!  cuiusquzftioniseffe&um  eft,  Chrifti 

IoH.jr.  Cujusaccufationisadjun&um  eft  Pi-  aflirmatiofe  effe  tegem ;  ubi  ex  effecto  dcclarat 
latiadhortatio  ut  ipficav-Jam  hanc  cognofcerent  &  qualis  Rexcflet  .cumdicitfein  hoc  veniflc  ut  ve- 
judicarent  ex  przfcriptolegiseorum  :  cujus  item  litatiteftimoniumprzbeietjpropriumautem  fub- 
effe&umeft  Iudzorum  refponlio.hoc  judicium  ad  je&um  notatquod  aufcultat  illi,  ncmpe  omnisqui 
fe  nonpettineie;  quod  arguunt  difpatato ,  quia  ca-  |  eft  ex  veiitate. 
pitale  ctimen  eflet ,  inquodilli  jusnonhabebant.       Vtrf.%%.  Refponfi  Chtifti  effeftum  eftquiftio 

Vtrf.ii.  Hocfuofine  ar^uitur,  ut  impleretur  Pilatiquidfitveriras:deindenarratur  alterumeffe- 
Iefu fermo,  quem  prxdixit  de  gencie  mortis quam  Gum  Pilati ,fci!icet  egreflio  ad  Iudios; quod  fuo  fi- 
cbitutus  eflct.  I  nearguitui  ut  Chriftum  innocentem  pionuntiatet. 


O  00  00  o  1 


ME- 


i©3° 


H       A       R       M 


xS. 


IJ> . 


30. 


3i- 


5i. 


33- 


METAPHRASIS. 

CHrtftum  in  Concilio  condemnatum ,  a 
flummi  facerdotis  Caipht  tdibiu.ubi  co?i- 
cilium  coa.ittmerat ,  vinBum  adprttorium 
fummo  mane  ducunt,  non  fme  magno  omnium 
ordinum  fitmmorum  &  tnfimoritm  comitatu, 
hoc  confilio  ut  nec  e  manibtu  illoritm  elabere- 
tur  ,  cj*  ut  majorem  gratiam  Qf  anthorita- 
tem  Civdi  condemnaticni  (qtiam  parabant) 


aUoquitur;  Tune  Iudtorum  Rex  es ,  prouttt 
de  teipfo  profiteri  dicunt?  Ad  qttem  Iejus,  ct- 
teroqum  ejus  quod  interrogavit  &  qttod  Pi- 
latus  refponfurut  erat  probe  confciut ,  dixit; 
&utro  abs  te  vicijfim  ,  an  hoc  qutris  propria 
anin.i  flttggeftione ,  an  aliorum  indicio  tfe>  in- 
flormaiione  ?  utrirtque  etenim  legem  jurts  Qf 
tquitatis  violas.  Nam  fi  ex  teipfo  hoc  dicts, 
fimul  &  teftii,cj<jud!cispartes(quodiniqu:tm 
esi)  agts :  fin  aliornm  accufattone  me  hic  in 


conciliarent ,  tametfi  illi  per  flucatam  Jpeciem  'jus  vocas,  in  os  culpandtu  es ,  quodaccnfato- 


reltgionis  prttortum  tpjum  ingredi  recujarunt, 
nefua  opintone ,  quam  fibi  fuperftitiofe  ajfin- 
xerunt ,  poUuti  ad  PaJihatU  celebrattonem 
mtntis  idmei  ejfent.  lUa  autem  prttorium  in- 
gredi  detreBantibm ,  Pilxtusfactlitate  qua- 


res  floris  confifientes  coram  &  in  os  fifti  non 
compeUis.  Tum  Ptlatus  commotior,  rejpondtt; 
Nunqttid  ego  Iudtus  fum  ,  ut  de  hts  Jine  alio- 
rum  injormattone  floUicitus  fsm  aut  cnram 
agam?  Populares  tui  atque  adeo  religiorits  ve- 


dam  ingenit,  fe  tUts  conformans  ,  ad  tpfos  de  .firtflummi principes  &  moderatores  ,  te  mihi 
prttorio egrejfus.dixit;  Videoequidemvoshunclreum  fiftunt.  Quamobrem  authoritas  eorum. 


lefum  tanquam  mortis  reum  huc  judicandum 
aJ.iacere :  dictte  ergo  quam  accujationem  ad- 
verfum  illum  flertii.  Cui  rejpondent :  fpera- 
mus  doclnnt  &  fanttimonit  merito,  nosillam 
extftimathnem  acquijivijje  ,  ut  ne  levijfima 
Jitfpicio  animnm  tuum  Jubire  debeat ,  nos  il- 
lummorti  adjudicandum  traditnros,  mjima- 
leficus  mortem  promeritutjuijfet.  Ad  qttos  Pi- 
latus  ,  Jiqutdem  vobis  tam  liquido  conftat 
de  iliitis  reatu ,  quin  igitur  ipfi  de  eo  fenten- 
tiam  dicitote  ,  &  fupplicium  fumite  ;  quod 
ipfe  facere  prohibecr  ,  niji  de  rei  veritate  pe- 
rittut  conftet.  Tum  Iudti :  non  ignoras  nobts 
fns  non  effe  quemquam  mortis  jupphcio  ajfi- 


qui  te accujant ,  te.ut  quid  abs  tejafium  fit 
rejpondeat  ,  commonefacit .  Ad  quem  lejus: 
Regntim  meum  quod  egoplane  vendico  ,  non 
esi  (ut  acctifatores  flalfo  calumniantitr)  exhoc 
mundo:  cttjtu firmiJfimarat:o esl ,  quodfiex 
mundo  effet ,  tnfiniti  Angclt  beati  funt ,  fo 
iidem  Mtmsiri  mci ,  quijus  mettm  propugna- 
rent ,  nec  Iudtorum  tn  manum  &potesiatem 
me  tradi  JiviJfent:  fed  nnnc  ,  cum  illi  ne  dtgi- 
tum  qutdem  movent.palam  esl  meum  regnum 
ex  hoc  mundo  non  ejfe.  TumPilatus :  Video 
igitttr  plane  te  Regis  nomen  (jf  dignitatem 
vendtcare.  Ad  quem  lejus  :  Eft  ita  nt  dicis. 
Atqtte  ut  intelltgas ,  cujufmodt  regnum  esl: 


cere.  Shia  inre  accttratijjima  Deiproviden-i  quod  ego  admimftro  ,  fciat  velim  fceptrum 
tia  hoc  eorum  1  ejponjnm  rexit :  ut  flermo  im- '.  Regrit  meiprtdtcationem  verbi,  excipientt  vt- 
pleretur  ,  quo  Chrifiut  mortis  Jtu  genm  fltgm-  ro  mettm  ds  me  teftimoritum  Jufpelhtm  efje  ; 
ficaverat  :  Jcilicetnon  lapid'btts  obruendum,  rejjondeo  meojficio  ,  uthoc  faciam,  dttci.  Ad 
qttod  Iudt-s  famtliare  erat ;  fed  C.ttci  fttjfi-  hoc  emm  natus  fum  &  tn  mundum  veni  ttt 
gendum  .quoderat  Ranarits  confnettim.  Lu-  verttati  teftimorimm  perhtberem.  Sicut  au- 
cx  i^.vcrf.i.  Tum  luitt  quiiUum  pri-.u  y.. 
ttxas  accufarttnt,  ad  Jpecies quafdam  accttfit 


tem  regta  adminiftratio  mea ,  magnafuapar- 
te  in  verbi  prtconio  confiftit ;  tta  veri  mei 
tiorits  defcend'tnt ;  & primum  quidemilluml  £?  germani  fubdtti  funt ,   qtti  ex  veritatu 
populi  &  gcntis  luilaict  periurbatorem  ejfe  prtdtcattone  geritti ,  verbum  auditumobfer. 


obtendnnt :  dcinde  quod  Pilatttm  vel  maxt- 
me  infiammaie  pojje  puiarunt  ,  infimulaM 
iUitm  id  egiffe ,  qno  cenfitm  tf  tribtttum  <i 
Cafare  avirfusn  ad  Je  iamquam  regem  con- 
vertere'.  C:im  lu.it:  tam  &  acriter  jj>  g<  a- 
vittr  Chriftum  accujajfent  ,  Pilattts  tnte- 
grum  &  ttttum  fibi  non  putavit  ftltntio  iUa 
prtterire  ,  prsfertim  cum  ex  objecik  crimini- 


vant.  &ucd  fi  excipias  teftimcnium  meum 
irritum  cjfe,  cum  nemo mihi  dtceniifidem  ha- 
bet :  rejpondeo  eos ,  qtti  deftinati Junt ,  omnes 
ad  unum  obedire.  Tum  Ptlatiu  qtit  tandem 
esl  iUa ,  quam  dicis  veritas  ?  qttod  negleBim 
vel  contemptim  potius  rogitans  ,  nou  expe- 
ciato  Chrfti  rejpcnfo,  prttorio  exiens  (yfefu- 
perflitioni  ludtornm  fubmittens ,  ad  tUos  rt- 


btu  qutdam  Itjam  Ctfaris  majeftatem  con-'.dit,  jy  clara  voct  Chrifti  innocentiam pro 


tinebant.   Gjuamobrem  in  prttorittm  regref 
fiti  Qppre  Trtbunali  fedens ,  Chriftttm  advo- 


\fejfus  ,  dixit :  Ego  Iefiim  hunc  diligenter  & 
accurate  excuttens  atque    explorans  ,   nui- 


cans,prtteritadepopulopervertendocalumnia,\  lint  crimirits  quci  \Ui  imponttis ,  reum  in. 
tamqttam  qut  fka  non  mttreffet ,  fic  lefum  \  venio. 


34- 


3f- 


J*. 


37- 


3«- 


P  R  A- 


E     V      A      N      C 

P   R    A  X  I  S. 

SVmm»  ,  Chriftus  coram  1'ilato  atrocium 
fcelerum  a  Iudxorumpnncipibus  accu- 
fatus,  ab  eodem,  caufa  cognita,abfolvitur. 
.     f  Iudxorum  apud  Pil.uura  advcrfus 
,U!  j      Chnftura  mformatio. 


de 


XOH  AV. 

verf.  18. 

l>c. 

verf  i. 

Tttius 

multituAi 

nisfum- 

nusatt- 

yerfus 

Cbriflnm 

ianjt:if 


B      L      I       C      A.  iC3I 

eo  confiftit,quod  fcelus  exiilimantes  die  Pa- 
rafcevcs  Prxtormrn  ,  ubi  jus  dictbatur ,  in- 
gredi ,  dc  falfo  in  innoccntem  teftimonio  Si 
illum  occidendiftudio  nullumfcrupum  mo- 
vcbant.Sic  Pmtificii  gravc  fcclus  putarcnr, 
fi  vel  os  aqua  colluiflciit  ante  ccenx'  com- 
municationem,  cum  tamcn  adultcrii,  malc- 
diccntia:,  6Vc.  confcicntianon  pungantur. 

Quamobrem  verolimile  cft  eos  per  Mini-  Verf  *9- 
ftrorumaut  militumaliqucmad  Pilatummi-  Pil«''l>*- 
(ifleut  illum  convennem.  Qin  quidem  tam-  m'm"-"> 
ctliab  lllis  pro  prophano  ufque  eo  habitus 
fit,ut  vel  xdes  fuas  intrarc  renuerint:  tamcu 
hanc  infe  injuriam  110:1  perfequitur,  fed  hu- 
maniter  illos  accedit ,  qui  religionc  nc  cum 
acccderent  prohiberi  fc  exiftinurunt.  Vbi  m 
Ethnico  Sf.  prophano  homine  ,  lingnlaris  x- 
quitas&  facilitasle  aliis  accommodandi  ap- 
parct  ;  &  nos  illis  dimictamus,  maximecum 
rcligionis  opinione  ncquid  faciant  ducan- 
tur.  Vide  Rom.  caj>.  14,  verf  13.  Quamob- 
rem ,  Magiftratus  officium  eft  ,  in  rcbus  his 
quibus  fubditi  paulo  fuperftitioliorcs  funt, 
fe  illis  accomodare. 

Ex  vinculis  &  captivitate  Chriftum  capi-  /„r/,„-,(. 
taliscriminisin  judicium  traclum  efle,  fi- 
ne  Principum  &  Sacerdotum  indicio  pote- 
rat  cognofci  :  fed  ipfc  ilico  jufti  judicis  offi- 
cium  lequutus  decaufa  mortis  interrogat  ; 
pcrindeac  ii  diceret  :  Tametii  magno  nu- 
mcroadlitis,  &iidem  autoritate  vabntes, 
tametfi  etiam  vidcam  ex  his  vinculis  vos 
iftum  pro  jure  condemnatum  habere :  tamen 
vclim  intelligatis  me  non  pofTe  fcntentiam 
adverfus  eum  dicere  niii  gravem  aliquam 
caufam  fubefli  intellexero.  Vidc  -.•?#. 13, 30. 
&  is;,  16",  17.  quantoigiturpudorieft  Chri- 
ftianis  Magiftratibus ,  alicujus  in  gratiam  a- 
liquem  damnare  ,  aut  illius  in  odium  de  rei 
criminc  nolle  cognofcere. 

Refponfum  limul  &  injuftumeft  &  fuper-  verl"  jo. 
bum.  Volunt  enim  iibi  in  re  tanta  ,  inaudita  T4nlhtm- 
cau fa  ,  fidcm  habcri.  Atque  ita  ;uftitiam&  A>»*i'i- 


Hjpocrifir. 


P*r  es  \  pi|jti  cum  caula:  cognitione 
'  V.  Chriftiinnoccntiafeutentia. 
InChriftiadPilatumdcductioneanimjd- 
verfionedignumelt ,  quod  Ltictu  1;.  verf.i. 
notat  ,  totam  multitudincmcorum  fcilicet, 
qui  in  Saccrdotis  xdibus  erant  tam  ex  Con- 
cilii  Afle(Toribus,quam  cx  Miniftris  6cfatel- 
litibus  qui  Chnftum  comprehendcrunt  in 
horto&in  Sacerdotis  Aulaludiricatierant, 
eum  ad  Prxlidem  duxifle.  Quod  quidem  non 
eo  tantum  factum  eft  ne  Chriftus  cffugcret 
(i'd  enim  per  fatcllitcs,  Miniftros ,  &  milites 
iine  concilii  opera  perfici  potuerat,  ut  illi 
exiftimabant: )  fed  ut  Chriftum  omnibus  ra- 
tionibus  morti  acerbiflima?  tradcre  cona- 
rentur.  Quamobrem  non  fuis  lllis  fuit  cau- 
fim  accufuionis  munire  duobus  auttribus, 
qui  fuo  teftimonio  intentatum  crimen  con- 
firmarent  :  fcdomnes  ad  unum  ad  caulam 
hanc  agendam  confluunt,  &  omnium  &  fin- 
gulorumautoritate  ,  gratia,  fuafione,  inge 
niolis  excogitatis,  denique  importunitate, 
quod  de  Chrifto  intcrimendo  cupiebant,ex- 
torquerent.Voluerunt  igitur  magnam  &  in- 
gentem  pharetramfecum  ferre  ;  ut  li  minus 
eum  una  aut  altera  figitta  transfigerent,  o- 
mnibus  tamen  tranfverbsrarent.S;  quod  pro- 
verbio  dicitur.duobus  nervis  inftruftum  ar- 
cum  haberc  volucrunt.  Sic  fit  inter  nos ,  ut 
cum  rem  aliquam  valde  expetimus  aut  ab  e- 
jus  pofleflione  xgre  nos  avelli  patiamur  ,  ut 
incommuni  omnium  civium  fupplicatione 
non  acquicfcamus ,  nili  omnes  etiam  iter  ad 
Principis  aulam  fufcipiant.  Quod  nos  pu- 
deat  cum  in  rebus  honeftis  iftis  concedimus, 
nec  tam  ad  glorificandum  Chriftum.uthi 
ad  illum  crucifigendum  incitati  fimus. 

Chriftum  deducentes  Prxtorium  ingredi   jus  omne  conculcant,  qui  in  Dcum  pcrfidio-  fi""'f'"n 
perfpeciemreligionisrecufarunt:  neingref-  ]  lifunt.  Roman.  i,  19.  Nam  non  nifi  re  peni- 


fi  fe  polluerent,  eoque  fead  Pafchatis  cele 
brationcm  incptos  reddercnt.  In  quo  iterum 
fuam  infigncm  hypocrifin  produnt ,  qui  hu- 
jus  rei  confcientia  ducebantur,  cum  interim 
nullum  interficiendi  innocentis  fcrupulum 
admittunt :  fic  culicem  percolant  ,  &  came- 
lumdeglutiunt.Sic  fit  fxpe  in  impiis  manda- 
torumcontemptotibus.ut  ferefint  casremo- 
niarum  mordaciflimi  cukorcs.Vidc  quae  an- 
notantur  in  Mttth.ij.  Hypocrifis  eorum  in 


tus  cognita  &:  perfpetta  ,  fententia  ferenda 
eft.  Hinc  Salomoni  intcrdictus  eft  vini  pro- 
lixior  ufus.  Quod  quidem  ,  ut  in  omnibus 
etiam  jiiuUy$7;,  (ic  maximein  capitalibusx- 
qua  lance,  omnia  libranda  funt  &  juftiflima 
pondera  adhibenda.  Neque  enim  fidejufioria 
fecuritas  hic  fecura  5:  tuta  cft ,  quantalibet 
pietate  fint,  qui  fponlioncm  adhibcnt.  Mer- 
ces  quantumvispretiofas  licet  equidem  1:0- 
bis  aliorura  iidci  fubnixis  accipcre;  fed  jufti- 
Ooocoo  i  tia» 


tXeli^io  m 
fi  yenttus 
difcufftl  , 
nan  attmit 

'.tnda, 


Pafut  fu- 
pcbid. 


V«f.  jit/ 

32- 

P  ilnti  in- 

jusHtiai 

ludxorum 
Juggili.ttlo, 


Summa 
fwpuli  po- 
ttiixt  dt- 
ytni  favo- 
ritfignum 


1052.  Ha&monia 

tia:  merxexcellentior  eft  ,quam  utullius  m   5;  juris  divini  nonita  multopoft  auferendi 

in  earcfponlionem  admittamus  ,  nifi  re  ex-    interminationcni  continebat. 

plorata.  Quo  eft  Ponttficiorum  deceftabilior  in  pa-  Pontifi- 

Cum  autem  indi<*num  (Tt  jus  ex  alterius  :  triam  oc^oyia  &  animorum  abjedtio,  qui  hu-  C10rum 
commendatione  ampletti  ,  re  nondifcepta-  I  jus  regnifceptrum  ScTribunal  ad  externam  '"f"'""" 
_ta  ;  nedum  abfurdum  fuerit  religionem  ad-  |  gentem  ,  Hifpanicampnfertim  ,  traducerc  "    "* 
mittere ,  qu.r  non  eft  penitus  difcufu  &  ra-    cupiunt,  tanquara  cordi  illis  eflet  exterorum 
tionibus  firmis  5c  indubitatis  dijudicata  ;  in  I  &  qmdem  fevilTima:  genti'9  imperium.  Spc- 
quo  tamen  homines  crafle  impingunt.  Vide    rant  quidem  fe  rerum  fub  illo  potitos  jus  di- 
Aci.  17,12,13.  &c.  cturos.  Sed  ftulte  hoc  fibi  perluadent ,  pra:- 

Superbiam  aurem  hanc  non  imitatur  ,  fed  fertim  cum  non  tantum  ratione  ,  fed  quoti 
niultis  parafangis  fuperat  Pontificts  Rom.t- 
ni  fiftus ,  quo  ita  turget  ut  in  judicium  fuum 
ne  tum  quidem  vel  inquiri  ceque  ferat  ,  cum 
inrinitam  animarum  multitudinem  in  bara- 
trum  detruferit. 

Accipite  ettm  <oos,fact\  Quafi  dicat,  fi  vo- 
bis  tam  conftatde  hujus  caufa:  veritate,quin 
igitur  iplide  eofententiaro  dicite,  &  luppli- 
cium  de  co  fumite;  quod  ipfe  facerc  nolo  nili 
de  rei  veritate  penitus  conftet.  Atque  hoc 
modo  eorum  injuftitiam  fuggillat,dum  cau- 
Ge  judicium  ad  eos  defert  ,  pencs  quos  illud 
non  efle  probe  cognoverat.  Ac  li  diceret, 
tam  vobis  licet  de  eo  fupplicium  fumere, 
quibus  nulla  hoc  faciendi  poteftas  faita  eft, 
quam  mihi ,  qui  ejus  rei  poteftatem  habens, 
caufam  tamen  non  cognofco. 

Hicobfervandum  Deum  iratum  Iudxis.il- 
Iis  judiciorum  paulo  graviorum  jus  &:  pote- 
ftatem  abftulifle,ut  hac  plaga  tanquam  pra:- 
nuncia  &:  anteambulone  fibi  viam  fterneret 
adtotius  Gentis  furamam  &  feveriflimam 
ulcionem  ,  dum  ad  labefacta:  reipub.  defor- 
mitatem  fimul  etiam  Ecdelia:  vaftitatem  & 
everiionem  importaret.  Atque  hoc  modo 
lceptrum  e  Iudi  manibus  ( ex  Iacobi  prxdi- 
ctione)  cxcuti  &  extotqueri  ccepit,dum  vir- 
ga:,  fafces,  fecures  ,  aut  gladius  illis  amplius 
prxferridefierint.  Eft  igiturad  fontemlibe- 
ralitatis  divina:  referendurn.cum  Deus  popu- 
lo  juris  omni  modo  exercendi  poteftatem  fa- 
cit.Contra  etiam  ira:  divina:  fignum  5c  indi- 
cium  eft.cum  extranei  juris  apud  nos  dicen- 
di&exercendi  poteftatem  ad  fe  devolutam 


dianis  experimentis  edocentur  tam  Pontifi. 
cios  quam  Etiangelicos  omni  jure  &  autofi- 
tace  paulo  majori  exarmari,  nec  rerum  fum- 
mam  non  nifi  Hilpanis  permitti  in  Indiis  & 
inferiore  Germania,  atque  tam  Pontificium 
quam  Euangehcum  expilari  &  bonis  exui. 

Hoc  etiam  oppidis  Prastorio  jure  pra-di- 
tis  documento  fit ,  ut  jus  &  a:quicatem  co- 
lant,  ne,  &c.  Crucis  fcandalum  &  ignomina 
hoc  pacto  deftinatur.quod  Deus  fic  fore  pte_- 
dixerat. 

Deinde  notandum  eft  Rerumpub.  everfio-  rtjrumfui. 
nes  &:  viciflicudines  omnes  Dei  fidei  &  veri-  e-rerfarum 
tati  probanda:  infervire  ,  &  limul  ad  elefto-  /""*• 
rum  bonum  &:  fdicitatem  tanquam  ad  fuum 
finem  referri.Hoc  modo  enim  impletum  eft 
quod  de  Chrifto  Cruci  fuffigendo  pndi- 
ctum  eft,  cum  ca?teroquin  Chrifto  lapidibus 
obruto  Dei  de  Chnfti  morte  fides  mterci- 
diffet. 

Ex  qtio  illud  liqtiet,  quod  magnam  confo-  fmfM  <? 

lationem  habet,  ut  tempus  mortis,  ita  etiam  &!""  "",'' 
■  t^  l  n.-  tuprade- 

genus  mortis  a  Deo  omnibus  prasftitutum  rmll 

eire,tametli  non  fit  prardidtum:  atque  ut  fieri 

nequit  ,  ut  ante  illum  diem  aut  etiammo- 

mentum  mortem  oppetamus;  ita  neque  fieri 

pofle  ,  ut  alio  genere  mortis  pereamus  quam 

quod  a  Deo  prxfinitum  eft.Qui  igitur  morbo 

in  lecto  moriturus  deftinatur.is  violenta  mor- 

re  non  extinguetur,  qui  uno  genere  vioknta: 

mortis  Dei  decreto  opprimendus  prarfinitur, 

is  ut  alio  extinguatur  nulloconatu  fuo  efE- 

cere  queat.  Vere  igitur  illud  Proverbio  dici- 

tur,  etim  quifufpendio  vitam  fintre  deftinatns 


habent.  Cujus  quidem  caufa  non  aliaexifti-  ■  eft,  nunquam poffe  aquis  mergi.  Et  mirumeft 
manda  eft  ex  Ier.  12,  5,  6,  &c.  quam  quod  t  eandem  doftrinam  communi  omnium  Pro- 
Iudxi  ius  &  xquitatem  perverterant ,  &  per  j  verbio  celebratam  valde  placere,  qua?  ex  ver- 
£is  nefafq;  omnia  humana  mifcuerant ,  quod  t  bo  Dei  Sc  Sacra  Scriptura  propofita  magno- 
pauperemin  judicio  oppreflerant,peregrino,  peredifplicet&  exofaeft.  Nam  Proverbium 
vidua:&  pupillojus  non  dixerant.  Atque  ut   quod  jaftatur  conjugittm  &  fufpendittm  pr&- 


perfegrave  eft  Dei  populum  alieno  jugoSc 
juJicio  premi  :  fic  pcena:  acerbitatem  auget 
quod  Civilis  juris  e  medio  fublatio  &  ad  a- 


defiinatione  definirr.itcm  hoc,quod  prius  cita- 
vi,omnium  calculis  comprobatum  eft.  Cum 
tame  eadem  doftrina  ex  verbo  Dei  proponi- 


1/enigenas  tranflatio  ,  regni  ctiam  ccclorum  I  tur,  abomnibus  improbaturiS:  convitiatorie 

repellitur 


IOJJ 

bant ,  quam  illi  vcl  maximcaccidere  pra:o- 
ptabant,  ut  nec  Caefari  tnbutum  rcdderetur 
&  ut  ludxus  alicjuis  exoriretur  ,  cjui  Ca:fan 
rcipub.  gubcrnacula  criperet.  Perinde  enim 
faciunt  ac  remiges,  qui  antrofum  refpicien- 
tes  ,  retrorlum  tamcn  navem  remis  lmpcl- 
lunt.  Vnde  Aci.  16,  ierf.  17.  Hujus  generis 
plerique  apud  nos  inveniuntur,  qui  aa  ti  ibu  - 
n.iiia  pios  Miniftros  pertrahunt  perfpecicm 
ftudiierga  Principcm  £lizabetham,&  ftudio 
legum  cjusjqui  tamen  Principem  extinctaai 


repellitur  ABor.  15,18.  omnia  Deiopera/iti 

ab  omni  antiauttate  cognita  funt  fypr&fctta. 

Hoc  porro  confirmatur  gcnere  mortis,  cjuo 

Deus  improbos  farpe  afficit  ,  quod  cjufmodi 

cft  ut  flagitium  admillum  maxima  altmita- 

te  attinoat  ;   ut  fupplicio  fcelus  admiflum 

vcluti  infculptum  certas.  Nec  tamen  idcirco 

Deus  tentandus  erit,  ut  nos  in  pericula  pra:- 

cipitemus.fed  caute  convcrfandum  eft  ;  ut 

videmus  Chriflumipfum  fecille:  dcciinavit 

cnim  lapidem  jactum  &  pncipitium  cx  ru- 

pe,  tametii  fciret  fieri  non  potuillc  ,  ut  alio  j  &  legcs  antiquatas  &  refciflas  cupiunt,  cc  a- 

rnoitis  genere  pcrirct,  cjuam  crucis.  Sed  ta-   liam  Mariam  habeant,cjui  Euangdium  loco 

menhoc  commodi  habet,  ut  nos  inlegiti-  movcat.  Atque  hifunt ,  qui  II  Jegem,  vel  lc- 

mi  vocatione  &  pra:fcripto  tramite  conti-   villimam  fpecicm    ammadvcrtant   aliquid 

neat  atque  corroboret.  Vt  Chriftum  contir-  tuendi,  quod  olim  in  l>apat:<  obtinuit ,  ilixo 

mavit  ne  a  Galilaca  difcederet  mctu  Hcro-  illam  arripiunt ,  apeitifiiroas  legcs  lilentio 

dis.antequam  prarfinitum  i  Deo  orficium|  prc^ereuntes,qua:/^i/v»/iYjnionuu3entacoQ- 

expleviflet  ,  quod  non  nili  Ierofolymis  op-jvcllunt. 

pnmendusfuerat:quod  wzmdccet  non  tan-|     Qiiod  Chriftus  vocatus  Pntorii  ingref- Ioham. 

tum  tempus  &  genus  ,  fed&  locum  mortis  fum  non  detre£tat  ludscorum  infcitiam  &  veri.33. 


pra-ftitutumi  Deo  mutari  non  pofle  Luc. 

13.  1,  i. 

Hic  inferendus  eft  verfus  fecundusapud 
£«£:?>»  ,  in  quo  Chnftus  pervertendi  popu- 
FMfa  accu-  [um>  avertendi  i  Cxlirc  tnbutum  ,  live  Re- 
/i(;s  Cbri-  gjum  nomen  vendicandi  reus  agitur.Sed  non 


Lvc. 
verf 


Nam  ex  illa  accufatione 


£> 

peragittir  tamen 
Pilatus  fequentcm  quxftioncm  proponit.V- 
bi  p.imnm  notetur  non  tantum  fallitas  accu- 
fationis,  fed  etiamquod  nullaveritatis  veri- 


hypocnlinprodit:  uec  enim  ni(i  coaftusin- 
grcflus  fuiflet,  li  ingrcdi  piaculum  fuiflet. 

Chnftus  diflimulans  diviuam  fuamnatu-  Veif.34. 
ram  de  intentatis  adveifus  fe  a  Iudaus  cri-  /"ftC'''/i'7' 
minibus,  Pilatumfe  interrogantem  an  eflet  p/i',u°j„. 
rex  Iudiorum,  interrogat  an  hanc  quiftio-  jufj„u 
nem  fuafufpicione  ,  an  aliorum  indicio  pro-  nccufntm. 
ponat.   Eumque  tantum  inlimulat  judicii  & 
a-quirans  violati.Perinde  ac  li  diccret:  Si  ex 
te  hoc  facis  iniquum  eft  te  iimul  &  teftem  & 


limilitudine  perfunditur  ,  imo  ejus  contra-  judicem  agere  :  prarfertim  cum  non  nofcas, 
rium  vcriflimum  exiftit.  Nec  enim  populum  nec  ullis  meis  aut  fermonibus  aut  concioni- 
pcrvertebat,fed  iperverlis  eorum&:  tortuo-i  bus  interfucris :  lln  aliorum  judicio  me  exa- 
lisviis  djpulfos  ad  reiflas  &  a:quas  femitas' mines,  injuriam  facis ,  qui  tcftescoram  non 
convertcbat:  difertis  verbis  ctiamconfirma-|  (iftis,  quo  commodius  objectis  criminatio- 
ver^t ,  qua:  Ca:faris  funt  Ca-fari  reddendaj  nibus  rcfpondeam.Vide  hujus  rci.xquitatem 
onnia.Et  expctitus  &:  exquilltus  ad  regnum  Aci.  15,  30,  35.  roaxime  vero  cap.z%,verf. 
ludaicum  adminiftrandum  kCe  abdidit  &  id.Hinc  conftatquarnamxquitas  vigercde- 
fubduxit.Xequenquam  nimis  moleftum  ha-  beat  inter  Chnftianos.  Nec  tamen  ldeofe- 
beat  fufo  accufari,cum,5cc.Nec  illos  pigcat  quitur  in  privatis  admonitionibus  femper 
depend;re,quodnondebent:reftituere,quod  coram  lirtendum,  aut  ctiam  judicioprodcn. 
non  abftulerunt,  aut  eorum  inllmulari ,  qua:  dum  cum.qui  altcrum  inllmulavit ;  unde  ad- 
non  modo  nonadmiferunt.fed  nonper  fom- ;  monitioms  occaiionem  dedit ;  (xi  ad  con- 
niumcogitarunt.  Sienim  Chriftus,  in  quo  demnationem  nec  civiiem  ,  nec  Ecclcliafti- 
non  modo  nullum  crimcn  nec  criminis  levif-  '■  cam  progrediendum  erit.nili  teftibus  coram 
fima  fpecies ,  fed  nec  abditilTima de  peccato  adduftis.  Sed,&.c. 

cogitatio,  tantorumfcelerumaccufctur,non  t      PiJatuspauIocommotior  fr.clus ,  rcfpon-  VeiGas. 
eft  inique  ferendum,  &C.  *  dit ,  non  ex  fe  ,  fed  ex  Iudiorum  indicio  Sc  '"'?"("{■ 

E(»i»m  Secundo,  hoc  locoobjervetttr,eos  non  tan- j  accufatione  dicere,  atquc  adeointerludxos  '■""""''' 

hjpcrifis.  tum  falfum  diccre,  fed  cum  fallitate  &  men- 1  indicio  principum,  quorum  fides  facrofancla  A"f 
dacio  hypocrilin  conjunxifle  :  ut  cum  fcrcapud  ludxos  (  ex  qUibus  Chriftus  oriundus 
fiat  ut  vera&  jufta  per  hypocnlin  gerantur,  erat.)  Vbi»o/;?;i<V»»z  impiosquandoquc  pro 
hicum  injuftitia  &  fallitate  hypocrilin  ad-  defenlloneS:  patrocinio  !'uiaflcrre,cmodipii 
junxermt.  Nam  ejus  rei  Chriftu.ra  accufa-jtanquam  iniquum  &  injuftumcenfuerunt.S: 

palam 


v«r.j6. 

R.tgnie&~ 
Uiik  £~ 
mund.mi 
difcritnen. 


Vtntificit 
iniqnit.is. 


I0J4  H     A      R. 

palam  ptsedieaiit ;  quidvis  ut  dicerc  malint, 
quaru  in  quo  ab  illis  pcccatum  fit ,  conft- 
tcri. 

Chriftus  quoniam  rcgni  multiplex  accc- 
ptio  fit  ,  &  ludx-i  illius  generis  ufurpati  re- 
gni  Chriftum  infimularanr ,  quod  lpfe  libi 
non  folum  non  vendicarac  ,  feddelatum  & 
veluti  obtrufum  rccufarat ;  ideo  regnum  di- 
ftmguit,  tecte  confirrnans  fc  quidem  regem 
efle  ,  &  regnum  &  fceptrum  lortitum  ;  fed 
quod  lit  toto  gcnere  a  Cxfiris  regno  di- 
vcrfum  &  diflociatum.  Regnum  enim  terre- 
num  i  cocleftidiftinguiturmultis&pxnein- 
finitis  divortiis.lbicnim  rex  mortalis  eft,qui 
hicxternus  Dei  Filiusexiftit  :  ibi  fubjeetio 
externa ,  qux  foris  jufta  habetur ,  fatisfa- 
ciat  regi ;  hic  non  item :  ibi  Icges  confcien- 
tias  non  conftringunt  ,  quod  hic  faciunt  : 
iliud  curribus ,  equis ,  &  alio  apparatu  ad- 
miniftratur  ;  hoc  in  fpeciem  humile&ab- 
jctlum  eft  ,  re  tamen  6c  c*£()j<i5spotcnsper 
Spiritum  Sanctum,  ait  Zacharias.  Ibi  com- 
moda  hujus  vitx  procurantur&  hujus  vi- 
tx  tranquillitas  ;  hic  vero  xterna  bona  & 
pax  confcicncix.  Hoc  ad  noftra  accommo 
dctur  ad  refellendam  Ecdefix  gubernatio- 
nem,  qux  in  Papatu  locum  obtinens ,  &  ad- 
huc  etiam  permanens  apud  quofdam  Euan- 
gelicos  noftros  cum  primis  tenetur. 

Hincinteliigiturvanus  timor,  &ze!otypia 
Magiftratuum  &  Regum  ,  qui  in  guberna- 
tione  Ecclelix  &  Chrifti  regno  fua  regna 
pcti  &  fua  privilegia  violari  autumant.  Vide 
plura  Matth.i. 

Hinc  etiam  refelluntur  noftrorum  erro- 
rcs,  qui  exiftimanc  Chrifti  regnum  imbecil- 
lum  &  abjectum ,  niii  externam  pompam  & 
civilcm  gladium  libi  adjunCtum  habeat:exi- 
ftimantque  minifterium  Ecclefix  elumbe  & 
enervum  forc,  niii  magno  apparatu  &  auto- 
ritatccivili ,  tanquam  neceflarioapparatu& 
fubfidio,  fulciatur.  Vide  hiftoriam  equitan- 
tis  Chrifti  Hierofolymam  ,  quam  plenus  di- 
gnitatis  fuit ,  cum  fueri:  fpecie  externa  ab- 
je&iflimus.  Ier.i.xo.  z  Cor.  10,3,4,  j,6.  At- 
que  hxc  cum  potentia  fuerint  &  valida  cum 
nulhis  in  Eccleiia  Magiftratus  Chriftknus 
cxtitcrit ,  pudere  eos  debet  dicere  nunc  in- 
valida  cfle  ,  cum  civili  auttoritate  armati 
ipli  fint. 

Hoc  etiam  adverfus  Pontificem  facit,  qui 
quod  verbo  nequit,  viribus  &  armis  tentat  ; 
quod  Petri  clavibu:  ncquit,Pauli  gladio,  id 
cft.gladio  Cxfaris,quem  Paulus  docet.perfi- 
cerc  nititur;  imo  vcro  gladioillicito  fubdi- 


M      O      N      I     A 

torum  ,  quem  cum  Petrus ,  tum  Paulus  Ji. 
ftringi  vetant. 

Hujus  rei  rationem  affert  quod  Miniftri  QuiAinif. 
ejus  Angcli  eum  non  vindicant  ab  impro-  fhSuxi- 
borum  hominum  vi  &  imprelFione  ,  quod  *""  >  "*»' 
certe  facerent ,  fi  ,  &c.    Idem  &  nos  cogi-  ""%"<»-; 
temus ,  quo  nos  adverfus  hanc  tentationem  'r.J!''  ,    " 
armemus,  qux  animum  noftrum  fubintrare  tjndnm. 
parata  cft  ;  quod  periclitantibus  pro  veri- 
tate.alicunde  aut  divinitus  ,  aut  humanitus 
fubfidia  non  fuppeditantur  ,  quibus  apn- 
fenti  morte  liberemur:  judicare  qudem  po- 
terant,  ut  Chriftus  lpfeprofeflus  eft,  an  nef- 
cis  quod  rogans,  &c.  Matth.x6fi$.  Et  qui- 
demhocfecit  in  Iacoboadvcrfus  Efavum, 
in  Elifxo  adverfus  Syros ,  in  Petro  adver- 
fus  Herodem  ;  idem  prxftiturus  quotiesex- 
pedient.  Vnde  de  Abraham,  Ifaac  ,  &c.  di. 
citur,  reges  eorum  caufa  coercitos  fuifle. 

Demde  notandum  nos  fubiuftico  quo- 
dam  pudore  non  debere  veritatem  inficiari, 
ut  hominibus  confuetum  elt,  ne  fcilicet  ina- 
nis  glorixavidi  videantur. 

Confolationem  habet  Pios  omnes  Re- 
gem  haberc ,  qui  illos  &  vult  &  fervare  po- 
teft  :  ficut  terrorem  quod  impios  &  rebellcs 
perdet. 

Occupatione  anticipat   quod  objici  illi  Verf.37. 

poterat  ,  &  quod  olim  illi  femelatque  ite-  ChniJu  «A 

rum  Iudxi  oppofuerant  :  nempe  fuum  de  *"'"'""" 

fe  teftimonium  fufpeftum  efle,  &  fidem  non  d,mim 
■    u-       r  -  ,  -  _ .  mtm  i  ue 

promeren.  Hinc  emm  cantxobjeetiom  oc-  &pii  t_ 

curric:  quod  ad  hoc  natus  lit,  ut  veritati  te-  „nts. 

ftimonium  rcddat ,  iiveilludfuo  aut  com- 

rhodo,  autincommodo,  laude  aut  vituperio 

fiat.  Vide  lohan.S,^.  Hoc  etiam  de  piis  o- 

mnibus  vere  dici  poteft  ,  nos  ad  hoc  natos 

efle  ut  veritatis  teftimonioDeum  glorifice- 

mus,  hominibus  utiles  fimus :  tametli  non 

pari  ratione  ,   ut  fubrufticus  quidam  pudor 

nos  ipfos  laudandi ,  cum  Dei  gloria&  vo- 

catio  noftra  poftulant,  impedire  nondcbeac 

quo  minus  quod  verum  eft  dicamus.  Atque 

huc  pertinet   Salomonis  celebre   didTum  , 

noli  ejje  nimium  juftus.  Verum  quidem  eft 

illud  etiam  Salomonisdictutn /*«<&»''  te  a- 

liena  labia  :  non  propria :  Sed  ,  &c.  Eft  au- 

tem  inlignis  ftimulus,  quo  ad  veritatem  di- 

cendam  perpcllamur ,  cum  reputaverimus 

nos  ad  hoc  natos  efle  ut ,  &c.  Homines 

enim  hbcnter  ea  amplexantur  ad  qux  nati 

func,  &  xgreab  illis  avellumur  :  ut  qui  ad. 

ampium  patnmonium  hercditatc  pofliden- 

dumnatifunt,  vel  ad  honorem  ,  citius  vi- 

tam  cum  morte  commutabunt  quam  ut  fibi 

illa 


E     V     A      N 

iila  adimi  patiantur:  cum  igitur,  &c  Atque 
codem  momento  rationis ,  quod  ad  vcritati 
dicendum  teftimoniuru  natus  cft ,  ad  ean- 
dem  teftiricandam  etiain  educatus  eft,ad  ho- 
norem  (li  quo  utatur)  evcclus  eft.  Atque 
non  tantum  hoc  ad  vcritatem  dicendam  ac- 
commodatur ,  fed  ad  ahas  omnes  veritatcs 
excrcendas  transferri  poteft. 
ChnUi  U-  Q&fl1"*  e&  exveritatc,  <£rc.'}  Alia  an- 
barmveri-  thupophora,  qua  aliam  objeclionem  taci- 
tatt  di(tn-  tam  antcvertit :  cxcipere  enim  poterat  Pi- 
latus ,  Chriftum  nuija  magna  venlimilitu- 
dine  veritati  teftimonium  dicere  ,  cum  nul- 
lus  ei  fidem  prope  habeat ;  aut  cerre  irri- 
tum  ejus  efle  <k  inanem  laborem  ,  quem  in- 
fumit  in  veritatis  tcftimonio.Hinc  Chriftus 
refpondet,  fidcninonabrogari  vcritati  lioc 
modo ,  cum  vitium  non  fit  in  veritate  ,  fed 
inhominum  vanitate,  qui  veritatem  odio 
habent :  deinde  etiam  operam  &  oleum  non 
perdi,  quandoquidcm  quiex  vcntatefunt, 
veritatiacquiefcant. 
S*iJ  f't  EJfe  ex  veritate  eft  idem  ,  atque  filium 
effe  ex  ve-  efl"e  veritatis,  id  eft,  ad  accipiendam  venta- 
tem  deftinatum.  Similisloquendi  ratio  eft 


<U  ncn  in 
mn. 


snte. 


O     I     l     I     c     /..  rojj 

Joh.  S,  4«',  47.  qui  exDcoeJt,  verhttm  Dei 
audit.  de  qua  re  vidc  in  illum  locumadnota- 
tata.Similisitemloquendiratio  qA.Io/j.6,6^. 

Audtre  autem  veritatem  eft  ,  non  tan-  Quiitn. 
tum  extcrius  aunbus  audirc  ,  fcd  illi  iuC-tl'"'"rt~ 
cultare  &  illi  obedire  ; cujus  generis  audito-  ""*' 
rcs  funt   illi  quorum  aures  Deus  terebrac. 
PJal.40.6,7. 

Notandum  hoc  loco  friaidum  ftudium  „  _r  . 

r  T  1     ■  Crl.Jp. 

veritatis  aguolcendl,  quod  palum  obtinet.  fntnibm 
De  veritateenim  quxrur.t  ,  parumfolliciti  vtntitit 
an  illam  intc!li<;ant  necne  .   Confer  hunc  Jlnduim. 
locum  cum  co  qui  eft  1  Samuel.  ubi  Saul 
jubet  Dcioraculum  confuli ,  &  antc  accc- 
ptum  rcfponfum   in  aciem  copias  cducit. 
Hac  ctiam  accommodentur. 

Notandum  vero  hic  eft,  quod  pra?cipuum 
cft ,  ncmpe  Chiifti  innocentiam  ab  lpfo  ini- 
quo  judice  hic  defcnfam  fuifle,  &c. 

Deinde  confolari  Miniftrura  dcbct,  quod 
venient  qui  funt  ex  veritate ,  quaecunque 
obftacula  objiciantur. 

Hic  opportune  dcChrifti  deportatione 
a  loco  in  locum&  a  foro  in  forum  dici  po- 
teft :  vide  1  Cor.4,9. 


L  v  c.  cap.i$,averf.j,adi}. 

5  AtiUiinralefcebant,  dicentes;  Concttat  populum ,  docens  per  unirerfam  lu- 
dtani, exorfus  a  GaltUa  huc  ufque. 

6  Pilatus  xero,  audita  GaliUa  interrogarit  ntnr,  homo  isle  GaliUtis  ejfet. 

7  Et  quum  cognoriffet eum  ad  Herodis poteslatem pertincre ,  retnifu  eum  ad He- 
rodem,  qui  &  i\fe  Hierofolj/mis  erat  per  eos  dies. 

S  Herodes  autem  rifo  1ESV,  garifttseslralde:  nam  a  multo  tcmpore  cupie- 
lat  cum  ridere ,  eoquodaudivijfettnultadeeo:  &Jperaretfeftgnum  aliquodrifu- 
rum  ab  eofteri. 

0    lnterrogarit  autem  ettm  multo fermone :  fed iffe  nihil  ei  refpondit. 

1 0  Adftabant  atitem  primarii  Sacerdotes  &  Scribx,  magna  contentione  eum  ac- 
cufantes. 

1 1  Herodes  autem  cum  militibus fttis ,  quum  eum  pro  nihilo  habuiffet ,  &  illufijfet 
ei  y  amiclum  reslejplendtda  remiftt  ad  Pilatuin. 

12  Etftdifunt  amiciinterfefe  Pilatus&  Hcrodeseoipfo  die :  nam  antea  ini. 
mici  erant  interfefe. 


ANALTSIS. 

A  Djnniium  abfolutionis  Chrifti  PLlati  fentcmia 
■^eft  importunior  Iudxorum  accufatio  adverfus 
Chriftum  :  formaaccufationisamplificaturfubje- 
ftoloco,  nempea  Galilsa  Hierofolymam  ufque. 
Vtrf  6.  Hujus  accufationis  effe&um  cft  quatftio 
Pilati,  an  effet  GalUzus. 

Vtrf.-.  Cujus quxftionis effecrum cft.quod in- 
rtllexit  lefum  ad  Herodis  ditionem  pertinere;ejuf- 
«joetrttciuraeft,  quod  illum  mifit  ad  Hciodcm ; 


quod  fua  occalione  arguitur ,  quia  Herodes  tum 
forte  Hierofolymam  diverterat. 

Vtrf.  8.  Hujus  miflionis  adjunftum  eft  Herodit 
infigne  gaudium  ;  quod caufa  efHciemedeclararur, 
quia  illum  videre  longe  prius  experiverat :  quod 
fuo  efticier.tc  arguitur ,  quia  muha  de  illo  audivc- 
tatjitem  fuo  fine,  quod  fperabat  foreutingratiam 
fuamaliquodmiraculum  coram  8c  in  confpeciu 
edeter. 

Vtrfi.  Alium  finem  ftadii  Chiiftum  videndi 
P  p  p  p  p  p  notat. 


s. 


10. 


11. 


lOjtf  11     A      R. 

norar,  ut  mu[raabilloperciin£tarerur;quod  &fe- 
cifle  reftatur  Euangehrta.  Cujus  percunctationis 
adjunctum  eft  Chrifti  ad  omni3  altum  tilcntium. 

Verf  10.  Aliud  adjunflum  miffionis  Iefu  ad 
Hcrcdem  ,  quod  principcs  Sacerdorum  ti  Senba- 
rum  illuc  conrolames  Iefum  acmfarunr ;  quod 
etiam  adjun&accmemioneainpl.ficatur. 

Verf  II.  Adjuncium  Glentii  Chrifti  eft  con- 
temptus&  ludificario  Herodis  &  militum  ejus; 
item  quod  indutum  vefte  fplendida  iterum  Iefum 
ad  Pilatum  remifit. 

Verf.  ii.  EfFccium  hujus  miffionis  aliud  eft 
quod  Pilarus  &  Herodes  reconciliati  funt;quod  fuo 
adverfoilluitratur ,  quia  priusiniuiicitiasexerce- 
bant. 

ME  TAPHRASIS. 

TAntum  abfuit  ut  principes  Sacerditum 
&  popultu  audtta  Pilati  fententta  de 
Chriiii  innocenf.a,  ahquid  defurore  in  lefum 
remttterent,  utintentiut  illum  accufarent,  tl- 
htmfeditiofs.  docirins  infimulantes,  quamper 
tctam  Iud&am(jnitio  fumpto  a  GahUa  regio- 
ne  adrebelitoncm  propenfa)  dijfeminaverat . 
Pdattu  audita  GaliUt  menttune ,  an  Patria 
Gald&tu  ejfet  percunciatut  esi.  Cum  veroin- 
tell:xiffet  lefum  ad  Herodis  dttionem  pertine- 
re  ,  cupiens  htnc  fe  ex  hoc  negotio  extricare, 
isJrnc  Herodis  graf.am  concihare.ad  Herodem 
eitm  tranfmfit.  Dei  vero fingulari  providen- 
tiafacium  efi  ,  qttod  Herodes  Pafchatu  cele- 
brandt  caufa  Hierofolyma  advenerat ,  ne  fi 
longitu  abeffct ,  Chrtsim  die  pafftoni  a  Deo 
desimato  &per  Prophetam  Danielem  prtdt- 
ciofuam  mortem  non  obiviffet:  fine  cu/tu pr&- 
cifa  &  accttrata  obfervatione  Servator  ni- 
fier  agnofci  nonpotuit ,  nec  debutt.  Herodes 


M       O       N       I      A 

fludium  gratificandi  Herodi  Pilattts,  qttuum 
Herodes  pritu  mimicitias  exercuerat ,  ingra- 
ttam  cum  i'lo  redttt. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Chrifto  a  Pilato  ad  Herodem 
gratiticatioms  caufa  miflo,  &  poft  omne 
genusludibrii  rurfus  ad  Pilatumab  Hcrodc 
remilTo,  uterque  Pilatus  &  Hcrodes.depofi- 
ta  veteri  intcr  eos  inimicitia  ,  ioviccm  con- 
ciliantur  &  in  gratiam  redcunt. 

r  Chrifti  a  Pilato  ad  Herodem  ,  Sc 
Partes)  rurfus  ab  Herode  ad  Pilatum 
funt ,   S     miffio. 

VReconciliatainterPrincipesgratia. 
Hoc  loco  ingemum  reproborum  dcfcri-  VerCc. 
bitur  ,  qui  repagulis  &  obftaculis  improbi-  K'f'^0- 
tati  fua:  obje&is ,  acnus  &  incitatius  m  ccc-  r"m  '"ff" 
pto  fcelere  pergunt,  &  illis  obnituntur.  Dc- 
bebat  enim  illos  movere  quod  paganus  & 
Iudaiea:  nationis  hoftis ,  idemque  Czfarese 
majeftatisftudioliiTimus ,  illum  ab  objeftis 
criminibus  abfolverct.  Tametli  enim  impia 
conlilia  cccpiflent,&  illis  diutius  inftitiiTenr, 
nunc  tamen  ,  &c.  Sed  tanquam  efrrsnes  & 
cataphradli  equi  in  bellum  irruentes  (ifti 
nequeunt ,  tv  tanquam  aquarum  rapidiffi- 
mus  curfus,  qui  ad  objectos  obices  &  obfta- 
cula  magis  infolefcunt  &  impetuofius  fe- 
runtur,  atque  ut  calx  ,  quo  magis  reftingui- 
tur  eoaccenditur  magis  ,  tamquam  olcum 
infunderetur.  Neque  verolimileht  eos  cen- 
cum  hujufmodi  obftaculis  a  fuis  conliliis  de- 
pelli  aut  detrudi  potuiflc:  quod  liquet  ad- 


cttm  lcfitm  vidifjet,  ofido gavif.ts esi  tprttritu  j  huc  magis  dum  pro  temporis  progreflu  cref- 

etenim  &  cttriofitate  quadam  an.minova  & 

rara  vidend:  $•  audiendt  a  multo  tempore  Ie- 

fum  v:dcre  expetiverai ,  qnod  multisprtclarc 

ab  illo  facinorib:u  geslis  (jictit  fama  accepe- 

rat)  injpem  venit  fore,  ut  aUquod  miraculum 


cit  adhuc  eorum  rabies  ,  ut  ex  verf.  10.  li- 
quet.  Atque  ut  pomlus  adderent  fua:  crimi- 
nationi  ,  dicunt  illum  per  totam  Iudxa: 
provinciam  ,  populum  ad  feditionem  impu- 
lifle:  hoc  pa<£to  indicantes  ,  quantumperi- 


afepr&firiptum&posiulatumcoraminfuam  culum    Ca.'farea:    Majeftati   incumbat 


ex 


U 
nu 


magis 
e  per- 


9.  gratiamederet.  Quamcbrem  multis  qusfiio-  Chrifti  Minifterio.  Ac  fi  dicerent  ;  iiqui- 
mbtts  certatimpropofitis.lejtts  {prottt  difciptt-  :  dcm  in  una  aut  altera  duntaxat  urbe  aut  op- 
'os  docuerat  nefancittm  can:b:u  projicercnt)  '  pido  hoc  feciiTet,  equidem  ferendum  1 
m'lumprcrfiurefJ>onJumreddit.  Ad HerodU;efot  ;  fed  cum,&c.  Videmus  hanceflc  _ 
porro  aulam  ttna  atm  Cbnslo  convenerant  ivetuftamcalumniam  ,  qua  Euangelium,  & 
Pharift;  ^ffcribi  ,  qui  lefitm  acrittt  quam  \  Euangelicos  frravant  ,  feditionis  &  tumul- 
*nte&>coi:tentijfimeapudHerodemcrim!na-''tus\Uos  inlimulantes.  Sic  in  omnes  partes 
ttfunt :  fednefic  qtttdem  Herodes  vel  verbtt-  fe  vertunt  hoftes  :  blalphemia:  eum  damna- 
lum a  Iefii  extorquere potuit.  Herodes  vero  fe  runt:  quo  nominecum  paruminfenfum  Pi 


:i. 


a  Iefujpretum  hoc filer.tio  exislimans  ettm  lu- 
d:{tcatus  ,  militibits  fuis  ut  idem  facerer.t 
ex:mplofuoperpulit.  &uo  rum  contenttis  ilium 
taiquam  morionem fplcndula  ve<1e  nmiclum 
adPilaiumremifit.  Atntc  illo  ipfo  dieobhoc 


Iato  Chriftum  fore  animadvertiflent,  illa 
caufadefcrta  ,  qur  unica  fpeciem  criminis 
habebat ,  tranfeunt  ad  calummam  hanc  de 
Repub.  turbanda.  Apud  Danielem  6.  vide- 
mus  primumhoftcs  Danielis  iu  illudincu- 

buiffe, 


Verf.6,7. 

C*»f* 

Chriili  <ut 

titrodtm 

mifii. 


E     V     A      N      G 

buifle ,  ut  illum  in  publici  muncris  admini- 
ftratione  deprehendcrent :  id  cum  non  iwe- 
quuntur,  ad  rcligionis  caufam  confu^iunt: 
Hic  contra  fit.  Nam  a  religionis  caufa  ad 
civilem  tranfvolant.  Quod  tantoindignius 
er.it  ,  quo  hi  rebus  facns  pnfecli  lingulari 
religionis  curaduci  dcbcbant.  Nominatim 
Galiljeam  urgent ,  quod  ad  feditioncs  pro- 
clivis  ellct ,  undc  onunduscrat  Iudas ,  dc 
quo  Ad.\.  item  ut  quidam  putant  Theu- 
das ;  unde  etiam  erat  quod  Galilxorum  fan- 
guinem  cum  fangumefacriticiorum  Pilatus 
mifcuerat. 

Quam  autem  impudens  mendacium  hoc 
cxtitit  ,  facilecognofcitur ,  cum  nufquam 
hocfccent,  cjuod  pallim  ab  illo  ftditatum 
pra:dicant .  ut  nos  nou  moveat,  ii  calumniis 
impiorum  hominum  nos  Dcus  exponat,  nec 
poflimus  denutum  impiorum  aut  ftylum, 
aut  linguam  effugere. 

Caufa;  Chrifti  ad  He-  fHxc  fimulata 
rodem  mittendi  duo-^ 
rum  generum  funt  :      ^lfkevera:. 

Simulata  caufa  ,  quam  Pilatus  pra:  fe  tu- 
lir,  eft  quod  fub  ditione  rierodis  ageret ,  & 
quod  initium  intentati  crimims  ibi  coeptum 
fit.  Quod  certe  fi  verum  fuiflct,  jufta  tranf- 
Iationis  litis  caufa  fuiflet :  arquum  enim  cft 


i     l     i     c     A.  1037 

Dci  ccclitus  in  fe  dcvocarct ,  iftinc  vcro  nc 
Iuda:orum  offcnlioncm  incurrcrct ,  aut  Cst- 
faris  potius,  cujus  caufam  Iudai  agere  vidcri 
volcbant,  mgratus  forct, 

In  hac  autem  Chrifti  miflione  potiflimum  ChriSJm 
conliderandum  proponitur,  quomodo  Chri-  •«nqu.rmm 
ftus  Dei  Filius  vinculispeccatorum   noftro- '"""'''""" 
rum  illigatus  huc  illuc  circumducitur,  licut  """""• 
folent  captiviin  bello  currui  viftoris  alliga- 
ti  pcr  civitatem  circumduci.Atquchoc  mo- 
donon  uno  tantum  theatro  contenti  funt, 
in  quo  lllum  fpeftandum  proponunt ,  fed  ad 
principes  quofquc  tanquam  m    editiflimoi 
montes  ,  ubi  maxima  frequentia  &  corona 
fpectari  potuir.eum  traducunt,ut  (imul  prius 
coram  duobus  Iudicibus  Eccleliafticis,  nunc 
duobusludicibus  politicis  iifteretur.Quorum 
Herodes  ctiam  tunc  temporis  fingulari  Dci 
providentia  Hierofolymis  interfuit,ne  Chri- 
fti  mors  ultra  tcmpus  a  Prophetis  &  a  fe 
prajftitutum  extraheretur.    Occalio  autcm 
illius  advcntus  vidctur  fuifle   Pafchatis  cele- 
bratio. 

Eft  cquidem  hominum  natura:  infitum,ut  Verf.*. 
rerum  novarum  &  admirandarum  vidcnda-  l»ipi°T*M 
rumdeliderio  ducantur :  ut  mirum  non  fit.fi  "•>"["■"■ 
hic  impius  Tyrannus  eodem  dcliderio  tene- 
batur.  Nec  tantum  videre  voluit ,  fcd  illum 


ibi  caufam  definiri  ubi  gefta  eft  ;  quod  non  !  porro  audirc  &  fpeetare  aliquid  miraculi, 


minus,  atquc  adeo  magis  in  rcbus  Eccleiia 
fticis  locum  habet.  Vera:  caufae,  fedea:dem 
injufta: ,  extiterunt ,  partim  ut  Herodi  gra 


quod  potiflimumexpeteret.  Sic  impiipleri- 
que  hac  a:tate  cupiunt  videre  &  audirc  cos 
de  quibusmagni  aliquid  audiverint  &  con- 


tificaretur ,  partim  et  :,m  ut  fe  difficultati-  cionibus  quandoque  tanquam  camionibus 


TribnnattJ 
impiortttn 
ipjii  inftr 
tinnt. 


Jmpii  dnm 
fibt  tonfu- 
lltnt ,  aliU 
frodtjfe  Tri- 
tftri  Votitnt. 


bus  exemeret :  quas  libi  ex  hac  condemna- 
tione  raetuebat. 

Hic  videmus  improborum  Tribunalia 
ad  fua  commoda  accommodari ,  fibi  infer- 
virc,  qua:  tamen  Dei  gloria:  &  Retpublica: 
infervire  debcnt.  Sic  Att.14.  Feftu*  Illdaris 
grauricaturus  Paulum  j.  Carfarisforo  Hie- 
fofolym.i  traducere  voluit  .  Sic  facrariflj 
muui  Dei  tribunal  in  mercatum  aut  nundt- 
nationcm  transfertur.Sic  aureum  Sceptrum 
in  plumbeum  convcrtitur.  Sic  aureum  cin- 
gulum,  quo  Iudices  cingi  oportet  (Apoc.  1.) 
diiTiimpirur.  Sic  ut  Ifai.i.  argentum  in  fco- 
riam  veititur ,  vinum  ^encrofum  aqua  non 
diluitur,  fcd  corrumpitur. 

Deindc  eotxndum  cft ,  hominum  hujus 
feculi  artificium,  qui  dum  aliis  gratifk.iri  vi- 
dcri  volurt ,  fibimetiplis  vel  maximecon- 
fulunt ;  imo  vcroqui  dum  aliis  nocituros  fe 
fibi  perfuadent,tamen  fuum  ftudium  aut  be- 
neficium  oftentant.  Apparet  enim  Pilatum 
perplexum  fmfle.hincne  horribile  judicium 


capiuntur  Ne  quis  fibiimponat.li,  &c.  Sed 
eorum  oratio  corum  nequitiam  prodit,  cum 
firpe  aperte  profiten  eos  non  pudet  fe  animi 
fui  caufa  lllos  videre  aut  audire  vellc  ,  Pii 
e  tiam  magno  ftudio  videndi  tenentur,  ut  cx 
Zachseopatet  ,  &  Rrm.  1.  Sed  plurimumin- 
tereft  inter  hos  &  lllos  :  nam  hi  vifo  &  au- 
dito  Deifervo  ,  majori  dcliderio  videndi&r 
audiendi  c.ipiuntur,  ut  AB.  10.  male  Eccle- 
(iam  habebat,  quod  amplms  eum  videre  non 
potcrant.  Deinde  pii  nulli  labori  parcunr, 
aut  honori  fuo  ,  aut  fumtibus ,  aut  prccibus, 
ut  eos  videant  per  quos  proficiunt,ut  inZa- 
chxo  vidcnius.quihonoris  &  principatus  fui 
oblitus  currit  &  arboremfcandit ;  &in  Pau- 
lo  ,  qui  precibusa  Dco  contendit,&c.  Hic 
autem  tametli  valde  Chriftum  videre  cupie- 
b.it,  utex  magno  gaudio  liquet  quod  inde 
accepit  ;  tamen  cxiftimabat  parum  fibi  aut 
honotificiim  aut  tutum  riTeChriftum  ac- 
cedere  ,  &c.  (quem  Regina  Sabx  damna- 
vit)  &feajcl  vifum  ,  poft  contemptui  habe- 
P  p  p  p  p  p  2  bat. 


Verf9- 
S/tnHitm 

f.wibit* 
•ntin  ti.m~ 
dum. 


TOjS  H      A      R.      M      O 

bac  :  quod  &  in  reprobis  aliis  ufu  venirc  fo- 
let.  Atquc  funt  ex  noftris  curiofuli,qui  Pon- 
tificios  etiam  audire  cupiunt,  tamctli  eos  \\x- 
reticos  effe  fciant,  quod  aliquando  Deus  de- 
fe&ione  hornbili  puniet. 

Quod  Chnftus  refponfo  Tyrannum  non 
dignatur,  (icut  ctiam  coram  Anna  eum  fe- 
cilfc  vcnfimilc  ldcirco  eft  ,  quod  nulla  iplius 
verbaabEuangeliftareferuntur.idegregiam 
doHrmam  continet.  Nempedo&rinam  Eu- 
anoelii ,  Sacramenta  ,  aut  difciplinam  ,  aut 
preces  non  effegratix  aut  timori  alicujus 


permitteuda,  quantufcumque  lit  Hoc  e- 
nim  fidelis  fervi  eft :  cujus  eximium  exem 
plum  extat  io  Elifa  ,  qui  a  tribus  regibus 
acceriitus  profitetur  fe  prorfus  miraculum 
nullum  editurum,  unde  ilhsde  potu  profpi- 
ceretur,niu  prius  Rex  Iehoshaphatusibiad- 
fuiiret.  Huc  fpeftat  laus  Lcvi,  qui  parentum 
fuorum  rationem  non  habuit.Hcrodes  enim 


N     I     X 

quia  illum  captivum  &  ealamitofum  vide- 
bant,  ideo.&c.  Sic  etiam  funt,  qui  Miniftros 
plurimifaciunt  ,donec  veritatis  caufaafdi- 
gantur  ,  quod  illorum  amorem  &  ftudium 
etiamaccendere  debebat. 

Deinde  ctiam  quo  gencre  contcmtus  eum  cbrifhu 
defpicatus  cft  fubjecit,  quod  pro  morione  il-fn  monmi 
iumhabere  voluit,  cum  verbis  tum  faftis, ''*'"""• 
dum  eum  purpura  induit.  Quem  etiam  con- 
tcmtum  amplificat  EuangcLlla.quod  nullam 
Sacerdotum  eum  criminantium    rationem 
habuit.  Sicut  fit  ut  in  infanis  &  morionibus 
nullumcapitale  judicium  exerceatur,  quod 
mcntis  compotcs  noniint.Hic  reputandum. 
eum  qui  eft  Patris  fapientia,  pro  futuo  habi- 
tu.eum  qui  folus  Rex  regum  eft  properfona- 
to  Rege  habitum.  Quodautem  nequiter  3c 
malevole  fccerunt  ifti  Chnftumpurpurain- 
duentes.id  ftudioquidem  &  amoreinChri- 
ftum  ,fed  pcrverfo  &  inconfulto  ,  fecerunt 


iibi  perfuaferat  fore  ut  aut  dignitatis  fux  ■  principes  Chriftiani  ,qui  Epifcopos  Domi- 
caufa  ,  aut  ut  Chriftus  fe  judicioexpediret,  i  nos  conftituerunt ,  &  immodice  locupleta- 


Verdo.cc 
ii. 

llumani 
ingeniiin- 

O.lJhmtlK. 


ea  diiturus  &  fadturus  effet:  qux,&c 

Quod  tam  fubito  ex  admiratione  ,  atque 
quod  magis  cft  metu ,  (  ut  apparct  ex  Metrc. 
6.  )  in  contemtum  dilapfus  lit ,  miram  hu- 
mani  ingenii  vanitatem  &  inconftantiam 
arguit,  qui  leviffimo  temporis  fpatio  in  tam 
contrarios  affectus  impelluntur,  idque  nullo 
momento  rationis.  Nihil  enim  viderat  quod 
jurc  contemtum  moveret;  potius  quod  ma- 
jorem  Chrifti  admiratione  concitarct,  quod 
illa  magnanimitate  animi  effet,ut  nihil  Prin- 
cipis  &  ludicis  gratiar  concedcret  :  vnde  & 
Pilatuseum  admiratusdicitur  :  quodetiam 
magis  admirandum  quod  nullis  Sacerdotum 


Cbri- 


runt  :  unde  Chriftireligio  ,  qux  hoc  mo 
do  honorari  quxlita  cft  ,  in  contemtum  ve- 
nit. 

Sequitur  pars  altera  :  ubi  notatur  hoftes  Verf.n. 
Eccleiixafe  invicem  divulfos  Chrifti  odio  ^"'^' 
conciliarijut  Sc  in  Pharifxis  &.  Saducxis  cer-  n]odio 
nitur,qui  adverfus  Chriftum  commeant  :  ctmcilnm. 
item  in  difcipulis  Pharifxorum&  Iohannis.  tur. 

Notandum  porro  quomodo  Herodi  tam» 
etii  vafro  &  callido  a  Pilato  imponitur  ,  qui 
hic  beneficium  Pilati  agnofcit,  quod  Pilatus 
ut  (ibi  profpiceret  fecit  j  imo  quod  Pilatus 
ideofccit  ut  invidiam  hu)us  caufxinillum 
devolveret.  Sic  fit  quod  Proverbio  dicitur» 


•accufatiouibus  hoc  faccr c  adduceretur.  Sed  ctcum  multas  mufcas  deglutirt->. 

L  v  c .  cap.  13 ,  a  verfi  i ;,  ad 1 8. 

tj  Vilattts  vero,  convocatif  primariis  Sacerdotibtts  &  primoribus  acpopulo. 

1 4-  Dixit  eis;  Oblultslis  mihi  hur.c  hoir.inem ,  tanquam  avertentem  poptdum :  & 
ecce ,  ego  in  veslri conjpeitit qutsiione habita ,  rmllam  noxam  inveniin  homine islo, 
tx  iis  de  quibits  accufatis  eum. 

i  $  Sedne  Herodes  quidem  :  nam  remifi  vos  ad  illum,  &  ecce,  nihil  dignum  mor- 
tefailum  cslabeo. 

1 6  Casligatum  ergo  eum  dimtttam. 

17  Necejfe  autem  habebat  dimittere  eis fwgulis feslis  mium  qucmpiam. 


A  N  A  L  r   S  1  S. 

T)I!ati  effe&um  proponitur,  convocatio:  quae  di- 
*  ftributionefubjc&ommdeclaramr,  piincipum 
populi  Ecclefiafticoram  &:  civiiiuin. 

Verf.i^.  Finishujuscorrvocationisnotatur ,  ut 
ClinUmn  innocentemptonunciaiet:  cjuod  fuo  di- 


verfo  amplificat  ;  tametfi  accufatus  fuerar  fedirio- 
nisexcitats:  item  abadjuncladiligenti  ejnsexa- 
minatione:  prxterea  comparatione  majoris,  tan- 
tum  abefle  ut  (it  reus  eorum  quorum  accufatut,  ut 
ne  vel  reus  peracius  fit. 
ytrf.\%.  Hoc cooiumat i  teftimonio  Heiodis, 

qui 


«3- 


14- 


«T- 


16. 


E    v    A    N 

quiillumremifitnullum  capitale  ctimcn  Chriito 
impingens. 

Verf.  16.  A  diftiibutione  pocnarum  makficis 
impofitarumcondudirvirgis  cxdendum  fyllogi- 
fmo  disjunflo :  fi  reus  cft  ,  aut  mortem  aut  virgas 
promcretut:  mortcm  non  morctur :  ergo  virgis 
cardendus. 

nrf.iT.  Alioargiimento,  tcflimonioconfuc- 
tudiiiisconaturCluiftum  inotteeximcte. 

METAPHRASIS. 


E       L       I        C        A.  10j9 

monet ,  homines ,  quo  cditiore  loco  .i  Dco 
conftituti  funt,  eo  dctenores  evaderc  ,  &  o- 
mni  fcelere  prxter  carteros  coopcriri ,  nifi  fi 
fidem  &  lcicntiatn  rermn  bonarum  ,  quas 
perccperc.bor.a  confcicnciatanquam  arcula 
incluiamgcrant.  Quod  Minifhos  &  Magi- 
ftratus  cautos  &:  circumfpeclos  merito  rcd- 
dat.item  Dominos  &  omnis  generis  inftiru- 
tores.  Quo  enim  vocatione  &  muncre  pro- 


Pllatus  ut  omritbiu  ordmibiu  fattsfaceret,    pius  Deu  acccdunt,eo  longius  a  falutc  &  fa- 
titm  etiam  qttod  populum  &  principes  rei- 


publiCA  tquiores  &  moderatwres  fore  putabat 
facerdottbus.quos  invidia  motos  Christitm  de- 
tulijfe  cognoverat ,  cum  facerdotibus  popul.tm 
ttiam  {$  reip.proceres  coegit.  Ad  quos  coacios 
dixit  :  Httnc  hominem  detulisTts  tanquam  pi  - 
puhun  ab  obfeq  iio  Ctfarts  abduceniem  &  ad 
feditionem  concitantem :  confiderate  vero  & 
iterum  atque  iterum  cum  animvs  vefiris  re- 
putate  me  accurate  eum  (vobu /peciantibits) 
excutientem  &[ollicite  examinantem.mhil  in 
hoc  homine  mvemffe  dignum  mortis  fnppUcto, 
quo  illum  teneri  obtenditis.  Sed  neque  Hero- 
des  veslr/t  legts  tf  rituum  non  ignarus  (  ad 
quem  cum  tilo  vos  mifi)  aliterfentire  comperi- 
tur  :  qtti  utcumqite  ludibrio  dignum  extfltmet, 
nihil  tamenfecit ,  quo  mortis  reum  velmini- 
mo  indtcio  fignificaret.  SUtamobrem  cum  tllum 
tanquam  leviortt  delicii  reitm  cafiigavero,  il- 
lum  infamem  &  capite  veluti  diminutttm  di- 
mittam.  Confuetudine  vero  tanquam  tyran- 
Ko.neceJJttat  iliiincumbebat,  utfelio  Pafcha- 
tk  ad  memoriam  liberatioriu  ex  JEgypto  con- 
fervandam,  captivum  altquem  fontem  ad  il- 
hrumpetitknem  dimttteret. 


Verf.n- 


rcs  (o  de- 
teriires. 


iutis  fpe  abfunt,  nili.&c.Hujus  rei  egrcgium 
exemplum  ,  aut  exempla  potius,  hic  haben- 
tur.  Nain  111  populo  major  xquitas  quam  io. 
Sacerdotibus,&in  Ethnico  &  pagano  homi- 
ne  major  &  fcicntia  &  confcientia,  quam  in 
totagente  fanfta.qui  tamen  non  viderat  ad- 
mirabile  in  Chrifto  fapientiam  &  potentiam, 
quam  illi  contuiti  erant:quod  plerifque  Iocis 
m  hujus  caufx  difceptatione  elucens  hic  fc- 
mel  &  iirnul  aduocetur.  Huc  accerfatur  Ier. 
iff,ii.  Ieremiam  fcmci  a  populo.altcra  vice 
(populo  furente)a  principibus  morre  ereptii; 
utrobiq;  a  Sacerdotibus  ad  morte  poftulatu. 

Quodautem  rem  hanc  ad  illos  refert.non  Verf.14. 
hocconliliofacitut  rera  nondum  perceptam  "HmteHe 
fatis  longiore  &  attentiorc  inveftigatione  "  P'JJ.  . 
perquirat,  CeA  tantum  ut  hoc  modo  illos  pla-  CT ''*,  '"' 
cet,dum  Chriftu  fentcntia  abfolveret.  Quod  „„,'„/cy. 
quidemperfe  in  judice  non  elt  illicitum,  ut  populum 
Litigatores.qui  injufta  litedifceptant,  de  cau-  Hetat*. 
(x  injuftitia  aut  merito  edoceat ,  quo  non 
tantum  caufam  deferant,  fed  pxnitudine  du- 
cantur.  Quanquam  vero  hoc,  ut  dixi,  exter- 
nafpecie  honeftum  iit  ,  tamen  cum  Pilatus 
hoc  fecerit  nein  illorum  odiurn  incurreret, 
aut  malam  gratiam  apud  Cxfareminiret ,  ti 
caufam  (ut  obtcndebatur)  Cxfaream  acrius 
non  perfequeretur,  illum  parum  juftiludicis 
munere    perfunttum  efTe  in  promptu  eft. 
Quod  omnes  doceat,miximc  Magiftratus  & 
Miniftros,  ut  libi  non  fatisfaciant  externa 
juftitia;  aut  pietatis  fpecie  ,  qua:  apud  homi- 


P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  Pilatiad  Chriftuma  capitali  cri- 
mine  abfolvendum  ftudium. 
Sartesi  inftrumentaad  eam  \Licita. 
funt.v     rem  externa,         /llhcita. 
Quod  non  tantum  fummos  Sacerdotes 
Imfiiqm  cogit ,  ut  quidfaftum  lit  ad  eos  referat  ,fed    nes  inculpataetiam  in  laude  eft  ,  niti  con- 
fnblimie-   t~iam[  &  civiles  principes  &  plebem  coaftos !  fcientixetiam  teftimonium  habeantfehoc 
infuffraeium  mittit.utquidChriftofieri  ve- .  jufte  &:  animoad  pietatem  &  juftitiam  i«ci- 
iint  expifcarctur,  idhoc  confilio  fattum  pH-|  tatofacere. 

tandum  eft,quod  majorero  abhis  argaChii-l     Hicfecundoludicisiptiusfententiaabfol-  Verni;. 
ftum  squitatem  iibi  pollicitus  eft,  quamab   vitur.  Telles  fua difcordia  &  mutuarepu-  Cliniitm- 
illis,  fcilicet  Sacerdotibus.  Videbimus  enim  gnantia  pro  Chrifto  teftimonium  diccbant;  "'""'"> 
poft  ,  Pilatum  probe  intcllexilTe  principes   Iudas  prodjtor  ejus  innocentiam  pndicat,  'Z'"' "' 
Sacerdotes  invidia  fuffufos  Chnftum  accu-   Sacerdotes  pretiumin  tcmplo  reponcre  tie-^j^^^ 


fa(Te,&  ad  fupplicium  poftulafle  :  ut  vere  hic 

dicere  licerct,  quod  per  Prophetam  Efaiam 

dixit  Dominus  ,  qitis cicnt  nifi  fervut  metu, 

~*nt  furdits  ficut  HHncius  meus.  Quodnosad- 


fas  ftituentes,  quod  fanguiois  pretiumcfTet, 
luculentum  primo  Chrifti  juftitia:  prxco- 
nium  ediderunt  ;  nunc  ludex  fuo  &  altcrius 
Principis  nomine  :  ut  (i  diabolus  accculet,  d 
P  p  p  pp  p  3  peccat» 


1040 


H     A      t.      M 


Vetf.i6. 

Impiorum 
mtfencor- 
tiia  crwte- 
lit. 


Judicum 
plurimo- 
rum  cor» 
nfteU. 


VeiCi7. 


pcccata  noflra  contra  nos  teftimoniumdi- 
cant ,  !i  flaselia  Dei  nos  noftra;  lmprobitacis 

°  r   •  r     J 

convincant ,  li  conlcientia  tanquaiii  ludex 
fententiam  damnationis  advcrlusnosfer.it, 
eamque  iteret  &  mgeminet ,  tamen  tot  te- 
ftimomis  &  fententiis  lnnocentia:  Chrifti, 
qui  peccata  noftra  portavit,  retkumur. 

Seauitur  pars  altera.dc  illegitimis  inftru- 
mentis,  &c.  ubi  quod  dicit  fe  illum  flagris  & 
vir^is  carfurum  ,  cum  mortis  reus  non  lit  ex 
Herodis  feutentia.  Quaudiceret,in  crimini- 
bus quae  fub  judicium  meum  cadunt,cum alii 
morte  pkftuntur  ,  mulctantur  virgis  ,  eum- 
que  perceptum  lit  rnortem  non  cfie  prome- 
nrum.caftigatum  prunum  virgis,  eoque  ca- 
pite  diminutum  &  inhonoratum  ilkun  dimit- 
tam.Sed  ca;do  cur  virgis  c«deretur,adverfus 
quem  nulla  hujufmodi  caufa  adhuc  intenta- 
ta  eft,qua;  virgas  &.  flagrapromereatur.  Hic 
igiturperfpicitur  quod  Pi-tft>.dicitur,vifcera 
&  mifericordias  impiorum  miferationes  cru- 
deles.Sicureniminfeveritatepioriieftmiferi. 
cordia;  lic  in  mitericordia  impiorii  eft  crude- 
litas.Vide  exempliihuic  fimiie  Att.j, 5», 40. 

Deinde  videmits  ludicum  multorum  in 
h.ic  parte  corruptelara ,  qui  quidem  in  catilis 
vitam  &.  mortem  compleclentibus  a;gre  ad- 
ducuntur  ut  juftitiam  violent  :  qui  iidem  in 
minoribus  eaulis,  ubi  fupplicium  Ievius  con- 
ftituirur  ,  nondubitabunt  ab  sequitate  difce- 
dere,ur  li  mulcta  pecuniaria  iit.aut  nota  tan- 
tum  ignominia;  inuratur.  Sed  iidem  memi- 
nifle  debent  ejus,  quod  eft  Z«c.itf,io.qui  fi- 
delis  eft  in  minimo  ,  fidelis  erit  in  maximo ; 
conrra  qui  infidelis  eft  m  minimo  ,  tandem 
co  delabctur,  ut  in  maximo  intidelis  futurus 
lit:  cujus  eximmm  exemplum  habcmuspro- 
poiitum  ipfo  Iudice.  Ouairobrem,&c. 

Alterum  inftrumentum  eft  quo  illis  gra- 

M  a  t  t  h.  cap.  17,  averf.  ro,  ad  11. 
r g  Sedente  autem  eo in  tribundi,  tnijit  ad  eum uxor  ej tts,  dicens ;  Nihil  tibi  rei 
fic  cumjuilo  illo :  multa  enim  p<tjf.<fum  hodie  infutmiopropter  eum. 

20  Primariirero  Sacerdotes&  Setuores  perfuafermit  tutbt  ut  peteret  Barab~ 
ban,lESVM  veroperderet. 

z  t  Rcjpondens  autem  pr&fes  dixit  eis-}  Vttutn  e  Jttohus  iUis  rultis  ut  vobis  dimit~ 
Um  ?  Ipfi  rero  dixerunt  Barabban. 

L  v  c.  cap.  15,  a  verf.zo.adi^. 
zo  Rurfus  ergo  Pilatus  alloquutus  esl  cos,  volens  dimittere  IESVM. 

2 1  Ipfi  vero  redamabant,  dicentes;  Crucifige,  cmifge  eum. 

22  lUe  autetn  tertto  dixit  eis;  Quid  enim  isle  mJifetit?  nuUam  noxatn  ca- 

pitaUm- 


O     N     I     A 

tificaturus  Chrifti  eorum  bcncficio  liberandi  PiUiui 

viam  commonftrat,  quod  &  Chrifto  lnhon-  ""»  Cbri- 

ricum.illishononficenciiTimum  fuuuum  CnJ1"*'"""' 

Quod  conlilium  arripuifle  videturex  populi .  r 

-11,-  '   tr     >Pl'*icm- 

petitione,  qm  hbi  malehcumde  more  ad  K-  f,ut, 

ftum  Pafchatis  dimitti  poftulaoanc:  hac  car- 

nali  prudentia  cum  fumma  Chrifti  ignomi- 

nia  vitjeejus  coufukat.  Vbi  primnm  notan- 

dum  eft  quod  apud  Iohannem  de  more  & 

confttetudine  fuifle  ,  hoc  loco  apud  Lucam 

dicitur  necejje  fu:fle   ,    ut    conluetudinern 

humanam  efle  non  fine  caufa  dictum  iic ; 

hoc  accommodjtur  ad  praUentem  confue- 

tudinem  epulandi    &  fe  ingurgicandi  lftis 

carnivoris  diebus. 

I  l.Notandnm  porro  quomodo  hoc  ipfo,  perverfit 
quo  fcftum  fuum  honorare  cogitant ,  iaho-  frH"«m 
neftant  valde  :  fontes  enim  abfulvere  &  ju-  "tebrtttit. 
fto  judicio  eximere  perinde  eft  atque  homi- 
nem  incerficere.  Sed  lic  folebant  tamenfua 
fefta  celebrare.  Hujufmodi  ahquid  eft  in  na- 
rahtio  fefto  Pharaonis ,  cum  promo  gratia 
principiscarcereliberato  &  veteri  dignita- 
tireftituto,  piftor  fufpendio  vitam  hnivit. 
Genef.*o,2.i,zi.  Vidc  etiam  quomodo  He- 
rodes  fua  natalitia  Iohannis  Eaptifta:  fangui- 
nefardavit.  Sic  olim  principes  fuas  in  Re- 
gno  inaugurationes  carcerum  evacuatione 
celebrant,  &  hominibus  commendact.  At- 
que  hoc  modo  peccatur  oraviiTime  a  noftri 
feculi  hominibus,  qui  fcfta  ,  qua;  maxime 
fokmnia  habent  &  venerantur,  gula,  ebrie- 
tatc  &  luxus  omni  genere  prophanant. 

Pilitus  vero  cum  iefuin  cum  Barraba 
conjungit  ut  akcrutrnm  ad liberarionem  po^ 
ftularet  ,  lubdok  quidcm  hoc  ,  fec\  iniquifli- 
me  tamen  ficit  ,  dum  Crmltura  proprio  ju- 
dicio  innocentem  hoc  modo  cum  inligni 
makfico  con  jungit. 


Iox.59. 


EvaNGILICA.  io4t 

fttalem  inrem  in  eo  :  caBigntum  ergo  enm  dtmittam, 

2}  Atiiiiins~l*bani  rocibusmagi.ts .  te.entes at tffe iruiifgcretur :  &inralcfe- 
bant  roceseorum  acprimariorum  Sa<er<lotum. 

I  o  H.  cap.  18,  a  vtrfis,  aifinem  Capitis. 

39  Eft  autem  pebit  eonfuetudo  ut  ttnum  dtmittam  nbis  tn  P.ifcha  :  vuliifnt  ergo 
dimittam  1  obu  regem  illum  iudttorum .? 

40  Clamitarunl  autem  rurfum  omnesjicentes  \  Kcqu.tquam  islttm ,  fed  Barab- 
bam :  Er.it  autem  iile  B^rabbas  latro. 


A  N  A  L   r  S  I  S. 

IVdex  arguirut  a  relato,  fcilicet  uxore;  itcm  3b  ad 
"junclafpeciali  feflione;  itemnuncio&  a  forma 
nuncii  ,  ne  rem  baberet  cum  jufto  illo ;  cjuod  a  te- 
Itimonio  divino  confirmat,  quod  multa  paffa  eflet 
pcrinfomnium  ,  quoditem  amplificaturabadjun- 
ito  tempore,  nempe  interdiu. 

Vtrf  20.  Deinde,  proponitur  perfuafiout  Bar- 
rabbasad  vitam  &  libertatem  poftularetur  ;  fubje- 
ftum  occupans  huiusperfuaConis  tft  i/ltbs,  caufa 
efHciens  ptincipes  Sacerdotum  &  Seniores:  pcrfua- 
Co  diftributione  totius  in  partes  dckribitur.ut  Ba- 
rabbam  ad  virani  bc  libeitatem.Chriftum  admoi- 
tem  poftulaient. 

Vtrf.  11.  Cujus  perfuaCnnis  efFe&um  eft  quod 
plebses  hacperfuafioneChtiftum  ad  mortem  ex 
petcbatabfolutoBarabba :  cujuspetitionis  occafio 
proponitur,  qaod  alterutrius  cis  optionem  dcdi: 

L*c.  Vtr/lzo.  Pilatus  advocat  ludaros  ;  quoo 
fuo  fine  arguirur,  ut  Chriilum  liberarent :  &  am 
plificatur  adjjn&o  tempore,  quod  fecundo  ho. 
fecir. 

yirf.1l.  Cujns  convocationis  adjurftuin  eft 
quod  in  prion  fcntcntia  mancntcs  lllam  vche- 
tneniius,  quam  priu-<,  urgcnt. 

Vtrf  12.  FilaiiitiidiumChtiftum  a  morteexi- 
mcndiamplficatur,  quodtertia  vicc  hoctentavit: 
quod  ab  adjunccaCuifti  innoccntia  ,  quod  ad  ca 
pitalecrimen  attinet,  confirmat  fyllogifmo  dif 
juncto  :  fi  ,  ucvosdicitis,  rcusfit,  autcapitis,  aut 
yirgarum  reus  cft  :  Non  tft  capitis;  quamobrcm 
virgis  cifus  dimitendus  :  propoiitio  decfl  :  aflum- 
piio  &  conclufio  exprimuntur. 

Vt,fzs.  Hujus  fententiar  ad|unfium  eft  perti- 
nacior,  quani  prius,  plebis  &  principum  impoitu- 
nitas. 

METAPHRASIS. 

Pllatut  tgitur  cup:ens  Chriftum  morte  exi- 
mere,  t£  fnjpicans  lutUos  non  tam  abfur- 
dosfore,  ut fumme  facinorofum  Chrifio  prt- 
ferrent,  Chrislum  cv.m  Barabba  c.mjugavit, 
dicens  :  Ex  dusbtu  tsits  Barabba  &  Iefu  nt- 
rum  vultts  v:bii  ut  dimittam  ,  lefum  regem 
lutUorum?  tlli  vero  clamabant;  non  hunzfed 
Barabbam.  Erat  autem  Barabbai  latro.qut 
cum  jedttiofui,  tum  homtcidafuit. 
M  » 1 '  «•  Ipfomet  1U0  tempore  (qito  Pilattu  pro  tribu- 
19.       nalt  :n  Cnristi  caufa  &  judicio  mcorruptum 


&  integrumfe  redderet)  uxor  ejus  ,  qua  iUi 
tam  arcio  vmculo  conjttncia  non  nift  ejtts  bo- 
num  expetere  judicari  potuit  ,  ad  iUum  mi- 
ftt  hocfere  nuncio  :  Cave  fit  non  modo  ne 
tradai ,  fed  ne  minima  injuria  afficiat  iUum 
tam  infigniterjuslum,  quijam  retu  coram  tc 
ccnfisitt :  multa  etenim  per  tnfomnium  ma- 
gnojamdie  (quod  infoleni esl)  proptcri'Jum 
miaue  tratfatnm pajfafum.  Sacerdvtum  vero  l3t 
irmcipes  &populifemores  fubdentes  Pilatum 
ad  Chrijium  abfolvendum  vel  hoc  nuntio 
f.icium  propenfiorem  ,  plebi  (  cujtu  aitram 
Pdatum  fciebant  captare)  fcdulo  fuade- 
bant  ttt  Barabbam  ad  vitam  &  Ubertatem, 
Chriflnm  ad  mortem  poslularetj.  Quibat  u 
p.  afts  refpondeni.dtxit ;  qiiem  ex  dttobtis  hbe- 
ratttm  vultii  ;  quidfiet  Christo  l  Abfurdum 
cntmforet,  Barabba  dimiffo  tam  nobili  latro- 
ne,  Chrtsuim  admortem  ufque perfequi.Pila-  Lvc.20, 
tu- •fiiu.ida  veluti  vfttatione  ex  HudioChri-  11. 
flum  morte  eximend: ,  iUos  tterum  advocat, 
jui  de  eorum  volunt:.te  in  Chrisium  interro- 
rans  iUos  obftinatiores  offendit ,  qucd  ingemi- 
nato  clamor e  illum  crucfigendum  tefiattfnnt. 
Repulfam  patiens ,  tertio  tUorum  animos  exci-  tx, 
tat,0>  lUortim  confcient tas pufat  appeUatque, 
dicendo;  Siquidem  nihil  morte  dgnum  ad- 
miferit  caiiigatum  tUttm  dimittam.  Tum  „ 
principes  cum  plebe  conjunclts  vocibns  ,  iifque 
magis  adhtic  quam  hactenm  intentts,  perten- 
debant  ut  in  crucem  ageretur  ;  quorttm  tm- 
portunitate  viSus  Pilaitu  eii. 

P  R  A  X  I  S. 

QFiwOTa.DcodivimtusFiliifuiinnocentiam 
>— I  tellificantc, contrana  Iudzorum&  Pila- 
ti,  de  Chnfto.iut  morte  damiunrlo  ,  aut  ab 
eadem  abfolvendo  ftudia  oftenrluntur. 

r  Dei  divinitus  de  Filn  lui  innocen- 
Partei)     tia  tcftimonium. 
funt,")   Contranum  Chriftum  mortc  da- 

L    mnandi  &  abfolvendi  ftudium. 
Inpriore  confiderandum  ,  quam  ampinm  M*tth. 
ccftinionium  lioc  eft  de  Chrifti  innoccntia,  \"  •"• 


itxorii  Pi- 
l.tii  At 
Cl>tijh  te- 
jl;mcniiim, 


.«Tu.rmXf 
a  muliere, 
e.iqne  zen- 
tiii, 


Et  f:rr  m- 

jvmmttm 

frtUtmt. 


ideo  ™fi- 

cne  n»Qtt 

PiUfjpm 

tribun.rli 

JiJcnte,flt 

tiAlum. 


104&  H     A     V.     M 

Quod  enim  nuncio  miffo  fignificat  uxor 
ejus  nihil  Pilato  efie  deberecum  Chrifto,  | 
non  modo  ut  lllum  morti  non  adjudicet,  fcd 
ut  neminimacx  parteeum  violet  ;  occur- 
rit  Pilati  mariti  comipto  judicio ,  qui  illum 
mortc  indignum  pronuncians  ,tamen  tan- 
quam  tementatis  cV:  imprudentiaj  reum  con- 
demnare  conftituit  &  fl.igris  afficere  ,  quod 
regem  fe  dixerat  effe.  Huc  accedit  formula 
loquendi  A^ti»  wai»  ,  qua  eximiam  &  fin- 
gularemejuseffejuftitiamindicavit;  ut  non 
cancum  eum  infontem  in  judicio  pronuncia- 
rit.fed  a  peccatoribus  exemptum,eorumque 
ccnfu  &  albo  expungendum. 

Iam  vero  cum  quod  fcemina: ,  &  quidem 
gentilis ,  teftiraonium  lit ,  ipfius  teftimonii 
fidem  elevare  &  imminuerepoffe  videtur; 
Euangelifta  cjus  autoritatem  tuetur,quod 
divinitus  emiffum  fit.Nam  cumilla  teftimo-j 
niurn  dicat,  qua:  Chrifti  ignara  fuit.non  aho 
referendum  eft,  quam  ad  Deum  ,  qui  arcana 
retecit.  Nec  fidem  labefaclat  quod  fcemina: 
teftimonium  lit ,  cum  Sarx  femel  Deus  quid 
abAbraham  fieri  vclit  revelavit,potius  quam 
Abraha?,  de  ejedlione  Ifmaelis  :  &  Sampfo- 
nis  matripotius  quam  patri:  cumetiam  An- 
na;  de  Chrifto  teftimoiuum  undique  plenum 
autoritatis  fir.  Sed  fidera  auget  quod  conjux 
in  irapcrio  mariti  mincns adverfus  viru  fuum 
pro  peregrino  teftificata  eft.  Sed  nec  fidem 
labefactat  teftimonii ,  quod  gentihs  hoc  fa- 
eit ,  cum  illud  ipfum  potius  fidem  augeat, 
quod  externum  teftimonium  gloriofum  effe 
folet.cum  abhoftibus  infenfis  (quales  erant 
Romani  Iudxis)  redditur. 

Quodautem  perinfomnium  hoc  accidit, 
illud  (tantum  abdr  ut  fidem  detrahat  )  divi- 
num  cffe  confirmat :  cum  Dcus  Nabucho- 
donofori  &  Pharaoni  hoftibus  Ecclefix  per 
fomnium  fe  revelarit.  Apparet  etiam  ex  A'«- 
mer  n,  6.  &  multis  exemplis  effe  hunc  ex 
duobusalterum  revelandi  fui  modum. 

Denique  fidem  auget  &  autoi  iratis  pondus 
addit,  quod  hoc  Pilato  pro  tribunali  fedente 
facium  lit.  Perinde  cnim  eft  ,  ac  fi  Deus  in- 
ciinatis  ccelisdefccnderet,ut  pro  Filiifui  in- 
noceniia  teftimonium  diceret.  Verum  qui- 
dem  cft  Pilato  &:  aliis  in  promptu  fuille  hoc 
teftimoniumeludere ,  dicendofoeminarfen- 
tentiam  fuiffe,  &  fomnium  fuifle  ,  &  illam 
fomniatricem.  Sed  interim  pii  &  fideles  o- 
mnes  folidum  hinc  gaudium  &  confolatio- 
nem  habenr,quod  fcmnt  ChriftQ  pro  noftris, 
non  fuis  &  propriis  pcccatis  mortuum  effe, 
iplis  veritatis  adverfariishoc  teftificantibus. 


O     N     I     A 

Hinc  ctiam  confolationem  eximiam  per-  v,„JttM. 
cipimus  ,Deum,  qui  pollicitus  eft  noftram/5/,in«. 
juftitiam  &  juftam  caufam  tenebris  dcmer- 
fam  in  apricum  Si  meridiem  educere,  multas 
rationes  hab:re  quibus  hoc  perficiat ,  etiam 
per  veritatis  juratos  hoftes:  ut  non  fine  cau- 
i\  Chriftus  dixerit.li  hi  taceant,  lpfos  lapides 
de  fe  teftificaturos  .  Quamobrem  tamctfi 
nullx  rationes  apparent,  Scc-  tamen,  &c. 

Deinde  videmtn  hoc  loco  uxorem  a  Deo 
divexatamfuiffe  pro  peccato  vin.  Vide  hi- 
ftoriam  exitus  filiorum  ex  vEgypto  :  item 
Matth.  15.  mulierem  Cananeam. 

Denique  ,  &  illud  notandum  eft.Doroi- 
num,  relidtis  ludxis.delegiffe  libi  teftem  in- 
ter  gentes,&  quidem  fceminas,  quod  indicio 
erat  glorix  lpfius  &  velutipropitiatoriidifcef- 
fum  parantis.Vide  Erech.Sic  cu  Deus  fxpius 
cumfccminis  communicatquod  viroscelat; 
cum  iis  qui  ex  media  plebe  lunt ,  qua:  illis 
fubducit  ,qui  rerumin  Ecclelia  potiuntur, 
nos  pudefacere  deber  &  caufara  refipifentia: 
prxbere. 

Seqttitur  pars  nltera  de  contrariis  ftudiif, 
&c. 

Interim  dum  hrc  aguntur,  primores  Ec-  Mattit. 
clefia:  ,  populum  aut  ad  Chriftum  abfolven-  20. 
dum  propenfum  ,aut  certe  quo  fe  verteret  P"n"f't 
nefcium  ,fol!icitant  ut   Barraba  abfoluto  ,  Dnmn"t 
Chriftum  ad  mortem  poftularent.  Marc.  15,  mtnltj i 
ir.  Sciebant  enim  Pilatum  fuiffe  popularem  ^Ws/frt 
&  populi  gratiam  aucupaffe  ,  eoque  mtlhm pemlent. 
effe  ad  Chriftum  interimendum  viam  magis 
compendiofam  ,  quam  fi  populum  adverfus 
Chnftum  exuIcerarent.Et  hoc  quidem  vitio 
fere  Principes  laborant,  qui  vero  timore  Det 
perfuli  non  funt,  ut  a  populo  fibi  timeant.Se 
illiphcereftudcant.  Vide  Herodem  Acior. 
11,5.  Hinc  eftutpopuli  ftudiis  veladbo- 
num  aliquod  magnum utantur ,  vel  abutan- 
turad  fingulare  aliquod  malum  perficien- 
dum.  Et  cum  dicit  populura  ab  illis  concita- 
tum  effe,  illos  videtur  fluftui  rr.aris  compa- 
rare,  qui  impelliturquolibet  venti  moraen- 
to  &  lmpulfione  vel  m  hanc  vel  in  lllam  par- 
tem ,  vel  antrorfum ,  vel  retrorfum  :  itetn 
utribus  rcfte  comparantur  ,  qui  infiati  intu- 
mefcunt,&  rurfus  femoto  fpiritu  daccefcunc 
&  inanes  redduntur.  Quamobrein  caute  ple- 
bi  circumfpiciendum  eft  ,  ne  fe  a  fuis  cujuf- 
cumque  generis  ducibus  abduci  patiatur: 
atque  ut  Iehofua:  exemplum    prmcipibus 
proponendum  eft  ,  qui  affirmat  fe  miiiime  a 
j  cultu  Dei  defecturum  ,  utut  alii  omn.es  hoc 
faciant  :  iic  populi  cxemplum  imitandum 

apud 


Ev/NCEIICA. 


J?43 


Veif:i 


>IUI. 


1eremiam,qui  cum  aproceribusdamnatum 
liberarunr ;  itcm  qui  lonathanum  motti  a 
patre  regc  addictum  vindicarunt  ab  exitio. 
Poftquam  populus  in  Sacctdotum  fentcn- 
p*'  ...  tiam  pertraitus  fuiflet,  rurfusab  iis  lubmif- 
y,,,j,'  fus  videtur  ut  Chriftum  ad  mortem  poftu- 
larcnt :  quibus  a  Pilato  confpeiftis  ,  itatim 
Pilacus  illos  anticipat  &  quxrit  quid  tan- 
dem  definierint  dc  optionc  illisdata:  mal- 
Ientne  Barabbam  an  Chriftum  dimitti  ;  hi 
cum  Barabbara  ,  non  Chriftumabfolvi  cu- 
percnt,  ilicoPilatus  rcgcrebat  abillispcr- 
cun&ans ,  quid  Chrifto  fieri  veliut;ac  li  di- 
ceret ;  Tamctli  eo  injuftitix  proceffcritis, 
ut  Barabbam  potius  libcrandum  judicetis : 
tamen  fpero  non  taminiquos  &  ctudcles  ef 
fc  vos,ut  Chriftum  morte  coercendum  cfle 
judicetis.  Hic  rcfpondent  fe  cuperc  Chri- 
ltum  crucifigi :  quodfummx  &  crudclitatis 
&  levitatis  fuit,  prarfertmi  cum  fit  vetifimi- 
le  (imoccrtum  &  explicatum  ;  quandoqui- 
dem  Pilatus  hoc  populoattribuat  Chriftum 
ab  co  Regem  appcllatum  fuifle^quofdam  ex 
hisfuifle,  qui  Chtifto  pauloante  tanquam 
Iudxorum  regi  acdamarunt :  nc  quis  pluri- 
mum  fpci  ponat  in  populi  &  plcbis  erga  fe 
ftudiis.Scd  quod  quxrit,  quidxultUfaciam? 
injuftiflimi  vox  ludicis  eft,  &c. 

Hac  fentcntia  abillis  data  fe  ujbduxiiTe 
videntur,  quos  Pilatus  revocandos  duxit, 
hacfpeforte,  ut  quemadmodumlevi  mo- 
mento  in  iilam  fcntentiam  de  Chrifto  ad 


l»c. 

vcrf.20, 

21. 

ll  jw.mi 

fopnlnim 


mortem  poftulando  addudti  funt  ,  ita  non  „ptj»_ 
diilimiliab  cadcm  dcduci  pollcnc.  Hiceo-  tiumvd- 
rum  vanicas  coarguitur  ,  qui  tantopcrc  lii-  '" ■"■ 
dantutpopuli  rudis  &  Deum  roimm-  tj- 
mcntis  auramavide  captent  &  infcdcntur, 
qua:  tam  facile  &:  tam  cito  mobilis  cft.  Sicut 
ctiam  vitupcrandi  funt ,  qui  nimis  a.'gre  fc- 
runt  li  illorum  ingratianonfunt. 

Scd  ilii  majori  vchementia  &  ingcmina- 
tis  vcrbis  Chriftum  ad  mortcm  quxrunt. 
Naturx'  minime  inftaurata:  iniignis  corru- 
ptila  &  depravatio,  qua:  veritati  tanto  raagis 
obfiftit  quo  ill.t  magis  dcfcndi  tentatur.  Vbi 
denuo  notandum  ,  populum  mobilem  &  vo- 
lubilemin  malo  tameiipettinaciorcm,quani 
inbono  conftantiorcm  reperiri  ;  ut  duplici 
nomine  illis  cavcndum  fit,cum  quod  mobi- 
les  iint  ,  cum  quod  in  illa  mobilitate  ad  pe- 
jorcm  partem  magis  propendeant.Vidc^Ic?. 
5, 14.  Quomodo  Petrus  lioc  ilhs  exprobrat. 
Si  igitur  iniquius  nobifcum  agatur  quando- 
quequam  cumfuribus&Iatronibus,  confo- 
lemur  nos  hoc  excmplo  Chrifti. 

Quod  autem  tertio  dicatut  Pilatus  illos  verf.ii, 
allocutusut  Chriftum  mortccriperet  ,ideo  23. 
coniilio  ab  Euangelifta  notatum  eft  ,  utco 
Iuda:orum  infignem  pervicaciam  notante, 
omnibus  elucefccrct ,  quara  jufto  Dei  judi- 
cio  Iudx'i  ab  Euangelii  notitia  refcfti  &  ab- 
dicati  funt.  Interim  Pilatus  de  Chriftofla- 
^ris  cafti^ando  cogitat,&  ad  prius  illud  cou- 
liuum  luum  animum  adjicit. 


I  o  H.  cap.i!),  a-verf.  1,  adli. 

TVnc  ergo  affumfu  IESVM  Pilatus  &  fligellavit. 
2  Etmilites  contexuerunt  coronam  efpinis,  &  impofucrunt  ipfuts  capiti,  & 
palliojiurpureo  ir.duerunt  eum. 

3  Et  dicebant;  Ave  rex  lud&orum.  Et  bacillis  ettm  c&debant. 

4  Prodiit  ergo  rurfum  Pilatusforas ,  &  dtxit  eis ;  Ecce,  adduco  vobis  eumforas, 
M  voveritis  menullum  in  eo  crimen  invenire. 

5  Vrodit  ergo  IESVS  foras ,  gerens  Jpineam  illam  coronam ,  &pttrpureum  illtd 
pallium.  Et  dixit  eis  Pilatus;  Ecce  bomo. 

6  Quumautem  intuiti  effent  eumprimarii  Sacerdotes  &  corum  mtniflri ,  cla- 
tnitarunt,  dicemcs,  Cruciflge,  cruciflge.  Dictteis  Pilatus ;  Acapiteuim  vos ,  &cru- 
ciflgite,  ego  enim  non  invcnio  in  eo  crimen. 

7  Rejpor.derunt  ci  ludti ;  Nos  legem  habemus ,  &  fecundum  legem  noslram  de- 
let  mori,  quia  Eilium  Deifefedt. 

S  Quum crgo audi vijfet  Pitatus huncfermonem , magis n.etuit. 
9  Et  rurfus  ingrejfus  eil  in  Pr&torium,  &  dixit  IESV;  Vndc  es  tu?  IESVS  aittem 
rejponfttm  ei  non  dedit. 

Qjjqqq  cj  I»  Dt- 


"V.  Dicitergoeimtm  MMnollo^uerl?  «ef<»mefotefatmb*betecm*. 

acndite    &potcll.itemhaberetcdtnuttendi? 

5         ReZLt  1ESVS;  Non  baberesooteitatm  adrcrjum  me ullam   ntfi  hoc  fifri 


A  N  A  L  Y  S  1  S. 

■C  Ffcftum  Pilati  erga  Chriftum  narratur,  quod  il 
Mumperfuoshaoresvirgiscxd.bat. 

Vt.fz.  Per  miUtes  ludificabat:quod  fu.s  paiti- 
bus  dc-laiatut ;  primum  quod  plexa  corona  lp.nea 
mamcapitnmpoUant,  quod  purpura  cum  m- 

*"£/>  Quod  regio  tituloiUum  falutabant,  apud 
tLtb.  flexis  gen.bus.ubi  etiam  indunt  Lffiin  ma- 
»at  dextram  arundinem.  Apud  M^  eadem  ca- 
pucillifciiunt:  item  illum  confpucbant  Quxo- 
mnia  exaggerantur ,  quod  in  prxtono  hxc  fafta 

^ttrf.  +.  AUud  cffeftum  Pilati,  egreffus  ex  pw- 
to-ioa.gui.ur,  ut  illum  Iudxis  innocentem  de- 

*  VtoT.S.  AliudeffeaumPilati,  edudio Chrifti 
ex  prxtorio :  quod  fuo  fine dcclaratur  ut  virg.s  cx- 
fi  &  lud.ficati  commiferatione  movercntur. 

Vtrf.b.  Cujusadjunaum  eft  importunus  cla- 
morprincipumface.dotum  &  fateUi.um  corum, 
urChriitus  incruccm  agatur.  Cujus  nem  ad,uh- 
flum  quod  Piiatushujus  pcenx  jgffff"™? 
ludxos  rejicit ;  quod  arguitur  a  dtffentaneo  ,  quia 
ipfehocpwftaienequit:  quod  .tem  arguuur  ab 
adjunc^a  Chrifti  innocentia,  qtis  confirmatur  a  te- 
ftimonio.nempeconfcientixfux. 

/-../.7!  Cujus  refpcnf.  adjun£tum  eft  Iudxo- 

lum  tefponfum ,  illum  mor.is  leum  effe;quod  con- 

1     -.  .     i._._      -..-.,4  M-i  nhi>mii>;  ellet 


fruamcbrem  lefum  acceptum  inprttorium. 
tocumjuri  exercendo  facrum.inditxit.  Etpri- 
mum  qtiidem  nudatum  &  exutum  vesttbtis 
virgts  crudeliter  adendum  curavit :  posi  mi- 
litum  cohortem  coegit ,  quorum  fmguli  in  lefii 
ludificandofuum  veluti  fymbolum  conferrent. 
Hiprimiim  coronam  ex  fpinis  contortam  con. 
ficientes  illam  venerando  ejus  capiti  non  ftnc 
viadhibitaimpofuerunt.  Deinde   vettepur- 
purea  (qui  color  Regtbm peculiaris  effe  fulet) 
tUum  induunt ,  Matth.  in  dextram  manum 
fceptri  nomine  arundinem  inferunt.qua  evulja 
lUitts  caputferiunt.Jaciem  confpuunt  ,&  fiexts 
poplitibus  illii  Regis  titulofalntant.Chrisio  ad 
hunc  modum  criideltter  &  ignominiofe  acce- 
pto.Pilattts  iterume  pr&torio  prodiens.dtxit  il- 
lis;ecce  eumforas  duco,  ut  inteUigatts  me  nul- 
lum  capitale  crimen  in  illo  deprehendere.  At- 
que  ita  lefum  foras  duccns  corona  jfinea  redi- 
mttum  &  purpurea  vesie  indutum  coram  11- 
iufisitt ,  lUosfic  aUoqiiens;  Speclate  hominem 
mifeUnm  ,  cjuo  mhil  contemtius  effepotesi ,  ut 
nihilffit  cur  a  regio  titulo,  qiiem  vendicat,  vo- 
bts  timeatis  ,  nnaque  inteUtgatis  vobis  honori 
nonfuturum  homuncionem  tam  abjeftum  & 


TJ^oS^X^&^  «**•  ™**  H™  ^rnitofumtorro 
K^KffiaS*  ,  quia PUii  Dei ho-  \perfequi  :  vtdetts  etenimfanguinemadentem 
1  _-i  ■  ..:-j:„»„;r  „„.,  a.V,n  nnam  marionis  loco  haberi.Sjuem  cum 


i.oremf.bivindicavir 

Vaf.%.  Cniusaccufationis  eftcftumeft,  quod 
Pilatus  maeis  timuit. 

rerf?  Cujusmetuseffc-tum  eftredua.oChrr 
ftiinptxtotiumjquxfuofinedeclaiatur.utpoiioa 
Cl.riftoquxreretundeeffet:  cujus  ad,unftumett 
filentium  Chrifti. 

r-trf.io-  Silentii  adjunftum  eft  al.a  quxftio, 
cut  non  refpondet;  qux  arguitur  ab  ad junfta  P.lat. 
ootcftate  condemnandi  aut  abfolvendi  Chtiftum. 
Vtrf.ti  CuiuseffeftumeftChtifti  icfponfuin 
a  difuarato ,  effe  in  poteftate  Patris ,  non  ig.tur  in 
illius  poteftate :  Cujus  voluntatis  Dei  in  tiadendo 
filium ad  mottem  adjunftum  arguit.Iudx  &  lacer- 
dotum  pcccatum  qui  Chriftum  prodiderunt ;  & 
amplificatui  compaiato  minori ,  peccato  lcihcet 
Pilati. 

METAPHRASIS. 

CVm  Vilattu  hoc  artificio  conjngandi  Ie- 
fum  cum  Barraba  non  profecijfe  fe  intel- 
lexit,  ad  Chrislum  morte  eximendum ,  altam 
■viam .  qiia  iUud  obtineat  aggredttur,  non  mi- 
nusinjuflamji  Pilatum  fteHes :  tametfi  ad 
Vetim  oculos  convertendo  ,  qui  noilrapeccata 
mptrfnafilitfui  expiare  vdtiit.juliifimam- 


non  alio  qnam  morionis  loco  haberi.&uem  cum 
principes  Sacerdotum  una  cum  lUorumfateUi- 
tio  vidifjent ,  tantum  abesi  ut  commiferatione 
ducerentnr,  ut  in  inconditos  clamores  erumpe- 
rent  lefum  ad  crucem poHulantes.&utbtu  Pi- 
latus  :  Si qiudem  tantoftudioferimimtUii  cru- 
cifigendi ,  agedum  vos  ilium  in  crucem  agite : 
me  quod  attmet ,  religio  mihi  eft  hoc  facere, 
cum  mortis  caufam  nuUam  in  iUo  comperiam. 
Ad  qiiem  IucUi  .-Jitibiparumjufia  canfayi- 
deatnr  tlium  morti  adjtidicandi,  cjuodregiam 
dtgnitatem  arrogans.UJkin  Csfdre  majeilatis 
reus  ftt ;  age  iUum  porro  rccnminamiinex  le- 
ge  enim  nojira  ,  qu*  eadem  Deiesi,  mori  de- 
bet ,  quodfe  Dei  Filtum  profitens  in  eum  bla- 
phemus  extitit.  §uo  audtto  Pilatus  magis 
quam  antea  timuit ,  nefententiam  mortt,  1» 
tUum  dicens ,  in  aliquem  deorum  fuorum  hu- 
manaforma  coelitm  defcendentem  eademfen- 
tentia  inctirrerct->.  Quamobrcm  m  prs.tonum 
regrejfiu.a  lefu  unde  ejjet percunSatur.Cm  Ie- 
ffts,  ut  agnus  coram  tonfore  fuo  mutus  agno- 
fceretur,  &■  nt  nobu  libertatem  loqttendi  apud 

Deum 


8. 


10. 


II. 


Vctf.  I. 
Chnsli 
flagcUj:io 
injtiHe  A 
Pilato,  /* 
Jlr  ,i  Dto 
inflift*. 


E  V  A  N  O 
Deum  acquireret ,  ne  verbum  quidcm  rejpon- 
det.  Ad  qttem  Pilarus ;  mihi  non  resjondes? 
me*m  anthorttatem  tanttlli  jicn  facis  t  an 
ignoras  penes  me  effe  te  aitt  abfolverc  ,  aitt 
morte  afflcere?  Adquemlefus  ;  Vtcumquem 
alios  ,  qtti  facinorofi  funt ,  potejlatcm  haberes, 
in  me  tamen,  nifia  Patre  concejjam  ,  nttllam 
hnbiturusejfei  ;  ecqtie  tpfo  tttcitmquetupoz- 
nam  tnjufU  tradationts  non  ejfttgtes  ,  tamen 
Ittdai  &  Iudti ,  quorum  opera  m  manits  ttias 
conclufus Jum,  gravius  hoc  ipfojudictiim  fubi- 
bunt ,  quo  majorameicognofcendi  adminicula 
ttcceperunt. 

P    R  A  X   I  S. 

SVmma,  PilatusChriftum  mortis  fenten- 
tia  pcr  rlagellationem  Sc  ludilicationem 
liberan  cupiens ,  reclamancibus  Iudaris  & 
novum  crimen  (quodfe  Filium  Dei  dixerat) 
intentantibus  ;  novum  de  Chriftocxamen 
init. 

fSinuofus(Tcd  irritus)Pilati  de  Cliri- 
ftoa  morteliberando  conatus. 
funt,,j  Pilatusnovumexamencum  Chri- 
L  ftoinit. 
Tametfi  Iudsi  in  Pilati  feDtentiam  de 
Chrifto  flagcllando  ut  morte  libcraretur 
non  conceflerint ,  fed  contra  magnis  latcri- 
bus  &  valido  clamore  rcclamarint  :  Pilatus 
tamenaliquafpe  duftus,  fore  ut  rc  perfedla, 
aut  miferationeadverlus  cum  commoveren- 
tur,  aut  certe  ita  contemtui  habercnt,  ut  de 
co  interficiendo  non  amplius  laborarcnt; 
Chriftum  virgis  cardcndum  curat,  qux  cum 
fecuri  Romano  Prartori  a  li&oribus  prxfer- 
ri  folebant ,  ad  dupliccm  pcenam  capitis  cV: 
flagellationis  adverfus  criminofos  indican- 
dam.  Hic  eft  igitur  alia  inlignis  injuria,qua 
Pilatus  Chriftum  affecit.  Prior  eft,  qua  illum 
cum  Barabba  confociaverat.Sc  Iudaris  optio- 
nem  dcdcrat  illumnean  Chriftum  dimitti 
vellenr.Altera  eft  quam  Euangelifta  imprx- 
fentiarum  commemorat.  In  quo  tametli  Pi- 
latus  lingularem  Chrifto  injuriam  facit:  ta- 
men  Deusfummus  Iudex  (cujus  pcrfonam 
hic  improbus  referebat)  nullam  facit ,  cum 
Chriftus  noftram  perfonam  fuftinens  hanc 
infequentem  de  morte  pcenam  commeritus 
erat ,  utpotc  qui  noftram  perfonarn.peccata 
&  reatum  induerat ;  adeo  enim  calicis  ejus 
exfugendi  parsfuit ,  ut  nifi  lllam  hauliiTct, 
plcnam  rcdcmptionem  confcqui  non  potuif- 
(eailis.  Quapropter  incomparabili  provi- 
dentia  Deus  juftiflime  hanc  pcenam  Chrifto 
imponit,  quam  Pilatus  injuftiflimeinflixit. 


i    t    i    c    /.  1045 

Cumcnim  commcriticflemus  ut  &hac  vita 
inhonorati  vivcrcmus,  &  poft  futura  pcrire- 
mus :  Chnftum  oportuit  utrumquefacino- 
rolorum  fupplicium  fdbire,Ut  nos  ab  ira  Dei 
cum  hac  tum  futura  vitacximercmur.  £/*«'. 
53,5 .  uc  cnim  pro  fccleribusattrituscft  ,  fic 
iniquitatibus  noftris  vuhicratus  eft.  Et  qui- 
dem  rcputandumcft  has  virgas  ira  divma 
tmctas lpfam  etiam  Chrifti  animam  pcrtran- 
fifle  &  vclutifcorpionibus  afHidam  ,  pcne- 
traflc. 

Dcindepii  fingularem  hinc  confolatio-  y„ie  cm. 
nem  habent.  Cum  enim  alterutro  vcl  uuo-foUtm  *d 
que  fupplicii  generc  propter  Cbriftum  mul-pioiredit. 
ftcntur ,  hinccapitisdiminutionc  ,  flagris, 
carccribus ,  aliifque  probrolis  &  turpionbus 
cruciatus  gencribus ,  iftinc  mortcple&an- 
tur,  aliquando  etiam  utroque  limul ,  confo- 
lari  Sc  confirmare  eos  debct ,  nos  utrobique 
Chrifto  fimiles  efle  &  llli  conformari;  coque 
nos  beatioresefle  quoveritatis  ergo  ad  il- 
Ium  pcrpcflionum  gravitatc  &  conformita- 
tc  acccdimus.  Nec  dubium  eft  quin  Apofto- 
li,  Acl.  5,41.  &  Paulus  .^#.16,15.  minficam 
exfuis  verberibus  lsetitiam  inde  fuxcrint, 
quod  Chriftum  eodem  modo  exccptum  fuif- 
fe  recordati  funt ,  adeo  ut  media  nocte  can- 
tarcnt.  Hinceft  quodPaulus  Gal.6,\-j-  glo- 
riatur  fe  geftare  in  corpore  fuo  ftigmata 
Chrifti.  Hinc  fumma  gloriatio.  2  C0r.11, 14, 
15.  Vulneraaccipere  Rcgis  caufa  in  bello 
honori  ducitur,eoquepaftim  oftcntantur  ci- 
catrices:  fcd  cum  Rcge  vulnus  accipere  & 
in  vulneribus  ei  conformari  gloriolius  eft. 

Poft  ut  contemtum  aut  commiferatlonem  Verf  . 

adhuc  majorem  Iudxis  moveret,  inftarmo-  inHign* 

rionis    aut   infani  illum  traftare  militibus  ChriMln. 

mandat ,  aut  certe  permittit.  Docet  enim^"'"^ 

Davidis  apud  Achizum  Regem  Philiftxo- 

rum  ementita  infaniaviam  eflecompendio- 

fam  (carnis  judicio;  ad  miferationem  com- 

movcndam  &  mortis  pcriculo  eximendum, 

li  quis  pro  morione  aut  infano  habeatur. 

Hoc  idem  declarat  fratrum  Chrifti  in  ipfum 

machinatio,qui  quo  cum  illum,cum  fe  pra:- 

cipue,  quos  in  Chrifto  periditari  arbitran- 

tur,  periculo  liberarent:  manus  Chrifto  tan- 

.  quam  infano  injicere  conati  funt.  Primum 

igitur  tota cohors in  prauorium  ad  Chriftum 

ludificandum  cogitur. 

Euanseliftaigiturfummam  f.  ,■     „ 
o    •  j-     -ir  ^i    -n- )  Adjuncto. 

&  indienillimam   Chnfti<  ra- ;n 
,  j-a  °  ■  1  Eftetto. 

ludihcationem  notat  ^ 

Primum  igiturut  Chrifti  animam  fannislf""'"''- 

&  ludibriisfatiarent ,  totam  cohortem  co-'"  ""!,"' 

CLqqqqqi  gm.t,*"'"' * 


104!?  H     A      R.     M 

<nint,ut  unufquifque  ad  hanc  ludificationera 
veluti  fymbolum  fuuni  conferret  ,  ne  quid 
deefTet  quod  Chnftum  conrumeliaafficeret. 
Alterumadjunftumefthabitus.quiitainfti- 
tutus  &  compoiitus  cft  ,  ut  parte  una  Re- 
f  ium  numen  rcferente,  altera  omnia  per  lu- 
dibrium  ticri  intclligeret  quifque.Nam  coc- 


o     N     I     A 

Haec  cum  prxcipue  notanda  ilnt ,  turn  j„fiie„t;j 
alia  pleraque  funt ,  qua:  non  inutiliter  (tan-  infintti 
quam  in  tranlitu)  notari  poffunt.   Nempc  >»<pie>im 
Ethnicam  effe  impiorum  hominum  confue-  '"• 
tudinem  ,  prancr  jus  velfontem  ludificari: 
milites  folere  vel  maxime  in  hoc  genere  iu- 
folentia;  peccare,  &  (icarios  :  unde  illud  Ba- 


Vetfs. 
Inntili- 

tum  gctli- 

l»"  Crf*- 
8is. 


cineam  fcu  purpuream  ,  quod  hi  colores  fi-  |  ptifta:  ,  prMr*  2\g.tnicr,-n.  Luc.),i4.  Chrifti 
nitimi  effcnt,  feu  paludamentum  induentes,  regnum  fpirituale ,  &  Chrifti  Miniftros  pur- 
qua  vefte  Re<»es  folcnt  vel  armati  fuperin-  '  pura  coccinoque  aut  fplendidis  veftibus ,  ut 
dui ,  prima  fpecie  illi  rcgium  honorem  de-  Herodes  fecerat  Chrifto,  veftire,  effe  Chri- 
ferre  vidcntur.  Sed  cum  fpineam  coronam,  ftum  ludificari.  Sed  longum  effet  iter  ad  lfta 
lif  num  fcilicct  pro  auro,  fpinas  pro  gemmis   omnia  perfequenda. 

capitiimponunt ,  &  calamum  arundineum  |  PilatusdenuoChriftum  educit,&  alio  tc-  Verf*. 
manu  dextrae  inftar  fceptri  inferunt,  ilico  j  ftimonio  innocentia:  abfolvit,  ut  plurimis  ^f"'" 
produnt  omniaperludibriumfieri.  j  Chrifti  a  mortis  merito  abfolutiombus  nos  j,fnlnti§ 

SequunturefFecta,  qujefunt  itera,ut  ha- I  plurimas  meritiffimas  condcmnationes  ef- 


bitus,  mifti  &  duplicis  generis 

Nam  quxdam  funt  ejus  ge-  f*Convc- 
neris  qua:  cum  fubditorum  cr-  <(  niunt. 
gafuum  RegemoiFicio  (_Pugnant. 

Prioris generisj  Illum  regis  titulo  falutant. 
fuut,  ouod    "l  IIli  ad  genua  advolvuntur. 

flllum  confpuunt. 
PoIierioris-gC-J  Eum  ca;duiit  bacillis  in 
neris  funt,  quod  i     facje. 


fugeremus.  Sicut  prius  diftum  cft. 

Deindc  eodem  carnali  conlilio.id  eft,  dis-  Lvc.3,14. 
bolico  ,  quo  prius  ad  Chriftum  plagis  ca:-  -D''."<" 
dendum  &  ludificandum  impulfus  ert.peroit  Cjvijlum 
ji         /-l   -n  '    ■   •      •'■  1         ciimittcre 

adlitic  Cnnitum  novis  iniurus  onerare.dum 

'  .  '       .    cufiens 

eura  coram  toto  populo  ipmea  coronarcdi-  m«jore 

mitum  &  purpura  &  coccino  indutumludi-  eum  mju- 
ficandum  iiftit  ,  ut  qui  prius  a  cohorte  Ro-  riaaficit, 
mana  irrifus  iit ,  unus  abunivcrlls  Iudxis 


Qiiorum  omnium  furama  &  fcopus  eft  il-  '  fannis  &  dicteriis  configeretur,  ii  qua  popu 


lum  Rcgcm  ndiculum  effc  &  Scemcum,re- 
gnum  ejusfomnium  cffe  &  veluti  phrxnc 
lim.  Denique  tancumabelle  ut  pro  regeho- 


lum  fcdaiepoiVet  &eum  ad  commiieratio- 
nem  flectere.  Sed  quam  rnale  hxc  omnia 
conlilia  illi  cefferunt  ilico indicatur,cu:n  Iu- 


norandus  lit,  ut  etiam  cootumeliisomnibus  '  dasi  non  minusacriter  &  mimice  cum  j.im. 


lrnc\e„t- 
Jirtt  in  cru- 
cc  tolaan- 
txaaxrlcii 
Met. 


oncrandus  iit  ;  ut  vereimpletum  iit ,  quod 
fcriptum  eft  illum  potius  vermem  fuiffe, 
quam  hominem,  &  ejus  faciem  tanquam  lc- 
prainfeftam  velatam  fuifle,  ut  nos,  qui  Dco 
&  Angelis  ludibrio  expoiiti  cile  comme- 
rebamur.hisirrilionibus  eripcrct.  Vidc  Ge- 
ncf.  3,11.  quam  falfeDeus  Adamum  iiridet. 
Vide  lib.T.-j,  verf  ult.  Quomodo  complo- 
dat  manus  fuas  in  impium  Dcus  &  eum  ex- 
libilct. 

Cum  vcro  Chriftus  iic  illufus  iit  ,  qui  eft 
fapientia  Dei ;  cum  ejus  de  regno  fpcs  vana 
&  in.inis  habita  ilt,  cum  nihil  minus  mundo 
vifus  iit ,  quam  quodrcveracrat,in  quo  ta- 


ad  mortcmpoftulentquam  prius.atqueadeo, 
ut  videtur,  vehementius.  Vnde  z/tdemtn  ho- 
minum  confiliis  contra  jus  &  juftitiam  ca- 
ptis  non  modofucceffum  non  psa:beri ,  fed 
a  Deo  malcdici  ,  &  cos  ea  ipfa  rationelibi 
gravius  judicium  accerfcre  ,  qua  Dei  judi- 
cium  adverfus  fe  depellere  conantur :  nam 
dum  Pil.uus  Chriftum  abfolvere  finuoiis  & 
flexuoiis  viis  &  rationibus  conatur,  quo  Dei 
formidabilius  judicfum  efFugerer,&  Chrifto 
majorem  &  atrociorem  injunara  icfert ,  & 
iibi  horribilius  judicium  accerfit. 

Simul  etiam  &  illad  notttndum  venit,  eurn  lufiumtSti 
qui  iibi  ad  minimam  injuftitiam  patrandam  "'T^c 

ctum. 


men  tara  inlignes  glorias  &  fplcndoris  divi-  j  frama  laxat ,  poft  jufto  Dei  judicio  eodela 
ni  radii  reluccbant  ;  cum  denique  Chrifti  1  bi ,  ut  nulla  tanta  crudclitas  aut  injuftitia  fit 
gloria  a  mundo  abdita  iit :  mirumne  nobis  |  a  qua  ipfe  abhorreat.  Sic  Paulus  qui  iibi  pri- 
vidcridebet,  fl  noftrade  xtcrna  vita  fpes  ,  fi  j  mum  permilit  ut  eorum  veftcs  aflervaret 
noftraincoclo  hircditas  &  adoptio  impiis    qui  Stephanum  occidebant,  poft  vel  in  mu 


hominibus  deridenda  proponitur  "r  Vide  ex- 
emplum  Ifmaclis  deridentis  fpem  lfaaci.Co- 
folctur  ioiturnos,  vitam  noftramin  Chri- 
ftoabditam  cffe  :  meminerimus  igiturquod 
fcribitur  1  loh  3,1,1. 


Iieres  ipfe  manus  injccit  &  ad  mortis  fuppli- 
cium  traxit.  Sic  Propheta:docent  (  Amos 
prxfertim)  eos  ,  quiprimo  nonnilimaguo 
prctio  &  rcgre  adducuntur  ut  juftitiam  cor- 
rumpant&  judicium  proflituant ,  poft  vel 

reteri- 


Verf.6. 
^41U  Pi- 

t.lti  inju- 
fillU. 


Pontifi- 
ciorum 
tmr. 


IxdAornm 

impietai 

GrprAta 

anfcien- 

ti*. 


E      V      A      N       « 

vcteribus  calccamentis  id  Ut  admittant  ad- 
duci.  Quamobrcm  danda  opera  eft  ut  ne  vel( 
fcncftram  aut  ctiam  fcneftcllam  iniquitati 
apcriamus,  ne  poft  jamjam  valvas  &  portam 
referemus. 

Inftantibus  &  urgentibus  Saccrdotibus  & 
Miniftris  ut  Chriftus  crucitigcretur,  Pilatus 
ad  prius  effugiuui  fuum  revolvitut ,  ut  ipii 
Clinftum  crucifigant  ,  (i  illum  crucifigi  vc- 
lint :  coquc  etiam  prius  ad  Herodcm  ablc- 
gaverat  ut  aliqua  rationc  fe  a  Chrifti  ad 
mortem  adjudicatione  extricaret.  Quam- 
obrem  hoc  ahud  injuftitix  gcnus  eft  quod 
plerumque  excrcetur  ab  hominibus  ,  qui  ta- 
mcn  fibi  m  fua  injuftitia  abblandiuntur  tan- 
quamccrcgii  juftitir  cultores  eiTent.  Pfi-. 
mum  gcnus  fuit,  quod  leviorem  poenam  im- 
ponunt  quam  quxabaftoiibus  efrlagitatur, 
ut  hic  libi  vifus  eft  juftus ,  quod  Chnftum 
flagris  afrecit  ut  a  mortc  eum  hberaret.  Al- 
terum  cenus  eft  ,   quod  ipli  injuftitiam  fa- 
cere  renuentes  aliis  tamen  ut  eandcm  inju- 
ftitiam  faciant  pcrmittunt ,  exiftimantes  fe 
abfolvi ,  cum  caufa  in  alios  traduCta  ipfi  fe 
fubducunt.  Atqui  jufti  Iudicis  cft  non  tan-  | 
tum  injuriam  alteri  non  facere,  fed  ne  fiat  ( 
cavere  pro  fua  vinli:  ut  ii  non  obliftat  inju- ■ 
rix  ,  tam  fit  vere  in  vitio  quam  quiinfert. l 
Hinc  eft  quod  lobus  cap.19.verf.17.ut  fe  ju-  [ 
ftum  judicem  probet  ,  dicit  fe  fiegtjje  mola-  | 
rc s  iniqui  £?•  prtdam  vel  e  denttbus  e;ut  ex- 
traxiffe. 

Hmc  Uqnet  quanta  cft  impietas  Pontificio- 
rum,c\\\\m  Dei  juftitiamdefcndantfcilicet, 
dicunt,  ipfum  peccatum  permittere.  Nam  li 
injuftitiafit  iu  homine  pcrmittereut  injuria 
fiat ,  quam  non  poteft  nifi  aliquo  fui  incom- 
modo  dedinatejquanto  magis  Deus  injuftus 
cenfcndus  elTet ,  fi  peccatum  quatenus  pec- 
catumeft  permitteret ,  quod  nullo  fuo  in- 
commodo  facile  propulfare  potTet.  Quod  li 
excipiant  nos  pejusfacere^quiDeum  pecca- 
tiautorem  &  aclorem  affirmare  folcmus  ; 
e<rregie  mentiuntur  :  nam  tametli  affirme- 
mus  ea  qux  ab hominibus  mala  fiunt  a  Dco 
fieri:  tamcn  tantum  abeft  utDeus  illa  h- 
ciatquatcnus  mala&  peccata  funt ,  ut  illa 
hocmodo  ne  permittat  quidcm  :  fcddunta- 
xat  quoad  glorix  ejus  vel  in  exfequcnda  ju- 
ftitia,  verin  mifericordiaprxftandainfer- 
viunt,  &  ab  ipfo  deftinata  funt. 

Cum  Iudxi  animadverterent  Pilatum 
pro  ludibrio  &  re  joculan  habuiffe  quod 
Chriftus  fibi  Reoium  nomcn  vindicaflet,  Sc 
co  nomine  magis  irrilione  quam  capitali  ju- 


£     l     1     c     a.  1047 

dicio  dignum  eiTe  ;  dcferta  veluti  priore  ac- 
cufatioue  ad  novam  proliliunt  &  cum  blaf- 
phemix  accufant,  quod  libi  nomcn  FilnDci 
vcndicaflct.S:  cum  mcrtalis  ciTcr.feproim- 
mortah  Deo  vcnditarct.  Simul  etiam  lcgem 
obtendunt  fuam,  Levit.iJ,,i  +  dcblafphcmo 
Iapidibus  obrucndo.  Quod  quidcm,ut  vidc- 
tur,hoc  conlilio  fcccrunt,  ut  li  ulla  falforum 
Deorum  fuorum  rcli<;ionc  tenerctur,  Chri- 
ftum,quem  1II1  ignorarunt.odio  perfcqucrc- 
tur  ,  qui  fe  pro  Deo  ftatucnscorum  ldola 
apertedamnab.it.  \'bi  primumproditur  il- 
lorum  impietas  &  prava  confcientia,qui  non 
quod  gravius  m  Dcum  admiiTum  putabant, 
Chrifto  primum  objiciebant ,  fcd  quodillis 
opportuuillimum  videbatur  ad  Chriftum 
apud  Pilatum  opprimcndum  ,  illud  demum 
intentarunt.  Sic  plerique  hoc  tcmporefa- 
ciunt,  qui  cum  judicem  majore  curadu- 
ci  tuendx  regix,  quam  divinx  Majcfta- 
tis ,  vident ,  accufationem  concorditer  in- 
ftituunt  &  eum  pacis  vaftatx  aut  turbatx 
potius  inlimulant ,  quam  cukus  divini  cot- 

"V'-A    U-  ...  I     KT,       *4^— 

Deinde  htnc  perfpiatur  qiiomodo  bfaipne-  tltm  ,/,/,,. 

mi&  quiDeum  execrantur  tractandi  funt,  /.; pXna. 

etiamli  iltud  ficiant  iracundi  &  inrer  pu- 

gnandum  ,  neduru  cum  fcdatoanimo  &  dc- 

Iiberato  hoc  faciunt,  ut  facile  hinc  lit  inteN 

ligere  quantoreatu  terra  diftineatur,  qux 

nullam  ultionem  ,  certe  nullam  capitalem, 

de  iftiufmodi  blafphemis  fumit. 

Denique,  i.tncliqnet,  adverfus  Ar.tttrhi-  Antitrnj». 

tarios,  receptamfuilTc  apud  Iudxosdc  Tri-  tatu  "■'*" 

r  •  >,        '  ■    r-    ■  '■">■ 

nitate  lententiam.  Nam  non  mhcnntur  nec 
hic,  nec  Ioh.<;,\%.  cffe  Dei  Filium.qui  idem 
Dcus  lit;  Sed  Cbriftum  eum  effc,  qui  homo 
(it,  illuddemum  pcrneganc  ,  &  bkfphemix 
eum  inlimulant. 

Hoc  timore  &  mctu  Pilati  apparct  Chri-  verC  *. 
fti  majeftas.   Cum  enim  rimore  perculfus  Pitfitnf 
erat  hoc  diclo  ,  neceiTe  eft  Pilatumaliquid  '"' ''"'  * 
in  Chnfto  vidiiTe,  aut  ex  fcrmone  Chrifti 


deitate 
Chri 


audivilTe ,  quod  divinx  fapientix  ,  aut  pru-  n,o,,M. 
dcntix  faltem  fpccimen  &  mdicium  prxbe-  ,,.„:  ,v. 
rcr.  Cum  enim  muIraabeofipientifTime  di-^m/. 
cta  Sc  conftantillime  perpcila  ciTe  compe- 
riiler  ,  quxhumanas  vires  fupereut ,  &  his 
concorditer  &:  congruentcr  jam  ipfum  pro  - 
prio  teftimonio  Dcum  elTc  interrexiflet.cce- 
pit  Deitatis  de  eo  opinionem  ahquam  in- 
duere  ,  eoque  magis  timerequcd  illum  tot 
injuriis  oneraflet ,  nedum  tit  morti  cum  ad- 
diceret ;  nc,  non  tantum  innocer.-is  langui- 
ne  fe  pollueret ,  fed  Ji **&%&•  vcl  potius 
Q.4  4  40!^  3  ^■■r.'J,^ 


S>ttem  ta- 
men  me- 
tum  1't.li 
excufiit. 


Veif  9. 


Verf.  10. 

Pilati  tle 

Cbnftifi- 

lenttofal- 

fnfiftich, 

(S-fuftr- 

bta. 


1048  Harmonia 

9j4k^'»®^  evaderet .    Nam  vel  etiam  apud  bi  hanc  poteftatem  vendicare  Dei  ipfius  pto  rvm  fA.it 
Idololatras  illud  obtinuit ,  Deos  quandoque  arbitratu  tractandi  ?  Simul  etiam  a&um  ef-  c,'"fi" 
homiimm  fpecie  ccditus  in  ti-rram  dimuti.  fct  de  falute  humana,  li  Pilati  arbitratu;  noti  reJfc™<-' 
Hicicitur  divins  Chnfh  majeftati  cxcus  Dcidecreto  &  fua  fummavoluntate  Chri- 
paeanus  &  intidelis  teftimonmm  aliqua  ex  ftus  mortem  cppetiiTet .  Sic  enim  Petrus 
parte  reddit.  Quod  li  hanc  Chrifti  divinita-  uicior.x,^  .  Semel  atque  iterum  Dei  decre- 
tis  opinionem  non  imbibitlet  ,   hoc  illud  to  &  coniilio  hocfac~tum  afFirmat  &  Chri- 
Chriftidefua  Deitateteftimoniumnon  mo-  ftus  lohan.  io,  17,18    ntmo  aufert  antmam 
do  non  timuilTet ,  Ccd  illud  ludibrio  &  irri-  meam  a  me.fotefiatem  habeo  deponendi  illam 
fioni  habuiiret.  &  > "rfiu  eam  ajfumendi. 

Sed  limul  etiam  videmtu ,  quomodo  im-  ,      Chnftus  igittir  refpondet  longe  fecus  ef- 
piusiftehunc  timorem  non  ita  multo  poft  fe  quam  ille  arbitratur ;  nullam  eum  habere  a,^"rt' 
excuiTit,aut  certe  pro  virili  repellere  cona-  poteftatem,  &c.  Quod  non  illud  tantum  ii-  ,mii°"ft 
tus  eft ,  ne  eum  ufque  eo  premeret  ut  Chri- '  gnificat  ,  Magiftratum  a  Deo  couftitutum  cbfeiym. 
ftum  tnorte liberaret.  Cum  debebat  potius  ielfe  &  vires  &  potentiamprincipibus  aDeo  <ta. 
hunc  tnnorem  quemguftarat  largius  lmbi-  fubmimftrariutjudicium.de  reis  ferantmam 
bere  ,  ut  ommbus  animi  fuifacultatibus  pe-  illudinomnibus  reis  &  fceleratifl~imis  capti- 
nitus  intideret,  quifra:iiiloco&lupati  inftar  vis  locum  habet :  Sed  Chriftus  aliquidde  fe 
efTe  potuitfet  ut  lllum  ab  hoc  maleticio  ca;-  peculiare  affirmat  quodfontibus  non  con- 
dis  Chrifti  abfterreret.  Sic  plerique  funt  qui  venit.  Eoque  non  dicit  poteftatem  nonha- 
aliquam  guttam  timorisin  Deum  peccandi  beres  pure  ,  fedaddit  inme  poteftatem  non 
&  veluti  fcintillam  aliquam  timoris  divini  haberes.  Vndeetiampoft  fubjungit ;   idco 
acceperunt,quam  tamen  mundi  curis  &  vo- iquoniam  nullam  niti  indultam  poteftatem 
Iuptatibus  furTbcant ,  ut  timor  Dei  vcluti  in  'in  me,  licutinfontes,  habes,graviuspecca- 
fimbiiis  &fuperticie  cordis  harreac ,  quide-  jvit,qui  me  prodidit  tibi  &  quidem  atrocius, 
beret  adima  &  penetralia  &  veluti  fundum  ^quamtu  ,  qui  tamen  reus  fanguinis  mei  es. 
cordis  d.mitti  ,  vel  potius  tanquam  aqua  Idemque  eft,quodalibidicit.Pr;»c«^^«j«4 

mundt  ventt  fe>  in  me  nihdinventt. 

Acque  vide  quam  falfus  fit  Pilatus :  nam  ;„f/„;. 
quoad  Chrifti  innocentiam  nullam  in  eum  fiHm  nihil 
poteftatem  habebat  Pilatus :  ubi  enim  pec-  jtm  htbt- 
catum  nullum  eft,  ibi  mors  nulla  locum  ha-  *•"  W* 
beat.  Quoad  vero  noftra  peccata  ejus  tergo 
impotita  &  impacta  funt  &  quoad  Deus  de- 
creverat   &  per   Prophetas   prardixerat  & 
Chriftum  morte  hoc  tempore  Hierofolymis 
atficere  conftituerat ,  fieri  non  potuit ,  quin 
illum  mortiaddiceret.  Sic  Chriftus,;?/;»*  ho~ 
mints  abtt  ut  fcribitttr,fcd,  &c. 

Tamctii  hoc  in  Chriftum  unum  &  uni-  Okorj 
Cum  cadat  ,  ut  nulla  adverfus  illum  in  terris  „im,  je 
poteftas  iit  nili  ccelitus  indulta  ,  ut  qui  folus  mtrtyri- 
cellunt ,  contemtum  objicere  ,  cum  piiali-  Ipeccato  carens,  folusa  peccatipcena  morte  ij"  rf/" 
quid  religione  prohibiti  tacent ,  cujus  noti-  etiam  liber  eft:  tamen  aliquoufque  Dei  Mar-  f"l ' 
tiam  illidifcutiunt.  Simul  etiam  cnftasfuas  Ityribus  pro  veritate  depugnantibus  compe- 


omnes  animi  pattesirrigare,&  velutioleum 
ad  animi  ima  veluti  oita,  id  eft,  peccato  ob- 
duratiflimas  partespertingerc  &  penetrare. 

Itcrum  igiturducens  Chriftum  in  Prz- 
torium  &  ab  illo  unde  veniret  percunctatus, 
ccehtus  ne,  an  (ut  cxteri  mortales)  e  terra, 
nullum  a  Chrifto  refponfum  tulit.  Cujus 
quidem  caufa:  prius  vifa:  &  examinatx funt, 
unde  petenda:  &  repetenda:  erunt. 

Cum  hxc  caufa  extiterit  tilentii ,  quae 
prius  commemorata  eft;  Pilatus  taraen  alie- 
nam  caufam  imaginatus  eft  ,  ac  ti  Chriftus 
nullam  fui  rationem  duceret,  nec  ejus  auto- 
ritatem  fufpiceret  aut  revereretur  .  Sicut 
etiam  confuetum  eft  his,  qui  autoritate  ex- 


attollit,  &  fuam  autontatem  oftentat  multo 

majorem  quam  revcra  erat,  dum  penes  fe  ef- 

fe  pradicat  Chriftum  aut  morti  addicere, 

aut  eundem  abfolverc.  Eodem  modo  vendi- 

tavit  le  Nebuchadnezar.  DanielU  capite  3 , 

verfi.\%- 

VerCu.  Chriftus  hoc  diclo  commotus ,  quo  Dei 

Jehtrfm  gloriam  &  falutem  electorum  labefaflari  in- 

q»~»>p"    tcllcxit,  lilentium  abrumpit.Xaniquid  aliud 

Detpm,,  cf^  jrloriain  Dci  pcdibus  obtercre  ,  quam  ti- 

Veleda-  °  g  1 


tit,  ut  non  eandem  poteftatem  habeant  ty- 
ranni  in  illos  licut  in  maleficos :  Sicut  doce- 
tur  Dan.  ? ,  &  6.  Sicut  in  Elia:  &  Eliza:i  ex- 
emplis  in  Petro.Paulo  ca:terifque  Apoftolis. 
Hinc  etiam  eft  quod  pir  fepead  mortem& 
fuppliciumdilrgenter  exquititi  Sc  veluti  ca- 
nibus  infeclati ,  tamcn  Deiprovidentia  tan- 
quam  inpharetra&fecreto  loco  teguntur, 
cum  tamen  fcelerati  &  fla^itoti  compreben- 
duntur  moderata  infeclatione.  Vide  exem- 

plum 


E      V      A      N 


E      L     I 


IO49 


plumleremir  &  Baruchi  ;  item  Elir  ,  quijdograviusabaccufatore  &de!a:ore  pcccari 
paiTiro.  diligentitTime  ab  Acliabo  quxlitus  cjuam  a  judice;  cujus  pcccatigravitas&:  exa- 
Don  prius  lnventuseft,  quam  fcfc  Achabo  cerbatiopotiiTunumpendere  vidcturabam- 
videndum  ftitit,  non  quod>  &c.  plitudine  cognitionis ,  qua:  in  uno  ma<*is 

grti  mc  tradidit  tib:,&c.]  Hinc lique t  non  quam  in  alteroelucet,  &  quod  initium  fce- 
tantum  quamgravepeccatum  (it  innocen-  lerisdediiTcaliquid  hicpondcris  ad  peccati 
tem  ad  judicem  pro  reo  dcfcrre,fed  aliqtuo,-  gravitatcm  afferat. 

I  o  H.  cap.  19, k  verf.  11,  adi6. 

12  Ex  eo  tcmporc fludebat  PtUtuseumdimittere  :  Iudtiveroclamabant ,  di- 
centes;  Sihunc  dtmiferis,  non  cs  amictts  Cafaris ,  quuumque  feregemfacit ,  con- 
tradtiit  Cdfiri. 

13  PtUtusergo  quum  audiffethttncfermonein,eduxitforas  JESVM ,  confedit- 
qite  in  tribitiult,  tn  loco  qut  dtcttttrLithottrotos,  Hcbraice  autem  Gabbatha. 

14-  Erat  autem parafceye  Pafchs. ,  hora  xero  quafifexta  :  tum  dit it  ludsis ;  Ec- 
ce  rex  vesler. 

\j  UHverocUmitarunt;  Tolle,tolle ,  crmifgecum.  Duiteis  Ptlatus;  Regem 
veslrum  cructfgam?  Rejponderunt primarii  Sacerdotes;  Non  habemus  regemnifi 
Ctfartm . 

M  A  t  t  H.  cap.  17,  a  verf.14,  ad  17. 

2 4  Videns  autem  PiUtusfe  nihilproficere  ,fed  majorem  tumultum fieri ,  accepta 
aqu.t  abluit  manus  coram  turba,  dtcens;  Innoxiusegofum  afangttir.e  hujusjusli :  vos 
rideritis. 

25  Et  rcjpondens  umetfus populus  dixit ;  Sanguisejusfuperms  &  fuper  flios 
twslros. 

26  Tuncdimifit  eis  Barabban :  1ESVM  autem  quum  flagellaffet ,  tradidit  ut 
crucifgeretur. 


A  N  A  L  r  S  I  S. 
pFfcftumrefponfi  Chriftiad  rilatum  cft  Pilati 
•^auAura  ftudium  Chriftu  amorteliberandi  Cu- 
jus  conatas  adjunttom  eft  auftum  ftudium  Iudio- 
rum  illumctucifigendi :  quod  a  dilparato  atguunt, 
non  eflefcilicetamicum  Cifaris,  fi  illum  dimittat; 
quodconfirmantaberTc&oChrifti,  nempe  quod 
conrradicitCrfari;  quod  etiam  potroconfitmant 
a  genere.quia  omnis  contradicit  Cifari  qui  regiam 
digiiitatem  fibi  vendicat. 

Virf.  1 3.  Hajus  Iudxorum  di&i  efteitum  eft 
quod  Tilatus  fe  ad  condemnationem  Chrifti  accin- 
git.  Cujus  condemnationisadjunftumunum  eft, 
quodChnftus  tanquam  reuseduciturexaula  ,  fo- 
lium  judicn  fub  dio  ftatuitur ;  quod  fuo  loci  fubje- 
fto  defcnbitur,  &  adjunct  0  nomine  loci  Grxce  & 
Syriace. 

ftrf.\4.  Defcribitur  etiam  adjunfto  tempore 
prxparatione  Pafchatis  Iudaicx  ;  quod  tempus  ex 
legetaraen  ipfum  Pafchatis  feftum  erat:  tempus 
magisparticularepomtur  hora  fexta  :  aliud  item 
adjunfturaacclamatioPilari ,  ut  Iudxi  fuumfpe- 
ttarer.t  regem. 

Verf.\%.  Cujusadjun&um  eft  Iudiorum  im- 
portunifliinus  clamor  ut  crucifigeretur.  Cujus  item 
effe&umcftPilatirefponfijmadifpaiatOjmdignum 


efte  fuum  regem  ad  ctucem  efflagirare.  Cujus  item 
erreCtum  cft  Iudxorum  aflertio:  Iefum  iliorum  re- 
gem  non  efle ;  quod  arguitut  a  difparato ,  quod  re- 
gem  pnter  Cilarem  non  agnofcant. 

Matth.  24.  Pilati  conatus  Chriftum  morte 
etipiendiirritus  :  quod  etiam  comparato  majore 
amplificatur,  nempequodtumultus  major  eflet, 
quam  prius ;  deinde  adjuncruin  notatur  fentemii 
contra  Chriftum  dicendi,  ceremonia  lotionis  ma- 
nuum;  qui  fubjecto  defctibitur,coram  tota  multi- 
tudine  Iudiorum;  qui  ceremonia  fua  adjuntta  in- 
terpretationedeclaratur,nempe  feeffeinnoccntem 
in  condemnatione  julti  Chrifti;  quod  etiam  difpa- 
rato  confirmare  conatur ,  quia  Iudxi  fua  importu- 
nitateeum  impulerunt. 

^fc/T2s,j6.Cujusdi£tierfcCi:umeft  Iudxorumin 
fe  Sc  fuos  vindicti  divinx  imploratio  M.iyc.  1  s  .alia 
caufa  crficiens  mortisChtifti  in  Pilato  eft,  quod 
turbx  IudiotunigtatificarivoIuit:Cujuseffc£tum 
eft  libetatio  BarabbxJc  Chtiftiad  crucemadjudi- 
catio  :  Cujus  adjunftumantecedens  cft  quodfla- 
gris  prius  mulftatus  eft. 

M  E  T  A  P  H  R  A  S  I  S. 
Ac  opinione  divir.it atis  Chrifii  Pilatui 
leviter  tincltts.  magis  quam  prius  tanore 
Chnftum 


H 


10^0  H     A     R. 

Cbriflum  condemnandipereulfus  majcri  quam 
ante  ftuiiio  Chriftum  abfolvere  fatagebat. 
&iiod  luddt  perciptentes  tnconditos  clamores 
tollentes  d:cebant,fi  bunc  abfolveris, non  tan- 
tum  Pntoris  Rom.tni  ab  officio  difcedes  ,  fed 
porro  Ccfariteinimicum  ry>  perfidtofum  ftib- 
ditnmprobavens.  Atque  ut  inteUtgas ,  nos 
nulla  mvidia  perfufos  hunclefum  admortem 
poslulare ,  profitemur  omnes,  quitiinque  funt , 
Ctfart  contradicere ,  qui  Regiam  poteftatem 
vendtcant.  Hoc  cum  Ptlatus  audtviffet.mxjo- 

1 ' '  ri  Cffitris  quttm  Dei  mettt  ducltit  fe  ad  fen- 
tenttam  ferendum  accingit.  Eoque  lefum  ex 
pntorto  tanquam  reumfttb  dto  judicandum 
cduci  curavit ,  in  folio  ey  tnbitnali  conjedit, 
qttodfit.i  erat  in  ed:tiore(pro  more  ludicufio- 

14.  co  laptd.btts  Jlrato. Era:  autem (fi  Ittd&orum  a 
dtvinoinftituto  aberrationem  confideras)  dtes 
ia  quo  omniaprtparantur ,  qtu  infequentife- 
fto  celcbrando  idoneaforent ,  ne  qu.d  operis  in 
ipfofefto  ,  qtiod  quietem  turbaret,  aggredi  co- 
gerentur.  Tempns  autem  magis  Jpeciale  erat 
horapenefexta,  ideft.cum  tres  dtei  hor&penc 
abtijjent ,  quando  fecundm  quadrans  diei,  qui 
nomine  fcxttts  diclui  eft  ,  initium  fumpturiu 
erat.  &uo  tempore  ad  Itidnos  Pilattis  dixit  ; 
Adverttte  &>  dilegtte  oculos  in  htinc  capttvum 
Kegem  veftrum  ,  Ji  forte  mifttri*  fits.  tntuitu 
ad  verum  teftimonium  in  hac  caufa  dicen- 
dum  permoveamini.  Iitdai  vero  attcia  adhuc 
magis  infania  &  majori  in  Iefum  furore  per- 
citi  occlamabant ,  dicentes :  ToUe  illum  ~e  me- 
dio;  iterum  clamabant ,h:tnc  "e  medio  to!le,at- 
que  non  nifimortecrucis  maxime  ignomtnio- 
ja.Tum  Pdatti/.;  &uidl  an  Regem  veftium  m 
crucem  agam  ?  Ad  quem  prmcipes  Sacerdo- 
tum;  Kos  nuUum  regem  pr&ter  C&fxrem  agno- 
fcimtts ,  eoqite  hunc  regem  noslrum  ejfeperne- 
gamtu. 
Ma*th.         C.im  Pilatusfita  ,  quamftbi  affinxit ,  opi- 

i+.  >:icne  apudfe  judtcatum  haberet  omnes  cona- 
ttti  Chriftum  morte  eripiendi  vanos  tfy  irritos 
effe,  maxime  citm  Iudiorttm  mconditi  clamo- 
resftia  cum  Itidiis  de  hac  caufa  confliBone 
magis  f.ncti  &  tnler.fi  efient  ,quodqtte  feditio  ■ 
n'u  pericitlum  c.x  cor.fiiciionc  hac  ingruere  vi- 
dibatttr,  qu.im  quavts  conditione ,  etiam  ini. 
qtiijjimapolitui  lidemqtte  Religiofi  redimere 
paratiftmt ,  qui  ludtorum  pert:n.:ciam  con- 
J.anlia  @>  magmtiid.nc  animi  vmcere  debe- 
bat,  eorumfttrori  ceffit.&uamobrem  umbram 
innocentis.  &  juftttm  magit,  quam  remipfam 
ajfccians  aquam  ajferri  utbet ,  <jp  lotis  in  ccn- 
Jpectu  tttrbs  mxmbttt ,  dtxit  clara  voce :  me, 
quod  attir.ct ,  cum  tut  <3>  toties  rationes  in:vi 


V- 


M      O     H     I     A' 

quibtis  httnc  innocentem  morte  liberarem  ,  mt 
nutlum  reatum  ex  hujusjusli  comdemnatione 
contraxijfc  profiteor.  Gjuamobrem  vos  Iu.Ui 
videritis  tnqivsomnis  hac  culpa  recidet.  Ad  1Si 
quem  una  voce  untverfits  populus  rejpondit : 
Nosatitem  accufationi  noftra.  adverfus  eum  ita 
confidimui,  ut  non  dubiiemtis  ncbis  (y  pofterit 
nojlris  omn.a  dtra  imprecari ,  fi  rens  mortis 
(prcut  etim  accufavimuf)  nonfit.  TumPila-  ,$_ 
ttts  hac  voee  .  cpuli  ahquxnto  audacior  facltit 
Z3> populo grattficaturui  Marc.  in  Barabbam 
abfoluttonis,  in  Chriftum  condemnationis  fen- 
tentiam  tulit ,  &  impiorum  hbidinipermifit. 

P   R  A  X  I  S. 
OVmmi,  Pibti  &  ludiorum  de  condern- 
^naudo  &   abfolvendo  Chrifto  certamen. 
Partes  funt,/  Practorio. 
geftain     \  Platea. 
Noverat  Pilatus  prius  Chriftum  perinvi-  Verf  12. 
diam  apud  fe  tradut^um  :  Secundo  aniraad-  Stniium 
vertit  admirabilem  conftantiam  &  oravita-  ™"J"f?r 

•       r,\      -n  t~\_     "il  !*      dlChriltl 

,  temm  Chnftojquamreveritus  Chnitum  11-  .       Jt 
bentius  abfoluturus  erat :  Tertio  accepit  ab  unli,  t r„-_ 
:  uxore  nuncium,  cjuodivinitusde  Chrifti  in- citum. 
nocentiaper  infomniumadmonita  eft.  Po- 
!  ftremo  ludaris  lllum  blafphemia:  inlimulan- 
'  tibus  quod  fe  Deum  effe  prxdicavit  ex  Chri- 
j  ftirefponfo,  quod  fide  dignumexiftimavir, 
comperit  Chnftum  illud  hbi  non  temere  af- 
limuljffe.  Quod  autem  poftrema  hac  rario- 
ne  motus  dicitur  Pilatus  ut  Chriftum  abfol- 
veret  operam  dediffe  ,  hunc  fenfum  habet : 
Pilatumhoc  majore  quam  prius  contentio- 
ne,  majore  ftudio  hoc  fecifle,  ut  qui  libi  rae- 
tuebat  ex  reatu  non  tantum  fanguinis  mor- 
talis  innoxii ,  fed  Dci  ipfius. 

Ex  quo  videmtis  quam  malus  Cuftos  offi-  nuilnu) 
ciieft  metus.Nam  quodhic  fecit.fecit  tan- ,,.„.,.„ 
tum  metu  judicii  divini ,  nullo  in  juftitiamjWio»  <//- 
aut  innocentiam  Chrifti  amore  ,  eoque  ftu-  >•»•  *g'« 
dium  hoc  languidum  &  debilitatum  facile/'CM/• 
evanefcit  cum  ut  folidi  aliquid  fit  illud  ex 
charitate  manare  debet  :  unde  etiam  qut 
Chriftum  non  amat  ,  eum  certum  eft  man- 
data  Chrifti  non  fervare  Iohan.  if,  xo,  14. 
Nam  ut  omnesactiones  bona:  pullulant  ex 
fide  tanquam  radice  ;  fic  omnes  itidem  pul- 
lulant  ex  charirate  tanquam  trunco.  Vnde 
liquetcujufmodi  funt  opera  qua;  P or.tifictU 
probantur;  qui  exprellam  &  extortam  metu. 
divini  judicii  obedientiamvaldi;  prxdicant. 
Nec  tamen  calumniatoium  notani  erTugiut, 
quod  nos  dicuut  omnemDei  cultum  damna- 
re  qui  prjeftatur  cum  metu  Si  timore  divini 

judicii 


IttJ.emm 
IfpitM, 


Katlo  n- 
rumfuti- 
lit. 


Impurum 
aii\'nfui 
pioffum- 
7i, a    indul 
vntta. 


EvANGllICA.  10'; 

judicii.  Nara  tametu"  damnemus  eaquxex  fubditus  in  vivij  cor.fervarctur. 
mcro  nKtudivini  judicii  prorluunt :  tamen       Hoc  fcrmoncpcrterntus  Pilatus  reputa-  Vcrfrj. 
noa  negamus  timorem   cx  divir.o  judicio  :  vit  fccumiibiintegrum  non  efie  ampliui  in  Pil.um- 
rucum  licitum  elle  :  ut  cjui  ad  conftringen.    hac  caufa  moram  ducere  Cs:  efBigia  quxrc^  "«">«"•• 
dam  illamparccm,  qux  adhuc  rcgenitanon  \  rc,  nili  propcrlidiofofubdito.i  Cxfare  vcl- 
cft  ,  opus  habemus  judicium  Dei  ob  oculos   ict  habcii ;  &  fc  pcriclitari  magnopere  pu- 
noftros  ponerc.  !  tabat  ,  (i  Iudxos  cxauditum  elkt  Cxfarex 

Quodludri  non  rcftiterunt  folum  huic   nujeftatis  magis  ftudiofos  ipfo  ,  cjui  gente 
Pilati  ftudio  &  conatui ,  fcd  fublatis  damo-   Romnnus  erac.Quamobrcm  penitus  lccum 
ribus  rcpugnarunt ,  qui  non  ita  pridem  illi   confriiuit  judicium  accelerare,  Chnftum  (li 
Hicrofolymaequitanti  regium  nomcn  at-   placarc  ludxos  poterat)abfolvendo;  iin  mi- 
tribueruuc  &  regios  honorcs ;  id  licut  iingu-  I  DIU  cum  condemnando.  hoquc  c.  prxtono 
larcm  Ievicacem  dciignac ,  qux  prius  cxagi-  •  Chriftumeducit  utfubdio  de  morc  fenten- 
tata  eft  ,  dum  fe  inftar  pilx  auc  globirotari '  tiaaltciutra  ,  autabiolutior.is ,  aut conde- 
&  jactari  fuftincnc  ;  iic  vcl  indc  natam  hanc   mnacioms  fcrrctur.  Vidc  lcb.  19,7. 
levicaccm  &  vanitatem  contractam  clfc  cxi-  \     Hoc  loco  notatur  quo  Dei  metu  ducun-  yim)r  j^(l 
ftimandum  eft.quod  Chriftuin  jam  afrii&um   turimpii.  Narn  cinguncur  timorc  quidcm  inimpiu 
&  vin&um  coinperiiTcnt.  Pudct  cnim  illos  ;  Dci  &  lcviter  inficiuntur.  Sed  ir.ctu  morta-  Ittt;, 
vincti  Chrifti,qui  in  folutocxultabant:  iw-   humpenitus  imbtiuntur  &  tanquam  diba- 
gifquc  illos  movet  quod   Chriftus  ab  illis   phum  in  illum  vcluti  lmmerguntur  cV:  tan- 
cxternis  viribusfuperatur  ,  quam  quodilli  a   quaru    muria    macerantur .    Quamobrcm 
Chrifto  argunientis  &  rationibus    fubacti  quamdiuhcminum  timor  lllis  non  objici- 
funt.  Vide  Eptft.Ptutli  1  Ccr.  &.  Phdf.  ik   cur,  pleraqucfpccie  bona  meru  divini  judicii 
iThejfal.  &.Ttmoth.  1.  quantarn  vim  hxc  faciuut .  Sed  advencante  metu  hominum 
habeant.  ;  (tanquam  clavofoitiori)  Dei  timor  illi  ce- 

Rationem  afrerunt,quod  tantum  abrft  ut | dit . 
bonus  Proconful  fit,  ut  neamicus  quidem  j      Hinc  igitur  qualis  ilt  verus  Dei  timor  in  Inpiisre- 
Cxfarisaut  cifidelis  lit  ,  li  hunc  dimiferit.  !  piis  Itquet ,  fcihcet  firinus  &in  Dei  poten-""- 
Cujusicidem  rationem  ab  adveriisafferunr.  tia  &  juftitiaitafundatus  &  radicatus,ut  ni- 
Non  enim  pofle  eiTc  amicum  Cxfaris ,  qui  hil  perindc  timeat ,  &  prx  judicio  divino  o- 
fit  amicus  Chrifti  fefe  pro  Regc  venditan-  mniaaliacrepitacula  puerorumiinc  li  cum 
tis.  Nemo  enim  duobus  Dominis  iuter  fe  tonitrudivim  judicii  comparantur.  Atque 
pugnancibus  ,  &  fuam  condicionem  mucuo  hic  cultus  Dei  cancum  in  hoc  mundo  durac. 
tollcotibus  fervire  poteft.Quid  hoc  loco  di-   Cujus  effeclus  indicatur  apud  Iobum  rece- 
ccndum  iicde  his  qui  Chrifti  regnumprin-  'dere  a  malo,coqueipfofacerc  bonum.  Vide 
cipum  principacibus  cor.crarium  clTc  fem-  ]  Matth.io.ii. 

pcr  fomnianc  vide  prius.  Quanquam  con-        Quod  aucem  tencencia  olim  fubdiodicta  Cutn-.ortu 
trarium  hujus  verum  eftjnam  hoc  ipfo  quod  j  eft,  id  ad  dignicatem  &  majeftatem  judicio-/J)irf«/4 
Chtiftum  non  abfolverit  ,  hoftis  Cxfaris  &  t  rum  Dei  fpectat.  Sicuc  enim  verbum  Dei  °i"»ful> 
Rommi  imperii  erac  ,  quod  hoc  uno  gra-  '  przdicari  &  Sacramecca  cclebrari  debent    '      *" 
viirimum  reacum  concraxit  ,  quod  Chnltus  quoad  fieri  poteft  locis  maxime  celebnbus, 
Romxcrucifixus  (it.  Vi&e  Apocnl.  \  Prov.%,1.  Mittth.io,  11.  Sic,&c.OliniAthe- 

Hoc  locovidequomodo  priorem  accu-  j  nis  noftu  exercebantur  judicia,  &c.  Sed  uc 
facionem,  quam  deferueranc,  repetunt,  cum  '  Iudices  melius  in  oftlcio  contincantur ,  illis 
animadvertunt  nova  criminatione  illis  non  ante  oculos  obverfari  debet  Dei  iplius  5: 
fuccedere.  Ab  una  caufa  ad  aliam  faltant,    Angelorumprxfentia. 

&c.  Sic  impiis  adverfus  pios  agendi  femper  I      Quod  illis  lefum  videndum  fiftat  ,  eo  fe-  q lir  pnd. 
fumma  libertas  extitit ,  ut  illos  antrorfum,   cit  ut  illius  intuitu  commifcrationem  mo- nulefmt 
rctrorfum  ,  fupra ,  infra  ferire  concedatur.  ■  veret.  Non  omnino  noftris  diilimiliter,  qui  cinfpiatn- 
Non  incommodehoc  ad  noftros  homincs  |  teftes  &  juratos  jubent  ut  captivum  afpi-  «'"nfl}l<". 
aliquoufque  accommodari  poteft,qui  li  quis  I  ciant  priufquam  teftimonium  auc  fentcn- 
pro  rco  aliquid.quod  ad  ejus  purgationem  I  ciam  advcrfus  eumdicant.    Quod  certc  fe- 
fpedtat  ,  dicat  ,  acclamant  illum  advetfus    cit  magisquod  adhuc  fanguine  ex  vulneri- 
Principem  Ioqui ,  quaiibeneficium  Princi-  '  bus  refperfus  eft,  quodque  proculdubioco- 
pis  non  ciTet  fingulare  ut  bonus  civis  &!laphis  quibus  cxdebatut  facies  &  caput  mi- 

R  r  r  r  r  r  fcrabi- 


VerCi4. 

JrnJef.t- 
Rurn  Ht 
tnm  Re- 
eem  ln- 
ilxwum 
«ftnlltt. 


I0J1  H     A     R. 

ferabiliterdeformatafunc;  qux  resgravius 
judicium  in  capnt  Iudxorum  accerfebac, 
quod  afrlicto  &  attrito  afrliaionem  accu- 
rnulabant;  cum  communis  humanitas  hoc 
prohibeat:  ut  mirumnonfit  judicium  abf- 
cjue  mifericordia  illis  admenfum  eiTe ,  qui 
mifericordiam  non  prxftabant  Pfdm.109. 
verf  16. 

Quod  vero  cum  Regem  Xuieorum  appel- 
lat,  indignicacem  auget ,  ut  qui  in  proprium 
reo-em  fxvirenr.quos  neque  calamitas  Chri- 
fti,  nec  vocationis  amplitudo,  ab  hoc  illum 
crucifif  endi  coniilio  deterrere  poterat.  Vbi 
notandum  eft  non  fine  numine  factum  effe, 
ut  Pilatus  qui  Cxfaream  majeftatem  ftudio 
profequebatur,  quique  fibi  vehementer  ti- 
muita.  Iudxorum  accufatione,  qua  illum 
Cxfaris  hoftemfore  confirmabant,nifi  gra- 
viter  in  Chriftum  animadverteret,  non  tan- 
tuminnocentixChrifti,  fed  &  regnitefti- 
monium  dixerit.  Quod  eo  admirabilius  eft, 


M     O     N     r     A 

Pontiflcios  infenfiiTimi  hoftes  veritatis  Eu- 
angelicx  in  prxcipuis  capitibus  teftimo- 
nium  illi  perhibuerunt ,  ut  inre  Sacramenti 
coenx  Scotus,&c.  in  Iuftificationis  caufa 
Pighius:  inautoritate  Conciliorura  Panor- 
mitanus,  &c.  ut  fi  nulla  humanitus  ratio  ap- 
parcat  veritatis  i  calumniis  liberands  :  ta- 
men,  &c. 

Quod  autem  populus ,  tcr  jam  acclamat  verf!  1 5. 
interriciendum&  crucifigendumChriftum,  Jmpietat 
cumprius  bis  tantura  hoc  iterarunt,  docet  cumtem- 
impietatem  vires  cum  tempore  acquirere,&  f'"'"1"'' 
invalefcere  magis  Sc  inftar  hofpitis  ruftici  &  e'1"' 
inhumaoi  efTe,  cui  li  facultas  fiat  una  aut  al- 
tera  nofceacquiefcendi  &  peniodrandi,  poft 
hofpitio  excedere  recufet.  Simul  etiam  vi- 
demta,  impiis  folemne  effe  cum  argumentis 
nequeunt ,  importunis  clamoribus  remper- 


Chrifti ,  cura  incircumcifum  &  illorum  os 
Pilati  hoc  affirmet ,  fed  fimul  docet,  Deo, 
occultas  &admirabiles  rariones  nondcelTe, 
quibus  veritatis    &    veritatis  profeilorum 


agere.  Vide  Ac7.i9,i$. 

Notmdaiizvuvn  linguIarisprincipumSa-  pn'af/>«« 
cerdotum  hypocriiis ,  qui,  ut  Chriftumad  Jimrfi. 
quod  illud  irerum  ingeminavir ,   cum  dice-  j  crucem  adigant ,  prx  fe  ferunt  fe  nemincm  t,m  hl*' 
ret,  num  Regem  veftrum  crucifigam  ?  illud  !  regem  prxter  Cxiarem  expetere  :  cum  ta-  "'["' 
enimhoc  pafto  reftificacus  eft  ,  a  quo  vel  \  men  compertum  erat  eos  nihil  minus  quam 
maxime,  propter  pericuhim  quod  illum  ma-  '■  hoc  cupere  :  imoommbus  rarionibus  con- 
ximefollicitum  habuit,refugiebat.Quodnos   tendiffe  ut  Cxfaris  jugoexcuffoaliquemex 
non  confirmat  foluminofficio  mediationis   fua  gente  prxficerent.  Sic  etiam  Iudxi  in 

Aciu  Paulum  accufabant  quodalium  regem 
prxter  Cxfarem  prxdicabat.  Sic  plerique 
reperiuntur  ,  qui  ad  gravandos  pios  fxpe 
Principis  ftudium  &:  obfequiumobtendunc, 
cxiftimatiom  confulat.  Hinc  eft  quod  inter  1  quo  certum  eft  illos  nou  duci. 

M  A  t  t  H.  cap.  2.7,  a  verf.  14, ad  17. 
2  4  Videns  autem  Tilatusfe  nibilproficere,  fed  majorem  tnmultumfieri,  acceptx 
aqua  abluit  tnanus  cor.tm  turba,  dicens;  Innoxius  egofum  afanguir.e  hujusjusli :  vos 
rideritis. 

25  Etrej])ondensuniverfuspopulus,d:xit;  Sanguis  cjtts  fuper  nos&  fuperfilios 
noilros. 

26  Tunc  dimiftt  eis  Barabban :  JESVM  autem  quum  flagellajfet ,  tradidit  ut 
cructfgcretur. 

M  A  r  c.  cap.  15,  verfi'. 
1 s  Ttl.ittts  igitur  rolens  turb&fatisfacere,  dimifu  eis  Barabbam ,  &  IESVMfla- 
gellatum  tradidit  tttcruciflgeretur. 


p  R  A  x  1  s. 

SVmma,  Pilatus  Iudxorum  importunitate 
viclus  ,  &  fibi  in  fua  injuftitia  abblan- 
diens,  &  a  ludxisabblanditus;  abfolutoBa- 
rabba,  &  adverfus  Chriftum  fententia  mor- 
cis  diila,  eiindemludxisperruictit. 


Partes. 
fiinc,"* 


'Pilatus  morem  Iudxis  gerens ,  & 
fuam  innocentiam  prx  feferens, 
abfolutoBarabba.adverfus  Chri- 
ftum  mortis  fententiam  dicit. 


Pilatus  damnatura  Iudxis  (eifdem 
gracificacurus)    crucifigecdu» 
^    permiccic. 

Cum 


tcm  m 
fiel.ite 

ti.  .      tK.t 

tetclje 

dtceh 


£     V     A     N     C 

Verf.14.  Cum  Pilatus  aniraadverteret,  fe  niliil  fuis ! 
Utttrfus  ingeniolis  invcntis  &  callijis  conliliis  pro- 1 
fertmMem  fec,ife  aj  clirifti  abfolutionem  ;  quinctiam  | 
,mpictA-  amraac<verterct  lanto  importunioics  lu-] 
dxos  Fuille  ad  Chnltum  crucmgendiim 
quanro  ipfe  fortius  corum  furori  obftitit  : 
tanJem  tanquam  re  defperata  eorum  pcrti-  I 
nacia:  concedit.  Qua  rc  aJmonemur  ut  pro 
ratione  obhrmat.r  impietatis  corum  ,  qui- 
bufcum  confuefcimusaut  rem  habemus.nos 
etiam  inpietatecontirmatos  &  raJicatos  cf- 
fe  Jebere,ut  omnibus  corum  in  nos  impref- 
fionibus  fractis,  ipli  falvi  conliftamus.  Me- 
ltiinerimus  igitur  quoJeftapuJ  leremiam  :  j 
convertantur  ipfi  aiite ,  tu  antem  adillosne  I 
convertaris.cap.ij.verf.19.  Quamobrcm  (i 
illi  in  impietatc  frontem  fcrream  gcrant, 
nos  in  pictatis  Jefenlione  gcramus  xncam  ; 
ii  illi  a:neam  ,  nos  aJamantiuam;  li  illi  aJa- 
roantinam,  nos  petrcam.  Quod  quidcm  tan- 
to  nobis  Jiligentius  expenJenJum  eft.quod 
in  illafccula  pcrJita  cVdeplorata,inciJimus, 
quibus  illa  pietas  &  roburanimi  non  furFi- 
cit,qua;olim  fufficieb.it :  Sicut  cnim  arma- 
tura  prifca  proptcr  tubarum  &  tormento- 
rum  invcntioncm  tanquam  papyrus  tranf- 
verberantur  ,  &  (icut  anetis  machina  ,  qua: 
olim  portas  &  muros  quaticbat ,  inftar  plu- 
micft,  iicum  tormentorumvi  compona- 
tur :  Sic,  &c.  Eoque  hoc  magis  &  follici- 
tius  cogitanJum,  quoj  invcnti  lunt  improbi 
qui  primam  impreflionem  fortiter  repuk- 
runt,  ut  in  Balaamopatct ,  qui  Balaco  refti- 
tit.  Nnm.n.  VideSampfonemqui  Dalila: 
firpius  reftitit.  Iudic.16.  etiamquipiis  fcelus 
patraturis  fe  oppofuerunt,ut  in  Ioabo  vifum 
cft  ,  qui  DaviJi  luftraturo  populum  Jiflua- 
fit  zSam.14.  Longeautem  maximum  fti- 
mulum  aJJat  nobis  aJ  pcrfeverantiam,quoJ 
iinc  ea  non  tantum  non  aflequimur  concu- 
pitum  exitum.fedquod  pejore  loco  funt  de- 
feclores ,  quam  li  nunquam  manum  aratro 
aJmoviiTcnt.  Galat.  3^,1,3.  Pilatus  ut  tu- 
multum  &  feditionemdecIinaret.Chriftum 
condemnat.  Atqui  ut  tumultusdeclinandi, 
fic  juftitiacolendaut  ccclum  &  mundus  ruat. 
Cxrrmemtt  Iubct  afFerri  aquam,ut  hac  cxremonialo- 
Mutienis  tionis  manuum  coram  multitudinc  profite- 
m.innum.  returfuam  incondemnando  Chrifto  inno- 
centiam.  Perinde  ac  li  diceret :  Non  magis 
Chrifti  innoxium  fanguincm  libi  attribui 
poflc  ,  quam  manibus  ejus  adhxreat  ex  for- 
dibus  quidpiam.quodaquaabluitur.  Hujuf- 
modi  cxremoniacxtat  Deut.  11,-6,7.  Ejus 
etiam  generis  videturefle  quod  eft,  Aci.ii, 


t      L      I      C      A.  io}j 

6.  Pcrindc  ac  (i  d/ccret  Paulus ;  Non  magij 
mihi  adharrct  vcftri  fanguinis  rcatus ,  quam 
pulvifculus  platcarum,  quem  pcdibus  cxcuf- 
li .  Atque  iicaufas  intucamur  ,  qua;  Pilatutn 
ad  hanc  cxremoniam  ufurpaudam  impule- 
runt ,  intclligemus ,  non  id  tantuin  fuiiTc  ut 
populo  tcftatum  reliuqucrct  fcab  hoc  rcatu 
ablblvi  (quorfura  enim  hoc  faceret  apuj 
eos.qui  Chriftum  mortem  commeritum  cf- 
fc  atfirmabant )  fed  prxcipuc  hoc  conlilio 
feeit ,  ut  animofuo  fcrupulum  Sc  ftimulura 
eximeret ,  qui  confcientiam  cjus  pungibar, 
&  fcelus  (ad  judicii  divini  horrorcni )  con- 
fcientiar  oculo  repnfcntab.it. 

Inquo»D//»incrcdibiIem  ,  palpabilimS;  ttint* 
contrecuabilem  hominis  hypocrilim  ,  qui  p' !"'h- 
cum  manus  ad  cubitumufquc  in  Chriftifan- t""'!"- 
guinc  demcrfashabuerit ,  hac  tamen  cxre- 
monioladefunclus ,  fibi  de  fua  innoccntia 
perfuafit ,  qui  tamen  proprio  tcftimonio  re- 
fellitur.  Ad  Chriftumetenimdixit  ;  nonne 
potcftatem  habeo  te  dimittendi?  Vide  quam 
10  uno  hoc  judicio  fanguine  madet. Vrimum 
quod  innocentem  damnavit  judicio  mor- 
tis:  Secundo  quod  Barabbam  pra:eoabfol- 
vit,  atquc  ita  fe  reum  fanguims  etiam  jllius. 
quem  Barabbasobtruncaverat,efFecit.  Quo 
accedit ,  quod  pcrinde  injuftum  eft  &.  abo- 
minabile,nocentem  abfolvcre  ,  atqueinno- 
centem  judicio  damnare.  Tertio  quod  in 
Chrifti  Jelatoresmortisfententianonanim- 
advertit  ,  quod  lex  talionis  (cujus  arquitas 
illi  ignota  non  fuit)  prxcipir,  eadem  fcilicet 
pcena  plectendum  accufatorem  falfum  ,  qua 
plectendus  erat  reus  ,  fiquidem  reatus  in  ju- 
dicio  convinceretur. 

Hujus  autem  tamcralTa;  hypocrifeos  &  Kmintt 
proprixaffentationis  caufa  una  alTignatur,  *""'<•'" 
quodceremoniam  hanc  lotionis  obibat.  Sic  '"""_"""' 

■  n  1  •  -n-     tCHtl. 

enim  comparatum  elt  ut  homincs  exifti- 
ment  re  &  veritate  non  omnino  privari, 
quamdiuejusaliquamumbram  retineant,in- 
figne  cxcmplum  cft.  2  Sam.ii.  in  Bathshe- 
ba,qua:  ftudiofa  &  follicita  CcCe  cxterius  pur- 
gandi.de  adukerio  cum  rege  non  fuit  folli- 
cita.Sic  nunc  dierum  cxremoniam  accipien- 
dica-nam  Pafchatis  temporefollicite  &  ftu- 
diofe  obeunt  ;  cum  interim  de  vcra  cum 
Chrifto  participationc  per  fidem,quam  poc- 
nitentia  comitatur  ,  nullam  curam  agunt. 
Huic  opponendum  illud  Davidis  in  Pfa.16, 
6.  Lavo  manus  meas,  non  tantum  aqua  ,  fed 
in  ipfa  innocentia,  quam  aqua  adumbrat ,  & 
circumeo  altare ;»«/». Finis  condemnationis 
aJ  Pilatitiibunal  eft  ,  ut  noftrispcccatisift 
Rrrrrr  1  Chrifti 


f_'fnpC)io- 
iiitl/TXtlK 

pleft  tmo 
ptccire 
txtsii- 
rntint. 


ICH  H     A     R     M 

Chrifti  condemnationc  condcmnatis ,  nos 
coram  coelefti  tribunali  abfolvamur.Quam- 
obrem  cum  omnes  nos  coram  Dei  tribunali 
fiftendi  fimus.demus  mature  operam.ut  ex- 
ternis  fignis  non  contenti.hanc  abfolutione 
Spirituobfignatam  inanimogeramus ,  fine 
cujus  teftimonio  tremuli  &  horribiliter  ex- 
pavefafti  ftabimus.  Si  quisreus  majeftatis 
fciret  pofTe  diploma  abfohitionis  ulla  opera 
aut  pretio  procurari;  qua  contentione  ,  aut 
dijudicatione  potius ,  in  illud  incumberet? 
partum  quam  follicitc  illud  obferaret.fubin- 
de  cum  fumma  aniroi  oblcttatione  infpice- 
ret  •  Atque  hzc  noftra  conditio  co  eft  infi- 
nite  dcterior  ,  quo  majeftas  Dci  regum  ma- 
jeftatem  fuperat. 

Alterum  argumentum  erat  ,  quo  fibi  im- 
pofuit.quod  fcclerisfui  focios  habebat  alios 
&  eofdem  in  fcelerc  fuperiores  :  quamfrau- 
dem  auxit  quod  Iudxi  erant  &  primores  Iu- 
dxorum  ,  qui  doftrina  5:  pietate  alios  pra:- 
cellere  videbantur,  ut  Uli  merito  condonan- 
dum  videri  poflit,(i  quid  coacftior  fecit  a  re- 
Iigione  ludaica  alienus :  videtur  quod  hoc 
etiara  non  minimum  in  ca  opinione  eum 
confirmavit ,  auod  tanto  omnium  confcnfu 


0    M    I    A 

admotis  calcaribus  vel  pennis  inditis  ea  afi- 
celerant,&  fibi  arttius  appIicant,nou  mirum 
eft.fi  vehementius  &  violentius  ingruant.At- 
que  hoc  tcftimonium  eft  fuifle  Filii  Dei  fan- 
guinem  efrufum  ,  quod  tam  horrenda  pcena 
Dcus  filii  fui  mortem  ultus  eft.  Quis  hic  ad- 
verfus  Dei  juftitiam  infurgat  qui  pretium 
peccatiin  pofteros  ■  iVc.  Deinde  omitten- 
dum  noncft,quam  ftultefaciunt  qui  adpec- 
candum  audaciores  fiunt,fi  qui  funt  qui  pro- 
fitcntur  in  fe  recepturos  pccnam  aut  pericu- 
lum  quod  ex  maleficio,quod  patratur  ,  pro- 
veniet.  Hoc  enim  didto  Iuda:orur.i  Pilatus 
minus  timide  ad  mortis  fententiam  deve- 
nilTe  videtur. 

Scqakuv pars  altera  ex  Marc.  i{.  w/.i;.  M 
ubi  dicitur  illum  fententia  ,  ut  videtur  ,  lata  vaf.t6," 
luda:is  Chnftum  crucifigenduni  tradidiflc,  Mj>c 
cum  de  morehoc  a  Rom.inis  exlequutioni  verf.15. 
mandari  debebat  ,  idque    hoc  conlilio  ut  p°P"l'"'>' 
multitudini  gratificaretur.  Hoc  alterum  in-  ??*■" 
jufticix  genus  eft  &  judicii  corruptela  &  ve-  p„„c,L 
luti  everfio.  Caufi  autem  aflignatur  qur  c„ipml.i. 
perquam  in  principibusdominatur.Vide  A- 
cfV.11,5.  inHerode;  item  .<4f?.i4,i7.inFe- 
icz-ABor.it,, 9  .ia  Fcfto.  Eft  autem  fumma 


in  Chrifti  mortcm  conjurarunt.  Sic  etiam   indignitasprincipcs  viros  Dei  perfonamfu- 
hodie  fit;  quotus  enim  quifque  eft  qui  fe  non   ftinentes  fe  ad  popelli  raiferi  auram  captan- 


yt-X.zs, 
iuttteorum 

iniprttii- 
tio  pojlt- 
ris  ipji- 
rum  ift- 

cttmlcns. 


in  peccato  tutum  a  divino  judicio  autumat, 
ii  miniftrum  aut  Magiftratum  in  flagitio 
prxeuntcm  iubeat,  aut  vitiis  conniventem; 
nequefollicitum  eum  habet  Dei  judicium, 
dummodo  multitudinem  fceleris  fociam 
lubeat?  Iterum  nota,  Pilatum  tcftimonium 
innocentix  Chrifto  perliiberc,  ut  uno  vclu- 
ti  ftaru  eum  fimul  &  nocentcm  &  innocen- 
tem  pronunciaverit. 

Ke  reatus  fcrupulus  Pilati  judicium  vel 
minimum  retardaret ,  refpondcnt  fc  Chrifti 
reatuni  hunc  probeperfpeclum  habere,  ut 
non  dubitent  in  fe  &  fuam  (quod  fit)  pofte- 
ritatem  pjenam  devocare  ,  fi  qua:  pro  Chri- 


dam  abjicere.  Perinde  ac  fi  Deus  in  eis  gra- 
tiam  ab  hominibus  emendicaret.  Quam  au- 
tem  abjectum  eft  fi  herus  fcrvi  fui  gratiam 
aucupetur  ,  &  omnia  agat  ut  fe  illi  probet. 
Cnm  ad  fideliter  munus  obeundum  rcquira- 
tur,re£la  Deigloriam  &:  populi,  quem  re- 
git  ,  utilitatem  fpectare.  Vide  quomodo 
Deus  Davidi  ck  Eh  Sacerdoti  objiciar  ouod 
ftudcbant  placerc  fuis  filiis,  1  S.im- 1,1,  &:. 
1  Reg.  1,  6.  Quod  idem  Magiftratui  ob;ici 
rite  poterat. 

Eorum  autem,  quamvis  antiquorum,opi-  chriZia 
nio  ,  qui  ajunt  Chriftura  denuo  flagris  cx-fimtljlt- 
iimfuifle  &  illud  in  morc  pofitum  fuiiTeg1'"*]'»1- 


fii  morte  luenda  iit  :  qua  imprecatione  fefe  Romanis  ut  crucifigendos  prius  flaoelloca- 
&  pofterosfuosinevitabili  Dei  judicio  con-j  ftigarent ,  cum  omni  aut  hiftoria:  Romanx 
ftrinxeiuut ;  in  quo  etiamr.um  dctincntur,  [aut  Grxcx- teftimonio  deftituatur,pro  nulla 
ut  nos  doceat  ab  imprecationibus  cavcre  in  habenda  eft  ,  &."  iude  tantum  arrepta ,  quod 
noftros,  qui  tamen  pervulgats  funt.  Iudi- '  Euangelifta:  Mattb.  &  Marcm  hanc  flagel- 
cia  enim  divina  ita  pcccatoribus  incum-  lationcm  pcr  i^itxni  narrcnt ,  qui  tamcn 
bunt  ,  ut  bene  cumillis  agaturfi  quaintcr-  aoriftoutentcs  teraporis  praueriti  non  obf  • 
pofitis  precibusilla  avertere  poflint.  Cum  cure  indicantpriushoc  geftumfmlTe  quam 
igitur  propriis  imprecationibus   tanquam  i  fc  narratur. 

I  o  H .  19,  a  tiimidio  verf.  16,  adl%. 

JLjJumpfiruntautem  iesvm,  &■  abduxcrum. 

17  Et  i pf; port.vis crucemfuam prodiem  renit in eum  locum  qui  dickur  Cdva- 

rit-,  Hebr.iice  aiitcm  Gokqtb». 

*  Lvc. 


E     V     A     N 


I     l     1     C     A. 


i°5f 


L  v  c.  cap.  i}.  a  vcrf.  16  ad^i. 

.2 6  Quttm  igitur  abduccrent  eum  ,  prehenfo  Simone  quodam  Cyrenso, qui  venie- 
b.it  rure,  tmpofucrunt  ei  cruccmferendam  por.e  1 ESVM. 

27  Sequebatur  auiem  eian  nugna  muliitudo populi  &  mulicrum :  qtu  &pUn- 
gebant  &  lamentabanttir  eum. 

2  S  Converfus  atitcm  ad  eas  1ESVS,  dixit;  Tiitii  Hierufdem,  ncflete  de  me,  ve- 
rttm  de  vobis  ipfisfleie,  &  de  libcris  veslris : 

2 9  Nam  ecce  venicnt  dies  qtubus  dicent ;  Beataflcriles ,  &  uteri  qui  nongenue- 
runt,  &  uber.t  qin  non  laclaverunt. 

30  Tum  tncipient  dictrc  monitbus ;  Caditein  nos :  &  collibus;  Operitenos. 
2 1  Kamfi  in  virente  ligno  islafaciunt,  m  arido  quidflet  f 

M  A  t  t  H.  cap.  17.  a  verf.  31,  ad  34. 

32  Exeuntes  autem  iHvencrttnt  qucmdam  Cpen&um ,  nomine  Simonem:  hunc 
angariaverunt  ut  attolleret  irttcem  ejus. 

33  Et  quum  rentjfent  in  locum  qui  dtcitur  Golgotha,  quod  esl  caharu  locus, 

M  A  R  c.  atp.t^.averfxi.adx^. 

2 1  Vr&terea  angariarunt pr&tercuntem  quemdam  Stmoncm  Cpeiuu;n(venien- 
tem  rttre,  patrein  Alexandri  &  Ruf)  ut  attclieret  crucem  cjus. 

22  Duxeruntquc  eum  in  lccum  Golgotba-.quod esl,fl  intcrpreterk, CalvarU  loctts. 


A  N  A  L  r  s  1  s. 

A  DjunctumcondemnationisquodChtiftummi- 
■^* lites  afTumpferunt ;  quod  fuo  finededaiatur , 
ut  illuuiad  locum  exfecutionisabducerent. 

Ioh.  rerf.  17.  Quilocus  adjuncto  hominede- 
fcribitur,  nempeCalvaria;  quodalteroadjuncto 
nomineHebrialinguaconfirrnatur  :  locus  porro 
defcribiturabad|uncrolitue.Ytra  urbem  Hicrofo- 
lymorum.  Adjuncrum  abduciionis  eft  quod  Chri- 
ftus  fuam  crucem  bajulavit. 

Lvc.  verf  16.  Aliud  adjunclum  abductionis 
Chtifti  ad  locumexfcquutionis.quod  milites  alium 
per  vim  corripiebant,  qui  deferibitur  adjuncto  no- 
niinc,  fitbjectopatria,8c  relato  filiis  apud  M.tfc.  & 
ad jnncto  temporc,  cum  ex  agro  venifiet,  &  fine  ut 
Chrifto  laftb  8c  fatifcenti  fub  onere  fuppetias  in  fe- 
rer.dacrucefcrret;quicriicisportatiofuofubjccro 
locodeclaratur,  pone  Chriftum. 

ftrf.  27.  Aliud  adjunctum  abductionis  Chrifti 
ad  locum  Calvarii  comitatus  magnus :  qui  diftri- 
butione  fubjectorum  exponitur ,  plcbis  &  mulie- 
rum  :  qui  fuis  eftcctibus  plangendi  Sc  lamentandi 
Chriftum  defciibuntur ,  &  poft  fubje&o  loco  Hie- 
rofolymorum. 

ferf.lt.  Cujuslamentationis  effectus  Chrifti 
admonitioutprofenon  larr.entarcntur ;  quod  di- 
▼etfoatguitur,  nempcut  fcSc  fuosfiliosplangant. 

ferf.  19.  Qood  arguitur  ab  adjuncto  tcmpore 
infcquenti  calamitofo;  quodtuisenvftibus,  mife- 
ria  ptignantium  Jc  U£tantium;qui  comparatione 
majorisdedaratur,  quiapctiot  eiitcor.ditiofteri- 
lium  ;quidefctibuntut  duobusptivantibus,  non 
pariendiSc  lacinfantibus  nonpribendi ;  Sc  con- 
iirirutui  teftimonio,  fiuTragio omnium. 


ftrfi  30.  Item  alio  effecro ,  optione  ut  montes 
cadant  fuper  eos  &  utcollcsoperiantillos. 

ftrfs\.  Hictam  triftia  eftecra  confirmat  i 
compatato  minorijquod  illuftrat  fimilitudine ati- 
di  ligni  taciteconcipicntis  ignem.cuiufmodi  Iudii 
erant,  Sc  viridis,  quod  ignem  non  admittit,  cujuf- 
modiChriftuserat. 

METAPHRASIS. 

ATqtte  halienm  de  condemnatione  Chri-  I0H.17, 
fli  dtclttm  efio  :  feqnitttr  exfequutio.  Vbi 
primttm  Christui  tanqttam  uriis  piirgamen- 
titm,  utque  indignui  illa  urbe  civti,  extraur- 
bem  edttcitttr ,  crucem  fuam  tenerrimk  ey 
cruentk  humt>rtt  J:m  impofitam  omnittm  in 
conjpecin  bajttlans :  educitur  autem  ad  lo- 
ctim  carmficint,  qui  a  facinoroforttm ,  q;ti  ibi 
in  crticem  acltfttnt ,  ojfibia  Calvarid  nmicn 
obtinttit.  Lingua  autem  Syra  Golgotht  no- 
menfortittM  est.  In  itinere  vero  adCalva-  M.»tt.-,, 
riam,  cum  Chrisim  ex  fttpericribtit  pcrpeffio-  ;'• 
nibtis  ita  viribtu  exhaustut  effct,ut  crttcipor- 
'  tands.  impar  extfteret  ;  mtlites  fu.t  qnadam 
I  mtlttari  licentta  tnjeBis  in  Simonem gtiite feu 
:  patria  Cyrewmm  manibui ,  eundum  ex  agro 
domttm  redeuntem  eoque  ipfo  aUqtiantulnm 
labore  confeRum  corripittnt ,  t°p  ad  portan- 
dam  Chrtsii  crttcem  vel  invitum  Cf  reluclan- 
tem  adcgerunt.  Hic  autem  Simcn  (honoris 
caufahoc  refero)paterfttit  Alexandrt  ijr  Rrfi. 
Rrirrr  3  virn  1 


10^6 


H      A      R     M 


Lvc.17. 


V- 


SO. 


31. 


virorttm  ftta  pietate  in  Hcclefia  non  incele- 
brium.  Tamctfi  atttem  militum  ftvitianon 
eljet  vulgaris  ,  tamen  hac  tqttitate  in  Cbri- 
Jtttm  utebantur,  ut  crucem  a.  tergo  geilart  cu 
rarent.  Magna  autem  multitudo  popult  {ttt 
in  damnatorttm  exfeqttutione  fiertfolet)  Cbri- 
ftumprteuntem  fequttitr ,  diffari  tamen  & 
diffimiliprocul  ditbto  animo :  illi  Itti  condem- 
natione  Cbrisii,  bi  vero  moerentes  ;  in  qtiibus 
erant  aliquot  numero  fccmint.qttt  tllttm  plan- 
gcbant  &  lamentabantur.Ad  quas  Iefus  con- 
verfafacte.ficdixit  :  O  vosfiln  Hierofolymi- 
taru ,  nolite  me  tanquam  miferum  &  deplo- 
ratum  plangere,  potius  veftram  &  liberorttm 
vefiroritm  vicem  plangite.  Nam  (  ad  quod, 
qtttfo,  advertite  animttm)  veniet  temptts,  vel 
potius  jam  advenit ,  tttpote  qttod  ante  unius 
tvi  decttrfum  exfecutioni  mandabitur,  qtian- 
do  omnittm  unanimi  confenfu  profitebuntur, 
&  propter  urgentes  calamttates,  beatas  prtdi- 
cabttnt  (contra  qttam  fieri folet)  faeminas  fte- 
riles ,  qttt  non  pariunt ,  attt  laclantes  enixttm 
partttm  futtm  fovent  .Vfque  autem  eopremen- 
tur  angenturque ,  ttt  cavemas  &  latibttla 
qutrcntesin  has  optioncs  erttmpant,  ut  monti- 
bus  dicant ,  obrttite  nos  &  colhbus  abdite  nos. 
Nam  fi  in  me  tanqitam  viride  &  virens  li- 
gnttmpropter  innocentiam  ad  ignem  irt  divi- 
nt  accipiendum  ineptum  &  inidoncum  itaft- 
vierunt.qutd  vobisfiet,  qut  tanqtt/tm  farmen- 
ta  &  cremta  igni  irt  divint  fovcndo ,  apti 
tfttsf 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma  ,  Gefta  in  itinere  a  Tribunali  feu 
loco  condemnationis  Iapidibus  ftrato  & 
in  altum  elato.ufque  ad  craniorum  locum. 

P.vr^funt,qua:  intervenerunt^  -A.fx' 


1  O  H. 

vcrl".  17. 
ChriM  i» 
ctucefe- 
:  tndd  tie- 
frejj'10 : 


rCrucis  Chrifti  gefti*/  Se. 
tio  pcr  \  Ali 


Alium. 


lunt: 


~J  Qiiae  funt  .1  multitudine,maxime 
V.  foeminisHierofolymitanis,ac~ta. 
Quod  Chriftus  crucem  ipfe  humeris  ba- 
julabjt,infignis  eft  Filii  Dei  dejeclio  deprcf- 
iioque,  ut  nou  defint  cjui  fufpendium  ipfum 
crucis  deportationi  prsferrcnt ,  li  optio  al- 
tcrutrius  daretur.  Perticam  aut  tignum  hu- 
meris  ferre  indignum  tanto  principe.  Alte- 
rius  crucem  ferre  perquam  deformeerat; 
fuam  vero  crucem  libi  lmpoiitam  ferre  crat 
res  multo  maximedeformis  &  ignominio- 
d.  1  Reg.10.  Beuhadad  rcx  Syrix,qui  collo 
fuo  ut  falutem  compararet  laqucuru  cir- 
cumduxit ,  non  ufqueeo  fe  depreflit  quo 


0     H     I     A 

Chriftus  fedimiiit  ,  ut  falutem  nobis  pari- 
ret.  Rcgcs  qui  prxcilis  pollicibus  fub  nienfl 
Adonibefec  alimenta  colligebant.  ludic.i. 
nontam  abjefti  erant ,  quam  Cliriftus  rex 
regum&  xternus  Deus.  Nam  ut  perquam 
abjeclum  illud  erat  inftar  camsfub  menfa, 
micas  &.  fragmenta  lambere  &  corrogare, 
itjiiillud  non  niii  coacti  fcccrunt,5:  viada- 
£ti ,  ignominiam  minuebat :  maxime  vero 
quod  hoc  fub  tefto  fiebat,  cum  iftud  fub  dio 
fpeftante  infinita  multitudine  a£tum  (it.Hu- 
jus  autem  il  non  figura  ,  at  certe  effigies 
quxdam  &c  reprafentatto  in  lfaaco  legitur, 
cujus  humero  impolita  funt  ligna  quibus 
ipfe  cremandus  erat.  Gen.ii.,6.  Quoacce- 
ditquodextra  urbem ,  tanquam  fordcs  & 
ejectamenta  urbis,  cgreffus  lit .  Vide  myfte- 
riumquod  indefcriptorad  Hebrsos  colli- 
git,  cap.i$,verf.ii,n. 

Hinc  dfcimus  nihiltam  humile,abjec~tum,  ^1'*'* 
dcforme  aut  contemtum  cfl*e,quod  hbenter  °B'"m 
nobis  lmpolitum  non  reramus  Chriiti  cau- 
fa ,  cum  ille  noftra  caufa  ufque  eo  detrufus 
fit.  Atque  ex  hac  crucisgeftationenatum 
eft  illudfolemnc  Chrifti  &  memorabile  di- 
drum  ,  eum  qui  Chriftidtfcipulus  efle  velit, 
debere  crucem  fuam  tollerd  &  Chriftum 
quotidie  fequi.  Qtiod  quidem  cum  dehu- 
jufmodi  cruce  inteiligatur  ,  qux  nobis  Dei 
nunu  imponitur,  palam  eft  eosquifpontc 
fua  hoc  (ibi  accerfunt  voluntaria  aut  pau- 
pertate,  aut  fui  flagellatione  ,  cultum  pere- 
grinum  inducere  in  Ecdefiam  ,  eoqueDeo 
exofum.Nam  Chriftus  crucem  fuam  non  ni- 
(i  ex  Iege  &  more  Romanorum  impoiitam 
bajulabat.  Quo  pertinet  quod  Chriftus  uon 
tantum  crucem  ferendam  &  fuftollendam 
doceat.fed  etiam  eumquihoc  facit,fe  fequi 
jubetialludens  ad  Simonem  Cyrenxum.qui 
crucemChrifti  geftans,  Chriftum  a  tergo 
fcquebatur. 

H/«cetiam  liqttetquim  ridiculi  Pontificii  rontifi- 
funt ,  qui  ofFicium  Chriftiani  hominis  con-  ciorum 
ftituunt  non  parvum  ,  li  quis  lignum  tranf-  trnrhtt 
verfum  geftet,  atit  ob  oculos  habeat.  Quan-     '' 
quam  hocalienum  (It  a  Chrifti  charitate, 
quamhac  crucis  geftatione  &  adoratione 
pra:  fe  ferunt.  Vide  alibi  in  annotationibus 
adverfus  Iefuitas.  Mattk. 

Sequiturde  Crucis  geftatione  per  vica-  verf.32. 
rium  Simonem  quendam  :  qui  dcfcnbitur  M*»c. 
ab  adjunfto  nomtne  proprio  ,  nominc  pa- »erf  zt. 
trix,  rrofeflionis  &  xtatis  ,  quod  dtios  filios  £xmf4- 
habuerat  ,  quem  ex  agro  redeuntem  &  prx-  liomi„es 
tercuntem  coiripuerunt  &  adegcrunt,  ut  „0j,;////M 

Chrifti  ^udDei. 


A      N 


L      I 


ioc7 


C*«f<m 
trtinfi.ux 
crucw  in 
Simtnem. 


TitmfuU 
Uboraftti- 
omfutcur- 
rit. 


Chrifti  crnccm  ferrct,quam  ncmo  cx  comi- 
utitillo  &  turba  pro  rci  infamia  in  fc  tranf- 
f.rri  paflus  cft.  Hunc  autcmdcfcriplit  tam 
diligenter  Euangelifta,  non  tantum  propter 


goremingeneraret.  Quo  docemttr  crudcli- 
tatem  in  judiciis  exfcquendis  dcclinandam 
cffe ,  cum  hacc  humanitatcm  io  lftis  cflrris 
hominibus  fuiffe  animadvcrtimus.  Hmc  eft 


rci  ccrtitudincm  ,  fcd  ut  cum  cx  hac  rc  no-    quodin  crucemagendis  aut  truncandis  f.i 


bilitaret ,  unde  cum  infaniia  notarc  ftude- 
bant.  Ex  quo  illtid  liqutt  eadcm  rationc  ho 


cies  obducimus  ne  plagam  carnificis  infc 
rcndamvidcant.  Eoquecrudclitasilladctc- 
niincs  a  Dco  nobilitan,  quahomincs  impii  |  ftataeft.qua  primumlibcrosSedechi.x  inter- 
cos  obfcurarc  &  dcprimerc  conantur:  nec   fecit  Nabuchodonofor  fpcctante  parcntc, 
vcro  illum  tantum  ,  fcdfilios  ejus  Rufum  &   poft  oculos  ei  pcrforavit.  zReg.  15,10. 
Alcxandrum  ad    Ecdciiam  aggrcgatos  &       Geftaa  multitudine  fequuntur,  maximc  Lvr. 
interdifcipulos  (ut  ex  hoc  loco  coliigitur)  I  abHicrofolymitanis  fceminis.  Atqucdeto-  verfz?. 
probenotos.  Cum  autem  non  nili  coado  '  ta  multitudinc  dicitur,  illam  Chnftum  fe-  -A&fof 
hoc  obti"crit,  illuftratur  indc  lingularis  Dei   quutam  effe  ;  ut  ferc  fit  cum  crimine  nle-  P1"""'"- 

■    I  ■  ■       ■  o        I    n  lA  1  r         vtumvi- 

gratia  ,   qui   homines  mvitos  &  reluctantcs   ctuntur.maxime  qui  ahquo  nomine  aut  no-  A      ,  -; 
adfuinotitiam  pertrahit.  Inde  enim  veroli-   tafunt :  Si  certe  uc  hoc  non  inutilecft  ,  fed 
roilc  eft  virum  hunc  occalionem  &:  anfam    magni  fructus ;  ita  quam  rai  i  invcniuntur, 
arripuiffe  de  tota  hac  caufa  inquirendi ,  ea-  I  quorum  oculi  aperti  funt  ut  quod  pcena  iUa 


Cnr  Simon 
m  ter%p 
Cbnlii 
crucemge- 
fitwit. 


demque  invcftigatione  thefaurum  invenif- 
fc.Hujufmodi  aliquid  exiftit  Iohan.Q.Az  cx- 
co  ,  qui  primum  parum  aut  nihil  de  Chrifto 
nofcens.poft  ludarorum  in  fe  fxvitia  ad  ejus 
notitiamperductus  eft.  Sic  enim  comparati 
fumus,  ut  cos  qui  pro  nobis  aliquid  vel  invi- 
te  perpelTi  funt  amemus  ;  ut  in  puero  qui 
pro  Rege  vapulac ,  tametli  invitus  hoc  fj- 
ciat  :  fcd  &  eos  quorum  cauffa  aliquid  pcr- 
tulimus,  non  difficultcr  bencvolentia  profe- 
quimur  ,  ut  in  mulierumpartu  vidcre  eft  . 
Quanto  magis  ddigemus ,  ii  quid  fponte 
pertulerimus. 

Caufam  vcroinquirentibushujus  tranfla- 
tionis  in  alium  ,  vix  alia  vidctur  occurrcre, 
quam  quod  Chriftus  antcgreffis  animi  & 
corporis  perpeflionibus ,  fudoribusfangui- 
neis ,  &  flagris  exhauftus  fractufque  ,  illi  fe- 
rendi  inidoneus  effet.  Quo  docetur  cru- 
ciatus  Chrifti  infinitos  &  interminatos  fuif- 
fe  ,  qui  unius  noctis  &  femidiei  fpatio  illius 
vires  adco  labefattarunr. 

Hinc  etiam  l-quet ,  quomodo  fuis  labo- 
rantibus  Dcus  fubvenitcV:  manum  ne  laban- 
tur  fubdit ,  ut  certo  conftituamus  illum  no- 
bis  infperato  auxilium  fubmiflurum  aliundc 
quam  expectamus  ,  cum  nullus  ex  hisqui 
prope  fuiit  hoc  facere  paratus  iit  ;  ut  hoc  lo- 
cofartumeft.  Eumenim,  qui  dc  afinis  fub 
oncre  fuccumbcntibus  recreandis  prxcepta 
dedit,  fieri  non  potcft  ut  oblivio  capiat, 
quin  matureafflifiis  fuccurrat. 

Quod  autcm  a  tergo  Chrifti  crucem  ge- 
ftavit ,  idque  Romano  militeaut  Iudxis  aut 
jubentibus,  aut  certe  permittentibus,  co  fa- 
clumcft  ne  cruce  ob  oculos  Chrifti  fempcr 
obvcrfautc  ,  majorcm  aut  terrorcm,  aut  an- 


docct  attcndant.  Qtiotfunt,  quifecumre- 
putant  num  illi  hujufmodi  aliquid  aut  ctiam 
gravius  admiferunt  co,  cujus  nomine  capti- 
vi  pIec~tuntur;coquc  Dci  crga  fe  patientiam, 
qui  illos  practeriens  in  iftos  animadvertit,  uc 
nos  ad  relipifcentiam  ducat-  i«c.ij.  Quot, 
qui  ii  nihil  patrarunt ,  cogitant  hoc  nullo 
corum  merito  fieri ,  fed  Dei  tantum  beni- 
gnitate  ;  qui  illos  iibimet  relinquens  aut  in 
dirficultates&  tentationis  anguftias  expau- 
pertate  conjiciens  eis  non  itidem  frarnala- 
xavit ,  aut  paupertatis  tclofcriri  paflus  eft, 
auc  maleficiorum  conliliis  communicare? 
Ouptfunt  deinquc  qui  cum  innoxium  ad 
fupplicium  rapi  intuentur  ,fecum  reputant; 
quam  illis  quos  propria  confcientia  reatus 
coarguic,  formidandum  iit  Dci  judicium, 
nili  mature  rciipifcant? 

Chriftus  ftreperis  &  clamoiis  earum  vo-  verf.zs; 
cibus  exauditis  ,  fe  ad  eas  convertens ,  illas  f,v/,„  „/„. 
alloquitur.  Vbi  difquirendum  quid  iit  quod  litrum  re- 
Chriftus  in  lus  foeminis  requiri:;quandoqui-  t'e!'"'f  •"• 
dem  defiere  innocentis  hominis  fupplicium,  c-"'fa''"'1- 
pium  femper  habitum  eft  5  ficut  contra  fcr-  w-"  ■,/ 
rei  &  lapidei  habendi  iunt ,  qui  nullaadver-  rittait. 
fus  illos  commiferatione  ducuntur,  maxime 
ii  ad  fuplicium  tapti ,  fpecutorum  caufa  & 
vitio  pkctuntur  :  &  gladium  virginis  cor 
transfixurum    ex    hac  Chrifti  perpeflionc 
prardicittir.  Luc.i,  55.  Rejponf.  primum  in 
iftis  focminisdamnari  qtiod  Chriftum  bene- 
dictum  &  beatum  in  omne  xvum  mifcrum 
&  commifcrandum  duxcrunt ,  qtiem  invi- 
tumfottcad  crucem  raptum  exiltimarunt. 
Quod  ut  perfc  nefirium  erat  ,  (ic  ob  eam 
caufam  lllum  mifcrum  judicare  ,  quod  Patri 
obfequium  prxftitit ,  mundi  pcccatarede- 

mit, 


io^8 


II     A 


1 1.  i .«,'. 
obliviopro 
prixuia- 
mittttu .- 


V«f29. 
Cujus  ma- 

gnitivltar 


tnit,  magis  adhuc  alicnum  cr.it:  quandoqui- 
dem  coram  Dco  hoc  nominc  gloncfus,  no- 
ftro  judicio  miferabilis  &  ingloriuselle  non 
debcbat .  Sic  Iobi  amici  lllius  fortcm  h- 
chrymisdeflentes.ac  li  atrociore  fceleiead- 
miflo  hanc  Dei^in  fe  iram  devorafiet ,  fuo 
dolore  Iobi  dolorem  auxerunt.  Hujufmodi 
cft  commifcratio  &  lachrymx  multorum 
qui  Martyres  Chrifti  tancjuam  mifcros  &  in- 
felices  plangunt  ,  aut  non  fatis  confultos 
cjuod  fe  &  fua  periculo  aut  internecioni  ex- 
ponunt ;  quibus  non  venit  in  mentem  bea- 
titatis  qux  mox  hanc  cruccm  inlequetur. 
De  quibus  oinnibus  dici  aliquoufque  poteft, 
quod  Salomon  de  imprqboium  commifcr.i- 
tione  fcnbit  ,  elTc  corum  vifcera  crudelita- 
tem.Prar.ir.io.  Quod  fi  peccatum  fit  lu 
gerc  piorum  conditionem  tanquam  mife- 
ram,  qmnto  gravius  fcclus  erit  eorum  cala- ; 
aiitati  infultare  cV:  illam  irridere. 

Altera  C2ufa  hujusreprehenfionis  indica- . 
tur  ,  quod  totx  defixx  in  Chrifti  calamitatc 
proprix  &  fux,qux  majorcm  fletum  &  plan- , 
ftum  promercbatur ,  oblitx  funt.  Sic  ergo  | 
lamentari  aliorum  calamitatem,  ut  tuam  fe- 
cure  prxtereas  nec  ad  calculum  revoces ,  in 
vitioeft,  maxime  vero  peccata  ,  qux  cala- 
mitatis  caufam  &  femen  continent.  Sic  de- 
flevit  Ieroboamus  mortem  Abija  filii,  cujus 
conditio  morientis  multo  potior  erat,quam 
viventis  patris  i  Regtttn  14.  Sic  defleverunt 
H  ierofolymitani  captivam  turbam  qux  pri- 
mo  abdufta  eft  Babylonem  ,  cum  eorum 
conditio  potior  erat ,  quam  illorum  qui  in 
urbe  remanferant.  Vide  Ierem.  19.  &  alibi. 
Cum  enim  xjread  luctum  &  lamenta  ad- 
ducamur,  tum  vero  tardius  &  invitius  ad 
propria  peccata  deflenda  adducimur.Quam- 
obrem  ut  noftrs  lachrymx  acceptx  lint, 
priufquam  pro  aliis ,  noftra  Sc  propria  plan- 
gamus.Homines  (ibi  de  fe  boni  aliquid  per- 
fuadent  j  quod  aliorumdclictis  condolent, 
cum  illi  fua  crimina  &  flagitia  non  higeant. 
Tanquam  fiquis  alterius  reduvias  lugetet, 
cum  interim  proprii  capitis  diminutione 
non  commovcatur. Cujus  quidem  mali  hxc 
cauCi  eft  ,  quod  noftn  amantes  magis  fimus 
quam  aliorum  ,  eoque  promptius  mala  pro- 
pria  quam  aliena  lugeamus  ;  tamen  nobis 
ipils  magis  abblandimur  &;  difficilius  aliquid 
mali  nobis  eventurum  credimus ,  ne  tum 
quidem  ,  ouni  alios  nnprobitate  aut  xqua- 
mus  aut  vcro  etiam  fupcramus. 

Luftum  earum.arguit  ex  caulis ,  calami- 
tofis  temporibus  qux  obtingent :  qux  tem- 


poraarguunturabadjundaconcordi&Con-^ai/Hc  A 

fentientc  omnium,  qui  tum  vivcnt,teftifica- /''"'""* 

nonc.de  carum  fctminarumfclicitate  .auxPf"1'" 
,  ,    T.     feltcttitt, 

nequc  uterum  tulerunt  ,  ncquc  parvulos  la- 

ftaiunt;  quod  tamen  iu  hujus  vux  commo- 

dis  pnncipem  locum ,  prxfcrtim  apud  Iu- 

daros,  obtinere  lolet.Tcmpus  vero  quod  iu- 

telligit,  elt  cxcidium  Hierofolymorum.quo 

tempore  prx  fame  parentes   delicatuli    in 

propria  vifcera  fxvituri  eflent;a  gladio  fuos 

libcros  confodi  &  atteri  &  iterumprx  fame 

in  flateis  inedia  confici  oculis  tenerrimis 

infpicere  cogerentur.  Simul  etiam  indicac 

holtem  viris   &  fceminis  non  parciturum 

cum  in  infantulos  nulla  dementia  utatur. 

Sic  lidemtx  nulluua  rantuin  &  tam  excel-  fi"k*pp*j 

Iens  Dci  beneficium  eile  (ii  iila  excipias  qux "' 

r  ■        \   n-  \  1  •  ■      napropter 

lunt  regni  cocleltis;  quodpeccaticontagio-  ,,eccMum 

ne  &  pcena,  qux  peccatum  comitatur  ,  non  mxU  tfli, 

modo  non  inutile  reddatur  ,  fcd  nobis  etiam 

quam  maxime  adverfum  :  ut  hoc  loco  non 

tantum  deficimur  confolatione  ex  liberis, 

fed  majorem  calamitatem  nobis  acccrlimus, 

quam  li  (ine  llberis  manliflemus.Sic  in  capti- 

vitate  Baby Ionica  principes  Sc  qui  cx  femine 

regio  oriundi  erant,  item  artifices  &  melio- 

ris  notx  omncs  deportati  funt ,  relidtis  his 

qui  nulla  finguLiri  prxftanua  erant.  hem  in 

extrema  captivitate  cum  templum  incen- 

fum  conflagravit,  divitibusabduftis  paupe- 

res  rcmanferunt  ut  terram  colereut.  Qup 

fadto  perinde  facit  Dcus,  ac  li  quis  fortis  al- 

teri  fua  inftrumcnta,  quibus  confidit  eri- 

picns ,  illis  iplis  m  quibus  acquievit ,  eum 

conficiat  aut   contuineliofe  tractet.    Quod 

nos  doceat  ne  aut  tam  avide  ilta  fcctemur, 

aut  parta  tam  cupide  &    arcte  retineamus 

aut  amplexemur  ;  fedilla  potius  fcclemur, 

qux  femper  commoda,tum  vel  maxime  no- 

bis  profecerint ,  cum  in  anguftiis  verfabi- 

mur.  Vidcmus  ergoliberos ,  qui  nobis  pro 

fcipione  dati  funt  ,  cui  fenecius  noitra  inni- 

tatur,  inftar  arundinis  effe  qux  nos  inniten- 

tes  pungat ,  eofdemque  inltar  fagittarum, 

qux  in  hofiiumlateraexcutiuntur,  in  pro- 

pria  latera  veluti  mtorqueri  ;  &  qui  oculo- 

rum  noftrorum  oblectamenta  crant^fieri  vel- 

uti  fpinas  in  oculorum  pupillisdefixas.  Hinc 

eft  quod  Hofcas  populo  beneficii  loco  aDeo 

ftcrilitatem  apprecatur. 

Hic  videinm  ejufdem  olim  fuifle  parcre  laietn  mt. 

&  lactare  ,  alioqui  enim  li  alia  quam  mater  '"*  V* 

fuiiret  ,  quxinfantemlacl:aret,nur>quam  vx  "'"'"' 

illis  Chnftus  dixiflct  ,  ut  qux  non  ita  xgre 

feraut  pudloium  ,  qnos  lactant ,  interitum. 

Deindc 


Ixcirlii 
Hiemfut. 
nppropin- 
tju  :tio  in- 
dicata. 


Verf.50. 
Quocl  am- 
pltfitatur 
I.  a  morte 
fruilra  cx  ■ 
ftttnd.t. 


E      V       A       N       C 

Dcindc  notandum  eft  quod  Chriftus  dicat 
dies  ve.iire  potius  quam  vcnturos  Ula  emm 
loquenJi  formnla  ligniricat  Dcum  moram 
in  judiciis  exl-queudis  non  duccre  ,  fcJ 
D-um  veluti  in  itincre  ad  juJicium  cfle  & 
fingulis  non  tantum  aunis,  fed  Jicbus  &  ho- 
ris  aliqui J  fpatii  emctui,  quoad  nos  aiTequa- 
tur,  qua  ratione  1  Petri  1.  Jicitur  non  Jor- 
mirc  unpiorum  interitum.  Tamctli  cnim  il- 
li  fecure  inJormiant  fuis  pcccatis  &  (ibi  ab- 
blanJiantur.ac  lieoJem  moJo  crasfuturum 
cflet  atque  hodie,  atque  aJeo  melius.tamen 
divina  interim  non  ceflat  propius  afliftere 
vinJida.ViJe  Rom.ifi.  fecundum  cordti  du- 
ritum  coliigts  tibi ir.',m  in  dtcm  in.dfc. 

Pergit  malum  hoc  exaggerare  ,  dum  do- 
cct  tantam  fore  calamitatem  ,  tantos  animi 
cruciatus ,  ut  mortemexpctituri  iint ,  eam- 
quefugientcm  pcrfequuturi.  Vide  Hofes.  10, 
8.  &  H.fai.i,\y.  ubi  hax  &  hujufmodi  attri- 
buuntur  his  in  quos  judicium  Dei  vcl  in  liac 
vitaexercitum  eft.  Apocalypf.  6.  vcro  attri- 
buitur  impiis  &  reprobis,  qui  die  extrcmi 
judicii  pra;fcntiam  jufti  Iudicis  exhorre- 
fcent :  ut  hoc  fermone  deploratam  &  inclu- ' 
ctabilem  impiorum  in  omne  xvum  perdi- 
tionem  defcribere  videatur.  Ac  ii  dicerct  ; 
vos  excipiatis:  quid  nos  histerritas  ?  quod 
eft  maxime  formidabile,  mors  eft  ;  extrema  | 
omnium  linea  ,  quam  nos  obire  neceflum 
eft.  Imoveto,inquit  Chriftus,  pejusvobif- 
cum  agctur  :  co  enim  anguftiarum  &  cru- 
ciatuumdcJucemini.ut  prardare  vobifcum 
attum  iri  exiftimaturi  iitis,li  res  morte  tran- 
figerctur.  Sic  impii  homines  adverfusDei 
judicia  &  ingruentes  calamitates  fe  confo- 
lantur  &  obfirmant ,  quod  morte  omnia 
perficienda  &  abfolvenda  iint :  Sed  hsc  funt 
malorum  initia ,  nam  mortis  periculum  (i- 
mul  etiara  tanquammeta  Jivini  juJiciihor- 
rorem  impiis  inducit ,  dum  qui  eft  mortis 


B       L      I       C       A.  TOj;j 

id:m  etiam  inferni ,  quod  mortem  comita- 
tur, ;  uncius.  Mortem  igitur  exortatempe- 
ftatc  pii  iimul  &  nnpii  cxoptant ,  f  J  pnut 
per  mortcm,tanquam  per  portam,  vitani  m- 
greJi.intur ;  impii  vcro  mortcm  perpctu.im 
&:  animi  &  corporis  expetunt ,  &  hic  in  tcr- 
ris  fempcr  putrcfccrcprxoptant,ut  ne  in  ju- 
Jicio  iiftanuir. 

Hoc  confirmat  a  comparatione  minoris: 
Nam  li  in  mc,  inquit ,  hoc  aJmifcrunt ,  qui 
tanquam  lignum  vinde  ad  igncm  divini  ju- 
dicii  concipiendum  incptus  &  inidoneus 
fum  ;  quanto  magis  hoc  vobis  &  liberis  ve- 
ftris  facicnt ,  qui  tanquam  firmcntaaut  cre- 
mia  illum  facife  accipitis  :  hanc  autcm  for- 
mulam  Ioqucndidefcriplit  Chriftus  cx  £- 
7ech.i.\,^.  Vbi  Hierofolymis  (ut  hoc  loco) 
minatur  Deus,  fe  juftum  limul&  injuflum 
igne  divini  judicii  confumturum,  eft  autcm 
clegans  limilitudo,  qua  pii  ligno  viridi,  im- 
piiarido  comparantur.  Sic  apuJ  Ioclem  ini- 
pii  comparantur  maturis  frugibus  falcem 
veluti  expetentibus ,  &  maturis  uvis  torcu- 
lari  fubjicienjis  aflimulantur.  Eoque  ipfo 
pii  fcgetibus  nonJum  aj  maturitatem  per- 
Juclis  &  uvis  feu  botris ,  qua;  nonjum  vin- 
Jcmir  apta:  funt.  Hatc  igitur  nobis  accom- 
moJemus :  viJemus  enim  vicinos  noftros 
nobis  meliores  juJicio  divino  undique  con- 
flagrafle,  quiJ  nobis  igitur  fore  fpcremus? 

Notandum  porro  fugentes  infantulos  hoc 
Ioco  cremia  &:  arida  hgna  reputari  &  idonca 
inqua:  Dei  ira  exerceatur  ,  unus  ut  Chriftus 
inter  homines  viridis  iit.  Tametii  enim  in- 
ter  homines  alii  (int  virides  ,  aliiaridi  ,  ut 
eftapud  'E-nch.  tamen  nemo  eft  tam  inno- 
cens  quin  Jivina;  ira;  fulmini  fubjiciatur. 
Hoc  notctur  advcrfus  Felagianos.Pontificios, 
Semipelagianos ,  Sc  adverfus  tritumapud  nos 
fermonem,  quo  infantes  innocentes  teputa- 
mus. 


Verf.u. 
I  I.  d  «M- 

parattar.t 
ppccato - 
tum  curn 
Cbrijto  in- 
ntxio. 


Quilus 
pectatori- 
bui  infan- 
tes  annu- 
mtrali. 


M  A  R  c.  cap.i^,  averf.11.,  adi^. 

22  Duxeruntque  euminlocum  Golgotha;  quodesl,fi  interpreteris ;  CalvarU 
locus. 

2$  Et  dedcrunt  ei  bibendum  myrrhatum  vinum :  ipfe  vero  nonfumfit. 

2 4-  Ouumque  crucijixijfent  eum ,  partitifunt  vetttmenta  ejus ,  jatta  fortefuper 
ea,  quii  qttid  tolleret. 

I  o  H.  cap.19,  a-verf.iS,  ad  i<;. 

iS  Vbi  crucifxerunt  eum ,  &  cum  eo  altos  duos ,  htnc&hinc,  niedium  autem 
JESVM. 

19  Scripfitautemetiamtitulttmrilatus,  &  impofuit  cruci;  Erat  vtro  fcri- 

S  f  f  ff  f  ptutn, 


xoSa  Harmonia 

pttim,  IESVS  NAZARENVS  REX  ILLE  IVDAEORVM. 

20  Hitncergotitttlitmvudtilud^orumlegcrtint:  quia  prope  civitatemeratlo- 
ctuubicrucifixHserat:  &  eratfriptttm  Hebraice,  Gr&ce,  &  Romane. 

2 1  Dixeruttt  igitur  Pilate primarii  Sacerdotes  Iudozorum ;  Kefcribito ,  Rex  ille 
ludsorttm  :  fedillttm  dixijfe;  Rexfum  Iud&orttm. 

22  RejpoiiditPilattis;  Quod fripfi ,  fcripfi. 

2$  Mtlttescrgo  qtttim  crttcifixiffent  IESVM,  acceperunt  ejtts  veslimentaJ&fe- 
certtnt  qu.ititor partes ,  tmicuique  militip.irtem)  &  tunicam :  erat  autem  tunica  in- 
fiv.ilis,  afummo  coniexta  tota. 

2 4  Dixcrunt  ergo  inicrfe ;  Nefiiidamtts  eam ,  fedfortiamur  dc  illa  cujtisfutura 
fit :  ttt  Scriptura  implcretur,  dicens ;  Partitifttm  vesltmenta  meaftbi,  6~fuper  resle 
meatecerunt fortem .  Militesigitur hozcfecerunt. 


I0B.II. 


ANALTSIS. 

T\Efcribit  fubjefium  locum,  ubi  Chriftus  cruci- 
■^fixus  eft ,  ab  adjunfto  nomine  iV  nominis  no- 
tatione. 

Marc.  ytrf.zi.  Adjim&um  notatur  eorum  qui 
in  crucem  agi  folent ,  nempequod  myrrhatum  vi- 
num  caprivo  bibendum  proponebatui ;  cujus  item 
ad|unftum  tfl,  quod Chiiflcs bibere  vinumillud 
xecufavit. 

lnn.yerfit.  Alittd  adjuniftum  crucis  Chrifti 
quod  comites  habuit  lupplicii  duos  factnorofos  ; 
quidefcribumurfubje&oloco,  quod  unus  fuita 
dextris  Chtifti ,  alter  a  finiftris  ejus ;  quod  fuo  re- 
lato  arguirur,quia  Chriflus  medius  erat  intet  duos. 

Vetf,  19.  AliudadjuncrumcrucisChrifti,nem- 
pe  infcriptio  cciminis,cujus  noinine  fuppiicio  affi- 
ciebatur.  H.tc  infcriptio  defctibirur  a  fubjefto  lo- 
co  (quod  promotefuffixaeratcruci  ChriftU  & 
formafua. 

Vtrf.io.  Cujusadjunclum  eft,  quodmnlti  hanc 
infcriprionem  Iegebanr;  quodarguitur  ab  adjuncta 
propinquitateHierofoIymat&  Ioci  ,  ubi  Chriftus 
paffuseit;  irem  ab  adjun&a  varietate  linguarum 
quibnsfcriptaeft. 

Verf.zj .  Cu  jus  infciiptionis  lcfta:  effe£tum  erat, 
quod  prjncipcs  hanc  infcriptionem  e  medio  tolli 
cupiebant,  &  aliam  fubft i:ni. 

Verfzi.  Hujuspetitionisadjun&um  eftrefpon- 
fum  Pilati,  non  omnino  mutandam ;  quod  confir- 
jnat  teftiraonio.quia  ipfeitafcribijuflir. 

Vtrf.  23.  Aliud  adjunftum  crucis  Chrifti ,  cor- 
porisdenudatio  ;  quod  fuo  efficiente  declaratur, 
rempe  inilite  Romar.o ,  qui  pallio  &  tunica  eum 
cxnerunt :  quorumaliud  effe&um  narratur^nempe 
quod  palliuminquatuorpartesdividebant;  item 
quod  fortes  jecerunr,  cujus  futura  effet  tunica ;  cu- 
jusfortisiatioduciturafoima  tunica: :  quod  in- 
confutiliseffet. 

Vtrf.ia,.  Finishujuscumdivittonis,  tum  for- 
titioniseft  impletio  Piophetaium ,  qui  haxpnt- 
dixerunr. 

METAPHRASIS. 

P)Rincipes  vero  Iudaoriim  cum  hanc  infcri. 
pticnem  legiffent ,  rogabant  Pilatum  ,  ut 
«am  tolleret  &  aliam  ejits  loco  fubsiitueret ; 


nclebant  enim  v.t  eum  profiteretur  rcem  In- 
diorum ,  fed  Ut  osienderet  Chris7:/m  hunc  e- 
mcntitum  titultimfibifalfo  arrogajfe ,  ut  ar- 
gucrent  fuijfe  imposiorem.  Regem  ipfis  a  Deo 
tr.iffum  &hocfclum  titulo  a  Romanc  pnfide 
ornatum  nuper  repttdiantes.  Ptlatut  vero  co- 
gnito  eirtim  in  Chrisium  injufhcdio,  rejpon- 
ditfe  nolle  infcriptionem  illam  mutatam  :  non 
cnim  expcdire  ut  qit£  non  impie  ,  nec  injusie 
' magifirattts  anthoritate  fala  fitnt,  fme jufia, 
"icaufa.tantum  ut  libidmi  aliorumfatuj,at, 
m.itentur.  His  ita  perailts  poftquam  lefum 
crtiafixiffent  milites ,  detraHti  corporivelii- 
bus  ,  interfepartitifunt  qtt.ztuor  pa.-tes ,  pro 
numcro  militum  dividentium :  excepta  tuni- 
ca,  fupcr  quam,  quia  inconfutilu  erat,  fortem 
\projecertmt:  fic fcilicet  Chrifttu  redemptor  no- 
\fter  vcfttbus  exui  volttit,  ut  nos  fua  juftitia  in- 
dtteret :  tunicam  impartibilem  portans,  tttfi- 
gnificaret  quam  interfnos  colere  oportet  vir- 
tutem:  una  enim  eft  Ecclcfia,ficnt  una  Fides, 
u>ia  Iuftitia ,  una  Spes  ,  unus  Spiritas  ,  unum 
corpus.unm  deniqtte  Bomintis  &  ttntts  Httu. 
Hi.c  autem  omnia  evenerunt  fccundum  pn- 
diclionem  divinam  per  Prophetas ,  pr&fertim 
per  Davidem  VCaltz.Vt  magx  liquido  omni- 
btts  conftaret  hunc  effe  vertim  illum  a  Deo  pa- 
tribitt  promiffitm  Meffiam ,  atque  inter  alia 
\hoc  ctiam fignum  adettm  rite  ccgnofcendum 
a  Deo  datumfuum  haberet  complementtm. 

P  R  A  X  I  S. 

SVmma,  ChriftiperpelTionum  in  loco  pa- 
tibuli  primordium  &  veluti  pnriibatio. 
f  Aurcquam  in  crucem  fu- 
PartesCam,)     bhtus  eft. 
perpeffiones   ~)  Foftquara    fuffixus    cruci 


~\    Foftqi 
L  erat. 


*J. 


*•*• 


In/>wweratprimum  trifte  fpeftaculum  M**c* 

cia-veif-21* 


E      V      A      N      C 

I>,UrChri-  eraniorum ,  quod  cum  non  tantum  eono- 
fittxcr.t-  minepulfavit ,  quod  eorum  alpeftus  liomi- 
niorum  nibus  melancholicus  lit;  fed  quod  i!li  pccca- 
«fctclu,  ti  acerrimumfcnfum  injecit.  Nam  li  unius 
Lazarifepulchri  intuitus  lachrynus  illi  ex- 
prcffit.  loban.i\,u.  maxime  quod  tyranni- 
depeccati  tampnlchra  Dci  Imago  pcrdita 
cflet :  quid  hic  fecifle  cxiitimabimus ,  ubi 
tot  cadaverum  crania  in  oculos  incurrc- 
bant  ?  Maxime  autem  cumpungebat  quod 
ccmpus  jam  adveniflet  quo  pcccata  corum 
quorum  llla  eflcnt,  a  fe  jam  exigcnda  crant, 
ut  ilhs  ad  priftinum  ftatum  redire  liceret. 
Nonfecus  ac  li  Iatroni  fufpcndio  vitam  fini- 
turo  &  poenitudine  cxdis  admilix  ducto  ob 
oculos  adducercntur  eorum  hominum  trun- 
ci,  quorum  nominc  plectcndus  eflet.  Nam 
Chriftum ,  tametli  homines  ipli  homicidx 
cflent,  tamen  non  minus  pcenas  pro  illis 
pendcre  oportcbat ,  quam  li  ipfe  illos  intcr- 
fcciflet :  vel  lingite  potius  prxcifacapita  li- 
berorura  patri  morituro  fpectanda  arferri : 
quis  non  ad  fpectaculum  hoc  cohorrefceret": 
Atque  Chrifti  fervatoris  vifcera  non  minus 
tcneracrant  atqueadeo  multo  magisin  ho- 
mines ,  nedumfuos.  Hoc  igitur  tanquara 
mucrone  eum  vulneratum  fuifle  gravifli- 
me,  animo  pcrcipiendum  eft. 

Qupd  nos  deceat  peccati  tyrannidem  & 
deforraitatem  cogitare,  quoties  fepulchreta 
prxteriverimus  iVcrania  infpexerimus,  ut 
eorumintuitu  &  commentatione  peccatum 
nobis  horridum  &  fxtidum  (it,quod  alioqui 
amplcctimur  &  exofculamur.  Rem  magni 
■  pretii  exofam  videmus  his ,  quorum  liberi 
aut  uxor  re  illaquantumvis  pretiofa  pcrie- 
runr  :  quanto  magis  peccatum  nobis  exo- 
fum  efle  debet  ,  quod  prxtcrquam  quodin 
fe  vile  &  fxtidam  lit,tantum  nobis  damnum 
apportat. 
Verfis.  Tritum  cft.dolorem  S:  mxrorem,ficcum 
txjiti.  Si  (itibundum  efle.  Vnde  non  mirum  eft  li 
Chriftusangoribus  confectus  valde  (itivc- 
rit  ,  nnxime  cumtantam  fanguiniscopiam 
(feu  produvium)  partim  fponte  fua  ,  partim 
itnpofitis  ei  pligis  erTudiflct  :  Vere  ut  de  eo 


iici  potuerit  ,  eura  inftar  teftx  aridx  fuiire. 
P/j/.ii.rv  aut  clibani.  P/W.ioi,3.  Quam- 
obrem  live  de  more  potandi  crant  malcrlci, 
five  matronx  miferationc  poculum  illi  mif- 
cucrant,  dubium  non  eft  quin  avidiflime  po- 
tum  expetivcrit ,  quo  tantam  &  incredibi- 
lem  litim  &  ardorem  reftinguerct.  Scd  cum 
guftata  potione  intelligeret ,  ita  compara- 
tam  &  compoiium  ftufle ,  ut  mortem  par- 


I      I.      I      C      A.  lofff 

tim  accclerarct ,  dum  acctum  8:  fcl  fangui- 
ncm  deliccaret,  &  attenuatum  copiolius  di- 
ftdlirc  &  flucrcfacerct;  partim  minusfcnfi- 
Lilcm  8i  acrem  rcddcret  ,  dum  ftuporem 
quendam  myrrhatum  vinum  &:  cerebri  per- 
turbationcminduceret;  nihil  ex  illa  potionc 
combiberc  &  in  ftomachum  tranfmittere 
voluit. 

Quamobrcm  quod  Marcus  myrrhatnm  VbiMat- 
\-vinttm,  Mattha?us  autem  acetttm  cnmfelletl><t«i& 
uotat,  id  multifiriam  diflolvi  poteft.  Etpri-  ™*"u! 
\mum  quidem  (i  pro  'o|©-  fubftituas  o«m»,™     "*" 
;  quod  Grxci  uemplarii  autoritate  non  ca- 
j  ret,  atquc  ita  vinum  myrrhatum  idem  pror- 
fus  (it  cum  vino  fellc  pcrmifto,quod  Myrrha 
fua  natura  vinum  levitcr  amarum  reddat. 
Deindedici  poteft  utramque  potioncm  illi 
prxbitam  fmffc:  hanc  quidem  indicio  prius 
prodiram,  quam  non  accepit :  illam  vcro  fc- 
cus.unde  illam  guftatam  rcpudiavir:  vel  dc- 
niqrte potionem  ex  vino,  myrrha,aceto,felIe 
mixtam  &  tcmperaram  fuifle,  adillos,  quos 
dixi,  ufus:  nec  multum  intcreft,  qucm  ex  his 
fenfum  fequamur,tamet(i  poftremus  optimc 
convenire  vidctur. 

Hic  eonfideretnr  quomodo  Chriftus  vi-  QuMifi- 
num  refpuit  tum  ,  cum  mxroribusinferna- '"""'•/'"'. 
libus  conrlictaretur  :  cum  Prcverb.ii.r.  iu-  %mi  '" 

.  ,  .,  .  .        .  f.    '    '        liutrttu- 

beanturvinumbibere,  qui  pcntunfunt,  &  LT,-t 
quianimofuntamaro:  quamautem  gravis 
cruciatus  lit  tantum  iiti  premi ,  conftat  in- 
de ,  quod  cura  infernalibus  tormentis  cora- 
ponitur.  Z.uc.\6,z\.  Scd  quod  maxime  hoc 
loco  fpettarur  caufa  cft ,  cur  Chriftus  hanc 

!  potionem  ,  cujustantopcreeguit ,  &  cujus 
delideriocum  urscri  &:  pun^i  neccflum  e- 
rat,  repudiavir :  fcilicet  ut  vitam  libi  pro- 
rogando  pcenas  omnes  ad  extremum  ufque 
quadrantem  pro  nobis  exfolveret ;  ncc  pnus 
e  vita  migraret  ,  quam  omnem  irx  divinx 

!  guttulam  exhauliflet ,  &  fxces  epotaflet,  & 
minimamfurorisdivinifcintillam  extinxif- 

,  fet ,  ne  in  nos  arderet.  Hic  igitur  non  tan- 
tumfpontanea  pro  nobis  pcrpefl~io,fcd  folli- 
citacuraclucefcit;  nequid  noftrodifpe.idio 

, fieret.quodcifummo  compendiofuiiPrt. 

Quod  nos  doceat  quomodo  ad  deflenda  Dseeruia 
pcccata  noftra  vocati,  omnia  hujus  vitx  Qi-ritnd»- 
latia  &  rcfrigcria  dcclinemus.qux  jufti  mx-  ''■'"' Plc' 
roris  curfum  retardent  in  cibo  ,  potu  ,  vitx  ''"    "m. 

,  conluetudine,  &c.  Quodfccus  !it  ab  homi-/iC  fiiatfM 
nibus  qui  a  Deo  ad  planclum  &  paenitudi-  HtcUnart. 
nera  vocati,  id  agunt  ut  ludis,  jocis,conlbe- 
tudinc  amicoruro,  fenfum  peccatorum  fuo- 
rum  5c  divim  ob  peccata  judicii  cxcutiant  3c 
S  IfCiT  i  procul 


ZOSl 


procul  a  fe  amandent.  HinC  eft  ut  qui  olim 
pcccata  fua  lugebant ,  QVtBP  appcllati  fiot 
ut  qui  fe  ab  ommbus  hujus  vitx  folatiis  fub- 
ducebant.  Sic  cnim  lug<  nda  funt  peccata  ut 
fccminx  folcnt  pnmogenitoruro  fuorun 
mortenidtflere  ,  &  ut  muhercs  Ifraelitica:, 
qux  rofanticidiurn  Kerodis  tempore  ita 
planxerunt,  ut  confolationem  nollent  ad- 
mittere.  Huc  fpedare  vidrtur  ftftum  Da- 
vidis ,  qui  Slumxum  iibi  oblatrantem  &  la- 
pides  6V  pulvertmadverfus  fe  jadtantem  no- 
luitpercuti,  fed  ut  inmalediftis  jacicndis 
perc eret  pcrmilit :  zSam.i6.  quod  fecum 
reputaRt  dieni  &  tempus  lllud  humiliatio- 
nis  efle.quo  cum  Deus  ad  peccatifui  poeni- 
tudinemducere  voluit  :  ob  eamque  caufam 
noluit  quicquam  fieri,  quod  illam  abrumpe- 
ret.  Hinc  leremias  cxoptavit  defertum  ,  ubi 
libere  fine  aliqua  interpellatione  peccata 
populi  fui  lu^eie  concedereturJerfWJ9,i,x. 
Sicut  enim  qui  fe  ad  lxtinam  componunt, 
nihil  m  confpectum  fuum  admittunt  ,  quod 
gaudium  miinma  ex  parte  minu^t  (  ut  con- 
ftat  ex  Hiftona  Eftera'  ubi  Mardochxo  ante 
aul.im  ingredi  non  eft  datum,  hoc  ipfo  quod 
pullatus  incederet.)Sic  &  lugentes,quod  lu- 
iftuin  impediat. 
Ctnuimer-  Atque  hxc  de  priore  parte  ,  de  his  nem- 
tii  chrijli,  pe  ,  qua'  loco  panbuli  gefta  funt  priufquam 
tjnfque  £f-  chriftusin  crucem  elatuseft.  Seqnitur  alte- 
ra  :  ubi  ptimum  coniideratur  genus  mortis 
quo  Chnftus  obiit  ,  crucis  fcilicet ,  quod 
aptifTime  Servatori  mundi  compctebat ,  & 
in  qua,  tanquam  nota  quadam,  Servatorem 
Chriftum  agnofcimus  .  Pnmum  enim  non 
potuit  Chrifti  mors  naturalis  eiTe  ,  fed  vio- 
lentam  oportuit  effe,  ut  vita  illi  mjuria  cre- 
pta  nobis  jurc  reftitueretur.  Nec  veneno.aut 
igne  ,  aut  lapidibus  eum  extinoui  fas  etat, 
cum  fanguinis  efFulionem  fuifle  ad  peccato- 
rum  remiflionem  oportuit ,  ficut  facriiicia 
Chrifti  umbrx  fatis  dare  docent :  fed  neque 
quamlibet  fanguinis  eftiifionem  gratam 
t)eo  futuram  conftat ,  cum  capitis  obtrun- 
catione  mori  non  debuit ,  quod  fic  os  ejus 
comminueretur,  contra  quam  deccbat.iicut 
&  Pafchatis  facrificio  &  avium  macf  atione ! 
pra-diiftum  &  prxfiguratum  erat  :  fupererat 
crucis  mors ,  qus  ideo  delefta  eft  ex  fuppli- 
cii  generibus  tum  ufurpatis  ,  primum  quod  ! 
facnficii  a  Sacerdote  agitati  &  ferpcntis  x-j 
nci  elationc  adumbrabatur  :  deinde  quod 
fumme  cruenta  &  cruciatus  plcnifTima  ef- 1 
fec  ,  omniumque  ignominiolilTima  ,  Bebr. 
11,1.  Tertio  (&  quidem  maxime)  quod  exe- 1 


ntm  nt 

ttJfllM 


H     A      R      U      O     N     I     A 

cratione&  dinshorrerda  exiftcrct,  non  (ua 
n.itura,  aut  opinione  hcmir.um,  aut  lege  ci- 
vili,  fed  Dei  ordinatiouc  :  exccrabilis  enim 
erat  oninis  in  cruce  pei:dens :  ut  iic  Chri- 
ftus  Dci  execrationun  peifcrens  nobis  be- 
nediftionem  acquireret:  Cujus  quidem  exe- 
crationis,  quani  ipfe  in  fe  beatus  pertuht,  fi- 
gnum  &  tefhmonutm  cft  crux  .  Kam  ipfa 
execratiogravms  quiddam  cft  ,  ixnpe  ple- 
nus  totius  divini  in  noftra  pcccata  judicii 
fenfus.  Galat.  3, 13. 

I.Hic  lgitur  peccatorum  noftrorum  bo-  VnAtoffi- 
ror  &  fervor  nobisadfleturo  &  jlarcun'  ob''»»""!»' 
oculos  verfari  debet :  quorum  peccatalan-  i""""""- 
cex  erant  quibus  landtifTimum  t)us  latus,  Sc 
qux  clavi  erant ,  quibus  facernnu  pedes  & 
manus  transfigebantur.  Vide  Zach.  cap.  11, 
verf.  10. 

I  I.  Qux  igitur  mors  tam  plena  crucia- 
tus&  ignominix  (it  ,  quam  non  libenter 
Chnfti  caufa  adeamus?  Kam  fidelibus  nulla 
execrabilis  eft :  ut  folcnt  ftulte  &  impie  ca- 
ninam  mortem  tufpendium  appellare ;  cum 
profiteantur  fe  quidem  ad  moriendum  para- 
tos  efle,  tantum  detredtare  hoc  genus  mor- 
tis. 

Sequitur  quod  cum  maleficis  in  crucem  Chriflii 
■iclus  iit:  quo  etiam  fptftat  quod  prius  r>oli-P"m'"r:'" 
tum  eft  ,  illum  iimul  cum  lllis  duftum  effe  l(cas  jl. 
ut  impleretur  illud  Efa.j}.  cum  impiu  habi-  biins, 
ttis  cft.  Quod  nos  admoncat  ne  defpondea- 
mus  animos ,  fi  cum  latronibus  &  furibus 
ventatis  caufi  confocicmur.  Vide  Pauliex- 
emplum  &  Iofephi.   Confoletur  enim  nos 
caufx  noftrxdiflimilirudo;   &  Deum  pul- 
chrediflinguere  qux  homines  confundunt. 
Maximam  veroconfolationemhabet,  ii  re- 
putemus  nos  commeritos  efle.  Kotar.dum 
autem  non  tantum  Cluiftum  cum  impiis 
h.ibitum.fed  primarium  maleficum  habitum 
cfTe  ,   &  velutiRegem  maleficorum.  Hoc 
cnim  jam  lecundo  declarare  volunt ,  cum 
Chnftum  in  medio  duorum  maleficorum 
ftatuunt:  prius  hoc  in  Barabba  prodiderunt. 

Nctandum  quam  lit  conflimmatum  &  in-  Q*»in  /«- 
flammatum  impiorum  in  pios  odiumjut  non  " '"  •'£'"' 


tantum  pro  impns  eos  habeant ,  fed  m  im- 
piis  fummumlocumillisattribuunt.SicoIim 
Paulus  mundi  peftis  habitus.  Acior.  14,  f. 
item  defe  &  fociis  fuis  tanquam  de  ■izetiyi- 
Jzl^f&tn  Cv  ^fe-J^iiVc0"1  loquitur.  1  Corint.4, 
13.  Quod  nos  fcrventiores  faciat ,  dum  o- 
dium  noftrum  ut  in  omnia  peccata  accen- 
fum  &:  acerbatum,  (ic  prxcipue  in  impieta- 
tem  efic  dcbet.  Quod  fecus  fit.  Nam  ii  quis 

»n 


imf>iosfirrt 


nui  tamtn 
iffum  ejft 
iit/fiam 
ex  eo  m&- 
tufisinm 

tii. 


VeiCi9. 
Deinfcri' 
pttcne 
truci  afft- 
xa  du. 
tium. 


Pilati  in 
ta  conji- 

llUTH, 


DuriJJi- 
mam  fio- 
rum  ten- 
tationcm 
txbiben  c 


in  furtis  &  homicidiis  inf.imis  Gt  ,  cjus  con- . 
fuetudmem  refugmnt ,  tameui  nligioncro 
profitcatur:   Cumex  advcrfo  at>c|us  con 
fuetudine  non  tca  icfugia.it  qui  alicnus  cftu 
vcro  Dti  cultu  ,  dummodo  juftitium  &  ho 
ncftatcm  civilcmcolat 

Quod  autcm  illum  hoc  pacto  colloc.i- 
b.int ,  tamctii  hocconlilio  fccerunt,  ut  nih  I 
minus ,  quam  quod  prodtcbatur  ,  illum  efle 
declararcnt ,  tamen  vcl  hoc  iplocumtalcm 
demonftrant  qualt-ih  fe  cflcomnibus  propo 
fuit.  Nam  lic  implctum  cft  cjuoddc  Mef- 
fia  prxdiftumeft  .  eum  impus  adnumcran- 
dum  fore.  Quod  iplum  in  omnibus  reliqui; 
indignitatibus  intclligendum  ,  de  quibus 
Prophetx  prxdixcrunt,  totidcir,  lcilicet  ar- 
gumentaccrtilTimaclTe,  quibus  Icfus  Chri- 
ftus  efTc  comprobatur. 

t!yf*-\>i  3  yt  ™tX"  '°  !*»*<&«■  ]  Particula 
^u.quar  ampliticationis  notam  contmet.du 
bitationcm  movtt ,  num  harc  infcriptioad- 
vcrfus  omnes  ad  crucem  damoatos  ufurpari 
folita  eft. Vidctur  cn;m  .iliqmd  I.oc  loco lin- 
gulare  notare.  Quod  li  ita  tit ,  tum  contir- 
matur  quoddeinfeniiiVimo  mundi  in  pios  & 
pietatcra  odio  ditftum.  Sed  quicquid  cft  ,  il- 
lud  certum  cft,  rem  plenam  ignominix  efle 
(licut  ufusapud  nos  docet)  cliartam  crimcn 
complcftcntem  ,aut  in  frontc  gerere  ,  aut 
capitifuoappenfam  habere  Cujus  ignomi- 
niacn-fcit  afub|c£lo!oci  prxalti ,  ubi  haec 
chartaart.xa  tft  ut  ab  omn,bu>  vifcrctiu  , 
iteniabad|m  cla  varicute  litiouarum  .  qui- 
bus  defcriptus  rrat  titulus  ,  r.e  ullu»  ellct 
que:i.  hoc  lat  rct. 

Coni.lium  vero  Pilati  er;t  hoc  titulo 
Chriftidc  regnofuofpera  traduccre  5.  falfe 
irridere.  1'erindc  ac  u  diccr  •: :  La  pr.ichel 
lum  reccm  Annon  vobu  f  srifimile  lit  hunc 
effe  rc^e:n  ruturum  .  qui  crucituffixus  eft  > 
Scilicct  pro  foi  o,in  quo  re<>'a  majeftas  con- 
fidere  folet ,  crnci  amxus tcnetur :  profce- 
ptto  &  clavo  aureo  ,  qu.-ni  Keges  manu  te- 
nent  ,  clavos  ferrecn  habt  t;no  iquos  tenct, 
fcd  qiiibus  renctur.Diadcrr.ati?  loco  quo  eju- 
caput  redimiatur,  charram  crinvrofam. 

Arqtic  hxc  cft  pioru.il  duriiTimi  fntatio 
&  velut'  fpiculum  v  cenatum,  quo  Satan  il 
lorum  fidem  &  fpemde  regno  ccelefti  tranf- 
verberare  ftudet.  Hoc  modo  fides  Davidis 
agitatafuit,  cum  accepto  rcgnipiomifTo, 
nonnitifatellitio  corum  ,  qui  fidc  concidc- 
rant,&  ob  xsalienumfamilias  fuas  defererc 
coacli  erant  ,  ftipatuseflct ;  cumin  dcferto 
Maoniseo  paupcrtatis  redacfus  elTet,  ut  pa- 


e     l     r     c     a.  ios5 

nem  &  vic~Uim  emendicare  a  Nubalc  coa- 
ctus  lit.  Hoc  modo  jafr.-tus  Iofcphus  ,  qui 
acccpto promillo de prahciura \  principa- 
tu  ln  totam  familum  patcrnam,  poft  pro  vi- 
liilimo  mancipio  vcnditur.  Sic  ctianmunc 
ditrumdnrum&  difficile  creditu  cft ,  cum 
cue  bxredcm  ccrlorum  ,  cui  propter  pau- 
pcrtatcm  ne  veftigium  quidcm  hxreditatis 
in  tcrris  eft  ;  cum  fore  Dei  Sc  Angclorum 
confortcm  ,  qui  hic  cum  furibus  &:  latroni- 
busaggreg.uur.lucis  filmm  eflt-.qui  in  cim- 
merus  hic  tcnebrisdemerfus  eft  ;  cum  tan- 
quam  Iudicem&:  Chnfto  in  judicio  ■7nt^i- 
oco»  fore.quiadiniquorum  tribunal  judican- 
dus  liftitur. 

Quamobrcm  ad  rctundcndum  hoc  fata-  Cmrtmt. 
r.x  fpiculum  ,  meminerimus  Chnftum  ad  <l"mtx: 

r  r  =  i      vr  /•■••-■    aUaiionu 

Ipem  iummx  cV  curoulatillimx  fchciutis  ri,r,tn 

vocatum,fumme  tamen  affl:cTum  &  deprcf-  mtdiit- 

fum,  non  idcirco  fpe  fua  cxcidille  ;  imo  ve-  tio. 

ro  non  tantum  non  excidilTe  hac  ignorai- 

niolifTima  tcntatione,  fed  porro  in  fpc  futu- 

ra;  gloria:  confirmatum  fuifle  ,  ut  qui  carte- 

roquin  coelum  fcandere  nequiret ,  nifi  hatc 

;lli  noftra  caufa  obvenifTent.Cum  igitur  na- 

tura  Dei  filius,  &  qui  ampliorem  dignitatem 

afTcquutus  eft ,  quam  quifquam  mortalium 

aut  Angelorum,  abjecTior  &  deprefTior  fue- 

r.t  quam  quivisalius :  neterreamur  aut  ani- 

mum  defpondeamus.idem  nobisli  contige- 

rit.  Memincrimus  item  i  loh.^.z.  ScCobjf. 

caj>  3,  verf.1,4. 

Tametli  autem  Pilatus  huc  rcfpexerat,ut  -Q."-*" tx- 

Chriftumhocpaao  traduceret  &  lud.fica-  ai""""tm 

1      .  .  atiuci  co- 

rct,  tamcn  Dtus  ita  temperavit  &  modera-  v,ta„lr 

ruseft  huic  titulo  &  titul:  defcriptioni  ,  ut  Pilato,m 

•'  lir.lto  Domino  houori  fucrit.  lmprudens  bacmjcri- 

enim,  quod  res  erat.  fcnplit,  icfum  Nazare-  f'"''"  t!*- 

num  reocm  luJ,a.oruni  cfk  :  ut  non  itapri-  ""  Dtm 

J  r  ■L        n  L  1  ttitttt. 

dem  Caiphas  Fropnetam  cgit,cum  dixit  ne- 
cefleefle  ut  unuspro  popt:!o  moreietur  ne 
toruspopulus  interiret  loh.  11.  Cuai  igitur 
crux  erat  veluti  currus  triumphalis  unde 
Chriftu',  omncs  fuos  hoftes  ,mundum,  dia- 
bolum  .  &  pecc.itum  fudit  5i  ftravit  fuis  pe- 
dibusjtum  harc  infcriptio  ejus  vcluti  lignum 
erat,  &  vcltiti  ftjtua  &  columna  marniorea, 
inquaChrifti  adverfus  hos  impios  tnum- 
phus  infcriptus  &  infculptus  cft  .  Sic  etiam 
videmus  in-Iofephi  carcerefonticoumbram 
quandam  principatus  fuifll-  quam  Deus  illi 
promiferat ,  dum  aliis  captivis  invifendis  & 
cuftodiendis  prxficeretur.  Sic  etiam  in  heri- 
Ii  domo  tametti  mancipium  eiTcr  ,  tamcn 
cum  ei  faroifa:  procuratio  commiira  fir,  fu- 
S  f ff ff  3  pet- 


VcrCio, 
21. 

<ZuoJ£r 
facium  ej- 
fe  primj- 
rtifacer- 
tlotes  wi- 
tltguiti 
fmt. 


.22. 


VerC 

lllii  tt- 
men  PiU- 
ttts  montn 
wan  gertt. 


Lvc. 

VCtf.!4- 
Cbrlfti 

exemplo 

fropetfe- 

cutcriius 

noftris 

tramittm. 


I0(T4  H      A       K. 

perfuit  veftigiumaliquod  illius  principatus, 
&c.  Sic  eriam  Davidis  fcrvis  illa:  notxani- 
moiitatis  &  fortitudinis  impreffa:  a  Deo 
funt ,  ut  illi  non  van.im  fpem  randem  emer- 
gcndi  afFerre  pofTent.Haud  fecus  procul  du 
bio  in  piotum  animi  deprefhone  maxima 
aliquam  rignificationem  fui  erga  cos  amoris 
Deus  etiam  exterius  rclinquit ,  ex  qua  fcfc 
idverfusdefperationem  confirment  :  dum- 
rnodo  oculos  apertos  gcramus  lucem(quod 
dicitur)ftric"tim  Si  veluti  per  tranfennam  vi- 
dendi.  Ad  eam  remfepe  judicium  Iudicibus 
adimit ,  ut  quos  traducere  conentur  ,  clam 
facpecohoneftent  inviti. 

Atque  hunc  fuiiTe  effecTum  hujus  titul 
docet  Euangehfta.  Nam  cum  PriucipesSa 
cerdotum  Pihtum  accedcrent  peterentque 
ut  titulum  mutaret  ,  in  promtu  eft  intelli 
gere  illam  hujus  tituli  frequentem  per  lu- 
dsos  kcbonem,  cujus  ante  meminit  Euan- 
gelifta,  hunc  efTcclum  fortitam  effe  ,  ut  hac 
ratione  cceperint  de  Chrifto  magnificentius 
fentire.  Cum  igitur  iph  infenliiTimi  hoftes 
in  nobis  abjecfilTimis  aliquidvideant,  cujus 
nomine  illis  oculi  dolent:quanto  magis  nos. 

De  ftolida  &  inepta  Ponttficiorum  pro  pe- 
regrinalingua  ex  hoc  loco  defcnlione,  vide 
qua:  alibi  a  me  obfervata  funt. 

Ad  iftammirificam  &:  oculatam  Dei  in 
procurando  Chrifti  honore  providentiam 
accedit,quod  Piiatus,qui  in  damnandoChri- 
ftofeadeorum  ncfariam  voluntatem  con- 
firmaiTet ,  idque  (  ut  ex  fuperiore  hiftoria 
patet)  perinvite  feciffet ,  nur.c  tamen  in  re 
ronica  magna  lllis  gratificarerecufat:S:  qui 
ante  ferviliter  illis  fc  attemperavit,  nunc  rc- 
gale  aliquid  fpirare  incipit.  Tametii  notan- 
dum  cft  rationem  nullam  ab  illoafferri,  cui 
titulum  niutare  renuat.  ln  quoimitatureos, 
quibus  voluntas  eftpro  ratione,quod  vitium 
ut  faepe  Principum  Aulas  fiequentat ,  Dan. 
6.  Sic  etiara  eorum  mentes  occupat ,  qui 
quam  proxime  ad  eotum  conditioncm  vel 
ppibus  ,  velhonore,  velauthoritate  acce- 
dunt,  ut  fe  errantes  nolint  retexere,ne  crraf- 
fc  videri  poffint. 

Hic  inferatur  ex  Lnc.  z;,  ^4.  Precatio 
Chrifti  pro  fuis  perfequutoribus  ;  quod  nos 
doccat  quomodo  affici  nos  oporteat  inaffli- 
cf  ionibus  noftris,  ut  illis  benedicamus ,  qui 
nobis  m  dedicunt  ,  ut  pro  illis  precemur  qui 
nos  perf:  quuntur.  Quod  li  Chriftus  hoc  fe- 
cit  ,  quitanta  &  tamiudignaabillis  palTus 
eft;  nedum  nos.Nec  dubitemus  qiiin,quem- 
admodum  Chrifti  preces  &Stepuaniexau- 


M       O      N      I      A 

ditx  iint,  ut  patct  Aft.i,  &  0.  Sic  &  noftrar, 
cum  ufus  erit  ,  exaudiantur.  In  ratione  au- 
tem  quam  adjecit ,  reftringit  preces  ad  eos 
qui  per  ignorantiam  hoc  fcccrunt ,  exclulis 
his  qui  pcr  malitiam  eum  perfequuti  funt. 
Vide  1  Timoth.  1,13.  MemorabiLs  &prx- 
dicandaChrifti  charitas  ,  qui  morti  appro- 
pinquans ,  &  grumos  fanguinis  undique  e- 
mittens  prximmenfodolorc,  quoexerce- 
batur,  tanquam  fui  oblitus  dedifcipuhs  ad- 
verfus  tentationesmuniendis  follicitus  erat. 
Sed  major  &  magis  incomparabdis  ha:c  eft, 
qua  in  inferos  profundius  demifius  &  de- 
merfus  quaii  fui  oblitus  hoftium  fuorum 
acerbiiTimorum  fummam  curam  agit. 

MiLtes  poftquam  Chriftum  Cruci,  titu- Iow. 
lum  etiamfupremicrucis  parti  affixillent  :vetfJJ» 
ilico  fead  ad  fpolia  Chtifti  accingunt :  ut  in  **\.     . 
bello  fit  cum  hoftes  ftratos  &  csfos  habent.  cbrifiii» 
Vbi  primum  ignominia;  maxima  nota  fuit  c.uce  ocn- 
Chnftum  nudum  in  cruce  pependilTe,  quod  Aetttn 
malcficis  non  folet  ufu  venire.  Nam  li  indu-  >wmy"'-,: 
rnenti  fuperioris  ad  tempus  abjeclio  Davi- 
dem  ludibrio  apud  fuos  cxpofuit ;  nedum  o- 
miuura  veftimeutorumdefpoliatio.VideHi- 
ftoriam  legatorum  Davidis  ab  Ammonitis 
Iudibrio  habitorum  ex  nudatione  partis  cor- 
poris.   1  Sam.  ro.  Hoc  igitur  eos  confole- 
tur  quorum  corpora  ad  nagcilationcm  veri- 
tatis  ergo  nudantur. 

Quod  Chriftus  nudus  Cruci  affixus  eft,id-  Ctwftt. 
eo  fadum  ut  noftram  ignomniiam,quam  ex 
peccato  Adam  contraximus,  ipfe  perferret: 
unde  glorian  de  fpoliandorum  vcltibus ,  pe- 
rinde  eft,  ac  ii  latro  gloi  i,.retur  de  ftigmate 
in  manu  autdepedicis.Ilioc  arguuntur  qua: 
fe  inverecunde  nudant  fcemina*.  Deinde  ut 
noftram  fpiritualem  nuditatem  operiat :  ad 
quam  allulifTe  videtur  Paul.  1  Cor.j,$.  & 
Apoc.  3,iS.  Tertio  ut  e  vita  migrantes  nudi 
noninveniamur  fed  veftitiimmortalitate. 

Deinde  infolentia;  lingularis  erat  veftes  Militm 
Chrifti  partiri  ,  qua  qua*  uni  utiles  futura'  yefltsChri. 
forent  nulli  prodelTent,  ut  facile  liqucret  il- fttdivi- 
lis  per  ludibnum  facfum  elle  .  IndignilTi-  «fH""» 
mum  etiam  erat  vivo  &  vidcnte  Chrifto  hoc 
faclumfuifle.    Sed  hoc  peccata  noftra  pro- 
mentafunt.  Nam  lex  tranfgrefforibus  mi- 
natur  ,  illorum  bovem  illis  intuentibus  ma- 
clatum  iri,de  quo  tamen  ipii  non  guftabunt. 
Deut.  18,31. 

Idem  in  tunica  facTuri  cum  fuiffent,  ob-  £,  /-;,,„. 
jedfum  eft  obftaculum    quod    inconfutiIisjW«/«n- 
erat.  Quod  quidem  quantumvis  lcve  adnio-"""""*» 
dum  &  nullitis  momcnti  obftaculum  eiTet,",/0'f""4« 

Dei 


t    J. 


IOcTf 


Hie  vide  quomodo  non  omnino  diflimi-  XJ»/w 
literhoc  tempore  Chrifti  veftimenta  pir-"'''!"1"' 

„     ,      l  ,-  f         tiie  tmi- 

iiantur&dc  tunica  ejus  fomantur,  dum  tmtHf 
prxdia  pauperum  ptochottophiorum  &  de- 
cimas  miniftrorum  fubducentes  illa  in  pro- 
prium  ufuni  convcmmt ,  haud  dubie  Chri- 
lium  ipfum  dcnuo  crucifixuri  li  in  terris  cf- 
fct,  potius  quam  illorum  inexplebilcm  ava- 
ritiamnonexfatiarent.  Quanquam  quid  ni 
dic.tntur  Chriftum  ipfum  crucifigere  ,  cuni 
hoc  modopauperes  famcpereunt  ,  &  alii  in 
inferis  inopia  miniftrorum  fufpcndio  quoti- 
diepereunt. 

Ad  iftam  de  militibus  hiftoriam  fpectar. 
Matth.cap.  Z7,}6.ubi  fediffe  niilitesdicun- 
turutillum  fervarent.  Quod  non  tantum 
vanum  corum  metum  at2,uebat,fed  Iudcco- 
rum  calumnias  adverfus  Chrifti  rcfurrcdlio- 
nem  priripuit :  alioqui  enimdicluri  erant 
Chriftum  vivum  e  cruce  fublatum  cfle,  &c. 


E     V      A      N      ( 

Dei  tamen  providentia  ita  corum  animos 
rexit  utfatis  pondcris  habuerit  ad  illos  ab 
ejus  diflectioiic  probibendum.Quamobrem 
ab  infolentia  partiendi  ad  aliam  fortiendi ! 
tranfvolant :  ut  hoc  ctiam  ludibno  duo  no- 
bis  ar^umenta  fuppcditarent,  quibus  Chri- 1 
ftura  Mefliatn  &:  mundi  Scrvatorcm  efle , 
conftaret.  Nam  quod  olim  David  dc  fedi- 
ccns  pro  mortuo  habitum  cflc ,  pro  cujus 
veftibus  fortiantut  &  indumcnta  partiantut , 
idde  Chnfto  pra:diclum  vere  &  hiftoricc 
impletumeft.  Sic  Siccrx  uxor  olim  fpolia 
Ifr.iclitarumfpedividebat.  Iud:c.^,}0.  Sic 
Syri  &  Ifraelitx  de  regnolehuda:  &  de  gu- 
bernatoribus  ante  tranfigebant ,  quam  re- 
gnum  fubjugarunt.  Efai.  7,6.  Nos  etiam 
parati  efledebcmus  adomnium  qux  habe- 
mus  amilTioncm,  ctiam  vcftium. 

Ilic de  forte  dicendi  locus,8c  illius  ad  res 
minimas  &  ludicras  tranflatio  exagitanda. 

Mat  t  H.  cap.Z7,avcrf.}<),ad4'). 
30   Oui  rcro  pt&teribant conviciabahtUT  ei,  morentes capitafua. 

40  Et  dicentes ;  Tu  qtti  dejlrnis  templum,  &  iriduo  &dificai,ferva  temetipfum: 
Si  Ftlius  Dci  es,  defendito  e  cruce. 

4 1  Similiter  jutem  eiiam  primarii  Saccrdotes  illudentes  cum  fcribis  &  feniori- 
bus,  dhebant; 

4z  Aliosfervarit,feipfum  iton  pctefi fervare ,  fi rex  Ifraelis eft ,  defcendat  mint 
c  cruce,  &  crcdemus  ei. 

43  ConjiditinDeo,  cruatipfuinnunc.fiplacetei,  dixitenim;  TiliusDeifum. 
44-  Id  tpfum  autem etiam  latrones  qut  crucifixi erant  cum  eo,  exprobrabant ei. 

L  v  e.  cap.t-i,  a  verf.  $4,  ad ;%. 

34  IESVS  autem  dicebat;  ?ater,remittehocipfis ,  nefciunt  enim  quidfacitatt- 
Fartientesvero  vefiimenta  ejus.jecerutitfortem. 

3 5  Etfi.ib.it  populusfpccl.tm :  fjnnis  autem  cxcipiebant  eum  etiam  primores cum 
eis,  dicentes;Altosfervarit,  ferretfeipfum,fi  bic efi  ille  Chrifiut  eleclus  ille  Dei. 

3  6  llludebant  autem  eti.iin  ei  milttes,  accedentcs,  &  acetum  ei  offerentes. 
37  Dicentefque;  SituesRexille  Iudmum,fcrra  temetipfum. 


AKALTSIS. 

ALiud  genus  paffionum  Chrilti  in  cruce  ,  eft  lu- 
dificatioChrilri :  quod  defcribitur  ab  efficien- 
te,  primum  pritereunribus.  Hoc  fuis  parribus  ar- 
guitur,  nempe  fa&is  ex  capitis  agitatione. 

Vitf.  40.  Deinde  verbis  :  quorum  prius  illi 
fuam  in  verbis  Sc  di&is ,  ut  illi  falfo  cogitarunt  va- 
nitatem,  alterum  iiiiporentiam  exprobrar. 

Verf.+l.  Aliud efficiens  ludibriorum  eranr  prin- 
cipesfacerdotum,  fcribi  &  feniores,qui  illi  ftulti- 
tiam  cv  impotentiam  impingiinr ;  quod  aliosfer- 
vans  feipfum  fervare  nequit :  deinde  falfrtatem, 
quod  riiiumfedixitDei;  quod  confitmant  adi- 


'parato,  quoda  cruce  nondefcenderet:quodpoi- 
roamplificant  abadjuncto,  fideineum  fiquidera. 
dcfcendat. 

ferf.+z.  Noneffe  Dei  filium  porro  conantur 
probareab  adjuncta  illius  per  Dcum  defertione, 
quia  illtim  laborantem  non  eripuit  a  morle  tam 
ignominiofa:quod  itemadifparato:pugnantcnim 
(ut  illiexiltiniabant)  fiducia  in  Dcuiu  &  a  Deo 
noneripi. 

Vcrf.^%.  AliudefKciensIudibrii  crant  lattones 
cum  Chriflo  fufpenfi  ;  qui  pari  arguuntur,  quia 
ut  principes  faceidorum  ,  8cc.  ludificabani  Chri- 
fturn. 

ME- 


\OGS 


H     A     B. 


METAPHRASIS. 


M      O     H      I      A 

nulI.inonraodoc.iuCi  (cps  nuila  efl*c  po- 
tuit)  ictl  ne  occatione  quidem  (  quam  poit 


.MATT.39 


40. 


41,4». 


43- 


NEc  fittis  fmt  tta  Chrtilum  Dominum  '•  ex  ejus  verbis  arripuerunt  )  a  ChriltoDo 
fceierat    man  btu  iruce  ajfigere  inter  \  mino  prxbita. 


tum  vtrbu  ei  bifuU  J      In  his  omnibus  generaliter  nctandum  eft  Cen-niin 

ei  -euntes omnes  gtntrit  ,  tHUuden-    omnia  iftaludibna  proxime  in  divinitatem  '"  ch"- 

■   ju  fium  ejeHa 


fielera.os,  mfitumf» 

tarent t 

te. 

dent 


s.vcstutumfubfinnantiur.t,  \um  *pp.   -■-  Chrifti  vibratafuifle  ,  cui 

xntmm  e>  compt obantiUm  tjm  fitpptitati «,  ginflime  in  illum  facta  fue 

quafitmposlor  fuiffet  &  me.itopocum  Itierel,  mamcatem  cjus  amneebai 

tdquodf.gnificztnm  volebai.:  1 


m  qux  prius  inc 


bieret, 
tnjolentt 

mis,  va- 


hyrwnm 

mamcacem  cjus  atciugebant :  ut  quod  davis  ,m  ,,w 
tijnsfixus  &  tranfveiberatus  erat ,  &  quod  ungtbitnt: 
iplius  corpore  nudato  veftes  ejus  forti  & 
alex  fubjiciebir.tur.  Tametti  enimin  Deum 
etijmfeieb.iriiu:,'|Uodnianus  &  pedcs  tranf- 
fufl-eD-i  peaes  &  r-unus  eficnt  ;  vcltefque 
iic  prolcript x  Dei  vcfteseflenc:  tamenhxc 
ludibnapro-ii.:  inDeum  ditigcbantur  quod 
omnium  <_eneium  CPDvitiis  Chrifti  poten- 
tiam  exagirabar.t  ,  eumquc  d 2wjujj.io(  iuli- 
mulabant. 

hic  proculdubio  magis  aeuleata&acu-  ijnl,Kt 
taerant  quam  fupcriora  ,  &  veluti  veneno  actibiffi- 


ainatur.e.  Vr&teieaveibu  acei 

nttatemfimul  tf  1mp~.ter.t1am,  ut  tllifdje  co- 

gitarunt,  probrofe  et .  bjicimt.qnod  aufu/fue- 

rit  -.aSareJe  templum  demi  litum  trtdnt  jpa- 

tiore&dtficaturum;  idque fibi  meritovideu- 

ttir  vbjicere.nifi jam  fcpfum  a  prsjcntt  mortts 

perictdo  liberaret :  pr&terea  quod  aufm  fit  fe 

De:  Fdium  profiteri ,  qua  m  re  mentitttm  vo- 

lunt  nifi tilts  hoc  miraculo  hujus  rci  ve.tta- 

tem  confirmet.fciltcet  defiendendo  de  cruce.nt 

hocfacto  divina  ejtis  potentia  notefiat:  hac  :n 

re  Diabolum  imitati.qui  eadem  rationeChri-    tinctx  irugis  f..g:tta; ,  quia  quo  magis  glo-  >»«  'fji 

flumfe  prttapitando  Fdium  Dci  ejfe  confirma- 

revolebat.Kec  islafolum  aplcbc  ignavapaf 

fm  esl  Christtt*  :  quinetiam  facerdctes ,  Scn- 

b&,  Semores  ,  ty  Phanfti ,  qui  aliorttm  duccs 

&  duciores  erant ,  debuerantque  ,  fi  qui  alu, 

ChrtHum  Jujceptffe  tf  aliorum  impietatem 

prohtbttiffe;  tUuder  do  & fubfinnmdo  probare 

volunt  non  tjje  fahato,em  altorum,  cumfiip- 

fiim  ncnlibtrLi  a  poculo  ad  cjuod  bbendum 

•utntrat :  etlxmfuaminfidelitatem  jufttfica-   demnationis  fentenriam  apud  impios  per- 

re  volunt ,  quaftjusiam,  nifi  eodem  miraculo   ferre,  quam  ita  transti^i  Dei  gloriam  :  quot 

illis  cridend:  caufam  pnbeat,  qitafi  omma cb   mfcros  Chnftum  hic  paflum  fuifle  exiftima- 

xllopf.us  dicla  &  ;  .;.,;3  nuliius  efient  momen-    bimus  ,  qui  ipfa  Dci  ch.iritas  erat  :  Oportet 


riam  Dei  fugillabant.eo  gravius  Chnfti  ani-"'-B"- 
mam  vulnerarunt,  &  veluti  lancinarur.t.  Sic 
David  queritur  fe  graviffime  omnium  pun- 
ftum  fuifle  cum  Dci  gloria  in  falunda  cjus 
fideimpetebatur.  Sic  Mofcs,  Iolua ,  qu;d 
magno  tuo  nominefiet !  Exod.  3  r,  1 1 ,  &  kfu* 
7,5.  Quod  li  hi  qui  guttula  amoris  divini 
tantum  exarferunt  prxChrifto,  tantoperc 
vexati  fuerint.ut  eorum  aiter  truluent  con- 


ti  adpr.  bandam  ChrisTi  divimiatem:  tta [i 
bividentur  -...'.  ;.../  nttitiam  ,  impttentiam 
i!j  falfitat.m  •mpmgere,  ccntra  ventatem  tl- 
Its  probe  cogmtav •;  cum  t.imennec fihocfe- 
cijfet,  inuum  credidiffent :  cnm  hoc  facio, 
longe  majora  iltu  confim  antea  prisiitijjet. 
Acevbius  adhtic  in  lilum  invehuntur  0>  fir. 
mo,  ut  fcihcet  ipfis  videtur,  argumentoproba- 
re  volunt  illum  ncn  effe  Dei  Vdium ,  fidfalfo 
hocfibi  arrogxffe\quta  fi  Dei  Filius  effet  De:</. 
illum  in  hoc  pcriculo  non  deferei  et :  non  cnim 
tsla  fimul  conftare  pcjje putant ,  ut  quis  fid.i- 
ciam  m  Dium  collocet  (y  Deus  httjujmodt  ho- 


giturmajus  quiddam  &  oravius  hoc  loco 
concipi ,  quam  non  tantum  quod  exprima- 
turverbis,  fedquam  poiTitanimo  coocifi. 
Nam  fciendum  eft,  illa  omnia  qux  in  Deuin 
convitu  jaciebantur ,  in  Chrifti  humanita- 
tem  recidifle.  Rom.cap.i^.verf^.Hic  eviax 
admonendi  fumus  ex  Apoftoli  verbis  ne  no- 
bis  iplis  placeamus ,  fed  aliis  ad  bonum  : 
qumdoquidem  &:  Chnftus  iic  fecerit. 

Partes  funt,  convim /  Pr.rtereuntibus. 
conjectain  Chriftum  a\  Circufiftentibus. 

In  pixtereuntibus  notandum  cft  eam  fuif-  Verl.39. 
fe  omais  genciis    hominum  alicnatiouem  0n""Z'' 

.....      ,         ntu  bcmi- 


omais  eencns 

.  r  .  ..-.-.  t»  _  ....  .       .  nui  lumi- 

minemeifldentem  n.n  ertpiat  pertculo  :  ne-  l  propter  peccata  noftra  ,  ut  cum  1II1  in  hac  _H       ^ 

caufaaftores  adverfus  Chriftum  non  cflent,  pecc^un>- 
tamen  fefc  huic  caufx  adverfus  Chriftumy.r«  fe 
immifcuerint  ;   &  cumin  itincrc  e:c;ftentes  Chiftsep- 
nonfacile  retarocntur,  tamen  ncgofumut-  lmm  ' 

SVmma,  Convitia&:  difteria  accrbiflima   cumque  acceleratiun  intermittere   volue- 
vibrata  mChfiflumfubfufpendii  initiu,   rint,utaliquod  in  Chriftum  couvitium,tan- 

quam 


fcientss,aui  potitis  fcire  nolentes.debuijfe  Chrt 
fiumpati,  atque  ita  intrarein  gloriam. 

P    R  A  X   I  S. 
'Vmma,  ConvitiaSc  dicteria  acerbifllma 
Kibrata  mChfiflumfubfufpendii  initiu, 


Vel  ijuetd 
tjus  perfo- 
?-•>'.'  ,  ytl 
tfuoad  ejus 
tffictum. 


I.i  gejlilus 
etunnpec- 
catum. 


E     V     i      N 

quam  lapidem  eonjicercnt  aut  clavum  infi- 
gerent.  Lament.  lerem.  cap.i,vcrf.i2..JLcc\c- 
liaafflifta  afFatur  viatores.ctiam  gentes  &  a  j 
fcederc  Dei  alienos ,    ut  intuitu  tantorum 
maloru  commiferationc  duccrcntur.  Quan- 
to  magis  debebant  ifti  commifcrationc  in 
Chriftum  duci  qui  illius  fcederati  effcnt.Scd 
omniumanimos  veluti  fcrreos  &  lapidcos 
Deus  rcddiderat  ,  ut  Chriftus  peccatorum 
noftrorum  juftas  pccnaspcrfolverct.  Nam  in 
Prophetis  fipius  videmus ,  populo  illos  in- 
fettante,  principesaffuiffe;  &:  contra  Prin- 
cipibus  refragantibus  populum  illis  accla- 
miflc,  &c.  ut  in  lercmia.  Sed  hic  omncs  i-  j 
quc  obftinati  funt  :  omniumque  communc' 
eft  fcelus  &:  (Jngularis  crudelitas,  quod  affli- 
cto  &  mifcro  homini.cujus  fanctillimi  pedes  j 
&  manus  fanguincm  ftillant,  afrliftiones  ad- 
dunt&accumulant :  de  cjuo  vidc  Pfal.109. 

Cum  ergo  Chriftum  totius  terri  &  cccli 
gcmmam  cum  omnibus  fuis  thefauris  con- 
temni  &  defpectui  habcri  videamus,quomo- 
do  iniquius  ferendum  crit ,  li  nos ,  qui  cum 
illo  compoGti  filices  fimus ,  contemtui  ha- 
beamur.  Si  puriiTimum  aurum  pcdibus  ob- 
trivcrunt ,  ne  nobis  grave  vidcatur  ,  fi  nos 
quiadillum  fcoriifumus,  foras  tanquam 
quifquilii  &  rejectamenta  mittamur. 

Deinde  illudetiamcommune  erat  omni- 
bus  ut  fidem  Chrifti  oppugnarent ,  hi  qui- 
dem  in  perfona,  alii  vero  m  officio.   Quod ! 
nobis  indicio  eft  hoftium  Chrifti  per  omnes  j 
xtates ,  qui  alterutrum  horum  aut  utrum- 
queoppugnant.  Omninoque  nobis  difcen-  1 
dnm  eft  tentationcs  in  eam  partem  potiffi- 
mum  vibratas  iri ,  ut  uos  non  effe  Dei  filios ! 
eique  dilectos  credamus.  In  miniftros  vero ' 
arma  etiam  parantur,  quibus  illos  de  fua  vo- 1 
catione  dubios  reddant.  Quo  magis  nobis , 
danda  eft  opera  ut  adverfus  lfta  bene  muni-  ■ 
ti  &  inftrudliprodeamus. 
In  pntercuntibus  notantur  Iu- J  Gcftu. 
dibriorumduo  genera,  in        l  Verbis. 

In  priore  nctandum  etiam  vultuum  &;  ge-  j 
fticulationum  adverfuspios,  (ive  illi  tru-  1 
culentx  fint  &:   minaces  ,  five  joculatorii  | 
fint  ,  rationem  iniri  &:  veluti  in  acla  rcferri. 
XidcEfat.$7,zi.  Vbi  hunc  corporis  geftum 
a  contemtu  provenire  docet  &:  plane  irrifo- 
rium  effe ,  quod  etiam  plenius  conftat  ex 
Ma:c.  15.  ubidicitureos  acclamaffe.  Hinc 
Labanus  in  Iacobum  in  grata  animi  labe  no- 
tatur,  quod  ejus  vultus  non  effet  ut  pridie  & 
nudiuftcrtius.  Gcncf.  caf. 51, i.Quamobrem 
excubii  agendx  non  tautum  nc  quid  loqua- 


«     I     t     t     C     A.  iQSy 

mur  aut  faciamus ,  fcd  nc  vcl  frontcm  inju- 
fterugcmus. 

Hic  notandum  ludibria  nobis  declinanda,  luiilrU 
ut  qux  homincs  ad  extrema  quiquc  adi-  *'' *""■'> 

■      r       I '  1  I     J   I  C  pUciltt 

gunt;  ut  in  Sauliscxemplo,  qui  ludibnorum  r  >. 
metu  fc  intcrfccit,  1  Sarv.  cap.ult.  Iiquido 
conftat :  qux  etiam  gravi  poena  in  pueru- 
lis  Elizxum  ludificantibus  Deus  ultus  cft 
1  Reg .  1.  Hic  porro  difcimus  quomodo  nos 
erga  ludificantcs  Sc  in  nos  conviciantes  ge- 
rere  debeamus :  nempc  ut  Chriftus ,  qui  ad- 
hic  omniaiiluit ;  aut  rcfpondeamus  placi- 
de,  quantumad  nos  purgandum  fatis  eft. 

In  convitio  prxtereuntium  -ss^)  /\wy.<7-  Verf^o. 
fnjs  duplex  cft,unus  tiu.<pi?t>xlas  ,  afius  a  di-  Prtttrr- 
ftofimplicitcrad  dicium  fecundum   quid.  '»«""» 
Nam  cum  Chriftusdirutum  templum  eri-  "Ss*'*-***- 
gere  fe  velledixit ,  dc  templo  corporis  fui  '"'/'-' 
intelligcbat,  quod  illi  ad  templum  Hierofo-  S,'"""1"- 
lymitanum  transfcrunt.  Dcindc  cum  Chri- 
ftus  de  templo  tum  dcmum  per  fcipfum  in- 
ftaurandoloquutus  cffet.cum  illud  a  Iudacis 
pcnitusdirutumfuturum  erat  ;  (ivedc  cor- 
porefuo,  (ivc  de  templo  lapidco  intelligc- 
bant.tamen  nihil  hic  dicitur  quod  Chriftum 
vanitatisarguar.  Quod  autcm  inde  argu- 
mentumfuum  petant ,  cum   qui  tcmplum 
collapfum  tribus  dicbus  reficeret ,   fe  uon- 
dum  mortuum  multo  magis  a  mortc  excm- 
turum  ;  verum  quidemillud  eft  ,  (iquidem 
quemadmodum  de  priori  ,  (ic  etiam  de  hac 
voluntatemfuam  dcclaraffet.  Sic  videmus 
quam  ftolide  &:  infulfe  difputant,  qui  (ibiip- 
(is  acutiffime  proculdubio  condudere  vifi 
funt- 

Deinde  omnes  ifti  Chriftum  propterea 
non  poffc  concludunt,  quia  non  vult.  Sicut 
in  miffatico  Idolo  Pontificii  velle  eum  con- 
cludunt  quod  poffit.  Quod  tamcn  falfum 
eft;  cum  non  poflitfeipfumnegare,  quod 
faceret  tamen,  (i  Deus  ex  pane  crearctur  :  fi 
humanitas  Chtifti  in  plenfque  locis  fimul 
exifteret. 

Dccemur  autem  hoc  Ioco,  ne  quid  teme-  X'"  ,m"- 
re  de  affiiftis  effutiamus.   Nam  nroprium  ".  f»7~ 

.  l       L     .  .     cits  juttt- 

hoc  pntercuntium  pcccatum  erat.quodde  cm^um 
Chrifto  ut  falfo,  (ic  temcrc  (ut  videtur)pro- 
nunciabant,  cum  nihil  aut  parum  in  caufam 
inquiliviffent,fed  exaIiorumfcrmone,quem 
atripuerunt,  de  re  tota  judicaffent. 

Atque  hoc  modo  cum  Euangelio  hodie  Ouodt». 
agitur,  ut  inaudita  &:  incognltacjuscaufa  rr.mEum- 
condemnetur  a  pntereuntibus,  qui  tem-  i'^"f*(e 
plum  concioniscauf:  nunquam  fubeunt,fcd'  **'  " 
abiniquisaut  plane  hoftibus  Euar.gciii  de 
Tttttt  co 


Verf.*i, 
42. 

Cr  aattori' 

t.tsfwe 
fi&Bitdti 

mXMm 


Trimsrts 

■ 
I 
junipoten- 

ti.'.m  di- 


StAftlit 


,058  H      A      R     M      0      N     I     A 

eo  falfos  ruruores  captantes  in  illis  acquie-|  verfus  Chrifti  omnipotentiam  difpuunt .  tr.jft  & 
fcunt  .  Quod  fi  re<»no  ccelorum  excluda-  Nam  ex  eoquodalios  fervavit ,  apparetfe-  "r-icntt, 
tur,  qui  adverfus  ^proximum  quantumvis  ;ipfum  multo  magis  fervare  pofle  :  cum  ad 
uuicumhomuncionem  calumniam  admit-  par  erTeet.umfalutis  par  caufa  potentice  ia 
tit,  quid  illo  fiet,  quiadverfus  totumEccle-  j  fervando  fufficiat  ;  &  abfurdum  lit  eum  qui 
fia:  cattum  ,  atquc  adeo  adverfus  Deu  lpfum  ,  fontem  domi  habeat,  unde  vicinis  aquam  ad 
calumniara  accipitr  Siquis  virginem  aut  fi-  1  litim  reftinguendam  porrigat ,  fibnpfi  non 
li.un  io  Ifraele  falfo  inlimulet ,  flagtis  cxde- '  polle  aquam  prxbere:  abfurdum,  flumen  ir- 
tur,  nedum  qui  totam  Ecclcliam  Ifraelis !  rigando  feracem  reddere  agrum  procul  dif- 
ranquam  matrem.  |  litum,  &  tamen  agrum  maxime  contiguum 

Pnncipura  dicteria  fequuntur  ;  in  quibus  fua  foecunditate  non  afFicere.  Sed  longe  ab- 
erantPriacipes  Sacerdotum,  Scriba;  ,  &  Se-  furdiffimumeft  Chriftumalios  imortuis,& 
niores  :  atque  hx*c  $c  ipfo  genere  acerbita-  quidem  cum  jam  quatriduum  mortui  fuif- 
tis,  ut  notanturi  Luca  verbo  \\iu.vz.-niz*-  \  lent ,  fufcitare  potuuTe  ;  fcipfum  nonpolFe 
?oi ,  &  copia  ,  quemadmodum  i  Matthso  .  fervare.  Videmus  igitur  quomodo  invidia  & 
indicantut  ,  f raviora  erant .  Atque  cum  .  odium  (ut  de  munenbus  dicitur)  fapientum 
f«!;><.77je/tC/«,  quodtignificat  ftrepitu  narium  oculosconfigant,  ut  neea  quidemquae  ante 
aliquem  fubfannare  ,  iniignem  irrifionem  '  pedesfunt  videant.Denique  contratiumve- 
notet ,  tum  compolitio  prspofitionis  is  ii-  rum  eft  ejus  quoddicunt ;  Namfi  feipfum 
omficationem  au=>et.  In  quo  vidsmut  ut  hoc  pa£lo  fervaflet ,  alios  certe  fervare  non 
quifque  vel  doitriaa  ,  vel  autoritate  magis  |  potu;lTet. 

pollet,  eo  nequiorem  Sc  infenfiorem  verita-  Obfervandttm  eft  ratiocinationem  hanC 
tis  hoftem  efle  :  nifi  quas  accepit  doclrina  juftam  futuram  ,  fiquidem  verum  fuiflet 
&  autoritas  fanctitate  tanquam   fale  con-    Chriftum  feipfumfervare  non  potuilTe,  eo- 

que  videndum  Miniftris  primum  ,  deinde 
aliis  pro  fua  vocatione,  ut  fe  vetos  cum  Mi- 
niftros ,  cum  finceros  Chriftianos  compro- 
bent ,  dumaliosfervandofeipfos  etiamf;r- 
vent.  Quod  tum  fiet  lialios  docentes  &  ad- 
monentes  ,  feipfos  etiam  doceant  &  admo- 
ciante  &  audiente  gefta  fint.non  potuit  non  |  neant.  Tametlietiam  Sc  iUud  vere  dici  po- 
afsic i.  Et  quod  hxc  inter  fe  fecerunt ,  indi-  teft ,  eum  qui  non  poteft  alios  fervare  ,  ne 
cant  fe  fumma  confidentia  hoc  affirmare.  feipfum  quidemfervare  ,  five  de  Miniftris 
Daindc  videmut  quomodo  eorum  in  ;  hoc  intelligatur,  feu  de  privatis  hominibus: 
Chnftura  odium  gravitatis  &  dignitatis  fe-  quandoquidem  unufquifque  tenetur  aliqui 
ndis  aut  Sacerdotalis  oblivionem  omneni ;  facultate  inftrui  alios  admonendi  &  docen- 
inducat.ut  fcurrasagant.  |  di.  Tertio  &  illudetiam  certum  eft,  eum 

Ex  tribus  autem  dictcriis  quibus  Chri-  I  qui  feipfum  fervare  neqmt ,  ne  alios  quidem 
ftum  impetebaiit  ,  primura  erat ,  eum  alios  '  fervare  pofle. 

fervantemfeipfumfervarenequire,hocpro-         Deinde  etiam  captionem  neetunr.  Rex  Mgmr.tn- 
verbio  NaZarei  illum  prius  inceflerant;  Me-    Ifrailis affixtu  cruci  de  cruce  defcendere  po-  t"  p.'~* 
dice  cura  teipfnm:  Liic.4.  tanquam  dicerent:    teli  :  hic  nonpoteft;  non  esi  igitttr  Rex  ifrae-  ****** 
InsratiMedici  eft  alienosi  fe  curantis,fuos  1  lit :  Quod  etiam  aiio  araumentoamplifi- ?"?'"'"!* 

„   °         >  r  1     !■  :S    •  ..,       „    J>  _         '. /■     if.svall- 

&popuIares  non  curare  :  led  alios  curare,  1  cant.  &ut  non  dtfcendst ftgniim  esl  qtiodfa-  fa 
feipfum  non  curare,  aut  ineptieft,  aut  certe  c;re  neqttcat .-  Scdhic  ncn  defcendit, hoc  com- 
imperiti  Medici :  Sed  nolle  fe  liberare  ,  fi  pendso permotus  nos  <y  eadem  opera  aliosa.i 
pofiet  incredibile  eft  ,  ergo  fequitur  JSutix-  fe  lucrandi : ideo  non potesf  defcendere.  A tque 
/ilx  hoc  iieri.  Atoue  cum  majeftas  Chrifti  \  hoc  ipfo  quod  pendens  in  cruce  fe  cruci  noa, 
la:datur  vcllapientiae  vel  potentice  defeilu,  ■  fubtraxit,  rexlfraelis  comprobatur.Singula 
naalunttamen  pro  Iudarorumveteri  morbo  ut  hic  arr;ument_-contra  Chriftum  allata, 
&inveterato  Chrifti  potentiam  in  edcndis  totidem  fint  ■nx.y.rf&x  eum  unicum  efle 
miraculisdefiderare,  quam  fapientiam:   Iu- '  mundiServatorem. 

dati  enim  fignapetunt,  ut  Grajci  fapientiam.  i      Simul  etiam  fibi  ipfis  imponunt  quod  fe  Ttmtreft 
1  Cor.l.  credituros  fpondenr,  (i,  &c.  Cum  hoc  \\\o-"t',"""li 

Kotatir  autcm  quam  crafle  &  jejune  ad-  '  rum  in  poteftate  aon  fit ;  &  cerciifimum  6sfi'-mt' 

quod 


diantur :  ut  doitrina  &  autoritas  illis  armo- 
rum  inftar  lint,  quibus  in  veritatem  primo 
ejaculatis  ,  poft  ic  fe  recidentibus  (ele  ipfi 
transligant.  Nec  vero  Chrifti  msrorem  mi- 
nuit ,  quod  hxc  Chrifto  non  dicla  funt  ,  fed 
apud  fe  invicem.  Cum  enim  Chrifto  fpe 


Verf43. 
Et  nw  tjt-t 
^tum  Chri- 
Jlnm,/htl 
Dcum 
tjunfjue 
bUfcht- 
miii  UctJ- 
fint. 


E     V      A      N      C 

tjuod  qu!  Mofi  Si  Prophetis  non  credunt, 
cos  ne  tutn  crcdituros  ii  aliquis  vel  cx  mor- 
ruis  excitatus  fuerit.  Luc.i6,ierfu  ulttmo. 
Quod  fatis  dcclararunt  cum  Chrifto  e  mor- 
tuis  refurgentinon  crcdidcrunt,quod  majo- 
ris  potentii  fuit ,  quaru  c  crucc  cum  adhuc 
ia  vivis  eiTet  defcendere. 

Denique  a  Chrifto  Domino  &  Mcflia,  ad 
Deura  tranfcendunt ,  &  illum  blafphemiis 
impetunt.  Vbi  incredibili&  incomparabih 
Dei  providentia  factum  eft  ,  ut  eandem  non 
fententiam  folum  ,  fed  ctiam  verba  advei  fus 
Chtiftumufurparint ;  qux  Propheta  Pfal. 
11.  in  Mefliam  ab  incredulo  populoufur- 
panda  &  jadanda  prardixit ;  qua  rationc  il- 
luftriflimum  teftimonium  Mediatoris  illi 
rcddunt.  Atquc  hoc  di&erium  inde  arre- 
ptum  eft  ,  quod  Chriftus  feDeiFiIium  eiTe, 
pronunciarat  .  Perindc  ac  fi  argumentum 
ita  inftruerent :  Detts  tn  fe  fidtntem  &  fi- 
liumfuum  liberat  \fed  hunc  non  liberat  j  non 
efi  igitur  Deifilim.  Eft  autem  paralogifmus 
ab  eoquod  eft  fecundum  quid.ad  illudquod 
fimpliciter.  Nam  fcrvat  quidem  Deus  fuos 
ab  exitio  &  acterna  morte;  fed  non  fervat  ab 
omnibus  malis  quarcumque illa  funt.  Simul 
etiam  ab  efTectu.quem  attribuit  Pfalmus  hoc 
locofiliisDei,il!udliquet :  fidem  filiorum 
Dei  non  efle  nudam  fidem  ,  qua:  Deum  efle 
omnipotentem  &  mifericordemapprehcn- 
dit  ,  fed  efleillamqux  cum  fiducia  in  Deo 
conjun&a  eft  ,  qua:  eft  nos  totos  ia  Deum 
devolvere  ut  eft  in  Pfal.it.  Cui  Pontificii 
tantopere  advcrfantur. 


i    t 


C     A, 


ie<rj> 


Sequitur  apud  Lucam  populum  fixisocu-  Lrc. 
lis  intuentcm  Chriftum  ,  principum  cxem- verf  3$. 
plo  alleclum,  cum  fubfannafle.Vbi  impletur  Qg*"* 
iterumScriptura  Pfal.it.  &  iimul  cxponi-"''w'>/',", 

t-  j  i   ■      •  •  *  ftqw.tur 

rurquahs  tandem  luc  mtuitus ,  ncmpc  cum     '  , 

|  voluptatequadam  cx  Cbrifti  malis  perccp- 

ta;  ut  tamctli  Chrifti  ofla  partim  pra:  ma- 

cic,  partim  etiam  diftentionc  numerari  pof- 

fent  ;  quod  illis  commifcrationem  movcrc 

debcbat;  tamcn  hocfpectaculofeoble&a- 

[  rent .   Vbictiam  itcrum  notanda  cft  levi- 

tas  &  inconftantia  populi.qui  principum  ex- 

:  cmplo  Chriftum  fubfannat  ,  qucm  haud  ita 

j  pridcmHicrofoIymos  adeuntem  honorificc 

j  dcducebat. 

Litctis  addit  milites  dcnuo  hic  fe  cum  pri-  Verf  jt. 

I  matibus  in  hoc  genere  ludibrii  conjunxiiTe,  £'  mitnet. 

j  &  fimullingularealiqnid&  fuum  attuliffe, 

|  quo  Chriftum  fubfannarent.dumacetum  il- 

lius  guftuifubmittunt,  quod  prius  refpue- 

rat.  Perinde  ac  fi  Chrifti  fpem  de  recno  ex- 

'  fpectato  fubfannarent ;  quod  cum  rcoibus 

gcncrofum  vinum  propinari  folebat,  ipli  ta- 

mcn  acetum  pro  vino  prajbitum  aut  porre- 

ftum  fit.  Deinde  fciebant  hoc  illum  vexatu- 

rum,  cum  quod  averfabatur  illi  in  os  offere- 

batur :  ut  non  linc  caufa  ,  Iohanncs  Baptifta 

illud  milites  monuerit ,  ne  quempiam  con- 

cutereot&  couturaeliofe  tra&atent.  Ltic* 

cap.j. 

Sequitur  Iatronum  convitiura,  de  quo 
pluribus  agendum  eft  ex  Lttca  ,  qui  omnem 
hanc  de  latronibus  caufam  copiofius  perfe- 
quitur. 


L  v  c.  cati.-i-i,  a  verf.^s, a.i 44. 

;<)  Vnus  autem  exfacinorofts  illis  fujpenfis ,  conviciabatur  ei,  dicens;  Si  tu  es 
Chrrflusille,  &  teipfum  &  nosferva. 

40  Rejpondens  autcm  altcr  objttrgavit  eum,  dicens ;  Ke  Deum  qttidem  tu  times, 
qtuim  in  eademjis  damnatione  ? 

41  Et  nos  quidem  jttsle :  fnam  digna  faclis  recipimtts )  islereronihHindecens 
fecit. 

42  Dixitque  IESV;  Doniiiie,mementomeiquumvenerisiiiregnitmtttum. 

43  Tttmdixitei  IESVS;  Amendicotibi  ,  bodiemccumcris  inparadifo. 


A  X  A  L  r  S  I  s. 

A  Lia  caufa  efficiens  ludificationis  Chrifti ,  unus 
ex  malcficis  :  qui  ddcribitur  adjunfta  fufpcn- 
fionecum  Chrifto  :  Cujusludificationisfpecieseft 
irrifio  officii  Chrifti  cV  rcgiiprafcrtimdignitatis; 
quam  confirrriatadifparato  ,  efle  eum  ridiculum 
rcgem,  cjui  nec  fc,  nec  fuos  focios  cripiar." 

/ "1  ■.  f.  +3-  Adjunftnm  hujus  Iudificationis  cft  re- 
prehenfioi  qui  fuo  efikicnte  arguitur,  nerrpe  alte- 


rolatrone:  itcmcaufaimpellente,  vacuitateati- 
more  Pci;  cjuam  r.tguit  a  dilparato.qued  non  con- 
veoit  illi ,  qui  hocpa&ovituperatoridem  fuppli- 
cium  cum  Chtifto  pcrfert. 

P'trf.jt,\.  Hanc  reprchcnfionem  exaggcrat  adi- 
verfo,  quodquamvisidemfuppliciumcum  Chri- 
fto,tamen  diflimili  rationeperferunt;  quod  probat 
a  contrariis  effcftis ,  quia  ipfi  fupplicium  proprio 
fcelerefuo  promeriti  funt ;  Chtiftus  contia  nihil 
dignum  fupplicio  admifit. 

T  1 1 1  1 1  z  Vtrf. 


1070 


II     A      R.      M 


fcrf.4,1.  AliudefFeaum  latronis  refipifcentis, 
precatioadChriftumquamvisincrucefufpenfum. 
Cujusformaproponitur;  ubi  confideratur  peti- 
tio,  ut  ruimeminiffemifericorditervdil  :  fides 
quafefultentarfore,  ut  petitionem  exaudiat ,  eft 
pnmum  quod  illum  Dominum  appellet :  demde 
quod  agnofcit  illum  regnum  manere. 

Vtrf.*,\.  Erfectumpetitioniseftpetitioniscon- 
cefiio,  illum  Taradifo excipiendum  :  quodadjun- 
fto  tempore  dcclaratur ,  nempe  eodem  ipfo  die,  8c 
comparatione  limilium  illufiratur.nempe  haud  fe- 
cus  quam  ipfmsChrifti  anima.  Qupd  teftimonio, 
juramento  ,  ad  tolle/idain  omnem  dubitationem, 
confirmatur. 


Lvc.;?. 


43,+!- 


♦  2. 


iUiut  regni  participem  faBurum.  Hanc  petU 
tionem  exaudttam  effe  ojiendit  Chrtftus  •  qui 
nunquam  rejicit  peccatores  ad  fe  venientes, 
fed  benignefufcip.t  ($  inejfabilt  gaudio  affi- 
cit,  exponendo  felicitatem  eiconceffam  ,  a  loco 
in  quemfit  eum  recepturus,  Paradtfo  :  deinde 
a  tempore  quod  eadem  die  fit  hoc  fa.ittriis ; 
tandem  a  confortio  Chrifti,  qut  eundem  locum 
fit  ingrefjurut  volens  ut  ubi  iUe  esi  ,  ibi  etiam 
fint  omnes  qui  ad  tUum  pertinent.  Ita  appa.et 
quam  grattofus  fit  Chrisitu  erga  peccatores , 
quandocumque  vera  refciptfcentta  &f.defir- 
ma  ad  illum  veniunt :  &  ne  dubitet  hac  de  re 
mifer  isie  in  faucibm  mortts  confiitutus,fAit* 
affirmatione  vehementi  confirmat  beatam 
hanc  promtffionem. 


43. 


P  R  A  X  I  S. 
mma  eft  ;  Chriftum  blafphemiis  ab  al- 


METAPHRASIS. 

ET  ne  qtiicquam  deefjet  ad  fummam  igno- 
mintam  (qttam  etiam  in  fummo  gradu  ad 
nos  in  fummam  gloriam  exaltandos  fubtre 
voluit  Chriftus  )  latronum  cum  Chrtfto  fu- 
(penforum alter nulla fui fcelerts  &  juftifup-\  OV, 

pltcit  confcientia  taclttt ,  exemplo  facerdotum   ^Jtero  latronum  impetitum  ,  abalterode 
induclut  ,  quianemo  iUumlsberaret ,  eadem  :  fenfum. 

Chrtjio  in  os  objecit :  ftc  conattu  illi  vsram  Partes  fLatro-  f  Illius  quidem  reprobi. 
laudem&honoremofficii,  prsfirtim  verodt-\  func,^  uum.  ^  Hujus  vero  relipifcentis 
gnttatss  regi&detrahere.quaft  ridictihim  effet  \  dicTta  ^Chrifti.  ^  &  ele&i. 
eum  pro  rege  aut  Servatore  agnofcere,  qui  nec\  In  priori  tametli  confcientia  proprii  fce- 
fc  necfocios  fuos pcriculo  eripiat.  Alter  vero  ex  leris  prsefertim  tam  atrocis  mento  Llli  capi- 
latrontbus  divtnittts  edocius  &  Sanclt  Spirt-  ,  ftri  loco  effe  debuit  ,  quo  blafphemum  os 
tus  affiatu  acisu folide  reprehendit focii fui  lu-  conftringeretur,  cum  culpacareredebeat, 
dtficationem  ,  quam  a  corde  vacuo  timorts  \  qui  in  alterum  dicere  paratus  fit :  tametii 
Dei  profeciam  arguit,cum  ipfe  tdem  cumChri-  \  etiam  acutus  crucis  fenfus  eum  merito  in 
ffo Juppliciumperfer.it ,  & propterea  non  de-  j  propria;  calamitatis  commentatione  &;  mo- 
butffe  tamprofano  ore  in  Chrifium  debaccha-  derata  perpeiTione  retinere  potuerit  :  deni- 
cum  etiam  impiorum  ammos  calamttatts   quetametli  ejufdem  calamitatis  focietas  & 


Verfjy. 

sltttrtui 

UtrtnU 

imprtlnl.is 


focietas  unire  Joleat.ubipar  &eadem  eft  catt- 
fafupplicti-.multo  magis  ubi quss  immersto  fu- 
ftinet  qtijd  nobis  jure  infiigitiir  :  proptere.%  eo 
m.igts  peccaffe  iUum,  quod  Chrisio  jusio  ntsl- 
Itufque  cnminss  reo,  &  ideo  injufie  mstlciato, 
iUefcelerztus  Q>  ob  nefariapeccatapunitsu  iU 
ludercauftu  cjfet.  &uare  utfuo  exemplo  iUum 
ad  meliorem  mentem  revocaret ,  aut  faltem 
gravttts  pungeret ,  fidi  perfuafits  Chrisium 
Regem ,  Ucet  nunc  infumma  ignominia  cruci 


conformitas  homines  alioqui  diftraftos  de- 
vinciat  Sc  ad  mutuam  commiferationem 
exufcitet ;  tamen  maleficus  ifte  ha:c  omnia 
obftacula&  repagula  perrumpens  ,  linguam 
in  Chriftum  virulentam  ftringitjne  ullus  ef- 
fet  tam  perdita:  &abje<ftx  conditionis  quiin 
Chriftum  tanquam  fibi  inferiorem  &  fe  dc- 
teriorem  non  mfultaret :  ut  facilius  confta- 
ret  eum  ne  in  hominum  quidem  ccnfuha- 
bitum  effe  ,  fed  potius  ut  vermem  ab  omni- 


ajfixum  ,  regnaiurum  in  ccelis  apud  Patrem  bus  calcatum  &  pedibus  attritum  efle.  Vide 
in gUrraatque etiam hic interris per  Spiritum |  P/ai.35,15,16'.  &  lob.  10,1,1.  Quod  nos  do- 
in  eleclts fakitari gt atia:  confidenter  tUum  al-  '•  ceat :  non  tantum  quo  fe  Chriftus  pro  nobis 
loquiturfui  refipifcentU  confcius ,  (yDomi-  dimifit ;  fed  quomodo  nimis  iniqueferen- 
numfuum  agnofcendo petit  ut  in  Regno  fuo  dumnonfit,  fi  afece  hominum  ludificemur, 
ejus  mtfericordtter  meminiffe  veUet,  qui nunc  &  a  catonibus  &  eifdem  lmprobis  &i  fcelera- 
hcet peccator  ejfettf  obpeccata  merito  pate-   tis  nebulonibus. 

retur  mortem  ;  firmiter  tamen  agnofceret  in  In  Iatronis  reprobi  blafphemia  hoc  fingu- 
Chrtfti  morte  & paffione pofttam  effe peccato-  larc  &  proprium  fuit  ,  quod  Chrifto  Meflia; 
rum  expiationem ,  quem  fimta  redemptione  orficiutn  &  munus  deneget.nifife  &focium 
pro  certofciret  refurreciurum,  &  Regnum  fu-  fceleris  fui  prarfenti  malo  &  cruce  exime- 
fcepturum  ttemum,  eumque  jefide  ei  snfitum  .  rec.  Qupd  quidem  tantum  abeft  utillum 

Mefliara 


Chrijlitm 
Me/ftam 
tffe  ntgtm- 
tis  ntfifi 
&  focinm 
Itbtrtt. 


.$>«»(/  ii- 
8*M  licet 
etbfnictum  y 
fatrtnttt 
ttmen  in- 
Vtnit. 


E      V      A      tf     G 

Mcffiam  efle  confirmarct,  u"  fontcs  prsefen- 
ti  pcena  eripuiffct ,  ut  hoc  ipto  ipfum  Mef- 
fiam  non  efle  omnino  co.ugucretur.  Non 
cnim  venit  folvere  lcgem.fcd  eam  lmplcre  : 
nec  venit  Refpublicaseverterc,  fcd  potius 
conftabilire  &  roborare  politias. 

Atque  hoc  dictum ,  tametli  fumme  ab- 
furdum ,  magnos  camen  patronos  naetum 


I      l     I      C      A.  2O7I 

verfus  principes  oratio  abfona  &  ridicula 
futura  fuiffet ,  ad  illorum  convitia  obmu- 
tuit,  cjui  hic  os  fuum  aperuit. 

Reprchenlionem  itainftituit.  Impii  funt  Inre/tre- 
quotquot  funt  qui  in  Chnftum  hunc  con-  W<«« 
vitia  jaciunt ,  &  nullo  fe  Dci  timore  teneri  '?l* 
produnt ;  fcd  tua  impudentia  magisadhuc 
projcfta  eft  ,  cjui  eidem  condcmnationi,cui 


eft :  qui  dicunt  fub  Euangelio  &  Chrifti  be-  j  llle,  obnoxius  exiftens,  tamen  cxcuffo  omni 
neficio  perempta  eflc  fccleratorum  fuppli- IDeitimore,  inillum  infurgis.  Quodautem 
cia,  autcerte  plurimum  mitigata.  Dicunt  dico  teeidcm  condemnationifubjaccrc,non 
enim  hxreticos  non  cffe  mortc  plcctendos, !  idco  dico  quali  par  effet  ratio  ejus  &  noftri ; 
utcumque  hoc  fublcge  factum.   Itemadul-   nam,  &c. 


teros  noncfTemorte  multandos :  Chriftum 
cnim  lcgis  fcvcritati  moderatum.Quo  diclo 
quid  abfurdius  dici  aut  cogitari  poffitrChri- 
ftum  malcficis  impuuitatem  &  immunita- 
tem  a  fuppliciis  apportafle  i  quod  quid  ahud 
eft  quam  peccandi  licentia:  indulgere  ,  & 
inefrrami  hominura  in  malcficiis  patrandis 
cupiditati  habenas  laxarc  '■  id  cft  ,  cum  qui 
venit  ut  opera  diaboli  dirueret,id  agere,quo 
ipfiusregnumamplietur ;  &  cum  cujus  eft 
judicium  in  mundum  introducere  &:  prin- 
cipemfeculi  cxturbare  ,  orania  confulione 
compIere.Cum  vero  peccata  fub  Euangelio 
&  pleniore  rerum  intelligentia,  &i  copiolirc 


Hocloco  notandum ,  primo  projeclam  ^'""nii  . 
elTe  Sc  perditam  hominis  nequitiam.qui  Dei '"  '"L 
juaicio  oppreilus  ,  tamcn  m  fua  nequitia  „„„,„„• 
pergit.  Vide  Efai.i,^.  item  lercmix  locus 
eft  mfignis  :  perditiflimum   fcilicet  fuiflc 
populum  &  deploratum  ,  quifubipfaferula 
&  virga  Dei  pergebant  recalcitrarc.  lerem. 
5,3.  Vide  Pharaonis  exemplum. 

Deinde  hoc  modo  Deus  velin  ipfa  cruCe  [edeChri- 
&  fumma  Filii  fui  abjeftione  teftimoniumy^ ,„,„„«. 
reddit  Filii  fui  innocentix,  fed  teftimonium  tiatefii- 
afflicliffima:  ejus  conditioniaualogu,ncmpe  rrunium. 
Iattonis.Cujus  tcftimonio  cum  nos  noftram- 
que  fidem  Spiritus  Sanclus  fulcire  &.  fuften- 


Spiritus  effulionc  &  largitione  crefcant  &  |  tare  cogitet ,  facile  intclligimus  nullius  dc 
augcantur,  certe  Chriftiadventu  criminum  1  vcritate  tcftimonium  contemnendum  efle  ; 
pcenas  crefccre  potius  quum  minui  (nedum    neque  (  ut  fit  )  fidcm  veritati  abrogandam 


Jlicnm 

Etntngeli- 
fidrutn 
cum  Luca 
tenciltatiti, 


Verf.40, 

41- 

ln  attero 
Ixtrine  $e 
Btttur  m* 
Iua  repre- 
henfteyi? 
X  qutbus 
injittutn- 
cU. 


e  medio  tolli)  atquum  eft.  Qui  igiturhanc 
impunitatisfententiamfcquuntur ,  hi  fcad 
infamis  iftius  latronis  fententiarn  improbif- 
fimam  adjungunt. 

Quod  alii  Euangclifta:  dicunt  latrones  in 
Chriftum  perbacchatos  efl"e,id  tmvixhyAxuc 
dicitur.  Nara  fi  fociusejus  liroiliterconvi- 
ciatus  fuiflet ,  promtum  erat  improbo  ne- 
buloni  excipcre,  fe  nihil  facere  quod  ipfe 
prius  non  fecerat  ,  obeamque  caufam  ejus 
in  fe  reprehenlioncm  parum  aut  nihil  auto  - 
ritatis  habere. 

In  altero  latrone  refipifcentefcilicet.con- 
fideraturejusad  focium  reprehenlio  Inquo 


effe  ,  quod  a  tefte  parum  idonco  aut  certe 
parum  augufto  &  ornato  fidem  &  confkma- 
tionem  accipiat;  neque  fidem  Chrillo  dero- 
gandam  cumab  ipfis  malignis  fpiritibus  ve- 
ritati  tcftimonium  redditur:  Sicut  Iegimus 
apud  Marc  7,^.  ut  jufta  fit  eorum  conde- 
mnatio.qui  Chriftum  DeiFilium  propterea 
crcdere  abnuunt ,  quod  hoc  ipfum  clare  af- 
firmarint  ,  hi  qui  fcelerati  funt ,  imo  vero 
quod  aliquando  fcelcribus  coopcrti  funt, 
tametii  rciipuerint. 

Sequitur  ad  Chriftum  petitio;  qua  tradu-  Verf  41, 
cta  .i  focio  ad  Chriftum  oratione.eum  longe  'T''">°; 


cni  extm- 


I  fecus  quam  focius  fuus  alloquitur.cum  pcti-  ? 
notandum  eft  officium  mutua:  rcpreheniio-    tione  Chrifto  perhonorifica  :  ut  harc  petitio  f //„,;;,. 
nis:  dequo  videalibi.  Hoc  autemloco<;£-    fccunda  focii  fui  veluti  condemnatio  jure,4i; 
fervandum  plurimum  intereffe,  quis  repre-  (  habcri  poffit.  Vnde  illud  praxhre  ab  Apo- 
hendat ;  &  111  quetn  reprehenlioinftituatur.  '  ftolo  dictum  Ephef.j,iij$.  Vt  non  tantum 
Nec  enim  omnes  omnibus  repreheudcndis  1  verbis  ad  peccatores  direclis,  fed  rcliquo  1 


tamapti  &  idonei  funt  ;  fed  nifi  aliquis  fit 
cui  ratione  rainifterii  aut  principatus  repre- 
hendendi  partes  competunt ,  optime  fieri 
per  eos  quiejufdem  ordinis  funt  &  fimilis 
conditionis.  Latro  hic  multosaudiverat  in 
Chriftum debacchantes ,  fed  quia  ejus  ad- 


tx  curfu  &:  innocentia  tanquam  luce  alio- 
rum  tenebras  coareuamus  &  illuftremus. 
Hxc  enim  reprehenfio  &  redargutio  ,  qux 
faclis  fit ,  majorem  vim  habet  apud  infidcles 
prxfcrtim  &:  alienos,quam  qua:  verbis  infti- 
tuitur,ut  1  Petr.  5,1.  Plusenimproficiunt 
T  1 1 1 1 1  3  exemplis 


107»- 


H     A     R 


exemplis  quam  vcrbo  ,  Cujits  autoritatcm 

nondum  agnofcunt. 

cW«i»  In  petitione  primum  ordo  obfervandas 

fethiiiu    eft,  quemordinatiflimumlatro  fcic  teouit. 

finutm,    Nam  antequam  ca  petit  qux  falutis  iplius  in- 

tercrant,pnmum  blafphemias  in  Deum  con- 

jeclas  rcfcllit ,  majore  fe  cura  glorix  divinx 

ducidemonftransquamproprixfalutis  :  ut 

certcnos  pudeat,  qui  Chriftiani  dicimur, 

quod  vix  pcr  fomnium  de  gloria  Dei  qux- 

renda  cogitamus,  de  qua  hic  latro  tam  folli- 

citus  fuit ;  ut  illam  proprix  faluti  prxtule- 

rit.  Noftri  enim  fere  fe  inligniter  pios  autu- 

inant ,  li  proprix  falutis  cupiditate  tangan- 

tur  ut  nunquam  Dei  gloriam   procurent. 

Hanc  Dei  glorix  oblivionem  induxit  Ponti- 

ficia  religio  ,  in  qua  omnis  de  Dei  gloria 

mentio  repulfi  jacet ,  quam  tamen  vcl  ma- 

xime  vera  Dei  religio  nobis  commendat, 

docensDeumomniaad  gloriamfuamfecif- 

fe,  etiam  impium  ad  diem  malum;  Proverb. 

16,4.  Omniaque  nos  itidem  ad  Deigloriam 

facere  oportere  ,  five  edamus,five  bibamus, 

iive  quid  aliud  faciamus.  iCor.10,31.  Sic 

etiamAngeli  Luc.  1,14.  Gloria  in  excelfis 

Deo,  &  pax  homintbus  in  terrci. VcnnAe  ac  li 

filius  ei  qui  fe  iimul  &  patrimonio  fraudaf- 

fet,  &  parcntem  ignominia  obruiflet,paren- 

tis  ignominiam  ignofceret ,  dummodo  illi 

patnmonium  reftituat.Quid  putamus  fac~tu- 

rum  parentem  illum  fi  revivifceret?  Quam- 

obremnon  tantumofficii  noftrieftDei  glo- 

«-  •         /- 

riam  procurare,(ed  plurimum  nobis  profue- 

rit  ad  fidem  de  adipifcenda  falute  xterna 

coniirmaudam,  ut  prius  in  gloria  Dei  vindi- 

canda  fervorem  noftrumdedaremus. 

Petitictiif       Deinde  notandum genus  petitionisdefa- 

gtnm,        [ute  xterna:  non  ut  focius  fuus,  qui  de  prx- 

fcnti  follicitus  fuit.  Cogitavit  enim  ,  quod 

res  eft,  Icfum  appcllari  quod  populum  fuum 

a  peccatisfervaturus  eflet.  Matth.i.  Eoque 

docetquxfunt  ea  qux  a  Chrifto  prxcipue 

quxrcndafunt :  quod  plerumquefecus  fit, 

ut  homines  Euangelium  ob  terrena  com- 

moda  profiteantur,  alioqui  in  fxcibus  Pon- 

tificix  religioui;  fubfcfluri ,  nili  aut  emolu- 

inenti  aflcquendi,  aut  incommodi  declinan- 

di  ftudio  ducercntur.  Verum  quidem  eft 

Chriftum  hujus  vitx  commoda  nobis,  quo- 

ad  profuerint ,  fuppeditare.  Ptetas  enim  ad 

omnia  utilisesi,  &•  promijfiones  habet  pr&fen- 

tit  t&futurtt  viti  :  1  Ttm.  4,  8.  Scd  nec  vi- 

tam  ab  eo(quod  cxteroquin  licitum  fuiiTct) 

liilli  videbatur,  petiit :  quod  ne  illud  qui- 

dcm  fibi  hcere  putavit,  qui  merito  fuo  civi- 


M      O     N     I     A 

liter  morti  adjudicatus  fuiiTet.  Quod  rurfui 
priorem  dodtrinam  confirmat ,  Chriftum 
non  veniffe  ,  ut  a  civilibus  fuppliciis  fontes 
abfolveret. 

lorma  etiam  precandi  digna  animadver-  pe)W< 
fione  eft  ,  nam  primum  Dominttm  eura  ,  fe- 
cus  quam  prior,  appellat.  Atque  ne  vulgaris 
hxc  appellatio  cenieatur  (  quod  ea  fxpius 
hominibus  non  admodum  honoratis  attri- 
buatur  ,  utcumMariaeum  quem  putabat 
olitorem  Dominuruappellavit.  Ioh.zo.")  re- 
gnum  illi  attribuit,  &  quidem  hujufmodi,in 
quo  ipfe  abfolutum  imperium  habeat;  ut  eo 
non  ipfe  tantum  utatur ,  fed  aliis  fruendum 
diftribuat.  In  quo  fides  latronis  nobilitatur, 
qui  in  fumma  ignominia  non  modo  fidei 
oculo  cjus  majeftatem  vidit ,  fed  eam  etiam 
coramomnibusconfefluscft.  Quid  igitur 
illis  fiet,qui  ei  jam  in  gloria  ad  dextram  Pa- 
tris  fedenti,  aut  nou  credunt,  aut  eum  con- 
fiterifuppudet? 

Haclenus  de  latronibus  :  NunC  de  Chri-  verf^j.1 
fti  ad  latronem  alterum  rcfponfione.  In  qua  clmfti 
ei  fuam  petitionem  annuens,  fidem  ejus ,  utpropmfo 
illam  plenc  ampkaatur,  confirmat.  In  quo-"^»»'- 
videmus  Chrifti  fingularem  ad  homines  fer-  "jjen''"lf 
vandum  propenfionem  ,  qui  in  Cruce  pen- 
dens ,  &  jam  peccatorum  pcenas  perferens, 
nonrepellit  ejus  petitionem  ,  cujus  concef- 
fio  &  admiflio  cariflimeilli  conftituta  erat. 
Quanto  igitur  magis  hoc  nunc  faciet  ,  cum 
pretium  dependerit  &  fumptus  omnes  fece- 
rit.Nam  qui  reft  riaiores  in  excipiendis  ho- 
fpitibusfunt',  cum  tamenfumptusfecerint 
&  Iaboresinparando  convivio  omnes  ex- 
hauferint,  &  exantlaverint,  tum  demuma:- 
o-re  etiam  ferunt  non  venire  convivas  qui 
paratam  menfam  guftent.  Vide  Rom.j,9,io. 
&8,34.  Nec  tantumannuit ,  fed  brevifli- 
mum  tempus  prxfinit  fux  ad  portum  regni 
ccelorum  appulfionis :  fimul  etiam  tempus 
cum  fux  tum  latronis  mortis  definiens.fe  in 
ipfa  morte  ,  mortis  imperium  habuifle  indi- 
cat,  nec  tantum  caducx  mortis.fed  &  xter- 
nx,  dum  cum  fc  tum  illum  fecurum  reddit, 
fore  ut  ad  extremum  fpiritum  fide  &  patien- 
tia  perfiftentes,tandem  vitam  xternam  for- 
tirentur  ;  fimul  etiam  glorix  fux  fpecimen 
edit,  dumhacveluti  legatione  fe  cceli  im- 
peratorem  effe  teftatur. 

Hic  locus  eximius  adverfus  Pontificiorum  ZxhttUti 
exoperibus  juftificationcm  ,  cum  Chriitus,7>/xM/Hr 
impium  hoc  loco  juftificaret.  Et  Pontificii  I.  j»0' 
quidem    fatentur  bominem  fola  fide  fine""0  '* 
operibus  juftificari ,  cumfpatium  operandi  °t"'  m' 

non 


E      V      A       N       G 

nondatur ,  uthoeloeo:  quafivetonon  fit 
communis  piorum  falus  :  aut  vero  etiaiu 
quaiiiftelatronullabonaoperafeciflet ,  ut 
illi  ftulte  dictitant:  cum  primum  certum  iit 
cum  focii  blafphcmia  indignatum  ,  deinde 
eum  ex  legis  prxfcripto  prxdarc  reprchen- 
derit,  poft  peccata  fua  confcffus  iit,  denicjue 
petitionem  lideiapud  Chriftum  inftituent. 
Cum  igitur  hunc  latroncm,non  obftantibus 
ejus  operibus,gratis  fervatumcflcfuteantur, 
cuid  ni  ldem  in  reliquis  conccdant? 

II.  Purza-      Eft  prxterea  hic  locus  propugnaculum 
tsrinm.      munitiillmum  ,  unde  Purgatorium  Pontifi- 

cinm  expugnetur.  Nam  ii  qui  medioctiter 
boni  funt,igne  purgatorio  expiandi  funt.ubi 
pcenx  expetuntur  admiflorum  in  hac  vica 
fcelerum,  quanto  illud  magis  in  hoc  latrone 
prxftaridebuit.  Cum  autcm  ipfe  redtain 
ccslum  profe&us  lit,quid  ni  idcm  de  extetis 
fenticndum: 

III.  De-        h;c ;tcrrj  locus inlignis  eft  advcrfus  de- 

fcf^-w/-fcenfuinanimxChriftiadinferos;necquic- 

mxCinj  t  quamf0|1(jitatjs  tabet. ,  quod  contra  excipi- 
adi/ijeret.   J  ^,    i  ,-...* 

tur ,  latronem  cum  Chrilto  quoad  divinita- 

tcm  in  ccelum  futurum  ,  non  autcm  quoad 

humanam  ipfius  animam.  Nam  cum  in  con- 

feffo  lit  Chnftum  latroni  pctitionem  fuam 

annuifle  ,  qui  petebat ,  ut  ejus  rccordaretur 

cum  in  regnum  fuum  ventuiuseflec :  Cer- 

tum  eft  Chriftum  de  aninu  fua  refpondiffe, 

cum  de  illa  petitionem  latro  inftituiffet : 

Chrifti  enim  divinicas  jam  tum  in  ccelo  ex- 


1       L      I      C       A.  IO73 

titit,  nec  unquam  a  rcgno  fuo  abfuit. 

Atque  ut  Pontificu .  lic  etiam  fecuri  &//„;«, /„t; 
carnales  Euangelici  hoc  loco  abutuntur .  alm/lure- 
Nam  hoc  exemplo  armati  audaccs  in  pec-  frebmfu. 
cando  pergunt ,  fempcrin  orehoc  latronis 
exemplum  ufurpantes,  qui  extrcmo  vita: 
momentomifcricordiam  confequutus  eft  : 
parum  mcmores  unicum  hoc  cflc  m  hoc  ge- 
ncre  excmplum ,  ne  peccatores  gravitatc 
fcelerum  oncrati  fuccumbercnt,S:  vcluti  de- 
liquium  animx  paterentur  :  cum  nullum 
aliudScriptura  proptercafuppeditct,neho- 
mines  fpe  remiffionis  elati ,  dc  gratia  Dc» 
prxfumentes  iibi  exitium  accerfcrent  :undc 
etiam  vita  .xtcrna  mcffi  comparatur ,  qua: 
non  eft  exfpeclanda,niu"  cum  bonorum  ope- 
tum  fatio  &  fcmcntis  prxccflerit.  Verum 
quidem  eft  aliquando  panem  ccelirus  dimif- 
fum  cffe  fine  terrx  cultura  ,  fcd  quis  ob  uni- 
cum  illud  excmplum  divina;  providentia; 
tam  admirabilis ,  fementis  &  agricultura: 
conliliumabjicict? 

Hanc  promifGonem  dc  vita  xterna  raox  /«  ChnjU 
accipienda,  quxlatroni&  fcelerato  param  <#"<•"- 
credibilis  extitit,  magna  affeveratione  con. '"'"  "°~ 
tirmat  :  iuquonon  tantura  Chrifti  in  cruce/,U!  "' 
pendentis    ad  liberandum  peccatorcm   & 
lceleratum,  incitatum  ftudium  pcrfpicimus: 
fed  limul  etiam,  quam  difficile  iit  peccatori, 
qui  totum  vitxcurfum  in  peccando  con- 
fumpiit ,  de  petfruenda  vita  xtcrna  fpcm 
fuam  fovere. 


I  oH.cap.  u>,aver[.i',adiZ. 

2$  Stabant  autemjuxtacrucem  IESV,  m.uer ejits &foror  matris ejns ,  Maria 
Cleop£  ttxor,  &  Maria  Magd.dene. 

2  6  Quttm  vidiffet  ergo  1 ESVS  matrem  ac  difcipulum  adjiantem  qucm  diligeb.it, 
dicit  matri  fu£;  Mulier,  eccejilius  tuus. 

27  Dcinde  dicit  dift  ipttlo;  Ecce  mater  ttia .  Etex  ill.t  hora  receftt  eam  dif  ipulus 
iUe  domumfuam. 


A  N  A  L  r  S  I  S. 

NOtantur  adjuncti  comlrcs  commiferationis 
Chrifti  in  cruce  tres,  Maria  mater  ,  alteraMa- 
ria,  (qux  defcribitnr  relatis ,  hinc  fororis  matris 
Chrilti,  illincuxorisCleopx)  &  Maria  Magdale- 
ne,  quxomnesdefcribunturfubjefto  loco ,  nempe 
quod  prope  crucem  ftabant. 

Verf.  16.  Hujus  ftaticnis  cum  mattis  cum  Ioan- 
nis  (quiptoprio  adjun&o  interioriscuiufdamdi- 
le&ionis  dcfctibitur )  ettcchim  eft,  quod  Iefus  ut- 
rumquevidit:  vifionis  vero  adjun&um  elr  man- 
datummatridatum  ,  ut  fe  Ioannicommitteret; 
nuod  pari  illuftrarur,  quod  haudautet ,  quarnrria- 
terfc  comnuttetet  amyti  filio. 


Verf.  tj.  Aliud  '.riandatum  dilcipulo.ut  ftudio- 
fe  matrem  fuam  tueretur  :  quod  pari  illuftrarur, 
haudaliter  quamcharusfilius  matrcm  coinplecli 
folet.  Cujus  roandati  eflfecrum  narracur,  quod 
utctque  difto  Chtifti  obtempetat. 

-      METAPHRASIS. 

ETiamfi ab  omnibnt  dereliBus  viAeri  po- 
titijfet  Dei  Tilim ,  aderant  tamen  etiam 
hifirtnorii  fexm  fxmins.  qu&dam.qut  tamin- 
dtgiv  fufplicii  commiferatione  duclz.prope  crit- 
Cemfiabant,dolorem  lachrymk  aperte  teftan- 
tes ;  hu  erant  Maria  rpfii  CbriSii  m.tter  & 

ejus 


1074  H     A     R     M 

tjmforor  M.tria  Cleop*  uxor,&  Maria  Mag- 
dalene,  qiu  infignem  conftantiam  m  Difcipu- 
lorum  metu  ojienderunt,  prtapue  Mater.cum 
jamgladtm  tlie  acutttf  de  quo  Luc.  z.ani- 
Z6.  mameitupenetraret.  Christus  matrem  vi- 
deni  una  cum  Ioanne  difcipulo  ei  imprimi* 
charo  aflantem ,  eam  loanni  commendavit 
tit  inftar  filii  eam  tanquam  matrem  fttfcipe- 
ret;  &  matrem  volutt  eum  ta-r.quamfiluim 
colere ,  ut  mutuo  interfe  ac  cafto  amore  con- 
utncii  tilafe  ei  committeret  tanquam  amar.ti 
filio  ,  (3  i'de  eam  tanquam  chartjfimam  ma- 
trem  fublevaret :  fic  Chrislus  nobis  exemplum 
eftpietatis  inparentes ,  qms  nec  in  ipfo  mortis 
tirtiado  negligere  debemm,  cy  qttod  magis  cft 
docet ,  ne  unquam  officta  fecunda  tabuU  ab 
offictii  primd  feparemm  :  cum  ipfe  in  negotio 
gravijjimoa  Patre  ei  impofito  jam  in  agone 
mortis  conslituttts  Matrem  caram haberet.ut 
difcamus  fimul  amare  Deum  &  proximtim  ; 
in  matre  vero  cj>  loanne  debttum  obfequium 
laudandum  jj>  imitandum  proponitur. 

[Huc  ufljue  /Inalyfis  Sc  T>ietaphrafis  rcperta.] 
P  R  A  X  1  S. 

SVmma ,  Chrifto  poft  infpectam  matrem 
cruci  cum  duabus  aliis  fceminis  adliften- 
tem.eamdifcipulo,  &  ei  vicillim  difcipulum 
commendante  ;  Chrifti  voluntati  concordi- 
terobtemperatum  eft. 

fChnfti  lmperium  de  nova  matris 

cumdifcipulo ,  quem  lpfedilige- 
Partes )     ,  r  ir     j 

f       ^     bat,  mutua  nrcellitudine. 

unt'  |'  Vtriufque  Chrilti   imperio  obfe- 

^    quium. 

Inpr-ore  ( Cccaiio  commendationis    aut 

coniide-^    imperii  Chnfti. 

rantur  :  ^lpfacommendatiofeuimperium. 

Verfa;.  IntantacV  mukitudinehominum,  &  va 

PmciChri-  rietate  omnis  generis  ordinum  ,  qux  Chn- 

JioaffiiHo   ftum  in  cruce  pendentem  omnibus  indignif- 

/idela,       fime  convicjjs  &  eontumeliis   confcelera- 

runt;  Deus  paucos  exemerat,qui  honefta  of- 

ficia  &  debitum  ci  honorem  pra.-ftarent.Sed 

ut  numero  crant  pauci,llc  conditione  &  or- 

dine  infimi  erant,&  abje&iiTimi.Nam  ex  la- 

tronum  numcrounusextitit.Sequuntur  tres 

muliercula:.  Deniqueexdifcipulisunus;  qui 

tametli  in  Ecclciia  Apoftolatu  nobilis  exi- 

fteret ,  tamen  apud  reliquos  pro  pauperculo 

habebatur  .  Chriftus  autem  quanquam  la- 

chrymantes  cernens ,  non  tam  confolatio- 

nem  in  earum  conftantia  ,  quam  dolorem  m 

illarum  lachrymis&  calamitate  accipiebat. 

0n   j   ,       Hoc  nos  doteat ,  quid  ferenobis  exfpe- 


o    n    r    A 
flandum  fit  fisviente  perfequut!one,ut  pau-  ^y  ,„ 
ci  arrect,i  &  intrepidi  perftent :  &  hi  quidem  pn/tcutit- 
ejus  generis,  qui  condolere  quidem  poflmt;  »tp-t  txpt- 
ex  periculo  vero  fua  paupertate  &  ignobili-  cimdm, 
tate  nos  eruere  &  explicare  nequeunc.   Vi- 
derunt  enimligatumquemfolverenon  pof- 
fent;  faniem  in  faciem  diftillare  ,  quam  ab- 
j  ftergere  non  poiTent ;  corpus  vulneratum, 
i  cujus  vulneraobligarenequirent.Quisergo 
[  Igre  &  indigneferat.fuadona,  quibusho- 
1  mmibus  utihs  fuit,  flocci  fierijcum  Chriftus 
'  qui  omnes  homines  &  omnes  hominum  or- 
!  dines  tantis  ,  &  tam  prolixe  collatis  benefi- 
j  ciis  oneravit ,  jam  periclitatus  deferatur  i 
!  Quis  non  purarit  hunc  in  tot  non  homines 
folum  ,  fedfimilias ,  atqueadeoprovincias 
munificum.magms  benehciariorumfuorum 
examinibuscircumfeptumfore.ut  acceptam 
j  abillo  gratiam  reponerent ,  certe   qmdem 
'  agnofcerer.t: 

In  iftis  fceminis  Chriftianavirrus;&  velu-  interjnij 
ti  vinlitas  extitit  ,  ut  ha:  magis  viros  ege-/ar»n'»< 
rint,  viri  vero  in  fceminas  transformati  fue-  emimr.t. 
rint.Namnec  pudore  tamafriiifrxconditio- 
nis  Chrifti,nectimoreruronshoftium  Chri- 
fti  impedita:  funt ,  quominus  hoc  ofFicium 
Chrifto  prafftarent.  Sic  plerumque  fit  ut 
Deusviros  pudcfaciat  ,  &  eos  non  tantum 
fuaignavia  ,  fed  fceminaruui  animolitate  & 
virtute  ad  humilitatem  erudiat.  Sic  Bara- 
cumDeborae  & Iaehs  fortitudine  adanimi 
fubmiflionem  inftituit :  tanquam  Leoni  da- 
mas  aut  lepufculi  animum  inderct.Sc  contra. 
Sic  viros  in  ludxa  omnes  umus  fcemma: 
Cananea:  eximia&  invir.ftiflima  fide  pude- 
fecit.  Matth.  15,18.  Sic  Detu  efgitmundi 
infirma  utpttdore  afficiat  fortta,  ftutta  ut  pu~ 
defaciat  fapientta,  qut  nonfunt ,  ut  qutfunt, 
ignmima  afficiat.  1  Cor.x,  17,18.  Sic  virttu 
:n  tufirmitraeperficitur.  1  Cor.  n,  9.  Quod 
quidem  Deus  hoc  coniiliofacit.ut  viros  hoc 
exemplo  vel  expergefaciat  ,  vel  graviore 
condemnatione  opprimat. 

Deinde  Matris  Chnfti  pudor&  matro-  E.r  qmbm 
nalis  virtus  hic  notatur,  qus  foris  prodcun-  -v,,f"J. 
di  cupid:tateincenfa,ut  Chriftum  filium  de-  . 

bito  orhcio  profcqueretur ,  non  tamen  hoc  ^,,^  fX_ 
I  facit,  nifi  adjunrTtis  itineris  fui  honeftiiTimis 
comitibus.  Fceminas  quidem  eiijjt^B;  eile 
debere  docet  Apoftolus.  Tit.  z,  5.  Sed  fi 
quando  prodeundi  caufi  lit,  neque  cum  luis 
vins  hoc  faciunt  ,  qui  illis  inftar  veli  &  pe- 
pli  funt  quo  operiar.rur  ,  &  quo  veluti  domi 
fu.-c  funt  ,  telies  adhibeant  fui  pudoris  ido- 
neos-  Rehoio  veradocetfccm^nasmodeftas 

&ca- 


cmp.km, 


7i/ c  nin 

tempeMn- 

tU. 


V«f.i6, 

17- 

It/t  AoUn- 

ttnm  ut  o/- 

Jiciefungt- 
mnr. 


Ktcptrpu- 
blicttnegp- 
t:.t  prlV.lt  J 
ntgltgtnitj. 


filierxm 
erga  p.tren 
tci  ofjt- 
cium. 


E     V     A      N      C 

&  caftas  efle.  Sic  in  republica  Ifraelitica  vi- 
demusfccminas ,  li  quando  foras  viclorii 
alicujus  ergoproccffiffent,  ut  vcl  Deum  aut, 
vi£loresin  bcllodilaudarcnt;  femper  grcga- 
tim  &  fepoiitas  a  viris  hoc  fecillc  :  lic  etiam 
viroines  li  quando  fikatum  &  animi  caufa 
forasproccdcbant ,  folaslinc  virorumcon- 
fortio  hoc  feciffe  .  Contra  quam  apuj  nos 
fit .  ViJimus  ante  irreligiofe  puella:  impu- 
dentiamin  Petricompcllationejutcertofta- 
tuendum  iit  pietatem  i  fceminis  exularc, 
cumpudorcxulat. 

Huic  pudoris&  verecundii  virtutiacce- 
dit  altera  temperantix  ,  feu  affeftuum  cohi- 
bitionis&  coercitionis ;  quod  adeummo- 
dum  afrli&a  &  cruentata  ut  illius  animum 
gladius  pertranliffe  dicatur.  Luc.i.  Vtque 
facilius  lit  cogitationc  complecti  quam  vcr- 
bisexplicare;  clamoribus  tamcn  &  ejulati- 
bus  omnianon  complevcrit ,  ncc  indecorc 
perftrepucrit  :  quod  inde  percipitur  quod 
EuingeUfta  doceat  Chriftum  afpectu  &  o- 
culis  eam  prxfentem  non  auribus  deprehen- 
diffe.  Hxc  virtusfceminx  illuftratur  cxcm- 
plo  contrario  Davidis  pro  perdito  luo  tilio 
Abfolone  ejulantis,  xSam.ip,!-  Atquifa- 
minis  noftri  feculi  clamofe  ftrepcre  veluti  in 
Iaudc  ponitur. 

Seqttitur  commendatio.Vbi  primum  notan- 
diimeft  ,  infummis  angoribus  pro  univerli 
generishumani  peccatis  verfatum  ,  fui  ta- 
men  privati  in  raatrem  otFicii  non  fuiiTe  ob- 
litum  .  Quo  docemur  primum  ,  ne  nos  ita 
opprimi  patiamur  ut  ad  obeundum  munus 
noftrum  minus  idonei  limus  :  in  quo  fxpe 
ab  hominibus  peccatur.  Vide  Abrahx  ex- 
emplum ,  qui  ita  Iuxit  Sarx  mortem  ut  fu- 
nus  procuraret ,  Gen.-Lt,.  Sed  prxcipue  Aa- 
ronis ,  qui  intcremtis  filiis  lachry mas  etiam 
ipfas  &  fletum  cohibuit ;  quod  officiifui  ra- 
tio  illud  poftularet.  Levit.io.  Contra  in  Da- 
vide  videas ,  quem  ita  dolor  amiffi  Abfolo- 
nis  occupavit ,  ut  exercitui  victori  gratulari 
&gratias  agereoblitus  Gt.  iSam.19. 

Deinde  &  illud  difcendum  eft,  (icut  maxi- 
mo  vitiodjtur.ftudioreifimiliaris  autfami- 
lix  Rempub.  &  publicas  caufas  deferere:Sic 
non  carerc  reprehenlione ,  (i  quis  ita  rebus 
publicis  (it  intcntus  ut  privatas  oblivifcatur 
aut  negligat. 

Eftautcm  eximium  quod  Chriftus  hoc 
loco  filii  ofFicium  prxftat ,  dum  (icut  in  vita 
matt i  Iegitime  imperanti  paruit,  ita  moriens 
de  ea  fuftentanda  &  fovenda  follicitus  fuit, 
&ilIiprofpexit.  Nec  enim  fatiseft,  li  filii 


e    t    1    e    a.  107J 

genu  fle&ant ,  caput  apcriant ,  dc  via  difce- 
dant,  &c.  niii  &  cxtera  pictatis  officia  prx- 
ftiterint:  qualia  funt.  1  Timot.  5,4.  ipgiGii 
'xmhforaj,  &  fcipionis  loco  parcntibus  effe  : 
atqueut  parentes  liberis ,  cum  ipli  libi  pro- 
fpicerc  ncquibant,  confuluerunt ,  (ic  ipli  pa- 
rcntibus.  Sic  lofcphus  vctulo  patri  vcluti  in 
oscibumingeffit.  Gc».47,n.Sicutavesfuis 
pullis  facere  folcnt.  Vnde  illud  strlcnxXnp- 
yitr. 

Deinde  quodillam  Iohanni  commendat,  c",ch"' 
eo  fadlura  eft ,  quod  cum  Iohannes  in  intc-  ' ' '  mf  . 
noremamicitixlocum  a  ChriftoadmnTus  „,„„,. 
effet,  &  alteridem;  pro  jure  amicitix ,  qux  mender, 
Chrifto  mater  erat ,  Iohanni  pro  matre  effe 
debebat.  Sunt  enim  omnia  amicis  commu- 
nia.  Sic  videmus  in  Ionathanc  faclum  ,  qui 
(uaomnia  Davidiantequam  occubuit  com- 
mcndavit.  Vt  non  (ine  caufaamicum  Salo- 
raonfratriprimum  xquat  Prov.  17,17.'  Poft 
prxponit  18,2.4.  Ex  quo  elucct  quim  parum 
lolidura  (it  quod  Pontifcii  aliqua  antiquitate 
freti  dicunt  Chriftum  matrem  fuara  virgi- 
nera  difcipulo  dileclo  ,  quod  virgo  eflet, 
commendafle.  Nos  Chrriti  araicifumus ,  fi 
quxprxcipit,  fecerimus. /£>«».!  5,14. Quara- 
obrem  mcrainerimus  Chriftum  his  verbis 
nobis  fuas  matrcs  ,  fororcs  ,  fratrcfque  com- 
mendare,  prxfertim  cum  hi,  qui  illos  curare 
debent ,  pro  Euangelii  teftimonio  occubue- 
rint.  Matth.iz.ult. 

Sed  hicquxrat  aliquis ,  cur  ad  extremum  ^Tter' 

hoc  conlihum  fuftentandx  matris  diftule-  "m"  *"* 
,  r  .         momento. 

rit  ,  quod  matunus  hen  oportuit :  &  quid  h 

mater  &  difcipulus  pariter  cruci  nonadfti- 

tiflcnt?  poterattum  periifle  incuria  Chri- 

fti.  Hoc  ut  exemplum  hominibus  exemplo 

effe  pofle  videaturteftamentafuadifFerendi 

adextremum  mortis  articulum.  Sed  intel- 

ligendum  eft  Chriftum  ex  fpecula  Jivinx 

fux  proviJentix  &  prxcepiffe  anirao  utrum- 

que&  Jifcipulum  &  matrem  lbi  affuturum. 

Quamobrem  aj  hoc  tempus  illuJ  referva- 

vit ,  ut  exemplum  hoc  pietatis  in  parentem 

.&  infracti  animi  per  meJios  inferos  Je  offi- 

cio  cogitantis  luccret  magis. 

QuoJ  etiam  foeminam,  Mariara,  non  ma-  Cur ttm 

trem  vocat  ,  illuJnonfacit  objurgatorieaut-f*'m"""* 

iracunde  ut  lohan.i,^.    Sed  vcl  ut  cslaret  y°cc'' 

matris  nomcn.ne  ei  gravius  pcriculum  crea- 

ret  :  vcl  ne  tam  fuavi&dulci  appellatione 

animum  ejus  tcnellum  &  jam  plus  fatis  afrli- 

etum  frangeret.  Cogita  cnim  quantum  vul- 

nus  Ifaacus  patri  inflixit ,  cumillum  jam  filii 

fui  cxJem  ex  Dei  prxfcripto  cogitantcm 

V  u  u  u  u  u  patris 


107<f  H     A      R.      M 

patris  nomine  affatus  eft.  Ger.ef.  cap.  n,  7. 

Sequitur  pars  altera  de  utnufqueobfe- 

quio  :  hujus  quidemquod  illam  admilit  ;  il- 

lius  vero  quod  fe  ad  cum  recepit. 

M,,M  Vidimus  ante  ex  loh.  cap.i$.  quanta  & 

Uamittr-  quam  varia  aniici  ofEcia  Chriftus  lohanni, 

%«Chri-     prartcrquam  quod  cxterisfecit ,  exhibuit : 

jium.mii-    ^unc  vuicmucIohannem  Chriftoin  amore 


O     N      I      A 

Hoc  rcodo  etiam  refelluntur  Pontificii,  Vontlfitii 
qui  dicunt  Apoftolos  omnibus    fuis  bonis  refutati. 
nunciura  milifle  ,  cum  Chriltum  fequeren- 
tur. 

Item  &  illud  probabilitate  nititur  Iohan-  ylrum  Ia. 
nem  ,  quemadmodum  a  quibufdam  con-  annei  ccn- 
firmatum  eft  antiquioribus  ,  conjugatum  \«yttuar> 
fuifle  ,  tametfi  maxima  pars  hiftoncorum  ca'e^u 


&  fide  amicitix  illi  refpondere.  Vt  qui  eum  refrag etur  &  dicat  omnes  prauer  hunc  fuifie 
nunquam,  ne  in  extremo  quidem  vitx  peri  -  maritos.  Alioqui  enim  parum  honeftum  vi- 
culo  deferuerit:  adeiat  enim  eicumeflet  inlderi  potuit  matrera  Chriftiin  illiuszdibus 


Pontificis  aula,aderat  cum  coramPilato  lifte- 
retur.aderat  etiam  cruci.Nunc  etiam  amicos 
&  parentes  Chrifti  tanquam  fuos  amplecTti- 
tur.  Excmplum  aliud  nobilis  in  amicitia  pa- 
ris ;  ut  non  iit  neceflum  qucerere  exempla  in 
Tito,  Lxlio,  Fabio,  Damone  &  Pythia  ,  &c 


degere,  qui  cceltbs  eflet. 

Nec  verocontemnendum  eft  hac  in  re 
matris  Chriftiobfequium  ,  quae  ad  pauperis 
fe  tugurium  recipere  contenta  eft.cum  ma- 
gnaverilimilitudine  potuerit  in  ampliores 
ramilias  cpoptari. 


M  A  R  c.cap.i<;,averf.  33,^38, 

33  Ouum  vero  advcniffet  horafexta ,  tenebrs,  faftct  fuut  fttper  totam  regionem 
ufque  ad  horam  r.onam. 

34  Et  hora  nona  clamavit  1ESVS  vcce  magna,  dicens;  Eloi ,  Eloi ,  lammafiba- 
fthani? quod  csl,fiquis  tntcrprctetur,  Deus  mi,  Heus ;«;, cur  me deferuifti? 

35  Etquidam  adfiantium  quum  audijfent,  dicebant;  Ecce,  Elum  vocat. 

3 6  Cucurrit  atttem  quidam ,  &  impletaffongia  ateio ,  &  arunJ.ini  circiimpofitA 
dcdit  ei  pctum,  dicens;  Sinite  :  videam  us  an  veniat  Elt»u  ad  eum  detrahendum. 

37  1ESVS  veroemtffavocemagna,exfpiravit. 


p  R  A  x  1  s. 

SVmma.Chri&us  extremum  pro  nobisda- 
mnationis  baratrumperferens ,  poft  Dei 
nomen  invocatum  ex  mferorum  faucibus 
eluctans  animam  fuam  in  Dei ,  tanquam  fi- 
delis  cuftodis,  manus  depouit. 

fExtremaChrifti  pro  nobis  perpef- 

iio,  teftataclanfiimo  teftirnonio. 

r       <  Eluclatio  ex  imis  inferorumfauci- 

n  '  J     bus  fingularis    fiducix  oratione 

i^   obiignata. 

Verf.33-         Apparet  Chriftum  paulo  ante  meridiem 

Soliseclip-  ;n  crucem  actum  efle,&  interim ,  dura  hxc, 

fis  cxtraor-      x  fuperjus  fcfa  r\a  Contumehis  omnium 

j ■„•  ,  n     ordinura  ,  &  latronis  &  muliercularum  in 

cttvrn.t  j.-  rf  r\      r 

rmmfiiit,  Chriftum  officiis,  geftafunt  ,plenum  meri- 
diem  advenifle.  Quo  ipfo  meridiei  momen- 
to  folis,  quod  nunquam  ante  fadum,  Edip- 
fis  fadta  eft.  Luna:  quidem  Eclipfes  certis 
annorum  temponbus  fubinde  recurrunt,fed 
Solis  Edipfis  non  ltem.  Denique  ii  proprie 
Eclipfin  intelligas,pra:tereaquod  plenilumo 
hoc  faiftiim  fit,  oman  ,  qux  Edipfis  Solis  na- 
turaexiftit,  111  novilunioduntaxat  fiat;  itera 
quod  tres  horas  prarter  folitum  duravit  : 


itemquod  ut  olim  ./Egyptiis  tenebraserant 
cum  Ilraelitis  illucefceret ,  iic  contra  Iu- 
danSj&c.Huc  acccdit  quod  ipfa  meridie  hoc 
fattum  cum  minime  omnium  id  fieri  pofle 
credibde  iit  ,  quod  Sol  fuos  tunc  temporis 
radios  lucidiflime  &  fplendidifiime  explicat. 
Qux  quidem  Solis  obfcuratio  &  obtenebra- 
tioextraomnem  dubitationem  ira;  divinae 
certiflimum  &  ampliflimum  teftimonium 
habet.  AmcsS,  9.  Ioel.  3,15.  ABor.z.  Vide 
exemplum  in  Aegyptiis.VideCiceronisex- 
emplum  ,  qui  quadam  ad  Atticum  Epiftola 
tcftatur  tum  iibi  vifumefle  folem  e  ccelo  ex- 
cidifle,  cum  an^oiibusanimi  viftus  violen- 
tas  libi  manus  afferre  paratus  erat. 

Sedhoc  loco  qunritur  quibufnam  Deus  j„chr>- 
hunc  irx  fua:  arftum  teftandum  prarbet  Siflumfla- 
quorumpotiflimum  caufa  hoc  tam  infolitoS,'•"""• 
judicioutitur.  Hic  plerique  aberrant  ,  cum 
lftas  tenebrasad  Iudaros  ulcifccndos  immif- 
fas  fuiffe  prxdicent :  cum  palam  fit  Deum 
hoc  tam  formidabile   judicium    in  filium 
fuum  hornbiliterintonuifle  de  coelo.  Nec 
cnim  fatis  fuit  Deum  Chrifto  contrarium 
fuiffe,  dum  omniura  ora&  manus  in  illum 

laxat : 


EvANSIlICA.  IO77 

Iaxat:  niii  ipfcmct  ctiam  ccelius  iram  fu.im  Deumfuttm  vocat ,  idque  duplicata  oratio- 
in  pcccata  noftra  qux  ipfc  pcrtulit  revelaf-  ne,co  iatis  declarat  fuam  in  eum  fidcm  ron- 
fet.  Rom.i,ii.  Cum  cnim  tenebrx  eleftis  ftantiiTimam;  quodillavox,  dummodoiin- 
debitx  lint ,  quorum  pcrfonam  ipfe  fufti-  |  cera  lit  &  iimuiatione  carens,(<;ux  m  Clui- 
nuit ,  etiam  hx  illi  perfcrcnda:  fuerunt.  Vt '  Aum  prxfcrtim  tam  afflicTum  caderc  aequi- 
hac  tam  craffi  caliginc  in  terrx  fuperficiem  1  vit)  propria  lit  riliorum  Dei.  Ex  quo  icenun 
crFufa,non  tantum  Uirifti  cruciatus  cumu-  \liquet  quamextremaCluiftus  paflus  iit.cuin 
laret,  quam  fenlibili  ligno  oftcnderct  Chri-  perpeflionum  acerbitas  Filium  Dciunigeni- 
ftum  infercrunipccnas  pro  nobis  cxtremas   tum  uniceilli  dilccTum  eopcrpulerit ,  ut  dc 


luiffe  ,  cui  in  terris,  ubi  luccre  natus  eft ,  & 
quidem  ipfo  meridie,Soloccubuit.  Huc  nos 
velutimanu  ducat  fcopus  Euangehftarum, 


Verf.34- 
£>«*  Chri 
floformi- 
diibtlem 
clamirtm 
txfrefftt. 


JneffMlis 
crnctatm 
tcjiimo- 
mnm') 


Dci  in  fe  amore  fecum  difceptavcrit. 

Qiiod  quidcm  ut  nobis  magnum  &  am-  EtnolU 
plummcntum  falutis  peperit,ita  &  iingula-  cmfoUti». 
quibus  propolitum  eft  pcenas  quas  Chriftus  j  rem  confolationem  affli<Stis  confcientiis  af-  «*  m->"- 
prouobis  lucbat  dcfcriberc,  non  vindic"lam,  ifert,  nc  cum  dcfperatione  ccrtantes  abilla'""'' 
qua  Iudxos  ultus  eft  .  Ex  quo  quam  triftis  I  vincantur  :  ne  illa  prcfli  opprimantur:  ne  in 
fuit  cafus  Filii  Dei  apparct.Cumenim  Deus ;  cjus  faucibus  hxrentes  abforbeantur :  aut 
Solem  fuum  fuper  juftum  &  injuftum  exori-  1  vero  ctiam  abforpti  ita  conficiantur  ,  ut  de- 
ri  facit,  Matth.  5.  tamcn  Chrifto  tanquain   fperationis  balxna  illos  regurgirare  non  co- 
injuftorum  injuftiflimo  folis  afpecTus  ncga- ,  gatur.  Cum  enim  fortis  in  dic  irx  Dci,ut  c(l 
tus  eft.  |  apud  Prophetam  ,  clamet ,  quid  nobis  ho- 

Cum  Chriftus  peccatorum  noftrorum  muuciombusfiet  ■  cum  leo  cxtribu  Iudx, 
pondere  oneraretur  ,  quorum  notitiam  ccr-  qui  omnibus  dxmonibus  tanquam  beftiolis 
tiflinum  clariflimamque.fenfum  vero  acer-  formidabilis  exiftit ,  mctuerit ;  quid  magni 
rimum  &  acutilTimum  habebat,etiamfi  nul-  eft,  li  nos,  veluti  agni ,  aliquando  manu  Dci 
lx  afrlictionum  ficcs  admotx  fuiffent  ,  finc  prelTi  timcamus?  Si  ille ,  qui  unice  fua  caufa 
quarum  adminiculo  nos  xgrc  peccatorum  dileclus  clt,  cum  dubitatione  dc  Deierga  fe 
gravitate  tangimur :  cumquead  ipfapecca-,amore  lucTatus  iit,  nedum  hoc  nobis,  qui  in 
ta  impolitaacceflcrint  hinc  corporis  vulne-,nobis  ipfis  exoli  Deo,  inillo  tantumdiligi- 
ra  ,  iftinc  animi  exulceratio  indigmffimis ;  mur,  obtingat? 

convitiis  &  infolentiis  circumliftentium  :        Hinc  objtcitur  aut  DeumChriftum  dere-  circacU- 
Cumquetota  mfcrorum  manus  &  cohors '  liquifle,quodperfidixinDeoeiTet;aut  Chri-morfm 
tanquam  Leones,  Tauri,  Vnicornes ,  Canes  j  ftum  hoc  non  vere  dixiffe,  fea  Deo  fuode-  chrijhdn- 
in  eo  crucntando  occuparentur  P/<j/OTii.;reliclumefle.Qu_od  adptiusattinctjcertum      "** 
Colojf.2.,i<.Hebr.\,n,i<.  Ad  hxccumDeus  'eft  unigenitumDei  Filium  a  fuo  Patredefe- 
ipfe  ccelitus  lmmifVis  craflifTimis  tenebris   ri  non  pofTc  .  Cum  enim  Deus  cos ,  quos 
fuame  ccelis  indignationemteftatus  fuifTet:  ,  amat,  puros  &nudos  hominesadextremum 
denique  poftquam   trium  horarum  fpatio  Scconftanter  amet,  nedum  Filiumunigeni- 

tum.  Atque  cum  divinitas  Chrifti  ipfius  hu- 
manitati  perfonalitcr  &:  indiflolubili  vincu- 
lo  conjuncTa  eft  ,  non  potuit  a  Deo  deferi, 
qui  Deum  in  fe  corporaliter  inhabitantcm 
habuit  .  Quod  ad  alterum  attinet  afleren- 
dum  eft,  Chriftum  non  plane  affirmafle  fe  .i 
Deodereliftum,  fed  cumhac  opinioue  cer- 
taffe  ,  &  certando  fuperiorem  fuiffe  ;  ut  ex 
duplicata  Eloi  repetitione  conftat ,  tametli 
enim  cai  nis  fcnfu  &  rationis  difcurfu  dereli- 
ctum  fcfenfit,  tamen  fide  non  derelictum 
fortitercredidit.Nonautem  effe  in  vitio  ,  ii 
quis,  cum  defperatione  certet.dummodo  e- 
luclctur,  maxime  ii  difcept.uio  non  exccdat 
mcnfuram  tentationum,  quas  Deus  nobis 
immittit.utdenoftra  Fide  pcriculumcapiat: 
quod  a  piis  nunquam  plene  &  exacteobfer- 
vatum,a  Dei  Filio  tamen  accutate  perfeclum 
Vuuuuu  2.  etl. 


maximolileiuio  cum  iftis  omnibus  confli 
ftatus  ;  illifmet  i p ii s  omnibus  velutianimx 
fux  vcnis  &  arteriis  tanquam  muria  quadam 
penitusimbutus  &  infectus  effct :  tandem 
non  ultra  fc  continere  valens,  ad  horam  diei 
circitcr  nonam  magna  voce  damavit ,  Eloi, 
&c. 

Ex  hoc  formidabili  Chrifti  clamore  tan- 
quam  effecTu.liquet  quantailla  fuennt.qux 
Cluiftus  noftri  caufa  eft  perpeflus ,  &  quo- 
modo  tenerrimum  Chrifti  animum  vcluti 
adacTa  lica  pupugerit ,  quod  Deus  coelitus 
hanc  fuam  iram  tencbrarum  inducTione  re- 
velaffet.  Hxc  autcmoratio  vox  efthomims 
cum  defperatione  ccrtantis,  Sc  inter  fpem  & 
metum  dubio  cventu  pendentis.Quod  enim 
quxt it  curfit  dereliftiu  a  DfO.dubitationem 
habet  divinx  ergafe  voluntatis.  Qu_od  vero 


107$ 


H     A      R      M 


VetCjs. 

rttm  inge- 
ttinm. 


eft.Huc  aCCedit  quod  pcenatum  quas  depen- 
dit  infinitas  ei  ( ut  pnus )memoriam  perime- 
re  potuerit  &  mtelligentiam  conditionis 
fuas  .  quam  ca:teroquin  plene  cognitam  ha- 
buiflet  .  Nam  cum  jam  calicem  divina:  ira: 
exhauliflet ,  &  jam  fuperatis  tempeftatibus 
portum  appetere  ccepit,  ut  mox  apparet.ta- 
men  ac  (i  m  medic  mari  ja&aretur,&  jamad 
fcopulum  ailidens  naufragium  fa&urus  erat, 
exclamat.  Nam  illum  proximo  veluti  mo- 
mentotcrram&littus  confpexiflefequentia 
declarant.  Qupd  li  fecus  erat,  intelligebat- 
que  jam  adefle  uitimum  cruciatum,illud  vel 
niaxime  coarguit  cruciatus  intimtam  acri- 
nioniam  ,  quod  dirapatientes  ajque  llla  fe- 
runt ,  li  jam  jam  exantlata  iri  relcifcant. 
Chriftusigitut  non  valensfe  veladmomen- 
tum  continere  quin  in  irlum  formidabilem 
clamorem  prorumperet ,  eo  declaravit  x- 
ftum  furoris  divini,quem  jam  tum  fenferat. 

Cum  hic  fit  erTeftus  tenebrarum  ,  danda 
opera  ut  intus  Solem  &  lucem  in  confcien- 
tiis  circumgeftemus ,  ne  cum  Sol  obtene- 
brefcet,  quod  fub  mundi  finem  omnibus,  in 
feneclute  iingulis  Eccl.i}.  fiet ,  nosanimis 
cadamus  &  defperatione  deglutiamur. 

Hic  porro  notandum  non  ex  fenfu  beni- 
gnitatis  divinx  falutem  pendere,fed  ex  fide: 
Chriftus  enim  fentiens  Dei  iram  ,  fuum  ta- 
men  Deum  lllum  appellat. 

Hac  voceemifla,  llicoeam  torquent  in 
alium  fenfum,  quam  vel  a  Chrifto  dicla,  vel 
ab  iplisadftantibus&;  illum  vexantibus  in- 
tcllccla  eft  .  Quanquam  lllorum  calumnia 
omnibus  confpicua  elTet.tamen  tanquam  in 
re  percepta  &  explorata  omnium  circumii- 
ltentiumaures  tanquamillius  rei  teftes  ci- 
tant.  Non  quod  circumiiftentibus  ejus  rei  fi- 
tlem  facere  deiignarant ,  fed  ut  falfe  hoc  pa- 
cto  Chnftum  irriderent ,  &  religioiiffimam 
ejus  nominis  divini  invocationem  fannis  ex- 
cipetent.  In  quo  primum  animadvertere  li- 
cet  ingcnium  reproborum  ,  qui  in  peccatis 
fuis  obfirmati  &  obdurati  funt.  Simul  enim 
atque  Deus  manum,  qua  illos  urgebat,  fub- 
ducit,  ltatim  adfuum  ingenium  Sc  confue- 
tos  malefaciendi  mores  redeunt.Hi  enim  ef- 
futistenebris  conticuerunt  &  timore  judi 


ut  tranquillitas  infecuta  fit ,  ad  impietatis 

exercitium  revertuntur.Stultum  igitur  tam- 

etii  mortario  pettundas,  non  tamen  a  ftulti- 

tia  recedet.  Quamobrem  ut  nos  horum  nu- 

mero  excmtos  eiTe  nobis  iptis  perfuadea- 

mus ,  danda  opera  ut  fubdufta  fetulacaute 

adverfus  pcccata  ambulemus.  Quid  igitur 

dehisfentiemus ,  qui  mediis  tenebris  Dco 

obftrepunt  &  obganniunt. 

Deinde  notandum  eftiftos  perimmites  &  ludxorum 

ferosfuifle,  &  immanem  crudelitatem  witntnmk 

Chnftum  exercuifie  ,  qui  nulla  tanta:  caIa-/c''"'M• 

mitatis  &  tamlamentabilis  vocis  commife- 

rationeducuntur.  Vt  qui  non  tantum  nul- 

lam  confolationem  afFerunt ,  fed  eum  porro 

a  Deo  dejeftum  &  ab  hominibus  calcatum 

petulantiiTimis  linguis  tanquam  pedibus  ob- 

terunt ,  idque  fidem  &  religionem  ejus  de- 

ridendo,  quod  grave  erat :  ut  juftifTimo  Dei 

judiciofadum  iit ,  quod  ira  DeiinillosSc 

lllorum  pofteros  efFerbuerit ,  impletumque 

iit  quod  P/al.iop.  canitur. 

Dentque  hoc  Ioco  notandum  eftin  populo  „    „ 
_    .       2         .  •    r  -rr     i   r      ^  Santierum 

Dei  magna:  lmpietatis  tmiie,  detunctos  aut,SVKlI/J-, 

juftorum  animas  ,  aut  etiam  (  quod  in  Elia ,;  ludxis 

qui  tranflatus  eft.factum  eft)  juftos  corpore  d.imn.itj. 

Sc  anima  gloria  ccelefti  utcntes  invocate. 

Hac  enim  Ironia  eum  defcdtionis  a  Deo  in- 

limulant,quod  a  Deo  ad  homines  tranlierat. 

Hic  porro  refpondendum  PontificiU  ,  qui 
hoc  Chriiti  ludibrio  abutuntur  ,  ut  peregri- 
namlinguam  in  cultu  Dei  ftabilire  conen- 
tur. 

Sequitut  in  hifloria  quod  fctiptum  efl  Io-  j  0  „_ 
han.19,1%.  unde  alterapars  hujus  tjfeocj-  vcrf  it. 
wjjsde  Chrifti  eluctarioneinitium  capit.  Ie-  Cur  Cbri* 
fum  omnia  jam  perfecta  &  confummata  eC-fl^fij"'" 
fe  cettiilime  cognofcentem  fuam  iltim  &  1""     "  ' 
iimul  ftudium  bibendi  profeflum  efle  ,  qui 
ante  oblatum  potum  repulit  ,  tametli  iiti 
gravitcr  premeretur ;  idquefeciife  non  tam 
impotentia  iitim  ferendi ,  quam  ut  Pfxl.69. 
impletetur  ,  qui  Iudxorum  nequitiam  per- 
ftnngit ;  quod  Chrifto  potum  petenti  ace- 
tum  pra:buerunt .  Atque  ne  nunc  quidem 
tantopcre  urgebatur  ftudio  potus,  cui  veluti 
in  manu  jam  prope  erat  calix  mufti  quem 
bibiturus  erat  in  re^no  coelorum  ,  &  quidni 


ciorum  Dei  tanquam  lupato  retinebantur, :  facilc  ad  mometum  temporis  hac  levatione 
neinChriftumferocirent.  Sed  iimulac  luxi  carere  potuerit,  quialiquot  horas  illa  fponte 


rediit  ,  ilico  adfuasblafphemias  recurrunt 
Sic  videmus  inPhataone  & Aegyptiis  failum 
efle  .  Non  fecus  accidit  veftoribus  in  mari, 
qui  exorta  tempeftate  &  fluftibns  intume- 
fcentibus  moderatiores  fa-pe  funt ;  qui  mox 


&  delcftu  fuo  eo  caruiffct  :  Sed  hoc  vel  ma- 
xime  fpeftavit.ut  Scripturaimpleretur,  cu- 
jus  impletione  aliam  notam  dignofcendi 
Chrifti  confequeremur. 

Quod  dicit  perfefta  omnia  fuiffe.intelli-  £«»»aA> 

gendum 


EvAKGELICA.  1079 

mnUtori-  gcn dum  eft  perexiguum  fuiflc  quod  fuper-  mus.ut  fcelus  patraremus. 

fumm.ua.    eflet.  Namacetibibitio&  falfa  ludaoium        Quod  nobis  docttmento  fit ,  nos  his  ob- ^,,  „_ 

fanna,y7»f,  ■vtdebtmu-s  fi Eltas  veniet  nt  illum  eundis.qua:  rita:  neceflitas  poftulac,non  tam ftmm  oiji- 

e  cruce  deponat,  adhuc  ex  pcrpeflionibus  fu-  id  facerc  noftro  commodo  ,  tk  uc  animo  &  cium. 


cUifti 

obedientia 
&  cb.iri- 
t.is. 


pererant. 

Sed  cjuod  Iefus  perpeflionum  fuarum  nu 


appetitioni  noftra:  pareatur,  quam  ut  hoc 
inodo  Dco  oblcquaruur  ,  cjui  nobis  impcra- 


Potentia 
Dei  admi- 
ran.ia. 


VnAe  con 
folatio. 


merum  6c  gravicatem  noverac 
Pacrcm  obedienciam  ,  erga  nos  charicatcm 
commendat ,  uc  qui  opus  hoc  rcdemcionis 
noflrx  ingreffus  eft.probe  fcicns  quam  cha- 
re  hoc  ilh  confliturum  eflet.  Plcriq;  etenim 
inveniuntur ,  qui  graviora  pro  amicis  pafli, 
quam  quantum  putarunt,  non  dubitant  pro- 
fiterife  noluiile  lllaagoredi,  ii  illasdirricul- 
tates,  quas  nnt  expern,pra:(cniiiienc. 

Vbi  &  »o/<j/«rinprimis  admirabilis  muta- 
tio  ,  quam  dextraDei  cffecit  ,  qui  tantulo 
temporis  fpatio  ex  tam  profundo  impiorum 
baratro  Chriftum  ,id  fummam  fpem  &  con- 
folationemattollic.  Nonfecus  ,  quamcum 
Chriflus  curbulcncum  mare  &  iivos  ventos 
fubito  pacavit,  ac  ii  nullam  proceilam  aut 
fremitus  maris  veftigium  maneret. 

Quod  nobis  iingulari  confolationi  eft  : 
quo  docemur  Deum  advocatum  &  invoca- 
tuin  nos  uno  momento  ex  profundiflimis 
malis  excraolos  fuper  petram  &  aggeftam 
viam  collocare  pofie,  &.  fepe  facere  ;  eum- 
que,  ii  moram  fecerit ,  tamen  veniendo  ve- 
nire.  Sicut  enim  Chriftus  exhaufto  calice 
fubito  recreatus  eft  ,  iic  confummataindi- 
gnatione  in  fuos ,  ipfos  denuo  confolatur 
Dcus.  Vide  £/»/.10,14,15.  Sicut  enim  im- 
pios  uno  die  &  hora  cx  (ummo  folio  in  ex- 
tremam  miferiam  derrudit ,  ut  in  Nabucho- 
donozero  ,  &c.  Sic  &  fuos  fubito  cciam  in 
momenco  oculive  ittu  ex  anguftiis  eripic, 
iicuc  Iohan.7,11.  Difcipuliin  alto  &  medio 
pdago  perichtantes  uno  momento  ad  por- 
tum  appulerunt. 
Chiftiobe-  IHud  autem  memorabile  e(l,Chriftum  non 
dientiacr  prius  fui  rationem  habere  ,  nec  refec~honis 
aut  relaxationis  fur  ,  quam  omnes  moleftias 
&cruciatus  obiviflet ,  quibus  noftra:  paci 
confuleret.  Adco  enim  noftri  memor  exti- 
tit ,  ut  fui  veluti  oblitus  iit.  Vide  Ioh.  4,  54. 
tneitt  cibus  eft  fa:ere  iioluntatem  Patris ,  & 
Hierofolymam  proficifcens ,  tametii  inter 
eundum  cfuriens,  qno  tami  fubveniretur  ni- 
hil  invenit ,  tamen  Hierofolymam  perve- 
niensreftatemplum  petit  ut  Patris  volun- 
tatem  exequeretur.  Vide  Nehem. 4, 11,13. 
Quod  tanto  majore  a:quitate  nititur  ,  quod 
cum  Idololatrx  &  inipii  fuerimus ,  nullam 
condicionem  quaravis  duriflimam  recufavi- 


fuam  eroa   Mt  ut  commodius  illi  inferviamus. 


charit.tt 

amfiifica- 

tnr. 


Simulctiara  vidctur  aliquoufque  innucrc  ctniftimt 
certam  Chrifti  fuifle  &  minimc  ancipitem  clmTli  n- 
adverfus  peccatum  &  mferos  vicloriam ,  uc  cttna. 
qui  cicctoquin  hujus  viti  admimculis  cat e- 
re  potucnt.  Quo  etiam  fpeftac  quod  intc- 
gris  vinbus  &  cum  tam  vegeto&  vivido 
corporceflet ,  mortisimpenofe  fubrailic : 
non  fecus  quam  (i  vir  ftrenuus  &  bellicofus, 
certus  de  iuo  exitu  &  erFugio,fe  in  hoftis  fui 
manus  dederet,  eo  oitenfurus  iingularem  & 
inviftam  non  animi  tantum,fed  vinura  fua- 
rum  potentiam.  Hinc  etiam  eft  ,  quod  nos 
non  tantura  e  malis  exitum  confequimur, 
fedeumetiaminhac  vita  fxpe  non  dirfici- 
lem  accipimus.-.Sic  Ifraelica:  111  fummis  diffi- 
cultatibus  cxcelfa  manu  ex  Aegypto  difcef- 
ferunc,  peraciesinftructi,  non  cumulcuarie. 
Sic  Petrus  etiam  non  petfoflione  muri ,  fcd 
reclulis  portis  e  carcere  liberacus  eft.ut  nou 
linecauia.  Rom.  8,  37.  dicatur  imtfnKafl/j. 
Maxime  vero  hoc  in  liberatione  fpirituali 
confpicitur  ,  ubi  plenior  triumphus  nobis 
conceditur  :  uude  llla  in  mortem  infultatio, 
ubi  tuus  ftimulus,6  infernc?  ubi  tua  victoria 
6  mors  i  ubi  cuus  aculeus,  6  pcccacura  i  ubi 
cuum  jugumfeu  virga,  6  lcx?  Hinc  celebris 
ille  criumphus.  Kcra.8,38.  Scio  cjttodneaue 
gladtns,  necfames,  nec  n;tdttas,nec prtfcntia, 
nec  futiira.nec  fupera,nec  infera  ,  nec  ullao- 
mntno  creaturafeparatnra  nos  fit  ab  amore 
Dei,  auieft  in  Chrifto  Iefit.  Cujus  quidem 
confidencis  triumphi  cum  balis  &  funda- 
mentum  lit  Chriftiin  cruce  triumphus  ;  ap- 
paret  Pontificios  omne  illud  Chrilii  trium- 
pho  dctrahcre  ,  quod  noftra:  de  filute  cetci- 
cudini  decrahunc. 

In  pocus  pra:bitioneiiIud  qutritur  ,  quo-  Verf.29. 
modo  hoc  ludxis  probro  attnbuatur  ,  quod  c""fi"m 
Chriftum  (itientem  acetoporarunr.quando-'^'  *Jj 
quidem  ex  more  illud  fiebac  omnibus  in  dxttpro- 
crucem  aftis ,  maxime  vero  cum  videbacur  koftm. 
ex  re  &  ufu  in  cruce  afFixorum  cfle  pocius 
acecum  quam  vinum  bibere,  utpote  quod 
mortem  accelerabat.Rf/^WecJiquidum  ef- 
fe  vel  hoc  ipfo  damnandos  efle ,  quod  Chri- 
ftum  eo  perduxiflent,  ut  inftar  latronis  ace- 
to  potandus  fuerit.  Huc  forte  accedit;  quod 
cum  fupta  csteros  vegetum  vidctent ,  iibi 
V  u  u  u  u  u  j  me- 


I030  H     A      R      M 

metucrint,  ne  non  c  vtvisexcederet ,  eoque 
acetum  porrexille.nou  hoc  cpnitliout  mor- 
lem  ejus  tolerabiLorcm  redderent,fed  veriti 
nc  non  moreretur  tempeftive,  pnfertim 
antcquim  eorum  Pafcha  initium  caperet,  & 
ante  occafum  folis ,  quo  tempore  eorum  le- 
ge  de  cruce  dcponendus  trac. 
Verf.30.  Huic  aceti  bibitioni  fuccedit  continuo 
SatiifiiBia  voxtlla  apud  Iohan.  19,30.  pleniflimacon- 
Cbriju  pn- (0[1U0nK  Ti-ntew,  quareftaturfeomnibus 
feilijpm.i.  jjftinflum  perpeiTionibus,  qua:  illt  incum 
bebant  ex  falute  eleelorum,ne  guttulam  re 
Iiquam  fuille  e  vafto  mari  irx  divina?,  quam 
ille  non  vcluti  exhauferat  &  veluti  lambe- 
rat ,  perfolviffe  jam  tilum  nomina  noftra  ad 
ultimum  quadrantem,confixiff"e  omnes  no- 
ftras  fyngraphas  ,  ftraviffe  omneshoftes  ut 
non  fupereilet  vel  canis  ,  qui  linguam  fuam 
cxereret.  Quo  etiam  dcclarare  voluit ,  iibi 
adhuc  vires  fuperfuiffe  ,  quibuspluscrucia- 
tus  perferre  potuerit,  li  tllius  ullusufus  fuif- 
fet .  Hoc  recreentur  afdicta;  confcientias  & 
confternata; ,  qua;  ex  gravi  xre  contraifto 


J 


O     H      I      A 

dubia:  &  follicita:  funt ,  quomodo  divino  ju- 
diciofatisfaciant. 

PontiJiciosiclcWk  qui  fuam  ipft  falutcm 
perpeflionibus  fuis  acquirere  conftituunt. 

txpiratio  Chriftt  longe  difFert  ab  expira-  Expiraiit- 

tionealiorum  .  Alii  paulatim  exhauftis  viri- "''  Chrifii 

bus  tandem  expirant:  Chriftus  vero  ut  fuam  f  "'"""* 
,  ■         ,  „  rr   ■    dilctimtn. 

mortem  voluntanam  doceret,  &  potuiue  rn 

vita  manfiffc  ,  li  voluiffet ,  ingenti  clamore 

animam  reddidit :  unde  &  Centurio  illum 

Dei  Ftlium  effe  concludebat .    Deinde  alii 

poftquam  animam  efriarunt ,  caput  ad  latus 

demittunt :  Chriftus  demiflb  prius  capite, 

poftexfpirat. 

Pofttenium  eft  quod  Chriftus  apud  Lucatn  Ltc. 

magna  voce  ciamans  fpiritum  fuum  Patri,  verf  46. 

tanquam  fideliliimo  depofitario,  commit-  •A"""*'n 

-,-  r    -ii  articnlo 

tens,  i!:coexpiravit:quotanquam  ngillo  vt  „ 

r  ,       r        11,  °-    r         mottn  Dto 

ctonam  iuam  adverlus  diabolum  &  mieros  tommfn. 

oblignavit,  nobifque  plenam  fidem  fecit ,  fe  dmda. 

de  vita  arterna  certum  elle.  Hoc  nobis  imi- 

tandum  appetencemorceex  certa  vt&oria 

fideiinChrifto  iIoha».j, 


M  A  t  t  H.  cap.  1.7.  a  verf.  51,  ad^y. 

Si  Etecce,  velmntemplififfumeHindiwpartesa  fummoiifqtte  adtmum :  & 
terra  mota  eH,  &petr<tftffozfunt. 

j2  Etmonumentaaperta  funt :  &  tnulta  corpora  fanclorum  qtti  dcrmierant, 
furrexerunt. 

53  Qui  egreffi  e  monumentis poH  refurrecltonem  ejus,  introierunt  inftncl.im  ur- 
bem,  &  apparuerunt  mtdtis. 

54  Centuriovero&  qtti  cttm  eofcrvabant  IESVM  ,  vifo  terra  motu  &  iis  qtttc 
faclafucrant ,  timuerunt  vebementer,  dicentes^  Vere  Filius  Dei  erat  iHe. 

55  Erar.t  autem  tllic  mitlieres  multm.  e  longiuquojpettantes ,  qtufequuts.fuerant 
1ESVM  a  GaliUa,mintHra>;tes  ei. 

S  6  Inter  quas  erat  M.:ru  Magdalene,  &  Maria  matcr  Iacobi,  &  Iofe,  &  nmter 
piortim  Zebedoti. 

L  v  c.  eap.  13.«  i/erf.  A,6,ad\$. 

46  Quumqttc  clam.ifjctvoce  magna  IESVS ,  ait;  Pater,  inmanustuasdepono 
Jpiritum  mcum.  Etquttm  b&cdtxtffet,  exfpiravit. 

47  Quum  vidiffet  autcm  Centtirio  qtiodfaclumfuerat.glorifcavit  Deum,dicens; 
Vere  bic  bomojuHus  erat. 

48  Ef omttisturba  qtufimalad  hoc fpeclaculum  accefferat, Jpeclans quafaclafue- 
ranty  cadenspeclorafua  revcrtebatur. 


p  R  A  x  1  s. 

SVmma ,  Validi  in  expiratione  Chrifti  cla- 
moris  ejus  effeciorum  teftes  adhibentur. 
Partesi  Effccta  mortem  confequuta. 
funr,\  Effeilorum  teftes. 


In  priore  conft-  fEffe&a  mortis  Chrifti  ,  ut 
derantur.qua;'^  funt  aliarum  reru  caufae. 
funt  ^Effefta  tantum. 

PriorisgenerU  funt ,  qux  tribus  prioribus  Dilfimili- 
veriibus  continentur.Vbi/>n>w«OT  in  uuiver-  tudo  mtrtij 

fum 


Chriiii  &• 

*!ior*m 

Heroum. 


VetCjt. 

Sciffio  Vt. 
/i  I.  c*rt  - 
tnoni.ts 

fublat.u 
netat, 


E     T     A      N 

Cumnotatur  diffimilitudo mortis  Chrifti ,  & 
aliorum  Heroum  &  virorum  ftrcnuorum. 
Aliienim  quantumcumquc  in  vita  rerum 
geftarum  fama  nominati  &  celcbrcs,  tamen 
poft  mortcm  omnia  corum  pra-clara  facta 
iilent,  &  ipliin  fcpulchrum  dedu&i,  tan- 
quam  aJ  locum  (ilcntii  ,  conticclcunt .  Ve- 
rurn  quidem  eft  quod  arma  coium  (uteft 
apud  Ierem.)cum  cis  in  fepulchtum  d.fcen- 
dunt  :  fcd  virescV:  virtus  bellicaperierutit. 
Sccus  inChrifto  fadt,um  cft  ,  qui  dcfuncr.us 
rita  res  praxlariflimas  fortiilime  gcffit . 
Vnus  Sampfon  repertus  eft,  qui  in  iplo  mo- 
mento  ,  quo  occubuit ,  PhiLftaforum  tem- 
plum  cum  eorundem  ca:de  &  internecione 
deturbavit.  Scdqui  poft  mortem  potentiam 
&  virtutem  exercuit ,  nemo  prxter  Chri 
ftum  repertus,  qui  tum  porentiffime  &  effi 
caciflime  operatus  cft.cum  jam  animam  ex- 
halarct.  Reliqui  enim  vita  dcfuncli  dicuntu 
furartatiinferviiffc.  Nam  quod  de  Elizsi 
putribusoflibusnarratur  ,  ad  Dei ,  nonau- 
tem  blizari  viitutem  refcrendtim  cffenotum 
eft.  Ncc  aliundc  quam  ex  hac  Chrifti  morte 
eft,  quod  eorum  mors,  qui  veritatiteftimo- 
nium  perhibent,tam  cfficax  (it.utex  corum 
cineribus  multi  pullulcnt  veritatispatrom 
&  amantes :  ut  veriffimc  de  rflit  dici  poffet, 
quod  Ieremiasolim  dc  Ch.ildxis  &  Ichu- 
daiisdixit  Ierem. 17,10.  Hinc  aft  quodfan- 
guis  Abclis  ciamarc  dicitur  Gen.  4,  10.  & 
J^/i.<r,9,io.fubaItari  occuuibentesclaHic.it. 
Hi  eni.n  r.iortui  njbrdent  &  infixo  ftimulo 
hoftcs  cruciant,  qui  illos  prius  interemerantl 
&  oppreffcraiit.Itcm  ienorriuiim  lLcoglo-' 
ria&  fp!:nJ..re  excipiliic  obfervctur. 

Atquc  IiaficrusiW  cffectibus  in  univer- 
fum.  Iam  de  fingulis  fec  !im. 

Prtmum  vet  o  eft  veli  diff.ffio  :  ubi  in  ge- 
ncre  notanda  eft  ca:remoniarum  ad  cru-j 
cem  Chrifti  fttffixio  Ephefii,i4,ij.  Quod, 
quidem  aptiffime  hac.cajremonia  indicatur. 
Nam  fa  nctum  fanctorum  crat  res  facratiffi- 
ma,  omnibus  occlafum  practerquam  fummo 
Sacerdoti,  quemfemelin  anno  illud  ingredi1 
fas  erat .  Cum  igiturilludomnibus  pateat, 
&c.una  etiani  Chirographum  tollitur,quod( 
eratadvcrfusnos ,  cum  lingulx  ceremoniae 
ferenoftra:  immunditiar  totidcm  teftimonia1 
exifterent.  Quod  autem  a  fummo  ad  imum | 
diffiflum  vclum  iit,argumento  eft  totamle- 
gem  crremonialcm,  quanta  fiut ,  fublatain. 
Noneft  perforatumaucattritu  aut  Iaccratu, 
fed  pcnitus  diffcdum&  diffjffumfuiffe  af- 
firmat.ut  fciamus  penitus  fublatos  illos  ritus. 


e     L     r     c     A.  1081 

Ncc  vero  ca-rcmonia:  a  Dro  introJu&o:  F.t  nun- 
ideo  adventu  Chrifti  Ioco  moca:  funt.ut  alir  '/"•""  "?>' 
ab  humano  ccrebro  excogitatx  fufficiantur,  '"""'•"• 
^ixxsa  fcilicet/3;^t.«i«i;,&:c.  E'upliciter  igi- 
tur  Fontificit  rei  tcncntur :   partmi  quod  in- 
ducentesca:rcmoni.is  vetcris  lcgis  ,  Chrifti 
paffionis  extenuant  vim  &  virtutem  :  par- 
tim  quod  novas  excogitant.  Noftri  illo  vi- 
tio  non  earent,  qui  tamfunt  ca.Tcmoniarum 
tcnaces. 

Specialior  doBrina  hacc  eft  :  Patcfiftam  II.Sm&U 
effe  ;am  viam  fane"torum,qua:  prius  obftru-  ''*"**•  »A 

£ta&  intercliifarideitbus  fuit  Hebr.  9,S.  yrfefD'"» 

r     c  1  ,       1  •         !•,-.,       aititum. 

ma;or  (it  hducia   &  aditus  factlior  .  Hoc 

etiam  indicabatur  velo  ad  Molis  faciem  ap- 

penfo.  1  Cer.^,ii,.Pontificii  igitur  ,  qui  tre- 

ptdationem  aftruunt  &  ignorantiam  f ovent, 

hoc  modo  Chrifti  mortcm  ,  quantum  in  fe 

eft,  irritam  ficiuot.   Noftri  etiam ,  qui  eum 

refugiunt  in  precibus  &  in  ignoratione  my- 

fteriorumregni  cceleftis  jacent ,  hoc  pacto 

fe  declarant  fortem  aut  pattem  in  Chrifto 

non  habere. 

Secundum  eft  de  terra:  motu.  Terra  enim  Expradi- 

vcluti  attonita  contremuit.  Sic  impletum  cttione 

eft,  quod  Agg.1,7.  Vt  citatur  Hebr.11,16  .i-Mn2fl"  t 

Quod  indicat  novam   vcluti  totius  orbi; 


nora  nimirii 


terrarum  formam  ,  quam  rerraexEttange-  "" 
Iii  prafdicatione  induat.  Vide  AtJ. <,,-}!. Quo 
<iW»j«rdcadmirabiliDeipotentiain  Euan- 
gclii  pridicatione  totum  tcrrarum  orbera 
concutiente.  Major  ut  lnc  virtus  appareat 
qu.im  in  tonitruum  fonitu  Tfal.19.  quara 
olimetiam  cum  mons  Sinai  commoveba- 
tur;  quo  tempore  montes  ut  arietes ,  colles 
ut  agni  fubliliebant :  Pfal.  114.  Quo  admo- 
ncmur  rcm  prorfus  admirandam  cffe  Eccle- 
fix  ut  xdificationem  .  iic  inftaUrationem  : 
ut  noftra:  ridet  imbecillitati  occyrratur  ,  qui 
nihilnobis  polliceri  aut  fperare  poffumus, 
niii  cujtts  probabilis  ratio  aute  oculos  no- 
ftrosapparcat.        » 

Tertium  eft  diffiffio  Petrarum  :  Sicut  z-Zteadnr.t 
nim  nihil  eft  tam  immobile  ,  quod  virtute?"-"''-' 
mortis  Chnfti  cV  pridicationis  Euangclii,  "'"Uifcunt. 
qua:  inJe  virtutem  &  vires  ducit  ,  moveri 
nequeat  ;  iic  mhil  ram  duruni  quod  virtute 
paflionis  ejus  ,  ex  qua  Spiiitus  confertur, 
non  m0llefc.1t  &  difrumpatur.  Quod  ctiam 
noftram  de  aliorum  f.ilutc  delperationeiTi 
corrigat ,  prarfertim  cura  illoi  vidcmusad- 
veifus  veritatera  obfirmatos  &:  obftinatos 
effe.  Vndc  vcrbum  Dei  comparatur  rnalleo 
petram  atterenti.  Urem.11,,19. 

Deniquc^i7«r«rerficacia  mortis  Q,\\x'\iY\ffftctti<i 

non 


mottif 

Ch.isli 
etiar»  itd 
ittortttos 

ftccittt. 


I08t  H      A      R      M 

non  tantii  ad  vivos  fed  &  ad  mortuos  ctiani 
fpedtarc,  dum  fepulchra  rccluduntur.  Quo 
docere  voluit  obftacula  ad  vitam  mento 
mortis  Chrifti  remota,licut  merito  rcfurre- 
dtionis  vires  conferuntur  &  vita.  Nam  tam- 
etii  alicui  vita  &  vires  refurgendi  efTent,  ta- 
men  nili  aditus  ei  pateat  exeundi  &  emer- 
gendi ,  fempcr  in  fepulchro  manfurus  eft. 
Morte  igitur  Chrifti  quati  fores  &  janua 
morris  eitra£tx  funt  ut  ad  vitam  prodcatur. 
Quod  autem  non  nili  Chrifto  exfufcitato 
furrexerunt ,  id  propriam  virtutem  refurre- 
clionis  Chrifti  indicat  ,  &  fimul  oftendit 
Chriftum  primitias  efle.  Sed  ipfo  refufcita- 
toaliietiam  fecum  ipfo  tempore  excitati 
funt,  ut  fpecimenederet  fuxadverfus  mor- 
tcm  in  reliquis  ele&is  victorix.  Sicut  viftor 
prxcipuos  quofque  captivos  ad  currum 
iiium  alligatos  habet  ,  ut  in  eis  de  rehquis 
tametfiabfentibus  triumphumagat;  velpo- 
tius  imitatur  Mercatores  prxdivites,  qui,ut 
divitias  fuas  oftentcnt,quafdam  merces  prx- 
libant ,  ut  earum  intuitu  de  cxteris  judice- 
tur. 
lUcMm  Hunc  vero  eflegenuinum  fenfum,  quem 
»b  Mhm-    adduximus ,  Euangclifta  ipfe  ex  effedtis  ho- 


rum  miraculorum  plane  dedarat.Kam  quod     ■«  • 
Centurio,  homo  Ethnicus  Dcogloriam  de-  ttUiaan- 
dit,  indicavit  vclum  fciffum  fuiffe  &  terram  b,\tur. 
ipfam  veluti  concuffam.  Quod  plebs  cir- 
cumftans  pectora  fua  percuflit ,  docet  pe- 
tras  veluti  diffindi  carpiffe  ,  eoque  maois 
quo  hoc  in  Ccnturione  porius  quam  in  Prin- 
cipibus  Iudxorum  ufu  venerat  :  quod  etiam 
mottui  refurgerent,  docet  quid  libi  voluerit 
apertio  monumentorum. 

Quod  aurem  Ierofolyma  adibant ,  idco 
faclum  eft  quod  eflet  totius  orbis  veluti 
theatrum.ubi  hoc  memorabile  opus  multos 
teftesacciperet.  Maxime  vero  illud  fadtum 
eft  ,  quod  Chriftus  ipfe  non  nifi  fuis  prxfer- 
tim  appanturuserat.-^c?.  10,40,41. 

Notp.ndum  quod  nulli  nifi  fanfti  excitan-  CW'  >''- 
tur,  utintelligamus  refurrettionem  Chrifti-^'1     ? 
non  niii  ad  electos  fpectare  ;  cxteros  cpm-  #"/ 
muni  Dei  potentia  excitandos.Nam  ii  Chri- 
ftus  non  vemflet  in  mundum  ,  omnes  ad  rc- 
furrectionem  mortis  excitandi  fuiflent. 

Sequitur  f/WM  altera  ,  qua  teftes  citantur 
aliquot  faeminx  horum  miraculorum  :  ut 
earum  pietatem  plene  remuneratam.  effb 
conftaret,&c. 


I  o  H.  cap.  19,  k  verf  ii.adtf. 

3 1  ludttl  ergo ,  ut  non  manerent  in  cruce  corpora  Sabbatho ,  quonidm  erat  Tara- 
fceve,  (erat  enim  magnus  dies  illius  Sabbatbi)  rogaverunt  Pilatum  ut  confimgeremur 
eorum  crttra,  actollerentur. 

3 2  Vcnerunt  ergo  milites ,  & prioris  quidem  Iatronis  confiegerunt  crura ,  &  al- 
teritts  qui  crucifixitsfuerat  cum  eo. 

33  AdlESVM  atttem quum  venijfent ,ut viderunt eumjammortuum ,  noncon- 
fiegeruntejuscrura : 

34-  Sedqttidamexmilitibuslancealatusejusfodit ,  &  Jlatim  exivit  fanguis  & 
etqua. 

3f  Et  qui  vtdit,  tejlatur ,  &frmum  efi  tefiimonium  ejus :  ille ,  inquam ,  fcitfe 
vera  dicere,  ut  &  vos  credatis. 

3  6  Factafunt etiim  hac  ut  Scriptura  impleretur,  dicens  •,  Non  conteretur ullum 
esipfius. 

37  Et  rurfmalia  Scriptura  dicit;  Intuebuntur  quem  transfxerunt. 

ftum  &  ejus  defxdationem  latifint :  tamen  7»  ;,„/.„"., 
ftudioexternam  cercmoniam  legalem  ob-  cwfur* 
fervandi ,   tum  quod  magnus  Palchatis  dies  <">"fixo 


Vcrf.n. 


P  R  A  X  I  S. 

SVtntna  ,  Eorum  qux  Chriftointer  mor- 
tcm  &  fepulturam  obvenerunt ,  confir- 
matio  certiflima. 
Partes  f  QiL~  Chrifto  inter  mortem  &  fe- 
r       <     pulturam  obvenerunt. 

'  (^Eorundem  confirmatio  certiflima. 
In priorc partefpe-  f  Iudxis       /  Fadta 
ctantur,qux  a       1  Militibus  1     funt. 
Iudxi  tametfiimpotectifurore  in  Chri- 


appeteret  ,  tum  vero  etiam  ,  quod  corpora      ,     ., 
r  r      r  r       r  1  1         j       rt>ltnttlutn 

iulpeniorum  ante  occafum  iohs  cx  lege  de- 

poni  oportebat ;  Pilatum  adcunt  petituri  ut 

illis  fuffractionc  tibiarum  fufpenforum  mor- 

tcmaccclerareliceret  :  Quod  hinc  inhuma- 

num  eflet  &  immane  femivivos  fepulturx 

tradere ,  iftinc  religionc  prohiberentur  plus 

tempo- 


^.ffittt 

fctUtAttjlt. 
mol  ntn- 
r.MnqttAtn 
tte  txltrno 
Dti  tnlfn 
r.- ..'.  filli- 
citu  tjft. 


Prir.Ho 
tton  lict  t 
fttltralt- 


EvANSELICA.  1083 

remporisin  illis  cruciandis  &  crtientandis I  te:  quo  tiocemnr  priratis  hominibus  cavcn- >*«;/«•- 

confumere.  [dum  ftudiofe,ne  quid  velad  Icnicnduin,  vcl  ■«■«*■ 

Vbi   primum  obfervandnm  eft  ;  reperiri    ad  cxaccrbandum  fcelcratorum  cruct-m  &  "'      , 
■  .  r-    t        -tr  r  r  1      •  ■__  Mtnipnt- 

tctcrnmos  &  fcelcraullimos ,  qui  ut  cxter-    panam  lulcipiant  Iegis  aut  magiftratus  m-  (w  ,„.„/£,, 

numaliqucm  Deicultumobfervent,magno-   juilu.  Hinc  cft  quod  Mofes  magiftratumju- 

pere  folliciti  funt,  idquc  difpendio  eorum    bct ,  ut  intcrlit  vcrbcroni ,  cum  plagas  pro 

i]in  cxteroquin  quam  maxime  dciideran-    mcritis  adjudicatas  accipit.  Deut. i<j,i,}.Si 

tur  ;  cum  tamcnlcgcm  pictatcm  &  bonos   enim  jufta  pondera  in  commcrciis  prxcife 

morcsprxcipientemcontemnant.  Sic  vidi-   imperantur ,  quanto  magis  hocinhominis 

mus  Iudxos  pretium  fanguinis  noluiflc  in  ]  perlonaobfcrvctur. 

Bci  thcfaurum  comportari ,  camclum  de- 

glutientcs  &  culicem  pcrcolantcs.  Quod  il- 

los  admonc.it,  qui  libi  adblandiuntur  ,  quod 

inccrtoDci  cultucxtcrnodefuugendolum- 

ptum&  opcramponant.cjufque  obeundier- 

go  his  abftineant,  qux  cxtcroquin  illis  per- 

quam  grata  exifterent,&  qui  aliquot  cercmo- 

niarum   obfervationc   hypocnlin  palliant. 

Nos  vero  docet  pietatis  verx  teftimonio  in 

fcdcftitui,   qui  ex  intimisanimi  aftedtibus 

ad  cultum  Dei  prxftandum  non  funt  anxii. 


Scquirur  dc  his  C  Hoc  xquius  fa&u  eft,Dei 
qux  3.  militij      fingulari  providcntia. 
busfactafunt:")    Iilud  vero  crudclius,  ma- 
quorum  L    kvolcntix  impulfu. 

Jit  primtim  quidemacccduntad  alterum  Verf.n, 

ex  fccleratis,  qucma  dextris  pependiflc  cx  &c- 

coliquet,  quodpriordicitur.&eiadhuc  vi-  l',m,l"«"t 
'r  j~  ■  1    1  cttcaCbri. 

venti  crura  iurrnngunt  ;  quod  alten  ex  ma-  nm  mor^ 
leficis  itidem  facmnt .  In  Chriftum  vero  t„um«t(tit 
quanquam  furentcr  affefti  funt,  nihil  tamcn  <tAmtrtui- 
fecerunt;  quod  illum  jam  expirafle  comper-  ^* 


Ilhs  cnim  vere  alioqui  imponi  poteft  ,  quod  j  tum  habcrent.  Quod  quidem  tanto  admira 
Serrator  Chriftus  dixit  de  ludxis,  eos  exte-    bilius  eft  ,  quod  in  co  Chrifto  parcitum  eft, 


rius  patinx  &  canthari  purgare,  interius  ve 
ro  illorum  relinquerc.  Quod  li  Iudxos  hos 
oppreffit  Dei  judicium  formidabilc,  quid 
plerifque  noftrum  fict :  qui  hoc  lpfo  Iudxis 
infcriores  fumus  ,  quod  nc  externi  quidem 
cultus  a  Deo  prxcepti  ftudioli  fumus ;  ut  in 
Sabbathi  violatione  &  prophanatione  fpe- 
ctatur :  quique  omnem  rroftram  curam  &: 
ftudium  confcrimus ,  ut  qui  Principcs  aut 


in  quo  llluminhonorare  Pil.uiautoritatein- 
flru&i  funt :  in  eo  autem  fxvitum  adverfus 
illum,  in  quo  ncque  confuetudo.neque  Ma- 
giftratus  autoritas  rntercefferat.  Poterant 
enim  prxtexuiffe  fe  incertos  an  Chriftus 
penitus  extinttus  fuerat ,  ut  dubitationem 
omnemtollerent,  crura  1II1  fuffresiffe. 


Quod  oiTa  Chrifti  non  frafta  funt  a  mili-  De;  n,d 
tibus  ;  docemur ,  offa  piorum  omnium  Deo  Fnlclci  tu- 
Ecclelia  prxcipiunt  exterius  obfervemus,  '  curx  effe  ,  nec  poffe  pro  libito  impiorum  w. 
de  externoautem  Dei  cultu  non  iimus  tam  ;  frangi :  Pfal.54.,1.0.  Nec  mirum  ,  cum  capi- 
folliciti:  maxime  vero  (i  (quod  fit)  non  hoc    tis  ctiam  capilli  numeratifunt.  Matt. io,}o. 

Quodautempunfto  &  perfoflo  Chrifti  F/?**/5w. 
latere  fanguis  &  aqua  efrluxit  ;  illud  nihil^"""^ 

1  •  1 i_  r   >  ,      ,  » .  "7  "•*   « 

miracuii  habet ,  (ed  naturale  duntaxat.Nam  /Jfw  r/J(.(-_ 
cor  xftuans   pericardium  circumdat  aquay.iM,if»rj- 
completum  ,  qua  ingens  cordis  xftus  refri-  'w. 


confcientia  di&et ,  fed  vcl  ut  nobis  iplis 
commodent,  vel  aliis ,  qui  illud  improbant, 
incommodent  :  Nam  hi  qui  confcientia  di- 
c"tante  vel  principis  vel  Ecdeiix  legibus 
mordicus  adhxrent ,  aliis  longe  potiores 


funt.quam,  &c.  ut  qui  funt  mere  &  pure  J  geretur :  -ut  priufquam  cor  confodiant  ad 
ajioi,  quorum  ncc  interiora  ncc  extcriora  j  languinem  educendum  pericardium  tranf- 
munda  cxiftunt  ,  fed  qui  veluti  candenti  eundum  fuerit.  Deinde  etiam  illud  notan- 
ferro  confcientiam  rcfcftam  habcnt.  Genus  I  dum  eft  ,  hunc  fanguinem  non  elTe  illum 
hominumeft  invifum  Deo ,  quod  eum  ex  prxcipue  fanguinem  quo  rcdcmti  fumusa 
animifui  fcntentia  aut  hoininum  prxfcri-  peccatis  noftris  ,  &  crucis  fanguinem:eum 
pto  colit  ,  tametii  lllud  ex  animo  &  con-  prxcipuein  horto  ,  itemcoram  Pilato,  & 
fcientia  approbantc  faciat.  Magis  eft  exo-  denique  in  cruce  effuderat :  fed  efle  potius 
fum  quod  Deumex  prxfcripto  quidem  fed  certilTimum  ligillum  &  veluti  mortis  fux  in. 
non  iincere  colit.  Scdmaximeomnium  de-  cruceoblignationem  luculentiffimam  :  fit 
teftabileeft,  quod  Dcum  cx  prxfcriptoho-  cnimut  homines,quifpecie  mortisomnium 
minum  colit,ncc  tamcn  ex  animo  hoc  faclt.  judicio  prx  fe  ferunt ,  quandoque  tamen  ad 
Alternm  eft  quod  obfervatu  dignumeh,  le  rcdeant ;  unde  nunquam  vere  mortuos 
nihil  hic  tentareaufos  cfle  in  crurum  fuffra-  fuiflearguitur  ;  fed  cum  narretnr  Chrifti  la- 
ftione  niiiinterpofitamagiftratus  autorita-  tusapertum  fuiffe  &  pencardium  perpun- 

X  x  x  x  x  x  ciuru 


I0«4  H     A      R. 

clumfuilTe,  extra  omnem  controverfiam 
eft,illume  vivisexceflifle.  Quo  etiamfpe- 
ctatmilitumteltimonium,  quiilli  tanquam 
mortuo  crura  non  comminuebant. 
VnAe  ctn.  Hinc  igitur  fumma  confolatio  ad  nos  re- 
ftltit.  j;t)  luc  militis  crudelitateDeivifcera  in 
nos  conftare.  Vidcmus  enira  eos  qui  vindi- 
€tx  cupidi  funt ,  nunquam  acquiefcere  nili 
prxfedtoejus  capite.cujus  vitamdcpofcunt. 
SicDeusPaterpcenaspro  nobis  a  Chrifto 
expetens  nunquam  acquievit,  quoad  claril- 
iimo  omnium  teftimonio  de  certiiTima  & 
iadubitatdTima  Chrifti  morte  conftaret. 

Qux  vero  veteres  myfteria  hic  confln- 
<runt,  qui  Baptifmi  aqux  &  Ccena:  accom- 
modant,  nihil  attinet  dicere  ,  ut  qux  ad  mi- 
nimam  dzs&rJiefjon  Cunt.  Notetur  turpis 
Tont-ficiornm  lapfus  in  Longino  ,  &  infcitia 
Grscs  lingua:. 

Hxc  qua:  poftremo  di&a  funt  de  cru- 

ribus  non  coraminutis  ,  &  de  lateris  aper- 

tione,  quiaabaliis  tribus  Euangeliftis  non 

matto  l.ab  llarrantur  ;  fed  a  Iohanne  duntaxat  ,  ipfius 

*»"¥*?■  teftimonio  fpecialius ,  quam  cxtera  ,  &  ma- 

jore  ftudio  confirmantur.  Quali  dicat :  Ho- 

rura  egoteftis  oculatus  fum. 

W.jttefii-     Atque  exceperit  is  fortalTe  hominem  etiam 

mtnit  <ty«-acutiflima:  aciei  nonnunquam  in  his  quae  vi- 

ritmS.       ,}et  hallucinari  &  decipi.  Sed  velim  intelli- 

gatis ,  me  alioquamoculorum  teftimonio 

hxc  fcnbere,  ut  cui  Deus  di£tet  Spiritu  fuo, 

hxc  vera  efle  omnia  qux  fcripli.  Quod  nos 

docet  certitudinemScripturarum  ;  qua:  ni- 

•   tuntur  majori  certitudine  ,  quam  qua:  aut 

auribus  aut  oculis  percipi  poflet.   Nam  ut 

non  negliguntur  hxc  adminicula  cognitio- 

nis  ab  his,  quos  Chriftus  fuos  amanuenfes  & 

notarios  adhibuit;  quod  voluit  omnes  Apo- 


M      O     N     I      A 

ftolos  illum  iimul&  fpeiftare  &  audire  :  ta* 
men  longe  certioribus  autonbus  incum- 
bunt,  ncmpe  teftimonioSpintus.qui  eorum 
fpiritui  teftificabatur,vera  fuilTe  qua;  fcribe- 
bant.Vnde  etiamMofem  intelligimusde  il- 
lis  fcripiilTe,  qua:  non  modo  ille  non  viderat 
aut  audierat  ,  fed  ne  ullus  quidem  morta- 
lium  :  unus  ut  tcftis  faccr  mille  aliis  teftibus 
tametli  fide  alioqui  digniiTimis  prxferen- 
dus  fit. 

Suuminfe  certiflimum  teftimonium  al-  Verf  36, 
tero  fcripturarura  teftimonio  luculentifli-  37- 
meconfirmat.Cumenimhajc,  quxdico.fu-  \ll-^,tm 

.  ■  .      *..  jtlmtnto 


Vetf.  ?>. 
Harttm  re 
rw/t  confir 


tura  prxdicuntur ,  non  evenire  illa  fieri  non 
potuit  .  Quod  fi  Iohannes  Apoftolus  Scnp- 
turasadvocet  utfidem  veritati  faciat,  quan- 
toid  magis  a  nobisfieri  convenit  ?  Et  qui- 
demait,  mirum  videri  non  debet  fi  in  his 
militibus ,  qui  omnes  xque  Chriftum  odio 
j  habuifle  exiftimari  polTint,  tam  diverli  effe- 
c"tus  fuerint,  ut  hi  Chrifto  parcerent,  in  quo 
fpecie  autoritatis  fxvire  poterant ,  ifte  au- 
tem  fasviat ,  qui  nullo  legis  aut  confuetudi- 
nis  adminiculo  vel  incitamento  hoc  fecit : 
Nam  Scriptura  ita  pracdixit  futura. 

Notandttm  eft  Chriftum  verum  Pafcha 
efTe  ,  qui  pro  nobis  oblatus  eft  ,  ut  judicium 
Dei  in  reliquum  mundum  irruens  avertat, 
quod  nullum  ex  oflibus  ejus  confractum  fit. 

Notandum  item  qua:  natura  fua  fragilia 
funt,  verboDeitamenitaconfervari ,  ac  fi 
eflent  xterna&  incommutabilia. 

In  altero  etiam  teftimonio  incredibilis 
Dei  mifericordia,  Dcum  vel  lllis  etiam  mor- 
tis  Filii  fui  beneficium  exponere  ,  qui  lllum 
pupugerunt :  nam  hanc  vilionem  promif- 
lionis ,  nonautem  comminationis  loco  ad- 
ditam  efTe,  evincit  Iocus  ZacharU  11,10. 


Scrtptnr* , 


I  o  H.  cap.  19,  a  verf  58,  adfinem  Cafitis. 

38  Poil  bttc  autem  rogavit  Pilatttm  Iofepbtu  Arimatb&enfis  (ut  qui  ejfet  difcipu- 
lus  IESV,fed eccultuspropter metum  ludwum)  ut  tolleret  corpusIESV :  quodper- 
mtfit  Pilatus.  Venitergo,& fuHulit  corpus  1ESV. 

3g  Venit  autem&Nicodemus,  'is  qui  venerat  ad  1ESVM  nocle  primum) ferens 
mijiuram  myrrb&  &  aloes  libras  quafi  centum. 

40  Acceperttnt  ergo corpuslESV ,  &  obvinxeruntilludlinteis cum  aromatibtts, 
fuut  mosesl  Ittd&is  funer are : 

4 1  In  eo  autem  loco  ubifuerat  crucifixus ,  erat  hortus ,  &  in  borto  monumentum 
novum,  in  quo  nondum  qttifquam  pofitusfuerat. 

4-2  Ibi  ergo,  propter  Parafceuen  Utdwum ,  quod  monttmemum  illud prope  ejfet, 
pfuerum  IESVM. 


M  A  T  T  H. 


EVANGHLICA.  I08j 

Maiih.  cap.  17,  averf  ^7,  ad 61. 
S7   Ouum autemferum  diei  ejfet ,  ventt  homo  dives  Arimath&enfts ,  nomine  Iofe- 
phus,  qui& ipfe difiipulutfuerat  IESV: 

Si  Isadiit Pilatum,  &petiit corpus  IESV.  Tunc  Pilatusjufit reddi corpus. 
sg  Et  Iofephus  quum  accepijfet  corpus,  invohit  illudfindone  pura : 

60  Pofuitquein  monumento  fuo  novo  quod  exciderat  inpetra  :  &  advolutofixo 
tnagno  ad  osltum  monumenti  abiit. 

61  Erat  autem  iUic  Maria  Magdalene  &  altera  illa  Maria ,  fedentes  contra  fe- 
pulchrum. 

M  A  R.  c.  cap.lj,  a  tutrf.  41,  adfinem  Capitis. 

42  Ouumautemferumdieijamejfet,  (quoniam  eratparafceue ,  hocesl,  ante 
Sabbathum.) 

43  Veniens  Iofephus  Arimath&enfts ,  honoratus  Senator ,  qui  &  ipfe  exjpeclabat 
rcgnum  Dei,fdenti animo introiit ad  PiUtum,  &petittcorpus  IESV. 

44-  Pilatusautemmtratuseslfijammortuitseffet;  & advocato Centurione  ,  in- 
terrogavit  eum :  anjamdudummortuusfuijfet. 

45  Et  re  cognita ex  Centurione,  donavit corpus  Iofepho. 

46  Is  atitem  emitfindonem ,  .&  detraclum  eum  involvtt fwdone :  depofuitque  in 
Vionumento  quod  erat  excifum  epetra :  &  advolvit faxum  ad osliummonumenti. 

47  Maria  Magdalene  vero  &  Maria  mater  Iofejpettabant  ubi poneretur. 

L  v  c.  cap.  13, «  verf.^o,  adfinem  CapitU. 

S  0  Tum  ecce  quidam  nomine  lofephus,  fenator,  vir  bonus  acjuslus : 

St  Quinon affenfusfuerat conftlio ac faclo eorum  ortus  Anmath&a  civitate  Itl- 
d&orum :  qui  &  tpfe  exjpettabat  regnum  Dei, 

S2  Hic,  incjuam,  adtens  Pilatum,  petiitcorpus  IESV. 

Si  Et  detrattum  illud  invohitfwdone ,  pofuitqtte  illud  in  tnonumento  quod  erat 
infaxo  incifum,  in  quo  nondum  quifquam  pofuusfuerat. 

54  Porro  dieserat  Parafceues,  &  Sabbathum  fuccedebat. 

55  Subfequutd  etiam  mulieres  qua  cum  eo  venerant  ex  Galil&a,Jpettarunt  monu- 
vientutli,  &  quomodopojitum  ejfet  corpusejus. 

s6  Reverfa  veroparaverunt aromata  &  unguenta :  ac  Sabbatho  quidem  quieve- 
rttnt,  fecundum  pr&ceptum. 

?  R   A  X  I  S.  .  externa&  adventitia ,  cum  fint  Deidona  fic*uiU- 

SVmmaeR,  honorata  Chrifti  contuma-1  hominibus  gratuito  collata  ,  omnino  ad  fit*' "'"'^ 
latio.  a&ionis  alicujusamplitudinem  in  rationem'0 '  ' 

Infunerisprocurationefpe-  ("Scoriim.         venire  arquum  eft  .  Hic  ergo  fpeftatur  pri- 
dtatur,  quid  fecerint  Iofe-J 


phus  Arimathsus  &  Ni-\ 
codemus  LConjundtim. 

Et  quidem  quod  ad  Iofephum  attinet,va- 
riis  titulis  &  adjunclis  ab  Euangeliftis  de- 
Vetf  43.  fcribitur.  Quorurn  ha:c  fpeclant  ad  hominis 
Clmjlihi-  civilem  politeiam  ;  ifta  vero  pietatis  ratio- 
nefia  ftpul-  ncm  habent :  utraque  fuo  loco  ad  ornandam 
tm  vnpti-  chnfH  fepulturam  momcntu  afferunt.  Nam 


Inli 
Verf.58. 

M  A  R  C. 


mum  quod  ex'Aramatha:a  oppido  in  Iuda:a 
prodiit ,  qua;  tnbus  ex  omnibus  nominatif- 
iima.  Dcinde  quod  dives  &  opulentusjdeni- 
que  quod  Senator  honoratus  &  merito  fu- 
fpiciendus  extitit.  Qua:  duo  poftrema  tam- 
etli  de  Nicodemo  hocloco  diferte  non  di- 
cantur ,  tamen  opulentum  fuiffe  inde  con- 
ftat,quod  tantam  vimaromatum  ad  Chri- 
fti  condituram  attulit.  Item  in  Eccleliaftico 
X  x  xx  xx  2.  ordine 


I0%6  H      A      R      M      O     N      I      A 

ordineprincipcm  exticifle  (  ut  Iofephus  in  Iius  fit  apaupere  &  privato  ,  qui  idem  pius 

Civili)  fuperius  a  Iohanne  teftatum  elt.  ,  lit,  facra  tradtari,  ouam  a  divite  &  glonofo, 

nfljtur  Quamobrem  ilico   a  morte  Deus  Filii ,  qui  i  vera  pietate  alienior  exiftit .  Divitix 

flinimpec-  fui  fuu  ignominia  crucis  jacentis  honorem  enim  &  honos,  fivirtus  &  pietas  adiit,  illam 

catorum 
expiatit 

Chnfti  imjnu^7»  a  gloria  excepta  hiiiie . 


cooitat ,  eocjue  iftorum  animis  indit ,  ut  de '  nobihtant  &.  fpeftabihorem  rcddunt;  a  qui- 
Chriiti  tumuIofoHicitieflent:  ut  verumjit  |  bus  fi  pietas  abiit  ,   omtiiafucata  funt  ,  eo- 

que  brevi  momento  difparent,  aut  dcfor- 


I  Pet.  1,1 1.  Quodnobis  primum  teitimonio  memafpeclumhabiturafunt. 
eft,omnium  peccatorumnoftrorum  poenam       In  fingulis  etiara  iftis  Epithetis  aliquid  Difcipuli 
Chriftum  in  crucedcptmdiffe.  Quod  ni  fe-  notandum  occurrit .    Et  pr.mttm   quidcm  ""»/»  Z1'- 
ciffct,  nunquam  illi  hic  fepulturx  apparatus  quod  lofephum  difcipuli  Chiitti  honontica  "»/"»>/«• 
inftructus  fuiffet.  Hic  igitur  honos  Chrifto ;  appellatione  ,  tanquam  vefte  candida  exor-  tf.X''/«w" 
hab.tus  noftrorum  peccatorum  plenam  ex- 1  nans ,  eundcm,  tanquam  afperfa  macula  aut 
piationem  oblignat.  Cum  in  cruce  pende-;  pannisahquotfuperinjcctis.mox  clancularis 
rct,  annci  ejusintiml  &  longe  fidelifltmi  fe-  ■  nominis  Chrifti  profcflioms  inlimulat.Tur- 
re  omnes  Chnftum  reliquerant ;  nunc  vero  pe  autem  fuerat  hcrum  mctu  confcrvi  fui 

agnofcere  &  profiteri  uon  audere  ,  &  ab  e- 
dentulo  potius  caniculo  libi  quam  a  Lcone 
timere. 

Dcinde  &  illud  notandum  ;  non  cfle  ab-  Docet  pa- 
jicicndosqtii  pavidiores  funt ,  aut  de  illo-  y"l">res 
rum  integra  &  iincera  Euangelii  profcflio-  ",'"  ''■ 
nedefperandum;  cum  videamus  hos  ab  hoc  jSJ 
malo  non  pcnitus  immunes. 

Sed  iirnul  etiam  notandum  cft  ,  illis  pavi-  torumque 
dulis  cavendum,ne  iibi  nimium  indulgeant, '"'  me'"m> 

r  .        .        ...  .  ....     c    ■     °        „   priortm    c- 

led  ut  intelltgant  vel  tum  illis  Sptntum  &„,,„„,„'„,_ 
animos  fumendos ,  cum  res  maxime  dubii'  moftate 


Ex  dcfcri- 


adfuntilli,  tum  qui  illum  prius  hoftiliter 
oppugnarunt ,  tumhiipii  ,  qui  prius  procul 
abftiterunt.  Quod  &  nobis  documentoeft, 
veruoi  cfle  quod  fcribitur  Prov  .16 ,7  .®uum 
benevolentia  prcfequttur  Iehova  vias  alicttjus, 
etiamin-micos  ejus  pacatosreddit  ei.  Simtil 
etiam  nos  confirmare  debct  adverfus  crucis 
acerbitatem  &  oftendiculum.  Nam  vcl  tum 
maxime  honos  piorum  rcpullul.it ,  cum  o- 
mnia  extincla  elTe  creduntur  ,  iicut  hyemi 
vernum  tempus  fuccedit. 

Hoc  docemur ,  qui  funt  qui  fe  ad  piorum 
laborantium  recreationem  &:  folatium  addi- 
cere  maxime  tenentur :  nempe  qui  gratia  & 
opibus  valent. 

Sequuntur  Epitheta  qua?  pietatem  ha- 
paontlofe-  bcnt.  Quorumprimum  eft,  quoddifcipulus 
fhi  dtitu-  Chrifti  fuerit.  Secundumquod  bonus  &  jci- 
lupieuti,  ftus  err-et.  qu0(j  arguitllr  ao  effeais ,  fcilicet 

quod  ludxorum  nec  fceleratis  conliliis,  nec 
flagitiolis  factis  &  ficinoribus  affcnfum  pr_e- 
buiflet.Tertium  eft.quod  vel  regnum  ipfum 
Dei  in  Chrifto  quantumvis  mortuo  ftabi- 
Iiendum  credidit ,  &  quidem  hoc  vcl  Iofe- 
phus  ipfe,  ne  tum  quidem  fpcrare  &  prxfto- 
lari  dcftitit ,  cum  ex  timore  Chriftum  pro 
fitcri  aufus  non  eft.  Et  quidem  hujus  fpei  & 
cxfpectationis  indiciumextare  voltiit  in  hac 
t.imcIaraS:  prxridenti  Chrifti  profefftonc. 
Qua:  omnia  de  Iofephodiferte  difta,  de  Ni- 
codemo  analogice  lntelligenda  erunt. 
lirjuet,  aut  Hic  univerfe  obfervandum  eft  aptos  illos 
■ortxm  fcmum  gj  jjoneos  cffe  ,■  qui  Chrifti  res  & 
gloriam  procurcnt.qui  profeflioni  Chriftia- 
na:  congruenter  vivunt.  Honori  effc  cum 
divites  &  Senatorcs  Chriftiano  favent  nomi- 
ni.  Sed  majori  honori  Chrifto  &  Euangelio 
cfle  ,  li  piis  &  honcftis ,  quam  opulcntis  & 
honoratis  manibus  tradtenturt  ut  prsftabi- 


Cbrtflt  pro- 
curandam 
itionei  jint 


&difficilesexiftunt :  ut  quiprius  fe  modica  penfare. 
pluvia  humectari  paffi  non  funt  ,  nunc  farva 
tempeftate  &  immoderatis  imbribus  feie 
immergi  patiantur  ,  ut  hoc  modo  luperioris 
cunctationis  Cv  ccflationis  compenfatione 
libi  teftimonium  ingenua-profeffionis  com- 
parent.  Eoque  notandum  eft  hoc  locoab  i- 
ftis  occultis  difcipulis  illud  fufceptum  eflc, 
quodnehiquidem  aullfunt  ,  qui  retecte  & 
aperte  Chriftum  profitebantur. 

Alterum  eft  quod  bonus  fimul  &  juftus  L  vf' 
appellatur :  cujus  cum  probationem  affcrat  „u>c',^/4 
quod,  &c.  Difcendum  nobis  eft;  qtlibus  ftu-  Jijj,,;,,  ar- 
diis  nos  juftinx  cultores  comprobemus ,  ut  »«.«/. 
fcilicct  nec  ambulemus  in  via  impiorum, 
nec  ftemus  in  coniiliis  peccatorum,  &c.  Pf 
1,1.   Plerique  enim  inveniuntur,qui  tametli 
injuftitia;  autores  &  confultores  efle  nol- 
lent ,  tamen  publicum  decretum  ,  tametli 
iniquum  ,  exfequi  nondtibitant.  Alii  quod 
conlilium  occultiusdarepoffint,quam,quod 
confultum  male  eft ,  exfcquutioni  mandare: 
hoc  potius,&c.  Scd  nec  ifti,nec  illt  juftitiam 
ex  animo  coluiit. 

Alhid  Epitbeton  eft  ,  quod  exfpe6taret  Vetpf  '■ 
etiam  ipfe  reonum  Dei  a  Chrifto  promul-  i~'"'1 

r  ^»,        .  ,  r  .      nonrece- 

gatum  ;  quod  quidem  ut  timorem  pepcnt,  imt    nlll_ 

ne 


EV.ANGELICA.  1687 

Umritx  .  ■"«  4a'd  •1ut  confuleretaut  ageret  .1  fide  alic-  "maredebet,ut  resprxclaras,tamct(iarduas  & 
*temx       num ,  lic  liduciam  addidit  Pilatum  adeundi,  j  incredibiles  judicio  humano,  aggrediamur. 
jpimforenl-  &c.  Quodjcemur  ,  iiull.1  co;  fpe  aut  cxfpc-       Nicodcmus  quoque  nobis  imitandus  pro-  I<*  *  w. 
ctatione  duci  regoi  cccleftis,qui'  a  malo  non  '  ponitur,  cuni  ob  ammolitatem  ,  cjua  Chnrti  ▼*n-J9» 
rccedunt ,  quique  prx  timote  niliil  nc  tum  \  (<•  difcipulum  retecta  facie  profefllis  eft.prx-    "  '     .  '" 
quidcmaildent ,  cum  nicidiint  temporadit-  ,  ccritis  pcnculis,  qtix  llli  in  oculos  undique  f„,ts  £,./:_ 
facilia.  Vntimquemque  co  fpci  &  cxlpcdta-    lncurrerunt ,  tum  ob  libcralitatem  feu  mu-  betnlitiu 
lionisxccrnx  vitx  pleniorem  cfle  conve-    nificentiam  inChrifti  mortuum  corpus.Non  tmit.imU. 
nit,  quo  niinus  de  ceraporaria  ifta  fpe  Sccx-'  fuiirct  contemnendum  ,  (I  ipfe  duntaxat  pa- 
pectationc  reliquum  ih.Pfal.u6,io.  credidt, '  lam  ad  Chrifti  fepulturam  acceiTilTet ,  vel  (I 
fropterquod  loqu/ttrtsfnm.  Quem  vero  non   domi  manens  pcr  legatos  atomatum  tantani 
fuftentarct  regiu  prxlertim  coeleftis  (pes  &  |  vim  miliiTct :  titrumque  vero  prxftitilTc  cu- 
exfpcctario  ,  liquidcm  certa  &:  indubitata   mtilatxcujufdam  virtutiscr.it. Qux  quidem 
fit.  Cum  euim  pleiofquc  \  ideamus  opinione   ambo  cum  m  fe  illuftria  lint ,  tum  lioc  ipfo 
duntaxat  cV:  probabili  verilimihtudine  res  ,  lucemcV:  fplendorem  accipiunt ,   uon  fccus 
mediocrcs  confcquendi  in  obeuudis  labori-  |  qiiam  in  pidura  colores  vividi  cx  circumfu- 
bus  cc  adcundis  periculis  impigros  &  inde-  ( lis  coloribus  Iuccm  accipiunt,  quod  mortuo 
fatigabiles  efle  ;  quid  in  certa  fpe  &  fiducia    Chrifto  hxc  orricia  prxftitit  ,  qui  vivum  &: 
prxmioruni  tam  amplorumraciendum?  Lt  ,  doifcrina  &:  miraculis    florentem  non  niii 
quidem  de  titulis  hactenus  :  Nunc  dicamus   clam  &  noctu  inviii-rc  aufus  iit:  contra  Pftn- 
qux  fcceric.  d;n:codemiteis ,  qui  iftius  exemplum  obcen- 

Verfsi.  Vbi  primumoccunir  ,  quod  Pilatum  li-   dunt  ut  liuni  occukam  Chrifti  m  perfequu- 

lafefhiA-  bere  &:  audaftcr  accelTit,  ncc  lllius  iram  aut ;  rione  profeflioncm  tueantur ,  cum  tamen 
nmAthxi  indignationem  reventus  eft,  qui  Chnftum !  palam  fe  Ecdeiix  hoftibus  aggregant;  cum 
cmf.  etutt  in]i0llorarat  qllcm  ipfc  honoie  prolcqui  pa-  ,  hic  per  metum  ad  tempus  fe  fubducens  poli 
mttmtU,    ,       „   .  *    .-    ,'  ,    ■  r  -  ,     „    ■       r    r  f, 

lam  &.  m  os  prohtebacur;iiec  lunxoiunuu-  ■  auctopenculo&:  mgravefceute  tempeftate 

rorem  ,  qui  Chnftum  furenter  &:  virulente  !  palam  Cliriltum  profcfliis  iic.  Conuajinti- 
infettabanrur.Tamecii  igitur  totus  mundus  ,  nicodemos  ethm,  qui  in  primordns  Euange- 
in  nosinfurgac,&cumdomcftici,cumexceri  |  lii,  cum  cjusprofeflio  a  pcriculolibcra  non 
fremancjcamen  hujus  boni  viriexemplo  non  fuit ,  ipfum  tamen  profitebantur ,  cum  hac 
dubitemus,  qux  orficu  noftri  funt  perfcqui,]  tempelbte  in  qua  aliquanto  commodius 
ne  tum  quideni ,  cum  &  honoris  &  divitia-  ]  Euangelium  protiteri  pofiiint,  ab  lllo  tamcn 
rum  periculumiScdifcrimenfubire  vidcmur.  proculabliftunc.Ctim  cnimline  vitx  difcri- 
Pilatus  fermone  hoc.quo  Chriftum  mor- '  nnne  Etiangelium  profiterinequibarit,  ipftim 
tuum  efic  audivit ,  attonitus  cft  ;  quod  eum  profefli  funt :  nunc  cum  lllud  liceat  iine  vi- 
p.iucarumhorartimfpatio  mortuum  intelle-  rxdifpendio  ,  aut  veroetiam  bonorum  ja- 
xerac ,  qui  (li  mori  obtempcratum  fuiliec)  ftura  ,  illiuscamen  libcriorem  proreflionem 
r  'LJ""'  aliquoc  dies  xgre  hanc  vicara  prorogallet.  detreftant.ne  abhonoribus  nondumadcptis 
Videtut  enim  hxc  petitio  lnftituta,  ante-  arceantur. 

quamfurfraftio  crurumante  conccfla  exfe-       Atque  haftenus  dc  his  qux  fcoriim  a  Io- 
quutioni  mandari  pocuic :    Eoque    centu     fcpho  &  Nicodemo  h&a  funt.  Sequuntur 


Pilati  fol- 
licitntto  no- 
bii  mortem 


rionem  advocavit ,  ut  an  hxc  ita  cflent  in 
telli"eret ,  veritus  ne  lofcphus  Chnftum  fe- 
,  mivivum  c  crucedettahens ,  eumfomentis 
S.  aliis  vitojfublidiis  vits  penitus  reftitue- 
ret.  Hic  igitur  timor  &:  follicitudo  procon- 
fulis,  ne  Chriltus  non  penitus  mortuusde 
crucedeponeretur,  noftramde  morte  Clui- 
ftimcruce  fidem  conrirmat.  Quod  autem 


qux  conjundim  procurarunt : 

Qu^X  r  £t%tQti(e-yss. 

funt,   \  Tu<p(&. 

Hoc  loco  notandum  eft  aliud  efle  Ionge  1"  Chrifli 
teftatiflimum    teftimonium    verx    Chnfti A'/"''""^ 
mortis,  quodviri  prudeoces  S:  cxpcrti  Chri-  '"'']'"  ',u' 
ftiim  condiunt  aromatibus ,    6V:  hnteis  dc 
more  involvunc.  Nec  enim  folent  fuos  ami- 


tejitmo- 


corpus  Chnftidonat  lofepho,  Sc  eumfepul- 1  cos  hoc  modo  ciJgKpnz^.nilipriiiscos  mor 

tura  honoririca  ornari  fcrt ,  quem  ad  tam  i- 

onomimofam  mortem  adegeiat ;  quodque 

unius  Iofcphi  majorcm  rationem  habebar, 

quam"  reliquorum  ludxorum  ,  quorum  ta- 

men  aurara  captavit,  nos  conliruiarc  c\  ani- 


tuos  effe  conftet.  lud*mm 

Quod  autem  dicicut  hoc  ex  more  Iudxo-  cenfuttudt 
rum  faclum  efle  ,  ut  in  Iacobi  fepultura  fcpclitnM 
conftat:id  intelligendum  de  honoratioribus  lumr"-"!'l* 
vins  ,  cjuibus  hic  fepulturx  honos  habitus  ^"■,™,1< 


Xsssss   3 


eft. 


Quorfnm 
lieut  in 
fepelienito 
Chnjh  <t- 
romat,<  ad- 
hibcri  to* 
Incrtt. 


Verf. +i. 
Et  in  no\a 
fcpulchiO 
eum  fepe- 
liri. 


I08S  H     A      R.      M 

eft.  Quod  quidem  eo  majori  cum  pompa 
&  funiptu  faciebant ,  quo  fpem  refurreftio- 
ni«  ,  qui  tum  cenuior  erar,  fovercnt ,  dum 
luc  rarione  fe  refurrectionis  fpe  ccneri  indi- 
canc,quod  in  corpora  prorfus  pericura  calem 
fumptum  fadturi  non  efienc.  Quod  li  quis 
exctpiat  idem  nunc  niagis  prsftandum, 
quandoquidem  majori  fpe  refurredionis  fu- 
ltentamur  abexcicaco  Chrifto.  Rcfy.  Non 
tam  hoc  fadcum  efle  uc  fpem  refurre<ftionis 
dedararenc ,  quam  ut  eam  in  iplis  imbecil- 
lam  fovercnc.  Cum  igicur  noltra  fpcs  fir- 
niior  multo  quam  illorum  fit ,  non  eft  com- 
mittendum  ut  fepulturis  extra  modum  ma- 
gnilicis  Scfumpcuofis  fpem  hanc  enervatam 
aut  nutantcm  dedaremus.  Qus  quidem 
fpes  uc  niraio  luftu,  fic  nimio  fumpcu  elidi- 
tur.  Verum  quidem  eft  conceflam  effe  fe- 
pulcuram  magis  honorificam  viris  illuftri- 
bus,  quam  obfcuris,&c.  fed  camen  ica,  uc  fa- 
cile  difcrimen  incernofcatur  fepultura;  Iu-i 
dxorum  Sc  Chtiftianorum. 

Deinde  &  illud  ammadverpone  dignum 
eft  ,  atomata  ifta  tanto  pondere  ad  Chrifti 
corpus  condiendum  allata,Dei  conlilio  lon- 
,  ge  fecus  quam  Nicodemi  &  Iofephi ,  corpo- 
ri  Chrifti  applicaca  effe.  Nam  illi  ob  eam 
pociffimum  caufam  aromaca  habuerunt ,  uc 
Chriflumin  fepultura  honore  profequeren-  I 
tur.    Deus    vero  tametli  illud  ahquoufque 
refpexerit,  tamen  potiilimum  id  fpeccavic 
UC  corpus  Chrifti ,  prouc  David  prxdixerac 
Pfalm.i6.  a  corrupcione  feu  putrefaitione  ] 
vel  minima  vindicarecur.  Poterat  quidem  ] 
Deus  hoc  feciffe,  li  voluiffet,  abfque  aroma-  ] 
tis:  fed  hoc  veluti  medio  ufus  eft.  Sicut  po- 
terat  ofla  Chrifti  intacta  &  infracta  coufer- 
vafle ,   taraetfi  rnilices  in  crurum   Chnfti 
comminutionem  incubuiflent :  fed  maluit 
potius    mediis    ad  eam   rem  humanis  uti. 
Quod  nos  vel  maxime  doceac  ne  Deum  ten- 
temus ,  media  Iium.ir.a  ad  aliquid  nobis  prx- 
ceptum  pntereundo.  Cum  enimDeusquii 
iine  mediis  hoc  efficere  poffet,  mediis  ta- 
liien  utatur :    quaato  nos  magis    prxftare 
debemus  ,  quibus  nulla  eft  line  mediis  effi- 
ciendi  facultas  a  Deo  conceffa.  Etdeci^-! 
ip:«^af'quidem  haclenus.  Sequitur  ■m$®'.\ 

Quod  fepulchrum  in  horto  extruclum 
&  excavacum  erat ,  id  ex  more  quorundam 
in  Iudxa  Principum  factum  eft  i  Reg.2.1,18.  • 
Huzzia:&  Manaflis.  Quod  autem  novum : 
fuiffedicitur ,  in  quo  nemo  unquam  fepul- 
tus  erat ,  tametfi  hoc  illi  fecerunt  honoris 
caufa  ;  tameo  (ut  fupra)  Deushuc  potiffi- 


O     N     I     A 

mum  refpexit ,  ut  Chrifti  refurrectionem 
indubicacamredderet.Namquodnemoprjc- 
tcr  Cliriftum  ibi  fepultus  fic ,  confequitur 
neminem  pra:ter  illum  inde  refurgere  po- 
tuifle :  cum  fi  in  fepulchro  cum  alus  confo- 
ciatus  fuiffet  ,  fufpicio  oriri  pocuic ,  Chrifti 
cadaver,uc  olim  Elizxi,  fuo  attactu  alium 
excitaffe ,  &c.  Quod  autem  fepultus  aliquot 
dies  &  noftes  in  fepulchro  remanfit  ,  mortis 
ejus  ceftimomum  omnium  locupleciffimum 
evidenciflimumqueexiftic ,  dequoquid  no- 
candumeft,  videalibi. 

Quod  autem  propter  appetentem  quietis 
&  Sabbathi  diem  Chriftum  ibi  fepelierunt,  Verf  41. 
cxceroquin  honoratiusfepulchrum  quzfitu-    '   . 
ri ;  indicat  qua  religione  Sabbathum  obfer-     * 
vandum  ,  &  qua:  cuique  potius  omittenda, 
quam  ipfum  violandum  ;  quandoquidem  ali- 
quid  honori  fepulturx  Chnfti  dettaxerunt 
ut  Sabbathum  fervarent. 

Hucaccerfendum  cftquod  Matthttu  & 
Marctti  habent  de  lapidis  advolutione  ,  quo  Mattw. 
fepulchrum  ocdufum  eft  ;  quiquidem  lapis  Veif.6o. 
cum  oftium  fepulchri  appelletur  ,  elegantif- ,.   r   ' 
iime  metaphora:  perlequenda:  occaiionera 
prxbet ,  dum  hoc  paifto  fepulchrum  tugu- 
riolo  aut  cafa:  comparat  &  domiciliomor- 
tuorum. 

Hic  tju&ritur  quomodo  apud  Lucam  Sab-  Lrc. 
bathum  tllucefcere  dicacur ,  cum  jam  cancum  Verf  54' 
vefpera  Sabbachi  appeteret,  totaque  nox  in-  ■>?,"",  * 
ter    matutinum   crepufculum  lnterjectum  iuucefcetc 
effet.Rfj^.  Illuccfcere  dicitur  quod  jam  tumdtHmn. 
incipiebat :  initium  enim  rei  veluti  mane 
ejus  dicitur  ,  ut  puerilis  xtas  apud  Ecdefia- 
ftem  matutino  tempori  comparatur. 

Huc  etiam  accerfatur  Luc.ij,j<;,j6. deLr e. 
mulieribus    quibufdam  ,  qux  interfuerunt  Verf.sj, 
huic  fepulcura:.  Quarum  dua:  prxcipuxi  $6. 
Matth&o  &  Marco  nominatim  exprimuntur,  ^ul,tr" 

1         L-     L  •         L    L-  n.  r         fepmlurx 

quibus  hic  honos  etiam  habituseft  ,  ut  (icut  ChnH,ti- 
ante  pafllonij  ,  &  poft  refurrectionis ,  fic  &  <jf,t 
fepulturx  teftes  effent.  Quod  fexum  illum 
valde  confirmare  poffit. 

Quo  autem  coniilio  hoc  fecerint  apparer, 
nempeut  jam  exclufa:  Sabbathi  appropin- 
quatione,  ne  corpus  Chrifti  ungerent,  lo- 
cum  ubi  poiitus  eft  ideo  obfervarent  ,  uc 
poftexaclo  Sabbachoad  illud  officiura  ob- 
eundum  recurrerent. 

Vbi  iterum  notanda  religio  Sabbathi. 

Quod  autem  de  comparandis  aromatis 

ante  inceptum  Sabbathum  fcribitur.ut  pri- 

ma  die  Sabbathi  feu  feptimanx  llla  in  prom- 

I  tu  habcrent ,  nec  tamen  Sabbathum  viola- 

icnt, 


EvANCELICA.  10S$> 

rent ,  illud  ad  fequentcm  hiftoriam  de  illa-  I  novam  anfam  dicendi  pra:bcatadverfus  Sab- 
rum  ad  fcpulchruin  rcditu  rcfcrvctur:  ut  I  bathiprophanos  contemtorcs. 

Matth.m/.  17. a  verf.  61.  ad  finem  Capitis. 

62  Pojlero  autem  die;  qui  ellposl  Parafieuen,  coacltfuntprimarii  Sacerdotes  & 
Tbarifti  ad  Ptlaium. 

63  Dkentes;  Domine ,  memtnimus  flanum  illum  dixiffe  quumadhuc  rireret; 
Tertio  posl  diefufitabor. 

64  lube  ergo  muntri  fepuL rum  ufque  in  diem  tertium  :  ne  qttatido  reuiant  difi i- 
pttliejusnofte,  & fureniur eum,  dicantqtte populo;  SufitatuseH  emortuis:  6"  crtt 
uUimuserror  pejor  priore. 

6s  Dixiteis  Pilattu;Habctiscufiodiam:  abite,  mttniteficutfitis. 

6 6  Jpft  autuin profecti  iiiunieruntfepulcrum,  obfgnato  Upide,  cttm  cttfiodia. 


Hojiitm 
Chrifli  ii- 
ligentia  &• 
f>otcnti,l 
Deiftpicn- 
ti.im  cr  •- 
mnipoten- 
tixm  iIIh- 
Jirimt. 


P  R  A  X  1  S. 

SVmma  ,  Iudaeorum  paritcr  iVGentilium 
ftudium  &:  conatus  Chnftum  in  fepul- 
chrodetinendi. 

Vbi  in  univerfum  notandum  cil ,  diligen- 
tiam  &  vafnticm  hoftiuin  Chrifti ,  cjus  fa- 
pientiam;eorum  vero  potentiam  &  vim  cjus 
incredibile  robur  &  vires  illuftrare  Pfal.y6, 
iz.SiIob.<;,ii.Sc  1  Cor.},is>.  Quod  iinguLa- 
rem  confolationemdabit  nobis ,  dummodp 
Chnfto  pertidem  adjungamur,  nonmodo 
impiorumapparatu  non  lx<ii ,  fed  glonolio- 
res  evadere?  Qup  igitur  illi  verfutiores  funt, 
tanto  nos  magis  Dei  fapientia:;  quo  diligen- 
tiores ,  tanto  magis  ejus  pro  nobis  follicitu- 
dini  ;  quo  potentiores ,  tantomagis  ejus  vi- 
ribus  confidere  debemus.  Sic  quod  nobis 
rnateriam  triftitix  &  abje&ionis  afFert,quod 
nos  pauci  fumus  ,  illi  numeroli ;  quod  nos 
imbecilli.  illi  robufti ;  quod  nos  apcrti ,  illi 
inlidioii  iintjiirem  recte  reputaremus,mate- 
riam  &  argumentumlxtitix  prxberet.Nam 
hic  mira  diligentia  apparet ,  quod  ipfo  Sab- 
batho  hoc  petierint;  quod  non  mittunt  ,  fcd 
ipii  Pilatum  adcunt:  Sapientia,  quod  tot  nu- 
meroeum  adeunt ,  ut  fua  veluti  autorita- 
te  Pilatum  rcnitentemfrangerent  ;  robur 
quodexcubiasurbis  &  prarlidia  penes  illos 
funt,&c.  Atquc,  ut  hoc  perpctuo  veruiu  eft, 
ficin  hoc  ncgotio.  Nam  Chriftircfurreiflio 
hoc  pacto  &  certior  &  teftatior  &  illuftrior 
erat.  Sic  fit  ut  Deus  per  alienum,  fuum  & 
propriumopus  cooficiat ;  ut  hoc  loco  Iu- 
dsorum  conatu  in  impedienda  refurrect,io- 
nc,  eandem  teftatamprocuravit ;  licut  illa 
diraCaiphxfententiadeextinguendoChri- 
fto,  vitam  attulit. 


C  Poftulacio  Iudxorum  dc  muniendo 
Partes)  advcrfus  Chrifti  refurre&ionem 
func,   \     fepulchro. 

L  Poftulationis  complementum. 
In/wcn  etiam  generatmi  notandttm  c(\  l"!/''°'"m 

r        tl-  ■     r     ,  foUiciluiio 

quam  iint  i(ti  lmjni  ludxorum  pnmores  pcr,,c,„, 
formidololi ,  &  quomodo  fua:  confcientisc 
carnificina  cxagitentur :  antequam  ad  mor- 
tem  eum  adegerant ,  putabant  lllo  inte- 
rcmto  nihil  illis  periculi  ab  eo  imminere. 
Nunc  vero  fublato  Chrifto  non  delinunt  in- 
quietisanimis  clTe  £/«i.  57, 14.IJ. /<>£.  if, 
10,21,3,2..  Vide  excmplum  Caini :  Genef. 
cap.4..  &  Hcrodis  poft  occifum  Ioannem. 
Matth.cap.i^.  ut  facilius  appareat  etiam  in 
hac  vita  potiorem  elTc  conditionem  lidelis 
quam  infidelis.  Nam  ii  improbi  non  effi- 
ciunt  quod  cupiunt ,  fomnus  abillisfugit: 
iin  efficiant  &  illis  fucccdat  quod  conantur, 
tamsn  pnore  fcrupo  expedito  ,  alius  ilico 
nafcitur.Hinc  etiam  liquet  falfum  elTe  quod 
jactatur,  mortuum  non  mordere. 

Tametli  anirai  inquietudine&  toto  hoc  Vetf6«. 
conatu  Sabbathumviolabant,  idque  fxdifli-  i'"m*r,i 
me  :  tamen  li  fineamus  quod  obtendunt,  il-  '"'l  ,"," 
los  errons  declinandi  caufa  hoc  fecille  ;  ne-  ,,,um  yit. 
mo  illos  jure  violati  Sabbathi  inlimulare  po-  lent. 
tcft  :  ut  hic  etiam  extcrnam  quandam  pieta- 
tis  larvam  rctinuetinc. 

Quoddicuntfe  meminifle  Chriftumhoc  Verf«j. 
dixiffe  ,  fequidem  morte  detrudipoffe ,  fed  lmf™  ™f 
tamen  non  hoc  modofueari.quod  tertiodie  " 

1       r  1        •  1         •     '  tinjx  re- 

excitandusforct;  quodquidcm  lplis  Chrifti  ctrltatii. 
vetbisobeamcaufam  proponunt.ut  Pilatum 
magis  afficerent :  Notandum  cft,  quam  funt 
impii  ad  malum  mcmores,  &  quam  firmiter 
animis  hominum  adhxreat ,  quod  Deoin- 
glonunj  &  iliifmetipfis  perniciofum  exiftit. 

Chriftus 


IOJO  H      A      R      M 

Chnftus  \\XC  non  nifi  difcipulis  communica- 

vit,  quod  lcgimus ,  nili  fortc  ex  co  hoc  col- 

legerint,  quod  Ma:t  h.n,4-o.dixit ;  auc  Iu- 

da»  illos  dc  hac  re  admonuilfct :   &  tamen 

ecce  quam  llli  mordicus  hoc  rctincnt  (uo 

malo  ,  quod  nc  unus  quidem  dilcipulorum 

Chrifti  luo  bono  &  conlolauone  recordan 

potuit,  imo  veroquod  ne  mtclligere  quidem 

poterant.  Marc.g,^i.  Primum  igitur  note- 

,  quomodo  natura  dcpravata  &.'  minime 

reformata  nobis  quod  malum  eft ,  tametii 

fernel  dictum.pemtus  memonx  inlidet,ut  il- 

lud  vcl  cum  maxime  velimus.pcllere  nequea- 

mus;  cum  nobis  centics  bene  difta  efduaut. 

D,m  ttl  Deinde  lllud  etiam  notandttm  bona  & 

fuanjtura  falutaria  fua  natura  a  nobis  adhuc  deprava- 

fthaai*     tis  facilius  ad  mortem  6c  exitium  a:ternum 

OT  percipi  &:  haunri ,  quamad  commodum-& 

fncipiuiit.    r .      r       ,  '  ,        .  .       - 

ulumcuideputantur,  ut  ex  hoc  loco  clant- 

lime  patet ,  &ex  communi  ufu.  Plerique 

eniminvcniuntur,  qui  plus  ad  fuam  ster- 

nam  condemnationem  norunt ,  quample- 

rique  intclligunt  aut  recordantur  ,  qui  ta- 

men  vitx  deihnatur  xterna;.  Quamobrem 

ut  nos  rcgeneratos  &  reformatos  compro- 

bemus.excutiamusnos,  quam  ad  bona  rc- 

tinenda  memoria  valeamus;  quam  item  ma- 

lorum  immemores  iimus  ,  &:c.  Neque  vero 

in  nuda  rerum  facrarum  recordatione  ac- 

quiefcamus,  quandoquidem  hoc&cimpro- 

b:s  reprobifque  contingit  quandoque.  Nara 

hoc  modo  fit  ut  non  taiitum  quod  lua  natu- 

ra  virus  eft,nobis  exitiale  iit,  fcd  etiam  quod 

fuanatura  Antidotus,eft  in  fortius  venenum 

nobis  convertatur.  Et  licut  priore  nos  ipfos 

indies  infirmiores  reddimus  &  magis  ad  pu- 

gnandum  inhab:les,(ic  porteriore  nos  adver- 

fus  nos  armamus  &  roboramus. 

fW  pnxi-       Quodplamtm  &:  Impofiorem  nominant, 

mummmt-  perinde  clt  ac  li  profiterentur  fe  libi  in  ani- 

"' 'uir^iit  murn  norl  P0"^  inducere  ,ut  illum  vel  Mef- 

dfnttur,'  iiimvellcfum  appellcnt ;  ita  L  ab  illo  ab- 

k  *d  /"»»;-  hotrere.  Sic  fratrcs  pra:  invidia  &  malcvo- 

mnmper-   lentia Iofephum  fuo  nomine  appellare  ne- 

vtnitmaU-  qUibant,  cum  dicutit;eccefimn:atorem:item, 

■vide  anfit  ttmicafilit  tui ,  non  dicunt.fratns 

nortri.Gwf/37,19,31.  SicSauI  prxmalitia 

Davidem  nec  fuo  ,  nec  atfinitatis ,    qua  libi 

conjunclus  erat  ,  nomine  appellarepotuit, 

fedper  contemtum  filmm  IfaU  :  1  Sam.  10, 

30.   ut  fciamus  mahtiam  ad  magnum  f.ifti- 

gium  crevilTe,  cum  fratrem  noftrum  de  no- 

mine  appellare  nequimus. 

Verf.64.         Hicpctunt  ut  muniatur  fepulchrum  ap- 

Pnmxic-  pofita  cuitodia  ,  quod  ut  facilius  obtineaut, 


0  N     I     A 

rationesafFerunt:/iW;»^OT,quod  non  neCefle.n»»  fiuer- 

fuerit  hocdiu  fien  ,  neilhs  hoc  prasfumptu  ^n-mptti- 

abnueret  :   alteram    ab  adjundto  penculo"5  du'bH' 
.  l         r       ratitmbta 

gravionquamante,  tumimpeno,  tumtc-  ly^ 

clelir,  li,&c.  fieri  enim  poile  ut  aut  manda- 

ta  difcipulis  dederit  de  fe  furtim  auferendo, 

aut  ipli  fua  fpontc  hoc  faCturilint. 

In  priore  ratione  notandttm ,  illa  verba,  £"j;7*« 

posi  tres  dies  refurrecturum  ,  non  ita  acci-  fffiu  >w- 

pienda,ac  fi  non  nifi  exactis  &  tranfmiCis  tri- k,rwn  Ter" 

bus  integris  diebuscxcitandus  eflet ,  quan-  '}?%??. 
,  1  °  1       1         ,■  ,-         .     *  •       dielufcita- 

doqmdem  hoc  loco  dicunt,ulque  ad  tertium  Dor> 

diem  hoc  faciendum  efle,  eo  iudicantes  ter- 

tiodie  excitandum. 

Dcinde  etiam  &  illud  notandum ,  quam  Emm  tt- 
vanus  &:  futilis  eorum  metus  extitit.  Nam  "'«  mttu. 
Chrifto  fuam  tertio  die  difcipulis  refurre- 
ctionem  prajdicente  ,  nili  lllud  eifedtum  de- 
diflet ,  eum  proculdubio  pro  impoftore  ha- 
bentesabipfo  dcfcciflent.  Deinde  tametfi 
corpus  ejusafportaflent.tamen  nili  teftimo- 
nia  refurrectioms  attuliflent,  quis  illis  fidem. 
adhibuiflet ,  prxfertim  idiotis  &:  obfcuris 
hominibus  ?  Habent  quidcm  impii  juftiffi- 
mam  timendi  caufam;  fcd  veris  timoris  cau- 
lis  lipe  prarteritis  iibi  vanas  aifmgunt  um- 
bras ,  impim  entm  fugit  nemtne  perjequente. 
Proverb.i'i,i. 

Quod  dicunt  pofteriorem  errorem  priori 
deteriorem  futurum  ,  id  quidem  refte  dixe- 
runt.iiquidem  error  fuiflet.Ex qtfo  difcamus 
ventatem  femcl  amplexati  eam  mordicus 
tenerc.  Vide  2.  Pet.  1, 10, 11, 11.  &:  Matth. 
11,45.  Vide&  qua;  alibi  de  hac  re  notata 
funt. 
Hactenus  depriori. 
tcftcrior  de  r  Pilati  autoritatem. 
complemen  J  Sacerdotum  &:  Pharifarorura 
to,  duo  habet")     cum  cuftodibus  opcram  &: 
membra,        v   executionem. 

Pilatus  fe  omnibus  Chrifti  cum  amicis  Vtri"«5. 
tum  inimicis  accommodans,  ut  grariam  un-  Stf^chn 

,•  ii-  -ii-     r  -  -  cnttsaia  Iu- 

dique  colligeret,  illis  luam  pctit:onem  an-  ,-'. 
nuit ,  eos  jubensut  accepta  commumurbis  m,ir,au. 

1  cuftodia  ipli  fepukhrum  quam  tutiiTinium  ^f/  thnfli 
I  rcddant ,  ad  eamque  rem  omnem  fuam  in  ea  rtfimiRit- 
I  re  peritiam  &  circumfpeclionera  coufer-  r.iifiilim. 
\  rent.  N4omento  non  caret  ad  amplificandam 
|  hdem  refurrectionis  ,  quod  Piiacus  hoc  libi 
lautfuis  Romauis  non  afluni.it  ;   ut  lcpul- 
|  chrum  mnniant ,   qui  Chrifti  officium  tan- 

quam  rem  nihili  ludificabantur  potius  &af- 
pernabanturquam  pcrfcquebantur ;  fed  Iu- 
dzorum  principibus ,  quorum  vel  maxime 
intererat,  ut  Chnftus  quem  ad  mortem  per- 

fecuti 


Eyanciii 


1091 


fecuti  effent ,  vanus  in  hac  parte  deprehen- 

dcretur. 
VexC.d.        Quodautem  ipfi  hanc  rem  procurabant, 
DiligmtU  nccaliis  hanc  remcredere  voluerunt  ;  quod 
inrtbtufx.  etiam  cuft0dia  non  contenti ,  fcpulchrum 
l~"<u''~    k's  ^S1"15  Cut  DmuI.  6.)  obiignarunt ,  nc 


quid  i  cuftodibus  pccunia  Corruptis  tcnta- 
rctur;  id  iicut  ad  refurrc&ioncin  illuftran- 
dam  cxiraiumeft,  ita  nos  doccat  quam&: 
diligentiam  &  circumfpedtionem  ad  res  fa- 
cras  promovendas  &  ad  fugandos  crrorcs 
adhibcrc  dcbcamus. 


M  A  t  t  H.  18.  averf  1.  ad  S. 

EXtremo  autcm  Sabbatho ,  qiiumluccferetinprimtim  diem  hebdomadis,  venit 
Maria  Magdalene  &  altera  illa  Marta  tttjpectarentfepulcrum. 

2  Et  ecce,  tcrr&iiotusfaclus  esl  magnus.  Angelus  eritm  Domirit  quum  defcendif- 
fete  ccclo,  acceftt,  &  avolritfixum  ab  oJ}w,fedebatquefuper  illud. 

3  Erat  autem  vifus  ejus  utfulgur,  &  reftiiiiei.ttim  ejus  albumftcut  riix. 

4  Cnjiodes  autem  perculfifunt  prs,  tpftus timore,  &facltfunt  \icut  mortui. 

5  Rejpondens  atttem  Angelus  dixitmulieribtisj  Vos  vero  ne  timete ,  fcio  enim  ros 
JESVM  crtu  ifixum  quarere. 

6  Nonesi  bic:  refurrexit  cnim  prottt  dixit.  Adcfte ,  videte  locttm  tibi  jacebat 
Domtiius. 

7  Et  cito  profecli  dicite  difcipulis  ejus  eumrefurrexiffe  a  mortuis.  Etecce  prait 
yobis  in  GaltUam  :  illtc  eum  videbitis :  ecce  dixi  vobis. 

M  A  R.  C.  16.  averf.i.  attt. 

ETexaBo  intercedente  Sabbatho  Maria  Magdalene  &MariaIacobi  rnater  & 
Salome  emerant  arontata,  ttt  reritentes  ungercnteum. 

2  Ef  valde  mane ,  primo  dte  hebdomadis ,  veritunt ad  monumentum ,  exortofole. 

3  Dicebantque  interfefe,  quis  avolret  nobisfaxum  ab  oftto  monumenti  ? 

4  IntuitA  vero  conjpiciunt faxum  ejfe  arolutum :  nam  erat  magnum  valde. 

5  Ingrcjftigitiir  tnmonumentum ,  yideruntjurenem  fedeniem  ad  dexteram, 
Amiclumftola  candida :  &  exparerunt. 

6  Ipfe  verodtxit;  Ne  exparefcite  :  IESVMqutritis  Naz.arenum  illum  qui 
fuit  cructfxus ,  ftifcitattts  esi,  non  es~l  bic :  ecce  locus  ubipofuerant  eum. 

7  Sedabite,  dtcite  difcipulis  ejus&Petro,  ipfum  piirevobis  in  GaliUam: 
illic  eum  vidcbitis,  prout  dixit  vobis. 

L  v  c.  cap.  14.  a  verf.  1.  adp. 

PRimo  autem  die  hebdomadis ,  profundo  diluculo  i  verunt  ad  monumentum,feren- 
tes  q<AA  paravcrant  aromata :  &  nonnulU  cum  ipfis. 

2  Inveiierunt autemfaxum  avolw.um a  monttmento. 

3  Etinyejfe  non  inxenerunt  corpus  Dommi  IESV. 

4  Etfattum  esi  ut  diim  in  ea  re  h&fttarent,  tttm  ecce,  duo  viri  fuperrenerint  eist 
induti  vcftibusfulguranttbus : 

5  Quttm  autem  cxparefatis.  inclinarentfaciem  in  terram,dixerttnt  eis;  Quid  in- 
ter  mortuos  qiuritis  euni  qui  vivit  ? 

6  Non  esl  hic ,  fedfufcttatm  esl  ;  mcmentote  ut  loquutttsfu  vobis  quum  adhuc  irt 
G.dtUa  cffet, 

Yyyyyy  j  d\* 


Tartes 
funt, 


Matth. 

Vcrf  >  ■ 

Marc. 

Verfr. 

Lvc. 

Verf.r- 

Famtna- 

rum  in  tb 

fervando 

S.ibi.lilo 
IW.X 


I0?6  Harmonia 

7  Dic ens;  Ojwitet  Tilium  bominis  tradi  in  manus  bominum  feccatotum  &  cruci- 
ftgi :  &  dic  tertio  rcfurgcre. 

S  Recordat&funt  igttur  verbomm  illius. 

I  o  H.  cap.  io.  verf.  i. 

PRimovero  die  bcbdomadis  Maria  Magdalene  venit  mane ,  qttumadhuc  tenek<£ 
ejfent,  ad  monumentum  :  cernitqtte  lapidem  illum  fublatum  a  monumento. 

'  eft  quafi  prima  lux  diei.  Sicut   enim  pri- 
T  R  A  X  1  S.  ma  juce  jle;  jjjgs  artificialis  inchoatur  :  lic 

SVmma ,  Conftematis  metu  cum  cuftodi-  j  etiam  vefpere  dies  naturalis  illucefcit  vel  in- 
bus  inipiis  tum  piis  fceminis  ex  Angelo-  j  choatur. 
rumChriftirefurrectionemprocurautium&  |      Hocfiquis  excipiat  fcrupulolius  &  fu-  Minimefu- 
teftificanrium  afpeclu  ;  foeminx  ab  eifdem  perftitiofius  factumeffc  ,  is  intelligat  Spiri-  perjhtu/k. 
Ancelis  fimul  Screcreantur  ,  &  de  refurre- ,tum  Sanftum  avuALuc.i-,j6.  earumcau- 

fam  advcrfus  hanc  calumniamafferere:  dum 
dicit  hoc  illas  ex  mandato  feciffe. 

Ex quo  quanta  fit  Sabbathi  religio,  notan- vliSalba- 
dum  venit.qux  non  patitur  ut  vel  Chnftum  tbireligu 
Sabbatho  ungant ,  aut  ver o  etiam  aromata 
quibus  eum  condirent ,  Sabbatho  coemant. 
Nondifftmile  eft  quod  vetatur  Exod.$i,i$. 
&  55, x.  ne  in  opcre  tabernactih  Sabbatho 
occuparentur. 

Ex  quod  facile  colligitur ,  quam  propha-  Aneflrb 
ni  noftri  fxculi  homines  funt,  qui  Sabbatho  fp1""" 
carnes  &  alia  efculenta  vendunt  &  emunt,  "e&h&'f'~ 
quar  tamenante  paran  &  potuerant  &'  de- 
buerant.Hicquid  refpondeant  ttt  fe  hacnota 
eximant.Equidemdicentfepecuniamprofe- 
ftis  diebus  non  accepiffe,  qua  viclum  emant. 
Sed  C^Cc  hic  liftant  coramDei  tnbunali  &  ejus 
ignitis  &  flammantibus  oculis  qtti  omnia 
pervidet  Sic  &  venditores  fefe  excutiant,  fi 
nonplus  fumqueftum  intueantur  quamil- 
Iorum  commodum  qui  emunt.  Atqueutu- 
terque  hac  ex  partc  innocens  fit ,  tamen  qui 
officinas  fuas  Sabbatho  aperittnt,inexcufabi- 
lesfunt,  ut  qui  fpeciem  quandamcontem- 
ptus  Sabbathi  palamoftentare  videntttr:quo- 
circa  morte  multandi  effent  ,  fi  cum  illis  ex 
merito  ageretur  ,  ut  cum  eo  qui  ligna  Sab- 
batho  colligebat.  Niim.ij,-^,--.  Atque  ut 
hi  formidabilem  in  modum  a  Deo  punien- 
tur,  lic  cum  primis  magiftratus,  qui  ifta  non 
coercet ,  ut  fecit  pius  ille  Nchemias  Nehem. 
\~.cap.  16,17,19,10. 

Earum  etiam  pietas  commendaturamoie 
in  Chriftum, 

quiar-  f  Liberalitate&  fumptu. 
guitttr^  Diligentia  eum  tam  mane  quxren- 
earum  ^   di. 

Hoc  etiam  exemplo  docemur  amorem  Earwutem 
quod  initittm1  noftrum  ,  quo  Chriftum  complecti  prx  nos  fxminanm 

ferimus, 


tur  Angeli 
gefta, 


ctionis  fide  edocentur 

Generalis  doclrina  eft  dc  certitudine  re- 
furredtionis  ab  Angelis  &  homintbus  teftata 
abundantiffime. 

f  Vifio  Angeli  unius ,    qui  Chrifti 
refurrefttonem  iimul  &  procura- 
bat,  6V:  teftificabattir- 
Vifio  Angelorumduorum  ,  qtti  fi- 
|    dem  refurrectionis  Chnftiporro 
^.    contirmabant. 
In  priorif  Communiter  ab  impiiscufto- 
Conlideran-J     dibus  &  piis  fceminis  per- 
"\     cepta. 

V.  Specialiter  a  fceminis. 
Foeminx.qux  teftes  refurrectionis  ptima- 
rixcitantur  ,  funt  Maria  Magdalene,  Maria 
Iacobi  Alphei  filii  mater  &  Maria  Salomx, 
qux  fuit  mater  filiorum  Zebcdxi.  Matth. 
&  Marc.  &  Ioanna  uxor,  ut  videtur,  procu- 
ratoris  Herodis  Luc.14.  His  etiamfefead- 
junxerunt  ahxfccminx  qux  dc  nomine  non 
appellantur  ,  qux  partim  cx  Galilxa  cum 
Chrifto,  partim  aliunde  Hierofolyma  vene- 
rant,ut  colligitur  exL:tc.i},--.$i  i^.verf.i. 
Harumautemfceminarum  pietas  dttpliciter 
comendatur.Et  primo  quide  a  religiofaSab- 
bathi  obfervatione  qux  indicatur  duobus 
argumentis,fcilicet,quod  aliquam  parte  aro- 
matum  ante  Sabbithum  cepttt  inchoatum- 
quc  coemerant ,  quibus  Chriftum  exaclo  oc 
traufmiffo  Sabbatho  ungere  defignarant. 
Luc.  13, 55.  reliquam  ,  qttamSabbatho  ex- 
clufx  comparare  nequibant ,  eoufque  re- 
fervabant  ,  quoid  Sabbathum  penitus  ab- 
folutumforet.  Marc.cap.16,1.  Quod  idcm 
i  Matth.  indicatur ,  cum  dicat  vefperi, 
&c.  perinde  enim  eft  ac  fi  diceret  hoc  ii.- 
clum  fuiffe  vefpera  qux  incipit  &  inchoat 
prinjum  diem  feptimanx 


E      V      A      N      G 

liltrjlit.it  ferimus,  facTtis  exprimerc.  cum  unguenJo  in 
tmntm  fuis  pauperibus,  prxfertim  Miniftris ;  atque 
erg*  Clm-  ac(co  eos  exquirendo  &  diligenter  de  cis  &: 
/  umfMtu  corum  jn0pla  pcrcunftando.  Sed  qui  nc  pa- 
expnmenj.  . ,    r      f.  ■    r\    -n.      i 

ncmquidcm  elurienti  Chrilto  damus  ,  aut 

fitienti  potum ,  quomodo  ungucntum  &: 


E     L     I      C      A.  IOpJ 

furrexiiTe.   Nam  vidctur  ideo  Euangcli(ta"y»•,'"'',»- 
hanc  de  fccminarum  egreflu  hiftoriam  prx-  ""  c^'"ft'- 
fixifle  narrationi  de  rcfurrectione  Cliriiti,uc 
indicarct  illam  interea  tcmporis  accidiflc, 
dumfceminx  itcr  ad  fepulchrum  faccrcnt. 
Alioqui  vcrofimilc  eft  eum  nunquam  vo- 


aromata  ad  eum  ornandum&ad  cjusam-  luiile  hanc  de  fccminishittoriam  interpoli 
plitudincmcclebrandamadhibcbimus  ?  un-  tionehiftorix  de  refurreclione  abrumperc 
gere  enimChriftum  non  fuit  necclTitatisauc  &  veluti  interfccare.  lilud  ccrte  extra  o- 
indigentix  ,  fed  munificentix  &  lingularis  mnem  controverfiam  eft  intcr  mediam  no- 
honons.Vt  ergo  noltrum  in  Chriitumamo-  i  ctem,  undc  diesarnficialisinchoatuseft ,  flr 
rem  teftemur,  non  nobisfatis  fuerit  Chrifto  exortum  folis  hoc  factum  efle.  Qupd  qui- 
neceflaria  fubminiftrarc  ,  fcd  etiam  illi  non  dem  eo  faclum  cft  ne  aut  nimium  accclera- 
deefle  in  his  qux  ad  ejus  decus  &  dignitatem  ta  refurrectione  ,  non  fatis  conftaret  de  ve- 
&  fplendorem  fpectant:  maximc  cum  in  nos  ritatc  mortis  Chrifti;  aut  nimis  fera,  non  d- 
Dcus  non  tantum  liberalis  fed  munificus  fue-  j  tis  honori  &  glorix  Chrifti,  &  fuorum,  qui 
ritjnec  nobis  tantum  illa  qux  neccflaria  funt ;  in  angoribus  jam  verfabantur ,  confolationi 
fuppeditavit  ,  fcd  porro  qux  ad  dccus  fpe-  profpiceretur.  Quoetiam  accedit  quodifti 


Masc 
Verf.i. 

IOM. 

Verf.i. 


bitur 

argu- 

mentis 

cofen- 

taneis, 


c"tanc,fuggerit.  In  quo  etiam  illud  notandttm 

eft,  noncire  prxftolandum  aut  cxfpectan- 

dum,donec  hxc  a  nobis  petantur  &  cmendi- 

centur,  fedprxvenienda  &  anticipanda  vota 

pauperum  &  miniftrorum. 

Vli  edrum      Huc  accedit  fingularis  fervor,qui  illas  ita 

^elmobji*-  abnpuerat  ut  lllis  prorfus  lapidisrevolvcndi 

culorum      cura  ^,  fecojjjtjo  exciderit.  Hominibus  in  I 

cultuDei  tepidismulta  vana&  inaniaobfta-  |  defcri- 
cula  occurrunt ,  qux  ab  officio  dcpellant; 
fcihcct  leonem  aut  urfum  in  media  platca 
efle.  Contra  vero  fcrvor  Si  zelus  in  rcligio- 
ne  hominibus  potius  oblivionem  quandam 
difFicultatum  inducit,  &  eos  prxtergrcdi 
obftacula  facit ,  qux  hum.tnitus  eos  ab  in- 
cepto  deterreant:  ut  vcrx  pietatis  fucrit  po- 
tius  juftaobftaculaprxtenre,quam  fibi  vana 
&  inaniapericulaaccerferc. 

Iam  tempus  etiam  notatur  quo  egreflx 

funt  ai  monumentum  ,  valde  mane ,  Marc. 

16,1.  Ioan  10,1.  cttm  adhttc  tenebrs.  ejfent. 

j.  Cui  quanquam  repugnaro  videtur ,  quod  eft 

Uzentia.i     apud  Marcttm  ,  exoriente  fole  hoc  factum 

circumjljn-  efle ,  tamen  facile  conciliantur  hxc  :  quia 

tuttmfi-   fien  potuerat  ut  egrcdientibus  illisantefo- 

rumjtuti-  lem  exorientem,  ad  monumentum  tum  dc- 

mumvenirent,  cum  folexortus  eflet ,  aut 

quod  fol  nondum  exortus  eflet ,  fed  exorie- 

tur  tantum  ,  &  quofdam  radios  (ut  fit  ma- 

gno  mane)  prxmitteret  ,  quibus  tenebrx 

non  erant  penitus  difpulfx.  Cum  prxtcrca 

conceflum  elTct ,  ut  Sabbathoduo  milliaria 

conficere  potuerint,  verofimilc  eft,  illas  an- 

tequam  Sabbathi  nox  penitus  exafta  cfll-t, 

fe  in  viam  dedifle. 

Vbinotj-         Exquoetiam  probabili  ratione  colligi- 

tm  temfm  tut  Chriftum  circiter  hoc  dici  tcmpus  re- 


o-  C  Faciei  co- 
s.  )    rufcantis. 

Ia-1  Ve 

n't'  L   vc 


Chrifti  refurrectio  fubmatura  Dci  promif- 
lionide  Chriftoa  corruptione  &  putredine 
confervando  inferviit. 

Angelus  qui  Chrifto  in  fua excitatione  Matth. 
inferviit,  VerCi.j. 

f  fSubje&occelo,  undc 

I  Quo-    J    defcendit, 
dam     J  Ad-  rTci- 
modo:  I  iuu-  I  rx 
mo- 
tus. 
.  Ha-  1  Veftm  ni- 
^bit'  L  vearum. 
fLapidem  fe- 
I    pulchri  de- 
Abfolute,  fcilicet  j  volvit. 

j  Supcrlapide 
I    devolutum 
C  (.  confedit. 

Angeli  Dei  miniftri  affiduo  quidem  ce-  ^imtUrmn 
lorum  afcenfu  &  defcenfu  occupantur  ,  &  jpjuritio- 
Chriftoejufque  eleftis  adminiftrant  loan.i,  tttsfmtt 
fr.Sedcum  fpiricus  fint  &  fpirituales  fub- 
ftantix  .1  nobis  non  vifuntur;  verum  enim- 
vero  cum  Deus  operxpretium  aliquod  & 
maximi  momenti  rem  edit,  tum  demum  il- 
Iis  certam  hominis  formam  attribuit  ,  cujus 
intuitu  homines  ad  majorem  follicitudinem 
cxcitentur ,  &  ejus  rei  animadverfionem, 
qtiam  patefacict.Sic  in  conceptu  &  nativitatc 
Chriftt  fattum  eft.  Sicin  promiflo  Danicli 
£i£to.  Sic  Reges  fuos  habent  fatellites  aut 
curfores,  quos  mittant  ad  communia  &  pcr- 
vulgata  obeunda,  ordinarios.  Cum  vcro  ali- 


effeftis, 


quid  infigne  &  commemorandum  aggre- 


diuntur  ,   fuoslcgatos  aut  fccialcs  mittunt; 
quos  magno  apparatu  fplendoris  &  comita- 
Y  y  y  y  yy  2.  tus 


Hcc  hco 
etiam  ob- 

fernUu. 


IO54  H     A      R.      M 

tus  exomant,ut  omnium  animos  ad  rei,qux 
agitur  ,  amplitudinem  expeigefaciant.  Ma- 
xuiu  igitur  parte  Angeli  ,  tanquam  operx 
fubterranex,  occultefua  muma  m  mundi 
adminiftratione  perficiunt ,  fed  aliquando 
etiam  fit  ut  eorum  jctiones  &  opera  ,  fem- 
per  in  fe  illultria ,  fplendore  fpcttabili  dcco- 
rentur. 

Hocautemut  ad  gloriofam  Chrifti  re 


lorumqut 
potcntia. 


tudine  aut  modeftia  ,  &C.  alienum  eft,  id  de- 
miiiii  iubruit. 

Hinc  ctiam  colligitur ,  nullum  tantum  Cujufprt- 
obftaculum  aut  dirricultatem  objici  polle /><•£«««>« 
Euangelii  curriculo  ,  quod  Dcus  non  lit  lu-  mh'1  ^fi*- 
peraturus :  potius  enim  tcrram  concutien-"^4     " 
dam  &  carlos  exagitandos ,  quam  ut  Euan- 
gelio  fua  piopagatio  non  conftcc.  Ccelum 
&  terram  periturum  citius,  quani  ut  verbi 


furrectionem  refertur ,  iic  etiam  ad  noftri  divmi  punctum  excidat.  Sienimuno  dun- 
experrectiouem  pettinere  docet  particula  taxat  Angeloterram  tremefacit ,  &c.  quid 
jla.qux  attentionem  fummam  poftulac,non  t  tot  myriadibus  effccturus  lir  facile  percipi 
minorem  quam  li  hanc  vilionem  ipli  ipe-  poflic  Quodhominumnoftrorum  ignaviam 
iftjfTemus.Crucis  lgiturfcandalum  aliquan- '  &  animi  abjectioneni  meritoreformet ,  qui 
tulum  hononficaChrifti    fepultura  depul-  ,  li  magna  impedimenta  cernant  objtcta  Eu- 


fumiplius  refurrcetione  illuftri  penitus  pro- 
fiVatur.  Sed  hoc  quicquid  cft  mclius  par- 
tium  enucl;atione  patebit. 

Ec  primum  quidem  occurrit  terrx  motus 
&  concuffio,qux  veluti  adjunctum  aut  efFe- 
ftus  Angeli  notatur  lapidem  devolventis  & 
fuper  lapidem  coalidentis ,  quali  tanta  eflet 
molitio  Angeii  in  devolutione  lapidis    & 


nngeln  Iibero  curfui,  ftatim  tauquam  rc  de- 
plorata  omne  conandi  ftudium  deponunt, 
nec  quidquam  in  Euangelio  cfFcctum  in  libi 
polliceri  poffunt ,  cujus  perficicndi  humana 
media  non  piofpiciant;parum  memores  ejus 
quod  femel  Zachatias  de  toto  Chrifti  regno 
pronunciavit ,  ncquein  exercitu  aut  inviri- 
but.fed  Spiritumco,  Zach.^,6.  Quo  decla- 


tanta  virium  exertio,  ut  terram  concuflerit,  i  rant  fe  nihil  videre  fidei  oculo  ,   fedcarnis 


tantaque  efTet  Angeli  potentia  &  vittus ,  ut 
Anoelo  terrx  fuperpolito  Iapide  iniidente, 
ilico  terra  contremefacta  lit ;  iicut  enim  ro- 
bnftus  injecta  manu  in  haftam ,  non  illam 
partem  duntaxat  agitat  quam  manu  pre- 
hendit,  fed  cocam  haftam;&  quemadmodum 
magnx  molis  vir  &  grandis  ftaturx  uni  par- 


tantum  oculolingula  mcuences  deillisfen- 
tentiam  ferre. 

A  fubjeifto  loci,  undedefcenderac,  defcri --*»£<•'<«■ 
bitur,  uc  incelligacur  eum  ex  electis  Angelis  q*"** !ce' 
fuiffe  ,  ucpocequi  non  venerac  ex  acre,  fed  'l"'l"" 
ex  coelo ,  unde  reprobi  Angeli  expulli  funt, 
dque  ad  fidem  refurrectioms :  quia  Sacan  fe 


ti  fcamni  inlidens  totum  fcamnum  commo-    fxpius  in  Angelum  lucis  transformat  ut  hoc 


vet,  lic  iflhic  Angelus  uni  parciculx  celluris 
inlidens,  reliquam  undique  conculTic.  Sic 
eciam  Angelis  in  monce  Sinai  conliftenti- 
bus,  montes  &  colles  tremefacti  funt  &  in- 
ftar  arictum  &  agnorum  fubliliebant.  Vide 

2  i{<£.19,55. 

Hinc  docemur  Deum  Euangelii  prxco- 
nio  eam  mutationeni  inducere    ut  veluti 


Wuiido 
rnutatio- 
ncm  Eu.tn- 

vtliumm-  nova&loco  luo  moca  cerra  videatur,  ut 


modo  imponat  rominibus. 

Deinde  Angelus  fVulcu  ,  qui  corufcabat. 

defcribitur  cx  ad- ^  Veftibus,quxalbedine 

juncto  fpIe"dore  in  l^   cum  nive  certabant. 

Hiuc  gloria  &  majeftas  Dei  elucet ,  quijj/iTTK. 

unum  duntaxat  Angeium  tanto  decore  &Veifs. 

ornatu  inftruit.Vnde  facile  intelligitur  quam  £*  ■/*»£»'* 

incomparabilis  majeftatis  ipfe  lit.  Xam  ex  """"  D" 
r  /  1      j  r      1      j    m.t;rta>  c 

(ervorum  iplendore  apparatuque  tacile  de     .^^, 


ducit.        Scriptor  ad  Hebrxos  cxp.iz.  locum  Aggxi    herorum  magnificentia  conjicimus.   Et  13-  „,:„,* 


exponit.Multi  Euangelium  accufant  quod 
omniainnovat  &  veiuti  coeium  terrxmif- 
ceat ,  quo  etiam  nomine  homines  ab  illo 
abhorrent.  Nam  non  tantum  in  religione 
fuperftitionem  penitus  evertit,  led  Reipubl. 
quatenus  illx  a  modcratis  &  placidis  guber- 
naculis ,  aut  ab  hnmanitate  aut  a  Chriftiana 
profefTionerecedunt,  corrigit  &  ad  modera- 
tioncm&  mediocriratem  revocat.  Rerum- 
publicarum  autem  formas  legitimas  aut  le- 
ges  honeftas  &  utiles  non  folum  non  refcin- 
dit:fed  ii  quid  vcl  ab  humanitate  aut  a  Chri- 
ftiani  hominis  gravitace  ,  xquitate,  manfue- 


mul  illud  liquidum  evadit ,  quales  nos  futuri  afparent. 
iimus,  qui  referente  Chrifto  in  refurrectio- 
ne  Angclis  pares  futurifumus,  Alatth.iz, 
30.  Quod  nos  exfufcitet,  ad  hujus  feculi 
fplendorem  contemnendum  ,  qui  cum  ifto 
compoiitus  idem  eft ,  ac  li  perfonatum  Re- 
gem  cum  vero  conferamus ,  adverumqui 
fucurus  eft  confectandum. 

Hinc  etiam  notatur  veritas,  cum  refurre-Cori>»W/ir 
ctionis,  tum  corporis  Chnfti ,  quod  rioanHi"fi"r'""- 
devoluto  I.ipide  exivcnt  &  quidemnon  a  le,  J 

led  ab  Angelo.cum  ipfe  tamen  lapidem  fub- 
ruovere  potuiflet ;  advetfus  fp:ritus  fanati- 

COS; 


EvAKCELlCA.  iojy 

cos,  qui  multa  fomniant  de  Chrifti  corpore  cjucbatur.fi.-d  poft  lapfum  ad  voccm  evocao- 

"  tis  pra;  mctu  fe  abdidit.  Ncc  lmruni  (i  im- 
pu  ad  Angclorum  afpectum  cohorrcfcanr, 
cum  etiam  ianctitatcm  hominum  utut  pec- 
cati  contagione  implicitoium  revcrcn  co- 


jam  immorrali  &  fpiritualifatto  ,  ac  li  cif- 
dcmdimenfionibus  quibus  ante  nonconti- 
nerctur.  Quo  fa&o  videtur  vclle  Spiritus 
Sanctus  hujulmodi  figracntis  occurrcrc.Ma 


ximcli  illud  reputcmus  ,  quod  ab  Euange-  gantur  ;  &  noftrummet  ipforum.cum  inco- 
liftafaclum  cffe  narratur,  cjui  docct  tem- !  rum  confuctudinc  vcrfamur.quorumfancli- 
porc    refurredionis   fandlorum   ilpulchra;  taseminct ,  fuppudct.  Quid  igiturillis  tum 


fpontc  fua  dilfiffa  5:  aperta  fuiiTc  ;  cum  ta- 

mcn  oftium  &  rcpagula  fcpulchri  Chrifti  ab 

Angelo  referara  cllc  teftctur.  Et  quidem  de 

yiiione  hadrenus. 

Sequitur  apparitionis  cffeclus,  qui  cum 

duplex  llt  ;  hicquidemerga  fceminas  pias, 
.    ifte  vero  erga  rcprobos  cuftodes.  De  erlcdlu 

erga  cuftodes  primum  agendum  erit. 
Terror  hic  f  Contactu  in  terra:  motu. 

cuftodii  di-  j 

citur   in-      ^  Afpcftu  fpledoris  <  Vultus. 

genituspar-  J  *\  Veftium. 

tim  ex  ^ 

Verf.4.  Hinc  difcimm  quam  ludicri  funt  omncs 

Hominum  hominum  adverfus  Dcum  &  Chnftumco- 
adrtrf*      natus    nUlllT1  irridenda  &  afperoanda  poten- 

Dtumnri-  1  j  iV  o 

ticinain*  tu  '  Sul  urD  levimomcnto  diliipantur  & 
franguntur  penitus,qui  vel  prxfcntia  Ange- 
liconfternantur  &  afpeclu  pro  mortuis  ja- 
cent,  qui,  ut  eft  in  ?fdmo  76,  5.  maruafuM 
non  tnvniunt ,  qutbttt  arma  e  maritbut  exct- 
dttnt,\ix.  illa  cxtorquere  non  lit  neceffe.quo- 
rumgeouainvicem  colliduntur  ,  &  quibus 


het ,  cura  plenooocre  peccatorumluoiuni 
onufti ,  &  mdubitata  pcrfualionc  propna: 
condemnitionis  conftncti  Chnftum  ipfum 
Angelorum  Dominumintucbuntur. 

Denicjue  ut  nulla  potcntia  vigilix    nmyeritm 
coolilium  contra  Chnfti  rcfurrciftionem  ef-  "mdemvi- 
ficerc  poterant,  quo  minus  Chriftus  prxfti-  a"x' 
tuto  temporc  refurgat  :lic  oec  veritatcm  ut- 
cumque  opprciram  taoquam  vafto  lapide, 
aut  cxcubns  alfervatam  oe  exfurgat  ,  aut 
clauftns  oblignatam  ,  lmpedire  aut  remora- 
ri  quis  poffi: ,  quo  minus  tandemcxfurgat 
&  prarvaleat ,  etiani  invitis  omnibus  hoan- 
nibus. 

Sequitur  efrectus  alius  hujus  vilionis  in  Verfs. 
piis  fcerainis  ,  qui  quidem  m  quibufdam  fu-  Ftmin*- 
periori  effectui  limilis.in  aliis  perquamdiffi-r"™/'i';e 

r  -n-        *,  ■    x     -•         n         cuftotilint 

milisexiltir.  Nam  utnque  &  impu  cufto-  flltitlllj,% 
des  &  pia:  fceminx  tcrrxmotumfentiunt, 
c\:  Angcli  fulgorcm  vident ;  utriquetiment: 
lcd  difcrimen  eft ,  quod  foeminx  nequc  tan- 
tum  confternuntur.quantum  cuftodes;  &  ab 
Angelocontirmantur  adverfus  timoremil- 


pallor  &  mors  invultucft.  Quid  facerent, '  lis  ex  hoc  Angeli  defcenfu  injeftum.  Ex 
li  illos  Angelus  allocutu^  effet  illa  voce  qua  :  quorum  priore  obfervandttm ,  foeminas  na- 
poteft.licut  Leo  rugiensr  Quid  li  lllos  per-  turaformidolofas  &  tremulas  minus  terreri 
culTifTet  ,  ut  aliquando  fccit  ?  Quid  ,  quod  cuitodibus  ,  qui  cum  fexu  mafculo,  tum  ve- 
Balthafarem  cum  principibus  trcmefccit  ro  profellione  mihtari  animofiores  effe  de- 
manus  tantum  in  parietefcnbentis  intuitui?  bueraot.  Hic  igitur  fitquod  a  Prophetadt- 
Quidigitut  lftos  tyranoos  metuamus ,  quo-  citur,  ut  fortcs  bellatoresinftar  muliercula- 
rummaxima:  copix&  potentia  fumma  tan- '  rum  trepident ,  mulieres  vcro  pro  virisfe 
tulo  momcnto  funduntur  ?  Hic  igitur  ut  gerant.  Ex  qtto  illud  liquet ,  impios ,  quibus 
confolationisargumentumhabemus ,  quod  uihil  audacius  eft  ,  &  qui  fua  animolitate 
Deum  habemus  ,  cujus  fatjlhtium  tantum  quidvis  fereaggrcdiuntur,qui  cumipfodia- 
eft  ,  lic  &  timoris  neillum  irritemus ,  qui  bolo  manum  conferere  profiteri  non  dubi- 
iftiufmodi  potentum  copiis  inftruftus  pro-^tabant.quique  adeo  in  Deum  ipfumfuis  vi- 
dit ,  de  quo  re<fr.e  dici  poteft  quodblafphc-  ribusfieti  i.ifurgunt,  animis  tamen  abjectif- 
mus  Rabface  dixit  Efa-tt  3<f,  8,9.  Q110  per-  :  iimis  cffe  li  vcl  uno  Dei  digitulo  fenantur, 
tinet  etiam  quod  fuper  lapidem  confeditcum  pii  qui  natura  &  educatione  timicfi 
quafiludibno  h.ibens  omnia  arma  qux  ad  jfunt,  impcrternticonflftant.  Quod  quidein 


fepulchri  cuftodiam  compararant 
turhemi-  Hic  expendatur  caufa  cur  nonfcrant  ho- 
nei,frx-  mines afpcdtum  Angelorum,  maximeimpii; 
feitim  tm-  nempe  quodtenebra:  cumllnt  S:  vcluti  pcc- 
p" >*"&"•  cat;  nox  iacenl  fanclitatis  Angelorum ,  ne- 
rumconjpe-  .    -  v  ■  1 

Bumnm    "ll:r)  Dei,  terre  oequeant:ohm  cmm  ante  n- 
jtrMt.       pfuin  Adam  cum  Deo  linc  teitote  collc- 


tametli  in  hujufmodi  viiionibus  ,  qua:  rarx 
funt,  non  perfpiciatur ;  tameu  in  morbis 
quosinique  &  impatienter  fcrunt  ;  maxime 
autem  in  morte  ,  quam  a  Deo  immiffam 
horrefcunt ,  dignofcitur.  Videas  enim  qui 
acccptogravi  vulnere  aut  morte  certa  ob- 
jscTta  non  commoventur,  qui  tamen,  &c. 

Yyyyyy  5  Quod 


Ou^  ttmtn 

titnent, 

quamvii 


Sulab.An 
gelo  confo- 
Utianem 

ttccipwnt. 


Cu)u*  con. 

/alationit 

tatio. 


109«  H      A      R      M 

Quod  vero  fceminx  pix  timent ,  caufam 
vide  iu  annotatis  Luc.i,  verf.it-  &  ahbi. 
qux  caufa  etiam  eft  cur  mipii  piorurn  con- 
fortia  refugiunt  ,  imo  vero  cur  pii  ipfi  alio- 
rum  piorum  qui  plus  pietate  profeceruut 
confuetudinc  pudefiunt.  Quod  fi  pii  Ange- 
liafpeftumtimcnt,  quid  icupii  facient  >  li 
creaturx  afpeftum  horrefcunt ,  quomodo 
horrefcent  creatoris?  Interim  vero  hoc  uti- 
lcfceminis  fuit ,  ut  excufla  vanafiduciaad 
nuncium  reverenter  accipiendum  compa- 
rarentur. 

Aliud  difcrimen  eft  quod  fceminx  vo- 
cem  Angeli  vereantur.  Kam  tametll  An- 
oelus  hoc  loco  cuftodes  non  alloquitur  ,  ta- 
mencum  alibi  Balaamum  affetur,  piosab 
mipiis  Angelorum  alloquutione  nondifcer- 
nipalamelt.  Sedhoc  diftinguuatur ,  quod 
Angeli  pios  dejectos  confolentur.  Singu- 
laris  igitur  confoiatio  eft,  illos  neclicet  lm- 
pii  terreantur,  perterrefieri ,  &  adverfus  ti- 
morem  illis  injeftum  confirmari.  Pennde 
ac  ii  Deus  pios  febricula  pertentans ,  illis 
etiam  Medicinam  porngeret ;  cum  impios 
in  comitialem  morbum  conjiciens  illis  nul- 
lam  mcdicam  manumadhibeat.  Hanc  au- 
tem  confolationem  adhibet  ut  depolito 
metu  attentius  poft  dicenda  acciperent. 

Deinde  ratio  notanda  eft  ,  cur  metum  de- 
ponere  adhortetur  ,  quod  ,  &c.  Quali  dice- 
ret ,  cuftodes  equidem  juftam  timendi  cau- 
fam  luben:  ,  qui  ad  Chrifti  regnum  &  re- 
furrectionem  impediendam  armatifuntjvo- 
bis  vero  Chriftum  crucifixumquxrentibus 
nullum  timendi  argumentum  prxbetur. 
Timeant  Pontiani ,  Herodiani,  Pontificii, 
ciui  in  Dominum  confpirarunt :  fed  vos  ala- 
cri  &  lxto  animo  effe  oportet,qux  in  Chri- 
ftum  creditisjutpote  qux  re£tefacitis  qux- 
rendo  ,  tametfi  ex  ea  partenon  rcdte  quail- 
lum  hic  quxritis,quem  jam  refurrexilTe  me- 
miniffe  debebatis.  Angelus  Zachariam  con- 
firmat  Luc.i.  adverfum  arreptum  timorem, 
quod  preccs  ejus  exauditx  effent ;  qux  res 
illum  merito  exhilarare  debebat,  quod  qux- 
iitum  affecutus  effet :  fed  iftx  foeminx  cum 
quxlitum  non  inveniunt ,  videntur  nullam 
juftam  Ixtandicaufam  naftx.  Quamobrem 
hoc  notatu  operxpretium  eft ,  nos  rebus 
bonis  &  prxclaris  etiam  ad  votum  non  fuc- 
ccdentibus  lxtari  oportere  ,  tametli  alias 
videamur  operam  &  oleum  perdidiffe,  tam- 
etii  etiam  nobis  occurrant  qux  carni  ingra- 
tafunt&metum  inferunt.  Peccatur  enim 
in  fpcm  primo  mandatoimperatam,iiin  bo- 


O     N     I     A 

nacaufa  concidimus  aut  alacres  non  iimus. 

Tamctli  enim  Chriftum  hic  non  invenerint, 

tametii  unguentorum,  qux  magno  compa- 

rarunt,  nonnullum  difpendium  fecerint  ;  ta- 

men  bono  animo  eftote,inquit  ad  eas  Ange- 

lus,  gratus  enim  eorum  odor  ad  Dei  nares 

pervenit,  &c.   Ex   adverfo  timeant  impii 

cum  malefeceriut ,  utcumque  illis  ex  animo 

oinniafuccedunt.  Si  enim  jubetur  malefi- 

cus  Magiftratum  timere ,  Rom.i},  4.  qui 

geftat  gladium ,  qui  tamen  fxpeconniver. 

aut  vero  etiam  cui  oculi  caligant  ,  nedum 

Deum  metuere  xquum  efl,fi  quid  perperam 

admittimus. 

Sed  memorabile  efl  quod  illas  folatur  de  ?■<">" >f- 

Chrifti  inquiiitione.tametii  aliter  eum  qux-  ™*"J  -/'*-. 

rebant  quam  decuit.  Quod  nos  admoneat    f 

.*     -   .  . .,    . —    vi        •  ,        cetnonper- 

peccati  noitn ,  qundcircoa  bonis  openbusy,^ 

m  procuranda  religione  abitinemus ,  quia 

nihil  effectum  damus. 

Ex  qno  intettigttur.quara  benignus  &  cle-  Quia  Dtus 

mens  iit  Dominus,    quiadnxvos  fuorum  <"ie.icon- 

conmvens ,  illorumoperautcumqueconta-  "'*"• 

gione  peccati  &  ignorationis  aut  oblivionis 

mfecta  grata   habct.  Nec  pondere    carec 

quod  addit  crucifixum  ab  illis  quxri,  quo 

indicatprobari  Deo  earum  fidcm,  quxad 

afrlictam  Chrifti  conditionem  non  impin- 

gebant,  fed  pergebant  plurimi  illum  facere, 

quem  mundus  nihili  fecit.  Quod  etiam  nos 

pudefaciat  ii  Chnftum  jam  gloriofum  &  ad 

dexteram  majeftatis  fcdentem  non  quxri- 

mus.  Si  etiam  veritatem  contemptu  &  odio 

hominum    veluti  crucifixam  non  inquiri- 

mus. 

Quod  ii  qturat  aliquis  quo  modo  quis  Qjiomelt 
Chriftum  jam  quxrat.    Refyonde  cx   libro  cl>"JI"i 
Cantic.  1,  6.  illum    fcilicet  quxrcndo  m1'"err>",>"> 
concionibus  &  in  Eccleiia  ubi  pafcit.  Maxi- 
me  hocnobis  contendendumeft  ,  cumfcia- 
museum  iu  verbo  inventum  iri ,  probeque 
nobis  cafurum  ,  dum  in  verbo  eum  quxri- 
mus. 

Quod  ii  porro  ^«<£ra/«r,quomodo  cruci-  E/  ijuiJcm 
fixum  quxramus  qui  jam  gloriofus  eft.  Re-  amafxiu. 
Jpond.  Si  vcritatem  ejus  fectemur ,  quam 
mundus  odit  &  contemtu  odioque  veluti  in 
crucem  agit.  Nam  Chriftus  conjiinctam. 
cum  Euangeliocaufam  habet ;  ita  ut  licut 
foemiux  hx  fe  &  fidem  fuam  hoc  ipfo  proba- 
runt  maxime  ,  quod  crucifixum  quxiebant; 
iic  etiam  certiffimum  fpecimen  fidei  noftrx 
cdimus  apud  Anoelos  &  homines ,  li  verita- 
tem  exofam  &  infectatam  fequamur.  Pa- 
rum  enim  fuerit  ii  veritatem  amplexatam  & 

exof- 


exofculatam   ab    omnibus    arople<_tamur , 

cumhoc  plerique  hypocritx  faciant. 

\AH'wnum        \'num  lllud  reftat  quod  Angclus  fe  hoc 

mflrdrum    noflc  dicat.  Quod  quidem  ut  uobisplcnam 

'"  _?**'     confolationis  materiam  prxbct  dum  cogita- 

qutm     -     mus  Angeloc  ad  ea  qux  rccte  gcftafum  ani- 

btliut.       roos  advertcrc.Sic  ctiam  monere  nos  debet, 

primo  quidem  ut  inanemgloriamhominum 

non  captemus ,  cum  tam  nobili  <3c  cclcbri 

thcatro  Dei  &  Angclorum  utamur.  Dcinde 

ctiam  ut  caveamus  ne  quid  indignum  admit- 

tamus  ,  cjuod  Angelorum  afpcdtu  fccdum  & 

turpe  eft  i  C«r.it,[o.  Nec  tamcn  lode  fequi- 

tur  Angelos  comprecandos  eflc  tanqua  cou- 

fcioscordis&cogitationum.cumquxhicfe 

fcirc  proritentur,unt  illa  qux  foras  emanant. 

Pollquam  lllas  confirra.iflct ,  ilico  refur- 

re&ioms  Chrifti  teftimonium  cdit ,  Chri 


Verf.S. 
Hefurre- 


ftum  ibi  non  efle  :  cujus  rationem  afllgnat 


1       L      1       C       A.  1C97 

triftes  funt :  maxime  vero  Pctro  ,  qui  gra-  M*iei 
villimo  defectionis  &  abncgatioms  fua:  o- Ver'-7'. 
ncrc  prcilus  fuccumbcrc  vd  maximc  rara-  """'"!° 

!         ...  -, ,      _,         refurrtdit- 

tus  cnt,  mli  noc  nuncio  ,  quo  ejus  Chnllum  .,„  j  /nmr 
adhuc  peculiarem  curamgcrerc  intelligat, /ir»»W  a 
recrcctur  &  fuftcntetur.Hic  primum  nottw-  Det  AeU- 
(/«/wquomodo  Deus  iftas  fceminas  honorat,  '"'• 
dum  illas  refurrectionis  Cluifti  primas  mter 
mortales  prxcones  conftituit.  Nequc  tamen 
illis  prxdicandi  Euangclii  miniftcrmm  com- 
mendat  ,  cum  longc  aliud  iit  Euangclium 
prxdicare,&  aliquot  verba  profari. 

Sed  hic  notcmtu  incredibilem  Dei  fapien- 
tiam,  qui  tam  obfcuros  delegit,  quorum  o-  II.  Snpicn- 
pcra  Chrifti  refurrectionem  promulget.  Sic  "'' D"  t'r 
prius  Paftoribus  nativitatis  prxcomum  cre-  '"''m" 

.       .  ■  QUQlQUC 

didit.  Nec  fecus  in  lnftauratione  Euangelii.  £„„„„,/,•„„ 
Priufquam  enim  per  doctos  cepit  promul-  pnmulgan- 
cepit  per  artifices  obfcuros  potius  tii. 


Bitnit  w-ab  adverlis ,  quod  refurrexilTct,  ejufquerei  -quam  per  Acadcmicos  propugnari,  per  pue- 
"•»>  ^7"  cum  Chriftiipliusdictum  ,  tum  eorumocu-  'ros  potius  quam  fenes,  per  fceminas  potius 
los  teftes  &  arbitros  appellat.  Vbi  prxter  quam  per  viros,  nefcilicetinvalcfccret  opi- 
ceuitudincm  refurrectionis  illudetiamwo- jnio,  Euangelium  fc  propagafle  frctum  lite- 
tart  potcft ,  Chriftum  limul  pluribus  locis  ris  &  nobilitate  fapientiaquc 
cflenonpofle  contra  Vb/quitijltvs  &  alios, 
cum  Pontificios  tum  Lutheranos.  Quod  et- 
iam  oculos  teftes  adhibct ,  co  declarat  cor- 


Cirporis 

Chrijii   y_ 
rit.ts. 


Deinde  &  ittud  notandttm  quibus  potifTi-  III.  _Qui- 
mum   Euaoo;elium    Chrifti    prxdicandum  l""Tjt'm- 


proponitur ,  nempe  gravifllmis  &  atrociiTi-  K  '"mP"c 
1   .  r  ..      r    t>  _  _  dteandum. 


pus  Chrifti  nufquam  efle  ubi  fpectabile  oon  '  mis  peccatoribus ,  fcihcet  Petro:  iicut  e 


iit.  Alioqui  excipere  potcrant  fceminx,  fieri 

potuifle  ut  adhuc  io  lepulchro  jaccret  tam- 

etti  oculis  non  confpiciebatur  ,  adverfus  in- 

fulfam  eorum  diftinctionem  qui  Chriftum 

&  Chrifti  corpus  a  veris  ejus  dimcnlionibus 

&  proprictatibus  abjunguut. 

Xotandttm  porro  non  pugnare  cum  fide, 

ytritdtem  fi  quis  veritatem  dictorum  Dei  exploret  o- 

fenftbus  ex-  cuJis,  &c.  Vide  paftorcs  Lttc.i,  15.  qui  prx- 

fhrare,      fepe  aJjbant,  ut  vidcrcnt  num  ita  fc  res  ha- 

eum  p  e     beret  ut  dixerant  An<reli ,  item^fcl.  17,  11. '  citare,  auantopeccatorcs  gravius  prolapfos 

mnpugn.it.,  r.  *>  y         I     ..     .     f  r  ...      =  r         r        

1  "      de  Beroecnlibus.  Deus  entm  ,  cujus  lcrmo  vidennt ;  non  autemillos  aut  contemnere,  i,tcutttiVIS 

eftexpurgatiffimus  5:  fepties  velutiin  cati-   aut  tanquam  dcpIoratosabjicere.Bonienim  prtlnpfis. 

nodefxcatus,  xquilTime  patitur  atqueadeo  paftoris  eft  errantem  &  palantem  ovem  per 

gaudet,  cum  fermoejus  ad  lydiumlapidem    montcs  quxrere.  Imo  vero  reliquas  veluti 

&'ad/3anwo»adigitur.Sicut  prxclarus  &  pe-    ad  tempus  defercre  prx  ftudio  peiditam  o- 

ritus  artifex  opus  fuum  ab  omnibus  luftrari ;  vemconquirendi.  Quo  rn  negotio  utfaci- 

&  exquiri  gaudet.  Quo  enim  magis  in  opus ;  lius  fc  fuftcntet  ,  reputandum  ei  crit ,  plus 

cjus  mquirunt ,  eo  majusartificium  dcpre-  !  fcuctus  ad  eumex  unius  convcrdonc  rcdire 


nim  docetur  mifericordiam  abundare  ubi 
peccatttm  abundat ;  Sic  ctiam  mcdia  &  in- 
ftrumenta  roifericordix  commumcandx  a- 
bundare  convenit.  Sic  Chriftus  cum  publi- 
canis  &  peccatonbus  converfatus  eft ,  ut  in 
morbis  &  vulneribus  fit ,  ut  medicamenta  & 
emplaftra  exquilitiora  adhibendalint  ,  ubi 
morbi  graviores  &  vulncra  magis  letiferi. 

Hoc  loco  docentur  Miniftri  fe  tanto  ma-  Miniflra- 
gis  ad  curandi  curam  &  follicitudinem  ex-  rim  n")°r 

,      r      curaefje 
oravius  prolaplos  ■  ,  .  . 
&  r        r       ctebe  t  cti  c.t 


hcodunc. 


I  quam  ex  multarum  falutc  qux  nunquam  dc 


Hicetiamopportune  deSacramentorum  |  via  declinarunt.  Tametli  vero  Angelus  hic 
ufu  difleritur :  imo  verofideidefectuseft  ,  li  nihilmandavit,nili  quod  in  mandatis  a  Dco 
quis  externa  ifta  adonnicula  contemtui  ha-  accepiflct ,  tameo  quam  cupide  hocdixcrit 
bet.  vel  ex  eo  inulhai  poteft,  quod  magis  gau 


P 


MiltH, 
Verf.7. 


Poftquam  vero  refurredtionis  ipiius  cer-  dentexconverlioncunius  pcccatoiis.quam. 
tiores  facla:  fueritis ,  ilico  line  omni  mora  &c.  £«0.15,7,10.  Quod  autem  vcl  maximc 
renunciatc  hoc  difcipulis,qui  ex  ejus  morte  ;  nos  movere  dcbet  eft  Dei  gloria,  qux  major 

tlucet 


I09&  HarmomiA 

clucetin  peccatoris  converilone,  quam  in;feccrit;  fic  pios  ptx  impiis ,  quod  illis  fe  ali— 
juftorum  xdmcatione.  Vnde  etiam  ab  o-jquoufque  communicans,  abimpiotuui  afpe- 
mnibus  hdehbus  "ratix  ilh  magis  ex  haclctu  fe  pemtus  fubduxit:  partim  vero  hoc 
parte  confercim  redduntur.  |  fecit,  quia  frudlus  refurrettioius  ad  lllos  pec- 

Pontificii       Hic  refellrntur  Pontifictt ,  quihincPetri  unuit. 

ftrfrrtm    primatum  aftruunt :  Quarehaud  fecus  fa-        Quodaddit  i^s ,   (imtivu.1t;  Perinde  eft  Ccnfortii 


exhoe  Uco  ciuilt  (  quam  if  cx  mendicis  is  qui  amphiTi- '  ac  li  diceret ,  nihil  habeo  amphus  quod  vo-  mgtlonmt 
frmi.um  mara  c|cevnofynam  (quod  maxime  mancus  ^bis  dicam  ;  legationem  obivi ,  quatnobrem  ""'c""* 
,„„,  elfet)  accepilfet ,  llico  glonaretur  fe  dionif- 1  aiioifum  quam  in  me  refpicite.  hx  c 

eire, 


runt. 


quam  in  me  relpicite.  hx  quo  iUud 
hmum  eile  ,  qui  pnnceps  inter  mendicos  hquere  videtur  ,  fosminas  primo  Angeli  a- 
conftituatur.  Ipecium  horrentcs ,  nunc  demum  ua  con- 

InftccMo-  Quod  aftucum  hoc  fieri  jubet  ,  docet  jfirmatas  fuiife,  ut  xgreab  Angelorum  voce 
nbuicu-  moram  omnem  in  his  periculofam  eife:  me-  depelli  potuerint,  adeoiihus  fermone  capi 
rmi"  "">■  cuendumenimne  aut  hinc  peccatot  defpe- [Videii  poilint.  Quod  li  ita  Ht ,  mde  factie 
rtfcncu  "-  racione  conciJar,  aut  iftinc  obdufto  vulnere  jcolligere  eft  quanto  gaudio  perfundemur 


Sc  fecuntateinvecta  obduretur,  &  obfirme- 
tur  animus  cjus,  ut  in  acutis  morbis  moram 
omnem  penculofam  clfe  certum  eft  ,  ut  qui 
totam  medendi  rationis  hiftoriam  ferre  ne- 
queunt.  Quod  quidem  ut  diligentix  Mini- 
ftros  admonet ,  licettam  relidentix.  Quo- 
modoenim  citoaccurrant  graviter  vulnera- 
tis,qui  longiusabillisabfunt?Peccatorenim 
expiravent  &  veluti  in  peccato  fuo  mor- 
tuus  fueric,  ancequam  malum  ad  Paftorisau- 
res  perfern  polTic ,  nedum  ancequam  accur- 
rerepoilit.  Hinc  cftquod  Paftori  compa- 
rccur :  quod  eciam  fpeculacori  ,  &c.  Hxc 
cclericas  &  diligencia  in  Euangelio  promul 
gando  illuftratur  egregie  hiltoria  Icprofo- 
iii.ii  i  Reg.7,9,10.  Namii  contra  orricium 
erat  unam  noctem  celare  Euangehum,  quod 
falucem  momencaneam  concinebac ,  nedum 
illud,  quod  xcernam  continet. 
EnMigelium  Quod  dicit  Chriftumillos  in  Galilxam 
nuUihct  prxcedere,  ubife  confpiciendum  fuisprar- 
.ifirianm.  oeat  .  notandum  eft  Chriftum  Ierofolyma 
confultodeclinafTe  totius  &.  regni&i  Eccle- 
fix  Mecropolim  ,  ubi  omni  veriliimlitudine 
fefeexhibituruserat ;  idque  ut  in  Gahlxam 
concederet ,  Iocum  omnibus  maxime  invi- 
fum  ,  &  unde  nihil  boni  proventurum  puta- 
batur.  Nullusigirur  locus  tantisprivilegiis 
tirmatus  eft,  ut  Chriftum  libiaddtclum  & 
obnoxium  lubeat ,  niii  quoad  fuam  Deo  fi- 
dem  &ob(equiurn  probavent :  Potius  vero 
ignobiliffima  loca  deledlurum  Deum,  ubi 
fedes  fuas  rigat ,  quam  ut  illisfe  mancipari 
patiatur.  Adverfus  Romanfiaf. 
CurChri-  Quodetiam  non  nili  piis  &  difcipulis  fe 
fius  fe  /cirivivumexhibuerit.qui  antepromifcue  omni- 
Tndinchm  Dus  fe  confpicicndum  dedic,  id  eo  fecit,  par- 
f.jU.tt.  tim  ut  jujs  nunc  honorem  haberct.  Nam 
quemadnio.lura  Apoftolos  prx  aliis  honoia- 
vit,  quod  fe  illis  fxpius  quam  aliispiis  pate- 


eorum  &  afpectu  &  fermone,  cum  ilhs  glo- 
ria  &  immortalitate  conformabimur. 

lullx  ab  Angeloaccederead  monumen-  Lvc.  14» 
tum,  ut  cxplotarent  Chrifti  refurrectionem  Verf.3. 
&cerco  intelligerenc  feniibus  edoctx  eum  t-"""* 
e  morcuis  refurrexiiTe ;  illud  faciunt.   Scd    ^  c,  ■ 


cum  admonumentumacccdentes  Chnltum 


ftricnii. 


inlepulchro  jacentem  non  cernercnt ,  fe-  fim. 
pulchrum  ingrediuntur  ,  li  forte  ln  angulo 
ahquo  eum  deiitefcere  orfendanr.  Cum  ve- 
lodiligcntius  peiquiiendo  nihil  proifusin- 
venirent ,  ceperunt  de  hac  te  dubrx  eife  & 
anxix  :  aliquantum  enim  commovebat  lllas 
Angeli  nuncius:  fed  rei  magnitudo  &  difxi— 
cultas  dlas  in  contrariam  fententiam  rapie- 
bat.  Ex  qtio  videmus ,  quam  periculofum  iit 
111  rebus  ridei,  rationi  noftrx  mniti ,  &  iilam 
veluti  rcgulam  &  judicem  rerum  facrarum 
conftituere.  Nam  hoc  pafro  in  dubium  vo- 
cabant  pix  fceminx  ccrtiiTimum  Angeli  o- 
racuium  ,  quod  penitus  tanquam  anilemfa- 
bulam  repudiaffent ,  nili  fide  aliquoufque 
mibutx  fuifTent. 

lntcrim  vero  dum  de  hac  re  dubix  &  verf  4  5. 
hxlitantes   elfent ,  fupervenerunt  duo  aln  Pu  Deum 
Angeli.  Sic  Deus  pios  Deura  quxrentes  nun-  q**reniei 
quam  dtftituit.  Sic   opportune    iofephum  ""l1""»  «*~ 
Angelusfua  difficultate  expedivit.  Mttttb." 
1, 20,11.  Eft  enira  eorum  conliliarius.  Hxc 
autem  tarditas  in  credendo,  ut  llla  Thomx, 
plunmum  profecit.  Nam  lic  duorum  alio- 
rum  cceleftium  Angelorum  teftimoniocon- 
firmatur.   Quoruni  afpeftu  quod  mulietes 
confternacx  faciem  fuamin  cerram  decli- 
nanc ,  uc  radiorum  fylendorem,  qucm  ferre 
nequibant  ,  fubterfugcrent ;  noftram,   ut 
pnus  diclum  eft  ,  peccati  contagionem  ar- 
guit.  Quod  iiad  Angelorum  afpcdcum  ca- 
pita  in  terramdejicinius.iioftram  vihtatem 
agnofceutes ,  quanto  hoc  magis  fieri  debet, 

dum 


..'■'■■- 


E     V      A      N 

dum  Dei  infinitam  majeftatem  anlmi  ocu- 
lis  intucndam  proponimus': 
Picrumr/.  Earum  autemhxfitantiam  verbis  pau!o 
rtrn  c*jh-  acrioribus  caftigat ,  quod  nullum  modum 
inquxrendo  Chnftum  inter  mortuos  fta- 
tuerent.  Quod  durum  vidcatur ;  prxfertim 
cum  tam  pir  clTcnt ,  &  Chnftum  quxrc- 
rent.  Qupd  documcnto  cft,  ne  piis  quidera 
in  fuis  peccatis  indulgendum  ,  fcd  corri- 
piendos  efTe  ,  ut  fine  exceptione  laudentur, 
vel  in  illis  potius  Deus  prxdicctunelTecnim 
indicmm  arnons  divim,cum  abco  vcrbis  aut 


G      I     L     I      C      A.  icjd 

plagis  corripimur.  Videmus  etiam  parentes 
vcl  minima  crrataaut  rlexus  reprehcnderc. 

Quod  autem  Angelo  vcrba  ipfa  Chrifti  Verf.s. 
commemorantc  fcerninx  ilico  cuni  eadera  '"''g" 
dixifle  memincrunt:  videmus  cx  ufu  clTe  in-  s'"r''ur* 

c  1  Itcarttt- 

tcgra  Scnpturx  Iocarecitare  ,  non  tantum  t  nA 
fenfum  &fummamperftringerc.  Hoc  enim 
idem  prior  Angelus  dixerat  ,  fed  fummatim 
illud  fecit  prxtcritis  Chnfti  verbis.  Sic  rc- 
bus  dubiis  non  acquiefcimus  niii  fcripta , 
monumenta  ,  Iiterx  aut  infpiciantur  aut  re- 
ciccntur :  nec  nudo  fenfu  contenti  fumus. 


M  a  t  t  H.  cap.  18,  iierf.  8. 
8  Tttnc  egrejft  cito  a  monumento  cum  timore  &ga  tt.it o  magno ,  currcbant  ut  re- 
nuBciarent  difipulis  ejus. 

M  A  R.  c.  cap.  16,  verf.  8. 

8  Tunc  digrcjf.i  cito,  fugerunt a  monumento ,  tenebat  enim  eat  tremor  &ftttpor, 
ve-ite  cuiquam  quicquam  dtcebant,  timebant  enim. 

Ltc.  cap.  14,  a  i/trf.  9,  adn. 

9  Etrercrfiamommcnto  amunciarerunth&c  omr.ia  illis  undecim ,  &  reliquis 
eninibus. 

1 0  Erant  autcm  M.aia  Magdalene,  &  lohanna,  &  Maria  lacobi  mater ,  &  re- 
liqiu  cum  ipfis,  qus.  h&c  diccbant  Aposlolis. 

1 1  Sed  rtfafunt  apud  eos  quafi  delirarnentum  rcrba  ipfarttm ,  ncque  credide- 
rttnt  eis. 


P  R  A  X  I  S. 

SVmma ,  Fceminis  ex  prxfcripto  Angeli 
revertentibns  ,  &  Apoftolis  qux  gefta 
funt  referentibus,  Apoftoli  fidem  illis  dero- 
gando,  nuncium  irnlionihabuerunt. 
p  ( Obfequium  fceminarum. 

funt  ^  Apoftolorum  in   illis  excipiendis 
^     pravitas. 
Jfl^riari  confideratur/  Redeuntes. 
quidfecemnt        \  Reverfx. 
Primum  confirmatur  ilico  fceminas  ab 
Angelo  reprchefas,quod  vivum  inter  mor- 
tuosquxrerent ,  monumentoegreffas  eire. 
Hxc  proptitudo  laudatur  in  foeminis  ,  quod 
dictumilicoL&um  lit.  Vidc  Pfal.ug.verf. 
60.  Eft  enim  xquura  ut  qui  inpatrandis 
tjjiitecet.   miiis  alacres&  experreclifuerimus.eandera 
promptitudinem    in    refipifcenria   prxfte- 
mus.  So»7.(5,i9,io,il,&c.  Qnoties  nobis [ 
ab  Angelo  Dominidictum  cft ,  ut  exeamus 
e  fepulchro  peccati.verbi  contcmtus,ebrie- 1 
tatis,  maledicentix,immifericordix  in  pau-  ■ 
jcies":  Atque  quam  pudendum  cft  fesraiqas,' 


Matth. 
verf.  8. 
Lv  c. 
verf.9. 
Jn  rtfifi- 
fitntttt 
prsmptos 


qux  fuis  affeclibus  irapotentius  feruntur,' 
Ccfe  tam  cito  coljigere,  &  afFecluum  fuorum 
lumbosaccingerejcum  viri.quorum  efthac 
ex  parte  viros  vel  maxime  agere ,  m  fuis  af- 
fectibus  mollefcant  &  veluti  difcincti  ince- 
danr. 

Deinde  videndum  quomodo  afFeitx  di-  jlfftSm 
fcedebant.  Ex  affcclibus  vero  primus  com-  infamir.is 
memoraturtimor  atque  adeo  tremor  apud  '•""'•'" ; 
Marc.  Quem  quidem  tametfi  non  inficior ,1"°"""  '• 
injectum  partim  fuifle  ex  gloriofo  intuitu 
Angeli;  tamcnnon  cftdubium  ,  quin  cum 
primisinde  fluxit ,  quod  ad  correptionem 
Angeli  trepidarint  Efai.66,2..  Leor.eenim 
rttgiente  quis  non  timeret  ?  Amos$,%.  Hic 
igitur  commendantur  fceminx  ,  quod  re- 
prehenfx  timucrint  &  quod  ex  timore  ilico 
cx  monumento  fugerint.  Hinc  etiam  dici- 
tur  timens  Deum  a  malo  recedere  Iobi.  Et 
quo  quis  fonius  Deum  timct ,  co  longius  a 
malo  recedit .  Contra  vero  qui  a  malo  noa 
rcccduiit,  hi  Dei  rimoris  expertes  funt. 

Alius  afFectus  erat  gaudii ,  quod  quidera  ,     Gm~ 


Z  z  zzz  z 


ex 


,jOO  H     A      R.     M      O     N     I     A 

ex  <*rato  nuncio  ,  quem  fide  apprehende-   de  Chrifto  civibus  fuis  allatura 

icln 


ranc,  profcclum  eft.  Fides  igitur  Euang 
non  poteft  non  magnum  gaudmra  animis 
inferre  ,  maxime  refuireftionis  Chrifti ;  nc- 
dum  afcenfus  &  feiTionis  ad  dextram.  Chri- 
ftum  enim  vivere  ,  quem  deamabant ,  non 
potuit  non  illas  plurimum  recreare.  Maxi- 
mcvero  fi  reputemus  ejus  vitam  noftram 


III. 
t»r. 


Stu- 


T'li  Stoici 
vefntJti. 


Quod  nemini  quidquamdicebant ,  illud  Ettacitor- 
intelligendumeftde  earum  initinere  lilen.  nitatis 
tio ,  cujus  etiam  caufa  redditur ,  quod  fibi  ""[* 
metuebant,non  equidem  i  Deo,ut  in  timo- 
re  de  quo  prius  dittum  eft,fcd  a  ludxis,  qui 
Chrifti  mortem  exquirentes  ejus  refurre- 
ctionis  nuncium  perferre  nequibant.  Quod 

effc  vitam,  illiusfxlicitateranoftrambeati- ]  prudentix   erat  ne  quibufvis  lxtum  hunc 

ti:emRom.S,a,Sic.  |  nuncium  proderent.  Sic  enimfieri  potuit, 

Tertius  afrecTus  erat  ftupor ,  qui  quidem    ut  in  ltinere  (ifterentur ,  &  quo  minus  gra- 

iicutaliquoufque  reprehendenduseft  ,quod    tum  nuncium  Apoftolis  referrent  impedi- 

hac  Chnfti  refurreftione  tanquam  re  nova  j  rentur. 

&  inaudita  attonita;  eflent :  fic  ex  ea  parte  ,       Atque  ha:c  de  fceminis.    Sequitur  de  A- 

laudandus  eft  ,  quod  rei  magnitudo  illas  pe-  !  poftolorum  in  illis  excipiendis  pravitate. 

nitus  affecit.  Eft  cnimfanctitatispars ,  res !       Vbi  expenditur  f  Caufa. 

admirandas  &  inufitatas  admirari,  atquead-  |  primum  \  Deinde  effectus. 

co  cum  rcs  poftulat ,  earum  magnitudine       Caufa  eftfidei  defeftus.qui  augetur.quod  Vetfn. 

obftupefcere.  Vnde&  Chriftus  ipfeadmira-   ne  fceminis  quantumvis   numeroiis  in  eofffvgf- 

tus  eft  fidem  Centurionis  Matth.%,10.  credant  ,  in  quo  illos  citra  ullius  nuncium  l'umPr*- 

Ouod  non  tantum  Stoicos  convincit  va-    confirmari  oportebat,  &  qui  alios  &  mulie-   ",?' " 

—        ...  -  iii-  »    '  .    M'     ri  '  nulltpr*. 

mtatis.qui  m  virtute  pouunt  nuquam  com-   res  debebant  ln  eo  contirmare.  Sed  hic  hdci  tixtujides 
moveri  ,  fed  xquabili  ratione  in  omnibus  ■  defettus  crefcit,  dum  rem  hanc  non  tantum  dmtymi*. 
quantifcunque  commutationibus  affici :  fic  ,  ut  dubiam  ,  fed  ut  ridiculam  prorfus  &  nu- 
etiam  noftramofcitantiam  coarguit,qui  re-    gatoriam  rejiciunt.  Cujus  quidem  irrifionis 
bus  minime  novis  obftupefcimus ,   cum  ta-  |  mdc  occafionem  defumebant ,  quod  fcemi- 


Curful  Fx 
mina>um> 


men  in  his  ex  quibus  nos  obftupefcere  x- 
quum  eft,  fecus  fiat  .  Nam  li  quando  afrli- 
ftiones  nos  exerceant  ,  ftatim  miramur  &: 
obftupefcimus ,  tanquam  novi  aliquid  nobis 
obvenerit ,  quod  &  Dei  praediftione  &  pec- 
cato  nobis  inhxrente  &:  afdiftiones  accer- 
fente  novum&  alienum  videri  non  debet. 
Ad  Deivero  judicia,  qux  exercet  inquof- 
dam  ad  patientiam  ,  qux  in  alios  ad  refipi- 
fcentiam,  non  obftupefcimus. 

Quod  currunt  ,  idex  mandato  Angeli 
prioris  faciunt  ,  qui  illas  feftinare  juffit. 
Matth.i%,7.So\enne  eft  his,qui  lxtum  nun- 
cium  afferunt,  accelerare  ;  qui  veluti  onufti 
incedunt  donec  nuncium  pertulerint.  Vide 
lohtrn.  cap-4,  verf.zS.  de  mulierequa;  reli- 
cfahydriain  urbem  cucurrerat ,  nuncium 


nx  effent,  qua:  hoc  nunciabantjquibus  faci 
le  imponi  pofTe  fibi  perfuadebant,  &  quibus 
tremulis  prxfertim  quidvis  in  animos  fub- 
repere  poffet.  Quod  cum  Apoftolis  tan- 
quam  grave  fcelus  objiciatur  ;  cavendum 
nobis  elt ,  ne  quacumqueoccafione  ejus  qui 
Euangeliumprxdicat,  ei  veradicenti  fidem 
detredtemus ,  vel  nobis  obftaculacommini- 
fcendo,  quod  fcpe  fit ;  vel  etiam  objeeta  ab 
ipfo  miniftroarripiendo. 

Hinc  etiam  dtfcant  hi ,  quorum  eft  Ec-  Qmdcd- 
clefix  de  miniftris  profpicere,ne  fua  teme-  """^1™* !,i 
ritate  in  illis  deligendis ,  qui  vel  fcientia  vcl     ""P"' 
moribus  inepti  funt ,  Ecclefix  offendiculo  glim 
fint ,  &  homines  ab  Euangelii  fide  abfter- 
reant ,  qux  querela  hoc  tempore  juftiiTima 
eft. 


L  v  c.  cap.  14,  verf.1%. 

1 2  Petrus  autem  furgens  cucurrit  ad  monumentum  :  &  quitmfe  inclmaffct ,  cer- 
tiit  linteafola  WWcj.tcentia :  abiitque  apudfemetipfum  mtransfaclum. 

I  o  h.  cap.  10,  a  verf.i,  adn. 

2  Curritergo&  venitad  Simonem  Petrum,  &  ad  alterum  illum  difipulum 
qHemam.tb.it  IESVS ,  &diciteis;  Suslulerunt  Domititim  c  monumento ,  &  nefci- 
tnui  ubi  poftterint  eum. 

3  Exiyit  ergo  Petrus,  &  alter  ille  difcipultts,  &  venerunt  ad monumeiitum. 

4  Cur- 


EvANGiLICA..  UZI 

4  Ctirrebant  autemdttoftmul :  fed  altcr  ille  difcipulusprMuamitciiiwPetro, 
renitque  prior  ad  monumentum. 

5  Et  quttmfe  tncurraffet,  cernitpoftta  lintca  :  tton  tamen  introirit. 

6  Venit ergo  Stmon  Pctrus  fequens  eum ,  &  tntroirit  in  monuwentum ,  &  con- 
fpexit  linteaibipofita : 

7  Etfudarium  qtwdfueratfuper  caput  ejus ,  non  cum  linteis pofuttm ,  fedfeorfum 
iuvolutum  in  unum  locum. 

S  Tuiicergoiiiirointetiamalicrilledifcipulus,  qui  renerat  prior  ad  monumen- 
tuni,  riditqtte  &  credtdit. 

$  Nondum  cnim  norerant  Scripturam ,  videl  icet  quod  oporteret  eum  cx  mortuis 
refurgere. 

t  o  Redierttnt  ergo  illi  difcipttli  adfuos. 


lo  *  N. 

Vetf.s. 
£l»omodo 
Tdngdalena 
Chrtfrt  cor- 
put  abtatu 
queratur, 
quem  re- 
furrexiffe 
credidtt, 


Et  ex nun- 
cio  de  re- 
furreStone 
ejus  Uttt 
fuit. 


P   R    A   X  I  S. 

SVmma ,  Petrus  &  lohannes  ex  Magdale- 
nx  nuncio  dc  Chrifti  corporc  c  fepul- 
chro  afporcaco  ad  fepulchrum  accurrcntes, 
&  an  ita  fe  haberet  pertentantes :  minimo 
fructu  ad  fuos  redcunt. 

( Exploratiofepulchri  adMag- 
Partcifaat,  ^    dalenanndicium. 

^Explorarionis  fructus. 

rMagdalense  de  afporracoChrifto 
duobus  difcipulis  indicium. 
notatur,-)  Difcipulorum  ad  eam  rem  ex- 
V    plorandamftudium. 

In  Magdalen*  indicio  mirum  videatur, 
quomodo  qua:  Apoftolis  Chrifti  refurre- 
ftionem  cx  Angelorum  autoritate  nunciaf- 
fet.eadem  tamen  afFirmatChriftum  afporta- 
tum  cfTe  :  utraqueenim  hrc  confiftere  ne- 
qucunt.Rf/^.Pnore  indicio  ilJa  tantum  nun- 
ciaffe  quas  viderat  &  audiverat  ab  Angelis  : 
pofteriore  vcro  quid  ipfa  fcntiebat;  qua:  non 
pugnanc.  Qua  re  una  facile  elucet  quanta  in 
bonis  illis  fccminis  credendi  tarditas  effet, 
qua:  neque  Prophetarum.neque  Chrifti  ver- 
bis ,  neque  Angelis  hoc  duplici  vilione  con- 
firmantibus  fidcm  adjungunt.  Quod  qui- 
dem  atrocius  quod  ex  Angelorum  verbis 
ccperunt  ipliffimaChriftide  fuarefurreftio- 
ne  verba  rccordari ,  ut  de  rcfurreftione  du- 
bitare  aut  illam  implicite  negare  perinde 
fit  atque  li  Chriftum  Dominum  mendacem 
judicarcnt. 

Verum  hoc  loco  difficilis  qmftio  fubori- 
tur,  quomodo  hoc  vere  de  illis  dicatur,  qua: 
Angelorum  nunciode  refurrec~tione  Chrifti 
ob  eam  caufam  credidiffe  convincuntur , 
quod  laua;  &  hilarcs  admodumex  monu- 
mento  redierunt.  Nec  enim  al:ud  erat  quod 
illas   exhilarare   poterat.  Rcftond.   Vcrum 


quidem  effe  illas  credidiffe  ;  fcd  tamen  in  fi 
dc  fundatas  &  radicatas  non  fuiffe;  eoque  ab 
hac  fide  abductas  fuiffe  levi  momento,  fcili- 
cct  quod  Apoftoli  ipli  earumnunciumtan- 
quam  dclirium  judicarunt.  Sic  enim  procul- 
dubio  fecum  ftatuerunt :  Nos  quidem  fce- 
minx  mifella:  eo  adducta:  fuimus.ut  refurre- 
cTtioni  Chrifti  fidemadhiberemus :  cum  au- 
tcm  comperimus  Apoftolos  Chrifti  hoc  tan- 
quam  fabulam  anilem  rejicerc  ,  omuiuo  no- 
bis  impofitum  effe  facile  liquet. 

Ex  quo  primum  obfervxndum  eft  ,  quam  MMfiri 
periculi  plena  fit  Miniftri  &  ducis  populi  "r'rf"'- 
i  veritateaberratio  ;  quomodo  etianiinin-      '"'' 
teritum  etiam  illos  rapit ,  qui  cxteroquin 
fponce  fua  ad  bona  propeodent.Vnde  Mattk. 
13,  51.  Nec  ipfi  ingredimini.nec  alios  ingredi 
volentes  ingrcdi  finitis.  Quo  major  cura  ha- 
benda  eft,  ne  aut  cxcum  ducem,  auc  merce- 
narium  nobis  prasfici  paciamur. 

Notetur  quomodo  Idololacra:  fuam  ple- 
bcm  non  ferunc  ad  aliud  miniftcrium  rranfi- 
re. 

Deinde  etiam  illud  obfcrvctur ,  quanta  in-  Mulieliris 
firmitas  &  levitas  hujus  fcxus  fit :    quam  feXHi  '"fir- 
xgte  veritatem  admittat,  quamfacilc  &  levi  ""'*'• 
momento  a  vcritate  dimoveatur.  Quod  foe- 
minas  admoneac  uc  fcdulam  operam  dent  re- 
gni   cceleftis    myfteriis  perdifcendis.  Vide. 
Sara:  iucredendo  tarditacem  ,  &c.  Gen.  18. 
Loci  uxoris  ad  urbem  Sodomorum  refpecta- 
tioncm.  Gen.  19. 

Sequitur  duorum  difcipulorum  ad  eam  Verfj, 

rem  explorandam  ftudium.  Qui  quidcm  ii-  ^c- 

vereliquorumfuffragiis,live  fpontt  fuahanc  ,,  V™' 
11  -i  °         ■      /-        ■     .  .     ■  Verl.12. 

opcram  adhibuermt ,  omnino  linoulan  Dei  i„,i„nm 

providentia  ut  hoc  facerent  errectum  cft.  Diftipulo- 

Nam  numerus  binanus  tcftimonio  ferendo  r»m  explo- 

aptiis  eft.  Deindc  fuucexdifcipuhs  quiho    r"""'e  On 

Zzzzzz  2.  nore 


IlOi  H      A      R 

pnfridentU  nore  cxteris  prxcellebant.  De  quibus  notan- 
anfciau,  fa  fu„t  primum  qua:  conjunCtim  ,  deinde 
quid  feoriim  agebant.  Currebat  uterque  , 
utcrque  monumentum  acceffit,  in  illud  (in- 
clinato  cipite)  introfpexit  ,  fepulchrum  in- 
greflus  vidit  linrcamenta  5:  fudarium  feor- 
lim  &  fcparatim  polita  &  convoluta. 


Cthtitta 
torwnt  m 

turfu  re- 
in  ebenfa : 


M      O     N     I      A 

teaminaigitur  &  fudarium  teftirooniumdi- 

cunt  rcfurrectionis  Chrifti ,  fiquidem  atten- 

te  quis  illa  conliderec 

Qua:  feorlim  feccrunt  funt ,  quod  Iohan-  rndefit 

nes  Petrum  in  curfu  fuperavit ,   five  quod  fA'«»- 

a:tate  junior  magis  expeditus  efTet ,live  quod  ""  p",rKn 

amore  in  Chriltum  pcdesejus  tanquam  da- '"""7" 
,    '  ,         .  fuperare- 


In  curfu  qu.rdam  funt  reprelienlione  di- 1  mx  aut  capres  pedes  expediti  &  accelerati  nl . 


gna  ,  aiia  m  laude  ponenda.  Quod  enim  in 
curfu  tam  celcres  funt ,  illorum  in  fidc  tar- 


ditatem  arguit.  Nam  accurrunt  tanquam 

ad  inexfpectatum  quiddam  &  infolens ,  dum 

audiunt  Chriftuminlepulchrononeffe.  De 

quibus  vere  dici  poteft  ,  qui  credit  non  fefti- 

net.Ifai.x%,i6. 

Prrverft.is      Atque  hic  notetur  infignis  perverfitas  di- 

torunJtm    fcipulorum  ,  qui  ad  nuncmm  de  refurrcclio- 

(erJiriBa:   nC)  qU1 certiflimus  crat,  &  Angelorum  auto- 


magis  fint;  live  (quod  verilimilms  eft)  utra- 
quc  ratione.  Ex  quo  illud  intclligitur.amo- 
rem  in  Chriflum  mcmbra  etiam  corporis 
agiliora  reddere  :  corporiscnim  intirmitas 
ammo  alacri  fuftentatur  ,  &c.  Vroverbtor. 

i3, 14- 

Quod  Petrus  ingreffus  eft  prior,cum  po-  Ett.men 
fterior  adfepulchrumacccflit:  inde  fa&um  pc""" 
videtur ,  quod  naturaaudaciorexifteret  ,  \zr.f"°'J'Pu ' 

.    l  .  •  rT        chlum  m- 

lxpms  vidimus:ideoque  non  tam  .ngrellum  „tfrMrlt% 


ritate  nitebatur  ,  ne  pedcmquidem  efferurit   fepulchri  metuebat ,  quem  Iohannes  forte 
utejus  veritatem  explorent  ,  fcdillum  tan- ]  reformidavit ,  quod  i  foeminis  audiverat, 


quam  fabulam  rejiciunt :  fed  ad  nuncium  de 

afportato  Chrifto,  quantumvis  ab  unica  fcc- 

mina  temere  proponebatur ,  nec  ullo  Ange- 

lorum  teftimonii  fublidio  nitebatur ,  atque 

adeo  veritati  penitus  contrarius  erat,  tamen 

ilicoaccurrunt.  Mirum  igitur  quam  (imus 

in  rebus  facris  hebeti  &  occxcato  judicio. 

Inveritatt,      Quod  autem-fedulam  &  follicitam  ope- 

inijmrenia  ram  in  veritatis  inquifitione  dant  ,  &  fpreta 

ftudium      dignitate  Apoftolica  currunt  quantum  con- 

laxdatum.   tenJerc  p0Cerant,  in  eo  funt  laude  digni.  Vi- 

de  Marc  io,  17.  &  Lttc.  15,  4. 
limeamina      Quod  offendcrunt  lintcamina   &  fuda- 
innenta      ritim ,  &c.  argumento  certiflimo  erat  Chri- 
tertumre-  ftum rcfurrexillc.  Nam  li  quis illura tranf- 
'"7e„"'r's  ferre  voluiffet,  nunquam  eum  fuis  linteami- 

Chriitifi.  ._.  '       .  - 

-mtm.  nibus  exuiilct.  Si  quis  etiam  lllum  hirto 
nfportare  voluiffet ,  nunquam  temporistan- 
tura  fumpliffet  ad  illum  fuis  integumentis 
exuendum,prxfertim  unguentorum  tenaci- 
tate  ejus  corpore  mordicus  adhxrentibus: 
nunquam  etiam  fudarium  convolviffet  & 
complicaffet ;  fed  omnia  tumultuarie  &  pcr 
feftin.ttionem  feciffet.  Chriftus  eniraexfe- 
pulchro  exiit,  non  ut  Ifraelita:  ex  .Cgypto, 
fed  potius  ut  ex  Babylone  migrarunt,  lingu- 
iari  fecuritate  ;  5:  tanquam  Leo  furgens  & 
prrcdam  abducens,  fpretis  &  contcmptis  cu- 
rtodibus  cum  fummafiducia  incedit.  Lin- 


llisingrcflis  Angelosduosapparuifle ,  &il- 
las  attonitas  &  tremefaftas  reddidiffe.  Vnde 
&  illud  liqttet  audaciam  &  animolitatem, 
qaam  natura  hominibus  inefle  confpicimus, 
tum  dcmum  utilem  effe,&  fingularem  ufuni 
in  Chriftiana  vita  fortiri,  cum  illa  Spiritus 
Sandli  nova  confidentia  animatur.  Sicut 
enim  naturaformidolofus  idemquefide  im- 
butus  ftrenuiflimum  quemque  ,  qui  fide  ca- 
ret,animofitate  &  fiduciaahquid  aggredien- 
di  fupcrat  :  ita  fi  ad  illam  ,  qua;  a  natura  eft 
animolitatem.fottitudo  Spiritus  accefferit, 
fuam  non  contemnendam  utilitatem  ha- 
bet. 

Sequitur  pars  alttra  de  fructu.qui  perexi-  Exploratio- 
2uus  aut  nullus  eft  .  eoquedifcipulorum  vel "'.'"!. 

P  ,.  ■  rr-  ■  ,        ,  1  ■  klpulis 

I...M..  14  1  ,-nnrt,  «  .    in    rroAnn  An  r  trA  itirom    /-..  .  r  _^  _  ' 


lectiffimorum  in  credcndo  tarditatcm  coar- 


guit.  Nam  quoddicitur  de  lohanne  ,  eurn.w> 
credidifle,non  alio  referendum  eft,  quam  ad 
Chrifti  corpus  quod  e  fepulchro  furreptum 
&  aliodeportatura  prxdicabatur ,  non  tan- 
tum  quod  lohanncs  illius  nuncii  tantum  me- 
minit  ,  prajteritanarratianequam  fcemina; 
ex  Angelorum  mandato  pertexuerunt :  fed 
quod  affirroet  fequenti  verftt ,  nondum  illis 
certi  aliquidex  Scripturisde  Chrifti  refur- 
rectione  conftitiffe  :  Pctrus  autera  admira- 
bundus  abiitfufpenfo  animo,quid  hac  rc  fie- 
ret,  &c. 


jruRns  exi  - 


I  o  H.  cap.  10,  dverfu.adig. 

11  Mari.i rtro fleiisfl.ib.it udmonumemum ,  foris.  Dtim ergo fleret ,  incurvavit 
fe  i;i  vsonuwentum. 

12  Et  i-oiiffexitduosAngelos.ilb.itos>fe(ientes,  toittm  adc^ut,& alierum  adpe- 
desfiWicubijatueratcorpuslESV;  1}  Qai 


qujtrendi 
Cbnjli. 


EV-ANGELICA.  ],0J 

13  Qul  eti.mi  dixerunt ei;  Mitlierquidfles?  Dicit  eis;  Suftulcrunt  Dominum 
vieum,  ntcfiio  ubipojticriiiteum. 

14  Et  qititm  b<tc dixijfet ,  comcrtitfc  rclrorfttm,  conjjexiiqiie  I ESVM  ftjntem, 
vecftebat  1ESVM  cjje. 

i;  Duitei  IESVS;  Mulier quidfles?  qttem  qturis?  Illi  ptttans  olitcrcm ejfe, 
dixit  ei :  Domine ,  f\  tu  ipfitm  ajportafti ,  dtcito  mibi  ttbi  pofucris  etim ,  &  ego  eum 
tollam. 

16  Dicitci  IESl'S;  M.nia.  llla  f  convcrtens  dicitei;  Rabboni ,  qttcddicitttr 
M.tgifter. 

17  Dicitei  IESVS;  Ne  me  tangito :  iiondum  ei.im  adfendiadratremiiieuiit: 
fedproficifcere  ,idfr.urcs  mcos ,  &  dic  eis;  Afendo  ad  Patnm  meiiin,  &  Vatrem  ye- 
ftruw,  &  Deum  mettm,  &  Dcttm  xcfttum. 

tS  1'enit  M.iri.i  Magdalcr.c  annitncians  difipttlis  qttod  yidijjct  Domir.um ,  & 
quod  eajibi  dixijfct. 

P  R  A  X  1  S.  1  fecumelecris  omnibus  perituram,  quorum 

SVmma  ,  Magdalena  Chnftum  quxrcns,  I  falus  in  Chrifti  refurrectione  confifteb.it.  In 
cumin  refurre&ione  &afcenfu  ejus  con-    mulriplici  tamen  Magdalcnx  errorc  unum 

illud  laudi  ducendum  eft  ,  quod  Clinfti  cor- 
pusquantumvis  mortuum  ignominia  affici 
xgerrimetuIit.Vide  1  Samuel.^i.  excmplum 
incolarum  Iabcsh.  Item  i  Samttel.it.  exem- 
plum  Ritfpx.  Cumautem  nullum  noftrum 
crga  Chrifti  corpus  ofFicium  conftare  pofTir, 
fidei  noftrx  experimentum  demus  in  procu- 
randis  funeribus  fanctorum  ,  cum  pro  Chri- 
fto  moriuntur.  Maxime  vcroopcram  demus 
myftico  Chrifti  corpori  ,  quod  in  terris  eft, 
quod  adhuc  ungere  ,  lavare  &:  aliis  officiis 
colere  conceditur.  Exilem  igitur  pietatem 
noftram  efle  coarguitur ,  qui  vivum  Chrifti 
rifle  mulieribus:    &  cum  duos  difcipulos  corpusin  plateis  jacere  &  oberrare  patimur. 
curfu  &  celeritateaflcquinequirec ,  vidcturi      Qupd  fcpulchro  adftans  ,  tandem  caput  Ejusinfide 
illos  tumattigifTe.dumadhucin  exploratio-  fuum  in  fcpulchruminfent,  ut  an  Chrftus  tnditas, 
ne  fepulchri  cflent ,  &  ibi  fubftitifle  cum  illi :  ibi  eflet  cognofceret ,  ut  ex  ea  parte  fidei  in-  &"*» 
domum  redirent  una  cum  aliis  mulieribus' iignem  tarditatem  prodit,  qux  nec  Angelo-  V!,"'a-r 
quibus  Chriftus  poft  apparuit  in  via  ,  cum  fe ;  rum  nuncio  ,  nec  fuis  feniibus  ,  ncc  difcipu-  m"i{,'pia. 
primum  vivum  confpiciendum   prxbuiiTct  lorum  duorum  de  afportato  Chrifto  fidem  ttnt. 


firmatur ,  tum  difcipulos  undccim  cadcm  ex 
Chrifti  mandato  annunciat. 
Partes    f  Coufirmatio/  Refurrciftione. 
funt,      J     in  Chrifti    \  Afcenfione. 
Ma^da-}   Vtriufque  myfterii  Apoftolis  ex 


lenx 


•l' 


Chrifti  mandatoannunciatio. 


\npriore  conlideratur  ipiiusl   Angelos. 

quxrcntisconfirmatiopcr   <■  Chriftum. 
Vcrf.11.  Msgdalcna  duosdifcipulos  ad  Chrifti  in- 

M«»W«  quiiitioncm  cxtimulans  ,  ipfa  otiofa  &  defes 
jtmtium      non  eft  t  (e£j  (  u:  Jiquet }  iterum  fe  vix  ad  fc- 

pulchrum  cum  aliis  mulieribus  dat ,  ut  ex 
Matthto  conftat,  qui  dicit  Chriftum  occur- 


Ejus  fttut 
CMtfi. 


M.igdalenx  in  horto  ad  monumcntum 

Quod  autem  fepulchrum  advcnicns  ili- 
co  in  fletum  erumpit  ,  omnino  videturex 
duorum  difcipulorum  nuncio  de  Chrifti 
afportationc  confirmata  fuifle.  Hinc  igitur 
illi  lachrymx  effluxcrunt,  quod  Chrifti  cor- 
pusinhonoratum  &  probrocxpolitumani- 
mo  conceperat  :  quod  quam  honoratifl"ima 
fepultura  condecorari  prxoptarat. 

Primum  quidem  in  eo  peccatum  ab  ea 
fliei ejns  eft.quod  Chnftum  refurrexiflc  non  comme- 
trroredi-    minerat ,  prxferrim  bis  admonita  ab  Ange- 


Jn  multi- 


adhibet:fic  cx ea  parte  mcredibilem  ex amo- 
re  curam  quxrendi  Chrifti  coarguit.  Maxi- 
me  li  memincrimus,  quomodo  (cpulchri  in- 
fpcctione  prius  exterrebatur  objecta  Ange- 
lorum  vifione:  unde  Iohannes  videtur  fcpul- 
chri  ingreflum  reformidaflc,  quoad  Pctrum 
prxeuntem  viderat.  Experimento  autem 
ccmlTimo  comperimus  ftudium  aliquid  in- 
veniendi  nos  impellcrc,  ut  ibi  aliquid  quxra- 
mus ,  ubi  diligentiflime  &:  attentiirime  per- 
fcrutati  illud  non  invenimus.  ExquoilluJ 
clicitur,  quam  eft  horoinum  erga  Chriftum 


qmdtxmen  jjs#  D^jn^j  chnftum  in  mortuis  adhuc  efle  amor  perexiguus ,  quandoqtiidcm  eorum  eft 


laudtn- 
dum. 


concipiensilludpotiflinjumlugeredebcbat 


11  illo  qyxrendo  tam  languidum  &  tam  fn- 
Zjiziz  3  giduui 


1104  H      A      R.      M 

gidum  ftudium.  Quod  tanto  liquet  magis,  : 


O     N      I      A 

Rcfponlio  caufam  doloris  fui  dnplicem  X>W  fiU- 
quodillumiiODinquirimusinScripturis.ubi  fubmdicat     Prior ,  quod    Domini   corpus  »»i  Chri- 
c.-rtiflime  reperitur ,  cum  hxc  illuin  quxli-  j  certi  afyonzffent.Altera,  quod  nefcirct  quo  i\um  "d 
vcrit  ubi  nec  reperiri  potcrat,  nec  invenien- 1  abduftum  cffet  ut  illud  repoitarct ,  aut  loco  p"l'-f~*j- 
difpefuftentabatur.  Demque  quod  fcemina  ,  commodo   reponerct.  Quod  nos  doceat ,  ^/,j,  ^M' 
uon  line  rericulo  &  timore  hinc  hoftium   quantonos  gaudioperfundi  oporteat ,  quod  dnn,bn 
Ecclefix,  iltincloriofxapparitionis  Ange- jfciamus  Chnftum  ad  dcxteram  Dei  Patris  '*»Jfittit. 
lorum  eum  quxrente,  nos  ne  ibi  quidem  il-   federe,  unde  detrahi  non  poteft.  Huc  igitur 

oculos  &  animum  attollamus. 


lum  indagamus ,  ubi  citra  periculum  &  ti- 
morem  fe   nobis   confpiciendum   prxbet. 


Quod  autem  hoc  diclo  ilico  fe  retro  con-  verf.r* 


Verfu. 
Ptrfive- 

1  J.;.';.c  i» 
Chrijtt, 
tjn.tvenda 
ftsmium. 


Pontificii 
refutott. 


Hic    accommodeutur    noftris    prxfertim  ■  vertat,  nec  ab  Angelis  percunctatur,an  fci-  Hmmum 
mulieribus.  rent  ubieffet:ideofactumeffeapparet,quod  ramifim» 

Quod  Angelos  duos  fimul  &  videt  &i  au-    Angelorum  fplendore  perculfa  eorum  afpe-  £"■"•1'- 
dit ,  quos  tamen  duo  Chrifti  difcipuli  non  \  clum  ferre  diutius  non  pofftt  Quod  autem  '™r"r~ 
viderunt ,  nec  illisoftenli  funt  ;  in  eo  con-  [lllud  fcifcitatur  aChnfto.quem  hortulanum  /~ummu„ 
fpiciendum  prxbetur,  quod  tandem  prx-   efleanimo  conceperat  ,  quod  non  ab  ipfis  W/«!*,-j», 
mium  eft  iingularis  amoris   &    ex  amore   Angelis ,  quicertius  hoc  indicarepoteranc 
curx  &  follicitudiuis  &  ex  cura  &  folli-    quamhortulanus,  documentoeft,  quantum 
citudine  permanfionis  &  perfeverantix  in   beneficiumiit  hominum  minifteriouti,qui- 
Chrifto  quxrendo.  Quod  nos  ad  hoc  offi-   bufcum  abique  formidine  &  trepidatione 
ciummerito  animare  poteft  &debet.  Quid  familiariter  agere  conceditur   ;  mulcoque 
numerus  biuarius  nos  doceat  dictum   eft  :  conducibdius  effe  a  Miniftro  Ecdefix  my- 
quod  vero  unus  ad  caput ,  alter  ad  pedes  fe-  fteria  regni  percipere  ,  quam  vel  a  Deo,  vel 
debat ,  iigno  erat  Chriftum  non  ibi  fuiffe,  ab  Angelis.  Vide  Exod.  zo.  &.  lob.-\$.  Vide 
utpote  quod  fpatium  a  Chrifti  capite  &  pe-  etiam  Cornelii  exemplum  ABor.io.  Quod 
dibus  occupatum  fit  corporibus ,  qux  An-  etiam  Angeli  nihil  illi  de  Chrifto  excitato 
geli  ad  legationem  obeundam  acceperunt.    ,  rcfpondent ,  hoc  idcirco  fecerunt ,  quod 

Quod  egregie  Pontificios  couvelht ,  qui ;  Chnftum  prxftoeffecognorant.qui  totum 
Chrifti  corpus  fine  jufta  quantitate  5c  cor-  hoc  negotiura  commodiffime  expediret. 

Chriftus  quxftione  hac  indeorditur ,  ubi  Verf.15. 
Anseli  defierunt  :  ro^at  enim  quid  rleret.  Qi*7'"'" 


pons  conformationefomniant,  cum  Iohan- 
nes  idcirco  in  fepulchro  non  fuiffe  confir- 


mat.quod  locus,ubi  jacuerat,ab  alio  quam  a  l  Hic  igitur  primo  notcmdum  ,  quam  verum  ' 
Chrifti  corpore  occupabatur.  Cumigitur  iit  quxrentesinvenire  ,  petentes  accipere, 
nec  locus  lit  capiti  nec  pedibus  Chrifti  in '  pulfantibusaperiri.  Taraetfi  enimhucilluc 
cruftaceo  Pontificmum  Deo  ,  certum  eft  il-  difcurfando  videntur  operam  &  oleum  per- 

dere;  tametfi  civitatis  cuftodes  nobis  Chri- 


Quod  quxrant  quid  fleret ,  non  eo  hoc  ,  ftum  ubi  fit  indicare  nequeant.tamen  dum- 
fecerunt ,  quod  caufam  ignorabant ,  fed  il- 1  modo  perftemus  in  Chrifti  perfcrutatione, 
Iam  hoc  modo  molliufcule  &  tenello  bra-' illum  tandem  certiffimeinvenieraus.   Cum 


lud  Idolum  effe 
Verf.13. 
Jgiartttic 
Sttipturx 

,,_t  i„j„/}  e  chio  caftigant :  ac  fi  dicerent ;  Nulla  jufta  igiturexploratum  fit  Chriftum.quem  qux- 

t*vfi.         caufafubeft,  cur  flere  in  hunc  modumde-  rimus  rem  pretiofiffimam  effe,  fitque  per- 

beas, qux  potius  de  Chrifto  excitaco  fumme  inde  perceptum  nos  gemmam  hanc  inven- 

lxtari  debeas.  Ex  quo  illud  tiquet  ignoratio-  turos ;  (quos  enim  invenit  cum  eum  non 

ne  Scripturarum  &  ofcuantiain  perdifcenda  quxrerent ,  his  certe  fe  quxrentibus  fe  ex- 

Dei  voluntate  fxpe  fieri ,  ut  homines  iftis  hibebit;  5:  fi  Paulum  fe  perfequentem  qux- 

contnftentur  ,  ubi  Ixtari  eosdeceret  ;  iftic  fivit ,  nedum  nobis  diligentibus  ipfum  (e 

fleant ,  ubi  ridere  deberent ;  iftic  perplexi  &  oftcndet  : )  pudeat  certe  nos    tam  eflc  in 

anxii  iint.ubifideles  illos  effe  oponeret.Vn- '  quxrendo  fngidos  &  languidos.   Cuni  au- 

deilludliquet ,  quamprxclarumlit  Dei  ple-  rumquxrant  ubi  fxpe  illud  non  inveniunt, 

niore  notitia  llluftran.line  quactiam  pii  ipfi  &  gemmas  per  littora  ubi  non  fuut.  Ma- 

ixpius  mcefti  funt.  Falfum  igitur  eft  quoda,  xime  verocum  Chriftus  femel  inventus  a- 

plerifque  jactatur,  «Jir©-  /Si'®-  fmoiy  ynTrtq.  mitti  nequeat ,  rebus  omnibus  alns  caducis 

tametii  enim  ad  tempus  dormiant ,  tamen  exiftentibus.  Picrum  /.»- 

experrecli  &  fonitu  peccatorum  excitati ,        Quid  fleret.aut  quem  quxreret  rogitans,  thrymx 

quo  fe  vertant  nefcmnt.  fibi   non  placere  docet  hunc  maiorem  ,  Ctl"fe"t"~ 

quem 


A. 


quem  ex  fui  abfentia  conceperat.  Commi- 
feratione  cnim  motus  ,  non  xque  f.-rt  hunc 
ploratum.  Piorura  enim  lachrymx  corara 
lllo  pretiofx  funt :  unde  illas  veluti  colle- 
ftas  in  utre  reponit.  Falfum  ergo  quod  pro- 
verbio  celebratur,  non  nugis  movcri  nos 
oportcre  mulieris  fktu  ,  quam  anferis  nudis 
pcdibus  incelTu.  Quod  quidcm  ut  improbe 
dicitur,  tamen  fxpe  piis  iplis  in  mentem  ve- 
nit  hoc  ipfumin  Chrifto  ufuvenirc ;  dum 
fuos  patitur  in  luftu  &  lachrymis  jacerc  &: 
itaillachrymari ,  ut  eorum  corpora  veluti 
clibanusfiant,  &  ofla  ariJa  fint ,  imovero 
ut  lugendo  videant  jecur  penitus  efrudilTe, 
ut  eft  in  threnU.  Et  quidcm  illud  verum  eft 
Deum  hoc  fxpius  facere  ut  fuos  in  fqualore 
&  kiiftu  jacere  patiatur ,  fed  maximo  eorum 
compendio  ut  i  Cor.-j.  Non  quod  lachry- 
mis  fuorum  dele&etur.qui  opportune  veluti 
ftrophioloomnes  Iachrymas  detcrgit.Quod 
fi  Chriftusfollicitus  fit  illas  Iachrymas  fifte- 
rc,  qux  citra  Sc  contra  ofricium  funduntur, 
nedura  hoc  faciet  cura  jure  &  debite  &  ex 
verbi  prxfcripto  hocfit,  cum  peccatano- 
ftra  lugemus  :  nam  Magdalena  lugebat 
Chrifti  afportationem.  quam  non  debebat. 
Piiftpe  Quod  exiflimavit  Hortulanum  cfle  qui 

Chnjlum  ilhm  alloquebatur ,  djfcimus  fxpius  fieri  ut 
jjMinw»-  pjj  chriftum  invenerint  cum  illum  fc  inve- 
tHm1H*-  nifle  nefciunt ,  ut  qui  veluti  per  tranfennam 
pios  infpiciata  quibus  non  agnofcitur.  Sicut 
enim  plerique  ex  impiis  fibi  perfuadent  fe 
Chriftuminvenifle&  veluti  manibus  tene- 
re ,  quem  nunquam  ne  c  longinquo  quidem 
viderunt,  ita  pii  plerique  prxfertim  tenta- 
tionibus  obnoxii  netura  qu:Jem  attigifle 
putant ,  cum  jam  comprehenderint .  Re- 
fponfo  autem  fuo  tametfi  aliam  quzftionem 
proponit ,  tamen  fatis  adillud  quod  quxfi- 
tum  eft  ,  commode  refpondifle  deprchenJi- 
tur.  Perinde  enrrn  eft  acfidiceret:  tupul- 
chre  nofti  quem  quiro  :  quem  enim  lftic  in 
horto&  prope  fepulchrum  Chnfti  quxre- 
rem  nifi  Chnftum":  (undeetiam  illumno:) 
nominatim  indicat)  quamobrem  fitueum 
hoc  confilio  deportafti ,  ne  ab  impiis  Iu- 
datis  corpus  ejus  comumelia  afficiatur  ,  in- 
dica,  quxfo,  nnhi,  ut  ego  eum  tollens,  fum- 
pturain  illumfaciam.  Atquehac  quxflione 
propofita,  antequam  refponfum  accepit,  ili- 
co  fe  avertit,  perfuafa  niliil  inde  potuiflc  cLi- 
ci,quo  Chriftum  invenirct.  QuoJ  excoco- 
gnofcitur  quod  Chnfto  illam  nominatim 
corapellante  fe  refiexifle  Jicitur ,  &  faciern 
ad  Chriftumprius  avcrfam  convertiflc.  Vn- 


:oc 


de  &  illud  liquet ,  pios  fxpe  Chriftum  invc- 
nire  vel  tum  cum  mimme  omnium  fe  in- 
vcnturos  crcdunt.  Nam  Maria  fe  a  Chrifto 
averterat  tanqu3m  opcram  &  olcum  pcrdi- 
tura,  fi  cum  illo  ulterius  de  Chrifto  invc- 
nienJo  confabularetur. 

QuoJ  Chrifto  illam  nominatim  appel-  Vctf.is. 
lante  vocem  cjus  agnovit ,  &  Chriftum  efle  Sal*tj,is 
certo  cognovit  :  nos  primum  docet  Chrifti  cj'"l''  »•- 

cosrnitioncm  mclius  &  ceitius  peti  ex  ehis  t."u,xt- 

i        o    r  r      i       »  jusyrrbi 

verbo  &  lcrmonc  quam  ex  afpedu  &  cor-  *,:«>*.•. 
poris  forma  &  lincamentis.  Nam  priorc  fer- 
mone  ob  eam  caufam  fc  Chriftus  non  ma- 
nifeftavit,  ne  perinde  &  ex  xquo  tribucrctur 
ejus  afpectui  Chriftiatqu;  ipfius  auditioni, 
aur    vero   plus  ctiam  tribueretur  afpcctui 

'  Chrifti  &:  vilibih  formx  quam  fermoni. 

■  N'unc  autem  duntaxat  fcrmonc  fe  patcfa- 

j  ciens  docct  potiorem  cV  recliorem  Chrifti 
notitiam  &  magisfalutarem  eam  cfle  ,  qux 

i  ex  verbo  petitur.  Hinc  eft  illud  lobi  11,1  r, 

1  11.  notitiaminito  cnmDco  ,  tj  ejiu  fermo- 
nem  ex  ore  ejtu  accipias.  &  Prov.2.,C.  Adver- 

,  fus  Pontificios,  qui  quxrunt  illuminpicturis: 
item  qui  nunquam  acquicfcunt  nifi  in  cor- 

I  porali  Chrifti  prxfcntia.in  qua  fpes  fuas  col- 

locant. 

Deinde  &  illud  notandnm  Chrifto  opti-  p.,/?,r/J 

mo  Paftore  illam  de  nomine  appellante  ,  il-  vms^. 

Iam  tanquam  obfequcntem  ovem  Chrifto  '••»»• 

annuilTe  cV  ejus  vocem  agnovifle   loh.  10. 

Eft  igitur  veri  Paftorisnon  tantum  gregem 

generatim  docere  ,  fed  cum  fingulis  fpecia- 

timagere.  Hic  igitur  contra  Non  rcfijen- 

tes  agatur ,  quorum  abfentia  fic  ut  non  tan- 

tum  fingulos  ex  grege  non  uorint ,  fed  ne 

greges   quidem  ipfos  aliquando  quot  nu- 

mero  fint  memioerint. 

Simulatque  Chriftum  eflc  agnovit ,  ilico  verf 17. 

proruens  ad  pedes  ejus  fe  advolvit  ,  illum  CwrChri- 

complexura  ne  unquam  abfccJat   denuo.  /?■</. V.t- 

Vide  Cani.x.t,.  Quodautem  Chriftus  illam  "*?  """ 
t3  i!  ttHul 


fui  contadu  prohibet ,  quem  ilia  non  tan- 
tum  t.ingere,  fed  ulnis  tencre  avcbat  ,  viJe 
tur  inhumanitatis  cujufdara  efle ,  prxfcrtim 
cu.ii  in  Chrifto  quxrendo  tam  fuerit  folli- 
cita  &  mctfta.  ViJetur  igitur  humanitatis 
fuifle  pati  ut  illa  fe  aliquandiu  fui  complexu 

■  fatiaret.  Deinde  apparct  alias  fceminas  illius 
pedcs  amplexas  fuiflc  :  cur  non  idcm  Ma- 
r:x  conccditur  ?  Rejp .  quoj  viJeret  iilam 

;  nimium  corporisprxfcr.tixa.T.xam  ,  5c  fibi 

;  in  animum  inJuxiiTc  forc  ut  ejus  htcri,  fic- 
uti  prius  ante  mortem  ,   adhxfura  elTct . 

I  Q110  mjgis  igitur   illam  videbat  corporis 

pr.vl(:n- 


frt 


*fno 

hlbt.lt. 


£ux  in 

frofotttnth 

Deixcibo 
tUHfpitia 

tidtnbend.i. 


ilOS  v%  H      A      R      M       O      N      I      A 

prxfentix  affixam,  eo  magis  illam  prohibe- ,  r.e  yos  mceftos  habeat ,  memtntote  me  ad 
bat,  ne  vel  illum  tangeret.  Exquo  vidcmusj  Patrem  meum  proficifci,  ibi  glonficandum; 
naturx  noftrx  dcpravatx  peujtus  jnlitum1  ut  li  me  ametis  mco  bono  lartemini.  Quod 
cfle  i  corporali  Chnfti  prxfeotilpendere,&  li  exeipiatis ,  bene  quidem  mecum  actum 
illi  mordicusadbxrerc.  efli;  fed  inrerimquid  nob/s  miferis  fietr  fci- 

Hinc.''.r'.v.'quaiitadiIioentiaDe»verbum  I  toteme  quoquead  Patrem  vcftrum  profici- 
proponenJum  iit,  cum  utfeftinationiconfu-  fci ,  utpote  qui  eodem  jurequofratresmei 


lerctur  ,  Chriltus  Marix  (tri  contre&atio 
nem  non  permilit.  Vide  Matth.  10.  ubi  dif- 
Cipuli  jubcntur  neminem  in  vfc  falutare. 
ld.-m  etiam  Elizxus  fuo  fervo  prxcipit  cum 
aJ  cxcitationem  pueri  illum  muit.  Et  certe, 
ficutividemus  eos  quidipiomaregium  ob- 
tinueruntjiit  morti  adjudicatum  condemna- 
tione  eximant ,  difpolitis  equis  omni  celeri- 
tate  diplomaillud  arferre  ,  fic  &  quibus  mu- 
nus  3  Deo  mandatum  eftde  peccatorum  re- 


cftis,  eodem  etiam  Dei  filii  exiftitis  ,  eoquc 
ad  eum  eftis  aggregandi ,  noniecus  atque 
egoad  lilum  ptoficilcor.  Atque  ut  eftpater 
rneus ,  fic  etiam  refpeclu  humanitatis  Deus 
meus  eft  ,  eoque  major  me  &.  ad  me  crnan- 
dum  potens  {ytxlohan.  14, 18.  eadem  ratio- 
ne  ufus  eft)  atque  ob  eam  ipfam  caufam 
Deus  vefter  eft.    Cum  i°itur  fimul  &  Pater 


In  Clirifti 
nancio  con- 
filottrii 


lit.qui  nos  chariflime  complec"titur,&:  Deus, 
qui  omnia  nobis  prxftare  poteft ,  nihileft 
milTIonediplomadivinumperferendi ,  mul-  quod  non  nobisab  lllius  dementia  &  chari- 
ro  magis  ad  id  obeundum  prompte  oportet  j  tate  polliccamur. 

feaccmgere  ;  ne,fi  moram  fecerint ,  ante  a       HicdefinguIariChriftianorumprivilegio  Pioram 
laqueo  diaboli  vitam  finiant ,  quam  quid-jdicendilocus ,  quitalem  &  Patrem  &  fra-  prmU- 
qnamde  cceleftisregis  abfolutione&indul-  treru  habent.  quod  nos  mceftos  &  dejeclos  &"""• 
gentiainaudiverint.  erigere  debet.  Vide  Canticn ,  ubi  Ecclefia 

Xuncius  quem  per  illam  ad  difcipulos   vocatur/jrcr  Chri/li. 
mittit  confolatoriuseft.utpotequod  fciebat        Hic  etiam  fruclus  afccnfus  Chriftidoce- 
illos  anxios  Sc  mceftos  efle.  Perinde  igitur   tur. 
eft  ac  ii  dicat ,  tantum  abeft  ut  me  morruum 
fomniare  debeatis,ut  non  tantum  me  a  mor- 


Quod  MariaChrifto  obteperans  ab  ipfius  VerHi  J. 
coGtaclu  abftinet,  ut  fe  ilico  vix  det :  obfer-  •Aff"i*'. 


tuis  excitatum  vos  velim  intelligere,  fed '  vandum  eft  ,  quomodo  affectus  fuos  cinxit, 
porro  illud  quoque  fcire  me  jam  in  pro-  &  illis  perquam  impetuofis  quaii  vim  attu- 
cinctu  efle  ut  iD  ccelum  afcendam.  Quod !  lit,  ut  illos  ad  Chrifti  obfequium  traduceret. 

M  A  R.  c .  c.tp.  1 6,  a  verf  g,adil. 

9  Quttm  Mitcm  refttrrexijfet  IESVS ,  mane,  primo  die  bebdomadis  apparttitpri- 
mitm  Maru  Magdalenx,  ex  qtta  ejecerat  feptem  di.mor.ii. 

1 0  Iilaprofecla  anmtnciavit  tis  qtti  ctm  ipfofuerant,  lugentibtts  acfler.tibtis. 

M  A  t  t  H.cap.  18,  kverf  9,  ad  11. 

0  Vt  autemproficifccbantur  ttthoc  renunciarent  dtfdpulis  ejus,  ecce ,  IESVS  oc- 
curritcis,  diceng  Avete.  IlU  vcro  accefferunt,  & prehenderunt pedes ejtts,  & adora- 
yerunteum. 

10  Tuncaitcislefus  ;  Kctimete:  abite,  renumiate  jratribtts  meisut  abeant  in 
GaliUam,  illiane  videbttnt. 


cecrctncti. 


P   R   A  X  I  S. 

SVmrna  ,  A  Chrifto  confirmatis  in  fide 
pi:s  mulietibus  euibusfe  confpiciendum 
prxbuit:  cxJem  diicipulos  ex  ipfius  manda- 
to  confirmant. 

Partes  funt,  fMagdalenx. 
Chrifti  mani-^ 
fcflatio  ^RcIiquisfceminis. 


In  quarum  u-fFceminarum  per    Chri- 
trifque    conii-J     ftum. 
deratur  confir-,J   Difcipulorum  per  fceminas 
matio  L   ex  przfcripto  Chrifti. 

Marco  folemneeft  ,  qux  alii  Euangeliftie  tdtra  Eu- 
fufe   defcribunt  fttiftim  perftringere  ;  fed  «ngeiiflx 
ramen  ctim  fxnore  &:  incrcmento  non  vul-  csnjnttnitt. 
gari.    Vnde  hiftotiam  Magdalenx  ,    quam 
Ichanncs  latius  expofuit ,  perangufte  refar- 

ciens. 


E      V      A      N       O 

ciens,  hoe  fingulare  habct ,  ut  Chriftum  an- 
teomnes  Magdalenx  apparuiffe  doceat ,  & 
caufam  timul  cur  hoc  faccrct  adfcribat. 
Ma*c.  Inpriori  mtandum  ,  uon  cffc  perfonarum 

verf.9-  acceptionem  apud  Deum  ;  ut  quimulicrcs 
Dtm  t»n  jiijgeotius  Chriftum  requirentcs  quam  A- 
"  "'"f"  poftoli,  ipfis  cum  viris,  tum  Ecclchx  prxci- 

ptrlon.t-        l  '  t     ,  -  .  .         -     -  ,     i 

rn».  pu'5  rniniftns  prxfert,  &  quidem  lpu  lohan- 

ni  amico  fuo  intimo  fecundum  carncm.  At 

que  inter  fceminas  illud  magis  confpicuum 

eft  ,  ut  qui  non  primum  fuas  coDfanguineas, 

fed  nec  matrem  fancliffimara  fceminam  pri- 

mo  adiit  aut  lmmilit ,  fed  illis  fe  primum  vi- 

dendum  prsbuit,  qux  iu  fe  quxrcndo  magis 

affidux  &  fedulx  erant. 

Pomifi-  Quo  eft  infeflanda  magis  Pontificitrum 

ciorum/j-  audacia,  quiadverfus  difertum  Euanodiftx, 

bulx  »rS-  1(i  eft,Spiritus  Sandli  teftimonium  Chriftum 

#*$«f      a  virgineprimum  vifum  fuiffeblateranr.  Sic 

de B.t'ir*i-  cum'Scriptura  omnes  homines  in  uaiver- 

"'"  fumfub  peccato  concludat,  illi  beatam  Vir- 

ginem  excipiunc :  cum  omnes  in  peccato 

conceptos  pronunciet ,  illi  itidem  eam  exi- 

munt :  cum  omnes  extremo  die  refurrectu- 

ros  confirmet  ,  hisexceptis  quos  Scriptura 

tranflatos  &  excitatos  dicit  ,  Uli  virginem 

fubtrahunt,  ut  quam  affumptam  fabulantur, 

fine  ullo  Scripturx  teftimonio.  Abfurdum 

emm  cenfent  hunc  honorem  virgini  non 

habitum  effe  ut  primum  eum  vidcrer. 

y.lediafi-        Alterum  eft  ,  quod  caufam  aflignat ,  cur 

lutiiprorj-  primum  ei  apparuerit,  quodfcilicet  ex  hor- 

tnntmife-  Dljj  rjej  jU(liCi0  illi  promtum  erat  peCcato- 

ricordtx  r  •  n* 

.-.  ■     j  r  rum  fuorum  atrocitatem  collisiere  ,  eoque 

aiVtnjt  tttl-  _  O.    ,  i 

fe»i~Md.t.    etiain  timore  percelli  ne  le  Dei  ira  obrue- 

ret  &  obtereret.   Hic  igitur  eadem  nobis 

doctriaa  proponitur,  qux  prius  in  Petro,  ad 

quem  nuncium  dc  refurrcctione  lxtum  prx- 

cipue  pcrfcrri  mandavit.   Ideft  ,  media  falu- 

tis  noftrx  pro  ratione  auclx  mifencordix 

diviux    adhibenda    effe  a  Miniftris.    Vide 

fupra. 

Pontificii        Quarnobrem  Pontificii ,  qui  ex  priorc  lo 

fm  glddit-  co  de  Petro,  cjus  optimatum  fupra  Apofto- 

jwgnUU.     los    fubinfcrunt,    non    minus  condudunt 

Magdalenam  omnium  fceminarum  princi- 

pcm  &  primariam  effe  ,  eoque  ipfius  fanftif- 

fimxVirginis.quodprx  omnibus  fepriraum 

illi  videndum  prxbuit. 

Cl>jri!.is  Prxterea  &  illud  notandum  eiplurimum 

trg*  Dexnt  tribui ,  qui  plurimum  accepit.  Huic  enim, 

mufitnu  cui  rauiu  Condonata  funt  ,  multum  confcr- 

%"*""*"  tur.   Vide  Matth.i},  n.  Ad  hxc  caufam 

a  fuiffc,  cur  hxc  plurimum  dilcxit ,  quod  plu- 

ximum  eicondorutum  effct ,  ut  Luu  7,  47. 


1       t      1       C       A.  IIC7 

Hic  igitur  excutiamus  nos.  Nam  cum  no- 

ftrapeccata  plurima  cffe  negarc  nonpoffu- 

mus ,  oraniuo  intelligendumnobis  eft  ,  aur. 

[  nos  amare  plurimum,  aut  nondum  peccato- 

rum  rcmiflionem  accepiffe.  Rcputemus  110- 

bifcum,  fi  nulla  iit  Magdalcna.nullumfcor- 

tum  ,  nullus  impurus ,  qui  fuas  aut  vires  auc 

formam  olim  proftituit.   Quod  li ,  &c. 

Qui  vero  fe  ab  hujufmodi  corruptelis  in-  Seaaitd' 

tactos  fervatunt ,  nili  hoc  ad  Deilingulare«  integri- 

bencficium  referant ,  ut  fe  hoc  pacto  ad  Dei  t.tte  exter- 

amorem  accendant ,    omnino  pejore  loco  nanpeno 

fuat  fxpe,quam  malefici  &  omnibus  fccleri-'"  '"  '"' 

r'2.-  ,  „  ttrur. 

buscooperti;  quod  illorum  externaintegti- 

tas  ipfos  fecuros  reddat.  Tametfi  enim  ca- 

ftitas  tanto  prxftantior  eft  immunditia,  pla- 

cidum  ingenium  &  pacificum  rixofo  ,  &c. 

quanto  Iux  prxftat  cencbris :  tamcn  cum  his 

Dei  donis  ad  fccuritatem  abutimur,   pejus 

nobifcum  agitur,  quam  cum  protritisfcor- 

tis.  Vnde  etiam  Chnftus  affirmat  meretri- 

ces  &  publicanos  populi  expilatores  Phari- 

fxis  juftiores  fuiffe  ,  &  regnum  ccelorum 

ilhspatuiffe  ,  quod  iftis  ocdufum&obfcra- 

tumfuit.  Matth.  11,  jt,  31. 

Amorc  vero  ,  ficut  prius  diximus,  Chrifti  Chraitttii 
inveftigationem  definimus.  In  quoquoniam  "g"  Dtum 
facile  nobis  iplis  imponimus ,  alia  hic  nota-^""'"'? 
eft,  qua  noftram  hypocriiin  Deus  prodit :  fe  Tir-f-yi' 
ctenim  amantibus  fe  familiariterpatefacit.  &*"' 
Quamobrem  fi  Chriftusfe  nobis  nonpate- 
facit ,  certum  eft  illum  a  nobisplurimum 
non  amari.  Quod   eniin    hic  de  corporalr 
manifcftatione  verum  comperimus,  illud  de 
fpirituali  fui  manifeftatione  liquidiflirae  do- 
cet  Ichan.  14,  ir.   Qui  igiturdiu  Chriftum 
profcfli  llliusadhuc  ignarifunt  ,  hi  fruftra  & 
falfo  de  fuo  in  Chnftum  &  Deumamore. 
oloriantur. 

In    obcdientia    defcribenda   quam    hxcVcrf.ro., 
Chrifto  prxftitit  de  renunciatione  rcfurrc-  Quidinfi 
clionis  Chrifti  ad  difcipulos  ,  peculiare  eftA/"''f/'^. 
apud  Marcura  ,  quod  illos  offendit  mceren-  fe''('iJ™n'a 
tes  &  lamentantes.  Ex  quo  primum  iliud  crtrf,vfe. 
confirmatur,  quod  fuperius  dictucn  eft ,  duos  rint. 
difcipulos,de  quibus  illos  crcdiaiffe  a  lohan- 
neconfirmatur,  noncrcdidiffe  refurrectio- 
nem  Chrifti,  fed  tantum  illud  ,  quod  fallb 
diclum  eft  de  Chrifti  c  fcpulchro  afportatio- 
ne.   Simul  ctiam  &  illud  liquct,  quam  opor- 
tune  Mariam  a  fui  contacf  u  idcirco  abar- 
cuit.ut  ad  difcipulorum  confolationcm  pro- 
peraret. 

Denique  oltfervanda  eft  Apoftolorum  ex  Ennmix 
oblivioce  doftrmx  Lhrifti  iV  tarditatc  cre-  '*'&><*" 
,  A  a  aaaa  a  dendi 


trtitnii(y 

obifpiont 

mifiria. 


Matth. 
verf  9  ■ 
JQuomoJo 
Clmjiu*  •! 
tergoreli- 
Sn*  muite. 
ribui  ob- 
yittmfa- 
Siufit. 


JnfalutA- 
tione,  <JUJ 
Chrijiiu  u 
titur  ,  no- 

ttr.d.t. 


1108  Har.     moniA 

dendi  quodpriusaudiverant ,  triftitia  &  mi-  cii  intuitu  ufurpafle  videtur  ;  quod  ex  ejus 

fer.im  condicionem.  In  vitio  eft,inftar  arun-   refurreclione.unde  ommbus  peccatis  aboli- 

dinum  levi  vento  agitari :  fed  agitari  cum   tis  juftitia  reftituta  effet ,  plenam  gaudendi 

ne  leviffima  aura  perfl.iti  effenc ,  imo  vero  '  materiam  haberent.   Quam    igitur  nos  & 

cum  Soldivinxlucis  lucidilTime  affulgebat  j  quam  ingentem  liticiam  coeriroagicemus, 

maois  in  vicio  eft.  Rachehs  non  folatilis  lu- 

ctus  ferendus  erat.cum  ejus  liberi  non  exta- 

rent  :  fed  lugere  &  lamentari ,  cum  juftiiri- 

ma  caufa  latandi  fuberat,  tam  eft  in  vitio,ac 

Ixcari  cum  triftia  affci  cum  officio  conjun- 

£lumfit.Quomajor  eft  Chrifti  piecasillos 

in  luclu  tam  curpicer  errantes  tam  ftudiofe 

confirmantis. 

Seqnitur  pars  altera.  Vbi  primum  notan 


cum  fciamus  Chriftum  glorihcatum  federc 
addextram  Pacris? 

Quod  prociderunt  ad  ejus  pedes  ,  reve-  F^m,^ 
rentiam;  quod  vero  illos  complexi  func ,  li- facilitate 
mul  &  reverenciam  oftendebaiit.unaque  de-  crtimii 
clarabanc  fe  cerciiTime  credidifle  eum  refur-  ■Jp°fi'i'" 
rexiffe,  limul  atque  eum  videiunt,  &  vel  ^*  "*' 
verbulo  alloquutus  eflet.  Quod  eo  magis 
laudem  meretur,  quo  Apoftoli  magnopere. 


dumeH  ,quod  Euangeliftaanimos  particula'  poftquamfc  illis  confpiciendum  pr.rbuerat, 
admirationis  accollit ,  quod  Chriftus  illas  [  dubitarunt.  Quod  ii  Ulum  adorabant  fcemi- 
euntesnoneft  confequucus,  fed  illisobviam  ,  m  nondum  glorificatiim,  nedum  nosjam 
factus  eft.  Cum  tamen  ex  hiftoriae  ferie  con-  ■  in  gloria  conmcutum. 
ftat,  illum  fceminisa  tergoreIi£tumefle,ut-j  Quod  eciam  Chnftus  hunc  cukumad- 
potequiadfepukhrum  fubfticerat  pone  il-  mitti:,  declaratur  eumeffe  Dei  Filium.  Hic 
ks :  ut  vel  fe  in  aerem  fuftuliffe,  vel  alia  ra-   contra  Pontificem  dicatur.Vide  Acior.cap.io, 


tione  admirabiliter  eo  advedum  efle  indica 
ret.  Sicut  &:  poft  daufo  oftio  fe  pacefecit. 

Deinde  tametil  communi  5:  pervulgata 
falutatione  ufus  videatur,  cujus  generis  plu- 


verfzc,z6. 

Quod  autem  jubet  ut  in  Galihram  ab-  CnrChi- 
eant,  ideofactum  videtur  ,  utfe  indignifli-y',*'-^/><,_ 
misHierofoIymitana:  urbis  incolis  fubdu-^°'°/,nG''" 

rim.is  formasfuffeciffe  facile  colligi  poteft.j  cens,Galila:is  ,  qui  illum  inter  cxteros  a-  mutAt 

tamen  illam  r.on  teniere  fed  ex  novi  benefi- 1  gnofcebant,  fe  patefacerct. 


M  A  t  t  H.  cap.  i8,«  verf.  u,ad  16. 

1 1  Luntibus  autem  ipfis ,  ecce ,  quidam  ex  cuftodia  reneruut  in  urbem,  &  renun- 
ciarunt  vrimariis  Sacerdotibus  omnia  qiufaliafuerant. 

12  Ipfirero  congregati  cum  Seiiioribus ,  confdioque  capto ,  numos  multos  dede- 
runt  milttibus, 

13  Dicentes;  Dicite^Difcipuliejusnoclevenerunt,  &  eum  furati  funt ,  nobis 
dormientibus, 

14  Ouodfihoc  auditumfuerit  apudpr^fidem ,  nos perfuadebhnns  ei ,  & fecuros 
vospraftabimus. 

1 5  Ipfi  rero  acceptapecuniafeccruntficttt  erant  cdocli :  &  dirulgatus  csl  illefer- 
v:o  apud  Iudteos  ufque  ad  hodiernum  diem. 


Mattr. 
vcrf.  11. 


P  R  A  X  1  S. 

SVmma,  PrincipesSacerdotumpoft nun- 
cium  a  cuftodibus  acceptum  ,  Sc  conci- 
lium  inde  coaclum  ,  condu&itia  militum 
operafiderarefurreftionis  Chrifti  apud  Iu- 
dsos  evertunt. 

fPrincipum  Sacerdotum  cum 
milicibustranfaaio. 
I   EjuMem   cranUcuoms   ette- 
L   ftus. 
In  priori  contideracur  primum  nuncius 
cuftodum ,  qui  proculdubio  jufto  numero  & 


adnuncium  confirmandum  bene  idoneo  a  xnimcy- 
fuis  fociis  legaci  funt,utrem,  (icut  gefta  eft,  '<•"'/""  _ 
narrarenc ,  atque  hoc  modofe  culpa  expedi-   "",  ",.? 
rent.  Quodautemdicitur,  hunc  nuncium  ,,#,,,;, 
perlatumeffeinterim,dum  nuncius  certiffi- 
mus  de  refurreclione  Chrifti  ad  difcipulos, 
ldque  in  primo,  ut  videtar,  a  fepulchri  rsdi- 
tu  muherum  minifterio  perferebatur  (nam 
ni(i  hoc  primo  redicu  faftum  fuiffec ,  Pecrus 
&  Ioannescuftodesad  fepulchrum  jacentes 
offendiflent)  ideovidecur  ab  Euangelifta 
politum,  ut  innotefcerec  hoc  teftimonium 

cufto- 


E       V       A       N       6       I       l       I       r       ,  .  1t09 

cuftodumde  refurTe&ioneChriftinonfuifle  fed  humano    univerfalis  Ecclefix  Epilco- 

arrcprum  a  Chrifti  difcipulis  &  fauconbus,  pum.  Quod  idem  in  TranlTubrtanciacjone, 

unde  al:quid  ei  aucoriracis  detraheretur  ;  fed  &c.  fpectari  poiTit. 

quod  ipfi  vidli  vencacis  luce  confiten  coacli        Dcniquc  hoc  loco  oifervatnr  Dei  amo-  .\Wjr«- 

iunt.  Nam  nili  cuftodes  prius  hoc  rcculif-  rem  non  omnino  ex  nuda  myftenorum  re-  £"'"«  >*_y- 

fcnc,   quam  illms  reitidcsaddifcipulos  per-  gni  auc  cognitionc.aut  fidependere:  quan-^"'5''MM. 

vcnilTct ,  excipere  pocueranc  miqui ,  cufto-  doqmdcm  impii  Chrifti  hoftes  plus  de  (Jiri-  "^t'  ^ 

dcs  accepca  fama  gloriofx   refurrectionis  fti  refurrcftione  &  cognoverunc  &  tradi- 

Chrirti  ilicohocarnpuifle  &i  fuxdefenlioni  derunt ,  quam  duodecim  Aportoli ,  quibus 

oppofuifle ,  cxceroquin  omni  excufatione  tamen  pietatc  nullo  modo  comparaudi  e- 


Dm  ttm 

por.t  aA  Ec 
cltfiJt  am 

!/..-.:■ 


derticuendos 

Ex  quo  illud  liqttet  tempora  Dcum  mo 

•  derari  ad  fuam  glonam  &  Ecclctix  xdifica 

tionem.  Eft  quidem  doccrina  prxftans,  fin 


Quod  Poncifices  concilium  cogunt  ut  Verf.it. 
veritatcm  illis  probe  cognitam  oppnmanc,  &c. 
urpotc  qui  jam  intelligant  Chriftum  dicto  ^'/"""•'f7'* 
gula  fuo  &  proprio  tempore  obvenire.  Ec-  ,  fuo  conlentienter  tcrtio  die  refurrcxifle ,  &     r  „'"'' 
clef.$,i.  Sed  longe  majoris  confolacionis  eft,  !  parcim  odio  veritacis ,  partim  ctiam  ftudio  M,j;,afi. 
ii  repucemus  Deum  cemporum   momcnca    dignicacis  lux  cucndx  in  fufccpta  Chrifti  &  guconti- 
Ecck-fixcomraodomeriri.  Qui  horologiis    Euangclii  oppugnacione  pergunc .    Ex  eo  «»• 
obfervandis  prxficiuncur,  folcnc  horologia  !  quanca  vircus  iic  refurrcftionis  inteHigitnr, 
ad  fuum  &  amicorura  commodum  ccmpe-  |  quod  Poncifices  illirancopererefiftunc.eam- 
rare ,  uc  non  auc  cicius  auc  tardius  infoncut, !  quc  pernegaor;  canquam  quod  Iefum  filium 
quam  illis  infervire  poiTe  judicarur.   Deus  :  Marix  Chrirtum  &  Mefliam  eiTe  liquidifli- 

me  coargucrec.  Hinc  eft  quod  Paulus  aifir- 
mac  cum  ex  refurrcctione  ,  cam  gloriofa 
prxfertim,  potenterdedaratum  elTe  Dei  fi- 


Cujloium 
tejlimo- 

mtrmfiAe 

iiyiifi- 
mnmy 


vcro  qui  prxeft  temporibus ,  id  multo  raa 
gis  fuorum  bono  prxftat .  Quamobrem 
tametii  tempora  &  teraporumopportunita- 
tes  in  nortrafacultate  non  fint,  ut  illa  cuiio- 
iius  perfcrutemur  ,  tamen  diligenter ,  non 
tantum  quid  facit  Deus,  fed  quo  tcmpore  id 
facit  fpeftandum  ,  ut  debituminde  fruclum 
colligamus. 

Quod  prxcipue  hic  fpedacur  eft  cufto- 
dumdeChrifti  refurrectione  ceftimonium; 
camecli  aucem  quod  iraprobi  crant,  fide  ele- 
vari  videri  poiTit ;  tamen  quod  hoftes  Chri- 
fti  funt ,  teftimonio  pondus  arfert  ,  utpote 
quo  indicatui  cancam  fuiiTe  lucem  refurre- 
ftionis  Chnfti ,  uc  ne  ipli  quidcm  Chrifti 
jurati  hoftes  illam  inficiari  pocuerinc.  Quo 
accedic  ,  quodhi  rem  hanc  ceftancur,  qu' 


Iium.  Rom.  1,4.   in  nacivicace,  Euangelii 


cjus  rci  oculaci  ceftes  exiftunc.   Vide  Deut . 


Dtum  0- 
Jrenttit  ex 
hojiium  ye. 
nt.tti*  ore 
ttjlimo- 
nium  pit* 
utilt  erut- 
re. 


prxdicatione,  miraculorum  edicione  ,  acque 
adeo  in  cruce  cerciiTima  mediacionis  atque 
adeo  divinitatis  indicia  conrtabant.  Sed  in 
refurredtione  omnium  clarilTima.  Perinde 
enimeftac  fidicerenc  ,  fi  lianc  refurrcctio- 
nem  pervulgari  paciemur,fruftra  illum  Mef- 
fiam  non  efle  acdamabimus. 

Quod  pecunia  corrumpcndosin  eoncilio  Pontificum 
ftacuunc,  eo  inlignem  pertinaciam  &:  obfti-  i»figut 
nationemprodunt,  quaadverfustam  fplen-  frtuxma. 
dcncem  veritatis  folem  obnituntur;  cum  ta- 
men  quibufdam  parura  verifimile  fit  tantam 
cuipiam,  prxfertim  dofto ,  inefle  polTe  ma- 
litiam  ,  ut  agnitam  ventatem  fciens  &  pru- 
1.31.  ubi  hoftium  Ecclefix  judiciumappel-ldens  oppugnet ;  atque  adeo  ftatuanc  alie- 
latur.  Xativitas  Chrifti  non  lCidem  uc  Chri-    num  ciTc  a  Chnftiana  charicace ,  tam  duri- 
fti  refurrecTio  improbis  innoruit.  Quod  eo    cerde  illis  fcnrire;  quiadmonendi  funt  pa- 
factum  eft,  quia  rcs  alioqui  mcredibihs  vifa  !  rum  illos  repucarc  fcedicacem  peccaci,  quod 
eft  :  quo  accuratius  Spiricus  Sanctus  hanc  I  natura  nobis  penitusadhxr^t. 
rem  teftatam  rdiquic.  Simul  etiam  cavendum  a  peccati  fraude  jt  pecc.v.i 

Singul.iris  igitur  cft  Dei  fapientia  cum  &  laqueis ,  quibus  femel  irrccicis  difficile  '•"/""»  '"- 
potentia  co.ijuncta  ex  ore  intmicorura  ve-  fuerit  inde  fc  expedire.  Namquiprimope-*  ""^ 
ritatis  teftimonium  eruere.quod  piis  prolit.  cunix  ftudio  auc  honoris ,  auc  vcro  eciam 
Quamobremprofueritintelligere  ,  quid  ipfi  confortii  caufa  aliquid  fcdefti  admiferinc, 
Pontificii  de  re  rcligionis  fcribant.  Quan-  l  poft  in  ccepto  fcelere  aliis  pcccati  rctinacu- 
taque  &  quam  omni  exceptione  fupcnor  ;  lis  reftringuntur  ,  ut  quodalioqui  leves  aut 
veritas  Euangelii  exiftat ,  cui  in  prxcipuis  inconrtantes  habebuntur.  Qujnctiam  fxpe 
controverfiis  &  primariis  viri  ex  iplisaliqui  ]  fir  ut  quidam  nullamagna  aviditate  pscca- 
acclamant,  ucPapamnon  efle  jure  divino  |tum  adniiucnccs,  &;  liccincan  fecus  rcs  ha- 

Aaaaaaa  1  beat 


1113 


H      A      R.      M 


beat  perindc  habentes,  umen  poft  in  ca-no  'tudine  nititur ,  difcipulos,  qui  Chriftum  fe- prMiU- 


JHpitifi- 

mum  t- 
IhtUy  cui 
mAxintt 
dliitifn- 
n.xt. 


ejufiiem  peccan  ita  hzrer.t ,  ut  inde  niignis 
conatibus  extrahi  nequeant. 

KotanJum  etiam  quam  callide  milites 
a<*grediunrur  pecuniarum  corruptela,  quara 
noverant  aptiflimum  eflc  ad  inetcandos  mi- 
lites  irritamentum.  Ac  li  dicerent ;  Novi- 
mus  \  os  bonos  focios  pecunia  egete  ,  quam 
vobis  Iargiter  dabimus ,  ut  hoc  quod  vos  e- 
docluri  fumus ,  pervulgetis.  Quamobrem 
videndum  quibus  potiffimum  vitns  dediti 
fimus.ut  adverfusiila  circumfpec~te&  caute 
incedamus ,  quia  Satan  fuas  illecebras  pro 
ingenii  noftri  ratione  parat. 

Kctandum  etiam  quomodo  fumtui  non 
parcant,  ut  vetitati  obtiftant.  Quod  nos 
admonet ,  &c.  &  quomodo  periculo  fe  ob- 
jiciunt  omnia  in  fe  recipientes .  Hic  et- 
iam.  de  Conciliis  Eccletiafticis  dicendi  lo- 
cus. 


peliebant,  eundem  e  fepulchro  fuffuraturos:  t*tis$t- 
Nec  probabilitate  nititur,  Chrifti  difcipu-  ""»*«- 
los,  tiquidem  Chriftus  eos  fefelliflet  non  re- 
furgendo ,  prout  fc  faclurum  przdixcrat , 
eum  honore  amplius  profcquuturos  fuilTe 
pra:llitim  magno  fuo  penculo ;  quod  ta- 
men  pra:llare  potuiflent  prima  nocte  abf- 
quepericulo,  cum  nulla  dum  cuftodia  ap- 
potita  fuiflet :  nec  veriiimile  fit  omnes  fe- 
pulchri  cuftodes  tam  alto  fomno  fepultos  & 
oppreflos  fuifle ,  &c.  Kec  enim  hoc  fadtum 
legimus  nili  inuu~tata&  extraordinaria  Dei 
adminiftratione  ,  ut  cum  Saulis  milites  alto 
fomno  opprefli  erant.  Quod  li  etiam  fom- 
no  opprefli  funt ,  quomodo  de  furto  pet 
difcipulos  tcftari  poflunt?  Simul  etiam  li- 
quet  quomodo  nobis  profuit  cuftodiam  ap- 
pofiram  efle ,  iine  qua  hoc  figmentum  fuif- 
fet  vetifimilius.  Sed  hic  videmus  jufto  Dei 
judicio  fieri ,  ut  qui  veritati  credere  nolunt, 
eos  Deus   judicio   juftiflimo  tradat  ,   quo 


VerfiJ.         Sequitur  f-ars  altera  de  efre&is:  fcili- 

Vmtifctm  cet  quod  hac  fraude  obtinuerunt ,  ut  huic 

cammtn-     tam  putidi  &  tam  inverilimili  fabulaf  fides    mendaciis  etiam  ciaiTiflimis  credant.i  Thef- 

tumnnlli    aiU(jxis  habica  tit.  Nulla  enim  vetiiimili-l/i/.i,!!,!!. 

L  v  c.  cap.i4,averfii$,  ad  18. 

tj  Etecce,  duo  ex  iis  ib.wt  eo  tpfio  duinricum  diflav.tem  fladiis  fexagintaab 
Hieri<f.ilem,  cui  vico  now.e  1;  cft  Emmaus : 

1 4-  Etcolloquebantur  tnterfe  de  ifits  omnibus  qu&  erenerant. 

1  s  Etf.<ctum  eli  ut  dum  colloqucrentur ,  &  fe  muiuo  rogitarent,  ipfie  IESVS ac- 
cederet,  &  uiu  iterfiaceret  cum  ipfis. 

1 6  Oculi  autem  eorum  retineb.mtur  ne  ipfium  agnofcerent. 

17  Dixit  .uttemeis;  Quifiunthi  fermonesqttos  confiertis  interros  Ambulantes? 
&  quid  eflis  tetrico  rultu  ? 

18  Rejpondens  atttcm  alter  ,cuinomenCleophas ,  dixitei;  Tufioluscommoraris 
Hicrofoly,;.*,  &  non  nofli  qus.  in  eafiactafiunt his  diebits  ? 

19  Ipfercrodixiteis;  Oux?  Atilhdixeruntei;  Ott.ffai5tafuntIE.Sr  NaTa- 
rso,  quifttit  Proplxta,  poteus  reipfit  &  rcrbis,  coram  Deo  &  totopopulo. 

20  Ouomodo ettm  tradiderunt  prtncipesSacerdotum  &primores  wflri  ut  morte 
damnarctiir,  &  crttcifxerunt  cum. 

2 1  Xos  autem  jperabamus  ilium  ejfe  qui  redemturus  effet  ifraelem ,  atquiprtter 
h£C  omnia,  tertium  huncdiem  agit  hodie  ex  quo  hscfaclafunt. 

22  Sed&  mulieresqusdamexnobisperculeruntms ,  qus.  diluculo  xenerunt  ad 
vionumentum. 

23  E t  non  inrento  ejus  corpore  renerunt  dicentesfie  etiam  apparitionem  Angelo- 
rum  ridijfe,  qui  dtcunt  eum  rirere, 

24  Et  abicrunt  quidam  eorum  qui  erant  nobificum,ad monumentum,&  ita  inre- 
nerunt prout  mttlieres  dixerar.t,  ipfum  rero  non  rtderunt. 

25  Tum  ipfie  dtxit;  O  amentes  &tardtcorde  ad  credendttm  omnibusqua  lo- 
quutifunt  ?rophet£. 

26  Kom:e 


EVANGELIC/.  uil 

2  6  Nomie  httc  opertuit  pati  Chriflum ,  &  introire  ingloriam  fnam  ? 
27  Etexorfus a  Mofe  &  omi.ibus  Prcpheiis,  intcrpretabatur  illis  in  omr.ibus  Si ri- 
pturis  qu£  defe  fcripta  erant. 

M  A  R.  c.  tap.  \6,  verf  ir. 
t2  Posleaautem  duobus  extpfis  ambuLwttbus  apparuit  alia  forma  .  quunt  rus 
profcif  erentur. 


L  v  c. 
vetf.u. 
Difiifli 
duo,  queJ 
refurreHio- 
rie  Chrijli 
nsatium  be 
ne  cotnit* 
od  nejot i.t 
je  cojerunt 
reprebenji, 


P  R  A  X  I  S. 

SVmma  ,  Chriftus  propnaduorumdifci- 
puloruminvia  confabulantium  confef- 
lione  ,  corundcminfciciam  &  infidelicacern 
pcrnofcens,  eidem  remcdium  adhibet. 

J"  Duorum  difcipulorum  mfcitia  & 
infidelitas  propria  ipforum  co- 
funt ,     \      feflioncclicita. 

V  Reraediu  illis  curandis  adhibitu. 
Interimdum  dux  faminx.quxChriftum 
viderant ,  e|us  rei  nuncium  ad  difcipulos 
pcrfeiunt,  duoifti  difcipuli,  die  Sabbathum 
lufequcnte  iter  Emauntcm  ineunt ,  fcptem 
milharia  cum  dimidio  ab  urbe  Hierofo- 
lymitana  diiTitum.  Quod  fi  qais  tjuxrat 
cjuid  hoc  miri  cft,ii  homincs  peratto  Sabba- 
tho  ad  negotiafuaredeunt ,  ut  Lucasillud 
'  cum  particula  Ecce  proponat,  tanquam  ani- 
mum  auditoris  exufcitaturus  :  Refp.  omni- 
no  credibile  vix  videri  difcipulos  cum  a 
Prophetis,  tum  a  Chrifto ,  tum  vero  foemi- 
narum  nuncio  de  refurrcftione  Chrifti  edo- 
&os ,  ita  tamenrem  illam  prxtcrire  ,  ut  ne 
quidem  certiorem  cognitionem  exfpeftan- 
tes  fe  ad  fua  negotia  conferant.  Optsndum 
ut  hujus  generis  difcipuli  non  duo  fed  bis 
mille  tantum  exifterent.  Maxima.  cmm  ho- 


camque  certiflimam  &  gravilTim.im  am- 
plexus  cft  ,  Hebr.  n.  Hi  autem  ,  quas  non 
habcnt,  nec  haberc  fc  poflc  certi  funt.mun- 
di  voluptates  &  commoda  fcCrantur  ,  illis 
prxtentis,  qux  femper  duratura  funt • 

Quod  de  tocohoc  negotio  in  itinere  lo-  Verf.14. 
quebantur,  incoaliquoufque  laudem  pro-  £*•»'*- 
mcrentur ,    quod  illud  ex  obfequio  legis  """.  *'* 
taciant  ,  Dettteronom.  cap.  6.  tametli  enim  ,„,,„ 
terrenis  negotiis  addichores  efTent  quam  lauthtt. 
par  crat  ,   non  tamcn  ita  in  cccno  mun- 
di  demerli  crant  quin  caleftia  mcditaren- 
tur  &  de  illis  loquerentur.    Atque   ut  ia 
priorc  multos  focios  habcnc ,  (ic  in  hoc  per 
paucos  ,  qui  eos  imicencur.  Sic  cnim  ple- 
tique  feclantur  fiia ,    ut  Chriftura  exclu- 
danfin  verbo  fuo :  fatis  enim  abunde  Deo 
fatisficrum  autumant ,  fi  in  templo  res  fa- 
cras  traftent;  non  neccfle  efle,  ut  qux  prx- 
fcntis  feculi  funt  tra&antes  illis  facra  admi- 
fccamus :  quinetiam  tanta  eft  illorum  aut 
improbicas  ,   aut  infcitia  ,  uc  lllud  parum 
convenire  dicanc ,    quod  nobis  caiuopere 
commendavit  Apoftolus  Colojf.  3,16.  ferma 
Chrtfti  in  vobis  copiofe  inhabttet^.    Atque 
fxpe  fit  ut  non  modo  Chriftum  inveibo 
excludant,  fed  diabolum  etiam  porro  adfci- 


roinum  pars  eoruai ,   qui  profitentur  fe  fpe  fcant,  dum  fabellas  quafdam.qmbus  tempus 


rerura  cccleftium  duci,  ita  tamen  rebus  ter 
rcftribus  prxteiito  regno  ccclorum.fe  addi 
cunt ,  ac  ii  nullum  eflet  regnum  ccelorum. 
Cujus  qux  alia  ratio  aflignari  poteft ,  quam 
quod  volatilis  quxdam  cogitatio  de  regno 
ccclorum  ad  fefpettante  animoscorum  oc- 
cupat  ,nec  ulla  ccrta  e  jus  rei  perfualione  im- 
buuntur.  Audiunt  quidem  efle  regnum 
corlorum;  fed  quia  illud  corporis  oculis  non 
vident  ,  quia  manibus  non  traftant  &  cor- 
poreis  fcnlibus  non  ufurpant ,  ideo  ad  illud 


fallant,  &  commenta  narrant ,  aut  fxdi  aJi- 
quid;  contra  regulam  Pauli,  qui  tempus  re- 
dimendum  monet.  Ephef.%,16.  Suam  au- 
tem  hoc  pacto  in  Chnftum  inimicuiam 
produnc ,  ut  qui  animo  lxto  cfle  nequeunt, 
cum  ipfe  adlit;  ficut  fic  in  his  qui  inimicitias 
exercent.  Contra  vero  pii  lxtantur  hoc 
comitatu. 

Quod  difceptafle  invicemdicuntur,cum  Verf.  15. 
uterque  refurredlionis  nulla  aut  exigua  fpe  -Qi'"""'» 
duccrecur,  carnctfi  alienum  videatur;  tamcn  m"rf'"r 
parum    omnino    attendunt.    Contra  vero|tenendum  eft  ucrumque  diflencientem  po-  "£,"",  ' 
mundi  hujus  fxlicitatem  quoniam  fenfibus  tuifle  tamen  de  hoc  negotio  difputarc  :  po- 
percipiunt  ,  idcirco    illius  incertitudine,]  terant  enimdifcepcarc  ,  an  in  fepulchroad- 
quam  vel  nolenres  conficeri  coguntur  ,  ab,  huc  eflet  nec  ne,  an  c  fcpulchro  deportatus, 
ejus  infeftatione  tamen  non  abfterrentur.1  ut  fceminxdicebant.  Icem  difputarc  pote- 
Mofes  oculo  fidei  futuram  beatitatem  pro-   rant  an  ab  hofte,  an  vero  ab  amicis  afporta- 
fpiciens ,  prxfentem  repellcns ,  contrariam  I  tus  fuerit.  Deinde  vcritatis  inquircndx  gra- 

Aaaaaaa3  tia 


xerit  y  O1 
qu>bkt 
ttt.imnnm 
tdfit. 


un  H     A     R     M 

tia  unus  fuftinere  potuit  eum  refurrexiffe,^ 
&  rationes  afferre.cur  fic  fentiret:aiter  con-' 
tra  inftare  non  refurrexiffe,  quia  fenondum 
difcipulis  patefeccrat ,  quibus  tameu  omm 
verilimilitudine  fe  patefacturus  erat.  Sed 
utrumquedeceptumeffe  conflat  ex-Chrifti, 
qux  poft  adhibctur  ,  reprehenfione. 
£»m.rf.  Quod  Chriftus  fe  illis  adjungit ,  id  vide- 
fcCbrtjkt  tur  aliter  fccifle  quam  ante  fecit  ,  illos  fcili- 
UitcdJKn-  cctconfequendo,nonautem  obviamproce- 
dendo.  Nam  alioqui  illos  obftupefeciffet.li 
quis  illis  obviam  procedens ,  non  prius  ab 
illis  perciperetur.quam  fe  ilhs  conjunxiffet: 
fieri  uitem  potuit  ut  illis  ferio  &  contenta 
vocedifceptantibus,  Chriftus  illis  impru- 
dentibusfacileobreperepotucrit.  Hic  au- 
tem  diligenter  notcmdum ,  Chriftum  fe  illis 
adjufigere,  qui  fe  in  verbo  exercent ,  neque 
hoc  officiuminfrucT:uofumefle.  Sic  AB.%. 
idem  Eunucho  obtigit.  Atquc  hoc  tametli 
nunc  non  prxftatur  ,  nec  prxftan  poteft 
Chrifti  corporea  prxfentia ,  tamen  Spiritu 
fuo  certiflime  &  utiliflime  illu  adeft. 
V£tf.«6.  Quod  dicitur  eorum  oculos  ita  petftri- 
SmmJa  ctos  effe  ut  lllum  non  agnofcerent ,  inter- 
eiHhcornm  pretatio  eft  illius  dicti  quod  eft  apud  Mar- 
retenti.  Cum ,  quod  lllis  alia  forma  apparuit.  Non, 
ut  Pontificit  dicunt,  illum  aliam  atque  aliam 
pro  re  nata  formam  induiffe,  &C.  Sodomi- 
tJE  &  Syri  Scotomate  percuffi  funt  ut  eos, 
quos  videbant,  &  alioqui  agnofcebant,  non 
potuerint  difcernere,  ldque  iingulari  Dei 
judicio.  Sedhoc  Scotomanon  aliunde  na- 
tum  videtur ,  quam  ex  mentis  caligine  , 
quam  adverfus  fidem  rcfiirretlionis  obfir- 
maverant  ,  ut  quamvis  prxfenteru  cerne- 
bant,  tamen  non  agnofcerent.  Nec  mirum, 
cVc.  Vide  qux  ex  hoc  loco  adverfus  Iefiuttts 
obfervavi. 

Chriftus  tametfi  probe  noffet quaderet 
loquerentur,  tamen  hoc  abillis  audire  cu- 
pit ,  ut  proprix  infcitix  &  infidelitatis  indi- 
cio  magis  proficerent ,  &  ut  materiam  illos 
rcprehendendi  &  acerbioribus  verbis  cafti- 
gandi  arriperet.  Sic  Nathanus  Davidis  ke- 
lus  admiflum  pernofcens  ,  ejus  rei  indicium 
ab  ipfo  infcio  &  nihil  tale  cogitanteexpro 
mere  &extorquere  voluit  ,  ut  propria  oris 
confeflione  tanquam  laqueo  ,  quem  ipfe 
collofuo  circumpofuiffet ,  conftriftum  fa- 
cilius  ad  Dei  tribunal  (quo  illum  ducere  ex- 
pcdiebat)  traheret. 

Exquofacile  liquet ,  ufum  confeffionis 
peccatorum  non  in  eotantum  vcrfariut  ad- 
miffum  peccatum  iUi  innotefcat ,  cui  fivc 


veif.  1 7. 

Chiiitns 
ianquam 
infcius  cciS 
intcrroytt. 
I.nt  if>l'i  tn 
fcitiam 
funmfate- 
imtur. 


Vnde  con- 
ftfiimU  H 

f,s. 


o     N     I     A 

Deo,  (Ive  hominibus  illud  aperimus,  &  Mc- 

dicinam  ab  illo  auferamus:  led  ut  Medicina 

libentius  admilfa  commodius   vim    fuam 

cxerceat.  Perinde  ac  li  Medicus  percepto 

morbo  lllius  tamen  acerbitatem  cV,  gravita- 

tem  a  laborante  expifcaretur. 

Deinde  Chriftus  hoc  ab  lllis  percuntta-  II.*?*»- 

tus  eft,  ut  certis  quibufdam  paiVibus&°ra-  '•"""•('•- 
i     ■       r  c  ,    ,     /s         rnttatife 

datim  le  patetaciens  eorum  modulo  le  at-  .,.,      '. 

s-  accontmo- 

temperaret.  Lippis  enim  oculis  roaximus  daret. 
folis  fplendor  plunmum  officit ,  prxfertim 
li  fubito  &  uno  momento  mcurrat  ,  nam  ll 
Chnftus  libi  hoc  fumpliffct  ut  abfens  eo- 
rum  fe  fermones  fcire  profeflus  fuiffet ,  ad- 
mirabundi  4V  in  ea  refufpcnli  hxliffent,  nec 
tam  quidabillo  proponendum  erat ,  quam 
quis  hoc  propofuit  attendiflent.  Atque  hinc 
eft  quod  lui  agnitionem  ufque  ad  panis  fra- 
clionem  diftulit.  Nec  aliunde  eft  quod  duo- 
decim  dilcipulis  non  prius  fefc  confpicien- 
dum  prxbuit,quam  multis  indiciis  &  refur- 
rectionis  fux  teftibus  fuam  refutreclionem 
compiobaffet.  Nam  qui  poft  tot  indicia  & 
teftimonia  refurredlionis  reftitabant  fcemi- 
narum  nuntio  ,  duorum  difcipulorum  in  fc^ 
pulchro  perfcrutationi ,  fecundo  fcemina- 
rum  nuntio  qux  Chriftum  vidiffent ,  deni- 
que  horum  duorum  liquidiffimo  teftimo- 
□10;  quid  feciflent  ,  nili  Chriftiapparitioni 
hxc  teftimonia  tanquam  anteambulones 
prxiniila  fiuffent.  Hinc  etiam  eft  quod 
Chnftus  toties  jubet,  ne  fe  Iudxis  Meffiaru 
cfle  ev-ulgarent. 

Quod  vcro  addit  ycf^  ess  miijp&nm,  eo  in-  Chrislusfi- 
dicat  fcopum  quo  refpexit  ,  dum  fe  illis  ad-  lifl'»m  ">- 
junxit.ut  illosfcilicet  mxftos  confolaretur:  I  ''"™>x- 
dequa  re  videfupra.  Si  enim  Iofephus  ini- 
que  tulit  fuos  captivos  quantumvis  propha- 
nos  &  infideles  triftiores  videre ,   nedum, 
Chriftus  fuos  fideles  tnftiores  effe  x°re  fe- 

D 

ret. 

His  verbis    Chrifto  Domino  tanquam  Verfis. 
pervulgato  &  ignobili  viatori  infukant ,  &  StKlttrimt 
earum  rerum  infcitiam  objiciunt,  quarum  '"•""' &°- 
fe  probe  gnaros  exiftimabant.  Sic  fere  fit 
ut  ftolidi  cV  infcii  homines   fe  plurimum 
fcirc  putent,  (i  aliis  quibufdam  rerum  ficra- 
rnm  notitiafuperiores  lint  ;  cum  tamenipfi 
fua  ignoratione    miferi   &:   infelices  funt. 
Lippus  aut  monoculus  inter  cxcos  fe  per- 
fpicacem  in  videudo  jaftjbit.    VideiCor. 
io,  n.  cum  tamen  operxpretiumforet  ut 
nosadeorumexemplum  exigeremus ,  qui 
omniuminftructifluni  fuut,  vel  potius  ut 
prxteritis  homimbus ,  ad  norniam  vctbi  di- 

vini 


E      V      A      N      C      «      L 


III} 


vini  &  iegis  nos  rcvocarcmus.  Abfurdum 

illis  vidcbacur  aliqucm  vcl  unum  excarc  in 

urbc  Hicrofolymicana  ,  qui  dc  Chrifto  &  a 

Chrifto    gcfta  ignorarct.    Quam    autcm 

mulra  milliafunt  apud  nos ,  qui  in  Ecclclia 

tanquamurbcHicrofolymishabicancescan- 

tumJcm  de  Chriflo  norunr  ,  ac  ii  in  Baby- 

lone  nan  eflcnc.  Imo  vcro  Pontificii  iu  co 

plerifquc  prxferendi  funt. 

Vcrfi9.  Quod  quxnam  illa  funt  quxrac ,  nec  fe 

DiJiimuU  illa  ncfcire  dicit ,  quod  ipfum  dicere  vcri- 

*'°  ?"""""  cacis  ftudio  prohibitus  eft  :  docct  fas  cfle 

d.im-ch„-  hominiChnftiano  quidamdifliraularc,  & 

ffunoliCl'    ...  .  '  <■         .     , 

Jta  llla  oratione  uci,  qua  animus  audiencis  a  ve- 

ritatc  llliad  cognofcendum  non  ncccflana 

abduci  poflit.    Vide  quid  Martyr   in  hunc 

fenlurufcribit. 

Chriflitir-      ln  nac  narratione    primum    occurrunt 

tmcmn,     elogia  Chnfti,  qux  tametli  magnalint  ;  ta- 

txceptiwt  mcn  ejus  raagnitudine  longe  inferiora  func. 

m.ijer ,  cn-  Prophctam  enim  prxdicant  ,  non  vulgarem 

jmcxtm-  ^-  plcbciuiTi ,  fed  mulcis  miraculis  darum; 

plo  nos  Dfo        C  '  .  _ 

cj-/»m<rji-1u"lue  'e  non  tantum  Deo  ,  qui  recte  & 
bus  frobaie  fynccre  judicat,  fcdhominibus,  nec  tantum 
icbtmus.  xquioribus.fed  omni  populo.ctiam  iniquil- 
fimis  ejus  oforibus  approbafier.  Sicut  enim 
Mofes  potcns  fermone  &  factis  Aclor.  7.  fe 
&  exccllcnciam  fuam  iplis  eciam  Aegypths 
cum  in  aula  tum  alibi  probavic.  Sic  & 
Chriftus ,  quieftvcrus  Mofes.  Acquc  hoc 
loco  ut  lingularcm  confirmationem  fidcs 
noftra  confequicur ,  quod  Chrifti  vircus 
omni  exccpcione  major  eflet,  utpote  cui 
ipfi  hoftes  jurati  teftimonium  dixcrunccum 
eumica  loquencem  affirraabanc  ,  uc  nemo 
unquamantcto/W.  7-  Sic  ciim  docemur, 
prinium  quidem  dare  operam  uc  Deonos 
probemus;  cui  niii  accepti  furaus ,  irrita  eft 
omnium  horainura  approbacio.  Deinde 
conandum  ,  ut  non  Dco  tantumfcd  &  co- 
ram  hominibus  honefta,  procuremus.  Rom. 
11,  17  1  Cer.  8,  11.  Vtrinque  peccatur. 
Quidam  cnim  funt  qui  hominum  gratiam 
captanc  prxterito  Dco  :  aliiDeo  fc  proban- 
tes ,  quid  homines  fentiant  non  laborant 
nec  folliciti  funt ,  &c.  Nam  cum  omniaex 
Dei  benediitione  pendcnt ,  curandum  ante 
omnia  ut  ipfc  uobis  propitius  lit.  Deinde 
cum  &  hominibus  prodeiie  &  limul  illos  ad 
Dei  glonam  prxJicanJ.im  pellicere  nobis 
propolitum  cfle  debeat,  danda  opera  eft ,  ut 
illis  rcm,  quam  paramus ,  quoad  Jacur,  pro- 
bemus.  Qui  aucem  prius  negligunc  ,  pcr- 
inJe  faciunt ,  ac  li  quis  opcrarius  operam 
fuam  infantibus  quibu.fda.ni  probare  cona- 


retur,  ncgletlo  Domino  eujus  opus  facit  & 
a  quo  mercedem  cxfpeftar.  Qui  autcm 
'  homincs  ncgligunc.idem  faciunt-arque  opi- 
fices  qui  oulla  cura  ducuncur  quam  fpccicm 
aut  alpcctum  habicurum  eft  quod  facmnc, 
unJe  prxcercunccs  operis  deformicatem 
intuentcs  deinceps  corum  opcraru  conJu- 
ccre  Jciincnt. 

Verjis  10.  Jedarant ,  quid  illud  tanJem  Verf  20. 
fic.quoJ  illospercurbat  &quoJcorumfpcm  Ql"^  •" 

a,  C3    _  '     <->t'*a  J    Chrifflptf- 

&  nJcm  in  Cnrilto  concutit ;  nempc  quoJ  r    •',,',' 

.    ,    „         ...  ,.     ,.  ,r    ~f,        Jtcne  Di/ci- 

morti  a  Pnucipibus  adjudicatus  ab  eildem  pB/orem  fi. 

ignominioliffima    morce    afFcttus   fit.  In  drmton- 

quo  duo  fubindicant,  qux  illorum  fidem  tnjjhrit. 

tremefaciunt ;  prius  ,  quod  illis  indignum 

vifum  fit  cum  mortc  opprimcndum  ,   qui 

alios  c  morte  vindicaturus  erat.  Altcrum 

quoJ  illi  hxc  ignominia  a  principibus  illat.i 

cft.  ViJe  Acl.  10.  &  13.  ubi  ucrique  huic 

difficulcaci  occurricur.  Dc  his  viJc  pnus 

annocata.   Hunc  auccm  fcnfum  eflehujus 

I  vcrfus  Jeclarac  ucis  Chrifti  rcfponfio  -v.  16. 

Hujus  in  Chrifto  cxinanitionis  hic  efTe-  Verf.it. 

<ftus  extitit,  ut  fpcm  omnem  pxne  hisexi-  £j?m"e 

meret,  quipriusin  Chriftum crcdiderant.  e,lr"mc°"~ 

Vide  Epbef.  3,13.  &  Philtp.  1,11,13.  Spes  "l""'  ' 

autem  eft  vcluti  anchorain  ccclum  porre- 

tta  ,  qux  nos  jatlatos  in  mundo  fuftencac  ne    ' 

j  mergamur,  Hebr.  f/,19.  &  Rom.  s,,-;.  &10, 

I  11.  Jpes  non  confiindit_j.  Quomodo  igitur 

|  illis  hxc  fpes  excitaca  ?  Rejp.  aut  hanc  non 

!  fuiflc  pcnitusin  aniruis  Jefixam.fcJ  cancum 

illam  rcm  fperaflc  uc  vcrifimilera  ,  aut  hanc 

fpem  labefatlacam  cancum  non  eciam  cx- 

tinttamfuifle. 

Sequitur  pars  ahera  Je  remeJio  verf.  z~, 

•.6,2.7. 

QuoJ  1  Acerba  reprehenfionc. 

conftat    \  In  Scnptunsinformatione. 

In  reprehenlionc  duo  <  Inicitia. 

funt,quorum  inlimulaturi  TarJicas  fidei. 

Ec  quidem  quod  ad  infcitiam  attinec ,  in  Verf  25. 

eo  coliocac ,  quod  canquamalienum  &  ab-  K"p"ne»- 

furdum  pofuiflent  Chriftum  a  principibus  V'0"»*  "/*■'• 

in  crucem  attum  efli.  Fidei  aucem  cardita- 

temindetaxat ,  quoddixerant  feohm  qui- 

dem  fpcrafle  ipfum  populi  fui  vindicem  fu- 

turum.  Hic  iiidemM  reprehcnfionis  lingu- 

larcm  ufum  ,  ut  qui  a  miciflimo  &  manfue- 

tillimo  homine  qui  unquam  extitit ,  adhi- 

bctur,  quam  nunquam  plane  ufurpaffct,  nifi 

lllam  pcrutilem  pernoviflct.  Nam  Mofes, 

quiomnium,  quos  terra  fuftinuit ,  mitilli- 

mus  habitus  cft  ,  cum  Chrifto  compofitus, 

iracundior  cenfcri  jure  potuit.  Hoceftil- 

lud 


Prxdicatio 
Jiitdngetu 
homimbitl 
jjnltitiaefi. 


Pontificii 
ty-  mundi 
fapientcs 
rcprebenjt. 


III4 

Iud  unguentum  pretiofum ,  quod  Davidne 
a  capite  fuo  avertatur  vehementer  defide- 
rat.  Pfal.  141,  5.  Sicut  enim  corrofiones  le- 
nibus  emplaftris  pra:mittuntur  ,  ut  quod  eft 
mortuxcarnisexedatur:  fic&  reprehenlio- 
nes.  Vide  Galat.  j.una  etiam  liquet,  quam 
Euangelii  prxconem  hoc  deceat ,  cum 
Chriftus  omnium  Euangelicorum  Praico- 
num  princepshoc  ipfotemporeillud  fecit, 
quo  Euangelium  de  perpeflione  ,  rcfurre- 
ftione  &  afcenfu  Chrifti  pluribus  propo- 
fuit.  Quod  illos  coarguit ,  qui  legalem 
Doctorem  hanc  acerbitatem  olere  potius 
quam  Euangelicurndicunt.  Reprehenditur 
iterainfcitia  &  fidei  tarditas  iu  Propheta- 
rum  fcriptis  cognofcendis  &  credendis, 
non  autem  quod  patrum  fcita  ,  decreta  aut 
conftituta  non  fcirent  aut  crederent. 

Eft  autem  notandum  Chriftum  illud 
fumma:  infcitix ,  &t.  damnare ,  quod  illi 
fummx  fapientia;  ducebant  ,  fcilicet  cjuod 
indigniflimum  judicarent  Chriftum  qui 
aliosdamnatione  eximetet ,  condemnatum 
efle:  eum  qui  ahosmorte  Iiberaret ,  mor- 
tuum  efle  :  eum  quialios  fervitute  vindica- 
ret ,  captivum  duclum  efle.  Vnde  etiam 
Apoftolus  ftultitiamcrucisappellat ,  quod 
Cc  abhominibusexiftimetur  :  cum  re  ipfa 
ftultum  &  infanum  fit  nefcire  &  non  crede- 
re  Chriftum  cruce  ignominiofa  mactan- 
dum  fuifle.  Quo  etiam  fpe&atquod  illud 
qu.-eftione  feu  interrogatione  elatum  pro- 
pofuit. 

Hic  adverfus  Pontificiorum  armatam 
&  propugnatam  ignorationem  dicendi 
campus  pra:betur.  Item  adverfus  mundi  [j.- 
pientes  ,  quibus  fapcre  eft  fi  ad  credendum 
t.irdiores  fint,  nec  quidquam  admittant.niii 
quod  aut  rationis  difcurfu ,  aut  fenfuum 


H     A      K      M      O     N      I      A 

ufurpatione  verum  efle  comprobaverinr. 
Quinetiam  pleriquc  funt  qui  ut  veritatem  e 
tcnebris  micantem  ccrnant.eam  tamen  non 
ilico  admittunt  aut  agnofcunt ,  ne  incon- 
ftantix  &  levitatis  fufpicionem  fubeant. 
Vide  Philip.  \,<t.  Vide  exempla  commen- 
taricnfis  Ael.  16.  &  Purpurifla:. 

Sequiturinforma-  fPropolitio. 
tio  ,  inqua  confidc-^  Propoiitionisproba- 
rantur  ^  tio. 

Propofitioduas  partes  habet :  Pnor  eft 
de  perpeflionibus ,  altera  de  gloria  Chrifti, 
qua:  non  niiiper  crucem  perfici  potuit.  Vi 
de  1  Petr.i,  v.  11.  quo  docet  illos  Chrifto  & 
Servatori  gloriam  adimere ,  &  adverfus  ejus 
gloriam  viam  intercludere,  qui  perpeflioni- 
bus  ejus  locum  nou  cedunt.  Cum  autem 
Chrifti  membra  fumus.non  alia  nos  via  coe- 
lum  ingrediendi  mauet,  nili  per  crucem.  Si 
entm  cum  illo  patimnr,  cum  ilio  ettam  regna- 
bimtM.  1  Tim.i. 

In  probatione  notemus  Mofera  veluti 
fontera,  &  Prophetas  reliquos  tanquam  ri- 
vulos  teftimonium  Chrifto  dicere^^.5,18. 
&  15,43.  Quo  docemur ,  quo  collimandum 
in  lectione  legis  &  Prophetarum,  nempe  ad 
Chriftum  ,  tanquam  fcopum  tum  legis  tum 
Euangelii :  Quifquis  igitur  nos  in  Scriptu- 
rarum  expofitione  a  Chrifto  abducit ,  is 
pfeudodoflor  arguitur. 

Deinde&  lllud  obfervandum.  Nontan- 
tum  Chnftum  fe  intra  Prophetas ,  fed  intra 
Prophetarum  Scripturas  continere,  nec  nifi 
ab  his  ventatis  confirmationem  petere. 

Simul  &  lllud  liejuet ,  qualem  oportet  ef- 
fe  Euangelii  Prarconem  ,  fimilem  fcilicet 
Patrifamiltas,  qui  veteribus  &  novis  abunde 
inftrudtus,  ex  omnibus,  quod  ex  ufu  eft,ex- 
promit. 


VerC  iS. 
Chnflut 
per  crucem 
ttd  gtoritcm 
int ;  ijutd 
&  tiobif 
mtumbit. 


Verf  17." 
Quofit  cot- 
limnndhin 
in  legis  O* 
Proplieta- 
rum  leclit- 


L  v  c.  cap.14,  a  verf.  i%,ad$6. 

zS  A^propinquaruntigitur  vico  in  quem  profftfebantur ,  &  ipfe  fimulabat  fe 
longtutire. 

21)  Sedlpdadegeruntetimdicentes;  Mane  nobifcum  :  quoniam  advejperaftit, 
&  inclinavit  dies.   Ingrejfus  esl  igitur  ut  maneret  cum  eis. 

30  Etfaciumeslquumdifcubuijfetcumeis,  fumpto  panebenedixit ,  &fadttm 
dedit  eis. 

3 1  Adapertifunt  autem  oculi  eorum ,  &  agnoverunt  eum  :  fed  ipfe  ablatus  esl  ex 
corumconfpeclu. 

3 2  Tum  alter  ad  alterum  dixerunt ;  Nonne  cor  nojlrum  ardebat  iti  nobit  dtim  lo- 
queretur  nobis  in  via,  &  dum  adaperiret  nobis  Scripturas .? 

33  Et 


EvAMOBLICA.  lllj 

3 ]  Etfu rgentes eo  ipfo  momento ,  reverfifunt  Hierofolptam,  &  bmmrunt con- 
gregatos  tllos  undei  u»,  &  eos  qui  cum  ipfis  er.vit, 

3+  Et  qutdueb.tm;  Sufttatusesl  Domtnusvere ,  &conJf>ectusesl  Simoni. 

5  ;  Tum  ipfi  cxpofucrunt  cis  qus.  gcfta  crant  in  xia  ,  &utj uerat  afe  agnitus  in 
jrucitonepanii. 


Lvc.14. 
verf.JB. 
Quibui  & 

ijn.ufjue  /'■ 
mutatto  /'■ 
tittt. 


(l 


P   R  A  X  I  S. 

SVmma  ,  Duo  difcipuli  Chriftum  adhuc 
i<~notum  ad  hofpitium  quodammodo  a- 
digentes  &  eundem  in  panis  frattione  agno- 
fcentes:  poft  mutuam  fuiinter  fe  ex  collo- 
quio  contirmationcm  Apoftolos  porro  con- 
firmanc. 

Chrifti  ad  hofpitium  adafti  in  fra- 
ctione  panis  agnitio. 
"r         ^  Duorum  difcipulorum  cum  mu- 
UQ  '     ,     tuaintcrfcpnmum,  tumcoudif- 
^  cipulorum  confirmatio. 

f  Chrifti  ad  hofpitium  ada- 
In  priore  con-J     clio. 
tideratur         ^   Ejufdera  infra-cione  panis 

L  agn;tio. 
Priorioccafionem  dedit  Chrifti  fimula- 
tio,  qua  fe  ulterius  progreflurura  prx  fe  tu- 
lit ,  cumtamencum  lllis  divertere  apudfe 
'  confticuiflec.Superius  exemplum  habuimus 
Chnftidiflimulantisquoderat  :  hocautem 
loco  exemplum  proponitur  Chrifti  limu- 
lantis  quodnon  erat.  Atque  cum  priusdu- 
rum  vifum  lit,  tum  hoc  multo  durius,  quod 
tamcn  juftum  efle  hoc  Chrifti  exemplo  con- 
firmatur :  item  illo  lofua: ,  Iof$,<;,6.  Salo- 
monis  i  R^.;,i4,i5,  &c.  Quod  li  Salomo- 
ni  licuit  illa  fimulare ,  qua:  ad  facicndum  il- 
licita  erant ,  nedum  nobis  hoc  facere  licebit 
inhisquaradiaphorafunt.  Quinetiam  Dcus 
ipfe  pra:  fe  tulit.fe  vclle  Ifaacum  libi  rua&a- 
n ,  quod  tamen  fieri  nunquam  conftituit. 
Quamobrem  ne  nimium  hic  habenajlaxen- 
tur,  intelligendum  efthanc  femper  abillis 
ufurpatam  efle,  qui  auroritate  in  alios  pol 
lerent,  ut  hoc  modo  nihil  privatis  accedere 
videatur:  deinde  nonnili  lingulari  aliorum 
commodo  factum  cfle;  ut  hic  nihil  patroci- 
nii  habeant  ,  qui  fuo  commodo  aliud  pra:  fe 
fcrunt.quam  facere  conftituunt.UIud  unum 
obftat ,  quod  peccare  in  veritatem  videtur, 
qui  pra:  fe  fert  hoc  fatfturum  quod  non  fa- 
ciet;  maxime  fi  ut  Salomon,  qua:  falfa  &  in- 
juftafunt,  fe  fafturum  diferte  prasdixerir. 
Intelligendum  igitur  eft ,  mendacium  effe 
f*lfi  fignificationem  cttm  voluntate  fallendi. 
Tametii  igiturhis  vel  di&is  vel  faftishoc 


mihi  propono  ut  isaliterde  meoaucdtclo 
aut  fafto  fentiat,  quam  rcs  eft;  tamen  cum 
hoc  non  faciam  eo  rcfpicicns  ut  illi  impo- 
natur,  fed  potius  ut  veritatcm  eliciam.men- 
dacium  non  dico.  Ahoqui  Parabolis  uti  noa 
liceret,ut  Nathanus  fecic  i  Sam.ii.Si  Chri- 
ftus  Ltice,  j. 

Quod  illum  adigunt,  idquc  non  precibus  Verf 29. 
tantum  &  rationibus  adhibitis, fed,  ut  vide-  D'f"Pul— 

..         ■    .    „■  ■     ..  rumtr»* 

cur,  manibus  m/cctis ,  eo  indicant  non  tan-  (/,„c^,, 
tum  humanitatcm  Sc  chantatem,  qua  illum  attu  c 
a  no£tisinfeftationcavertere  conantur,  fed  cnBigatio- 
pietatem  fingularem  ,  quod  ejus  retineudi  ""  />•'"-'«- 
tamcupidi  funt ,  quiillosin  Scripturis  do-  "*' 
cuerat.  Quod  etiam  dcclarant  ccrtius,  quoj 
a  Chrifto  tam  acerbe  morli  Si  correpti,non 
tamen  delinunt  ejus  contubernio  obleclari. 
Dcuique  eorum  hac  ex  parte  pietas  tanto 
illuftrior  exiftit ,  quod  tam  arque  &  grate 
hanc  correptionemacceperunt  ab  eo,  quem 
peregnnum  &  nulla  in  eos  autoritatcprx-. 
ditum  exiftimarunt.  Hoc  enim  eft  vera: 
pietatis  ii  quis  afperam  caftigationem  seque 
accipiat.  Plerique  enim  ex  impiis  libenter 
amplcctentur  eos ,  qui  doftrinam  Euangelii 
proponunt,  ii  illam  non  accommodent,  nec 
illos  coarguant.  Sunt  ctiam  qui  hocabeo 
fcranc  a:quius  ,  qui  autoritate  pra:ditusfir, 
quod  tamen  repudiabunt,  li  a  privato,  pere- 
grino  prxfertim ,  adhibeatur.  David  autem 
Pfal.1+1.  vel  abhofte  jure  reprehendi  non 
recufac ,  imo  vero  valde  expetit  &  bcneficii 
locoducit.  Proverb.17,6.  vulnera  amantis 
potiora  efle  ofculis  inimicorum.Contra  im- 
probi  libi  omnia  placentia  proponi  exo- 
ptant:  &  Achab  hoc  nomine  Micheam  avcr- 
fatus  eft,  quod  nunquam  illi  profpera  propo- 
fuit.  1  Reg.n.  Hinc  facile  intelligitur  quo 
loco  habendi  funt ,  qui  neaMiniitris  qui- 
dem  fuis  reprehendi  «eque  ferunt. 

Deinde  &  illud  etiam  notandum ,  quid  Mtgmm 
importunitas  aliquando  facit  &  quantum  al,1"'°"1* 
commodum  aftert.SimileexempIum  exiftit  ""P""1""' 
inLotlio,  qui  Angehs  ut  apud  fedivcrte-  midum. 
rent  quodammodo  vim  fecit.    Genej.  19. 
Quod  etiam  eos  coarouit ,  qui  per  fpeciem 
linceritatis  Euangelii  fas  non  efleducuntuc 
oppido  &  importune   aliquein  rogent  uc 
B  b  b  b  b  b  b  apud 


III<? 


Harmonia 


apudfe  tmneat.  Qoodfiminus  hoc  Chrifti 
8c  Angelorum  exemplo  probatur,quodfor- 
te  illi  hoc  prius  facere  conftituerant :  tamen 
illudLydiaj^.16-,15.  hocfatis  confirmat. 
Aliquando  enim  pii  non  invite  apud  aliquem 
nianere  cupientes  ,  eos  tamen  unaaut  al- 
tera  recufatione  explorant  anmagnodeii- 
derio  eos   retinendi    ducantur  ,  iine    quo 


ut  de  Philippo  fcribitur  AB.%. 


Quo  etiam  facilius  deprehenditur  Tapi-?3?1^- 
flarum  error  ,  qui  arbitrantur  Chriftum  a-  lum  "'"' 
liam  formam  eamque  inviiibilem  accepiffe, 
quandoquidem  illud  eos  non  de  refurredio- 
ne  Chrifti  confirmaffet ,  fed  lllam  potius  la- 
befaftaffet. 

Poft  Chrifti  abitum    ceperunt  inter  fe  Ve"-  '*" 
quamvis  alioqui  cupidi  apud  illos  manerefuam  inertiam  accufare,qui  lilum  nonprius     „,um  rtrt 
nolunt.  |recognoranr,pra:fertimex  tam  cffic^ciejus  reprehcn- 

Vt  viatores  eonfccto  itinere  paftum  in  &  potenti  fermone.  In  quoiterum  vtdcmut  dcntium. 
diverlorio  accipiunt ,  iic  lftiilico  atquedi-  ipiorum  ingcnium  non  tantum  placide  & 
verforiumfubcunt  paftum  vel  ccenam  pa-  afque  accipere  aliorum  adverfus  fe  repre- 
rari  &  apponicurarunt.  Cumque  inalienis  henllonem  ,  fed  etiam  feipfos  accufare  Sc 


Verf.30, 

3i- 

^Ante  cili 
fimptitnem 

?m'w"     .  asdibus  verfentur,    praefertim   diverforio,  jcondcmnare  &  fuam  infcitiam  admirari.Sic 
mwprects    quod  omnibus  iliis  perinde  commune  erat,  \pfal.?$,xi.  David  ie  brurum  appellat,  quod 
prwMuitm-  non  iibi  benedicendi    menfa:  eminentiam  non  melius  perfpexerat,  nequcacutius  con 
dx. 


gllltHS, 


vendicant,fed  Chrifto  tanquam  honoration 
viro  &.  ad  precandum  Deum  magis  inftru- 
ctodefcrunt.  Nam  ut  feniorinfamiliahoc 
prajftare  debet ,  ita  abalibi  agentibus  ei  hic 
honos  habendus  eft ,  qui  fuis  donis  fenior 
velutiin  Eccleiia  eft.Hoc  Ioco  notetur  mos 
in  Ecdelia  Dei  precandi  antequam  cibus 
fumatur.  Vide  Aci.17. 
VnAe  Cbri-  Deinde  quod  hac  ratione  agnitus  eft,  vi- 
fius  i  Dif-  detur  colligi  poffe  eum  eam  in  precando 
tipnlii  a-  formul.im  adhibuiffe  ,  quam  folebat  in  gra- 
tiarum  aftione  ante  fumtumcibum.  Nam 
tametiipofteadicitur  agnitum  effe  in  fra- 
c/tione  panis  ,  tamen  illud  fynecdochice  di- 
citur.  Nam  quas  notitia  illis  obtingeret  ex 
frac~lione  panis  ,  quandoquidcm  cum  pla- 
centajeffent  ,ab  omnibusa*que  frangeban- 
tur.  Sed  in  ipfa  precatione  non  erat  difficile 
Chriftum  agnofcere.  Ex  quo  illud  ttiam 
veriiimile  eft  Chriftum  eam  precationem 
uiurpafle  ,  quam  folitus  erat  in  paftu  adhi- 
bere.  Nam  cum  doceret ,  quia  doftrina  alia 
atque  3lia  pro  re  nata  adhibetur ,  illis  in  do- 
clrina;  traditione  agnofcere  non  perinde  fi- 
cile  fuit.  Sed  cum  ad  benedictionem  menfa: 
ventum  effet,quiapro  eodem  beneficio  ea- 
demetiamgratiarumactio  adhiberipotuit, 
factum  eft  ut  facilius  ex  precandi  ratione 
agnitus  iit,  quam  ex  docendi. 

Adverfus  Tonttficios  vero  quid  dicendum 
iit ,  qui  ex  hoc  loco  Sacramentumcoena: 
fub  fpecie  panis  aftrnere conantur,  vide  qua: 
fcripii  adverfus  Ufuitarum  annotationes  in 
hunc  locum. 

Quod  autem  Chriftus  poftquamagnitus 
eratilicofe  fubduxit  &  difparuit,  id  eo  fa- 
ftam  eft ,  ut  hac  admirabili  iiii  fubductione 
fidem  illorum  de  refufre&ioae  obfgnaret, 


Cnr  agni- 
:i<> jefab- 
dnxerit. 


iiderarat  infeliccm  impiorum  conditionem. 

Deinde  &  illud  notandum  quo  loco  ha-  Qit°/a 

benda  eft  verbi  Dei  prsdicatio  ,  nempe  vel-  pr£clic*tio 

uti  clavis  quxdam  ,  qua  Scripturs  aperiun-  yerbt  dhi- 

tur.  Scripturas  enim  antequam  explicantur  "'• 

tanquam  complicata:  &  claufe  manent ,  Si. 

tanquam  unguenttim  m  Ahbaftro. 

Deinde  etiam  ix  lllud  notandttm  ,  quam  Qutm  ejfi- 

efficaciam  habeat  in  cordibus  ridehum  :  eft  ""f2"  '" 

enim  veluti  ignis  eorum  animosaccendens  ■  ..      rjv 

per  Spiritum.  Vnde  etiam  fuper  Apoftolos  <tat% 

defcendit  Spiritus  ignea  forma.  Acior.i,^. 

Nec  enim  pios  patitur  fomnolentos  &  fri- 

gidos  eile.  Sic  ABor.T.,^7 .  pungebat  eos. 

Spiritum  quidem  hi  antea  acccperant ,  fed 

veluti  fepultus  jacebat  in  lllis-  Verbi  autem 

prxdicatioue  veluti  cineres,  quiignemSpi- 

ritus  operiunt ,  diffipantur.  Quanquam  ali- 

quid  prajterea  hoc  loco  indicant,   nempe 

tam  inuiitatam  &  tam  potentem  fuifieSpi- 

ritus  operationem  in  fermone  Chrifti,  ut  il- 

is  facile  fuiffet  cognofcere  eum  Spiritu  & 

gne  baptizare,  nili  valde  occxcati  fuiffent. 

Quod  autem  de  via  fefli  &  quidem  de  **"•.  3i; 
>-    >      .      .  .         _,    .„       »    .       ,      Difcipnio- 
nocte  ,  a  cujus  «inere  Cnnftum  pnus  de-  yum  l(,us 

terrebant,  Hierofolyma  redeunt  ,  ut  rem  &  ch.iri- 

hanc  fuis  fociis  aperirent  &  illos  hasfitantes  t.ts. 

confirmarent ,  id  zelum&charitatem  eo- 

rumin  fratres  coarguit.  ■LTim.^.infta  im- 

portunc&c.V iAc  Samaritana:  exempiurn  lo- 

han.4. 

Veluti  convivium  inftruunt  iibi  ip(i,qui-  Veil~;4, 

bufque  fuum  Symbolum  ad  fidem  &  confir-  35- 

mationem  refurrectionisconferentibus.At-  ■*»?'!"     , 

que  ex  hoc  loco  vidcturcoliiei  Pctro  Chri-  j,f(laV(^ 

ftum  apparuifle  interim,  dum  duoifti  Hie-  rHS_ 

rofolymis  Emauntemeunt ,  &  inde  Hiero- 

folyma  redeunt.  Scd  num  illud  Chiiftus  fe- 

cit 


Evansslica.  1117 

citantequam  duos  iftos  confequutus  fit  i  n  I  fratto  pane,  non  vidctur  facilc  CCmftatc 
via,  an  poftquam  fefc  ab  illis  fubduxerat  Ipolk. 

L  v  c.  cap.  14,  a  verf.^6,  ad^. 

36  ll&c  autem  ipfis  loquentibtts ,  fietit  ipfe  IESVS  inmedio  eorttm,  &  dixit 
eU ;  Vax  vobis. 

37  Confiernati  vero  &  expavefafti  putabant  fe  fpiritum  confpicere. 

38  Tunc  dixit  eis ;  Quid  turbaticfiis,  &quare  dtfceptationes  fubeunt  corda 
vefira  ? 

39  Videte  manus  meas&  pedes  meos :  nam egoipfe  fam :  contreftate  me ,  & 
videte :  namjpirituscarnem  &  ojft  non  babet  ,fuut  me  conjpicitis  babere. 

40  Etquum  boc  dixiffet,  oftendit eis  manus  ac pedes. 

41  Adbuc  autemip[is  non  credenttbtis  pu  gaudio ,  &  miratitibus ,  dixiteis;  Htt~ 
betis  bic  efculentum  aliquid  ? 

42  Tum  ipfi  dedcrunt  ei  partem  pifcis  afii ,  &  aliquid  exfavo  apiario. 

43  Ou&  illc  accepit ,  &  edit  in  eorttm  confpeftu. 

M  A  r  c.  16,  verf.14. 
14  Voftremo  vero  unx  fedentibusipfis  undecim  conjpicttttm  fefe  prtbuit,  &ex- 
probravtt  imredulitatem  eorum ,  &  cordis  dttritiem  :  eo  quod  tis  qui  ipfum  confpc- 
xerxntfufcitatum  non  credtdtjfent. 

I  o  H.  cap.  zo,  a  verf.  i<j,  ad  2,1 . 

tp  Quttm  ergo  vcfpera ejfet ,  dieillo  primo  bebdomadis ,  &  fores  effent claufs. 
illic  ubi  erant  dtfcipult  congregatipropter  metum  Iudaorum ,  venit  IESVS :  fietiu 
que  in  medio  ipforum,  &  dixit  eis ;  Fax  vebis . 

20  Etquumbacdixtjfet,  ofienditeismanusaclatusfuum.  Gavififuntergodif- 
cipttli  vifo  Domino. 


p  R  A  x  1  s. 

SVmma,  Chriftus  decem  difcipulis  fuis  in 
uiium  coactis  fidem  plenam  fua:  refur- 
re&ionis  faciens ,  eofdem  acerbe  infidelita- 
tis  &  duritiei  cordis  inlimulat. 

f  Chriftus  decem  difcipulis  coa- 
ctis  fua.  refurrettioms  plenam 
Partesj     fidemfacit. 
funt,        >  Eofdemjaminfideconfirmatos, 
graviter  mtidelitatis  &  duritiei 
^  accufat. 
In/>n0r_  conlideraturfuipate-  r  Divina. 
Faftioargumetispetitisanatura\  Humana. 
Cum  Cliriftus  iibi  aliorum  nuncio  &  in- 
dicio,  qui  partim  de  1II0  audiverant,  partim 
illum  viderant,  aditumaddifcipulos  confir- 
mahdos  viamquecomparaffet ,  tandem  ipfe 
extremam  huic  operi  fuo  manum  impolitu- 
,_  rusaccedit.  Noverat  enim  probe  duritiem 
fuliiptie-   cordis  illorum,  adeo  ut  quot  iftibus  llla  ex- 
ftarit.       pugaanda  erat  perceptum  haberet ;  ut  tar- 


Lvc. 

verf.  36- 

IflHlH. 

verf.19. 
Cur  Chri- 
Jlus  tamfe 
rt>  fe  Difii 


dior  hatc  Chrifti  decem  difcipulfs  fui  pa- 
tefaftio  illorum  commodo  menfurata  iit. 
Hommibus  enim  in  tenebris  demerfis  rl 
fubito  fol  tanquam  meridie  luceret ,  cxci- 
tas  attraheretur  potius  quam  tenebrarum 
illuftratio ,  nili  feniim  &  gradibus  quibuf- 
dam  afcendat  &  augeatur.  Sicut  igitur  ali- 
cubi  di&um  eft  ,  Chriftum  docuiffe  prout 
illumpercipere  potuerunt  hi  quiillumau- 
dierunt ,  lic  &  fuis  ita  fe  patefacit.  Hinc  eft 
quod  Clitiftus  difcipulis  vctuit  ne  quis  effet 
aliisaperirent.  Magna  enim  &  vehcmenti 
fonitu  homines  furdi  fiunt  &  radiaote  fplen- 
doreocca:cantur. 

Ex  Luca  conftare  videtur  duos  illos ,  qui  p*tefic7io. 
nuncium  de  Chrifto  excitato   attulerunt,  »« c.rcum- 
huic  caitui  jam  tuin  interfuille  ,  quod  dicat  flmtia, 
ilhsadhuc  loquentibus  Chnftum  interve- 
niffe.  Nec  obeft  quod  undecim  app.iruiffe 
dicitur ,  tametli  Thomam  abfuiffe  ex  Io- 
hanne  conftat ,  cum  maxima  pars  pro  toto 
Bbbbbbb  2,  capia- 


£>uid  in 
Difcifulit 
congregattt 
Uncti  ,  & 
tjuui  vitto 
dmendum. 


in8  Harmonia 

eapiatur.  Sed  nee  pugnat ,  quoc\  Iohttnnes\  praccedebat.  Sic  enim  doeuit  veritatem 
vefperi  diei  Dominicx  hoc  fadum  fcribat,  Chrifti  nnnime  quidem  in  fe  auftim  ,  magis 
cum  Mnrctu  hoc  noviiTime  faclum  com-  tameu  &  liquidius  fe  cxeruifle  a  morte, 
memoret.  Nam  noviflimeomniumdifcipu-  quam  ante  mortem.  Quod  ii  potentia 
los  invilit ,  ll  fuam  mamfeftationem  eo  ipfo  Chrifti  fe  exeruit  magis  a  Chrifti  refurre- 
quo  refurrexit  die  fpectemus.  Nam  primo  ctione  ,  nedum  fuam  virtutem  ,  exercebit 
apparuit  Magdalenai,  poft  ahis  mulieribus;  \  magis  ad  fuorum  falutem  &  hoftium  mter- 
deinde  duobus  difcipulis ,  poft  Pecro,  ut  vi-  necionem,  cum  ad  dextram  Patris  confidec. 
detur,  novilTime  autem  reliquisdifcipulis.  Vide  ito/w.  8,  jj,  54.  Sciamus  igitur  qui- 
Quod  dicuntur  limul  coacli,  ut  fe  mutuo  '  bufcumque  in  carcenbus  &  clauftris  tene- 
inftruerent  &  conErmarent ,  in  laude  cft.  mur  incluli ,  Chnftum  eo  perrupturum,  ut 
Quod  etiam  condufos  fe  tenebant  metu  Iu-  nos  confoletur,  &  contra  tremefaciat  hoftes 
dxorum,  qui  Chrifti  difcipulos  perfequeban-  ( in  munitiflimis  arcibus.  Vide  quse  obferva- 
tur  &  odio  habebant ,  non  ufquequaqueda-  ta  funt  in  annotationibus  contra  lefuittvs 
mnandum  eft  ,    pra;fertim  cum   nulla  jam   hunc  locum  torquentes. 

Apoftolica;  prardicationis  neceflitate  tene-       Quodautem  inmediofe  ftitit,  ideofecit,  Curinmi- 
rentur.   Nec  in  vitio  eft,  quod  viii  fuut  pau-  ut  facilius  cum  confpiceretur,tum  etiam  au-  d,ofcf,j}*t. 


Cnr  metum 
eorum  lo- 
h.vmes  prt>- 
4*1. 


lo  antequam  ccenam  fumpliflent.  Sed  quod 
fe  conclufos  tenebant  metu  Iudxorum  ,  ut 
tot  tubis  de  Chrifti  refurrecTione  excitati 
ne  pedem  quidem  ad  illum  difquirendum 
njoverenc ,  ld  demum  vitio  dandum  eft. 
Nam  quamvis  non  recte  illis  objici  pote- 
rat ,  Leonem  in  platea  aut  Vrfum  in  compi- 
tis  illos  ne  egrederentur  non  inhibuifle ,  ta- 
men  vel  hoc  ipfo  culpandi  erant ,  quod 
Chriftum  in  fylva  Si  faku  feris  referto  non 
quirebant. 

Deinde  etiam  hujus  metus  idcirco  lohan- 
««meminit,  ut  difcipuli ,  qui  jam  erant, 
cumfeipfis  quinquaginta  poft  diebus  com- 
poilti ,  admirabilem  Chrifti  gratiam  ,  qua: 
illos  tantulo  tempore  intrepidos  reddiderat, 
illuftraret.  Vt  nemo  exiftimaret  eofdem 
fuifle  in  morte  ,  quos  poft  Pentecoftes  diem 
comperti  funt.  Quinetiam  utolim  Ifraelita: 
dubitabant  cum  liberarentur  an  fomnium 
eflet  Pfalm.  12.6,1.  Sc  Petrus  Aci.11..  Sic 
illi  fecumaddubitare  poterant ,  ancumani- 
mis  &  robore  feipfos  permutaflent.  Qyod 


lingulari    confirmationi    efle 


diretur  a  decem  difcipulis,  iicut  Petrus,.A3. 
1,13.  Quo  docemur ,  omnia  inEcdeliaad 
aedificationem  &  intelligentiam  eorum,  qui 
adfunt,  facienda  efle  ,  non  tantum  ftatione 
aut  iitu  corporis ,  fed  multo  magis ,  dum  o- 
mnialinguanota&  facili  fermone  efFeran- 
tur,  cujus  ufu  Minifter  arquis  paflibus  docto 
llmul  &  indofto  appropinquet. 

Secundttm  indicium  &  teftimonium  re-  Pacltm- 
furrectionisfua:  quodpacemillisannunciat,  mmtutu 
qua:  nulla  futura  fuilTet.nifi  Chriftus  e  mor-  refurreSit- 
tuis  excitatus  fuiflet :  cum  enim  ex  refurre-  mlC""ftt 
ctione  juftificacio  nafcitur  ,  ex  juftificatione  ""*'"'""' 
pax:  pacem  nullam  fubefle ,  niii  admifla  re- 
furreftione,  palam  eft  .  Nam  tametfi  com- 
munis  &:  pervulgata  fit  omnium  falutatio, 
quaaliibona  omnia  apprecantur,  tamena 
Chnfto  profecla.qui  pacis  autor  extitit.non 
tam  pacisapprecatioextitit,  quanrpacisin 
animos  eorum  datio  &  perfufio.  Atque  non 
fuifle  communem  falutationcm  ,  fed  pacis 
annunciationem  folennem.vel  ex  eo  apparet 
maxime,  quod  poft  aliquot  Chrifti  fermo- 


debet  ,    ut    nes  &  commcrcia  cum  illis,  iterura  hanc  il- 
Deum  vocantem  fequamur,  t3met(I  nihil    lis  pacem  ofFert.  Et  quamvis  primo  Chrifti 


Quomodo 
&  auem  in 
finem  Cliri- 
J}ut  cUujis 
ftriuut  iii~ 
rrefut. 


eorum  fentiamus,  qua;  in  nobisadmunus 
obeundum  requiruntur. 

Quod  clauiis  oftiis  ingreflus  eft  ,  five  1!- 
lud  fuerit  efFractis  foribus ,  quod  non  fit 
verilimile,cum  nullooftii  crepitudeejus  ad- 
ventu  prrmoniti  lint,  aut  noluerit  hofpitem 
damno  in  oftii  efFraftione  afFicerejlive  quod 
feri  &  veftes  feu  claufuraaliafubmota  funt, 
quod  verolimilius  eft:huc  fpctat  &  refertur, 
ut  fuam  mortis  perpeflionc  potentiam  non 
efle  imminutam  doceret.  Quod  etiam  ma- 
gis  liquet  cx  pifciumcaptura  collata  cum 
ptiori,  qua;  Petri  6c  aliorum  vocationem 


fetmone  minus  apparet  illos  hac  pace,  quara 
lllis  dedit  prsditos  fuifle;  tamen  dubio  pro- 
cul  aliquid  momenti  habuit  ad  retiuendos  8c 
fedandos  eorum  animos,  ne  metu  plus  quam 
expediret  petcellercntur  .  In  quo  iingula- 
ris  Chrifti  erga  fuos  humanitas  &  clemen- 
tiaapparet,qui  omnibuseorum  fceleribu?, 
cum  fuga&  defertione,  tumabnegatione, 
tum  vero  infidelitate  voluntaria  oblivione 
obtritis ,  pacem  illis  cum  proponit,  tum 
re  ipfa  exhibet .  Atqui ,  inquit  aliquis  , 
hoc  Apoftolis  peculiare  fuit  ;  nobis  autem 
non  competit  ,   qui  Chtifto  in  ccelis  fe- 

dente 


ncri  veftro  Medicinamfacerem.  Hic-vaie- 
mus  Chnftum  omiiiumrcrum  confcium,  uc 
nobis  fubveniat  &;  iuccurrat  non  tantum  in 


Vetf 37. 
Difcipulo- 
rtnn  m  crt- 
dtndo  tar- 
ditas. 


EvANG*I.ICA.  Iirp 

«Jente  hanc  ab  illo  voCem  audirc  ncquimus.  1  eoque  veftigia  clavorum&  lancea:  retinui, 
Atqui  (inquam)  Apoftolus  eandcm  nobis  in  ut  illorum  indicio  vobis  occurrcrem  &  vul 
Chnfto  ipibetiamnumoiferri  docet  Epbef. 
2,17.  Nam  cum  vcre  potuiilctdicere  cum 
mittcrcfuos  lcgatos  ut  paccm  nobis  affe 
rant,tamen  ad  majorcm  piorum  confolatio-  j  his  qux  petimus,  fedin  his  ctiamqua?  pete- 
ncm  maluit  diccrc  Chnrtum  venirc  &  pra:-  re  nefcimus:  ut  bcnignus  pater  nonillatan- 
dicare  paccm  prope  admotis  &  longe  difTi- 1  tum  parat ,  qua:  filius  abco  petit ,  fed  &  alia 
tis.His  autem  vel  maximeaut  unice  potius,  qux*  ipfe  non  cogitat  .  Et  ut  pcritus  Medi- 
qui  afriitti,  dcjcfti  &  folhciti  funt,ut  hoc  lo- ,  cus.qui  ajgroti  morbum  pernovit  quem  ipfc 
co  Apoftoli.  nefcit,  nedu  indicare  poteft.  Videmus  etiam 

Quod  fubitoS:  cx  improvifo  fc  coram  iU  Chriftiin  daudoprolixitatem  ,  qui  non  tan- 
lis  ftitit,  cum  ncminem  1II1  oftium  recluiifle  tum  pctitiones  nofttas  prsvenit  firpe,  fcd  Sc 
fibiconfciieffenr,  ilicoobftupcfcunc  &  for- jilladac  dequibus  ne  per  fomnium  quidem 
midine  percufli  funt,quod  fpiritum  cflc  cre-  cogitare  potuimus.Hoc  igitur  nos  confole- 
dcbant ,  qui  illic  tam  ftupcndum  in  modum  tur  quod  nobis  cum  hujufmodi  inediatorc 
feinculiflcc.  Vide  Marc.6,4.9.  Qua  redocct    commercium  fir  ,&c  Et  limuladmoneat, 


eoruminufitacam  in  credendo  tarditatem, 
qui  nequc  fcripturarum  tcftimonio  ,  ncc 
Chrifti  praedittionibus  ,  nec  tot  virorum  & 
faminarum  nuncio  ,  &  ne  nunc  quidemfui 
ipfius  oftcnfione  crcdiderunt ;  nec  credere 
folum  renuerunt ,  fedtam  acredcndo  alieni 
extiterunt,ut  fpiritum  eum  efle  fomniarent. 
In  quo  illud  jure  qu&ri  poflet  ,  cur  Chnftus 
qui  hujus  ftuporis  &i  formidinis ,  qua  corre- 
pti  funt  decem  difcipuli ,  pra?fcius  erat ,  ad 


eum  folum  idoneum  efle  Mcdiatorem  uc 
qui  corda  folus  fcrutatur. 

Vtillishanc  de  fe  dubitationem  aufer- Ver^  39' 
ret,  jubet  primum  ut  manus  fuas ,  pcdes  &  * °'ci,r;fa 
latus  mtueantur  ,  ut  intelligant  cuudem  eflc  M,„  &. 
qui  refurrexit,  qui  ante  cruciiixus  cft.  Quod  pulafms 
li  forte  excipiatis  fpc&rumauc  fpiritum  ef-  tmirtBm- 
fe  ,  qui  fpeciem  quandam  mei  prx  fe  ferat  d°> ['■*'""* 
nec  lit ,  tamen  agite  ;  me  porro  vobis  con- 
trettandum  pra:beo ,  ut  cum  ofla  &  carnem 


huncfe  modum  manifeftare  voluit ,  ac  non  fenticritis,erroredc  fpiritu  aut  fpettro  libc- 
potius  ut  foemims  &  duobus  difcipulis. Rci^.  !  remini.  Debebatis  unico  vcrbo  eV:  pra-di- 
hunc  timorem  &  abjeitionem  illis  utileni    ttionibus    Prophetarum    crcdidiffc.    Cum 


Vetf  3S. 

Chrijli  0- 
rnnifcientia 
ipjiui  rtfur- 
rtBionem 
fejhtur. 


fuiffc  ut  illi  ad  humilitatcm  eruditi  aptiores 
deinccps  eflent  ad  dottrinam  iUaoa  imbi- 
bendam  quam  poft  proponit.  Sic  vidimus  in 
Daniele&  Ezechiele  aliifque  prrclariffimis 
Dei  fervis ;  qui  ad  ccclcftes  vifiones  adraiffi 
prius  dcjctti  &  proftrati  func.  Quid  ,  quod 
Paulus  faflus  cft  ex  re  fibi  fuiffe.ut  poftquam 
in  tettium  calum  raptus  fuerat ,  ab  ipfo  Sa- 
thanacolaphiscasderctur.  1  Corint.it.  Hoc 
modo  igitur  nos  recreemus  &:  confolcmur, 
fi  quando  durius  nobifcum  Deus  agat ,  eum 
riac  ratione  fibi  viara  munire  ut  fe  nobifcum 
communicet. 

Tertium  argumentum  a  divina  Chrifti 
natura  du£tum,quo  fua:  refurrettionis  fidem 
facit,  nempe  cordium  perfcrutatione,  quod 
quid  fecum  cogitabanc  probc  norac.  Vos 
quidem  vel  ex  vultu  turbatos  effe  facile  eft 
agnofcere  ;  fed  ego  porro  compertum  ha- 
beo  ,  qua:  cogitationes  ex  cordeveftro  pul- 
lulent  &  exeitentut  tanquamex  prunis  ar- 
dentibusfcintilla: .  Scioetenim  mentes  ve- 
ftrasfubire  hanc  cogitationem,  mceffefpi 
ritum  :  nec  tantum  nunc  fcio  cum  haec  co- 
gicetis  ,  Cei  prasfcivi  ante  refurrectionem  ; 


autem  me  coram  cernitis  &  dicentem  au- 
ditis ,  mirum  eft  vos  me  non  agnofcere :  fed 
cum  me  ex  totius  corporis  conformatione 
non  agnofcatis  ,  tamen  ex  pcdum,  lateris  & 
&  manuum  ftigmatisagnofcatis  :  non  fecus 
atque  parcntcs  ,  quiad  multos  anDOs  libens 
lta  privati ,  ut  omnis  Iiberorum  notitia  illis 
deperierit ,  tamen  fe  fecretiore  aliquanota, 
ftruma,  aut  cicatrice  agnofcunt :  &  ut  olim 
obftetrix  Gen.  3  S .  ex  circurnligatione  coo- 
cinei  fili  Zerachum  agnovit  cum  effe  qui 
prior  manum  excruic. 

Hinc  uc  Chriftiprofpicientiamdivinam,  SptHatur 
ficetiamincredibilcm  pietatem  &  charita-  «"»"»*- 
tem  erga  nos  colligimus ,  qui  cum  tempus  '"'  '/^* 
advendlct ,  quo  omnibus  nollris  inhrmitati-  .M 
bus  pofitisperfeftum  decus  corporis  fui  in- 
ducret,  noftra  tamen  cauffa  etiam  in  refurre- 
ttionc  qua:dam  veftigia  ignominia:  retinere 
voluerit ,  ut  nobis  confulcret :   perindc  ac  li 
Rex  die  inaugurationis  fua: ,  ut  fubditis  fuis 
gratificaretur,in  facco  aut  cinere  incederet ; 
aut  perinde  ac  fi  fponfus  ut  fponfa:  infirmi- 
tati  fubveniret ,  nuptiatum  die  pullatus  in- 
ccderet. 

Bbbbbbb  5  Quo 


nio  H    a    R. 

Quo  fa&o  oon  cantum  ad  illum  redaman- 
dum  accendendi  fumus.fed  porroejus  exem- 
plo  nos  ipfos  ad  aliorum  imbecillitatem 
cum  nonnullo  honons  noftri  "difpecdio  &; 
jatturaaccommodandi  voluntatem  induere 
admonemur. 

Nec  tamen  hinc  fequitur ,  quod  Pontificit 
ciorumte-&    alii    ftulte  comminifcuntur  de   Chrifti 
ror  devnt-  yulneribus  adhuc  veluti  fanguine  madenti- 
bus.  Illud  enim  utut  refurreftioni  convenit, 
tamen  Chrifti  glorificationi  non  item.  Quo 


Ktbit  imi- 

iM.it 


rontifi- 


Cbrtjti  aA- 
hncfioigu- 

tie  madcn- 
ttbus. 


O     N      l     A 

dere  ,  ut  crederent  ipfum  refurrexilTe.  Ex 
cjua  opinione  leu  fidei  vacillatione  tantam 
laetitiam  ceperunt  ut  Chnfti  demonftratio- 
nibus  parum  attenti  fuerint.  Tametlienim 
gaudiumex  refurredtione  nullum  plusfatis 
cumulatum  merito  videri  poflet ;  tamen 
gaudium  Apoftolorum  ,  cjuodmagis  confta- 
bat  in  carnali  Chrifti  fruitione  ,  quam  in 
fruftu  juftiticationis  &  fanc~Citicationis,in  vi- 
tio  ponitur ;  eoque  illis  ad  tidem  obftaculo 
fuit ,  quod  illo  impediebantur  ne  rem  atten- 


commento  Chrifti  amorera  erga  nos  exte-  tius  &  majore  cum  diligentia  reputarent. 
nuant.  Sienim  Chriftusetiamnum  eareti-  Nam  ut  parentes  in  amiffum  diu  filiura 
neat,  cum  nullus  eorum  ufus;  ejus  nec  amor  ruunt  prx  nimio  amore,antequam  lllum  un- 
nec  fapientiaerganos  tamilluftriserit,quod  diqueperfcrutati  funt  c"c  eum  ex  omnibus 


noftri  contirmandicaufa  illa  refervavic. 
Deindeexhoc  loco  lcjuet ,  quam  nobis 
Chrifiinti-  Utiliscrux  Chrifti,  qua  non  tantum  noftra 
lit.ll. 


Crucis 


notis,  quibus  internofci  poffit,recognorinr, 
quod  fe  diutius  continere  nequcanc;  lic,  &c. 
Atque  ut  ante  videmusDifcipulos  nimio  do- 


peccata  expiata  funt ,  fedquaetiam  Chrifti  lore  ex  difcefluChrifti  prajpeditos  parum  in- 
refurreitionobiscerta  &  mdubitata  reddi- !  tellexiffe  ex  his  qua:  Chnftus  planiflime& 
tur.  Nec  enim  nili  his  tecmeriis  ad  veram  apertillime  propofuit;  lic,  &c.  Quamobrem 


Chrifti  excitati  notitiam  perveniffemus. 
Tantum  igitur  abeft  ut  pudore  fuffundamur 
ex  ejus  ignominia,  ut  in  illa  vere  cxultare 
liceat ,  tine  qua  Chrifti  ipiius  gloria  nun- 
quam  nobis  profuturafuiflet. 

Quo  fpettat  quod  agnitus  eft  Chriftus  S: 


Chifiasy  ^-~  .j.^,......  ^v.™  -& 

tjin.mdni,  recognitus  non  in  potentiaquam  exercuit, 
vitterijcoa-  qux  tamen  certiffimum  erat  refurredlionis 

*'•""•■«•"»»  tecmerion,  fed  veftieiis  &  impreflionibus 
patelt ,  non  ■    -       -      -    -         —  *  -      - 

c  -7  verus 
Chnfius. 


intirmitatis  fua:.  Hinc  colligitur  quodprius 
eft  obfervatura,  noneffe  Chnltum  vere.qut 
non  &  audiri  &  fpedtari  &  contredtari  poffic, 
cujuscaro  &  ofla  non  fentiuntur.  Adeo  ut 
li  verum  effet ,  quod  Pontificti  impudenter 
fabtilantur  ,  Chnftumin  Miffk  intra  Sacer- 
dotis  manusvifum  fuiffe  veluti  puerum:  ta- 
nien  cum  nec  loquatur.nec  contrectari  pof- 
fint  ejus  offa  &  castera  membra;  vere  Chri- 
ftum  noneffe,  liquido  conftat. 
Sacrtmen-  Ex  hoc  loco  etiam  apbaret  ufus  Sacra- 
sorum  nfiis.  mentorttm  :  plurimum  enim  conducere  fi 
qua:  in  verbo  audimus  faltitaria  Dei  in  Chri- 
fto  promifla ,  eadem  in  Sacramentis  &  vide- 
mus  &  tanejmus  &  guftamus. 

O  tD 

Apoftoli  nonfunt  admirati  admirabilem 
Chrifti  ia  fe  excitando  potentiam.quod  non 


Verf.  +i, 
8cc. 

Xluomocto 
Difciputi 
frs  UtitU 

nonctedt- 

ttutr.i. 


danda  opera  eft  ne  laxemus  affe&us  noftros, 
nec  iinamusdifluere,  ne  nobis  ipfis  remoras 
inrelligencia:  eoque  etiam  fidei  nectamus. 
Hujus  rei  exemplum  fpectatur  in  Aarone, 
cuiin  facrisagenti  fas  non  erat  duorumfi- 
liorummortem  lugere.  Lev.io. 

Apoftoli    adhuc    hsfitantes  nefciebant  Chrifiife 
quid  porro  peterent  ad  tidei  obfignationem.  efuciliDi- 
Chnftusautem&quid  illisdeeflet  &quo-/~"H"^. 
modo  fuppleretur  pernofcens ,  illos  de  Ci0°  bi„LnjtAi, 
aliquoappellat.  Cum  enim  neque  aftioni- 
busdivinis,    nec  habitu  corporis  cognofci 
plene  potuit,  fupererat  lllud  unum  ut  actio- 
nibus  humanitati  competentibus  fe  Chri- 
ftum  eundem  quicrucirixus  erat  probaret: 
delegic  autem  eam  potiffimum,qux  &  cem- 
pon,  quo  acceflic ,  &  illorum  infirmitaci  a- 
ptiflima  erat ,  &  ex  qua  a  duobus  difcipulis 
agnitus  eft.  Nec  cantum  fe  eo  dimifit,  uc  co- 
mederec  nullo  fuo  fructu,  fed  uc  ex  abjedif- 
fimocibocomederec.  Hoc  primumadPtf- 
piftarutnAe  a.ftrum  accommodecur  ,  qui  edi- 
cur  vel  ab  ipfo  mure  ,  fed  edere  nihil  po- 
ceft. 

Deinde  &  illud  notandttm  affiduitate  no- 
ftra  in  menfa  fua  Chriftum  nobis  plenius  in- 


eft  infidclitatis  ,  fed  verx  fidei  efFedtus.  Sed  notefcere. 
nnrati  funt  fi  aliquid  hujufmodi  accidiffet.        Sequitur/>rfrs  altera  de  illis  ob  infidelita-  Marc." 
Hinc  enim  attoniti  indiciis  refurreftionis  tem  perftringendis ,    cum  jam  eflenc  tidevctf.14. 
cerciffimis.iftinc  quod  omnem  tidem  fupera-  cofirmati.  Videtur  hoc  intempeftivum  cfle: ;"  1<umfim 
re  exiftimaruncChrifti  refurreftione  admi- !  cum  enim  jam  crederent ,  nec  inftctumefle  nf!"       •" 

.  r        T  .  .,,..-.  > ,  -  „  _    puiorumtK* 

rati  tunt.Interim  ramen  tam  apertis  mdicus  poflet  ,quod  ab  lllis  ex  hac  partcfaclum  eft,  y,,/f/,(.«i  ' 
vocis,  forma:&  vulnerum  convitti  ceperunt  quorfum  attinebateos  reprehenderc  ?  Rejp.  chrisiorc- 
ineam  fentcntiam  vel  opinionem  propen-  incerfmlfeut  reprehenderenmr,utgravitace pnhtnfa. 

deli- 


E     V      A      N 


L      I 


UZl 


IOHAV. 

Verf.21. 
CnrChri- 
jtus  fecundo 
jractrn  ojfe- 
rat. 


Chrijtut 
per  rcfire- 
henjtoner» 
peccatorunj 
facim  lar- 


liiniflio 
fax  apuct 
Deum  nc- 

ceffaria. 


deliciS  cognita  Chrifti  paticntiam  &  mife- I  eflet ,  fides  donum  Chrifti  efllt ,  ne  exifti- 
ricordiam  melius  noum  lubcrent.  Dcin-  marent  fide  hac  fe  priorcm  infidehtatcm 
dectiamhoc  modo  ad  conlimile  tardiores  compenfjfle.  Qux  prxtereaad  hunc  locuni 
eflent.  Deniquc  quod  cum  inlidelitas  corum  |  fpcdlant  prius  vide. 

I  oh.  caf.  io,averfn,  ad  n. 

21  Dicit  autem  eis  itertim  ;  Pax  ,obis:  futttmtft  mePatcr,  it.t&  egomtt- 
to  vos. 

22  Et  quum  bacdixijfet,  affiarit cos :  &dixitcis;  Accipite  Sphitum  Sai.clttm. 
2$   Si  quorutn  remiferitis  peccata  ,  ren.  ittuntur  eis :  fi  qttorum  rettuttcritis ,  rc- 

tentafunt. 

P    R    A    X    I    S. 

SVmma ,  Chriftus  decem  Apoftolos  adhuc 
fenfu  judicii  divini  ex  peccatis  pcrcuflbs, 
de  fua  ergaeos  chantare  fccuros  facit. 
f  Pacem  i)lis  tribuit. 
Cujus;«r-  j  £andcm   indubitatis  argu- 
rtifuntquod^  mentis  obll-gMt. 

Quod  pacem,  quam  prius  obtulit  vel  ex- 
hibuit  potius,  ea  menfura  qux  illi  commoda 
vifaeft,  denuo  repetat ,  ideo  fccit,  quod 
illorum  animos  trcmulos  efle  cognovit : 
prius  equidem  pavebant ,  quodfpectium  aut 
fpiritum  fe  vidifle  putarunt ,  jam  vero  cum 
Chriftum  refurrexifle  compertum  habe- 
bant ,  pulfo  timorc  ex  fpectro,  fubit  alius,  ne 
fcilicet  Chriftus  eorum  aut  defectionem  , 
aut  in  credendo  tarditatem  ,  aut  utramquc 
ulcifceretur.  Quorum  Chriftus  probe  con- 
fcius  illis  fuperiorem  confolationcm  inge- 
minat.Quodetiam  tantofecit  opportunius, 
quodexacri  &  acerba  incredulitatis  infe- 
ttatione  infequuturam  etiam  aliam  fufpicari 
poterant. 

Ex  qtto  illud  liquet  Chriftum  peccatorum 
exprobratione  nolle  nos  perdere,  fed  illa  iibi 
ad  pacis  nuncium  &  promulgationem  viam 
fternere.  Ke  igituranimum  abjiciamus ,  fi- 
quidem  nobifcum  Deus  verbi  fui  minifterio 
acerbius  egerit  ,  &  nec  rcprehenlionem 
contemtui  habeamus.  Proverb. 3,11.  Chri- 
ftus  cnim  ,  tanquam  Iofephus,  diutius  fe  fuis 
fratnbus  iratum  ne  vultu  quidem  &  fpecie 
prxbere  potuit ,  fcd  li  mxror  apud  nos  per- 
noctavent ,  lllucefcentedie  illucefcit  ferena 
Dei  frons. 

Hic  pnus  r.otandum  ,  peropus  efle  ut  pa- 
cem  apud  Deum  habcat  qui  miniftcrium 
adit.  Nam  aiioqui  quomodo  adverfus  mun- 
di  inimicitias  conliftat  ?  Sic  Chriftus  fupc- 
rrus;  inmtmdo affidtonem ,  fedtnme  pxcem 
habebiths.  loh.  cap.\6,  Verf.ult.  Eft  enim 
prxcipua  miniftri  confolatio  rebus  afrlictif- 


fimis  Dcum  ab  illo  ftare,  ut  fxpe  legimus. 

Sequuntur  argttrnenta  qu\bus  hanc  pacem  Mhiijltrii 
illis  oblignat.  Quorum prius  cft,  quod  illos  <''£"•'•"> 
prxcipua  miniftcni  ftatione  dignatur ,  ilhf- 
que  eum  honorem  habeat,  quo  in  terris  ma- 
jorncc  extitit  nec  extarepoteft.  Sic,  etiam 
Paulus  \Timoth.\,\i.  Sicut  enim  pocilla- 
torcm  Pharao  veteri  dignitati  rcftituens  te- 
ftatus  eft  eum  in  gratiam  recipi ;  iicut  etiam 
Principes  fuam  crga  fubditos  gratiam  & 
charitatem  teftantur  dum  illos  in  intimis 
habent ,  &  iibi  quam  proximosadjungunt, 
tanquam  illos  in  fecreto ,  quod  vocant, 
cubiculo  collocarent:  lic  etiam  fit  cum  Deus 
aliquem  in  Minifterium  arcelTit.  Dicuntur 
enim  prope  Deum  efle ,  &  coram  illo  verfa- 
ri.  Sanctificabor  in  his  quimihiappropin- 
quant.  Levtt.  10.  Hinc  etiam  Ionas  egref- 
fus  dicitur  a  prxfentia  Iehovx  cum  fe  a  mi- 
nifteriofibicommiflo  fubduxit.  Quis  non 
expetit  a  conliliis  Regi  efle  aut  femper  co- 
ram  illo  coniiftere.  Quamobrem  utcumque 
vile  in  hominum  oculis  minifterium  videa- 
tur;coramDeo  tamen  valde  honorificum  eft. 

Atque  ut  lingularem  honorem  aftert ,  fic  ytilit/a, 
etiam  utilitatem  infignem.  Vtcumque  enim 
germanum  &  nativum  verbi  Minifterium 
ex  omnibus  profcflionibus  minime  qux- 
ftuofum  videtur:  tamen  fi  rem  recte  repu- 
tcmus ,  nulla  vocatio  magis  fruttuofa  eft: 
quandoquidem  prxterquam  quod  nos  fem- 
per  retinet  in  rerum  cceleftium  commen- 
tatione  ,  ipfa  fides ,  qux  nobis  a  Deo  habe- 
tur,  iingularis  ufus  ad  peccatorum  veniam 
plenius  teftandam :  ut  quoties  fuggcftum 
confcendat ,  manus  ad  precandum  attollat, 
Sacramentaadminiftret,  toties  fibinova  pi- 
gnora  remifllonis  peccatorumin  os  veluti 
dclatareputet. 

Vndc  etiam  &  illud  hquet ,  eos  qui  Mi-  Se  in  illud 
nifteno  fe  ingcrunt,  quotidie  fecum  geftare  "%"'»"> 
teftimonia  5;  figilla  iix  divinx,  quotics  fug-  "•*"•»■ 

geftnm 


I#ii  H     A      R.      M 

gcftum  afccndunt,  &e.  &  continuum  quen- 

dam  terrorem  aures  lllorum  perfonare,  quo 

illos  damnatos  effe  &  morti  adjudicatos  ma- 

gna  &  canora  voce  pronunciatur. 

SjMtd  &        Hoc  etiam  aliquoufque  verum  eft  in  aliis 

■'"  mm">-  quibus  aliquid  in  Repub.  commiirum  eft. 

bnp>liticu  £  iUa  in  Republ.  munera  ut  per  ambi- 

lotitm  bx-  T  ,  E  r  r 

ytm  tionem  captanda  non  iunt  ;  Iic  ncque  per 

pioritiem  aut  laboris  fugam  declinanda ,  ut 
quxquietum  &  placidum  pacis  confcientix 
frudum  afferant. 
Summum  Beneficium  autem  in  eo  confiftit  ,  quod 
minifltrii  chrifti  locum&munus  obeunt:  lingulan 
bcntficmm,  n0nor;  e(t  munere  Prophetis  conformes  ef- 
fe  ;  fcd  Chrifto  Prophetarum  Dommo  con- 
formes  fieri  prxftantius  quiddam  exiftit. 
Vnde  minimus  in  regnoccelorum  vel  lo- 
hanni  Baptiftx  ,  quod  ad  Mimfterii  ratio- 
nem,  prxfertur.  Quod  nos  admoneat  quan- 
to  in  pretio  minifterium  Ecdciix  haben- 
dum  eft ,  is;  quam  magna  ratio  habenda ,  ne 
hi  adhibeantur,  qui  cLuidi,  manci,  monftro- 
G,  cxfi,  furdi ,  aut  muti  funt.  Nam  II  Mini- 


Verfz 
Tefltmo- 


fterium  legis  gloriofum  extitit :  nedum  Eu- 
angelii. 
^utmtas.  Deinde  etiam  &  illud  notandum  non  mi- 
nore  autoritate  inftruftum  prodire  Chrifti 
legitimum  minifterum  ,  quam  Chriftus  lpfe 
prodiit.  Vt  non  line  caufa  didum  fit  a  Chri- 
fto  ,  qui  vos  audit,  meaudit,  qui  vos  rejicit, 
me  rejicit,  &  eum  qui  me  mifit.  Hinc  etiam 
legatione  pro  Chnfto  fungi  dicuntur  ac  li 
Chnftus  per  illos  nos  de  rebus  falutis  noftrx 
obfecraret.  z  Cor.<j.  verfi penult. 

'Alternm  argumentum  donatx  pacis,quod 

m  p.tc'u  'ms  Spiritum  Sandum  afflat :  cujus  indi- 

.tmptx       cium  eft  fanftiffimus  Chrifti  halitusSpiritus 

Spirttm  S.  operationem  adumbrans :  quod  non  fccus 

afflitm.      nos  fYuftuofos  reddit ,  quam  falubres  venti, 

qui  hortos  noftros  perfpirant ,  ut  eft  Cantic. 

cap.4,16.  Teftimonium  igitur  pacis  acce- 

ptx  hominibus  eft ,  fi  Spintu  Santto  afrlen- 

tur.  Sic  Galat.1,1.  probat  nos  fide  juftifica- 

tos,  quodfideSpiritumSandumaccepimus. 

*        Qui  igitur  caro  funt  ,  nec  Spiritu  perfun- 

duntur,  hi  pacemcum  Deo  nullam  habent. 

QstmChri-      jqoc  autem  vei  niaxime  huc  fpedlat ,  ut 

P"'""""'  deciaret  a  fe  miffos  non  niliSpiritus  undio- 

eot  bptnttt  _       r 


Spt 
S.  nnzit. 


ne  pcrunc1osproccdere.£«£-.ca/>.4,i8.  &  Ef. 
cap.61,1.  Qui  igitur  oleo  cognitionis  my- 


fteriorum  Dei,  oleo  facultatis  docendi,  pru- 
dentix,  fandtitatis  non  funt  a  Spiritu  delibu- 
ti,  hiadcertandum  &  Athletas  Chrifti  a- 
gendum  mepti  funt. 

Hic  etiam  notetur  Chrifti  divinitas ,  tum 
ex  miffione  Apoftolorum,  tum  vero  ex  Spi- 
ritus  datione:  &  limul  notetur  w.'0&*"i 
Pontificiorum  Sc  noftrorum  hommum  ,  qui 
hxc  Chnfti  fada  imitantur ;  Pomtficit  cum 
verbis,  tumfufriatione,  noftri  vero  verbis 
tantum.  Quamvis  autem  noftri  formulam 
precandi  dicunt  effe  ,  non  autem  jubendi; 
tamen  verborum  formam  imperatonam  de- 
clinari  ex  ufu  effet. 

Hujusautem  cuminftitutionis  ad  Mini- 
fterium,  tum  vero  etiam  Spiritus  collationis 
fru&um  &  cffectum  conftituit  rn  eo ,  quod 
prxdicatione  verbi  &  Euangehi  promulga- 
tione  peccata  fidelium  condooabunt,  reten- 
tis  impiorum  &  infidelium  peccatis.Quo  di- 
ctoeosetiamnumcertiores  facitpacisaDeo 
acceptx  :  qui  enim  aliis  peccatorum  rcmif- 
lionem  ex  vocatione  proponent ,  ejufdem 
quam  aliis  afferunt  participes  futuri  funt.Vt 
quoties  aliis  pii  Miniftri  remiffionem  propo- 
nunt ,  toties  &  libi  ipfis  confirmatam  acci- 
piant:  quotics  aliis  Sacrametaadminiftrant, 
toties  etiam  duplex  veluti  ligillum  fux  falu- 
tis  in  Chrifto  recipiant :  quoties  pro  Ec- 
delia  precantur ,  toties  Chrifti  pro  fe  inter- 
cedentis  teftimonia  referant.  Quod  con- 
tra  fit  in  impiis  Miniftris  CeCe  ingerentibus. 

Hinc  euamliquet  veaix  per  Miniftrum 
pronunciationem  non  effc  aliquot  verbo- 
rum  memorix  mandatorum  rccitationem, 
ut  Ponttficii  fonmhat ,  qui  confitentes  pec. 
cata  abfolvunt.Quorfum  enim  Spiritus  San- 
clusillis  tam  abunde  ad  Minifteriifundio- 
nem  conceffus  &  collatus  eft  ,  liquidem  vel 
Miffx  dictione,  aut  ahquot  verborum  reci- 
tatione  niteretur  ?  Non  quod  illicitum  lic 
hujufmodi  formulam  ufurpare  ,  aut  non  et- 
iam  magnopere  utile  ,  fcd  quod  in  illa  ac- 
quiefcere,  ut  Pontificti  faciunt ,  prorfusridi- 
culum  &  puerile  lit. 

Hic  patet  Minifterium  Euangelii  effe 
fuavem  odorem  ad  vitam  &  ad  mortem. 
Quomodo  autem  dicuntur  retineri  peccata 
Euangelii  prxdicarione,  qux  iine  illius  prx- 
dicationeretentafunt.Videfupra  Matth.16. 


Chrifli  Al- 
vinu.is. 


Verfij.1 
Mmiflerii 
finii  & 
fiuHnt. 


In  amntn- 

ciatione  te- 

miflionis 

pectttteritm 

emr  Pon- 

tificio- 

rum, 


I  o  H.  cap.  10,  averf.%4,adio. 

24  Thomasautemuntis,  exduodecim,  qni dicitttr Didymtts ,  noncr.it  cumeU, 
quando  xenerat  Iefus. 

2j  Di- 


EvANCEttCA.  ItlJ 

2 5  Dtxerunt  igitur  ei  alii  difcipttli ;  Vtdimus  Dominttm.  ll!e  rero  dixit  eir}  Kifi 
xidero  in  mar.ibtu  cjtts  reftigittm  clarorttm  ,  &  immifero  digitum  mctan  in  Vffiigiutn 
(Ltrorum,  &  immtfero  mamtm  meam  in  latusejus,  nequaquam  credam. 

2  6  Oclo  *;ero  posl  diebtu  rttrfus  erant  difciptdi  ej  m  intus,  &  Tbomas  cum  eis :  re- 
nit  Jefiisforibus  claufts,  &ftetitin  medio ipforum,  &  dixit ;  Pax  vobis. 

27  Deindc dicit  Thomt;  Infer  digitttm  tttum  buc,  &  xidc  manus mcas,  &pro. 
fer  manum  tuam,  &  immittc  in  Litus  inetim,  &  ne  efto  incredulus,  fed  credens. 

28  Rejpondit  autem  Tbomas,  &  dixit ;  Domine  nu,  &  Deus  mi. 

29  Dtciteileftu;  QuiavidtjUme ,  Tboma ,  crcdidijit :  beati  qtti  non  xiderttnt 
&  crediderttnt. 


IoH. 

Vetf.  24 
HegleHi 
conventus 


P   R  A   X  1  S. 

SVmma ,  Thomasfe  obftinatius  aJverfus 
fidem  rcfurre&ionis  Chrifti  obfirmans  a 
Chrifto  ad  refipifccntiam  adducitur. 

C  Thoiua:  obftinata  adverfus  fidem 
Partes)     refurrectionis  Chrifti  obfirma- 
fiint :     "|     tio. 

V.  Ejufdem  ad  frugem  rcditus. 
Inpriorel  Caufa  infidelitatis. 
notatur    \  Infidelitas  ipfa. 

In  priorc  videmus  quanti  interfit  adefTe 
Ecdefia;  cxercitiis  ex  contrario  damno , 
quod  accipiunt,  qui  abfunt,  viri  alioqui  cum 
lccleft.iftici  boni  tum  clari :  imo  vcro  qui  zclo  quodam 
(\xmmm  veritatis  flagrabant,  ut  ex  Iohnn.u.  conftat, 
grare.  UDj  Chriftum  cum  raortis  difcrimine  tum 
ipfe  fequi  voluit,  tum  focios  ut  hoc  facerent 
cohortatus  eft.  Vnius  veroconventus  Ec- 
clcfiaftici  intermifTione,  vide  in  quantum  & 
quam  gravc  malum  trahitur  j  atque  illud 
jufto  Dei  judicio.  Nam  tanquam  pcena  pro- 
ponitur  fua:  a  fociis  pralftituto  tempore  ab- 
fentix.  Et  quanquam  illuma  reliquocoetu 
nonquavisde  caufa  abfuifTe  exiftimandum 
eft  :  tamen  caufam  non  fatis  aut  gravem, 
aut  juftam  fuiiTe  ex  eo  deprehenditur ,  quod 
illam  tam  fevere  Dcus  ultus  fit.  Hinc  igi- 
tur  patet  quam  nos  ad  portas  fapientix  cx- 
cubare  convenit,  ut  ad  Advocatiaut  Iudicis 
portas  clientes.  Proverb. 8,3;.  Quam  nos  ad 
liujus  aqua:  agitationem  experredos  efTe 
convcnit,  ut  frequenti  tanquam  feptima  lo- 
tione  a  peccati  noftri  Iepra  expurgcmur. 
Atquc  ut  Minifter  1  Timoth.i.  magna  tole- 
rantia  excubare  debct,  fi  quandolomines 
expergifcantur ,  &c  .  Sic  etiam  auditorcs 
diligenter  fe  concionibus  in  Ecclefia  liftcre, 
fi  quando  ipfi  e  peccatis  exufcitcntur.  Deus 
enim  non  fimul  &  fcmel  omnium  hominum 
animos  illuminat  ,  fed  diftributis  tempo- 
ribus :  neque  prxconis  &  Miniftri  lingua 
vcl  cx  contextus  fui  trattatione  ,  vel  ex  ilia 


Dei  dircctione  femperillud  potiflimum  pul- 
fat ,  quo  nos  vel  maxime  egemus :  fcd  Ut 
Sol ,  nunc  hos ,  nunc  illos  illuminat  per  vi- 
ces.  Non  quod  piis  non  fempcr  profit  verbi 
prxdicatio;  fcd  quod  certis  quibufdam  tcm- 
poribus  multo  nobifcum  ciFicacius  folito 
agit.  Hoc  notetur  adverfus  eos  qui  levifTi- 
nia  de  caufa  ftfe  fubducunt ,  &c.  Compara- 
tur  verbum  pabulo.  Atquiminorc  corpo- 
risdifpendio  quis  paftu  careat  ,  quamcon- 
cionem  tanquam  fpirituaicm  menfam  defi- 
deret.  Nec  vero  fibi  adulentur  hujufmodi 
homines ,  quod  pii  lint:  tametfi  enim  pii 
excidere  ncqueunt  ;  tamen  illud  ex  negh- 
gentia  periculum  &  ignominiam  contra- 
hunt,  quaminfinitispericulis  &  lachrymis 
rcdimcrent. 

Sequitur  Thomsc  obduratio  triftis  plane  Vetf.is- 
&  horrcnda :  qux  arguitur  primum  ex  ad-  1"  ~/,f°l'*' 
juncto   teftimonio  rcliquorum   Apoftolo-  !""T ''','" 
rum  ,  qui  1II1  Chnfti  relurrcctionem  pro-        ^,,,.,,. 
priorumfenfuum  indicio  confirmaruut.  In  t,onent>- 
quo  ut  fidelis  opera  condifcipulorum  nobis  tanrl.t. 
imitanda  proponitur  ,   illa  communicandi 
qux  didicimus  his  qui  illa  ignorant  aut  illis 
non  adfuerunt :  fic  ctiam  lingularis  perti- 
nacia  indicatur,qux  tam  amplo  &  luculcnto 
teftimoniono  acquicfcit.Et  quod  z&prtmum 
quideraattinet ,  longealia  ratio  cit  hujus 
communicationisaut  cibiaut  thefauriquam 
mundani;  nam  ex  gcmmis  tcrrcftribus  &  ci- 
bo  corpora  pafccndo  idoneo  tantum  tibi  de- 
cedit ,  quantum  liberalitatc  tua  alteri  acce- 
dit.  Sed  hic  contra.   Quod  ad  alternm  fpc- 
ctat ,  notanium  eft  tanto  majorem  reatum 
nos  contrahcre  ,  quanto  pluribus  prxconi- 
buslxtus  Euangelii  nunciusad  nos  pcrfer- 
tur.   Si  enim  in  ore  duorum  &:  trium  te» 
ftium  plenc  convincuntur  ,  ncdum  tot,  &c. 
Atque  hic  perftringe  eos  &  proprio  gladio 
jugula,  quod  jaclent  fe  prxclarosin  Euan- 
gclio  inftitutores  Sc  patres  olim  habuiflc. 
C  c  c  c  c  c  c  Quid, 


1114 


H      A      R      M      O     N 


Jk  Thcnu 
objJinitto- 
nemulti- 
ylex  pecca- 
lum. 


Quid,quodetiampleraque  unius  3-  cjufdem 
tcftimonia  in  unaeademque  re  pro  diveriis 
teftibusa  Pauloreputentur.  zC.r.ij.i. 

H_ec  etiam  obftinatio  arguitur  ex  iticon- 
fulcifllim  obftinationis  fua-  profeflione.Cu- 
jus  quidem  licut  caput  &  fummaeft  horri- 
bilis  oblata:  Dcigratix  &  contumaciffima 
repudiatio  :  ita  li  minutim  illa  excutiantur, 
facileliquebic  in  uno  hoc  malo  muka  mala 
veluti  compa<_ta&  complicata  eire.  Primo 


ma  decernatur.  Alius  fe  quidcm  profec"tu- 
rum  in  Euangelio  arbitratur  modohunc  aut 
illum  miniftrum  confequatur ,  cum  interim 
pr_efens  Miniftcrium  ,  quod  Deus  ad  fuam 
falutcm  deftinavit  contemtui  habeat.  Ve- 
rendum  eft  etiam  ,  ne  (int  quos  expctunt  il- 
legitimi ,  id  eft,  qui  illis  abblandientur  &  in 
peccatis  dcmulcebunt. 

Tempus  notat  proximi ,  ut  apparet ,  cx-  VetC.i6. 
tus  Eccleiiaftici ,  nempeoi-tiduopoft  prio-  Cxtus  Ec- 


enim  iinoularis  isinoratio  eft,  qua  ftatuit  fe  ;  rem  conereflum.   Dominica  enim  prima,  cleP'J"" 

--  -? _*  .  _.    -7      *.  .  .  — •-  v_/  /-uvm  ftl 


vel  cum  pe- 


noncrediturum  nili  ,  &c.  quaii  vero  m  ejus  (qua  refurrcxit  ,  videntur  convenille  ,   ut    ,ui.cl. 
.    n  ..  .    _/r._ j /:_..:J _--l...;n..-    ..:j __...: :_..._  f.._ _  f j_  _'"      -'    '.. 


poteftate  eflet  credere  ,  iiquidem  Chnftus 
fui  tantum  exhibitione  &  oftenlione  fe  illi 
patcfacere  voluifTet .  Tametli  enim  fides 
non  niii  voluntaria  eft,  tamen  oblatam  gra- 
tiam  quoties  aut  quocunque  modo  otfer- 
tur,  recipere  nemo  poteft,nili  quando  Chri- 
ftus  illam  fuoSpiritu  oblignare  &  exhibere 
vult.  Heinie  mira  in  eo  mfcitia  eft  ,  quod 
ftatum  corporis  e  mortuis  excitati  eum  iibi 
affmgit ,  in  quo  veftigia  fuperiorum  vulne- 
rumapparent,  cum  illud  nonniii  peculiari 
difpenlatione  in  Chrifto  accidit  ut  fidei  ob- 
ftaculis  occurreret.  Et  quanquam  veriiimi- 
le  eft  Apoftolos  illi  indicafle  fe  vidiiTe  illa 
vulncra  Sc  cicatriccs  ,  tamcn  Chriftus  jure 
optimo  illis  eam  finitatem  adducere  potue- 
rat,  qua.  nullius  imbecillitatis  aut  n_cvi  ve 


viderentqui  exitus  futurus  foret ,  quod  co  qxc„tmcti. 
die  refurredt urum  dicebatur.  Infequentiau- 
tem  Dominica  ,  qu_e  oftavus  dies  erat ,  li 
primam  Dominicam  connumcres  (foitafle 
.i  Chrifto  de  Chriftiano  Sabbatho  cdofti) 
iterum  quifque  e  fuis  xdibus  ad  deftina- 
tum  ab  illis  locum  accedunt ,  ut  mutuis  ad- 
hortationibus  Sc  confolationibus  fc  confir- 
marent.  Nam  Apoftolos  non  perpetuo  in 
una  domoconclufos  iimul  maniifle  ,  appa- 
ret,  cum  alibi ,  ubidicitur  iingulos  ad  fuos 
fe  recepiflc  ,  tum  vcro  ctiam  ex  verf  10. 
hujus  capitis.  Quod  ii  ita  fit ,  hic  locus  eft 
ftabiliendo  Sabbatho  accommodus.  Quic- 
quid  eft  ,  illud  certe  conftat  ,  vel  cum  peri- 
culo  caetus  Eccleiiafticos  celebrandos  efle 
&  vitae  difcrimine ,  ctiamii  vel  longis  itine- 


ftigium  &  impreflionem  rcliquiflet.  Tertio,  ribus  hoc  faciendum  effet,  loca  frequentan- 


iufignis  fuperbia  hic  elucec  ,  qua  Apoftolos 
omnes  levitatis  in  credendo  damnavit,  quos 
Chriftus  tarditatis  coarguerat :  quod  feip- 
fum  tanquam  fagaciorem  Sc  oculos  in  fron- 
tc  gerentem  prsdicabat,  qui  non  niii  certif- 
fimis  tecmeriis  in  fide  refurre&ionis  non 
tantum  non  acquiefcere,  fed  nec  minima  ex 
parte  eam  ampltcli  vellct.  Hujufmodi  ple- 
rique  homines  funt ,  qui  utfuam  fapientiam 
&  animi  gravitatem  &  conftantiam  vendi- 
tent,  ventati  aut  iinceritati  Euangelica:  nou 
ccdunt  facile  ,  ne  levitaris  fufpicionem  in- 
currant.  Accedit  pra_terea  ,  quod  in  Deum 
ipfum  feattollit,  dum  eum  anguftiis  qui- 
bufdam  circumfcribit ;  ut  cura  multas  ra- 
tiones  Dcus  haberet  ,  quibus  eum  ad  agni- 
tionem  veritatis  pertraheret,  fe  tamen  ntillis 
niii  hac  ratione  unica  adduci  paflurum  pro- 
fitetur,&  Chriftumetiamardtat^ut  niiieum 
dcnuo  qua:litum  redeat ,  nolit  ipfum  requi- 
rere.  Cuiadjungitur  ,  quod  illam  rationem 
imbibendx  fidei  refurreitionis  deligebat, 
qua:  verbo  Dei  non  continebatur.  Hoc  il- 
lis  accommodetur  ,  qui  nunquam  credent, 
nili  in  Gcticrali  conctlio  de  religionis  fum- 


do  ubi  conciones  habentur.  Vide  locum 
i  Reg.  4,  z$.  de  noviluniis  in  hiftoria  Suna- 
mitidis. 

Hoc  loco  docettir  Chriftum  verum  Pa-Verfi7. 
ftorem  efle,  qui  ovem  errantem  &  palantem  C'»'PHS 
fequitur  &  exquirit,  cametfi  unam,  infpinis,  Zni" 
in  quibus  illafe  abdit ;  nec  dedignatur  illas      ' 
raodeftiflime  tra&are  ,  &;  fe  illis  &  eorum 
infirmitati  accommodare  ,    qui  fe  illi  ac- 
commodare  aut  nolint  aut  non  poflint. 

Atque  uc  ejus  tpi*cu>Jpu7ricu>  videmus,  fic  E'  "»>•>- 
incredibilem  fctentiam  ,  quioptime  novitA""- 
qua.    illis    medicina  &  quod   pharmacum 
aptum  <_.  appoiitum  eft.  Vnde  etiamadipfa 
Thoma:  verbaalludit,quibus  conftareteum 
omnia  ejus  verba  percepta  habuifle. 

Quod  autcm  addit,  fisfidelis,  &c.  hunc  Qucmadti 
fenfum  habet.  Tu  quidem  exiftimas   tu_e  Densfidem 
potcftatis  efle  nunc  credere  tandem  ,  cum  °leie""r- 
me  videris  ,  traftaveris ,  &  manumin  Iatus 
intuleris ;  fed  falleris.  Nam  nili  ego  man- 
dato  meo  ,  cui  omniaparent  ,  cfTiccrem  ut 
crederes  ,  tantum  abeft  ut  remedium  abs  te 
excogitatum  tibi  commodaret,  ut  etiam 
gravius  judicium  &    calluin  obftinationis 

durio- 


Contr.i 

romifi- 

cios. 


VetC.it. 

Chrijlm 
yernt 


Optimn  ra 
tio  Chrijli 
eognofcen- 
d>. 


Pro  r&tioie 
Upfm  reji- 
pifcentia 
m.ijor  re- 
quiritur. 


E      V      A      H      £ 

duriorem  induceret  :  Sed  cgo,  qui  Dcus 
fum ,  te  non  ad'iortor  folu  n  ut  fidelis ,  fis, 
fcd  fidelcm  te  cflc  jubco&:  jubendo  ctficio 
Hic  illud  ftatuitur,  quod  Pontifictt  nc- 
gant,Dcum  non  tantum  gratum  offerre,  fcd 
pns  cxhibcre  ,  ncc  pofle  cos  cxhibiram  gra- 
ciam  non  acciperc.  Ntmo  vtnit  a.ime  mji 
qtttm  Patertrahit.  Jjhan.6,^^  Cantic\,T,. 
Rom.  p,  16.  non  eil  vAtntti,  &c.  idque  ut 
omnis  gloria  Deo  cedat,  qui  limul  &  incipir 
&  perficit.  hoc  lgitur  adumbratur  illis,  qui 
adiabolo  detcnti  Chrifti  liberationcm  .1  fc 
depcllunc.  Non  quod  nolcntcs  hoc  faciaot  , 
fed  quod  hanc  Deus  voluntaccm  illis  indac. 
Qux  prxterea  in  his  verfibus  noranda 
func,  prius  funt  obferv.ua  ,  ut  qux  hic  inge- 
minantur.  Nili  quod  dodrina  Sacramcn- 
corum  ,  quibus  Chriftum  vidcmus ,  tradta- 
mus,  &c.  commode  hoc  loco  fubjungacur. 
Hoc  lococlanirimam  Chrifti  &  plenif- 
fimam  confeffioncm  cdir,  cum  humanitatis, 
quod  illum  fuum  hcrum  &  Dominum  vo- 
cat.qui  illum  ad  Apoicolatum  dclcgic,quan- 
doquidcm  illum  eundcm  efle  coc  indiciis  & 
cicatricibus  confccilTct;  cum  Deitacis,  quod 
cum  admirabilitcr  portis  claufis  ingrelTus 
cft  ,  tum  ejus  vcrba  abfcns  notiiTima  habc- 
rec:  non  minusac  (i  cjus  obfirmarx  crcdcn- 
di  rccufationi  intcrfuifTet :  dcniquc  quod 
animum  ejus  Spiritus  fui  ctnpy.ix  ita  percu- 
tit,  ut  didum  ilico  factum  fit. 

Sicut  igitur  priusvidimus  corda  illorum 
ariiiTe  ,  qui  illumdiflercntem  &  Scripturas 
explicantem  audierant ,  lic  &  Thomx  hoc 
loco.  Atquc  hxc  cognofccndi  Chrifti  opti- 
ma  ratio  &  longe  certilTima  quando  prxdi- 
catione  dc  Chnfto  nosSpiritum  Sanftum 
acciperc  in  nobis  expcrimur.  Sic  Paul.  Gal. 
czp.i.i.  probat  lllud  dcmum  verum  fuiiTe 
Chrifti  Ettangclium  ,  cujus  prxconio  Dei 
Spiritum  acccperant. 

Deindc  &  illud  njtandum  pro  ratione  Ia- 
pfus  &  pertinacix  noftrx,  &  pro  ejus  gravi- 
tatc  ,  ita  etiam  converlionem  U  in  «mver- 
(ionc  rcfipifcentix  profciTionem  ejufquc  fru- 
ctus  omnes  crcfcere  oporrere.  Cui  emm 
multum  condonatum  eft  ,  is  plurimum  di- 
ligic ,  &;  plurimumdiligcndoplurimum  ob- 
fcquitur.  Tamctli  igitur  perfidiofxabncga- 
cionis  nulla  ab  hominibus  compenfario  in- 
ftitui  pofllt ,  camen  plcna  &  plana  vcritatis 


E      1      I      C      A.  HlJ 

profefllo  cum  prioris  defectionis  retracla- 
tione  iingul.irem  hunc  fruftura  habct  ,  ut 
abncgationcm  noftram  nobis  remillam  cllc 
liquido  confirmet. 

Xotandtn  hic  locus  eft  ad  propugnatio-  OmaiAw 
ncm  divinitatis  Chrifti.  Sic  fcilicet  fuiile  Chrifiitx 
Deum.ut  fuitThomx  Dominus,id  eft,vetif-*«'»«pw- 
limc  Ad  quamrem  articulus  (ingularis  mo-K"'* 
menti  cft  ;  ut  notct  eum  verura  Deum  eflc, 
ncc  plurcs  Dcos  Thomam  magis  habuiflc, 
quam  Dominos  plures. 

Cum  Thoraas  dicto  Chrifti  obfequcns,  Vcrf  19. 

quod  juiTus  crat,  Chnftumexploravic ,  cum  Chnjini 

ad  cum  Chriftus  :  tu  quidem  credis  quod  "'"""J''' 
...  '    .  .     .  *  eorumfi- 

mcvidens,  contrectavens  &  m  latus  ma-  ^tm     tl  („ 
num  intulcris  (cft  cnim  manifcfta  munx.}o-  ,pfum mn 
yp  in  \u ^cf.xg.s)  coque  non  ncgo  quin  beatus  tifum  ae- 
lis  ,  quandoquidem  bcati  funt  qui  in  mecrc-  ^mt> 
dunt  :  fcd  illos  hac  cx  parte  longe  beatiorcs 
efle  ftatuo,  qui  in  mencc  vifum,  nec  taclum 
credunt.  Et  tu  tanquaro  inlipientes  damnas 
omncs,  qui  in  Chnftumminimeaut  vifum 
aut  taCtum  credunt :  Ego  vero  hoc  non  tan- 
tum  fapientix  fcd  &  bcatitati  duco.  Quo 
dicto  ut  Thomam  perftringit  ,  quod  tam 
fuerit  ad  crcdcndum  tardus :  (ic  fidem  110- 
ftram,  qui  in  Chriftum  minime  vifum  credi- 
mus,  comcndat,  cum  ipia  pcr  fe  credentium 
fide  ,  tum  vero  etiam  compolita  &  compa- 
rata  cum  tarditate  fidei  Thomx  Apoftoli. 

Hoc  igiturdictoChrifti  tanquam  clypco  K01  .uher- 
ignitas  Athecrum  haftas  cxtinguimus ,  qui/i«Atheo- 
Chriftianorum  (implicitatcm  in  credendorum  '"/"'" 
tanquam  levem  &  temerariamducunt ,  &  '*"""""• 
qui  libi  nihil  crcdcrc  in  animum  inducunt, 
nifi  quod  fenlibus  ufurparint.Vide  1  Pet.i.i. 
Verum  quidem  cft  ocuhtum  teftem  in  re- 
bus  humanis  prxftantilTimum  :  fcdinrebus 
ccclcftibus  non  item.  Tamecli  in  Apoftolo- 
rum  intuitu  &  contrectationc  nos  illum  vi- 
dimus ,  contreclavimus ,  &  cum  illo  come- 
dimus  ;  quandoquidem  Apoftolis  non  tam 
fua  caufa  tam  dare  &  teftate  fe  Chriftus  rc- 
velavit  ,  quam  noftra  ,  quicorumprxdica- 
tione  credituri  eflemus.  Hebr.i,},4.  Sicut 
cnim  fpeculatorum  oculis  olim  Ifraelitx  ter- 
ram  Cananxam  luftrabant  :  lic  &i  nos  oculis 
Apoftolorum  Chriftum.  Cum  etiam  ver- 
bum  prxteriti  temporis  ufurpet ,  non  eir. 
alienum  adPatrum  fublege  fidcm  hoc  di- 
clum  cxtendcre. 


I  o  H.  cap.  10,«  verf.  30,  adfinem  capitis. 

30  Multavero  etiam  aliafighaediditlefusin  difijmlorttm  fuoruin  confr-cfttt, 
q;t£  wiifuntfripta  tn  boc  libro. 

Ccccccci  3'  H*c 


m<  H     A     R     M     «     N     I     A 

S  i  Hsc  dtttem  fcriptxfunt,  ut  credatis  IESVM  ejfe  Chriftum  illum  Tilium  D(i, 
&  ut  creder.tcs  vttam  babeatiipenwmen  cjtts. 

quem  Chriftus  loquutus  eft  :  tamcn  ad  fidei 
firmitatemfingulare  prasfidium  eft  Scriptu- 
ra.   Cum  igitur  plus  momenti  lit  in  Scri- 


P  R  A  X  I  S. 
rVmma,  Tantum  ex  rebus  Chrifti  geftis 
llittrarum  monumentis  conlignatum  efti 


quantum  ad  fidem  ,  &  exfide  falutemfatis   ptura  ad  fidemingenerandam  ,   quamindi 


eft 

PartesJ  Mandata  literis  Chrifti  acta. 

funt,     *   Scriptionis  finis. 

VerHso  Cum  Chriftus  fuperiorc  adThomamfer- 

31.  monc  fidem  piorum  non  efle  ex  fenfibus  aut 

S.  Scriptu-  v;fu  menfurandam  docuiiTet :  fubjungit  A- 

m  «fu,      pOft0lUs,  quae  illa  demum  funt ,    quibus  no- 

ftra  fides  innitatur  &  confidat.  In  quo  pri- 

mum  fciendum  ,  in  quem  ufum  Scriptura 

nobis  reliLta  eft  ,  nempe  ut  in  ea  fides  noftra 


folide  fundetur  &  radiceturpulfa  omni  du-   moth.%,  15,16" 


dtis  Chrifti  ipfius :  quam  impie  faciunt ,  qui 
aflerunt  fidem  Scriptura;  ab  Ecclefia?  diciis 
pendere.  Hic  excipi  potuit  ,  peropus  fuifle 
ut  omma  Chrifti  cum  dicta,  tum  facta  hte- 
risconfignarentur,quandoquidemillis  dun- 
taxat  fides  noftra  incumbat  Rejpondet  Apo- 
ftolus ,  harc  fatis  efle  ad  fidem  rirmandam, 
fatis  efle  ad  vitam  aiternam  .  Quid  enim 
porro  quaeris  practer  vitam  aeternam  ,  qua; 
tibi  his  fcriptis  certa  redditur  :-  Vide  1  Ti- 


bitatioue  ;  atque  ,  ut  quod  feniibus  noftris 
deeft  ,  fcripto  verbo  fuppleatur.  Vide  lo 
han.^,1,7.  Si  Mofis  fcriptis  fidemnon  habe 
tis,  q:tanto  minns  diSis  meis?  Tametli  eadem 


Hic  fubjeftum  ut  huius  libri,  ita  rehquo-  f"W*«wt 

',.„•/-        Iibnrnm 
rum  omuwm  notatur ,  Chnftus :  ltem  lco-  /-„ 

pus  quem  uoi  omnes  fervi  Dei  Propheta;  5:  ^-  fcrjpl0. 

Apoftoli  propofuerunt ,  ut  tantum  fcribe-  mmjhfm. 


erat  autoritas  dicti  Chrifti ,  &  Moiis ,  pcr   reut  quantum  fatis  eft. 

I  o  H.  eap.11,  averf.i,  adi^. 

POfteafefe confpi.iendum  pr&buit rurfus  IESVS difciptdis apudmare  Tiberiadis: 
fu  autemfefe  corifpiciendum  pr&buit, 

2  ErantfimtdSimonFetrus&  Tlwmas  qui  dicitur  Didymus ,  &  Natbanaelqui 
erat  ex  Cana  urbc  Galdst,  &  filii  Zebed&i,  alttqtte  ex  difctpulis  ejus  duo. 

3  Dicit  eis  Simon  Petrus ;  Abeo  pifcatum.  Dtcttnt  ei ;  Imus  &  nos  tecttm.  Exie- 
runt,  &  afcenderunt  in  navigiumftatim :  &  illa  nocle  nihil ceperunt. 

4-  Mane  vero  j.tm  exorto ,  ftetit  IESVS  ad  littus :  nefcicbatu  tamen  difcipuli 
JESVM  ejfe. 

5  Dictt  igitttr  eis  IESVS ;  Pueri ,  numqttidobfoniibabetis?  Refponderunt  ci; 
Noru 

6  At  ille  dixit eis ;  Conjicite  rete  in  dextram  navigii  partem,  &  invenietis-. 
Conjecerunt  ergo,  &  nequibant  ampliusillud  trahere  pr&  mtdtitudtne  piftiun. 

7  Dicit ergo  difcipultts  ille,  quem  ddtgcbatlESVS,  Petro  -,  DomiHus esl.  Simon 
ergo  Petrus  qttum  attdiffet  Domiuum  effe,  amtculttm  prmnxit,  (erat  entm  mtdus)  & 
abjecitfe  in  mare. 

S  Altt  rero  difcipuli  navigio  venerttnt  (non  enim  longe  aberant  a  terra ,  fed  circi- 
ter  cttbitis  ducentis)  trabentcs  rete  plenum  pifcium. 

et  Vt  autem  defenderunt  tn  terram,  cerrmnt prunas  pofitas,  &  ptfcem  impofitttm, 
&panem. 

10  DiciteisIESVS;  Adferteex piftibusquosmodocepiftis. 

j  1  Afcendit  Sinwn  Petrus,  &  traxit  rete  tn  terram ,  plev.um  magnispif  tbus  cen- 
tttm  qiitnquaginta  tribus :  &  qttum  totejfent,  noneslftffttm  rete. 

1 2  Dicit eis  IESVS;  Ventte,  prandete.  Nttllus  atttem  difcipuU rttm  audebat  cum 
intenogare ;  Tu  quis  es  ?  qttumftrent  Dominum  effe, 

13  Ver.it 


m7 


EvAMCELlC^. 

13  Venitergo  IESVS.&  accipitpaticm,& dateis,  &  pifcem  fimiliter. 

1 4  ift.tjam  terti.t  \ue  cotijpuuumfcfc prtbuit  IESVS  difcipulisfuis ,  poSlqudw 
fufcitatusfuerat  ex  mortuis. 

P  R  A  X  I  S.  I  nec  rcliqua  xtate  ilkm  altitudinem  dupli- 

SVmma  ,  Chriftus  fe  tertio  difcipulis  ad   caret ,  rcs  omnino  abfona  viderctur.  Tam 
raare  Tyberiadis  confpicicndum  fiftcns,    cnim  altum  efle  vigintiannos  natum  quam 


Ioh. 

Vetf.i. 

Gencr.tlit 

hijlorLc 

fuoima. 


Verd. 
Quorion 
dijiipulo- 
rnm  nomi- 
na  txprcjfit. 


Jnprcti- 

C-lifiimifji. 
tldium  re- 
itquix  inft- 

niii.ni'. 


cos  ajliuc  in  tide  fux  rcfurrcctionis  clam  la 
bantes ,  multis  humanx  &.  divinx  naturx 
effeCtts  confirmat. 

rGener.ilis  propolitio  fumma  com- 
pleclcus.  verf.i. 
funt,     ^)   Specialisejufdetnexplicatio.  ver- 
V.   fibtu  reliquis. 

Nam  quod  m  gcnerc primo  verfu  dicit,  fe 
difcipiilis  mauifcftalTe  ,  verfu  i.  fpecialiter 
excquitur  ,  cum  docctfeptem  exdifcipulis 
fe  patcfccifle  ,  quorum  quinque  dc  nomine 
expnmuntur ,  tacitis  duorum  appcllationi- 
bus.  Deindequod  verf.i.  dicitur  ad  marc 
Tyberiadis  apparuifle,  id  fpeciatim  exfequi- 
tur  i  verf.  3,  ad  14.  ubi  pifcantibus  nihil 
tota  noclc  confequcntibus  conlpicicndum 
fe  prxbens  ,  eos  rnultitudinis  pifcium  com- 
prchcnfione ,  retentionc  ,  ignis  accenlione, 
&c.  inhderefurre&ionis  contirmat.  Der.i- 
que  ctaodprimo  verfn  dicitut  ru:Cus,verf.i+. 
prxcifcexprimit  tertiam  vicem  fuifTe ,  qua 
fe  Chriftus  difcipulis  cxhibuit  videndum. 

In  fpeciali  enumeratione  difcipulorum 
noiandum  eftquinquede  nomine  expreflbs 
fuilTe  ex  illis  qui  prxcipuis  quibufdam  laudi- 
bus  in  Scriptura  ornantut.  Quod  ad  Pe- 
trum,  Iacobum  &.  loannem  ,  controverlia 
vacat ,  illos  aliis  omnibus  difcipulis  a  Chri- 
ftoantchabitos  efTe.  Vnde  etiam  factum  eft, 
ut  Chriftusillos  ad  intcriorem  rerum  noti- 
tiam  prx  cxtcris  admifcrit.  De  Thomx  lu- 
culentillima  &  longeteftatiflimade  Chrifto 
confeflione  nuper  accepimus.  Natbanaeli 
(qui  &  Bartholop.ixus  a  quibufdam  nuncu- 
patur)  Chriftus  fub  initio  profeflionis  fux 
teftimonium  pietatis  &  limplicitatis  red- 
didit. 

Quo  do'em;<r  no  tantum  in  piis  &  fide! 


fuit  cum  fex  aut  fcptcm  annos  natus  eflct, 
monftri  quiddam  limiie  cft  ,  &;  pro  nanis 
planc  reputabuntur  hujufmodi.  Tantoque 
hoc  ftudioliuscurandum  erit,  quo  i:i  ftatura 
corpons  parum  cft  li  quis  altcrum  cubito 
fupcrat :  Matth.  6.  cum  tamen  pcrmagni 
intcrlit ,  li  quisab  alio  hac  in  parte  pluri- 
mum  fuperctur.  Quamobrcm  cum  paren- 
tes  opcram  dant  fedulam  ,  ut  pleniorcpaftu 
iiberi  ad  corporis  ftaturam  pervcniant :  (Ic, 
&lc.  £t  ut  lolliciti  funt  ne  incurvatione  cor- 
porisaliquidillisdepercat:lic,&c.Scd  quam 
hic  juftus  quxrcndi  locus  llt,&c.  Hoc  unum 
intcrcft  quod  confolationcm  habct  ,  quod 
tamctli  vigefimumfcxtumannum  fuperans 
in  corpons  ftatura  incrementum  accipere 
nequit,  tamen&c. 

Huc  accedit  quod  duo  difcipuli ,  qui  fua  jmbili  1 
ignobilitatenonnominantur,  in  fiderefur-  prxcipuit 
rectionis  cum  iftis  principibus  viris  xquan->''fy>.ww. 
tur :  ut  fciamus  fxpius  invemri ,  ut  qui  alios 
cxccllunt  in  muhis  ,  in  aliquibus  tamen  iif- 
que  maximi  momentiarticulis ,  cum  infimis 
xquentur. 

Cum  vero  nihil  fit  in  primo  verfu  quod  Vcrftj. 
in  fcquentibus  non  habeatur  ,  idque  clarius,  ln  p"r°  *^ 
melius  fuerit  ad  fpecialia  tranlire  ,  fi  pnus  $^™£ 
illud  obfcrvaverimus ,  quod  in  tota  hac  hi-  tt       * 
ftoria  fummum  eft  :  fcilicet  Chtiftum  difci- 
pulos  fuos,  ipforum  judicio  in  refurredxione 
Chtifti  fatis  contirmatos,  tanquam  plane  ad- 
huc  vacillantes  &  fluctuantes  confirmarc. 
Non  enim  plcne  confirmatos  fuifTe  docet 
•v.n.Quo  indicatur  illositaChriftum  agno- 
vifle  ,  ut  interim  tamcn  quis  eflet  pcrcun- 
ftaturi  fuiflenr  ,   r.ili  pudore  &  reverentia. 
tantx  majcftatis  proliibitifuiflcnt.  Apofto- 
li  omnes  (exccpto  Thoma)  Thomx  ipfi  re- 


bus  reliqiuas  quafdarn  lnlidelitatis  mancre,  j  furrecfionem  tcftificati  funt.  Thomas  cla- 
fedin  leftilTimis  qtiibufquc  &  provcttiflimis  ram  &  liquidam  Chrifti  excitati  confcflTio- 
maximcque  confirmatis ,  ut  fciamus  noftrx  |  nem  ediderat ,  undelibiprxfidebant  fefatis 
ftaturxadulti  C.htifti  aliquiddeefle,  cuifup-1  de  ea  re  mftruclos  fuifle  ut  illis  jam  pifcatui 


plendo  non  minus  follicitos  nos  clTe  opor- 
tet,  quam  ouifquceft  de  jufta  corporis  fta- 
tuta  aiTequenda  anxius  ,  nequidvcl  altitu- 
dinis  vcllatitudiuis  dtlideretur  ,  cujus  pra:- 
fens  corporisconditio  fpemficit:  ut  fi  in 
tiimatu  duorum  tubitoruin  efftt  akitiidine, 


vacare  liceret.  Cuma  Petrodicitur, />;/?;?- 
tum  vado,  perindecft  ac  fi  diceretjiactcnu.s 
equidemde  Chrilli  refurreclionc  ,unde  no- 
ftra  falus  Sc  conlolatio  pendet ,  dubius ,  an- 
xius  &  fufperjfusfui ,  ut  non  nili  illi  rei  in- 
veftigandx  vacare  potuerim  :  nunc  vero  re 
Ccccccc  3  hac 


mj  H      A      R.      M     O      N      I      A 

L.ic  p!.!i.e.comperta&explorata  confultum  tnontantum  minifterio  imperato  abdicatns 
eft  ut  pifcatum  eam ,  ut  unde  vicTtus  fuppe-  non  fuiikt ,  l.d  porro  novo  mandato  ad  il- 
ditetur,  fubiit  Chnftus  autem  ,  qui  cordi-  lud  obeiinduni  u.ltruttus .  Tarnetu  enrm 
buseorum  m.ijor  crat  &  omnes  infidelitatis  '  fua  abnegatione  fe  indignum  rtpoftolata 
aaenlos  &  receflus  pernotos  habebat ,  dat I reddiderat  :  tamen  niii  a  Chrifto  rejectus 
opcram  ut  porro  in  hde  refurrccTtionis  radi-  ab  eo  mimfterio  deficere  non  potuit:nedum 
centur,  nc  tempeftatibus  agitati  movercn-  hoc  hcebat  cum  in  minifteno  Chrifti  au- 
turloco.  Quod  cantb  fetit magis quo  mi-  jtoritate  contirmatus  fuifiet .  Hac  igitur 
nifterium  coiu.n  potiiTimum  in  reiurreftio-  vita.  luperflua  cura ,  tanouaru  fpina? ,  fuffo- 
nis  Chrifti  teihficatione  verfaturum  cogno-  cat  femen  fidei.  Nec  enim  quasvis  cura  re- 
vit :  undeteftes  refurrectionis  appellantur.  rum  terrcnarum  hoc  facit,  nec  quivislabor, 


led  lmmodica  &  non  neceiTaria.  Harc  enim 
Petri  immodica  &  non  ncceflaria  fuit.quan- 
doquidem  tot  expenmentis  Chnfti  eroa  (e 


Qup  ctiam  acccflit ,  quod  maxime  nomine 

refurrectionis  Chrifti  lllos  ludificandos   & 

omm  ratione  oppugnandos  ptolpcxerat. 

•  ftp*"1  Ex  q:n  illud  cfficitu-,  pios  fere  quolq;  fibi   providentix  edodtus  in  llla  penuus  acquief 

pra.flderc,  &  plus  libi  quam  par  eft  tnbuere,  j  cete  debcbat,  nec  vel  minimum  a  fiducia  re- 
mmu  hU    r  '*,_.»-£.-  i  r-.       .  r-  •  n  _■ 

cnfidert.    putantes  fecu  prceclare  tum  heri,  cum  tamen  cedere.  Q»od  d  cura  victus  acquirendr  nos 

parura  tuto&  certoloco  funt.  Eftenira  falfai  a  rerum  f     arum  ftudio  abducere  non  de- 

qurdam  fpintuslium  retum  fecuritas ,  non  :  bet,  nedum  ut  genio  indulgeamus,  aut  lufui 

tantum  in  hvpocritis.qualesLaodicentes  de- !  vacemus,  aut  compotatiombus. 

fcnbuntur  Apoc:,, 16,17.  Sed  etiam  in  lpiisl      Hic  admoneantur  Miniftri ,  ne  cura  iz-ytmflroi 

piis.  Vide  cxcmplum  Gcdeonis,i.W.'«.»j  6,  |  rum  terrenarum  aut  ulla  occupatione  qua.-  nmofi'- 

f$  7.  tametii  enim  miraculis  duobusfe  ita  cumque  illa  fit  a  minifterii   exfcquutione  f"""* 


confirmatum  ad  prarlium  exiftimaverit ,  ut 
fc  amplius  aliquid  non  deiidcrare  profitere- 
tur:  tamen  Deus  timoremiili  in  animo  in- 
fedifle  fatis  oftendit ,  dum  alio  iigno  illum 
conrirmat.  Nara  ut  olim  Ifraelita.  libi  pr_e- 
fidentes  pauciore  quam  par  erat  mihtum 
i.umeio  contra  urbem  Ay  profedti  funt.  Ie- 
bof-7>i>  &8,r.  Sic  etiam  nos  nobis  ipiis 
pr.-efidentes  &  hoftem  contemtui  habentes 
minus  parati  ad  hocfpirituale  pralium  ac- 
cedimus.  Videmus  enim  hoc  loco  non  tan- 
tu:n  reliquias  infidelitatisfuilTe,  quas  omnes 
piiiibi  adh_erere  non  ignorant  ,  fcd  Petrum 
deceptum.  ab  animofuo  &  ipfum  fibi  impo- 
fuifledum  melius  &  perfectiusaliquid  de  fe 
fcntiret ,  quam  veritas  fcrebat.  Quodfi  in 
tam  provecTosCbrifti  difcipulos  cadat ,  ne- 
dummillos ,  quiprincipia  &elementa  teli- 
gionis  vix  deguftarunt .  Quomodo  igitur 
eertiflime  non  funt  perituri ,  qui  dicunt  tc 
probe  tenere  ,  &c.  Quare  meminerimus 
Pro-v.i±,\6.  &  18,14.  Ergoquodque  Chri- 
ftianx  religionismyfterium  &  documentum 
ut  eft  majoris  momenti ,  aut  oppugnatur 
magis ;  lic  ctiam  diligentius  &  majon  con- 
tentione  docendum  &  difcendum  eft. 
SJluitndo  Deinde  nctandum  eftqua  ratione  fecurus 
hu)m  v/r.e^pjt  accuratiorem  refurrectionis  fidem  ne- 
f'.'!."/." "  ryeclui  habere  ;  nimia   fcilicet  hujus  vitx 


fi 


abftrahantur.  Quod  plerique  faciunt  nulla 
necefluate  preffi  ;  ahi  inedia  lmpulli ,  quod 
fieri  non  debet :  potius  emm  minifterium 
dcferendum  (i  viclumnon,  &c.  Quod  ii 
autem  vacare  non  debent  Miniftri  artificiis, 
nedum  Magiftratui  gerendo  ,  utpote  quod 
non  tantum  majus  ftudium  tequint,  fed  ma- 
gis  pugnat  cum  Minifterii  fubmitTiore  con- 
ditione. 

Hic  etiam  c.dnotari  poteft ,  quod  prius  Pttri  deli- 
plunbus  eft  expolitum  ,  quomodo  Spiritus       "'m> 
Sanclus  veluti  majufcuhs  literis   Petri  ul-"^"  "A 
ccra  &  m',x.irwjji'7ct  prodit,ad  dcpt imendum 
nimiarn  (quam  ex  (pecula  pr_efcientia.  fua: 
profpexit,;  de  illo  exiftimationem. 

Dcinde  notp.ndum  cft,  quomodo  illo  ad  .V'4.'«m 
rem  intempeftivam  &  Apoftolis   illicitam txtmpliam 
digitum  attollente,  llicoalii  proruunt  ;  ut  "Vtndhm. 
(ciamus  non  tam  fcelere ,  quam  exemplo 
noccre  horaines ,  pra.ferti.__  melioris  in  Ec- 
eleiia  notx  ,    qui  tanquam   funibus  alios 
etiam  fortitlimos  in  fuas  peccatorum  naflas 
pertrahunt  G*Lit.cap.z,i$.  Vide  quomodo 
rnulti ,  eriam  Barnabas  ,ad  Petri  limulario. 
nem  allecTi  funt.  Quod  Miniftris ,  Magi- 
ftratibus  &  patnbusfamilias  maxime  notan- 
dum  eiit. 

In  reliqua  hiftoriaqua.dam  funt  commu- 
nia  cum  hiftoria  qua.  habetur.  Luc.  ^.  unde 
illa  petenda  fiint :  alia  vero  hujus  funt  pto- 


tuendr  follicitudine.    Hujus  enim    ftudio 
petractus  eft,  ut  ad  retia,  qua.  ex  prxfcriptc   pna. 

Chrifti  reliquerat,  recurrerct  vel  tum  ,  cum !      In  quibus  ptimum  eft  quod  ptius  in  ipfa  Veil.+- 

nave 


Chrijiul 
mnprjtfem 
tantuni  .ftd 
&■  ahft.is 
tptidrup»- 
tesl. 


Verf.  s- 
Quisfinis 
inlerroga- 
tionis  Chri- 

fi>. 


Verf.6. 
j\iiraculi 
amplijicd' 
lil. 


EvANCILICA.  Ilip 

nave  fiierac  Chriftus  fuper  mare:  hic  vcro  tiam  admiffum  c([~e  declaravir.  Ncc  vcro 
ad  Iittus  duccntis  cubitis  ab  lllis  rcmotus  tam  ejus  diligentiam  &  perfpicaciam  notar, 
conftint.  Quod  quidom  momentum  habet  quam  Chrifti  erga  illum  charitatem ,  qui 
ad  miraculum  lllultrandum.  Nara  propius  i  pro  amico  fe  erga  eum  gcflit ,  quod  primo 
admotus  vidcri  potuit  facihusahquem  nu  '  oinmum  fcfe  lohanai  comn.unicavir.  Quo- 
mcrum  pifcium  dcprehcndifle.  Quo  ctiarn  rum  priore  //.;/c/;»/«,quemquc  ut  inftructioc 
pcrtinec  quod  vidcri  poilct  prxfens  facilms  ■  eft  mcdus  &:  rationibus,  quibus  ad  Dci  noti- 
id  miraculi  prxftarc  ,  quam  nunccumab-  ;  tiam  pcrvcniatur ,  ita  ctiamahis  notitia  & 
fens  eflet.  Cujus  cum  hic  contrarium  cer-  (perfpicacia  rerumcccleftiumantciredcbere. 
nimus ,  admonere  nos  dcbec  Chriftum  non  Altcro  vero  difcimiu,  qucmquc  ut  a  Chrifto 
efle  Dcum  ex  propinquo  tantum  ,  fcd  ex  ,  plus  amatur,  ita  phisdc  Chnlcofcire.&acu- 
longinquo  criam  ;  adverfus  Pontificios  &  '  cioremeffe  dcbcrc  m  1II0  pcrnolceudo.  Vi- 
alios ,  qui  Chnfti  virtutcm  nullam  in  Sacra-  de  lehan.  14,  it.  Adverfus  illos  qui  jaccanc 
mcntis  fcntiunt ,  nili  ipfu.n  prxfenrem  ha-  Dei  crga  fc  amorcm,  cum  carnen  parum  auc 
beant.  jnihil  de  illofciauc. 

Quod  quxrit ,  ecquid  cdulii  babeanc ,  id        In  Pctroad  Chriftumagnofcendum  tar-  ^etY.t. 
de  mo£c   facit    patrumfamilias   pifcatorcs   diore ,  videmus  fingularemanimiarTedtum,       ..    * 
rraafcunrium ,  qui  ad  illos  acclamanc  can-   qui  a  Iohanne  accipicns  quod  Chriftus  ef-  e~m  ™c_ 
quam  aliquid  pifcium  mercaturi  ,quo  fami-    llc ,  ilico  amiculo  fc  cinoensad  majorem/^nfr m- 
liam  alant.    Quxrit  autem  non  tanquam   honeftatem&decus ,  quod  nudus  cflct ,  i&ttndii. 
ncfcius ,   fcd  ut  corum  rcfponfo  aditum  pa-  eft,  interula  tantum  indutus  aut  alioquo- 
raret  ad  infcqucntemcapturam.  piam  leviore  indumento,  m  niare  cxiliit, 

Alterum  momentura  hujus  miraculi  eft,  lmpatiens  morxdoncc  navis  appellerct  :  uc 
quod  ad  dextram  rete  jacerc  juflic ,  Iocum  fciamus  dona  Dei  varie  diftributa  effc  &  mi- 
ad  quem  convcnturi  effent  pifces  articula-  j  remur  TmXvTTzir.ixlw  Dei  cdZisai.  Vbi  etiam 
tius  circumfcnbens.  Cui  etiam  obtempe-  I  notandus  eft  diverliffimus  animi  affcftus  ab 
ranc,  non  canquamChnfto,  fed  ranquamei  eo  qui  prius  fuerac.  Ante  cnim  fenfu  po- 
qui  pifcium  forre  eo  loci  conrluenciamani- jcencix  Chrifti  permocus  Chriftum  roga- 
madvercerat  Adhxc  ccrtiumeft,  quod  tan-  vit  ut  a  feabfcederct ;  nunc  contra  in  intc- 
tam  multitudinemcomplectcbatur  rete  ,  ut  riore  _c  majorefcnfu  potentix  ejus  ilii  con- 
nefeptem  quidem  rcte  cxtraherc  pocuerinc,  jungi  prxoptac.  Tantum  difctimen  eft  ho- 
fedcoatci  fuerinc  per  medium  maread  hc-  mims  ln  tidc  remiffionis  peccacorum  con- 
tus  pertrahere.  Supenore  enim  hiftoria  firmati ,  &  illius  qui  de  voluntate  Dei  crga 
quinque  tantum  ,  ut  videtur ,  excrahebanc;  fe  hxiica*.  Nam  antequam  fide  firma  re- 
hic  vero  feptcm  hoc  prxftare  non  pocue- ;  miffionis  peccatorum  imbuimur.tanto  ma- 
runt.    Huc  accerfantur  qux  poft  ad  magni- !  gis  contremifcimus,quantomagis  ejus  glo- 


Chrifirir- 
tus  piil 
mcrtem 
manifejtior. 


tudinem  miraculi  illuftrandam  adjicmntur, 
de  certo  ncmero  grandium  pifcium.Sc  quod 
rcte  tauta  magnicudine  &  multicudine  dif- 
ruptum  non  lic. 

Quo  docemur  nihil  deceffiffe  Chrifto 
ejus  morte  ,  atque  adcorobur  S;  potentiam 
ejus,  tamecfi  aucta  non  funt ,  tamen  (niz  li- 
quidius  &  manifeftius  exeruifle ,  quam  ante 


riam,  vel  potentiam  ,  velfcientiam  ,  vcl  (x- 
pientiam  haurimus.  Atque  hinc  eft  quod 
diaboli  concremifcant ,  impii  homincs  ob- 
ftupefcanc ,  &:  Dci  pocentiam  &judiciura 
vereancur. 

Quod  ad  iittus  acccdcntes ,   inveoerunt  VaC.  9,10. 
igncm  cx  caxbonibusftruftum  potius  quam  ~""' 
ex  lignis ,  qux  hinc  inde  colligi  polient , 


miraculttm. 


mortem.  Hoc  ergoteftatifllmum  eftrcfur-  J  idque  cum  ad  pifces  parandos,tum  ctiamad 


Ve:fr. 
Jn  Iohanne 
Chrijium 
frtmo  a^nt- 
fcente  nt- 
tttnda. 


re&ionis  Chrifti  argumcncum.Simulquc  co 
/&)Cf;»«rperfequucionenon  minui  Eujnge- 
lium,  auc  Ecclcliam ,  fed  ejus  virtutera  cla- 
refccre  &  fulgere  magis. 

Quod  lohannes  primus  ornnium  Chri- 
ftum  effeagnovic ,  idque  non  ex  vultu  & 
corporis  effigie ,  uc  videtur  ,  fedexfenfu 
potentix,  quam  in  captura  expertus  effct, 
laudi  eiducitur  ;  qui  fe  non  fioe  fructu & 
profcdu  ad  interiorem  cum  Chnfto  amici- 


illos  deficcandos ,  icem  pifces  &  paDem;  il- 
ludaugec  miraculum  ,  vel  potius  illud  mi- 
raculum  novumconftituic :  &.  fimul  docet 
Chriftumhocmiraculu  in  captura  pifcium 
edidifle  non  ulla  neceffitate  comparandi 
edulii  vel  fibi  vel  fuis  ,  fed  duntaxac  uc  illos 
in  fide  refurrcciionis  cor.fervarcc.  Tamen 
r,e  f-.oc  fulpicionem  moverct  captnram 
illamfaDacicam  &:  imaginariam  fuiffcjubec 
ex  captis  pifcibus  adferri  ut  illis  guftatis  5: 

per- 


Vcrf.  1 1 . 

Huomodo 
1'ctrusre- 

n  liwxaii. 


Vetf.ii. 

Chrisium 
etuni  ilii 
eognofctre 
iluuntHr, 
qui  itliaua 


1130  H      A      R.      M 

pcitentatis  de  veritats  etiam  miraculi  con- 
lbrct ;  quo  ccrtius  conftarct  de  refurredtio- 
uis  veritate. 

Quod  auteni  Petrus  dicicur  traxiffe  rete, 
non  ita  intelligendum  eft,  ac  ii  folus  hoc  fe- 
ciffct ,  hoc  cnim  parum  appoiitum  fuiffet 
adveritatem  miraculicomprobandam.  Po- 
tiusadverfumfuiffet  &  imaginarios  pifces 
ar»uiffer ;  fed  quod  ipfe  folus  ad  littus  tra- 
hebat ,  reliqui  in  nave. 

Quod  autem  dicitur  ,  neminem  ex  illis 
interrogaffe  quis  eflet ,  cum  fcirent  efle  Ie- 
fum  :  docetur  eo  Chriftum  ita  illis  cogni- 
tum  fuiffe  ,  ut  interim  tamen  fcrupus  ali- 
quis  dubitationis  in  animjs  eorum  fuper- 


O     N     I     A 

effet ,  ctiam  nunC  poft  editumhoC  miraCU-  ttnusAnbU 
lumrquanto  magis  antequam  hoc  miraculo  '*"'• 
confirmari  effent?  Quam  dubitationem  il- 
lis  eximerc  conatur  dum  cum  illis  ctbum 
fumit  &  convefcitur.  Quod  ctiam  confola- 
tionem  habet,  dum  hinc  intelligimus,  quod 
pro  Chriftum  cognofcentibus  habeantur.in 
quibus  aliqua  ha;litatio  ha:ret  .  Simulque 
notitiamnoftram  de  Chriftodebere  indies 
incrementum  fumere. 

Hinc  etiam  notatur  ,  quomodo  fides  no-  fiAtiMgt* 
ftra  in  Chrifto  confirmatur,  nempe  ti  Sacrae  ""'"""»•'- 
prarfertim  menfs  cumChrifto  communica-  chrigm" 
mus.  Nam  fi  quotidianovt&u  hoc  fa&um  men/i. 
fit,  ncdumfacrofuturumeft. 


I  o  H.  cap.  ii,  a  verf  15,  adio. 
\S  Quum  crgopandiffcnt ,  dicit  Simoni  Petro  IESVS  ;  Simon ,  fili  loiu  ,  dili- 
gis  meflus  quiim  bi  ?  Dictt  ci ;  Certe,  Domine,  tu  rwfit  quod  amem  te.  Dicit  ei;  Pa~ 
]i  e  agnos  meos. 

1 6  Dicit  ei  rurfumfecttndo;  Simon,  fili  lon& ,  diligis  me  ?  Ait  illi ;  Certe,  Domi- 
tic,  ttt  nofii  quod  ainem  te.  Dicit  ei ;  Pafce  ores  meas, 

1 7  Dicit  ci  tertio ;  Simon  ,fili  lom,  amas  me  ?  Trifiitiafuit  affeclus  Petrus  quod 
tcrtiodixijfetipfi;Amas  me?  Dixitqueei;  Domine,  tttomnia  nofii;  turwfiiquod 
amem te.  Dictt ei  IESVS ;  Pafce oves meas. 

1 S  Aiven,  amcn  dico  tibi ,  quum  ejfesjunior  ,  cingebas  te ,  &  ambulabas  quo  vo- 
lcbas :  quum  autem  fcnueris ,  extendes  manus  tuas  ,&alius  te  cinget ,  &  transferet 
quo  noles. 

19  Hoc atitem dixit ,  fignijicans  quamorte  glorifcaturmeffetDenm.  Et  qttum 
hoc  dixiffet ,  dicit  ei ;  Sequere  me. 


P  R  A  X  1  S. 

SVmma,    Sinceri    Sc    ferventis  Petri  in 
Chriftum  amoris  certiffima  documenia 
&  argumenta  ■nxungtoifa. 

fAmore  Petri  in  Chriftumfer- 
venti&  (tncero. 
ftmt  de    1   Amoris  ejus  certiffimum  argu- 
V.    mentum. 
Prior  parsj  Chrifti  looiin ng.a\. 
dedaratur     \  Petri  refponlis. 

In  qua:ftione  confideratur  primumtem- 
ptis ,  quo  propofita  eft  :  nempe  poftquam 
Chriftus  fuo  cum  difcipulis  convktufui  no- 
titiam  plcnc  patefeciffct.  Importunum 
enim  fuiffet  de  amcre  percuuctari ,  ante- 

quam  ipiis  plene   innotuiffet.    Nec    enim 
quxitiomm    1   .         t        1 

propontt,  °,U1S  eum  amare  poteft  ,  quem  prius  notum 
non  habeat ,  &  cujus  prajclaras  dotcs  &  vir- 
tutes  non  novit.  Vcrum  quidem  eft  nos 
eum  amore  compledti ,  quem  nunquam 
corporis  oculis  afpeximus.  1  lohan.  4, 10.  Si 


IOHAV. 

verf.is, 
&c. 

Chi'  fiiiito 

prandio 

Clirijlus 


1  Pet.  i,8.  Sed  ut  eum  diligamus ,  quem 
meutis  &  intelligentia?  oculo  non  cerni- 
mus.fieri  nequit.  Vnde  etiam  &  hoc  effici- 
tur  ,  multos  fibi  imponere  ,  qui  arbitrantur 
fe  Chrilti  amore  duci  &  Dei,cum  tllum  non 
norint ;  qui  non  modo  ejus  egregia  facts 
ignorant  &  in  fe  beneficia,  fed  ne  pcrfonani 
quidem  Chriftt  cx  duabus  naturis  conftan- 
tem  cognofcunt. 

Deinde  quod  qtiierit  a  Petro  quem  e  lJ"'  "* 
medio  feptem  difcipulorum  evocat ,  id  non 
illius  tantum  cauiafecit ,  fed  &  reliquorum 
qui  tum  forte  affuerunt ;  (icut  Matth.  16. 
Quoddocumentoeft,orationem  aut  fermo- 
ncm  Niiniftri  in  aliquod  hominum  gcnus 
remiffum  non  debere  in  illoduntaxat  ter- 
minari  ut  non  latius  pateat. 

Quod  tcr  quajrit  a  Petio  ,  idfatit,  ut  £<m"!ue 
cum  triplici  mandato  pafcendi  illttmrefti-  ttrUmnrt' 
tutionis  ad  Apoftolatum  ccrttorem  faciat ' 
adverfus  triplicem  negationcm  ;  tum  vero 

ut 


S>ui>  fiie 
lii  Mitii- 
Jhr. 


E     V     A     N 

nt  tocidem  cjus  de  .imore  in  Chriftum  re- 
fponlis  &  folemmbuspromiflionibus  arftius 
Pecrum  obligaret  ad  fui  conftanrem  in 
omne  tcmpus  confcflionem.  Sic  olim  poft 
Apoftalias  Catholicas  pii  Rcges  Sacerdotes 
&'  populum  &  totam  Nobihcatem  novo  foe- 
dere  omnes  Deo  obftrinxcrunr.  Acquc  hoc 
pic  aliquoufque  .i  Rcgibus  noftris  cft  ad 
lmicacionem  traftum  :  ftd  nequetam  Ca- 
tholicc  factum  eft,  uc  oporcuic;  utpocc  quod 
tantum  ab  lis  cxigitur  qui  publicum  munus 
obeunt  :  ncc  veroab  hishoc  rcquinturtam 
univcrlim  in  omnibusfidei  prxcipuisarci- 
culis  quam  decet.  Qui  cciam  racionc  diver- 
forum  munerum  qux  obicrunr,  fxpius  jura- 
runt  in  Academia,  in  Ecclefia  &:  Republica, 
tanto  magis  &  follicitius  fe  debenc  ad  fidem 
hanc  fcrvandam  excicare.  Hi  prxcipue,  qui 
temporibus  fervienccs  tcr  aut  etiam  am- 
plius  Chnftum  ncgarunt. 

Quod  amorem  Chrifti  fonccm  fidelis  Sc 
aflldui  minifterii  defignat ,  eo  docemur , 
non  eire  fidcle  &  Dco  accepcum  minifte- 
rium  ,  ad  quod  quis  Dei  amorc  non  fercur; 
neque  fidelem  Miniftrum,  nili  quem  Chrifti 
amor  conftringit.  Hinc  eft  quod  Paulus 
dicat  fe  amorc  Dei  commotum  in  Miuifte- 
liopro  infulfo  auc  infano  habicum,  iCor. 
5,  13.  Hic  igitur  quifque  cum  animo  fuo 
agat  ut  Dei  amorem  alte  animo  luo  inkul- 
ptum  gerat,  (ine  quo  nihilunquam  prxclaxi 
geret  ,  prxferrim  quod  illi  ufui  lit. 

Deexpolicioneverborum  ,  dshgis  meplus 
hit ,  vide  io  annocacionibus  advcrfus  lefm- 
tas. 

Arque  unde  illud  quod  dicicur  Pecrum 
plus  Chnftumamaflc  cxceris  omnibus?  An 
aliunde  quam  quod  plus  peccavic  omnibus? 
uc  hic  glorix  argumentum  non  (it.  Ncque 
fequicur  eos  femper  ad  Minifterium  maxi- 
me  idoneos  efle  ,  qui  plus  cxteris  amant. 
Nec  enim  Maria  Magdalena  ,  quod  plus  Si- 
mone  Pharifxo  amavic ,  apcior  erat  ad  Mi- 
nifterium,  nedumad  Principacuminmini- 
fterio.  Nequc  in  viris,  quiplusamat,  ad 
miniftcrium  femper  apcior  eft.  Acque  uc  I 
amans  fupra  alios  par  aliis  fic  in  donis  Mini- 
fterii ,  camcn  non  inde  fequicur  prxponen- 
dum  aliis.  Nam  li  qm  alios  donis  ad  mini- 
fterium  obeundum  propriis  excellunt  ,  non 
idcirco  fuis  fociis  quos  fuperant  prxponun-  j 
tur:  nedum  prxltantiadonorum,  qux  com- 
munia  funt ,  in  miniftcrio  pnucipacura  ob- 
tineat. 
Suuftioies     Hoc  toties  a  fingulis  pcrcun&atur,  quo- 


y,„U  Pt- 

trui  pl* 
t/tteris  J- 
met  Chri- 
JIhdi. 


G     s     1     1     r     .". ,  j  1  j  j 

I  tics  ad  illa  opera  &:  officia  nos  voc.n  ,  qux  Pnrtprt- 
non  (ine  aliqua  jadtura  auc  famx  aut  amico-  ptfitancbin 
rum  pr.Tftarcpoflumus:  qux  (ifacere  rcnui-  e"'mP"- 
mus  totics  etiam  Chnfto  refpondemus  nos  ?""""'"'• 
Chriftum  non  amarc.  Atque  (i  in  mimaio- 
rumamiflione  &  jaclurahoc  re  &:  actu  rc- 
fpondemus ,    quid    refponfuros  ccnllmus, 
cum  lllud  .i  nobis  orTicn  cxigec ,  quod  aon 
(inc  bonorum  ,  libcrorum  &:  proprix  vira: 
di(pendioexpleri&  exhauriri  poteft  ? 

Arquc  hatteuus  de  Chrifti  quxftionibus: 
fequitoc  &:  de  Pccri  refponfionibus  dica- 
mus. 

In  primo  &:  fecundo  Pctri  refponfo,(icnt  l/ljerg* 
ctiam  in  cercio  obfervandum  cft ,  eam  opor-  Dwra  '!>*' 
ccrc  oftcndi  amoris  (inccricacem  &  verita-  '"*'"- 
cem,  qux  fe  Deo  &  Chrifto  omnium  infpe-  I1"""*'  r 
ctori,  non  Iiomimbus  probct:  qux  non  can-  cmbet. 
cum  apud  hominum  cnbunal ,  fcd  ipfius  aj 
Dci  folium  le  (iftac ,  par.ua  ejos  fencentiam 
&  examcn  fubire.  Homines  ei.im  facicm  & 
externa  tantum  refpiciunt :  cum  Dcus  cor 
ipfum  &:  rencs  pcrfcrutecur.  Vide  1  Thejf. 
1,4,5.  Sic  cciam  Samuelprobac  fc  populo, 
1  Sam.  u.  alioqui  cnira  elt  i<p%t/\/usbts/\eix. 
Advcrfus  illos  qui  abundc  fe  probos  Mini- 
ftros  pucanc  ,  II  legibus  quancumvis  mancis 
&  claudis  fatisfaciunt :  cum  ne  hoc  quidem 
fatis  (it  li  piis  iplis  &:  lcgibus  a  Deo  prxfcri- 
ptis  ufque  co  latisracianc ,  ut  ab  hominibus 
coargui  &  convinci  ncqueant.  Vide  quo- 
modo  Paulus  1  Cor.  4.  pro  minimo  ducit  ab 
hominibus  damnari  :  eoque  pcnnde  leve  eft: 
&:  parvi  momcnti,  (i  ab  hominibus  abfolva- 
mur.  Ncc  tamen  hominum  approbacio 
afpernanda  eft.Vide  1  TheJf.i^.iKm  1  Sam. 
11.  Rom.  11, 17. 1  Cor.  8, 11.  Adverfuseos 
qui  profitentur  fe  non  curarc  quid  homines 
de  (e  auc  Ioquantur  aut  fencianc.  Cum  repu- 
tandum  illis  cffec,  quam  formidabili  Dei  ju- 
dicioobruencur ,  cum  judiciumhominum 
ferre  nequeunc.  Hoc  eciani  ad  omnes  ho- 
mines  cransferendum  eft  ,  ucpoce  quod  A- 
brahx  mandacur  ,  ut  coram  Dco  lincere  & 
&  integrc  converfetur.  Gen.17, 11. 

In  Petri  refponfo  tertio  notanda  veniunt  Pttnitu 
Euangeliftx  vcrba,  quibus  affectum  ejus  Sc  tencgatit- 
aniaium  fubindicac  ,  quod  fcilicec  xgre  tu-  """  CW?« 
littoties  de  amore  fuo  interrceari ,  ab  eo  *$"  ferm~ 

r      ■  •  ■  ■     •  6        ■  -,     tisreprt- 

prxtcrcim  cui  incus  &:  in  cuce  cognitus  eft,  /„„/£ 
maxime  cum  (Ibi  fui  erga  Chriftumamoris 
probe  confcius  eflet.  ln  quo  peccafle  Pe- 
trum  quis  dubicec  ?  idque  gMviter,  ut  qui 
Chriftum  Pacris  fapienciam  lmprudencia: 
aut  incogitantix  tacicus  inllmularit.Cavcn- 
D  d  d  d  d  d  d  dum 


dum  igitur  nobis  ne  hujus  teracriutis  ar- 
guamut  >  cujus  plaue  rei  fumus ,  quoties  ad 
araoris  noftri  teftimonia  vel  graviore  ahquo 
'  opere  aut  perpeflione  vocati  illud  detrctta- 
imis.  Arbitramur  cnim  Deum  fatis  fuper- 
que  noftra:  obedientia;  &  obfequii  pericu- 
lumfecifFe  ,  ii  femelatqueiterum  teftimo- 


Harmonia 

tio  cum  paftoribus  ovium ,  ex  Gen.  51,  40. 
quomodoxftum  &  frigus  tolerare  foleant, 
ltem  Luc.z,  8.  prxtereapenculorumconii- 
deratio  habeatur  ex  leonibus  &  uriis ,  ut  li- 
quetin  exemplo  Davidis  1  Sam.17,  34-  ut 
appareat  non  elTe  bonum  &  fidtlem  Dei 
Miniftrum  ubi  mhil  turbinum  contraMini- 
mum  vcritati  ahquodamnoaut  labore  no-j  fterium  ejus  excitctur.  Scd  cum  turbx 
ftro  perhibuille  vilifumus :  cumtantoma-  oriuntur,  mala  ctiam  perpeti  convemt: 
"is  gaudendum  nobis  erat ,  quantoaut  (x-  alioqui  pro  merccnano  habcbitur.  lchan. 
pius  aut  majore  cum  labore   &  periculo  ad-    10,  n. 

hibemur.  lacobi  i,  verf.  z.  Sic  enim  lixif/31]      Tu  quidem  olim  te  cingebas  ,  fcd  nunc  Petrimtr) 
futuri  fumus  ,  &  tanto  magisapud  Deumjextentis  mambus  his    (ut  m  puerjs  fieri  fo-  vioUut.t. 
&  Angelos  honorati ,  quantoplura  ftigma- jlet ,  cura  ,i  pediJequis  accinguntur)  alius 
ta&vulnera  Chrifti  caufageftamus :  iicut    tecinget.   Ohm  proficifcebaris ;  nuncau- 

tem  transferens :  olim  quo  volebas  mcede- 
bas ,  nunc  autem  quo  nolles  deportabcris. 
Quod  dixit  ut  violentam  Pctri  mortcm  in- 
dicaret ,  non  autem  ,  ut  Pontificii ,  genus 


militis  gloria  eft,  li  multas  cicatrices  often- 
tare  poilit  in  bello  acceptas. 

Atquede/wre^w/ehaclenus.  Sequitur 
ut  dicamus  de  amons  ar^umentis. 


.4morergtt      Vbi  pnmo  notandum  quod  noftrum  in  1  mortis  ,  crucis  videlicet.   Namloquitur  de 


Chrifium 
EaUfi.e 
botia  decla 
rtiixtm. 


Stimulm 
minifirit 
additut  a 
Chrifio. 


Verf.  18. 
Vcritat 
etiam  fan 
gitine  de- 
Jendenda. 


Chriftum  amorem  efFectis  &  ofFiciis  in  Ec 
cleiix  bonum  redundantibus  dcclarari  po- 
ftulat.  Nec  enim  bonum  noftrum  ad  Deum 
pertingit.  Pfal.  16.  Prov.  9,  lz.fifapis ,  ttbt 
fapis  :  ft  impiefecerts,  tu  damnumferes.  lobt 
35,5.6,7,8.  Nec  enim  ut  mortali,  Deo 
prodefTe  potes.  Cum  autem  amorcm  mini- 
ilrorum  pafcendo  teftatum  fieri  poftulet,  eo 
docet,  nihilillumfacere  ,  nec  Chriftum  vel 
gry  quidemamare,  quinon  pafcit  gregem 
iibi  commiffum ,  etiamli  omnia  bona  pau- 
peribus  diftrahat ,  affiduus  tit  precibus  ,  & 
corpus  combuftioni  pro  Chrifto  tradat:  ne- 
durn  ii  in  lns  rebus  occupetur,  qux  minifte- 
riiuon  funt  ;  ut  cum  quis  Magiftratum  ge- 
rat ,  Ugationem  obeat ,  coniiliani  locum 
impleat.  Quod  non  tantum  advetfus  idola 
noftra,  fed  etiam  adverfus  illos  ,  quidonis 
ad  prxdicandum  inftructi  alio  refpiciunt, 
dictum  putemus. 

Stimulumaddit  Miniftris,  cpoifuas  oves 
3c  fuos  agnosvocet ,  pretio  longe  maximo 
emptos  &  redemtos ,  nonauro,  &c.  Sed 
pretiofo  fjnguine.  Eoque  rationem  ab  illis 
repetendam.  Nam  (i  rnortales  fuorum  gre- 
gurh  &  iingulorum  in  grege  rationem  rc- 
polcunt:nedum  Chriftus  de  ovibus  fuis  qux 
aureis  velleribus  induuutur.  Gen.  31, 39. 

Alternm  argumentum  amoris  eft,  ut  pro 
veritatis  dcfenlione  retiitat  ad  fanguinem 
ufque,  iiquidemeo  vocetur :  veram  enim  & 
ilQceram  verbi  prvJ  cationemfequitur  per- 
fequutio,  Sc  ejus  iigillum  eft.  2.  Timoth.  1,3 


illa  extenlione  manuum  ,  qux  vincula  ,  ne- 
dum  mortein  prxcedit:ubi  &  illud  obfcrvan- 
dum,  homines  minus  ad  fe  regendum  &  libi 
impeianduminftructos  feipfos  tamenrege- 
re  :  tum  autem  cum  &  artate  &  Spintus 
Sancli  veneranda  canitie  ad  iibi  temperan- 
dum  Si  moderandum  aptiores  &  magis  ido- 
nei  funt  ab  aliis  regi :  ut  Salomonis  quere- 
lam  hic  renovare  detur ,  vtdifervos equitan- 
tes  &  Dominos  pedttes.  Ecclef.  10,  7.  Sic 
parvadeclinatione  queri  licet  :  vidi  fervos 
Iiberos ,  &  libertate  donatos  in  fervitutem 
&  captiviratemredactos:  ut  nos  non  txdeac 
abhominibusinfanifTimis  resi  &  guberna- 
n,  quantacumque  iapientia  prxditi  limus. 

Hanc  mortis  afperitatem  mitigat  indgni  VerCi9. 
confolatione  ,   quod    Deum  hac   violenta  •*«**$' 
morte    glonhcaturus   erat.    Sic    Chriftus '.";.  ax'°~ 
lohan.  cap.  1 7 .  Patcr ,  glortficafiuum  tuum. 
Vnde  ctiam  mortem  fuam  exaltationem  vo- 
cat.  Quanti  enimducitur  pro  Rege,  pro 
patria  iu  bcllo  oppetere?  nedum  pro  Deo 
magnum  ducitur :  (1  quis  Regis  Athleta  lit, 
qui  pro  Regni  &  Regis  jure  depugnet,mul- 
tum  eft:  quanti  ergo  ducendum,munus  hoc 
Deo  ipii  obire? 

Quod  dicit,  feqncre  me ,   id  referturad  Chriflum 

iterquodcum  ChriftoingrefTurus  efl~et  re-  "'"J*  "- 

lictis  retibus,  pifcibus,  &c.  Vt  videatur  ter- matbM  f" 

tr  r  nmopor- 

ttum argumcntum  eiie  ,  quo  amorem  luum  ttt 

erga  Chriftum  comprobare  impcratur ,  ut 

ftultum  iit  ad  genus  mortis ,  qua  Chnfto 

conformabatur,  referre.  Perinde  ac  iidice- 


2.  Cor.  ii,  11.  Matth.  10,  16.  mttto  vos  tan- 1  ret,  olim  amoris  erga  me 
qttctm  agnos  tnter  lupos.    Hic  fiat  conrpara-  ledes  violentaquamfubibis  inorte;  nunc  au- 

tem 


Evanseljca.  rt  J^ 

tcm  qtio  &  Certior  dc  omnibus  fias ,  quxl  men  edas  tui  erga  mc  amoris ,  volo  ut  his 


I  n  H  A  x, 

verf.  jo, 

». 

Occafio 

quajlr.nif 

it  P</io 

pn(*ftt*. 


tuum  Mimfterium  contincnt ,  &  ut  fpcci-|  telittis  mcinitinerc  foquans. 

I  o  H.cap.  ii, «  w/  10,  <j</x<:. 

20  Conrerfus  Vetrus cernitillum  difcipulttm  qtiem  dtitgebat IESVS,fequentei;it 
qtti  &rccubucr.ttincceuaill.t  fuper  pcctttsejiu }  &dixerat;  Domine ,  quis  cst  illc 
quite  prodtt? 

2 1  Hunc ergo  qtttim  ridijfet  Petrus,  d'u it  IESV;  Dominc,  bicatttem  quid i 

22  DtiiteilESVS;  Sireltm  ettm  manere  donec  reniam ,  qutdadte?  tttmefe- 
qttere. 

2$  Exiit  ergo  fermo  ifle  inter  fr.itres ,  difcipulum  illttm  non  morimrum  :fed  iien 
dixeratet  IESVS;  Nonmorietur :  fed;  Sieumrelimmaucre donec reniani ,  qttid 
ad  te  ? 

24  Hic  esl  difcipttlus  ille  qtti  de  hts  teft.itttr ,  &  bac  fcripfit :  &  fimtts  firmum 
effe  teflimoiiittm  ejtts. 


p  R  A  x  i  s. 

SVmma,   Dc  Ioliannis  morte,&  Miniftc- 
rio  m  hujus  libnfcriptione. 
Partes  f  Motte. 
funt  de^  Minifterioiuhujus  libri fcriptio- 
Ioannis  ^  ne. 

Petrus  ex  Chrifti  mandato  ipfum  prxeun- 
tem  fecjuens  ,  &;  fe  vixdans ,  ftrepitum  pc- 
dum  ie  infequeutium  audiens  refpettavit, 
ut  quis  eflcc ,  qui  injulTu  Chrifti  eum  feque- 
retur,intclligeret.IntellexitautemefleIoan- 
nem,  difcipulum  fcilicet  quem  Chriftus  (in- 
gulan  amorecomplexusarguitur,  quoduf- 
que  co  fuam  crga  illum  intenorcm  cum  fa- 
iXis  tum  dictis  benevolcntiam  communica- 
vit ,  ut  illa  fretus  auderet  cum  io  Chrifti  pe- 
ctus  in  ccena  recubare ,  tum  vero  etiam  de 


confervi  penderect ,  quod  indignum  eft  ; 
atcjue  (i  re  deliberata  &  indubitata  ineam 
fententiam  difccdatur  ut  a  cultu  abftinca- 
mus  &  ab  officio  deficiamus ,  quid  ahud  eft 
quamadverfus  Deum  &  dominum  conjura- 
tio?  Contra  fierioportet  Phil.  1,3.  PJalm. 
119,6(3.  Si  Hfai.%,  verf.iz.  Iacob.j,<).  Vbi  hic 
ipfe  Petri  affectus  rcprehenditur.  Imo  vero 
contra  fit  in  fervis  hominum ,  qui  quodam- 
modo  lxtanturii  confervi  ofRciadebitade- 
treftent ,  ut  fuum  ipforum  obfequium  illu- 
ftrius  reddant. 

Hinc  etiam  liqttet  parum  firmum  efle  Pontificii 
quod  aflerunt  Pontificii  de  Chrifti  prxcipuo  "]"""'■ 
amore  in  Petrum  fupra  alios  omncs  Apo- 
ftolos :  quandoquidem  Petrus  ipfe  fufpice- 
tur  Ioannem  1II1  m  amore  prxlatum  efle  ec- 


ea  reeum  percunctari ,  quam  neque  cxteris '  iarn  tum,cum  Chriftus  illi  lnfinitam,  quam 
difcipulis  communicavit,  neque  reliqui  eum  fabulantur,  poteftatem  indulfcrat. 


eadere  interrogare  poterant.  Cumautem 
reputarct  fecum  ,  lohannem  intime&  mire 
diligi,  cui  nulla  violenta  mors  denunciata 
crat  ,  fubiitanimum  ejus  fufpicio ,  an  ex  a- 
more  hxc  prxdicho  profedta  fuit ,  aut  li  ex 
amore  llla  fluxit,  videri  tamen  non  tam  fer- 


De  amore  Chrifti  erga  Ioannem  velde 
amicitia  potius  quam  cum  1II0  inire  Deus 
ipfe  dignatur,  vide  prius  ad  cap.16,  verf. 
13,14. 

Chrifti  refponfumautoritatemfibi  debi-  Verf22. 

tam  aflerit  &  Petrum    perftringit.  ,   quod  cl,''ft'  «»• 
...  —    ..    *  ©         J   ..    ....... 


I»  qua  ii. 
p'aVataUo. 
mtnii  im- 
tura  ciucet. 


ventis  ergafe  amoris  ,  quandoquidemloan  oblitus  proprii  officii  in  aliorum  condi- 
nem ,  quem  unice  diledtum  noverat ,  in  fo- 1  tionem  ,  qux  nihil  ad  eum  attineret ,  curio- 
cictatem  hujus  glotia:  accipiendumminimejlius  inquirebat.  Et  primum  quidem  docet 
prxdixerat.  fatis  nobis  efleoportere  ad  exiquenda  ob- 

Hic  docetur  depravata  hominis  natura,  fequiaqux  nobis  imperantur,  quodChriftus 
qux  moras  nedtit  &  impedimenta  accerfit  illa  a  nobis  fieri  velit.  Si  enim  mortalibus 
quando  itcr  ingrediendum  &  ftadium  dc-  conceflum  fit  illud  m  fcrvos  impenum  ,  ut 
currendura  cft.  In  impedimentis  hoc  unum  1  quid  faciant  prxfcribant  hcri ,  ncdum  Chri- 
eft ,  quod  noftrum  Dcoobfequium  aliorum  fto  hoc  convenit  magis.  Vide  iTiw.1,1. 


oblequio  definitur  &  fufpenfum  tcnetur 
G«.4i,i.  &ilndic;,i6.  Perinde  ac  (3  fervi 
erga  Domicum  offkia  a  volunute  &  ftudio 


Rom.iz,i. 

Deinde  illud  etiam  difcimsu  licere  Do-  bjmde 
mino  ,  dummodo  ipfe  velit ,  de  fervorum  """"  /*•" 
Ddddddd  2,  fuo- 


ritm  ciif 
pcnfxndi. 


Verf. :;. 

ln  sfpoflo- 
lorum  erro- 
re  riotandct. 


JIJ4  H     A 

fuorum  mortc ,  quos  intime  complettitur, 
diverfiflime  &  pxne  contrarie  decemere. 
Impediri  quidcmfuo  coniilio  &  decreto  nc 
qucm  ad  vitam  cceleltem  intromittat ,  nili 
perignem  afdictionum  tranfca: ;  fed  gcnus 
afliidlionis  liberrimumcffe;  fieriquequan- 
doque  ut  plura  pro  veritate  fubeant ,  qui 
martyrio  non  devovcntur  ,  quam  qui  mor- 
tcm  pro  vcritate  obeunt :  quam  autem  po- 
tiflimum  mortis  fpeciem  Deuscuique  prx- 
ftituit,  illud  noftra  non  intereffe.  Eoque 
Petro  iterum  imperat  ut  eum  in  via  feque- 
retur,  utqui  iter  fuum  aliquantifpcr  abru- 
piffet  refpe&atione  ad  Iohannem. 

Hic  vrciemw ,  quam  proclive  eft  homi- 
nibus  etiampiis ,  atque  adeo  ipli  Ecdelix 
(nomine  enim  fratrumdelignatur  Ecclelia) 
in  propolita  veritate  aberrare,quum  in  mul- 


M      O     N     I      A 

tis  Apoftoli  ipli  ftupidi  crant  ,  nihil  eorum 
qux  apertiflime  dicebantur  percipientes. 
Vide  fupra.  Hic  autem  in  re  ommum  tri- 
tiffima  quorr.odo  inopiaattentionis  hallu- 
cinantur  ;  Quod  nos  primum  admonet 
ut  nos  ad  auditum  verbi  probe  comparemus 
precibus  &  invocatione  nominisdivini. 

Deinde  etiam  &  illud  obfervatur ,  non 
impios  fcmper  judicandos ,  qui  fecus  dc  Mi- 
niftris  Ioquuntur,  quam  ipli  merentur. 

Prxtcrea  Eccleliam  ipfam  pofle  errare, 
atque  de  ipiius  Chrifti  vcrbis  fecus ,  quam 
oportet,  judicare:  nedum  ut  illius  verbi  fem- 
per  fideles  Iudices  fint. 

Prxterea  hoc  faclum  line  Chrifti  aliqua 
culpa,  qui  planiflime  loquutus  eft. 

Denique  Pontificioritm  tranilatio  hic  re- 
fellitur,qui  hunc  crrorem  Ecclciix  tuentur. 


M  A  t  t  H.  cap.  18,  a  verf.  I 6,  ad  finem  capitit. 

16  Vndecim  autem  iUi  diftipuli  profeclt  funtin  G  aliUtim  in  montem  ubi  confti- 
tuerateislESVS. 

17  Et  quum  ridijfent  eum,  adorarerunt  emn  :  quidam  autem  dubitaverunt. 

1 8  Et  quum  acceftjfet ad  cos  lESVSjoquutus  esl  eisjkens;  Data  esi  mihi  omnis 
foteftas  in  ccclo  &  in  terra : 

1 9  Profetti  ergo  docete  omncs  gentes,  baptiz-.intes  cos  in  nomen  Vatris  &  Filii  & 
Spirttus  Sancli. 

20  Docenieseos  ferrare  omniaquct  mandari  rcbis :  &ecce,  egovobifcttmfum 
cmnibus  dtcbtts  ufquc  ad  cov.fummationem  feculi,  Amen. 


decim  difcipulis 


MAffH. 
16. 

Jn  Chrifli 
in  Gnli- 
ixampro- 
feBione,& 
Difcipult- 
wmn  confe- 
(Utione 


P  R  A  X  1  S. 

SYmma,  Chriftus  ex  condiito  ,  in  monte 
Galilxx  ab  undecim  repertus  Sc  adora- 
tus ,  eofdem  ampliffima  in  univerfum  mun- 
dum  legatione  pro  fumma  autoritate  &  jure 
fuo  inftruit  &  confirmat. 

/"Chriftum  ad  montem 

I    Galilxx  adorantibus. 

PariesCuntdc  un-  \  Ad  Apoftolatu  totius 

j     mundi  fumma  cum 

I     autoritatc  inftruclis 

v  &  confirmatis. 

Chriftus  Marc.iA.  prxdixerat  fe  prxitu- 

rum  difcipulisin  Galilxam  &  ibi  fe  often- 

furum  :  unde  &  Angelus  Matth.  28.  Chri- 

ftum  quxrentibus  fceminis  mandavit  ut  dif- 

cipulis  de  Chrifti  in  Galilxam  profettione 

renunciarent :  locus  vero  peculiaris  ubi  fe 

videndum  illisprxbcrct ,  tametii  expreffus 

non  fit,  condictum  tamen  &  a  Chrifto  prx- 

ftitutum  fuiffe  hoc  Euangeliftx  teftimonio 

conftat.  Cujus  quidem  profetlionis  in  Gali- 

Ixam  caufafuit  uon  tamfaftidium  Hieiofo- 


|'y 


_  morum  &  Iudxx,  quam  quod  plerique 
omnesdifcipuli  Chrifti  Galilxi  effent  &  in 
illis  Regionis  partibushxrcrent.  Vt  igitur 
fuam  illis  refurrectionem  teftatam  faceret, 
illuc  fe  contulit  i  Omninoque  verofimile 
fit ,  ibi  dcmum  Chriftum  a  plus  quam  quin- 
jrentis  fratribus  vifum  effe  ,  ut  Paulus  tefta- 
tur  1  Cor.1^,6. 

Hic  igitur  notetur  olTicium  Paftoris  ,  qui  ojfici.t  Pi- 
iprxitovibus  fuisut  Matth.i6,}i.  iftinc  o-  ft°"*  ^  °~ 

•  r  r  •  1  vium  no- 

vium  ,  qux  eumiequuntur.  Et  quidem  in        , 

\  -.;.„*.  r  '  -  ,■        -         ,         t.ind,i. 

Chnfto    Ieiu  tametli    mortah ,    lingularc 

/-         r 

cxemplum  cxiftit  Paftoris  ad  oves  fuas  fe  re- 
cipientis  &  illa  loca  fedantis,  ubi  ipfx  de- 
gebant,  eoque  ipfo  locorum  celebritatem  S: 
nobilitatcm  prxtereuntis;  adverfus  Paftores 
vel  lupos  potius ,  qui  Iocorum  celebritatcm 
&  nobilitatcm  captantes  fuos  grcges  in  ob- 
fcuris&  i^nobilibuspagis  agentes  deferunt. 

Quod  Chnftum  confpicantes ,  ilico  pro-  vcri.17. 
ni  &  ad  terram  ftrati  cum  adorarunt  ,  fuum  Difcipulo- 
in  fideFiliiDei  profeelum  indicant  &  iin-  rummfiJ* 
gularem  erga  eum  reverentiam  ,  qua  non,  ut  t"I'^M* 

Maria 


C  AAitn- 
tit : 


J2u*  cum 
tultu  Dei 

(jUiitemtt 
cenfiflert 
pfitt. 


Jnfidelita- 
tif  depwe- 
dx  dijficul- 
f.<(. 


Verf.  i8. 
Deus  adeil 
ipfum  in- 
Vtcmubus. 


E      V      A      N      G 

Mariaolim,  aecurrunr  &  genuaillius  am- 
plexancur,  fed  qua  procidentes  iilum  im- 
morcalem  quidcm  ,  icd  nondum  glorifica- 
tum  cuku  divino  jufto  &.  debito  profc- 
quunrur.  Quo  noftra:  fidci  tarditatcm  & 
iiutacioncm  coarguunt ,  qui  gloria  &;  hono- 
rc  redimitum  religiofius  &  rervcntius  non 
adoramus. 

Vbi  quod  quofdam  reftiranccs  Cliriftum 
veneratos  Iegimus  ,  lingularcm  confolacio- 
ncm  habcc ,  quod  vcncracio  Chrifti  cenlc- 
tur  qua:  cum  aliqua  ha:u'cacione  exhibita  cft. 
Vcrum  quidcm  eft  cultum  repudiari ,  qui 
non  eftexfide;  fidemetiam  .i  Dco  rcjici, 
qua:  inftar  ftuclus  maris  huc  illuc  incenis 
fedibus  fercur:  fcd  illa  demum  flucluacio 
Deoexofacft,  qua:  ab  animoduplici  &  ii- 
mulaco  proticifcicur  ,  non  illa  qu£  cx  gra- 
viore  aliqua  centatione ,  qiucum  pii  luCtan- 
tur,  proficifcitur. 

Omnis  igitur  dubicacio  irricum  Dci  cul- 
cum  nou  reddit ,  fcd  qua:  ex  fcdaco  Si  cran- 
quillo  animo  ,  canquam  ex  habicu  ,  profluic: 
cumlfluftuatio,  qux-  ex  graviori  cencacionis 
tempcftace  fubico  nafcitur,m  ipfos  Dci  fidc- 
les  cadat.  Calamumenim  quaflatum  Dcus 
nonconfringct  ,  linum  fumans  non  exftin- 
guet.  Quemadmodum  filius  ingcnuus  non 
propterea  elTe  definit,  aut  conjux  mariti  fui 
pcramans,  fi  graviusaccenfo  &  inflammato 
durioribus  aut  vcrbis  aut  verberibus  cum 
alterutro  agat  :  fed  li  rebus  placidis  &  fe- 
reno  parencis  vultu  de  parcncis  tamen  in  fc 
voluncace  dubicaveric ,  fe  fpurii  pocius  fpiri- 
tum  quam  germani  filii  gercre  demonftrat. 
Quamobrem  ncdubitcmus  Pacrcm  vel  tum 
invocare  ,  cum  propter  irx  diviux  aperra 
(igna  de  ejus  in  nobis  cxaudiendis  voluntace 
fubdubitamus. 

Hic  denuo  comperimus  quam  arduum  X; 
difFicile  iit  iftas  infidelitatis  fibras  in  mti- 
mis  animorum  penctralibus  tam  alte  derixas 
radicitus  evcllcre  ;  ut  fciamus  ftrcnuam  o- 
pcrara  navare  nos  oportere. 

Atque  ha:c  ctc  priore  parte.Scquitur  altera. 

Chriftus  propius  illos  accedit ;  ut  ,  qui 
procul  diiTici  illum  non  cam  diftincie  inter- 
nofcere  potuerant ,  propius  admocum  cla- 
rius  cernerc  &  difcernere  poceranc.  Sic  re 
compercum  eft  Deum  prope  efleillum  co- 
lentibus  &  invocantibus. 

In  ifta  autem  Apoftolorum  legatione 
duo  fpettantur.  Prttis  cft  de  Chrifti  auco- 
ricace  &:  potencia,  qua  frecus  undecim  Apo- 
ololis  tam  amplam  &  auguftam  legacionera 


s     l     i      c     A.  Ul' 

dcmandavic,   Alterttm  de  ipfa  Apoftolorum 

Iegacionc. 

In  priore  primum  fuam  ad  eos  creandos  Clmflid 

aucoricaccm  proponic.  Cum  cnim  cali  &  "'•""'" 

'  cerrx  impcrium  accepcrira  Pacrc  tanquam     ''° 

..  i  ,    ,  ■  v  -r  •    nutoritAt* 

mundi  hcrcs  ,    duommnc  clic  pollit  qum 

aucoricacc  iuftrutlus  lic  omnes  naciones.qux 

ccrracfuperficicm  incolunt  ad  regni  cctlcftis 

parcicipacioncm  vocandi":  Quod  auremprx- 

;  cipuum   hoc  loco  ,  cft  quoargumenco  illis 

I  animum  addic  munus  impoiitum  obcundi, 

quod  illorum  laborcs  irnti  fucnri  non  lint: 

quod  quidem  lllativa  nota  a»  vcrfus  fequcn- 

tis  plenius  declaratur. 

Hic  not.tndum  iftam  ad  minifterium  Apo- 

ftolorum  rcftitucionem  ,  canquam  (igillum 

remillionispeccatorumadhibcri.  r  Tim.l,M. 

qtt:  me  fidelemjudicavit ,  tf  in  miniflerium 

adfcivit. 


Prius,  quid   facicndum 
erga  ahenos  a  Deo. 


In   lcgationej 
dtto  imperanturA  iV/fm';«,ergaadfciros  in 
L   familiam  Lccleiiaj. 

Primum  jubentur  difcipulos  creare,  quod  2»'dfit 
fit  fide  in  Chriftum  :  eoquefemel  atquc  ite-f**™  "'/" 
rum  dicicur ,  numero  difcipulorum  addicos  "?""'• 
fuifle  coc,  poftquam  promulgaco  Euangelio 
crcdidcrunc.   Difcipulos  aucem  creare  idcm 
eft,quod  poft  in  Actis  docecur,  atque  Chri- 
ftianos  reddcre.  Hinc  eft  quod  Iohan.t,,i. 
difcipulos  crcare  diftinguacur  a  difcipulo- 
rum  bapcizacionc. 

Hic  eft  amplus  dicendi  locus  adrerfus 
Pontificios  &  ignaros  Euangclicos,  qui  Chri- 
ftianum  non  agnofcunc  nili  prius  baptiza- 
tnm.  Vide  Aci.  10,47. 

Hic  notatur  difcrimen  inter  Apoftolos  Difirmmt 
&  Paftores  &  Dodcores.  Kam  Apoftoli  dif-  '"<"  ^f- 
cipulosgignunc ;  Epifcopigenicos  nutriunt LQltl '    "' 
St,  alunt.  Vide  1  Cor.t.i^.  Nam  tametii  mul-  i)(a„ltm 
tos  gignunt  Paftores,  tamcn  hoc  illis  ad- 
venticium  eft.quod  fcihcec  alieni  a  fide  con- 
ciones  corum  accedanc ,  auc  adire  a  Magi- 
ftratu  cogantur. 

Hic  qunrendttm ,  quid  fiC  ,  Baptizari  in  f 'trmnU 
nomen  Patris  ,   Filit  &  Spmtut  Sancit :  eft  Bjl"'l"" 
autem  baptifmus  hic  folcnnis  ceffera  &  (i_"J  •'"•'"''• 
gillum,  quo  credentes  &  credcr.tium  libcros 
in  cominunionem  &  focietacem  unius  veri 
Dei  Patris.Filii  e\:  Spiricus  Sancli  adfcicos  & 
adfcriptos  efle  tcftacum  rclinquitur,  Nam 
cum  bapcifmus  noftram  cum  Chrifto,  quem 
induimus ,  unicaccm  obiigncc ,  Chriftufquc 
unius  cum  Pacrc  &  Spiricu  Santloiic  eflen- 
tia: ,  fequitur  baptifmo  nos  in  Deum  ipfum 
Ddddddd  3  inli- 


S.  S.  T, 
nil.tspio- 
b.tta. 
Vctf.  19. 


Hj<?  II      A      R.      M      O 

infitos  Si  adfcitos  efle,  declarari.  Plus  igicur 
lȣp/W<w  lubet  cum  dicimus  baptt^a,im  no- 
me»  ciaimin  nomme ,  tfc.  Cumhocpoftc- 
rius  dos  autoritate  &  juflu  Tnnitatis  bapti- 
zan  licniriccc  potius,  quani  ut  cum  illis  per- 
fonis  fide  ia  Chriftum  iu  unum  coalelca- 
mus.  SicolimbaptizabanturinMofem  ,  id 
cft ,  Chriftum  cjuem  Mofes  referebat.  i  Co- 
rinth.io.z.  Baptifmus  lgitur  nos  commone- 
facit  ne  ulli  ret  tnnitamur  aut  confidamus 
pixterquam  Deo ,  fed  1II1  um  tancjuam  cly- 
peo  &  parmx  fidere  ;  ne  nos  etiam  ab  ejus 
cultu  &  obfequio  fubducamus ,  cui  uni  facri 
&  devoti  fumus.Deinde  nos  adverfus  omiies 
tempeflates  confirmat ,  a  quibus  labefatlari 
aut  concuti  nequimus  quamdiu  noftram 
.   cum  Deounicatem  tuemur. 

Hic  obfervandum  eft  liquidiflimum  tefti- 
monium  S.  S.  Triniratis. 

Alcerum  officium  ergaadfcitos  in  Eccle- 


N      I     A 

liam  ,  ut  doceantur  ea  facere  ,  qus  Deus  Offidum  ^ 

pncipit  Apoftolis:  ut  fcihcet  vitam  dignam  •Af'ft'l"u 

profcirione  iihorum  Dci  tranlijant.  Sicut  "&*.  t   ," 
"-•»•■•■         r  r  n      """E"ii) 

qui  mfamiliam  ahquain  aut  lociecatem  alie-  rum< 

gantur,  ihco  lnftituunturinilhusdomusaut 

mXtltiM   legibus.  Atqui  hxc  ab  omnibus 

negledtui  habentur  fere,  utpote  qui  in  nudo 

baptifmo  acquiefcunt  &  ejusfub  umbrafe 

adverfus  omnes  sftus  tutosefle  putenc.  Vi- 

de  i  Cor.io. 

Hic  etiam  cavet  Chriftus  adverfus  tradi- 

tiones  &  mventa  hommum. 

Sed  quia  ex  hac  cum  dodhina  Miniftro-  ,.?   ,,°' 

t-      i   ,-  •,/-•  „  thnhpn*- 

rum  ,  tum  Eccleitx  praxi  diknmen  &  pe-  „,-&•,  (W| 

ncuIumoritur,ideoadjungit  Chnltus,fe,ut-/;;<«iir;«j 

cumque  corpore  abfcntem  ,  Spiritu  tamen 

prxfentem  fore  ,  ut  illis  omnia  fuppeditet 

quotum  opus  habent.  Atquedummodo  llle 

adlit,  quid  noitra  refcrt,qui  nobis  adverfarii 

exiftant; 


M  A  R.  c.  cap.iS,  a  verf.  16,  adi$. 

16  Otft  crediderit  &  b.ipti7.itusfuerit,fervjbitur :  qui  vero  non  credidcrit,  con- 
demnabitur. 

1 7  Signa  autem  ecs  qtti  credidcrint,  hsc  confequentttr ,  Ver  nomen  meum  d&mo- 
tiia  ejkient:  linguti  loquentur  r.ovis: 

iS  Scrpentestollent:  &fiqutdlethalebiberint ,nequ.tqu.imnocebiteis :  agrotif 
tnanusimpvnent ,  &  beue  babebunt. 


Veif.  tt>- 

Stnnutltf 


P    R    A    X    I    S. 

SVmma,  Fructus  prxdicationis  Euangelii  1 
per  Apoftolos  ordinarius  &  cxtraordina-  1 
rius. 

rCredentium  &  fuara  fidem 
b.iptifmi  lignaculo  teftan- 1 
icem  ditplex,  \     tiumfalus. 

V  Incredulorum  condemnatio. 

Miniftros  Ecclelixcum  confirmaiTet  in 

muncre  prardicatioms ,  dum  fe  illis  debite 

*""""'.     Euangelmm  promulgantibus  afTuturum  pol- 

adjitnf       1'cetur ;  ftimulos etiam  adjicit  eorumaudi- 

toribus  ,  qui  ad  fidem  &  obfequium  addu- 

cuntur  ;  tair.etii  etiam  Miniltn  diligentiam 

acuat  quod fciat  fe  animas  fervare  &  mulci- 

tudineinpeccatorumoperireJo<»».5.«2r.Do- 

cet  enim  operam  &  oleum  non  perdkuros, 

qui  illoi  audiunt  ,  dummodo  auditis  fidem 

adjungant ;  utpote  qui  falutem  confequen- 

tur,  hic  quidem  inchoatam  ,  in  feculo  vero 

futuro  abfolvendam. 

Omms  /»-       Ex  cjuo  \llui  liqaet .-  Omnes  homines  in 

mmei  infi  u\  fe  perditos  &;  damnatos  efTe  ,  &  in  tene- 

feriiti.      bris  &  umbra  inoicisdetiderc ,  quoadDeus 


illis  Euangelii  prxdicatione  afrulgeat ;  vin- 

dtos  efle  m  carcere  L«c.4,i8.  non  abiimili 

illi ,  in  quem  leremias  lerem-1%.  dcmerfus 

erat,  ubi  lta  harrebac ,  uc  non  nili  fanious  ex- 

trahi  potuerit :  atque  adeo  in  ipns  diaboli 

faucibus  S:  mfciorum  gurgite  Coiofj.i.,1).  ut 

vere  hic  afErmari  poli.c ,  nos  ne  unius  qui- 

dem  pedis  mtervallo  ab  mferis  diftare.Quo- 

tufquifque  eft  qui  hoc  fecum  reputat  fe  per- 

ditum  clle  rilium? 

Sedilludetiam  non  minus  nobis  com-^'  "'""' 
,  ,     littr  nu.no 

mencandum  ut,  non  aho  quoqium  pacto       £„,,„_ 

nos  extrahi  &  expediri  poiie  exhismalis,  „;,„„  fer* 

nili  tuangelii  pra-dicattone.  Rjom.1,16.  tfi  vnripfi 

potenttaDei  ad  jalutem  :  edfemen  quo  rc-  /<""• 
nafcimur:  1  Petr.  1,13 .  gladtus  Spirittts  Ephej. 
6,17.  quo  vetus  homo  conhcitur  :  eft  ver- 
bum  vitx  :  q:iom:do  credent  nifi  audierint? 
•R0OT.1o.14.Hoc  major  eil  hominum  ftupor, 
qut  exiftimanr  fe  facile  poile  cum  Deo  tran- 
iigere  :  fatis  eile  ii  femcl  atquc  lterum  audi- 
verunt ;  fe  facile  percipei  c  oc  rcttnere  pofle 
quod  ad  vitani  fufricnc ,  uc  ordinario  mini- 
fterio  deftituantur.  Cum  vocati  ad  Euange- 

liura 


E     V     A      N      G      I      t 


JI}7 


Cujuf  4M~ 

ditores  ta- 
tnen  non 
omnes  ftr- 
yantur. 


lium  plus  opus  habeant    Miniftcrio  verbi!  diti  &  damnati  prius  dicuntur.  Scd  gravius 

quampnus,  quod  Lco  tum  rugiat ,  qui  quic-   judicium  hoc  modofibi  accerftint.  Matth. 

tus  crat  quanidiutn  tenebris  vcrfabamur.         ■i,it.  V*  libiCcra7in,  V£tibiBethfatda.  ob- 
Terttum  eft  ,  non  continuo  falvos  fie-   fervetui  quodeft  Iohan.11,48. 

ri,   qui  tuangelium  audiunt  ;  fcd  nec  qtii        Sctjtiitur pa ,-saltera  dc  fru&uextraordi-  Vcrf  17. 

nario.  Cujus  quidem  finis  autcfFectus  indi-  &"'■<  «t- 
catur  poft  verf.ic.Kcbr.i,},^.  Hoc  modo '««•"« • 
cnint  cum  Apoftoli ,  qui  prxdicarunt ,  tum  " 


ttrtem  ha- 
fitifmut  ad 
fatuttm  ne- 
teffariut. 


Anabapti- 
ftx  refuta- 
"i 

J'erhum 
X>ei  tnfide- 
libut  cdor 
mort;i  ad 
tMtrtem. 


llud  libcntcr  audiuat  ,  Sc  intelligunt ,  ut 
tcrra  pctrca  ;  imo  vero  ne  hi  quidem  , 
qut  aliquod  obfequium  prxftant ,  ut  tcrra 
fpinofa;  fcdqui  credunt.  Sermo  enim  non 
prodeft  nili  admixtus  fidc  Hebr.4,1.  qux 
quidem  fides  non  esi  omnium  1  Theff.  3,1. 
Hicigitur  plcnquc  Itbi  egregie  imponunt, 
dum,  &c.  Docec  autem  Chriftus  his  vcrbis 
quomodo  difcipuli  feu  Chriftiani  crean- 
tur. 

Sed  illud  duriufculum  videtur  ,  quod  Ba- 
ptifmumadjungit  tanquam  ad  (alutcm  adt- 
pifcendam  neceirarium,cumtamen  antcdo- 
cuimus,  &ex  hiscolligitur ,  fide  nos  Chri- 
ftianosfieri:  hoc  autem  idco  ftibnectit,quod 
plcrique,  Iudxi  prxfertim  ,  a  baptifino  tan- 
quam  re  nova  abhorrebant.  Dcinde  addit 
baptifmum  tanquam  ligillum,  quofides  ob- 
fignatur,  nonquofalus  perficitut.  Nam  cum 
Abrahamus  plene  juftificatus  lit  antequara 
circumciftts  eflet.  Rom.+.e\m&.  ni  &  Chrtftia- 
ni  fiant  antequam  baptizatt  funt.  Huc  eciam 
fpcctac ,  quod  fubjungit  damnandum  efle, 
qui  non  crcdtdertt ,  non  auccm  eum  qui  ba- 
ptizatus  non  tit. 

Hic  etiamerror  Anabaptifiarum  eft  re- 
fellendus,  quihinc  aftruunc  neminem  ba- 
ptizandum,  qui  non  prius  crediderit. 

Alter  fructus  prxdicationis  infidelium 
condemnatio.  Sermoenim  Dei  effieax pene- 
trantior  bipenni  gladio  Hebr.4,11.  item  1 
Cor.z.,16.  odor  mortts  admortem.t\tap\,'\r\- 
quit  aliquis,  abfquc  verbi  prxdicatione  pcr- 


1  »c(lrt't 

fideles  ,  qui  credebaiu  certi  fucrtiuc  tllam  tttfa,t, 
fuifle  ventatcm,  quam  amplcctebantur:  mi- 
rusaculeus  cft  cum  ad  pcrfequcndam  ,  tum 
vero  ctiam  ad  retincndam  Euangclii  doctri- 
nam,  quodfciamus  eam  certiflimam  &  ger- 
manam  Dci  doclrinam  efle.  1  Petr.i,i6,i~, 
18.  his  enim  lignis  Deus  ipfe  vcluti  dc  ccelo 
teftimonium  pcrhtbet  veritati  fux  &  vcluti 
tocidemci  ligiilaapponit.  Atque  ut  eadem 
dona  jam  non  dentur  ,  tamen  alia  comitan- 
tur  Euangelii  prxdicationem ,  quibus  non 
minus  certt  reddimur ,  quam  li  illa  adhuc 
darenttir.Vide  1  Pet.  1,16,17, 18. item  1  Theff. 
1,13.  Quid,  quodlingux,  fcientix,  ingcnux 
&  Iiberales  artes  Euangelii  advcntu  aut  ex- 
cogitata?,  aut  cxcultx  lint- 

Hic  etiam  Pontificii  taxantur,  quiputant  Pontifi- 
hxcordinarieEuangelii  prxdicationem  fe-  ciorum 
qui,eoque  pri  fe  ferunt  ejeftionemdxmo-  "■"-*-*»•- 
niorum.  Quod  lt  hoc  faciant,  cur  non  etiam    J 
linguis  loquuntur  eorum  rudes  &  idiotx  fa- 
crificuli  ;  quare  eft  Monachus  ille  mortuus, 
qui  Ioanni  regi  Anglorum  cyathum  veneni 
propinavit :  &c.  Singulos  fideles  ifta  omnia 
dona  hxc  non  efle  fubfequuta,vide  Ioel.i.zZ  • 
juvencs  vefiri  vifiones  videbunt,  fenes  fomnia 
fomniabunt ,JJ '-.  item  1  Cor.u.zi.  non  omnes, 
tfc.Ccd  indefinite  dicic  fideles  hxc  ftibfequu- 
tura  dona,  quia  ad  (ingulorum  commodum 
3t  xdificationcm  hxc  collata  funt. 


L  v  c.  cap.  14,  averf.  44,  adjo. 

44  Dixitqtte  eis:  Hi  funt  fermones  qitos  loqutttusfum  robis  quum  adhucejfem  vo- 
bifcum,  oportere impleri  ovmia  qu&fcriptafunt  in  lege  Mofis ,  &  Prophetis ,  &  Pfd- 
mis  de  me. 

45  Tunc  aperttiteorum  mentem,  ut  intelligerent  Scripturas. 

46  Etdixiteis  ;  Itafriptum  esl  ,'&  tta  oportuh  Chrislttm  pati,  &  refurgere  ex 
tnortuis  tenio  die. 

47  Er  prttdiciri  ejtis  nomine  refipifcentiam  ac  remiftonem  peccatorum  apttd 
vmnes  Gentes,  inciptendo  ab  urbe  Hierofoljtmorum. 

48  Vos  atttem  eftts  horum  tefies. 

49  Ef  ecce,  ego  emittam  promijfum  P.ttrk  mei  in  vos .'  rw  autem  refdete  Hiero- 
folj/mii  ufquequo  induamini  virtute  cx  alto. 


P  R  A- 


H3» 


H    A 


Vcrf  44. 
Ctiuft  infi. 
ttelittts 
Scriptttra 
igmrtttit. 


jitid  Scri- 
fturje  auto- 
ritate-  ton- 
firmtmda. 


puns. 

SVmmtt,  Chrirtus  ad  Apoftolorum  hxfi- 
tantium  conlirmationem  ,  paihoms  & 
refuire&ionis  fuas  neceflitatem  6c  fruftum 
prqponens.undecim  ad  munus  Apoftolicum 
lnunn  inilruitque. 

fAd  dubitantium  Apoftolorum  con- 
I    firmacionem  de  pallionis  &  refur- 
TartesJ     rec"tionis    Chnlti   necefficace   & 
iiint,     |    fructuinformario. 

I  Vndecim  ad  munus  Apoftolicum 
V.  communitio. 
In/>mvedocencur  de  f  Neceflince. 
pallionis  &  refurre-^ 
ccionis  Chrifti  V.Fru&u. 

Quorumin  r~  H><c  externa  ,  vocis  videli- 
prtore  infor-J      cet  Chnfti. 
matio  tiuplex\  lila  interna  ,  Spintus  videli- 
eft,  L    cet. 

Senfus  eft  ,  mirum  eft  vos  de  hac  re  c.m- 
topcre  dubitare  ,  cum  nihii  mihi  in  his  acci- 
deric  quod  non  prxdixerimfore ,  idque  ex 
Scripturarum  omnium  tcftimonio  ,  cum  in 
lege  tum  in  Prophetis,  maxime  vero  Pfal- 
mis ,  ut  qui  ex  omnibus  Prophetarum  fcri- 
ptis  myfterium  hoc  paflionis  &  refurrectio- 
nis  mex  plauilTimc  proponunt.Hic  videmm 
caufam  mfidelitatis  &  hxiitantix  noftrx 
non  aliunde  provenire  ,  quam  quod  qux  in 
facris  Scripturis  comprehenfa  tenentur,  pa- 
rum  a  nobis  folide  deguftata  &  percepta 
funt ,  eoque  ipfo  adverfus  infidelitatcruno- 
ftram  Scnpturarum  meditationem  veluti 
antidotum  adhibendum  efie  ,  &  facem  Scri- 
pturarum  nobis  prxferendam  efle,  cujus  Iu- 
ce  illuftretur  ,  via  alioqui  obfcura  &teue- 
bricofa  quarum  lucedeftituti  ad  quemque 
pafllim  impingimus ,  &  111  rebus  alioqui 
certiflimis  turpiter  hallucinamur. 

Vbi&illud  animadvei •  fior.t  digntim  eft, 
Chriftum  ,  ut  fidem  doitrinx  fux  fitcerec  & 
m.ijus  pondus  verbis  fuis  adderec,  Scripcura- 
rum  teftimonio  niti.  Merito  quidemperiif 
fent  difcipuli ,  fiin  Chrifti  nudis  verbis  & 
pura  arfirmacione  non  acquieviflenr.  Sed 
Chriftus  magnum  hoc  in  Scripcurx  autori- 
tate  fidei  prxlidium  non  neglexic :  uc  plane 
in  Ecdeiiaferendi  nonfinc,  qui  nudisfuis 
aut  dictis  ,  auc  raciunculis  alios  acquief- 
cere  volunc ;  cum  Sciipcurarum  ceftimo- 
niis  non  muniantur.  In  quogenere  camen 
plerique  reperiuntur,  nominatim  do&orcs 
Panlienfes,  qui  Magiftri  r.oftri  nomiuan- 
tur. 


O     N     I     A 

Sicuc  -verf.xj.  Sic  eciamhoc  locototuta  s.Scthu- 
corpus  vcreris  Scnprurx  in  uuo  membra  rttjxttlitit, 
paititur,  Mofen  &  Prophecas  ;  hoc  cancum 
difcriminis  eft  ,  quod  Pfalmos  hic  a  Prophe- 
tis  disjunxic,&  quaii  membrum  divilioms  ex 
ieconftituere  videcunfedres  nonita  eftinam 
Pialmi  Prophetarum  titulo  comprehendun- 
tur,  quandoquidem  Prophetx  erant,  qui  il- 
losfcnpferunc:  lllud  caucum  mdicac,  omnes 
quidcm  Prophccas  de  Chnlti  palfione  & 
refurreclione  ceftari,  fed  prxcipua  quadam 
racione  Plalmos  :  uc  qui  hoc  myftenum  re- 
dcmpcionis  noftrx  apertiflime  &  liquidifli- 
me  prxdicant.  Quamobrem  hoc  encomio 
libri  Pfalmorum,libeIlus  ille  nobis  commen- 
datiflimus  efle  debct ,  ut  in  illis  edifcendis 
&  excutiendis  diligentiain  &  aifiduitatem 
adhibeamus.  Vnica  enim  hxc  Servatons  no- 
ftri  fententia  liber  hic  commendatior  exi- 
ftit ,  quam  omnibus  omnium  prxfationibus 
&  ptxconiis  quibufcumque. 

Nequeprxtereundum  eft  Apoftolos  non  Hnmmje 
minus  lnrefurreccionis  fidecardos  fuifle,cu-  rutiunt  ftr. 
jus  camen   refurreclionis   pcrcupidi  erant,  rerfitMtx- 
quam  in  do&rina  de  paflione  Chrifti ,  a  qua  "/'"'""fw- 
tantopere  abhorrebant  &  quam  velaudire  "••*«'» 
avetfabantur.  Exiftimaric  aliquis  eos  adeo 
promptos  &  paratos  ire  ad  imbibendamde 
reliuredtionis  doclrinafidem  ,  ut  non  prius 
annuncuretur  quam  ab  illis  avide  arripere- 
tur.    Quamobrem  hic  animadvertere  licet 
perverlicatemhumanx  naturx  ,  quxincce- 
Icftibus  rebus  repudiat.qux  avide  expecic.Et 
quidemm  rebus  cerrcnis  ita  comparacifu- 
mus,  uc  quod  valde  cupimus  ,  facile  &  prx- 
properc  creddmus:  in  rebus  aucem   fucuri 
ixculi  naturaproclives  fumus  ut  ominofa& 
infaufta  ilico  arripiamus ,  Ixta  &  faufta  non 
perindefacile  &  cito  hauriamus.  Et  quidem 
de  excernavocis  informacione  haiftenus  :  fe- 
quiturinterna  Spiritus. 

Chnftusdifcipulorumauresexterna  voce  Var-  .. 

verberans,  Spititu  fuo  mternas  mentis  aures  £.v/fnM 

perforat  ;  iinequo  externasaures  perforare  prxdicati» 

non  folum  inutile ,  fed  etiam  noxium  forec/""  """"* 

Mcntes  autem  ftlorum  aperit  promenfura  '"'">'"'*- 
1       c  _f  '-       •  ttoneinef. 

proprixglonncationis.  Tametu  cnim  non-  rCM 

dum  afcenderat  in  ccelum  ;  tamen  quiaglo- 

nficationis  fux  in  refurreclione  jacta  lunt 

fundamenta.Spiritum  fuum  pro  modulo  glo- 

nScationis  fux    communicat.    Quo  facto 

clariirimum    ceftimonium   edidic    Deicacis 

fux  &  refurrectionis,  de  qua  hxrebanc  Apo- 

ftoli.  Videanhxc  mencium  ap=rcio  iic  ea- 

dem  illa ,  quam  Iohannes  £71^.10,2.1.  memi- 

nic. 


Vcif.4«, 

47- 

Fi  udus 

pafiitnis 

(hrifii. 


E      V     A      N 

nit.  Hine  iocemur ,  nullam  cujufque  dodlo- 
ris  efl~e  feu  notitiam  rerum  caleftium  ,  feu 
faculcatcmdicendi.feu  fanCtimoniam.ftu  de- 
nique  quicquid  eft,  quod  in  Ecdefix  doito- 
re  exoptari  poifit  ,  quod  non  tantum  no  bis 
non  prolit.fed  vel  non  obiit  etiam,  nifi  dona 
illa  Deus  Spititu  fuo  fxcundaverit  &  fru- 
dtuofa  reddiderit.  Cum  enim  Servatoris 
Chrifti  dona  &  addoccndum  'n&ti-nn  perfe- 
diflima  hominibus  non  commodent ,  niii 
a  Spiritu  Sando  irrigcntur ,  &  perpluantur 
na:  nos  ipfos  fallemus ,  ii  ab  aliorum  doftri- 
na  fru&um  &  meflem  fine  Spiritus  opera- 
tione  prxftolemur.  Qucmadmodum  enim 
nullius  periti  coloni  opera  &  folertiafcgetes 
Ixtar  proveniunt ,  nili  calitus  dcmiflb  roie 
&  pluvia,  (ic  ctiam,  ftc. 

Simul  etiam  &  illud  notandum  eft  Scri- 
pturx  enucleationeeV:  cxphcationeSpiritum 
Santlum  fidehbus  dari.  Vide  Acior.  cap.  10, 
•wr/44. 

Notandum  etiam  non  tantum  cxeos  & 
infideles  myfteria  regni  non  percipere  iine 
Spiritus  operatione  ■;  fed  ne  pios  quidem 
ipfos  ,  quantumvis  Spiritu  Sandlo  imbutos, 
eoqueopus  habereDci  Spiritum  fuppliciter 
petcre,  nili  velint  mancs  a  concionibus  re- 
dirc  :  quod  ut  hoc  loco  ,  iic  etiam  fxpe  in 
Apoftolis  expcrti  fumus :  nam  nili  adlit  Spi- 
ritus ,  Scripturx  utcumque  explicatx  veluti 
claufus  &  oblignatus  hbcrfunt.  Atque  ha- 
clenus  de  neccflitate  Paffionis  &  refurre- 
dlionis  Chrifti :  Sequitur  frudtus. 

Priore  -verf  articulatim&  figillatim  ex- 
plicatus  quod  verf.44.  generatim  &  confufe 


C      I      L     I      C      A.  tt}? 

omnes  mortales  in  omne  xvuni  pcriiflcnr. 

Hic  notemm  unicam  eflc  viam  ad  falu-  yinenyia 
tem  pcrpanitentiam  &  remiflioncm  pec-/i'«»»- 
catorum.  Etquidempcenitentiam  ,  tamctfi 
efTcCTum  remiflionis  peccatorum  ,  remifiio- 
ni  prxpofuit,quia  piacdicationeipfa,ut  Chri- 
fti  vcrba  declarant ,  non  re  &  natuta  price- 
dit :  oportet  enim  nos  Dei  mifcricordiam 
cx  rcmiflione  peccatorum  deguftare  ,  ante- 
quam  vero  &  acri  fenfu  fctlerum  &  pccca- 
torumnoftroiumferiamur.AV/dtfAoflctiam 
hxc  bcneficia  non  nili  per  nomcn  Chrifti  ad 
nos  derivari;  nec  aliud  efle  nomcn  fub  calo 
per  quod  oportet  nos  fervari ,  nifi  nomen 
Chrifti  Acl.4,11.  Quibus  vcrbis  non  mcrita 
tantum  noftra  ,  fcd  omnium  alioruni  opcra 
excluduntur. 

Neque  prxtereundum  eft  ,  quod  pani-  pantiniU 
tcntiam  & peccatorum  remiflionem conjun-e>«»j//w» 
xit  ut  individuos  conutes;  adverfus  quorun- ptccatorm 
dam  doctorum  &  difcipuloium  perveriita- 
tem  ,  qui  aut  panitentiam  lolamtonant,aut 
blandiora  Euangelii  promifla  duntaxat  ex- 
petuut.  Atque  de  priore  parte  hadtenus. 

Sequitut  altera  de  communitione  unde- 
cim  Apoftolorum  ad  munus  Apoftolicum. 

Docctquifit  finis  tam  diligentis&  foIi-Verf^». 
citx  inftitutionis  difcipulorum  ,  ut  de  cruce  Mwj^w  ■ 
&  refurreaione  Chrifti  plene  edodti  &  ™r"™nf/'U 
utiiufq;tide  radicati&  fundati,casaliis  pro-^„r- 
ponant.Vbi  illud  primum  notandum  eft:  Mi- 
niftros  oportcrede  his  rcbus  apudpopulum 
docere  ,  quas  perceptas  &  exploratas  ha- 
bent:  unde  Chriftus  Ioan.->„u.  &uodfcimm 
loauimur.  &  Pfa!.u6,io.  Credidi ,  propterea 


ndiTitlu 
cmiitti. 


dixit ,  caufam  indicat  verf.  infequente  ,  cur  iocuttu  fum.  1  Pet.i,iy.  Quo  ctiam  refcrtur, 
hxc  fieri  &impleri  oportcbat:  ac  li  diceretjquod  teftcs  appellantur,  quorum  eft  ni- 
hxc  quidem  impleii  oportebat ,  quod  Scri-  hil  nifi  quod  cettum  S;  exploratum  eftpto- 
ptura  lic  fore  prxdixit;  fed  graves  caufx  exi-  j  fcrre:  tametfi  enim  teftium  nomen  peculiari 
ftunt  cur  lixc  futura  Scriptura  prxdixit;,quadam  ratione  Apoftolis  conveniat.quiilla 
nempeut  panitentia  X:  remiflio  peccato-' teftatifunttantum  qux  audieruut,videfunt, 
rum  Chrifti  caufa  ,  omnibus  omnium  re-  contemplatifunt.atque  adcocontiedtatunt; 
gionum&  linguarum  nationibus  annuncia-  tamen  omnibus  fidelibus  Chnfti  minifttis 
rentur;  itatamen  ut  prxdicationis  ilhus  ini-  ,ufqueeocompctit ,  ut  de  fua  quam  tradunt 
tium  fumaturab  Hietofolymis ;  non  quod  dodlrina  ccrti  lint.  Tcftiumctiamappellatio 
illius  urbiscivesaliis  prxftant,cum  omnium  Miniftios  ctiam  admonet,  ut  fidclcs  iint,ni- 
nequiflimiexiftant ,  fedcum  ut  Scriptura,  hil  profcrcntes  niii  quod  acceperunt. 
quxhocprxdixerar,  impleatur  ,  nec  Dei  fi-  Ex  illis  Chnfti  verbis  dc  Euaneelio  111 
des,  hominum  perfidia  irrita  fiat:  tum  ctiam  univeifum  mundum  piomulgando  ,  difTicuI- 
ut  Iudxorum  rejedtio  Euangelium  primumitas  eorum  mentes  fubintravit ,  quomodo 
illis  oblatum  repudiantium  juftioi  exiftat.  tanto  operi  pares  futuri  eflent  ,  qui  unam 
Quamobrem  (i  veftto  judicio  alienum  eft,  tantum  linguam  callerent  &  ahis  Spiritus 
gentes  omnesfine  omni  fpe  falutis  penitusjdonis  dcftitucrentur,  quortim  fiducia  &  ad- 
intcrire  :  hxc  mea  paflio  &  refurredtio  vo- 1  miniculo  munus  illud  obirent.  Huic  difFi- 
bisnova&  aliena  videri  uon  dcbet ,  fine  qua,culcaci  occuirit  Chnftus ,  dam  pollicetur 

Eeeeeee  illis 


Veif.49- 
Miniftrurn 
ctortit    iif 
Aonit  in- 
firuHum 
tfie,cjuibui 
ttiiti  doccre 
ftfiit. 


H40  H     A      R.     M 

illos  promiflionemPatris  accepturos.^.i, 
17.  ut  virtuto  Spiritus  Santti  ccelitus  demif- 
li  induerentur. 

Ex  quo  illud  liquet :  Non  fatis  efTc  ,  li 
quis  ventatem  Euangelii  certam  &  explora- 
tam  habet ,  nifi  illis  donis  excultus  fit ,  qui- 
bus  ahos  etiam  in  cognita  veritate  com- 
mode  inftituat :  ob  eamque  caufam  hujuf- 
modi  dona  veftimentis  allimulat ,  ac  li  nu- 
dum  reputaret  illum  ,  qui  illis  deftituatur. 
Scimus  enim  legatos  principum  veflium 
fynthelin  (ibi  traditam  habere,  qua  legatio- 
nis  fua:  aliquo  ufque  fidem  faciunt.  Quo 
etiam  refertur  mandatum  de  Hierofolymis 


O     N     I     A 

non  prius  relinquendis,  quam  iftiufmodi  do- 
nis  inftrufti  forent.  Hoc  adverfus  mutos  & 
inidoneos  Miniftros  vel  maxime  facit,  quo- 
rum  ea  eft  impudentia,  ut  non  tantum  inor- 
nati  prodeant ,  fed  etiam  vel  tum  de  rebus 
facris  in  fe  diflerere  fufcipiunt ,  cum  do&ri- 
nam  certam  &  exploratam  non  habent.Hoc 
tamen  intereft  inter  Dei  &  Ecclefia:  voca- 
tionem,  ut  cum  neuter  adMinifterium  nili 
idoncos  extrudat,  Deo  tamenfas  fitidiotas 
K  inidoneos  vocare  ,  quos  poftea  uno  mo- 
mentoformet  fingatque,  cum  Ecclefia:  non 
liceat  nifi  edoclos  prius  S:  inftrudtos  admi- 
nifterium  vocare. 


L  v  c.  cap.  14,  a  verfi  50,  adfinem  capitis. 

jo  Eduxit  autcm  eosforas  ad  Betbamam  tifque :  &fublatU  manibmfuU ,  bene- 
dixit  eU. 

s  1  Etfaclum  esl ,  ttt  dum  ipfe  benedkerct  eis ,  disjunclus  ab  eis  furfumferretut 
in  coclum. 

52  I\f\  autem  adorato  eo  rcverftfunt  Eierofolj/mam  cumgaudio  magno. 

53  Erantque  omni  tempoie  in  templo,  laudantes  &  benedicentes  Deo.  Amen. 

M  A  R.  c.  eap.  16,  a  verfi  19,  adfincm  capitif. 

1 9  Domintts  igitur poHqnam  loquutus  fuijfet  eis ,  furfum  receptm  esl  in  cotlumt 
&feditad  dextram  Dei. 

20  llliveroprofectiprozdicaruntubique ,  Domino cooperante ,  &fermonemeo~ 
rum  conftrmante  per figna  fubfequentia. 

I  o  h.  cap.  ii,  verfi  17. 
2S  Suntautem&aliamultaquafecttlESVS ,  quafifcribanturfgillatim,  ne 
viundum  quidemipfum  opinor  capturum  eos  quifcriberenturlibros.  Amen. 


lionis  ad  dextram  Dei. 
"J  ApoftoIorumS:  Chrifti a&uum 


P  R  A   X  I  S. 

SVmma ,  Chrifti  afcenfu  in  Ccelos&fef- 
fione  ad  dextram  Dei  defcripta ,  cum 
Apoftolorum,  tum  Chrifti  acla  fummatim 
perftringuntur. 

r  Defcriptio  afcenfus  in  Ccelos  & 
Vartesj     feflion 
funt, 

brevis  comprehenfio 
In  priori  dif-  ( Afcenfu. 
piciendum,pri-^ 

mum  de  ^Seffionc  ad  dextram  Dei. 

Afcenfus  primo  de-  t~  Communior,  ut  Iu- 
fcribitur  a  fubjefto.J     da:a. 
loci  unde  raigravit:^   Magis   propius  ,  ut 
qui  notatur,  L    Ager  Bcthania;. 

Etquidemquod  ("Apoftolos  folum  teftes 
ad    prius  attinet  |     haberet. 
duplici  ratione  .i^ 

Chriftofaclum      }  Vcritatemcorporis  fui 
videtur,  ut  cum     ^  coulirmaret. 


In  priore  notandns eft ordo  difpenfationis  Lvc. 
divina: ,  quod  fe  certis  quibufdam  rnanife-  verfso. 
ftat,quorum  opera  fe  aliis  communicat:po-  CKrf°!'* 
terat  eadem  opera fuum  afcenfum  &  afcen- ,,^'i'!','^, 
fus  afpeftum  cum  multis  millibus  commu-  clmfim 
nicare,atque  cum  undecim  difcipulis.  Et  vi-  » calum 
debatur  futurummagis  ex  ufu  Ecclefia: ,  ut  "fienderit. 
Ecdefia:,qua:  tum  in  vivis  erat,  homines  u- 
niverfiad  afcenfus  fpettaculumadmiffifu- 
iflent.quam  aliunde  ex  aliorum  fermone  il- 
lud  haurire.  Sed  Deus,  ut  Minifterium  Ec- 
clefia:  ftabiliret,aliter  couftituit:ut  fi  omnes 
paribus  &  fcientia:  &  fermonis  donis  cxcul- 
ti  eflent,quod  non  fit,  tamen  Minifterii  ufus 
e  medio  non  tolleretur.  Hoc  eonfirmatur 
miraculis  paftionis  populi  indeferto.ubidif- 
cipuli   modo  panem  &  pifcem  accipiunt, 
quem  poft  populo  diftribuant;populus  enim 
tam  potuit  panem  &  pifcem  cx  Chrifti  ma- 
nibusaccipere,  quamipfi  Apoftoli. 

Veritatcm  corporis  fui  confirmavit  ad-  Vmta 

vcrfus 


C      A. 


II4I 


ttrptrts 
Cbrijii. 


verfus  Apoftolorum  falfam  dc  fanatico  cor-    tur.  Quod  ur  nobis  ad  excmplum  proponi- 


pore  opinionem:quodindomo  verfans,li  in 
ccelum  commigrafllt,  autJecli  tabulatum 
perrupifl"et,quodab  hofpitiihumanitate  a!i- 
enum  futurum  eratjaut  ii  corpore  fic  pene- 
Craflet  tabulatum.ut  ipfum  continuum  & 
integrum  permanfifler ,   Spiritum   &  fpe- 


tur;itaEpifcoporuPontificioruminprccan- 
do  &  benedicendo  remiirionem  Sc  diflolu- 
tionemfubindicat,  qui  una  tantum  manu  Sc 
cjus  manus  aliquot  digitis  clatis ,  fuis  benc- 
dicunt.Nec  juvat  illos,quod  Levi:.p,ii.A.\- 
ron  raanum  benedicendo  toIIat:pra:tcrquam 


clrum  fuilfc  ,  non  vcrum  corpus.omnes  ac-l  enimquod  muixh%v  eft  unius  manus  pro 
clamaflent.  Adverfus  noftrorum  temporum  '  ambabus ;  fi  detur  unam  manum  fuftulifle, 
prodigiofas  hxrefes  hoc  obfervetur.  tamenChrifti  potiusfub  novo  teftamento 

^fcnfit-        Tempus  hoc  loco  nonnotatur ,  ut  quod   benedicendi  ritus  imitandus  erat,quam  Aa- 
luiihrijii  aljunde  conftat ,  nempe  quarto  a  refurrc-  '  ronis  fub  veteri  teftamento. 
^*™!  *"-  ftjone  Jic  eum  jn  ccelosafcendifle.  Afcenfus  actio   defcribitur  disjun&ione  vcrf!?t 

Locus  magis  proprius,  Ager  Bethanicus,   ab  Apoftolis,&  furfum  fublationc,  quod  mi-  sl/ienfus 
ad  quem  c  GaliUca  reverfusle  recepit ,  pro-  ]  rabiliDciprofpicientia  fadtum  eft,  ut  erro-  Cbrifit 
pterea  deleftus  videtur,  primum  quidem  ut   ribus  in  Ecclefia  infequente  xtate  pullula-  ?"•<'"• 
Maria:,Martria:&  Lazaroinrimis  fuisamicis  turis  occurreretur.Pi?«///5a;enim  &  Luthe- 
vale  ultimumdiccret.  raniitain  coelis  fubveftum  fomniant ,  ut 

tametfifpecie  a  nobis  non  pcrcipiaiur  ,  ra- 
men  reipfaapud  nos  corpore  maneat ;  quod 
diferte  refellitur,  cum  ab  illis  fpatio  dis- 
junftus  dicitur. 

Tametfi  vcrofublatusdicitur  ,  (Icut  ex  StcmJtrm 
mortuisexcitatus,tameninteiligendumhoc  ?"•"»"•""- 


Deinde  alter.id  eft.fpecialior  locus  mon- 
tis  olivarum  notatur.ut  indc  ad  gloriam  pro- 
ficifeeretur,unde  ad  crucem  &  ignominiam 


profeclusfueratmnde  &  fingularem  Chrifti 
bumaniratera  &  facilitatcm  colligere  prom- 
ptueft,  veltumcumimmortalisfactus  mox 
glorificandus  cflet.Deinde  ita  comparatum 


eft,  i.m.ixime  propriedehumamtate  Chri-'' 


^IU.  lUbAllUU}     ^ll.l.l/Llllll.     I  .  .1    kVlliyuiol  UUI  ^  1  1  .     .  •    UI.IAIIIIV     MITUV   UL    IIU  IIL.IH  L^L  .     V-  l  1  1   1  • 

fere  a  Deo  efle  ,  ut  ficut  impii  co  ipfo  loco  j  fti.qm  ab  iplius  divinitate  excitata  &  fub 
quo  fe  cfrerunt  dejiciantur:  Vide  Achabum  t  vecta  eft  :  i,  dc  divinitatc  ,  cujus  divinitatis 
cujus  fanguinem  linxerunt  eodem  loci  ca-  ratione  ipfe  refurrexilTe  &  afcendifle  vere 
ncs.quo  ipfe  infontem  fudiiTet  prius.  i  Reg.  dicitur.  Ipfe  enim  fibi  currus  &  equi  fuit  : 
ii,i9.G«w/4.io,n.Cainum,  &c.  Sic  pii  eo 
loci  ubi  ignominia  aftefti  funt  erigantur  & 
cxcolantur. 


r.rrn  Cl  c.K- 
em.tt. 


Ccnfirma-  Afcenfus  itcm  defcribitur  ab  adjun&a  be- 
tufi/Uino-  uediclione  Chnfti  afcenfum  antecedente, 
j  r.t  tx  t-  qUima|a  Jeprecans,  omniaillis  faufta,  pra:- 
ntduiicne    J  ■     ..r  ■„     ■  ,         r     ■ 

jicvlUlo.    'err-'m  m  Minilterio.apprecatur,  idque  recit 

non  tantum  lacobi  &  Mofis  exemplo.Gf». 
4P.quimox  expiraturi  Ifraelitis  benedixe- 
runt,De«f  33-fcd  maxime  Sacerdoralis  mu- 
neris  ratione  ,  qua  poft  concioncm  finitam 
benedictionc  emifla  populus  dimittendus 
erat.  Kumer.  6,-v.  13,  tfc.  Quod  non  tam 
nos  admonet ,  quomodo  relicturi  amicos 
&  domefticos  illis  bene  precari  debemus 


rum  per 
Cbrijinm. 


non  ut  Elias  aut  Henochus. 

Caufas  afcenfus  Chriftialiundepete.cum  Ejtuutfit. 
prius  ex  1  Timoth.^,16.  ejus  myfteriumad- 
mirable  attenderis.  Quod  quidem  fi  uno 
verbo  expedire  velimus  idcirco  faclum  eft, 
ut  nobis  viam  in  ccelum  muniret.  Specia- 
lius  verorefpicit  partim  ChriftQm,  partim 
nos. 

fCoram  Deo  pro  nobis  appareret. 
Hebr.  9,11,14.  &  10,19,10. 
Chri-<  Captivam   captivitatem    ducens 
ftum.ut  I     donadaret  hominibus ,  &c.  £- 
^  phef.^,10,11, 
Nos  :  ut  exci-  /"Quxramus.^ 
tati  cuin  illo  a<  SccLi,i,%. 


remanlit,G?».i7,3i.ncduma  Chrifto  bene 
di£lus;  qui  non  tantum  vcrbis  hoc  petebat, 

Jn  tju.t  le-  fcd  virtute  &  amfy.iz  Spiritus  ide  prafftitit. 

neiiHiam        Harc  Chrifti  precatio  commendatur  ab 
utriufque  manus  in  ccelum  elatione,qua  iin- 


r*m  Dei. 


nct-mti.t 

m*nn 

Utic 


quamnos  confirmat  in  fide  Minifterii  Apo-  l  mortuis  fuperna  I^Sapiamus.    J 
ftolici.omniaabillis  prxclaregeftaefle,  ni-  !       Marc.i6,is/ .  adjungit  feffionem  addex-  Mmc.19. 
hil  omiflum,veI  admilTum  quod  noftramfa-  i  tram  Dei ,  alium  fidci  articulum.  Vbi  pri-  Q*idfigii- 
lutem  remoretur  aut  rctardet.  Sienimqui    mumconfiderandum.quid  his  verbisindica-^"'/'/"' 
ab  Ifaacobenediclus  fcmel  erat,  benedidus    tur.  Etprimum  quidemex  fcirione.  Chnfti"' 

in  judicando  &:  moderando  autoritatem  ad- 
difcimus  ,  quodqui  ludicis  Iocum  obtinet 
protribunali  fedeat.  Chriftus  eoim  a  Patre 
judcxtotius  mundiconftitutus  eft.  AH.xy, 
51.  Non  eft  igitur  fomniandum  Chriftum 
folio  aut  thtono  ita  affixum  efle  ,  ut  nun- 
Eeeeeee  1  quim 


*"  gularis  fcrvor  &  animi  contentio  fignifica 


EvANGlIICA. 


II4t  H    A    R.    M    O    N    I    A 

quam  aec  ftarc,  nec  in  ccelis  ambulare  illi 
fas  lit,  cum  hoc  pro  arbttratu  fuo  faciat:un- 
de  ctiam  Stcphanus  eum  ad  dextram  Dei 
ftantem  vidit  Aci. 7,56. &  in  Apocalypti  di- 
cunturpii  Chriftum  comitari  quocumque 
feconfert .Apoc.14,4.  Scd  quod/;</eredici- 
ttir.eo  docetur,  Chriftum  aflidue  &  fine  om-  j  ccclos  atFcclus  ibi  illos  figamus ,  nec  patia- 


Hujus  item  I   Chrtftura. 

fruifus  refpicit \  Nos. 

Quomodo  Crjriitum  refpiciat ,  vide  fu-  StJHtaii 

pra.  Nos  fpeclat,  ut  quemadmodum  ipfe  in  "d  p"!r" 
1      ..  *     r  i-       ■  c  aexttrxr» 

ccehs  convertans  non  amphus  tn  terras  le  „  „ 

demittit ;  lic  nos  femel  fubvedtos  noftros  in 


m  iaterruptioneaut  tcmports  mtermiflione 
judicium  exercere  ,  nunquam  iive  fedeat, 
live  pedibus  conliftat ,  feu  dcambulet  a  tri- 
bur.ili  difcedere  ;  atquc  adeo  vel  tum  judi- 
cium  juftiffimc  &:  feveriffime  excrcere.cum 
fumme  quietus  &  placidus  apparet.  Pfal. 
^,6,9. ScPfal. 7,11.  Vbidocet  Deumjuftum 
ludicemexagitare  impios  cjuotidie.Hic  vi- 
dediflimilitudinem  Iudtcum  terreftrium. 
Ould  </f  v-  ^n  dextera aute  Dei.metaphora  eft  ducta  a 
7er.iDei.  regibus.qui  fuos  filios  aut  maxime  libicon- 
junclos  libiaddexteramafcifcuat;eodecIa- 
rantcs  illos  libiin  Iudicis  aut  regis  officio 
fucceiluios :  eumqueindicat  qui  proximus 
Regi  exiftit.  Vnde  liquet ,  nulhm  aut  dex- 
tcram  aut  linifiram  efle  in  Deo  ,  ut  nunc  & 
olimutraque  apud  Chriftum  rcperitur,cuia 
dexterisfutuuutur  jufti,  alimftris  veroim- 
pii.  Matth.zj,}). 
Chrifti  m-  Hinc  intelligitur  principatus  Sc  autoritas 
torit.it.  Chrifti  quatenus  homo  aut  Mediator  eft, 
nempe  qua  multis  parafangis  omnes  crea- 
turas,  Angelos,  poteftates,S;c.fuperat,&  foli 


mur  amplius  inde  deduci  ad  rcs  terrenas. 
ColloJJ.},i,i.  Epbef.z, 6.  Phtl. },zo.  Vt  inde 
fubjugatis  affeclibus  noftris  pravis  Spiritus 
Dei  in  nobis  praslideat. 

Qupd  cum  Apoftoli  adoraffe  dicuntur,  Lvc- 
idque  line    omni    hxlitationis   mentione,  ^.e   rf", ■ 
quodfuperius  adjec~tumeft:eo  docetur  cum  ri,^tu  x. 
difcipulorum  profeftus,  tum  Chrifti  divina  „,;,.,. 
prorfus  majeftas. 

Quod  Ierofolyma  redierunt  gaudio  per-  cWimi 

fuli ,  tametfi  illa  urbs  Chrifti  nominiinfen- cx  cimfi 

iiflima  eflet,  eo  docemnr;\iiac  quidem  Deo'','1" 
,„..,.  c  1       .    ■«•       itexternm 

oblequi  111  htsqua:  caroracere  abnuit;iltinc  Palll 

vero  quantonos  gaudio  impleri  convcnit.ti 
Chrifti  fcffionem  &  afcenfum  vere  &  folide 
cognitum  habemus .  Hinc  el~t,Deus  regnat, 
tumultuenturgentes.&c.  PfaI.$$,i.Sc  99,1- 
Pfal.  i,i,l, i$c.  Quod  eo  magis  notandum 
eft.quod  Apoftoli  de  ejus  commigratione  in 
coelum  tam  anxii  Sc  mcefti  erant. 

Verf.^.  Samma  eft  eorum  qtte^  Hierofo»  VerCs  j. 
lymis  gefferunt  ;  ubiilluA  notandnm  gau-  !>•  DeiUn- 
dium  eorum  in  fanttas  cantiones  Si  Dei  Iau-  desfoln- 
des folutum  effe.Vide  Ephef.  5,i8,ic>.Atque  *■"■ 


Deo  tnfenor  eft. 

.„,.-,    •        Ex  quorum  priore  ut   finsularem  Dei '  hoc  indiciodifcernitur  saudiumfpirituale  a. 

IrbiCh.tn-  .      '  r  s  o  r 

t.tsDeier-  chantatem  erga  humanttm  genus  colligere  terreltn. 

gaaosc?    promptum  eft,  qui  ad  tantumdignitatisfa-        Marc.i6,zo.  Summam  continet  eorum,  J!»«c. 

hnmanitd-  ftigium naturam  noftramextulit:Sic  ex  po-  qua:  Apoftoli  gefferunt ,  poftquam  relidis  Verdo. 

tiiChrifti   ftjriorerefelliinus  eos,quiex  hacfeflionead  Hierofolymisinomneirtorbem  terrarume-  ~M""c'f' 


,qui 

dexteram  Dci  colligunt  Chrifti  humanita- 
tem  Deitate  perfufam  effe,&  eam  ubiq;  cffe 
comminifcuntur,  &  omnipotentem  &  ora- 
nifcientem;cum  tamen  Deus  fuam  gloriam 
alteri  non  daturus  fit.  Chrifti  autem  huma- 
nitas  eft  aliud  quidd.im  a  Deo.tametti  Chri- 
ftushomoalius  aDeononflt. 


gi  effi  funt.  Vbi  etiam  notatur  ufus  miracu- 
lorum:  de  quo  vide  Matth.  io.Simul  verita- 
tem  contidera  promiflionis  Chrifti  ,  qui  fe 
lllis  affuturum  pollicitus  eft. 

De  lohan.  zi.Verf.z^.  vide  qux  prius  an- 
notata  funt.  Huc  accedit  doftrina  Eccle- 
fiaflis.Cap.iz.Verf.iOtiljiz. 


rum  ufrt. 


F    I    N    I     S. 


I    N    D    E    X 

Rerum  pracipuarum,  inprimis  doctrinarum,  redargutionum,  inftitutionum 

in  Commcntario  Pra&ico  comprchenfarumj  cum  fide 

&  cura  concinnatus. 

Litten  a.  b.  ntimerii  fere  fubjuncti  cohtmnas  Jjaginitrum  dijiinguunt. 


A. 

^R^ronii  familix   digni- .jtdoratio  mn  ex  toco  ,  fiedmodofi- 

i &  A ^i      '•"•  I0-a-  ""!'  "ir  It-       nienda.  i«J.b 

h.umcm  n.ijlivoluerit  ^Adventut  Chrifli  pcflrcmui  quand, 

Dcu*.  ibid.        &  qnomodo  futurut.69i.b.Jitm- 

jtaronici  S.iceiilotii  vicer.        io.a  I     ma  in  fecuritate  ac  corrupticne 


Jtbttui  chnfli  ad  Palrem  ntcefii- 
l.ii  &  Htilit.it.  9+4-1 

jtbitum fuum.nl  Patrcm  cur^tpo- 
llolii  prxdi  xeril  C  brijiui .  9 1 4 .  3 . 
to  cur  Jtpcjhlii  gaudcndum  fn- 
tiiuquam  iugcnduin.  9i>-b 

Jtbnegare  Jiipjum  quid  figntficctX 
,-Cf.  b.  quomctloul  Jieiipofiit? 

S«.a 

Jtbnegalio  noflri  ipfim  ,  rera;  fitlei 

indt.ium.  -j66.b 

jtbnegatio  Clnrifli  qu,tm  exitiofa. 

477-3  _      _ 

Jlbnegatione  vcritatts  vitam  fcr- 

vare  c  upc  re ,  vc  1  e  let  hale  cfl.  5  6  6 .  b 
Jlbcminatio  ilta  vajlatrix  ,  exerci- 

tlu  t\omani  VH.  851.D 

Jjbr.thamitm  ludxi  crepant  ,  cum 

Diaboli  fe  filiot  effe probcnt.  S45 
Jtbjentix  Chrijh  corporalif  fiuBui 

ubcrnmu).  95l'a 

jlbfoluticnii  foimula  Pontificia  re- 

jicitur.  mi.b 

JJcttum  cur  Chriflo  in  crucc  pen- 

dtnti  admovcrint  ludxti  1079. b 
jt  Ccuf.it  icnilin  Chriflum  falfx  ca- 

pita.  i°3>-a 


rnundum  deprchendet.  ^yi.b.quid 

tuac  piiifaciendttmi  ibid. 

Jldvcntus  Chrijii  cur  tot  parabolti 

iliuflratui.  845.  b 

Jldventui  Chrifli  xt.it  ac  feculum 

nofct  txfignn  quidem  potcrit,  at 

non  dies  C7  hora.  859.8.  ejui  cer- 

tititdo.  ibid.Sji.a 

J/dvcntnm  fuum  cur  tardtt  Chri- 

flu,}  Sx6.b 

yjdrentum  Chrtfli  primum  cur  pit 

tanto  defiderto  cxjj,etiarint}6^.b. 

fecunditm  cxfptBart  cur  nos  mitl- 

tt  magis  debcamua  ?  70.3.  eun- 

demvigtlantiacy*  ptecibu*  prx- 

fiolari  debemui.8x.i.b.oL  Ceci.id- 

que  paticnter  ,  ne  fatifcamui  ob 

mcram.  851.3 

Jtdvcntum  Chrifli  ad  judicium  in 

dubtum  Vocantium  rcprchcnfio. 

8it>.a 

JJdvcrfariil  infdiofe  quxrentibui 

quomodorefpondendumX       785.3 

JJdulatio  Juiipfiui  omnibui  ettam 

piil  ingenita.  955-° 

jtdnltera  d  Pharifxis  adduHa  ad 


Chnjlum.  659 

Jchriflo  nonflare  ,  ttt  ipfi  adver-  '  jjdultcrium  qutt  mcdii  commitia- 
orj_  595-b !     *ot?  i»$.a,j».  ntf.a.  ntcmmit- 

jJBtcmtmomnium  nofltarum  cum\      tatur  quid  factendmu  ?    115.  b. 

animi  ,   tum   corparii    cognttcr\      11«.  a 

Chritlut.  nSa   Jlduitcrium  uxorn  fi  non  nifi  di 

Jldamitxnotali.  4i:.b        nufiioncplcBalur ,  qux  dtfficul- 

XhfASntequidi  98<.al      tatts  „ult  cxiflanti 

jlditum  ad  Deum  liberum 


6.b 


1  h,:bcrt    ^dulterii  vclcorde  tantum  admifii 


fanBos,undtccrtum\       ioSi.b 
Jtdmonitio  fi.it crnafinguiii  Eccie- 

ftx  ciribut  dcmand.it.t  cil.601.  a. 

quando&  cur  adjuncio  unoat- 

Cjueaitcroinflitucnda,  atqutur- 

ftnd..\  <?oi.a,b 

Jtdmonitionk    fi.ttern*    fumma 

6oo.b 
Jldmonitiont  fi.ittrna  quinam  in- 

digni?  iSj-b 

Jldmoniticne  ftmptr ,  ttiam  con- 

verfi,opusba'emui.  )      .D 

Jldetcfcentii  principif  de    rationc 

vitam  xtcm.tm  confcqitcndiqux- 


ptxnam  ,   attrna    moite  dtfinit 

Chriiim.  n6.a 

^tduitciia  ,    quamvii  occnltifiin.c 

admilfa,  Dti  oculoi  nonfttgiunt, 

l6;.b 
Jl dvocatui  r.cflcr  Chriflui  qm  pa- 

Ho?  978-a 

A  !»a ::j.  qttxnam  D«?  173 

sltdts  alicujiu  fi  Dcus  fibi  ac  Ec- 

dcfix  fitx  ficr.tt  fnciat  ,  amoris 

Jtn^ularii  argnmentum  esi.  875.  b 
Jlegroti  prilu  Chriflo  quam  ~Medi- 

cti  commtndandt.  7i6.b 

■ttgrotorumconfoUtio.  Ti".a 


Jiio}Cr  ChriJiireJ]>oiiJio.7o6.3,b[„4f&tlci  yiffitri  ad  Chriflum  atr 


adduxtrint  Capernaitre.    lOf.b- 

loS.a 

Jlenigniatica  hcutione  ,   an  etiam 

hodit  ,  txcmplo  Chrtfli,  ad popu- 

lumutendumC  4oo.b 

Jfetas  quot  anncrumf  %>9.b 

JJfftHui  cingulo  modeflix  ,  tempt- 

rantix  &  jufliti.t,prxfertim  ju- 

Vtnihw ,  domandi .  505.3 

^iffeBm  piavi  qucmodo  coirccndii 

<?6.  b 

Jtfficiuum  pricvorumfienatio  pr.t- 

cipitur.  661. 

.Afjectibui  in  minitlcrio  ata^  ctiam 

in  magiilratu  non  tndulgtndum. 

191.3 

^ffinttas  cum  impiii  non  contra- 

htnda.  loof.b 

^lfjirmatio  Cb"  ntg.ttio  in  familiari 

fermone  qualii  dtbtat  cfic?  119.  b 

^tffiiHionii    Ixtui    cxitui.  109.3. 

finguiarii  frnBut.  418. a 

JtJfftBicnts  picrum  utut  gravts, 

brtves  tamen  funt.  8*9. b 

jtffltBiones  noflrx  noilrorumvt  ad 

pccc.ttintn  agnitiontm  ,prnittr. 

tiam  ac  deprecationtm  dcduccre 

debtnt.  557-b.  C59-b.  9S5.b 

JJfjliBionum  concurfatioiti  qux  co- 

fol.ttio  oppontnda.  t)%6.  a 

JJffltBionum  fiuBui    &  fiopui. 

181. b.  gravtorum  fiuBui ,  invo- 

catio  Dci.  501. b.  omnium  leva- 

nirn  Chriiiut.  69. b 

JJffliBi     non    ttmtre    judttandi. 

io6j  b 

JJffliBorum  unicum  folatium  Chri- 

Jhi.  177.  a 

JJffliHit  fuccurrendi  argitmentum 

tfficacifiimum.  S^S.b 

Jtgnituros  nos  mntuo  cjfe  in  vita 

xtcrna.  571,  b 

JJgnus  Pafchalit  an  fucrit  fitcrifi- 

ctumi  Sfii.a 

Jlgntu  qitcmoda  dicatur  Chriflusf 

110. a 

J/gonia  Ch/isti  in  horto  ,  C~  rjus 

partcs.  984^ 

Ayqx<pa   Pontificiorum  damnan- 

tur.  595- b 

Agticoll  quo  rcrpeBu  ccmparattr 

Pater.  9'-7-b 

JJIienafitlc  aut  bonis  operibui  adfit- 

tutcm  ,  &c.  ntmopottii  tiiv.ni. 

847.8 

Eeecece  j  Jliitni 


jtlitni  d  Deo  &  vtro  Dei  cttltn, 
quo  Ucofint?  4M*a 

Jittentosrcddert  duditorts  txcmph 
Chrisii,  neccffdrium  etl.      $9$** 

^Audire  vcrbum  qtta  cautiont  debea- 
mus*  411.  b 

^Ambitio  Dtfctpuiorum  Chnjiire- 
prehenj'd.6 17.1.  Ecclcfiafiicerum 
quo  hco  apud  Deu?  591. b.w*  M*- 
nijhis  Eu.ingeiii  Hamnatur.  5 1 4.a 
i.i  iUfcubtiudijfu.iJa.  670.  Pha- 
rijdica  damnatur.  81  o.a 

^AmbttUms  ^poftciorum recidtVa. 
904.a,b.#5oy«a 

Ambulare  iu  luce,  tft  tredtre, 
7^9-b 

Jimtci  Chrifti  qttomodo  fiamus? 
7iS.b 

^Amicos  quorfnm  invifere  debea- 
mttsi  iS.b 

Amicorum  in  confi-.andis  mceftts 
iaud.ibtle  exempium .  -;-.b 

tAmicitiet  exemplo  Ch.-ifti  coltnda. 

jimicttix  Chrifti  unde  certi  ficri 
pofiimml  53^-b 

*Amictttam  fuam  erga.  ^Apoftolos 
quomodo     deciarant     Chrtjius  ? 

95+5» 

*Amor  Deierga nos  in  Chrifto.$^,.b 
tH  tntimits.  9$o.3,.finguiarps  erg. 
Ecclefiam.  7*4-a 

^Amor  Chriftiduptex  3  dtvtnus  C~ 
humanits.  708.3 

Jimor  Chrtfti  ergafuos  conftans  esl. 
S80.  a 

*,4mir  erga  Chriftum  quilus  faHts 
exprimendus}  io9$,a.fideiis  \li- 
mftri  nece/farntm  adjunHum. 
Ilji.a,  effeHis  &  offtctis  tn  Ec- 
ciefix  bontim  redundanttbtts  de- 
clarari  debet.  njz.a 

tAmor  nejier  ,  amoris  Deierganos 
ctrtificatioy  non  cauffa.        910. a 

+Amoris  Dei  C7*  Chrtfti  effeHum. 
510. a 

^Amoris  divini  immenfttas  ergage. 
ntts  hitmannm  unde  eluccfcat} 
148.  a 

^moris  erga  Deum  fittHus  qttis  ? 
919.  b,&  feq.  92.°.  b.  fignum 
quodnam}  916.  a.  9*9. b 

^Arnorcm  Chrtfti  qmm  odo  quis  ini- 
rtpoftit}  708.3 

^Anabapttfmi  refutatio.  SSj.b 

wdn.ibaphftjc  ,  bapttfmi  efficaciam 
tx  Mtntftridignitate  fuffienden- 
tcsyrcfclluntur.  lJ7.b,  Legis  con- 
temtores.  91. b.  luafugx  taxan- 
tur.  191. b.  p.tdobaptifmi  hoftcs 
refutantur.  U57.3 

„4n.ibapt;ft.wttm  deltrium  arma  da- 
mnantiumrefeUitur.  99. b.  error 
de  juramento  unde  5  21S.  a.  de 
Ttldgifirattt  &  bcllo.  i;i.a.  tn  in 
fantcs  :»}uria  danmatnr.  701,  b 


I       N       D       B       X. 

fomniis  attcndentium  refutatio. 
fi.a.  femnia,  C?  tnthnfidfmi  rt- 
futantnr,  ^n.b 

^dnachoretarnm  author  diabolm. 
4>i.  b 

jindrex  vocatio.  it;.a 

jingelus  citr  TLacharix  ad  dextram 
apparuerit}  14. a 

Jingeim  nattvttatis  Chrifti  nun- 
ctU4 ycur  gloria  Domini  ctrcumfe- 
ptud  Patiortbus  apparuerit}     jS.a 

^Angelus  quottes  &  cur  Chrtfto  in 
agone  apparuerii\  9S8.a 

^Angelt  altter  cum  piis  quam  cum 
tmpits  loquHntur*  1096.3.  inpto- 
rum  ccetu  femptr  prfflo  funt. 
wb.ptorum  cuftodesfunt  cjr  af 
fertoref.  S9S.  a.  quando  ad  pios 
confoiandos  fubmtttantur\  14.2. 
qnantum  rerttm  mftrarumfciantt 
cy  qttid  propterea  offtcu  noftn 
jul  1097.3.  eruntfatelittes  Chri- 
ftt  yenturi  ad  judtcium.  Sffi.b. 
fuperatts  Satanx  tentattonibus, 
Chnjiominijbanr.  n^.b 

lAngelorum  apparittonls  in  forma 
corporea  finis.  109;.  b.J>otent:a. 
1094.  3.  jflendor  dc  majeftas* 
ibid.  b.  confortio  frui,  jucundnm 
futnrum^  io^S.b.  conffeHus  cur 
riobis  tembiiis  }  ij.b.  24  a.  con- 
ffcHum  cur  non  ferant  homines, 
pr.fjhttm impii*  io9va.  i09S.b 

^Angeiovum  erga  eleBos  offtctum. 
574.a.  in  refnrretiione  mmiftc- 
rium.  839.  a 

^An^ehrum  opera  uti  cur  "voluertt 
Dcus  in  nativttate  Chrtftt  pro- 
mniganda.  57-a,b 

tAngelica  confoidtio  fitnt  potior  ea 
qttx per  yerbi  Miwftrosfit}  14. b 

sAngeiicus  ad  Mariam  f.  nuntius 
O*  ejus  circumftantidt,  n.b 

lAngarum  fuorum  in  horto  ffcciato- 
res  cur  ctrtos  quojdam  e  difctpu- 
its  fuis  ejfe  Yolucrit  Chrtflto } 
9S4  a.  eorundim  caufa.   9Sf.a,b 

lAnima  marticulo  mortts  Deo  com- 
mend.mdd  ,  txtmplo  Chrtfti. 
ioSo.b 

yAntmam  fett  vitam  infenire  & 
perderc  uno  dHu  quomodo  quts 
poftit}  4T9-b 

^Antmofitas  laudata  qua:na}  1101.  b 

^Anna:  Propheticum  tejiimonium  de 
Chrilio extraordinartum .  7 6 .  a , b 

Jinti-Kicodemitx  perilringuntur* 
io$7.b 

AfUTtiXsvpyfA  honoris  parentibus 
dcbiti  pars.  yiS.  b 

^4ntiquitatis  &  fucceftionis  yana 
jaclatto.  96. b 

^Antiqititatem  contra  veritatem 
aiieg.ire  fiuHra  eH.  110. b 

lAntitrinit.irii  refutati.        1047. b 

^Apocalypftos  iibrt  arcana  cur  loan- 


nipdtefdRdi  $9f.b  * 

^ApoUtnaris  trror,  107. b 

*4poftoii  cur  a.  nnllo  homjnt ,  fed  a 
Deo  ad  mwms  fnum  obeundnm 
infiitutt.fy.b.  precibus pramif- 
fis  d  Chrijiofocati.  316,  b.  non 
Juq  mertto  feu  ffontanea  obiatto- 
ne  ,  fed  propenja  Chrifti  erga  eos 
roluntate,  ;iS.a  ad  quid  vocati? 
ibid.  cur  ex  difcipulii*  ibid.  cuv 
numero  dmdecim\  ibid.b.  eorum 
nomina.  ibid.  m\a  nemind  cur 
qutbufdam  indita?  ibid.  dnom- 
nibus  rebusreltHis  Chriftum  fe- 
cutifent.  i9S.a,b.  authoritate  0- 
mncs  p.tres.-is.b.  quibus  donii 
d  Chrijio  injhuHi  dd  minijie- 
rium  obeundum  cmifti  y  &  cur 
bini  ac  btni  Z  4<S.b.  cur  adjolos 
•  mtflt  Ifraeiitas  exciufis  Gentibus 
ac  Samantants  ?  459a,b.  quid 
prxdtcandum  ,  quidtrue  facttn- 
dum  ipfii  ?  46o.a,b,  &  lcqq.  cur 
interrogatid  Chnfto  ,  an  &  ipfi 
recedereveltnt}  ^2.5.  a.  quid  Pf- 
trus  omnium  nomine  refpendcrit* 
ibid.b.  tjuemodo  majora  mira* 
citia  patrarint  quam  Chrtsius  \ 
9i4-b 

^Apojiolorum  &  aiierum  miniftro- 
tumdtfcrimen.  n^.b 

lApofiolorum  adobeundum  „4poJio- 
iatum  inauguratio.  n>j.  b.  con- 
fefitode  Chnjio.  jn.b.  doHiina 
Spirttui  SanHo  trtbmtur.  944. b 

^poftolorum  eorundem  cur  dtveifit 
Vocationes  ab  Euangeitjits  memo- 
rentur.  i^if.b 

*Apoftoloru  officium.  u^.b.ii^.b. 
offenfionem  cur  prxdicat  Chrt- 
flus.  976'Z 

^poftolorum  ad  nuncium  refurrt- 
HtonisChriJit  incredulitas.1100. 
b.  etiam  ipfits  fceminas  nuncias 
in  fua perjuafione  labefecit.  noi.a 

lApojiolis  itinerantibus,quas  res  fi- 
cum  portare,  &  (juare  inttrdtca- 
tur  d  Chrijio  ?  461.  b.  ot  feqq. 
diverttndum  apud  dignos  tan- 
tum,  cjrcur?  4<4. a 

^Apoftolis peculiare  prxmium  dtiii- 
n.itum  quednam  ?      7io.b-7ii.a 

xApoJhlis  virtutes  nectffarix,fimi- 
iibf.s  tndicat.c.  114  a.iif.b 

^ApeJiolof  cur  e  contemptijiimis  y 
pijcatoribus  ,  pubiicanur  elegcrit 
Chnfttts.  i$i.b.genere  &  pdiritt 
obfcuros  cur  ?  UJ.a.  cur  aiiquot 
paria  fr.tttum?  190. b 

^Apofioios  7  cum  Chriftum  fequtren- 
tur  «mmbus  fuis  bonis  nunciun* 
nitfiffe,  ref.Uttttr.  lo^f.b 

^ApofioUs  inter,  C  Pajhrts  ac  Do- 
Hores  dtfcrimtn.  1 1  Jf.b 

^Apofiolos  quibus  digumentis  Chrt- 
fttts  Patrt  commendct}     956.a,b 

vdqu* 


yjtjua  Bjptijmi  qmmoit  difcrepct 

ab  aiia  aquai  374.1 

Aqua    omms   generis  morbos  ft- 

n.mt.  374-3 

*4qux  eiementaris  &calejiis  qtutn- 

tadtjfetenttai  161.  a 

~4.qujc  epithetcn  cur  Spiritui  Sancio 

ad,- ungat  Chrijiusi  141.3 

Aqux  mmine  cur  Spintus  S.  t.uli- 

cetur1.  6,7. a 

*4qux  lujiralis  crigo.  SSj.b 

slqua  Chiijli  imbutum  ,  quomodo 

nunquam  fttt)  e  dtcat  CnriHut  ? 

iffi.b 

.  4qu: 1,  um  ad  cadaver  congregata- 

rumftmile  qm  ff>eHei}       694. b 

.4quilts  pii  apttfiime  compar/miur. 

S>T-b 

tAratro  matium  admovtnti  nonre- 

J]>e(laadumtquibus  diclum}a.^.b 

%Arboris  benx  fiuHus  qnin.mt:i-;.a 

tArbori  benx  non  r.ifi  bonos  fiuclus 

ferenti  ,  qw.modg  rerus  Chrifii 

Tilmijier  comparttur,  tum  pccca- 

ti  nemo  txptn}  171,  b 

%,4rborumftracitas ,  <y  omnium  ex 

terr,t  fuccrefctntium  >  d  Dti  be- 

nedtBione  pendet.  773.  b 

tArcanerum  apprehendendorum  to- 

penAteftfiima  "via  qua}         14? .b 

»4rchi-fynagegi  munus  qucdnam  } 

445- a 
Kp%tT%U\tr<&:  132-b 

^irida  manus  haminis  cujufdam  a 
Chrifio  f.mata.  3 1  o.b 

^Aromatacorperi  Chrifii  condiendo 
quo  Dticonfilio  appltcata.  io88.a 
^Arrtptittorum  magnx  Vtres.  5f4-b 
*Arrius  rtfutatur.  f.b 

^Arrtanorum   corruptela   rtfutatur. 

Si9.b.$67.b 

,Afctndere  in  caium  prater  fiiium 

homtms  Chr  ifium, tudlum^  que- 

ntodo  dicatm}  147.  a 

lAfctnfio  tn  coelum  ,  quidfigntfictt} 

itf.b 
•AftenfionU  Chrifii  circumfiantia*. 

iui.a* 
lAfccnfus  Chrifli  ftcundum   quam 
n.tturamfacrus.  H4i.b 

xAfcenfus    Chrifii    nebis  uttiis  & 
fummx  tonfoiationi ti~i '.  9oS.a,b 
iAfitnfus  fut  incoelor  fpt&acuto  cur 
fotos  ^posloles  dignatusfit  Chri-  , 
fiui}  1140. b  { 

tAfcenfum  futtm  cur  ^fpofiolis  tam 
feduto  incuicartt  Chrifiui}  914.8 
lAfitduttAi  omnibus  qui  prxfunt  ,  ; 
exempto    Chrtili  commtndatHr. 
4*7-a 
*Ararttia  coram  Deeabomtnabilif. 
i?:.b.  damnatur  .1  Chrifio.   661. 
in  Ecciefiafiicis  tngens  matum. 
fiS.a.  malerum  emnium  radix.  \ 
Stfy.b.S70.a 
lAudacia  UHtlabitis  qux  \      1101.  b 


I      N      D      B      r. 

Mditoremeflc'  vetbi  ,  nifi  dtbita  luta,  ,'n  inrtdiam  rafitw.  i;o  a 
rcverenttaexcipiatur,  mnbeatj  B*ptt\ato,um  ofuium.  u^.b 

4°4-a  Bartimxi  cxcifanatio.  734 

^uditeres  ac  cuitores  fues  cjuanti  Battoiogiainprecibus  utatur.i^.b 
fuiat  Chriihu.  371.3    Btata  ftcmcdo  pr.tduttur  Vtr^o,  eo 

Mdttores  DoHort  fuo  tnfidtantti,  ^d  Chrtjhm  ptptt  it}  570.  b 
ptrnictoftfiimi.       ^  joS.b  j  Btati  vtrt  quman. }  '  &\7 

Btati  quomodo  dicantur  ,  cjui  vtr- 


^lmlitoris   tdmet    officium  quod 

narn}  8oS.b 

*AuditerC{  idonti quinam}  949, b 
*4uditorts  pro  Mimilro  "vtrbi  orai  t 
tenentur.  io6".b.  pii  quibus  rir- 
tutibus  disliriguantur  ab  attts  ? 
4o6.b.  quo  animo  Minijirerum 
objurgationes  &*  comminationcs 
accipere  dcbcam}  8i*>.b 

*Auditerum  circa  res  non  intttltHat 
offtcium.$<o.3i.  curiofitas  &"  fa- 
jiidium  reprehcndttur.  55i.b.    tn 
DoHorcm  fuum  infurgtntium  tx- 
tmpiumprobrofum,  191.2.  indu- 
firia  Minifirerum  dittgtntia  rc- 
Jfondere  debct.  &6i.b.fedu!orum 
rcmutieratio.  411. b.  nonfaivan* 
dorum  triagcntra.  ^04.  a,b.  & 
fcqq.  nofirerum  fecordiamtata. 
*5>7-b 
•Augnfit  ttnfum  imptrantis  injlitu- 
to  tyrannico,quotnodo  confittofuo 
impitndo  Deus  ufusfit.         f 5.b 
sAuricuia  'Slalco  A    Pttro  reficta. 
55>8.b.  d  Chrifio  refiituta.  $9S>.b 
Jturium  ac  fermoms  beneficium  in 
quo  potifiimum  conpfiat.     541.  a 
*Aurtum  rtcius  ufus  quis\        59S.a 
Av-npttfLsiyii   Pontificii    diabeti 
carnificts.  455-a 

tAuxiiit  dtvtni  opportunum  ttmpus 
quodnam}  419. b 

^Auxiiiart  Dtus  ,  rtbm  jam  dtfpe- 
ratis,fxptfoltt.  757-a 

*A\ymorum  primus  dies  mtij }  S^i.b 

B. 

Tyjtptifmus  nuid}  ejufque  ufu4. 

Baptifmus  d  Mintjtris  adminijjrtt- 
tuijipfi  Chrifio  adfcrthitur.  l^j. 
h.a privatts  nonadminijtrantius. 
j6.b.  quatenus  adftluiem  neccf 
farius.  iij7.a.  nontTlilerandus. 
S$5.b 

Baptifmi  txttrni  &  internt  diffe- 
rentia.ioo.b.  conj]>urcatio  Pfpt- 
Jiica  perjiringitur.  Hi-.b 

Bapttfmo  Chrijii  tmnes  piorum  ha- 
ptifmi  fanHtficati.  IC}.b 

Baptifmt  Chtifiiam  non  fiunt ,  fed 
cbfignantur.  iS7-b 

Baptt\andt  muntu  cttr  dtfcipulis  de- 
legartt  Cbrijius ,  nec  ipfe  tUud 
chieriti  ijS.a 

Bapti\ari  in  nonien  Pjtris  ,  Filii 
&  Spiritus  S.  qutdi  njf.b 

B*£ti\atio  difctfulorum  Chrijio  tri- 


lum  Dtt  audiunt  V-  cujlodtunt. 

;-:.b 
Beatorum  posi  hanc  vttam  qnalis 

ccnditioi  573. a,b.  quantuUtt- 

'>"•  171.  a 

Beaiit.ti  liomiais  in  quo  cenjiitaii 

jfi.b 

Beatitudo  tita:  futurs.  soi.b.  ■» 

quo  conjijlal}  S_;.a 

Beatitudtnes  hominU  Chrijii.ini  un- 

de  metitndal  loS.a 

BeUotum  in  ludxcs  contumaces  prtc- 

diciio  ,  Cr  vrfpcficlorum  confola- 

tic  Si6.b 

Beneproximo,  cum  quis  potett  ,  non 

facerc,  isi  eide  malefacere.  305. a 
BenedtHio  Chrijli  talediHoria  cu- 

jiu  ponderis .  H41 

BenediHio  Mintftii  ordiitaria  negle- 

ciui  non  haiend.t.  74.a 

BenedtHionem  labcribut  nojiris  in- 

terdum  cohibet  Dem  ,  C?  c ur  i 

ijf.a 
Beneficentia  erga  inopes  pracipitur. 

5>S.a,b 
Beneficentit fumma  tjiimatic  apud 

Chrtjium.  85S.  b 

Beneficentix  Dei  largioris  contem- 

tuijhngeesi graVtfiimut.    ftj.b 
Beneficio  fingulari   d    Dec  accepto 

quid  nobis  faciendunti         177.  a 
Btneficia  d  Deo  accepta  in  Ecciefiam 

refundere  debtmus.  4R.b 

Bentficia  c~  cructm  eadcm  menfura 

futs  Deus  dijirtbutt.  875. b 

Btneficicrum     dtrinorum    remtni- 

fcentitt  perpetua  nobts  cffedebet. 

SiiA 
Beneficiis  Dei  pntftnttbus  hene  u- 

tentesjconttnnis  accefitonibus  do- 

norum  ,i  Deo  augentur.        ii8.b 
Bethlehemi  cur  Chrtjium  nafci  opar- 

tuerit}  fi.b 

Bethlehemum  quo   fenfu  minimam 

Propheta,non  mtntmam  huange- 

lijiadicaii  6j.a 

Bethphage.  7f£.b 

Bethefda,  ubiftoiatut  cUudui.  - i. b 
Betf.tidx  tngratttudc    exprobmtur. 

>!9.b 
BUfyhtmato  nomine  Dti,quo  animo 

ejfc  pios  oporteart  loir.a 

Blasphemia  nominit  Chrifli  argui- 

tur.  zij.a 

Blasphemia  horrenda  Phariftcrum 

in  Chrijium  ,  quem  Dxmone  eb- 

feffum  proclamant.  3ff-a 

ElasjihtmM  nominis  ditini  atrccif- 

ftmum 


fimum  jcettM .  lotf.b1 

Blasplnmorum  debitapana.  1047.^ 
Bona  mtentio  Papiftoi-um  damna- 

tur.  i°J-b 

Boni  ne  ac  pii  homines  quidamjtnt, 

priufquam    yerbo    conferantur  ? 

407. b 
Bor\\  tttutum  ab  adolefcente  dela- 

tu  cur  repwti.tr it  Chriftu^yoy.a 
Bonorum  operum  ncgligentia  corri- 

pitur.  1I0-a 

Brouniftarum  error  notatus.     86i,b 


CxAccita.s  humani  ingenii.  io6.b 
C*citA>  in  rebus  cceleftibus  nobis 
naturaiif.  I4i.b 

Cxrcmoniarum  mordacifiimi  culto- 

resyimpii.  103  i.a 

Carrcmonias    quinam     pstijfimum 

ampieciantm  ?  630.b 

Cxrtmontas  urgere  y  moralia  negli- 

gcrejfjypocnticum  eil.  $i6.b 
Cajart  quatenus parendum}  J$6.b 
Catphas  an  idco   prophefarit  quod 

ejfet  Ponttfex  maximus.j49.ztb 
Caipha,  blaSJhcmia:  Chriftum  tnfi 

mutantis  y  hypotritica  tndtgna- 

tio.  ioi^.b.  fententiafiinguina- 

tia  in  Chrtsium.  749.3.  fuperbta 

in  Colleg.is.  ibid.  Jententia  in 

Chrtslum  non  tam  d  prophetico 

tjUiim  d  fanguinolento  (ftirttu  pro- 
feHa.  loof.b.  fuffragtum  Ponti- 

ficiis  nullatenus  fuffragatur.  863 
Catamitatemfuis  cultortbus  curim- 

mittat  Deus}  4^7-b 

Calamitates  Eccicftx  d  nobis  defien- 

diC  funt.  7f9-b 

Caitcis  Chrifli  amaritudo  crucisno- 

ftr.c  accrbitates  eduicare  poteH 

<T  dtbet.  sSy-b 

Catumnia)  hsftium  Euangelii  mta- 

ta.  106  j.  b 

Calumniai  non  quatyis  depcUcndx. 

6yub 
Caiumniis  &  faffis  accufttionibus 

j>ios  effe  obnoxios ,  noyxm  yiden 

nondebet.  loiz.b 

Cananx&  mulieris  hiftoria.  536 

Canere  an  rcbus  trijiibus  fit  Vtcitum  ? 

97?-b 
Canibus  fcnFlum  non  dandum  y  quid 

hocfit?2.6^.b.  quibus  potifiimum 

diclum?  164.3 

C.mtio  ^AngeUrum   tn    nathitate 

Chrijit  quid  nos  erudiat}  fS.b 
Capcrnai  ciVitatis  ingratitud»  ai* 

guttur.^^.b.pxnx  atrocitas  de- 

finitur.  HD-b 

Capernaumi  quando  CT  cur  Chnfius 

curn  matrc  Jua  habttai  e  cocperit} 

I5?.a,b 
Capernaitaz   aulici  crux  &  fides. 

i8i.b 
Capemaita.)  um  dcfyerata  frayitas. 


I       N       D       £       X. 

510.3.  feryor  inftabilis  notatur.  \ 
io6.b 
CapiUorum  etiam  noftrorum  curam 
gerit  Deus.  476.3 

Caro  adverfus  Spiritum  injurgens 
precibus  coercenda.  990. a 

CaroChrisiiyere  cibus  y  quomodo} 
fi9.b.  quomodo  yiytfica}  yn.a. 
quomodo  non  profit.  ibid. 

Carnis  appeilatio  quid  denotet}  141 

Carnis  Chriilt  comefiio  &  fangui- 
nis  ejus  bibitio  ommbus  ferVari 
cupientibus  necejjaria.  jiS.a.  id 
quomodo  fieri  pofiit}  ibid. 

Carnis  difftdentta.  7i7-b.  genitura 
corrupta.  141.2 

Carnt  ingrata  6^  motcHa  qux  funty 
fitpius  audire  ex  uju  nobis  esi. 
901. b 

Casltgationes  diyina:  in  nos  bonita- 
|       tis  indicia.  19-b 

Cautetapiisneceffiria.Af^.^.Jf-ji.Z 

Cenfiira  Ecctcfix  y  cum  apud  Deum 
rata  habeatur  y  non  yiitfactenda. 
604.  b 

Cefus  ab^fuguslo  indiBt  caufic,  53. b 

Ccnfus  art  Cafart  dandus  y  qux.  cn- 
tibus  quid  res~Jondeat  ChrtsluA 
794i79^.b 

Centurionis  CapernaitUi  pro  feryo 
fuppticatio  C"  fnbmiffto  coram 
Chrislo.  179.K  liberatitas  in  po- 
pulumO'  cuttum  Dei.  iSo.b.J?- 
detinChrtsium  proJtJftQ.  181. a. 
ejufdem  fidei  iaudaiio.       ibid  .b 

Certitudo  docirinx  Chrtsli  unde  ? 
i54.b 

Certitudofalutts  non  conyeUit  me- 
dta  quibus  ad  eam  ttur.       9$hb 

Cha.ttas  erg.i  Dcum  integra  effe  de- 
bet  ,8o4r.a.remifftonis  peccatorum 
esl  fignum  no7.a 

CharttAs  Dei  &  proximiy  facrtfi- 
ciispotior.  804. b 

Charitas  mutua  pracipiiur.  9  >  1.  b . 
eB  yere  fidetium  infigne  &  notay 
qu.t  ab  infideiibus  &  hypocritis 
difcernuntur.  903.3.  eft  excrcen- 
d.i  erga  mifcros.  541.3.  eil  tabo- 
riofa.  187.  a 

Charttas  erga  fatres  Deo  &  Chn- 
fio  nos  amicos  reddtt.  933-b.  erga 
fiatres  quoufque  debeat  extendi} 
533.  a.  non  temere  judicat  fra- 
trcm.  3°?-a 

Charit.is  in  inimicum  Filios  Det 
nos  comprebat  y  adeoque  d  profa- 
nis  dijiin^uit.  136.a,b 

Charitatis  diytnx  notiti.t  certa  & 
indubitata  qutbus  maxime  necej- 
faria}  8^9.  b 

Charttati*  Dei  expertes  omnes  infi- 
delcs.  393-  b 

Charitatis  erg4  Dcum  fincera:  ttx- 
ftr,eA6i/.  1107  b 

Charitatis  nofiraz  inopia  unde  coUi- 


Itpofiit.  ^       309%* 

Charttatts  exempluwt  nobis  Chrijius 
prtiyit.  886.3 

Charitatis fons ,fides.  39i-b 

Charitatis  fiuBus  in  muliere  pecc*- 
trice  confpicut  quinam}    348.3^ 

Charitatis   mutuw  praceptum    cur 
novum  dicat  Chtjius  ?     901. b 

Charitatis    ytncuium    inyioiatum 
feryarecurdebeamus»  3T7-i 

Charitatis    Dei  apud  Pontificios. 
nuUam  effe  unde  conslet.     804.  a 

Chora\ini  ingratttudtms  pccna  qua- 
tal  340.  a 

Chriftus  cur  y  quis  cjfet  y  ceiari  ><?- 
luert t}  i'6o.b.  efi  creator  omnium. 
•j.b.fonsyttx.S.H.  lucishuma- 
nxautor.S.b.  Deifittusnatura- 
/i'j.378.b.  adeoque  Patri  ccxqua- 
/i/.^So.a.  coeffenttaiis  ac co&ler- 
»Hj".ib  778.3. cooperatur  cumPa- 
tre.  378  a.  380. b.  fufcttat  mor- 
tuos  0-  yiyificat.  381.  a.  Patri 
confubftantiaits.yiUZ.eodem  qut 
Pater  honove  ajftciendus.  581. b. 
Dei  fiitum  fe  ejfe  coram  hofttbui 
aperteprofitetur,&curl  1014.3. 
Deitatcm  fuam  afierit  coram 
Iudxis.  675.  Patre  qmmodo  mi- 
»or?9i9-b.  quomodo  d  Patreglo» 
nficatus  fuerit}  900.  3,b.  cur  cx 
yyfiine  >  eaque  defponfata  yiro, 
najci debuent}  n.b.  eft  non  tan- 
tum  filius  ,  fed  &  Dominus  Da~ 
yidh.$o6.b.  cumdtcatur  fiiius 
Dandis  ,  an  ex  Satomonis  y  ar$ 
yero  Kathants pofteritatefit pro- 
feminatus}  46.a.  filius  homtnis, 
quomodo  dicatur  de  codo  dc- 
fcendifle,  item  efle  in  caelo, 
cum  tn  terris  loqueretur  cum 
tiicodemo}  146.  b.  ei~i  fapientict 
fupra  omnes  homines  reptetus,0* 
f«>?S3.b.  S4-3.  cffufifftmaSpi- 
jitfs  menfura perfufusSchotarum 
ufu  non  indtgntt  y  nec  difcere  a(* 
hcminibus  debuit  y  &curl  85.K 
pr^yia  Spiritus  S.  unBtone ei~l 
rmjfus.  i§6.b.  quofine  miffus,fe* 
ad  quid  pcragendvm}  187.3.  d 
lohanne  Ltpti\.ttus.  loi.b.  c ur  ? 
103.  b.  quo  \elo  t? effeciu}  ibid. 
qmmodo  loannefit pficr  &  po* 
ftcrior}n6.  z.quanto  lohannc fit 
maja}  14.  b.  eil  cordtumfcru- 
tator.  117.  b.  114.3.  ?o4.a.rwr 
circumcifus}  6o.a.  quomodocy 
curunBui}  iSS.a.iS^.a.  tslfidc 
itum  caput ,  in  quo  uno  omnes  u- 
niuntur.  694, b.  ( B  fo»s  unicuSy 
exquo  omnia  bona  haunmus  gra  • 
tis.  n6.b.  Gemium  Iumen, 
Ifraelis  gloria  cur  dicatut}->i.b. 
futt  eti.xm  IttX  antc  adyentum  in 
mundum.->S,b.quam  fit  exora- 
btlt}}  451.  b.  eslrex  dJtr&o^- 


t@V.  7T7-D 

Chriflus  tpcefham  ad  fe  invitet  ? 
54?.  b.  quos  re/puat}  344.  a.  qutd 
VententtbHS  cenftrat  ;  ibid.  b. 
fervus  Dci  qu^mode  }  ji;.a.  rf/ 
forttor  dtaboio.  ~J&-j b.  ff?  mtr- 
tuaum  fu/atator.  384.-,  C7*  •- 
mmum  jmdtx  conjlitutus.  jSf.a. 
faftorcm  benum  quemedo  /e  pro- 
bet}  6jf.  arumnarum  noftrarum 
fpeBater  esi  nen  feeurus.  foi.a. 
ferpetuus  fmium  deftnfor  csi* 
<?i£.b.  quomode  futs  adfit} 9x7 .1 
futs  laborantibus  ac  periciitanti- 
bus  epportune  adeft.  f-77.  b.  ^kj- 
bufnam  fe  bodtequeper  Sptritum 
fuum  adjungat}  HIl.  a.  /«*  *Wi- 
gwe/  quofnam  prenuncict}  475.  a 
fHriw  tcntatienibus  fe  ac  tejit- 
mentum  Sptrttus  fui  tnterdum 
nobis fubdncat}  500.  b.  iftinde- 
feitumfubduBus  ,  SS"  ibt  tenta- 
tus.  109.  b.  quofint}  nc.a.  </*e- 
wer/e  ?  ni.a,b.  conctone  tn  tem- 
plo  habita9fe  ac  doBrinam/itam 
defendtt.6iii.b.lHdceoi  ficix  pie- 
tatis  ar*uit.6$o  a.precatuiHi  car  . 
fere  feittudtne  captavertt}  io6.b. 
tju.l  prudenter  mintfierium  fuum 
abfeiverit  _?•  dauferit}S6i.3.  pa- 
retibus  tn  amore  eft  praferendus. 
4~<?.3.  quomodo  munde  fit  pants} 
fif.a.  corpore  tnterris  nuspiam 
tH  prxfeni  ante  uitimum  tn  aere 
adventum.  S;^.b.  tn  refurreBto- 
rtem  _7*  ruinam  quemodo  &  a 
fuo  pofitus}  74.  b.  in  fignum 
contradiBienis  quomedof  7J.3* 
cur  in  Buangelie  bedieque  d  non- 
nutlis  urbe  arceatur  ?  £4.  b.  qu.t 
de  ccufa  matrem  reprehenderit  in 
nuptiis  Canans}  iji.a.  quemedo 
dicat  fe  non  nifi  ad  eVes  perdttas 
domus  Ifraeits  miffum  ?  ? j8.b. 
quid  de  fe  ftntiant  hommes,  dif- 
cipnlot  tnterregat.  5:56.  b.  fibi  d 
Phanjxis  metuens  ex  ludxa  i» 
Galtlxam  profieifcitur.  1^7.  b. 
tjuo  confilio  id  feeerit}  i^S.i.aitas 
mtttfimus  ,  Pbarifais  tamtn 
irafcitur.^o^.b.caufa.  jio.a.  ei~i 
infuis  Mintftrts  O"  pauptnbus 
liberalitate  bonorandus.  109?. a. 
ma.  1  mambulans  dtfcipuits  ter- 
rovt  tjl  ,  tjuare}  501.  b.  cur  mcr- 
bis  fanandis  operam  ettam  dede- 
rtt?  cum  proprte  peccatorum  eura 
ipfum  refpictat}  ^i.b.  ftcundum 
rjuam  naturam  peceata  tnterris 
remiferit.  iSS.b.  d  Samaritaha 
hauflum  pctcns  anreBe  fecerit) 
1^9.  b.  cmr  ante  fv.fcttatientm 
ta\ari  Walias  fa-ptprccatus fit, 
cumtpfe  fit  Diui}  744. b.  in  fe 
ctVtum  fuorum  macbinationtm 
ad  extttmum  peryennefirit  ^eS" 


■      quare}  191.2.  quomedoeameV4-\      tif  &    pxtus%mm^  excm- 

fe.tti                              ibid.b.|      plumt  i8l3 

Chrt/ius   cur  pertcuio  fe  tnttrdum     _  J,,,^  caro  und-(  j  ,  ff  a 

|      fubduxent}  fij.  b.  tntemptran-    rfajH  carnalh  (w/M  y-,  (^ 

tispefime  tnfimulatur.   537-a.         p,ebenfie,aHammutti  tmartnan- 

frb  ff>tete  ytoiatt  babbatht  mottt  j       tur>  mn  ^  * ?Q  b 

defitnaturd  ItuUis    i-.b.ouc-     Cf,rij},  caufa  a!i     ;j  amttn„tlKm 

modofa8um/Hum  dtfcndati^.  ,        pt4tmium  ,„  fJaC  q.  tnfutura  Vl. 

a.  tn  herto  preeaturus  eur  ab  <A-  \       frf>  _„  t. 

petiolis  fe  ftjunxerit}  9*5-  b.     Chnfli  cafeflis  ertus.  ifj.b.  cogna- 

ttefiirituaii,  tmnibus  corporaii- 

bus  fi  xfercnda.  J7i-b 

Chnili    cogmfctndi   eptima    ratio 

-w*t?  nif.a.   cogmttednobis  de- 


pafiiehem  dtfctpuiis  tottci  tncul 
ca.:t}  fS^.b.  moitcm  fubittfpen- 
te.  6ff.  O1  nectfjarto  _7*  /pente 
pafiiones  fuM  ebiVit.  f6$.a.  fSf. 
b.  n$Tt  Vt  /ubaHus  ab  hufitbusy 
fid  Dci permiftone.  1001.  a.  tur 
merttm  exhorruertt  ,  tju.xm  cum 
impii  tum  pti  a-nutusferunt.9S^. 
b.  eur  Vtncius  ad  v4nn.xm  C* 
Caipbam  ctrcumduciu:}  loof.b. 


rivanda  etiam  ad  alios.  169.3. 
ccmmiftratio  ergatnrbam  undt} 
494- 3.  comprebenfiofuitVoiun- 
taria.  998.  b.  conceptus  mult» 
mirabiiior }tjuam  Ichannts.  aS.b. 
condttio  pauperrima  nebis  foia- 
tio.  41-4-b 


captiVHsadlie.odim  cur  ducim}    am?tt  confanguinei  tfuomede  ptr- 
1037.  a.  ab  ee  pro  mortent  habt-  ,      yj^,  ipj;  (onatiftnt  .  ut  acffc_ 


tus.  iojS.b.  anbis  fiagrts cxfui} 
loy^.b.  eurnudus  cruci  affixui} 
106 4..b.  primarius  maleficui  ba- 
bitusycut}  io6i,b.quomodofed 
Deo  defcrtum  efft  ctamartt  m 
cruct }  1077. b.  meneni  cur  ma- 
tremfuam  commendet  lohanni} 
10-7?. b.  curinextrcmoVttx  ar- 
ticuUi  ibid.  redtvtvus  qucmodo 
difcipults  tn  unum  ccngregattsfe 
pattfecertt}  1117.  &  ^C<Y\-  nHTn 
tnyifibtlis  facius  fit  Emauntc  ? 
nx6.b.  ejuomodo hodteque  qua- 
rendus}  io$6.b.  cur dplerifque 
refyuatui}  laS.b 

Chrtfius  y  qui  audiri  ,  videri  ,  con~ 
treHan  nen  feteH  ,  nen  esi  verus 
Chrtjius.  nzo.a 

Cbrifit  abfentis  non  minor  virtus 
quampraftntis.  in^.a 

Cbrifiiad  commiferatiencm  factii- 
tas.  7^9- b.  ad  homtncs  fervan- 
des  prepenfio.  1071. b.  ad  lar- 
giendum  prsmptttudo  quanta  ? 
i$j.b.  admirabtiit  (pi^OA^a- 
•mot.  ~f  i  a.  advtntus ptis  ottm 
defiderabitis.  14.  b.  acjualitas 
cum  Patitprelatur.  940. b.  aia- 
cris  ad  morttm  proftBto.  710. b. 
alloquium  cenfoLtttents  pieni/Ji- 
mum.  foi.a 

Chrifit  amore  cbarifftma  quxque 
abneganda  ei  qui  ejus  Vuh  effe 
difctpuius.  675 

Cbriftt  jir.fatudo  unde  cognofcatut} 

Chnfii  apud  lohanntm  baptifmi 
caufa  dciatio.  i^o.a.dfftnfio.  151. a 

Chitjii  aucierit.u  tn  omntm  ear- 
n>m.  961.3.  benigmtas  acbtne- 
facitndi  promptitudo  nos  ad  tum 
invttart  dikctt"-0'6.Z.  bemgntta- 


flum  Hiercfoijmam  fteum  prefi- 
cifcivtilet.  610. b.  quatdtemc- 
ritate  & fapcibta}  6n,b.  ipfo- 
rumincreduitt.ti.6n.i.  contem- 
ptoiesqui}  lja..b.ccnturbati  pre^ 
ccs.-^^j.a.  cirm  Tvlefe  comparatto, 
1  if>.b.  de  originefua  cselefit  cen- 
ciey  Iudats  murmurandt  eccafio. 
px.b 

Chnfii  Deitat  probatur.^.b.Deita- 
tis  tefitmonium.  7-6.a.  de  dtBts 
£r  faciis  ommbtis  religtofe  cxi- 
fiimandum.  S^.a 

Cbrtfii  divina  majtfias  animi  de- 
mifftonevcneranda.  I7f-b.  divi- 
ftiftts  in  opere  redemtienis  & 
pafftcnis  nen  futt  otiofa.  jif.  b. 
dtTinitat  non  uno  modefimuide- 
monfirata.  zSS.a 

Ch/tBi  doBrtna  cum  authoritate 
eonjunBa  admiratinncm  in  audi- 
tt,ribus  excitahat.  100.3.  doBri- 
nazquicrtdit ,  Patrt  creditqui 
n  tfit  ipfum.  jSi.b 

Chrifti  duedfttnnis  disbvtatio  ctmt 
ludxis  tn  tt'ph  quofpcBarit.S^.b 

thriftt  erganes  amor  tmmtnfus  ex 
obfd-.entia  crucis  elucet.  io~9.a. 
erga  Th.mam  ^(XcuJpoJ7na, 
11.4. b 
]  Chrifti  extmpium  in  adreifis  iffpi- 
ctendum.  475- 

Cbfifti  exinaniticnis  extrtm^  ar- 
gum(nta,vincula.  ioo^.a.  per- 
cufftoinfaticm.  loo^.b.  ftlfi te- 
ftes.  loii.b.  --'-> wyzyioc,  erga 
afftiBos.:^S-^-f'l,:i^ttU  t-otatur, 
qut  offtcta  manca  _7"  navis  -«- 
fptrfa  non  rejicit.  $99.  a.  faBa 
quanfitn  ndu  tmitsnda  ,  qua* 
no>.}  t-'87.a.  flagtllatio  injufte  d 
Ptiato7;uftf  d  Deo  infliBa.iotf. 
Fffffff  a.M 


a.  ttfiitfoiatio  tft.  ibid.b.  fuga 
injlegyftum.  77.a,b.  ejui  cau- 
fa.  78.  a.  inde  quie  nobn  injlttu- 
tio  &■  confelatie.  ibid.b.  in  ^it- 
gyptumcurpetius  quaatioi  ?S.b 

Chrijh  gencalogia  divtrfimodt  ali 
Euangeliftts  defcripta.  45.3.  genus 
cur  non  ad\lariam,fed  adlofephit 
referatwi  4-S.b.  geftorum  jier  0- 
Bedtcim  ftrt  annoixur  merit  fi- 
lentium  apud  Euangebft.t>i  S-.b. 
gratttudo  erga  Ka\artthxos  ci- 
yesfms  ,  inter  quos  fuit  tduca- 
tus.iSt.b.  humanx  naturx  veri- 
».i!  ex  taffitudine  &  fitiejus  re- 
ytncitur.  IJ9.  a.  humamtai  & 
{piAewJfamx  erga  Kicodemu. 
I43.b.;'n  cruce  triumfhus.  1097. 
b.tndigna  ty  ignomtnioft  ludifi- 
tatto  a  ceherte  inftttuta.  1045. 
&  feq.  tnferenda  cruce  dejeBio. 
ioj£.a.  immenfa  bemgnitas  erga 
dxmoniacum  declarata  ,  tn  dt- 
ploratifftmis  malts  nos  folas-i  de- 
btt,  434.b.  imferium  ettam  in 
rts  inanimatat  fe  extendit.  419. 

b.  in  judicio  extremo  gloria.S<;6. 
b.  innocentix  tottes  teftatx  ufus 
auoadnos.  1059.  b.  innocentiam 
tjuomodo  ipfi  hoftes  ejus  tejiati 
finti  ioi7.3,b 

Chrijii  in  nohis  veram  &  faluta- 
rem  prxfenttam  untle  dignofca- 
musi  917.K  in  obcundo  munere 
diligentia.  4^4.  a.  in  fanandts 
motbisliber.uit.ts.  511. b.  juHi- 
tta  fer  ^ifeftoloi  quo  argumento 
ttfftrta  i  54$. a.  majtftal  Pilato 
tembitis.  io^-.b.  manfuttudo 
&•  lenitas.  651. b.  miracutava. 
riarum  dc  iffi  ofimonum  occa- 
fio.  4S{.a 

Chiifti  morientis  fia  cura  fro  ma- 
trc  qutd  nos  erudiat  i  1075.  a. 
mortem  defrecantis  voiuntai  an 
Voluntati  l'airis  contrariafutriti 
sS7.a,b 

Chrijli  nafcentis  condttio  cum  cxte- 
ris  infantibus  communis  qux  : 
<4.z.frofriaquxi  ibid.b.  ».1- 
fcentts  fummahumttitat.  <a-\>. 
nativitas.  ci.b.nativitatis  fro- 
mulgatio  tjuorum  oferaft-.a.  na- 
tiyitas  ex  Maria  ,&  ei&*  uni- 
Ter/o  generi  humano  honorifica. 
Z4.  b.  notitia  fattttaris  ex  tjus 
ycrbo  folummodo  quxrenda.not . 
b.  obedieutia  fumme  vetuntaria 
ad  acerbiffimam  mortem.  991. a. 
tfficium  frofheticum  in  quo  con- 
fift.it)  16 ~.b.  omnifatnlia.iGi.a. 
omnifcitntia  tjuam  confilationem 
nobis  afftrat.  ui9.b.  emmfcien- 
tia  &  omnipztentia  efftHu  de- 
clarata.  7s£.b.  ortus acfamitia 
ludxisftandale  tft ,  4^6 


I      N      D      S       X. 

ChriHi  tjuafi  frimogtniti  eblatio 
quid  nobis  conducati  68.a 

Chnfti,  quatenus  homo,frincipatus 
&  oMtorilM  quantai  1141.  a 

Chrifti  fifuttura  honorata  unde  i 
10S5.  a,b.  mortis  verx  teftimo- 
nium.  1087. b 

Chrijii  SeBatoret  fame  inlerdum, 
aliifijue  dijficultatil/us  frcmi  , 
non  tamen  effrimi  ,  non  eit  no- 
vum.  ;oi.a 

Chrifti  fumma  cufiditas  &  frem- 
ftitudo  exflendi  yoluntatem  Pa- 
tris.  170.  a.  vera  humanttat  ex 
creatione  corforis  0-  roboratione 
JpirttusJfeHanda  froponitur.  83. 
b.  ^t/Xtuiffumot.  i7ff.a.ff5.b. 
617.  i.fottntia  mfimta  unde  eln- 
ceati  1S5.  a.  potentttt  &maje- 
ftas  in  fermone  ac  vullu  etiam 
hoftibus  fuis  admirabttis  ac  reye- 
renda.  6;S.b.  potentia  in  tjicien- 
do  dxmene  exferta.  100. b.  d  fo- 
fitlo  agnita  &  cetebrata.  loi.b. 
poteftas  in  Diabolum.',<\.1.  prx- 
fentia  corforalis  ante  confumma- 
tionem  feculi  nen  [peHanda,  691. 
a.  frxfentia  aliter  imfiis  lutLcis 
ac  fiis  difiifulis  ntgata.  901. b. 
fr.tji.iiiin  fufra  lohannem  unde 
evincalur.  i?5.b.  fupra emnes fi- 
delesundei  ijf.b.  properfecute- 
rtbus  fuis  frecationebis  freex- 
emflo  effe  Aebet  quod  imitemur. 
1  ■4..1.  frefuis  cura&  folici- 
tudo  in  adverfis.  Sji.a.  prudentia 
in  temperande  firmonemfro  mo- 
dule  auditerum.  S55-b 

Chnlli  fueri  duedecennis  cumDo- 
Horibui  yeiitatie  cunBis  admi- 
rabitis.  86.  b 

Chriftireditus  ai  judicium  gttrio- 
fus.  733-b 

Chrifti  res  geftx  cur  d  quatmr  Eu- 
angetijhs  perfcriftx  ?  1.  a.  cur 
ntneofemper  ordinequo  geHtei 
ibid.b 

Chritii  refurre&io  mnnifi  ad  tlt&os 
ffic&at.  ioSl.b.  rcfurrcHie  ^in- 
gelis  &  hominibus  fujficientif- 
fimeteflificata.  1091.  a 

Chrifto  dormiente  difeipuli  fericli- 
tantur.  41S.  b 

Chrijie  in  crucefendentifauci  offi- 
cia  ac  debitum  honerem  pra\- 
ftant.  I074.a 

Chrtfto,  nonhominibus  tantum,  nos 
neHraque  affrebare  debemus  . 
ioi.b 

Chrifte  ,  qued  clam  farentibus  fe 
fubduxerit ,  non  tdeo  culfaim- 
fm-ienda.  S^.a 

Chrifto  quomodo  tradttum  aliquid  a 
Patre  ,  cum  Patrt  confubflantia- 
lisfiti  ;4j.a,b.  quemode  regnum 
d.uifetueril  ,i  Patrei  if.b 


Chriftum  eur  d  fe  quamplurimi  re- 
pttlanti  440.  a 

Chrislum  cur  non  in  Schota  educari 
tportueriti  iSS.b 

Chriilum  &■  resfacrai  parvi  luctUi 
caufa  vilifacerc,  grande  pecca- 
tum.  869.  b 

Chrisium  in  Euangelio  oblatnm  re- 
Jfutre,  quantum  feccatum  i  778. 
b.779-a,b 

ChriHum  invocantes  meminiffe  nos 
ofortet  eum  non  tantum  Dei,fed 
C7"  Pitium  Davidis  effe,  O"  cnri 
451.  a 

Chrtslum  \lefftam  effe  quantine- 

ftrainttrftt  ut  certi Jimusiy.j.b. 

quomodo  eum  fe  ejfe  comfroba- 

riti  ibid. 

Chriilum  non  yidere  ,  fidei  ecuto  » 

fummi  mtxroris  caufa.  9J0.a 
ChriHum  tccultls  faBls  falltitni- 

mefottil.  446. b 

ChrtHumfe  fjionte  ad  capiendum 

ebtutijfe  varie  arguitur .  59J.a 
Chrijiiain  femper  debent  effe  difci- 

fuli  ,  h.  e.  dtfcendi  cufidi  acftu- 

diefi.  4'S.a 

Chnftianerum  officium.u;6.b.fin- 

guiare    friviteginm    quednam  i 

noS.b 
Cibatienis  miraculefit  hiftoria.494. 

b.  effeHui.  497- a 

Cibationit    quater   mille    yirerum 

miraculum.  ?44-b 

Cibus  animi  frx  terreftri  cibo  cem- 

far.1ndm.fa4.  d  quoi  joj.a.  quo- 

modo  percipiatuii  ibid.b 

Cibnt ,  utut  tUotis  manibui  traHa- 

tut,  heminemnenfoUuit.  Jji.b. 

quarti  S34-a 

Cibicumprecibut  &  gratiarum  a- 

Hionefumendi.  49^.a 

Ciberum  deteBus  i  Ptntificiis  obfer- 

vatus,PbarifaicmeH.  531. b 
Ciborum  fumftieni  preces  frttter- 

mittendx.  mS.a 

CircumceUunum  au(}tpe>nt  neta- 

ta.  453.a 

Circumcifio  lebannU.  36  .a 

CircumcifionU  Chrifti  caufa  &■  fin- 

Bu4.  6o.a,b 

Circumcifioni    cur   oBovum   ditm 

definierit  Deuti  $6.b 

CtrcumjjieBe   ccnverfandum  Chri- 

ftianii  inter  heftts.  6<.b 

Civitatum  imfocnitentium  increfa- 

tio.  359.a.  fan* gravitm. 340.3 
Clamandum  TAiniftrii  quadei  778.a 
Clamor  Chrijh  concienantis .  ibid.a 
Clameri)  Chrifti  in  cruce  ptndentii 

caufa.  1077.8 

Claudi  fanatio  ad  ftfcinam  Bethef- 

da.  373-a 

Cleri  Pentifitii  crimina  mate  fal- 

liantur.  701.3 

Citricerum  feccata  tegtnda  efft ,  ««  - 
defal- 


I       N       D       E       *. 

de fjlfo frobare  nitantur  Pontifi-    Cogmtionii fitlutarii  objeBum  ,  l'.i- 
c„;  5S'-bj      ter  O-  tilim.  sSi.b.jSi.a 

Cxcut  C7>ri/?o  adduBui  fimaiur.  CoUalio  m  xrarium  Ecclijixfinguli* 
553.  3,b.  cur  adhtbito  jjiuto  C|  incumbit,  ncminc  exceplo. 8n.b 
conlaBu  manmmi  554.3.  cwr  CoUoquia  itinerantium  qu.tiu  de- 
gradatimi  ibid.b        beanteffei  nii.b 

frfrw  .1  natintale  quomodo  a  chri-  Columba  an  fueiit  Sjmbotum  frx- 
flo  fanaluti  648.  adduBut  ad  Jtntix  Sf.ntut  JubJijittiaiu  i 
Phahfxoi  ex.tminjtur.649, 6  jo.         1 1 ; .  b 

confitelur  Chnflum  Prtphetjm.    Columbma  fimflicitxt  adjungenda 
650.  06  irf  iSjiM£C£4   ni»w»r.  I      prutlentix Jcrfentinx.         4«S.b 


€^i.fide  a  Cbriilo  donatur.     651 

Cxcifanatio.  715 

Crfo  B.trtimxi  fanatio.        734.a,b 

C«i  <^«o  fide  Chriflum  inclamantei 

yifum  recufcrant.4so.b.cur  ceta- 

re  jufii  hanc  rem  tamen  evulga- 

rinti  45l-b 

Cxci  natura  ,  quomcdo  magii  excx- 

centuri  400. 3,b 

Cxcilatu  triflit  miferia.         7i«.b 
Cotlibatut     Cleri  male    fundatur. 

710. b 
Cotltbjtut  non  prxftat  conjugio.i^.i 

Pontificiua  exemplum  Pctri  non 

habel.  lo^.b 

Catmiteria  extra  urbem  habere  ,fo- 

futo  Dei  confuetum.  315.3 

Cxmiteria  atm  locis  fjnBicranen 

ejfe,undecoUigi  fofiil.        431.  b 
Caleflia  fimilitudinibut  Jftii  decla- 

randa.  403  .b 

Canx  magnx  farabola.  £71 

Ctxna  S.  ad  menfam  difcubitu  ,  non 

genufiexione  fumenda    inflituta 

eli.  877.3.  ejui  ufui  non  wter- 

miltendm.  631. b 

Canx  Sacramentum  cur  non  temcre 

negltgendumi  85.  b.  ejui  adfiitu- 

tarem  ufum  confideratio.  85 1 .  a ,  b . 

ejufdemfastidiumrefrehcnditur. 

no.b. 
Canx  Sacramentum  non  declaratur 

Iohan.  fexto.  sij.a 

Canx  Sacrx  fe  fubducentei  non  mi 

nui,  imo  magtl  ferire  ,  quam  m 

dignecommunicjntei.  5i4.b 

Canx  Domini  ,  qujm  religiofe  noi 

frxp.tr  are  debeamut  i  7  5  o.  a 

Canx    Dominicx    farticifantium 

quodnam  officiumi  -975-3 

Ccrnam  S.  percepturi  qm  animo  & 

affcBuacccderedebeanti     877.  b 

Cocnam  cur  infantibui  ac  morituriil  Concionei  e.tfdtm  iifdem  fere  rerbis 

quidam  relerum  dedennt  ,   c        direrfo  temfore  d  Chriflo  fuijfe 

qux  hujut  trroriicaufai      515).  b'       hjbitai.  311. b 

Catut  Ecclefufiicircl  cumfericulo   Cencionei  reibi  quo  animo  acceda- 


Commenta    humana     damnantur. 

I54.a.  iss.a 
Commiferalio  fiaterna  commenda- 

tur.  iy6.i 

Commiferalio  erga  fauferei  0-  af- 

fliBos  commendatur .7 >s.a.  debet 

ejfeejficax.  S4i-b 

Comfrehenfio   Chrifli  cum  fumma 

ignominu  conjmBa  fult.  993. b 

roluntaria  item.  995-3 

Comfrihenfionis  Chrifli  caufitefji- 

ctentes.  993  .a 

Conatui  liominum  adrerfut   Deum 

irriti.  io9S.a 

Conatui   quibus  ebftaeula     injicit 

Deui,  ad  examen  rerocandi,  nec 

temcre  tis  frocedendum.  995. b 
Concepttonis  Chrifli  modus.  ltf.a 
Concilium  Sacerdotum  ac  Pharifxo- 

rum  adrerfus  Christum  multis 

modts   corruptum.  74S.b.    ejus 

afiejjorum  levitas.  750.3.  ini- 

quifitmatn  chrtilum  fententia. 

1015.  b.  ritiofitai.  1011. b.  de- 

fperataimfietas.  ioiS.a 

Concilii  unirerfalis  error  turfifii- 

mus  notjtur.  1015.  b 

Concilia  Pontificia,  iUius  Sacerdo- 

lum  adrerfus  Chriftum  ,  xmuta. 

1013.3 
Concitia  mirerfalia  errare  foffunt . 

750. a 
Conciiioium  decreta  non  fimfliciter 

acceptanda.  995  .b 

Conctttorum  ,  quamris  cecumentco- 

rum  ,  antboritas  abfotula  &  ir- 

refiagabitis  negatur.  1011. b 
Cencto  Chriili  in  ultimo  die  fefti. 

Stf.b.cjus  effcHui.  637. b 

Concio precibui  ctaudenda.       960. a 
Concionei  quanta  attentione  audicn- 

dai  SSib 


fiequtnt.tndi.  iii4-b 

Cognati  Chnjli  reri  qui  i  370. b 
Cognatiomm  ffi>  itujtem  flurii  facil 

Chriftut  quam  corporalem.  371. a 
Cognitio    mytieriorum  fidet    nuda, 

non  eti  fufftciens  amoris  Deiin 

dtcium.  no9.b 

Cognitio  rtritatu  omifiitne  medto- 

rum  nunquam  imerrumfcnda. ,.  b 


mus  ,    exflorandum   penej  not. 

504. b. quo  ardote  adtrc  &Mtlirt 

debcamuii  170. b 

Conciones    extra  dtftinjtum  locum 

an    C7*    quando   habere   liccat  i 

194-b. 
Conctones  audttndx  animis  fritts  d 

fraris    affeBibus    repmgatis  . 

711. b. 


Conciones  (?■  prccci  publitx  quori; 

loco,  fi  res  Haferat  ,  recie  haberi 

fofjunt.  17.  b 

Coinimicjfuncbret  cur  nonh.tbtnd.il 

eenfeat  authori  42.5.3 

Concioncs  produhltores  fjfttdientium 

reprebenfio.  19. b 

Concionum  audiendarttm  cjufa  qttx 

nobis  effc  debeat  i  95.  b.  audien- 

d.trum  nuflum  temfus  oppoitu- 

numntgligendum  ,  cur  \  1S5.  3. 

auditarum  cur  tam  exiguus  fiu- 

Bus  afud  plerofque  i  18«. a 

Concionum  Jacrarum  faftidium  re- 

frchenditur.i^4.b.   tUud  iindt} 

S.b 
Concordia  inter  offcnfos  fiatresjine 

mor.t  refarctenda  c»r?  zi>b 

Confortinm  cum  tmprobss    damna- 

tnr.  1008.  a 

Concnpifcentia     quatcnus    Paptjits 

peccatum}  n6a 

Concupifcenttisnoflrisne  Deus  ms 

tradat  petendum.  i4^.a,b.  147. b 
Condemnationts  hominum  prfapua 

caufaqux\  ^S.b 

Condonandum  Jratri  ^uoties  tUet<cc- 

caycrit.  60S.2 

Condonatio  frateyna  qttam  neceffa* 

ri.i?  246.3. 148.6 

Condonationis  fiaterna:  pra.ceptum. 

77$.caufa  impuljtva.  311. b 

Condonationis  erga  fiatres  doBrimt 

oectfto  Zf-fumma.  607.3 

Condonationit  refiriciio  ad  feptena- 

rium  numerumj  vittofa.     607. b 
Confcfito  difcipuiorum  dc  Clrrtilo. 

f57.b.  ejus  approbatio  per  Chri- 

Jium.  5fS,a,b.  tam  dirulgare  cur 

yetueriti  ?6o.  b 

Confefito  peccatorum   petitioni  w- 

mifitonis  includttur.  144.  b.  ea 

quam  necejfario  Jtmul  petatur  § 

I4?.a 
Confejstonis peccatorum ufus.  uu.a 
Confejiionis  aurieularis  JrucltM.2.^6. 

b.  eam  unde  inepte  Pontifcii  ad- 

firuant*  177-b 

Conjtrmatio  Epijcoporum  male  fun~ 

data  eil.  701. b 

Confteri  Chrijium  coram  homini- 

busyfjuantii  476.  b 

Conjeciuralis    docendi  dtfctndtque 

ratio  coarguitur.  H4-b 

Conjugii  in  futura  vita  nuttus  ufus, 

800. b 
Conjunciioinfelix  dijcipulorum  lo- 

hannts  cum  Pharifxis  advcrfus 

Chrtjium.  i^tf.a^b 

Conjuratio  difiidcntium  altasinttr 

fc  adverfus  Chrtfium.  796. a 

Confanguinei  Chrtjit  in  ipfum  im- 

pertoft  £r  increduli.   6io,b.5c 

feqq. 

Conftdendi  ritw  prectttoni  mn  con- 

ycnit.  ?S,\b 

fffffff  l  Con- 


N 


E 


Ctnfilium  Dei  quomodod  Pharifxts 
irritum  faclum  e  fje  di  cat  « I    J3J.  O 

Conjtiiacctr.:  y-.s  &  jujttttamca- 
pta  in  ipjhs  authores  redundasit . 

Confitta  impiorum  adverfui  Domi- 
nnm  qmmodo  irriUtfi«M\    JH  b 

Conftlia  mdtaji  nonfitc<fd*Ht,a  D<  o 

impedit  i  pntmtdum.  864.8 

Confotatto  Ijraeti*  qux?  69. b 

Confilatio  pro  peccatoribtts  efficacif 

fima  »  ex  jine  advcntus  ChriHi. 

194  a 
Confatationef  inferfecutionibus  *//- 
pofloln  d  Cbrijio  fuggejix.   47$. 

a,b.474.a,b.&feq. 
ConJ}>tratio  dtverft  inter  fefentien 

tium  contra  Cbiijltatt>&  vcrtta 

ttm  nonnova.  1  io.b 

Confuetndmi  non  plus  trtbuendum 

quam  Chrtfio.  l<>9  a 

Confiantix  in  fide  C9*  tentationtbui 

pra.miHmjvey.um  ctxloi  um. yo^.b 
Conjiantix  in  Vtittate   frxmtum. 

471.D 
Conjiantix  Ltudem  mutti  etiam  in 

errore  quarunt.  48S.b 

Conttmtu*  fiatrum  affitctorum  CT 

abjectorum  vetatur.  598.a 

Contentio  ^poftolorum  de  prtmatu 

femper  tnttmptJitVa  &*  tmportu 

nafuit.  905.  a 

Conte  tto  cefitone  prxvtnienda.9^0  .b 
Contenttones  mtcr  dijciputos  Ch,  tfit 

crebrx.  714^ 

Contenttor.es  tnter  P  ontificios  piurei 

quam  tnter  Euangettcof.       ?M*a 
Contritof  corde  folos  fanat  Cb,tjiui. 

187. b 
Contumacium  parna  ttmporahs  & 

xterna  efi.  8io.b 

Conventus     Eccteftasiici    negteRus 

qu.im  damnofus}  112,5.3 1 

Conventus  piorum  pubtici  (Jiecialt 

Dei  .A  ngelorumque  prxfentta  co  j 

honejiantur.  n.b 

Ccnvcntuum  facroru  utilitas.  6?8.b 
Converfio   vert  in  quo  confisiat  ?| 

16.  b 
Ccnverfio  nofira  de  die  \n  ditm  non  | 

dtfftrenda.  7"^9-b 

Coaverfio  aliorum  ,  extmplo  &  jii-  ; 

muto  nobis  effe  dcbct  ,  ut  &•  ipfi 

reftpifcamus.  7$f.b  1 

Conver/ionis  ordo  qnii<  ~1&>* 

Conviti.t  quati.tcunque  interhomi- 

cidit  (pecies  d  Chnjio  refetHntur.  } 

111.  a 
Convtf.ain  Chrifium  cruci affixum  \ 

qu.w:  atrocia  C5"  *'  quibus  et  in- 

gfta*  lo^e.b! 

Ctnviv.ts  qmfiam  ad  epuias  iitvi-', 
tare  parfit  £  6~\ 

ConVivta  cnm.  decoro  ccUbranda.  > 
i,*o.b 

Ci;yiVi.tth:.is  licita  variia  mod\$ 


contaminari  poffunt  C>  foltnt. 

48-7.2  ' 

linvivtorum  fcopus  quir.am  effe  de- 

beat?  191. a,b 

Ccnvtvtis  interejfe  ad  marcrtm  mt- 

ttgandum  luct,  751<a 

Ccfhtni  acffovtx  inxqualitxs.^  x^.b 
Coidu  abioii!a>:tiaf>iotrtrdit  feimo- 

nesfui  indices.  5  6 1 .  a 

Coidn  humant  profunditat.   5~9.  b 
Cordi-s  tmpiorum  durities  quanta? 

1004. a 
Corda  nojira  quomodo  explcranda? 

400.  a 
Coinu  falutis  quid?  4o.b 

Corpus  Chrifit  cur  aromatU  condtrt 

V'.;tteiit  Dew  ?  io88.a.  curfepui- 

cro  noyo  tecondii  ibid. 

Corports    ChriHi   hcahtas    contra 

P ont iftciosajferitur.no  4.  z.prai- 

Jentta  111  Ccsna  Scripturx  con- 

tratta.  €91.^ 

Corports  &  fanguints  Chnfii  rcos 

quomodo  imptos  pronunctet  ^A- 

pojiolus?  Jif.a 

Corpcris  &  refurreRionis  ChrtHt 

vet  itas  unde  tluceat  ?  1094..  b 
Corports  Chrijit  veritatem  ad/cen- 

fus  ejus  comprobat.  n^i.a 

Corporc  affiidis  membrorum  nofiio- 

tumufuram  impendere  debcmus. 

>--u.a 
Corporali  prxfenttx  Chrtfii  adhx- 

rere  ,    naturx  adhuc  depraVatx 

indiciumes}.  iiofJ.a 

Corporalem   Chrisli  prxfentiam  in 

Ccvna  requtrentes  redarguuntur. 

iSi.b 
Cartecitogradatim  infittueda.99i.b 
Correptionem  a-quo  antmo  acciperey 

pietatis  esl.  lllf.b 

Correptione  fiaterna  qutnam  indi- 

gnii  i<3.a,b 

CorrupteUtum  repurgationt  doHri- 

na  conjungenda,  cxcmplo  Chrtjii. 

i57.a 
Crantorum  adfyeftus  Chnfio  horro- 

rieffe  cur potueritl  iotfi.a 

Crafiint  dtei  cura  quomodo    nobis 

intcrdicaturl  is-.b 

Creaturarum  fub  adventum  Chrifii 

defeBtu.  8;7.b 

Credere  non  ei~l  nofiri  arbitrii  ,  fed 

Dcigratix.  fo^.b.fii  b.fli.b 
Credt-dum  in  Dcii  pe r C hr rfiii.  9 o^.b 
Crtdtntes  in  Chrtjium  ftmper pauci 

funt.  iff.a 

Crudeiitas  in  judicns  exfequendts 

decltnanda.  1057. b 

Crux  nobts  y    exemplo  Chri&i  & 

C  hrifii  caufit)  obfequioje  fercnda. 

ior'.b 

Crux  quomodo  tol/eada   chiifii  fe- 

ciatoribu*}  ^66.A 

'.  Ctux nobia  via  ad gloriam.     lii^.b 

Crux  Cbfijti  0-  Eu,vigelti  cAufa.  non 


delet  peregrina  yideri.  7J.b 

Cruas  Lhttjti  m  Stmtntm  tranfia- 

txcaufa.    1057.  a.   idqucd  ftrgo 

ejua  cutl  ibid. 

Crucw  Chrtfit  effeBus.  769. a.  uttli- 

tai.  ino.a 

Crucis  acerbttas  cogitationt  Jccutu- 

rx  glortx  mtttganda.  960. b 

Cruct-»  VoUntartx  arreptores  dam- 

nantur.  479.  a,b 

Cruci  Infcriptio  quo  ct-nfilto  d  Ptla- 

toajftxa*  lotfj.a 

Crucem  fen  e  Cbrtfium  jfumma  de- 

jeclionis    atqve  igntminix  erat- 

io^.a 
Cruccm    cuique    Deus  imponit  pro 

menfura  gratix  qua  eum  munttt. 

X-  b 
Cructfigi  cur  oportuerit  Chrisium  ? 

lo^i.a 
Crucigerult  Pohficii  ridiculi. lotf.b 
Cultores  Det  idonet  quti  lii.a 

Cultores  Dei  vert  quinarn\       166. b 
Cultores  ac   dt/ctpulcs   fuos    qu.xm 

chare  compleciatur  Cbrifius :  ■- :  .a 
Cultorum  fuorum  quam  accuratam 

rattonem habeat  Deuil         545 -b 
Cultus  Det  /egittmus  qun  ?    1S6.  a. 

quiaam  Deo gratu*t<i9  z.i66.b. 

&  ftrq.  externus  tn  verbo  C^  Sa- 

cramentts  yfide  &  bonis  operibus 

defiitnt  nondebet.  9&.b.  in2*[.T. 

certo  loconon  esi  atligatus.  165. b 
Cultus  Det  cur  C?"  quando  charitatis 

offtctisposipQnmdus.  iix.b  cum 

nulltus  rei  JerVitute  partiendus. 

151.  a,b 
Cuttus  legtttmi  notaqua)     166.  a,b 
Cultus  externt  Jxpe  ob/erVanrifiimi 

hjpocrttx  acfceterati.         108;. a 
Cuitum  Det  negottts  ad  vitam  cor- 

poris  jpecianttbus  poUhabentium 

reprehtnfio.  54-^.a 

Cuttum  prtvatum  pubtico  prxferen- 

tutm  Vel  xquiparantium  repre- 

henfio.  Sj.a 

|  Cuttu  dtvino  ad  faUacias  non  abu- 

I      tendum.  Sif.a 

Cultortbus  fuis  de  viHu  &>  alimen- 

I      tts prosficit  Deus.  496. b 

Cupidttatts  carnaiis  effeUus  perni- 

ciofus.  511. b 

.Cura  tmmodica  viclus  &  amtcius 

damnatur.    154.  b.   ei  quid  oppo~ 

nendum  ?  a,b.  ejufdem  caufafcu 

fons.  fcff.b 

Cura  noflra  pottfiima  qux  debeat  cf- 

/f?  i^.a.b 

Curx  muntti  ,  Jpinx  funt  vtrbum 

fuffocantes.  4°f«b 

Curis  mundanit  qui  fe  ultra  modum 

torquent  jfde  aut  nuUa  aut  pere- 

xtgua  tmbuti  funt.  M5-b 

Cuflodum  feyuichri  Chnfii  de  ejus 

refurreciione  tefitmomum  fide  dt- 

gnifittMHm.  1109.  a 

X>.Dx- 


T\^4ermn  nunquam  ctnfulendus, 

*-*     cu.\  jjtf.a 

Da:momj  quereta  &•  eonfeftto  de 
Ch/tfto.ioi.l.cur  a  ihrtfto  cJn- 
bsi.ti  lbid.b.  ejeciio  qmmodo  a 
popu.o  accepta}  loi.b 

Dxmonts  tn  pucro  horrenda  favt- 
tta.  t~9-b 

Dumones  Chriftum  Dei  Ftituma- 
gnofcunt.  511. b.  quamaftute  ho- 
mines  corumque  aciiones  CT"  affe- 
Hus  obferVent  ,  ut  aptam  tenta- 
tioms  materiam  cutqxe  fugge- 
ra/ic}  4^"*.b.  cur  non  confuiendt\ 
106.  b.  cur  porcos  tnvadendi  po- 
teftatempetieiviti  437.  b.  eorum 
pcttticnt  cur  annuerit  Chrtftut, 
quo  Gadarenos  tamin  ah  amore 
Euangeiti  aVerttt}  4j8.a 

D.cmones  five regtonibtts  &  ptoVm- 
ciif-9  five  famtiiis  infidiantur, 
ncnnifiDet  tmpertofedet  fuas  de- 
iigunt.^.b.nec  iddete  aut  corri- 
pere  pojfunt  ,  mjt  quorum  tUn 
Deuspoteftatemfeccrit\      437. 3 

Dxmonum  poteftas  circumfcripta  d 
Deo.  4f~b 

Dxmoniu  ex  puero  lunatiio  cur  ex- 
petlere  .4poftoii  neqMVerinttfis.z 

Damonia  ejiciens  qutdamper  Chri- 
jli  nomtn,  ab  Jtpoftclis  male  pro- 
htbebatur. ^$4\..b.  quibus  argume- 
tis  id  Chrijius  demonftrc:}    f9J.3 

Dxmoni.icut  Chrijh  Vtrtute  in  Sy- 
nagoga  fe  fifitt  (_7-liberatur.ioo.b 

Darmontact,a  legione  dxrnonum  ob- 
Jejii,  miferia  C  libera/io.      4?! 

Dxmontaci  CStci  cy  muti  curatio. 

3?4-a 

Dxmoniaci  pueri  a  Chrifioiiberati 
htftoria.s^i .a,b.  ante  itberatione 
eiuantamtferia}  579. b-  morbtis 
quomodo  fimui  iunattcus  ?   fSo.a 

Damnationis  *tern.t  certi  gradus 
confittuuntur.  3  4  :>.  b .  gradus  alii 
atqucahia  Chnfto  qmmodo  de- 
ftgnentur}  111.  b 

Diti  Chrtfio  .i  Patrefoium  in  ipfum 
credunt.  jo$.b.ui.b 

DaVtd  quomodo  vir  ex  fententia 
Dei  dtcatur  ,  cum  tot  peccatis 
fiwrit  obnoxiut}  jij.b 

Dcbitorum  noftrorum  quibus  Dco 
cbaiatifumus  immenfitas,rcfpe 
ftu  corum  quibus  p,  oximus  nobis. 
SoS.a 

Deccm  vitginum  parabola  qno  fbe- 
3«?     '  84'j.b 

Decrctum  Dei  tmmobiie  ,  quicquid 
contra  machi>untur  Satan  C  e- 
jus fateUttes  S<i.b.  tndcftngu 
iarn  nobis  confolatto.  865.  a 

Decret.t  Dei  perfttitntct  impii,  non 
to  excufmtur,  cut  }  Stfj.a 

DeftBUmttUornm  Chrijh  dtfctpu- 


ierum,  cir ejus  caufa.  fii.b 

Defecitoitu  tentatto  d  Diaboio  mui 
tis  nimisjaetic  perfuadetHr.lu.b 
Defectorum  tria  genera.  Sij.a 

Defcenfus  ccijp&7rv  toVj  divma 
Chnftt  natuix  tnbutus.       14-*. a 
Defcenfus  ananx  Chrisii  ad  inferci 
tcjiilttur.  i07J.a 

Dcfertum  quid  fignificet}  109. b 
Deferta  qu.t  appeUentm}  7?o.b 
Dcus  cur  fe  d  mbis  taudart  poiiuia. 
j^.b.jn  maximafeVerttatemife- 
rtcors  ,S$i,b.longxntmus  &  fum- 
me  patiens.iSy.b.tandem  tamen 
fhierum  Vindcx.-$o.z.  qmmodo 
omntbus  promtfcuc  benefaciat  ? 
2;  -.b.  Mnumquemque pro  ratione 
Vtrium  fuarum  traclat.  f4-.b 
Dei  ad  audiendas  fmrum  prcces 
prcmta  voiuntas.C^y.z,b.  admi- 
rabiiis  potentia  &~  fctentia  in  re- 
rum  omnium  infiauraticne  con- 
Jpicua.SyS.b.  amorcy-  acquiefc?- 
tia  in  Chrijh  filto  unigentto  quo- 
modo  tn nos deflu.it. $i$.b.bo>iitas 
circaremijitonem  pccditorum  no- 
firorum  quanta?  60$.  a.  ergafide- 
les  cura.  1085. b.  effentia  imagine 
uUa  reprafhttari  nequit.  104.  b. 
mtfcricordta  aepoteatt*  in  maiis 
conferVamur.  4>a..2.nohifcHm  p.t 
cifcentts  benigmtas. 905. b.  noti* 
tiam  nonntft  per  Chrifium  habere 
poffumus.  117.  a.  P.ttrts  de  Fiiio 
aHguftifitmum  teftimonium.  105. 
b./M  procuranda  hominum  faiute 
ttberaiitas  iUuftratur.  $$6.  b.  in 
promijiu  fidei ,  fapientia  Z2*  mu 
nificentta.  ;"\a,b  41. a.  infuis  a 
malis  liberandis  admtranda  fa- 
pientia  ac  potentia  in  exempio 
Chriftt  ctnSJicua.  io^.a.  $1- 
A«*7pa/7n*  in  ufurpando  homi- 
numdeje  teftimonto.  io£.a.  po- 
tenttaquomodo  a  plerifque  indu- 
btum  trahatur.  ^S.b.  proprteta- 
te tfunt  ipfe  Dens.  1 0 1 ;. b .  provi 
dcntta  contra  hoftium  csnatut  a- 
mmof  nobis  addere  dcbct.  6$4.a. 
fpeciaits  quadam  prafentia  in 
publicn  piorum  conventibus.n.b 
Dco  an  impofttbiie  fit  efficerc  ut  ca- 
melut  per  fovamen  acus  tranfcat} 
709. b  mandanti fine  tergivcrft- 
tione  obediendum.  7$.a..n;hilpr£- 
fcribere  ,fednosei  totos  tradere 
debemus.  6o~.  b 

Dco  G,'i'A Dci etl reddendtcm  ,  quo- 1 
m^do  ?  797-fl 

Deum  mmo  diligit  qui  in  Chrtfium  ! 
noncredit.  $9$,b.  quinav. 
fint?  zn.a 

Deumfibi  ante  cculos ftatuere  ,  ma-  ; 
gnm  ad  bcne  agendum  momtn- 
tum.  iozi.a 


Deo  julente quidvis aucfere  £*  fje- 

rare  dtbemm.  i^K.b 

Deo  fe  nobis  opponente  <3~  conatus 

r.^l,o$rc!.xi-dante  ,  iiadexamen 

revocandi.  99$.b 

Deitatemfuam  Chriftus  fuo  adfcen- 

fuadsiruit.  510. b 

Dereliclts  ab  cmmbto  Deus  tamtn 

adesl.  9f6.a 

Dextera  Dei  quid?  1141.3 

Diabolus  quomodo  Princept  mnndi} 
915. a.  qmmodo  audttoritusver- 
bi  injidietur}  104.  b.  qmmodo 
uno  mcmento  univerjum  mwt- 
di  fplendorcm  Chrijio  cxhibuerit  ? 
iij.  3.  cum  loco  cidere  co^ttur, 
plerumeTj  turbas  dat  ,  &■  tumul- 
tuatui.  loz.a.mcndattts&fal» 
fispromiftps  d  Dco  abducere  co- 
natar.  115.3 

Diaboli  artes  confueta'  ,  cptibus  tek- 
taVit  Chrtjiumypiofc];  adhuc  teit- 
tat.  1  u.a,b.  fortitudo  ac  potentia 
quanta.^S.b.  mohtiones  tn  per- 
dendts  homintbus.^-f .  b.  prafer- 
tim  iis  qui  per  a^mtionem  ve- 
ritatis  eierepti.  ;£S.b.  ex  quo- 
modo  praveniendx  Z?  cavcnda;. 
ibid.a,b. 

Diaboli  opera  genuina  qux  ?  64?. 
pottft.u  in  homines  peccato  acce- 
ptaferenda.  451,  b 

Diaboio  O*  ejus  fateUttio  operam 
fuam  coUocantes  ,  defyerationps 
mercedem  reportant.  ioi6.b 

Diabotum  quomodo  multi  adorent 
qni  tdnonputant\  Ui.b 

Diabolicx  tc  nt.it  itnis  indicium. 
Iii. b 

DialeHicai  Verus  ufusin  Theoicgia 
?*"?  i>J.b 


Dicima  hofiium  Chrifti  atrocia. 
io<6.b 

Dics  Domini  piis  fimul  &  impiii 
fubitus  erit  ,  dtsjtan  tamen  effe- 
Hu.  %±6.b 

Dia  C^  horas  Deum  notare  £"  in 
ephemeridc  fn.i  faibete  ,  qurbns 
yeibo  ejus  ac  precibus  vacamus  y 
Vei  non.  ^4^.b 

Dief  qmmido  decwtentur}      Sjl.b 

Dici  uitimi  exspectatio  aliterpiot, 
aiiter  impiot  afficit.  587. a 

Dicm  extrtmum  cur  ceiaverit  nos 
Deus}  840.3.  841.3 

Dtjficuitatem  in  fide  &1  religione 
cur  nobts  mjiciat  Deui}         €6.0. 

Dtffidetia difdpuioru  cutp.ita.a.i?. 

Dignitas  C  ampiitudo  trrbiu  &  ho~ 
mmu  undepractpue  ortatm}  rt-r.s 

Ditatto  auxiiii  non  argv.it  in  Dto 
odium  ncfiri.  - :  - ,  a 

Diteciio  Chrifii  erga  nos  quanta  ? 

<?;o.3,b.  abtUaan  cxcide,e pof- 

fimm}  ibid.  b.  quomodo  inea- 

dcm  martere deleamus  f       g*LA 

Ffftfff  3  D#7*. 


DileBio  vera  hiter  Cbnftianos  dun- 

t  axat  inciufa  tenetur.  9°3-a 

DtieBionis  Chriftte.ganos  tefttfi- 

catioi»faUtbiii4je)t(*mors.9$$.Z 

DiieBionis  noflrat   trgA  Deum  fi- 

gnumypra:ceptorum  ejm  obferva- 

tto.  5iff.a.5»i9-b 

Dtleciionis  proxtmi  ^lo/fema  Pba- 

rifatcum.  iJJ.a.  d  Chrtfio  corrt- 

gttur.  zH-a 

DtieBione  Chrijh  Jublata  ,  tolittur 

obcdtentia  mandatorum,      5?ll.a 

Dtfcedere  afe  impios  qmmodoChri 

flus  juffurus  ftt  oitm  y  cttm  nun 

quamcum  tllo  ammunicannt  l 

275.  b 

Dtjccdcntium  mutua  bencdtBio  co- 
mendata.  1141.8 

Difcendi  cupidos  Chiflus  inftitu- 
ttcfic  prxvenit.  95°. a 

Difccndij  non  tcntandi  caufafcifct- 
tandum  C7"  audtcndum.       803. a 

Dtfceffus  Chrifli  prxdtBio.  901. a. 
praidtBionts tliius  occafio  pra>ce-. 
ptum  charttatis  mutux.       901. a 

Dtfcipulm  Chrifti  Verus  O'  idoneus 
quijnam?  *>75 

Difctputt  Prxceptoris  fui  refligiis 
nonfemper  infiflunt.  196.  b 

Difcipulorum  Chriiii  ambttto  re- 
prehenfa.  617.Z.  error  de  tnftante 
jamjam  glonojo  C  hrifti  regno>& 
undeillum  conceperint}  731. a,b. 
inconfiderata  tcmerttas  ChriHo 
cbtoquendt  notatur.  44^.a.  pavor 
ex  ittnere  Ch.  ifti  Hierofoljmita- 
no.  710. b.  tnjiitutio  de  perpef- 
fiombus  Chrtftt.  jii.b.folicitudo 
obpanesnon  ajfumtos.  f^o.b 
Clmfto  rcprebenditur.  j?i.  b.  ante 
adfcenfum  ChriHi  infantia  ac 
tarditas.  495-b.  in  credendo  tar 
ditas.  in^.a.  tarditas  &  infci- 
tia  an  muitorum  hodte  injcitia, 
patroctnetur  ?  49f.b.  Itsde  pri 
rnatu,  undeortai<)90^>'  quomodo 
A  Chnfto decifai  f^i.b 

Difcipulorum  creatio  jipoftoii-s  tn- 
junBa  a  Cbrtfto.  "3S-b 

Difciputorum  duorumEmaunta  pro- 
ficifcentium  hiftoria.        mi.a,b 

Difcipularum  lobannis  pcrverfitas 
notatur,5i9.i.  lohannis  &  Pha- 
rifieorum  expofiulatto  cnm  Chri- 
fto  jejunii  caufa,  Z5)6".a,b 

Difcipulorum  in  agone  Cbrijii  fom- 
notentia.  <)8<}.a,b.9<H.a 

Dtfctputorum  feptuaginta  mifiio. 
619.  redttus.  62.0 

Difcipuits  quomodo  Chriftus  fe  re- 
dirivum  patefeceht.  iii8.a,b,& 
feq.  xii7.a,b. 

Difcipulos  &  genere&  loco  obfcu- 
ros  &  contemtos  cur  elegerit  fibi 
Cbrtftus?  xif.b 

Difcubitus  qua  modeflia  fieri  de 


beati  6l° 

Dtfpenfator  fidus  <&  infidu4  ,  qutd 

ambobus  expectandum?  6^3 

Diftenfatoris  tniquiparaboia.     £81 
Dtfitdtum   dc  dte  Pafcbatts  inter 

Gracamiy  Latinamolim  Eccte- 

fiam  unde  ortum\  871.0 

Difiidia  ex  adventu  Chrtfti.      664 

Difitdtafcpe  extftere  tnter  dtfctpu- 

ios  y  quorum  DoBoribus  interfe 

probe  convemebat.  Ifl.a 

Difitdiorum  caufa  quomodo   Chrt- 

J}us\  478-b 

Difiimuiare  interdu.  quxdam  Chri* 

jhanofaseH.  in^.a 

Difcordia,  ut  regnis  &  civitattbus, 

ita  Ecciefix  funefla.  3j6.b 

Divmx  res  ad  nojiram  infirmita- 

tem  non  extgcnd*.  44^-  a 

Dtvinarum  rerum  accurata  fcten- 

tia  non  Doclorum  tantum}fed  & 

quorumvus effe debet.   ^yo.a.  qua\ 

tamen  dtfttnBioneZ  ibid.b. 

Dtves  avarus.  661 

Divitis  epuionU  &  La\ari  mendict 

parabota.  683 

Dtviti.t  faliaces  ,  ftinsfunt  quibus 

fuffocatur  Verbt  femen.  406.3. 

quatenus  non  eumuiandai  &  cur\ 

2?o. a.  quam& quomodo pericu- 

lofix  pofiidentibus}  70<J.a,b 

Divitias  dtligere  >  eH  Deum  odto 

habere,  151. a 

Divittps  cornonapponendum.   iyi. 

a,b 
DiuturnU  maiis  opportuno  tempore 

fincm  imponit  Deu*.  177. b 

Dtutumvsin  maiis  de  Dei  attxitto 

non  defperandum.  37  f .  a 

Doctndt  formuia  ex  Prophetts  (2" 

^Apoftoiis  nobis  petenda  C^  ufur- 

panda.  4^7-b 

Docendum  in  cathedra  nonnifi  ex 

Scriptura  divina.  80S.  b 

Dociiitatis  exempium.  z?.b 

DoBos  homines  veritati  fcpe  infen~ 

foseffcynon  eHnovum.         zSS.a 
DoHoris  Ecctcfia?  autboritas  quo  fi- 

gno  indicata  d  Chrifio.  19 j.  a 

Docforis  fidelts  officium  quodnam\ 

i44.b.  ejuj'dem  requifita.      796 

DoBores  bene  docentes  }  male  vi- 

ventesj  audtendi  y  non  imitandi. 

805). a 
DoBores  ipft  >    nifi  ftuclus  dignos 

proferantjmn  ferVabuntur.  173.3 
DoHores  Ecciefiai  non  debet  pudere 

ad  ChriHi  pedes  fe  abficere  & 

difcere  ,  etiam  ab  inferiortbusfe. 
141. a 
DoBorum  infcitia  juUam  reprehen  ■ 

fionem  meretur.  *44-a 

DoBorum  aut  Prazceptorwm  nimia 

admiratioipfi  veritati  ac  pacifie- 

penoxia.  ifi.a 

DoBrina  Vetw  nova  miracubium 


Confirmatione  non  indiget.    133. a 
DoBrina)  judtciumnon  d  iocicete- 

brttate  &  DoBorum  fplendore 
pctendum.  189. a 

DoBrina  O*  autorttate  fine  fanBi- 
tate polientes j&cerbi  veritatts  ho- 
ftesfere  funt.  icSS.a 

Dogmata  fidei  Scripturx  autorita- 

te  confiymanda.  1138.3 

Doior  ex  admtjfo  peccato  }  ckartta~ 

tisfruBus.  348.8 

Dotor  piorum  &  impiorum  tn  pec- 

cato  diverfus.  ioif.b 

Dominumcum  aliquo  effe  ,  quid* 

i3.b 
Dommis  impiis  fervire  pericuiofum. 

994.  a 
Domus  ffnrttuaik  quomodo  fiamus\ 

;58.b 
Domo  Dei  quoimdo  hodieque  non 

abutendumt  173.8 

DonnDei  gratk  accept*  ,  gratii  in 

alios  derivanda.  460. b.  quoftn- 

fu?  4^5-b 

Dona  a  Det>  accepla  ut  reBe  colloce- 

rnui  nec  defodiamui  ,  quid  moVe- 

renosdebeati  851. b 

Dona  docenli)   Spiritus  S.  fovcun- 

datione  opus  habent .  n>9.a 

Dona  externa  non  femper  divinifa- 

vori)  indiciafunt.  I9!.b.  extra- 

trdinana  cur    olim   ntceffaria. 

H37.B 
Dona .!  Chrifio  abfente  nobU  quofi- 

nccoUatai  849.  b.  cminxqnali 

menfurai  Syo.a 

Don.t  Dei ufu  augentur.  73;. b.   ea 

quibus  augeat  Deus.  1  iS.b 

Donorum  coUocatorum  ratitt  nobis 

reddenda.  85i.b 

Donis  ftbi  collatis  quemque  conten- 

tum  efjcdecet.  Sfo.a.  necahisfua 

invidere.  ibid .b 

DonatiflttnotAntur.  iJ7.b.  hodierni 

notati.  4o6.b 

DrachniA  unius  e  decem  perditxac 

quafitA  parabola.  677 

Dubitatio  Pontific.  notatur.     4i.b 

E. 

T^Jlndem  doRrinam  iifdcm  pent 

*~J  vcrbis  fubtnde  repetere  cur  pt- 
gere  Miniftjos  non  debeat.  311. b 

Ecclefia  ab  errore  non  immnnis. 
1134.  a,b.  ab  omni  corruptela  re- 
ligiofe  vindicanda  &  &  ferpur. 
ganda.  771-3 

Ecclefea  &  Concilia  tum  &  ipfit 
errare  pofsint  3  ab  eorum  fenten- 
tia  fitfyenfos  teneri  mti  debemut. 
ii7.b 

Ecclefia  ex  multitudine  non  a-fiima- 

da.  415. a.  ibi  cU,  ubi  pra-dtcatur 

verbum.  4o6.b.    vams  femper 

1      impojhiis  ejl  obnoxia.  1.69.  3. 

vtra 


rera  perfequutionibus  proprie  ob- 

noxia  cil :  nec  ab  eaptoptetea  re- 

cedcndum.  {'•S-b 

Bcclefix   antistitet     Chriflo  fuam 

gloriam  tnvidere  ,  nihil  novum. 

75».b 
Ecclefix  authoritate  non  nititur  fi' 

de i}fcd  verbo  C hrijii.        1-4. b 
Ecclejix  cenfura  ia  prxfiaBos  ejf  i- 

cax  ,   eeque    exttmefcenda   eii. 

£04.  a,b 
Eccltfix  defcriptio  a  fide.         57I.a 
Ecclcfix  excrcitiii  adtjfc  quanti  m- 

tcifit.  uis.a 

Bccle/ix  fund.tmentum.  <<S.  b.  fir- 

mitas.  yj9.a.  qualifcumque  con- 

dttit  femper  lacrymarum  argu- 

mtntumjuppcdit.it.  7f9-b 

Ecclcfix   hojpttium  in  xdtbus  Juts 

prxbere  ,  offictum  Dcogralijh- 

mumeft.  S~f.b 

Ecclcfix  jub  adrentum  Chrifli  mifer 

flatut.  8oo.a 

Ecclefix  vifibili  femper  malt  admi- 

xti.  40£.a.  idque  Ecclefix  bono. 

ibid. 
Ecclcfiam    mort.tli  homini  ejujque 

ctnfiliis  ac  decretis  fupcrflruere, 

quam  pericuiefum}  jda.b.GoW.z 
Ecclcfiam  femper  conspicuam  effe 

xnde  perperam  probentPontificu} 

IIJ.O 
Ecclefiaflici  ab  errore  non  immuncs. 

99>b 
Ecclcfiaflicorum   bcneficiorum  nun- 

dtnatio  notata.  461.3 

Ecclcfi.tjiicorum  f.xflus  damnatur. 

7M-b 
Ecclcfl.tfticorum    &    Politicorum 

(onspsratio  in  ChriBum.     781.8 
Eclipfis  Solisfuk  mortemChrtfli  irx 

aivinx ftgnum fuit .  1076. a.  ad- 

Verfus  quem}  ibid  b 

E  ft-jx-nt^^r  quidl  I0t58.a 

Exja  ftSnr.i  quid}  jS?.a 

Edendi  ac  bibendi  vtrbis  cur  ufus 

Chriflus  ,  cum  yeUet  docere  mo- 

dum  fui   participantli:    51S.  b. 

quidiis declaretur  ?  fi9.a 

EleBi  .1 feduBiene  tmmmtcs .  834. b 

foli  fervantur.  9<\3.b 

EleHorum  in  refiirreBionefors  Ixta. 

8>?.a 
EleBos  0-  pios  fibi  permijfes  gra- 

rifiimc  labi,  exemplo  esl  Petrus. 

ioio.b 
EleHio  m  JtpefleVss  duplex  fuit. 

SS-.b 
ElcHionis  nojlrx  caufa  ,  Dei  amor. 

9}6.  b.  caujam  prarifa  merita 

conjtituentcs  refutantur.     340.3 
EleBionis  (y  reprobattonis  fuprema 

caufa  DeiroluntM.  714-b 

EleHionis   fitmie.u  media  fitlulis 

nontollit.  8itS.b.S;;.b 

f.tHiontm  qui  liU,-mt,omnepi>tu'ti 


folatiumteUunt.  835.3 

Eteemefynarum  erogatio  jrxcipitur. 
-  >8.b.  erogandarum  modus  hy- 
pocriticus  Vetatur.  135.  a.  ero- 
gandarum  indifcreta  ratio  taxa- 
tur.  iOf.a. 

Eleemofynarum  eregatio  pervetufl.t 
dirini  cultuspars.  811. a.  carum 
inSpeBor  &  cenfor  Chriflus.  ib. 
ceuationifinguti  obnoxti.   Sll.b 

Eleemofynas ptxciptt  Chrijius.661. 
conjerentium  Jacultates  C7"  ani- 
tnos  novit  Chrtflus.  8ij.a 

Elix  ignem  cotlitus  derocantis  ex- 
emplo  abufurt  sfpojioli  cobiben- 
tur.  Uif.a.b 

Elix  teditns  in  loanne  impletus. 
V74-b 

Elix  &  Joannis  B.  cemparatio.94.b 

Elix  cy-  Wlofis  gloriofaapparitio  cum 
Chnfto.  V70.a.  coUecutie.    rb.  b 

Elifabetha  cur  fe  per  quinque  mtn- 
fes  occultavent.  10.  b.  Sptritu 
prophetico  imbuta.  19.3.  ejus  cum 
rirgine  coUoquium.  ibid. 

Elifabcthxparlus  ricinis  congratn- 
i.tndicauja.  35. b.  eidem  fletili- 
tas  miracutofe  ctmpenfata.  11.3. 

Enthufiaflx  refutantur.  4(8.  b. 
4-3. b. 

Epifcoporu  ei>sSoT^ioimoxo7rn  no- 
talur.  41;.  3 

Epifcoporum  penipa  <2r  mHnificctitta 
refutalur.  505.  b 

Ercmitarum  inrentum  ad  quem  au- 
thenm  rcferendum  }  431.  b.fe- 
Ha  exemplo  Chrijit  non  ftabtli  - 
tur.  110.3 

Ereptanobtsntnrepetenda.      131.  b 

Lxranttum  plerosumque  obflinatio 
VoluntariacH.  4<S8.b 

Erroris  antiqutt.ts  reritatem  qua 
anttqvior  eii ,nen  conreUit. iio.b 
ei  Chrijii  opponenda  vox.    iti.b 

Erroris JatcunditAS  nttatur.    457. a 

Errorum  cauja ,  ignoratio  Scriptu- 
tarttm.  800.  b 

Lrroribus  tcmpo/um  &  xtatis  refi- 
ftendum.  8(5  i.b 

Ejh/\trjpsimei*  Pontificia  dam- 
natur.  707 

Ltbmciac  publicani  in  cenfu  habe- 
n,  quidt  603. a 

Euangtlium  cur  doBrina  "H.T.  vo- 
cetHt:  418.3 

Lu.tn^tltum  attte excidium  Liierofo- 
lym.x  perorbem  prxdicari  opor- 
tmt.  Slj.b 

Euaiigtlium  cur  omnibus  prxdtce- 
tur  ,  cum  non  trahantur  omnes  a 
Patre  ut  credtre  pojjtni :  \\ i.b. 
cur  multts  ingratum}6ll.b.  qui- 
bus  falutiferum:  18-.  b.  homincs 
alioquin  dirifos  inter  Je  conjun- 
git  ac  unit.  971.3.  non  tlico  defc- 
r<ndm>)  ubi  itliqu*  flijfk»lttuft 


offert.  in.b.  quibus pol 1  Jimum 
dcflinalum.  350. a.  CHrmu.tt.  oJ~- 
Jendiculum}  ibid.b.  qutbus  po- 
tijfimum  prxdic.mdutt,}  109J  ,b. 
Ltgi  non cii contratiHm.91.3,.  Le- 
gi  non  esi injerius.loyb.  quomo- 
do  legcm ftabiliat }  llj.b.quan- 
tam  mundo  mutationtm  mdu- 
cat}  1094.3.  omniaobftaculaper- 
rumpit  ac  Juperat.        ibid.  b. 

Euangelium  cur  Deus  pcr  objcuros 
fere  initio promutgarit }  1097. b, 
iUudrepudtantes  quam  execrabi- 
lcs}  4.66.  b 

Euaiigelium  quis  primus  fcripferiti 
i.b. 

Euangelii  genuinafignificatit.  90. a. 
inittum  a  loannts  miniflerto. 
89.  b.  iUud  c ur  j}pofl.  in  Epift. 
ad  Hebr.  ad  Chrtjii  ptxdicatio- 
nem  referat}  90. a.  ttmpus  quo  in 
prxdtcari  ctrptum  quale  &•  cur 
notatum  }  ibid.  b.  doBrinxfirm- 
ma.  91. b 

Euangclii  contemtores  cur  grarijit- 
mepleBendifim?  333. b.  contem- 
iu<  pcriculofus.  91. b.  ctntcmtum 
qux  mala  excipiant?  S17  3.  cur- 
Jum  ab  its  impediri,  cjui  maxime 
Euangelici  videri  rolunt,  mn  de- 
btmus  offtndi.  150.  b.  doBrinx 
rererenter  &  cum  timore  exct- 
pienda.  460.  a.  encomtum  exi- 
mium  ex  eo  ,  quod  dicitur  iegni 
Dei.  177.  b.  191.  b.  partesdux 
tjux}  ibid.  externa  prefejsio  ,  fi 
folafit,plusnocct.  Slf.b.  boffts 
maxime fibitpfis  nocent .  440.3. 
luce  nuUx  tmpitudines  ecculttt 
manent.  411. a.  majcftaitex  ob' 
Jcuritate  "Sliniftrorum  nthtl  dcce- 
dit.  f".b.  major  ris  eii  quam  ut 
ab  hemintbus  opprimi  pojiit.  £31. 
b.  mtnifterium  quomodo  leh.tn- 
nis  miniflerio prxflantius}  41. a. 
negleBus  qua»tumpeccatum}}ao. 

a.  is  non  femper  inhacvitapu- 
nitur.  ibid.b.  per  univerfum  er- 
bem  promulgatio  an  denue  futura 
fit  antc  jttdicium  extremum}$i9. 

b.  prxcenes  quales  effe  debeani} 
69-a.  prxdicali  effeHa  qux\  187. 
a,b.  i88.a. prxdicati JruBui. 413. 
b.  8io.b.  prxdicati  dupltx  effe- 
Btts  pro  duplici  heminum  condi- 
tione.  74S.b.  prxdicati  ncctjiitxt 
O-  ufiu.  njS.b.  prxdtcatio Spi- 
ritus  S.cJfeBum.  1S-.3.  prettum 
ftmilibus  thcfami  Cjf  margaritx 
indicatur.  411.3. fuperbum  fafli- 
dtumrnmuttis  quo  rcferendum} 
54i.a.j45.a 

Euangtlio  qua  de  caufa  quamplurirni 
fe  eppenanl}  440. a 

Euangeliorum  nen  c.vionicermn  ,  nt 
Kicedcmi  }  (?c.  qux  autlsot  it.u} 

4-a 

E11.1v' 


Ivdngrlicj  de  Chrifi*  hifioria:ma- 

jtji.ts.  i.b 

Enangctici  iarvati  ,  ii\  csi,  qui  Pon- 

tiftctumidolum  animo  nnclnfum 

retment  ,  redarguuntur.  l'i.b 
Euan^titcorum  quorunda  cum  Fcn- 

ttftciis  ccnjuratio  tn  rtfcrmafjs 

not.uur.  ~9&-* 

Euangeltcum    minifierit-m     quanto 

g.wd:o  nobis  exapiendum?  15  b 
EuJfigt-tft.ttum  omniumfcoftts.  i.b 
Examtn.ittcnn  ufus  in  EcclefU  utt- 

lif.  SP-a 

Excacatio    &•    olduratis  qucmcdo 

fiat  }  776.  a.    quibus    evtniai} 

400. a. 
Excidii  Hterofoljmitani  caiamitas 

a    Chrtjio  pradtHa    muiicrihus 

tpfum  drfientibus.  1058.  ea  tjuo- 

msdo  amplificetutl  I0'j?.a,b 
Exccmmumcatio  ncn  privati  y  nec 

unius  atbitriieffe  dibtt.  6of.b 
Extommunicaticnis graVitas  541. b 
Excom  rtiunicattonis  injuBafuImme 

nemo  teneri  dtbet  y  ut  a  Chtifio 

dejafcat.  7~6.b 

Excemmunicaticnis  pccna  quanta} 

6o<ia.fin\$JDeig!oriaypecc.iteris 

falHs.  ibid.  b.   Ecclcfia  utiiitas. 

604.3 
Excuha  fidcltbus  Chrifii  advafus 

lupcs    rapaces   fedulo     agenda. 

r6$.  a,b 
Excmplum  Chrifii  non  in  omnibus 

ncbis  imitandum.  $SS>- 

Exemplt  maii  ia  dt-ntoribus   Vts. 

ui8.b 
Exequtai  um  procuratio  quomodo  in- 

fittuenda*  4M.a 

Extlia  piii  ad  falutem  compendtofa 

funt.  75.  a 

Exptrationis  Chrifti  $?  aliorum  di- 

fcrimen.  ioSo.b 

Exploratitnis  per  rrucem  utilttas. 

4-7-b 
Exorcifi.ts  in  populo  Dei  ,  6"  qui- 

dem  ex  Pharificrum  difcipulis 

fuiffe  ,Verifim:le.  5f7.b 

Externis  rebus  nonnimis  inharcn- 

eium.  544.  a 

Exufantibus  veritatis  caufa  de  ho- 

jfiitio  Deuiprojfiicit*  ~%h 


"V^JiBcres  ,  ncn  auditotes  tatttum, 

fifrVari  vdumus  3  e(fe  debe- 

mus.  i--.a 

Famepreffus  Cimfius.  771. a 

Fanattcorum  fftrituum  redar.r.tio. 

4f8.  b.  470.  b 
Ftbrifocrus  Petri  a.  Clnifto  libera- 

tur.  10;  a 

FeHcitat  plcna  ante  reditum  Chnfit 

non  expcci.-  -;:.b 

Felicitas  timporalis  y    infeliatatis 


I       N       D       ~       X. 

fp:ntu.tli>  tndicium.  311.3 

Feitr.t.itum,  docirtna  Pharifaorum 
&•  Sadducaorum  cur  dtHa  a 
Chriftol  JJi.a 

1'tjh  dies  uttimus  ludais  cu,  m.i- 
gnus?  6tf.b 

Ftjtt  t.ibctnaculorum  inftituti  caufa. 

611.  a.  tUud  qucmodo  &  •»  nobts 

celcbrandum}  ibid. 

,  Fefia Sabbatho non aquanda.    joi. a 

Ftftorum  perrerfa  ceicbratio  notata. 
1040. b 

Ficus  nfiwttferx parabola.        66'. 

Ficui  ynaiedtcit   Chnfim  0-  cur\ 

77*.a 
Ftdes  FtUcrum  Deiquan.im}  izS}. 

a.  cum  notitia  cottfuncia  efi.  >'i_". 
b.afitdua  tncitmenta  caperc  de- 
£ef.  9-4  b.  Detventati  ir.mtt- 
tur.  i>f.b.  ex  vetbomagis  Uuda- 
tur  y  quam  fides  ex  mtracu.ti. 
174,  b.  rtibo  Dtt  inntxay  eayux 
nec  dum  Videt  yeifenttt  yfperat. 
6S8.  b.  medicma  eUtam  cuto- 
ris  <ju.;m  ammt.  1S1.  b-  mnesi 
nosirum  >  ftd  Det  opus.  ^o^.a. 
nec  wde  ftquitnr  ,  nos  opatbus 
jufitficari.  ibid.  est  merum  Vet 
dcnum,(juo  humiiesfcte  bcantur. 
6$t.  b.  eftgiotta;  dtvinxvidcn 
dxoculits.74,4.  3.  &•  hujus  C" 
futura  yitai  commoda  fticiptt. 

151.  b.  hiftorkat/w»  diabdt,- 
rum  esi.  101.  b.  implicita  Pon- 
tificiorum  1  ifutatur.  iSj.z.66  i.b 
non  ex  fenfibm  aut  Viju  menfu- 
randu  £f7.ni>:.b  nofiradebet  effe 
armata  ad  rtftficndum  Satanx. 
169. a,  ocuio,  manuiy  pcdiy  den- 
tibHiyortyaiacamparatur.  147. 
b.Sc  feq.  prater  tllam piornm  0- 
mnium  commune ,etiamfpectaiis 
quanam  requiraturi  1*85.3,  <&&  <?- 
*&£&'  primorum  ex  lud*is> 
7"-£.  a.  Gr&cjxcupcJr  qualts^ 
405. b.  €tu*  fficrat  ,  ctrto  a  Deo 
tmpetrat.  4'1.  3.  quamvis  mtUc 
infirmilatibut  implictta  ,  tc- 
tum  tamen  juflitia:  Chrifti  affem 
acqutrity&cur}  io-.b.  quomo- 
do  Vtderi  pcfiit  cum  in  cordeftt} 
i86.b.  Veraqucruynfit\  'O^.b. 
511. b.  ?n.b.  vtraa  fucata  quo- 
modo  dijitnguatur\  916. a.  vera 
pcrnitentiam  Cj?"  animi  mcerorem 
parit.  s&i.b.cumfit donum  Dety 
ejus  incremcntum  A  Dto  jugiter 
petendum.  ibid. 

Ftdei  augmentum  pttunt  *4pofiolt. 

Fidti  bafts-y  Verium  Euangeiii.  174. 

b.  verbum  ^ipofiolotum,      *>7"-b 
Ftdei  confefita  etiam  r.pud  hoftes  fie- 

ri  debet.  614.3.  confefiionem  cur 
cxigat  Chrtfius.  4, 1 .  b 


Fidei  confirmaticncm  uli  in  aa:> 
Dcmtntca  pet..mut}  145  .b 

Fidti  dupiex  necejsit.u,  4i^.b.  effe- 
Bum.  6j7.a 

Fidtt  etism  minimo grano  3  faltcm 
ncnfimulatx  y  totum  Chriftt  ju~ 
fiitia  bcneftdu  acctpimus.    553. b 

Fidei  exfertts  quefnam  prenunciare 
pofitmut  \  foj.a 

Fidei  externa  profefiio  fine  rtfipi- 
fcentianihii  prodesi.  $6.b 

Fidei  fulaum  ftnjuiare  qmdnam  ? 
\%.b.f,uHusy  Vtta  xterrni .uj.b. 
514.3.  honor  t.m  lh:fio  quarn 
Patrt  debetur.  ":Si.b.  tmbeciUitat 
frectbus  &  tejuttio  Jufienttfida* 
<S-.b 

Fidei  icrplicita"  rcfutatio.       41. b 

Fidct  tn  Chrtfium  efftcius  ac  Vis. 
7jS.b.9ii./j«j  qu*}i$6.b.infir- 
M*  tr.dtcia  qua}  ibid. 

Fidei  n:\fttrthm  r.-.bis  rcVtlatum 
etiam  cum  alns  ccmmunicare  dt- 
btmus.  iij.a 

Fidei  mfirx  fii  mitas  ncn perdet  ab 
Ecdefia.  174-b 

Fidct  mfira  veritattm  qucmsdo  ex- 
plorai  e  debeamuj :  514.  a 

Ftdet  ocuius  qua.  ncteffartus}  ~78.b 

Ftdei  perfevtrantia  icmmendatur  a 
Chrtfto.  6aa.praftanttaabobfe— 
Bo.  -7-S.z.frucius.  ibid.b. 

Fidei  ratio  an  femper  C?"  ommbus 
reddenda}  1005. a 

Ftdei  vera  natura  y  ejus  qmtidtana 
proVeHio  &■  tncremtntum.  i8.b 

Fidet  Ti/.i"*f.b.  ~~^.Vis  mttabtitty 
cut  nihti  ccctuixfei  nec  dtffttiie* 
jSo.b 

Ftdety  modo  fincera  fit  ,non  cfficiunt 
aitqui  y:u  l;.  287.4 

Fidem  C5"  fpim  piorum  de  caleftts 
tegnt  hatedttate  quomedo  Satan 
labefaciare  nttatur}  ic^j.a 

Fidem  tx  primcrtbus  fusfienfiim  ha- 
bere  non  dtbemus.  iS8.4 

Fidtm  infiimam  non  as^ernatnr 
Chnftus.  iSi.a 

Fidtm  qucmodo  operctur  Deus  ? 
1114.0 

Fidem  fub  mortem  tantum  tncul- 
candam  futititer  mufiitant  Pa- 
pifta.  i45-b 

Fide  aliena  an  quis  ferVetur\  187.3. 
aitcnanemo  ferVart,  ncdumcpe- 
ribus  potesl.  #47.a 

Fide  qucmodo  intcrdum  pi$  dtfii- 
tuantur}  l8.a 

Fidefola  in  Chriftum  juftific.mur. 
fo6.a.  fcia  Ytta  attrr.x  ccmpo- 
tesnosfieri.  448.3 

Fideles  Chrifli  &  Patris  con.mune 
pecuitnm.  9<>'  b.  ma^is  magifi- 
-ue  fiugiferi  funt  ,.tr  pietate  cref- 
ctottindies.  918. a.  non  ex  fe,  fed 
ex  Chrtftofcrnnt  fiucius  cui  infi- 
ttper 


tiperfidnn,  918.  a,b  j 

Videies  non  excidert  autfidcm  amit- 

tere.  97i-b 

Fidettum  ac  reproborum  circa  ad- 

monttiones  dijcrimcn.        lon.b 
Fidetium  &  infidelium  dimfa  :n  ' 

refwreciior.e  conditto.  Sf7.a 

Fidelium  tentationcs  diyerfx.  8l9.a 
Fidclitatif  prxmn.m  cutquerepcn-  \ 

dendum,  ijuodnam  f  8f  ;.a 

fiducix  noflrx  in  periculis  dtfeBm 

notaiur.  74J-b 

Fitius  Dei  quomodo  d  femetipfo  •- 

ptrari  non  pcfit  *  380. a.  quoino- 

eto  o}J$ivsfaciat  qux  Patei:  ib. 

b.    eodem    honore  ac  cultu  cum 

Patre  afftciendus.  Si.b.  quoi/:o- 

do *  Patre generetur.  511.3 

Filu  Det  tn  mundum  mtfli  caufa 

finalis.  148.3 

Fi  Hi  perditi  parabola.  £78. 

Hiium   Dei  vocatum  iri  Filium 

j\larix  quofenfu  dicat  ^Angeiu»  ? 

:  - .a.  i£.a 
Filtt  Dei  quomodo fi.rmus  ?  107. a. 

156.8.  qutnam  Tc.e  agnofcendti 

111. b 
f  i/ji  /jm;w  fxcutt  qua  nota  a  fiiiis 

regni  difcernatUur*  if  6.b 

F1/11  thalamt  qut}  if  i.b 

Ftliorum    erga    parentes   officium 

quodnami  l°~f.  3>b 

Filiorum  ~Lebedxi  ambitio.     715. b 
/1/10/  Dr  1  quomodo  nos  compi  obare 

pofitmuii  i$6.a 

FtagtUationis  ffontanct  tcmerit.u 

notata.  lif.a 

FlageUatores    "Shnachi ,    immundi 

fpiritus   mimflrt  ac    carntfices. 

45J-3 
Ftagitioforum  confuetudtneuti  qua- 

tenus  liceat:  195. b 

Flagris  cxdi  quos  reos  jubeat  Lex} 

445.3 
Fletus  Chrifli  La\ari  defunHi  cau- 

fa.  741.3.  74--3.  ex  tntuituur- 

bisdeflruendx.  759- b 

Fiuciuatio  in  religisne   Deo   exofa 

quxnam*  njf.a 

Forminx  y  nifi pie  caflequt  educen- 

tur  ,  ad  dira  &•  ftorrenda  facile 

ruunt.  488.  a 

Fxminx  in  eredenda  refurreciione 

lApofioios  anteeunt.  1108.  b.  re- 

furrecHonis  Chrtfii  tejiespnma- 

rix  quxnam\  1091. 3.  quantum  co 

honoratx  :  1097. b  j 

Fotminarum    Chriflum  ad   cruccm 

euntem  difimi-.um  ptctas  a  Ch,i- 

flocurtnttipcUata\   1057.3.  & 

ieq.  fub  cruce    Chi-tfium  tugcn- 

tinm  pittas  taudata.  lo74.b  ; 

Fccminarum  Chiijium  ungentium  in 

direifis  xdtbus  comparatio.%66.z 
Fons  yttx  Chriflus  quomodo\  656. b. 

qutbui  cxpofitus  ?  6  57.  a 


I      N      D      I      X. 

Fontis  aqux  yiyx  negteHus  d.tmna- 

tur.  lffo.b 

Fratri  in  r.os  peccanti  &■  refipifcen- 

tifxpiM  remittendum.  6S< 

Fratrem    ddinquentem    corriperet 

cuiyisf.it  tfi.  tfoi.a 

Fratrety  forores  Chrifii  qut  ?    371.  a 
Fratrum  altquot  parta,  cuv  in  +s/po~ 

floios  fibt   adoptartt    Ch.tflns. 

190.  b 
Fratrum    efj($*eiov;    Chrrflo  gratx 

exemplum.  716.3 

Fraude  acquifita  an  paife  aiiquain 

facros    ufm  coilata  fmiitficen- 

tmt  1017.3 

FruHu4  auditorum  piorum  inaqua- 

tismenfurx.  407.  a 

Frudus  Pfeudoprophttarum  ex  qut- 

b.<s  di-udicantur  ,  quinam  Jtnl: 

Z70.3 
Fiui~!::t  plurimi  ferendi  med-um,* 

preces.  $19.  b 

Frugaiit.ts  ty  paifimonianobis  de- 

bet  tjfe  commendf.ta.  497'3 

Fuga    Chnflt  ob  Phariftorum    cy 

Htrodianorum  in  fecontfiratio- 

nem.  311.3 

Fuga  difiiputormn  Clstifli  inipfixi 

comprthenfione,  looi.b 

Fuga  ad  tmptos  non  temere  tnfli- 

tuenda.  -~.b 

Fuga  in  btili  calamitatibuf  opttma, 

831. b.  in  perfecutione  ticita.^i.  I 

b.    in  perfecuttonibus    quattnus  | 

permtffa.  471.  b  | 

Fugaf  tegttima  caufa  quxnam  fit\  1 

78.3 
Fugert  in  perfecutione  quoad  nobis  \ 

liceatl  ijS.a  | 

Funerum  comttatto  populo  Dei  ufi-  j 

tata.  315.  b  } 

Fures  &  latrones  in  miniflerio  qu:} 

Fures  pubticx  pecunix  quinam  \ 

7fJ.a 

Fmta  fratrum  liberalitate  noflra 
prarrenienda.  1 3 1.  a 

Furtofoi  um  rtres  corporis  fxpe  ma- 
gtx.  3f4.b 

Furaris  infimutatur  a  propinquis 
Chrisiut,  ibid. 


r^^briet  ^ngttut.  iS.b 

^^Cadaixnorum  obfiinatiofponta- 

nea.   438.  a.  ttmor  cxcus  cum 

fumma  ingratitudme  csnjun- 

Hiit*  439.  a,b 

Gatttxa  quatis  rtgiol  iitf.a 

Gaitlxauntrerfa  Chrifli  concionibus 

ac  mtraculss  tUuminata.      191.  a 

Galilxam  cur   dtflinavit  Chiiflus, 

ubt  fe  dtfcipulii  ejfet  ojienfurus 

lioS.b.  1154-a 


GaiilxortrmfangJ*  focrifidis  spfi- 
rum  mtjius  a  Ptlato.  £6? 

Galilxos  cur  primum  luce  fua  iUn- 
Jirartt  Ch:  tjiuj*  *77-b 

GaUictnit falutarn  ufus»    1011,  a,b 

GaUinx  miraftgyii.  Sio^a 

G.\  ifim  montis  iemphm.         i£f.a 

Gasutendum  in  impiorum  erga  nos 
injuriiscuri  m.b 

Gs.uditm fidelium  unde\        noo.a 

Gaudtum  in  ceelis  incomparabite 
ptosmanet.yji.z.  maximum  ex 
ns.^titateChtrJii  fidcitbus  ajfut- 
fis.ft.A.  yeium  ac  Jolidum  un~ 
deex.flat. 4ii.b.  unde hujufmodi 
ejfe  comprobttu,  ?  411.* 

Gandium  T  4C&cxct4C0iy  mde  l 
40f.a 

Gaudium  yitx  xternx  mejfem  fpi- 
riiuaiem  fequitur,  1  ~ ) .  3 

Gaudrt  folidi  qux  nobis  caufa  effe 
dtbtatf  H04.b 

Gxudii  (firrtualis  effeclum.       31.  b 

Gaudsanon  impovitnte  ,  necubtnon 
oportct \fecianda.  cy  1.  b 

Ga\ophjilacti  ufus  tetuflus.  Sn.a. 
tnidqux  conferuntur  y  obfervat 
Ch.tflus.  ibid. 

Genealogix  Chrifli  a  XJatth.  &  Lu- 
ca  defciiptx  quadruplcx  difai- 
mtn.  4f.a.  ejus  necefittas  cy  u- 
tilitas.  ibid. 

Gehennx  apptUatio  tnferis  undti 
iij.3 

Gtntts  m  txcuftntur  quod  Chriflum 
non  agnoyerint  ?  io6.b 

Gentium  0-filiorum  Dei ,  rirca  re- 
rum  corporaitum  fludtum  >  dtf- 
crimen  effe  dtbtt.  i?6.a 

Gtntium  rocatio  a  Chiflo  pradtci- 
tur.  181.  b 

Genttbus  quantum  beneficium  yo- 
cationead  Chrijium  prxjiitumz 
559-3 

Gladius  non  teneie  flringendus . 
998.  b 

Giadii  ufus  nontoUitur  a  Chrifto. 
1000. a.  abufus pcenatalionis  rt* 
muneratur.  ibid* 

Gtorta  Dei  cum  \clo  a  nobis  ajjeren* 
da.  137.  b 

Gloria  tnccttis  nobis  rtpofita  men- 
furx  affliBionum  refpondebit. 
961.  b. 

Gloria  yitx  futurx  in  quo  cortfifiaf. 
575-3. 

Glorix  Clirifli  judtcis  confidiratio 
adquidutttis}  8f6.b 

Glorix  inanis  feBatio  Chiiflumac 
doBrinam  ejus  non  admittit, 
$94:.  a.  adcoque  ytram  gloriam 
qux  a  Deo  ttt,  txcludtt.   ibid.b 

Glorix  Dei propria giori a pofihaben- 
da.  i77.b 

Gloriam  nonnoflram  yfed  Dei  qux- 
rtre  delemus.  393  a,b 

Ggggggg  Gtorifi- 


Glorificare  Deum  quid^  6$$.i.  961, 
b.  694.  a 

Glortficari  quopaBs  Chrtftus  pct.it) 

Ghrificacio  Chrifti  per  morte.  898.  b 
Gloriftcatio  Det  pracUra  ejus  faHa 

fequtdtbct.  285. 3. 

Gionficatto  noftra  futura  ex  >An- 

gttorum  fpiendore   aftimand.t . 

1094.  b 
Grabatum  fuum  afportart  claudum 

in  Sabbatho  cur  jufferit  Chriftui  \ 

37T-b 
Grxcorum  error  de  procefione  Spi 

ritus  SanHi  refutatus.       940.  b 
Gratcorum  ftudtum  videndt  Chrt 

ftum  Lutdatum.  764^ 

Grari  trga  Chriftum  ob  bentficia  ac- 

cepta  quomodo    debeamus  effe  \ 

4H-b 
Gratia  obUta  promte  txcipienda. 

7*9-b 
Gratiaprafens  motquam  repudian- 

da.  65  4. b 

Gratid  fecundtC  meritum  rtfutatur, 

$99.a 
Gratut  uniyerfalis  error  refciiendus 

notatur.  7fo.a. 

Grattam  Dti  non  exmerttis  aut  0- 

perum  dtgnitate  confcrri  exem- 

plum.  169.  b 

Grattam  divinam  participaturi  quo- 

modo  nos  comparare  debeamus  ? 

656- a,b 

Gratiam  ebtatam  admitttrt  an  in 
homtnis  arbitratufit\  714,3 

Gratiam  non  tantum  offert  Deus, 
fed  etiam  confert.  iil?  a.  obla- 
tam  repudiare  cur non  debcamm} 
5S8.a. 

Gratiarum  aHimis  caufk  juftifima 


qua:* 


4o.a,b 


Gratts  d.mda  qux  gratis  acctpta  > 
quibuyl  460.  b.  quatenus\  465^ 

(jr.it itndo  Chrtftt  crga  Na\areth*os 
ctvtsfuos.  iS?.  b 

Gratttndo  trga  lcncficos  commenda- 
tur.  6S9.  b 

Grumi  fanguinei  d  Chrtfto  in  agone 
siecidtntes  ,  fummi  doloris  indi- 
cium.  988.  a,b 

H. 

"Il^benti  qutmodo  d.mdtim  fit  \ 
599- a 

Habit.ttio  in  corfo  nobis  parata. 
908.  a 

Hamorrhoufix  fanatio  miraculofa  ad 
confirmationem  fidei  lairi  anti- 
ctpata.  441.  b.  morbus  tncurabi- 
iis.  444.  fides.  ibld.fanationem 
quomodo  C  cur  mamfifiari  Vo- 
luent  Chnftus.     445.3^. 446. b 

Uarcdit.uts  partiter  Chriftus  cjfe 
renttit.  66 1 


1      N      D      B      r. 

Haretici  dn  &  quinam  fuppiicio 
ajftctendti  409.  b 

Htbrotty  urbs  Iuda,  ubifita.     17. a 

Htividtus  cur  hareftos  tnfimula- 
tus\  fi.b 

Heri  impittaf  ad  omnes  familta. 
parttsfe  dijfundit.  loiS.b 

Hermianorum  error.  loi.a 

Herodes  vutpes.  669.  lohannem  a 
Pharifais  traditum  carctri  man- 
cipat.  ifS.b 

Htrodes  &Piiatus  odio  Chriftt  con- 
riiiantur,  lojS.b 

Herodts  metut  ad  quaftionem  Ma- 
gorum  unde  \  64.3.  caliidajtmu- 
Utioqmmodo  tn  Vanum  tvertt. 
6<.b.66.b 

Htrodts  Chriftttm  Vtdendicuriofit.xs 
damnata.  1037.  b.  confittttmde 
Chrtfto  tollendo  proVtda  Dei  cu- 
ra  pravtrtitur.  78.  a.  opinio  dt 
Chrifto.  485. b.  fecurafctltris  in 
lohanne  commiftt  confcfto.  ibid. 
incejius  d  lohanne  Itbere  damna- 
tus.4^S6.n.infignts  tmprobttas  & 
obftinatio.  ibid.  b.  metus  erga 
lohannem. 48$ .b.convivtum  na- 
taittium.  487.  a.  infignis  levttas 
0"  tnfipientta.  ibld.  b.  tmpia 
conft.tntia  ,  qua  lohannem  decoi-  , 
iandum  tradtt.aSS.b.  poena}exi- 
lium.  485.  b 

He>odtadis  inceftus  ,  C^  tnfidiaitr- 
galohannem.  486^.  487.  a,b. 
funtjia  lohannipetitto.        4§8.a 

Herodtanorum  C^Pharifieorum  con- 
ftita  adverfus  Chnftum.  jii.  a.  1 
contraChrtftum  conffiiratio.y^.b 

Herorum  trga  jamiitam  offtctum. 
Sf.b 

Httrofolyma*  excidium  d  Chrtslo 
prxdtclttm,  760. b  793. b 

Hierofoiymx  /angumoicntia  &  ob- 
(itnatio  d  Chrtfto  exprobratur. 
'669 

Hicrofoiymx  fcciera  fua  exprobrat ,  ! 
CT  tdeo  exitittm  dtmnciat  Chri-  \ 
ftus.  819.  a,b , 

Hterofoljmitanorum  audtentium  de  \ 
recens  nato  regt  metus  qua  tx 
caufit?  64.b  | 

HiftoriaSacraunde  commendetur? 
i.a,b 

Hiftorix  de  Chrifto  majtftas.  1.  b. 
ordo  cur  non  femper  obftrvatus? 
i.b.partes.  ibid. 

Homtcidai  in  mundo  plures  ,  quam 
qut  hoc  nomine  Vocantur.      -; "  y.a 

Hominis  judicio  Dei  opprefi  ne- 
qttitia.  io^i.b 

Homines  non  metuendt  >  cum  Detts 
vofiri  curam  gerat.  474.^.476.3 

Homines  d  qutbus  cavendnm  *Apo- 
ftoUs  quinam  ?  469  ,a.  47 1 .  a 

Homwum  adverfin  Deitm  irritt  co- 
ttattts.  1095, a 


Hominibus  plactrt ,  Pfeudo-prophe- 
tarum  nota  til,  2.70.1 

Honor  nobis  deiatus  ,  qui  cum  Dei 
honore pugnety  rejtctendtt4.707.31 

Honoresy  utut  delati  tmpertintntery 
rtfputndi.  497'b 

Hosfttto  dignorumfuos  uti  cur  Velit 
Chrtftut  ?  464. a,b 

Hosfittto  excipereChrtfti  nomtne  in- 
jeHatoSy  quanti?  480. a 

Hojpitto  ptt  aiacrtter  exapiendi. 
876. a 

HosfitH  modo  dignij  tenuitas  a?quo 
antmopits  ferenda.  46?. a 

Hoiles  Chrtftt  vel  tjus  perfonamyVet 
offtctum  y  vel  utrumqut  horum 
oppugnant.  1067.  a 

Hottet  Ecclefix  divinitus  fape  de- 
mentantur.  6f.b.  in  confiltufal- 
luntur.  66.b.  nec  fcveritatt  nec 
benignitateDct  refiptfcunt.yy^.b 

Hoslium  Chi  tftt  aftutta  C9*  pottntta 
Dti  fapitntiam&omnipstcnttdm 
tUuftrant.10S9.di.  eorumdcm  cot- 
hfio.79i.b.  confufio.  79". b.  ca- 
caperttnacia.S6^.b.  altud  quid- 
Vif  quam  Deum  metutntium  fe- 
curitiis.  S64.a,b 

Hoftium  moiitiones  advtifum  pios 
non  tn  ipforum  3fed  tn  Dei  arbi- 
trtofunt.  654. a 

HosYtx  milVaticx  tdolum  refeilttur* 
1104. a 

Humttttas  trga  Dtum  undti  548.b. 
putrorum  tmitanda.^9\.b.d put- 
rit  dtfcenda.617 .b .  ejus  rtmunt' 
ratio.  6i8.a,b 

Humtittatis  caufit  qux?  180  a.  tXm 
tmpium  nobis  pratVit  Chriftus. 
886.  a 

Humttitatis  ab  officiis  ,  qua:  nasfe- 
re  rtvoctnt ,  &  quomodo  iila  tx~ 
pugnanda?  ibid.b 

Hydiopicifanatio  dit  Sabbathi  j  cy 
ejus  defenfio.  670 

Hypocrifis  aperta  iniquitate  pejor 
cut\  784. b.  quarenobis cavenda. 
117.  b.  78^.3.  ex  fecunda?  tabulx 
tnandatis  meitus  dttegttur  quam 
txprim*.  98.  a.  *»  Papatu  ,  & 
inter  ipfos  Euangtticos  multis 
modisVigtt\  S17.  a.  Pharifaica 
damnatur.  809.  b.&  feq.  Stnto- 
rum  Ecclefia? ,  hoBium  Chriili, 
1017. b 

Hypocrifios  infeticitas.  111  a 

Hypocrifeos  nemo  nonreusesl  fi  ft 
excutiat.  ff°.b 

HypocritA  carcmoniis  ptus  tribuunt 
qttamvtrxpittatt.  10*3.  b.  ex- 
terna  curant  ,  inttrna  negttgunt. 
817 .b.Chrifiumfailtrt  nequeunt. 
504.  a.  quomodo  in  dte  judtcii 
difceptaturi  fint  ,  cum  atibt  citn- 
gues  fore  dtcantut\  ^73-b 

Hypoctilmun  cultus  qualisl  u8,  b. 
5-5- 


y.$.  a.  flxpor  qtumdo  exc'ttan> 
w«5?  $6.a 

Hypoctitif  externaprofefiio  nitpro- 
dtii.  i-$.t\.extetnd  Eccltfta  pri- 
yitc^ta  nibil  profunt  ,  quta  non 
credunt.  f  14.3.  larru  tandem  dt- 
tralntur.  J99.b.  MJ  ievicui*  con- 
querendt  dt  nobit  materiam  fup 
peditant.  S1_b 

Hypocrttat  a  germanis  Dticuttort- 
but  intemojcendt  proftncia  Chn- 
flo  propriaeti.  loi.b 

Hjpocrtt.it  inScr&~  piof  ad  tempus 
nihtl  difcrimims  apparet.    846.3 

I. 

J^Acobi  &  lJtannif  fiatrum  Voca 

■*     tto.i^y.  objequtum  ex fide.  i9> 
a.  ambittoja  pttttto.  71?-0 

JaHare  nofmettpfos  non  debemui, 
589.3 

Jairus  quis  9  O"  qusdifidead  Chri- 
fiutn  acceffertt  3  44J.a.  quomodo 
fidts  tjttt  fulta  antequam  a  Chrt- 
fto  juvareturl  ibid.b.  quomcdo 
tentata  &•  fuftentata  ?  448.  a,b 
cjus  fitix fufcttattonem,  cur  ctam 
haberi  rotuerit  C  hrtjiui  ?       ib  i  d 

Januajalutis  no  fempcr  patet .847 .b 

Idolum  Miflaticom  falfo  rendita- 
turpro  Chrifio.  mo.a 

Jdolamuta  cbtrudentium  perfcrfi- 
tasnotata.  4^-b 

Jdolol.ttriayyeljolapop(itumflexio- 
nt  admiffayeH  ipfius  diabott  ado 
ratto.  iu.b 

Jcjumum  Chrifli  in  deferto  CT  tjuj 
ratio.uo.b.  inter  tUud  <y  ~Mofit 
M  £;.c  jrjunitim  qutd  interftil 
ibid.  ejujHtm  t&*$<lriXi*  Pa- 
pifitca  reprehendttta\  ibld. 

Jtjunitan  legtttmum  quomodo  tn- 
flitucndumi  197.8.  macroris  C 
luclus  indtctttm  effe  debet.  i98.b 

Jejunium  Ponttficiorum  rerePha- 
rifatcum.^99.b.refeUitur.  148. b 

Jejunii  caufit  diverfit.  ibid. 

Jcjumi  caufaadrerfus  Chriflmm  tn 
furgunt   iharifiti  C7*    dtfciputi 


I       N       D       E       X. 

Iefuitarum  flagellationes hypoctiti- 
ca. 785.3.  projeijtos  factendt ftu- 
dtum  cur  damnabile.  8if.a.  qux- 
Jiuoja  hjpocrifis  notatur.       Sif.a 

Ignorantet  non  debet  pudeie,  quin  fe 
erudiendos  ofjcrant.  39S.  b 

Ignoratio  non  omnit  pttcatum  ,  nec 
humanitati  Chrifii  rtj  inttigna. 
8;.b 

Ignota  lingux  cuitus  Papift.  mta- 
tur.  191 -b 

lUtbtrattt.it perflrieia.  Sf9.a  ' 

lUmcefcere  S.;bbathum  quomododt- 
c.  :*>■  afud  Lmcam  ,  cum  vejpcra 
iltiut  appeteretl  108Y  b 

lUummatto   mtira   fit  gradatim. 

554-b 

ImbectUitatis  humanat  exempium 
mPetro.  ioi9.a 

Immasviiii  nomennomntt  If- 
5  v  s  refpondercio.b.  dc  quo  lu- 
dxorum  catumr.tarefcUttur.  fi.a 

Impitptis  m  Ecclefiajtmper  mixtiy 
r»t?409.a.  ad  malefict.t  expcrre- 
#j.99f.a.  a  communione  Sacra- 
mentorum  quantum  potetJyarcen- 
W1.S-4  z.perpctuo  formtdotofi  0- 
inquiett.  io^9.b.quomodo  Chri- 
ftum  ad  dextram  pottntia:  Vtju- 
ri  j  tum  in  ccclum  nmnquam  ad- 
mittentmr.io\a.b.votorum  com- 
potes  fibi  Dettm  favere  putant. 
iooi.b 

Impiorum  adrerfus  piosfumma  in- 
dulgentia.  lOfl.a.  cum  Chrifio  in 
Cotna  commttnicatio  a  quibufdam 
fatfo  docetur.  9lJ.b.  peryicact* 
nunquam  concedcndum.      io^;.a 

Impiorum  ac  fceteratorum  opera 
Deus  jmile  ad  ymdtclam  erga 
peccatoret  utitur.S^i.b.  terror  ex 
fenfn  majeftatis  divinat  major 
quam  ptorttm.  109^.  b.  quattl 
1096.2 

ImpietM  cum  tempore  invalefcit. 
irfi.b 

Imptttatis  p.vrentum  mtnfura  a  fi 


bi s tmefjariust  jz.J 

Indocttttas  hominum  opcra  ac  ditt- 

gcntta    Minttlromm     jurand.t. 

414. b 
ladulgentiarnm  nmidinatio  damna- 

tur.  461.3 

In  Ecctefia  r>  ex  Ecclcfia,  qmm-jdo 

dtjcffent.  19%b 

Infantej  C  hriilo  cbtati  ut  tUit  bene- 

dtceret :  quod  nobts  imttandtan. 

701.3.  coram  lieo  tnnocentes  mn 

funt.  ioj9.b.  qutaSp.  S.  parti- 

ctpeSy  baptifmo  non  prtfandi.  16. 

a.  fine  baptifmo  dcccdcntes  non 

damnantur.  ?6.b 

Infantium  mores  quinam  imitandiy 

qui  declinandt\  701. b 

Infantta  ^ipojioiorum  in  defendcn- 

do  fecoram  reg*bus  ,  7emed:um 

quodnam  .1  ChrtUo  promijfum} 

470.  a,  b 
Infanticidium  Herodis  &  ejus  cau- 

f.t  impulfiva.  7?.a.  immenfita*. 

ibid.b.   curid  Deus fermiferitl 

ibid. 
Infideles  quemodo  confincendi,  tjui- 

bus  Scripturanonfatisfacit}f>$,b 
Infidetium  impietas  tanto  magw  fe 

exerit  y  quanto  magis  Da  gtorta 

efulget.  748.3 

Infideltum  nuUi  boni  fiucius  funt, 

nec  effe  poffunt .         9iS.b.  919. 3t 
Inftdeitt.ts  hominum  Chrtflo  prarpt- 

fa  etly  hinc  in  efentum  non  datnr 

Verbum.  jn.b 

Infidetitas  luda-orum  >  peccatum  0- 

mntum  at/scifiimum,  7*r?.a 

Infidtiitas  miracuta  Chritii   cobt- 

bet.isi.b.peccatum  omntum  ma- 

ximum.  944. b.  quantum  ma- 

lum?  <So.  b 

Infideiitatis  &  hxfitantia:  notlra^ 

caufa,Scripturjt  ignoratio.  11 58.3 
Infidclitatif  qusrundam  caufa  fine 

quanon.  fii.b 

Infidetitatif  reliquix  etiam  in  pro- 

teUifiimi*.  1117.3 

tiis  completa  ,  inhos  tandemef-   Infirmitati   fiatrum  accommodare 


Ichannif. 


fwiditur» 


8i8.b        nos  in  ommbus  debemus.       75f.a 


i9^.^,b\Jmpietatisyiamfcmtlinirepericu-   Inhumanitatis  imptorum  caufa  Cj* 


tofum.  1019. b 

Impoilores  fftcie  rirtutum  exiHi- 

mationem  fibi  apud  flupidos  con- 

ciiiantes  y  nontdeo  probonisha- 

bendt.  ri.a 


Jejunit  juilum  tempus  qmdnam 

I97.b.i98.a 
lejumt  PonttficiidefcRus  quii  197. 

a,b 
Jtjunia  a  Hfformatif  indici  foiita, 

quantum   dtjferant    a    jejumis    Impoftura:  ante  finem  mutidi.  854.3 

Ponttfictorum}  fji.a  1  Incndnlttattf  hominum  caufa  quat 

Ifjunia  Vharif.totumO'  Pontificio- 1       1S.3. 14S  b 

rumqualiai  i9^.b. 197.3    Inatp.utonts  Dei Xliniftnrum  pa 

Ifsvs  nominis  ctymcn.  50. b  1       ttentcrferendx.  HJ.b 

Iesv   rumen  tiirinttus  Chriflo im-    Jndigenttsnoflraopejjurandi.l^i.b 

pofitum  incrcdtbitem  nobts  con-  ,  lndigtntibus    bentfaciendum    cur  : 


fotationem  adfert.  14.  b ' 

Jefum  verum  effe  Mcfiiam  ex  legc 
0-  Prophetts  tvincttur,  115.  b.&  ' 
feq. 


f9?.b 
Indtgnitasnobis  noflra  agnofcenda, 

HS.b 
Indigmtatit  ntflra)ftnfMS  quam  no- 1      bis  commcnd.ttur. 

Ggggggg  2 


potna.  Sffo.b 

Immicus  cur  nobi*  diligendus  ?  155. 
b.iH-a.ij<.a,b.  quomcdof  134. 
b.&  feq.  apud  aiios  nontradu- 
cendus  vet  deniyrandus.  ijf,  a. 
comiter firtut andus.  ibid.b.  pre- 
cibus  Deo  contmendandns .   ibid. 

Intmito  quanam  in  fumma  prx- 
flandaofftciai  &Jf*b 

Inimici  officiis  miti%andi.  160. a. 
qnomodo,  cxcmplo  Chrtftiy  nobts 
traBandt\  89<-b.6cfeq. 

Inimicis  quomcdo  benefaciendum  ? 
lj4-b 

Immtcttix  deponenda:  faciiitas  no- 
i74-a 


InjurU  a  fratrt  ajfecli/  quotrtodofe 

gerendum*  tfoi.a 

Jtiju/ix'  accepta-  uttlonem  prtvatam 

quomodo  dtffuadeatChi  tfi**.  15  i.a 

lnjujittia  Vel  mimm&\  frcna  taxans  , 

jufio  Dci  jtidicio  quo  detabaturl 

104&D 

lnoptjc,al.!fqHe  v.tx  &rumnk}  qua: 

confolatto  oppamnda\  zn.b 

Jnfidsa  d  Pharifieia  Ch/tslo  firuVix 

qnomodo  e!i-,  a  ?  50S.  b 

Jnfid.ase/gafe  ludxls paUm  exp/o- 

b/at  C'h>  .ji-:s.  tf  ji.a 

Jrticgritas  cx:ema  cr.m  fccurttaie 

co..j.-,tcla  agtiito  &  confiffo  fce- 

lere  dtte.io..  no^.b 

JiiitmpcraatixCh/ifiusir.fimutatus. 

557-a 
Jntcntio  bona  cxcorum  damuahilts. 

i>45.3 

Jntentionts  bonai  cantra  Dei  man- 

tiatum  exmptum  cutpabite.  4fi.b 

JntentJonis  bonax  prajtextus  Ponttfi- 

ciorum  damnatu/.  177 ,b 

Jnteiragando  difcipulum  effe  ,  m- 

mimm  pudae  vel  ptgere  debet. 

4iS.a 

Jnterrogare  de  myjhrils  non  intelle- 

Hts  nemimm  puda  e  dcbet.    yjj.b 

JnteHinus  Ecciefix  boslls  ommum 

pemicioftfitmus.  $94.  b 

Jnvidendum  non  esl  xquaiium  no- 

firorutn  hono/ibus  aut  donis.^Sa..^ 

Jnvidere neminifua  debemfts.8^0.  b 

JnVtdorum   ingenium   cujufmodi  { 

zji.a 

Jnvidix  quidopponendum\         jtj.a 
Jnumbratio  tVtrginis  per   Spir.  S. 

itf.a 

JnVocatio  esl  partus  fidci.  ffj  a.fSi. 
Z.fidemtfjiatur  ,  imoiyalitac 
corroborat.  4?o.b 

Jahannx  uxorls  Chu\ai  erga  Chri- 
fium  pict.is.  4H'b 

Jcbannes  quomcdo  dtcatur  creviffe* 
45.  b.  quamdtu  manfertt  iitde- 
ferto  y  &  cur  non  cittus  minifie* 
riumaggrejfusfuerjt  ?  ibid.  an 
aitte  indicium  externum  nttllam 
frorfus  Chrisli  notitiam  habue- 
rit\  no.b.  quomodo Cjr  quando 
Chrtfium  noVtffe  cccperit*   110. 

a,  b.  quomodo  Cb/iUum  digito 
monfi/arit}  ii?.b.  quiddtfcri- 
tninis  inter  fe  &1  Cb/tilum  effe 
frofiteatur*  100. b.  quamado  fe 
Etiam  &  p;ophetam  neget\  117. 

b.  qua  authoritate  bapt:\arit  ? 
ibid.  curpopulumadfe  acceden- 
tem  tam  rigtde  irtcreparit  ?  96.  a. 
*  Pharifixi*  tradttus  Herodi  ,  in 
carce/cm  compaHus  fuit.  ijS.b. 
quo  confilio  Legatas  e  carcere  ad 
Chrtfium  mtfertti  5i8.b.  quo- 
modo  major  Propbetis  dicatuA 
4i.a0\u.a.S5+.b 


I      N      D       E        x. 

hhannts  inutero  matris  fattus  quid 
nos  doceat  £  29.  a.  nattVitas  cur 
magnt  materta gaudit.  ij.b.  na- 
tivttas  cur  nattvttati  Chrtfii  ab 
Euangei.  prxponatur  ?  9  .b.  ejus 
profapta  Chrtfio  glortoja.  ibid. 
parentes  exfamtlta  ^Aa/onn.  10 
a.  ortus  miraculojus}  11. a.  or-, 
tus  eb  ^ingeio  pradtcius  ,  ifque 
miracutofui.  i^.a.circumctfio.  j6. 
a.  rigida  C7"  tnfueta  educatio  quo 
fine}  f).\j.mm:jierii  effecla.iG.a. 
Vocatio  ,  tefiimoniis  Prophetar. 
fiimata.  93. b.  cur  extraordtna- 
rta}  91.  pra\dicatio  indeferto.91. 
cum  Elta  tn  vefittu  &  viciu 
eomparatio.  $4.b,  exempto  abu- 
tuntur  Ponttficti  ad  eremttica 
<&  votuntaria  paupertatts  Vota 

Jiabitienda.  5>f.a.  vocatio  imme- 
dtaia  ?  IO).  b.  nomtnjs  pondus, 
ibid.  offtctum.  106. a.  Baptijma 
unde*  jHi.a.de  Cbrjjio  tejitmo- 
nia.  106.2.  n>.b.  n^.b.  111. a. 
difcjpuli  Ch.ifio  adiunguntur . 
111. a.  difciputorum  cum  Ludxis 
in  Chtijium  conjuratio.  iyo.b. 
luculenta  &  ingenua  confefiio  de 
Chrtfii  naturis  &  offtcio.  116. 
a,  b.  minijlerium  quo  tendat  ? 
110. a.  in  mtnijleriofides  &  can- 

fiantia.  486.3.  7iujtpr}(xx.  ibid. 

autorttas  etiam  Herodt  firmtdo- 

lofiu  ibid.  b.  decollatio  nefaria. 

488. a.  A&y.Z.fepuitHrahonefia, 

^S^.b.    muniaptopria  cr  ei  cum 

attis  mimjh  t#  commuma.Ari..Z^> 

Iohannis  nomen  quidnotet,  O"  cnr 

tale  ei tndttum}  15, a.  nomea  quo- 

modo  cumoffjcio  ejus  congruat} 

57-a 

Loannis  tejiimonio   Iudacs  convin- 

ctt  Chttjius,  fe  ejfe  Mefiiam. 

38j>.b 

Lohanni  dona  SpiritusS.  extraor- 

dinaria  ab  utero  matris  tcU.u. 1, 

i£.a 

lohannem  cur  nafci  Voluerit  Deus 

exfamitia  ^Aaronica  ?  1 0 .  a 

Loanne  quomado  minimm  integno 

cocloium  majo/}  555«b 

Loannes  ^LpoJl,  ccelebfne  an  conju- 

gatus  fuentl  107^.0.  fuit  fin- 

guiareter  Cbnjhdttecius.  S??.b. 

quid  commune  cum  retiquis  Eu- 

angeiijhi  >  qutdque  peculiare  ha- 

beat  }  f .a 

Loannts  6^  Chrifli  mutua  amicitia 

Cy  conjians.  zo7j.a 

Loanntf  CS"  Lacobi  adverfus  Sama- 

ritanos  indignatio  &  tindiHai 

ardor.  6if.a 

Loanni  unde  gratia  apud  "Pontifi- 

cem  ?  ioo6.b 

Lohanni  cur  matrem  fuam  commen- 

darit  Cbrtjiuj  ,   tdque  jamjatn 


morienst  io7?.b 

lofephus  defuga  in  ^egyptum  mo- 
nttus.  77. b.  eam  prompte  fufci- 
pit.  78.  a.  de  hofpitto  cammod» 
ei  d  Deo  proJ}icitur.  ibid.b.  ex 
^egypto  revocatur.  So.  b.  ibi 
quamdiu  fuertt  ?  81.  a 

lofephi  patcr  &  focer  quinam  ? 
4<.b 

Lofcpbi  &  Mari*  in  cuttu  divint 
Jiudium  qutd  nos  erudiat.     8f .a 

1  Lafepbt  ac  Martx  negligentia  ctrca 
attentiantmfiiiiy  <W  inde  anxte- 
tas.  U.Z 

Lofephi  tentalio  ob  impragntttiomm 
~SLi/i*.  4^.a.  tencationis  exttus. 
?o.  a 

Lofepho  mortuo  ,  t\iaria  &  Cbri- 
fius  Capcrnaumum  commtgrant, 

ijf.a 

Lofephi  „4rimath xer.fi s  defcriptio. 

ioSf  ,b.  lo86.a,b.  pia  confdeniia 

C^  offtcium  Cbitfio  prajhtum, 

ioS7.a 

Ira  temeraria  &1  injufiay  homicidii 

ffecies  curl  zu.b.   tegitimaO' 

jufiaqua'}  ibid-  jufia  quomoda 

ah  tnjufia  dtfcernenda  ?    111.  a. 

injufia  quot    modis  fe  exerat } 

ibid.  quitjuj  inprimis  failicite  ca- 

Venda}  7?.a.  ante  occafum  fotis 

cur  deponenddi  115.3. 

Irat    Dei    infidetibus  incumbentis 

gravitM.  156.  b 

Lrax  non  tndutgendum.  191.  b 

Irafcentium  temere  facrificia  acpre- 

cesrepudtat  Deus.  115. a 

Lrregenitorumfapientia  ipfis  exitia- 

lis.  769,  a 

Ifmaelis  &  Efavi  cur  in  genealogia 

Cbrijii  nulia  mentio  ?  46.  b 

Ifraeiitarum  perpetuum    in  Chri- 

fiumodtum,  735-2 

Lfraelttis  cur  tegatio  jJpofioiorum 

dcjhnata  Genttbus  0"  Samarita- 

nis  exctufist  4f  9-b 

Lter  Emaunticum  duorum  difctpulo- 

rum,  O*  in  eogrfia.         mi.ajb 

Lter  pietatis  caufafufceptum3maxi- 

me  laudabile.  i8.b 

Lter  Sabbathi.  ^oo.b 

Ltineris  Hierofolymitxni  bijfaria* 

6i5.b 

Ltincra  cum  Deo  ingredienda.  Si.a. 

etiam  longtfitma>  Euangetii  cau- 

fa  non  recufanda.  191. b 

Lud.ts  quomodo  Diabolus  appeUetur 

d  Chrtfio\  fi4-b.  ejus  defeffii 

t/ipoflotis  quo  fine pradtRal  ib.  a* 

quomodo  eleBus  &  non  eieHus 

fuertt}  887.  b.  nunqujm  credi~ 

dit.  jii.b.  ad prodtttanem  quan- 

do  abierity  £r  quomodo  Satan  in 

eum  ingreffus  fit}  S67.  b 

Lud.c  indtgnantis  ob  Maria  in  Le- 

fumpiaatcm  jdefcrtptio.    7fi.a 

ludd 


ludx  impudtnt ia  &  ftupor.  89 4 .  b . 
proditeni  mftiix cendttio.89$.b. 
fumma  impiftas  diVttfis  ctrcum- 
jiantnt  mtata.  99*.  3,b.  fcflut 
qutbus  ctrcumjtanttis  aggrave- 
tur  }  868.  a,b.  869.  a,b.  pgeni- 
tenttaundt  Cfqualts}  loif.b. 
poemttntix  tfftcius.  ibid.  mort 
dtffrcratifitma.  loitf.b.  piodito- 
rts  mttiitu  Cbrisiuj  cor.ti:fta- 
tus.  890.  b 

Judam  cur  in  ^Apeftetum  adfctVtrit 
Chrtfiuj  j  cum  fiiium  ptrdtttonts 
tfftfctrttt  $18.0.968.3 

ludxt  cxct  Sabbatbi  vtoiati  vindt 
BW«  377«  b.  txcitatis  ctnvin 
cuntur  quod  \1efiiam  nonagno- 
Ttrtnt.  106.  b.  ^iu/t  Chrtjium 
rejtcetint}  594.0.  iibttos  fe  ja- 
HxnttSyftrVi  pttcali  tfft  convin- 
cuniur.  644.  filii  ^lbrahamt  ft 
dicliiojstts  ,  filti  Diabolt  ft  tjft 
rtipfa prob.mt.6^.praVttatis  C* 
ptrfttUx  tti  aguntur  d    Cbrifio 

jSf.a. 

ludxi  ac  Turcx  a  rtro  Dto  alieni, 
qui.t  non  credunt  in  Chiifium. 
391. b.  — >,b 

ludxorum  bUspbemia  tn  Cbiisiumt 
^Nfm  Samaricanum^CTf.  "PoeSi. 
646.6^.  cxctt.tt  mveteratafutt. 
775.  b.  dt  Mefiiatrror  ctmmu- 
ni*.8o6.z.  difctptatto  cum  Cbri- 
fio,  O"  ejut  tvtntua.  6-4. fit  fcq. 
eU  facili  tmplttione  Ltgis  error. 
707.  b.  jjcianti.t,  ft^.4braljx  fi- 
iiostffc,  a  h.vintretufa.  9<.b. 
in  Cbrtfium  odium  ZT  infidtx. 
617. a,b.  dtverfade  Cbrifio  ju- 
dtcia.  61$. a.  tmmxnis  tn  Cbri- 
fium  crudeitt.ts.to^S.b.  impiet.is 


Cbrifio  ad  Ptlatum  conglomcrat  io 
quofint  tnjiitutx.io$i,a.  ejufdem 
hjpocrtfis.  ibid. 

Iudicandi  vtrbum  quot  medt*  fu- 
m.Uur  tn  Scrtptur*}  jSi.b 

iudicandt  pttcfixs  cur  O-  quo  rt- 
jjfeclu  Chrtjio  commijfa  a  Patre} 
3»J.a 

ludtx  ctntreVtrfiarum   in  Sjnodis 

foiaScnptuia.  6f.a 

ludicis  Cfutfii gloria.  Sffi.b 

iudicis    tn  c>iminaiibus    offtcium. 

loji.b 
ludtc.s  injusii   &"    Dti  oppofitio. 

6  97-* 
ludtcum  plcrorumque  corrupttla  un- 
dt  app.trtatf  lo^o.a 

ludictbus  t  ut  incorruptt  judicent, 
qutd  faciendum}  305.3 

ludictum  dc  prexime  prxctps  djm- 
njtur.  161.  a 

lu.intum  Dti  ftmptr  obocuhs  pro- 
poncndum  ,  ne  cupidttattbus  no- 
firis  fienum  laxtmus.  ?9i.a 

ludiciumcur  fccundum  cujufqut  0- 
perafeietur}  ;S6.b 

ludtctum  impiorummn  dormit yttfi 
ipfijititant.  j6o,  b 

ludtcium  emnt  quormdo  Fiho  dede- 
rit  Paterynec  ipft  qucmquam  ju- 
dicct}  jSi.b 

ludtctuni  mundi  in  iSo  die  qmmodo 
&  ^poftolis  &  Sanciis  dejiine- 
/«>?  711.3.  cur  d.  piis  incbottur. 
858.3 
[udtcium  Cbrifti  juftum  &•  incor- 
ruptum  effty  quo  argumento}  387. 
a,b.  td  curfxpe  mbis  mtditan- 
dumi  3S7.b 

ludtcia  Dci  jufia  tffe  etiam  impii 
agnofcunt.  790.  a 


£r  praya  anfcientia.  104".  b.  ludicu  Dti  horribilia  ht  proditorts 
leyttas tjufqut  caufa.ioii.z.tm-  Cbrijti  ac  Euangtlii  ejus.  ioi£.b 
prtcatio  pojitris  ipforum  mcum-  ludictaolimgradthuidtjitnciafutf- 
hcns.   10^4.3.  infidi.u    Chrifius       fe.  111. b 

dtclinaytt  ad  confhtutum  fibt  Iudtcii txtrtmi defcriptio.  8)6.a,b. 
tempua.  7fO. b.  obfiinatio  Z2"  in-  j  confidtratio  foticitos  &  cautos  in 
credulitas.  399- b.  opiuiodepaA  agendo  nos  rtddert  dtoet.  ;S£.a. 
ctiarcyio  Chrifii  futura.  478. b.  appropiiiquxtiot.vitomagis.ibld. 
fervicact.t  m  mjfo,  104;. b.  dt        b 

rtgno  Mtfftx  terrem  fomntum  \  ludicii  ultimi  exfecutio  ptr  ^nge- 
$90.b.  7H.b.  rejeHio  prxdiHa       losfiet.  4i9-a,b 

d  Chrijio.  iSi.b.  rejeciio  ,  Gtn-  lugum  Cbrifii  qttomodofubtundum: 
tium  affumptio.-j9i.a.rtligio  cx-  h      345. a.  quxrt}  ibid.b 

Ytmwiaiis  cur  C?'  qu.ttpnus  DtO  Iurare  per  creaturxs  an  fit  tiritum} 
placutrit}  167.  a,b.  figna  pcten-        Sitf.a 

tium  d  Cbrijio,  ptrytrfitxs.  50^.  lura/t  infamiliari  ftrmont  fimpli- 
a.  ysntri  addiRorum  fluptditas.  '  cittr  ac  in  fotidum probibtt  Cbri* 
?oS.a.  murmuratio&  tjuscau-t  fiui.  nS.a.  ptr  creaiuras  prx- 
fa.t\i,b.<\l  .b.in  obftdiont  urbtt  I      ftrttmyW  cuA  ibid.b 

inaudita  m.xla.  851. b.  convtrfio    lurandt  tcmtraria  Itvittts  taxatur. 
promiffa  ,  pretibu*  aojlris adya-         119.3.  Si>*.a 
yanda.  iT7.b    luramcntumexigerenum  "Siinifiris 

Judxis  pertinaciad.  Cbriflo  objici-  [       Ecclefix  xque  ac  Magijiratui  ii- 
tur.  J93        ceat}  ioij.b 

ludaicx  mttltitudinis  in  deducendo  Iuramenti  abnfus  taxatur.       4$8.a 


Iuramtte  impio  ntmo  tenttur.  48S.b 
luramentoru  abufus  Pharffaicus  da- 

mnatur.  8i6.a.  pcrmtfito  Phart- 

fatca  reprehcnfa  a  Chnjio.  117. b 
lurts  dtcendt  O"  exercenttt  poteilas 

ludxis  m pcxnam  peccatorum  ab' 

uta.  loji.a 

luflificxre  Deum  quomodo  rtfiptf- 

ttntts  dtcantui }  \ )  j-.b 

iHJiificwdt    aut    condtmnandi    rx 

jc.  mcnibus  noilns  quomodo  dtca  - 

mui}  jtfi  b 

lujitficatio  O"  f.wciificatio  tndiVt^ 

duo  ntxu  cohxrcnt.  146.3. 

lusiificatio  tx  opertbus   refut.ttur. 

699.3.  toyi.b 
lufitficattonis  fidci  doHrinam  tan- 

quam  tfgu  bonoium  optrummi- 

mtcam  a  Pentifictu  tnfimuiari) 

noTtan  non  esi.  1 17.3. 
iufium  mmtne  jMJitrtCipitnti  quod 

prxmtum  }  481. a 

Iultoiuni  appeilationtm   quomodo 

Ph.vrtfxij     ac    Scrtbts   trtbuat 

Cbrtjius}  194-b 

luflttia  Dei  ,  quamnoj  anteomnta 

quxrtre  jubct  Chrijius  >  quomodo 

accipiendj*  M7*a> 

iufiitia  incboata  ad  jufiificatienem 

ntbil  conftrt.  7?°.a 

lujiitia  "PeTX&  Deo  acceptaqux} 

10. b 
lufiittx  cultorts  quibus  fludtis  nos 

comprobemus }  ioStf.b 

lufiittx  dtvinx  difcrimtn  advtrfus 

peccata&piorum  O"  tmptorum- 

f$.b 
lujiitixprcprix  opinione  infiati  quo- 

modo  deprehendi pofftnt}   560. b 
lujittix  proprtx  perfuafione  inflati 

damnantur.  69  8.  b 

Iufttttam   efurientes   Cj*   fittentes 

qui }  lo^.b 

lufiitiarii  Chrifii  judicto  Axmnxn- 

tur.  €9  9.  b 

luVtni  dt  ratient  vitx  xternx  confe- 

quendx  quxrtnti  cur  prxceptale- 

gis  y  C^fitundx  quidem  tabutxy 

proponat  Chriftus  }  707. a,b 

Iuvenem  cur  &•  quomodo  ditexerit 

Chnflus  ?  7o8.a 

K. 

1X"A}w5  nonftmptrparitatem}ftd 
^*    pterumque  exemptar  imitxn* 
dumdenotare.  9^7-b 

KxxsfyXtX  Papijiarum    mtata . 
no.b.  6iy.b.  im.b 


L^4borantibus  fitis  fubcrucefub- 
VtnitDeus.  iof-.a 

labormfiad  Dei  gloriam  retatmsy 
inutitis.  Sji.b 

taberis  noHri  in    Cbrislo  fiucius 
undti  i"0.a 

GggggSS  3  Ltcrym* 


Tstrym*  piorum  Chrislo  cttr*.  Jtf. 

b.  cor.-m  Chrifto pretief*.  nof.a 
Lacryma  fa!u:atei  qua^i  lozz.a 
La*Jo  d  fiatre  attqno  quid  facien- 

itum*  <?oi.a 

Laptdare  Chnftum  ludxi  tentant. 

*7S  ,       ,    . 

Lapidationc  ludaorum  eiudtt  Chrt- 

ftrn.  ^47 

Lapis  anguiaris  ab  architeBU  re- 

probattt*.  75°.b 

lapfus    fiatrum    non    traducendi . 

z<i.a,b 
Larzitio  Dei  erga  nos  incredibiiU . 

9jz.b 
Largitio  in  Cultum  Dei  >  fidci  fiu- 

Bus.  z8o.b 

Lafiiy  &  onufti  ,i  Chrifto  inyitati 

<pti\  S4J.b.  quidadepturi; $+4,b 
Latronis  rcprobi  btafphemia  inChri- 

Jium.   1070.  b.  aiterius  refipi- 

fcentia  quibus  teft.tta.  I07i.a,b 
Latronk  tn  agone  refipifientit  O"  in 

gratiam  receptt  exemplo  non  abu- 

tendum.  I07j.b 

Lnudare  nofinetipfos  non  debetnus. 

Laudis  Dei  qttx  r.obis  cauf.e  impul- 
fivx\  -  ^9.b.-4o.a,b 

La\arm  an  quadriduo  mortisfua  m 
Purgatorio  fite,  it\  74^.a,b 

La\ari  Bethanienfis  infirmitat.yi^. 
mors  ChriBo  abfentt  perspeBa. 
619. a.  excitatio.y^.i.  excttatio 
quofyccict.  ibid.  esiimago  fpi- 
ritualis  excitationis  e  peceato. 
746.3 

LeBie  SacrA  Scriptura:fidei  non  ge- 
mrandx,fed  confirmandx  dejH- 
natur.  >".b 

Legatis  Dei  fidem  qui  detrahimt, 
ipfi  Deo  dctrahunt.  19. a 

Legio  damonum.  431  ,a 

Leprae  quanta  calamitai*  6SS  a 

Leprsfbrum  decem  a  ChriUo  mun- 
datorum  hijioria.  6S7 

Leprofus  d  Chriflocuratus.  Z7j.a,b. 
contrcBatus  etiam  manu  cur  ,  &1 
€]uaiicenfia\i~](>.\i.adSacerdotem 
cur  mtffwj\i.jn .a.  quo  animo  con- 
tra  mandatum  Chrijii  miracu- 
lum  divuigaiit\  ibid.b 

Lexfirma  ac  perpetuo  duratura  esi. 
zij.b 

Lextationis  a.  corrupiela  afferitur. 
zjo.b 

Legis  d  Chrifto  folvendx  fujpicio 
rtnde  poputo  ipfifque  difitpulis 
tbrepfirit\  116.  b.  c.tm  quibus 
argumentis  Chriftut  falft  convin 
cat\  zi-\a,b.zi$.a,b 

Legis  &  Prophctarum  nucteus , 
Chrtsius.  Iii4.b 

Legis  doBrina  Pharifitica  quam  ju- 
jittix  Chviili  £,-  bonis  operibus 
detrimentof\  zzo.b 


I       N       D       E       X. 

Legis  pr.tcepta  quomcdo  interpretati 

fint  Phartfiei}  110. b. 111. a.  quo- 

modo  recle  tnterpretanddi    lll.a 
Legem  qmmodo  impieyerit  Chritiui  \ 

zi7.a 
Legem  perfcBioribus  praeeptisChri* 

fiura  fuppievtffe  fingentes  refu- 

tantur.  119.  b 

Legem  ne  in  minimis  quidem  vto- 

laref.11  esi.  630. b  \ 

Leges  Dei  attqmt  exoiuiffe  >   fatfo  I 

qutdam  credunt.  zi^.b  ( 

Liberi  quam  ptimum  Chrifio  ojfe-  [ 

rendt  per  baptifmum  CT  preces. 

701.3 
LiberVete  quis*  ^44  J 

Liberum  arbttrium  pradicandoydta-  \ 

botm  ornatur.  5z?.a  | 

Liberi    arbitrti    vanitas   notatur , 

J58.b 
Libertate  iegitima  non  femper  uttn- 

dum  fi  atti  ea  offendt  pofiint. 

jS7.b 
Liberatit.fi  erga  Chnftum  &  ejtn 

membra  prttcipitur.  349.  b 

Liberaiitas   tn  Chrijium    quomodo 

hodieque  exercenda\  1093. a 

Liberatttat  erga  tnopes  pr&cipitur. 

ijx.b 
Librorum  fcriptio  non  tcmere  fufci- 

pienda.  J.b 

Limbus  Pontificiis  male  adjhnitur. 

9o8.b 
Lingua  animi  index  &  interpres. 

361.  a 
Ltngua  non  abutendum,  cui\     3H** 
Lingua  quomodo    recie    utendum  \ 

45Z.b 
Lites  €7"  rixas  qtti  amantjd  Chriili 

exempto  rccedu?tt\  514.  a 

Luinuilius  tanta  praregativa  ,  ut 

Chrifium  fibi  pra:  reitquts  ohno  ■ 

xium  habeat.  1098.3 

A6y<§h'-,  Dei  Filius  curfic  dicatur 

a  Iohanne\4.b.  an  reBe  pro  pro- 

m\(Tof!tm»tur\  7.a.  tternui  eil 

ac  Patri  coeffenttalis.      ibid.a.b 

Lon^animitate  Dei  abutentes  the- 

f.turum  irai  coUigunt.  Si^.b 

Loqueia  fumma  ratio  habenda  nefit 

otiofa,  quia  judicio  Dei  obnoxia. 

3*z.a 

Loquendi  facultas  coram  regibus  , 
^pofioiis  fuppeditanda  promit- 
titur.  470.3 

Lotio  manuum  ante  prandtum  d 
Chrifto  intermiffa,  Phartfao  ho- 
ffiiti  admtratioais  ,  Chrijh  de- 
fenfionis  oceafio  esi.  6fS 

Lotionismanuum  cxremonia.  lofj.a 

Luc.ii  Euttngelicai  hisiorix  primm 
Scriptor.  z.b.  eumqmd  zmpuie- 
rit  adfcribendumi  }.b.  cur  Thto- 
phtiofuum  mfcripferit  Eua»^.  4. 
a.  ejus  T&XtipotyoQfiyl fingularis 
undt\  ibid.b 


Lucius  piorum  breris.  $J°.b 

Ludtbria  quomodoferendA    1067. b 
Ludificatto  Chnjii  indignis  msdis 
per  intlites  facia.  1046.3 

Lugentes  quinam  beatt\  zoS.b 

Lugere  mortuos  d  pietatenon  abhor- 
ret.  741.  b 

Lumen  qmmodo  dicatur  Chniiut} 

io6,b 

Lntheri  difcipuli  in  his  titetn  inttn- 

dunt7  tn  quxbus  Lutherum  tpfum 

bene    confentitntem    habutmus . 

Z9£.b 

Lutheranorum  d  Magiftro  fuo  dif- 

crepantianotatur.  3Z£.b.   coiru- 

ptela  articuli  de.Afcenfione  Chri- 

fti.  1141.  b.  &  dcfffitonc  ejus  ad 

dextram  Dei.  1142..  cum   Papi- 

ftis  conjunclio  adverfus  reforma- 

tos  notatur.  Z9^.b.  ubiquitatif 

figmentum  refeUttur.  1097. a 

Lux  miferis  exoriens  ,  Chrtftus  esi* 

i77.a 
Lux  mundi  Chriftus.  641 

Lux  mundi  cur  dtcantur  ^poHclrt 

zir.3 
Luxus  reprthenfio.  4^-3 

M. 

"KM^gdalenjt  quereU de asportat» 

***     Chrtfto  ,  quomodo  cumpriore 

ipfius  fide  ac  nuncto    confi- 

Jiat\  noi.a.  fiudium  quai** 

rendt  Chrifium  mfepulchro. 

no3.a,b.  confirmatto  de re- 

furrcclione  Chrtftt.  no4.a,b 

Magdalenam  cur  coniachtfuo  prohi- 

beat  Cbrijht*?      1105.  b.  no^.b 

Magiftratus  offtcium.  1 0  59>b 

Magtjhatus  aut  Eeclefiaftjeabeffi- 

cio  dtfcedentts  peccatum  grave 

esl.  S69.a 

Magorum  ad    Chrisium  profeBio. 

60. a.  Jiudiuniferttatis  tnfigne. 

tfz.a.  profefito  de  Chrifh  lauda* 

bilia.  ibid.D.  hijiortam  cur  ad- 

mtrationis  nota  incipiat  Euange- 

ttfta  \  ibid.  numerus  &-  condi- 

ditio.  65. a.  iis  quemodo  Chriftut 

in,iotuertt*'\b\c\.  eorum  quafti'9 

de  recens  nato  tXfge  quos  mottti 

excitarit  ?  64.3.  eorur.dem  erga 

Chrisiumreverentia  £?*  munifi- 

centia.  6£.b 

Magmficare  Deum  quid*  ji.b 

Majores  taBareftnt  imitatt$ne,  r.r- 

num.  ?6.b 

Majorum   peccata  qutmodo  pofttri 

fuafactant*  SiS.b.  pravaexem- 

pla  imitantes  non  excufvit. }  iz.a 

%JatediBionet  in  Phanf.tos  d  Chri- 

fto  vibrata: >  non fine effcBu.Sl^.^ 

\latt  ettam(}ecies  vitanda.    740.b 

Tvlah  quomodo   non   rtfiftendum  ? 

suii 


Mati  quomodo  interdum  betta  di.te- 
rtnt  vtl/cripjertnt}  36. .b 

"Maiorum  prxmeditatio  necejfaria. 
94-3 

Mammenx  &  Dto  fimul  fervire 
nemo  poteH.  2f  i.a,b. 

Mar.-,  p.ims  Mofis,  &•  Chrtjtt  pants 
Dtt  dtfcrtmen.  (07.  a,b.  utrtuf- 
etue  tfjtciusdlifar.  ^lj.b 

MaAiinta  Dtt  jtfVandi  necejittas 
ommbus  fideiibus  promtfcue  in 
cumbit.  919. 2.  fetVanttum  pr.t- 
mtum.  910.  b 

TtLvuLtta  &  Ixrt.tttents  nm  ar 
guunt  liberum  a/bttrtum.     9{$.b 

Ma>:datorum  Dtt  non  tantum  objer- 
Vatto  y  fed  C?*  cogmtto  necejf.tr  ta 
eti.  5*9-3 

Mandatorum    Dti  obfervatio  y  ft 
gnum     dtieHtonis     noflrai    erga 
Dttfm.  916.3..  919. b 

Mandatis  impiis  Suptrierum  non 
ootemperandum.  4R9.  a 

Manducatto oralis itftUttur.    *?iS.b 

Manducatio  carnaUt  tn  Cacna  non 
fundaturlohznnisfexto.  fiS.a. 
519,  a.  quin  refutatur.  ibid.  & 
511. a 

Manducaiionis  camaiis  ac  craffjt 
opiniounde?  <u.b 

Manendi  u%  Chrtflomodus.     919.2 

Mamchxt  natatt.  91.2 

Manfients  tn  Chrtflo  fiucius .  91.9.  b 

Manjuetudo  C  hrtiit  ut pradt3.t,fit 
retpfa  dectarata.  514. a.  ejus  tffe 
ctus  erga  tnfirmos  C?"  contntoi 
jpmtu.  ibid.  b.  fints  geminrn, 
qut  *  ibid. 

Manjuttudo  exempio  Chrifli  nobn 
czmmendatur.  loio.b 

Manfuctudtnit  caufa.  109.2.  mtr- 
ces.  ibid.b 

Manfitetudine  Chriflo  conformart 
debemus,  &•  quare.  34?.  a,b 

Manus  Det  cum  lohanne  qutmodo. 
S~.b 

Manus  de  xtra  ,  adulterii  mimflrx, 
ahfctfitone  quomcdo  C7"  cur  man- 
dtt  Chrtjius  ?  lltf.a 

M.tnut  impofitio  quiritutl      701. a 

Manuum  htie  cxremontalis.  lo^.a 

Marci  Ewngeiijix  tofuttudo.iloS.b 

Mare  ac  venti  Chnjio  obtemperant. 
4i9.b 

Margatit*  parabola.  4ii.a 

3rfari.it  Dei  mater  reile  appeUatur. 
ij.a.  an  femper  vtrgo  ettam  a 
partuvtxerit  ,  incertum.  <i,  b. 
qunmado  gratiam  inVenerit  apud 
Deum*  u  a.  n.b.  qutmodo 
pecctnt  in  nuptits  Can&ts  ,  quod 
a  Chrifio  reprehenfa  ?  13  1.  a.  quos 
fibititutosvendueti  jti.a.  qu.im 
alttna  fit  a  titulis  illts  ,  qms 
Pentificii  ei  blafpheme  tribuunt: 
ibid.  tur febuum [rjedtt.xtnm 


I       N       D       E        l. 

iri  dicat  ?  ibid.  b.  an  cattris  0- 
mmbus  pr.cftrenda  mulititbus  , 
qut.t  intcr  muliaes  benedic"ta 
pradtcattu}  1%  b.  qucmodo  fe 
gejfertt  fiito  jam  cruci  affixti 
1074.  b.  &  Gkj, 

M.utx  Vttgmtf  btAtttas  in  quo  con- 
fiilat}  370.  a,b.  erga  infanttm 
Juum  iimor  C  cura.  S^-b.  Clrri- 
Jlum  increpantts  cuip.t.  S6.  b.  fi- 
des  17.  b.  iter  ad  hJiJ.iitth.tm. 
18.  b.  humtitt.ts.  19.  b.  cantt- 
cum.  50. a.  Fiitum,  tilium  Dei 
focatum  iri  cur  dicat  ^4ngelut. 
ij.a.  i£.a.  patcr,  Eii.  4&.b.  prr- 
pttu.-.m  rirginttattm  unde  m.tle 
colligant  Pontifiart  1}.  2.  prxro- 
gattY*  4  Ponttjtctts  confici*. 
1107. a 

'Sl.xriam  ptaati  rtam  quid  drguat : 

2  4-3 

Maruc  Bethanienfit  erga  Chrifium 
amor  O"  rerereutia.  741.3  751. b 

Martbjc  tnfide  exteffut.  j^.b.de- 
feclus.  7;$.  a.  de  rtfuntdtor.e 
cor.fefito.  ibid  b.  dotiiitas.7}9-b 
ejus  ac  Maria:  tn  Chnfium  ofjt- 
cia.  751.  b.  earundtm  iegatioad 
Chrtjium  ob  mfirmttattm  fiatris 
Lt\ari.  yiS.2 

^Urthx  ac  Maris  fororum  divcrfa 
jiudia  in  Chnjium.  615« 

Martyrum  cuitoies  ipfijfi»**  fe,e 
martyrum  octtfores  >  &  torum 
fidtt  o/lres  extjiunt.  SiS.a 

Martyrum  mors  Deo gloriofii.il >i.b 

"Slater  Chnjh  mattonalts  pudoris 
exempium.  1074. b 

Matrts  ac  cognatorum  Chrijh ,tpfius 
jermonem  mterrumptnttum,  me- 
tus.  37*-a 

Matris  filiorum  Zebtda-i  pro  fiiits 
petttto.  7^4.3 

Matrem  fiuon  cur  loanni  commcn- 
da.tt  Chnfius  ?  1075. b.  cur  in 
ay>ncdemum\  ibid.  curfami- 
nam  ,  ncn  matrtm  fecet  ?    ibid. 

"Slatrice  clauja  an  M.tria  pepesertt* 
68.2 

M.Urtmonio  quomodo  infidias  firu- 
ant  Pontificii  ex  nuptsis  CroiAis. 
i^o.a 

Mati  imonio  quomodo  re&e  uten- 
dum*  130.2 

Mattlhtiroeatio.  191.2.  promtaobe- 
dtentia.  ibid.b 

Mtdta  non  temere  rejicienda.  m.b 

Xlediator  unttus  Chnjius.  910. b. 
911. a. 

Medici  »0»  temere  accufandi ,  fi 
quofdam  morbes  depeUerc  mn 
poffint.  444.  a 

Memoriam  &intelligentiam  rerbi 
auditt  Sptritut  S.  in  fidehbus 
refrieat  &•  confirmat.  ^n.b 

Mcndacium  quid  ?  mj.a 


Meftdaciis  /e   ajfuefacientes   legtr 

tftolatoresfunt.  Cn.2 

Mtndtcttas    Monad.^rum  damna- 

tur.  7oS.b  710. b 

Mentiri  ac  fimulare  hojhbus  Ecele- 

fix  iiull.x  reitgio.  ~5H.  b 

Merttt  piorum  gratuita  C7"  immc- 

rita.  7M-b 

Mtrccdem  qucmodopromittat  Dtus 

diligtnitius  tntmicos  ?        13^.  b 
Mercenartorum    merces  non  diffe- 

renda  in  crafiinum.  7l4-b 

Merttum  opeiumrefutatur.  1071. b 
Merita  fanHorum   pro  altis  nulla. 

847.8.  refeUuntur.  fll,t 

Meritorum  nullttas  notatur.    801. 3 
Meritis  futs    nemim  confidenda . 

7H-b 
Mejfaitani  hjcretict.  ^9?.b 

Mcjiis,fims  mumlt.  418.U 

Mefiis  fimtli  mintfierii  facrt  nccef- 

fit.ti  indigttata.  i-i.3,t> 

Mejfores  &    Mtnijhi  O"  ^ngeli 

«^wo  dtferimtnt*  4iJ>'.b 

Mtffores    myfitci   *  Deo  petendi. 

4J5-3 
Mejitas  verns  qucmodo  ab  adulteri- 

no  O-  notho  dijcernifofiu}  115. b. 

&ieq. 
Mrfitam  vcrum  fe  prcfttetnr  Chri- 

Jius.   167. b.  eundtm  quomodo/e 

comprobartt}  33°-a> 

MrfitamfeeJJe  ,  Chrifius  Variis  te~ 

Jitmoniis  ludaos  reVtncit.  585, 

b.39o.a,b.  &c. 
M.iTt tc^rv^tiQi^  P ythagorica  re- 

futatur.  449. b.  ludxts  hodier- 

nts  creditur.  5f7.* 

Metus  divini  judicii  ,  malus  officti 

cuftos.  iofo.b 

Militia  omnis  non  damnavda.  99-b 
Miittum  tnfolentia  fuper  divifione* 

vejitum  Chrifli.  io^4,b.  infoten- 

ria  ac  petuiantta  antiqua  nota- 

tur.    1046.  b.  infolentiam  quo- 

modo  loannes  rejrenet  3  99  b .  pe- 

tulantta    tn  Chrtfium  cxnctta^ 

IQS&b 
Mmimuj  in  regno  ccclorum  ,  legis 

Vtl    minima  tranfgrejfir  ,  quo 

fenfr?  n8.a 

Miaa  aiiquafinquiis  Ecclefi*  mtm- 

bris  concrtdita,  quam  augere  in- 

dies  oportet.  73>-a 

Minarum  dcccm  ftrvis  elocatartnn 

parabola.JSO.  &  feqq. 
Mintfltr  fidtlts  quijnam)   llji.3. 

fidem  fuam    in  offtcio  6*"  Dto 

int>rimit  O"  homtntlus  probare 

dtbit.  Kjl.b 

Mintfler  offteii  fui  negligens,  inflar 

faiisinfatuati  abjtcittur.   Zi4.b 
Miniflri  multiplici  doHrina  imbuti 

cemp.uatio  cum  provido  patrefit- 

miii.ts.  4iz.b 

MiriiUii  (rrer  quam  pericuhfu*  ? 

uoi.b. 


Miaifiti  ytrbifidelit.it  in  quo  eonfi-  \ 

Mtnijiro  non  prajudtcare  debet  pa- 

/e/itum  obfcurttas.  1S9.D  | 

Mimjho  a  Dommo  Vocato,  qutdns  l 

ahneymdum  quod  cfficium  ejut 

impedirequeac.  4"-4-D 

Mtntsin  yerbz  cujus  authortt.uem 

tn    tradenda    dodrtna    adhtLeie 

debeanti  c.Z.fideies  a  Deoptten- 

di.*.<$a.  ftdeiet  de  p-  jcdtcationis 

fua  fucceffu  foUiciti  efie  non  de- 

ient.  414.3.  fidei  CT  diltgentix 

exemptar  ad  imitandum  tn  L'bri~ 

flohabent.  861. a.  ciyiles  honoics 

necambire,  nec  oblatos  accipere 

dcbent. 7  tt.b.  fuo  jud:cio  non  ni- 

tnium   dtbent  confidere.    701.  b. 

non  nifi  neceffartts  donis  d  Deo 

inflru&t  ymittuntur.  iHf.b.nan 

ntfi  certa  0-  ftbi  comperta  doce- 

re  debcnt. 1159.  b.  neceffartts  do- 

nis  tnflruHieffe  debent.  1140.8. 

quates  effe  debeant  ?  69. a.  quan- 

ta  ftllicitudme  auditotum  juoru 

fiiutem  provebeie  debeant\  170. 

b.  prectbus  fMtcite  tabores  fuos 

Deo  commcnda;  e  debent  y  exem- 

pto  Cbrijii.  106.  b.  quo  affeHu 

objurgare  C  peenas  denunaare 

debeant?  819. b.  quomodo petcata 

;emittant\  iSS.b.  pierumque  aut 

plus  aut  msnus  ,  quam  oportety 

aflimantur  a  r«/g*.  100. b.  quo- 

modo  yarie  cuipentur  ab  tngratisf 

$j6.  b.  fi  nm  ftmper Liboris fui 

jrnHum  reportcnt  y  cur  tndtgnari 

non  debeant}  155.  b.  rerum  terre- 

narum  cura  ab  offuio  reyocari 

nmdebent.  i;:S.b 

Mimflrorum  arHaconjunHtoyfia- 

trum  yoc.it ione  ad  ^-ipofloiatum 

indtcata.  150. b 

Mtmflrorum  esl ,  atiis  yitax  excm- 

plo  pralucere.  S87.a 

Mtnijiroium  circa  peccatores  gra- 

yiores  offtcium.  1097.  b.  exifli- 

matio  curapudnos  yiiefccrenon 

tcmere  debeat\  £;i.a.  pdchum 

inhocmundo  pramiv.m.  4-&6.b. 

honosy  quod  Sponfi  amici  y  adfi- 

delitatem   ilios  excitare  debet. 

m.a.   laboY  apud  prxfiaHosnon 

tH i,ntt:i.  9\9.z.officium.ap-h. 

45.  a.  106.  a.  j6<,  b.  965.  a,b. 

ioo8.b.  non  perfona  y  fed  doH,  i- 

naaflim.vi  dcbtt.yS^.b.  incon- 

yiyits  obleHatto  qujenam  inpri- 

mis effe debeat ?  173. b.  teceptio 

etl  Chrifli  ipfi.a ;  eceptio.  $S6.b. 

teprehcnfiones  cur  paitcnter  fe- 

renda)  s^^.b.requifita.S^b. 

prarmium.j^^.b.S^.a.yox  debet 

effe  ctata  &  aperta.  116.  z.reye- 

rentia  &  amor  quoufque  progre- 

di.ttur*  4^7»a 


I       N       D       E       X. 

Miniflns  yerbt  confidcrate  ac  trepi- 
de  y  non  fpe  iucrt  aut  honoris  y  ad  ■ 
minifleitum  accedendum.  414. a 
ptetati  prx  aiits  fludendum  effty 
quibus  argumentu  eyincat  Chtt- 
jiui*  114.  a,b.  lxj.  a,b.  in  Deo 
acquiefcer.dum  y  necje  hujus  fe- 
cnlt  cwris  confictendum.  463.  a. 
quantus  ,i  Deo  honot  coUatusi 
106. a.  feduittatts  piamixm  con- 
flttutumyftta  jetenta.         VJX.\> 

Mtmsiru  Hcciefiai  ex  loannis  exem- 
pto  cevtum  yetlitus  genus  inique 
qutdam  imperant.  $<.* 

"Siimflros  inau^urandt  xjLiO^ri&tse, 
damnatur,  im.b 

\Hntfl,  os  Cbrisli  excipere  y  an  plu- 
rts  fit  quam  excipeie  paupeiesl 
480.  a.  iegttimos  cttr  repudtare 
non  debeamu$m  394*3 

"Miniflerium  Euangeiii  quanta  cura 
obettndnm}^^,  b.fait  cw  compa- 
retur\  n^.a.  cur  iumtnii  iif.a. 
ftne  iegittma  yocatione  non  am- 
piendum.  43.  b.  317.  b.  petere 
an  iditceat  ?  ib:d. 

'Minislertum  yerbi  0"  Sacramenta 
Cbftjiusfuo  exempio  d  contemtu 
y.ndicayit.  loi.b 

(  Miniflerit  Ecciefiaflici  arrcptiote 
meraria  rep,  ehendttur.        1  o  5.  b 
j  Minifleni  facri  authoritas  non  mi- 
nornobiiejfedebety  quam  *4n- 
getorum.  I4.b 

Mtntflerufacii  commendatio.  19  i.a. 
dtgnitas.  1111.  b.  nttiitas.  ibid. 
OHtositas.  nii.a.  finis  &  fiu- 
Hus,  ibid.b.  efftcaciamWgixncM 
&  Tolvendi  mrtaphoradepiaa. 
tf9.  b.  eoque  autboiitas  agnof- 
cenda  <&~f$,midar.da.         560. a 

Mintflerii  funHio  qmmodo  diytna 
cbaritatts pignus  eyadat  y  quo  fc 
minifler  adyerfts  remiftonU 
peccatoiton  difftdentiam  munire 
pofiti  197.  a 

|  Mtntflerii  impedtmenta  qtUtHism 
rejictenda}  l^S.b.  infigne  enco- 
mium  quodnam  \         41. b-  43-a 

Mtntflerit  legitimi  caufa  gratt  effe 
debemus  ,  proque  fucceffu  orave. 
4fi-b 

Mintfleriiy  C7*  yocatio.ils  ad  idy  r,e- 
cepttas.  454.  b.  &  Cqq.  714.8. 
necefftt.xs  unde  inte!f9enda\i.i^. 
tic.  a.  partesfine  iegitma  yoca- 
tione  nemo  arripere  cebet.  lyi.  b. 
p;aflantiA  &  necefiitas.  403.  b 
1  Miniflenouiiio feofferentes  y  curd 
Ch;tfiononadmifii.4;-S-b.  tcme- 
re  fe  ingerentium  cauteriata  con~ 
fcientia.  im.b 

Miniflerio  homtnum  nos  frui  in 
caufa  falutis yfingulare  Dei  bene- 
ficitm  etl.  no4.b 


Miraculum  conyerfionU  aqnre  in  *i  * 

num  quantaprudcntta  Ctnriflk-s  a 
jusftctone  ymdtcarit\  131.  b.  in 

eo  qnomodj  potentia    Chrtfli  je 

ostcndat?  131.8 

Miracuit  panis  abufui  reprebenfus . 

J05.  b.  504.  b.  ejufdem  ad  re- 

Hum  ufum  reyocatio.  ibid. 

Miracuio  fuo  piimo  nuptias  hone- 

flando  Chnjius  ,  quam  bonortfice 

de  matnmonto  fentiret  y  oflendit. 

130.3 
Mtracula  Chnfti  y  ejm  doBrina\fi~ 

giUa,actefies.  5o8,b 

Mtracula  ex  dod/ina  y  non  docinna 

ex  miracutis  afltmanda.     834.b 
Miracuta  cur  non    requirat  mflra 

doclrtna?  101. b 

Miracuta  y  quibusLuangeiti  dociri- 

nafemei  cenfirmata  esi  ,  perpetm 

yaient yut noyis  aPonttfittts  con~ 

fi£tis   non  ftt   opus.  Ijj.a 

Miracula  quatenus  apud  nos  fidem 

aut  pondus  habere  debeant  \  19%.% 
Miracula  pGntifictoium  mtata.  66. 

b.    ea  tonge  aiius  generts  funt, 

quam  mtracuia  Cbrtfli.  131. b- 

falfafunt.  74^-3 

Mtracuiorum  a  Chrifio  &  ^Jpofh- 

iis  editorumfama  totam  ludaam 

pet fonare  oportuxt .  4>:-\a 

Miracuiorum  Clnifli  <_r  Prcplseta- 

rum  difcrimen.  390.  b 

Ma  aculorum   Cbrifii  cum  doHrina 

Euangfiii  anaiogta.  151.  a.  effe- 

Bus.  i9i.a,b 

Mivacuiorum  duntaxat   caufa  cre- 

dere,  reprehtndit  Chrtfius.  iSi.b 
Miraculovum  ed.tto  quorfum  ^ipo- 

floiis  impr,ata\  460. b 

Miracuio.am   peiitoribns   Pontifi- 

ciis  quid  re^crcnJum  \  5^)-* 

Mi.acuiorum  Clmfti  finis.  4Sf.a. 

:f-s  qy.is  hodieque  effe  debeat  \ 

5i-.a 
Miraiulovim  cmnium  finis  ac  fco- 

pus.  131. b.  ufus.  1141  b 

Mtracul;s  fyreta  doBrina  aufcuita- 

■;cmcet.  48$. a 

Miracuiis   qmmodo  Chriflus  Pro- 

phe!asfuperarit\  55°-  3 

Mifertcordes  cur  beati  ?  110. b 

Mifericoidta  Det  unica  faiutis  m- 

flra  caufa.  41. b.  intima  qvai 

41.  b.    conflans   ejus  celebratidi 

materiaesi.  3J.3 

Mlfericordia  eommcvdatur.  311.3. 

Deograttoreil  omnicultu  y  quc- 

mtdl  \  J6j.a.*3  pottor  facrifi* 

ciis.  155.  b.    301.  b.  quomoitc} 

i94.a.3oj.a. 
Mifericordta   impiorum    audelitm 

io4,o.a 
Mtjericordia  Chrifti,  quomodopec- 

catores  prayeniat  y   exemptvJn. 

191.3.  exempium  erga  Samari- 
tanam 


RM  ptccatorilut  fiUth  tffe 

debtt.  itfj.a 

Mijirtctrdt*  dtrinjt  pTtttxtumul- 

tt  abutunlur.  Iii.a 

Mi/trtcordtx  cptra  Chri/h  ipfi  in 

mtmbrit jhh  jrafiantur.  858.  b 
>iiftx  Jacrtfietum  refutatur,  f  if  .b 
Mi/fattem    Ponttficierum    cultut  , 

eemmentitim.  iStf.a 

Itffe!  curbtatt?  109. 3,b 

Modejtta  himtntm  Chtfiiaaum  dt- 

cet.  ~6t.3.tr«ahoff>tttJ  cemmcn- 

datur.  S76.3.  mdi/cubiiupixct- 

pta.  6yo 

Medesitx    trga  Superteres    t.xrm- 

ptum.  169.2 

Modejitx  C*  humtlitati  Jiudtndum. 

6i~.  a 
Mndtjitx  nefirx  caufa  qujt*    1:04.3 
Monachatm  per/irtngttur.       970.2 
Manetheittx  rtJcUuntur.  jS^.b 

Msn/f  j  ad  cuitum  C~  prtccs  cur  c.c- 

gtrtnt  tdcielatia}  517.3 

2-Urhi  fiagdli  nemmt  curncttntuii 

44J.3 
Motbcrum  cauft peccata  nofira,quo 

rumcuratto  apud  Deum  antt  0- 

mnia  tjuxrenda.  187.  b. ; — .  a 
Morlerum  flm»Af  gtneru  perCht- 

Jium  fanatto  t  j/intualium  ruer- 

betum  cm.tttonif  ^Skc  tii, p.cca- 

torum  cmntttm  remifiionu  ,  fi- 

gnum  &  /tgtUumfmtt.  191. b 

Mctbts  DMMWJ/aj  dtpicratis  qutd 

faatndum\  444-3 

Morbit  ttbcratt  tempii  ffquentatto- 

nt  debemm  tjffyati.  ; —  -3 

Morbtt  ratiis  tabetantium  ad  Chri- 

fium  dtportatio.  54J-b 

Merbos  quefns  fanat  Chifim.$iub 
Morttudi  premptttudk  piaum  in- 

ttrdum  cendttionata  tH  ,  ft  hec 

ytl  iUud  pnut  obttntrc  ttcertt. 

7$.  a 
Mors  (hijii,  ipfi  giorioja.  898.  b. 

CT  Dtojtmui.  S99.' 

Mors  crucis  cur  Chrtjio  fuerit  per- 

ftitmijrl  1061.  a 

&/«?'  femnm.   7:$.  b.   natura  ftut 

formtdabtitt  >  1«  Chtifie  tatis  ef 

fe  definit.  71. b.  txtmpioSimco- 

nij  Ixtt  nebtt  obtunda.  74.3 

Mcrtt?  caltcem  tjuomedo  deprrcatut 

fit  Chijiut*.  987-a,b 

Mortis  Chrtjii  fj7"  aliarum  Heroum 

dtjsimtlttudo.  ioSi.a 

%lottit  Chtfit  necefttdt.         991. * 
Mertit pcnculum  Chn/ii  caufitr.en 

mctutntlHmj&  cur\  474,b.&. 

47 f  &  icq. 
Mortit  ut  trmptkt  ,  1/4  C"  5«**"  0- 

mnibut  a  Dto p> xfiitutum.iQ$z..b 
ItfwtM  fcnttntia  cur  ottm  fub  dto 

difla}  lOfi.b 

Mei  tem  exorta  ttmptjiatt  piifimut 

tjrimpii  dirtrft  finc  txoptant. 

io<9.  b 


I       N       D       £       X. 

1  Mortrm  cur  maott  txhorrutritChA- 
fim  tjuam  yti  pi%  rtitmpti}  $8f, 
b.990.b 
SUrtut  fiitt  yidux  KaititJt  txcita- 

tto.  jif.a 

j  Slertui  iicct,  Dti  tamcn  tjftnon  dt- 

ftnimm.  Soi.b 

1  ~SUrtuerum  acttptio  dupltX.    4lf.a 

~SUrtutf  tjmead  ammam   ac  rjHCid 

ccrput  rttam  Chrtjim  rejittutt. 

5*4-a 

'Slottuit  mortuss  fuos Jiptlttndes  fi • 

nere  ijuo  ftnfu  jubtat   Chrtsim  ? 

4if.a 
Mertuos  ad  ftpulcra  dtfitndt  mct 

corruftm.  74*.a 

\Urimot    tugubri    "Sluficorum  cen 

ctntu   C  prxficarum  tjuiationc 

dtptorajidt   mes    ludan    ttndc  f 

44«.  b 
M«/i/  fcttptaludxoj  incrtduiitatis 

accu/ant.  >94-b 

ifflJier  ;m  aduittrio  dtprthtnfi.  6^9 

Stuiter  r  turba  txnortfiie  Chrt/ium 

1       acciamans.  369. b 

Multer  ptccatrix  Chrifti  ptdcs  ia- 

CTjmsj  rtgat  &•  un^tt.    548.  a. 

pradicatur  d  Chrtfio.  ?fo.b 

■  Sluttcrum  eiuarundam  a  Chijio/a 

nsJ.nmm  gratHudo  ac  rtmuntrii- 

tto.  4f4-b 

i  Xlultcbris  ftxut  infirmitat.    noi.b 
!  \Juittiotjutum  ittprtabus  ejuaitpro- 

htltatut\  139.  b 

Slultitudo  ptccantium  no»  fttpttn- 

da.  51?.  3 

Slu.:;:ude  nen    ttmtrt  frtjutnda  , 

j       f/(nj  pitrurtfjHt  iata  ria  tr.ctd.it. 

i^-.a 
,  Muttjtudiaii  auihoritate  epinionem 

alttjuam  tutrtyfrtrolum.     ioo.b 
Slultttudtne  Lccltfianon  ccofenda. 

44$  3 

yiundietcs  nojha  ncbit  non  tB  in- 
htcrtnj.  $84.3 

Mundut  Spiritut  rtritatis  haud  ca- 
pax.9i6.b.  ntcChrtJh.  917.  a. 
cur  edto profecjuatur fidtit*\  9$6.Z 

Mundi  tn  nos  edium  >  amorts  Dtt 
tndicium.  96$.*.  Utttta  ,  pto- 
rttm  mcrrtr.  9^0.  b.  erattont 
Chrijit  dffiituti  ,  inftiix  cendi- 
.//9.9<5.a.  ptccata  tjuo  ftnfuChri- 
fids.  tMaj)  H9.b.  princrpj  diabo 

iuf  CUt}  9::. 3 

Mundum  dt  tjutlus  Spiritns  S.  ptr 

^fpefiotos  coatguertt  :  444. b.  &: 

fcq. 
Mundo  cordt  tjui,  &  cur  lcati}iio. 

b.&feq. 
Muncra  pubtica  &   prirata  aptis 

ttmpertbus  fin^ula    txpedienda. 

41-.3 
Mu-tera  ab  infidttibus  nen  ttmc.t 

accipitnda,  461.3 

Muntfiitntta  t\tgum,  non  Mintjiro- 


rum  tuangeiii  tti.  9Cy.a,b 

Mujti  cr-  ut/ium  yctnum  fimtlttu- 

dotjuQjhtilttf  198.3 

SluiHj  djtmontacuj  a  Cht/iajaita- 

tus.  asub 

Mutuum  ptttnti   datuium.  151.  b. 

134.  b 
Myrrhatum  vinum  ejuod  Slarcus 

thnjie  prrcctum  Jcnbit  ,  Mat- 

thxuj  acctum  cumfcllcj  qi<*. 

medo  cenciltaripefitt}  lbid. idcur 

rrfputnt  ihtjiu^  lofi.b 

Mjijitt  iontm  cctlt/Itum  nctiti.rv:  nt- 

mo  nifi  d.  Dto  tUumtnatuj  adtpi- 

fcipeteil.  ifi.b 

SljfitiJorum  riti^ionij  inttUtclum 

tjutd  pitrumqut  tmptdtat*    141.  b 
Myfitrta  rtgnt  ccelormm  ne/fe  >  do- 

num  Drt  tsi.  $98  b.  tjuibus  dt- 

tm\  599.1 

Myjhharcgni  calrfiis  abfqut  Spir, 

S.  nemoinitUjitre  tjuit.^    1139.2 

K. 

'Sj^f.mtanij  Syri  errer.        374-3 

**  "Haitiex  rtdu4t  fi.tut  t  ma tttif 
rtfufcitatm  a  Chrisio.  •'M.a 

Katalitta  Chtfii  ejuemedo  ttiam 
ncbis  ctlebranda  y  *dny>lorum 
rxrmpto  doctmur.  58.  b.  Q?  pa- 
Jiorum.  < 9  a.  60.  a 

Kata.itierum  ttltbratio  fju.ttcnu4 
nen  imprcbanda\  4^7>a 

Kathanatt  en  fuerit  tx  ducdcctm 
di,cifutis  ydhas  Bartholomxus 
diHutfiiS.b.  111.7.3.  quemedoad 
Chrtfium adduBu*\  iitf.a.  117 .a. 
tjut  dt  Chisio  cenfcfiio.        118. a 

KatiritAJ  Chijii  eb/cura  &  disbi- 
Cabitit  udngttci  um  appanttone 
CS" prxconienobtittatur.  p.a.  ejuo 
anni  ttmpere  accidifftyidt>;tu<? 
57.  b.  cur  pafioribw  potiut  tjuam 
aliif  manifefiafutritC  ibid-  tjuo- 
modo  ajficcrt  nes  dtbtati       fS.a 

Katirttatit  Chrifii  mjiltrium  0- 
mnium  maximt  mtrabiit.   4  i~.b 

Katmx  m/irx  ptr  ptccatum  corru- 
pfotptanta?  1  Of  i.3tb.  perytrfitat 
notata.  905.  a 

Katura  emntj  txtra  yiam  confifit~ 
rt.  267. b 

Nazarxusfratrum  Uftphut  appft* 
iatus.  Si.b 

Nazaxxus  wndoChtiflm  diclm.fti.b 

Ka\artlh  opptdum  cur  Kathanatii 
fufptHum?  Ii6.a 

Ka\arttham  aiumnam  fuam  Chri~ 
Jim  praccnio  tuangtttt  hcnerat. 
iSf.b 

Ka\avttha  retiHa  Capernaumum 
cur  commigrarit  Chnfiut?  176. 
a,b 

Xa\.vethx  cur  rten  tetidtm  fi^na 
tdtdtrtt  Chrijlm  y  atqut  Captr- 
Hh  hhhhii  nmmil 


I       N        D        E       X. 

I90.b.i9i.bj  Kotitia  docentium  major  Acbet  effe 


mtnmi? 
jXa\areth*i  ,    etfi  firmone  Chrijli 

conyiili  ,  qu.tre  tomen  Mcfitam 

eum  non  aznofcrtnti  iSS.b 

Ka^.trelhteorum  m  Chriflum  ira  & 

tltr.tmolimma.  191. a.  quomodoa 

ChrijhelHfitt  19^-a,  b.cotundcm 

tnfiinu     inf.tieiit.il     mtracula 

Chrtfiifuffiaminavit.         i9--b  '•  Kupttx  Conxx. 
Kecefittates  nojlrre  Dco  Patrinofiro  ,  Kuptiamm  parabola. 


quam  difcentium.  !44-a 

X,t " i.t fatuuru  .1  Deo  mbafaci.t, 

etiam  altis  communtcanda.  169.2 

Kudare  partes    obfiotnat ,   diaboli 

opus.  4Jl-b 

Kumulariorum  menf.u  cur  taitto  ni- 

fudujcctt  Chnjluii  156. b 

119. a,b 

79i 


perifiecia',&  curtfunt.      i<6.a   Kuptias  primo  fuo  miraculo  Ch 


Kecefittudtni  corporalt    obfcquium 


fiut  honefiam,  matrimontumap- 
probat.  150.3 


ChriHi  prxferendum.         414. b 
Kegotta  graTloranou  fine  piectlus 

aitsfici/.d.i.  516.  b|  O. 

Kehemta  quo  conftlio  Deum  totiet\ 

operum    fuorum  commonefaciatl  f*\Bduratio  juslum  Deijudicium. 


Keutrales  circa  religionem  ,  Chrifii 
hofies.  5S5.b 

Keutrales  in  religicne  redargttutttur. 
J!9-a 

Kicedcmus  Chrifium  advcrftti  colle- 
gas  defcndtt.  655>a 

Kicodemi  fides  miraculii  Chrtfli 
excttatacujufmodi  3  140.  a.  per- 
fona.  ibid.  acceffto  itd  Chrifium 
mHuinfiitutacur\  ibid.b.  do 


400.3 
Obedire  Dei  mmdttis  prempte  &■ 

fine     tcrgiverfat  ione    debemits . 

58f.b 
Obedter.dum  Deo  ,  quantumVts  ear- 

ne  ac  rationc  repugnantibuj.  ~  |  ~* .  a 
Obedientta  Chrijit  erga  parentes  m- 

bis  imitanda.  87.  a.  nojha  crga 

Dcum  qualis  debeat  effe.     i^o.b 
Obedtcntia  requtrtt  mandatum  dt- 


Vtnum.  iif.  a 

ctlitas.  lbid.  in  Jacrtt  myjieriis '    Objurgdthr.es   Dei  nsm:ne  ad  nos 
c*cita'.\a.\.b.  ingenuitas. 141-a.        faH.u *tquo ammo ferre debemus . 
fcnfits  c. traalis.  ibid.b.  hcbetudo        ??9.a 
Crjhipor.  i4'-3    Obfequium  nofirum  mandato  divi 


Kicodemt  animo/a  pictas  libcrab 

tafiq.   erga   Chrijium  mortuum. 

1087. b 
Kinivita:  iudxis  inopprobnumpro- 

pofiti.  '66,  b 

Kobihs    in   longinqitam   regtonem 

proficifcentify&c,  paraboia.  750. 

&.  feqq. 
Kobtiium  failuscirca  nfum  Sacro- 

rumnotatus.  1 .  ;.a.  0 ///.:; m.v.\ 4. b 
Komen  Deifi-nBificare  quid  ?  141. 

b.  quomodo  fanHtficetur\  241, 

a,b 

Komtnis  in  Baptifmoimpofitio  ttn- 

de}  &  quid  hic  cavendum  J  36.  b 

d  quo  idficri  debeat}  37.a 

Kommis  dtvini  irretercntiain  ju- 

randt  confuetudtae  reprehendttur. 

119  a 
Kominejuo  aliquem  dedignart,exa- 

cerbati     antmi     indtctum     eil. 

ic~o.z 
Tiomina   infantibk*    tson   licentiofe 

imponenda.  106. a.  qualiattnpo- 

nenda}  i^.a 

Kojocomia  a  Majoribus    exjirutla 

fartateila  conferVanda.      374.b 
HoVa  C  prxter  confuetudtnem  qua- 

videntur  mbts  ,  non  tltco  dam- 

n.tnda.  169.- 

Kovatorcs  qui  &  cur  damnabiles*. 

i^-.b 
Kotttia    Dci  camalibai  dcfidcrtis 

non  fnjj&canda.  400.3 


no  >  mn  ratiom  nojlrai  attempe- 

randum.  496.$ 

Obfequiaqua  Deoprobentur.  lyo.h 
ObjiacuU  <?■<.€  a  Ch/ifio  divortium 

faciunt y  qusmodo  tollanturt  9--b 
0htreHat9ribus  non  aufcftUattdum. 

i*i.a 
Occafio  falutls  obiatM  non  prxter- 

mittenda.  7^4-b 

Occulta  quomodo  Euangetii  lucc  re- 

tegdnturi  4-ll.a 

Oceurfits  Chriili  in  nubibus  y  fi#gU' 

larcm  ejus  erga  Ecclefiam  amt- 

rem  demonfirat.  <)o8.b 

Ocult  &  cordis  rclatio  par  ad  totttm 

corpus.  ijo.b 

Oculum   quomtdo  erttendun-   velit 

Chrifius\  iif.b 

OculU  non  abutcndum>  cur\     ,^4.3 
Odium  impiornm  ergapios  quanttt  ? 

io^i.b 
Odium  mundi  erga  fideles  >  &  ad- 

vetjtts  td  confoiatio.  ~tf.  a,  b. 

ejus  caufa.  916.  a.  937. b 

Odium  mutidi  crga  nos  -  amoris  Dei 

indtcium.9S^,'.ejus  caufii.ibid. 
Odto  fratrum  in  ipfamfepe  Dei  Ve- 

ritatem  pnccipites  feruntur  ho- 

ntincs.  3?7-b 

Ojfentitculur»  in  Ecclefia  ptriculo- 

fum.  7M-b 

Ojfcndtcula.    68j.    unde   extjiantl 

790. b 
QjfenfACulafiatrumwnos  -  cur  li- 


lcnter  &  dltcriter  condonare  de- 

beamu)^  146.3.   14^'. b. 

Offenfu  aliis  tondunare  cur  debea- 

mus\  311. b 

Ojfenfio  in  Chrifio  &  Euangelto  ejus 

damnatur.  }i~>.b 

Ojfenfio  ,  infidelttatis  argumcntum. 

fii.b 
Ojfenfionem  aliis  prxbere  tmpia  vi- 

ta  nan  debcmus.  409. b 

Ojftcii  partcs  ttbere  &  confidcntcr 

a  nobts  exfequend.t.  651. 3 

Ojftcia  eadem  proxtmo  praji.mda, 

qva*  nobis  ipfis  pra-jiart  ViUemus. 

i6yb 
OlcoAgros  (\ua  attthoritate  unxerint 

^Apofol:  \  616.  a.  ei  an  aliqua 

virtut  interfueritl  ibid. 

0'Xt^-u-ici  difcipulorum  ChrijU 

rcprchenfa.  419.3 

Omnis  vox,  pro  omnis genetis  ufur- 

pata.  191.  a.  454-b 

Omnipottr.tije    divinA     argumcr.to 

mn  abutendum.  2.7.-3 

Opera  mifiricordix  Chriilo  ipfi  in 

membris  fuis  prffiantur.     S58.  b 
Opera  bona  debitd  y  adeoque  nec  me- 

ritoriafnnt.  6S6 

Opera  mjira,  cujufmodi  fimus  ,  te- 

jitintttr.  '90.3. 

Opera  exmero  divini  judicitmttu 

prvfiuentia  cujufmodtl         ioji.a 
Operafidclittm  ututimpcrfecla,  mo- 

dofcria  y  Deogratafunt.  414.3. 

i096.b 
Opera  jttUd  mnfacere  homines  /«- 

jhsyfed  duntax.it  indtcare.  jtfi.a. 

bona  non  xque  vitam  promereriy 

ac  maia  mortemy  cur}         586.  b 
Opera  nojira  apud  Deum   profene 

quofine  nohis  liceat}  710.1 

Opera  tnfidelium  quantumvis  fpe- 

ciofaynonnift  peceata  tamenfunt. 

ij7-b.  817.  b.  9i8.b 
Opera  fupercrogattonis  Pontificiorit 

conveUttntur.  no.a.7°8.b.S47.a 
Operttm  fuorum  tcHtmomo    Chri" 

fius  utitur.  ?9°-a 

Operum  bomrum  ja&atores  ,  eorum 

pierumque   inanes   funt,  119.3. 

630.  b 
Operum  bonorum  fiudium  quo  fine 

mandet  Chrifius.  iif.b 

Operum  juflificatto  conveUitur.~*$d.. 

b.merita  d  Chrtilorejiciutttur. 

5°?.b 
Operum  fuorum  mercedem  in  ultim» 

judtcio  quifque  auferet.    ?S6.  a. 

qua  ratione)  ibid.b 

Operum    tejiimonio   rnuiti  convin- 

cuntur  alios  fetjfequam  prx  Je 

ferunt.  33°.a 

Operibusmfiris  bcmis  Deus  glorifi- 

catur.  919. b 

Operariorum  in  Vtneam   conduHo" 

rum  parabola.  711 

Ope- 


Operatur  Deus  ntneodem  niodo  in 
jirvisjuts.  *?i.a 

Operatto  Deiperpetua  C  ccntmua 
efi.  $7%-* 

Opes  qw.modo  C  cur  non  congeren- 
d*i.  M°-3 

Optmonts  de   Chriflo  varia  undtl 

Oppottunttas  in  rthus  agendis  cu 

ptanda.  805. b 

Oraie  pro  tmpiis  quatenus  nobii  tt- 

ceat }  $6t.Z 

Orandum  humtlittr.  f^S.b-  afitdue 

07"    quomodo    hoc  fieit    pojjtt} 

69<.b 
Oratto  Dcminica.6^6.  quidl  141. b 
Or.ittoii*  Domwtca  cadtm  metho- 

dm  qua  Decalogi.  ibid. 

Oratioms  thnjitpro  Jlpoflolts  ne- 

cefiitas.  $6€.atb 

Orationc  ad  Deum  eptr.t  nojha  /»- 

choare  debemus-  744«b 

Oido  Ecctejianon  temerevioiati  de- 

bet.  lo.a 

Ordtuandi  pottttas  penes  quos^Si.b 
Oidinattm  geri  rts  in  ttciefia  de~ 

bent.  496. a,b 

Originale  peccatum  ,  purtficattonx 

iegalta  carcmoma  piodttur.  68.2 
Osy  animi  porta  abferVanday  nepec 

cata  tnde prorumpant .         534-b 
Ofculatio  pedum  Papa  damnatur. 

toi.b.  i7^.b.  J49.b 
OjfacurChritlononfiatia.  1085. b. 

1084. b 
Ofiium ad caulam  ovium  ,  Chriflus. 

tfJ4- 
Ottunt prohibetur.  75;. a.  Rfi.b 

Ovts  unius  ex  ctntum    amijfie  ac 

quafitaparabola.  6-- 

Oves    perditx   quomodo     dicantur 

Ifraettta?  4?9.  b 

Oviunt  Chrtili  natura  &  privtlc- 

?ia.  67  4- 

P. 

T}v4ilum  Chrifli  cum  fitis  c.tpto- 

■*•       ribut  y  7n.tn1l.Ut  "Fim  habuit. 
99f-b 

Palmites  fi»giferi ,  vere  fideles  , 
quomodo  &  quo  fne  purgentur?  I 
9i-.b.9iS.a.  inftugiferi  3  hypo-  , 
critx,  quomodo  rejcccntur  Chrijio 
ftmel  tnfiti  ?  917  .b.  eorum  evcit-  \ 
tus  ptrniciofus.  S-9«a 

Panis  Mofis  &  Dti  difcrimen  &  j 
dtfiimitttudo.       Jo£.b.&  £07.3 

Panis  vita >  Chrifius  -  0-  cujus  efft-  I 
cacia  ?  joS.b.  quomodo comeden-  . 
dus?  J09  a-siS.a! 

Panis  f.tcra  Coma  an  fymbolum  cor- 
poris  Chrtfli  prafentis  yficut  co  1 
lumbapraftntis  Spiritus  SanSi* 
110. b 

Panis  vocequid  fere  intttligatur  in 
Scrtptuta.  joS.b 

Tanis,  quempttimut  >  nomtne  3  e- 


I  N  D  E  X. 
mma  Vtta  neceffaria  tnttUi^i-  | 
mus.  14$. a.  tn  Jpette  quAn.tm  }  \ 
144.3.  quotidianum  c«r  peta-\ 
mui?  143.3.144.3.  cur qu.bus  ts 
abunde  fuppcttty  tamen  petere  te- 
RMtfn  3  14?. b.  c*r noitrum  di- 1 
carttus  y  qutm  tamcn  ptttmus  ? 
144. a.  cur  hodic  d.tndum  feta- , 
mu}\  lbid.j 

Vanes  propofttxtii  quid  dtfigoarwtt 
joi.b 

P.tnnKutt  noyi  £r  Vffitmenti  vcte- 
tisfimtlitudo  quo  ipecieti  198. a 

Papa  y  C.vdmattum  ty  Epijco\o- 
tumf.iflus  notatur.  9f-3 

Papa  in  chrtjii  iocumfe  ingerentis y 
perfidtanotatur.  i<i  primatusy 
piorum  jud.ci 0,  deteJiaLittt.  ?9-- 
b.fuperbta  ,  fe  frfiuti  a  trtbuti 
onere  extmentisy  mtatnr .  587. b. 
Vts  armjta  dr.muatur.       l0J4.a 

Papam  tn  cafhedra  errare  non  pojfe, 
an  evtncant  Ponttficti  ab  exemplo 
Catpha}  749.b 

Papas  mnntdUs  hareticos  ac  atheos 
fuiffe.  ibid. 

/  .ipatus  re^imtn  civtle  *  refmChri- 
jit  aittnum .  71 J.  a 

Papia tradtttonts ^Apofioiica  y  fk  fi 
arguuntur.  1017.8 

Papijix  y  vrrbumfcriptum  d  Sptri- 
ttt  disjungentcsy  rejutantur.^i.b 

PapisioYum  commentum  de  ctauja 
virgims  matnte  refelittur.  68.3. 
corporcus  cultus  an  Deo  ptaceat. 
166. b.  167.3.  deMagis commen- 
turefutatur.  6;. 3. error de tnyi- 
fibtlttate  Chrijiinotatus.  m6.b. 
fluSuatio  in  fua  rettqione  unde: 
i66.a.  ntusfuptrflitiofi.  ibid.b. 
gtoriatio  de  meritis  futs  unde  } 
i$6.b.  fumptuofa  iJlXofynaKtta 
natatur.  fof.b 

Parabot.t  de  Sinapi  quoffeBet}  4 1 4. 
b.4i?.a 

Parabota  &  fimititudine  quod  di- 
cttuty  bis  dicttur.  fiS.b 

Parabota  ex  rebus  familiaribus  pe 
tcnda  CjJ"  proponenda.         4 1 7.  b 

Parabota  tn  Sactrdotcs  O"  Phari- 
faor.  785.78^ 

Parabolarm»  partts  fingula  nenjhi- 
8e  ad  Vtrbum  exigenda.   ~  1 4.  b 

Paraboiarum  unaftrit  .t  Clniflo  pro- 
pofitantm  ufus  fpecialis.      411. a 

Parabotica  doclrina  a  Chrifio  ufur- 
pataratto.  417.  a 

Paraboiic.il  conciones  cur  Chrtfl») 
pUrunqne  habuerit}  J98.b 

Tlu^d&iyffat/kcny  y-l.iriam  cur 
nofuerit  lofephusi  49.3 

P.u:t'yticus  Centurionis  feivus  cu~ 
ratur.  i~9-2c  (eqq. 

P.traljtici  a  quatuor  viris  portati 
htjhria.  l8£.a,b.&C  feqq. 

Parentum  trgt  liberos  offuium.  \o. 


b.fy.b.  pccctta  nt/cinodofiHif  n$- 

(cuit.  8,s.b 

Parentum  irtgrattam,  Chtijinmie- 

ffuereyquam  extttojum.  -\19.-\ 
ParienStbni   gratulan  Chrtflianum 

tfftaum  cfi.  jj.b 

Parcntibns  qu-d  prafl.ttur  ojjicium, 

quam  gratum  Dto.  fiS.a.  maxi- 

mt  dvUKX&copyiu}  ibid.b 

Partntibus  vitjc Jubfidta  d  iiberis 

debita  ,  qucmodo  Pharifat  intc,  - 

yerterint}  f-7-b 

Parmtum  Votuntatihus  acdefidtrits 

Dei   obfcquium    antepintndum. 

86.  b 
Parttum  fludium  caufa  Chhfli  qua- 

tumnoceatl  iji.a 

Parvi  non  contcmncndi  ,  &  cur  ? 

fS>S.a 
Pafcha  ctiehrandi  dtss  Chiislo  aiitts 

qium  ludais.  8£i.b 

Pajchatis  ftjh  Hicrofolymis  adejfe 

curvoluent  ChriflK>.  ijf.b 

Pafchatts  dies  moiti  Cftrifli  dtjii- 

natus  ,  quia  ipfcVcum  Pafcha. 

861.  a 
Pafchatis  in  efit  cur  difcubutrint 

ihi iflus  ac  dtfctpuii  f/mj*  8" — .  a 
Pafthatts  tb  dicm  tntcr  Gracam  C?" 

Lattnam    olim  Eccitfiam   ttiflt- 

diitm  unde  oitum:  S^i.b 

Pafchatis    praparationls    ttmpus. 

ibid. 
Pafthattf    folemnitati     qmtannti 

Hierofi/ymis  cctebranda  cur  tam 

ficquentcs  intercjfe  oportuertt  /«- 

daosl  84.  b 

Pajiio  ac  mors  Chifli  ffontanta. 

8?7-b 
Paftonts  Chrifli  confideratio  fitlu- 

taris  quj.1  984. b.  inants  Ponti- 

fitiorum.  ibid. 

Paftonps    Chriflt  fpontaneaz  ufus. 

ibid. 
Pafiionem  C^  rcjurreflioncm  fitara 

cur  vtipoflotis  pradtxcrtt   Chri- 

flws.  fy3.a.7ii.b 

Pafiioncm  &  refurreHiornm  Chri- 

flt  fieri  fecundum  ScriptWM   c- 

poituit.  iri;.b 

Pafiones piorum  non  arguunt  inDto 

pottflati*  astt  amorts  dcfecium. 

1000. b 
Paflor  bonus  Chrtflus,  cm  ?  6ft 

P.Jior  Chrijlus  d  Patre  ipfo  percuf- 

fuay  O*  cv.i\  9l6.b 

Pajiorgregi  fuo  additlus  &  affixus 

effedelet.  191. Z 

Paflor ovium  legttimua  qui)}     6^4. 
P.tfioris  veri  offtcium.  no^.b 

Paflores  ^poflolorum  in  ofoe  co- 

dtm  fucccffores  y  ut  1U1  Prophe- 

tarum.  173.  a 

Paslcrcf  y    accepto  nuncio   de    nrtto 

Chrisio  ,  quidfeceiint}  S9-3»b 
P.tflorcs  idonei  ptexibus  d  Dco  im- 
Hhhhhhh  1  pctrandi. 


petrandi.  4f5a 

Pdjhrfs internafiere  j  adorts  pro- 

mifcutpertmet.  2.7  •*• 2 

Paftores  popult  precibus  Deo  com 

mtnd.uidi.  97^.b 

Pafio*  um  offtcium.     II  }i.a.ii?4-b 

Pajhribus  tegitimis  dejhtut  popu- 
tumtma(um granjsimum.  494-3 

Prt/f/-  ftfrf/ft >  etiam  fideiium  pater 
esl.  iio^.b.  inChrijhfetonffii- 
cicndumexhibtt.^u.b.  quomo- 
do?  pii.b.  quomodo  ditatur  lo- 
lus  verus  Deus?  961.D.  tynmts- 
dofilto  major* 9X$.\>.  nonmfi  per 
Chnjium  cognofci  potcil.     778.  a 

Patris  tcjVtmomum  de  Chrifio  quod- 
namyquantique ponderis?  590-b 

PatrtJ  roluntxs  cujus  tam  J}udiofu4 
fuit  Chriflus,  quA*  170. b 

Patrisfamiiixs  pict.it  toti  fxmilix 
falutaris.  73°«b 

Patres  6""  Do&ores  appellxti  apnd 


ludxos  om  docebant. 


Sio.b 


Patrcs  quidam  in  V.  T.  quomodo  cx 

fjtirittfxti  cibo  C*  potu  comede- 

rint  &  biberint  ,  nec  txmen  Deo 

acceptifutrint\  5*4-b 

Patientia  Dei  f*mma.  789.  b 

PatientixChrtJhxnx  pnemiu.ar i.b 

Pax  Chrtjii  ,  quam  xbiens  reliauit 

mbis  j  quaUs  ,  &  quid  in  nobts 

ejficiat}  9i;.a.  74'mijhis fumme 

neceffaria  cur?  mi.a 

Paxin  Chriflo  nuUts  affitcHonibus 

tabefxHatur.  9j6.b 

P.tx  in  regno  Chiifli  promiffa,  qttx- 

IU\  478.  b 

Paxconfcitntix  nr.dt  ,   &  adqutd 

cpportuna.  41.  b 

Pacis    annuticiatio     refurrtHioniS 

Chrifit  indicium.  ni8.b 

Pacis  apprtcatio  ^poflciicaquxnttl 

4S4.  b.4(Jy.b 
Pacis  rcce  quid  comprehendatur: 

ibid. 
Pacifici  qmij  &*  curbeati?    in.a,b 
Pxridiin  relt\tone  aperte  confiten- 

tU  non  ilico  damnandt  >  dummo- 

dofibinon  nimium  iidem  indul- 

geant.  io86.b 

Pauperet  cur  intcr  ttss  roluerit  effe 

D-hs}  zjS.b 

Pauptres   coram  Deo  non  mimris 

fur.tquam  diritts.  735-* 

Pauperes  fpiritu  qut}  2.08.  b 

Pauperum  cibatio  prxcepta,        67 1 
Pauperum  &•  "Slinifirorum  ChriTii 

egefi.is   anitno   (poutaneo  fuble- 

r.-.nda.  1093.3 

Fauperum  nomine  qui  fere  intelii 

gantui}  jjo.a 

Pauprrum  rn  fubrentionem  erogatx> 

Dto  ipf  ercgxntur.  812..  b 

Pxuperum  tenuttati fuccurrtndum. 

6$.b 
Pxuptrtbxs  Chrifli  nsmint  btmfa- 


I       N       D       E       X. 

ciendum.  7i9.a,b 

Paupertxs  thrijii  ffontanea  fntt  , 

cu. :  f 88.b 

Paupe»  t.ts  cv.r  placidefereda.  709.  b 

Paupertatis  nojirai  folatium.   f  8S.b. 

Jolatiumjexempium  Chnjit.  f^.a 

Paupertatis fyontanex  ttmerttxs  no- 

tata.    iif.  a.   roluntari*  fundx- 

mentnm fubruitur.  ^oS.b.^io.b 

Peccandi  audxcianobts  undt\  196. b 

Peccandi  omnes  opportumtatts  cy 

illectameta  quarerttanda.  891. b 

Peccxntes grartter  ,  non  tliuo  dam- 

nandij  aut  pro  dtsbcratis  haben- 

dt.  loio.b 

Peccatum  diuturnitate  &  perfeve- 

ranttainpeccato  augctur.   760. a 

Peccatum  rel  unicum  ,  nijt  rejzpi- 

fcentix  expungatur  y  regno  coelo~ 

rum  exctudere,  617. b 

Peccatum  in    Spiritum  S.   qutd  ? 

5S9.b.  in  quos  cadati  ibid.  xn 

ett.tm  in  officio  ei-ga  proximum 

committatur}  560. a.  anomnesj 

qui  rolentes  Crprudentes  peccantj 

hoc peccatum  committxjit  \  ibid. 

Peccatt  incommodis  qux  idconfe- 

qui  folent  ,  abfienert  abejus  pa- 

trattcne  debemus.  ioiy.a 

Peccati  graritxs  ex  acerbitate  potnx 

mettenda.  118.  b.  infidi.t  caute 

detlinandx.  loio.b.  laquei  fe- 

dulo  carendi  >   ne  femet  irretia- 

mur.    no^.b.  omnis  erentut  te- 

thatis.  loi^.a.  omnes  anfxs  de- 

ciinare  debemus.  147.  b.  fedes 

Q1 origo,animus.  ^54. b.  turpi~ 

tudoundeobferrxndai  6S.3.  ro- 

tuptxs  breris.  loiff.b 

Peccatat  murbi  animi  tethales.  193. 

a.    quorum    'Sledicus    Chrisius. 

ibid. 

Ptccata  excipiunt  potn*.        760.  b 

Pcccata  qutbui  non  noceant)     1^5. b 

Peccatx  quxpubiitefiunt ,  grariora 

funt iks  qux privatim patrxntur. 

8<58.  a 

Ptccxtaaiierum  exquirere  &  inre- 

fligare  Ecclefix  interesl.  891.  a. 

qm  affectu  sdfieri  dt  btat}  ibid.  b 

PeccxtaDtum  permittere dicentes > 

injufium  Dntmfxciunt,  1047.3 

Peccata  lugentibus  om.ua  ritx  foia- 

tia  dectinanda,  1  o  6 1 .  b 

Peccata  cmnisgtneris  per  Chrifium 

remitti,  4T4-b 

Peccatx  mundi  quomsdo  totlat  Chyi- 

fi*i\  H9.b 

Pecc.tta  non  nofira  tantum  >  fed  CS" 

atiorum  defltre  Chriiii  excmplo 

debemus.  549-a 

Petcatx  peccatis  Dcus  punit  jnjh 

juditio.  lo^tf.b 

Ptccxtx  remittendi  potefiatem  yquo 

argumento  Chrifius  ftbi  afferati 

\      iSS.  a.  quomodo  cum  Minislris 


'Ecchfia  commumeet}  ib'id.b.^»> 

quatenu*  fittus  homimsj  tam  hx~ 

beat*  ibid- 

Peccata  remittcndiformula  Pontifi~ 

aaperjlrtcia.  im.b 

Peccatotum  expiatio  non  penes  ms 

eTijfed penes  Chrtjium,       2.45. a 

Peccatorum  gUmus  ,  tmportat  glo- 

mus  paenarum.  817.3 

Peccatorum  nofitorum  pondereChyi- 

flus  depi-efjus,  9^7.a 

Peccatorum  occtfiones  qua  ratior.e 

Vttandx}  458.  a 

Peccatoiumfenfus  cur  etiam  fidtii- 

bus  ttmoiemattquem  uUtonit  di- 

rmx  injitiat}  !97>a 

Peccatoium  fuorum  remifiionem  qui 

credunt  quid  facere  illos  aquum 

fitt  zffijfa 

Peccatorum  tentatto  qucmcdo  fupe- 

ranita}  2-75-b 

Peccatores  Deus  mn  exaudit.       6yi 

Peccatores  obtatam  Dei  gratiam  a- 

Jjternantes  tn  reprobum  Jenfum 

traduntur.  i4*>.b 

Peccatorum  caufa  in  mundum  renit 

Clmjius.  194.3 

Peccatorum  follicita  ratto  habtnda 

yiimflris.io9j.b,idquefinemo  • 

ra,  qurt  pertcutofa.  i09S,a 

Pettatorts  praryenientis  miferttor- 

dtx  dtrin*t  exempium.        16;. a 
Pettatoribus  infxmibus  mn  conrer- 

fxndum.  35 o.  a 

Peeunix  cur  non  congerendx?    1  jo.a 
Pedum  lottone  amorem   fuum  fr?4 

difcipulos    cur   tesiari   roiuerit 

Chnjius}  879. b 

Percontationis  finis  laudatns  qui- 

n.tm}  So;.a.  fruchus.  911. 3 

Peregrinationis  fuperjiitto  mtatur» 

6$i.b 
Peregrtnationes  fitperflitiofe  dxm~ 

nantur.  i£j.b.37o.b 

Peiredti   quomodo  debeamus  effe\ 

137.O 
Perfidtx  diftipulerum  Chrifli  mul- 

torum,  Cr  ejuscaufa.  511. b 

Perictitxntibus  in  marij  aut  aiiter- 

quidfxciendum\  418.3 

Pericuia  temtre  O"  citra  rocatio- 

nem  non  adtundx.  joi.a 

Perpeflionis  Chrifli  infernatis  indi- 

cium.  988.  b 

Perpeflicnes  Chrifli  fingulares  O* 

mcredtbiles  fuere.  7^7-b 

Perpefliones  &  mers  piorum  >  ipfis 

ZSr  Deogteriofxfunt.       S99.a,b 
Perpefitmum  Chrijii  graritas  & 

magnitudo  unde  xjitmanda.9§6.& 
Per/etuti»  fidelibus  etiam  a  dome- 

Jiicis  expecianda.  470. b 

Perfecutnnem   dttiinare  an   liceat 

Chrijiiam}  47*.  b 

Perfetutionem  paflis  cur  rtgnum  tce- 

lontm  addtcat  Chrtflus  9  cum  id 
etiam 


etiam  alii  obtintant)        in.a,b  i 

Perfecutiones  quare  Ecclefiam  C?  e-  I 

jms  Hocirin.tm  non  dtbeanl  cui-  j 

rju.nn  rtddtve  fu.fefi.-/»}  f^jb 
Perfecutionet  fuoium  Detu  in  bo-  I 

nnm  femper  convet  t  it.  469.  b 
Perfccuitonum  finif.  4^9-b.47  i.a 
Perfecutionum  p.-xdiUionis  fcopus. 

94.1.2.  uiidr.n.  945-a 

Petfeverantia  fidelium  undeccrtaf 

i'-i.3,b  in  beno  neceftaria.  173  a 
Perfeverantix  prxmium .  9  0  <  .b 
Perfcverantix  ntgatorcs  in  Deum 

contumehofi.  96^-a 

Perfon.tium  non  esi  acceptor  Deus. 

1107.3 
Perfonamm  refreBuf  in  regnoChri- 
fttlocum  mn  h.tUt.  611.2 

Pcttmacia  C^*  protcrvi.t  hominum 

ergaEHxngeln  Miniftros  notatm. 

jjtf.b 

Perturbatitquidgr  ttndtl  13. b 
PcrVtiftt.tt  mfltA   n.ttui.c    ab  uno 

extrcmo  in  altud  tetabcif .  V^.a 
Petenda  .'t   Deo  quibus  inHigemnt. 

i^4.b.  non  tamen  noXta.  t<>f  .a 
Petenttbus  dandum.  ijl.b 

Petere  qu.e  cj-  quomodo  debeamus? 

Petita  in  nomine  Chrifti  ,  <*/>  ip/a 
prxftantur  :   ergo  Patri  xqualif. 

Petitioquando  hypothcfi  moderan-  ' 
r/.r,  quando  non*  i^tf.a  1 

Petitionif  promiftto.  164. b 

Petittonem  mdefinitam  concelcre , 
temeritatif  ett.  7l4.a  ' 

Pf  trarum  fifito  in  morteChrifti  quid 
notant\  ioSi.b  1 

Petrus  ZT  Andre.tt  Bethfatda  ort- 
nndt  mCafcrnaa  habitarunt.  10 4. 
b.  <*<fc/  «>'>«'"  w  tngrejfusChri- 
ftmi  ibid. 

Petruf  quomodo  Chrifti  dtvintta- 
tem  agnofccns  ,  fenfupecc.it  jrum 
fuorum  tangatur  ,  curque  ideo 
Chriftum  dfe  exirc  jubcat?  19$. 
b.  quomodo  ad  refiptfctndum  tn- 
duHust  loii.a.  uxortm h.xbuit 
0-fecum  circumduxit,    ioi.a,b 

Petri  abnegatio  quxdam  occulta 
auxfuerit}  ioo7.b.ioi8.a.jfrr 
ta  tripiex,  prima  circumftantiis 
pturtbus  aggravaia.  ioiS.  b.  fe- 
cunda  gravior.  1019.D.  tcrtia 
priortbus  multi  horrtbilior.l  010. 
a.  refipifcentia  Dei  mifertcovdix 
adfcvibcnda.  ibid.b.  ab  abnega- 
tioneofficium.  9^9^-  Chriftum 
gladio  defendere  nitentis  faHum 
examinatur.  99$.b.  d  furoreho- 
Jiiumdefcnfiodtvii  t.9$9.b.con- 
ftdentia  mate  catcant:f,exammi 
quomodo  cxpofifa}  fOL.b.  dtle- 
ftteerga  Chriftum  triphci  qux- 
Jitone  expiorata  CHtl  1150. b.  U* 


I       N       D       H       X. 

titiamex  transfiguratione  Chri- 

fti  teftantis  Vox  abfurd.t. j - : ,  a, b . 
hojhum  Chrtfti  agmini  feimmi- 
fcentis  ftmuUtto  ,  Chafit  qn.t- 
d.tm  abncgatiofuit.  1007.  b.£>.t- 
V:f:mmn peccatum.  iooS.a.'M- 
Vicula  Chrifto  pro  cathcdra.  154. 
b.  qnod  Ponttficis  t\om.  prtma- 
tum  nonftabtlit.  ibid. 

Pittt  nsn  folim  defeHiontm  ,ftd  & 
rcltquotHm  ^ipoftolorum  y  depre- 
c.ttus  esl  1'hniius.  I>7S.b.  ptupo- 
ftcrum  confidum,  quo  Chnftum  .i 
pafitone  avertcre  ftudHtt  ,  quot 
modtf  vinofumf  J^4.a.  d  Chrifto 
quomodo  acceptHmMbxd.b.  pri- 
m.ttus  inftrmatur.  n^.b.  qux- 
ftto  quoties  frarri  condonaa- 
dum  fit,  qualif  ?  607. b.  quxftio 
dc  mercede  fibi  ac  condifcipulis 
futs  rcpendcnda  quo  aninip  inftt- 
tntat  -jiQ.z.iecufatto  lotionispe- 
dumper  Chriftum  fufceptx  ,  te- 
mcraria.SSi.l.  vcfipifcentia  qut- 
bus  medtis  adjnt.i^  1011.3.  qu9~ 
modo  ver.t  probat.ti  ibid.b.  fo- 
crtts  ftbricitans  d  Chrifto  fana- 
tur.  loj.a.  fuperba prxfidentia* 
9-9.  a.  temtraria  prafumptio. 
^oj.b.  ulceraO'  n^^tvui^offl^ 
difcrte  d  Spir.S.  dem*data,cn>} 
mS.b 

Pctri  C*  fociorum  tn  fequendo  Chri- 
ftoobjequiH  qutd  incttarit*  198.3. 

Petri  &  cxtetorum  „4pofto!orum 
confeftio de  Chrtfto.  SSl-b. unde ci 
fugztila*  jf8.a 

Pctrt  ZTlohannis  Chriftum  vinHum 
in.xttlam  Pontificts  fecutorum  te~ 
merit.xsreprehendttur.  1006.  a. 
eorttndem  ad  fcpulchrum  Chrifti 
curfus  partimitudatus ,  partim 
rcpretyenfus.  noi.b.fic  1101. a,b. 
ejus  ftuBus  perexiguus.     1 1 0 1 ,  b 

Petro  unde  £?"  qnare  td^  nomen  in 
dttum.  ffS.b 

Petro  ma  tcm  violentam  y  non  cru- 
cify  prxHicit  Chriftus.         1 1  j  1 .  b 

Peirum  an  non  excufet  prxdiBio 
Chnfti  de  triaa  tjut  abnegationc 
qux  implcri  dtbnit  t  1010. b 

Petrumin  primis  cur  cb  fomnolen- 
tiamperfirinxerit  Chvtftus  ,  cum 
omnes  rei  ejfent  ?  9$9-b 

Pttrum  cur  vcntilari  d  Satana 
Chriftiu  paffus  ?  978.b 

Pctrum  qux  opinio  deceperit  ut 
gladioferiret  ?  looo.b 

Pharifxt  &•  Publicani  adorantium 
parabola.  697.  ntriufque  oratio 
cxaminata.  ^99.^t  b 

Pharifxi  cxcum  d  Chrifto  fanatum 
examinant  O"  condtmnant.  649. 
ck.  feqQ-  infidiofe  Chriftum  tn 
Sabbatmobfcrvantet  compefcun- 
tur.^.bpertinaciam  tamenft- 


lentit  oftendunt.  ?09.b.  quo  irrnu 

&  dolorem  Chrtflo  excttant.  ib. 

C"  310. a.  confntatuni  Herodia- 

nis     contra    C  hriUurn     im  unt. 

ibid.b 
Phartfxi  O*  Scriba:  fuper  converfa- 
tione  cum  Pul-ticants  Httm  Chri- 
fto  ac  dtfcipult'  tntetidutit.  131,  b 
Vhartfxi  C  Scrtbx  quatenus  rf«- 
dtcndtl  80S.  a.  eornm  vita  mn 
imitanda.  #oy.a 

Pharifitorum  ambttio  d  Chrifio  ta- 
xata.XiQ.i.aVaritia  C  hypocrt- 
ftspajhinguntHrd  Chrisio.  682., 
btaiphtmia  tn  Chriflum.  4^3. b. 
alia  in  Chnflum  blafphemiayqua. 
eum  ope  Dxmonts  mrracula  cdere 
dttlit.ibant.  3,-5-.  a.  quomodo  re- 
Vincatur libid.b.  conquercntiunt 
de  dtfcipulis  Chvtfli  cb  guftatum 
iliutts  manibtts  cibum^  hypocrtfis 
d  Chrifto  redargtatur.  $  17.  a,b. 
f  iS.b.  conatus  thrifium  compre- 
hendenHi.  £34.  a.  He  rcgno  Dci 
falfa  tmagtnatio.  690. b.  emiffx- 
rti  majeftate  Chrtfti  deterriti 
nouaudtnt  ipfi  injicere  manttf. 
63S.D.  erga  Chrtftum  mvtdta  C7* 
odtum.  7fS.b.  763. b.  indo&ri- 
na  legis  corrupteta  cur  d  (hrift» 
notentur  &  corrigantui}  110.  b. 
loannem  interrogantium  per  le- 
gatos  quis  effet  ,  craffa  infcitia. 

117.  a,b.  juftitia  d  Chrifto  re- 
probatur.  nS.b.  perfidi/fy  homt- 
nes  ,  quos  Deus  ftbi  obnoxios  CS* 
obxratofhabety  abfolvendiy  nota- 
tur.  izy.b.  figna petentium  per- 
Verfitxs.yqS.b.  hypocryfts  ,  *'n- 
jitftuia  ,  fuperbia  maino  \elo  d 

Chrifto  exagitantur.  803.  b.  659. 

a,b. 

Phartfxorum  &  Legirperitorum 
pertinacia  ad  prxdtcatione  loan- 
nis.  jjf.  b.  33^.a 

Pharifxorum  &  Scribarum  dtfce- 
ptatio  cum  Hifciputis  Chnflt  ,  eo 
quod  puerum  dxmoniacnm  libe- 
rare  non  poffent.  p7.a,b.  w- 
rundcm  fcclerayob  qux  tllis  ma- 
lcdicic  Chrtflus.  814.  &  frqq. 

Pharifxtt  i^norantiam  exprobrat 
Chrifiuf.  641.  mortem  xtevnant 
dcnunciat.  64Z 

Pharifxif  quxflio  de  genealo^ia  C" 
parentibus  Meffts,  d  Chriflo  pre- 
pofita.  8  06.3 

Phartfxos  &  Sadducaof  ad  feve- 
nicntes  cur  tam  acri  increpatitne 
exceperit  loannes  ?  96.3 

Pharifai/muf  quatts  ?  140. b 

PhiHpput  "SUiitamex  lege0"  Pro- 
phttif  demonflrat,  iif.  b.  ejaf 
vocatio.  114.  b.  eum  quomtd» 
dicatur  Chrtflut  inVeniffcl  iz<. 3. 
ejufdcm  curiafa petilie.  ,9U.b- 
H  h  h  h  h  h  h  3  Vhil^ 


rhiiofophtrumpraclara &  fapien- 
te,  dtcia  qnomodo  a-jiimancLi? 

Pi  i  C  impii  in  qutbus  pares  vei  im  ■ 
p.tres  inEcclejta  vtjibiit^ty^.i^b 

Pu  qtdbtti  mcdtis  ad  Chrijium  ad- 
ducuntur  y  iifdem  tmpitabipfo  i 
miicnantur.  $u.a 

Ptt  qnanturnvis  parvi,  cur  non  con- 
temncndi  ?  598,3,  nofi  rarofu- 
rioforum  in  numero  C"  albo  hfl- 
bcntur.  3}'4*b.  fapientes  ;  tmpii 
flufti  meritodicMntHr.  846.a./i- 
pe  in  virtum  Juarum  fiducta  ftbt 
tmfonunt.  9^4-a 

Piorum  cx  infirmitate  fidei  joUxci- 
tndo.  Si.a.  pofi  hanc  Vitam  beat.t 
conditio  adumbr.xta.  f70.3,b 

Ptos,  quxtentes  eum  >  nunquam  dc 
jiituit  Deus.  109Kb 

Piorum  Cr  mipiorum  cum  oVtbm 
C!>  hctdit  comparatio.  857.  b 

Pictas  non  defcendtt  haxreditarto. 
6iz,z 

Pietatts  exercitium  futs  pra>cipit 
ChrtUus.  661.  lUud  nunquam  m- 
terrumpendum,  173.  a 

Pitatus  innocentix  tefiimontum 
Chr:7lo  perhtbens  ,  eum  tamen 
damnat.  iof  4.a.  qf.ibw  rationt- 
bus  motus  >  Chrtjium  dtmittere 
jiuduerit  $  iofo. b.  quo  fcnfupo- 
tefiatem  in  Chrijtumnon  habcre 
dtcatur\  1048. b 

Pilati  squit.u  lnJ.us  prrttorium 
ingredi  nolenttbus  fe  accommo- 

.  dandi laudata.  io3i.b.  crudeli- 
tasin  Galilaios.  66*.  geminain 
Chrtsium  tnjuria  notatur.  1045. 

a.  aliamajare  cumniatur.  1046. 

b.  hypocrifis  j  mamts  infan^mne 
Chriili  immerfas  abtuentis. 
iof^.b.  injufiitia.  104-7.3.  me- 
tus  in  caufaChrisii  unde}  ibid. 
b  fiudtum  Chrijii  a  capttaii  cri- 
mine  iiberandt.  1039. a,b.  uxoris 
de  innocentia  Chriiit  tefiimo- 
nium.  1041. a 

Pifcis  imper'19  Chriiltjiaterem  Pe- 

trofuppeditat.  ?SS.a 

Ptfces  mttti    Chrislum  Dcum  effe 

qucmodo  pronunctarint}      196.  a 
Pifcma  pecuaria.  375.6.  ejus  vis. 
-    374-a 
Pifcatorum  ad  miniilerium  Vocatio 

mytietio  non  caret.  190. b 

Pifcatio  Pctri  &fociorttm  miracu- 

lofa.  \9,.b.  ejns  effeHus.  196.8. 

fcopus.  *97.Z 

Pifcattonis  terrenai    <->    (Jnrituaiis 

analo^ia  qn&\  *97-b 

Placere  omnibus  ,  res  a  Chrisio  da- 

mnata.  u  1 .  a 

PlanHus    imptorum     in    adventu 

Chrijii.  8}i>.a 

Plantatt  d  Patre  qurt  ,}~>b 


I       N       D       E       X. 

TlX^^otpo^ioos  noflra*  fundamen- 
tum.  41. a 

Poculum  frigidx  fidelibus  Chrti~it 
fr.cbitum  non  Jine  remunerattone 
Juturum  481. b 

Panam  pro  nobis  infimtam  depcn- 
dtt  Chrtfius.  987. b.  990. b 

Poentteatia  ad  faluttm  necefjatia. 
194. b.  tn  diem  nondtjfeienda. 
76o.a 

Pccnitentia  &  remijsio peccatorum 
indtvtdut  comites ,  quomodo  in 
msderiventm^  n;9.b 

Pornttcnttje  dit.itto  periculoft. 84.7.2 

Pocrtittnti.e  piorum  C7-  tmpiorum 
dtjcrtmen.  lOif .  b 

Pcenttenti.v  Sacramentum  fiBtttum 
rcftttttur.  8^4.a 

Poitttca  muncraper  ambitiontm  non 
Captanda.  1 12.1.4 

Ponhjcx  \lax.  quofine  interrogartt 
de  difciputis  ac  dcftrina  tpjius} 
iooS.b 

Pontifex  F{om.  rjmmodo  poffefito- 
nemdivtnam  inVadatl         iSS.b 

Ponttftcis  ludaici  authoritas  non 
fuit  abfsluta.  1015. b 

Pontificis  Rcm.  fajius  pcdes  o/cu- 
landos pra~bentis  notatur.  ioi.b. 
perfidtanotatur  ,  arripientis  fibi 
id  quod  tpfe  Chrisius  reffuit. 
^^"'.b.  fuperbia  quife  Qt,vvx6u- 
@u/jov  gerit.  1031.  a 

Ponttficum  xx\omanorHm  fucceffio 
corruit.  7M«a 

Pontificia  religio  gtoria  Dei  obit- 
Vionem  induxtt.  1071.3 

Pontificia  Synagoga  commentts  ho- 
minnm  fuperslruHa  evertitur. 
97i.b 

Pontificia:  religionis  fuctts  hypocri- 
ticus.  8i7.b 

Pontificiam  religionem  aiiqua  Be- 
jiix  notafimulare,pits  iUicitum. 
1008.  a 

Pontificti  ad  ^ngclos  ey  Sanclos, 
ioco  Chrifii  ,  confugientes  pcr- 
jiringuntur,  6$6.b  ad  ot^xtyot 
nos  rcvocantes  redarguuntur  f.a. 
Chrifii  contcmtores  unde  depie- 
hindmtur.  154-b.  Chrifium  tri- 
plici fuo  offtcto  fpoliant.  497.3. 
cum  Sitmarttanis  ,  veteref  Pa- 
ftes  0-  jujiam  Ecclrfia:  poffifiio- 
nem  crepantes  ynotati.  16Z.3.  in 
Scripturam  blasfhcmi.  800,  b. 
in  tenebris  verfantes,  quo  ventu- 
rifint  nefciunt.  769.8.  patrum 
fuorum  fcetera  laudantes,  Phari- 
fais  in  hoc  pejores  funt.  81S  a. 
quomodo  iniqui  tnp.trentes}  f  lS. 
3.  quomodo  pajsionem  Chnsii 
confidercnt?  984.6 

Pontificiorum  amentia  O"  cxcttas 
in  Scriptura  mtcUtgcnda  undc  ? 


949.b,9n-b.  Llafphemia  Clrri- 
Jium  matrts  imperio  fubjtaen- 
ttum  notatur.  131. 3.  alta  blaf- 
phemia.  93  j.  b.  de  Mediatore 
Chnjio  error.  H06.  a.  dogma  dt 
ihujii  merito  piofeipjo  damna- 
tur.  971. a.  dogmatanonejfe  Spi- 
rttU4  Sancii  docirtnam  evinci- 
tur.  94$.b.  error  ctrca  vocatio- 
nem  tntetnamrejutatur.  inj.3. 
errorde  Vulneribus  Chrtjiiadhuc 
fanguine  madcnttbus.  nio.z.Ja- 
buix  olvl<24>xQct  dcR.Virgme* 
wo-j.z.  pclitia  humiltt.ts  ciam- 
natur.  SSi.a.  fides  carbonariano' 
tatur.  1SS.3.  hypocnfis  Phartfai- 
canotata.  Si-7.3.  1031  b.idolutn 
mijfattcum  reftUttnr.  1104. 3. 
tmpietas  ,  permtfiionem  peccati 
Deotribuentium  ,notata.  1047. 
a.  in  accedendo  Deo  trepidatto 
damnatur.  loSi.b.  inBuangtli- 
cosfievitia  cur  major  quom  Pur- 
carun.1  943.3.*'» patriam  ccwa* 
ytu  notatur.  10 31. b.  inrefurre' 
clionem  impietas  cutpata.y^.b, 
in  trnctdandis pits  artes.  iooi.b. 
operacur nuUabonafint}  ^iS.b. 
519.3.  opera  cu]ufmodt\  10^0. b. 
paratogifmus  de  pcenitentia  re* 
futatur.  91. a.  fxttsfaHiones  da- 
mnatar.  1080.  b.  ^tvpo/^ri^ 
notatur.  So9.b.  fuperfittio  circa 
ojftcia  dejuncits  prxftanda  dam  - 
natur.  737*  b 

Pontificiis  hac  luce  Euangeiii  ,  ntfi 
id  acceptentj  nullafalm.       63. b 

Pontificios  ad  bona  opera  quid  ine- 
ptosfactatt+l.b.  agnttto  Chrifii 
cur  nthii  juVet.  959-3 

Pontifictos  doHores  an  audire  liccat, 
fattcm  adhibito  deteRui      SoS.b 

Pontificios  SanHi  ,  quos  jam  vene~ 
rantur,  oiim  accujabunt.       39^-3 

Popuii  aviditas  audtendi  Vtrbi  y 
Chnjium  promtum  habet.  194. a. 
ad  Chrijium  confluxus  Zp  tnfi- 
tmis  difcciidi  dittgentia.  iS^.b.frf 
*  Chrijio  quomodo  compenfata  ? 
1S6."  a.  ad  hhanncm  conjiuxu* 
caufa.  9J-a 

Popnti  Det  tres  tnfignes  *^£"f 
quai  4S-a 

Popuit  tn  Chrifia  audiendo  aVtdt- 
tas.  397<b.  in  lohanne  afiiman- 
dotnconfiantta  arguitur  d,  Chrt- 

jio.  sr-b 

Populi  Ifraeiitici  fub  adventum 
Chrxfit  dma  condttio  ,  C7*  '»  ea 
ton/olattoqua}  6$.  b 

Poputt  ludaici  in  Scripturis peritia 
notaiur.  7f&b 

Poputt  levitas.       1043  a,b. 1069. b 

Popnli  nuUius  p/tVitcgraaut  merita 

tantajuntyqmn,ft  c  ht  tflum  par- 

Vifa~ 


tifaciat  i  ejm  Cehabitdtione  f»  i- 
Tttur.  \-}6.Z 

Pepult  prxpoflerm  conatus  Chrtflum 
regem  mnndjnum  creandty  undt} 
497- a,b. 

Pojmio  inter  DoBores ,  into  'inttr 
Det  rerbum  0"  hemtnum  tom- 
mer.t.t  y  inttrnofctrt  ,  nen  cH 
p.iujjx  j...  100. b 

Popularis  aurx  taptatio  in  Princtpe 
cuipjndj.  ioj4-b 

Popuiartm  auram  captantium  "vani- 
t.tt  argtitur.  I04J  b 

Porcif  m.*rgar:tx  non  objiciendx  , 
tjuid  hecfit}  163. b.  (JmjI/ui  ni p9- 
tifttmum  dtdum}  164. a 

Peita  anwmfld  ingredienda.  i<6.a. 
tjuomoiio}i\y\d.b.  cm}        1^7.3 

Portx  infcromm  qutd  fi°»ificent} 
ff$.b 

PottnttA  Deiunde  mjxime  ffieHa- 
btit,}  jj.b 

PttmtU  Dei  ufus.  icJ.b.  jj.b.  abu- 
fus.  17-a 

Petc>.tix  dtrinx  finguti  tfu.rfi.uti- 
cult  nobis  lujirandi  Cexamin.vt- 
di  curi  549-3 

Pottntu  fua  dtvinx  nfits  tti  Chrt- 
ftus  in  rtpurgande  tempio.  1 5  6.  a. 

ir-b 

Pottilati  ttntbrarum  cur  p-Jeit.tt 

Chriftt  ultro  cejferit.  10  of.a  ; 

Prxcx-ptum  de  p.trtnnbu*  cotndis 

qu.i  vafiitit  eluftrint  Pharifxt  } 

r.-.b 
Prxctptum  novum  cur  dicatur  prx- 

ctptum  charitatis  mntux?  9 :  i.b 
Vrxctpti  ttrtii  vindtcatio  d  cerru. 

pteia  Phariftica.  ii"\  b.   ftxti 

yindtcaiio.    iii.a^b.  ftpttmi. 

11-.  3 
Prxccncs  Euxngtlii  ttnam  proVtxa 

Dei  benedicti 0  comt tetur.    465 .b 
Prxdicatro  retbi  nunquam  prerfus 

inanistH.  40 1$.  b.  publictj  tjuan- 

tum poteti,fitri  dtbtt.i$i.b.  tjuo 

loco  habenda}  uiS.b*  tjusinccr- 

dibnjfidettum  tffeRus.         ibid. 
Ptxdtcatto  externafine  tnttma  iUtt- 

minatiene intfftcax.  n;S.b.  ho- 

minum  intcrdum  damnationtm 

augtt.  8i9.a 

PrxdicatS67jishhannisjruclu(.i-<.b 
Prxdicationis  ytrbi  fruHu  quj  tn 

re  eonfifiat}  914.  b.   nttefitt.u. 

40;. b. fuccejfus non faUtt.  41;. b 
Prxdtcationis    fumma    ^peiielis 

prxfcripta  qua.}  4,60  a 

Prxdicationcm  rerli  quo  animt  pro  ■ 

pofito  acadere  debtam u\    ^  9-b. 

anpteunia  xflrmarc  titeat}a.6i.b 
Prxdeftinatienis  cum    ad  morttm 

tum  adritam  finntt.u.      9<  -.b 
Prxdidicnts  ftu  prxmomticrnts  dt- 

vinx  nsn  Uvittr frxtttmitttndx. 

Kj  1  .a 


I       N       D       E       X. 

Prxdtcltonum  Cheiftt  ad  dtfdpulet 

fintf.  886.2 

Prxdtcitenum  de  Chriftt  pafitone  & 

t  xjltattene  ufut.  "14-3 

Prxfidtntta  tttam  p:ts  f.tpe  adhx- 

ret.  mS.a 

;  Prxftacli  &'  indocUes  miffum  fa- 

cttndi.  f?>-a,b.  JJl.a 

Prxjudiciofemel  excxcati  tmhHJam 

atidire  fujitnent.  3  7  8 .  b 

Praiatorum    Papalium    dtgnitatts 

abfijut  Chnfto  tn  Ecciefiam  tnve- 

Hxftmt.  xiS.b 

Prxmtum  *d poftoiis  peculure  ttued- 

1      nam  ?  7io.b.  711. a 

Prxmiumenzr.ibus  tjui  Chttfti  ctu- 

fa  alnjuid  jmtftnnt  3  cammunt 

timd\  711. b 

1  Prxmunitio  fidelium  adverfu*  ten- 

tationes.  94i.a,b 

!  Prxparatio  xnttS.Cexnam  rnatmc 

tnftttutnda.  87  5.  a 

'  Prxftntia  Detpiis confAatorta.i.- ,b 

iptxfentu  Chrifti  cjrnaiis  in  Sa- 
cmmtnto  refutatur.  5(4.  b.  ea- 
dtm  quemodo  conytUatur.    yn.a 
Prxfentia  Chrifti  Ecctefix  premiffa. 

xi;£.b 

Prxftntta  Chrifti  Luthcrano-Ponti- 

ficiareriU;tur.  9i/.b 

PfXptnttx  Chiifit  camalit  imagi- 

(      natio  Spirttum  S.  cxcludtt.  94". 

a.949-b 

Prxfetittx  Chrifli  cerporalts  afftr- 

torts  refutantur.  *i$6.  b 

1  Prxftnttx  Chrttii  corportli  homi- 

'      nes  nimlum  ajftxos  teneri  ,  vctus 

error  ttf.  44°*  b 

Prxfintix  fux    cciperalis  omnem 

(Pedtfcipuiisfuis  p/xcidit  Chrt- 

ftui.  9oi.b 

Praxts  in  theohftcis  a  theeria  non 

ftparanda  tsi.  88y.a 

Prtcaruii  modus  hypocrituus  vtta- 

tur.  iJ9.b 

Prtcandimos  ante  fumpttonem  ct- 

borumpns  ufrt.ttus.  nitf.a 

Precand:  ntcefiit.tt.  9S6.a.  yigiian- 

tia  Cr  ardor  infummts  anguftiis. 

ibid.o 

Precandi  tjuztidie    certum  tcmpus 

fiiftbt  conflituere  dtbcnt.  696  a 

Prccarui:  fiudium  ammendatur  .16 

efftBu.  2*4.b 

Prtcatienis  fiuRus.  99^-b 

Precationis  legttimx  exauditto  ctr- 

ta  O"  tndubitatx.  9if.b 

Pttctt citrnebifneceffarije}  74^.3. 

funt   extrema    noflra    anchora. 

4i8.a./Wf/»  argUHnt.t^.z.c^i.n. 

inaugur.tticni     ^ipofloiertnn     a 

Chrtfh  nectffjrio  prxmiffx.  316. 

b.  txtjue  ardentes  ,  tjuia  in  mt,n- 

te  ,  CT"  pcr  totam  neBem  centi- 

nu.itx.  517. a.  indefefjxpiif  pr.t- 

cipiuntttr.6$^.b.ob filentium  Dti 


mn  remittendx.  ^u.b.  piorum 
Dteaccrptx.  11. b.  Pontificterum 
an  in  ncmint  Chrtftt  inftituan* 
tnr  \  9fi.b.  curfrtgtdjt  \  ibid. 
ejucufque  centtnnandx  }    9TJ.a. 

fxpiuo  a  nebis  ittrandx.  990. b. 
ptrftreranter  iterandx  ,  itctt  rtt 
ccntupla  "ricc  nthii  tmpetremus. 
^>~.a.  cur  mnftmper  itico  exau» 
di.tntHi}  ibid.  irrttx  tamtn  ««-- 
tjuamfunt  ,  ftdcttte  cxaudiun- 
tur  tar.dem.  ibid.  Sacramtnto- 
rmm  adminrftratrcni  y  exempio 
C hriftty  adjungpndx.  \r>i,b 

Precum  exaudttte  tn  Chrtfto  prcmif 

fa.  0-9-  a.  noftrarurn  exaudtti» 
quaconditienc  promtffj}  951.3. 
nofturum  exauditio  cenfirmatur. 

Prccur/ifinisjgioria  Dei.  9^o.b.  & 
fitius  pitrnm.  961.Z 

Precum  jejunto  conjunBarum  gefius 
clim  qut  }  197. 3.  iocits  idoneus 
quts}  io6.b 

Prtcum  vif.  716. b 

Prectbus  aliontm  ,  adtme  tamen  W- 
tentium  ,  apud  Dettm  juvari  nos 
fojft  ffi  tUi  Dte  magis  conjunHi 
funt.  896.» 

Prtcibus  &  locum  &  ttmpus  cer- 
titm  dtftinare  dcltmus.    ;'."".a,b 

Prectbu)  fuorttm  quautttm  laryatur 
Dcuj}  8^B..b 

PfdiOy  qucd  Chrifli  miniflcrre  im- 
ptndjmus  >  nuUi  p.trcendum . 
349-a 

Primatus  cogitatio  O1  dt  to  difce- 
ptatio  initr  Jlpcflelct  undt  erta  } 
590.  b.  quam  tndibite  &•  inttm- 
peflint  )9i.z.quomedo  a  Chrtfl» 
disjecial  59--3 

Primatus  Pctri  fatfo  a  Penttficits 
adflruitur.  lO^S.a 

Primaluf  t\em.  Pontificis  funda- 
mcntum  rtdtculum.  194-b.  fun- 
djmentumruimfurn.  710. b 

Primcgenitus  Chhflus  quorejpeclu^ 

Pitmcrum  ex  ludxis  Jiiies  in  Chfi~ 
Jlnm  umperariit. 776.  a.  m  Cbri- 
jjnm  diHttiA  txt\mm*ntHr.  ic68. 

a,b 
Princeps  mundi  Diabclui  cur  Ji- 

eatuA  7«S.b.  9-i-^- 

Pfinciyts  Dmm  ncn    nre  timt>i- 

tesfKpnll  fere  fe  Mommadjnt. 

le^i.b 
Pmriitnnenlketfihifnmtrt,  <jnx 

ad  \l.'gijh.it.m  fprct.;»t.  10S3.  a 
Privilegta  a  defeiticne  Ttelpana  de- 

feilianis  wm  eximnnt .         Si^.a 
Prcditimis  fni  cffendtcHlim  qwt- 

maditcUttChrijiusX       SjJ.a,!? 
Prcditoris  indefir.itttm  indtcito»  £7* 

^pajUlirritmdifijuifitici.     891.I) 

Pndttoremfwim  cur  tndejtnite  tjn- 

tunij 


Um  y  &noniUiconominetenu* 

m.inifejiavertt  Chrijius}  S^i.b 
Prodttorei  Bcdtfi*.  79f-b 

Piofrjuo  nominis  Chrifiiam  fme  re 

rapictate  nonferv.xt.  *73-a 

Progredtendum  $n  vcritatu  Cogni- 

t*,neyno,i  in  imttw  Jubjtsiendum . 

Prorm/iis  dupticis  generU  ,  lcgalts  > 

£uan?eltca  ,  &"  quomotU  ntraque 

poti.iMtnl  876.  b 

Promtffotum  dtvinorum  fides    ZT 

conji.mti.tlaudand.t.  41.3 

Prepheta  cttr  m  patria  fuaparvi  ple- 

rumque  fiat  l  i^tJ.b 

Pvophetam  mmine  Prophetx  rect- 

fienti   merccs  ampta  promtfja. 

480. b 
Prophctarum  &  ^posiotorum  dt- 

Verfic  i.iborum  partes  173*3 

Prophetarum  *A pr.Jioiorumq^  docen 

dt   gcnus    nobrs   cxprtmeadum . 
4-17-b 
Ptophet.zrum  perfccuthnes  cur  yi- 

pojlotts     i/t  Jotatium    proponat 

Chrijin*}  113.3 

Prophttnx  donum  abfoiute  non  Jer- 

Vat.  275.3 

Profcriptos   &    infcBatos    Chrtflt 

mimfiros      hojpttio      excipere  7 

qu.tntt}  480.3 

Prsfiljtorum  fub  Pharifets  condt- 

tte.  Sij.b 

Profelytos  f.tciendo  cur  damnentur 

Pharifixt  3  Sij.  a.  cur  lefuitx  ? 

ibid. 
Projpicieniia  in    futurum   licita. 
.     M7-b 

HpotmMspot.  40f,a,b.78i.b 

np&^fa^Js^toK  ambitto  Pontifi- 

Cii  t\om.  d.tmnatur.  Sio.b 

Providentia  Dei  reterna  &  conti- 

nua  esi.  378.3.  ettam  adres  mini- 

masfeextendie.  47f.b.  &  feq. 
ProVtdentta  ac  prafctentia  Det  rcs 

quafque  vel  minuttjitmas  com 

pleciitur.  87?  a 

Providenti.t  Dei  admtrabitis  ixe- 
"    ptum.<}.&.  54  a.  occutta:  exem- 

p!um.  443-b 

Providcnti.e  divinx  tmpios  in  con- 

fihts   fuis   dcmentantis    exem- 

plum.  6i.b 

Proximus  nofier  quis^z}.  eil  etiam  \ 
'    inimictts  2.54.8  | 

Proximi  nomme  qms  intellexermt 

Pharifiti}  2-33-a 

Proxtmum  quomodo  dtligendum  do- 

ceant  Pontificii?  iJ3.b 

Proxtmorum  falus  quam  fedulo  & 

follicite   nobts  fit  procttranda  { 

169.  b 
Prudcntia  carnis  infeiicis  eventus. 

1010. a 
Vrudentta  ferpentina  fimplkitate 


I       N       D       E       X* 

celumbma  mifcenda,  468,  b 

Prudentia  fetpentina  quando  ©" 
ejmmodo  utrndumi  874. b 

Pfeudo-Chnjlus  mcredulorum  & 
hazretiiorum  quomodo  dep,ehen- 
datur?  llS.a 

Pfeudo-ChriHt  C-7*  Pfcudo-Prophe- 
tx  &  eorum  impojiura  ante  fi- 
ncm  mundt.  834. 3, 

Pfeudo-Euangcitcorum  in  Orthodo- 
xos odium  9  (fir  cum  Ponttficiis 
cortrbtratto  notatur.  937- a 

Pfeudo-  KtcodemitJC  perjhtngun  - 
tur.  xofc'7-b 

Pfeudo-Prophctx  nmmodo  diytof- 
cendt}  1^9-b.  170. a 

Pfcudo-  Pt  ophetarum  decepttombus 
quos  tradat  Dcus  ?  594.3.  mira 
cula  quomodo  ilifcernenda  d  mi~ 
raculis  Dei\  S^^.b.  fiduciioca- 
venda.  169. a.  Jimulata  proLitas 
qui  pernojccnda  \  270. b.  petna, 
i7i.b. 

Pfychopannychia  refcllitur.     S7°'^ 

Puhlicani  ac  peccatores  Chrifit  con  - 
cionej  audtunt.  677 

Pubticanorum  Vita  ac  mores.  «?S.b. 
•  eis  qutdp.  xciptat  loannesf  95>.a 

Pubtic.xnts  cur  fe  adjunxerit  Chri- 
Jius  couVtVa}  191. b 

Pudor perverjus  quinami         J9 1.  b 

Pudor  propter  Chrtjium  ac  verita 
temexittofus.  477-b 

Pucri  A  dxmone  liberati  btjioria. 
f77.a,b.  Vexati  adhnc  quanta 
mtferiai  £79. b.  morbus  quomodo 
fimul  lunaticus.  580. a 

Pucri  r»  quibm  imitandi}       6 ij.b 

Pueri  Chrijh  carmen  acctnunt  indt- 
qnanttbus  Pharifxis.  7^5-a 

Pnrrperarum  dettcnt.num  injjuma- 
nitas  erga  fuos  fcrtus  pcrjirtci.t. 

PuUo  afinai  infidens-  cur  regnum  fuu 

tn  terrts  aujpu.ui  Voiuerit  Cori- 

Jhti}  757. a 

PuiVaem  peditm  cxcutere  detejia 

tionii  nota.  466.3 

PIhj  i.vortum  unde fiabilirc  conentur 

Ponttficii}  jztf.b    ex  Mattli.  y. 

V.  15.    affrui   tion  nulits  ettam 

Pontificiis  dijpttcet ,    &    cu,  } 

114.3 
Purgtttorium   cxpugnatur*  709.  b. 

8>-8.a.  107^.3 
Pargatorio  quos  homines  Pontificii 
adjudicent}  74^  a 

Purtficatiopro  Sacfttmento  liapttf 

mi.  i<o,  a 

Purtficationis  puerperarum  lex  & 

ejus  cauja.  £S.a 


Q 


p'adrageftma  Pontificioru  flulte 
tnjiitstta.  Z98.a 


Qu&rere  quidfuifit  ojficii ,  audiso- 

ris  bona*  jpet  eh.  ^S.a 

fhtx/endum  dc ignotis,  910. a 

S^uarentei  tnvcmunt.  no^-b 

i>u.r,cntibus  fe  fxpe pra-flo  eji  Chri- 
Jlusy  itcct  illt  non  putent.    iio^.a 
Quafiturt  ihnfium  quomododt/ci- 

puti  dtcanttni  901. a 

QuAJtio  de  cenfu  danda.  794. 796.1 
Huajtto  oninium  maxime  neccjfa- 

rta  &  omntbus  agttanda  >  qu&~ 

namX  7o6.b 

Xluaslus  C7-  lucrum    plurimts  ob- 

Jiant  y  quo  mir.us  Ve, •ttatcm  ad- 

mittant,  77^-b 

Sluxjius  ex  rebus  fpirituatibus  da- 

mnatur.  461.3 

Quereta    Chrisii   de   Hierofoiymai 

janguinoientiti    C7"   obsitnattone, 

669 
Quia  nonfemper  caufitjfed  &  con- 

Jequntionis  &  conntxionts  nota. 

93*-b 
Qutcs   anxiis   confcientiis    extra 

Chrijlum  nuUa.  5 19.  b 

Qutes  taborantibus  ad  tempus  con- 

cedenda.  494.a.  eatamenjervis 

non  abutendum.  ibid. 

R. 

J>  Jlchab*  curmentioin  gcnealo- 

&a  Chrtftt?  46.  b 

Rjttio  humana  Jape  incredulttatis 

caufa.   18.  a.  ejas  duRum  fcqui 

quatenusjtt  iicitum}  ibid, 

t\atioms  0"  orationis  lumcn  a  Chri- 

jloeft.  106.  b 

Jfattont  tnniti  inrihus  fideijpencu- 

lofnm.  1098. b 

i\ebeUio  quantum  peccatum}    6of.a 
b\e<onctitatiQ  cum  fattecur  &  qno- 

modo  tempejine  tnsittuenda}iL$, 

a,b 
Hecreattoni  ,  fi  occafio  incidit  glo- 

riam   Det  ac  faiutem  proximi 

promoVendi  ,  pracidere  aliqutd 

oportet.  494.  b 

Kedtmttonofiriper  Chruium  d  qui- 

bm  mali)}  40. b 

rXedemptronis  myslenum  profundi- 

tate  fua  ptts  nnaquam  noii  admi- 

rabile.  74  a 

Reiemptionis  vox.  76. b 

Bjdttus  Ch,ts}t  nobis  confotationis 

argumentum.  908.  b 

t\efotmatio  diVtn'  cultus  attthortta- 

te  6"  virtute  Chrtsltnititur.  136. 

b.  non  temere  tarnen  a  quibufvisy 
fed  ab  111  duntaxat  injiitui  dtbety 

qui  legitima  authoritate  ad  cam 

rem  tnjiruclt  funt .  I37«b 

t\c<ienc,  attonis  necefittas,  1 4 1, 3  ,mo- 

dus.  I4i.a 

fijBgid  Chrtili  munificentia  in    die 

$H4ugurattoniifu*t*  7*»5-a 


Hex  mmfnctui,  tdeoque  dj-73fycn- 
t®*  Chriftus.  7?7«l> 

Reti*  mund.xm  titutum  a  turba  ob- 
latum  Chrijius  resputt.       497-b 

Rjgem  lud.torum  cur  Pilatus  Chri 
jium  appeUaVerit  ?  loji.a 

Ejges  curfibiex  Euangetio  fere  me 
tuant  ,  quod  tamen  magna  tpfis 
commoda  afferret  ?'  *4-  * 

Rjgina:  jiutirtfaHum.  }66.  b 

Rjgnum  Chrtsit  quantum?  15. b  tn 
de  cju.x piis  confoLxtto  ?  ibid-  qua 
in  re  confijlat.  iS6.b.  utut  exter 
na  fpecie  contemtum,  terrenis  ta- 
men  regnts  potentius  e&.       757.3 

Rjgnum  carlorum  quomodo  hommi- 
[>.-<  pnccluferint  Pharifat*  814.  b 

Rjgnum  Det  quid\  6$o.b.  nonin 
externafeltcttate  confijiir.  691.3. 
quotuplcx}  141. b.  quomodo  ut  ad 
nos  veniat  petamusYibid.  quomo- 
do  Chrtfti  adventu  approptnquaf- 
fedicatut\  460.  a 

rXfgnum  Dei  quarrentibus  de  vita\ 
fubfidiis  prosficit  Deus.      74^.3 

Rjgni  Chrijii  aiia  conftttutioyquam 
reinorum  hujus  mundi.  190.  b. 
ejus  in  hoc  mundo  abjcHa  &  de- 
ft>icatacoditio  adumbrata.  7J7-3 

Rjgni  c&leftis  &  mundani  difcri- 
men.  ioj4.a 

Rjgni  Dei  initium,  ^77-b 

Rjgni ,  quod  paHus  esl  nobisdare 
Chnjius  ,  magnificentia  &  ftn- 
Hus.  ?o6.a,b 

RjjcHioni*  caufa  principatis ,  item- 
quefaiutisy  quxnxm  ?         *73-b 

Rfiapfus  in  prifiinum  peccatumpe- 
rtculofus  ejuidemyfed  rcjipifcenti 
tamtn  remtfttbtlis .  904,  b 

Rfligio  nift  penitus  dtfcujfa  mn  ad- 
mittcnda. to^i.z.  Pontificia  qua~ 
lis  &  cur  ytra  tfft  non  pofitt} 
i£6.a,b 

Rjiigienis  certitudo  nonptacttis  h»- 
mtnum  ,  ftd  Dei  ycrbo  nititur. 

l66.3L 

Rjtigionis  fumma  non  confiftit  in 
externa  tarva.  357-b 

Rjligionem  yeram  profittntes  an  0- 
mnes  ferventur}  171 .  b 

Rjligione  fu*  qutmtf.  fahum  fiert 
pojfty  impia perfuafio  efi.    77$.b 

s\eliquiarum  yeneratio  >  facritega 
&  detefiabiiis  cur}  44  f-b 

Rjmijiio  pcccatorum  doHrma  Eu- 
angeticx  fumma.^i.b.cam  comt- 
tatur  aut  fubfequitur  rtfipifcen- 
tia.  sx.z 

Remiftiopeccatorum  fiuftra  in  Sa- 
cramento  quaritur.  ^i^.b 

Rjmifiionis  peccatorum  caufa 
&&ri[is$pij.  41.  b.  ejufdem 
certitudo  qust  raiiont  nobis  con  - 
fitmttur  f  146.& 


Rjmifttonis  pcccatorum  petttione 
quid  ctmprchenilamus  ?  144.  b. 
i4f.a,b 

tXemmterattt  piotum  gratuita  esi. 
7i4.b     ■ 

Rjnajci  quare  nos oporteat*  141, a,b 

Rjpiehenfio  a  quo  &  in  qucm  f.ert 

debeat t  loyi.i,  cum  deHrtna  esi 

conjungenda.  looo.a 

RjprehenftonH  fcopus.   lSi.b.uJus, 

iiij.b.  1111.3 

Rjptehenfiones  \linijhorum  *quo 
animo  admtttendx.  486.  b 

Rjprehenfiones  puultcx  quo  antmo  a 
nobts  acciptenda:,  151. b 

tXfprehenfionibus  promte  obedten- 
dum.  1099.  a 

Rjprobi  heminis  nota.  1071.  b 

Rjprobi  in  mato  objiinati  nulits  re- 
moris  cedunt.  1036.  b.  yerbo  Dei 
magis  excatcantur.  5 1  o .  b 

Rfproborum  ingenium.  107S.  injeitx 
condttio.  8$ 4. a.  ptxnx  pars  ma- 
gna  y  prtVatto prxfenti*  Chrijii. 
8f9.b 

t\fpudtum  cur  prohibeat  Chriftus  ? 
zi6.b>  quomodo  d  'Stofe permij- 
fum.  ibid. 

Rfpudti  crimen  quomodo  in  Phari- 
fitos  conferat  Chriftus  ,  quod  d 
Mofe  fuit  permtjfum\         116.  b 

Rjpudti  qu.tjiio  decifa.  61 1 

Rerumpub.  everjarumfinis.  1031. b 

Rffipifcentia  qutd  ,  &  quorum  pro- 
priel  617.  a,b.  rcmifftone  pecca- 
torum  ordtne  pofterior  efi.  91. b. 
Jemper  tamen  cum  remiffione 
peccatorum  conjuncla.ji.z.qHam 
mtnquam  prxcedi t.ibid.  efteffe- 
Hum  prxdicationisEvangeiiiynon 
Legt*.6i6.z.legitimus  concionum 
ftuHus  ,  fttum  aftimatur  apud 
Deum.  339.3 

Rjfiptfcentia  yera  idca,        69$.  b 

Refiptfcentia  tyominnm  Deum  jujii- 
fic*ri.  jjf.b 

Bffurgentiun»  conditio  diyerfa. 
8j8.b 

RffutreHio  corporalis  &•  fpirituatis 
obfignaJur  miraculis Jufcttatorum 
emortuis,  >i6.a,b 

RjfurreHU  mortuorum  yoce  Chrtfti 
potentiffima  efftcietur.  385. b.  a 
Sadducaia  quo  argumento  tmpu- 
gnata.Soo.a.fuJcttatione  quotun- 
dam  jam  faHa  comprobatur. 
449. a,b.  quomodo  ftdei  trtbuA- 
turytum  &  mfideies  fint  refurre- 
Hurt*  7j$.a 

RjfurreHio  Clnifti  ludxos  conyin- 
cit  y  ettm  yere  Mejftam  ejfe. 
1109.  b 

RffurrcHionis  Chrifti  nuncium  *4- 
poftoHs  deiirium  fammarum  W* 
y«>w.iioo.b,  ejusfidemquomodo 


vtpoftotisprobarit  ChrtftmhuK 

1117.   ejufdem  teftes    qutnam  ? 

io<)i.a.  tempus.  105?.  a 

AefurreHionis  mftree pignus  yfufct- 

tatio  La\ari  01  aitorum.  737. a. 

yw.b.fini*.  jgtf.a 

RjJurrtHtoncm      quomodo     prolet 

Cintilut.  8oi.a,b 

RffutreHionem  multi  hediequetpfb 

fitHo  negant.  800. a 

Rjjurt  eHurtne  fint  tam  impii  quam 

pti  yirtute  Chnjit  ;  8^7. b 

Rfjitfcitati  y  anfuertnt  in  Purgato- 

riot  ji£,b 

Rjjufcttatio     luvenis     mortui   in 

Nain.  315,  a 

Rjgoris  ey    inhumanitatis  in  fta- 

trem  pcena.  60S.  b 

Rjtus    Juperslitiofi    Fonttfictorum 

damnantur.  i66.b 

S. 

C^bellius  hxreticusrefutatur,  f.b 

^Sabbathum    reiigiofe     obferyan- 
dum.  1088. b 

Sabbathum  cdjTtaorcj^cp-TVii. 300. ,b 

Sabbathj  profanttio  notatur.  io6.a. 
profanatto  hodierna  reprhendi- 
tur.  500.  a,b.  nec  pra-tenfa  ne- 
cejfitate  Jfontanea  excufari  de- 
bet.  ibid.b 

Sabbathi  quies  ,  extra  cafum  necef- 
fitatisyjh  iHe  tbfervanda  erat  tn 
y.  T.  501. a.  neceftitate  tamen 
urgcnte  rumpi  poterat,  301.  b. 
ratto  afim,  303-b 

Sabbathi  religio  quanta  ?  1091. b 
Violatores  hodierni  reprehendun- 
tm.  ibii.  yioiati  ob  carptas  fpi~ 
cas  accufantur  difcipuli  Chrifti. 
300. b.  viotatt  reus  annon  fuerit 
ctaudus  y  Chrifti  jujfu  grabatum 
fuumtoliens}  375. b.  yiotatores a 
Magiftratu  ceercendi.         377.a 

Sahbatho  potius  quam  alio  dte  cur 
fanavit  Chriftns  claudum  ad 
pifcinam pecuariam  ?  373. b 

Sabbatho  qmmodo  bencfacere  itceail 
3q8.b.  309.3. 

Sabbatho  ne  fugiendum  fity  cur  pre- 
cari  jubeat  Chriftus  ?  8  3 1 .  b 

Sacra  ignota  tingua  celebrari  poffe 
tnepte  colligunt  Ponttftctij  undti 
i9.b 

Sacrorum  in  focietate  major  y  quam 
incommunt  conviHuhemt^tumy 
probi  ut  ftnt ,  habenda  ratio, 
87f.a 

Sacramentum  imtiationis  ubi  ad- 
mintftrandum  ?  36.3 

Sacramenti  effeHut.  T°7'b 

Sacramcnta  percipientes precari  ft- 
mui  Deum  debemus.  10%. b 

Sacramenta  quanta  reiigiont  ac  ftu- 
I  i  i  i  i  i  i  \     die 


dio  A  nobis  frequent.mda.  S5.3. 

non  idcoprxtercunda  ,  quia  vcr- 

Lum  ad  acdeiuium  nobh  fufjtca  c 

potctf.  i74*t> 

Sacramcnta  WM  fabricari  Ponti- 

ficits  non  licwt.  Il8.a 

Sacvamentorumvtru*  ty  Ugittmus 

ufus  quinami  6n.b,  nio.a.  ne- 

gieHus  reprehenfuA.  ty.z 

Sacerdoj  fummUA  ttge  Dei  unus  tan- 

tnmclfe  debutt ;   qux  lcx  ludxis 

yiolata.  86i.b 

Sacadotes  &  Levitx  quo  xtatis  fux 

anno  ad  mmiiieriu  admifii^  45. b 

Sacerdotes  tcrnplo  deferviendo  non 

ideo  Sabbathum  Vtoiaffe.     501,  b 

Sacerdotum  ac  Levitarum    ad    lo- 

hanne  abiegaiorum  fcedi  ac  crafii 

errores.  117.8 

Saccrdutnm  primariorum    indtgna 

ievitas  &  injuria  d  Chrtjiore- 

prehenfa.  zooi.b.  eorundem  per- 

tinax  malitta  tefiatam  refurie- 

Htonis  Chnfii  ve/ttaiem  adul- 

terandi.  ii05>.b 

Sacerdotum  &*  Scribarum  prxfum- 

ptio   authorttatis  in    ChrtHum. 

782.  b.    hypodtfis  &•  obflntatio 

per parabolam  dtieHam.    7$4.b. 

patinacia.    781.  a.    dc  toUendo 

Chrifio  cxca  pertinacta.   Se^.b. 

irreiigtofitas.  S(?4.a,b 

Sacrificta  odio  fcatcnlium  repudtat 

Dcm.  113. a 

Sacrtficits  quatenus  pixferatur  mt- 

fericordta?  1514.3.305.3 

Sadducxorum  adverfus  doHrinam 

refurreftionis  difccptatio  ,    & 

Chrijii  defenfio.  799.  b 

Sagenx  parabolaquo  fine  d  Chrtslo 

propofita}  411. a 

Sal  terrx   ^Apofioii  cur  dicantur  ? 

114. a,b 

Salu  O"  ignts  metaphora;  unde  pe- 

tit*&  qmdvettnt}  596. b 

Salas  mfi» a  qua  in  re  confisfat?  41. 

b.  ex  Det  eleUtone  ,  non  ex  ope- 

ribus  mflrls  fufpenfa  cH-    963.  b 

Salus  nemini  obtingtt  nifi  credenti- 

bmin  Chrifium.        joy.a.fio.a 

Salutis  per   Chrifium    nobts  partx 

amplitudo  &firmitas.  40.  a,b. 

certitudo.xi.a.  caufa.  ibid.b.fi- 

»«".  ibid. 

Salutis  nofirx  prima  cauft  qux  ? 

laS.a.quaHtas  &  caufa  qux*$fi. 

3.  neceffarta  adjunHa  ?  bona  ope- 

™>  ibii.b 

Salutis  media prx p.rrvo  lucello  con- 

ttmnere  aut  negligere  ,  grande 

peccatumcsi.  S^.b.  notittapiif 

tndubta.  41  b.  certitudo  adhor- 

tationvs  ad  pietatem  non  evertit. 

8z6.b.  S35.I).  opportunitas  arn- 

ptcHenda.  yi6\b*  via  unica  qua.1 

H35.b 


I       N       D       E       X. 

Salutcm  aiiunde  Vel  extra  Chri~ 
Jium  quxrentes  ,  in  eumnoncre- 
dunt.  6$7*a 

Safutcm  hominum  promoVendt  Det 
fingutaris  faciittas  O*  pietas  de- 
claratttr.  33^.b 

Saluttm  nofiram  non  ex  fenfn  beni 
gmtatis  divinx  ,fedexfide  pen- 
dcre.  1078.3 

Satutatio  .Angelica  ad  Matiaw.  13. 
3.  an  precationis  loco  adhden 
queat*  i^.a 

Salntatie  ^AptfioVtca  apprecattoac 
pacis  quanti  pondcris.  46j,b.  in- 
dtgnos  tamen  non  jnvat.     466.  a 

Saltationes  lafcivx  damnatx.  ^y.b 

Saltatncutx  yfitix  Herodiadn,  tm  - 
pudentia.  ibtd. 

Samariam  cur  tranfierit  ChriHus, 
cum  id  difcipuiut  exprejfe  Vetue- 
riti  i?8. b 

Samaritanx  &  Chrifli  ad  fontcm 
Stchar  mittuumcolloquium.  \\$, 
a.b&  fcq. 

Samaritanx  fides  &  confefito  de 
Chrifio.  \6$.b 

Samaritanij  quamvls  d  lege  }Aofat- 
ca  nonprorfus  atteniy  reitqms  ta- 
men  genttbus  in  ludxos  tnqmo- 
resfucre.  160.  a.  cur  hospittum 
Chnjio  deneg.rrine.  614. b 

Samarttanoium  erga  Chrifium  fiu- 
dium.  xji^o.plurimoiumfidesin 
Chrifium.  174.3 

Samaritanorum  religio.  4YS*-3 

Samaritanos  cur  tantopere  odertnt 
ludxil  iy?.b 

Sanatimtis  Cfaisli  virtus  omnibus 
fnffictens.  iStf.a 

SanHorum  intercefiio  0*  adoratto 
Pontificia  refcllitur.  76f-a.5iy.b 

SanHos  defunHos  honorandi  vera 
ratio  qua}  $66.  b 

SanHorum  tnvocatio  d  ludxis  da- 
mnata.  1078^ 

SanHificatio  fuiipfim  d  Chrifio  no- 
fira  caufafaHa,  ntnfua.     571. a 

SanHitate  vttx  Vaxut  >  etiam  Vacui 
fidefunt.  ^37-a 

Sanguinis  &  aquxex  latere  ChrtHi 
fiuxus  fuit  naturatis.io8$.b.  my- 
(lerium  d  vcteribus  ficlum  im- 
pertinens  eU.  1 084.3 

Sanitatem  corporls  its  fere  imper- 
titt  Chrifiusy  quifidem  in  ipfum 
teflatifunt.  iSi.b 

Sanitatcm  petentibtts  quomodo  Chri- 

fius  remifiionem  peccatorumdo- 

natit^  187.^ 

Sapiendum  ex  Dei  verbo  ,  non  ex 

carne.  1010. a 

Sapientia  A  fitiis  Juis  jufiificata  , 

quo  fenfu.  537.b 

Saptentsa  munai  fumma  infcttia. 

1114.3 
Saptentix  ChriHi  dusdtcennis  ffce- 


cimert  eximium,  S^.b 

Sapienttbus  myficrium  faiutis  abf- 

conditumycuA  341.^.345  a 

Satan  quomodo  homines  fubtntratc 

dicatutl  S67#b.  gradatim  homi~ 

nes  in  prxciptttum  xternx  d«m- 

nationts  tmpelltt.  510.3 

Satanx  advcrfum  genus  humanum 

malitix    miferabiie    exemptum. 

433. 3, b.  incitatum  findium  Ven~ 

t\iandiJlp'jjioioi,  vtgiies  &  cau- 

tos  reddere  nos  debet.        5>77.3»b 

i  Satanx  fiennm  tnjtctt  Deus,ne  pof- 

fityquod  Vult.  434-3 

■  Satanx  quomodo  tradi  &  ab  Eccie- 

I      fia  abfcindi  pofi.it,  qui  cjns  mem- 

brnm  C?"  Chrtfio  fer/tel  infitus  ? 

^54-a 
Satamco  atiquemfjiiritu  duci  ,  unde 
cogmfcere  ticcat}  85*7.  b 

SatufaHio    Chrtfii    pcrfeHifiima  , 
ipfius  voteinctucc  cotcJiata.ioSo 
Scandaium  quantnm  noceat\    744. a 
Scandaiaub  pcrfccutiomyn  follidte 
cavtticLt,    sj6.  b.  infirmis   non 
danda.    403.  b.    pifiliif  neuti- 
quam  prxbcnda.  19S-  b.  il^  quam 
exittofafuis  autonbuil         S96-3. 
Scand.do  cx  multorum  infidelitate 
0*  obfiinatione  quomoda  met!en~ 
fiumi  541.3. 345  .a 

Sceieratos  noti  fcmel  Jcd  gradatim 
in  iuctm  quo  confilto  tducatDcus. 
8515.3 
Sceia atoium  fuppitcia  fub  Buangelis 
&  Chrifit  beneficto  fnbiata  aut 
m.tigata  cffe  diHitanics  ,  refu- 
tantur.  1071.8 

Sihifmata  Euangeliofalfo  imputan~ 
tur.  6j7-b 

Sthoiarum  &  ^Academiarum  ere- 
clio  &  tutela  tomendatur.  1S0  ,b 
Schoiafltcorum  Thcologia  in  tenui- 
bus  ifieeulationibus  confifiens  re- 
prehendttur.  i44-b 

Schoiafluxs  concertationes  ChrtHus 
fita  prxfentia  approbavit.      S6.b 
Scientiarerum  dtVtnarum  non  fuf- 
fitit  nifi  etiam  faHo  ex  expri- 
mantur.  887.3 

Scientiafaiutisquatifacienda^ih 
Sctfcitatio  laudabilts  qux}        sS.a 
Scotorumprx  ^nglis  finceritas  in 
reiigtone  laudatur.  366.D 

Scriba  quidam  ad  fequendum  Chri- 
fium  fefe  offerens ,  cttrnoniece- 
ptus.  414.3.41^ 

Scriba  d  iharifxis  fubowatttsChri- 
fium  tentat.  S05.  a.  ejus  tamcn 
candor  iaudatur.  So^.a 

Scriptttrx  Sacrx  xfiimatio  ac  di- 
gnitas.  J91. b.  cugnttioquilmfvis 
neccffinaefi.  170. b.  ufus.  1116. 
z.pcrfcHio  ey-fufficieiitia  ibid. 
b.fubjetlum  crfcopus.ibid.finis 
01  efieHfts.  J.a.  tcHio  quibus 
tttilisl 


Htilii  ?  ibid.  igntratit  triftitix 
fitpt  indtbita:  ac  perplexilaiis 
c.tuf.t.  1104.  3.  inltUtgrnti.Mi 
quomodo  impetrare  a  Dto  pofit- 
muel  .'99.3.  tntcUtgentiapreeibus 
eii  comparaada.  95?-  3.  inlcgra 
Isca  in  cttatione  recitanila.  1099. 
b.  Iegitimu4  ufuo  nonidconegti- 
gendus  y  quod  hxictici  ram  cor- 
rumpunt.  111. b.  r.mclcus  yChri- 
Jlui.  «91. b.  partitit.  n;S.b.  recia 
mtelli  lctia  quanti  facicndnll.^o. 
b.  fcrutatto  omnibtis  ,  ctiam  iai- 
cij,pr,ccepta.  59i*b 

Strtptutam  qua  rtrercntia  legere  rel 
audtre  debeamuii  186.3 

Scripttn  .1  Dmboiut  &  ejui  Satclii- 
tti  caUtde  abuti  norwtt,      .  m.a 

Scripluiatum  facrarum  certttudo 
confirmatnr.  1084.3,  b.tgntsratio, 
errorn  caufa.  800. b.  pririleginm 
proprium.  4-b 

Secmtlas  &  corruptio  hominu  ante 
ultimum  Chrifti  advcntxm.C,9;.b 

Securtlas  cy  focordia  nojira  in  rebus 
corlcftibits.  5>9t.b 

Secmitas  qua-dam  falfa  rernra  fj>i- 
ritualtum  fcpe  in  ipfis  piit  eit. 
mS.l.ejusferecau/aqual  ibid. 

SecitrilattsmataCr  potna.     %a,>.b 

Stdtndt  docert  ,  ioctndi  anttrita- 
temmtat.  j9"b 

Scditionts  calumnia  qua  luangeli- 
ci  fcre  graranlur  ,  non  csl  nor.t. 
io;6.b 

Scduciisnil  prsclirirai  undei  l«9.a 

ScdiiBtrum  rerfutia  prudcntiaelu- 
denda.  l«9.b 

Scdudorrm  pxna  tadem  cpix  arbo- 
rismaU.  171. b 

Seieucianorumtrror.  ioi.a 

Semtnbonttm  piicuii  4i8.b 

Scmen  rerbi  juxta  riam  excipiea- 
tes  quinami  404.3.11  petrofa  qut} 
ibiii.b.  1»  j]>inas  qui\        4o(.b 

Scmentis  tres  gradus  addeclaran- 
dum rerbi fuccefiurecefui.  414.3 

Scminatcr  ,  filiul  hominil  ,  itiam 
mcdiate.  418.  a 

Senfibui  extemii  ntn  duudicanda 
Iptritualia.  141. b 

Scparatio  piorum  &■  impisrum  hic 
incbsataibi  perficietur.       Scj.b 

Septimi pracpli  expluatit  d  Chri- 
fto  inftltula  y  an  non  ftt  ctnfuf.o 
cumpractpttdecimt.  llS.a 

Slpulcreta  ,  qtut  fuperflitiofis  olim 
fancta,Diabohtl  nonhorrct.  4Jlb  I 

Septtlchii  Chttftt  munitio  a  ludxis' 
cur  ptftulat  tii  ioS9.b.  imprtr,:la 
ey  inftituta  fidem  refurrccrionii 
Chriftiauget.  1090.  b 

Sepulcrorumapertio  inmorte  Chri- 
fti  ijuid fignificel?  1081  a 

Sepuitura  Chrifti  hcotorata  qutmodo 
Cr  curi  1085.  a,  b.  &  fecj.  rcrjt 


1      V       D       B       X. 

tnertis  cjus  tcjhmomum.  1087.  b 
Srpuitttr.c  in  templo  rel  prspe  tcm- 

pium  Papiftica  fitperjlitio  repre- 

heitdiiur.  jic.a 

Sepultnra:  fumptuofilas  apud  hor.o- 

raltores  ludfoi  quof}eHaril)  cjr 

an  hodieque  locum  habcre  debeat} 

ioS-.b 
'  Sepultttr.t  fupcrftitiofit  eerrmonix 

ibrmnaniur.  lon.b 

Scrmo  cur  Clmflus  rotetur  a  lo- 

ihanne.  6.b.  anidemfitac  pio- 
mifllim.  7.3.  a-ternus  acPalri 
tocffcntialis  exiftit.  ibid.  a,  b. 

qutmtdt f.tctus  caroi  107. b 

Sermo  ChiiUi  audicntibus  ac  cie- 

denlibtts  ntam  al.confert.  jSl.b 
Scrmo  Dci  in  nsbil  manms  ,  qu? 

fenfi.}  jji.a 

[Scimonis  beneficio  reHe    uttndum. 

i9-a 
]  Serpentis  xnei fimilitudo.   I4".a,b 
'  Serpentitta    prudentia    tjulbus    C 

ouarationc  utendum}         ^SS.b 
'  Serrus pcccatiijuij*  644 

I  Seni  aua  chaiitatc  compiccicnih  \ 

i-9.b 
Sern  ne,juamfecuritas  &•  inde  na- 

ia  fcelera,   incxpeBato  Domini 

advintuexcipicntnr.        S4;.n,b 
Serrorum  fidclium  pramium.  S;c. 

a,b.  idque  fmgulorum  ncn  par, 

jid  pro  qu,miitale  lucri  masus 

minufrc.  8c4-b 

Scrros  fuos  euanto  honore  dignetur 

Chriftusi  -ic.b  ' 

Scrrit  c  Deoquomodo  ej*  quo  jure  \ 

debcamm?  4l.b 

Serrttui  impiorum  fttgienda.  1009. 

b.ioiS.b 
Srfio  Chrijii  docentis  quid  indi 

ceii  ifS-3 

Sefiio  Chrisii  ad   dextram  Patrii 

folidi  nobii  grudit  caufa  cffe  de- 

bet.iioa.b.  quid  fignificertiia-i. 

b.  ejut  fruclus.  1141 

Sexui  difcrimen  an  fit  manfurum 

infuturofcculti  Soi.b 

Signum  e  coelo  petentium  a  Chrislo  y 

perrerfitas.  lA^.b 

Signit  fiiiihominis  triumphaieS^.3 
Signt,m  tonx  Prophrta.  366.3 

Si^na  qualia  &  quo  animo  pcttc 

rint  lndai  a  Cbrifto?  $6<.3   tatia 
'  cur  elere  non  dignatus  jtt  tlloii 

ibid.b 

Sigyta  fub  ttdventum  Cbr/ft*  horri- 
bitia.  8$7.b 

Si^icrum  ii  Cbiifto  ciiitorum  frn- 
ftus  tjuij)  i'S  b 

Siitntio  Dci  f>ios  intcrdum  tent.ni 
mn  novum  etl.  ^->.b 

Stmcmis  intcgritas.  tf^.a.  defidertTt 
"Mefitf.xbiA.b.  fyiritus propbeti- 
cus.yo.n.  fimplexatiopueruti  lcfu 
cortiidiis.ib.  cmtio  djgcoiw*] 


&ejus pttrtet.  7i.a,b.  mmenii 

prompt ttudo  undt}  ibid.  bcncdt- 

(lioparcr.tum  Itfu.  74.3.  Vatici^ 

nium de  Ch;  tfto.  ibid.b 

Simconis  &  Jlndre*.  focatio.   19?. 

obfcoutnm  ex  fide.  191. 3 

Stmttttudmcs  d  t  tbus  aptis  <y  >»/■• 

go  notis  ufurp.1t  Scrijrtura.    flS.b 
Simititudtnum  ufus  ac  neceftttat . 

40;. b 
Simon ,  lcprofus  d.clus  t  quia  olim 
futt.  S^f.b 

Simonis  Cyrenxi  dcfaiptio  ipft  ho- 

norifica.  10S7>^ 

Simonii  Pctrt  Vocati$.         n*.a,b 
Stmonis  pharifjet  finiftrade  Chrtftt 

fufjticio  quimtdo  dituta.      J49-b 
Simuhrefufam  rttvgioncm  3  illtci- 

tum.  iooS.i 

Simutatc  non  vult  Deus.         Kio.a 

Simutatic  quibus  0~  in  quibus  lici- 

ta,  in;.i 

Sine  Voltwtate  Dei  ne   minimum 

quid  accidere  rtcbit  potesi.  47f.b 
Sitis  ffiritualis  quid  ,  Q"  qucmido 

ftttendum?  6^€.z.  qmmodo  re- 

ftin^uendai  ibid. b 

SittsChrifti  in pafiione  unde\\o6i  a 
Stt:m  cttr  Chrifttts  in  agone  uttimo 

profcjfus  ftt.  i07S.b 

Socict.xthominttm  mutua  Dco  gra- 

ta.  4J-'b 

Solis  -ac  Lun£  defettus  fub  advcn- 

tumCbrifli.  837.  b 

Solium  Chr/fii  judicis.  Sftf.b 

SoUtcttos  tffe  nos  de  craftino  quomo- 

do  vetet  Chriftusj  MT-b 

SoUicitudo  qufnam  nobis  prscipia- 

tur.  i?6.a,b 

Sollicitudo  dc  vitx  ariminiculis  da- 

ran.jtttr.  i$4.b.   ci  qttid  opponcn- 

dum.   if  j.  a,b.  unde  promanet. 

ibid.b 
Soliuitudo    bttjus  vitx    immodica 

perntcioft.  •  niS.a 

Sotnntum  lojcphi quafe.     fo.a.  fi.a 
Somniorum    obfhvatores  notantur. 

ibid. 
Spartafua  cuique orttanda.      963. b 
Spin.c,  fcmen  vcrbifujfocantcsy  tri' 

pUcisgeneris.  40f.b 

Spir.  S.  a  Filto  etiam  procedit.  9if. 

b.  tam  afitio  quam  d  patremit- 

titur.  94o.b.944.a.94S.b.<*«0- 

moeto  .n  Chrtftum  defcendtfft  di- 

catur.  10  4. 3.  an  fubforma  colum- 


bxfiterit  prafe 


o.b 


Spiritus  adoptionis  in  fidtltbus  prr- 
feverat  invitam  aternam.  i£i.b 

Spiritus.  S.  quomedivfideltbusdi'- 
tur.  1139.3.  precibus  eji  impe- 
trandus.  947-3 

Spiritus  Chrijriptf  EuangeUi  prx- 
dicationemeffeciaqux.  iS^.a^b. 
i88.a 

Spiritus  Cbrittoyfinemodo  Zymtfu. 
I  i  i  i  i  i  i  1  ra}ubtr~ 


%a  ,    uLmirue  coUatuf.     1S6.  b. 
3U.b. 
Spintus  Sancii  afflatus  accepta  pa- 

ctstcflimonium.  iin  3 

Sptritus   SanHt  Deitas  evtncttur. 

9ii.b.ctrca  mundum  arguendum 

effecia.  944.  b.   prdfentia  Uco 

Chrifli  abfiemis  promtffia.  916. 

3l,  b.   prdfientia  pits    promtffia. 

940.  a 
Sptrttus  menfitra  quamodo  a  Chriflo 

rcmoveatur}  15;  .b 

Spiritm  maiignos  ordint  &  Viafeu 

tnethodo  humanum  genus  oppu- 

goare.  j^.b 

Sptrituaiia  crafiius  adumbrata  quo 

modo  humana   ratio  detorqucat. 

161.2 
Sponfus  unicus    Ecclcfid    Christuj. 

i)i.  b. 
Stantes  quod  olim  precati ,  uade  or- 

tuml  699.% 

Stater  ex  ore  pifcis  adcenfum  fioi- 

vtndum  defumptus.  jS8.a 

Stella  Magis  apparens  qualis  fuerit 

&  a»ca  fola  Magi  aitnotitiam 

ChrtHi  pervenevint.  6;.a,b 

SteUdducius  cur  ad  tempus  Magij 

adtmptus    &  poflea   redditus. 

66.2 
Steriittas  cur  piis  fidpe  accidat  pra 

imptis.  n.a 

Stoicorum  dvou&yiaiat  damnata. 

noo.a 
StuptditasnoBra  naturalis  incoele- 

flium  mysieriorum  inttUtgentta. 

87.3.94^ 
Sulditorum  Chrifliregis  offtcium. 

758 

Submifiionis  verd  caufid.        180.  a 
Subftantis  nomen  optbus  male  trt 

bui.  150.  a 

S^bulcorum  Gadarenorum  terror  C* 

fugaunde.  4&9>'4 

Succeffiuum  irntorum  caufia  inqut- 

renda  apud  Deum.  581. b 

Sufftmenti    mysierium     quodnam 

11.3 
Suppficia    damnatorum    fftHare, 

uttle.  1057. b 

Surdi  fcmimuti  fimatio.  HJ-b 

SuSpicione  rtan  fiietle  gravandi  fia~ 

tres.  550.  a 

Susjticionum  levit.ts  charitatis  ino- 

piam  arguit.  5°$.a 

Susfiiciofi  ntmium  effie  non  dtbcnt 

pii.  898.3 

Sjnapis   granum    qttomodo   mtni- 

ntxm.  415.  b.   paraboid  ficopus. 

ibid. 
Symdorum  10  Ecclefla  ufius  perVetu- 

flus.  ^4.b.  in  iisfiacra  Scriptura 

folus  judex.  6$.  a 

T. 
l-TjHenti  Valor.  6o8.3 

•*  Talenta  tUa  fingulit  concredtta 


qudnamftntt  8fo.b 

Talentorum  tndqualis  diflrtbutto  an 

pro  virib  <t  qud  nobis  inhdreant 

fiacia  fit ,  eoque  liberam  arbi- 

trium  flabtliatu)}  850.  b 

Talentorum   elocatorum  paraboia . 

847 
Tempeflas  naviganttbus  cum  Chriflo 

cur  tmmtffia}  '  4^7'b 

TempeHates  fignts  praxnoffie  vaien- 

tesyfigna  Ftlti  Dei  non  dfitman- 

tes,  ieprehenfl.  549-b 

Tempium  Dei  Chriftus  cnr  dicatuil 

i37-b 
Templum     turpifitme    defoedatum 

purgat  Chnftus.  itf.b.idquemo- 

do  quidcm  tn  fpecie  dcfftcabiit, 

fied  majeflattt  pleno.  i$6.a.qua 

authoritatt}  ibiib 

Templum  quam  tmpiter  d  luddis 

profanatum  {  77i.b.  quo  \eto  a. 

Chrtflo repmgatum}  771.0.  f}e- 

lunca  latronum  qmmodo  faciuml 

771  b 
Templum   quid   confcrat  adpreces 

ibifundendas}  69$.  b 

Templum  cur  dte  inaugurationis  (ux 

regid  y  tUtco  petierit  Chrtsius  $  j 

761.  b 
Tempiurn  ,  ftnguiari  aiiquo  d  Deo  \ 

beneftcto  accepto,  adetmdu.vjn '.a 
Templi  magntficam  flruHuram  quo  \ 

coafilio  v4pos~loit    Chnsio  mon- 

Jirarint}  Sij.  b.  ejU4  demoiitio  , 

Jpfijprddtcitur.  ibid.  [ 

Tcmpiorum  adfiepuicreta  abufin  no'  ! 

tatus.  3M-a 

Tcmpora  exemplo  Chifli  quomodo 

negottis  apte  dtUrtbuenda}  417.3  , 
Temporum  momenta  Ecclepd  com-  ! 

modo  mttttur  Deus.  1109.2  \ 

Tenebrdfub  mortem  ChyiBi  qutdfl-  ' 

gnificartnt?  I07*>.b 

Tenebras  extericres  quas  focetCbri-  l 

flus?  lSz.bj 

Tentari  fitos  interdtsm  graVtter  & 

diuflnit  Deus,  nec  defierit  tamen.  | 

501. 3 
Tcntari  uitra  yires  non  finit  nos  ■ 

Deus.  977**' 

Tentatio  Chrifti  in  deferto.   109.  b. 

ejutcaufa.iio.z.modus.   m.a,b 
Tentatto  fideitum  pottfiima  qux  ?  i 

1067. 3 
Tentatioquomodofiat  a  Deoti+S.b.  ; 

i47.a 
Tentationisfideac  prectbus  fiupera-  ; 

trt txitits  Idtus,  5 }9  b 

Tentationes  fideiium  quomodo  Dtm 

moderctut}  443-b 

Tentationtbus  quantifcunqnt  non  ce- 

dtndumyfed  fide  ac  piecihus  con- 

tra  audentius  cundum.    558.  2. 

f3?a 
Terra  bona  an  quis  fit  >  prtufquam 

ycrbtfemtne  conferatut}     407.  b 


Terrdtnetus  fub  rrtortem  Chrisl» 
quid  deflgnarit}  1 081.  b 

Terrdmotusfigna  irati  DeiyZS~  pra~ 
fiagia  calamttatum  graytfitma- 
rum.  Si7.b 

Ttrtefltium  rerum  ad  iUusirandas 
ret  cceieftes  ufiuj  Chnsiofiequens. 
4M 

Terrores  Q4  inquietudmem  animi 
quo  argumento  abjiciendam  fiua- 
deat  Chriiluj}  907.  a,b.  td  cttm 
innostra  potesiate  nonfit  ,  quid 
faciendum}  ibid.b 

Tesiamenti  yeterij  leclio  cur  uStiul 

9-4-- 
Tesies  quaies  effe  debcant*  69,1 

TeBtum  falforum  conqusfttio  adyer- 

fius  Ch/tsium.  ioii.a^b 

Tesltmomum  Chrisiopuerulo  ,  cum 

intempioofferretur,  a  qutbus  de- 

latum}  69.^ 

Teslimonium  Chrisii  de  fieipfo  fir- 

mum,  quare}  641.  td  quomodo 

Chrtslus  tnfirmum  dicatl    589.3 
Tesiimonio  Iohannts  quo  fine  Chri- 

ftus  contra  luddos  utatur\  ibid  b 
Theoiogus  tn  qutbus  fic  maxime  ex- 

ercere  debeatl  1442 

Theologidfiaoit  reprehenfit.       f  fo.a 
Theophiio  EuangeliuM  fuMm  cur  tn- 

fcrtpferit  Lucas}  4.  a 

Thefauri  parabola.  411.3 

Thefauro  cognttionis  Euageltcd  quo- 

modopottri  quts  queat}        411. b 
Thefiaurorum    recondttio    quatenus 

yetetui}  ifo.a 

Thomx  adyerfus  fidem  refuireHio- 

nit  Chrifli  obfirmatio  unde}  inj. 

3.  quam pertinaxl   tbld.b.   quot 

mcdts  culpanda}  1114.3.  qua  ra- 

tione  d  Chrislo  correda}  ibid.b. 

ejufidcm  rcfipifcentia  &  confofi- 

fio.   iny.  3.  ignorantid  ingenua 

confefiiolaudatur.  910.3.  tndifi- 

cretaprdfumptio.  619.  b 

Timidttatu  culpabilij  caufia  ,  fidei 

tenuitas.  419. b 

Timor  Det  unde  oriatur};ij.Z.  ma- 

jesiatis  divind  ,  licitus.  450. b. 

laudabilts  qut:   1099. b.  exinfio- 

iitis  Det  operibus  iaudabiiis.  •  yf. 

b.  quinam  cuipabtits  ,  qui  non} 

419-a 
Timor  Dei  impits  facde  excutitur. 

1048.3.  iofi.b    . 
Timorts  noxit  &  pertmbationis  a- 

mnietum  fides.  5°7-b 

Tttuit  cruci  Chrtsli  afftxi  d  Ftlato 

caufa.  1063. a 

Traht  quianot  oportet  ,  ut  ad  Chri- 

flum    Vfniamus ,    quomodo  hoc 

fiat\  ji>.a 

Tracii  d  Patre  fioium  veniunt  ad 

Chrtiium.  fii.b 

TraHus  Patris  ,  naturax  mflrd  cor- 

tuptiontm  £t  averfioaem  d  Dfo 
arzuit. 


trgut.  *        T»J.a 

Tradtttonts  *4pofioiit& d  Papia rt' 

UB*  cujnt  VaJortsi  1017.3 

Traditionts  hominum  apud   hypo- 

dst.ts  fimptr  potiore  loco  junty 

fjujm  Dei  mandata.  5 17.U 

Tradittones  Pontificiortcm  nemtncm 

obliganty&  cut\  9ii.a.  damnan- 

tur.  $9i.b 

Tradttionum    humanarnm    ctxnum 

Chrtsro   exofnrn  ac  tntoltrabile. 

Tradittenum  Pontif.  propugnaculum 
evertitur.  947-b 

Transfiguratio  Chrifiiin  monte  y  C 
ejw  finis.  570.3.  tamcw  taceri 
Volutrtt}  574-b 

Tranffubilantiationis  falfa  conctufio 
undel  ^i^.  b.  tnanc  prafidtum. 
866. 3 

Tremor  in  cultudivtno  iaudabiiis. 

r-b 

Treptdatto  hominum  i*  periculis 
undi*  4S£.a 

Tribunalia  impiorum  commtdis  t- 
ffirttm  inftrviunt.  1057. a 

Tribttti  pendendi  onere  nemo  ntorta- 
lium  jurtfefubtrahtrtpottsl,  O" 
rw?  ^87.3 

Tributum  pendere  exaHwri  cur  vo- 
luerit  ChrtHus ,  cnmfiimmuncm 
tefictui -587. a,b.  cur  idfiatcreex 
trt  pifcts  miraculofe  txtraHo  ? 
588.  a 

Trinitatis  S.  una  effentia  &•  ttatn- 
ra.  911.3 

Trinitatis  ptrfinarnm  apertum  tc 
jiimonium  tn  baptifmo  ChriBi. 
104. b.  in  infiitntiotte  Haptifmi. 
n>6.a 

Tripudta  damnantur,  4S7 .  b 

Tuba  ^frchangtti.     '  $}$.\> 

Ttirb.*  Chnjium  quarentis  ob  mira- 
cuhfamfui  cibationcmyreptehen- 
fio.  5°J.b 

Turpe  lucrnm  Dcv  non  offcrendum. 
1017. a 

Turris  tn  Siloam  cafu  opprtfisi.    66 y 

Tyrannornm  confilia  contra  Chrt- 
fium  dtfipat  Deus.  79. b 

Tyrtis  ac  Stdoniis  cur  pratortes  non 
fubmtferit  Chriftus  y  cum  dicat 
refipifcenttam  iUosfmffe  aHuros, 
fij&c.  3J9.b.&fcqq. 

V. 

VBiquitatis  Luiherana?  figmen- 
tum  refellitur.  765.^.909.3. 
975  b.  109-. a.  1 1 4 1 .  ejus  ar- 
gumentum fiiyolum.  709.  b 
VeHigal  cur  pro  fe  folri  jufftrtt 
Chrifius  ,  cum    cffct    immuntj} 
587,  b    cur  id jhtere  ex  orepifcis 
extraHo}  588.3 

Veli ttmpltfciGtofib mtrtem  tbri- 


fii  quid  fignificet}  loSl.a 

Vcntre  ad  Chrifinm  y  quid  ?  34J.b. 

qut  debeant  ?  lbid.  quidcommo- 

dt  adepturit  344-b 

Venircad  ChrifUini ,  idcm  quod 

credere.  595.3.508^ 

Vcntre  adChrtsium  qutna  dcbtanti 

656. a. b 
Veniendi  ad  Cfjriilum  ,  hoc  c(iy  cre- 

dendtyfacultas  undit  511. b 

Venitnttm  adfe  Chrtfius  non  repu- 

dtat.  5  09.b.  admtffum  femet ynun- 

quam  amtttit.  51  o.b 

Venti  cy  Sfintus  S.  tomparatio. 

141,6 
VentilatioEcclefia?  Dto  &  Satana 

in  Scrtptura  triknta.  977-b 

Ventitatto  Satan*  Eccltfiai   uttiis. 

979-3 
Vtrbnm  Dti  Scripturis  ,  tttm  etiam 

tradtttonibus  y  defimtsar.  592-b. 

abfijut  Chriilo  itiane  ac  fiutlra- 

neumcil.iyi.b.  d  Spirttn  no»  eil 

dtffociandrm.  970.  a 

Vtrbum  praidtcatum  inutiUtcr  au- 

dientium  diverfa  genera y  qu.tl 

404.3,b.&fecj. 
Vttbum  cnr  fimini   comparttur. 

405.  b 
Vcrbum  Dci  infidtiibus  odor  mortis 

admortcm.  "37-3 

Vcrbum  Dcirejicerey  impiisfoien- 

ne.  510. 3 

Verbi  divini  fumma  authoritas  ty 

a/J7KLKC-iot    779.  b.    tffetlus. 

955-3.  quanta  quoad  nos  necefit- 

t.u.  ^oj.b.  negicBi  conjeBuram 

undc  quts  cotligat,    504.3-  fasii- 

dium  utidc  C  qnam  mxtum.  f.b. 

ncgleciores  f  Chrifti  contemtores. 

154. b.  operattonts  pro  hominum 

dircrfitate  diverfix.  510. b 

Vtrbi  prxdicatto  quid  plus  conftrat 

ad  fidcm  y  qu.tm  lcHio.  971.  b. 

pradicati  ufus  quam  r.eccffavtus. 

928.  a.    prxdicsti   apud  impies 

fiuHus  cr  tjfeHus.  9jR.b.  pro- 

phanati  quinam  ttt  peragantur. 

805.3 
Vevbt  virtus  fimiiitudine  fementis 

indicata.  4^4-a 

Vttbo  Dti  qutm  hcnorem    debea- 

mus.  186.A 

Vabo  Dei  confifi  iabortsyocationis 

noilra:  ohire  dtbcmus.  195.  b 

Verba  Dci  audit  qui  tx  Deo  efi.6^6 
Vcrba  quacunqut  otiofa  ad  Dei  iri- 

bunai  oiim  Voeabuntur.         361.3 
Verborum  cum  bonorum  tum  mdo- 

rumfons  &origo.  3*i.b 

Veritas  Chifius  quofenfit.      910. b 
Vtrxtai  agmtay  libere  &  audaciery 

firetis  tudibriis  &  pericutis  con- 

fitenda.  369. b.  370. a.  a  quibus 

recipiatur.    1055.3.  cttra  fasli- 


dium  indaganda.  6t.a.  intrrpitle 
pnfitenda.  ibid.b.  tx  condittont. 
homtnnm  non  ailimanda.  659.$. 
MintFiro  ctttim  fanguint  fi  opus 
fity  defcndcnda.  1151.  3.  mortis 
mctution  *bncganda,A[~t  4f\s .  tan- 
dem  cU  viEirtx.  1095.  b 

Verttatis  certitudo  ufqne  &  ufqut 
piis  provehenda.  5.  b.  doHnna 
palam  &  publtct  pradicand.i. 
1009.3.  hoiles  mnmdit  funt y  qui 
camintus  agnofcuat.  785. b.  ho- 
fies  qumam  cxteris  infenfiores 
&•  nequtorcs.  io68.a.  tn  nobis 
accenfim  notttiam foUicite fove- 
redebtmus.  $6j.b.odtocu/  mul- 
ti  hodie  ducantur.  557. b.  ptoftj- 
fiium  paucttas.  414. b.  fiudtum 
qutd  txcludat.  \6c.z.  ttilimo- 
ntum  quantumvis  iuculentum 
cur  tam  agre  admittant  homi- 
ttes.  J9o-a.  tcsltmomum  tx  tpfo- 
xum  hosiium  ore  ttutre  novit 
Dtus.  '  no9.a 

Vtritati  ob  imbeciUitatcm  ,  aut 
cc6tt/scip.iet4>  tUam  affertntium 
nihii  detrahcndum.  57^-1 

Vtrttatiproptcrfe  y  nonpropter ptr» 
finarum  dignitattm  crcdendum. 
59.  b 

Vtritatem  dictre  piis  y  ut  Chriflo, 
naiirumcU.  io;4.b 

Vtritatemfcnfibtts  explorarc  cumfi- 
cte  non  pugnat.  1097.3 

Vefiif  Chrtili  virtute  an  hxmor- 
rhoufafanata.  44f-b 

Vcfiis  nuptiaiis  quid.  795-b 

Veilts  Chrifit  quinam  hdieque 
partiantur.  1065.  b 

Vcfitbus  aut  cincimtis  a  communi 
confuctudint  recedcre  y  ambitio- 
fum  etl.  8io.3 

Vcfitbus  nudus  cur  cruci  affixus 
Chrifius.  10^4-b 

Vcilitu  fanBitatis  prsfertt  Jj>e- 
ciem  y  Pharifaicum  ac  hypocrtti- 
cumetl.  809.  b 

Vctus  Tefiamcntum  qu't  rejtciunt, 
Chriflumipfumrcjictunt.   593. 3 

Vctufiati  errorts  Chrtsli  authoritas 
opponcnda,  in.a,b 

Via  anguila  ingredicnda.  2.66.3. 
quomodo.  ibid.b.  cur.         167.3 

Via  ad  Patrem  foius  Chrifius.  910. 
b.ad  regnum  calorum  compen- 
diofifiima  quai,  io8.b 

Vi*  angnflx  fiopus  y  vita  artcrna. 
z66.b.  latat  y  exitium  atemum. 
167.3. 

Viam  advitam  cur  pauci  invcniat. 
i<?7.b 

Via  lata  incedentes  qutn^m.    i<6.b 

Viatoris  in  tatrones  incidentts  pa- 
rabola.  61} 

Viatorum  Emaunticorum  hjfiortat 
iiii  a,b 

I  i  i  i  i  i  i  3  Via- 


Viateribus  cuv  compartntnr  Chii- 

ftiam}  17?.  a 

Vicinorurn  erga  vicinos bcnevoter.- 

ttacommtndata.  5?*b 

Vicinitatii  coniunBio  fanBe  coltn- 

da.  -     "    ibid. 

Vtdux  oppreffx  &  d  ludice  incle- 

mentt  auxtitnm  pctentts  parabo- 

ta.  6y6-.a,b 

Vidua  paupercuU  in  terarium  mu- 

nufculum  conferentts  Uus.  811. 

a,b.  Sij.b 
Vtduarum  folatium    &  offuium. 

jiy.b 
Viduas   fpecie   reiigionis    expziare 

qmntum  peccatum}  Slf.a 

VigtUre  contra  Satanx.  ittfidtasfine 

miermifiione  dcbcmus.        368.  a 
Vigtlantiaad  advcntum  Chrifti  cur 

toties  inculcata.  845,0 

VtgtUntia   cy  precibus    adventus 

Chnfti  nobis  fraftotandus.    841. 

b.  &  feq. 
VincuUcur  Chrifto  abhoftibusin- 

jeSaiioo^.i.  ea  cur  non  inftar 

Samfoms  diruperit  t  ibid.b.  ea 

&*  r.os  Chriftt  cauffa  pcrferre  ne 

gravemur.  1005, a 

VindtBx piirat*  corruptelaPhari- 

fatcaa  ChrifiocorreBa.      130. b 
VmtUBam  pri  vatam  quomodo  Vetet 

Chriftin}  131.3 

Vtnex pUntatx  ,  muntt.t  ,  eiocaia. 

parabola.  786.  &  feq. 

Vtrga  cum  fecuri  Prxtori  t\pm.  a 

ItBcribus  prMatx  quid  figntfica- 

tintl  1045.3 

Virge  ImmanueUm  paritura  ,  teBe 

Propheta,  luda:is  qitidfigntfiteti 

yi.a 
Vtrgtnem  ctncipcre  muito  mirabi- 

itus,quam  atate  exoletam.  4&.b 
Vtrgmes  fatna  qu*e  ,  quxque  pru- 

denteit  846.3.  847.3 

Firginum  decem  parabola.         844 
Virginitatis    Marix    Votum    male 

colltgunt  Ponttficii,  unde\     13.3 
Virtules  hoftium  religionis  ,  quan- 

tum~vis  fpeciofx  y  feccata  funt. 

911. a 
Vtta  &  yia  ad  vitc.m    ChriUus. 

Sii.a 
Vita &  vit.t commoda quanti.efii- 

meniurin  Scripturai  567. a 

Vtta  nobis  charior  Chrifto  cffe  non 

dtbet,0~  cnt*  479-b 

Vtta   aterna  faciU  Scripturit  in- 

clufa,  inde  eruends.  ?  391.  b.  fola 

fide  obtinert  potcH.  yi^.b 

Vitx  atetnxdefinttio.  961.  b.  adt- 

pifcendx  qu&siio    Chrtfto  A  Le- 

gifpento  propofita  f  613.  confe- 

quendx  vaiio  ommbus  in  primis 

cura  effe  debet,  70  6*.b 

Vitaauthor  &fons  Chriftas.^^.b 
Vttx  adminicuia  divinituifuppedt- 


I       N       O       «       X. 

tatttur  iis  qui  regnum  Dei  aitte 
omma  quxrunt.  1J7-3 

Vitce  commodts  cum  divini  cuitus 
dtspendto  invigtUnttum  rcpre- 
heafio.  f4f-a 

Vttx  conirainfidias  confulendum, 
ftne  tamen  negieBu  vocationss. 
7f°-b 

Vttum  atcrnam  qucmodo  habere 
dtcaxtur  credentctycum  tlia  tem- 
foriafttfuturif  5^5*a 

Vttam  aternam  cur  prxceptorum 
Decaiogi  implctione  acqutri  re- 
fpondeat  ChrtBus  X  7°7-b 

Vtti  fe  comparat  Chtiftu4.  515. 
?iS.b 

Vttia  fiatrum  coarguenda  ijttidem, 
fed  tta  ut  nosirorum  immemores 
r.onfimm.  161. b 

Vitia  quxdam  quomodo  dtve>fis 
Decalogi  prrfceptit  vetentur  f 
m.b 

Vtfio  Zatharia?.  n.b.  i3-b 

ViGtationis  vocabuium.  40. a 

Vifus  fpirituaiis  piwu  veslimandm 
quam  corporahs.  4S*«b 

Vituperatores  ttmerarii  notantur. 
i^i.b.  iCi.b 

Vfura  omnis  an  damnanda  fit  \ 
i35.a 

Victfcendi  cupiditas  unde)     109. b 

Vttioproprianon  prxfumenda.  191. 
b.  »0»  temere  nccfine  vetbi  divt 
nipcrmiffu  infiituenda.       6if.a 

Vitionis  itx  d  corrupteia  Phariftt- 
ca  vindicata  d  Chrifto.      150.  b 

Vltionem  hoftium  an  poftulare  d 
Deoftifit.  6$6.b 

VnBio  Chrifti  in  domo  Simonis  , 
alta  ab  ea  qux  contigtt  d  Maria 
in  domo  ta\ari.  8<>j.b 

VnBio  xgrorum  Jipofioitca  an  di- 
yini  mandatiy  £r  aiicujus  virtu- 
tps per fe fuerit}  6"16.a.  extrema 
YtyifarumfnperftitiofaGrina 
nis.  616.  b 

Vniov.aturarum  inperfona  Chrtfti. 
107. b 

Vnio  ncftri  citm  Chriftofit  per  fi- 
dtm.  510  .a 

Vnio  nosiri  cum  Chriilo  arBiftima 
fimilibu*  paimttum  &yitis  ,  a- 
tiiffy  ,  declaratur.  yiS.b.  eju4  ef- 
feBa.  siy.z.fiuBu*.  930.3 

Vnitasfiddium  interfc  ,  cum  Deo 
ey  Chttfto.  967.2.  interfequo- 
modofiat}  971  a 

Vnitatis  filiorum  Dei  vinculum  in 
Chrislo.  694-b 

VocanttChrifto promte  obedtendum . 
191.  a.  eidem  ut  fe  fequamur  , 
promtepaiendum.19S.ti.  tdfyab- 
jcBis  iis9qua:  nobis  imptdtmen- 
to  tn  sffitto  ChriBiano  funt. 
ibid. 

Vocatum  iii  aliquem  quodreipfa 


eft,  qutntsdodicatuj}  txi.b 

Vocati  d  Deo  promte  vtmredebe- 

mu*  fPietis  ommbut  omx  obftacu- 

lo  mbtsefiepoffent.  75T-b 

VocatoSy  noufe  in^cientes  ad  mtnt- 

ilenum  adfctfcit  Chrtftus.  4i^.b 
Vocatio  Deigratuita  ,  nec  abuliis 

meritis  nojirn  fujpenfa  eii. 191.2. 

externa  fine  intetnamhil  profi- 

cit.  cij-2.  externa  curdtrtgattty 

ad  eos  etiam  ,  qntbits  interna  de- 

negatur\  j:i.  b   interna  femper 

eft  efficax ,   non  ittm  externa* 

11?. a 
Vocatto  iegitima   in    Pfeudo  Pro- 

phetis  defideratur.  170. a. legtti- 

ma  "MiniHerium  conftituere  de~ 

bet.517.  b.  ad  eamfe  offerre  num 

fit  tegittmum,  ibid. 

Vocatioad  mimslerium  praftoian- 

da,  non  anttcipanda.  7 14. & 

Vocatio  Mmiftrorum  div-ina  O"  hu- 

mana  quo  difcrimine  fiat\  1140  .a 
Vocationis  confidcntia.  717.  b 

Vocationis  n?ftra  rationem  Pontt- 

fitiiiredderc anteneamuil  7Si.b 
Vocationi    diVma\    quaivis    etiarrt 

charifitma  pojihabtnda.      414. b 
Vox  ad  preces  Chrifti  coeiitus  dcmif- 

fa  quafi  lonityu.  768.  a 

Vox  Det  immediata  auribus  noftris 

intoterabiiis*  571.  b 

Votxs  divin#  vis  ad  nos  recrean- 

dum.  joi.a 

Voce  Chrifti  mortui  fufcitabmtur. 

^S^.b.  qu&eadcm  cumvoce  *Ar— 

changelt.  ibid. 

Voluntas  Dei   aterna  difattionis 

hominum  unica  cattja.         34i.b 
Voluntas  Deialiapracepti  ,  reve- 

lata  ,  aiia  benepiacttt  9  arcana» 

Sio.a 
Votuntas  Dei  utfiat  quomodopeta* 

muit  143. a 

Voluntas  in  Chrifio  dupiex.  536.0. 

587.b 
Voiuntas  Chrifii   humana  an    de* 

fieBat  d  voiuntate  Patrtsl  3S7. 

b 
Voiuntati  Dei  in  vcrbo  nobis  patefa- 

Bje  mos  gerendus  ,  hctt  ejus  cau- 

fas  Ci^  confiiium  Dti  non  ftatim 

cogntta  httbcamus,  SSi.b 

Voluntati  diytnai  etiam  ingrayifti- 

mis  arumnis    atttmperare  nos 

dtbemus.  95*-3 

Vuluntatcm  nftram,  exemplo  Chri- 

fti,  ad  Det  Voiuntattm  conforma- 

redebemus.       •  3S7.  b 

Voiuptates  carnU,ft>ina\fmt,  Verbi 

femenfuffocantes.  406.^ 

Vrbis  fuper  montem  pofita  fimile 

quo  (peBet}  IIJ.  b 

Vrbtum  dignitas  unde  xslimanda. 

6*5. 3 
Vti*  uxoris  cur  mentio  in  geneato- 


I      N 


£M  Chrifli.  4<.b 

Vut^us  rtHius  de  Chriflo  jndicabat 

au.tm  Pharifti.  3f4** 

Vulturum  natura.  £94.  b 

Vxor  curnon  dimittcnda-         2i<.b 

Vxorts  dimijiio  auomodo  d    XJo/e 

petmijfa.  ibid. 

Vxoru  lcthi  exemplum  in  cautio- 

ntm  nobis  propojttum.         65$. b 

Vxotem  an  viro  I1cc.1t  dimitttrcy 

auxflio  rbjrifeorum,  C~  irs/nn- 

fio  Cbrijlt.  fiii. 


z. 


Z^fcbtrU  &  ElifabetbtC  piclxs. 
lo.a 
Z  tcb.tr  ix  ad  nuncium  .Anytli  in- 
crtduhtxs.  17. b.  undtta.  iS.a. 
tfuomodo  reprebenfa.  ibid.b.  pu 
nit.t.  I9.a.  cur  intcrclufiji?  tin- 
ffutpmattL  ibid.b.  tjufitem  mi- 
raculo/a  Itberafio.  57.  a.  c.tnti- 
cum.  50,  ?9.  precatto  .11  dutcle 
proprclcfibi  tiafceiidafutiit.  14. 


b.  Vi/7».  11. b.  H.j» 

ZacchxipubHcani  cimrerfio.  718.  b 
Zp/m/  Cbrijli inrcpHrgando templo. 

Ij7-b 
Zf.Vr  in  rtligio.it  nullis  obji.iculit 
ft  tlimortri  patilur.  109?.  a 

ZWi  inconftderati  JrucJus.       378.3 
Zi\-vtia  in  agro  Dci.  409.1 

Li-\anta  fiiti  Di.tboli.  41S.  b 

Z:\.nia   auomcdo   non    etetltnHa. 

40J.b 
Zi\vioriim p.trabtltcfco(ui,  411.3. 


F     I     N     I     S. 


V 


I 

*»  1  M  £%" »? 

WrMi        KV 


■1 


♦*vj 


m- 


H 


_ 


■ 


«0»