Full text of "Verhandelingen"

See other formats

Aalden 
U 

AA j 
De 


Digitized by the Internet Archive 
in 2009 with funding from 
University of Toronto 


http://www.archive.org/details/verhandelingen16akad 


_VERHANDELINGEN 
KONINKLIJKE) AKADEMIE 
WETENSCHAPPEN. 


ZESTIENDE DEEL. 


MET PLATEN. 


AMSTERDAM, 
C. G. VAN DER POST. 
1876. 


- 


le Eds 
N 


610289 
TSS 


Ld ee 


sG 
Ge MR as: 
SS 


Ì 
p CASE 5 et 
GEDRUKT BĲ DE ROEVER-KRÜBER - PAKELS. 
es SC Nl > 


* 


: 


Ln NP 
NE 
hal 


. 


INHOUD 


VAN HEI 


ZESTIENDE DEEL. 


A. C, OUDEMANS Jr, OVER HET SOORTELIJK DRAAINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


P. BLEEKER, MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DE LA FAMILLE DES SCOR- 


PÉNOÏDES. 


B. J. TIDEMAN, VERSLAG VAN PROEVEN, GENOMEN MET EEN ENKEL SCHEEPSMODEL, TN 
DOEL HEBBENDE EENIGE GEGEVENS TE VERKRIJGEN OMTRENT DEN WEDERSTAND VAN HPT 


WATEK TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP 


oee ee 


lr ka Î harten VN le 


/ Ni Ï \ pn ha 
es í zi ü i He hi 
B ad Wot VA 8 
SMOS 
ie MA \ Br À BERNO Ane ne 
L Pir 1 _ 
E mn E 


En ú EE KK Rib ro Eden ris 
i vil ' L Hd ae nfd lt (A ET ET RTD li, j 


nf n en, aime Mn erts 


OVER HET SOORTELIJK DRAAINGSVERMOGEN 


DER VOORNAAMSTE 


KINA-ALKALOIÏDEN 


IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND, 


DOOR 


A. C. OUDEMANS Jr. 


INLEIDING. 


Het onderzoek naar het draatingsvermogen van scheikundige verbindingen, dat 
tot nog toe bijna uitsluitend bij de quantitatieve bepaling der suikersoorten eene 
praktische toepassing heeft gevonden, begint van eenig gewicht te worden voor 
de beoordeeling van de deugdelijkheid der kinabasten en van den aard der alka- 
loïden, die daarin voorkomen. 

Reeds sedert geruimen tijd is dit middel door Dr. J. B. de Vrij met vrucht 
toegepast, om bij benadering een oordeel omtrent het kininegehalte der uit de 
basten gewonnene alkaloiden te kunnen uitspreken. 

Intusschen ware mijns inziens daarvan op nog veel uitgebreidere schaal partij 
te trekken, indien men eene nauwkeurige kennis bezat omtrent het soortelijk 
draaiingsvermogen, dat elk der kina-alkaloïden in het bizonder in oplossingen van 
verschillenden aard vertoont. Want alleen door die kennis zal men, onder gun- 
stige omstandigheden, kunnen geraken tot eene quantitatieve bepaling van elk 
der alkaloïden, die in het uit den bast afgezonderde ruwe product voorkomen. 

Ì 


NATUURK. VERH DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI, 


2 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Wanneer men nagaat, wat thans omtrent het S. D. V. der kina-alkaloïden met 
zekerheid bekend is, moet men erkennen, dat eensdeels ons op dit oogenblik de 
voor het boven omschreven doel noodzakelijke gegevens bijna geheel ontbreken en 
dat anderdeels de uitkomsten der tot nog toe gedane waarnemingen zoo onzeker 
zijn, dat men er zich niet op kan verlaten. 

Immers vooreerst heeft men tot nog toe doorgaans verkeerdelijk aangenomen 
dat het draaiingsvermogen van actieve stoffen voor oplossingen in onderscheidene 
inactieve vloeistoffen hetzelfde was, en ten tweede zijn de uitkomsten der na- 
tuuronderzoekers, die zich met het onderwerp hebben bezig gehouden, menigwerf 
zoo uiteenloopend, dat in elk geval een nieuw onderzoek vereischt wordt, om te 
beslissen, aan welke zijde de waarheid ligt. 

Doordrongen van het gebrekkige en langwijlige der thans bekende methoden 
ter bepaling der kina-alkaloiden en overtuigd van het wenschelijke, om die, zoo 
mogelijk, door eene kortere en betere te vervangen, heb ik mij langen tijd bezig 
gehouden met het onderzoek naar het soortelijk draaiingsvermogen der voornaam- 
ste leden van deze groep, zooals dat zich onder verschillende omstandigheden 
vertoont. 

Daarbij heb ik mij voornamelijk de volgende vraagpunten voorgesteld: 

19, Het soortelijk draaiingsvermogen der zuivere kina-alkaloïden bij oplossingen 
in inactieve neutrale vloeistoffen te bepalen. 

2e, Na te gaan, op welke wijze het S. D. V. dier verbindingen. door hare ver- 
binding en oververzadiging met zuur wordt gewijzigd; voorts te onderzoeken of 
de hoeveelheid en de aard van het in overmaat toegevoegde zuur van eenigen 
invloed is. 

3°. Uit de verkregen gegevens eene methode af te leiden ter bepaling van de 
hoeveelheid van elk der kina-alkaloiden, die in een mengsel van deze verbindin- 
gen onder elkaar voorkomen, en dit wel zoo mogelijk alleen door bepaling van 
het draaiingsvermogen, dat het verkregene mengsel bij oplossing in verschillende 
vloeistoffen vertoont. 

Bij den aanvang van mijne nasporingen ontveinsde ik mij geenszins de moei- 
lijkheden, waarmede ik bij dit veelomvattend onderzoek kon te kampen hebben 
en was ik wel bedacht op de mogelijkheid, dat het einddoel zou blijken onbe- 
reikbaar te wezen, maar ik troostte mij met de gedachte, dat de te verrichten 
arbeid geenszins nutteloos zou zijn, en noodzakelijk zou moeten bijdragen tot 
vermeerdering van onze kennis aangaande de wetten, waardoor de verschijnselen 
der circulaire polarisatie worden beheerscht. 

In hoeverre ik in mijn voornemen ben geslaagd, zullen de navolgende blad- 
zijden leeren. 


Ind 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. J 


Alvorens tot de mededeeling der verkregene uitkomsten over te gaan, acht ik 
het wenschelijk, eene beschrijving te geven van de bij het onderzoek gevolgde 
methode, eensdeels omdat de beoordeeling van den bereikten graad van nauw- 
keurigheid met de kennis daarvan ten pauwste samenhangt, en anderdeels omdat 
de door mij gedurende een paar jaren opgedane ondervindingen wellicht zullen 
kunnen strekken, om anderen te vrijwaren voor dwalmgen en fouten, waarin ik 
bij den aanvang van mijn onderzoek niet zelden ben vervallen. Meer en meer 
toch is bij mij de overtuiging gevestigd, dat schijnbaar nietige omstandigheden 
een niet onbelangrijken invloed op de nauwkeurigheid der waarnemingen om- 
trent het soortelijk draaiingsvermogen kunnen uitoefenen. 


ls 


4 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


BESCHRIJVING VAN DE METHODE VAN ONDERZOEK. 


a. Het werktuig. Het werktuig, dat tot het onderzoek diende, was dezelfde 
polaristrobometer, die door mij bij een vroeger onderzoek was gebezigd *. Het 
is afkomstig uit de werkplaats van Hofman te Parijs en was aanvankelijk 
voorzien van een Savart’schen polariskoop, die wel wat te wenschen overliet ; door 
de zorg van mijn vroegeren ambtgenoot van de Sande Bakhuijzen werd dit on- 
derdeel van het werktuig vervangen door een beteren polariskoop uit de fabriek 
van Steg te Homburg. Met dezen verbeterden toestel heb ik al mijne waarne- 
mingen verricht. 

Indien men bij het gebruik daarvan enkelvoudig sodiumlicht bezigt, en de 
horizontale zwarte strepen in het veld van den kijker in de vier verschillende 
quadranten zooveel mogelijk doet verdwijnen, ontwaart men, dat de teekening, 
die de overblijvende franjes vertoonen, niet voor elk der vier nulpunten dezelfde 
is. Elk quadraat heeft te dien aanzien eene eigene pAgysionomie, Voor het doen 
van nauwkeurige waarnemingen is het noodzakelijk, dat hierop wel gelet worde 
en dat men zich de bizondere teekening der overblijvende franjes goed in het 
geheugen prente en trachte, die na het inlasschen der actieve vloeistof weder 
juist zoo terug te krijgen. 

Bij het door mij gebezigde werktuig was dit in de verschillende quadranten 
niet even gemakkelijk te bereiken, en waren daardoor twee der vier waarnemin- 


* Zie Verslagen en Mededeelingen der K. A. v. W. Afdeeling Natuurkunde. Tweede Reeks 


Zesde Deel, blz. 354 en verv. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. ) 


gen van elke reeks nauwkeuriger dan de twee andere. Intusschen hangt hier 
veel af van de meerdere of mindere sterkte der lichtbron. Bij goed licht is de 
waarneming in het algemeen gemakkelijker en juister dan bij zwak licht. 

Doch men kan hier ook zekere grenzen overschrijden Mij althans is het voor- 
gekomen, dat bij a/ te sterk geel licht geene zoo groote nauwkeurigheid wordt 
bereikt als bij licht van eenigzins mindere intensiteit. Om dezelfde reden is het 
mij ook niet mogelijk geweest, in een geheel donker vertrek of des avonds waar- 
nemingen te doen, die met de overdag verrichte in nauwkeurigheid konden wed- 
ijveren. Het oog was bij volslagen duisternis of des avonds te gevoelig; daardoor 
werden soms nog strepen waargenomen, waar die over dag niet te zien waren en 
vloeide de teekening der franjes te veel ineen. Het best beviel mij de waarne- 
ming overdag in een vertrek, waarin door het neerlaten der zonneblinden een 
eigenaardig gedempt licht heerschte, 

b. De buizen. Bij den polaristrobometer, dien ik bezit, zijn vier door een ko- 
peren koker omgevene glazen buizen gevoegd van verschillende lenete en ver- 
schillenden inhoud, die aan de beide uiteinden door glazen plaatjes met evenwij- 
dige vlakken worden gesloten. Twee schroeven, die op de uiteinden van den 
koperen koker passen, dienen om de glazen plaatjes aan te drukken en zoodoende 
het uitvloeien van vocht te verhinderen. 

Reeds bij mijne vroegere proeven heb ik deze buizen ondoelmatig gevonden 
en wel: 

1°. Omdat ze een te grooten inhoud hebben en dus te veel vloeistof vorderen. 

2o. Omdat het lekken der vloeistof niet altijd geheel wordt voorkomen en dit 
ongerief, vooral bij het onderzoek van zure vloeistoffen wegens het aantasten van 
het koperwerk sterk gevoeld wordt. 

Er is evenwel nog eene andere meer gewichtige reden, waarom ik de bedoelde 
buizen mistrouwde,. Het kwam mij voor, dat de glazen dekplaatjes, wanneer zij 
door het aanzetten der schroeven wat sterk werden samengeperst verschijnsels 
van polarisatie moesten vertoonen, die een nadeeligen invloed op de nauwkeurig- 
heid der waarneming moesten uitoefenen. 

Zooals ik later bemerkte, heeft reeds Scheibler (Berichte der chem. Gesellschaft, 
Bd. TI, S 268) op deze bron van fouten opmerkzaam gemaakt en tevens er op 
gewezen, dat vele dekplaatjes, ook zonder dat ze worden samengeperst, ten ge- 
volge van ongelijkmatige afkoeling bij de bereiding van het glas, het verschijnsel 
van dubbele breking en chromatische polarisatie in zoo hooge. mate vertoonen, 
dat daardoor een vrij aanzienlijke fout bij de suikerbepaling met den saccharimeter 
kan worden gemaakt. 

Het kwam mij alzoo wenschelijk voor, om in stede van de bij den polaristro- 


6 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


bometer behoorende buizen andere te bezigen, waarop de dekplaatjes ééns voor 
altijd waren bevestigd en die steeds in denzelfden stand in de lade van het werk- 
tuig konden worden geplaatst. 

Hiertoe koos ik rechte buizen uit, hebbende eene lengte van ongeveer 3 deci- 
meters en zóó wijd, dat de diameter der dwarsdoorsnede ongeveer 6—7 milli- 
meter bedroeg. De uiteinden daarvan werden op een fijnen amarilsteen zorgvuldig 
glad geslepen, en nadat de lengte der buis tot op '/,, millimeter door middel 
van den comparateur nauwkeurig was bepaald, ééns voor altijd met glazen plaatjes 
gesloten, wier vlakken zuiver evenwijdig waren. Ter bevestiging dier plaatjes 
diende een weinig Russisehe lijm, die ÉÉnmaal goed gedroogd, zooals nader blij- 
ken zal, langen tijd aan uitwendige invloeden weerstand biedt en niet gemak- 
kelijk losweekt. 

Op het midden der buizen was voor de blaaslamp een kort glazen buisje 
loodrecht gesoldeerd, dienende om de te onderzoeken vloeistoffen in en uit te 
kunnen gieten. 

De inhoud der buizen bedroeg gemiddeld van 17—20 C.C. 

Om de as der buizen met de optische as van het werktuig te doen samen- 
vallen, zijn zij omringd door eene verschuifbare eenigzins veerende geel kope- 
ren vatting, waaraan twee ringvormige blikken plaatjes zijn vastgehecht, wier 
vlak loodrecht staat op hare as. De afmetingen dezer plaatjes moeten zoo- 
danig zijn, dat hun omtrek juist past in de cilindervormige lade des polaristro- 
bometers. 

De gedaante der buizen is dus die, welke in Fig. l op de helft der ware 
grootte wordt wedergegeven. 


Moet de temperatuur der te onderzoeken vloeistof gedurende de waarneming 
zeer standvastig blijven, of moet het S. D. V. bepaald worden bij temperaturen, 
die van die der omringende lucht tamelijk veel verschillen, dan wordt de buis 
geplaatst in een koperen bakje, waarin zij door water van eene standvastige tem- 


peratuur is omringd. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. Zi 


De ee van dit bakje laat zich het best opmaken uit Fig. 2, waarin 
het op £ der natuurlijke grootte is voorgesteld. 


HAN 


i he! LAA 


Het cilindervormige gedeelte A B past bijna juist in de lade van den polaristro- 
bometer. Met de vlakken FG KL en DEJH komt het bakje op de kanten der 
lade te rusten. De buis is zoodanig aangebracht, dat hare as met de optische as 
van het werktuig samenvalt. Ontbreekt er iets aan de juiste ligging der buis, 
dan kan dit worden verholpen, door het bakje, waar het noodig is, met stukjes 
papier of iets dergelijks op te hoogen. M is een trechtertje voor het toevoeren 
en N een uitlaat voor het afvoeren van water. 

De buis wordt op de volgende wijze in het bakje blijvend bevestigd. 

Voor dat de dekglaasjes zijn aangebracht, worden de uiteinden der buis ge- 
stoken door de openingen, die zich in de dwarswanden van het bakje bevinden 
en die zich in een kort cilindervormig koperen kraagje voortzetten. De ruimte 
tusschen den buitenwand der glazen buis en den binnenwand van het kraagje 
wordt aangevuld door een stukje caoutchouc-buis. Is de buis op die wijze vast- 
gezet en wel zoo, dat de uitlaat P vertikaal staat, dan worden de dekglaasjes 
met Russische lijm op hare uiteinden geplakt, Het spreekt van zelf, dat de 
glazen buis eenige millimeters langer moet zijn dan de afstand tusschen de 
dwarswanden van het bakje. 

Wenscht men waarnemingen te doen bij standvastige temperaturen, die niet 
veel van die der omgeving verschillen, dan vult men het bakje zoover moge- 
lijk met water van den verlangden warmtegraad. De hoeveelheid vloeistof, die 
dit bevatten kan is zoo groot, dat het gedurende een paar reeksen van 
waarnemingen nauwelijks merkbaar warmer wordt. Is men lang met waar- 
nemen bezig en blijft de temperatuur niet standvastig genoeg, dan kan men 


8 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


door bijvoegen van een weinig kouder of warmer water toch gemakkelijk de 
grenzen van temperatuur behouden, binnen welke de waarneming geschieden moet. 

Heeft men echter ten doel de waarnemingen te verrichten bij temperaturen, 
die tamelijk veel (S—10° C.) van die der omringende atmospheer verschillen, 
dan is het noodzakelijk den bijstand van een medehelper in te roepen, die door 
het laten toevloeien van koud of warm water en gestadig roeren, de vloeistof 
in het bakje steeds op dezelfden warmtegraad houdt *. 

Ik zal niet behoeven op te merken, dat op deze wijze slechts tusschen be- 
trekkelijk enge grenzen van temperatuur kan worden waargenomen. Ware het 
noodig, die grenzen uit te breiden, dan zou men genoodzaakt zijn van cen toe- 
stel gebruik te maken, waarbij de in den polaristrobometer vereenigde werktui- 
gen afzonderlijk waren opgesteld en de te onderzoeken actieve vloeistof afzon- 
derlijk kon worden verwarmd. 

Bij het bepalen van het draaïingsvermogen van actieve stoffen heeft men te 
doen met oplossingen van allerlei aard. Somtijds zijn het waterige, eene andere 
maal alcoholische of ook chloroformische en aetherische oplossingen. 

Bij den aanvang van mijn onderzoek heb ik mij veel moeite gegeven, om een 
goed lutum tot het aanhechten der dekplaatjes te vinden voor het geval dat 
ik met neutrale of zure waterige oplossingen te doen had. Ik ging daarbij 
stilzwijgend uit van de vooronderstelling, dat lijm voor dit geval niet zou kun- 
nen dienen, ondat het veel te spoedig zou worden losgeweekt. Toevallig bemerkte 
ik echter, dat Russische lijm zich als lutum zelfs bij het onderzoek van zure 
waterige vloeistoffen met eenige omzichtigheid zeer goed laat gebruiken, wanneer 
men haar nadat ze is aangebracht, sterk laat drogen en buitendien zorg draagt, 
dat de aanhechtingsplaats aan de buitenoppervlakte der buis met eene vrij dikke 
laag lijm wordt voorzien. De waarnemingen zijn gewoonlijk afgeloopen voordat 
de werking van het water op de lijm zich op merkbare wijze doet gevoelen ; men 
kan soms uren achtereen waarnemen zonder dat de dekplaatjes loslaten. Spoelt 
men na den arbeid van een dag de buizen met sterken alcohol een paar malen 


* Het is mij bij herhaling gebleken, dat dergelijke waarnemingen uitkomsten geven, behept 
met fouten grooter dan men (lie maakt, wanneer de temperatuur der te onderzoeken vloeistof 
ongeveer dezelfde is als die der omgeving. Eensdeels moet dit verschijnsel zeker worden toe- 
geschreven aan de moeilijkheid, om inderdaad eene geheel gelijkmatige temperatuur te bereiken 
maar grootendeels ook aan kleine verplaatsingen van de onderdeelen van den toestel, te weeg 
gebracht door de warmte, die van het waterreservoir uitstraalt. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 9 


uit en laat men ze tot den volgenden dag drogen, na ze zooveel mogelijk 
te hebben laten uitlekken, dan zijn zij soms weken, ja maanden achtereen 
bruikbaar. 

Dat de dikte der dunne laag lijm, die tusschen de dekplaatjes en de einden 
der glazen buis inligt, kan verwaarloosd worden, daarvan heb ik mij overtuigd 
door den afstand tusschen de binnenvlakten der plaatjes met de lengte der bui- 
zen (uit onmiddelijke meting met den comparateur afgeleid) te vergelijken. 

ce. De maatkolfjes. Bij het vervaardigen van de te onderzoeken oplossingen 
der actieve stoffen, bezigde ik in den regel kleine maatkolfjes van 20—40 
C. C. inhoud. Even als bij de voor het maken van getitreerde vloeistoffen 
gebruikelijke toestellen, duidde een merk op den hals van deze kolfjes het vo- 
lumen in geheele C.C. aan. Somtijds was op den hals nog eene verdeling 
in tiende C.C. met diamant aangebracht, die het angstvallig aanvullen tot 
het juiste merk overbodig maakte en die veroorloofde, het volumen in hon- 
derste C.C. nauwkeurig af te lezen. De diameter der dwarsdoorsnede van 
den hals bedroeg bij de kolfjes van 20 C.C. ongeveer 7 millimeters. Het 
volumen kon met deze kleine toestellen op ongeveer '/,,,, nauwkeurig wor- 
den bepaald. 

Doelmatig is het, van de kolfjes van 20 C.C. een zestal in voorraad te 
hebben, om niet altijd genoodzaakt te zijn, elk kolfje na het gebruik schoon 
te maken en te drogen. 

Het is wenschelijk, ja zelfs noodzakelijk, de uitgespoelde gedroogde kolfjes 
niet te wegen, vóórdat ze minstens een J uur bij de balans hebben gestaan. Het 
is mij meermalen voorgekomen, dat, zoo deze maatregel werd verzuimd, verschillen 
in het gewicht der kolfjes van 0,4—0.8 milligrammen werden waargenomen, 
en dat er gedurende het wegen merkbaar toename aan gewicht plaats had. Bij 
het onderzoek van zeer slecht oplosbare stoffen moet men soms vrij geringe hoe- 
veelheden afwegen (bijv. 0.100 gram bij cinchonine). Eene fout van een paar 
tienden van een milligram bij het wegen zou hier een zeer merkbaren invloed 
op de nauwkeurigheid van het eindresultaat kunnen uitoefenen. 

d. De lichtbron. Als lichtbron werd gebezigd een gasbrander van bizonderen 
vorm, die door Hofman aan den door hem afgeleverden polaristrobometer was 
toegevoegd. Hij bestaat uit een koperen pijplampje, dat even als de drager 
van de pit bij een moderateurlamp, met een verschuifbaar koperen stuk is om- 
ringd, waarop een lampenglas kan worden geplaatst. De koperen plaat, waarop 
dit glas rust, laat een buiten de vlam staanden verschuifbaren verticaalstaanden 
koperdraad door; aan dezen is een horizontale platinadraad vastgehecht, waar- 


van het andere uiteinde in een oogje is omgebogen. Wordt dit laatste met na- 
2 
NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


10 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINSGVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


triumcarbonaat voorzien, en brengt men het dan op de juiste hoogte in de 
kleurlooze vlam der lamp, zoo verkrijgt men het voor de waarnemingen noodige 
enkelvoudige sodiumlicht. 

Daar het verkrijgen van eene tamelijk sterk geel gekleurde vlam voor het 
doen van nauwkeurige waarnemingen een eerste vereischte is, heb ik de boven 
beschrevene onvoldoende inrichting gewijzigd en den platinadraad vervangen door 
een platinaring, die om de vlam heen loopt en die de drager is van meerdere 
in horizontale richting loopende draadjes, waarvan de omgebogene uiteinden in 
den buitensten omtrek der vlam uitkomen en van tijd tot tijd met natriumecarbo- 
naat worden voorzien. Toch is deze inrichting nog eenigzins gebrekkig, en zon- 
der twijfel zou men er na eenig zoeken in slagen, hierin ecne verbetering te 
brengen. 

e. De glazen schermen. De vrees dat de warmte, die van de lichtbron uit- 
straalt, en die zich bij de gewone wijze van werken, naar mijne ondervinding, 
zeer merkbaar aan het metaal van den polaristrobometer mededeelt, eene onregel- 
matige uitzetting van den voorsten nicol of van den verdeelden cirkel zou kunnen 
ten gevolge hebben, en daardoor een nadeeligen invloed op de nauwkeurigheid 
der waarnemingen zou kunnen uitoefenen, deed mij besluiten, tusschen het werk- 
tuig en de lichtbron een glazen scherm te plaatsen, Daar mij bleck, dat één 
scherm niet voldoende was, bracht ik nog een tweede aan, op ongeveer 2 decim. 
afstand van het eerste. Deze schermen, bestaande uit in houten ramen gevatte 
glazen ruiten, zijn niet in het minste lastig en verhinderen nagenoeg volkomen 
den door mij gevreesden invloed van de uitstralende warmte op de verschillende 
deelen van het werktuig. 

f. Wijze van waarnemen. Bij mijne waarnemingen heb ik mij als regel 
gesteld, om vóór het onderzoek der actieve vloeistoffen, de nulpunten van het 
werktuig, in de vier verschillende quadranten telkens op nieuw nauwkeurig te 
bepalen en wel altijd zóó, dat, tijdens de bepalingen, de later te bezigen buis, 
met eene inactieve vloeistof gevuld, in de lade van den polaristrobometer lag. 
Daarbij werd de buis steeds ix denzelfden stand in het werktuig geplaatst, 
namelijk in dier voege, dat het uitlaatbuisje zoo veel mogelijk verticaal stond. 

Deze voorzorgen mogen op den eersten aanblik kleingeestig schijnen ; doch 
het zal mij weinig moeite kosten, ze te regtvaardigen, wanneer ik den uit- 
slag mededeel van eenige proeven, opzettelijk genomen met het doel, om den 
invloed der door Scheibler aangewezen bronnen van fouten (zie blz. 4) na 
te gaan. Men zal daaruit zien, dat men zich aan het maken van zeer 


grove fouten blootstelt, wanneer men de bedoelde voorzorgsmaatregelen veron- 
achtzaamt. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


Scheibler heeft in zijne boven aangehaalde mededeeling ten opzichte van den 


invloed der glasplaatjes drie zaken onderscheiden, namelijk : 


le. Verschijnselen van dubbele breking en polarisatie, aan het glas eigen 
door ongelijkmatige afkoeling bij de bereiding, 
2e. Verschijnselen van dubbele breking en polarisatie door het persen of 


aandrukken te weeg gebracht, en 


3e, Verschil in intensiteit van deze verschijnselen, naarmate het glasplaatje 
zich in een anderen stand bevindt, en in een verticaal vlak min of meer om 


zijne as wordt gedraaid. 


Bij mijn onderzoek heb ik bij elk dezer drie zaken stil gestaan en getracht, 


den invloed der dekplaatjes in alle bizonderheden na te gaan. 


a) Invloed der glasplaatjes op zich zelf. 


Voor het onderzoek bezigde ik twee buizen (A en B), met vaste glasplaatjes, 
vervaardigd volgens de boven aangewezen methode en een buis van Hofman (C), 
waarop de plaatjes, na het vullen met alcohol, zeer los werden aangeschroefd. 

Ik bepaalde de nulpunten van het werktuig eerst zonder buis en vervolgens 


achtereenvolgens nadat A, B en C waren ingelascht. 
o ’ o 


Nulpunten (zonder buis). 


0° 36' 0’ 38: 

90° 51’ 90° 54 

18° 44’ 180’ 45° 

270° 38: 270° 40’ 

Nulpunten. 

0’ 33' 0° 33 0e 31’ 
90° 22: 90° 20° 90° 21 
180° 41’ 180’ 40’ 180° 40’ 
270° 55’ 210 51 270° 52 


180o 
270° 


87’ 
50’ 
45 
40 


Buis A. 


0° 34’ 
90° 26' 
180° 39’ 
Oe 


Midden. 
0’ 37 
90’ 52 
180° 45’ 
270° 39’ 


Midden. 

0° 33! 

90° 22 

180° 40’ 

270° 54’ 
2% 


12 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


pl 


Nulpunten. Buis B. 


Midden. 

0° 48’ 0’ 47’ 0° 48’ 0’ 48' 
90’ 49' 90° 46’ 90° 46’ 90° 47’ 
180° 50’ 180’ 50’ 150° 49’ 180° 50’ 
270° 45° 270° 46° 270° 43° 270° 45’ 


Nulpunten. Buis C. 
Midden. 
0’ 40’ 3’ 35 9° 40’ 0° 40° 0’ 39 
90° 38’ 90° 40’ 90° 45’ 90° 38’ 90° 40° 
180’ 47 | 180° 47’ 150° 45° 180° 43° 180’ 44° 
273° 44 | 270° 33’ 270° 40° 270” 40’ 270° 41 


6) Invloed van het sterk aandrukken der glasplaatjes. 


Bij dezelfde buis C, die hierboven is aangeduid, werden de dekplaatjes sterk 
aangeschroefd en daarna werden op nieuw de nulpunten bepaald. Ik vond toen: 


Nulpunten. Buis C, 


| Midden. 

0° 37’ 0’ 42 0’ 39' 0° 39' 
90° 53' 90° 52 90° 51’ 90° 52' 
180° 49’ 180° 48’ 180° 49° 180’ 49’ 
270° 41’ 270° 41: 270° 40’ 270° 41’ 


c) Invloed van den verschillenden stand der glasplaatjes. 


Om dezen te kunnen nagaan werd een der buizen van Hofman met alcohol 
gevuld en met de daarbij behoorende dekplaatjes door zacht aanschroeven geslo- 
ten. Verder werd de buis telkens 909 om hare as gedraaid en werden in 
elken van deze vier standen de nulpunten bepaald. 


KINA-ALKALOIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 15 


Nulpunten. 
le Stand der buis D. 


Midden. 
OSS: 0° 40’ 0° 37 0° 38’ 
90° 55’ 90° 59’ 90° 57’ 90° 57’ 
180’ 46 180’ 47’ 180° 45 180° 46 
270’ 46 270" 46? 270° 42’ 270° 44 
ge Stand der buis D. 
0° 45 0° 46: 0:45! 0 45’ 
90° 50 90° 48’ 90° 45’ 90’ 48 
180° 47 180° 43’ 180° 44’ 180° 45’ 
270° 41’ 270° A1 OK BIEN 270° 40 
ge Stand der buis D. 
0e 39, 0° 42’ 0 al’ 0e 41’ 
90° 44’ 90° 43° 90° 42’ 90° 43’ 
180° 43’ 180° 40’ 180’ 43’ 180° 42 
970235: 270° 37 97037 270° 36 
4e Stand der buis D. 
0° 34’ O3 033, 0e 33' 
90° 40’ 90° 38’ 90° 42, 90° 40 
180° 39’ 180° 38’ 180° 39 180° 39’ 
270° 35 21039: ORE AOS 


Nadat deze laatste reeks van waarnemingen was verricht, werd de buis weg- 
genomen en werden nu de nulpunten van het werktuig op zich zelf nogmaals 
bepaald, om te weten te komen, of de waargenomene verschillen wellicht aan 
eene toevallige verandering in den stand der onderdeelen van het werktuig 
moesten worden geweten. 


14 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Dit was het geval niet, zooals uit het volgende blijkt: 


Nulpunten zonder buis na de proef. 


Midden. 

0° 42’ 0° 42 0° 43' 0° 42’ 
90R5T 90° 58’ 90° 56 90° 55’ 
180° 49’ 180° 48° 180° 47’ 180° 48° 
270° 40° 270° 40’ 270° 43’ 270° 42° 


De uitkomst van deze verschillende proeven bewijst ten volle, dat de opmer- 
kingen van Scheibler door ieder, die zich met de bepaling van het draaiings- 
vermogen bezig houdt, niet genoeg kunnen worden ter harte genomen. 

Om ons volkomen rekenschap te geven van de fouten, die wij zouden begaan, 
wanneer wij de hierboven omschrevene voorzorgen veronachtzaamden, willen wij 
een bepaald geval stellen, bijv. de bepaling van het S. D. V. van kinidine in 
absoluten alcohol. (Zie Bijlage, waarnemingsreeks ne. 114.) 

Ik vond daarvoor (@p =— 255 bij een concentratiegraad van 0.36 gr. op 
20 C. C. en bij 17, C. en wel door eerst de nulpunten te bepalen, onder in- 
lassching van de bovengemelde buis A, gevuld met a/cokol, en daarna op nieuw 
den stand van den nonius af te lezen na het inlasschen der buis met actieve 
vloeistof. Het verschil tusschen de middens der beide reeksen van bepalingen 


zò Vv ; 
levert den draatingshoek, waaruit volgens de formule («) = Eet SDA Ms 


Ip 
berekend. 

Stellen wij nu, dat men die nulpunten had aangenomen, welke zonder inlas- 
sching van de buis A waren afgelezen en dan de in n°. 114 gebezigde kini- 
dine-oplossing achtereenvolgens in Buis A, B, C en D (in 4 standen) had on- 
derzocht; dan zou men voor (a)p de volgende uitkomsten hebben verkregen : 


Buis A. 252.6 
B. 256.1 
C 254.1 (zacht aangedrukt) 


D. le stand 255.8 
SE DE 
B del 
4e 252.65 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 15 


alzoo een verschil van meer dan 14 procent tusschen de uiterste waarden *. 
Vergelijkt men met dit resultaat de afwijkingen van de door mij bij dezelfde 
temperatuur en denzelfden concentratiegraad verrichte bepalingen van het S. D. V. 
van kinidine (zie Bijlage 114—117), dan ziet men dat deze hoogstens £ van het 
bovengenoemde cijfer bedragen. 

Na deze uitweiding, die ik meende niet achterwege te mogen laten, ga ik 
voort, de door mij gevolgde wijze van waarnemen te beschrijven. 

Ter bepaling van de nulpunten werden op de zoo even beschrevene wijze, 
naar gelang van omstandigheden, 3—ö reeksen van waarnemingen verricht, en 
wel in den regel zóó, dat men de schroef van het werktuig steeds rechts draaide 
en derhalve na het aflezen van het 4e quadrant weder met het le voortging. 

Wanneer men in de gelegenheid is, eenige dagen achtereen dergelijke bepa- 
lingen te doen, ontwaart men, dat de nulpunten somtijds langen tijd (voor de- 
zelfde buis) onveranderd blijven; hij die nog slechts oppervlakkig met den 
polaristrobometer kennis heeft gemaakt, zou geneigd zijn, op de onverander- 
lijkheid der nulpunten te gaan vertrouwen en de bepaling daarvan bij het 
hervatten van den arbeid op een volgenden dag overbodig te achten. Uit eigene 
ervaring moet ik hiertegen waarschuwen; zonder daarvan eene verklaring te 
kunnen geven, geef ik de verzekering, dat bij een volkomen rustigen stand 
van het werktuig, somtijds na eene onveranderlijkheid van eenige dagen of 
weken, plotseling min of meer aanzienlijke wijzigingen in de nulpunten worden 
waargenomen, die waarschijnlijk het gevolg zijn van kleine plaatsveranderingen 
in de onderdeelen van het werktuig. 

Zijn de nulpunten bepaald, dan wordt de buis, die tot nog toe met alcohol 
gevuld was, door uitgieten en uitlekken geledigd, eenige malen met een weinig 
van de te onderzoeken actieve vloeistof omgespoeld, eindelijk met deze laatste 
gevuld, en zoo noodig met een klein kurkje gesloten. 

Bij al mijne proeven heb ik als gewoonte aangenomen, om de maatkolfjes, 
die de actieve vloeistof bevatten, gedurende 44 uur te laten verblijven in 
water van die temperatuur, waarbij de waarneming moet geschieden; dan de 
vloeistof juist tot het merk aan te vallen, en nu te filtreeren f, daarbij zooveel 
mogelijk zorgende, dat door bedekken van den trechter met een glazen plaat 
verdamping van vluchtige oplosmiddelen wordt voorkomen. Voorts werd zooveel 


* Het spreekt van zelf, dat de begane fout haar invloed des te meer doet gevoelen, naarmate 


men kleiner draaiingshoek meet. 
+ Het filtreeren is in elk geval aan te bevelen, omdat vezeltjes, zwevende stofdeeltjes, enz, 


aan de duidelijkheid van het beeld bij de waarneming in hooge mate schaden. 


16 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


mogelijk gebruik gemaakt van den toestel die in Fig. 2 is afgebeeld, en toe- 
gezien, dat het water in het koperen bakje eene standvastige temp eratuur (binnen 
de grenzen van 1° C.) behield. 

Het aantal waarnemingen, dat nu bij eene bepaalde standvastige tempera= 
tuur werd verricht, bedroeg doorgaans S—20, naarmate uit de eerste uit= 
komsten bleek, of al of niet een voldoende graad van nauwkeurigheid was be- 
reikt. 

4. Berekening der uitkomsten. Im het algemeen zal men ter verkrijging van 
de waarschijnlijkste uitkomst uit eene reeks van waarnemingen het gemiddelde 
der verkregene getalwaarden moeten nemen. Bij de waarnemingen met den 
polaristrobometer is deze regel eveneens van toepassing, en men zou derhalve bij 
de opgave der verkregene getalwaarden kunnen volstaan met deze onder elkander 
te schrijven in die orde, waarin ze uit de waarneming zijn voortgevloeid en er 
dan het midden uit te nemen. Voor eene meer juiste beoordeeling van den be- 
reikten graad van nauwkeurigheid is het echter doelmatig, eene andere wijze 
van rangschikken te volgen en elke reeks van 4 waarnemingen, tot de 4 qua- 
dranten behoorende, afzonderlijk te beschouwen, daaruit het midden te nemen 
en verder de gemiddelden uit de verschillende reeksen met elkaar te vergelijken. 
Daardoor heeft men het voordeel, dat men getallen onderling vergelijkt, die 
reeds geheel vrij zijn van de fouten, voortvloeiende: le. Uit de constructie 
en de plaatsing van den draaienden nicol en 2°. uit de niet geheel juiste plaat- 
sing van den Savart’schen polariskoop. Immers door van de Sande Bakhuijzen 
is (Pogg. Aan, Bd. 14A bl, 259 en vervolg) aangetoond, dat door het midde- 
len van de 4 in de onderscheidene quadranten verkregen aflezingen, de bedoelde 
fouten worden geelimineerd. 

Een enkel voorbeeld moge het gezegde toelichten. 

Bij de bepaling van het draaiingsvermogen van kinine, zooals dat zich voor- 
doet bij eene oplossing van 1 molecule alkaloïde (0.3248 gram) in 4 moleculen 
CI H vond ik het volgende: 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 17 


V—=21.02 C.C.; T=1l7° G.; /= 303.9em, 


neren noen venen 


Nulpunten: | Aflezingen na Aflezingen na Aflezingen na 

midden vanl2| invoegen der 3 invoegen der ë invoegen der 
bepalingen in |actieve vloeistof. actieve vloeistof. actieve vloeistof. 5 
4 quadranten. Reeks I. Reeks 11. Reeks IL. 


149’ 348° 48, IER 348° 46 185 «34 848° 44’ 
91° 47 78° 48’ 12 59’ 18° 53, 12° 54’ 78° 50’ 12257 
161° 52: 1680 54 12° 58 168° 58’ 12’ 54’ 168’ 56, 1256: 
271° 55, 258° 56’ 12° 58’ 258°50' | 13° 5 258° 52’ 13° 3 
12° 59, 12’ 59’ 13° 0, 


Hieruit vindt men alzoo (a)jp= ar” 2104’, 


De drie reeksen van waarnemingen geven gemiddelden, die zeer na met elkan- 
der overeenkomen; daarentegen vertoonen de draaiïingshoeken in de afzonderlijke 
quadranten van elke reeks hier en daar vrij aanzienlijke verschillen. Bij de 
2e en 3° reeks is tevens een zekere regelmatige gang in de richting van die af- 
wijkingen niet te miskennen; eene nauwkeurige vergelijking van de door mij ver- 
kregene uitkomsten toont in het algemeen dergelijken regelmatigen gang aan. 

Ik moet hier de opmerking maken, dat bij een onveranderden stand van het 
werktuig en bij eene zagenoeg gelijke grootte van den te meten draaiingshoek, 
voor dezen laatsten nu eens bijna volkomen gelijke, een andermaal (somtijds kort 
daarop) afwijkende waarden aan de vier quadranten worden waargenomen *. Ik 
schrijf dit verschijnsel daaraan toe, dat de stand van den Savart’schen polariskoop 
in het eerste geval sedert de bepaling der nulpunten onveranderd is gebleven, 
en daarentegen in het tweede geval eene kleine wijziging heeft ondergaan; aan 
waarnemingsfouten toch kan hier niet worden gedacht, en dit zal door iedereen 
worden toegegeven, die rekening houdt van de overeenstemming tusschen de voor 
hetzelfde quadrant verkregene uitkomsten. Plotselinge en vrij aanzienlijke tem- 
peratuursveranderingen zijn hier vooral van grooten invloed. 


* Zie onder anderen de waarnemiugsreeksen 360—400. 


NATUURK. VEKH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


18 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


H. 


OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN KININE 
IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


$ l. VROEGERE OPGAVEN ; BEREIDING VAN ZUIVERE KININE. 


Het soortelijk draaiingsvermogen van kinine is het eerst bepaald door Bouchar- 
dat in 1843 (Ann. de Chim. et de Phys. [3], IX. p. 213 en verv.). Hij vond 
voor eene alcoholische oplossing van eene concentratie van 3-45 : (4), = YS 121°.5 
bij 22.5 C. en = F« 129°,6 bij 16° C. Vermenigvuldigt men deze getallen 
met #9, om daardoor te komen tot de waarde van («),, zoo vindt men: 


(e); bij 22°5 C. ve 159,3 
" I 16° C. DEN 169°.0 


Uit deze opgaven zou dus moeten worden afgeleid, dat het soortelijk draai- 
ingsvermogen van kinine bij verhooging van temperatuur vrij sterk vermindert. 

De Vrij en Alluard bepaalden in 1865 het soortelijk draaiingsvermogen van 
kinine en van eenige harer zouten op nieuw (C. R. T. 59. p. 201; J. #. p. C. 
95. S, 499) en wel voor de zoogenaamde teinte sensible. Zij vonden voor het 
S. D. V. van kinine, die door hen uit kinine-sulfaat van den handel (zooge- 
naamd 8 cachets) was bereid («); == “> 179°.8 bij 23° C., maar voor dat van 
kinine, die uit Herapathiet was afgescheiden (&);= “> 184'.4 bij 25° C. In 
het eerste geval waren 1.459 gram, in het tweede 1,390 gram kinine in 25 C. C. 
alcohol opgelost. 

Uit het verschil tusschen de verkregene cijfers maken zij op, dat het sulfaat 
van den handel, al behoort het tot de beste merken, toch nog eene niet te ver- 
waarloozen hoeveelheid van de sulfaten der andere kina-alkaloïden bevat, en dat 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 19 


alleen de uit Herapathiet afgescheiden kinine voor een nauwkeurig onderzoek naar 
het soortelijk draaiingsvermogen dienen kan. 
In het voorgaande jaar zijn eindelijk door Hesse eenige bepalingen van het 
S. D. V. van kinine verricht (4zz. der Chim. und Pharm. 166. p. 225 en verv.). 
Hesse gebruikte voor zijn onderzoek een goeden polaristrobometer en bezigde 
als lichtbron het enkelversdige natriumlicht. Zijne uitkomsten waren de volgende: 


Concentratie Waarde van (2) 


voor eene oplossing 
in alcohol, 


2.054 EDC Se 163°.1 
3.874 Db 166°.0 
4.269 arn 165°.6 
1.034 25° , 162°,5 


Voor de eerste proef was kinine gebezigd, bereid uit sulfaat, dat aan de door 
de Duitsche rijkspharmaopoea gestelde eischen voldeed; voor de tweede was het 
alkaloide afgescheiden uit het voormelde sulfaat, nadat het ééns uit kokend 
water was gekristalliseerd; de twee laatste proeven eindelijk zijn gedaan met een 
praeparaat, dat uit Herapathiet was afgescheiden. Hesse meent, op grond van 
de overeenkomst zijner resultaten te mogen aannemen, dat het onnoodig is, ter 
bereiding van zuivere kinine, van Herapathiet uit te gaan en dat een sulfaat, dat 
aan de proef van Kerner voldoet, na eene enkele maal te zijn omgekristalliseerd, 
als geheel zuiver kan worden beschouwd. 

Vergelijkt men de uitkomsten der bovengenoemde onderzoekers met elkander, 
dan ziet men, dat ze onderling tamelijk sterk afwijken. De geringe overeenkomst 
is evenwel ten deele slechts sc4ijnbaar, want men heeft wel in het oog te houden 
(iets dat doorgaans door de scheikundigen niet wordt gedaan) dat het S. D. V. 
voor de zoogenaamde feinte sensible overeenkomt met eene waarde van het 
S.D. V. vooreene gele lichtstraal, hebbende eene golflengte van 9.000550 m.m., en 
die alzoo veel breekbaarder is dan ef gele sodiumlicht. 

Neemt men aan, dat kinine in alcoholische oplossing zich ten aanzien van het 
dispergeeren der kleuren bij de circulaire polarisatie juist zoo gedraagt als quartz *, 


* Uit de proeven van Bouchardat blijkt, dat men tot deze vooronderstelling gerechtigd is. 
3% 


20 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINSGVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


dan zouden wij de voor de teinte sensible verkregene waarde tot het sodium- 
licht kunnen reduceeren. De draaiïingshoeken voor de twee soorten van geel licht, 
waarvan hier sprake is, staan tot elkander als 20°98 tot 24° 00, alzoo bijna juist 
als 7: 8. Herleiden wij nu bij voorbeeld de cijfers van de Vrij en Alluard op 
geel sodiumlicht, dan verkrijgen wij 


inplaats. vana IOU Aan nke ot 05 5 
1 Pi iv BALO pas Eend Aen MT 161°.4, 


Het laatste cijfer, door de beide genoemde onderzoekers voor het nauwkeurig- 
ste gehouden, en voor eene concentratie van 1.l gram op 20 C.C. in alcoholi- 
sche oplossing verkregen, komt bijna volkomen overeen met dat, hetwelk uit mijne 
bepalingen zal worden afgeleid en verschilt ook niet veel van dat van Hesse *. 

De cijfers van Bouchardat, betrekking hebbende op hetzelfde jaune mogen als 
dat van de Vrij en Alluard, komen mij in elk geval te klein voor. 

Vrij aanzienlijke verschillen tusschen cijfers voor het S. D. V, kunnen overi- 
gens menigmaal verklaard worden, hetzij door verschillen van temperatuur of con- 
centratie bij de waarneming, hetzij door de omstandigheid, dat men niet steeds 
van in samenstelling nauwkeurig overeenstemmende oplosmiddelen gebruik maakt 
en onder anderen bij het bezigen van alcohol er niet op let, of deze absoluut of 
waterhoudend is +. 

Bij den aanvang van mijn onderzoek heb ik mij in de eerste plaats, evenals 
Hesse, willen overtuigen, of het al of niet noodzakelijk was, ter bereiding van 
zuivere kinine van Herapathiet uit te gaan. De hieromtrent door mij opgedane 
ervaring strookt geheel met die van Hesse; het bleek mij even als hem, dat, 
wanneer men een goed kinine-sulfaat uit den handel, dat aan de proef van Ker- 


* Nadat deze bladen reeds voor den druk waren gereed gemaakt, zag ik dat J. de Montgolfier 
(Bulletin de la Sociëté Chimique de Paris, T, XXII. N° 11 (5 Dec. 1874)) eveneens op de 
verwarring opmerkzaam maakt, door de tweederlei beteekenis van het teeken (a); veroorzaakt; de 
Montgolfier neemt echter voor het S. D. V, van 1 m/m quarz 


voorsstreep) DePers: wielen ner 2IL0E 67 
voor de teinte sensible. .... ener 40E) 


en alzoo andere cijfers dan de mijne, die aan de onderzoekingen van Biot zijn ontleend. 

T Eveneens is het te bejammeren, dat men bij het bepalen van het S, D. V. van alkaloïden 
onder den invloed van eene overmaat van zuren, niet de juiste verhouding tusschen het gewicht 
aan zuur en basis opgeeft; want juist daarvan hangt, zoo als wij later zien zullen, de grootte 
van het S, D. V. af. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 21 


ner voldoet, een of tweemaal uit water of slappen alcohol omkristalliseert, en 
het verkregene zout met ammonia ontleedt, praeparaten worden verkregen, die 
dezelfde uitkomsten opleveren als het uit Herapathiet verkregene alkaloïde, voor 
zoover dit geheel zuiver en wit uit de verbinding kan worden geïsoleerd, iets 
wat mij niet altijd is gelukt. Veelal toch was het verkregen pracparaat na 
het drogen op eene temperatuur van 70—100° C, vrij sterk gekleurd en een- 
maal kwam het mij zelfs voor, dat een uit Herapathiet verkregen Aleurloos sul- 
faat bij ontleding met ammoniak een product opleverde, dat bij drogen op 100° C. 
zeer donker geel gekleurd was. Ik vermoed, dat de reden van deze verschijnsels 
moet worden gezocht in eene scheikundige verandering, die het alkaloïde allengs 
onder den invloed van het 1odium heeft ondergaan. (Men vergelijke hier de in 
de bijlage opgenomen waarnemingen No. 1—5.) 

Eerst na vele moeiten en zorgen ben ik gekomen tot het besluit, dat het ver- 
krijgen van zuivere kinine inderdaad niet zoo moeilijk is als men naar de op- 
gaven van de Vrij en Alluard zou gelooven. 

Langen tijd is het mij niet mogelijk geweest, bij verschillende op elkaar vol- 
gende bereidingen uit ruwe kinine van den handel praeparaten te verkrijgen, welke ten 
opzichte van het S. D. V. eene zoo groote overeenkomst vertoonden, als ik die met 
het oog op de voortreffelijkheid van het werktuig en de nauwkeurige wijze van waar= 
nemen verwachtte; en steeds schreef ik dit aan onzuiverheid van het praeparaat toe. 

Ten laatste is mij gebleken, dat het verschijnsel een gevolg was van de moei- 
lijkheid, om kimine bij het verwarmen op een waterbad geheel droog te krijgen 
en tevens van de omstandigheid, dat het S. D. V., naarmate van concentratie- 
graad en temperatuur verschilt. 

Eindelijk ben ik er toch in geslaagd, goed overeenstemmende cijfers te verkrijgen 
en mij van alle vroeger waargenomene abnormale verschijnsels rekenschap te geven. 

Om mij zooveel mogelijk voor alle bronnen van fouten te vrijwaren en het 
praeparaat zoo zuiver te verkrijgen als mogelijk was, ging ik ter bereiding van 
het noodige materiaal op de volgende wijze te werk. 

Eene hoeveelheid van 60—90 gram kinine-sulfaat, dat volkomen aan de proef 
van Kerner voldeed, werd met lauw water uitgewasschen en daarna uit slappen 
alcohol tweemaal ongekristalliseerd. Het product werd nu in eene juist toerei- 
kende hoeveelheid zuiver verdund zwavelzuur opgelost en de aldus verkregene 
vloeistof tot eene voldoende concentratie verdampt. De afgescheidene kristallen 
van bisulfaat werden nog eens uit eene verzadigde oplossing in warm water om- 
gekristalliseerd. 

De zoo verkregen kristallen gaven met koud water eene geheel kleurlooze sterk flu- 
resceerende oplossing, terwijl daarentegen de eerste moederloogen vrij sterk geel waren. 


22 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


De oplossing van het kinine-bisulfaat werd nu in een overmaat van verdunde 
ammonia gedruppeld en het ontstane nederslag zoolang met de vloeistof in aan- 
raking gelaten, totdat het in een samenweefsel van kleine kristalletjes was ver- 
anderd. Door een Bunsenschen filtreertoestel werd nu de kinine afgezonderd, en 
deze na goed uitspoelen op een waterbad gedroogd. Eindelijk werd het overblijf- 
sel in warmen benzol opgelost. Bij bekoeling der oplossing zerten zich, wan- 
neer zij niet te sterk verzadigd is, schitterende, vrij groote kristallen af van eene 
verbinding van kinine met benzol. Deze werden op een waterbad gedroogd; 
daar de grovere kristalstukjes vaak nog hardnekkig eenigen benzol terughielden, 
werd de gedroogde massa fijn gewreven en het poeder zoolang op een waterbad 
verhit, tot het niet meer aan gewicht verloor. 

Deze zuiveringsmethode, door omkristalliseeren uit benzol, is allezins aan te be- 
velen. Zij levert een zeer wit en zuiver praeparaat en geeft uit den aard der 
zaak de overtuiging, dat men met eene reine stof te doen heeft; want cincho- 
nidine en cinchonine lossen slechts uiterst moeilijk in benzol op en scheiden zich 
bij bekoeling (waarschijnlijk onveranderd) in den vorm van fijne naaldjes af; 
daarentegen wordt kinidine in veel sterkere mate dan kinine door de bedoelde 
vloeistof opgenomen en blijft alzoo, waar het als verontreiniging van kinine mocht 
voorkomen, noodzakelijk in de moederloog terug. 

Dat het verhitten van zuivere kinine op het waterbad geen invloed op het 
draaiingsvermogen uitoefent, daarvan heb ik mij door vergelijkende proeven over- 
tuigd, Het S. D. V, van kinine in de verbinding met 3 H‚O kwam zeer goed 
overeen met dat, hetwelk door drogen van het kinine-benzolaat was verkregen. 
(Zie in de Bijlage de waarnemingsreeksen N°. 1 en 2.) 


$ 2. SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN KININE BĲ OPLOSSINGEN 
IN VERSCHILLENDE NEUTRALE VLOEISTOFFEN. 


Bij de bepaling van het soortelijk draaiingsvermogen van kinine in verschil- 
lende neutrale vloeistoffen heb ik meer bizonder ten doel gehad, te onderzoeken : 

a) Of het S. D. V. verschilt voor vloeistoffen van verschillende natuur; 

b) of het S. D. V, van kinine in absoluten alcohol afhankelijk is van tem- 
peratuur en concentratie ; 

e) of het toevoegen van water aan eene alcoholische oplossing van kinine 
het S. D. V. wijzigt. 

De uitkomsten van het onderzoek zijn in het volgende, zoo beknopt moge- 
lijk, wedergegeven. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 23 


Soortelijk draaiingsvermogen van kinine bij oplossingen verschillende neutrale 
inactieve vloeistoffen *, 
Voor eene temperatuur van 17* C. werd gevonden: 


mmm 


Gewicht der in 
Aard van het oplosmiddel. | 20 C.C. vocht @p 
verdeelde stof. 


Nummers der 
waarnemingsreeksen. 


absolute alcohol + . . 0.328 Ye 167° 5 (N°, 11—14) 


zuivere benzol. . .. 0.122 136° (N°. 28) 
zuivere toluol .. . . 0.078 nj (N5. 29) 
chloroform. ..... 0.293 nil (N. 81) 
chloroform. ..... 0.155 126' (N°. 30) 


Hieruit blijkt dus, dat, even als dit vroeger door mij bij andere stoffen was 
waargenomen, ook het S. D. V, van kinine bij oplossingen in verschillende 
neutrale vloeistoffen niet hetzelfde is. 

Soortelijk draaitingsvermogen van kinine bij oplossingen in absoluten aleohol van 
verschillende concentratie en bip verschillende temperatuur. 

De hieromtrent gedane waarnemingen leverden de volgende uitkomsten op. 


Gewicht. aan kinine op T Nummers der 
20° C.C. der oplossing. waarnemingsreeksen. 
0.3346 20 C. Fe 169 8 No, 9 
0.3333 10°0 C. 168) 6 Noil0 
0.323—0.328 17°0 C. 167 5 N°, 11—14 
0.635 04 C, 167" 5 N°, 15 
0.6400 90C. 166° 1 Nomi6 
0.6267 AROG: 164° 7 Ne 1% 
1.0041 10.6: 163° 7 Nosl9 
1.0484 26E | 163° 4 No, 18 
1.0252 9% C. 163’ 0 N20 
1.0204 17°0 C. 161° 6 Ne, 21 


* Ik heb te vergeefs beproefd het S. D. V, van kinine in eene zuiver aetherische oplossing 
te bepalen; het bleek mij, dat geheel droge kinine slechts in uiterst geringe hoeveelheid in wa- 
tervrijen aether werd opgenomen, 

} Wanneer in deze verhandeling gesproken wordt van absoluten alcohol, wordt daarmede altijd 


al 


WERKELIJK absolute alcohol bedoeld van een S. G. van 0.792 bij 15° C, 


24 


OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Het blijkt alzoo, dat het S, D, V. van kinine in hare alcoholische oplossing 
afhankelijk is van temperatuur en concentratie. 
Met behulp van de beschikbare gegevens, heb ik de volgende tabel samenge- 
steld, waaruit het S, D. V. van kinine voor temperaturen van 0° tot 20° en 
gr. tot 1.2 gr, per 20 CC. abscluten alcohol 


voor een concentratiegraad 0.1 


kan worden afgelezen. 


105 


0° C, 


OO OM A AP On de OO MO 


EO ed 
FOR Or ECO var OU Ii KO HO md SS 


Vergelijken wij 


Concentratiegraad. Aantal grammeu op 20 C.C. vocht. 


0.1 


112',3 
112°.1 
14199 
Era 
Uus 
171°,8 
171°.0 
170°.8 
170%6 
17004 
17003 
170°.2 
170v.1 
170°.0 
169°.9 
169°.5 
169°.7 
169°,5 
169°,4 
169,3 
1690.1 
169°.0 


0.2 


17104 
17102 
171°0 
170°.8 
170°.6 
17004 
170°,2 
170°.0 
16908 
169°.6 
169°,4 
169°.3 
169°,2 
16901 
169°.0 
165'.9 
1680.8 
16856 
168°.5 
168°.4 
168°,2 
168°.1 


17025 | 
170°.8 
170°.1 
169°.9 
169°.7 
169°.5 
169°.4 
169°.2 
169°.0 
1689°.8 
168°.6 
168".5 
168°,4 | 
168°.3 | 
165°.2 | 
168°.0 
167°.9 
167.71, 
167°.6 
167°.5 
167°.3 
167°,2 


1690.6 
169°,4. 
169°.2 
16901 
168,9 
168,7 
168°,5 
168°.3 
168°.2 
168°,0 
1678 
16701 
1676 
16795 
167,3 
167°1 
167°.0 
1665°.9 
166°.8 
1660.7 
166,6 
166°.,5 


0.5 


1680.7 
165°5 
165°,3 
16522 
168°.0 
167°.8 
167°.6 
167°.4 
167°.3 
16701 
166°.,9 
166°.S8 
166°.7 
166°.6 
166".5 
166°.2 
166°.2 
166°.1 
166°.0 
165',8 
165°.7 
165°.6 


0.6 


167°.9 
167°.7 
167°.5 
16704 
167°.2 
167°.0 
166°.8 
166°.6 
166°.5 
166°.3 
166°.1 
166°.0 
165”.8 
1650.7 
165°.6 
165°,4 
165°.3 
165°,2 
165°.1 
164°.9 
164°.8 
164,7 


0.7 


167°,0 
166°.5 
16677 
166%,5 
166°.3 
166°.1 
16620 
165°,8 
165%6 
165°.5 | 
165°,3 | 
16592 | 
165°.0 
164°,9 
164°,5 
164°.6 
164,5 
16404 
164°.3 
16491 
164°.0 


| 


163°.9 


de cijfers, die door Hesse voor 


0.8 


1660, L 
165°.9 
165°.8 
165,6 
16504 
165°,2 
165°.1 
164°,9 
164,7 
164°.6 
164°,4 
16453 
16401 
1640 
163°.9 
163°.7 
1636 
163°.5 
163°,4 
163°.3 
163°.2 
163°.1 


0.9 


165°.2 
165°,0 
16409 
16497 
1640,6 
16404 
164,2 
164°.1 
163°.9 
16308 


164,2 
164°.0 
163°,9 
163°.7 
163°.6 
163°.4 
163°.3 
16391 
163°.0 
162°.8 
163".,6 | 162,7 
16304 | 162°,6 
1e3°.3| 162° 5 
163°.2 | 164°,4 
163°.1 | 162°.3 
162°.9| 16201 
162°.8 | 162°.0 
162°.7 | 161°.9 
162°.6 | 161°.3 
162°.5 | 161°.7 
1524 | 161°,6 
162°,3 | 16105 


1.0 | Ti | 12 


163°.3 | 162°,4 
163°.1 | 162,2 
163°.0 | 161°.1 
162°.8 | 161°.9 
162,7 | 161°.8 
162°.5 | 161°.6 
162%,4 | 161°,5 
162°.2| 161°3 
162°,1 | 161°,2 
161°.9 | 161°,0 
161°.8 | 160°,9 
161°.7 | 160°.8 
161°.6 | 160°.7 
161%.5 | 160°,6 
161°,4 | 160°.5 
161°.2 | 160°,4 
161°.1 | 160°,3 
161°.0 | 16002 
160°.9 | 160°,1 
160°.8 | 160%,0 
160%,7 | 159°,8 
169°,6 | 159°,7 


het S. D. V. van kinine bij 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 25 


verschillende concentratie en temperatuur zijn gevonden, met diegene, welke uit 
mijne waarnemingen moeten worden afgeleid, dan vinden wij tamelijk groote 
afwijkingen, die zich slechts ten deele daardoor laten verklaren, dat Hesse geene 
bizondere voorzorgen heeft genomen, om de temperatuur gedurende de waarneming 
standvastig te houden, maar overigens vooral aan waarnemingsfouten zijn toe te 
schrijven. Dit blijkt voldoende uit den zin, waarin de verschillen tusschen de 
waarnemingen van Hesse en de mijne vallen. 

Het onderstaande tafeltje bevat de cijfers van Hesse en die, welke uit mijne 
waarnemingen zijn afgeleid. 


Gevonden door Hesse. Berekend uit de tabel. | Verschil. 
16391 bij 15° C.(2054 op 100 C.C.) 167° 2 ED 
FG6COP jr lor CHB:S14 7 100 COC) 163° 9 st 
165°6 „ 15° C.(4.269 „ 100 C.C.) 163° 0 + 26 
1625 „ 15e C.(1.034 „ 100 C.C) 168° 0 — oh 


Soortelijk draaiingsvermogen van kimne bij oplossingen in mengsels van alcohol 
en water. 

Bij eene vroegere gelegenheid is door mij gevonden, dat het soortelijk draai- 
ingsvermogen van cinchonine in mengsels van alcohol en chloroform grooter was, 
dan in een van beide afzonderlijk. Het kwam mij uit dien hoofde niet onwaar- 
schijnlijk voor, dat kinine in wijngeest van verschillende sterkte niet hetzelfde 
draaiingsvermogen zou vertoonen. Dit vermoeden werd door de proef volkomen 
bevestigd, zooals uit het volgende overzicht blijken kan, bevattende eenige waar- 
nemingen bij 17° C. gedaan met oplossingen, die ongeveer 324 milligram 
kinine per 20 C.C. bevatten. (Zie Bijlage N°. 22—27). 


Samenstelling van het oplosmiddel. @p 


94.9 Procent alcohol + 5.1 Procent water.| “> 169°7 


93.5 I „ + 6.5 Ĳ " 170° 4 
90.5 Ï pe TE # UO) 
83.3 Ĳ met 16:7 7 # 174’ 3 
73.9 Ĳ „ + 26.1 Ĳ Ĳ 176° 1 
65.1 ii „+ 349 Ĳ 176° 5 


NATUURK. VERH, DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI. 


26 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Met behulp van deze cijfers heb ik de wet, volgens welke het S. D. V. van 
kinine van de samenstelling van het mengsel afhankelijk is, in Fig. l graphisch 
voorgesteld. 


$ 8. SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN EENIGE KININEZOUTEN. 


Het onderzoek naar het draaiingsvermogen van eenige kininezouten werd 
uitsluitend verricht met het doel, om daaruit het S. D. V. van kinine te bere- 
kenen, zoo als het door de verbinding met zuren is gewijzigd en uit te maken, 
of de daarvoor verkregene cijfers met die van het onverbondene alkaloide over- 
eenstemmen en voor verschillende zuren gelijk zijn of niet. Daarbij werd 
evenwel altijd (hetgeen door vroegere onderzoekers is verzuimd) rekening gehouden 
van het oplosmiddel; de vergelijking van het S, D. V. van zuivere kinine in 
alcoholische oplossing met die van het alkaloïde, zoo als het zich in een waferige 
oplossing van een of ander zout vertoont, heeft mijns inziens volstrekt geene 
waarde, omdat de ondervinding heeft geleerd, dat elke inactieve als oplosmiddel 
dienende vloeistof op het S. D. V. van eene actieve stof een bizonderen invloed 
uitoefenen taz. Konden wij het S. D. V. van kinine in eene waterige oplos- 
sing bepalen, dan zouden wij waarschijnlijk daarvoor eene waarde vinden, klei- 
ner dan die wij boven bij in aleohol opgeloste kinine gevonden hebben. Hetgeen 
hier van kinine wordt gezegd, is natuurlijk ook op de andere later te behan- 
delen alkaloïden van toepassing; het zal dus niet noodig zijn, daarop telkens weder 
terug te komen. 

Ten einde zoo veel mogelijk vergelijkbare resultaten te verkrijgen, heb ik de 
concentratie der zout-oplossingen zoodanig genomen, dat die overeenstemde met 
1 molecule kinine, in milligrammen uitgedrukt, op 20 C.C. vloeistof. 

De uitkomsten zijn nu de volgende voor oplossingen der onderstaande zouten 
in absoluten alcohol : 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 27 


Naam van het zout, We nd 
Neutrale zwavelzure kinine 5 3 , 
WO, NOD Ort 74, or Se 1574 N°, 33 en 34 
Zure zwavelzure kinine d | He: 
(C‚, Hs, N, 0), SH, O, +7 H,O | 134.5 N°. 37 en 38 
Neutrale zoutzure kinine ee 
(C.H, N, Oo), HOL 4 2 H, O | Leu Ne en 
Neutrale zuringzure kinine | : ze 
NGE, NOC SEO SEO | 181.4 | N9, 44. 


Veor het S. V. D. van kinine wordt hieruit berekend: 


Uit het neutrale sulfaat (4) — > 2149 
7 „zure sulfaat (p= 227°.6 
„wy neutrale hydrochloraat («p= 169°.0 
ij „neutrale oxalaat (p= 16005 


Voor waterige oplossingen van het zure sulfaat en van het neutrale hydro- 
chloraat werd het volgende gevonden : 


Zuur kinine-sulfaat (e)p = “Se 218.7 (Bül. N°, 35, 36 en 45 
Neutraal kinine-hydrochloraat _ (a)n — 133°. 7 (Bijl. N°. 40 en 42.) 


Voor het S. D. V. van kinine berekent men hieruit het volgende: 


Uit het zure sulfaat (p= 278°. 1 
„___m__ neutrale hvdrochloraat (@)p — 163°. 6. 


Vergelijken wij de verkregene uitkomsten met die van vroegere waarnemers, 
dan vinden wij eene groote overeenkomst tusschen de cijfers door Bouchardat en 
mij voor het S. D. V. van kinine gevonden, zoo als het zich in cen waterige 
oplossing van het zure sulfaat voordoet 


* Hesse vermoedt, dat het kristalwater van volkomen onverweerd kinine-sulfaat 8 moleculen 
bedraagt. Nemen wij aan, dat het door mij gebezigde zout, dat versch was omgekristalliseerd, 
werkelijk daaraan beantwoordde, dan wordt het S. D. V. van kinine, zoo als het zich uit het 
gulfaat berekenen laat, “== 216° 1. 


EN % 


28 OVER HET SOORTELIJK DRAAINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Bouchardat *... (ap —= “ee 217°.1, 
278°.1 
Oudemans. . ... (@p = 278°.1 
280°.2 


Daarentegen zijn de afwijkingen tusschen mijne uitkomsten en die van Hesse 
tamelijk aanzienlijk, zoo als blijken kan uit het volgende tafeltje, waarin ik de 
waarden voor het S. D. V. van kinine, uit eenige zouten berekend, nevens 
elkander heb gesteld: 


S. D. V. van kinine berekend uit het S. D. V. van Hesse. Oudemans. 

Neutraal sulfaat (alcoholische oplossing.) Sn 220°.4 | “> 214°.9 
Zuur sulfaat (waterige oplossing.) 264°.3 278°.1 
Neutraal hydrochloraat (waterige oplossing.) 166°,4 163°.6 


Deze afwijkingen moeten ten deele daaraan toegeschreven worden, dat Hesse 
(zooals bij het neutrale sulfaat) als oplosmiddel geen absoluten maar slechts sfer- 
ken alcohol heeft gebruikt; ten deele ook daaraan, dat hij met oplossingen van 
eene andere concentratie heeft gewerkt. Vreemd blijft intusschen de groote afwij- 
king tusschen de cijfers voor het S. D. V. van kinine in het zure sulfaat door 
ons beiden gevonden; eene afwijking, die niet aan verschil van concentratie kan 
worden toegeschreven, daar door Bouchardat t. a. p. is aangetoond, dat deze op 
het S. D. V. van het zure sulfaat geen invloed uitoefent. 

De medegedeelde uitkomsten bewijzen ten duidelijkste: 

le. Dat het S. D. V. door het binden van het alkaloïde aan verschillende 
zuren ter vorming van neutrale zouten niet in dezelfde mate wordt gewijzigd. 

2e, Dat waterige en alcoholische oplossingen ten aanzien van het S. D. V. 
der daarin opgeloste stoffen verschillende uitkomsten geven. 

3e, Dat m het algemeen voor hetzelfde zuur het S. D, V, van het alkaloïde 
in den vorm van een euur zout grooter is dan in dien van eene wzeutrale ver- 
binding. 


* Bulletin de la Societe Chimique de Paris. Tome XX, p. 17. 


KINA-ALKALOIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 29 


Het laatste zal nog nader worden bevestigd, wanneer men de verkregen resul- 
taten vergelijkt met die, welke bij de oplossing van kinine in een overmaat van 
zuur werden verkregen (zie $ 4). 


$ 4, OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN KININE, BĲ 
OPLOSSING IN EENE OVERMAAT VAN ZUUR, 


Tot nog toe is er bijna niets bekend ten opzichte van den invloed, dien zuren 
van verschillenden aard op het draaiingsvermogen van alkaloiden uitoefenen, en 
evenmin is proefondervindelijk nagegaan of, wanneer deze zuren in steeds toene- 
mende hoeveelheid ter oplossing worden gebezigd, ook het S. D. V. eene wijzi- 
ging ondergaat. Voor eenige jaren werd mij door Dr. de Vrij medegedeeld, dat 
naar zijne ondervinding de zoogenoemde sterke anorganische zuren zich zeer analoog 
gedroegen, maar dat bij oververzadiging met organische zuren meestal lagere 
cijfers voor het S. D. V. werden verkregen. De uitkomsten der onderzoekingen 
van Hesse bewijzen, dat de hoeveelheid zuur, die ter oplossing strekt, wel degelijk 
van eenige beteekenis is en hiermede strookt ook wel, hetgeen ik vroeger te 
dien aanzien bij vluchtig onderzoek had opgemerkt. 

Ten einde mij nu volkomen rekenschap te kunnen geven omtrent den meer- 
gemelden invloed van den aard en van de hoeveelheid zuur op het S. D. V. van 
kinine, heb ik mij zeer nauwkeurig getitreerde zuren van verschillenden aard 
bereid, en de kinine steeds bij een gewicht van ongeveer 324 milligram in kolfjes 
van 20 C.C. inhoud in eene juist afgemetene hoeveelheid zuur opgelost, de vloeistof 
vervolgens tot het verlangde volumen met water verdund en nu verder voor 
elk zuur eene reeks van 6 en meer proeven met afwisselende hoeveelheden zuur 
genomen. 

De bereiding van getitreerd zwavelzuur, salpeterzuur en zoutzuur, chloorzuur, 
overchloorzuur en mierenzuur geschiedde aldus, dat men het gehalte van de 
eenigzins verdunde zuren bepaalde door titratie met eene kali-oplossing, waarvan 
de concentratie nauwkeurig was bepaald, door ze te meten met eene normaal 
zoutzuur, waarvan het gehalte door eene zilver-essaaiproef was vastgesteld, 

Om het getitreerde azijnzuur te vervaardigen werd herhaaldelijk door gefrac- 
tioneerde kristallisatie gezuiverde ijsazijn met de noodige hoeveelheid water ver- 
dund. Evenzoo werd het zuivere oxalzuur in substantie afgewogen en in cen bepaald 
volumen water opgelost. Van het phosphorzuur werd eene solutie vervaardigd, 


30 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


die naar het S. G. ongeveer aan de vereischte sterkte beantwoordde; de con- 
centratie daarvan werd meer nauwkeurig door eene quantitatieve analyse (bepaling 
als P, Mg, O,) vastgesteld. 

De oplossing van het alkaloide in het zuur werd bij voorkeur in de koude tot 
stand gebracht, vooral in die gevallen, waarin juist 1 molecule kinine op 2 
moleculen van een mono- of op 1 molecule van een bibasisch zuur werd gebe- 
zigd. Deze voorzorg werd genomen, om ontleding te voorkomen. Het laat zich 
denken, dat een zuur kininezout in de oplossing ontleed wordt en dat dit 
bij warme oplossingen in sterkere mate het geval zal zijn dan bij koudere. Of- 
schoon het nu wel waarschijnlijk is, dat bij bekoeling de vroegere toestand weêr 
zal intreden, wanneer inmiddels zich geene vaste stoffen hebben afgescheiden, 
zoo mag men zich daarvan toch niet volkomen zeker achten. Dat er intusschen 
in sommige gevallen bij verwarming werkelijk ontleding plaats kan grijpen, is 
door mij onder anderen bij zuur kininesulfaat waargenomen * en werd door an- 
deren, vooral bij oplossingen van zure hydrochloraten en acetaten gezien. 

Het valt niet te ontkennen, dat het geduld door het nemen van den bedoelden 
voorzichtigheidsmaatregel wel eens op de proef wordt gesteld; want ofschoon de 
oplossing gewoonlijk gemakkelijk tot stand komt, wanneer men iets meer dan de 
ter vorming van een zuur zout noodige hoeveelheid zuur bezigt, zoo duurt toch 
het oplossen van de laatste deeltjes alkaloide in het bovengeschetste geval soms 
een uur en langer. 

De uitkomsten van het onderzoek voor eene temp. van 17° C. zijn nu de 
volgende : 


Zwavelzuur. 


Aantal moleculen SO, H, @) ET 
1 Ye 2782 85, 96 en 45 

14 278° 5 46 

2 217° 5 41 

31 217°3 48 

5 276° 0 49 

73 273° 7 50 

10 272 9 51 


* Br kristalliseerde namelijk bij eene oplossing van een geheel zuiver kristal zuur kinine=sulfaat, 
eene kleine hoeveelheid neutraal sulfaat uit, dat niet weder in oplossing was te brengen. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


Chloorwaterstofzuur. 


Aantal moleculen Cl H. 


Nummers der waar- 


@o nemingsreeksen, 
2 Tse 27922 52 
bj 218° 5 53 
4 276° 4 54 
6 2728 55 
10 DOD 56 
Salpeterzuur. 
Aantal moleculen NO, H (@)o Nummers der waar- 
nemingsreeksen. 
2 Yam 284 2 27 
B) 284° 2 os 
Hi) 281° 2 59 
8 | 280° 2 69 
12 275° 1 61 
Chloorzuur. 
Aantal moleculen Cl O, H (@)» Nummers der waar- 


nemingsreeksen. 


2 Ye 283° 8 62 


285 
283: 3 
281° 9 
279° 8 
Overchloorzuur. 


Aantal moleculen CO, H | 
| 


to 


- O7 


_) 


()» 


EN ne 


Yn 256° 2 
285° 3 
2570 
286 4 


‚_ Nummers der waar- 


| nemingsreeksen. 


67 
GS 
69 


70 


32 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Phosphorzuur. 

Aantal mollen PO, @o Ke 
2 Ye 269 7 71 
24 2750 6 72 
23 278° 6 18 
3 278 9 74 
4 | 280° 0 75 
5 277° 9 76 
6 275° 2 | 77 

Mierenzuur. 

Aantallen: oe nn 
2 eee 26 78 
3 | 205° 8 79 
4 | 238° 8 80 
5 252 5 81 
6 259° 7 82 
8 269° 4 83 

LO 274” 4 84 
12 277° 4 85 
14 277’ 4 86 
17 | 279° 9 87 
19.9 279° 2 Ss 
24.3 | Dogen Eg 
28 280’ 6 90 
33 280" 6 91 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


Azijnzuur. 

Aantal moleculen C, H‚ O, @» On 
2 | Ee 191°.1 92 
ö 206°.9 93 
5 227°.4 94 
je) 242°.8 95 

10 250°.2 96 
14 257°.9 97 
18 | 262°.3 98 
24 271°.4 99 
28 275.5 100 
32 275°.5 101 
36 276'.8 102 
40 276°,4 103 
48 216°.9 104 
64 218°.9 105 
80 | 276°.1 106 
104 | 273°.8 107 
Zuringzuur. 

Aantaimolenlen Oss O, | @» B 
2 Ye 268°.5 108 
3) 2e 109 
5 270°.9 110 
fe) 267°.8 Jens) 

10 266°.1 112 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI, 


54 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Met behulp der verkregene cijfers heb ik de wet, volgens welke het S. D. V. 
van kinine onder den invloed van verschillende zuren gewijzigd wordt, gra- 
phisch voorgesteld. Daarbij zijn als ordinaten aangenomen de betrekkelijke 
grootten der S. D. V., verminderd met een zeker constant bedrag, dat zich uit 
de figuur gemakkelijk laat opmaken. Als abscissen zijn bij de Éénbasische zu- 
ren aangenomen het aantal geheele moleculen, bij de twee- en drie-basische zuren 
daarentegen, het aantal Zalve en derde moleculen zuur, die aan 1 molecule der 
basis zijn toegevoegd. Deze wijze van voorstellen kwam mij het doelmatigst 
voor, om a//e zuren onderling met elkander te kunnen vergelijken ten opzichte 
van den invloed, dien het meer en meer overschrijden van den neutraliteitstoe— 
stand op de grootte van het S. D. V. uitoefent. 

Uit de verworven gegevens kunnen voorloopig de volgende niet onbelangrijke 
besluiten worden afgeleid: 

l°. De werking der verschillende zuren op het S. D V. van kinine is zeer 
ongelijk. 

Terwijl onder den invloed van de zoogenaamde sterkere anorganische zuren 
het S. D. V. zijn maximum bereikt, wanneer aan het alkaloïde juist genoeg 
of althans weinig meer dan genoeg zuur wordt toegevoegd, om een zuur zout te 
vormen, zien wij dat bij phosphorzuur en oxalzuur die grens tamelijk ver, en bij 
mierenzuur en azijnzuur zeer ver behoort te worden overschreden, om het maxi- 
mum te doen intreden. 

2°, Het maximum van S, D, V. is voor verschillende zuren riet hetzelfde. 
De verschillen tusschen deze maxima zijn te groot, om ze aan waarnemings- 
fouten te kunnen toeschrijven. Daarenboven sluit het regelmatig beloop der 
krommen de gegrondheid van eene dergelijke vooronderstelling uit. Duidelijk komt 
het verschil tusschen de maxima uit, wanneer wij die naar hunne grootte rang- 
schikken, zooals in het volgende tafeltje is gedaan. 

Het maximum van het S. D. V. |(@),] van kinine, bij eene concentratie van 
0.324 gr. op 20 C. C. vocht, bedraagt voor oplossingen in: 


ZUEDSZAREDE eene OE De eee Ol ed 
Zwavelzuur ee oe ek ee: 278.8 
ADIJNZUUT corne taste Rm eee An 278.9 
Chloorwaterstofzuur. Nr EE Te 279.2 
Bhosphorzuursmar en on oat MND 250.0 
MIeren zuur GrRPe orto is ie A EERE ete 280.6 
SalpeterZuur ras cht don oe RR ne 284.2 
ChIGOFZUUE: “oan ene en) 2 AN 285.7 


@Overchloorzuur sar 287.6 


ij 


fel | 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


Wij zien alzoo een totaal verschil van 16° op 270° (6 pCt.) tusschen de 
beide uitersten. Merkwaardig is het intusschen, dat, niettegenstaande de groote 
verschillen tusschen de S. D. V. bij den aanvangstoestand, de maxima over het 
geheel zoo dicht bij elkander liggen. 

3°. Bij de anorganische zuren onderscheidt zich het phosphorzuur zeer van 
de overige zuren, waarvan wij de werking op het S. D. V. hebben bestudeerd. 
Onder de organische gedraagt zich het zuringzuur geheel anders dan het mie- 
renzuur en azijnzuur; doch ook deze laatste twee, ofschoon zekere onderlinge 
overeenkomst toonende, wijken in enkele opzichten van elkander af. 


5 


Cl 
ler) 


OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


II, 


OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN KINIDINE 
IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


$ Ìl. VROEGERE OPGAVEN; BEREIDING VAN ZUIVERE KINIDINE. 


Het soortelijk draatingsvermogen van kinidine * werd door Pasteur het eerst 
in het jaar 1853 bepaald. Hij vond bij 13°.C. en voor de teinte de passage 
(W)= pr” 250°.15. Hesse verkeert in de meening, dat dit cijfer betrekking 
heeft op den rooden lichtstraal en voor geel licht omgerekend, worden moet: 
(e) == a” 327°. Hij besluit daaruit, dat Pasteur ter oplossing van het alka- 
loïde het een of ander verdund zuur moet gebezigd hebben; immers het cijfer 
327 komt ten naaste bij overeen met dat, hetwelk door Hesse in zwavelzure 
oplossingen voor geel natriumlicht werd gevonden. Intusschen berust deze be- 
wering van Hesse op eene dwaling; want in de oorspronkelijke mededeeling van 
Pasteur (Comptes rendus XXXVI p. 26) vindt men het volgende: 


Proportion’ de matière’ active si « Mees e0.0127026 
Proportion d'alcool absolu à 13° . . . . . . e 0.9872974 
Densité de la liqueur à 139 . . . . . . . d 0.78398 
Longueur du tube d'observation . . . … .. Ì 500mm 
Déviation de la teinte de passage. . . . .. a 12°48' 
Pouvoir vrotatoirespour. LOORB on Se Seen oee ej 25075 


* Om verwarring te vermijden, acht ik het niet overbodig op te merken, dat ik onder kini- 
dine versta het kristallijne met kinine isomere alkaloïde, dat door van Heiningen is ontdekt en 
thans door Hesse conchinine wordt genoemd. Ik kan mij niet vereenigen met de redenen, die 
door Hesse vóór deze naamsverandering zijn aangevoerd, en ben tevens overtuigd, dat hij 
er het tegendeel mede bereikt van hetgeen hij beoogde. Het was hem te doen, om door len 
nieuwen naam aan te duiden, dat het alkaloïde zich analoog gedraagt aan cinchonine. Zijn door 
letterverzetting verkregen woord herinnert evenwel onwillekeurig aan een metgezel van chinine. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 51 


Hesse zelf vindt in eene alcoholische oplossing voor het S, D. V. van kini- 
dine het volgende (voor geel natriumlicht :) 


1. (@)= 7 260°.16 
2. (@)= 7 261.14 
Midden (@)= ae” 260°.65 


De kinidine, die ik tot mijne proeven bezigde, was op de volgende wijze 
verkregen. Een ruw handelspraeparaat, dat voor kinidine doorging, maar slechts 
voor een deel daaruit bestond *, werd in verdund zoutzuur opgelost; de zwak 
zure vloeistof werd met ammonia verzadigd en nu met haar gelijk volumen alcohol 
gemengd; daarop werd eene oplossing van iodkalium toegevoegd, zoolang nog een 
wit neêrslag ontstond. De vloeistof werd een dag in rust gelaten, de neêrslag 
daarop gefiltreerd, met alcohol uitgespoeld, en eindelijk in verdund zout- 
zuur opgelost. De zure vloeistof werd nu onder voortdurend roeren in een 
overmaat van verdunde ammonia gedruppeld en het aldus verkregen neêrslag 
gedurende een paar dagen aan zich zelf overgelaten. Het werd daarna afgefil- 
treerd, uitgewasschen, gedroogd en in alcohol van 90 pCt. tot verzadiging toe 
opgelost. Uit de oplossing zetten zich bij bekoeling prachtige naalden af van 
de verbinding C‚… H‚, N, O + 24 H‚, O. Deze werden nog eens omgekris- 
taliseerd, en daarna afgezonderd en aan de lucht op filtreerpapier gedroogd. 
Bij de meeste proeven ben ik van dergelijke gehydrateerde kinidine uitgegaan ; 
maar daarbij werd altijd zorg gedragen, dat het praeparaat even te voren was 
bereid, zoodat ik niet behoefde te vreezen, dat het praeparaat was verweerd. 
Tevens overtuigde ik mij door de analyse van een deel van het praeparaat, dat 
het inderdaad het vereischte gehalte aan kristalwater (12.2 pCt.) bezat. 


$ 2. SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN KINIDINE BĲ OPLOSSING LIN 
VERSCHILLENDE NEUTRALE VLOEISTOFFEN. 


Even als bij kinine werd het draaiingsvermogen van kinidine bepaald bij 
oplossingen in absoluten alcohol, chloroform, benzol en toluol en wel bij onge- 


* Hetgeen onder de naam van kinidine en cinchonidine wordt verkocht is dikwijls geen zui- 
ver praeparaat. In de door mij bestelde alkaloïden vond ik meestal ongeveer evenveel kinidine 
als cinchonidine en somtijds meer dan 80 pCt. cinchonine. 


38 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


veer gelijke concentratie en bij dezelfde temperatuur (17° C.) De uitkomsten 
van dit onderzoek waren de volgende : 


Gewicht der in 20 C.C. 
vocht verdeelde stof. @)p 


Nummers der waar- 


Aard van het oplosmiddel. 


nemingsreeksen. 


Absolute alcohol 0.3240 gr. or” 2554 U 
Chloroform 0.3240 ,„ 228°.8 N27 
Benzol 0.3220 „, 195°.2 128 
Toluol 0.3240 „ 206°.6 129 


Het blijkt alzoo, dat ook bij kinidine het S. D. V. van den aard van het 
oplosmiddel afhankelijk is. 

Soortelijk draaïingsvermogen van kinidine bij oplossingen in absoluten alcohol, 
van verschillende concentratie en bij verschillende temperatuur. 

De omstandigheden hebben mij niet toegelaten, hieromtrent eene zoo volledige 
reeks waarnemingen te leveren als voor kinine. Eensdeels was bij eene eenig- 
zins aanzienlijke concentratie het S, D. V. van kinidine bij lage temperatuur 
niet te bepalen, omdat het alkaloïde uitkristalliseerde, en anderdeels liet de 
weêrsgesteldheid niet toe, de waarnemingen, bij lage temperaturen te vermenigvul- 
digen. In het volgende overzicht vindt men de verkregene uitkomsten. 


Gewicht aan kinidine op 
20 C.C. absoluten alcohol. 


Nummers der waar- 


nemingsreeksen. 


0.1925 gr. 170. „7 258°.1 118 
0.2221 „ 17°C. 257.38 119 
0:3080 05, | 15°C. 261°.7 113 
03240 „ L72G. 255,4 114117 
0.68392 „, 172C: 256°.0 120 
0.6395 „, | 172G: 255°.5 121 


Hieruit blijkt, dat het S. D. V. van kinidine bij een concentratiegraad van 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 50 


0.32—0.63 gr. alkaloide per 20 C.C. standvastig blijft, maar bij eene geringere sterkte 
der oplossing een weinig toeneemt, De enkele waarneming bij lage temperatuur, 
die ik heb kunnen verrichten, is voldoende om te bewijzen, dat het S. D. V. 
bij verhooging van temperatuur afneemt. Uit de verkregene gegevens laat zich 
met genoegzame zekerheid het volgende tafeltje berekenen, waarin (a), naar 
concentratie en temperatuur kan worden afgelezen : 


CONCENTRATIEGRAAD. 


Aantal grammen stof op 20 C.C. vocht. 


258°.6 256°.1 


16 258°.3 255°.6 
17 258°.0 255°.5 
18 257°.7 255°.2 
19 257°.4 254°.9 
20 257°.1 254°.6 
21 | 256°.,8 254°.3 
22 | 256°.5 254,0 


Soortelijk draaïingsvermogen van Kinidine bij oplossing in mengsels van alcohol 
en water, 

Het onderzoek omtrent den invloed, dien het watergehalte van een verdunden 
alcohol op het S. D. V. van kinidine uitoefent, leverde een ander resultaat op, 
dan dat, wat wij vroeger omtrent het S. D. V, van kinine hebben vermeld; 
en dit kan gemakkelijk worden opgemaakt uit het volgende overzicht, waarin 
alle cijfers op oplossingen van gelijke concentratie (0.324 gr. alkaloide op 
20 C.C. vocht) en van dezelfde temperatuur betrekking hebben. (Zie de waarne- 
mingsreeksen 114—117 en 122—126.) 


40 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Samenstelling van het oplosmiddel. (2D 


100 pCt. Alcohol + 0.0 pCt. water. or” 255°.4 
95.3 nd 7 257°.6 
90.5 a ee | 259°.0 
BO le ln | 259,°4 
80.0 OO | 259°.3 
160 me PERRON ete | 259°.4 


Het blijkt, dat bij vervanging van alcohol door water in eene oplossing van 
kinidine aanvankelijk het S. D. V. stijgt, om spoedig bij een gehalte van 
ongeveer 10 pCt. water standvastig te blijven. Vergelijkt men de door mij 
gevondene waarden van het S. D. V. met die van vroegere onderzoekers, dan 
is de overeenkomst tamelijk voldoende, wanneer men rekening houdt van de 
omstandigheden, waaronder de bepalingen zijn verricht. 

Het cijfer van Pasteur ge” 250°.75 heeft betrekking op de zoogenaamde teinte 
sensible. Ofschoon deze natuuronderzoeker niet bepaald opgeeft, of de door hem 
gebezigde kinidine watervrij was of niet, zoo geloof ik toch uit de oorspronke- 
lijke mededeling, die in de Comptes reudus XXXVI blz. 26 is opgenomen, te 
mogen opmaken, dat hij het alkaloïde heeft gebruikt in gehydrateerden vorm. 
Neemt men dit aan, dan wordt voor het watervrije alkaloïde («); = ar” 285°.6. 
Wij hebben reeds boven opgemerkt, dat men de cijfers, die betrekking hebben 
op de teinte sensible, terug kan brengen tot die, welke voor geel sodiumslicht 
gelden, door ze met %/, te vermenigvuldigen, mits men aanneme, dat de on- 
derzochte stoffen zich ten aanzien van de dispersie evenzoo gedragen als quartz. 
Biot vond inderdaad, dat dit voor de meeste actieve stoffen het geval was en 
zoo wordt dus voor het gele natriumlicht 

het door Pasteur gevondene cijfer a” 249°.9; 
Hesse vond z7 260°.7, terwijl de 
door mij verkregene waarde van (@)nis pr” 255°.4. 

De door Hesse verkregen uitkomst is echter met de andere twee niet onmid- 
dellijk te vergelijken, omdat Pasteur en ik het alkaloïde in absoluten alcohol 
oplosten, en Hesse daarentegen ter oplossing een wijngeest van onbekende sterkte 
bezigde. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND . 41 


Uit de laatst medegedeelde tabel ontwaart men echter, dat voor waterhouden- 
den aleohol mijne cijfers met die van Hesse bijna overeenstemmen. Het voor 
(@)p omgerekende cijfer van Pasteur is in elk geval te groot; wellicht is dit daaraan 
toe te schrijven, dat het dispersievermogen van kinidine bij de circulaire polarisatie 
werkelijk eenigszins anders is dan dat van quarz. 


$ 3. OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN EENIGE KINIDINEZOUTEN. 


Van de neutrale kinidinezouten heb ik slechts een drietal op hun soortelijk 
draaiingsvermogen onderzocht, namelijk het sulfaat, het nitraat en het hydrochloraat. 
De concentratie der onderzochte oplossingen werd voorbedachtelijk zóó gekozen, 
dat op 20 C.C. vloeistof ongeveer 324 milligram kinidine voorkwam en dus eene 
vergelijking van de bij het onderzoek van kinidinezouten verkregen uitkomsten 
met diegene welke voor zuivere kinidine waren erlangd, mogelijk werd. 

Ziehier de resultaten van de met de voormelde drie zouten gedane waarnemingen : 


nn DE CEE 


Nummers der 
Naam van het zout. Aard van het oplosmiddel. | (@)» bij 17° C. |waarnemings- 
reeksen, 


Zwavelzure kinidine 


CNS), SO, H, +2H 0; absolute alcohol |” 211°.5 [180—132 
Wet Vie VE Jd De) Ue 


Salpeterzure kinidine 


C.H N,O,, NO,H | absolute alcohol 199°.3 133 
Chloorwaterstofzure kinidine }/ o 59, 
CEEENEONSBO 4 20 water 190°.8 134 
ie 55 absolute alcohol 199°.4 135 

E ie \aleohol v. 90.5 Gew. pCt. 213°.0 136 


Voor het S, D. V. van kinidine wordt hieruit berekend: 


Uit het sulfaat (alcoholische oplossing). ........ (ZD 
‚nitraat (alcoholische oplossing). . . (ep S 232°.6 
„…___‚_ hydrochloraat (alcoholische oplossing) . .. . . (@)5 = 24401 
PS ke (waterige oplossing). . .....(@» = 233°.6 
EES 5 (oplossing in alcohol 90.5 pCt.).. (@)» —= 260°,7 

6 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


42 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Het blijkt dus: 

1’. dat in onderscheidene kinidinezouten onder nagenoeg gelijke omstandig- 
heden het alkaloïde niet hetzelfde draaiingsvermogen heeft; 2°, dat eene waterige 
en eene alcoholische oplossing van hetzelfde kinidinezout een verschillend S. D. V. 
kunnen vertoonen; 3°. dat een watergehalte van den alcohol op het S. D. V. van 
een kinidinezout invloed kan uitoefenen, en 4°. dat het S. D. V. van kinidine in 
hare verbindingen somtijds kleiner is dan dat, hetwelk het in geïsoleerden toestand 
vertoont, zelfs wanneer in beide gevallen hetzelfde oplosmiddel wordt gebezigd. 
Bij de kininezouten met sterke anorganische zuren verkregen wij, wat het laatste 
punt betreft, juist een tegenovergesteld resultaat. 

Hesse heeft het S. D. V. van het kinidine-sulfaat en hydrochloraat insgelijks 
onderzocht. Zijne uitkomsten wijken van de mijne tamelijk sterk af; want hij 
vond voor alcoholische oplossingen van ongeveer dezelfde concentratie als ik heb 
gekozen, het volgende: 


S. D. V. van gekristalliseerd sulfaat (+ 2H,0). . (@), = pr” 216°.7, 


si van watergrij sulfaat. … vens poes) ones (op — 226°.9, 
ii van kinidine daaruit berekend. ..... ()n =— 261°.2, 
En van watervrij hydrochloraat ....... (Nr 24207, 
he van kinidine daaruit berekend. ..... CA 270°,0. 


Daar aan onzuiverheid van de door ons beiden gebezigde praeparaten niet ge- 
dacht kan worden, meen ik de verschillen voornamelijk daaraan te moeten 
toeschrijven, dat Hesse ter oplossing van zijne zouten waterhoudenden alcohol heeft 
gebezigd (er wordt althans in de oorspronkelijke verhandeling niet vermeld, dat 
absolute alcohol is gebruikt). Dat inderdaad het S. D. V. veel grooter is, wan- 
neer de bedoelde zouten in waterhoudenden alcohol worden opgelost, blijkt onder 
anderen daaruit, dat ik voor het S. D. V. van hetzelfde hydrochloraat, waar- 
mede de voorgaande bepalingen zijn verricht, het cijfer >” 260.7 vond, wan- 
neer ter oplossing alcohol van 90.5 Gew. pCt. werd gebezigd; waarschijnlijk is 
het, dat bij eene oplossing van hydrochloraat in een met nog meer water ver- 
dunden alcohol een nog grooter cijfer voor het S. D. V. zou verkregen zijn. 


RN 
le | 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


$ Á. SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN KINIDINE BĲ OPLOSSING 
IN EENE OVERMAAT VAN ZUUR. 


Op dezelfde wijze als boven (zie blz. 29) voor kinine is opgegeven, werd ook 
het S.D. V. van kinidine bij oplossing in eene overmaat van zuur voor eene tem- 
peratuur van 17° C. bepaald, en daarbij steeds dezelfde hoeveelheid van het alkaloïde 
(0.324 gr. — 1 molecule in milligrammen uitgedrukt) op 20 C.C. vocht gebezigd. De 
uitkomsten dezer proeven zijn in de volgende tabellen nevens elkander geplaatst : 


Zwavelzuur. 

A d 5 Nummers der waar- 
antal moleculen SO, H, OM nemingsreeksen. 
EE EE 

1 OvD | 137 

1 321°.9 | 138 

14 821°.8 139 

2 821°.2 | 140 

5 320°.5 141 

10 316°.9 142 

Chloorwaterstofzuur. 

Aantal moleculen Cl H. (@) eten Ze 
RE ANGE n rT 

2 WTA SO ed AR 

24 | 326°.0 | 144 

2} 326°.1 | 145 

3 325°.2 _ | 146 

5 321°.2 er, 

10 91520 | 148 

20 | 305°.6 | 149 


6% 


AA OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Salpeterzuur. 
A - Nummers der waar- 
antal moleculen NO, H (@)» nemingsreeksen. 

2 7 325 150 

24 327°.8 151 

2 329°.3 152 

328°.3 153 

920 154 

10 SOS 155 

20 3135 | 156 

Chloorzuur. 
N Nummers der waar- 
antal moleculen Cl O, H (@)» nemingsrecksen. 

2 7 326°.2 157 

23 | 327°.7 158 

ij 9289 159 

d. 329°.1 160 

6 | BB or een aken 

S | 825°,4 | 162 

Overchloorzuur. 


Aantal moleculen ClO,H (2) | Nummers der waar: 


nemingsreeksen. 
24 27 3325 163 
5) | 333,0 164 
4 | 3887 165 


5 | 83220 166 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


Phosphorzuur. 


Aantal moleculen PO, Hs; 


| 


(@)» 


Nummers der waar- 
nemingsreeksen. 


2 | „7 321°.8 167 

25 | Sad 168 

3 | 324,6 | _169 

4 | 324°.8 | _ 170 

5 | 324°.0 171 

8 | 3228 172 
Mierenzuur. 

Aantal moleculen CH Os (@)o vpe En 
1 | s 236,3 173 
jk | 257°,0 174 
2 | 286°.2 175 
234 | 298°.8 176 
3 | 308°.9 177 
34 312.6 178 
44 316°.7 179 
6 321°.5 180 

323'.7 181 
10 323'.4 | 182 
20 325.8 | 183 
40 325°.1 EL 
60 321°.0 185 


46 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Azijnzuur. 

Aantal moleculen O,1,0,/ en en 
2 | 486 | 188 
23 | 2580.0 |__ 187 
3 | 263°.9 188 
4 piss ve 1s9 
5 280°.3 | 190 
6 | 236°.7 191 
7 290°.6 192 
9 | 297°,4 | 193 

12 | 303.3 | __ 194 
15 | 3071 | __ 195 
18 | 30970 jn ele 
21 | 3122 197 
25 | 313°.2 198 
30 | 314°.7 199 
40 | 3183 _ | _200 
50 318,2 Ie eZ01 
60 3lse4 202 
70 318°.0 | 203 
Zuringzuur. 

Aantal moleculen C, H, o} (@)o. nd 
Ì „7 2189 204 
1 296°.1 205 
15 305°.4 206 
2 31505 207 
24 316°.4 208 
3 316°.3 209 

316°.2 210 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 471 


Bij de aandachtige beschouwing van de verkregene uitkomsten of van de 
kromme lijnen, die met behulp daarvan zijn geconstrueerd, ziet men, dat bij 
de oplossing van kinidine in eene steeds toenemende overmaat van zuur onge- 
veer dezelfde verschijnsels worden waargenomen, als die, welke wij boven op 
blz. 34 hebben besproken. 

Er is evenwel een enkel punt van verschil op te merken tusschen de wijze, 
waarop zich de beide alkaloiden, kinine en kinidine onder gelijke omstandig- 
heden gedragen, namelijk dat voor beiden de getalwaarden der maxima niet in 
dezelfde orde op elkander volgen. Wij behouden ons voor, later daarop terug 
te komen, wanneer de verschijnselen, die zich bij de werking van eene overmaat 
van zuur op einchonine en ecinchonidine voordoen, zullen zijn behandeld. 


AN OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


EV. 


OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN CINCHONINE 
IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


$ 1. VROEGERE OPGAVEN. 


Het soortelijk draaiingsvermogen van cinchonine in alcoholische oplossing werd 
het eerst door Bouchardat bepaald in 1843 (Ann. de Chim. et de Phys. [3], 
IX, p. 213 sqq.) *. Hij vond voor de teinte sensible («) = „r” 303°.8, hetgeen 
overeenkomt met eene waarde van («) voor de gele streep D van sr” 265°.9. 
Buitendien bepaalde Bouchardat het S, D. V. voor oplossingen van cinchonine in 
met water en alcohol verdund zwavelzuur, salpeterzuur en zoutzuur en kwam zoo 
doende tot het resultaat, dat het S. D. V. van het alkaloide door den invloed van 
het zuur verminderd was. Uit de opgaven van Bouchardat kan niet met juistheid 
worden opgemaakt, hoeveel moleculen zuur op 1 molecule cinchonine werden ge- 
bezigd, en daar van deze verhouding juist de grootte van het S. D. V. afhangt, 
hebben de door hem medegedeelde cijfers weinig waarde. 

De Vrij bepaalde het S. D. V. van cinchonine in eene (zure?) jodwaterstof- 
zure oplossing en vond, =— gr” 242°.6, zoowel voor werkelijke cinchonine als voor 
de zoogenaamde huanokine van Erdmann. 

Hesse deelt in zijne boven aangehaalde verhandeling blz. 258 de uitkomst 


* Dit cijfer is uit de oorspronkelijke uitkomsten van Bouchardat berekend; het cijfer, dat 
hij zelf voor ar opgeeft (237,5), is foutief; men berekent namelijk uit de opgegevene uitkomsten 
(ar = ar” 2228 of («),— 7 232°.9, naarmate de voor rood licht onmiddellijk gevondene of 
de uit a; berekende waarde van a tot grondslag genomen wordt. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 49 


mede, die hij voor het S. D, V. van cinchonine bij oplossing in alcohol van 
95 pCt. verkreeg. Hij vond voor de gele streep D: 


(a) — 226°,5 voor eene temp. van 15° C. 


$ 2. BEREIDING VAN ZUIVERE CINCHONINE. SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN 
VAN CINCHONINE BĲ OPLOSSING IN NEUTRALE VLOEISTOFFEN. 


Voor een paar jaren heb ik het S. D. V., van einchonine in alcoholische en 
chloroformische oplossing voor de streep D bepaald. (Zie Vers/. en Meded. der 
Koninkl. Akad., Deel VI, blz. 334 en Verv.) Ik vond daarvoor: 


in de alcoholische oplossing. .......…...ser” 228°.0 
in de chloroformische oplossing. ........ser” 212,0 


Uitgaande van het denkbeeld, dat de waarde voor het S. D. V. in cene al- 
coholische oplossing in het vervolg wellicht tot grondslag voor de quantitatieve 
bepaling der kina-alkaloïden zou moeten strekken, heb ik het bij de meerdere 
oefening, die ik sedert mijne vroegere mededeeling heb verkregen, niet overbodig 
geacht, nogmaals met de grootste zorg eenige bepalingen van het S. D. V. van 
cinchonine in eene oplossing in absoluten alcohol te doen en daarbij zeer goed 
overeenstemmende cijfers verkregen, die evenwel iets lager zijn dan mijne vroe- 
gere. Ik vond namelijk thans: 


Praeparaat A :(«)) — ar” 223°.7 (Waarnemingsreeks N°. 211) 
1 n= a” 2230 ( D „ 212) 
" B @, = a” 2230 ( fj „ 213) 
" n @= ar” 2233 ( Ĳ „_ 214) 
en dus gemiddeld («), — „r” 223°.3 


De cinchonine die hiertoe werd gebezigd, was verkregen door zwavelzure cin- 
chonine 4 of 5 maal uit water omtekristalliseeren, de oplossing van het zout 
met ammonia neêr te slaan, het neêrgeslagene alkaloide uit te spoelen, te dro- 
gen en herhaalde malen uit sterken alcohol omtekristalliseeren. 

Het verschil van + 5’ in het S. D. V, tusschen de thans en de vroeger ver- 
kregene cijfers verwonderde mij en deed mij besluiten, mijne oorspronkelijke aan- 
teekeningen nog eens na te zien; en bij die gelegenheid bespeurde ik, dat het 
vroeger opgegeven cijfer van 228°.0 niet (zooals ik in de WVers/. en Meded., 
Deel VI had opgegeven) bij het onderzoek van eene oplossing in absoluten 
alcohol, maar van eene solutie in alcohol van 90 Gew. proe. was verkregen. 

7 


NATUURK. VERH, DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI. 


50 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINSGVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Eene nieuwe proef met alcohol van de aangegevene concentratie bevestigde het vroe- 
gere resultaat (zie waarnemingsreeks N° 216); want ik vond thans («),, = „r” 228°.8. 

Het blijkt dus, dat ook bij einchonine het S. D. V. door het watergchalte 
van den ter oplossing gebezigden wijngeest gewijzigd wordt. Uit een enkele proef 
meen ik te moeten opmaken (zie waarnemingsreeks N°. 217), dat, terwijl het 
S. D. V. met het toenemen van het watergehalte aanvankelijk stijgt, later (bij 
ongeveer 80 pCt.) eene vermindering daarvan wordt waargenomen. 

Dat het S. D. V. van cinchonimme even als dat der andere kina-alkaloiden 
van temperatuur afhankelijk is, heb ik door één proef, bij lage temperatuur 
genomen, kunnen bewijzen. Ik vond voor eene concentratie van 0.100 gr. op 
20 C.C. bij 0°G. (@)p = pr” 23409 (zie waarnemingsreeks N°, 218), waaruit blijkt, 
dat het SD, V. voor elken graad C. verhooging van temperatuur ongeveer 0°.7 
geringer wordt, 

Of het S. D. V. van cinchonine bij alcoholische oplossingen ook van de con- 
centratie afhankelijk is, heb ik niet kunnen uitmaken, omdat de oplosbaarheid 
van het alkaloïde in alcohol tamelijk gering is. Voor zoover mijne resultaten 
het zouden Awaxen aanwijzen, bestaat dergelijke afhankelijkheid niet. 

Wij kunnen dus met genoegzame zekerheid voor het S. D. V. van cinchonine 
in eene oplossing in absoluten alcohol bij middelbare temperaturen de volgende 
waarden opgeven. (De concentratie is daarbij 0.10—0.15 gr. per 20 C C. vocht.) 


15° C. | yr 24° 
O8, 22400 
17e , | 22303 
SE 2225 
VO 221°.8 
20° „ OSS 


Wat nu het S, D. V, van cinchonine in eene chloroformische oplossing be- 
treft, het schijnt uit de vroeger door mij gedane waarnemingen, die ik volle- 
digheidshalve in de Bijlage heb opgenomen (N°. 219—222) te blijken, dat de 
concentratie der vloeistof daarop een sterken invloed uitoefent, iets dat bij chlo- 
roformische oplossingen naar mijne ervaring meer wordt waargenomen. Ook hier 
kunnen wij echter voor de verkregene uitkomsten niet a/ fe zeer instaan, om- 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. ol 


dat het geheele bedrag der draaiing nauwelijks 34 graad bedroeg; de verkregene 
uitkomsten zijn de volgende : 


Nummers der waar- 


Concentratie. Aantal gram- 
nemingsreeksen 


men op 20 C.C. vocht, 


7 214,8 | 


0.0914 

0.1028 | 21 10.7 220 
0.1072 | 212,3 221 
01115 | 209°.6 222 


Uit de vergelijking van mijne witkomsten met die van Hesse blijkt, dat ze on- 
derling zeer goed overeenstemmen. Het cijfer voor eene oplossing van cinchonine 
in alcohol van 95 pCt. moet naar de uitkomsten van mijn onderzoek ongeveer 
midden tusschen 223° en 228° liggen. Hesse vindt inderdaad 226°.5 bij 15° C.; 
wat gereduceerd op 17° worden zou 224°.1. Hoe het mogelijk is, dat het cijfer 
van Bouchardat zoo zeer van onze uitkomsten afwijkt, en dat wel bij een alka- 
loide, dat zoo gemakkelijk zuiver te verkrijgen is, is mij tot heden onverklaar- 
baar gebleven. 

Ten slotte zij het mij vergund op te merken, dat ik van de Awazokine 
van Erdmann, waarvan mij door Dr. de Vrij een awthentiek monster werd af- 
gestaan, insgelijks het S. D. V. in eeme oplossing in alcohol van 90 pCt. heb 
bepaald en ook daarbij het cijfer van „7 228°.0 heb verkregen; zoodat de iden- 
titeit van huanokine met cinchonine hierdoor op nieuw wordt bevestigd. 


$ Ĳ. OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN EENIGE CINCHONINEZOUTEN. 


Van de cinchoninezouten, die in water en alcohol tamelijk oplosbaar zijn, heb 
ik er vroeger eenige op het S. D. V. onderzocht. Ik veroorloof mij, de toen 
verkregene uitkomsten hier kortelijk te vermelden, vooral om op nieuw te doen 
uitkomen: 1%. dat het S. D. V. van cinchonine in de verschillende zouten niet 
hetzelfde is, en 2°. om nogmaals met nadruk te wijzen op het feit, dat de aard 
van het oplosmiddel op het S. D. V. van scheikundige verbindingen en hier in 
het bijzonder op dat van ecinchonine in hare verbindingen een beslissenden 
invloed uitoefent. Alle waarnemingen hebben betrekking op eene temperatuur 


van 16".C.—21°.C. 
7e 


52 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


é CNO On: 5 | |___ Weter 0.014 ”168°.9| _ 223 
5 S 0.013 224 

î È 0.013 [2 225 

| 8 0.013 226 

N | y 0.012 227 

Pf Absolute alcoh. | 0.045 228 

À | 0.030 229 

À 4 0.023 230 
renee Water _ [0.016 231 
/ 7 0.026 |18° „| _ 158°6| 232 

5 L 0.028 |18° „| _ 158°.2| 233 

É E 0.031|16° „|_ 154°.5| 284 

ú 5 0.031 112 „|__ 156°.0| 235 

7 Absolute alcoh. | 0.022 (17° „ 167,0) 236 

4 0.029 17° „|_ 166°.5| 237 

5 5 0.039|17° „|_ 165:.1| 238 

" Alcohol 93 pCt. | 0.054 /16° „|__ 174.9/ 239 

f 20E | 17° „|__ 185°.5| 240 


Salpeterzure cinchonine 


CHNO ANO Oe 2 ane 


7 7 [0.024 (17 „ 154. 242 
Ĳ u 0.082 [17° 153°.7 243 
# Absolute aleoh. | 0.019 [17° 1720 gad4. 
7 # 0.021 [17° , 171°.9 245 
# Alcohol 93 pCt. 0.026 14 150°.5 246 


KINA-ALKALOIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 55 


Berekenen wij uit bovenstaande cijfers het S. D. V. van cinchonine, zooals het 
zich in zijne zouten vertoont, dan vinden wij als gemiddelde uitkomst voor het 
midden der aangegevene concentratiegraden het volgende: 


8. D. V. van cinchonine (dp. 


Berekend uit het S. D. V. van het sulfaat, opgelost in water ... . ar” 204,2 
1 nm u ies A i ĳ „_absol. aleohol. 2320 
" nm " „___ bydrochloraat, opgelost in water. 201°.0 
" Lonen / nn „_ opgelost in absol. alcohol 204°.4 
Ĳ nn Pi Di Mi „_in ale. van 93 pCt. 2161 
7 DN, Ĳ u mn „_„ alc. van 29 pCt. 2202 
" nw Ĳ Pe enitraats eb waten tn me. 190°.0 
Ĳ TN, Ĳ Ĳ Ĳ P „‚__p absol. alcohol. 212°.2 
" mn Ĳ um Ĳ „_„ ale. van 93 pCt. 225°.7 


De door Hesse verkregene uitkomsten strooken ten deele vrij goed met de mijne. 
Hij vond namelijk voor het gekristalliseerde hydrochloraat in alcoholische oplossing 
bij ongeveer gelijke concentratie als die van mijne oplossingen («)p — r” 164°.6; 
voor het sulfaat echter in alcoholische oplossing bij eene concentratie van onge- 
veer 0.06: (@)p — 200°.5. Het is mogelijk, dat Hesse hier ter oplossing van 
zijne praeparaten even als bij zuivere cinchonine alcohol van 95 pCt. heeft ge- 
bezigd, ofschoon daaromtrent in zijne verhandeling geene bepaalde opgave wordt 
gevonden. 


N A. SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN CINCHONINE BĲ OPLOSSING 
IN EENE OVERMAAT VAN ZUUR. 


Het soortelijk draaiingsvermogen van cinchonine, zooals het zich voordoet bij 
oververzadiging met zuren van verschillenden aard, werd bij eene temperatuur 
van 17° C. en eenen concentratiegraad van ongeveer 0.308 gram cinchonine op 
20 C.C. vloeistof bepaald. Zooals de onderstaande tabellen aantoonen, waarin 
de verkregene cijfers zijn opgenomen, is de uitkomst van het onderzoek geheel 
overeenkomstig met die, welke bij kinine en kinidine werd verkregen. Wij 
behouden ons voor enkele punten van verschil later ter sprake te brengen. 


54 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Zwavelzuur. 
Aantal moleculen SO, H (4) 4 Nummers der waar- 
SE ak nemingsreeksen. 
l a” 255°.7 zl 247 
14 | 25804 | 245 
Lt | 258°.1 | 249 
2 | 258°.7 | 250 
3 | 26801, «| 261 
5 | 257°.1 | 252 
Chloorwaterstofzuur. 
Ì Nummers der waar- 
Aantal moleculen Cl H. | (2)o- ek 
2 ar 2540. 258 
2E 259°.0 254 
B) 258°.7 | 255 
4 gheen 266 
6 255°.3 | 257 
10 252,1 | 258 
20 246°.0 259 
Broomwaterstofzuur. 
Aantal moleculen BrH (2) re: der dag 
u ij 2 | nemingsreeksen. 
2 7 2534 260 
22 256°.1 261 
8 256°.1 262 
4 255°.8 263 
6 25 10.8 264 
10 246°.9 265 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 55 


Salpeterzuur. 
Aantal moleculen NO, H. ()o. An meden der 
2 î „7 253.9 266 
21 257°.3 267 
3 257°.8 268 
Jd 254°.6 269 
6 252’. L | 270 
10 | 251°.8 | 2171 
Chloorzuur. 
| N ers de I- 
Aantal moleculen ClO,H. (@o. bp Edelen. 


„7 2622 


3 262°.0 273 
4 262°,5 274 
8 2621 275 
10 | 261°1 276 
12 | 259°.1 277 
Overchloorzuur *. 
Aantal moleculen ClO,H. (@)o. Seen 


g „7 251,4 278 
2} | 259°.6 279 
2E | 261°.1 280 
4 262°,1 281 
6 | 26217 282 


* Bij grootere hoeveelheden zuur dan 6 moleculen scheidde zich een einchonine-hyperchloraat af, 


56 OVER HET SOORTELIJK DRAAINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Phosphorzuur. 


Aantal moleculen PO, H. (ep. en 
1.33 a” 213.0 283 
1.50 226°,6 284 
1.67 234°.5 285 
1.79 243,9 286 
2.38 256,6 287 
2.93 259,0 288 
9.57 258°.5 289 
4,17 258°.9 290 
5.95 259°.0 291 

23.20 255°.9 292 
Mierenzuur. 


Aantal moleculen CH,O,. 


(a). 


Nummers der waar- 
nemingsreeksen. 


7 A2 
2 243°,9 204 
3 245°.6 295 
4 250°.7 296 
6 256°.5 297 
8 2581 298 
10 257°.8 299 
14 258°.5 300 
20 258°,9 301 
45 257°,9 302 
92 254°.0 303 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


Azijnzuur. 

Aantal moleculen C, H, O, (@» ne 
2 73 304 
3 218°.5 905 
5 225'.3 306 
6 232°.6 307 
8 236°.8 308 

in 240°.1 309 

15 245°.0 310 

20 247°,4 311 

30 250°.5 312 

40 249°.7 313 

60 249°.7 314 
Zuringzunr. 

Aantal molecalen C,H, O, Oo ia 
N 27 234°3 315 
u 241°.1 316 
13 247°.8 317 
D) 252°.5 318 
3 253°,9 319 
4 253,7 320 
5 252°.3 821 

10 250°.6 322 


KATUURK. VERI, DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


57 


58 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


V. 


OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN CINCHONIDINE 
IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


$ 1. VROEGERE OPGAVEN ; BEREIDING VAN ZUIVERE CINCHONIDINE. 


Het soortelijk draaiingsvermogen van cinchonidine in alcoholische oplossing 
werd het eerst door Pasteur * in 1853 bij eene concentratie van 0.0127 en bij 
18° C. bepaald, nadat hij gevonden had, dat hetgeen tot nog toe kinidine ge- 
noemd werd, uit een mengsel van twee alkaloïden bestond, waarvan het eene 
(kinidine) gehydrateerd, en het andere (cinchonidine) watervrij uit waterhoudenden 
alcohol kristalliseert. Pasteur vond voor de teinte sensible (a), = Ya 144°.61 + 
Reduceert men deze waarde tot die van het gele natriumlicht, in de vooronder- 
stelling, dat het dispergeerend vermogen van het alkaloide bij de circulaire pola- 
risatie gelijk is aan dat van quarz, dan verkrijgt men (@)p — “=« 126°.6. 

Na Pasteur is het soortelijk draaiingsvermogen van cinchonidine in alcoholi- 
sche oplossing bepaald door Scheibler (Chem. Berichte, IV, p. 692). Deze schei- 
kundige verkreeg, zooals door Hesse in de zoo even aangehaalde Berichte wordt 
medegedeeld, voor (@), “> 113°. Het is hoogst waarschijnlijk dat Hesse hier- 
mede eigenlijk bedoelt de waarde van het S. D. V. voor de gele natriumstreep 
en wiet voor het jaune moyen (overeenkomende met de teinte sensible) dat ge- 
woonlijk door (a); wordt uitgedrukt. Ik meen zulks te mogen opmaken: 1°, uit 
de omstandigheid, dat het door Scheibler onderzochte praeparaat van Hesse zelf 
afkomstig was, en dus zonder twijfel zuiver is geweest en dat de door Scheibler 


“GR TI XKKV, 4 p. 265 TT KSKKVII ps 410: 
t Hesse geeft verkeerdelijk als het cijfer van Pasteur op 141.61. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 59 


verkregene waarde van “> 113° zeer juist overeenkomt met de latere (straks te 
vermelden) uitkomsten van Hesse zelf voor geel sodiumlicht. 

2e, Dat Hesse in al zijne verhandelingen kennelijk geen onderscheid maakt 
tusschen het jauze moyen (complementairkleur van de teinte sensible) en het gele 
sodiumlicht. 

Na Scheibler heeft Hesse (Axn. der Chem. u. Pharm. 166, S. 241) het S. D. V. 
van cinchonidine nogmaals voor oplossingen in absoluten alcohol voor verschillende 
graden van concentratie onderzocht bij 15° C. Zijne uitkomsten waren de vol- 


gende: 


Aantal grammen op 100 
C.C. der oplossing. 


()p. 


91538 Ne 112.58 
5.255 112.56 
5.840 112.33 


Niettegenstaande de fraaie overeenkomst van de proeven van Scheibler en 
Hesse, heb ik het niet overbodig geacht, het S. D. V. van cinchonidine nogmaals 
te bepalen en daarbij vooral na te gaan, of temperatuur, concentratiegraad en 
een watergehalte van den gebezigden alcohol eenigen invloed op het S. D. V. 
uitoefenden. 

Ten einde aan alle bedenkingen ten aanzien van de zuiverheid der door mij 
gebezigde praeparaten te gemoet te komen, deel ik hier kortelijk mede, hoe het 
gebezigde alkaloide door mij werd bereid. 

Cinehonidine uit den handel, die bij onderzoek bleek hoofdzakelijk uit een 
mengsel van kinidine, ecinchonine en cinchonidine te bestaan, werd in zoutzuur 
opgelost en de oplossing daarna zoo nauwkeurig mogelijk door toevoeging van 
ammonia en zacht verwarmen neutraal gemaakt. Voorts werd bij de oplossing 
eene overmaat van kaliumjodide gevoegd en de vloeistof eenige dagen aan zich 
zelf overgelaten. De ontstane neêrslag van jodwaterstofgure kinidine werd afgefil- 
treerd en daarna bij het filtraat eene overmaat van kalium-natrium-tartraat gevoegd. 
Het gevormde neêrslag werd uitgewasschen en in zoutzuur opgelost, en de gevormde 
oplossing onder gestadig omroeren in eene overmaat van ammonia gedruppeld. 
Het neêrgeslagene alkaloïde werd voorts aan de lucht gedroogd en herhaaldelijk 
met aether uitgetrokken. Het terugblijvende, dat geheel of bijna geheel uit cin- 
chonidine moest bestaan, werd onder verwarming in zoo weinig mogelijk zout- 

8% 


60 OVER HET SOORTELIJK DRAAINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


zuur opgelost; bij bekoeling scheidde zich een neutraal hydrochloraat af; dit 
werd in water opgelost en uit de solutie werd door overmaat van ammonia we- 
der het alkaloide neêrgeslagen. Dit laatste goed uitgewasschen en gedroogd werd 
tot verzadiging toe in sterken warmen alcohol opgelost. Allengs scheidden zich 
tamelijk groote kristallen af, die aan de lucht gedroogd onveranderd bleven, 
geene reactie op kinine en kinidine gaven en na herhaald omkristalliseeren uit 
sterken alcohol steeds hetzelfde draatingsvermogen behielden. 


$ Q. SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN CINCHONIDINE BIJ OPLOSSING 
IN NEUTRALE VLOEISTOFFEN, 


De met het verkregene praeparaat genomene proeven gaven de volgende uit- 
komsten voor oplossingen in absoluten alcohol : 


Gewicht aan cinchonidine op Nummers der waar- 
20 C.C. der oplossing. T. (@)p nemingsreeksen. 


0.3040 gr. 0°C. “se 112°.8 323 
0.308 17: 109°.6 924327 
0.5182 MG: 108°.5 328 
Ordre, 140, 107°.8 329—330 


Uit deze resultaten blijkt, dat temperatuur en concentratiegraad inderdaad 
een merkbaren invloed op het S. D. V, van einchonidine uitoefenen. Zij 
veroorloven ons, met genoegzame zekerheid de volgende tabel te berekenen, 
waarin («), voor verschillende temperatuur en concentratie kan worden af- 


gelezen. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 61 


Concentratiegraad. Aantal grammen op 20 C.C. der oplossing. 


bove mllt0:0 1096 109°.2 108'.8 10S°,4. 108°.0 
16 109'.8 109°,4. 109,0 108.6 108,2 107°.8 
} ij 109°.6 109°.2 ]08.8 108°.4 108°.0 107°.6 
18 | 109°.4 109°.0 10856 108°.2 107.8 107°.4 
vor 10952, 108°.8 108°.4 108°.0 107°.6 107°.2 
20 | 109°.0 108°.6 108°.2 107°.8 107°.4 107”.0 
21 108°.8 108°.4 105°.0 107°.6 107°.2 106°,8 
22  108°.6 108 .2 107".S 107°,4 107 .0 106.6 


Dat het S. D. V. van cinchonidine bij oplossingen in waterhoudenden alcohol 
niet gelijk is aan dat, hetwelk het bij oplossing in absoluten alcohol vertoont, 
laat zich gemakkelijk uit de volgende uitkomsten afleiden, bij een temperatuur 
van 17° C. verkregen. 


Samenstelling van het oplosmiddel. (*)o 


100.0 Gew. Proc. ale. + 0.0 Gew. Proc, water Fe 109°.6 
90.5 7 en Wine on 7 Ĳ 115°.0 
80.2 7 Pi n +198 wp 7 I 117,8 
104 Ĳ nt 296 7 Ĳ ] 120°.4 
60.0 7 „ +400 „ Ĳ Pi 121°.1 


De invloed, dien het watergehalte van den gebezigden alcohol op het S. D. V. 
der cinchonidine uitoefent, laat zich gemakkelijker dan uit bovenstaande cijfers 
uit de graphische voorstelling (PL IL. fig. 2) opmaken, die met behulp der verkregen 
uitkomsten is geconstrueerd en die op nieuw een bewijs levert van de groote nauw- 
keurigheid, welke met den polaristrobometer kan worden bereikt. 

Wij hebben vroeger gezien, dat kinine, kinidine en cinchonine in chloroformische 
oplossing een eenigszins ander S.D. V. vertoonen dan bij oplossing in absoluten al- 
cohol. Bij cinchonidine is het verschil veel aanzienlijker dan bij de drie genoemde al- 


62 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


kaloïden, zooals blijkt uit de volgende uitkomst, die tevens doet zien, dat ook 
hier de concentratie der oplossing van eenigen invloed is. 


à 5 gE Nummers 
Concentratie. Aantal grammen cinchonidine op (*)» x 
20 C.C. der chloroformische oplossing. bij. 179G, EE 


$ 8. OVER HET SOORFELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN EENIGE 
CINCHONIDINEZOUTEN, 


Van cinchonidine heb ik even als van kinidine slechts een drietal zouten op 
het S. D. V. onderzocht, namelijk het hydrochloraat, het nitraat en het sulfaat. Al 
deze drie zouten werden door mij uit zuivere cinchonidine bereid ; van het sulfaat 
bezat ik buitendien een uiterst fraai in lange en vrij massieve naalden gekristalliseerd 
monster, afkomstig van den Franschen fabriekant Tallandier, dat door Dr. de 
Vrij welwillend ter mijner beschikking was gesteld. Daar ik bij het onderzoek van 
einchonidine de ondervinding had opgedaan, dat de concentratiegraad en een water= 
gehalte van den ter oplossing gebezigden alcohol een tamelijk sterken invloed 
op het S. D. V. van het vrije alkaloide uitoefenen, heb ik het hydrochloraat 
bij verschillende concentratiegraden nagegaan, en bij het hydrochloraat en ni- 
traat niet alleen water of zuiveren alcohol, maar ook mengsels van deze twee 
in verschillende verhoudingen gebruikt. 

De uitkomsten van het onderzoek zijn de volgende: 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


er) 
vI 


Concentratie. Nummers 
Naam van het zout, en vj ee. an 
(C.C. vloeistof. sen. 
ROO Water 0.3712 [el04.6 337 
p À 04798 | _ 1023| 338 
f De 4 06023 99°.3| 339 
Ĳ Absolute alcohol | 0.3499 99°.9| 340 
Ĳ u 0.5074 97°.5) 341 
7 b 0.6213 96°.2l 342 
7 Alcoh. 89 Gew. pCt.) 0.3529 119,6) 343 
SOR 0:5085 128'.7| 344 
Salpeterzure cinchonidine | Water 03377 99°.9l 345 
C‚,H.N,0, NO,H + H‚,O 
" Absolute alcohol f 0.3658 103'.2| 346 
f Alcoh. 89 Gew.pCt.| 0.3788 119°.0| 847 
Á none 00:36 127°.0| 348 
j no) Absolute alcohol (0.34-0.38/ 118,7 349-351 
7 Alcoh. 89 Gew. pCt.) 0.3622 128.7| 352 
ú „ 80 / « | 0.3686 1312) 353 


De verkregene uitkomsten leeren ons: 1°, dat bij het cinchonidine-hydrochlo- 
raat, en waarschijnlijk ook bij andere cinchonidinezouten, het S. D. V. bij het 
wassen van den concentratiegraad vermindert. 2’. Dat het S. D. V. der drie 
onderzochte zouten grooter is bij oplossing in zekere mengsels van water en al- 
cohol, dan in zuiver water en zuiveren alcohol. Stelt men de wet, volgens welke 
het S. D. V. van de samenstelling van het oplosmiddel afhangt, graphisch voor, 
dan ziet men, dat de verkregeve krommen eene zeer groote onderlinge overeenkomst 
toonen. 3°. Dat het S. D. V. van de onderzochte cinchonidinezouten bij overi- 
gens gelijke omstandigheden in eene waterige en eene alcoholische oplossing niet 
dezelfde is. 4°. Dat bij gebruik van hetzelfde oplosmiddel (alcohol) het S. D. V, 
van cinchonidine in hare zouten veel grooter is dan in vrijen toestand. Immer 


64 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


wij vonden voor eene temperatuur van 17° C. bij eene gelijke hoeveelheid van het 
alkaloïde in alcoholische oplossing: 


S. D. V. van cinchonidine in vrijen toestand .. (@)P — “& 10956 
7 ï „_ berekend uit het hydrochloraat. „ — 119°.5 
1 I 1 1 1 nitraat entente honde Ĳ == 13043 
I " I I ii Sulfaat I = 136°.7 


Het blijkt tevens, dat het S. D. V. van het alkaloïde bij binding aan een der 
drie zuren zoutzuur, salpeterzuur of zwavelzuur niet in dezelfde mate wordt ge- 
wijzigd. 


N 4. OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN VAN CINCHONIDINE 
BIJ OPLOSSING IN EENE OVERMAAT VAN ZUUR. 


De uitkomsten van het in deze richting even als bij de andere kina-alkaloïden 
uitgevoerde onderzoek waren de volgende: 


Zwavelzuur. 
Aantal moleculen SO, EL. @» en 
1 Ye 175°.7 854. 
4 179°,8 355 
14 179°.9 356 
2 179°.6 357 
25 179,8 358 
8: 179,5 359 
5 Le 360 
10 176',4 361 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


Chloorwaterstofzuur. 


Nummers der waar- 


Aantal moleculen ClH. (2)o. 


nemingsreeksen. 
2 Fe 174°4 362 
175°.6 363 
4 | 15e | 364 
6 1741 | 365 
5 | 171°.6 | 366 
14 167°.1 | 367 
20 163,4 |__368 
Salpeterzuur. 
Aantal moleculen NO, H @» en 
Ne 7308 369 
177°.5 370 
4 | 175°.5 371 
6 | 173°.5 372 
9 171°.5 373 
14 | 166° 4 374 
20 161,2 375 
Chloorzuur. 
Belden OLNE Oo» En 
2 Fe 182,3 376 
3 183°.4. 4877 
4 | 181°.6 | 378 
6 180°.4 379 
9 179°.1 k_<880 
14 178'3 | 381 
20 176°.0 |_382 


NATUURK. VERH. DER KONINKL, AKADEMIE. DEEL XVI. 


66 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Overchloorzuur. 
2 Se 181579 983 
8 183°,0 384 
d 18271 955 
6 180°.2 386 
8.3 179°.1 387 
18.3 lk) 388 
20 lW (aes) 359 
Phosphorzuur. 
13 er 10052 990 
12 167°.4 ĲĲ1 
2 176°.4 992 
24 179°.1 393 
22 179,4 304 
B) 180°.0 995 
5 179°.1 996 
65 | 17855 397 
Mierenzuur. 


2) Nummers der waar- 
(np nemingsreeksen. 


176°.0 406 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRJIEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


Azijnzuur. 
Aantal moleculen C, H, 04, (@)o. Ee deman 
2 Fe 136°.1 407 
24 141°.5 408 
| 146°.6 | 409 
| 15.1 410 
| 156°,2 411 
| 162°.1 412 
| 165°.2 413 
166°.0 414 
169°.0 415 
| 1697 416 
| 172°.2 417 
40 | 1729 418 
60 | 173°.8 419 
76 | 17272 420 
Zuringzuur. 
Aantal moleculen C,H, O,. @o. B 


Se 153,6 


14 167°.6 422 
2 173°.3 423 
24 Ws 424 
177.5 425 
176°.5 426 
175°.3 427 
171°.9 428 
169°.7 429 


g% 


68 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


vit 


EENIGE OPMERKINGEN NAAR AANLEIDING VAN DE TOT NU 
TOE VERKREGENE UITKOMSTEN. 


Het onderzoek naar het soortelijk draaiingsvermogen der kina-alkaloïden onder 
den invloed van eene overmaat van zuur heeft uitkomsten opgeleverd, die in vele 
opzichten belangrijk en verrassend mogen heeten. 

In de eerste plaats merken wij op, dat, op eenige weinige uitzonderingen na, 
zoo wel bij anorganische als organische zuren het maximum van S. D. V. nog 
niet is bereikt, wanneer het alkaloïde aan zooveel zuur wordt gebonden, als met 
de vorming van een zoogenaamd zuur zout overeenkomt; maar tevens, dat het 
maximum bij de zoogenaamde sterke anorganische zuren meestal reeds dan wordt 
waargenomen, wanneer slechts zeer weinig meer dan de zoo even aangeduide hoeveel - 
heid zuur wordt toegevoegd ; bij voortgaande vermeerdering van het zuur vermindert 
het S.D. V. weder en dit geschiedt meestal met steeds toenemende snelheid. 
Van de onderzochte anorganische zuren maakt alleen het phosphorzuur eene 
uitzondering en wij zien, dat het maximum van S. D. V. der alkaloïden eerst 
bij eene betrekkelijk groote overmaat van dit zuur wordt bereikt. 

Bij de organische zuren, wier invloed op het S. D V. der alkaloïden werd 
nagegaan, is duidelijk een groot onderscheid te bespeuren tusschen azijnzuur, 
mierenzuur en zuringzuur. 

De beide laatste werken op het alkaloïde ongeveer even als phosphorzuur, 
terwijl daarentegen het azijnzuur zijn invloed op het S. D. V. eerst dan volledig 
schijnt te doen gevoelen, wanneer daarvan eene zeer groote overmaat wordt toe- 
gevoegd, die somtijds meer dan 60 moleculen op éen molecule van het alkaloïde 
kan bedragen. 

Van bizonder belang is het, de maxima, die voor Aetzelfde alkaloïde onder de 
werking van onderscheidene zuren worden bereikt, onderling te vergelijken. Al 
spoedig valt het in het oog, dat zij niet gelijk zijn, maar dat het onderlinge 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 69 


verschil niet zoo groot is als zich naar de uiteenloopende waarden van het 
S. D. V. bij slechts 2 moleculen van een éénbasisch of 1 molecule van een twee 
basisch zuur liet verwachten. Inderdaad zijn de verschillen somtijds zoo gering, 
dat men op den eersten oogopslag geneigd zou zijn, die aan fouten van de waar- 
neining toe te schrijven; dat hiervoor echter (althans wanneer men zich niet 
binnen al te enge grenzen beweegt) geen grond bestaat, volgt 1°. Uit de nauw- 
keurigheid der waarnemingen en het regelmatige beloop der kromme lijnen, die met 
behulp van de verkregene cijfers kunnen worden geconstrueerd en 2°. Uit de om- 
standigheid, dat men, de resultaten bij de veer verschillende kina-alkaloïden ver- 
gelijkende. menigmaal vele analogiën vindt. 

Vergelijkt men de maxima, die bij de versehillende alkaloïden onder de werking 
van onderscheidene zuren worden waargenomen, dan blijkt het, dat zij voor de 
vier alkaloïden niet steeds in dezelfde volgorde (wet getalwaarde betreft) voor- 
komen. Dit zal nader blijken wanneer men het oog slaat op het volgende tabel- 
larisch overzicht, waarin voor de vier alkaloïden de maxima naar de afdalende 
getalwaarden zijn gerangschikt. 


Cinchonidine. Max. 


Cinchonine. 


Kinine. Max. Kinidine. 


262°.7 | Chloorzuur.... | 1834 
262°,5 | Overchloorzuur. | 183°.0 
259°.0 f Phosphorzuur.. | 180,0 


Overchloorzuur. | 333°.7 j Overchloorzuur. 


829°.3 f Chloorzuur. .…. 


Overchloorzuur. | 288°.5 


Chloorzuur.. ..… 285°,7 fSalpeterzuur. … 


Salpeterzuur . … | 284°.2 | Chloorzuur. .…. | 329°.1 | Phosphorzuur. . 


Zoutzuurssen ee 259°.0 | Zwavelzuur.……… 1799 


258°.4 | Mierenzuur.…. 177,9 


Phosphorzuur . | 280’.0 | Zoutzuur. .….… 826 1 


Mierenzuur....! 279’.9 | Mierenzuur.... | 325°.8 | Zwavelzuur.... 

Zoutzuur 279°.2 | Phosphorzuur. . | 324°.8 | Mierenzuur. ... | 258°.1 fSalpeterzuur. … | 1775 
Zwavelzuur. ..… 278°.8 | Zwavelzuur. .…. | 321°.9 fSalpeterzuur. .. | 257°.8 | Zuringzuur… … | 177°5. 
Azijnzuur... 276°.9 | Azijnzuur..... 818.38 | Zuringzuur. .…. | 253°,9 fZoutzuur.….… | 175°.6 
Zuringzuur | 271°.7 [Zuringzuur. .…. | 516,4 f Azijnzuur... 250°.5 f Azijnzuur .…… | 173°.8 


Bij eene aandachtige beschouwing van de bovenstaande tabel zal men ontwa- 
ren, dat voor alle alkaloïden het chloorzuur en overchloorzuur ket S. D. V. 
meestal het sterkst opdrijven, terwijl daarentegen op ééne uitzondering na het 
zuringzuur en azijnzuur den geringsten invloed uitoefenen. 

Bij de andere zuren zijn specieele verschillen merkbaar, naarmate zij aan 
het eene of andere alkaloïde worden gebonden; zoo staat salpeterzuur bij kinine 
even onder het chloorzuur, terwijl het bij cinchonidine eerst de zesde, en bij 


76 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


einchonine de zevende plaats inneemt; zoo heeft zwavelzuur op het S. D. V. 
van einchonidine een betrekkelijk gewichtigeren invloed dan op dat van ki- 
nine, enz. 

Er is alzoo in den invloed van zuren op het S. D. V. der kina-alkaloïden 
iets algemeens en iets bizonders te bespeuren. Bij het door mij verrichte on- 
derzoek kwamen mij onwillekeurig de onderzoekingen van Thomsen voor den 
geest omtrent de warmte-ontwikkeling bij de vereeniging van bases en zuren, 
en het scheen mij toe, dat bij den invloed van zuren op het S. D, V. der kina- 
alkaloïden een dergelijk verschil wordt opgemerkt als dat, hetwelk door Thomsen 
verschil in aviditeit wordt geheeten. 

Bij de reactie van L molecule natrium-hydroxyd op Ll molecule zuur verkreeg 
Thomsen niet altijd dezelfde warmte-ontwikkeling, en rangschikt men de zuren 
naar het aantal caloriën, dat zij bij verbinding met eene basis in bovenge- 
melde verhouding doen vrij worden, dan verkrijgt men eene reeks, waarin het 
fluorwaterstofzuur boven aan, zwavelwaterstof en cyanwaterstof onderaan staan ; 
in die reeks staat het phosphorzuur boven het zwavelzuur. Vergelijkt men daar- 
entegen de aantallen caloriën, die één molecule natrium-hydroxyd met de ter 
vorming van een normaal zout noodige hoeveelheid zuur ontwikkelt, dan verkrijgt 
men eene andere reeks, maar waarin weder het fluorwaterstofzuur boven aan 
staat. De door mij omtrent het S. D. V. genomene proeven bevestigen alzoo 
hetgeen Thomsen op andere wijze omtrent het verschil in chemische werking 
heeft gevonden. 

Wanneer de invloed van de zuren op het S. D. V. der alkaloïden geheel vrij 
van wijzigende elementen kon worden waargenomen, zou wellicht eene be- 
paalde regelmaat zijn te bespeuren, die thans door bijkomende invloeden wordt 
verborgen gehouden. 

Het zal niemand verwonderen, dat ik de door mij waargenomen verschijnsels 
zooveel mogelijk met andere reeds bekende heb trachten in verband te brengen 
en zelfs ten deele daaruit heb trachten te verklaren; het blijft aan latere onder- 
zoekers overgelaten, het al of niet houdbare van deze verklaringen aan te toonen. 

De eerste vragen, die ik wenschte beantwoord te zien, waren deze: 

1°. Wat is oorzaak, dat het maximum van S. D. V. bij de meeste anorgami- 
sche zuren eerst dan wordt bereikt, wanneer iets meer zuur is toegevoegd, dan tot 
de vorming van een zuur zout wordt vereischt en 2°. waarom wordt van sommige 
organische zuren voor het bereiken van het maximum een zeer groote overmaat van 
zuur vereischt? 

Het antwoord op beide vragen, die met elkaar in nauw verband staan, meen 
ik gevonden te hebben in de verschijnselen van ontleding, die bij sommige zou 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 71 


ten der kina-alkaloïden, vooral van de zoogenaamde zure zouten, onder den in- 
vloed van water voorkomen. 

Dergelijke voorbeelden van ontleding zijn menigmaal waargenomen en inzon- 
derheid dan, wanneer een van de ontledingsproducten zich door geringe oplos- 
baarheid uit de vloeistof, waarin het ontstond, kon afscheiden. 

Zoo vermeldt Hesse de ontleding van azijnzure cinchonine in waterige oplos- 
sing bij eene temperatuur van 30°—40° C.; einchonine zet zich af en de vloei- 
stof wordt zuur. 

Droge azijnzure kinine verliest op het waterbad azijnzuur. Doch ook bij 
sterkere zuren doet zich soms hetzelfde verschijnsel voor. Het zure sulfaat van 
kinine ondergaat, naar mijne ondervinding, eene geringe ontleding, wanneer 
het met water wordt verwarmd. Het overzure tartraat van cinchonidine wordt 
volgens Hesse door water gemakkelijk ontleed onder afscheiding van neutraal 
tartraat. 

Zelfs bij zewfrale zwavelzure ecinchonine zag ik, dat het zout bij verwarming 
met water eerst eene heldere oplossing vormde en allengs door afscheiding van 
cinchonine troebel werd; een praeparaat uit den handel bestond voor een vrij 
aanzienlijk deel uit cinchonine, dat zich vermoedelijk bij de bereiding nevens de 
kristallen van het sulfaat had afgezet. 

Het komt mij nu waarschijnlijk voor, dat wanneer zure zouten der kina-alka- 
loïden in water worden opgelost, inderdaad terstond eene ontleding in zekere 
mate plaats grijpt; in geringere mate bij zuren, zooals chloorzuur, overchloor- 
zuur, salpeterzuur, zwavelzuur, enz., die als zoogenaamde sterke zuren bekend 
staan, in veel sterkere mate bij organische zuren, zooals mierenzuur, azijnzuur 
en zuringzuur. Van deze ontleding zal meestal oogenschijnlijk niets bemerkt 
worden omdat de neutrale zouten, die als ontledingsproducten ontstaan, in water 
oplosbaar zijn. 

Is het zoo even geuite vermoeden gegrond, dan zal bij oplossing van één mo- 
lecule van het kina-alkaloïde in twee moleculen van een eenbasisch of één mo- 
lecule van een tweebasisch zuur bij overmaat van water, niet het geheele quantum 
alkaloïde in zuur zout worden omgezet, maar slechts eez gedeelte daarvan. Wan- 
neer men dus het S. D, V, van een dergelijke vloeistof bepaalt, is dit eigenlijk 
een samenstel van twee zaken, namelijk van het S. D. V. van eene zekere 
hoeveelheid zuur zout en van eene bepaalde hoeveelheid zeutraa/ zout. Daar 
nu het S. D. V. van een kina-alkaloide in den vorm van een neutraal zout 
steeds geringer is dan in den vorm van een zuur zout, zoo zal het maximum 
van S. D. V. onder de bestaande omstandigheden niet zijn bereikt. 

Voegt men meer zuur toe, dan zal de ontleding worden tegengegaan en bij eene 


72 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


genoegzame hoeveelheid geheel worden verhinderd en dan zal ook het maximum 
van het S. D, V. worden bereikt; de hoeveelheid die hiertoe noodig is hangt 
natuurlijk van den aard van het zuur af; zij zal geringer zijn bij zuren met 
grooter dan bij zuren met geringer chemisch vermogen (aviditeit?) Het geval 
schijnt zelfs nu en dan voor te komen, dat het maximum werkelijk dadelijk reeds 
bij toevoeging van twee moleculen van een éénbasisch zuur wordt waargenomen, 
zóó bijv. bij twee moleculen chloorzuur en één molecule cinchonine. 

Eene derde vraag werpt zich, wanneer wij het hierboven te berde gebrachte 
aannemen van zelf op, namelijk: Wat ús de oorzaak, dat het S. D. V. van het 
alkaloïde, wanneer de ontleding door toevoeging van eene genoegzame hoeveelheid 
zuur is verhinderd, bij verdere toevoeging van zuur meestal niet onveranderd blijft, 
maar gaandeweg afneemt. 

Deze vraag laat zich op meer dan ééne wijze beantwoorden. 

Eene verklaring voor het waargenomen feit kan daarin gevonden worden, dat 
zuren in oplossingen water binden, m. a. w. wateronttrekkend werken, zoodat 
het alkaloïdezout bij toevoeging van meer zuur minder water voor zijne rekening 
krijgt en alzoo in denzelfden toestand verkeert, alsof het in eene geringere 
hoeveelheid vloeistof was opgelost dan vroeger. Bij de overwegende meerder- 
heid der door mij waargenomene voorbeelden wordt nu het S. D. V. bij een 
grooteren concentratiegraad Kleiner, en zoo zou dan bij eene steeds voortgaande 
toename van het wateronttrekkende zuur het S. D. V, moeten dalen. 

Eene andere verklaring berust op het feit, dat het S, D. V. der kina-alkaloïden 
bij oplossing in verschillende vloeistoffen niet hetzelfde is. Wanneer in het algemeen 
het S. D. V. van zure alkaloïdezouten in zuren geringer is dan in water, dan laat 
zich denken, dat bij het al meer en meer verdwijnen van water en het overhand 
toenemen van zuur in de oplossing het S. D. V. noodzakelijk geringer wordt. 

Hoogst waarschijnlijk werken beide omstandigheden hier samen, om het S. D. V. 
bij verdere toevoeging van zuur te doen dalen, en het is voor’shands onmogelijk, 
om het aandeel te bepalen, dat aan elk van beide toekomt. Dat het wateront- 
trekkend vermogen van zuren hier niet alleen in rekening kan komen, schijnt 
mij daaruit te blijken, dat de daling in het S. D. V. even zoo goed wordt waar- 
genomen bij zulke zuren, die in dit opzicht niet als bizonder werkzaam bekend 
staan (bijv. zuringzuur) als bij diegenen, die bij vele reacties door onttrekking 
van water werkzaam zijn (zooals zoutzuur en zwavelzuur), terwijl aan den anderen 
kant bij een zuur als azijnzuur, waarvan het wateronttrekkend vermogen niet 
kan worden ontkend, de invloed op de vermindering van het S. D. V. zich 
slechts uiterst langzaam doet gevoelen. 

Wat er nu ook van wezen moge, dit zal wel mogen worden aangenomen, dat 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 15 


de beide invloeden, bijaldien hun bestaan wordt erkend, reeds van den aanvang 
af werkzaam zijn, en derhalve reeds dadelijk nadat de hoeveelheid van 2 moleculen 
éénbasisch zuur of 1 molecule tweebasisch zuur op 1 molecule van het alkaloïde 
is overschreden. En zoo komen wij dan eindelijk tot het besluit, dat de max!ma 
van S. D. V., die door ons werden waargenomen, eigenlijk geene zeer be- 
paalde beteekenis kunnen hebben, omdat zij afhankelijk zijn van verschillende 
samenwerkende of tegenstrijdige invloeden. Wellicht is het hieraan toe te schrij- 
ven, dat de volgorde der zuren in de op blz. 69 opgegevene tabel niet voor 
alle kina-alkaloïden dezelfde is. 

Wij staan hier voor een verschijnsel van zeer samengestelden aard, waarover 
waarschijnlijk eerst in de verre toekomst eenig licht zal opgaan. 

Ik meen ten slotte de opmerking niet te mogen terughouden, dat het geval, waarbij 
het S. D. V. onder toevoeging van stijgende hoeveelheden zuur steeds grooter zou 
worden, geenszins ondenkbaar is. Sommige der door mij geconstrueerde krom- 
men, met name die, welke den invloed van azijnzuur en mierenzuur op het S. D. V. 
uitdrukken, behooren wellicht tot deze soort. Ik heb ze niet lang genoeg kunnen 
vervolgen, om dit punt met zekerheid uit te maken. 


10 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI. 


14 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


VI. 


OVER DE QUANTITATIEVE ANALYSE VAN MENGSELS VAN 
TWEE EN MEER KINA-ALKALOIDEN DOOR MIDDEL VAN DEN 
POLARISTROBOMETER. 


In de inleiding tot deze verhandeling is medegedeeld, dat het verrichte onder- 
zoek ten deele was ondernomen om eene methode te vinden ter quantitatieve 
analyse van een mengsel van kina-alkaloïden door middel van den polaristro- 
bometer. 

Gaat men de uitkomsten na, die wij omtrent het S. D. V. van de kina-alka- 
loïden in alcoholische en in sommige zure oplossingen hebben verkregen, dan 
blijkt het, dat het geenszins onmogelijk schijnt, met behulp daarvan de samen- 
stelling van een mengsel van 2 en zelfs van 3 kina-alkaloïden door het onder- 
zoek op het draaïingsvermogen te bepalen. Immers de waarden, die wij voor het 
S. D. V. der kina-alkaloïden hebben verkregen, loopen zoodanig uiteen, dat het 
vraagstuk met genoegzame zekerheid kan worden opgelost, wanneer zich geene 
storende invloeden doen gelden. 

Bij de analyse van een mengsel van 2 alkaloïden heeft men in die vooron- 
derstelling slechts ééne bepaling uit te voeren, namelijk die van het S. D. V. 
van het mengsel in ééne enkele vloeistof, zooals alcohol of verdund zwavelzuur 
(14 à 14 molecule op 1 mol. alkaloïde). 

Voor de analyse van een mengsel van 8 alkaloïden zal men twee bepalingen 
moeten doen, namelijk die van het S. D. V. van het mengsel in twee onder- 
scheidene vloeistoffen, bijv. in alcohol en in verdund zwavelzuur (14 à 14 mo- 
leculen SO, H, op 1 molec. alkaloïde) *. 


* Ofschoon het nauwelijks noodig is, hier de wijze van berekenen uiteen te zetten, vermeld 
ik hier ten overvloede, dat bij een mengsel van 2 alkaloïden zich de hoeveelheid van beide laat 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 75 


Onze cijfers zijn meest alle verkregen bij oplossingen van 1 molecule van het alka= 
loïde (in milligrammen uitgedrukt) in 20 C.C. alcohol of in 20 C.C. water, dat 
eene bepaalde hoeveelheid zuur bevatte. Wanneer wij die tot grondslag van onze 
berekening willen maken, dan doet zich van zelf de vraag voor, hoedanig de con- 
centratiegraad van het mengsel zal moeten zijn, en hoeveel daarvan alzoo op 
20 C.C. alcohol of verdund zuur moet worden verdeeld. 

Een bepaald antwoord op deze vraag kan niet gegeven worden. Immers men 
kent de samenstelling van het mengsel niet vóór de proef en heeft dus geen 
enkel richtsnoer voor de hoeveelheid, die men van het mengsel heeft af te we- 
gen. Intusschen mag het op later aan te voeren gronden waarschijnlijk geacht 


berekenen door het oplossen van eene vergelijking met 1 en voor 8 alkaloïden door het oplossen 
van twee vergelijkingen met 2 onbekenden. 

Voorbeeld 1. (zie Bijlage N°. 432.) Kinidine en cinchonidine. 
Gevonden S. D. V, van het mengsel in alcoholische oplossing (a) — 65°.1 | 
Het S. D. V. van kinidine in alcoholische oplossing .......= pj 255°.8 | bij 17° CG. 
einehonidine in alcoholische oplossing. ,....=—= „ 109°.6 


’, » 3» ’ Eid 
Hoeveelheid kinidine... — # pCt. 
is einchonidine. = 100—x pCt. 
alzoo: 
4 100—z 


X 2558 — 


100 100 Xx 109,6 — 100 x 65.1. 


Voorbeeld IL, (zie bijlage N°. 487.) Kinidine, cinchonidine en cinchonine. 
Gevonden S. D, V. in absoluten alcohol bij 17° C., ... (a) = pr” 1177 
5 IR en aVerdun dS O NEN IEN mT 128°.6. 
Het S. D, V, van kinidine in alcoholische oplossing bij 17° C,.....=—= ar” 255°.8 
cinchonidine in alcoholische oplossing bij 17’ C. ..=—= “=S 109%6 
einchonine in alcoholische oplossing bij 17° C.....=— 7” 223,3 


Ed Ed EE) 


s is Ba kinidine stins verdundsiSO NHN (1E m5). Be venete — „331,9 
5 En „_Cinchonidine in verdund SO,H, ..... ....... ee 1908 
Ke En jn cinehoninesesmverdun ISO MEN Nemen e= pj 258,4 
Hoeveelheid kinidine. ... . pO 
sf einchonidine .. = y 
5 cinchonine . . . —= 100—x—y pCt. 
alzoo : 
T y 100— ary 
Ee 255,8 — 109,6 2 223.38 — 100 . 
Too X zoo X nn SO 
en 
L : y 100 
ns UNE ĳ en 58,4 — 100 XxX 128,6. 
Too * roo X US H pt X 2584 — 100 X 


10% 


76 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


worden, dat men geene zeer groote fout zal miaken, wanneer raen van het meng- 
sel ongeveer 316 milligram * afweegt en die op 20 C.C. vocht verdeelt. 

Tegen deze wijze van doen kunnen twee gewichtige bedenkingen worden in- 
gebracht, namelijk : 

1°. Het is niet bewezen, dat de kina-alkaloïden gezamenlijk in alcohol of zwa- 
velzuur opgelost, geen invloed op elkanders S. D. V. uitoefenen. 

2°, Wanneer 316 milligram van het mengsel worden afgewogen, dan maakt 
elk der bestanddeelen daarvan slechts een deel, en een der bestanddeelen mis- 
schien een zeer klein deel uit, en alzoo onderzoekt men dan voor elk der alkaloïden 
de vloeistof bij een geheel anderen concentratiegraad dan dien, waarbij de con- 
stanten, waarvan men uitgaat, zijn bepaald. 

De eerste bedenking kan ik alleen beantwoorden door de opmerking, dat ik het 
hierna te vermelden onderzoek enkel en alleen heb ingesteld, om mij te overtui- 
gen of de geheele methode, zooals ik ze aangaf, bruikbaar was; de gunstige 
uitkomst, daarbij verkregen, schijnt te pleiten vóór de meening, dat de invloed 
van de alkaloïden op elkanders S. D. V., zoo hij bestaat, niet zeer aanzien- 
lijk is. 

Wat nu de tweede bedenking betreft, daartegen valt het volgende in te bren- 
gen. Het is ons gebleken, dat het S. D. V. van alle kina-alkaloïden bij ver- 
mindering van den concentratiegraad stijgt. Vertoonden zij het verschijnsel alle 
in gelijke mate, dan zou de bron van fouten, waarop hierboven de aandacht werd 
gevestigd, geheel of grootendeels vervallen. Dit is nu wel het geval niet ; want de 
invloed van den concentratiegraad doet zich bij kinidine veel minder gevoelen dan bij 
cinchonidine of kinine; maar, naar de uitkomsten van mijn onderzoek te oordeelen, 
zal de te maken fout toch niet zeer aanzienlijk kunnen zijn. Men heeft hierbij te 
bedenken, dat naarmate de hoeveelheid der bestanddeelen in het mengsel daalt, 
en dus de invloed der verdunning zich meer doet gevoelen, ook de invloed van 
het alkaloïde als zoodanig juist door zijne geringere hoeveelheid wordt zerzwaAt. 

Wat er nu ook van zij, ik heb het noodig geacht, de bruikbaarheid der methode 
door proefneming te toetsen en daarom zoowel met mengsels van 2 als van 3 kina- 
alkaloïden eenige bepalingen gedaan, waarvan ik de uitkomsten hier laat volgen. 
De te onderzoeken mengsels werden synthetisch gemaakt door nauwkeurig af- 
wegen der bestanddeelen. Bij de proeven met 8 alkaloïden, waren 2 afzonderlijke 


* Het gemiddelde van de moleculair-gewichten 308 en 324; toekomende aan de 4 alkaloïden, 
twee aan twee. Zoowel bij de alcoholische als bij de zwavelzure oplossing oefent een meerder ge- 
wicht van eenige milligrammen, zooals men uit onze cijfers zien kan, geen merkbaren invloed uit. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. gef 


deelen van het mengsel noodig, één voor de oplossing in alcohol en één voor 
de oplossing in 14 molecule zwavelzuur; deze werden verkregen door elk der 
bestanddeelen tweemaal in volkomen gelijke hoeveelheid af te wegen en in de 
maatkolfjes te brengen. 


Proef. T. 


Mengsel van kinine en cinchonidine. 
(Zie Bijlage N°. 430). 


Berekend. Gevonden. 

BSE snee renee eren et 50.6 pCt. 48.1 pCt. 

Cinchonidine ........ 494 DO, 
Proef 11. 


Mengsel van kinine en kinidine. 
(Zie Bijlage N°. 431). 


Berekend. Gevondeu. 
Kammen enn aneen Aen 47.6 pCt. 47.6 pCt. 
Knidin eeen eN 52.4 " 52.4 I 


Proef IL 
Mengsel van kinidine en cinchonidine. 
(Zie Bijlage N°, 432). 


Berekend. Gevonden. 


Kinidimen er en 51.8 pCt. 52.0 pCt. 
Cinehomtinensnnn en ee ASS 38.0 7 


78 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINSGVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 
Proef IV. 


Mengsel van kinine en einchonine. 
(Zie Bijlage N°, 433). 


Berekend. Gevonden. 

UNIE Be eN 76.4 pCt. 16.3 pCt. 

Cinchonine bode od Ad 5 23.6 II 28.7 II 
Proef V, 


Mengsel van cinchonidine en cinchonine. 
(Zie Bijlage N°, 434.) 


Berekend. Gevonden. 

Ginchomdines ss Be 74.9 pCt. 74.4 pCt. 

Cimchonmenms en ne Saine ON, 250 
Proef VI. 


Mergsel van kinine, kinidine en cinchonidine. 


(Zie Bijlage N°. 435). 


Berekend. Gevonden. 

CON AN Le 32.9 pCt. 84.3 pCt. 

Kmidime ns Fess ma eee 32.5 OO 

Cinchonidine. seer tee 34.6 „ 83.2 „ 
Proef VII. 


Mengsel van kinine, kinidine en cinchonine. 
(Zie Bijlage N°. 436). 


Berekend Gevonden. 
Kimneth Ra enfin ed 44.3 pCt. 44,0 pCt. 
Kamdinen sm neren 83.4 Olo rj, 


Cmchoninersn Sen 24l 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 79 


Proef VII. 


Mengsel van kinidine, cinchonidine en cinchonine. 


(Zie Bijlage N°. 437). 


Berekend. Gevonden. 
Kinidine Ali SAM, 257 46.1 pCt. 46.5 pCt. 
Cinchonidine ........ 36.0 86.6 
Cinchonmen senen JO om 16.9 
Proef IX. 


Mengsel van kinine, cinchonidine en cinchonine. 
(Zie Bijlage N°. 438). 


Berekend. Gevonden. 
WS 0 05 ie ERE 84,5 pCt. 83.0 pCt. 
Cinchonidine. …. …...-. SA, 848 
Cinchoninehenn ner 30.9 „ Be on 


De uitkomsten dezer negen proeven zijn voldoende om te bewijzen, dat het 
onderzoek op het S. D. V. van mengsels van kina-alkaloïden niet onnut is en 
wellicht voor het onderzoek der kinabasten van groote waarde kan worden, 
Eéne omstandigheid zal daarbij zonder twijfel stoornis verwekken, namelijk de 
moeilijkheid om de verkregene ruwe alkaloïden zonder verlies zuiver wit te ver- 
krijgen. Is er eene vrij groote mate van geoefendheid toe noodig, om dergelijke 
bevredigende resultaten te verkrijgen, als hierboven zijn medegedeeld, deze schiet 
geheel te kort, wanneer men met een eenigszins gekleurd organisch product te 
doen heeft. Wellicht zal men er echter in slagen, de ruwe kina-alkaloïden zonder 
verlies geheel te ontkleuren, en dan vervalt het bezwaar, dat ik zooeven ver- 
meldde. 

Of het mogelijk is, door het onderzoek van het S. D. V. in meer dan 
twee oplosmiddelen de analyse van een mengsel van meer dan 8 kina-alkaloïden 
uit te voeren, zal de tijd moeten leeren. Ik beschouw mijn onderzoek slechts 
als een eersten stap op dit nog onbetreden veld en wensch van harte, dat deze 


80 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


arbeid, waaraan wellicht reeds te veel tijd is besteed, door anderen moge worden 
opgevat. 

Ten slotte meen ik op grond van de uitkomsten van mijn onderzoek te moe- 
ten opkomen tegen het ongunstige oordeel, dat door Hesse (Berichte der deut- 
schen chemischen Gesellschaft A, 836 en Ann. der Chem. u. Pharm. 166, S. 230) 
over de bepaling van het soortelijk draaiingsvermogen bij kinologische onderzoe- 
kingen is uitgesproken. Het kamt mij voor, dat dit oordeel door niets wordt 
gerechtvaardigd. 


Bale en Ge 


BEVATTENDE DE UITKOMSTEN 


VAN DE 


MET DEN POLARISTROBOMETER GEDANE WAARNEMINGEN, 


11 


NATUURK. VERI. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


SN 


L 10977) On 
he 
je 


Ll 


De ee u _ n KE n Li Ë _ ij Ks M j î 
NN on ds rik KN n f ri ge A _ Pi il 
ESP: alen bl | in Mi ' ke en Ri Mn a Pi f 5 em 
en 
ok TU 
LE Re 


" A 
OO En 
1 gt: _ het _ bi 1 n 
n En Du a ll NI SPN Ik hd _ 8 Tr eN had Aj 
An ï ' ne en 7 En lik mert 
[ El 
_ De 


T Mi IE \ Un 8 0 
Ae _ 1 _ _ mn 1 en _ 
eo _ a Ï _ In mn 
je | Nn Ni De \ n 1 ' 
eid KI en vr Ì _ Dn 
| 5 - RN A ü 
ö _ E 
„Us Dn = Ì _ Pi EN 


a En er UEA AEON EN NE n 
mn _ _ e Md id Ee je me KN _ n A if in 
sj _ mh A RO A BAL Ti i PAArt RN Ta _ ed did : k ei Bk 
At had DIE Kukä dt A LEREN ly HRE 
8 Aan « hd Ad Pi | 
j _ tn iT, ‘ = n Ee . PD MO Ì in _ 
NR en 
» a | | e 5 oi Ù. A 
Ke roa: Aire: won A Me Afar dn Aa 


_ In nee — Ô 1 
mn a ir a N Ee her Ai 
Us RK ENE EA î 
Á 7 í ; nrs IP 1 
ir WW ì 
En In k ĳ í hi / In 


ne n f _ 
kn a Ei. 
ie 
an ke ii 
EN Dr 
. Di 
A _ 1 Î a 
N Tt vd KL 
Ni bt Ei) 
Ki 
je _ Ie Le 
_ he n 
k Mi 
Ì ai 
4 el 
$ 
Û ik D 
Ln 20 ALD 
TL LEN 


Zuiver witte kinine uit Herapathiet. 


(Herapathiet door H‚S ontleed; uit de oplossing door NH, het alkaloïde neêrgeslagen ; 
dit laatste omgezet in zuiver gekristalliseerd sulfaat; hieruit door ontleding met NH, we- 
der kinine afgezonderd en dit aan de lucht gedroogd. Het in eene afzonderlijke proef bepaalde 
watergehalte bedroeg 8.6 pCt.). 


Oplossing in absoluten alcohol. 
p=0.3469 gr.; v=20 C.C.; == $03.9mm; t—= 17° C. 
Waargenomene waarden van a. * 
8 4 So 2'5 
Maddensan ese USS 
(ap == 1528 
op droge kinine berekend (a)n — “« 1663. 


Witte zuivere kinine uit Herapathiet. 
(Bereid als boven ; het alkaloïde werd op een waterbad gedroogd en toen onderzocht). 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p= 03418 gr; v == 20 C.C; == 303.9mm; f—= 15° C. 
Waargenomene waarden van «. 
8046, 8'a4’ 8'46' gaa 

Midden a —= “> 845’ 

(a)n = “SS 165°, 5. 


3. 


Kinine uit, Herapathiet. 
(Bereid als voren; het praeparaat was na het drogen zeer donker gekleurd geworden). 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p =0.3200 gr.; v —= 20 C.C.; /—= 303.9mm; fa 15° C. 

Waargenomene waarden van a. 

(Ons 1 RU 
Middensas =Se dee 

(ap = “Se 158°.4. 


* De bij deze en de volgende waarnemingsreeksen medegedeelde cijfers zijn de middens uit 4 aflezingen, 
aan de 4 quadranten van den verdeelden cirkel gedaan. 


es 


84 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 
4. 


Kinine uit Herapathiet. 
(Bereid als voren; het praeparaat was bij het drogen eenigszins geel gekleurd). 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p — 0.3406 gr.; v=—=20 CC; /—= 303.9mm; 4 — 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
8°10’ 812 8'12' 

Midden a =*=« SII 

(@)p =S 158%. 0. 


5. 


Kinine uit Herapathiet. 

(Bereid als voren; bij het drogen zeer licht geel geworden). 
Oplossing in absoluten alcohol. 

p— 0.:3268 pr. 00 20° CC; 728100 1700: 
Waargenomene waarden van «. 

7°14'S 7°16' Aen Told!’ 

Midden a =>  7el4’ 
(an == 157. 4. 


6. 


Watervrije gesmoltene kinine, afkomstig van Dr. Kerner, mij ter hand gesteld door Dr. de Vrij. 
(Het amorphe in druppels gegotene praeparaat was zeer licht geel gekleurd). 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=—=0.8487 gr; v=20 C.C.; /=8303.9mm; == 15° C. 
Waargenomene waarden van a. 


7024 1°24' 122008 1°22’ 
Midden a == 7°22'7 
(neve TARS 


Hieruit blijkt, dat het S. D. V. van kinine bij de temperatuur van het smelten, althans 
ten deele, te loor gaat. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 85 
8. 

Kinine vervaardigd uit een zeer zuiver sulfaat, afkomstig van H. Trommsdorf te Erfurt 
Het praeparaat bevatte 14.3 pCt. kristalwater en was dus zuiver CH, NO, SH, O0. 
Oplossing in absoluten aleohol. 
p= 0.3800 gr.; 7 = 20.08 C.C.; /—= 303.9mm; 4 —= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

817’ 8°.15 816’ 

Midden a —= “> 8°.16' 

(an =*= 142. 2 
op droge kinine berekend (ap — “=e 165’. °9. 


sS. 
Zuivere kinine bereid uit kimine-benzolaat. 

Praeparaat A. 

Oplossing in absoluten alcohol. 

p= 03320 gr; v = 20 C.C.; /= 303.8um; == 0.6 C. 
Waargenomene waarden van «. 
8037’ 8'86 6038/ 

Midden a —= “=« 8°37 

ete 00E 


9, 
Zuivere kinine bereid uit kimine-benzolaat. 
Praeparaat B. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=0.8346 gr.; v =20 C.C.; /—=303.8mm; f—= 2° C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°37' 8°37' 8°38! 8'385' 

Midden a => 837° 

(a)p — =e 169. 8. 


10. 
Zuivere kinine bereid uit kinine-benzolaat. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p= 0.8333 gr.; V = 20.01 C.C.; == 303.8mm; {== 10° C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°33' 8°32' 8°31' 

Midden a —="=« 8°32 

(a)n == “=e 168°. 6. 


86 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


u. 
Zuivere kinine bereid uit kimine-benzolaat. 
Praeparaat A. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p= 03284 gr.; v — 20 C.C.; / — 303.8mm; == 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°20/8 8020'5 8218 
Midden « —= “> 821 
(En == Fe 1670, 4. 


12. 
Zuivere kinine bereid uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat B. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=083284 gr; v== 20 C.C: / == 9039 tte C. 
Waargenomene waarden van «. 


8°23' 8°20'5 8°20’8 
Midden a = “>& 82 
(en — Ys 161°,8. 
13. 


Zuivere kinine bereid uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat C. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=0.8234 gr; v=20 C.C; /=303.8mm; f— 17°.C. 

Waargenomene waarden van «. 
S° 14 S°14’ 
Middena — “> 814 
(a)n = “Se 167°. 6. 


14. 
Zuivere kinine bereid uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat D. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=0.8278 gr; v = 20 CC.; {== 303.8mm; 4 
Waargenomene waarden van «. 
8°19's 8°20°5 8'19'8 
Midden a —= “> 82 
(WP = Se 167°. 8. 


== 175 GC: 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 87 


15. 
Zuivere kinine uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat A. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p= 0.6358 gr.; v —=20 C.C; /= 303.8mm; f—= 04 C. 
Waargenomene waarden van a. 
16°12’ 16'9's 1611 
Midden « = “> 160115 
(ap = “> 167°. 5. 


Zuivere kinine uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat A. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p= 0.6400 gr.;v —= 20.18 C.C.; l= 303.gmm; f—= 9°.0 C. 
Waargenomene waarden van a. 
16° 0’ 16°4’ 16° 4’ 
Midden a = “> 16'8 
(en = “Se 166°.1. 


1e. 


Zuivere kinine uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat A. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p= 0.6267 gr.; v = 20C.C.; {== 303.8mm; f = 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 


15°40 15°40: 15°40’ 
Midden a = “> 1540 
Epe 1647. 
18. 


Zuivere kinine uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat A. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=1.0484 gr.; v. = 20 CC, / == 303,80m; {== 2.6 C. 
Waargenomene waarden van a. 
26° 2’ 26° 0/5 26° 0/5 
Midden a = “> 261 
(en = e 163°4. 


88 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


19. 


Zuivere kinine uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat B. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=1.0041 gr; v—= 20 C.C.;/ == 303.8mm; £—=10°C. 
Waargenomene waarden van «. 
2455’ 24°57® 24°59 24055 
Midden a == “=& 24°58 
(a) ien 69017 


20. 


Zuivere kinine uit kimine-benzolaat. 
Praeparaat A. 
Oplossing in absoluten alcohol. 


p=1.0252 gr.; v=20 CC; /—= 303.800; 1 9,00. 
Waargenomene waarden van «. 
25°23/5 2528 25°23’ 


Midden a —=“& 25'23/ 
(Wn = “> 163. 0. 
21. 
Zuivere kinine uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat A. 

Oplossing in absoluten alcohol. 
p=1.0204 gr.; v —= 20 C.O.; {== 303,80M; f= 17G: 
Waargenomene waarden van «. 
25582: 25° 4 25°4'5 
Midden a =“>& 25° 8’ 

(an =*= 161°.6. 


Zuivere kinine uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat A. 

Oplossing in alcohol van 94.9 Gew. Proc. 
p=0.3232 gr.; v—=20 CC.; /= 303.800; f —= Md aC: 
Waargenomene waarden van a. 

3220’ 819’ 

Midden a => 8°19/5 

(e)n => 169. 7. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


23. 


Zuivere kinine uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat A. 
Oplossing in alcohol van 93.5 Gew. Proc, 
p=0.3220 gr.; vw =20 C.C.; /= 308,80m; == 11° C. 

Waargenomene waarden van «, 

8020’ 8°20’ 

Midden a = “=> 820 
A0 4. 


24. 
Zuivere kinine uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat A. 

Oplossing in alcohol van 90.5 Gew. Proc. 
p==0.32838 gr; v=20 CO.; /= 303.8mm; {11° C. 
Waargenomene waarden van a. 

8234’ 8235? 8°35/5 

Midden a —= “S« 8°35 
(n= “e 171,9. 


25. 
Zuivere kinine uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat A. 

Oplossing in alcohol van 83.5 Gew. Proc. 
p=0326lgr;v=20 C.C.; /=303.80m; f=17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

839 835’ 8°38’ 

Midden « —= YS 838 

(Beele 


2ö. 
Zuivere kinine uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat A. 

Oplossing in alcohol van 78.9 Gew. Proc. 
p=0.3216 gr; v=20 C.C: / == 303.80m; {== 17° C. 
Waargenomene waarden van «a. 

3045! 8°46'5 8°45'5 
Midden a —= YS  8°45'7 

(eee: 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


89 


90 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


2e. 


Zuivere kinine uit kinine-benzolaat. 
Praeparaat A. 
Oplossing in alcohol van 65.1 Gew. Proc. 
p= 0.8216 gr.; v —=20 C.C. ; /=308.8mm; f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
8°40' 3°40' 

Midden « —= “> 840, 
(eol et Te. 


28. 


Luivere kinine uit kimine-benzolaat. 
Praeparaat ZA 
Oplossing in zuiveren benzol. 
p=0.1220 gr. *; y= 20 C.C.; /=281,2mm; f—= 15° C. 
Waargenomene waarden van «. 
2e14/ 214 214 
Midden a —= “> 214 
TRED 


Zuivere kinine uit kimmne-benzolaat. 
Praeparaat A. 

Oplossing in zuiveren toluol (Kp. — 110° C). 
n= 00182 gr; v= 19.0. 1 303.800 (SS 15 C. 
Waargenomene waarden van «. 
1°34'5 136! 1°36° 
Midden a —= “>« 1°35'5 

(an == “e 127° + Zo. 


* Pogingen om sterkere oplossingen van kinine in benzol op haar draatingsvermogen te onderzoeken mis- 
lukten; bij een gehalte van 0.1940 gram kinine op 20 C.C. benzol, die door voorafgaande zachte verwar- 
ming in oplossing waren gebracht, kristalliseerde allengs kinine-benzolaat uit. Hetzelfde was natuurlijk in 
nog sterkere mate het geval met eene oplossing van 0.4539 gr. kinine op 20 C.C. benzol. Intusschen was 
het. bij beide oplossingen toch mogelijk eenige aflezingen te doen, voordat de kristallisatie begon, en daaruit 
blijkt dat het S. D. V. bij de eerstgenoemde opl. + 110° en bij de laatste + 95° bedroeg; deze cijfers, 
ofschoon niet op groote nauwkeurigheid aanspraak makende, toonen toch duidelijk aan, dat het S. D, V. 
ook in benzol-oplossingen zeer van de concentratie afhankelijk is. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 91 


30. 


Zuivere kinine uit kinine-benzolaat. 

Praeparaat A. 

Oplossing in chloroform. 

p=0.1553 gr.;v =20C.C.; /=803,8mm; /—=17° C. 
Waargenomene waarden «, 
2'56' 92! 259 2°58 257’ 

Midden a == “>  2%55 

(n= “> 16E 1. 


31. 


Zuivere kinine ait kinine-benzolaat. 
Praeparaat A. 
Oplossing in chloroform. 
p=—=0.2982 gr.; v—=19 C.C.; /—= 303.80m; t—= 19 C. 
Waargenomene waarden van «. 
5°32' 5029's 5°30’ 
Midden a — “> 5°505 

(er Se Ul. 


32. 


Kinine-sulfaat (op een hoopje aan de lucht gedroogd.) 
(Co Hse N05) S Op HS te 1E HO 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p= 0.2621 gr; v—= 20 C.C.; /— 303.90m; f—= 17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
6518145 6°10' 
Midden a —= “> 61077 
(one 1052 
op watervrij sulfaat berekend («)o — “> 183'. 3 
op kinine berekend. .... tap == “> 211. 0. 


Hesse (Mun. der Chem. u. Pharm. 166, 225) gelooft, dat het zout 8 H‚,O bevat, wanneer het geheel 
onverweerd is, In die vooronderstelling verkrijgen wij voor het watervrije sulfaat (2), =— ne 18500 en voor 


kinine in het zout (), — ““« 213°.2. 


92 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


33. 


Kinine-sulfaat; 2(C,,H‚‚;N,0,),SO,H, + 72 H, O. 
Bereid uit Herapathiet. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p= 0.3164 gr.; v= 19.02 C.C.;/—=303,9mm; f— 20° CG. 
Waargenomene waarden van a. 
9°55' 9031’ 9°32'5 
Midden a —= “> 9°32' 
(en —= “> 158°.4 
op droog sulfaat berekend («)p —= “> 187°.0 
op kinine berekend .. (@)n = “ 215.°4. 


34. 


Kinine-sulfaat afkomstig van Pelletier & Delondre 
2(C,, Has N,O.), SO, H‚ + 74H, 0. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=0.3910 gr.; v= 19.04; /== 303.90m; == 20° C. 
Waargenomene waarden van «. 
9°48' 9°4,9’ 

Midden a —= “=S 9°48/5 

(an == “sm 157°,4 

op droog sulfaat berekend («)p = “> 186°. 0 
op kinine berekend .. (ap == “2140, 4. 


35. 


Zuur kinine-sulfaat C‚, H‚‚, N,0O,, SO, H‚, +7 HO. 
Oplossing in water. 
p= 0.3873 gr.; v= 20 C.C: /=281,10m; == 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°53, S'54’ 
Midden a = “> 853 
(n= Se 1632 
op droog sulfaat berekend (ajp — “== 211°. 9 
op kinine berekend. . (@)p = “> 276. 1. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


36. 


Zuur kinine-sulfaat C,,H,, N,O,,SO, H‚, +7H, O0. 
Oplossing in water onder toevoeging van 
‘leo C.C. normaal SO, H, 
pn=0.5894 gr.; v=20C.C.; L=302.8Mmm; f—=17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
15°51/ 13°31’ 
Midden « — “=& 13°31' 
(op —= “se 165°. 7 
op droog sulfaat berekend («)p — “& 215%. 5 
op kinine berekend. . . (a)n —= “<« 280°. 2. 


32. 


Zuar kinine-sulfaat C,,H‚,,N,0O,,SO, H, 4+7H,O. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
„==0.3540 gr.; v= 20 C.C.; /=281.lmm; 18° CG. 
Waargenomene waarden van «. 
6°42 6'41’ 6°40'5 
Midden a = “> 641’ 
(an = Ps 134°.3 
op watervrij sulfaat berekend (a)p — “> 174, 4 
op kinine berekend. ... (@)n — “> 227’. 2. 


38. 


Zuur kinine-sulfaat C,,H,,N,0,,SO, H‚ + 7 H,O. 
Oplossing in absoluten alcohol. 


p==0.3189 gr; v=20 C.C.; /-—28l, lam; t=l8° C. 


Waargenomene waarden van «. 
zor’ 1°10' 
Midden a —= “> 71 
(eo = “Se 134". 8 
op droog sulfaat berekend (a)p — “== 175°. 0 
op kinine berekend ... (a)p —= “Se 228°. 0. 


93 


04 OVER HET SOORTELIJK DRAATINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


39. 


Zuur kinine-sulfaat C,,H‚,‚N,0,,SO, H‚ +7 H,O. 
Oplossing in alcohol van 91 Gew. Proc. 
p=0.3408 gr.; v= 20 CCHR 28 En; 17.2 C. 
Waargenomene waarden van «. 
6°43’ 6'43 

Midden a —= “Ss 6°43° 


(e)n — Ye 140°. 2 

op watervrij sulfaat berekend («)p — “=& 182. 1 

op kinine berekend. (AD en Loke 
10. 


Kinine-hydrochloraat C,,H,,N,0O,,CIH +2H, O0. 
(Door mij uit zuivere kinine bereid). 
Oplossing in water. 
p= 0.8519 gr.; v— 20 C.C. ; /=281,lmm; {== 170° GC. 
Waargenomene waarden van «. 

120 7ol0:5 del0, 
Midden (a) == 7°10' 
(epe 134°.5 
op watervrij zout berekend («)p — “> 147°. 9 
op kinine berekend... («jp — “=« 164®. 5. 


an. 


Kinine-hydrochloraat C,, H,,N,O;, CIH +2H, O0. 
(Door mij uit zuivere kinine bereid) 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=0.4029 gr.; v== 20 C.C.; £—=281.1; £—=15°C. 
Waargenomene waarden van «. 

1°52’ 1°50’ 749’ 
Midden a —= "> 7°50/ 
(en = Fn 138°. 4 
op droog zout berekend (@)p —= “=& 152°. 2 
op kinine berekend. . . (a) = “169. 5. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


18. 


Kinine-hydrochloraat C,,H‚,N,O,, CIH + 2H,O. 
(Afkomstig van H. Trommsdorff te Erfurt). 
Oplossing in water. 
p= 0.3285 gr.; v=20 C.C; /— 281. lam; 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
6°6 6°10 6275 6°9” 
Midden a — “> 6°8 
(an = “Se 132°.9 
op droog zout berekend (a) = “s 146°.2 
op kinine berekend. . . (a)n — “=« 162°.6. 


43. 


Kimine-hydrochloraat C,,H,,N,O,,CIH +2H,O. 
Hetzelfde praeparaat als in N°. 42. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=0.3902 gr.;v=—=19C.C.; == 281, lem; fe 17"C. 
Waargenomene waarden van a. 


7°58’ de (bon 
Midden a —= “S 1°51' 
(p= Ne 137 


op droog zout berekend («)p — “151? 5 
op kinine berekend . . (a)n — “> 168. 6. 


An, 


Kinine-Oxalaat 2(C,,H,,N,0,),C, H,O, + 3H,O. 
(Kristalwater gevonden 6,5 pCt.) 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=0.4336 gr.; v—=20C.C.; /=281,10m; == 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
Se 1 8 0 
Midden a = “> S°0’ 
(nd 
op droog zout berekend («jp —= “> 141°.0 
op kinine berekend. . (@)n —= “== 160°.5. 


95 


36 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 
45. 


1 molecule kinine op 1 molecule SO,H, *. 
p= 0.3240 gr.; v = 20,13 C.C. ; /=302.8mm; f— 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°26' 829 13°28' 

Midden a —= “SS 13:28 
(an = “se 278°. 2. 


46. 


Ì molecule kinine op 14 moleculen SO, H,. 
p=0,3284 gr.; v=200.C.; /=302,8mm; f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
15°87 13°37” 

Midden a —= “> 13°37° 

(an = Ys 278. °8. 


te. 


1 molecule kinine op 2 moleculen SO, H,. 
p= 0.3221 gr.;v=—=200.C.; == 302,8mm; fj — 17° C, 
Waargenomene waarden van «. 
18232 18232! 
Midden « — “> 130°32' 
(A) Dr eee Zed: 


Ss. 


1 molecule kinine op 3'/, moleculen SO, H,. 
p=03241 gr.;v==20C.C.; [== 302.80; f— 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
13038’ 13°37> 

Midden «a —= “> 13°38' 

(p= 2 
* Bij vergelijking van de uitkomst dezer reeks van waarnemingen met die van No. 35 en 86 zal men ontwaren, 
dat het S, D, V, van kinine, uit het zure sulfaat afgeleid, nief volkomen overeenstemt met dat, hetwelk bij 
oplossing van kinine in Mol. SO, H, werd gevonden. Het is waarschijnlijk, dat deze verschillen zijn te wijten 
aan de moeilijkheid, om zouten als het zure sulfaat met het volle gehalte aan kristalwater af te wegen. De 
cijfers van No. 45 houd ik voor de juiste. In elk geval zijn de cijfers uit No. 45 en de volgende nummers met elkan- 
der vergelijkbaar, omdat, ze langs dezelfde methode en bij gebruik van één zelfde praeparaat zijn verkregen. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


49, 

1 molecule kinine met 5 moleculen SO, H,. 
p=0.3260 gr.;v—=20 C.C; /=302.80m; {== 1/9.C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°37 13°38' 

Midden a —= “== 1837 

(an = “=e 276.°0. 


50, 


1 molecule kinine op 7'/, moleculen SO, H. 
p=0.3252 gr.; v=20 CC.;/ == 802.800; {== 17° 0. 
Waargenomene waarden van «. 


18022"* 18°22's 13°22's 
Midden a —= “> 13°22" 
a Te 21307. 
ol. 


1 molecule kinine op 10 moleculen SO, H,. 
p=0.3252 gr.; v= 20 C.C; /= 302,8M1; {== 10: 
Waargenomene waarden van «. 
13°26's 13°26' 13°26'* 

Midden a = “> 13'26° 
(an “=e 212,9. 


52. 
1 molecule kinine op 2 moleculen Cl H. 


p= 0.3232 gr.;v=—=20,02CC.; /=303.9um; t=17° C. 


Waargenomeme waarden van a. 

13°42' 13°43' 

Midden a —= “> 1342" 
(Oa Se 2192: 


53. 

1 molecule kinine op 3 moleculen Cl H. 
p=0.3232 gr.; v—=200.C.; /= 303 Im; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
138°41'5 15°40' 

Midden a — “=& 13°407 

(ep er BELG 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI. 


18 


97 


98 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


st. 
Ll molecule kinine op 4 moleculen CI H. 
p= 0.3248 gr.; v —= 21.02 C.C. ;/— 303.9mm; f— 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°59 12°59' 13°0' 
Midden a —= “Ys 12°59' 
(en — “Se 276.'4. 


55, 

l molecule kinine op 6 moleculen Cl H. 
p=0.8255 gr.;v=20C.C.; /= 803.9mm; t—= 17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
13°30’ 13°30'S 
Midden a — “<& 1380’? 

(p= “se 272,8. 


56. 

1 molecule kinino op 10 moleculen Cl H. 
p=0.3228 gr.;v =200.0.; /=303.gmm; 17° C, 
Waargenomene waarden van «. 
13°16’ 13°15’ 

Middenia — SS 19915! 

(«)p == Ante 270°.2. 


se. 

1 molecule kinine op 2 moleculen NO, H. 
p=0.3233 gr: v= 2000; /=303.9mm; f — 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
18°58'5 18e 
Midden a = “=S 18°%58' 

(en = “Se 234°.2. 


58. 

1 molecule kinine op 3 moleculen NO, H. 
„=0.3234 gr.;v —=200.C.; /== 308.9mm; f —17°C 
Waargenomene waarden van «. 
14°0' 13°59’5 159575 
Midden a = “S« 18°58' 

(np = Yo 2842. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


59. 
1 molecule kinine op 5 moleculen NO; H. 
p= 0.3248 gr; v — 20.10 C.C. ;/—=303.90m; == 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°49' 1348’ 
Midden a = “>& 1348’ 
(Op = “ee 281°. 2. 


60. 

1 molecule kinine op 8 moleculen NO, H. 
p=0.3242 gr; v= 20 0.C.; /= 303.90m; 117 C. 
Waargenomene waarden van «, 
13°85’ 13°35’ 13°36'® 
Midden a — “> 13°35® 

(en = “Se 280°. 2. 


61. 

1 molecule kinine op 12 moleculen NO, H. 
p==0.3244 gr.;v—=20 C.C; /=302,8nm; f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°31’ 13°31 
Midden a = “=S 18°31’ 

Ga Zi 


62. 
1 molecule kinine op 2 moleculen CO, H, 
p=08240gr.; v=20 C.C; / == 302,8mm; f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
13°55’ 13°56' 
Midden a = FS 13%55° 
(an —= “S« 283°.8. 


Í 


63. 
1 molecule kinine op 3 moleculen CIO, H, 
p= 0.3237 gr.; v = 20 C.C.; / == 302,80m; f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
14°1' 13°59' 
Midden a = “> 14°0' 
(a) — e 285°.7. 


13% 


9) 


100 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 
64. 
1 molecule kinine op 5 moleculen CIO, H. 
p=0.3241 gr.; v=200.C.; /= 302,8mm; {== 11° C. 
Waargenomene waarden van «. 


13%54' 13°54' 13°58 
Midden a = “=S 13° 537 
(ome 2835: 
65. 


1 molecule kinine op 8 moleculen C1O, H. 
p==0.3240 gr; v= 20 C.C; /—= 302.8mm; {== 17°C. 
Waargenomene waarden van « 
13°46' 13°47" 

Midden a = “> 18° 46'® 

(n= Te 2810. 9. 


66. 

1 molecule kinine op 14 moleculen CLO, H. 
p=0.3239 gr.; v=20 C.C. ; /= 302.80m; t—= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°43' 13°43's 13’43’ 
Midden a = “> 13' 48 

(ep = “> 219, 8. 


6. 
1 molecule kinine op 2 moleculen C1O, H. 
p= 03243 gr; v=20 C.C; == 302.80m; f— 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
14°3! 14'3’ 
Midden a = “> 1403’ 
(an = “& 236°.2. 


6s. 

l molecule kinine op 3 moleculen C1O,H. 
p=0.8238 gr.; v=. 20 C.C; /—= 30280m; t—= 17 C. 
Waargenomene waarden van «. 
1á4°8? 14°7 
Midden « = “> 14°7 

lan == Se 238°.3. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 101 


69. 
1 moleenle kinine op 4 moleculen CIO, H. 
p= 08248 gr. ; v 20 C.C; L—= 302.8um; t—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
14°8’ 14°8’5 
Midden ar se 11405’ 
(a)p = Sne 2871°.6. 


<0. 

1 molecule kinine op 7 moleculen C1O,H. * 
p=0.3226 gr; v —=20C.C.; /=8302.8mm; f— 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°59 13°59’® 
Midden « = “>& 13%59’2 

(ep = “> 286°. 4, 


en. 

1 molecule kinine op 2 moleculen PO, H,. + 
p=0.3249 gr.; v =20C0.C.; /—=302,80m; p= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°167 13°15’ 13°17” 

Midden « = “=« 13°16/ 

(an = “Se 269°.7. 


“3. 
1 molecule kinine op 2'/, moleculen PO, H,. 
p= 0.3236 gr.; v =200.C.; /—= 302.8mm; tf 17" C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°30/ 13°307 
Midden « = “> 13°30’ 
(eo == An 275°. 6. 
“3. 
1 molecule kinine op 2'/, moleculen PO, H,. 
p=0.3250 gr.; v=20C.C.; / == 302.3mm; ft 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
15’43'5 18°41'5 
Midden « = “S« 13'42'S 
(an —= “se 278°.6. 
* Bij 10 moleculen ClO4,H kristalliseerde een zout uit. 
+ Bij oplossing van 1 molec. kinine in 1.33 molec. PO, H, kristalliseerde allengs een phosphaat uit. 


102 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


4. 


1 molecule kinine op 8 moleculen PO, H,. 
p=0.3228 gr.; v=20 C.C.; /=302.80m; fl: 
Waargenomene waarden van «. 


13°37’ 13385 
Midden a — “> 13372 
(n= “e 2189. 
85. 


1 molecule kinine op 4 moleculen PO, H. 
p= 08246 gr.; v=20 C.O.; /—=302.80m; f— 17’ C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°46' 18°45’ 
Midden « = “=« 13°45% 
(e)p—= “> 280°.0. 


26. 

1 molecule kinine op 5 moleculen PO, H,. 
p==0.3246 gr.; v=20 C.C.; /=302.8mm; == 170 C. 
Waargenomene waarden van a. 
13°39'S 12°4075 13°38: 

Midden « = “> 13°39's 

(an — “S= 2719. 


8. 

L molecule kinine op 6 moleculen PO, H,. 
p=0.3236 gr; v— 20 C.C; /—=302.3mm; f= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

18'28' 13°29'* 

Midden « — “== 13287 

(ap = “=« 952: 


.s. 

1 molecule kinine op 2 moleculen CH, O,. 
p—=0.3240 gr; v= 20 C.C.; /=302,8mm; f=17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°28' 8°28’ 

Midden « — “=S 8°28' 

(p= “ee 1726. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 105 


9. 

1 molecule kinine op 3 moleculen CH,O,. 
p=03247 gr.; v=20 C.C.; /=302,8mm; =17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
10°15' 10°14’5 10°17' 

Midden « = “ 10°15'5 

(n= Se 208°.5. 


SO, 
1 molecule kinine op 4 moleculen CH, O,. 
p= 0.8252 gr.; v—=20 C.C.; {== 302.80m; f= 17° C, 
Waargenomene waarden van «. 
11857 11°36'5 
Midden «a = “> 11°85'7 
(an = “Ss 238°.8. 


SL. 

1 molecule kinine op 5 moleculen CH,O,. 
p==0.8235 gr.; v—=20 C.C.; /=302.5mm; f= 17’ C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°22'* 12°21/5 
Midden « — “> 12'22 

(n= “ee 2525. 


Se. 

1 molecule kinine op 6 moleculen CH,O,. 
p=0.3236 gr.; v—= 20 C.C.; /=302.8mm; f= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

12'44’ 1243’ 

Midden « — “& 12°.43'5 

(n= “ee 2591. 


s3. 

1 molecule kinine op S moleculen CH,O,. 
n=0.3285 gr.; v=20 C.C.; /=302,3mm; f= 17 G. 
Waargenomene waarden van «. 
13°12’ 13°15’ 

Midden a = “> 13'12% 

(on “ 2694. 


10% OVER HET SOORTELIJK DRAAIINSGVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


sa. 

1 molecule kinine op 10 moleculen CH, O,. 
p=0.3240 gr.; v=20 C.C.; /=302.8mm; f=17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°28' 13°27’ 

Midden « —= “> 13°27'* 

(an = “= 2744. 


S5. 
1 molecule kinine op 12 moleculen CH,O,. 
— 0.32388 gr.; v—=20 C.C.; /=302,8mm; f= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°36'? 13°35’ 
Midden a = “=& 13°36' 
(a Te 2714. 


S6. 
1 molecule kinine op 14 moleculen CH, O,. 
p= 0.8234 gr.; v=20 C.C.; /=302,8mm; {17° C, 
Waargenomene waarden van «. 


18°36'S 18°834’ 
Midden «a = “S« 13°35' 
(ap == “e 271°.4. 
Se. 


1 molecule kinine op 17 moleculen CH,O,, 
p= 0.3284 gr.; v = 20 C.C; {== 802,8mm; f= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°42’ 1841’ 
Midden «a = “& 13%4 “* 
(a)n= “= 279°.9. 


SS. 
1 molecule kinine op 19.9 moleculen CH, O,. 
p= 03241 gr.; v==20 C.C.; /= 302,80m; f= 11° C, 
Waargenomene waarden van a, 
13°41'5 1343’ 18°42’ 
Midden a = “=S 1342 
(p= “se 279°.2. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 105 


89, 

1 molecule kinine op 24.3 moleculen CH, O,. 
p=0.8244 gr; v=20 C.C; /= 302.800; f—= UC: 
Waargenomene waarden van «. 
13°42'* 13°44. 5 
Midden « —= “> 18'43'* 

(p= Se 2795. 


90. 

1 molecule kinine op 28 moleculen CH,O,. 
p—0.3229 gr.; v—= 20 @C.; /=302.80m; f—= OO 
Waargenomene waarden van «. 
13°44'S 18°43'5 
Midden « — “& 13'44 

(Wp = Se 230°.6. 


91. 

1 molecule kinine op 33 moleculen CH, O,. 
p=0.3267 gr.; v—= 20 (GONE Vel LON 
Waargenomene waarden van «. 

13052 13°54’ 

Midden « — “S« 13°53' 

(n= “se 280'.6. 


93. 

1 molecule kinine op 2 moleculen C, H,O,. 
p=03238 gr.; v=20 CC; /= 302.800; t—_1l7’ G. 
Waargenomene waarden van «. 
9°22' 9°22' 

Midden « 22 

(«)p — Ie One 


I 


93. 

1 molecule kinine op 2 moleculen C, H,‚ O,. 
p=0.3233 gr.; v=2000 ; /—302.8em; 117 C. 
Waargenomene waarden van «. 
10°6’ 10°s’ 

Midden « = “> 10° 7’ 

(np — “2069. 


14. 
NATUURK, VERH, DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI. 


106 _ OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


94. 

1 molecule kinine op 5 moleculen C, H, O,. 
p—=0.3242 gr; v=20 C.C; /=302.8mm; f=11" 0. 
Waargenomene waarden van «. 

TK): 11°10' 11°9’ 

Midden « = “> 11°95 

(Op = “> WTA. 


95. 

1 molecule kinine op 8 moleculen C, H,‚ O,. 
p=0.8230 gr; v=20C.C.; 4 302,8mm; {== 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

153) U heo) 1537 
Midden as Se IK 

(ao = “Se 242°.8. 


96. 

Ll molecule kinine op 10 moleculen C, H‚ O,. 
n=08241 gr.; v=20 C.C. ; /— 302.8mm; f=li" C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°15'5 12°20' 1278 12°19' 
Midden « — “> 1218 

(ao = “Se 250°. 2. 


De. 

1 molecule kinine op 14 moleculen C, H‚ O,. 
p—0.8282 gr.; v=20C.C.; /=802,Smm; f= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

12038’ 12'36' 12°381 12°36 
Midden « = “> 12°37’ 

(Op = “> 257°.9. 


98, 

1 molecule kinine op 18 moleculen C, H,‚ O,. 
p=0.3254 gr; v—200.C.; /=302,80Mm; t= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°54' WD: 1255! 

Midden « = “> 12°55' 

(On = “> 262. 3. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRJIEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


99. 

1 molecule kinine op 24 moleculen C, H‚ O,. 
p=0.3254 gr; v = 20 C.C.; == 302.8mm; {== 17" C. 
Waargenomene waarden van «. 

13'20’ 13°22’ 130235 13°25 
Midden a =S 1322 

e= Se ZNA. 


190. 


1 molecule kinine op 28 moleculen C, H, O,. 
p= 0.3248 gr; v = 21.13 C.C.; / — 302.8mm; f—= 17° CO, 
Waargenomene waarden van a. 
1248’ 12°49 
Midden « —= “> 12°48° 
(an == 21525. 


101. 

1 molecule kinine op 32 moleculen C, H‚ O,. 
p=0.3259 gr.; v—=20 C.C.; /—= 302.8M;, 1 17 C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°34' 13°34'5 
Midden «a — “> 1334’ 

laln= Ye 2155. 


102. 

L molecule kinine op 36 moleculen C, H,‚ O,. 
p—0.3266 gr; v— 20 CC. /—8302.8em; fie C. 
Waargenomene waarden van «. 

1339’ 18040, 13°4.0 
Midden « — “> 13'40 

(an =—= “=e 2768. 


103. 

1 molecule kinine op 40 moleculen C, H‚ O,. 
p—=0.3251 gr.; v=20 C.C.; /=3028PM; 1 Jor, 
Waargenomene waarden van a. 
15°36° 13°36'* 

Midden « — Fn 13°36' 

(ap = “ee 2764. 


107 


108 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


104. 

1 molecule kinine op 48 moleculen C, H,‚O,. 
p=0.8240 gr.; v=20 C.C; /—=302.3mm; = 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
18°85' 13°35’ 

Midden « = “> 13'35 
(an Tse 21679. 

105. 

Ì molecule kinine op 64 moleculen C, H,O,. 
p=0.3241 gr; v—= 20 C.C.; /—= 302.8mm; f=- 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°44r 13°41’ 

Midden « = “> 13'42/* 

(p= “se 218°.9. 

166. 

1 molecule kinine op 80 moleculen C, H, O,. 
p= 0.8238 gr. ; v = 20 C.C.; /= 302.8mw; == 11 G. 
Waargenomene waarden van «. 
13°33' 13031'5 
Midden a = “> 13°32' 

(an == “Se 2761. 
105. 
1 molecule kinine op 104 moleculen C, H‚, O,. 
p=0.8258 gr.; v—=20 C.C; / == 302,80m; == 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°84'® 13°35’ 
Midden a = “== 1335’ 
(ap = “> 21358, 
108. 

1 molecule kinine op 2 moleculen C, H, O, *. 
p=0.3259 gr.; v=20 CC.; /=302,8tm; £— 17° C, 
Waargenomene waarden van «. 

132152 13°16'? 

Midden a = “> 1315’ 

(n= "=e 268% 5; 


* Het gelukte niet, kinine in 1 molecule en in 14 moleculen zuringzuur opgelost te houden. Zelfs wan- 
neer door verwarming alles in oplossing was gebracht, kristalliseerde bij bekoeling een oxalaat uit. 


KINA-ALKALOIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 109 
109. 
1 molecule kinine op 3 moleculen C, H‚ O,. 
p=0.3236 gr.; v= 20 C.C.; /—= 302,8mm; f—= 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°15' 13°15’ 
Midden a —= “> 13° 15’ 
Oene 


110. 
1 molecule kinine op 5 moleculen C, HRO 
p=0.8255 gr.: v=200.C.; /=302,8Mmm; f —=17C, 
Waargenomene waarden van «. 


13°18' 13°18' 


Midden a = “>« 1318 
(«pn — “= 270,9. 


In. 
1 molecule kinine op S moleculen C, H, OE 
p—=08257 gr; v==200.C.; /=302.80m; tf 17°C. 


Waargenomene waarden van «. 
13°9’ 


ri 13°10's 
Midden « —= “< 13'10’ 
(an — “Se 267°.8. 
EER 


1 molecule kinine op 10 moleculen C, H, O,. 
p=0,3288 gr.; v =20.3C.C.; /=302,80m; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
129508 


12°51’ 
Middenmog tissen le 
(en = “Se 266°.1. 


113. 
Kinidine in absoluten alcohol. 
Kinidine watervrij gebruikt. 
p=0.3086 gr.;v — 2000; /=803.9mm; 4 


—=_—_l.5 U 
Waargenomene waarden van «. 
12°14' ion 6 42 1996 ren 
Midden a = 7 12016’ 


(en = 7 261°.1. 


110 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


18. 
Kinidine in absoluten alcohol. Praeparaat A. 


Gebruikt in den vorm van Ch + 23 H,O (kristalwater gevonden 12.2 pCt.). 
p=0.3684 gr.;v=20 C.C.; /=30280m; t= 17G: 
Waargenomene waarden van «. 
1:2°29'5 1232 

Midden a — ar”  12'31' 
(ap — 7 224°.5 (voor waterhoudende kinidine). 
(n= 7 255°.7 (voor watervrije kinidine). 


1u. 


Kinidine in absoluten alcohol. Praeparaat A gedroogd. 
p==0.8289 gr.;v =20C.C.; /=302. 80m; f—= 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°42' 12°42’ 

Midden a —= „7 12:42 

(n= 7 255L 


116. 
Kinidine in absoluten alcohol. Praeparaat B. 


Gebruikt in den vorm van Ch + 23 H,O. 
p—=0.3675 gr.; v=20 C.C; {== 308.800; f= 17 G. 
Waargenomene waarden van «. 
1231 12°51’ 
Midden « = „7 1281 
(en — pr 255'.4. (voor watervrije kinidine). 


Lie. 


Kinidine in absoluten alcohol. Praeparaat B. 
Gebruikt als watervrij alkaloïde. 
p==0.3249 gr.; v— 20 C.C.; /—= 303.80; {== 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°36’ 19286) 1236’ 
Midden « — pr” 12.36 


len == ar 2559. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


IIS. 


Kinidine in absoluten alcohol. 

Gebruikt als watervrij alkaloïde. 
p—=0.1925 gr.;v=-20C.C.; /=303.Sem; t=17° CG. 
Waargenomene waarden van «. 

134 781 182’ 7°34' 
Midden « = „r”7 1°33 

(elo = gr” 2581 


119. 


Kinidine in absoluten alcohol. 
Gebruikt als watervrij alkaloïde. 


p=02221 gr.; v=20 C.C; /=303.80m; (17° C. 


’ 


Waargenomene waarden van «. 
8°4 0'7 8°40'8 8405 
Midden « = 7 841 

Cm AE 


120. 


Kinidine in absoluten alcohol. 

Gebruikt als watervrij alkaloïde. 
p—=0.6392 gr.; n—20 C.C.; /= 303.30m; /= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

24 51’: 2451’ 

Midden « — or” 24°51’ 

(eo Al 256°.0. 


E21. 


Kinidine in absoluten alcohol. 
Gebruikt als watervrij alkaloïde. 
p= 0.6688 gr.; v — 20.16 C.C. ; /—308.Sum; f—17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
24°49’ 24°48/ 
Midden « — pr” 240435 
(ep —= el 255%. 


Lu 


112 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMST HE 


Kinidine in aleohol van 95.8 Gew. Proc. 


ij 
Gebruikt als Ch. + 22 H, O0. 
p =0.8252 gr; v=200.C.; /= 303.80; {== 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
inr 1129; 
Midden a = ” 118 
(n= 7 22671. 
op droge kinidine berekend (@)p — 7 257°6 
123. 


Kinidine in aleohol van 90.5 Gew. Proc. 


Gebruikt als Ch + 21 H,0. 
p= 0.9712 gr.; v=—=20C.0.; L=308,800; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°47' 12°4 17’ 

Midden « = „7 12°47' 

(n= 22 

op droge kinidine berekend («)o —= 7 259°.0. 

124. 
Kinidine in alcohol van 850 Gew. Proc. 


Gebruikt als Ch + 24 H, O. 
p=0.871l4gr.; v=200.C.; /=503.800; f—= 17°C. 
Waargenomene waarden van « 
12947’ 1250 12°48' 5 
Midden w —= „r” 12°48'° 


(n= TBE 
op droge kinidine berekend («)) —= r72 59°.4, 


125. 
Kinidine in alcohol van 80.0 Gew. Proc. 
Gebruikt als ch. + 23 H,O0. 
p=0.3690 gr.; v==20C.C.; == 303. SEM; tf 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
1242" 124315 12°43’ 
Midden a — 1248! 


(ep — ar” 2e 7. 
op droge kinidine berekend («)o — pr” 259°. 3. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


126. 


Kinidine in aleohol van 75.0 Gew. Proc. 


Gebruikt als Ch. + 21 H,0. 
p=0.3704gr.; v—200.C.; [== 303.80m; t= TC: 
Waargenomene waarden van a. 
1246’ 12°47’ 
Midden a —= „7 126% 
(e)p = nl 321°.8. 
op droge kinidine berekend («n= pr” 2594. 


12e. 


Kinidine (watervrij) in chloroform. 
p= 0.3240 gr; v =20 C.C.; /=—= 303.8mm; {== 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
Lans DAD 
Midden « — pr” 11°15® 
(4) == SA 228°. 8. 


128. 


Kinidine (watervrij) in zuiveren benzol. 
p—=0.3220 gr.; v =200.0.; /= 305.80; {== 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
9°33' 9°53/ 

Midden « == Ee 9°33’ 

(Op = 7 195°.2. 


129. 


Kinidine (watervrij) in zuiveren toluol. 
p= 0.3242 gr.; v= 2000; == 303.8mm; {== 17" C. 
Waargenomene waarden van «. 
10°10’ JOP 10°11’ 
Midden « — El 10°11 
()p —= af 206°.6. 


15 
NATUURK. VERI. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI, 


11 


114 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


130. 


Gekristalliseerd kinidine-sulfaat door mij bereid 2(C,,H‚,N,0,),SO, H‚ +2H,O0. 
(kristalwater gev. 4.5 pCt). 
p=0.8983 gr.; v=20 C.C; /=303.8nm; {== 19° C. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
Waargenomene waarden van «. 
12°4 17’ 12°49' 12°49' 12048’ 

Midden a =p” 1248 

(ana? 2.5. 
op droge kinidine berekend («)p —= pr” 255°. 2. 


131. 


Gekristalliseerd kinidine-sulfaat, afkomstig van den franschen fabricant Tallandier, mij 
ter hand gesteld door Dr. de Vrij, 2(C,,H,, N,O,), SO, H‚, + 2H, O0. 
(4.6 pCt. kristalwater). 

Oplossing in absoluten alcohol. 
p= 0.3826 gr.; v= 20 C.C.; /= 303.80m; {== 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°16' 1 oe 

Midden a ==” 12°16'S 
(en =p” 2112. 
op droge kinidine berekend (a)p = pr” 254°. 9. 


132. 


Prachtig in lange naalden gekristalliseerd kinidine-sulfaat van Howard, mij ter hand ge- 
steld door Dr. de Vrij. 2(C,, H‚‚ N,O,), SO, H‚ +2H, O, (4.5 pCt. kristalwater). 
Oplossing in absoluten alcohol, 
p=0.4042 gr; v=—=20 C.C; /== 308.8mm; == 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°0'® 132065 

Midden « =p” 131 
(en =p" 2117. 
op droge kinidine berekend («np = pr” 2554. 


KINA-ALKALOIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


133. 
Gekristalliseerd kinidine-nitraat (C,, H‚‚ N, O,, NO, HJ. 
(Bereid uit zuivere kinidine; bevatte geen kristalwater). 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p — 04350 gr.; v—= 20 C.C.; {== 303.8mm; / == 17? Cc. 
Waargenomene waarden van «. 
13212: 13°13' 
Midden a ==” 13'125 
(a) in 199’. 3 
op watervrije kinidine berekend (ap ar 332 6. 
134. 
Gekristalliseerd kinidine-hydrochloraat (C,, H‚, N,O,), HCI + 2 H, 0. 
(Bereid uit zuivere kinidine; kristalwater 9.2 pCt. gevonden). 
Oplossing in water. 
p= 04060 gr.; » = 20 C.C.; /=—=303.30m; == 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
11’46’ 11°46’ 
Midden a =p” 11'46 
(On el 008: 
op watervrije kinidine berekend van = pr” 233. 6. 
185. 
Gekristalliseerd kinidine-hydrochloraat. 
Hetzelfde praeparaat als in 134. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=—=0.4060 gr.; v=20.82 C.C; /=303.8AM; f = TRC: 
Waargenomene waarden van «. 
11°48' 11°49'5 11°48' 
Midden a =p” 1148'° 
(an ==” 1994’. 
op watervrije kinidine berekend («)o — 7 244. L 
136. 
Gekristalliseerd kinidine-hydrochloraat. 
Hetzelfde praeparaat als in 134. 
Oplossing in alcohol van 90.5 Gew. Proc. 
p= 0.4022 gr.; vr —= 20 C.C.; /—= 303,8mm; {== UG: 
Waargenomene waarden van «, 
31°0'5 13'0'7 
Midden a =p” 181 
(e= 2190. 
op watervrije kinidine berekend («)p =p” 260°.7. 


le 


116 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


13e. 

1 molecule kinidine op 1 molecule SO, H,. 
p=0.3674 gr.(gehydr.);v — 20 C.C.;/—= 303.89; t= 17° CG. 
Waargenomene waarden van «. 
15°27’ 15°28 15°29’ 

Midden a — „r” 1528 
berekend op watervrije kinidine («)p — ar” 315.5. 


138. 
1 molecule kinidine op 14 moleculen SO, H,. 
p= 0.3684 gr.(gehydr.);v — 20 C.0.;/=303.8mm; == 17'C. 
Waargenomene waarden van «. 
1549’ 15°49' 
Midden « = or” 15'49 
(en = ma 321’. 9. 


139. 
1 molecule kinidine op 14 moleculen SO, H, 
p—=0.8685 gr.(gehydr.);v—=20 C.C. ;/— $03.80m; {== 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
15°49' 15°49' 
Midden «a =p” 15°49: 
(En =p 321°.8. 
140. 
1 molecule kinidine op 24 moleculen SO, H, 
1 0.3697 gr. (gehydr.);v— 20 C.C.;/— 303.8mm; 1=17°.0. 
Waargenomene waarden van «. 
15°50’ 15°48' 15051 15°47’ 
Midden a —p” 1549 
(en ser See 


Ian. 
1 molecule kinidine op 5 moleculen $S OMEN 
p—=0.3677 gr. (gehydr.) ;v= 200.0.; Z= 303.Smm;{=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
15045! 15°41'S 1544 
Midden «a == ef 15 43’ 


(en =p” 3205. 


15'41'5 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


112. 
1 molecule kinidine op 10 moleculen SO, H, 
p= 0.3690 gr.(gehydr.);v= 20 C.C. ;/—=8303.8mm; f=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
15de 15°86' 15°36' 
Midden («) —=r” 15°36' 
(en =p” 316°. 9. 


143. 
l molecule kinidine op 2 moleculen Cl H. 
p= 0.3682 gr. (gehydr.);v = 20 C.C. ;/=303,8mm;f… 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
15'48'5 15°49' 
Midden a == 15°49, 
(an = ar” 3220. 


at. 

1 molecule kinidine op 2'/, moleculen Cl H. 
p=0.3691 gr. (gehydr.);v = 20 C.C. ;/= 303.8mm; f= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
16°%5’ 16°4'5 

Midden a = 7 16° 5 
(en — pr” 3260. 
15. 
| molecule kinidine op 24 moleculen Cl H. 
p=0.3680 gr. (gehydr.) ;v = 20 C.C. ;/— 303,8mm ;{= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

16°0’ 16°1' 
Midden a — „r” 16°0® 
(an — pr” 326°, 1 


146. 
1 molecule kinidine op 3 moleculen Cl H. 
p= 0.3682 gr. (gehydr.);v=20 C.C.; /= 303,8mm;t= ON 
Waargenomene waarden van «. 
15°56’ 15°59’ 15°58” 
Midden a — „7 15° 58’ 
(ejp= 7 3252 


{17 


118 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


142. 
1 molecule kinidine op 5 moleculen Cl H. 
p =0.3686gr. (gehydr.);v = 20 C.C. ;/=303.8mm;f= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
154,6’ 15°48° 15°48’ 
Midden a —= 7 15°47 
(Bo 7 3212, 
148. 

L molecule kinidine op 10 moleculen Cl H. 
p=0.38706 gr. (gehydr.);v==20 C.C. ;/—303.8um; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

155307 15°34' 

Midden a —= „7 15°34'$ 


(n= 7 315°0 


149. 

1 molecule kinidine op 20 moleculen Cl H. 
p=0.3669gr.(gehydr.) ;v — 20C.C. ;/=303. 80m; f—=17° C. 
Waargenomene waarden van a. 

14959’ 14°56’ 14°57’ 

Midden a — „7 14°51 

(en == al 805. 6. 


150. 

1 molecule kinidine op 2 moleculen N O,H, 
p=0.3681 gr.(gehydr.); v =—= 20 C.C. ;/=303.Smm; ==17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
15°50'5 15°507 
Midden a —= „7 15°%50' 

(n= 7 32. 5. 


151. 

1 molecule kinidine op 2'/, moleculen NO, H. 
p=0.3690 gr. (gehydr );v==20 C.C. ;/=303.8mm; —=17°C. 
Waargenomene waarden «. 
16°7’ 16°S’ 1657 
Midden a —= „r” 16%7' 

(an == 7 3275. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND 


î 119 
153. 
1 molecule kinidine op 2'/, moleculen NO, H. 
p=0.3690 gr. (gelhiydr.); v =20 C.C. ; /=303,8mm; —=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
16°12'5 jn 16012’ 
Midden & —=sr” 16°12 
(«)n == 329°. 8. 
153. 
1 molecule kinidine op 3 moleculen N O, H. 
p=0.3694 gr. (gehydr.) ;v. 20 CC; /=303.Smm; f—= 1700. 
Waargenomene waarden van a. 
16°10 16°10'? 
Midden « =p” 16°10 
(ep =p” 328°.3. 
Hot. 
Ll molecule kinidine op 5 moleculen NO, H. 
p=0.3694 gr. (gehydr.); v=20. C.C; l—=303.80m; f—=17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
15°56'5 1505612 
Midden a —= 7” 15'56'S 
(an = pr” 3235. 
155. 
l molecule kinidine op 10 moleculen NO, H. 
p=0.3688 gr (gehydr.);v—=20 CC. ; /=303.80m; {17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
15'48 15°42'5 
Midden & —= or” 1543 
(ep == El 8 19°. 3. 


E56. 
Ì molecule kinidine op 20 moleculen NO, H. 
p= 0.3688 gr. (gehydr.); r==20 C.C. ;/=303,80m; f==17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
125, 15°26' 
Midden a — 7 15°25'5 
(a) == er 913% 5. 


120 OVER HET SOORTELIJK DRAATINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


158. 
1 molecule kinidine op 2 moleculen C1O, H. 
p= 0.3690 gr. (gehydr.);v — 20 C.C. ;/—=303.8mm; f—=17'C. 
Waargenomene waarden van a. 
16°4'5 16'4’ 16°3' 
Midden a = 7 16'4 
(en — pr” 3260. 2. 


158. 

1 molecule kinidine op 2} moleculen Cl O, H. 
p=0.3690 gr. (gehydr.) ;v = 20 C.C, ;/—= 303.8mm; t=17"C. 
Waargenomene waarden van «. 
16°S’ 16°s’ 16°7’ 

Midden a = „”” 16'8' 

p= 7 92 


159. 

1 molecule kinidine op 3 moleculen ClO, H. 
p=0.3686 gr. (gehydr.) ; v=20 C.C. ;/=303. 80m; f=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

165812 16'9' 16°8'5 
Midden a == „r” 16°8'S 
(eo — ar” 328. 2. 

160. 

1 molecule kinidine op 4 moleculen C1O, H. 
p=0.3687 gr. (gehydr.); v=20 C.C. ;/=503.800; t=17" C. 
Waargenomene waarden van «. 
16°11' 16°12' 

Midden-a vre W602,8 
(en — a” 3291 

161. 

1 molecule kinidine op 6 moleculen ClO, H. 
p=0.8692 gr.(gehydr ); v==20 C.C; /=303. 80m ;f== 17'C, 
Waargenomene waarden van a. 
16°S' 16°8' 

Midden « ==” 16°S' 

(«)n en sesd 827°6 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 121 


162. 

1 molecule kinidine op S moleculen C1O, H. 
p=0.3692 gr. (gehydr.) ;v=20 0.0; 1=303.3mm; f=17'C. 
Waargenomene waarden van a. 

161 16°2' 

Midden mas, „168 

(82: 
7 163. 
1 molecule kinidine op 24 moleculen CIO, H. * 
p= 0.38690 gr. (gehydr.);v = 20C.C.;/= 303.80; {== 17° 0, 
Waargenomene waarden van a. 
16°21’ 160225 16°21’ 
Midden a — „7 16'21'S 
(ap 7 332.5. 
16+. 
1 molecule kinidine op 3 moleculen CIO, H. 
p= 0.3686 gr (gehydr.j;v =200.C.;/= 803,8mm; {—=17°C. 
Waargenomene waarden van «, 
16°2 15 16°22’ 16'22'5 16°22' 
Midden a — 7” 16'22' 
(p= pr” 333. 0. 
165. 
}] molecule kinidine op 2 moleculen ClO, H. 
p= 0.3682 gr. (gehydr.) ;v — 20 C.C.;/=—=803,80m;f=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
16°22'5 16°24' 16°24 
Midden «a — sr” 16°23 
Orel BREDE 
166. 
1 molecule kinidine op 5 moleculen CO, H. + 
p= 0.3691 gr. (gehydr.);v —= 20 C.C. ;/ == 303.8mm;t=17°C. 
Waargenomene waarden van «, 
16020 16°21’ 16°2 1 
Midden « — pr” _ 16°21 
(@p= pr 3320. 


* Bij oplossing van 1 molecule kinidine in 2 moleeulen CLO, H kristalliseerde een deel van het gevormde 


zout en kon dus het S. D. V. niet bepaald worden. 
+ Bij toevoeging van meer dan 5 moleculen C1O,H aan 1 molecule kinidine scheidde zich een taai 
hyperchloraat af, zoodat de bepaling van het S. D. V. onmogelijk werd. 


16 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


122 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


167. 
1 molecule kinidine op 2 moleculen PO, H,. * 
p= 0.3664 gr. (gehydr.); v = 20 C.C. ;/—= 303.3mm; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
15°44' 15°43'* 
Midden « —= „7 15°44' 
(en —= ar” 321". 8. 
a6s. 
1 molecule kinidine op 2} moleculen PO, H,. 
p=0 3686 gr. (gehydr.);v —= 20 C.C.;/ == 308.8mm;f— 17° 0. 
Waargenomene waarden van «. 
15°55' 1554 
Midden « — „r” 15°55' 
(en = ar” 323,7. 


169. 
1 molecule kinidine op 83 moleculen PO, H,. 
p — 0.3677 gr. (gehydr.);v — 20 C.C. ;/=303.8um; f— 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
15555) 1555” 
Midden « — 7 15°55 
(n= ar” 324,6. 
120. 
] molecule kinidine op 4 moleculen PO, H,. 
p= 0.3680 gr. (gehydr.); v= 20 C.C. ; /= 303,8mm; {=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
15°56'5 15°56's 
Midden « = or” 15°56's 
(p= ar” 3248. 
ren. 
1 molecule kinidine op 5 moleculen PO, H,. 
p= 0.3675gr.(gehydr.);v == 20 C.C.;/ == 303, Smm; {== 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
15°53' 15°53' 
Midden a —= r” 15°%53' 
(en = #7 32400 


* Het was niet mogelijk, kinidine zelfs bij verwarming in minder dan 2 moleculen PO, H‚ te doen oplossen. 


KINA-ALKALOIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


12. 


} molecule kinidine op 8 moleculen PO, H,. 


p= 0.3653gr. (gehydr.) ;v —= 20 C.C; /== 303,8mm; f=17° U. 


Waargenomene waarden van «. 
15°45’ 15°43'* 
Midden a —= „7 15°44’ 

(en —= ar” 322°.8 


183. 


1 molecule kinidine op 1 molecule CH, O,. 


p= 0.3688 gr. (gehydr.);v = 20 C.C. :/ == 303.8mm; f=17° C. 


Waargenomene waarden van «. 
11°7'5 Neri 
Midden « = „r” 11°75 

(En — ar” 236°.3 


Let, 


1 molecule kinidine op 14 moleculen C H‚ O,. 


p= 0.3682 gr. (gehydr.); v — 20 C.C. ;/ == 303 Smm; /—=17° C. 


Waargenomene waarden van a. 
1255! 12053! 12°54’ 
Midden « —= „7 1254 

(ain 25e 0 


185. 
1 molecule kinidine op 2 moleculen C H, O,. 


p= 0.8686 gr. (gehydr.) ;v = 20 C.C. ;/ —=303,8mm ;f—=17° C, 


Waargenomene waarden van «. 

14°4' 144’ 
Midden a —= „7 144 
(an == 7 286°.2 


126. 
1 molecule kinidine op 2 moleculen CH, O,. 


p= 0.3681 gr. (gehydr.); v —= 20 C.C. ;/ == 303,8mm;t==17° C. 


Waargenomene waarden van a, 
14°40' 14°405 
Midden « — gr” 1440 

(@p= 7 2988. 


16% 


125 


124 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


Ies. 
1 molecule kinidine op 3 moleculen CH, 0% 
p= 0.3698 gr. (gehydr.);v —= 20 C.C. ;/ =303,8mm; f—=17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
15 lS sn ko 
Midden' a sen SE 
(en — or” 808. 9. 


Ies. 
L molecule kinidine op 3à moleculen C H, O7 
p= 03693 gr. (gehydr.);v —= 20 C.C. ;/—=303.gmm; fl 7" C, 
Waargenomene waarden van «. 
15°23° 15°25’ 15°25' 
Midden a — „r” 15°24! 
(n= 7 312. 6. 


189. 
1 molecule kinidine op 45 moleculen CH, O,. 
p= 0.3699 gr. (gehydr.) ;v —= 20 C.C. /—= 503.8mm; {== 17°C, 
Waargenomene waarden van «, 
152878 15°88'5 
Midden « —= ” 15°38' 
(e)n = nl STO ie 


180. 
1 molecule kinidine op 6 moleculen CH, O,. 
p= 0.3690 gr. (gehydr.); v —20C,C;/— 303.8mm;/=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
15°51’® 155 55 
Midden « — ar” 15°51 
(ap — rd Sn 


ISL. 


1 molecule kinidine op 8 moleculen C H‚O,. 
p= 0.3685 gr. (gehydr.) ; v = 20 C.C. ;/= 303.8mm; /=17"Ct 
Waargenomene waarden van «. 
15°54/ 15°54'® 
Midden « = „7 J5°54 
(Oo = a” 3231 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


1S2. 


1 molecule kinidine op 10 moleculen C H, O,. 


p= 0.3691 gr. (gehydr.) ; v —= 200.C.;/=303. SMM; f—=1 7" Ct 


Waargenomene waarden van «. 
15°55'5 115255 
Midden a = 7 15°55' 
(p= 3284. 


1853. 
1 molecule kinidine op 20 moleculen C H‚O,. 
p= 0.3689 gr. (gehydr.); v = 20 C.C; /= 303.8mm ;t—=17"C. 
Waargenomene waarden van a. 
16525 6E 
Midden a — „r” 16%2 
(enn SIOE S: 


Ist. 
1 molecule Kinidine op 40 moleculen CH, O,. 
=— 0.3700gr. (gehydr.);v = 20 C.C.;/ == 303,8mm; t=17" C. 
Waargenomene waarden van «. 
16°2'5 16°3' 
Midden « —= „r” 16° 
(e)o or” 3251. 


185. 
1 molecule kinidine op 60 moleculen CH, O,. 
p —=0.3681 gr. (gehydr.) ; v —= 20 C.C. ;/=303,8mm; f—=17° C, 
Waargenomene waarden van «. 
15050 15°52! 15°58'S 
Midden « == ee 15°52' 
(ap —= pr” 3240. 


1856. 
} molecule kinidine op 2 moleculen C, H‚O,. 
p=: 0.3686 gr. (gehydr.);v == 20 C.C. ;/=303.8mm ;t—=17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°13' 12°14 
Midden a = „r” 1213" 
(n= a” 248.°6. 


125 


OVER HET SOORTELIJK DRAAIINSGVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


126 
187. 


Ll molecule kinidine op 23 moleculen C, H, O0, 
p= 0.3693 gr. (gehydr.) ; v = 20 C.C. ;/ —= 303.8mm; / —=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°44' 12%41's 12°42’ 
Midden « —= „7 12425 
lep —= pr” 2580. 


1S8S. 
1 molecule kinidine op 3 moleculen C, H, Ok 
p= 0.3688 gr. (gehydr.); v = 20 C.C. ;l== 308.8mm; f=17°C, 
Waargenomene waarden van «. 
12°58'® 13°1’ 12°59’ 
Midden « —= „7 12'59' 
(n= pr” 2639. 


1S9. 

1 molecule kinidine op 4 moleculen C,H,O,. 
p=0.3689 gr.(gedydr.); v=20.31 C.C; Z=303. 80m; t—=17°0. 
Waargenomene waarden van «. 
13°14/ 13° 14’ 

Midden « = 7 13°14 

@n == #7 2132. 


190. 
1 molecule kinidine op 5 moleculen C, H,‚ O,. 
p =0.3687 gr. (gehydr.); v = 20 C.C. ;/=303.8mm; t—17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
13°47’ 1347" 
Midden a —= „r” 13%47, 
(n= #7 280,5. 
191. 
] molecule kinidine op 6 moleculen CEO). 
p = 0.3700 gr. (gehydr.); ov =20 C.C. ; =30g.Smm; 17° G 
Waargenomene waarden van «, 
14°9' 1409’ 
Midden a —= „7 14°9 


(ap = 7 2867. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


192. 
1 molecule kinidine op 7 moleculen C, H‚O,. 
p= 0.3688 gr. (gehydr.); vr == 20 C.C. ;/ == 303.8mw; —= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
14°17' 14°16'S 14°16'* 
Midden « = „7 1417 
(elo = gr” 290. 6. 


193. 


1 molecule kinidine op 9 moleculen C,‚O, H. 
p= 0.3688 gr. (gehydr.j;v —= 20 C.C.;/ == 303.8mm; f—17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
14°375 14°38’ 
Midden « = 7 14°38' 
(n= #7 2974. 
194. 
1 molecule kinidine op 12 moleculen C H,O,. 
p=0.3684 gr. (gehydr.); vr = 20 CC. ;/= 303. Sum; f—17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
14°52' 14054’ 14°54'® 
Midden « —= „7 14°53'S 
(On = 7 303.03. 
195. 

1 molecule kinidine op 15 moleculen C, H,O,. 
p= 0.5691 gr. (gehydr.); v= 20 C.C. ;/ =303. Smm; f—=17°C, 
Waargenomene waarden van «, 

1577’ 15°7 
Midden « = 7 15° 

(en == pr” 3011. 


196. 
} molecule kinidine op 18 moleculen C,H O,. 
p= 0.3C80 gr. (gehydr.) ; v=20 C.C. ; /=303. 80m; 17° C. 
aargenomene waarden van «. 
Je 15°13’ 15°13' 
Midden a = sr” 15°12' 
(en = or” 3097. 


127 


128 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


197. 


1 molecule kinidine op 21 moleculen C, H‚ O,. 
p= 0.38690 gr. (gehydr.) : v = 20 C.C. ; 303 Saw; f—17°C. 
Waargenomene waarden. van «. 
152! 15°227 
Midden a = ar” 1522 
a” 3122, 


| 


(@)p 


19s. 

1 molecale kinidine op 25 moleculen C, H‚ O,. 
p= 0.8691 gr. (gehydr.};v —= 20 C.C; /—303.80m; {=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
15°25' 15°25’ 

Midden « — ar” 15°25' 

(p= 7 31302. 


199. 


l molecule kinidine op 30 moleculen C, H, O,. 
p= 0.3694 gr. (gehydr.) ; v — 20 CC. ;/=303.8mm; t=17°C, 
Waargenomene waarden van «. 
15°30’ 15e 
Midden « —= eeh 15°30'5 

ESAT 


200. 

1 molecule kinidine op 40 moleculen C, H‚O,. 
p=0.3696 gr. (gehydr.) ;v= 20 C.C.;/=303.8mm; f—17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
15°42' 15°40’5 15°41' 

Midden a = gr” 15°41' 

(ao = pr” 318°.3. 


zoL. 


1 molecule kinidine op 50 raoleculensC, H‚ O,. 
p= 0.3688 gr. (gehydr.) ; v — 20 C.C. ; /—303.8mm; t—17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
15°39’ 15°39' 
Midden « —= ar” 15'39 
(ap =p 3182. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 129 


202. 


1 molecule kinidine op 60 moleculen C, EO 
p — 0.3693 gr. (gehydr.) ;» — 20 C.C. ;/=303.$mm;/—=17" C. 
Waargenomene waarden van «. 
15°39’ 15°40' 
Midden « —= El 15°39/5 
(Dr al 318.'4. 


203. 


1 molecule kinidine op 70 moleculen C, H‚ O,. 
p= 0.3687 gr. (gehydr.) ;v — 20 C.C. ; =303.8mm;t=17°C. 
Waargenomene waarden van « 
153% 15°88’5 15°39’ 
Midden a —= „7 15°38' 
(Ep IS 180: 


204. 

1 molecule kinidine op 1 molecule C, H, O,. 
„=0.3686 gr.(gehydr.);v_—20 C.C; /— 303.8mm; /= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
18°%43'5 13241 's 13°43’ 

Midden « — „7 1342’ 

(nnen 2189: 


205. 
1 molecule kinidine op 1} molecule C, H, O,. 
p= 0.3685 gr. (gehydr); v = 20 C.C. ;/— 303.8mm; f—= 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
14°53! 14°53' 
Midden « — ” 14°33' 
(Oo = 7 2961. 


206. 
1 molecule kinidine op 13 moleculen C, H, O,. 
p= 0.3686 gr. (gehydr.)}; v — 20 C.C. ; /— 303.8mm; == 17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
14°59'° Len 15°2' 
Midden « = p”7 15° 1! 
(Op = 7 305°4. 


17 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI. 


150 OVER HRT SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


20e. 
1 molecule kinidine op 2 moleculen C, H, O,. 
p=0.3693 gr. (gehydr.); v =20 C.C. ;/—= 303.8mm; f—= 17° C 
Waargenomene waarden van «. 
15°84' 15°34’ 15°33 15°33’ 
Midden « — „” 15%83* 
(ep = 7 315°5. 
zoos. 
1 molecule kinidine op 2% moleculen C, H‚ O,. 
p= 0.3698 gr.(gehydr.); v— 20 C.C, ; /—=303,80m; tf = 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
15°85' 15°36' 
Midden « — 7” 15°35'® 
(«)» Ee Er 316°.4. 
209. 
1 molecule kinidine op 3 moleculen C, H, O,. 
p=0.3695 gr. (gehydr.);v= 20 C.C. ;/— 303,8mm; t=17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
15°36' 15°35' 
Midden « — 7” 1585” 
(eo = ar” 316.38. 


210. 


1 molecule kinidine op 4 moleculen C, H, O,. 


p=0.3696 gr. (gehydr.); v= 20 C.C. ; Z=303.8mm; f= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
1:5°35. 15535: 
Midden « = „7 15°35' 
(Oo — ar” 31602. 
214. 
Cinchonine in absoluten alcohol. 
Praeparaat A. 
p=0.1024gr.; v=20 C.C; == 303.8am; t— 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
329! 3°28' 8°29' 
Midden « = 7” _3°29' 
(On = pr” 223.17. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


212. 


Cinehonine in absoluten alcohol. 
Praeparaat A. 
p=0.1508 gr.; y= 20 C.C; L= 303.800; f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
Gi 5%’ 57’ 
Midden « —=r”7 5° 1 
(en =p” 2230. 


213. 
Cinchonine in absoluten alcohol. 
Praeparaat A. 
p= 01584 gr.; vw — 20 C.C.; / == 303.8mm; f—= 17° C. 

Waargenomene waarden van «a. 

5e 522 
Middennet 

(an ==” 223°.0. 


214. 


Cinehonine in absoluten aleohol. 
Praeparaat A. 
p—0.1575 gr.; v—=20 C.C; L—=303.8mm; f—=17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
Dee 55’ 
Midden « = or” 55 
(an — el ISS 


215. 


Cinchonine in alcohol van 90.5 Gew. Proc. 
Praeparaat A. 


p—01472 gr; v—20 C.C; /—= 303.80; f= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
5o7's De 5%’ 


Midden «== a” 57 
(p= 7 2238. 


17e 


151 


152 


OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


216. 
Cinchonine in aleohol van 90.5 Gew. Proc. 
Praeparaat B, 
p—=0.1560 gr.; v—=20 C.C.; /=303.8mm; f— 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
525’ aj 
Midden « — pr” _ 5°25' 
(elo = ar" .228°6, 
21e. 
Cinchonine in alcohol van 81.5 Gew. Proc. 
Praeparaat A. 
p=01509 gr.; v=20 C.C; /—=303.8mm; f=17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
52 5°12' 
Midden « = „r” 512 
(n= #7 2272. 
218. 

Cinehonine in absoluten alcohol. 
p—0.1002 gr; v —=20 C.C.; /— 303.30m; {== 00 C. 
Waargenomene waarden van «. 
3°33/ 3°36, 

Midden « AETR 

(ep = id 234°.9. 
219. 
Cinehonine in chloroform. 
p=0.0946 gr.; v —= 20 C.C.; /—= 303.9mm; {== 17’ C. 
Waargenomene waarden van «. 


8°6’ 


8°4'5 805’ 
Midden a = 7” SL 
(a)p == Ef 214°.8. 
220. 


Cinchonine in chloroform. 
p—=01028gr.; v=20 C.C.;/ == 303.90m; f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
Sa 318! 
Midden a == „7 


3'20’ 3°18/ 
3°18' 
(a) == mi 2 


KINA-ALKALOÏIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND, 


21. 
Cinchonine in chloroform. 
p= 0.1072 gr.; v=20 C.C; /—= 303.gam; t— 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
827’ 3°28'5 927’ 
Midden-a — 7 8°27® 
(n= 7 212. 3 


222. 
Cinchonine in chloroform. 
p=01115 gr.; v—=20 C.C.; /=303.9mm; 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
383 3033’ 8°83'5 
Middense — 4% 18:88. 
(On = 7 2096. 
223. 
Cinchonine-sulfaat 2(C,, H‚,‚ N,0O),SO, H‚, +2H, O0. 
Oplossing in water. 
e — 0.01397;Ò —1.0031; /— 271.3mm; {== 16° C. 
Waargenomene waarden van «. 
6°27’ 6°25'5 6°24’ 6°25' 
Middensas Ser 6eD 
(np — Pa 168°.9. 
zen. 
Cinchonine-sulfaat 2(C,,H,,N,0),SO, H‚, +2H,0. 
Oplossing in water. 
e= 0.01289; ò—1.0030 ;/— 271.3mm; {—16°C. 
Waargenomene waarden van «. 
5°50/ 5'48’ 550: 
Midden « = pr” 5°49 
(en — pr” 166°.0. 
225. 
Cinchonine-sulfaat 2 (C,,H,, N,0),SO, H‚42H, O0. 
Oplossing in water. 
€— 0.01252; Ò— 1.0019; /—271.3mm; f—= 21° C 
Waargenomene waarden van «. 
544 544’ 545’ 544 
Midden « —= 7 5°45’ 
(en — ar” 168°.6. 


le | 


154 OVER Her SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 
226. 
Cinchonine-sulfaat 2(C,,H,, N, O), SO, H,+2H, O0. 
Oplossing in water. 
e= 0.01251; d—=1.0029; /—= 271.3mm;f —= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
5040’ 5'59’ 541’ 5043’ 
Midden « — „r” 541 
(n= sen 1668: 


22e. 
Cinchonine-sulfaat 2(C,, H,,N, O0), SO, H‚ +2 H, O. 
Oplossing in water. 

e= 0.01220 ;Ò — 1.0025; /—=271.3mm; f— 16°C. 

Waargenomene waarden van «. 

585 536 ° 5°34* 
Midden a = „7 5°55' 
@= 7 169%4, 


228. 
Cinchonine-sulfaat 2(C,,H,,N,0O),SH,O, + 2 H,O. 

Oplossing in absoluten alcohol. 

e—0.0445 gr.; Ò= 08190; Z= 200Pm; t—=19°C. 
Waargenomene waarden van «. 

13°57’ 1357 1856! 1895 

Midden « == sd 18 ke 
(ap = ar” 191°.3. 


225. 
Cinchonine-sulfaat 2 (C,,H,,N,O),SO, H, +2 H,O. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
e=0.02958 gr.; Ò —=0.8146; /—= 200mm; f—= 16° C. 
Waargenomene waarden van «. 
9°13' orbs 916’ 
Midden a = or” 9°15' 
(en == ad 191°.9. 


KINA-ALKALOIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


230. 
Cinchonine-sulfaat 2 (C‚, H‚,N,O),SO, H, + 2H,0. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
€ 00282 gr.; Ò—=0.8123; /— 2000; (== 17°,6C. 
Waargenomene waarden van «, 


Hens) AOK enne Kelis 
Midden a — zr” Arne 
(en — a” 1908. 


231. 
Cinchonine-hydrochloraat C,,H,,N,0O, C1H + 2 H‚,O. 
Oplossing in water. 
e—0.01572 gr.; Ò—1.0023; /= 2000»; t= 17 C. 
Waargenomene waarden van a 
55 57 56’ 56 55’ 
Midden «a —= ar” 506 


(en —= pr” 161°,6. 


232. 
Cinchonine-hydrochloraat C,,H,,N,O,CIH + 2 H‚O. 
Oplossing in water, 

e= 0.02648 gr.; Ò=1.0042; /—=200mm; {== 180 C. 

Waargenomene waarden van «. 
8226” 8°26’ 8°25 5 
Midden a —= „7 8°25'5 

(%)p == wl 1580.6. 


8°25/5 


233. 
Cinchonine-hydrochloraat C,,H,,.N,O, CH + 2 H, O. 
Oplossing in water. 
e= 0.02805 gr.; Ò —=1.0045; /= 200mm; f—= 18° C. 
Waargenomene waarden van «, 
1204 1227’ 1207’ 
Midden a = „7 126’ 


(jp — 71582. 


a 
14 


156 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


234. 
Cinchonine-hydrochloraat C,, H,,N,O, CIH + 2 H‚ O. 
Oplossing in water. 
£= 0.03051 gr.: ò— 1.0047; 271.30; 4 —16°.5C. 
Waargenomene waarden van «a. 
12'49’ 12°53” 12°51' 

Midden a = „r” 12%51' 

()n == ed 154°.5. 


235. 
Cinchonine-hydrochloraat C,,H,,N,O, CIH + 2 H‚, 0. 
Oplossing in water. 
e—=0.08185gr.; ò —1.0053; /=200PP; t= 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
9°49”° 9°48’ 9°50’ 9°50' 
Midden a —= 7 9'49' 
(en = pr” 156°.0. 


236. 


Cinchonine-hydrochloraat C,, H‚‚N, O, CIH + 2 H, O. 
Oplossing in water. 
p= 0.3586 gr.;v == 200.C.; /=303.gmm; f—=17°C, 
Waargenomene waarden van «. 
96’ 9% 9°5' 
Midden « — sr” _9°6' 
OE TS 


23e. 
Cinchonine-hydrochloraat C,,H,,N,O, CH + 2 H‚O. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=0.4786 gr.;o—200.0.; == 303.90; f —= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°8’ 12904 1294! 1255 
Midden a —= „7 1207. 
(ao = a” 166°.5. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND 157 


238, 
Cinchonine-hydrochloraat C,,H,,N,O, CI H + 2 H‚O. 


Oplossing in absoluten alcohol. 
p—0.6521 gr; v= 20.14 C.C; /=303.9nm; f—= 17° OC, 


Waargenomene waarden van «. 
16°14'® 16°15’ 


Midden « — pr” 16°15' 


(@p = id 165°.1. 


239. 


Cinchonine-hydrochloraat C‚,H,, N,O,C1H + 2 H, O. 
Oplossing in alcohol van 93 °/, (7 Gew. Proc. H, 0.) 
0E 


e—=0.0537 gr.; Ò=—= 0.8387; /=—= 200,1mm; 
Waargenomene waarden van a. 
15°42' 15°48'5 15°47' 


15°43'® 
Midden «a —= 7 1544 


(En 7 149. 


240. 
Cinehonine-hydrochloraat C,, H,,N,O, CIH + 2 H‚ 0. 


Oplossing in alcohol van 29.5 °/, (71.7 °/, water). 
p=0.5924 gr; v=200C ; /=303.9mm; f=17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
16°42'* 16%41* 


Midden a = 7 1642 


(a)n—= ar” 185°,5. 


241. 
Cinchonine-nitraat C,,H,;N,0, NO, H + 4 H,O. 
Oplossing in water. 
p=04503 gr.;v =20C.C.; /=303.9mm; t—= 17°C. 


Waargenomene waarden van «. 
10°33’ 10°32's 


10°32’ 
Midden « = „7 10°82's 
(en —= or” 154°.0. 


18 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


158 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


242. 
Cinehonine-nitraat C‚,H,,N,0, NO,H + à H‚, 0. 
Oplossing in water. 
p=04028gr.; v=20C.0.; /= 803.9mm;, t=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
928 9°26' 9025’ 
Midden « —= „r”7 9'26° 


(pn = Edd 154°.2. 


213. 
Cinchonine-nitraat C,,H‚,,N,O, NO,H + £ H,O. 
Oplossing in water. 
p—_0.5280 gr.; v—20C.C.; /=303.9mm; f=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°20' 12°18’ 
Midden « —= 7” 12°19 
(@o = 7 1537. 


zet. 
Cinchonine-nitraat C,,H,,N,O,.NO, H + 2 H‚O. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p= 03574 gr; v= 20C.C.; /=303.9Em; f= 17° C, 
Waargenomene waarden van «. 
9e 9°20 921 
Midden a —= „7 9°21' 


(p= 7 1120. 


25. 
Cinchonine-nitraat C,,H,,N,O,NO, HH, 0. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p—=0.3392 gr; v‚=—= 20C.C.; /= 303.900; fli C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°50' 852” 
Midden a —= 7” 8°52 


(en == td 17199; 


8°52’ 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 159 


216. 
Cinchonine-nitraat C,, H‚‚N,O0, NO, H 43H, 0. 
Oplossing in alcohol van 93 Gew. Proc. 
p==0.4388 gr.; v—=19 C.C; /=303.9em; f—= 17° C, 
Waargenomene waarden van «. 
1958158 12°34’ 12'32' 
Midden a —=sr”7 12032 


(ep =a” 1808. 


zie. 
L_ molecule einchonine op 1 molecule SO, H,. 
p= 0.3134 gr.; v—= 20.01 C.C; /= 303.900; f= UC. 
Waargenomene waarden van a. 
12°107 125101 
Midden a —=” 12°10' 
(en == e 2T 
24s. 
1 molecule einchonine op 1'/, moleculen SO, H,. 
p —=0.3080 gr; v = 20.07 CC; /— 303.9um; /—= 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
125’ 12°4'5 
Midden « ==” 12%’ 
(en =p” 258. 4. 


zag. 

1 molecule einchonine op 15 moleculen SO, H,. 
p= 0.3080 gr.; v=—= 19.1 C.C.; /= 303.9mm; #—=17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°37’ 12°40'5 
Midden a ==” 12'89' 

(n= 258. 1. 
250. 

1 molecule einchonine op 2 moleculen SO, H.. 
p=0.3113 gr.; v=20 C.C.; /=303.9mm; f—= 17 C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°16’ 12°18' 

Midden a ==” 1214 

(p= LISE: 


18% 


140 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


zol. 

1 molecule cinchonine op 3 moleculen SO, H,. 
p= 0.3123 gr; v == 20 U.C.; /—= 303.9mm;f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°16’ 1214 
Midden a —= 7 12°15 

(n= 7 2581. 


252. 

1 molecule cinchonine op 5 moleculen SO, H,. 
p= 0.3101 gr.; v=20 C.C.; /= 303.9mm; f=11° C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°7 12°6’ 

Midden a —= „r” 12%6'5 

AND 


zo}. 
1 molecule einchonine op 2 moleculen ClH. 
== 0,3081 gr. ;v — 20.23:C.C.5/ == 303,9ems LS 17 C; 
Waargenomene waarden a. 
11°45” 11°45’5 11°45'® 
Midden & —= „7 1145" 
(en —= ar” 254,1. 


es4. 
1 molecule einchonine op 2'/, moleculen Cl H. 
p= 0.8086 gr; v —= 20.08 C.C; /= 303.9mm;f —= 17° C 
Waargenomene waarden van «. 
12°8: 12°9’ 12°6 
Midden a n=" N26! 
n= 7 2590. 


255. 

1 molecule cinchonine op 3 moleculen Cl H. 
p=0.3306gr.; © =20C.C.; {== 303.9mm; == 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°59’ 13°0'5 
Midden a, — „et 1850: 

(an == 7 2587. 


KINA-ALKALOIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 141 
256. 
L molecule cinchonine op 4 moleculen Cl H. 
p=03076 gr.; v =19C.C.; {== 303.900; f—= 170 C, 
Waargenomene waarden van «. 
12°38'5 12042’ 12°40’ 
Midden a — „r”7 1240’ 
(@p —= pr” 2577. 


25e. 
L molecule cinchonine op 6 moleculen CH. 
p=0.3057 gr.; v=200.C.; /=303.gmm; =17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
WD 


I 


Habis 
Midden « — „r” 1152’ 
(en == Pe H5D 


258. 


l molecule cinchonine op 10 moleculen C1H, 
p=0.8031gr.; v=20C.C.; /—303.9mm; 1=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 


11238) 11°36’ 1 
Midden « — „r” 11°36’ 
(en — pr” 2521. 
259. 


1 molecule cinchonine op 20 moleculen C1H. 
p=0.8138 gr. ; v 20 0.C.; /=303.9mm; =17°C, 
Waargenomene waarden van a. 
10°45’ 11°453’ VIANS 
Midden «a — „7 11°43' 
(Ci rd 246°.0. 


260. 

1 molecule einchonine op 2 moleculen Br H. 
p=0.3112 gr; v=20,12C.C.; /=303.90m; f— 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
12E 12°13’5 
Midden a = „r” 12°12 

(p= #7 2534. 


142 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


261. 

1 molecule cinchonine op 2'/, moleculen Br H. 
p=0.3100gr.;v=19C.0.;/=303.9mm; f=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

12'46' 12°42' 

Midden & —= 7” 12%44' 

(eo — ar” 2561. 


262, 

1 molecule cinchonine op 8 moleculen Br H. 
n=(0:8100er. 020 CT CENSOR NEE IG. 
Waargenomene waarden van «. 

12 4’? 12°4’ 12°4' 

Midden a — „7 124 

(a) == Pl 2502518 


263. 

1 molecule cinchonine op 4 moleculen Br H. 
p=0.3094gr.; v=20,05C.C.; /-303,90m;t= 17° CG. 
Waargenomene waarden van «. 

WAO 19595 
Midden a —= „7 12°0’ 

(a)n == an 2458, 


26î. 

1 molecule einchonine op 6 moleculen Br. H 
p—=0.3074 gr.;v =20,060.C.; /=303.9mm; f— 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
11°42' 11°40'5 
Midden « —= 7 11%41 

(n= #7 2518. 


265. 

1 molecule einchonine op 10 moleculen Br H. 
p= 0.3132 gr.; v — 20.0; /—= 303.9mm; t— 17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
11°43'° 1147 11°45' 
Midden a = „7 1145’ 

@n = a” 246°.9. 


KINA-ALKALOIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


266. 


l molecule cinchonine op 2 moleculen NO, H. 


p=03106gr.; v=200.C.; /=303.gmm; f— 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
121’ 12°0 1iS5d 
Midden « —= 7” 11°59' 
(en —= 7 253°.9. 


26î. 
1 molecule conchonine op 2 moleculen NO, H. 
p=0.8069 gr. ; v=20 C.C.; /—=5303.9mm; == 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 


12°0' 1de led 
Midden a — rr” 12%0'S 
ln en ATS 
zes. 


1 molecule cinchonine op 8 moleculen NO, H. 
p—=0.3080gr.; v=19 C.C.; /= 303.80; f—= 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°42' 1243! 

Midden a —= „7 1242" 
(en = pr” 2518 
269. 
} molecule cinchonine op 4 moleculen NO, H. 
p= 0.3097 gr.; v =20C.C.; l=303.90m; £—=17°C. 
Waargenomene waarden van «, 
11°59’ IMD 12°0’ 
Midden «a —= „7 11°59’ 
(n= 7 2546. 


ze0. 

1 molecule cinchonine op 6 moleculen NO, H. 
p=0.3084 gr; v—= 20C.C.; /=303.9mm; f— 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
11°48 11°50’ 

Midden « = Ere 1149’ 
OA 


145 


144 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 
zel. 

1 molecule cinchonine op 10 moleculen N O, H. 
p= 0.8066 gr.; v==200.C.; /=308.gem; f—= 17° C, 
Waargenomene waarden van «. 
11°45'5 11°445 
Midden « — pr”? 11044 

(p= #7 251°.8. 
2e. 
1 molecule cinchonine op 2 moleculen CIO, H. 
p=0.3119 gr.; v=20C.C.; Z==303.90M; f=17°C. 


Waargenomene waarden van «. 


12e 12°26'S 
Midden « = „7 12°26' 
(ep = Sl 262°.2. 

23. 


1 molecule cinchonine op 3 moleculen Cl O,H. 
p= 0.3081 gr. ;v = 20 C.C. ; /= 303.9mm; £— 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

TK ek 7 ir 
Midden a —= „r”7 12°16' 

(n= a” 2620. 


zet. 

1 molecule cinchonine op & moleculen C1O, H. 
p= 0.3063 gr. ; v = 20 CC.; /=303.9Pm; f—= 1700. 
Waargenomene waarden van «. 
12°14 22, 

Midden a — „7 12%13 
(n= Ae 262%5: 

eo. 

1 molecule cinchonine op 8 moleculen CIO, H. 
p=0.3065 gr.; v—= 20 C.C.; l=303.9Mm; f—=17°C, 
Waargenomene waarden van a. 
12°9' 1210’ 

Midden a —= „7 12710 

(en = 7 21. 


| 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


26. 

1 molecule einchonine op 10 molecuien C1O, H. 
p=0.38075gr.; v == 200.C.; /=303.90m; {== 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

INS 1 Le 
Midden a — 7 1212 

(en ZOL 


zee. 

] molecule cinchonine op 12 moleculen ClO, H. 
p= 03013 gr mo 200 CHR 03E LLT. 
Waargenomene waarden van «. 

124 Hee 1207’ 

Midden a —= „r” 12°6’ 

(«)o —= 7 25021 


zes. 

l molecule einchonine op 2 moleculen Cl O, H. 
p= 0.3090 gr.;v—= 20.02 C.C. ZS 303.90M; f=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
11°45 11°43' 

Midden «a —= ” 1144 

(p= 7 251°4, 


zeg. 

1 moleenle ecinchonine op 2'/, moleculen CIO, H. 
p= 0.3083 gr; v—=20C.C.; /= 303. 9mm; f—=17° 0. 
Waargenomene waarden van «. 

7 16 1229: 12 ne 
Midden a = 7 12°10 

(en = Se 259.°6. 


280. 

1 molecule einchonine op 24 moleculen ClO, H. 
p=0.3068gr.; v=200.C.; /= 303.900; 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°10' WARA 12°12' 

Midden a = „7 12°11 

Ger Ol 


NATUURK, VERH, DER KONINKL. AKADEMIE, DEEL XVI. 


19 


145 


146 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


2SI. 

1 molecule cinchonine op & moleculen C1O, H. 
p=038075gr.; v=200.C0.; /= 303 9m; t == 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

IDS 12° 14 

Midden a = „7 1215 
p= 7 2621. 
252. 

1 molecule cinchonine op 6 moleculen C1O, H. 
p=0.3018gr.;v=20C.C0.;/= 308.90; f—= 170. 
Waargenomene waarden van a. 

1221355 12 
Midden w« = „” 1218 
(n= #7 262. 

2s3. 

1 molecule cinchonine op 14 moleculen PO, 1, * 
p=03096 gr.; v=20C.C.; /=303.9Pm; f = 17°C, 
Waargenomene waarden van a. 
10°3% 10°3'* 

Midden a = „7 10'8° 
(n= 7 213,0. 

2s4. 

1 molecule cinchonine op 14 moleculen PO, M,. 
p=03076gr.; v =20C.C.; /=303.90m; == 17°C, 
Waargenomene waarden van «. 
10°35’ 10735 
Midden « = 7” 10°85 
(e)n—= a” 226,6. 

2s5. 

1 molecule cinchonine op 1; moleculen PO, H,. 
p=0.3090gr.; v=20C.0.; /= 303,9mMm; {== 17"C. 
Waargenomene waarden van «. 
11°0/ Belo 
Midden « —= ae” 11°0® 

(n= 7 2345. 


* Bij toevoeging van minder dan 1/, moleculen PO, H, aan } molecule cinchonine was het niet mogelijk 
de cinchonine zelf bij verwarming geheel in oplossing te brengen. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND 


286. 
1 molecule cinchonine op 1,785 moleculen PO, H,. 
p=0.3083gr.; v=—= 20C.C.; /=303.g0m; f=17°C. 


Waargenomene waarden van «. 
11°25' 11°24'5 


11°23'5 
Midden a —= „7 11°26' 
(«)n = Ee 243°.9. 


257. 

1 molecule einchoníne op 2.38 moleculen PO, H,. 
p=0.3082 gr.; v=20C.C.; /=303. 90m; fm 17'C. 
Waargenomene waarden van «. 
np 12nls5 
Midden a —= „7 12° 

(eo = 7 256°.6. 


ess, 
1 molecule einchonine op 2.93 moleculen PO, H,. 
p=0.3074gr.; v=20 CC; /=303.9mm; f—=17°C, 
Waargenomene waarden van «. 
1255 12°6' 
Midden « = sr” 12% 


(«)n == id 259°.0. 


2sg. 
1 molecule cinchonine op 3.57 moleculen PO, H,. 
p=0.3092gr ; v =20C0.C.; /=303,90m; == 17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
1228: 12°9’ 
Midden a == „r” 128” 
Oo = 7 2595. 


29E. 


] molecule cinchonine op 4.17 moleculen PO, H 


p= 0.3082gr.; v =20C.0.; /= 303. gem; == 17'C 
Waargenomene waarden van a. 
127845 12°S’ 128 
Midden a = „7 12°8' 
(anp= 7 258°.9, 


147 


19% 


148 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


291. 
1 molecule cinchonine op 5.95 moleculen PO, H,. 
p=0.3069gr.;v=20C.C.; == 303.9mm; == 11° C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°4’s 125’ 12'5’ 
Midden a —= „7 12°5’ 
(On = 7 2590. 


292. 

1 molecule cinchonine op 23.2 moleculen PO, H.. 
p=0.3070gr.; v=20C.C.; L=303.9Mm; f— 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

TIDE 11°56' 115557 
Midden & — 7 11°56' 

(e= pr” 255°.9. 


293. 

] molecule cinchonine op 2 moleculen CH, O,. 
p=0.3265 gr; v —=20C0.C.; == 303.90m; 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°3' 2°0’ 

Midden e=” 1215 

(n= 7 2422. 


294. 

1 molecule einchonine op 25 moleculen CH, O,. 
p= 0.8062 gr; v= 20C.C.; / —= 303.9em; f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
11°21’ 120% 11°22’ 

Midden OE Pk } atb e 

(eo == el 243°. 9. 


295. 

1 molecule cinchonine op 3 moleculen CH,O,. 
p=0.3098 gr; v=20 C,C.; /—=303.9mm; f— 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
11°34 11°34'S 
Midden a —= „7 11°34 

Wo = pr” 245°.6. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. . 


296. 

1 molecule cinchonine op 4 moleculen CH, O,. 
p—=0.3099 gr.; v=20 C.C; /= 303.9em; f=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
11°45'° 11°45’ 

Midden « = Tl 11°45' 

(Ae SOR 


2e. 

1 molecule einchonine op 6 moleculen C H,O,. 
p=—=0.8086 gr.; v=20 C.C.; /=303.9mm; f=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°8'5 12°3' 12°1' 
Maddenscn pt VLAS 

(en = 7 256°. 5. 


298. 

] molecule cinchonine op S moleculen CH, O,. 
p= 0.3087 gr.; v=—=20 C.C. ; /—= 303.9m; t—= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
12°6' 120 
Midden as a 1265 

(n= 7 2581. 


299. 

L molecule cinchonine op 10 moleculen C H, O,. 
p—=0.3087 gr.; v =20C.C.; /=303,9mm; == 17° CO. 
Waargenomene waarden van «. 

1 1207 
Midden a = „7 12° 

(an == pr” 2518. 


300. 

1 molecule einchonine op 14 moleculen CH, O,. 
p=03111lgr.; vr =20C.C.; /=303.90m; == 17°O, 
Waargenomene waarden van «. 

12113/5 1212’ 

Midden « = 7 1218 

(En 205 


149 


150 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


3041. 

L molecule einchonine op 20 moleculen CH, O,. 
p—=0.3095gr.; v =200.C.; /—=303.9um; f=17°C, 
Waargenomene waarden van «. 

12 Ti 
Midden « = „7 1211 

(en —= eh 258°.9. 


302. 

1 molecule cinchonine op 45 moleculen C H‚O,. 
p= 0.3094 gr. ; v=200.C.; /=303.9mm; f=17°Ct 
Waargenomene waarden van «. 

Ere Nn 12°6' 

Midden « — „7 12% 

(do #7 2579. 


303. 

1 molecule einehonine op 92 moleculen CH, O,. 
p=—=0.3080 gr. ; v=20C.C.; /=303.gom; f—= 17°. 
Waargenomene waarden van «. 

11°53 11°54’ 
Midden.a — 7011530 
(n= #7 254,0. 


304. 

1 molecule cinchonine op 2 moleculen C, HH, Os. 
p= 0.3128Sgr.;v=20C.C.;/= 303. 9m; tf 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
10°22'« 10°20’ 10°19’ 10918’ 
Midden a —= „r”7 10°20' 

(epe. 


305. 

1 molecule einchonine op 3 moleculen C, H, O,. 
p=0.3086 gr.; v=—=20C.C.; {== 303,9mm; , =17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
10°16' 10°14’ 10°15’ 
Midden a =—= „7 10°15' 

(an =S. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


3065. 

1 molecule einchonine op 4 moleculen C, H,‚ O,. 
p=0.3l04gr.; v=20C.C.; == 303.9mm; f— 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
10°39 LO 
Midden a — ‚r” 10°38' 


(en == ar” 2258. 


302. 

1 molecule cinchonine op 6 moleculen C, H,O,. 
p=:0.3088 gr.; r=20C.C.; /=303.9mm; {—= 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 

0255) 10555: 

Midden a —= „r” 10'55' 

(an = pr” 23206. 


308, 


1 molecule einchonine op 8 moleculen C, H‚ O,. 
p= 0.5090gr.: £r — 20 C.C. ; 303 9mm; f—=17°C. 
Waargenomene waarden. van «. 
11°6' TS 
Midden « = pr” 11°7 

(“on = mT 2368, 


309. 

1 _molecale einchonine op 11 moleculen C, H‚ O,. 
— 0.5078gr.; vS 20C.C.; L=803.9mm; 4 17°C, 
Waargenomene waarden van «. 

PID 1115? 

Middensgr ene 5; 


(a Dis Sd 240°.1. 


316, 


Ì molecule cinchonine op 15 moleculen C, H,‚ O.. 
p= 03080 gr.; o — 20 CC. ; /—=303.9mm; 1=117"C. 
Waargenomene waarden van «. 
11°30/ 11°30' 

Midden « — „” 11°30' 

(Nr 0 


151 


152 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINSGVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 
311. 
l molecule einchonine op 20 moleculen C, H,‚O,. 
p=0.8088 gr. ; v=200.C.; /= 803.90m; {== 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
11°35'5 118 


Midden « — „r” 11°86's 
Oe A NE 


312. 

1 molecule cinchonine op 30 moleculen CH, O,. 
p=0.3105gr.; v= 20 C.C; 1=303.9em; f—= 11°C. 
Waargenomene waarden van «. 

11o49'5 1149’ 


Midden a = „7 11'49' 


(p= 7 25025. 


313. 

1 molecule cinchonine op 40 moleculen C,H,O,. 
p= 0.3076 gr.; v=20 C.C; /= 303.800; t—= 17,0. 
Waargenomene waarden van «, 
11°40’ 11°40’ 

Midden « = zr” 10°40' 

(n= 7 249.73 


se. 

1 molecule einchonine op 60 moleculen C,H,O,. 
p=0.3082 gr.; v — 20C.C.; {== 308.910; t=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
11°41’® 11042! 

Midden a = „r” 11°42 

(ans 7 2407. 


315. 


1 molecule einchonine op 1 molecule C, H‚O,. 
p—=0.30711 gr.; v=200.C.; /=303.9mm; /—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
10°58' 10°56’ 10°56’ 
Midden a — ge” 10%57' 

(an = pr” 2848. 


KINA-ALKALOIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


316. 

1 molecule cinchonine op 1'/, raoleculen C, H‚, O,. 
p=0.3100 gr. ;v —= 20 C.C. ; /—=303.9mm; =17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
11°21' 11°22' 

Midden «a = ar” 11'21° 

(en 7 2411. 


31e. 

1 molecule einchonine op 14 moleculen C, H,O,. 
p= 0.3085 gr. ; v=20C.C.; /—=303.gmm; f—= 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
11°38'* 135 1103645 
Midden a —= „r” 11°87’ 

(ap —= pr” 241°.8. 


318. 

1 molecule einchonine op 2 moleculen C, H, O,. 
p= 0.3097 gr; v=20C.C.; /=303.9em; t—=17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
jen Wols 
Midden a = „7 1151 

(p= 7 2525. 


319. 

1 molecule cinchonine op 3 moleculen C, H, O,. 
p=0.31l0gr.; v=20 C.C; /—=303.9mm; {== 17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
12°0'5 11659’ 

Midden a =—= 7” 12°0' 

(n= 7 253,9. 

320. 

1 molecule cinchonine op 4 moleculen C, H, O,. 
p= 0.3092 gr; v=20 C.C; 1 303.9em; (== 11° C. 
Waargenomene waarden van «. 
leben LD 7 1095545 

Midden «a —= pr” 11°55' 
(ap == gr” 2581. 


NATUORK. VERI. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


20 


155 


154 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


321. 

l molecule cinchonine op 5 moleculen C,H,O,. 
p=0.3089 gr; v —= 200.C.; /=303.9mm; f— 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

Last: 1 
Midden « = or” 11051 

(en = pr” 25203. 


322. 

l molecule einchonine op 10 moleculen C, H,O,. 
p=0.3072gr.;v=20C.C.;/ 803.9em; f=17°C. 
Waargenomene waarden van a. 

141 11°43’ 

Midden « —= „7 11’42 

(n= 7 250,6. 


323. 

Cinchonidine in absoluten alcohol. 
p=0.3040gr.; v=20C.C.; /=303,8mm; f—= 0" C. 
Waargenomene waarden van a. 

5:18. 5e 55: BA 5eL4’ 
Midden a —= “> 5°14 

(an == “=e 112°,8. 


324. 

Cinchonidine in absoluten alcohol (Praeparaat A). 
p=0.3086 gr; v=20C.C.; /=303,80Mm; t—= 17° C. 
Waargenomene waarden van a, 
bop 58e 
Midden a —= “> 5°9’ 

(eo = “ve 109°.8. 


325. 
Cinchonidine in absoluten alcohol (Praeparaat B). 
p —=0.3086 gr.; v =20C.0.; /=303.8mm; (== IEKE 
Waargenomene waarden van a. 
5°8' 5°8' 
Midden a = “> 5'S! 
(en — “ee 1095. 


hg 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 155 


326. 
Cinchonidine in absoluten alcohol (Praeparaat C). 
p —=0.3104 gr.;v — 20,040.C.; /—=303.80m; f—= 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 


5'8'5 510 5°10’ 
Midden a —= “== 5°9% 
(dn — Se 1096. 
32. 


Cinchonidine in absoluten alcohol (Praeparaat D). 
p =0.3080 gr; v= 20C.C.; /=308.80m; f= 17° CO. 
Waargenomene waarden van «. 
Dude Ge bids 
Midden a —= “> 58 
Oe NE 


328. 
Cinchonidine in absoluten alcohol (Praeparaat A). 
p=0.5182 gr.; v=200.C.; /=303.8mm; tld: 
Waargenomene waarden van «. 
8°32'S 8°32'® 
Midden a —= “<« 8325 
(ee 10815: 


329. 
Cinchonidine in absoluten alcohol (Praeparaat A). 
p—=0.7698gr.; v_20C.C.; —303.8mm; /—=17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
12°56' 12°37' 
Midden a — “=& 12°36'5 
(aje 10709: 


330. 
Cinchonidine in absoluten alcohol (Praeparaat A). 
p=0.1185 gr; v=20C.C0.; /— 303.800; (=17° CG. 


Waargenomene waarden van «. 
1239 12°39 5 


Midden a —= “> 12395 
(ese lO7E: 


20* 


156 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


331. 

Cinchonidine in alcohol van 90.5 pCt. (Praeparaat A). 
p=0.8090 gr.; v= 20 C.C0.; {== 303.80m; f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

524 5'24/ 5°23' 

Midden a = “>  5°24/ 

(eo == “=e 115°.0. 


332. 

Cinchonidine in alcohol van 80.2 Gew. Proc. (Praeparaat A). 
p= 08102 gr.; v=20C0.C.; /=303.30m; f= 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
5°32' 5°82 5845 5°33'* 
Midden «a —= “> 538’ 

(Opee As, 


333. 

Cinchonidine in alcohol van 70.4 Gew Proc. (Praeparaat A). 
p=0.3099 gr; v= 200.0.; == 303.8mm; £—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

540’ 5240’ 

Midden a —= “> 540 

(en = “= 120°.4. 


334. 

Cinchonidine in alcohol van 60.0 Gew. Proc. (Praeparaat A). 
p==0.8074 gr. ;v = 20 C.C. ; /= 303.80m; f— 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
5°88' 541’ 5'39' 

Midden a = “> 5°39 

(p= “ee 12I°1. 


335. 
Cinchonidine in chloroform. 
p= 0.8089 gr. ; v — 20 CC; /—=303.80m; f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
8°36! 3038’ 3°89'5 
Midden a —= “> 338 
(p= “e 11°3. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


336. 
Cinchonidine in chloroform. 
p=—=0.6823gr.; v—=20 C.C. ; l= 303.80; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 


7°40’ 7°40'5 
Midden a = “> 7°40 
(n= “> 74.0. 
334. 


Cinchonidine-hydrochloraat. C,, H,,‚N,O, CH + H,O. 
(Watergehalte bij 130° gevonden 5.0 pCt.). 
Oplossing in water. 
p=03712gr.; v=200.C.; /—=303.8mm; t—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
553 554 554” 
Midden « = “> 554 
(en —= “=S 104,6. 
op einchonidine berekend («)n — “& 129°.9. 


338. 
Cinchonidine-hydrochloraat C,,H,; N,O,C1H + H‚O. 
(Hetzelfde praeparaat als in N°. 337). 
Oplossing in water. 
p=04198 gr.; v =20C.C.; /—=303.80m; t—= 17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
1°26' 7°26’ 1°26' 
MiddensoreSe 70267 
(en == “=e 102°,5. 
op einchonidine berekend («)p — “> 1271. 


339. 
Cinchonidine-hydrochloraat C,, H,, N, O,CIH + H, O. 
(Hetzelfde praeparaat als in N°. 337). 
Oplossing in water. 
p=0.6023 gr; » =20C.C.; /— 303.80m; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
95 gea 95 
Midden a = “=> 95’ 
(elo “908. 
op cinchonidine berekend («)p — “> 123°.4. 


157 


158 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


340. 
Cinchonidine-hydrochloraat C,,H,,N,0, CIH + H‚O. 
Hetzelfde praeparaat als in N°. 337). 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=03499 gr; v—20 C.C; /=303.Smm; = 17" C. 
Waargenomene waarden van «. 
Delos 5°14'S 5°14'5 
Midden « —= “> 5°15' 
(Op = “Sk 99°.9. 
gp einchonidine berekend («)p — “> 124,8. 
341. 
Cinchonidine-hydrochloraat C,,H,, N, O.C1H + H, O. 
(Hetzelfde praeparaat als in N°. 337). 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=0.5074 gr.;v=20 C.C; {== 303.8mm; t—= 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
7°30' 731” 
Midden a = “> 731 
(Cere 
op einchonidine berekend («)p — “> 121°.0. 
342. 
Cinchonidine-hydrochloraat C‚, H,,‚ N,O,C1H + H‚ O. 
(Hetzelfde praeparaat als in N°. 337). 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p—=0.6218 gr.; v—=20C.C.; /=303.8mm; =17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
94 9°6 
Midden a = “> 95’ 
(e)p= “Se 96.2. 
op einchonidine berekend («)n — “> 119,5. 
343. 
Cinchonidine-hydrochloraat C‚,H,,N;O, CIH + H‚ O. 
(Hetzelfde praeparaat als in N°. 337). 
Oplossing in aleohol van 89° Gew. Proc. 
p=0.3529gr.; v—20C,C.; /=503.3mm; (=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
6°23'5 6°22'! 
Midden a —= “> 6°23 
(en Sello. 
op cinchonidine berekend («@), —= “> 148°.6. 


KINA-ALKALOÏIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


344. 
Cinchonidine-hydrochloraat C,, H,‚,‚N,O, CIH + H‚,O. 
(Hetzelfde praeparaat als in N°. 337). 
Oplossing in alcohol van 80 Gew. Proc. 
p= 0.3635 gr.; v == 20 C.C; /= 303.8mm; f— 17° C 
Waargenomene waarden van «. 
1°5! gert 1°5’5 
Midden « = “> 7% 
(an = Se 128°7. 
op einchonidine berekend (a)p —= “> 159°.9. 


345. 
Cinchonidine-nitraat C,,H,,N,O,NO,H + H,O. 
Praeparaat A. 
Oplossing in water. 
p==0.3311 gr.; v==20 C.C; {== 303.80m; f=17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
5°7’ be 57’ 
Midden as Seren 1507/ 
(en == “S« 99.9. 
op einchonidine berekend («)o — “> 126°.1. 
346. 
Cinchonidine-nitraat C,,H,,‚N,O,NO,H + H‚ O. 
Praeparaat B. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p= 0.3658gr.;v — 200.0.;/ == 303,8mm; 1—=17°C. 
Waargenomene waarden a. 
545’ 544’ 
Midden a —= “> 5%44 
(en = “= 105°,2, 
op einchonidine berekend («)p — “> 130°.3. 
34. 
Cinchonidine-nitraat C,,H,,N,O,NO,H+4H,O. 
Praeparaat B. 
Oplossing in aleohol van 89 Gew. Proc. 


p==0.3188 gr ; v — 200.C.; /—= 303.8mm; f—= 17° C. 


Waargenomene waarden van «. 
6'51 6°50’ 
Midden a —= “> 651 
(a) = “> 119°.0. 
op einchonidine berekend (e)p — “> 1502, 


159 


160 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


318. 

Cinchonidine-nitraat C,,H,,N,0O,NO,H + H‚,O (Pracparaat B). 
Oplossing in alcohol van 80 Gew. Proc. 
p=0.3691 gr; v=20C.C.; /= 303.9mm; f— 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

10648 1°8/5 78’ 
Midden a = “=« 7°8 
(en —= “> 127°.2. 
op einchonidine berekend (a), —= “== 160,6. 


349. 
Cinchonidine-sulfaat 2 (C,, H,, N,O),SO,H, + 6 H, O. 
Praeparaat A (kristalwater 13.2 pCt.) 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p==0.3448 gr.; v=20 C.C; 
Waargenomene waarden van «. 
614 6°13’ 6°153’ 
Midden a = “> 6°18’ 
(an = “> 113,9. 
berekend op einchonidine («p= “<« 136.17. 


{== 8503.8mm: f—= 17° C, 


’ 


350. 
Cinehonidine-sulfaat 2(C,,H,, N,O), SO, H‚ + 6 H,O. 
Praeparaat B. (kristalwater 13.2 pCt.). 
Oplossing in absoluten alcohol. 
p=0.3882 gr; v—=20.10 C.C.; /—=303.8mm; f—= 17° C. 


Waargenomene waarden van «. 


6°58' 6°57' 6°59' 
Midden a —= “> 6°58' 
(5 —= Se 11857. 


berekend op cinchonidine («== “<« 136°.5. 


351. 

Cinchonidine-sulfaat van Tallandier (eenigszins verweerd; kristalwater 11.3 pCt.) 
p= 0.3448 gr.; v == 20 C.C.; {== 303.5mm; {—= 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
6°20' 6°21 
Midden a —= “> 6°20” 

a 
berekend op sulfaat + 6H,O («p= “> 118°,4. 


#___op cinchonidine .. . (@)p —= “*“« 136°.2. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. i61 
35%. 
Cinchonidine-Sulfaat van Tallandier. 
Hetzelfde praeparaat als in N. 351. 
Oplossing in alcohol van 89 Gew. Proc. 
=— 0.3622 gr.; v=20C.C.; /=303.80m; {== 17° CO. 
Waargenomene waarden van a. 
trl dele rk eo 
Midden a — “> 7°12’ 


WE ve 181°5: 
berekend op sulfaat met 6 H‚ O(a)n — “ 128°.7. 


„___op einchonidine. . (an — “« 118°.3. 
353. 
Cinehonidine-Sulfaat van Tallandier. 
Hetzelfde praeparaat als in N°. 351. 
Oplossing in alcohol van SO Gew. Proc. 
p= 0.3686gr.; v—=20C.C.; /=803.30m; f=119C. 
Waargenomene waarden van a. 
TRS ORS 7°29' 7°31 
Midden a —= “> 7°30’ 


Oe ele 
berekend op sulfaat met 6 H,O («)p — “== 131°.2. 


„op einehonidine. . (@)p — “=« 1511. 
354. 


1 molecule einchonidine op l molecule SO, H,. 
p= 0.8082 gr.; v= 20 C.C.: /=308.80m; f— 17°. 
Waargenomene waarden van «. 

821:312 514’ 

Midden a —= “> 814’ 

(0) pre lide 


355. 

1 molecule einchonidine op 1'/, moleculen SO, H,. 
fp—=0.3078 gr; v—=20C.C.; /= 303 Berm; /—=17°C. 
Waargenomene waarden van a. 

8225: 8°26! 

Midden a —= “> 8°25” 

(ae UGS: 


21 
HATUURK. VERH, DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


162 __ OVER HET SOORTELIJK DRAAIINSGVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


356. 

1 molecule cinchonidine op 1} moleculen SO, H,. 
p= 0.3091 gr. ; v=20C.C.; /=803.80m; =17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°26' 8°27' 

Midden a a 

(aj or 9°.D. 


ij 


354. 

1 molecule einchonidine op 2 moleculen SO, H,. 
p= 0.3060gr.; y= 20 C.C.; 1=303.80m; {== 17 C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°20’ 8°22' 8°22' 

Midden « —= “S 8°21’ 

(En — “ee 179°,6. 


358. 

1 molecule cinchonidine op 2# moleculen SO, H,. 
p= 0.3084 gr.; v=20 C.C; /= 303.80m; t—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°26’ 8°25' 

Midden a — “> 8°25's 

(an —= “Se 179,8. 


359. 

1 molecule cinchonidine op 35 moleculen SO, H,. 
pn=0.3095gr.; v —= 200.C.; /= 303.80m, t-=17°C, 
Waargenomene waarden van «. 
8°25’ 8°27' 821 
Midden a — “> 8%26 

(Op = “e 179,5. 


360. 

1 molecule einchonidine op 5 moleculen SO, H,. 
p=0.8088 gr.; v=20C.C0.; /—=303,8mm; f=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°20'5 8°20’ 

Midden a = “== _ 5°20’ 

(n= “ 177°.7. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 165 
361. 

Ll molecule cinchonidine op 10 moleculen SO, H,. 
p=—=0.3076 gr; v—=20 C.C.; /—= 303.8mm; f-17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

814 Se14’ 

Midden « = “> 814’ 

(n= “e 1760. 4. 


362. 

1 molecule cinchonidine op 2 moleculen Cl H. 
p==0.38077 gr.; v=20 C.C.; /—=303.8mm; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

Sas 8°9’ 8°10’ 

Midden « —= ne 8'g' 

(n= “ 174. 4. 


363. 

}_ molecule cinchonidine op 3 moleculen C1H. 
p= 0.3079 gr; v= 20 C.C, ; /—= 303.80m; t—= 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 

814 8°14/5 8°15' sel4' 
Midden a = “> 8°14’ 

(an == “e 175 .6. 


364. 
l molecule cinchonidine op 4 moleculen CI H. 
—= 03082 gr.; v=200.C.; /=303.8mm; —= 17° C, 
Waargenomene waarden van a. 
8°13’ 811 g11's 
Midden « —= “« 8°12' 
(a) == ee DS 


365. 

1 molecule einchonidine op 6 moleculen Cl H. 
n= 0.8076 gr. ; v—=20C.C.; /=303.8mm; {== 17°C, 
Waargenomene waarden van «. 

Sale 8'8’ 8°9’ 

Midden « = “>« 88! 

(a) = “Se 1741. 


21% 


164 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


366. 
] molecule cinchonidine op 8 moleculen Cl H. 
p=—=0.38011lgr.;v=—=20C.C.; /=803.8mm; t—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
759’ 8°0’ 8°2’ 
Midden a — “> 8°0’ 
(slk 


364. 

1 molecule einchonidine op 14 moleculen Cl H. 
p=0.3070gr.; v=—=20C.C.; /=303.3nm; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
7°48'5 746’ 

Midden a = “> 747 

(e)» == Din Gelk 


368. 

1 molecule einchonidine op 20 moleculen Cl H. 
p—=0.3068 gr; v —= 20.0. ; /—= 303.9um; —=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
7°46' 7°4,6' 

Midden « — “> 7'46' 

(p= “e 168°.4. 


369. 

1 molecule einchonidine op 2 moleculen NO; H. 
p= 0.8078 gr.; v= 200.C.; / == 303.8mw; f— 17° G. 
Waargenomene waarden van «. 

5'6' 8°8’ CHE) 

Midden « = “> 88 

(n= SS 17959: 


380. 

1 molecule einchonidine op 3 moleculen NO, H. 
p=0.3078 gr ; v=20 C,0.; /=303.8mm; /— 17° GC. 
Waargenomene waarden van «. 
8°19' s°17’ 8°'18’ 

Midden «a = “> 818’ 

(Oee: 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


3e. 

1 molecule cinchonidinene op 4 moleculen N O,H. 
p=0.3016gr.; v=200.C.; {== 303.80m; {== 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 

812 8°12/’ 

Midden a —= “=> 812’ 

(ape 1155: 


382. 
1 molecule cinchonidine op 6 moleculen NO, H. 
p=:0.3086 gr.; v —=20C.C.; /—= 303.8um; t—= 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 


8°5' SS’ 
Midden a = “> 88! 
ra 
383. 


1 molecule cinchonidine op 9 moleculen NO, H. 
p= 0.3089 gr. :v =200.C. ; 303 Emm; f—17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

83’ 83’ 

Midden « = “> 83 

(p= Wil: 


34. 

1 molecule cinchonidine op 14 moleculen NO, H. 
p= 0.8070gr.;v =200.C.; /=303.80m; (=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
7°45' 7°46' 

Midden a = “> 7°455 

(en — “> 166°,4. 


35. 


1 molecule cinchonidine op 20 moleculen NO, H. 
n=03065 gr.; v =20 C.C. ; /=303,80m;, =17"C. 
Waargenomene waarden van a. 
zeen 1:29 
Midden a —= “=S 7°30' 

(n= “=e 161°2. 


165 


1 66 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


326. 

L molecule einchonidine op 2 moleculen Cl O, H. 
p= 0.3082gr.; v=200.C.; /=303.8mm; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

S°30 8°32’ 8°33'5 3234! 
Midden « = “> 8%32 

(ap = “> 18223. 


3e. 

1 molecule cinchonidine op 8 moleculen ClO, H. 
p=0.3074gr.; v=200.C.; /—= 303.9mm; f—=17°Ct 
Waargenomene waarden van «. 
8°33’5 8'84's 
Midden « —= “> 8°84 

(ap = “Se 188,4. 


3.8. 

1 molecule einchonidine op 4 moleculen CIO, H. 
p=0.3076gr.; v=20C.C0.; /=803 80m; {== 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°28'5 8229 
Midden a = “> 8%29 

(n= “Se 181,6. 


349. 

1 molecule cinchonidine op 6 moleculen Cl O, H. 
p= 0.3063gr.;v== 200.C.;/=303.8mm; == 17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
8°23’ 8°24' 

Midden a = “> 8°23" 
(eo — “ee 130,4. 


380. 

1 molecule cinchonidine op 9 moleculen ClO, H. 
„== 0.8093 gr. ; v = 200.0.; /—= 303.8mm; { —= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

825’ 80958 se24! 

Midden « = “Se: 8125! 

(p= Se 1191 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 167 
381. 


1 molecule einchonidine op 14 moleculen Cl O, H. 
p= 0.38087gr.; v= 20C.C.; /=303,8mm; f— 17° C. 


Waargenomene waarden van «. 


302’ 8-22! 8021's 
Midden « — “>  8°22' 
(n= “ 17803. 
3S2. 


1 molecule cinchonidine op 20 moleculen ClO, H. 
p=0.3080 gr. ; v =200.C.; /=303.8Mm; fm 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

S14’ S°14’ 
Midden « = “>e 8°14 
(ap =*= 176°.0. 


383. 
L molecule cinchonidine op 2 moleculen ClOs H. 
p=03077gr.; v=20 C.C; /=303,.8mm; f—= 17° 0, 
Waargenomene waarden van «. 
8°30/ 8°81’ 
Midden a = “> 8°30* 
(n= “e 181°,9. 


384. 

1 molecule einchonidine op 3 moleculen CI OH: 
p=0.3078gr ; v=200.C.; /= 303.80Mm; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

8288 8033 884 
Midden a = “> 8°34’ 

(n= “> 183°.0. 


385. 

1 molecule cinchonidine op 4 moleculen CO, H. 
p=0.3079gr.; v=20CC0.; /= 303,80; == 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
s°31’ 8°31'S 
Midden a = “> 8°31’ 

(an = Fe 182°.1. 


168 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


386. 

1 molecule cinchonidine op 6 moleculen C1O, H. 
p=0.3074gr.; v=20C.C.; /— 303.80m; t— 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°25' 8°25’ 

Midden a = “> 8°25/ 

(ap == “ee 180.2. 

384. 

1 molecule cinchonidine op 8.3 moleculen ClO, H. 
p= 0.3078gr.;v=—=200.0.;/=303.80m; == Ì JG: 
Waargenomene waarden van a. 
8°22' 8°22's 8°22's 
Midden u —= “> 8°22’ 

(re en OEE 
3SS. 

l molecule cinchonidine op 18.3 moleculen C1O, H. 
p=0 3091 gr.; v=20 C.C; == 303.300; f— 11° CO. 
Waargenomene waarden van a. 
8°23' 8023’ 

Midden « —= “>« 823! 

(an —= “we 17875. 

359. 

1 molecule cinchonidine op 20 moleculen C1O, H. 
p= 08098gr.; v =20C.C.; /=303.80m; f—= 17°C, 
Waargenomene waarden van «, 
8°20' 

(a) "es: 

Nadat de eerste reeks waarnemingen was voltooid, begon zich in de buis een hyperchloraat 
van cinchonidine af te zetten, zoodat de verdere bepaling van het S. D. V. achterwege 
moest blijven. 

390. 

1 molecule einchonidine op 1} moleculen PO, H,. * 
p=0.3068gr.; v= 20 0.C.; /=303,80m; == 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
1°0/ 740% 7°0' 

Midden a — FS 120! 


Nr 


(n= e 1502. 


* Bij toevoeging van minder dan 1/, moleculen PO, H, aan Ì molecule cinchonidine bleef, zelfs bij 
verwarming, een klein deel van het alkaloide opgelost. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND, 


391. 

1 molecule einchonidine op 14 moleculen PO, H,. 
p= 0.3077 gr. ;v =20 C.C. ;/ == 303.S0m;f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

749 1°50' 1°50' 
Midden « = “> 7°50’ 
(an — “e 167,4. 


392. 


1 molecule cinchonidine op 2 moleculen PO, H,. 
p= 0.3083 gr.;v — 20 C.C. ;/ =303.8um;t —= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°16’ 8°16’ 

Midden a = “> 8°16! 

(en = FS 176°.4. 


393. 

1 molecule cinchonidine op 2'/, moleculen PO, H‚ 
—0.8067 gr. ;v = 20 C.C. ; /— 303.8mm; f= 17" C, 
Waargenomene waarden van «, 
ge21’ 8°21' s'21’ 

Midden « = “> 8%21’ 
n= “e 179°1. 


394, 
1 molecule cinchonidine op 2°/, moleculen PO,H,. 
= 0.8082gr. ;v =20C.C.;/— 303.8mm; {== 17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
8024 8024! 8024’ 
Midden a —= “> 8°24' 
(en —= Ps 1794. 


395. 

1 molecule cinchonidine op 3 moleculen PO, H,. 
p= 03078 gr. ;v — 20 C.C; /— 303.80m; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°24' 8°25' 

Midden « = “> 825’ 
(en= “se 180°.0. 


NATUURK, VERH. DER KONINKL, AKADEMIE. DEEL XVI. 


22 


169 


170 OVER HET SOORTELIJK DRAATINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


396. 

1 molecule cinchonidine op 5 moleculen P O, Ha. 
p=0.3056 gr.:v —= 20 C.C. ; == 308,80; 4 —= 1700, 
Waargenomene waarden van «. 

8°19’ ge]8® 
Midden a = “> 819 
(n= “Se 1791. 


398. 

1 moleeule einchonidine op 6°/, moleculen PO, H,. 
p —0.3071 gr; v —= 20 C.C; /— 303.80; 4 — 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°20'® 8°20’ 8°20'° 
Middena ==" \S&" 8220! 

ls Se 17825. 


398. 
1 molecule einchonidine op 2 moleculen CH, O,. 
p=0.8067 gr.; v =200.0.; /=303.50w0; {== 17°. C. 


Waargenomene waarden van «. 


7°18/ belts 6°18' 
Midden a = “> 7°18' 
Cree ar 
399. 


1 molecule einehonidine op 3 moleculen CH, O,. 
p=0.3069 gr.;v =20C.C.; == 303.8mm; f — 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
1:37® 7°38/ 

Midden a = “> 7°88' 

(renl6 37.7: 


200. 


l molecule einchonidine op 4 moleculen CH, O,. 


p=08084 gr.; v==20 C.C; L==303.80m; f—= 17° CG. 


Waargenomene waarden van «. 
1°59’ 7°59' 
Midden a = “> 7°59’ 
(a)n == Fe 17002, 


KINA-ALKALOIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND, 


+01. 

1 molecule cinehonidine op 6 moleculen CH, O,. 
p=038059 gr.; v—=20 C.C.; /= 803.80m; == 17° C. 
Waargenomene waarden van «, 

Sida 825: 

Midden «== “> 86 

(== Se 1746. 


402. 

1 molecule cinchonidine op S moleculen CH, O,. 
p= 0.3064 gr.; v =20C.C.; /=303.8mm; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°10’% 8'g5 
Midden «a —= “=« 8°10’ 

(ep = “sx 175°.6. 


403. 


1 molecule cinchonidine op 10 moleculen CH, O,. 
p= 0.3073 gr.; v=200.0. ;/—= 303.8mm; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van a. 

8210’ B 8°12/5 
Midden « = “> 8°11 

(en = “se 175°5. 


404. 

1 molecule cinchonidine op 15 moleculen CH,O,. 
p=0.3070gr.; v=200.C.; /=303,8mm; {== 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°12 S°12’ 


Midden « = “<« 81 
(Wo “=e 175°.8. 


405. 

1 molecule einchonidine op 25 moleculen CH, O,. 
p= 0.3068 gr.;v—20 C.C.; /=303.8Em; f— 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°17 5 817 
Midden « — “> _8°17’ 

(ap = “e 177,9. 


22% 


171 


172 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


406. 
1 molecule cinchonidine op 40 moleculen CH, O,. 
p=0.3073 gr; v—=20 C.C.; /— 303.8mm; f=17° C. 
Waargenomene waarden van «. 


Sens SUS 814’ 
Midden « = “=S 8°13’ 
(en = Tse 176°.0. 
408. 


1 molecule einchonidine op 2 moloculen C,H, O,. 
p=030715 gr.; v=20 C.O.; /=303.8mm; f= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
6°31’ 6°29 6°31' 

Midden a = “> 630’ 
(op = “Se 136°.1. 


208. 
1 molecule einchonidine op 2% moleculen C,H, O,. 


p=0.3084 gr.; v == 20 C.C; / == 303.8mm; f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
6°38 6°37'S 
Midden a == “=« 6%38' 
Ws Te tales: 


409. 
1 molecule einchonidine op 8 moleculen C, H,‚ O,. 
p=0.3072gr.; v—=20 C.C; == 303.800; {== 17° C 


Waargenomene waarden van «. 


649’ 6°51' 6°49' 
Midden-a ==" Ye. „6502 
(a)n — “ve 146°,6. 
410. 


l molecule cinchonidine op 4 moleculen C‚H,O,. 
p=038066gr;v=20C.C.; Le 803.8mm; f—= 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

73 Taz: 782 
Middenmeer Me 

(@)» == Dn NO 


KINA-ALKALOIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


A11. 


1 molecule einchonidine op 5 moleculen C, H‚ O,. 
p= 0.3078 gr; v—=20C.C. ; /—= 303.8mm; t—= 170 CG, 
Waargenomene waarden van « 

Ze eneeS 
Midden a = “> 7°17' 

(an — “= 156,2. 


A12. 

1 molecule einchonidine op 74} moleculen C, H, O. 
p=0.3080 gr. ;v=200.C.; /=803.80M; 111 CO. 
Waargenomene waarden van «. 

14357 12852 
Midden a = “> 7755 
On 
213. 

1 molecule cinchonidine op 10 moleculen C, H,O,. 
p=0.3069 gr. ;v — 20 C.C.; — 303.8mm; == 17° C. 
Waargenomene waarden van a, 

741’ 7°a1’s 
Midden a = “> TUI’ 

(ep — “Se 165°2. 


A14. 
1 molecule cinchonidine op 12 moleculen C, H‚ O,. 
p=0.3052gr.;v—=?21 C.C.;/=303.8mm; f—=11°C. 
Waargenomene waarden van «. 
7°20'5 7°19’ 7220: 
Midden a = “> _ 1°20' 
(en = “Se 166°.0. 


415. 

1 molecule einchonidine op 16 moleculen C, H,‚ O,. 
p=0.3090gr.;v=20 C.C. ; /=303,8mm;t= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
105dk 1051 
Midden a —= “> 7°57' 

(eo = "= 169°.4. 


174 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


HG. 
1 molecule einchonidine op 20 moleculen C, H,‚ O,. 
p=0.8079gr.;v=20 C.C. ;/ == 303,8mm; 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 


1°56’ 15652 
Midden «a = “> 7°56' 
(p= “> 169°.7. 
Ans. 


1 molecule cinchonidine op 80 moleculen C, H, O,. 
p=0.3078gr.; v=20C.C.; /= 303. Smm; == 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
8°3’ 8°4’ 

Midden « — Dan 8°3'5 

(Cr U 


A1S. 

1 molecule cinchonidine op 40 moleculen C, H ,O,. 
p=0.8018gr.; v=20 C.C.; /=303.80M; t— 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

808’ 8°2' 8°5' 

Midden « = “> 8%’ 

(Ore ie, 


419. 

1 molecule einchonidine op 60 moleculen C, H‚O,. 
p=0.5057 gr.;v = 20.07 C.C. ; == 303,8mm;f — 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

80’ 8°4,’ 8°3’ 

Midden « = “> S°2 

(nes 


420. 

1 moleculen einchonidine op 76 moleculen C, H, O,. 
p=0.3092 er.;r — 20 C.C.; /—=303.8mm; == 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
ge4"* 86! 8°5' 

Midden a = “> 85’ 

(p= “Se 172,22. 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 


+21. 
1 molecule einchonidine op 1 molecule C, H,O,. 
p=—=0.3071 gr.;v = 20 CC.;/=303,8mm; 1—=17° CG. 
Waargenomene waarden van «. 
1°3’ zin 7°9' ron 
Midden « — “> 7°10 
(an = “« 1596. 


422. 


1 molecule cinchonidine op 13 moleculen C, H, O,. 
p=0.3070gr.;n = 20C.0.; /= 303,8MM; {== 110: 
Waargenomene waarden van «. 
74° 1°49'5 749 
Midden a —= “=S  7'49 

(ap —= “=e 167,6. 


A23. 


2 moleculen C, HO, 


Ì molecule cinchonidine op 
11° C, 


p=0.3059 gr.; v= 20 C.C.; /= 303.80; 
Waargenomene waarden van a. 
gra’ 3°3’ 0 
Midden a — “> 84 
Ore ER 


set. 

1 molecule cinchonidine op 24 moleculen C, H,O,. 
p= 0.3065 gr.;v = 20 C.O.; / —= 303.8mm; == 11° C. 
Waargenomene waarden van «. 

814 8°16 °° 8°15’ 

Midden a —= “> 815’ 

(en = “=e 1713. 


425. 


1 molecule cinchonidine op 3 moleculen C, H, O,. 


p=0.3075 gr.; v—=20 C.C; /=8308.BDE; #S GO 


Waargenomene waarden van «. 
8°17'® 8°17'5 
Midden a —= “=e 817" 
(oel eed edeDE 


175 


176 OVER HET SOORTELIJK DRAAINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


426. 

1 molecule einchonidine op 4 moleculen C,H, O,. 
p= 03062 gr; v= 20 C.C; /=303.8mm; f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

Slie 8°13' 


Midden « = “> 813 
(Oo 2 Dans 176°.5. 
ae 
1 molecule einchonidine op 5 moleculen C, H,‚,O,. 
p —0.3076 gr.;v—=C.C. ;/= 503.80m; {=17 C. 
Waargenomene waarden van «. 
Sa 811 Sn 
Midden a —= “> 811’ 
(an =S Tse 1758. 
A28. 
1 molecule cinchonidine op 74 moleculen C, H, O,. 
p= 0.8087 gr. ; v=20C.C.; /—= 303.8mm; {== 17° C. 
Waargenomen waarden van «. 
84’ 8°4/ 
Midden « = “> 84 
(ap = “se 171°.9. 
429. 
1 molecule cinchonidine op 9.85 moleculen C, H,O,. 
p=0.3087 gr.;v — 20 C.C.;/ —= 303.8mm; {— 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
1°58’ VAN 
Midden a = “> 7°57” 
(an Se 16957. 
230. 
Mengsel van kinine en cinchonidine 
Oplossing in absoluten alcohol 
Kinine — 0.1533 gr. 
Cinchonidine = 0.1497 gr. 
p= 20.07 C.C; / 303.8em; #—= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
6°18’ Galia 
Midden «a = “=& 6'18' 
(ep = Te 197.3. 
Berekend Gevonden 
Kimine 50.6. pCt. 48.1. pCt. 
Cinchonidine 49.4, 51.9. 


KINA-ALKALOIDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND 


431. 
Mengsel van kinine en kinidine. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
Kinine — 0.1522 gr. 
Gedydr. kinidine = 0.1910 gr. = 0.1677 gr. watervrije kinine 
v—=20C.C.; == 303.8mm; f—-17°C. 


Waargenomene waarden van «. 
2°39' 


239’ 
Midden « = ‚r” 2°39' 
(an = El BAND, 
Berekend Gevonden 
Kinine 47.6 pCt. 47,6 pCt. 
Kinidine 524 m 524 
432. 


Mengsel van kinidine en cinchonidine. 
Oplossing in absoluten alcohol. 


Gehydr. kinidine —,0.1690 gr. — 0.1483 gr. watervrije kinidine 
Cinchonidine = 0.1602 gr. 


v—=20 C.C.; /—=303,8mm; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
GE 803’ 
Midden « = 7” 38 
(@p == tl 65e.1. 
Berekend Gevonden 
Kinidine 51.8 pCt. 52.0 pCt. 
Cinchonidine 48.2 w 48,0 7 
453. 


Mengsel van kinine en cinchonine. 


Oplossing in absoluten alcohol. 


Kinine = 0,2630 gr. 
Cinchonine — 0.0812 gr. 
v=—=20 C.C. ; Z= 303.8rm; t—= 17'C. 
Waargenomene waarden van «. 

54 0I 


3495 
Midden a =—= “> 350 
(a == e 19.3. 


Berekend Gevonden 
Kinine 76.4 pCt. 16.5 pCt. 
Cinehonine 23.6 23.1 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEeL XVI. 


23 


178 OVER HET SOORTELIJK DRAAIINGSVERMOGEN DER VOORNAAMSTE 


434. 


Mengsel van cinchonidine en cinchonine. 
Oplossing in absoluten alcohol. 
Cinchonidine — 02454 gr. 

Cinchonine — 0.0882 gr. 

v =200.C.; /—303.80m; 1—=17°C. 
Waargenomene waarden van a. 
1215/5 1155 
Midden a = “> 1°15'° 

(an = “>e 24.6. 


Berekend Gevonden 
Cinchonidine 74,9 pCt. 74.4 pCt. 
Cinchonine 6 25.6. 
435. 


Mengsel van kinine, kimidine en einchonidine. 
Kinine — 0.1046 gr. 
Gehydr. kinidine — 0.1179 gr. — 0.1035 gr. watervrije kinidine. 
Cinchonidine — 0.1108 gr. 
A. _ Oplossing in absoluten alcohol. 
p= 20,17 C.C.; /—= 503.8Mm; f= 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
Si 8°29's 
Midden Oi Ine 0°28's 
(jn = “> 97.5. 


B. Oplossing in 14 moleculen SO,H, en water. 
—= 20C.C.; /=303.80m; {== 11° C. 
Waargenomene waarden van a. 
2025'® 224 2024’ 
Midden a —= “> 2024'* 
(an —= “=e 4928. 


Berekend Gevonden 
Kinine 32.9 pCt. 84.3 pCt. 
Kinidine BIE wa 82.5 ww 


Cinchonidine 34.6 83.2 wv 


KINA-ALKALOÏDEN IN VRIJEN EN GEBONDEN TOESTAND. 179 
436. 


Mengsel van kinine, kinidine en cinchonine. 
Kinine —= 0.139.5 gr. 
Gehydr. kinidine — 0.1200 gr. — 0.1054 gr. watervrije kinidine. 
Cinchonidine = 0.0700 gr. 

A. _ Oplossing in absoluten alcohol. 
v=200.C.; /= 303.800; { = 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 
2°59' 2°56' 2°57 
Midden a —= „r”7 251’ 

(a)p= ar" 617. 


B. Oplossing in 15 moleculen SO, H, en water. 
v—=20CC.;/=303. 80m; f—=17°C. 
Waargenomene waarden van «. 

155174 1°56’ mrd 
Midden a = „7 1°67’ 

(a)n = ed 40°.8. 


Berekend Gevonden 
Kinine 44.8 pCt. 44.0 pCt 
Kinidine 334, 31.9 
Cinchonine 223 7 24 
438. 


Mengsel van kinidine, cinchonidine en cinchonume 
Gedydr. kinidine 0.1608 gr — 0.1412 gr. watervrije kinidine. 
Cinchonidine 0.1100 gr. 

Cinchonine 0.0550 gr. 

A. Oplossing in absoluten alcohol. 
v—=300.C.; /—= 303.80m; f—= 17°C. 
Waargenomene waarden van «. 
ode 529 5°28° 

Midden a —= ar” _ 5°28' 
(De er 


23% 


180 OVER HET S. D. V. DER VOORNAAMSTE KINA-ALKALOÏDEN, ENZ. 


B. Oplossing in 1; moleculen SO, H, en water. 
v—=20C.C.; /= 303, 80m; == 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 

Sok 559 60/5 
Midden a = rr” 5°59' 

(an = 7 128°.6. 


Berekend Gevonden 
Kinidine 46.1 pCt. 46.5 pCt. 
Cinchonidine 36401 36.6 7 
Cinchonine 17 9 mr 16.9 ” 
138. 


Mengsel van kinine, cinchonidine en cinchonine. 
Kinine —= 0.1095 gr. 
Cinchonidine — 0.1100 
Cinchonine == 0.0982 
A. _ Oplossing in absoluten alcohol. 
v=200,C.; /—= 303,80m; f—= 17° C. 
Waargenomene waarden van «. 
167 Tha IGM 151 
Midden « —= “S& 115" 
Gl Se BL. 


B. _ Oplossing in 14 moleculen SO, H, en water. 
v=20 C.C, ; /=303.8mm; == 17° C. 
Waargenomene waarden van a. 

349’ 3’50' 3D 1 
Midden « = “s& 3°50 

(e)n = “se 19.0. 


Berekend Gevonden 
Kinine 34.5 pCt. 33.0 pCt. 


Cinchonidine 34.6 wv ZAR w 
Cinchonine 80.9 7 32. „ 


VERKLARING 


BETREFFENDE DE KROMMEN, VOORSTELLENDE DE WET, VOLGENS WELKE ALT 


S. D. V. ONDER DEN INVLOED VAN ZUREN WORDT GEWIJZIGD. 


Bij de hierna volgende graphische voorstellingen zijn als ordinaten aangenomen de 
S. D. V., verminderd met een bedrag, dat uit de figuur zelve kan worden opgemaakt. 
Als ordinaten zijn aangenomen de aantallen moleculen zuur die aan het alkaloïde zijn 
toegevoegd; met dien verstande, dat eene gelijke grootte van de abscissen wijst op 7 
moleculen van een éémbasisch, & # moleculen van een tweebasisch en */, » moleculen 
van een driebasisch zuur. Het cijfer 4 op de as der abscissen heeft dus betrekking 
op 4 moleculen C1H,CIO, H,CIO,H enz. of op 2 moleculen SO, H‚,C, H‚ O, enz. 

Om geene verwarring in de teekening te veroorzaken zijn enkele krommen weg- 
gelaten, die met andere in de figuur aanwezige groote overeenkomst toonden; zoo 
bijv. de lijn van het overchloorzuur bij einehonidine, die van het salpeterzuur bij 
kinidine enz. 

Eindelijk moet de opmerking gemaakt worden, dat de krommen slechts geteekend 
zijn tot voor 20 moleculen monobasisch zuur, doch dat de verdere loop daarvan, voor 


zoover die is nagegaan, uit de in den text gegeven tabellen kan worden opgemaakt. 


ee 


Aan RE 
EN oder ale ln are rnitdee. A je een Gen 
NR OE 


tbs gort: | oh | Belkno Als ve inden rika, wlan j rm EA ak 

AP ia Ren bol dede gi rad 0: 0 
lig oPtteWefMij ne out Wide en: mett, Apen bh A A an te A 
VDR: 5 LC AR 4 vr mj Mgperor Mn Ane 

AA rg aaan nj fe, ie di) DET) Ashe ig werg. kat plet ( 
1d Ne 

lk omne mon es pe, hate bbr 
oe eN | Adhd edn 


A GO) UD E MAN 5% Soor dra ALU GD vemogen Var kina alkaloïden GD lis 


170 


100/ Mlcofot 90 80 10 60 
TTA Koe 4 LAA Laning. moeimegern var Kune 


, 
ZD mengoclo man ater en walter ppo. 


130 


10 


100}! 


4 Lig AR je arte CI 7 Mami: CEOMOGM NAM swhoniene 


CID ngo vam atlbohel on matt AIC . 


\ vals 


„ . 


E 8 ee En 


ii = 
Am el en PA « Di hed k a: EE 8! de 


= en Á RE, Dr ed 
a nes mw eepeif per ge an Ne ef 
B ie: 1e 
Re eh A 
- Ee a PAR 
_ en P, 


d 3: mn Lj - 
d E k n 
bi od ° hd 4 e- a Y/ wal 
ee: zebaeh Nemas ik À 
| Ee r den es Se B Û 
i u el er ? 
Ì < Er ps On 
_ Per Topra Ir | aes 
: f EE 
Eh B . 
Ld he n kT hed 
ks 
el a 5 
zin 
rn E En 
ke ï _ 
int AR _ 
EK - _ 
Er 
SN d 5 
' B _ 
An _ 
‘ A n 
j jn 
Kz nf 
Ee \ 
: 
Ie Dn, 
er ps 
n e ' 
En i 4e n 
Be 
rn Pl 
A: _ 
bb nj & De ek 
Ee en 
Ee 5 et 
Dn r 


DN BOU: 


Bladrz., 
aleine ENE Me ne SN OREN 1 
IL. Beschrijving van de methode van onderzoek … … … … … … … 4. 


IL. Over het soortelijk draaïingsvermogen van kinine in vrijen en gebon ‘en toestand. 18. 


$ 1. Vroegere opgaven. Bereiding van zuivere kinine . … … … … … - » 18. 


8 2. Over het soortelijk draaiingsvermogen van kinine bij oplossing in ver- 


schillende neutrale vloeistoffen. DE 


$ 3. Over het soortelijk draaiingsvermogen van eenige kininezouten . . 26. 


S 4, Over het soortelijk draaiingsvermogen van kinine bij oplossing in eene 


overmaatsvanizuur nen see ee ret Be RER 


ILL. Over het soortelijk draaiingsvermogen van kinidine in vrijen en gebonden toestand. 36. 


$ 1, Vroegere opgaven. Bereiding van zuivere kinidinen 

8 2. Over het soortelijk draaiingsvermogen van kinidine bij oplossing in ver- 
schillende neutrale vloeistoffen. … … … … … 87. 

$ 3. Over het soortelijk draaïingsvermogen van eenige kinidinezouten. …. . . 4, 

8 4. Over het soortelijk draaïingsvermogen van kinidine bij oplossing in eene 


overmaatevanWzuursie Sns liae dn IE ne ee en GER: 


IV. Over het soortelijk draaiingsvermogen van cinchonine in vrijen en gebonden toestand. 48. 


8 1. Vroegere opgaven. Bereiding van zuivere cinchonine. … … … … … … 48. 


S 2. Over het soortelijk draaiingsvermogen van ecinehonine bij oplossing in 


verschillende neutrale vloeistoffen. …. .… 


S 3. Over het soortelijk draaiingsvermogen van eenige cinchoninezouten 

S 4. Over het soortelijk draaiïingsvermogen van cinchonine bij oplossing in 
eene overmaat van zuur. 

V. Over het soortelijk draaiingsvermogen van eimehonidine in vrijen en gebonden 

toestand …. . … 


$ 1. Vroegere opgaven. Bereiding van zuivere cinchonidine . . 

S 2. Over het soortelijk draaiingsvermogen van cinchonidine bij oplossing in 
neutrale vloeistoffen … …. … . . 

8 3. Over het soortelijk draatingsvermogen van eenige cinchonidinezouten 

S 4. Over het soortelijk draatingsvermogen van einehonidine bij oplossing in 
eene overmaat"van, zuur nt 0 een en ee 

VL. Eenige opmerkingen naar aanleiding van de tot nog verkregene uitkomsten 

VII. Over de quantitatieve analyse van mengsels van twee en meer kina-alkaloïden 


door middel van den polaristrobometer … … 


Bijlagen . … 


Bladz. 


83. 


MEMOIRE 


SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DE LA FAMILLE DES 


ORO EORSPS HEN, Ovb Debs» 


PAR 
P. BLEEKER. 


(AVEC 5 PLANCHES.) 


La Famille des Scorpénoïdes comprend tous les poissons Acanthoptérygiens 
osseux et thoraciques à tête comprimée, à anneau sousorbitaire articulé ou soudé 
avec le préopercule, à corps squammeux ou lisse ou couvert de granules ou de 
petites Éépines mais jamais d’'écussons, à orifice branchial large se continuant 
avec celle du côté opposé, à dorsale unique dont la partie Épineuse est beaucoup 
plus longue que la partie molle, et à anale courte. 

On peut formuler la diagnose de la famille comme suit. 


SCORPAENOIDEI. 


Pisces ossei acanthopterygii thoracici, capite compresso, corpore oblongo squa- 
mato vel alepidoto vel granuloso vel spinuloso, nunquam scutis armato; ossibus 
suborbitalibus cum praeoperculo artieulat:s vel coalitis; oculis lateralibus ; naribus 
approximatis non tubulatis; dentibus maxillis et pharynge parvis acutis ; aperturis 
brenchialibus externis isthmo nullo separatis inferne continuis ; pinnis omnibus bene 
evolutis, dorsali unica spinis ll ad 21 et radis 4 ad 16 parte spinosa parte 
radiosa multo longiore interdum bipartita, pectoralibus latis, ventralibus spina 


* Présenté à l'Académie royale des Sciences, dans la Séance de Juin 1874. 


NATUURK, VERH. DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI. 


2 MEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


unica et radiis 2 ad 5, anali brevi spinis 8 ad nullis et radiis 4 ad 10, caudali 
integra. B. 5 ad 7. 


La diagnose exclut les genres Pelor et Synanceia des auteurs, ainsi que le 
genre Caracanthus Kröy. (—= Micropus Gr. — Amphiprionichthys Blkr — Centropus 
Kmer), genres dont le dernier mérite de prendre place dans le système comme type 
d'une famille distincte à laquelle M. Guichenot a déjà appliqué le nom de Cro- 
sodermatoidei, et dont les premiers forment eux-aussi une famille à part, celle 
des Synancéoïdes. 

On connaît actuellement plus de 120 espèces de Scorpénoïdes, qui appartien- 
nent à 29 genres nettement distincts, et dont le nombre devra être probablement 
augmenté encore par quelques espèces, rapportées jusqu'ici aux genres Sebastes, 
Scorpaena et Agriopus, mais qu'une connaissance plus exacte prouvera appartenir 
à des types distincts. 

Les genres actuellement connus et à établir dans la famille sont exposés ci- 


dessous. 


Lì Corps squammeux, à écailles normales cténoides ou cycloïdes. 
1. Tête plus ou moins squammeuse. Dorsale profondément échanerée entre 
la partie molle et la partie épineuse, commencant fort en arrière des yeux, 
à 12 jusqu'à 15 épines. V. 1/5. B. 7. Eeailles du corps régulièrement 
imbriquées. 
a. Vertex squammeux sans fosse quadrilatêre, et à crêtes osseuses formant 
des Épines. Préopercule squammeux, 
aa. Rayons inférieurs de la pectorale indivisés. Nageoires impaires à 
base squammeuse. 


SEBASTES Cuv. 


Museau, os supramaxillaire et mâchoire inférieure squammeuses. Crête sous- 
orbitaire sans épines. 15 épines dorsales. Dents palatines. Esp. type. Sebastes 
norvegicus CV. 


SrpasticHtnys Gili = Sebastodes, Sebastoplus, Sebastomus, Sebastosomus Gill 
(Genus revidendum, probabiliter compositum). ; 
Museau et mâchoire inférieure sans écailles. Crête sousorbitaire sans épines 

12 ou 13 épines dorsales. Dents palatines. Esp. type. Sebastes nigrocinctus Ayr. 


MÉMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOIDES. d 


Srgasrcrsis Gill. 


Museau, mâchoire supérieure et inférieure sans écailles. Crête sousorbi- 
taire sans épines. Crêtes du dessus de la tête formant des épines. Point de 
dents palatines. — Esp. type. Scorpaena polylepis Blkr. 


bb. Rayons inférieurs de la pectorale divisés. Nageoires impaires sans 
écailles. 


N voseBasrEs Guich. 


Museau et os supramaxillaire squammeux. Dents palatines. 13 épines dor- 


sales. Partie libre de la queue plus du double plus longue que haute. — 
Esp. type Sebastes panda Rich. 


b. Vertex, museau et máâchoires sans écailles. 12 (12 à 13) épines dor- 
sales. Peailles au haut du préopercule et de lopercule. Rayons infé- 
rieurs de la pectorale simples. 
aa. Epines dorsales non allongées, presque entièrement réunies par la 

membrane dorsale. 


StrARCHES Johns. 
Point de fosse occipitale. Crêtes du dessus de la tête et sousorbitaire sans 
épines érigées. Ecailles petites (86 rangées transversales) et cycloïdes. Ré- 
gion thoraco-préventrale sqquammeuse. Dents palatines. Esp. type. Setarches 
Güntheri Johns. 


SCORPAENA Art. 


Vertex à fosse quadrilatère. Ecailles du haut de Yopercule et du préopercule 
isolées et couvertes par la peau. Région thoraco-préventrale plus ou moins 
dénuée d'écailles. Crêtes du dessus de la tête à épines erigées. Crête sous- 
orbitaire sans épines relevées. Dents palatines. — Esp. type. Scorpaena 


porcus L. 


PaRASCORPAENA Blkr. 


Vertex à fosse quadrilatère. Région thoraco-préventrale partout squammeuse. 
4% 


MÉMOIRE SUR LES ESPÈECES INSULINDIENNES DES SCORPENOIDES. 


Crêtes du dessus de la tête et crête sousorbitaire à épines érigées. Point 
de dents palatines. Esp. type. Scorpaena picta K.V.H. 


ScorParNopsis Heck. 
Vertex à fosse quadrilatère. Région thoraco-préventrale squammeuse Crêtes 
du dessus de la tête et erête sousorbitaire à épines érigées. Point de dents 
palatines. Esp. type. Scorpaena gibbosa Bl, Schn. 
bb. Epines dorsales allongées et droites réunies par la membrane dor- 
sale à leur partie basale seulement, et au nombre de 12 ou 13. 
Point de dents palatines. Crêtes du dessus de la tête et crête sous- 
orbitaire épineuses. Pectorales dépassant les Épines anales. 


Psrupomonorrerus Klein — Pterois Cuv. — Macrochyrus, Pteroleptus, Pte- 
ropterus, Brachyrus Swns. 


Caudale arrondie. 12 ou 13 épines dorsales. 3 Épines anales. — Esp. type. 
Pterois volitans CV. 


Pararrrerois Blkr 


Caudale tronquée à rayon latéral supérieur et inférieur prolongé en soie. 
13 épines dorsales. 2 épines anales. — Esp. type. Pferois heterurus Blkr 


2 Tête dénuée d’écailles. 
a. Pectorales allongées et pointues à rayon inférieur libre. Ecailles régu- 
lièrement imbriquées à bord postérieur dentelé. Dents palatines. B. 7. 


Epines préorbitaires bien développées. 


Apristus Cuv. — Pterichthys Swns. — Polemius Kp. 


Tête pointue à erêtes occipitales sans épines érigées. Selle postoculaire nulle. 
Dorsale commengant fort en arrière de l'oeil à 15 épines et à 9 ou 10 rayons. 
A. 3/7 ou 3,8. Esp. type. Apistus alatus CV. 


b. Pectorales arrondies sans rayon libre. 
aa. Dorsale commengant fort en arrière de l'oeil, la partie épineuse sans 
division antérieure. B. 7. V. 1/5. 


MEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 5 


Prrroivicuruys Blkr 


Dessus de la tête sans épines. Point de dents palatines. 11 épines dorsales 
toutes faibles. 2 Épines anales. Rayons des nageoires verticales indivisés. 
Eecailles médiocres (40 rangées transversales), ciliées, Esp. type. Pteroidichthys 
amboinensis Blkr. 


GrrpraucneN Günth. 
Crêtes du dessus de la tête en forme d'épines. Selle occipitale profonde. 
Rayons des nageoires verticales diviséss. Tête tronquée. 17 Épines dorsales. 
3 épines anales. Fentc de la bouche fort petite. Ecailles fort petites. Esp. 
type. Apistus panduratus Rich. 


CENTROPOGON Gûnth. 


Crêtes du dessus de la tête en forme d'épines. Selle occipitale ulle. 
Rayons des nageoires verticales divisés. Tête non tronquée. 15 épines 
dorsales. 3 épines anales. Fente de la bouche médiocre. Eecailles petites. 
Esp. type. Apistus australis CV. 


bb. Dorsale commengant en avant, au-dessus ou un peu en arrière de 
oeil, à épines antérieures divergentes et formant plus ou moins 
une division antérieure de la nageoire. Ecailles fort petites Juxta- 
posées ou comme submergées. Dessus de la tête sans crêtes en 
forme d'épine. Epines préorbitaires bien développées. 3 épines anales. 


PArACENTROPOGON Blkr 
Dorsale commencant au-dessus de l'oeil à 12 jusqu'à 14 épines et à 8 ou 


9 rayons, non réunie avec la caudale. Dents palatines. A.3/4 à 3/6. V. 1/4 
ou 1/5. Tête obtuse à profil non courbé. B. 6. Esp. type. Apistus 


longispinis CV. 


AmsLyaristus Blkr — Platypterus Swns. 
Dorsale commengant en avant de l'oeil et réunie avec la caudale, à partie 
antérieure fort élevée, à 15 à 17 épines et à 7 à 10 rayons Dents pala- 
tines. A. 3/5 à 3/8. V. 1/5. Tête obtuse à profil concave. B.5. Esp. type. 
Apistus taenianotus CV. 


6 MEÉMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 
Corrarisrus Blkr. 


Dorsale commencant au-dessus de loeil et non réuuie avec la caudale, à 
14 épines et 8 rayons. Point de dents palatines. A.3/7. V.1/4. Tête 
obtuse à profil convexe. B.7. Esp. type. Apéstus trachinoides CV. 


Prosoropasys Cant. — Trichosomus Swns. 


Dorsale commengant au-dessus ou en arrière de l'oeil et non réunie avec 
la caudale, à 12 jusqw’à 16 Épines et à 4 jusqu'à 8 rayons. Dents pala- 
tines. A.3/4 ou 3/5. V.1/4 ou 15. Tête pointue à profil droit. B. 7. 
Esp. type. Apistus trachinoides CV. 


IL. Corps sans écailles, à peau lisse ou semée de petites épines ou de granules. 
1 Pectorale à rayon libre ou à rayons libres. Point de dents palatines. 
A. 27 à 29. V. 1/5. Peau lisse. Epines préorbitaires développées. 


CrorrvacryLus Rich. = Chorismodactylus Günth, 


Dorsale commengant au-dessus de l'oeil, à 13 épines et à 9 rayons. Point 
de dents vomériennes. Pectorale à trois rayons libres. B. 6. Rayons des 
nageoires divisés. Esp. type. Choridactylus multibarbis Rich. 


Minous Cuv. = Corythobatus Cant. 


Dorsale commencant au-dessus de lopercule, à 10 ou 11 épines et à 9 
jusqu'à 11 rayons. Pectorale à un seul rayon libre. Crêtes du dessus 
de la tête et erête sousorbitaire armeés d'épines ou dentelées. Dents vo- 
mériennes. B. 7. Rayons des nageoires simples. Esp. type. Minous monodac- 
tylus CV, 


2. Pectorale sans rayons libres. Crête sousorbitaire sans épines. 


a. Dorsale commencant en arrière des yeux et réunie avec la caudale. 
Crêtes du dessus de la tête formant des épines. 


TarNtrANorus Lac. 


Epine préorbitaire rudimentaire. Point de dents palatines. Dorsale à 12 


MEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 7 


épines et à 11 rayons. Anale à 3 épines et à 7 rayons. V.1/5. B.7. Esp. 
type. Zuenianotus truacanthus Lac. 


b. Dorsale commencant au-dessus de l'oeil. 
aa. Rayons des nageoires divisés. Crêtes du dessus de la tête sans épi- 
nes. Dents palatines. 


Gymnarisrus Swns. — Pentaroge Günth. 


Epines préorbitaires fort développées. Dorsale à 12 jusqu’à 14 épines et 
à 8 jusqu'à 10 rayons. Anale à 3 épines et 5 jusqu'à 8 rayons. V.1/4 ou 
1/5. B.7. Esp. type. Apistus marmoratus CV. 


bb. Rayons des nageoires simples. Point de dents palatines. 


TricnorPrevRA Kp = Sthenopus Rich. 


Dents vomériennes. Dorsale à 13 épines et 8 rayons, la partie épineuse 
à division antérieure. Anale à 10 rayons. V.1/2. B.6. Esp. type. Sthezo- 
pus mollis Rich. 


Cocorrorus Kp. 


Dents vomériennes. Dorsale à 12 ou 13 épines et à 9 jusqu'à 11 rayons, 
la partie épineuse sans division antérieure, les deux premières épines les plus 
longues. Anale à 2 ou 3 épines et à 8 rayons. V.1/3 à 1/5. B.5 ou 6. 
Esp. type Cocotropus echinatus Kp. 


GNATHANACANTHUS Blkr. 


Point de dents vomériennes. Dorsale à 12 épines et à 11 rayons, la partie 
épineuse profondément echancrée au milieu. Anale à 3 Épines et a 9 rayons. 
V.1/5. B.7. Préorbitaire et préopercule sans épines. Esp. type. Guathana- 
canthus Goetzeei Blkr. 


Arroacris Schl — Aploactisoma Cast. 


Dents vomériennes. Dorsale à 18 ou 14 épines et à lÌ jusqu'à 15 rayons, 
la partie épineuse à division antérieure. Anale à 12 rayons. V. 1/2. 


8 MEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


B.5. Lpmes preorbitaires obtuses tronquees. Esp. type. Aploactis aspera 


Rich. 


Pararroacris Blkr. 


Point de dènts vomériennes. Dorsale à 13 épines et à 11 rayons, la partie 
épineuse à division antérieure. Anale à une seule épine et à 9 rayons. 
V.1/3. B.6. Epines préorbitaires et préoperculaires obtuses tronquées. Esp. 
type. Paraploactis trachyderma Blkr. 


Acriorus CV, == Cephalinus Gron. (Genus forsan compositum). 


Dents vomériennes. Dorsale à 17 jusqu'à 21 épines et à 12 jusquà 14 
rayons, la partie epineuse sans division antérieure. Anale à une ou à deux épines 
faibles ou nulles et à 6 jusqu’à 10 rayons. V. 1/5. B. 5. Bouche fort 
petite. Epines préorbitaires et préoperculaires nulles. Esp. type. Agriopus 
torvus CV. 


L'Inde archipélagique est assez riche en espèces de Scorpénoïdes Au temps 
eependant où je commengai mes recherches on n'en connaissait qu'une douzaine, sav. 
le Sebastichthys minutus, le Parascorpaena picta, les Scorpaenopsis Novae-guineae 
et diabolus, les Pseudomonopterus volitans, antennata et zebra, le Minous mo- 
nodactylus, le Paracentropogon longispinis, le Prosopodasys trachinoides et les 
Gymnapistus barbatus et marmoratus; et encore ne savait-on de ces espèces que 
des localités très-peu nombreuses. Par mes recherches ce nombre à été presque 
triplé, et quelques autres espèces encore ont eté ajoutées à la faune insulindienne 
par Cantor et par MM. Günther et Steindachner. 

Le nombre des espèces de la famille, actuellement inscrites de cette faune, monte 
á 89, dont voici les noms, accompagnés de ceux sous lesquels elles ont été 
introduites comme insulindiennes. 


1. Sebastichthys marmoratus Blkr — Sebastes marmoratus CV. 

2. " eyanostigma Blkr = Scorpaena cyanostigma Blkr. 
JN 7 rhodochrous Blkr == Sebastes rhodochrous Günth. 
4. » minutus Blkr = Sebastes minutus CV. 


MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOIDES. 9 


5. Sebastopsis polylepis Gill, = Scorpaena polylepis Blkr —= Sebastes polylepis 


Günth. 

6. Parascorpaena bandanensis Blkr = Scorpaena aplodactylus Blkr. 

de n picta K.V.H. = Scorpaena polyprion Blkr. 

8. Scorpaenopsis oxycephalus Blkr == Scorpaena oxycephalus Blkr. 

9. Ĳ cirrhosus Blkr = Scorpaera cirrhosa CV. = Scorpaenichthvs 
cirrhosus Blkr. 

10. 7 Novae-guineae Blkr — Scorpaena Novae-guineae CV. = Scor- 
paena papuensis CV.? — Scorpaena rawakensis QG.? 

Ile 1 diabolus Blkr = Scorpaena diabolus CV. == Scorpaenopsis et 
Scorpaenodes diabolus Blkr. 

12. Ĳ gibbosus Blkr —= Scorpaena gibbosa Bl. Schn. = Scorpaenich- 


thys gibbosus Blkr. 
13. Pseudomonopterus volitans Blkr == Pterois volitans et muricata CV. 


14. Ĳ kodipungi Blkr = Pterois kodipungi Blkr. 

15. Ĳ lunulatus Blkr —= Pterois lunulata Schl. 

16. Ĳ antennatus Blkr — Pterois antennata CV. 

17e 1 zebra Blkr — Pterois zebra CV. 

18. 7 brachypterus Blkr == Pterois brachypterus CV. 


19. Parapterois heterurus Blkr = Pterois heterurus Blkr. 
20. Pteroidichthys amboinensis Blkr. 
21. Minous trachycephalus Günth. _ Aploactis trachycephalus Blkr. 
22. __/ __ oxyrhynchus Blkr = Minous woora Blkr (nec CV). 
93 monodactylus CV. = Minous woora CV. =— Corythobatus woora Cant. 
24, Apistus alatus CV. == Polemius alatus Kp. 
25. Taenianotus triacanthus Lac. 
26. Cocotropus echinatus Kaup. — Corythobatus echinatus Cant, = Tetraroge 
echinata Günth. 
21. " dermacanthus Bìkr== Apistus et _Aploactis dermacanthus 
Blkr = Tetraroge dermacanthus Günth. 
28. Cottapistus cottoides Blkr — Apistus cottoides CV. = Prosopodasys cottoides 
Günth. 
29. Paracentropogon longispinis Blkr = Apistus longispinis et fusco-virens CV. = 
Apistus hypselopterus Blkr = Centropogon fusco-virens Günth. 
SO leucoprosopon Blkr — Apistus leucoprosopon Blkr = Centropogon 
leucoprosopon Günth. 
31. Amblyapistus taenianotus Blkr == Apistus taenianotus CV. Tetraroge 
crista galli et taenianotus Günth. 
25 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


10 MEÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


32. Amblyapistus macracanthus Blkr — Apistus macracanthus Blkr == Tetraroge 
macracanthus Günth. 
33. Prosopodasys Zollingeri Günth, — Apistus Zollingeri Blkr. 
84. Ĳ trachinoides Günth. —= Apistus trachinoides CV. 
35. 7 depressifrons Günth. — Apistus depressifrons Rich. —: Apistus 
binotopterus et plagiometopon Blkr. 
36. Gymnapistus barbatus Swns. == Apistus barbatus CV. Apistus melas 
Blkr = Tetraroge barbata Günth. 
37. „__ niger Blkr == Apistus amblycephalus et amblycephaloides Blkr = 
Apistus niger CV. 


38. „__leucogaster Blkr == Apistus leucogaster Rich. = Prosopodasys leu- 
cogaster Günth. 
39. pn marmoratus Swns. = Apistus marmoratus CV. = Pentaroge mar- 


morata Günth. 


Plusieurs des espèces que j'ai indiquées le premier comme habitant l’Inde archi- 
pélagique Étaient déjà connues d'autres parages. Je n'ai pu ajouter aux formes 
déjà édites que 11 espèces, c'est-à-dire le Sebastopsis polylepis, le Parascorpaena 
bandanensis, le Scorpaenopsis oxycephalus, le Parapterois heterurus, le Pteroi- 
dichthys amboinensis, les Minous trachycephalus et oxyrbynchus, le Cocotropus 
dermacanthus, le Paracentropogon leucoprosopon, l'Amblyapistus macracanthus et 
le Prosopydasys Zollingeri. 

D'après les connaissances actuelles les 39 espèces sont distribuées dans l’Insu- 
linde comme suit. 


Sumatra, 14 espèces. 

Sebastopsis polylepis, Parascorpaena picta, Scorpaenopsis oxycephalus, Sc. Novae- 
guineae, Sc. gibbosus, Pseudomonopterus (Pterois) volitans, Ps. (Pt) kodipungi, 
Ps. (Pt.) antennatus, Ps. (Dendrochirus) zebra, Prosopodasys depressifrons, Mi- 
nous monodactylus, M. oxyrhynchus, Gymnapistus barbatus, G. niger. 


Batou, 5 epèces. 
Sebastopsis polylepis, Parascorpaena picta, Pseudomonopterus (Pterois) voli- 
tans, Ps. (Pt) kodipungi, Ps. (De ‘drochirus) zebra. 


MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 11 


Nias, 9 espèces. 

Parascorpaena picta, Scorpaenopsis gibbosus, Pseudomonopterus (Pterois) voli- 
tans, Ps. (Pt) kodipungi, Ps. (Dendrochirus) zebra, Pt. (D.) brachypterus, Pro- 
sopodasys depressifrons, Minous trachycephalus, Gymnapistus niger. 


Pinang, 6 espèces. 
Parascorpaena picta, Pseudomonopterus (Pterois) volitans, Ps. (Pt.) kodipungi ?, 
Prosopodasys trachinoides, Minous monodactylus, Cocotropus echinatus. 


Singapore, 1 espèces. 

Parascorpaena picta, Scorpaenopsis cirrhosa, Pseudomonopterus (Pterois) kodi- 
pungi, Ps. (Pt) lunulatus, Paracentropogon longispinis. Prosopodasys trachinoi- 
des, Minous monodactylus. 


Bintang, 2 espèces. 
Pseudomonopterus (Pterois) volitans, Prosopodasys trachinoides, 


Bangka, A espèces, 
Parascorpaena picta, Pseudomonopterus (Pterois) volitans, Ps. (Pt.) kodipungi, 


Minous monodactylus. 


Cocos, 2 espèces. 
Sebastopsis polylepis, Parascorpaena bandanensis. 


Java, 14 espèces. 

Sebastichthys marmoratus, Sebastopsis polylepis, Parascorpaena picta, Scorpaenopsis 
oxycephalus, Sc. diabolus, Pseudomonopterus (Pterois) volitans. Ps. (Pt.) kodi- 
pungi, Ps. (Pt) antennatus, Apistus alatus, Cottapistus cottoides, Prosopodasys 
depressifrons, Pros. trachinoides, Minous monodactylus, Gymnapistus barbatus, 


Madoura, 1 espèce. 
Prosopodasys trachinoides, 


Bawéan, 6 espèces. 
Sebastopsis polylepis, Parascorpaena picta, P. bandanensis, Scorpaenopsis oxy= 
cephalus, Sc. diabolus, Pseudomonopterus (Pterois) volitans, 


Bali, A espèces. 
Parascorpaena picta, Scorpaenopsis oxycephalus Pseudomonopterus (Dendrochi- 


rus) zebra, Gymnapistus niger. 
25% 


12 MEÉMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


Bornéo, 4 espèces. 
Parascorpaena picta, Cottapistus cottoides, Paracentropogon longispinis, Minous 
monodactylus. 


Sumbawa, 2 espèces. 
Pseudomonopterus (Pterois) volitans, Prosopodasys Zollingeri. 


Solor, 2 espèces. 
Pseudomonopterus (Pterois) antennatus, Pt. (Dendrochirus) brachypterus. 


Timor, 1 espèces. 

Parascorpacna picta, P. bandanensis, Scorpaenopsis gibbosus, Pseudomonopterus 
(Pterois) volitans, Ps. (Dendrochirus) zebra, Gymnapistus leucogaster, G, mar- 
moratus. 


Letti, 2 espèces. 
Parascorpaena picta, Pseudomonopterus (Pterois) volitans. 


Celèbes, 21 espèces. 

Sebastichthys rhodochrous, Sebastopsis polylepis, Parascorpaena picta, P. ban- 
danensis, Scorpaenopsis oxycephalus, Sc. Novae-guineae, Sc. diabolus, Sc. gib- 
bosus, Pseudomonopterus (Pterois) volitans, Ps. (Pt.) kodipungi, Ps. (Pt.) antennatus, 
Ps. (Dendrochirus) zebra, Pt. (D.) brachypterus, Pteroidichthys amboinensis, 
Amblyapistus taenianotus; Paracentropogon longispinis, Prosopodasys depressifrons, 
Minous trachvcephalus, M. monodactylus, Gymnapistus barbatus, G. niger. 


Sangi, 8 espèces. 
Sebastopsis polylepis, Parascorpaena bandanensis, Pseudomonopterus (Pterois) 
volitans. 


Ternate, Î espèces. 

Sebastopsis polylepis, Parascorpaena picta, Scorpaenopsis cirrhosus, Pseudomo- 
nopterus (Pterois) volitans, Ps. (Pt.) antennatus, Ps. (Dendrochirus) zebra, Am- 
blyapistus taenianotus. 


Halmahêra, 1 espèce. 
Parascorpaena bandanensis. 


Batjan, 3 espèces. 
Scorpacnopsis gibbosus, Amblyapistus macracanthus, Prosopodasys depressifrons. 


MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 15 


Bourou, 11 espèces. 

Sebastichthys cyanostigma, Sebastopsis polylepis, Parascorpaena bandanensis, Scor- 
paenopsis cirrhosus, Pseudomonopterus (Pterois) volitans, Ps. (Pt.) antennatus, Ps. 
(Dendrochirus) zebra, Pt. (D.) brachypterus, Prosopodasys depressifrons, Gymna- 
pistus niger, Paracentropogon longispinis. 


Céram, 15 espèces. 

Sebastopsis polylepis, Parascorpaena bandanensis, Scorpaenopsis oxycephalus, 
Sc. Novae-guineae, Sc. diabolus, Sc. gibbosus, Pseudomonopterus (Pterois) voli- 
tans, Ps. (Pt.) antennatus, Ps. (Dendrochirus) zebra, Pt. (D.) brachypterus, Am- 
blyapistus taenianotus, A. macracanthus, Paracentropogon longispinis, Gymna- 
pistus leucogaster, Cocotropus dermacanthus. 


Amboine, 25 espèces. 

Sebastichthys eyanostigma, Sebastopsis polylepis, Parascorpacna picta, P. banda- 
nensis, Scorpaenopsis oxycephalus, Sc. cirrhosus, Sc. Novae-guineae, Sc. diabolus, 
Se. gibbosus, Pseudomonopterus (Pterois) volitans, Ps. (Pt.) antennatus, Ps. 
(Dendrochirus) zebra, Pt. (D.) brachypterus, Parapterois heterurus, Pteroidichthys 
amboinennis, Amblyapistus taenianotus, Paracentropogon longispinis, Par. leuco- 
prosopon, Prosopodasys depressifrons, Minous trachycephalus, M. oxyrhynchus, 
Taenianotus triacanthus, Gymnapistus barbatus, G. niger, G. leucogaster. 


Saparoua, 1 espèce. 
Paracentropogon longispinis 


Noussa-laut, 2 espèces. 
Parascorpaena bandanensis, Pseudomonopterus (Pterois) volitans. 


Banda, 6 espèces. 
Parascorpaena bandanensis, Scorpaenopsis gibbosus, Pseudomonopterus (Pterois) 
volitans, Ps. (Pt.) antennatus, Ps. (Dendrochirus) zebra, Paracentropogon longispinis. 


Goram, 3 espèces. 
Sebastopsis polylepis, Parascorpaena bandanensis, Pseudomonopterus (Pterois) 
antennatus. 


Molugues ? localité inconnue, 1 espècc. 
Sebastichthys minutus. 


Arou, 6 espèces. 
Sebastopsis polylepis, Parascorpaena picta, P. bandanensis. Scorpaenopsis gibbosus, 
Pseudomonopterus (Pterois) antennatus, Ps. (Dendrochirus) zebra. 


14 “_MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


Waigiou, 5 espèces. 
Parascorpaena bandanensis, Scorpaenopsis Novae-guineae, Sc. diabolus, Pseudo- 
monopterus (Pterois) antennatus, Ps. (Dendrochirus) zebra. 


Nouvelle-Guinée, 2 espèces, 

Scorpaenopsis Novae-guineae, Sc. diabolus 
Philippines, 2 espèces, 

Sebastichthys marmoratus, Amblyapistus taenianotus. 


SreBasticntuYys Gill, 


Corpus oblongum compressum, squamis parvis vel mediocribus (90 ad 40 in 
serie longitudinali) vestitum. Caput superne cristis osseis anacanthis vel aculeatis, 
vertice genis ossibusque opercularibus squamatum. Fossa occipitalis nulla. Prae- 
operculum aculeatum. Operculum spinis 2, Maxillae alepidotae. Dentes vomerini 
et palatini. Pinnae, dorsalis et analis basi squamatae, dorsalis spinis 12 vel 13 
et radijs 9 ad 15; analis spinis 3 et radiis 5 ad 8. Pinnae pectorales non elon- 
gatae radiis superioribus fissis, radiis inferioribus simplicibus, radiis liberis nullis. 
Caudalis radiis fissis Il. B. 7. Appendices cutaneae nullae. 


Rem. Je réunis, sous le nom de Sebastichthys, toutes les espèces de Sebastes 
des auteurs à moins de quinze épines dorsales, à mächoires dénuées d’écailles, 
à pectorales à rayons supérieurs seulement divisés, et à dents vomériennes et 
palatines. 

Les espèces déjà assez nombreuses rapportées par les auteurs au genre Sebas- 
tes de Cuvier, appartiennent manifestement à plusieurs types génériques, mais 
une révision de toutes ces espèces semble nécessaire pour bien fixer les caractè- 
res de ces genres. Le genre actuel, tel qu’il vient d'être formulé ci-dessus ‚com- 
prend les genres Sebastichthys, Sebastodes, Sebastosomus, Sebastoplus et Sebas- 
tomus de M, Gill, établis sur des espèces Californiennes. D'autres genres de 
Sebastmi ont été établis sous les noms de Neosebastes (Guich.), Setarches (Johns.) 
et Sebastopsis Gill, genres qui me paraissent valides et qui seront sans doute 
augmentés dès qu'on connaîtra mieux les espèces rentrant jusqu’ici dans la 
diagnose du genre actuel, que je ne considère que comme provisoire. 


MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 15 


On connaît actuellement quatre especes insulindiennes de Sebastichthys, le 
Scorpaena cyanostigma Blkr, et les Sebastes marmoratus CV., minutus CV. et rho- 
dochrous Günth., mais je n'ai trouvé moi-même dans lInsulinde que le Sebas- 
tichthys cyanostigma. Je possède aussi bon nombre d’individus du Sebastichthys 
marmoratus, qui est dit habiter aussi les mers de Java et des Philippines, mais 
tous ces individus proviennent de la partie meridionale du Japon. 

Les espèces indo-archipélagiques sont Éminemment reconnaissahles aux carac- 
tères dont l'exposé va suivre, 


IL. Crêtes osseuses du dessus de la tête formant des épines. A. 3/5 ou 3/6. 
a. Région interoculaire et museau sans écailles. Seconde épine anale plus longue 
que la troisième. 
aa. Environ 90 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne latérale. 
10 ou 11 rangées d’écailles entre la ligne latérale et la dorsale. Crôte 
sousorbitaire lisse. D. 1212 ou 12/13. Profil dorsal à quatre ou cinq 
ocelles roses. 


1. Sebastichthys marmoratus Bkr. 
bb. 45 à 48 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne latérale. D. 12/9 
ou 12/10. 
+ Crête sousorbitaire lisse. 8 rangées d'ëcailles entre la ligne latérale et la 
dorsale épineuse. Corps sablé de points nacrés. 


2. Sebastichthys cyanostigma Blkr. 


+ Crête sousorbitaire Àà 4 épines. Caudale tronquée. Base de la dorsale entre 
les 7e et 10° épines À large tache noire. 


3. Sebastichthys rhodochrous Blkr. 


b. Région interoculaire et museau squamineux. liene latérale rude. D. 12/13. Corps 
5 5 | L 
marbré de brun et de rongeâtre, 


4. Sebastichthys minutis Blkr., 


16 MEÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


Sebastichthys marmoratus Blkr. 


Sebast. corpore oblongo compresso, altitudine 334 ad 34 in ejus longitudine, 
latitudine 13 ad 1} in ejus altitudine; capite acuto 3 ad 35 in longitudine cor- 
poris; altitudine capitis l et paulo ad 1%, latitudine capitis 1% ad 2 in ejus 
longitudine; vertice, genis ossibusque opercularibus squamatis; oculis diametro 
3 et paulo ad 4 in longitudine capitis, minus ad paulo plus diametro } distan- 
tibus; regione interoculari concava alepidota; orbita superne cirro nullo; naribus 
anterioribus cirro membranaceo; rostro apice ante vel vix infra oculi marginem 
inferiorem sito, oculo multo ad non breviore; maxillis subaequalibus, superiore 
sub oculi parte posteriore desinente, 2 circ. in longitudine capitis, alepidota; 
vittis dentium intermaxillaribus et inframaxillarihus postrorsum gracilescentibus 
antice quam medio duplo circ. latioribus ; dentibus vomerinis in vittam /<-formem-, 
palatinis utroque latere in vittam gracilem dispositis: spinis capite superne prae- 
sertim bene evolutis et erectis, utroque latere vertice 2, regione postoculari su- 
periore 2, regione posttemporali 1, regione postorbitali nullis, orbita superne 3, 
rostro superne 1, osse praeorbitali superne 0, inferne l postrorsum spectante, 
erista suborbito-praeoperculari nullis, praeoperculo margine postero-inferiore 5 
vel 6, operculo 2 superiore longiore, suprascapulari 1, scapulari 1; linea laterali 
parum curvata singulis squamis tubulo simplice notata; squamis capite corporeque 
ciliatis basi vulgo squamulatis, angulum aperturae branchialis superiorem inter 
et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 90 circ. transversas 
dispositis ; squamis 38 cire. in serie transversali basin ventralis inter et dorsalem, 
quarum 10 vel 11 lineam lateralem inter et spinas dorsales medias; vesica 
natatoria bene evoluta; pinnis dorsali et anali basi squamatis, dorsali partem 
spinosam inter et radiosam sat profunde incisa, spinis sat validis 42 52 et Ga 
ceteris longioribus corpore duplo ad plus duplo humilioribus, spina postica spina 
penultima paulo ad non longiore, parte radiosa obtusa rotundata parte spinosa 
paulo ad non altiore; pectoralibns rhomboideis apice acutis vel acutiusculis capite 
absque rostro non ad vix brevioribus; ventralibus paulo post basin pectoralium 
insertis acutiusculis radiis 2 anterioribus ceteris longioribus capite absque rostro 
conspicue brevioribus; anali spinis validis 22 ceteris longiore oculo minus duplo 
longiore, parte radiosa acutiuscule vel obtusiuscule rotundata dorsali radiosa 
altiore; caudali extensa convexa angulis plus minusve rotundata capite absque 
rostro breviore; corpore superne fuscescente inferne roseo, fusco profundiore nebu- 
lato; dorso superne media aetate vulgo maculis 5 nigricante-fuscis et maculis 5 


MEMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 17 


roseis in seriem longitudinalem dispositis alternantibus, maculis nigricantibus 
dorsalem plus minusve intrantibus; iride rosea vel flavescente; pinnis, dorsali 
spinosa fuscescente, dorsali radiosa, anali caudalique violascentibus vel fuscescen- 
tibus roseo ocellatis, pectoralibus ventralibusque carmosinis vel roseis, pectora- 
libus radiüs fusco variegatis. 
B. 7. D. 12/12 vel 12/13, P. 18/9 vel 1/9/8. V. 1/5. A. 355 vel 3/6. C. 11 1/1 
et lat. brev. 
Syn. Holocentrus albofasciatus Lac., Poiss. IV p. 372. 
Sebastes albofasciatus CV., Poiss. IV p. 252. 
Sebastes marmoratus CV., Poiss. IV p. 253; Schl., Faun. Jap. Poiss. p. 46 
tab. 21 fig. 1, 2; Rich., Rep. ichth. Chin. Jap. Rep. 15° meet. Brit. 
Assoc. p. 215; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXV, Nalez. ichth. Japan p. 29; 
Günth., Cat. Fish. IL p. 104; Kner, Zool. Novar. Fisch. p. 114. 
Sebastes sinensis MCI., Cale. Journ. Nat. Hist. IV p. 397 tab. 21 fig. 3. 
Hab. Java; Luzon (Manilla); in mari. 
Longitudo 14 speciminum 144” ad 246”. 


Rem. Le Sebastichthys marmoratus est remarquable parmi ses congénères par 
la petitesse des écailles. Il se fait aisément reconnaître, outre Yécaillure et les 
couleurs, par les 12 Épines dorsales, par la forte armure du dessus de la tête, 
par absence d’épines sur la crête sousorbito-préoperculaire, par la longueur 
égale des mâchoires, par la région rostro-interoculaire dénuée d'écailles, etc. 

IL doit être fort voisin du Sebastes oculatus CV. des côtes occidentales de 
'Amérique meridionale, espèce marquée aussi de taches rondes et roses le long du 
profil du dos et ayant les écailles petites, mais qui est assez distincte par les 
treize Épines et les quatorze rayons de la dorsale. 

Le marmoratus est assez commun dans la mer de Kiousiou et est connu aussi 
des côtes de Chine. M. Kner le cite aussi des îles Philippines et de Java, mais, 
comme je Vai déjà dit, je ne l'ai jamais trouvé dans l'Inde archipélagique, tous 
mes individus provenant de la partie méridionale du Japon. 


Sebastichthys cyanostigma Blkr. Tab. 5 fig. 4 


Sebast. corpore oblongo compresso, altitudine 3% circ. in ejus longitudine, lati- 
tudine 14 circ. in ejus altitudine; capite obtusiusculo 3 et paulo in longitudine 
corporis; altitudine capitis 14 ad 1-4, latitudine capitis 2 circ. in ejus longitu- 


dine; vertice, genis ossibusque opercularibus squamatis; oculis diametro 2} ad 3 
26 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


18 MEÉEMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


fere in longitudine capitis, minus diametro £ distantibus; regione interoculari 
concava alepidota; orbita superne cirro nullo; naribus anterioribus cirro mem- 
branaceo; rostro apice ante oculi marginem inferiorem sito, oculo breviore; 
maxillis subaequalibus, superiore sub oculi parte posteriore desinente 2 circ. in 
longitudine capitis, alepidota ; vittis denttum intermaxillaribus et inframaxillaribus 
postrorsum sensim gracilescentibus antice quam medio conspicue latioribus ; den- 
tibus vomerinis in vittam /-formem-, palatinis utroque latere in vittam gracilem 
dispositis; spinis capite superne praesertim bene evolutis et erectis, utroque latere 
vertice 2, regione postoculari superiore l, regione posttemporali 2, regione post- 
orbitali 83, orbita superne 3, rostro superne l, osse praeorbitali superne 0 inferne 
2 vel 3 posteriore postrorsum spectante, crista suborbito-praevperculari nullis, 
praeoperculo margine posterc-inferiore 5 vel 6, operculo 2 superiore longiore, 
suprascapulari l, scapulari 1; linea laterali parum curvata singulis squamis 
tubulo simplice notata; squamis capite et corpore ciliatis, angulum aperturae 
branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in 
series 45 circ. transversas dispositis ; squamis 24 circ, in serie transversali basin pinnae 
ventralis inter et pinnam dorsalem quarum 8 circ, lineam lateralem inter et spinas 
dorsales medias; pinnis dorsali et anali alepidotis vel basi tantum leviter squama- 
tis, dorsali partem spinosam inter et radiosam profunde emarginata spinis validis 
42 et 52 ceteris longioribus corpore minus duplo humilioribus, spina postica spina 
penultima multo longiore, parte radiosa obtusa rotundata parte spinosa vix vel 
non altiore; pectoralibus, ventralibus et caudali capite absque rostro non vel vix 
brevioribus, pectoralibus oblique et obtuse rotundatis, ventralibus paulo post 
basin pectoralium insertis acutiuscule vel obtustuscule rotundatis, caudali extensa 
convexa angulis plus minusve rotundata; anali spinis validis 22 ceteris longiore 
oculo multo ad duplo longiore parte radiosa rotundata dorsali radiosa altiore; 
corpore fuscescente-olivaceo maculis majoribus vel nebulis roseis variegato et 
insuper ubique punctis margaritaceis ornato; iride rosea; pinnis roseis marginem 
liberum versus plus minusve fuscescentibus et roseo vel flavescente marginatis ; 
axillis margaritaceo punctatis. 

B. 7. D. 12/9 vel 12/10. P. 1/4/11 vel 1/5/10. V. 1/5. A. 3/5 vel 3/6. C. IUI 

et lat. brev. 

Syn. Scorpaena cyanostigma Blkr, Bijdr. ichth. Boero, Nat. T. Ned. Ind. XI p. 400. 
Sebastes strongensis Günth., Catal. Fish. II p. 105 (nec Scorpaena strongia CV.) 
Sebastes strongia Klunz., Syn. Fisch. R‚ M., Verh. z. b. Ges. Wien XX p 603. 

Hab. Buro (Kajeli); Amboina; in mari. 

Longitudo 9 speciminum 36” ad 59". 


MEMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 19 


Rem. L'espèce actuelle, dont les représentants semblent n’atteindre qu’une 
longueur de quelques centimètres, appartient au groupe du genre à dessus de 
la tête dénué d'écailles mais armé d'épines relativement fortes, à écailles du 
corps grandes et peu nombreuses et à crête sousorbito-préoperculaire non 
armée d'épines. Dans ce groupe elle se distingue par les 12 épines et les 9 
ou 10 rayons de la dorsale, par le nombre de 45 rangées transversales d’écailles 
seulement auÊ-dessus de la ligne latérale et par les détails du système de co- 
loration. 

Lespèce a été trouvée aussi dans la Mer rouge. 

(Note ajoutée en 1875). Le Scorpaena strongia CV. paraît être fort voisin 
de espèce actuelle mais est dite avoir le corps blanchâtre semé de point noi- 
rätres. M, Günther y crût reconnaìtre autrefois le cyanostigma, mais dans les 
Fische der Südsee (p. 80) il revient sur cette opinion en déclarant d’une espèce 
probablement distincte les individus qu'il décrivit sous le nom de Sebastes 
strongensis, sans toutefois leur appliquer la dénomination spécifique sous laquelle 
espèce fut introduite dans la science. 

Le Sebastichthys strongia Day (Fish. India p. 148) auquel l'auteur rapporte 
comme synonyme, le Scorpaena cyanostigma, doit êtrc d'une espèce fort distincte 
à cinq rangées longitudinales d'’écailles seulement entre la ligne latérale et la 
nageoire dorsale, à formule des pectorales — 19, à système de coloration diffé- 


rent, etc. 


Sebastichthys rhodochrous Blkr. 


Descriptio Güntheriana sequens. 


„The height of the body is one third of the total length (without caudal), 
the length of the head one half. Interorbital space deeply concave, very nar- 
row, its width being only one third of the diameter of the eye. Suout longer 
than the eye, which is one fourth of the length of the head. Spines of the 
head prominent and acute. Supraorbital margin with one spine in front and two 
behind. No grove on the occiput. Infraorbital with a single ridge armed with 
four spines. Oecciput naked; opercles and cheeks scaly. The palatine teeth form 
a narrow band. Dorsal spines strong, the third, fourth, and fifth are the lon- 
gest but only a little longer than the eye; the eleventh considerably shorter than 
the twelfth. ‘The second anal spine is stronger and longer than the third, and 
one third of the length of the head. The pectoral fin extends to the anal. 


Caudal fin truncated. — Red, the upper parts of the fish irregularly marbled 
26 * 


20 MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


with blackish. A large black spot between the seventh and tenth dorsal spines 

on the base. All the other fins nearly uniform red. Pharynx with scarcely and 

blackish spots. D. 129. A. 3/5. Lin. lat. ca 48. The larger specimen 8 inches 

long. — Hab. Celebes (Manado). 

Syn. Sebastes rhodochrous Günth., New Fish. Brit. Mus. Proc. Zool. Soc. 1871 
p. 659. 


Rem. Cette espèce paraît voisine du Sebastichthys strongius mais ses in- 
dividus deviennent beaucoup plus grands. Lexpression „infraorbital with a 
single ridge armed with four spines” semble indiquer une crête sousorbito-préo- 
perculaire à épines, caractère sur lequel M. Gill établit son genre Sebastoplus. 
L'espèce est du reste bien caractérisée par les formules des écailles et de la 
dorsale ainsi que par la large tache noire sur la base de cette dernière nageoire. 


Sebastichthys minutus Blkr. 


Descriptio Cuviero-Valenciennesiana sequens. 


„Une très petite Sebaste d'un brun-rouge foncé, marbré de plus foncé encore 
et à aiguillons de la tête, surtout ceux du sousorbitaire, plus marqués que 
dans les grandes (espèces de Sebastes) et presque aussi sensibles que dans les 
Scorpènes proprement dites, en sorte qu'on la prendrait pour une Scorpène, 
si Yon ne remarquait les petites écailles qui garnissent sa tête jusqu'au bout du 
museau. La ligne latérale est toute rude. D. 12/13 etc. Vessie natatoire 
grande. Trois coecums au pylore. Péritoine grisâtre.” 

Syn. Sebastes minutus CV., Poiss. IV p. 255; Günth., Cat. Fish. [IT p. 108. 
Hab. Moluques? Marianes? Iles de la Société? 


Rem. Le Sebastichthys minutus n'est connu que sur la description transcrite, 
laquelle, bien que trop suceincte, revèle des caractères importants qui indi- 
quent suffisamment la valeur de Pespèce. Elle appartient au groupe à museau 
et à région interoculaire squammevses et se fait reconnaître en outre par la for- 
mule de la dorsale par la force des Épines du dessus de la tête et du sousorbi- 
taire et par la ligne latérale rude. Il reste à examiner encore si elle ne rentre 
pas, par l'absence de dents palatines, dans les limites du genre Sebastopsis. 

Il n'a pas été confirmé jusqu’ ici qu’ elle habite en effet la mer des Moluques: 
en sorte que son habitation insulindienne est encore douteuse. 


MEMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 21 


(Note ajoutée en 1875). M. Günther (Garrett's Fische der Südsee p. 74) rap- 
porte cette espèce au Scorpaena guamensis QG., et déclare identique aussi avec 
cette espèce le Sebastichthys polylepis Blkr. La formule de Y'anale = 3/9, donnée 
par Quoy et Gaimard, et celle de la dorsale — 12/13 donnée par Cuvier Va- 
lenciennes, ne seraient que des erreurs typographiques. Il me semble que la 
justesse de cette assertion mérite d'être constatée sur les individus types avant 
de pouvoir être admise. Il est dit expressément du minutus qu'il a la ligne 
latérale toute rude, mais dans mes nombreux individus du Sebastichthys polylepis 
cette ligne est constamment lisse et marquée sur chaque écaille par un petit tube. 


Srgasrorsis Gill. 


Corpus oblongum compressum, squamis medioeribus (40 circ. in serie longitu- 
dinali) ciliatis vestitum. Caput superne lateribusque dense squamatum, superne 
eristis spinaeformibus armatum: fossa occipitali nulla. Praeoperculum aculeatum. 
Operculum spinis 2. Appendices cutaneae capite et corpore parcae. Maxillae 
alepidotae. Dentes maxillis et vomerini. Dentes palatini nulli. Pinna dorsalis 
et analis basi squamatae, dorsalis spinis 13 usque ad apicem circ. membrana 
unitis et radiis 8 vel 9, Radi dorsales, anales et caudales fissi. Pinnae pecto- 
rales non elongatae, radiis superioribus tantum fissis, radiis liberis nullis. Pinna 
analis spinis 3 et radiis 5 vel 6. B. 7. 


Rem. Le genre Sebastopsis se distingue des Sebastichthys principalement par 
absence de dents palatines, c'est-à-dire par le même caractère qui différencie 
le genre Scorpacnopsis du genre Parascorpaena. On nm’ en connaît jusqu'’ici 
qu’une seule espèce, 


Sebastopsis polylepis Gill, Not. Fish. Californ., Proc. Ac. nat. 
Sc. Philad. 1862 p. 278. — Tab. 4 fig. 2. 


Seb. corpore oblongo compresso, altitudine 34 ad 4 fere in ejus longitudine 
latitudine 14 ad 12 mm ejus altitudine; capite acuto 8 ad 3' in longitudine corzo- 
ris; altitudine capitis Ll et paulo, latitudine (} ad 13 in ejus longitudine; fronte, 
vertice, genis ossibusque opercularibus squamatis; oculis diametro 3 ad 4 et 
paulo in longitudine capitis, diametro } ad £ distantibus; regione interoculari 
concava alepidota; orbita superne cirro gracili vel nullo ; naribus anterioribus 


29 MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉENOÏDES. 


cirro membranaceo; rostro apice ante oculi partem inferiorem sito oculo multo 
ad non breviore; maxilla superiore maxilla inferiore vix breviore, sub oculi 
margine posteriore desinente 2 circe. in longitudine capitis, alepidota; vittis 
dentium intermaxillaribus et inframaxillaribus sat gracilibus antice quam me- 
dio non vel vix latioribus; dentibus vomerinis in vittam triangularem postice 
emarginatam dispositis; spinis capite superne praesertim bene evolutis et 
erectis, utroque latere vertice 2, regione postoculari snperiore 1, regione post- 
temporali 2, regione postorbitali 2 ad 4 vix conspicuis, orbita superne 3, rostro 
superne 1, osse pracorbitali superne 1 inferne 8 anterioribus obtusatis poste- 
riore postrorsum spectante, crista suborbito-praeoperculari 2 vel 3, praeoper- 
culo margine postero-inferiore 4 vel 5, operculo 2 superiore vulgo longiore, 
snprascapulari 1, scapulari 1; linea laterali parum curvata singulis squamis 
tubulo simplice notata; fimbriis vel lobulis cutancis capite et corpore parcis 
parum evolutis; squamis capite corporeque ciliatis, angulum aperturae branchia- 
lis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 
40 circ. transversas dispositis; squamis 24 circ. in serie transversali basin ven- 
tralis inter et dorsalem, quarum 5 vel 6 lineam lateralem inter et spinas dor- 
sales medias; pinnis dorsali et anali basi squamatis, dorsali partem spinosam 
inter et radiosam sat profunde emarginata, spinis mediocribus 6® 7“ et 8 ceteris 
longioribus corpore plus duplo ad triplo humilioribus, spina postica spina penul- 
tima paulo ad sat multo longiore, parte radiosa obtusa rotundata parte spinosa 
paulo altiore; pectoralibus oblique rhomboideis apiee acutiuscule rotundatis vel 
acutis capite absque rostro paulo ad non longioribus; ventralibus sub basi vel 
paulo ante basin pectoralium insertis rotundatis capite absque rostro brevioribus ; 
anali spinis validis 22 ceteris longiore oculo duplo circ. longiore, parte radiosa 
ohtusa rotundata dorsali radiosa altiore: caudali extensa convexa angulis plus 
minusve rotundata capite absque rostro breviore; corpore fuscescente fusco pro- 
fundiore transversim late et diffuse fasciato vel nebulato; pinnis roseis fusco vel 
fuscescente variegatis, fusco ex parte dorsali et anali vittas obliquas longitudi- 
nales, pinnis ceteris vittas transversas similante; iride rosea. 

B. 7. D. 13/9 (rarissime 13/8). P. 2j5/ll vel 2/6/11 vel 1/6/11 vel 17/11. 

V. 15. A. 35 vel 3/6. C. V121 et lat. brev. 

Syn. Scorpaena polylepis Blkr, N. bijdr. Perce. Selerop., Nat. T. Ned. Ind. II p. 173. 
Scorpaenopsis polylepis Blkr, Act. soc. Scient. Ind. Neerl. VL, Enum. Pisc. p. 41. 
Scorpaenichthys polylepis Blkr, Bijdr. ichth. Boero, Nat. T. Ned. Ind. XI p. 402. 
Scorpaenodes polylepis Blkr, Ind. deser. spec. pisc. Nat. T. Ned. Ind. XIV p. 452. 
Sebastes polylepis Günth., Cat. Fish. IL p. 106. 

Hab. Sumatra (Padang); Batu; Cocos (Nova-selma); Java (Karangbollong ;) Ba- 


MEMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 25 


wean; Celebes (Manado, Gorontalo); Sangi; Ternata; Buro (Kajeli); Ceram; 
Amboina; Goram; Aru; in mari. 
Longitudo 27 speciminum 50” ad 105”. 


Rem. Les nombreuses localités d'où j'ai regu cette espèce indiquent quelle 
n'est pas rare dans l’Insulinde, et le plus grand de mes nombreux individus ne 
mesurant que 105 millimètres il paraît probable qu'elle n’atteigne pas des di- 
mensions beaucoup plus considérables. M. Günther cite aussi comme sa patrie 
„East Indies” indication qui fait penser quelle habite aussi les mers à l'ouest de 
YInde archipclagique. 

(Note ajoutée en 1875). Le Sebastopsis polylepis est sans aucun doute de la 
même espèce que celle figurée dans les „Fische der Südsee”, sur un individu des 
îles Tonga, sous le nom de Scorpaena guamensis (tab. 46 fig. B), et décrite sous 
la même dénomination par M. Günther (p. 74). Or j'ai déjà dit qu'il est fort 
douteux si le Scorpaena guamensis CV. soit identique avec le polylepis. Du reste 
Yauteur des Fische der Südsee rapporte encore à l'espèce actuelle le Sebastes mi- 
nutus CV, le Scorpaena rubropunctata CV., le Scorpaena chilioprista Rüpp. et 
le Sebastes rubropunctata Klunz., synonymie dont le justesse me paraît fort 
douteuse. M. Day (Fish. India p. 150) fait la remarque qu'il a trouvé dans le 
British Museum, des individus etiquettés „Sebastes polylepis Günth.”” mais qui sont 
de Yespèce à formule des écailles — 43, à celle de la pectorale = 9/10 et à mâ- 
choire supérieure s’'arrêtant sous le milieu de lorbite et laquelle par conséquent 
est probablement distincte du polylepis. 


PARASCORPAENA Blkr. 


Corpus oblongum compressum, squamis magnis vel medioeribus (36 ad 60 
in serie longitudinalij ciliatis vel non ciliatis vestitum. Caput ossibus oper- 
eularibus tantum squamatum, superne cristis spiniferis armatum, osse prae- 
orbitali spimfero; crista suborbitali spinis erectis. Vertex fossa plus minusve pro- 
funda. Operculum spinis 2. Regio thoraco-praeventralis ubique squamata. Appen- 
dices cutancae capite corporeque plures. Dentes maxillis, vomerini, palatini. Pinnae 
dorsalis et analis alepidotae, dorsalis spimis 12 usque ad apicem fere membrana 
unitis et radis 8 ad 11. Radùüù dorsales, anales et caudales fissi. Pectorales 
non elongatae radiis superioribus fissis vel radiis omnibus simplicibus. Analis spi- 


nis 3 et radius 5 vel 6. Caudalis convexa radiis I/11/1. Radi pectorales liber1 
null. B. 7. 


DA MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


Rem. La plupart des espèces, rapportées par les auteurs et par Cuvier lui- 
même, au genre Scorpaena Art. sont génériquement distinctes de l'espèce type 
du genre, le Scorpaena porcus L., laquelle, comme aussi sa congénère méditerranéenne 
le Scorpaena scrofa L., a toute la région thoraco-gulaire et préventrale dénuée 
d'écailles et la erête des os sousorbitaires sans épines érigées. Je sépare de ces 
types toutes les espèces où la dite région du corps est densement squammeuse et 
où la erête sousorbitaire porte des Épines erigées. Ces espèces ont aussi le haut 
de Yopercule et du préopercule plus ou moins squammeux, mais ce caractère n'est 
pas de valeur générique. Bien que Cuvier cite comme caractère du Scorpaena, 
„une tête dénuée d'écailles” et qu’il dit par rapport au Scorpaena scrofa „la 
tête n'a point d'écailles du tout” je trouve des écailles peu en nombre il est vrai 
mais normales et asses grandes sur le haut de lopercule et du préopercule tant 
dans le scrofa que dans le porcus, écailles du reste qu'on ne voit nettement qu’ 
après avoir enlevé ou détaché la peau commune dans laquelle elles sont plus 
ou moins cachées. 

L'Inde archipélagique ne paraît nourrir que deux espèces de Parascorpaena, 
celles que jai décrites une sous le nom de Scorpaena polyprion mais que je 
rapporte maintenant au Scorpaena picta K.V.H., et autre sous le nom Scor- 
paena bandanensis et qui est identique avec le Scorpaena aplodactylus. Ces deux 
espèces sont eminemment distinctes par les caractères suivants. 


1. Ecailles non ciliées disposées sur 45 rangées transversales au-dessus de la ligne latérale. 
Epine préorbitaire postérieure dirigée en avant. Les onze ou douze rayons inférieurs de 


la pectorale indivisés. D. 12/10. 


1. Parascorpaena picta Blkr. 


2, Beailles ciliées disposées sur 36 rangées transversales au-dessus de la ligne latérale. 
Epine préorbitaire postérieure dirigée en arrière. Tous les rayons de la pectorale indivi- 


sés. D. 12/9 ou 12/10, 


2, Paruscorpaena bandanensis Blkr. 


MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 25 


Parascorpaena picta Blkr. Tab. 2 fig. 4. 


Parascorp. corpore oblongo compresso, altitudine 33 ad 3} in ejus longitudine, 
latitudine capite 14 ad 13, lateribus antice 1} ad 2 in ejus altitudine; capite 
obtusiusculo 3 ad 3} in longitudine corporis, latitudine postice 1 ad 14 in ejus 
altitudine, altitudine 1 et paulo ad 1! in ejus longitudine, regione postoculari 
operculoque antice et superne tantum squamato; oculis diametro 5 ad 4 in 
longitudine capitis, diametro 3 ad % distantibus; orbita cirro nullo; regione 
interoculari valde concava; rostro oculo sat multo ad non breviore; naribus 
anterioribus cirro lato membranaceo plus minusve fimbriato pupilla breviore; 
fossa suborbitali distincta nulla; maxillis aequalibus superiore sub oculi parte 
posteriore desinente; vitta dentium intermaxillari ubique gracili; vitta denttum 
inframaxillari antice quam medio et postice plus duplo latiore; dentibus vome- 
rinis in vittam „-formem, palatinis utroque latere in vittam gracilem dispositis ; 
spinis capite utroque latere vertice 2, regione postoculari 2, regione posttempo- 
rali 2, orbita superne 3, rostro superne l, osse suborbitali 2, crista suborbito- 
praeoperculari 4 vel 5, praeoperculo margine postero-inferiore 3 ad 5, operculo 2, 
suprascapulari et scapulari 1; spinis capite superne erectis, praeorbitalibus an- 
trorsum curvatis, ceteris postrorsum directis, praeoperculo postero-superiore prae- 
opercularibus ceteris multo longiore, operculari superiore inferiore longiore; fim- 
briis vel lobulis cutaneis capite et trunco dorso et lateribus parcis vel erebriori- 
bus brevibus vel sat longis; linea laterali parum eurvata singulis squamis tu- 
bulo simplice notata; squamis non ciliatis, angulum aperturae branchialis su- 
periorem inter et basin pìinnae caudalis supra lineam lateralem in series 45 
cire. transversas dispositis; squamis 24 cire. in serie transversali basin pinnae 
ventralis inter et dorsalem quarum 7 vel 8 lineam lateralem inter et spinas 
dorsales medias; pinnis dorsali et anali alepidotis vel infima basi tantum 
squamatis; dorsali partem spinosam inter et radiosam sat profunde emarginata, 
spinis validis non productis mediis ceteris longioribus corpore duplo cire. humi- 
lioribus, spina ultima spina penultima multo longiore, parte radiosa obtusa ro- 
tundata parte spinosa non ad paulo altiore; pectoralibus basi infimu lineae ven- 
trali approximatis obtase et oblique rotundatis capite absque rostro non vel vix 
brevioribus; ventralibus post basin ventralium insertis obtusis rotundatis capite 
absque rostro brevioribus; anali spinis validis 22 ceteris longiore oculo duplo vel 
plus duplo longiore, parte radiosa obtusiuscule rotundata dorsali radiosa altiore; 
caudali convexa angulis leviter rotundata capite absque rostro breviore ; colore 


corpore superne fuscescente-viridi inferne aurautiaco vel flavescente ; iride rosea ; 
27 


NATUUKK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI, 


26 MEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPENOIDES. 


capite corporeque fusco nebulato-variegatis; pinnis roseis, dorsali spinosa fusces- 

cente nebulata, ceteris fusco variegatis, fusco dorsali radiosa et amali fascias 2 

vel 8 obliquas, caudali et pectoralibus fascias 3 vel vittas plures irregulares 

transversas efficiente; axilla maculis irregularibus flavis. 

B.7. D. 12/10. P. 1/4/12 ad 1/6/11. V. 15. A.3/5 vel 3/6. C. 1/11/1 et lat. brev. 

Syn. Scorpaena picta (K‚V.H.) CV, Poiss. IV p. 236; Cant, Cat. Mal. Fish. p. 40; 

Günth., Cat. Fish. IL p. 115. 

Scorpaena polyprion Blkr, Verh. Bat. Gen. XXII Sclerop. p. 7; Ichth. Bali 
p. 5; Günth., Cat. Fish. II p. 115. 

Lepu-karang Bencul. 

Hab. Sumatra (Benculen, Trussan, Ulacan, Priaman, Siboga Tappanoli) ; Batu ; 
Nias; Pinang; Singapura; Bangka (Marawang); Java (Batavia, Karangbol- 
long, Prigi); Bawean; Bali (Boleling); Borneo; Celebes (Macassar, Ma- 
nado, Tanawanko); ‘Pimor (Kupang) ; Letti; Ternata ; Amboina ; Aru; in mari. 

Longitudo 34 speciminum 56” ad 170'', 


Rem. L'espèce actuelle paraît être la seule du genre où l'épine postérieure 
du préorbitaire est dirigée en avant, et cette particularité est bien d'une valeur 
spécifique puisque je la retrouve dans tous les nombreux individus de mon ca- 
binet. Le picta est fort commun dans les mers de la Sonde et des Moluques 
mais n'a pas encore été trouvé hors l'Inde archipélagique. 


Parascorpaena bandanensis Blkr, Tab. 2 fig. 2. 


Parascorpaen. corpore oblongo compresso, altitudine 3 ad 4 in ejus longitudine, 
latitudine capite 14 ad 15-, lateribus antice 2 circ. in ejus altitudine; capite 
obtusiuseulo 3 ad 3 in longitudine corporis, latitudine postice 14 ad 14 in 
ejus altitudine, altitudine 1 et paulo ad 13 in ejus longitudine, operculo superne 
tantum squamato; oculis diametro 3 ad 4 in longitudine capitis, diametro 4 
ad 5 distantibus; orbita superne cirro fimbriato frequenter oculo longiore; re- 
gione interoculari valde concava; rostro oculo non longiore; naribus anterio- 
ribus cirro lato membranaceo fimbriato; orbita antice inferne incisura triangu- 
lari; maxillis aequalibus superiore sub oculi parte posteriore desinente; vittis 
dentium intermaxillari et inframaxillari antice quam medio vix vel paulo tantum 
latioribus; dentibus vomerinis in vittam /formem-, palatinis utroque latere in 
vittam gracilem dispositis ; spinis capite utroque latere vertice 2, regione post- 
oculari 2, regione posttemiporali 2 vel 3, orbita superne 3, rostro superne 1, 


MEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCOEPÉNOÏDES. 27 


osse suborbitali 2, crista praeoperculari 2 ad 4, praeoperculo margine postero- 
inferiore 3 vel 4, opereulo 2, suprascapulari et scapulari 1; spinis capite superne 
erectis, suborbitali posteriore postrorsum curvata, ceteris postrorsum directis, prae- 
operculo postero-superiore praeopercularibus ceteris longiore, operculari superiore 
inferiore non longiore; capite corporeque fimbriis cutaneis parcioribus vel crebrio- 
ribus brevibus vel sat evolutis; linea laterali parum curvata singulis squamis 
tubulo simplice notata; squamis ciliatis angulum aperturae branchialis superio- 
rem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 36 circ. 
transversas dispositis; squamis 20 circ. in serie transversali basin pinnae ventra- 
lis inter et dorsalem quarum 6 vel 7 lineam lateralem inter et spinas dorsales 
medias; pinnis dorsali et anali alepidotis vel infima basi tantum squamatis; dor- 
sali partem spinosam inter et radiosam sat profunde emarginata, spinis validis 
non productis mediis ceteris longioribus corpore duplo cire. humilioribus, spina 
postica spina penultima longiore, parte radiosa obtusa rotundata parte spinosa non 
ad paulo altiore; pinnis peectoralibus basi infima lineae ventrali approximatis 
oblique rhomboideis radiis mediis radiis ceteris conspicue longioribus capite vix 
brevioribus; ventralibus sub basi pectoralium insertis obtusiuscule vel acutiuscule 
rotundatis capite absque rostro brevioribus; anali spinis validis 2* ceteris lon- 
giore oculo multo ad duplo longiore, parte radiosa obtusiuscule rotundata dorsali 
radiosa paulo altiore; caudali convexa angulis leviter rotundata vel truncatius- 
cula capite absque rostro non vel vix breviore; corpore superne viridi inferne 
viridi-roseo vel aurantiaco, ubique fusco nebulato-maculato; valde juvenilibus 
vulgo fascia lata nucho-operculari alba nucha cum fascia lateris oppositi con- 
fluente; iride rosea; pinnis roseis fusco variegatis, fusco dorsali et anait ra- 
diosis fascias obliquas, pectoralibus et caudali fascias transversas efficiente, 

B.7. D. 129 vel 12/10. P. 15 vel 16 (omn. simpl.). V. 1/5. A. 3/5 vel 3/6. CG. Ij LIL 
et lat. brev. 

Syn. Scorpaena bandanensis Blkr, Bijdr. ichth. Banda, Nat, T. Ned. Ind. II p. 237; 

Kner, Zoöl. Reis. Novara, Fisch. p. 116. 

Scorpaena aplodactylus Blkr, Nieuwe bijdr. ichth. Ceram, Nat. T. Ned, Ind. 
HI p. 698. 

Scorpaena haplodactylus Günth., Cat. Fish. IT p. 117; Steind., Ichth. Notiz. 
VL Fisch Cap York, Sitz.ber. Ak. Wiss. 1867 LVI p. 311. 

Hab. Cocos (Novaselma); Bawean; Celebes (Badjoa, Manado, Tanawanko, Tom- 
bariri); Sangi; Timor (Kupang, Atapupu); Buro (Kajeli); Ceram (Wahai) ; 
Amboina; Nussalaut ; Banda (Neira); Goram, Halmahera (Sindaugole); Aru; 
Waigiu; in mari. 

Longitudo 36 speciminum 4l'” ad 76. 

27% 


28 MEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


Rem. Cette espèce n'est pas moins commune dans la mer des Moluques que 
le picta, mais elle est moins fréquente dans la partie occidentale de I'Insulinde. 
Elle habite aussi l'Archipel Viti et les côtes de la Nouvelle-Hollande. C'est la 
seule espèce connue du genre où tous les rayons de la pectorale sont simples. 
Ce caractère, combiné à celui des grandes écailles ciliées conduira peut-être a y 
voir un type générique distinct, mais je n'y attache pas assez de valeur, dans 
ua genre où les rangées transversales des écailles varient du reste entre 40 et 60 
et où la plupart des rayons de la pectorale sont constamment indivisés, pour 
Len séparer. 

(Note ajoutée en 1875.). Le Scorpaena haplodactylus Day (Fish. India p. 145, 
tab. 26 fig. 2) des îles Andaman, est d'une espèce distincte, à formule d’écail- 
lure différente et à rayons de la pectorale en partie divisés (= 5/12). 


ScorParNopsis Heck. — Scorpaenodes, Scorpaenichthys Blkr (nec Gir.). 


Corpus oblongum compressum sqnamis mediocribus (40 ad 60 in serie longi- 
tudinali) ciliatis vestitum. Caput ossibus opercularibus tantum et interdum etiam 
ossibus suborbitalibus squamatum, superne eristis spiniferis armatum, osse praeor- 
bitali spinifero; crista suborbitali spinis erectis. Fossa occipitalis plus minusve 
profunda. Operculum spinis 2. Regio thoraco-praeventralis ubique squamata. 
Appendices cutaneae capite eerporeque plures. Dentes maxillis et vomerini. Den- 
tes palatini nulli. Pinnae dorsalis et analis alepidotae, dorsalis spinis 12 usque 
ad apiceem fere membrana unitis et radiis 9 vel 10. Radi dorsales, anales et 
caudales fissi. Pinnae pectorales non elongatae, radiis superioribus fissis. Pinna 
analis spinis 8 et radiis 5 vel 6. Pinne caudalis radiis fissis 11. Radi pecto- 
pectorales liberi nulli, B. 7. 


Rem. Le genre Scorpaenopsis Heck. ne se distingue essentiellement du genre 
Parascorpaena que par absence de dents palatines. Toutes les espèces ont, 
comme les Parascorpaena, la région thoraco préventrale squammeuse et les Épines 
de la crête sousorbitaire érigées, et elles diffèrent autant entre elles par la for- 
mule de l'écaillure. Elles semblent être moins nombreuses que les Parascorpaena, 
mais on sait que de plusieurs espèces de Scorpaena des auteurs on ne connaît 
pas la dentition de l'intérieur de la bouche. M. Günther n’énumère comme des 
Scorpaena sans dents palatines que quatre espèces, les Scorpaena diabolus, neso- 
gallica, gibbosa et cirrhosa. De ces espèces cependant le nesogallica est identique 
avec le gibbosa, et le cirrhosa de M. Günther au contraire est une espèce com- 


MEMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 29 


posée de trois espèces, sav. du Scorpaena barbata Rüpp. du Scorpaena cirrhosa 
CV. et du Scorpaena oxycephalus Blkr. Les Scorpaena papuensis CV. et rawa- 
kensis QG. sont presque sans aucun doute aussi des Scorpaenopsis, mais très- 
imparfaitement connus et ne constituent probablement qu'une seule espèce, qui 
ne se distingue pas du Scorpaena Novae Guineae CV. On ne connaîtrait alors 
jusqu'ici que cinq espèces bien établies de Scorpaenopsis de l'Inde archipélagique 
et qui toutes font partie de mes collections. 
Les principaux caractères de ces espèces se résument comme suit. 


1. Vertex à fosse peu profonde et peu marquée. Dos non bossu. Région interoculaire 
médiane À trois crêtes longitudinales lisses et peu élevées. Base interne de la pectorale 
sans taches noires. Hauteur du corps 3% Àà 44 fois dans la longueur totale. 

a. 60 Rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne latérale. 36 écailles sur 
une rangée transversale dont 10 ou 11 au-dessus de la ligne latérale. 3° et 4e épines 
dorsales plus longues que la partie postoculaire de la tête. Museau beaucoup jusqu'à 


deux fois plus long que l'oeil. 


Ll. Seorpaenopsis orycephalus Blkr. 


b. 50 Rangées transversales d’écailles au-dessus de la ligne laterale. 80 écailles sur 
une rangée transversale dont S ou 9 au-dessus de la ligne latérale. 38° et 4e épines 
dorsales plus courtes que la partie postoculaire de la tête. Museau non on un peu 
seulement plus long que Voeil. 


2. Storpaenopsis cirrhosus Blkr. 


ce. 45 Rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne latérale. 27 écailles sur 
une rangée transversale, dont 7 ou S au-dessus de la ligne latérale. 3° et 4° épines 
dorsales plus courtes que la partie postoculaire de la tête. Museau non ou un 
peu seulement plus long que l'oeil. 


3. Scorpaenopsis Novae guineae Blkr. 


2. Vertex à fosse quadrillatère profonde. Fosse sousoculaire profonde. Région interoculaire 
médiane sans crêtes. 3e et 4e épines dorsales beaucoup plus courtes que la partie post- 
oculaire de la tête. Hauteur du corps 8 à 31 fois dans la longueur totale. 


50 MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


a. 45 Rangées transversales d’écailles au-dessus de la ligne latérale. 34 écailles sur 
une rangée transversale dont S ou 9 au-dessus de la ligne latérale. Face interne de 
la pectorale à taches noires vers le bout des rayons divisés. 


4. Scorpaenopsis viabolus Blkr,. 


b. 40 Rangées transversales d’écailles au-dessus de la ligne latérale. 28 écailles sur 
une rangée transversale dont 7 au-dessus de la ligne latérale. Wace interne de la 
pectorale Àà bande intramarginale noirâtre. 


9. Scorpaenopsis gibbosus Blkr. 


Scorpaenopsts orycephatusBlkr, Act. Soc. Se. Ind. Neerl. VI, Enuw, 
Pisc. p 4t. Tab. 5 fig. 5. 


Scorpaenops. corpore oblongo compresso, altitudine 4 fere ad 4 et paulo in 
ejus longitudine, latitudine capite 1 et paulo ad 14, lateribus antice 14 ad 1# in 
ejus altitudine; capite acuto 3$ ad 33 in longitudine corporis postice aeque lato 
ac alto ad paulo altiore quam lato, altitudine 18 ad 14 in ejus longitudine; re- 
gione postoculari, operculo antice et superne, membrana postoperculari et ge- 
nis squamato, squamis genis 2 vel 3 tantum; oculis diametro 5 ad 6 in longi- 
tudine capitis, diametro Ll fere ad 1 distantibus; regione interoculari valde 
concava cristis 8 longitudinalibus humilibus laevibus mediana ceteris multo 
breviore , orbita cirro nullo; naribus anterioribus cirro lato membranaceo; fossa 
suboculari sat profunda; rostro apice infra oculi marginem inferiorem sito 
oeulo multo ad duplo fere longiore; maxilla superiore maxilla inferiore con- 
spicue breviore, sub oculi margine posteriore desinente, 2 fere in longitudine 
capitis; vittis dentium intermasxillaribus et infraraxillaribus postrorsum sen- 
sim gracilescentibus antice quam medio sat multo latioribus; dentibus vome- 
rinis in vittam «„formem dispositis; spinis capite utroque latere vertice 2, 
regione postoculari superiore 1, regione posttemporali 2 vel 3, regione postorbi- 
tali 8 ad 6, orbita superne 3, rostro superne Ll, osse pracorbitali superne 1 in- 
ferne 2 vel 3, crista snborbito-praeoperculari 5, praeopereulo margine postero- 


MEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOIDES. 5 


inferiore 3 vel 4, operculo 2, suprascapulari 1, scapulari 1, spinis omnibus fere 
basi propria insertis, suborbitalt postero-inferiore postrorsum directa, praeopercu- 
Jari superiore ceteris longiore, operculari superiore inferiore longiore juvenilibus 
et aetate provectis simplice; fimbriis vel lobulis cutaneis capite, corpore pinnisque 
numerosis, suborbitalibus, maxillaribusque valde evolutis, iis linea laterali valde 
conspicuis; linea dorsali medioeriter convexa; linea laterali parum curvata singulis 
squamis tubulo simplice notata ; squamis ciliatis, angulum aperturae branchialis supe- 
riorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 60 circ. transver- 
sas dispositis; squamis 36 circ. in serie transversali basin pinnae ventralis inter et 
dorsalem quarum 10 vel 11 lineam lateralem inter et spinas dorsales medias ; pinnis 
dorsali et _anali alepidotis vel basi tantum leviter squamatis, dorsali partem spinosam 
inter et radiosam sat profunde emarginata spinis validis non productis 3° et 4° ce- 
teris longioribus corpore minus duplo humilioribus spina postica spina penultima 
duplo vel plus duplo longiore, parte radiosa obtusa rotundata parte spinosa non 
altiore; pectoralibus basi infima lineae ventrali approximatis obtuse et valde oblique 
rotundatis capite absque rostro longioribus; ventralibus conspicue post basin pec- 
toraltum insertis obtuse rotundatis radiis 2° et 3° ceteris longioribus capite absque 
rostro vix longioribus; anali spinis validis 2° ceteris longiore oculo plus duplo 
longiore, parte radiosa obtuse rotundata dorsali radiosa sat multo altiore; cau- 
dali extensa convexa angulis plus minusve rotundata capite absque rostro vix 
longiore; colore corpore superne fuscescente vel roseo, ventre roseo vel fla- 
vescente; capite corporeque fusco nebulatis; iride rosea; pinnis roseis vel fla- 
vescente-roseis ocellis rufis fusco cinctis numerosis confertis frequenter in vit- 
tas vel fascias coalescentibus, vittis dorsali spinosa et anali longitudinalibus 
obliquis, pectoralibus, caudali ventralibusque transversis; ventralibus facie interna 
vittis pluribus transversis fuscis vel rufis; axillis flavis maculis 2 vel 3 fus- 
cescentibus. 


B.7. D. 12/10. P. 1/6/12 vel 1/7/12. V.1/5. A. 3/5 vel 3/6. C. I/11/1 et lat. brev. 
Syn. Scorpaena orycephalus Blkr, Verh. Bat. Gen. XXII. Selerop. p. 7; Kner, 
Zoöl. Reis. Novara, Fisch. p. 116. 

Scorpaenichthys oeycephalus Blkr, Bijdr. ichth. Boero, Nat. '. Ned. Ind. XI p. 407. 
Krapo-sejtan Mal. 

Hab. Java (Batavia, Prigi); Sumatra (Priaman); Bawean; Bali (Boleling; Cele- 
bes (Macassar, Badjoa); Ceram (Wahai); Amboina; in mari. 

Longitudo 3 speciminum 180” ad 295", 


Rem. L’Inde archipélagique nourrit trois espèces de Scorpaenopsis à fossette 
occipitale très-peu profonde et à dos non bossu. De ces trois espèces l'oxycepha- 


52 MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


lus se fait reconnaître par les soixante rangdes transversales d'écailles au-dessus 
de la ligne latérale et par les dix ou onze écailles sur une rangée transver- 
sale entre la ligne latérale et les épines dorsales médianes, et elle se distingue 
encore de ses voisines, les Scorpaenichthys cirrhosus et barbatus, par le profil 
moins obtus; par la moindre largeur du museau et de la tête et aussi par les 
épines dorsales plus longues, les 83°, 4° et 5° ne mesurant que deux fois dans la 
longueur de la tête. C'est bien à tort que cetta espèce a été rapportée an Scor- 
paenopsis cirrhosus. 

(Note ajoutee en 1875). L'espèce décrite sous le nom de Scorpaenopsis cir= 
rhosa par M. Day, Fish. India p. 150 est dite avoir la formule des ecailles = 56, 
formule qui approche plus de celle de loxycephalus que du cirrhosus. Le Scor- 
paenopsis oxycephalus (Fish. India p. 150 tab 36 fig. 3) est différente de les- 
pèce actuelle par la formule de lecaillure, les rangées transversales y étant au 
nombre de 52 et les écailles sur une rangée transversale au nombre de 29 
dont 7 seulement au-dessus de la ligne laterale. Elle paraît plus voisine du 
cirrhosus, 


Scorpaenopsis cirrhosus Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. VL. Enum. 
Pisc. p. 4l. 


Scorpaenops. corpore oblongo compresso, altitudine 4 fere ad 45 fere in ejus 
longitudine, latitudine capite 1 et paulo, lateribus antice 1$ circ. in ejus alti- 
tudine; capite acuto 3 ad 3 et paulo in longitudine corporis, postice aeque lato 
circ. ac alto, altitudine 14 ad 13 in ejus longitudine; regione postoculari, oper- 
culo antice et superne et membrana postoperculari squamatis; mediis genis in- 
terdum squamis 2 vel L cute immersis; oculis diametro 44 ad 5% in longitudine 
capitis, diametro 3 ad f distantibus; regione interoculari valde concava cristis 
3 longitudinalibus humilibus laevibus, mediana ceteris multo breviore; orbita 
cirro bene evoluto vel nullo; naribus anterioribus cirro lato membranaceo; fossa 
suboculari sat profunda; rostro apice infra vel ante oculi marginem inferio- 
rem sito, oculo non ad paulo longiore; maxilla superiore maxilla inferiore paulo 
breviore, sub oculi margine posteriore desinente 2 circ. in longitudine ca- 
pits; vittis dentium intermaxillaribus et inframaxillaribus postrorsum sensim 
gracilescentibus antice quam medio sat multo lattioribus ; dentibus vomerinis 
in vittam /-formem dispositis; spinis capite utroque latere vertice 2, re- 
gione postoculari superiore 1, regione posttemporali 3, regione postorbitali 4 
ad 6, orbita superne 8, rostro superne 1, osse praeorbitali superne 1 inferne 
2 vel 3, erista suborbito-praeoperculari 5, praeoperculo margine postero-inferiore 


MEÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 55 


3 vel 4, operculo 2, suprascapulari 1 vel 2, scapulari 1, spinis onmibus fere basi 
propria insertis, suborbitali postero-inferiore postrorsum directo, praeoperculari 
superiore ceteris longiore, operculari superiore inferiore longiore juvenilibus et 
aetate provectis simplice; fimbris vel lobulis cutaneis capite, corpore pinnisque 
numerosis, maxillaribus, praeopercularibus et iis linea laterali praesertim valde 
conspicuis; linea dorsali mediocriter convexa ; linea laterali parum curvata singu- 
lis squamis tubulo simplice notata; squamis ciliatis, angulum aperturae bran- 
chialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 
50 cire. transversas dispositis; squamis 30 circ. in serie transversali basin pinnae 
ventralis inter et dorsalem quarum 8 vel 9 lineam lateralem inter et spinas dor- 
sales medias; pinnis dorsali et anali alepidotis vel basi infima leviter squamatis, 
dorsali partem spinosam inter et radiosam sat profunde emarginata spinis validis 
non productis mediis ceteris longioribus corpore duplo humilioribus spina postica 
spina penultima multo ad duplo breviore, parte radiosa obtusa rotundata parte 
spinosa paulo altiore; pectoralibus basi infima lineae ventrali approximatis obtuse 
et valde oblique rotundatis capite absque rostro non longioribus; ventralibus con- 
spicue post basin pectoralium insertis obtusiuscule rotundatis radijs 2° et 3° ce- 
teris longioribus capite absque rostro paulo ad vix brevioribus; anali spinis va- 
lidis 2* ceteris longiore oculo duplo ad plus duplo longiore parte radiosa obtuse 
rotundata dorsali radiosa altiore; caudali extensa convexa angulis plus minusve 
rotundata capite absque rostro paulo breviore; colore corpore profunde vel di- 
lute roseo rufo vel fusco nebulato; iride rosea; lateribus postice interdum guttulis 
parcis sparsis purpureis vel fuscis; pinnis roseis rubro profundiore vel fuscescente 
marmorato-variegatis, fuscescente dorsali et anali vittas vel fascias diffusas obliquas 
longitudinales, pectoralibus et caudali vittas transversas efficiente; pectoralibus 
facie interna vulgo fascia transversa intramarginali fuscescente-purpurea et basi 
plaga lata carmosina; axillis flavis vel dilute roseis maculis nigris vel profunde 
fascis nullis. 
B. 7. D. 12/10. P. 1/5/12 vel (rarissime) 1/9/10.) V.1/5. A. 3/5 vel 8/6. C. 1/11/1 
et lat. brev. 
Syn. Perca cirrhosa Thunb., Nya Handl. Ac. Holm. XIV, 1793, p. 193 tab. 7 fig. 2. 
Scorpaena cirrhosa CV, Poiss. IV p. 233; Schl., Faun. Japon. Poiss. p. 42 
tab. 17 fig. 2, 3; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXVI Nieuwe nalez. ichth. 
Japan p. 79; Günth., Catal. Fish. Il p. 120 (syn. ex parte tantum) 
Scorpaenichthys cirrhosus Blkr, Bijdr. ichth. Boero, Nat. T. Ned. Ind. XI p. 402, 
Hab. Singapura; Ternata, Buru (Kajeli); Amboina; in mari. 
Longitudo 8 speciminum 116” ad 250”, 


28 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XV[. 


5Â MIMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


Rem. L'espèce actuelle est bien distincte du Scorpaenopsis oxycephalus, par le 
nombre notablement moindre des rangées transversales et longitudinales des écail- 
les, par les épines dorsales qui sont plus courtes, par le museau qui est plus 
court, et par les couleurs. 

Le Scorpaenopsis cirrhosus a un cercle de distribution beaucoup plus étendu 
que Voxycephalus. Il est connu maintenant, hors Insulinde, de Chine, du Japon 
et de la Mer rouge. 

(Note ajoutée en 1875). La figure dans „Garrett's Fische der Südsee tab. 54 
représente le Scorpaena cirrhosa mais dans la description la confusion des espèces 
du Catalogue of Fishes est continuée. L'espèce figurée provenait d’Otaiti, mais 
M. Garrett assure l'avoir trouvée aussi aux Îles de la Société. 


Scorpaenopsts Novae-Guineae Blkr, Tab. 4 fig. 5. 


Scorpaenops- corpore oblongo compresso, altitudine 3% ad 4 in ejus longitu- 
dine, latitudine capite 1 et paulo, lateribus antice 14 circ. in ejus altitudine; 
capite acutiusculo 34 ad 35 in longitudine corporis, postice aeque lato ad aeque 
lato fere ac alto, altitudine 14 ad 1# in ejus longitudine, regione postoculari, 
operculo superne et membrana postoperculari tantum squamato; oculis diametro 
4 ad 5 in longitudine capitis, diametro } ad 1 distantibus; regione interoculari 
valde concava cristis longitudinalibus laevihus mediana ceteris multo breviore; 
orbita cirro fimbriato; naribus anterioribus cirro lato membranaceo; fossa sub- 
orbitali sat profunda; rostro apice infra orbitae marginem inferiorem sito oculo 
non ad paulo longiore; maxilla superiore maxilla inferiore paulo breviore, sub 
oculi margine posteriore desinente, 2 circ. in longitudine capitis; vittis dentium 
intermaxillaribus et inframaxillaribus postrorsum sensim gracilescentibus antice 
quam medio sat multo latioribus; dentibus vomerinis in vittam A formem dispositis, 
spinis capite utroque latere vertice 2, regione postoculari superiore 1 vel 2 ; regione 
posttemporali 3, regione postorbitali 5 vel 6, orbita superne 3 vel 4, rostro superne 1, 
osse praeorbitali superne 1, inferne 3, cristasuborbito-praeoperculari 5 vel 6, praeoper- 
culo margine postero-inferiore 3, operculo 2, suprascapulari 1, scapulari 1, spinis 
omnibus fere basi propria insertis, suborbitali postero-inferiore postrorsum directa, 
praeoperculari superiore ceteris longiore, operculari superiore inferiore vulgo longiore 
juvenilibus et aetate provectis simplice; fimbriis vel lobulis cutaneis capite, corpore 
pinnisque numerosis, inframaxillaribus et tis linea laterali bene evolutis; linea 
dorsali mediocriter convexa; linea laterali parum curvata singulis squamis tubulo 
simplice notata; squamis ciliatis. angulum aperturae branchialis superiorem inter 


MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 05 


et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 45 circ. transversas 
dispositis; squamis 27 circ. in serie transversali basin ventralis inter et dorsalem 
quarum 7 vel 8 lineam lateralem inter et spinas dorsales medias; pinnis dorsali 
et anali alepidotis vel infima basi tantum leviter squamatis, dorsali partem spi- 
nosam inter et radiosam sat profunde emarginata spinis validis non productis 
mediis ceteris longioribus corpore duplo circ. humilioribus spina postica spina 
penultima multo longiore, parte radiosa obtuse rotundata parte spinosa paulo ad 
non altiore ; pectoralibus basi infima lineae ventrali approximatis obtuse et valde 
oblique rotundatis capite absque rostro non ad vix brevioribus; ventralibus con- 
spicue post basin pectoralium insertis, obtuse rotundatis radiis 2° et 3° ceteris lon- 
gioribus capite absque rostro brevioribus; anali spinis validis 2% ceteris longiore 
oculo triplo ad plus triplo longiore, parte radiosa obtuse rotundata dorsali radiosa 
altiore; caudali extensa convexa angulis plus minusve rotundata capite absque 
rostro non ad paulo breviore; colore corpore roseo vel ex viridi roseo fusco mar- 
morato-nebulato; vertice medio frequenter gutta albida; nucha interdum fascia 
transversa albida; iride rosea fusco guttulata; dorso sub radiis dorsalibus sub- 
posticis frequenter gutta lutea; pinnis roseis fusco vel fuscescente-rubro nebula- 
tis, marmoratis et rivulatis, fusco pinnis dorsali et anali fascias parum distinctas 
obliquas, pinnis ceteris vittas transversas irregulares efficiente; dorsali superne spi- 
nam 8 inter et 9e vel 6m inter et 10m frequenter macula fusca profundiore; 
peetoralibus facie interna vulgo fasciüs 2 latis transversis fuscis; axillis 1mma- 


culaus. 
B. 7. D. 12/10. P. 46/11 vel- 15/12 vel 1/4/13- V.1/5. A.3/5 vel 3/6. C. 1/11/1 


et lat. brev. 
Syn. Scorpaena Novae-Guineae CV., Poiss. IV p. 235, 320; Zoöl. Voy. Astrol. III 
p. 687, Poiss. tab. 11 fig. 1, 
Scorpaena papuensis CV, Poiss. IV p. 236P 
Scorpaena rawakensis QG., Zoöl. Voy. Freycin. p. 325? 
Hab. Sumatra (Priaman); Celebes (Macassar); Ceram (Wahai); Amboina; Wai- 
giu; Rawak; Nova-Guinea (Doreh)? ; in mari. 
Longitudo 12 speciminum 96” ad 195”, 


Rem. Le Scorpaenopsis Novae Guineae se fait aisément reconnaître des Scor- 
paenopsis oxycephalus et cirrhosus par son corps plus trapu, par sa tête plus 
courte et plus obtuse et par la formule des écailles. Par cette formule elle est 
plus voisine du cirrhosus que de l'oxycephalus, bien que les écailles, tant sur les 
rangées transversales que sur les rangées longitudinales, soient moins nombreuses. 


(Note ajoutée en 1875.) Le Scorpaenopsis rosea Day, de Madras, Fish. India 
28 * 


56 MÉMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


) 
figure présente une physionomie différente par la concavité du profil rostro-dorsal 
et la forme bossue du dos. 


p. 151 tab. 36 fig. 4, doit être fort voisin de lespèce actuelle, mais la 


Scorpaenopsis diabolus Blkr, Act. Soc. So. Ind. Neerl. VI Enum. 
Pise. p 41. — Tab. 1 fig. 3. 


Scorpaenops. corpore oblongo compresso, altitudine 3 ad 33 in ejus longitudine, 
Jatitudine capite L et paulo ad 14 lateribus antice 15 ad 15 in ejus altitudine; 
capite acutiusculo 3 circ. in longitudine corporis, postice aeque lato ac ad paulo 
latiore quam alto, altitudine 14 ad 15 in ejus longitudine, regione postoculari, 
operculis superne, membrana postoperculari genisque squamato, squamis genis 2 
ad 4 tantum; oculis diametro 54 ad 6 in longitudine capitis, diametro 14 ad 14 
distantibus; regione interoculari valde concava eristis longitudinalibus conspicuis 
nullis; orbita cirro fimbriato vel nullo; naribus anterioribus eirro membranaceo 
sat lato; fossa suborbitali sat profunda; rostro apice oculo multo ad duplo lon- 
giore; maxilla superiore maxilla inferiore conspicue breviore, sub oculi parte pos- 
teriore desinente 2 fere in longitudine capitis; vittis dentium intermaxillaribus 
et inframaxillaribus postrorsum sensim gracilescentibus antice quam medio non 
multo latioribus; dentibus vomerinis in vittam Aformem dispositis; spinis ca- 
pite utroque latere vertice 2, regione postoculari superiore 2, regione posttem- 
porali 3 ad 5, reglone postorbitali 4, orbita superne 4 ad 6, rostro superne 
2 ad 4, osse praeorbitali superne 4 ad 6 inferne 2 vel 3, crista suborbito- 
praeoperculari 9 ad 11, praeoperculo margine postero-inferiore 3 vel 4, operculo 
25 suprascapulari l ad 3, scapulari 1; spinis ossibus pluribus ex parte crista 
communi insertis, suborbitali postero-inferiore postrorsum directa, praeoperculari 
superiore ceteris longiore, opercularibus subaequilongis aetate provectioribus latis 
apice serratis; fimbriis vel lobulis cutaneis capite, corpore pinnisque parcioribus 
vel crebrioribus, inframaxillaribus plurimis brevibus, is linea laterali praesertim 
conspicuis; linea dorsali valde convexa; linea laterali parum curvata singulis 
squamis tubulo simplice notata; squamis ciliatis, angulum aperturae branchialis 
superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 45 
circ. transversas dispositis; squamis 34 circ. in serie transversali basin ventralis 
inter et dorsalem quarum $S vel 9 lineam lateralem inter et spinas dorsales me- 
dias; pinnis dorsali et anali alepidotis, dorsali partem spinosam inter et radiosam 
sat profunde emarginata, spinis medioeribus 3% 4 et 5° ceteris longioribus corpore 
plus duplo humilioribus spina postica spina penultima multo longiore, parte radiosa 


MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 57 


parte spinosa sat multo altiore obtusa rotundata; pectoralibus basi infima lineae 
ventrali approximatis obtuse- et valde oblique rotundatis capite absque rostro 
paulo longioribus; ventralibus wix post basin pectoralium insertis obtuse rotun- 
datis capite absque rostro non ad vix brevioribus, radiis 2° ct 3° aequalibus 
ceteris longioribus; anali spinis validis 29 ceteris longiore et oculo multo plus 
duplo longiore, parte radiosa obtusa rotundata dorsali radiosa paulo altiore ; cau- 
dali extensa convexa angulis plus minusve rotundata capite absque rostro vix 
breviore; colore corpore roseo fusco nebulato et interdum margaritaceo marmo- 
rato; iride rosea maculis parvis fuscis; pinnis; ventralibus facie basi et margine 
libero roseis, ceteris roseis, imparibus et pectoralibus facie externa margaritaceo 
et fuscescente marmoratis et variegatis, caudali dimidio libero fascia fusca con- 
spieua nulla, dorsali superne spinam 6 inter et 7m vulgo macula fusca, pectora- 
libus facie interna flavis basi guttulis vel maculis aliquot fuscis apicem versus 
radios subsuperiores inter maculis 3 vel 4 oblongo-rotundis nigris vel profunde 
fuscis. 
B. 7. D. 12/9 vel 12/10. P. 1/4/12 vel 1/5/12 vel 14/14. V. 15. A. 8/5 vel 
3/6. C.1/11/1 et lat. brev. 
Syn. Zhan sowangi bezar Valent., Amb. fig. 170. 
Ikan setan Ren., Poiss. Mol. II tab. 8 fig. 35. 
Crapaud de mer du Croisie ou Diable Duham., Pêch. II Sect. 5 p 92 tab. 3 fig. 1. 
Scorpaena marmorata Parkins. 
Scorpaena multicolor K. V. H., fig. ined. 
Scorpaena diabolus CV., Poiss. IV p. 229; Rich, Ichth. Voy. Sulphur p. 
76 tab. 40; Blkr, Bijdr. ichth. Mol. Nat. T. Ned. Ind. III p. 266; Günth., 
Cat. Fish. IL p. 117 (nec Kner). 
Scorpaenichthys diabolus Blkr, Bijdr. ichth. Boero, Nat. T. Ned. Ind. XI p. 407. 
Scorpaenodes diabolus Blkr, Ind. deser. pisc., Ib. XIV p. 452. 
Hab. Java; Bawean; Celebes (Badjoa); Amboina; Ceram (Wahai, Or. merid.); 
Waigiu; Nova-Guinea; in mari. 
Longitudo 3 specimimum 99’ ad 175”. 


Rem. Les Secorpaenopsis diabolus et gibbosus diffèrent tellement des espèces 
précédentes par Ìa physionomie générale, par la profonde fosse occipitale, par 
Yarmure du erâne, de Forbite et de la crête sousorbitaire, qu'on les en distingue 
aisément au premier coup-d'oeil. Ils sont extrêmement voisins l'un de l'autre mais 
le diabolus a les écailles plus nombreuses et au contraire les dentelures de l'orbite 
et de la crête sousorbitaire en_moindre nombre et plus fortes. On le reconnaît 
-aisément aux taches noires entre les rayons divisés vers le haut et non loin du 


58 MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


bout de la face interne des pectorales. — Le Scorpaena diabolus du Voyage du 
Novara est manifestement de lespèce du gibbosus, Le vrai diabolus est connu 
habiter, hors Y'Insulinde, les côtes de Zanzibar, de Chine et d’Otaiti. 


Scorpaenopsis gibbosus Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl, VI Enum. 
Pise. p. 40, tab. 2 fig. 1. 


Scorpaenops. corpore oblongo compresso, altitudine 3 ad 3} in ejus longitudine, 
latitudine capite 4 circ. lateribus 12 cire, in ejus altitudine; capite acutiusculo 
3 cire. in longitudine corporis, postice latiore quam alto, altitudine 1$ ad 13 in 
ejus longitudine, regione postoculari, operculis superne, membrana postoperculari 
et genis squamato, squamis genis 2 ad 4 tantum; oeculis diametro 4 ad 5 in 
longitudine capitis, diametro 1 et paulo ad 1; distantibus; regione interoculari 
valde concava; orbita cirro lato vel nullo; naribus anterioribus cirro membra- 
naceo sat lato; fossa suborbitali sat profunda; rostro oculo paulo ad sat multo 
longiore; maxilla superiore maxilla inferiore paulo breviore, sub oculi parte 
posteriore desinente, 2 fere in longitudine capitis; vittis dentium intermaxillaribus 
et inframaxillaribus postrorsum sensim gracilescentibus antice quam medio non 
multo latioribus; dentibus vomerinis in vittam Aformem dispositis; spinis capite 
utroque latere vertice 2 ad 4, regione postoculari superiore l vel 2, regione 
posttemporali 3 ad 5, regione postorbitali 8 vel 4, orbita superne S ad 10, 
rostro superne 3 ad 6, osse suborbitali superne 4 ad 6 et inferne 4 vel 5, crista 
suborbito-praeoperculari plus quam 10, praeoperculo margine postero-inferiore 
4 vel 5, operculo 2, suprascapulari et scapulari 1; spinis ossibus pluribus 
ex parte erista communi insertis, suborbitali postero-inferiore postrorsum di- 
recta, praeoperculari superiore ceteris conspicue longiore, opercularibus subae- 
quilongis aetate provectioribus latis apice serratis; fimbriis vel lobulis cutaneis 
capite, corpore pinnisque parcioribus vel erebrioribus, inframaxillaribus brevi- 
bus, ijs linea laterali praesertim conspicuis; linea dorsali valde convexa; linea 
laterali parum curvata singulis squamis tubulo simplice notata; squamis ci- 
liatis, angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis 
supra lineam lateralem in series 40 circ. transversas dispositis; squamis 28 circ. 
in serie transversali basin ventralis inter et dorsalem quarum 7 lineam lateralem 
inter et spinas dorsales medias; pinnis dorsali et anali alepidotis; dorsali partem 
spinosam inter et radiosam sat profunde emarginata, spinis medioeribus non pro- 
ductis mediis ceteris longioribus corpore plus duplo humiltoribus, spina postica 
spina penultima multo longiore, parte radiosa obtusa convexa vel rotundata parte 
spinosa paulo ad sat multo altiore; pectoralibus basi infima lineae ventrali ap- 


MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 59 


proximatis obtuse et valde oblique rotundatis capite absque rostro non ad vix 
longioribus; ventralibus sub basi vel vix post basin pectoralium insertis, obtuse 
rotundatis, radiis 2° et 3° aequalibus ceteris longioribus capite absque rostro bre- 
vioribus; anali spinis medioeribus 2% ceteris longiore oculo duplo fere ad paulo 
plus duplo longiore, parte radiosa obtuse rotundata dorsali radiosa paulo altiore; 
caudali extensa convexa angulis plus minusve rotundata capite absque rostro 
breviore ; corpore viridi-roseo vel dilute roseo nebulis vel maculis magnis fuscis 
fascias transversas irregulares 4 vel 5 similantibus; pinnis imparibus roseis vel 
aurantiaco-roseis fusco variegatis, fusco dorsali et anali radiosis fasciam obliquam 
longitudinalem, caudali dimidio posteriore et vulgo et basi fasciam transversam 
efficiente; dorsali spinosa frequenter superne spinam 6m inter et 7m macula fusca 
profundiore ; pectoralibus facie anteriore roseis vel aurantiaco-rubris fasciis 2 vel 

3 transversis purpureis, facie posteriore flavis apicem versus fascia lata dentata 

purpurea basi et axillis guttulis sat numerosis nigris; fasciis pinnis fuscis roseo- 

interstitiùs fuscescente striatis et marmoratis. 

B. 7. D. 19/9 vel 12/10. P.1/511 vel 1/4/12. V.1/5. A. 3/5 vel 3/6. C. 1/11/1 

et lat. brev. 

Syn. Scorpaena gibbosa Bl.Schn., Syst. p. 192 tab. 44; Trosch., Blochsche Fisch- 
art. Arch. Naturg. VI, I p. 274; Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. I, Beschr. 
vischs. Amboina p. 31; Günth., Cat. Fish. IL p. 119; Klunz., Syn. Fisch. 
R. M., Verh. z. b. Ges. Wien 1870 Bd XX p. 800. 

Seorpana nesogallica CV., Poiss. IV p. 232; Guér., Icon. R. an. Poiss. tab. 13 
fig. 2; CV, Règn. an. éd. ill. Poiss. tab. 23 fig. 1? Less., Zoöl. Voy. 
Coq. Poiss. p. 218. Günth., Cat. Fish. II p. 119. 

Scorpaenopsis nesogallica Heck., Ann. Wien. Mus, II 1840 p. 159. 

Scorpaenichthys gibbosus Blkr., Bijdr. ichth. Boero, Nat. 'T'. Ned. Ind. XI p. 402. 

Scorpaena diabolus CV.? Kner, Zoöl. Novara Fisch. p. 117 tab. 6 fig. 1. 

Hab. Sumatra (Frussan, Siboga); Nias; Celebes (Badjoa); Timor (Atapupu); 

Batjan (Labuha); Ceram (Amahai, Wahai) ; Amboina ; Banda (Neira); Aru; 
in mar. 

Longitudo 14 speciminum 65” ad 150". 


Rem. Le gibbosus est caractérisé par les grandes écailles et par la bande in- 
tramarginale noirâtre de la face interne de la pectorale et puis aussi par les 
nombreuses dentelures des orbites et des crêtes sousorbitaires. Il est plus com- 
mun, dans Insulinde, que le diabolus. Hors l’Inde archipélagique on l'a trouvé 
dans les mers de lîle Maurice et de Chine. 

(Note ajontée en 1875). M. Günther, dans les „Fische der Südsee”, rapporte 


40 MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


le Scorpaenopsis diabolus au gibbosus. Le description (p. 79) comprend les 
deux espèces, la figure (tab. 53) représente le gibbosus. M. Günther dit avoir 
examiné des individus des îles Pelew, des îles de la Société et des Navigateurs, 
mais puis qu'il confond le diabolus et le gibbosus, il reste incertain si ces îles 
sont habituées par toutes les deux ou par quelle des deux espèces. 


Psrupomororrerus Kl. —= Pseudopterus Kl. — Pterois CV. — Dendrochirus, 
Maecrochyrus, Pteroleptus, Pteropterus et Brachyrus Swns. 


Corpus oblongum compressum squamis mediocribus vel parvis (40 ad 95 in 
serie longitudinali) ciliatis vel non ciliatis vestitum. Caput genis ossibusque 
opercularibus squamatum, superne orbitis, ossibus suborbitalibus et praeoperculo 
aculeatum Operculum spina unica plana spuria. Dentes maxillis et vomerini; 
palatini nulli. Pinra dorsalis spinis 12 vel 13 plurimis praelongis, parte basali 
tantum membrana unitis. Radii dorsales, anales et caudales fissi. Pectorales 
elongatae radijs omnibus simplicibus vel superioribus tantum fissis, radiis libe- 
ris nullis. Analis spinis 3 et radiis 6 ad 8. Caudalis convexa radiis productis 
nullis 1/10/1. B. 7. 


Rem. Le genre auquel Cuvier a cru devoir appliquer le nom de Pterois, avait 
déjà été bien reconnu, bien limité et nommé, en lan 1749, par Jacques Théodore 
Klein, et le nom de Pseudomonopterus ou de Pseudopterus a donc droit incon- 
testable de priorité sur le nom Cuviérien. 

Les Pseudomonopterus sont remarquables par le développement extraordinaire 
de toutes les nageoires et surtout des pectorales, des ventrales et de la dorsale 
épineuse, ainsi que par la longueur des épines dorsales qui ne sont réunies par 
la membrane dorsale qu’à leur partie basale. 

Les espèces connues, peu nombreuses, appartiennent à deux groupes sousgéné- 
riques, caractérisés, l'un par des pectorales atteignant ou dépassant la caudale 
et composétes de rayons simples dont les supérieurs sont en grande partie libres 
ou à membrane très-profondément et obliquement échancrée; et l'autre par des 
pectorales plus courtes n’atteignant pas la caudale et à rayons réunis jusqu’au 
bout par la membrane et dont la plupart des supérieurs sont divisés. 

Dans les limites de ces deux groupes les espèces se font aisément reconnaître 
par les formules des Gcailles, par les détails de la composition des pectorales, 
par la hauteur relative du corps, par la formule de l'anale et par les détails 
du système de coloration du corps et des nageoires. Les caractères qu'on a cru 


MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 41 


trouver dans le plus au moins de développement de l'armure sons-orbitaire et 
des lambeaux des sourcils n'ont qu'une valeur relative; les derniers ne traduisant 
généralement que des variations individuelles et les petites Épines sousorbito- 
préoperculaires se multipliant avee l'âge des individus. 
Les six espèces insulindiennes connues sont parfaittement reconnaissables par 
Ì 
les caractères exposés ci-dessous. 


L. Pectorales atteignant ou dépassant la caudale, à tous les rayons simples, les supérieurs 
en grande partie libres ou à membrane très-profondément et obliquement échanerée. 
Subg. Pterois (—= Pterois, Macrochirus et Pteroleptus Swns.). 

A. 13 épines dorsales. A 3/7 ou 3/8. Beailles non ciliées. Membrane des rayons supé- 
rieurs de la pectorale se continuant presque jusqu'au bout des rayons. 

a. 95 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne latérale; 14 écailles entre 

la ligne latérale et les Épines dorsales médianes. Nageoires molles impaires à gout- 


\ 


telettes brunes; ventrales à gouttelettes jaunes. P. 14 à 16. 


1. Pseudomonopterus (Pterois) volitans Blkr. 


b. 80 rangées transversales d’écailles au-dessus de la ligne lalérale. 10 ou 11 écailles 
entre la ligne latérale et les épines dorsales médianes. Nageoires molles impaires 
sans taches; ventrales à gouttelettes jaunes. P. 13, 


2. Pseudomonopterus (Pterois) kodipunyi Blkr. 


c. 70 rangées transversales d’écailles au-dessus de la ligne latérale. 8 écailles entre 
la ligne latérale et les épines dorsales médianes. Nageoires molles impaires sans 
taches; ventrales à gouttelettes noirâtres. P. 12 ou 13. 


3. Pseudomonopterus (Pterois) lunulatus Bkr. 


B, 12 épines dorsales. A. 3/6 ou 3/7. Bcailles ciliées. Rayons de la pectorale en grande 
partie entièrement libres sans membrane et prolongés en soie. 

a. 55 rangées transversales d’écailles au-dessus de la ligne latérale, 8 ou 9 écailles 

entre la ligne latérale et les épines dorsales médianes. Nageoires molles impaires à 

gouttelettes brunes ou noirâtres ; ventrales à gouttelettes brunes ou noires. P. 16 ou 17. 


4. Pseudomonopterus (Pterots) antennatus Blkr, 


NATUURK, VERH, DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI. 


42 MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


II. Pectorales n'atteignant pas la caudale, à plusieurs des rayons supérieurs divisés et à mem- 
brane intègre jusqu’au bout de tous les rayons. Subg. Deudrochirus Swns. (— Brachy- 


rus Swns.). 
A. 18 épines dorsales. A. 3/6 ou 3/7. P. 16 ou 17. Heailles ciliées. Rayons des nage- 


\ 


oires impaires à gouttelettes brunes. 

a. 50 rangées transversales d'écailles au-dessus de la ligne latérale S écailles entre 
la ligne latérale et les épines dorsales médianes, qui sont plus longues que Ja hau- 
teur du corps. Pectorales à taches triangulaires noirâtres. Ventrales à gouttelettes 


jeunes, sans bandes. 


5. Pseudomonopterus (Dendrochirus) zebra Blkr. 


b. 40 rangées transversales d’écailles au-dessus de la ligne latérale. 6 écailles entre 
la ligne latérale et les épines dorsales médianes, qui sont plus courtes que la hau- 
teur du corps. Pectorales et ventrales à bandelettes transversales noirâtres. 


6. Pseudomonopterus (Dendrochirus) Orachypterus Blkr. 


Pseudomonopterus (Pterois) volitans Blkr. 


Pseudomon. (Pterois) corpore oblongo compresso, altitudine 24 ad 3 in ejus 
longitudine absque-, 3% ad 4 in ejus longitudine eum pinna caudali; latitudine 
corporis 13 ad 2 in ejus altitudine; capite 3 circ. in longitudine corporis absque-, 
4 cire. in longitudine corporis cum pinna caudali, paulo ad non longiore quam 
alto; latitudine capitis 13 ad 2 in ejus longitudine; oculis diametro 3 ad 4 in 
longitudine capitis, diametro 3 ad 1 distantibus; orbitis valde elevatis; vertice 
postice alepidoto; regione interoculo-frontali juvenilibus leviter aetate provectis sat 
dense squamata; regione interoculari valde concava jumioribus praesertim cristis 
2 longitudinalibus trisulcata; spinis utroque latere vertice 2 ad pluribus crista 
communi insertis, crista frontali nullis ad pluribus, regione posttemporali 2 vel 
pluribus, postorbitalibus 2 vel nullis, orbita superne 1 vel pluribus, nasalibus 3 
ad 1, praeorbitalibus nullis ad numerosis, crista suborbito-praeoperculari nullis 
ad valde numerosis et _pluriseriatis, praeoperculo margine libero 2 ad 4 limbo 
nullis ad sat numerosis, suprascapulari 1; operculo spinula plana vix pungente; 


MEÉMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 43 


orbita superne cirro vulgo valde evoluto oculo longiore; naribus anterioribus, osse 
praeorbitali inferne postice et margine praeoperculari vulgo cirris bene evolutis; 
maxillis subaequalibus, superiore sub medio oculo circ. desinente, inferiore sym- 
physi inferne tuberculo vulgo parum conspicuo; vittis dentium, intermaxillaribus 
antice quam medio vix latioribus, inframaxillarsbus postrorsum gracilescentibus 
antice quam medio conspicue latioribus; dentibus vomerinis in vitram „-formem 
dispositis; squamis genis supra cristam suborbito-praeopercularem antice in series 
4 ad 7-, infra cristam in series 12 ad 16 longitudinales dispositis; squamis cor- 
pore non ciliatis, angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae 
caudalis supra lineam lateralem in series 95 circ. transversas dispositis; squamis 
45 circ, in serie transversali basin pinnae ventralis inter et dorsalem quarum 14 
circ, lineam lateralem inter et spinas dorsales medias; linea lateralt mediocriter 
curvata tubulis vulgo simplicibus notata; pinna dorsali spinosa corpore altiore 
spinis medioeribus rectiusculis parte basalt tantum membrana unitis mediis ceteris 
longioribus; dorsali radiosa obtusa rotundata corpore paulo humiliore ; pectoralibus 
valde juvenilibus apicem caudalis superantibus, aetate provectis basin caudalis 
superantibus vel fere attingentibus, membrana radios superiores inter valde pro- 
funde incisa; ventralibus rotundatis initium analis superantibus; anali spina 8% ce- 
teris longiore oculo sat multo ad duplo fere longiore parte radiosa obtusa rotun- 
data dorsali radiosa non humiliore; caudali obtusa rotundata radiis productis 
nullis capite vulgo paulo longiore; capite corporeque fasciis et vittis rubro-fuscis 
transversis et lineis vel vittulis pallide roseis transversis alternantibus numerosis 
dorsalem intrantibus; iride flavescente vel rosea fusco maculata; cirris cutaneis 
fusco et roseo variegatis; regione scapulari gutta nitide flava; pinnis roseis, dor- 
sali spinis fusco annulatis, dorsali radiosa, caudali et anal: radiis fusco vel ni- 
gricante guttulatis, pectoralibus facie externa maculis \/formibus vel irregularibus 
frequenter coalescentibus nigricante-violaceis facie interna basi et axillis profunde 
fuscis vel nigris flavo vel albo guttulatis; ventralibus membrana frequenter fusco- 
violacea sed vulgo maculis magnis diffusis in fascias transversas vel nebulas uni- 
tis, radiis guttulis sparsis nitide flavis vel albis. 
Boers Derse 2e Beeld ad» 16, Vi Ao A.S/7 wel 318. O5 ITOfMWEE 
lat. brev. 

Syn. Amboynese vis Nieuh., Ged. Zee- en Lantr. p. 268 fig. 

Perea amboinensis Will, Ichth. App. p. 1 tab. 2 fig. 3. 

Cottus squamosus rostro bifido pinnis pectoralibus al eaudan ertensis Seb., 

hes, IE: p. dOntabm2S hel. 
Pseudomonopterus (Pseudopterus) n° 1, Klein, Miss. Pisc. V p. 76. 


Gasterosteus volitans L., Syst. nat. ed 102 L p. 296. 
29% 


4 MEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


Perea dorso monopterygio capite cavernoso maxilla superiore cirris quatuor 
cauda subrotundata utringue aculeata Gron., Mus. II p. 33 n° 191; Zooph. 
p. 89 n° 294. 

Scorpaena volitans Bl, Ausl. Fisch. III p. 18 tab. 184; L. Gmel., Syst. nat. 
ed. 18* p. 1217; BlSckn., Syst. p. 193; Lac., Poiss. III p. 289 tab. 
fig. 3; Benn., Fish. Ceylon p. 1 tab. 1 ; Gronov., Cat. Fish ed. Gray p-119. 

Scorpene mahé Lac., Poss. III p. 278. 

Pterois volitans CN., Poiss. IV p. 258 fig. 88; Rüpp., N. Wirb. Fisch. p. 
107; Blkr, Verh. Bat. Gen. XXII Sclerop. p. 8; Günth., Cat. Fish. II 
p. 122; Day, Fish. Cochin, Proc. Zool. Soc. 1865 p. 17; Fish. Malab. 
p. 39; Klunz., Syn. Fisch. R. M., Verh. z. b. Ges. Wien XX p. 806. 

Pterois muricata CN, Pois. IV p. 267; Rüpp., N. Wirb. Fisch. p. 107; 
Kner, Zool. Reis Novara, Fisch. p. 118; Day, Fish. Malab. p. 40. 

Plerois geniserra CV, Poiss. IV p. 269; Belang., Voy. Ind. Or. p. 358 
tab. 1 fig. 2P 

Scorpaena miles Benn., Fish. Cevlon p. 9 tab. 9. 

Pterois cristatus Swns., Nat. Hist. Fish. II p. 264. 

Macrochyrus miles Swns., Nat. Hist. Fish. IT p. 264. 

Pferois miles Günth., Cat. Fish. II p. 125. 

Pseudomonopterus volitans Blkr, Onz. not. ichth. Ternate, N. T, Dierk. I p. 234. 

Krapo matjan, Bambu Mal. Bat.; Zepu pangantien Mal. Bencul. 

Hab. Sumatra (Tandjong, Benculen, Padang, Priaman, Siboga) ; Batu; Nias; Bin- 
tang (Rio); Pinang; Bangka (Muntok); Java (Batavia, Tjilatjap, Prigi, 
Pasuruan); Bawean; Celebes (Macassar, Amurang, Tombariri) ; Sangi; Sum- 
bawa (Bima) ; Timor (Atapupu) ; Letti; Ternata; Buro (Kajeli); Ceram (Wahai, 
Piru, Amahai); Amboina; Nussalaut ; Banda (Neira); in mari. 

Longitudo 26 speciminum 75’ ad 310”. 


Rem. De toutes les espèces connues de Pseudomonopterus le volitans a les 
écailles les plus petites et c'est déjà par la formule de ces écailles qu'il se fait 
aisÉment distinguer. La crête sousorbito-préoperculaire est complètement lisse dans 
les très-jeunes individus, les épines ne s'y développant que dans l'adolescence et 
devenant très-nombreuses et plurisériales dans les adultes. 

Le volitans n’habite point l'eau douce comme l'ont raconté Nieuhof, Bloch et 
Lacepède et il n'est pas exact non plus qu'à Batavia on en élève dans des bassins 
comme le dit Cuvier. C'est une espèce bien essentiellement marine, qui aime 
surtout les récifs des corails et les localités rocailleuses. Fort commune dans l’In- 
sulinde elle a été trouvée aussi dans la Mer rouge, sur les côtes de la pointe 


MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 45 


méridionale de Afrique, aux îles Mascarènes, à Ceylon, à l'Inde, aux îles 
Andaman, et sur les côtes de Chine, de la Nouvelle-Hollande et dans l'Océan 
Pacifique. 

(Note ajoutée en 1875). Je trouve aussi comme localités de l'espèce les îles 
Pelew et de la Société (Günther, Fische Südsee p. 81) et la côte de Madras 
(Day, Fish. India p. 153 tab. 37 fig. 1, 2). 


Pseudomonopterus (Pterois) kodipungi Blkr. 


Pseudomon. (Pterois) corpore oblongo compresso, altitudine 3 fere ad 3 et 
paulo in ejus longitudine absque-, 4 fere ad 44 in ejus longitudine cum pinna 
caudali; latitudine corporis 14 ad 2 in ejus altitudine; capite 3 circ. in longi- 
tudine corporis absque-, 4 ad 4£ in longitudine corporis cum pinna caudali, non 
ad paulo longiore quam alto; latitudine capitis 2 fere ad 2 in ejus longitudine; 
oculis diametro 3 ad 4 in longitudine capitis, diametro $ ad 1 distantibus; orbi- 
tis valde elevatis; vertice alepidoto; regione interoculari alepidota valde concava 
eristis 2 longitudinalibus trisulcata; spinis utroque latere vertice 2 basi unius, 
erista frontali nullis (speeimine unico pluribus), postoculari nullis (specimne unico 
1), regione posttemporali 2 distantibus, postorbitalibus 2 parvis, orbita superne 
1 antice 2 vel pluribus parvis, nasalibus 1 ad 3, praeorbitalibus nullis ad nume- 
rosis parvis, crista suborbito-praeoperculari 3 ad sat numerosis parvis, praeoper- 
culo margine libero 3 ad pluribus limbo nullis ad pluribus, suprascapulari 1; 
operculo spinula plana vix pungente; orbita superne cirro nullo vel medíocri; 
naribus anterioribus, osse praeorbitali inferne postice et margine praeoperculari 
vulgo cirris plus minusve evolutis; maxillis, superiore inferiore paulo breviore 
sub medio oculo desinente, inferiore symphyst inferne protuberantia conica; vittis 
dentium intermaxillaribus et inframaxillaribus postrorsum gracilescentibus antice 
quam medio conspicue latioribus; dentibus vomerinis in vittam /A=formem vel 
triangularem dispositis; nucha squamata; squamis genis supra cristam suborbito- 
praeopercularem antice in series 5 vel 6-, infra cristam in series S ad 10 longi- 
tudinales dispositis; squamis corpore non ciliatis, angulum aperturae branchialis 
superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 80 circ. 
transversas dispositis; squamis 35 circ. in serie transversali basin ventralis inter 
et dorsalem quarum 10 vel 11 lineam lateralem inter et spinas dorsales medias; 
linea laterali parum curvata tubulis vulgo simplicibus notata ; pinna dorsali spinosa 
corpore sat -multo ad non altiore spinis medioeribus rectiusculis parte basali tantum 
membrana unitis mediis ceteris longioribus; dorsali radiosa obtusa rotundata cor- 


46 MEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


pore paulo altiore ad paulo humiliore; pectoralibus valde juvenilibus caudalis 
apicem superantibus aetate provectioribus basin caudalis superantibus vel subat- 
tingentibus, membrana radios superiores inter valde profunde incisa; ventralibus 
rotundatis initium analis attingentibus vel superantibus; anali spina 3* ceteris 
longiore oculi duplo ad minus duplo longiore, parte radiosa rotundata dorsali 
radiosa non humiliore; caudali obtuse rotundata radiis productis nullis capite 
longiore; colore corpore roseo; iride rosea vel flavescente fusco guttata; capite 
vittis fuscis transversis 5; corpore fasciis transversis 9 vel 10 fuscis vittis trans- 
versis fuscis alternantibus et dorsalem spinosam plus minusve intrantibus ; regione 
scapulari macula fusca; pectoralibus membrana roseo-violascentibus radiis supe- 
rioribus et frequenter etiam inferioribus maculis fuscis variegatis, facie posteriore 
basi superne guttulis aliquot flavis; ventralibus membrana violascentibus radiis 
flavo guttulatis; pinnis ceteris roseis immaculatis. 

B.7. D. 13/11 vel 13/12 vel 13/18. P. 13 (omn. simpl.). V. 1/5. A. 3/7 vel 3/8. C. 1/10/L 

et lat. brev. 

Syn. Kodipungi Russ., Fish. Corom. II p. 25 fig. 133. 

Plerois Pusselli Benn., Fish. Maurit., Proc. Comm. Zool. Soc. I p. 128? 

Pteroleptus longicauda Swns., Nat. Hist. Fish. IL p. 264. 

Pterois miles Cant., Cat. Mal. Fish. p. 42? 

Plerois kodipungi Blkr, Bijdr. ichth. Bangka, Nat. T. Ned. Ind. II p. 450; 
Günth., Cat. Fish. IL p. 124. 

Krapo matjan Mal. Batav. 

Hab. Sumatra (Padang, Ulacan, Trussan, Ticu, Priaman, Siboga, Tandjong); 
Batu; Nias; Pinang?; Singapura; Bangka (Muntok) ; Java (Batavia) ; Cele- 
bes (Amurang); in mari. 

Longitudo 27 speciminum 95" ad 255". 


Rem. Je laisse à lespèce actuelle le nom de kodipungi, sous lequel je l'ai 
décrite en lan 1852, bien qu'il soit probable que celle du Pterois Russelli 
Benn., trop vaguement décrite mais à 18 épines dorsales et par ce caractère déjà 

g Pp 
z IN « 5 e ete 
rapportée à tort au Pterois antennata CV., n'en soit pas distincte. 

Le kodipungi se fait aisément distinguer par les nageoires molles impaires sans 

te) te} 
taches, par les 50 rangées transversales d’écailles au dessus de la ligne latérale, 
par les 10 ou Ll écailles sur une rangée transversale entre la ligne latérale et 
les Épines dorsales médianes et par les gouttelettes jaunes ou naerées des ventra- 
| 8 J 
les. Il est assez commun dans les mers de la Sonde, mais je ne l’ai jamais recu des 
’ 
Moluques. Hors FInsulinde il est connu habiter les côtes de la Nouvelle-Hollande, de 
Coromandel, et, si le Pterois Russelli est identique, aussi celles de île Maurice. 


MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉENOÏDES. 47 


(Note ajoutée en 1875) D'après M. Day Pespèce actuelle est commune à 
Madras. II en donne une figure (Fish. India tab. 36 fig. 5) sous le nom de 
Pterois Russelli. 


Pseudomonopterus (Pterois) lunulatus Blkr. 


Pseudomon. (Pterois) corpore oblongo compresso, altitudine 3 circ. in ejus 
longitudine absque-, 4 ad 48 in ejus longitudine cum pinna caudali; latitudine 
corporis 14 ad 13 in ejus altitudine; capite 3 ad 34 in longitudine corporis 
absque-, 4 ad 43 in longitudine corporis cum pinna caudali, paulo ad non lon- 
giore quam alto; latitudine capitis 2 circ. in ejus longitudine; oculis diametro 
32 ad 4 et paulo in longitudine capitis, diametro 1 fere ad 1 distantibus; orbi- 
tis valde elevatis; vertice alepidoto; regione interoculari alepidota valde concava 
cristis 2 longitudinalibus trisulcata; spinis utroque latere vertice 2 basi unitis, 
regione posttemporali 2 distantibus, postorbitalibus 2 ad pluribus parvis, orbita 
superne 1 antice 2 vel pluribus parvis, nasali 1, praeorbitalibus nullis vel plu- 
ribus parvis, crista suborbito-praeoperculari 2 vel pluribus parvis, praeoperculo 
margine libero 2 ad 4, suprascapulari 1 ; operculo spina plana parva; orbita superne 
cirro nullo vel mediocri; naribus anterioribus, osse praeorbitali inferne postice ef margine 
praeoperculari cirris plus minusve evolutis; maxillis subaequalibus superiore sub medio 
oculo circ. desinente, inferiore symphysi inferne protuberantia conica; vittis dentium 
intermaxillari gracili antiee quam medio non latiore, inframaxillari postrorsum sen- 
sim gracilescente antice quam medio conspicue latiore ; dentibus vomerinis in vittam 
Z-formem vel triangularem dispositis; squamis genis supra eristam suborbito- 
praeopercularem in series 8 ad 10 longitudinales, infra cristam in scries G vel 
7 longitudinales dispositis; squamis corpore non ciliatis, angulum aperturae bran- 
chialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 
70 circ. transversas dispositis ; squamis 30 circ. in serie transversali basin pinnae 
ventralis inter et dorsalem quarum 8 circ. lineam lateralem inter et spinas dor- 
sales medias; linea laterali parum eurvata tubulis simplicibus notata ; pinna dor- 
sali spinosa corpore paulo ad non altiore spinis medioeribus rectiusculis parte 
basali tantum membrana unitis, mediis ceteris longioribus; dorsali radiosa obtusa 
rotundata corpore paulo altiore ad paulo humiliore; pectoralibus juvenilibus cau- 
dalis apicem aetate provectis caudalis basin subattingentibus vel superantibus, 
membrana radios superiores inter valde profunde incisa; ventralibus obtusis spinas 
anales subattingentibus vel superantibus; anali spinis gracilibus 3* ceteris longiore 
oculo duplo fere ad plus duplo longiore, parte radiosa rotundata dorsali radiosa 


48 MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOIDES. 


non humiliore; caudali rotundata radiis productis nullis capite paulo ad sat 
multo longiore; colore corpore pinnisque roseo; iride flavescente-rosea ; capite 
vittis 3 transversis fuscis, anteriore suboculari, media fronto-postoculari, poste- 
riore occipito-operculari; regione suprascapulari macula purpurea; corpore fasciis 
12 vel 13 transversis fuscis vittis ejusdem coloris alternantibus basin dorsalis 
intrantibus; spinis dorsalibus fusco variegatis; pectoralibus maculis irregularibus 
rotundiusculis vel elongatis vel semilunaribus nigricante-fuscis in series 6 vel 
plures irregulares transversas dispositis; ventralibus maculis vel guttulis sparsis 
nigricante-fuscis ; dorsali radiosa et analt immaculatis rarissime tantum punctis 
aliquot fuscescentibus ; caudalí tmmaculata. 

B.7. D. 13/1 vel 13/11 vel 13/12. P. 12 vel 13 (omn. simpl.) V. 1/5. A. 3/7 

vel 3/8. C. 1/10/1 et lat. brev. 
Syn. Pterois luuulata Schl., Fanm. Jap. Poiss. p. 46 tab. 15; Blkr, Verh. Kon. 
Ak. Wet. 1, Bijdr. ichth. Japan p. 3; Günth., Cat. Fish II p. 124. 

Hab. Singapura (Steindachn.); in mari. 

Longitudo 5 speciminum 128" ad 270”. 


Rem. Le Pseudomonopterus actuel est extrêmement voisin du kodipungi 
Comme celui-ci il a les écailles non ciliées et les nageoires molles impaires sans 
taches, mais il est suffisamment distinct par la formule des écailles qui sont moins 
nombreuses, tant celles des rangées longitudinales que celles des rangées trans- 
versales du corps. Il se fait reconnaître aussi par les nombres différents des 
écailles des joues, dont on ne compte, dans le kodipungi, que 5 ou 6 rangées 
longitudinales sous les yeux au-dessus- et S à 10 au-dessous de la crête sous- 
orbito-préoperculaire, formule qui est traduite pour le lunulatus — 8 à 10 et 

: ONE pe De hs 5 
HO ce qui est linverse de celle du kodipungi. Du reste on reconnaît 
le lunulatus aisÉment et du premier coup-d'oeil, aux ventrales qui ne sont pas 
ornées de gouttelettes jaunes ou nacrées mais marquúes de gouttelettes noirâtres 
s individus de mor l enne î 
Les Im s de mon cabinet pionen Gons du Japon, et ce n'est que sur 
Fautorité de M. Steindachner que je place l'espèce parmi les espèces insulindien- 


nes Elle est dite habiter aussi les côtes de Chine, de Zanzibar et d'Aden. 


Pseudomonopterus (Eterois) antennatus Blkr, Not. ichth. Arou, 
Versl. Kon. Akad. Wet. XVI p. 568. 


Pseudomon. (Pterois) corpore oblongo compresso altitudine 23 ad 3 fere in 


ejus longitudine absque-, 35 ad 4 fere in ejus longitudine cum pinna caudali; 


MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 49 


latitudine corporis 15 ad 1% in ejus altitudine; capite 8 fere ad 3 in longitudine 
corporis absque-, 4 fere ad 4 in longitudine corporis cum pinna caudali, paulo 
ad non longiore quam alto; latitudine capitis 1% ad 2 fere in ejus longitudine; 
oculis diametro 3 ad 3£ in longitudine capitis, diametro 3 circ. distantibus; 
orbitis valde elevatis; fronte et vertice squamatis ; regione interoculari valde con- 
cava alepidota cristis 2 longitudinalibus vulgo trisulcata; spinis utroque latere 
vertice 2 ad 4 crista communi insertis, regione posttemporali 2 ad 10, postorbi- 
talibus 2 ad 4, regione interoculart posteriore 3 ad 5, orbita superne 8 ad plus 
quam 10, nasali 1, praeorbitalibus nullis ad pluribus parvis, crista suborbito- 
praeoperculari nullis ad sat numerosis parvis, praeoperculo margine libero 2 vel 
3, suprascapulari L ad pluribus; operculo spinula plana vix pungente; orbita 
superne cirro carnoso fimbriato vulgo oculo longiore; naribus anterioribus, rostro 
apice, osse praeorbitali inferne antice et postice et margine praeoperculi cirris 
plus minusve evolutis; maxillis, superiore inferiore vix breviore sub medio oculo 
eircit. desinente, inferiore symphysi inferne tuberculo subnullo; vittis dentium 
intermaxillaribus postrorsum sensim gracilescentibus antice quam medio latioribus 
inframaxillaribus antice quam medio non latioribus; dentibus vomerinis in thur- 
mam 7 formem vel subreniformem dispositis ; squamis genis supra eristam sub- 
orbito-praeopercularem sub medio oculo nullis, infra eristam in series 7 vel S hori- 
zontales dispositis; squamis corpore ciliatis, angulum aperturae branchialis supe- 
riorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 55 circ. 
transversas dispositis. squamis 28 circ. in serie transversali basin ventralis inter 
et dorsalem quarum 8 vel 9 lineam lateralem inter et spinas dorsales medias; 
linea Jaterali medioeriter curvata tubulis vulgo simplicibus notata; pinna dorsali 
spinosa corpore altiore spinis mediocribus rectiusculis parte basali tantum mem- 
brana unitis 7° 82 et 9* ceteris longioribus; dorsali radiosa obtusa rotundata corpore 
paulo ad sat multo humiliore ; pectoralibus basin caudalis ad caudalis apicem longe 
superantibus radiis magna vel majore parte liberis membrana nulla munitis; ven- 
tralibus obtusis initium analis superantibus; anali spinis gracilibus 3% ceteris 
longiore oculo multo ad duplo fere longiore, parte radiosa rotundata dorsali 
radiosa non humiliore; caudali rotundata radiis productis nullis capite breviore ; 
colore copore roseo; iride rosea; cirris supraorbitalibus roseis fusco annulatis ; 
fasciis capite 3 fuscis anteriore supraorbito-praeoperculari ceteris occipito-opercu- 
laribus ; corpore fascis latioribus transversis 6 circ. fuscescentibus basin dorsalis 
spinosae intrantibus interstitiis vittulis 2 vel 3 transversis fuscescentibus percursis ; 
pinnis imparibus roseis, spinis dorsalibus fusco annulatis radiis fuscescente guttu- 
latis; pectoralibus facie externa basi vittis 2 vel 3 dimidio superiore guttis pluribus 


sparsis nigricantibus, facie interna bast nigricante-fusca vittulis 2 vel 3 trans- 
30 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


50 MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


versis flavis; axillis nigricantibus superne guttula et postice vittula transversa 

flavis; ventralibus basi facie inguinali nigricante-fuscis guttis nigricantibus et striis 

2 vel 1 obliquis flavis. 

B. 7. D. 12/11 vel 12/12. P, 16 vel 17. V. 1/5. A. 3/6 vel 3/7. C. 1/10) et 

lat. brev. 

Syn. Pseudomonopterus (Pseudopterus) Ne. 2, Klein, Miss. Pisc. V p. 76 tab. 4 

fig. 6. 

Scorpaena antennata Bl, Ausl. Fisch. III p. 21 tab. 185; BlSchn., 
Syst. p. 193. 

Pterois antennata CV, Poiss. IV p. 265; Less., Zool. Voy. Coquill. Poiss. 
p. 212; Blkr, Bijdr. ichth. Solor, Nat. T. Ned. Ind. V p. 72; Günth., 
Cat. Fish. II p. 124. 

Pterois antennaria Swns., Nat. Hist. Fish. II p. 264. 

Pseudomonopterus antennatus Blkr, Not. ichth. Arou, Versl. K. Akad. Wet. 
XVI p. 368. 

Hab. Sumatra (Padang, Priaman); Java (Prigi), Celebes (Manado); Solor (Lawa- 
jong); Ternata; Buru (Kajeli); Ceram (Amahai, Wahai); Amboina; Goram:; 
Banda (Neira); Aru; Waigiu; in mari. 

Longitudo 20 speciminum 88" ad 190, 


Rem. Le Pseudomonopteus antennatus est fort distinct des espèces précédentes 
par la nature ciliée des écailles et par leurs rangées notablement moins nombreu- 
ses, par la présence de seulement 12 épines dorsales, et par les filets ou soies 
libres de la pectorale dépassant de beaucoup la membrane de la nageoire. On 
ne retrouve l'ensemble de ces caractères que dans le Pterois cincta Rüpp. * 
mais cette espèce a les bandes foncées du corps moins nombreuses et beaucoup 
plus larges et, à en juger d'après les figures, le profil de la tête plus convexe et 
la bouche plus petite. 

L'antennatus sétend par toute l’Inde archipélagique et est connu habiter aussi 
les côtes de Cochinchine et de Chine et les îles des Perles. 


Pseudomonopterus (Dendrochtrus) zebra Blkr. 


Pseudomon. (Dendroch.) corpore oblongo compresso, altitudine 2% ad 22 in 


ejus longitudine absque-, 33 ad 3% in ejus longitudine cum pinna caudali; lati- 


* Je suppose les écailles du cinctus ciliées, mais je n'en trouve rien dit par rapport à leur 
nature dans les auteurs. 


MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 51 


tudine corporis 13 ad 1% in ejus altitudine; capite 2% ad 3 in longitudine cor- 
poris absque-, 34 ad 4 in longitudine corporis cum pinna caudali, paulo ad non 
longiore quam alto; latitudine capitis 14 ad 2 fere in ejus longitudine; oculis 
diametro 3 ad 35 in longitudine capitis, diametro $ ad 2 distantibus; orbitis 
valde elevatis; vertice leviter vel non squamato; regione interoculari valde con- 
cava alepidota cristis 2 longitudinalibus parum conspicuis; spinis utroque latere 
vertice 2 vel 3, regione posttemporali 2 vel 8, postorbitalibus 4 ad 1, regione 
interoculari posteriore 2 vel 1, orbita superne pluribus parvis, nasali 1, praeor- 
bitalibus et crista suborbito-praecoperculari pluribus ad nullis, praeoperculo mar- 
gine libero 3, suprascapulari l; operculo spinula plana vix pungente; orbita 
superne cirro carnoso fimbriato oculo vulgo longiore; naribus anterioribus, apice 
rostri, osse praeorbitali inferne antice et postice et margine praeoperculi cirris 
plus minusve evolutis; maxillis subaequalibus, superiore sub oculi dimidio pos- 
teriore desinente, inferiore symphysi inferne tuberculo subnullo; vittis dentitum 
intermaxillaribus et inframaxillaribus antice quam medio non vel vix latioribus; 
dentibus vomerinis in thurmam subreniformem dispositis; squamis genis supra 
cristam suborbito-pracopercularem sub medio oculi tri-scriatis ad nullis, infra 
eristam in series Ó ad S longitudinales dispositis ; squamis corpore ciliatis, an- 
gulum aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra 
lineam lateralem in series 50 circ. transversas dispositis; squamis 25 circ. in 
serie transversali basin ventralis inter et dorsalem quarum 8 circ. lineam latera- 
lem inter et spinas dorsales medias; linea laterali vix curvata tubulis vulgo 
simplicibus notata; pinna dorsali corpore altiore spinis mediocribus rectiusculis 
parte basali tantum membrana unitis 72, 82 et 92 ceteris longioribus; dorsali 
radiosa obtusa rotundata corpore multo humiliore; pectoralibus obtusis rotundatis 
radiis usque ad apiceem vel ad apicem fere membrana unitis basin caudalis non 
attingentibus; ventralibus obtusis initium analis subattingentibus vel superanti- 
bus; anali spinis gracilibus 32 ceteris longiore, oculo minus duplo longiore ; 
parte radiosa rotundata dorsali radiosa non huwiliore ; caudali rotundata radüs 
productis nullis capite non ad paulo breviore; colore corpore roseo ; fasciis trans- 
versis rubro-fuscis capite 3 corpore 6 vel 7, fasciis corpore dorsalem intrantibus 
et vittis ejusdem coloris alternantibus; iride flavescente vel rosea maculis fus- 
cescentibus variegata; cirris roseis, supraorbitalibns fusco annulatis ; pinnis im- 
paribus radiis fusco guttulatis, dorsali spinis fusco annulatis; pectoralibus mem- 
brana violascentibus postice nigricante marginatis, radüs roscis, facie externa 
maculis fuscis basin versus parvis medio et postice majoribus vulgo “/ formibus 


variegatis, facie interna basi nigricantibus guttulis flavis ornatis; axilla superne 
80% 


52 MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


gutta flava nigro cincta; pinnis ventralibus violaceo-fuscis radiis guttulis flavis vel 

dilute roseis. 

B. 7. D. 13/10 vel 13/11. P.1/7/8 vel 2/8/7 vel 45/7. V.1/5. A. 3/6 vel 3/7. 
C. 1/10/L et lat. brev. 

Syn. Louw Ren., Poiss. Mol. 1 tab. 6 fig. 41. 

Pterois zebra CV., Poiss. IV p. 269; Règn. an. ed. ill. Poiss. tab. 24 fig. 1; 
Q.G., Zoöl. Voy. Uranie p. 329; Voy. Astrolabe, Poiss. p. 692 tab. 11 
fig. 6; Blkr, Bijdr. ichth. Molukk. Nat. T. Ned. Ind. III p. 263 ; Günth., 
Cat. Fish. IT p. 126. 

Brachyrus zebra Swns., Nat. Hist. Fish. II p. 264. 

Pseudomonopterus zebra Blkr, Onz. not. ichth. Ternate, Ned. T. Dierk. Ip. 234. 

Hab. Sumatra (Priaman, Siboga); Batu; Nias; Bali (Boleling) ; Celebes (Macassar, 
Badjoa, Manado); Timor (Kupang); Ternata ; Buro (Kajeli); Ceram (Wahai); 
Amboina; Banda (Neira); Aru; Waigiu; Rawak; in mari. 

Longitudo 29 speciminum 65" ad 155, 


Rem. Les Pseudomonopterus zebra et brachypterus ont constamment les pec- 
torales plus courtes que les autres espèces du genre et ces nageoires présentent 
encore la particularité que les rayons sont réunis jusqu'au bout par la mem- 
brane commune et que presque tous les rayons de la moitié supérieure sont di- 
visés. Ils ont du reste les treize épines dorsales du volitans, du kodipungi et 
du lunulatus, les écailles ciliëes, la formule de l’anale et armure peu forte du 
dessus de la tête de antennatus et les écailles encore moins nombreuses que 
cette dernière espèce. Ils sont sont fort voisins Pun de l'autre, mais bien nette- 
ment distinets par la formule des écailles, par la longueur relative des épines 
dorsales et par les détails du système de coloration du corps et des nageoires 
paires. L'espèce, qui fait le sujet de cet article est parfaitement reconnaissable 
aux cinquante rangées transversales d'écailles du tronc, au nombre et à la dis- 
position des bandes du corps, aux taches des pectorales et des ventrales et à ce 
que la plupart des épines dorsales sont plus longues que la hauteur du corps. 
Elle est assez commune aux Moluques et s’étend au nord jusqu’aux côtes de 
Chine et à l'ouest jusqu’aux îles Maurice et Madagascar. 

(Note ajoutée en 1675). M. Günther (Fische Südsee p. 82) dit avoir vu de 
Yespèce deux individus provenant des îles Pelew. 


MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOIDES. 55 


Pseudomonopterus (Dendrochirus) brachypterus Blkr. — 
Tab. 3 fig. 5. 


Pseudomonopt. (Dendroch.) corpore oblongo compresso, altitudine 24 ad 24 in 
ejus longitudine absque-, 3 ad 34 in ejus longitudine cum pinna caudali; lati- 
tudine corporis 13 ad 2 in ejus altitudine; capite 3 fere ad 34 in longitudine 
corporis absque-, 4 fere ad 42 in longitudine corporis cum pinna caudali, aeque 
longo circ. ac alto; latitudine capitis 12 ad 1% in ejus longitudine; oculis dia- 
metro 3 fere ad 3 in longitudine capitis, diametro 3 ad } distantibus; orbitis 
valde elevatis; vertice leviter vel non squamato; regione interoculari valde con- 
cava alepidota cristis 2 longitudinalibus parum conspicuis; spinis utroque latere 
vertice 2 vel pluribus, regione posttemporali 2 ad pluribus, postorbitalibus nullis 
ad 5, regione interoculari posteriore l ad pluribus, orbita superne 2 ad sat nu- 
merosis, nasalibus 3 ad 1, praeorbitalibus nullis ad pluribus, crista suborbito-prae- 
operculari 3 ad pluribus, praeoperculo margine libero 3, suprascapulari 1 ad 5; 
operculo spinula plana non pungente; orbita superne cirro ramoso oculo vulgo 
breviore vel nullo; naribus anterioribus, apice rostri, osse praeorbitali inferne antice 
et postice et margine praeoperculi cirris plus minusve evolutis; maxillis subae- 
qualibus superiore sub oculi parte posteriore desinente, inferiore symphysi inferne 
tuberculo subnullo; vittis dentium intermaxillaribus et inframaxillaribus antice 
quam medio vix latioribus; dentibus vomerinis in thurmam triangularem vel 
subreniformem dispositis; squamis genis supra cristam suborbito-praeopercularem 
sub medio oculo nullis infra cristam in series 5 vel 6 longitudinales dispositis ; 
squamis corpore ciliatis, angulum aperturae branchialis superiorem inter et basin 
pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 40 circ. transversas dispositis ; 
squamis 24 circ. in serie transversali basin ventralis inter et dorsalem quarum 
6 lineam lateralem inter et spinas dorsales medias; linea laterali vix curvata 
tubulis vulgo simplicibus notata; pinna dorsali corpore multo ad duplo humiliore 
spinis mediocribus rectiusculis parte basali tantum membrana unitis, mediis cete- 
ris longioribus; dorsali radiosa obtusa rotundata corpore multo ad duplo humi- 
liore; pectoralibus obtusis rotundatis radijs usque ad apieem vel ad apicem fere 
membrana unitis analem non vel vix superantibus; ventralibus obtusis analem 
non vel vix attingentibus; anali spinis gracilibus 3* ceteris longiore oculo minus 
duplo longiore, parte radiosa rotundata dorsali radiosa non humiliore; caudali 
rotundata radiis productis nullis capite non ad vix breviore; colore corpore roseo ; 
fasciis transversis fuscis, capite 2 anteriore lata suboculari posteriore diffusa 


5Á MÉMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


operculari, corpore 6, anterioribus 4 latis dorsalem intrantibus, posteriori 
bus sat gracilibus; iride rosea fusco guttata; cirris supraorbitali fusco vel nigri- 
cante ceteris roseis; pinnis imparibus roseis radiis fusco punctatis, dorsali spinis 
fusco annulatis; pectoralibus et ventralibus violascente-roseis fasciis 7 ad 9 trans- 
versis profunde fuscis, pectoralibus facie interna basi et axillis punctis albidis in 
series transversas dispositis 
B. 7. D. 13/9 ad 13/11(rarissime 12/11). P. 1/8/8 vel 1/9/7. V. 1/5. A. 8/6. C. 1/10/1 
et lat. brev. 
Syn. Scorpaena Koenigi BL, Nye Hand. Stockh. IX 1789 p. 235 tab. 7. fig. 2? 
Pterois brachypterus CV, Poiss. IV p. 270; Blkr, Bijdr, ichth. Mol., Nat. 
T. Ned. Ind. II p. 265; Günth., Cat. Fish. IL p. 126; Klunz., Syn. F. R. 
M. Verh. z. b. Ges. Wien XX p. 808. 
Brachyrus brachypterus Swns., Nat. Hist. Fish. II p. 264. 
Pseudomonopterus brachypterus Blkr, Sept. not. ichth. Ceram, Ned. T. Dierk. 
I p. 258. 
Neeuwee Amb. 
Hab. Nias; Celebes (Samarang); Solor (Lawajong); Ceram (Wahai) ; Amboina ; 
in mari. 
Longitudo 37 speciminum 65” ad 130", 


Rem. Dans cette espèce les Épines dorsales sont relativement plus courtes que 
dans aucune des espéces précédentes. Elle se fait distinguer au premier coup- 
d'oeil par les nombreuses bandelettes transversales et régulières des ventrales. 
C'est aussi espèce du genre où les écailles sont les plus grandes et au nombre 
de 40 rangées 4ransversales seulement entre le surscapulaire et la caudale. 
Elle est aussi commune que le zebra et s'étend jusqu'au limites oceidentales du 
grand bassin indien, où elle a été trouvée sur les cotes de Zanzibar et dans 
la Mer rouge. 

(Note ajoutée en 1875). M. Günther, Fische Südsee p. 82, cite aussi des in- 
dividus de lespèce de l'île Samoa. 


Pararruroïs Blkr. 


Corpus oblongum compressum squamis mediocribus (36 circ. in serie longitu- 
dinali) ciliatis vestitum. Caput genis ossibusque opercularibus squamatum, su- 
perne, orbitis, ossibus suborbitalibus praeoperculoque aculeatum. Operculum 
spina unica plana spuria. Dentes maxillis et vomerini ; palatini nulli, Pinna 


MEÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 55 


dorsalis spinis 13 plurimis praelongis parte basali tantum membrana unitis. 
Radi dorsales, anales et caudales fissi. Pectorales elongatae radiis superioribus 
fissis, radiis liberis nullis. Analis spinis 2 et radiis 7 vel 8. Caudalis truncata 
radiis 1/9/] marginalibus superiore et inferiore in setam productis. B. 7. 


Rem, Je sépare du genre Pseudomonopterus espèce autrefois déerite sous le 
nom de Pterois heterurus, mais génériquement distincte non seulement par la 
caudale tronquée et à rayons latéraux prolongés en filet, mais aussi parce que 
la membrane de la pectorale n'est nullement échanerée entre les rayons et réu- 
nit les rayons jusqu'au bout et parce que l'anale n'y est armée que de deux 
épines faibles. Les écailles du corps y sont aussi moins nombreuses que dans 
aucune des espèces connues de Pseudomonopterus. 


Parapterois heterurus Blkr. — Tab. 1 fig. 4. 


Parapterois corpore oblongo compresso, altitudine 3 circ. in ejus longitudine 
absque, 44 circ. in ejus longitudine eum pinna caudali; latitudine corporis 14 
circ. in ejus altitudine; capite 35 circ. in longitudine corporis absque-, 5 fere 
in longitudine corporis cum pinna caudali, aeque alto circ. ac longo; latitudine 
capitis 15 circ. in ejus longitudine ; oculis diametro 3 circ. in longitudine capl- 
tis, diametro 2 circ. disiantibus; orbitis valde elevatis; frontc et vertice squama- 
tis: regione interorbitali alepidota valde concava cristis 2 longitudinalibus trisul- 
cata; vertice utroque latere et regione temporali crista longitudinali sex-vel 
septem-dentata; orbita dimidio superiore spinulis numerosis (plus quam 20) 
armata; rostro oculo paulo breviore utroque latere spinulis 2 tantum naribus 
approximatis; osse praeorbitali, crista suborbito-pracoperculari et praeoperculo 
inferne spinulis numerosis omnibus fere extrorsum spectantibus, praecorbitalibus 
inferioribus ceteris longioribus; pracoperculo margine libero spinis 4 mediocri- 
bus; operculo spina parva plana; naribus anterioribus et osse praeorbitali inferne 
cirro oculo breviore; maxillis aequalibus, superiore sub medio oculo circ. desi- 
nente; vittis dentium intermaxillaribus et inframaxillaribus gracilibus, antice quam 
medio non latioribus; dentibus vomerinis in vittam Aformem dispositis; squamis 
genis supra cristam suborbito-pracopercularem in series 4 longitudinales, infra 
eristam in series 3 longitudinalen dispositis; squamis corpore ciliatis, angulum 
aperturae branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis in series 36 circ. 
transversas dispositis; squamis 20 circ. in serie transversali basin pinnae ventra- 


56 MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES, 


lis inter et dorsalem, quarum 4 circ. lineam lateralem inter et spinas dorsales 
medias; linea laterali mediocriter curvata singulis squamis tubulo simplice notata; 
pinna dorsali spinosa corpore altiore spinis gracilibus rectiusculis parte inferiore 
tantum membrana unitis, spina 5* ceteris longiore; dorsali radiosa acutiuscula 
convexa corpore non multo humiliore; pectoralibus caudalem attingentibus vel 
fere attingentibus; veutralibus oblique rotundatis mediam basin analis superan- 
tibus; anali spinis gracilibus 2* oculo sat multo longiore, parte radiosa dorsali 
radiosa paulo altiore, obtusa, convexa; caudali truncatiuscula radiis marginalibus 
superiore et inferiore productis, absque radiis productis capite longiore ; colore 
corpore roseo, inferne dilutiore; iride rosea; capite vittulis 5 vel 6 transversis 
fuscis fusco profundiore limbatis; corpore fasciis latis transversis 5 vel 6 fuscis; 
pinna dorsali spinosa membrana rosea fascescente nebulata et marginata; dorsali 
radiosa roseo-hyalina radiis punctis nigricantibus variegata; pectoralibus fusco- 
violaceis vittis 8 vel plus quam 8 undulatis transversis coeruleis; ventralibus 
violascente-fuscis vel nigricantibus guttulis numerosis coeruleis; anali rosea vit- 
tulis longitudinalibus et guttulis nigricantibus; caudali rosea, punctis numerosis 
nigricante-fuscis radiis approximatis. 
B. 7. D. 13/9. P. 1/9/8. V. 1/5. A. 27 vel 28. C.V9/1 et lat. brev. 
Syn. Pterois heterurus Blkr, Act. Soc. Scient. Ind, Neerl. IL, Beschr. vischs. Am- 
boina p. 33; Günth., Cat. Fish. II p. 127. 
Hab. Amboina, in mari. 
Longitudo speciminis unici 1381”, 


Rem. Le Parapterois heterurus est la seule espèce connue du genre et cette 
espèce doit être encore fort rare puisque individu que j'en possède est le seul 
que jen ai vu. Bien que la découverte de Pespèce date déjà de lan 1855 il 
paraît quelle n'ait pas été retrouvée par d'autres naturalistes. 


Prrrorpicuruys Blkr. 


Corpus oblongum valde compressum, squamis mediocribus (40 circ. in serie 
longitudinali) ciliatis vestitum. Caput alepidotum, superne et antice anacanthum. 
Praeoperculum aculeatum. Operculum spinis 2. Dentes maxillis et vomerini. 
Dentes palatini nulli. Pinnae, ventralibus exceptis, radiis omnibus simplicibus, 
dorsalis longe post oculum incipiens partem spinosam inter et radiosam profunde 
incisa spinis 1l gracilibus usque ad apicem membrana unitis et radiis 11, pec- 
torales integrae obtusae radiis liberis nullis, analis spinis 2 et radiis 7, ventrales 
spina 1 et radiis fissis 5, caudalis rotundata. B. 7. 


MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 57 


Rem. Lespèce type, la seule connue du genre Pteroidichthys, rappelle par sa 
physionomie les espèces de Pseudomonopterus. Le genre est Éminemment distinct 
par son crâne et par ses orbites et ses préorbitaires sans épines, par les rayons 
simples des pectorales et des nageoires paires, par les écailles relativement gran- 
des et par les deux épines anales. 


Pteroidichthys amboinensis Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl. f, 
Beschr. vischs. Amb. p. 54; Günth., Cat. Fish. Il p. 127. — Tab. 1 fig. 5. 


Pteroid. corpore oblongo compresso, altitudine 3 circ. in ejus longitudine 
absque-, 4 ad 4} in ejus longitudine cum pinna caudali; latitudine corporis 
2 cire. in ejus altitudine; capite acuto alepidoto 2} ad 2 in longitudine corpo- 
ris absque-, 33 ad 4 in longitudine corporis cum pinna caudali; altitudine capi- 
tis 1} circ., latitudine capitis 24 circ. in ejus longitudine; oculis diametro 4 
eire. in longitudine capitis, diametro circ. distantibus; regione interoculari 
valde concava; vertice fossa quadrata sat profunda; vertice et regione posttem- 
porali utroque latere crista elevata crenata; orbita edentula ; ossibus suborbita- 
libus spinis veris nullis; praeoperculo margine libero spinis 4 obtusis; operculo 
spinis 2 veris subaequalibus divergentibus; cirris supraorbitali longissimo ramoso 
capite multo longiore, nasali, rostri apice, suborbitali et praeopercularibus graci- 
libus sat evolutis; maxilla superiore maxilla inferiore breviore sub oculi dimidio 
posteriore desinente; vittis dentium maxillis gracilibus antice quam medio non 
vel vix latioribus; dentibus vomerinis in vittam /\formem dispositis; squamis mi- 
nutissime et parcissime ciliatis, angulum aperturae branchialis superiorem inter 
et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in series 40 circ. transversas 
dispositis; squamis 22 cire. in serie transversali basin pinnae ventralis inter et 
dorsalem, quarum 5 vel 6 lineam lateralem inter et spinas dorsales medias; linea 
laterali parum curvata tubulis simplicibus notata; pinna dorsali partem spinosam 
inter et radiosam valde profande incisa, parte spinosa rotundata spinis gracillimis 
curvatis mediis ceteris longioribus corpore non multo humilioribus spinis 2 pos- 
ticis ceteris multo brevioribus, parte radiosa parte spinosa paulo altiore obtusa 
rotundata; pectoralibus obtuse rotundatis capite absque rostro non vel vix longio- 
ribus; ventralibus acutiuscule rotundatis capite absque rostro non vel vix longioribus; 
anali spinis 2 gracillimis posteriore oculo duplo fere longiore, parte radiosa obtusa 
rotundata dorsali radiosa non humiliore; caudali obtusa convexa capite non vel 
vix longiore; colore corpore roseo, capite ventreque plus minusve aurantiaco ; 


iride flavescente vel rosea; cirris plurimis fuscescentibus ; pinnis dorsali, caudali 
31 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI. 


55 MEMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


analique aurantiacis purpurescente nebulatis et maculatis; pectoralibus _roseis 

purpureo leviter punctulatis basin versus vitta transversa coerulescente; ventra- 

libus aurantiaco-rubris favo variegatis apice purpurescentibus. 

B.7. D. 11/11 (omn. simpl.). P. 15 (simpl.). V. 1/5 (fiss.). A. 2/7 (omn. simpl.). 
C. 13 (omn. simpl.). 

Hab. Celebes (Manado); Amboina; in mari. 

Longitudo 2 speciminum 74" et 82. 


Rem. Je n'ai jamais vu de cette espèce que les deux individus décrits, ce qui 
indique quelle doit être assez rare. Bien que le plus grand de ces individus 
ne mesure que 82” il a lair de n’être pas beaucoup éloigné de l'état adulte. 
Lespèce me paraît avoir sa place naturelle entre les Parapterois et les Apistus. 


Arisrus Cuv. (ex parte) — Pterichthys Swns. — Polemius Kp. 


Corpus oblongum compressum squamis imbricatis paucidentatis parvis vel 
mediocribus (60 ad 30 in serie longitudinali) vestitum. Caput acutum superne 
eristis spiniferis nullis, superne lateribusque granulosum. Orbitae serratae. Os 
praeorbitale inferne spinis 8 anterioribus 2 brevibus posteriore elongata postror- 
sum directa. Praeoperculum spinis 4 ad 6. Operculum spinis 2. Rictus magnus. 
Maxilla inferior symphysi et utroque ramo medio cirro gracili. Dentes palatini 
et vomerini. Pinnae radüs fissis; dorsalis longe post oculum incipiens et ante 
pinnam caudalem desinens, partem spinosam inter et radiosam profunde emar- 
ginata spinis 15 majore parte membrana unitis et radijs 7 ad 9; pectorales 
elongatae acutae, radijs 11 membrana unitis et inferne radio libero; ventrales 
radüs 5; analis spinis 3 et radijs 7 vel 8; caudalis convexa radijs 1/10/1. B, 7. 


Rem. Le genre Apistus est éminemment caractérisé par les écailles regulière- 
ment imbriquées et à bord libre dentelé, ainsi que par les pectorales allongées 
et pointues à rayon inférieur libre. 

La seule espèce insulindienne connue se fait aisément reconnaître par les 
caractères suivants. 


L. Environ 60 rangées transversales d’écailles. D. 15/7. Nageoires impaires à bandelettes 
brunes, la dorsale Épineuse à large tache noirâtre. 


1. Apistus alatus CV. 


MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 59 


Aptistus alatus CV. Poiss. IV p. 289; Blkr, N. bijdr. Perc, Scle- 
rop., Nat. T. Ned. Ind. IL p. 174; Schl., Faun. Jap. Poiss. p. 49 tab. 
22° fig. 2; Günth., Cat. Fish. [Il p. 151. — Tab. 3 fig. 5. 


Apist. corpore oblongo compresso, altitudine 3 ad 33 in ejus longitudine 
absque-, 4 ad 43 in ejus longitudine cum pinna caudali; latitudine corporis ls 
ad 15 in ejus altitudine; capite acuto 2% ad 3 et paulo in longitudine corporis 
absque-, 35 ad 4 in longitudine corporis cum pinna caudali; oculis diametro 4 
cire. in longitudine capitis, diametro } circiter distantibus ; orbita superne postice 
granulosa antice crista elevata serrata; regione interoculari concava ; vertice cris- 
tis 2 longitudinalibus postrorsum divergentibus; rostro convexiusculo oculo bre- 
viore; naribus distantibus; maxillis, superiore inferiore paulo breviore sub oculi 
parte posteriore desinente, inferiore symphysi et utroque ramo antice cirro unico 
gracili simplice oculo vulga longiore; vittis dentium maxillis gracilibus antice 
quam medio vix latioribus; dentibus vomerinis in vittam 7 formem-, palatinis 
utroque latere in vittam gracilem dispositis; osse praeorbitali antice spinis 2 
mediocribus antrorsum spectantibus, postice spina longa oculo non vel vix bre- 
viore postrorsum directa; praeoperculo postice et inferne spinis 4 ad 6 superiore 
ceteris longiore, maxillam superiorem inter et limbum alepidotum squamis longi- 
tudinaliter 5- vel O-seriatis; spinis opercularibus subaequalibus; squamis longi- 
oribus quam latis margine posteriore bi-ad quinquedentatis, angulum aperturae 
branchialis superiorem inter et basin pinnae caudalis supra lineam lateralem in 
series 60 circ. transversas dispositis; squamis 30 circ. in serie transversali basin 
ventralis inter et dorsalem, 10 vel 11 lineam lateralem inter et spinas dorsales 
medias; linea laterali vix curvata; pinna dorsali supra operculum incipiente 
partem spinosam indivisam inter et partem radiosam profunde incisa, parte spinosa 
spinis mediocribus subaequidistantibus mediis ceteris longioribus corpore multo 
sed multo minus duplo humilioribus spina postica spina penultima longiore, parte 
radiosa obtusa convexa parte spinosa paulo altiore; pectoralibus acutis radiis 
superioribus inferioribus multo longioribus pinnam analem vulgo superantibus, 
radio libero capite absque rostro non vel vix breviore; ventralibus obtusis capite 
absque rostro non vel vix brevioribus; anali spinis mediocribus 32 ceteris lon- 
giore oculo paulo longiore, parte radiosa obtusa dorsali radiosa non humiliore; 
caudali convexa angulis plus minusve rotundata capite absque rostro longiore; 
colore corpore superne griseo-roseo inferne albido iride flavescente; nucha fascia 


semilunari transversa albida; pinnis imparibus et ventralibus pallide roseis; dorsali 
31% 


60 MÉMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


spinosa fuscescente nebulata, spinas 2 anteriores inter macula fusca profundiore 
et spinam 8m inter et 13e macula magna nigricante; dorsali radiosa vittis 3 
vel 4 obliquis, caudali vittis 4 vel 5 irregularibus transversis, anali vitta lon- 
gitudinali mediana fuscescentibus; pectoralibus dimidio superiore violaceo-pur- 
pureis inferne roseis. 
B. 7. D. 15/9 vel 15/10. P. 1/9/1 + 1 liber. V. 15. A. 3/7 vel 318. C. 1/10/1 
et lat. brev. 

Syn. Worrah minoo B., Russ., Fish. Corom. IL p. 45 fig. 160. 

Pterichthys alatus Swns., Nat. Hist. Fish. IL p. 265. 

Polemius alatus Kp, Einiges über Acanth. à joue cuirassée, Arch. Natg. 

XXIV, 1 p. 333. 

Scorpaena carinata Bl Schn., Syst. p. 1932? 

Apistus carinatus CV, Poiss. IV p. 291 ?? 
Hab. Java (Batavia); in mari. 
Longitudo 8 speciminum 112” ad 130”. 


Rem. L'espèce paraît se distinguer de l'Apistus israelitarum CV. par une for- 
mule fort différente des écailles et par 2 rayons de plus à la dorsale. Dans 
ma description antérieure de lalatus il s'est glissé comme erreur d”impression 
le nombre de 40 écailles sur une rangée longitudinale, ce qui doit être lu 60. 
L'Apistus israëlitarum est dit avoir 30 écailles seulement dans la ligne latérale, 
7 rayons à la seconde dorsale et les nageoires impaires molles sans bandes. 

L'Apistus alatus habite, hors Y'Insulinde, les mers de Madras, de Chine et 
du Japon. La plupart de mes individus proviennent de Y'île de Kiusiu. A Batavia 
je n'en ai observé qu'un seul individu. 

(Note ajoutée en 1875). M. Day ne voit dans alatus, le carinatus et lisrae- 
hitarum qu'une seule espèce et en donne une description et figure dans ses 
Fishes of India p. 155 tab. 37 fig. 4, 


Minous Cuv. — Corythobatus Cant. ex parte. 


Corpus oblongum compressum alepidotum, cute laevi spinulis vel granulis 
nullis. Caput acutiusculum superne ossibusque suborbitalibus cristis multi- 
dentatis vel granoso-dentatis scabrum. Orbitae serratae. Os praeorbitale inferne 
spinis 2 divergentibus. Pracoperculum spinis 4 vel 5. Operculum spinis 2. Rictus 
mediocris. Maxilla inferior utroque ramo medio cirro gracili. Dentes vomerini. 
Dentes palatini nulli. Pinnae radiis omnibus simplicibus; dorsalis supra oper- 


MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 61 


culum incipiens non cum caudali unita, spinis 10 vel 11 et radiis 9 ad 11. 
Pinnae pectorales latae rotundatae radiis membrana unitis 11 et inferne radio libero. 
Pinnae ventrales radiis 5. Pinna analis spinis flexilibus 2 et radiis 7ad 9. Pinna 
caudalis convexa vel truncata radiis 10. B. 7. 


Rem. Le genre Minous se fait aisément reconnaître par la combinaison des 
caractères d'un vertex et région peri- et sousorbitaire scabreuses, d'un rayon 
pectoral libre et d'une peau sans écailles ni spinules. J'en connais maintenant 
quatre espèces, le Minous pusillus Schl. (Aploactis pusillus Blkr ol.) du Japon, 
et trois espèces insulindiennes, qui toutes font partie de mon cabinct. 

Les espèces indo-archipélagiques se distinguent toutes du pusillus par les 


épines dorsales bien développées et poïignantes et ont en outre les traits dis- 
tinctifs suivants. 


I. Dessus de la tête À lames dentelées obtuses. Dorsale à onze épines dont lantérieure 
est notablement plus courte que les suivantes. Limbe préoperculaire À barbillon. A. 2/9 


- 


1. Minous trachycephalus Blkr. 


IL. Dessus de la tête à crêtes élévées, rudes et terminant en épine. Dorsale à dix épines, 
dont lantérieure, presque libre, est aussi longue que la suivante. Limbe préoperculaire 
sans barbillon. 

a. Hauteur du corps 33 À presque 4 fois dans la longueur totale. Hauteur de la 
tête 1} ad 15 fois dans sa longueur. Crêtes occipitales et temporale formant chacune 
2 ou 8 épines. Corps Àà 2 ou 3 bandes longitudinales, caudale à 2 ou 3 larges 
bandes transversales brunes. 


2 Minous monodactylus Cuv. 
b. Hauteur du corps 44 à 5 fois dans la longueur totale. Hauteur de la tête 15 fois 


dans sa longueur. Crêtes occipitale et temporale ne formant chacune qu’une seule 
épine. Corps sans bandes longitudinales. Caudale sans larges bandes brunes. 


8. Minous orycephalus Blkr. 


62 MEÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


Minous trachycephalus Günth, Cat. Fish. Il p. 149. — Tab. 2 
fig. 3. 


Min. corpore oblongo compresso altitudine 3% ad 4 et paulo in ejus longitu- 
dine, latitudine 1 et paulo ad 14 in ejus altitudine; capite acutiusculo 3 fere ad 
3 et paulo in longitudine corporis; altitudine capitis 1 et paulo ad 15, latitudine 
capitis 14 ad 13 in ejus longitudine; linea rostro-frontali rostro convexa supra 
rostrum concava; orbita prominente dentibus numerosis scabra, cirro nullo ; oculis 
diametro 3 ad 34 in longitudine capitis, diametro $ ad % distantibus; iride su- 
perne cirris 2 ad 4 oculo brevioribus; linea interoculari concava; vertice tempo- 
ribusque utroque latere laminis rugoso-denticulatis scabris, laminis posticis non 
in spinam desinentibus obtusis vel obtusiusculis; vertice depressione quadratius- 
ecula laevi; spina nasali obtusa parum evoluta; osse praeorbitali et crista subor- 
bito-praecoperculari dentibus numerosis inaequalibus, praeorbitali inferne spinis 2 
superiore inferiore multo longiore oculo multo breviore; maxillis, superiore in- 
feriore paulo breviore sub oculi margine anteriore desinente 2 et paulo in longi- 
tudine capitis, inferiore utroque ramo medio cirro simplice oculo breviore ad 
non breviore, antice cirris pluribus rudimentariis brevissimis; vittis dentium ma- 
xillis postrorsum gracilescentibus antice quam medio non multo latioribus ; dentibus 
vomerinis in vittam /formem dispositis; praeoperculo spinis 5 inferioribus 3 
obtusis vel truncatis, ceteris acutis, superiore ceteris multo longiore; limbo prae- 
operculi antice inferne cirro simplice brevi; operculo spinis 2 divergentibus debi- 
libus non pungentibus; linea laterali vix curvata, sat longe a dorsali radiosa 
remota media basi vel paulo supra mediam basin caudalis desinente, tubulis 
simplieibus notata; pinna dorsali vix post oculum ante praeoperculi margis 
nem posteriorem incipiente spinis 3 anterioribus valde divergentibus membrana 
profunde incisa tertia parte basali membrana unitis; spina dorsi 1° ceteris et 
oculo breviore, spinis ceteris subaequilongis vel 2 ceteris paulo longiore parte 
capitis postoculari vulgo breviore; dorsali radiosa spinis dorsalibus posteriorie 
bus sat multo altiore convexa; pectoralibus rotundatis capite non ad paulo 
brevioribus, radio libero pinna ipsa non multo breviore; ventralibus obtusis 
capite absque rostro non ad paulo brevioribus; anali spinis 2 debilibus, parte 
radiosa convexa dorsali radiosa humiliore; caudali convexo=truncata capite abs- 
que rostro non ad vix breviore; corpore superne olivaceo, inferne rosco-mar- 
garitaceo, superne lateribusque fusco nebulato; iride rosea margine orbitalt 
profundiore; pinnis aurantiacis vel roseis, dorsali spinosa fuscescente nebulata et 
fusco marginata, dorsali radiosa fasciis 2 vel 3 obliquis fuscis, pectoralibus, ven- 


MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOIDES. 68 


tralibus et anali dimidio libero fuscis, caudali radiis fusco punctatis; radio pec- 

torali libero fuscescente annulato. 

B.7. D. 10/9 vel 11/10. P. 11 + 1 liber. V. 1/5. A. 2/7 vel 2/8. C. 10 et lat. brev. 

Syn. Aploactis trachycephalus Blkr, Zesde bijdr. ichth. Celebes, Nat. T. Ned. Ind. 
VII p. 451. 

Hab. Nias; Celebes (Manado); Amboina; in mari. 

Longitudo 8 speciminum 49" ad 80’, 


Rem. Le Minous actuel, décrit primitivement à tort comme un Aploactis, est 
voisin de l'espèce type du genre, le Minous monodactylus, mais se distingue en- 
core par plusieurs caractères ; par les crêtes osseuses larges aplaties et obtuses 
du dessus de la tête; par la largeur des os sousorbitaires; par le petit barbillon 
du limbe antéro-inférieur du préopercule; par la brièveté relative de Yépine su- 
périeure du préopercule; par la petitesse des épines antérieures de la dorsale, 
surtout de la première épine qui est beaucoup plus courte que les suivantes; par 
la hauteur relativement plus grande de la dorsale molle; par labsence de larges 
bandes caudales et de bandelettes latérales, etc. 

L'espèce n'a pas eté trouvée jusqu’ici hors Insulinde. Les localités citées 
prouvent quelle s'étend sur toute la longueur du bassin insulindien. 


Minous monodactylus CV, Poiss. IV p. 312; Blkr, Verh. Bat. Gen. 
XXII Sclerop. p. 9; Günth., Cat. Fish. II p. 148; Day, Fish. Malab. p. 43. 


Min. corpore oblongo compresso, altitudine 3% ad 4 fere in ejus longitudine, 
latitudine 14 ad 1$ in ejus altitudine; capite acutiusculo 34 circ. in longitudine 
corporis; altitudine capitis 14 ad 1}, latitudine capitis 13 circ. in ejus longitu- 
dine; linea rostro-frontali rostro convexa supra rostrum concava; orbita promi- 
nente dentibus numerosis scabra, cirro nullo; oculis diametro 84 circ. in longi- 
tudine capitis, diametro 1 fere distantibus; linea interoculari concava; vertice 
temporibusque utroque latere crista denticulata in spinam desinente; vertice 
depressione quadratiuscula laevi; spina nasali sat evoluta; osse praeorbitali et 
crista suborbito-praeoperculari dentibus sat numerosis inaequalibus, praeorbitali 
inferne spinis 2 superiore inferiore multo longiore oculo vulgo breviore; maxillis, 
superiore inferiore breviore sub oculi dimidio anteriore desinente 2 circ. in lon- 
gitudine capitis, inferiore utroque ramo medio cirro simplice oculo vulgo breviore ; 
vittis dentium maxillis postrorsum gracilescentibus antiee quam medio latioribus; 
dentibus vomerinis in vittam Aformem dispositis ; praeoperculo spinis 5 superiore 


64 MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


ceteris obtusis ex parte truncatis multo longiore; operculo spinis 2 divergentibus; 
linea laterali vix curvata antice sat longe a linea dorsali remota postice dorsali 
radiosae valde approximata et cauda superne desinente, tubulis simplicibus notata ; 
pinna dorsali supra praeoperculi marginem posteriorem incipiente, spinis mediocri- 
bus anteriore libera non vel cum infima basi spinae 2? tantum membrana unita, 
28 membrana humili tantum cum spina 3% unita, membrana inter ceteras spinas 
profunde incisa, spinis 3 anterioribus subaequilongis sequentibus non vel vix 
longioribus capitis parte postoculari non vel vix brevioribus; dorsali radiosa 
spinis dorsalibus posterioribus paulo altiore convexa; pectoralibus rotundatis 
capite paulo ad non brevioribus, radio libero pinna ipsa paulo breviore; ven- 
tralibus obtusis capite absque rostro paulo brevioribus; anali spinis 2 debilibus 
flexilibus vix a radiis distinctis, parte radiosa convexa dorsali radiosa humiliore ; 
caudali convexa angulis plus minusve rotundata capite paulo breviore; colore 
corpore rufescente, inferne dilutiore; iride argentea vel flavescente-rosea ; corpore 
vittis 2 vel 3 longitudinalibus fuscis; pinnis roseis vel flavescente-roseis, pecto- 
ralibus dimidio libero, ventralibus apicem versus, dorsali dlmidio superiore et 
anali dimidio inferiore fuscis; dorsali spinosa vittis obliquis diffusis fuscis; cau- 
dali basi, medio et postice fascia sat lata transversa fusca; radio pectorali libero 
fusco annulato 

B. 7. D. 10/10 vel 10/11. P. 11 + 1 lib. V. 1/5. A. 2/9. C. 10 et lat. brev. 
Syn. Worrah minoo A, Russ., Fish. Corom. II p. 44 fig. 159. 


Scorpaena monodactyla Bl.Schn., Syst. p. 194. 
Apistus minous Cuv., Règn. an. ed, 2° Brux. 1 p. 463. 
Minous woora CV, Poiss. IV p. 310; Rich. Rep., ichth. Chin. in Rep. 
15k meet. Assoc. Brit. p. 213 (nec Blkr). 
Apistus monodactylus CV., Poiss. IV p. 212 tab. 95 fig. 2. 
Sorpaena biaculeata K. V. H. in litt. 
Apistus Pusselliù et monodactylus Swns., Nat. Hist. Fish. II p. 265. 
Minous Adamsi Rich., Zool. Voy. Samar. p. 7. tab. 2 fig. 4, 5. 
Corythodatus woora Cant, Cat. Mal. Fish. p. 45. 
Kipung Mal.; Zermentoh Jav. 
Hab. Sumatra (Priaman); Pinang; Singapura Bangka (Tandjongbiat); Java 
(Batavia, Cheribon): Borneo; Celebes (Macassar); in mari. 
Longitudo 14 speciminum 55'” ad 85”. 


Rem. Il est maintenant suffisemment démontré que le Minous woora CV. 
fondé sur la figure 159 de Russell et le Minous monodactylus CV, ne constituent 


MEÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 65 


qu'une seule espèce. Cette espèce n'est pas rare dans la Mer de la Sonde 
mais je ne l'ai jamais regue des Moluques, bien qu'elle s'étend hors lInsulinde 
jusqu'aux côtes de Chine, de lInde et même jusque dans la mer de lile 


Maurice. 


Minous orycephalus Blkr. — Tab. 1 fig. 2. 


Min. corpore oblongo compresso, altitudine 44 ad 5 fere in ejus longitudine, 
latitudine 1} ad 14 in ejus altitudine; capite acuto 34 ad 32 in lougitudine cor- 
poris; altitudine capitis 15 circ., latitudine capitis 13 circ. in ejus longitudine; 
linea rostro-frontali rostro convexa supra rostrum concava; orbita prominente 
dentibus numerosis scabra, cirro nullo; oculis diametro 4 circ. in longitudine 
capitis, diametro $ circ. distantibus; linea interoculari concava; vertice tempori- 
busque utroque latere crista elevata denticulata postice in spinam unicam desi- 
nente; vertice depressione quadratiuscula laevi; spina nasali obtusa parum evo- 
luta; osse praeorbitali et crista suborbito-pracoperculari dentibus sat numerosis 
inaequalibus, praeorbitali inferne spinis 2 superiore inferiore multo longiore oculo 
non ad vix breviore; maxillis, superiore inferiore conspicue breviore sub oculi 
dimidio anteriore desinente 2 et paulo in longitudine capitis, inferiore utroque 
ramo medio cirro simplice oculo vulgo breviore; vittis dentium maxillis postror- 
sum gracilescentibus, intermaxillaribus antice quam medio conspicue inframaxil- 
laribus antice quam medio vix latioribus; dentibus vomerinis in vittam Aformem 
dispositis; praeoperculo spinis 5 superiore ceteris ex parte obtusis et truncatis 
multo longiore, limbo cirro nullo; operculo spinis 2 divergentibus; tinea laterali 
vix curvata postice sat longe a dorsali radiosa remota media basi pinnae caudalis 
desinente, tubulis simplicibus notata; pinna dorsali supra praeoperculi marginem 
posteriorem incipiente, spinis mediocribus anteriore libera non vel cum infima basi 
spinae 2° tantum membrana unita, 2? membrana humili tantum cum spina 8% unita, 
membrana inter ceteras spinas sat profunde incisa; spina dorsi 1% ceteris vix longiore 
capitis parte postoculari paulo breviore, spinis ceteris subaequilongis ; dorsali radiosa 
spinis dorsalibus posterioribus vix altiore, convexa; pectoralibus rotundatis capite non 
ad paulo brevioribus radio libero pinna ipsa sat multo breviore; ventralibus obtusis 
capite absque rostro brevioribus; anali spinis 2 debilibus flexilibus vix a radiis 
distinguendis, parte radiosa convexa dorsali radiosa humiliore; caudali truncato- 
convexa angulis non rotundata capite non ad paulo breviore; colore corpore su- 
perne fuscescente, inferne dilutiore vel roseo; iride rosea; corpore vittis longitu- 


dinalibus fuscis nullis sed fusco profundiore nebulato ; pinnis roseis, pectoralibus 
32 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


66 MÉMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


dimidio libero majore parte fuscis, ventralibus et anali dimidio libero fuscis, dor- 
Sali fusco nebulata et diffuse oblique et transversim fasciata, caudali vittis 
pluribus transversis fuscis. 
B. 7. D. 10/10 vel LO/Ll. B. A1 1 liber, V. Ul5s"A. 2/9 Co TOsetslatsebreys 
Syn. Minous woora Blkr, Diagn. n. vischs. Sumatra, Nat. T. Ned. Ind. IV 
p. 251 et al. locis, nec CV., nec syn.). 
Corythobatus monodactylus Blkr, Enum. Poiss. Amb. Ned, T. Dierk. II p. 282 
(nomen tant). 
Hab. Sumatra (Padang, Priaman); Amboina; in mari. 
Longitudo 5 speciminum 76” ad 91", 


Rem. L'espèce que j'ai décrite autrefois sous le nom de Minous woora, et dans 
laquelle je crus reconnaître le Minous woora CV., est d'une espèce propre, distincte 
du monodactylus par son corps moins trapu, par sa tête plus pointue et moins haute, 
par les ecrêtes du crâne qui sont moins élevées et ne se divisent point en deux 
ou trois épines, par l'absence de bandes longitudinales du corps et de larges 
bandes transversales de la caudale, etc. — Elle est beaucoup moins commune, dans 
YInsulinde, que le monodactylus et n'a pas été trouvée jusqu'icì hors l'Archipel. 


PARACENTROPOGON Blkr —= Centropogon Günth. ex parte. 


Corpus oblongum compressum squamis minimis vestitum. Caput obtusum 
oblique truncatum superne cristis spiniferis nullis. Linea interocularis non con- 
vexa. Os praeorbitale inferne spinis 2, praeoperculum postice spinis 4 vel 5, 
operculum spinis 2. Maxillae subaequales, Rictus mediocris parum obliquus. 
Dentes maxillis, vomerini et palatinìi. Pinnae radijs fissis vel ex parte simplici- 
bus; dorsalis indivisa non cum caudali unita supra oculum incipiens, spinis 12 ad 
14 anterioribus non productis valde divergentibus et radiis 8 vel 9; pectorales 
rotundatae radio libero nullo; ventrales radiis 4 vel 5; analis spinis 3 et radiis 
4 ad 6; caudalis rotundata radiis 1/10/1. B. 6. 


Rem. Les Paracentropogon se distinguent des Centropogon, dont ils sont fort 
voisins, par absence de erêtes occipitales en forme d’épine, par Yinsertion de la 
première épine dorsale au-dessus des yeux, par les écailles fort petites et comme 
submergées dans la peau et par les 12 à 14 épines dorsales. 

Je possède deux espèces insulindiennes de ce type, l'Apistus leucoprosopon, 
devenu Centropogon leucoprosopon dans le Catalogue de M. Günther, et l'Apis- 
tus longispinis CV. qui se trouve indiqué dans le même Catalogue sous le nom 


MÉMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 67 


de Centropogon fusco-virens et une seconde fois sous celui de Tetraroge longi- 
spinis. Les principaux caractères de ces espèces sont les suivants. 


IL. D. 14/8. V. 1/4. A. 3/4 ou 3/5. 
a. Rayons des nageoires divisés. Corps couvert de gouttelettes brunâtres séparées par 


un reseau nacré. Nageoires à bandelettes bleuâtres. Région rostro-frontale brune. 


Ll. Paracentropogon longispinis Blkr. 


b. Rayons de la dorsale et de l'anale simples. Corps pointillé de couleur de brique. 
Région rostro-oculaire blanche. Caudale à deux bandes transversales brunes. 


2. Paracentropogon leacoprosopon Blkr. 


L'Apistus Bougainvilli CV et PApistus Belengerii CV. sont manifestement 
aussi des Paracentropogon, mais à douze épines dorsales seulement. Le nom- 
bre des rayons aux ventrales de ces deux espèces est donné comme de cinq 
mais je trouve cité ce même nombre pour le longispinis ou le fusco-virens où 


cependant il n'est que de quatre. 


Paracentropogon longispints Dlkr. 


Paracentrop. corpore oblongo compresso, altitudine 33 ad 4 in ejus longitu- 
dine, latitudine 1% ad 13 in ejus altitudine; capite obtuso 34 ad 3} in longitu- 
dine corporis, longiore quam alto et duplo fere longiore quam lato; linea rostro- 
frontali rectiuscula; oculis diametro 34 ad 32 in longitudine capitis, diametro 
2 circ. distantibus; orbita superne cirro gracili brevi; osse praeorbitali spinis 2 


3 
superiore inferiore multo longiore oculo non ad paulo breviore ; maxillis aequa- 


libus superiore sub medio oculo vel vix ante medium oculum desinente; vittis 
dentium maxillis antice quam postice multo latioribus; dentibus vomerinis in 
vittam /formem, palatinis utroque latere in vittam gracilem dispositis; prae- 
operculo spinis 5 superiore ceteris valde multo longiore; operculo spinis 2 di- 
vergentibus; linea laterali vix curvata tubulis simplicibus notata; squamis dorso 
antice, regionibusque scapularì et thoraco-gulari nullis, cetero corpore parvis sat 


bene conspicuis majore parte in cute quasi immersis sese non regulariter vel non 
32 * 


68 MÉMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


tegentibus; pinna dorsali supra medium oculum incipiente, non divisa, spinis 
2e, Za, 4e et 52 quam ceteris magis distantibus valde divergentibus 22 et 
3° ceteris longiorihus capite absque rostro paulo brevioribus, membrana spinas 
5 anteriores inter profunde incisa; dorsali radiosa spinis posterioribus paulo altiore 
obtusa convexa membrana post radium posticum basin caudalis subattingente ; 
pectoralibus obtuse rotundatis capite non brevioribus; ventralibus obtuse vel 
acutiuscule rotundatis capite paulo ad sat multo brevioribus; anali spinis validis 
32 ceteris longiore oculo duplo circiter longiore, parte radiosa obtusa rotundata 
dorsali radiosa non humiliore,; caudali convexa angulis plus minusve rotundata 
capite paulo breviore; colore capite et corpore guttis rubro-fuscis reti coerules- 
cente vel margaritaceo separatis dense obsitis; iride rosea; lateribus ante apicem 
pectoralis et supra lineam lateralem et dorso sub radio postico vel penultimo 
vulgo macula alba vel pallide rosea; pinnis fuscescente-rubris, dorsali et anali 
vittulis numerosis obliquis, pinnis ceteris vittulis pluribus transversis margaritaceis 
vel pallide coeruleis; caudali juvenilibus frequenter medio fascia lata dilute rosea, 
aetate provectis interdum dilute rosea ocellis numerosis fuscescentibus in series 
transversas dispositis; ventralibus interdum purpureo et dilute roseo marmoratis; 
dorsali basi spinam 5" inter et 9P macula oblonga vel rotunda profunde fusca. 
B. 6. D. 14/8 (fiss.). P. 1/9 ad 1/11 (fiss.). V. 1/4 (fss.). A. 3/4 vel 3/5 (fiss.). C. 1/10/1 
et lat. brev. 

Syn. Batoe babintang Valent., Amb. fig. 397. 

Apistus longispinis CV:, Poiss. IV p. 300; QG., Zool. Voy. Astrol. p. 694 

tab. 11 fig. 4. 
Apistus fusco-virens QG., CV., Poiss. IV p. 301; Zool. Voy. Astrol. Poiss. p. 695 
tab. 11 fig. 5; Blkr, Bijdr. ichth. Mol., Nat. T. Ned. Ind. III p. 269. 

Platypterus fusco-virens et longispinis Swns., Nat. Hist. Fish. III p. 265. 

Apistus multicolor Rich., Zool. Voy. Samar. Fish. p. 3 tab. 4 fig. 83, 4? 

Apistus hypselopterus Blkr, Bijdr. ichth. Banda, Nat. t. Ned. Ind. II p. 236. 

Centropogon fusco-virens Günth., Cat. Fish. II p. 130. 

Tetraroge longispinis Günth., Cat. Fish. II p. 134. 

Gymnapistus hypselopterus Blkr, Deux. not. ichth. Saparoua, Versl. Kon. Ak. 

Wet. XVI p. 360. 

Hab. Singapura; Celebes (Badjoa) ; Borneo; Buru (Kajeli); Ceram (Wahai) ; Am- 

boina; Saparua; Banda (Neira); in mari. 
Longitudo 61 speciminum 60'' ad 102”, 


Rem. Le Centropogon longispiunis et assez commun dans Y'Inde archipélagique 
et habite aussi les côtes de Chine, du Bengale et de Ceylon. Ou le reconnaît 


MÉMOIRE SUR LES, ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 69 


aisément, à l'état frais, aux nombreuses gouttelettes brunâtres ou rousses de corps 

qui ne sont séparées les unes des autres que par un réseau nacré ou bleuâtre. 
(Note ajoutée en 1875). Une belle figure a été publiée tout récemment par 

M. Day, sous le nom de Amblyapistus longispinis (Fish. India p. 157 tab. 38 fig. 4). 


Paracentropogon leucoprosopon Blkr. — Tab. 5 fig. 5. 


Paracentr. corpore oblongo compresso, altitudine 33 circ. in ejus longitudine, 
latitudine 2 fere in ejus altitudine; capite obtuso 33 circ. in longitudine corpo- 
ris, paulo longiore quam alto, duplo circ. longiore quam lato ; linea rostro- 
frontali rectiuscula; oculis diametro 2} circ. in longitudine capitis, diametro 
$ circ. distantibus; osse praeorbitali spinis 2 superiore inferiore rudimenta- 
ria multo longiore oculo non vel vix breviore; maxilla, superiore inferiore 
vix breviore sub oculi dimidio posteriore desinente 3 fere in longitudine ca- 
pitis; rictu parum obliquo; vittis dentium maxillis postrorsum gracilescentibus 
antice quam medio paulo latioribus; dentibus vomerinis in vittam ” for- 
mem, palatinis utroque latere in vittam brevem dispositis; praeoperculo spi- 
nis 4 vel 5 superiore inferioribus multo longiore pungente; operculo spinis 2 
divergentibus; spina suprascapulari rudimentaria; linea laterali vix curvata 
sat longe a linea dorsali remota tubulis simplicibus cauda distantibus notata ; 
squamis cute quasi immersis minimis confertis ; pinna dorsali supra medium 
oculum incipiente, indivisa, spinis 3 vel 4 anterioribus divergentibus, 22 , 3% et 
49 quam ceteris magis distantibus, membrana interspinali sat profunde incisa ; 
spina dorsi 1* oculo non longiore, spina 2* òf longiore capite partis postoculari 
longiore; dorsali radiosa spinis dorsalibus posterioribus paulo altiore convexa non 
cum caudali unita; pectoralibus obtusis rotundatis et caudali convexa angulis ro- 
tundata capite non ad paulo brevioribus; ventralibus* acute rotundatis capite 
absque rostro non ad paulo brevioribus; anali spinis 3 mediocribus posteriore ceteris 
longiore oeulo duplo circ. longiore, parte radiosa convexa dorsali radiosa non hu- 
miliore; corpore fuscescente-aurantiaco guftulis vel punctis confertis lateritiis 
profundioribus; iride rosea; rostro, fronte et oculi parte anteriore albis; genis 
mentoque albescente variegatis; pinnis dorsali et anali aurantiaco-fuscis punctis 
fuscis variegatis parte radiosa flavo marginatis; pectoralibus et ventralibus pur- 
purescentibus fusco variegatis; caudali rosea fusco punctulata basi et apicem ver- 
sus vitta transversa fusca postice flavo marginata. 

B. 6. D. 14/8 (simpl.). P.1/9 (fiss.). V. 1/4 (fiss.). A. 3/5 (simpl.). C. 1/10/1 et lat, 
brev. (10 med. fiss.). 


70 MÉMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


Syn. Apistus leucoprosopon Blkr, Act. Soc. Scient. Ind. Neerl. IL. Beschr. vischs. 
Amb. p. 35. 
Centropogon leucoprosopon Günth., Catal. Fish. II p. 130. 
Hab. Amboina, in mari. 
Longitudo speciminis unici 36”, 


Rem. Je n’ai vu du leucoprosopon que le seul individu décrit. L'espèce se 
fait reconnaître du premier coup-d'oeil par la couleur blanche du museau et du 
front qui s’étend même sur la moitie antérieure de l'oeil et est nettement sépa- 
rée de la couleur orange-brunâtre de la reste de la tête. Elle est distincte aussi 
du longispinis par absence de réseau nacré sur le corps et de bandelettes na- 
erées ou bleuâtres sur les nageoires, et surtout par les rayons non divisés de la 
dorsale et de l'anale. 


AMBLYAPISTUS Blkr — Platypterus Swns. ex parte. 


Corpus oblongum compressum squamis minimis vestitum. Caput obtusum 
oblique truncatum superne cristis spiniferis nullis. Linea interocularis valde con- 
vexa. Os praeorbitale inferne spinis 2, praeoperculum spinis 3 ad 5, operculum 
spinis 2. Rictus parvus. Dentes maxillis, vomerini et palatini. Pinnae radiis 
fissis vel simplicibus; dorsalis indivisa cum caudali unita ante oculum incipiens 
spinis 15 ad 17 subanticis sequentibus multo longioribus et radiis 7 ad 10; 
pectorales rotundatae radio libero nullo; ventrales radiis 5; analis spinis 3 et 
radius 5 ad 8; caudalis rotundata radiis longioribus 10 ad 13. B. 5. 


Rem. Swainson, déjà en lan 1839, reconnût que le genre Apistus Cuv. est 
un genre composé. Il le divisa en quatre genres, qu'il nomma Pterichthys, 
Platypterus, Trichosomus et Gymnapistus, noms, a l'exception seulement du 
dernier, mal choisis, puisqu’il aurait du laisser au Pterichthys le nom d’Apis- 
tus comme représentant le genre de lespèce type d'Apistus de Cuvier, et parce 
que les noms de Platypterus et de. Trichosomus avaient déjà été employés, le 
premier pour un autre genre de poissons et pour un genre de Coléoptères, le 
second pour un genre de Vers intestinaux et de Lépidoptères. — Le genre Pla- 
typterus Swns. est en outre lui-aussi un genre composé, l'espèce type, l'Apistus 
taenianotus CV. représentant le genre actuel et l'Apistus longispinis CV. — fusco- 
virens QG. le genre Paracentropogon. — Les espèces citées par Swainson comme 
des Trichosomus appartiennent en cffet à un genre bien distinct auquel on 
pourra laisser le nom Cantorien de Proposopodasys, bien que Cantor n'eut 


MEÉMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 11 


Yintention que de substituer ce nom au nom Cuviérien d’Apistus. Le genre Gym- 
napistus Swns. enfin est bien concu et bien nommé et mérite d'être conservé. 

M. Günther proposa une division du genre Apistus Cuv. assez differente de 
celle de Swainson et nomma les nouveaux genres Apistus, Pentaroge, Centropo- 
gon, Prosopodasys et Tetraroge. Le genre Pentaroge est identique avec le genre 
Gymnapistus Swns. et les genres Centropogon, Prosopodasys et Tetraroge sont 
encore des genres composés, le premier comprenant des Centropogon et des Para 
centropogon, le Tetraroge des Gymnapistus, des Amblyapistus, des Paracentro- 
pogon et des Cocotropus, et le Prosopodasys des Prosopodasys, des Gymnapistus, 
des Aploactis et des Cottapistus. 

Le genre Amblyapistus est le plus voisin du genre Paracentropogon mais il 
en est encore fort distinct par la position reculée des yeux faisant la ligne inter- 
orbitaire fort convexe, par la nageoire dorsale dont la partie antérieure est beaucoup 
plus élévée que les épines médianes et postérieures et à membrane entre les épines non 
échanerée et à première épine située en avant ou au-dessus du bord antérieur 
de lorbite. On reconnaît ce type encore àce que la dorsale est réunie par une 
membrane assez large avec la caudale, aux quinze jusqu'à dix-sept épines de la 
dorsale, aux cinq rayons de la ventrale et aux cinq rayons des branchies. 

L'Inde archipélagique nourrit deux espèces d’Amblyapistus, dont voici les prin- 
cipaux caractères. 


1. Rayons des nageoires impaires et des pectorales divisés. Anale beaucoup plus haute 
que longue. D.17/8. A. 3/5 ou 3/6. Troisième Épine anale plus de deux fois jusqu’à 
trois fois plus longue que Voeil. 


1. Amblyapistus taenianotus Bkr. 
IL. Rayons de la dorsale, des pectorales et de l'anale simples. Anale plus longue que haute. 
D. 15/9 ou 15/10. A. 3/8. Troisième épine anale beaucoup moins de deux fois plus 


longue que Voeil. 


2. Amblyapistus macracanthus Blkr. 


Amblyapistus taenianotus Blkr. — Tab. 4. fig. 4. 


Amblyap. corpore oblongo compresso, altitudine 34 ad 4 in ejus longitudine, 
latitudine 2 ad 25 in ejus altitudine; capite obtuso 4 ad 42 in longitudine cor- 
poris, paulo longiore quam alto, minus duplo longiore quam lato; linea rostro- 


72 MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


frontali concava; oculis diametro 3 et paulo ad 34 in longitudine capitis, dia- 
metro % ad 4 distantibus; orbita cirro nullo; linea interoculari valde convexa; 
osse praeorbitali spinis 2 bene evolutis superiore inferiore multo longiore oculo 
breviore; maxillis aequalibus, superiore sub oculi dimidio anteriore desinente 3 
ad plus qeam 83 in longitudine capitis, inferiore cirris nullis; vittis dentium 
maxillis postrorsum gracilescentibus antice quam medio conspicue latioribus ; den- 
tibus vomerinis in vittam A formem, palatinis utroque latere in vittam brevem 
dispositis ; praeoperculo spinis 3 ad 5 inferioribus rudimentariis obtusis superiore 
bene evoluta pungente; operculo spinis 2 divergentibus; spina suprascapulari 
vulgo parum evoluta; linea laterali parum curvata tubulis simplicibus vel sub- 
simplicibus notata; corpore ubique squamis parvis veris rotundis non ciliatis in 
cute quasi immersis vestito; pinna dorsali supra vel ante oculi marginem ante- 
riorem incipiente, non divisa, spinis 5 anterioribus valde divergentibus 1% oculo 
non vel vix longiore 2% et 3% ceteris longioribus, 2* quam 32 et capite longiore, mem- 
brana spinam 2 et 5 inter non emarginata extra apicem spinarum prominente 
convexa; dorsali radiosa spinis dorsalibus posterioribus paulo altiore convexa 
membrana post radium postieum cum caudali unita; pectoralibus rotundatis ca- 
pite vulgo paulo longioribus; ventralibus acutiuscule rotundatis capite non ad 
paulo brevioribus; anali spinis validis 8% ceteris longiore oculo plus duplo ad 
triplo longiore, parte radiosa rotundata multo altiore quam longa dorsali radiosa 
non ad paulo humiliore; caudali oblique rotundata capite vulgo longiore; colore 
corpore pinnisque rufescente-fusco vel aurantiaco-fusco spinis marginem liberum 
versus vulgo profundiore; pinnis flavescente vel roseo marginatis; iride rosea vulgo 
fuscescente guttulata; lateribus vulgo supra hineam lateralem et ante apicem pecto- 
ralis guttula flava vel rosea; pinna dorsali spinam 5“ inter et 7 frequenter macula 
nigricante ; pinnis imparibus radiosis interdum maculis aliquot sparsis parcis fuscis vel 
nigricantibus; caudali vulgo radiis singulis medio guttula diffusa fusca vel nigricante. 
B. 5. D. 17/7 vel 17/8 (fss.). P. 1/9 ad 1/11 vel 12 (ss). V.1/5 (fiss.). A. 3/5 
vel 3/6 (fiss.). C. 1/8/1 ad 1/10/1. 

Syn. Paenianotus latovittatus Lac., Poiss. IV tab. 3 fig. 2 (nec descr.). 

Apistus taenianotus CV, Poiss. IV p 257; Rich., Voy. Samar., Fish. p. 5. 

tab. 4 fig. 1, 2; Blkr, N. bijdr. ichth. Amboina, Nat. T. Ned. Ind. II p. 557. 

Platypterus taenianotus Swns., Nat. Hist. Fish. II p. 265. 

Apistus binotatus Pet., Uebers. Fisch. Mossamb., Arch. Naturg. XXI, Ip. 241 ? 

Tetraroge crista-galli et taenianotus Günth., Cat. Fish. IT p. 134, 136. 

Tetraroge binotata Günth., Cat. Fish. II p. 134? 
Hab. Celebes (Manado) ; Ternata; Amboina; Ceram (Amahai); Ins. Philippin.; in mari 
. Longitudo 12 speciminum 72" ad 116 


MÉMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 73 


Rem. La tache noirâtre entre les 5e et 7° épines dorsales u’est pas constante 
et ne se voit pas sur plusieurs de mes individus. La longueur des pectorales est 
sujette aussi à des variations. Souvent elles atteignent l'anale mais souvent aussi 
elles s’'arrêtent au-dessus ou même un peu en avant de Y'orifice anal. — Le 
nombre normal des rayons de la dorsale est de huit, mais un de mes individus 
à tache noire entre les 5° et 7° épines dorsales n'en montre que sept. — Je ne 
puis voir dans le Tetraroge crista-galli Günth. que la même espèce que lAm- 
blyapistus taenianotus. — L'Apistus binotatus Pet. (Fetraroge binotata Günth.) 
de Mossambique doit être fort voisin du taenianotus et pourrait bien n'en être 
pas distinct. 

La taenianotus est connu habiter, hors l’Inde archipélagique, les côtes du 
Japon, de Chine, de Madras et de l'île Maurice. S'il venait d'être prouvé que 
le binotatus n'est pas distinct lespèce s'étend jusqu’aux côtes de Mos- 
sambique. 

(Note ajoutée en 1875). M. Day indique aussi les îles Andaman comme lo- 
calité de Fespèce. La belle figure qu'il en publie sous le nom d'Amblyapistus 
taenianotus (Fish. India p. 157 tab. 38 fig. 5) montre les épines dorsales an- 
térieures plus fortes mais relativement moins longues qu'elles se présentent dans 


mes individus de l’Insulinde. 


Amblyapistus macracanthus Blkr. — Tab. 1 fig. 1. 


Amblyapist. corpore oblongo compresso altitudine 44 circ. in ejus longitudine, 
latitudine 2 et paulo in ejus altitudine; capite obtuso 5 circ. in longitudine cor- 
poris, aeque alto cire. ae longo, duplo circ. longiore quam lato; linea rostro- 
frontali valde concava; oculis diametro 4 fere in longitudine capitis, minus dia- 
metro 1 distantibus; orbita cirro nullo; linea interoculari valde convexa; osse 
praeorbitali spinis 2 bene evolutis superiore inferiore multo longiore oculo bre- 
viore ; maxillis aequalibus, superiore sub medio oeulo circ. desinente 3 circ. in 
longitudine capitis, inferiore cirris nutlis; vittis dentium maxillis postrorsum gra- 
cilescentibus antice quam medio latioribus; dentibus vomerinis in vittam A for- 
mem, palatinis utroque latere in vittam brevem dispositis; praeoperculo spinis 3 
ad 5 inferioribus parum evolutis obtusiusculis, superiore bene evoluta pungente; 
operculo spinis 2 divergentibus; spina suprascapulari vix conspicua; linca laterali 
vix curvata tubulis simplicibus notata; corpore ubique squamis parvis veris ro- 
tundis non ciliatis in cute quasi immersis sese non tegentibus vestito; pinna dor- 
sali ante oculum incipiente, non divisa, spinis 5 anterioribus valde divergentibus, 

83 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI, 


74 MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


1 oeulo non longiore 2% ceteris multo longiore capite paulo longiore, membrana 

spinam 2 inter et 5" non emarginata nec extra apicem spinarum prominente; 

dorsali radiosa spinis dorsalibus posterioribus vix altiore postice angulata an- 

gulo rotundata membrana post radium posticum cum caudali unita ; pectoralibus 

rotundatis capite paulo longioribus; ventralibus acutis vel acutiusculis capite 

brevioribus ; anali spinis mediocribus 3% ceteris longiore oculo multo minus duplo 

longiore, parte radiosa longiore quam alta dorsali radiosa non vel vix humiliore 

postice angulata; caudali obtusa oblique rotundata capite longiore; colore cor- 

pore pinnisque aurantiaco-fusco; pinnis dimidio libero fuscis, dorsali medio, cau- 

dali postice superne et inferne, anali antice flavo marginatis; iride rosea. 

B. 5. D. 15/9 vel 15/10 (omn. simpl.). P. 1/10 vel 2/10 (fiss.). V.1/5 (fss.). 
À. 3/8 (simpl.). C. 1/10/1 et lat. brev. (10 fiss.). 

Syn. Apistus macracanthus Blkr, Bijdr. ichth. Mol., Nat. 'T, Ned. Ind. III p. 267. 

Tetraroge macracanthus Günth., Cat. Fish. IL p. 133. 
Hab. Batjan (Labuha); Ceram (Wahai); in mari. 
Longitudo 2 speciminum 78" ad 86°. 


Rem. Bien que Fespèce actuelle soit manifestement du même genre que l'Am- 
blyapistus taenianotus et présente une même physionomie, elle est remarquable 
et fort distincte du taenianotus par les rayons de anale et parce que cette 
nageoire est plus longue que haute et n'est armée que d'épines courtes dont la 
troisième est beaucoup moins de deux fois plus longue que l'oeil, Je n'en ai vu 
que les deux individus sur lesquels a été prise la description. 

(Note ajoutée en 1875). Ajoutez aux synonymes: Amblyapistus macracanthus 
Day, Fish. India p. 158, tab. 38 fig. 3. M, Day trouva lespèce aux îles 
Andaman. 


Corrarisrus Blkr. 


Corpus oblongum compressum squamis mimimis vestitum. Caput obtusum con- 
vexum, superne eristis spiniferis nuilis. Os praeorbitale inferne spinis 2 et prae- 
operculum postice spinis 2 pungentibus. Opereulum cristis 2 non spiniferis. 
Rictus magnus parum obliquus. Dentes maxillis et vomerini. Dentes palatini 
nulli, Pinnae radiis ex parte fissis; dorsalis non cum caudalt unita supra ocu- 
lum incipiens spinis 14 anterioribus 3 non productis sed membrana humili tan- 
tum spinis sequentibus unitis; peetorales rotundatae radio libero nullo sed ra- 
diis inferioribus indivisis; ventrales radiis 4; analis spinis 3 et radis 7, caudalis 
convexa radiis omnibus fere fissis. B. 7, 


MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉENOÏDES 75 


Rem. Je vois un type générique distinct dans l’Apistus cottoides CV. espèce 
qui se trouve placée dans le Catalogue de M, Günther, avec des Gymna- 
pistus, dans le genre Prosopodasys. Le cottoides est fort différent des espèces 
types de Prosopodasys par sa tête obtuse à profil fort convexe: par la fente 
peu oblique de la bouche; par absence de dents palatines ; par les rayons 
simples et un peu epaissis de la moitié inferieure de la pectorale, et par les sept 
rayons de Ï’anale. Par sa physionomie et par la plupart des caractères lespèce 
type et jusqn’iei unique de Cottapistus ressemble même plus aux Gymnapistus 
qu’aux Prosopodasys, mais les Gymnapistus ont la peau denuée d'écailles et 
manquent de dents palatines. 


Cottapistus cottoides Blkr. — Tab 3 fig. 1. 


Cottapist. corpore oblongo compresso, altitudine 4 fere in ejus longitudine, 
latitudine 13 circ. in ejus altitudine; capite obtuso 3} circ. in longitudine cor- 
poris; capite altitudine 14 cire, latitudine 2 circ. in ejus longitudine; linea 
rostro-frontali convexa ; oculis diametro 4 circ. in longitudine capitis, diame- 
tro 1 et paulo distantibus; orbita cirro nullo; linea interoculari convexa; 
osse praeorbitali spinis 2 bene evolutis superiore inferiore multo longiore, cculo 
paulo breviore; maxillis, superiore inferiore paulo breviore paulo post oculum 
desinente 1} cire. in longitudine capitis, inferiore cirris nullis ; vittis dentium 
maxillis postrorsum sensim gracilescentibus antice quam medio latioribus; den- 
tibus vomerinis in vittam /formem dispositis; pracoperculo spinis 4 pungenti- 
bus superiore ceteris longiore; operculo cristis 2 divergentibus parum conspicuis 
sed spinis nullis; spina suprascapulari rudimentaria; linea laterali vix curvata 
tubulis simplicibus vel subsimplicibus notata; corpore dorso antice et regione 
thoraco-gulari alepidoto, ceterum squamis minimis veris rotundis non ciliatis 
valde confertis vestito; pinna dorsali ante oculum incipiente, spinis ò anteriori- 
bus valde divergentibus, 82% et 42 quam ceteris magis a se invieem distantibus, 
ls oculo non ad vix longiore, 32 ceteris longiore capite absque rostro breviore, 
membrana spinas 4 anteriores inter valde profunde incisa; dorsali radiosa spinis 
dorsalibus posterioribus vix altiore obtusa rotundata non cum caudali unita; pec- 
toralibus acutiuscule rotundatis capite vix brevioribus; ventralibus acutis capite 
absque rostro brevioribus; anali spinis medioeribus 32 ceteris longiore oculo non 
multo longiore, parte radiosa oblique convexa dorsali radiosa non vel vix humi- 
liore; eaudali convexa angulis rotundata capite absque rostro non vel vix bre- 


viore; colore corpore roseo-viridi inferne dilutiore; iride flavescente-rosea margine 
33 * 


76 MEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


orbitali rubro-violaceo punctulata; corpore punctis et guttulis sparsis rubro-viola- 
ceis et fuscis fusco profundiore annulatis; pinna dorsali dilute carnea violaceo 
variegata et marmorata; pinnis ceteris flavescentibus violascente variegatis, cau- 
dali vittulis irregularibus transversis violascentibus. 
B. 6. D. 14/8 (fiss.). P. 1/4/9 (4 fiss. 9 simpl. incrassat.). V, 1/4 (2 post. simpl.). A. 3/7 
(plur. fiss.). C. 1/10/1 et lat. brev. (10 fiss.). 

Syn. Perea cottoides L., Mus. Ad. Frider. II p. 84. 

Apistus cottoides CV., Poiss. IV p. 302; Rich, Zool. Voy. Samar. Fish. 

p. 4 tab. 3 fig. 6, 7. 

Prosopodasys cottoides Günth., Cat. Fish. II p. 142. 
Hab. Java (Batavia), in mari; Borneo (Rich). 
Longitudo speciminis unici 82”, 


Rem. Je ne possède du Cottapistus cottoides que le seul individu décrit. 
Il est connu habiter aussi, hors lInsulinde, les mers de Chine et de la Nou- 
velle-Zéelande. 


Prosoropasys Cant. = Trichosomus Swns. 


Corpus oblongum compressum squamis minimis vestitum. Caput acutum 
fronte declivi superne eristis spiniferis nullis. Os praeorbitale inferne spinis 2, 
praeoperculum postice spinis 3 vel 4, operculum spinis 2. Rietus mediocris 
obliquus. Maxilla inferior prominens. Dentes maxillis, vomerini, palatini. Pinnae 
radijs omnibus fere fissis; dorsalis indivisa non cum caudali unita, supra vel 
paulo post oculos incipiens spinis 12 ad 16 anterioribus non productis sed pin- 
nulam parte cum dorsalis spinosae posteriore membrana humili tantum unitam 
efticientibus et radiis 4 ad 8; pectorales rotundatae radio libero nullo; ventrales 
radiis 4 vel 5; analis spinis 3 et radiis 4 vel 5; caudalis convexa radiüs 1/8/1 
ad ION = Beu6nvel 4 


Rem. Je ne réunis, sous le nom générique de Prosopodasys, que les Apistes 
à peau couverte de petites écailles, à dents palatines, à tête pointue, à fente de 
la bouche fort oblique, à mâchoire inférieure plus longue que la supérieure, à 
pectorales sans rayons libres et aux trois premières Épines dorsales séparées du 
reste de la nageoire en division distincte réunie seulement avec la partie basale 
de la quatrième épine. Caractérisé comme je viens de le faire, le genre ne com- 
prend plus que quatre espèces, le Prosopodasys trachinoides Cant. et les Proso- 
podasys depressifrons, Zollingeri et dracaena Günth. Les trois premières espèces 


MEMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. Aad 


seulement habitent l’Insulinde et se font aisément reconnaître par les caractères 
exposés ci-dessous. 


1. Mâchoire supérieure s'étendant jusque sous la moitié postérieure de l'oeil. Première 
épine dorsale plus courte que les épines dorsales postérieures. Dorsale sans tache 
noirâtre distincte entre les Épines médianes. 

a, D. 13/8 ou 14/7 commengant au dessus du bord postérieur de l'orbite. B. 7. V.1/5. 
Profil fort oblique. Pectorales sans bandelettes. 


Ll. Prosopodasys Zollingeri Günth. 


b.D. 15/4 ou 15/5 ou 16/4, commengant entre lorbite et le bord postérieur du préo- 
percule. B 7. V. 1/4. Profil presque horizontal, Pectorales à bandelettes brunâtres. 


2. Prosopodasys trachinoides Cant. 


c.D. 12/8 ou 13/7 ou 14/6, commengant au-dessus du bord postérieur du préopercule. 
B. 6. V. 1/5. Profil presque horizontal. Pectorales sans bandelettes. 


3. Prosopodasys depressifrons Günth. 


Prosopodasys Zollingeri Günth, Cat. Fish. Il p. 141. — 
Tab. 5 fig. 1. 


Prosop. corpore oblongo compresso, altitudine 3%} in ejus longitudine, latitu- 
dine 2 fere in ejus altitudine; capite obtuso 33 circ. in longitudine corporis; 
altitudine capitis 14 circ, latitudine capitis 2 circ. in ejus longitudine; linea 
rostro-frontali recta; oculis diametro 3 et paulo in longitudine capitis, diametro 
3 cire. distantibus; orbita cirro nullo; linea interoculari non convexa; osse 
praeorbitali spinis 2 bene evolutis superiore inferiore multo longiore oculo bre- 
vlore; maxillis, superiore sub oculi parte posteriore desinente 2 circ. in longitu- 
dine capitis, inferiore cirris nullis symphbysi inferne tuberculo obtuso parvo ; rictu 
valde obliquo; vittis dentium maxillis postrorsum paulo gracilescentibus antice 
quam medio vix latioribus; dentibus vomerinis in vittam Aformem-, palatinis 
utroque latere in vittam gracilem dispositis; pracoperculo spinis 4 _superiore 
inferioribus multo longiore pungente; operculo spinis 2 divergentibus; spina 


78 MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOIDES. 


guprascapulari parva; linea laterali vix curvata sat longe a linea dorsali remota 
caude desinente, tubulis simplicibus cauda valde distantibus notata; corpore 
squamis minimis veris rotundis non ciliatis cute quasi immersis sese non tegen- 
tibus corpore postice confertissimis corpore antice sparsis; pinna dorsali supra 
vel vix post oculi marginem posteriorem incipiente, parte spinosa bipartita, parte 
anteriore spinis valde divergentibus basi approximatis anteriore oculo vix vel 
non breviore, 22 et 3% subaequilongis capitis parte postoculari vix ad non brevin- 
ribus, membrana interspinali profunde incisa membrana post spinam 3" cum 
tertia parte inferiore spinae ae unita, distantia spinam 3m inter et 4" distantia 
ceteras spinas inter duplo ad plus duplo majore; dorsali radiosa spinis dorsali- 
bus posterioribus non vel vix altiore convexa membrana post radium posticum 
basin caudalis attingente vel subattingente; pectoralibus rotundatis capite non 
brevioribus; ventralibus rotundatis capite absque rostro non vel vix brevioribus; 
anali spinis mediocribus 3% ceteris longiore oculo paulo longiore, parte radiosa 
convexa dorsali radiosa non vel vix humiliore; caudali convexa angulis rotun- 
data capite paulo breviore; colore corpore pinnisque fuscescente fusco profundiore 
nebulato et variegato; iride rosea ? 
B. 7. D. 13/8 vel 14/7 (fiss.). P.1/1l (fiss.). V. 1/5 (fiss.). A. 3/5 vel 3/6 (fss.), 
C. 1/10/1 et lat. brev. 
Syn. Apistus Zollingert Blkr, Verh. Bat. Gen. XXII Sclerop. p. 8. 
Hab. Sumbawa (Bima); in mari. 
Longitudo 2 speciminum 47” et 50", 


Rem. Cette espèce, dont je n'ai vu que les deux individus de mon cabinet, 
a le profil beaucoup plus déclive et par cela la tête beaucoup moins pointue 
que les Prosopodasys trachinoides et depressifrons. Elle se distingue aussi par 
Yinsertion de la première épine dorsale au-dessus de lorbite, par la formule des 
nageoires et des rayons branchiaux et par le manque de bandelettes aux pectorales. 


Prosopodasys trachinoides Cant, Cat. Mal. Fish. p, 44; Günth., 
Cat. Fish. p II 139. 


Prosopod. corpore oblongo compresso, altitudine 33 ad 4 in ejus longitudine, 
latitudine 1} ad 1 in ejus altitudine; capite acuto 34 ad 32 in longitudine 
corporis ; altitudine capitis 14 circ., latitudine capitis 13 ad 2 fere in ejus lon- 
gitudine; linea rostro-frontali recta; oculis diametro 4 ad 44 in longitudine ca- 
pitis, diametro 1 fere distantibus; orbita cirro nullo; linea interoculari non con- 


MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 79 


vexa; osse praeorbitali spinis 2 bene evolutis superiore inferiore multo longiore 
oculo non ad paulo breviore; maxillis, superiore inferiore breviore sub oculi 
parte posteriore desinente 2 cire. in longitudine capitis, inferiore cirris nullis 
symphysi inferne tuberculo rudimentario; rictu valde obliquo; vittis dentium 
maxillis postrorsum paulo gracilescentibus antice quam medio vix latioribus; 
dentibus vomerinis et palatinis in vittam subsemilunaren tripartitam dispositis; 
praeoperculo spinis 3 vel 4 superiore inferioribus multo longiore pungente; operculo 
spinis 2 divergentibus; spina suprascapulari parva ; linea laterali lineae dorsali valde 
approximata tubulis simplicibus distantibus notata vulgo sub dorsali radiosa vel 
vix ante dorsalem radiosam desinente; corpore squamis minimis veris rotundis 
non ciliatis cute quasi immersis sese non tegentibus corpore postice confertissi- 
mis corpore antice vulgo parcioribus; pinna dorsali oculum inter et praeoperculi 
marginem posteriorem incipiente, parte spinosa bipartita, parte anteriore spinis 
valde divergentibus basi approximatis anteriore oculo longiore, 22 et 3% subacqui- 
longis vel 22 83° paulo longiore capitis parte postoculari vulgo breviore, membrana 
interspinali profwzde incisa, membrana post spinam 3® cum infima basi spinae 42e 
tantum unita, distantia spinam 3 inter et 4m quam distantia ceteras spinas inter 
duplo ad triplo majore; dorsali radiosa spinis dorsalibus non altiore non vel vix con- 
cava non cum caudali unita; peetoralibus rotundatis capite non ad paulo brevioribus ; 
ventralibus acutiusculis vel obtusiusculis capite brevioribus; anali spinis mediocri- 
bus 32 ceteris longiore oculo plus duplo ad triplo longiore parte radiosa obtusa 
convexa vel convexiuscula dorsali radiosa non humiliore; caudali convexa angulis 
plus minusve rotundata capite paulo ad non breviore; corpore fusco et roseo 
variegato et marmorato; iride flava vel rosea fusco maculata ; pinnis roseis fusco 
nebulato-variegatis, anali et dorsali fasciis 2 latis obliquis profundioribus, pecto- 
ralibus vittulis sat numerosis transversis irregularibus fusco-violaceis vel guttu- 
lis violaceo-fuscis numerosis irregulariter dispositis; caudali basi et apicem versus 
vulgo vitta vel fascia transversa profundiore. 

B. 7. D. 15/4 (fiss.) vel 15/5 (fiss) vel 16/4 (fiss.). P. 1/11 (fiss.) vel 1/12 (fiss.). 
V. 1j4 (fss.). A. 3/4 (fiss.) vel 3/5. (fiss.). C. 1/8/1 med. fiss. et lat. brev. 
Syn. Apistus trachinoides CV., Poiss. IV p. 295 tab. 92 fig. 1; Blkr, Bat. Gen. 

XXII Sclerop. p. 8; Rich., Zool. Voy. Samar. Fish. p. 1 tab. 3 fig. 3-5. 
Frichosomus trachinoïdes Swns., Nat. Hist. Fish. II p. 265. 
Termontok Jav. Cherib.; Ketu Bint. 
Hab. Singapura; Pinang; Bintang (Rio); Java (Batavia, Cheribon, Surabaya); 
Madura (Kammal); in mari. 
Longitudo 36 speciminum 45’ ad 72. 


80 MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


Rem. Le Prosopodasys trachinoides est assez commun dans la mer de Java 
mais ne paraît pas <’étendre plus à Vest. A l'état frais il se fait reconnaître 
au premier coup-d’oeil par les bandelettes brunâtres et transversales des pecto- 
rales, mais il est plus essentiellement distinct par les 15 ou 16 épines dorsa- 
les, par les 4 ou 5 rayons mous de la dorsale et par les ventrales qui n'ont 
que 4 rayons. 

Il n'est connu habiter, hors Insulinde, que les côtes de Chine. 


Prosopodasys depressifrons Günth., Cat. Fish. II p. 140. — 
Tab. 3. fig. 2. 


Prosopod. corpore oblongo compresso, altitudine 4 ad 44 in ejus longitudine, 
latitudine 14 ad 1% in ejus altitudine; capite acuto 34 ad 4 in longitudine cor- 
poris; altitudine capitis 14 circ, latitudine capitis 2 circ. in ejus longitudine; 
linea rostro-frontali recta vel concaviuscula; oculis diametro 4 circ. in longi- 
tudine capitis, diametro £ ad % distantibus; orbita cirro nullo ; linea interoculari 
non convexa; osse praeorbitali spinis 2 bene evolutis superiore inferiore multo 
longiore oculo breviore; maxillis, superiore inferiore conspicue breviore sub medio 
oculo vel sub oculi dimidio posteriore desinente 24 circ. in longitudine capitis, 
inferiore cirris nullis sed symphysi inferne tuberculo prominente; rictu valde 
obliquo; vittis dentium maxillis postrorsum sensim gracilescentibus antice quam 
medio latioribus; dentibus vomerinis in vittam A formem-, palatinis utroque 
latere in vittam brevem dispositis; praeoperculo spinis 4 inferioribus obtusis su- 
periore ceteris multo longiore pungente; operculo spinis 2 divergentibus; osse 
suprascapulari spina brevi; linea laterali vix curvata tubulis simplicibus notata . 
corpore squamis minimis veris rotundis non ciliatis in cute quasi immersis vestito 
squamis medio corpore caudaque confertissimis, trunco antice parcioribus sparsis ; 
pinna dorsali post oculum supra praeoperculi marginem posteriorem incipiente, 
parte spinosa bipartita parte anteriore spinis valde divergentibus basi approxi- 
matis anteriore oculo longiore, 2* et 8* subaequalibus capitis parte postoculart 
non longioribus, wmembrana interspinali profunde incisa membrana post spinam 
8m cum infima basi spinae 4 _tantum unita, distantia spinam 3" inter et 4m 
quam distantia ceteras spinas inter plus duplo ad triplo majore; dorsali radiosa 
spinis dorsalibus posterioribus vix altiore non cum caudali unita; pectoralibus 
obtuse rotundatis et ventralibus acutiuscule vel obtusiuscule rotundatis capite 
paulo ad non longioribus; anali spinis 3 validis 8% ceteris longiore oculo plus 
duplo longiore, parte radiosa obtusa convexa dorsali radiosa non humiliore; cau- 


MÉMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. st 


dali truncata vel convexa angulis plus minusve rotundata capite non ad paulo 

breviore; colore corpore pinnisque fuscescente-rubro; iride rubra vel rosea mar- 

gine pupillari aurea; pinnis radiosis dimidio libero profundioribus purpureis vel 
profunde fuscis, caudali interdum vittis transversis diffusis fuscis. 

B. 6. D. 14/6 vel 13/7 vel 12/8 (fiss.). P. 19/1 (9 fiss.). V. 15 (omnes vel 3 

vel 4 anter. tant. fissi). A. 3/5 (fiss.). C. 1/10/1 vel 1,8/2 vel 1/8/1 et lat, brev. 

Syn. Apistus depressifrons Rich., Zool. Voy. Samar., Fish. p. 5. tab. 3 fig. 1,2. 

Apistus binotopterns Blkr, N. soort. Sclerop. Ind. Arch. Nat. T. Ned.Ind Lp. 26. 
Apistus plagiometopon Blkr, Derde bijdr. ichth. Celebes, Nat 'T. Ned. 
Ind UI p. 753. 

Hab. Sumatra (Benculen, Trussan, Padang, Priaman, Siboga); Nias; Java (Pa- 
tjitan); Celebes (Bulucomba); Batjan (Labuha); Buro (Kajeli) ; Amboina; 
in mari. 

Longitudo 64 speciminum 45" ad 96”. 


Rem. Dans cette espèce le profil rostro-dorsal approche le plus de la direction 
horizontale et la première épine dorsale y est plus reculée que dans les autres es- 
pèces du genre. Elle se fait en outre aisément reconnaître du trachinoides, dont 
elle est fort voisine, par les six rayons aux branchies, par les douze à quatorze 
épines dorsales, par les six à huit rayons mous de la dorsale, par les einq rayons 
mous de la ventrale et par la couleur uniforme du corps et des pectorales. Elle 
a un cercle de distribution beaucoup plus large que le trachinoides et s’étend 
jusqu’au centre de l'Archipel des Moluques. 

Richardson donne le Japon comme patrie de son Apistus depressifrons, mais 
M. Günther trouva le type de Yespèce avec Yindication de Java pour pa 
trie. Son habitat extra-archipélagique reste done encore à constater. 


TAENTANOTUS Lac. 


Corpus oblongum valde compressum alepidotum, cute spinulis minimis vix 
conspicuis et cirris brevibus obsita. Caput obtusum superne cristis in spinam brevem 
desinentibus subaculeatum. Os praeorbitale inferne spina unica rudimentaria. 
Crista suborbito-praeopercularis laevis. Praeoperculum spinis dentiformibus. Oper- 
culum spinis 2. Rictus mediocris. Dentes maxillis et vomwerini. Dentes pala- 
tini nulli. Pinnae; dorsalis supra praeoperculum incipiens et cum pinna caudali 
unita, spinis 12 et radiis Ll majore parte indivisis; pectorales latae rotundatae 
radiis 14 simplicibus, inferne radio libero nullo; ventrales radiis 5 fissis ; analis 

84 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI, 


82 MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


spinis 3 pungentibus et radiüs 7 fissis; caudalis convexa radiis fere omnibus simpli- 
cibus. B. 7. 


Rem. Le genre Taenianotus a en commun avec le genre Minous les crêtes du 
dessus de la tête Élevées et formant des épines et l'absence de dents palatines, mais 
il est nettement distingué par Yabsence de rayon pectoral libre, par la crête 
sousorbito-préoperculaire lisse, par les fortes épines anales, etc. Il n'est pas à 
confondre non plus avec aucun des autres genres voisins, par la combinaison des 
caractêres d'une peau sans écailles et couverte d’épines extrêmement petites; de 
absence de fortes éÉpines sousorbitaires et préoperculaires; d'une dorsale réunie 
avec la caudale et à partie épineuse sans division et à 12 (ou 11) épines; de 
Pabsence de dents palatines; et de sept rayons aux branchies. 


Taenianotus triacanthus Lac., Poiss. IV p. 506; CV., Poiss. 
IV p. 275; GV, Règn. an. ed. ill. Poiss. tab. 25 fig. 2; Guér., Icon. 
R. an. Poiss. tab. 15 fig. 5; Blkr, Zesde bijdr. ichth. Amb., Nat. T. 
Ned. Ind. VIIL p. 414; Günth., Cat. Fish. Il p. 128. 


Taenian. corpore oblongo compresso, altitudine 22 circ. in ejus longitudine, 
Jatitudine 3 ad 35 in ejus altitudine; capite obtuso 34 circ. in longitudine cor- 
poris; altitudine capitis 1 circ, latitudine capitis 3 circ. in ejus longitudine; 
vertice utroque latere spinis 2, medio depressione quadrata laevi;, linea rostro- 
frontali rostro convexa, supra rostrum concava; orbita prominente superne et 
antice spina bene conspicua, superne cirro lato carnoso; oculis diametro 4 circ. 
in longitudine capitis, diametro 3 circ. distantibus; linea interoculari concava ; 
spina nasali parva; naribus anterioribus eirro brevi carnoso ; maxillis subaequali- 
bus, superiore sub medio oculo desinente 2 et paulo in longitudine capitis, infe- 
riore cirris nullis; rictu valde obliquo; vittis dentium maxillis postrorsum graci- 
lescentibus antice quam medio latioribus; dentibus vomerinis minimis in vittam 

formem dispositis; osse praeorbitali oculi diametro altiore rugoso sed non 
denticulato inferne spina unica rudimentaria; crista suborbito-praeoperculari laevi 
sat longe ab oculo remota; praeoperculo spinis 2 parvis dentiformibus, limbo 
antice inferne cirro brevi; operculo spinis 2 divergentibus; spina suprascapulari 
parva; linea laterali rectiuscula tubulis simplicibus notata mediam basin pinnae 
caudalis attingente et cirris 4 ad 6 distantibus appendiculata; cute corpore 
spinulis minimis oculo armato tantum conspicuis non confertis sparsis ; pinna dorsali 
supra oculi marginem posteriorem incipiente, indivisa, spinis validis 1* 2% bre- 


MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 85 


viore capitis parte postoculari longiore, 2* et 3° ceteris longioribus et capite abs- 
que rostro longioribus, membrana inter singulas spinas leviter tantum emarginata 
et inter spinas anteriores cirris brevibus appendiculata; dorsali radiosa spinis 
dorsalibus posterioribus paulo tantum altiore convexa radio postico membrana 
lata cum caudali unita; pectoralibus obtusis rotundatis capite non ad paulo bre- 
vioribus; ventralibus obtusis capite absque rostro non vel vix brevioribus; anali 
spinis validis 32 ceteris longiore et oculo plus duplo longiore, parte radiosa 
obtusa convexa dorsali radiosa nop humiliore; caudali convexa angulis rotundata 
capite absque rostro vix longiore; corpore pinnisque pulchre roseis maculis parvis 
et ocellis parcis sparsis luteis ornatis; vertice albescente; iride rosea; pectorali- 
bus medio fascia transversa rosea dilutiore et basi superne macula magna flava, 
B.7. D. 12/11 (anter. ex parte fiss. ceter. simpl.). P. 14 (simpl.). V. 1,5 (fiss.). 
A. 3/7 (fiss.). C. 12 (fere omn. simpl.) et lat. brev. 
Hab. Amboina; in mari. 
Longitudo 2 speciminum 83" et 97, 


Rsm. Depuis que j'ai publié la description citée de cette espèce, j'en ai recu 
un individu plus grand et d'une conservation parfaite. Le nombre des rayons 
branchiaux n'est pas de cinq mais de sept et le corps n'est pas couvert d’écail- 
les mais semé de très-petites épines qu'on ne voit qu’à l'aide d'une loupe. 

(Note ajoutée en 1875). M. Günther a publié (Fische Südsee p. 83 tab. 57 
fig. A, B), sous le nom de Taenianotus triacanthus, les figures de deux poissons, 
provenant de Raiatea et des îles de la Société, qui sont probablement de l'espèce 
actuelle. Ces figures ne rendent pas très-bien la physionomie de l'espèce mais 
elles démontrent que les couleurs sont sujettes à des variations individuelles. 


Graxarisrus Swns. = Pentaroge Günth. = Tetraroge et Prosopodasys Günth. 
ex parte, 


Corpus oblongum compressum alepidotum cute plane laevi vel spinulis mi- 
nimis asperula vestitum. Caput obtusum convexum vel truncatiusculum, su- 
perne cristis spiniferis nullis. Os praeorbitale inferne spinis 2. Praeoperculum 
postice spinis 3 ad 5. Operculum spinis 2. Rictus mediocris. Dentes maxillis, 
vomerini, palatini. Pinnae radiis omnibus fere fissis; dorsalis indivisa non cum 
caudali unita supra vel vix post oculos incipiens, spinis 12 ad 14 anterioribus 
non productis et radis 8 ad 10; pectorales rotundatae radio libero nullo; ven- 
trales radiis 5; analis spinis 3 et radijs 5 ad 8; caudalis convexa radiis 1/8/1 


ad 1/10/1. B, 7. 
34% 


84 MEÉMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 


Rem. Le genre Gymnapistus est nettement séparé, des autres types généri- 
ques confondus autrefois avec les Apistus proprement dits, par la combinaison 
des caractères d'une tête lisse en dessus, de pectorales sans rayon détaché, d'une 
peau parfaitement lisse ou semée de trés-petites épines mais toujours dénuée 
d'écailles, et de la présence de dents palatines et. de sept rayons aux branchies. 

Je rapporte à ce genre le Pentaroge marmorata, les Prosopodasys leucogaster 
et niger et les Tetraroge barbata, amblycephalus et rubripinnis de M. Günther. 
Les quatre premiers habitent lInsulinde, mais je ne possède pas le Gymnapistus 
marmoratus. Le Gymnapistus rubripinnis fait partie de mes collections mais 
n’habite que le Japon. — Les espèces archipélagiques sont aisément à recon- 
naître par les caractères suivants. 


L 13 épines dorsales; la 2e et 3° plus longues que les suivantes. Fosse temporale nulle- 
Epine sousorbitaire pas plus longue que l'oeil. 


a. Profil droit. Peau lisse ou à granules extrêmement petits. Menton à deux barbillons. 
Dorsale commengant au-dessus du milieu de l'orbite. 


Ll. Gymnapistus barbatus Blkr. 


\ 


2. Profil convexe. Peau À granules ou épines extrêmement petites. Menton sans barbil- 
lons. Dorsale commengant au-dessus de la partie postérieure des orbites. 


2 Gymnapistus niger Blkr. 


IL 12 ou 13 épines dorsales, les 2° et 3e pas plus longues que les suivantes. Profil con- 
vexe, Menton sans barbillons. Peau sans granules ni épines. 
a. Point de fosse temperale profonde. D. 12/10 ou 13/10. A. 3/6. Dorsale commen- 
gant en arrière des orbites. Epines dorsales médianes plus longues que les autres. 
Epine sousorbitaire postérieure s’arrêtant sous l'oeil. 


3. Gymnapistus marmoratus Blkr. 


b. Fosse temperale profonde. D. 13/8. A. 3/6 à 3/8. Dorsale commengant au-dessus de 
la partie postérieure des orbites. Epines dorsales médianes pas plus longues que les 
autres. Epine sousorbitaire postérieure atteignant presque le bord libre du préopercule. 


4. Gymnapistus leucogaster Blkr. 


MEMOIRE SUR LES ESPECES'INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES, 85 


Gymnapistus barbatus Swns, Nat. Hist. Fish. Il p. 266. — 
Tab. 4 fig. 5. 


Gymnap. corpore oblongo compresso, altitudine 3% ad 4 in ejus longitudine, 
latitudine 2 cire. in ejus altitudine; capite obtuso 34 ad 4 fere in longitudine 
corporis, paulo longiore quam alto, duplo fere longiore quam lato; linea rostro- 
frontalì recta nullibi convexa; oculis diametro 33 ad 4 in longitudine capitis, 
diametro } ad 1 fere distantibus; orbita cirro nullo; linea interoculari non con- 
cava; fossa temporali profunda nulla; osse praeorbitali spinis 2 superiore inferiore 
rudimentaria multo longiore sub oculo vel vix post oeulum desinente ; maxillis, 
superiore inferiore breviore sub oculi dimidio posteriore desinente, inferiore antice 
utroque latere eirro carnoso oeulo vulgo breviore; vittis dentium maxillis postrorsum 
sensim gracilescentibus antice quam medio conspicue latioribus; dentibus vome- 
rinis in vittam /formem, palatinis utroque latere in vittam gracilem brevem 
dispositis; praeoperculo spinis 3 ad 5 inferioribus rudimentariis obtusis superiore 
valde evoluta pungente; operculo spinis 2 divergentibus; spina suprascapulari 
conspicua; linea laterali parum curvata tubulis simplicibus notata; cute cor- 
pore transversim striata vel rugosula vulgo plane nuda interdum minutis- 
sime sed parce granulata; pinna dorsali supra medium oculum incipiente, non 
divisa, spinis 2? 3° 4e et 5e ceteris magis distantibus valde divergentibus 
2° ceteris longiore capitis parte postoculari vulgo paulo longiore, membrana spinis 
anteriores inter non profunde semilunariter emarginata; dorsali radiosa spinis 
posterioribus paulo altiore convexa obtusa membrana post radium posticum basin 
caudalis subattingente; pectoralibus obtuse rotundatis capite non ad vix bre- 
vioribus; ventralibus obtuse vel avatiuscule rotundatis capite absque rostro 
vulgo paulo brevioribus; anali spinis medioeribus 3% ceteris longiore oculo sat 
multo sed minus duplo breviore parte radiosa obtusa convexa dorsali radiosa 
non humiliore; caudali convexa angulis plus minusve rotundata capite paulo 
breviore; colore corpore pinnisque dilute vel profunde fusco; pinna dorsali antice 
superne vulgo profundiore; pinnis radiosis vulgo aurantiaco vel roseo marginatis, 
speciminibus coloribus dilutioribus vulgo fusco profundiore vittato-marmoratis; 
corpore rarissime dilute rufo guttulis sparsis fuscis vel nigris variegato ; iride 
granulata rubescente, 

B. 7. D. 13,8. P, 1/11 vel 12 (omn, fiss.). V. ljö. A. 3/5 vel 316. C. 1/5/1 
et lat. brev. 
Syn. Apistus barbatus CV., Poiss. IV p. 304; Blkr, Act. Soc, Sc. Ind. Neerl. I 
Beschr. vischs. Amb. p. 36. 


36 MÉMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


Apistus melas Blkr, N. soort. Sclerop. Ind. arch., Nat. 'I, Ned. Ind. I p. 26. 
Tetraroge bartata Günth., Cat. Fish. II p. 133. 

Hab. Sumatra (Padang); Java (Batavia, Labuan) ; Celebes (Gorontalo) ; Amboina ; 
in mari. 

Longitudo 1 speciminum 45” ad 101”. 


Rem. L’espèce actuelle est la seule du genre où le bout antérieur de la mâ- 
choire inférieure porte des barbillons. Elle se fait aisément distinguer aussi 
par son profil droit, par la longueur de la seconde épine dorsale et par l'insertion 
de la première épine dorsale vis-a-vis le milieu de lorbite. 


Gymnapistus niger Blkr. — Tab. 3 fig. 5. 


Gymnap. corpore oblongo compresso, altitudine 34 ad 4 in ejus longitudine, 
latitudine 14 ad 13 in ejus altitudine; capite obtuso 34 ad 33 in longitudine 
corporis, non multo longiore quam alto, minus duplo longiore quam lato; linea 
rostro-frontali rostro convexa; oculis diametro 84 ad 4 in longitudine capitis 
diametro 1 fere distantibus; orbita cirro nullo; linea interoculari non concava; 
fossa temsporali profunda nulla; osse praeorbitali spinis 2 superiore inferiore ru- 
dimentaria multo longiore sub oculo desinente; maxillis aequalibus, inferiore 
cirris nullis, superiore sub oculi margine posteriore vel paulo post oculum 
desinente; vittis dentium maxillis postrorsum sensim gracilescentibus antice quam 
medio conspicue latioribus; dentibus vomerinis in vittam /formem-, palatinis 
utroque latere in vittam gracilem brevem dispositis; praeoperculo spinis 4 vel 5 
inferioribus rudimentariis obtusis superiore valde evoluta pungente ; operculo spi- 
nis 2 divergentibus; spina suprascapulari vix conspicua ; linea laterali mediocriter 
curvata tubulis simplicibus notata; cute corpore transversim striata granulis vel 
spinulis minutissimis plus minusve dense obsita ; pinna dorsali supra oculi partem 
posteriorem incipiente, non divisa, spinis 2* 3° 4® et 52 quam ceteris magis 
distantibus valde divergentibus, 22 et 32 ceteris longioribus capitis parte posto- 
culari_ paulo ad non brevioribus, membrana spinas 5 anteriores inter non pro- 
funde semilunariter emarginata; dorsali radiosa spinis posterioribus paulo altiore 
obtusa convexa membrana post radium posticeum basin caudalis non attingente; 
peetoralibus obtuse rotundatis et ventralibus obtuse vel acutiuscule rotundatis 
capite absque rostro non ad paulo brevioribus; anali spinis mediocribus 8% ceteris 
longiore oeulo vix ad non multo longiore, parte radiosa convexa dorsali radiosa 
non humiliore; caudali convexa angulis plus minusve rotundata capite absque 


MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 87 


rostro non ad paulo breviore; corpore superne rufo inferne roseo vel albido fusco 
nebulato-marmorato ; iride rosea fusco maculata; pinnis rufis vel roseis fusco 
variegatis vel nebulatis, caudali basi et apicem versus fascia transversa fusca 
profundiore ; pinnis radiosis omnibus albido vel flavescente marginatis. 
B. 7. D. 13/8. P. 1/11 (fiss.). V. 1/5. A. 8/5 (rarissime 3/6). C. I/10/1. 
Syn. Apistus niger CV., Poiss. IV p. 305. 
Apistus amblycephalus Blkr, N. soort. Sclerop., Nat. T. Ned. Ind. I p. 27. 
Apistus amblycephaloides Blkr, Diagn. n. vischs. Sumatra, Ibid IV p. 250. 
Tetraroge amblycephalus Günth., Cat. Fish. Il p. 133. 
Prosopodasys niger Günth., Cat. Fish. II p. l41 
Hab. Sumatra (Priaman, Trussan, Padang); Nias; Bali; Celebes (Klabatdiatas, 
Tombariri, Gorontalo); Buro (Kajeli); Amboina; in mari. 
Longitudo 12 speciminum 46° ad 90°". 


Rem. Les Apistus amblycephalus et amblycephaloides me paraissent maintenant 
devoir être rapportés à l'Apistus niger CV. Lespèce est fort voisine du Gymna- 
pistus barbatus mais elle n'en a pas les barbillons mentonniers et elle se distingue 
encore par son profil convexe, par sa seconde épine dorsale plus courte et par la première 
qui est située plus en arrière, par son épine sousorbitaire plus courte et par les très- 
petites épines du corps. Elle n'est connue, hors Insulinde, que de la côte de Pondichéry. 

(Note ajoutée en 1875). M. Day retrouva lespèce aux îles Andaman et en 
publia une belle figure (Fish. India p. 156 tab. 37 fig. 5). 


Gymnapistus marmoratus Swns., Nat. Hist. Fish. II p. 266. 


Descriptio Cuviero-Valenciennesiana abbreviata sequens. 


„La plus grande hauteur du corps 34 fois dans sa longueur; son épaisseur 
2 fois dans sa hauteur. La longueur de la tête est un peu moins du tiers de 
sa longueur totale. Le profil descend obliquement; la mâchoire inferieure avance 
un peu plus que l'autre. L'oeil est près de la ligne du profil et occupe le 
deuxième quart de la longueur de la tête. La bouche est fendue jusque sous 

milieu de l'oeil. Le premier sousorbitaire a deux petites pointes en avant; — 
son épine postérieure s'étend jusqu’auprès du bord du préopercule. Le grand 
sousorbitaire n'a d'autre inégalité qu’une légère crête. Préopercule à Épine forte 
et à trois dents obtuses. Les épines nasales sont peu marquées; il n'y en a point 
aux orbites. Deux lignes légèrement saillantes relèvent les côtés du crâne. Une 
petite épine surscapulaire. Opercule à deux pointes. Les dents sont en velours 


88 MEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOIDES. 


ras, sur un triangle en avant du vomer et sur une bande à chaque palatin. — 
Les épines dorsales sont fortes et très-pointues. La première est immédiatement 
derrière le bord postérieur du ecrâne. Les plus grandes, de la troisième à la 
sixième ou septième, ont les deux tiers de la plus grande hauteur du corps. 
Epines anales longues et pointues, surtout la deuxième. Ces deux nageoires 
s'arrondissent en arrière et leur dernier rayon est attaché de fort près au corps. 
La candale est un peu arrondie. Tout le poisson est enveloppé d’une peau molle, 
spongieuse, sans écailles. Dans la liqueur, le fond de sa couleur paraît gris 
ou jaunâtre, avec de grandes et belles marbrures irrégulières d'un brun pourpre, 
qui s'étendent sur ses nageoires comme sur le reste de sa surface. La poitrine 
et le ventre n'en ont point. Les ventrales n'ont que quelques nuages. B. 7. D. 13/8. 
P. 1/10 (iss). V. 1/5. A.3/6. C 12. Longueur du plus grand individu huit pou- 
ces. _Hab. Timor.” 
Syn. Apistus marmoratus CV, Poiss. IV p. 306; CV, Règn. anim. ed. ill. Poiss. 

tab. 24 fig. 8. 

Pentaroge marmorata Günth., Cat. Fish. II p. 132; Steind., Ichth. Notiz, 
VIL. Sitzber. k. Ak. W. Wien, 1868. LVIT p. 955; Casteln., Contr. 
ichth. Austral., Proc. Zool. Soc. Victoria IT 1872 p. 82. 


Rem. Le nombre des épines dorsales, dans cette espèce, varie (d'après M. 
Günther) de 12 à 138 et celui des rayons de la dorsale(d’après M. De Castelnau) de 8 à 10. 
Lespèce est fort distincte du barbatus et du niger; par la forme différente de 
la dorsale Épineuse qui ne commence qu'en arrière des yeux et dont les épines 
médianes sont plus longues que les antérieures; par la longueur extraordinaire 
de lépine sousorbitaire postérieure; par la peau parfaitement lisse et sans gra- 
nules ni épines; par les dix ravons de la dorsale, etc. — L'espèce est plutôt 
australasienne qu’archipélagique, n'ayant été trouve jusqu’ici, dans l’Insulinde, que 
sur les côtes de Timor. Elle devient assez grande. M. de Castelnau parle d’in- 
dividus, trouvés à Melbourne, de plus de 180” de long. 


Gymnapistus leucogaster Blkr. — Tab. 4 fig. 1. 


Gymnap. corpore oblongo compresso, altitudine 3% ad 4 in ejus longitudine, 
latitudine 1} ad 12 in ejus altitudine; capite obtuso 3 ad 34 in longitudine 
corporis; altitudine capitis 1 et paulo, latitudine capitis 13 ad 2 in ejus longitu- 
dine; vertice, rostro regioneque postoculari cristis osseis obtusis laevibus lacunosis ; 
fossa temporali profunda; linea rostro-frontali convexa ; oculis diametro 3 circ. 
in longitudine capitis, diametro $ ad 2 distantibus; orbita cirro nullo; linea 


MÉMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 89 


interoculari concava; osse praeorbitali spinis 2 bene evolutis superiore inferiore 
multo longiore oculo breviore; maxillis, superiore inferiore breviore sub oculi 
parte posteriore desinente 2 circ. in longitudine capitis, inferiore cirris nullis 
antice tuberculis osseis 3; rictu mediocriter obliquo; vittis dentium maxillis 
postrorsum sensim gracilescentibus antice quam medio non multo latioribus; 
dentibus vomerinis in vittam A formem-, palatinis utroque latere in vittam gra- 
cilem dispositis; praeoperculo spinis 5 superiore inferioribus multo longiore pun- 
gente; operculo spinis 2 divergentibus; spina suprascapulari rudimentaria; linea 
laterali lineae dorsali sat approximata vix curvata dorso caudae desinente tubulis 
simplicibus contiguis notata; cute corpore laevi nee striata nee granulata nec 
spinulosa; pinna dorsali supra oculi partem posteriorem incipiente, parte spinosa 
bipartita, parte anteriore spinis divergentibus basi sat approximatis anteriore 
oeulo vix vel non breviore spina 3% spina 2% longiore sed spina 4? non longiore 
capitis parte postoculari paulo ad non breviore, membrana interspinali profunde 
incisa, membrana post spinam 3" cum basi tantum spinae 42° unita; distantia 
spinam 8e inter et spinam 4m distantia ceteras spinas inter duplo ad minus 
duplo majore; dorsali radiosa spinis dorsalibus posterioribus non vel vix al- 
tiore convexa non cum caudali unita; pectoralibus acutiuscule et valde obli- 
que rotundatis capite non ad paulo brevioribus; ventralibus acutiuscule vel 
obtusiuscule rotundatis capite absque rostro brevioribus;anali spinis mediocribus 
82 ceteris longiore oculo vnlgo breviore parte radiosa longiore quam alta con- 
vexa dorsali radiosa non ad paulo humiliore ; caudali convexa angulis plus minusve 
rotundata capite absque rostro non ad paulo breviore; colore corpore superne ex 
roseo olivaceo, inferne albido vel pallide roseo; dorso lateribusque superne fusco 
nebulatis vel marmoratis; iride granulato-trabeculata rosea fusco variegata; pin- 
nis roseis partem liberam versus fuscis vel fuscescentibus, dorsali spinam 5” in- 
ter et 9m macula rotunda profunde fusca (non semper conspicua); pectoralibus 
dimidio superiore dense fusco arenatis. 
B.7. D. 13/8 (fiss.). P.1/l4 vel 1/15 (fiss.). V.1'5 (fiss.). A. 3/6 ad 3/8 (fiss.). 
C. 1/10/1 et lat. brev. 

Syn. Apistus leucogaster Rich, Zool. Voy. Samar. Fish. p. 5 tab. 5 fig. 1, 2; 

Blkr, Derde bijdr. ichth. Amb., Nat. T. Ned. Ind. IV p. 111. 

Prosopodasys leucogaster Günth., Cat. Fish. II p. 141; Kner, N. Folg. Fisch. 

Godeffr. Sitz. ber. Wien 1868 LVIII p. 309; Playf., Fish. Zanzib. Proc. 

Zool. Soc. 1869 p. 240. 
Hab. Amboina; Ceram (Amahai); Timor; in mari. 
Longitudo 10 speciminum 43" ad 70". 

35 


NATUURK. VERH. DEB. KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


90 MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


Rem. Le Gymnapistus leucogaster se distingue éminemment des autres espèces 
du genre par la profonde fosse temporale. Les épines antérieures du dos y 
sont aussì plus séparées et forment une division antérieure de la dorsale épineuse, 
comme dans les Prosopodasys, caractère cependant qui s'observe aussi plus ou 
moins prononeé dans le barbatus et le niger ainsi que dans des espèces d’Aplo- 
actis et d'autres genres. 

Tous mes individus proviennent de la partie orientale de Archipel in- 
dien. L'espèce s'étend au nord jusqu’aux côtes de Chine, au sud jusqu’aux 
côtes méridionales de la Nouvelle-Hollande, et à l'ouest jusqu'aux côtes de 
Zanzibar. 


Cocorrorus Kaup — Corythobatus Cant. ex parte. 


Corpus oblongum valde compressum alepidotum cute spinulosa vestitum. Ca- 
put obtusum superne cristis {scabris vel spiniferis nullis. Os praeorbitale in- 
ferne spinis 2 et pracoperculnm postice spinis 3 vel 4 obtusis vel trun- 
catis. _Opereulum spinis 2. {Rictus mediocris. Dentes vomerini. Dentes palatini 
nulli. Pinnae radiis omnibus indivisis; dorsalis indivisa supra oculum inci- 
piens spinis 12 vel 13 et radiis 9 ad 11; pectorales rotundatae radio libero 
nullo; ventrales radiis 3 ad 5; analis spinis 2 vel 8 et radiis 8; caudalis ro- 
tundata. B, 5 vel 6. 


Rem. Le genre actuel fut le premier reconnu par Kaup dans le Corythobatus 
echinatus Cant, espèce placée à tort par Cantor dans son genre Corythobatus, 
qui n'est autre que le Minous Cuv. Les Cocotropus se distinguent essentielle- 
ment des Minous par absence de crêtes occipitales, temporales et orbitaires 
scabreuses ou Épineuses; par absence de rayon pectoral libre, et par les petites 
épines commes semées dans ‚la peau. Ils ne sont pas non plus Àà réunir avec 
aucun des autres genres détachés du genre Cuviérien Apistus desquels ils se 
font aisément reconnaître par la combinaison des caractères d'une peau légère- 
ment épineuse mais sans écailles, de Yabsence de dents palatines, de rayons 
indivisés à toutes les nageoires, d'une dorsale sans division antérieure et d’épines 
sousorbitaires bien développées. Le genre est manifestement le plus voisin du 
genre Aploactis Schl. 

Les caractères des deux espèces connues sont assez saillants, sav. 


MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 91 


1D. 13/11. A. 2/8. V. 1/5. B. 6. Corps à ocelles cerclés de noir. Trois de ces 
ocelles près le bord libre de la caudale. 


1. Cocotropus echinatus Kp. 


II. D. 12/9. A. 3/8. V. 1/3. B. 5. Corps et caudale sans ocelles ou taches à bordure 


noire. 


2. Cocotropus dermacanthus Blkr. 


Cocotropus echinatus Kp, Einiges über Acanth. à joue 
cuirassée, Arch. Naturg. 1858, 1 p. 333. 


Deseriptio Cantoriana abbreviata sequens. 


„Body... highly compressed. Profile nearly vertically..…. The length of 
the head equals the hight of the body ad is 33 of the total... Vertical diame- 
ter of the orbit £ of the length of the head. The distance of the orbit of the 
root of the anterior dorsal spine is $ of the diameter of the orbit... Infraorbital 
with two blunt spines of which the superior, the longer, scarcelly projects beyond 
the middle of the orbit. Posterior infraorbital with two very minute spines.... 
Preopercle with four distant flattened spines. Opercle with two oblique oblong 
ridges. The small oblique mouth scarcely reaches the level of the anterior orbi- 
tal margin. On the vomer a small crescent of velvety teeth. Palatals toothless. . . 
The anterior dorsal spine rises between the anterior orbital margins; it is the 
longest and strongest of all, its length being about 4 of that of the head. The 
succeeding spines and rays gradually decrease to the seventh ray, which is about 
3 of the length of the head. The eleventh ray is attached to the tail. All the 
finrays are undivided, but jointed. The caudal is subrhomboidal or rounded.. 
a little shorter than the head. The extent of the anal fin slightly exceeds } of 
the dorsal. The pectorals are elongated, rhomboidal, the central rays equalling 
the length of the head. The anterior ventral ray, the longest, slightly exceeds 4 
of the length of the head. The lateral line is a series of linear tubes, nearly 
following the outline of the back on the upper third of the side. The fish appears 
to be without scales, but it is studded with small tubercles each surmounted by 

35 * 


92 MEÉEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


a minute backward directed spine. The axilla and the space covered by the pec- 
torals is naked. — Ground colour of head and body umber, pale on the sides 
and abdomen; fins of darker brown than the body; on the opercles, above the 
lateral line and close to the anal fin some larger and smaller regular light spots 
edged with black; numerous similar small round spots on the fins; on the 
caudal three large such bordering the margin; from the root of the pectoral 
to the gill-opening two rose-coloured irregular bands edged with black; a simi- 
lar angular spot behind the eye, and some similar bars radiating over the iris; 
the latter with a narrow golden circle round the pupil. B.6. D. 13/11. P. 11. 
Vi l5 A. 208 CG: RMO 
Hab. Pinang, in mari. 
Longitudo speciminis unici „33 inch.” 
Syn. Corythobatus echinatus Cant., Cat. Mal, Fish. p. 45 tab. 13, 
Aploactis echinatus Blkr, Act. Soc. Sc. Ind. Neerl,. VI Enum. pisc. p. 44, 
Tetraroge echinata Günth., Cat. Fish, IL p. 137, 


(Note ajoutée en 1875). M. Day, dans ses Fishes of India p. 159 cite aussi 
comme localité de Yespèce les îles Andaman. 


Cocotropus dermacanthus Blkr,. — Tab. 5 fig. 6. 


Cocotr. corpore oblongo compresso, altitudine 35 circ. in ejus longitudine, la- 
titudine 2 cire. in ejus altitudine; capite obtustusculo 34 circ. in longitudine 
corporis; altitudine capitis 13 circ, latitudine capitis 2 circ. in ejus longitudine; 
linea rostro-frontali rectiuscula; orbita glabra, cirro nullo; oculis diametro 44 
cire. in longitudine capitis, minus diametro 1 distantibus; linea interoculari non 
convexa; osse praeorbitali spinis 2 truncatis obtusis superiore inferiore multo 
longiore oculo breviore ; maxillis aequalibus, superiore vix ante oculum vel sub 
oculi margine anteriore desinente 8 cire. in longitudine capitis, inferiore cirris 
nullis; vittis dentium maxillis postrorsum sensim gracilescentibus antice quam 
medio paulo latioribus; dentibus vomerinis in vittam A formem dispositis ; den- 
tibus palatinis nullis; pracoperculo spinis 5 obtusis truncatis vel subclavatis 
superiore ceteris longiore; operculo spinis 2 divergentibus obtusis; spina supra- 
scapulari obtusa; linea laterali parum curvata tubulis simplicibus distantibus. 
notata; cute capite corporeque et pinnis dorsali et pectoralibus maxima parte- 
spinulis parvis conicis scabriuscula, spinulis genis operculis et trunco confertissi- 
mis; pinna dorsali supra medium oculum incipiente, non divisa, spinis 4 ante 


MÉMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 935 


rioribus valde divergentibus membrana parum emarginatis spina 1e ceteris lon- 

giore capitis parte postoculari longiore, spinis 22 et 3% magis quam ceteris dis- 

tantibus; dorsali radiosa spinis dorsalibus posterioribus vix altiore convexa non 
cum caudali unita; pectoralibus obtusis rotundatis capite absque rostro longiori- 
bus; ventralibus acutis capitis parte postoculari brevioribus; anali spinis parvis 

82 ceteris longiore oculo paulo breviore parte radiosa obtusa convexa dorsali 

radiosa non humiliore; caudali convexa angulis rotundata capite absque rostro 

vix breviore; colore corpore pinnisque griseo-roseo, dorsali superne, anali inferne, 

caudali membrana postice fuscescentibus; iride superne trabeculata argentea vel 

flavescente fusco punctata. 

B.5. D. 12/9 (omn. simpl.) P. 12 (simpl.). V. 1/3 (simpl.). A. 3/8 (simpl.). C. 12 

et lat. brev. (simpl.). 

Syn. Apistus dermacanthus Blkr, Bijdr. ichth. Mol., Nat. T. Ned. Ind. III p- 268. 
Aploactis dermacanthus Blkr., Act. Soc. Se. Ind. Neerl. VI, Enum. pisc. p. 44. 
Tetraroge dermacanthus Günth., Cat. Fish. II p. 136. 

Hab. Ceram (Wahai); in mari. 


nt 


Longitudo speciminis unici 55”. 


Rem. Cette espèce se distingue éminemment de lespèce type du genre, outre 
quelques détails de couleurs, par une épine et deux rayons de moins à la dorsale, 
par un rayon de plus à la pectorale, par deux rayons de moins à la ventrale 
et par une épine de plus à lanale. L'individu décrit est le seul que j'en ai vu. 

(Note ajoutée en 1875). Le Cocotropus roseus Day de Madras (Day, Fish. 
India p. 160 tab. 38 fig. 8 est fort voisin du dermacanthus, mais il a le corps 
moins trapu, 14 ou 15 épines dorsales, etc. 


94 MEMOIRE SUR LES ESPÈCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


ASB SBZEENID ORE: 


Je possède plusieurs individus d'une espèce, que j'ai rapportée autrefois à la 
famille des Scorpénoïdes et décrite sous le nom d'Amphiprionichthys apistus. 
Il est bien constaté maintenant que cette espèce est du genre pour lequel 
Gray a proposé le nom de Micropus, nom déjà employé avant lui, en lan 
1810 par Wolf pour un genre d'oiseaux, et qu”il convient de remplacer par 
celui de Caracanthus sous lequel Kröyer a fait connaître le même type gé- 
nérique. 

M. Guichenot en ayant examiné un individu de Madagascar n'y voyait pas 
seulement un type générique inédit, mais aussi le type d'une famille nouvelle 
qu'il indiqua sous le nom de Crossodermatidae. 

Et, en effet, le Caracanthus présente un ensemble de caractères qui me semble 
justifier lopinion de M. Guichenot qu'on ait affaire ici à une famille distincte, 
laquelle cependant ne trouve point sa place naturelle auprès des vrais Percoïdes 
comme le pense M. Guichenot, mais bien dans le voisinage des Scorpénoïdes. Les 
caractères de famille ont été aussi fort incomplètement rendus par M. Guichenol. 
En voici la diagnose plus détaillée. 


CROSSODERMATOIDEL. 


Pisces ossei acanthopterygi thoracici, corpore valde compresso suborbicular: 
alepidoto villosiusculo-spinuloso ; ossibus suborbitalibus cum praeoperculo articu- 
latis; oculis lateralibus; dentibus maxillis parvis, vomerinis vel palatinis nullis; 
aperturis branchialibus non continuis, inferne isthmo lato separatis; pinnis im- 
paribus et pectoralibus bene evolutis, ventralibus rudimentariis, dorsali parte 
radiosa parte spinosa longiore. B. 5. 


La famille se distingue des Scorpénoides par la forme orbiculaire du corps et 

$ À 5 : % 
par la complète séparation des orifices branchiaux par un large isthme. Elle 
approche, par le dernier caractère, de la famille des Synancéoïdes, mais celle-ci est 
fort distincte par une physionomie toute diftérente traduite surtout par la forme 


MEMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 95 


oblongue du corps, par la largeur et la forme déprimée de la tête et par des 
proportions fort différentes des nageoires paires et dorsale, 
Le seul genre connu présente les caractères suivants. 


CaracanNruus Kröy. — Micropus Gr. — Amphiprionichthys Blkr — Centropus 
Kner — Crossoderma Guich. 


Caput valde obtusum convexum superne processubus osseis truncatis longitu- 
dinaliter biseriatis, antice spinulis scabrum. Os praeorbitale, praeoperculum et 
interoperculum aculeata, Pinnae; ventrales rudimentariae; ceterae dimidio ba- 
sali cute communi obtectae; dorsalis parte spinosa indivisa supra operculum 
incipiens spinis 7 vel 8 meds ceteris longioribus, parte radiosa radiis fissis 12 
ad 14; pectorales latae obtusae breves radiis indivisis; analis spinis 2 et radüs 
divisis 11 vel 12. B. 5. V. 1/2 vel 1/3. 


Rem. Les espèces de Caracanthus méritent d'être examinées de nouveau pour 
bien constater leur limites. L'espèce type, le Caracanthus maculatus (Mieropus 
maculatus Gr.) est dite se distinguer par la séparation complète des deux parties 
de la dorsale. C'est à cette espèce que M. Günther rapporte le Caracanthus typicus 
Kröy. d'Otaiti et de Hao. Le Crossoderma madagascariensis Guich. avec ses nom- 
breux ocelles jaunes sur la partie supérieure du corps est peut-être aussi de la 
mèê-ne espèce. — Le Caracanthus unipinna (Micropus unipinna Gr.) de YOcéan 
Pacifique a les parties de la dorsale réunies, une rangée dorsale de taches blan- 
châtres et cinq épiues préoperculaires. L'Amphiprionichthys zeylonensis Day pour- 
rait bien être identique avec lunipinna. — Lespèce que j'ai fait connaître sous 
le nom d'Amphiprionichthys apistus et que plus tard Kner a décrite et fait figurer 
sous ce nom et sous celui de Centropus staurophorus, a les parties de la dorsale 
réunies, trois épines préoperculaires (outre les dents du bord montant qui sont 
obtuses et peu développées) et n'est pas ornée d'ocelles jaunes mais montre une 
bande violette diffuse et longitudinale entre la ligne latérale et le profil du 
dos. — Les rangées de protubérances osseuses du erâne ont été décrites tant du 
Centropus staurophorus Kner que du Crossoderma madagascariensis Guich. et 
sont manifestement un caractère générique. Dans la diagnose du genre Amphi- 
prionichthys j'ai dit que la membrane branchiale n'est pas couverte par les pièces 
operculaires, mais dans presque tous les individus que j'ai regus depuis de l'espèce 
type je ne retrouve pas cette particularité qui s'explique par une distension extra- 


ordinaire de la membrane branchiale comme cela s’observe sur beaucoup de pois- 


96 MEMOIRE SUR LES ESPRCES INSULINDIENNES DES SCORPÉNOÏDES. 


sons pêchés à de grandes profondeurs. Je ne trouve aussi dans tous mes autres 
individus que cinq rayons branchiaux. 

La seule espèce insulindienne connue se fait aisément reconnaître par les 
caractères suivants. 


L, Parties Épineuse et molle de la dorsale continues. Angle du préopercule à trois, inter- 
opercule à une seule épine. D. S[12 à 8/14, V. 1/2 ou 1/3. Corps et nageoires sans 
taches. Une bande longitudinale violâtre au-dessus de la ligne latérale. 


1. Caracanthus apistus Blkr. 


Caracanthus apistus Blkr. — Tab. 5 fig. 4. 


Carac. corpore compresso orbiculari 2 et paulo ad 23 in ejus longitudine, 
latitudine 3 ad 84 in ejus altitudine; capite valde obtuso convexo 3£ circ. in 
longitudine capitis, paulo altiore quam longo; latitudine capitis 2 circ. in ejus 
longitudine; vertice utroque latere processubus osseis truncatis brevibus in se- 
riem longitudinalem dispositis; cute capitis spinulis parvis confertis numerosissi- 
mus ope lentis bene conspicuis, spinulis fronte rostroque ceteris majoribus ; oculis 
diametro 4 cire. in longitudine capitis, minus diametro 1 distantibus; lineis inter- 
oculari et rostro-frontali convexis; naribus oeulo approximatis margine elevato 
claudendis ; maxilla aequalibus superiore post oculum desinente; vittis dentium 
maxillis antiee quam medio latioribus; dentibus vomerinis vel palatinis conspi- 
euis nullis; rietu valde oblique curvato; osse praeorbitali oculi diametro vix ad 
non huwmiliore, inferne anticee spinis 2 parvis dentiformibus postice in spinam 
latam planam triangularem desinente; praeoperculo margine posteriore dentibus 
aliquot obtusis, angulo spinis 3 majoribus divergentibus; interoperculo spina 
postrorsum spectante; suboperculo gracillimo toto fere sub operculo occulto; 
operculo postice spinis 2 planis obtusis; apertura branchiali rimaeformi sat longe 
supra lineam gulo-ventralem desinente; cute corpore villosiusculo transversim 
rugoso spinulis minutissimis ope lentis tantum conspicuis plus minusve confertis; 
linea laterali lineae dorsali subparallela tubulis simplicibus corpore postice plus 
minusve distantibus notata; pinnis dimidio basali cute communi obtectis; pinna 
dorsali unica partem radiosam inter et spinosam emarginata parte spinosa su- 
pra operculum incipiente spinis mediocribus mediis ceteris longioribus capitis 


MEMOIRE SUR LES ESPECES INSULINDIENNES DES SCORPENOÏDES. 97 


parte postoculari duplo circ. brevioribus, parte radiosa parte spinosa sat multo 
altiore obtusa rotundata; pectoralibus basi aeque latis circ. ac longis obtusis 
rotundatis capitis parte postoculari brevioribus; ventralibus brevissimis spina 
pungente et radijs rudimentaris; anali spinis 2 brevibus a parte radiosa sepa- 
ratis, parte radiosa dorsali radiosa humiliore convexa; caudali obtusa rotundata 
capitis parte postoculari non ad vix breviore; colore corpore pinnisque auran- 
tiaco-roseo maculis vel ocellis nullis; fascia diffusa violascente longitudinali cur- 
vata dorso-caudali supra lineam lateralem decurrente. 

B.5. D. 7/14 vel 8/12 ad 14/ (profund. fiss.). P. 18 vel 14 (simpl.). V. 1/2 vel 1/3 (ru- 
dim.). A. 2/11 vel 2/12 (fiss.). C. 1/12/1 et lat. plur. brev. (12 med. fiss.). 
Syn. Amphiprionichthys apistus Blkr, Derde bijdr. ichth. Kokos-eil., Nat. T. Ned. 

Ind. VIII p. 178; Günth., Cat. Fish. II p. 144; Kner, Folge n. Fisch. 
Mus. Godeffr. Sitz. ber. k. Ak. Wiss. LVIII tab. 3 fig. 8. 
Centropus staurophorus Kner, Veber unbeschr. Fische, Sitz. ber. k. Akad. 
Wiss. XXXIX p. 531 tab. fig. 1. 
Micropus apistus Blkr, Aant, Versl. Kon. Akad. Wet. XII p. 81. 
Hab. Cocos (Nova-selma); Buro (Kajeli); Ceram (Wahai); in mari. 
Longitudo 19 speciminum 80’ ad 41”. 


Rem, Je n'ai regu cette espèce que des trois îles citées. L'espèce paraît. 
habiter d'assez grandes profondeurs. 


La Haye, Décembre 1873. 


86 


NATUURK. VERH. DER KON NKL. AKADEMIE DEEL XVI, 


Ne jn 4 Kl 


‚te ij oe MILE, z EA nde ko art kafe, Er MLT dje DR 
JN ee En GANT 


en mednd he ales ek har sea 
Me re Gis of 0 din, sert 

beni san ar iele al vastte, bern oee phat aj pdr 
Bk alst! haft ante 5e as h 
an En kien eind tagen whas ich heefd af el a was on En 


opd iE re Paik fwopsbed zhn ze at ealin Wid 
ond eije eit Held, Wiee rd zage 
nd npe vides alas Ee log 
esn ED J wend Ane els 
B A Sgr Ade WAT ent Ke ee LE sh 
BERN gek fe Jremiad geet arj als cl zend SN 
A at Ei Ap, som ekke RE ele 2403 sân AAE er dant er Re 
zl Ë Want OUTE gl ke ad Aid 2 eee EN A 
add fan Foch DA _ vnd Hide slee drs We Ee 


hj | Dak Bes ERG: # KIEK MEE 
ee Nb je er ze A eer 


he Ang beo gen ikan che É g | 4 ë En _ } 
dT WES sensi aj a N edel es he M 


MEE 


INDEX SPECIERUM DESCRIPTARUM. 


SrpasticHTHyS Gill. . . . . 


Sebastichthys marmoratus Rich, . 


» cyanostigma Blkr. . 
» rhodochrous Blkr. 
» minutus Blkr. 


SrBASTOPsIs Gill. . 
Sebastopsis polylepis Gill. . 
PARASCORPAENA Blkr. 


Parascorpaena picta Blkr. 
> bandanensis Blkr. 


ScorPaeNorsis Heck 


Scorpaenopsis oxycephalus Blkr. . 


» eirrhosus Blkr. 
» Novae-Guineae Blkr. . 
» diabolus Blkr. . 
> gibbosus Blkr. . 


PseupomonNorrerus Klem. 


Pseudomonopterus (Pterois) volitans Blkr. 


» (__ > ) kodipungi Blkr., 
> (_ >» ) lunulatus Blkr. 
» (__> _) antennatus Blkr. 


» _ (Derdrochirus) zebra Blkr. 


{ » ) brachypterus Blkr. . 


BARAPTEROIS Blk ee 
Parapterois heterurus Blkr. 
Prerormcuruys Blkr. 


Pteroidichthys amboinensis Blkr . 


Pag 


Tab. Fig. 
Vv 4 
Iv 2 
TI 4 
mjs 2: 
Vars 
Ivar: 
Iamt3: 
Tel 
mile37 
Tnt 
JES 4 


Arisrus Cuv. 
Apistus alatus CV. . . . ., 


Mrrous Cuv. 


Minous trachycephalus Günth. 


>» _monodactylus CV. . 
» __oxycephalus Blkr. . 


PARACENTROPOGON Blkr. … 


Paracentropogon longispinis Blkr. 
» leucoprosopon Blkr. 


AmsLyaristus Blkr. 


Amblyapistus taenianotus Blkr. 
» macracanthus Blkr. . . . , 


Corrarisrus Blkr. . 
Cottapistus cottoides Blkr,. . . , 
Prosoropasys Cant. 


Prosopodasys Zollingeri Günth. . 
» trachinoides Cant. . 
> depressifrons Günth. 


TAENIANOTUS Lac. . 
Taenianotus triacanthus Lac. . 
GYMNAPIsTUS Swains. 


Gymnapistus barbatus Swns. 
> niger Blkr 
» marmoratus Swns. 
> leucogaster Blkr. 


Cocorrorus Kaup . 


Cocotropus echinatus Kaup. 
» dermacanthus Blkr. 


CanacantHus Kröyer . 


Caracanthus apistus Blkr 


Tab, Fig. 


MI 5. 
13: 
LL 2: 
Vv 5 

JA 
Tren 

je 
al 
UUR 2E 

Ive5 

UI 5 
Vane 
No mdr 
Vire 


PD) 
Je 


I4 


z DE dd ed CIZ GAD 


CZ 
——— 


ng geprargramn roy HIG 


: DO PPG wu enpenbpug ZL Ls 


ZANY 
Vana Ehhh TON 
ZOLL heee 


| 


SafÖre Ig ar 


PP 


Li ANN PID AL PID IE 
Se 1 | hs Ip Z 


Ee 


SI RE 4 OP 
5 
) 


24 


SE ik PID 


SICT D 
/ 


JOU YU Ue woe) 


LAM SAONE MOM IHM ATM MLM led Ne 


LEVL 


+ 


IE Speigler, del 


P Bleeker, dur 


J 


5 @ 

: ad : COCA, 
‘ 
Le 


: PA DEL (A WD 5 PD 

A gl ord Ste BE E SAMI COACH Lerdo ÔOK. 
fi é f LP GDA de SD DA 

Va Je Jh oinond Laere wou AT « SOA A CF Zn Zarascogracna UC SAAL, 


c 


4 

Ë 

|: 

El 

AE 

We. 

En 
MS 


ek 
3 
Ne 4 


‘ 


Chromolith. Famrik à Binger 
5 


slet 


ZD 


0 


L. Speigler, del 
Ze) d Ie 5 
4 A ol, p Ny 1e AA Je 
od orpdatrys ACCHAS DON Alg 4 eCHAOMOPE 
zÂ id Vd 4 Ze 
Cr) p d Ig 4 A 4 
Mt. e Seg IE Crets alalud 


gnngrirtud HEZE £ À At 


P Bleeker, dir 
GE ZÓ (or, IUD eclboidas € Olle Ay £ 
rrd) Cahg lcurd e OMAt ‚Ag 4 
A Hd 


ZL 


15 
/ Ce 


2 LAN Jab. PLANT / 3 


A 
MID U) nnb Ly | 


2 


4 


27 


» 


REG 
C2/ 


Di VT 


44 
/ 


Pp woorde 


spreng sigh 
( 
/ 


7 


Áe DS ZE 2 SOG VA sedia 
loner OLD 


Aj 
Jen 


Za, 


Ve 
Ss 


N 
NN on 
RNN 
Nn 
NESS 
EN 
NE 
en 
NN 
NEN 
SUN 
NNS 
NSS 
NNS 


doôulg| NEU UJ OMO LY) 


Tp Jood d 


MEN 


7 


KAN 


va 


A 


LAMA OHM MAM ON CHMHAA CT HHNNLVN 


VERSLAG VAN PROEVEN, 


GENOMEN MET EEN ENKEL SCHEEPSMODEL, TEN DOEL HEBBENDE EENIGE 
GEGEVENS TE VERKRIJGEN 


OMTKENT DEN WEDERSTAND VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP, 


DOOR 


B. J. TIDEMAN. 


$ 1. Nadat de ondergeteekende in eene vroegere vergadering van de Akade- 
mie * de wenschelijkheid had betoogd van het bezitten van meerdere gegevens 
omtrent de voortstuwing en den wederstand van drijvende ligchamen, heeft hij 
zich óok ten doel gesteld pogingen aan te wenden tot het verkrijgen daarvan, 
temeer daar het onzeker is of, en zoo ja wanneer, de uitkomsten der proeven 
van den Heer W. Froude bekend gemaakt zullen worden. 


$ 2. De hier medegedeelde uitkomsten hebben op zich zelven geen hooger 
waarde, dan dat zij het resultaat zijn van de eerste poging hier te lande ge- 
daan, eene poging die in zooverre slaagde, dat zij voldoende zekerheid gaf om— 
trent de snelheid die eene bepaalde nog in aanbouw zijnde schepensoort be- 
reiken zal. 

Voor algemeen wetenschappelijke doeleinden zijn zij blijkbaar in vele opzigten 
te onnaauwkeurig, ondanks de groote zorg welke aan de gebezigde toestellen en 


waarneming werd besteed. 


* Zie de Verslagen en Mededeelingen der Kon. Akad. van Wetensch. Afd. Natuurk., 2de 


Reeks, Deel VIII. 
87 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI. 


2 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


Maar zij behooren tot de geschiedenis der zaak; want zij hebben bewezen, 


dat men langs denzelfden weg — een weg dien ook Froude aanvankelijk in- 
sloeg — niet tot geheel voldoende resultaten komen kan; en hebben dan ook 


geleid tot het besluit, om op ’s Rijkswerf te Amsterdam eene speciale inrigting 
te maken tot het nemen van proeven op den wederstand van modellen in het 
water, in den geest van die welke W, Froude te Chelston-cross voor de Engel- 
sche admiraliteit heeft gemaakt en gebruikt. 

Froude gebruikt een bassin lang 85 Meters, breed 11, en diep 3 Meters, 
geheel overdekt, en waarboven een hangend stel rails is, waarop door een vast 
werktuig van eenige paardekrachten de toestel wordt voortbewogen, die de 
modellen van schepen draagt, voortbeweegt en de daartoe noodige kracht zoowel 
als de snelheid registreert, en verder de waarnemers van de golven rondom het 
model medevoert. Een andere toestel, op dezelfde rails, volgt met den schroef- of 
anderen voortstuwer, die daardoor in verschillende standen ten opzigte van het 
scheepsmodel kan worden gebragt, en door eene afzonderlijk meetbare beweeg- 
kracht, die de eigene kracht van het schip vervangt, gedreven wordt, met zoo- 
danige snelheid, dat zijne (mede gemeten en geregistreerde) voortstuwende werking 
gelijk is aan den wederstand, dien het scheepsmodel in de vloeistof ondervindt. 

Op die wijze wordt eene volledige scheiding bewerkt tusschen de beide in- 
eengrijpende vraagstukken van voortstuwing en wederstand; en men is niet ge- 
bonden aan de hoeveelheid kracht van den moteur, dien men wil onderstellen 
in het schip te zijn opgesteld. 

Maar uit deze zeer onvolledige beschrijving blijkt reeds, dat de noodige in- 
rigting een vrij belangrijk kapitaal eischt, vooral waar men niet toevallig over 
eene overdekte watervlakte beschikken kan. 


$ 3. Voegt men daarbij den toestel, om spoedig en met juistheid de scheeps- 
modellen te vormen naar teekeningen, hetgeen Froude op vernuftige wijze doet, 
terwijl hij voor de grondstof zijner modellen paraffine koos, waardoor hij een 
juist model van een ontworpen of bestaand schip op voldoende schaal des noods 
in 24 uren maken kan uit een gegoten blok paraffine, dat na de vorming met 
schellakvernis, bladlood, of in andere gevallen met katoen of zand van bepaalde 
grofheid wordt bedekt; dan is het duidelijk, dat er een atelier van eenige uit- 
gebreidheid noodig is voor het nemen dier proeven met meerdere modellen, 


$ 4. Bij gebrek aan zulke inrigting moest door den ondergeteekende voor 
ditmaal de vroeger ook door Froude, en toen ook met minder succes, gevolgde 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 5 


weg gekozen worden, namelijk het model van het schip zelf een veêr-raderwerk 
te doen dragen. 

Van de nieuwe klasse van schepen (type Atjeh) die als kruisser 1ste kl. voor 
het Rijk in aanbouw zijn gebragt, en die, behoudens kleinere dimensiën (ver- 
houding 7:10) en eene meer achterlijke plaatsing der schroef, onder water over- 
eenkomen met het Engelsche pantserschip Warrior, waarvan de snelheid onder 
stoom juist bekend was, werd een model op */,, der grootte gemaakt van 
hout, om het de noodige sterkte te geven niettegenstaande de uitholling die het 
behoefde om draagkracht te verkrijgen voor den moteur. 

In dat model werd een raderwerk met veêren gesteld, zoo krachtig als het 
draagvermogen toeliet, Een uurwerk, dat honderdste deelen van minuten aangaf 
en een electrische toestel om op de diagrammen den tijd en den afgelegden weg 
aan te teekenen, waren mede aan boord. 

Het model registreerde op eene strook papier, die voor iedere omwenteling 
van de schroef (of bij proeven op den wederstand zonder schroef, bij iedere 
omwenteling van de schijf, waarop zich het koord wond, waaraan het scheepje 
zich zelf voorttrok) eene bepaalde lengte verschoof: 1e, den tijd; 20, den afge- 
legden weg; 39, de drukking van den voortstuwer op het schip, gewoonlijk ook 
hier te lande »44rust” genoemd, of de spanning van het trekkoord; 40, het 
koppel of moment dat de schroefas draaide na aftrek van de wrijving in het 
raderwerk zelf. Hieruit werden dus bekend: snelheid, besteede arbeid, weder- 
stand en dus ook geleverde arbeid. 


$ 5. Figuur 1, op de bijgaande plaat, stelt het model voor in langsscheep- 
sche doorsnede op */,, der grootte, die het werkelijk had; en fig. 2 is eene 
horizontale doorsnede met behoud van de voorname deelen boven het vlak van 
teekening. 

A is het raderwerk met acht spiraalveêren, werkende op eene horizontale as, 
zoo zij daaraan verbonden werden door het insteken van eene pen. Dezelfde as 
is vast in eene snek, waarop zich een ketting windt, die, als de veren gespan- 
nen zijn, op den cylinder-trommel B gewonden is. 

Door de as C en het tandrad D, dat in het rondsel daaronder vat, wordt het 
asje E bewogen, dat door eene schroef zonder einde het tandtrommeltje F be- 
weegt, waarvan de punten het papier voortschuiven tusschen F en den gladden 
trommel G door. Dit papier rust op eene glazen plaat HH (zie fig. 2) en het 
doorgeschoven einde wordt door het elastiek koordje I (fig. 1) belet tusschen 


de raderen enz. in te geraken. Het papier moet voortgaan met eene snelheid, 
31% 


4 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


die juist evenredig is aan die van het raderwerk en dus van de schroef— 
omwenteling. 

Want de beweging van het asje E wordt door een stel spoorraderen K over- 
gebragt op de holle as L, die aan het andere einde, nabij M, een rad draagt 
met inwendige tanden. Deze tanden vatten in twee kleine rondsels, die beide 
bevestigd zijn op de schijf M, natuurlijk door middel van asjes waarom zij be- 
wegen kunnen. Deze planeet-rondsels worden dus rondgedraaid door de tanden 
van de schijf op de as L, en, zoo men de schijf M belet te draaijen, hebben 
de planeet-rondsels de magt een rad, dat tusschen hen in hetzelfde vlak ge- 
plaatst is en in welks uitwendige tanden zij ook grijpen, rond te voeren. Dat 
rad is vast op de dunne stalen as, welke van N tot K loopt en waarom de 
holle as L vrij draait. 

De kracht vereischt om de schijf M, die los is op de stalen as en de planeet- 
raderen draagt, te beletten rond te draaijen door de drukking die de planeet 
raderen op hunne spillen uitoefenen, is dus eene maat van het moment dat de 
schroefas rond doet bewegen. 

De stalen as draagt bij N eene schijf, waarop aan de achterzijde twee schijven 
in stoeltjes vast zijn. Die schijven drukken tegen twee stalen pennen, welke vast 
zijn in de schijf O, welke op de schroefas P is bevestigd. Door dit middel wordt 
deze as rondgevoerd zonder dat zij belet wordt onder de voortstuwende werking 
van de schroef eenigszins naar binnen in het schip te dringen. De schroefas P 
sluit niet in den koker, welke door het achterschip heengaat, doch heeft nabij 
de schroef een pokhouten ring waarin zij rust en in den koker draait, en 
verder een metaal tusschen P en O. Drukt de schroef, dan lekt die askoker een 
weinig, in het bakje een weinig links onder P; doch eindigt de drukking, dan 
sluit de flens of kraag op de as bijna waterdigt tegen het zuiver afgedraaid einde 
van den askoker. De drukking of »thrust” van de schroef wordt gemeten door 
den toestel PQR, bestaande uit eene verticale as Q met een korten arm bij P 
(waarover straks) en die de drukking van de schroefas ontvangt; nog een korten 
arm U (zie fig. 2) boven het papier HH; een langen arm R die een potloodje 
draagt, en een contrawigt, dat juist zwaar genoeg is om de drie armen te bau- 
lanceeren, zoodat hun gewigt bij geen stand van het schip de verticale as Q eene 
neiging geeft tot draaijen. De korte arm P boven de schroefas draagt een hel— 
lend asje met een hellend schijfje — een tolletje zou men het kunnen noemen — 
welks omtrek drukt tegen den ring, die aan de schroefas bij P vast is. Die 
ring brengt dus de drukking van de as over op het armpje P van de as Q, 
zonder dat de draaijende beweging der schroefas belet of veel belemmerd wordt. 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. ij) 


De as Q geeft aan deze drukking slechts toe, naarmate van de grootte der 
drukkende kracht, want om dit te doen, moet de arm R vooreerst op- 
heffen het schaaltje T van bekend gewigt en met een gewigtje bezwaard, zoo- 
dat het op een paar hectogrammen na evenwigt maakt mel den thrust, die 
men ten naastenbij vooraf begrooten kan. Dit schaaltje hangt aan een fijn zij- 
den draadje, dat over een zeer ligt en om eene fijne naald als us bewegend 
schijfje loopt. 

De arm R drukt verder tegen het boveneinde van een hefboom S, die van 
onderen een gewigt draagt en van boven een rolletje, waartegen de arm R 
drukt, terwijl in het midden ongeveer een paar stalen mesjes, als van eene balans, 
S dragen en in stalen pannen rusten. 

Daardoor wordt de afwijking van het potloodje R‚ dat op het papier schrijft, 
eene maat van den thrust der schroef. 

Dat potloodje R zoowel als de nader te noemen 7, z en m, bestaat uit een 
glazen buisje, waarin zich een zwart of blaauw patent potlood-stiftje bevindt, 
dat door een verticaal koperdraadje, met gewigtje er op, op het papier wordt 
nedergedrukt. 

De kracht noodig om de schijf M te beletten rond te draaijen, wordt gemeten 
door een riempje op den omtrek dier schijf bevestigd, en waarvan het andere 
einde vast is op den omtrek van een schijfje Z, dat op een kort asje is beves- 
tigd, hetwelk korizontaal tusschen twee stalen puntjes hangt. Dat asje draagt 
ook een gebogen arm, van onderen bezwaard met een gewigt W (dat grooter 
of kleiner genomen wordt, naarmate men meer of minder veêren van het ra- 
derwerk A aanspant) en van boven het potloodpennetje r draagt. De afwijking 
van 7, op het papier te zien, geeft dus eene maatstaf van het moment of koppel 
dat de schroefas draait, 

De helling die het scheepje mogt hebben of aannemen tijdens de proef, zou 
de aanwijzingen van beide potloodjes R en r wijzigen, omdat men met gewigten 
en niet met veeren de krachten meet, doch daarom is een gewigt V, hangend 
aan den arm van een ander asje in het verlengde van Z geplaatst, aangebragt. 
Het potloodje # wijst daardoor op het diagram aan, hoeveel het scheepje op ieder 
oogenblik helde (door de werking der schroef in het water) en dit veroorlooft 
de diagrammen daarvoor te corrigeren. Het luchtbel-waterpas p is echter aan- 
gebragt om het model aanvankelijk zonder helling te doen liggen door juiste 
plaatsing van den ballast, 

In fig. 2 zijn bij X en Y de electro-magneten aangeduid, die even boven en 
ter wederszijden van het diagram liggen en waarvan de eene elke */10g minuut 


6 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


(het bleek later */y, minuut te zijn) het sluitstuk aantrekt en weder loslaat, en 
de andere elken keer dat het scheepje 5 decimeters weg heeft afgelegd dit doet. 

Beide sluitstukken zijn vast aan potloodjes (m in fig, 1), die daardoor gebro- 
ken lijnen op het diagram schrijven. Midden tusschen die beide potloodpennen is 
er nog een die vast staat, en de rigt- of grondlijn op het papier schrijft. 

De beide Bunsen-elementen 4 dienen voor de electro—magneten. De stroom 
van het eene wordt afgebroken door het uurwerk a uit eene zoogenaamde Ame- 
rikaansche klok (met Zever-escapement) genomen, en waarvan de »lever” een ko- 
perdraadje draagt, dat in twee kwikbakjes neêrdaalt en daaruit geheven wordt. 

De stroom van het andere moet de kwikbakjes passeeren van den toestel d bo- 
ven de schroef, 

Die toestel bestaat uit eene ligte as, rustend op wrijvingswielen en dragend 
het uiterst ligte wieltje d, over welks gegroefden omtrek de fijne garen draad e 
loopt, die aan een vast punt wordt bevestigd en vrij van het klosje c afwindt, 
De omtrek van d is juist 0.5 Meter, en bij iedere omwenteling ligt het kleine 
excentriek op het asje van d een ligt tuimelaartje op, welks ander armpje den 
stroom sluit en afbreekt. 

Bij het nemen van proeven zonder schroef, doch waarbij het modelschip zich 
zelf voorttrok aan een zijden koord, gespannen over het bassin, dienden de schij 
ven f, waarvan een gebruikt werd, naarmate van de kracht die men verlangde. 

De gebruikte schijf f werd juist gebragt onder g, zoodat het zijden koord, 
dat zich op f winden moest, in verticale rigting naar f toekwam. De ineen- 
grijping der raderen K werd dan verbroken door het middelste weg te nemen. 

De spanning van het zijden koord 4 werd gemeten door dezelfde inrigting, 
die anders de drukking van de schroefas registreerde. 

Bij 7 is voorgesteld een ligt verticaal raampje, dragend op de puntjes waar- 
mede het aan wederszijden op het boord van het scheepje stond; van boven 
draagt dit raampje een ligt schijfje, waarover het koord 4 loopt. Een koperdraad 
k (dubbelop, dat het diagram er tusschen door zou kunnen gaan) brengt de 
voorwaartsche drukking van dit schijfje over op het armpje U (fig. 2) van den 
toestel POR. 

Een ligt mastje 7, draaijend in een dwarsscheepsch verticaal vlak, volgde met het 
boveneinde de rigting van het koord 4, zoo de bewegingslijn van het scheepje 
door eenigerlei oorzaak verschillen ging met die van dit koord Het ondereind 
van dit mastje trok, wanneer er eenig verschil ontstond in die rigtingen, aan een 
der zijden draden j, in fig. 2 gedeeltelijk te zien, en die vast waren aan de 
beide uiteinden van een dwarsjukje, dat boven op den stander (verticale as) 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 7 


van het roer was bevestigd, waardoor het scheepje zich zelf in de juiste rig 
ting stuurde. 

Het houten scheepsmodel woog, zonder den toestel tot beweging en tot het 
meten der krachten enz, 60 Kg.; doch met het koper en den metalen steven 
enz., waarin de schroef werkt, 72 Kg. 

De geheele toestel, die zoo noodig ook in andere modellen zou kunnen 
gebruikt worden, weegt 92 Kg., met een generaal zwaartepunt, dat geplaatst is 
op 0.151 M. boven het hart van de schroefas en op 1.62 M. vóór het hart 
van den middenbol van de schroef. 

De waterverplaatsing bij den minsten diepgang (ledige lastlijn) van het model 
in zoet water, is ongeveer 175 kilogr., zoodat in dit geval nog 11 Kg. ballast 
beschikbaar was, om het model den juisten stand te geven. Het had daarmede 
juist voldoende stabiliteit. 


$ 6. In fig, 1 is voorgesteld in het model de Griffith-schroef, welke figuur 11. 
op grooter schaal vertoont. Van zulk eene schroef kunnen de beide bladen, die 
in dit geval op de draaibank juist op 0.2318 M. spoed waren afgewerkt, bij A 
en B (fig. 11) eenigszins draaijen om de verticale lijn door het midden;van den 
middenbol C gaande, en vormen dan, hoewel niet met volkomen zuiverheid na- 
tuurlijk, eene schroef van iets meer of minder spoed. 

Fig. 12 en 13 stellen de andere beproefde modellen van schroeven voor. 

Naar het stelsel van Mangin zijn de bladen dezer schroeven overlangs door- 
sneden en ten opzigte van elkaâr eenigszins om de aslijn van het schroefvlak ver- 
draaid, zoodat zij voor elkaâr staan. 

De schroef in fig. 12 heeft den grooten middenbol door Griffith aanbevolen, en 
elk der vier halve bladen heeft aan den voorkant eenen spoed van 0.2014, aan- 
den achterkant gaandeweg vermeerderd tot 0.2622 M. 

De schroef in fig. 13 met kleiner midden-naaf heeft een spoed van voren 
naar achter variëerend van 0.2196 tot 0.2440 M. 


6 7. In fig. 1 ziet men aan het schip aangebragt het roer W dat het best 
voldeed, Het andere beproefde roer N is daarachter voorgesteld. 

In dezelfde figuur is de letter g gesteld in een los stuk van 1 decimeter 
lang, dat weggenomen kon worden en vervangen door een dergelijk stuk ach— 
ter de schroef, die dan een decimeter meer naar voren (regts op de plaat) ge- 


steld werd. 
In fig. 8 is met zwart aangegeven de grootte van de doorsnede onder water 


8 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


van het schip boven de letter 7 in fig. 1 of de achtervlakte van den achter- 
steven, waarachter de schroef dan werkte. 

Fig. 9 toont den koker bij sommige proeven rondom de schroef aange- 
bragt, om de centrifugische werking te verminderen, eene inrigting, waarmede 
Griffith op de Engelsche sloep Brwiser winst in snelheid verkregen had, doch 
die bij de proeven met het model A niet voldeed. De pijltjes toonen aan waar 
het water toegang tot de schroef had. 

Fig. 14 is eene voorstelling van den trektoestel bij sommige proeven gebruikt, 
om eene bepaalde trekkracht op het model uit te oefenen. 

A is een krukasje met garen-klos, waarop zich de lijn wond en dat door 
een persoon zoo snel rondgedraaid werd, dat het vrij hangend schaaltje B altijd 
op één hoogte bleef. 

Het schaaltje B, met gewigt en schijf C te zamen, was gewogen. De schijven 
C‚ D en E‚ waarvan D op wrijvingsraderen rustte en de beide anderen om zeer 
dunne asjes draaiden, gaven gering verlies. De treklijn was naarmate van meer 
of minder kracht een zijden snoer of eenvoudig koordzijde, of zelfs fijn garen. 

Het grootste bezwaar bij het gebruik dezer inrigting was dat het modelschip 
zoo moeilijk juist in de rigting van de trekkracht was te houden, en de wrijving 


van de lijn in het water. 


6 8. Met het in de vorige $$ beschreven modelschip werden nu de volgende 
proeven genomen : 
eerst met een oppervlak dat onder de lastlijn met gladde verf (rijtuiglak) was 
overdekt; 
daarna met dat oppervlak zoo glad mogelijk gedubbeld met bladkoper, waar- 
van alle naden zoowel als de koppen der houtschroefjes, die tot bevestiging 
dienden, met tinsoldeer werden gevuld en overdekt en daarna glad gevijld. 
De proeven bestunden verder in: 
A. Trekproeven (zonder schroef) met kleine snelheid, zoodat geen noemens- 
waardige golfopwekking plaats vond; 
B. Trekproeven (zonder schroef) met groote snelheid, zoodat belangrijke golven 
werden voortgebragt; 
GC. Trekproeven met middelbare snelheid met verschillende schroeven, vastgezet 
of vrij ronddraaijende op de gewone plaats, doch ziet werkende; 
D. Proeven met werkende schroeven van verschillend model met verschillende 
snelheden; 
E. Proeven met werkende schroeven en twee modellen van roeren om den 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 9 


diameter te bepalen van den cirkel, waarin zij het scheepje doen be- 
wegen ; 

F. Proeven met werkende schroeven, doch het scheepje door een koord belet 
voort te bewegen, terwijl de spanning van het koord gemeten werd, 
Sommige dier proeven werden genomen met drie verschillende diepgangen. 

Eenige werden genomen met en zonder kimkielen. 
Vele werden tweemalen achtereen genomen en de gemiddelde uitkomst als 
de juiste aangemerkt. 


$ 9. In de eerste plaats volge hier nu de eenvoudige opgave van de uitkom- 
sten der proeven, waaruit bij vergelijkende beschouwing genoegzaam de mate 
van onjuistheid blijkt, welke men in de verkregene uitkomsten hier en daar 
onderstellen moet. 

Hierbij zij vermeld: 

dat de proeven plaats hadden in brak dok—water van 1.010 spec, gewigt; 

dat zij werden genomen onder eene aan drie zijden en van boven gesloten kap 
van 18 Meter breedte en 60 Meter lengte op stille dagen, zoodat zij practisch 
buiten den invloed van wind waren; 

dat aan het model door vallende gewigten in korten tijd eene snelheid werd 
gegeven naar ruwe schattingen gelijk aan die, welke het krachtens de voort=- 
stuwende kracht ten slotte bereiken moest, en zulks om reeds spoedig het 
evenwigt tusschen wederstand en voortstuwende kracht te doen ontstaan, waarbij 
de snelheid constant en de invloed van de bewogene massa nul werd; 

dat het water dagelijks en zoo noodig twee malen daags gezuiverd werd van 
alle drijvend stof en vuil, door een stelsel van zware drijvende latten tusschen 
welke de proeven plaats hadden; 

dat de waterdiepte ongeveer 22 Meter bedroeg; 

dat de vorm van de wateroppervlakte langs het boord geschetst werd van 
beide zijden, op schetsen van het schip vooraf gemaakt en verdeeld in genum- 
merde vakken, die ook met duidelijke cijfers op het model geschilderd waren ; 

dat bij alle schroefproeven het roer, om het schip regt te doen voortgaan, 
naar gelang van de gebruikte schroeven 1° 15' tot 2o 30’ aan stuurboord moest 
leggen, en het meest bij de Griffith’s-schroef. Eens vooral zij hier aangemerkt 
dat het roer aan S. B, (stuurboord) heet te liggen, als een woorwitwijzende roer- 
pen (of hefboom op den verticalen stander of spil) met het vooreinde wijst naar 
S.B. of de regterzijde van het schip. Het roer, waarvan de voorkant de draai 
jingsas is, ligt dan zelf eigenlijk geheel aan de linker (bakboord-)zijde van het 

ös 


NATUURK. VERH DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI. 


10 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


vlak van kiel en stevens (verticale langsdoorsnede over het midden van het schip) 
en heeft de werking het schip links van den regten koers te doen afwijken. 
De schroeven draaiden, als gewoonlijk, met het boveneinde van bakboord naar 
stuurboord en waren dus regtsche schroeven. 


$ 10. De proeven met het vernist model zijn ongelukkig genomen met een 
toestel die de trekkracht bij grootere snelheden niet zeer zuiver teruggaf. Dit 
bleek eerst nadat het model was gekoperd en dus herhalen onmogelijk was 
zonder een geheel nieuw model te maken. 

In het algemeen laat de juistheid blijkbaar te wenschen over; want bij gra- 
phische voorstelling der resultaten krijgt men minder voldoende overeenstemming 
dan bij Froude’s proeven, voor zooverre daarvan iets bekend is. 

Men mag dan ook niet elk cijfer in de volgende tabellen als geheel juist aan 
merken, Dat doende zou men ook al zeer vreemde gevolgtrekkingen kunnen 
maken en empirisch bewezen noemen. 

En daar de bedoelde onnauwkeurigheid niet een gevolg is van eene zekere 
slordigheid bij het waarnemen, noch ook van gebrek aan zorg bij de vervaardi- 
ging der kleine toestellen, bewijst zij dat eene geheel andere methode, die veel 
kostbaarder toestellen vordert, moet worden gevolgd. 


BPATRANoper AE vee zn geeerd 


nn ET TA EE \ = î pe he 1 a EE Pd deeper) 
Hdi: Pl REN or TAN ATI 84 BREDA HIVA LRT ATG me Wed 


8 fi n En _ oa Po 7 
mg re Be Weth. ia nonnen 5 
er ga vie IT vel eeen! 


k 
Nl» PET a MEN ot 4 GAN at ET 
| 

De 


vam ae 


8 hit KN ki rs fÎ de 
BERADEN akin ie BUNT sdi, A 


ike. En 
fohn Ien Nr Miet e 


= A út RN Pi tij Pkasd hd kl j Utd ude pr NS: j TT oid In Al 


ni ie 


GET 
kj _ ij 
T ' « 
tiet: eis ilena On Maio elsene Def Ee 
Wise | eeu S Jee ej 
en a oc \ | Dn Ee a. 
if ; ú SEN nrndoddlepd! pen, smet 0 Sh 
RENS Rts RNN 
Af A SN e 
d & pl zei Bk Ae 
dln d an En _ 
Ë 5 


NN 
4 


tule 


KE 


Bix ie n ki arlie RL mi en al 
EN On Ne ada t 


BE 


A d 


ds ki Me rn Kafi 


nie 


12 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


gtt. A 


ONDERSCHEIDINGSNUMMER VAN DE PROEF. 


op vollen _ diepgang (V) 
Het model lag { op normalen „ (N) f van het schip. 
op ledigen „ (L) 


Het model was met kimkielen (M) 
of zonder „ (Zi) | 


De oppervlakte onder water was bedekt met rijtnigvernis (V) 
of glad koper (K) 


De grootte van het ondergedompeld deel der oppervlakte was 
Unigavaerkh TOOLErs nn Ce (emmertje teen Or 


Trekkracht, volgens het diagram op het koord uitgeoefend 
Lnmklogrammer vite Merde Behe ne. 


Spanning van dat koord, aangewezen door den dynamometer 
aan het andere uiteinde in Kg. SN ln AE Pite, 


Afstand, op het diagram, van de merken voor 0,5 M. afge- 
legden weg, met constant geworden snelheid, in millime- 
LELSr a et ne en We Tot verh wodka ve NK 


Afstand, op het diagram, van de merken '/,, minuut, over- 
eenkomend met de waarde van /, ook in millimeters s —. 


ea: 99 xX 0.50 
Snelheid in Meters per secunde alzoo, ET Dd 7= „a 


GEMIDDELDEN VAN DE UITKOMSTEN DER HERHAALDE PROEVEN. 


Weêrstand in kilogrammen … v.v « «te ee MW. 


Snelheid in meters per secunde .… … ..... V=. 


Bij de bepaling van W is van het gemiddelde van T en 
afgetrokken 0.01 Kg., omdat de loglijn (e fig. 1), noodig om 
den afgelegden weg te registreren, ongeveer die spanning be- 
hoefde om van het klosje c af te winden en d mede rond te 


voeren. 


2.178 


Te 


0.325 0.320 


0.3125 | 0.8097 


K 


2.302 


0.320 


0.8125 


5.10 


4,35 


0.7037 


0.306 
0.7087 


3a. 


‚… PROEVEN WAARBIJ HET MODEL ZICH, ZONDE? 


35.l 4 


2.366 


TT 


0.289 03158 


0.275 | 0.3008v 


à ak 
0.300 | 0.512 
485 | 510 Kk 
4.10 | 4.20 
0.6974 | oooh: 
De 

0.299 
6.6884 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 


NSCHROEF, MET KLEINE SNELHEID AAN EEN KOORD VOORTTROK. 


0,500 
à 
0.325 


4,70 


4,35 


0.200 
d 
0.204: 
3.24 3,25 
2.20 2.40 
0.5602 | 0.6093 
EE na 
0.191 
0.5848 


K 


2.802 


0.170 


0,1875 


0.169 
0.5468 


0,164 
0.5000 


K 


2.732 


TT 


0.335 0.335 


0.3125 | 0.3125 


2.15 


0.5458 


0.5636 


0.5809 


Proef 9 was 
met den koker 
om de schroef, 
zie fig. 9. 


14 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


A, PROEVEN, WAARBIJ HET MODEL, ZONDER SCHROEF, DOOR EEN 


ONDERSCHEIDINGSNUMMER DER PROEF, | 10. | 1, | 12a. | 125. 


Diepgang onderscheiden als bij A, 


Met of zonder kimkielen # # 
Vernis of koperhuid HINDI 
Oppervlak onder water # # De OI 


Het gewigt gaf na aftrek der wrijving eene spanning aan de 


lijmpantslelogr! van set sekte Aken ae We cen en 
Waarder als bij An vanmssden se de de ee RL 8.1 
DENON AN Ee 94 9.3 Ki 
Snelheid # / EO or ol tCRD: Lo 0.966 0.957 


EE mnd MN 


deelen van minuten aan). 


het rk gaf toe 
(het uurwerk g n 100 


GEMIDDELDEN DER HERHAALDE PROEVEN, 


Weerstand ms Kilogrne sne maatre Ae hi enen Sennie REAR IE 


Snelheid: in Meter sper secunde … …. set. Ve 


Bij de proeven 10—17 is een ander, vermoedelijk min- 
der goed, toestel gebruikt als bij 18 en 19, waarbij de snel- 
heid direct geobserveerd werd tusschen vaste punten 10 M. 


uiteen. 


Ì 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 


EANGEND GEWIGT WERD GETROKKEN MET KLEINE SNELHEID. 


d 


Hi 


15 


134, 135. 


mm 
0.50 0.50 


| 
8.1 8.2 


| 
| 8.46 9.35 
0.870 0.950 


ER nn 


0.500 
0.910 


14. 15a. 155. 164. 


N V 

M M 

Vv V 
2.302 2.366 
1.00 Moon hed 1.00 
8.2 8.1 8.1 8.0 

12.4 12.1 12.1 13. 

1.26 1.245 1.245 1,353 


1.00 1.00 
1.260 1.245 


8.1 
13.3 


1.368 


De ne 


1.00 
1.561 


12.6 
1.271 


1.00 
1.271 


2.178 


0.1967 


0.600 


0.1967 
0.600 


0.1967 


0.568 


0.1967 
0.568 


16 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


B. PROEVEN, WAARBIJ HET MODEL ZICH ZELF, ZONDER SCHROEF, AAI 
PROEF 20—24) DOOR EB 


ONDERSCHEIDINGSNUMMER DER PROEF. 20u, 205. 21a. 214. 22a. 225, Ae 23. g- 
Diepgang, onderscheiden als bij A. …. . .. . N V L N 
Met of zonder kimkielen „ # #. … …... M M M Z 
Vernis of koperhuid Ne Ne Vv V V V 

en 

Trekkracht (volgens diagram as ao ed ES — — — — — — —d- 
in kilo's „ dymamomster … se 4 =in50 1.50 | 1.50 1.50 | 1.50 1.50 1.50R# 
Spanning van de loglijn … … arten nt je — — — — — —j- 
Wiaardenals bij À, vanme te een 8: 05 8.00 | 8.20 8.20 | 8.10 | 8.10 | 8.1 
(ee 

„ 1 MNN, e et eh esi 4250. 1142610 14.10 14.25 (15.00 15.30 |15.10, af 
Snelheid #/ # # … … « « « « « … «| 1.816 1 1.586 | 1.447 | 1.461 | 1.558 | 1,589 | 1.55Ml 

— meneren en nd 

GEMIDDELDEN VAN HERHAALDE PROEVEN. 

Weêrstandsanskaloor:es A N= 1.500 1.500 1.500 1.50: 
Snelheid;miMeterss permsec.nalm enne en oee 1.526 1.454 1.574 1.55. 


Kop eerste golf achter steven zijnde de afstand 7 in 
fig. 4 in Meters. 


. . . . . Rn _—_ _— _— 


Bij de proeven 28 en 29 zijn 28a en 29a niet 
in rekening gebragt bij de gemiddelden, omdat het 
waarschijnlijk is, dat het model daarbij nog geen 
constante snelheid bereikt had bij het einde van het 
traject. Bij proef 27a was dit zeker het geval, waarom 


het diagram geheel ter zijde gelegd werd. 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 


AMEN ZIJDEN KOORD VOORTTROK MET GROOTE SNELHEID OF (GELIJK BĲ 
UMEREKTOESTEL WERD BEWOGEN. 


If 24. | 24b | a 255. 
mm 

N N N 

Ii M 

ĳ_x K 

JE IP ies (reis 

Lil. 44 2.44 1.275 1.200 

RS — 0.015 0.015 

Sf helheid snelheid{ 4,50 4,80 
lirect | direct 

, \emeten [gemeten 1.80 5.20 

äfL.710 | 1.657 | 1.430 | 1.409 
ee | 
| 
| 

sj 2.440 1.228 

sl Less 1.4195 

EL | —= 1.48 


ATUURK. VERI, DER 


2.350 
2.550 
0.015 
9.30 
18.30 
1.625 


2.325 
2.30 
0.015 
9.20 
18.20 
1.632 


KONINKL. AKADEMIE DEEL XVÍ. 


3.00 
0.015 
P 
P 


—_— 


| 0.015 


28a. 285. 29a, 295. 
en ne nd 
Vv L 
M M 
K K 
ee eee ene eeen | 
3.160 | 3.215 [3.200 | 3.200 
3.295 8.115 8.245 | 3.245 
0.015 0.015 0.015 f 0.015 
9.60 9.50 9.40 9.10 

19.80 19.50 19.80 |19.80 
1.702 1.720 1.738 | 1.795 
mn mmm eens 

3.150 8.207 

1.7110 1.7665 

1.70 1.50 
59 


18 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


C. PROEVEN WAARBIJ HET MODEL GETROKKEN WERD AAN EENE LIJN, MI 
(PROEF 42—45) OOK MET VASTE OF LOSSE SCHROE 


ONDERSCHEIDINGSNUMMER DER PROEF, 


Diepgang, onderscheiden als bij A, . 
Met of zonder kimkielen 


Vernis- of koperhuid 


Trekkracht in kilogr. volgens diagram. …. . T = 

Idem volgens dynamometer .. t = 
De ontrollende loglijn eischte in kilogr . . .O —= 
Aanwijzing als bij A, van . els S. 12 8.16 

» Dre. We B eek eik 1.00 HO 

Snelheid in meters per secunde . . . … .V=j|ll1l5 | 1.129 
De gebruikte schroef was naar Fig. . 11 
De (grootste) spoed was. 0.2818 
Deriserens verticaal vastgezet (V) | L v Ne 


los op de as draaijend (L) | ° 


DE GEMIDDELDE UITKOMSTEN ZIJN: 


Weêrstand in kilogr. . < ae. Ws 
Snelheid, metersmpenised. … tek oe NE 
Waargenomen afstand van den eersten golfkop uit den 


steven (7 in fig. 4). . 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP, 9 


VASTGEZETTE OF LOS MEDEDRAAIJENDE SCHROEF, OF ZICH ZELF VOORTTROK 
DE MIDDELLIJN DER SCHROEF ALTIJD 0.1951 M. 


85 36 | 37a 376 88 | 39 | 40 41 42 43 | 44, 45 
en 

N N N N N N N N N N N 

M M À Z / À VÀ M M M M 

Vv Vv v Vv Vv Af Vv K K K K 

el zak Ee EN ge en ze 0.80 |0.82 | 083 | 0.76 

1.00 0.5 1-00 1-00 0.5 0.5 0.5 0.7 0515 IROE6 UI 0572 


— — == == == — — 0.01 0.01 C Ol 0.01 


Dn 


ĳ 
3.37 8.05 8.25 8.20 8.20 8.20 8.14 8.26 4.70 4,70 4.60 4.50 


1.73 5.10 12.00 [12.00 |12.00 8.20 9.00 11.60 6.20 6.40 6.60 6.00 
1.153 0.828 1.197 | 1.204 | 1.204 0.823 0.910 1.155 1.086 1.121 1.183 | 1.097 
EN ane 
| 13 18 Tink 11 11 18 18 tl 11 12 12 
(02440 02440 0.2318 02318 | 0.2318 | 0.2440 | 0,2440 | 0.2318 | 0.2318 | 0.2622 0.2622 
L L Vv L L V L Vv L V L 
1.00 0.50 1.00 1.00 0.50 0.50 0.50 0.74 0.79 0.785 | 0.73 
0.528 0.828 1.20 1.204 0.828 0.916 1.155 1.086 1.121 1.183 | 1.097 
— — — — — — — 0.76 — — => 


39% 


20 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


E‚. PROEVEN GENOMEN OM TWEE VORMEN VAN ROER TE VERGELIJKEN ; HE ODE 


SN 
ONDERSCHEIDINGSNUMMER VAN DE PROEF. 
ED EEE EE 


De gebruikte schroef (fig. 11) had een spoed van. …. . « … «seen en eee eed Û 
Het. töer hadden «vorm aangeduid:in- Big; 1 met. na en ee eea ke | 
Het oppervlak van het roer in vierk. meters. … « … … « «ee eee ee eee eee Û 
De grootste breedte van het roer in meters . … … … « «ee eee eee eek! 
De hoek. van het roer-metde- verlengde kiel. 4 … …  … ee se de eee en 


| 
Diameter in meters van den halven cirkel of kring doorloopen, uit den toestand van rust beginnende, en 8 
middeld voor beide rigtingen van wenden. … « . « …… « ete «ee de ee ee ee | 


E‚. STUURPROEVEN MET HET ROER VAN DEN VORM W IN FIG. 1 BĲ VERSCHTIJN 


Normale diepgang, gekoperde huid, met kimkielen, de schroef fig. 11 steeds gestelij | 


ONDERSCHEIDINGSNUMMER DER PROEF. 184. 785. 79a. 7%. :, 
De schroef was die voorgesteld in figuur. . …« « « … « «ee ee 11 11 | 
De schroef was geplaatst (A) kohterlijk als in fig. 1 en in type „Atjeh; (V) 
voorlijker ten bedrage van 0.t M. in het model; (A zm 5 Er doon EN Vv 
met den koker (Fig. 9) er om . OIS 2 
TT mn 
Het roer aan stuurboord of bakboord (vergel. $ 9. … … ee S. B S. B. ks 
Diameter (meters) van den halven kring uit rust doorloopen. . . . . … »}16.25 | 15.00 | 13.50 | 14.800 
En nend 
GEMIDDELD VAN BEIDE RIGTINGEN ALZOO: 15.62 14.15 l 
TTT 
Moment (gram-meters) op de schroefas uitgeoefend. . . … 53 53 50 50 fp 
Thrust van de schroef in kilogr. . . …« … « « « «ee eee «| 1.400 | 1.426 | 1.430 | 1.458 
Waarde (als bij A,)van . … … … «4 ene ee ee ee 8 ==: [10.80 | 10.90 | 10:50 | LOR) 
Voortgang in millimeters van het diagram per schroefslag. . . . …. .d=. |2.7198/2.7198 2.7198 2.716 iig 
Omwentelingen der schroef per minuut. « « « « «eee «r=. | 398 | 397 382 | 382 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 


WMODEL OP NORMALEN DIEPGANG EN MET KIMKIELEN, DE HUID VERNIST. 


mm D 
74. | 15. 76. 1. 


NOTA. 
0.2318 0.2318 0.2318 0.2318 Over het roer van den vorm N 
Ne W. N. N. werd het water door de schroef heen- 
0.01464 0.01464 0.01464 0.0 1464 geworpen in eene krul. In het groot 
0.088 0.088 0.088 0.088 zoude het waarschijnlijk sterk trillen. 
30° 45° 8 0o 450 
Loef 
17.50 13.50 20.50 


15.00 | 


| 


ULENDE SCHROEVEN IN VERSCHILLENDE STANDEN; HET ROER ALTIJD ONDER 30°, 


sp 0.2318 M. spoed; de schroef fig. 12 heeft spoed van 0.2014 tot 0.2622 M., 


soa. 805. 8la. 


81. 
ne 
12 12 
À V 
nj Ss B SCHE | 
sf6.0O | 16.00 | L4.00 | 14,80 | 14.50 |1400 [13.50 [1280 [15.00 [15.00 [14.20 [12.20 20.00 | 17.00 
| Dn meest | 


| 16.00 14.40 14.25 18.15 15.00 15.20 18.50 
ë A Pen enn neten Pennen 
ik 52 52 58 53 28.5 | 23.5 23 23 28 23 [51.5 |51.5 


dikaeo |A.150 [1.008 | 1.018 
doo \ 8.70 | 8.50 | 8.30 


0 558 | 0.558 
5.00 | 5.00 
if.7198| 27198) 2.7198| 2.7198| 2 0833) 2.0833 
tjs24 | 317 | 310 | 302 


0.488 P 0.438 [0.438 |0.458 [0.458 [1.461 | 1.461 
4.10 | 4.70 | 4.05 | 4.05 | 4.00 | 4.00 [10.60 | 10.40 
2.0838| 2.0833| 2.0853/| 2.0833) 2.0833/ 2.0833/ 2.7198| 2.7198 
228 228 193 193 190 190 | 386 8.79 


238 238 


22 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


F. PROEVEN MET HET MODEL VASTGEHOUDEN DOOR EEN KOORD D| 


eeen ennen 


Normale diepgang; huid gekoperd; kimkielé Je 


ONDERSCHEIDINGSNUMMER DER PROEVEN. 


De schroef was die, afgebeeld in figuur: . 


Grootste spoed, in meters: 


Aanwijzing van tijd als bij A,. is omschreven). 


S= 


et diagram ging per schroefomw ing voorui ilime- 
Het diag ging 1} hroefomwenteling t (millinie 


ters) 
Alzoo revolutiën per minuut. 
Gram-meters moment op schroefas. 


Thrust in kilo’s 


Spanning van het koord, dat de beweging belette in kilo’s . 


GEMIDDELDEN VAN DE HERHAALDE PROEVEN, 


Omwentelingen der schroef per minuut. . 
Moment gram-meters . 
Thrust, kilogr. . 


Trekkingskracht, idem. 


d= 


r= 
M = 
T == 
Ô —= 


Verschil of wrijving van den verwekten stroom langs het schip 


(kilogrammen). 


11 
02440 
6.20 6.20 


20833 | 2.0888 


295 295 


44,75 
1.198 


1.12 


0.056 


= 
885 | 89. | sf 
1 158 
0.2196 0.244 
mn } 
7.10 5.60 H 
20833 2.0833 Ü 
338 266 u 
45 44.5 ' 
1.307 1.188 
1.45 1.175 l 
à \ 
1.20 1.10 
De he. | Ee 
338 266 | 
45 44.500 
1.3070 11880 
13250 1.0375 
negatief 0.0505 
(onjuist) | 
| 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 23 


JIM WATER, DUS VER VAN DEN WAL, MET WERKENDE SCHROEF. 


igebracht ; middellijn der schroeven 0.1951 M. 


| 935. g4,a 945 
Ten 
12 
0.2622 
mT nn 
2.9 15 3.80 


20853 2.0833 2.0838 2.0885 20855 20888 20833 


103838 2.0833 


276 276 202 221 221 183 185 178 1S81 
45 45 22 22 23 23 28 28.5 23.5 
‚243 1.262 0.558 0.580 0.600 0.538 0.538 0.548 0.548 
sli5 1.20 0.525 0.58 0.60 0.525 0.530 0.525 0.52 
Lis 
en eN 
276 202 184 179.5 
45 22 2ö 28.5 
1.2525 0.5680 0.5380 0.5480 
1.1600 0.5825 0.5275 0.5225 
0.0925 0.0105 0.0255 


24 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


G. PROEF OP DE DIVERGERENDE GOLF BĲ MINDERE SNELHEID. 
HET MODEL LAG OP DEN VOLLEN DIEPGANG. 


Drukking: of" thrust in kilogr., … … Sr ee 0.44 
Spanninender Ioan 5 armen Mep eh OE 0.01 
Snelheid in metes per secunde. …. …. … …... Ve 0.8359 
Moment op de as in grammeters. . …... M= 26 
Hoek van de boeggolven (zie fig. 6) met de as van het schip . 22930’ 


6 12. De ondergeteekende, die in de eerste plaats zelf overtuigd is van de 
grootendeels negatieve waarde dezer proeven voor de wetenschap in het algemeen, 
meent hier te mogen aantoonen welke waarde de verkregene uitkomsten in verband 
met andere gegevens toch hebben voor het speciale doel, dat men tevens getracht 
heeft te bereiken. 

Dat doel was tweeledig: ten eerste wilde men eenige zekerheid hebben dat 
eene bepaalde schepensoort, waarvan het eerste vaartuig nog in eenige jaren 
niet werkelijk zal kunnen stoomen, eene zekere snelheid bereiken zal zonder 
veranderingen, die, zoo noodig, nu nog veel beter dan later te maken zouden 
zijn; dit doel is vrij goed bereikt. 

Het tweede was: de beantwoording der vraag of men met eene kortere en 
daardoor in vele omstandigheden meer handelbare schepensoort niet ten koste 
van eene niet al te groote vermeerdering van stoomvermogen de zelfde snelheid 
verkrijgen konde; dit doel is niet bereikt, omdat het nemen van proeven met 
meerdere modellen op de zelfde wijze onraadzaam werd geacht en het maken 
van eene betere inrichting — waartoe besloten werd — belangerijken tijd kost. 

Er is dus aan te toonen welke gevolgen men uit de genomene proeven mag 
trekken voor de snelheid van de schepensoort (kruisers 1e kl. type dtjek) door 
het model voorgesteld. 


6 13. De weerstand, dien een schip of model in het water ondervindt, wordt 
tegenwoordig geacht te bestaan uit vier hoofddeelen, bijv: 


W e= Wo + W‚ + W‚ + W, 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 25 


We is dan de wrijvingsweerstand, de eenige die door geheel onder gedom- 
pelde voorwerpen van geschikten vorm in ruim diep water wordt onder- 
vonden. 

W, is de weerstand ontstaande door gebreken in den vorm, waardoor wrij- 
vingsdraaikolkjes ontstaan; bij lange schepen met scherpe stevens bijna onmerkbaar. 

W‚ is de weerstand ontstaande door het voortbrengen van golven. 

Ws, is de weerstand ontstaande door de indirecte werking van den voortstuwer 


op het vaartuig. 


6 14. We wordt voor gevallen als bij schepen voorkomen weinig aangedaan 
door de buiging van het oppervlak dat met het water in aanraking is; omdat 
de beweging der waterdeelen ten opzigte van het schip na aftrek van de voor- 
waarlsche snelheid van het laatste, ten gevolge van de stoomdraad-bewegingen, 
e gering is om de generale uitkomst veel te veranderen. 

Voor dit deel van den wederstand geldt de uitdrukking: 

W‚, == spec. gew. water Xx ondergedompeld oppervlak xX f Xx (snelheidy” 
f is daarin de wrijving van water van specifiek gewigt = 1 op de eenheid van 
oppervlak bij gegevene lengte en bij eenheid van snelheid. 


6 15. De waarden van f en van den exponent m van de snelheid, zijn door 
Froude voor verschillende stoffen onderzocht, en zijn verschillend voor vlakken 
van verschillende lengte in de rigting van de beweging. 

Froude’s proeven gaan slechts tot lengten van 50 Eng. voeten (15.3 Meter) 
doch, daar hij ook onderzocht de wrijving van de achterste deelen van het wrij- 
vend oppervlak, die minder zijn dan de gemiddelden, geeft dit een middel om 
met vrij groote zekerheid een mazimum der waarden voor langere vlakken te vinden, 

Neemt men toch aan een vlak van 400 Eng. voeten of 121.92 M. lengte, en 
rekent men dat de voorste 50 voet de bekende wrijving hebben alsof de 350 
voet niet volgden, hetgeen niet ver van de waarheid kan zijn; en dat de 350 
voet daarachter gemiddeld hebben de wrijving van den achtersten voet van de 
50 voorste, hetgeen waarschijnlijk tets te veel is; dan kan men de gemiddelde 
wrijving voor eene lengte van 400 voet bepalen, en dan is verdere interpolatie 
gemakkelijk en vrij zeker, daar de lijn waarvan de ordinaten f voorstellen, voor 
verschillende lengten als abscissen, slechts flaauw gebogen is. Fig. 7 stelt dit 


voor een paar gevallen voor. 


$ 16. Evenzoo moet men m buiten de grenzen waartusschen Froude’s proe 
4,0 


NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI. 


26 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


ven liggen, voorloopig schatten, zóó dat men vrij zeker is eene niet te kleine waarde 
te vinden. 

Dit is ook graphisch verrigt door de strook, die lengten tot abscissen en waarden 
van m als ordinaten heeft, zoo snel mogelijk te buigen tot eene constante waarde 
van m, terwijl het waarschijnlijk is dat die voor grootere waarden van de lengte 
nog wel iets meer afneemt. (Zie Fig. 7.) 

Eene kleine fout, mits men slechts wete, dat die iets meer weèrstand doet 
vinden voor het groote schip dan de werkelijkheid, is echter voor de toepassing 
van niet overwegend bezwaar. 


$ 17. Een overzigt van Froude’s proeven wordt gegeven door de volgende 
tafel van coëfficiënten en exponenten. De coëfficiënten N zijn de waarden der 
wrijving in Engelsche ponden per vierkanten Engelschen voet met eene snelheid 
van 10 Eng. voeten per secunde. 

De Bijlage HK van de Mededeeling aan het begin dezer genoemd, bevat de 
zelfde getallen, doch in het hoofd en onderschrift is eene onjuistheid geslopen 
bij de reductie van de snelheid. 


eeen 


LENGTE VAN HET OPPERVLAK IN DE RIGTING VAN DE BEWEGING. 


mmm mmm mmm mmm 


2 Eng. voeten. S Eng. voeten. | 20 Eng. voeten. 50 Eng. voeten. 
AARD VAN 7 f 
z Waarde van F, z Waarde vaa F.{ ZZ | Waarde van F. z Waarde van F. 

DE E 3 Ege 

EF) vAn ® ® El 
[=| © a © a En =| ° 
k a == an =| an la an a) 
OPPERVLAKKEN. © el 5 © z R= En ee RE o e= RE) 
eed Ee 3 TT En 2 sd > 2 a=| > ® 
a 5 5 a 5 5 El z > a se o 
5 les) 5 5 A 5 Ss I= 3e) 5 = En 
EE IE |R AE 

2 - 

Er Ee a En Eo En En So en En ëo Ge 
cÂ Sa) seÂ el ks:À eerd KS] …… 


Vernis, verf etc. 0.59 | 1.85 (0.3825/0.264/ 1.85 |0.278/0.240/1.83/0.250/0.226 


Gladde Paraffine. | 1.95 
Glad bladlood . . {2.16 


0.37 | 1.94 (0,314/0.260| 1.93 |0.271/0.281| — | — | — 


0.295/ 1.99 (0.278/0.263| 1.90 (0.262/0.244/1.83/0.246/0.232 


Ongebleekt katoen. | 1.93 0.725| 1.92 (0.626/0.504/ 1.89 (0.531/0.447/1.87/0-474/0.423 


0.69 | 2— 


Fijn zand. ...}2— 0.553/0.450| 2.— [0.450,0.384/2-06/0.405/0.537 


Middelbaar zand. | 2— 0.73 | 2. 0.625/0.498/ 2.— [0.534,0.46 5/2. —[0.488/0.456 


0.88 | 2.— Di 10.5830 A90 en 


(0.714 


Grof zand. ...|[2.— 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 27 


$ 18. Wat het vernisoppervlak betreft, is gevonden dat Peacoek’s composi- 
tie en andere gladde verwen, als ook talk, vrij juist de zelfde resultaten gaven. 


6 19. Om metrieke eenheden van oppervlaks-maat en snelheden in te voe 
ren, en dus meters, kilogrammen en secunden te rekenen, moet men in de formule: 
W‚„ = spec. gew. water X ondergedompeld oppervlak X / X (snelheid) nemen 


(0,4536 xX 10,7642 
(3,04796)” 


Dit geeft dan met de uitbreiding der uitkomsten tot gevallen van grootere 
lengte, als gezegd in $ 15 en $ 16, de volgende tabel voor oppervlakken, die 
hier in beschouwing komen : 


40% 


VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


28 


eneen denn ek OEE 10 | 20 | 30 | 40 | 50 
Vernis, gladde („,— | 1.892{ 1.851| 1.549 1.840|1.8505)1.8507/1.8427| 1.829/ 1.829) 1.829 
verwen, talks 

Ket f= \0.2153,0.2064/0.1956/ 0.193/0.1855| 0.178}0.1622/0.1572/0.1555) 0.154 
Glad koper zon- 

der orega 2.025/1.9563/ 1.932 1.928| 1.915) 1.901/1.8525| 1.827) 1.827/ 1.827 

of uitstekende ff = 0.1658) 0.165/0.1633| 0.159,0.1563 

spijkerkoppen 

Oude _koper- 


[n= 


\j= 


huid van de 
„Greyhound” 


(De Greyhound is 
de korvet waarmede 


Froude proeven in 


het groot nam, zie 


$ 23). 


Fig. 7 geeft 


1.914) 1.875/1.8715 


0.2935/0.2645/0.2465/0.2437/0.2348,0.2263}0.2087/0.1955 


1.571 1.843) 1.843) 1.843 


0.1945/0.1925/0.1906 


1.8685/ 1.S66/1.8525) 1.843 


eene graphische voorstelling van deze waarden. 


1.829) 1.829 1.829) 1.829/0.1829 
0.153} 0.152/0.1515/0.1502/ 0.149 


1.827/ 1.827) 1.827| 1.827/ 1.827 


1.827, 


1.843| 1.843) 1.543| 1.843/ 1.848 
0.19 (0.1895/0.1882/0.1873/0.1862 


114 f 120 [| 121,9 


1.829 1.829) 1.529 1.829 1.829 1.829 
0.148/0.1472}0.1468,0.1465) 0.146/0.1456 


1.827} 1.827| 1.827) 1.827/ 1.827 


0.1546/0.1533/0.1522/0.1514/ 0.151/0.1502/0.149s| 0.149/0.1485/0.1483/0.1482/0.1482) 0.148 


1.843) 1.843] 1.543| 1.843) 1.843 
0.1855/0.1852/ 0.185/0.1846/0.1846 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP, 2 


6 20. De oppervlakken hier genoemd zijn vooreerst de vermis- of verfhuid 
van nieuwe goed geschilderde ijzeren schepen; ten tweede de gladde koperhuid 
van het model van den kruiser; ten derde de oude koperhuid van de korvet, 
waarmede Froude proeven nam en die hij bevond gelijk te staan met '/, katoen 
en °/, vernis, dat is, als of het schip nieuw geverwd ware, doch voor !/, met 
katoen overtrokken. (Het bedoelde katoen had 28 garens op den centimeter.) 


$ 21. De gladde koperhuid van het model bleek vrij juist overeen te komen 
met '/, vernis en /, glad bladlood, cene uitkomst die kan worden aangenomen 
zonder eenige gedwongene onderstelling. 

De proeven N° 18 en N° 1.5 gaven toch voor het gekoperd model 

Vv =06 bij W == 0.1967 
en V —=0.7470 bij W — 0.305 
waaraan de binnen enge grenzen bruikbare hulpformule W — a V? (die ook 
de weêrstand en snelheid van de Greyhound voor kleme snelheden vrij juist 
terug gaf) voldoet met « — 0.54634. 
Men vindt daardoor voor het gekoperd model, zonder kimkielen: 
bij V=091 W == 0.4524. 
Het vernist model had bij die zelfde snelheid, bij proef 13, 
W —= 0.5000. 

Daar het ondergedompeld oppervlak is O = 2173 M?, de lengte 3.20 M, 
het spec. gew. van het water 1.010, geeft de formule voor den wrijvingswetr— 
stand (met f— 0.193 en x —=1.849 naar de tabel $ 19) 

voor verzis Wy, — 0.347. 
Dit model gaf dus krachtens zijn vorm, boven de wrijving een weêrstand van : 
0.500 —0 347 = 0.153 kilogr. 
bij de gebruikte snelheid. 
Ergo had het, gekoperd, eene 


W‚—= 0.4524 — 0.153 — 0.2994. 
Het model zou verder, met een gladde blinkende bladloodhuid overtrokken, hebben 


f=0.1505 en xm — 1,96 
en dus geven: 


W‚ = 0.275. 


50 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


Daar nu 


0.2994 — 3. 0.347 + 3. 0.275 


vrij juist is, kan men aannemen, dat de gladde koperhuid van het model, 
waarvan de naden gesoldeerd en de kopjes der schroefjes met tin overdekt waren 
en gelijk gevijld, zeer goed overeenkomt met eene huid voor !, vernist en 
voor °/, overtrokken met dat gladde blanke bladlood, waaruit men de capsules 
voor flesschen perst. 


$ 22. Wanneer men den weerstand voorstelt door de ordinaten eener kromme 
waarvan de abscissen snelheden zijn, kan zulk eene figuur, mits men voor 
abseissen en ordinaten geschikte sehalen gebruikt, te gelijk dienen voor een mo- 
del en voor schepen van allerlei grootte die gelijkvormig zijn met het model. 

De te gebruiken schalen worden bepaald door de Vergelijkings-wet van Froude 
(zie de vroeger aangehaalde mededeeling) en de ordinaten eischen alleen eene 
correctie omdat die wet niet doorgaat voor het deel W,, van W. 

De wijze waarop men gemakkelijk die correctie kan maken wordt hieronder 
aangegeven. 

Er is hier vooreerst sprake van het model A waarmede de vorenstaande proe 
ven genomen zijn en verder van een model G dat de Engelsche korvet Grey- 


hound voorstelt op 175 der grootte en waaromtrent iets bekend is uit Froude’s 


proeve nm, 


Het model A van 3.20 meter lengte en de schepen van 56, 80 en 114 
1 1 s 
meters door dat model op 17.5 25 * 35 voorgesteld, hebben in figuur 15 


ieder eene _snelheids-schaal waarvan de verdeelingen de verhouding 1, 


/ EAT 
4 4 Dl ee hebben en dus de verkoudings-snelheden geven. De 


ordinaten-schalen zijn zoo verdeeld, dat een zelftte ordinaat op de schalen waar- 
den aanwijst, in verbouding staande als de derde magten der lineaire afmetin- 
gen. Voor de schepen is ook de kleine correctie voor het meerslere specifiek 
gewigt van zeewater aangeduid, 

Nu is vooreerst uit de proeven 6, 19, 2, 25, 26, 24 en 27 (waarvan de 
laatste echter in verband beschouwd is met 28 en 29) eene strook A A bepaald 
voor den benaderden totalen weêrstand van model A in dokwater. De werke- 


lijke cijfers der proeven zijn nabij die strook te zien. Die strook nu moest 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 51 


waarschijnlijk voor de kleinere snelheden nader bij de as zijn, of minder 
weêrstand aanwijzen, gelijk blijkt uit de proeven 64, 65 en 66 met werkende 
schroeven genomen, en waarbij W,‚ zoo al niel groot, toch nooit negatief kan 
zijn; doch de proeven 2,6 en 19 lieten geen lager lijn toe en zijn dus aan- 
gehouden. 

Waarschijnlijk is zulk een weèêrstands-kromme werkelijk niet eens eene zoo 
vloeijende lijn doch eenigszins gegolfd, daar men met golfverwekking te doen heeft. 

Verder is de waarde van W,, voor het model A, bepaald door de formule 


W‚‚ == 2.302 X 1.010 Xx 0.1658 Xx Vh 


aangewezen door de kronimme BB in de figuur. 

Voor beide strooker zijn de schalen voor coördinaten voor het model gebruikt. 
De strooken CC. DD. EE en FF zijn bepaald door de formule voor W,‚ met 
de verschillende waarden van f en m 
GG slaande op een schip gelijkvormig aan Model A doch 56 M. lang met oud koper. 


DD » DD » » » » ORS ORD DD) » 
EE IDD, » » » » 80 » » » gladde verf. 
FF » DE) » » » » » 1lá» » » » » 


De waarden van V in die formule zijn echter in de figuur uitgezet ieder naar 
de schaal van het schip van eene lengte waarvoor ook f en m gekozen waren 
(5 19). 

Ook de ordinaten We, zijn naar de overeenkomstige hoogte schalen genomen 
en in de figuur uitgezet, Nier uit de as der abscissen maar wit de strook B B naar 


beneden. 
BC is dus de waarde van W,, door de formule voor strook GG 


(daeris, Wo =MRD1O X 2,302 (19.5)7 5 0190 NEE) 


gegeven. 

Hieruit volgt dat de verticale afstanden AC nu aangeven de weêrstanden voor 
een schip, gelijkvormig aan Model A, doch 17.5 maal zoo lang en met oud 
koper bekleed, natuurlijk met gebruik der schalen voor een schip 3.20 x 
17.5 — 56 El lengte. 

De hoogten van CC boven de as zijn dus de correcties, voor meer lengte en 
andere huidoppervlakte. 

Zoo ook voor de afstanden AD, AE en AF, die (met de schalen voor 80, 
80 en 114 M. lengte respectievelijk gebruikt) de weerstanden geven van sche- 
pen waarvoor de krommen DD, EE en FF gelden. 


52 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


Verder is uit de as uitgezet de kromme GG (bijna juist langs BB vallende) 
en die voorstelt den wrijvings-weerstand van een met glad koper bekleed model 
van de Greyhound op '/17.5 van le grootte van dat schip; dus door de formule 

Wiel OLO LOPE fa zt VE 
waarin 
700 


0 = 17.5) * S= 0.1660 ; m — 1.932 


Deze kromme is uitgezel met de schalen voor het model A, hetgeen niet 
geheel juist is, daar model A iets langer is dan model G zou zijn, doch een 
gering verschil maakt 

De kromme HH is verder gevonden door de formule 


W‚, = 1.010 Xx 700 x 019 x VES 


en slaat dus op de Greyhound zelf, in dokwater. De waarden We, zijn echter, 
weder met gebraik der schalen voor schepen van 56 M lengte, uitgezet uit GG 
naar beneden, zoodat de hoogten van HH boven de as de correctie voorstellen 
om van het glad koper model op de met oudkoper bedekte Greyhound zelf 
over le gaan. 

Uit HH naar boven is nu uitgezet (met gebruik der schalen voor 56 M. 
lengte) de empirisch door Froude gevonden weerstand van het schip de Greyhound 


welke (in zeewater) waren: 


voorsnelh.van 1.5 2 2.5 OD 4 45 5 5.5 6 6.5 
in kilogr. . . 887-604-943-1359-1850-2440 3300-4420-6150-8300-10820. 


Hierdoor is de kromme II ontstaan. 

Deze strook II geeft dus door hare ordinaten, gemeten tot de as zelve, en ge- 
bruikt op de schalen voor het model, den weêrstand aan van het model G, 
met gladkoper bedekt, in dokwater. 

Waren de modellen A en G gelijkvormig, dan moesten de lijnen AA en II 
op elkaár vallen. Dat bij kleine snelheden (onder 1 Meter) de strook A A boven 
1 ligt, is waarschijnlijk alleen het gevolg van onjuistheid bij de proeven 2, 6 en 19. 

De oppervlakte tusschen de strooken AA en BB begrepen stelt nu voor de 
som der weerstanden W, en W‚ voor model A. 

Die tusschen GG en Il de som W‚ + W‚ voor model G. 

De verticale afstanden AB (of W, + W‚) voor model Á en IG voor model G 
zijn nu boven een nieuwe as als ordinaten uitgezet gevende de krommen KK 
en LL. 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 33 


Men kan nu deze ordinaten van iedere kromme verdeelen tusschen W, en 
W‚ waarvan zij de som voorstellen. 

Ware W,‚ , gelijk Russell meent, beneden zekere minimum snelheid onmerkbaar, 
dan zoude de verdeelingskromme A4 of U uit de andere moeten vloeijen op 
het punt waar de golfverwekking begint, doordat het schip eene snelheid 
heeft, grooter dan die waarvoor het best gevormd is. 

De ondergeteekende meent reden te hebben om te gelooven, dat die on- 
derstelling van Russell onhoudbaar is, doch bezit geene genoegzame gegevens 
om dit te bewijzen 

Bij de bewerking in deze $ is de kleine fout begaan dat de Greyhound, wat 
de schalen betreft, gelijk gesteld is met een schip model A van 56 M, lang 
en zoo ook het model. Het vermijden van die fout had het bijvoegen van nog 
twee abscissen— en twee ordinaten-schalen noodig gemaakt, en de fout was 


daartoe te klein, te meer daar het hier om eene illustratie en niets meer te 
doen was. 


$ 23. De Greyhound is een schip, lang tusschen de loodlijnen 5257 M. 
wijd met de huid 10.10 M.; de diepgang, bij wat Froude »Normal displace 
ment” noemde, is, vóór 4.12, achter 4,27 M.; de grootste dwarsdoorsnede, 
voorgesteld in Fig. 10, bevat 31.50 M?; de waterverplaatsing is 1150 M?; het 
oppervlak der huid onder water is 700 M?. 

In Fig. 3 zijn, onder de as, de lastlijn en gemiddelde waterlijn half voorge 
steld; op dezelfde schaal zijn Boven de as die van een schip van 56 M. lengte 
naar model A aangegeven (schaal '/,,;). 

Dat laatste schip zou zijn: wijd 875 M.; normale diepgang vóór 3.612; 
achter 4.214 M.; de grootste dwarsdoorsnede, voorgesteld in Fig. 8, bevat 26.18 M?; 
waterverplaatsing 9925 M* oppervlak onder water 665.42 M? (zonder kimkielen). 


6 24. Dat de begane fout door gelijkstelling dezer schepen wat de schalen 
voor den wrijvingsweêrstand betreft gering is, wordt bevestigd (schoon niet 
bewezen) door de volgende proef op Fig. 15, die tevens sterk spreekt voor 
Froude's vergelijkingswet, 

De strook MM is overgenomen van Froude en stelt voor de uitkomsten van 
proeven met een model van de Greyhound in glad.le paraffine Op“ * Dit 


52.57 


ien 3.28 M. lang en de schalen voor snelheden en weûr- 


model was dus 


standen zouden dus slechts zeer weinig verschillen met die voor model A van 


41 
NATUURK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE. DEEL XVI. 


34 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


3.20 M., welke gebruikt zijn. De strook MM moet echter om drie redenen 
iets hooger zijn dan II: 1% om de 0,08 meer lengte; 2°. om de meerdere 
waterverplaatsing en oppervlakte van het model; 3%, om de meerdere grootte 
coëfficiënten f en mx van paraffine boven die van glad koper in de wrijvingsformule. 

Wanneer wij de beide eerste oorzaken wegnemen door uit deze strook af te 
leiden, die voor een model van de Greyhound op '/…, zouden wij eene strook 
verkrijgen die met MM alléén verschillen moet door het kleine verschil in 7 
en f, wier invloed bij de kleinere snelheden in tegengestelden zin, bij de 
grootere snelheden in den zelfden zin op de ordinaten werkt. 

Dit is dan ook in overeenstemming met de figuur; want de strook is dui- 
delijkheidshalve niet geteekend doch eenige punten NNNN zijn er van aange- 
geven, die allen digt bij en afwisselend boven en onder IT vallen. De punten 
N zijn uit willekeurige punten van M afgeleid, door de abscissen (snelheden) te 


5 ; 16 
„erkl Ì 
verkleinen in reden 4e 75 


3 
en de ordinaten (weerstanden) in de reden lane) 5 


Een strook op zeer weinig na door de punten N gaande, zoude dus gevonden 
zijn, in plaats van II, zoo men uit de proeven met het paraffine model op 1/16 
de afleiding begonnen ware in stede van uit de proeven met het schip zelf, en 
het eenige verschil van eenig belang is te zien bij de hoogere snelheden waar 
de strook zich beter dan II zou gevoegd hebben in overeenstemming met de 
rigting van AA. Welligt is dit slechts het gevolg van het feit, dat bij de Grey- 
houud de oppervlakte der huid bover water, die dan door de boeggolven in de 
plaats treedt van zekere gedeelten onder de lastlijn gelegen, in beter (gladder) 
toestand was dan het oude koper onder water, terwijl bij de modellen dit ver= 
schil niet bestaat. 


6 25. Ten aanzien van W,‚ of den meerderen weêrstand, dien het schip on- 
dervindt ten gevolge van de werking van de schroef, leeren de proeven niet 
veel zekers, of liever zij schijnen eenige niet gemakkelijk voor waar aan te nemen 
resultaten te geven. 

Het verdient echter opmerking dat W, volgens de gevolgde methode slechts 
bepaald kon worden door het verschil van W en W‚, + We + W‚, waarvan 
de laatste grootheid of som, voorgesteld door de ordinaten der kromme AA in 
Fig 15, uit te weinige gegevens is geschat. 

In de opgave der proeven D of 50—69 is, onder aan de kolommen waarbij 
het model op normalen diepgang lag, als W, aangegeven het verschil van W 
afgeleid uit T en 9 met de ordinaat uit de figuur 15. 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 95 


Waren nu die waarden juist — doch bijna alle fouten in de waarnemingen 
concentreeren zich daarin — dan zouden zij bewijzen dat W, bij kleine snel 
heden negatief kon worden (proef 64— 66) hetgeen ongerijmd schijnt zonder nadere 
bevestiging; dat die een maximum bereikt bij een zekere snelheid (pr. 59—63) 
en bij grooter snelheid (pr. 50 —54) weêr minder is. 

Men moet hier hoogst waarschijnlijk denken aan onjuistheden in de kromme 
AA, die welligt geen vloeijende strook moet zijn, doch golvend naarmate de 
boeglengte en de lengte van de rollende golven wier snelheid met die van 
het schip overeenkomt, al of niet gunstiger verhouding hebben. 

Ten aanzien van W‚ een hypothese te wagen is dus nog al te voorbarig. 


$ 26. Eéne zaak blijkt echter bijna met zekerheid — dat is, dat de meer 
voorlijke plaatsing van de schroef de waarde van W, sterk doet klimmen ten 
nadeele van de snelheid (6 7). 

Men vindt toch dat bij het model A de waarden van W, zijn: 


Bij voorlijke plaatsing. 


Bij achterlijke plaatsing 


Bij de schroef volgens | Met een spoed van 


Proeven Ws Proeven Ws 


Fig. 11 0.24.40 50, 59 0.083 à 0.159 
De AU 0.2318 51, 60 0.054» 0.1765 67 0.371 
Wanlin 0.2196 52, 61 0.076 0.118 
„ 13 0.2196 à 0.2440 53, 62 0.005» 0.085 68 0.298 
„ 12 0.2014/ 0.2622 54, 65 0.006 # 0.060 69 0.229 


Nu zullen voor de achterlijk geplaatste schroef de werkelijke waarden waar— 
schijnlijk liggen binnen de opgegeven grenzen, en dan zou bij elk der schroeven 
de waarde van W, ongeveer 0,2 kilogram vermeerderen door de meer voorlijke 
plaatsing van de schroef; dat is, de totale weêrstand ongeveer 20 procent ver- 
meerderen. 

Dit resultaat wordt door vroegere proeven van Froude zoowel als van den 
ondergeteekende, ten volle bevestigd, 


6 27. Als men, zich afvragend welken invloed de spoed van de schroef 
41 


36 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


heeft op We, de proeven 50, 51, 52 naast 59, 60, 61 legt, komt men tot geen 
resultaat, 

Alleen gaat kleiner waarde van W, met grooter snelheid V vergezeld; en 
men moet hier vermoedelijk denken aan eene golving in de weêrstandskromme 
door onregelmatige aangroeijing van W‚ — of aan onjuistheid in de proeven. 


$ 28. Ten aanzien van U, of. de verhouding tusschen den arbeid, besteed 
om de schroef te draaijen, en den arbeid door de schroef voortgebragt ter 
voortstuwing van het schip, zijn de proeven welsprekender en bevestigen de 
bezwaren vroeger door tuij aangevoerd tegen Rankine’s theorie die voor de 

Griffith=-schroef van de Warrior 0.773 vond. 

De fout komt voor U‚ neer op ongeveer 5 percent slechts; wanneer men 


J | ent loch d ind i ï 
U, opvat als — — N doch dan vindt men die elders terug (zie $ 33). 


A Tanne 2 
60, 1000, 
Men zou echter ook W‚ kunnen beschouwen als een deel van het efect van 


WW; 


de schroef en dus aan U, een factor TR toevoegen en den term W, uit de 


uitdrukking voor den totalen weêrstand ($ 13) weglaten. 

De eerste wijze hier volgend vindt men dat U, voor de Griffith-schroef 
(fig. 11) varieert van 0555 bij half vermogen der machine, tot 6.803 bij vol 
vermogen. Met den grootsten spoed zijn de resultaten het best bij het grootst 
vermogen; een kleiner spoed werkt beter bij iets kleiner vermogen. 

Voor de Wooderoft-schroef fig. 12 en 13 varieert U, van 0.610 tot 0.777 
voor de schroef (fig. 13) met het minste verschil in spoed. Vcor de schroef 
met sterker aangroeijing van spoed loopt de waarde van U, van 0.610 tot 
tot 0 727. Het grootste vermogen geeft het beste resultaat, 

De waarden van U, hier genoemd, zijn die uit de tabel D van $ 11, doch 


RR : HOr en ! 
allen vermenigvuldigd met —- naar aanleiding van hetgeen in $ 33 volgt. 


$ 29. De meer voorlijke plaatsing van de schroef in het stemphout werkt 
op U, niet nadeelig en doet zelfs de slip, gemiddeld over den geheelen slag, 
niet aangroeijen. 

Dit is echter omdat W, hier buiten beschouwing blijft, en vermindert dus 
niets aan het bezwaar tegen die plaatsing. 


$ 30. De Griffith-schroef klimt in utilisatie bij groote snelheid en kracht 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 37 


boven de beide schroeven met aangroeijenden spoed, doch daalt bij kleiner 
kracht ook lager. 


Maar laat men W, mede verschijnen in de vergelijkings rekening — gelijk 
de werkelijke toepassing het doet — dan slaat de schaal eenigszins ten voordeele 


van de schroef in fig. 13 voorgesteld over, De schroef in fig. 12 scheen bij fig. 
13 iets achter te staan; doch hierbij mag niet onvermeld blijven, dat, na het 
buiten gebruik stellen van het model en schoonmaken der toestellen, werd op- 
gemerkt, dat een der halve bladen van de schroef fig. 12 een weinig verbogen 
was, alsof het werktuigje gevallen was, zonder dat is kunnen ontdekt worden 
door wiens schuld, noch wanneer dit geschied is, Waarschijnlijk was dit bij 
de proeven nog niet zoo; doch zekerheid heeft men hiervan niet. 


$ 31. Ten aanzien van de stuurproeven 74—77 kan gezegd worden dat het 
roer W (in fig. 1) in alle opzigten het roer N overtrof. 

Met het eerste roer leeren de proeven 78—85 dat de voorlijke plaatsing 
van de schroef, hoe nadeelig in andere opzigten, het sturen bevorderde, ver 
moedelijk doordat nu vóór het roer in plaats van het schroefgat een digt 
gedeelte — een breede roersteven — was geplaatst, 

Het lange schip draait met 30° roer in een cirkel met een diameter van 
ongeveer vijfmaal de lengte van het schip rond, 

Met den koker van fig. 9 om de schroef aangebragt draait het schip blijkens 


proef 86 minder goed, 


$ 32. De proeven F (of 87—94) met het schip vastgemaakt aan een vast 
punt, waarin een dynamometer gesteld was, bewijzen in verband met de proe- 
ven D, dat een gelijk moment op de as uitgeoefend een belangrijk kleiner 
aantal schroefomwentelingen voortbrengt dan bij het vrij bewegend schip, en 
dus eene gegevene machine in een gemeerd schip niet zoovele paardekrachten 
ontwikkelen kan als in hetzelfde schip wanneer het voortbeweegt, daar bij gelijk 
moment M het indicateur-vermogen evenredig aan het aantal omwentelingen is. 

Ondanks het minder groot getal slagen is echter de drukking (thrust) van 
de schroef op de as grooter dan wanneer het schip beweegt onder de werking 
van een gelijk moment. 

Als overzigt kan het volgende uittreksel dienen, waarbij de proeven tusschen 
elk paar dikke lijnen met dezelfde schroef genomen werden: 


38 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


Moment M. Grammeters 


Omwentelingen . . . .f3741/ 295f4153| 333f 342) 266f 3114 per minuut 


Drukking op as. . . . f0.935/1.19SfL.063/1.307/0.859/1.188/0.752 


Kilogram. 


0.337 0.538 VE 


De eerste proeven in elk paar (59, 61, 62, 63, 65 en 66) zijn met het 
vrijbewegend schip; de laatste proeven van elk tweetal met het vastgehouden schip. 

Het aantal omwentelingen staat ongeveer in reden als 5: 4; de drukking 
echter als 3 : 4 à 5. 


$ 33. Het dadelijk doel dezer proeven was een onderzoek naar de snelheid 
(onder stoom) welke de nieuwe kruisers der Nederlandsche Marine (4{jeh en 
Promp) zullen bereiken. 

Daar deze schepen onder water en behoudens een iets achterlijker geplaatste 
schroef, waarvoor het onder—achterschip iets verlengd is, overeenkomen met 
het Engelsch fregat Warrior op °/,, van de lineaire afmetingen, kan de proef- 
togt van dat schip nog als punt van vergelijking dienen en inlichting geven 
aangaande het verlies dat het moment M nog onderging in het model, tusschen 
het punt waar het gemeten werd — de schijf M in Fig. 1 — en de schroef zelf, 

Bij 1.2353 meter snelheid van het model, overeenkomend met 7.38 meter 
per secunde of 14.95 minuut-mijlen per uur voor de Warrior (schip model 
A, 114 M, lang) is de weerstand van dien bodem volgens Fig. 15 — 28.500 Kg., 
of ruim 10.000 Kg. minder dan die zoude zijn indien de lengte geen invloed 
op de wrijving had, daar de ordinaat van FF = 10.000 Kg. is op de schaal 
van de Warrior in zeewater, en dit ondanks het verschil tusschen verf en 
glad koper. 

Rankine vond door zijne formule 76.777 Eng. pd. of 34.554 Kilogr., doch 
men zou kunnen aannemen dat dit getal, ofschoon in strijd met de afleiding 
der formule, ook bevat W, hetgeen de 28.500 niet doet. 

De Warrior had een Griffith-schroef (Fig. 11) van 30 Eng. vt. spoed het- 
geen op de schaal van het model overeenkomt met den =— 0.256 M. 

De proef 59 komt dus het naaste bij dit geval en geeft eene waarde van 
W, = 0.159 voor het model of 0.159 x (35.71)? — 7240 kilogr. voor het schip 


in de onderstelling dat de schroef geplaatst was als bij het model. 


VAN HET WATER TEGEN DE BEWEGING VAN EEN SCHIP. 89 


Daardoor wordt de totale wederstand W __van het schip gelijk 
28500 + 7240 = 35740 Kg. of zeer nabij wat Rankine vond. 

De onjuistheid in Rankine’s formule bestaat dus woor dit geval slechts daarin, 
dat die, zonder dat dit vermeld is of uit de afleiding blijkt, insluit dat deel 
van den weêrstand, dat alleen ontstaat door de schroef, en dat niet zou bestaan 
als het schip met dezelfde snelheid door eene uitwendige kracht bewogen werd. 

Eene trek- of sleep-proef, genomen met de Warrior of met de Atjeh, gelijk 
Froude die met de Greyhound nam, zou dus de bezwaren door den onderge- 
teekende tegen de formule van Rankine aangevoerd waarschijnlijk bevestigen, 
en bewijzen dat de fout dezer formule, die ruim 20 percent te veel geeft voor 
de som van Wet WW, + W‚ in het Warrior-voorbeeld alleen toevallig wordt 


T 


—W, : 
opgewogen door dat de factor ii niet bij het effect van de schroef op het 


schip in aanmerking genomen is, 
De proef 59 geeft U,=0 659 zonder het verloren deel van M te rekenen, 
u v 
Het benoodigd indicateur-vermogen, zonder verliezen in het mecanisme te 
rekenen zou dan zijn: 


er 5 Je Es Le : zi = 5336 Paardekr. 
75 U, 75 0.659 

De indicateur op den proeftogt gaf 5471 ; en het verschil of 185 P.K. kan niet 
voldoende zijn geweest om de verliezen in het mecanisme in het groote schip 
te overwinnen. 

Kr is geen reden om Rankine’s gemiddelde waarde voor de utilisalie van 
het mecanisme U, — 0.78 te wraken. 

Dit geeft bij een indicateur-vermogen van 5471 P.K. alzoo een effectief 
(werkelijk op de schroef uitgeoefend) vermogen van 4267 PK. 

Dit zou onderstellen een U, als volgt: 

35740 x 7.38 

VERE 

hetgeen onmogelijk is daar Rankine, die geene verliezen door centrifugische 
werking enz. rekende minder vond (namelijk U, = 0.773). 

Doch men heeft nu twee limiten : U, == 0.659 als er niets verloren ging in 
de wrijving in de schroefaskoker enz. van het model, en U, == 0.825 als de schroef 
van de Warrior evenveel den weerstand van het schip (namelijk met W‚= 7240 Kg.) 
vermeerderd had als de proef 59 aanduidt. Het is dus waarschijnlijk dat Ran- 
kine’s berekening behoudens een verschil van 5 ten honderd juist is en W‚ door 


= 0.825 bijna 


40 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND 


proef 59 te groot aangewezen (vergel. $ 28) zoodat men hier moet aannemen 
U„=0.734; en dit komt overeen met den proeftogt zoo W+ W‚ + W‚ == 28500 
en W‚—= 3330 is, of in de proef We, ongeveer 0,073 (vergelijk 6 26). 

Het verschil tusschen U, == 0.659 en U‚,== 0.734 ontstaat dan door een verlies 


0.734—0.659 


VAN — 034 S= 0.1 in de asdraaipunten van het model, waarin niets on- 
waarschijnlijks is. 
S 34. Voor de Atjeh-type, 25-maal grooter dan het model A, volgen hier de 


uitgewerkte resultaten van eenige proeven op normalen diepgang, met kimkielen 
voorzien. 


NUMMER DER PROEVEN. 


Schroef volgens figuur. . . 


5.795 | 5.490 


Spoed aan voorkant _) 25 maal die van het model | 5.490 5.795 


„__m achterkant Jen dus voor het schip zelf. 5.795 | 6.100 


6.100 5.795 


Als bij de nieuwe schepen | voorlij- 
De schroef was geplaatst : 


type Atjeh (achterlijk ) ker * 


Snelheid van het model; Meters per sec. 13874) 1.3118/ 0.8935 1.2762 


Weerstand van het model; Kilogr. 1.192 | 0.960 0.337 1.266 


Slip (schijnbare) in percenten 18.81 | 11.80 5.70 21.70 


Utilisatie der schroef bij model: 0.699 | 0.655 0.547 6.723 


Idem voor schip, gecorrigeerd volgens$ 33 U, = 


0771 | 0.728 0.608 0.803 


Weerstand schip 80 M. lang uit proef, met cor- 
rectie voor water van 1.026 spec. gew. zoo 
lengte geen invloed op wrijving had : dus wêer- 

1.026 


stand model 25) 
stand model x (25) Xx T-010 


in kilogr . 18920| 15239| . 5349 20095 


Snelheid schip = snelheid model X V25inM;V== | 6.937 | 6.559 4,467 6.351 


in mijlen per uur. | 13.494| 12 752 8.686 12.406 


* Het verschil is 0.l in het model, of 2.50 M. in het schip zelf. 


VAN HET WATER TEGEN Di BEWEGING VAN EEN SCHIP. 41 


mmm 


NUMMER DER PROEVEN. 


Bij die snelheid is de ordinaat van EE Fig. 15 


of correctie voor wrijving; in kilo’s. . . | 4000 f 3500 1500 3300 
Dus weêrstand Atjeh: 14920| 11738 35849 16795 
Dit geeft met U, == 0.78 een indicateur-vermo- 

geni TU. ü en Lbaardekranlk 221 455 2281 


De kromme AA Fig. 15 wijst aan, dat men van 


de snelheid V tot eene snelheid V' —= 7.201614.1152/4.6296| 7,2016 


overgaande, eene vermeerdering van weêrstand 


heeft ten bedrage van ongeveer (kilogr.) . 2200 | 4500 |—700/ 300 5300 


en dus een weêrstand . . . … … … W' == | 17120| 162388| 9149) 4149 | 21095 


te overwinnen met een indicateur-vermogen van 
vw! 


75 Us Un paardekrachten. … ....= 


2712 | 2745 | 364 | 540 8234 


voor de snelheid V', die in mijlen is . . „ 14 14 8 0) 14 


Hierin is gebruikt de kromme EE. Fig. 15. het- 
geen beteekent dat men de huid van de Atjeh 
gelijk stelt wat de wrijving betreft met die 
van de Warrior, schoon geschilderd ijzer. | 

| 
$ 35. Ten aanzien van de nieuwe kruisers der Nederlandsche Marine leeren 

dus de proeven: 
dat de Griffith-schroef en Wooderoft-schroef beide een vaart van ruim 14 mijl 

zullen doen bereiken met het voorgenomen indicateur-vermogen van 2750 p.k. 
dat de achterlijke plaatsing van de schroef gewenscht is, daar eene plaatsing 

op 2.50 M. meer naar voren, waar de schroef achter een steven zou werken 

van eene breedte als die in houten schepen wel voorkwam, de vaart van 13,49 

tot 12.40 mijl doet vallen met gelijk vermogen (2281 tegen 2277 p.k.) en 
dat, om met een aldus geplaatste schroef 14 mijl te bereiken op meer dan 

3200 indicateur-—paardekrachten zou moeten worden gerekend ; 
dat bij minder krachtsontwikkeling een 8 mijls vaart zal bereikt worden bij 

stil weder met 364 Ind. PK. en, als men eene mijl verlies rekent voor wind 

en zee, praktisch met 540 Ind. P.K. 
dat het roer met de grootste breedte beneden de schroefas te verkiezen is, 

42 


NATUUKK. VERH. DER KONINKL. AKADEMIE DEEL XVI 


42 VERSLAG VAN PROEVEN OMTRENT DEN WEDERSTAND, ENZ. 


$ 36. Deze uitkomsten zijn niet zonder waarde, alhoewel meermalen gewezen 
is op de voor een wetenschappelijk doel te groote onjuistheid in de verkregen cijfers. 

Zij beantwoorden ook niet de vraag: waf men zou moeten opofferen, in snel 
beid of in kolen, om met een korter, handiger, goedkooper schip nagenoeg het- 
zelfde te doen. 

Om die vraag te behandelen zouden proeven met minstens nog een paar 
modellen noodig zijn. 

Deze worden lastig en tijdroovend op de wijze uitgevoerd als met dit model 
geschiedde, te meer daar men door verbetering der toestellen nog grooter juist 
heid zou moeten trachten te bereiken. 

Het bezitten of althans het gebruik van een toestel als die, welke te Chelston— 
cross, Torquay, door Froude is gemaakt en gebruikt wordt ten behoeve van de 
Engelsche Marine, is daarom onvermijdelijk noodig, wil men bij het ontwerpen 
van schepen niet, wat de snelheid betreft, of zich blindelings op onbekende 
terreinen wagen, òf wel op de gis een bestaand schip als model kiezen, en de 
vraag of men ook beter konde handelen onbeantwoord laten. 

De schrijver heeft zich tot nog toe strikt geliouden op den laatsten, dat is 
de eenige hem tot heden geopende weg. 

Zoo is de Watergeus een Alabama, de Atjeh een Warrior, de nieuwe sche- 
pen 4e kl, zijn Riouw's, de Draak een Krokodil, wat den vorm onder water 
betreft en met verandering van de schaal. 

Doch de andere weg heeft meer voordeelen en kan soms tonnen gouds doen 
besparen. 


Amsterdam, 16 Sept. 1875. 


Q Akademie van Wetenschappen, 


Di Amsterdam. Afdeeling voor 

A49 de Wis- ne Natuurkundige 

d1.16 Wetenschappen 
Verhandelingen 


u 
Fie 


PLEASE DO NOT REMOVE 
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET 


ee 


UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY 


Ed 


SE 


EEE 


A 


fi 
| 
ij 


k 
onse 

beten 
Ast
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Verhandelingen"

See other formats
