Skip to main content

Full text of "Verhandelingen der Natuurkundige Vereeniging in Nederlandsch Indië"

See other formats 


■■Vi.^^^i:^.* 


^:''\  /'< 


jfe>^;,  3^ 


'>1-. 


■•.m 


^--^"\1 


A  C  T  A 

SOCIETATIS   RE&IAE    SCIENTIARÜM 

INDO-NEÊRLANDICAE. 

VOL.    VIL 


VERHANDELINGEN 


DER 


KONINKLIJKE  NATUURKUNDIGE    VEREENIGING 


IN 


NEDERLANDSen   INDIE. 


DEEL    VIL 


A  C   T  A 


SOCIETATIS    REGIAE    SCIENTIARU 


INDO-NEÊRL  ANDIG  AE. 


VOLUMEN    VII. 
MDCCCLX. 


BATAVIAE, 
TYPIS   LANGHI   ET    SOC. 
1860. 


VERHANDELINGEN 


DER 


KONINKLIJKE  NATUURKUNDIGE  VEREENIGING 


IN 


NEDERLANDSen    I  N  D  I  E. 


DEEL     VII. 
,     18  6  0. 


BATAVIA, 
J.  A  N  G  E     &     CO, 

1S6Ü. 


ü4' 

7  —  iz. 
/z. 


V  E  E  S  L AG 


VAN 


DE  GËOGRAPHISCHË  DIENST  IN  NEDERLANDSCH  IM. 


OVER 


January  im  tot  en  met  April  18S9. 


•  i 


:ss.:> 


VERSLAG 


VAN 


DE  GEOGRAPHISGHË  DIENST  M  NEDERLANDSCH  INDIË, 


OVER 


JaDoary  18S8  tot  en  met  Aprii  I8S9, 


OPGEMAAKT 


DOOR  DEN  HOOFD-INGENIEUR 


Dr.  J.  A.  €«__01JDE:MAIV§ 


BATAVIA, 

LANGE  &  co. 
1860. 


INHOUD. 


BLDZ. 

§     1.  Inleiding.    Eerste  proeven  van  lengtebepaling  door  den  electromagnetischen  telegraaf.  1 
§     2.  Voortzetting  der  triangulaties.  —  Beraamde  togt  met  eene  oorlogsstoomboot  tot   het 

doen  van  geographische  plaatsbepalingen  in  den  O.  I.  Archipel.     .......  12 

§     3.  Bepaling  van  de  lengteverschillen  van  Samarang  en  Cheribon  met  Batavia  door  middel 

van    den    electromagnetischen   telegraaf. ;....;;...  13 

§     4.  Mislukte   poging   om  het  lengteverschil  van  Soerabaya  en  Batavia  te  bepalen.     :     .  15 

§     5.  Opgave  der  resultaten.   .     .     .     .     : 16 

§     6.  Tijd,   dien   de   seinen  noodig  hadden,   om  over  te  gaan ;    .    .     .    .  18 

§     7.  Ligging   der   observatieplaatsen   te   Cheribon  en  Samarang  ten  opzigte  der  triangu- 
latiestations  : 19 

§     8.  Vergelijking  van  de  resultaten,  langs  sterrekundigen  en  langs  geodesischen  weg  ver- 
kregen.   .     .     .     .     ; 20 

§     9.  Voortzetting    van    den  signaalbouw  in  de  residentie  Samarang ;  21 

§  10.  Bepaling  van  de  lengte  van  Batavia  uit  de  waarnemingen   ddor  de  H.H.  de  Lange 

in  1851 — 54  gedaan 26 

§  11.  Sterrebedekkingen,   in  1858  waargenomen 50 

§  12.  Definitieve  afleiding  van  de  waarschijnlijkste  waarde  voor  de  lengte  van  Batavia.     .  62 
§  13.  Mededeelingen ,  betreffende  de  instrumenten ,  behoorende  tot  het  materieel  der  Geo- 
graphische   Dienst 61 


B  IJ  L  A  G  E  N. 

I.  Bepaling  van  het  lengteverschil  tussclien  Weltevreden  (telegraaf kantoor)  en  Batavia 
(tijdklep) 95 

II.  Bepaling   van    het   lengteverschil  tusschen  Batavia  (tijdklep)  en  Samarang  (uitkijk).     100 

III.  Bepaling  van  het  lengteverschil  tusschen  Batavia  (tijdklep)  en  Cheribon  (havenlicht).     103 

IV.  Vergelijking  der  geodesisch   gevondene  met  de  sterrekundig  bepaalde  breedten     .     .     107 

V.  Nadere  herleiding  der  waarnemingen  van  de  heeren  S.  H.  en  G.  A.  De  Lange,  ge- 
daaan  in  de  jaren  1851,  1853  en  1854,  ter  bepaling  van  de  geographische  lengte  van 
Batavia.    . :     ...     110 

VI.  Bepaling  van  de  halve  middellijn  der  Maan  uit  vroegere  waarnemingen ,  in  Europa  gedaan.     121 

VII.  Bepaling  van  de  periodieke  ongelijklieden  der  mikrometerschroeveii  van  de  mikroskopen, 

aan  het  universaal-instrument  van  Eepsold 123 

VIII.  Onderzoek  naar  de  buiging  der  kijkers  vau  de  gebruikte  universaal-instrumenten.     .     127 


VERSLAG 


VAN    DEN 


HOOFD-INGEMEIR  Y4N  DE  GE0GB4PHISCHE  DIENST 


IN 


NEDERLANDS  CH-INDIE, 
OVER  January  1858  t/m  April  1859. 


§  I. 

Inleiding.   Eerste  proeven   van  lengtebepaling  door  den  electro- 

magnetischen  telegraaf. 

Op  het  einde  van  het  jaar  1857  alhier  aangekomen,  vernam  ik 
spoedig  tot  mijn  leedwezen,  dat  de  heer  G.  A.  de  Lange,  sedert 
ongeveer  twee  jaren  Geographisch  Ingenieur,  eervol  ontslag  had  aan- 
gevraagd. Kort  daarop  werd  zijn  verzoek  ook  in  mijne  handen  ge- 
steld, en  aangezien  mijne  pogingen  om  hem  te  bewegen,  op  dit  ver- 
zoek terug  te  komen,  schipbreuk  leden  op  bezwaren,  die  het  niet 
in  mijne  magt  lag  om  weg  te  ruimen,  moest  ik  zelf  wel  het  advies 
geven ,  het  gevraagde  ontslag  te  verleenen.  Tevens  volgde  daarop 
de  overgave  der  dienst  op  den  15'^'"  February  1858.  De  Adsistent 
van  den  Gcographischen  Ingenieur,  de  heer  Jaeger,  werd  tijdelijk 
belast  met  de  funktiën  van  Geographisch  Ingenieur. 

De  sergeant  König,  tot  nog  toe  bij  de  geographische  dienst  ge- 
detacheerd,   om  redenen  van  gezondheid  de  militaire  dienst  den  1''"" 


2  VERSLAG     VAN     DEN     IIOOFD-INGENIEUR 

Maart  verlaten  hebbende ,  werd  later  door  den  korporaal  der  sappeurs 
G.  A.  Rosenkranz  vervangen ,  die  nog  in  de  maand  October  tot  ser- 
geant bevorderd  werd. 

Behalve  een  voorstel  tot  regeling  der  geographische  dienst,  dat 
nog  in  behandeling  is,  deed  ik  nu  verschillende  voorstellen,  betref- 
fende de  te  ondernemen  werkzaamheden.  In  mijn  voorstel  van  30 
Maart  no.  26  stelde  ik  n  beginselen"  voor  w  aan  te  nemen  bij  het  bepalen 
der  werkzaamheden  van  het  personeel  der  geographische  dienst,"  welke  bij 
Gouvernements  Besluit  van  7  July  no.  1  werden  vastgesteld.  Bij  dit 
besluit  werd  het  sterrekundig  bepalen  van  plaatsen  in  den  Indischen 
Archipel  weder  als  hoofdzaak,  de  bepaling  der  geographische  leng- 
ten door  de  elektrische  telegraaflijn ,  naar  mate  deze  zich  verder  uit- 
breidt, als  regel  voorgeschreven,  en  tevens  het  doen  van  zuivere  tri- 
angulaties door  den  Hoofd-ingenieur  of  den  Ingenieur  afgeschaft. 

Tevens  stelde  ik,  na  overleg  met  de  Commissie  ter  verbetering 
der  O.  I.  zeekaarten,  in  mijn  voorstel  van  30  Maart  no.  27  de  werk- 
zaamheden voor,  waarmede  het  personeel  der  geographische  dienst 
zich  aanvankelijk  zoude  bezig  houden;  ook  hiermede  vereenigde  zich 
de  Regering  bij  besluit  van  14  Juny  1858  no.  29  (*) ,  terwijl  tevens 


(•)     Gelezen  enz. 

Is  goed  gevonden  en  verstaan: 

Eerstelijk  te  bepalen: 

a.  dat  het  personeel  van  de  geographische  dienst  aanvankelijk  door  middel  van  den  elektromag- 
netischen  telegraaf  bepalen  zal  het  verschil  in  lengte  tusschen  Batavia,  Weltevreden,  Cheribon, 
Samarang  en  Soerabaya ; 

h.  dat  daarna  zal  worden  bepaald  de  geographische  ligging  van  Muntok  en  wel  de  lengte  ten 
opzigte  van  Batavia; 

c.  dat  vervolgens  znllen  worden  bepaald  de  ligging  van  Palembang,  Lucipara,  Tandjoeng  Toc- 
an,  Tandjoeng  Barikat,  Zandeiland,  Goenong  Sekajoe,  het  zuidoostelijke  eiland  der  Schaarvogel- 
eilanden ,  een  der  Montaran-eilanden ,  de  piek  van  Karimata ,  Soekadana ,  een  punt  op  Poeloe  Galam 
en  eenige  andere  te  kiezen  punten  op  de  Westkust  van  Borneo,  en  wel  de  lengten  ten  opzigte  van 
Muntok ; 

d.  dat  de  bij  §§  6  en  c  genoemde  expeditiën  onmiddellijk  zullen  plaats  hebben,  zoodra  een  rijks- 
stooraschip  daartoe  beschikbaar  is,  en  in  dat  geval  voorafgaan  de  bepalingen  in  §  a  genoemd; 

e.  dat  uit  de  waarnemingen,  door  de  geografische  ingenieurs  S.  H.  en  G.  A.  de  Lange  in  de 
jaren  1851,  1852  en  1853  ter  bepaling  der  lengten  van  Batavia  en  Manado  gedaan ,  de  lengten  dier 
plaatsen  met  de  meeste  naauwkeurigheid  zullen  worden  afgeleid,  daarbij  gebruik  makende  van  de 
korresponderende  waarnemingen  in  Europa; 


VAN    DE    G  EOGR  APIilSCHE    DIENST    IN   N.    I.  3 

het  Marine-departement  uitgenoodigd  werd  om  zoodra  mogelijk  voor- 
stellen te  doen  tot  het  beschikbaar  stellen  van  een  stoomschip  voor  de 
uitvoerino-  der  in  art.  1  ^  b  en  c  van  dat  besluit  bedoelde  werkzaam- 
heden.  Ofschoon  dit  besluit  in  Juny  genomen  werd ,  had  ik  toch  reeds 
eenen  aanvang  gemaakt  met  de  bepaling  van  het  lengteverschil  van 
den  tijdklep  te  Batavia  en  het  telegraaf  kantoor  te  Weltevreden.  Hier- 
mede had  ik  ten  doel ,  niet  zoo  zeer  de  bepaling  van  dit  lengtever- 
schil, als  wel  eene  proef  te  doen,  en  den  heer  Jaeger  de  noodige 
oefeningen  in  het  nemen  der  tijdsbepalingen  en  het  waarnemen  der 
seinen  op  den  chronometer  te  verschaffen,  ten  einde  niet  op  onver- 
wachte zwarigheden  te  stuiten,  wanneer  de  scheiding  tusschen  hem  en 
mij  naderhand  grooter  zou  zijn.  Tevens  was  ik  door  deze  bepalin" 
in  de  mogelijkheid  gesteld  om  voortaan,  in  plaats  van  de  lengtever- 
schillen met  Batavia,  de  lengteverschillen  (van  Cheribon,  Samarang, 
Soerabaya,  en  later  van  andere  plaatsen)  met  Weltevreden  te  bepa- 
len, hetgeen  des  te  doelmatiger  was,  zoowel  Avegens  het  meerdere 
personeel  der  telegrafisten  aan  het  kantoor  te  Weltevreden  en  het 
meer  gelegene  van  dit  station  op  het  Koningsplein ,  als  Wegens  de  on- 
gezondheid van  het  verblijf  te  Batavia,  gedurende  een  groot  gedeelte 
van  den  avond,  in  de  opene  lucht,  tot  het  doen  der  tijdsbepalingen. 
Bij  de  gevondene  lengteverschillen  met  Weltevreden  zoude  nu  slechts 
het  lengteverschil  tusschen  Weltevreden  en  Batavia  opgeteld  behoe- 
ven   te    worden ,  om  de    lengteverschillen    met  Batavia  te  verkrijgen. 


ƒ.  dat  de  resultaten  der  eerstgenoemde  expeditiën,  te  gelijk  met  het  resultaat  der  definitieve  lengte 
van  Batavia  zullen  worden  medegedeeld ; 

I'en  tweede:  De  residenten  van  Cheribon,  Samarang,  Soerabaya,  Banka,  Palembang,  de  Wes- 
terafdeeling  van  Borneo,  den  assistent-resident  van  Billiton  en  den  ingenieur  der  gouvernementa 
telegrafen,  aan  te  schrijven,  om  ieder  voor  zooveel  hem  aangaat,  de  in  art.  1  §  a  en  c  genoemde 
werkzaamheden  naar  hun  vermogen  te  ondersteunen  en  te  bevorderen; 

Ten  derde:  Het  Marine-departement  uit  te  noodigen,  om  zoodra  mogelijk  voorstellen  te  doen 
tot  het  beschikbaar  stellen  van  een  stoomschip  voor  de  uitvoering  der  in  art.  1  §  i  en  c  bedoelde 
werkzaamheden ; 

Ten  vierde:  Den  Hoofd-ingenieur  van  de  geografische  dienst  in  Nederl.  Indië  uit  te  noodigen 
om ,  in  overleg  met  het  Militair  departement  de  noodige  voorstellen  te  doen  voor  de  zuivere  trian- 
gulatie van  Java  en  de  Westkust  van  Borneo  ten  dienste  van  de  aldaar  aangevangene  topografische 
opnamen. 


4  VERSLAG    VAN    DEN    HOOFD-INGENIEUR 

De  wijze,  -waarop  de  lengtebepalingen  geschiedden,  was  nu  als  volgt: 
Ik  had  van  den  Ingenieur  van'sEijks  telegrafen,  den  heer  Groll,  de 
vergunning  verkregen  om  voor  de  bedoelde  lengtebepalingen  over  den 
telegraaf  te  beschikken,  wanneer  mij  zulks  het  gelegenst  zou  voorko- 
men. Voor  de  welwillendheid,  waarmede  ZEd.  mijnen  arbeid  onder- 
steunde, kan  ik  niet  nalaten  hem  hier  openlijk  mijnen  dank  aan  te 
bieden.  Ook  kan  ik  de  verklaring  niet  achterhouden,  dat  de  tele- 
grafisten  aan  de  verschillende  betrokkene  kantoren  ons  steeds  met  den 
meesten  ijver  bijstonden,  ofschoon  hun  dienstverblijf  op  het  telegraaf- 
kantoor    menigwerf  door  onze  bepalingen  eenige  uren  verlengd  werd. 

Ik  had  nu  in  het  algemeen  het  volgende  schema  ontworpen ,  dat  wij 
opvolgden,  zooveel  de  omstandigheden  het  toelieten.  Te  vijf  uren  des 
namiddags,  middelbaren  tijd  te  Batavia,  vervoegden  de  heer  Jaeger 
en  ik  ons  ieder  naar  ons  telegraaf  kantoor.  Zoodra  mogelijk  vergeleken 
wij  onze  chronometers  door  seinen  met  den  telegraaf,  die  eenvoudig 
daarin  bestonden ,  dat  aan  het  eene  station  de  sleutel  door  een'  tele- 
grafist  werd  nedergedrukt  of  gesloten,  en  na  drie  of  vier  sekonden 
weder  losgelaten  of  geopend.  Ieder  van  ons  nam,  op  zijnen  chrono- 
meter, zoo  naauwkeurig  mogelijk  de  oogenblikken  waar,  waarop  dit 
sluiten  van  den  sleutel  plaats  had.  Ik  oordeel  het  niet  raadzaam ,  dat 
een  der  waarnemers  zelf  de  seinen  op  bepaalde  tikken  des  chronome- 
ters geeft,  daar  hierdoor  eene  constante  fout  ontstaan  kan.  De  wil 
namelijk,  om  op  een  bepaald  oogenblik  den  sleutel  neer  te  drukken, 
heeft  altijd  eenigen  tijd  noodig  om  tot  uitvoering  te  komen.  Dit  is 
mij  dikwijls  gebleken;  ofschoon  nl.  de  telegrafisten  telkens  door  mij 
verzocht  werden  den  sleutel  te  sluiten,  als  de  secondewijzer  op  O,  15, 
30  en  45  seconden  wees,  had  de  sluiting  bijna  altijd  plaats  na  den 
tik  des  chronometers ,  en  hoe  oplettender  de  telegrafist  was ,  hoe  stand- 
vastiger werd  het  verschil. 

De  seinen  volgden  elkander  met  tusschenruimten  van  15  seconden 
op.  Twaalf  seinen  vormden  eene  reeks.  De  sluiting  des  sleutels  werd 
alleen  geobserveerd ,  daar  het  openen  mij  voorkwam  een  te  dof  geluid 
te   geven  om  naauwkeurig  te  worden  waargenomen. 

Zie  hier  nu  het  schema: 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE   DIENST    IN   N.   I.  5 

Batavia  geeft     eene    reehs   van  1 2    seinen , 

Weltevreden       n         "         n        »      «        »      , 
Batavia  n         »         »        //       «         //      , 

Weltevreden       w         //  w         //       w         // 

Tijdsbepalingen  te  Batavia  en  Weltevreden  door  zeniths-afstanden  van 
sterren,  zoo  mogelijk  in  het  Oosten  en  Westen. 

Batavia  geeft    eene    reeks   van    12    seinen  , 

Weltevreden       n        »         n        //       «         '/       , 
Batavia  n        //  n        //      /'         //       , 

Weltevreden       //         «  «         n      n        » 

Tusschen  elke  reeks  seinen  en  de  volgende ,  was  de  afspraak,  zouden 
slechts  dertig  seconden  verloopen.  Binnen  het  kwartier  uurs  waren  dus 
de  seinen  gewoonlijk  afgeloopen. 

Door  de  seinen  afwisselend  te  geven,  werd  het  resultaat  zoo  goed  mo- 
gelijk onafhankelijk  gemaakt,  van  de  tijdruimte,  die  de  seinen  noodig 
hadden  om  op  het  verwijderde  station  gehoord  te  worden,  eene  tijdruimte 
die  hoofdzakelijk  bestaat  uit  den  tijd,  dien  de  ankers  van  het  relais 
en  den  schrijftoestel  noodig  hebben ,  om  aangetrokken  zijnde  de  elek- 
tro-magneten  te  bereiken ,  en  die,  behalve  van  de  sterkte  van  den  stroom, 
ook  afhangt  van  de  sterkte  der  veertjes,  die  de  ankers  terughouden. 
Werd  een  der  seinen  niet  scherp  waargenomen ,  dan  werd  zulks 
altijd  aangeduid  en  de  waarnemingen  van  dit  sein  bij  het  nemen  van 
het  arithmetisch  midden  verworpen.  Eene  twijfelachtige  waarneming 
heeft  naar  mijn  inzien  geen  het  minste  stemregt.  Bij  onze  eerste 
bepalingen  kwamen  wel  eens  verschillen  met  het  arithmetisch  midden 
voor,  grooter  dan  een  tik  des  chronometers,  d.  i.  grooter  dan  eene 
halve  sekonde.  Dergelijke  fouten  kunnen  niet  begaan  worden,  wanneer 
beide  waarnemers  met  gespannen  oplettendheid  de  seinen  observeren, 
en  tiende  deelen  van  tikken  aanteekenen.  Ik  heb  er  dus  steeds  bij 
-den  heer  Jaeger  op  aangedrongen,  om  eiken  den  minsten  twijfel  door 
het  gewone  teeken  aan  te  geven  en  ik  schrijf  het  voornamelijk  aan 
het  opvolgen  van  dit  voorschrift  toe ,  dat  de  waarschijnlijke  fouten 
der  seinwaarnemingen  zooveel  geringer  geworden  zijn  dan  in  den  be- 
ginne.    Terwijl  n.  1.  de  beide  eerste  dagen  in  de  pa^and  April ,  waarop, 


Q  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGEN  IE  U  K 

seinen  werden  waargenomen,  de  w.  fout  eener  enkele  vergelijkino-  der 
chronometers  door  één  sein  bleek  te  zijn  O**,  115,  verminderde  deze 
w.  fout  reeds  spoedig  en  de  overige  dagen,  waarop  waarnemingen  ge- 
daan werden  ter  bepaling  van  het  lengteverschil  tusschen  den  tijdklep 
te  Batavia  en  het  telegraaf  kantoor  te  Weltevreden,  werd  zij  =  O  s,  089 
bevonden,  (alles  vereenigende  kwam  er  O  ^,  093 ,)  terwijl  de  waarnemino-en 
in  Augustus  ter  bepaling  van  het  lengteverschil  van  Saniarang  en  Ba- 
tavia, even  als  die  in  October  en  November  ter  bepaling  van  het  lengte- 
verschil van  Cheribon  en  Batavia,  beide  0^,067  gaven.  Door  het 
uitwerpen  der  twijfelachtige  waarnemingen  berustte  de  vergelijking  der 
chonometers  iedere  keer  op  minder  dan  48 ,  echter  toch  meestal  op 
meer  dan  40  goede  sein  waarnemingen  en  daar  het,  zoo  als  zoo  even 
gezegd  is,  mij  aanvankelijk  gebleken  was,  dat  elke  vergelijking  eene 
waarschijnlijke  fout  van  0^,115  had,  zoo  had  het  arithmetisch  midden 
van  40  waarnemingen  aanvankelijk  eene  waarschijnlijke  fout  van  °-^^^ 
of  van  slechts  0^018.  ^^ 

Uit  deze  hooge  naauwkeurigheid ,  die  mij  reeds  bij  eene  voorloo- 
pige  proef  gebleken  was,  en  die  ik  mij  overtuigd  hield,  dat  in  het 
vervolg  nog  zou  toenemen ,  had  ik  afgeleid  dat  het  nutteloos  en 
noodeloos  zou  zijn,  de  waarnemingsmethode  door  het  tusschenvoegen 
van  slino-ers  in  den  keten,  volgens  de  methode  van  Wichmann  en 
anderen,  te  verwikkelen.  Dergelijke  toevoeging  aan  den  toestel  zoude 
hier  in  O.  Indië,  waar  men  op  bijna  alle  plaatsen  geheel  verstoken 
is  van  de  hulp  eens  instrumentmakers ,  met  zwarigheden  gepaard  gaan 
en  bij  de  minste  stoornis  tot  oponthoud  aanleiding  geven ,  terwijl  de 
naauwkeurigheid  van  het  resultaat  er  zoo  goed  als  in  het  geheel  niet 
door  zoude  verhoogd  worden.  Men  hangt  bij  het  bepalen  van  een 
lengteverschil  door  den  electrischen  telegraaf  geheel  van  de  tijdsbe- 
palingen af,  die  aan  de  beide  eindstations  gedaan  worden.  Fouten  in 
deze  tijdsbepalingen  begaan,  gaan  onveranderd  op  de  uitkomst  voor 
het  lengteverschil  over  en  de  onnaauwkeurigheid ,  die  de  tijdsbepa- 
lingen nog  overlieten ,  was  veel  grooter  dan  de  onnaauwkeurigheid , 
die  uit  de  verg^eliikino;  der  chronometers  door  middel  der  electroraa";- 
netische  seinen  ontstond ,  zoodat  eene  verhooüin":  der  naauwkeurio;heid  , 

7  CO  O  > 


VAN    DE     GEOGRAPHISCHE    DIENST    INN.   I.  7 

waarmede  de  chronometers  vergeleken  worden,  zeer  weinig  helpt, 
wanneer  niet  ook  de  tijdsbepalingen  met  meerdere  zekerheid  kunnen 
plaats  hebben. 

Om  dit  duidelijker  door  getallen  aan  te  toonen,  zal  ik  die  avonden 
tot  voorbeeld  nemen,  waarop  van  beide  zijden  de  tijdsbepalingen  het 
best  gelukt  zjn;  nl.  28  October  en  1  November,  daar  voor  zulke  gevallen 
ook  het  naauwkeuriger  uitvoeren  van  de  vergelijking  der  chronometers 
het  meeste  invloed  heeft.  Op  deze  dagen  nam  de  heer  Jaeger  te  Cheri- 
bon  waar  en  ik  te  Batavia.  Mijne  tijdsbepaling  rustte  op  waarnemin- 
gen van  drie  sterren,  de  zijne  op  waarnemingen  van  vier  sterren. 
De  waarschijnlijke  fout  mijner  tijdsbepaling  was  '^~f-=  0^,  031,  die 
van  den  heer  Jaeger  -^—^  =  O  s,  055.  De  vergelijking  der  chrono- 
meters geschiedde  door  twee  reeksen  van  seinen,  ieder  van  41  waar- 
nemingen. Om  het  lengteverschil  te  vinden ,  werden  voor  een  be^ 
paald  oogenblik  de  correctiën  der  beide  chronometers  gezocht,  elk 
met  betrekking  tot  den  meridiaan  der  plaats ,  waar  de  waarnemer 
zich  bevond,  alsmede  het  verschil  voor  de  aanwijzingen  der  chrono- 
meters.    Dit  oogenblik  was  op  beide  avonden  zoo  gelegen  (*)  ,  dat  het 


(*)  Zijn  t  en  t'  de  tijden,  waarvoor'  het  verschil  in  aanwijzing  der  chronometers  door 
de  beide  stellen  seinen  bepaald  is,  en  is  i"  het  tijdstip,  waarvoor  men  het  verschil  in  aan- 
wijzing der  chronometers  weten  wil;  noemt  men  dit  verschil  voor  de  tijdstippen  t,  t' en  t' 
respectievelijk  a,  b  en  x,  dan  zal  x,  hetzij  t  al  dan  niet  tusschen  t  en  t'  inligt,  uitgedrukt  worden 
door   de   formule : 

f—t      r  f— f'  „ 

X  =  o  +  a 

1'  —t  t—t 

of  als   men         !"~'    p  =  stelt 
t—t 

X  —  pb  +  (l — p)  a 
Is    nu   a  bepaald    door   n   en.    b   door   n'    seinen ,    en   is    tw   de    waarschijnlijke  fout   voor   eene 
vergelijking    der    chronometers    door    een    telegraafsein ,    dan    is    de    waarschijnlijke    fout    van 
a  =  . — !f_   en   van   b  =  ■  "     en    de    waarschijnlijke   fout   van   x 

\X^-nJ  ^\^  n'   ■'  l      n  n'  ) 

en   als   n  =  n'   is 

n 

Zoodat  het  gewigt  van  x,  d.  i.  het  aantal  bepalingen ,  welker  arithmotlsch  midden  de- 
zelfde   waarschijnlijke   fout   heeft   als   x,    uitgedrukt  wordt   door   de   formule : 


pj_     +    (i-p) 

n  n' 

en,    als    n   =    ra' is,  door  de    formule: 

n 


8  VERSLAG    VAN    DEN    HOOFD-INGENIEUR 

verschil  der  chronometers  uit  de  telegrafische  seinen  met  eene  naauw- 
keurigheid  werd  afgeleid,  den  28^'^  October  alsof  het  onmiddellijk  door 
47  en  den  1^"^  November ,  alsof  het  onmiddellijk  door  35  seinen  bepaald 
was,    en    had    dus    eene    waarschijnliike  fout  van  ■ "'    '    en  -^^ —  d.  i. 

O^jOlO    en    0',011,     waarvoor    wij    gemiddeld    0^,0105    zullen    aanne- 
men.    De  waarschijnlijke  fout  van  het  bepaalde  lengte  verschil  werd  nu : 
i^  ('0',031^ +0^0552+  0%01052)  ^  0^0G4. 

Hadde  echter  de  vergelijking  der  chronometers  volstrekt  naauwkeurig 
kunnen  geschieden,  dan  ware  de  w.  fout  van  het  lengteverschil  geweest: 

V-  (0%03P+  03,055^)  =  09,063. 
derhalve  slechts  één  G-i^*^^  deel  minder.     Men  ziet  uit  deze  getallen  dui- 
delijk den  grond  tot  mijne  bewering  spreken. 

Ik  heb  boven  gezegd  dat  de  tijdsbepalingen  geschiedden  door  het 
nemen  van  zenithsafstanden.  Gaarne  had  ik  mij  steeds  bediend  van 
de  waarneming  van  doorgangen  door  den  meridiaan,  het  universaal- 
instrument  als  passage-instrument  gebruikende,  welke  methode,  mits 
het  voetstuk  zeer  stevig  en  de  tappen  der  horizontale  as  geheel  zuiver 
zijn,  meerdere  naauwkeurigheid  moet  opleveren  dan  de  opgenoemde, 
als  zijnde  geheel  onafhankelijk  van  straalbreking  en  van  fouten  in  de 
verdeeling  van  cirkels.  De  opgave  der  resultaten  zal  echter  aantoonen 
dat  de  naauwkeurigheid,  waarmede  met  de  universaal-instrumenten 
van  Repsold  en  van  Pistor  en  Martins  de  zenithsafstanden  gemeten 
worden,  zoo  buitengewoon  groot  is,  dat  dit  bezwaar,  vooral  bij  mijne 
waarnemingen  met  het  universaal-instrument  van  Repsold,  grootendeels 
wegvalt. 

De  tijdsbepalingen  door  zenithsafstanden  bieden  overigens  zoo  vele 
voordeelen  voor  reizende  sterrekundigen  aan,  dat  ik  niet  geloof  dat  één 
geographisch  ingenieur  haar  niet  de  voorkeur  geven  zoude.  Ik  noem 
hier  bepaaldelijk: 

1°  de  onaf hankelijkheid  van  de  absolute  stevigheid  van  het  voetstuk; 

2°  de  onafhankelijkheid  van  de  zuiverheid  der  tappen  van  de  hori- 
zontale as ; 

3°  de  waarnemins-en  kunnen  begonnen  worden  zonder  de  minste 
voorbereiding; 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.    I.  9 

4^  men  kan  zich  bepalen  bij  de  helderste  sterren,  die  zich  nog  bij 
eene  heijige  lucht  laten  waarnemen  en  wier  schijnbare  plaatsen  in  den 
Nautical  Almanac  staan  opgegeven, 

6^  elke  twee  waarnemingen  geven  een  resultaat,  onafhankelijk  van  de 
fouten  van  het  instrument ,  waarvoor ,  bij  het  gebruik  van  het  univer- 
saal-instrument  als  passage-instrument  in  den  meridiaan,  vier  noodig  zijn. 

Het  is  hier  nog  de  plaats  van  eene  bijvoeging  melding  te  maken, 
die  ik  aan  de  bamboezen  voetstukken  liet  aanbrengen ,  zoo  als  de  heer 
S.  H.  de  Lange  ze  in  zijn  wVerslag  der  reis  van  de  Geographische 
Ingenieurs  S.  H.  de  Lange  en  G.  A.  de  Lange  van  Batavia  naar  de 
Residentie  Menado  en  terug,  van  23  January  1852  tot  20  Maart  1853", 
bladz.  3,  (Tijdschrift  der  Natuurkundige  Vereeniging,  deel  V,  afd.  I) 
beschreven  heeft  (*). 

Toen  ik  namelijk  voor  het  eerst  een  dergelijk  voetstuk  naast  mijne 
woning  had  laten  oprigten ,  was  het  mij  gebleken ,  dat  eene  verplaat- 
sing van  het  ligchaam  tevens  eene  verplaatsing  van  de  luchtbel  der 
niveaus  ten  gevolge  had.  Daar  wijlen  de  heer  S.  H.  de  Lange  de 
vastheid  der  door  hem  op  zijne  expeditie  in  Menado  het  eerst  gebruikte 
voetstukken  hoogelijk  prijst,  zoo  geloof  ik,  dat  de  zachtheid  van  den 
grond  op  het  erf  mijner  Avoning  misschien  de  oorzaak  was,  dat  de  vast- 
heid daar  minder  was.  Hoe  het  zij,  het  kwam  mij  wenschelijk  voor, 
de  stevigheid  der  voetstukken  te  vermeerderen,  en  ik  liet  daarom 
eerst  een  voetstuk  metselen  en  het  met  eenen  marmeren  vloersteen 
bedekken.  Ofschoon  ten  gevolge  zijner  zwaarte ,  en  dank  zij  het  stevige 
fundament  waarop  het  rustte,  dit  voetstuk  minder  onderhevig  bleek  te 
zijn  aan  verplaatsing  dan  het  vorige ,  zoo  werd  de  beweging  van  eenen 
persoon  in  de  onmiddellijke  nabijheid  toch  steeds  door  de  niveaus  ver- 


(*)  MÜrie  bamboezen  worden  loodregt  een  paar  voet  diep  in  den  grond  gezet,  op  afstanden  gelijk  aan 
»die  der  pooien  van  het  daarop  te  plaatsen  instrument. 

uDaar  rondom  wordt  een  koker  van  plat  geslagen  bapiboe  geplaatst,  die  met  rottan  digt  gebonden 
i>en  daarna  gevuld  en  aangestampt  wordt  met  aarde,  zoodanig  dat  de  loodregt  staande  bamboezen  er 
"Slechts  ter  handbreedte  uitsteken. 

i)In  het  uiteinde  van  dezen  worden  steenen  geplaatst,  die  aan  het  boveneinde  vlak  en  breeder  dan 
»de  bamboe  zijn  en  waarop  de  koperen  plaatjes  komen,  waarin  devoetscbroeven  van  het  instrument  staan." 

2 


10  VEESLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

raden,  en  eerst  toen  ik  rondom  dit  steenen  voetstuk  eenen  afzonder- 
lijken bamboezen  vloer  had  laten  leggen  van  omtrent  tien  voeten  in 
het  vierkant ,  die  noch  het  voetstuk ,  noch  den  grond  onmiddellijk  daar- 
nevens aanraakte ,  en ,  slechts  aan  elk  zijner  hoeken  op  een  paar  met- 
selsteenen  rustte ,  toen  eerst  bleek  de  isolering  aan  het  voetstuk  niets 
te  wenschen  over  te  laten.  Ook  de  bamboezen  voetstukken  op  dezelf- 
de wijze  van  eenen  bamboezen  vloer  omringd ,  voldeden  volkomen  aan 
den  eisch,  en  loopen  of  springen  op  den  vloer  was  in  geenen  deele 
aan  de  niveaus  merkbaar. 

Daar  de  heer  Jaeger  en  ik  tegelijk  zouden  moeten  waarnemen ,  en 
dus  twee  voetstukken  voor  de  observaties  zouden  noodig  hebben, 
wenschte  ik  nog  een  stel  van  drie  zulke  steenen  te  hebben,  als  waarvan 
de  heer  de  Lange  spreekt,  doch  na  vergeefsche  moeite  aangewend  te 
hebben,  te  Batavia  eenen  steenhouwer  te  vinden,  die  hunne  vervaar- 
diging wilde  ondernemen ,  legde  ik  op  de  uiteinden  der  drie  bamboe- 
zen eenen  marmeren  vloersteen ,  en  hiermede  had  ik  eveneens  een 
voetstuk ,  dat  niets  te  wenschen  overliet. 

Komen  wij  tot  onze  lengtebepaling  terug. 

Eerst  in  April  veroorloofde  de  regenbuijen  ons  een'  aanvang  te  maken. 
Den  16™  en  24'='^  April  en  den  l'^'*  en  S'^'^  Mei  nam  de  heer  Jaeger  aan 
het  kantoor  te  Weltevreden,  en  ik  aan  dat  te  Batavia  waar;  den  7^"^, 
8en^  \Qen  q^  i^en  ]\fei  was  ik  te  AVeltevrcden  en  de  heer  Jaeger  te  Ba- 
tavia. Wij  hadden  over  het  algemeen  veel  met  wolken  te  kampen  , 
van  daar  dat  onze  afspraak,  om  steeds  dezelfde  sterren  voor  de  tijds- 
bepalingen te  gebruiken,  meestal  niet  vervuld  kon  worden.  De  ver- 
wisseling der  waarnemers  had  ten  doel,  het  personele  verschil  te  eli- 
mineren ,  dat  bij  het  waarnemen  van  doorgangen  van  sterren  door  twee 
waarnemers  steeds  bestaat. 

Met  de  bepalingen,  op  de  genoemde  acht  avonden  geschied ,  meende 
ik  te  kunnen  volstaan.  Voordat  het  daarop  betrekking  hebbende  Gou- 
vernements-besluit  genomen  was,  (14  Juny)  was  dus  deze  werkzaam- 
heid reeds  geheel  afgeloopen.     Het  resultaat  was: 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN   N.    I. 


11 


Ohservaüeplaats  Weltevreden  oostelijk  van  ohservatieplaats  Batavia. 


1S5 

S. 

April 

16 

II 

21 

Mei 

1 

It 

3 

OuDEMANS   te  Batavia. 
Jaeger  te  Weltevreden 


Waarscli. 
fout. 

±  Os82 
//  0,22 
/'  0,30 
"   0,17 


.Lengteverschil. 

4^,20 
5,21 
5,27 
5,43 

fia. 
ien. 

Betrekkelijk 

cewigt. 

1858. 

10 

Mei     7 

21 

"       8 

11 

*     10 

35 

//     14 

Oude  MANS  te  Weltevreden. 
Jaeger   te  Batavia. 


Lengteverschil. 

Waarscli.  fout. 

5sl3 

±  0s23 

5,37 

"  0,19 

5,69 

"   0,22 

5,38 

"  0,23 

Betrekkelijk 
gewigt. 
19 
29 
21 
20 


En ,  het  midden  nemende ,  lettende  op  de  gewigten : 

OüDEMANS   te    Batavia    .    .    .    .)     "^n-x  •    ^    nr,  r      -    nsifff 

0^,21  gewigt  77,  w.  fout  0^,115, 


89,  //      //     0%107, 


Jaeger  te  Weltevreden  .  . 
OüDEMANS  te  Weltevreden  .  . )    ks  39 
Jaeger  te  Batavia i 


zoodat  als  vrij  van  de  personele  fouten  der  waarnemers  aangenomen  kan 
worden  het  resultaat: 

Ohservatieplaats  AVeltevredcn  oostelijk  van  ohservatieplaats  Ba- 
tavia   5^30  gew.  165.  w.  f  0%08. 

Trekt  men  hier  af: 

Ohservatieplaats  Batavia  westelijk  van  den  Tijdklep 0^,06. 

Blijft:    Ohservatieplaats  Weltevreden  oostelijk  van 
den   Tijdklep  te  Batavia 5^,24. 

Ik  zal  hij  deze  gelegenheid  tevens  de  resultaten  aangeven,  die  ik 
voor  de  poolshoogten  dezer  beide  plaatsen  verkregen  heh.  Ik  vond 
door  waarnemingen  in  nahijheid  van  den  meridiaan  voor  de 

Zuiderbj^eedte  van  de  ohservatieplaats  hvj  den  tijdklep-. 


1858. 

Gebruikte  ster. 

Mei  1 

12  Canum  Venaticorum 

I)     11 

/3  Leonis 

»     3 

«■  Corvi 

»     )i 

yi  Argus 

Zenithsafstand. 
N  47°,  5 
N  28,  O 
Z   19,  6 
Z   55,  2 


Zuiderbreedte.  Aantal  waarnem. 


Reductie  op  den  tijdklep:    .    , 

Zuiderbreedte  yan  den  tijdklep: 


6°  7'  38",  1 
34,  4 
38,  7 
37,    5 

6°  7'37",2 
.'   .    .    .   O  ,6 


4 
4 
5 
6 


er  7  36 ,6 


12 


VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 


terwijl  de  waarnemingen  op  de  observatieplaats  te  Weltevreden  in  de 
onmiddellijke  nabijheid  van  het  telegraaf  kantoor  geven: 

Zuiderhreedte  van  de  observatieplaats  te  Weltevreden. 


1858. 

Gebruikte  ster. 

Mei  10 

>J  Ursae  Majoris 

//      8 

12  Canum  Veaatieorum 

#      8 

<y  Hydrae 

»    10 

^'  Crucis 

Zenithsafstand. 

Zuiderbreedte. 

Aantal  waarn. 

N    56',  4 

N  6°10'  25',9 

5 

N    45  ,  5 

26  ,C5 

5 

Z    17  ,  0 

25  ,3 

5 

Z    5G,  e 

21  ,05 

5 

6°10'  25',  5 

§  2.    Voortzetting  der  triangulaties.  —  Beraamde  togt  met  eene  oorlogs- 
stoomhoot  tot  het  doen  van  geographische  plaatsbepalingen 
in  den  O.  I.  Archipel. 

Alvorens  verder  verslag  van  mijne  verrigtingen  te  geven,  moet  ik 
melding  maken  van  het  Gouvernements-besluit  van  2  Juny  no.  13,  waarbij 
de  Hoofd -Ingenieur  van  de  Geographische  Dienst  gemagtigd  werd ,  om 
ter  instructie  van  den  Adsistent-Ingenieur ,  eene  triangulatie  te  doen 
ter  voortzetting  van  de  triangulaties  door  den  heer  de  Lange  begon- 
nen ,  in  eene  rigting  door  het  Militair  Departement  nader  aan  te  ge- 
ven. Het  voorstel  daartoe  was  door  mij  geschied  in  de  vooronderstel- 
ling, dat  er  voor  den  heer  de  Lange  een  ander  Geographisch  Ingenieur 
uit  Nederland  zou  gezonden  worden,  en  dat  de  Adsistent  alsdan  wel 
voor  de  triangulaties  gemist  zou  kunnen  worden,  op  welker  voortzet- 
ting het  Militair  Departement  zoo  zeer  had  aangedrongen. 

Ingevolge  art.  D  van  het  besluit  van  14  Juny  no.  29  wendde  ik 
mij  bij  missive  van  19  Juny  no.  54  tot  den  Kommandant  der  Zeemagt, 
met  de  vraag:  of  en  wanneer  er  eene  rijksstoomboot  tot  het  doen  der 
expeditie  in  art.  C  bepaald,  zoude  kunnen  beschikbaar  gesteld  wor- 
den, hangende  het  daarvan  af,  of  nog  eerst  de  lengteverschillen  met  den 
telegraaf,  in  art.  A  genoemd,  geschieden  zoude ,  dan  wel  of  daarmede 
gewacht  zoude  worden  tot  na  de  expeditie ,  waarop  de  ligging  van 
Muntok,  Palembang  enz.  bepaald  zou  worden.  Tot  antwoord  ontvan- 
gen hebbende,  dat  Z.  Ex.  aan  de  regering  had  voorgesteld  Z.  M. 
schroefkorvet  de  Groningen  bij  haren  terugkeer  te  Batavia  in  het 
laatst  der  maand  beschikbaar  te  stellen,  droeg  ik  den  heer  Jaeger  op, 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE   DIENST    IN    N.   I.  13 

zich   met  den  korporaal  Rosenkranz  naar  de  Residentie    Samarang  te 
begeven,  om  aldaar  de  geschikte  punten  met  signalen  te  voorzien. 

Hij  vertrok  derwaarts  met  de  stoomboot  de  Koningin  der  Neder- 
landen^ den  24«i  Juny,  en  kwam  den  20»'^'^  op  de  reede  van  Samarang. 
Ik  bereidde  mij  reeds  geheel  voor  de  bedoelde  expeditie  op  de  schroef- 
korvet  Groningen  voor,  wachtte  even  als  haar  kommandant,  van  dag 
tot  dag  het  besluit  dat  mijne  inscheping  zou  bevelen,  doch  de  expe- 
ditie naar  Djambi  bragt  hierin  eene  algeheele  wijziging.  Eindelijk 
namelijk  ontving  ik  van  Z.  Ex.  den  Vice-Admiraal ,  Kommandant  der 
Zeemagt,  den  27^^^  July  berigt,  dat  Z.  M.  schroefkorvet  de  Groningen  ] 
een  deel  zou  uitmaken  der  expeditie  naar  het  rijk  van  Djambi,  doch 
dat  Z.  Exc.  zich  voorbehield,  zoodra  er  een  ander  oorlogsvaartuig 
beschikbaar  was,  of  wel  de  Groningen  van  voornoemden  togt  spoedig 
mogt  zijn  teruggekeerd,  alsdan  op  zijn  voorstel  bij  de  regering  terug 
te  komen,  om  tijdelijk  een  rijksstoomer  voor  de  geographische  plaats- 
bepalingen te  bestemmen. 

Niet  weinig  trof  mij  dit  berigt.  De  zwarigheden ,  die  tot  nog  toe 
steeds  de  sterrekundige  plaatsbepalingen  in  den  Indischen  Archipel 
hadden  in  den  weg  gestaan,  schenen  door  de  bepaalde  begeerte  van 
Z.  Ex.  den  Gouverneur-Generaal,  om  die  zaak  zooveel  mogelijk  bevor- 
derlijk te  zijn,  opgelost  te  zullen  worden,  doch  door  de  veranderde 
bestemming  van  de  Groningen  viel  deze  hoop  voor  ditmaal  weder  in 
duigen.  Ofschoon ,  zoo  als  gemeld  is ,  Z.  Exc.  de  Kommandant  der 
Zeemagt  mij  zijn  voornemen  had  medegedeeld,  om  spoedig  nadere 
voorstellen  omtrent  het  beschikbaar  stellen  van  eenen  rijksstoomer  voor 
de  geographische  plaatsbepalingen  te  doen,  zoo  oordeelde  ik  mij 
niet  geregtigd,  hierop  nog  verder  te  wachten ,  maar  besloot  tot  de  be- 
paling der  lengteverschillen  met  den  electromagnetischen  telegraaf  over 
te  gaan. 

§  3.  Bepaling  van  de  lengteverschillen  van  Samarang  en  Cheribon  met 
Batavia  door  middel  van  den  electromagnetischen  telegraaf. 

Ik  schreef  derhalve  den  w'^^'^  Geographischen  Ingenieur  Jaeger  aan, 
?jch  onmiddellijk  naar  Samarang  te  begeven,  ten  einde  tot  de  bepaling 


14  VERSLAG    VAN    DEN    HO  OFD-INGE  NIEÜR 

ran  liet  lengteverscliil  dier  plaats  en  Batavia  met  mij  te  beginnen. 
Ik  verzocht  hem,  my  van  zijne  aankomst  aldaar  per  telegraaf  kennis 
te  geven,  ten  einde  hem  zoo  spoedig  mogelijk  een  universaalinstru- 
ment,  een' chronometer ,  eene  logarithmentafel ,  een'  sterrekundigen  al- 
manak en  verdere  benoodigdheden  te  zenden.  De  dépêche  ontving  ik  in 
den  avond  van  den  8®"*  Augustus,  waarop  ik,  daar  de  Adjudant-Onderoffi- 
cier Alberts  sedert  eenigen  tijd  ongesteld  was,  den  volgenden  dag 
genoodzaakt  was  de  instrumenten  enz.  zelf  aan  boord  van  het  stoom- 
schip Samarang  Packet  op  de  reede  te  brengen,  dat  den  10^^  Augustus 
naar  Samarang  zou  vertrekken.  Van  den  heer  Jaeger  ontving  ik  per 
telegraaf  berigt,  dat  hij  Zondag  15  Augustus  het  voetstuk  in  de  na- 
bijheid van  het  telegraaf  kantoor  gereed  hebben  zou;  op  dien  dag 
waren  wij  beiden  op  onze  stations  tot  waarnemingen  gereed ;  doch  of- 
schoon tot  laat  in  den  avond  wachtende,  Avas  en  bleef  de  electrische 
gemeenschap,  waarschijnlijk  v/egens  hevige  onweders  tusschen  Batavia 
en  Samarang  verbroken.  Ditzelfde  was  later  ook  den  18*^"^  Augustus 
het  geval.  Het  weder  was  ons,  vooral  te  Samarang,  ook  voor  de 
tijdsbepalingen  zeer  ongunstig.  Daar  de  bepaling  van  het  lengtever- 
schil  tusschen  Samarang  en  Batavia  dienen  moet,  om  de  afmetingen 
der  triangulaties  door  de  heeren  de  Lange  uitgevoerd,  vast  te  stellen,  die 
nog  steeds  op  eene  basis  berustte,  die  met  eene  landmetersketting 
gemeten  was ,  wenschte  ik  deze  bepaling  zeer  naauwkeurig  uit  te  voeren , 
en  ik  was  nog,  wat  het  aantal  der  verkregene  waarnemingen  aangaat, 
lang  niet  tevreden,  toen  ik  door  droevige  omstandigheden  bij  de 
achtergelatene  betrekkingen  van  den  heer  Jaeger  genoopt  werd  hem 
te  magtigen  zoodra  mogelijk  terug  te  keeren.  Onverwijld  spoedde  hij 
zich  hierheen  om  een  uur  te  laat  te  komen.  Zijne  oudste  dochter, 
door  hem  nog  in  den  bloei  harer  krachten  verlaten ,  mogt  hij  niet  meer 
levend  wederzien.  Ofschoon  deze  slag  met  gelatenheid  dragende,  kon 
het  niet  anders ,  of  het  geledene  verlies  moest  zijne  gevolgen  op  het 
gestel  van  den  heer  Jaeger  doen  gevoelen,  die  reeds  te  Samarang 
door  koortsen  geleden  had ,  opgedaan  ten  gevolge  van  het  observeren. 
Eerst  in  het  begin  van  October  gevoelde  hij  zich  weder  instaat,  het  aan- 
gevangen werk  te  vervolgen,  zoodat  hij  den  lé^'^  October  met  het  schip 


VAN    DE    GEOGEAPHISCHE    DIENST    IN    N.  I,  15 

St.  Michaël  naar  Cheribon  vertrok ,  waar  hij  na  eene  voor  den  korten 
afstand  zeer  lange  reis  den  19'^'^  aankwam.  Alhier  ontstond  eenige  dagen  op- 
onthoud ,  daar  de  Resident  van  Cheribon,  ofschoon  van  het  des  betreffen- 
de Gouvernements-besluit  afschrift,  echter  geene  bijzondere  kenniso-e- 
ving  van  de  uitzending  des  heeren  Jaeger  ontvangen  hebbende,  zich 
niet  gemagtigd  achtte,  den  w<ien  geographischen  Ingenieur  in  iets  bij 
te  staan,  ja  zelfs  hem  toestemming  te  geven,  een  voetstuk  voor  de 
plaatsing  van  het  universaal-instrument  op  te  rigten.  Door  den  heer 
Jaeger  hiervan  per  telegraaf  onderrigt,  zond  ik  die  kennisgave  per 
telegraaf,  doch  door  de  gebrekkige  gemeenschap  langs  den  electrischen 
draad ,  gaf  deze  zaak  eenige  dagen  oponthoud  en  eerst  den  27^^  Octo- 
ber  kon  er  met  onze  seinen  begonnen  worden.  Het  weder  was  ons 
echter  dien  avond  ongunstig,  daar  het  zoowel  te  Cheribon  als  te 
Weltevreden  den  geheelen  avond  en  den  geheelen  nacht  betrokken 
bleef.  De  28^ ,  29^  en  30*'  October  leverden  op  beide  plaatsen  goede 
waarnemingen,  even  als  de  1^  November;  den  3 1*^"^  October  w^as  het  op 
beide  plaatsen  betrokken,  en  bestond  er  ook  geene  gemeenschap  lano-s 
den  telegraafdraad. 

§  4.  Mislulde  poging  om  het  lengteverscJiil  van  Soerahaya  en 

Batavia  te  bepalen. 

Ik  oordeelde  de  waarnemingen  talrijk  genoeg,  om  het  lengteverschil 
van  Batavia  met  Cheribon  met  de  gewenschte  naauwkeurigheid  af  te 
leiden,  en  droeg  nu  den  w"^^^  Geographischen  Ingenieur  op,  zich,  in- 
dien hij  slechts  eene  bruikbare  breedtebepaling  verkregen  had,  op 
de  stoomboot  Batavia  in  te  schepen ,  die  den  S^'^  November  de  mail 
te  Batavia  brengen  zoude  en  zeer  spoedig  om  de  oost  zoude  vertrekken. 

Eerst  op  den  7^°-  November  had  dit  vertrek  echter  plaats  en  den  8°"^ 
nam  deze  stoomboot  den  w^^n  Geographischen  Ingenieur  op ,  om  hem 
naar  Soerabaja  te  vervoeren,  waar  hij  den  \0^^  aankwam.  Ook  hier 
ondervond  de  heer  Jaeger,  vooral  door  de  moeijelijkheid,  den  Regent 
aldaar  te  spreken,  veel  oponthoud  en  eerst  den  16^'^  gewerden  hem 
de    noodige    materialen    voor  de  oprigting  van  het  voetstuk  voor  het 


Ig  VERSLAG    VAN    DEN    HO  OFD  -  INGE  NIE  UR 

doen  der  tijdsbepalingen.  Dan  -  de  westmousson  was  inmiddels,  vooral 
in  de  oostelijke  helft  van  Java,  met  kracht  ingevallen,  en  de  regens 
en  onweders ,  waarvan  hij  vergezeld  gaat ,  verhinderden  aanhoudend  de 
onmiddellijke  electrische  gemeenschap  tusschen  Weltevreden  en  Soera- 
baya.  De  telegraphische  berigten,  te  Soerabaya  aangeboden,  werden, 
als  er  gemeenschap  bestond ,  naar  Samarang ,  van  daar ,  als  de  gemeen- 
schap het  toeliet,  naar  Cheribon  en  eindelijk,  als  er  tusschen  Cheribon 
en  Batavia  electrische  gemeenschap  was,  naar  Batavia  overgeseind. 
De  berigten  van  den  IP"^  November  kwamen  den  15*^"  November  eerst 
te  Batavia;  in  één  woord:  slechts  eens  was  na  dezen  tijd  de  gemeenschap 
voor  een  paar  uren  onmiddellijk  tot  Soerabaya  vrij ,  om  daarna  niet 
meer  hersteld  te  worden.  In  het  eerst  begaf  ik  mij  eiken  morgen  en 
eiken  namiddag,  steeds  te  vergeefs,  naar  het  telegraaf  kantoor  te 
Weltevreden,  doch  eindelijk  verkreeg  ik  van  den  w'^^'^  chef  van  dat  kan- 
toor de  toezegging ,  dat ,  mogt  de  gemeenschap  tuschen  Soerabaya  en 
Batavia  hersteld  worden,  zulks  mij  onmiddellijk  gemeld  zou  worden, 
ïoen  er  geene  verbetering  in  dezen  toestand  kwam,  en  er,  naar  ik 
vernam,  geene  hoop  bestond,  dat  zulks  in  den  regenmousson  ge- 
schieden zoude,  schreef  ik  den  w'^^"  Geographischen  Ingenieur  den  24^"^ 
November  aan,  om,  indien  bij  het  ontvangen  mijner  missive  de  om- 
standigheden niet  verbeterd  waren,  alsdan,  zoodra  zich  daartoe  de 
gelegenheid  aanbood,  naar  Batavia  terug  te  keeren,  ten  einde  zich 
aan  andere  bezigheden  te  wijden.  Daar  de  omstandigheden  onver- 
anderd bleven,  en  de  electrische  gemeenschap  langs  den  telegraaf- 
draad zich  dus  niet  herstelde,  scheepte  de  heer  Jaeger  zich  den 
2^^  December  te  Soerabaya  in  en  kwam  weder  den  6°"-  December  te 
Batavia  aan.  Het  observeren  aan  het  zeestrand  te  Cheribon  had  echter 
het  gestel  van  den  heer  Jaeger  op  nieuw  aangegrepen ,  en  bij  en  na 
zijne  aankomst  te  Batavia  was  hij  nog  steeds  door  binnenkoortsen  en 
hoofdpijn  gekweld,  zoodat  hij  mij  eerst  eenige  weken  later  zijne 
berekeningen  konde  mededeelen. 

§  5.   Opgave  der  i^esultaten. 

Wij  komen  tot  onze  bepalingen  van  lengteverschillen  terug. 

In    de    maand    Augustus    hadden  de  heer  Jaeger  en  ik  slechts  op 


VAN    DE     GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.    I.  17 

twee  avonden  beide  tijdsbepalingen  gekregen,  hij  te  Samarang  en  ik 
te  Weltevreden.  In  de  tweede  bijlage  zullen  de  uitkomsten  van  de 
herleiding  der  waarnemingen  in  zoo  verre  worden  opgegeven,  dat 
ieder  lezer  de  afleiding  van  de  einduitkomst  zelf  kan  narekenen. 
Gaarne  hadde  ik  de  naauwkeurigheid  dezer  uitkomst  nog  door  eenige 
bepalingen  verhoogd,  doch  de  omstandigheden  hebben  toenmaals  ge- 
noopt het  werk  te  staken.  Nogtans,  de  bereikte  naauwkeurigheid  is 
voor  alle  practische  doeleinden  toereikende.  Wij  vonden  namelijk  voor 
het  lengteverschil  van  Samarang  en  Weltevreden: 

IG  Augustus  1858:         lé"  22%97  met  eene  waarsch.  fout   ±  0^083 
17         >.  ..     :         14     22  ,G3     »       »  »  »       ±  0s083 


Gemiddeld:  14     22  ,80     »       »  ..  »       ±  Os06. 

Hierbij  moet  nu  geteld  worden  het  lengteverschil  van  Weltevreden 
en  Batavia;  doch  om  het  resultaat  onafhankelijk  te  maken  van  de 
personele  fouten  der  waarnemers ,  moet  hiervoor  genomen  worden  die 
waarde  van  dat  lengteverschil,  die  gevonden  is,  toen  de  heer  Jaeger 
te  Batavia  en  ik  te  Weltevreden  waarnam.  Deze  was,  (zie  blz.  10:) 
Weltevreden  oostelijk  van  Batavia:  5^,39 
Reductie  op  den  Tijdklep :  —  O  ,06 

5,33 

met  eene  waarschijnlijke    fout  ±  0^,  107. 

Daar  eindelijk  de  waarnemingsplaats  van  den  heer  Jaeger  te  Samarang 
88,4  N.  El=:2",89  ^=;0%19  oostelijker  dan  de  uitkijk  aldaar  lag,  zoo 
is  dus  de  einduitkomst  onzer  bepaling: 

Uitkijk  te  JSamarangr oostelijk  van  Tijdklep  te  Batavia: 
14"  2ï%94  met  eene  w.  fout  ±  0%135. 


Veel  schoonere  overeenkomst,  dan  de  boven  gevondene  twee  waar- 
den voor  het  lengteverschil  van  Samarang  en  Weltevreden  aanbieden, 
hadden  de  resultaten  voor  het  lengteverschil  van  Cheribon  en  Welte- 
vreden.    Er  werd  namelijk  gevonden: 


13         VERSLAG  VAN  DEN  H  OOFD-INGENI E  UE 

28  October  1858  6"'    57»,90  met   eene   waarscli.    fout  ±  0',064 

29  1.           II  58,07  »         ..             ..           ..           0,085 

30  »           II  58,06  i>         »             »           »           0,085 
1  November »  58 ,06  "         n             »           »           0 ,064 


Gemiddeld,  lettende  op  de  ■waar- 
schijnlijke fout  van  elk  resultaat:  G"    58*,01      "         »  »  n  O',  04 
Weltevreden  oostelijk  van  Batavia:                  5,33      »         »             »           n             0,11. 

komt    derhalve,  daar   het  havenlicht  0',52  :=!  0%03  oostelijker  dan  de 
■waarnemingsplaats    van  den  heer    Jaeger  lag: 

Ilavenliclit    te  Clieribon   oostelijk  van  Tijdklep  te 
BataTia:  3""  S'^ï  met  eene  w.  fout  ±  0%i;S. 

§  6.  Tijd,  dien  de  seinen  noodig  hadden,  om  over  te  gaan. 

Onze  waarnemingen  geven  nog  den  tijd  aan,  dien  de  telegrafische 
seinen  noodig  hebben,  om,  op  het  eene  station  gegeven  zijnde,  op  het 
andei'e  door  het  aantrekken  van  het  anker  door  den  electromagneet 
hoorbaar  te  worden.  Standvastig  is  deze  tijd  niet,  daar  het  anker, 
zoowel  van  het  relais  als  van  den  schrijftoestel,  door  een  klein  spi- 
raal veertje  wordt  tegengehouden,  zoodat  de  bedoelde  tijd  afhangt  1" 
van  de  sterkte  van  den  stroom,  en  2°  van  de  kracht,  waarmede  het 
veertje  gespannen  is.  De  tijd,  dien  de  electrische  stroom  noodig  had , 
om  den  telegraafdraad  te  doorloopen ,  kan  in  geen  geval  merkbaar  ge- 
weest zijn.  Voor  een  ver  verwijderd  station  wordt  de  bedoelde  tijd- 
ruimte nog  vergroot,  als  er  een  tusschenstation  met  zijn  relais  in  den 
keten  is.     Dit  was  met  Samarang  het  geval.     De  resultaten  waren: 

Tijd ,  dien  de  seinen  noodig  hadden  om  over  te  gaan  van  Weltevre- 
den naar  Batavia,  vice  versa,  gemiddeld 0^01 

van  Weltevreden  naar  Cheribon,  vice  versa,  gemiddeld.    .  .  .    0,035 
//  //  //     Samarang,     //         «      ,  "  ....    0 ,09 

Zoo  als  reeds  gezegd  is ,  waren  onze  resultaten  zoo  goed  als  geheel 
vrij  van  den  invloed  dezer  tijdruimte,  daar  de  seinen  steeds  afwisse- 
lend van  beide  uiteinden  gegeven  werden. 


VAN    DE    GEOGRAPIIISCIIE    DIENST    IN    N.  I.  19 

§  7.  Ligging  der  observatieplaatsen  te  Cheribon  en  Samarang 
ten  opzigte  der  triangidatiestations. 

liet  verhaaste  vertrek  van  den  heer  Jaeger  van  Samarans;  en  het 
slechte  weder  tijdens  zijn  verblijf  aldaar,  verhinderden  hem  eene  breedte- 
bepaling te  volbrengen.  Nogtans  was  de  door  hem  aangenomen  breedte 
zyner  observatieplaats ,  die  hij  van  de  breedtebepalingen ,  door  den 
heer  de  Lange  in  1857  volbragt,  afleidde,  voor  de  berekening  der 
tijdsbepalingen  naauwkeurig  genoeg.  Mogt  namelijk  deze  breedte  bij 
eene  latere  gelegenheid  naauwkeuriger  bepaald  worden,  dan  konden 
de  tij  ds-  en  derhalve  de  lengtebepalingen  door  eene  eenvoudige  diffe- 
rentiaal-formule verbeterd  worden  (*). 

Te  Cheribon  daarentegen  had  de  heer  Jaeger  den  3«"  November  ge- 
legenheid om  eene  breedtebepaling  te  doen.  Zijne  uitkomsten  waren: 

uit  2  waarnemingen  op  <«  Cassiopeiae 

in  de  nabijheid  van  den  meridiaan.  (  z  =  62°,5  N)  .  .  G°43,5",2 

uit  8  circummeridiaanswaarnemingen    op 

cc    Eridani (z  =  5r,3  Z) 5,9 

Hierbij  nog    voegende  de  resultaten  van 
8  Juny  1859,  namelijk: 

Uit  10  circummeridiaanswaarnemingen  van 

«    Lyrae (z  =  45°,5  N) 3  ,4 

Uit  4  waarnemingen  op  »  Pavonis   ...    (z  =  50°  ,6  Z) 6,0 

Komt  gemiddeld , G°43'5',l 

Door  middel  van  eene,  van  den  Ingenieur  van  den  waterstaat  te 
Cheribon  geleende ,  boussole  en  meetketting  verbond  de  heer  Jaeger 
zijne  waarnemingsplaats  aan  die,  welke  het  station  der  heeren  de  Lange 
bij  de  triangulaties  had  uitgemaakt.  Daar  het  echter  het  volgende  jaar 
bleek ,  dat  deze  meting  foutief  was ,  zal  ik  het  resultaat  achterwege 
houden  en  dadelijk  de  juiste,  door  mij  den  S^q  October  1859  gevon- 
dene, uitkomst  mededeelen. 


(*)  Door  de  vertraging,  die  het  drukken  van  dit  verslag,  wegens  gebrek  aan  papier,  euz.  geleden 
heeft,  ben  ik  in  de  gelegenheid  geweest,  alles  naar  de  juistere  bepalingen,  iu  1859  volbragt,  te 
verbeteren  (24  January  1S60). 


20         VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

Deze  was,  dat  de    waarnemingsplaats  van  den  heer  Jaeger  lag  ten 
opzigte  van  het  triangulatiestation: 

836,9  N.  El  ^  27",25  ten  zuiden , 
536,0  N.  El::^  17",44-  1^16  ten  oosten. 
Even  zoo  verbond  ik  in  Junyl859te  Samarang  de  observatieplaats 
van   den   heer  Jaeger  met  het  triangulatiestation.     Het  resultaat  was, 
dat  gene  ten  opzigte  van  het  laatste  gelegen  was : 

1101,7  N.  El;^  35",62  ten  zuiden, 
1239,5  N.  El  ^  40",39  ^  2^69  ten  oosten. 

§  8.   Vergelijking  van  de  resultaten^  langs  sterrekundigen  en  langs 

geodesischen  lueg  verkregen. 

Cheribon        Samarang 
en   Batavia,     en  Batavia. 

Gevonden  lengteversehil : 7^33,37  14«i  27^,  94 

Keductie  op  de  triangulatiestations:     .  .     — 1,  19  —      2,    50 

7    2,  18  14    25,    44 

Door  de  triangulaties  was  gevonden:  .  .     7    1,  23  14    23,    73 

Verschil: O,  95  '          1,    71 

of 0,00223^-^4^  0,00198  :i;^i^ 

Waarschijnlijkste  correctie: +  0,00207^:^713 

Hierdoor  zou  eene  dergelijke  correctie  der,  door  de  H.H.  de  Lange 
aangenomene,  basis  aangeduid  worden.  De  breedtebepalingen  echter 
schijnen  eene  nog  sterkere  vergrooting  der  geodesisch  bepaalde  breedte- 
verschillen, als  noodzakelijk  aan  te  duiden,  welke  zelfs  een  220^  deel 
harer  waarde  bedraagt  (zie  4^  bijlage) ;  terwijl  dan  toch  nog  onregelmatig- 
heden blijven  bestaan,  die  onmogelijk  anders  te  verkaren  zijn  dan  door  lo- 
kale invloeden,  bijv.  door  aantrekking,  hetzij  van  bergen,  hetzij  van  groo- 
te  massaas  eener  zwaardere  rotssoort  aan  de  eene  zijde  van  het  punt, 
waar  zich  de  onreo-elmatisheid  vertoont.  Ik  houd  het  derhalve  voor 
hoogst  waarschijnlijk    dat,  indien   de  triangulaties  nog  veel  verder  in 


VAN  DE  GEOGRAPHISCHE  DIENST  IN  N.  I.       21 

de  rigting  van  oost  en  west  worden  voortgezet,  alsdan  ook  dergelijke 
onregelmatigheden  zich  zullen  voordoen  bij  de  vergelijking  der  geode- 
sisch  bepaalde  met  de  door  den  electromagnetisehen  telegraaf ,  sterre- 
kundig  bepaalde  lengteverschillen. 

Tevens  volgt  ook  uit  de  bedoelde  onregelmatigheden  aan  de  eene  zijde 
de  strikte  noodzakelijkheid  van  triangulaties,  om  tot  basis  der  topo- 
graphie  van  Java  te  dienen,  en  aan  de  andere  zijde  de  algeheele 
ongeschiktheid  van  het  tex-rein  tot  het  bewerkstelligen  eener  naauw- 
keurige  graadmeting,  om  mede  te  doen  stemmen  bij  de  bepaling  van  de 
waarschijnlijkste  gedaante  van  den  aardbol. 

Om  de  tijdseinen  aan  de  zeehavens  voor  de  schepen  dienstbaar  te 
maken,  moet  daarentegen,  ingeval  de  astronomisch  bepaalde  lengte 
van  de  geodesisch  bepaalde  verschilt,  de  eerste  aangenomen  worden. 
De  zeeman  namelijk,  die  met  het  sextant  de  hoogte  der  zon  boven 
de  kim  meet,  maakt  daarbij  even  goed  gebruik  van  de  rigting  der 
zwaartekracht  als  de  sterrekundige  aan  den  wal,  die  een'  hoogtecir- 
kel, met  paslood  of  niveaus  voorzien,  voor  zijne  waarnemingen  aan- 
wendt. Wijkt  dus  het  paslood  ten  gevolge  van  zijdelingsche  aantrek- 
king door  een  gebergte  af,  dan  zal  de  oppervlakte  der  zee  ook 
overeenkomstig  deze  gewijzigde  aantrekking  gebogen  zijn  en  dus  afwij- 
ken van  de  middelbare  ellipsoidische  oppervlakte, 

§  9.  Voortzetting  van  den  signaaïbouiü  in  de  residentie  Samarang. 

Terwijl  de  heer  Jaeger  en  ik  aan  de  bepaling  der  lengteverschillen 
met  den  electromagnetisehen  telegraaf  arbeidden ,  Averd  ook  de  signaal- 
bouw  in  de  residentie  Samarang  voortgezet.  Den  26*'°  Juny  was  de 
heer  Jaeger  met  het  stoomschip  Koningin  der  Nederlanden  te  Sama- 
rang aangekomen ,  en ,  na  zijne  opwachting  bij  den  Resident  gemaakt 
en  de  toezegging  van  diens  medewerking  verkregen  te  hebben ,  zorgde 
hij  eerst  voor  de  noodzakelijke  vernieuwing  der  observatiehut  aan  het 
zeestrand  te  Samarang,  en  vertrok  toen  den  29^^  naar  Ambarawa.  Zijn 
eerste  doel  was  te  onderzoeken  in  welken  toestand  zich  de  signalen  op 


22         VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

de  bergen  Oengarang,  Ngrandja  en  Merbaboe  bevonden,  die  bij  de 
vorige  triangulatie  gediend  hadden.  Het  bleek  dat  op  de  Ngrandja 
het  signaal  hersteld  moest  worden ,  en  dat  aldaar  hutten  ontbraken. 
Op  den  Oengarang  was  het  omgewaaid,  op  den  Merbaboe  waren  de 
hutten  afcrebrand.  Na  voor  het  herstellen  van  dit  alles  de  noodio;e 
stappen  bij  de  autoriteiten  gedaan  te  hebben,  vertrok  de  heer  Jaeger 
naar  den  Kendalisodo.  Het  bleek  dat  Samarang,  de  Ngrandja  en  de 
vesting  Willem  I  alleen  dan  van  dezen  bei'g  te  gelijkertijd  zigtbaar 
zijn,  wanneer  men  zich  eenige  voeten  boven  den  grond  verheft.  Dit 
punt  koos  de  heer  Jaeger  voor  een  signaal  uit.  Samarang  en  de 
Ngrandja  kunnen  van  de  gewone  hoogte  van  het  oog  boven  den 
grond  gezien  worden,  doch  Willem  I  niet.  Het  signaal  zelf  is  nog- 
tans  uit  deze  vesting  zigtbaar.  De  berg  Rong  werd  verder  bezocht, 
doch  voor  het  plaatsen  van  een  signaal  afgekeurd.  Het  weder  werd 
hoe  langer  hoe  ongunstiger,  dagelijks  regende  het  zoo  hevig  en  aan- 
houdend, dat  het  jaargetijde  meer  op  eenen  west-  dan  op  eenen 
oostniousson  geleek;  niet  zonder  veel  tegenspoed  ondervonden  en  on- 
gemakken doorgestaan  te  hebben,  slaagde  de  heer  Jaeger  er  in,  op 
den  Ngomplak,  Matjanmati,  Sadang,  Ngebleng  en  Pajong  signalen  op 
te  rigten,  en  was  juist  van  plan  den  Nawangan  te  beklimmen,  toen 
hij  den  4«»  Augustus  te  Nobo  de  opdragt  van  mij  ontving,  om  het 
aangevangen  werk  te  staken  en  zich  naar  Samarang  te  begeven,  ten 
einde  door  den  electromagnetischen  telegraaf  het  lengteverschil  dier 
plaats  en  Batavia  met  mij  te  bepalen. 

De  signaalbouw  moest  nu  stilstaan,  doch  kon  weder  spoedig  her- 
vat worden.  Bij  de  overhaaste  terugkomst  van  den  heer  Jaeger  van 
Samarang  naar  Batavia,  waarvan  boven  melding  is  gemaakt,  was  de 
korporaal  Rosenkranz  medegekomen,  die  kort  daarop  tot  sergeant 
werd  bevorderd.  De  adjudant-onderofficier  Alberts,  die  langen  tijd 
pijnlijke  aandoeningen  aan  de  lever  gevoeld  had,  Avas  weder  aan 
de  beterende  hand.  Beiden  besteedden  de  maand  September  hoofdza- 
kelijk aan  het  nazien  en  schoonmaken  van  den  voorraad  instrumenten 
en  gereedschappen.  Voornamelijk  het  door  den  heer  Jaeger  medege- 
nomen universaal-instrument   van  Pistor  en  Martins  moest  geheel  en 


VAN    DE    GEOGRAPIIISCIÏE    DIENST    IN    N.  I.  23 

al  uit  elkander  genomen  worden,  in  alle  deelen  nagezien,  en  in 
sommige  opzigten  gerepareerd  worden.  Hierbij  kwam  vooral  de  ken- 
nis van  instruraentmaken  te  pas ,  die  de  sergeant  Rosenkranz  bezit. 

De  adjudant-onderofficier  Alberts  en  de  sergeant  Rosenkranz  ver- 
trokken nu ,  den  S^n  October ,  met  de  stoomboot  Samarang  Packet  naar 
Samarang ,  ten  einde  verder  het  bouwen  der  signalen  voort  te  zetten. 
In  weerwil  van  het  vele  oponthoud,  onder  anderen  veroorzaakt  door 
het  kappen  van  vele  en  zware  boomen,  steeds  op  den  heuvel  waar 
een  signaal  staan  moest,  maar  ook  dikwijls  op  eenen  anderen,  hetzij 
tusschen  twee  stations,  om  het  signaal  van  het  eene  uit  het  andere 
zigtbaar  te  maken,  hetzij  in  het  verlengde  van  twee  stations,  opdat 
het  signaal  op  het  eene  station  zich  niet,  uit  het  andere  station  ge- 
zien, op  boomen  zou  projecteren;  in  weerwil  van  dit  oponthoud,  zeg 
ik,  ging  het  bouwen  der  signalen  vrij  spoedig  en  geregeld  voort,  en 
na  de  signalen  in  de  afdeeling  Salatiga  voltooid  te  hebben ,  waar  de 
heer  Jaeger  begonnen  was,  hadden  zij  den  Sl^'^  December  reeds  14 
goed  uitgekozene  punten  in  de  afdeelingen  Demak  en  Grobogan  met 
signalen  voorzien.  Het  heuvelachtige  terrein  in  de  residentie  Sama- 
rang is  voor  het  spreiden  van  een  triangulatienet  veel  lastiger  en 
moeijelijker  dan  dat  in  de  met  hooge  bergen  voorziene  residentiën, 
waar  vroeger  de  triangulaties  plaats  grepen,  en  waar  men  dadelijk, 
van  den  eenen  bergtop  uit,  eene  keuze  uit  de  omringende  bergtop- 
pen doen  kon.  Ik  acht  het  niet  van  belang  ontbloot  hier  een  af- 
schrift te  geven  van  een  der  rapporten  van  den  adjudant-onderofficier 
Alberts,  nl.  van  zijn  tweede  rapport,  gedagteekend  District  Wirosari, 
dessa  Bodjo,  12  November  1858. 

//  Den  23en  October  vertrok  ik  van  Samarang  naar  het  district  Seron- 
w  dol,  en  bestemde  den  volgenden  morgen  den  heuvel  ïrangkil,  gele- 
i>  gen  digt  bij  den  grooten  weg  naar  Oengarang ,  voor  een  signaal. 
//  Ik  zag  van  hier  uit  op  den  berg  Boetak  de  overblijfselen  van  een 
II  signaal ,  eenige  der  bamboe-petong  staan ,  en  verder ,  dat  op  den  oos- 
//  telijken  kruin  van  dat  gebergte  nog  veel  moet  gekapt  worden ,  om  het 
/' op  te  rigten  signaal  in  oostelijke  rigting  zigtbaar  te  verkrijgen,  of  wel 
//  dat  op  dien  top  nog  een  tweede  signaal  gebouwd  zal  moeten  worden. 


24  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIE  ÜR 

"  Denzelfden  dag  keerde  ik  naar  Djomblang  terug,  en  kwam  den 
//  26eii  over  Broemboeng  en  Djeragan  op  den  heuvel  Panawangan  aan. 
//  Daar  Rosenkranz  na  afloop  van  den  signaalbouw  op  den  Kendalisodo 
«nog  twee  punten,  Dalan  en  Trangkil  met  signalen  te  bezetten  had, 
'/  zoo  wachtte  ik  op  den  Panawangan  het  werkvolk  en  materieel  af,  öm 
//  hier  zelf  het  signaal  enz.  te  laten  oprigten ,  en  liet  intusschen  op  den 
II  heuvel  en  eenige  zijner  hellingen  het  wilde  geboomte  wegkappen. 
'/  De  dessa  op  den  heuvel ,  zoomede  een  omheind  graf,  met  heiligen 
//eerbied  door  de  bevolking  der  dessa  vereerd,  vielen  in  eene  rigting, 
//  die  voor  de  metingen  niet  hinderlijk  waren ,  maar  wel  waren  dit 
//  een  twintigtal  boomen,  die  op  het  hoogste  punt  om  eene  kleine  aard- 
// verhooging  stonden,  Avelke  laatste  de  beminde  rustplaats  van  eenen 
//  Goeroe  zoude  geweest  zijn ,  die  aldaar  voor  eenige  eeuwen  zoude 
//  hebben  geleefd,  en  in  de  nabijheid  begraven  liggen.  Het  gelukte  mij 
//  echter ,  het  vrome  dessa-hoofd  te  bewegen ,  dit  getal  tot  op  zes  te- 
//  rug  te  brengen ,  en  daardoor  alle  signalen  zigtbaar  te   verkrijgen. 

//  Den  30'^'^  October  vertrok  ik  over  Goebook  naar  de  dessa  Sindang 
//  op  de  zuidwestelijke  grens  van  het  district  Manggar  (een  afstand  van 
//  36  palen)  en  reisde  den  volgenden  morgen  naar  den  heuvel  Ba- 
//  njoepahit  dien  ik  van  Panawangan  voor  een  signaal  goedgekeurd  had. 

//  De  lange  rid  op  den  30^"^  had  mijne  lever  sterk  doen  opzetten  en 
//  mij  hevige  pijnen  in  de  zijde  bezorgd.  Rosenkranz  arriveerde  den  1^° 
'/  November ;  door  de  koorts  aangetast,  bragt  hij  een'  dikken  uitslag  om 
//  neus ,  mond  en  kin ,  en  een  opgezwollen  gezigt  mede.  In  den  voor 
II  ons  logies  teregt  gemaakten  karbouwenstal  herstelden  wij  ons  zoo 
//  goed  mogelijk ,  door  de  chirurgische  hulpmiddelen ,  die  de  plaats  ople- 
//  verde.  Van  af  den  Panawangan  is  de  zuidelijke  grens  der  residen- 
//  tie  met  onafzienbare  wilde  djatibosschen  bezet.  De  veelvuldige 
//  kleine  heuvels ,  die  weinig  onder  elkander  in  hoogte  verschillen ,  en 
//  even  als  de  hen  omliggende  dalen  met  hooge  en  zware  djati  zijn 
//  begroeid  (waarin  men  zich  slechts  met  de  boussole  oriënteren  kan) 
//maken  het  moeijelijk,  een  ruim  en  vrij  gezigt  te  verkrijgen,  en  zijn 
//uiterst  hinderlijk  voor  het  opzoeken  van  verdere  punten,  en  dikwijls 
//  wordt  men  tot  uitkappingen  verleid ,  die  later  blijken  van  geen  nut 


VAN   DE   GEOGRAPHISCHE   DIENST   IN   N.  I.  25 

»/ te  zijn,  doordien  het  gezigt  op  een'  daarachter  gelegen'  heuvel  met 
tl  zijne  hooge  boomen  stuit.  Hierdoor  wordt  het  werk  zeer  vertraagd , 
II  waarbij  nog  komt ,  dat  het  kappen  van  het  harde  hout  der  zware 
// djati-  en  sawoboomen  veel  tijd,  menschen  en  gereedschappen  ver- 
1/ eischt.  Op  den  Banjoepahit  kwam  hierbij  nog  de  omstandigheid, 
//  dat  geen  genoegzaam  werkvolk  kwam  opdagen  en  de  opgekomenen 
«een  gering  getal  kapbijlen  hadden  medegebragt,  zoomede  dat  het 
//  inlandsch  hoofd ,  hetwelk  door  den  Wedono  van  Manggar  ter 
"  assistentie  was  achtergelaten ,  weinig  geschiktheid  bezat ,  om  de  ge- 
/'  geven  orders  te  doen  uitvoeren.  Al  deze  redenen  vei'eenigd ,  waren 
//  dan  ook  oorzaak ,  dat  ik  eerst  den  6^"  en  Rozenkranz  den  8^"  Novem- 
//  ber  van  daar  kon  vertrekken. 

II  Laatstgenoemde  werd  nog  zeer  opgehouden ,  doordien  de  lange , 
w  smalle  heuvelrib  uit  veelvuldige  lagen  van  zwaren  zandsteen  bestaat, 
'/  die  in  schuinsche  rigting  tegen  den  bodem  op  elkander  gestapeld  lig- 
«gen,  en  die  zelfs  de  ijzeren  koevoeten  trotseerden.  Na  eenige  da- 
//  gen  vruchteloos  gepoogd  te  hebben ,  met  koevoeten  de  noodige  ga- 
//  ten  voor  de  pyramide  in  de  steenen  uit  te  breken ,  kwam  een  in- 
//  landsch  hoofd  op  het  denkbeeld ,  de  steenen  te  branden ,  hetgeen 
//  beproefd  werd.  Den  anderen  morgen  bleek  dat  de  steenen ,  zoo  ver 
//  zij  aan  de  hitte  van  het  vuur  bloot  gesteld  waren  geweest,  gedeel- 
'/  telijk  gebarsten  en  gedeeltelijk  met  zware  stukken  hout  aan  kleine 
II  brokken  te  stooten  waren.  Dit  verbranden  werd  tot  eene  genoegzame 
/'  diepte  herhaald. 

//  Den  6^1  reed  ik  langs  de  zuidgrens  naar  de  heuvels  Mongot  in  het 
//  district  Poerwodadie.  Het  bleek  spoedig ,  dat  deze  heuvels  zoo  laag 
//waren,  dat  ik  ze  onmogelijk  van  den  Banjoepahit  kon  gezien  hebben 
II  en  dus  het  adsisterend  hoofd,  in  weerwil  mijner  waarschuwing,  mij 
//  maar  den  eersten  besten  naam  opgegeven  had ,  die  hem  was  inge- 
// vallen.  Op  een'  der  hoogste  heuvels  inde  nabijheid,  Djoworo,  liet 
//  ik  kappen  en  zag  eerst  den  anderen  middag ,  dat  ik  van  hier  uit 
//onmogelijk  een  vrij  gezigt  om  de  west  kon  verkrijgen,  daar  de  heu- 
//  vels  naar  die  zijde  allen  hooger  waren.  Ik  kon  dus  weder  weste- 
// lijk  terugkeeren.     Te  Kolang  Bantjar  ontmoette    ik  Rosenkranz,  die 


26  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

'/  gelukkig  het  assisterend  hoofd  van  Banjoepahit  tot  hier  had  mede- 
f/gebragt,  en  welke  laatste  thans  in  last  kreeg ,  werkvolk  te  verzamelen 
//  voor  het  kappen  op  den  heuvel  Tjinkle.  Van  hier  uit  bestemde  ik 
//  nog  den  noordoostelijk  gelegen'  berg  Prigi  voor  een  signaal  en  Avilde 
//den  11^1  November  naar  het  district  Wirosari  vertrekken,  toen  ik  te 
//  Kalangbandjar  daarin  verhinderd  werd  door  den  onwil  van  den 
'/  Loerah  dier  plaats ,  om  mij  transportmiddelen  te  vei-strekken.  Ik 
//verzocht  schriftelijk  de  hulp  van  den  Ass.-Hesident  te  Poerwodadi, 
//  en  kreeg  heden  het  verzochte  en  den  Wedono  tot  geleider.  De  dja- 
//  tibosschen  der  zuidgrens  van  Wirosarie  allen  vlak  vindende ,  reed  ik 
//meer  noordelijk  naar  den  heuvel  Djondro,  en  zal  hier  morgen  laten 
//  kappen.     De  weêrgesteldheid  blijft  nog  tamelijk  gunstig." 

§  10.  Bepaling  van  de  lengte  van  Batavia  uit  de  waarnemingen  ^ 
door  de  H.H.  de  Lange  in  1851 — 54  gedaan. 

a.  Ifleridiaanwaarnemingen. 

Ook  aan  den  arbeid  bij  art.  3  van  het  Gouvernements-Besluit  van 
14  Juny  1858  no.  29  opgedragen,  werd,  voor  zoover  de  andere  werk- 
zaamheden ,  het  bureauwerk  enz.  toeliet ,  gearbeid ,  en  ik  mogt  nog  dit 
jaar  het  eerste  gedeelte  daarvan,  namelijk  de  vernieuwde  berekening 
der  lengte  van  Batavia,  uit  de  waarnemingen  der  H.H.  de  Lange  in 
1851  tot  54  gedaan,  voleindigen. 

Deze  waarnemingen  waren  ten  eerste ,  die  van  den  meridiaan-door- 
gang van  een'  der  maansranden  en  van  die  der  zoogenoemde  maan- 
sterren, (d.i.  van  die  sterren,  die  voor  de  vergelijking  met  de  maan  ,  in 
den  //  Nautical  Almanac"  en  het  Berlijner  //  Astronomisches  Jahrbuch" 
vooruit  worden  opgegeven).  Ten  tweede:  waarnemingen  van  gelijke 
hoogte  der  maan  en  van  eene  ster,  eene  methode,  ter  bepaling  der 
Geographische  lengte,  door  den  hoogleeraar  Kaiser  in  zijne  //Ver- 
handeling over  de  sterrekundige  plaatsbepaling  in  den  Indischen  Ar- 
chipel" aangeprezen,  en  waarvan  ook  a  posteriori  gebleken  is,  dat  zij 
ten  minste  even  goede  resultaten  geeft  als  de  voorgaande.  Ten  der- 
de:   sterrebedekkingen.     Om  uit  al  deze  waarnemingen   met   de   ge- 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE  DIENST    IN  N.  I.  27 

wenschte  naauwkeurigheid  de  lengte  van  Batavia  af  te  leiden,  Ava- 
ren  noodig  corresponderende  waarnemingen  of  naauwkeurige  maans- 
plaatsen  uit  de  maanstafels  van  Hansen  berekend.  Corresponderende 
■waarnemingen  leverde  hoofdzakelijk  de  sterrewacht  te  Greenwieh  op : 
niet  alleen  worden  van  alle  sterrewachten  hier  de  meeste  waarne- 
mingen op  de  maan ,  ook  buiten  den  meridiaan  gedaan ,  maar  ook 
worden  zij  aldaar  met  even  veel  naauwgezetheid  na  als  voor  de  volle 
maan  waargenomen.  Op  de  meeste  andere  sterrewachten  wordt  de 
doorgang  dor  maan  in  het  geheel  niet  geregeld  waargenomen  of  als 
eene  bijzaak  behandeld  en  daar  hare  culminatie  bij  volle  maan  te 
middernacht  en  na  de  volle  maan  steeds  later  dan  middernacht  plaats 
grijpt,  zoo  worden  over  het  algemeen  de  culminaties  na  de  volle  maan 
ook  dikwijls  daar  verwaarloosd,  waar  zij  vóór  de  volle  maan  gere- 
geld worden  Avaargenoraen ,  hetgeen  des  te  meer  te  bejammeren  is , 
daar  de  waargenomene  culminaties  vóór  de  volle  maan,  alle  betrek- 
king hebbende  op  den  eersten  rand ,  ontoereikend  zijn ,  om  door  ver- 
gelijking met  culminaties  op  eene  plaats  waargenomen,  waarvan  de 
geographische  lengte  bekend  is,  eene  juiste  lengtebepaling  eener  an- 
dere plaats  te  leveren,  onafhankelijk  van  de  verschillende  middellijn, 
waaronder  zich  de  maan  in  verschillende  kijkers  voordoet. 

Ik  heb  niettemin  de  waarnemingen  der  HH.  de  Lange  toch  ook 
met  al  de  maanswaarnemingen  vergeleken,  die  ik,  buiten  de  waarne- 
mingen te  Greenwieh,  heb  gevonden,  namelijk  die  te  Oxford,  Cam- 
bridge.  Hamburg,  Kremsmunster,  Olmutz  en  Cracau  gedaan  waren, 
ten  einde  geen  aanwezig  materiaal  ongebruikt  te  laten  en  na  te  gaan 
of  de  vergelijking  met  bijna  uitsluitend  op  den  eersten  rand  betrekking 
hebbende  waarnemingfen  der  vier  laatste  plaatsen  ook  voor  de  lengte 
van  Batavia  een  ander  resultaat  gaf  dan  de  vergelijking  met  die  waar- 
nemingen te  Greenwieh,  die  insgelijks  vóór  de  volle  maan  waren  ge- 
daan. Daar  zich  hier  geene  in  het  oog  loopende  afwijking  voordeed, 
werd  er  geene  aanleiding  tot  verder  onderzoek  gegeven.  De  corres- 
ponderende waarnemingen  te  Cambridge  ben  ik  aaji  eene  vriendelijke 
mededeeling  van  den  heer  Challis  verschuldigd,  den  Directeur  der 
sterrewacht  aldaar. 


28  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

Ik  heb  nu  de  waarnemingen  der  maan  in  den  meridiaan  op  twee 
wijzen  voor  de  afleiding  der  lengte  van  Batavia  aangewend.  Ten 
eerste  heb  ik  alleen  de  corresponderende  meridiaanwaarnemingen 
daartoe  gebruikt,  namelijk  alleen  die,  waarbij  ook  eene  of  meer  der 
vier  vergelijkingsterren  waren  waargenomen,  die  ook  te  Batavia  gediend 
hadden.  Hierbij  heb  ik  dus  zuiver  de  methode  gevolgd,  zooals  zij 
door  Nicolaï  is  voorgesteld  en  steeds  door  andere  sterrekundigen  is 
gevolgd. 

In  de  vijfde  bijlage  tot  dit  verslag  worden  de  bijzonderheden  der 
berekening  nader  toegelicht.  Daar  behalve  Greenwich  slechts  Oxford 
en  Cambridge  eenige  weinige  vergelijkingen  van  waarnemingen,  met 
behulp  van  beide  maansranden  volbragt  opleverde ,  zijn  bij  de  afleiding 
van  het  eindresultaat  de  gedeeltelijke  resultaten  buiten  rekening  gela- 
ten, verkregen  door  vergelijking  met  waarnemingen,  op  andere  ster- 
rewachten  nl.  Kremsmunster,  Hamburg,  Olmutz  en  Cracau  volbragt. 
Bij  de  berekening  waren  van  deze  sterrewachten  de  volgende  lengten 
aangenomen : 


Oxford  .     .     .     . 

. 

S»"   2^   6. 

W. 

van 

Greenwich 

Cambridge. 

• 

0    22,75. 

0. 

II 

Hamburg.  . 

•     f 

39    54,    1. 

II 

II 

Kremsmunster.     . 

• 

56    32,   8. 

II 

II 

Olmutz.      .     . 

.       1 

9     0,   1. 

II 

II 

Cracau.        .     .      . 

1 

19    51,    1. 

II 

II 

In  het  jaar  1853  namen  beide  de  heeren  de  Lange  bijna  altijd  ge-» 
zamenlijk  waar ;  daar  echter  beider  waarnemingen  met  dezelfde  waarr 
nemingen  te  Greenwich  volbragt ,  moesten  vergeleken  worden ,  mogen 
de  resultaten  uit  beider  waarnemimgen  verkregen  niet  afzonderlijk  op- 
genomen, maar  moeten  zij  tot  één  resultaat  vereenigd  worden. 

Bij  zulk  eene  vereeniging  moet  nogtans  eerst  een  onderzoek  voor- 
afgaan, of  er  ook  een  merkbaar  standvastig  verschil  tusschen  de 
resultaten  der  beide  waarnemers  bestaat.  Reeds  wijlen  de  heer  S.  H. 
de  Lange  heeft  in  zijn  meergemeld  verslag,  blz.  267  (12)  en  267  (13) 
dit  onderzoek  vermeld.  Eenige  misstellingen,  een  paar  uitlatingenen 
eene    onoplettendheid    van    den    zetter    maakt   de  aldaar  opgegeven© 


VAN   DE    GEOGRAPHISCHE   DIENST  IN   N.   I, 


29 


tabellen  niet  zeer  verstaanbaar.  Ik  zal  ze  daarom  hier  herhalen,  tevens 
de  resultaten,  die  op  de  twee  maansranden  betrekking  hebben,  van 
elkander  afscheidende. 


Verschil  tusschen  de  door  heide  ivaarnemers  gevondene  lengten  (S.  H.  —  G.  A.). 


Eerste  rand. 

1853  Juny  16  +  lis,  28. 

»       17  -  14,  16. 

..       18  +    4,65. 

»       20  -    0,86. 

July    15  +     3,00. 

»       16  +    0,78. 

..       17  -    2,23. 

Oct.    11  +  13,67. 

Dec.    14  +    7,1:6. 


Tweede  rand. 

1853  Mei  23 

+  1',  68. 

Juny  21 

-  6,76. 

.)      22 

+  3,91. 

»      24 

-  1 ,  70. 

July  22 

+  5 ,  70. 

Sept.  18 

-1,25. 

.1      19 

+  8 ,  86. 

..      20 

+  2 ,  82. 

»      21 

—  0,31. 

»      23 

+  3 ,  99. 

Oct.     22 

-  1 ,  87. 

Dec    15 

-  3 ,  60. 

Dec.    17 

-  0 ,  69. 

Arithm.  midden 

+  0 .  83. 

in  beide  randen: 

+  r,75 

Arithm.  midden  +     2,  67. 

Gemiddeld  verschil,  afgeleid  uit  waarnemingen  aan  beide  randen: 

Verschil  tusschen  de  door  beide  ivaarnemers  gevondene  regte  opklimmingen 

der  maan  (S.  H.  —  G.  A.) 


Eerste  rand. 

1853  July  16 

-  0',  43. 

.)      17 

+  0,56. 

»      18 

-  0 ,  24. 

»      20 

+  0,05. 

July  15 

-  0,16. 

..     16 

-  0,05. 

»      17 

+  0 ,  10. 

Oct.  11 

-  0,55. 

Dec.  14 

-  0,29. 

Arithm.  midden:    —  0%  11. 
Waarsch.  fout :    ±    Os,  053. 

Gemiddeld  verschil,  afgeleid  uit  waarnemingen  aan  beide  randen: —  Os,  065  w.  f. 


Twee 

de  rand. 

1853.  Mei 

23 

-Os,  06. 

Juny 

11 

+  0,33. 

II 

22 

-  0,17. 

1) 

24 

+  0 ,  06. 

July 

22 

-  0 ,  23. 

Sept. 

18 

+  0 ,  04. 

» 

19 

-  0 ,  29. 

II 

20 

-  0 ,  09. 

» 

21 

+  0,01. 

II 

23 

-  0,15. 

Oct. 

22 

+  0 ,  07. 

Dec. 

15 

+  0,13. 

17 

+  0,02. 

Arithm  midden 

-  0« ,  02. 

"Waarsch.  foul 

. 

±  Os ,  049. 

—  Os,  065  w.  f. 

±  0' ,  034 

30  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGE  MIE  UR 

Ofschoon  nu  de  arithmetische  middens  aangeven,  dat  wijlen  de 
heer  S.  H.  de  Lange,  de  lengte  iets  meer  oostelijk  zoude  gevonden 
hebben ,  dan  de  heer  G-  A.  de  Lange ,  acht  ik  het  gevonden  verschil 
te  gering  en  de  afwisseling  der  teekens  te  sterk  uitgedrukt ,  de  waarde 
van  het  resultaat  derhalve  te  onzeker,  om  het  bij  de  zamenvoeging  der 
resultaten  van  beide  waarnemers  in  rekening  te  nemen.  Ik  heb  dus 
van  de  resultaten,  afgeleid  uit  beider  waarnemingen  op  denzelfden 
avond  volbragt,  eenvoudig  het  arithmetisch  midden  genomen ,  en  bij  de 
bepaling  der  gewigten  van  deze  arithmetische  middens  de  voorschriften 
der  waarschijnlijkheidsrekening  in  acht  genomen.  Het  eindresultaat 
was 

Batavia  O.  van  Greenwich  7"  7™  18%  5  met  eene  w.  fout  ±  O»,  8. 
Bij  bovenstaande  berekening  moest  de  grootste  helft  der  te  Batavia 
waargenon^ene  culminaties  der  maan  ongebruikt  blijven,  daar  die  op  dagen 
volbragt  waren ,  waarop  te  Greenwich  de  maan  niet  in  den  meridiaan, 
of  waarop  wel  de  culminatie  der  maan,  maar  van  geene  der  te  Batavia 
waargenomene  vergelijkingsterren   was  waargenomen. 

Daarom  heb  ik  de  berekening  nog  eens  op  eene  andere  wijze  uitge- 
voerd, die  zich  tegenwoordig  even  goed  laat  aanwenden,  als  de  zoo 
even  bedoelde,  en  die  het  voordeel  heeft,  dat  daardoor  nagenoeg  al 
de  te  Batavia  waargenomene  culminaties  der  maan  gebruikt  worden. 
Deze  wijze  bestaat  daarin,  dat  eerst  de  fouten  der  maanstafels  wor- 
den afgeleid  uit  al  de  waarnemingen,  te  Greenwich  in  dat  tijdsverloop 
volbragt,  waarin  de  waarnemingen  te  Batavia  hebben  plaats  gehad, 
zoo  wel  uit  al  de  waarnemingen,  in  den  meridiaan  met  den  meridiaan- 
cirkel als  uit  de  nog  veel  talrijkere  w^aarneraingen ,  buiten  den  meri- 
diaan met  het  zoogenoemde  Altazimuth  volbragt.  Ook  de  waarne- 
mingen, op  andere  sterrewachten  volbragt,  kunnen  voor  het  opmaken 
eener  tafel  van  fouten  der  maanstafels  worden  aangewend,  mits  er 
waarnemingen  aan  beide  randen  aanwezig  zijn.  Vervolgens  kunnen 
hieruit  ook  voor  de  tijdstippen,  w^aarop  de  waarnemingen  te  Batavia 
hebben  plaats  gehad,  de  fouten  der  maanstafels  ligtelijk  door  eene 
interpolatie  worden  afgeleid ,  en  aldus  al  de  waargenomene  culminaties 
voor    de   lengtebepaling    gebruikt   worden.     Alleen    dezulke    moeten 


VAN  DE   GEOGRAPHISCHE    DIENST   IN  N.  I.  31 

namelijk  ongebruikt  blijven,  die  in  eene  periode  vallen,  dat  de  maan 
dagen  achtereen  niet  in  Europa  is  waargenomen. 

Ik  zeide  dat  deze  methode  tegenwoordig  even  goed  kan  aangewend 
worden  als  de  gebruikelijke.  Toen  namelijk  een  derde  gedeelte  eener 
eeuw  geleden,  de  methodr;  om  de  geographische  lengte  uit  de  cul- 
minatie van  maan  en  maansterren  af  te  leiden,  werd  aangeprezen  en 
het  eerst  aangewend ,  was  de  kennis  van  naauwkeurige  sterreplaatsen 
in  vergelijking  van  thans  zeer  ten  achteren,  en  het  gebruik  van  de- 
zelfde vergelijkingsterren  aan  beide  stations  werd  vereischt  om  de 
berekening  van  het  lengteverschil  onafhankelijk  te  maken  van  de 
regte  opklimmingen,  die  voor  de  gebruikte  sterren  worden  aange- 
nomen. Voor  dertig  jaren  had  men  voor  de  plaatsen  der  kleinere 
sterren  geene  andere  lijsten  dan  die  van  Piazzi,  die  hare  plaatsen 
voor  ?800  aangeeft  en  de  door  Bessel  gegevene  Fimdamenta  astro- 
nomiae,  waarin  de  voor  het  jaar  1755  geldende  sterreplaatsen  te 
vinden  zijn,  afgeleid  uit  Bradley's  waarnemingen,  omstreeks  het 
midden  der  vorige  eeuw  volbragt.  In  1825  was  men  dus  meestal 
genoodzaakt,  ter  verkrijging  der  naauwk^eurige  plaats  eener  ster,  de 
lijsten  van  Bradley  en  Piazzi  te  raadplegen  en  aan  de  plaatsen ,  uit 
laatstgenoemde  afgeleid ,  vijf-en-twintig-maal  de  jaarlijksche  prfecessie , 
en  wat  meer  zegt,  vijf-en-twintig-maal  de  jaarlijksche  eigene  beweging 
toe  te  voegen,  die  toen  nog  van  slechts  weinige  sterren  tamelijk 
naauwkeurig  bekend  was.  Op  die  wijze  was  de  regte  opklimming 
van  kleine  sterren  uit  de  sterrelijsten  meestal  niet  met  die  naauwkeurig- 
heid  af  te  leiden,  waarmede  men  eenen  doorgang  met  een  gewoon 
draagbaar  klein  passage-instrument  kan  waarnemen.  TegenAvoordig 
is  deze  verhouding  omgekeerd,  en  de  menigvuldige  naauwkeurige 
plaatsbepalingen  van  vaste  sterren  in  het  laatste  derde  deel  eener 
eeuw  volbragt,  stellen  ons  in  staat,  de  regte  opklimmingen  der  meeste 
sterren,  tot  de  vijfde  grootte  ingesloten,  met  eene  hoogere  naauw- 
keurigheid  te  kennen,  dan  waarmede  de  waarneming  van  eenen  door- 
gang door  een  jiewoon  passage-instrument  geschieden  kan.  Al  stem- 
men dus  de  vergelijkingsten-en  wier  doorgang  door  den  meridiaan 
nevens  dien  der  maan  is  waargenomen,  op  beide   sterrewachten  niet 


32         VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

overeen,  dan  zal  toch  tegenwoordig  eene  vrij  naauwkeurige  waarde 
voor  het  lengteverschil  uit  deze  waarnemingen  kunnen  berekend  wor- 
den, vooral  wanneer  men  in  de  gelegenheid  is,  de  juiste  plaatsen  der 
beide  sterren  uit  dezelfde  sterrelijst  te  ontleenen. 

Om  dus  meer  voordeel  van  de  53  maanculminaties  te  trekken , 
door  een'  der  H.  H.  de  Lange  of  beide  in  de  jaren  1851,  53  en 
54  te  Batavia  volbragt,  heb  ik  de  moeite  niet  ontzien,  om  van  al 
de  sterren  door  hen  met  de  maan  waargenomen ,  de  plaats  uit  de 
drie  laatste  lijsten  van  Greenwich  te  ontleenen  (*). 

Hierdoor  werden  de  correcties  der  in  den  Nautical  Almanac  aan- 
gegevene  plaatsen  dezer  sterren  bekend. 

Ofschoon  tijdroovend,  was  deze  arbeid  nog  niet  zoo  lastig  als  die 
welke  noodwendig  volgen  moest  om  het  resultaat ,  dat  gezocht  werd , 
op  die  hoogte  van  naauwkeurigheid  te  brengen  die  de  tegenwoordige 
kennis  der  reductie-elementen  van  sterrekundige  waarnemingen  ge- 
doogt. Ik  moest  namelijk  de  fouten  der  maanstafels  kennen ,  zoo  naauw- 
keurig  als  die  zich  uit  de  waarnemingen  te  Greenwich  volbragt ,  lieten  af- 
leiden. In  de  deelen  der  Greenwich  Observations  worden  wel  is  waar 
de  uit  de  waarnemingen  afgeleide  fouten  der  maanstafels  opgegeven; 
maar  er  heeft  eene  omstandigheid  plaats  gegrepen,  waardoor  die  re- 
sultaten niet  die  naauwkeurigheid  hebben ,  die  zij  kunnen  bezitten ,  en 
ik  achtte  mij  verpligt,  geene  moeite  te  ontzien  om  dit  te  verbeteren. 
Ter  herleiding  namelijk  der  waarnemingen  op  de  maan,  zoowel  in 
als  buiten  den  meridiaan  is  de  kennis  noodig  van  de  equatoriale 
horizontale  parallaxis  en  van  de  halve  middellijn  der  maan.  De 
laatste  wordt  door  eene  eenvoudige  formule  uit  de  eerste  afgeleid; 
de  sinus  namelijk  der  horizontale  equatoriale  parallaxis  behoeft  slechts 
met  de  verhouding  tusschen  den    straal  der  maan  tot  den  straal  der 


(•)  Twee  dezer  lijsten  vindt  men  vereen  igd  in  denzoogenoemden  »  12  Years  Catalogue ",  waarvan 
de  juiste  titel  is:  «  Catalogue  of  2176  stars,  formed  from  the  observations  made  during  twelve  years 
from  1836  to  1847  at  the  Royal  Observatory  Greenwich.  Appendix  to  Greenwich  Observations  1847. 
London  1849."  De  derde  is  afzonderlijk  uitgegeven,  onder  den  titel  »  Catalogue  of  1576  stars,  formed 
from  the  observations  made  during  six  years  from  1848  to  1853  at  the  Royal  Observatory,  Greenwich, 
and  reduced  to  the  epoch  1850  (Appendix  II  to  Greenwich  Observations  1854)  London  1856.". 


VAN   DE    GEOGRAPHISCHE   DIENST   IN   N.   I.  33 

aarde  aan  de  evennachtslljn  vermenigvuldigd  te  worden,  om  den  sinus 
der  halve  middellijn  der  maan  te  vinden.  Nu  hadden  de  waarnemingen , 
te  Greenwich  en  elders  volbragt,  reeds  langen  tijd  bewezen,  dat  de  waarden 
voor  parallaxis  en  straal  der  maan ,  zoo  als  die ,  uit  de  tafels  van  Burek- 
hardt  ontleend ,  in  den  Nautical  Almanac  werden  opgegeven ,  niet  altijd 
met  de  waarnemingen  overeenstemden;  en  ofschoon  Clausen  reeds 
in  1840  door  eene  vergelijking  der  maanstafels  van  Burg,  Burekhardt 
en  Damoiseau  op  de  waarschijnlijkheid  van  eenige  fouten  in  de  paral- 
laxis-tafelen  van  Burekhardt  had  gewezen,  waardoor  hoofdzakelijk 
het  veranderlijke  gedeelte  der  parallaxis  in  verdenking  moest  vallen 
(Astronomische  Nachrichten,  deel  XVII  blz.  337),  werd  het  verschil 
alleen  toegeschreven  aan  het  standvastige  deel  dier  parallaxis ,  benevens 
aan  eene  fout  in  de  aangenomene  verhouding  tusschen  de  stralen  der 
maan  en  der  aarde;  de  middelbare  correctie  werd  gezocht,  en  bij  de 
herleiding  der  Greenwich- waarnemingen  van  1851  de  straal  der  maan 
uit  den  Nautical  Almanac,  ten  gevolge  van  dit  onderzoek,  met  1/400 
+  1/4000?  dus  met  I/364  gedeelte ,  en  de  parallaxis  met  1/1200  gedeelte  ver- 
meerderd. De  berekenaars  van  den  Nautical  Almanac  volgden  dit 
voorbeeld  en  reeds  in  den  Nautical  Almanac  van  1853  kwamen  de 
uit  de  maanstafelen  van  Burckhai-dt  ontleende  parallaxis  en  halve 
middellijn  der  maan,  met  deze  factoren  verbeterd,  voor. 

Adams,  de  beroemde  berekenaar  der  loopbaan  van  Neptunus  uit  de 
storingen  van  Uranus,  ondernam  een  naauwgezet  onderzoek  over  de 
naauwkeurigheid  der  door  Burekhardt  bij  de  berekening  zijner  tafels 
aangewende  formules  voor  de  parallaxis.  Hansen  had  reeds  in  1840 
de  formule  bekend  gemaakt  (Astronomische  Nachrichten,  deel  XVII 
blz.  295)  die  zijne  theorie  voor  de  maans  parallaxis  had  gegeven ,  en 
Adams  zette  die  formule  om  en  bragt  haar  in  den  door  Burekhardt 
gekozenen  vorm.  Daardoor  kwamen  eenige  kleine  fouten  aan  het  licht , 
door  den  laatsten  begaan ,  waardoor  al  de  waarden  voor  de  parallaxis 
der  maan  in  de  sterrekundige  jaarboeken,  sedert  het  verschijnen  der 
maanstafels  van  Burekhardt  uitgegeven ,  aangedaan  waren ;  fouten,  die 
in  de  ongunstigste  gevallen  eenen  invloed  van  bijna  7"  op  de  pai-allaxis 

konden  uitoefenen.     Adams  berekende  nu  nieuwe  tafels  voor  de  paral- 

5 


34  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

laxis  naar  de  door  hem  zelven  gewijzigde  formule  van  Hansen  ,  en  aan 
het  bureau  van  den  Nautical  Ahnanac  werden  uit  deze  tafels  de  cor- 
recties berekend,  die  de  in  de  jaargangen  1840 — 1855  van  dit  jaar- 
boek voorkomende  parallaxes  der  maan  moesten  ondergaan,  om  over- 
een te  stemmen  met  de  getallen,  door  de  formule  van  Hansen  ver- 
kregen. De  tafel,  deze  correcties  bevattende ,  werd  als  aanhangsel  aan 
den  Nautical  Almanac  van  1856  toegevoegd. 

Ik  zocht  nu  in  de  eerste  plaats  uit  deze  tafel ,  voor  al  de  dagen , 
waarop  waarnemingen  te  Batavia  en  Greenwich  volbragt  waren ,  de 
correcties  voor  de  in  den  Nautical  Almanac  opgegevene  parallaxis. 
Daarna,  door  middel  van  de  in  de  Tahles  de  la  Lune  van  Hansen 
voorkomende  tafel,  de  overeenkomstige  halve  middellijn  der  maan.  Deze , 
vergeleken  met  den  in  den  Nautical  Almanac  voorkomenden  straal 
der  maan,  gaf  de  cori'ectie  dezer  grootheid  aan.  In  1853  waren  bij 
de  herleiding  der  Greenwich  Observations  de  pai'allaxis  en  halve  mid- 
dellijn der  maan  onveranderd  uit  den  Nautical  Almanac  overgenomen  , 
die,  zoo  als  gezegd  is,  de  door  Airy  aangegevene  correcties  1/1200  en 
1/364  reeds  hadden  ondergaan.  Voor  deze  jaren  waren  dus  de  fouten 
der  maanstafels  ,  zoo  als  zij  in  de  Greenwich  Observations  worden  op- 
gegeven, te  verbeteren  overeenkomstig  de  gevondene  correcties  van 
parallaxis  en  halve  middellijn. 

Wat  de  Greenwich  Observations  van  1851  aangaat,  hier  moest  in 
aanmerking  genomen  worden ,  dat ,  bij  de  herleiding  der  maan-waarne- 
mingen ,  reeds  eene  correctie  van  1/1200  ^^n  het  bedrag  der  parallaxis 
en  eene  correctie  van  I/364  aan  dat  der  halve  middellijn  was  toege- 
voegd ,  en  er  dus  door  mij  nog  slechts  van  de  overmaat  der  geheele  cor- 
rectie boven  deze  rekenschap  genomen  moest  worden. 

In  de  Greenwich  Observations  voor  1854  was  weder  eene  andere 
correctie  van  de  raaans  halve  raiddellijn  gebruikt;  ook  hierop  is  op 
dezelfde  wijze  gelet. 

Ter  verduidelijking  zal  ik  een  voorbeeld  geven  van  deze  berekening, 
terwijl  ik  herinner ,  dat  ik  voortaan  door  n  bedoel  de  maans  horizontale 
parallaxis , 

door  R  de  maans  halve  middellijn,  en 

door  d.  nend.R  de  verbeteringen  van  de  getalwaarden  dier  grootheden. 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.     I.  35 

1851. 


Datum. 
O'-M.T. 

Nautical   Almanac. 

n         22. 

d.n 

naar 
Adams 

n 

verbeterd. 

R 

naar 
Hauseu. 

derhalve 
d.R 

in  de  Gr.Obs.  gebruikt 
d.n         d.R 

nog  aan  te  wenden. 
d.n      d.R 

Oct.1 
2 
3 
4 

5()'36",5 
55  48  ,7 
55    9  ,6 
54,39  ,4, 

15'25",5 
1512  ,5 
15    1  ,9 
14,53  ,G 

+  0,"5 
+  0,  8 
+  0,7 
+  0,  6 

56'37",0 
55  49  ,5 
55  10  ,3 
54  40  ,0 

15'27'',19 
15  14  ,23 
15    3  ,53 
13  53  ,26 

+  1",69 
+  1  ,73 
+  1  ,63 
+  1  ,66 

+  r,vi 
+  2  ,79 

+  2  ,76 
+  2  ,73 

+  2",55 
+  2  ,5] 

+  2  ,47 
+  2  ,46 

1 ,99 

2 ,06 
2  ,13 

-0,86 
0,78 
0,84 
0,80 

De  uit  de  waarnemingen  te  Greenwich  afgeleide  Regte  opklim- 
minfen  en  Noord-Pool-afstanden  der  maan  moesten  nu  nog;  de  vol- 
gende  correcties  ondergaan  (*). 

A.   Voor  waarnemingen  in  den  Meridiaan. 


28 
Correct'e  der  R.  Opkl.  =  ±  ^  cZ.  i?, 

II  if     N.  P.  A  =  -  sin  Z'  d.n±  d.  R. 


voor  eersten  rand. 
—  voor  tweeden  rand. 
+  voor  bovenrand. 


l  -  voor  onderrand. 
B.   Voor  waarnemingen  buiten  den  Meridiaan. 

\  +  voor  eersten  rand. 


Correctie  der  R.  Opkl.  = 


cos  N  ,  7, 
±-^ —    d.R 
sin  n 

sin  ^'^sin  Z' 


f- 


d.  n 


sin  n 
sin  N 


sin  n 


d.R. 


(  —  voor  tweeden  rand. 


—  voor  bovenrand. 
+  voor  onderrand. 


(*)  Daar  ik  verzuimd  had  aan  te  teekenen,  welke  randen  te  Greenwich  waren  waargenomen,  moest 
ik  voor  elke  waarneming  dit  nog  afzonderlijk  berekenen. 

De  lichte  rand  der  maan  is  steeds  naar  de  zon  gekeerd;  ik  berekende  dus  voor  elke  culminatie  der 
maan  de  waarde  van  den  hoek:  pool-  maan-  zon,  waarvoor  de  formule: 

Cot  V'  ;^  '''"  "   "°^  P   -  cos  n  cot  0 
sin  0 

mij  het  geschiktst  voorkwam,  (zijnde  p  de  poolsafstand  der  zonen  0  :=  R.  opkl.  maan — R.  opkl.  zon) 

Uit  het  kwadrant,  waarin  deze  hoek  viel,    kon  natuurlijk  dadelijk   afgeleid  worden,  welke  randen 

waren  waargenomen.    Het  is  zelfs  niet  eens  zeker,  dat  vóór  de  volle  maan  de  eerste  en  na  de  volle 

maan  de  tweede  verlicht  is. 

Voor  de  waarnemigen    buiten   den   meridiaan  moest  ook  de  parallactiscbe  hoek  berekend  worden 

en  deze  bij  de  voorgaande  opgeteld  worden ;  het  kwadrant ,  waarin  deze  som  viel ,  wees  weder  uit , 

welke  rand  was  waarsrenomen. 


36 


VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD  -  INGEN  IE  U  R 


Correctie  der  N.  P.  A.  =  ±  sin  Nd.  R 


(  +  voor  eersten  rand. 
^  -  voor  tweeden  rand. 
j  +  voor  bovenrand. 
1^  _  voor  onderrand. 


±  cos  Nd.  R 

—  cos  iV^sin  Z'  d.  n 
in  welke  formules  de  gebruikelijke  notatie  is  aangenomen ,  beteekenen- 
de  namelijk:     Z'  den  schijnbaren  zenithsafstand, 
N  den  parallactischen  hoek  , 
n  den  noordpoolsafstand  der  maan. 

De  correcties ,  op  deze  wijze  gevonden ,  moesten  nu  nog ,  met  een  om- 
gekeerd teeken  genomen ,  bij  de  Apparent  Errors  of  tables  der  Greenwich 
Observations  worden  opgeteld;  en  aldus  Avaren  eindelijk  verkregen, 
waar  het  ons  om  te  doen  was ,  namelijk  de  correcties  van  de  plaatsen 
der  maan  in  den  Nautical  Almanac  (d.  i.  de  correcties  der  maanstafels)  zoo 
naauwkeurig  als  die  uit  de  voorhanden  zijnde  gegevens  waren  af  te  leiden. 

Op  de  meeste  dagen,  waarop  de  maan  te  Greenwich  in  den  meri- 
diaan was  waargenomen ,  waren  er  ook  met  het  altazimuth  waarne- 
mingen buiten  den  meridiaan   geschied. 

In  zulke  gevallen  werd  uit  de  fouten  der  maanstafels,  door  beide 
soorten  van  waarnemingen  gevonden  ,  het  arithmetisch  midden  gezocht, 
en  aangenomen,  dat  dit  gold  voor  het  midden  uit  de  beide  tijdstip- 
pen, waarop  de  afzonderlijke  waarnemingen  geschied  waren, 

Ik  zal  hier  nog  tot  verduidelijking  de  berekening  van  eene  maans- 
culminatie  afschrijven : 

Fouten  der  maanstafels. 


Uit  de  Greenwich  Observations  ontleend. 

Hieruit  afgeleid. 

1851 

Midd.  tijd 
Greenwich. 

Instrument. 

Correctie 

ier  tafels. 
N.  P.  A, 

Midd.  tijd. 
Greenwich. 

Correctie 
R.  ü. 

der  tafels. 

R.  0. 

N.  P.  A. 

Sept.  1 
3 

5 

8 

9 

7"  ,2 

6  .8 

10  ,2 

8  ,7 

10  ,9 
8  ,7 

11  ,6 

Altaz. 
Mer.  C. 
Altaz. 
Altaz. 
Mer.  C. 
Altaz. 
Mer,  C. 

—  20',08 

—  8  ,66 

—  6  ,57 
—-  4  ,44 

—  3  ,25 

—  7  ,12 

—  7  ,85 

—  2'',46 

—  0  ,02 
+  1  ,13 

—  0  ,46 

—  0  ,39 
+  7  ,53 

7"  ,2 

6  ,8 

10  ,2 

9  ,8 

10  ,2 

1 

—  20',  08 

—  8  ,66 

—  6  ,57 

—  3  ,85 

—  7  ,i9 

—  2,46 

—  0,02 
+    1,13 

—  0,43 

—  7,24 

VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.    I.  37 

Waarneming  der  maan  en  der  maansterren  te  Batavia  den  7en  September  1851. 

•j  Capricorni   ip  Capricorni    è  Capricorni    (t,  Caprïcorni 

Schijnbare  R.  Opkl.  uit  de  sterrelijsten :  20u31m36s05       37ml85,32         38m51s,09        45ml2s,45 

Waarneming  te  Batavia:         .         .         .  35,91  18.  21  51.02  12,59 

Correctie  der  waarneming:     ...  +     0.14         +     0,11  +0.07  — 0,14 

Gemiddeld: ^'^i         '.  +     Qs^OÏö  ""— ""^  ' 

Uit  de  •waarneming  afgeleide  R.  Opkl.  van  het  middelpunt 
der  maan,  tijdens  den  doorgang  van  den  rand,  (De  Lange,  ver- 
slag, bl.  295  (41): 21u0m3s,13 

1/364  C  Halve  middellijn  (correctie,  ook  door  de  berekenaars 
der  Green wich  observations  gebruikt): +0,17 

21u0in3»,345 
R.  Opkl.  maans  middelpunt  als  boven ,  berekend  uit  den  Nau- 

tical  Almanac: 21u0m3s,60 

Correctie  der  maanstafels :       . —  0. 33 

21u0m3s,27 

Maans  R.  O.  waargenomen  grooter  dan  berekend: +0,  075 

7u  7m  30s 
Coëfficiënt:    ^^„  y^^^Q    = -  28.  28 

Derhalve  correctie  der  aangenomene  oosterlengte:    .         .         .        ;        .        ,        .  —    2s,l 

Aangenomene  lengte: 7  7    30,  O 

Herleiding  tot  den  tijdklep: —     1,  1 

Gevondene  lengte  van  den  tijdklep. 7u7in  268,8 

Voor  de  berekening  der  gewigten  moest   eene   hypothese   gemaakt 

worden,  betreffende  de  naauwkeurigheid  der  tijdsbepalingen  te  Green- 

wieh.  Ik  heb  aangenomen   dat  deze  zoo  groot   was,  als  zij    door  drie 

waarnemingen    van    culminerende    sterren    te    Batavia  kan   gevonden 

worden.     Is  dus  de  waarsch.  fout  der  waarneminfr  eens  doorfranjrs  w, 

Zn  1 

dan  volgt  hieruit  het    gewigt  van  elke    lengtebepaling  = ^    x  -rrr 

zijnde  n  het  aantal  te  Batavia  waargenomene  sterren  en  F  de  factor, 
waarmede  een  verschil  in  R.  Opkl.  der  maan  vermenigvuldigd  moet 
worden  om  een  verschil  in  lengte  te   verkrijgen.     In  het    verslag  van 

T— T 

wijlen  den  heer  S.  H.  de  Lange  blz.  265(11)  heet  deze  factor  • 

Den  T^"»  September  1851  was  het  aantal  waargenomene  sterren  n  =  4, 
en  F  =  28,28,  derhalve  het  gewigt  van  het  resultaat: 

^  X  |-?r-Rl    =  0,00048, 
31       \2S,28/  '  ' 


33  VERSLAG    VAN    DEN    IIO  OF  D -IN  GE  NI  E  U  R 

zooals  in  de  tabel  in  de  vijfde  bijlage  is  opgegeven. 

Voor    het    waarschijnlijkste    resultaat  voor    de    lengte   van   Batavia 
beoosten  Greenwich  werd  nu  gevonden: 

7"7'°17',5  met  eene  waarschijnlijke  fout  i  0',55, 
een  resultaat ,  waaraan  ik  meer  vertrouwen  hecht  dan  aan  het  voorgaande. 
De  waarschijnlijke  fout  is  namelijk  kleiner,  en  het  blijkt  uit  de 
discussie  der  afzonderlijke  resultaten,  in  verband  met  de  arithmetische 
middens,  dat  beide  rekenwijzen  even  naauwkeurige  resultaten  ople- 
veren. Ik  vind  nl.  voor  de  waarschijnlijke  fout  van  eene  enkele  lengte- 
bepaling, langs  beide  rekenwijzen:  ±  4', 25. 

h.    Waarnemingen  van  (jelijke  hoogte  der  maan  en  eener  ster. 

Behalve  de  waarnemingen  in  den  meridiaan  hebben  de  heeren 
S.  H.  en  G.  A.  de  Lange  nog  op  31  nachten  in  de  jaren  1851  —  54 
waarnemingen  gedaan  van  gelijke  hoogten  der  maan  en  eener  ster,  en 
deze  zelf  tot  eene  zekere  hoogte  zeer  zorgvuldig  herleid. 

Het  vraagstuk  om  uit  deze  soort  van  waarnemingen  de  lengte  af 
te  leiden ,  heb  ik  behandeld  in  een  opstel ,  dat  opgenomen  is  in  de  //  Ver- 
//  slagen  en  mededeelingen  der  Kon.  Akademie  van  Wetenschappen  te 
«/  Amsterdam"  deel  VI  blz.  25. 

De  daar  gegevene  oplossing  is  in  denzelfden  geest  geschied  als 
waarin  de  H.H.  de  Lange  de  berekening  begonnen  hebben.  Zij  be- 
staat namelijk  daarin,  dat,  voor  eene  onderstelde  lengte  der  plaats ,  de 
zenithsafstand  van  ster  en  maan  beide  voor  de  oogenblikken  van  waar- 
neming berekend  worden,  bij  welke  berekening  de  gegevens  vooron- 
dersteld worden  uit  een  sterrekundig  jaarboek  ontleend  te  zijn.  De 
waarneming  heeft  door  de  aflezing  van  het  niveau  des  vertikalen 
cirkels ,  het  kleine  verschil  doen  kennen  tusschen  de  bedoelde  zeniths- 
afstanden,  het  onderscheid  tusschen  dit  verschil  en  het  berekende 
moet  toegeschreven  worden  aan  fouten  in  de  aangenomene  bereke- 
ningselementen ,  en  ik  heb  in  het  bedoelde  opstel  de  formule  afgeleid , 
die  het  verband  aanwijst  tusschen  zeer  kleine  veranderingen,  aan  te 
brengen  aan  deze  berekeningselementen  en  de  overeenkomstige  ver- 
andering van  het  verschil  der  berekende  zenithsafstanden. 


VAN    DE   GEOGRAPHISCHE   DIENST    IN    N.  I.  39 

Deze  formule  op  de  berekeningen  der  heeren  de  Lange  toepassen- 
de nemen  wij  aan ,  dat  de  poolshoogte  der  vvaarnemingsplaats ,  en  de 
tijden  der  waarneming  met  toereikende  naauwkeurigheid  zijn  bekend 
o-eweest,  en  dan  gaat  zij  in  de  volgende  over: 

^  =  (15  sin  n  sin  N.  a  a  —  cos  n.  au)  d.  L 
+  sin  n  sin  n  .  x  —  y-  sin  t  sin   v  .  e 

—  cos  ^  .  y  +  li  cos  y  .  ƒ 

—  sin  Zi.  d.  H  ±  d.  R. 

zijnde  de  beteekenis  der  hier  gebruikte  letters  als  volgt: 

n  Noordpoolsafstand  der  maan, 

AA  verandering  der  R.  Opkl.  der  maan,  in  tijd  uitgedrukt,  in  eene 
sekonde  sterretijd, 

A  n  verandering  van   den   Noordpoolsafstand   der   maan ,    in  eene  se- 
konde sterretijd, 

N  Parallactische  hoek  der  maan, 

X  Noordpoolsafstand  der  ster, 

y    Parallactische  hoek  der  ster, 

Zi  Geocentrische  zenithsafstand  der  maan, 

H  Horizontale  aequatoriale  parallaxis  der  maan , 

?  Berekende  schijnbare  zenithsafstand  der  maan,  minus  de  berekende 

zenithsafstand  der  ster ,  minus  de  waarde ,  die  het  niveau  voor  dit  verschil 

heeft  aangegeven. 

d.  L     Correctie  der  aangenomene  O.  Lengte , 

X  II        der  Regte  opklimming  der  maan, 

y  II        van  den  Noordpoolsafstand  der  maan, 

e  11        de  Regte  opklimming  der  ster, 

ƒ  //         van  den  Noordpoolsafstand  der  ster, 

d.  H  II        der  aangenomene  aequatoriale  horizontale  parallaxis  der 

maan , 

d.  R  II        der  aangenomene  halve  middellijn  der  maan 

en  /^  =3  1  —  H  cos  Zi  sin  1". 
In  de  tabellen  der  heeren  de  Lange  komen  de  declinaties  der  maan 

en  der  ster    voor,    zuidelijk    positief,    zoodat   daarbij    slechts  90°  be- 
hoeft   opgeteld    te    worden  om  de  grootheden  n    en   ^   te    verkrijgen. 


40  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

Desgelijks  de  parallactische  hoek  der  maan,  doch,  daar  bij  hen  de  zuid- 
pool in  den  parallactischen  driehoek  hoekpunt  is,  terwijl  ik  daarvoor 
de  Noordpool  neem,  is  onze  n  ini  180^  —  v.  De  grootheid?  is  ver- 
der aldaar  S  genoemd,  doch  met  omgekeerd  teeken;  voorts  hebben 
de  heeren  de  Lange  berekend,  hoeveel  de  grootheid  S  veranderde 
voor  lOs  meer  O.  Lengte,  zoodat  het  differentiaal-quotiënt  van  S  ten 
opzigte  van  d.  L  berekend  is. 

Dit  in  acht  nemende,  wordt  onze  formule: 

—  d.  L  =   S  +  sin  n  sin  n  .  «  —  cos  n  .  y 

—  jC4  sin  r  sin  v  .  e  +  ,£4  cos  v  .  ƒ 

—  sin  Zi  d.  H  ±  d.  R. 

De  correctie  der  regte  opklimming  en  der  declinatie  der  maan  wer- 
den uit  dezelfde  tabel  ontleend,  die  voor  de  tweede  berekening  der 
raeridiaanwaarnemingen  gediend  had ,  de  correctie  der  maans  parallaxis 
werd  uit  het  tafeltje  van  Adams  ontleend,  en  de  correctie  der  maans 
halve  middellijn  door  tusschenkomst  der  tabel  uit  Hansen's  Tables 
de  la  Lune  gevonden,  zooals  vroeger  reeds  is  uitgelegd.  Eindelijk 
werden  de  schijnbare  plaatsen  der  sterren  met  de  meeste  zorgvuldig- 
heid uit  de  drie  reeds  bovengenoemde  sterrelijsten  afgeleid,  en  aldus 
de  correcties  der  vroeger  aangenomene  sterreplaatsen  gevonden.  De 
coëfficiënten ,  sin  n  sin  n,  cos  n,  /t*  sin  tt  sin  v,  ^c*  cos  v  en  sin  Zi,  heb 
ik  voor  elk  stel  waarnemingen  berekend,  steeds  de  waarnemingen 
der  beide  waarnemers  afzonderlijk  behandelende.  Zoo  had  het  stel 
waarnemingen  van  den  4en  Augustus  1851  de  volgende  vergelijking 
gegeven : 

0,536  d.  L  -  10",  58  +  0,977  x  —  0,006  y  —  0,980  e  —  0,035  ƒ 

-  0,850  d.  H—  d.  R. 

Daar  ik  nu  voor  deze  waarneming  vond: 

X    =  -12",  91, 


y  =- 

2,  50, 

e    =   + 

0,  90, 

f    =   - 

0,  03, 

d.H  =  + 

1,  96, 

d.R=  + 

2 ,  10, 

VAN  DE  GEOGEAPHISCHE  DIENSTIN  N.  I.         41 

ZOO  volgde : 

0,536  d.L^  +  10',58  —  12",  61  +  0",02  —  0",88  — 0",00  — 1',67  — 2'',10. 

=  -    6  ,66. 
encZ.  L       =  -  12^4. 
Daar  de   aangenomene  O.  Lengte  was  7"  7"»  37s,0,  zoo  is  de  door  deze 

Avaarneming  gegevene 7u  ym  24Sj6. 

Reductie  op  den  tijdklep —     1  ,1 

Lengte  van  den  tijdklep     7    7  23  ,5 

Eene  inzage  der  tabellen  in  het  verslag  van  wijlen  den  heer  de 
Lange ,  blz.  278  (24)  tot  291  (37),  doet  dadelijk ,  door  de  schoone  over- 
eenkomst der  verschillende  resultaten ,  op  denzelfden  avond  verkregen , 
de  naauwkeurigheid  der  bedoelde  waarnemingen  in  het  oog  loopen; 
juist  deze  naauwkeurigheid  is  reden  dat  het  zaak  is,  om  aan  al  de  re- 
sultaten, uit  elk  stel  waarnemingen  voor  de  lengte  van  Batavia  af- 
geleid, hetzelfde  gewigt  toe  te  kennen.  Ik  vind  voor  elk  der  in  de 
tabel  voorkomende  getallen  S  de  waarschijnlijke  fout  +  l",o2,  welke 
nog  zamengesteld  is  uit  de  fouten,  begaan,  zoowel  bij  het  w^aarnemen 
van  den  doorgang  der  ster  als  van   den  maansrand. 

Gemiddeld  berustte  elk  stel  op  21/2  waarnemingen,  zoodat  het 
arithmetisch  midden  der  getallen  S  gemiddeld  eene  waarschijnlijke 
fout  —^  =  +0,96  had.  Daar  de  factor ,  waarmede  deze  fout  vermeniff- 
vuldigd  moet  worden  om  de  overeenkomstige  waarschijnlijke  fout  in 
de  berekende  lengte,  in  tijd  uitgedrukt,  te  verkrijgen,  gemiddeld  1,73 
is,  zoo  volgt  dus  uit  de  waarnemingen  te  Batavia  alleen  eene  waar- 
schijnlijke fout  van  ±  1',66  voor  elke  lengtebepaling.  Het  blijkt  echter 
uit  de  vergelijking  der  afzonderlijke  resultaten  met  het  arithmetisch  mid- 
den, dat  deze  waarschijnlijke  fout  bedraagt  ±  5s,2,  zoodat  er  aan  andere 
bronnen  van  fouten  nog  moet  toegeschreven  worden: 

1/(5,20^—1,66  0=  ±4s,93. 
Voor  een  groot  gedeelte  kan  deze  waarschijnlijke  fout  nog  te  wij- 
ten zijn  aan  de  niet  naauwkeurig  bekende,  slechts  uit  de  waarne- 
mingen te  Greenwich  afgeleide ,  fouten  der  maanstafels ,  doch  ik  geloof 
dat  eene  hoofdoorzaak  van  het  verschil  der  resultaten ,  op  verschillende 
avonden  verkregen ,  ook  is  de  verschillende  wijze ,  waarop  men  telkens 

G 


42  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

den  doorgang  van  den  maansrand  waarneemt.  Eene  personele  fout 
begaat  ieder  bij  het  waarnemen  van  den  doorgang  eener  ster,  eene 
andere  bij  het  waarnemen  van  den  doorgang  van  den  eersten,  en 
weder  eene  andere  bij  het  waarnemen  van  den  doorgang  van  den 
tweeden  rand;  van  daar  dat  verschillende  waarnemers,  ja  dezelfde 
waarnemer,  op  verschillende  tijden  met  hetzelfde  instrument  waarne- 
mende, de  middellijn  der  zon  of  der  maan  anders  vinden.  Bekend 
is  het  feit,  dat  Maskelyne  de  middellijn  der  zon  hoe  langer  hoe  kleiner 
waarnam  (1).  Even  zoo  houd  ik  het  voor  ontwijfelbaar,  dat  de  per- 
sonele fout,  begaan  bij  eene  bepaalde  soort  van  waarneming,  eenig- 
zins  veranderlijk  is  en  bij  voorbeeld  door  meerdere  of  mindere  ver- 
moeidheid van  het  ooo;  aanoedaan  kan  worden. 

Hoe  het  zij,  het  blijkt  uit  dit  onderzoek ,  dat  de  gewigten  der  resul- 
taten van  elk  stel  waarnemingen  nagenoeg  gelijk  zijn,  het  zij  er  te 
Batavia  één  of  meer  waarnemingen  genomen  zijn,  en  ik  heb  der- 
halve van  de  afzonderlijke  resultaten  in  de  tabel,  eenvoudig  het 
arithmetisch  midden  genomen,  alleenlijk  de  uitkomsten ,  die  het  mid- 
den waren  van  de  waarnemingen  der  beide  waarnemers,  een  gewigt 
=  11/3  toekennende. 

Het  eindresultaat  was: 

7"  T""  16^8  met  eene  waarsch.  fout  ±  0',87. 

C.    Waarnemincjen  van  stcj^rebedckkincjen. 

Behalve  de  reeds  behandelde  waarnemingen  hebben  de  heeren  de 
Lange  in  de  jaren  1851,  53  en  54  te  Batavia  nog  elf  sterrebedek- 
kingen waargenomen,  die  insgelijks  eene  niet  onbelangrijke  bouwstof 
voor  de  afleiding  van  de  lengte  dier  plaats  zijn.  Ook  hebben  zij  eene 
sterrebedekking  (ingang  en  uitgang)  vermeld,  in  1851  waargenomen 
door  wijlen  den  L'.  ter  Zee  H.  D.  A.  Smits,  alsmede  de  waarneming 
van    het    einde    eener  zoneclips,  den  15*'»  April  1854  door  de  Luite- 


(1)  Uit  zijne  waarnemingen  volgde  namelijk  voor  den  gemiddelden  straal  der  zon: 

van  1765  tot  177G  961',66. 

.,  1776    »    1787  960  ,22. 

>i  1787    »    1798  959  ,77. 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHEDIENST    IN    N.  I.  43 

nants  ter  Zee  J.  Groll  en  H.  D.  A.  Smits.  De  zoneclips  heb  ik 
buiten  rekening  gelaten ,  daar  ik ,  bij  gebrek  aan  de  zonstafels  van 
Hansen,  de  correctie  der  aangenomene  R.  üpkl.  en  Declinatie  der  zon 
niet  kon  afleiden. 

Wegens  de  belangrijkheid  van  sterrebedekkingen  voor  lengtebe- 
palingen zal  ik  deze  waarnemingen  meer  in  bijzonderheden  behandelen. 
Hare  herleiding  is  weder  in  het  verslag  zelf  zoo  ver  volbragt ,  als 
tijdens  het  opstellen  van  dat  verslag  doenlijk  was;  volgens  de  me- 
thode van  Challis  namelijk  te  werk  gaande,  werd  voor  elke  bedek- 
king; met  aanfijenomene  berekeninfrselementen  de  afstand  berekend , 
dien  de  ster  op  het  oogeblik  der  waarneming  van  den  maansrand  had. 
Deze  afstand  wordt  door  de  waarneming  =  O  gegeven ,  en  de  voor 
dien  afstand  berekende  waardeis  dus  toe  te  schrijven  aan  de  fout  der 
waarneming,  en  aan  de  fouten  der  aangenomene  berekeningselementen. 
De  methode  van  Challis,  bekend  gemaakt  in  een  aanhangsel  tot 
den  Nautical  Almanac  van  1854,  leert  voor  elke  bedekkins;  eene  ver- 
gelijking  afleiden,  die  het  verband  uitdrukt  tusschen  kleine  verande- 
ringen der  berekeningselementen  en  de  overeenkomstige  verandering 
in  den  berekenden  afstand.  Kent  men  dus  de  correcties  van  al  de 
gebruikte  berekeningselementen  op  ééne  na,  (nl.  die  van  de  aan- 
genomene lengte)  dan  kan  men  de  correctie  van  deze  vinden ,  die 
in  de  bedoelde  vergelijking  moet  gesubstitueerd  worden  om  het  eerste 
lid,'  d.  i.  den  afstand  der  ster  tot  den  maansrand  =  O  te  maken. 

Ik  moest  dus  voor  elke  dezer  waarnemingen  weder  zoeken: 
1°  de  correcties  voor  de  aangenomene  plaats  der  ster, 
2^    //  II  II        II  11  II      der  maan , 

3°    //  ;/  II        II  n  parallaxis  en  halve  mid- 

dellijn der  maan. 

1".  Acht  van  de  elf  bedekte  sterren  komen  voor  in  de  drie  reeds 
genoemde  Greemoich  Catalogues\  de  ster  genaamd  B.  A.  C.  5862  vond 
ik  in  Taylor's  Madras  General  Catalogue;  13  Tauri  in  den  General  Ca- 
talog  van  den  Dorpater  Hoogleeraar  Miidler,  welke  sterrelijst  het  14<= 
deel  uitmaakt,  van  de  Beobaclitungen  der  Kaiserüchen  IJniversitats- 
Stermcarte  Dorjmt,  en  die  als  een  resultaat  aan  te  zien  is  van  al  de  tot 


44 


VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 


1855  gedane  plaatsbepalingen  van  vaste  sterren.  Op  mijn  verzoek  heeft 
de  heer  Madler  mij  ook  de  afzonderlijke  bepalingen  dezer  ster,  be- 
nevens de  daaraan  toe  te  brengen  specifieke  correcties  medegedeeld, 
vraardoor  de  waarde  van  het  eindresultaat  beter  is  te  beoordeelen. 
Ik  laat  die  opgave  hier  volgen: 

Plaats  van  13   Tauri^  herleid  tot  1850. 


Sterrelijst. 

R.  Opkl. 

Correctie. 

Aantal 
waarn. 

Declinatie. 

Correctie. 

Aantal 
waarn. 

Bradley. 

1755 

53''25'5",5 

—     0",4 

5 

]9°12'5S",9 

—     0,4 

5 

Piazzi. 

1800 

2.1 

+      3  ,1 

18 

59  ,3 

—     1,6 

15 

Wrottesley. 

1830 

3  ,8 

+      0  ,8 

12 

— 

— 

Rümker. 

1836 

2,7 

-     0  ,2 

2 

54  ,4 

+     0,6 

2 

Taylor. 

1832 

4  ,1 

-     1  ,3 

4 

57  ,2 

-1-      0,2 

4 

Hcnderson. 

1837 

6,4 

+      0  ,3 

3 

58  ,4 

-     0,1 

3 

De  correcties  aanbrengende,  worden  de  afzonderlijke  bepalingen 


R.  Opkl. 

Aantal 
waarn. 

Declin. 

Aantal 
waarn. 

naar  Bradley 53°25'  ö'.l 

//     Piazzi 5  ,2 

,    Wrottesley 4  ,6 

//    Rümker 2,3 

II    Taylor 2  ,6 

II    Hcnderson 6  ,7 

5 
18 
12 
3 
4 
3 

19"'12'58',5               5 
57  .6              15 

53  ,8     j           2 

57  .4     1          4 

58  ,8     !           3 

Terwijl  de  waarschijnlijkste  plaats  voor  1850  in  Madlers  General- 
Catalog  is  aangegeven: 

R.  O.  53^25'  4",60  (44  waarn.)  N.  Deel.  19°12'  57",37  (29  waarn.) 
eigene  beweging  in  100  jaren: 

in  R.  O. :  —  0",6 ;  in  Deel. :  —  0",7 

Ik  heb  de  plaatsen  dezer  sterren  niet  onveranderd  overgenomen, 
maar  ze  met  behulp  der  tabel,  voorkomende  in  de  voorrede  van  Mad- 
lers General-Catalog,  tot  de  sterrelijst  van  Greenwich  herleid. 

Wijlen  de  heer  S.  H.  de  Lange  heeft  nog  den  4«"  Mei  1854  te  8^ 
21"^  53%  G  Middelbaren  Tijd  zijner  waarnemingsplaats  de  bedekking 
eener  ster  waargenomen  (verslag  blz.  302  (48)),  wier  plaats  hij  slechts 
benaderd  aangeeft,  nl.  8"  30'"  R.  Opk.  en  24°  15'  Noorder  Declinatie. 


VAN   EIE    GEOGRAPHISCHE    DIENST  IN   N.  I.  45 

Deze  ster  komt  voor  in  de  zonae-  waarnemingen  zoo  wel  van  Lalande  als 
van  Bessel.     De    herleiding    geeft  voor  het  begin  van  1854  de  volgende 
middelbare  plaatsen. 
Lalande    16964  R.  O.  127°32'29",3     X.Decl.  24°12'  7" 

Bessel  Z.  244  24,5  11  59,4. 

Voor  het  berekenen  der  lengte  uit  eene  sterrebedekking  is  het  ech- 
ter noodig  dat  de  plaats  der  ster  naauwkeui'iger  bepaald  worde  dan 
door  zonae-  waarnemingen ;  en  ik  heb  deze  bedekking  dus  voorloopig 
buiten  rekening  gelaten. 

Voor  de  overige  sterren ,  alsmede  voor  de  grootheden ,  de  maan  be- 
treffende ,  zal  ik  hieronder  de  door  mij  verkregene  plaatsen  en  het  ver- 
schil met  de  door  wijlen  den  heer  de  Lange  gebezigde  opgeven. 

2.  Wat  de  correctie  der  gebezigde  maanplaatsen  aanging ,  de  hooge 
naauwkeurigheid ,  waarmede  de  waarneming  van  sterrebedekkingen 
kan  geschieden ,  maakte  het  wenschelijk ,  die  correcties  zoo  naauwkeu- 
rig  mogelijk  te  verkrijgen,  en  daar  ik  het  voor  uitgemaakt  houd ,  dat 
de  pas  uitgegevene  maanstafels  van  Hansen  de  plaatsen  der  maan 
naauwkeuriger  aangeven  dan  eene  enkele  meridiaanswaarneming  zulks 
vermag,  zoo  heb  ik  de  moeite  niet  ontzien,  de  plaats  der  maan 
voor  de  oogenblikken  der  bedekkingen,  met  de  meeste  zorgvuldig- 
heid uit  die  tafels  af  te  leiden,  terwijl  ik,  ter  vermijding  van  fouten, 
deze  berekeningen  alle  tweemaal  afzonderlijk  heb  uitgevoerd. 

Voordat  ik  de  resultaten  dezer  berekening  opgeef,  acht  ik  het  noo- 
dig te  vermelden ,  dat  ik  de  berekeningen  der  beide  heeren  de  Lange , 
die  in  het  archief  der  Geographische  Dienst  berusten ,  zorgvuldig  heb 
nagezien,  onderling  en  met  de  opgave  in  het  verslag  heb  vergeleken; 
dat  ik  over  het  algemeen  alles  in  de  beste  orde  heb  bevonden ,  op 
de  volgende  kleine  fouten  na,  door  welker  verbetering  onder  ande- 
ren twee  bedekkingen,  die  afwijkende  resultaten  gaven ,  teregt  gebragt 
zijn. 

21  April  1851.  »•  Sagittarii.  De  factor  van  ƒ  voor  deze  bedekking 
moet  zijn  0,0813,  in  plaats  van  0,8183  ,  zoo  als  in  het  verslag,  blz.  300 
(46),  staat. 

12    Mei  1853.  De  tijdsbepaling  berustte  op  5  waarnemingen  van  ze- 


46  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

nithsafstanden  van  Procyon.  In  liet  dagboek  staan  de  waarnemingen  en  de 
correctie  des  chronometers ,  uit  de  verschillende  waarnemingen  afgeleid ; 
doch  de  berekening  zelve  niet.  Deze  zelf  uitwerkende  blijkt  het  mij  dat 
er  eene  fout  moet  begaan  zijn,  ik  verkrijg  de  correctie  des  chronometers 
+  6^,28  grooter  dan  in  het  journaal  en  den  middelbaren  tijd  der  bedek- 
kino;  dus  zooveel  later. 

20  Junvj  1853.  In  de  eindvergelijking  voor  deze  bedekking  staat 
in  het  eerste  lid  +  0",49,  hetgeen  wezen  moet — 1",14. 

1  April  1854.  De  sten-ebedekking  was  waargenomen  op  den  chro- 
nometer, die  middelbaren  tijd  aanwees;  bij  de  tijdsbepaling  was  daar- 
entegen een  tijdbewaarder  gebruikt,  die  naar  sterretijd  geregeld  was; 
de  vergelijking  van  beide  uurwerken  door  coïncidentie  der  tikken  is 
in  het  journaal  opgegeven;  in  deze  opgave  heeft  later  eene  doorha- 
ling en  verandering  van  één' omgang  des  tijdbewaarders  =  40'  sterretijd 
plaats  gehad;  de  oorspronkelijke  lezing  herstellende  komt  de  lengte 
goed  met  de  overigen  overeen;  die  vroeger  omtrent  30^  te  groot 
uitviel. 

De  opgave  op  blz.  300  (4G):  //  In  onderstaande  formulen  is  t  de 
fout  in  den  tijd  der  waarneming,  enz."  zou  op  het  vermoeden  kun- 
nen brengen  dat  wijlen  de  heer  de  Lange  de  algebraïsche  teekens 
der  grootheden  i,  t,  ^,  y,  enz.  anders  opvatte  als  in  het  stuk  van 
den  heer  Challis  geschied  is;  doch  zulks  is  het  geval  niet,  en  de  be- 
doeling wordt  dus  juister  uitgedrukt,  door  te  zeggen: 
t  is  de  correctie  van  den  tijd  der  waarneming. 


T  //    it  II  der  aanoenomene  westerlengte , 


X  II    II  II  van  de  regte  klimming   der  maan, 

y  II    II  II  II     den  noord p ooisafstand  '/        '/     , 

e   II    II  II  II     de  regte  klimming      u    ster, 

ƒ  II    II  II  II     den  noordpoolsafstand  "       "     , 

V    II    II  II  II       II  II  van  het  geocentrisch  zenith 

der  waarnemingsplaats. 
De    correctie    in    der    horizontale    parallaxis  is  voor    de   plaats  van 
waarneming  is   zamengesteld    uit  twee    deelen   m  \  en  m  2 ;  bestaande 
het  eerste  uit  de  correctie  der  horizontale    aeqiiotoriale  parallaxis ,  het 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.  I.  47 

tweede  uit  de  correctie  der  horizontale  parallaxis ,  voor  zoover  die  van 
eene  foutief  aangenomene  ellipticiteit  der  aarde  afhangt.  Beide  wor- 
den bij  Challis  verstaan,  uitgedrukt  in  duizendste  deelen  der  paral- 
axis  zelve,  even  als  de  grootheid  n  bij  Challis  beteekent  de  correc- 
tie der  maans  halve  middellijn,  uitgedrukt  in  duizendste  deelen  dier 
halve  middellijn. 

Door  de  H.  H.  de  Lange  werden  ter  berekening  der  geocentrische 
breedte  der  plaats ,  en  van  den  voerstraal  der  aarde  tot  de  plaats  der 
waarneming  een  tafeltje  van  Rümker  gebruikt,  voorkomende  in  zijn 
werk:  Langehestimmungen  durch  den  Mond.  Dit  tafeltje  geeft  bijv.  voor 
geographische  breedte  6°10': 

^'  =  (j^  7'35'  log  /  =  9  9999  836, 

zijnde  daarbij  de  afplatting  =  ■  aangenomen. 

Verkiest  men  de  tafels  van  Encke  te  gebruiken  (Berliner  Astro- 
nomisches  Jahrbuch  1852,)  die  op  de  door  Bessel  bepaalde  afplatting 

,^„„   , ,   berusten,  dan  vindt  men: 
299,  la 

4>'  :z:  6"  7'33"  log  /  -  9,9999  834. 

Het  verschil  in  log  p'  is  dus ,  even  als  de  grootheid  m  2,  onmerkbaar 
en  dat  in  cp'  is  ook  van  geenen  merkbaren  invloed ,  wegens  den  klei- 
nen coëfficiënt,  waarmede  de  grootheid  vin  de  vergelijkingen  is  aan- 
gedaan. Daar  overigens  de  poolshoogte  der  waarnemingsplaats  zeer 
naauwkeurig  bekend  was,  kan  v  geheel  verwaarloosd  worden. 

Ziehier  nu  de  middelbare  tijden  der  waarneming  en  de  door  mij 
gevondene  berekeningselementen  vereenigd : 


48 


VERSLAG    VAN     DEN     HOOFD-INGENIEUR 


Datum. 

Naam  der 
bedekte  ster. 

Reiüle 
Opklimmiiig. 

Noord  pools 
at'stuiid. 

Middelbare  tijd 
te  Batavia. 

Regte    Opklim- 
miog  der  maan. 

Noordpoola- 

afstand  der 

maan. 

Horizontale 

aequaloriale 

Parallaxis. 

Halve  middel- 
lijn der  maan. 

1851  April 

17 

y  Librae. 

15u27ml3s,01 

104^17'20",02 

16a53in27s,89 

232=16'  4',8d 

104»  9'U",04 

58'33",52 

15'58",99 

lulij 

11 

H  Sagitlarii. 

18    4  53  ,37 

111    5  28  ,38 

15    7     8  ,20 

271  57   9  ,40 

UI  14  27  ,46 

55  59  ,65 

15  17  ,00 

Sept. 

1 

>!  Librae. 

15  35  42  ,82 

105  1137  ,34 

8  47     5  ,71 

234  40  37  ,89 

1045431  ,30 

58    8  ,58 

15  52,19 

Ocl. 

1 

14  Sagittarii. 

18    5  20  ,09 

1114447  .33 

9  22     5  ,29 

271  55  44  ,31 

UI  35    1  ,07 

56  32  ,45 

15  25  ,95 

Dec. 

28 

t^'  Aquarii. 

23    8     C  ,33 

90  53  45  ,01 

8  43   55  ,18 

347  41  14  ,87 

100    7  30  ,77 

54  23  ,18 

14  50  ,67 

(C 

28 

;l;*Aquarii. 

23  10  10  ,99 

99  59  33  ,50 

9  50  17  ,52 

348  12  38  ,57 

99  56   9  ,36 

54  22  ,54 

14  50  ,49 

1853  Mei 

12 

f    Gemiiiorum. 

6  34  52  ,18 

64  43  38  ,99 

6  27     7  ,73 

99  1120  ,90 

65    7  41  ,30 

54  31  ,54 

14  52  ,95 

Junij 

20 

C  *  Ophiuchi. 

n  22  28  ,94 

113  49  40  ,88 

11  52  58,82 

200  3148  ,83 

113  20   2  ,25 

61    2  ,99 

16  39  ,79 

Sept. 

10 

B.  A.  C.  5862 

17  15     8  ,27 

1 13  42   6  ,50 

8  22   59  .59 

259    7  44  ,78 

113  32  41  ,34 

59  13  ,85 

16  10  ,00 

1854  April 

1 

13  Tauri. 

3    9  52  ,74 

70  48  15  ,65 

7  35   26  ,90 

54  12  22  ,84 

71    9  32  ,77 

55    3  ,00 

15   1  ,54 

1851  April 

21 

5r  Sagittarii  (I) 

19    0  54,29 

111  15  14  ,96 

H  34   10  ,30 

283  58  57  ,29 

111  1037  ,41 

55  30  ,45 

15  9  ,03 

« 

(f 

idem     (U) 

« 

« 

12  39   47  ,26 

en,  deze  opga,ven  met  de  tabel    in    het    verslag  van    wijlen    den  heer 
de  Lange  vergelijkende: 


Ko. 

Datum. 

Naam  der 
bedekte  ster. 

X. 

V- 

e. 

f- 

m. 

n. 

t. 

1 

1851  April    17 

y  Librae. 

-    9"  ,25 

+  2' 

,91 

+  0",45 

—  O'  ,68 

+  0",81 

^  2"  ,41 

0>,00 

o 

Julij'    11 

U,  Sagittarii. 

—    8  ,00 

-  3 

,97 

+  0  ,90 

—  0  ,52 

+   1  ,16 

+  2  ,82 

0  ,00 

3 

Sept.       1 

if  Librae. 

—  20  ,10 

—  1 

,51 

—  3  ,15 

+  1  ,04 

+  0  ,17 

+  1  ,04 

0  ,00 

4 

Oclob.    1 

14  Sagittarii. 

_  14  ,64 

—  1 

,79 

-  2  ,85 

-0  ,59 

+  0  ,21 

+  1  ,89 

0  ,00 

5 

Decbr  28 

t^t  Aquarii. 

—    4  ,18 

+  1 

,36 

-  3  ,45 

-  0  ,09 

t  0  ,16 

+  1  ,84 

0  ,00 

6 

«      28 

^8  Aquarii. 

-    4  ,18 

+  1 

,36 

—  4  ,20 

-  1  ,60 

-f  0  ,16 

+  1  ,84 

0  ,00 

7 

1853  Mei      12 

f    Geminorum. 

—  10  ,15 

+  5 

,20 

-0  ,30 

_  0  ,21 

+  0  ,02 

—  0  ,32 

4  6  ,28 

8 

Junij    20 

C  2  Ophiuchi. 

-  11  ,62 

-  8 

,10 

+  1  ,20 

+  0  ,88 

—  0  ,74 

-  1  ,u 

0  ,00 

9 

Sept.    10 

B.A.C.  5862. 

—  U  ,92 

-  1 

,21 

+  1  ,90 

+  5  ,23 

—  0  ,54 

-  0  ,90 

0  ,00 

10 

1854  April     1 

13  Tauri. 

-    6  ,26 

+  6 

,79 

-/-  0  ,66 

+  0  ,56 

+  0  ,045 

—  0  ,23 

-39  ,90 

11 

1851  April    21 

n  Sagittarii. 

-    6  ,16 

-  3 

,74 

V  1  ,20 

-  0  ,94 

+  1  ,35 

+  3  ,02 

0  ,00 

De  door  de  heeren  de  Lange  volgens  de  methode  van  Challis  ver- 
kregene  vergelijkingen  waren  de  volgende,  waar  ik  den  term,  die 
>  bevat,  benevens  de  vierde  decimaal  der  coëfficiënten  heb  weggelaten ; 
en  het  teeken  van  den  coëfficiënt  van  "^  heb  omgekeerd,  omdat  Latavia 


oosterlen^te  heeft. 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.    I.  49 


No. 


1  —  0,584  T   =  +  4",G3  —  0,943  i  —  0,279»  +  0,931  c    +  O,  278  ƒ  +  2, 429  m  —  0,968»  —  0,403  t 

2  —  0,292  T   =  +  2,14  —  0,568  x  +  0,802  s  +  0,568  e  —  O,  794 /■  -).  1,998  m  —  0,921  n  —  0,291  ( 

3  —  0,333  T   =+  0,41  —  0,330  x  _  0,950  i/  +  0,323  e  +  O,  942 /■  +  0, 886  m  —  0,959  n  —  0,235  ( 

4  —  0 ,526  T   =  +  O  ,57  —  0, 897  «  —  0, 293  y  +  O,  888  e  +  O,  294  ƒ  +  2, 700  m  —  0, 932  »  —  0, 380  t 

5  —  0,394  T   =  +  0,53  —  0,526  x  +  0,855  y  +  0,524  e  —  O,  847 /•  —  1,402  nj  —  0,896  n  —  0,362  ( 

6  —  0 ,339  T   =+  9  ,10  —  0, 877  X  —  0, 436  y  +  O,  873  e  +  O,  403  ƒ  +  2, 907  m  _  0, 892  n    —  0, 271  ( 

7  —0,495  Tl    =+3,12  —    0,895  x    +   0,214  y  +    0,883  e     —  O,  215 /•   +  2,127  m  —    0,901  n    —    0,323  f 

8  -0,508  Tl    =+     1,14  —    0,045  X    —   0,735  y  +    0,032  e     -)-    O,  722 /•  —  0,509  m  —    1,018  n    —    0,315  ( 

9  —  0,546  Tl    =+     8  ,76  —    0,901  X    +   0,249  y  +    O,  888  e     —    O,  244  /■  +  2,275  m   —    0,984  »    —    0,359  i 

10  —0,437  Tl    =   —  14,32  —    0,612  x    +  0,769  y  +    0,605  e     —   O,  768  ƒ  +  1,445  m   —    0,906  n    —    0,327  ( 

(  — 0,514  T"  =  —  17,40  —    0,931  X    —  0,089y  +    O,  929  e     +   O,  081  /•  —  3,260  m  —    0,909»    —    0,489i 

11  < 

\  4.  0,501  Til  =  +    9  ,76  ^    0,911  x    +    0,240  y  _    O,  900  e     —   O,  234  f  +  3,001  m   —    0,912  n    ^    0,424  ( 

Door  substitutie  der  gevondene  waarden  voor  x^  y,  e,/,  m,  n  en  ^  verkrij- 
gen wij  ter  bepaling  van  t,  d.  i.  der  correctie  der  aangenomene  leng- 
te (*),  de  onderstaande  vergelijkingen: 

No.  Reductie  op  tijdklep. 

1  —  O,  584  T  -     +    12',  41        T   =.—  21s  2      —  1^1 

2  —  0 ,  292  •'"  =  -1-   4  ,  06         •     —  13 ,  9       —  1 ,1 
a    —  0 ,  333  T  =  +   7  ,  0.5              —  21 ,  2       —  1 ,1 

4  —  0 ,  526  "^  =  +  10  ,  32              —  19 ,  6      —  1 ,1 

5  —  O,  394  T  =  4-   6,  28              —16,0      —1,1 

6  —  •  0 ,  339  T  =  +   6 ,  61              —  19 ,  5      —  1 ,1 

7  —  O,  495  'T'  =  +  11,  40        Tl  =  —  23,0       —2,0 

8  —  0 ,  508  T'  =  +  17  ,  51              —  34 ,  5       —  2 ,0 

9  —  O,  546  T'  =  +  19  ,  27              —35,3       —2,0 
10   —  0 ,  437  T'  =  +   7  ,  96              —  18 ,  2      —  2 ,0- 


"? 


O,  524  T"  =  —  17,  40        t"  =  -t-  33,9      —7,05 
+  O,  501  T-'  =  +   3,  66  +7,3      —  7,05 


Alvorens  verder  te  gaan  heb  ik  de  gansche  berekening,  zoo  wel 
der  H.  H.  de  Lange  als  van  mij ,  getoetst ,  door  den  afstand  tusschen 
ster  en  maansrand  met  de  door  elke  bedekking  gegevene  lengte  en  met 
de  nieuwe  berekeningselementen  af  te  leiden.  Deze  afstand  moest 
natuurlijk  =  O  gevonden  worden.  Bij  allen  kwam  deze  proef  op  een 
paar  honderdste  deelen  eener  sekonde  uit,  alleen  bij  de  bedekkingen 
van  28  December  1851  en  12  Mei  1853  was  het  verschil  ietsgrooter, 
zoodat  de  lengten  nog  eene  kleine  correctie  moeten  ondergaan,  nl.: 
die,  gevonden  door  -,^1  Aquarii  —  1^,2 

;^2  Aquarii  —  1  ,2 

i     Geminorum    +  1  ,0 

(*)  Bij  de  berekeningen  van  de  H.  H.  de  Lange  is  de  aangenomene  Lengte  der  -waarnemingsplaats 
steeds  geweest  7"  7in379,  uitgezonderd  bij  de  berekening  van  de  bedekking,  door  wijlen  den  heer  Smits 
waargenomen,  waar  7"  7ml0s,5  gebruikt  is. 

7 


50 


VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD  -  INGENIE  U  R 


Hoe  gering  deze  correctiën  zijn ,  de  overeenstemming  wordt  er  weder 
beter  door. 

Voor  de  Lengte  van  Batavia  vinden  wij  nu: 


1851 

April  17 

'/ 

Librae 

üchte  rand 

:             7u 

7in 

14s,7  Gewi 

gt  0,342 

Jult/     11 

TV 

Sagittarü 

donlcere 

rand 

22,0 

0,085 

Sept.      1 

f 

Librae 

1) 

» 

H,7 

0,111 

Ocl.        1 

14 

Sagittarü 

1) 

1) 

16  ,3 

0,276 

Dec.    28 

^y 

Aquarii 

)) 

1) 

18  ,7 

0,155 

11          1) 

V- 

Aquarii 

1) 

)} 

15  ,2 

0,115 

1853 

iiy«   12 

£ 

Geminorum. 

» 

1) 

13,0 

0,245 

Juny  20 

C» 

Ophiuchi 

}i 

)) 

0  ,5 

0,258 

Sept.  10 

B. 

A.  C,  5862 

» 

I) 

1            7 

6 

59  ,7 

0,297 

1854 

April    1 

13 

Tauri 

ing 

lichte  rand 

7 

7 

16  ,8 

0,191 

1851 

..     21 

!r 

Sagittarü 

uitg 

donkere 

rand 

37  ,35 

«-264  ;  Smits 
0,251  ) 

10  ,75 

Zie  verder  het  eind  der  volgende  §. 

§  11.  Sterrebedekidngen ,  door  mij  in  1858  lüaargenomen. 

In  het  afgeloopene  jaar,  dat  ik  steeds  te  Batavia  heb  doorgebragt, 
ben  ik  er  voortdurend  op  bedacht  geweest,  nog  zoo  veel  mogelijk 
sterrebedekkingen  waar  te  nemen,  ten  einde  nog  meer  materieel  te 
leveren  om  de  lengte  van  Batavia  met  de  meest  mogelijke  naauw- 
keurigheid  te  bepalen.  De  uitgave  der  maanstafelen  van  Hansen  heb- 
ben dit  middel  tot  lengtebepaling  zeer  in  waarde  doen  stijgen ,  en , 
mogten  tot  nos;  toe  de  meridiaanswaarnemino-en  der  maan,  en  de 
waarnemingen  van  gelijke  hoogten  van  maan  en  ster  der  heeren  de 
Lange  resultaten  hebben  opgeleverd,  waarvan  het  gewigt  door  hun 
groot  aantal  in  vergelijking  kwam  met  dat  van  het  resultaat ,  door  een 
achttal  sterrebedekkingen  verkregen,  de  laatsten  geven  elke  op  zich 
zelve  eene  zooveel  naauwkeuriger  bepaling,  dat,  indien  zij  in  toerei- 
kend aantal  voorhanden  zijn,  de  overige  waarnemingen  geheel  hun 
stemregt  verliezen.  Het  is  namelijk  eene  bekende  daadzaak ,  dat  bij 
elke  soort  van  waarneming  elke  waarnemer  eene  personele  fout  be- 
gaat. iiNay^  I  have  found,"  zegt  Hansen  in  zijnen  brief  over  de  zamen- 
stelling   z'jner  maanstafels    aan  Airy,  {MontJdy  Notices  of  de  R.  A.  S. 


VAN    DE   GEOGRAPIIISCHE    DIENST   IN   N.  I.  51 

Vol  XV  p.  10,)  lühlle  engaged  in  determining  the  moons  orbit,  mdications 
that  the  personal  equation  betioeen  tiuo  observers  may  be  different  for  the 
aun  and  moon  from  luhat  it  is  for  the  sta?'s ,  and  that  it  even  betimea  may 
be  different  for  the  preceding  and  folloiving  limbs  of  the  moon.'' 

Dit  aannemende,  is  het  niet  geheel  juist  te  beweren,  dat  de  per- 
sonele fouten  der  waarnemers  geheel  worden  geëlimineerd  door  de 
vereenio;ino;  van  resultaten ,  verkregen  door  de  waarneming;  van  beide 
randen;  en  terwijl  de  personele  fout,  begaan  bij  het  waarnemen  van 
sterrebedekkingen,  nog  niet  in  zijne  volle  grootte  op  het  resultaat 
voor  de  lengte  (in  tijd  uitgedrukt)  overgaat  (*),  zoo  zal  de  overmaat 
van  het  midden  der  personele  fouten ,  begaan  bij  het  waarnemen  van 
doorgangen  van  eersten  en  tweeden  maanrand ,  boven  de  personele 
fout  begaan  bij  het  waarnemen  van  sterredoorgangen,  omtrent  27 
maal  vergroot  op  de  lengte  overgaan. 

Ik  heb  de  volgende  bedekkingen  kunnen  waarnemen.  Een  nog  veel 
grooter  aantal  werden  vooruit  berekend,  doch  mislukten  door  wolken. 
Ook  had  ik  steeds,  van  nieuwe  maan  tot  den  S^n  of  1 0"2a  dag  na  nieuwe 
maan,  den  schijnbaren  loop  der  maan  op  de  Berlijner  sterrekaarten 
of  die  van  Harding  of  Hind  afgeteekend,  om  mij  op  de  waarneming 
van  bedekkingen  van  kleine  sterren  voor  te  bereiden.  Het  is  mij 
daarbij  gebleken ,  dat  door  den  kijker  van  Steinheil,  (opening  42  par. 
lijn,  lengte  5  voet,)  tot  den  zesden  dag  na  nieuwe  maan,  zelfs  van 
sterren  van  de  negende  grootte  de  ingangen  aan  den  donkeren  rand 
kunnen  waargenomen  worden,  doch  dat  na  het  eerste  kwartier  het 
maanlicht  verhindert  de  bedekking  waar  te  nemen  van  sterren,  die  zwak- 
ker zijn  dan  van  de  7.  8^  grootte. 


(*)  In  de  twaalf  vergelijkingen  op  blz.  49  is  de  coëfliciënt  van  t  steeds  kleiner  dan  die  van 
t;  gemiddeld  bedraagt  gene  slechts  |  van  deze;  eene  fout  in  den  waargenomenen  tijd  gaat  dus  gemid- 
deld slechts  voor  drie  vierde  gedeelte  op  de  lengte,  (in  tijd  uitgedrukt,)  over. 


52 


VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 


Sterrehedekkingen^  löaargenomen  ml858,  hij  Batavia,  op  liet  erf  van  het 
huis  Gang  Chaulan  no.  13,  op  6°  9' 56", 5  Z.  Breedte  en  l^^S  beoosten 

de  tijdklep. 


Datum. 


Ster. 


a 


bo  a 

d  cl 

3  tc 

£  3 


a 


Midd.  tijd 
waamemingsplaats . 


Onzekerheid. 


Aanmerkingen. 


Mei  29. 

Jmiy  IG. 

//      // 
//    19. 

„     23. 

July  16. 
*      // 

/'    18. 

Sept.  19. 

,    27. 

»    2S. 
Dec.  27. 


B.A.C.  6127. 

^Lal.  20232.       ' 
iB.Z.71no.  58.  , 

B.Z.71no.  59 
Lal.  23819. 

B.  A  .C.  5347. 

Lal.  23368. 
Lal  23379. 
A.Z.299no.26 
30  Capricorni 

f  Tauri 

0  Tauri 
Q  Tauri 
^  Virginis. 


I 

u 
I 
I 
I 
I 
I 
u 
I 
I 
u 


L 
D 

D 

ü 
D 
D 
L 
D 
D 
D 
D 
L 
D 
L 
L 
D 


llu50n>19%7 

13  28  23  ,3 

8  40  56  ,6 

9  3  57  ,8 
7  52    8  ,8 

14  4    9  ,4 

15  12  56  ,9 

6  57  53  ,6 

7  15  5  ,4 
6  48  28  ,2 
9    2    2  ,4 

11  20  41  ,9 

12  25  23  ,2 

17  8  24  ,3 

18  34  31  ,8 
17  17  47  ,1 


±     0%2 
±    0,1 

±0,1 

±0,1 
±  0,1 
±  0,05 
—  0,5? 
±0,1 
±0,1 
±0,1 
±0,1 
±  1,0 
±0,1 
+  0,5 
+  0,1 
±0,1 


Waarneming  zoo  naauw- 

keurig  mogelijk. 
Waarneming  zoo  naauw- 

keurig  mogelijk. 

De  heer  Jaeger  verschilt 
— Os,03  van   mij. 


Misschien  O', 5  te  laat. 


Voor  de  kleinere  der  waargenomene  sterren  moet  de  plaats  nog 
naauwkeuriger  bepaald  worden,  eer  hare  bedekkingen  tot  de  bepa- 
ling der  lengte  mede  kunnen  stemmen.  De  plaatsen  der  vijf  laatste, 
alsmede  van  B.  A.  C.  6127  en  B.  A.  C.  5347,  heb  ik  uit  de  sterrelijsten, 
waarover  ik  beschikken  kan,  naauwkeurig  genoeg  kunnen  ontleenen 
om  de  berekening  te  ondernemen,  doch  ik  zal  de  bijzonderheden 
hiervan  mededeelen,  ten  einde  er  over  de  gebruikte  sterreplaatsen 
geen  twijfel  hoegenaamd  besta. 


VAN  DE   GEOGRAPHISCHE    DIENST  IN   N.  I.  53 

B.  A.  C.  6127.  Deze  ster  komt  voor  bij  Johnson,  (Catalogue  of  60G 
stars,)  en  bij  Taylor  (General  Catalogue).  Bij  Johnson  is  het  ver- 
schil met  Pond  aangegeven,  bij  Taylor  komt  eene  eigene  beweging 
voor,  afgeleid  uit  eene  vergelijking  met  Piazzi.  Wij  kunnen  dus  uit 
de  genoemde  sterrelijsten  ook  de  plaats  der  ster  in  de  aterrelijstea 
van  Pond  en  Piazzi  vinden. 

Om  deze  verschillende  bepalingen  derzelfde  ster  te  verbinden , 
moet  er  de  noodige  acht  geslagen  worden  op  de  constante  verschillen 
der  sterrelijsten  onderling,  en  deze  noodzakelijkheid  wordt  hier  we- 
derom van  het  uiterste  belang  door  de  omstandigheid,  dat  elke 
fout  in  de  R.  Opklimming  der  ster  ongeveer  27  maal  vergroot  op  de 
geographische  lengte  overgaat. 

Gelukkig  dat  eene  volledige  tabel  der  onderlinge  verschillen  voor 
de  voornaamste  thans  aanwezige  sterrelijsten  te  vinden  is  in  de  in- 
leiding tot  den  General-Catalog  van  Madler,  boven  reeds  eenmaal 
aangehaald.  Deze  tabel  geeft  van  2"  tot  2°  declinatie  de  correcties 
aan,  die  aan  de  sterreplaatsen  uit  de  verschillende  lijsten  moeten 
aangebragt  worden,  om  ze  te  herleiden  tot  eenen  zekeren  standaard- 
catalogus. Door  de  verschillen  nu  te  nemen  van  de  correctie  voor 
zekere  sterrelijst  A  met  de  correctie  voor  eene  andere  sterrelijst  B 
heeft  men  natuurlijk  de  reductie  van  de  sterrelijst  A  tot  de  sterre- 
lijst B.  Daar  nu  de  taaanstafelen  van  Hansen,  waaruit  ik  de  maans- 
plaatsen  voor  de  oogenblikken  der  waargenomene  sterrebedekkingen 
afleidde,  steunen  op  zijne  maanstheorie ,  die  zich  hoofdzakelijk  aan- 
sluit op  de  vroegere  en  latere  maanwaarnemingen ,  te  Greenwich  vol- 
bragt,  zoo  herleidde  ik  al  de  verschillende  bepalingen  op  de  sterre- 
lijsten der  sterrewacht  te  Greenwich,  die  ook  in  de  bedoelde  tabel 
voorkomt.  De  herleiding  +  1",6  van  de  N.  Pool  afstanden  uit  de 
zonae-waarnemingen  van  Argelander  is  ontleend  aan  een  onderzoek 
van  Argelander  zelven,  vermeld  in  de  inleiding  tot  zijne  zuidelijke  zonae- 
waarnemingen  (^Astronomische  Beobochtungen  auf  der  Siernwarte  der  k. 
Rheinischen  Friedrich-Wilhelms-Universitat  zu  Bonn,  zweiter  Band.  Bonn 
1852).  Zie  hier  de  verschillende  bepalingen,  met  behulp  van  de  prae- 
cessie   (naar  Bessel)  op  1858  gebragt: 

8 


54 


VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD- INGENIEUR 


Gebruikte 

herleiding. 

R.  0.   1858, 

N.  P.  A.  1858, 

R.  0. 

N.  P.  A. 

Lacaille 

1750 

269°46'22",61 

118028' (2',) 

Piazzi 

1800 

—     0',82 

+       2",92 

16  ,85 

8,84 

Johnson 

1830 

—     1  ,60 

+       0.70 

21  ,85 

3,60 

Pond 

1830 

—     2,07 

+       2,97 

18  ,83 

2  ,07 

Taylor 

1835 

—     1  ,74 

+       0 .75 

16,37 

4  ,33 

Argelander 

(Zone  223) 

1849 

0.0 

+       1,6 

(22  .  4) 

(7,8) 

De  bepalingen  van  Lacaille  in  1750  en  eene  enkele  zona-waarne- 
ming  van  Argelander  aan  een ,  draad  kunnen  niet  op  die  naauwkeurig- 
heid  aanspraak  maken  die  de  andere  bepalingen  bezitten ,  doch  ik 
heb  ze  toch  ook  tot  1858  herleid,  om  eenig  licht  te  verspreiden  aan- 
gaande de  noodzakelijkheid,  om  eene  eigene  beweging  der  sterren  in 
rekening  te  brengen.  Een  oogopslag  is  voldoende  om  te  zien  dat 
dit  hier  het  geval  niet  is,  en  ik  heb  dus  alleen  het  arithmetisch 
midden  der  vier  bepalingen  genomen,  nl: 

R.  O.    269°46'18",48  K  P.  A.  118°28'  4",71. 

■    Herleiding  op  29  Mei_+ 49,22 +      7  ,79. 

schijub.  plaats  op  29  Mei:    269  47     7,70  118  28  12,50 

B.  A.  C.  5346.  Deze  ster  komt  niet  bij  Johnson  voor,  maar  daar- 
entegen in  de  beide  sterrelijsten  van  Wrottesley  (*),  welke  echter  al- 
leen Regte  Opklimmingen  bevatten,  en  tweemaal  in  de  zonae  van 
Argelander,  en  wel  beide  keeren  aan  twee  draden,  zoodat  ik  gemeend 
heb ,  het  midden  der  twee  waarnemingen  te  kunnen  laten  medestem- 
men, uit  aanmerking  van  de  bekende  voortreffelijkheid  der  zonae- 
waarnemingen  van  Argelander.  De  correctie  voor  de  tweede  sterrelijst 
van  Wrottestey  heb  ik  aangenomen  even  als  die  van  de  eerste.  Mad- 
ler  kon  namelijk  bij  de  zamenstelling  zijner  tabel  de  tweede  lijst  van 
Wrottesley  nog  niet  raadplegen,  die  toen  nog  niet  uitgegeven  was; 
doch  het  is  mij  door  een  bijzonder  onderzoek  gebleken,  dat  er  geen 
standvastig  verschil  bestaat  tusschen  de  regte  opkliramingen  der  ster- 


(•)  Memoirs  of  tlie  R.  A.  S.  Vol  X  en  XXIII. 


VAN  DE    GEOGRAPHISCHE   DIENST   IN   N.   I. 


55 


ren  met  110°  tot  120°  N.  Poolsafstand ,  uit  de  eerste  en  tweede 
lijst  van  Wrotteslej.  Eindelijk  is  de  correctie  voor  de  K.  Opklim- 
mingen uit  Argelanders  zonae  =  O  genomen,  daar  zijne  R.  Opklim- 
mingen berustten  op  de  bepalingen  der  fundamentaalsterren  van 
Bessel,  en  Bessel  niet  in  de  tabel  van  Madler  voorkomt,  waaruit  ik 
opmaak,  dat  de  correctie  zijner  bepalingen  =  O  werd  aangenomen. 
Zie  hier  nu  de  verschillende  bepalingen  voor  de  plaats  dezer  ster: 


Gebruikte  herleiding. 

R.  0.  1858. 

N.  P.  A.  1858. 

R.  0. 

Deel. 

Lacaille 

1750 

239°  52'(12",8) 

115°56'(43',0) 

Piazzi 

1800 

—      0,8 

+     2,8 

51  59  ,8 

33  ,4 

Wrottesley 

1830 

0,0 

>         •          >         • 

52     7  ,3 

Taylor 

1835 

2,1 

+     0,6 

6  ,8 

34,0 

Argtlander 

1850 

0,0 

+     1,6 

10  ,0 

33  ,4 

Wrottesley 

1852,4 

0,0 

•     •     •     • 

9,0 

Hier  schijnt  eene  eigene  beweging  in  Regte  Opklimming  te  moeten 
aangenomen  worden.  Voor  de  waarschijnlijkste  waarde  vind  ik  door 
de  methode  der  kleinste  kwadraten: 

1858,0  R.  O.  239°52'ir,n     N.  P.  A.  115°56'33",60 

Herleiding  tot  23  Juny:  +       48,92  +  17,40 

Sch.  plaats  op  23  Juny:  239°  53'  0",03  115°56ol",00 

De  drie  volgende  sterren,  30  Capricorni,  p  en  cp  Tauri  komen  niet 
in  de  Greenwich  Catalogues  voor,  maar  daarentegen  in  Madler's  Ge- 
neral-Catalog ,  en  de  plaatsen,  daar  vermeld,  kunnen  wij  als  een  re- 
sultaat van  al  de  bepalingen  aanzien,  die  op  die  sterren  gedaan  zijn. 
Ik  heb  de  aldaar  gevondene  plaatsen  echter  door  toepassing  van  de 
in  de  meergenoemde  tabel  gegevene  correctie  van  Airy, —  doch  met 
een  omgekeerd  teeken  genomen, —  weder  tot  de  plaatsen  herleid,  die 
zij  vermoedelijk  in  eene  sterrelijst  van  Greenwich  zouden  gehad  hebben, 
e  Tauri  eindelijk  en  (p  Virginis  zijn  beide  te  Greenwich  bepaald, 
en  ik  heb  dus  de  plaatsen ,  uit  de  Tioelve  Year  Catalogue  en  de  Cata- 
logue  of  1576  stars  afgeleid,  onveranderd  aangenomen. 


56 


VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 


De  plaatsen  der  maan  op  de  tijdstippen  der  bedekkingen  werden 
nu  weder  uit  de  raaanstafels  van  Hansen  afgeleid,  en  de  uitkomsten 
vereenigd  met  de  gevondene  schijnbare  plaatsen  der  sterren  volgen 
hieronder.  Er  was  hierbij  voor  de  waarnemingsplaats  een  lengte- 
verschil  van  7"  T'^lO'jO  met  Greenwich  aangenomen. 


Datum. 


StCT. 


Schijnbare 

Rrgle   Opklim- 

miiig. 


Schijnbare 
Noordfjüüls  af- 
stand. 


Regte  Opklim- 
ming der 
maan. 


Nüordpools  af- 
stand der 


Horizontale 

aequatoriale 

paraUaxis. 


Halve  mid- 

detlijn  der 
maan. 


1858  Mei    29 

B.  A.  C.  6127 

269''47'  7",70 

118<^8'12",50     ' 

269°  5'5r',05 
270    0  43  ,55 

108=I6'10",9 
1510,1 

53-58",35 
58,51 

U'43',90 
43,93 

Juny  23 

B.  A.  C.  5347 

239  53  0  ,03 

115  50  51,00    < 

U 

240  30  36  ,2 

241  734  ,4 

115  4017  ,25 
53  17  ,75 

54    5,07 
4,01 

14  45  ,7i 
45,60 

Sepl.  19 

30  Capricorni. 

317  30  47  ,45 

108  34  26 ,43 

317  2648  ,6 

108  37  41  ,1 

55  11,72 

15    3,91 

€      27 

p   Taurt. 

60  33  48  ,01 

63  53  20  ,25 

1     ' 

1    u 

59  17  30  ,5 
59  48  45  ,0 

64  13  56  ,0 
5  55  ,1 

59    5,39 
5,86 

16    7,69 
7,81 

c      27 

<P  Tauri. 

62  55  19  ,66 

62  59  18  ,75 

J 

63    042  ,1 

63  33  9  ,5 

59    7,84 

16    8,35 

<      28 

/3  Tauri. 

79  2041  ,77 

61  30  50  ,51 

79  4650  ,3 

61  45  47  ,25 

59  14 .53 

16  10  ,18 

Dec.   27 

^  Virginis. 

191  45  25  ,47 

98  46  22  ,50 

ü 

191  43  10  ,8 

98  50  31  ,5 

50  42,92 

15  28,81 

23  3uny  B.  A.  C.  5347 


De  vergelijkingen ,  die  de  methode  van  Challis  opleverde ,  waren  de 
onderstaande : 

\  I     —  o,  458  T'"   —  +  B",32  —  0,814  *  f  0,4l6  y  +  0,799  e  —  0,416  f  —  0,544  m  —  0,896  n  —  O  242  < 
39  Jf«.    B.  A.  C.  6127    \ 

f  V     +0,  423  t'"    =  —  2  ,97  .^  0,770  x  +  0,516  y  —  0.756  «  —  0,510  f  -i-  0,998  m  —  0,897  n  +  0,220  t 

O,  493  T'"   =  +  2  ,63  —  0,857  x  —  0,330  y  +    0,848  e  +  0.332  f  ^   2.411  m  —  0.892  n  —  0,360  < 

'o      +0,  431  t'"    =  —  1  ,55  f  0,860  x  —  0,305  y  —  0,859  e  +  0,295  f  —  3,209  m  —  0,889  n  +  0,429  ( 

19  Sept.  30  Capricorni.       /      —  O,  198  T'"    _  +  3  ,34  —  0,007  x  +  1,016  y  +  0.007  e  —  1,000  f  +  1,415  m  —  0,918  n  —  0.191  ( 

—  0.  590  T'"    £-  +  1  ,22  —  0,885  x  +  0,219  y  +  0,878  e  —  0,208  f  —  3,180  m  —  0,974  n  —  0.501  ( 

519  T'"    =  —  3  .89  +  0,687  x  —  0,660  y  —  0,682  e  ^-  0,650  f  +  2,418  m  —  0,977  n  ^  0,442  ( 

/      —  O,  595  T'"   s=  4-  2  ,14  —  0,889  x  +  0,202  y  +  0,873  e  —  0,199  (  +  1,011  m  —  0,982  n  —  0,348  ( 

l      —  O,  096  T"'    ==  —  3  ,09  —  0,188  x  —  0,990  y  +   0,189  e  +  0,977  f  +  1,519  m  _  0,983  »  —  0,100  ( 

O     ^0,  546  T'"    =!=  —  5  ,56  T-  0,912  x  +   0,424  y  —  0,898  e  J.  0,417  /  +  1,246  m  —  0,944  n  +  0,333  ( 


27 


p   Tauri. 


K  «  4^  Tauri. 
28  «  /3  Tauri. 
27  Dec,  'p  Virginii 


(l      -  O,  E 

Ju    +0,: 


Nemen  wij  nu  weder  aan ,  dat  de  berekeningselementen  naauwkeu- 
rig  zijn  aangenomen,  dan  Avorden  ar,  y,  e,  ƒ,  7?^,  w  en  i  allen  =  O  gesteld. 
De  alsdan  ontstane  vergelijkingen  geven  de  onderstaande  waarden  van 
t'",  doch  ik  heb  de  vijfde  en  negende  vergelijking  wegens  de  kleine 
coëfficiënten  van  t'"  buiten  rekening  gelaten,  daar  de  gewigten  der 
uitkomst  evenredig  zijn  aan  de  tweede  magt  van  die  coëfficiënten, 
en  deze   twee  vergelijkingen  dus   toch  nagenoeg  geen'  invloed  op  het 


VAN    DE    GEOGEAPHISCHE    DIENST    IN    N.  I. 


57 


eindresultaat  hebben,  en  derhalve  de  afwijkende  resultaten,  die  zij  op- 
leveren, het  overzigt  over  het  geheel  benemen. 


Datum 


Ster 


29  Mei  B.  A.  C.     6127 

23  Juny  B.  A.  C.     5347 

27  Sept.  p    ïauri 

28  Sept.  <P    Tauri 
27  Dec.  4'    Virginis 


/ 

U 


rrfll __ 


i  u 
I 

V 


5M 
7,0 
5  ,3 

2  ,6 
2,1 
7,5 

3  ,6 
10  ,2 


Gewijct 


0,209 
0,179 
0,243 
0,186 
0,348 
0,269 
0,354 
0,298 


^ 

rs 


Cu 


De  resultaten,  voor  de  lengte  van  den  tijdklep  in  1851 — 1858  ver- 
kregen, zijn  nu  de  volgende: 


Waarnemer. 

Datum. 

Naam  der  bedekte 
sier. 

.1 

o 

i 

0.  Lengte 
tijdklep. 

Gewigt. 

Afstand  Tan  de  ster  tot   den  maans- 

rand,  berekend  met  de  gevondene 

0.  Lengte. 

Geene  enkele 
waarn.  verwer- 
pende. 

Die  van  20  Juny 

en  10  Sept.  1853 

verwerpende. 

De  Lange. 

1851 

April 

17 

y    Librae 

/ 

L 

7u  7mU»,7 

0,342 

—    1",8 

—       0",8 

Smits. 

<t 

21 

^     Sagittarii 

V 

D 

10,8 

0,251 

-  -0,4 

—       1  ,2 

Pe  Lange. 

J:ily 

11 

f*i   Sagiltarii 

I 

D 

22,0 

0,085 

—    3  ,0 

-       2  ,5 

1 

Sept. 

1 

>J     Librae 

1 

D 

14,7 

0,111 

—    1  ,0 

-       0,5 

c 

Oct. 

1 

14    Sagiturü 

l 

D 

16,3 

0,276 

-    2,5 

—       1  ,6 

€ 

Dec. 

38 

t|;i   Aquarii 

l 

D 

18,7 

0,155 

-    2  ,8 

—       2  ,1 

« 

« 

(t 

\p'   Aquarii 

I 

D 

15,2 

0,115 

-    1  ,2 

—       0  ,6_ 

C 

1853^ 

Mei 

12 

£     Geminorum 

I 

D 

13,0 

0,245 

-    0  ,7 

+       0,1 

c 

Juny 

20 

c'    Ophiuchi 

I 

D 

(0,5) 

0,258 

+    5  ,6 

1 

Sept. 

10 

B.  A.  C.  5862. 

I 

D 

(-0,3) 

0,297 

+    6  ,5 

« 

1854 

April 

1 

13    Tauri 

I 

D 

16,8 

0,191 

-    2  ,3 

-       1  ,5 

Oudemans. 

1858 

Mei 

29 

B.  A.  C.  6127. 

1 

L 

12,0 

0,209 

-    0  ,2 

+       0,6 

( 

€                « 

V 

D 

10,1 

0,179 

-    0  ,6 

-       1  ,4 

1 

Juny 

23 

B.  A.  C.  5347. 

I 

D 

11,8 

0,343 

-    0  ,1 

+       0,7 

c 

*           t 

u 

L 

14,5 

0,186 

+    1  ,3 

+       0,5 

c 

Sept. 

27 

p      Tauri 

l 

L 

15  ;0 

0,348 

—    2  ,0 

—       1  .0 

t 

<          « 

V 

D 

9,S 

0,269 

-    1  ,0 

-       1  ,9 

t 

« 

tf 

<P    Tauri 

t 

L 

13,5 

0.354 

—    1  ,1 

0,0 

K 

Dec. 

27 

(^     Virgioii 

V 

D 

6,9 

0,298 

-    2  ,6 

-       3.5 

58  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

VOORLOOPIG    RESULTAAT. 

a.      Gcene  enkele  waarneming  verwerpende : 
7u  7m  lls,6,    gewigt  =  4,412,  waarsch.  fout  =  ±  0',84. 

b.     Dia  van  20  Juny  e«  10  September  vcrweryende : 
7u  7m   i3s^3j  gewigt  =  3,857,  waarsch.  fout  =  ±  0=',52. 


Bij  het  afleiden  van  het  resultaat  uit  al  de  sterrebedekkingen  doet 
zich  eene  moeijelijke  vraag  voor:  twee  der  resultaten  nl-,  uit  de  be- 
dekkingen van  &^  Ophiiichi,  den  206»  Juny  en  van  B.  A.  C.  5862, 
den  lOea  September  1853  waargenomen,  wijken  zoo  sterk  van  de 
overige  resultaten  af,  dat  er  hooge  waarschijnlijkheid  bestaat,  dat  hier- 
bij eene  fout  of  eene  bijzondere  opeenhooping  van  bronnen  van  on- 
naauwkeurigheden  heeft  plaats  gegrepen.  Na  rijp  overleg  ben  ik  tot 
het  besluit  gekomen,  deze  twee  waarnemingen  te  moeten  verwerpen. 
Zij  geven,  ofschoon  onder  de  gunstigste  omstandigheden  waargeno- 
men ,  (ingang  aan  den  donkeren  rand  der  maan ,  en  nagenoeg  centraal) 
lengten  die  1P,1  en  1P,9  van  het  waarschijnlijkste  midden  afwijken; 
of  12%8  en  13^6  van  het  waarschijnlijkste  midden,  dat  verkregen 
wordt,  indien  zij  worden  verworpen.  Worden  zij  mede  tot  vorming 
van  het  algemeen  resultaat  opgenomen,  en  wordt  de  afstand  der  ster 
van  den  maansrand  met  behulp  van  de  verkregene  lengte  7"  7"^  11^,6, 
berekend,  dan  verkrijgt  men  daarvoor  5",6  en  6",5,  terwijl,  bij  de 
proef  op  al  de  andere  sterrebedekkingen,  afstanden  gevonden  wor- 
den, die  geen  van  allen  meer  dan  3",0  bedragen. 

Nu  acht  ik  het,  na  al  de  zorg,  die  Hansen  aan  zijne  tafels  besteed 
heeft,  onwaarschijnlijk,  dat  de  plaats  der  maan  door  die  tafels  6",  O 
verkeerd  gegeven  wordt,  en  de  bedoelde  waarnemingen  zouden  dus 
alleen  verklaard  kunnen  worden  door  bergen  van  6  seconden  hoogte 
aan  den  rand  der  maan  ,  welker  bestaan ,  indien  al  niet  de  kijkers 
zelve  aanwezen ,  dat  zulke  groote  onregelmatigheden  aan  den  maans- 
rand niet  bestaan,  ook  dergelijke  afwijkingen  in  de  geographische 
lengten  zouden  moeten  teweeg  gebragt  hebben,  die  reeds  berekend 
zijn  door  de  waarneming  van  sterrebedekkingen  te  verbinden  met  die 


VAN   DE   GEOGRAPHISCHE   DIENST   IN  N.  I.  59 

van  corresponderende  op  andere  plaatsen,  waarvan  de  lengte  bekend 
was.  Zulks  zal  echter  zelden  het  geval  geweest  zijn ,  en  ik  haal ,  als  slechts 
één  voorbeeld ,  de  bepaling ,  door  den  hoogleeraar  Kaiser ,  aan  van  de 
lengte  van  Leiden ,  uit  waarnemingen  van  sterrebedekkingen ,  verbonden 
met  de  waarnemingen  derzelfde  bedekkingen,  op  17  verschillende 
plaatsen  gedaan.  10  Bedekkingen  hebben  43  uitkomsten  gegeven  voor 
de  lengte  van  Leiden  ten  oosten  van  Parijs ,  en  de  grootste  afwijking 
van  het  midden  bedraagt  slechts  3^,90.  De  waarsch.  fout  van  elke  be- 
paling bleek  te  zijn  +   1^,24. 

Ik  acht  het  dus  hoogst  waarschijnlijk ,  zoo  niet  zeker,  dat  er  eene  ver- 
gissing bij  de  waarneming  moet  zijn  ingeslopen;  beide  sterrebedekkingen 
zijn  bijv.  teregt  te  brengen  door  do  aanname  van  eene  vergissing  van 
20^  in  het  oogenblik  der  bedekking,  of  wel ,  daar  bij  de  waarneming 
een  tijdbewaarder  van  A.  Kaiser  gebruikt  werd,  waarvan  de  tikken 
=  2/3  sekonde  zijn,  eene  vergissing  van  30  tikken. 

Ik  verwerp  dus  de  twee  genoemde  resultaten  als  verdacht.  De  overeen- 
stemming der  overigen  is  nu  allezins  voldoende ,  vooral  wanneer  men  de 
laatste  kolom  der  tabel  beziet,  die  aanduidt,  welken  afstand  de  bere- 
kening aangeeft,  dat  de  sterren  tijdens  het  oogenbiik  der  bedekking 
van  den  maansrand  gehad  hebben ,  wanneer  bij  die  berekening  de  gevon- 
dene lengte  7^  7'"13^,3  wordt  aangenomen.  De  overmaat  van  negatieve 
afstanden  toont  nogtans  aan,  dat  de  sterrebedekkingen  eene  kleinere  halve 
middellijn  voor  de  maan  aangeven ,  dan  Hansen  in  zijne  maanstafels  heeft 
aangenomen.  Nu  zegt  Hansen  ook  in  de  Inleidir,g  tot  die  tafels ,  dat 
hij  voor  de  middellijn  der  maan  heeft  aangenomen  het  midden  tusschen 
de  waarden ,  die  te  Greenwich  voor  de  verticale  en  voor  de  horizontale 
middellijn  gevonden  zijn.  Deze  aanname  is  wel  het  geschiktste,  om  de 
waarnemingen  van  den  maansrand  te  Greenwich  zoo  goed  mogelijk 
voor  te  stellen ,  maar  het  is  een  reeds  lang  bekend  feit ,  dat  de 
maans  halve    middellijn    door   sterrebedekkingen  meestal  iets  kleiner 

gevonden  wordt  dan  door  meridiaanwaarnemino-en. 

o  o 

Wij  zullen  dus  de  correctie  der  maans  halve  middellijn  als  eene 
onbekende  in  onze  vergelijkingen  behouden,  maar  moeten  dan  eerst 
voor   de    verschillende    correcties  t,  t',  t",  t'",   eene  enkele  invoeren. 


eo' 


VERSLAG    VAN    DEN    IIOOFD-INGENIEUR 


Dit    geschiedt    ligt,    want   in   aanmerking    nemende    de    ligging    der 
verschillende  observatieplaatsen  met  betrekking  tot  den  tijdklep ,  zoo  is: 

r     =  Lengte  tijdklep  —  7»  7™  35s,9, 
r'    =  Lengte  tijdklep  -  7     7     35  ,0, 
r"  =  Lengte  tijdklep  -  7     7       3  ,45, 
t"'=  Lengte  tijdklep  -  7     7     17  ,15, 


stellende  dus: 


Lengte  tijdklep  =   7n  7™  +  L, 


dan  13: 


T        =    Z 

_ 

35» 

,9, 

t'     =  Z 

„_ 

35 

,0, 

t"    =  L 

— 

3 

,45, 

r'"  =  L 

- 

17 

,15, 

ingen 

word 

en: 

0,  584 

L 

■¥ 

0,  968 

« 

— 



8,56    'i 

0,  292 

L 

+ 

0,  921 

n 

= 

^ 

6,42    1 

0,  333 

L 

+ 

0,  959 

n 

= 

— 

4,90    ƒ 

0,  526 
0,  394 

L 
L 

+ 
+ 

0,  932 
0,  896 

n 

= 

— 

8,56    ( 
7,40    ^ 

De  Lange. 

0,  339 

L 

+ 

0,  892 

n 

= 

— 

5,15 

0.  495 

L 

+ 

0,  901 

n 

— 

— 

6,43 

0,  437 

L 

+ 

0,  906 

n 

= 

— 

7.34    ; 

0,  501 

L 

+ 

0,  912 

tl 

= 

+ 

5,39 

Smits. 

0,  458 

L 

+ 

0,  896 

n 

= 

— 

5,G4    \ 

0,  423 

L 

+ 

0,  897 

n 

= 

+ 

4,28    ƒ 

0,  493 

L 

+ 

0,  892 

n 

= 

— 

5,82    ƒ 

0,  431 
0,  590 

L 
L 

+ 
+ 

0,  889 
0,  974 

n 
11 

=^ 

+ 

5,84    ( 
8,90    ) 

Oudemaus. 

0,  519 

L 

+ 

0,  977 

n 

= 

+ 

5,01 

0,  595 

L 

+ 

0,  982 

n 

= 

■  — 

8,06    l 

0,  546 

L 

+ 

0,  944 

n 

= 

■¥ 

3,80     1 

Deze  vergelijkingen  volgens  de  methode  der  kleinste  kwadraten  be- 
handelende, verkrijgen  wij  tot  eindvergelij kingen : 

3,857  L  -     2,908  n  =  +  51,31, 
—  2,908  L  +  14,951  «  =    -  54,62, 

waaruit: 

n  =  —  1,29,  met  een  waarsch.  fout  ±  0,20, 
L  =     12^33 ,    „       „  „         „       ±  0^39, 

terwijl  de  waarschijnlijke  fout  van  het  tweede  lid  van  elke  vergelijking 

gevonden  wordt  =  ±  0",71. 

Leid  ik  de  waarde  van  n  enkel  uit  de  drie   eerste  door    mij  waar- 


VAN   DË    GEOGRAPHISCHE   DIENST   IN    N.    I.  (Jl 

genomene  sterrebedekkingen  af,  waarvan  ik  in-  en  uitgang  verkreeg  , 
dan  verkrijg  ik  insgelijks  eene  negatieve  waarde  voor  n,  doch  niet  zoo 
groot,  namelijk: 

n  =  —  0,60,  met  eene  waarsch.  fout  ±  0,50. 

Ik  houd  mij  echter  aan  de  eerst  gevondene  waarde,  die  ook  nader 
overeenkomt  met  de  correctie,  die  de  maans  halve  middellijn  van  de 
tafels  van  Hansen  volgens  een  opzettelijk  door  mij  ingesteld  onderzoek 
moet  ondergaan  (Zie:  Zesde  Bijlage). 

De  afzonderlijke  resultaten  voor  de  lengte  van  den  tijdklep  zijn  in 
de  Vijfde  Bijlage  gegeven. 

Het  waarschijnlijkste  resultaat  verkregen  uit  de  sterrebedekkingen , 
is  dus : 

7"  T"»  12^,33,  met  eene  waarsch.  fout  ±  0%39. 

De  gevondene  waarde  van  n  toont  aan ,  met  hoeveel  duizendste  deelen 
van  zijn  bedrag  de  straal  der  maan,  zoo  als  de  tafelen  van  Hansen 
dien  aangeven,  moet  verminderd  worden,  om  den  waren  straal  op  te 
leveren,  zooals  hij  door  de  alhier  waargenomene  sterrebedekkingen 
wordt  gegeven.  Daar  nu  de  middelbare  waarde  van  dezen  straal  bij 
Hansen  15'  33',35  is,  zoo  is  de  reductie: 

—  0,00129  X  933",35  =  —  1",12. 

Hoewel  de  twee  ingangen  van  30  Capricorni  en  van  /3  Tauri  op 
deïi  I9c"  en  28eii  Sept.  1858  niet  geschikt  waren  voor  de  bepaling  der 
lengte,  heb  ik  toch  ook  voor  deze  twee  waarnemingen,  door  substi- 
tutie van  de  gevondene  waarden  van  r"  en  n  in  de  vergelijkingen 
van  blz.  56  den  afstand  berekend,  dien  de  ster  volgens  de  berekening 
op  het  oogenblik  der  waarneming  van  den  rand  der  maan  had.  De 
uitkomsten  waren  -f-  2'',6  en  —  2",5  en  zjn  in  de  tabel  in  de  5"  Bij- 
lage opgenomen. 

Voor  de  twee  verworpene  sterrebedekkingen  der  H.  H.  de  Lange 
vind  ik  evenzoo  met  de  aanoenomene  lengte  en  verbeterde  waarde 
voor  den  straal  der  maan : 

voor  c^  Ophiuchi,  20  Jüny  1853,  afstand  van  den  maansrand.  .  +  7",3, 
voor  B.  A.  C.  5862,  10  Sept.  1853,    «  "       "  «  +8,2, 

twee  getallen,  die  de  verwerping  geheel  wettigen. 

10 


(52  VERSLAG   VAN   DEN   HOOF  D-INGEN  I  E  ÜE 

§  12.     Definitieve   afleiding  van   de    ivaarschijnlijkste  waarde  voor  de 

Lengte  van  Batavia^,  ub  lOot»  nv 


Voor  de  lengte  van  Batavia  beoosten  Gre^nwich  hebben  wij  dus 
gevonden:  i.   .«  «  . 

■  lOBM  Waarsch.  Betrekkelijk 

j        ■'■■'*'■'■'    A 

"  '  ^  fout  gewigt. 

I  door  maansculminaties  .     .     .    'i'  ';     .    7"  7""  17»,5  ±'0*,55     3,30 

II  door  icaarnemingen  van  gelrjke  hoogten 

der  maan  en  eener  ster      ...  16,3  ±    0,87     1,32 

III  door  sterrehedekkingen 12,3  ±    0,39     6,57 

De  beide  eerste  resultaten  stemmen  binnen  de  grenzen  overeen ,  door 
de  waarschijnlijke  fouten  aangewezen.  De  beide  soorten  van  Avaar- 
neming  zijn  ook  van  natuur  dezelfde,  daarbij  beiden  het  verschil  in 
tijd  wordt  waargenomen  tusschen  de  doorgangen  van  den  maansrand 
en  eener  ster  door  den  zelfden  draad  in  het  veld  des  kijkers.  Ver- 
eenigt  men  de  beide  eerste  resultaten,  lettende  op  de  gewigten,  dan 
verkrijgt  men:  .,m..t."-.-   -  /  nMirtMi-»nU,n 

7u  7in  1753^  m'et'eene  w.  fout  ±  0S48, 
welke  uitkomst  5  sekonden  verschilt  van  die,  welke  de  sterrebedekkin- 
gen hebben  opgeleverd,  terwijl  de  som  der  waarschijnlijke  fouten 
slechts  0^87  bedraagt.  Standvastige  invloeden  zijn  hiervan  zonder 
twijfel  de  oorzaak,  en  het  is  zoo  goed  als  zeker,  dut  door  aan  de 
eene  zijde  de  menigte  waarnemingen  van  maansculminaties  en  waar- 
nemingen van  gelijke  hoogte  der  maan  en  eener  ster,  en  aan  de 
andere  zyde  het  aantal  sterrebedekkingen  onbepaald  te  vergrooten , 
het  gevondene  verschil  der  uitkomsten  weinig  zal  veranderen.  In 
deze  omstandigheden  is  het  ongeraden,  op  de  gewone  wijze  het  waar- 
schijnlijkste midden  te  nemen  met  inachtneming  der  gewigten;  dit 
midden,  nl.  7"  7'»  14^,4,  wijkt  namelijk  van  elk  resultaat  omtrent  zes- 
maal zooveel  af  als  de  waarschijnlijke  fout  er  van  bedraagt.  Ik  heb 
dus  bij  de  afleiding  van  het  eindresultaat  den  volgenden  weg  ingeslagen. 

De  waarnemingen  I  en  II  geven  wel  het  lengteverschil  van  Batavia 
en    Greenwich ,    maar   indirect,    de  waarnemingen    leverden   namelijk 


VAN  DE   GEOGRAPHISCHE    DIENST  IN   N.  I.  63 

eif^enlijk   de  toename   van   regte   opklimming  der  maan  op    tusscheu 
hare  doorn-ancren  door  de  meridianen  van  Batavia  en  Greenwich.     Deze 
toename  wordt    om  daaruit  het    lengteverschil  te  vinden,  met    eenen 
factor   vermenigvuldigd,  gemiddeld  gelijk  aan: 
366,24222 


niali  ,ü33TS-;;- 


X  27,321661-1=  26,396465, 


:;  365,24222 

zijnde   27,321661  de   siderale   omloopstijd   der  maan,    in    middelbare 

dagen  uitgedrukt.     Die  toename  in  regte  opklimming  is  dus  gemiddeld: 

7"  7"»  17^  3 

^      ,,/   ;.    =  16-  11S22, 

26,396465  ' 

en  dit  is  het  eigenlijke  resultaat  der  beide  eerste  cathegoriën  van  waar- 
nemingen. "'""•-''_'"  '° -.   .    . 

Eene  cönstöntö  foutlh  9e  bepalirtg  dezer" toename  in  K'Ö.  gaat 
dus  gemiddeld  26,4  maal  vergroot  op  de  lengte  over. 

Wat  nu  de  sterrebedekkingen  aangaat,  bij  deze  is  het  geval  geheel 
anders.  Door  den  aard  der  waarneming  gaat  eene  begane  fout  na- 
genoeg onveranderd  op  de  resulterende  lengte  over,  en  het  blijkt  uit 
de  coëfficiënten  van  r  enfin  de  vergelijkingen,  door  de  gezamenlijke 
voor  de  bepaling  der  lengte  aangewende  sterrebedekkingen  opgele- 
verd, dateene  eventuele  constante  fout  in  de  waarnemingen  verkleind 
in  reden  van  l  tot  0,87  op  de  lengte  overgegaan  ia.  Bij  de  afleiding- 
van  het  eindresultaat  oordeel  ik  het  nu  het  meest  geraden,  het  ver- 
schil van  vijf  sekonden  zoodanio-  te  verdeelen ,  dat  aan  beide  de  onmid- 
dellijk  bepaalde  grootheden  eene  even  groote  constante  font  wordt 
toebedeeld.     Deze  is  dan :  'ö    "** 

=  0sl8, 


ajvjiiiii^iiff    u,^    S'  •  26,40  +  0,87  '     '  '  :aiü:.:>. 

terwijl  dé  waarschijrilljkste  Avaarde  dan  wordt:  bniJj':' 

liCn^tc  van  Batavia:        ^  , 

in  lijii:  l'>7''^i2%5  met  eene  w.  font  ±  0^:^^, 


of  in  boog-:  106°4$    5,5     >♦     \  >f       »»      ^     ±5,5. 


:?  rjy 


64  VERSLAG    VAN    DEN    HOOFD-INGENIEUR 

§13.  Mededeeliugen,  betreffende  de  instrumenten ^behoorendetoi  het  materieel 

der  Geographische  Dienst. 


a.     Het  üntBersnal- Instrument  van  liepsold. 

.  Dit  instrument  heb  ik,  toen  het  in  1850,  na  het  vertrek  van  wijlen 
den  heer  8.  H.  de  Lano;e  uit  Nederhmd ,  te  Leiden  was  achter2;eble- 
ven ,  op  de  sterrewacht  aldaar  leeren  kennen.  Ik  heb  er  toen  ver- 
schillende waarnemingen  mede  gedaan,  en  er  eene  beschrijving  en  af- 
beelding van  gegeven,  die  in  het  Programma  van  het  stedelijk  Gym- 
nasium te  Leiden  van  1851 — 1852  is  afgedrukt.  Er  had  zich  toen 
het  voor  den  w'aarnemer  onaangename  verschijnsel  opgedaan ,  dat  de 
hoek  tusschen  dezelfde  aardsche  voorwerpen  langs  verschillende  deelen 
van  den  horizontalen  cirkel  en  met  behulp  van  verschillende  aflezingen 
van  de  mikrometers  der  mikroskopen  gemeten,  ook  verschillend  ge- 
vonden werd  ,  en  het  verschil  beliep  soms  tot  20".  Een  naauwkeurig 
onderzoek  der  mikroskopen  verried,  dat  de  mikrometerschroeven  vrij 
sterke  periodieke  ongelijkheden  hadden,  en  toen  het  werktuig  later 
bij  den  maker  ter  herstelling  gegeven  was,  verzocht  ik  dezen,  de  mi- 
krometers van  nieuwe  en  zuivere  schroeven  te  voorzien. 

Kort  nadat  het  instrument  was  aangekomen,  heb  ik  de  mikrometer- 
schroeven der  mikroskopen  des  vertikalen  cirkels  volgens  eene  eigen- 
aardige methode  onderzocht,  die  op  hetzelfde  beginsel  berust,  als  de 
wijze ,  waarop  Bessel  de  verdeelingsfouten  van  verdeelde  cirkels  leerde 
bepalen. 

Ik  vond  toen  reeds  dat  de  ongelijkheden  veel  geringer  waren  dan 
vroeger,  doch  tevens  dat  zij  toch  nog  niet  geheel  onmerkbaar  waren. 
Ik  heb  daarom  dadelijk  eene  observatiemethode  aangenomen,'  waar- 
door ik  bij  het  waarnemen  van  zonithsafstanden  van  sterren  voor 
eene  tijdsbepaling  vrij  was  vande  periodieke  onregelmatigheden  der 
mikrometerschroeven  van  de  mikroskopen.  Ik  stelde  namelijk  steeds 
vóór  elke  observatie,  den  kijker,  met  behulp  van  een  der  mikro- 
skopen op  een  vol  tiental  minuten ,  waardoor  de  aflezingen  der  mikro- 


VAN    DE    GEOGRAPHISCIIE   DIENSTINN.    I.  55 

skopeu  altijd  nagenoeg   hetzelfde  bleef  en  de  waarneming  onafhanke- 
lijk was  van  de  bedoelde  periodieke  ongelijkheden. 

Ik  heb  dezer  dagen  het  onderzoek  van  de  mikrometerschroeven  der 
mikroskopen  nog  eens  hervat,  en  het  ook  tot  de  mikroskopen  des 
horizontalen  cirkels  uitgestrekt.  De  methode ,  die  ik  daarbij  gebruikte ,  is 
eenvoudio;  deze:  de  waarde  van  eene  omwentelinii:;  der  mikrometerschroe- 
ven  was  op  zeer  weinig  na  gelijk  aan  de  ruimte  tusschon  twee  strepen 
der  verdeeling ,  d.  i.  =  600'.  Indien  men  nu  eenen  afstand ,  die  zeer  nabij 
gelijk  is  aan  de  helft  dezer  grootheid,  kan  meten,  langs  eenwillekeu- 
rig gedeelte  van  den  omtrek  der  schroefomwenteling,  dan  kan  meu 
de  fout  voor  eene  aflezing  van  300"  vinden.  Voor  de  aflezing  zijn  in 
de  mikroskopen  van  Repsold  twee  evenwijdige  spinragdraden  gespan- 
nen, en  men  brengt  de  streep  der  verdeeling  tusschen  deze  twee 
evenwijdige  draden,  hetgeen  met  veel  naauwkeurigheid  geschieden 
kan,  mits  de  afstand  dier  draden  niet   te  groot  zij. 

Stel  nu ,  dat  men  het  midden  der  draden  achtereenvolgens  op  de 
uiteinden  van  den  te  meten  afstand  brengt,  zoodanio;  dat  de  aflezino- 
aan  het  eerste  uiteinde  =  O  en  derhalve  aan  het  andere  uiteinde  na- 
genoeg 300"  is,  stel  dat  men  daarna  de  meting  zoo  inrigt,  dat  de  af- 
lezing voor  het  eerste  uiteinde  =  600"  of  O  is ;  indien  dan  de  beide 
resultaten  dezer  meting  gelijk  zijn,  dan  zal  dit  een  bewijs  zijn,  dat  de 
ruimte,  door  de  afleesdraden  doorloopen,  als  de  schroef  van  nul  tot 
300"  bewogen  wordt,  even  groot  is  als  de  ruimte,  door  dezelfde  aflees- 
draden doorloopen,  als  de  schroef  van  300  tot  600  of  O  bewogen  wordt , 
en  derhalve  dat  de  correctie  voor  eene  aflezing  van  300'  =  O  is.  Zijn 
de  beide  resultaten  der  bedoelde  metingen  ongelijk ,  dan  zal  het  halve 
verschil  de  correctie  voor  eene  aflezing  van  300  zijn. 

Stel    nu    dat    men    eenen  afstand    op  die  wijze    langs    verschillende 

deelen  van  den    omtrek    der  schroefomwenteling  mete ,  die  zeer  nabij 

aan    een  ander  evenmatig  deel  van  600,  b.  v.  aan  120"  gelijk  is,  dan 

zal  men  de    correcties    van    aflezingen  van    120",    240",    360'  en  480, 

vinden,  steeds  aannemende,  dat  de  correctie  voor  O"  aflezing  =  O,  is. 

Ik  zal  dit  met  een  voorbeeld  ophelderen. 

Den  e*^'^   February   1859   onderzocht   ik  mikroskoop  II ,  een  der  mi- 

11 


Ie 

meting, 

2e 

ïi       > 

3e 

Tl              9 

4e 

»>              » 

5e 

1»               5 

66  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

kroskopen  van  den  horizontalen  cirkel.  De  afstand ,  die  telkens  ge- 
meten werd,  was  nagenoeg  =  120".  Ik  mat  dezen  afstand  langs  vijf 
verschillende  deelen  van  den  omtrek  en  vond ,  telkens  vijfmaal  instel- 
lende en  aflezende: 

van     —     1",2  tot  119",8,  dus  121",0, 

119  ,7     „    2-ó7  ,2,    „     117,5,  * 

242  ,8  „  361  ,0,  „  118,2, 
360  ,2  „  479  ,6,  „  119  ,4, 
478  ,2     „    597  ,2,    „     119  ,0. 

Het  gemiddelde  van  deze  vyf  resultaten  is  vrij  van  de  periodieke 
onregelmatigheden  der  schroeven.  Het  bedraagt  119",02;  en  door 
vergelijking  van  de  gevondene  getallen  met  dit  getal  en  zijne  veel- 
vouden vindt  men  de  bedoelde  correcties  aldus: 

X  =  119',0,  gevonden:  =  12r,0,  dus  correctie  voor  120"  =  -  2",0, 

Z  X  =  238  ,0,         „  121",0  +  117',5  =  238  ,5,  „  „      240  =  -  O  ,5, 

3  «  =  35?  ,1,         „  238  ,5  t-  118  ,2  =  356  ,7,  „  „      360  =  +  O  ,4, 

4  X  =  476  ,1,         „  356  ,7  +  119  ,4  =  476  ,1,  „  „      480  =        O  ,0. 
Op  die  wijze  te  werk  gaande ,  heb  ik  voor  elk  der  vier  mikroskopen 

de  correctie  gezocht  van  eene  aflezing  van 

300"  door  de  meting  van  eenen  afstand  van  omtrent    300", 
200"  en  400"        //  n  „  „  200", 

150",300"en450' ;/  //  //  „  150", 

120",240",360"       //  //  //  //  120". 

Ik  moet  nog  vermelden ,  hoe  ik  telkens  dien  afstand  van  willekeurige 
grootte  verkreeg.  Aan  den  rand  van  het  veld  van  het  mikroskoop  is  een 
klein  koperen  plaatje  aangebragt  met  een  klein  gaatje  er  in.  Vlak  achter 
dit  plaatje  worden  de  draden  bewogen,  en  de  middellijn  van  het 
gaatje  is  in  al  de  mikroskopen  grooter  dan  de  afstand  der  draden, 
zoodat  de  draden  er  beide  achter  zigtbaar  kunnen  worden  en  men 
het  midden  der  draden  vrij  naauwkeurig  op  het  middelpunt  van  het 
gaatje  kan  instellen.  Er  bestaat  nu  natuurlijk  volstrekt  geene  zwa- 
righeid om  eene  streep  der  verdeeling  op  een'  willekeurigen  afstand 
van  dit  gaatje  te  brengen.  Het  tweede  postulatum  voor  onze  handel- 
wijze is ,  dat  men  bij  het  meten  van  dezen  afstand  een  willekeurig  ge- 
deelte der  schroefomwenteling  kunne  gebruiken.  Hiertoe  leent  zich 
toevallig  de  inrigting  der  mikroskopen  van  Eepsold  bijzonder.     Tegen- 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE  DIENST    IN    N.  I.  Q'( 

over  den  kop  der  mikrometerscliroef  is  namelijk  een  klein  schroe^e, 
teo:en  welks  uiteinde  het  uiteinde  der  mikrometerschroef  door  eene 
veer  aangedrukt  wordt.  Door  het  dus  te  verdraai] en  wordt  de  mi- 
krometerschroef in  de  rigting  harer  as  bewogen ,  met  zich  medenemende 
de  moer,  waaraan  het  plaatje  bevestigd  is,  dat  de  draden  draagt. 
De  draden  kunnen  dus  verplaatst  worden ,  zonder  dat  de  aflezing  aan 
den  verdeelden  rand  der  mikrometerschroef  verandert.  Deze  inrig- 
ting ,  door  Repsold  aan  de  mikrometers  der  mikroskopen  gegeven ,  waar- 
schijnlijk slechts  ter  vernietiging  van  de  indexfout,  geeft  dus  bovendien 
het  middel  aan  de  hand,  om  de  mikrometerschroeven  der  mikro- 
skopen te  onderzoeken. 

Ik  heb  elk  mikroskoop  tweemaal  op  verschillende  dagen  onder- 
zocht. Het  onderzoek  moet  met  de  meest  mogelijke  inspanning  geschie- 
den, willen  de  resultaten  vertrouwen  verdienen,  en  is  wegens  het 
aanhoudend  verwisselen  der  accommodatie  buitengemeen  vermoeijend 
voor  de  oogen.  Het  is  geraden,  dergelijke  onderzoekingen  met  noo- 
onvermoeide  oogen  te  beginnen  en  niet  te  lang  voort  te  zetten. 

Voor  elk  der  mikroskopen  vond  ik  dus  de  correcties  voor  eene  aflezing 
van  120",  150",  200",  240',  300",  360",  400",  450",  en  480",  terwijl  die 
van  eene  aflezing  =  O',  als  zijnde  het  punt  van  uitgang  ,=  O  moest  zijn. 
Het  bleek  bij  elk  der  mikroskopen ,  dat  de  grootste  en  de  kleinste 
correctie  voor  punten  van  den  rand  plaats  hadden ,  die  diametraal  te- 
gen elkander  overstonden ,  zoo  dat  eene  eenvoudige  sinus-formule  van 
den  vorm 

a  +  b  sin  (c  +  ö) 
of  wel 

a  -h  d  sin  S  +  e  cos  S 
de  gevondene  correcties  zeer  goed  voorstelde.  S  stelt  hierbij  de  af- 
lezing voor ,  herleid  tot  graden  van  den  omtrek  der  mikrometerschroef 
Door  de  voorwaarde ,  dat  deze  correctie ,  voor  eene  aflezing  =  O,  zelve 
=  0,  zijn  moet,  vervalt  ééne  onbekende,  en  wordt  a  =  —  c-  ik  koos 
dus  den  vorm: 

correctie  =  x  sin  ê  +  y  (^l  — cos  ó  ), 
en  bepaalde  nu  de  waarden  van  x  en  ij  uit  al  de  gevondene  correcties 
door  de  methode    der  kleinste    kwadraten.     Ik  merk   hierbij  nog  op, 


68 


VERSLAG   VAN   DEN    HOOFD-ING  E  NIEUE 


dat  de  gevondene  correcties  lang  niet  hetzelfde  vertrouwen  verdienen 
en  de  op  te  lossen  vergelijkingen  dus  zeer  ongelijke  gewigten  hadden.  De 
waarschijnlijkheidstheorie  gaf  aan,  dat  deze  gewigten  waren  als  volgt: 

van     de     correctie     van     300"         2, 


»   200 

ly» 

„   400 

1  I 

„   150 

1 1 

^7' 

„   300 

■^ » 

„   450 

1  1 

„   120 

1  1 
■'T' 

„       240 

5 

»   360 

h 

„   480 

H. 

waarbij  het  gewigt  van  eiken  gemeten'  afstand,  die  zelf  het  arithme- 
tisch  midden  was  van  vijf  metingen,  als  eenheid  is  aangenomen. 
Door  de  bijzondere  ligging  der  verschillende  6  aan  beide  zijden  van 
het  nulpunt  wordt  de  oplossing  der  vergelijkingen  ,  zelfs  met  inacht- 
neming der  gewigten,  zeer  gemakkelijk. 

De  beide  waarden,  voor  de  correctie  van  300"  verkregen ,  door  me- 
ting van  eenen  afstand  van  300",  en  door  meting  van  eenen  van  150" 
werden  vereenigd,  aan  gene  een  dubbel  gewigt  toekennende.  Het  re- 
sultaat had  dus  een  gewigt  =  3.  Doordien  de  correcties ,  op  twee 
dagen  gevonden,  werden  vereenigd,  werden  de  gewigten  nog  verdub- 
beld.    Het  resultaat  der  algemeene  oplossing  was: 

15,52  a:  =  2,28  (  corr.  120"  -  corr.  480' 

+  2,67  (  corr.  150"  -  corr.  450" 

+  2,50  (  corr.  200"  -  corr.  400" 

+  0,98  (  corr.  240  '  -  corr.  360" 

56,12  y  =  1,73  (  corr.  120"  +  corr.  480" 

+  2,67  (  corr.  150"  +  corr.  450" 
-»-  4,50  (  corr.  200"  +  corr.  400" 
+  3,01  (  corr.  240"  -i-  corr.  360" 
+  12,00  (  corr.  300" 

terwijl  de  getallen  15,52  en  56,12  tegelijk  ook  de  gewigten  uitdruk- 
ken der  bepalingen  van  x  en  y.  De  formules  voor  de  correcties  der 
aflezingen  in  de  verschillende  mikroskopen  gevonden ,  waren  nu  als  volgt: 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST     IN    N     I.  69 


voor  Mikroskoop     I 

n 
III 

IV 


—  2",40  sin  ó  —  1",13  (  1  —   cos  «  )' 

—  O  ,60  sin  «  —  O  ,48  (  I  —  cos  ê  ), 

—  3  ,58  sin  «    +    O  ,96  (  1  —  cos  6  }. 

—  O  ,24  sin  tf    +    1  ,08  {  1  —  cos  ê  ), 

waaruit  men  afleidt,  dat  de    ongelijkheid  der    schroeven    eene  ampli- 
tudo heeft: 

in  Mikroskoop     I     van  5',3,  (  waarsch.  fout  ±  0",3,  ) 
II      „     1  ,5,  (  ±0 ,3,  ) 

III  „     7 ,4,  f  +0 ,5,  ) 

IV  „     2  ,2,  {  ±0 ,3.  ) 

Men  ziet  hieruit,  dat  de  vervaardiger  het  instrument  niet  met  ge- 
heel zuivere  schroeven  heeft  toegerust,  en  het  blijft  dus,  bij  de  me- 
tingen, met  hetzelve  te  volvoeren,  noodzakelijk  om  de  onregelma- 
tigheden der  schroeven  te  ontgaan,  zoo  als  ik  bij  de  tijdsbepalingen 
door  zenithsafstanden  gedaan  heb ,  of  ze  in  rekening  te  brengen ,  of 
eindelijk  ze  door  stelselmatig  ingerigte  vereeniging  van  verschillende 
waarnemingen,  op  de  wijze  door  Struve  en  Bessel  ingevoerd,  te 
elimineren. 

Behalve  de  vernieuwing  der  mikrometerschroeven  had  ik  nog  aan 
de  H.H.  Repsold  verzocht,  de  rectificatieschroeven  van  het  niveau 
anders  in  te  rigten  dan  tot  nog  toe  het  geval  was.  Aan  weerszijden 
bevonden  zich  namelijk  vroeger  drie  schroefjes,  door  de  koperen  buis 
heen,  tusschen  welker  uiteinden  de  niveaubuis  wordt  vastgehouden. 
Een  dezer  schroefjes  was  van  boven,  de  twee  anderen  op  zijde  120" 
van  de  eerste  af.  Thans  zijn  aan  het  eene  uiteinde  van  het  niveau 
de  schroefjes  voor  de  vertikale,  en  aan  het  andere  uiteinde  voor  de 
horizontale  beweging  aangebragt.  Bij  de  vroegere  inrigting  liep  men 
gevaar,  de  buis  bij  het  rectificeren  te  breken  (hetgeen  ook  vroeger 
eens  gebeurd  is)  en  de  rectificatie  ging  zeer  ligt  verloren. 

Thans  laat  de  inrigting  van  het  niveau,  die  men  trouwens  bij  bij- 
na alle  instrumenten  van  den  tegenwoordigen  tijd  aantreft,  niets  te 
wenschen  over.  Nog  twee  andere  veranderingen  verzocht  ik  de  H.  H. 
Kepsold  aan  het  instrument  aan  te  brengen,  doch  zij  hebben  hier- 
in zwarigheid  gezien.  Het  eerste  was,  de  mikroskopen  eene  grootere 
vergrooting  te  geven,  het  andere,  de  as  uit  klokmetaal  te  maken.  Zij 


70         VERSLAG-  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

meenden  aan  dit  verlaagen  niet  te  kunnen  voldoen,  wijl  de  geheele 
vernieuwing  dezer  deelen  bij  die  verandering  noodzakelijk,  en  de  prijs 
der  reparatie  van  het  instrument  daardoor  buiten  evenredigheid  zou 
verhoogd  worden ;  gaven  mij  overigens  toe ,  dat  bij  een  nieuw  te  ver- 
vaardigen instrument,  dat  voor  het  gebruik  in  Oost-Indië  bestemd 
was,  het  gebruik  van  klokmetalen  assen  te  verkiezen  zou  zijn.  Toen 
het  instrument  ontpakt  werd,  waren  dan  ook  de  tappen  der  horizon- 
tale as ,  hoezeer  met  vet  ingesmeerd ,  eenigzins  aangegrepen.  Op  iedere 
tap  waren  eenige  kleine  zwarte  vlekjes  zigtbaar.  Door  eene  loupe  ziet 
men  duidelijk  dat  deze  zwarte  vlekjes  niet  anders  zijn  dan  een 
groot  aantal  mikroskopische  kuiltjes  in  het  staal.  Desniettegenstaande 
heeft  het  werktuig  nog  niets  van  zijne  bruikbaarheid  verloren ,  hetgeen 
daaruit  blijkt,  dat ,  wanneer  men  het  niveau  op  de  horizontale  as  plaatst, 
en  de  bel  in  het  midden  brengt,  deze  zich  volstrekt  niet  verplaatst, 
als  de  as  wordt  omgedraaid. 

Ik  heb  sedert  de  tappen  in  denzelfden  toestand  gehouden ,  door 
in  het  geheel  geene  olie  of  geen  vet  meer  te  gebruiken ,  maar  de  tappen 
eens  of  tweemaal  in  de  week  met  een  droog  lapje  te  reinigen.  Deze 
handelwijze  had  de  heer  de  Lange  reeds  jaren  lang,  met  goed  gevolg, 
ook  bij  het  universaal-instrument  van  Pistor  en  Martins  aangewend, 
en  is  in  dit  klimaat  voor  alle  ijzeren  en  stalen  voorwerpen  onge- 
twijfeld de  beste. 

De  kijker  van  dit  werktuig  was  steeds  zeer  lichtsterk,  doch  het  is  te 
bejammeren,  dat  het  objectief  niet  uiteengenomen  kan  worden.  In 
dit  klimaat  verspreidt  zich  over  alle  glazen  een  getakt  voorwerp ,  dat 
op  mij  steeds  den  indruk  maakt  eene  plant  te  zijn.  Laat  men  den 
groei  hiervan  vrij ,  dan  wordt  het  glas  daardoor  langzaam  aangedaan 
en  het  verweert.  Ook  tusschen  de  beide  glazen ,  die  het  objectief  van 
den  kijker  van  het  universaal-instrument  van  Repsold  zamenstellen , 
is  zulk  eene  vegetatie  ontstaan ,  die  echter  niet  weggenomen  kan  wor- 
den, daar  de  rand  der  vatting  is  omgebogen,  zoodat  de  binnenzijde 
der  zamenstellende  glazen  van  het  objectief  niet  schoongemaakt  kan 
worden.  Ik  acht  het  daarom  een  noodzakelijk  vereischte,  dat  ver- 
rekijkers, die,  het  zij  als  zoodanig,  het  zij  als  onderdeel  van  instru- 


VAN   DE    GEOGRAPHISCHE   DIENST   IN   N.  I.  71 

menten  voor  Indië  bestemd  zijn,  steeds  even  als  de  grootere  kijkers 
van  goede  fabrikanten  en  zelfs  de  kleinste  soort  der  bekende  Molteni- 
kijkers,  zoodanig  zijn  ingerigt,  dat  het  objectief  uiteengenomen  en 
irereinio-d  kunne  worden. 

De  waarde  der  niveaudeelen  van  het  universaal-instrument  van 
Repsold  heb  ik  met  zorgvuldigheid  bepaald,  en  gevonden: 

van  het  niveau  voor  de  horizontale  as     ...     .     2",215 
II        II    vaste  niveau 5 ,894 

Ik  eindig  met  de  mededeeling,  dat  dit  instrument  gediend  heeft 
om  eenige  zeer  naauwkeurige  waarnemingen  van  de  schoone  komeet 
van  1858  te  leveren,  waarvan  de  bijzonderheden  bekend  gemaakt 
zijn  in  het  V  Deel  der  Acta  van  de  Natuurkundige  Vereeniging  in 
Nederlandsch  Indië. 


b.     De  kijker  van  Steinheil. 

Onder  de  instrumenten ,  die  ik ,  na  mijne  aanstelling  in  Nederland , 
en  daartoe  bekomene  magtiging  van  Z.  Exc.  den  Minister  van 
Koloniën  bestelde ,  behoorde  ook  een  kijker  van  42  p.  lijn  opening  en 
60  p.  duim  brandpuntsafstand.  Er  is  een  stel  van  6  sterrekundige 
oogbuizen  bij  ,  benevens  eene  aardsche  oogbuis  en  ééne  met  zoo  zwakke 
vergrooting ,  dat  de  kijker  als  kometenzoeker  gebruikt  kan  worden.  Ook 
heb  ik  er  een  prisma  bij  besteld ,  waardoor  het  waarnemen  van  hemel- 
ligchamen  nabij  het  zenith  gemakkelijk  gemaakt  wordt.  Dit  prisma 
wordt  tusschen  het  objectief  en  het  oculair  aangebragt;  ik  acht  het 
vooral  bij  eenen  kijker  die  in  Indië  gebruikt  wordt,  onmisbaar, 
daar  men  aldaar  zoo  dikwijls  de  maan  of  planeten  nabij  het  zenith 
moet  observeren,  hetgeen  op  de  breedte  van  Nederland  zelden  het 
geval  is. 

Toen  deze  kijker  in  de  maand  Mei  1858  te  Batavia  aankwam,  was 
het  objectief  sterk  verweerd.  Dit  moet  ongetwijfeld  toegeschreven 
worden  aan  het  langdurige  verblijf  in  eene  vochtige  ruimte ,  tijdens  het 
vervoer  op  zee.  Ik  zou  daarom  ieder,  die  kijkers  uit  Europa  naar 
Indië  laat  vervoeren,  den  raad  geven,  het  objectief  met  eenige  stukjes 


72  VERSLAG     V^AN     DEN    HOOFD-INGENIEUR 

bijtende  kalk ,  in  eene  blikken  doos  te  sluiten,  die  toegesoldeerd  wordt. 
De  vochtigheid,  waarmede  het  glas  tijdens  het  inpakken  bedekt  is, 
wordt  dan  in  weinig  tijds  door  de  bijtende  kalk  geabsorbeerd  en  het 
objectief  blijft  nu  in  eene  absoluut  drooge  lucht.  Ik  houd  mij  over- 
tuigd, dat  er  op  die  wijze  zelfs  na  jaren  tijds  geen  spoor  van  verwe- 
ring aan  het  glas  zou  bemerkt  worden. 

c.   Het  nieuwe  (jroote   Universaal-instrument  van  Pistor  en  Martins. 

Dit  instrument ,  dat  met  een  kleiner  universaal-instrument,  een  re- 
flexieeirkel  en  twee  reis-barometers  van  dezelfde  makers  in  het  vo- 
rio-e  jaar  uit  Europa  is  aangekomen,  wijkt  in  constructie  merkbaar 
van  de  vroeger  door  hen  geleverde  uuiversaal-instrumenten  af.  De 
gebrokene  kijker,  waarmede  Ertel,  Repsold,  en  zij  zei  ven  vroeger  de 
universaal-instrumenten  toerustten ,  hebben  zij  door  eenen  kijker  aan 
het  eene  uiteinde  der  horizontale  as  vervangen,  waardooreenige  voor- 
deelen  opgeofferd,  doch  andere  nog  grootere  bereikt  worden.  Het 
voornaamste  voordeel,  dat  opgeofferd  werd ,  is,  dat  de  waarnemer,  bij 
het  gebruik  van  een  universaal-instrument  met  gebroken'  kijker,  steeds 
in  eene  horizontale  rigting  kijkt,  door  eene  oogbuis  die  altijd  even 
hoog  is,  onverschillig  hoe  de  kijker  ten  opzigte  van  den  horizon  helt, 
terwijl  bij  het  nieuwe  instrument  het  horizontale  kijken ,  als  de  kijker 
in  eene  hellende  rigting  geplaatst  is ,  geschiedt  door  het  plaatsen  van 
een  prisma  vóór  het  oculair ,  hetgeen ,  zooals  ieder ,  die  daarmede  be- 
kend is,  weet,  altijd  het  onaangename  heeft,  dat  men  het  oog  vlak 
bij  het  oogglas  brengen  moet.  Daarentegen  werd  blijkens  eenen  brief 
van  de  makers  aan  mij,  dd.  18  July  1857,  met  deze  verandering  het 
voordeel  beoogd:  1^  van  een' grooteren  en  lichtsterkeren  kijker  te  kun- 
nen gebruiken,  2*^  van  zekerder  te  zijn,  dat  de  zenithsafstanden  niet 
door  buiging  des  kijkers  te  klein  gemeten  worden ,  3'  van  geen  prisma 
in  den  kijker  te  behoeven  te  gebruiken.  Ook  werd  door  de  nieuwe  inrig- 
ting  mogelijk ,  4°  het  niveau  steeds  op  de  horizontale  as  te  laten  staan , 
zelfs  al  is    de  kijker  naar  het   zenith    gerigt. 

Het  eerste  voordeel  is  zonder  twijfel  van  veel  belang.     Terwijl  het 
objectief  van  den  kijker  van  het  oude  universaal-instrument  van  Pistor 


VAN     DE    GEOGRAPHISCHE     DIENST     IN    N.  I.  73 

en  Martins  eene  opening  heeft  van  13  p.  lijnen  en  de  werking  van  de- 
zen kijker  door  het  tusschengeplaatste  prisma  zonder  twijfel  vermin- 
derd wordt,  zoo  heeft  de  kijker  van  het  nieuwe  instrument  eene 
opening  van  18  p.  lijnen;  en  daar  de  lichtkrachten  van  twee  kijkers, 
bij  dezelfde  doorschijnendheid  van  de  glazen  van  het  objectief,  in 
reden  staan  als  de  oppervlaktender  objectieven,  derhalve  als  de  twee- 
de magten  hunner  openingen,  zoo  geeft  de  laatst  bedoelde  kijker 
omtrent  tweemaal  zooveel  licht  dan  de  eerstgemelde. 

Wat  het  tweede  voordeel  aangaat,  het  is  zonder  twijfel  theoretisch 
waar,  dat  eene  buis,  die  aan  haar  eene  uiteinde  vast  is,  (zoo  als  het 
voorste  eind  van  een'  gebroken'  kijker)  ,  en  in  eene  horizontale  of  hellen- 
de rigting  gehouden  wordt,  zal  doorbuigen;  en  dat  bij  eenen  kijker, 
die  in  zijn  midden  ondersteund  is,  zoo  als  bij  de  meridiaankijkers  en  bij 
den  kijker  van  het  nieuwe  universaal-instrument,  alleen  het  verschil  in 
buiging  tusschen  de  twee  helften  in  aanmerking  komt ,  welk  verschil  de 
kunstenaar,  zoo  veel  in  zijn  vermogen  is,  gering  maakt,  door  de  beide 
helften  volkomen  den  zelfden  vorm  en  hetzelfde  gewigt  te  geven  en 
bij  de  meridiaankijkers  zelfs,  door  het  oculair-toestel  even  zwaar  te 
maken  als  het  objectief.  —  Maar  aan  den  anderen  kant  hebben  de  tijds- 
bepalingen door  sterren  in  het  oosten  en  in  het  westen ,  alsook  de 
breedtebepalingen  door  sterren  in  het  noorden  en  zuiden,  bewezen 
dat,  zoo  wel  bij  het  universaal-intsrument  van  Repsold  als  bij  het 
oude  van  Pistor  en  Martins ,  die  beide  van  gebrokene  kijkers  voor- 
zien zijn ,  de  buiging  des  kijkers  geheel  onmerkbaar  is,  (zie  VIII^  Bijlage), 
terwijl,  al  is  er  bij  de  inrigting  van  het  nieuwe  instrument  nog  minder 
vrees  voor  buigen,  het  toch  altijd  geraden  blijft,  bij  het  nemen  van 
tijdsbepalingen  door  zenithsafstanden ,  sterren  in  het  oosten  en  wes- 
ten ,  en  bij  het  bepalen  van  poolshoogte  door  zenithsafstanden ,  sterren 
in  het  noorden  en  zuiden  te  nemen. 

Het  derde  voordeel  is  naar  mijn  inzien  wezenlijker.  Het  prisma  be- 
neemt licht  en  vermindert  dus  de  optische  kracht  des  kijkers;  wan- 
neer het  daarenboven  niet  uit  eene  volkomen  heldere  glassoort 
bestaat,    benadeelt   het    ook    de    werking    des    kijkers.     Daarenboven 

is  het  zeer  lastig  schoon  te  maken,  en  indien  het  door  de  vochtigheid 

12 


74  VERSLAG     VAN     DEN     HOOFD-INGENIEUR 

des  dampkrings  beslaat,  hetgeen  de  lieeren  de  Lange  menigwerf  on- 
dervonden hebben,  vooral  bij  het  voorbijtrekken  eener  wolk,  dan 
heeft  men  altijd  een  onaangenaam  oponthoud. 

Ook  het  vierde  voordeel  is  van  veel  belang,  als  het  voetstuk ,  waarop 
het  instrument  staat,  niet  zeer  vast  is,  en  geeft  in  alle  geval  tijdwinst. 

Het  nieuwe  instrument  heeft  boven  het  oude  nog  dit  voor,  dat 
elke  omgang  der  mikrometerschroeven  juist  gelijk  is  aan  den  afstand 
tusschen  twee  strepen  der  verdeeling.  In  het  oude  instrument  was 
even  als  in  het  nieuwe,  de  fijne  verdeeling  van  vijf  tot  vijf  minu- 
ten, doch  eene  omwenteling  der  mikrometerschroeven  was  slechts 
vier  minuten.  Hoewel  deze  waarde  klaarblijkelijk  gekozen  was,  om 
iets  te  winnen  in  zekerheid  van  aflezing,  zoo  zou  ik  toch  de  nieuwe 
inri^tino;  verkiezen. 

Nog  eene  bijzonderheid  heeft  het  nieuwe  instrument,  die  door  de 
plaatsing  des  kijkers  aan  het  eene  einde  der  horizontale  as  noodzake- 
lijk is  geworden.  De  mikroskopen  namelijk  van  den  horizontalen 
cii-kel  zijn  door  twee  armen  aan  de  bus  bevestigd ,  die  de  horizontale 
as  met  den  kijker  draagt.  Zij  bewegen  dus  mede,  terwijl  de  cirkel  vast 
is.  Bij  bijna  alle  andere  nieuwere  inrigtingen ,  uitgezonderd  misschien 
bij  eenige  engelsche  instrumenten,  zijn  de  mikroskopen  vast  en  de 
cirkel  beweegt  zich  met  het  bovendeel ,  onder  de  mikroskopen  door. 
Bij  avondwaarnemingen  is  het  misschien  onverschillig,  maar  bij  waar- 
nemingen bij  dag  zou  ik  de  inrigting  met  vaste  mikroskopen  ver- 
kiezen. Het  is  namelijk  een  reeds  lang  door  de  ervaring  erkend 
feit,  dat  de  wijze  van  verlichting  van  een  mikroskoop  invloed  heeft 
op  de  aflezing.  Bij  avond  nu  houdt  het  volstrekt  geene  zwarig- 
heid in ,  om  bij  het  aflezen  der  mikroskopen ,  de  verlichting  van  de 
illuminatoren  steeds  op  dezelfde  Avijze  te  doen  plaats  hebben.  Men 
houdt  b.  V.  hij  het  aflezen  een  lampje  altijd  in  dezelfde  hand.  Maar 
bij  waarnemingen  bij  daglicht,  zoo  als  de  hoekmetingen  van  horizon- 
tale hoeken  tusschen  vei:  verwijderde  voorwerpen  bijna  altijd  zijn,  die 
steeds  onder  een  afdak  of  in  eene  observatiehut  plaats  hebben,  moet 
de  verlichting  bij  het  aflezen  door  het  daglicht  geschieden,  dat  door 
de  vensters  of  luiken    invalt,  en    het  zal  niet    altijd  mogelijk  zijn  te 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.    I.  75 

zoro-en,  dat  de  aflezinfr  vrij  is  van  den  invloed  der  verlichtin»;.  Dit 
zij  a priori  gezegd;  het  is  Avel  mogelijk,  dat  het  a  pos/enm  blijkt,  dat 
bij  de  mikroskopen  van  het  nieuwe  univevsaal-instrument  de  invloed 
zeer  gering  of  onmerkbaar  is. 

De  inrigting  der  mikrometers  van  de  mikroskopen  is  bij  de  in- 
strumenten van  Pistoren  Martins  anders  dan  bij  die  van  liepsold,  zoo- 
dat bij  gene  het  onderzoek  naar  de  periodieke  ongelijkheden  der 
mikrometersehroeven  niet  op  dezelfde  wijze  kan  plaats  hebben  als  bij 
deze,  en  het  in  alle  geval  zeer  veel  moeijelijkheid  zou  inhebben, 
correctietafeltjes  voor  de  verschillende  mikroskopen  zamen  te  stellen, 
zoo  als  ik  voor  die  van  het  universaal-instrument  van  Repsold  ge- 
daan heb. 

De  verlichting  van  het  veld  des  kijkers  geschiedt  bij  het  nieuwe 
instrument,  zoo  als  vroeger  veelal  bij  meridiaankijkers  gebruikelijk 
was.  In  het  midden  der  kijkerbuis  is  namelijk  een  schuins  geplaatste 
elliptisch-ringvormige,  wit  verlakte  reflector  aangebragt,  die  den 
stralenkegel  van  het  objectief  ongehinderd  doorlaat,  doch  het  licht  van 
op  zijde  ontvangende ,  eene  genoegzame  hoeveelheid  onregelmatig  terug- 
gekaatst licht  naar  het  oculair  zendt,  om  de  draden  als  donkere  strepen 
op  een  licht  veld  te  doen  verschijnen.  Ik  vind  het  bij  deze  inrigting 
minder  doelmatig,  dat  de  verlichting  van  de  zijde  moet  komen  waar 
zich  de  waarnemer  bevindt,  die  wel  steeds  door  het  lampje  gehin- 
derd zal  worden.  Voor  een  universaal-instrument  is  dunkt  mij  geene 
verlichting  zoo  praktisch  als  die,  welke  door  Repsold  aan  zijne  uni- 
versaal-instruraenten  wordt  aangebragt,  en  die  van  Brauer ,  den  instru- 
mentmaker op  de  Pulkowa  afkomstig  is.  Die  instrumenten  zijn  na- 
melijk met  gebrokene  kijkers  toegerust,  en  Brauer  heeft  eene  inrig- 
ting bedacht,  waardoor  de  verlichting  steeds  door  de  hoi-izontale  as 
geschiedt;  (zie  Sawitsch,  practische  Astronomie,  Deel  I  blz.  81),  die 
derhalve  seheel  doorboord  en  aan  het  uiteinde  tesenover  het  oculair 
met  een  plaatje  mat  glas  gedekt  is.  De  helper,  die  het  lampje  houdt, 
weet  dus  altijd,  waar  hij  het  houden  moet,  en  de  waarnemingen  gaan 
met  het  universaal  instrument  van  Repsold  ook  steeds  ongestoord  haren 
gang.     Vooral  is  de  zoo  gewone  wijze  van  het  veld  te  verlichten  door 


76  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

het  licht  van  voren  in  te  laten  vallen,  met  behulp  van  een  voor  het 
objectief  scheef  geplaatst  spiegeltje  allerlastigst,  daar  het  voor  eenen 
helper,  (waarvoor  hier  te  lande  natuurlijk  een  inlander  genomen  moet 
worden,)  zeer  moeijelijk  is,  voor  elke  waarneming  de  plaats  te  zoeken, 
Avaar  hij  het  licht  moet  houden ,  zoodanig  dat  de  waarnemer  een  ver- 
licht veld  ziet  (*). 

Daar  ik  nog  geene  waarnemingen  met  dat  nieuwe  instrument  ge- 
daan heb ,  moet  ik  mij  bij  deze  opmerkingen  bepalen ,  en  hoop  in  een 
volgend  verslag  iets  meer  omtrent  de  meerdere  of  mindere  voortref- 
felijkheid van  zijne  inrigting  mede  te  deelen. 


d.  De  Chronometers. 

Tot  het  materieel  der  Geographische  Dienst  behooren  thans  zeven 
chronometers ,  als :  twee  van  de  firma  Dent  te  London ,  genum- 
merd No.  2230  en  2231,  bij  de  oprigting  der  Geographische  Dienst 
in  het  jaar  1850  aangekocht,  vier  van  den  heer  A.  Hohwü  te  Am- 
terdam ,  namelijk  No.  391,  393,  394  en  395,  door  mij ,  krachtens  magti- 
ging  des  Ministers  van  Koloniën  in  1857  besteld,  en  één  van  Mac 
Lachlan  No.  134,  voor  mijne  komst  alhier  van  eenen  particulier  over- 
genomen. De  twee  eerstgenoemde  chronometers  waren  bij  hunnen 
aankoop  ongemeen  voortreffelijk;  en  de  hoogleeraar  Kaiser  heeft  in 
zijn  verslag  over  zijne  bemoeijingen,  betreffende  de  geographische 
zending,  eenige  bladzijden  aan  den  loop  der  chronometers  gewijd. 
Zij  zijn  echter  door  het  negenjarig  gebruik  zeer  achteruitgegaan,  en 
zouden  voor  eene  lengtebepaling  door  chronometers  waarschijnlijk 
resultaten  leveren ,  die  zeer  zeker  weinig  stemregt  zouden  bezitten  in 
vergelijking  tot  de  resultaten,  die  de  chronometers  van  Hohwü  zou- 
den verschaffen.  Dagelijks  vergeleek  ik  de  chronometers  onderling, 
een'  geruimen  tijd    zelfs    in  alle  combinatiën  twee  aan    twee,    zoodat 


(•)  Wordt  het  universaal- instrument  als  passage-instrument  gebruikt,  dan  vervalt  deze  aanmer- 
king, dewijl  het  lampje  dan  op  eenigen  afstand  in  het  verlengde  der  horizontale  as  eens  voor  goed  ge- 
plaatst en  het  spiegeltje  zoodanig  gebogen  kan  worden,  dat  de  lichtstralen  van  het  lampje  langs 
de  as  des  kijkers  worden  teruggekaatst. 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENSTIN    N.    I.  77 

als  ik  er  zes  bij  mij  aan  huis  had,  (een  was  er  altijd  bij  den  heer 
Jaeger)  ik  de  eerste  met  de  vijf  overigen ,  de  tweede  met  de  vier 
overigen  enz.  vergeleek,  gevende  dus  in  het  geheel  15  vergelijkingen. 
Reeds  aanboord  van  het  schip,  dat  mij  naar  Indië  overbragt ,  vergeleek 
ik  de  chronometers  van  Hohwü,  die  ik  in  mijne  hut  eene  zeer  vei- 
lige plaats  gegeven  had,  dagelijks  met  elkander.  Daar  zij  allen  naar 
middelbaren  tijd  liepen ,  was  het  vergelijken  niet  zeer  gemakkelijk , 
maar  ik  geloof  toch,  dat  een  geoefend  Avaarnemer  met  een  weinigje 
geduld  en  oplettendheid  al  zeer  ligt  de  vergelijkingen  binnen  een 
veertigste  seconde  naauwkeurig  zal  doen ,  zoodat  dezelfde  naauwkeurig- 
heid  bereikt  kan  worden,  als  wanneer  men  een'  chronometer  te  hulp 
neemt,  die  13  tikken  in  6  sekonden  slaat,  of  eenen,  die  naar  sterretijd 
geregeld  is.  Daar  ik  meermalen  personen ,  die  met  de  behandeling 
van  chronometers  belast  waren,  heb  hooren  klagen ,  dat  het  vergelijken 
van  twee  chronometers,  die  beide  halve  sekonden  middelbaren  tijd 
slaan,  binnen  eene  sekonde,  of  binnen  een'  tik ,  d.  i.  eene  halve  sekon- 
de,  hun  zeer  moeijelijk  viel,  zoo  zal  het  misschien  niet  ondienstig  zijn 
de  methode  eenigzins  nader  te  beschrijven,  waarnaar  ik  te  werk  ging. 

Ik  bezigde  natuurlijk  geen  tusschen-uurwerk ,  geen  waarnemings- 
horologie,  en  ook  geen'  helper,  maar  vergeleek  de  chronometers  zelf 
onmiddellijk  met  elkander,  het  verschil  in  tiende  deelen  van  tikken  of 
twintigste  deelen  van  sekonden  schattende.  Hoe  vreemd  het  nu  klin- 
ken moge ,  als  ik  beweer  daarin  spoedig  eene  vastheid  te  hebben  ver- 
kregen dat  ik  geen  tiende  gedeelte  van  eenen  tik  onzeker  was ,  zoo  zal 
zulks  niettemin  bij  eene  nadere  opheldering  duidelijk  worden. 

Noemen  wij  de  chronometers  AenB,  die  wij  met  elkander  willen 
vergelijken.  Vallen  de  tikken  volkomen  te  gelijker  tijd  of  volgt  de 
tweede  tik  binnen  de  anderhalf-honderdste  deelen  eener  sekonde  op 
de  eerste ,  dan  hoor  ik  slechts  één  geluid.  Ik  zie  dan  eerst  op  één' 
der  chronometers,  blijf  doortellen  en  zie  daarna  op  den  tweeden, 
zoodat  ik  dadelijk  twee  zamenvallende  tikken  waarneem.  Vallen  de 
tikken  niet  tegelijk,  dan  komt  nog  het  bijzondere  geval  voor,  dat  de 
tikken  van  A  juist  vallen  midden  tusschen  de  tikken  van  B  in.  Dit 
laat  zich  duidelijk  erkennen,    doordien    alsdan    het  interval  van  een' 


78  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

tik  van  A  tot  een'  tik  van  B  even  groot  is,  als  van  een'  tik  van 
B  tot  een'  tik  van  A.  Ik  zie  dan  eerst  op  den  eenen  chronometer, 
daarna  op  den  tweeden,  maar  tel  onderwijl  de  geheele  sekonden  des 
eersten  door,  terwijl  ik  nogtans  de  telwoorden  niet  uitspreek  bij  de 
tikken  van  den  eersten  chronometer  zelven ,  maar  bij  de,  een  vierde 
sekonde  daarop  volgende,  tikken  van  den  tweeden  chronometer.  Ik 
schrijf  daarna  de  zamenvallende  tikken  op ,  doch  voeg  bij  de  sekonde 
van  den  eersten  chronometer  de  breuk  0%25. 

Stel  nu  dat  de  tikken  van  den  eenen  chronometer  niet  volkomen 
midden  tusschen  de  tikken  van  den  anderen  vallen ,  dan  zal  het  ver- 
loop tusschen  twee  op  elkander  volgende  tikken  van  den  eenen  chro- 
nometer door  eenen  tik  van  den  anderen  chronometer  in  twee  on- 
gelijke deelen  verdeeld  worden,  en  het  zal  nu  niet  veel  moeite  in- 
houden, om  door  vergelijking  dezer  twee  deelen  onderling,  de  waar- 
de van  het  kleinste  der  intervallen  te  schatten. 

Bepaalt  men  zich  bij  tiende  deelen  van  tikken ,  of  twintigste  deelen 
van  sekoaden,  dan  heeft  men  nu  slechts  van  vier  verschillende  inter- 
vallen de  grootte  te  leeren  schatten,  namelijk  van  0^,05,  0^,1,  0^,15, 
en  0%2,  en  het  is  waarlijk  niet  moeijelijk,  deze  verschillende  interval- 
len van  elkander  te  onderscheiden.  Ja  zelfs  menigwerf  schatte  ik  nog 
naauwkeuriger,  en  onderscheidde  0^025,  0s075,  0^125,  0^,175  of  0',225, 
terwijl  de  proef,  die  het  overcompleet  aantal  vergelijkingen  aanbood, 
dikwijls  aantoonde  dat  het  oordeel  over  de  intervallen  juist  geweest 
was.  Hij,  die  voor  het  eerst  beproeft,  twee  chronometers  met  elkan- 
der te  vergelijken,  zal  wel  inden  regel  langen  tijd,  bijv.  vijf  of  meer 
minaten  noodig  hebben,  eer  zijn  oordeel  omtrent  het  te  schatten  in- 
terval gevestigd  is ,  maar  den  tweeden  dag  gaat  het  reeds  gemakke- 
lijker en  ik  geloof  dat  men  dikwijls  binnen  twee  of  drie  weken  reeds 
de  noodige  oefening  hebben  kan ,  om  op  staande  voet  zijn  oordeel  uit 
te  spreken  en  op  die  wijze  binnen  weinige  minuten  tij  ds  eenige  chro- 
nometers met  elkander  te  vergelijken.  Nadat  ik  de  eerste  oefening 
te  boven  was,  deed  ik  gewoonlijk  twee  of  drie  vergelijkingen  in  de 
minuut,  en  de  15  vergelijkingen  voor  zes  chronometers  liepen  dus 
gewoonlijk  in  5  tot  7  minuten  af     De    waarschijnlijke  fout  van  elke 


VAN     ])  E     G  E  O  G  R  A  P  II I  S  C  II  E     Dl  E  N  S  T     IN     N.     I.  7c) 

vergelijking  van  twee  chronometers  is  mij  gebleken  te  bedragen  0^,020 
tot  0%025  en  bereikt  omtrent  het  dubbele  van  de  limiet,  die  ik  ge- 
vonden heb ,  dat  voor  mijn  gehoor  bestaat  voor  het  afzonderlijk  hooren 
van  twee  tikken.  Men  kan  deze  limiet  gemakkelijk  vinden,  wanneer 
men  de  coincidentie  der  tikken  van  twee  chronometers  waarneemt, 
Avaarvan  de  eene  naar  middelbaren ,  de  andere  naar  sterretijd  is  gere- 
geld. Onmiddellijk  voor  en  na  dat  die  tikken  wezenlijk  zamenvallen, 
kan  het  oor  de  twee  tikken  niet  afzonderlijk  hooren,  zoodat  men  al- 
tijd eene  reeks  van  zamenvallende  tikken  waarneemt.  Het  midden 
tusschen  de  eerste  en  laatste  der  schijnbaar  zamenvallende  tikken 
Avordt  aangeteekend ,  en  het  halve  aantal  tikken  bepaalt  de  limiet  van 
het  gehoor.  Wanneer  ik  bij  voorbeeld  den  chronometer  Dent  2231, 
die  later  naar  sterretijd  geregeld  Avas ,  met  een' der  andei'en  vergeleek  , 
die  allen  naar  middelbaren  tijd  liepen ,  dan  duurde  de  schijnbare 
coincidentie  geAvoonlijk  tien ,  doch  met  gespannene  oplettendheid  v^^aar- 
nemende,  toch  minstens  acht  sekonden,  zoodat  voor  mijn  oor  hoor- 
baar bleek. te  zijn  het  verschil  tusschen  51/2  of  41/2  sekonden  sterre- 
tijd en  middelbaren  tijd  d.  i.  0^,015  of  0^,012. 

Men  kan  het  overcompleet  aantal  der  vergelijkingen,  des  verkie- 
zende, doen  dienen  om  de  onderlinge  verschillen  der  chronometers 
naauwkeuriger  te  bepalen.  Stel  bijv.  dat  men  een  aantal  van  vier  chro- 
nometers met  elkander  vergeleken  heeft,  nl.  de  eerste  met  de  drie 
overigen,  de  tAveede  met  de  derde  en  vierde,  en  eindelijk  de  derde 
met  de  vierde,  dan  schrijve  men  de  uitkomsten  aldus: 

a 

b     d 

c     e    f 

zijnde    dus  a     ^     stand    chron.     no.  2 

b     ^       „  „ 

d     =       „  „ 

.'        —  »  » 

dan  merke  men  op,  dat  er  voor  elk  Avillekeurig  verschil  der  chrono- 


no. 

2  — 

stand 

cliron. 

no. 

1, 

no. 

3  — 

3) 

no. 

1, 

no. 

4  — 

)> 

no. 

1, 

TIO. 

3  — 

ï) 

no. 

9 

no. 

4  — 

>ï 

no. 

2, 

no. 

4  — 

n 

no. 

3. 

80  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

meters  behalve  de  onmiddellijk  bepaalde  waarde,  nog  twee  middel- 
lijk gevondene  zijn. 

Voor  a  heeft  men  bijv.  drie  waarden,  nl. : 

a, 

h  —  d, 

c  —  e; 

waren  de  waarnemingen  volstrekt  naauwkeurig,  dan  zouden  deze  drie 
getallen  ook  volmaakt  hetzelfde  moeten  geven  en  is  dit  zoo  niet,  dan  neme 
men  het  arithmetisch  midden,  doch  geve  aan  a  het  dubbele  gewigt,  d.  i. 
neme  a  zelf  tweemaal,  aangezien  a  gevonden  is  door  onmiddellijke  verge- 
lijking en  dus  alleen  behebt  is  met  de  fout  van  ééne  waarneming,  en  b-d 
en  c-e  daarentegen  met  de  fouten  van  twee  waarnemingen.  Dezelfde  regel 
blijft  van  toepassing,  wanneer  men  meer  dan  vier  chronometers  onderling 
vergelijkt.  Ik  zal  het  gezegde  door  een  voorbeeld  ophelderen.  Den 
l?^"*  Juny  1858  vergeleek  ik  vijf  chronometers  met  elkander;  ik  vond: 


Hohwü 

391 

Ou  4m34',5 

= 

Hohwü 

393 

0"  1"'33»,02 

t> 

» 

5     0  ,05 

r= 

II 

394 

4  46  ,5 

>t 

» 

5  18  ,2 

= 

II 

395 

2  11  ,5 

>» 

II 

5  37  ,5 

= 

Dent 

2203 

4  10  ,2 

Hohwü 

393 

2  52  ,05 

^ 

Hohwü 

394. 

5  40  ,0 

tl 

J7 

3  17  ,2 

= 

»? 

395 

3  12,0 

if 

»l 

3  36  ,0 

= 

Dent 

2230 

5  10  ,22 

Hohwü 

394 

6  51  ,1 

^ 

Hohwü 

395 

3  58  ,0 

» 

» 

7  18  ,0 

= 

Dent 

2230 

6     4,22 

Hohwü 

395 

5     5  ,15 

=z 

Dent 

2230 

6  44,5 

De  verschillen  zijn  dus: 

—  Sm    ls,48 

—  O     13  ,55     +     •ó'n  47s,95 

—  3       6  ,70     -  5  ,20  —  2°'  53»,10 

—  1     27  ,30     +     1     34,22  —  1      13,78         +     1°»  39»,35 

De  afleiding  van    de   waarschijnlijkste    waarden  van   de  verschillen 
met  Hohwü  no.  391  staat  aldus: 

—     3™ 


Sm 


18,48 

—  138,55 

—  3" 

6»,70 

—  l"  27>30 

48 

55 

70 

30 

50 

53 

68 

24 

50 

60 

65 

33 

52 

52 
—    13»,56 

—  3» 

65 
6»,66 

35 

I»,50 

—    l"»  27»,30. 

VAN    DE   GEOGRAPHISCHE   DIENST   IN   N.  I;  ^1 

De  vergelijking  dezer  middentallen  en  hunner  onderlinge  verschil- 
len   met  de  oorspronkelijke  getallen  geeft  de  volgende  waarnemings- 

fouten  : 

0»,02, 

0,01,     0»,01, 

O  ,04,     0 ,04,     O'.OO, 

0,00,     0,02,     0,04,     0»,01. 

Van  500  dergelijke  fouten ,  betreffende  vergelijkingen  van  chronome- 
ters in  de  maanden  Junj,  July  en  Augustus  1858,  waren  er 


81 

gelijk 

0 

som 

der 

kwadraten 

0  ,0000 

160 

i> 

0»,01 

11 

i> 

» 

0,0160, 

113 

») 

0,02 

ï» 

)i 

>i 

0  ,0452, 

63 

» 

0,03 

)i 

11 

tl 

0,0567, 

53 

ji 

0,04 

11 

11 

11 

0  ,0848, 

15 

» 

0,05 

» 

» 

1» 

0  ,0375, 

8 

tl 

0,06 

ïi 

tl 

)i 

0  ,0288, 

3 

tl 

0,07 

»i 

11 

11 

0  ,0147. 

4 

tl 

0,08 

» 

tl 

)i 

0,0256, 

Totaal:  0,3093, 

terwijl  er,  door  de  500  waarnemingen,  210  van  elkander  onaf hankelijke 

verschillen  bepaald  waren.    De  middelbare   fout  van  elke  vergelijking 

O  3093 
wordt  hieruit  =  i/    ,  '  =  0^033,  en  de   waarschijnlijke  =  0^022 

OUU-^IU 

gevonden. 

Ofschoon  in  het  afgeloopene  jaar  de  chronometers  niet  voor  het 
bepalen  van  lengteverschillen  door  chronometer-expedities  gediend 
hebben,  heb  ik  ze  toch  gedurende  een  groot  gedeelte  van  het  jaar  da- 
gelijks met  elkander  vergeleken;  later  alleen  de  twee  beste  met  al  de 
overigen.  De  gang  van  de  chronometers  van  Hohwü  is  steeds  zeer 
voldoende  gebleven ,  doch  een  derzelve  is  onlangs  plotseling  gaan 
versnellen;  hetgeen  bij  onderzoek ,  door  den  heer  W.  J.  Olland,  bleek 
te  wijten  te  zijn  aan  eenig  roest,  dat  aan  een'  der  tappen  der  assen 
ontstaan  was.  Die  chronometer  wordt  thans  gerepareerd.  De  chro- 
nometer van  McLachlan  heeft  altijd  zeer  slecht  geloopen,  zoodat  ik 
hem  zelfs    niet    voor   observatiechronometer    durfde   gebruiken,    doch 

13 


^  VERSLAG  VAN  DEN  HOOF  D  -  IN  GE  N  I  EU  R 

het  is  gebleken,  dat   hij   noodwendig  schoongemaakt    moest   worden, 
en  het  is  te  hopen,  dat  de  gang  dan  beter  zijn  zal. 


e.   De  thermometers. 

Tot  het  materieel  der  Geographische  Dienst  behooren  vijf  losse 
thermometers,  die  alle  afkomstig  zijn  van  den  heer  W.  Geissler  te 
Amsterdam.  Vier  hunner  zijn  gewone  thermometers  uit  den  winkel  van 
dezen  instrumentmaker,  den  vijfden  heeft  hij  met  veel  zorg  naar  eene 
door  mij  gegevene  opgaaf  gemaakt.  Deze  laatste  is  zoodanig  ingerigt, 
dat  hij  volledig  onderzocht  kan  worden  en  daarom  noem  ik  hem  den 
standaard-thermometer,  en  duid  hem  aan  door  den  letter  S. 

Ik  verzocht  den  heer  Geissler  eenen  thermometer  zamen  te  stellen, 
die  de  volgende  eigenschappen  bezat: 

1°.  De  vei'deeling  moest  op  de  thermometerbuis  zelve  gegraveerd  zijn. 

2°.  Zij  moest  loopen  van  —15°  tot  +  150°  C. 

3°.  Bij  den  overgang  van  de  buis  in  den  bol  moest  er  eene  vernaau- 
wino-  der  buis  gemaakt  zijn,  ten  einde  door  eenen  schok,  in  de 
rifftine-  van  de  lengte  der  buis,  eene  kwikkolom  te  kunnen  af- 
scheiden  van  willekeurige  lengte. 

De  heer  Geissler  voldeed  aan  mijn  verlangen  met  groote  naauw- 
keurigheid.  De  thermometer  was  in  halve  graden  verdeeld,  de  ver- 
deeling was  zuiver,  en  om  de  streepjes  zigtbaar  te  doen  zijn,  waren 
zij  donker  geel  geverwd. 

Den  27^'*  Mei  1858  onderzocht  ik  dezen  thermometer  en  bepaalde  ik 
zijn  kookpunt,  en  onmiddellijk  daarna  het  nulpunt  van  al  de  thermo- 
meters. 

Door  een'  ligten  schok  werd  er  eene  kwikkolom  losgemaakt  van 
omtrent  68°  lengte.  Door  haar  te  verschuiven  vond  ik  voor  de  aflezing 
der  beide  uiteinden: 


Links 

Regts 

Lengte  der  kwikkolom 

0°,0 

67°,7 

67°,7 

32  ,3 

100  ,0 

67,7 

67  ,75 

lb5,8 

68,05 

82  ,0 

150,0 

68,0 

VAN    DE    GEOGRAPHISCHE  DIENST    IN    N.  I.  §8 

Ofschoon  deze  proef  reeds  vrij  voldoende  mag  heeten,  is  eene  ge- 
rin"-e  verkleining  der  graden  boven  de  100°,  toch  duidelijk  aange- 
wezen. Tot  een  naauwkeurig  onderzoek  bragt  ik  den  thermometer 
in  ijswater  van  8°,  waardoor  de  kwikkolom  tot  de  lengte  van  nagenoeg 
50°  gebragt  Averd,  en  dus  het  voordeel  bereikt  werd,  de  fout 
der  verdeeling  voor  50°,  ten  opzigte  der  beide  vaste  punten  0°  en  100°, 
op  zich  zelve  te  kunnen  bepalen.  Deze  kwikkolom  zich  weder  latende 
verplaatsen,  vond  ik  voor  de  beide  uiteinden: 


Links 

Kegts 

Lengte  der 

kwikkolom 

15°,0 

+  34^0 

49' ,0     > 

0  ,0 

49  ,2 

49  ,2 

10  ,0 

59  ,1 

49  ,1     1 

20  ,0 

69  ,0 

49  ,0     [ 

30  ,0 
40  ,0 

79  ,1 
89  ,15 

49  ,1     { 
49  ,15 

49,11 

50  ,0 

99  ,15 

59  ,15 

60  ,0 

109  ,15 

49  ,15 

70  ,0 

119  ,1 

49  ,1 

80  ,0 

129  ,2 

49  ,2     ' 

90  ,0 

139  ,5 

49  ,5 

100  ,0 

149  ,6 

49  ,6 

*■ 

Het  blijkt  uit  dit  onderzoek,  dat  de  buis  van — 15°  tot  +  130°  zoo 
na  cylindrisch  en  de  verdeeling  zoo  na  gelijkvormig  is,  dat  de  afwij- 
. kingen  verwaarloosd  kunnen  worden.  Van  130°  tot  150°  daarentegen 
blijken  de  graden  merkbaar  te  klein  te  zijn. 

Om  het  kookpunt  te  bepalen  gebruikte  ik  eenen  toestel,  die  daar- 
voor bij  uitnemendheid  geschikt  is.  Ik  kan  niet  met  zekerheid  aan- 
geven, van  wien  zijne  constructie  afkomstig  is,  maar  hij  is  in  Utrecht 
door  den  heer  H.  Olland  vervaardigd  naar  aanwijzing  van  Dr.  Krecke.  De 
toestel  is  zoodanig  ingerigt ,  dat  de  cylindrische  ketel  a,  (zie  de  bijge- 
voegde de  plaat ,  fig.  1,)  waarin  het  water  gekookt  wordt,  om  het  kookpunt 
der  thermometers  te  bepalen ,  boven  het  water  geheel  besloten  is  binnen 
eenen  anderen  cylinder  b,  en  dat  de  stoom,  die  in  den  binnensten  cylinder 
ontwikkeld  wordt,  geen'  anderen  uitweg  heeft  dan,  door  eenige  openingen 
van  boven ,  c,  in  de  tusschenruimte  tusschen  de  beide  cylinders ,  waar  hij 
zich  condenseert  en  na  condensatie  beneden  uit  een  pijpje  d  uitdruppelt. 


,* 


84  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

Op  die  wijze  is  de  geheele  wand  des  ketels,  waarin  zich  de  ther- 
mometer bevindt,  zelf  op  eene  temperatuur  van  kokend  water,  en 
daar  de  bol  des  thermometers  niet  in  het  water,  maar  er  juist  boven 
gehouden  wordt,  zoo  zou  men,  indien  de  zooeven  beschrevene  inrig- 
ting  niet  gevolgd  werd,  gevaar  loopen,  dat  de  bol  des  thermometers 
meer  warmte  naar  den  wand  uitstraalde,  dan  hij  daarvan  ontving ,  en  het 
kookpunt  aldus  te  laag  gevonden  werd.  De  thermometer  wordt  door 
een  gat,  dat  in  het  midden  der  beide  bovenvlakken  der  twee  cylin- 
ders  gelaten  is ,  door  middel  eener  doorboorde  kurk  in  den  binnensten 
gestoken,  zoo  ver,  dat  het  kookpunt  des  thermometers  er  juist  boven 
uitsteekt,  terwijl  men  zorg  draagt,  den  toestel  slechts  zoover  met  wa- 
ter te  vullen,  dat  de  oppervlakte  juist  onder  den  bol  des  thermome- 
ters komt.  Door  eene  spirituslamp  wordt  het  water  aan  de  kook  ge- 
brast, en  kort  daarna  begint  de  geconsendeerde  stoom  uit  het  buisje 
te  druppelen,  en  zeer  spoedig  bereikt  het  kwik  zijn'  hoogsten  stand 
en  blijft  daarop  staan,  hoe  lang  men  het  koken  voortzet. 

Alvorens  het  kookpunt  te  bepalen ,  vergeleek  ik  den  stand  des  stan- 
daard-thermometers met  die  van  twee  andere  thermometers,  die  ik 
G  en  P  noem ,  zijnde : 

G  een  thermometer  met  glazen  schaal,  waarvan  de   verdeeling  gaat 
van -49°  tot  +  120°  C. 

P  een    thermometer    met  papieren   schaal ,   verdeeld  van  —  33°    tot 
+  130°  C. 
Ik  vond: 

S  27°,1  =  G  27°,3  -  P  27^25. 

Daarna  het  kookpunt  van  S  bepalende,  vond  ik       .       .        99'',97. 

De  gereduceerde    barometerstand    was  760,57'"  >", 
waarmede  overeenstemt  een  kookpunt  van       .       .       .       .       100  ,02 

Derhalve  correctie  voor  100° •       .        +  0°,05 

Hierop  ging  ik  over  tot  het  bepalen  der  nulpunten.  Vroegere  on- 
dervinding had  mij  doen  zien,  dat  deze  bepaling  zonder  moeijelijk- 
heden  geschiedt,  mits  men  daartoe  hagel  of  gestooten  ijs  gebruike, 
en  tevens  zorge,  dat  het    gesmoltene    water  steeds  kan    wegvloeijen, 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.     I.  §5 

lietgeen  ligt  geschieden  kan,  door  een  mandje  te  gebruiken  (*).  Een 

bamboezen  mandje  met  gestooten    ijs    gevuld,    ontving  de  bollen  der 

thermometers ,  en  weldra  bleef  de  hoogte  van  het  kwik  in  allen  constant. 

Het  teeken  der  gevondene  nulpunten  omkeerende ,  vond  ik : 

Thermometer  Correctie   voor  0°. 
S.  +      0°,2 

G.  —     O  ,2 

P.  —     O  ,15 

I.  —     O  ,4 

B.  —     1  ,0 

Om  nu  de  vier  laatste  thermometers  allen  voor  de  temperaturen 
tusschen  het  vriespunt  en  de  gewone  luchttemperatuur  te  Batavia,  met 
den  standaard-thermometer  te  vergelijken ,  deed  ik  een  handvol  stukjes  ijs 
in  eene  karaf  water ,  waardoor  de  temperatuur  van  dit  water  aldra  tot 
bij  het  vriespunt  daalde.  De  thermometers  werden  er  alle  vijf  inge- 
stoken, en  beurtelings  afgelezen,  met  aanteekening  van  den  tijd  der 
aflezingen  op  een  sekonde-horologie.  Na  elke  aflezing  roerde  ik  het 
water  met  de  thermometers,  die  ik  in  een'  bundel  vereenigd  hield, 
om.  In  het  begin  waren  er  nog  eenige  stukjes  ijs  in  de  karaf,  waarom 
de  eerste  bepalingen  iets  minder  zeker  zijn  dan  de  latere.  Ik  zocht 
door  interpolatie  tusschen  de  aflezingen  van  den  standaard-thermome- 
ter zijnen  stand  voor  de  tijdstippen,  waarop  de  andere  thermometers 
waren  afgelezen,  —  de  rijzing  van  de  temperatuur  des  waters  ging  na- 
melijk aanvankelijk  zeer  schielijk, — -  en  op  die  wijze  verkreeg  ik  in  on- 
geveer twee  uren  tijds ,  voor  de  temperaturen  tusschen  0°  en  22°,  voor 
eiken  thermometer  een  32tal  vergelijkingen  met  den  standaard.  Daar 
het  rijzen  der  thermometers  nu  zeer  langzaam  ging,  hield  ik  eenigen 
tijd  op  en  vergeleek  de  thermometers  later  Aveder  voor  24°  en  na  we- 
der eenigen  tijd  op  26°  C.  Daarna  nam  ik  ze  allen  uit  het  water  en 
hing  ze  naast  elkander  op ,  waardoor  ik  denzelfden  en  den  volgenden 


(*)  Te  Utrecht  de  nulpunten  van  de  thermometers  der  sterrewacht  in  eenen  emmer  smeltende  sneeuw 
willende  bepalen,  vond  ik  telkens  andere  aflezingen,  als  ik  de  thermometers  slechts  even  verplaatste, 
hetgeen  naturlijk  kwam,  doordat  het  onstane  water  niet  wegliep,  en  op  sommige  plaatsen  warmer 
dan  0°  werd,  zoodat  het  nulpunt  der  thermometers  dan  meer,  dan  minder  te  hoog  gevonden  werd. 
Het  schijnt  dat  Tralies ,  in  het  jaar  1822,  deze  opmerking  het  eerst  gemaakt  heeft. 


8C 


VERSLAG    VAN    DEN    HOOF  D -IN  GE  N  I  E  U  R 


dag  nog  vergelijkingen  erlangde  voor  omstreeks  30'.  Daar  nu  de 
correctie  van  den  standaard-thermometer  voor  alle  standen  uit  de 
gevondene  correctie  voor  nul-  en  kookpunt  bekend  was,  volgden  de 
correcties  der  andere  thermometers  onmiddellijk. 

Te  Utrecht  had  ik ,  den  IT^"^  July  1857,  den  thermometer  G  op  zich 
zelv'  onderzocht ,  waarover  straks  nader.  De  correcties  toen  gevonden , 
golden  voor  het  toenmalige  vriespunt  — 0°,17,  dat  door  de  bepaling  van 
het  kookpunt  verlaagd  was,  zoo  als  altijd  het  geval  is,  waarop  bij  het 
bepalen  der  vaste  punten  wel  gelet  mag  worden.  Het  nulpunt ,  thans 
te  Batavia  natiën  maanden  gevonden,  was  +  0°,2,  dus  0°,37  hooger  dan 
het  vorige  jaar.  De  correcties  van  het  vorige  jaar  moeten  dus  door 
toevoeging  van  —  0°,37  tot  den  stand  van  het  nulpunt  op  27  Mei 
1858  herleid  worden.  Na  deze  toevoeging  verschilden  de  correcties 
zeer  na  constant  —  0°,12  van  de  thans  bepaalde ,  hetgeen  hoogst  waar- 
schijnlijk toe  te  schrijven  is  aan  fouten  in  de  bepalingen  der  nulpun- 
ten van  G  in  July  1857  en  in  Mei  1858  en  van  S  in  Mei  1858, 
alsmede  in  de  bepalingen  der  kookpunten  van  G  en  S.  De  bepaling 
van  een  nulpunt  of  kookpunt  geschiedt  slechts  door  ééne  aflezing ,  ter- 
wijl men  de  vergelijking  der  thermometers  door  een  willekeurig  aantal  af- 
lezingen kan  bewerkstelligen.  Men  kan  het  verschil  van  0',12  alleen 
op  de  drie  genoemde  bepalingen  van  nulpunten  verdeden,  en  daar- 
door komt  er  op  elk  nulpunt  eene  correctie  van  ±  0°,04;  hetgeen  eene 
fout  is ,  die  ligt  begaan  kan  worden ,  als  de  thermometers  slechts  in 
heele  graden  verdeeld  zijn. 

Voor  den  thermometer  G  neem  ik  nu  het  gemiddelde  van  de  cor- 
recties aan ,  bij  beide  gelegenheden  bepaald ,  en  ik  vind  dus  op  die  wijze : 

Correctie  der  thermometers. 


Aflezing. 

s. 

G. 

P. 

I. 

B. 

0 

+   0°.20 

—    0°,20 

—    0°,15 

? 

—     1°,00 

5 

0  ,19 

—    0  .18 

—    0,09 

—    0°06 

—     0  .87 

10 

0  ,18 

—    0  ,28 

—    0  ,16 

—    0  ,14 

—     0  ,89 

15 

0  ,18 

—    0  ,35 

—    0  ,19 

—    0  ,15 

—     0  ,85 

20 

0  ,17 

—    0  ,46 

—    0  ,17 

—    0  ,25 

—    0  ,74 

25 

0  ,16 

—    0  ,50 

—    0  ,33 

—    0  ,04 

—     0  ,59 

30 

0  ,16 

—    0  ,50 

—    0  ,33 

+    0  ,03 

—     0  ,50 

VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.  I.  87 

Men  ziet  hieruit  dat  de  verschillen  van  G  en  P  met  S  voor  27°  nu  waren 

S  —  G  =  —  0°,66      S  —  P  =  —  0°,49. 

Vóór  het  bepalen  van  het  kookpunt  was  gevonden : 

S  — G  =  — 0;2         S  — P  =  — 0^15. 

Zoodat  de  blootstelling   aan    den  stoom  van  100°    het  nulpunt  had 

doen  dalen: 

volgens  vergelijking   met   G         0°,46  C. 

met   P  0,34  C. 

Gemiddeld  0,40  C. 
Het  feit  is  reeds  lang  bekend ,  dat  deze  daling  van  het  nulpunt  bij  de 
blootstelling  der  thermometers  aan  eene  temperatuur  van  kokend  wa- 
ter plaats  heeft.  Een  gevolg  er  van  is  dat,  indien  men  de  vaste 
punten  van  eenen  thermometer  bepalen  wil ,  men  na  de  bepaling  van 
het  kookpunt  die  van  het  nulpunt  herhalen  moet.  Men  verkrijgt  op 
die  wijze  ten  minste  eene  juiste  controle  van  de  ruimte  tusschen  het 
vriespunt  en  het  kookpunt,  maar  men  is  natuurlijk  verpligt,  de  bepa- 
ling van  het  nulpunt  van  tijd  tot  tijd  te  herhalen,  tot  dat  het  blijkt 
stationnair  geworden  te  zijn.  De  rijzing  van  het  nulpunt  heeft  slechts 
langzamerhand  plaats,  doch  is  dikwijls  na  14  dagen  reeds  merkbaar. 
Volgens  de  proeven  van  Legrand  komt  het  binnen  de  vier  maanden 
tot  stilstand  (*). 


f.  De  barometers. 


Tot  het  materieel  der  Geographische  dienst  behooren  tegenwoordig 
2  hevelbarometers  van  E.  Wenckebach, 
4  reisbarometers  van  Pistor  en  Martins, 
zijnde  van    de  laatsten    twee  bakbarometers    en  twee  hevelbarometers 
naar  eene  eio-ene  constructie  der  H.  H.  Pistor  en  Martins. 

Toen  ik  het  materieel  van  den  eervol  ontslagenen  Geographischen 
Ingenieur  G.  A.  de  Lange  overnam ,  was  er  slechts  één  bakbarometer 


(*)  L'Institut  Sme  Année  n"^.  195;  Anti.  de  Chimie  et  de  Physique  T.  LXIII  p.  368,  aangehaald  ia 
Gehler's  Physikalisches  Lexicon,  Art,  ïhermoreeter,  IX  Band  p.  927. 


S8         VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

bruikbaar,  en  van  beide  hevelbarometers  waren  de  buizen,  van  den 
anderen  bakbarometer  ook  de  glazen  bak  gebroken.  Ook  de  andere 
bakbarometer  is  in  den  loop  van  dit  jaar  defect  geworden,  en  bevindt 
zich,  even  als  de  hevelbarometers,  sedert  ongeveer  een  jaar  in  de 
werkplaats  van  de  Genie  alhier.  Verschillende  omstandigheden  zijn 
oorzaak  geweest,  dat  de  mij  door  den  instrumentmaker  toegezegde 
reparaties  nog  niet  zijn  uitgevoerd,  zoodat  de  Geographische  Dienst 
thans  alleen  in  het  bezit  is  van  de  reisbarometers  van  Pistor  en 
Martins  N°.  1001  en  N°.  1012,  beide  door  mij  nog  in  Nederland 
besteld.  Deze  zijn  naar  de  nieuwste  constructie  vervaardigd ,  die ,  als 
ik  mij  niet  vergis,  door  de  firma  zelve  aan  de  reisbarometers  gegeven  is. 

Daar  ik  zelf  mondeling  met  de  constructie  en  het  gebruik  van  deze 
barometers  door  den  heer  Martins  te  Berlijn  ben  bekend  gemaakt, 
zoo  acht  ik  het  niet  onbelangrijk,  hier  van  een  en  ander  eene  mede- 
deeling  te  doen ,  te  meer ,  daar  de  barometers  van  Pistor  en  Martins 
ook  hier  in  Indië  veel  gebruikt  worden ,  en  onbekendheid  van  den 
waarnemer  met  de  inwendige  constructie  dikwijls  nadeelige  gevolgen 
voor  het  instrument  hebben  kan. 

De  barometer  bestaat  uit  twee  buizen,  a  en  b  (zie  de  bijgevoegde 
plaat  ,  fig.  2)  zijnde  a  van  boven  toe ,  b  open ,  doch  hebbende  de  opening 
toch  met  een  kurkje  afgesloten,  dat  door  een  haarbuisje  is  door- 
boord, zoodat  de  lucht  vrijen  toegang  tot  het  kwik  in  dat  been 
heeft,  doch  stofdeeltjes  geweerd  worden.  Beide  buizen  eindigen  van 
onderen  in  eenen  ijzeren  cylinder,  die  met  kwik  gevuld  is.  De  lange 
buis  a  eindigt  van  onderen  met  eene  zeer  fijne  opening,  waardoor  het 
indringen  van  lucht  in  deze  buis  belet  wordt ,  al  komt  er  lucht  in  den 
cylinder  c.  De  korte  buis  b  daarentegen  komt  niet  geheel  tot  bin- 
nen den  ijzeren  cylinder,  maar  slechts  in  den  bo venbodem,  terwijl 
de  kraan  d  den  toesrano;  van  het  kwik  tot  deze  buis  kan  afsluiten. 
De  bodem  wordt  ingenomen  door  een  schijfje  leder,  dat  van  onderen 
door  de  spiraalveêr  ƒ  ondersteund  wordt  die  in  de  daarvoor  open  ge- 
latene  ruimte  in  den  schroefbodem  g  plaats  vindt. 

Wil  men  den   barometer  inpakken  ,  om  hem  op  reis  te  gebruiken , 
dan  late  men  hem  eenigzins    hellen,  tot  dat  het  kwik    de  lange  buis 


VAN    DE    GEOGRAniISCHE   DIENST   IN   N.    I.  gg 

geheel  tot  boven  toe  vult,  dan  zal  de  oppervlakte  van  het  kwik  in 
de  korte  buis  zich  even  boven  de  kraan  cl  bevinden.  Men  draait  nu 
deze  kraan  af,  waartoe  de  sleutel  h  dient ,  en  het  kwik  in  de  buis  a 
en  den  cylinder  is  dan  besloten,  doch  de  veerende  bodera  van  den 
cylinder  laat  nu  nog  eenige  uitzetting  van  het  kwik  toe,  zoodat  er  geen 
gevaar  bestaat  dat  de  glazen  buis,  bij  rijzing  der  temperatuur,  door 
de  uitzettiniT  van  het  kwik  barst.  De  sleutel  h  wordt  nu  onder  aan  de 
buis  geschroefd ,  zoo  als  in  de  figuur  is  geteekend ,  en  daarna  worden  de 
drie  pooten  van  den  drievoet  gesloten,  waardoor  de  barometer  ge- 
heel besloten  is ;  het  geheel  wordt  nu  omgekeerd  en  in  het  lederen  fou- 
draal  gestoken. 

Moet  nu  de  barometer  gebruikt  worden,  dan  wordt  hij  eerst  we- 
der in  den  drievoet  opgehangen,  en  de  kraan  d  met  den  sleutel 
h  geopend,  als  wanneer  het  kwik  weder  in  de  korte  buis  komt. 
De  glazen  buizen  zijn  besloten  in  twee  koperen  buizen  i  en  k,  waar" 
van  de  binnenste  slechts  even  boven  de  kortere  glazen  buis  reikt,  en 
de  buitenste  over  de  binnenste  heen  schuift  en  wel  door  middel  van 
een'  getanden  stang  en  een  rondsel,  waarvan  de  eerste  in  de  figuur 
gedeeltelijk  zigtbaar  is ,  het  tweede  weder  door  den  sleutel  h  bewogen 
wordt,  zijnde  in  het  midden  van  het  rondsel  een  vierkant  gaatje  ?  waar  het 
prismatisch  uiteinde  des  sleutels  h  juist  in  past.  Door  dit  rondsel 
nu  brengt  men  de  buis  k  juist  zoo  hoog,  dat  haar  onderrand  den 
kwik-meniscus  in  de  korte  buis  aanraakt.  De  buis  k  draagt  zelve  eene 
verdeeling  in  millimeters  en  boven  bevindt  zich  een  nonius ,  waarvan 
de  ondervlakte  door  middel  eener  schroef  met  den  kwik-meniscus  in 
in  de  lange  buis  in  aanraking  gebragt  wordt,  als  wanneer  de  nonius 
den  barometerstand  onmiddellijk  aangeeft. 

De  heer  Jaeger  heeft  op  zijne  reizen  naar  Cheribon  enz.  den  ba- 
rometer W.  1012  medegehad,  doch  toen  hij  terugkwam ,  bleek  het  dat 
de  lederen  bodem  niet  goed  sloot,  zoodat  het  kwik  door  de  opening 
tusschen  ƒ  en  g  er  uitliep ,  als  de  barometer  slechts  gedragen  werd. 
Ik  heb  dit  ongemak  verholpen  door  tusschen  f  en  g  een'  lederen 
kraag  aan  te  brengen ,  die  in  alle  geval  verhindert  dat  er  kwik  wegloopt. 
Mogt  nu  door  het  niet  volkomen  digt    zijn  des   bodems  e  eenig  kwik 

14 


90  vï:rslag  van   den  hoofd-ingenieür 

zich  in  de  ruimte  ƒ  begeven  en  daarentegen  eenige  lucht  hieruit  in 
den  cylinder  c  sluipen ,  deze  heeft  natuurlijk  geen'  invloed  op  het  verschil 
in  niveau  tusschen  de  twee  menisei ,  waarvan  hierboven  sprake  geweest  is. 

Eenige  lucht,  die  bij  N°.  1012  ook  in  de  lange  buis  was  ingeslopen, 
heb  ik  gemakkelijk  door  omkeering  en  kleine  tikjes  verdreven,  zoo- 
dat de  beide  barometers  (N°.  1001  is  nog  niet  op  reis  gebruikt)  thans 
weder  nagenoeg  gelijken  stand  hebben. 

Daar  de  heer  A.  C.  J.  Edeling  alhier  een'  barometer  van  het  Me- 
teorologisch Instituut  bij  zich  heeft,  die  hij  dagelijks,  des  raoro'ens 
te  8",  des  namiddags  te  2'^,  en  des  avonds  te  8»  Avaarneemt,  en  bij 
dien  barometer  tevens  de  opgave  ontvangen  heeft  van  zijne  cor- 
rectie, bepaald  door  vergelijking  met  den  standaard  van  het  Meteoro- 
logisch Instituut  te  Utrecht,  zoo  nam  ik  de  maand  Junij  1858  op  eenige 
dagen  ook  op  dezelfde  uren  N°.  1001  waar,  zijnde  N°.  1012  eerst  later 
ontvangen,  en  verzocht  toen  aan  den  heer  Edeling  zijne  aanteekenin- 
gen  ter  vergelijking.  Onze  woningen  waren  slechts  een  paar  minuten 
gaans  van  elkander,  en  de  barometers  hangen  nagenoeg  even  hoog, 
dus  mogen  de  luchtdrukkingen  op  beide  plaatsen  als  identiek  wor- 
den  aangenomen.  Het  midden  van  14  vergelijkingen  gaf,  dat  Pistor 
en  Martins  N°.  1001  1,78  millimeter  hooger  stond  dan  de  barometer 
des  heeren  Edeling.  Nu  is  de  correctie  van  laatstgenoemden  barome- 
ter,  volgens  opgave  des  heeren  Edeling,  =  +  1,36  millimeter,  doch  hier  is 
alles  onder  begrepen ,  en  dus  ook ,  daar  de  barometer  3,5  meters  bo- 
ven de  oppervlakte  der  zee  hangt,  en  de  thermometer  0°,2  te  hoog 
aanwijst: 

r  correctie  tot  de   oppervlakte  der  zee +    O""",  105, 

2°  correctie  wegens   fout  des  thermometers    .     .     .     ,     +    O     ,024, 

Te  zamen +0     ,13. 

Derhalve  schiet  er  voor  de  zuivere  correctie  des  barometers  over 
+  1,23  millimeter.  Vergelijkt  men  dit  met  het  verschil  tusschen  de- 
zen barometer  en  P.  en  M.  W.  1001,  dan  zoude  P.  en  M.  N°.  1001 
0,55  millimeter  te  hoog  staan.  Deze  uitkomst  komt  mij  wel  wat  groot 
voor;  mogt  echter  de  bedoelde  barometer  werkelijk  eene  negatieve 
correctie  noodig  hebben,  dan  kan  deze  eenige  verklaring  vinden  inde 


VAN    DE    GEOGKAPII  ISCHE    DIENST   IN    N.   I.  91 

onvolkomene  zuiverheid  van  hetlcwilc,  blijkbaar  uit  den  vuilen  rand, 
die  zich  in  de  korte  buis  op  de  hoogte  der  kwik-oppervlakte  heeft 
afgezet.  Het  specifiek  gewigt  van  het  kwikzilver  wordt  namelijk  door 
inmenging  van  lood,  tin,  enz.  geringer ,  en  eene  vermindering  van  één 
honderste  eenheid  in  het  specifiek  gewigt  is  toereikende  om  eene  ver- 
hooging van  den  barometerstand,  gelijk  aan  een'  halven  millimeter, 
te  veroorzaken. 


B  IJ  L  A  G  E  N. 


VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD  -  I N  G  EN  IE  U  R  e.vz. 

EERSTE    BIJLAGE. 


9( 


BEPALIAG  VAN  HET  LENGTEYKRSCIIIL  TLSSCHE)!   WELTEVREDEN  (TELEGRAAF- 

KANTOOR)  EN  BATAVIA  (TIJDKLEP). 


A.   Tijdsbepalingen  (*). 


Standplaats : 

BATAVIJ 

i' 

WELTEVREDEN. 

Waarnemer :                           OUDEMANS. 

JAEGER. 

Chronometer:                          Hohwü    No.   394. 

Hohwü   No.   395. 

Universaal-Instr :   (f)           Repsald. 

■ 

Pistor   en    Martins. 

1858 

Tijd  op  chro- 
liometer. 

i 

E 

c 

-1 

-3 

o  5 

Correctie 
ciironora. 

1 

p 

a.  2 

o  S 

o 

•o  = 

:=> 

H 

3 

to 

2 

'3 

u 
a> 

s 

a 

Correctie 
chronoiu. 

April    16 

7'>32™,6 

Sirius. 

4 

37°  W 

—  4«'29«,90 

7u54m 

8  Sirius. 

l 

2 

44°  W 

+   1™30»,41 

»       24 

7  59  ,6' 

( 

Sirius. 
Spioii. 
Procyon, 

4 
4 
4 

43  W 

44  O 
44  W 

-  4  51,16 
51,83 
51,51 

7  31 

Gi 

Sirius. 
Spica. 

4 
2 

41  W 
49  O 

+  2     6,98 
7,04 

Mei        1 

8  18  ,5 

Procyon. 
Spica. 

5 

i 

47  \V 
33  O 

^  5  11,90 
11,69 

8  25 

4 

Sirius. 

6 

68  W 

+  2  38,31 

Sirius. 

2 

53  W 

—  5  17,90 

\ 

Sirius. 

4 

54  AV 

+  2  47,67 

.1         3 

7  55  ,3',lSpicii. 

5 

42  O 

17,66 

8  20 

5  ^Spica. 

4 

30  0 

46,85 

\ 

Procyon. 

5 

52  W 

17,60 

1 

Procyon. 

2 

65  AV 

46,94 

Waarnemer : 
Chronometer : 


JAEGER. 
Hohwü   No.   395. 


OUDEMANS. 
Hohwü   No.   394. 


ei 

7 

» 

8 

» 

10 

a 

14 

13  21  Mt^^f- 

^Arcturus, 

I 

!  Procyon. 
(3  Librae. 
Jf  Scorpii. 

I 

8  29  ,3  P'?':^"- 
IJ  Librae. 


7  44  ,1^;^'''"''' 
'  ^Proc; 


ocyon. 


6 

2 

61   0 

46  O 

4 
2 
3 

65  AV 
28  O 
36  0 

4 
2 

50  AV 
36  ü 

4 
4 

39  O 
66  AV 

+  3 


+  3 


0,73 
0,11 

4,70 
5,36 
5,25 


+  3  14,15 
13.16 

+  3  29,64 

29,78 


10  34  ,8 


Vj  Librae. 
^7  Virginis 


Sirius. 

7  27  ,6(Spica. 
Piocyon. 

iSirius. 

8  26  ,8<Procyon. 
fSpica. 


7  47 


glSpica. 
'  j^Hydrae. 


5 
5 

28  0 
20  AV 

5 
5 
5 

51  AV 
42  O 
67  AV 

5 
5 
5 

58  AV 
6S  AV 
14  0 

5 
5 

34  0 
32  AV 

O  13,03 
12,96 

O  15.07 
15,63 
15  ,65 

O  21,32 
21,46 
21,58 

O  33,47 
33,43 


(*)  Tot  boter  overzigt  geef  ik  de  resultaten  der  tijdsbepalingen  op,  her  leid  tot  hetzelfde  tijds/ip,  waartoe  steeds 
het  arithmetiscli   midden   genomen  is  van   de   tijdslippen,    waarvoor  de   afzonderlljlce  tijdsbepalingen   gelden. 

(t)  Daar  ik  altijd  het  Universaal-Instrumcnt  van  Repsold,  de  heer  Jaeger  altijd  dat  van  Pistor  en  Martiiu 
gebruikte,  zal  zulks  niet  telkens  herhaald  worden. 


96 


VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIEUR 

B.   Gemiddelde  uilkorastcn  der  Tijdsbepalingen. 


BATAVIA. 


WELTEVREDEN. 


1858 

Tijd  op 
clironoiu. 

Correctie 
clironoin. 

Gang  per 
uur. 

Tijd  op 
cliroDom. 

Correctie 
chroüom. 

Gang  per 

uur. 

April    16 
«       24 

7"  32'",6 
7   59  ,6 

-  4-29«,90 
_4  51,50 

—  0M12 

—  0,121 

—  0,124 

7"54">,8 
7  31  ,6 

+  l">30^4l 
+  2     7,01 

+    0M91 
n-    0,185 
+    0,185 

Mei         1 
)i           3 

8    18  ,.5 
7  55  ,3 

-5  11,80 
-5  17,68 

8  25  ,4 
8  20  ,5 

+  2  38,31 
+  2  47,15 

..          7 

8 

>.         10 

n           14 

13  21  ,6 
9   56  ,1 
8   29  ,3 
7  44  ,1 

+  3     0.42 
+  3     5,]0 
+  3  13,66 
+  3  29,78 

+    0,227 
+    0,184 
+    0,169 

10  34  ,8 

7  27  ,6 

8  26  ,8 
7  47  ,9 

-  0  13  ,00 
-0  15,45 

-  0  2 1  ,45 
-0  33,45 

—  0,118 

—  0,122 

—  0,126 

C.  Yergelijking  der  Clironomelers  door  seinen  niet  den  e.  ni.  telegraaf  (*). 


Hohwü 
394. 

Seinen  van 

Hohwü 

394  — Hohwü   395. 

1858 

Middens  van 

> 

Algemeen 

> 

Aanmerkingen. 

elke  reeks. 

3 

c 

-4 

Midden. 

Aanta 

Weltevreden. 

+  5-»lll',47 

10  j 

De  verschillen  der  chro-' 

April    16 

G"44n',9  < 

'Batavia. 
[Weltevreden. 

,48 
,39 

^l  J+5">111',40 

38 

noraeter  -  aanwijzingen 
zijn    hier    uitgedrukt    in 

( 

Batavia. 

,27 

8) 

minuten  en  tikken,  d.  i. 
halve  seconden. 

Weltevreden. 

+  6  105,90 

10  ') 

6  38  ,5  < 

( 

Batavia. 

Weltevreden. 

Batavia. 

,98 
106,06 
105  ,96 

j5  [  +6  105,97' 
10  ) 

41 

.  «       24  ^ 

\ 

Weltevreden. 

+  6  107  ,34 

1 
11) 

8  59  ,0  < 

Batavia. 
Weltevreden. 

,06 
,26 

^5+6  107,12 

41 

1 

Batavia. 

106,82 

11  ' 

(*)  Tot  beter  overzigt  worden  hier  opgegeven  de  verschillen  in  aanwijzing  der  twee  chronometers ,  voor  hun-' 
nen  betrekkelijken  gang  herleid  tot  hetzelfde  tijdstip,  waarvoor  steeds  geaomea  is  het  arithmetisch  midden  van 
de  tijdstippen  der  afzonderlijke  vergelijkingen. 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE  DIENST     IN    N.  I. 


97 


HohwU 
39i. 

Seinen  van 

Holiwü 

394  —  Uohwü   395. 

1858 

Midden  van 

i" 
S 

Algemeen 

> 

Aanmerkingen. 

elke  reeks. 

3 

Midden. 

3 

< 

es 
< 

l 

.3 

Weltevreden. 

+  7" 

'  89',00 

11 ) 

* 

7«12« 

Batavia. 
Weltevreden. 

,10 
88,98 

12  [  +  7"  89',09 

40 

Batavia. 

89,29 

9  ) 

Mei         1  \ 

Weltevreden. 

+  7 

90,39 

«1 

}J  J  +7     90,18 

1 

9  31 

.3 

Batavia. 
Weltevreden. 

,10 
,16 

42 

Batavia. 

,06 

10  i 

1 

. 

.5' 

Weltevredtn. 

+  7 

118,18 

s 

J»H.  7  118,29 

,  6  59 

Batavia. 
Weltevreden. 

,20 
,33 

38 

,         3{ 

1 

Batavia. 

.46 

10 

( 

Weltevreden. 

+  7 

119,36 

1 

11  i 

9  48 

.9  ' 

Batavia. 
Weltevreden. 

,46 
,20 

}J  >  +7  119,35 

41 

Batavia. 

,39 

9  1 

6"i4« 

,7 

Batavia. 
Batavia. 

+  S»  35S78 
,59 

I2      +   3'°35',685 

22 

Den   7en    en    8eo  Mei 
werd  door  den  beer  Jae- 

Mei       7  i 

ger,    toen    te    Batavia, 

1147 

,8 

Batavia. 
Batavia. 

+  3 

36,79 
,71 

^5+3  36,75 

19 

bij  het    waarnemen    dei- 
seinen  van  Weltevreden, 
in  plaats  van  het  sluiten 

8 

9  29 

,G 

Batavia. 
Batavia. 

+  3 

52,00 
,06 

^\      +  3  52  ,03 

20 

des    sleutels,    steeds   het 
openen   waargenomen. 
Daar  ik,  overeenkom- 

Weltevreden. 

+  3 

80,20 

10 

stig    de     afspraak,    het 

10  < 

6  43 

.7 

IJatavia. 

Weltevreden. 

Batavia. 

,43 
,12 
,44 

}J  [  +  3  80,30 
10 

41 

sluiten     waarnam,     zijn 
dus  voor    deze  avonden 
de  eerste  en  derde  reeks 
van  elk  stel  vergelijking- 

Weltevreden, 

+  4 

16,23 

10 

en  der  chronometers  on- 

G IC 

,3 

Batavia. 

,28 

10  f 

bruikbaar. 

Weltevreden. 

,36 

12  ) 

,7  i  +   4  16,31 

43 

Batavia. 

,38 

111                              *.           »  V»     f  V    •. 

r,          14    / 

Weltevreden. 

+  3 

17,81 

11  l 

8  59 

.1 

liatavia. 
Weltevreden. 

18,01 
17,66 

JJ  (+   4  17,87 

45 

Batavia. 

,99 

12  1 

15 


98  VERSLAG   VAN   DEN    HOOFD-INGENIEUR 

D.  Afleiding  van  het  lengteYerschil  tussclien  Batavia  en  Weltevreden. 

OUDEMANS  te  Batavia,   JAEGER  te   Weltevreden. 


April   16 

April    24 

Mei  1 

Mei  3 

Tijdstip  op  Hohwü  394 

Midd.  tijd  "Weltevr. -Hohwü  394  = 
Hohwü  395— M.  tijd  Batiivi.a  = 
Hohwü  394  -Hohwü  395          = 

7» 

+      lm 

+    4 
-    5 

46™,7 

30S37 
29  ,93 
56  ,01 

7"    49>",0 

+  2™  7>,04 
+  4  51  ,48 
-  6     53  ,28 

8"  25",9 

+  2"'38S29 
+  5    11  ,81 
—  7   44  ,83 

8"  11'",9 

+  2™  47-M3 
+  5    17,71 
-  7    59  ,38 

Lengteverschil  Weltev. — Bat.    = 
Waarschijnlijke  fout       = 

+ 

4,29 
0,32 

+  5  ,24 
±           0  ,22 

+          5,27 
±          0,30 

+           5 ,43 
±          0,17 

OUDEMANS,    te   Weltevreden,   JAEGER   te   Batavia. 


Mei  7 


Mei  8 


Mei  10 


Mei  14 


Tijdstip  op  Hohwü  394. 

Midd.  tijd  Weltev.— Hohwü  394  ■ 
Hohwü  395 — M.  tijd  Batavia  : 
Hohwü  394— Hohwü  395 


Lengteverschil  Weltev. — Bat. 
Waarschijnlijke  fout 


11"  óg^.g 

—  0n'13M7 

—  3      O  ,13 
+      3    18  ,43 


8"  43">,6 

O"  15'  ,60 

3      4  ,84 
3    25  .81 


8"  29", 9 

—  0"'21%46 

—  3    13  ,65 

—  3    40  ,80 


5  ,13 
O  ,23 


± 


5  ,37 
O  ,19 


+  5  ,69 

±.         O  ,22 


7"  48">,1 

-  0">33\43 

-  3    29  ,78 
+  4      8  .61 


-I-  5  ,38 

±  O  ,23 


E.  Tijd,  dien  de  seinen  noodig  hadden  om  over  te  gaan. 


16  April 

—  OS 

035 

24       .. 

+  0, 

005 

n          )» 

—  0, 

135 

1   Mei 

-  0, 

095 

ï)              » 

+  0, 

100 

3       >. 

—  0, 

030 

»              1) 

—  0, 

075 

10      .. 

+  0, 

135 

14       » 

+  0, 

020 

ï>              » 

+  0, 

132 

Aanmerktiirj.  Do  negatieve  teekens 
zijn  alleen  aan  de  lonten  der 
waarnemingen   toe  te  schrijven. 


Gemiddeld 


^-  O',  022  =-1-  Os  OU 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.  I.  99 

F.  Waarschijnlijke  fouten. 

Uit  (Ie  in  de  bijlagen  opgegevene  tijdsbepalingen  en  vergelijkingen  der  chronometers  volgt: 
Waarscli.  fout  eener  tijdsbepaling  van  mij,  met  het  universaal-instrument  van  Repsold, 

daarvoor  slechts  ééae  ster  gebruikende ±  0',15 

AVaarsch.  fout  eeuer  tijdsbepaling  van  den  heer  Jaeger,  met  het  universaal-instrument  van 

Pistor  en  Martins,  daarvoor  slechts  éóne  ster  gebruikende +^  0,28 

AVaarsch.  fout  eener  vergelijking  der  chronometers,  door  10  seinen  met  den  e.  m.  telegraaf.     +   0,02 

Is  dus  het  aantal  der  door    mij    gebruikte   sterren n  , 

)i      11    .  1)        »  )i     »  den  hr.  Jaeger  »         »  n'  , 

Is  verder  voor  het  gekozene  tijdstip  het  verschil  der    chronometer-aanwijzingen  bepaald  met  eene 

naauwkeurigheid,  alsof  bet  onmiddelijk  door  n"  seinen  bepaald  was,  (zie   de  noot  op  blad?.  7),  dan 

is  de  waarschijnlijke  fout  van  het  lengteverschil; 

(  0.15  0,28        ,      0,02        > 

^  {-^  ^  ^^  ^  Tl?   i 

De  boven  aangegevene    waarschijnlijke   fouten    zijn  volgens    deze   formule  berekend.     De  zamen- 
stelling   der  resultaten,  met  in  achtneming  der  waarsch.  fouten,  ia  op  bladz.  14  der  tekst  gegeven. 


100  VERSLAG  VAN  DEN  HOOF  D  -  IN  G  E  N  I  E  U  K 

TWEEDE  BIJLAGE. 


BEPALING  VAN  HET  LENGTEYERSCIIIL  TISSCHE.\  BATAVIA  (TIJDKIEP) 


A.  Tijdsbepalingen. 


Waarnemer  .- 
Chronometer  .• 


WELTEVREDEN. 
OUDEMANS. 
Dent   2231. 


SAH&RADS. 
JAEGER. 
Dent   2230. 


1858 


Tijd  op 
Dent 
2231 


a 
u 

o 


Aug 

16 

» 

17 

» 

18 

» 

19 

» 

20 

16»46"',0 


18     3  ,0 


I  Spica 
'Altair 
/3  Librae 
'/3  Aquarii 

I  Spica 
'Altair 
«Opliiuclii 
(/3  Aquarii 


17  43  ,0/3  Librae 


c 


Correctie 
chronom. 


Tijd   op 


Dent 
2230. 


Dent 
2231. 


C5 


é 

«'S 

c 

% 

T3    c5 

s.= 

c 

si 

o   a 
^  « 

< 

42° 

W 

48 

O 

29 

W 

57 

O 

57 

W 

33 

O 

26 

AV 

34 

0 

40 

AV 

+  6™  4^29 
,33 
,26 
,34 

+  6  14,98 
,85 
.87 


+  6  24,66 


Betrokken  weder. 


16  34  .ol   Spica      j    2 


50   W     f  6  46,36 


g-SO" 


8  21 


6  57 


iQuOmf/S  Aquarii 
^t  Ophiuchi 


17  43 


^Spica 

\Q  Aquarii 


50°  O 
65  W 


65  W 
44  O 


.J3 


u 

o 

ü 


+  12»,79 
,79 


+  21,02 
20,89 


Betrokken  weder. 


17  27 


Ultair 
|Spica 


2  136  O  I  +  38  ,80 
2|71W|  ,12 


Betrokken  weder. 


B.   Geniiddelde  uitkomsten  der  Tijdsbepalingen. 


1858 

Tijd    op  Dent 
2231. 

Correctie 
chronometer. 

Gang  per 
uur. 

Tijd  op  Dent 
2231. 

Correctie 
Dent   2230. 

Gang  per 
uur. 

Aug.  16 
17 
18 
19 

16"46"",0 
18     3  .0 
17  43  ,0 

+  6">  4».305 
14  ,88 
24,66 

•!■    0,  418 
+    0,  412 

19"   8"',0 
17  43  ,0 

17  27  ,0 

+  rA79 
20,96 

*38  ,46 

+   0,362 
+    0,367 

VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.     I.  ;|01 

G.  Vergelijking  der  Chronometers  door  seinen  met  den  e-  m-  telegraar 


Dent   2231. 

Seinen  van 

Dent  2231.  — Dent  2230. 

1858 

IMiddens  van 
elke  reeks. 

Aantal  verg. 

Algemeen 
Midden. 

Aantal  verg. 

1 

Weltevreden. 

gu  170.1041,79 

11 

\ 

15"  18"  0» 

Samarang. 
j  Weltevreden. 

105,19 
104  ,83 

^g          (  9M7™105',04 

42 

'  Samarans;. 

105  ,34 

11           ) 

Aug.     16 

( 

'!  Weltevreden. 

9  18     51  ,21 

9           ^ 

18  41  43 

Samarang. 
1  Weltevreden. 

51,76 
51  ,17 

J[           ^  9   18     51,44 

43 

1 

Samarang. 

51,63 

12           ) 

1 

1 

L  Weltevreden. 

9  21   102,76 

l 

j°          \  9  21   102  ,99 

15  43  56     < 

Samarang. 
1  Weltevreden. 

103  ,07 

102,89 

37 

Samarang. 

103,21 

10          ) 

»       17  ( 

1 

,  Weltevreden. 

9  22     60,23 

11           ) 

19  39  15     < 

Samarang. 
Weltevreden. 

60  ,65 
60,29 

\q          ^  9  22     60,45 

42 

i 

Samarang. 

60.64 

10          ' 

) 

D.  Afleiding  van  het  lengleverschil  lusschen  Weltevreden  en  Samarang. 


Aug.  16 


Aug.  17 


Tijd  op  Dent  2231  (a)         .         .         .         . 

Correctie  Dent  2231  (i)     ten  opz.  van  st.  tijd  Welt. 
Correctie  Dent  2230  (c)       »        »        »     M.     » 
Dent  2231  — Dent  2230  (d)         .         .         . 

Aanwijzing  Dent  2230  =  (a)  —  [d)     . 

Jliddelbare  tijd  Samarang  =  (a)  —  (d)  +  (c) 
Reductie  tot  sten'elijd.  .... 

Sterretijd,  niiddelb.  middag  te  Samarang,   . 

Sterretijd  te  Samarang.         .... 
Sterretijd  te  Weltevreden  =  (a)   +   (b) 

Lengteverschil  Samarang — Weltevreden        . 
Waursch.  fout       .         , 


Gemiddeld; 

2ie  verder  de  tekst,  bladz.  17. 


17''57'"  0«,00 

+      6     4 ,80 

+     O  12.36 

9  18  18,43 

8  38  41,57 

8  38  53  ,93 

1  25,24 

9  37     8  ,62 


18  17  27,79 
18    3     4,80 


14  22.99 

+    0,083 


17"53"'  Ö*,00 

+     6  14,81 

+     O  21  ,02 

9  22  12,74 

8  30  47,26 

8  31     8  ,28 

1  23,97 

9  41      5.17 


18  13  37,42 
17  59  14.81 


14  22,61 
±00 ,083 


14  22,  80   +   0s,06 


102  VERSLAG    VAN    DEN    HOOFD-INGENIEUR 

D-  Tijd,  dien  de  seinen  noodig  hadden  om  over  te  gaan- 


IG 

Aug. 

0',23 

)) 

0,25 

17 

0,17 

» 

0,19 

19 

0,07 

20 

0,20 

Gemiddeld  .  .     0,185  =  0s09 

Deze  tijd  is  eeuigzius  onzeker,  waarschijnlijk  te  groot,  doordien  de  heer  Jaeger,  tegen  onze 
afspraak,  de  seinen  te  Samarang  zelf  gaf,  zie  tekst  bladz.  4.  Door  de  seinen  heen  en  weder  te  geven 
verkrijgen  wij  dus  toch  nog  niet  een  zoo  onafhankelijk  resultaat  als  anders  het  geval  zou  zijn. 
Het  lengteverschil  kan,  door  deze  omstandigheid,  misschien  0*,02  of  0',03  te  klein  gevonden  zijn. 


VAN     DE     GEOGRAPHISCIIE    DIENST    IN    N.     I.  ^03 

DERDE    BIJLAGE. 


BEPALING  \AN  HET  LEPiGTEVERSCHIL  TISSCHE^  BATAVIA  (TIJDKIEP) 

m  üiumm  (Hayenliciit). 


A.   Tijdsbepalingen. 


Waarnemer  ; 
Chronometer 


WELTEVREDEN. 
OUDEMANS. 
Dent  2231. 


1858 


1858 


GHERIBOR. 
JAEGER. 
Dent   2230. 


Tijd  op 
Dent 
2231. 


üct. 

28 

» 

29 

» 

30 

Nov. 

1 

» 

3 

'3 

u 


a 


3     3 


e 

O) 


Correctie 
chronom, 


Tijd  op 


Dent 
2230. 


Dent 
2231. 


'3 

-O 

O) 

O 


'J3  Aqnarii 
21"26'",0(a;Ophiuclii 
(y  Pegasi 

</3  Aqnarii 

21  27  ,0/«Ophiuchi 

iy  Pegasi 

((3Aqu£i 
0^    Altai 
(y  Pegasi. 

iy  Pegasi 

22  25  ,o'|3  Aqnarii 

i    Altair 


7'   O 

62  W 

39  O 

7  O 

62  W 

38  O 

5  O 

32  W 

35  O 

38  O 

16  W 

49  W 


—  13',00 
13,08 
12,90 


+ 


1,97 
1,94 
1,80 

9,64 
9,56 
9,52 


+  32,14 
32  ,31 
32,38 


10"  18'",2 


10     8  ,8 


10     8  ,7 


10  45  ,3 


8     7  ,7 


0"40- 


(X  Ceti 
,1)  Altah- 
'    i/3  Orionis 

[a  Pegasi 


3„    „  ,  Altair 
^  "^-^  '-^  )Q  Orionis 


O  38  ,1  ) 


f  Pegasi 

/  Sirius 


(  Altai r 

1  22  ,6)>^^q."''!"' 
lp  Orioms 

(r  Pegasi 

22  52  ,3|^/^f' I 
'  ^  Altair 


B.  Geniiddciile  uilkonislcu  der  tijdsbepalingen. 


•~-«     CS 
CU  ,ti 


2 
•4 
6 
4 

69' 0 
73  W 
G4  0 
60  W 

5 
.  5 

64  W 
56  0 

5 
3 

55  W 

65  0 

5 
5 

7 
3 

48  W 

49  W 
35  0 
57  W 

4 
3 

65  0 
58  W 

Correctie 
chrono- 
meter. 


+  1"'58',66 
,67 
,60 
,16 


+2  0,83 
,95 

+2  3,99 
,97 

+2  16,39 
,30 
,39 
,25 

+  2  27,34 

,'2« 


Tijd  op 
Dent  2231. 


Correctie 
chronom. 


Gang  por 
uur. 


Oct. 


Nov. 


28 

29 

30 

1 


21"20™,0 
21   27  ,0 

21  36  ,0 

22  25  ,0 


_0™12^99 
-O  1  ,90 
+  09  ,.58 
+  0  32  ,28 


+  0^460 
+  0,475 
+    0,465 


1858 


Tijd  op 
Dent  2231. 


Correctie 
Dent  2230. 


Oct.  28 
29 

,)  30 
Nov.     1 

«  2 


O"  40">,  l 
O   33  ,9 

0  38  ,1 

1  22  ,6 
22  52  ,3 


+ 

1"»58' 

,52 

+ 

2 

0 

,89 

+ 

2 

3 

,98 

+ 

2 

16 

,.33 

+ 

2 

27 

,31 

G 

mg  per 

uur. 

+ 

OM  00 

+ 

0,128 

^• 

0,253 

+ 

0  ,24 1 

104  VERSLAG  VAN  DEN  HOOF  D-I  N  G  EN  I  E  U  K 

C.  Vergelijking  der  Chronometers  door  seinen  met  den  e.  ra.  Iclcgraaf. 


Dent 
2231. 

Seinen  van 

Dent 

2231  — 

Dent    2230. 

1858 

Jliddens  van 

Aantal 

Algemeen 

Aantal 

elke  reeks. 

verg. 

Midden. 

verg. 

, 

Weltevreden. 

14"21°'  21',05 

10 

20''1.>13»   < 
1 

Cheribon. 

Weltevreden. 

Cheiibon. 

21  ,21 

20,96 
21,18 

11 

IS 

14"  21-»  21M0 

41 

Oct.      28     ( 

1 

t 

Weltevreden. 
Cheribon. 

14  21     73,80 
73,90 

.; 

23     3   11     < 

( 

1 

Weltevreden. 
Cheribon. 

\ 

Weltevreden. 

73,77 
73,71 

14  24  118,89 

10 

11 

12 

73  ,80 

41 

20  27  41     < 
( 

Cheribon. 

Weltevreden. 

Cheribon. 

118,89 
118,78 
119,02 

11 

9 

11 

•  14  24  118,90 

43 

«       29     { 

Weltevreden. 

14  25     46,66 

9 

22  58  50 

'     Cheribon. 
1     Weltevreden. 
V    Cheribon. 

46,79 
46,65 
46,72 

9 
11 
10 

>        25    46,70 

39 

^ 

Weltevreden. 

14  28    90,27 

10 

1 

22  22  12 

1 

1     Cheribon. 
[     Weltevreden. 
Cheribon. 

90,32 
90,10 
90,24 

11 
11 
11 

>  14  28     90,23 

43 

r,       30     < 

Weltevreden. 

14  29     27,33 

10 

23  19  52 

Cheribon. 
Weltevreden. 

27,61 
27.37 

11 

9 

>        29     27 ,48 

41 

Cheribon. 
Weltevreden, 

27,61 
14  36     60,40 

U 
10 

1 

20  41     8 

Cheribon. 
,     Weltevreden. 
1     Cheribon. 

66,49 
G0,32 
CO  ,24 

U 

10 

9 

)  14     36  60,37 

40 

Nov.       1 

'     Weltevreden. 

14  S6  117.30 

12 

1 

23  38     4 

1     Cheribon. 
1     AVeltevreden. 
Cheribon. 

,     Weltevreden. 

117,49 
117,49 
117,61 

14  40     47,51 

11 

10 

9 

11 

">             117,48 

43 

»         2 

21     3  54 

1     Cheribon. 
1     Weltevreden. 
Cheribon. 

47,80 
47,49 
47,74 

11 
10 

n 

.  14     40  47,64 

43 

VAN    DE    G  E  O  G  R  A  P  II  I  S  C  II  E    DIENST   IN    N.    I. 


10; 


D.  Adeiding  van  liel  leiiglcYcrscliil  lusschcu  Weltevreden  en  Clieribon, 


October    28 


October   29 


October   30 


November  1 


Tijdstip  op  Dent  2231  (a) 


CoiT.  2231  ten  opz.  van  st.  t.  Welt.  [b) 
Oirr  2230  ten  opz.  van  M.  t.  Clier.  (c) 
Dent  2231— Dent  2230  (c/)     .     .     . 

Aanwijzing  Dent  2230  =   (a)—[d]  . 


]\Iidd.    tijd    Clieribon  =  (a) — (rf)  +  (c 

]{ed.  tot  sterretijd 

iSterretijd  middelb.    middag  Cheribon. 


Sterretijd  te  Clieribon      ..... 
Sterretijd  te  Weltevreden  (a)  -f-    (b) 

Lengteverschil   Cheribon-Weltevreden. 
Waarsch.  fout        .     .     . 


22".59"'30» 

—  O  12,17 
-1-  1  58.35 
14  21  3G,32 

8  37  53  ,G8 

8  39  52,03 

1  25,40 

14  24  58,30 


23  6  15,73 
22  59  17,83 


25"  O'"  Os 

—  O  1,17 
+  2  0,72 
14  25  23,53 

8  34  3G,47 

8  36  37,19 

1  24,86 

14  28  54,85 


23  6  56,90 
22  59  58,83 


G  57,90 
+  0 ,064 


6  58,07 
+  0 ,085 


25"  38'»  0^ 

+  O  11,48 
+  23  ,98 
14  29  35,99 

11     8  24,01 

11  10  27,99 

1  50,14 

14  32  51,41 


25  45     9,54 
25  38  11,48 


23''53"'30* 

+  O  32,98 
+  2  15, 9G 
14  37     1 ,23 

9  16  28,77 

9  18  44.73 

1  31,79 

14  40  44,52 


24     1     1,04 
23  54     2,98 


6  58,0G 
+  0 ,085 


Gemiddeld: C'"58',01  ±  0»,04 

Zie  verder  de  tekst  bladz,  18. 


E-  Tijd,  dien  de  seinen  noodig  liaddcu  om  over  te  gaan- 


27  October 

Ot,10 

28 

0,07 

)ï                )) 

0,01 

29 

0,06 

n             » 

0,05 

30 

0.05 

»                 » 

0,13 

1  November 

0,08 

?i        » 

0,00 

2 

0,14 

C  58.06 
+  0 ,064 


Gemiddeld       0,07  =  0*,035 


16 


106  VERSLAG     VAN     DEN     II  00  F  Ü-I  N  G  E  N  I  E  U  R 

F.  Waarschijnlijke  foiilcn. 

Uit  de  in  de  2' en  3e  bijlage  opgogevene  tijdsbepalingen  en  vergelijliingen  der  clironometers  volgt: 

Waarscli.  fout  eoner  tijdsbepaling  van  mij,  met  het  Universaal-instiument  van  Repsold, 
daarvoor  slechts  ééne  ster  gebruikende +   ()%0.')3, 

Waarsch.  fout  eener  tijdsbepaling  van  den  heer  Jaeger,  met  liet  Universaal-instrument 
van  Pistor  en  Martins,  daarvoor  slechts  éëae  ster  gebruikende i  0,11, 

Waarsch.  fout  eener  vergelijking    der    chronometers,    door   40    seinen    met  den  e.  m. 
telegraaf. ±0,01. 

Is  dus  het  aantal  der  door     mij         gebruikte       sterren n    , 

1)      1)      I)         »  )i       1)  den  heer  Jaeger  "  » 7j'  , 

Is  verder  voor  het  gekozene  tijdstip  het  verschil  der  chronometer-aanwijzingen   bepaald  met  eene 

naauwkeurigheid,  alsof  het  onmiddellijk  door  n"  seinen  bepaald  was,  (zie  de  noot  op  bladz.  7).  dan 

is  de  waarschijnlijke  font  van  het  lengte  verschil: 

2  2  2 

<  O'.Oó.T  OMl  O'.Ol        > 

De  boven  aangegevene  waarschijnlijke  fouten  zijn  volgens  deze  formule  berekend. 


VAN    DE    GEOGKAPIIISCHE    DIENST   IN    N.   I.  107 

VIERDE    BIJLAGE. 


VERGËLIJKl^CI   DER  GËODESISCH  GEVO^DEXE  UËT  DE  STëRRëKUNDIG 

DEPAALDË  BREEDTEN. 


üe  heeien  De  Lange  zijn  bij  de  berekeningen  hunner  triangulaties  uitgegaan  van  eene  basis,  met 
de  ketting  over  een  sawali-veld  gemeten,  (Verslag  van  de  verrigtingen  der  geographische  ingenieurs 
inde  residentie  Cheribon,  biz.  7,  in  Let  Natuurkundig  tijdschrift,  uitgegeven  door  de  Natuurkundige 
Vereeiiiging,  deel  X).  lieeds  aanvankelijk  werd  de  bepaling  der  poolshoogte  van  twee  ver  uit  elkander 
liggende  punten  door  den  verslaggever,  den  heer  G.  A.  de  Lange,  aangewezen  als  een  middel  om  da 
naauwkeurigheid  der  basisraeting  te  beoordeelen,  (t.  a.  p.)  «en,  zoo  als  blijkt  uit  de  breedtebepaling 
)i  van  Indramayoe,  vergeleken  met  die  van  Cheribon,  is  de  gewensehte  naauwkeurigheid  bereikt." 

Alhoewel  onder  de  toenmaals  bepaalde  poolshoogten  die  van  Madjalingka  eene  afwijking  van  9'',3 
vertoonde  met  de  door  de  driehoeken  gevondene,  eene  afwijking,  die  den  heer  de  Lange  toen  onver- 
klaarbaar voorkwam,  steraden  de  twee  overigen  vrij  goed  overeen,  eu  de  bepaling  van  het  breedte- 
verschil  tusschen  het  noordelijkste  en  zuidelijkste  puut,  waarvan  de  breedte  sterrekundig  bepaald 
was,  Indrainayoe  en  Koeningan,  verschilde  slechts  eene  halve  seconde  van  het  geodesisch  gevondene, 
terwijl  dat  breedteverscliil  zelf  40  minuten  bedroeg. 

In  het  jaar  1856  werden  de  triangulaties  in  de  i'esidentie  Banjoemaas  voortgezet.  Van  vijf  stations 
werd  de  breedte  ook  sterrekundig  bepaald,  nl.  van  Selok,  Pliken,  Midangan,  Endrokilo  en  Patjar- 
loewong,  en  van  de  vier  eersten  was  de  sterrekundig  bepaalde  zuiderbreedte,  derhalve  het  breedte- 
verschil  met  Cheribon,  grooter ,  dan  de  door  de  triangulaties  bepaalde.  Hetzelfde  verschijnsel  deed 
zich  het  volgende  jaar  bij  de  triangulaties  in  de  Residenties  Baglen  en  Kadoe  voor.  De  drie  ex- 
pedities vormden  een  geheel,  want  bij  de  triangulatie  in  de  residentie  Banjoemaas  werden  de  zijden 
Tjiaraies-yawal,  Tjiaraies-Gegerbehas,  en  Tjiamies-Sitoegedeh  uit  de  triangulatie  van  Cheribon 
ontleend,  en  evenzoo  verschafte  de  triangulatie  in  Banjoemaas  de  zijde  Langit-Bismo  als  basis,  om 
bij  de  berekening  van  het  driehoeknet  in  Baglen  en  Kadoe  van  uit  te  gaan.  Ofschoon  dus  de 
toetsing  der  eerste  di'iehoeken ,  (in  de  residentie  Cheribon)  door  sterrekundige  breedtebepalingen,  de 
gemetene  basis  schenen  te  bevestigen,  werd  het  hoe  langer  hoe  waarschijnlijker,  dat  zij  te  klein  was 
aangenomen,  daar  de  breedteverschillen  over  het  algemeen,  sterrekundig  bepaald,  grooter  uitvielen 
dan  de  geodesisch  bepaalde.  Eene  fout  in  de  oriëntering  van  het  net,  d.  i.  eene  fout  in  het  azimulh 
waarvan  bij  de  berekening  werd  uitgegaan,  kan  natuurlijk  ook  invloed  op  de  berekende  breedten 
der  stations  hebben,  doch  de  veelvuldige  azimuthbepalingen,  door  den  heer  G.  A.  de  Lan<Te 
volbragt,  gaven  meestal  slechts  eene  afwijking  van  eenige  weinige  seconden  met  het  berekende  azimuth, 
en  toch  zou  er  eene  fout  in  oriëntering  van  meer  dan  30  sekonden  moeten  aangenomen  worden,  om 
voor  de  stations  Samarang,  Ngrandja,  Goeling  enz.  die  bijna  twee  graden  in  lengte  met  Cheribon 
verschillen,  eene  fout  in  breedte  van  ééne  enkele  seconde  te  verklaren. 

Ik  heb  getracht  te  bepalen,  met  welken  factor  de  aangenomene  lengte  der  basis  vergroot  moet 
worden,  om  do  overeenkomst  tusschen  de  uit  het  driehoeknet  gevondene  en  de  sterrekundig  bepaalde 
breedten  zoo  goed  mogelijk  te  maken.  Elke  breedtebepaling  gaf  daartoe  eene  vergelijking  met  twee 
onbekenden,  zijnde  x  de  fout  in  de  aangenomene  breedte  voor  Cheribon  en  i/  de  fout  der  breedte- 
Verschillen,  in  seconden  uitgedrukt,  voor  elke  minuut  verschil,  zoodat  1  +^'^2/  de  bedoelde  factor  ia. 


108 


v]':rslag   van   den   hoofd-ingenieur 


nrpö'T*-a 

Sterree 

undig 

bepa 

alde-geodes 

sch 

XJlc 

^\X  LVJ. 

bepaalde  breedte. 

i     Indraniayoe. 

C°19' 

+ 

r 

.5 

X 

_ 

21 

V 

Triangulatie  in 

j     Cheribon. 

6 

43 

0 

,0 

= 

X 

Clieribon. 

\     Madjalingka. 
(     Koeningan. 

6 

50 

— 

9 

,3 

=: 

X 

-t- 

7 

11 

G 

59 

+ 

2 

,0 

= 

X 

+ 

IG 

y 

i     Endrokilo. 

7 

U 

+ 

7 

,8 

=: 

X 

+ 

41 

V  (*) 

Triangulatie  in 

1     Pliken. 

/     Patjarloewong. 

7 
7 

24 
26 

+ 

23 
1 

,9 

:z: 

X 
X 

+ 

+ 

41 
43 

y 

Banjoemaas. 

J     Midangan. 

7 

27 

4- 

14 

,8 

= 

X 

+ 

44 

(     Selok. 
1 

7 

41 

+ 

12 

.4 

= 

X 

+ 

58 

V 

1 

/     Samarang. 

6 

57 

+ 

2 

,3 

= 

X 

+ 

14 

y 

l     Nirrandjii. 

7 

19 

— 

3 

,0 

= 

X 

+ 

3G 

y 

]     Tidar. 

7 

29 

+ 

7 

,2 

— 

X 

+ 

4G 

y 
y 
y 

Triangulatie  in 
Haglen  en  Kadoe. 

(     Boetak. 
1     Goeling. 

7 
7 

SG 
38 

+ 
4- 

IG 

8 

,3 

,8 

= 

X 
X 

+ 
+ 

53 
55 

f     Djetiskoelon. 

7 

50 

+ 

23 

,7 

= 

X 

+ 

G7 

y 

\     Djatimalang. 

7 

52 

+ 

22 

.9 

-- 

X 

+ 

69 

y 

Hieruit  door  de  methode  der  kleinste  kwadraten: 


16  a;         +       5GG  y  -     129,8  =  O 
566  X        +  30084  y  -  7207,8  =  O 


waaruit: 


5,351, 


X  ■=.    —  1"',4G  met  een  gewigt 

2/  =    +    0,271  ..       »         »      10061,75. 

Derhalve  zou  de  aangenome  breedte  van  Cheribon  1'',46  kleiner,  en  de  breedteverschillen  met  den 
factor  1,0015  (met  eene  waarschijnlijke  fout  van  0,00085)  vermenigvuldigd  moeten  worden. 


(*)  Op  deze  plaatsen  was  x"^  Centauri  gebruikt.  De  heer  de  Lange  had  de  declinatie  dezer  ster,  zoo  als  zij 
in  den  Nautical  Almanac  opgeven  is,  met  10  seconden  vermeerderd,  daar  het  bij  vroegere  waarnemingen  in  de 
residentie  Menado  gebleken  was ,  dat  deze  ster  de  breedte  omtrent  10'  zuidelijker  gaf,  dan  andere  sterren.  Hare 
plaats,  hare  eigene  beweging  en  jaarl.  parallaxis  is  herhaalde  malen  een  onderwerp  van  onderzoek  voor  den 
ijverigen  directeur  der  sterrewacht  aan  de  Kaap  de  Goede  Hoop,  den  heer  Maclear  geweest,  en  uit  zijne  bepa- 
lingen, medegedeeld  in  de  Memoirs  of  the  rot/al   Asironomical  Society,  doel  XX,  blz.  3S0,  volgt  voor  1  January 

1816: 

Ziüderdeclinatie  60'']2'27',6, 

jaarlijksche  verandering  +     15  ,4S7, 

//  parallaxis  O  ,92. 

Wordt  hieruit  de  dochnatie  der  ster  voor  185G  en  1S57  afgeleid,  dan  blijkt  de  correctie  der  declinatie,  in  den 

Nautical  Almanac,  te  bedragen: 

voor  185G    +  7'',6, 

voor  1857    +  8  ,0. 

De  heer  de  Lange  had  dus  in  185Gde  correctie  S",*,  in  1857  2"',0  te  groot  genomen,  waardoor  de  poolshoogten, 
door  «1  Cerdauri  gevonden,  even  zooveel  te  klein  uitvielen.  Ik  heb,  alvorens  de  breedten  tot  de  vorming  der 
boven  aangegevene  vergelijkingen  aan  te  wenden,  ze  weder  met  2'',4  en  2',0  vermeerderd. 

Ik  stip  hier  nog  aan ,  dat  ook  de  jaarlijksche  parallaxis  der  ster  jS  Centauri  een  onderwerp  van  onderzoek  aan 
de  Kaap  geweest  is.  De  declinatie  dezer  ster  in  den  Nautical  Almanac  is  mij  gebleken  met  de  door  Maclear 
bepaalde  over  een  te  stemmen. 


VAN     ÜE     G  E  OGRAPHISCHE   DIENST     IN    N.  I.  109 

De  correctie  is  dus  nagenoeg  '/220.  i^oo  als  in  de  tekst  gezegd  is  (blz.  20).  Dat  echter  door  deze 
correctie  de  beoogde  overeenstemming  niet  bereikt  wordt,  blijkt  uit^de  substitutie  der  gevondene 
waarde  in  de  boven  aangehaalde  vergelijkingen  ,  als  wanneer  er  de  onderstaande  verschillen  overblijven: 


-  9",-U 

+     1",83 

+     0',03 

_  1,4G 

-  1 1  ,27 

+   1 1  ,28 

+  9,73 

+   11  .07 

+     3 ,7'.) 

-  0,87 

-    4  ,3r, 

-     3  .42 

+     1  ,83 

+     4  ,G2 
_     7,07 
—     5 ,73 

De  som  der  tweede  raagten  dezer  fouten  bedraagt  809,  derhalve  middelb.  fout  van  elke  poolshoogte- 

5.13 

bepalinn'  7",60;  waarsch  fout  5",13;  waarsch.  fout  van  x  ...  ■ .   ..     —  2'',18,  en  waarsch.  fout  van  m 

^       °  j/.  o,3ol 

'"''-'  0,051. 


,/    10061, 7.T 

Deze  verschillen  zijn  zoo  groot,  dat  zij  onmogelijk  aan  de  waarnemingen  kunnen  geweten  worden, 
noch  aan  de  horizontale  hoekmetingen,  noch  aan  de  sterrekundige  breedtebepalingen.  Zij  duiden  op 
afwijkingen  van  de  loodlijn  ten  gevolge  van  lokale  aantrekkingen,  zoo  als  de  heer  G,  A.  de  Lange 
reeds  heeft  aangemerkt.  Doch  hunne  onregelmatigheid  maakt  ook,  dat  wij  aan  de  correctie  '/ü-20 
bijna  geene  waarde  kunnen  hechten,  te  meer  daar  die  verschillen  geene  toevallige  waarnemingsfouten 
kunnen  zijn,  maar  aan  invloeden  zijn  toe  te  schrijven,  die  inderdaad  bestaan,  doch  niet  juist  in 
rekening  gebragt  kunnen  worden. 


110  VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-ING  KNIE  UR 

VIJFDE    BIJLAGE. 


I\4DERE  HERLEIDING   DER   WAARNEMINGEN  \AN   DE  liEERËN  S.  II.  EN  G.  A.  DE 

LANGE,  GEDAAN  IN  DE  JAREN  iSSl,  \m  EN  1804,  TER  BEPALING  VAN 

DE  GEOGRAPIIISCHE  LENGTE  YAN  BATAVIA  (*). 


Nog  in  Nederland  zijnde,  heb  ik  uit  de  Greenwich  Observutions  üev  jnven  18öl-18ói  de  waurnemutgen 
der  miian  en  der  maansterren  afgeschreven,  welke  op  die  dagen  gedaan  waren,  waai'op  de  onaan  ook  door 


{*)  Deze  waarnemingen  zijn  medegedeeld  in  liet  Natuurkundig 
Vereeiiigiug,  het  VI  Deel.  Bij  het  bewerken  dier  waaruemiugeu 
die  ik  hier  laat  volgen;  daar  de  afdrukken,  door  den  schrijver 
ook  de  bladzijden  iu  die  afdrukken  tusschen  ( )  op. 


tijdschrift,  uitgegeven  door  de  Natuurkundige 
heb  ik  eeuige  druk-  of  schrijifouten  gevonden, 
verspreid,  vau  blz.  1  genummerd  zijn,  geef  ik 


Sin  Z  3600 

265 

ai) 

reg 

.   1 

V 

b  staat  t 

f  K. 
•^       Sin  'U  (3600-  A  0^) 

// 

II 

ff 

8 

II 

0 

II 

7,  5G96 

/f 

v 

H 

// 

II 

if 

II 

16,  31 

U 

II 

II 

7 

II 

If 

II 

46,  31 

276 

(22) 

II 

11 

II 

If 

It 

beo. 

280 

(26) 

II 

R 

Ie 

kolom 

II 

5213  20,4 

283 

(29) 

u 

T 

3« 

II 

If 

—  6,23 

// 

II 

II 

II 

4e 

II 

It 

—  6,25 

If 

II 

II 

II 

5" 

II 

II 

-  6,27 

II 

II 

M 

¥ 

6» 

II 

II 

—  6,28 

284 

(30) 

If 

R 

2e 

II 

II 

57  21  40,6 

285 

(31) 

II 

C 

2e 

ir 

II 

+  4°  12' O",? 

n 

n 

II 

II 

3« 

II 

II 

4564 

289 

(35) 

II 

ï 

l" 

II 

II 

—  5,48 

V 

II 

II 

// 

2e 

II 

II 

—  5,58 

291 

(37) 

II 

C 

8e 

II 

II 

6"  l'"57sl8 

292 

(38) 

U 

3  0ct. 

2' 

It 

ff 

0     4  35  ,79 

II 

U 

1/ 

23  Mei 

> 

sH 

II 

16  48  58,10 

295 

(41) 

II 

9 

Sept. 

3e 

II 

II 

^ 

II 

II 

II 

10 

II 

3» 

II 

ff 

({>  Aquarii 

296 

(42) 

n 

22 

Juny 

4e 

If 

II 

V  Capricorui 

II 

II 

II 

23 

II 

4e 

II 

II 

V  Capricorui 

297  (43) 

If 

22 

July 

4e 

II 

u 

i  Aquarii 

II 

II 

II 

17  Aug. 

7e 

II 

II 

55,03 

If 

H 

If 

23 

II 

5 

ea  7^ 

ff 

2  10  7,06 

298 

(44) 

n 

14 

dec. 

4e  kolom 

ff 

B.  A.  C.  1381 

II 

II 

II 

17 

II 

// 

II 

ff 

i         t 

299 

(45) 

II 

20 

Juny 

6e 

II 

ff 

53,74 

It 

II 

II 

II 

II 

7e 

II 

If 

6,57 

II 

0 

II 

II 

II 

8e 

If 

ff 

8,03 

H 

II 

II 

II 

If 

9e 

II 

ff 

10,35 

300 

(46) 

H 

18 

V.  b. 

ff 

V  Librae 

K 

II 

H 

5 

V.  0. 

n 

0,8183 

Sec  ^  lees  t  =  /  X 


Sin  Z'     3600 


Sin  'L  '  3600- A 
7,342 
15,80 
45,80 
beweaten 
5113  20,4 
+  6,23 
-I-  6,25 
+  6,27 
+  6,28 
56  24,40,6 

-  4°  12'  0",7 
4565  =  m  Virgiuis 
+  5,48 

+  5,58 
9"1°'57»,18 

—  O  4  35,79 
16  48  58,13 

0  Aquarii 
y  Capricorni 
^  Capricorui 
'  Aquarii. 
50,08 
15616,18 
tfS  Tauri 
/       // 
58,82 
11,66 

8,26 
10,85 
7  Librae 

0,0813 


Sec  5 


VAN    DE     G  E  O  G  R  A  P  II I  S  C  II  E    DIENST    IN    N.     I.  ]  J  1 

de  1111.  de  Lange  was  -waargenomen.  Ik  schreef  de,  voorde  fouten  van  nnrwerk  en  meridiaancirkel 
herleide  tijden  van  waarneming  af,  uit  de  kolom  die  tot  hoofd  heeft :  Apparent  Jl.  A.from  the  Observation, 
doch  teekende  tevens  de  gebruikte  »  Correctlon  for  semidiameler"  aan. 

De  heer  de  Lange  heeft  in  zijn  verslag  opgegeven  de  ©*  11.  O.  hij  den  doorgang  des  rands,  terwijl 
in  de  Greenwich  Ohservations  opgegeven  wordt  de  C"*  ü.  O.  hij  den  doorgang  van  het  middelpunt. 
De  laatste  is  gemakkelijk  tot  de  eerste  te  herleiden,  door  middel  van  de  Correctlon  for  semidiameter , 
d.  i.  de  bij  de  herleiding  gebruikte  Avaarde  voor  den  tijd,  dien  de  straal  der  maan  noodig  heeft,  om 
door  den  meridiaan  te  gaan.  Deze  aftrekkende  of  bijtellende ,  (Rand  I  en  II),  verkrijgt  men  de  R. 
O.    des    rands,    tijdens    den  doorgang   van  dien  rand,  en  deze  kan  door  bijvoeging  of  vermindering 

met    herleid  worden  tot  de  R.     Opkl.  van  het  middelpunt  op  hetzelfde  tijdstip.     Of  ook,  van 

cos  §■ 

de  in  de  Greenwich  Ohservations  opgegevene  Apparent  Ji.  A.  of  Center  from  the  Observation  trekt  men 

af,  —  of  telt  er  bij  op — de  verandering  der  maans  R.  Opkl.  in  den   tijd,  genaamd:     tt  Correction  for 

semidiameter,  naar  gelang  het  eene  waarneming  van  den  eersten  of  tweeden  rand  is.     Alsdan  is  er  nog 

eene  onregelmatigheid  overgebleven,  doordien  in  1851  en  1852  te  Greenwich  de  maans  halve  middellijn 

uit    den  Nautical    Almanac    gebruikt    is,  vermeerderd  met  Vioo  +  'Aoüo   van  hare  waarde,  in  1853 

zonder  correctie,  en  in  1854  weder  met  eene  andere  correctie  aangedaan.     Daar  de  HH.  de  Lange 

steeds    de    waarde  der  maans  halve  middellyn  uit  den  Nautical  Almanac  ontleenden,  heb  ik  nu  de 

door  hen  opgegevene  Regte  Opklimmingen  eene  overeenkomstige  correctie  doen  ondergaan .  en  de  op^ 

gaven  uit  de  Greenwich  Ohservations  tot  het  tijdpunt  van  den  doorgang  des  rands  herleid. 

De    afleiding    van  het  lengteverschil  kon  nu  plaats  hebben,  volgens  dezelfde  rekenmethode  als  in 

liet  verslag  van  den  heer  S.  H.  de  Lange    gevolgd  was.     Ik  heb  de  berekening  van  de   tweede  en 

zesde  kolom  (Middelbare  tijd  te  Greenwich  bij  ^  I  of  1 1  doorgang  te  Batavia,  en  R.  O.C  lij  den  rands 

doorgang  te   Batavia,    berekend  uit  den  Almanak]  van  de  tabel  op  blad«.  292-294,  (38-40)  herhaald, 

waardoor    ik  in  staat  gesteld  was  eenige  kleine  onnaauwkeurigheden  te  verbeteren.     Vooreerst  zijn 

al  de  getallen  in  de    tweede    kolom  0'',03  te  groot,  hetgeen  mij  bleek  ontstaan  te  zijn,  doordien  de 

sterretijd    op    middelbaren    middag  te    Eatavia    berekend  was  door  de  Sidereal  time  at  mean  noon  te 

Greenwich,  van  den  Nautical  Almanac,  te  verminderen  met  l'"10^26  in  plaats  van  met  1"'10«,23,  zoo 

als    behoort,    aangezien    de    aangenomene    lenjjte    van    Batavia    7"7"'30'  was,  en  de  herleiding  van 

7"7'"30*    middelbaren    tijd    tot   sterretijd    1™10',23    bedraagt.     Deze  kleine   onnaauwkeuriglieid  heeft 

geenen    merkbaren    invloed  op  de  uilkomst.     Overigens  vond  ik  geen  verschil  in  de  2"    kolom,  als 

op  blz.  292  (38),  waarvoor  den  .S''»"  October  1851,  in  plaats  van  0"4>"35^79  staan  moet  -0"4'»35',79 

of   wel    2    Oct.  2-3"55'"24%21.     In  de  zesde  kolom  bleken  eenige    kleine    fouten  bij  het    interpoleren 

begaan  te  zijn,  nl.: 

blz.  292  (38)  1853  Mei  23  staat 

11  11  11  II  11  2G  II 

11  293  (39)  »  Juny  19  » 

11  294  (40)  »  Sept.  23  » 

11  II  11  »  Oct.  11  II 

De  achtste  en  tiende  kolom  betiooren  natuurlijk  overeenkomstige  verbeteringen  te  ondergaan. 

Ook  de  berekeningen  der  tijdsbepalingen  in  de  dagboeken  der  H.  II.  de  Lange  heb  ik  nagezien 
en  bevonden,  dat  die  over  het  algemeen  met  zorgvuldigheid  geschied  waren.  Ik  vond  echter  eene 
kleine  fout  in  de    tijdsbepaling  van   11  September  1851,  waardoor  in  de  onderdeden  der   seconden, 


l€"4S"'58MO 

lees 

58M3 

20     9  57,95 

11 

58 ,02 

16  14  32,31 

11 

32,21 

4  50  40,84 

11 

40,74 

40,85 

II 

40,75 

21     3  40.08 

II 

40,28 

40,10 

II 

40,30 

112 


VERSLAG     VAN     DEN     HOOFD-INGENIEUR 


11     Sept. 


33 

Piscium 

23"57'"44^8t 

© 

II 

0  11   17,38 

20 

Ceti 

0  45  25,91 

e 

Piscium 

1     0  43,89 

voor  de  opgave  betrekkelijk  Je    sterren,    eenige  verandering  kwam.  Deze  opgave,    op  blz.  295  (41) 
voorkomende,  moet  zijn: 

Ik  ziil  nu  de  waarden  opgeven,  die  ik  voor  de  lengte  van  Batavia  gevonden  lieb.  Bij  de  bere- 
kening der  gewigten  zijn  wel  het  aantal  vergelijkingsterren  in  aanmerking  genomen,  wier  culmina- 
ties op  beide  plaatsen  waargenomen  zijn,  maar  niet  het  aantal  draden,  waaraan  iedere  doorgang 
is  waargenomen.     De  uitdrukking  voor  deze  gewigten  is : 

1  n  1 

T  ?!  +  i    ^    "r^' 

als  n  het  aantal  vergelijkingsterren  en  F  de  factor  beteekent,  (bij  de  Lange  blz.   265  (11 


R'-R  / 


waarmede  de  verschillen  in  regte  opklimming  vermenigvuldigd  moeten  worden ,  om  het  verschil  in 
lengte  te  verkrijgen.  Als  eenheid  van  gewrgt  is  daarbij  aangenomen  het  gewigt  van  de  waarnemino' 
van  deu  doorgang  eener  ster  of  der  maan  door  den  meridiaan. 

Ik  moet  eindelijk  nog  mededeelen  dat  de  door  mij  hieronder  op  te  gevene  lengte  geldt  voor  den 
tijdklep  in  de  stad,  de  waarnemingplaatsen  van  de  H.H.  de  Lange  in  1851  en  1853 — 1854  waren 
beiden  in  den  zoogenaamden  Gang  Chaulan  gelegen,  gene  op  het  erf  van  no.  22,  deze  op  het  erf 
van  no.  8.  Beiden  lagen  oostelijker    dan   de    tijdklep,  en  wel  gene    P,l,  deze  2^0. 

liKKGTE  VJiNT  BATAVIA  nGOOSTKM  «RKEWWICH,  APOKIjKID  VIT 

CORHKSPOlVDKRUWnw:    fVAAniVKniIWOKIir   UEK   mAAW 

KX  TAW  niAAMSXKRREIV. 

I.  Bepalingen,  verkregen  door  den  eersten  ülaansrand. 

a.  Door  vergelijking  met   Greenwich, 


S.  H. 

G.  A. 

y-i  (S.  H.  +   G.  A) 

Lengte. 

Gewigt. 

Lengte 

Gewigt. 

Lengte 

Gewigt. 

1851   Sept.     9 
11     Oct.      4 
11       11         8 

1853  Juny  16 
I.        11        17 
1)     July    17 
»     Aug.   17 
Il        II        18 

1854  April    6 
11       11       10 

7"7'»35',0 
21,1 
31  ,7 
30,9 
10,3 
20,9 

0,00040 
43 
38 
35 
52 
75 

7u7ml7s_0 

27,1 
23,4 
24,2 
28,3 
29.1 
31,8 

0,00035 
52 
55 
46 
40 
35 
40 

7"  7"'35^0 
24,1 
31,7 
24.0 
18,6 
22,2 
24,2 
28,3 
29,1 
31  ,8 

0,00040 
43 
88 
47 
69 

89    " 
46 
40 
35 
40 

7  7  25,8 

0,00487 

VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.  I. 

b.    door  vcrgeJijkimj  met   Oxford. 


113 


S.  H. 

G.  A. 

Va  (S.  H.  +  G.  A.) 

Lengte 

Gewigt. 

Lengte 

Gewigt. 

Lengte 

Gewigt. 

1853  Mei    20 
11     Juny  16 
-1     Aug.  18 

7  7  31,5 

0,00035 

7  7     5,8 

23,5 

-    4,5 

0,00052 
35 
53 

7  7     5,8 

27,5 

—    4.5 

0,00052 
47 
50 

7  7     8,9 

0,00152 

c.  door  veryelijkintj  met    Camhridcje. 


1851  Sept.     9 
1.     Oct.      7 


7  7  36,1 
32.5 
35,0 

0,00036 
41 
38 

.... 

.... 

7  7  36,1 
32,5 
35,0 

0,00036 
41 
38 

7  7  34,5 

■0,00115 

d.  door  vercjelijking  met   Kremsmunster. 


1853  Mei  20 
11     Juny  16 

1853  April  6 
1.         1.     10 


7  7  23  ,4 


0,00060 


7     8,5 

0,00052 

20,0 

60 

23,2 

35 

18,8 

45 

7  7     8,5 
21,7 
29,2 
18.8 

0,00052 
80 
35 
45 

7  7  19,1 

0,00212 

e.  door  vergelijkimj    met    Hamburg. 


1853  ]\Iei  20 
1)  Juny  17 
.1       )i       19 


8,4 


0,00052 
59 


7"7'"22^4 
32,3 


0,00059 
82 


15,4 
32,3 


7  7  19,9 


f.  door    vergelijking    met   Olmutz. 


1854  April    6 
11       11       10 


7  7  19.0 
17,9 


0,00036 
49 


0,00052 
79 
82 


0,00213 


7  7  19  .0 
17,9 

0,00036 
49 

7  7  18,4 

9.00085 

17 


114 


VERSLAG    VAN    DEN    H  OOFD -INGENIEUR 
(j.  door  vergelijkincj  met    Cracau. 


S 

H. 

G. 

A. 

Va  S.  H. 

+  G.  A. 

Lengte 

Gewigt. 

Lengte 

Gewigt. 

Lengte 

Gewigt. 

1853  Mei    20 
»     Juny  17 
..     July   16 

1854  April    6 
>.       .)       10 

7  7  11,8 
25,5 
36,5 

0,00052 
39 
46 

7  7  41  ,4 
32,9 
18,4 
10,6 

0,00039 
46 
35 
dó 

7  7  11 .8 
33  ,5 
34,7 
18,4 
10.6 

7  7  22  ,8 

0,00052 
52 
61 
35 

45 

0,00245 

II.  Cepalingcn,  verkregen  door  den  Tweeden  Ulaansraiid. 

a.   Door  vergelijkincj  met   Greenwich. 


1851 

Sept. 

10 

» 

n 

11 

» 

)> 

13 

18.53 

Mei 

23 

!) 

Juny 

21 

)ï 

ï) 

23 

Aufj. 

23 

» 

24 

Sept. 

18 

» 

20 

)ï 

21 

» 

» 

23 

7"7'"19^5 

0,00039 

38,7 

25 

16,0 

40 

12,6 

73 

7,1 

76 

15,1 

61 

*  19,6 

27 

16,4 

40 

17,6 

27 

13,7 

29 

15,3 

33 

7"7™lls,4 
13,5 

29,1 

17,6 
12,2 
17,9 
12,8 


0,00073 
76 

35 

40 
27 
29 
33 


7''7"'19^5 

0,00039 

38,7 

25 

16,0 

40 

12,0 

97 

10,3 

101 

15,1 

61 

29,1 

35 

19,6 

27 

17,0 

53 

14,9 

36 

15,8 

39 

14,1 

44 

7  7  16,2 

0,00597 

b.   door  verfjelijking   met  Oxford. 


1853  Juny  21 


7  7     3,  9 


0,00085 


7  7  11,2 


0,00085 


7  7     7,6 

0,00113 

7  7     7,6 

0,00113 

c.  door  vergelijking  niet  Cambridge. 


51 

Sept. 

10 

II 

» 

11 

» 

» 

12 

7  7  17,5 

17,6 

9,1 


0,00026 
25 
34 


7  7  17,5 

17,6 

9,1 

0,00026 
25 
34 

7  7  14,2 

0,00085 

VAN    DE    GEOGRAPHISCHE     DIENST    IN    N.  I.  115 

\\\.  Zanienvoeging  der  bepalingen,  \erkregen  door  beide  Maansranden. 

o.    door   vcrf/elij kinfj  met   Greenioich. 


Eerste  rand. 
Tweede  rand. 

Gemiddeld. 


7"7"'25%8 
16,2 


Gewigt 


Eerste  rand. 
Tweede  rand. 

Gemiddeld. 


7  7  21,0 


b.  door  vergelij kinij  met  Oxford. 


Gewigt 


0,00487 
0,00597 

0,01073 


7 

7 

8 

,9 

7 

.6 

7 

7 

8 

,3 

0,001.02 
0,00113 

0,00259 


c.    door  vergelijking  m,ct    Cnmhridge. 


JCerste  rand. 
Tweede  rand. 

Gemiddeld. 


AIjremeen  midden 


Waarschijnlijke  fout 


Gewigt  0,00115 

>i  0,00085 

.)  0,00196 


7u7ral9^3  Gewigt  0,01528 
±    0,73         . 


116 


VERSLAG  VAN  DE  N  HOOFD-INGE  NIE  UR 


KiKürCSTK  VAUT  BATAVIA  BEOOSTEW   ORERIV^VICH ,  AE'r'EIiKIU  VIT 

IVAAItOKAOMKIVE    IHAANSCVI^mKATIES,    MET    iJS   ACHT 

IVKMim'C}  TAIV  DK  inuVTKM  UKR  91  AAWSTAr UEiS , 

ZOU  AliS  XIJ  UIT   »E    OnKKIKIVICH 

UBSERVATIOWS  AFOEIiKI»  KJIV. 


I  Bepalingen,  verkregen  door  den  eersten  Naansrand. 


1851  Sept. 


Oct. 


8 
9 
3 

!)  1)  4 

n  Ji  7 

)»       »         8 

,>      „       y 

1853  Mei  20 
!>  Juuy  IG 
»       >.       17 

ï)  M  18 

»       »  19 

,,       ,,  20 

i>  July  15 

»       II  16 

»       »  17 

I)  Aiig.  15^ 

..        »  17* 

)>       i>  18 

.)  Oct.  1 1 

»       II  13 

..  Uec.  14 

1854  April  6 
,.  1.  10 
)i       II  12 


S.  H. 


Lengte 


7"7'"26',8 
24,6 
36,5 
22  ,5' 
22,2 
32,9 
27,0 
18,2 


26,4 

7,8 

30,9 


21  ,5 
30,0 
26,5 
15,6 


24,9 


14,4 


Gewigt. 


0,00048 
41 
40 
50 
48 
40 
38 
38 


50 
59 

77 


79 
56 
70 
72 


61 


46 


G.  A. 


Lengte 


7"  7'"  7»,2 
15,7 
21,5 
24,6 
25^ 
14,0 
25.9 
25,6 
19.6 
14,9 
23,2 
25,2 
11,6 
18,6 

7,1 
24,4 

9,9 
19,9 


Gewiüft. 


0,00055 
50 
59 
77 
79 
87 
56 
70 
61 
74 
65 
60 
61 
49 
50 
50 
V45 
48 


Va  (S.  H.  +  G.  A.) 


Leiii'te 


7"7">2G»,8 
24,6 
36,5 
22,5 
2^,2 
32,9 
27.0 
18,2 

7,2 
21,1 
14,6 
27,8 
25,8 
17,8 
28,0 
26.0 
17,6 
14,9 
23 ,2 
25,2 
18,3 
18,6 
10,8 
24,4 

9,9 
19,9 

7  7  21,5 


Gewist. 


0,00048 
41 
40 
50 
48 
40 
38 
38 
55 
67 
79 

103 
79 

113 
75 
93 
92 
74 
65 
60 
81 
49 
65 
50 
45 
48 

0,01636 


VAN    DE    GEOGUAPHISCHE    DIENST    IN    N.  I. 

11.  Bepalingen,  verkregen  door  den  tweeden  Maansraud. 


117 


S. 

H. 

G.  A, 

%  (S.  H. 

+  G.  A.) 

Lengte 

Gewigt. 

Lengte 

Gewigt. 

Lengte 

Gewigt. 

1851  Sept.  10 

7u7m20M 

0,00038 

.     .     .     .     ' 

7u7m20s,l 

0,00038 

"       »       11 

18.1 

37 

18,1 

37 

..       12 

13,3 

39 

13,3 

39 

"       13 

30,1 

40 

30,1 

40 

1.     Oct.    11 

13,1 

42 

13,1 

42 

12 

17,3 

45 

17,3 

45 

'.       ..       13 

20,7 

49 

20,7 

49 

1853  Mei    23 

12,9 

77 

7">11S7 

0,00077 

12,3 

103 

))       ..       26 

•         •         *          • 

■         •         >         > 

10, ï 

.                    75 

10,5 

75 

"     Juny  21 

9,5 

80    . 

17,1 

85 

13,3 

112 

>i       22 

19,8 

75 

15, è 

i                    80 

17,8 

105 

)i       11       23 

12,9 

65 

,         ,          , 

•          i         •         • 

12,9 

65 

21 

15,1 

59 

16  ,ï 

59 

16,0 

79 

»     July    22 

13,4 

57 

8,6 

!                    55 

11,1 

75 

>'     Aug.  21 

. 

.... 

n,i 

>                    43 

11,5 

43 

„       .,       22 

16,3 

41 

16,3 

41 

II       1.       23 

.          .         •         • 

•         •         •          ■ 

26,5 

!                    41 

26,2 

41 

I.       »       24 

17,5 

38 

«        » 

•                    •         ■         >         • 

17,5 

38 

).     Sept.  18 

14,9 

40 

14  ,ï 

)                    40 

14,9 

53 

).       »       19 

17,0 

40 

7:> 

I                    40 

12,4 

53 

11       »       20 

17,7 

41 

15, E 

)                    41 

16,6 

55 

')       "       21 

8.7 

42 

6,' 

r              42 

^,4 

56 

I.       .1       23 

3,8 

49 

1,{ 

5                    49 

2,8 

65 

V     Oct.    22 

7,0 

55 

9,. 

3                     53 

6,3 

73 

"     Dec.    15 

5,0 

52 

7,( 

;                    54 

6,3 

71 

1854  April  16 

•          •         •         « 

9.' 

r              72 

9,7 

72 

7  7  13,6 

0,01565 

III.  Resultaat,  verkregen  door  beide  Maansranden. 

Eerste  rand   . 7"7™21«,5  Gewigt  0,01636 

Tweede  rand      .........  13,6         //       0,01565 

Gemiddeld 7  7  17 ,5         »      0,03199 

Waarschijnlijke  fout ±0  ,55 


18 


118 


VERSLAG    VAN    DEN    HOOFD-INGENIEUR 


liEWOTR  VAW  BATAVIA  REOOSTEK  GREEVUrfCH,  AFCEV^Ein  VIT  WAAR- 

m'KSIIWOKN  VAM    CEL.IJK.K  HOOGTEN  UER  IHAAIV  KW  KKMKR  STER. 

I.  Bepalingen,  verkregen  door  den  eersten  Dlaansrand- 


S.  H. 


G.  A. 


Va  (S.  H.  +  G.  A.) 


Gewigt. 


1851    Ans. 


Sept. 


Oct. 


!I 
II 

Aug. 


» 
II 
Oct. 
II 
)i 
II 


1854    Jan. 


4 
30 
31 

6 
30 


1853    Juny    16 
II         II         17 
18 
19 


9 
10 
16 

I) 
17 
18 

II 

9 
11- 

II 
13 

4 


7"7'"23s5 
35,6 
39,6 
36,1 
34,4 
26,4 
34,0 
28,4 
30,3 
25,6 

'22*,8 

15,6 

15,0 

5,4 

*17',2' 
18,0 
23,3 
23,3 
20,9 
24,5 
19,2 
23,0 
14,2 
27,7 
21,2 


7u7m23s,7 
26,7 
35,7 
10,1 
11,6 
6,6 
14 .4 


17,8 
19,5 
18,7 
81,4 
25,9 


7u7r 


'23S5 
35,1 
39,6 
36,1 
34,4 
26,4 
34,0 
28,4 
30,3 
24,7 
26,7 
29,3 
12,9 
13,3 
6,0 
14,4 
17,2 
18,0 
23,3 
23,3 
20,9 
24,5 
18,5 
21,3 
16,5 
29,6 
23,5 


7  7  23,6 


Vs 
Vs 

V3 


Va 
Vï 
Vs 
Vs 


30  Vs 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.   I. 

11.  Bepalingen,  verkregen  door  den  tweeden  Haansrand. 


119 


S.  H. 


G.  A. 


V2(S.H.  +  G.A.) 


Gewigt. 


1851     Ausr.     13 


1853  Juny    23 

..  "         24 

»  Aug. 

»  Sep. 


21 

17 


11 
Oct. 

» 

Dec. 


18 
19 
17 
26 
19 
» 


7"7'"16S6 
18,1 


10  4 

8,7 

3,3 

12,4 

11,6 

16,3 

6,3 

3,6 

0,6 


7''7'"10s9 
9,6 


7''7'»16S6 

18,1 

10,9 

9,6 

10,4 

8,7 

3,3 

12,4 

11,6 

16,3 

6,3 

3,6 

0,6 


7  7     9,9 


13 


III.  Resultaat,  verkregen  door  beide  Haansranden. 

Eerste  rand    . 7''7«»23^6  Gewigt  SOi 

Tweede  rand 9,9         //       13 

Gemiddeld      ...........     7  7  16 ,8         »       36,4 

Waarschijnlijke  fout    .........  ±0 ,87 


120 


VERSLAG    VAN    DEN    HOOFD-INGENIE  U  K 

liRWRTE  VAX  nJkTAVtA  DKOOSTKV  «RGKXVVICII,  ArCKIiElU 
UIT  »K  ^VAAniVKmWC,}  t  A:ii  SVKnKI<:BKUKH.H.IIVf.il<:!V. 


tb 

1  = 

Verschil 

Afstand   van  de 

Waarnemer. 

Datum. 

Naam  der 
bedekte  ster.. 

.1 

3 
'S 

1 

1 

0.  Lengte 
ïijdklep. 

Gewigt. 

van  het 
waarschijn- 
lijkste 
midden. 

ster  tot  den 
maausrand,  bere- 
kend met  de 
gevondene  lengte. 

de  liauge. 

1851  April 

17 

5'      Librae. 

I 

L 

7>'7°>12«,6 

0,342 

+      0s3 

—    O^l 

Smits. 

//      II 

21 

^      Sagittarü. 

U 

D 

13,2 

0,251 

+      0,9 

+     0,4 

de  Lange. 

II    July 

11 

P"     Sagittarü. 

I 

ü 

18,3 

0,085 

-^     6.0 

—     1  .f. 

// 

II    Sept. 

1 

f       Ijibrae. 

I 

ü 

11,0 

0,111 

-     1,3 

-»-      0  ,4 

// 

n     Oot. 

1 

14     Sagittarü. 

I 

ü 

14,0 

0,276 

+     1,7 

—     0,9 

if 

//    l)ec. 

28 

^i/'    Aquarii. 

I 

ü 

15,8 

0,155 

+      3,5 

—     1,4. 

II 

II      II 

II 

V^'    Aquarii. 

I 

ü 

11,8 

0,115 

—     0,5 

-t-    ü,a 

u 

1853  Mei 

12 

f       Geminorum. 

1 

D 

10,7 

0,245 

-     1,6 

-f     0,8 

It 

1854  April 

1 

13     Tauri. 

I 

D 

14,1 

0,191 

+      1,8 

—    0,8 

Üiulemaus. 

1858  Mei 

29 

B.A.  C.  6127. 

I 

L 

9,5 

0,209 

—     2,8 

-1-1,2 

// 

//      II 

II 

II    II     II      II 

u 

1) 

12,8 

0,179 

4-      0,5 

+     0.2 

// 

II    Juny 

23 

B.  A.  C.  5347. 

I 

B 

2 '5 

0,243 

-     2.8 

+     1,4 

ft 

//      II 

II 

//    //    //      * 

u 

L 

17,2 

0,186 

-t-     *,9 

+     1,7 

II 

II    Sept. 

19 

30     Capricorni. 

I 

D 

+     2,6 

II 

»      II 

27 

f       Tauri. 

I 

L 

"l2",9 

b,348' 

+'  'ó,V 

—     0,4 

II 

II      II 

II 

// 

V 

D 

12,9 

0,260 

—     0,3 

—    0.1 

// 

II      II 

II 

Cp      Tauri. 

I 

L 

11,4 

0,354 

—     0,9 

+     0,5 

II 

II      II 

28  ' 

^      Tauri. 

^      Virginis. 

I 

L 

>        >        • 

—     2,5 

II 

II    Deo. 

27 

u 

B 

■  "  ■  9'.2 

0,298 

-'ï',7 

-    1,7 

Resultaat. 


7u7mi2s,3  Gewigt  3,28 
Waarschijnlijke  fout    ±    0,39 


ZAMENVOECING  DER  RESULTATEN. 


Lengte  van  Batavia  beoosten  Green wich  Waarsch.  fout 

Door  maansculminaties 7"7'°17s,5  ±  0^5,55 

Door  waarnemingen  van  gelijke  hoogten 

der  maan  en  eener  ster 16  ,8  ±  O  ,87 

Door  sterrebedekkingen 12,3  ±0,39 


Eindresultaat  (zie  §  Vi), 


ï"»'"13%5 


±  O  ,38 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE    DIENST    IN    N.   I.  121 

ZESDE  BIJLAGE. 


BEPALING  VAN  DE  HALVE  NIDDELLIJN  DER  MAAN  IIT  VROEGERE 
WAARNEfUmGEN,  m  EUROPA  GEDAAN. 


Tot  controle  der  uitkomst,  welke  dein  den  tekst  behandelde  sterrebedekkingen  hebben  opweleverd 
voor  de  correctie  van  de  getalwaarde  der  maans  halve  middellijn ,  zoo  als  de  maanstafels  van  Hansen 
die  gaven ,  heb  ik  alles  bij  elkander  gezocht ,  wat  ik ,  betreffende  bepalingen  der  maans  halve  middel- 
lijn uit  sterrebedekkingen,  totale  en  ringvormige  zoneclipsen,  en  heliometermetingen ,  in  de  mij  ten 
dienste  staande  bronnen  heb  kunnen  vinden. 

De  bijzonderheden  van  dit  vrij  langwijlig  onderzoek.dat  zijne  eigenaardige  bezwaren  heeft  gehad, 
r.al  ik  bij  eene  andere  gelegenheid  bekend  maken  (a) ,  hier  zouden  zij  te  veel  ruimte  innemen  en  minder 
op  hare  plaats  zijn.  Ik  zal  nogtans  hier  kortelijk  de  resultaten  van  dat  onderzoek  mededeelen, 
waaruit  blijken  zal,  dat  de  vermindering  van  de  waarde  van  den  maansstraal  door  de  vroegere 
M'aarnemingen ,  in  Europa  gedaan,  bevestigd  wordt. 

coHRKCrie  UER  TnAAmH  nAiiVK  mit»er.iiijiw  waah  hamsem,  afgeceiu 

VIT  VROECKUe  ^VAARMKinlMCiUnr   IM  KUHOPA  OKOAAIV. 

A.  Eit  sterrebedekkingen. 

1.  15edekking  der  Pleiaden  door  de  maan,  29  Augustus  1820,  ingangen  van  4  en  uit- 
gangen van  6  sterren,    waargenomen  te   Königsberg   en  berekend   door   Rosenberger  (è).     —  0',86 

2.  Bedekking  van  ö'  Tauri,  28    Maart  1830,  in-  en  uitgang,  waargenomen  te  Leiden, 

Dorpat  en  Mannheim,  berekend  door  den  heer  Kaiser  (c) ;    .     ;    .     .     —  O  ,49 

3.  Bedekking  van  x  Tauri,  10  February  1832,  in  en  uitgang ,  waargenomen  te  Mann- 
heim, Cambridge,  Aberdeen  en  Greenwich,  berekend  door  den  heer  Kaiser  (c)       .     .     .    —  1  ,11 

4.  Bedekking  der  Pleiaden,  10  Augustus  1841;  twee  en  vijftig  in- en  uitgangen ,  berekend 

door  den  heer  Le  Jeune,  {d) —  1  ,11 


Gemiddeld  uit  Sterrebedekkingen      .    .    .    .    ; —  O  ,89 

B.  Uit  totale  zoneclipsen. 

1.  Van  7  July  1842.     Uit    waarnemingen    op    12    verschillende  plaatsen,   op  \ 

f  van  welke  de  eclips    totaal  was,  bereker"  ""     ^' "       <  >  ^.r  ,.^ 

Dezelfde  eclips,  berekend  door  Carlini  (/) 


vijf  van  welke  de  eclips    totaal  was,  berekend  door  Olufsen  ie) —  3'',50/ —  2',80 

'"      ■" "    ............  2,09^ 


(a)  Hetgeen  bij  het  afdrukken  dezer,   (Augustus  1860,)  reeds  geschied  is  in  het  1«  Stuk  van  het  X  Deel 
der  Verslagen  en  Mededeelingen  der  K,  Akademie  van  Wetenschappen  te  Amsterdam,  Afdeeling  Natuurkunde. 

(é)  Königsberger  Beobaehtungen ,  IX  Abtheilung,   p.  V. 

(c)  Memoirs  of  the   Royal  Astronomical  Society,  vol  X. 

(rf)  Dissertatio  astronomica  inauguralis ,  Lugd.  Bat.  MDCCCXLV. 

(e)  Astronomische   Nachrichten   XXII,  blz.  217- 

(/)  Carlinis  verhandeling  is  te   vinden  in  het   Giornale  dell'   Instituto   Lombardo,  vol   IV,  dat  mij  niet  ten 
dienste  staat.    Zijn  resultaat  is  aangehaald  in  het  berigt  van   Santini  over  de  eclips  van  S8  July  1831. 

19 


132  VEIiSLAG,  VAN    DEN    H  O  OFD-I  NGENIE  UB 

2.  Van  28  July  1851.     Uit  waarnemingen  op  een  tiental   plaatsen,  waarvan  \ 

alleen  te  Königsberg  de  eclips  totaal  was,  naar  de  berekening  van  Santini  (a).     —  2",2ai 

Uit  de  door  Santini  aangehaalde  verKelijkinn;eQ  ,  die  de  waarneminsron  te  Danzi"  ! 

opleverden       .     .     .     ,     .     .  '.     .     ...     .     .     .     .     .     .     .     ....'.'.—  2  ,30/ —  ^  '''^ 

Uit  het  onderzoek  van  Wichraann,  die  bij  zijne- berekening  ook  de  metingen  1 

van  de  afstanden  der  spitsen  opnam —  2  ,34/ 


Gemiddeld  uit  totale  zoneclipsen .    —  2  ,55 

C,  Uit  ringvormige  zoneclipsen. 

1.  Van  7  September  1820.  Het  volledigste  onderzoek,  mij  omtrent  deze  eclips  bekeiid, 
is  van  Wurm,  die  172  waarnemingen,  op  79  verschillende  plaatsen  verkregen,  behandel- 
de (b).  Uit  zijn  resultaat  leid  ik  af      . .    .     ;     —  2",fi3 

2.  Van  15  Mei  1836.     Uit  Kümkers  voorloopige  berekeningen  (c)  betreffende  d?.ze  eclips 

.     vind   ik. —  1  ,6t 


Gemiddeld  uit  ringvormige  zoneclipsen: —  2  ,14: 

D.  l'it  heliometermelingen. 

1.  Van  BeSsel,  kort  voor  de  totale  maaneclips  van  2  September  1830  (6  middellijnen)  {3).     —  1',42 

2.  Van  Bessel,  kort  voor  de  totale  maaneclips  van  26  December  1833  (6  middellijnen)  (rf).     —  1  ,05 

3.  Van  Wichmann  bij  volle  maan  8  July  1846  (36  middellijnen)  (e) —  1  ,40 

Gemiddeld  uit   heliometermetingen : . —  1  ,29 

Dat  de  zoneclipsen  in  het  algemeen  eene  kleinere  waarde  voor  den  straal  der  maan  zullen  aan- 
geven dan  de  sterrebedekkingen  en  heliometermetingen,  hiervoor  bestaan  gegronde  redenen.  Het 
zfil  na  het  meeste  geraden  zijn,  de  gevondene  vier  correcties  te  splitsen,  en  als  resultaat  aan  te  nemen : 

Correctie  der  maans  Iialve  middeiiijn  uit  llansen's  Tables  de  Ia  Lune: 

Ter  berekening  van  sterrebedekkingen  (uit  A  en    D) -g»  OO 

»  I)     zoneclipsen  ....    (uit  B  en  C)        .       .       ; ~  2    «iS 

En    hieruit    verder: 

Middelbare  straal  der  maan ;      =    0,27264  straal  des  Aard-equators 

Kleinste  straal  der  maan,  overeenstemmende  met  de 

dalen  op  hare  oppervlakte     .       .    ♦ =     0,27227       »        »  » 


(o)  Astronomische  Nachrichten  XXXIV,  biz.  109. 
(i)  Berliner  Astronomisches  Jahrbuch  1825  blz.  89. 
(o)  Astronomische  Nachrichten  XIV  biz.  97. 
(rf)  »  '  XI    .  411. 

(r)  .  '         XXIX    »      1. 


VAN  DE  GEOGRAPHISCHE  DIENST  IN  N.  I.         X23 

ZEVENDE    BIJLAGE. 


BEPALING  \AK  DE  PERIODIEKE  0¥.EIJKIIEI)EN  DER  IIIKROMETERSCIIROEYEN  \AN  DE 
MIKROSKOPEN,  AAN  IIET  lNI\ERSAALIi\STRllIEi\T  lAN  REl'SOLD. 


De  wijze,  -waarop  het  onderzoek  werd  Jngerigt,  is  reeds  in  den  tekst  beschreven.     Onderstaande 
tabellen  bevatten  de  resultaten  van  het  onderzoek.  .      ' 

Correcties  Yoor  de  aflezingen  der  inikroskopen ,  wegens  de  periodieke  ongelijkheden 

der  mikronieterscliroeven. 


Graden 

op   den 

schroef- 

kop. 

6 

Gcwigi. 
S 

;    Alikroskoop  I. 

Mikroakoofx  il. 

Mikroskoop  III. 

Mikroskoop  IV. 

Afleiing. 

0   Fe)). 

7  Feb. 

Gemid- 
deld. . 
n 

6  Feb. 

7  Feb. 

Gemid- 
deld. 
.  » 

5  FeK 

8.  Feb. 

9  Feb. 

Gemitl- 

dcld. 

n 

6  Feb. 

8  Feb. 

Gemid- 
deld, 
n 

0" 
120 
150 
200 
240 
300 
360 
400 
450 
480 

0 

72 
90 
120 
144 
180 
216 
249 
270 
288 

2,5 

2,67 

3 

1,67 

C 

1,67 

3 

2,67 

2,5 

0",0 
-4,8 

-  3  ,6 

-  3  ,8 

-  3  ,8 
-2  ,0 
■f  0  ,8 
-1^ 
+  0  ,4 

0",0- 
-4,5 

—  2  ,1 

—  3  ,3 

—  4,8 

—  2,0 

—  0  ,6 

+  1.7 
+  1.5 
+  0.1 

0",0 
-4  ,7 
-2,8 

-  3  .0 
-4  ,3 

-  2-  ,o' 
+  0,1 
+  0.2 
+  1.0 
•»-  0  ,9 

0",0 

-  2,0 
-i  .T 
-3  ,6 
-0,5 
-0,3 
+  0  ,4 

-  3  ,4 
+  0,1 
-0,0 

0".0 
+  0,2 
.-.0  ,9, 

-  1  ,0 

-  0  ,8 

0  ,"o' 

-  1  ,0 

-  0  ,8 
^1,3 

-1-  0  ,8 

o",o : 

—  0  ,9 
-1,3 
-2  ,3 

—  «  ,7 

—  0,1 

—  0  ,3 

—  2  ,1 
+  o' ,7 
+  0,4 

e",o 

+0  ,9 
-2,9 

+  ifi 
+  2,8 
+  5  ,7 

+  4,9 
+  6,7 

0",0 
-5  ,5 
-4  ,9 
-0  .7 
—2  .6 
+  1  ,5 
-rï.O 
+3,3 
+  4,1 
+  4,3 

0",0 
-2  ,0 

—2  ,7 
+  1  ,0 
+  2.7 
+  3:  .7 
+  3  ,9 

+  3  .6 

0",0 

-  2,2 

-  3  ,9 

-  i  ,7 
+  0  ,8 
+  2,1 
+  3  ,8 
+  3,6 
+  4,5 
+  4.9 

0",0 
+3  ,5 
+  0  ,5 

+  1  -1 

+4,6 

-t-1  .1 
+3  ,8 
+  2  ,9 
-0  ,S 
+  1,5 

0",0 
-1  ,0 
+  0.7 
-f-0,7 
+  1,5 
+2,8 
-0  ,5 
+  0,3 
+2.7 
+  0  ,8 

0".0 
+  1  ,3 
+  0  ,6 
+  8  ,9 
+  3,1 
+  2  ,2 
+1-7 
+  1,6 
+  1  ,0 
+1  .1 

Op  te  lossen  vergelijkingen.  ' 

ein)  ,'  x  +  (1-  cos  6).  y  :=  n  (gewigt  =  jr) 

De  methode  der  kleinste  kwadraten  geeft  tot  eindvergelijkingen : 

2    (g  sin   ^   i].  x  +  'S.  (g  sin  6  (1—  cos  ^  ) ).  y  =  S  (^  sin  Q.  n], 
2  [g   sin  Q  jl—  cos  (3)  ).x  +  2  (g  ^l—  cos  ())'    ).     y  =  "L  (g  (1-  cos  6)  n), 
door  2  (  )  het  gewone  summatieteeken  verstaande,  (zie  G.  J.  Verdam,  Verhandeling  over   de  Me- 
thode der  kleinste  quadraten ,  Groningen  1850). 
Door  de  symmetrieke  verdeeling  der  ^s  aan  beide  zijden  van  het  nulpunt  is 

.2  (^  sin  O  (\—  cosö)  j  =  O 
■waardoor    de  vergelijkingen  eenvoudig  worden: 

2    (g    sin  ^  é).     X  =  2  (j  sin  (j.  n),  . 

2  (ó'(l— cos  0)2  ).  ?/  =  £  (^(1—  cos  i5)n),' 
zijnde  2  [g  sin  2  ^)  =  15,52  en  2  [g  (1—  cos  6f  )  =  56,12. 

De  verschillende  gewigten  heb  ik  op  de  volgende  wijze  bepaald.  Tot  eenheid  werd  aangenomen 
het  gewigt  van  de  bepaling  van  ëe'nen  afstand  door  vijf  waarnemingen  ;  stel  nu  dat  voor  zekeren  afstand, 
nagenoeg  gelijk  aan  een  n«  gedeelte  van  600',  volgens  de  methode,  in  den  tekst  beschreven,  achter 
eenvolgena  gevonden  is; 


124  VP]RSLAG    VAN    DEN    H  OOF  D  -  I N  G  E  N 1 E  U  R 

a",  fc",  c',  enz.  »",  y",  2", 
dan  is  de  waarschijnlijke  waarde  van  dezen  afstand,  vrij  van  de  periodieke  fouten  der  mikrometerscliroef, 

X   =  —  (a+b  +  c  +  ...+x  +  y^z). 

600' 

De  correctie  voor  de  aflezing wordt  nu 

n 

n-l  1,1  1  1 

X  —  a  =z  —  ■ a  ■] b  4 c  4-  .  .  .  •{ w-4 z, 

n  n  n  n  u 

■,        n     .       „        600' 

de  correctie   voor  de  aflezing  2  x  : 

?j 

w-2  «-2  2  2  2 

2  x  —  (a  +  o)  = o 0+  —  CJ-....J.  —  y  jL  —  2, 

n  n  n  n  n 

de    corrctie  voor  de  aflezing  3  x : 

n 

-  ,  ,  .  n-3  n-3  a-3  3  3 

3a;  —  (a+ü  +  c  = a  —  ■ o c  +  .  .  .  +  —  y  i-  —  z-, 

H  n  n  nu 

enz.  enz.  en  eindelijk: 

w-1 

de  correctie  voor  de   aflezing  —  x  600': 

n 

,     ,s         ,        1,  .  1  1  ^       1  1  «-1 

(n-l)  X  —  [a  +  b  +  C+  ...  +  y)  =  —  —  a b c—  ... y  -i z. 

n  n  n  n  n 

Is  dus  de  waarschijnlijke  fout  van  elk  der  grootheden 

a,  b,  c,  d,  .  .  .  .  y,  z  z=.  tv, 

Dan  is  waarschijnlijke  fout  van  de  correctie  voor  de  aflezing; 

600" 

...  wJ/, 

n 

evenzoo  voor  de  aflezing: 

<,/'J-2\2       /      \/2\2)  2  «-4 


i(^)^(i)%(i)'--(^)'h -r=ï'^H  (D'H»  -  ^ 


600"                                                                            Ki'^-A^       /    „\/2\2)  2/. 

-^  X  - -  ^  Hir)  -^  H(t)  i="'  ^  - 

o       600"                                                                           Lln-S\^       /    „\/3\2?  3»J 

(   ,^    600"                                                   W   ,\/i\^    /  "-M^^  .    "-' 


9 
-1 


600"        /      \  600" 

en  [n-l] 

n  \      I   n 

t      \  60C 


Derhalve,  daar  de  gewigten  omgekeerd  evenredig  zijn  aan  de  tweede  magten  der   waarschijnlijke 
fouten,  het  gewigt  van  de  bepaling  der  correctie  voor  de  aflezing 

n 
«^ 

600        /      \  600"  « 

2  x  en  ln-2] .   • - — - 

n  \      /    71  2  ra-4: 

600        /      \  600'  n 

3  X  —  en  in-3]  —         ;..;...      

n  \      I    n  3  «-9 

enz.  enz. 

Door  deze  formules,  die  voor  al  dergelijke  gevallen  gelden,  vindt  men,  n  achtereenvolgen.^  =  2,  :-: 
eu  5  stellende,  de  gewigten,  zoo  als  zij  in  den  tekst  en  in  de  3"^  kolom  der  tabel  op  de  vorige  biz. . 
zijn  opgegeven, 


VAN    DE    GEOGRAPHISCHE     DIENST     IN    N.    I. 


125 


Om  de  waarschijnlijke  fouten  van  do  te  vindene  waarden  a;  en  ?/  te  bepalen,  heb  ik  eerst  uit  de 
oorspronkelijke  aanteekeningen  de  waarschijnlijke  fout  afgeleid  van  de  instellingen  op  het  gaatje  en 
op  de  verdeelingstreep.     Zie  hier  de  resultaten. 


WAAESCHIJNLIJKE   FOUTES. 


Mikroskoop. 

eener  instelling   op 

van  de  bepaling  van  den  afstand  tusschen 
het  gaatje  en  de  streep 

het  gaatje. 

de  streep. 

door  ééne  aflezing. 

door  vijf  aflezingen. 

Horizontale  Cirkel    \  jj 
Vertikale  Cirkel.       Jjy 

±  1",18 
±  1  ,35 
±  1  ,85 
±  1  ,50 

±  0",88 
±  0,99 
±  1  ,05 
±  1  ,28 

±  1',47 
±  1  ,67 
±  2  ,10 
±  1  ,97 

i  o^ef. 

+    0  ,75 
+    0  ,9-1 
+    0,90 

De  oplossing  der  vergelijkingen  voor  a;  en  ?/  gaf  de  volgende  resultaten: 


Mikroskoop 

I 

x  =  -  2",40  (w.  fout±  0'',17  ) 

1» 

II 

»     -  0  ,60  (  »     Il    »  0  ,19  ) 

n 

111 

»      -3,58  (»     !.    1)  0,24) 

l> 

IV 

»     -  0  ,24  (  »     1)    !>  0  ,23  ) 

y  =  -  1",13  {  w.  fout  ±  0",09 

»  -  0 ,48  {  »     ..      »    O  ,10 

»  +0 ,26  (  »     »      »    O  ,13 

1)  +1 ,08  (  1)     »      »    O  ,12 


De  halve  amplitudo  is  =  1/  (x "  +  »/  ^) ,  en  derhalve: 

bij  Jlikroskoop  I  ....    .  2",G5  met  eene  w,  fout  ±  O^IG, 

n  11  .     .     .■    ;    .  O  ,77  "  >•  »      »  »  O  ,16, 

u  Hl 3,71  ).  »  »      1)  »  0,23, 

I)  IV 1  ,11  »  »  »      »  »  O  ,13. 

Daar  de  meting  van  eiken  hoek,  zoowel  vertikaal  als  horizontaal,  steeds  geschiedt  door  twee 
instellingen,  en  het  aftrekken  der  overeenkomstige  aflezingen,  zoo  is  het  blijkbaar  onverschillig  ot 
men  bij  alle  aflezingen  een  constant  getal  optelt.  Bij  het  hieronder  volgende  tafeltje  heb  ik 
dus  den  constanten  term  in  de  halve  amplitudo  veranderd,  waardoor  de  correctie  steeds  positief 
wordt.    Het  bevat  dus  de  waarden, 

voor  Mikroskoop     I    van     2",65     —     2'',40    sin     $     +     1",13    cos     $  , 
..  II       »       O  ,77    —    O  ,60     sin     ö    +     O  ,48    cos     ö  , 

i>  111       !,       3  ,71     —     3  ,58     sin     ö    -     O  ,96     cos     O  , 

»  IV       »       1  ,11     —     O  ,24     sin     (?    -     1  ,08    cos     6  . 


126 


VERSLAG  VAN  DEN  HOOF  D-IN  G  EN  IE  UK 


Correctie  van  de  aflezingen  der  miliroskopen  wegens  de  periodieke  ongelijkheden  der 

mikronielerscliroeven. 


Aflezing. 

Mikroskoop  I.  " 

Mikroskoop  II. 

Mikroskoop  III. 

Mikroskoop  IV. 

0'' 
30 

60 

+     S".8 
3  ,0 

.2,2         ,, 

+    1",2 
1  ,ö 
0  ,8 

+    2",8 
1  ,7 
0  ,8 

+  c.o 

0  ,0 
0,1 

90 
120 
130    ,  . 

1,4 
0,7 
0  ,3 

0  ,6 
0,4 
0,2 

0,3 
0,0 
0,1 

0,3 

0  .6 

-              -0,9 

180      ■ 
210 

240 

0  ,0      .     ' 

0  ;i  .  .    . 

0  ,3 

O.t' 
0,0. 
.0  ,0 

.    0,5 
.    1  ,4      , 

2,4 

1,2 
1  ,6 
1,8 

270 
300 
330 

0  ,8 

■      1  ,5 

2,3 

,.       0  ,1 
0  ,3 
0  ,5 

.    3,5 

4,7 
5,7 

2,1 
2,2 
2,2 

360 
390 
420 

3,2 
3,9 
4,6 

0,7 
1,0 
1  ,2 

6,6 

7,2- 
,      7,4 

2  .1 
I  ,9 
1  .7 

450 
480 
510 

5,1 
5,3 
5,3 

1  ,4 

1,5 

.1,5 

7,3 
6,8 
6,0 

1,4 
1,0 

0,7 

540 
570 
600 

5,0 

<          4,5 

,3,8 

1,5 
1  .4 
1  r2 

5,0 
3,9.     , 

.    .   2,8      . 

0.4 
0,2 
0,0 

VAN  DE  GEOGRAPHISCHE  DIENST  IN  N.  I.       127 

ACHTSTE  BIJLAGE. 


Onderzoek  naar  de  buiging  der  kijkers  van  de  gebruikte  universaal-instrumenlen. 


—7-^ I   è=  15  (xo  —  Xw), 

sin  ao/ 


Vindt  men  door  eene  ster  in  het  Oosten  de  correctie  des  chronometers: x  <,> 

en         II       1)        !i  »       Westen  n         »  »  n  x^ 

Heeft  de  eerste  ster  een  azimuth  a„    en  eenen  zenlthsafstand z  01 

I)  tweede    »       n         »         a »    »       »  »  »  z  w, 

Noemt  men  de  poolshoogte cp  , 

Schrijft  men  verder  het  verschil  van  x„  en  x  „  aan  buiging  toe, 

Stelt  men  de  buiging  des  kijkers  in   horizontalen  stand b    , 

en  voor  eenen  zenlthsafstand  z i  sin  ï, 

dan  is: 

sin  z  „  sm 

^  cos  cp  sin  Uw  cos  Cp 

waarvoor  bij  onze  waarnemingen  met  voldoende  naauwkeurigheid  gesteld  kan  worden: 

(sin  «o  +  sin  «„)    h  =  \ó  [x „  —  x „] 
Is  er  meer  dan  eene  ster  waargenomen,  dan  beteekenen  a;  „  en  a;  w   de  arlthmetische  middens  der 
gevondene  correcties  en  sin  2  o  en    sin  « »  de    arlthmetische   middens  van  de   sinussen  der  zeniths- 
afstanden. 

Vindt  men  verder  door  eene  ster  in  het  Zuiden     de  zuiderbreedte      ,.,..,  ^  j, 

en  n       1)  1)     )i     >i     Noorden  »  »  0  n. 

Is  de  gemiddelde  zenlthsafstand  in   het  Zuiden *    .  z   ». 

1)  »  »     n     Noorden z  ,„ 

Schrijft  men  verder  het  verschil  in  <p  j  en  <J)  »  aan  buiging  toe,  dan  is: 

(sin  «  3  +  sin  2  „)  J  =  <J)  j  —  (p  „ 

Op  die  wijze  vindt  men  uit  de  waarnemingen  voor  de  unlversaal-instrumenten  van : 


128 


VERSLAG  VAN  DEN  HOOFD-INGENIE  Ü  R  ENZ. 


REPSOLD. 

PISTOR  EN  MARTINS. 

Uit  tijdsbepalingen 

Uit  tijdsbepalingen 

1858. 

vergelijkingen. 

1 

1858 

vergelijkingen. 

.to 

O 

April 

24 

1,38  6  =  —  7".3 

2/3 

April 

24 

1,40  6  -  —    0",9 

V-j 

Mei 

1 

1,28  6  =   +    3  ,1 

Va 

Mei 

3 

1,36  6  -    +      0  ,8 

2/3 

)t 

3 

1,46  b  ~   +    1 ,4 

2/3 

)} 

8 

1,43  6  s  —     9  ,0 

2/3 

)» 

7 

0,81  &  =i  —  1  ,1 

V2 

I) 

10 

1,35  ft  =!   +    14  ,9 

V-2 

}f 

8 

1,53  b  ~  —  4,1 

2/3 

)) 

14 

1,54  é  =   4      2  ,1 

y^ 

_   V 

10 

1,13  6  =  —  2  ,9 

2/3 

Aug. 

16 

1,67  b  =i  —     6  ,0 

Vi 

Tl 

U 

1,09  i  =  —  0  ,6 

Va 

1) 

17 

1,80  b  ~  —     3  ,9 

Va 

Aug. 

16 

1,37  b  =   +    0  ,9 

1 

)) 

19 

1.54  b  ~   +     0  ,1 

Va 

U 

17 

1,22  è  =1  —  1  ,4 

1 

Oct. 

28 

1,84  6  =1  —     3  ,1 

1 

Oct. 

28 

1,27  &  =:   +    2  ,0 

2/3 

n 

29 

1,73  b  =  —     1  ,S 

Va 

]» 

29 

1,27  6  =    +    0,8 

2/3 

» 

30 

1,64  b  ^   +     0  ,3 

Va 

JI 

30 

0,87  è  =:   +    0  ,3 

2/3 

Nov. 

1 

1,35  6  =1  —     1  ,2 

^/4 

Nov. 

1 

1,15  J  =  _  3,1 
Uit  breedtebepalingen. 

2/3 

)) 

3 

1,76  b  ~  —     0  ,9 
Uit  breedtebepalingen. 

Va 

Meil 

en  3 

1,22  b  ^  +    1",9 

1 

Nov. 

3 

1,67  6  =  +     0",6 

Va 

..    8 

»10 

1,33  i  =  —  1  ,6 

1 

De  oplossing  dezer  vergelijkingen  geeft  voor  beide  instrumenten  eene  geringe  negatieve  waarde 
van  b,  waaruit  genoegzaam  blijkt  dat  bij  beide  instrumenten  de  buiging  des  kijkers  legering  ia  om 
met  zekerheid  door  de  waarnemingen  aangewezen  te  worden. 


Tab  L 


fenJav'    (reujr  I)tozi.!it    orer    tSAd 


O 


\7 


m 


ORDO    CYPRINL 


KARPERS.  ^^^^^,,   ^ 


Pisces  ossei,  branchiis  liberis  siraplicibus,  malacopteri ,  corpore  oblongo 
vel  elongato  squamato  vel  nudo,  nunquara  loricato;  suboperculo  non 
deficiënte ;  ossibus  intermaxillaribus  marginem  maxillae  superioris  con- 
stituentibus ,  palatinis  edentulis ;  pharyngealibus  inferioribus  non  unitis , 
dentatis;  pinna  dorsali  unica  radiosa  libera-  Ventriculus  sacco  coeco 
nullo.    Appendices  pyloricae  nullae. 

Aanm.  De  Cyprinen  zijn  weinig  minder  scherp  gekenmerkt  in  de  groote  rei  der 
Eeenige  visschen  dan  de  zoo  na  aan  ze  verwante  Siluren.  De  aanwezigheid  van 
het  suboperkel,  de  vorming  van  den  bovenkaaksrand  geheel  door  de  tusschenkaaks- 
beenderen ,  het  niet  vergroeid  zijn  der  onderste  keelgatsbeenderen ,  eene  vrij  staande 
enkele  straalachtige  rugvin,  en  ongetande  gehemeltebeenderen ,  zijn  kenmerken, 
welke  men,  vereenigd,  bij  geen  der  overige  orden  van  weekvinnige  visschen  aantreft. 

De  bepalingen  der  orde,  door  andere  schrijvers  gegeven,  zijn  niet  van  volstrekte 
waarde.  Tot  die  bepalingen  reken  ik  de  zoodanige,  welke  de  Cyprinoïdenen  Cj^- 
prinodontoïden  als  eene  enkele  familie  of  orde  omvatten.  Er  is  daarin  sprake  van 
kenmerken,  welke  niet  bij  alle  Cyprinen  gevonden  worden  en  welke  alzoo  slechts 
van  betrekkelijke  waarde  zijn.  Zoo  ontbreken  soms  de  schubben  (Aulopyge  Heek.) 
en  de  zwemblaas  (Homaloptera  V.  Hass.,  Lepidocephalus  Blkr,  Acanthophthalmus 
V,  Hass.).  De  kaken  zijn  niet  altijd  zwak  en  de  mondspleet  is  niet  altijd  klein 
(Macrochirichthys  Blkr,  Hampala  V.  Hass.) ,  en  bovenste  keelgatbeenstanden  vindt 
men  bij  de  geheele  familie  der  Cyprinodontoïden.  De  onderste  keelgatbeenstanden 
zijn  niet  altijd  groot  en  sterk  (Cobitiformes ,  Homalopteraeformes,  Catostomini  en 
Cyprinodontoïdei) ;  de  schubben  zijn  niet  altijd  gladrandig  (soorten  van  Homaloptera) 
en  zelfs  ontbreken  de  schubben  niet  standvastig  op  den  kop  (Lepidocephalus  Blkr). 
De  buik,  volgens  sommige  schrijvers  bij  de  Cyprinen  altijd  afgerond,  is  bij 
sommige  geslachten  mesvormig  zamengedrukt    en    scherp   hoezeer   niet   doornachtig 

1 


gekield  (Cliela  Buch.,  Laubuca  Blkr,  Macrocliiriclithys  Blkr),  enz.  Er  is  echter 
geene  soort  der  Cyprinen  bekend,  op  Avelke,  volgens  den  tegenwoordigen  stand 
der  wetenscliap,  de  hier  gegevene  kenmerken  niet  volledig  passen  en  aan  den  an- 
deren kant  sluiten  zij  alle  andere  verwante  orden  uit. 


De  Cyprinen  zijn  eerst  laat  op  de  aarde  verschenen.  Ofschoon  zij  reeds  in  de 
voorwereldlijke  tijden  de  zoete  wateren  bevolkten,  reikt  haar  oorsprong  niet  verder 
dan  de  tertiaire  vormingen  en  in  dat  tijdperk  zelf  werden  nog  de  Cj-prinoïden  van 
de  Cyprinodontoïden  voorafgegaan.  ]\len  kent  een  zestal  soorten  van  Cyprinodon  en 
Poecilia  uit  de  molasse-periode,  terwijl  het  aantal  soorten  van  echte  Cvprinoïden , 
tot  dusverre  in  de  tertiaire  lagen  aangetroffen  en  alle  behoorende  tot  geslachten 
der  Cobitiformes,  Cyprininen  en  Barbinen,  slechts  ongeveer  35  bedraagt,  zoodat  in 
het  geheel  thans  nog  slechts  ongeveer  40  soorten  van  fossiele  Cyprinen  bekend  zijn. 

Alhoewel  nu  aannemelijk  is,  dat  de  nadere  kennis  van  meer  zoetwatervormingen 
van  het  tertiaire  tijdvak ,  nog  zal  leiden  tot  de  ontdekking  van  nieuwe  fossiele 
vormen  der  orde ,  laat  zich  niet  verwachten ,  dat  haar  aantal  eenigzins  zal  nabij  ko- 
men aan  dat  der  soorten  van  Cyprinen  van  de  thans  levende  schepping. 

Inderdaad  zijn  zij  de  talrijkst  vertegenwoordigde  orde  van  visschen  in  de  tegen- 
woordig bestaande  orde  van  zaken  en  de  in  de  registers  der  wetenschap  ingeschre- 
vene soorten  zijn  thans  reeds  meer  dan  1100  in  getal,  van  Avelk  cijfer  meer  dan 
1000  komen  op  de  Cvprinoïden  alleen.  Zij  kunnen  gerekend  worden  ruim  een 
achtste  gedeelte  uit  te  maken  van  de  thans  bekende  nog  levende  vischsoorten,  en 
Avanneer  men  alle  fossiele  vormen  bij  deze  verhouding  in  rekening  brengt,  dan  be- 
draagt hun  aantal  nog  meer  dan  een  tiende  van  het  geheel.  Deze  evenredigheid 
is  nog  te  opmerkelijker,  wanneer  men  in  het  oog  houdt,  dat  de  Cvprinoïden, 
welke  meer  dan  91  procent  bevatten  van  het  geheele  aantal  thans  nog  levende  Cv- 
prinen ,  in  geheel  Australië,  Polynesië  en  Zuid-Araerika  ontbreken  en  in  Afrika 
in   slechts  een  gering  aantal  soorten  worden  aangetroffen. 


Een  eeuw  geleden  kende  men  nog  niet  zoovele  levende  soorten  van  Cyprinen  als 
thans  fossiele. 

Artedi  kende  er  slechts  23  of  23 ,  en  op  het  einde  de  vorige  eeuw  waren  er  nog 
naauwelijks   50  in  de  registers  der  wetenschap  ingeschreven. 

Lacepède,  in  zijne  Histoire  naturelle  des  Poissons,en  Schneider,  in  het  Systema 
posthumum  van  Bloch,  beschreven  nog  geene  70  soorten.  Sedert,  doch  voorname- 
lijk in  de  beide  jongste  tientallen  jaren,  is  de  kennis  ten  dezen  met  reuzenschreden 
vooruitgegaan. 


Azië,  de  Indische  archipel  en  Noord- Amerilia  hebben  hunne  rijke  bijdragen  allengs 
geleverd.  Ziüd-Amerika  bragt  menigen  vorm  der  Cyprinodontoïden  aan  het  licht, 
en  zelfs  Afrika  voegde  enkele  tientallen  soorten  bij  die  der  overige  werelddeelen. 

Nog  geen  30  jaren  geleden  evenwel  bedroeg  het  aantal  bekende  soorten  nog  geen 
nog  geen  vierde  gedeelte  van  het  tegenwoordige. 

In  1843  was  het  cijfer  der  soorten  tot  ongeveer  500  geklommen. 

In  het  begin  van  het  tegenwoordig  decennium  schatte  men  het  reeds  op  ruim  C50, 
en  de  talrijke  nieuwe  vormen,  in  de  jongste  jaren  van  den  Indischen  archipel  en 
Oost-Azië  en  van  Noord-Amerika  bekend  geworden ,  doen  voorspellen ,  dat  het  thans 
bereikte  cijfer  van  meer  dan  1100  soorten,  nog  op  verre  na  niet  uitdrukt  het  getal  der 
werkelijk  op  de  aarde  levende.  Latere  tijden  zullen  ongetwijfeld  nog  honderden  nieuwe 
vormen  aan  het  licht  brengen. 


De  belangrijke  ontdekkingen  der  laatste  jaren  hebben  een  nieuw  licht  doen  op- 
gaan over  de  geographische  verbreiding  der  Cyprinen.  Men  meende  ze  vroeger  tot 
het  noordelijk  halfrond  beperkt  te  zijn.  De  heer  Agassiz  schreef  zelfs  nog  in  1850 
(Lake  Superior  p.  353)  //  1  am  not  aware  that  any  of  these  fishes  have  ever  been 
// noticed  in  the  waters  of  the  southern  hemisphere;  nor  do  they  extend  anywhere 
// far  beyond  the  limits  of  the  temperate  zone,  as  it  is  well  ascertained  that  they 
//  are  most  nuraerous  in  the  rivers  and  lakes  of  Central  Europe  and  Central  Asia  and 
//  Northern  America.  Indeed ,  it  is  so  much  their  natural  home ,  that  they  do  .not 
f  seem  to  occur  in  the  northernmost  freshwater  strearas  nor  anywhere  in  the  tropics  , 
// except  in  very  great  altitudes,  where  recently  a  few  have  been  found  in  the  Andes". 
Hoezeer  nu  ook  deze  meening  van  een  der  grootste  ichthyologen  blijkbaar  niet 
steunde  op  den  stand  der  kennis  in  gezegd  jaar,  als  wanneer  het  reeds  bewezen 
was,  dat  de  lage  landen  van  zuidelijk  Bengalen  en  Hindostan  en  Pegu  meerdere 
Cyprinen  voeden,  terwijl  ook  reeds  zuid-afrikaansche  en  javasche  vormen  der  orde, 
dus  van  het  zuidelijk  halfrond,  waren  beschreven,  bleef  toch  de  stelling  gegrond, 
dat  voornamelijk  de  gematigde  streken  van  het  noordelijk  halfrond  als  de  hoofdba- 
kermat  der  Cyprinen  waren  te  beschouwen.  Doch  ook  deze  stelling  schijnt  hare  waarde 
grootendeels  te  hebben  verloren,  sedert  het  gebleken  is,  dat  de  evennachtlijnstreken 
der  Soenda-eilanden  niet  alleen  een  zeker  aantal  soorten  van  Cyprinen  herbergen, 
maar  dat  zij  daar  zelfs  zoo  talrijk  zijn,  dat  de  soorten  van  Cyprinoïden  alleen  er  ineer 
dan  13  procent  uitmaken  van  het  geheele  aantal  bekende  thans  levende  soorten ;  eene 
verhouding,  welke,  in  aanmerking  genomen  het  betrekkelijk  nog  weinig  onderzochte 
der  zoete  wateren  van  de  Soenda-eilanden,  zeer  zeker  nog  op  verre  na  niet  uitdrukt 
den  wezenlijken  rijkdom  dier  wateren  aan  Cyprinoïden  en  welke  verhouding  voorts 
alleropmerkelijkst  moet  voorkomen,  wanneer  men  in  het  oog  houdt,  dat  de  eeuwen 


lang  door  talrijke  naturalisten  voortgezette  nasporingen ,  van  geheel  Europa  niet  meer 
dan  een  gelijk  bedrag  aan  soorten   van   deze  orde  hebben  doen  kennen. 

De  grenzen  der  Cyprinen  zijn  alzoo  niet  alleen  ruimer  te  stellen  dan  geschied 
was,  maar  de  verbreiding  der  soorten  binnen  die  grenzen  blijkt  ook  niet  zoo  te 
zijn  als  was  vermoed. 

Sir  J.  Richardson  verviel  in  een  ander  uiterste  door  te  beweren ,  en  zulks  reeds 
in  het  jaar  183ö  (Fauna  Boreali-Americana  III  Pish.  p.  109)  dat  de  Cyprinen  //  abound 
in  the  fresh-waters  of  all  quarters  of  the  vvorld",  eene  bewering,  die  evenmin  in 
de  toenmalig  bestaande  kennis  haren  grond  had  als  die  van  den  heer  Agassiz  in 
1850,  en  die  ook  gewis  niet  lang  volgehouden  is  geworden  door  den  voornaamsten 
ichthvoloo2f  van  de  australische  wateren. 

Voor  zoo  ver  de  tegenwoordige  kennis  reikt,  zijn  de  Cyprinen  uitgesloten  van 
Australië  en  Polynesië.     Zij  bewonen  alle  overige  werelddeelen. 

In  het  noordelijk  halfrond  strekken  zij  zich  uit  tot  tusschen  den  G0°  en  70"  breedte- 
graad, doch  zij  schijnen  den  noordpoolcirkel  niet  te  overschrijden,  Van  Groenland 
en  IJsland  zijn  nog  geene  soorten  bekend  geworden.  Men  vindt  ze  algemeen  op 
het  vastland  van  het  noordelijk  halfrond,  zoowel  op  dat  der  oude  als  dat  der  nieu- 
we wereld ,  doch  zij  strekken  zich  ook  uit  tot  de  eilanden  ,  welke  beide  vastlanden  om- 
zoomen.  Groot-Erittanje  heeft  zijne  Cyprinen  zoowel  als  de  Japansche,de  Philip- 
pijnsche  en  de  Soenda  eilanden  en  Ceylon,  en  en  ook  op  de  Antillen  ontbreken 
ze  niet.  In  het  midden -gedeelte  van  Zuid-Azië  en  in  de  groote  stroomgebieden 
van  Noord- Amerika  schijnen  zij  echter  hare  talrijkste  soorten  te  bezitten,  ter- 
wijl zij  het  spaarzaamste  schijnen  vertegenwoordigd  te   worden  in  Afrika. 

In  het  zuidelijk  halfrond  strekken  de  Cyprinen  zich  veel  minder  ver  uit.  In 
Afrika  gaan  zij  tot  over  den  SOn,  in  Zuid-Amerika  tot  den  Sö»  breedtegraad. 
Talrijk  nog  zijn  zij  op  Java  en  de  deelen  van  Sumatra  en  Borneo,  zuidelijk  van 
de  evennachtslijn  gelegen,  doch  Java  (met  Bali)  en  Borneo  is  ook  hare  zuidoos- 
telijke grens.  Zij  gaan  in  het  oostelijk  gedeelte  van  het  zuidelijk  halfrond  niet 
verder  dan  de  9e  breedtegraad  en  de  118e  graad  beoosten  Greenwich.  Op  het 
groote  eiland  Celebes  ontbreken  ze  reeds,  evenzeer  als  op  Timor  en  in  de  Molukken , 
en  men  vindt  ze  dan,  in  oostelijke  of  zuidoostelijke  rigting  voortgaande,  niet  eer- 
der terug,  voor  men  Zuid-Amerika  heeft  bereikt,  waar  dan  toch  nog  de  Cypri- 
noïden   volkomen  ontbreken  om  slechts  aan  de  Cyprinodontoïden  plaats  te  laten. 

De  grenzen  verschillen  nog  voor  beide  familiën. 

De  Cyprinoïden  gaan   verder  noordelijk  dan  de  Cyprinodontoïden. 

In  Nüord-Amerika  schijnen  de  Cyprinodontoïden  den  45>i  breedtegraad,  niet  te 
overschrijden.  Ook  in  Europa  strekken  zij  zich  niet  noordelijker  uit  en  zijn  daar 
tot  Spanje  en  Italië  beperkt.  In  Azië  is  het  niet  anders  gesteld  en  zelfs  schijnt 
het,  dat  zij   daar  den  40"  graad  breedte  niet  bereiken  vermits  de  noordelijkst  be- 


kende  vindplaats  tot  heden  toe  is  Jedo,  de  hoofdplaats  van  Japan,  in  welker 
zoete  wateren  nog  eene  Aplocheilos  leeft. 

In  het  zuidelijk  halfrond  is  deze  verhouding  eenigzins  anders.  In  Afrika  schij- 
nen de  Cyprinodontoïden  weinig  minder  zuidelijk  te  gaan  dan  de  Cyprinoïden ,  ver- 
mits eene  -Hydrarg^ra  van  Quellimane  in  Mossambique  vermeld  is.  In  den  In- 
dischen  Archipel  hebben  de  Cyprinodontoïden  hare  zuidelijke  en  oostelijke  grens, 
evenzeer  als  de  Cyprinoïden ,  in  Borneo  en  Suraatra. 

Maar  in  de  nieuwe  wereld  zijn  de  grenzen  geheel  anders  getrokken.  Terwijl  de 
Cyprinoïden  zuidelijk  Mexiko  niet  overschrijden  en  de  Antillen  niet  bereiken ,  en 
alzoo  ver  noordelijk  van  de  evennachtslijn  verwijderd  blijven,  gaande  Cyprinodon- 
toïden door  Centraal-Amerika  en  de  Antillen  naar  Zuid-Amerika,  om  eerst  hare 
beo;renzinor  te  vinden  in  Uraaruav  en  La  Plata.  Alhoewel  van  Noord-Amerika 
meer  soorten  bekend  geworden  zijn  dan  van  Zuid-Amerika,  laat  zich  verwachten, 
dat  de  zuidelijke  helft  der  nieuwe  wereld  niet  minder  vormen  voedt  dan  de  noor- 
delijke. In  allen  gevalle  bezit  zij  de  merkwaardigste  vormen,  de  Orestiasinen  en 
Anablepinen. 

De  oude  wereld  is ,  in  verhouding  tot  de  nieuwe ,  arm  aan  Cyprinodontoïden , 
vermits  van  Amerika  thans  reeds  3  maal  meer  soorten  bekend  zijn  dan  van  ge- 
heel het  oostelijk   halfrond. 


Zoo  lang  men  nog  slechts  eenige  weinige  soorten  van  Cyprinen  kende,  kon  men 
zich  vergenoegen  met  ze  tot  zeer   enkele  geslachten  te  brengen. 

Artedi  nam  slechts  3  geslachten  van  Cyprinen  aan,  Cyprinus,  Cobitis  en  Ana- 
bleps,  geslachten,  welke  aan  de  subfamiliën  Cypriniformes  en  aan  de  familie  der 
Cyprinodontoïden  beantwoorden.  Voortreffelijk  werd  zijn  geslacht  Cyprinus,  naar 
de  hem  bekende  soorten,  gekenmerkt:  door  3  kieuwstralen,  in  het  midden  zamen- 
gesnoerde  zwemblaas,  tandeloozen  bek  en  // ossa  duo  in  faucibus  inferioribus  ser- 
rata  et  dura  pro  dentibus,  quibus  superne  unicum  os  ovale  seu  moUius  respon- 
det."  Cobitis  is  door  Artedi  naast  Cyprinus  gesteld,  maar  de  verwantschap  van 
Anableps  met  beide  werd  door  hem  niet  opgemerkt. 

Linneus  loste  het  geslacht  Anableps  in  Cobitis  op  en  bedierf  het  geslacht  verder, 
door  er  ook  in  op  te  nemen  eene  Poecilia,  alsmede  Houttuyn's  Cobitis  japonica. 
Overigens  plaatst  Linneus  Cobitis  en  Cyprinus  in  zijne  afdeeling  Abdominales  zoo 
ver  mogelijk  van  elkander,  en  wijzigde  de  diagnose  van  Cyprinus  van  Artedi  zonder 
haar  te  verbeteren. 

In  zijne  //  Historiae  piscium  naturalis  promovendae  missus  quintus"  (1749),  on- 
derscheidde J.  Th.  Klein  de  geslachten  Cyprinus ,  Brama ,  Mystus  e«  Leuciscus. 
Het  eerste  beperkte  hij  tot  echte  Cyprininen,  waarbij  hij  echter  ook  eenige  Poma- 


centroïden  opnam.  Brauia  bevat  er  Abramis  Cuv.,  Carassius  Nilss.,  Tinca  Cuv.  en 
Scardinius  Bp.  Mjstus  is  er  gelijkbeteekenend  met  Barbus  Cuv.,  en  Leuciscus  omvat 
er  de  overige  soorten  van  Leuciscus  Cuv.,  doch  tevens  ook  Alausa  Cuv.  Hij  gaf  al- 
zoo  de  gronddenkbeelden  aan  voor  de  splitsing  van  het  Artedische  geslacht  Cjprinus, 
waarop  eerst  door  Cuvier  verder  werd  voortgebouwd.  De  hem  bekende  Gobitiformes 
bragt  Klein  onder  zijn  uiterst  zamengesteld  geslacht  Enchelyopus. 

L.  T.  Gronovius,  in  zijn  Museum  ichthyologicum,  uitgegeven  in  het  jaar  1754,  nam 
de  door  Artedi  voorgestelde  geslachten  aan  ,  Anableps  evenwel  van  Cobitis  en  Cyprinus 
verwijderd  plaatsende.  Hij  verdeelde  de  soorten  van  Cyprinus  in  die  met,  en  in  die 
zonder  voeldraden.  Later,  in  zijn  Zoöphylacium  (uitgegeven  in  1763)  plaatste  hij 
Cobitis  in  zijne  orde  Branchiostegi  en  Cyprinus  en  Anableps,  verwijderd  van  elkander, 
in  zijne  orde  Branchiales. 

In  het  Systema  ichthyologicum  van  Bloch  en  Schneider  (1801)  werden  de  Cvprinen 
met  üet  geslacht  Poecilia  verrijkt.  Anableps  staat  er  door  de  genera  Notacanthus, 
Esox,  Salmo,  Clupea  en  nog  andere,  van  Cobitis  en  Cyprinus  verwijderden  Amia 
neemt  er  rang  tusschen  Cyprinus  en  Poecilia. 

Lacepède  ging  in  het  vijfde  deel  (an  XI)  van  zijne  Histoire  des  Poissons  reeds 
een  weinig  verderen  beschreef  7  geslachten,  Cobitis,  Misgurnus,  Anableps,  Pundulus, 
Hydrargyra,  Cyprinodon  en  Cyprinus.  Met  uitzondering  van  Misgurnus,  welk  ge- 
slacht geheel  foutief  bepaald  was  en  later  in  Acanthopsis  is  opgelost,  zijn  deze  ge- 
slachtsnamen ,  gedeeltelijk  echter  onder  eene  gewijzigde  beteekenis ,  behouden  gebleven. 
Lacepède  kwam  echter,  evenmin  als  zijne  voorgangers,  op  het  denkbeeld,  ze  tot 
eene  natuurlijke  groep  bijeen  te  brengen  en  plaatste  ze  zeer  verspreid  in  zijn  stelsel. 

De  heer  C.  Duméril  bragt  de  hem  bekende  Cvprinen,  in  het  jaar  1806,  het  eerst 
onder  bepaalde familiën ;  —  Cobitis,  Misgurnus,  Anableps  en  Fundulus,  met  nog  an- 
dere zeer  heterogene  geslachten  onder  zijne  familie  Cylindrosomen  ; — Hydrargyra 
en  Cyprinus,  insgelijks  vermengd  met  hoogst  uiteenloopende  genera,  in  zijne  familie 
Gymnopomen.  Geen  dezer  beide  familiën  is  als  eenigzins  natuurlijk  te  beschouwen 
en  de  kennis  der  Cvprinen   won  er  niet  bij. 

Rafinesque  was  de  eerste,  die,  in  zijne  Indice  d'Ittiologia  Siciliana  (IBlO)  den  fa- 
milie-naam Ciprinidi  voorstelde,  doch  hij  plaatste  daarin  Mugil  naast  Cyprinus, 
■waardoor  het  natuurlijke  der  familie  geheel  verloren  ging.  In  zijn  in  1815  te  Pa- 
lermo  verschenen  werk  over  de  Natuur,  stelde  hij  de  Cypriuia,  als  familie,  op  nog 
minder  natuurlijke  wijze  zamen  en  splitste  ze  in  drie  subfamiliën,  een  van  welke 
hij  Gymnopomia  noemde,  en  welke,  even  als  zijne  familie  Cylindrosomia ,  overeen- 
komen met  de  gelijknamige  familiën  van  den  heer   Duméril. 

De  natuurlijke  verwantschappen  der  Cyprinen  werden  het  eerst  begrepen  door 
Georges  Ciwier.  Hij  vatte  de  Cyprinoïden  en  Cyprinodontoïden  te  zamen  in  eene 
enkele  familie,  zijne  Cyprinoides  (welke  volgens  mijne  wijze  van  beschouwing  even- 


wel  eene  hoogere  waarde  heeft)  en  splitste  in  1817  het  geslacht  Cyprinus  Art. 
in  verschillende  geslachten,  in  Cyprinus,  Barbus,  Gobio,  Tinca,  Cirrhina,  Abra- 
mis,  Labeo  en  Leuciscus.  Ten  onregte  evenwel  bragt  hij  ook  het  geslacht  Go- 
norhynchus  Gron.  tot  dezelfde  familie.  Het  door  hem  in  de  eerste  uitgave  van 
zijn  Règne  animal  voorgestelde  geslacht  Lebias ,  is  sedert  tot  Cyprinodon  Lac.  terug- 
gebragt. 

Nadat  door  Cuvier ,  meer  bepaald  dan  door  Klein ,  de  baan  gebroken  was  in  de 
ontleding  van  het  geslacht  Cyprinus  Art.,  en  nadat  talrijke  nieuwe  vormen  van  Cy- 
prinen  aan  het  licht  gekomen  waren ,  begreep  men ,  in  die  splitsing  nog  verder  te 
moeten  gaan. 

Lesueur  grondde  in  1818  het  geslacht  Catostomus,  en  in  1S21  nog  het  geslacht 
Mollienisia. 

Rafinesque ,  na  zich  in  Noord-Amerika  verplaatst  te  hebben ,  onderkende  met 
scherpen  blik  een  aantal  nieuwe  generische  vormen ,  deels  onvoldoende  gekenmerkt 
en  aanvankelijk  niet  in  de  stelsels  opgenomen,  doch  in  de  jongste  tijden,  door 
de  nasporingen ,  vooral  van  den  heer  Agassiz,  als  natuurlijke  geslachten  gewaar- 
deerd. Die  geslachten  schijnen  alle  beschi'even  te  zijn  in  zijn'  Prodromus  van  70 
nieuwe  geslachten  (1818)  en  in  zijne  Ichthyologia  Ohiensis  (1820),  welke  werken 
niet  ter  mijner  beschikking  zijn ,  doch  zij  zijn  in  de  nieuwere  ichthyologische  schrif- 
ten over  Noord-Amerika  nader  aangeduid  onder  de  namen  Exoglossum ,  Pimephales , 
Moxostoma,  Carpiodes,  Cycleptus,  Luxilus  en  Ichthyobus,  welke  het  burgerregt  ver- 
kregen hebben,  en  onder  denamen  Decactylus,  Eurystomus,  Hypentelium,  Rutilus 
en   Teretulus,  welke  door  de  nieuwere  ichthyologen  niet  aangenomen    zijn. 

Terwijl  Lesueur  en  Rafinesque  nieuwe  generische  vormen  in  Noord-Amerika  be- 
schreven, ontdekten  Buchanan  Hamilton  in  Britsch-Indie,  en  Kuhl  en  Van  Hasselt 
op  Java,  nog  andere   nieuwe  genera. 

Buchanan  was  evenwel  in  de  bepaling  dier  geslachten  niet  gelukkig.  In  zijn: 
Account  of  Fishes  found  in  the  river  Ganges  and  its  branches,  te  Edinburg  in 
1822  uitgegeven,  heeft  hij  de  Cypriniformes  onder  9  groepen  gebragt,  welke  hij 
noemde  Chela,  Barilius,  Bangana,  Cyprinus,  Puntius,  Danio,  Morulius,  Cabdio 
en  Garra,  maar  hij  kenmerkte  ze  zoo  onvolledig  en  gebrekkig,  dat  geen  derzelve 
als  generische  vorm  is  behouden  gebleven,  behalve  Chela. 

Kuhl  en  Van  Hasselt  onderscheidden  met  scherperen  blik  de  Cyprinen-wereld, 
die  zich  op  Java  voor  hen  ontrolde,  maar  zij  hadden  den  tijd  niet,  hunne  waar- 
nemingen in  voldoenden  vorm  te  publiceren.  Gezamenlijk  ontdekten  zij  de  ge- 
slachten Hampala,  Crossocheilos  en  Lobocheilos,  terwijl  Van  Hasselt  bovendien  nog 
onder  zijn'  eigen'  naam  opstelde  de  geslachten  Labiobarbus  (Rohita  en  Dangila 
Val.),  Diplocheilus  (subgenus  van  Labeo  Val.),  Acanthophthalmus,  Acanthopsis,  Ho- 
nialoptera  en  Odontopsis  of  Homalopsis  (Panchax  Val.).  Het  geslacht  Chela  onder- 


8 

scheidde  Van  Hasselt  ook,  zouderden  arbeid  van  Buchanan  te  kennen,  en  noemde 
het  Oxvoraster. 

In  de  tweede  uitgave  van  het  Règne  animal  (1829)  heeft  Cuvier  in  de  geslachts- 
verdeeHng  der  Cyprinen  w^einig  verandering  gebragt,  niettegenstaande  de  arbeid 
van  Buchanan  hem  volkomen  bekend  was ,  en  ook  de  onderzoekingen  van  Rafinesque 
en  Kuhl  en  Van  Hasselt  hem  niet  vreemd  konden  gebleven  zijn.  Hij  heeft  in 
die  tweede  uitgave  de  geslachten  der  Cyprinen  slechts  vermeerderd  met  de  beide 
door  Lesueur  voorgestelde,  t.  w.  Catostomus  en  Mollienisia. 

De  heer  J.  Van  der  Hoeven  gaf  in  1833,  in  eerste  uitgave  van  zijn  voortreffelijk 
//Handboek  der  dierkunde//,  eene  nadere  omschrijving  van  het  geslacht  Homaloptera 
V.  Hass.,  hetwelk  intusschen  door  Gray  Balitora  was  genoemd,  alsmede  van 
Chela  Buch.,  hetwelk  hij  daar  als  een  ondergeslacht  beschouwt.  De  heer  Van  der 
Hoeven  brengt  er  de  Cyprinen  tot  vijf  typen  terug,  tot  Cobitis,  Homaloptera, 
Anableps,  Cyprinodon  en  Cj^prinus,  welke  hij  als  geslachten  beschouwt.  De  toen 
reeds  bekende  geslachten  van  Cyprinodontoïden  brengt  hij ,  met  uitzondering  van 
Anableps,  als  subgenera  onder  Cyprinodon,  en  de  geslachten  der  Cypriniformes ,  met 
uitzondering  van  Homaloptera ,  als  subgenera ,  onder  Cyprinus.  Gonorhynchus  neemt 
daar  zelfs  plaats  als  een  subgenus  van  Cyprinus.  —  De  typen  van  den  heer  Van  der 
Hoeven  zijn  zeer  goed  gekozen ,  doch  hebben  eene  hoogere  waarde  dan  die  van 
geslachten.  Slechts  Gonorhynchus,  welks  kenmerken  buiten  de  typen  niet  alleen 
maar  zelfs  buiten  de  familie  vallen,  behoort  er  uit  te   worden  verwijderd. 

Terwijl  de  strekking  van  den  heer  Van  der  Hoeven  blijkbaar  was,  eene  vereen- 
voudiging in  de  splitsing  der  Cyprinen  en  eene  terugbrenging  der  genera  tot  de  waarde , 
door  Artedi  er  aan  gegeven ,  achtten  andere  zoölogen  het  noodig ,  de  toen  aangeno- 
mene  geslachten  nog   verder  te  splitsen. 

Inderdaad  moest  de  noodzakelijkheid  daarvan  wel  blijken,  bij  de  toenemende  op- 
hooping van  bouwstoffen ,  en  het  kon  niet  bevreemden ,  dat  men  bij  eene  groep 
van  visschen,  bij  welke  de  natuur  slechts  van  betrekkelijk  weinige  kenmerken  had 
gebruik  gemaakt  om  honderdvoudige  verscheidenheden  te  voorschijn  te  roepen ,  aan 
die  kenmerken  eene  hoogere  waarde  hechtte,  dan  men  er  aan  toegeschreven  zou 
hebben  bij  familiën,  weinig  rijk  aan  soorten,  maar  uitstekende  door  veelvuldigheid 
van  in  het  oog   springende  kenteekenen. 

Na  1834  namen  de  nasporingen  betreffende  de  Cyprinen  op  meer  uitgebreide 
schaal  toe  en  gaven  een'  rijken  buit  aan  nieuwe  generische  vormen. 

In  1835  stelde  de  heer  Rüppell  (Neuer  Nachtrag  von  Beschreibungen  iind 
Abbildungen  neuer  Fische,  im  Nil  entdeckt)  twee  nieuwe  geslachten  voor,  onder  de 
namen  Labeobarbus  en  Varicorhinus. 

De  heer  Agassiz  stelde  het  eerst  voor,  de  Cyprinen  in  twee  familiën  te  splitsen , 
en  in  navolging  daarvan  nemen  de  meeste  ichthyologen   thans  aan  de  familiën  der 


Cyprinoïden  en  der  Cyprinodontoïden.  In  de  familie  der  Cyprinoïden  zelve  stelde 
hij  reeds  in  1836,  in  het  eerste  deel  der  Mémoires  de  la  Société  des  sciences  naturelles 
de  Neuchatel ,  eenige  nieuwe  genera  op  t.  vv.  Rhodeus ,  Phoxinus ,  Chondrostoma 
en  AspJMs.  De  toen  tevens  door  hem  van  Cobitis  en  Leuciscus  afgezonderde  geslachten 
Acanthopsis  en  Pelecus  hebben  dezelfde  waarde  als  Acanthopsis  van  Van  Hasselt 
en  Chela  van  Buchanan.  De  heer  Agassiz  maakte  ook  het  eerst  het  Artedische  ken- 
merk der  keelgatbeenstanden  vruchtbaar  voor   de  herkenning  der  geslachten. 

Nilsson  zonderde  (in  1837?)  het  geslacht  Carassius  van  Cyprinus  af. 

J.  Heckel  verrijkte  in  het  jaar  1838  de  familie  der  Cyprinoïden  met  het  geslacht 
Schizothorax,  hetwelk  echter  nog  twee  andere  natuurlijke  geslachten  inhield,  welke 
eerst  later  als  zoodanig  werden  bepaald. 

Aan  den  kolonel  W.  H.  Sykes  had  men  te  danken  het  geslacht  Rohtee ,  van  het- 
welk hij  eenige  soorten  in  het  jaar  1838  bekend  maakte  in  zijn  artikel  *  On  the 
Fishes  of  the  Dukhun." 

In  hetzelfde  jaar  1838  verscheen  een  derde  belangrijke  arbeid  over  de  zuid- 
aziatische  Cyprinen,  van  den  heerJ.  MacClelland,  getiteld  // Indian  Cyprinidae." 

Hij  vatte  de  Cyprinen  op  als  familie,  geheel  in  den  geest  van  Cuvier  en  splitste 
haar  in  drie  subfamiliën ,  welke  hij  noemde :  Paeonominae ,  Sarcoborinae  en  Apalop- 
terinae.  Deze  splitsing  was  minder  gelukkig  dan  de  door  den  heer  Agassiz  voorge- 
stelde. Zijne  Paeonominae  omvatten  Labeoninen,  Catastominen,  Cyprininen  en  Bar- 
binen  en  maken  alzoo  een  deel  uit  van  mijne  onderfamilie  Cypriniformes.  De  Sarco- 
borinae omvatten  slechts  een  deel  der  Barbinen.  In  de  Apalopterinen  daarentegen 
vindt  men  de  Cyprinodontoïden  vereenigd,  niet  alleen  met  de  Cobitiformes  en  Ho- 
malopteraeformes ,  maar  zelfs  met  Labeoninen. 

Nog  minder  slaagde  de  heer  MacClelland  in  eene  juiste  bepaling  der  geslachten 
en  hij  begreep  de  Cuviersche  genera  verkeerd,  waardoor  hij  b.  v.  een  aantal  in- 
dische  soorten  geheel  ten  onregte  bragt  tot  Gonorhynchus  Gron.,  Cirrhinus  Cuv.  en 
zelfs  tot  Catostomus  Les. 

Niettemin  heeft  zijn  arbeid  talrijke  nieuwe  generische  vormen  aan  het  licht  ge- 
bragt ,  en  hoezeer  hij  ook  de  door  hem  voorgestelde  nieuwe  geslachten  in  den  regel 
zeer  gebrekkig  heeft  bepaald,  kunnen  ze  bijkans  alle,  naauwkeuriger  omschreven, 
hunne  plaats  in  het  stelsel  behouden.  Die  geslachten  zijn,  wat  de  Cyprinoïden  aan- 
gaat, Cymenophysa,  Psilorhynchus,  Platycara,  Oreinus  (Schizothorax  Heek.),  Systo- 
mus,  Perilampus  en  Opsarius,  en,  wat  de  Cyprinodontoïden  betreft,  Aplocheilos. 
Zijn  geslacht  Schistura  valt  geheel  met  Cobitis  Art.  zamen. 

De  eerste  proeven  van  natuurlijke  stelsels  van  visschen  van  Charles  Lucien  Bonapar- 
te, prins  van  Canino,  dagteekenen  ingelijks  van  het  vierde'decennium  dezer  eeuw.  Hij 
nam  de  familiën  van  den  heer  Agassiz  aan ,  slechts  den  naam  van  Cyprinodontes 
iii  dien  van  Poecilidae  veranderende.     De  Cyprinoïden  zelve  splitste  bij  eerst  in  drie 


10 

subfamiliën ,  Anableptini,  Cyprinini  en  Leuciscini,  doch  in  1839  bragt  hij  teregt  de 
Anablepini  tot  de  Cyprinodontoïden  terug,  zoodat  hij  elke  familie  in  twee  onder- 
familiën  verdeelde,  de  Poecilidae  n.  1.  in  Anableptini  en  Poecilini.  Later  nog  zon- 
derde hij ,  even  als  Swainson ,  ook  de  Cobitiformes  van  zijne  Cyprinidae  als  eigene  fa- 
milie af  onder  den  naam  Cobitidae. 

William  Swainson  stelde  in  1889  in  zijne  //Natura!  Historyof  Fishes,  Amphibians 
and  Reptiles  or  Monocardian  animals",  eene  andere  verdeeling  der  Cyprinen  voor, 
doch  hij  was  daarin  even  weinig  gelukkig,   als  in  vele  andere  deelen  van  zijn  stelsel. 

Niet  alleen  scheidde  hij  de  Cobitiformes  en  Homalopteraeformes  (Balitorinae)  uit  de 
Cyprinoïden ,  maar  bragt  de  overige  Cy'prinoïden  tot  de  waarde  van  nog  minder  dan 
eene  subfamilie  terug,  vermits  zijne  Cyprinae  er  als  eene  subfamilie  der  Salmonidae 
voorkomen  en  Erythrinus  en  Arapaima  J.  MüU.  er  als  twee  van  zijne  vijf  geslachten 
van  Cyprinae  figureren.  Overigens  verheft  hij  de  Cobitidae  tot  eene  eigene  familie 
en  brengt  daartoe  vier  subfamiliën,  zijne  Cobitinae,  Anablepinae,  Poecilinae  en  Ba- 
litorinae, zoodat  zijne  Cobitidae  een  zamenstel  zijn  van  Cypriniformes ,  Cobitiformes 
en  Cyprinodontoïden. 

Ten  opzigte  zijner  geslachten  volgde  Swainson  evenzeer  eene  van  die  zijner  voor- 
gangers verschillende  zienswijze. 

Zijne  Cyprinae  zonder  tanden  beantwoorden  bijkans  geheel  aan  de  eigenlijke  Cy- 
prinoïden en  hij  neemt  daarin  slechts  aan  de  geslachten  Cyprinus,  Catostomus  en 
Leuciscus.  Onder  Cyprinus  brengt  hij  dan  als  subgenera  Cyprinus,  Barbus,  Labeo- 
barbus  en  Salmostoma  of  Salmophasia  (Chela  Buch.) ;  onder  Catostomus  als  subgenera 
Labeo,  Catostomus  en  Chedrus;  en  onder  Leuciscus  als  subgenera  nogmaals  Chela 
en  voorts  Esomus,  Leuciscus,  Tinca,  Abramis  en  Gonorhynchus   Gron. 

De  Cobitinae  bevatten  bij  Swainson  verder  2  geslachten:  Cobitis,met  de  subgenera 
Cobitis  en  Acourus;  en  Canthophrys  (Acanthopsis  V.  Hass.)  met  de  subgenera  Can- 
tophrys,  Diacanthus  en  Somileptus,  ondergeslachten,  welke  gedeeltelijk  op  de  onjuiste 
meening  gegrond  zijn,  dat  er  de  schubben  zouden  ontbreken.  In  de  overige  sub- 
familiën der  Cobitidae  zijn  geene  nieuwe  geslachtsverdeelingen  voorgesteld. 

Alhoewel  Swainson's  indeelingen  op  niet  houdbare  gronden  rusten,  zijn  toch  twee 
zijner  subgeneraals  natuurlijke  geslachten  te  behouden  t.  w.  Esomus,  hetwelk  weinige 
jaren  later  door  den  heer  Valenciennes  nader  werd  beschreven  onder  den  naam  van 
Nuria,  en  Chedrus,  hetwelk  mij  evenzeer  voorkomt  een  natuurlijk  geslacht  te  zijn. 

A.  Smith  deed  (1839 — 1845  ?)  in  zijne  y  lUustrations  of  the  Zoölogy  of  South  Africa  ee- 
nige  nieuwe  typen  kennen,  welke  hij  Abrostomus,  Cheilobarbusen  Pseudobarbus  noemde. 

De  prins  van  Canino  voegde  daarbij  in  1841  de  geslachten  Scardinius,  Squalius 
en  Telestes,  welke  hij  in  de  Fauna  Italica  beschreef. 

J.  E.  De  Kay  stelde  in  1842,  in  zijne  Zoölogy  of  New- York,  het  geslacht  Stilbe 
op,  hetwelk  echter  niet  van  Luxilus  Raf.  verschilt. 


11 

De  belangrijkste  werken  van  den  nieuwen  tijd  over  de  Cyprinen  zijn  zeker  die  van 
den  heer  Valenciennes  en  van  J.  Heckel. 

De  drie  deelen  der  groote  Histoire  naturelle  des  Poissons ,  welke  over  de  Cyprinen 
handelen,  dagteekenen  van  1842  tot  1846,  en  Heckel's  Fische  Syriens  en  zijne 
//Nachtrage"  daarop,  van  de  jaren  1843  tot  1847. 

De  heer  Valenciennes  nam  de  familiën  van  den  heer  Agassiz  niet  aan,  evenmin 
als  vele  der  reeds  in  de  wetenschap  gevoerde  genera.  Hij  bleef,  even  als  Cuvier, 
de  Cyprinen  als  eene  enkele  familie  beschouwen,  maar  hij  bragt  eene  aanmerke- 
lijke hervorming  in  de  diagnosen  der  geslachten  en  voegde  aan  de  Cyprinoïden  toe 
de  geslachten  Dangtla,  Rohita,  Capoëta,  Catla  en  Sclerognathus ,  en  aan  de  Cypri- 
nodontoïden  het  merkwaardige  geslacht  Orestias,  alsmede  het  door  hem  buiten  de 
Cyprinoïden  geplaatste  geslacht  Panchax,  hetwelk  Van  Hasselt  reeds  Homalopsis 
had  genoemd,  doch  niet  beschreven. 

Heckel's  arbeid,  in  zijne  Fische  Syriens,  voor  zooverre  die  de  Cyprinen  in  het 
algemeen  behandelt,  is  van  een'  meer  zuiver  systematischen  aard  en  bepaalt  zich 
tot  de  onderfamilie  der  Cypriniformes. 

De  heeren  Agassiz  en  MacClelland  waren  Heckel  voorgegaan  in  de  waardering  van 
de  bijzonderheden  van  het  tandenstelsel  en  van  de  betrekkelijke  lengte  van  het 
darmkanaal,  ter  bepaling  van  de  geslachten  en  van  hunne  onderlinge  verwantschap- 
pen. Maar  Heckel  ging  veel  verder,  wat  het  tandenstelsel  betreft,  en  beproefde 
zelfs  naar  den  bij  zonderen  bouw  en  rangschikking  der  keelgatstanden  de  talrijke 
door  hem  aangenomene  geslachten  te  bepalen. 

In  het  overzigt,  in  1843  door  Heckel  gegeven,  splitst  hij  de  Cypriniformes  eerst 
in  twee  hoofdgroepen,  de  Macroentri  en  Brachyentri.  De  Macroentri  verdeelt  hij  dan 
in  twee  groepen,  in  die  met  u  dentes  excavati"  en  in  die  met  //  dentes  masticatorii." 
Evenzoo  verdeelt  hij  de  Brachyentri  in  die  met  //dentes  uncinato-subraolares"  en 
die  met  //dentes  uncinato-subconici."  Elk  dezer  ondergroepen  splitst  hij  dan  nog  in 
kleinere  groepen ,  voornamelijk  naar  de  bijzondere  gedaante  der  tanden,  zoodat  het 
geheel  verdeeld  is  in  13  zoodanige  kleinere  groepen. 

Hoezeer  nu  de  keelgatstanden  der  Cyprinoïden  een  voortreffelijk  hulpmiddel  aan- 
bieden bij  de  bepaling  van  vele  geslachten  en  zelfs  van  hunne  onderlinge  verwant- 
schappen, ging  Heckel  toch  te  ver,  door  meerdere  nieuwe  geslachten  bijkans  uit- 
sluitend op  geringe  bijzonderheden  van  het  tandenstelsel  te  gronden  en  hij  heeft 
dat  later  zelf  increzien. 

Het  aantal  der  door  Heckel  in  1843  voorgestelde  nieuwe  geslachten  is  aanmerke- 
lijk. Zelfs  na  aftrekking  van  Osteobrama,  Cyrene,  Scaphiodon  ,  Leucosomus  en  Glos- 
sodou ,  van  welke  de  vier  eerstgenoemde  rt^ds  ouder  de  namen  llohtee ,  Dangila ,  Orei- 
nus  en  Luxilus  door  andere  ichthyologen  in  de  wetenschap  waren  gevoerd ,  terwijl  het 
laatste  geheel  buiten  de  orde  valt,  blijven  nog  de  genera  Cyprinion ,  Luciobarbus,  ïso- 


12 

cephalus,  Tylognathus,  Discognathus,  Carpio,  Gibelion ,  Aulopyge,  Rhytidostomus , 
Chondrochylus ,  Chondrorhynchus ,  Phoxinellus,  Leucos,  Acantliobrama ,  Devario, 
Bliccopsis,  Blicca,  Argyreus,  Pachystoraus  en  Idus  over,  welke  hij  aan  de  bestaande 
toevoegde,  geslachten,  welke  niet  alle  behouden  zijn  kiiuuen  blijven  en  gedeeltelijk 
later  ook  door  Heckel  zelven  zijn   teruggetrokken. 

Overigens  gaf  Heckel  zijne  op  het  tandenstelsel  gegronde  groepen  geenszins  voor 
natuurlijke  groepen  uit,  en  hij  heeft  achter  zijne  overzigtstafel  zelfs  laten  volgen  eene 
rangschikking  der  54  door  hem  toen  aangenomene  geslachten ,  zoo  als  zij  naar  zijne 
meening  in  natuurlijke  orde  op  elkander  volgden ,  eene  rangschikking  evenwel,  welke 
sedert  belangrijke  wijzigingen  heeft  ondergaan. 

Nog  eene  derde  rangschikking  gaf  Heckel  in  hetzelfde  jaar  en  in  hetzelfde  werk , 
waarbij    hij    ook    de    monddeelen  en   den    vinbouw  tot    grondslag    nam.     Volgens 
deze  rangschikking  zijn  de  Cypriniformes  verdeeld  in  tien  Tribus,  welke  niet  met 
voldoende  scherpte  zijn  begrensd  en  ook  ongenoemd  gebleven.     Hij  plaatste  de  ge- 
slachten in  deze  Tribus  als  volgt. 
Tribus   I.   Cyprinus  Cuv.,  Carpio  Heek.,  Carassius  Nilss.,    Gibelion  Heek.,  Cy- 
prinion  Heek.,  Cyclurus  Ag.  :=;   Amia  L?. 
//      H.    Devario  Heek.,  Rhodeus  Ag, 

//    Hl.    Systomus  McCl.,  Barbus  Cuv.,  Labeobarbus  Rüpp.,  Luciobarbus  Heek., 
Schizothorax  Heek.,  Scaphiodon    Heek.,    Aulopyge  Heek.,  Abrostomus 
Smith. 
//    IV.    Catostomus  Les.,  Rhytidostomus  Heek.?;,  Exoglossum  Raf. 
//     V.    Labeo   Cuv.,  Cyrene   Heek.,   Rohita  Val.,  Tylognathus  Heek.,   Disco- 

gnathus  Heek. 
//    VI.     Gobio  Cuv.,  Tinca   Cuv.,  Isocephalus  Heek. 

II  Vil.    Gymnostomus   Heek.,   Chondrostoma  Ag.,  Chondrochylus  Heek.,  Chon- 
drorhynchus  Heek. 
II VIII.  Abramis  Cuv.,  Blicca    Heek.,  Bliccopsis    Heek.,  Acanthobrama  Heek., 

Osteobrama  Heek.,  Glossodon  Heek.,  Ballerus  Heek, 
//    IX.   Chela  Buch.,  Esomus  Swns.,  Pelecus  Ag.,  Perilampus  McCl.,  Alburnus 

Rond.,  Aspius  Ag. 
II     X.  Scardinius  Bp.,  Idus  Heek.,  Leucos  Heek.,  Pachystomus  Heek.,  Leuciscus 
Klein,  Phoxinellus  Heek.,  Phoxinus  Ag.,  Argyreus  Heek.,  Squalius  Bp., 
Leucosomus  Heek.,  Opsarius  McCl. 
In  het  jaar    1847    kwam    Heckel  op  zijne  rangschikkingen    terug,    en    nam  een' 
anderen  grondslag  aan  voor  de  hoofdverdeeling   der  Cypriniformes.     Hij   vond  dien 
in  de  vorming  der  monddeelen,  deelen  welke  evenzeer  in  verband  staan  tot  de  le- 
venswijze  der  betrokkene  vormen  als  de  keelgatstanden  en  de   lengte- verhoudingen 
van  het  darrakamaal ,  maar  dit  vóór  hebben ,  dat  zij  die  levenswijze  in  een  uitwendig 
en  gemakkelijk  herkenbaar  teeken  terugkaatsen. 


13 

Hiermede  was  eene  derde  groote  schrede  gedaan  in  natuurlijke  rangschikking  der 
Cypriniformes. 

Heckel  bragt  alle  soorten ,  bij  welke  de  onderkaak  in  een'  dunnen  kraakbeenigen 
rand  overgaat,  tot  zijne  Temnochilae,  en  alle  overige  tot  zijne  Pachychilae.  Deze  laatste 
liet  hij  verder  onaangeroerd ,  doch  zijne  Temnochilae  splitste  hij  in  twee  onderafdee- 
lingen,  gegrond  op  het  al  of  niet  aanwezig  zijn  van  lippen.  Tot  de  groep,  bij  welke 
de  lippen  aanwezig  zijn,  bragt  hij  de  geslachten  Labeo  Cuv.,  Rohita  Val.,  Tylogna- 
thus  Heek.,  Discognathus  Heek.  en  Cyrene  Heek.  —  tot  de  groep  zonder  lip  (onderlip)  , 
de  geslachten  C3^prinion  Heek.,  Dillonia  Heek.,  Schizopyge  Heek.,  Scaphiodon  Heek., 
Gymnostomus  Heek.,  Aspidoparia  Heek.  en  Chondrostoraa  Ag,  geslachten,  welke 
hij  nog  onderrangschikte  naar  het  al  of  niet  aanwezig  zijn  van  een'  beenigen  straal 
in  de  rugvin  en  naar  de  gedaante  en  formule  der  keelgatstanden. 

Behalve  de  geslachten  Dillonia ,  Schizopyge  en  Aspidoparia  stelde  Heckel  in  1847 
nog  een  nieuw  geslacht  der  Pachychilae  op,  hetwelk  hij  in  de  Addenda  en  Corri- 
genda op  zijn  Fische  Syriens  met  den   naam  van  Mola  bestempelde. 

De  betere  kennis  der  Cypriniformes  is  aan  de  studiën  van  Heckel  grootelijks 
verpligt  en  zonder  twijfel  zou  zijn  stelsel  in  de  bijzonderheden  vollediger  uitge- 
werkt zijn  geworden ,  indien  hij  had  kunnen  beschikken  over  zoovele  zuid-aziatische, 
indisch-archipélagische  en  noord-amerikaansche  vormen  met  merkwaardigen  kaak-  ea 
lipbouw,  welke  eerst  na  zijnen  arbeid  voor  het  eerst  of  beter  zijn  bekend  geworden. 

Tusschen  de  jaren  1842  en  1846  stelde  de  Prins  Charles  Lucien  Bonaparte  nog  op 
het  geslacht  Gardonus  met  de  subgenera  Pigus,  Gardonus  en  Cephalus,  en  voorts 
in  het  genus  Leucos  het  ondergeslacht  Cenisophius,  in  het  geslacht  Scardinius  het 
subgenus  Hegerius  en  in  het  genus  Leuciscus  het  ondergeslacht  Microlepis.  Geen 
dier  namen  echter  is  door   de  nieuwere  ichthyologen  aangenomen. 

De  Cyprinodontoïden  werden  door  Heckel  in  het  jaar  1848  nog  verrijkt  met  het 
geslacht  Xiphophorus ,  en  in  hetzelfde  jaar  ook  stelde  de  heer  Agassiz,  in  de  Cypri- 
noïden,  zijn  geslacht  Rhinichthys  voor. 

In  het  tegenwoordig  decennium  werden  weder  groote  voortschreden  gemaakt  in 
de  kennis    der  Cyprinen. 

Zeer  talrijke  vormen,  vooral  noord-amerikaansche  en  indisch-archipelagische , 
kwamen  het  aantal  der  bekende  verdubbelen  en  talrijke  nieuwe  geslachten  ook 
werden  weder  voorgesteld. 

De  opvattingen  omtrent  de  waarde  dier  geslachten  liep  zeer  uiteen,  en  terwijl 
men  aan  den  eenen  kant  geneigd  was  bijkans  alle  de  talrijke  nieuwere  genera  te 
verwerpen  en  ze  hoogstens  met  den  rang  van  ondergeslachten  in  de  spaarzame  oude 
geslachten  op  te  lossen,  ging  men  aan  den  anderen  kant  tot  een  ander  uiterste  over, 
door  geslachtskenmerken  te  vinden  in  zoo  weinig  beteekenende  bijzonderheden  der 
bewerktuiging,  dat  het  inderdaad  dreigde  moeijelijk  te  worden  aan  het  aantal  der 
op  te  stellen  genera  andere  grenzen  te  stellen  dan  die  der  soorten. 


14 

De  heer  Van  der  Hoeven  bleef  in  de  tweede  uitgave  (1850)  van  zijn  Handboek  der 
dierkunde,  een  voorstander  van  het  behouden  der  Artedische  genera.  Slechts  aan 
twee  opmerkelijke  nieuwere  typen ,  aan  Artedi  ongekend  gebleven ,  Aulopyge  Heek. 
en  Homaloptera  V.  Hass.  kende  hij  generische  waarde  toe.  Alle  Cobitiformes  behooren 
volgens  hem  tot  Cobitis  Art.  als  genus,  en  alle  Cypriniformes ,  met  uitzondering 
slechts  van  Homaloptera  en  Aulopyge,  tot  Cyprinus  Art.,  als  genus.  Even  zoo 
neemt  hij  in  de  Cyprinodontoïden  slechts  3  geslachten  aan,  Anableps,  Cyprinodon 
en  Orestias,  terwijl  hij  alle  overige  typen  deze  familie  slechts  als  subgenera  van 
Cyprinodon  erkent. 

De  meeste  specialiteiten  echter  in  de  kennis  der  Cyprinen,  Heckel  en  de  heeren 
Agassiz,  Baird,  en  Girard,  gingen  voort,  aan  vele  nieuwe  door  hen  waargenomen 
typen  nieuwe  geslachtsnamen  te  verbinden  en  ook  de  heeren  Gervais,  Ayres, 
Poey  en  Basilewski  stelden  nog  bovendien  nieuwe  genera  voor.  Het  aantal  geslach- 
ten der  Cyprinen  werd  daardoor  bijkans  verdubbeld. 

De  Cyprinodontoïden  ontvingen  in  dit  decennium  van  den  heer  Poey  (IS51)  de 
geslachten  Gambusia ,  Limia  en  Girardinus ;  van  de  heeren  Baird  en  Girard  het  ge- 
nus Heterandria;  van  den  heer  Agassiz  het  geslacht  Zygonectes  en  van  den  heer 
Gervais  (1853)  het  geslacht  Tellia. 

De  Cyprinoïden  erlangden  nog  veel  rijkere  toevoegingen.  * 

De  Catostominen  waren  reeds  door  Rafinesque  als  een  kompleks  van  verschillende 
geslachten  beschouwd  geworden.  De  heer  Agassiz  voegde  daar  nog  bij  de  geslachten 
Bubalichthys ,  Hylomyzou  en  Ptychostomus,  en  de  heer  Girard  de  genera  Minomus 
en  Acomus. 

Wat  de  overige  Cypriniformes  betreft,  waren  de  nieuw  voorgestelde  geslachten 
veel  talrijker. 

Het  was,  even  als  voor  de  Cyprinodontoïden  en  Catostominen,  bijkans  uitsluitend 
de  nieuwe  wereld,  welke  alle  die  typen  opleverde. 

Slechts  Tellia  maakt  daarop  eene  uitzondering  voor  de  Cyprinodontoïden,  even 
als  Leucaspius  Heek.  Kner  en  Culter  Bas.  voor  de  Cyprinoïden. 

De  typen  der  nieuwe  wereld,  en  in  het  bijzonder  van  Noord-Araerika ,  gaven  den 
heer  Baird  aanleiding  tot  de  opstelling  van  Ceratichthys ,  Cheilonemus  en  Hypso- 
lepis;  den  heeren  Baird  en  Girard  tot  die  van  Cochlognathus,  Gila  en  Pogonichthys; 
den  heer  Agassiz  tot  die  van  Acrocheilus,  Campostoma,  Hybognathus,  Hybopsis, 
Hyborhynchus,  Mylocheilus  en  Ptychocheilus ;  den  heer  Ayres  tot  die  van  Mylopha- 
rodon,  en  eindelijk  den  heer  Girard  nog  tot  die  van  niet  minder  den  23  geslachten , 
welke  hij  noemde  Agosia,  Alburnops,  Alburnoides,  Algoma,  Algansea,  Cheonda, 
Chrosomus,  Clinostomus,  Cliola,  Codoma,  Cyprinella,  Dionda,  Iludsonius,  La- 
vinia,  Meda,  Moniana,  Nocomis,  Orthodon,  Richardsonius,  Semotilus,  Siboma, 
Tigoma  en  Tiaroga. 


15 

Te  oordeeleu  naar  de  trouwens  weinig  voldoende  beschrijvingen,  welke  van  de 
meeste  dezer  geslachten  gegeven  zijn,  laat  zich  vermoeden ,  dat  meerdere  met  vroeger 
reeds  bekend  gemaakte  zamenvallen  en  dat  aan  vele  andere  het  burgerregt  zal  ge- 
weigerd worden. 

Over  de  geslachten,  welke  ik  zelf  heb  gemeend  te  moeten  voorstellen,  zal  hier- 
onder nader  worden  gehandeld. 


Niettegenstaande  de  verdubbeling  van  het  aantal  genera  in  het  jongste  decennium , 
heeft  de  natuurlijke  rangschikking  der  Cyprinen  in  denzelfden  tijd  niet  die  vorde- 
ringen gemaakt,  welke  men  van  het  bekend  worden  van  zoo  talrijke  nieuwe  vor- 
men, het  regt  had  te  verwachten.  Intusschen  zijn  vele  gegevens  daarvoor  neder- 
gelegd,  vooral  in  de  uitkomsten  der  jongere  nasporingen  van  den  heer  Agassiz  op- 
zigtelijk  de  Catostominen  en  noord-amerikaansche  Labeoninen. 

De  heer  C.  Girard  splitste  in  1856  de  Cypriniformes  in  Cyprini ,  Catostomi,  Chon- 
drostomi  en  in  nog  twee  andere  groepen,  welke  hij  met  de  nummers  IV  en  V 
aanduidde. 

Zijne  opvatting  der  door  hem  benoemde  groepen  Cyprini  en  Chondrostomi  ver- 
schilt echter  aanmerkelijk  van  de  gewone,  zonder  dat  zij  beter  is.  De  natuurlijke 
rangschikking  der  Cypriniformes  heeft  er  niets  door  gewonnen ,  evenmin  als  door 
zijne  groepen  IV  en  V,  welke  haren  grond  hebben  in  het  aanwezen  van  dentes 
raptatorii  en  het  al  of  niet  aanwezig  zijn  van  voeldraden. 

De  heer  C.  Duméril  kwam,  een  halve  eeuw  na  de  uitgave  van  zijne  Zoölogie  ana- 
lytique,  op  zijne  oude  rangschikking  der  Cyprinen  terug  ^  en  gaf  in  zijn  nieuw  werk 
eene  nieuwe  indeeling  der  door  hem  aangenomen  typen ,  eene  indeeling ,  welke  meer 
op  oorspronkelijkheid  dan  natuurlijkheid  kan  bogen. 

De  Cyprinen  zijn  er  gebragt  onder  zijne  familiën  Gyranopomes-Cyprinoïdes^  Po- 
gonophores  en  Lépidopomes.  Van  deze  familiën  heeft  die  der  Gymnopomes-Cypri- 
noïdes,  in  zoo  verre  de  beteekenis  der  geheele  orde,  als  zij  de  geslachten  Cyprinus, 
Tinca,  Abramis,  Pelecus,  Leuciscus,  Choudrostoraa ,  Catostoma,  Cyprinodon,  Poe- 
cilia,  Fundulus  en  liydrargyra  omvat. 

Opmerkelijk  genoeg  echter  zijnde  geslachten  Barbus,  Gobio,  Anableps  en  Ores- 
tias  van  die  familie  uitgesloten ,  om  verder  in  het  stelsel ,  nadat  eerst  de  Clupeoïdea 
(Gymnopomes-Clupéides  Dum.)  onmiddellijk  op  de  Gymnopomes-Cyprinoïdes  gevolgd 
zijn,  plaats  te  nemen,  de  vier  eerstgenoemde  geslachten  in  de  familie  Pogonophores, 
in  welke  ook  Tricliomycterus^  Eremophilus,  Vandellia  (alle  Siluroïden)  en  Gonorhyn- 
chus  geplaatst  zijn,  het  laatstgenoemde,  nogmaals  met  Fundulus  en  Hydrargyra, 
achter  de  familie  Opisthoptères,  in  de  familie  Lépidopomes,  welke  een  vreemdsoor» 
tig  zamenstel  is  van  Cyprinodontoïden ,  Mugiloïden,  Polynemoïden ,  Tetragonurifor- 
mes,  Scombresocioïden  en  Notopteroïden. 


16 

Er  behoeft  niets  meer  van  deze  rangschikking  van  den  heer  Duraéril  gezegd  te 
worden,  om  in  het  oog  te  doen  vallen,  hoe  weinig  zij  aan  eene  natuurlijke  beantwoordt. 

De  laatste  mij  bekende,  inde  rangschikking  der  Cyprinen  voorgestelde,  wijziging 
is  die  van  Heckel  en  den  heer  R.  Kner  in  hun  werk  //  Die  Süswasserfische  der 
östreichischen  Monarchie",  in  1858  te  Weenen  uitgegeven  en  mij  eerst  kortelings  on- 
der de  oogen  gekomen.  Zij  betreft  echter  uitsluitend  de  afzondering  der  Cobitinen 
uit  de  Cyprinoïden  en  hare  verheffing  gelijktijdig  met  eenige  echte  Siluroïden , 
zooals  Cetopsis,  Pareiodon  en  Trichomycterus ,  tot  eene  eigene,  met  den  naam  van 
Acanthopsides  bestempelde,  familie,  eene  familie,  welke  mij ,  op  nader  te  ontwikkelen 
gronden,  voorkomt  niet  aannemelijk  te  zijn. 


Voor  mij  bestaan  de  Cyprinen  uit  twee  familiën ,  de  door  den  heer  Agassiz  reeds 
voorgestelde  Cyprinoïden  en  Cyprinodontoïden. 

Die  familiën  zijn,  mijns  inziens,  natuurlijk  en  bovendien  scherp  van  elkander  ge- 
scheiden, behalve  door  het  tandenstelsel,   ook  door  het  kieuwstelsel. 

Den  arbeid  mijner  voorgangers  mij  ten  nutte  makende,  vooral  dien  van  Heckel 
en  van  den  heer  Agassiz,  heb  ik  getracht,  verbeteringen  in  de  onderverdeelingen  der 
familiën,  voornamelijk  der  Cyprinoïden,  aan  te  brengen. 

Ik  splits  de  Cyprinoïden  in  drie  onderfamiliën ,  de  Cobitiformes ,  Homalopterae- 
formes  en  Cypriniformes. 

In  de  Cobitiformes  neem  ik  aan  verschillende  goed  gekenmerkte  geslachten ,  twee 
van  welke,  Lepidocephalus  en  Cobitichthys ,  het  eerst  door  mij   zijn  voorgesteld. 

De  Homalopteraeformes  omvatten  de  geslachten  Homaloptera,  Platycara  en  Lisso- 
rhynchos,  het   laatste   door  mij   voorgesteld. 

De  Cypriniformes  bevatten  twee  hoofdgroepen ,  de  Phalakrognathinen  en  Cheilogna- 
thinen,  reeds  door  Heckel  aangeduid  met   de  namen  Temnochilae  en    Pachychiiae. 

De  Phalakrognathinen  sluiten  twee  kleinere  groepen  in,  de  Labeoninen  en  de 
Chondrostominen. 

In  de  groep  der  Phalakrognathinen  was  het  noodig  meerdere  nieuwe  genera  op 
te  stellen.  Ik  heb  die  genoemd  Epalzeorhynchos,  Discognathichthys ,  Schismato- 
rhynchos,  Morulius  (Chrysophekadion  ol.) ,  llohitichthys,  Barbichthys,  Morara,Opi- 
stocheilos,  Pseudogobio,  Acheilognathus  en  Mrigala. 

De  hoofdgroep  der  Cheilognathinen  bevat  drie  scherp  gekenmerkte  groepen  inde 
Catostominen ,   Cyprininen  en   Barbinen. 

Slechts  in  de  Barbinen,  de  groep  welke  de  talrijkste  vormen  bezit,  meende  ik 
nieuwe  geslachtstypen  te  moeten  voorstellen.  Ik  heb  die  genoemd  Cylocheilichthys, 
Balantiocheilos ,  Amblyrhynchichthys,  Albulichthys,  Hypselobarbus,  Heraibarbus, 
Chanodichthys,  Pseudoculter,  Ilemiculter,  Elopichthys,  Leptobarbus,  Sarcocheilich- 


17 

thys,  Pseudoplioxinus,  Tliynnichthys ,  Hypophthalmichthys ,  Gnathopogon ,  Rasbora  , 
Pseudorasbora ,  Rasboricbthys ,  Luciosoma,  Laubuca   en  Macrochirichthys. 

De  familie  der  Cyprinodoutoïden  bezit  op  verre  na  niet  de  verscbeidenbeid  van 
typen  der  Cyprinoïden. 

Men  kan  ze  gevoegelijk  brengen  onder  de  vier  groepen  Cyprinodontinen ,  Aplo- 
cheilinen,  Anablepinen  en   Orestiasinen. 

In  de  Cyprinodontinen  slechts  heb  ik  gemeend  nieuwe  generische  typen  te  vinden 
in  Fundulichthys  en  Pscudoxiphophoras. 

Over  alle  deze  onderfamiliün ,  hoofdgroepen,  groepen  en  geslachten,  wordt  hier- 
onder uitvoeriger  gehandeld. 

Ik  heb  ook,  voor  zooverre  mijne  hulpmiddelen  zulks  hebben  toegelaten,  alle  de 
talrijke,  door  de  nieuwere  schrijvers  voorgestelde,  geslachten  aan  een  kritisch  onder- 
zoek onderworpen. 

Dikwerf  stuitte  ik  daarbij  op  het  onvolledige,  ja  meermalen  volstrekt  onvoldoende , 
der  gegevens,  in-  de  bestaande  beschrijvingen  en  afbeeldingen  nedergelegd ,  en  lang 
heb  ik  mij  daardoor  laten  terughouden ,  de  uitkomsten  van  dat  onderzoek  te  formuleren. 

Ik  heb  het  intusschen  gewaagd,  die  talrijke  geslachten  te  schiften,  sommige  met 
elkander  te  vereenigen,  andere  zelfs  nog  te  splitsen,  en  in  het  algemeen  vaste  ken- 
merken ter  hunner  juiste  onderscheiding  aan  te  wijzen. 

Ik  geloof  voor  talrijke  geslachten  daarin  voldoende  geslaagd  te  zijn,  evenzeer  als 
ik  overtuigd  ben,  dat  nadere  en  meer  zorgvuldige  waarnemingen  der  natuur  zul- 
len leeren ,  dat  voor  andere  genera  de  gegevens  onvoldoende  en  deels  onjuist  door 
de  ichthyologen  zijn  te  boek  gesteld. 

Maar  deze  herziening  heeft  dikwerf  geleid  tot  zoo  groote  wijzigingen  of  beper- 
kingen van  de  bestaande  diagnosen  der  geslachten ,  dat  het  misschien  beter  ge- 
weest ware,  geen  der  namen  van  die  geslachten,  ter  vermijding  van  toeneming  der 
thans  reeds  bestaande  verwarring,  te  bezigen  en  eene  rei  van  geheel  nieuwe  namen 
te  ontwerpen. 

Ik  heb  dat  niet  gedaan,  voornamelijk  uit  eerbied  voor  mijne  voorgangers  en 
ook ,  omdat  er  geen  einde  zou  komen  aan  dé  naamsveranderingen ,  wanneer  het  be- 
ginsel aangenomen  werd,  dat  een  eens  gegeven  naam  veranderd  behoort  te  worden, 
zoodra  blijkt,   dat  de  aan  hem  gehechte  diagnose  onvoldoende  of  onjuist  is. 

Ieder  naturalist  staat  bloot  aan  het  onj  uist  formuleren  van  een  geslacht ,  zoo  lang 
hij  niet  alle  soorten  kent,  welke  tot  dat  geslacht  behooren.  En  het  is  juist  deze 
kennis,   welke  eerst  van  eene  verre  toekomst  is  te  verwachten. 


De  Indische  archipel  bevat  slechts   Cyprinen  in   zijne   westelijke  helft.     Zij  gaan 
er,  zooals  boven  reeds  is  aangestipt,  niet   verder  oostelijk  dan  Borneo  en  Bali.  Re- 

3 


18 

kent  men  echter  ook  de  Philippijnsche  eilanden  tot  den  Indisclien  archipel,  dan 
is  hare  grens  nog  iets  oostelijker  te  stellen.  Lu^on  heeft  nog  zijne  Cyprinen , 
terwijl  Celebes,  hetwelk  op  dezelfde  lengte  is  gelegen,  er  volstrekt  van  schijnt 
verstoken  te  zijn. 

De  Cyprinen  zijn  in  den  Soenda-archipel  talrijk  aan  soorten  en  merkwaardige 
typen.  Maar  zulks  is  slechts  van  toepassing  op  de  Cyprinoïden,  niet  op  de  Cy- 
prinodontoïden. 

Van  de  Cyprinoïden  ken  ik  thans  141  archipelagische  soorten;  van  de  Cypri- 
nodontoïden  slechts  2. 

De  armoede  aan  Cyprinodontoïden  komt  alzoo  sterk  uit  tegenover  den  rijkdom 
aan  Cyprinoïden,  en  deze  laatste  vooral  zullen  blijken  nog  veel  talrijker  aan  soorten 
te  zijn,  wanneer  de  hoogere  gedeelten  der  groote  stroomgebieden  van  Java,  en 
vooral  van  Sumatra   en  Borneo,   beter  zullen  zijn  onderzocht. 


Intusschen  is  de  reeds  verkregene  kennis  niet  als  onbelangrijk  te  achten,  vooral 
wanneer  in  aanmerking  genomen  wordt  de  tijdruimte,  binnen  welke  zij  is  verkregen. 

ïe  vergeefs  zoekt  men  bij  de  oudere  schrijvers  naar  bepaalde  soorten  van  archi- 
pelagische Cyprinen. 

Slechts  oppervlakkige  aanduidingen  van  karpers  vindt  men  bij  Bont  en  Nieuhof. 
Onder  karpers  verstonden  deze  schrijvers  echter  ook  sommige  zeevisschen.  Bont 
noemde  de   door  hem   afgebeelde  Notopterus  zelfs  Tinca  marina. 

Zelfs  in  de  beide  eerste  tientallen  jaren  dezer  eeuw  treft  men  nog  geen  spoor  van 
kennis  ten  dezen  aan. 

Men  moet  tot  het  jaar  1S23  opklimmen,  den  tijd  waarin  H.  Kuhl  en  J.  C. 
Van  Hasselt  hunne  scherpzinnige  waarnemingen  aan  de  natuur  van  Java  wijdden, 
om  tot  de  eerste  kennis  omtrent  de  Archipelagische  Cyprinen  te  geraken. 

Getroffen  door  den  onverwachten  rijkdom  aan  Cyprinen  der  Javasche  rivieren , 
onverwacht  omdat  meer  dan  twee  eeuwen  van  europesche  vestiging  in  deze  gewes- 
ten gecne  enkele  soort  daarvan  hadden  aan  het  licht  gebragt,  wierpen  Kuhl  en 
Van  Hasselt,  doch  vooral  Van  Hasselt,  zich  met  blijkbare  voorliefde  op  de  waarne- 
ming der  merkwaardige  vormen ,  welke  de  Javasche  Cyprinen  hun  aanboden.  Het 
ontging  niet  aan  hunnen  kritischen  blik,  dat  die  vormen  in  zoo  vele  opzigten  van 
die  der  europesche  Cyprinen  verschillen  en  zonder  twijfel  zou  een  groot  gedeelte 
van  den  arbeid  der  latere  ichthj'ologen  overbodig  geweest  zijn,  wanneer  zij,  die 
thans  nog  in  de  wetenschap  hadden  kunnen  bloeijen,  niet  in  de  jongelingsjaren 
aan   haar  waren  ontrukt  2;cwordcn. 

In  een'  brief  van  het  laatst  van  December  1823,  gerigt  aan  C.  J.  Temrainck  en 
bij   uittreksel  opgenomen  in  het  eerste  deel  van  Jaargang  1S23  van  de  //Algemeens 


19 

Konst- en  Letterbode",  zijn  de  eerste  uitkomsten  der  waarnemingen  van  Kulil  en  Van 
Hasselt  betreffende  de  javasche  Cyprinen  nedergelegd. 

Zij  hadden  ook  reeds  opgemerkt ,  dat  de  stroomgebieden  in  hunne  verschillende 
gedeelten,  naarmate  van  de  helderheid  der  wateren  en  van  de  loodregte  uitbreiding, 
verschillende  soorten  voeden. 

Zij  duidden  een  aantal  soorten  aan ,  gedeeltelijk  door  den  heer  Valenciennes  nader 
bekend  gemaakt,  en  welke  bijkans  zonder  uitzondering  door  mij  zijn  teruggevonden. 
Deze  soorten  zijn. 

Cobitis  fasciata  Val.  z:^  Nemacheilos  fasciatus  K.  v-  H. 
Acanthopsis  dialyzona   V.  Hass.  =s  Cobitis   macrorhynchos  Blkr. 
Acanthophthalmus  fausiatus  V.  Hass.  —  Cobitis  Kuhlii  Val. 

//     javanicus  V.  Hass.  ::5  Cobitis  oblonga  Val. 
Lepidocephalus   Ilasseltii   Blkr  ::^  Cobitis   octocirrhus    V.    Hass.  =:   Cobitis  Has- 

seltii  Val. 
Homaloptera  fasciata  V.   Hass.  ^  Homaloptera  Wassinkii  Blkr. 

//     javanica  V.  Hass.  =3  Homaloptera  ZoUingeri  Blkr. 
Crossocheilos  oblongus  K.  v.  H.  p^  Labeo  oblongus  Val. 

Labeo    (üiplocheilos)   erythropterus  Blkr  =3  Diplocheilos  erythropterus  V.  Hass. 
Lobocheilos.  falcifer  K.  v.  H.  =:  Labeo  falcifer  Val. 
Dangila  leptocheila  Val.  =3  Labiobarbus  leptocheilos  V.  Hass. 

//       lipocheila  Val.  =:  Labiobarbus  lipocheilos  V.  Hass. 
Cyprinus  flavipinnis   K.  v.  H. ::::  Cyprinus  floripenna    (err.  typogr.)   V.  Plass, 
Labeobarbus  tambra  Blkr  —  Barbus  tambra  K.  v.  H. 
Systomus  (Barbodes)  hypselonotus  Blkr=;  Barbus  hypselonotus  V.  Hass. 

//(//)  maculatus  Blkr  =:^  Barbus  maculatus  V.  Hass.  =3  Barbus  binotatus  Kuhl. 
//(//)  obtusirostris  Blkr  =:  Barbus  obtusirostris  V.   Hass. 
//(//)  rubripinnis  Blkr:=3  Barbus  rubripinnis  V.   Hass. 
Barbus  striatus  V.  Hass.   (species  plane  incognita,  an  forte  Rohita  Hasseltü  Val.  ?). 
Hampala  macrolepidota  K.  v.  H. 

Rasbora  lateristriata   Blkr    :=:  Leuciscus  lateristriatus  K.  v.  H. 
Chela  anomalurus  Blkr  =:  Clupea  anomaluraV.  Hass.  =:  Oxygaster  anomalura  V.  Hass. 
Pancha.x  Buchauani  Val.  =:    Homalopsis  javanica  K.  v.  H.  =:  Odontopsis  arma- 

ta  V.  Hass.? 
Behalve  de  genoemde  soorten  kenden  Kuhl  en  Van  Hassslt  nog  een  aantal 
andere,  zooals  Homaloptera  erythrorhina  V.  Hass.,  Homaloptera  ocellata  V.  Hass., 
Rohita  vittata  Val.  (Labiobarbus  vittatus  K.  v.  H.;,  Cirrhina  breviceps  Val.  (La- 
biobarbus breviceps  K.  v.  H.),  Barbichthys  laevis  Blkr  (Barbus  nudicephalus  K. 
V.  H.),  Cyclocheilichthys  apogon  Blkr  (Barbus  apogon  Kuhl)  en  Luciosoma  setige- 
rum  Blkr,  doch  de  namen  dier  soorten  zijn  niet  door  hen   openbaar  gemaakt. 


20 

De  rijke  verzamelingen ,  doorKuhlen  Van  Hasselt  en  de  hun  opgevolgd  hebbende 
leden  der  voormalige  natuurkundige  kommissie  naar  het  Museum  van  natuurlijke 
historie  te  Leiden  gezonden ,  hebben  veel  bijgedragen  tot  eene  nadere  kennis  der  Ja- 
vasche  Cyprinen.  De  heer  Valenciennes  heeft  de  daar  vergaderde  bouwstoffen  kun- 
hen raadplegen  en  de  uitkomsten  er  van  nedergelegd  in  de  groote  Histoire  naturelle 
des  Poissons.  Ik  zie  in  de  deelen  van  het  groote  vischvverk ,  welke  over  de  Cyprinen 
handelen,  46  Javasche  soorten  der  orde  beschreven,  doch  het  aantal  dier  soorten 
is  geringer,  omdat  meerdere  onder  verschillende  namen  twee  tot  driemaal  als 
verschillende  soorten  zijn  opgebragt.  Na  terugbrenging  dier  soorten  tot  hare  ware 
beteekenis,  zijn  de  overblijvende  de  hier  ondergenoemde  38. 

Cobitis  fasciata  Val.  =3  Cobitis  chrysolaimos  K.  v.  H.,  Val.  ;:s  Nemacheilos  fasciatus 

K.  V.  H.  :=i  Cobitis  suborbitalis  Val. 
Acanthopthalmus  fasciatus  V.  Hass.  :=i  Cobitis  oblonga  Val. 

i>        javanicus  V.  Hass.  =3  Cobitis  oblonga  Val. 
Lepidocephalus  Hasseltii  Blkr  :=:  Cobitis  Hasseltii   Val. 
Homaloptera   erythrorhina  V.  Hass.  =■  Balitora  erythrorhina  Val. 
*         pavonina  Blkr  =:^  Balitora  pavonina  Val. 
1/        Valenciennesi  Blkr  =ï  Balitora  ocellata  Val. 
Crossocheilos  (Crossocheilos)  oblongus  V.  Hass.  —  Labeo  oblongus  Val, 
Labeo  (Diplocheilos)  erythropterus   Blkr  ^  Labeo  erythropterus  Val. 

//     ?  (    V    ?)  hispidus  Blkr  —  Labeo  hispidus  Val. 
Lobocheilos  (Lobocheilos)  falcifer  V.  Hass.  :=:  Labeo  falcifer  Val. 

1/         (Gobionichthys)   lipocheilos  Blkr=!    Chondrostoma  lipocheilos  Val. 
//       ?  vel  Rohita??  =J  Cirrhina  breviceps  Val  =3  Labiobarbus  breviceps  K.  v.  H. 
Rohita   (Rohita)  Hasseltii  Val. 
//        (     *     )  microcephalus  Val. 

'/         (     "     )  vittata  Val.  —  Labeobarbus  vittatus  K.  v.  H.=!  Rohita  erythrura  Val. 
Dangila    leptocheila   Val.  =;  Labiobarbus    leptocheilus   K.  v.  H.  ^  Dangila    Cu- 
vieri  Val. 
r/       Kuhlii  Val. 

//       lipocheila  Val.  =-  Labiobarbus  lipocheilus  K.  v.  H. 
Barbichthys  laevis  Blkr  :=i   Barbus  laevis  Val.  =;    Barbus  nudicephalus  K.  v.  H. 
Cyprinus  flavipinnis  K.  v.  H.,  Val.  =:    Cyprinus  vittatus  Val. 
Labeobarbus  douronensis  Blkr  —    Barbus   douronensis  Val. 
//       soro  Blkr  ^^  Barbus   soro  Val. 
//       tambra  Blkr  :=:   Barbus  tambra  Val. 
Cyclocheilichthys  (Cyclocheilichthys)  armatus  Blkr  ;=:    Barbus   armatus  Val. 

//       (Anematichthys)  apogon  Blkr  s    Barbus  apogon  Kuhl  =3  Systomus  apo- 
gon  Val. 


( 

II 

) 

( 

II 

) 

( 

II 

) 

( 

II 

) 

( 

II 

) 

( 

II 

) 

21 

Systomus  (Barbedes)  bramoides  Blkr  =3    Barbus  bramoides   Val. 

hypselonotus  Blkr  ;=3  Barbus  hypselonotus  V.   Hass.,  Val. 
lateristriga  Blkr  =;    Barbus  lateristriga  Val. 
maculatus  Blkr  =3   Barbus  maculatus  V.  Hass.  ;=:  Barbus  bi- 
notatus  Kuhl,  Val. 

marginatus  Blkr  0    Barbus  marginatus  Val. 
obtusirostris  Blkr  s3    Barbus  obtusirostris  V.  Hass. 
rubripinnis  Blkr  =5  Barbus  rubripinnis  V.  Hass.  Val-  =3  Bar- 
bus orphoides  Val.  ;=!    Barbus  gardonides  Val.  specim.  javanic. 
Harapala  macrolepidota  K.  v.  H.  =3  Capoëta  macrolepidota  Val. 
Luciosoma  (Luciosoma)  setigerum  Blkr  =!    Barbus  setigerus  Val. 
Chela  anoraalurus    Blkr  ;=!    Oxygaster  anomalurus   V.   Hass.  -^   Leuciscus  oxy- 

gaster  Val. 
Macrochirichthys  ?  macrochir  Blkr  =3  Clupea  macrochira  K.  v.  H.  =:   Leuciscus 

macrochirus  Val. 
Panchax  Buchanani  Val.  :=3  Homalopsis   javanica  K.  v.  H.  ^  Odontopsis  armata 

V.  Hass. 
De  kennis   der    Javasche  Cyprinen    werd  hierdoor    vermeerderd  met   die  van  20 
soorten,  zoodat  daardoor  in  het  geheel,  Barbus  striatus  V.  Hass.  als  geheel  onze- 
kere soort  alleen  uitgezonderd^  42  Cyprinen  in  de  registers  van  Java  bleven  in  te 
schrijven. 

Nagenoeg  gelijktijdig  met  den  heer  Valenciennes  maakte  ook  Heckel,  in  zijne 
Msche  Syriens,  eenige  archipelagische  Cyprinen  bekend. 

Alle  soorten  van  Kuhl  en  Van  Hasselt  en  van  den  heer  Valenciennes  waren  uitslui- 
tend van  het  westelijke  gedeelte  van  Java,  terwijl  die  van  Heckel  alle  buiten  Java, 
op  Borneo  en  de  Philippijnen  waren  gevonden.  Met  uitzondering  van  een  dier  soor- 
ten, van  welke  mij  geene  beschrijving  is  onderde  oogen  gekomen,  zijn  zij  kor- 
telijk  in  gezegd  werk  beschreven.  Zij  zijn: 

Sj'stomus?  (Barbodes)  carassiodes  Blkr  =3  Barbus  carassiodes  Heek.,  van  Borneo. 
Dangila  festiva  Blkr  :=;  Cyrene  festiva  Heek.,   van  Borneo. 
//     ocellata  Blkr  =3    Cyrene  ocellata  Heek.,   van  Borneo. 
//     cyanopareja  Blkr  :=!  Cyrene  cyanopareja  Heek.,  van  de  Philippijnen. 
//     philippinia  Blkr  ::3  Cyrene  philippinia  Heek.,  van  de  Philippijnen. 
Met  deze  soorten  werd  voor  het  eerst  het   voorkomen  van  Cyprinen  ook  op  an- 
dere eilanden  van  den  Indischen  archipel  bewezen. 

In   1849  bewees  de  heer  Th.  Cantor  het  voorkomen  van  Cyprinen  op  het  eigen- 
lijk meer  tot  het  geographisch  gebied  van   Malakka  behoorend  eiland  Pinang,  waar 
hij  de  volgende  soorten  aantrof. 
Hampala  macrolepidota  V.  Hass,  ;=;  Capoëta  macrolepidota  Val. 


22 


Rasbora  rasbora  BlkrPr:;  Leuciscus   rasbora  Cuv.,  Cant. 
Panchax  Buchanani  Yal. 


Zoover  was  de  kennis  der  Cyprinen  gevorderd,  toen  ik  mijne  uasporingen  be- 
trekkelijk  dezelfde  orde   begon. 

Alen  had  in  het  geheel  slechts  48  soorten  van  den  geheelen  archipel  leeren  ken- 
nen en  de  van  ze  gegevene  beschrijvingen  waren,  wat  de  groote  meerderheid  be- 
treft, als  onvoldoende  te  beschouwen,  wat  ook  gedeeltelijk  niet  anders  kon ,  omdat 
ze  genomen  moesten  worden  naar  lang  in  wijngeest  bewaarde  of  opgezette  of 
opgelegde  voorwerpen. 

Was ,  hetgeen  men  ten  deze  van  het  grootste  eiland  van  den  Archipel  wist ,  niet 
noemenswaardig,  van  de  overige  Soenda-eilanden  buiten  Java  wist  men  volstrek- 
telijk   niets. 

Alij  is  het  voorregt  te  beurt  mogen  vallen,  veel  in  de  ontbrekende  kennis  van 
de  archipelagische  Cyprinen  aan  te  vullen,  en  het  eerst  eenig  licht  te  versprei- 
den over  de  Cyprinen  van  Sumatra,   Eali,  Biliton,  Banka  en  Singapoera. 

Talrijke  soorten  voorts  heb  ik  het  eerst  in   de   wetenschap  kunnen  voeren,  en   al- 
hoewel meerdere  vroeger  door  mij  als  nieuwe  opgestelde  soorten  mij  later,  bij  dieper 
doordringen   in  dezen  tak  van    studie   en    na   bekoming  van  rijkeren    voorraad  aan 
bouwstoffen ,  gebleken  zijn  tot  vroeger  reeds  bekende  doch  gebrekkig  beschrevene  te 
behooren,  blijven,  na  aftrekkking  dier  soorten,  toch  nog  84  soorten  over,  van  1850 
tot   1858  door  mij    beschreven,  van  welke  de  wetenschap  vroeger  geen  kennis  droe»-. 
De  beschrijvingen  dier  soorten  zijn  in  talrijke  bijdragen  verspreid.     Ik  laat  hare 
namen   hier  volgen   in  de  orde,  waarin   hare  beschrijvingen  van   1849  af  tot  heden 
zijn  openbaar  gemaakt  en  met   bijvoeging  der  nieuwere  namen,    welke   veranderde 
inzigten  in  hare  generische  verwantschappen   hebben  noodig  gemaakt. 
1349.  Systomus  (Barbodes)  gonionotus  Blkr  —    Barbus  gonionotus  Blkr. 
//       i     "     )     erythropterus  Blkr  =3    Barbus   erythropterus  Blkr. 
Cyclocheilichthys    (Cyi-locheilirhthys)    enoplos    Blkr  ^    Barbus    enoplos   Blkr. 
Morulius  chrysophekadiou    Blkr  =:    Rohita    chrysophekadion    Blkr  —    Rohita 
polyporos    Blkr  =ï   Rohita  koilogeneion    Blkr  =i    Rohita    cyanomela» 
Blkr  =2  Chrysophekadion  polyporos  Blkr. 
Systomus    (Capoëta)    brevis  Blkr  =:    Capoëta  brevis  Blkr. 
Rasbora  argyrotaenia  Blkr  =;    Leuciscus    argyrotaenia  Blkr  =:  Leuciscus  cya- 
notaenia  Blkr  —    Leuciscus  Schwenkii  Blkr. 
1S50.  Balantiocheilos    melanopterus   Blkr  =3     Barbus   melanoptcrus  Blkr  =    Systo- 
mus melanopterus  Blkr. 
Rohteichthys  niicrolepis  Blkr  —    Barbus  microlepis  Blkr  —  Systomus  micro- 
lepis  Blkr  =:  Rohtee  microlepis  Blkr. 


23 

Amblyrhyncliichtliys   truncatus   Blkr  —    Barbas  truncatus  Blkr  —    Systoraus 
tnincatus  Elkr. 

Epalzeorhvnchos  kallopterus   Blkr  :=;    Barbas  kalopterus  Blkr. 

Macrochirichthys  uranoscopus  Blkr  =3    Leuiisciis  uranoscopus  Blkr. 

llasbora  dusonensis  Blkr^s  Leuciscus  dusoncnsis  Blkr. 

Dangila   spiliirus  Blkr. 

Rasbora  kallochroma  Blkr  =2  Leuciscus  kallochroma  Blkr. 
1851.  Cyclocheilichthys  (Siaja)  microlepis  Blkr  =3  Capoëta   microlepis  Blkr. 

Systomus  ('Systomus)  bulu  Blkr. 

Leptobarbus   lloevenü  Blkrzr;  Barbus  Ploevenü  Blkr. 

Cyclocheilichthys  (Siaja)  siaja  Blkrs  Capoëta  enoplos  Blkrri  Capoëta  siaja  Blkr. 

Rohita  (Rohita)  Schlegeli  Blkr. 

Rasbora  Einthoveni  Blkr  =:  Leuciscus  Eintliovenü  Blkr. 

Cobitichthys  barbatuloides  Blkr  =:  Cobitis  barbatuloides  Blkr. 

Rasbora  cephalotaenia  Blkr  =5  Leuciscus  cephalotaenia  Blkr. 
1S52.  Rohita  (Rohita)  melanopleura  Blkr. 

Chela  oxygastroides  Blkr  =:  Leuciscus  oxygastroides  Blkr. 

Systomus  (Capoëta)    padangensis  Blkr  z^  Capoëta  padangensis  Blkr. 

Hampala  ampalong  Blkr  —  Capoëta  ampalong  Blkr. 

Dangila  sumatrana  Blkr. 

Rohita  (Rohita)  enneaporos  Blkr. 
//(//)    triporos  Blkr. 

Thynnichthys   thyniioides  Blkrzï  Leuciscus  thynnoides  Blkr. 

Luciosoma  (Trinematiihthys)  trinema  Blkr=:  Leuciscus  trinema  Blkr. 

Rasbora  sumatrana   Blkr  ^  Leuciscus  sumatranus   Blkr. 

Hymeiiophysa  MacClellandi  Blkr=ï  Cobitis  hymenophysa  Blkr. 
'/       macracanthus   Blkr—  Cobitis  macracanthus  Blkr 

Cobitis  Jaklesi  Blkr. 

Rohita  (Rohita)  Waandersi  Blkr. 

llomaloptera  ophiolepis  Blkr. 
1/       salusur  Blkr. 
v       gymnogaster  Blkr. 
]853.  Systomus  (Barbodes)  Huguenini  Blkr  =3  Barbus  Iluguenini   Blkr. 

Cyclocheilichthys  (Cyclocheilichthys)  repasson  Blkr^  Barbus  repasson  Blkr. 

Systomus  (Capoëta)  oligolepis   Blkr  —  Capoëta  oligolepis  Blkr. 

Dangila  fasciata  Blkr. 

Systomus  (Barbodes)  fasciatus  Blkr  =;  Barbus  fasciatus  Blkr. 

Rohita   (Rohita)  oligolepis  Blkr. 

Rasbora  bankanensis  Blkr  —  Leuciscns  bankanensis  Blkr. 


24 

Cyclocheilichthys   (Siaja)  heteronema  Blkr  ^  Barbus  heteronema  Blkr. 

//       (Anematichthys)   janthochir  Blkr  :=i  Systomus  janthochir  Blkr. 

'/       (Cyclocheilichthys)   raacracanthus  Blkr  =:  Barbus  raacracanthus  Blkr. 
Systomus  (Barbodes)  Schwanefeldi  Blkr—  Barbus  Schwanefeldü  Blkr,  ex  parte. 
Crossocheilos  (Crossocheilichthys)    cobitis   Blkr:::^  Lobocheilos  cobitis  Blkr. 
Lobocheilos  (Lobocheilos)  Schwanefeldi    Blkr. 

Schismatorhynchos    heterorhynchos   Blkr  =s  Lobocheilos  heterorchynhos   Blkr 
:=;  Schismatorhynchos  lobocheilioides  Blkr. 

1854.  Labeobarbus  tambroides  Blkr  ^  Barbus  tambroides  Blkr. 

Rasbora  lateristriata  Blkr  :z3    Leuciscus  lateristriatus  V.    Hass.  ie.  mss. 
Acanthopsis  choirorhynchos  Blkr  ^    Cobitis   choirorhynchos  Blkr. 
Lepidocephalus  macrochir  Blkr  ;=;    Cobitis  macrochir  Blkr. 
Aplocheilus  javanicus  Blkr. 

Systomus  (Barbodes)  amblycephalus  Blkr  =i    Barbus  amblycephalus  Blkr. 
//  (Capoëta)    sumatranus  Blkr  —    Capoeta  tetrazona  Blkr. 

1855.  Luciosoma  (Luciosoma)  spilopleura  Blkr. 
Rohita   (Rohita)  brachynotopterus  Blkr. 

Diplocheilichthys  pleurotaenia  Blkr  :=;    Lobocheilos   pleurotaenia  Blkr. 
Rasbora  leptosoma  Blkr  ^    Leuciscus  leptosoma  Blkr. 
Systomus   (Barbodes)  javanicus  Blkr  :=!    Barbus  javanicus  Blkr. 

//       (     "     )     macrophthalmus  Blkr  :=!    Barbus  macrophthalmus  Blkr. 
//       {     I'     )     platysoma  Blkr  ■^    Barbus  platysoma  Blkr. 
//       (Systomus)   lawak  Blkr. 
Cyclocheilichthys    (Anematichthys)   apogonoides    Blkr  ^    Systomus  apogonoi- 
des  Blkr. 
//  (  Siaja  )  Deventeri   Blkr  ^    Capoëta  Deventeri  Blkr. 
Systomus  (Capoëta)   leiacanthus  Blkr  ;=;    Capoëta  javanica   Blkr. 
Albulichthys  albuloides  Blkr  :=;    Systomus  albuloides  Blkr. 
1356.  Systomus  (Barbodes)  tetrazona  Blkr  ;:5    Barbus  tetrazona  Blkr. 
Rasborichthys  Helfrichi  Blkr  z^    Leuciscus  Helfrichü  Blkr. 
Rohita  (Rohita)  borneënsis  Blkr. 
//       (     //     )     kahajanensis  Blkr. 
u       {     "     )     Kappenii  Blkr. 

1856.  Systomus   (Barbodes)   koilometopon  Blkr. 

1857.  //       (     '/     )     bunter  Blkr  — .   Barbus  bunter  Blkr. 
Lobocheilos?  (Lobocheilos?)  Hasseltii  Blkr  ^   Barbus   Ilasseltii  Blkr. 

u       (Gobionichthys)  microcephalus  Blkr  ;=!    Gobio  microcephalus  Blkr. 
Labeo  (Diplocheilos)  liicas  Blkr  :^    Lobocheilos  lucas  Blkr. 

//       (     //     )    rohitoides  Blkr  ;=!   Lobocheilos  rohitoides  Blkr. 


25 

1S5S.  Systorans  (Sj-stoiuus)  Waandcrsi   Blkr. 

Behalve  dczo  S-l  soorten  bevat  mijn  kabinet  nog  eenigc  andere,  vroeger  niet 
beschrevene.     Ik  heb  die  genoemd: 

Crossocheilos  (Crossocheilichthys)  Langei. 
Lobocheilos   (Lobocheilos)   lehat. 
Rohita  (Rohita)  Kuhli. 
Cyclocheilichthys  (Siaja)  macropus. 
Systoraus    (Earbodes)   belinka. 

//       {     //     )     goniosoma. 
Thynnichthys  polylepis. 
Rasbora  borneënsis. 
Chela   hypophthalmus. 
De   laatstgenoemde  soorten  worden  in  dezen  arbeid  voor  het  eerst  bekend  gemaakt 
en  brengen  het  aantal  der  door  mij  ontdekte  archipelagische  soorten    van    Cyprinen 
op  93,  en  dat  der  in  het  geheel   vvaargenomene  op   141. 

Van  die  soorten  behooren  slechts  2  tot  de  familie  der  Cyprinodontoïden  en  daarin 
tot  de  groep  der  Aplocheilinen ,  welke  groep  tot  de  oude  wereld  beperkt  is  en  daarin 
tot  Zuid-  en  Oost-Azië  en  de  Japansche  en  Indische  eilanden. 

Van  de  overblijvende  189  Cyprinoïden  behooren  11  soorten  tot  de  subfamilie 
der  Cobitiformes,  welke  subfamilie  insgelijks  tot  de  oude  wereld  is  beperkt,  doch. 
zich  uitstrekt  over  de  geheele  breedte  van  Azië  en  Europa,  terwijl  zij  ia  Afrika 
geene  vertegenwoordigers  telt. 

De  llomalopteraeformes  tellen  op  de  Soenda-eilanden  9  soorten.  Andere  soorten 
dezer  subfamilie  zijn  slechts  bekend    van   Zuid-Azië. 

De  Cypriniforraes,  119  in  getal,  behooren,  op  2  soorten  na,  alle  tot  de  groepen 
der  Labeoninen  en   1'arbinen. 

De  Catostominen  vindt  men  evenmin  in  den  Indischen  Archipel  als  in  Europa, 
Afrika  en  bijkans  geheel  Azië,  van  welk  werelddeel  tot  nog  toe  slechts  oostelijk  Si- 
berië het  bestaan  van  Catostominen,  en  dan  nog  slechts  van  eene  enkele  soort, 
heeft   aano-ewezen. 

Ook  de  Cyprininen  mogen  gezegd  worden  in  den  Indischen  archipel  niet  natuur- 
lijk voor  te  komen,  want  Carassius  auratus  is  er  slechts  een  kultuurvisch  en  Cyprinus' 
flavipinnis  is  dat  even  zoo  en  heeft  zich  vrijwillig  ook  nog  niet  verder  verspreid 
dan  in  de  bovenlanden  van  het  westelijke  gedeelte  van  Java.  liet  eigenlijke  vader- 
land der  Cyprininen  is  ook  beperkt  tot  de  gematigde  en  koudere  streken  van  Azië 
en  Europa,  van  waar  enkele  soorten  over  de  meest  verschillende  deelen  der  aarde 
zijn  verbreid. 

De  archipelagische  Labeoninen  zijn,  volgens  den  tegenwoordigen  stand  der  weten- 
schap, 42  of  43  in  getal.     Deze  groep  vindt  men  in  alle  werelddeelen  terug,  waar 

4 


26 

Cyprinoïden  leven,  doch  hare  soorten  zijn  zoo  talrijk  in  Zuid- en  Zuidwestelijk  Azië 
en  in  Noord-Ainerika ,  als  zij  spaarzaam  zijn  in  Europa,  Zuid-Afrika  en  Oostelijk 
Azië,  terwijl  ze  in  Noord-Europa  en    Noord-Azie  geheel  ontbreken. 

De  Barbinen  zijn  in  den  Soenda-archipel  in  de  talrijkste  soorten  vertegenwoordigd. 
Die  soorten  zijn  74  in  getal  en  maken  alzoo  de  grootste  heU't  uit  van  de  gezamen- 
hjke  archipelagische  Cyprinoïden.  Trouwens  zijn  de  Barbinen  in  het  algemeen  de 
rijkst  bedeelde  groep  der  geheele  familie,  bedragende  het  aantal  harer  soorten,  over 
de  geheele  aarde  en  de  thans  levende  schepping  genomen ,  ruim  64%  van  alle 
thans  bekende  der  geheele  familie.  Betrekkelijk  het  talrijkst  zijn  zij  in  Zuid-Azië 
en  Europa,  het  spaarzaamste  in  Noord  Azië  en  Afrika. 


De  kennis,  door  mijne  waarnemingen  verkregen,  heeft  reeds  eenig  licht  doen  op- 
gaan over  de  geographische  verbreiding  der  archipelagische  Cyprinen. 

Toen  ik  mijne  nasporingen  begon,  was  op  de  kaart  van  den  Indischen  archipel 
slechts  een  gedeelte  van  westelijk  Java  en  eene  enkele  plek  op  Borneo  en  Lucon 
met  Cyprinen  te  beteekenen,  en  wel,  zooals  hierboven  reeds  is  aangeduid  Lu^on 
en  Borneo  elk  met  2 ,  Java  met  42  soorten  en  Pinang ,  zoo  men  dit  eiland  tot  den 
Archipel  wil  rekenen,  met  3   soorten. 

Die  verhoudingen  zijn  thans  reeds  aanmerkelijk  gewijzigd. 

Van  Java  ken  ik  73 ,  van  Bali  2,  van  Sumatra  84,  van  Nias  1 ,  van  Singapoera 
3,  van  Banka  10,  van  Biliton  4,  en  van  Borneo  52  Cyprinen ;  cijfers,  welke  zeker 
wel  in  de  verte  niet  uitdrukken  de  juiste  verhoudingen  der  op  die  eilanden  voor- 
komende soorten,  maar  toch  reeds  opmerkelijk  zijn,  omdat  zij  aantoonen,  eensdeels 
den  vroeger  niet  vermoeden  rijkdom  van  alle  grootere  Soenda-eilanden  aan  ver- 
tegenwoordigers der  orde  en  ten  andere,  dat  Sumatra  vooral  zeer  rijk  is  aan  Cyprinen, 
rijker  zeker  dan  Java,  vermits  het,  alhoewel  minder  onderzocht  dan  Java,  thans 
reeds  11  soorten  meer  heeft  aan  te  wijzen.  Ook  het  cijfer  van  Borneo  zou  hoogst- 
waarschijnlijk veel  hooger  zijn,  zoo  niet  de  mij  tot  dusverre  van  daar  gewordene 
karpers  alle  van  slechts  uit  de  lage  gedeelten  der  gebieden  van  zijne  groote  stroomen 
waren  toegezonden.  Eene  geheel  andere  wereld  van  Cyprinen  beweegt  zich  gewis 
in  het  hart  van  dit  grootste  eiland  der  wereld,  dan  nabij  zijne  stroommondingeii, 
evenzeer  als  zulks  reeds   voor  Java  en  Sumatra  bewezen  is. 


Nog  kort  geleden  bestond  er  veel  grond  aan  te  nemen  ,  dat  de  archipelagische 
Cyprinen,  eene  geheel  afgezonderde  fauna  uitmaken. 

Geen  enkele  archipelagische  soort  der  Cyprinoïden  was  van  buiten  den  archipel  be- 
kend ,  want  Barbus  gardonides  Val.  van  Bengalen ,  door  den  heer  Valenciennes  ook 


27 

opo-eo-even  als  Java  te  bewonen,  komt  hier  niet  voor,  —  en  al  wilde  men  Pinang 
binnen  de  grenzen  van  den  Archipel  trekken ,  dan  is  het  nog  twijfelachtig ,  of  de 
soort,  door  den  heer  Cantor  van  daar  als  Leuciscus  rasbora  beschreven,  inder- 
daad  dezelfde   is   als  C)'prinus  rasbora  van  l^uchanan. 

Slechts  van  Panchax,  dus  een  Cyprinodont,  wist  men,  dat  zij  zoowel  op  de 
Soenda-eilanden  als  in  Bengalen  leeft. 

Maar  ook  hieromtrent  heeft  de  jongste  tijd  een  nieuvir  licht  doen  opgaan. 

Men  is  dit  verpligt  aan  de  nasporingen  van  den  graaf  Francis  De  Castelnau. 
Met  groote  getrouwheid  heeft  de  heer  De  Castelnau,  tijdens  zijn  verblijf  in  Siam , 
te  Banu-kok,  de  physiognomie  der  visschen ,  welke  hij  aldaar  heeft  waargenomen, 
in  een  album  teruggegeven.  Dit  album,  mij  ter  inzage  welwillend  toegezonden, 
heeft  met  zekerheid  een  groot  aantal  archipelagische  vischsoorten  en  daaronder  ook 
meerdere  Cyprinoïden  laten  herkennen.  Daardoor  is  bewezen,  dat  ook  in  Siam  's 
stroomen  leven  Morulius  chrysophekadion ,  Rohita  (Rohita)  melanopleura ,  Rohita 
(Rohita)  borneënsis,  Systomus  (Systomus)  bulu,  Systomus  (Barbodes)  rubripinnis, 
Amblvrhvnchichthys  truncatus,  Balantiocheilos  melanopterus,  Rasbora  dusonensis  en 
Macrochirichthys  uranoscopus.  En  aangezien  datzelfde  album  ook  heeft  geleerd ,  dat 
meerdere  Labyrinthvisschen,  Rhynchobdelloïden  en  Siluroïden ,  welke  vroeger  ook 
alleenlijk  van  .de  rivieren  van  den  Indischen  archipel  bekend  waren,  insgelijks  in 
de  zoete  wateren  van  Siam  voorkomen ,  laat  zich  de  groote  verwantschap  tusschen 
de  zoetwater -vischfauna  van  Siam  en  die  der  Soenda-eilanden  niet  miskennen. 
Die  verwantschap  is  zelfs  zoodanig,  dat  ik,  zoo  als  ik  mij  reeds  elders  heb  uitge- 
drukt, indien  ik  niet  bekend  geweest  was  met  den  oorsprong  der  afbeeldingen 
van  den  heer  De  Castelnau,  ze,  wat  de  zoetwatervisschen  betreft,  geliouden  zou 
hebben  als  voor  te  stellen  de  zoetwatervischfauna  van  Borneo  of  Sumatra. 

Het  lijdt  geen'  twijfel,  dat  een  voortgezet  onderzoek  der  zoetwater-faunen  van  de 
genoemde,  door  eene  vrij  breede  zee  van  elkander  gescheidene,  gewesten,  ten  opzigte 
van  de  geographisclie  verbreiding  der  Cyprinen  nog  menig  merkwaardig  punt  zal 
aan  het  licht  brengen  en  dat  menig  geoloog  daarin  aanleiding  zal  vinden  tot  the- 
oriën  over  den  genetischen  zamenhang  dier  gewesten  en  de  geboorte  van  de  tus- 
schen ze  liggende  Chinesche  en  Maleische  zeeën. 

Een  ander  merkwaardig  punt  is  de  verdeeling  der  verschillende  soorten  van 
Cyprinen  over  de  verschillende  Soenda-eilanden.  Gelijk  voor  de  plantenwereld, 
voor  meerdere  klassen  van  het  dierenrijk,  en  in  de  klasse  der  visschen  in  het 
bijzonder  voor  de  Siluren,  reeds  was  aangetoond,  dat  Sumatra  en  Borneo  meer  met 
elkander  overeenkomen  dan  een  van  beide  met  Java,  is  zulks  thans  ook  ten  op- 
zigte der  Cyprinen  te  bewijzen.  Talrijke  soorten  worden  gelijkelijk  op  Borneo  en 
Sumatra  aangctroften ,  welke  op  Java  worden  geaiist ,  en  talrijke  soorten  ook  vindt 
men  op  Java,   welke  op    Borneo    en    Sumatra   ontbreken.     Yoor   zooveel    men  van 


28 

de  eilanden  Banka  en  Biliton  weet,  zijn  zij  in  een  cyprinologiscli  opzigt  evenzeer 
nader  verwant  aan  Borneo  en  Sumatra   dan  aan  Java. 

Volgens  den  tegenwoordigen  stand  der  kennis  zijn  volgende  verhoudingen  aan 
te  teekenen. 

1°.  Soorten,  op  alle  drie  groote  Soenda-eilanden  (Java,  Sumatra,  Borneo)  voor- 
komende zijn:  Hymenopliysa  MacCIellandi,  llohita  Hasseltii,  Rohita  vittata ,  Dan- 
gila  Cuvieri,  Barbichthys  laevis ,  Cycloch  ilichthys  (Anematichthys)  apogon  (ook  op 
Banka),  Systomus  (Barbodes)  lateristriga  (ook  op  Singapoera,  Banka  en  Biliton), 
Systomus  (Barbodes)  maculatus  (ook  op  Bali,  Nias,  Singapoera,  Banka  en  Bili- 
ton), Hampala  macrolepidota  (ook  op  Pinang),  Chela  anomalurus,  Cliela  oxygas- 
troides  en   Panchax  Buchanani  (ook  op  Pinang). 

2°.  Java  heeft  gemeen  met  Sumatra,  maar  niet  met  Borneo ;  Cobitis  fasciata, 
Acanthophthalmus  javanicus,  Acanthophthalmus  fasciatus,  Homaloptera  fasciata, 
Homaloptera  ocellata  Homaloptera  ophiolepis,  Homaloptera  salusur,  Crossocheilos 
(Crossocheilos)  oblongus ,  Crossocheilos  (Crossocheilichthys)  cobitis ,  Lobocheilos(  Lo- 
bocheilos)  falcifer,  Lobocheilos  (Lobocheilos)  Schwanefeldi ,  Morulius  chrysopheka- 
dion,  Rohita  microcephalus,  Labeobarbus  douronensis,  Labeobarbus  soro,  Labeo- 
barbus  tambra  Labeobarbus  tambroides ,  Cyclocheilichthys  (Cyclocheilichthys)  arma- 
tus ,  Systomus  (Barbodes)  javanicus,  Systomus  (Barbodes)  marginatus,  Luciosoma 
(Luciosoma)   setigerum,  Rasbora  argyrotaenia  en  Rasbora  lateristriata. 

3°.  Borneo  heeft  gemeen  met  Java  maar  niet  met  Sumatra :  Acanthopsis  dialyzoua 
en  Systomus  (Barbus)  erythropterus. 

4°.  Borneo  heeft  gemeen  met  Sumatra  maar  niet  met  Java:  Hymenophysa  ma- 
cracaiithus,  Epalzeorhynchos  kallopterus,  Rohita  melanopleura,  Rohita  Schlegeli,  Ro- 
hita triporos,  Dangila  fasciata,  Dangila  ocellata,  Cyclocheilichthys  (Cyclocheilich- 
thys) siaja,  Cyclocheilichthys  (Cyclocheilichthys)  microlepis,  Balantiocheilos  mela- 
nopterus ,  Systomus  (Barbodes)  fasciatus  (ook  op  Banka) ,  Systomus  (Barbodes) 
Schwanefeldi,  Systomus  (Sj'^stomus)  bulu,  Hampala  ampalong,  Albulichthys  albu- 
loides,  Amblyrhynchichthys  truncatus,  Rohteichthys  microlepis,  Leptobarbus  Hoe- 
venii,  Luciosoma  (Trinematichthys)  trinema,  Thynnichthys  polylepis,  Rasbora  du- 
sonensis  en  Macrochirichthys  uranoscopus. 

Wanneer  de  hoogere  gedeelten  der  stroomgebieden  op  Cyprinen  zullen  onderzocht 
zijn,  zal  het  ook  blijken,  dat  menige  soort,  sub  2°  aangevoerd,  ook  de  heldere 
rivierwateren  van  Borneo  bevolkt,  maar  ik  geloof  niet,  dat  toekomstige  nasporingeu 
vele  der  soorten  op  Java  zal  doen  vinden  in  deze  ^  vermeld. 

5°.  Aan  Java  zijn  eigen:  Lepidocephalus  Hasseltii,  Homaloptera  erythrorhina , 
Homaloptera  pavonina,  Homaloptera  Valenciennesi,  Labeo  (Diplocheilos)  erythro- 
pterus, Labeo  (Diplocheilos)  lucas,  Labeo  (Diplocheilos)  rohitoides,  Labeo?  (Diplo- 
cheilos)  hispidus,   Lobocheilos  (Lobocheilos)  lehat,   Lobocheilos  (Gobionichthys)  ia- 


é9 

vanicus,  Lobocheilos  (Gobionichthjs)  microcephalas,  Lobocheilos ? ?  Hasseltii,  Dan- 
gila  Kulili,  Dangila  lipoclieila,  Cirrhina  breviceps  Val.,  Cycloclieilichthys  (Cyclochei- 
lichthys)  enoplos ,  Cyclocheilichtliys  (Siaja)  Deventeri,  Cycloclieilichthys  (Anematichthys) 
apogonides,  Systomus  (Barbodes)  bramoides ,  Systoaius  (Barbedes)  bunter,  Systomus 
(Barbodes)  gonionotus,  Systomus  (Barbodes)  hypselouotus ,  Systomus  (Barbodes)  koi- 
lometopon,  Systomus  (Barbodes)  macrophthalmus ,  Systomus  (Barbodes)  obtusirostris , 
Systomus  (Barbodes)  platysoma,  Systomus  (Capoëta)  brevis,  Systomus  (Capoëta) 
leiacanthus,  Systomus  (Systomus)  lawak,  Systomus  (Systomus)  Waandersi,  Macro- 
chirichthvs??  macrochirus  en  Aplocheilos  javanicus. 

6%  Aan  Sumatra  zijn  eigen :  Cobitis  Jaklesi,  Acanthopsis  choirorhynchos ,  Lepido- 
cephalus  niacrochir,  Homaloptera  gymnogaster,  Crossocheilos  (Crossocheilichthys) 
Langei ,  Schismatorhynchos  heterorhynchos ,  Diplocheilichthys  pleurotaenia ,  Rohita 
brachynotopterus ,  Rohita  eneaporos,  Rohita  Kuhli,  Dangila  sumatrana,  Cyclo- 
cheilichthys  (Cyclocheilichthys)  macracanthus ,  Cyclocheilichthys  (Gyclocheilichthys) 
repasson,  Systomus  (Barbodes)  belinka,  Systomus  (Barbodes)  goniosoma,  Systo- 
mus (Barbodes)  Huguenini,  Systomus  (Capoëta)  oligolepis,  Systomus  (Capoëta)  pa- 
dangensis,  Systomus  (Capoëta)  sumatranus,  Thynnichthys  thynnoides ,  Rasbora  lep- 
tosoma,   Rasbora  sumatrana  en  Chela  hypophthalmus. 

7°.  Aan  Borneo  zijn  eigen:  Cobitichthys  barbatuloides,  Rohita  Kappenii,  Dangila 
festiva,  Dangila  spilurus,  Cyclocheilichthys  (Siaja)  heteronema,  Cyclocheilichtys  (Siaja) 
macropus,  Cyclocheilichthys  (Anematichthys)  janthochir,  Systomus  (Barbodes)  am- 
blycephalus,  Systomus  (Barbodes)  tetrazona  en  Rasbora  borneënsis. 

8°.  Aan  Banka  zijn  eigen:  Rohita  oligolepis,  Rohita  Waandersi  en  Rasbora 
bankanensis. 

9°.  Biliton  heeft  tot  nog  toe  geene  eigene  soorten  aan  te  wijzen ,  evenmin  als 
Bali,  Nias  en  Singapoera,  terwijl  van  de  overige  Soenda-eilanden  nog  geene  en- 
kele soort  der  orde  is  bekend  geworden. 

J0°.  Aan  de  Philippijnen  zijn  eigen:  Dangila  cyanopareja  en  Dangila  philippinia, 
de  twee  eenige  soorten  van    C\prinen ,  tot  dusverre  van  die  eilandengroep  vermeld. 

Ten  opzigte  van  de  verdeeling  der  generische  typen  over  de  Soenda-eilanden 
blijkt  uit  het  bovenstaande: 

1°.  Dat' de  drie  groote  Soenda-eilanden  met  elkander  gemeen  hebben  de  ge- 
slachten Hymenophysa,  Acanthopsis,  Rohita,  Dangila,  Barbichthys,  Cyclochei- 
lichthys, Systomus,  Hampala,  Luciosoma,  Rasbora,  Chela,  Macrochirichthys ? 
en   Panchax. 

C°.  Dat  Java  gemeen  heeft  met  Sumatra,  maar  niet  met  Borneo :  Cobitis,  Acan- 
thophthalmus ,  Lepidocephalus ,  Homaloptera,  Crossocheilos,  Lobocheilos ,  Morulius , 
Labeobarbus,  en  het  subgenus  Luciosoma. 

3°.  Dat  Borneo  met  Java  geen  enkel  geslacht  gemeen  heeft,  wat  niet  tevefls 
OD  Sumatra  voorkomt. 


30 

4°.  Dat  Borneo  daarentegen  met  Suraatra  gemeen  heeft,  maarniet  tevens  ook  met 
Java,  de  geslachten  Epalzeorhynchos,  Balantiocheilos,  Albulich  thys,  Amblyrhyn- 
chichthys,  Rohteichthys,  Leptobarbus,  Thynnichthys  en  het  sub  genus  Trinematichthys. 

5°.  Dat  in  den  archipel  uitsluitend  op  Java  zijn  gevonden  de  subgenera  Diplo- 
cheilos  en  Gobionichthys  en  het  geslacht  Cyprinus,  van  welke  echter  slechts  Go- 
bionichthys  aan  Java  eigen  is. 

6\  Dat  aan  Sumatra  eigen  is  het  geslacht  Diplocheilichthys ,  terwijl  het  ge- 
slacht Schismatorhynchos  wel  ook  in  Zuid-Azie  vertegenwoordigd  wordt,  doch  in 
den  Archipel  op   Sumatra  alleen  staat. 

7°.  Dat  aan  Borneo  geheel  eigen  is  het  geslacht  Rasborichthys. 

8^  Dat  de  van  Bali,  Nias,  Biliton,  Banka,  Singapoera  en  de  Philippijuen  be- 
kend gewordene  soorten  alle  behooren  tot  geslachten,  welke  ook  op  andere  eilan- 
den voorkomen. 

De  boven  omschrevene  verhoudingen  zijn  in  de  hieronder  volgende  opgave  tabel- 
larisch aangeduid. 


Wil  men  eenig  denkbeeld  van  den  soortenrijkdom,  hierboven  ont\'ouwd,  dan 
is  het  slechts  noodig  Java  of  Sumatra  te  vergelijken  met  eenig  ander  groot  eiland, 
gelegen  nabij  een  vastland  dat  rijk  is  aan  Cyprinen.  •> 

Groot-Brittanje  staat  ten  dezen  in  ongeveer  dezelfde  verhouding  tot  Europa,  als 
Sumatra  of  Java  tot  Azië. 

Engeland  en  Schotland  te  zamen,  in  grootte  weinig  verschillende  van  Java,  voeden 
slechts ,  volgens  de  //  List  of  the  specimens  of  British  animals  in  the  CoUection  of  the 
British  Museum"  van  den  heer  J.  E.  Gray,  21  soorten  van  Cyprinen,  t.  w.  2  Co- 
bitiformes,  3  Cyprininen  en  16  Barbinen,  en  van  die  soorten  zijn  eenige  nog  van 
het  vastland   overgebragt. 

Van  Java  daarentegen  kent  men  thans  reeds  73  en  van  Sumatra  84  Cyprinen 
en  die  cijfers  drukken  stellig  nog  op  vele  soorten  na  niet  uit  het  wezenlijk  op  ze 
voorkomende,  terwijl  zich  niet  laat  verwachten,  dat  het  cijfer  van  Groot-Brittanje 
door  nieuwe  waarnemingen  eenigzins  van  belang  zal  gewijzigd  worden. 

Maakt  men  de  vergelijking  op  eene  eenigzins  grootere  schaal,  b.  v.  van  Java  en 
Sumatra  te  zamen,  met  eenig  groot  gewest,  rijk  aan  Cyprinen  en  naauwkeurig  door 
naturalisten  onderzocht,  bij  voorbeeld  den  Oostenrijkschen  Staat,  zooals  die  nog  in 
begin  dezes  jaars  omschreven  was,  met  zijne  groote  stroomgebieden  van  den  Do- 
iiau  en  den  Po,  dan  blijkt  het,  dat  Sumatra  alleen  thans  reeds  meer  Cyprinen 
heeft  aan  te  wijzen  dan  gelieel  Oostenrijk,  vermits  in  den  jongsten  arbeid  van 
Heckel  en  den  heer  R.  Kner  over  de  oostenrijksche  visschen ,  in  het  geheel  81 
Cyprinen  zijn  opgegeven.     En    voegt  men  Java  en    Suraatra  bijeen,    om  eeue   uit- 


31 

gestrektheid  lands  te  erlangen,  die  van  Oostenrijk  raeernabij  komende,  dan  blijkt 
het,  dat  men  thans  reeds  van  beide  eilanden  40  soorten  meer  kent,  dan  van  de  ge- 
heele  Oostenrijksche  monarchie. 

Geheel  Europa  bezit^  volgens  den  tegenwoordigen  stand  onzer  kennis,  juist  zooveel 
soorten  van  Cyprinen,  als  thans  reeds  van  de  Soenda-eilanden  zijn  ontdekt  geworden. 

De  Cyprinen  zijn  over  den  Tndischen  Archipel  verbreid  als  volgt. 


32 


CYPRINORÜM   ARCHIPELA.GICORUJI   DISTRIBUTIO   GEOGRAPPIICA. 


NOMINA. 

es 
t- 

's 

n 

2 

a 

s 

CS 

s 

o, 

fcO 

a 

ö 

c 
u 
o 

6. 
^     1 

m 

'S 

FaMILIA   CrPRINOIDEI. 

Subfamilia  Cobitiformes. 

1  Hymenophysa   MacClellandi    Blkr. 

1 

» 

ji 

)ï 

)j 

1» 

» 

1 

11 

» 

2             11       macracanthus    Blkr.  .     . 

)I 

1» 

}) 

!) 

'ï 

lï 

1) 

1 

11 

3  Cobitis  fasciata  Val 

1 

)l 

? 

)l 

)T 

» 

1) 

lï 

1) 

4       '1        Jaklesi  Blkr 

» 

1) 

» 

» 

)) 

1) 

lï 

1» 

1) 

5  Cobitichthys  barbatuloides  Blkr.     . 

» 

)» 

» 

)) 

1) 

» 

11 

1 

» 

6  Acanthopsis    choirorhynclios    Blkr. 

7  »       dialyzona  V.  Hass.      .     . 

1» 

1 

1) 

1) 

» 

)ï 

11 

1 

11 
lï 

8  Acanthophthalmus  fasciatns  V.  Hass. 

1 

)) 

)) 

11 

lï 

» 

tt 

lï 

11 

9             11       javanicus  V.  Hass. 

1 

)ï 

» 

lï 

» 

)} 

11 

lï 

11 

10  Lepidocephalus  Hasseltii  Blkr.  .     . 

11  j)       macrochir  Blkr.     .     .     . 

1 

)1 

1 

n 

J» 

1» 

lï 
1» 

11 

1) 

11 

1 

Tot.    :     !    .    . 

G 

» 

8 

p 

)> 

» 

)ï 

)) 

4 

» 

ï 

Subfamilia  Ilomalopleraeformes. 

12  Homaloptera  fasciata  V.  Hass. 

» 

1) 

1) 

11 

n 

1) 

lï 

11 

1 

13         »         gyranogaster  Blkr.  .     .     . 

n 

j> 

» 

)ï 

1» 

1» 

1) 

11 

1 

14         »         javanica  V.  Hass.  .     .     . 

" 

)) 

1) 

)) 

» 

1) 

1» 

W 

1 

15         n         ocellata  V.  Hass.    .     :    . 

» 

)) 

\) 

lï 

» 

11 

11 

lï 

» 

IG         »         ophiolepis  Blkr.        .     .     . 
17         11         salusur  Blkr 

1» 

» 

1) 
)) 

jï 

1) 

lï 
11 

11 
lï 

ï 
ï 

18         11          erythrorhina  Blkr.  .     .     . 

n 

» 

lï 

» 

j» 

lï 

)ï 

11 

) 

19          11          pavonina  Blkr 

» 

ï) 

» 

It 

)» 

)» 

1) 

11 

11 

ï 

20         11         Valeuciennesi  Blkr.      .     . 

8 

11 

)» 

1» 

It 

» 

lï 

1) 

11 
11 

lï 
11 

I 

Totaal.    ;     . 

6 

j) 

)» 

)ï 

1 

Subfamilia  Cypriniformes. 

21  Crossocheilos  (Crossocheilos)  oblongus 
V.  Hass. 

1 

)i 

I 

)» 

1) 

J) 

lï 

j< 

1» 

11 

1 

22             11         {       11       )  cobitis    Blkr. 

1 

II 

1 

j) 

IT 

lï 

11 

1) 

11 

11 

1 

23              11          (       11        )  Langei  Blkr. 

)) 

ti 

1 

)i 

)> 

» 

lï 

11 

1» 

11 

t 

24  Epalzeorhynchos    kallopteriis  Blkr. 

2.5  Scbismatorhynchos    heterorhyncbos 

Blkr 

ir 

1 
l 

11 

J) 

11 

1» 

11 

lï 

lï 

1 

>ï 

11 

1 

1 

2S  Diplocbtilichthys  pleurotaeniaBlkr. 

» 

)» 

I 

1) 

)» 

1} 

1) 

tl 

•■} 

11 

1 

Transp.     .     . 

2 

n 

G 

ȕ 

n 

I) 

51 

1» 

l 

'ï 

1 

33 


o. 

^ 

é 

ö 

.2" 

•—4 

NOMINA. 

^3 

s 

CC 

a 

Pm 
CS 

to 

Q 

CO 

o 

a 
o 

a 

Per  transp. 

2 

» 

G 

» 

» 

)> 

)ï 

}t 

1 

11 

Jï 

27  Labeo  (Diplocheilos)  erytliropterus 

Blkr.     .     .     . 

ï) 

)ï 

» 

» 

» 

1) 

ïï 

lï 

11 

Jï 

28        »       (     »     )  lucas    Blkr.       .     . 

)ï 

}} 

» 

)ï 

» 

ï) 

Jï 

Jï 

11 

IJ 

29        1)       (     M     )  i-ohitoides  Blkr.     . 

)ï 

n 

I) 

)) 

)ï 

ïï 

ïï 

1) 

11 

ïï 

30        »?(.))  hispidus  Blkr.  .     . 

» 

» 

» 

» 

» 

ïï 

ï) 

Jï 

II 

lï 

31  Lobocheilos  (Lobocheilos)    falcifer 

V.  Ha.<is.       . 

Jï 

1 

)T 

» 

H 

ïï 

)1 

ïï 

11 

ïï 

32        ..         (     »     )  lehat  Blkr.      .     . 

)) 

>» 

1) 

» 

)) 

ïï 

ïï 

)ï 

» 

Jï 

33        »         (     "     )  SchwanefUdi  Blkr. 

» 

1 

)} 

» 

)ï 

» 

ï) 

Jï 

11 

II 

34        n         (Gobionichthys)  javanicus 

Blkr.  .     . 

}) 

)) 

)> 

» 

1) 

ïï 

1) 

ïï 

» 

» 

35        »         (    »    )  inicroceplialusBlkr. 

H 

}j 

)) 

1) 

» 

ïï 

ïï 

ïï 

» 

lï 

36        »       ?  (Lobocheilos  ?)     Hasseltii 

Blkr.     .     .     . 

)ï 

)) 

» 

ï) 

» 

)ï 

» 

lï 

ïï 

n 

37  Morulius  chrysophekadion  Blkr.   . 

n 

1 

)) 

» 

)} 

ïï 

J) 

lï 

)) 

1 

38  Eohita  (Rohita)  borneënsis  Blkr.  . 

» 

» 

)ï 

)) 

» 

» 

)ï 

J) 

1 

Jï 

1 

39        »  (      »      )  brachynotopterusBlkr. 

» 

» 

1 

)) 

» 

}} 

)ï 

Jï 

11 

Jï 

j) 

40        »  (      II      )  enneaporos    Blkr.     . 

n 

» 

1 

)) 

» 

» 

)i 

Jï 

11 

ï» 

II 

41        1)  (      11      )  Hasseltii  Val.      .     . 

1 

)i 

1 

» 

» 

» 

ï) 

Jï 

1 

Jï 

lï 

42        n  (      )i      .)  kahajanensisBlkr.    . 

» 

» 

1 

H 

)ï 

» 

)ï 

Jï 

1 

Jï 

it 

43        »  (      »      )  Kappenii  Blkr.    .     . 

)) 

» 

II 

» 

ït 

» 

ï) 

» 

1 

ÏJ 

lï 

44        ,.  (      ,)     )  Kulüi  Blkr.     .     .    . 

» 

» 

1 

)ï 

)) 

)ï 

» 

Jï 

» 

ïï 

ïï 

45        »  (      ))      )  melanopleura  Blkr.  . 

» 

ï> 

1 

». 

ï) 

)I 

ïï 

ïf 

1 

Jï 

1 

46        »  (      1)      )  microcephalus   Blkr. 

1 

Jï 

1 

» 

}) 

)) 

ïï 

J> 

)i 

ïJ 

ïï 

47        ))  (      »      )  oligolepis  Blkr.   ,     . 

» 

» 

II 

)) 

» 

» 

1 

n 

11 

)J 

n 

48        1)  (      11      )  Schlegeli  Blkr.    .     . 

)ï 

)> 

1 

H 

)) 

» 

}) 

)) 

1 

ïJ 

1 

49        11  (      i>      )  triporos  Blkr.      .     . 

H 

» 

1 

)) 

H 

)} 

ïï 

Jï 

1 

Jï 

Jï 

50        »  (      »      )  vittata  Val.    .     .     . 

1 

)) 

1 

)ï 

» 

)ï 

)ï 

)) 

1 

JJ 

M 

51        11  (      >i      )  Waandersi  Blkr. 

11 

}} 

)> 

» 

» 

» 

1 

1) 

11 

Jl 

Jï 

52  Dangila  Cuvieri     Val 

1 

» 

1 

)ï 

)) 

Jï 

Jï 

IJ 

1 

ïï 

lï 

53        11       fasciata  Blkr.        .     ,     .     , 

» 

» 

1 

I) 

n 

» 

Jï 

» 

1 

IJ 

II 

54        1)       festiva  Blkr 

)ï 

)) 

11 

}) 

)) 

ïï 

)ï 

Jï 

1 

ïï 

Jï 

55        1.       Kulilii  Val 

1 

» 

11 

» 

» 

n 

)) 

Jï 

Jï 

Jï 

» 

56        n       ocellata  Blkr 

11 

» 

1 

» 

)i 

» 

ïï 

ïï 

1 

11 

ï» 

57        II       spilurus  Blkr 

11 

» 

1) 

)) 

» 

)) 

ïï 

JJ 

1 

ïï 

lï 

58        11       sumatrana  Blkr.  ,     .     .     . 

11 

>i 

1 

» 

» 

)) 

ïï 

JJ 

Jï 

I) 

ïï 

59        11       lipocheilos  Val 

1 

H 

f) 

)) 

}) 

ïï 

ïï 

Jï 

I) 

ïï 

lï 

60        11       cyanopareja  Blkr.     .     .     . 

ï) 

J) 

)) 

» 

)) 

n 

ï) 

ïï 

» 

1 

ïl 

61         11       philippinia  Blkr.        .      .     . 

» 

H 

» 

ï) 

ï) 

)ï 

ïï 

)j 

)j 

1 

II 

62  Barbichthys  laevis  Blkr.      .     .     . 

1 

» 

1 

}) 

}) 

ïï 

Jï 

)j 

1 

IJ 

J) 

63  Cirrhina  breviceps  Val.  (s^en.??).  . 

1 

)) 

)) 

)ï 

)j 

)} 

Jï 

ïï 

ïj 

JJ 

ïl 

64  Cyprinus  flavipinnis  V.  Hass. 

1 

)) 

» 

)l 

» 

)) 

jj 

j) 

Jï 

Jï 

1 

65  Carassius  auratus  Nilss.        .     .     . 

1 

)) 

)> 

» 

» 

ï) 

1 

» 

Jï 

Jï 

1 

6S  Labeobarbus  douronensis  Blkr.     . 

1 

» 

1 

ï) 

)) 

)ï 

)ï 

ïj 

ïï 

JJ 

ïï 

67        )i       soro  Blkr 

1 

» 

1 

)> 

» 

)) 

]j 

Jï 

II 

IJ 

H 

68         11       tambra  Blkr 

1 

» 

1 

» 

}) 

ïï 

ïï 

IJ 

Jï 

IJ 

lï 

69          1)        tarnbroides  Blkr.      .     .     . 

1 

n 

1 

» 

» 

)) 

Jï 

ï) 

)j 

J» 

ïï 

70  Cyclocbeilichthys     (  Cyclocbeilich- 

thys)  armatus  Blkr.     .     .     . 

1 

)) 

1 

J) 

)} 

» 

JJ 

Ji 

JJ 

n 

n 

Transp.     .    .    , 

28 

f) 

~2i 

ir 

» 

}} 

'3 

Jï 

15 

2 

6 

34 


NOMINA. 

C5 

ê 

a 

3 

cc 

n 

a 

CS 

a 

S 

"o 

CO 

o 

s 

ó 

0) 

a 
u 
o 

W 

1— i 

Extra. 
Archipel. 

Per  transp. 

28 

0 

29 

0 

0 

0 

3 

0 

15 

2 

6 

71 

Cyclocbeilichthys    (Cjxlocheilich- 

thys)  enoplos  Blkr.     .     .     . 

1 

» 

11 

n 

}) 

)} 

» 

)i 

11 

11 

11 

72 

»       (  »   )  macracanthusBlkr 

» 

)j 

1 

II 

)) 

ȕ 

1) 

1) 

11 

lï 

lï 

73 

»       (       »     )  repasson  Blkr 

» 

)» 

1 

11 

n 

11 

lï 

11 

II 

lï 

11 

74 

11  (Siaja)   Deventeri  Blkr. 

1 

» 

J) 

11 

n 

)) 

)ï 

)i 

11 

» 

ïï 

75 

i>  (    »    )  heteronema  Blkr. 

11 

n 

» 

II 

}) 

)ï 

lï 

» 

1 

lï 

11 

76 

»   (    »    )  siaja  Blkr,     .     . 

11 

» 

1 

11 

» 

» 

11 

n 

1 

)> 

)ï 

77 

11  (    1)    )  macropus     Blkr. 

11 

» 

» 

11 

» 

n 

lï 

» 

1 

» 

11 

78 

11  {    11     )  microlepis    Blkr. 

11 

» 

1 

)i 

» 

» 

lï 

» 

1 

11 

II 

79 

11  (Anematichthys)    apogon  Blkr 

1 

ïï 

1 

11 

» 

» 

1 

11 

1 

lï 

ï) 

80 

11  (    11    )  apogonides  Blkr. 

1 

» 

11 

11 

)} 

)> 

Jl 

ïl 

lï 

11 

II 

81 

»  (    11    )  janthocliir  Blkr.        .     . 

» 

)t 

11 

11 

)) 

)ï 

lï 

» 

1 

11 

lï 

82 

Balantiocheilos  melanopterus  Blkr 

» 

)) 

1 

11 

» 

)) 

lï 

11 

1 

11 

1 

83 

Systomus  (Barbodes)  amblycepha- 

lus  Blkr.  . 

)» 

1) 

11 

11 

» 

)} 

1» 

» 

1 

}i 

11 

84 

11  (     11        belinka  Blkr.     .     . 

» 

» 

1 

n 

» 

n 

» 

11 

11 

11 

II 

85 

11  (     11        bramoides  Blkr.     , 

1 

)) 

» 

i> 

n 

» 

ïï 

lï 

11 

)i 

11 

86 

11  {     11        bun  ter  Blkr.       .     .     . 

1 

)) 

» 

11 

)> 

)ï 

Jl 

lï 

11 

1» 

lï 

87 

11  (     11        erythropterusBlkr..     . 

1 

1) 

}l 

11 

» 

}i 

1) 

lï 

1 

lï 

II 

88 

11  {     11        fasciatus    Blkr. 

J> 

ï) 

1 

11 

» 

)» 

1 

11 

1 

11 

IJ 

89 

11  (     11        gonionotus  Blkr.     . 

1 

» 

» 

11 

)) 

» 

lï 

lï 

II 

11 

1) 

90 

»  {     11        goniosoraa  Blkr.     .     . 

)) 

» 

1 

II 

II 

)) 

11 

lï 

11 

lï 

11 

91 

11  (     11        Huguenini    Bik.     . 

H 

» 

1 

11 

}) 

» 

lï 

» 

11 

11 

11 

92 

11  (     11     )  hypselonotus  Blkr. .     . 

1 

n 

11 

11 

» 

» 

)> 

11 

lï 

11 

)t 

93 

11  (     11        javanicus    Blkr.     . 

1 

n 

1 

11 

n 

» 

ï» 

lï 

lï 

11 

ï» 

94 

11  (     11        lateristriga  Blkr.     . 

1 

» 

1 

II 

)ï 

1 

1 

1 

1 

lï 

H 

95 

11  (     11     )  koilometopon  Blkr. 

1 

ïj 

11 

11 

» 

11 

II 

11 

H 

lï 

II 

96 

11  (     11        macrophthalmus  Bltcr 

1 

)i 

11 

11 

» 

11 

11 

)1 

11 

lï 

11 

97 

11  (     11        raaculatus   Blkr.     . 

1 

1 

1 

1 

}} 

1 

1 

1 

1 

» 

II 

98 

11  (     11        marginatus  Blkr.     . 

1 

)) 

1 

)} 

]> 

}) 

11 

II 

11 

11 

>ï 

99 

11  (     11        obtusirostris  Blkr.  . 

1 

t> 

» 

» 

1) 

» 

11 

11 

11 

lï 

Jl 

100 

11  (     11        platysoma   Blkr.     . 

1 

» 

]) 

» 

)i 

n 

)} 

n 

ïï 

lï 

11 

101 

11  (     11        rubripinnis  Blkr     . 

1 

» 

n 

}> 

M 

)ï 

11 

» 

)1 

lï 

1 

102 

a  (     11        Schwanefeldi   Blkr. 

ÏJ 

)) 

1 

» 

}l 

» 

>ï 

lï 

1 

)i 

11 

103 

11  (     11        tetrazona  Blkr. 

)} 

» 

1) 

n 

» 

)» 

lï 

11 

1 

11 

ïl 

104 

1»  (Capoëta )  brevis  Blkr.  .     . 

1 

» 

» 

n 

lï 

» 

11 

)ï 

II 

11 

11 

105 

11  (  ,  11     )  leiacanthus  Blkr.     . 

1 

n 

» 

» 

)l 

)) 

11 

11 

11 

» 

ï> 

106 

11  (     11     )  oligolepis     Blkr.     .     , 

11 

» 

1 

ȕ 

)l 

ï) 

H 

lï 

K 

ïl 

11 

107 

11  (     11     )  padangensis  Blkr.  . 

11 

)ï 

1 

)) 

lï 

ïï 

tl 

ï» 

11 

11 

lï 

108 

11  (     11     )  sumatranus  Blkr.    . 

II 

)) 

1 

» 

» 

» 

»» 

)i 

11 

ïl 

II 

109 

11  (Systomus)  bulu  Blkr.    .    . 

11 

» 

1 

)) 

)l 

» 

ïï 

lï 

1 

11 

1 

110 

11  (     II     )  lawak  Blkr.  .     .     . 

1 

» 

11 

» 

H 

lï 

Jï 

» 

11 

II 

11 

111 

11  (     11     )  Waandersi  Blkr.    . 

1 

» 

11 

)) 

» 

» 

1) 

w 

11 

lï 

ïl 

112 

Harapala  ampalong  Blkr.     .    . 

11 

ÏJ 

1 

)i 

)) 

lï 

lï 

» 

n 

lï 

113 

»           macrolepidota  K.  v.  H 

1 

» 

1 

I) 

1 

]> 

» 

)] 

11 

lï 

114 

Albuliehthys  albuloides  Blkr.  . 

I» 

)i 

1 

)) 

11 

» 

lï 

)ï 

ïï 

11 

115 

Amblyrhyuchichthys  truncatus  BI 

.Ir     11 

n 

1 

n 

11 

>i 

11 

n 

ïl 

1 

116 

Rohteichthys  microlepis  Blkr. 

11 

11 

1 

n 

11 

» 

lï 

11 

ïi 

ïï 

117 

Leptobarbus  Hoevenii  Blkr. 

Transp.    ; 

11 

» 

1 

54 

1 

11 

1 

IJ 

2 

7 

1) 

~2~ 

36 

)i 

lï 

51 

1 

2 

10 

35 


NOMINA. 

es 

> 

'i 

2 

a 

a 
co 

i 

fcO 

a 

a 

2 

c2 

a 

et 

c 
o 

m 

c 
u 
o 

Cl, 

.5* 

'Ja 

m 

a 

1-1 

g     ^ 

11 

Per  transp. 

118  Luciosoma  (Luciosoma)  setigerum 

Blkr.       . 

119  II         (     1)     )  spilopleura    Blkr. 

120  1)    (Trinematichthys)  trinema  Blkr. 

121  Thynnichthys  thynnoides  Blkr.     . 

122  II         polylepis  Blkr.     ,     .     •     . 

123  Rasbora  argyrotaenia  Blkr.       .     . 

124  11      bankaneusis  Blkr.       .     .     . 

125  II      borneënsis  Blkr 

12C       II      cephalotaenia  Blkr.     .     .    . 

127  »      dusonensis  Blkr 

128  11      Einthoveni  Blkr 

129  »      kallochroma  Blkr.       .     .     . 

130  11      lateristriata  Blkr 

131  11      leptosoraa  Blkr 

132  11      sumatrana  Blkr 

133  11      rasbora  Blkr 

134  Rasborichthys  Helfrichi  Blkr. 

135  Chela  anomalura  Blkr 

136  11     hypophthalmus  Blkr.    .     .     . 

137  II     oxygastroides  Blkr.       .     .     . 

138  Macrochirichthys  uranoscopus  Blkr. 

139  11     ??  macrochirus  Blkr.     ,     .    . 

51 

1 

» 
n 

1 

11 
11 
11 
11 
11 
11 

1 

» 

» 

1 

» 

1 

)) 

1 

1 

1) 
11 
11 
11 

11 

1 

» 
n 
n 
)) 
ïï 
it 
}} 

» 
» 
n 
» 
» 

» 

54 

1 
1 

1 
1 
1 
1 
11 
11 
11 
1 
11 
11 
1 
1 
1 
1) 
» 
1 
1 

1 

1 

» 

» 

)) 

n 

» 

» 
» 

» 
» 

1 

1) 
11 
1» 
» 
11 
11 
II 
» 
11 
11 
11 
11 
11 
11 
11 
1 

» 
» 

» 

2 

11 
» 
11 
II 
11 
11 
II 
11 
» 
n 
1 
11 
11 
11 
11 
11 
11 
11 
11 
11 
11 
11 

7 

11 
11 
u 
11 
11 
11 
1 

I) 

1 

11 

1 

1 

11 

11 

11 

11 

11 

11 

11 

11    . 

II 

11 

2 

11 
11 
» 
11 
11 
11 
11 
» 
1 

1 

11 
11 
11 
11 
11 
11 
11 
11 
11 
» 
11 

3G 

)) 

)» 

1 
n 
1 
11 
11 
1 
1 
1 
1 
1 
II 
11 
11 
11 
1 
1 
11 
1 
1 

2 

» 

» 
» 

» 
» 

n 
)} 

» 

» 
)) 

n 

» 

)) 

» 

j) 

2 

10 

n 

1 

)/ 
» 
)ï 
)» 
» 
)) 
)) 
1 
)) 
)} 
}) 
ïï 
» 
1 
» 

» 

1 
11 

Tot.     .     : 

57 

2 

» 
11 
2 

68 

1 

2 

3 

11 

II 

II 

10 

10 

4 

47 

14 

Tot.   Cobitiformes.    .'..'.., 
11      Homalopterae/ormes.     .     .     . 
»      Cyprinijormes 

6 

8 
57 

8 
6 

68 

1) 

11 
1 

11 
» 
2 

11 
II 
3 

11 
II 
4 

4 

4 
47 

}) 

2 

11 

11 

14 

Tot.     .     . 

71 

2 

82 

1 

2        3 

51 

2      14 

Familia  Cyprinodontoidei 

140  Aplocheilos  javanicus  Blkr.      .     . 

141  Panchax  Buchanani  Val.     .     ,     : 

1 

1 

2 

11 
11 

1 

1 

1 

2 

1 

» 

0 

» 

n 

0 

II 

11 

1 

1 

Tot.     .     . 

0 

1 

0 

1 
0 

0 

1 

0 

1 

Ordo  Cyprini. 
Familia  CrPRiNOioEi 

II            CïPRINODONTOIDEI.       .      . 

71 
2 

2 
0 

82 

1 

3 
0 

3 

10 
0 

4 
0 

51 
1 

2 
0 

14 
1 

Tot.     .    . 

73 

2 

83 

1 

3 

10 

4 

52 

2 

15 

36 

Hierbij  zijn  waarschijnlijk  nog  te  voegen  Barbus  balleroides  Val.  en  Barbas  caras- 
sioides  Heek. 


Eene  optelling ,  met  de  mij  beschikbare  hulpmiddelen ,  van  de  Cyprinen  der  thans 
levende  schepping,  heeft  mij  doen  vinden  een   cijfer  van  1144  soorten. 

In  dit  cijfer  zijn  de  archipelagische  soorten  begrepen.     Deze  soorten  maken  alzoo 
ongeveer  l/S  of  ruim  0,12  uit  van  het  geheel. 

Gaat   men  deze  verhouding  meer  in   bijzonderheden  na,   met  betrekking  tot   de 
familiën,  subfatniliën  en  groepen,  dan  erlangt  men  de  volgende  uitkomsten. 

Van  de  Cyprinodontoïden  zijn  97  soorten  beschreven,  waaronder  slechts  2  archi- 
pelagische.    De  evenredigheid  is  dus  ^    1:48,5. 

De  beschrevene   Cyprinoïden  zijn  1047  in    getal,  met  inbegrip  der  142    archipe- 
lagische.    De  verhouding  is  alzoo  z^    1:7,37. 

De  subfamilie  der  Cypriniformes  telt,  met  inbegrip  van  122  archipelagische,  959 
soorten.     Men  vindt  daaruit  de  proportie  =3  1:7,86. 

In  de  wetenschap  zijn  thans  72   soorten   van  Cobitinen    vermeld,   waaronder  11 
archipelagische.     Men  erlangt  daaruit  de  evenredigheid  :=;    1:6,54. 
Van  de  16  bekende  Homalopteraeformes ,  zijn  9  archipelagische  :=i  1:1,77. 
Deze  verhoudingen  zijn  voorts  voor  de  groepen   der  Cypriniformes  ais  volgt. 

:=!    1:  5,67. 
=!    1:  9,05. 
=3    1:  4,18. 
;=:    0:64. 
=5    0:54. 

^   0:33,  of  de  beide  ingevoerde  soorten  in  reke- 
=    1:16,5. 


Voor  de  Phalakrognathinen. 
//  Cheilognathinen. 
//  Labeoninen.    .     . 
//  Chondrostominen. 
1/  Catostominen. 
u         H  Cyprinen.        .     . 

ning  brengende. 
v         u  Barbinen.       .     .     .     =3    1:  8,15. 
De  fossiele  Cyprinen  zijn  in   deze   verhoudigen  buiten  berekening  gelaten. 


Alhoewel  de  Cyprinen  in  den  archipel  een  zoo  merkwaardig  groot  gedeelte  van 
het  geheel  uitmaken,  is  het  toch  opmerkelijk,  niet  alleen  dat  de  Cyprinodontoïden 
er  naauwelijks  en  de  Chondrostominen,  Catostominen  en  Cyprininen  er  in  het  ge- 
heel niet  vertegenwoordigd  worden,  maar  dat  ook,  met  uitzondering  slechts  van 
de  Cobitiformes ,  zoo  talrijke  geslachten  van  de  overige  Cyprinoïden  niet  worden 
aangetroffen.  Men  vindt  er  geen  enkele  amerikaansch  genus  terug  en  van  de  in  Afrika 
en  Europa  levende  geslachten  hoogstens  Labeobarbus,  Systomus,  Chela,  Labeo  en 
Crossocheilos. 


37 

Ik  heb  hieronder  laten  volgen  een  tabellarisch  overzigt  van  de  geographische  ver- 
verbreiding van  alle  de  door  mij  aangenomene  geslachten  der  Cyprinen ,  en  men  zal 
daaruit  kunnen  ontwaren ,  dat  van  de  35  geslachten  der  Labeoninen  niet  minder  dan 
26 ,  en  van  de  69  genera  van  Barbinen  niet  minder  dan  53  in  den  archipel  ontbreken. 

Uiterst  grensgewest  der  Cyprinen  in  het  zuidoosten,  heeft  de  archipel  evenwel 
de  merkwaardigste  en  meest  zamengestelde  vormen  in  het  leven  geroepen  en  voedt 
hij  vertegenwoordigers  van  de  geslachten  Epalzeorhynchos ,  Diplocheilichthys  ^  Lo- 
bocheilos,  Barbichthys,  Cyclocheilichthys ,  Albulichthys ,  Rohteichthys ,  Leptobarbus, 
Rasborichthys  en  Macrochirichthys ,  van  welke  de  groote  vastlanden  der  oude  en 
nieuwe    wereld  tot  nog  toe  geene  soorten  hebben  aangewezen. 


CYPRINORUM   DISTRIBÜTIO    GEOGRAPHICA. 


FAMILIA  I.   CYPINROIDEI. 


SPECIES. 

c5 

Asiaticae. 

Americanae. 

GENERA 

'ïb 

'i 

o3 

a 

*c 
o 

1 

o 
u 

3 

H 

CS 

c 

O 

.'S 

'S 
o 
O 

tn 

-4-S 
C 

0) 

5 

a 

o 

CU 

O) 

CO 

4 

1B 

a 
< 

-4J 

0 

0 
H 

SüBFAMILIA    1    COBITIFOKMES. 

Hymenophysa  McCl. 
Acanthopsis  V.  Hass.     , 

2 

2 

1 

1 

3 

8 

3 

11 
1 

1 

3 

12 

3 

II 
II 

11 

11 

» 
» 

II 

II 

6 
15 

Lepidocephalus  Blkr. 
Acanthophthalmus  V.  Hass.       : 
Cobitis  Art 

2 
2 
2 

n 

1 

2 

20 

9 

1 

11 

II 

1 

1 
2 

30 

)) 

2 

11 

II 

» 

11 
II 
II 

11 
II 
II 

» 
» 

II 
11 
II 

3 

4 

33 

Cobitichthys  Blkr. 

1 

5 

11 
34 

11 
12- 

5 

7 

2 

5 
53 

II 

}9 

11 
» 

II 
II 

» 

II 
11 

11 

Tot.      ,      . 

11 

7 

5 

n 

72 

SüBFAM.    2   HOMALOPTEKAEFOKMES 

Horaaloptera  V.  Hass.          , 

9 

1) 

4 

11 

II 

II 

4 

» 

» 

11 

11 

n 

II 

13 

Psilorhynchus  McCl. 

)) 

)i 

2 

11 

II 

II 

2 

H 

» 

11 

» 

» 

11 

2 

Lissorhynclius  Blkr. 

i) 

H 

1 

it 

II 

II 
11 

1 

}| 

J) 

1) 

11 
II 

— 
II 

11 

1 

Tot.       .       . 

9 

n 

7 

1) 

7 

» 

» 

II 

II 

16 

SüBFAMILIA   3   CtPRISIFOEMES. 

Cohors  A.  Fhalacrognathini. 

Stirps    1    Labeonini. 

Epalzeorhynchos  Blkr. 
Discognathus  Heek, 

1 

» 

II 
3 

11 
3 

11 
II 

11 

II 

II 
6 

11 
11 

II 
II 

11 

n 

11 
II 

1 

6 

Crossocheilos  V.  Hass. 

3 

» 

5 

1 

11 

II 

6 

)) 

2 

11 

II 

11 

)i 

11 

Discognathichtliys  Blkr. 
Platvcara  McCl. 

)) 
H 

» 

4 
1 

1 

» 

II 

11 

11 
11 

5 
1 

n 

II 

II 

11 
11 

II 

11 

11 
)i 

II 
II 

5 
1 

Schismatorhynclios  Blkr. 
Labeo  Cuv. 

1 
4 

11 

3 
9 

1 

11 
II 

11 
II 

3 

10 

ir 

11 
8 

11 
II 

11 
11 

11 
II 

11 
11 

4 
22 

Tvlognathus  Heek. 

» 

» 

3 

» 

H 

11 

3 

») 

11 

II 

11 

11 

11 

3 

Diplocheilichthys  Blkr. 
Lobocheilos  V.  Hass. 

1 

7 

i> 
11 

11 
11 

» 

6 

11 
11 

0 

11 
i> 

0 

II 
11 

34 

11 
11 

11 
11 

V 

11 
II 

11 
11 

II 

11 
II 

II 

1 

7 

Transp.       ; 

17 

11 

28 

00 

10 

» 

61 

39 


SPECIES. 

o 

C3 

'tb 
"«3 

1 
< 

o 

ca 

Asiatieae. 

o 

u 
3 

d 
a 

a 

=3 

Amerieanae. 

GENERA. 

13 
< 

'3 
O 

CD 

a 
O 

"S 

s 

o. 
<u 

4 

o 

H 

CO 

é 
< 

< 

3 

d 
< 

e3 

d 

60 

Per  transp. 

17 

0 

28 

6 

0 

0 

34 

0 

10 

0 

0 

0 

0 

61 

Eohita  Val 

U 

» 

20 

11 

II 

II 

20 

II 

11 

)ï 

n 

■1 

)ï 

32(') 

Morulius  Buoh. 

1 

11 

11 

II 

11 

II 

11 

11 

» 

» 

» 

11 

ï» 

11 

Eohiiichthys  Blkr. 

11 

» 

1] 

11 

II 

II 

II 

11 

1 

ïï 

)ï 

11 

ï) 

1 

Dangila  Val. 

10 

1) 

1 

11 

11 

11 

1 

11 

ï) 

ï) 

>ï 

11 

Jï 

11 

Abrostomus  Smith. 

» 

1) 

1, 

11 

11 

II 

)) 

II 

2 

ï) 

ïï 

11 

ïï 

2 

Baibiclithys  Blkr. 
Morara  Blkr. 

1 

1) 
1» 

1) 

2 

II 
11 

11 
11 

II 

11 

2 

II 
11 

11 
11 

)ï 

ïï 

11 

» 

Jï 
Jï 

1 
2 

Semiplotua  Blkr. 

)) 

» 

1 

11 

11 

11 

1 

n 

11 

>ï 

ïï 

II 

J) 

1 

Opistocheilos  Blkr. 
Cochlognatlius  B.  Gir. 

1» 
i> 

2 

II 

3 

11 

11 
11 

11 
II 

4 

II 

11 
11 

)ï 

1 

11 
II 

ïl 

1 

4 

1 

Piraephales  Raf. 

ïï 

i> 

jï 

11 

11 

II 

}) 

II 

11 

3 

n 

II 

3 

3 

Pseudogobio  Blkr. 

I) 

1 

1) 

11 

11 

11 

)i 

II 

II 

II 

)ï 

11 

11 

1 

Mylocheiliis  Ag. 
Mylopharodon  Ayr. 
Exoglossum  Raf. 

J) 
)» 
)) 

II 

11 

11 
11 
» 

II 
II 
11 

II 
II 
II 

11 

11 
11 

11 
II 
II 

3 
2 
2 

» 

Jï 

II 

11 
11 

3 

2 
2 

3 
2 
2 

Campostoma  Ag. 
Siboma  Gir. 

» 
11 

11 

11 

II 

11 

11 

11 

11 
II 

II 
II 

n 
1) 

4 
2 

ïï 

II 

11 

4 
2 

4= 
2 

Lavinia  Gir. 

» 

1} 

11 

11 

11 

II 

" 

II 

11 

4 

)ï 

11 

4 

4 

Dionda  Gir- 

>l 

)) 

II 

>i 

11 

II 

11 

11 

11 

10 

)ï 

11 

10 

10 

Algoma  Gir, 

» 

» 

II 

11 

II 

11 

11 

II 

II 

2 

)ï 

11 

2 

2 

Hyborhynchus  Ag. 
Hybognathus  Ag.      . 

II 
II 

11 
11 

11 

11 
11 

11 

11 

11 

11 

II 
11 

0 

7 

>ï 
ïi 

11 
II 

5 

7 

5 

7 

Orthodon  Gir. 

» 

0 

II 

II 

II 

11 

11 

11 

» 

1 

ï) 

11 

1 

1 

Cliola  Gir.          .       . 

» 

» 

11 

11 

11 

11 

II 

11 

11 

3 

)) 

11 

3 

3 

Algansea  Gir. 

)} 

)) 

11 

II 

11 

11 

11 

II 

11 

4 

ïï 

11 

4 

4 

Tot.      .      . 

43 

1 

65 

9 

11 

II 

73 

11 

13 

53 

ïï 

11 

53 

180 

Stirps  2  Chondrostomini. 

Chondrostoma  Ag. 

)} 

1) 
5 

11 

2 

11 

11 

2 

5 

» 

1} 

ïï 

II 

Jï 

7 

5 

Acheilognathus  Blkr 

ï) 

II 

II 

II 

11 

II 

lï 

)ï 

Aspidoparia  Heek. 
Gymnostoraus   Heek 

» 

n 

1) 

1 
14 

11 

1 

II 

II 

11 
II 

1 
15 

n 

1 

lï 

H 

n 
Jï 

II 
II 

Jï 
Jï 

1 

16 

Mrigala  Blkr.     . 

» 

lï 

6 

11 

II 

11 

6 

)) 

n 

)ï 

ïï 

II 

JJ 

6 

Dillonia  Heek. 

1) 

11 

11 

11 

II 

11 

II 

)ï 

1 

)) 

)j 

II 

Jï 

1 

Cyprinion  Heek. 
Oreinus  McCl. 

1) 

11 

11 
3 

6 
13 

II 

11 

11 
11 

6 
16 

Jï 
jï 

11 
II 

Jï 
ïï 

6 
16 

Schizopyge  Heek. 

11 

4 
28 

2 

24 

11 
11 

11 
11 

6 
52 

5 

5) 

2 

ȕ 
» 

1) 
ïï 

11 
II 

ÏJ 
Jï 

6 

Tot.       .       . 

5 

64 

(1)  Spec.  1  incert.  liabit. 


40 


SPECIES. 

o3 
CS 
o 

'S 

o 

Asiaticae. 

i 

Oh 

2 

3 

6 
C3 

a 
1 

Americanae. 

GENERA. 

en 

< 

?3 
"3 
a 

O 

oi 

< 

a 

'è 

< 

CU 
(O 

< 

o 

o. 

a 
< 

'S 

< 

1 

s 
< 

O 

H 

o 

H 

Eecapitulatio  Stirpium. 

Labeonini.         .... 

43 

1 

65 

9 

» 

11 

73 

11 

13 

53 

» 

11 

25 

180 

Choiidrostomini.       ~, 

11 

5 

28 

24 

11 

11 

52 

5 

2 

)) 

ii 

11 

)} 

64 

Tot.  PhalacrognatUni. 

43 

6 

93 

33 

11 

11 

125 

5 

15 

53 

ï) 

11 

1t 

244 

Cohors   B.  Cheilognathini. 

Stirps  1  Catostomini. 

Acomus  Gir 

}} 

)) 

» 

11 

11 

1 

1 

» 

11 

7 

» 

11 

7 

8 

Minomus  Gir.            .... 

» 

)) 

1) 

11 

1» 

1) 

11 

}1 

11 

3 

}} 

11 

3 

3 

Catostomus  Les.        .       .       . 

)J 

» 

» 

11 

11 

11 

ji 

» 

II 

10 

)) 

11 

10 

10 

Ptychostomus  Ag.             .       ; 

» 

I) 

» 

11 

11 

11 

11 

)ï 

11 

7 

n 

II 

7 

7 

Hyloinyzon  Ag 

» 

» 

» 

11 

11 

11 

11 

» 

11 

1 

}> 

11 

1 

1 

Carpiodes  Eaf.           .... 

)> 

n 

11 

11 

11 

11 

11 

)) 

11 

5 

n 

» 

5 

5 

Cycleptus  Eaf.           .... 

)ï 

n 

11 

11 

11 

11 

» 

» 

II 

2 

H 

» 

2 

2 

Ichthvobus  Raf.        ... 

» 

n 

11 

11 

11 

» 

11 

)) 

11 

4 

IJ 

11 

4 

4 

Bubalichthys  Ag.      .... 

H 

)f 

1) 

11 

11 

11 

11 

il 

II 

6 

ïï 

II 

6 

6 

Moxostoma  Raf.       .... 

1) 

» 

11 

11 

11 

» 

1 

11 
1 

)) 

11 

8 
53 

ï) 
» 

11 

11 

8 
53 

8 

Tot.       .       . 

» 

11 

54 

Stirps  2  Cyprinini. 

('yprinus  Art.     .       :       .       :       . 

10 

2 

11 

1 

4 

II 

5 

8 

II 

1 

}) 

11 

1. 

13 

Carassius  Nilss.        ,      .       .      . 

10 

6 

K') 

» 

9 

» 

9 

7 

2 

1 

)ï 

1 

1 

20 

Tot. 

2 

8 

1 

1 

13 

II 

14 

15 

2 

2 

« 

1 

2 

33 

Stirps  3  Barbini. 

Racoraa  McCl.           .... 

1) 

)) 

)) 

4 

I) 

11 

4 

11 

)) 

» 

» 

)» 

4 

Schizothorax  Heek. 

)f 

J) 

4 

4 

» 

11 

7 

11 

)ï 

)ï 

» 

» 

7 

Balantiocheilos  Blkr. 

1 

)) 

1 

11 

» 

11 

1 

1! 

» 

)) 

n 

» 

1 

Amblyrhynchichthys  Blkr. 

1 

» 

1 

11 

)l 

11 

1 

11 

)ï 

J) 

H 

» 

1 

Albulichthys  Blkr. 

1 

» 

» 

11 

n 

11 

11 

11 

!) 

)) 

» 

»» 

1 

Hampala  V.  Hass. 

2 
5 

0 

1 

7 

11 
8 

)) 

0 

11 

0 

1 
14 

11 

H 

J) 

0 

0 

0 

2 

Transp. 

0 

0 

16 

(1)  Introduct. 

(2)  Mauritius. 


41 


SPECIES. 

g 

'-3 

J 

'5 
o 

=3 

Asiaticae. 

1 

i 

a 
g 

< 

Americanae. 

GENERA. 

12 

< 

'3 

o 

o 
< 

a 
.2 

O 

< 

É. 
g 

cc 

■^ 

^ 

a 
< 

< 

12 
1 

< 

o 

60 

Per  transp. 

5 

0 

7 

8 

0 

0 

14 

0 

0 

0 

0 

0 

0 

16 

Hypselobarbus  Blkr. 

» 

» 

4 

II 

1) 

II 

4 

II 

)) 

)} 

II 

II 

II 

4 

Systomus  McCl. 

31 

1) 

48 

11 

1) 

II 

59 

11 

10 

)} 

» 

II 

11 

98 

Cyclocheilichthys  Blkr. 

12 

» 

10 

II 

» 

II 

1 

II 

11 

>i 

11 

11 

11 

12 

Barbus  Cuv. 

I) 

)) 

)f 

7 

11 

11 

7 

5 

5 

» 

11 

11 

11 

17 

Labeobarbus  Eüpp. 

4 

)) 

9 

4 

2 

11 

14 

5 

7 

» 

11 

11 

11 

30 

Opsaridium  Pet.  (gen.  ?  ? 

)     * 

)) 

» 

» 

» 

11 

II 

11 

II 

1 

» 

11 

11 

11 

1 

Hfinibarbus  Blkr.     . 

Yt 

1 

II 

II 

11 

11 

II 

II 

II 

f) 

11 

11 

11 

1 

Pseudophoxinus  Blkr. 

)ï 

» 

» 

1 

11 

l> 

1 

11 

11 

» 

11 

11 

11 

1 

Rohteichthys  Blkr. 

1 

)) 

1) 

II 

11 

11 

» 

II 

II 

)i 

11 

II 

11 

1 

Eohtee  Syk.        .       : 

» 

» 

6 

II 

3 

n 

9 

II 

11 

)) 

11 

11 

11 

9 

Acanthobrama  Heek. 

)> 

» 

» 

4 

2 

II 

6 

11 

11 

» 

11 

11 

II 

6 

Rhodeus  Ag. 

» 

)) 

» 

1 

11 

11 

1 

1 

11 

» 

11 

11 

11 

1 

Chanodichthys  Blkr. 

» 

» 

)i 

II 

3 

11 

3 

))     • 

11 

}) 

11 

II 

11 

3 

Pseudoculter  Blkr. 

» 

n 

n 

II 

2 

II 

2 

ï) 

» 

H 

11 

II 

II 

2 

Hemiculter  Blkr.       , 

ï) 

)i 

1) 

11 

1 

11 

1 

)) 

11 

» 

11 

11 

11 

1 

Aulopyge  Heek. 

}} 

)) 

II 

11 

11 

II 

11 

1 

11 

)) 

11 

11 

11 

1 

Meda  Gir. 

]> 

» 

1) 

11 

11 

11 

II 

11 

11 

1 

II 

11 

1 

1 

Chedrus  Swns. 

») 

}} 

4 

11 

II 

11 

4 

» 

II 

11 

11 

II 

11 

4 

Plargyrns  Raf. 

I) 

n 

II 

11 

11 

11 

11 

II 

11 

7 

11 

II 

7 

7 

Catla  Val.    .       .       . 

» 

)> 

1 

II 

II 

11 

1 

11 

II 

11 

11 

11 

II 

1 

Hypophthalmichthys  Bik 

r. 

1) 

» 

II 

11 

6 

II 

6- 

11 

II 

11 

11 

11 

II 

C 

TLynniehthys  Blkr. 

2 

)} 

1 

11 

3 

» 

4 

11 

11 

II 

11 

11 

II 

6 

Amblypharyngodon  Blkr 

« 

1) 

» 

3 

11 

11 

11 

3 

11 

II 

II 

II 

11 

11 

3 

Devario  Heek. 

" 

» 

4 

II 

11 

11 

4 

II 

II 

II 

11 

11 

II 

4 

Luciosoma  Blkr. 

3 

» 

1 

11 

11 

11 

1 

» 

11 

» 

11 

11 

11 

3 

Perilarapus  McCl. 

„ 

n 

3 

» 

11 

11 

3 

H 

11 

11 

11 

II 

II 

3 

Esomus  Swns. 

H 

» 

3 

II 

II 

II 

3 

» 

11 

11 

11 

11 

11 

3 

Tiuca  Cuv. 

1 

» 

» 

1 

n 

1 

2 

n 

II 

11 

11 

11 

II 

2 

Argyreus  Heek. 

n 

» 

II 

H 

II 

11 

>ï 

rt 

II 

11 

II 

11 

11 

11 

Chrosomus  Raf. 

» 

)> 

II 

» 

11 

11 

» 

)) 

11 

1 

11 

11 

1 

1 

ïiaroga  Gir. 

)) 

» 

II 

n 

11 

II 

» 

)) 

11 

1 

'1 

11 

1 

1 

Phoxinus  Ag. 

n 

)i 

11 

ïï 

11 

II 

•>} 

1 

11 

)} 

II 

II 

» 

1 

Phoxinellus  Heek.     . 

' 

» 

» 

» 

» 

11 

11 

ï) 

1 

II 

)) 

11 

II 

J) 

1 

Cirrhina  Cuv.     . 

)f 

}) 

1 

)i 

11 

11 

1 

11 

11 

)) 

11 

II 

» 

1 

Gobio  Cuv.         . 

» 

» 

» 

1 

1 

11 

2 

4 

» 

4 

11 

11 

4 

10 

Sarcocheilichthys  Blkr. 

)) 

1 

n 

II 

11 

11 

1) 

)! 

1} 

» 

11 

11 

11 

1 

Leptobarbus  Blkr.    . 

1 

)) 

» 

11 

11 

II 

» 

» 

n 

» 

11 

11 

II 

1 

Gnathopogon  Blkr. 

» 

2 

W 

11 

11 

11 

» 

ïl 

11 

» 

11 

II 

II 

2 

Pseudorasbora  Blkr. 

11 

2 

» 

11 

11 

1) 

ïï 

» 

II 

» 

II 

11 

11 

2 

Rasbora  Blkr.            '. 

11 

)) 

11 

II 

4 

11 

l.'i 

» 

II 

J) 

11 

II 

11 

24 

Rasborichthys  Blkr. 

1 

J) 

II 

11 

» 

11 

11 

» 

11 

M 

11 

11 

11 

1 

Elopichthys  Blkr.     . 

)ï 

» 

II 

11 

2 

11 

2 

» 

11 

» 

11 

II 

II 

2 

Aspius  Ag. 

» 

» 

II 

6 

» 

11 

6 

6 

11 

)) 

11 

11 

II 

12 

Gila  Baird  Gir. 

» 

)) 

II 

» 

)> 

11 

!ï 

11 

n 

21 

II 

II 

21 

21 

Transp 

72 

6 

107 

41 

29 

1 

179 

24 

23 

46 

II 

11 

46 

339 

(1)  lucert. 


42 


. 

SPECIES. 

^ 

Asiaticae. 

Americanae. 

GENERA 

1" 

(O 

a 
o 

■« 

13 

*i 

13 

o 

01 

•3 
O 

'u 

o 

o 
CO 

o 

H 

Oh 
O 
U 

a 

o 

O 

< 

00 

< 

03 

< 

< 

fa' 

Per  transp. 

72 

6 

107 

44 

29 

1 

179 

24 

23 

46 

11 

11 

46 

339 

Ptychocheilus  Ag. 

» 

II 

11 

)) 

II 

11 

)) 

» 

» 

9 

11 

11 

9 

9 

Opsarius  McCJ.  . 

» 

6 

18 

1 

1 

11 

20 

)) 

2(') 

)) 

n 

11 

11 

28 

Abramis  Cuv. 

» 

» 

» 

4 

)) 

» 

4 

16 

11 

)) 

11 

11 

11 

20 

Luxilus  Raf. 

» 

II 

11 

)ï 

» 

11 

» 

)) 

II 

10 

11 

11 

10 

10 

Alburnus  Heek.  . 

)) 

1) 

II 

14 

H 

11 

14 

14 

2 

7 

n 

II 

7 

37 

Hybopsis  Ag. 

» 

II 

11 

11 

)) 

11 

11 

11 

11 

6 

II 

n 

6 

6 

Leueosomus  H«ck. 

» 

» 

11 

11 

ij 

11 

» 

II 

II 

15 

II 

11 

15 

15 

Ceratichthys  Baird 

II 

11 

II 

11 

)) 

11 

11 

II 

11 

3 

II 

11 

3 

3 

Semotilus  Raf.     . 

» 

1) 

11 

11 

» 

11 

11 

11 

11 

7 

11 

II 

7 

7 

Leuciscus  Klein  (').     . 

» 

1 

1 

4 

6 

1 

11 

48 

3 

6 

II 

11 

6 

J67 

Scardinius  Bp.     , 

)i 

11 

11 

» 

11 

J) 

11 

13 

» 

n 

11 

11 

» 

13 

Alburnops  Gir.    , 

» 

» 

11 

11 

11 

u 

II 

II 

11 

4 

11 

11 

4 

4 

Cyprinella  Gir. 

» 

II 

11 

11 

11 

» 

11 

II 

n 

31 

11 

11 

31 

31 

Codoma  Gir. 

» 

11 

11 

II 

II 

» 

11 

11 

11 

2 

11 

11 

2 

2 

Smiliogaster  Blkr. 

» 

» 

1 

II 

11 

» 

1 

11 

» 

11 

11 

11 

11 

1 

Culter  Bas. 

)i 

II 

» 

» 

6 

)} 

6 

M 

11 

11 

II 

» 

11 

6 

Laubuca  Blkr.     , 

II 

11 

2 

II 

II 

» 

2 

II 

11 

11 

11 

11 

11 

2 

Chela  Buch. 

3 

11 

22 

II 

11 

)} 

22 

1 

u 

11 

11 

11 

11 

26 

Jlacrochirichthys  Blkr,       .        , 

2 

77 

13 

1 
152 

11 
67 

11 
42 

» 

2 

1 

260 

;i 

11 

11 
146 

11 
11 

» 

II 

11 
146 

2 

Tot.        ,        , 

116 

30 

628 

Recapitülatio  Stirpidm. 

Gatostomini.         ,         .         .         : 

M 

II 

11 

11 

11 

1 

1 

II 

II 

53 

11 

11 

53 

54 

Cyprinini • 

2 

8 

1 

1 

13 

11 

14 

15 

2 

2 

11 

1 

2 

33 

Barbini.       .        .        ,        :        , 

77 
79 

13 
21 

152 
153 

67 
68 

42 
55 

2 
3 

260 
275 

116 

30 

146 
201 

11 

11 

11 

146 
201 

628 

Tot.  Cheilognathini.    ,        ; 

131 

32 

715 

Recapitülatio  Cohoktum. 

PhalacrognathinL         : 

43 

6 

93 

33 

i) 

11 

125 

5 

15 

53 

II 

11 

53 

244 

Cheilognathini.     ,         .         .         . 

79 

21 

153 

68 
101 

55 
55 

3 
3 

275 
400 

131 

32 

201 
254 

11 
11 

1 
1 

201 
254 

715 

Tot. 

122 

27 

246 

136 

47 

959 

Ekcapitolatio  Sdbfamiliar. 

Cobltiformes 

11 

7 

34 

12 

7 

2 

53 

5 

» 

11 

11 

11 

)) 

72 

Homalopteraefbrmes.             ;         : 

9 

11 

7 

11 

)) 

11 

7 

)) 

II 

11 

11 

11 

» 

16 

Cyprinilbrmes 

122 

27 

24C 

101 

55 

3 

400 

136 

47 

254 

11 

1 

254 

959 

Tot. 

. 

UZ 

34 

287 

113 

62 

"^ 

460 

141 

47 

254 

11 

1 

254 

1047 

(1)  1  Spec.  Maurit.  (2)  ,Cum  specieb.  dubiae  affinitatis. 


43 


G  E  N  E  K  A. 


FaMILIA  II  CrPEIXODONTOIDEI. 

Coliors  A.  Cyprinodontini. 

ïellia  Gerv.        .       .      .      :      . 

Cyprinodon  Lac 

Girardinus  Poey.       .       ;       .       . 
Heterandria  Baird  Gir. 
Zygonectes  Ag,  .       ;       .       .       . 
Fundulichlhys  Blkr.        .      , 

Mollienisia  Les 

Pseudoxiphophorus  Blkr. 

Xiphophorus  Heek 

Grundulus  Val.         .      .      ;       . 

Gambusia  Poey 

Hydrargyra  Lac.       >      .      .      , 

Poecilia  BI.  Schn 

Fundulus  Lac.  .       .      ;      . 

Tot.      ,      : 

Cohors  B,  Aplocheilini. 

Panchax  "Val.    .      ;      :      ;      . 
Aplocheilus  McCl.    .... 

Tot.     ;     ; 

Cohors  C.  Orestiasini. 

Orestias  Val.      :      .      .      ;      : 

Cohors  D.  Anablepini. 
Anableps  Art.     .      .      .      •      ; 

Kecapitulatio  Cohoktüm. 

Cyprinodontini,  .       ;      .      .      ; 

Aplocheilini 

Orestiasini.  ;       .       •       ,       . 

Anablepini.  .      .       :      .      . 

Tot.      .       . 


Recafitulatio  Familiabdm. 

Cyprinoidei.         .       ;       :       . 
Cyprinodontoidei. 


Tot. 


SPECIES. 


ca 


142 
2 

144 


<0 

'a 
o 


Asiaticae. 


< 


34 
2 


3G 


M 


C3 
P-, 
O 

u 

3 


e3 

a 

C3 


287 
6 

293 


113 

8 

121 


62 


62 


i  14 


Americanae. 


4 
8 
)) 
2 
1 
1 
» 
3 
7 
1 
10 


43 


43 

n 


43 


5  460 
14 

51474 


141 

2 


143 


47 
6 


53 


254 

43 


297 


11 


10 


11 

10 
3 

24 


62 


10 


o 
H 


10 
3 


75 


1  254 

24    75 


9    25  329 


1 
19 
1 
4 
8 
1 
3 
1 
1 
1 
7 
8 
9 
12 


76 


3 
5 


10 


62      76 
8 
10 
3 


97 


1047 
97 


1144 


FAMILIA    CYPRINOIDEL 

KARPERACHTIGEN. 


Cyprini  maxillis  edentulis ;  ossibus  pbaryngealibus  inferioribus  tan- 
tum dentatis ,  dentibus  uni-  ad  triseriatis ,  ossibus  intermaxillaribus 
non  coalitis;  radiis  membrana  branchiostega  3. 

Aanm.  De  Cyprinoïden  verschillen  standvastig  van  de  Cyprinodontoïden  door 
gladde  tandelooze  kaken ,  aanvk'ezigheid  van  een-  tot  driereijige  tanden  op  slechts  de 
onderste  keelgatsbeenderen  en  de  aanwezigheid  van  slechts  drie  kieuwstralen.  Het 
beschubt  zijn  des  ligchaams  is  evenmin  standvastig  (Aulopyge),  als  het  onbeschubt 
zijn  van  den  kop  (Lepidocephalus) ,  en  de  schubben  zelve  zijn  zelfs  ook  niet  altijd 
gladrandig  of  cykloïde  (Homaloptera).  Ook  andere  kenmerken,  door  verschillende 
schrijvers  als  den  Cyprinoïden  eigen  opgegeven,  worden,  zooals  hierboven  reeds  is 
aangetoond,  niet  standvastig  bij  alle  soorten  teruggevonden  en  kunnen  alzoo  niet 
dienen  tot  eene  volstrekte  bepaling  der  familie. 

Alhoewel  rijker  aan  soorten  dan  eenige  andere  familie  van  visschen ,  bieden  de 
Cyprinoïden  geenszins  aan  eene  aan  dien  rijkdom  beantwoordende  veelvuldigheid  van 
belangrijke  en  in  het  oog  vallende  kenmerken.  Zij  steken  ten  dezen  opzigte  hoo- 
gelijk  af  bij  de  Siluroïden ,  welke  toch  nog  op  verre  na  niet  half  zooveel  soorten 
omvatten. 

De  natuur  heeft  zich  bij  de  Cyprinoïden  bediend  ,van  het  eenvoudigste  alphabet 
om  de  veelvoudigste  soorten  van  elkander  te  doen  onderkennen  en  die  kenmerken 
zijn  veelal  nog  zoo  weinig  in  het  oogvallend  uitgedrukt,  dat  het  eene  wanhopige 
onderneming  zou  kunnen  schijnen,  wanneer  men  de  meer  dan  1000  bekende  soorten 
voor  zich  had  uitgespreid,  die  soorten  eeaigzins  voldoende  te  rangschikken. 

Ruim  een  eeuw  geleden,  toen  men  nog  geen  dertig  soorten  kende,  bestond  die 
moeijelijkheid  niet,  omdat  het  voldoende  kon  schijnen  ze  onder  slechts  een  paar 
geslachten  te  brengen.  Maar  de  talrijke,  elkander  met  rassche  schreden  opge- 
volgd hebbende  ontdekkingen  van  de  laatste  tientallen  jaren,  hebben  eene  verdere 


45 

splitsing  onvermijdelijk  gemaakt,  en  indien  er  thans  nog  schrijvers  zijn,  welke oor- 
deelen,  dat  aan  de  Artedische  geslachten  Cobitis  en  Cyprinus  hoogstens  slechts  enkele 
andere  kunnen  worden  toegevoegd ,  laat  zich  zoodanig  oordeel  slechts  verklaren  door 
een  weinig  doordringend  onderzoek  of  eene  beperkte  kennis  der  soorten. 

De  Artedische  geslachten  Cobitis  en  Cyprinus  hebben  in  den  tegenvvoordigen  tijd 
eene  hoogere  beteekenis  en  behooren  gewaardeerd  te  worden  als  subfamiliën. 

Als  subfamilie  kan   daarbij  gevoegd   worden  die  der  Homalopteraefornies. 

In  zoover  de  rangschikking  der  Cyprinoïden  slechts  deze  subfamiliën  betreft ,  biedt 
zij  geene  zwarigheden  aan. 

De  Cobitiformes  zijn  van  de  gewone  Cypriniformes  altijd  gemakkelijk  te  onder- 
kennen aan  hare  onderkaaksvoeldraden  en  enge  vertikale  kieuwspleet,  uiterst  kleine 
in  de  huid  gezonkene  schubjes  en  de  volstrekte  afwezigheid  van  pseudobranchiën 
en  zoo  het  al  moeijelijk  wordt,  ze  naar  die  kenmerken  van  sommige  Homalopte- 
raeformes  te  onderscheiden ,  beslist  het  niet  neergedrukt  zijn  van  kop  en  ligchaam 
en  bet  niet  vlak  breede   van  den  buik,  dat  zij  geene  Homalopteraeformes  zijn. 

Ook  nog  de  splitsing  der  Cobitiformes  in  geslachten  is  op  vaste  grondslagen  te 
bewerkstelligen,  zooals  in  het  hoofdstuk  over  deze  subfamilie  nader  zal  blijken. 

De  Homalopteraeformes  zijn  gemakkelijk  te  herkennen  aan  den  zeer  platten  kop 
en  buik,  de  aan  de  buiklijn  ingeplante  horizontale  min  of  meer  schijfvormige  en 
meerdere  onverdeelde  stralen  bezittende  borstvinnen,  de  kleine  vertikale  kieuwspleet 
en  de  kleine  onderstaande  centrale  mondopening. 

De  moeijelijkheid  in  de  onderverdeeling  der  Cypriniformes  begint  ook  eerst  nadat 
men  eenige  hoofdgroepen  uit  ze  gevormd  heeft. 

Heckel  heeft  een  gewigtig  kenmerk  gevonden  in  den  bouw  der  kaken  en  lippen 
en  met  eene  geringe  wijziging  in  de  definitie  is  zijne  verdeeling  der  Cypriniformes 
in  Temnochilae  en  Pachychilae  eene  zeer  gelukkige  te  noemen. 

Die  afdeelingen  vallen  bijkans  geheel  zaraen  met  die,  welke  ik  heb  voorgesteld 
onder  den   namen   Phalakrognathinen  en  Cheilosrnathinen. 

Ik  heb  met  die  namen  willen  uitdrukken,  dat  bij  de  eene  afdeeling  de  onder- 
kaak,  welke  evenwel  soms  zeer  dik  is  en  niet  altijd,  zoo  als  Heckel  zich  uitdrukt, 
//in  aciem  attenuata" ,  vrij  of  naakt  uitpuilt,  onverschillig  of  er  eene  onderlip  aan- 
wezig is  of  niet,  terwijl  bij  de  andere  afdeeling  de  onderkaak  steeds  met  de  lip  is 
bekleed,  welke,  indien  zij  al  eene  groote  ontwikkeling  bereikt,  zooals  bij  sommige 
soorten  van  Labeobarbus  en  bij  Balantiocheilos ,  steeds  de  onderkaak  inhult  en  vóór 
haar  afhanojt. 

De  geslachten  Labeo  Cuv.  en  Chondrostoma  Ag.  hebben  de  typen  geleverd  voor 
twee  groote  groepen  der  Phalakrognathinen. 

Inderdaad  kan   men  de   talrijke  vormen  brengen  tot  twee  groepen,  gegrond  op 

de  aanwezigheid  of  niet  aanwezigheid  der  onderlip ,  groepen  reeds  door  Heckel  on- 


46 

derscheiden  maar  niet  benoemd.  Men  kan  ze  naar  de  geslachten ,  die  het  eersfc 
in  ze  zijn  opgesteld,  bestempelen  met  de  namen  Labeoninen  en  Chondrostominen. 

Ieder  dezer  groepen  bevat  talrijke  geslachten,  tot  welker  groeperingen  bepaling 
de  karakters  moeten  gezocht  worden,  voornamelijk  in  het  tandenstelsel  en  in  de 
bijzonderheden  van  den  bouw  van  kaken,  lippen  en  snuit,  terwijl  ook  in  de  za- 
menstelling  en  plaatsing  der  vinnen  en  de  beschubbing  zijn  te  vinden  goede  keu- 
merken,  welke  hieronder  nader  uiteengezet  zullen  worden. 

De  Cheilognathinen ,  tot  welke  de  groote  meerderheid  der  Cyprinoïden  behoort, 
laten  zich  in  drie  natuurlijke  groepen  splitsen.  Ik  noem  die  naar  hare  voorname 
typen  Catostomini,  Cyprinini  en  Barbini. 

De  Catostominen  herkent  men  aan  den  vleezigen  kop,  dikke  lippen  en  vooral 
aan  de  zeer  talrijke  keelgatstanden ,  welke  in  eene  enkele  rei,  ten  getale  van  40 
tot  meer  den  60 ,  op  elk  onderkeelgatsbeen  zijn  ingeplant  en  het  de  gedaante 
eener  kam  geven. 

De  Cyprininen  hebben ,  afgescheiden  van  hare  overige  natuurlijke  karakters ,  tot 
voornaam  en  gemakkelijk  herkenbaar  onderscheidingsteeken  een'  getanden  aarsvin- 
doorn  ,  welken  men  bij  geene  andere  groep  der  familie   terug  vindt. 

De  Barbinen  missen  die  aarsvindoorntanden  en  hebben ,  ter  stellige  onderscheiding 
van  de  Catostominen,  nimmer  meer  dan  12  (4 — 12)  tanden  op  elk  onderste  keel- 
gatsbeen.     Deze  tanden  zijn  op  één  tot  dri«  reijen   geplaatst. 

De  grootste  moeijelijkheid  in  het  vaststellen  van  natuurlijke  geslachten  en  in  het 
bepalen  van  hunne  verwantschappen,  ontmoet  men  bij  de  Barbinen.  Want  hoe 
scherp  de  uiterste  vormen  der  groep  ook  aan  elkander  schijnen  tegenovergesteld 
te  zijn,  zooals  de  geslachten  Barbus  en  Macrochirichthys ,  bieden  de  honderden 
tusschenvormen  zoo  talrijke  en  weinig  merkbare  overgangen  aan,  dat  men  bij  eene 
poging  tot  ondergroepering  der  geslachten  telkens  stuit  op  het  niet  volstrekt  gel- 
dige of  standvastige  van  de  gebezigde  kenmerken,  en  daaruit  laat  zich  dan  ook 
verklaren,  waarom  meerdere  uitstekende  ichthyologen  zich  verklaard  hebben  tegen 
de   opstelling  van  zoovele  geslachten,   welke  men  aan  de   Barbinen  heeft  ontleend. 

Het  is  hier  echter  hoofdzakelijk  de  moeijelijkheid,  de  juiste  kenmerken  te  vin- 
den en  zich  bij  de  vorming  van  genera  niet  op  een  enkel  maar  op  een  kompleks 
van  kenmerken  te  verlaten.  Op  die  wijze  de  natuur  met  naauwgezetheid  raad- 
plegende, zal  men  de  meeste  geslachten  met  voldoende  juistheid  kunnen  bepalen 
en  zich  ook  met  beter  gevolg,  dan  tot  dus  verre  geschied  is,  aan  de  natuurlijke 
groepering  dier  geslachten  kunnen  wagen. 

Ik  heb  in  dezen .  arbeid  die  groepering  beproefd ,  even  als  de  onderrangschik- 
king der  Phalakrognathinen ,  maar  ik  heb  mij  daarbij  dikwerf  moeten  bepalen  tot 
het  gebruik  maken  van  de  gegevens,  in  de  verschillende  ichthyologische  werken 
voorhanden,  en  ik  moest  daardoor  noodzakelijk  blootstaan  aan  de  dwalingen,  welke 
uit  de  onvolledigheid  of  onjuistheid  dier  gegevens  kunnen  voortvloeijen. 


47 

ïntusschen  heb  ik,  mijne  Bengaalsche  en  Japaasche  medegerekend,  170  soorten 
naar  de  natuur  kunnen  onderzoeken  en  daaronder  vele,  welke  tot  de  meest  merkwaar- 
dige geslachten  behooren. 

Zooals  boven  is  ontvouwd,  laten  zich  de  Cyprinoïden  verdeelen  in  drie  onderfa- 
miliën,  de  Cobitiformes ,  Homalopteraeformes  en  Cypriniformes ,  terwijl  de  laatste  zich 
verder  laten  splitsen  in  twee  hoofdgroepen ,  Phalakrognathinen  en  Cheiloghathinen , 
elke  van  welke  nog  twee  tot  drie  goed  gekenmerkte  grootere  groepen  omvat.  Men 
kan  deze  hoofdverdeelingen  gemakkelijk   kenschetsen  als  volgt. 

Pamilia  Cïpeinoïdei. 

Subfamilia  I.    Colitiformes.  Squamae  minimae  in   cute   muco  tegente  laevi  quasi 
immersae.     Cirri   6    ad   10.    Apertura    branchialis   verticalis  angusta.     Ca- 
put  corpusque  non  depressa.     Pinnae    anacanthae,    pectorales   radio    sim- 
plice    unico   tantum.     Pseudobranchiae  nuUae.   Dentes    pharyngeales   conici 
uniseriati. 
Subfamilia  II.  Homalopteraeformes.  Caput  corpusque  depressa  interne  plana.  Pin- 
nae anacanthae,  pectorales  et  ventrales  linea  ventrali  insertae,  horizontales , 
subdisciformes,  pectorales  radiis  simplicibus  pluribus.    Dentes  pharyngeales 
conici  ■  uniseriati.     Os  inferum,  parvum,  centrale. 
Subfamilia  III.   Cypriniformes.    Cirri   nunquam  plus    quam   4,  frequenter   nulli.' 
Caput  corpusque  compressa.     Apertura  branchialis    lata.    Pinnae  pectorales 
radio  simplice  unico  tantum.    Dentes  pharyngeales  uni-ad  triseriati,  varias 
formes  referentes. 
Cohors  1.  ThalacrognatUni,  Maxilla   inferior  margine  libero  nuda,  cum  labio 
inferiore  non   vestita. 
Stirps  a.  Labeonini.  Labium  inferius  vario  modo  constructum ,  post  api- 

cem  maxillae  reflexum. 
Stirps  b.   Chondrostomini.    Labium  inferius   deficiens. 
Cohors  2.  CheilognatUni.    Maxilla  inferior  apice   cum  labio  inferiore  vestita. 
Stirps  a.  Catostomini.    Caput    labiaque    carnosa.     Dentes    utroque    osse 

pharyngeali  inferiore  40   ad  plus  quam  60,  pecten  elficientes. 
Stirps  b.  Cyprinini.   Corpus  oblongum.    Pinnae   dorsalis  multiradiata  et 

anaUs  pauciradiata  singulae  spina  dentata  armatae. 
Stirps  c.  Barbini.    Pinna  analis  radio  dentato  nullo.    Dentes  pharyngeales 
uni-  ad  triseriati  parci  utroque  latere  nunquam  plus  quam  12. 

Omtrent  alle  deze   hoofdverdeelingen  wordt  hieronder  in  nadere  bijzonderheden 
getreden. 


48 

De  archipelagische  Cyprinoïden  van  mijn  kabinet  heb  ik  alle  op  nieuw  beschreven. 

Naarmate  de  studie  dier  soorten  ,  welke  eerst  opvolgend  mijne  verzameling  kwa- 
men verrijken,  mij  tot  nieuwe  inzigten  bragt  betrekkelijk  de  kenmerken,  op  welke 
bij  de  beschrijvingen  voornamelijk  behoort  gelet  te  worden,  heb  ik  de  overtuiging 
erlangd,  dat  mijne  beschrijvingen  van  vroegere  jaren  eene  algeheele  herziening  be- 
hoefden om  ze  te  kunnen  doen  dienen  tot  de  voldoende  herkennins:  der  geslachten 
en  soorten ,  en  te  eerder  ben  ik  tot  die  herziening  overgegaan ,  omdat  die  diagnosen 
veelal  waren  genomen  naar  een  enkel  of  naar  zeer  enkele  voorwerpen,  welke  boven- 
dien niet  alle  in  een'  gewenschten  toestand  van  bewaring  verkeerden  of  slechts  een' 
bepaalden  leeftijdstoestand  voorstelden.  Van  vele  dier  soorten  zijn  mij  later  groo- 
tere reijen  van  voorwerpen  in  uitmuntenden  toestand  van  bewaring  geworden,  en  ik 
werd  daardoor  in  staat  gesteld  veel  in  mijne  vroegere  beschrijvingen  te  verbeteren 
en  aan  te  vullen. 

Bovendien  was  die  herziening  noodig,  omdat  ik  vroeger  een'  minder  goeden  weg 
volgde  in  de  bepaling  van  de  betrekkelijke  grootte  der  oogen  ,  de  dikte  des  ligchaams 
en  van  de  formulen  der  schubben.  De  afmetingen  der  oogen,  zoo  ze  niet,  zoo 
als  bij  vele  Cobitiformes ,  met  de  huid  van  den  kop  overtogen  zijn,  laten  zich  be- 
ter bepalen,  wanneer  men  die  der  oogkas  zelve  neemt,  dan  wanneer  ze  genomen 
worden,  wat  ik  vroeger  veelal  deed,  tusschen  den  vrijen  rand  van  het  de  iris  min 
of  meer  bedekkend  oogvlies.  De  dikte  des  ligchaams  laat  zich  het  zekerste  opgeven, 
wanneer  men  haar  neemt  over  het  operkel  of  de  schouderbeenderen  en  niet  achter 
de  oksels,  waar  die  dikte  soms  wel  aanmerkelijker  is,  doch  ook  afhankelijk  van  den 
toestand  der  weeke  deelen,  van  vet  of  kuit.  Het  aantal  schubben  op  eene  over- 
langsche  rei  wordt  voorts  in  den  regel  naauwkeuriger  bepaald  door  te  tellen  de 
schubben  op  welke  zich  een  zijlijnbuisje  bevindt  (namelijk  daar  waar  de  zijlijn  aan- 
wezig is)  dan  door  ze  te  volgen,  zooals  ik  vroeger  veelal  deed,  in  eene  regte  lijn 
van  de  kieuwopening  tot  het  midden  van  den  staartvingrond.  Ook  in  het  beschrij- 
ven van  het  tandenstelsel  ben  ik  vroeger,  deels  door  mindere  geoefendheid,  veelal 
minder  naauwkeurig  te  werk  gegaan  dan  mij  later  gebleken  is  voor  eene  goede 
waardering  van  de  dentitie  noodig  te  zijn. 

Voorts  valt  nog,  met  het  oog  op  de  verschillen  tusschen  mijne  vroegere  en 
tegenvk'oordige  beschrijvingen,  opte  merk  en,  dat  de  grootere  reijen  voorwerpen,  over 
welke  ik  thans  heb  kunnen  beschikken ,  van  zelve  hebben  medegebragt  wijzigingen 
in  de  vroeger  gegevene  hoogte-  en  lengte-evenredigheden  van  ligchaam  en  kop  en 
oogen,  want,  alhoewel  die  evenredigheden  binnen  zekere  grenzen  zijn  besloten 
en  daardoor  niet  ophouden  bij  de  bepaling  der  soorten  van  waarde  te  zijn,  ver- 
schillen ze  toch  soms  aanmerkelijk  binnen  die  grenzen ,  naarmate  de  voorwerpen 
tot  een'  verschillenden  leeftijdstoestand  behooren. 

Ten  dezen  opzigte  geldt  in  het  algemeen  als  regel,    dat    de  kop  in  verhouding 


49 


Latitudo  capitis, 
Oculi  velati,    .  . 


tot  de  lengte  des  ligchaams  en  de  oogen  in  verhouding  tot  de  lengte  van  den  kop , 
kleiner  worden,  naarmate  het  dier  in  lengte  toeneemt ,  terwijl  daarentegen  de  hoogte 
des  ligchaams  in  verhouding  tot  zijne  lengte  toeneemt ,  naarmate  het  dier  den  vol- 
wassenen  toestand  nadert. 

Ten   opzigte  der  door  mij   gebezigde  termen,  zijn  slechts  eenige  weinige  toelich- 
tingen noodig.     In  dezen  arbeid  wordt  verstaan  onder :     . 

Longitudo  capitis,   .  .  De  volstrekte  lengte  van  den  kop,  gemeten   van  eene  lood- 

lijn,  welke  men  voor  de  snuitspits  laat  vallen,  tot  aan    den 
achterrand  des  operkels. 

De  breedte  van  den  kop,  gemeten  over  de  operkels. 
Oogen   zonder   oogvlies  en   geheel  met   de  boven  de  oogen 
doorschijnende  kophuid  overtrokken. 
Membrana  palpebralis,  Ooglidvlies,  verlengsel  der  kophuid  binnen  den  oogkasrand 

en ,  na  een  grooter  of  kleiner  gedeelte  der  iris  ringvormig  be- 
dekt te  hebben ,  zich  weder  naar  den  oogkasrand  terugslaande. 
Snuitdraden,  dezelfde,  welke  oneigenaardig  door  andere  schrij- 
vers //  cirri  maxillares"  genoemd  worden. 
Bovenkaaksdraden ,  dezelfde ,  welke  door  andere  ichthyologen 
minder  eigenaardig  met  den  naam  //cirri  labiales"  bestempeld 
worden. 

De   kaauw vlakte  van  verschillende  gedaante,  welke  men  -bij 
vele  keelgatstan  den  waarneemt. 
,  Eene  vin  met  meer  dan  15  verdeelde  stralen. 
Eene  vin  met  meer  dan  10  doch  minder  dan  15  verdeelde 
stralen. 

Eene  vin  met  minder  dan  10  verdeelde  stralen. 
De  bekspleet  in  het  midden  der  ondervlakte  van  den  kop, 
van  de  zij  vlakte  van  den  kop  verwijderd. 
De  groef,  welke  men  bij  vele  Cyprinoïden  vindt  aan  de  on- 
dervlakte der  onderkaak,  in  de  kinhuid,  en  welke  soms  enkel 
is  en  dwars  geplaatst,  soms  dubbel,  aan  elke  zijde  der  kin 
één  (soms  zelfs  twee)  en  overlangs  geplaatst. 


Cirri  rostrales. 


Cirri  supramaxillares , 


Facies  masticatoria, 

Pinna   multiradiata , 
Pinna  pluriradiata ,  . 

Pinna  pauciradiata , 
Rictus  centralis,   .  . 

Sulcus  postlabialis,  . 


SUBFAMILIA    I.     C  O  B  I  T  IF  O  RME  S. 

MEERSLANGACHTIGEN. 

Cyprinoidei  corpore  elongato  vel  oblongo  compresso  vel  cylindraceo , 
non  depresso,  squamis  minimis  cycloideis  in  cute  mueo  tegente  laevi 
quasi  immersis  v^stito.  Caput  cute  ubique  tectum;  rostro  carnoso; 
ore  parvo  infero  cirris  6  ad  12  cincto;  labiis  carnosis;  maxilla  infe- 
riore  plana  ante  labium  inferius  prominente.  Dentes  pharyngeales 
conici  uniseriati.  Pseudobranchiae  nullae.  Apertura  branchialis  angus- 
ta,  verticalis.  Pinnae  anacanthae,  dorsalis  et  analis  pauci-  ad  plu- 
riradiatae,  nunquam  multiradiatae ,  pectorales  radio  sinplice  unico 
tantum. 

Aanm.  Toen  Artedi  het  geslacht  Cobitis  opstelde ,  kende  hij  slechts  de  drie  gewone 
europesche  soorten  daarvan.  Zijne  diagnose  bepaalde  zich  tot  de  volgende  vy^oorden: 
//  Caput  et  corpus  cathetoplatea.  Pinnae  dorsi  et  ventrales  eadem  a  rostro  distan- 
tia  sitae.  Cirri  ad  os.  Corpus  maculosum". 

Sedert  1738,  het  jaar  waarin  Artedi's  diagnose  werd  openbaar  gemaakt,  zijn  nog 
ongeveer  70  andere  soorten  bekend  geworden,  welke  tot  Cobitis  te  brengen  zijn, 
doch  op  verscheidene  van  die  soorten  zou  van  de  door  Artedi  genoemde  ken- 
merken slechts  dat  der  voeldraden  kunnen  toegepast  worden ,  want  er  zijn  soorten 
met  cilindervormig  ligchaam,  soorten  bij  welke  de  rugvin  ver  achter  de  buik- 
vinnen is  ingeplant  en  soorten  bij  welke  het  ligchaam  niet  de  geringste  vlekteeke- 
ning  vertoont. 

Linnens  ontnam  aan  het  geslacht  Cobitis  zijne  oorspronkelijke  en  natuurlijke  be- 
teekenis,  door  er  Cyprinodontoïden  in  te  plaatsen  uit  de  geslachten  Anableps  en 
Fundulus. 

Guvier,  het  geslacht  opvattende  in  den  zin  van  Artedi,  gaf  er  in  1817  eene 
nieuwe  omschrijving  van,  doch  ook  deze  past  op  verre  na  niet  op  alle  soorten.  Want 
er  zijn  er,  zooals  mijne  Cobitis  macracanthus,  bij  welke  de  kop  niet  klein  en  het 
ligchaam  niet  lang  te  noemen  is;  andere,  zooals  Cobitis  oblonga  Val.,  bij  welke 
de  rugvin  ver  achter  de  buikvinnen  is  geplaatst ;  en  nog  andere ,  zooals  Cobitis  dario 
Buch. ,   bij  welke  een  gedeelte  der  zwemblaas  zich  buiten  het  gewone  beenige  wer- 


51 

velomhulsel  bevindt  en  zich  als  een  ruime  zak  tot  ver  achter  in  de  buikholte  uitstrekt. 

De  heer  Valenciennes  heeft  de  Cuviersche  diagnose  verbeterd,  waartoe  hij  in 
staat  gesteld  was  door  de  ongeveer  46  soorten  van  Cobitiformes ,  welke  tijdens  de 
uitgave  van  het  18^  deel  der  groote  Histoire  naturelle  des  Poissons  bekend  waren. 
Met  de  waarde  van  sub  familie  aangenomen  ,  past  het  geslacht  Cobitis  Val.  ook  op 
alle   sedert   nog  ontdekte   soorten. 

Toen  men  talrijke  buiten-europesche  soorten  van  Cobitis  had  leeren  kennen,  heeft 
men  getracht,  het  groote  Artedische  geslacht  in   meerdere  genera  te  splitsen. 

Proeven  daarvan  zijn  geleverd  door  Kuhl  en  Van  Hasselt,  door  de  heeren  Gray, 
Agassiz  en  AlacClelland  en  door  William  Swainson ,  maar  de  grondslagen,  op  welke 
die  splitsingen  berustten ,  waren  deels  onvoldoende ,  deels  onvoldoende  uiteengezet , 
en  zoo  werden  alle  bekende  soorten  door  den  heer  Valenciennes  ten  onregte  weder 
tot  een  enkel  geslacht  teruggebragt. 

Lacepède  vormde  uit  Cobitis  fossilis  L.  een  eigen  geslacht ,  hetwelk  hij  Misgurnus 
noemde,  doch  geheel  ten  onregte  tanden  in  de  kaken  toekende. 

Kuhl  en  Van  Hasselt  stelden  in  1822  voor  het  geslacht  Nemacheilus,  aan  het- 
welk de  oude  beteekenis  van  Cobitis  werd  gegeven. 

Na  den  dood  van  Kuhl  ontdekte  Van  Hasselt  nog  de  soorten,  op  welke  hij  de  ge- 
slachten Acan-thophthalmus  en  Acanthopsis  grondde.  Hij  was  de  eerste,  die  de 
soorten  van  Cobitis  met  bewegelijke  onderoogkuilbeensdoornen  van  de  overige  soor- 
ten van  Cobitis  afzonderde ,  en  gaf  den  geslachtsnaam  Acanthophthalmus  aan  de  soorten 
met  stompen  snuit,  bij  welke  de  doorn  zich  onder  het  oog,  en  den  geslachtsnaam 
Acanthopsis  aan  de  soorten  met  spitsen,  verlengden  snuit,  bij  welke  de  doorn 
zich  vóór  het  002;  bevindt. 

Het  geslacht  Botia  Gray,  ingelijks  op  den  bewegelijken  onderoogkuilsdoorn  gegrond, 
omvat  als  zoodanig  de  geslachten  Acanthophthalmus  en  Acanthopsis  van  Van  Hasselt, 
maar  de  soort,  in  de  Illustrations  of  Indian  Zoology  onder  den  naam  van  Botia 
grandis  afgebeeld,  is  eene  Hymenophysa,  Avaarover  nader. 

De  heer  Agassiz    nam    twee  geslachten    van    Cobitiformes    aan. 

Onder  Cobitis  begreep  hij  de  soorten  zonder  wangdoornen ,  onder  Acanthopsis  die 
met  wangdoornen.  Zijn  geslacht  Acanthopsis  heeft  alzoo  dezelfde  beteekenis  als 
Botia  Gr. 

Ducrotay  de  Blainville  schijnt  de  eerste  geweest  te  zijn,  die  het  geslacht  Cobitis 
tot  eene  hoogere  groep  verhief,  althans  plaatste  hij  in  eene  soort  van  stelsel,  in  1816 
in  het  83'=  deel  van  het  Journal  de  Physique  openbaar  gemaakt,  zijne  //  Cobites  "  in 
eene  groep  zijner  afdeeling  Tétrapodes  abdominaux,  met  den  naam  Subenchéliosomes". 

Swainson  stelde  met  de  Cobibiformes  eene  familie  te  zamen ,  onder  den  naam  Co- 
bitidae,  doch  hij  begreep  daaronder  de  Homalopteraeformes  en  de  Cyprinodontoïden. 
Zijne  Cobitinae  echter,  welke  hij  als  onderfamilie  der  Cobitidae  opstelde ,   hebben  de- 


52 

zelfde  waarde  als  Cobitis  Art.  of  mijne  Cobitiformes.  In  de  splitsing  dezer  sub- 
familie  ging  Swainson  verder  dan  zijne  voorgangers.  Wèl  nam  hij  in  het  wezen 
dezelfde  geslachten  aan  als  de  heer  Agassiz,  het  geslacht  Acanthopsis  slechts  be- 
stempelende met  den  naam  Canthophrys,  maar  hij  vond  voor  de  beide  geslachten 
subgenera  uit,  voor  Cobitis  de  ondergeslachten  Cobitis  en  Acoura,  voor  Cantho- 
phrys de  subgenera  Canthophrys  ,   Diacanthus  en   Somileptes. 

Het  subgenus  Acoura  zou  van  Cobitis  slechts  verschillen  door  eene  in  het  al- 
gemeen tweekvvabbige  staartvin  en  schublooos  ligchaam  en  daartoe  zouden  behoo- 
ren  Cobitis  savona  Buch.  (Acoura  obscura  Swns.),  Cobitis  turio  Buch.  (Acoura  ar- 
gentata  Swns.)  en  Cobitis  corica  Buch.  (Acoura  cinerea  Swns.). 

Het  ondergeslacht  Canthophrys  zou  gekenmerkt  zijn  door  afgeronde  staartvin  en 
ongeschubd  ligchaam.  Swainson  bragt  daartoe  Cobitis  cucura  Buch.,  Cobitis  pan- 
gia  Buch.,  Cobitis  balgara  Buch.  en  Cobitis  guntea  Buch.,  soorten,  welke  Swainson 
zich  de  vrijheid  gaf  te  herdoopen  met  de  namen  Canthophrys  albescens ,  Canthophrys 
rubiginosus,  Canthophrys  olivaceus  en  Canthophrys  vittatus. 

Het  subgenus  Diacantha  zou  verder  kenbaar  zijn  aan  ovaal,  onbeschubd  lig- 
chaam en  gevorkte  staartvin.  Cobitis  geta  Buch.  en  Cobitis  dario  Buch.,  welker  na- 
men Swainson  evenzeer  veranderde  in  die  van  Diacantha  zebra  en  Diacantha 
flavicauda,  zouden  daartoe  behooren. 

Het  ondergeslacht  Somileptes  eindelijk  zou  tot  kenmerken  hebben  een  lancetvormig, 
zeer  zamengedrukt ,  beschubd  ligchaam ;  groote ,  nabij  de  snuitspits  geplaatste  oogen 
en  afgeronde  staartvin.  Swainson  bragt  daartoe  Cobitis  gongota  Buch.  en  Cobitis 
botia  Buch.,  of,  wat  hetzelfde  is ,  zijne  Somileptes  bispinosa  en  Somileptes  unispina. 

De  heer  MacClelland  nam,  in  zijne  Indian  Cyprinidae,  aanvankelijk  slechts  twee 
geslachten  van  Cobitiformes  aan.  Hij  grondde  die  geslachten  op  het  al  of  niet 
tweedeelige  van  de  staartvin,  onder  Cobitis  latende  de  soorten  met  afgeronde  of 
afgeknotte  staartvin  en  de  soorten  met  tweekwabbige  staartvin  brengende  tot  zijn 
geslacht  Schistura.  Verder  in  hetzelfde  werk  stelde  hij  nog  voor  drie  bengaalsche 
soorten,  Cobitis  dario  Buch.,  Cobitis  geta  Buch.  en  Botia  grandis  Gr.  den  geslachts- 
naam Hymenphysa  voor ,  wegens  de  aanwezigheid  bij  die  soorten  van  eene  vrij  in 
de  buikholte  hangende,  door  een  middenschot  in  kwabben  (into  lobes)  verdeelde 
zwemblaas. 

Prins  Charles  Lucien  Bonaparte  stelde  geene  nieuwe  geslachtsverdeeling  der  Co- 
bitiformes voor ,  maar  verhief  ze  tot  den  rang  eener  familie ,  onder  den  naam  Co- 
bitidae. 

In  het  groote  vischwerk  zijn  de  Cobitiformes  aangenomen,  noch  in  den  zin  eener 
familie,  noch  in  dien  eener  subfamilie,  noch  zelfs  in  dien  eener  groep.  Evenzeer 
heeft  de  heer  Valenciennes  alle  bovengenoemde  geslachten  en  ondergeslachten  ver- 
worpen. 


53 


Inderdaad  is  de  generische  waarde  van  de  ter  splitsing  gebezigde  kenteekenen 
deels  voor  betwisting  vatbaar,  deels  volstrekt  onaannemelijk,  terwijl  nog  andere 
kenteekenen,  zooals  die  der  zwemblaas,  niet  uitwendig  zigtbaar   zijn. 

Maar  dit  neemt  niet  weg,  dat  zij,  in  verband  met  andere  kenmerken,  na  een 
nieuw  onderzoek  der  thans  reeds  zoo  talrijke  soorten,  kunnen  dienen  ter  vaststel- 
ling van  generische  groepen,  onder  welke  die  soorten,  mijns  inziens,  inderdaad  be- 
hooren  gebragt  te  worden. 

De  Cobitiformes  toch  bieden  in  hare  bewerktuiging  zoo  talrijke  en  deels  gewigtige 
verschillen  aan,  dat  men,  indien  ze  aangetroffen  werden  bij  zoovele  familiën ,  welke 
grootere  soorten  tot  vertegenwoordigsters  hebben,  niet  zou  aarzelen  daaraan  generische 
waarde  te  hechten. 

Tot  die  verschillen  reken  ik  te  behooren  de  aanwezigheid  van  een'  gevorkten  on- 
deroogskuilsdoorn,  welke  reeds  aanleiding  heeft  gegeven  tot  de  opstelling  van  de 
geslachten  Acanthopsis  V.  Hass.  en  Acanthophthalmus  V.  Hass.  (Botia  Gr.,  Acanthop- 
sis  Ag.,  Canthophrys  Swns.) 

Andere  merkwaardigheden  vindt  men  in  den  bouw  der  zwemblaas.  Bij  eenige 
soorten  is  geen  spoor  van  zwemblaas  te  herkennen,  terwijl  zij  bij  talrijke  soorten 
bestaat  uit  een  klein  eenkamerig  of  tweekamerig  blaasje ,  besloten  in  eene  beenige 
doos  gevormd .  door  eene  buitengewone  ontwikkeling  van  den  voorsten  wervel.  Maar 
eenige  andere  soorten,  zooals  Cobitis  dario  Buch.,  Cobitis  macracanthus  Blkr, 
Cobitis  hymenophysa  Blkr,  enz.  bezitten  bovendien  eene  ruime ,  vrij  in  de  buikholte 
liggende  zwemblaas,  welke  door  eene  kortere  of  langere  buis  met  de  voorste  klei- 
nere in  de  beenige  holte  der  werveluitsteeksels  beslotene  blaas  in  gemeenschap  staat.  Op 
deze  merkwaardigheid  berust  het  geslacht  Hymenphysa  McCL,  hetwelk  inderdaad 
verdient  als  een  eigen  geslacht  te  worden  aangenomen ,  omdat  het  genoemde  ken- 
merk in  verband  staat  met  andere  bijzonderheden  in  den  bouw,  welke  ik  zoo 
aanstonds  zal  vermelden. 

Minder  gelukkig  was  het  denkbeeld,  geslachten  vast  te  stellen  op  de  gedaante 
der  staartvin  (Schistura  McCl.)  en  op  het  al  of  niet  beschubd  zijn  des  ligchaams. 
(Acoura,  Canthophrys,  Diacantha  Swns.)  De  staartvin  toch  biedt  in  haren  vorm  de 
meest  talrijke  verscheidenheden  aan,  van  gaaf  en  afgerond,  tot  weinig  en  diep  in- 
gesneden. Bij  vele  soorten  is  die  insnijding  of  uitranding  zelfs  zoo  gering,  dat  de 
vin ,  indien  zij  niet  geheel  uitgespannen  is ,  het  voorkomen  heeft  afgeknot  of  af- 
gerond te  zijn.  Van  dit  kenmerk  is  door  Swainson  bij  zijne  subgenera  insgelijks 
gebruik  gemaakt,  terwijl  hij  bovendien  het  kenmerk  van  schubloosheid  daarbij 
bezigde.  Totdat  nadere  waarnemingen  het  tegendeel  zullen  hebben  aangetoond , 
geloof  ik ,  met  den  heer  Valenciennes ,  dat  alle  soorten  van  Cobitiformes  huidschubjes 
bezitten,  alhoewel  die  zeker  bij  vele  zoo  klein  zijn,  dat  zij  eener  oppervlakkige  waar- 
neming ligtelijk  ontglippen.     Van  twee  soorten  in  mijn  bezit,  Diacantha  flavicaudq. 


54 

Swns.  (Cobitis  dario  Buch.)  en  Canthophrys  vittatus  Swns.  (Cobitis  guntea  Buch.) 
kan  ik  met  zekerheid  zeggen  (vergel.  Verband.  Batav.  Genootsch.  XXV  Nalez, 
ichthyol.  van  Bengalen  p.  143),  dat  het  ligchaam  even  volkomen  met  schubjes 
bekleed  is  als  dat  van  alle  mijne  overige  soorten.  Svvainson  schijnt ,  in  zijne  bepa- 
ling omtrent  het  al  of  niet  beschubd  zijn  van  de  bengaalsche  soorten,  enkel  afge- 
gaan te  zijn  op  de  beschrijvingen  van  Buchanan  in  zijn  werk  over  de  visschen 
van  den  Ganges.  De  ondergeslachten  Acoura,  Canthophrys  en  Diacantha  kunnen, 
om  de  boven  ontwikkelde  redenen,  niet  behouden  blijven.  Het  subgenus  Somilep- 
tes  Swns.  valt  overigens  met  Acanthopsis  zamen  en  is  er  slechts  van  afgescheiden 
op  grond  van  zeer  zamengedrukt  ligchaam,  groote  oogen  en  afgeronde  staartvin. 

De  mij  beschikbare  soorten  van  Cobitiformes  zijn  slechts  18  in  getal,  en  ik  ben 
alzoo  in  het  onderzoek  der  talrijke  overige  soorten  beperkt ,  tot  de  daarvan  bestaande 
beschrijvingen  en  afbeeldingen. 

Die  beschikbare  soorten  bieden  echter  zoo  verschillende  bijzonderheden  in  de  be- 
werktuiging aan,  dat  ik  niet  aarzel,  daarin  grond  te  vinden  tot  hare  groepering 
in  eenige  geslachten,  en  als  mijne  meening  uit  te  drukken,  dat  eene  nadere  studie 
der  overige  soorten  er  toe  zal  leiden ,  ze  deels  tot  die  geslachten  terug  te  brengen , 
deels  welligt  ze  tot  nog  andere  eigene  geslachten  te   verheffen. 

Eene  eerste  bijzonderheid  in  de  bewerktuiging  der  Cobitiformes,  welke  door  de- 
schrijvers  te  zeer  is  over  het  hoofd  gezien,  is  het  met  de  kophuid  bedekt  zijn  of  niet 
bedekt  zijn  der  oogen.  Bij  vele  soorten  zijn  de  oogen  vrij ,  van  een  oogvlies  voor- 
zien, zoodat  de  kophuid  zich  tot  eene  soort  van  ooglid  over  het  oog  verlengt  om 
zich  dan  terug  te  slaan  en  eene  soort  van  bindvlies  te  vormen. 

Hiertoe  behooren  de  soorten,  welke  ik  vroeger  heb  beschreven  onder  de  namen 
Cobitis  macracauthus ,  Cobitis  hymenophysa,  Cobitis  dario,  Cobitis  fasciata  en 
Cobitis  Jaklesi. 

Bij  alle  mijne  overige  soorten  zijn  de  oogen  geheel  met  de  kophuid  overtogen. 

Eene  andere  bijzonderheid  der  bewerktuiging  is  te  vinden  in  de  plaatsing  der 
voeldraden. 

Bij  alle  mijne  soorten  zijn  minstens  6,  bij  enkele  8  tot  meer  voeldraden  aanwezig. 
Zijn  er  meer  dan  6,  dan  behooren  de  meerdere  tot  de  onderlip,  doch  de  normale 
6  draden  behooren  steeds  tot  den  snuit  of  tot  de  bovenlip.  De  bovenlip-  of  bo- 
venkaaksdraden  zijn  ingeplant,  of  slechts  aan  den  hoek  der  bovenkaak,  of,  wanneer 
er  meer  dan  een  paar  aanwezig  is,  ook  aan  het  midden  van  eiken  tusschenkaak- 
beenstak.  Zoo  zijn  bij  sommige  soorten  4  snuitdraden  en  2  bovenkaaksdraden 
aanwezig,  en  bij  sommige  andere  soorten  slechts  2  snuitdraden  en  4  boven- 
kaaksdraden. 

Vallen  deze  verschillen  met  andere  verschillen  van  waarde  zamen ,  dan  ligt  daarin 
grond  tot  het  opstellen  van  eigene  geslachten. 


Een  derde  punt  in  de  bewerktuiging  der  Cobitiformes ,  wat  bijzondere  opmer- 
merking  verdient ,  is  de  inplantingsplaats  der  rugvin  boven  of  geheel  achter  de 
buikvinnen.  In  deze  kenmerken  is  misschien  slechts  generische  waarde  te  zoeken, 
wanneer  ze  door  andere  van  hooger  gewigt  begeleid  zijn. 

Zeer  opmerkelijk  eindelijk  is  nog  de  bijzonderheid,  dat  bij  enkele  Cobitiformes 
niet  alleen  het  ligchaam ,  maar  ook  de  kop  met  schubjes  is  bekleed.  Zoo  hebben 
Cobitis  macrochir  Blkr  en  Cobitis  Hasseltii  Val.  schubjes  op  wangen  en  operkels 
en  eerstgenoemde  soort  zelfs  op  de  kruin  en  het  suboperkel.  Bij  alle  mijne  overige 
soorten  is  de  huid  van  den  kop  volkomen  schubloos,  wat  ook  wel  het  geval  zal 
zijn  bij  verre  weg  de  meeste  overige  bekende  soorten,  hoezeer  ik  vermoed,  dat  er 
onder  de  bengaalsche  soorten  zijn^  welke  een  dergelijk  karakter  aanbieden. 

De  boven  omschrevene  kenmerken ,  in  verband  beschouwd  met  elkander ,  met  die , 
gelegen  in  de  aanwezigheid  of  afwezigheid  van  wangdoornen  en  den  algemeenen 
bouw  en  habitus,  hebben  mij  geleid  tot  het  aannemen  in  de  subfamilie  Cobitifor- 
mes van  de  geslachten  Hymenophysa ,  Cobitis,  Lepidocephalus ^  Acanthopsis, 
Acanthophthalmus  en  Cobitichthys. 

Deze   geslachten  laten  zich  naar  volgend  schema  gemakkelijk  herkennen. 

I  Spina  suborbitalis   bifurcata. 

a.  Pinna  dorsalis  pinnis  ventralibus  opposita. 

f  Oculi  liberi.  Cirri  6  vel  8,  rostrales  4,  supramaxillares'2,  inframaxillares 
interdum  2.  Vesica  natatoria  parte  majore  libere  in  cavitate  ventris 
suspensa. 

Hymenophysa  McCl. 
ft  Oculi  velati.  Cirri  6,  rostrales  3,    supramaxillares  4.    Vesica    natatoria 
tota  in  pyxide  vertebrali  inclusa. 
Acanthopsis  V.   Hass. 

b.  Pinna  dorsalis  pinnas  ventrales  inter  et  analem  sita.  Oculi  velati.  Corpus  valde 

compressum.    Vesica   natatoria  nuUa.    Cirri  6. 
f  Cirri   rostrales  4,   supramaxillares  2.    Caput  squamosum. 

Lepidocejphalus  Blkr. 
tt  Cirri  rostrales  2,  supramaxillares   h.  Caput  alepidotum. 

Acanthophthalmus  V.  Hass. 

II  Spina    suborbitalis    nulla.    Pinna    dorsali  pinnis    ventralibus    opposita.  Vesica 
natatoria  tota  in  pyxide  vertebrali   inclusa. 

a.  Oculi  liberi.   Cirri  (5,  rostrales  4,  supramaxillares  2. 
Cobitis  Art. 


56 


h.  Oculi  velati.  Cirri  10  ad  12,  rostro-supramaxillares  6 — 8,  inframaxillares 
4.  Corpus  valde  compressum.  Pinna  caudalis  supra  et  infra  caudam  in  ca- 
rinam  subadiposam  producta. 

Cohitichthys  Blkr. 


Ik  beschouw  deze  geslachten  als  natuurlijke  en  ik  bezit  van  alle  2  tot  4  soorten. 
Ue  bestaande  gegevens  zijn  overigens  niet  voldoende  om  de  overige  reeds  bekende 
soorten  alle  met  zekerheid  eene  plaats  in  zs  aan  te  wijzen.  Misschien  zelfs  vindt 
men  er  typen  onder,  welke  tot  eigene  geslachten  behooren  te  worden   verheven. 

De  Cobitiformes  zijn  beperkt  tot  Europa,  Azië  en  den  Indischen  archipel  en 
bezitten  het  grootste  aantal  soorten  in  zuidelijk  en  zuidwestelijk  Azië. 

De  geslachten  Hymenophysa,  Acanthophthalmus  en  Lepidocephalus  schijnen  zich 
niet  verder  westelijk  uitte  strekken  dan  Hindostan,  doch  oostelijk  gaat  Hymenophysa 
tot  Java,  Borneo  en  Japan  en  de  beide  overige  tot  Java. 

Acanthopsis  en  Cobitis  hebben  de  grootste  verbreiding.  Acanthopsis  vindt  men 
zoo  wel  in  Engeland  als  in  Japan  vertegenwoordigd. 

Cohitichthys  schijnt  uitsluitend  te  behooren  tot  Oostelijk  Azië ,  tot  China ,  Japan 
en  Borneo. 

De  bekende  soorten  der  subfamilie  zijn,  voor  zoo  ver  ik  heb  kunnen  nagaan, 
de  hier  onder  genoemde. 


Species  Cohitiformium  hucusque  cognitae. 

Habit. 

*  Hymenophysa  dario  Blkr  s  Cobitis  dario  Buch.  r=i  Diacantha 

flavicauda  Svvus.  :=!   Schistura  dario   McCl.    ,    .    .  Bengala,  Assam. 
//  geto  Blkr.  :=i  Cobitis  geto  Buch.  ;=;  Diacantha  zebra 

Swns.=:  Schistura  geta  McCl Béng.  Assam. 

1/  grandis  Blkr  :=:  Botia  grandis  Gr.  =i  Cobitis  grandis 

Val.   =    Schistura  grandis  McCI Hindostan. 

//  curta  Blkr=^  Cobitis  curta  T.  Schl.       .     :     .     -     .  Japonia. 

*  //  MacClellandi    Blkr=::  Cobitis  hymenophysa  Blkr.     .  Java,  Sumatra. 

*  //  macracanthus  Blkr  =3  Cobitis  macracanthus  Blkr.     .  Sumatra,  Borneo. 


57 


Habit. 
Cobitis     barbatula  L.  ^  Cobitis  Furstembergii  Fitz.      ;     :    '  Eur.,  As.  occ.  sept. 
M  nurga  Nordm.  ■^  Cobitis  merga  Krynick Russia  meridon. 

frenata  Heek Syria. 

panthera  Heek Syria. 

insignis  Heek Syria. 

tisrris  Heek -.  Svria. 

leopardus  Heek Syria. 

lüalapterus  Val Syria. 

argyrogramma  Heek Syria. 

persa  Heek Persia. 

marmorata  Heek Cashmir; 

vittata  Heek Cashmir. 

mooreh  Syk Deccan. 

Ruppellii  Syk Deccan. 

arenata  Val Hindostan. 

scaturigina  Bucii.  =:  Schistura   scaturigina  McCl.      .  Bengala,  Assatn. 

bilturio  Biich.  =3  Cobitis  ocellata  McCl Beugala. 

turio    Buch.  ■^    Acoura  argentata    Svvns.  =J   Cobitis 

gibbosa  McCl.  ' Bengala. 

savona  Buch.  =;  Acoura  obscura  Swns.  r=!  Schistura 

savona  McGl. Bengala. 

corica  Buch.  =3  Aeoura    cinerea    Swns.  :=i  Schistura 

punctata  McCl Bengala, 

rupeeula  ;=i     Schistura    rupecula   McCl.   =!    Cobitis 

rupecula  Val :     .  Bengala. 

??  boutanensis  =;    Cobitis  boutanensis  McCl.       .     .     .  Bengala. 
?    zonata  m:    Schistura  zonata    McCl.  —  Cobitis   zona- 

ta  Val Assam. 

?    chlorosoma  =3    Cobitis  chlorosoma  McCl.        .     .     .  Assam. 

?    monoceros  :=;    Cobitis  monoceros   McCl Assam. 

??  pavonacea  :=;    Cobitis    pavonacea  McCl.     ....  Assam. 
??  subfusea  =;    Schistura    subfusca    McCl.  =!    Cobitis 

subfusca  Val ,     .     .     .     .  Assam. 

?  ?  phoxocheila  =s  Cobitis   phoxocheila    McCl.        .     .     .  Assam. 

??  guttata  :=:  Cobitis  guttata  McCl Asam. 

?    micropus  1=3  Cobitis  micropus  Val China. 

spiloptera  Val Cochin-Chiua, 

chrvsolaimos  K.  v.  H.  =5   Nemacheilus  fasciatus  V, 


V 


58 

Habit. 
Hass.  ;=!    Cobitis    fasciata    Val.  =i    Cobitis    suborbi- 
talis  Val.  :=!  Cobitis   PfeifFeri  Blkr Java ,  Sumatra. 

*  Cobitis     Jaklesi  Blkr Sumatra. 

Acanthopsis  fossilis   Ag.  ;=!  Cobitis  fossilis  L Europa,  Asia  occid. 

//  taenia  Seljs  :^  Cobitis  taeniaL.  ^  Botia  taenia  Yarr.  Eur.,  As.  sept.,  Japon. 

*  elongatus  Blkr  ;=i    Cobitis   elongata  Heek.  Kner.      .  Europa. 

*  linea  Heek Persia. 

//       ?    armatus   Blkr  ^  Cobitis  armatus  McCl Afo;hanistan. 

//       ?    maya  Blkr:=!  Cobitis  maya  Sykes Deccan. 

*  tl  guntea    Blkr  s    Cobitis    guntea   Buch.  s     Cantho- 

plirys  guttatus  Swns Bengala,  Assara. 

*  amnicolus  Blkr  =:  Cobitis  amnicola  Val Bengala. 

w  montanus  Blkr  ^  Schistura  montana  McCl.  =i  Co- 
bitis raontana  Val Bengala. 

//       ?    cucura   Blkr    :=i    Cobitis   cucura   Buch.  =5    Cantho- 

phrys  albescens  Swns Bengala. 

u  ■  ?  aculeatus  Blkr  =:  Schistura  aculeata  McCl.  ==  Co- 
bitis aculeata  Val Assam. 

//       ?   gongota  Blkr  =^  Cobitis    gongota  Buch.  =3  Somilep- 

tes  bispinosa  Swns.  =s  Cobitis  oculata  McCl.    .     .     .  Bengala. 

//       ?    botia    Blkr  =1    Cobitis    botia    Buch.  ^    Soiuileptes 

unispina    Swns.  :=!    Cobits   mucronata    McCl.       .     .   Bengala. 

*  //  dialyzonaV.  Hass.  :::5  Cobitis  macrorhynchos  Blkr.     .  Java,  Borneo. 

*  //  choirorhynchos  Blkr  ;=!  Cobitis  choirorhynchos  Blkr.     .  Sumatra. 
Acanthophthalmus  pangia  Blkr  =:  Cobitis  pangia  Buch.  ;=;  Can- 

thopbrys    rubiginosus    Swns.    =;     Cobitis    cinnamo- 

mea  McCI Bencrala. 

//       ??  thermalis  Blkr  =3  Cobitis   thermalis  Val Ceylon. 

*  //  fasciatus  V.  Hass.  =3  Cobitis  Kuhlii    Val.       .     .     .  Java,  Sumatra. 


// 


javanicus  K.  v.  H.  —  Cobitis  oblonga  K.  v.  H.,  Val.  Java 


Lepidocephalus  ?  balgara  Blkr  =s  Cobitis  balgara  Burh.  :=:  Can- 

thophrys  olivaceus  Swns.  =1    Schistura  bulgara  McCl.  Bengala. 

*  //  Hasseltü    Blkr  —    Cobitis    Hasseltii  Val.  ;=i    Cobitis 

octocirrhus   V.  Hass.? Java. 

*  //  macrochir  Blkr  :=i  Cobitis  macrochir  Blkr.      .     .     .  Java. 
Cobitichthys    anguillicaudatus    Blkr    s     Cobitis    anguillicau- 

data  Cant China. 

//  pectoralis    Blkr  ;=:    Cobitis   pectoralis    McCl.       .     .  China. 


59 


Habit. 

Cobitichthys  bifurcatus  131kr  —    Cobitis  bifurcatus  McCl.  .     .  China. 
//  decemcirrosus  Blkr  ;=j  Cobitis  decemcirrosus  Basil.    .  China. 

if       ??  psammismus   Blkr  ^   Cobitis    psammismus    Richds.  China. 
u  rubripinnis    Blkr  =2    Cobitis    rubripinnis     T.    Schl. 

(nee  Blkr  ol.) Japonia. 

//  maculatus  Blkr  z=i    Cobitis  macuiata  T.'  Schl.       .     .  Japonia. 

//  enalios  Blkr  =;    Cobitis    rubripinnis    Blkr    ol.    (nee 

T.   Schl.) Japonia. 

tl  dichachrous    Blkr Japonia. 

//  polynema  Blkr Japonia. 

H  barbatuloides    Blkr  =^     Cobitis    barbatuloides    Blkr.  Borneo. 

Species  fossiles.  . 

Cobitis   centrochir  Ag ■"  .     .     .  Oeningen. 

//         cephalotes  Ag Oeningen. 

.'/         longiceps  Ag Mombach. 

// ? 

Acanthopsis  angustus  Ag -.  Oeningen. 


Het  aanwezen  van  Cobitiformes  op  de  Soenda-eilanden  is  het  eerst  aangetoond 
geworden  door  Kuhl  en  Van  Hasselt. — Van  Hasselt  kende  5  soorten  van  Java,  Co- 
bitis fasciata^  Acanthophthalmus  javanicus,  Acanthophthalmus  fasciatus,  Lepidoce- 
phalus  Hasseltü  en  Acanthopsis  dialyzona,  soorten,  welke  ik  alle  heb  teruggevonden. 

Na  Kuhl  en  Van  Hasselt,  tot  op  mijne  onderzoekingen^  werd  geene  enkele  soort 
aan  deze  5  toegevoegd,  want  Cobitis  chrysolaimos  Val.  en  Cobitis  suborbitalis 
Val.  zijn  mijns  inziens  tot  Cobitis  fasciata  terug  te  brengen. 

Op  Java  vond  ik ,  behalve  de  5  genoemde  soorten ,  van  welke  slechts  vier  in  de 
groote  Histoire  naturelle  des  Poissons  zijn  vermeld ,  nog  Jjepidocephalus  macrochir 
en  Hymeuophysa  MacClellandi. 

Suraatra,  van  waar  vroeger  geene  enkele  soort  van  Cobitiformes  bekend  was, 
heeft  mij  van  de  Javasche  soorten  geleverd  Hymenophysa  MacClellandi,  Cobitis 
fasciata ,  Lcpidocephalus  macrochir ,  Acanthophthalmus  javanicus  en  Acanthophthal- 
mus fasciatus,  en  bovendien  nog  Hymenophysa  macracanthus ,  Cobitis  Jaklesi  en 
Acanthopsis  choirorhynchos ,  dus  in  het  geheel  acht  soorten. 

Van  Borneo  ontving  ik  slechts  4  soorten ,  Hymenophysa  macracanthus ,  Hyme- 
nophysa MacClellandi ,  Acanthopsis  dialyzona  en  Cobitichthys  barbatuloides ,  welke 
laatste  soort  aan  Borneo  eigen  schijnt  te  zijn. 


60 

Opmerking  verdient  het,  dat  van  de  eilanden  Banka,  Biliton  en  Singapoera  nog 
geene  enkele  tot  deze  subfamilie  behoorende   soort  is  bekend  geworden. 

De  archipelagische  Cobitiforraes  beminnen  bij  voorkeur  de  heldere  snel  vlietende 
rivieren  der  bergachtige  streken.  Nabij  de  riviermondingen  treft  men  wel  voor- 
werpen aan  van  Cobitis  fasciata,  Acanthopsis  dialyzona,  Lepidocephalus  Hasseltii 
en  Acanthophthalmus  fasciatus,  doch  slechts  zelden,  en  in  den  regel  slechts  bij 
hoogen  stand  en  snellen  stroom  der  rivieren.  Zij  behooren  echter  in  de  hoogere  ge- 
deelten der  rivieren  te  huis ,  waar  eenige  soorten ,  zooals  Cobitis  fasciata  en  Le- 
pidocephalus Hasseltii,  althans  op  Java,  dikwerf  in  honderden  voorwerpen  te  gelijk 
gevangen  worden. 


Hymenophysa  McCL,  Blkr.  Getjoeban. 

Corpus  oblongum  compressum ,  microlepidotum.  Maxilla  inferior  acie 
tenui ,  tuberculo  nullo.  Caput  acutum.  Oculi  liberi.  Cirri  6  vel  8 ,  ros- 
trales  4  ,  supramaxillares  2.  Caput  alepidotum.  Spina  suborbitalis.  Nares 
anteriores  patulae.  Pinna  dorsalis  ventralibus  opposita ,  caudalis  biloba. 
Vesica  natatoria  duplex,  posterior  libere  in  cavitate  abdominali  sus- 
pensa.     Dentes  pharyngeales  conici  uniseriati. 

Aanm.  Ik  beschouw  het  geslacht  Hymenophysa  als  volkomen  natuurlijk.  De 
bijzondere  bouw  der  zwemblaas  gaf  den  heer  MacClelland  aanleiding  tot  het 
denkbeeld,  dat  men  daarop  een  eigen  geslacht  zou  kunnen  vestigen  onder  den 
naam  van  Hvmenphysa,  doch  hij  bragt  dit  denkbeeld  niet  in  praktijk  en  plaatste 
alle  Cobitiformes  onder  Cobitis  en  Schistura,  latende  hij  de  door  hem  beschrevene 
soorten    van   Hymenophysa  onmiddellijk  achter  die   van  Schistura  volgen. 

De  heer  Valenciennes  heeft  het  geslacht  Hymenophysa  niet  aangenomen ,  voorna- 
melijk omdat  hij  meende,  dat  het  karakter,  gelegen  in  de  zwemblaas ,  niet  vergezeld 
was  van  kenmerken  in  andere  organen. 

In  de  eerste  plaats  moet  ik  hier  aanteekenen,  dat  de  zwemblaas  bij  Hymenophysa 
niet,  zooals  ik  zelf  vroeger  meende  en  beschreef,  enkel  is  en  niet  slechts  bestaat 
uit  de  ruime,  vrij  in  de  buikholte  liggende ,  blaas ,  maar  dat  die  blaas  slechts  het 
achterste  gedeelte  der  geheele  zwemblaas  daarstelt  en  door  eene  kortere  of  langere 
buis  vereenigd  is  met  het  voorste  gedeelte,  hetwelk,  even  als  bij  de  geslachten  Cobi- 
tis ,  Cobitichthys  en  Acanthopsis,  besloten  is  in  eene  beenige,  door  den  voorsten  wervel 
gevormde  doos  en  zelfs  betrekkelijk  aanmerkelijk  grooter  is  dan  bij  de  genoemde 
geslachten.  Deze  bijzonderheid  was  door  mij  nog  niet  opgemerkt,  tijdens  ik  de  drie 
soorten  van  het  geslacht,  in  mijn  kabinet  bevat,   beschreef  en  bekend  maakte. 


61 

En  zijn  echter  andere  kenmerken  dan  die,  welke  betrekking  hebben  tot  den  bouw 
der  zwemblaas,  welke  ragt  geven  Hymenophysa  als  een  eigen  geslacht  aan  te 
nemen. 

Vooreerst  is  de  habitus  der  tot  hetzelve  behoorende  soorten  een  geheel  eigenaar- 
dige  en  reeds  voldoende  ora  ze  van  alle  overige    Cobitiformes  te  onderscheiden. 

Alle  doen  zij  zich  kennen  door  een  veel  korter  en  gedrongener  ligchaam  dan 
men  bij  alle  overige  Cobitiformes  waarneemt,  eene  gedaante  aan  welke  door  den 
betrekkelijk  hoogen  rug  meer  kenmerkends  wordt  bijgezet.  Het  is  voornamelijk 
op  grond  van  de  gedaante  des  ligchaams,  dat  ik  Cobitis  curta  T.  Schl.  tot  Hyme- 
nophysa breng,  welke  japansche  soort  overigens  ook  de  andere  uitwendige  ken- 
teekenen   van  Hymenophysa  bezit. 

Ten  tweede  verschilt  Hymenophysa  van  Cobitis ,  volgens  mijne  opvatting  van  dit 
geslacht,  door  de  aanwezigheid  van  den  gewoonlijk  sterk  ontwikkelden  onderooof- 
kuilsdoorn,  terwijl  het  zich  met  geen  der  overige  geslachten  van  Cobitiformes  laat 
vereenigen,   wegens  zijne  vrije  niet  met  de  kophuid  overtogene  oogen. 

Men  kan  het  geslacht  alzoo  oogenblikkelijk  herkennen  aan  de  onderoogkuilsdoor- 
nen  met  gelijktijdig  vrije  oogen  en  men  wordt  in  die  herkenning  nog  vergemakkelijkt 
door  de  gedrongene  vormen  des  ligchaams  en  hoogen  rug,  alsmede  door  de  gevorkte 
staartvin  en  min  of  meer  spitsen  varkensachtigen  snuit,  welken  alle  soorten  met  el- 
kander gemeen  hebben. 

De  thans  bekende  soorten  van  Hymenophysa  laten  zich  groeperen  in  die  met 
zes  en  in  die  met  acht  voeldraden.  Alle  hebben  echter  4  aan  de  basis  digt  bij- 
eenstaande   snuitdraden  en  twee  aan   den   bekhoek    ingeplante    bovenkaaksdraden. 

De  onderkaaksdraden  ontbreken  soms  en  zijn  altijd  slechts  weinig  ontwikkeld. 
Zij  staan  ook  niet  in  verband  met  andere  kenteekenen ,  gewigtig  genoeg  ora  aan  de 
groepen  eene  hoogere  beteekenis  te  geven. 

'1  ot  de  achtdradige  soorten  behooren  Hymenophysa  macracanthus ,  Hymenophysa 
geto  en  Hymenophysa  grandis;  tot  de  zesdradige  Hymenophysa  MacClellandi,  Hyme- 
nophysa dario  en  Hymenophysa  curta. 

De  beide  archipelagische  soorten  laten  zich  voorts  naar  volgend  schema  van  de 
aan  haar  verwante  onderkennen. 

I.   Cirri  S.   Corpus  fasciis  transversis  fuscis  latis  3,  oculari,  dorso-ventrali  et  dorso- 
anali.  D.  8/8  vel   3/9. 

Hymenophysa  macracanthus  Blkr. 

n.    Cirri  6.   Corpus  vittis  transversis  15  p.  m.  coerulescentibus.  D.   3/10  ad  3/13. 
Hymenophysa  MacClellandi  Blkr, 


62 

Hymenophysa    macracanthus  Blkr,   Grootdoornige    Getjoeban.  Atl.    Cypr. 
Tab.  I. 

Hymenoph.  corpore  oblougo  compresso,  altitudine  1  circiter  in  ejus  longitiidine,  latitudlne2  circiter 
in  ejus  altitudine;  capite  acuto  «onvexo  3"/!  ad  5  in  longltudine  corporis;  uliitudine  capitis  1  et 
paulo  ad  l'/s,  latitudine  2  ad  l"/3  in  ejus  longitudine;  linea  rostro-frontali  convexa;  oculis  liberls, 
in  posteriore  dimidio  capitis  sitis  ,  lineam  rostro-frontalem  non  attingentibus,  diametro  4  ad  6  ia 
longitudine  capitis,  diametris  1^/4  ad  2^/4  distantibus;  linea  interoculavi  valde  convexa;  naiibus 
medio  rostri  apicem  inter  et  orbitam  circiter  paulo  ante  spinara  suborbltalem  perlbratis,  valde 
approximatis  ,  posterioribus  anterloribus  inajoribus  foramlulfbrmibus,  anterioribus  valvula  lata  basi 
Bubtubiformi  claudendis  ;  spina  suborbltali  sat  longe  anteoculum  inserta,  validissima,  bifurcata,  ramo 
inferiore  ramo  superiore  plus  duplo  longlore,  sub  oculi  margine  posteriore  desinente;  rostro  acutiusculo 
convexo,  oculo  duplo  fere  vel  plus  duplo  longlore,  carnoso,  ante  os  prominente;  maxilla  superiore 
maxlila  inferiore  longlore,  Lmge  ante  oculum  desinente;  maxüla  inferiore  gracili  cocbleariformi  sat- 
longe  ante  lablum  inferius  defiexura  prominente;  labils  latis  carno-;is,  superiore  antice  in  lobos  2 
oblongo-rotundos  menibranaceos  producto,  inferiore  pendulo  margine  sinuato;  cirris  8,  rostralibus  4 
apice  rostri  basi  communi  insertis,  dimidio  apicali  antennatlm  articulatis  externis  cirris  inediis  et 
oculo  longioribus,  mediis  sat  alte  palmatis  (membrana  sat  alte  unitis);  cirris  supramaxillaribus  basi 
carnosis  compressis  apice  gracUibus  cirris  rostralibus  externis  non  vel  vix  longioribus ;  cirris  infra- 
luaxillai'ibus  basi  approximatis  latis  cirris  ceteris  brevioribus;  dentibus  pharyngealibus  utroque  latere 
5  unisoriatls  conicis  acutis  vix  curvatia  parvis;  apertura  brancliiali  subvertlcali;  squamis  minimis, 
oeulo  nudo  bene  con?pIcuis;  linea  laterali  rectiuscula  per  media  latera  decurrente,  antice  turaida; 
vesica  natatoria  bipartita,  parte  anteriore  globosa  in  cavitate  ossea  inclusa  cum  parte  posteriore 
tubulo  gracili  longo  unita ,  parte  posteriore  oblonga  parte  anteriore  plus  duplo  majore  llbere  in  cavi- 
tate ventris  suspensa;  pinna  dorsali  junioribus  paulo  ante,  aetate  provectis  supra  basin  ventralium 
incipiente  et  ante  pinnam  analem  desinente,  aeuta  vel  acutiuscule  rotundata,  non  emarginata, 
altiore  quam  basi  longa,  corpore  humlllorc;  plnnis  pectoralibus  junioribus  acutiuscule  rotundatis 
aetate  provectis  acutis,  ventrales  non  vel  vix  attingentibus,  capite  brevioribus;  ventralibus  acutis  vel 
acute  rotundatis  pectoralibus  brevioribus;  anali  acuta  non  vel  vix  emarginata,  duplo  circiter  altiore 
quam  basi  longa,  dorsali  liuralllore:  caudali  profunde  incisa  lobis  valde  acutis  S'/i  ad  3'^/4  in  lon- 
gitudine corporis;  colore  corpore  pulchre  roseo  vel  fiavo,  fasciis  3  latis  trans versis  nigricante-fuscis 
luteo  limbatis;  fascia  1"  oculari  vertice  incipiente  oculum  amplectente,  inferne  gracilescente  et  non 
cum  fascia  lateris  opposlli  unita  ;  fascia  media  dorso-ventrali  latissima,  ante  pinnam  dorsalem  inci- 
piente inferne  gracilescente  et  ventre  ante  pinnas  ventrales  cum  fascia  lateris  oppositi  unita;  fascia 
3i  a  pinna  dorsali  et  a  tota  caudao  dorso  incipiente  pinnam  analem  versus  descendente  et  totam 
caudam  fere  amplectente;  pinnis  dorsali  et  anali  totls  fere  nigricante-fuscis  basi  antice  et  margine  an- 
teriore et  apice  iiiterdum  roseo-rubris;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  juvenillbus  miniatis,  aetate 
provectiorlbus  roseis  medio  late  fuscis;  caudali  pulchre  rubra;  iride  aurea,  violaceo  et   fusco  tincta. 

B.  3.  D.  3/S  vel  3/9.  P.  1/13  ad  1/15.  V.  1/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  8/17/8  ad  10/17/12,  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Cobitiis   macracanthus  Blkr,  DIagn.  Beschr.  nieuwe    vischs.    Sumatra    Tient.  I  ad  IV,  Nat. 
T.  Ned.  Ind.  III  p.  G03.   é 
Matjan  Mal.  Sum.,  Getjuhaii  Lampong.  Sum. 

Hab.  Sumatra  (Pangabuang,  Palembang,  Djambi,  Lahat,  Lematang-Enim,  Kwanten),  in  fluviis, 
Borneo  (Bandjermasin,  Kab*jan,  Pontianak,  Sintang),  in  fluviis, 

Longltudo  36  speciminum  48'"  ad  320'". 


63 

Aanm.  Ik  beschreef  deze  soort  voor  het  eerst  ter  aangehaalde  plaatse,  in  het 
jaar  1852,  naar  kleinere  voorwerpen  van  Sumatra.  Sedert  ontving  ik  talrijke  voor- 
werpen, niet  alleen  van  verschillende  plaatsen  van  Sumatra,  maar  ook  van  Borneo 
en   daaronder  van  ongeveer  een  voet  lengte.   Op  Java  schijnt  zij  niet  voor  te  komen. 

De  Grootdoornige  Getjoeban  heeft,  even  als  Ilymenophysa  grandis  en  liynieno- 
physa  geto  ,  8  voeldraden,  doch  bij  eerstgenoemde  soort  is  het  ligchaam  onregel- 
matig gevlekt  en  zonder  banden,  terwijl  bij  laatstgenoemde  de  donkere  dwarsbanden 
7  of  9  in  getal  zijn,  zoodat  zij  zich  bij  den  eerbten  oogopslag  daarvan  laat  onder- 
kennen. 

Merkwaardig  is  bij  deze  soort  de  verlenging  der  bovenlip  in  twee  afgeronde 
kwabben  en  de  voelsprietachtige  geleding  der  snuitdraden.  Zij  is.  naar  ik  ver- 
moed, de  grootste   soort  van  alle  bekende  Cobitiformes. 

Hymenophysa  MacClellandi  Blkr.  MacClellandsche    Getjoeban.  Atl.   Cy- 
prin.  Tab.  II  fig.   6. 

Ilymenoph.  corpore  elongato  compresso,  alütudine  5  fere  ad  S'/a  in  ejus  loDgitudine,  latitudine  2  fere 
ad  2*2  in  ejus  altitudine;  capite  suilloideo,  aciito,  4"2  5  ad  5  fere  in  longitndine  corporis;  altitudine 
capitis  11/.2  ad  l3/i  ,  latitudine  2'/2  ad  3  in  ejus  longitudine;  linea  rostro-frontali  declivi  rectiuscula;  ocu- 
lis  liberis,  in  posteriore  dimidio  capitis  sitis,  lineam  rostro-frontalem  non  attingentibus,  diametro  5 
ad  7  in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo  ad  l^/a  distantibus;  linea  interoeulari  convexa;na- 
ribus  medio  circiter  rostri  apicem  iiiter  et  orbitam  longe  ante  spinara  suborbitalem  peiforatis,  valde 
approximatis ,  posterioribus  foraminiforraibus ,  anterioribus  valvula  magna  dimidio  basali  tubiformi 
claudendis;  spina  suborbitali  non  longe  ante  oculum  inserta,  valida,  bit'urcata,  ramo  inferiore  ramo 
superiore  duplo  circiter  longiore,  sub  medio  oculo  circiter  desinente;  rostro  acuto  non  vel  vix  con- 
vexo  suilloideo,  oculo  juvenilibus  duplo  aetate  provectioribus  plus  duplo  longiore,  ante  os  prominente, 
carnoso;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  apicehamato,  longe  ante  oculum  desinente;  ma- 
xilla  inferiore  sat  gracili,  coelileariformi,  ante  labium  inferius  deflexum  prominente;  labiis  carnosis, 
simplicibns,  non  lobatis;  cirri»  G,  rostralibus  4  apice  rostri  basi  communi  insertis,  non  articulatis, 
internis  supra  cirros  externos  insertis  iisque  et  oculo  multo  longioribus  basi  tantum  leviter  palmatis ; 
cirris  supramaxillaribus  2  basi  parum  carnosis  cirris  rostralibus  non  vel  non  multo  brevioribus; 
dentibus  pliaryngealibus  utroque  latere  uniseriatis  conicis  acutis  vix  cnrvatis  parvis;  apertura 
branchiali  subverticali;  operculo  poslice  inferne  in  processum  obtusum  producto;  squamis  minimis 
oculo  nudo  conspicuis;  linea  laterali  rectiuscula,  per  media  latera  decurrente,  antice  tumida;  vesica 
natatoria  bipartita,  parte  anteriore  globosa  in  cavitate  ossea  inclusa  cum  parte  posteriore  tubo  bre- 
vi  sat  aTpplo  unita,  parte  posteriore  oblonga  parte  anteriore  plus  duplo  majore  libere  in  cavitate 
ventris  su;i>ensa;  pinna  dorsali  supra  vel  vix  ante  pinnas  ventralos  incipiente  et  paulo  ante  analem 
desinente,  acntiuscula,  non  vel  parum  emarginata,  corpore  humiliore,  juvenilibus  vix 'vel  non  aeta- 
te provectis  nrolto  longiore  quam  alta;  pinnis  pectoralibus  acutiuscule  vel  obtusiuscule  rotundatis, 
longe  ante  ventrales  desinentibus  capite  multo  sed  minus  duplo  brevioribus;  ventralibus  acutiuscule 
vel  obtusiuscule  rotundatis  pectoralibus  brevioribus;  anali  acute  vel  obtuse  rotundata,  non  vel  vix 
emarginata,  multo  minus  duplo  alliore  quam  basi  longa,  dorsali  paulo  vel  non  humiliore;  caudali 
profunde  incisa,    lobis  acutis  vel   acute  rotundatis  4'/3  ad  5  in  longitudine  corporis;  colore  corpore 


64 

snperne  pulchre  roseo-viridi,  inferne  margaritaceo ;  capite  utroque  latere  fasciis  2  longitudinalibns 
violascentibus,  superiore  rostrc-frontali,  inferiore  rostro-oculari ;  corpore  junioribus  fasciis  13  ad  15 
transversis  subaequilatis  et  subaequidistantibus  coerulescentibus  vel  dorso  violascentibus  antice  et 
postice  vitta  vel  vittula  profiinde  coerulea  lineam  ventralera  non  attingente  raarginatis,  aetate  pro- 
vectis  fasciis  non  vel  vix  conspicuis  sed  vittulis  coeruleis  persistentibus;  pinnis  roseis,  dorsali  fasciis 
4  vel  5  obliquis  vel  subliorizontalibus  violascente-coeruleis  et  apice  vulgo  macula  nigra  vel  fusco- 
violacea;  caudali  dimidio  basali  vittis  3  ad  5  transversis  coeruleis;  iride  fusca  aureo  et  roseo  tincta. 
B.  3.  D.  3/10  ad  3/13.  P.  2/10   ad  2/13.  V.  1/7.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  10/17/10  ad  15/17/15,  lat. 

brev.  incl. 
Syn.  Cobitis  hymenopliysa   Blkr,    Diagn.    Beschrijv.  nieuwe  vischs.    Sumatr.    Tient,  I — IV,  Nat. 
ïijdschr.  N.  Ind.  III  p.  602. 
Laiigli  Lampong. 
Hab.  Java  (Ngawi),  in  fluviis. 

Sumatra  (Pangabuang,  Palembang,   Leraatang-Enim ,  Lahat),  in  fluviis. 
Borneo  (Kahajan,  Pontianak),   in  fluviis. 
Longitudo  24  specirainum  64"  ad  187". 

Aanni.  Ik  ontdekte  de  hier  beschrevene  soort  gelijktijdig  met  de  Grootdoornige 
Getjoeban  en  beschreef  haar  ter  zelfder  plaatse  naar  een  enkel  kleiner  voorwerp 
van  Palembang.  Sedert  ontving  ik  vrij  talrijke  exemplaren  van  verschillende  plaatsen 
van  Sumatra  en  Borneo  en  ook  enkele  van  Java.  Van  hare  archipelagische  verwante 
verschilt  zij  door  slanker  ligchaam ,  talrijker  rugvin  stralen ,  talrijke  anders  gekleurde 
ligchaamsbanden  en  door  de  aanwezigheid  van  slechts  zes  voeldraden.  Dit  laatste  ken- 
merk heeft  zij  gemeen  met  Hymenophysa  curta  en  Hymenophysa  dario,  doch  zij  laat 
zich  nog  gemakkelijk  van  deze  beide  soorten  onderkennen, —  van  Hymenophysa  curta 
door  hare  dwarsche  ligchaamsbanden  en  aanmerkelijk  talrijker  rugvinstralen , — ■  en 
van  Hymenophysa  dario  door  spitser  profiel,  kleinere  oogen,  talrijker  rugvinstralen 
en  talrijkere  en  minder  schuins  geplaatste  dwarsche  ligchaamsbanden. 

Ik  bezit  slechts  3  javasche  voorwerpen  dezer  soort  ^  gevangen  in  het  gebied  der 
Solo-rivier,  nabij  Ngawi.  Deze  voorwerpen  hebben  alle  slechts  13  dwarsche  lig- 
chaamsbanden, slechts  3/10  of  3/11  rugvinstralen  en  de  violetblaauwe  rugvin- 
bandjes  bijkans  horizontaal  geplaatst  en  zeer  smal.  Ook  eenige  mijner  sumatrasche 
voorwerpen  vertoonen  dezelfde  bijzonderlieden  en  ik  zou  er  aanleiding  in  gevonden 
hebben  alle  die  voorwerpen  tot  eene  eigene  soort  te  brengen ,  indien  ik  niet  ook 
in  het  bezit  was  van  nog  twee  andere  voorwerpen,  welke,  met  de  aanwezig- 
heid van  15  dwarsche  ligchaamsbanden  en  zeer  schuinschen  stand  der  rugvinban- 
den,  zooals  ik  bij  de  meeste  mijner  exemplaren  waarneem,  slechts  3/10  tot  3/11 
rugvinstralen  bezitten,  zoodat  hier,  vermits  overigens  de  habitus  van  alle  voor- 
werpen gelijk  is,  slechts  aan  klimaatsvarieteiten  te  denken  is. 


65 

AcANTHOPSis  V.  Hass.,  Blkr.  Modderhruij^er. 

Corpus  elongatum  compressum,  microlepidotum.  Maxilla  inferior 
acie  tenui ,  tuberculo  nuUo.  Oculi  velati.  Cirri  ö  ad  10 ,  rostrales  2 , 
supramaxillares  4.  Caput  compressum ,  alepidotum.  Spina  suborbitalis. 
Nares  anteriores  patulae  non  tubulatae.  Pinna  dorsalis  ventralibus 
opposita.  Vesica  natatoria  parva  in  cavitate  ossea  vertebrali  inclusa. 
Dentes  pbaryngeales  conici  uniseriati. 

Aaum.  De  geslachtsnaam  Acanthopsis  is  niet  het  eerst  voorgesteld  door  den  heer 
Agassiz,  zooals  men  algemeen  si'hijnt  aan  te  nemen  en  ook  uit  den  Nomenclator  van 
den  heer  Agassiz  zou  opmaken,  maar  dagteekent  reeds  van  het  jaar  1823,  in 
welk  jaar  een  uittreksel  uit  een'  brief  van  Van  Hasselt  over  de  visschen  van  Java , 
ia  de  Algemeene  Konst-  en  Letterbode  is  opgenomen  en  daaruit  vertaald  overgeno- 
men in   het  Bulletin  van  De  Férussac  van  1824. 

Van  Hasselt  grondde  zijn  geslacht  Acanthopsis  op  eene  merkwaardige  soort  van 
Java ,  welke  hij  onder  den  naam  van  Acanthopsis  dialyzona  aanduidde ,  en  nam  als 
geslachtskenmerk  aan  den  spitsen  verlengden  snuit  en  de  plaatsing  van  den  on- 
deroogkuilsdoorn  vóór  en  niet  onder  het  oog.  De  benaming  Acanthopsis  werd  later 
ook  toegepast  op  alle  soorten  van  Cobitiformes ,  welke  een'  onderoogkuilsdoorn  bezitten , 
onverschillig  of  die  doorn  vóór  of  onder  de  oogen  is  ingeplant.  In  beide  gevallen 
laat  de  bepaling  van  het  geslacht  te  wenschen  over.  Niet  alle  soorten  van  Cobitiformes 
met  onderoogkuilsdoornen  zijn  tot  een  zelfde  geslacht  te  brengen  en  aan  den  anderen 
kant  zijn  die  doornen  niet  bij  alle  soorten  van  Acanthopsis  vóór  het  oog  geplaatst, 
terwijl  de  snuit  slechts  bij   enkele  soorten  verlengd  is. 

Ik  heb  alzoo  eene  nieuwe  diagnose  van  het  geslacht  opgemaakt ,  doch  ik  moet 
aanteekenen ,  dat  ik  slechts  drie  soorten  uit  eigen  aanschouwing  heb  leeren  kennen 
en  dat  ik  alzoo  ten  opzigte  van  alle  overige  soorten  beperkt  ben,  tot  hetgeen  de 
bestaande  beschrijvingen  en  afbeeldingen  daaromtrent  leeren.  Ik  ben  in  het  bezit 
geweest  van  eene  Acanthopsis  (Cobitis  guntea  Buch.)  van  Bengalen,  doch  deze  soort  is 
tijdens  de  veelvuldige  verplaatsingen  van  mijn  kabinet  verloren  gegaan,  terwijl  ik 
in  de  daarvan  gegevene  beschrijving,  in  mijne  Nalezingen  op  de  ichthyologie  van 
Bengalen ,  niet  gelet  heb  op  de  geaardheid  van  het  oogvlies  en  van  de  neusgaten.  Thans 
kan  ik  alzoo  slechts  raadplegen  de  beide  archipelagisclie    soorten  van  mijn  kabinet. 

Deze  soorten  intusschen  behooren  tot  eene  eigene  groep  in  het  geslacht  en  zijn 
merkwaardig  door  haren  varkensachtigen  kop  en  ver  vóór  de  oogen  ingeplante 
onderoogkuilbeensdoornen.  Reeds  daardoor  laten  zij  zich  van  alle  overige  soorten 
herkennen. 

9 


66 

Het  geslacht  Acanthopsis,  zooals  het  boven  omschreven  is,  laat  zich  gemakke- 
lijk van  de  overige  geslachten  van  Cobitiforraes  onderkennen.  Door  zijnen  onderoog- 
kuilbeensdoornen  reeds  verschilt  het  van  Cobitis  en  Cobitichthys.  Door  zijne  bedekte 
oogen  laat  het  zich  niet  verwisselen  met  Cobitis  en  Hymenophysa.  Door  zijne 
twee  snuitdraden,  vier  bovenkaaksdraden  en  onbeschubden  kop  verschilt  het  van 
Lepidocephalus.  En  ook  met  Acanthophthalmus  kan  het  niet  verward  worden  door 
de  plaatsing  der  rugvin  boven  de  buikvinnen. 

De  beide  archipelagische  soorten  zijn  te  kenmerken  als  volgt. 

1  Cirri  8.  Caput  suilloideum  acutum,  rostro  oculo  plus  triplo  longiore.  Spina 
suborbitalis  longe  ante  oculum  inserta.     Pinna  caudalis  emarginata. 

A.  Caput  4^/3  ad  5  et  paulo  in  longitudine   corporis.    Caput,  dorsum  et  la- 
tera  maculis  rotundis  vel  polymorphis  violaceo-fuscis.  A.  2/5  vel  2/6. 

Acanthopsis  choirochynchos  Blkr. 

B.  Caput  5  ad  5V3   in  longitudine  corporis.     Maculae  fuscae  capite  dorsoque 
nullae.    A.  2/6  vel  2/7. 

■    Acanthopsis  dialyzona  V.  Hass. 


Acanthopsis   choirorhynchos   Blkr.,    Varkensachtige  Modderkruiper.  Atl. 
Cypr.  Tab.  II  fig.  5. 

Acanth.  corpore  elongato  compresso,  altitudine  9  V^  ad  11  ferein  ejus  longitudine ,  latitudine  IV2 
clrciter  in  ejus  altitudine;  capite  valde  acuto,  suilloideoï  5  et  paulo  ad  4^/3  in  longitudine  corporis: 
altitudine  capitis  S'/s  circiter,  latitudine  S'/a  circiter  in  ejus  longitudine;  linea  rostro-frontali  declivi 
recta ;  oculis  totis  velatis ,  in  posteriore  tertia  capitis  parte  sitis ,  lineae  frontali  maxime  approximatis , 
diametro  G'/s  circiter  in  longitudine  capitis,  minus  diametro  ^h  distantibus ;  linea  interoculari  non 
convexa;  naribus  me.dio  circiter  rostri  apicem  inter  et  orbitam  paulo  ante  basin  spinae  suborbitalis  per- 
foratis,  anterioribus  brevitubulatis ,  posterioribus  foraminiformibus ;  spina  suborbitali  longe  antH  oculum 
inserta,  mediocri,  oculo  breviore,  longe  ante  oculum  desinente,  bifurcata,  ramo  inferiore  ramo  supe- 
riore  minus  duplo  longiore;  rostro  acuto,  suilloideo,  oculo  plus  triplo  longiore,  conico-compressius- 
culo,  apice  ante  os  prominente,  carnoso;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  non  hamata, 
longe  ante  oculum  desinente;  maxilla  inferiore  satgracili,  cochleariformi,  ante  labium  inferius  deflexum 
prominente;  labiis  carnosis,  simplicibus,  non  lobatis;  cirris  8  graeilibus;  cirris  rostralibus  2  basi 
approximatis  apice  rostri  insertis  oculo  non  vel  non  multo  brevioribus;  cirris  supramaxillaribus  4, 
oculum  longitudine  aequantibus  vel  subaequantibus ,  anterioribus  medio  ramo  ossis  intermaxillaris, 
posterioribus  angulo  ossis  intermaxillaris  insertis  anterioribus  longioribus ;  cirris  inframaxillaribus 
antice  labio  inferiore  insertis  cirris  ceteris  brevioribus ;  dentibus  pharyngealibus  utroque  latere  uni- 
seriatis  p.  m.  14  conicis  acutis  vix  curvatis ,  parvis ,  inaequalibus  ;  apertura  branchiali  subverticali ;  oper- 
culo  roargine  superiore  concavo,  apice  rotundato,  margine  inferiore  valde  curvato;  suboperculo  post 
pperculum  prominente;    squamis  minimis  oculo  nudo  conspicuis;  linea  laterali  bene   conspicua,  ree- 


67 

tiuscula.per  media  latera  decurreate;  vesica  natatoria  cavitate  ossea  vertebrali  inclusa,  parva,  parte 
accessoria  posteriore  in  cavitate  ventris  libere  suspensa  nulla;  pinna  dorsali  secunda  4»  ejus  parte 
pinnis  ventrallbus  opposita  et  tota  ejus  longitudine  circiter  ante  pinnam  analem  desinente,  cor- 
pore  paulo  altiore,  aeque  longa  i'ere  ac  alta,  acuta,  paulo  eraarginata;  pectoralibus  acutis  longe 
ante  ventrales  desinentibus ,  capite  multo  sed  multo  minus  duplo  brevioribus;  ventralibus  acutid 
vel  acute  rotundatis,  pectoralibus  brevioribus,  minus  ad  plus  earum  longitudine  ante  pinnam  ana- 
lem  desinentibus;  anali  acuta  vel  acutiuscule  rotundata,  vix  vel  non  eraarginata ,  paulo  altiore  quam 
basi  longa,  corpore  humiliore;  caudali  oblique  parum  emarginata  lobis  acutis  inferiore  superiore  longiore 
h'-^/i  ad  6^/4  in  longitudine  corporis;  corpore  superne  violascente-  vel  roseo-viridi ,  lateribus  ar- 
genteo,  inferne  albldo,  fusco-violaceo  vel  viridi-violaceo  maculato  et  rivulato;  maculis  genis  parvis 
polymorphis,  rostro  et  fronte  linea  media  oblongis  transversis  4  ad  6,  linea  dorsi  media  magnis 
oblon^Is  fascias  transversas  breves  13  vel  14  subsimilantibus ,  lateribus  linea  laterali  subrotundis 
ma^nis  10  ad  12,  lateribus  inferne  parvis  interdum  in  vittam  longitudinalem  undulatam  uni- 
tis,  interdum  nullis;  lateribus  dorsum  inter  et  lineam  lateralem  vitta  longitudinali  fusca  plus 
minusve  interrupta  subundulata;  pinnis  aurantiaco- vel  roseo-hyalinis  radiis  roseis  vel  fuscescenti- 
bus;  caudali  membrana  tota  media  pinna  margaritacea ,  radiis  auraatiacis  singulis  maculis  parvis  4 
ad  5  fuscis  vittas  totidem  tranversas  efficientibus ,  basi  superne  macula  nigra  parva  rotundiuscula. 

B.  3.  D.  2/10  vel  2/11.  P.  1/9.  V.  1/6.  A-  2/5  vel  2/6.  C.  7/14/5  vel  6/14/4  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Cohitis  choirorkynchos  Blkr,  Overz.   Icbth.   Sumatra,  Nat.  T.  Ned;  Ind.  VII  p.  95. 

Hab.  Sumatra  (Provincia  Palembang  ubi  confluunt  flumina  Lematang-Eoim ,  Lahat). 

Longitudo  7  speciminum  101'"  ad  178'". 

Aanm.  Deze  soort  wordt  aanmerkelijk  grooter  dan  hare  javasche  geslachtsver- 
wante,  vau  welke  zij  zicht  overigens  voornamelijk  onderscheidt  door  hare  kleurtee- 
kening  en  betrekkelijk  grooteren  kop.  Zij  schijnt  op  Sumatra  de  plaats  te  vervan- 
gen van  Acanthopsis  dialyzona  V.  Hass. 

Acanthopsis  dialyzona  V.  Hass.,  Algem.  Koiist-  en  Letterb.  1823  II 
p.  133,  BuUet.  Fërussac  1824  p.  377.  Spitssmdtige  Modderkruiper. 
Atl.  Cypr.  Tab.  II  fig.  8. 

Acanth.  corpore  elongatocompresso,  altitudine  9V2  ad  lO'/a'in  ejus  longitudine,  latitudine  IV2  cir- 
citer' in  ejus  altitudine;  capite  valde  acuto,  suilloldeo,  5  ad  5V3  in  longitudine  corporis;  altitudine 
capitis  2'/3  ad  2'/*,  latitudine  3  circiter  in  ejus  longitudine;  linea  rostro-frontali  declivi  rectiuscula 
vel  convexluscula;  oculis  totis  velatis,  parte  posteriore  in  tertia  3*  capitis  parte  sitis,  lineaefron- 
tali  maxime  approximatis,  diametro  6  ad  8  in  longitudine  capitis,  minus  diametro  */2  distantibus ; 
linea  interoculari  non  vel  vix  convexa;  naribus  medio  circiter  rostri  apicem  inter  et  orbitam  paulo 
ante  basin  spinae  suborbitalis  perforatis,  minimis,  foraminiformibus ;  spina  suborbitali  longe  ante 
oculum  inserta,  medlocri,  oculo  breviore,  longe  ante  oculum  desinente,  bifurcata,  ramo  inferiore 
xamo  superiore  minus  duplo  longiore;  rostro  acuto,  suilloldeo,  oculo  plus  triplo  longiore,  conico 
compressiusculo ,  apice  ante  os  prominente;  maxllla  superiore  maxlüa  inferiore  longiore,  non  ha- 
mata,  longe  ante  oculum  desinente;  maxilla  inferiore  lablis  carnosis,  simplicibus,  non  lobatis ;  clr- 
ris  8  gracllibus;  cirris  rostrallbus  2  basi  approximatis  apIce  rostri  insertis  oculo  brevioribus;  oirris 
öupramaxIUaribus  4 ,  anterioribus  medio  ramo  ossis  intermaxillaris  insertis  oculo  paulo  longioribus , 


68 

posterioribus  angulo  ossis  intermaxillaris  insei-tis  cirris  anteriorIbu3  brevioribus;  cirrïs  inframaxil- 
laribu3  antice  labio  inferiore  insertis,  parum  conspicuis  cirris  ceteris  brevioribus;  dentibus  pharyn- 
gealibus  uniseriatis  conicis  aciitis  vlx  curvatis,  parvis;  apertura  brancliiali  subverticali ;  operculo 
postice  rotundato  margine  inferiore  valde  curvato;  suboperculo  post  operculura  prominente;  squamis 
minimis  oculo  nudo  vix  conspicuis;  linea  laterali  rectiuscula  per  media  latera  decurrente;  vesica 
natatoria  cavitate  ossea  vertebrali  inclusa,  parva,  parte  accessoria  posteriore  in  cavitate  ventris 
libere  suspensa  nuUa;  pinna  dorsali  secunda  4a  ejus  parte  pinnis  ventralibus  opposita  et  tota  cir- 
citer  ejus  longitudine  ante  pinnam  analem  desinente,  corpore  altiore,  aeque  longa  fere  ac  alta, 
acuta,  emarginata;  pectoralibus  acutis  longe  ante  pinnas  ventrales  desinentibus,  capite  multo  sed 
multo  minus  duplo  brevioribus;  ventralibus  acutis  pectoralibus  brevioribus,  tota  circiter  earum 
longitudine  ante  pinnam  analem  desinentibus;  anali  acuta  vel  acutiuscule  rotundata,  vix  vel  non 
emarginata,  paulo  altiore  quam  basi  longa,  corpore  humiliore;  caudali  subsemilunariter  emar^-inata 
lobis  acutis  inferiore  superiore  paulo  longiore  öVa  ad  6  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  su- 
perne  olivaceo-hyalino,  inferne  nitente  margaritaceo,  lateribus  nitente  aureo-viridi  maculis  diffusis 
irregularibus  violascentibus  in  seriem  longitudinalem  dispositis  vel  in  fasciam  plus  minusve  unitis; 
pinnis  roseo-hyalinis ;  pinna  caudali  basi  superne  macula  parva  nigro-violacea  et  basi  et  medio 
vittis  3  vel  4  transversis  dilute  fuscescente-violaceis ;  iride  flava  vel  aurantiaca. 

B.  3.  D.  2/10  vel  2/11.  P.  1/9.  V.  1/6.  A.  2/6  vel  2/7.  C.  8/14/6  ad  6/14/4,  lat.  brev.  incl. 

Syn.   Cobüis  macrorhynclios  Blkr,  Overz.  Ichth.  Sumatra,  Nat.  Tijdschr.  N.  Ind.  VII  p.  96.  Act. 
Soc.  Scient.  Ind.  Neerl.  II  10e  Bijdr.  Ichth.  Borneo  p.  20. 
Seroivot  et  Djeler  Sundan.  Batav. 

Hab.  Java  (Batavia) ,  in  fluviis. 

Borneo  (Kahajan),  in  fluviis, 

Longitudo  9  speciminum  70'"  ad  113'", 

Aanm.  De  onderwerpelijke  soort  is  dezelfde,  voor  welke  Van  Hasselt  den  aan 
het  hoofd  van  dit  artikel  geplaatsten  naam  voorstelde.  Ik  heb  de  zekerheid  daar- 
van erlangd,  niet  alleen  doordien  ik  de  soort  te  Batavia  heb  terug  gevonden,  waar 
zij  de  eenige  vertegenwoordigster  van  haar  geslacht  is ,  maar  ook ,  doordien  ik 
in  het  bezit  ben  van  eene  kopie  der  afbeelding ,  welke  Van  Hasselt  van  haar  heeft 
doen  vervaardigen.  Die  kopie  heeft  eene  lengte  van  136'",  zoodat  de  soort  grooter 
wordt  dan  het  grootste  der  in  mijn  bezit  zijnde  voorwerpen.  Zij  is  te  Batavia  zeld- 
zaam.   Van  andere  plaatsen  van  Java  heb  ik  haar  tot  nog  toe  niet  te  zien  gekregen. 

Lepidocephalus  Blkr.  Schuhkop. 

Corpus  elongatum,  valde  compressum,  microlepidotum.  Maxilla 
inferior  acie  tenui ,  tuberculo  nullo.  Caput  valde  compressum ,  squa- 
mosum ,  rostro  convexo.  Oculi  velati.  Cirri  6  vel  8 ,  rostrales  4 ,  su- 
pramaxillares  2.  Spina  suborbitalis.  Nares  anteriores  tubulatae.  Pinna 
dorsalis  ventrales  inter  et  analem  sita.  Vesica  natatoria  conspicua 
nuUa.    Dentes  phaiyngeales  conici  uniseriati. 


69 

Aanra.  liet  geslacht  Lepidocephalus  is  van  de  overige  geslachten  van  Cobitiformes 
gemakkelijk  herkenbaar  door  het  beschubd  zijn  van  onderoogkuils- en  operkelstreek. 
Deze  beschubbing,  welke  zich  bij  een  der  soorten  zelfs  tot  over  het  geheele  oper- 
kel  en  tot  over  de  kruin  uitstrekt ,  is  in  de  familie  der'  Cyprinoïden ,  voor  zoo- 
verre mij  bekend  is ,  een  op  zich  zelf  staand  feit  en  nog  van  geen  enkel  ander  ge- 
slacht bekend. 

Reeds  daarom  schijnt  aan  dit  kenteeken  eene  generische  Avaarde  behooren  te  wor- 
den gehecht.  Overigens  onderscheidt  Lepidocephalus  zich  van  Cobitis  en  Hyme- 
nophysa  door  zijne  bedekte  oogen,  tusschen  de  buikvinnen  en  aarsvin  geplaatste 
rugvin  en  de  afwezigheid  van  zwemblaas;  en  van  Cobitis  bovendien  nog  door  zijnen 
onderoogkuilsdoorn.  Meer  verwantschap  heeft  het  met  de  geslachten  Cobitichthys,  Acan- 
thopsis  en  Acanthophthalmus.  Met  deze  alle  heeft  het  de  bedekte  oogen  gemeen 
en  bovendien  met  Acanthopsis  en  Acanthophthalmus  den  bewegelijken  onderoog- 
kuilsdoorn. Het  is  echter  voldoende  van  die  allen  te  onderkenenn.  Cobitich- 
thys mist  den  onderoogkuilsdoorn ,  heeft  2  snuit-  en  4  bovenkaaksdraden ,  eene 
kleine  zwemblaas  en  de  rugvin  aan  de  buikvinnen  tegenovergesteld.  Acanthopsis 
heeft  wel  een'  onderoogkuilsdoorn,  maar  overigens  voeldraden,  zwemblaas  en  rugvin 
als  bij  Cobitichthys.  Het  meest  verwante  geslacht  echter  is  Acanthophthalmus,  doch 
ook  dit  nog  is,  gemakkelijk  van  Lepidocephalus  te  onderkennen ,  niet  alleen  door  het 
volkomen  onbeschubd  zijn  van  den  kop,  maar  ook  doordien  er  slechts  2  snuitdra- 
den  en  daarentegen  4  bovenkaaksdraden  aanwezig  zijn. 

Van  het  geslacht  Lepidocephalus  ken  ik  slechts  twee  soorten  uit  eigen  aanschou- 
wing. Een  daarvan  was  reeds  geruimen  tijd  in  de  wetenschap  bekend  onder  den 
naam  van  Cobitis  Hasseltii  Val.,  terwijl  de  andere  eenige  weinige  jaren  geleden 
door  mij  werd  ontdekt  en  onder  den  naam  van  Cobitis  macrochir  bekend  gemaakt. 
Ik  ben  echter  niet  vreemd  aan  het  denkbeeld ,  dat  er  onder  de  Cobitiformes  van  zui- 
delijk Azië  nog  andere  soorten  gevonden  zijn  of  nog  zullen  worden ,  welke  tot 
Lepidocephalus  te  brengen  zijn,  en  ofschoon  de  bestaande  beschrijvingen  en  afbeel- 
dingen ten  deze  niet  de  genoegzame  voorlichting  geven,  meen  ik  Cobitis  balgara 
Buch.  voor  eene  soort  van  hetzelfde  geslacht  te  mogen  houden,  welke  echter  8 
voeldraden  zou  bezitten. 

De  beide  soorten  mijner  verzameling  bezitten  de  volgende  kenmerken. 

I.  Cirri  6. 

A.  Vertex  squamosus.  Pinnae  dorsalis  medio  ventrales  inter  et  analem ,  ven- 
trales in  dimidio  corporis  posteriore  sitae.  Corpus  pinnaeque  maculis  vel 
fasciis  nullis. 


70 


Lepidocepkalus  macrochir  Blkr. 

B.  Vertex  alepidotus.  Pinnae,  dorsalis  veutralibus  magis  quam  anali  appro- 
ximata^  ventrales  in  dimidio  corporis  anteriore  sitae.  Corpus  maculis  et  vittis 
varieo-atum. 

O 

Lepidocejphalus  Ilasseltü  Blkr. 


Lepidocephalus  macrochir  Blkr.  Groothandige  Schubkop.  Atl.  Cjpr.  Tab. 
II  fig.   10. 

Lepidoc.  corpore  elongato  compresso,  altitudine  6V2  ad  7  inejas  longitudine,  latitudine  2'/»  ad  Sin 
ejus  altitudine;  capite  obtuso  convexo  6  ad  6V2  in  loogitudine  corporis ;  altitudine  capitis  l'/aadl^A, 
latitudine  2V3ad  3  ia  ejus  longitudine;  linea  rostro-frontali  convexa;  oculis  totis  velatis,  postice  ia 
anteriore  dimidio  capitis  sitis,  a  linea  frontali  remotis,  diametro  11  ad  11  in  longitudine  capitis, 
plus  diametro  1  distantibus;  linea  interoculari  convexa;  naribus  oculis  magis  quam  rostri  apici  ap- 
proximatis,  posterioribus  foraminiformibus ,  anterioribus  tubulatis;  spina  suborbitali  paulo  ante 
oculum  inserta,  valida,  oculo  longiore,  post  oculum  desinente,  bifurcata,  ramo  inferiore  ramo  su- 
periore  plus  duplo  longiore;  rostro  obtuso,  convexo,  elevato,  carnoso,  ante  03  prominente;  maxilla 
superiore  maxilla  inferiore  longiore,  non  hamata,  paulo  ante  oculum  desinente;  maxilla  inferiore 
cocbleariformi,  ante  labium  deflexum  prominente;  labiis  carnosis,  simplicibus,  non  lobatis;  cirris  C 
carnosis ;  cirris  rostralibus  4  peripheria  apicis  rostri  insertis  externis  internis  ptulo  longioribus  capite 
paulo  plus  duplo  brevioribus ;  cirris  supramaxillaribus  angulo  ossis  intermaxillaris  insertis  cirris  ro- 
stralibus externis  paulo  brevioribus;  vertice,  genis  postice  operculisque  squamosis  squamis  minimis 
oculo  nudo  vix  conspicuis;  dentibus  pharyngealibus  uniseriatis  conicis  acutis  vix  curvatis,  parvis; 
operculo  postice  rotundato  margine  inferiore  concavo;  suboperculo  post  operculum  non  prominente; 
apertura  branchiali  subverticali ;  squamis  corpore  minimis  oculo  nudo  conspicuis ;  linea  laterali  rec- 
tiuscula  per  media  latera  decurrente ;  vesica  natatoria  deficiënte ;  pinna  dorsali  medio  ventrales  inter 
et  analem  sita,  obtusa,  convexa,  'corpore  duplo  circiter  humiliore,  aeque  alta  circiter  ac  basi  longa; 
pinnis  pectoralibus  acutis  capite  paulo  longioribus,  tota  vel  plus  tota  earum  longitudine  ante  pinnas 
ventrales  desinentibus ;  ventralibus  obtusis  rotundatis  pectoralibus  plus  duplo  brevioribus ,  in  posteriore 
dimidio  corporis  insertis ,  tota  vel  plus  tota  earum  longitudine  ante  analem  desinentibus ;  anali  obtusa 
rotundatn,  dorsali  non  humiliore,  altiore  quam  basi  longa;  caudali  extensa  subtruncata  angulisro- 
tundata  71/2  ad  S'/a  in  longitudine  corporis ;  colore  corpore  pinnisque  fuscesceate-aurantiaco  vel  fusco ; 
maculis  vel  vittis  corpore  pinnisque  nullis. 

B.  3.  D.  1/8  vel  1,9.  P.  1,8.  V.  1/5.  A.  1/5  vel  1/6.  C.  12/14/10  ad  10/14/8,  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Cobitis  macrochir  Blkr,  Overz,  Ichtli.  faun.  Sumatr.  Nat.  T.  Ned.  Ind.  VII  p.  97. 

Hab.  Java  (Surakarta) ,  in  flumine  Pepeh. 

Sumatra  (Palembang)  ubi  confluunt  flumina  Lematang  et  Enim. 

Longltudo  5  speciminum  64'"  ad  91'". 

Aanm.     Bij  de  onderwerpelijke  soort,   welke  ik  reeds  in  het  jaar  1846  ontdekte^ 
doch  eerstin  het  jaar  1854  bekend  maakte,  nam  ik  het  eerste  waar,  dat,  in  afwijking 


71 

van  de  overige  Cyprinoïden,  de  kopergrootendeels  met  schubjes  is  bekleed.  Der- 
gelijke schubjes  op  den  kop  heb  ik  sedert  ook  bij  LepidocephalusHasseltii  gevonden, 
maar  zij  bevinden  zich  daar  slechts  op  de  wangen  en  het  bovenste  gedeelte  der  oper- 
kels,  terwijl  zij  bij  Lepidocephalus  macrochir  zich  tot  over  het  geheele  operkel  en 
suboperkel  en  tot  over  de  geheele  kruin  uitstrekken, 

In  algemeene  vormen  nadert  deze  soort  meer  tot  de  soorten  van  Acanthophthal- 
mus,  door  ver  achterwaartsche  inplanting  van  buikvinnen  en  rugvin,  terwijl  de  vormen 
van   hare  geslachtsverwante  meer  tot  die  van  de  soorten  van  Acanthopsis  naderen. 

Tot  nog  toe  zijn  mij  slechts  de  beide  bovengenoemde  vindplaatsen  van  Lepido- 
cephalus macrochir  bekend  geworden,  zoodat  zij  vrij  zeldzaam  schijnt  te  zijn  en 
beperkt  tot  de  verder  van  de  zee  verwijderde  gedeelten  der  gebieden  van  grootere 
rivieren. 

Lepidocephalus  Hasseltii    Blkr.     Van    HasseWs   Schuhkop.    Atl.  Cypr. 
Tab.  Il  fig.  2. 

Lepidoc.  corpore  elongato  compresso,  altitudine  6  ad  7  in  ejus  longitudine,  latitudine  iVs  ad 
iV'a  in  ejus  altitudine,-  capite  obtusiusculo,  convexo,  ö^/s  ad  6  in  longitudine  corporis;  altitudine 
capitis  1^/3  ad  1-./5,  latitudine  2'A  ad  2'A2  in  ejus  longitudine;  linea  rostro-frontali  convexa;  genis, 
regione  postoculari  operculoque  superne  squamosis,  squamis  minimis  ope  lentis  tantum  bene  conspi- 
cuis;  oculis  totis  velatis,  posticein  dimidio  capitis  anteriore  sitis,  lineae  frontali  valde  approxiraatis , 
diametro  6  ad  7  in  longitudine  capitis,  diametro  1  circiter  distantibuS;  linea  interoculari  convexa; 
naribus  oculis  magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  foraminiformibus ,  anterioribus 
tubulatis;  spina  suborbitali  paulo  ante  oculum  inserta,  sat  yalida,  oculonon  velvix  longiore,  bifur- 
cata,  ramo  inferiore  ramo  snperiore  minus  duplo  longiore;  rostro  obtuso,  convexo,  elevato,  carno- 
so,  ante  os  prominente;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  nonhamata,  paulo  ante  oculum 
desinente;  maxilla  inferiore  cochleariformi  antelabium  deflexura  prominente;  labiis  carnosis,  simpli- 
cibus ,  inferiore  bilobo ;  cirris  6  carnosis ;  cirris  rostralibus  4  peripheria  apicis  rostri  insertis  ,  externis 
internis  paulo  longioribus  oculum  vix  attingentibus ;  cirris  supramaxillaribus  angulo  ossis  intermaxillaris 
insertis  oculum  attingentibus;  dentibus  pharyngealibus  uniseriatis  conicis  acutis,  vix  curvatis,  minimis  : 
apertura  branchiali  subverticali;  operculo  postice  rotundato  margine  inferiore  vix  concavo;  suboper- 
culo  vix  vel  non  post  operculum  prominente;  squamis  corpore  minimis  oculo  nudo  conspicuis;  linea 
laterali  rectiuscula  per  media  latera  decurrente;  vesica  natatoria  deficiënte?;  pinna  dorsali  pinnas 
ventrales  inter  et  analem  sita,  ventralibus  multo  magis  quam  anali  approximata ,  obtusa,  rotun- 
data,  corpore  non  vel  vix  altiore,  altiore  quam  basi  longa;  pinnis  pectoralibus  acutiuscule  rotundatis 
capite  vix  vel  paulo  brevioribus,  tota  circiter  earum  longitudine  ante  ventrales  desinentibus; 
ventralibus  obtusiuscule  vel  acute  rotundatis,  ante  mediam  corporis  longltudinem  insertis,  pecto — 
ralibus  paulo  brevioribus,  minus  earum  longitudine  ante  analem  desinentibus;  anali  obtusa  rotun- 
data,  dorsali  bumiliore,  altiore  quam  basi  longa;  caudali  extensa  conveiiuscula  vel  vix  emargi- 
nata,  angulis  obtusiuscule  rotundata  5  ad  5'/2  in  longitudine  corporis;  corpore  superne  viridi,  in- 
ferne  raargaritaceo ;  medils  lateribus  maculis  viridescente-fuscis  rotundiusculis  10  ad  12  serie  simplice 
dispositis  vitta  cephalo-caudali    coerulescente-violacea  percursis;  vitta  oculo-maxillari  coerulescente- 


72 

violacea;  corpore  superne  lateribusque  insuper  maculis  parvis  irregularibus  punctisque  fuscescente- 
viridibus  variegato;  iride  coerulescente;  pinnis  flavescente-vel  roseo-hyaliuis,  pectoralibus,  ventra- 
libus  analique  rarius  et  parce,  dorsali  et  caudali  somper  et  deuse  radiis  punctis  vel  maculis  mini- 
mis fuscescente-viridibus  variegatis;  caudali  basi  superne  interdum  macula  viridi-fusca  profun- 
diore  notata. 

B.  3.  D.  2  7  vel  3,7.  P.  1,7.  V.  1/6.  A.  3/5  vel  3/6  vel  2/6.  C.  10/14/10  ad  8/14/6,  lat.  brev.  incl. 
Syn.  Cobitis  octodrrhus  V.  Hass.,  Algem.  Konst- en  Letterbode  1823  II  p.  133,  Bulletin  de  Fé- 
russac  1824. 
Cobitis  Hasseltü  Val,  Poiss.  XVIII  p.  56 ,  Blkr  Descr.  spec.  pisc.  Ja  van.  nov.  Nat.  ï.  Ned. 

Ind.  XIII  p.  3G5. 
Loclie  de  Hasselt  Val.,  Poiss.  XVIII  p.  56. 
Sereni  Javan. 

Seroivot,  Serowot,  Djeler  Sundan.  Mal. 
Hab.  Java  (Batavia,  Buitenzorg,  ïjilankahan,  Perdana,  Bandong,  Garut,  Purworedjo)  in  fluviis. 
Longitudo  55  speciminum  32'"  ad  48'". 

Aanm.  Sedert  ik  deze  soort  naar  minder  goed  bewaarde  exemplaren,  ter  boven 
aangehaalde  plaatse,  beschreef,  ben  ik  in  het  bezit  gekomen  van  ongeveer  een  veer- 
tigtal nieuwe,  deels  grootere  fraai  bewaarde  voorwerpen.  Een  nader  onderzoek 
daarvan  heeft  mij  doen  ontwaren,  dat  de onderkaaksdraden  niet  aanwezig  zijn,  zooals 
ik  vroeger  heb  beschreven ,  maar  dat  ik  de  onderlipskwabben  als  zoodanig  moet  hebben 
aangezien,  wat  bij  de  tedere  lippen  der  kleine  voorwerpen  ligtelijk  kan  geschieden, 
wanneer  men  met  een  pincet  slechts  een  weinig  daaraan  trekt. 

De  soort  is  evenzeer  opmerkelijk  door  haren  beschubden  kop  als  Lepidocephalus 
macrochir,  maar  zij  heeft  de  bijzonderheid,  dat  het  operkel  slechts  van  boven  en 
de  kruin  niet  beschubd  is.  Overigens  verschilt  zij  nog  van  Lepidocephalus  macrochir , 
doordien  bij  deze  soort  ligchaam  en  vinnen  geheel  zonder  band- of  vlekteekening  zijn, 
de  buikvinnen  achter  de  voorste  helft  des  geheelen  ligchaams  zijn  ingeplant,  de 
rugvin  verder  achter  de  buikvinnen  begint,   enz. 

De  afmetingen  van  Lepidocephalus  Hasseltü  blijven  zeer  klein.  Zij  schijnt  niet 
grooter  te  worden   dan  het  grootste  mijner  voorwerpen. 

Lepidocephalus  Hasseltü  is  het  eerst  in  de  wetenschap  gevoerd ,  onder  den  naam 
van  Cobitis  Hasseltü,  door  den  heer  Valenciennes.  Het  schijnt,  dat  de  korte  be- 
schrijving in  de  groote  Histoire  naturelle  des  Poissons  slechts  naar  eene  afbeelding  van 
Van  Hasselt  genomen  is.  Ik  ben  in  het  bezit  van  eene  kopie  der  door  Van  Has- 
selt nagelatene  afbeelding  dezer  soort,  op  welke  slechts  6  voeldraden  zijn  aangeduid, 
wat  aan  de  natuur  beantwoordt,  doch  ook  Van  Hasselt  heeft  blijkbaar  gemeend  8 
voeldraden  te  tellen,  wat  blijkt  uit  den  naam  van  Cobitis  octocirrhus,  welken  hij 
voor  deze  soort  voorstelde. 


73 

AcANTHOPHTHALMUS  V.  Hass.,  Blkr ,  Serowot. 

Corpus  elongatum  valde  compressum,  microlepidotum.  Rostrum  ob- 
tusum.  Maxilla  inferior  acie  tenui,  tuberculo  nullo.  Oculi  velati. 
Cirri  6  vel  8,  rostrales  2,  supramaxillares  4.  Caput  compressum, 
alepidotum.  Spina  suborbitalis.  Nares  anteriores  tubulatae.  Pinna  dor- 
salis  ventrales  inter  et  analem  sita.    Vesica  natatoria  conspieua  nuUa. 

« 

Dentes  pharyngeales  conici  uniseriati. 

Aanm.  Ik  behoud  hier  een  door  Van  Hasselt  voorgesteld  geslacht,  hetwelk  hij 
echter  minder  st:herp  kenmerkte,  door  daaronder  te  verstaan  die  soorten  van  Co- 
bitis,  bij  welke  de  onderoogkixilsdoorn  onder  het  oog  is  ingeplant  en  de  snuit 
stomp  afgerond. 

Volgens  deze  diagnose  zou  Acanthophthalmus  niet  te  onderkennen  zijn  van  vele 
soorten  van  Acanthopsis,  voor  de  javasche  soort  van  welk  geslacht  Van  Hasselt  het 
eerst   den  naam  van  Acanthopsis   voorstelde. 

Acanthophthalmus  is  mijns  inziens  een  zeer  natuurlijk  geslacht,  wanneer  het, 
zooals  boven,  naauwkeariger  begrensd  is.  Het  behoort  tot  de  Cobitiformes  met  be- 
dekte oogen  en  onderscheidt  zich  daarin  van  de  overige  geslachten  voornamelijk 
door  de  aanwezigheid  van  slechts  2  snuitdraden  en  van  4  bovenkaaksdraden ,  met 
gelijktijdig  ver  achter  de  buikvinnen  ingeplante  rugvin. 

Van  Cobitichthys  verschilt  het  door  den  genoemden  stand  der  rugvin,  alsmede 
door  zijnen  onderoogkuilsdoorn.  Dezen  doorn  heeft  het  gemeen  met  Acanthopsis 
en  Lepidocephalus ,  doch  Lepidocephalus  heeft  den  kop  beschubd  en  4  snuitdraden 
en  2  bovenkaaksdraden,  terwijl  bij  Acanthopsis  de  rugvin  aan  de  voor  het  midden 
des  ligchaams  ingeplante  buikvinnen  is  tegenovergesteld ,  en  eene  kleine  in  eene 
beenige  doos  beslotene  zwemblaas  aanwezig  is.  In  habitus  heeft  Acanthophthalmus 
overigens  het  meeste  van  Lepidocephalus. 

Voor  zoover  de  bestaande  kennis  reikt,  is  het  geslacht  Acanthophthalmus  in  den 
Indischen  Archipel  door  slechts  twee  soorten  vertegenwoordigd,  welke  beide  reeds 
aan  Van  Hasselt  bekend  waren  en  door  hem  onder  den  naam  van  Acanthophthal- 
mus javanicus  en  Acanthophthalmus  fasciatus  werden  aangeduid.  Met  vrij  groote 
zekerheid  kan  men  Buchanan's  Cobitis  pangia  van  Bengalen  tot  hetzelfde  geslacht 
brengen,  en  ik  vermoed  ook,  dat  Cobitis  thermalis  Val.  van  Ceylon  daartoe  te 
brengen  is.  Beide  die  soorten  hebben  8  voeldraden  en  dus  2  meer  dan  de  ar- 
chipelagische. 

De  beide  soorten  van  Van  Hasselt  heb  ik  op  Java  teruggevonden  en  een 
daarvan  tevens  van  Sumatra  ontvangen.  Zij  laten  zich  naar  volgend  schema  ken- 
merken. 

10 


74 


I.  Cirri  6. 

A.  Corpus  fasciis  fuscis  latis  transversis  12  ad  15.    Cirri  capite  triplo  vel 
plus  triplo  breviores. 

Acanthopldhalmus  fasciatus  V.   Hass. 

B.  Corpus  fasciis  vel  maculis  nullis.    Cirri  capite  duplo  vel  paulo  plus  duplo 
breviores. 

Acanthophtliaïmus  javanicus  V.  Hass. 


Acanthophthalmus  fasciatus  V.  Hass.,  Algem.  Konst- en  Letterb.  1823 
II  p.  133,  Bullet.  Férussac  1824  p.  377.  Gehande  Serowot.  Atl. 
Cypr.  Tab.  II  fig.  4. 

Acanthophth.  corpore  elongato  compresso,  altitudine  8  ad  10  in  ejus  longitudine,  latitndine  2  ad  3 
in  ejus  altitudine;  capite  obtuso  convexo,  8  ad  9  in  longitudine  corporis;  altitudine  capitis  l*/2  ad 
13/3,  latitudine  3  circiter  in  ejus  longitudine;  linea  rostro-frontali  convexa;  oculis  totis  velatis, 
postice  in  anteriore  dimidio  capitis  sitis,  lineae  frontali  approximatis,  diametro  7  ad  10  in  loncitu- 
tudine  capitis,  plus  diametro  1  distantibus;  linea  interoculari  convexa;  naribus  oculis  magis  quam 
rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  foraminiforraibus,  anterioribus  tubulatis;  spina  suborbitali 
paulo  ante  oculnm  inserta,  valida,  oculo  longiore,  post  ooulum  desinente,  bifurcata,  ramo  inferiore 
ramo  superiore  plus  duplo  longiore ;  rostro  obtuso,  convexo,  elevato,  carnoso,  ante  os  prominente ;  raa- 
xilla  superiore  maxllla  inferiore  longiore,  non  hamata,  sat  longe  ante  oculura  desinente i  maxilla  inferiore 
cochleariformi  gracili  ante  labium  deflexum  prominente ;  labiis  carnosis ,  simplicibus ,  inferiore  bilobo ; 
cirris  6  carnosis,  subaequilongis ,  capite  triplo  vel  plus  triplo  brevioribus;  cirris  rostralibus  2  apice 
rostri  insertis  valde  approximatis,  supramaxillaribus  4,  anterioribus  medio  ramo,  posterioribus  angulo 
ossis  intermaxillaris  insertis;  capite  toto  alepidoto ;  dentibus  pharyngealibus  uniseriatis;  operculo  pos- 
tice rotundato  margine  inferiore  vix  concavo;  suboperculo  post  operculum  non  prominente;  apertura 
branchiali  subverticali ;  squamis  corpore  minimis,  oculo  nudo  vix  conspicuis ;  linea  laterali  rectius- 
cula ,  per  media  latera  decurrente ;  vesica  natatoria  deficiënte ;  pinna  dorsali  pinnae  anali  multo 
magis  quam  ventralibus  approximata,  paulo  ante  analem  desinente,  obtusa,  rotundata,  corpore 
multo  humiliore,  vix  vel  non  altiore  quam  basi  longa;  pinnis  pectoralibus  rotundatis  capite  paulo 
ad  multo  brevioribus  plus  tripla  earum  longitudine  ante  pinnas  ventrales  desinentibus ;  ventralibus 
in  posteriore  dimidio  corporis  insertis,  rotundatis,  pectoralibus  brevioribus,  dupla  circiter  earum 
longitudine  ante  analem  desinentibns;  anali  obtusa  rotundata,  dorsali  non  humiliore,  vix  altiore 
quam  basi  longa;  caudali  extensa  truncata  vel  vix  emarginata  angulis  acuta  vel  rotundata,  8V2  ad 
9  in  longitudine  corporis ;  corpore  pulchre  roseo  fasciis  latis  transversis  fuscis  12  ad  15;  fasciis 
3  anterioribus  cephalicis ,  ceteris  dorso-ventralibus  et  caudalibus ,  omnibus  dorso  latissimis  valde  appro- 
ximatis, media  vel  infima  latera  versus  gracilescentibus  vel  subbifurcatis ,  cauda  inferne  interdum 
cum  fasciis  lateris  oppositi  unitis ;  pinnis  pulchre  roseis ,  caudali  dimidio  basali  maxima  parte  fusca; 
iride  fusca  vel  coerulea. 


75 

B.  3.  D.  2/6  vel  2  7.  P.  1/8.  V.  1/5.  A.  1/5  vel  1/6   vel  2/5  vel  2/6.   C.  10/14/9  ad    6/14/6  lat. 

brev.  incl. 
Syn.  Cobitis  Kahlii  Val.,  Poiss.  XVIIl  p.  58;  Blkr,  Descr.  spec.  pisc.  Javan.  nov.  Nat  T.  Ned. 
Ind.  XIII  p.  364. 
Loche  de  Kuhl  Val,  Poiss.  XVIII  p.  58. 
Serowot  Sandan. 
Hab.  Java  (Batavia,  Buitenzorg,  Penawangan),  in  fluviis. 

Sumatra  (Lahatj,  in  fluviis. 
Longitudo  20  speciminum  72"  ad  80'". 

Aanra.  Deze  fraaije  soort  is  zeer  gemakkelijk  herkenbaar  aan  de  breede  digt  aan- 
eensluitende dwarsche  bruine  ligchaamsbanden ,  welke  scherp  afsteken  op  een'  schoo- 
nen  rooskleurigen  grond.  Maar  dit  is  ook  het  voornaamste  kenmerk,  waardoor  zij 
van  den   Ongebanden   Serowot  verschilt. 

De  overige  verschillen  zijn  van  weinig  belang  en  bepalen  zich  voornamelijk  tot 
eene  grootere  lengte  der   voéldraden  en  meer  nabij  de  aarsvin  geplaatste  fugvin. 

Te  Batavia  is  zij  zeldzaam,  verblijvende  zij  bij  voorkeur  in  de  verder  van  de 
zee   verwijderde   gedeelten  der  rivieren. 

Acanthophthalmus  javanicus  V.  Hass.,  Algem.  Konst-  en  Letterb.  1823 
II  p.  133,  Buil.  Férussac  1824  p.  377.  Ongehande  Serowot.  Atl. 
Cypr.  Tab.  II  fig.  3. 

Acanthophth.  corpora  elongato  compresso,  altitudine  9  ad  11  in  ejus  longitudine,  latitudine  2  circiter 
in  ejus  altitudine;  capite  obtuso  convexo,  7*/4  ad  7^,4  in  longitudine  corporis;  altitudine  capitis 
13/4  ad  IV 2,  latitudine  2*/*  ad  21,2  in  ejus  longitudine;  linea  rostro-frontali  convexa;  oculis  totis 
velatis,  postice  in  anteriore  dimidio  capitis  sitis,  lineae  frontali  approximatis,  .diametro  10  circiter 
in  longitudine  capitis,  plus  diametro  1  distantibus;  linea  interoculari  convexa;  naribus  oculis  magis 
quam  rostri  apici  approximatis,  posterioribus  foraminifovmibus ,  anterioribus  tubnlatis;  spinasubor- 
bitali  paulo  ante  oculum  inserta,  valida,  oculo  paulo  longiore,  paulo  post  oculum  desinente,  bifur- 
cata,  ramo  inferiore  ramo  superiore  plus  duplo  longiore;  rostro  obtuso,  convexo,  elevato,  carnoso, 
ante  os  prominente,-  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  non  hamata,  sat  longe  ante  maxil-^ 
lam  inferiorem  prominente;  maxilla  inferiore  coclileariformi ,  gracili ,  ante  labium  deflexum  prominente; 
labiis  carnosis,  gracilibus,  inferiore  bilobo;  cirris  6  carnosis,  subaequilongis,  capite  duplo  vel  plus 
duplo  brevioribus ;  cirris  rostralibus  2  aplce  rostri  insertis  valde  approximatis ,  supramaxillaribus  4 , 
anterioribus  medio  ramo  posterioribus  angulo  ossis"  intermaxillaris  insertis;  capite  toto  alepidoto; 
dentibus  pbaryngealibus  conicis ,  acutis,  vix  curvatis;  operculo  postice  rotundato,  margine  inferi- 
ore vix  concavo;  suboperculo  post  operculum  non  prominente;  apertura  brancbiali  subverticali : 
squamis  corpore  minimis  oculo  nudo  vix  conspicuis;  linea  laterali  rectiuscula  per  media  latera 
decurrente;  vesica  natatoria  deficiënte;  pinna  dorsali  pinnae  anali  multo  magis  quam  ventralibus 
approximata,  tota  fere  ejus  longitudine  ante  analem  desinente,  obtusa,  rotundata,  corpore  paulo 
ad  multo  humiliore,  vix  vel  non  altiore  quam  basi  longa;  pinnis  pectoralibus  rotundatis,  capite 
multo  sed  minus  duplo  brevioribus,  tripla  vel  plus   tripla  earum   longitudine  ante  pinnas  ventrales 


.76 

desinentibus;  ventralibns  in  posteriore  dimidio  covporis  insertis,  rotuudatis,  pectoralibus  non  vel  vix 
brevioribus ,  dupla  vel  minus  dupla  earum  longitudine  ante  analem  desinentibus ;  anali  obtusarotun- 
data,    dorsali  non  vel  vix  humiliore,   vulgo  altiore   quam  basi  longa;   caudali  expansa  truncata  vel 
vix  emarginata,   angulis   acuta  vel  rotundata  8''/4  ad    10'/2  in  longitudine  corporis;  colore  corpore, 
dorso    lateribusque  fusco,    ventre   dilutiore;    pinnis    aurantiacis,    roseis   vel  fuscescentibus;    caudali 
dimidio  basali  tota  fere  fusca;  iride  coerulea. 
B.  3.  D.  2/6  vel  27.  P.  1/8   vel  1/9.  V.  1/6.  A.  2/5  vel  2/6.  C.  9/14/8  ad  7  14/6  lat.  brev.  incl. 
Syn.  Cobitis  oblonga  K.  v.  H.,  Val,  Poiss.   XVIII  p.  58,  Blkr,  Act.  Soc.   Scient.  Ind.  Neerl.  II 
Zesde  Bijdr.  vischf.  Sumatra  p.  48. 
Loche  oblongue  Val.,  Poiss.  XVIII  p.  58. 
Sisi-samping ,  Serewot  Sundan. 
liab.  Java  (Buitenzorg,  Tjampea),  in  fluviis. 

Sumatra  (Lahat),  in  fluviis. 
Longitudo  23  speciminum  60"  ad  81". 

Aanm.  Zeer  na  verwant  aan  Acanthophthalmus  fasciatus  V.  Hass.,  is  Acanhthoph- 
thalmus  javanicus  toch  gemakkelijk  daarvan  te  onderkennen  aan  haar  ongeband  en 
ongevlekt  ligchaam ,  langere  voeldraden  en  verder  voor  de  aarsvin  eindigende  rug- 
vin.  In  habitus  en  kleur  heeft  zij  veel  van  Lepidocephalus  macrochir  Blkr,  doch 
eene  verwisseling  is  niet  mogelijk  wanneer  men  acht  geeft  op  de  geslachtsken- 
merken ,  terwijl  bovendien  bij  laatstgenoemde  soort  het  ligchaam  minder  slank  is ,  de 
riigvin  nader  bij  de  aarsvin  geplaatst,  de  borstvinnen  spits  zijn  en  langer  dan 
de  kop,  enz. 

CoBiTis  Art.,  Blkr,  Meerslang. 

Corpus  elongatum  fusiformi-compressum ,  microlepidotum.  Maxilla 
inferior  acie  tenui,  tuberculo  nuUo.  Caput  rotundatum,  alepidotum. 
Oculi  liberi.  Cirri  6  ad  8 ,  rostrales  4 ,  supramaxillares  2.  Spina  sub- 
orbitalis  nulla.  Nares  anteriores  tubulatae.  Pinnae  dorsalis  ventrali- 
bus  opposita,  ventrales  ante  medium  corpus  insertae.  Vesica  nata- 
toria  parva  tota  in  cavitate  ossea  vertebrali  inclusa.  Dentes  pbaryn- 
geales  conici  uniseriati. 

Aanm.  Ik  stel  voor,  den  ouden  geslachtsnaam  Cobitis  te  behouden  voor  die 
Cobitiformes ,  welke  met  Cobitis  barbatula  L.  gemeen  hebben  een  vrij  oogvlies  en 
de  afwezigheid  van  onderoogkuilbeensdoorn.  Waar  deze  beide  kenmerken  vereenigd 
worden  aangetroffen ,  schijnen  zij  van  de  overige ,  in  de  diagnose  vermelde ,  vergezeld 
te  gaan  en  zij  stellen  dan  een  zeer  natuurlijk  geslacht 'daar ,  welks  talrijke  en  ge- 
woonlijk zeer  veel  op  elkander  gelijkende  soorten ,  minder  gemakkelijk  van  elkander 


77 

zijn  te  onderkennen ,  juist  omdat  zij  in  habitus  en  kleurteekening  de  groote  verwant- 
schap aanduiden,  welke  ze  tot  een  natuurlijk  geslacht  doen  behooren.  Als  boven 
gekenmerkt,  is  dan  ook  geene  verwisseling   met  andere  geslachten  mogelijk. 

Behalve  Cobitis  heeft  slechts  Hymenophysa  vrije  oogen,  doch  dit  geslacht  heeft 
sterk  ontwikkelde  onderoogkuilsdoornen  en  een'  geheel  anderen  habitus  des  lis:- 
chaams ,   enz. 

Cobitichthys  mist  evenzeer  de  onderoogkuilsdoornen  als  Cobitis ,  doch  het  heeft 
de  oogen  geheel  door  de  kophuid  o  vertogen  en  behalve  6  tot  8  voeldraden  aan 
snuit  en  bovenkaak,  nog   4  aan  de  onderlip. 

De  geslachten  Lepidocephalus,  Acanthopsis  en  Acanthpohthalmus  verschillen  van 
Cobitis,  zoowel  door  bedekte  oogen,  als  door  den  onderoogkuilsdoorn ,  afgescheiden 
van  nog  andere  kenmerken,  gelegen  deels  in  de  plaatsing  der  voeldraden  en  van  de 
rugvin  en  buikvinnen,  deels  in  de  beschubbing  van  den  kop  en  in  de  al  of  niet 
aanvveziofheid  van  eene   zwemblaas. 

Moeijelijk  echter  is  het,  de  bestaande  beschrijvingen  en  afbeeldingen  van  vele 
soorten  tot  de  omschrevene  geslachtskenmerken  te  herleiden,  aangezien  verre  van 
algemeen  acht  op  ze  gegeven  is.  Met  zekerheid  behooren  er  toe  twee  archipela- 
gische  soorten  van  mijn  kabinet,  alsmede  allede  west-aziatische  soorten ,  welke  door 
Heckel  en  den  heer  Valenciennes  zijn  bekend  gemaakt  en  in  het  hier  voren  ge- 
geven overzigt  onder  het  geslacht  Cobitis  geplaatst.  Minder  zekerheid  ten  deze 
bestaat  ten  opzigte  van  de  daar  onder  Cobitis  opgenomene  soorten  van  Euchanan 
en  den  heer  MacClelland  en  het  zou  mij  zelfs  niet  bevreemden  dat  er  daaronder  voor- 
komen ,  welke,  bij  nadere  bekendheid,  zullen  blijken,  hetzij  tot  Cobitichthys  hetzij 
typen  tot  van  eigene  geslachten  te  behooren.  Ik  vermoed  zulks  althans  van  de  door 
den  heer  MacClelland  beschrevene  vierdradige  soorten,  van  Cobitis  pavonacea  McCL, 
Cobitis  monoceros  McCl.,  enz.  Of  er  overigens  Cobitiformes  met  slechts  4  voeldraden 
bestaan,  dient  nog,  mijns  inziens,  door  een  nader  onderzoek  bevestigd  te  worden. 

Van  mijne  archipelagische  soorten  was  Cobitis  fasciata  reeds  aan  Van  Plas- 
selt  bekend. 

Van  Hasselt's  geslacht  Nemacheilus  is  geen  ander  dan  Cobitis.  Nemacheilus  fas- 
ciatus  V.  Ilass.  heeft  alle  geslachtskenteekenen  van  Cobitis  barbutula  L.,  zoodat  de 
door  Van  Hasselt  voorgestelde  geslachtsnaam  niet  aannemelijk  is.  De  tweede  soort 
van  den  Soenda-archipel  leeft  op  Sumatra  en  werd  reeds  geruiraen  tijd  geleden  door 
mij  onder  den  naam  van  haren  ontdekker,  wijlen  den  heer  P.  Jakles,  beschreven. 
Beide  soorten  zijn    zeer  na  aan  elkander    verwant. 

Zij  laten  zich  naar  volgend  schema  van  de  overige  bekende  soorten  en  van  elkan- 
der onderkennen. 

I.    Cirri  6.    Pinna    caudalis  profunde   emarginata,    biloba.     Pinna   dorsalis  radiis 


78 


anterioribus  ventralibus  opposita.     Corpus  fasciis  fascescentibus  vel  profunde 
viridibus  trans versis.     Cirri  capite  minus  duplo  breviores. 

A.  Caput  6  fere  ad  6V2  in  longitudine  corporis,  minus  duplo  longius  quam 
altum.     Fasciae  transversae  13  ad  20  frequenter  duplicatae. 

Cobitis  Jahlesi  Blkr. 

B.  Caput  5V2  ad  5V4  in  longitudine  corporis ,  duplo  longius  quam  altum,  Fas- 
ciae transversae  11  vel  12. 

Cobitis  fasciata  CV. 


Cobitis  fasciata  Val.,  Poiss.  XVIII  p.  18,  Blkr,  Overz.  ichthyol.  Fauna' 
V.  Sumatra,  Nat.  Tijdschr.  Ned.  Ind.  VII  p.  96.  Gehande  Meer- 
slang. Atl.  Cypr.  Tab.  II  fig.  7. 

Cobit.  corpore  elongato,  antice  cylindraceo ,  postice  compresso ,  altitudine  7' /2  ad  8 */2 in  ejus  longi- 
tudine; capite  obtusiusculo  convexo  6  fere  ad  6V2  in  longitudine  corporis;  altitudine  capitis  l^/s  ad 
1^/5,  latitudine  13/4  ad  2  fere  in  ejus  longitudine;  linea  rostro-frontali  convexa ;  oculls  liberis,  in  me- 
dia longitudine  capitis  circiter  Tel  majore  parte  in  dimidio  capitis  anteriore  sitis ,  lineae  frontali  valde 
approximatis ,  diametro  5  ad  52/3  in  longitudine  capitis,  plus  diametro  1  distan tibus;  linea  interöcu- 
lari  convexa ;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  patulis ,  anteriori- 
bus brevitubulatis ;  spina  suborbitali  nulla  conspicua,-  rostro  obtuso  convexo,  oculo  minus  duplo  lon- 
giore,  apice  carnoso  ante  os  prominente;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  non  hamata,  paulo 
ante  oculum  desinente ;  maxilla  inferiore  sat  lata ,  cochleariformi ,  ante  labium  inferius  deflexum  pro- 
minente;  labüs  carüosis  siraplicibus,  non  lobatis ;  cirris  6  carnosis ;  cirris  rostralibus  4  peripberia  apicis 
rostri  insertis,  basi  non  unitis,  externis  internis  longioribus  oculum  superantibus  vel  oculi  marginem 
posteriorera  attingentibus;  cirris  supramaxillaribus  2  angulo  ossis  intermaxillaris  insertis  oculum  super- 
antibus;  dentibus  pharyngealibus  uniseriatis  parvis  conicis,  acutis,  vix  curvatis,  utroque  latere  5  vel 
6 ;  apertura  branchiali  subverticali  infra  basin  pectoralium  desinente ;  operculo  postice  rotundato,  mar- 
gine  inferiore  concavo;  suboperculo  post  opèrculum  non  vel  vix  prominente;  squamis  minimis  oculo 
nudo  bene  conspicuis ;  linea  laterali  rectiuscula  per  media  latera  decurrente ;  vesica  natatoria  minima 
in  cavitate  ossea  vertebrali  tota  inclusa,  parte  accessoria  abdomiuali  libera  nulla;  pinna  dorsali 
radiis  anterioribus  pinnis  ventralibus  opposita,  obtusa  vel  acutiuscula,  non  vel  parura  emarginata, 
corpore  non  vel  non  multo  altiore,  vix  vel  non  humiliore  quam  basi  longa,  dimidia  ejus  longitudine 
circiter  ante  pinnam  analem  desinente;  pinnis  pectorallbus  rotundatis  longitudine  caput  circiter  ae- 
quantibus,  minus  earum  longitudine  ante  ventrales  desinentibus,  ventralibus  ante  mediam  corporis 
longitudinen  insertis,  rotundatis,  pectoralibus  paulo  brevioribus ,  minus  earum  longitudine  ante  analem 
desinentibus;  anali  acute  vel  acutiuscule  rotundata,  non  vel  vix  emarginata,  corpore  non  vel  paulo 
humiliore,  altiore  quam  basi  longa;  caudali  profunde  vel  subsemilunariter  emarginata,  lobis  acu- 
tis vel  obtnsiusculis  subaequalibus  4'/ 2  ad  5  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  roseo- 
viridi,  lateribus   nitente-viridi,    inferne   roseo-vel    margaritaceo-hyalino ;    dorse    lateribusque  fasciis 


7d 

transversis  latis  profunde  viridibus  13  ad  20  frequenter  duplicatis  vel  irregularlbus,  interdum  inferne 
in   fasciam    longitudinalem    unitis;  pinnis   pectoralibus   roseis,  ceteris  viridescente-hyalinis ,    dorsali 
radiis   frequenter   maculïs   aliquot    viridibus,-   caudali  basi  macula  oblonga  transversa  profunde  vel 
nigricante-viridi ;  iride  violascente  vel  coerulea  annulo  pupillari  aureo;  cirris  rostralibus  rubris ,  inter- 
maxillaribus  viridescentibus. 
B.  3.  D.  S/9  vel  3/10.  P.  1/9  ad  1/11.  V.  1/7.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  10/17/8  ad  6/17  6  lat.  brev.  incl. 
Syn.  Naemaoheilus  fasciatus  K.  v.  Hass.,  Algem.  Konst-en  Letterb.  1823  lip.  133,  Buil.  Férussac 
1824  p.  376. 
Loche  a  handes  Val,  Poiss.  XVIII  p.  18. 
Cobitis  suborbüalis  Val.,  Poiss..  ibid.  p.  19. 
Loche  a  sousorbitaires  Val.,  ib.  p.  19. 
Cobitis  chrysolaimos  K.  v.  H.,  Val,  ibid.  p.  20  fig.  521. 
Loche  aux  barbes  d'or  Val,  Poiss.  ibid.  20. 
Cobitis  PJeifferi  Blkr,    Diagn.  Beschr.  nieuw,  vischs.  Sumatra,  Tient.  V  ad  X,  Nat.  T.  Ned 

Ind.  IV  p.  298. 
JDjeler  Mal,  Sund. 
Hab.  Java  (Batavia,  Tjampea,  Buitenzorg,  Garut,  Kuningan,  Ambarawa,  Malang,  Ngantang, 
Lesti),  in  fluviis. 
Sumatra  (Meninju,  Lahat),  in  fluviis  et  lacubus. 
Batu  vel  Nias?? 
Longitudo  plus  quam  100  speciminnm  45"  ad  85". 

Aanm.  Zooals  ik  reeds  elders  heb  gezegd,  houd  ik  het  er  voor,  dat  Cobitis 
chrysolaimos  K.  v.  H.  dezelfde  soort  is  als  Cobitis  fasciata  Val.,  dat  de  afbeelding 
in  het  groote  vischwerk  van  Cobitis  chrysolaimos  stellig  betrekking  heeft  tot  Cobitis 
fasciata  CV.  en  geenszins  beantwoordt  aan  de  beschrijving  van  Cobitis  chrysolaimos, 
in  welke  gezegd  wordt  //la  corps  et  les  nageoires  n'offrent  aucune  taches  ni 
stries",  terwijl  de  afbeelding  er  de  dwarsche  banden  en  de  rugvinvlekken  van 
Cobitis  fasciata  Val.  vertoont.  Deze  beschrijving  is  waarschijnlijk  naar  een  verkleurd 
voorwerp  genomen.  Bij  meerdere,  reeds  lang  bewaarde,  voorwerpen  mijner  verza- 
meling zijn  band-  en  vlekteekening  insgelijks  geheel  verloren  gegaan. 

Bij  talrijke  voorwerpen  is  het  onderoogkuilsbeen  enkel  en  puilt  onder  het  oog 
met  een  stomp  uitsteeksel  buiten  de  huid  uit,  terwijl  bij  even  talrijke  andere  voor- 
werpen de  schakel  der  onderoogkuilsbeenderen  het  oog  van  onderen  geheel  omgeeft. 
Het  kenmerk,  in  deze  beenderen  gezocht,  is  ten  deze  alzoo  van  zeer  ondergeschikte 
waarde  te  achten. 

Cobitis  suborbitalis  Val.  van  Java  komt  mij  voor,  evenmin  soortelijk  van  Cobitis 
fasciata  te  verschillen  als  Cobitis  chrysolaimos  K.  v.  H.,  Val.  De  keten  onderoogkuils- 
beenderen is  bij  de  voorwerpen  nu  eens  volkomen  en  dan  weder  afgebroken,  zonder 
dat  daarin  een  soortelijk  kenmerk  te  vinden  is.  De  beschrevene  vlekken  van  Cobitis 
suborbitalis  Val.  beantwoorden  zeer  goed  aan  die  bij  vele  mijner  voorwerpen,  welke 
zich  iu  een'  minder  goeden  toestand  van  bewaring  bevinden.     Ook  Cobitis  Pfeifferi, 


80 

welke  ik   vroeger   voor   eene   eigene    soort  liield,   breng   ik  thans  tot   Cobitis   fas- 
ciata  terug. 

Cobitis  fasciata  is  op  Java  de  meest  voorkomende  soort  van  Cobitiformes  en  be- 
woont zoowel  de  lagere  als  de  hoogere  gedeelten  der  stroomgebieden.  Te  Batavia 
is  zij  niet  zeldzaam,  doch  wordt  er  niet  in  genoegzaam  groote  hoeveelheden  gevan- 
gen om  tot  de  volksvoeding  eenigzins  te  kunnen  bijdragen. 

Cobitis  Jaldesi  Blkr ,  Diagnost.  Beschrijv.  Nieuw,  vischsoort.  Sumatra, 
Tient.  1  ad  4 ,  Nat.  Tijdsclir.  Ned.  Ind.  III  p.  604.  Jakles  Meer- 
slang. Atl.  Cypr.  Tab.  II  fig.  9. 

Coblt.  corpore  elongato,  autice  cylindrico,  postice  compresso,  altitudine  8  ad  8  */2  in  ejus  lon- 
gitudiue;  capite  obtusiusculo  coavexo,  toto  alepidoto,  5*,2  ad  5^/4  in  longitudine  corporis ;  altitu- 
dine et  latitudiae  capitis  2  circiter  ia  ejus  longitudine;  linea  rostro-f'rontali  convexa;  oculis  liberis, 
in  media  longitudine  capitis  circiter  vel  majore  parte  in  dimidio  capitis  anteriore  sitis,  lineae  fron- 
tali  valde  approximatis ,  diametro  4  V*  ad  5  in  longitudine  capitis ,  plus  diametro  1  distantibus ;  li- 
nea interoculari  convexiuscula;  naribus  orbitae  majjis  quara  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus 
patulis,  anterioribus  brevltubulatis ;  spina  suborbitali  nulla  conspicua;  rostro  obtuso  convexo,  oculo 
minus  duplo  longiore,  apice  carnoso  ante  os  prominente;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore , 
non  Iiamata,  sat  longe  ante  oculura  desinente;  maxilla  inferiore  satlata,  cochleariforrai ,  ante  labium 
inferius  deflexum  prominente;  labiis  carnosis  simplicibus,  non  lobatis;  cirris  6  carnosis;  cirris  rostra- 
libus  4  peripheria  apicis  rostri  insertis,  basi  non  unitis,  externis  internis  paulo  longioribus  oculum 
attingentibus  vel  superantibus ;  cirris  supramaxillaribus  2  angulo  ossis  intermaxillaris  insertis  oculum 
superantibus;  dentibus  pharyngealibus  uniseriatis,  parvis,  conicis,  acutis,  vix  curvatis;  apertura 
brancbiali  subverticali  infrabasin  pectorallum  desinente;  operculo  postice  angulato  angulo  rotundato, 
margine  inferiore  concaviusculo ,-  suboperculo  post  operculum  non  vel  vix  prominente ;  squamis  mi- 
nimis oculo  nudo  bene  conspicuis ;  linea  laterali  rectiuscula  per  media  latera  decurrente ;  vesica  na- 
tatoria  minima,  in  cavitate  ossea  vertebrali  tota  inclusa,  parte  accessoria  abdominali  libera  nulla; 
piana  dorsali  radiis  anterioribus  pinnis  ventralibus  opposita,  acutiuscula,  non  vel  parum  emarginata, 
corpore  altiore,  aeque  longa  circiter  ac  alta,  dimidia  ejus  longitudine  circiter  ante  pinnam  analem 
desinente;  pinnis  pectoralibus  rotundatis  longitudine  caput  circiter  aequantibus,  vulgo  minus  dimi- 
dia earum  longitudine  ante  pinnas  ventrales  desinentibus;  ventralibus  ante  mediam  corporis  longitudi- 
nera  insertis,  rotundatis,  pectoralibus  non  multo  brevioribus,  vulgo  multo  minus  earum  longitudine 
ante  analem  desinentibus;  anali  obtusiuscula  vel  acutiuscula,  convexa,  vel  vix  emarginata,  corpore 
non  vel  vix  humiliore,  altiore  quam  basi  longa;  caudali  profunde  vel  semilunariter  emarginata,  lo- 
bis  acutis  4  */2  ad  4^/4  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  roseo-viridi  vel  fuscescente,  viridi-fus- 
co  profundiore  nebulato  vel  fasciis  11  vel  12  latis  transvorsis  fuscescentibus ;  pinnis  viridescente-by- 
alinis,  dorsali  en  caudali  radiis  viridi  profundiore  variegatis;  caudali  basi  macula  oblonga  transversa 
viridi-fusca ;  iride  violascente-coerulea. 

B.  3.  D.  2/10  ad  3/12.  P.  1/10  vel  1/11.  V.  1/7.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  11/17/9  ad  9/17/7,  lat.  brev.incl. 

Hab.    Sumatra    (Pajakombo,    Solok,    Lahat),   in   fluviis. 

Longitudo  8  speciminum  56"  ad  91". 

Aanm.  Cobitis  Jaklesi  is  uiterst  na  verwant  aan  Cobitis  fasciata  Val.  en  komt 
daarmede  in  nagenoeg  alle  punten  overeen.     Zelfs  de  hoogere  bruinachtig-roode  kleur. 


81 

aan  welke  ik  vroeger  het  voornaamste  verschil  van  Gobitis  Jaklesi  met  Cobitis  fas- 
ciata  toeschreef,  is  mij ,  na  de  ontvangst  van  beter  bewaarde  voorwerpen  van  Solok 
en  Lahat,  voorgekomen  meer  aan  minder  goede  bewaring  in  wijngeest  te  zijn  toe 
te  schrijven.  Bij  naauwkeurige  vergelijking  van  alle  mijne  voorwerpen  van  beide 
soorten,  ontwaar  ik  slechts,  als  standvastige  kenmerken,  verschillen  in  de  evenredig- 
heden der  hoogte  en  lengte  van  den  kop,  zijnde  de  bij  onderwerpelijke  soort  stand- 
vastig bij  voorvverpen  van  verschillende  leeftijden  betrekkelijk  langer  en  lager  dan  bij 
Cobitis  fasciata.  Ook  schijnt  het  geringe  aantal  dwarsche  ligchaamsbanden  een  soor- 
telijk kenmerk  op  te  leveren. 

CoBiTicHTHYS  Bllcr ,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  XVI  p.  304. 

Corpus  elongatum  compressum ,  microlepidotum.  Caput  compressum 
alepidotum.  Rostrum  convexum.  Oculi  cute  cephalica  velati.  Cirri 
rostro-supraraxillares  6  ad  9  (8) ,  inframaxillares  4.  Spina  suborbitalis 
nulla.  Nares  anteriores  tubulatae.  Pinna  dorsalis  ventralibus  opposita. 
Pinna  caudalis  integra  supra  et  infra  caudam  in  carinam  adiposam 
producta.  Dentes  pharyngeales  uniseriati  conici.  Vesica  natatoria  parva , 
tota  in  cavitate  ossea  vertebrali  inclusa, 

Aanm.  Het  geslacht  Cobitichthys  omvat  alle  die  soorten  van  Cobtiformes,  welke, 
even  als  het  geslacht  Cobitis  zooals  het  door  mij  beperkt  is,  den  onderoogkuils- 
doorn  missen,  doch  daarvan  voornamelijk  verschillen  door  bedekte  oogenen  talrijker 
voeldraden  Het  schijnt  dat  het  geslacht  in  Oost-Azië  en  den  Oost-aziatischen  Archi- 
pel te  huis  behoort,  zijnde  tot  nog  toe  slechts  soorten  er  van  bekend  geworden  van 
China,  Japan  en  Eorneo 

Die  soorten  zijn  talrijker  dan  vroeger  vermoed  werd.  De  heer  Schlegel  gaf  de 
beschrijvingen  en  afbeeldingen  van  de  twee  hem  bekende  Japansche  soorten  (Cobitis 
rubripinnis  Schl.  en  Cobitis  maculata  Schl.).  De  heer  MacClelland  maakte  twee  soor- 
ten van  Cobitichthys  van  China  bekend  onder  de  namen  Cobitis  pectoralis  (Calc. 
Journ.  Nat.  Hist.  IV  p.  400  tab.  23  fig.  3)  en  Cobitis  bifurcata  (ib.  fig.  1).  Sir 
J.  Richardson  gaf  in  de  Zoölogie  der  reis  van  de  Sulphur  eene  beschrijving  en  af- 
beelding van  Cobitis  anguillicaudata  van  den  heer  Cantor ,  welke  evenzeer  eene  Co- 
bitichthj^s  is ,  terwijl  hij  nog  eene  andere  soort  naareene  afbeelding  beschreef  in  zijn 
Report  over  de  visschen  van  China ,  onder  den  naam  van  Cobitis  psammismus.  Co- 
bitis decemcirrosus  Basil.,  van  noordelijk  China,  is  insgelijks  eene  Cobitichthys,  en 
eindelijk  is  ook  mijne  vroegere  Cobitis  barbatuloides  van  Borneo  tot  Cobitichthys 
terug  te  brengen.  Geen  dezer  soorten  is  beschreven  in  de  groote  Histoire  naturelle 
des  Poissons ,  welks  18e  deel,  waarin  de  Cobitiformes  behandeld  zijn,  trouwens  ook 
reeds  in  het  jaar  1846  het  licht  zag. 


82  . 

Volgens  den  tegenwoordigen  stand  onzer  kennis  zijn  ,  mijns  inziens,  de  elf  soorten 
vau  Cobitichthys  aan  te  nemen,  welke  in  de  lijst,  aan  hoofd  dezer  subfamilie,  zijn 
opgebragt. 

De  eenige  bekende  archipelagische  soort  laat  zich  onderkennen  aan  volgende 
karakters. 

A.  Corpus  altitudine  7  fere  in  ejus  longitudine.  Caput  5V-2  circiter  in  longitudine 
corporis.  Pinnae  pectorales  capite  vix  breviores,  ventrales  ante  medium  corpus  insertae. 

Cohiticldhys  barhatuloides  Blkr. 


Cobitichthys  barhatuloides  Blkr ,  Meer  slangachtige  Cobitichthys ,  Atl.  Cypr. 
Tab.  II  fio-.  1. 

o 

Cobit.  corpore  elongato  corapresso,  altitudine  7  fere  in  ejus  longitudine,  latitudine  l*/2  circiter 
in  ejus  altitudine;  capite  acuto,  toto  alepidoto,  51/2  circiter  in  longitudine  corporis;  altitudine  capi- 
tis  l^'s  in  ejus  longitudine;  oculis  velatis,  diametro  5  circiter  in  longitudine  capitis,  in  media  lon- 
gitudine capitis  sitis,  lineae  frontali  valde  approximatis ;  rostro  acuto  convexo;  spina  suborbitali 
conspicua  nnlla;  cirris  rostro-maxillaribus  G?  brevibus ;  apertura  branchiali  subverticali ;  squamis 
corpore  minimis  oculo  nudo  vix  conspicuis;  pinna  dorsali  radiis  anterioribus  pinnis  ventralibus  op- 
posita,  tota  vel  plus  tota  ejus  longitudine  ante  analera  desinente,  obtusa  rotundata,  corpore  paulo 
liurailiore;  pinnis  pectoralibus  acutis  capite  vix  brevioribus,  longe  ante  ventrales  desinentibus ;  pinnis 
ventralibus  paulo  ante  mediam  corporis  longitudinem  insertis  pectoralibus  brevioribus,  longe  ante  pin- 
nam  analem  desinentibus;  anali  obtusa  rotundata,  corpore  humiliore;  caudali  Integra,  margine 
posteriore  convexiuscula  5  in  longitudine  corporis ;  corpore  fusco ,  fusco  profundiore  punctulato ;  pinnis 
roseo-viridibus,  radiis  dense  vel  parce  fusco  punctulatis ;  caudali  basi  superne  raacnla  majore  nigra, 
annulo  rubescente  cincta. 

B.  3.  D.   2,7  vel   2/8.   P.   1/6   vel   1/7.  V.   1/6.   A.   2/5   vel   2,6.   C.    15   et   lat.  brev. 

Syn.   Cobitis  barhatuloides  Blkr,    Vijfde  Bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  II  p.  435. 

Hab.    Borneo  (Sambas) ,  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  46 "'. 

Aanm.  Wegens  den  gebrekkigen  toestand  van  bewaring,  waarin  mijn  eenig  voor- 
werp zich  bevindt,  heb  ik  slechts  weinig  wezenlijks  aan  mijne  vroegere,  hierboven 
aangehaalde,  beschrijving  dezer  soort  kunnen  toevoegen.  Het  aantal  voeldraden  kan 
ik  niet  met  zekerheid  bepalen ,  maar  er  zijn  er  minstens  zes ,  waarvan  twee  aan  de 
snuitspits  en  vier  aan  de  bovenkaak  zijn  ingeplant.  JMoeijelijk  kan  ik  mij  verklaren, 
hoe  ik  in  mijne  bovenaangehaalde  beschrijving  heb  kunnen  spreken  van  de  aanwe- 
zigheid vai:^  een'  onderoogkuilsdoorn.  Bij  het  losbereiden  van  de  onderoogkuilshuid 
moet  ik  den  onderoogkuilbeensrand  van  mijn  overigens  zeer  klein  en  slecht  be- 
waard voorwerp  voor  doornachtig  gehouden  hebben,  wat  een  nader  onderzoek  mij 
geleerd  heeft  onjuist  geweest  te  zijn.  De  soort  verdient  nog  nader  naar  goed  be- 
waarde voorwerpen  beschreven  te  worden. 


SUBFAMILIA    II    HOMALOPTERAEFORMES. 

Cyprinoidei  corpore  elongato  depresso ,  squamoso ,  ventre  lato ,  plano, 
Caput  depressum  cute  glandulosa'ubique  tectum ,  inferne  latum  planura  , 
alepidotum ,  rostro  ante  os  prominente ,  ore  parvo  infero  transverso , 
centrali  (a  lateribus  capitis  renioto) ,  labiis  carnosis ,  niaxilla  inferiore 
plana  ante  labium  inferius  prominente.  Dentes  pharyngeales  conici 
uniseriati.  Pseudobranchiae  nuUae.  Apertura  branchialis  verticalis, 
angusta.  Pinnae  anacanthae ,  dorsalis  et  analis  pauciradiatae ,  pecto- 
rales  et  ventrales  horizontales ,  subdisciformes ,  peetorales  radiis  am- 
terioribus    pluribus    simplicibus.     Vesica  natatoria  nulla. 

Aanm.  De  Homalopteraeformes  kenmerken  zich  scherp  in  de  groote  familie  der' 
karperachtige  visschen  door  den  volkomen  horizontalen  stand  der  gepaarde  vinnen, 
door  de  talrijke  onverdeelde  borst vinstralen,  platte  breede  ondervlakte  van  kop  en 
buik,  kleine  onderstaande  dwarsche  niet  tot  aan  de  zijvlakte  van  den  kop  reikende 
mondopening,  vrije  niet  door  de  lippen  bedekte  kaakranden,  en  eenreijige  kegel- 
vormige keelgatstanden.  Zij  zijn  onder  de  Cyprinoïden ,  wat  de  Glyptosterna 
zijn  onder  de  Siluroïden  en  wat  de  Platypteraeformes  zijn  onder  de  Gobioï- 
den.  Even  als  deze  zijn  zij  er  op  gebouwd  om  zich  in  de  ondiepe  snel  vlietende 
bergrivieren  met  steenachtigen  bodem  door  aanzuiging  of  vastklamping  tegen  den 
stroom  te  verzetten  en  het  is  ook  in  de  rivieren  van  het  gebergte,  dat  men  de 
soorten  van  Platyptera,  Glyptosternon  en  Homaloptera  bij  voorkeur  aantreft.  Met 
de  Platypteraeformes  hebben  de  Homalopteraeformes  tot  den  habitus  en  het  stelsel 
van  beschubbing  gemeen ,  maar  tanden- ,  kieuw-  en  vinstelsel  wijzen  de  Platypte- 
reaformes  eene  van  de  onderwerpelijke  familie  verwijderde  plaats  aan. 

De  Homalopteraeformes  zijn  het  eerst  in  de  wetenschap  bekend  geworden  van 
Bengalen.  Buchanan,  in  zijn  werk  over  de  visschen  van  de  Ganges,  beschreef  er 
twee  soorten  van  onder  denamen  Cyprinus  sucatio  en  Cyprinus  balitora.  Hij  her- 
kende echter  niet  de  natuurlijke  verwantschappen  dier  soorten  en  bragt  ze  onder 
zijn  subgenus  Garra,  hetwelk  hij  omschreef  als  te  bevatten  de  /'Cyprini  absque 
ulla  ad  aUud  genns  afhnitate,  corpore  parvo,  vix  compressiusculo,  absque  maculis, 
vittis,  notave  colorum  alia  insigni",  cyprini,  tot  welke  ook  soorten  van  Crossocheilos 
en  Discognathichthys  gebragt  zijn. 


84 

ft 

Eerst  de  heer  MacClelland  heeft  de  beide  Homalopteraeformes  van  Buchanan  onder 
een  eigen  geslacht  gebragt  en  onder  de  namen  Psilorhynchos  sucatio  en  Psilorhynchus 
variegatus  nader  beschreven  en  doen  afbeelden.  Hij  plaatst  teregt  Psilorhynchus 
naast  Homaloptera,  waardoor  hij  blijk  gaf  de  groote  verwantschap  van  beide  ge- 
slachten herkend  te  hebben ,  wat  niet  het  geval  was  met  den  heer  Valenciennes , 
die  vermoedt  (Poiss.  XVI  p.  345) ,  dat  de  beide  genoemde  Buchanansche  soorten 
behooren  tot  de  groep  van  Leuciscus  phoxinus  Cuv.  of  het  geslacht  Phoxinus  Ag. 

In  hetzelfde  jaar  (1S22),  waarin  Buchanan's  Gangetic  Fisheshet  licht  zagen ,  wer- 
den twee  javasche  soorten  van  Homalopteraeformes  aangeduid  door  Van  Hasselt , 
die  den  geslachtsnaam  Homaloptera  voor  ze  voorstelde. 

De  heer  Gray,  niet  bekend  met  de  ontdekking  van  Van  Hasselt,  en  onder  de  af- 
beeldingen ,  welke  gediend  hebben  tot  de  zamenstclling  van  de  u  Illustrations  of 
Indian  Zoology"  twee  soorten  voorgesteld  vindende,  welke  tot  Van  Hasselt's  Homa- 
loptera behooren,  bragt  ze  insgelijks  tot  een  eigen  geslacht,  hetwelk  hij  Balitora 
noemde,  welke  naam  door  den  heer  Valenciennes  aangenomen  is,  omdat  hij  in  de 
onjuiste  meeuing  verkeerde,  dat  de  naam  Homaloptera  van  Van  Hasselt  niet  ge- 
drukt was. 

In  het  jaar  1833  gaf  de  heer  J.  Van  der  Hoeven,  in  zijn  uitmuntend  Handboek 
der  dierkunde,  eene  afbeelding  van  eene  nieuwe  soort  van  Homaloptera,  onder  den 
naam  van  H^omaloptera  ocellata  V.  Hass.,  waaruit  is  op  te  maken ,  dat  Van  Hasselt 
ook  die  soort  reeds  gekend  heeft.  De  heer  Van  der  Hoeven  heeft  overigens  zeer 
te  regt  den  door  Van  Hasselt  voorgestelden  geslachtsnaam  aangenomen. 

De  heer  MacClelland  gaf  de  afbeeldingen   van  Balitora  Brucei  en  Balitora  ma- 
culata  van  de  Illustrations  of  Indian  Zoölogy  in  zijne  Indian  Cyprinidae  terug,  on- 
der het  geleide  van  korte  beschrijvingen,  doch  nam  een'  nieuwen  geslachtsnaam  voor* 
ze   aan,    zoodat  zijn  genus    Platycara  en    Balitora  Gr.   dezelfde   beteekenis   hebben 
als  Homaloptera  V.  Hass. 

Maar  de  heer  MacClelland  ontdekte  bovendien  nog  drie  nieuwe  soorten ,  welke 
hij  tot  Platycara  bragt,  doch  een  van  welke,  Platycara  nasuta,  zooals  reeds  de  heer 
Valenciennes  vermoedde,  de  type  van  een  eigen  geslacht  daarstelt,  hetwelk  echter 
niet  tot  de  Homalopteraeformes  behoort. 

De  heer  Valenciennes  deed  later  nog  eenige  Homalopteren  van  Java  en  Cochin- 
china  kennen  en  ook  mijne  eigene  nasporingen  hebben  geleid  tot  de  kennis  van 
enkele  nieuwe  vormen. 

Het  komt  mij  voor,  dat  in  de  Homalopteraeformes  drie  geslachten  zijn  aan  te 
nemen,  welke  men  zou  kunnen  noemen  Homaloptera,  Platycara  en  Lissorhynchos. 

Homaloptera  heeft  zes  korte  vleezige  voeldraden  en  geene  kinzuigplaat. 

Psilorhynchus  McCl.  heeft  habitus  en  snuit  van  Homaloptera,  doch  de  voeldra- 
den ontbreken  (volgens  getuigenis  von  Buchanan  zoowel  als  van  den  heer  MacClel- 
land) ,   even  als  de  kinzuigplaat. 


85 


Lissorhynchos,  een  geslacht  hetwelk  ik  grond  op  Platycara  lissorhynchos  McCl, 
heeft  eene  kinzuigplaat  en_,  volgens  de  afbeelding  van  den  heer  MacClelland,  vier 
voeldraden. 

De  tot  dusverre  bekende  soorten  van  Homalopteraeformes  zijn  niet  meer  dan  16 
in  getal.  Zij  schijnen  eigen  te  zijn  aan  Zuid-Azië  en  den  Soenda-archipel.  Zij 
bewonen  vooral  de  bergachtige  streken  van  Java^  Sumatra  en  Bengalen^  en  ver- 
moedelijk ook  die  van  Siam  en  Cochin-China.  Enkele  soorten  verlaten  soms  de 
bergstreken,  maar  zeker  niet  vrijwillig  en  slechts  medegevoerd  door  den  stroom. 
Van  twee  javasche  soorten  heb  ik  voorwerpen  gevonden  tot  in  de  rivieren  van  de 
hoofdplaats   Batavia. 

De  thans  van  de  subfamilie  bekende  soorten  zijn  de  hieronder  genoemde. 

Species  Homalopteraeformium  hucusqite  cognitae. 


Homaloptera  ocellata  V.  Hass.,  V.  d.  Hoev.  =j  Homaloptera 

polylepis  Blkr.      .     .         Hab. 

//            javanica  V.  Hass.  =J  Homaloptera  Zollingeri  Blkr  .  n 

II            fasciata  V.  Hass.  =3  Homaloptera  Wassinki  Blkr.     .  // 

//             salusur  Blkr u 

II            ophiólepis  Blkr // 

//             gymnogaster  Blkr- // 

u             erythrorhina  K.  v.  H.  -^  Balitora  erythrorhina  Val.     .  u 

*             Valenciennesi  Blkr  s  Balitora  ocellata  Val.       .     .  // 

pavonina  Blkr.  =5  Balitora  pavonina  Val.      ...  // 

lineolata  Blkr.  =3  Balitora  lineolata  Val // 

Brucei   Blkr.  ■^    Balitora    Brucei    Gr.  =3    Platycara 

Brucei  McCl // 

Il  maculata  Blkr  :=3  Balitora  maculata  Gr.  =3  Platycara 

maculata  Gr // 

II             anisurus  Blkr  =3  Platycara  anisurus  McCl.    ...  // 
Psilorhynchus    sucatio    McCl.  =3  Stolephorus  sukati  Buch.  =) 

Cyprinus  sucatio  Buch u 

»            balitora  Blkr  -^  Cyprinus  balitora  Buch.  :=:  Stolepho- 
rus balitora  Buch.  p3  Psilorhynchus  variegatus  McCl.  // 
Lissorhynchus  McClellandi  Blkr=:  Platycara  lissorhynchus  McCl.  // 


Java,  Sumatra. 

Java,  Sumatra. 

Java,  Sumatra. 

Java,  Sumatra. 

Java,  Sumatra 

Sumatra. 

Java. 

Java. 

Java. 

Cochin-China 


Bengala  ? 


Butan. 
Kasvah  mont. 


Bengala. 


Béng.,  Assam. 
Kasyah  mont. 


De  geslachten  Lissorhynchos  en  Psilorhynchos  ken  ik  niet  naar  de  natuur,  en 
de  beschrijvingen  en  afbeeldingen  der  daartoe  behoorende  soorten  laten  veel  te 
wenschen  over. 


86 

Psilorhynchus  moet  zeer  na  verwant  zijn  aan  Homaloptera  en  schijnt  daarvan 
slechts  te  verschillen  door  de  afwezigheid  van  voeldraden,  terwijl  misschien  ook  de 
meer  vertikale  plaatsing  der  oogen  eene  generische  waarde  heeft.  De  beide  soor- 
ten zijn  echter^  wat  de  monddeelen  en  het  tandenstelsel,  en  ook  wat  de  geaardheid 
der  buikvlakte  betreft^  nog  geheel  te  onderzoeken  en  zelfs  ten  opzigte  der  afwe- 
zigheid van  de  bij  de  Homalopteraeformes  steeds  zoo  korte  voeldraden ,  schijnt  een 
nader  onderzoek  nog  allezins  wenschelijk  te  zijn.  Voor  zoover  het  geslacht  thans 
bekend  is  zou  men  er  de  volgende  diagnose  aan  kunnen    geven. 

Psilorhynchus  McCL,  Indian  Cjprinid.  Asiat.  Research.  XIX  p.  300. 

Corpus  elongatum  depressum.  Oculi  subverticaliter  sitae.  Cirri  nulli. 
Mentum  disco  suctorio  nullo.  Squamae  corpore  magnae.  Pinna  dorsalis 
ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens. 

Ook  het  geslacht  Lissorhj^nchus  heeft  nog  geheel  het  voorkomen  van  Homaloptera. 

Het  nadert  echter  reeds  meer  tot  de  Labeoninen  van  het  geslacht  Discognathus , 
wegens  zijne  zuigschijf  aan  de  kin  en  vormt  blijkbaar  een'  overgang  van  de  Homa- 
lopteraeformes tot  de  na  aan  elkander  verwante  geslachten  Platycara ,  Discognathus , 
Discognathichthys ,  Crossocheilos  en  Epalzeorhynchos.  Volgens  de  bestaande  gegevens 
laat  het  zich  kenmerken  als  volgt. 

LiSSORHYNCHOS   Blkr. 

Corpus  elongatum  depressum.  Oculi  subhorizontaliter  sitae.  Cirri.  4 , 
rostrales  et  supramaxillares.  Mentum  disco  suctorio.  Squamae  corpore 
magnae.  Pinna-  dorsalis  supra  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante 
pinnam  analem  desinens. 

Homaloptera  V.  Hasselt,   Algemeene  Konst-en  Letterbode.  1823 
II  p.  133  ;=!  Balitora  Gray. — Saloesoer. 

Corpus  elongatum  depressum.  Cirri  6  carnosi ,  rostrales  4 ,  supramaxil- 
lares 2.  Oculi  subhorizontaliter  sitae.  Rictus  subparallelogrammicus. 
Maxillae  margine  liberae,  tenues,  inferior'plana  symphysi  tuberculo 
nullo.  Labium  superius  ante  maxillam  superiorem  pendulum.  Labium 
inferius  latum ,  parum  refiexum ,  integrura ,  cum  labio  superiore  unitum. 


87 

Sulcus  postlabialis  ntroque  latere  unicus ,  brevis ,  obliquus.  Sulci  isthmo 
lato  distantes.  Mentum  disco  suctorio  nullo.  Pinna  dorsalis  ante  vel 
post  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnara  analem  desinens. 
Vesica  natatoria  nulla.  Dentes  pharyngeales  conici  acuti  uniseriati. 

Aanm.  Zooals  hierboven  reeds  werd  opgemerkt,  is  het  geslacht  Homaloptera  voor- 
gesteld door  Van  Hasselt  en  kortelijk  aangeduid  als  zich  hoofdzakkelijk  onder  de 
karperachtige  visschen  onderscheidende  door  de  volkomen  horizontale  plaatsing  der 
borst-  en  buikvinnen ,  eene  definitie ,  welke  zich  thans  tot  de  geheele  subfamilie  laat 
uitstrekken.  De  door  Van  Hasselt  en  de  heeren  Gray  en  MacClclland  benoemde 
soorten  zijn  evenzeer  hiervoren  reeds  kortelijk   vermeld. 

Het  18e  deel  van  de  groote  Histoire  naturelle  des  Poissons,  waarinde  Homalo- 
pteren  behandeld  zijn,  verscheen  eerstin  1846  en  alzoo  na  den  arbeid  der  genoemde 
zoölogen.  De  heer  Valenciennes  beschreef  daarin,  onder  den  door  den  heer  Gray 
voorgestelden  geslachtsnaam ,  behalve  Homaloptera  Brucei  en  Homaloptera  maculata , 
vier  soorten,  toen  nog  onbekend  in  de  wetenschap,  t.  w.  Homaloptera  erythorhina 
V.  Hass.,  Balitora  ocellata  Val.  (welke  niet  dezelfde  is  als  Homaloptera  ocellata 
V.Hass.,  V.  d.  Hoev.) ,   Balitora  pavonina  Val.  en   Balitora  lineolata  Val. 

In  1852  beschreef  ik  zelf,  in  een  artikel,  getiteld:  *  Over  eenige  nieuwe  soorten 
van  Homaloptera  V.  Hass.  van  Java  en  Sumatra"  en  opgenomen  in  het  vierde  deel 
van  het  Natuurkundig  Tijdschrift  voor  Nederlandsch  Indië,  zes  soorten  van  dit 
geslacht. 

Van  de  meeste  dier  soorten  heb  ik  sedert  nieuwe  en  beter  bewaarde  voorwerpen 
ontvangen,  naar  welke  ik  ze  aan  een  nieuw  onderzoek  heb  onderworpen.  Van  die 
zes  soorten  zijn  drie  mij  gebleken  terug  te  brengen  te  zijn  tot  reeds  door  Van 
Hasselt  benoemde.  Mijne  Plomaloptera  polylepis  beschouw  ik  thans  als  niet  soortelijk 
te  verschillen  van  Van  Hasselt's  Homaloptera  ocellata.  Mijne  Homaloptera  Zollingeri 
is  met  vrij  groote  zekerheid  te  bepalen  dezelfde  soort  te  zijn,  als  Van  Hasselt's 
Homaloptera  javanica,  en  mijne  Homaloptera  Wassinki  dezelfde  als  Homaloptera 
fasciata  V.  Hass.  Alhoewel  die  beide  soorten,  vóór  mij,  door  niemand  beschreven 
waren  heb  ik  gemeend,  uit  eerbied  voor  de  nagedachtenis  van  den  uitstekenden 
Van  Hasselt,  de  door  hem  aangenomene  namen  in  de  plaats  der  mijne  te  moe- 
ten stellen. 

De  drie  overige,  in  genoemde  verhandeling  beschrevene,  soorten,  t.  w.  Homalo- 
ptera ophiolepis,  Homaloptera  salusur  en  Homaloptera  gymmogaster,  schijnen  niet 
aan  Van  Hasselt  bekend  te  zijn  geweest  en  zijn  evenmin  te  brengen  tot  de  soorten , 
door  den  heer  Valenciennes  beschreven. 


88 

De  liegen  soendasclie  soorten  laten  zich  van  de  overige  soorten  en  van  elkander 
onderscheiden,  als   volgt. 

A  Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens. 

a  Squauiae  45    ad  50  in  serie   longitudinali,   carinatae. 

*  Pinna  pectorales  ventrales  non  attingentes.  Anus  basi  ventralium  approxi- 
matus.  Venter  ab  ano  usque  ad  basin   pectoralium  squamosus. 

§  Squamae   margine  libero  non  dentatae. 

Jlomaloptera  javanica  V.  Hass. 
^  Squamae   margine  libero  dentatae. 

liomaloptera  opJdolepis  Blkr. 
L  Squamae    65    in     serie    longitudiuali,     carinatae,   margine    libero   dentatae 
(carina  marginem  superante). 

*  Venter   usque  ad  anum  alepidotus.    Maculae   dorso  fuscae  annulo  dilutiore 

cinctae. 

Homaloptera  pavonina  Blkr. 
c  Squamae  70  ad  80  in  serie  longitudinali. 

*  Squamae  edentulae.  Venter  ante  pinnas  ventrales  alepidotus.  Anus  in  dimidio 

corporis  posteriore  situs. 
^  Pinnae  pectorales  pinnas  ventrales   non    attingentes. 

f  Squamae  margine  libei'ö  undulatae.  Latitudo  capitis  1^  ad  1|  in  ejus 
longitudine. 

Homaloptera  ocellata  V.  Hass.,  V.    d    Hoev. 
f  Squamae  margine  libero    non  undulatae.     Latitudo    capitis    1|    ad 
1|  in  ejus  longitudine 

Homaloptera  salusur  Blkr. 
^  Pinnae  pectorales  ventrales  attingentes.  Vitta  operculo-caudalis  nigra. 
Homaloptera   Vale7iciennesi  Blkr  ;=!  Balitora  ocellata  Val. 

*  Squamae  margine  libero  dentatae,  80  in  serie  longitudinali. 

Homaloptera  erythrorhina  V.  Hass. 
B  Pinna  dorsalis  post  initium  ventralium  incipiens.   Squamae  non  carinatae,  eden- 
tulae. 
a  Venter  ante  pinnas  ventrales  alepidotus. 

*  Squamae  45  p.  m.  in  serie  longitudinali.  Pinnae  pectorales  pinnas  ventra- 

les attingentes. 

Homaloptera  fasciata  V.  Hass. 

*  Squamae  70  p.  ni.  in  serie  longitudinali.  Pinnae  pectorales  pinnas   ventrales 

non  attingentes. 

Homaloptera  gymnogaster  Blkr. 


89 

Homaloptera  javanica  V.  Hass.,  Algem.  Konst-  en  Letterbode.    1823 
II.  p.  133,  Javasche  Saloesoer.  Atl.  Cypr.  tab.  III.  fig.  5. 

Horaalopt. *  corpore  elongato,  depresso,  cauda  tantum  compresso,  altitudine  8  ad  8^/2  in  ejus 
longitudine,  aeque  lato  circiter  acalto;  capite  depresso,  convexo,  linea  anteriore  subsemilunariter  ro- 
tundato,  6  ad  6  Vs  in  longitudine  corporis;  latitudine  capitis  1  Vs  ad  1  et  paulo,  altitudine  l*/2 
ad  1^/3  in  ejus  longitudine;  vertice,  rostro  genisque  glandulosis;  oculis  liberis,  maxima  parte  in  di- 
midio  capitis  posterioie  sitis,  diametro  4 1/2  ad  5  et  paulo  in  longitudine  capitis,  minus  diametris  2 
distantibus;  naribus  oculo  magis  quam  rostri  apici  approxiraatis ,  posterioribus  magnis  oblongis  val- 
vula  claudendis,  anterioribus  posterioribus  multo  minoribus  in  basi  valvulae  narium  posteriorum 
perforatis;  rostro  convexo,  basi  paulo  latiore  quam  longo;  cirris  subaequilongis ,  oculo  brevioribus, 
gracilibus;  maxilla  inferiore  plana  acie  ante  labium  inferius  deflexum  prominente;  operculo  postice 
rotundato  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo;  dentibus  pharyngealibus  uniseriatis  parvis 
conicis  acutis  parum  curvatis  p.  m.  10;  ano  in  diraidio  corporis  anteriore  perforato,  basi  ventrali- 
um  multo  magis  quam  pinnae  anali  approxiraato;  linea  laterali  rectiuscula,  singulis  squamis  tubulo 
simplice  notata,  basi  pinnae  caudalis  sursum  curvata;  ventre  squamoso  antice  inter  et  vix  postba- 
sin  pectoralium  tantum  alepidoto;  squamis  margine  libero  glabris  non  dentatis  et,  ventralibus  post- 
analibusque  exceptis,  valde  conspicue  unicarinatis ;  squamis  lateribus  45  p.  m.  in  serie  longitudinali , 
5  in  serie  transversali  radium  dorsalem  lm  inter  et  lineam  lateralem,  15  p.  m.  in  serie  longitudinali 
verticem  inter  et  pinnam  dorsalem;  squamis  toto  ventre  usque  ad  anum  squamisque  postaxillaribus 
squamis  cetero  corpore  conspicue  minoribus ;  pinna  dorsali  paulo  ante  insertionem  pinnarum  ventralium 
incipiente,  acuta,  non  emarginata,  corpore  sat  multo  altiore,  breviore  quam  alta ;  pinnis  pectoralibns 
et  ventralibus  antice  rotundatis  apice  angulatis,  peotoralibus  ventralibus  paulo  longioribus  ventrales 
non,  ventralibus  analera  non  attingentibus ;  anali  acuta  vel  obtusiuscula,  non  emarginata,  corpore 
non  vel  paulo  humiliore,  sat  multo  altiore  quam  basi  longa;  caudali  sat  profunde  emarginata,  lobis 
acutis,  inferiore  superiore  longiore,  é^/i  ad  5  et  paulo  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne 
aurantiaco-olivaceo  vel  fusco-oHvaceo,  inferne  aurantiaco-roseo;  glandulis  capite  aurantiacis ;  fascüs 
corpore  transversis  latis  diffusis  fuscis  et  maculis  confluentibus  compositis  6  vel  7  approximatis ;  iri- 
de  violascente-coerulea  margine  pupillari  aurea;  pinnis  aurantiaco-roseis  vel  rubris,  caudali  medio 
inferneque  maxima  parte  profunde  fusca  vel  nigra  superne  fascüs  2  vel  3  transversis  tuscis;  pinnis 
ceteris  fascüs  2  vel  3  dorsali  et  anali  longitudinalibus,  pectoralibus  ventralibusque  transversis  fus- 
cis non  semper  conspicuis. 

B.  3.  D.  2/8  vel  2/9.  P.  4/9/1  vel  4/10/1.  V.  2/8.  A.  2/5  vel  2/6.  C.  6/17/5  vel  5/17/4,  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Homaloptera   Zollingeri   Blkr,    Over  eenige  nieuwe  soorten  van  Homaloptera.  Nat.  Tijdschr. 
N.  Ind.  IV.  p.  158. 
Salusar  Sundan. 

Hab.  Java  (Batavia,  Bandong),  in  fluviis. 
Sumatra  (Lahat),  in  fluviis. 

Longitudo  7  speciminum  78'"  ad  99'". 

Aanm    Ik  beschreef  deze  soort  in  het  jaar  1852  naar  drie  kleinere  voorwerpen  van 

Batavia  en  Bandong,  welke  tijdens  de  dikwerf  herhaalde  verplaatsing  van  mijn  ka- 

12 


90 

binet  in  verschillende  woningen  zijn  verloren  gegaan  (1).  Sedert  ontving  ik  eenirre 
grootere  voorsverpen  van  Lahat  (binnenlanden  van  Palembang),  naar  welke  ik  mijne 
vroegere  beschrijving  heb  kunnen  verbeteren  en  uitbreiden. 

Eene  nadere  studie  mijner  voorwerpen  en  der  vergelijking  daarvan  met  de  kopi- 
ën  der  afbeeldingen  van  twee  door  Van  Hasselt  op  Java  waargenomene  soorten, 
aan  welke  hij  de  namen  gaf  van  Homaloptera  javanica  en  liomaloptera  fasciata, 
heeft  mij  bepaald  tot  de  meening  gebragt,  dat  mijne  Homaloptera  Zollin'ï'eri  tot 
Van  Hasselfs  Homaloptera  javanica  terug  te  brengen  is- 

De  soort  is  gemakkelijk  herkenbaar  aan  hare  ongeveer  45  wel  gekielde  maar  niet 
getande  schubben  op  eene  overlangsche  rei.  Ten  opzigte  van  het  geringe  aantal 
schubben  is  zij  verwant  aan  Homaloptera  ophiolepis ,  maar  zij  verschilt  daarvan  noo- 
door  talrijke  kenmerken^  zijnde  bij  laatstgenoemde  soort  het  ligchaam  aanmerke- 
lijk slanker,  de  schubben  veel  sterker  gekield  en  aan  den  achterrand,  door  de 
verlenging  der  kielen  met  één  tot  zeven  tandjes  gewapend,  de  buikschubben  aan- 
merkelijk kleiner  en  het  ligchaam  niet  met  dwarsche  banden  maar  met  grootere 
en  kleinere  ronde  vlekken  geteekend,  waarvan  eenige,  even  als  bij  Homaloptera 
ocellata  en  nog  andere  soorten ,  op  de  middellijn  van  den  rug  voor  en  achter  de 
rugvin  zijn  geplaatst. 

Homaloptera  ophiolepis  Blkr ,  Over  eenige  nieuwe  soorten  van  Homa- 
loptera, Nat.  T.  N.  Ind.  IV  p.  160.  Slangenschubbige  Saloesoer. 
Atl.  Cypr.  Tab.  III  fig.  3. 

Horaalopt.  corpore  elongato,  depresso,  cauda  postice  tantam  compresso,  altitndine  \0\  ad  114  in 
ejus  longitudine,  paulo  latiore  qiiam  alto;  capite  depresso  convexo,  linea  anteriore  acute  rotundato, 
6  ad  7  ia  longitudine  corporis;  latitudine  capitis  IJ  ad  l-J-,  altitudine  2  f'ere  ad  2  et  paulo  in  ejus 
longitudine;  vertice,  rostro  genisque  glandulosis;  oculis   liberis,  antice   in   dimidio  capitis  posteriore 


(1)  Bij  de  overige  moeijelijkheden,  -welke  ik  ondervond  in  de  uitbreiding  en  bewaring  mijner  ver- 
zamelingen, bekleedden  die,  welke  voortvloeiden  uit  talrijke  verhuizingen,  niet  de  geringste  plaats.  Se- 
dert ik  mijne  verzamelingen  begon,  lieb  ik  te  Batavia,  Samarang,  Soerabaja  en  Willem  I  niet  min- 
der dan  19  verschillende  huizen  bewoond  (een  der  ongerieven  van  den  officiersstand ,  aan  welken  op 
de  hoofdplaatsen  op  Java  gouvernementshuizen  ter  bewoning  worden  aangewezen).  Men  kan  nagaan, 
in  welke  mate  eene  19  malige  verplaatsing  van  mijn  kabinet,  waarbij  men  gedwongen  is  zijne  toe- 
vlugt  tot  koelies  (inlandsche  lastdragers)  te  nemen,  aan  mijne  verzamelingen  heeft  moeten  schaden. 
Talrijke  stopflessehen  met  naturaliën  zijn  op  die  wijze  verloren  gegaan,  daar  de  koelies,  bij  toeval 
iets  brekende,  de  voorkeur  geven  aan  het  spoorloos  doen  verdwijnen  van  het  gebrokene,  boven  het 
vertoonen  van  de  corpora  delicti.  Ook  door  diefstallen  van  mijne  inlandsche  bedienden  zijn  vele 
soorten  verloren  gegaan.  Het  was  hun  daarbij  natuurlijk  niet  te  doen  om  die  soorten,  welke  zij 
wegwierpen,  maar  om  de  stopflesschen,  voor  welke  zij  bij  Chinezen  steeds  gretige  opkoopers  vonden. 


91 

sltis,  diametro  4i  ad  5^  in  loagitudine  capitis,  miiiu3  dlametris  2  distantibus;  narlbus  oculo  multo 
inagis  quara  rostri  apici  approxlmatis,  posterioribus  magnis  oblongis  valvula  claudendis,  anterioribus 
posterioribus  multo  minoribus  in  basi  valvulae  narlum  posteriorum  perforatis;  rostro  convexo ,  basi 
paulo  laliore  quam  longo;  cirrls  subaequilongis,  oculo  non  vel  paulo  longioribus,  corapresais  ,  basi  latis; 
maxilla  inferiore  plana  acie  ante  labiura  inferius  deflexura  prominente;  operculo  postice  rotnndato, 
margineinferioreconvexlusculo;  dentibus  pliaryngealibus  uniseriatis  parcis  conicis  parum  curvatis;  ano 
in  dimidio  corporis  aateriore  perforato  basi  ventralium  multo  magis  qaam  pinnae  anali  approximato  ,- 
linea  laterali  rectiuscula  singulis  squamis  tubulo  simplice  notata,  basi  pinnae  caudalis  sursum 
curvata;  ventre  squamoso  antice  inter  pectorales  tantum  alepldoto;  squamis  dorso  lateribusque  valde 
conspicue  unicarinatis  nucba  ex  parte  pluricarinatis,  ventralibus  non  carinatis,  nuchalibus  et  lateralibus 
margine  libero  tri-ad  septemdentatis,  ventralibus  non  dentatis,  ceteris  conspicue  unidentatis;  squamis 
lateribus  45  ad  48  in  linea  laterali,  6  in  serie  transversali  railium  dorsalem  lm  inter  et  lineam 
lateralem,  15  p.  m.  in  serie  longitudinali  verticem  inter  et  pinnam  dorsalem;  squamis  toto  ventre 
usque  ad  anum  minimis,  dorso  lateribusque  antice  squamis  caudalibus  et  postanalibus  minoribus; 
pinna  dorsali  paulo  ante  insertionem  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,nonveI  vix  emarginata; 
corpore  multo  altiore,  paulo  breviore  quam  alta ;  plnnis  pectoralibus  antice  et  postice  rotundatis  apice  an- 
gulatis  pinnas  ventrales  non  attingentibus;  ventralibus  antice  rotundatis,  apice  angulatis  pectoralibus  vix 
brevioribus,  analem  non  attingentibus ;  anali  acuta,nonveI  vix  emarginata,  corpore  non  vel  paulo  al- 
tiore, sat  multo  altiore  quam  basi  longa ;  caudali  profunde  emarginata  lobis  acutls  inferiore  superiore 
longiore  4^  ad  5  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superneauranliaco-olivaceo,  inferne  aurantiaco- 
roseo;  glandulis  capite  aurantiacis ;  linea  dorsi  media  maculis  7  magnis  rotundis  fuscis  quarum  4  post 
pinnam  dorsalem ;  lateribus  insuper  maculis  magnis  fuscis  vulgo  rotundis  magnitudine  inaequalibus ; 
pinnis  aurantiaco-roseis  vel  rubris  fascüs  fuscis  ornatis,  pectoralibus  et  ventralibus  faseüs  vulgo  3, 
caudali  fasciis  vulgo  5  transversis,  dorsali  et  anali  fascüs  vulgo  3  longitudinalibus;  fascüs  caudalibus 
frequenter  confluentibus. 

B.  3.  D.  3/8  vel  3/9.  P.  5/9  ad  4/10  ad  4/11/1.  V.  2/8.  A.  2/5  vel  2/6,  C.  4/17/4,  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Salusur  Sund. 

Hab.  Java  (Parongkalong,   Bandong)  in  fluviis. 
Sumatra  (Lahat),  in  fluviis. 

Longitudo  7  speciminum  83'"  ad  124'". 

Aanm.  Homaloptera  ophiolepis  is  de  slankste  der  mij  bekende  soorten  van  lioma- 
loptera.  Zij  is  overigens  gemakkelijk  herkenbaar  aan  hare  betrekkelijk  weinig  talrijke 
en  groote  sterk  gekielde  en  aan  den  vrijen  rand  getande  schubben.  De  schubben 
aan  de  ondervlakte  des  ligchaams  zijn  in  twee  sterk  afgescheidene  groepen  verdeeld. 
Die  welke  voor  den  anus  zijn  gelegen  en  den  buik  tot  nabij  den  grond  der  borst- 
vinnen geheel  bedekken,  zijn  zeer  klein,  ongekield  en  ongetand.  Vroeger  had  ik 
die  schubjes  zelfs  niet  eens  opgemerkt ,  doch  met  de  lens  laten  zij  zich  gemakkelijk 
waarnemen.  De  schubben  daarentegen,  welke  tusschen  den  nabij  den  grond  der 
buikvinnen  doorboorde  aarsopening  en  de  aarsvin  zijn  gelegen ,  doen  in  grootte  niet 
onder  voor  de  zijschubben  tusschen  buikvinnen  en  aarsvin  en  zijn  evenzeer  gekield. 

Op  Java  leeft  deze  soort  in  het  stroomgebied  van  den  ïjitaroem.  Uit  andere 
rivieren  van  Java  heb  ik  haar  tot  nog  toe  niet  bekomen.  Van  Sumatra  bekwam 
ik  haar  slechts  uit  het  stroomgebied  van   den  Moessi  of  de  rivier  van  Palembang. 


92 

Homaloptera  pavomia  Blkr ,   Over  eenige  soorten  van    Homaloptera , 
Nat.  T.  Néd.  Ind.  IV  p.  158,  Paauwoogigei  Saloesoer. 

Homalopt.  corpore  graciliore,  capito  magis  acuto  et  graciliore,  oculis  majoribus,  pliina  anali  magis 
quadrata,  caudali  magis  emarginata  et  lobo  ejus  inferiore  longiore  quam  in  Homaloptera  Valenciennesi ; 
pinnis  pectoralibus  brevibus  trapezoideis ;  ventralibus  rotundatis;  ventre  usque  ad  anum  alepidoto; 
squamis  65  in  serie  longitudinali,  carinis  marginem  liberum  snperantlbus  subdentatis,  dorsalibus  et 
lateralibus  parvis ,  crassiusculis ,  inbricatis ;  colore  corpore  superne  nigricante ;  dorso  ante  pinnam 
dorsalem  punctis  rotundis  nigris ,  post  pinnam  dorsalem  maculis  5  magnis  rotundis  nigris  annulo  albo 
cinctis,  vitta  corpore  longitudinali  nuUa;  pinnis  nigro  maculatis. 

D.  10.  P.  18.  V.  9.  A.  6.  C.  22. 

Syn.  Balitora  pavonina  Val.,  Poiss.  XVIII  p.  74. 
Balüore  pavonin  Val.,  ibid. 

Hab.  Java  (Buitenzorg) ,  in  fiuviis. 

Longitudo  4  poUic.  paris. 

Aanm.  Homaloptera  pavonina  schijnt  verwant  te  zijn  aan  Homaloptera  ophiolepis 
Blkr,  doch  deze  laatste  kan  daartoe  niet  terug  te  brengen  zijn,  vermits  zij  slechts 
45  tot  48  schubben  heeft  op  eene  overlangsche  rei  en  den  buik  van  den  anus  af 
tot  geheel  nabij  de  basis  der  borstvinnen  met ,  hoezeer  kleine ,  schubben  bedekt  heeft. 

Ik  ken  deze  soort  niet  naar  de  natuur  en  geef  de  bovenstaande  beschrijving  slechts 
vertaald  naar  die  van  den  heer  Valenciennes. 

Homaloptera   ocellata  V.    Hass.,  J.    Van  der  Hoev.,    Handb.  Dierk. 
ed.  1^  Tom.  II  p.  211  tab.  13  fig.  12.   Geoogde  Saloesoer.  AÜ. 
Cypr.  Tab.  III  fig.  4. 

Homalopt.  corpore  elongato,  depresso,  cauda  tantum  compresso,  altitudine  7  et  paulo  ad  8^  in 
ejus  longitudine,  paulo  latiore  quam  alto;  capite  depresso  convexo,  linea  anteriore  acutiuscule  vel 
subsemilunariter  rotundato,  6  et  paulo  ad  6V2  in  longitudine  corporis;  latitudine  capitis  l*/i  ad  l'/s. 
altitudine  I2/3  ad  2  et  paulo  in  ejus  longitudine;  vertice,  rostro  genisque  glandulosis  ;  oculis  liberis,  antice 
in  dimidio  capitis  posteriore  sitis ,  diametro  5^/3  ad  62/3  in  longitudine  capitis ,  diamctris  2  circiter  di- 
stantibus;  naribus  oculo  magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  magis  oblongis  valvula 
claudendis ,  anterioribus  posterioribus  multo  minoribus  in  basi  valvulae  narium  posteriorum  perforatis  ; 
rostro  convexo ,  basi  latiore  quam  longo ;  cirris  subaequilongis  oculo  non  longioribus ,  conico-corapressis , 
basi  latis;  maxilla  inferiore  plana  acie  ante  labium  inferius  deflexum  prominente;  operculo  postice 
rotundato,  margine  inferiore  concavo;  dentibus  pharyngealibus  10  p.  m.  uniseriatis  conicis  acutis  parum 
curvatis,  mediis  lateralibus  longioribus;  ano  in  dimidio  corporis  posteriore  perforato,  pinnae  anali 
magis  quam  basi  ventralium  approximato ;  linea  laterali  roctiuscula  singulis  squamis  tubulo  simplice 
notata ;  ventre  usque  paulo  ante  pinnas  ventrales  alepidoto ;  squamis  corpore  leviter  unicarinatis ,  mar- 
gine libero  anacanthis  undulatis,  lateribus  70  ad  75  in  linea  laterali,  8  vel  9  in  serie  transversali 
radium  dorsalem  lm  inter  et  lineam  lateralem,  22  vel  23  in  serie  longitudinali  verticem  inter  et 
pinnam  dorsalem;  squamis  regione  postaxillari,  lateribus  inferne,  interventralibus  regioneque gastro- 


93 

anali  squamis  cetero  corpore  minorlbus ;  pinna  dorsali  paulo  ante  insertionem  pinnarum  ventralium 
inclpiente,  acuta,  leviter  emarginata ,  corpore  altiore,  breviore  quam  alta;  pinnis  pcctoralibus  antice  et 
postice  rotundatis  apice  angulatis,  pinnas  ventrales  non  attingentibus ;  ventralibus  antice  rotundatis  apice 
angulatis  pectoralibus  paulo  brevioribus,  analom  non  attingentibus;  anali  acuta  emarginata,  corpore 
non  vol  paulo  humiliore,  multo  altiore  quam  basi  longa;  caudali  profunde  semilunariter  emarginata , 
lobis  acutis  inferiore  superiore  longiore  4V3  ad  4;',/2  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  supemo 
fuscescente-olivaceo,  inferno  olivaseente-aurantiaco ;  dorso  lateribusque  fusco  nebulatis;  linea  dorsi 
media  maculis  6  vel  7  magnis  rotundis  profunde  fuscis  aurantiaco  annulatis ,  posterioribus  2  cauda- 
libus ;  pinnis  pulchre  roseis ,  pectoralibus  et  ventralibus  vulgo  fasciis  2  tranaversis ,  dorsali  et  anali 
vulgo  fascia  unica  longitudinali  fusco-violaceis;  caudali  dimidio  inferiore  maxima  parte,  dimidio  su- 
periore minoro  parte  violacco-fusco  transversim  bifasciata ;  iride  coerulescente  margine  pupillari  aurea. 

B.  3.  D.  3/8.  P.  7/8/1  ad  7/10/1.  V.  2/7.  A.  3/a    vel  3/3.  C.  6/17/5    vel  5/17/4  lat.   brev.  incl. 

Syn.  Homaloptera  polylepis  Blkr,  Over  eenige  soort,  van  Homalopt.  Nat.  Tijdschr.  Ned.  Ind.  IV  p.  162. 
Salusur  Sundan. 

Hab.  Java  (Buitenzorg,  Tjipanas,  Bandong),  in  fluviis. 
Sumatra  (Laliat) ,  in  fluviis. 

Longitudo  26  speciminum  76'"  ad  132"'. 

Aanm.  Sedert  ik  deze  soort  onder  den  naam  van  Homaloptera  polylepis  beschreef 
naar  twee  voorwerpen ,  bij  welke  de  kleuren  veel  hadden  geleden ,  ben  ik  in  het 
bezit  gekomen  van  nog  een  vierentwintigtal  deels  grootere  en  meest  alle  uitmuntend 
goed  bewaarde  voorwerpen ,  op  weinige  uitzonderingen  na  alle  gevangen  in  de  ri- 
vier Tjidani,  in  de  nabijheid  van  Buitenzorg.  Ik  heb  daardoor  mijne  vroegere 
beschrijving,  vooral  ten  opzigte  der  kleuren,  kunnen    verbeteren. 

Ik  houd  het  er  thans  voor,  dat  de  soort,  afgebeeld  door  de  heer  J.  Van  der  Hoeven 
inde  eerste  uitgave  van  zijn  Handboek  der  dierkunde,  dezelfde  is  als  mijne  Homa- 
loptera polylepis,  en  alhoewel  die  afbeelding  zeer  veel  te  wenschen  overlaat  en  de 
soort  door  den  heer  Van  der  Hoeven  niet  nader  beschreven  is ,  heb  ik  den  naam 
van  //  ocellata"  aangenomen  ,  omdat  hij  het  regt  van  prioriteit  heeft,  terwijl  Van  Hasselt 
er  zeker  mede  heeft  willen  wijzen  op  de  licht  geringde  rugvlekken ,  welke  bij  deze 
soort  in  den  verschen  toestand  scherp  geteekend  zijn,  doch  door  bewaring  in  wijn- 
geest lichtelijk  verdwijnen. 

Balitora  ocellata  Val.  is  eene  van  de  bovenbeschrevene  verschillende  soort,  welke 
ik  niet  ken.  Volgens  den  heer  Valenciennes  zouden  er  de  borstvinnen  tot  aan  de 
buikvinnen  reiken,  wat  bij  geen  mijner  voorwerpen,  jonge  of  oude,  het  geval  is. 
Bij  geen  mijner  voorwerpen  ook  is  iets  te  bespeuren  van  de  zwarte  vlekjes  op 
den  kop  of  van  een'  zwarten  overlangschen  ligchaamsband ,  welke  bij  Balitora  ocellata 
Val.  gezegd  wordt  te  bestaan.  Daar  de  soortnaam  //ocellata"  reeds  aan  de  door 
den  heer  Van  der  Hoeven  afgebeelde  soort  is  gegeven ,  zal  die  van  Balitora  ocellata 
Val.  veranderd  behooren  te  worden ,  waarom  ik  voorstel  daaraan  den  naam  te  ver- 
binden van  den  beroemden  ichthyoloog,  die  haar  het  eerst  beschreef. 


94 

Balitora  ocellata  Van  Hass.  is  de  in  de  bovenlanden  van  West-  Java  ongetwijfeld 
het  meest  voorkomende  soort,  doch  toch  is  ze  raoeijelijk  door  de  inlanders  te  beko- 
men, vermits  zij  geen  artikel  van  voeding  uitmaakt  en  ik  de  inlanders  zelfs  niet 
door  de  aanbieding  van  betrekkelijk  aanzienlijke  belooningen  bewegen  konde,  voor- 
werpen van  Saloesoer,  den  algemeeuen  Soendaschen  naam  voor  de  soorten  van  Ho- 
maloptèra,  voor  mij  te  verzamelen.  Van  Sumatra  ontving  ïk  tot  dus  verre  slechts 
een  enkel  voorwerp. 

Balitora  maculata  Gr.  en  Platycara  anisura  McCl.  schijnen  aan  Homaloptera  ocellata 
V.  Hass.  verwant  te  zijn. 

Homaloptera  salusur  Blkr,  Over  eenige  n.  soort.  v.  Homalopt.  Nat. 
T.  Ned.  Ind.  IV.  p.  161.  Gladschuhbige  Saloesoer.  Atl.  Cj^pr. 
Tab.III  fig.  2. 

Homalopt.  corpore  elongato,  depressiusculo ,  postice  compresso,  altitudine  8  ad  9  in  ejus  longitudine, 
non  latiore  quam  alto ;  capite  depresso  convexo,  linea  anteriore  acute  rotundato,  5^/3  ad  6  in  lon- 
gitudine corporis;  latitudine  capitis  1  ^/s  ad  l^/j,  altitudine  2  circiter  in  ejus  longitudine;  rostro,  ver- 
tice  genisque  glandulis  parum  conspiculs;  oculis  liberis,  antice  in  dimidio  capitis  posterlore  sitis, 
diametro  G  ad  7  in  longitudine  capitis,  diametris  2  circiter  distantibus;  naribus  oculo  multo  magis 
quam  rostri  apici  approximatis,  posterioribus  magnis  oblongis  valvula  claudendis,  anterioribus  pos- 
terioribus  multo  minoribus  in  basi  valvulae  nariuni  posteriorum  perforatis;  rostro  convexo  basi  non 
vel  vix  latiore  quam  longo;  cirris  subaequilongis ,  oculo  non  vel  vix  longioribus,  basi  compressis  la- 
tiusculis;  maxilla  inferiore  plana  acie  ante  labium  inferius  deflexum  prominente;  operculo  postice 
rotundato  margine  inferiore  concavo;  dentibus  pharyngealibus  10  p.  ra.  uniseriatSs  conicis  acotis 
parum  curvatis ;  ano  in  dimidio  corporis  posteriore  perforato ,  pinnae  anali  magis  quam  basi  ventra- 
lium  approximato;  linea  laterali  rectiuscula  singulis  squamis  tubulo  simplice  notata;  ventre  usque 
inter  pinnas  ventrales  alepidoto;  squamis  corpore  leviter  unicarinatis ,  margine  libero  anacanthis  in- 
tegris,  lateribus  70  p.  m,  in  linea  laterali,  8  p.  m.  in  serie  transversali  radium  dorsalem  lm  inter 
et  lineam  lateralem,  22  p.  m.  in  serie  longitudinali  verticem  inter  et  pinnara  dorsalem;  squamis 
nuchalibus,  postaxillaribus  et  gastro-analibus  squamis  cetero  corpore  minoribus ;  pinna  dorsali  paulo 
ante  insertionem  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  leviter  emarginata,  corpore  altiore,  paulo 
breviore  quam  alta;  pinnis  pectoralibus  antice  et  postice  rotundatis  apici  angulatis  pinnas  ventrales 
non  attingentibus ;  ventralibus  antice  rotundatis ,  apici  angulatis ,  pectoralibus  paulo  brevioribus , 
analem  non  attingentibus,-  anali  acuta  emarginata,  corpore  non  vel  paulo  humiliore,  altiore  quam 
basi  longaJ  caudali  profunde  emarginata,  lobis  acutis,  inferiore  superiore  vulgo  longiore  5  fere  ad  5  ^ 3 
in  longitudine  corporis ;  colore  corpore  superne  fuscescente-vel  aurantiaco-olivacco,  inferne  dilute  roseo: 
dorso  fasciis  4  vel  5  latis  diffusis  fuscis;  iride  coerulescente  margine  pupillari  late  aurea ;  pinnis  roseis, 
dorsali,  pectoralibus  et  ventralibus  dimidio  anteriore,  caudali  lobo  inferiore  fere  totis  fuscis. 

B.  3.  D.  3/8  vel  3/9.  P.  5/8/1  vel  5/9/1  ad  7/10/1.  V.  2  7.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  lat,  brev.  incl, 

Syn.  Salusur  Sundan, 

Hab,  Java  (Batavia,  Tjampea,  Ngantang),  in  fluviis. 
Sumatra  (Lahat),  in  fluviis. 

Longitudo  8  speciminura  55'"  ad  90'". 


95 

Aanm.  Homaloptera  salusur  verschilt  van  Homaloptera  ocellata  Van  Hass.  slechts 
zeer  weinig.  i\Ien  kan  haar  echter  onderkennen  aan  haren  smalleren  kop ,  wiens 
breedte  1-/5  tot  IV0  maal  gaat  in  zijne  lengte,  terwijl  die  breedte  bij  Homaloptera  ocel- 
lata slechts  l'/i  tot  l'/s  maal  gaat  in  de  lengte  des  kops.  Bovendien  zijn  de  schub- 
ben bij  onderwerpelij ke  soort  geheel  gaafrandig,  terwijl  het  ligchaam  er  slechts  dwarsche 
banden  heeft ,  althans  bij  mijne  voorwerpen ,  en  niet  de  scherp  geteekende  en  geel 
geringde  ronde  bruine  vlekken  op  den  rug  van  Homaloptera  ocellata.  Het  verschil 
in  de  breedte  van  den  kop  is  bij  voorwerpen  van  beide  soorten  zeer  in  het  oog 
vallend  en  drukt  zich  ook  uit  in  den  slankeren  snuit,  die  langer  schijnt  te  zijn, 
doordien  zijne  breedte  aan  de  basis  zijne  lengte  niet  of  naauwelijke  overtreft. 

Homaloptera  Valenciennesi  Blkr,   Valenciennesche  Saloesoer. 

Homal.  corpore  breviore,  capite  breviore,  rostro  obtusiore,  ocuHs  minoribus  et  magis  distantibns,  pin- 
nis  paribus  magis  rotundatis,  anali  humiliore  et  magis  rotundata,  quam  in  Homaloptera  ery throrhina ; 
pinnis  pectoralibus  ellipticis  ventrales  attingentibus ;  caudali  emarginata;  squamis  70  in  serie  longi- 
tudinali;  ventre  alepidoto;  linea  laterali  valde  conspicua,  recta;  colore  corpore  rufescente ;  dorso  post 
pinnam  dorsalem  maculis  5  rotundis  ntgris  et  ante  pinnam  dorsalem  maculis  3  nigris  nebulaefor- 
mibus;  vertice  nigro  punctato;  vitta  operculo-caudali  nigra;  pinnis  nigi-o  macnlatis  vel  vittatis;  pec- 
toralibus et  caudali  aurantiaco  tinctis. 

D.  9.  P.  17.  V.  9.  A.  6.  C.  23. 

Syn.     Balitora  ocellata   Val.,    Poiss.  XVIII  p.  73.  Blkr  0\rer  eenige  soort,  van  Homalopt.  Nat.  T. 
N.    Ind.    IV   p.    157. 
Balitore  ocellé  Val..  1.  c. 

Hab,  Java  (Buitenzorg),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  descripti  2  poll.  8  lin.  par. 

Aanra  De  soort  ^  door  den  heer  Valenciennes  onder  den  naam  van  Balitora  ocellata 
beschreven,  is  niet  dezelfde,  welke  Van  Hasselt  onder  dien  naam  had  aangeduid. 
Zij  verschilt  daarvan  niet  alleen  door  den  overlangschen  ligchaamsband,  maar  ook 
doordien  er  de  borstvinnen  tot  aan  de  buikvinnen  reiken.  Aangezien  van  Homa- 
loptera ocellata  V.  Hass.  reeds  in  1833  eene  afbeelding  is  openbaar  gemaakt  door 
den  hoodeeraar  J.  Van  der  Hoeven,  heb  ik  voor  de  hier  beschrevene  soort  den  naam 
van  den  heer  Valenciennes  gekozen ,  die  haar  het  eerst  heeft  bekend  gemaakt  en 
van  wiens  beschrijving  het  bovenstaande  eene  verkorte    vertaling  is. 

Balitora  Brucei  komt  mij  voor  het  naaste  aan  Homaloptera  Valenciennesi  verwant 
te  zijn. 


96 

Homaloptera   erythrorhina  V.  Hass.,  Blkr,   Over  eenig.  soort.  v.  Ho- 
malopt.  Nat.  Tijdschr.  Ned.  Ind.  IV  p.  157.  Rooclneuzige  Saloesoer. 

Homal.  corpore  elongato  depresso,  aeque  liitoaealto,  altitudine  Ginejus  longitudine;  rostro  acuto 
antice  rotundato ;  capite  plus  quani  G  in  longitudine  corporis ;  oeulis  diametro  6  circiter  in  longitu- 
dine capitis,  minus  diametris  3  distantibus;  naribus  oculo  valde  approximatis ;  cirris  G,  rostralibus 
supramaxillaribus  brcvioribu.s ;  dentibus  pliaryngealibus  uniseriatis  p.  m.  5;  pinnis  extensis  rhomboideo- 
rotundatis,  radio  1°  ceteris  fortiore;  dorsali  emai-ginata;  pectoralibus  ventrales  non  attingentibus ; 
ventralibus  dorsali  oppositis;  anali  longitudine  2  in  ejus  altitudine;  caudali  profunde  emarginata  lobis 
acutis  acquallbus ;  squarais  80  in  serie  longitudinali ,  carinatis ,  carinis  marginem  liberum  superantibus 
unde  squainis  quasi  dentatis ;  colore  corpore  rufescente;  membrana  narium  rubra;  pinnis  nigricante 
fasciatis  vel  subfasciatis. 

B.  3.  D.  10.  P.  15.  V.  9.  A.  6.  C.  25. 

Syn.  Balitora  erythrorhina  Val,  Poiss.  XVIII  p.  70  fig.  524. 
Balitore  a  ?nuseait  rouge  Val.,  ibid. 

Hab.  Java   (Buitenzorg),  in  fluviis. 

Longitudo  4  poll.  9.  lin.  paris. 

Aamu.  De  bovenstaande  beschrijving  is  zamengetrokken  en  vertaald  uit  de  aan- 
gehaalde beschrijving  der  soort  van  den  heer  Valenciennes.  Hij  voegt  er  nog  eenige 
anatomische  bijzonderheden  bij ,  welke  ik  bij  alle  mijne  soorten  teruggevonden  heb. 
De  maag  is  er  een  groote  dunvliezige  zak,  die  in  een  slechts  weinig  verlengd  darm- 
kanaal overgaat.  De  lever  is  er  zeer  klein.  De  ovaria  daarentegen  zijn  zeer  groot, 
wat  ook  bij  de  in  mijn  bezit  zijnde  soorten  het  geval  is.  De  zwemblaas  ontbreekt 
bij  alle  archipelagische  soorten  en  waarschijnlijk  ook  bij  de  zuid-aziatische. 

Alle  moeite,  welke  ik  tijdens  mijne  veelvuldige  togten  in  het  Buitenzorgsche  ge- 
daan heb,  om  deze  soort  magtig  te  worden,  is  vruchteloos  geweest.  Zij  schijnt  het 
naaste  verwant  te  zijn  aan  Homaloptera  ocellata  V.  Hass.  (Homaloptera  polylepis 
Blkr),  welke  de  in  de  omstreken  van  Buitenzorg  nog  de  het  meest  voorkomende 
soort  is,  doch  zij  kan  daartoe  niet  worden  teruggebragt. 

Homaloptera  fasciata   V.    Hass.,  Algem.    Konst  en  Letterb.   1823  II 
p.   130.      Gehande  Saloesoer.  Atl.   Cypr.  ïab.  III  fig,  3. 

Homalopt.  corpore  elongato ,  depresso,  cauda  tantum  compresso,  altitudine  T^j%  ad  8  in  ejus  longi- 
tudine, latiore  quam  alto;  capite  depresso  convexo,  linea  anteriore  acutiuscule  vel  subsemilunariter 
rotundato,  5  ad  5  Va  in  longitudine  corporis;  latitudine  capitis  I  et  paulo,  altitudine  2  fere  ad  2 
in  ejus  longitudine;  vertice,  rostro  genisque  glandulis  non  vel  parum  conspicuis;  oeulis  liberis,  ma'- 
jore  parte  in  capitis  dimidio  posteriore  sitis,  diametro  4^  3  ad  6  fere  in  longitudine  capitis,  minus 
diametris  2  distantibus ;  naribus  oculo  multo  raagis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus 
magnis  oblongis  valvula  claudendi»,  anterioribus  posterioribus  multo  minoribus,  in  basi  valvulae  na- 
rium  posteriorum   perforatis;  rostro   convexe   basi   sat   multo   latiore   quam  longo;   cirris  gracilibus 


97 

carnoils  rostralibus  mediis  ceteris  brevioribus,  supraraaxillaribus  ceteris  paulo  longioribus  oculo  bre- 
vioribus;  max.illa  inferiore  plana  acie  euro  lablo  inferiore  unita;  operculo  postiee  rotundato  raargine 
inferiore  reetiusculo  vel  convexiusculo;  dentibus  pharyngealibus  unisei-iatis  parvis  conieis  parum  cur- 
Tatis  p.  ra.  8  ;  ano  in  diraldio  corporis  posteiiore  prti'forato,  pinnae  anali  magis  quam  basi  ventralium 
appioximato;  linea  laterali  rectiuscnla ,  singulis  squamis  tubulo  simplice  iiotata,  basi  pinnae  caudalis 
non  sursum  curvata;  ventre  ante  pinnas  veutrales  alepidoto;  squamis  non  carinatis,  margine  libero 
noa  dentatis  integris,  lateribus  45  p.  m.  in  serie  longitudinali,  5  in  serie  transversali  radiura  dor- 
Salem  1«»  inter  et  lineain  lateralem,  21  vel  22  in  seiie  longitudinali  verticem  inter  et  pinnam  dor- 
salera ;  squamis  interventralibus  et  corpore  anterioribus  squamis  caudalibus  conspicue  minoribus; 
pinna  dorsali  tota  vel  tota  fere  post  basin  ventralium  sita,  acuta  vel  acutiuscula  ,  non  vel  parum  emar- 
ginata,  corpore  non  vel  paulo  tantum  altiore,  breviore  quam  alta  piunis;  pectoralibus  et  ven- 
traiibus  oblique  obtuae  rotundatis,  pectoralibus  ventralibus  majoribus  basin  ventralium  attingentibus, 
ventralibus  analera  non  attingentibus;  anali  acuta,  non  emarginata,  corpore  hurailiore,  altiore  quam 
basi  longa;  caudali  serailunariter  emarginata,  lobis  acutis  inferiore  superiore  longiore  42,3  ad  5  2/3  in 
longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  aurantiaco-olivaceo,  inferne  aurantiaco-roseo  vel  mar- 
garitaeeo-i-oseo;  iride  violascente-coerulea  margine  pupillari  aurea;  fasciis  corpore  fuscis  latis  trans- 
versis  diffusis  approximatis  5  vel  6;  pinnis  aurantiaco-roseis  vel  rubris,  dorsali  et  anali  vittis  2  vel 
3  longitudinalibus,   pectoralibus,  ventralibus  eaudalique  vittis  2  vel  3  transversis  fuscis  diffusis. 

B.  3.  D.  2,7  vel  2/8.  P.  6/10/1  vel  6/9/1.  V.  2/7.  A.  2/5.  C.  7/17/6  vel  6/17/5,  lat.  brev.  inclus, 

Syn.    liomaloptera    Wassinkii  Blkr,  Over  eenige  nieuwe  soort,  van    Homaloptera,    Nat.    Tijdschr. 
Ned.  Ind.  IV  p.  163. 
Salusur  Sundan. 

Habit,  Java  (Tjampea,  Buitenzorg,  Kediri),  in  fluviis. 
Sumatra  (Labat),  in  fluviis. 

Longitudo  14  speciminum  40"  ad  57'". 

Aanm.  Bij  slechts  twee  soorten  van  Homaloptera  mijner  verzameling  is  de  rug- 
vin  achter  de  buikvinnen  ingeplant,  t.  w.  bij  Homaloptera  fasciata  en  Homaloptera 
gynnogaster.  Deze  beide  soorten  hebben  nog  met  elkander  gemeen ,  dat  de  buik 
er  tot  tusschen  de  buikvinnen  geheel  schubloos  is  en  dat  de  schubben  des  ligchaams 
er  ongetand  zijn.  Overigens  verschillen  beide  nog  aanmerkelijk  van  elkander,  door 
de  grootte  der  schubben  en  der  borstvinnen,  en  Homaloptera  fasciata  is  volkomen 
goed  herkenbaar  daaraan,  dat  zij  slechts  45  schubben  heeft  op  eene  overlangsche 
rei  en  dat  er  de  borstvinnen  tot  op  den  grond  der  buik  vinnen  reiken. 

Aangezien  mij  uit  eene  door  Van  Hasselt  nagelatene  teekening  gebleken  is ,  dat  hij 
onderwerpelij ke  soort  heeft  gekend  en  dat  zij  dezelfde  is  als  die,  welke  hij  ter  boven 
aangehaalde  plaatse  onder  den  naam  van  Homaloptera  fasciata  aanduidde ,  heb  ik  ge- 
meend, hoezeer  ook  de  soort  het  eerst  door  mij  beschreven  is,  den  door  Van  Hasselt 
voorgestelden  soortnaam  te  moeten  herstellen.  Ik  had  haar  vroeger  genoemd  naar 
den  heer  Dr.  G-  Wassink,  thans  chef  der  geneeskundige  dienst  in  Nederlandsch 
Indië,  door  wiens  welwillendheid  ik  in  het  bezit  werd  gesteld  van  de  eerste  voor- 
werpen ,  welke  ik  van  de  soort  waarnam. 

13 


98 

Bij  Platycara  lissorhychos  McCl.  schijnt  de  rugvin  ook  een  weinig  achter  de  buik- 
vinnen te  beginnen  en  de  afbeelding  dier  soort  vertoont  slechts  3G  schubben  op  eene 
overlangsche  rei.  Zij  verschilt  echter  van  liomaloptera  fasciata  door  een'  eigenaar- 
digen  zuigtoestel  aan  de  ondervlakte  van  den  kop  achter  de  niondopening,  waardoor 
zij  zelfs  tot  een  van  Homaloptera  verschillend  geslacht  te  brengen  is. 

Homaloptera  gymnogaster  Blkr ,  Over  eenige  nieuwe  soort  van  Homa- 
loptera, Nat.  T.  N.  Ind.  IV  p.  163. — Kaalhuikige  Saloesoer. 
Atl.  Cypr.  Tab.  III  fig.  6. 

Homalopt.  corpore  elongato  depresso ,  cauda  tantum  compresso ,  altitndine  8V2  circiter  in  ejus  longltu- 
dine,  latiore  quam  alto;  capite  depresso,  convexo,  linea  anteriore  obtusiuscule  rotundato,  6  circiter 
in  longitudine  corporis;  latitudine  capitis  1 1/3  circiter,  altitudine  2  circiter  in  ejus  longitudine;  vertice, 
rostro  genisque  glandulis  non  conspicuis;  oculis  liberis,  maxima  parte  in  capitis  dimidio  posteriore 
sitis,  diametro  6  ad  6'/2  in  longitudine  capitis,  minus  diametris  2  distantibus;  naribus  oculo  miilto 
magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  magnis  oblongis  valvula  claudendis ,  anterioribus 
posterioribus  multo  minoribus,  in  basi  valvulae  narium  posteriorum  perforatis ;  rostro  convexo,  basi 
sat  multo  latiore  quam  longo ;  cirris  gracilibus  subaequallbus  oculo  paulo  brevioribus ;  maxilla  infe- 
riore  plana  acie  cum  labio  inferiore  unita;  operculo  postice  rotundato  margine  inferiore  concavo; 
dentibus  pharyngealibus  uniseriatis  parvis  conicis  acutis  parum  curvatis  p.  m.  8;  ano  in  posteriore 
dimidio  corporis  perforato  pinnae  analivalde  approximato;  linea  laterali  rectiuscula ,  singulis  squamis 
tubulo  simplice  notata ,  basi  pinnae  caudalis  non  sursum  curvata;  ventre  ante  et  post  pinnas  ventrales 
alepidoto;  squamis  non  carinatis,  margine  libero  non  dentatis  integris,  lateribus  70  p.  m.  in  jserie 
longitadinali,  5  vel  6  in  serie  tranversali  radium  dorsalem  lm  inter  et  lineam  lateralem ,  28?  p.  m. 
in  serie  longitudinali  verticem  inter  et  pinnam  dorsalem;  squamis  nuchalibus  squamisque  lateralibus 
anterioribus  squamis  caudalibus  conspicue  minoribus;  pinna  dorsali  tota  ejus  longitudine  paulo  post 
basin  pinnarum  ventralium  sita,  acuta,  parum  emarginata ,  corpore  altiore ,  breviore  quam  alta ;  pinnis 
pectoralibus  et  ventralibus  oblique  obtuserotundatis,  longitudine  subaequallbus,  pectoralibus  ventrales 
non,  ventralibus  analem  non  attingentibus ;  anali  acuta,  non  vel  parum  emarginata,  corpore  non  humi- 
liore,  altiore  quam  basi  longa;  caudali  semilunariter  emarginata.  lobis  acutis  inferiore  superiore  vix 
longiore  5  circiter  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne aurantiaco-olivaceo ,  vel fuscescente- 
olivaceo ,  inferne  aurantiaco- vel  margaritaceo-roseo ;  iride  violascente-coerulea ,  margine  pupillari  aurea ; 
pinnis  aurantiaco-roseis  vel  roseis ,  caudali  medio  diffuse  transversim  fusco  fasciata. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  5/9/1  vel  5/10/1.  V.  2/7.  A.  2/6.  C.  6/17/6  vel  6/17/7,  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Sumatra  (Meninju),  in  lacu. 

LoDgitudo  specininis  unici  75". 

Aanm.  Deze  soort  heb  ik  tot  nog  toe  slechts  van  Sumatra  ontvangen  in  een  enkel 
voorwerp ,  afkomstig  uit  het  meer  van  Meninjoe ,  en  mij  geschonken  door  de  beroemde 
reizigster  wijlen  Ida  Pfeiffer.  De  soort  is  zeer  gemakkelijk  herkenbaar  aan  hare  ach- 
terwaartsche  inplanting  der  rugvin  en  talrijke  schubben  op  eene  overlangsche  rei. 


SÜBFAMILIA    III    CYPRINIFORMES. 
KARPERVORMIGEN. 


Cyprinoidei  corpore  oblongo  vel  elongato  compresso,  vulgo  squa- 
moso,  squamis  cycloideis.  Caput  plus  minusve  compressum  alepido- 
tum.  Cirri  nunquam  plus  quam  4,  frequenter  nuUi.  Rietus  latera  ca- 
pitis  attingens  vel  subattingens.  Dentes  pharyngeales  varias  formas 
referentes ,  uni-  ad  tri-seriati.  Pseudobranchiae  pectiniformes  vel  glan- 
dulaeformes.  Apertura  branchialis  lata.  Pinnae  pectorales  et  ventra- 
les nunquam  disciformes,  pectorales  radio  superiore  tantum  simplice. 
Vesica  natatoria  bipartita. 

Aanm.  De  ■  Cypriniformes  zijn  de  karperachtige  visschen  bij  uitnemendheid. 
Wat  door  de  meeste  sclirijvers  over  Cyprinoïden  geschreven  is,  heeft  uitsluitend  of 
nagenoeg  uitsluitend  betrekking  tot  deze  subfamilie,  en  zoo  hebben  ook  de  aan 
het  hoofd  van  dit  deel  gegevene  schetsen  van  den  ontwikkelingsgang  der  kennis  van 
de  Cyprinen  voornamelijk  betrekking  tot  de  Cypriniformes.  Zij  bevatten  dan  ook 
meer  dan  negen  en  een  half  honderd  bekende  soorten,  terwijl  men  er  van  de 
beide  andere  subfamiliën  te  zamen  nog  geene  honderd  kent. 

Terwijl  de  Cobitiformes  en  Homalopteraeformes  tot  twee  werelddeelen  van  het 
oostelijk  halfrond  zijn  beperkt,  ziet  men  de  Cypriniformes  zich  niet  alleen  ook  over 
geheel  Afrika  verbreiden,  maar  zij  bewonen  ook  bijkans  geheel  Noord-Amerika  en 
dat  zelfs  nog  in  zeer  talrijke  soorten. 

De  studie  van  de  geograpische  verbreiding  der  Cyprinoïden  levert  de  belangrijkste 
uitkomsten  op  ten  opzigte  van  de  Cypriniformes. 

In  nog  mindere  mate  dan  de  zoetwater-Siluren  hebben  de  Cyprinen ,  in  het  alge- 
meen, de  grenzen  kunnen  overschrijden,  haar  door  de  natuur  gesteld.  Er  zijn 
geene  soorten  onder  ze,  die  zich  vrijwillig  buiten  het  water  begeven  of  lang  buiten 
het  water  kunnen  leven.  Zij  zijn  er  ook  niet  op  gebouwd,  en  zoo  al  vele  Cobitifor- 
mes zich  insgelijks,  hoezeer  mtt  minder  gemak  dan  de  Siluren,  in  eene  bepaalde 
rigting  buiten  het  water  kunnen  bewegen,  is  hun  ademhalingsstelsel  er  niet  op 
ingerigt,  om  de  hoeveelheid  water  te  bevatten  en  te  behouden,  noodig  tot  eene 
eenigzins  gerekte  bevochtiging  der  kieuwen. 


100 

Desniettegenstaande  is  de  geograpische  verbreiding  van  sommige  soorten  zeer 
groot,  zelfs  van  de  zoodanige,  van  welke  geene  kunstmatige  overplanting  te  vermoeden 
is,  en  noodzakelijk  moet  men  daarbij  denken  aan  eene  gelijktijdige  schepping  der 
soorten  in  de  stroomgebieden  waarin  ze  thans  nog  leven.  Aan  den  anderen  kant 
is  het  ook  voor  de  Cypriniformes  waar,  dat  geene  enkele  soort  der  oude  wereld 
tevens  natuurlijk  voorkomt  in  de  nieuwe  wereld,  en  dat  in  beide  halfronden  de 
grenzen  der  verschillende  soorten  en  geslachten  soms  zeer  scherp  zijn  gesteld. 
Zelfs  de  geslachten  zijn,  bijkans  zonder  uitzondering,  in  de  beide  wereldhelften 
verschillend. 

Slechts  van  Acomus,  Leuciscus,  Alburnus  en  Gobio  vindt  men  soorten  zoowel  in 
de  oude  als  in  de  nieuwe  wereld. 

Ieder  groot  gewest  heeft  voorts  niet  alleen  zijne  hem  eigene  soorten  maar  ook 
nergens  anders  voorkomende  geslachten  aan  te  wijzen.  Zoo  vindt  men ,  om  uit 
de  talrijke  voorbeelden,  welke  men  zich  uit  het  te  geven  algemeen  overzigt  der 
soorten  zelf  kan  kiezen,  eenige  weinige  meer  bepaald  aan  te  wijzen,  Epalzeorhynchos 
slechts  in  den  Indischen  Archipel,  Abrostomus  slechts  aan  de  Kaap  de  Goede  Hoop, 
Cyprinion  slechts  in  Perzië  en  Syrië ,  Pseudogobio  slechts  in  Japan ,  Aulopyge  slechts 
in  zuidoostelijk  Europa,  Elopichthys  slechts  in  China,  Esomus  slechts  in  Bengalen 
en  Hindostan,  enz. 

Eene  grondige  herziening  der  honderde  soorten  van  Cypriniformes  en  der  geslachten  , 
uit  ze  gevormd,  is  noodzakkelijk  te  achten.  Het  is  eene  moeijelijke  taak,  welker 
volvoering  misschien  vooreerst  niet  mogelijk  is  door  het  verspreid  zijn  van  het  ma- 
teriaal in  de  verschillende  museen  van  Europa,  Amerika  en  Azië. 

Ik  heb  die  herziening  bewerkstelligd  voor  alle  soorten,  welke  ik  zelf  bezit,  doch 
vermits  in  deze  gewesten  geen  enkel  ander  ichthyologisch  kabinet  bestaat,  heb  ik 
haar  niet  verder  kunnen  uitstrekken. 

Intusschen  ben  ik  door  het  onderzoek  dier  soorten  geleid  tot  de  studie  van  het 
bestaande  litterarisch  materiaal  en  ik  heb  daaruit  de  overtuiging  erlangd ,  dat ,  even- 
zeer als  de  archipelagische  Cypriniformes  tot  talrijke  met  groote  juistheid  te  ken- 
merken genera  behooren ,  ook  zeer  vele  der  door  de  verschillende  ichthyologen  in  den 
nieuweren  tijd  opgestelde  buiten-archipelagische  genera,  inderdaad  als  natuurlijke 
geslachten  beschouwd  moeten  worden.  En  zoo  zijn,  zelfs  na  verwerping  van  talrijke 
minder  goed  gevestigde,  mijns  inziens  nog  meer  dan  100  genera  van  Cyprini- 
formes te  behouden. 

Zooals  boven  reeds  is  gezegd,  kunnen  die  talrijke  geslachten  in  twee  groote  groepen 
geplaatst  worden,  in  die  der  Phalakrognathinen  en  die  der  Cheilognathinen.  De 
geslachten  der  Cheilognathinen  winnen  het  in  talrijkheid  verre  van  die  der  Phala- 
krognathinen ,  even  als  zij  veel  rijker  zijn  aan  soorten. 


COHORS    I   PHALACROGNATHINI. 
NAAKTKAKIGEN. 


Cypriniformes  maxilla  inferiore  margine  libero  nuda,  labio  inferiore 
non  vestita,  vagina  vel  lamina  cornea  decidua  protecta. 

Nadat  de  heer  Agassiz  in  1837  het  voorbeeld  gegeven  had,  het  geslacht  Chon- 
drostoma  van  de  overige  Cypriniformes  af  te  zonderen,  op  grond  van  den  eigenaardigen 
bouw  der  monddeelen,  beproefde  men  ^  ook  talrijke  buiten- europesche  Cypriniformes 
naar   den  bouw  der  monddeelen,  onder  verschillende  geslachten  te  brengen. 

Wel  had  reeds  Cuvier  in  1817  het  geslacht  Labeo  opgesteld,  maar  zijne  kenmerking 
bepaalde  zich ,  wat  de  vorming  der  monddeelen  betreft ,  tot  de  opgave ,  dat  de  lippen 
er  zijn  vleezig  en  merkwaardig  dik,  aan  welke  diagnose  in  1828  nog  werd  toege- 
voegd, dat  de  lippen  er   dikwijls  gekarteld  zijn. 

De  beide  grootste  ichthyologen  van  den  nieuweren  tijd  hadden,  zonder  er  zich  van 
bewust  te  zijn,  in  Labeo  en  Chondrostoma  de  typen  gevonden,  niet,  zooals  zij  meen- 
den ,  van  twee  geslachten ,  maar  van  twee  groepen ,  talrijk  aan  geslachten ,  in  welke 
zich  weldra  meer  dan  200   soorten  zouden  komen  rangschikken. 

Kuhl  en  Van  Hasselt  hadden  reeds  van  die  geslachten  opgemerkt ,  bij  hun  on- 
derzoek van  de  merkwaardige  Javasche  vormen  der  Phalakrognathinen.  Zij  reeds 
gevoelden  het  gewigt  van  de  vorming  der  monddeelen  bij  de  verdeeling  der  geslachten , 
doch  hun  vroegtijdige  dood  heeft  hen  belet,  hunne  zienswijze  ten  deze  nader  te  ont- 
wikkelen. Hunne  geslachten  Crossocheilos ,  Lobocheilos  ,  Diplocheilos  en  Labiobarbus 
zijn  niets  anders  als  typen,  verkregen  door  ontleding  der  grondtype  van  Cuvier's 
Labeo. 

De  heer  MacClelland  vestigde,  bij  de  opstelling  van  de  meerdere  zijner  geslachten, 
insgelijks  zijne  aandacht  op  den  bouw  der  monddeelen^  zonder  de  bijzonderheden  in 
dien  bouw  echter  naauwkeurig  te  bepalen.  Zijne  genera  Cirrhinus  (met  Labeo  als 
subgenus),  Oreinus,  Gobio  en  Gonorhynchus  omvatten  uitsluitend  Phalakrognathinen ; 
Cirrhinus ,  Gobio  en  Gonorhynchus  (alle  van  eene  geheel  andere  beteekenis  dan  bij 
Cuvier)  alle  soorten  van  de  grondtype  Labeo,  Oreinus  soorten  van  de  grondtype 
Chondrostoma. 


102 

A.  Smith  vond  in  Abrostomus  eene  nieuwe  ondertype  van  Labeo. 

Dangila  en  Rohita ,  evenzeer  aan  de  grondtype  van  Labeo  ontleend  en  door  den 
heer  Valenciennes  in  het  jaar  1842  opgesteld,  zijn  onderdeelen  van  het  geslacht 
Labiobarbus,   zooals  het  door  Kuhl  en  Van  Hasselt  werd  begrepen. 

Heckel  stelde  in  1842  voor  zijne  genera  Cyprinion,  Scaphiodon ,  Gymnostomus , 
Chondrochylus  en  Chondrorhynchus,  alle  ondertypen  van  Chondrostoma ;  alsmede 
Tylognathus  en  Discognathus ,  welke  ondertypen  zijn  van  Labeo.  In  1847  voegde 
hij  daarbij  nog  de  geslachten  Dillonia,  Schizopyge  en  Aspidoparia,  welke  evenzeer 
aan  de  grondtype  van  Chondrostoma  zijn  ontleend,  terwijl  hij  zijne  genera  Chondro- 
chilus  en  Chondrorhynchus  tot  het  eigenlijke  geslacht  Chondrostoma  terug  bragt. 

Ook  in  Noord-Amerika  had  men  reeds  in  1818  eene  type  ontdekt,  door  Rafinesque 
met  den  naam  Exoglossum  bestempeld,  welke  na  verwant  is  aan  de  grondtype 
van  Labeo.  Ook  het  geslacht  Pimephales  van  Rafinesque  schijnt  daaraan  verwant 
te  zijn. 

Talrijke  andere  noord-araerikaansche  typen,  in  het  laatste  tiental  jaren  opgesteld, 
schijnen  evenzeer,  wat  den  kaak- en  lipbouw  betreft,  tot  de  grondtype  van  Labeo 
te  behooren ,  zooals  Hyborhynchus ,  Hybognathus  en  Campostoma  van  den  heer 
Agassiz;  Lavinia,  Dionda,  Algoma,  Orthodon,  Algansea,  Siboma  en  Cliola  van 
den  heer  Girard;  Cochlognathus  van  de  heeren  Baird  en  Girard;  en  Mylocheilus 
en  Mylopharodon  van  den  heer  Ayres. 

Alle  deze  geslachten,  hoezeer  door  den  bouw  der  monddeelen  aan  Labeo  ver- 
want ,  naderen  door  hun  tandenstelsel  meer  tot  de  grondtype  Chondrostoma  en  meer- 
dere hunner  zijn  zelfs  door  de  heeren  Agassiz  en  Girard  opgebragt  als  Chondro- 
stominen ,  hoezeer  de  zin  dier  groep  niet  gelijk  is  aan  dien ,  welke  in  dezen  arbeid 
daaraan  is  gehecht. 

Heckel  heeft  in  de  //  Nachtrag  zur  Charakteristik  und  Classifikation  der  Cyprineën- 
Gattungen"  de  genoemde  grondtypen  van  Labeo  en  Chondrostoma  zeer  goed  on- 
scheiden,  maar  hij   heeft  ze  geen'  naam  gegeven. 

Voor  wie  in  de  hier  opgesomde  genera  slechts  de  geslachten  Labeo  Cuv.  en  Chon- 
drostoma Ag.  zou  willen  erkennen ,  zou  de  groep  A  van  Heckel's  Temnochilae  Labeo , 
de  groep  B  der  Temnochilae   Chondrostoma  voorstellen. 

Ik  neem  die  groepen  als  natuurlijke  groepen  aan  en  noem  ze  naar  hare  grondtypen 
Labeoninen  en  Chondrostominen. 

Maar  bovendien  erken  ik  in  die  groepen  nog  meerdere  generische  typen ,  deels 
aan  andere  ichthyologen  onbekend  gebleven,  deels  ook  door  hen  over  het  hoofd 
gezien.  Deze  typen  zijn,  voor  de  Labeoninen  de  geslachten  Epalzeorhynchos,  Dis- 
cognathichthys.  Diplocheilichthys ,  Schismatorhynchos ,  Rohitichthys ,  Barbichthys , 
Morara,  Opistocheilos,  Pseudogobio,  Semiplotus;  — en  voor  de  Chondrostominen 
de  genera  Mrigala  en  Acheilognathus. 


103 


Over  alle  deze  geslachten  wordt  hieronder  nader  gehandeld. 


Ik  moet  hier  nog  aanteekenen  dat,  alhoewel  mijne  Phalakrognathinen  aan  Heckel's 
Temnochilae  beantwoorden,  Heckel's  benaming  even  als  zijne  diagnose  daarvan 
«maxilla  inferiore  in  aciem  cartilagineam  attenuata"  minder  juist  zijn,  aangezien 
de  onderkaak  bij  eenige  geslachten ,  zooals  Lobocheilos ,  in  stede  van  met  een'  scher- 
pen rand  te  eindigen,  buitengemeen  dik  en  stomprandig  is. 


STIRPS    I.    LABEONINI. 
LIPKAEPERS. 


Cypriniformes    phalacrognathini ,    labio   inferiore    vario    modo   con- 
structo,  reflexo. 

Aanm.  De  Labeoninen  omvatten  alle  Phalakrognathinen,  bij  welke  eene  onderlip 
aanwezig  is,  welke,  verschillend  gebouwd,  echter  altijd  dit  kenmerkende  heeft,  dat  zij 
den  vrijen  rand  der  onderkaak  niet  bereikt  en  van  de  ondervlakte  der  onderkaak 
teruggebogen  of  teruggeslagen  is. 

De  afdeeling  A  der  Temnocheilae  van  Heckel  omvat  slechts  de  geslachten  met  drie- 
reijige  plaveiselgewijze  keelgatstanden  en  heeft  alzoo  eene  meer  beperkte  beteekenis 
dan  de  Labeonini,  tot  welke  hier  ook  alle  noor-d-amerikaansche  Phalakrognathinen 
gebragt  zijn,  welke  in  dentitie  alle  van  de  Labeoninen  der  oude  wereld,  Japan 
uitgezonderd,  verschillen. 

Men  kan  de  Labeoninen  'naar  het  tandenstelsel  in  twee  groepen  splitsen.  Alle  ge- 
slachten der  oude  wereld ,  met  uitzondering  slechts  van  Pseudogobio  van  Japan , 
hebben  // dentes  aggregati  triseriati"  en  twee  tot  vier  voeldraden^  terwijl  bij  deame- 
rikaansche  Labeoninen  de  plaveiselgewijze  rangschikking  der  tanden  standvastig 
ontbreekt  en  de  tanden  zelve  in  slechts  eene  enkele  of  dubbele  rei  zijn  geplaatst 
(misschien  slechts  met  uitzondering  van  Mylopharodon  Ayr.  en  Mylocheilus  Ag. 
omtrent  welke  van  eene  afvallige  derde  rei  gesproken  wordt). 

Van  de  Labeoninen  der  oude  wereld  heb  ik  de  geslachten  Epalzeorhynchos ,  Cros- 
socheilos,  Diplocheilichthys ,  Lobocheilos,  Schismatorhynchos ,  Morulius,  Barbich- 
thys  en  Morara  naar  de  natuur  kunnen  onderzoeken  en  ik  ben  daardoor  overtuigd 
geworden  van  het  hoog  gewigt  voor  de  generische  rangschikking'  van  den  bouw 
der  lippen  en  kaken. 

Eene  herziening  der  overige  geslachten  van  de  Labeoninen,  naar  de  van  ze  bekend 
gemaakt  gegevens,  heeft  mij  geleid  tot  het  beproeven  van  hunne  meer  juiste  be- 
paling en  het  is  mij  daarbij  noodzakelijk  voorgekomen^  van  sommige  dier  geslachten 
enkele  soorten  af  te  zonderen  en  ze  tot  eigene  generische  typen  te  brengen.  Hiertoe 
behooren  de  geslachten  Rohitichthys,  Opistocheilos ,   Semiplotus  en  Pseudogobio. 


105 

Heeft  de  meer  naauwkeurige  kennis  van  zoovele  soorten  van  Labeoninen  toegelaten 
het  meer  bepaald  omschrijven  van  meerdere  generische  typen,  die  kennis  heeft  ook  haar 
licht  teruggekaatst  op  vele  soorten ,  vooral  de  door  Buchanan  en  den  heer  MacClelland 
van  Bengalen  bekend  gemaakte,  welker  beschrijvingen  te  kort  of  welker  afbeel- 
dingen te  gebrekkig  zijn,  om  daarnaar  alleen  hare  generische  verwantschappen  te 
bepalen.  Ik  heb  getracht  die  soorten  tot  hare  juiste  geslachten  terug  te  brengen, 
en  hoezeer  voor  vele  de  gegevens  daartoe  onvoldoende  waren ,  geloof  ik  aan  vele  an- 
dere Euchanansche  en  MacClellandsche  soorten  hare  ware  beteekenis  te  hebben 
terugoreffeven. 

De  Labeoninen  zijn  onder  de  Cypriniformes  het  naaste  verwant  aan  de  Homalo- 
pteraeformes  en  Cobitiformes.  Deze  subfamiliën  zouden,  wegens  bouw  van  de  onder- 
kaak  en  lippen,  tot  de  Labeoninen  behooren,  indien  kenmerken  van  eene  hoogere 
orde  ze  niet  in  groepen  van  hoogere  waarde  deden  plaatsen. 

De  geslachten,  welke  het  naast  in  verwantschap  staan  mat  de  genoemde  subfa- 
miliën, zijn  Epalzeorhynchos ,  Grossocheilos ,  Platycara,  Discognathus  en  Discogna- 
thichthys. 

De  soorten  en  geslachten  der  Labeoninen  zijn  veel  talrijker  dan  die  der  Chon- 
drostominen.     Zij   maken  ongeveer  75  pCt.  uit  van   alle  Phalakrognathinen. 

Betrekkelijk  het  talrijkste  zijn  zij  op  de  Soenda-eilanden,  van  waar  reeds  43 
soorten  bekend  zijn.  Het  vaste  land  van  Azië  voedt  meer  dan  70  bekende  species 
en  ook  Noord-Amerika  heeft  nog  meer  dan  50  soorten  aan  te  wijzen.  In  Afrika 
evenwel  zijn  zij,  volgens  ons  tegenwoordig  weten,  veel  zeldzamer  en  slechts  13  in 
getal,  terwijl  zij  in  Europa  volstrektelijk  ontbreken. 

Eene  nadere  bepaling  der  geslachten  van  de  Labeoninen  der  oude  wereld  is, 
met  de  bestaande  gegevens,  weinig  moeijelijk. 

Voortreffelijke  kenmerken  vindt  men  in  den  bouw  van  den  achtersten  onverdeelden 
rugvinstraal,  in  zijne  beenachtigheid  of  niet  beenachtigheid,  in  zijn  getand  of  tan- 
deloos zijn. 

Andere  uitmuntende  kenmerken  zijn  gelegen  in  het  gekarteld  of  niet  gekarteld 
zijn  van  den  vrijen  rand  van  den  snuit;  in  de  snuitgroeven  en  zijdelijke  snuit- 
aanhangsels;  in  het  al  of  niet  vereenigd  zijii  van  de  bovenlip  met  de  onderlip  en 
de  wijze  van  die  vereeniging;  in  de  gedaante  en  rigting  der  achterlipsgroeve  of 
groeven;  in  de  gedaanteen  de  geaardheid  der  kaken  zelve;  in  de  kinzuigschijf ;  in 
de  gedaante  der  lippen  en  haar  gefranjed  of  niet  gefranjed  zijn;  in  de  geaardheid 
der  aarsschubben ,  enz.  De  voeldraden  en  de  bijzonderheden  van  het  taudenstelsel  ko- 
men bij  de  Labeoninen-geslachten  der  oude  wereld  slechts  in  de  tweede  plaats 
in   aanmerking. 

Moeijelijker^  althans  naar  de  bestaande  gegevens,  schijnt  de  juiste  bepaling  der 
geslachten  van  Noord- Amerikaansche   Labeoninen.     Het  is  ook  de  vraagt  of  zij  alle 

14 


106 

kunuen  belioudeu  blijven ;,  eu  indien  ik  ze  hieronder  alle  opvoer,  is  het  meer  omdat 
de  gegevens  ontbreken  om  over  hunne  waarde  beslissend  uitspraak  te  doen.  Naar 
de  bestaande  gegevens  te  oordeelen  zijn  vele  dier  geslachten  op  kenteekenen  gegrond, 
welker  generische  waarde  zeer  aan  betwisting  bloot  staat,  doch  het  kan  zijn,  dat 
andere  meer  gevvigtige  kenmerken  zijn  over  het  hoofd  gezien,  even  als  zulks  met 
vele  geslachten  van  Labeoninen  van  het  oostelijk  halfrond  het  geval   is   geweest. 

Van  de  voortreffelijke  natuuronderzoekers,  welke  die  geslachten  hebben  doen  ken- 
nen en  thans  nog  in  Noord- Amerika  leven ,  mag  gewis  een  meer  uitvoerig  onderzoek 
van  de  talrijke  door  hen  ontdekte  soorten  te  gemoet  worden  gezien. 

üe  geslachten  der  Labeoninen  laten  zich  overzien  als  volgt. 

I  Dentes  pharyngeales  triseriati.  Corpus  squamatum. 
a.  Pinna"  dorsalis  anacantha. 

1.  Rostrum   margine    libero    crenatum.   Rictus   parallelogrammicus.  Cirri    2 
ad  4.  Squamae  magnae. 

aa.  Labium  inferius  cum  labio  superiore  unitum. 

*  Rostrum  integrum  utroque  latere  processu  conico  mobili  munitum.- 
Mentum  disco  suctorio  nullo. 

EiMlzeorJiynclios  BIkr. 
*'  Rostrum  sulco  transverso  bipartitum,  lateribus  processu  nullo.  Men- 
tum disco  suctorio. 

Discognathus  Heek.  (ex  parte). 
bb.  Labium  inferius  cum  labio  superiore  non  unitum.  Rostrum  integrum 
processubus  nullis.  Mentum  disco  suctorio  nullo. 
Crossoclieilos  V.   Hass.    Blkr. 

2.  Rostrum  margine   libero  non  crenatum. 

aa.  [Mentum    disco   suctorio.     Rostrum  integrum.    Labium   inferius  cum 

labio  superiore  unitum.  Squamae   magnae. 
Discognatldchthys  Blkr. 
bb.  Labium  inferius  lobum  vario  modo  circumscriptum  sed  non  discum 

suctorium  efHciens.     Squamae  magnae. 

*  Rostrum  sulco  profundo  longitudinali  bipartitum. 

Platycara  McCl. 
*'  Rostrum   sulco   longitudinali  nullo.  Maxilla  inferior  incrassata  car- 
noso-cartilaginea. 

§  Labium  inferius  cum  labio  superiore  non  unitum.    Rostrum  sul- 
co transverso  bipartitum.     Cirri  4. 
ScJiis7naiorhi/ncJios  Blkr. 
§■  Labium  inferius  cum  labio  superiore  unitum,  continuüm,   Cirri 
2  ad  4. 


107 

6   Labiurn  superius  cum  labii   inferioris   margine  anteriore  con- 
tinuüm. 

*  Rostrum   utroque  latere  lobo  munitum.     Os  suborbitale  an- 
terius  sat  longe  ante  orbitam  situm. 
Zabeo  Cuv.,   Blkr. 
**  Rostrum  non  lobatum, 

f  Rostrum    sulco   transvero    bipartitum.     Labium    inferius 
crenulatum. 

Tijlognatlius  Heek. 
f  Rostrum  integrum.    Labium   inferius    non    crenulatum , 
Os  suborbitale  anterius  orbitae  approximatum. 
Diplocheilicldhi/s  Blkr. 
ó'  Labium  superius  facie   labii  inferioris    superiore  intra   margi- 
nem  insertura. 

LobocJieilos  V.  Plass.,  Blkr. 
cc  Labium   inferius  simpliciter    reflexum,    nee   lobatum    nee   disciferum. 
Squamae  magnae  vel  médiocres. 
*  Labia  fimbriata  vel  crenulato-papillata.   Cirri  4  ad  2. 

^  Labia  superius  et  inferius  fimbriata.  Rictus  ore  aperto  ovalis. 
6  Sulci  postlabiales   2    longitudinale^    isthmo    lato  distantes.   Os 
suborbitale  anterius  orbitae  approximatum. 
BoJdta  Val. 
ó'  Sulcus   postlabialis  unicus  transversus  semilunaris.  Os  subor- 
bitale anterius  sat  longo   ante  orbitam  situm. 

Morulius  Buch.,  Blkr.  :=!    Chri/sopheJcadion  Blkr. 
V  Labium   inferius  tantum  fimbriatum.  Os   suborbitale  anterius  sat 
longe  ante  orbitam  situm. 

JRoldtichthys  Blkr. 
%'  Labium  superius  tantum  papillatum.  Rictus  ore  aperto  subparallelo- 
grammicus.  Maxilla  inferior  margine  libero  tenui. 
Dan(jila  Val. 
*'  Labia  nee  fimbriata  nee  papillata. 
§  Labium   superius    crassum ,    carnosum.  Cirri  4.  Squamae  parvae. 
Rictus  parallelogrammicus. 

Abrostomus  Smith. 
%  Labium   superius  valde  gracile,  membranaceum ,    ante  maxillam 
superiorem  pendulum.     Squamae  magnae. 

ó  Rictus  angulatus.   Os  suborbitale  anterius  forraam  pedis  equini 
subsimilans.   Cirri  4. 


108 


Barhichthys  Blkr. 
*'  Rictus  semilunaris.  Os  suborbitale  anterius  pentagonum.  Cirri 
nuUi. 

Mor  ara  Blkr.. 
b.  Pinna  dorsalis  radio  simplice  postico  osseo. 

1.  Spina  dorsalis  edentula.    Squamae    magnae,  anales  ceteris    non    majores. 

Pinna  dorsalis  multiradiata.  Cirri  nuUi. 
Semiplotus  Elkr. 

2.  Spina  dorsalis  postice  serrata.  Squamae  parvae,  anales  ceteris   multo  ma- 
jores. Pinna  dorsalis  pauciradiata.  Cirri  4. 

Opistocheilos  Blkr. 
II.  Dentes  pliaryngeales   biseriati  vel  uniseriati. 
a.  Spina  dorsalis  ossea.  Dentes  pliaryngeales  cultriformes  4/4.  Cirri  nulli.  Squamae 


magnae. 


1.  Maxillae  cochleariformes  margine  libero  acutae. 

CocMoffnathus  Baird  Gir. 

2.  Maxilla  non  cochleariformes. 

Pimephales  Raf. 
b.  Spina  dorsalis  nulla. 

1.  Cirri  2  supramaxillares. 

aa.  Dentes  pharyngeales  graciles  acuti  uniseriati  5/5.  Labium  inferius  re- 
flexura  trilobatum.  Regio  thoraco-gularis  alepidota.  Anus  pinnis  ven- 
tralibus  approximatus. 

Pseiidoffohio  Blkr. 
bb.  Dentes  pharyngeales  molares,  persistentes  biseriati  2.5/5.2.  Rictus  sub- 
terminalis ,  horizontalis. 

Mylocheilos  Ag. 

2.  Cirri  nulli. 

aa.  Dentes  pharyngeales  molares,  persistentes  biseriati  2.5/5.2  vel  2  4/4.2. 
Rictus  magnus. 

Mi/lopharodon  Ayr, 
bb.  Dentes  pharyngeales  cultriformes. 

*  Labium  inferius  bilobum.  Dentes  biseriati  1.4/41. 

Uxor/lossiivi  Raf. 
*'  Labium  inferius  non  lobatum. 
^  Dentes  pharyngeales  biseriati. 

ü  Pinna  dorsalis  post  ventrales  incipiens.  Rictus   curvatus.  Dentes 
1.4/4.1,  facie  masticatoria  elongata  gracili.   Squamae   médiocres. 
Campostoma  Ag. 


109 

ó'  Pinna  dorsalis  snpra  vel  ante  ventrales  incipiens.  Rictus  parvus 
terminalis.  Dentes  1.4/5.2  facie  masticatoria  nuUa.  Squamae 
magnae. 

Sihoma   Gir. 
^'   Dentes  pharyngeales  uniseriati. 
ó  Os  inferura.  Squamae  magnae  vel  médiocres. 

f  Pinna  dorsalis  supra  vel  vix  ante  pinnara  analera  desinens.  Rictus 
ore  clauso  transversus.  Dentes  uniseriati  5/5.  Maxilla  inferior 
acie  truncata. 

Lavinia  Gir.  :=!    JcrocJieilus  Ag. 
f'  Pinna  dorsalis  ante  analem  desinens.   Dentes  4/4. 

o  Dentes  non  uncinati.  Maxilla  inferior  acie  rotundata.  Pinna  dor- 
salis supra   ventrales  incipiens. 
Bionda  Gir. 
ó'  Dentes  facie  masticatoria  sublineari.   Rictus  parvus.  Pinna  dor- 
salis   ante    pinnas   ventrales   incipiens.    Caput    subtruncatum. 
Corpus  elongatum?  -     -     . 

Algoma  Gir. 
ó"  Dentes  facie  masticatoria  lineari.   Rictus    parvus  horizontalis. 
Pinna  dorsalis  supra   pinnas  ventrales  incipiens.   Maxilla  in- 
ferior  acie    late    rotundata.    Rostrum   gibbosum    truncatum. 
Corpus  oblongum. 

Hijborhynclms  Ag. 
o'  Os  terminale.   Pinna  dorsalis    supra   vel  ante  pinnas  ventrales  in- 
cipiens. Dentes  4/4  vel  5/5. 
f  Dentes    vix    vel    non    uncinati    4/4    facie   masticatoria  lineari. 
Maxilla  inferior  symphysi  tuberculo  munita.  Squamae  magnae. 
Corpus   elongatum  compressum.    . 
Htjhognathus  Ag. 
f'  Dentes  lanceolati,    subrecti.  5/5.    Maxilla  inferior   symphysi  tu- 
berculo munita.  Squamae  parvae.  Corpus  subfusiforme. 
Orthodon   Gir. 
f"  Dentes  raptatorü  uncinati    4/4,  facie   masticatoria  nulla.   Rictus 
amplus.   Rostrum  rotundatum.   Squamae  magnae.  Corpus  elon- 
gatum compressum. 

Cliola  Gir. 
f"  Dentes    4/4  vel  5/5.  Rictus   mediocris  obliquus.  Rostrum   acu- 
tiusculum.    Squamae   magnae  vel  médiocres.    Corpus  oblongum 
compressum. 

Algansea  Gir. 


Species  Laheoninorum  hucusqiie  cognitae. 

]-Iabit. 

*  Epalzeorhynchos   kallopterus    Blkr  =:   Barbus   kalopterus  Blkr.  Sumatra,  Borneo. 

Discognathus  crenulatus  Heek Persia. 

if  fusiformis  Ileck.         India. 

ff  obtusus  Heek Syria. 

ff  rufus  Heek Syria. 

1/  ?  bimaeulatus   Heek.  :=i    Gonorhynchus  bimaculatus 

MeCl Bengala. 

ff  ?  caudatus  Heek.  :=:  Gonorhynehus  caudatiis  McCl. 

*  Crossocbeilos  (Crossocheilos)  oblongus  V.  Hass.  :=!    Labeo  ob- 

longus  Val Java,  Sumatra. 

ft  {  n  )  latius  Blkr  :=!  Cyprinus  latius  Buch.  =  Gono- 
rhynchus macrosonius  McCl.  ^  Cirrhina  latius  Val. 
:=!  Rohita  macrosomus  Heek Bengala. 

//  (  //?)  gobioides  Blkr  :=;  Cyprinus  mosario  Buch.?  — 
Gonorhynchus  gobioides  McCl.  :=3  Rohita  gobioi- 
des Heek.  =ï  Cyprin  heriliva  Val Bengala. 

f  {  I'  )  gohama  Blkr  ^  Cyprinus  gohama  Buch.  ■:=:,  Cy- 
prinus dyangra  Buch.  =3  Gonorhynchus  gohama 
McCl.  =3  Gonorhynchus  brevis  McCl.  7=i  Cirrhina 
gohama  Val.  :=:  Rohita  brevis  Heek Bengala. 

*  fi  (Crossocheilichthys)  cobititis  Blkr  ;=:  Lobocheilos  cobi- 

tis  Blkr Java,  Sumatra. 

*  "   (  "  )  Langei  Blkr.  Sumatra. 

*-(//)  diplocheilos  Blkr  =:    Barbus  diplocheilos  Heek  =; 

Tvlognathus   barbatulus    Heek Cashmir. 

//  (  //  )  nanus  Blkr  :=i    Tylognathus  nanus  Heek.  ' .     .  Syria. 
//?(//?)  porcellus  Blkr=:  Tylognathus  porcellus  Heek.    .  India. 

*  (  //  )  hirticeps  ]31kr  =3  Gobio  hirticeps  Rüpp,  :=;  ?  Dis- 

cognathus hirticeps  Heek.  s  Dangila  ?  hirticeps 

Val Abyssinia. 

K  {  ff  )  quadrimaculatus  Blkr  =:  Gobio  quadrimaculatus 
Rüpp.  =;  ?  Discognathus  quadrimaculatus  Heek. 
—  Dangila?  quadrimaculata  Val Abyssinia. 


111 


Discognathichthys  variabilis    Blkr  :=:  Discognathus    variabilis 

Heik Syria. 

//     brachypterus     Blkr  =;    Gonorhynchus    brachypterus 

McCl.  =2  ?  Discognathus    brachypterus   llerk.     .     .  India. 
//     petrophilus  Blkr=^  Gonorhynchus  petrophilus  McCI. 

•^^i  ?  Discognathus  petrophilus  Ileck Bengala. 

//     rupeculus    Blkr  :=!    Gonorhynchus    rupeculus   McCl. 

z^  ?  Discognathus  rupeculus  Heek Bengala. 

//     lamta    Blkr  ■^    Cyprinus    lamta    Buch.    :=!    Cypri- 

nus  godiyava  Buch.  =:;    Gonorhynchus  lamta  McCl. 

—    Barbus  lamta  Val.  ^    Tylognathus  lamta  Heek.  Bengala. 
Platycara  nasuta    McCl  =3  Balitora  nasuta  Val Kasyah. 

*  Schismatorhynchos  heterorhynchos  Blkr  =^  Lobocheilos  hetero- 

rhynchos  Blkr  ^    Schismatorhynchos   lobocheiloides 

Blkr Sumatra. 

//  ricnorhynchos  Blkr  "^  Gobio  ricnorhynchos  McCl. 
^i^  Labeo  ricnorhynchos  Heek.  ;=;  Cyprin  ricnorhyn- 
que  Val Bengala,  Assam. 

//  gotyla  Blkr  —  Cyprinus  gotyla  Gr.  =5  Gonorhyn- 
chus gotyla  McCl  :=3  Barbus  gotyla  Val.  :=i  Disco- 
gnathus cotyla  Heek Bengala. 

//  falcatus  Blkr  =!  Cyprinus  (Bangana)  falcata  Gr. 
;=!  Gobio  malacostomus  McCl.  ^  Labeo  malacostomus 
Val.  :=:  Isocephalüs  falcatus  Heek.  =;  Lobocheilos? 
falcatus   Blkr India. 

*  Labeo  (Diplocheilos)    erythropterus   Blkr  ^  Diplocheilos  ery- 

thropterus  V.  Hass.  =1  Labeo  erythropterus  Val.  .     .  Java. 

(  // )  lucas  Blkr  ;=;  Lobocheilos  lucas  Blkr Java. 

(  II  )  robitoides  Blkr;^  Lobocheilos  rohitoides  Blkr.     .     .  Java. 

(  n  )  boga  Blkr  =:  Cyprinus  boga  Buch.  -^i.  Gobio  bo- 
ga  McCl.  =:  Cyprinus  arhiza  Buch.  =3  Cyprinus  pan- 
gusia  Buch.  :=;  Gobio  pangusia  McCl.  (As.  Res. 
XIX  tab.  42  f.  1)  :=;  Isocephalns  boga  Heek.  zii  Gym- 
nostomus   arhiza  Heek.  z=x  Leuciscus   pangusia  Val. 

•:=i  Leuciscus  arhiza  Val Bensraia. 

'/  (  w  ? )  pangusia  Blkr  =3    Cyprinus  pangusia  Buch.    var. 
=:  Gobio   pangusia  McCl.   (As.   Res.  XIX  tab.  42 

fig.    1 ,  5.) Bengala, 

//  ( '/  ?  )  (?)  isurus  Blkr  =;  Gobio  isurus  McCl.  ^  Leuciscus 


112 

isurus   Val .'     .     .  Assam. 

Labeo    (Diplocheilos?)   dero  McCl.  —  Cirvhina    dero  Val.  =: 

Isocephalus  dero  Heek Bengala. 

//  (  //?)  pausio  Blkr  =:3  Cyprinus  pausio  Buoh.  =3  Cirrhinus 

pausio  McCl.  —  Isocephalus  pausio  Heek.  .     .     .  Beugala. 
u  ( '/  ?  )  breviceps  Blkr  —    Cirrhina  breviceps  Val.  zs  Isoce- 
phalus breviceps  Heek Java. 

//  (Labeo)   niloticus    Val.   =3    Cyprinus    niloticus  Forsk.   =j 

Labeo  coubi  Rüpp Nilus. 

'/(//)  Forskalii    Rüpp.,  an  et  Val?  ^  Cyprinus  niloticus 

var.  b.  Forsk ...  Nilus. 

M  {  II  )  vulgaris  Heek.  =;  Cj'^prinus  niloticus  Géoffr.  zs  Chon- 

drostoma  dembensis  Val.  (nee  Rüpp.) Nilus. 

//(//)  horie  Heek Nilus. 

//(//)  selti  Val.   z3  Labeo   sellii  Heek.       .     .     .     .     .     .  Nilus-, 

'/?(//?)  rufescens  Heek.  zi!  Cyprinus  rufescens   Hass.     .     .  Palaestina. 
//?(//  )  rostratus  Heek.  -^    Cyprinus  rostratus  Tiles.     .     .  India. 
II  "^  (  1/?)  angra    Blkr  =:    Cyprinus    angra  Buch.  :=!  Cyprinus' 

(Bangana)   Hamiltonii   Gr.  s  Gobio  angra  McCl. 

=3  Isocephalus  Hamiltonii  Heek.  —    Gobio  ancra 

Val.     ...;...";.....■..  Bengala. 
«'?(  //  )  curmuca  Blkr=^  Cyprinus  curmuca  Buch.  =3  Gobio 

curmuca  McCl.  z3  Isocephalus  curmuca  Heek.  .     .  Hindostan. 
fi?(ii?)  dyocheilos  McCl.  z5  Catostomus?  dyocheilos  McGl. 

Cyprin  goréa  Val.  ::3  Tylognathus  dyochylos  Heek.  Assam. 

V      altivelis    Pet.    (nomen  tantum  mihi  cognitum).    .     .     .  Africa  (Mossamb  ) 

II      congoro    Pet.    (     //  n         11  n  )...//('/         ) 

n      cylindricus  Pet.(     //  uu  u  )...*'(//) 

Tylognathus     diplostoraus    Heek.  zs  Varicorhinus  diplostomus 

Heek.  "^  Tvloarnathus  Valenciennesii  Heek.  ■:=,  Labeo 

diplostomus  Val.        ; Cashmir. 

//       P.''  sandkhol  Heek.  z:;  Leuciscus  sandkhol.  Syk.  .     .  Deccan. 
y       P.f^  chitul  Heek.  zi  Leuciscus  chitul  Syk Deccan. 

*  Diplocheilichthys  pleurotaenia    Blkr=!   Lobocheilos  pleurotae- 

nia  Blkr Sumatra- 

*  Lobocheilos  (Lobocheilos)   faleifer  V.  Hass.  =:    Labeo   falcifer 

V.    Hass.  =:  Labeo  falcifer   Val.  =:    Tylognathus 

falcifer  Heek Java,  Sumatra. 

*  "  (  "  )  lehat  Blkr Java. 


113 


*  Loboclieilos  (Lobocheilos)  Schwanefeldii  Blkr. 


//?(  //?)  Hasseltii  Blkr—  Barbus  Hasseltii  Blkr.  .  . 
//  (Gobionichthys)  lipocheilos  Blkr  z3  Chondrostoma  lipo- 

cheilos  Val.  ;=i  Chondrostoma  lipocheilos  Val.  =3 
Tylognathus  lipocheilos  Heek.  =:  Gobio  javani- 
cus  Blkr  =;    Lobocheilos    (Gobionichthys)   javani- 

cus  Blkr 

//(//)  microcephalus  Blkr  =j  Gobio  microcephalus  Blkr. 

//?(  r/?)  hispidus  Blkr  =;  Labeo  hispidus  Val.     .     .     . 

Rohita  (Rohita)  melanopleura  Blkr.       ........ 

borneënsis  Blkr «     .     . 

Kuhli    Blkr 

Hasseltii  Val.  :=i  Rohita  leiorhynchus  Blkr  ^  Ro- 
hita Artedii  Blkr.      .     .     ; 

microcephalus  Val.     .     ; 

brachynotopterus  Blkr 

Schlegelii  Blkr 

Waandersi  Blkr 

Kappsnii  Blkr 

'  kahajanensis  Blkr 

vittata  Val.  :=;    Rohita  erythrura  Val.  =3  Rohita 

erythrurus  Blkr , 

triporos  Blkr 

enneaporos  Blkr 

oligolepis  Blkr 

nandina    Val.   :=i    Cyprinus    nandina    Buch.   :=i 

Labio   filamentosus   Svvns.  :=^   Cirrhinus    nandina 

McCl 

niacronotus  Blkr;::^   Cirrhinus  macronotus  McCl. 

Dussumieri  A^'al 

Duvaucelii  Val 

fiaibriata  Val.  =d   Cj^prinus   fimbriatus    BI.? 

gonius  Val.  =i  Cyprinus  gonius  Buch.  =!  Barbus 

gonius  Cuv.  =!    Cirrhinus  gonius  ]\IcCl.     .     .     . 

rostellatus  Val  :=:  Rohita  rostellata  Heek.     .     .     . 

chaguuio    Val.  =;    Cyprinus  chagunio    Buch.  == 

Rohita  changurio  Heek 

lineata  Val 

Leschenaulti  Val 


Java,  Sumatra. 
Java. 


// 

( " ) 

(/ 

( " ) 

"  ( 

"    ) 

1' 

. " ) 

II 

[ " ) 

II 

[  <' ) 

II 

{ " ) 

II 

( " ) 

II 

( "  )■ 

II 

( " ) 

II 

( " ) 

II 

( "  ) 

II 

(  " ) 

II 

( " ) 

II 

( " ) 

II 

( " ) 

.'/ 

( " ) 

Il 

( " ) 

II 

( " ) 

II 

{ " ) 

II 

{ « ) 

"  ( 

II    ) 

"  ( 

'•'    ) 

Java. 

Java. 

Java. 

Sumatra,  Borneo,  Siam. 

Borneo,  Siam. 

Sumatra. 

Java,  Sumatra,  Borneo. 

Java. 

Sumatra. 

Sumatra,  Borneo,  Siam. 

Banka. 

Borneo. 

Borneo. 

Java,  Sumatra,  Borneo, 
Sumatra,  Borneo. 
Sumatra. 
Banka. 


Bengala,  Pegu. 
Bengala,  Assam. 
Hindostan. 
Bengala  ? 
Hindostan. 

Bengala. 
Pegu. 


Bengala. 
Pesru. 
Hindostan  ? 


15 


114 

Rohita  (Rohita)  cursis  Val.  :=;  Cyprinus  cursis   Bucli.  ^  Cy- 
prinus  cursa  Buch.  ;=!  Cyprinus  curchius  Buch.  ^ 
Labeo  cursis  McCl.  =:  Labeo  curchius  McCl.  :=;  La- 
beo  cursa  Val.  =^  Rohita  kursis  Heek Ben^ala. 

(     f/  )  tincoides  Val ? 

I'  (  "  )  Rouxii  Val Hindostan. 

V   (Rohitodes)  cephalus  Elkr  =J  Labeo  cephalus  Val.    .     .    .  Pegu. 

//(//)  Valenciennesi  Blkr=^  Labeo  Dussumieri  Val.     .     .  Benorala. 

'/('/)  Reynaudi  BIkr  =:  Labeo  Reynauldi  Val.      .     .     .  Pegu. 

if  (  f/  )  microlepidota  Blkr  :=:  Labeo  microlepidotus  Val.     .  Pegu. 

II  {  tl  )  bengalensis  Blkr  =:  Labeo  fimbriatus  Val.     .     .     .  Beiigala. 

*  Morulius  rohita  Blkr  s    Cyprinus    rohita    Buch.   ■;::^    Barbus 

rohita   Cuv.  :::::    Rohita   Buchanani   Val.  -^   Rohita 

rohita  Heek.  :=i  Cirrhinus  rohita   McCl.     .     .     .     .  Bengala. 

*  //         chalybeatus  Blkr  ;=!  Rohita  chalybeata  Val.    .     .     :  Bengala ,  Pegu. 

*  H         Belangeri    Blkr  :=:    Rohita   Belangeri  Val.  =;    Cir- 

rhina  micropogon   Val Bengala. 

*  //         calbosu   Blkr  ^    Cyprinus    calbosu   Buch.  ;=;    Bar- 

bus calbasu  Cuv.  ;=:  Rohita  calbasu  Val.  =3  Rohita 
kalbosu  Val Bengala. 

«r         velatus  Blkr  zi    Labeo  velatus  Val.  (Règn.  an.  ed. 

3a  Poiss.  tab.  93   fig.  3)       . India? 

//         Reynaudi   Blkr  :=^  Rohita  Reynauldi  Val.  =:  Rohita 

Revnoldi  Heek Pes'u. 

v  morula  Blkr  :=;  Cyprinus  morula  Buch.  :=:  Barbus 
morula  Cuv.  ;=!  Cirrhinus  morula  McCl.  ;::  Rohita 
moralius  Val  =3  Cyprinus  morala  Gr. Bengala. 

I'         pausius  Blkr  =^  Cyprinus  pausius  Buch Bengala. 

//  joalius  Blkr  ;=;  Cyprinus  joalius  Buch.  zn  Cirrhi- 
nus joalius  McCl.  =;  Rohita  jaolius  Val Eengala. 

//  ?       musiha  Blkr  —    Cyprinus  musiha  Buch.  :=;    Rohita 

muscha   Heek Bengala. 

*  u         chrysophekadion  Blkr  ::5  Chrysophekadion  polyporos 

Blkr  :=!  Rohita  chrysophekadion  Blkr  =:  Rohita 
polyporos  Blkr  ;=;  Rohita  koilogeneion  Elkr  s  Ro- 
hita cyanomclas  Elkr Java,  Suinatra,  Siam. 

Rohitichthvs   senegalensis  Blkr  ;=!  Labeo    senegalensis  Val.     .  Senegal. 


* 


Dangila  leptocheilos  Val.  =:  Labeobarbus  leptocheilus  K-  v.  H. 
K  Dangila  leptocheila  Vul,  ;=J  Dangila  Cuvieri  Val.  =: 


* 


115 

Cvrene  Cuvieri   Heek.       ....:...:..  Java,  Suraatra  ,  Borneo, 
Dangila  cyanopareja  Blkr  =i   Cyrene  cyanopareja  Heek.     .     .  Philipp. 

*  //     fasciata  Blkr Sumatra,  Borneo. 

*  u     Kuhlii  Val.  =:;  Cyrene  Kuhlü  Heek Java. 

*  u     festiva  Blkr::^  Cyrene  festiva  Heek Borneo. 

//     ocellata  Blkr  ^    Cyrene  ocellata  Heek.  =;   Dangila  mi- 

crolepis  Blkr .  Sumatra,  Borneo. 

*  »     spilurus   Blkr. Borneo. 

*  Il     sumatrana  Blkr Sumatra. 

//     lipoclieüa  Val.  ;=:  Cyrene  lipocheilos  Heek Java. 

//     Lescbenaultii  Val.=;  Cyrene  Leschenaultii  Heek.      .     .  Hindostan. 
//     philippinia  Blkr  =:  Cyrene  philippinia  Heek.        .     .     .  Philipp. 

Abrostomus   capensis  Smith.    . Prom.  Bon.  Spei. 

//     umbratus   Smith Prom.  Bon.  Spei. 

*  Barbichthys   laevis   Blkr  ::^   Barbas  nudicephalus  V.  Hass.  ;=j  .     . 

Barbus  laevis  Val.  ::3   Barbus   gobioides    Blkr  =:    Bar- 
'  bus    taeniopterus  Blkr. ,     .  Java,  Sumatra,  Borneo. 

*  Morara  morar  Blkr  :=;  Cyprinus    morar   Buch.  ;=!    Pachysto- 

mus  morar   Heek.  ::^  Labeo  morar    Val.  ö    Leuciscus 

morar  Blkr Bengala. 

//  ?  margarodes    Blkr  =;  ,  Cyprinus  jaya    Buch.  ?  =ï  Leu- 
ciscus margarodes  McCL  :=!    Pachystomus    margarodes 

Heek , .  Bengala. 

Semiplotus    MacClellandi  Blkr  -^  Cyprinus  semiplotus   McCl.  Beugala. 
Opistocheilos  plagiostomus  Blkr  ;::3    Schizothorax  plagiostomus 
Heek.  :=!  Schizopyge  plagiostomus  Heek.  ;=i  Oreinus 

plagiostomus  McCl Afghanistan,  Cashmir. 

u        sin  uatus   Blkr  =3    Schizothorax    sinuatus    Heek.  — 

Schizopyge  sinuatus  Heek .  Cashmir. 

M     ?  nobilis    Blkr  =i  Racoma    nobilis  McCl.  •     .     .  Afghanistan. 

'/  ?.'  proprius  Blkr—  Schizothorax  proprius  McCl.-         .  Afghanistan 

Cochlognathus  ornatus  Baird  Gir Amer.  Sept.   (Texas). 

Pimephales  promelas  Haf.  Ag. Amer.  Sept.  (Ohio,  Missuvi).) 

//     fasciatus  Gir. Amer.   Sept  (Yellowstoue  fl.) 

//     maculosus  Gir Amer.  Sept.   (Arkansas). 

Pseudogobio  esocinus  Blkr  n::  Gobio  esocinus   T.  Schl  .     .     .  Japonia, 
Mylocheilus   cauriaus    Gr.  =:;   Cyprinus  (Leuciscus)    caurinus. 

Richds Amer.  Sept.  (Ast.,  Columbfl.) 

//     lateralis  Ag.  Piek .....■-     .  Am.  S.  (Colb.  fl  Or.  Puget.  S.) 


116 

Mylocheilus  fraterculus  Gr.       ;::::;;;..;.  Amer.  Sept.  (California). 
Mylopharodon  conocephalus  Gr.  =j  Gila  conocephala  B.  Gia.    .   Amer.  Sept.  (California). 

//     robustus   Ayr Amer.  Sept.  (California). 

Exoglossum  maxillingua  Ag.  =3  Cyprinus  maxillingua  Les.  =: 
Exoglossum  Lesurianum  Raf.,  Val.  :=i  Exoglossum   Le- 
sueurianum  Heek.  =1  Catostomus  maxillingua   De  Kay.  Amer.  Sept  (Prov.  unit.  occ). 

u  mirabile  Gir Amer.  Sept.  (Arkansas). 

Campostoma  formulosum  Gir Amer.  Sept.  (Texas). 

//  anomalum  Ag.  =3  Rutilus  anomalus  Raf  =!  Ru- 
tilus  melanurus  Raf.  —  ?  Chondrostoma  puUum  Ag. 
^  Exoglossum  dubium  Kirtl.  ;=i  Leuciscus  pro- 
lixus  Stor.  =3  Exoglossum  spinicephalum  Val.  :=! 
Chondrostoma  prolixum  Ag.  ^    Campostoma   dubium 

Ag. Amer.Sept.(Teness.,Ohio,Jow.etc.) 

//     nasutum  Gr Amer.  Sept.  (Californ.). 

//     ornatum  Gr Amer.  Sept.  (Chihuahua  fl). 

Siboma  crassicauda  Gr-  —  Lavinia  crassicauda  B.   Gir-    (gen. 

an  huj.  loc?)  . Amer.  Sept  (Californ.). 

//     atraria  Gir •     .    .    .  Amer.  Sept 

Lavinia  alutacea   Gir.  =3  Acrooheilus  alutaceus  Ag.  Piek.     .     .  Amer.  Sept.  (Columb.  fl.  etc.) 
//     exilicauda  B    Gir.  =!  Lavinia    compressa    Ayr.  .     .     .  Amer.  Sept  (Californ.). 

//     gibbosa  Ayr Amer.  Sept  (Californ.). 

//     harengus  Gir Amer.  Sept  (Californ.). 

Dionda    episcopa  Gr-        Amer.  Sept  (Rio  Pecos).    . 

//     serena  Gir •  .    .    .    .  Amer.  Sept  (Texas)- 

//     texensis  Gir Amer.  Sept  (Texas). 

//     papalis  Gir.      . Amer.  Sept  (Rio  Pecos). 

ir     argentosa  Gir.       .     : Amer.  Sept.  (Rio  Gr.  del  Nt.). 

//     chrysitis   Gir Amer.  Sept.  (Rio  Pecos). 

//     melanops  Gir.         Amer.  Sept  (Coahiula). 

//     Couchi  Gir.        . ; Amer.  Sept  (Rio  San  Juan). 

//     plumbea  Gir Amer.  Sept  (Canadian  fl.). 

iv     spadicea  Gir ;     .     .     .  Amer.  Sept  (Arkansas). 

Algoma    amara  Gir. .  Amer.  Sept  (Rio  Gr.  del.  Nt.). 

//     fluviatilis  Gir Amer.  Sept  (California). 

Hyborhynclms    notatus    Ag-    =ï    Minnilus    notatus     Raf  :=i 

Pimephales  clongatus  Baird Amer.  Sept  (Prv.  unit  or.  md.) 

//         confertus  Gir Amer.  Sept  (Rio  Pecos) 

//         puniceus  Gir.    .    • Amer.  Sept  (Canadian  fl.). 


117 

Hyborhynchus  perspicuus  Gir-      .;..:.;;..  Amer  Sept.  (Arkansas). 

//         tenellus  Gir Amer  Sept.  (Choctaw  Agency). 

Ilybognathus  nitidus  Gir.  =^  Leuciscus  nitidus  De  Kay.     .  Amer  Sept.  (Lac-Charaplain). 

argyritis  Gir ; ^  Amer  Sept.  (Milkriver). 

Evansi  Gir. Amer  Sept.  (Nebraska), 

nuclialis  Ag Amer  Sept.  (Illinois,  J.  Miss.) 

placitus  Gir :     .  Amer  Sept.   (Arkansas). 

regius  Gir Amer  Sept.  (Potomak  fl). 

M  ?     chrysopterus    Elkr  =3  Leuciscus    chrysopterus  .     . 

De  Kay .  Amer  Sept.  (N.  York). 

Orthodon  microlepidotus  Girzs  Gila  microlepidota    Ayr    .  Amer  Sept.  (Californ). 

Cliola  velox    Gir Amer.  Sept.  (Texas.) 

//     vigilax    Gir.  =!   Leuciscus   vigilax  B.    Gir.  =:    Cera- 

tichthys  vigilax  B.  Gir Amer.  Sept.    (Arkansas). 

II     vivax  Gir Amer  Sept  (Texas). 

Algansea  tincella    Gir.  =3  Leuciscus  tincella  Val.       .     .     .  Amer  Sept.  (Californ.). 

//     bicolor  Gir Amer  Sept.  (Lac.  Klamath). 

u     formosa  Gir.  AmerSept  (iMercede,i\Iohv.li.) 

//     obesa  Gir Amer  Sept.  (Humboldt  11.) 


Epalzeorhyncitos  Blkr,  Nalez.  Vischfaun.  van  Sumatra,  Nat.  Tijd- 
schr.  Ned.  Ind.  IX  (1855)  p.  270.  Snüithoornkakper, 

Corpus  elongatum  subfusiformi-compressum,  squamis  magnis  yesti- 
tum.  Maxillae  nudae.  Cirri  4,  rostrales  et  supramaxillares.  Rostrum 
carnosum ,  integvum ,  longe  ante  os  prominens ,  cute  descendente  an- 
te labium  superius  pendula  inferne  crenulata,  antice  utroque  latere 
processu  conico  cartilagineo.  Labium  superius  ante  maxillam  superi- 
orem  pendulum,  nee  papillatum  nee  crenulatum.  Rictus  parallelo- 
fframmieus  aciebus  maxillarura  antice  truncatis.  Maxilla  inferior  svm- 
physi  postice  tubereulo  munita.  Labium  inferius  latum  carnosum  re- 
flexum  integvum ,  cum  labio  superiore  unitum.  Sulcus  postlabialis 
utroque  latere  unicus  marginem  oris  versus  directus,  labii  marginem 
liberum  non  attingens ,  cute  menti  lata  (isthmo)  a  sulco  postlabiali  la- 


118 

teris  oppositi  separatus.  Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  ineipiens 
et  longe  ante  pinnam  analem  desinens,  radio  simplice  postico  toto 
eartilagineo.  Pinnae  pectorales  subhorizontaliter  insertae.  Dentes 
pharjngeales  masticatorii  aggregati  2.4.5/5.4.2.  facie  masticatoria  obli- 
que  truncati. 

Aanm.  Het  geslacht  Epalzeorhynchos  is  onder  alle  Cyprinoïdeii  gemakkelijk  her- 
kenbaar aan  het  kegelvormige  kraakbeenige  bewegelijke  uitsteeksel,  hetwelk  zich  aan 
beide  zijden  voor  aan  den  snuit  bevindt.  Dit  uitsteeksel  ligt  in  eene  groef  onder 
het  voorste  gedeelte  van  het  voorste  onderoogkuilsbeen  en  laat  zich  bijkans  in  een' 
regten  hoek  horizontaal  van  den  snuit  af  bewegen,  als  wanneer  de  snuit  een  ge- 
hoornd voorkomen  bekomt. 

Het  geslacht  is  overigens  verwant  aan  de  geslachten  Crossocheilos  Blkr,  Disco- 
gnathus  Heek.  en  Discognathichthys  Blkr,  in  algemeenen  ligchaamsbouw ,  dunne 
kaken,  parallelograravormige  geheel  onderstaande  bekspleet,  enz.,  doch  het  is  van 
die  alle  nog,  afgescheiden  van  de  snuituitsteeksels,  gemakkelijk  te  onderkennen, — 
van  Discognathus  en  Discognathichthys  door  de  afwezigheid  der  kinzuigplaat^  en  van 
Crossocheilos  door  de  enkelvoudige  achterlipsgroeve  en  het  vereenigd  zijn  van  de 
bovenlip  met  de  onderlip. 

Ik  beschreef  het  geslacht  Epalzeorhynchos  voor  het  eerst  in  het  jaar  1855,  doch 
ik  heb  hierboven  zijne  karakters  naauwkeuriger  vastgesteld.  De  nadere  studie  der 
monddeelen  heeft  mij  sedert  nog  geleerd ,  dat  ook  hierin  zeer  stellige  kenmerken  ge- 
legen zijn,  welke  het  geslacht  van  Crossocheilos  doen  verschillen,  kenmerken  van 
hoogere  waarde  dan  die,  gelegen  in  de  voeldraden. 

Tot  Epalzeorhynchos  is  tot  dus  verre  slechts  te  brengen  eene  enkele  soort,  welker 
ontdekking  dagteekent  van  1S50. 

Epalzeorhynchos  hallopterus  Blkr,  Index  descript.  specier.  pise.,  Nat. 
T.  Ncd.  Ind.  XIV  p.  477.  —  Fraaivinnige  Snuithoornkarper .  Atl. 
Cypr.  Tab.  IV  fig.  5. 

Epalzeorh.  corpore  elongato  corapresso,  altitudine  ö'/a  ad  GV2  in  ejus  longitndine,  latitudine  IV2  ad 
iVsin  ejus  altitudine;  capite  acuto  convexo  5  et  paulo  ad  6'/i  fwe  in  longitudine  corpoiis  cum,4et 
paulo  ad  5  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  1^/5  ad  l^A  ,  latitudine  I75  ad 
iVö  in  cjus  longitudine;  oculls  superis,  diametro  3  ad  S^/a  fere  in  longitudine  capltls,  diametro  1 
circiter  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1'A  ad  l'/-2  distantlbus,  mombrana  palpebrali  iridis  mag- 
nam  partem    tegecte,   apertura  subcircalari;  linea  rostro-Uorsali   ubique  conyexa;   linea  interoculari 


119 

convexa;  naribus  orbitae  magls  quam  rostri  apici  approximatis,  posterioribus  patulis  valvula  clauden- 
dis,  anterioribus  margine  vix  elevato  subtubulatis;  rostro  carnoso,  jiivenilibus  oculo  non  vel  vix, 
aetate  provectis  oculo  niulto  longïore,  convexo,  conico,  longe  ante  os  prominente,  poris  numerosis 
parum  conspicuis  obsito,  apicem  versus  utroque  latere  processu  conico  crasso  rigido  oculo  duplo  vel 
plus  duplo  breviore  apice  postrorsura  spectante  munito,  parte  ejus  inferiore  trigono  plano,  postrorsum 
declivi,  antice  poroso,  velo  praemaxillari  labium  superius  oocul tante,  margine  libero  parum  curvato 
papillis  quadratiusculis  uniseriatis  leviter  crenulatis,  confcrtis,  aetate  provectioribus  valde  conspicuis 
obsito;  osse  suborbitali  anteriore  irregulariter  trigono,  paulo  vel  non  longiore  quam  alto,  apice 
rotundato  antrorsum  spectante,  margine  posteriore  basali  subverticali  emarginato  vel  angulato;  osse 
suborbitali  2°  oblongo-tetrarnno ,  duplo  vel  minus  duplo  longiore  quam  alto,  antice  quam  postice 
altiore,  oculi  diametro  triplo  circiter  humiliore';  osse  suborbitali  3°  osse  suborbitali  4°  multo  latiore, 
oculi  diametro  triplo  vel  plus  triplo  graciliore ;  cirris  carnosls  longitudine  subaequalibus  oculo  paulo 
brevioribus  ad  vix  longioribus ,  rostralibus  supramaxillaribus  crassioribus  apicem  rostri  versus  sub 
basi  processus  rostralis  lateralis  insertis ;  rictu  infero ,  ore  aperto  parallologrammico ,  ore  clauso  fissurara 
transversam  parum  antrorsum  curvatam  capitis  latitudine  valde  multo  breviorem  efficiënte;  labio  su- 
periore  gracili  ante  maxillam  superiorera  pendulo,  margine  nee  crenulatonec  paplllato;  maxilla  su- 
periore  acie  cartilaginea  parum  curvata,  deorsum  mediocriter  protractili ;  maxilla  inferiore  sympliysi 
postice  tuberculo  conico  parum  conspicuo,  ante  symphysin  late  cartilaginea  acie  truncata  vel  leviter 
curvata;  labio  inferiore  reflexo,  integro,  cum  labio  superiore  unito,  sulco  inferne  utroque  latere  unico 
superficiali,  marginem  oris  versus  directo,  oculo  non  vel  vix  breviore,  marginem  labii  liberum  non 
attingente  et  isthmo  valde  lato  a  sulco  lateris  oppositi  separato;  operculo  latitudine  l'/a  circiter 
in  ejus  altitudine,  oculi  diametro  paulo  graciliore,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  convexiusculo; 
apertura  brancliiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente,-  dentibus  pharyngealibus  mastica- 
toriis  aggregatis  2.  4.  5/5.  4.  2.  fticie  masticatoria  oblique  truncata  marginibus  elevata  non  lobata, 
dentibus  serie  anteriore  antice  non  sulcatis ;  osse  scapulari  trigono  acute  rotundato ;  linea  dorsali  convexa 
linea  ventrali  convexiuscula  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  vcntra- 
les  planiusculo  non  carinato;  squamis  verticalibus ,  lateribus  antice  quam  cetero  corpore  paulo  ma- 
joribus,  dimidio  libero  et  vulgo  etiam  dimidio  basali  longltudinaliter  vel  subradiatim  strialis,  35 
vel  3G  in  linea  laterali,  15  in  serie  transversali  (ventralibus  infimis  inclusis)  quarum  S'/i  (6)  supra 
lineam  lateralem,  11  p.  ra.  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  in- 
fimis longitudinaliter  quinque-seriatis,  postrorsum  magr.ifudine  sensim  accrescentibus,  serie  media  iis 
seriebus  lateralibus  vix  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  ventralium 
vix  vel  non  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squa- 
mam  non  vel  vix  attingente  notata,-  pinna  dorsali  sat  longe  ante  pinnas  ventrales  incipiente  et  longa 
ante  pinnam  analem  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  corpore  non  ad  paulo  altiore  et  sat 
multo  altiore  quam  basi  longa;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  longitudine  subaequalibus,  acutis 
vel  acutiusculis,  5^/4  ad  6^/4  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non,  ventralibus  analem 
non  attingentibus;  anali  basi  vagina  squaraosa  liumilliraa  inclasa,  acuta,  emarginata,  dorsali  non 
multo  humiliore  sed  duplo  circiter  breviore,  duplo  vel  plus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio 
simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  pinna  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa  lobis  acuti.s  snperiore 
inferiore  vulgo  paulo  longiore  4V3ad  4^/5  in  longitudine  corporis;  corpore  superne  fasci is  3  longitudina- 
libus  contiguis  notato,  superiore  rostro-caudali  fusco-vlolacca  caput  dorpumqne  ?uporne  amplectente  ca- 
piteinterdum  deficiënte,  media  aureo-rubra  gracili  supraocnlo-caiidali  basin  caudalis  supcriorem  attin- 
gente, inferiore  rostro-caudali  latiore  fuscc-violacea  capite  interdum  deficiLnte  fcre  tota  supra  lineam 
lateralem  decurrente  mediam  basin  caudalis  intrante  et  margine  caudalis  posteriore  desirente  ic.'enie  vitta 


120 

gracili  aurantmca  limbata;  lateribus  infra  lineam  lateralem  roseis;  ventre  roseo  dilutlore  rel  marga- 
ritaceo;  caplte  speciminibus  fasclis  capite  deficientibus  superne  violascente-olivaceo ,  lateribus  et  in- 
ferne  roseo  vel  argenteo ;  iride  flava  vel  rosea;  pinnis  pulclire  roseis  velrubris,  dorsali  et  anali  fascia 
latissima  obliqna  nigricante-violacea,  dorsali  frequenter  insuper  et  basi  nigricante-violacea;  ventralibu3 
macula  maxima  totam  pinnam  fere  tegente',  frequenter  diffusa,  nigricante-violacea. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4,9.  P.  1/14  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3  6.  C.  8/17/8  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbus  halopterus  Blkr,  Bijdr.  kenn.  iclith.  faun.  Borneo.,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  I  p.  13. 

Epaheorhynclios  JMl(ypterus  Blkr,  Nalez.  vischfaun.    Sumatra,  Nat.  ï.  Ned.  Ind.  IX  p.  270. 

Hab.  Sumatra  (Palembang,  Lahat),  in  fluviis. 

Borneo  (Bandjermasin,  Kahajan,  Pontianak),  in  fluviis. 

Longitudo  13  speciminum  63'"  ad  160'". 

Aanm.  Het  eerste  voorwerp  dezer  soort,  hetwelk  in  mijn  bezit  kwam,  ontving  ik 
van  Bandjermasin ,  in  zuidoostelijk  Borneo.  Sedert  ontving  ik  meerdere  grootere 
en  betere  bewaarde  voorwerpen  van  dezelfde  plaats,  alsmede  vanKabajan,  insge- 
lijks in  zuidoostelijk  Borneo  en  van  Pontianak,  in  westelijk  Borneo,  uit  de  rivier 
Kapoeas.  Ook  oostelijk  Sumatra  leverde  mij  eenige  exemplaren,  gevangen  in  het 
gebied  van  den  Moessi,  bij  Lahat  en   Palembang.     Ik  vermoed,  dat  de  soort  niet 

veel  grooter  wordt  dan  mijne  grootste  voorwerpen. 

• 

DiscoGNATHUS  Heck.,  Fisch.  Syriens  p.  37,182. — Kinschijfkarper. 

Corpus  subelongatuni  compressum,  squamis  magnis  vestitum.  Maxil- 
lae  nudae.  Cirri  4,  rostrales  et  supramaxillares.  Rostrum  carnosum 
sulco  transverso  bipartitum,  ante  os  prominens,  eute  deseendente  ante 
maxillam  superiorera  pendula  inferne  crenulata.  Maxilla  superior  car- 
nea.  Maxilla  inferior  plica  menti  disciformi  medio  callosa.  Pinna  dorsalis 
ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens , 
radio  simplice  postico  toto  cartilagineo.  Pinnae  pectorales  subhorizon- 
taliter  insertae.  Dentes  pharyngeales  masticatorii  aggregati  2.  4.  S/5.4.  2. 

Aanm.  Ik  vat  het  geslacht  Discognathus  eenigzins  anders  op  dan  Heckel  en 
breng  daartoe  slechts  de  soorten  met  dwars  gegroefden  snuit ^  getepelden  vrijen 
snuithuidrand  en  vier  voeldraden.  Zoodanig  beperkt,  omvat  het  geslacht  slechts  vier 
der  door  Heckel  beschrevene  soorten  t.  w.  zijne  Discognathus  rufus,  Discognathus 
obtusus,  Discognathus  crenulatus  en  Discognathus  fusiformis.  —  De  overige  10  soorten, 
door  Heckel  tot  Discognathus  gebragt,  hoewel  grootendeels  onder  het  geleide  van 
een  vraagtecken,  zijn  slechts  gedeeltelijk  onder   hetzelve  te  rangschikken,  doch   zij 


121 

zijn  meest  alle  nog  te  weinig  bekend  om  zulks  met  zekerheid  te  bepalen.  Go- 
norhynchus  bimaculatus  McCl.  en  Gonorhynchus  caudatus  McCl.  schijnen  bepaal- 
delijk er  toe  te  behooren,  alhoewel  de  laatste  gezegd  wordt  geene  cirri  te  bezitten, 
wat  evenwel  nog  bevestiging  verdient.  Vijf  andere  soorten  ,  hieronder  nader  aan- 
geduid, behooren  tot  een  afzonderlijk  geslacht,  hetwelk  ik,  wegens  zijne  groote 
verwantschap  met  Discognathus  ,  Discognathichthys  heb  genoemd. 

De  overige  soorten,  door  Heckel  onder  lijn  geslacht  Discognathus  gerangschikt, 
zijn  Cyprinus  cotyla  Gr.,  Gobio  quadrimaculatus  Rüpp. ,  Gobio  hirticeps  Rüpp.  en 
Platycara  nasuta  McCl. 

Wat  betreft  Cyprinus  cotyla,  deze  is  eene  Schismatorhynchos,  welk  geslacht  wel 
den  dwars  gespleten  snuit  met  Discognathus  gemeen  heeft,  doch  in  de  vorming 
der  mond-  en  kindeelen  hoogelijk  van  Discognathus  verschilt. 

Moeijelijk  is  het,  aan  te  wijzen  tot  welk  geslacht  de  beide  Gobio-soorten  van 
den  heer  Rüppell  behooren.  Van  eene  zuigschijf  aan  de  kin  is  in  hare  beschrijving 
geen  sprake  en  de  snuit  is  er  niet  dwars  gespleten.  Gobio  hirticeps  zou  zelfs 
wegens  hare  getepelde  lippen  tot  Rohita  te  brengen  zijn,  doch  overigens  laten  be- 
schrijving en  afbeelding  niets  naders  opmaken  betreffende  de  bewerktuiging  der  mond- 
deelen.  Ik  beschouw  beide  soorten  voorloopig  als  te  behooren  tot  het  geslacht  Crosso- 
cheilos,  aan  hetwelk  zij   ook  in  habitus  het  meest  beantwoorden. 

Platycara  nasuta  eindelijk  behoort  tot  een  eigen  geslacht,  gemakkelijk  herken- 
baar aan  zijnen  overlangs  in   tweeën   verdeelden  snuit. 

Crossocheilos  Van  Hass.,  Algemeene  Konst- en  Letterbode  1823  II 
p.  132;  Blkr,  Nieuw.  Tientall.  beschi-ijv.  visclis.  v.  Suraatra,  Nat. 
Tijdschr.  Ned.  Ind.  V  (1853)  p.  525.     Djedjet. 

Corpus  elongatum  subfusiformi-compressum ,  squamis  magnis  vesti- 
tum.  Maxillae  nudae.  Cirri  4  vel  2,  rostrales  et  supramaxillares ,  vel 
rostrales  tantum.  Rostrum  carnosum,  longe  ante  os  prominens,  lateri- 
bus  non  lobatum,  cute  descendente  ante  labium  superius  pendula 
inferne  crenulata.  Labium  superius  ante  maxillam  superiorem  pendu- 
lum  nee  crenulatum  nee  papillatum.  Rietus  parallelogrammicus ,  acie- 
bus  maxillarum  antice  truncatis.  Maxilla  inferior  symphysi  postice 
tuberculo  munita.  Labium  inferius  latum  carnosum  reflexum ,  non  cum 
labio  superiore  unitum.  Sulci  postlabiales  utroque  latere  2  marginem 
oris  versus  direeti,  frenulo  carneo  intermedio  gracili  antice  labio  la- 
terali  accessorio  gracili  cum  labio  superiore  unito ,  sulci  interni  isthmo 

16 


122 

latissimo  separati,  in  incisuram  labium  inter  et  maxillam  transientes. 
Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  analem 
desinens,  radio  simplice  postico  toto  cartilagineo.  Pinnae  pectorales 
subhorizontaliter  insertae.  Dentes  pbaryngeales  masticatorii  aggregati 
2.4.5/5.4.2  facie  masticatoria  oblique  truncati. 
Subg.  G'ossocheilichthys  Blkr.  Cirri  4,  rostrales  et  supramaxillares. 
f'        Crosscheilos  Blkr.  Cirri  2 ,   rostrales  tantum. 

Aanm.  Van  Hasselt  stelde  liet  eerst  dit  geslacht  voor,  doch  zijne  omschrijving  er 
van  is  zeer  onbepaald,  zoodat  men  die  op  zeer  verschillende  genera  met  onderstaande 
parallelogramvormige  mondopening  zou  kunnen  toepassen.  Met  zekerheid  echter  kan 
bepaald  worden ,  dat  hij  het  opstelde  naar  eene  javasche  soort ,  welke  hij  Crossochei- 
lus  oblongus  noemde  en  welke  sedert  onder  dien  naam  en  onder  den  naam  van  La- 
beo  oblongus,  door  den  heer  Valenciennes  aan  haar  gegeven,  nader  is  bekend  ge- 
worden. Van  Hasselt  had  overigens  ook  geen  juist  denkbeeld  van  de  verwantschap 
van  het  geslacht,   vermits  hij  het  verwant  noemde   aan   Leuciscus. 

De  heer  Valenciennes  heeft  het  geslacht  van  Van  Hasselt  niet  aangenomen  en 
de  Van  Hasseltsche  soort  in  het  geslacht  Labeo  ingelijfd.  Zooals  echter  het  geslacht 
Labeo  door  den  heer  Valenciennes  is  omschreven,  omvat  het  eene  groep  van  zeer 
verschillende  soorten ,  welke  zeer  zeker  tot  verschillende  natuurlijke  geslachten  behooren. 

Heckel  beschreef  in  1838  eene  nieuwe  soort  van  het  geslacht  in  zijne  Fische 
aus  Caschniir,  onder  den  naam  van  Barbus  diplochilus,  een  naam,  dien  hij  later 
in  Tylognathus  diplochilus  en  ïylognathus  barbatulus  veranderde.  Die  soort  be- 
hoort blijkbaar  tot  Crossocheilos,  en  wel  tot  de  soorten  er  van  met  snuitdraden  en 
bovenkaaksdraden,  welke   laatste  bij  Crossocheilos  oblongus  ontbreken. 

De  geslachtsnaam  Tylognathus  is  van  1842  en  dus  lang  na  dien  van  Van  Has- 
selt voorgesteld,  doch  hij  kan  behouden  blijven  voor  de  soort,  welke  door  Heckel 
eerst  Varicorhinus  diplostomus  en  later  Tylognathus  Valenciennesü  is  genoemd  en 
tot  een    van    Crossocheilos  wezenlijk  verschillend  geslacht  behoort. 

Sedert  zijn  van  Crossocheilos  nog  andere  soorten  met  4  voeldraden  bekend  ge- 
worden. Heckel  beschreef  er  een  uit  Syrië  onder  den  naam  van  Tylognathus  na- 
nus  en  zelf  ontdekte  ik  er  nog  twee  andere,  de  eene  van  Java  en  Sumatra,  welke 
ik  vroeger  onder  den  naam  van  Lobocheilos  cobitis  heb  beschreven ,  en  de  andere 
van   Suinatra,    welker  beschrijving    hier  voor  het  eerst  wordt  openbaar  gemaakt. 

Het  geslacht  Crossocheilos  is  zeer  na  verwant  aan  Epalzeorhynchos.  Het  mist 
echter  de  kegelvormige  snuituitsteeksels  en  voorts  is  er  de  onderlijtkwab  (of  kin- 
kwab)  geheel  vrij  en  niet  niet  de  bovenlip  vereenigd  zooals  bij  Epalzeorhynchos. 
Aan    elke  zijde    ziet    men   achter    de    onderkaak  parallele  groeven ,  welke  door  een 


123 

vleezig  toompje  van  elkander  zijn  gescheiden,  welk  toompje  zich  niet  met  de  on- 
derlip maar  met  de  bovenlip  vereenigt. 

De  soorten  van  Crossocheilos  breng  ik  tot  twee  ondergeslachten,  welke  ik  Cros- 
socheilos  een  Crossocheilichthys  noem.  Tot  het  eerste  dier  ondergeslachten  zijn  te 
rekenen  de  soorten,  welke  slechts  snuit- en  geene  bovenkaaksdraden  bezitten,  terwijl 
bij  die  van  het  laatste  zoowel  bovenkaaks-  als  snuitdraden  aanwezig  zijn.  Boven- 
dien heeft  mijne  soort  van  Crossocheilos  de  bovenlip  met  eene  rei  kleine  tepeltjes 
bezet,  terwijl  de  bovenlip  bij  mijne  soorten  van  Crossocheilicthys  geheel  gaafrandig  is. 

Van  het  subgen us  Crossocheilos  is  met  zekerheid  nog  geene  andere  dan  de  Ja- 
vasche  soort  bekend  geworden,  doch  ik  beschouw  als  daartoe  te  behooren  Cyprinus 
latius  Buch.  en  Cyprinus  gohama  Buch.  van  Bengalen ,  terwijl  ook  Gonorhynchus 
gobioides  McCl.  misschien  nog  tot  hetzelfde  subgenus  of  een  subgeuus  zonder  voel- 
draden  van»  hetzelfde  geslacht  te  brengen  is. 

Van  het  subgenus  Crossocheilichthys  daarentegen  kent  men  thans  de  bovengenoemde 
4  soorten ,  terwijl  misschien  daartoe  tevens  nog  te  rekenen  zijn  Tylognathus  por- 
cellus  Heek.  van  //India",  welke  soort  mij  slechts  bij  naam  bekend  is,  en  Gobio 
quadrimaculatus  Rüpp.   en  Gobio   hirticeps  Rüpp. 

De  soorten  mijner  verzameling  laten   zich  naar  volgend  schema  herkennen. 

A  Cirri  rostrales  tantum.  Labium  superius  crenulatum. 

Crossocheilos  (Crossocheilos)  oblongus  V.  Hass. 

B  Cirri  rostrales  et  supramaxillares.  Labium  superius  non  crenulatum. 

f  Oculi  diametro  3  ad  3^  in  longitudiue  capitis.   Squamae  33  ad  35  in  serie  longi- 
tudinali. 

^  Caput  altitudine  1^  ad  If  in  ejus  longitudine.  Cirri  rostrales  oculi  diametro 
multo  breviores.  Fascia  cephalo-caudalis  lata  argentea  vittula  gracili  coeru- 
lescente  percursa. 

Crossocheilos    (Crossocheilichthys)  cobitis  Blkr. 

^'  Caput  altitudine  \\  in  ejus  longitudine.  Cirri  rostrales  oculi  diametro 
paulo  breviores.  Fascia  operculo-caudalis  lata  fusca. 

Crossocheilos  [Crossocheilichthys)    Lancjei  Blkr. 


124 

Crossocheilos  (Crossocheilos)  ohlongus  V.  Hass.,  Algemeene  Konst-  en 
Letterbode  1823  II  p.  132;Blkr,  Nieuwe  Tientall.  diagn.  besclir. 
vischs.  V.  Sumatra,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  V  p.  525.  Langioerpige 
Djedjet.    Atl.  Cypr.  Tab.  IV  %.  3. 

Crossocheil.  (Crosscheil.)  corpora  elongato  corapresso,  altitudine  7  fere  ad  .5V2  in  ejus  longitndine, 
latitudine  l'/i  ad  iVain  ejus  altitudine;  capito  acuto  convexo,  6  ad  7  et  paulo  in  longitudine  corpo- 
ris  cum,  4^/4  ad  ö^/s  circiter  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  et  latitudine 
IV2  ad  1^/5  in  ejus  longitudine;  oculis  superis,  diametro  3  ad  4  in  longitudine  capitis,  diametro  1  ad 
1^/5  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  l'/sad  2  distantlbus,  membrana  palpebrali  iridis  magnam 
partem  tegente,  apertura  suboirculari;  linea  rostro-dorsali  ubique  convexa;  linea  interoculari  con- 
vexa;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis,  posterioribus  patulis  yalvula  elau- 
dendis,  anterioribus  subtubulatis;  rostro  carnoso,  junioribus  oculo  non  vel  vix,  aetate  provectis 
oculo  multo  longiore,  convexo,  conico,  longe  ante  os  prominente,  poris  numerosis  par^im  conspicuis 
obsito,  lateribus  non  lobato,  parte  ejus  inferiore  trigono  plano  subhorizontali,  poroso,  velo  praeraa- 
xillari  labiura  superius  occultante  margine  libero  parum  curvato  papillis  quadratis  confertis  uni- 
seriatis,  aetate  provectioribus  valde  conspicuis,  obsito;  osse  suborbitali  anteriore  trigono,  longio- 
re quam  alto,  apice  rotundato  antrorsum  spectante,  margine  posteriore  basali  subverticali  emar- 
ginato  vel  angulato;  osse  suborbitali  2°  oblongo-tetragono ,  duplo  ad  multo  minus  duplo  longiore 
quam  alto,  oculi  diametro  plus  duplo  ad  minus  duplo  humiliore;  osse  suborbitali  3°  osse  subor- 
bitali 4^  multoties  latiore,  oculi  diametro  plus  duplo  ad  minus  duplo  graciliorej  cirris  carnosis 
apicem  rostri  versus  sub  apice  ossis  suborbitalis  anterioris  insertis  oculo  brevioribus;  rictu  infero 
ore  aperto  parallelograramico ,  ore  clauso  fissuram  transversam  parum  antrorsum  curvatam  capitis 
latitudine  valde  multo  breviorem  efficiënte;  labio  superiore  gracili  ante  maxillam  superiorem  pendulo, 
margine  papillis  conicis  acutiusculis  brevibus  uniseriatis  leviter  crenulato;  maxilla  superiore  acie 
cartila^inea  parum  curvata,  deorsum  mediocriter  protractili,  maxilla  inferiore  symphysi  postico  tuberculo 
conico  subharaata,  ante  symphysin  late  cartilaginea  acie  truncata  vel  leviter  curvata;  labio  inferiore 
reflexo  integro,  non  cum  labio  superiore  unito,  sulcis  utroque  latei'e  infralabialibus  longitudinalibus 
2  marginem  oris  versus  directis,  frenulo  carneo  gracili  oculi  diametro  breviore  separatis  frenulo  an- 
tice  cum  labio  superiore  continuo,  sulco  externo  sulco  interno  vix  latiore  et  vix  profundiore;  oper- 
culo  latitudine  iVaad  l'/s  in  ejus  altitudine,  oculi  diametro  paulo  graciliore  ad  paulo  latiore,  margine 
inferiore  rectiusculo  ad  convexiusculo ;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desi- 
nente;  dentibus  pharyngealibus  masticatorlis  aggregatis  2.4.5./5.4  2,  apicem  versus  compressiusculis, 
facie  masticatoria  valde  oblique  truncatis  marginibus  elevatis  apice  plus  minusve  lobatis,  iis  serie 
anteriore  antice  dimidio  apicali  sulco  lato  longitudinali  percursis;  osse  scapulari  trigono  acute  rotun- 
dato; linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  couvexiuscnla  vel  rectiuscula  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas 
ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  obtusissimo  carinato;  squamis  verticalibus,  lateribus  antice 
quam  cetero  corpore  paulo  majoribus,  dimidio  libero  et  vulgo  etiara  dimidio  basali  longitudinaliter 
vel  subradiatira  striatis,  33  vel  34  in  linea  laterali,  12  in  serie  transversali  (ventralibus  inflmis  in- 
clusis)  quarum  i^/i{ó)  supra  lineam  lateralem ,  8  vol  9  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam 
dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  tri- ad  quinque-seriatis,  postrorsum  magnitudine  sensim 
accrescentibus,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum 
declivi,  basi  ventraliura  sat  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis  squamis  tubulo 
giraplice  mediam   squaraam  attingente  vel  non  attingente  notata;  pinna  dorsali  sat  longe  ante  pinnas 


125 

Tentrales  incipiente  etlonge  ante  pinnam  analem  desinente  basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  corpore 
paulo  ad  vix  altiore  et  sat  multo  altiore  quam  basi  longa ;  pinnis  pectoralibus  acutis  vel  acutiusculis 
ventralibus  paulo  longioribus  5  et  paulo  ad  G'/iiu  longitudinecorporis,  ventrales  non  attingentibus ; 
ventralibus  acutis  vel  acutiusculis  analem  non  attingentibus;  anali  basi  vagina  squamosa   humillima 
inclusa,  acuta,  emarginata,  dorsali  non  multo  humiliore  sed  duplo  fere  breviore,  duplo  circiter  altiore 
quam  basi  longa,   radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa,  profunde  emar- 
ginata,   lobis  acutis  subaequalibus    superiore   vulgo  inferiore  paulo  longiore  4  ad  i^/sm  longitudine 
corporis;  colore  corpore  superne  olivaceo  vel  coerulescente-viridi,  inferne  argenteo  vel  margaritaceo  ; 
iride   flavescente  vel  rosea ;  fascia  lata  cephalo-caudali  violaceo-fusca  plus  minusve  conspicua ;  pinnis 
roseo-hyalinis. 
B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 
Syn.  Labeo  oblongus  Val.,  Poiss.  XVI  p.  273. 
Labéon  oblong  Val.,  ibid. 
Lukas  Mal.  Bat,  Djedjet  Sundan. 
Hab.  Java  (Batavia,  Buitenzorg,  Tjampea,  Lebak,  Tjiandjur,Parongkalong,  Surabaja,  Ngantang), 
in  fluviis. 
Sumatra  (Palembang,  Lahat-Enim,  Padang),  in  fluviis. 
Longitudo  19  speciminum  62"'  ad  160". 

Aanm.  De  Djedjet  is  op  Java  niet  zeldzaam  in  de  hoogere  gedeelten  der  stroom- 
gebieden, doch  wordt  te  Batavia  zelden  gevangen  en  dan  altijd  nog  in  jeugdige 
voorwerpen,  tijdens  hooge  rivierstanden ,  als  wanneer  de  kleinere  vischjes,  door  den 
sterkeren  stroom,  soms  uit  hunne  woonplaatsen  in  de  hoogere  gedeelten  der  rivie- 
ren worden  weggevoerd. 

Crossocheüos  (Crossocheilichthys)  cobitis  Blkr.   Meei^slangachtige  Djedjet, 
Atl.  Cypr.  Tab.  IV  fig.  2. 

Crossoch.  (Crossoclieilichth.)  corpore  elongato  compresso,  altitudine  5  ad  6  in  ejus  longitudine,  la- 
titudine  l'^/3  ad  IV2  in  ejus  altitudine;  capiteacuto,  convexo,  öVa  ad  5^/4  circiter  in  longitudine  corporis 
cum,  4V4  circiter  in  longitudine  corporis  absquo  pinna  caudali,  altitudine  1V3  ad  1%,  latitudine  I3/4 
ad  1^/5  in  ejus  longitudine;  ocuHs  superis,  diametro  3  ad  3  et  paulo  in  longitudine  capitis,  diametro 
1  circiter  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  l'/iad  IV3  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis 
raagnam  partem  tcgente  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  ubique  convexa;  linea  in teroculari 
convexa;  naribus  orbltae  magis  quam  rostri  apici  approximatis,  posterioribus  patulis  valvula  clauden- 
dis,  anterioribus  margine  elevato  subtubulatis ;  rostro  carnoso,  juvenilibus  oculo  non  longiore,  aetate 
provectiorlbus  oculo  paulo  longiore  ,  convexo,  conico,  longe  ante  os  prominente,  poris  numerosis  parum 
conspicuis  obsito ,  lateribus  non  lobato,  parte  ejus  inferiore  trigono  plano  subhor izontali ,  poroso, 
velo  praemaxillari  labium  superius  occultante  margine  libero  parum  curvato  papillis  conieis  brevibus 
confertis  nniseriatis  valde  conspicuis  obsito;  osse  suborbitali  anteriore  irregulariter  trigono  , longiore 
quam  alto,  apice  rotundato  antrorsum  spectante,  margine  posteriore  basali  subvertlcali  eraargiuato 
vel  angulato;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono ,  plus  duplo  longiore  quam  alto,  antice  quam 
postice  multo  altiore,  oculi  diametro  triplo  ad  quadruplo  humiliore i  osse  suborbitali  3°  osse  sub- 
orbitali 4°latiore,  oculi  diametro  multoties  humiliore;  cirris  rostralibus  cirris  supramaxillaribus Ion- 


126 

gioribus  et  crassioribus  ,  oculi  diametro  multo  brévioribuS;  rietu  infero  ,  ore  apei-to  parallelogrammico, 
ore  clauso  fissuram  transversam  parum  aiitiorsum  curvatam  capitb  lutitudiiie  multo  bieviorem  efficiën- 
te; labio  superioregracili,  ante  maxillam  superiorem  pendulo  margine  integro,  nee  papillato  nee  crenu- 
lato;  maxilla  superiore  acie  cartilaginea  parura  curvata,  mediocriter  deoraura  protractili;  maxilla  inferiore 
syraphysi  postice  tuberculo  conieo  brevi,  ante  symphysin  late  cartilaginea  acie  truncata  vel  leviter 
curvata;  labio  inferiore  lato,reflexo,  carnoso,  subvilloso,  integro,  non  cum  labio  superiore  unito , 
sulcis  utroque  latere  infralabialibus  longitudioalibus  2  marginera  oris  versus  directis,  frenulo  carneo 
gracili  oculi  diametro  breviore  separatis,  frenulo  antice  cura  labio  superiore  continuo,  sulco  externo 
sulco  interno  longiore;  operculo  latitudine  l*/3  ad  l'/i  in  ejus  altitudine,  oculi  diametro  paulo  ad 
v'ïX  graciliore,  margine  inferiore  convexiusculo  vel  rectiusculo;  apertura  branchiali  sub  operculo  de- 
sinente;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  aggregatis  2.4.5/5,'i:.2.  apicem  versus  compressis , 
facie  masticatoria  oblique  truncata  marginibus  elevatis  non  lobata,  dentibus  serie  anteriore  anticé 
nou  sulcatis ;  osse  scapulari  trigono  acute  rotundato;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexius- 
cula  altiore;  ventre  ante  pinnas  ven  trales  plano,  post  pinnas  ventrales  planiusculo,  non  carinato ; 
squamis  subverticalibus,  lateribus  antice  quam  cetero  corpore  paulo  majoribiis,  dimidio  libero  et  di- 
midio  basali  longitudinaliter  striatis,  33  vel  3i  in  linea  laterali,  12  in  serie  tranversali  (absque  vcn- 
tralibus  infimis)  qnarum  4'/2  (5)  supra  lineam  lateralem ,  8  vel  9  in  serie  longitudinali  occiput  in- 
ter  et  pinnara  dorsalera,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  tri- ad  qulnque-seriatis  postrorsum  raag- 
nitudine  sensim  accrescentibus,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  paulo  majoribus;  linea  laterali 
reetiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  ventralium  magis  quam  liueae  dorsali  approxiraata,  singulis 
squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  vulgo  superante  notata;  pinna  dorsali  satlonge  ante  pin- 
nas ventrales  incipiente  et  longe  ante  pinnam  analem  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  emarginata, 
corpore  non  vel  vix  altiore,  sat  multo  altiore  quam  basi  longa;  pinnis  pectoralibus  acutis  ventralibus 
acutis  paulo  longioribus  ö^/i  ad  6  et  paulo  in  longitudine  corporis  ventrales  non  attingentibus ;  ven- 
tralibus analem  non  attingentibus;  anali  basi  vagina  squamosa  huraillima  inclusa,  acuta,  emarginata, 
dorsali  sat  multo  liumiliore  et  duplo  circiter  breviore,  duplo  circiter  altiore  quam  basi  longa,  radio 
simplice  tertio  gracili  toto  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa  profunde  incisa  lobis  acutis  subae- 
quallbus  4  circiter  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  iuferne  margaritaceo;  ros- 
tro  cirrisque  olivaceis  vel  dilute  viridibus;  iride  rosea  vel  flava;  fascia  cepbalo-caudali  lata  argen- 
tea,  frequenter  tota  ejus  longitudine  vittula  gracili  fuscescente  vel  coerulescente  percursa;  pinnis 
roseo-  vel  flavescente-hyalinis ,  caudali  media  basi  macula  nigra. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Lohocheilos  coKtis  Blkr,    Nieuwe   Tientall.   diagn.  beschrijv.  nieuwe   Vischs.  Sumatra,    Nat. 
T.  Ned.  Ind.  V  p.  523. 
Luhas  Mal.  Bat. 

Hab.  Java  (Batavia,  Surabaja),  in  fluviis. 
Sumatra  (Padang),  in  fluviis. 

Longitudo  70   speciminum  32'"  ad  67'". 

Aanm.  Nadat  ik  de  onderwerpelijke  soort  te  regt  als  eene  nieuwe  soort  besdire- 
ven  had,  doch  te  onregt  onder  het  geslaclit  Lobocheilos,  vermeldde  ik  haar  in  mijne 
Enumeratio  piscium  javancnsium  (Nat.  T.  Ned.  Ind.  XV  p.  427),  dcar  ik  weet 
niet  welke  vergissing,  als  synonien  van  Crossocheilos  oblongus ,  van  welke  zij  intus- 
schen ,  behalve  door  de  aangegevene  kenmerken ,  gelegen  in  de  voeldraden  en  den 
bovenlipbouw,  verschilt  door  minder  slank  ligohaam,  bolleren  rug,  enz. 


127 

Grossocheilos     (Crossocheilichthi/s)   Langei   Blkr.    Lange' s  Djedjet.    Atl. 
Cypr.  Tab.  IV  fig.  1. 

Crossoch.  (Crossocheiliclith.)  corpore  elongato  compresso,  altitudine  6  circiter  in  ejus  longitudine, 
latitudine  1 1/2  circiter  in  ejus  altitudine ;  capiteacuto  convexo,  5%  ad  5^4  in  longitudine  eorporis  cum, 
4^/5  circiter  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudjili,  altitudine  l'/2  circiter,  latitudine  1%  circiter 
in  ejus  longitudine;  oculis  superis,  diametro  3i/i  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo  in 
capitis  parte  postoculari,  diametro  l'/a  circiter  distantlbus,  membrana  palpebrali  iridis  magnam  partem 
tegente  apertura  subcirculari;  linea  rostro-dorsali  ubiqae  convexa;  linea  interoculari  eonvexa;  naribus 
orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis,  anterioribus 
margine  elevato  subtubnlatis;  rostro  carnoso,  oculo  paulo  longiore,  convexo,  conico,  longe  ante  os 
prominente,  poris  numerosis  parum  conspicuis  obsiito,  lateribus  non  lobato,  parte  ejus  inferiore  tri- 
gono  plano  siibliorizontali  poroso,  velo  praemaxillari  labium  superlus  oceultante  margine  libero 
parum  curvato  papillis  conicis  brevibus  confertis  uniseriatis  valde  conspicuis  obsito;  osse  subor- 
bitali  anteriore  irregnlariter  trigono,  longiore  quam  alto,apice  rotundato  antrorsum  spectante,  mar- 
gine posteriore  basali  subverticali  emarginato  rel  angulato;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono 
duplo  vel  plus  duplo  longiore  quam  alto,  antice  quam  postice  multo  altiore,  ocnli  diametro  triplo 
circiter  humiliore;  osse  suborbitali  3'  osse  suborbitali  4°  latiore  oculi  diametro  quadruplo  circiter 
humiliore;  cirris  rostralibus  cirris  supramaxillaribus  longioribus  et  crassioribus  oculi  diametro  paulo 
brevioribus;  rictu  infero,  ore  aperto  parallelogrammico,  ore  clauso  fissuram  transvorsam  parum  an- 
trorsum curvatam  capitis  latitudine  valde  multo  breviorem  efficiënte;  labio  superiore  gractti,  ante 
maxillam  superiorem  pendulo  margine  integro,  nee  papillato  nee  crenulato;  maxilla  superiore  acie 
cartilaginea' parum  cnrvata,  mediocriter  deorsum  protractili;  maxilla  inferiore  syraphysi  postice  tuber- 
culo  conico  brevi,  ante  symphysin  late  cartilaginea  acie  truncata  vel  leviter  curvata ;  labio  inferiore  lato 
reflexo,  carnoso,  subvilloso,  integro,  non  cum  labio  superiore  unito,  sulcis  utroqne  latere  infrala- 
bialibus  longitudinalibus  2  marginem  oris  versus  directis  frenulo  carneo  gracili  oculi  diametro  multo 
breviore  separatis,  frenulo  antice  cum  labio  superiore  continuo,  sulco  externo  sulco  in terno  longiore; 
operculo  latitudine  IV2  circiter  in  ejus  altitudine,  oculi  diametro  vix  graciliore,  margine  inferiore 
convexiusculo  vel  rectiusculo;  apertura  brancliiali  sub  operculo  desinente;  dentibus  pbaiyngealibus 
masticatorüs  aggregatis  2.4.5/5.4.2  apicem  versus  compressis,  facie  masticatoria  oblique  truncatis 
marginibus  elevatis  non  lobata,  dentibus  serie  anteriore  antice  non  sulcatis;  osse  scapulari  trigono  acute 
rotundato;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexiuscula  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas 
ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  planiusculo,  non  carlnato;  squamis  subverticalibus,  lateribus 
antice  quam  cetero  corpore  paulo  majorlbus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter 
striatis,  34  vel  35  in  linea  laterali,  12  in  serie  transversali  (ventralibus  infimis  inelusis)  quarum 
41/2(5)  supra  lineara  lateralera,  10  vel  9  in  serie  longitudinali  occipnt  inter  et  pinnam  dorsalem, 
ventralibus  infimis  longitudinaliter  tri-  ad  quinque-seriatis  postrorsum  raagnltudine  sensim  accres- 
centibus,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  paulo  majoribus;  linea  laterali  roctiuscula,  antice 
tantum  deelivi,  ba  si  pinnarum  ventraliura  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis  squamis 
tubulo  simplice  mediara  squamara  attingente  vel  subattingente  notata ;  pinna  dorsali  sat  longe  ante 
pinnas  ventrales  incipiente  et  longe'ante  pinnam  analem  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  emar- 
ginata,  corpore  paulo  altiore,  sat  multo  altiore  quam  basi  longa  ,-  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acntis, 
longitudine  subaequalibus  G'^/i  circiter  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ven  trales  non  ,  ventralibus 
analem  non  attingentibus;  anali  basi  vagina  sqnamo.sa  liumillima  inclusa,  acuta,  cmarginata,  dor- 
sali sat  multo  humiliore  et  duplo  fere  breviore,  duplo  circiter  altiore  quam  basi  loiiga,    radio  sim- 


128  ^ 

plice  tertio  gracili  toto  cartilagineo  ;  caudali  basi  squamosa,  profunde  inciaa,  lobis  acutis,  superi- 
ore  inferiore  vix  longiore  i^/s  circiter  in  longltudlne  corporis;  colore  corpore  superne  olivaceo ,  inferne 
argenteo  vel  margaritaceo ;  rostro  superne  cirrlsque  rostralibus  olivacoo-violascentibus;  iride  flava 
vel  rosea  superne  fusca;  fascia  lata  plus  minusve  diffusa  fusca  cephalo-caudali,  operculo  incipiente 
et  basi  pinnae  caudalis  in  maculam  magnam  nigram  transiente;  anuiu  inter  et  pinnam  analem  ma- 
cula  rotunda  nigricante-fusca ;  pinnis  roseo-hyalinis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.   l/M  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Sumatra  (Palembang) ,  in  fluviis. 

Longitudo    speciminis  unici  81"'. 

AaiiQi.  Ik  draag  deze  soort  op  aan  mijnen  ambtgenoot  den  heer  E.  A.  Lange , 
dirigerend  officier  van  gezondheid  en  iuspekteur'der  hospitalen,  aan  wien  ik  hare 
toezending  verpligt  ben. 

Zij  verschilt  van  Crossocheilichthys  cobitis  voornamelijk  door  slanker  ligchaam  en 
kop,  door  haren  violetten  snuit  en  snuitdraden,  welke  laatste  tevens  aanmerkelijk 
meer  ontwikkeld  zijn,  en  voorts  door  den  breeden  zwarten  kopstaartband,  welke 
reeds  op  het  operkel  begint  en  in  eene  groote  zwarte  vlek  op  de  grondhelft  der 
staartvin  eindigt. 

DiSboGNATHICHTHYS    Blkr,    ZuiGKINKARPER. 

Corpus  subelongatum  compressum,  squamis  magnis  vestitura.  Maxillae 
nudae.  Cirri  4  vel  2,  rostrales  et  supramaxillares,  vel  supramaxilla- 
res  tantum,  vel  nulli.  Rostrum  carnosum  integrum  sulco  transverso 
nullo ,  ante  os  prominens ,  cute  deseendente  ante  maxillam  superio- 
rem  pendula,  inferne  nee  crenulata  nee  papillata.  Maxilla  superior 
carnea,  inferior  plica  nienti  disciformi  medio  callosa.  Pinna  dorsalis 
ante  pinnas  ventrales  ineipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens , 
radio  simplice  postico  toto  cartilagineo.  Pinnae  pectorales  subhorizontali- 
ter  insertae.     Dentes    phaiyngeales   masticatorii    aggregati  2.4.5/5.4.2. 

Aanm.  De  type  van  dit  geslacht  vormt  Discognathus  variabilis  Heek.  van  Syrië, 
welke  soort  generisch  van  de  overige  goed  bekende  van  Discognathus  verschilt, 
door  haren  niet  dwars  gegroefden  snuit  en  ongetepelden  vrijen  snuithuidrand.  Er 
schijnen  soorten  te  zijn  met  2  voeldraden  en  zonder  voeldraden,  doch,  uit- 
gezonderd de  door  lieckel  beschrevene  soort,  zijn  de  andere  nog  slechts  zeer  opper- 
vlakkig bekend.  Gonorhynchus  brachypterus  McCl.  en  Gonorhynchus  lamta  McCl. 
zijn  met  meer  zekerheid  hiertoe  te  brengen ,  terwijl  ook  Gonorhynchus  rupe- 
culus  McCl.  en  Gonorhynchus  petrophilus  McGl,  tot  betzelfde  geslacht  schijnen  te 
behooren. 


129 

Platycara  McCL,  Ind.  Cyprinid.  in  Asiat,  Research.  XIX  p.  299, 
427  —  Platvinkarper. 

Corpus  elongatum  subfusiforme ,  squamis  magnis  vestitum.  Maxil- 
lae  iiudae.  Cirri  nulli?.  Rostrum  carnosum  sulco  lato  profundo  longi- 
tudinaliter  bipartitum,  ante  os  prominens,  cute  descendente  ante  ma- 
xillam  superiorem  pendula.  Maxilla  inferior  pliea  menti  disciformi. 
Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam 
analem  desinens ,'  radio  simplice  postico  toto  cartilagineo.  Pinnae  pee-  '^^ 
torales  horizontaliter  insertae.     Dentes  pharyngeales  ?  ^ 

Aanm.  De  heer  MacCIelland  heeft  den  geslachtsnaam  Platycara  voorgesteld 
oui  dien  van  Balitora  Gr.  te  vervangen,  welke  laatste  naam  reeds  overbodig  was, 
doordien  Van  Hasselt  reeds  in  1822  dien  van  Homaloptera  voor  hetzelfde  geslacht 
had  aangenomen.  Vermits  evenwel  de  heer  MacCIelland  onder  zijne  soorten  van 
Platycara  een  beschreven  en  afgebeeld  heeft,  welke  zeer  zeker  niet  tot  Homalo- 
ptera behoort  en  te  brengen  is  tot  een  aan  Disiognathus  verwant  afzonderlijk  ge- 
slacht, stel  ik  voor,  den  naam  Platycara  voor  dit  geslacht  te  behouden.  Dit  ge- 
slacht, natuurlijk  geheel  anders  omschreven,  dan  door  den  heer  MacCIelland  is 
gedaan,  heeft  met  de  geslachten  Discognathus  èn  Discognathichthys  de  schijfvor- 
mige  kinzuigplaat  gemeen,  doch  onderscheidt  er  zich  van  door  den  overlangs 
gespleten  snuit  en  waarschijnlijk  door  nog  andere  bijzonderheden  in  de  organi- 
satie der  monddeelen,  welke  overigens  door  den  heer  MacCIelland  niet  nader  be- 
schreven en  slechts  zeer  onduidelijk  afgebeeld  zijn.  Platycara  nasuta  McCl.  is  tot 
nog  toe  de  eenige  soort,  welke  tot  dit  geslacht  te  brengen  is. 

ScHiSMATORHYNCHOS  Blkr ,  Nalez.  vischfaun.  Sumatra,  Nat.  Tijdsehr. 
Ned.  Ind.  X  p.  269.  Dübbelsnuitkarper. 

Corpus  oblongum  vel  subelongatum  compressum ,  squamis  magnis  ves- 
titum. Maxillae  nudae.  Cirri  4,  supramaxillares  et  rostrales.  Rostrum 
carnosum,  superne  incisura  transversa  bipartitum,  ante  os  prominens, 
infra  apicem  truncatum ,  lateribus  non  lobatum ,  cute  descendente  ante 
labium  superius  pendula.  Labium  superius  ante  maxillam  superiorem 
pendulum ,  integrum ,  nee  papillatum  nee  cirratum.  Maxilla  superior 
margine  cartilagineo  formam  ferri  equini  referens;  maxilla  inferior  tu- 

17 


130 

mida ,  cartilagineo-carnosa ,  margine  anteriore  truncata ,  postice  profunde 
emarginata  unde  maxilla  postice  in  cavitate  oris  bicornis.  Labium  in- 
ferius  latum,  carnosura,  reflexum,  integrum,  cum  labio  superiore  non 
unitum.  Sulci  postlabiales  utroque  latere  2  profundi ,  longitudinaliter 
marginem  oris  versus  direeti,  frenulo  earneo  intermedio  gi'acili  antice 
labio  laterali  accessorio  gracili  cum  labio  superiore  unito;  sulci  inter- 
ni  isthmo  latissimo  separati  in  incisuram  labium  inter  et  maxillam 
transientes.  Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe 
ante  pinnam  analera  desinens ,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Pin- 
nae  pectorales  horizontaliter  insertae.  Dentes  pharyngeales  mastica- 
torii  aggregati  2.4.5/5.4.2  facie  masticatoria  oblique  truncata  non  tu- 
berculata. 

Aanm.  Scliismatorhynchos  is  een  zeer  natuurlijk  en  uiterst  scherp  gekenmerkt  ge- 
slacht, hetwelk  ik  in  1855  het  eerst  voorstelde  en  grondde  op  eene  soort  van 
Sumatra,  welke  ik  reeds  in  1853  beschreef  onder  den  naam  van  Lobocheilos  hete- 
rorhynchos.  Het  heeft  met  Discognathus  en  Tylognathus  (namelijk  zooals  ik  deze 
beide  Heckelsche  geslachten  opvat)  den  dwars  verdeelden  snuit  gemeen,  doch  is 
er  gemakkelijk  van  te  onderscheiden,  wegens  den  geheel  afwijkenden  bouw  der 
monddeelen. 

Ik  ken  slechts  de  genoemde  soort  naar  de  natuur.  Het  komt  mij  echter  voor,  dat 
Zuid- Azië  meerdere  andere  soorten  voedt  en  dat  Cyprinus  gotyla  Gray,  Cyprinus 
(Bangana)  falcata  Gr.  en  Gobio  ricnorhynchos  McCI.  drie  andere  soorten  van  het- 
zelfde geslacht  voorstellen.  De  monddeelen  dier  soorten  zijn  echter  zoo  onvoldoende 
beschreven  en  afgebeeld,  dat  eene  studie  naar  de  natuur  volstrekt  vereischt  wordt 
om  ten  deze  tot  zekerheid  te  geraken.  In  allen  gevalle  laat  zich  de  sumatrasche 
soort  gemakkelijk  van  de  zuidaziatische   onderkennen  als   volgt. 

I  Squamae  33  vel  34-  in  serie  longitudinali ,  5]-  (6)  supra  lineam  lateralem.  D- 
4/8  vel  4/9-  Fascia  cephalo-caudalis  fusca. 

SchismatorhyncJios   heterorhynchos  Blkr. 


131 

Schismatorhynchos  heteroi'hynchos  Blkr,  Nalez.  vischfauna  v.  Sumatra, 
Nat.  Tijdschr.  Ned.  Ind.  IX  p.  269.  Sumatrasche  Dubhelsnuitkarper. 
Atl.  Cjpr.  Tab.  IV  fig.  4. 

Schismatorh.  corpore  subelongato  corapresso,  altitudine  5'/2  ad  4%  in  ejus  longitudine,  latitadine 
2  fere  ad  2  et  paulo  in  ejus  altitudine;  capite  convexo  antice  oblique  postrorsum  truncato,  5^/4  ad 
6V2  in  longitudine  corporis  cum,  éVs  ad  5  fere  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitu- 
dine iVi  ad  1'/g,  latitndine  l^/'s  ad  l^/i  in  ejus  longitudine;  oculis  superis  diametro  SVa  ad  5*/2  in 
longitudine  capitis,  diametro  l'/sad  l^/sin  capitis  parte  postoculari,  diametris  l'/s  ad  2V2  distanti- 
bus,  membrana  palpebrali  iridis  magnam  partem  tegente  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali 
fronte  et  vertice  convexiuscula,  nucha  et  dorso  valde  convexa;  linea  interoculari  convexa;  nari- 
bus  orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis, 
anterioribus  subtubulatis;  rostro  valde  carnoso,  oculi  diametro  multo  ad  duplo  longiore,  subreotan- 
gulatim  curvato ,  dimidio  supraangulari  poris  numerosis  magnis  valde  conspicuis  et  incisura  trans- 
versa  fossam  magnam  profundam  ubique  porosam  efficiënte  bipartito  parte  superiore  incisuris  3  su- 
perficialibus  longitudinalibus  iterum  quadripartita ,  dimidio  infra-angulari  poris  conspicuis  nulHs  pos- 
trorsum descendente  antice  planum  trigonum  apice  sursum  spectantem  efficiënte  margine  inferiore  sub- 
semilunari  submembranaceo  integro  nee  papillato  nee  cirrato  ante  labium  superius  pendulo  lateribus 
non  lobato ;  osse  suborbitali  anteriore  trigono ,  longiore  quam  alto ,  apice  rotundato  antrorsum  spectante, 
margine  posteriore  basali  subverticali  emarginato;  osse  suborbitali  2°  hexagono,  aeque  alto  circiteB 
ac  longo  ,  oculi  diametro  paulo  ad  non  altiore;  osse  suborbitali  3°  osse  suborbitali  4°  multoties  latiore 
oculi  diametro  non  vel  vix  humiliore;  cirris  carnosis,  snpramaxillaribus  rostralibus  plus  duplo  lon- 
gioribus  oculo  multo  longioribus  ore  clauso  in  sulco  infralabiali  externe  occultis,  rostralibus  antice 
ia  sulco  os  suborbitale  lm  intor  et  velum  rostrale  insertis;  rictu  subantico  latitudine  capitis  latitu- 
tudinem  fere  aequante,  subserailunari ,  introitu  autem  cavitatis  oris  interno  angusto  et  (ore  aperto) 
subcordiformi ;  labio  superiore  gracili  integro  vix  ante maxillam  superiorem  pendulo;  maxilla  superiore 
acie  cartilaginea  subsemilunari,  deorsum  valde  protractili;  maxilla  inferiore  symphysi  postice  pro- 
funde  emarginata,  bicomi  apicibus  cornuum  acutiusculis,  ante  symphysin  late  cartilagineo-carnosa 
acie  truncata;  labio  inferiore  reflexo,  integro,  non  cum  labio  superiore  unito,  sulcis  utroque  latere 
2  longitudinalibus  marginem  oris  versus  directis,  frenulo  carneo  gracili  oculi  diametro  longiore 
separatis  frenulo  antice  ope  labii  accessorii  gracilis  cum  labio  superiore  continuo,  sulco  externo 
sulco  interno  multo  latiore  et  profundiore ;  operculo  duplo  circiter  altiore  quam  lato ,  oculi  diametro  non 
vel  vix  graciliore,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo  j  apertura  branchiali  sub  praeoperculi 
margine  posteriore  desinente;  dentibus  pbaryngealibus  masticatoriis  aggregatis  2.4.5/5.4.2.  dimidio 
apicali  compressiusculis  facie  masticatoriu  valde  oblique  truncata  marginibus  parum  elevatis  non 
lobatis ,  dentibus  serie  anteriore  antice  non  sulcatis ,-  osse  scapulari  trigono  acutiuscule  rotundato  ; 
linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexiuscula  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ven  trales  plano, 
post  pinnas  ventrales  obtusissime  carinato  ;  squamis  subverticalibus ,  lateribus  quam  cetero  corpore 
(ventre  excepto)  non  vel  vix  majoribus ,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  striatis ,  33 
▼el  34  in  linea  laterali,  14  in  serie  transversali  (ventralibus  infimis  inclusis)  quarum  öVa  (6)  supra 
lineam  lateralem,  11  vel  12  in  serie  longitudlnali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalom,  ventralibus  in- 
fimis longitudinaliter  quinque-seriatis  postrorsum  magnitudino  sensim  accrescentibus  serie  media  iis 
seriebus  lateralibus  non  majoribus,-  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  pinnarum 
ventralium  non  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approxiraata ,  singulis  squamis  tubulo  simplice  me- 


132 

diam  squamara  non  vel  vix  attingente  notata;  pinna  dorsali  sat  longe  ante  pinnas  ventrales  incipiente 
et  longe  ante  pinnam  analem  desinente,  basi  postice  vagina  squamosa  humillima  inclusa,  acuta, 
valde  emarginata,  corpora  altiore  et  multo  altiore  quam  basi  longa;  pinnis  pectoralibus  et  ventrali- 
bus  acutis ,  pectoralibus  ventralibué  non  vel  paulo  tantum  longioribus  52/3  ad  6  et  paulo  in  longitu- 
dine  corporis,  ventrales  non  attingentibus;  ventralibus  analem  non  vel  vix  attingentibus ;  anali  basi 
vagina  squamosa  humillima  inclusa,  acuta ,  medio criter  emarginata,  dorsali  multo  humiliore  et  duplo 
eirciter  breviore,  plus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  eartilagineo ;  cau- 
dali  basi  squamosa,  profunde  incisa  lobis  acutis,  superiore  inferiore  longiore  vel  non  longiore  3'''i 
ad  dS'i  eirciter  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  violascente-olivaceo  vel  profunde  oli- 
vaceo,  inferne  dilutiore  vel  margaritaceo ;  iride  rosea  margine  pupillari  aurea;  fascia  lata  diffusa  ce- 
phalo-caudali  nigricante-violacea ;  pinnis  radiis  roseis  vel  rubris,  membrana  roseo-hyalinis  vel  viola- 
scente-hyalinis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/16.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Lobocheilos  heterorhynchos  Blkr,    Nieuwe  Tientall.  diagnost.  beschr.  nieuwe  vischs.  Sumatra, 
Nat.  Tijdschr.  Ned.  Ind.  V  p.  524. 
Schismatorhynchos  lobocheiloidcs  Blkr,  Ind.  descr.  spec.  pisc.  Nat.  T.  Ned.  Ind.  XIV  p.  476. 

Hab.  Sumatra  (Solok,  Lahat),  in  fluvüs. 

Longitudo  7  speciminum  87'"  ad  232'". 

Aanm.  Cyprinus  (Bangana)  falcata  Gr.,  afgebeeld  in  de  lUustrations  of  Indian 
Zoölogy,  schijnt  van  de  ondervverpelijke  soort  te  verschillen ,  door  talrijke  schubben 
zoowel  in  eene  overlangsche  als  in  eene  dwarsche  rei,  door  twee  stralen  meer  in 
de  rugvin,  afwezigheid  van  den  overlangschen  ligchaamsband,  enz. 

Ook  Cyprinus  gotyla  Gr.  van  de  lUustrations  of  Indian  Zoölogy  schijnt  zich ,  naar 
de  afbeelding  te  oordeelen,  van  Schismatorhynchos  heterorhynchos  te  onderscheiden 
door  aanmerkelijk  minder  schubben  op  eene  dwarsche  rei  (slechts  Z\  of  4  boven 
de  zijlijn),  weinig  of  niet  uitgerande  vinnen,  stomp  afgeronde  borstvinnen ,  lage  9- of 
10-  stralige  (4/9  vel  4/10)  rugvin,  afwezigheid  van  overlangschen  ligchaamsband ,  enz. 

Gobio  ricnorhynchus  McCl.  eindelijk,  de  derde  zuid-aziatische  soort  van  Schis- 
matorhynchos, heeft  in  habitus  veel  van  de  sumatrasche,  doch  volgens  den  heer 
MacClelland  43  schubben  op  eene  overlangsche  rei,  11  verdeelde  rugvinstralen  en 
mist  den  overlangschen  ligchaamsband,  enz. 

Tot  nog  toe  heb  ik  onderwerpelij  ke  soort  slechts  uit  de  binnenlanden  van  Su- 
matra ontvangen. 

Labeo  Cuv.,  Règn.  anim.  1817.  I  p.  194;  Blkr,  Descr.  pisc.  Javan. 
nov.  in  Nat.  Tijdschr.  Ned.  Ind.  XIII  p.  360  (diagnosis  reformata). 

LiPKARPER,    ArENGAN. 

Corpus  oblongum  compressum,  squamis  magnis  vestitum.  Maxil- 
lae  nudae.     Cirri  4  vel  2,  rostrales  et  supramaxillares ,  vel  suprama- 


133 

xillares  tantum.  Rostrum  carnosum,  ante  osprominens,  cute  descen- 
dente  ante  maxillam  superiorem  pendula  utroque  rostri  latere  lobata. 
Os  suborbitale  anterius  sat  longe  ante  orbitam  situm.  Labium  supe- 
rius  ante  maxillam  superiorem  pendulum,  integrura,  nee  papillatum 
nee  cirratum,  cura  margine  labii  inferioris  libero  continuüm.  Maxilla 
superior  acie  cartilaginea  formam  ferri  equini  referens ,  inferior  tumida 
cartilagineo-carnosa ,  margine  anteriore  truncata,  symphysi  postice 
valde  emarginata,  tuberculo  nullo,  Labium  inferius  latum  carnosum 
reflexum  integrum  vel  plus  minusve  crenulatum.  Sulcus  postlabialis 
utroque  latere  simplex  fossam  magnam  profundam  efficiens ,  obliquus , 
marginem  oris  versus  dirèctus ,  labii  marginem  liberum  non  attingens, 
isthmo  sat  late  a  sulco  lateris  oppositi  separatus.  Pinna  dorsalis  ante 
pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens  radio 
simplice  postico  toto  eartilagineo.  Pinnae  pectorales  subhorizontaliter 
insertae.  Dentes  pharyngeales  masticatorii  aggregati  2.4.5/5.4.2  facie 
masticatoria  oblique  truncati. 

Subgen.  Diplocheilos  Blkr.  Cirri  4 ,  rostrales  et  supramaxillares. 
II        Labeo  Cuv.  Cirri  2 ,  supramaxillares  tantum. 

Aanrn.  Het  geslacht  Labeo,  zoo  als  het  door  Cu  vier  is  ingevoerd  en  gegrond 
op  C-  niloticus  Géoffr.  en  C.  fitnbriatus  BI.  is  sedert  zijne  opstelling  opgelost  in 
talrijke  geslachten,  zoodat  het  thans  te  beperken  is  tot  die  soorten,  welke  vol- 
gens den  tegenwoordigen  stand  der  wetenschap  generisch  aan  Labeo  niloticus 
beantwoorden.  Ik  begrijp  er  onder  alle  de  Labeoninen  met  dikke  kraakbeen- 
achtig-vleezige  onderkaak,  gaven  doch  aan  beide  zijden  in  eene  vleezige  kwab 
overgaanden  snuitrand,  enkele  schuins-overlangsche  achterlipsgroeve ,  welke  door 
eene  meer  of  min  breede  kinhuid  van  de  groeve  der  tegenovergestelde  zijde  is 
gescheiden,  met  de  bovenlip  vereenigde  onderlip  en  onmerkbaar  (zonder  tusschen- 
liggende  groeve)  in  de  onderlip  overgaande  kinhuid. 

Aldus  omschreven ,  omvat  het  geslacht  Labeo  nog  vrij  talrijke  soorten ,  welke  alle 
behooreu  tot  Noord- Afrika ,  Zuid-Azië  en  de  Soenda-eilauden,  doch  meerdere  soor- 
ten, door  Heckel  en  den  heer  Valenciennes  tot  Labeo  gebragt,  vallen  buiten  zijne 
grenzen.  Beide  uitstekende  ichthyologen  hebben  ten  deze  nog  te  veel  waarde  ge- 
hecht aan  het  aantal  voeldraden  en  onvoorwaardelijk  de  verwante  soorten  met  4 
voeldraden  buiten  gesloten,  terwijl  tot  andere  geslachten  behoorende  soorten  met 
slechts  2  voeldraden ,  onverschillig  of  zij  op  den  snuit  of  op  de  bovenkaak  zijn  in- 
geplant, door  hen  in  het  geslacht  Labeo  zijn  opgenomen. 


134 

Zoo  zijn  Labeo cephalus  Val.  en  Labeo  Dussuuiieri  Val,  in  mijn  oog,  soorten  van 
Rohita,  bij  welke  slechts  bovenkaaksdraden  aanwezig  zijn,  even  als  Labeo  Reynaul- 
di  Val.,  Labeo  microlepidotus  Val.  en  Labeo  fimbriatus  Val. — Voorts  is  Labeo  oblon- 
gus  Val.,  zoo  als  reeds  hiervoren  is  aangetoond,  eene  Crossocheilos  met  slechts  2 
snuitdraden ,  terwijl  Labeo  erythropterus  Val.  wel  eene  echte  Labeo  is,  maar  tevens 
zeer  zeker  4  voeldraden  heeft  en  niet  slechts  2  bovenkaaksdraden ,  zooals  de  heer 
Valenciennes  aangeeft.  Voorts  behoort,  mijns  inziens,  Labeo  senegalensis  Val.  tot 
een  eigen,  aan  Rohita  na  verwant,  geslacht  gebragt  te  worden,  hetwelk  ik  voor- 
gesteld heb  Rohitichthys  te  noemen,  even  als  Labeo  falcifer  Val.  en  waarschijnlijk 
ook  Labeo  hispidiis  Val.  behooren  tot  Lobocheilos ,—  Labeo  diplostomus  Val.  tot  Ty- 
lognathus,  en  Labeo  malacostomus  Val.  tot  Schismatorhynchos ,  terwijl  ook  Labeo 
cursa  Val,  en  Labeo  curchius  Val.  veeleer  tot  Rohita  dan  tot  Labeo  schijnen  te 
brengen  te  zijn. 

Heckel  heeft  nog,  hoezeer  onder  geleide  vaneen  vraagteeken,  eenige  soorten  aan 
het  geslacht  Labeo  toegevoegd,  t.  w.  Cyprinus  rostratus  Tiles.  en  Cyprinus  rufes- 
cens  Hasselq.  welker  beschrijvingen  hier  te  lande  niet  zijn  te  raadplegen  en  waar- 
omtrent ik  alzoo  niet  zelf  kan  oordeelen,  en  voorts  nog  Gobio  ricnorhynchus  McCL, 
welke  soort  echter  behoort  tot  mijn  geslacht  Schismatorhynchos.  Chondrostoma  dem- 
bensis  Val.  (nee  Rüpp.)  zou  volgens  Heckel  insgelijks  eene  Labeo  zijn,  en  niet 
van  zijne  Labeo  vulgaris  verschillen. 

Alzoo  zijn  van  de  21  door  Heckel  en  den  heer  Valenciennes  opgesomde  soorten 
van  Labeo,  hoogstens  9  tot  dat  geslacht  te  brengen ^  zooals  ik  het  natuurlijk  meen 
omschreven  te  hebben. 

Daarentegen  ken  ik  meerdere  soorten  van  het  geslacht ,  welke  niet  alleen  boven- 
kaaksdraden, maar  ook  snuitdraden  bezitten.  Deze  draden  zijn  echter  gewoonlijk 
zoo  weinig  ontwikkeld,  dat  zij  der  waarneming  ligtelijk  ontglippen,  en  zulks  doet 
mij  vermoeden,  dat  eene  nadere  meer  naauwgezette  waarneming,  ook  voeldraden  zal 
doen  vinden  bij  die  soorten,  aan  welke  ze  tot  nog  toe  niet  zijn  toegekend.  Te  meer 
meen  ik  zulks  te  mogen  vooronderstellen ,  omdat  geene  der  soorten  van  de  aan  La- 
beo verwante  geslachten ,  welke  door  Heckel  en  den  heer  Valenciennes  vermeld  wor- 
den volstrekt  geene  cirri  te  bezitten,  door  die  uitstekende  ichthyologen  naar  de  na- 
tuur zijn  onderzocht. 

Even  als  bij  andere  geslachten  der  Cyprinoïden  is  geschied ,  splits  ik  de  soorten 
van  Labeo  in  twee  groepen  of  ondergeslachteu ,  naar  mate  ze  alleen  bovenkaaks- 
draden, of  zoowel  snuitdraden  als  bovenkaaksdraden  bezitten.  De  laatste  breng 
ik  tot  het  subgenus  Diplocheilos ,  de  eerste  tot  het   subgenus  Labeo. 

Den  naam  Diplocheilos  heb  ik  overgenomen  van  Van  Hasselt,  die  hem  als  ge- 
slachtsnaam wilde  toepassen  op  de  soort,  sedert  nader  in  de  wetenschap  bekend 
geworden  onder  den  naam  van  Labeo  erythropterus  en  welke  inderdaad  eene  Labeo 
is   met  4  voeldraden- 


135 

Alle  soorten  mijner  verzameling  behooren  tot  het  subgenus  Diplocheilos.  Een 
dier  soorten  is  dezelfde,  welke  ik  in  mijne  Nalezingen  op  de  ichthyologie  van 
Bengalen  beschreven  heb  onder  den  door  den  heer  MacClelland  aan  haar  gegeven 
naam  van  Gobio  boga,  doch  welke  een  nader  onderzoek  mij  geleerd  heeft  eene 
echte  Labeo  te  zijn.  Mijne  drie  overige  soorten  zijn  alle  gevangen  in  de  rivieren 
van  West-Java.  'J\vee  daarvan  beschreef  ik  vroeger  onder  de  namen  Lobocheilos 
lucas  en  Lobocheilos  rohitoides ,  terwijl  de  derde  soort  dezelfde  is  als  die,  welke 
Van  Hasselt  reeds  bestempelde  met  den  naam  van  Diplocheilos  erythropterus. 

De  drie  archipelagische  soorten  laten  zich  van  elkander  en  van  de  overige  beken- 
de soorten  onderscheiden  naar  volgend  schema. 

I  Cirri  rostrales   et  supramaxillares.  (Subgen.  Diplocheilos). 
A   Squamae  7^  supra  lineam  lateralem,  42  vel  43  in  serie  longitudinali. 
f  Cirri  oculo  duplo  vel  plus  duplo  breviores  subaequales.   Operculum  latitudine 
2-|  ad  2f  in  ejus  altitudine. 

Labeo   {Diplocheilos)  erythropterus   Val. 
ff  Cirri  oculo  non  multo  breviores ,  anteriores  longiores.  Operculum  latitudine 
1|  ad  2  fere  in  ejus   altitudine. 

Labeo  (Diplocheilos)  lucas  Blkr. 
B.  Squamae  SVa  supra  lineam  lateralem,  35  p.  m.  in  serie  longitudinali. 
f  Cirri  rostrales  oculo  non  vel  vix  breviores.  Operculum  latitudine  2  in  ejus 
altitudine. 

Labeo  {Diplocheilos)  rohitoides  Blkr. 


Laheo  {Diplocheilos)  erythropterus  Blkr,   Roodvinnige   Arengan.   Atl. 
Cypr.  Tab.  V. 

Labeo  (Diplocheilos)  eorpore  oblongo  vel  subelongato  compresso,  altitudine  5  fere  ad  4  et  paulo 
in  ejus  longitudine,  latitudine  1^/3  ad  2  in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  5^/3  ad  6  in  longitu- 
dine  corporis  cum,  4  et  paulo  ad  4^'2  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  1'/*  ad 
l'/3  ,  latitudine  lV3  ad  IV2  in  ejus  longitudine;  oculis  superis,  diametro  S'/s  ad  4  in  longitudine 
capitis,  diametro  1  ad  1  et  paulo  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  l-'/s  ad  2V3  distantibus, 
membrana  palpebrali  iridis  partem  externam  tegente ,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  fronte 
et  vertice  declivi  convexiuscula  vel  rectiuscula,  nucha  dorsoque  valde  convexa;  linea  interoculari 
convexa;  naribus  orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  patulis  valvnla 
claudendis,  anterioribus  margine  elevato  subtubulatis  j  rostro  valde  carnoso,  ocull  diametro  juniori- 
bus  et  aetate  provectis  multo  ad  duplo  circiter  longiore,  antice  truncato,  inferne  in  velum  membrana- 
ceum  ante  os  pendulum  desinente,  antice,  lateribus  superneque  usque  post  nares  poris  numerosis  valde 
conspicuis  obsito,  velo  utroque  latere  in  lobum  oblongum  rotundatum  producto,  margine  inferiore 
integro  ;   osse   suboi'bitali  anteriore  ante  nares.  longe  ante  oculum  sito,  longiore  quam  alto,  margine 


136 

inferiore  maxime  convexo  semieirculari ,  marginibus  superioribus  concavis  iu  angulum  acutiuseulum 
sursum    spectantem  unitis ;  osse  suborbitali  2°  elongato  tetragono  duplo  vel  plus  duplo  longiore  quam 
alto,  antice  quam  postice  altiore,  oculi  diametro  plus  duplo  sed  minus  triplo  humiliore,  osse    sub- 
orbitali  3°    osse    suborbitali    4°    latiore    oculi   diametro  plus    quadruplo  ad  triplo    graciliore;   cirris 
gracillimis   parum  conspicuis,   oculo  duplo   vel  plus  duplo  brevioribus,  supramaxillaribus  rosti-alibus 
uoa  vel  vix  longioribus ,  rostralibus  antice  in  sulco  os  suborbitale  lm  inter  et  velum  rostrale  insertis ; 
rictu  infero,  latitudine  capitis  latitudinem  subaequante,  ore  clauso  formam  ferri  equini  referente;  in- 
troitu    autem    cavitatis    oris    intei'no  angusto  et   (ore  aperte)    oblongo-rotundato  vel    subcordiformi ; 
labio  superiore  gracili  integro  ante  maxillam  superiorem  pendulo ;  maxilla  superiore  acie  cartilagiuea 
formam    ferri    equini    subreferente ,    deorsum  valde   protractili;    maxilla    inferiore    sympliysi    postice 
late  emarginata,  ante  symphysin  late  cartilagineo-carnosa  plana  acie  truneata;  labio  inferiore  reflexo, 
carnoso,  margine  libero  cum  labio  superiore  continuo  papillis  brevissimis  uniseriatis  obsito,  facie  su- 
periore transversim    undulatim  rugoso,    facie  inferiore  laevi;  sulco  infralabiali  utroque  latere  fossam 
ma^nam  angulatam   profundam  efiiciente,    oblique    lineam  menti  mediam  versus  directo    sed    isthmo 
oculi    diametro    sat    mnlto    graciliore   a    sulco    lateris    oppositi    separato;    operculo    latitudine    2^/5 
ad  2^/4  in  ejus  altitudine,  oculi  diametro  sat  multo  ad  paulo  graciliore,  margine  inferiore   convexo; 
apertura  branchiali  sub  praeoperculi  parte  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis 
aggregatis    2.4.5/5.4.2,   apicem   versus    compressiusculis ,    singulis    facie    masticatoria    oblique  trun- 
catis,  marginibus  parum  et  regulariter  elevatis,    non   lobatis ,  dentibus   anterioribus  antice  non  sul- 
catis;    osse   scapulari  trigono  acute  vel    acutiuscule  rotundato;    linea  dorsali  convexa    linea  ventrali 
convexiuscula  multo  altiore;   ventre  ante  pinnas    ventrales  plano,    post  pinnas  ventrales  obtusissime 
carinato  ;    squamis  subverticalibus ,    lateribus  antice  quam   cetero   corpore  majoribus ,  suprascapula- 
ribus    autem    omnium  maxirais ;    squamis    dimidio  libero  et   vulgo    etiam    dimidio  basali  longitudi- 
naliter  subradiatim  striatis,  42  vel  43  in  linea  laterali,  18  in  serie  transversali    (ventralibus  infimis 
inclusis)  quarum  VVa  (8)  supra  lineam  lateralem ,  16  p.  m.  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pin- 
nam   dorsalem,  ventralibus   infimis   longitudinaliter  5-  ad  7-seriatis  postrorsum   magnitudine  sensim 
accrescentibus  serie  media  iis    seriebus   lateralibus  non  majoribus  j   linea   laterali  rectiuscula,   antice 
tantum  declivi ,  basi    ventralium  sat  multo  magis  quam  lineae   dorsali   approximata,  singulis  squa- 
mis tubulo  simplice  mediam   squamam   non   attingente    notata;  pinna    dorsali  sat  longe  ante  pinnas 
ventrales    incipiente   et    longe  ante  pinnam  analem  desinente.  basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  sat 
multo    altiore  quam  longa ,  altitudine  1  et  paulo  ad  1  Vi  in  altitudine    corporis ;    pinnis    pectoralibus 
et    ventralibus   acutis ,    longitudine    subaequalibus ,    5^/4  ad  öVs  in  longitudine  corporis ,  pectoralibus 
ventrales  non  vel  vix,  ventralibus  analem  non  attingentibus ;  anali  basi  vagina  squamosa  humillima 
inclusa,  acuta,  mediocriter  ad  vix  emarginata,  dorsali   paulo  humiliore  ad  paulo   altiore  sed   duplo 
circiter  breviore,    plus  duplo  ad  triplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice    tertio  gracili  carti- 
lagineo;    caudali  basi  squamosa,  profunde  ineisa,    lobis    acutis,  superiore  inferiore  longiore   3^/4  ad 
3^/0  in   longitudine   corporis;    colore  corpore    superne  lateribusque    violascente-olivaceo,    inferno  fla- 
vescente-olivaceo  vel   margaritaceo ;  iride   flava,  margine    pupillari    aurea,   superne   fusca;    squamis 
dorso  lateribusque  singulis,  junioribus  praesertim,  macula  oblonga  vel  rotunda  aurea;    pinnis   radiis 
aurantiaco-roseis ,  membrana  coerulescente-hyalinis ,  plus   minusve  violaceo-nigricante  arenatis. 

B.  3.  D.  4/11  vel  4/12.  P.  1/15.  V.  4/8.  A.  3/5  vel  3/G.  C.  7/17/7  vel  C/17/6  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Diplocheilus  erythroptei-us  V.  Hass.,  Algem.  Konst-  en  Letterbode  1823  II  p.  133. 

Laieo  erythropterus  Val.,  Poiss.  XVI  p.  271;  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  Si,  180;  Blkr,  Descr.  pisc. 

Javan.   nov.  Nat.  T.    Ned.  Ind.  XIII  p.  360. 
Labéon  d  nageoires    rouges  Val,  Poiss.  XVI  p,  271. 
Arengan  Sund, 


137 

Hab.  Java  (Lebak,  Parongkalong) ,  in  fluviis. 
Longitudo  2  specimirium  150'"  et  275'". 

Aantn.  Hoezeer  reeds  door  Van  Hasselt  iii  1822  ontdekt,  is  de  Arengan  eerst 
nader  in  de  wetenschap  bekend  geworden  in  1843  door  den  heer  Valenciennes , 
naar  een  opgezet  voorwerp  van  het  Leidsche  Museum  van  twee  voeten  lengte  en 
naar  eene  onder  de  oogen  van  Kuhl  en  Van  Hasselt  vervaardigde  afbeelding.  Die 
beschrijving  beantwoordt  vrij  wel  aan  mijne  beide  kleinere  voorwerpen,  doch  de 
snuitdraden  zijn  door  den  heer  Valenciennes  niet  opgemerkt,  terwijl  ook  in  de  for- 
mule der  vinstralen,  de  kortere  en  verdeelde  stralen  niet  in  rekening  zijn  gebragt. 
De  goudkleurige  schubvlekken  bestaan  slechts  bij  de  jongere  voorwerpen  en  ver- 
dwijnen allengskens  bij   toenemenden   leeftijd. 

Ik  ken  deze  soort  tot  nog  toe  slechts  van  West-Java.  Het  kleinste  voorwerp 
ontving  ik  van  Lebak,  in  de  residentie  Bantam,  en  is  in  het  13=  deel  van  het  Na- 
tuurkundig Tijdschrift  voor  Nederlandsch  Indië  beschreven.  Sedert  werd  mijne 
verzameling  verrijkt  met  een  uitmuntend  goed  bewaard  voorwerp  van  275'"  lengte, 
hetwelk  ik  te  Parangkalong ,  tijdens  eene  vischpartij  op  de  rivier  Tjitaroem,  magtig 
werd.  Ik  zag  bij  die  gelegenheid  talrijke  grootere  voorwerpen  van  dezelfde  soort, 
welke  ik  echter  niet  in  de  gelegenheid  was  te  bewaren.  De  soort  schijnt  slechts 
de  hoogerq  gedeelten  van  de  grootere  rivieren   van  West-Java  te  bewonen. 

Laheo  (Diplocheilos)  lucas  Blkr.  KleinbehUge  Arengan.  Atl.  Cypr.  Tab- 
VIII  fig.  4. 

Labeo  (Diplocheil.)  corporesabelongatocompresso,  altitudine  é'/a  ad  5  in  ejuslongitudine,  latitudine 
2  ad  iVi  in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  i?Ji  ad  5  in  longitudine  corporis  cum ,  3'^/'4  ad  4  inlongitu- 
dine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  iViadl^/s,  latitudine  l^/i  ad  l'/ain  ejus  longitudine; 
oculis  superis,  diametro  3  ad  3 Va  in  longitudine  capitis,  diametro  1  ad  1  et  paulo  in  capitis  parte 
postoculari,  diametro  iVs  ad  1%  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  te- 
gente  apertura  subcirculari;  linea  rostro-dorsali  fronte  et  vertice  declivi  rectiuseula  vel  convexiuscula , 
nucha  dorsoque  valde  convexa;  linea  interoculari  convexa;  naribus  orbitae  multo  magis  quam  ros- 
tri  apici  approximatis ,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis ,  anterioribus  margine  elevato  subtu- 
bulatis;  rostro  valde  carnoso,  oculi  dia  metro  juvenilibus  non,  aetate  provectioribus  non  multo  longiore, 
convexo,  antice  rotundato  nee  truncato,  inferne  in  velum  membranaceum  ante  os  pentJulum  desinen- 
te,  autice,  superne  lateribusque  poris  numorosis  conspicuis  obsito,  velo  utroque  latere  in  lobum 
obloDgum  rotundatum  producto,  margine  inferiore  integro;  osse  suborbitale  anteriore  toto  vel  toto  fere 
ante  nares  sat  longe  ante  oculum  sito ,  longiore  quam  alto ,  margine  inferiore  maxime  convexo  semicir- 
culari,  marginibus  superioribus  concavis  in  angulum  aeutiusculum  sursum  spectantem  unitis;  osse 
suborbitali  2°  elongato-tetragono,  triplo  vel  plus  triplo  longiore  quam  alto,  antice  quam  postice  al- 
tiore,  oculi  diametro  triplo  ad  plus  triplo  humiliore;  osse  suborbitali  3"  osse  suborbitali  4°  paulo 
latiore,  oculi  diametro  multo ties  humiliore;  cirrisgracilibus,  supraraaxlllaribusrostralibus  longioribus 
oculi  diametro  non   multo  brevioribus   antice  in  sulco   os   suborbitale  lm   inter  et   velum  rostrale 

.       18 


138 

insertls;  rictu  infcro,  latitudine  capitis  latitudlne  valde  raulto  brevioro,  ore  clansoformamferrlequi- 
ni  referente,  introitu  cavitatis  oris  interno  angusto  et  (ore  aperto)  oblongo  rotundato  vel  subcoidi- 
formi;  labeo  superiore  carnoso  integro  ante  maxillam  snperiorem  pendalo;  maxilla  superiore  acie 
cartilaginea  formara  ferri  equini  subrotereute,  deorsum  valde  protractili;  maxilla  inferiore  symphysi 
postice  late  emarginata,  ante  symphysin  late  cartilagineo-carnosa  plana  acie  truncata;  labio  inferiore 
reflexo,  carnoso,  margine  libero  cum  labio  superiore  continuo  papillis  brevissimis  obsito,  facie  superiore 
transversim  undulatim  nigoso,  facie  inferiore  laevi;  sulco  infralabiali  utroque  latere  fossam  magnam 
an^ulatam  profundam  efficiënte,  oblique  lineam  monti  modiam  versus  directo,  sed  istlimo  oculi  dia- 
metro duplo  graciliore  a  sulco  lateris  oppositi  separato ;  operculo  latitudine  1^/4  ad  2  fere  in  ejus 
altitudine,  oculi  diametro  paulo  graciliore,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  convoxiusculo;  apertu- 
ra  branchiali  sub  operculo  desinente;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  aggregatis  2.4.5/5.4.2. 
aplcem  versus  compressis,  facie  masticatoria  oblique  truncata  margine  parum  elevata  vix  velnon  lo- 
bata,  dentibus  anterioribus  antice  non  sulcatis;  osse  scapulari  trigono  acutiuscule  rotundato;  linea 
dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pin- 
nas  ventrales  valde  obtuse  carinato;  squamis  subverticalibus,  lateribus  antice  quam  cetero  corpore 
majoribus,  suprascapularibus  circumjacentibus  non  majoribus;  squarais  dimidio  libero  et  vulgo  etiam 
dimidio  basali  longitudinaliter  sed  parum  conspicue  striatis,  41  vel  42  in  linea  laterali,  18  in  serie 
verticali  (ventralibus  infimis  inclusis)  quarum  T'/a  (8)  supra  lineam  lateralem,  16  p.  m.  in  serie lon- 
gitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalera,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  5- ad  7- seriatis 
postrorsura  magnitudine  sensim  accrescentibus,  serie  media  iis  seriebus  lateralibu»  non  majoribus; 
linea  laterali  rectiuscula ,  antice  tantum  declivi,  basi  ventfalium  non  multo  magis  quam  lineae  dorsa- 
li approximata ,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente  vel  subattingente  notata; 
pinna  dorsali  sat  longe  ante  pinnas  ventrales  incipiente  et  longe  ante  pinnam  analem  desinente,  basi 
alepidota,  acuta,  emarginata,  non  multo  altiore  quam  longa,  corpore  non  multo  ad  non  humiliore; 
pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  longltudine  subaequalibus,  G'/s  ad  6V2  in  longitudine  cor- 
poris,  pectoralibus  ventrales  non,  ventralibus  analem  non  attingentibus:  anali  basi  vagina  squamosa 
humillima  inclusa,  acuta,  dorsali  paulo  humiliore  sed  duplo  circiter  breviore,  duplo  circiter  altiore 
quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa, 
lobis  acutis  subaequalibus  4  fere  ad  4  et  paulo  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  di- 
lute  viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava  vel  argentea;  cauda  macula  rotunda  difiusa  nigricante  in 
linea  laterali  basi  pinnae  caudalis  approximata;  pinnis  roseis  ad  roseo-hyalinis. 

B.  3.  D.  4/10  ad  4/12.  P.  1/14  ad  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  vel  8/17/8  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Lobocheilos  lucas  Blkr,  Descript.  spec.  pisc.  Javan.  nov.  diagn.,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  XIII  p.  362. 
Lucas,  Wadon-gunung  Mal  Batav. 

Hab.  Java  (Batavia),  in  fluviis. 

Longitudo  23  speciminum  58"  ad  93"'. 

Aanm.  Een  nader  en  naauwkeuriger  onderzoek  mijner  goed  bewaarde  voorwerpen 
dezer  soort,  heeft  ze  mij  doen  terugbrengen  tot  het  ondergeslacht  Diplocbeilos ,  waar- 
van het  alle  kenmerken  bezit.  De  formule  de  schubben  en  vinstralen  beantwoordt 
zelfs  geheel  aan  die  van  Labeo  (Diplocbeilos)  erythropterus ,  doch  zij  is  bepaald  eene 
verschillende  soort,  welke  van  de  genoemde  te  onderkennen  is  aan  bare  verschillende 
kleurteekening,  betrekkelijk  veel  breeder  operkel,  uitpuilenden  snuit,  smallere  bek- 
spleet,  langere  voeldraden.  kortere  borst- en  buikvinnen,  enz. 


139 

Labeo  (Dtplocheilos)  rohitoides  Blkr.  Rohita-achtige  Arengan.  Atl.  Cyprin. 
Tab.  VIII  fig.  3. 

Lab.  (Diplocheil.)  corpore  elongato  compresso,  altitudine  5  circiter  in  ejus  longitudine,  latitudine  2 
circiter  iu  ejus  altitudine;  capite  acutiasculo  5'/2  ciruiter  in  longitudine  corporis  cum ,  4  circiter  ia 
longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  l*/4  circiter,  latitudine  11/2  circiter  in  ejus  longi- 
tudine; oculis  superis,  diametro  3  et  paulo  in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo  in  capitis  parte 
postoculari,  diametro  l',2fere  distantibua,  membrana  palpebrali  iridis  marginera  externum  tegente 
apertura  subcircularl  j  linea  rostro-dorsali  fronteet  vertice  declivi  convexiuscula,  nucba  et  dorso  con- 
vexa ;  linea  interoculari  convexa  ;  naribus  orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici  approximatia ,  pos- 
terioribus  patulis  valvula  claudendis ,  anterioribus  margine  elevato  subtubulatis ;  rostro  valde  carnoso, 
ocuH  diametro  non  longiore,  convexo,  antice  rotundato  nectruncato,  inferne  in  velum  membranaceum 
ante  os  pendulum  desinente,  antice,  superne  lateribusque  poris  numerosis  parum  conspicuis  obsito, 
velo  margine  inferiore  integro ;  oase  suborbitali  anteriore  toto  fere  ante  nares  non  longe  ante  ocu- 
lum  sito,  longiore  quam  alto,  margine  inferiore  maxime  convexo  semicirculari ,  margine  superiors 
rectiusculo;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono,  plus  duplo  longiore  quam  alto ,  antice  quam  postice 
non  multo  altiore,  oculi  diametro  multoties  humiliore;  osse  suborbitali  3°  osse  suborbitali  4°  vix 
latiore  oculi  diametro  multoties  humiliore;  (Srris  sat  carnosis,  supramaxillaribus  rostralibus  multo 
longioribus,  oculi  diametro  non  vel  vix  brevioribus ,  rostralibus  sub  apice  ossis  suborbitalis  anteri- 
oris  insertis;  rictu  infero,  latitudine  capitis  latitudine  valde  multo  breviore,  ore  clauso  formam  ferri 
equini  referente,  introiiu  cavitatis  oris  interno  angusto  et  (ore'aperto)  oblongo  rotundato  vel  sub- 
cordiforrai;  labio  superiore  carnoso  integro  ante  maxillam  superiorem  pendulo;  maxilla  superiore 
acie  cartilaginca  formam  ferri  equini  subreferente,  deorsum  valde  protractili;  maxilla  inferiore  syra- 
physi  postice  late  emargiuata,  ante  symphysln  late  cartilagiueo-carnosa  pluna  acie  truncata;  labio 
inferiore  reflexo,  carnoso,  margine  libero  cum  lubio  superiore  continuo;  sulco  infralabiali  utroque 
latere  fossara  magnam  angulatam  profundam  efficiënte  oblique  lineam  menti  mediam  versus  directo 
sed  istlimo  oculi  diametro  duplo  circiter  graciliore  a  sulco  lateris  oppositi  separato ;  operculo  lati- 
tudine 2  in  ejus  altitudine,  oculi  diametro  vix  graciliore,  margine  inferiore  convexiusculo ;  aper- 
tura branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  mastica- 
toriis  aggregatis  2.4.5/5.4,2,  apicem  versus  compressis,  facie  masticatoria  oblique  truncata  mar- 
gine parura  elevato  vix  vel  non  lobata,  dentibus  anterioribus  antice  non  sulcatis ;  osse  scapulari 
trigono,  obtusiuscule  rotundato;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  altiore;  ventre  ante 
pinnas  ventrales  plano;  squamis  subverticalibus ,  lateribus  antice  quam  cetero  corpore  majoribus, 
dimidio  libero  et  vulgo  etiam  dimidio  basalt  longitudinaliter  sed  parum  conspicue  striatis ,  35  p.  ra. 
in  linea  laterali,  13  p.  m.  in  serie  verticali  (veutralibus  infimis  inclusis)  quui'um  ö'/a  (6)  supra  line- 
am lateralem ;  linea  laterali  rectiuscnla,  antice  tantum  declivi,  basi  ventralium  non  multo  magis 
quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente  vel 
subattingente  notata,-  pinna  dorsali  sat  longc  ante  pinnas  ventrales  incipiente  et  longe  ante  pintiam 
analem  desinente,  basi  alepldota,  acuta,  emarginat;i,  corpore  non  vel  vix  altiore,  paulo  tantum  al- 
tiore quam  basi  longa,-  plnnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  longitudine  subaequalibus  673  cir- 
citer in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non,  ventralibus  analem  non  attingentibus ; 
anali  basi  vagina  squamosa  humillima  inclusa,  acuta,  emarginata,  dorsali  paulo  humüiore  sed  plus 
duplo  breviore,  plus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  cau- 
dali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis,  superiore  inferiore  paulo  longiore  SV*  ad  4  in 
longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi ,  inferne  argenteo;  fascia  cephalo-caudali  diffusa 
fuscescente-violiicea;  pinnis  roseo-byalinis  vel  roseis. 


140 

B.  3.  D  4/11  Tel  4/12.  P.  1/14  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat  brev.  incl. 
Syn.  Lobocheilos  rohitoides  Blkr,  Desciipt.  specier.  pisc.  javan.  nov.,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  XIII  p.  363. 

Luhas  Mal.  Bat. 
Hab.  Java  (Batavia),  in  fluviis. 
Longitudo  speciminis  unici  68'", 

Aanra.  Volgens  mijne  bepaling  van  het  geslacht  Labeo  behoort  onderwerpelijke 
soort  tot  dit  geslacht  en  niet  tot  Lobocheilos,  onder  hetwelk  ik  het  vroeger  be- 
schreef. Zij  is  gemakkelijk  van  Labeo  (Diplocheilos)  erythropterus  en  Labeo  (Di- 
plocheilos)  lucas  te  onderkennen  aan  de  formule  harer  schubben,  hebbende  zijeenige 
schubben  minder,  zoowel  op  eene  overlangsche  als  op  eene  dwarsche  rei,  en  2 
schubreijen  minder  tusschen  de  zijlijn  en  ruglijn.  Overigens  heeft  zij  ook  de 
voeldraden,  vooral  d^  bovenkaaksvoeldraden  aanmerkelijk  langer  en  is  zij  ook 
herkenbaar  aan  den  overlangschen  ligchaamsband. 

Mijn  eenig  voorwerp  bevindt  zich  in  niet  te  goeden  toestand  van  bewaring,  voor- 
al  wat  den  buik  en  de  buikschubben  betreft. 

Cirrhina   hreviceps  Val.,    Poiss,  XVI   p.  224  an  Laheo  (Diplocheilos') 
sp?  vel  Diplocheilichthys? 

Descriptio  Valenciennesiana  sequens; 

)iLa  hauteur  fait  Ie  quart  de  Ia  longueur  totale,  qui  contient  sept  fois  la  tête.  L'oeil  est  assez 
.  »  grand ;  il  mésure  Ie  tiers  de  la  longueur  de  la  tête.  Les  deux  barbillons  maxillaires  sont  h.  l'ex- 
»  trémité  d'un  museau  court ;  la  bouche  est  peu  fendue;  la  dorsale  est  haute  de  l'avant  et  son  bord 
»  coupé  en  faux ;  l'anale  a  les  premiers  rayons  plus  longs ;  Ie  lobe  supérieur  de  Ia  caudale  se  pro- 
» longe  aussi  en  pointe;  la  pectorale  est  petite,  mais  la  ventrale  est  large.  D.  13.  A.  7.  C.  19.  P. 
«13.  V.  9.  Les  écailles  sont  assez  grandes  et  fermes:  j'en  compte  quarante  rangées  au  moins  dans 
» la  longueur  du  cóté ;  il  y  en  a  une  longue  dans  l'aisselle  de  Ia  ventrale.  La  couleur  est  verdatre 
»  sur  Ie  dos  et  argentée  sur  Ie  ventre.  L'individu  dessécLé  que  j'ai  décrit,  est  long  de  sept  pouces 
»  et  trois  lignes ;  il  vient  de  la  rivière  de  Bantam^ 
Syn.  Labeobarbus  hreviceps  K.  v.  H.  sec.  Val. 

Aanm.  Ik  twijfel  zeer  aan  het  bestaan  van  vertegenwoordigers  van  het  geslacht 
Cirrhina  in  den  Indischen  archipel,  en  alzoo  ook  daaraan,  dat  de  door  den  heer 
Valenciennes  beschrevene  soort  tot  dit  geslacht  zou  behooren.  Soorten  van  Mrigala, 
welke  bij  den  heer  Valenciennes  als  Cirrhinen  voorkomen,  zijn  mij  evenmin  van  de 
Soenda-eilanden  bekend.  Ik  vermoed  daarom ,  dat  Cirrhina  hreviceps  Val.  terugge- 
bragt  zal  moeten  worden  tot  het  subgenus  Diplocheilos  van  Labeo  of  tot  het  geslacht 
Diplocheilichthys  en  dat  de  bij  deze  geslachten  dikwerf  zeer  kleine  en  in  de  diepte 
liggende  bovenkaaksdraden  (lipdraden  Val,)  der  waarneming  bij    het  gedroogde   ber 


141 

fichrevene  voorwerp  ontglipt  zijn.  In  allen  gevalle  bezit  ik  die  soort  niet,  kun- 
nende ik  de  van  haar  beschrevene  kenmerken  in  hun  geheel  bij  geene  mijner  soorten 
terugvinden.  Eene  nadere  en  meer  uitvoerige  beschrijving  der  soort,  dan  de  door 
den  heer  Valenciennes  geleverde,  is  zeer  wenschelijk  te  achten. 

Tylognatiius  Heek.,  Fiscli.  Syr.  p.  37, 181. — Eeltkaakkarper. 

Corpus  subelongatum  compressum ,  squamis  magnis  vestitum.  Maxil- 
lae  nudae.  Cirri  2 ,  supramaxillares.  Rostrum  carnosum ,  superne  sulco 
transverso  bipartitum,  ante  os  pi'ominens,  cute  descendente  ante  la- 
bium  superius  pendula.  Labium  superius  integrum  nee  papillatum, 
nee  cirratum ,  cum  labio  inferiore  continuüm.  Maxilla  superior  acie  se- 
milunari.  Maxilla  inferioi*  valde  incrassata ,  cartilagineo-carnosa.  Labium 
inferius  non  lobatum,  graeile,  parum  reflexum,  crenulatum.  Sulcus 
postlabialis  utroque  latere  simplex  longitudinaliter  marginem  oris  ver- 
sus directus ,  isthmo  latissimo  a  sulco  lateris  oppositi  separatus. 
Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam 
analem  desinens ,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Dentes  pharynge- 
ales  masticatorii  aggregati  2.  4.  5./5.  4.  2.  facie  masticatoria  oblique 
truncati.  •> 

Aanm.  Het  geslacht  Tylognathus,  zooals  het  hier  is  gekenmerkt,  is  niet  meer  het- 
zelfde, als  het  geslacht  Tylognathus,  zooals  het  door  Heckel  is  omschreven.  Die  om- 
schrijving is  overigens  onvoldoende  en  zou  ook  andere  zeer  verschillende  geslachten 
van  Labeoninen  omvatten.  Zooals  het  boven  is  begrensd,  is  het  gegrond  op  de, 
soort ,  welke  door  Heckel  eerst  onder  den  naam  van  Varicorhinus  diplostomus  is 
beschreven  en  afgebeeld  en  later  onder  de  namen  van  Tylognathus  diplostomus  en 
Tylognathus  Valenciennesii  vermeld.  Deze  soort  is  een  der  weinige  soorten ,  welke 
Heckel  naar  de  natuur  kende  en  tot  Tylognathus  bragt.  De  andere  behooren  tot 
andere  genera. 

Heckel  bragt  niet  minder  dan  twaalf  soorten  tot   zijn  geslacht  Tylognathus. 

Zijne  Tylognathus  barbatulus  is  echter  eene  Crossocheilos ,  even  als  zijne  Tylo- 
gnathus nanus  en  misschien  ook  zijne  Tylognathus  porcellus ,  welke  laatstgenoemde 
soort  ik  echter  niet  nader  kan  beoorJeelen,  omdat  ik  niet  kan  raadplegen  // Hagel' s 
Reise",  in  welke  zij  beschreven  schijnt  te  zijn. 

Heckel's  Tylogaathus  lamta  (Cypriuus  lamta  Euch.)  is  eene  Discognathichthys ,  en 


142 

zijne  Tylognathus  falcifer  en  Tylognathus  lipocheilos  zijn  soorten  van  Loboclieiios, 
terwijl  zijne  Tylognatlius  diocheilus  njij  voorkomt  eerder  eene    Labeo  te  zijn. 

Voorts  is  lieckel's  ïylognatlius  Diivaucellii  (Ciiondrostoma  Duvaucelii  Val.),  naar 
de  beschrijving  van  den  heer  Valenciennes  te  oordeelen,  in  geen  geval  eene  Tylo- 
gnathus maar  veeleer  eene  Gymnostomus?,  tot  welk  geslacht  ook  Tylognathus  semi- 
laxvatus  Heek,  indien  zij  althans,  zooals  ik  vermoed,  dezelfde  soort  is  als  Chondrostoma 
semivelatum  Val.,   schijnt  te  behooren. 

De  twee  overige  soorten,  bragt  Ileckel  slechts  onder  geleide  van  een  vraagtee- 
ken  tot  zijn  geslacht  Tylognathus.  Zij  zijn  Leuciscus  sandkhol  Syk.  en  Leuciscus 
chitul  Syk.,  soorten,  volgens  de  oppervlakkige  beschrijvingen  van  den  heer  Sykes  niet 
in  een  bepaald  geslacht  te  plaatsen  en  welke  men  daarom  voorloopig  even  goed 
onder  geleide  van  vraagteeken  onder  Tylognathus  kan  laten  als  ze  onder  een  ander 
geslacht  brengen.  Uit  wat  de  heer  Sykes  er  van  zegt,  schijnt  men  te  mogen  op- 
maken, dat  zij  in  allen  gevalle  tot  de  Labeoninen   behooren. 

DiPLOCHEILICHTHYS    Blkr.       DüBBELLIPKARPER. 

Corpus  oblongo-elongatum  compressum,  squamis  magnis  vestitum. 
Maxillae  nudae.  Cirri  4 ,  rostrales  apice  rostri  inserti  et  supramaxillares. 
Rostrum  carnosum  integrum,  ante  os  prominens,  cute  descendente 
ante  labium  superius  pendula,  lateribus  non  lobatum.  Labium  supe- 
rius  ante  maxillam  superiorem  pendulum,  integrum,  nee  papillatum, 
nee  cirratum,  cum  labii  inferioris  margine  libero  continuüm.  Maxilla 
superior  acie  cartilaginea  formam  ferri  equini  subreferens,  inferior 
tumida  eartilagineo-carnosa ,  margine  anteriore  truncata ,  symphysi  pos- 
tice  nee  emarginata  nee  tuberculata.  Labium  inferius  latuni  carnosum 
reflexum ,  crenulatum ,  non  lobatum.  Sulcus  postlabialis  utroque  latere 
simplex,  fossam  magnam  profundam  efficiens,  rectus,  marginem  oris 
versus  directus,  labii  marginem  liberum  non  attingens,  isthmo  valde 
lato  a  sulco  lateris  oppositi  separatus.  Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ven- 
trales incipiens  et  longc  ante  analem  desinens,  radio  siraplice  postico 
toto  cartilagineo.  Pinnae  pectorales  subhorizontaliter  insertae.  Dcntes 
pharyngeales  masticatorii  aggregati  2.  4.  5./5.  4.  2.  facie  masticatoria 
oblique  truncata  marginibus  tuberculata. 

Aanm.   Het  geslacht  Diplocheilichtbys  staat  in  verwantschap  tusschen    Labeo  eu 


143 

Rohita.  Van  Rohita  verschilt  het  door  zijne  gladrandige  ongetepelde  of  ongefranjede 
lippen  en  van  Labeo  door  de  afwezigheid  van  zijdelijke  snuithuidkwabben.  Bij  alle 
mij  naar  de  natuur  bekende  soorten  van  Labeo  (Diplocheilos)  ligt  het  voorste  onder- 
oogkuilsbeen  verder  vóór  het  oog,  van  den  oogkasrand  verwijderd,  terwijl  het  min 
of  meer  de  gedaante  heeft  van  de  helft  eener  ronde  schijf  met  naar  beneden  ge- 
keerdcn  bollen  rand.  Ook  zijn  de  snuitdraden  bij  Diplocheilos  ingeplant  hoog  aan 
den   snuit,  aan  den  vooronderrand  van  het  voorste  onderoogkuilsbeen. 

Bij  Diplocheilichthys  daarentegen  is  het  voorste  onderoogkuilsbeen  gebouwd  als 
bij  Rohita,  dat  is,  schuins  langwerpig  vier- of  vijfhoekig  en  tegen  den  oogkasrand 
aanliggende,  terwijl  er  de  snuitdraden  meer  nabij  den  snuitrand  en  meer  voor- 
vifaarts  zijn  ingeplant.  De  verwantschap  is  'alzoo  grooter  met  Rohita  dan  met 
Labeo ,  ofschoon  de  bouw  der  rugvin  het  weder  meer  tot  Labeo  doet  naderen  dan 
tot  Rohita. 

Ik  ken  tot  dus  verre  slechts  eene  enkele  soort  van  dit  geslacht,  dezelfde,  welke 
ik  reeds  in  1855  onder  den  naam  van  Lobocheilos  pleurotaenia  beschreven  heb. 

Diplocheilichthys  pleurotaenia  Blkr.   Gehande  Duhbellipkarper.  Atl.  Cypr. 
Tab.  IX  fig.  1. 

Diplocheilichth.  corpore  subelongato  compresso,  altitudine  5  fere  ad  .5  et  paulo  in  ejus  longitudine, 
latitudine  1^/4  ad  2  in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  5  fere  ad  6  in  longitudine  corporis  cum, 
3%  ad  4'Min  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  l*/4ad  1-/3  ,  latitudine  l^/iad 
12/5  in  ejus  longitudine;  oculis  superis,  diametro  3  fere  ad  S^t  in  longitudine  capitis,  diametro  1  ad 
1  et  paulo  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  iVi  ad  l^/s  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis 
marginem  externum  tegente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  declivi  convexiuscula,  nucha 
dorsoque  valde  convexa;  linea  interoculari  convexa;  naribus  orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici  appro- 
ximatis ,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis ,  anterioribus  margine  elevato  subtubulatis ;  rostro  valde 
carnoso,  oculi  diametro  juvenilibus  non  longiore  aetate  prorectis  multo  longiore,  convexo,  antice  trunca- 
tiusculo,  inferne  in  velum  membranaceura  ante  labium  superius  pendulum  desinente,  antice  poris  nume- 
rosis  conspicuis  obsito,  velo  lateribus  non  lobato,  margine  inferiore  integro;  osse  suborbitali  anteriore 
irregulariter  oblique  trigono,  vix  vel  non  longiore  quam  alto,  apice  acutiusculo  antrorsum  spectante, 
'niargino  anteriore  rectiusculo,  margine  posteriore  oblique  postrorsum  adscendente  valde  curvato 
superne  orbitae  contiguo;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono ,  plus  duplo  longiore  quam  alto, 
antice  quam  postice  multo  altiore,  oculi  diametro  quadruplo  ad  triplo  circiter  humiliore;  osse  sub- 
orbitali 3°  osse  suborbitali  4°  latiore,  oculi  diametro  plus  quintuplo  ad  plus  quadruplo  humiliore; 
cirris  gracilibus  basi  raembranaceis  supi'amaxillaribus  rostralibus  apice  rostri  insertis  multo  longioribus 
oculo  paulo  ad  non  brevioribus ;  rictu  infero ,  latitudine  capitis  latitudine  sat  multo  breviore,  oreclauso 
medio  paulo  antrorsum  lateribus  valde  postrorsum  curvato,  introltu  cavitatis  oris  interno  lato;  labio 
superiore  carnoso  integro  ante  maxillam  superiorem  pendulo ;  maxilla  superlore  acie  cartilaginea  for- 
mam  ferri  equini  subreferente,  deorsum  valde  protractili ;  maxilla  inferiore  symphy si  postice  nee 
emarginata  nee  tuberculata,  ante  symphysin  late  cartilagineo-carnosa  plana  acie  truncata  ;  labio  inferiore 
reflexo,  carnoso,  margine  libero  cum  labio  superiore  continuo,  papillis  brevissirais  uniseriatis  obsito,  an- 


144 

tice  quam  postice  non  latiore;  Sulco  infralabiali  utroque  latere  simplice  longitudinaliter  directo,  ocuH 
diametro  breviore  utroque  latere  fossam  profundam  efficiënte,  istlimo  oculi  diametro  non  multo  ad  non 
graciliore  a  sulco  lateris  oppositi  separato  ■  operculo  duplo  ad  plus  duplo  altiore  quam  lato ,  oculi  diametro 
graciliore,  marglne  inferiore  rectiusculo  vel  convexiusculo;  apertura  brancliiali  sub  praeoperculi  mar- 
gine  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  aggregatls  2.4.5./5.4.2.  apicem 
versus  compressiusculis,  facie  masticatoria  oblique  truncata  marginibus  elevatis  plus  minusre  uni-vel 
biloba,  dentibus  serie  anteriore  antice  non  sulcatis;  osse  scapulari  trigono  acute  rotundato;  linea  dor- 
sali  convexa  linea  ventrali  convexiuscula  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post 
pinnas  ventrales  rotundato  non  vel  obtusissime  carinato ;  squamis  subverticalibus ,  lateribus  antice 
quam  cetero  corpore  majoribus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatim  striatis, 
34  in  linea  laterali,  13  in  serie  transversali  (ventralibus  infimis  inclusis)  quarum  5'/2  (C)  supra  line- 
am  lateralem,  H  vel  12  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem ,  ventralibus  infimis 
longitudinaliter  tri-  ad  quinque-seriatis  postrorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus,  serie  media 
iis  seriebus  lateralibus  paulo  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  ven- 
tralium  sat  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis  squamis  tubulo  simplice  raediani 
squamam  non  vel  vix  attingente  notata;  pinna  dorsali  sat  longe  ante  pinnas  ventrales  incipiente 
et  longe  ante  pinnam  analera  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  corpore  non  vel  vix  altiore, 
non  multo  altiore  quam  basilonga;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  longltudine  subaequalibus ,  6 
et  paulo  ad  5*/-2in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non  vel  vix,  ventralibus  analem  non 
vel  vix  attingentibus ;  anali  basi  vagina  squamosa  humillima  inclusa,  acuta,  parum  ad  valde  emar- 
ginata, dorsali  sat  multo  ad  non  Immiliore  sed  plus  duplo  breviore,  duplo  ad  triplo  altiore  quam 
basi  longa,  radio  simplice  postico  gracilitoto  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa,  profande  incisa, 
lobis  aeutis  superiore  inferiore  paulo  ad  non  longiore,  3V2  ad  3^/4  in  longitudine  corporis,-  colore 
corpore  superne  olivaseente-viridi,  inferne  argenteo;  iride  flavescente  vel  rosea;  fascia  ccphalo- 
caudali  fusco-violacea  diffusa,  aetate  provectioribus  conspicua;  juvenilibus  fascia  non  conspicua  sed 
cauda  macula  rotundiuscula  violaceo-fusca  in  linea  laterali  basi  caudalis  approximata;  squamis  dorso 
lateribusque  aetate  provectioribus  singulis  basi  macula  oblonga  tran.ïversa  violascente ;  pinnis  radiis 
roseis,  membrana  roseo-  vel  violascente-byalinis. 

B.  3.  D.  4/10  vel  4/11.  P.  1/14  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  vel  6/17/6  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Lohocheilos  pleurotaenia  Blkr,  Nalez.  vischf.  Sumatra,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  IX  p.  267. 

Hab.  Sumatra  (Lahat),  in  fluviis. 

Longitudo  3  speciminum  64'"  ad  216'". 

Aanm.  In  uiterlijk  voorkomen  heeft  deze  soort  vrij  veel  van  Labeo  (Diplocheilos) 
cobitis  Blkr  en  Lobocheilos  (Lobocheilos)  Schvvanefeldi  Blkr,  doch  de  vorming  harer 
mond-  en  snuitdeelen  wijst  hare  plaats  aan  in  een  afzonderlijk  geslacht.  Tot  nog 
toe  is  de  soort  slechts  van  oostelijk  Sumatra  bekend. 

Lobocheilos  V.  Hass.,  Algem.  Konst-  en  Letterbode  1823  lip.  133; 
Blkr,  Nat.  Tijdschr.  Ned.  Ind.  V  p.  520.     Lehat. 

Corpus  oblonguin  vel  subelongatum  compressum,  squamis  magnis 
vestitum.     Maxilla    nudae.     Cirri  4  vel  2,  rostrales  et  supvamaxilla- 


145 

res  vel  supramaxillares  tantum.  Rostrum  carnosum  integrum,  ante 
os  prominens,  infi'a  apicem  truneatum,  cute  descendente  ante  labi- 
um  superius  pendula.  Labium  superius  ante  maxillam  superiorem 
pendulum,  integrum,  nee  papillatum  nee  cirratum,  utroque  latere 
maxillam  inferiorem  inter  et  labium  inferius  deseendens  et  labii  infe- 
rioris  facie  superiore  postiee  affixum.  Maxilla  superior  acie  cartilagi- 
nea  semilunari.  Maxilla  inferior  tumida  cartilagineo-carnosa ,  margine 
anteriore  truncata,  symphysi  postiee  nee  emarginata  nee  tuberculata. 
Labium  inferius  latum ,  carnosum ,  reflexum ,  integrum ,  utroque  latere 
lobatum.  Sulcus  postlabialis  utroque  latere  simplex,  longitudinaliter 
marginem  oris  versus  directus ,  antice  bif urcatus ,  ramo  externo  in  sul- 
cum  supramaxillarera  transiente,  ramo  interno  insertione  labii  su- 
perioris  desinente,  isthmo  latissimo  a  sulco  lateris  oppositi  separatus. 
Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam 
analem  desinens,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Pinnae  pecto- 
rales  subhorizontaliter  insertae.  Dentes  pharyngeales  masticatorii 
aggregati  2.  4.  5/5.4.2.  facie  masticatoria  oblique  truncati. 

Subg.  Lohocheilos  Blkr.  Cirri  4,  rostrales  et   supramaxillares. 
II       Gobionichthys  Blkr.  Cirri  2,  supramaxillares  tantum. 

Aanm.  Van  Hasselt,  de  op  Java  het  meest  voorkomende  soort  van  dit  geslacht 
waarnemende  en  de  verschillen  ontvi^arende  tusschen  de  monddeelen  bij  deze  soort 
en  die  van  zijne  Crossocheilos  oblongus  en  Diplocheilos  erythropterus ,  kwam  te 
regt  op  het  denkbeeld,  haar  tot  een  eigen  geslacht  te  brengen,  hetwelk  hij  voor- 
stelde Lobocheilos  te  noemen,  een  naam,  geheel  passende  wegens  de  zijdelijke  kvvab- 
vormige   uitbreiding  van   de  onderlip. 

Toen  ik  mijne  vroegere,  boven  aangehaalde,  diagnose  van  Lobocheilos  gaf,  ken- 
de ik  het  geslacht  minder  goed  dan  thans ,  en  ik  heb  sedert  ook  ontwaard ,  dat  in 
de  aanmerking,  onder  die  diagnose  geplaatst,  de  beteekenis,  welke  Van  Hasselt  aan 
dit  geslacht  hechtte,  niet  juist  door  mij  is  opgevat ,  eene  misvatting,  welke  mij  eerst 
duidelijk  is  geworden  sedert  ik  naast  het  Bulletin  van  De  Férussac  ook  heb  kun- 
nen raadplegen  de  Algenieene  Konst- en  Letterbode  van  het  jaar  1823,  in  welke  een 
uittreksel  is  opgenomen  uit  eeu'  brief  van  Van  Hasselt ,  over  de  Javasche  Cyprinoï- 
den  handelende. 

Intusschen  is  het  geslacht  Lobocheilos  door  Van  Hasselt  niet  nader  bepaald ,  zeg- 
gende hij  er  slechts  van:  u  dat  het  door  eenen  geheel  afwijkenden  mondvorm  te  zeer 

19 


146 

onderscheiden  is,  om  het  met  eenig  ander  geslacht  te  vereenigen";  en  men  zou  zelfs 
geheel  in  het  onzekere  verkeeren,  welk  geslacht  door  Van  Hasselt  bedoeld  werd, 
zoo  hij  op  de  aangehaalde  woorden  niet  had  laten  volgen  //  in  onze  teekening  draagt 
hij  den  naam  falcifer" ,  welke  teekening  sedert  gebleken  is  tot  Labeo  falcifer  Vai. 
betrekking  te  hebben, 

De  heer  Valenciennes  namelijk  heeft  Lobocheilos  falcifer  V.  Ilass.  tot  zijn  geslacht 
Labeo  gebragt,  even  als  eenige  andere  geheel  van  Labeo  verschillende  soorten. 
Met  betrekking  tot  Lobocheilos  falcifer  werd  de  heer  Valenciennes  daartoe  geleid,  door- 
dien hij  slechts  de  twee  bovenkaaksdraden  waarnam  en  de  sniiitdraden  niet.  Het  be- 
vreemdt mij  echter,  dat  de  heer  Valenciennes  een  paar  jaren  later,  in  het  17^  deel 
van  het  groote  vischwerk,  eene  andere  na  verwante  soort  van  Lobocheilos  als  eene 
Chondrostoma  heeft  opgebragt.  Deze  soort,  uit  de  afbeelding  vanden  heer  Valen- 
ciennes zeer  goed  als  eene  Lobocheilos  te  herkennen,  komt  mij  thans  voor  niet  te  ver- 
schillen van  de  soort,  welke  ik  in  mijne  Enameratio  piscium  als  Lobocheilos  (Gobi- 
onichthys)  javanicus  heb  aangehaald  en  welke  in  vroeger  jaren,  toen  ik  er  slechts 
zeer  jeugdige  voorwerpen  van  kende,  door  mij  ten  onregte  als  eene  Gobio  werd 
beschreven.  Gelijk  bij  Lobocheilos  falcifer  de  snuitdraden  door  den  heer  Valenciennes 
niet  werden  opgemerkt,  ontglipten  zijner  waarneming  bij  zijne  Chondrostoma  li- 
pocheilos  ook  de  bovenkaaksdraden. 

Heckel,  de  Javasche  soorten  van  het  geslacht  niet  naar  de  natuur  kennende, 
bragt  Lobocheilos  falcifer  eerst,  op  het  voetspoor  van  den  heer  Valenciennes,  onder 
Labeo ,  doch  later  onder  Tylognathus ,  waartoe  hij  ook  Chondrostoma  lipocheilos 
Val.  rekende  te  behooren.  Zij  behooren  echter  evenmin  tot  Tylognathus  als  tot  Labeo, 
onverschillig  of  men  het  geslacht  Tylognathus  grondt,  zoo  als  ik  voorstel,  op  Va- 
ricorhinus  diplostomus  Heek.  (Tylognathus  Valenciennesii  Heek.)  of  wel  op  Tylogna- 
thus barbatulus  Heek.,  welke  eene  Crossocheilos  is. 

Het  geslacht  Lobocheilos  is  zeer  gemakklijk  aan  den  bouw  der  monddeelen  te 
herkennen.  De  onderlip  vormt  aan  beide  zijden  eene  afgeronde  kwab ,  welks  rand 
echter  niet  met  de  bovenlip  vereenigd  is.  De  bovenlip  evenwel  zet  zich  beneden- 
waarts  voort  en  daalt  tusschen  de  onderkaak  en  de  onderlip,  om  zich,  niet  aan 
den  rand  dier  lip ,  maar  aan  de  bovenvlakte,  meer  achterwaarts,  in  te  planten.  Bij  dit 
kenmerk  komt  de  dikke  kraakbeenig-vleezige  onderkaak ,  welker  breede  bovenvlakte 
noch  uitgerand  noch  geknobbeld  is,  de  enkele  slechts  naar  voren  tweedeelige  ach- 
terlipsgroeve ,    de  gaafrandige  lippen,  de  gaafrandige  en  niet  gekwabte  snuithuid,  enz. 

Java  en  Sumatra  voeden  meerdere  soorten  van  Lobocheilos.  Met  zekerheid  kan 
ik  spreken  van  5  soorten,  welke  in  mijn  bezit  zijn,  doch  ik  vermoed  dat  ook  nog 
Labeo  hispidus  Val  en  Barbus  Hasseltii  Blkr  f'naar  eene  teekening  beschreven) 
tot  hetzelfde  geslacht  te   brengen  zijn. 

Van  de  buiten-archipelagische  soorten  van  Cyprinoïden  is  er  nog  geene  ter  mijner 
kennis  gekomen ,  welke  tot  Lobocheilos  te  brengen  zou  zijn. 


147 

Van  de  5  soorten  mijner  verzameling  behooren  er  drie,  wegens  de  aanwezig- 
heid van  snuitdraden ,  tot  het  subgenus  Lobocheilos  en  de  twee  andere  tot  het  sub- 
genus  Gobionichthys. —  Indien  Labeo  hispidiis  Val.  insgelijks  eene  Lobocheilos  is 
en  slechts  bovenkaaksdraden  bezit ,  is  zij  tot  Gobionichthys  te  brengen,  terwijl  mij- 
ne vroegere  Barbus  Hasseltii,  indien  zij  niet  tot  een  ander  geslacht  moet  gebragt 
worden ,  wat  niet  met  zekerheid  is  uit  te  maken ,  eene  vierde  soort  van  het  subge- 
nus Lobocheilos  voorstelt. 

De  bedoelde  soorten ,  althans  die  mijner  verzameling ,  hebben  groote  overeenkomst 
met  elkander,  zoowel  in  habitus  als  in  de  bijzonderheden  van  schubben  en  vin- 
bouw. Zij  laten  zich  echter  naar  volgend  schema  voldoende  van  elkander  onder- 
kennen. 

L  Cirri  4,  rostrales  et  supramaxillares  (Subg.  Lobocheilos). 

A.  Squamae  33  ad  35  in  linea  laterali.  D.  4/8  vel  4/9.  Rostrum  valde  prominens. 
f  Squamae  5|-  vel  6  supra  lineam  lateralem. 

ó  Corpus  altitudine  6  ad  5  in  ejus  longitudine.  Caput  altitudine  1-|  ad  \l 
in  ejus   longitudine.   Fascia  cephalo-caudalis  flavescens. 

LobocJieilos  [Lobocheilos)  Schwanefeldi  Blkr. 

ó'  Corpus  altitudine  5  et  paulo  ad   4|  in  ejus  longitudine.  Caput  altitudine 
■  1|.  ad  vix  plus  quam  1  in  ejus  longitudine.  Fascia  cephalo-caudalis  nulla. 

Lobocheilos   [Lobocheilos)  falcifer  Van  Hass. 

f'  Squamae  4^  vel  5  supra  lineam  lateralem. 

ó  Corpus  altitudine  5  et  paulo  ad  4|  in  ejus  longitudine.  Caput  altitudine 
\\  ad  1-^  in   ejus  longitudine.  Fascia  cephalo-caudalis  nulla. 

Lobocheilos  [Lobocheilos)  lehat   Blkr. 

B.  Squamae  40  p.  m.  in  linea  laterali.  D.  4/9  vel  4/10?  Rostrum  vix  prominens 
f  Squamae  4|-  vel  5   supra  lineam  lateralem. 

Lobocheilos?   [Lobocheilos?)   Hasseltii  Blkr. 

n.  Cirri  2,  supramaxillares  tantum.  (Subg.  Gobionichthys). 
A.  Squamae  34    ad  86   in    linea  laterali,    5^^  vel  6    supra   lateralem.  P.   1/14 
vel  1/15. 

f  Corpus  altitudine  5|  ad  5  in  ejus  longitudine.  Rostrum  valde  proninens. 
Operculum  latitudine  2  ad  2  et  paulo  in  ejus  altitudine. 

Lobocheilos  [Gobionichthys)   lipocheilos   Blkr. 

t'  Corpus  altitudine  4|  in  ejus  altitudine.   Rostrum  vix   prominens.  Oper- 
culum latitudine  1-|  in  ejus  altitudine. 

Lobocheilos  [Gohionicldhys)   microcephalus  Blkr. 


148 


B.  P.  17.  D.  11  (sec.  Valenc.)  Squamae? 
f  Corpus  altitudine  5  in  ejus  longitudine.  Caput  5  in  longitudine  corporis. 

Lohocheilos?  {GobionicIUhi/s?)  hispidus  Blkr. 


Lobocheilos  {Lohocheilos)  falcifer  Van  Hass. ,  Algem.  Konst-  en  Let- 
terbode 1823  II  p.  133;  Blkr,  Nieuwe  ïientall.  diagnost.  be- 
schrijv.  nieuwe  visehs.  v.  Sumatra,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  V  p  522. 
Zeisvinnige  Lehat.  Atl.  Cypr.  Tab.  VI. 

Lobocheil.  (Loboch.)  corpore  subelongato  corapresso,  altitudine  5 et  paulo  ad  4V3  in  ejus  longitudine,  la- 
titudine  2  ad  2V4  in  ejus  altitudine;  capite  convexo  antice  truncatiusculo ,  6  ad  7  in  longitudine  corporis 
cum,  4^,  3  ad  5^5  iu  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudiue  l'/4  ad  vix  plus  quam  1, 
latitudine  IV5  ad  l^/s  in  ejus  longitudine;  oculis  superis,  diametro  3  ad  4',2in  longitudine  capitis, 
diametro  1  ad  1%  in  capitis  parte  postoculari ,  diametro  l^/s  ad  2V2  fere  distantibus ,  membrana  pal- 
pebrali  iridis  magnam  partem  tegente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  fronte  et  vertice 
declivi  rectiuscula  velconvexiuscula,  nucha  dorsoque  va'lde  convexa ;  linea  interoculari  convexa ;  na- 
ribus  orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici  approximatis,  ^osterioribus  patulis  valvula  claudendis, 
auterioribus  margine  elevato  snbtubulatis ;  rostro  valde  carnoso,  juvenilibus  oculo  non  aetate  prove- 
etis  oculo  multo  longiore,  convexo,  antice  truncato  vel  truncatiusculo,  lateribus  non  lobato  sed  sul- 
co  parum  obliquo  superficiali  ad  sat  profnndo  frequenter  cum  sulco  lateris  oppositi  unito  percurso, 
supra  et  infra  sulcum  poris  numerosis  conspicuis  obsito,  infra  apicem  facie  trigona  plus  minusve 
postrorsum  descendente  ibique  velum  semilunare  laeve  labium  superius  occultantem  eflficiente  velo  mar- 
gine libero  integro ,  nee  papillato  nee  cirrato ,  lateribus  non  lobato ;  osso  suborbitali  anteriore  oblongo 
subtrigono  vel  quadratiusculo ,  longiore  quam  alto,  apice  rotundato  vel  plus  minusve  truncato  an- 
trorsum  spectante,  margine  posteriore  subverticali  plus  minusve  emarginato  vel  curvató;  ossc  suborbi- 
tali 2°  elongato-  vel  oblongo-tetragono ,  plus  triplo  ad  duplo  longiore  quam  alto ,  antice  quam  postice 
non  multo  altiore,  oculi  diametro  quadruplo  ad  duplo  humiliore;  osse  suborbitali  3°  osse  suborbitali 
4°  latiore  oculi  diametro  plus  triplo  ad  duplo  humiliore;  cinis  gracilibus  basi  membranaceis,  suprama- 
xillaribus  rostralibus  longioribus,  oculo  vulgo  paulo  brevioribus ,  rostralibus  antice  in  sulco  rostrali 
ante  os  suborbtitale  lm  insertis;  rictu  subinfero,  latitudine  capitis  latitudine  sat  multo  breviore,  ore 
clauso  medio  parum  antrorsum  curvato  lateribus  valde  postrorsum  curvato ;  ore  aperto  subsemilunari , 
introitu  cavitatis  oris  interno  lato;  labio  superiore  carnoso,  integro,  ante  maxillam  superiorem  pen- 
dulo,  usque  infra  maxillam  inferiorem  descendente  et  facie  labii  superiore  sat  longe  post  ejus  margi- 
nem  anteriorem  alTixo ;  maxilla  superiore  acie  cartilaginea  subsemilunari,  deorsum  valde  protractili; 
maxilla  inferiore  symphysinec  eraarginata  nee  tuberculata,  ante  symphysin  late  cartilagineo-carnosa 
valde  crassa,  tumida,  acie  truncata ;  labio  inferiore  carnoso,  lato,  reflexo,  margine  anteriore  villosius- 
culo,  antice  quam  postice  latiore,  utroque  latere  in  lobum  rotundatum  producto ;  sulco  infralabiali  mar- 
ginem  oris  versus  directo,  oculo  breviore,  isthrao  valde  lato  a  sulco  lateris  oppositi  separato, 
antice  bifurcato  ramulo  interne  labium  inferius  inter  et  faciem  labii  inferioris  superiorem  decurren- 
te,  ramulo  externe  in  sulcum  supramaxillarem  transiente;  operculo  latitudine  l-s  ad  2',*  in  ejus 
altitudine,  oculo  paulo  graciliore  ad  paulo  latiore,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  convexiusculo : 
apertura  branchiali  sub  praeoperculi    margine  posteriore   desinente;   dentibus  pharyngealibus  masti- 


149 

catorlis  aggregatis  2.4.5/5.4.2. ,  apicem  versus  corapressiusculis,  facie  mastlcatoria  oblique  truncata 
marginibus  non  vel  vix  elevata  non  lobata,  dentibus  serie  auteriore  antice  non  sulcatis;  osse  sca- 
pulari  trigono  acuto  vel  acutiusculo  rotundato;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  al- 
tiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  planiusculo  non  carinato;  squamis 
subverticalibus,  lateribus  medio  et  antice  quam  cetero  corpore  raajoribus ,  dimidio  libero  et  vulgo  etiam 
dimidio  basali  longitudinaliter  vel  subradiatim  striatis  ,  34  vel  35  in  linea  lat erali,  13  In  serie  trans- 
versali  (ventralibus  infimis  inclusis)  quarum  5i,-2  (6)  supra  linea  lateralem,  H  vel  12  ia  serie  longi- 
tudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  tri-  ad  quinque-seri- 
atis,  postrorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus  serie  media  ii»  seriebus  lateralibus  vix  majoribus; 
linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  ventralium  multo  magis  quam  lineae  dorsali 
approximata,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squaraamnon  vel  vix  attingentem  notata ;  pin- 
na  dorsali  sat  longe  ante  pinnas  ventrales  incipiente  et  longe  ante  pinnam  analem  desinente,  basi 
alepidota,  acuta,  valde  emarginata,  corpore  vix  ad  multo  altiore,  multo  minus  duplo  ad  triplo  al- 
tiore  quam  longa,  radio  simplice  postico  et  radio  fisso  1"  aetate  provectis  valde  productis;  pinnis 
pectoralibus  et  ventralibus  acutis  longitudine  subaequalibus  6  ad  5  fere  in  longitudine  corporis ,  pec- 
toralibus  ventrales,  ventralibus  analem  attingentibus  vel  non  attingentibus ;  anali  basi  vagina squa- 
mosa  humillima  inclusa,  acuta,  mediocriter  ad  valde  emarginata,  dorsali  multo  ad  duplo  ferehumi- 
liore  et  duplo  fere  ad  duplo  breviore,  duplo  ad  triplo  altiore  quam  basi  longa ,  radio  simplice  tertio 
gracili  toto  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa ,  profunde  incisa  lobis  acutis ,  superiore  inferiore  vulgo 
lougiore,  4  ad  3-, 5  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  junioribus  superne  olivaceo  inferne  mar- 
garitaceo  vel  argenteo,  aetate  provectis  superne  violascente-olivaceo,  inferne  griseo  vel  olivaceo- 
margaritaceo ;  juvenilibus  frequenter  corpore  postice  vestigio  vittae  longitudinalis  fuscescentis  in  linea 
laterali;  iride  aureo-olivacea  vel  aureo-fusca margine pupillari  aureaj  pinnis  radiis roseis,  membrana 
rojeo-liyalinis  vel  roseo-violascentibus    vel  olivascente-violaceis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Labeo  falcifer  Val.,  Poiss.  XVI  p.  274. 
Labéon  falcifer  Val. ,  ibid, 
Lehat,  Mülang,  Mal.  Bat.,  Sund.,  Udjah  Sund. 

Hab.    Java  (Batavia,  Rankasbetong ,  Lebak,  Tjampea,  Buitenzorg,  Sadjira,  Sading,  Tjiandjur, 
Parongkalong ,  Kuningan,  Ngantang),  in  iluviis. 
Sumatra  (Meninju),  in  laeubus. 

Longitudo  27  speciminum  95'"  ad  335'". 

Aanm.  Lobocheilos  falcifer  is  door  Van  Hasselt  ter  boven  aangehaalde  plaatse  slechts 
benoemd,  maar  niet  beschreven,  doch  eene  afbeelding  der  soort,  door  Van  Hasselt 
nagelaten,  heeft  mij  de  zekerheid  gegeven,  dat  mijne  voorwerpen  tot  dezelfde  species 
behooren. 
De  heer  Valenciennes  heeft  de  soort  het  eerst  beschreven ,  doch  als  eene  Labeo. 
Zijne  beschrijving  laat  in  meerdere  opzigten  te  wenschen  over.  Alle  mijne  voor- 
werpen bezitten  4  voeldraden  en  niet  slechts  twee  bovenkaaksdraden ,  zooals  de 
heer  Valenciennes  van  zijne  Labeo  falcifer  opgeeft.  De  snuitdraden  zijn  echter  zeer 
dun  en  bij  gedroogde  en  kleine  exemplaren  zeker  moeijelijk  waarneembaar. 

Lobocheilos  falcifer  komt  in  de  hoogere  gedeelten  van  het  gebied  der  grootere  rivie- 
ren van  West-Java  in  genoegzame  hoeveelheid  voor,  om  onder  de  voedingsmiddelen 


150 

der  inlandsche  bevolking  te  worden  gerangschikt.  Honderden  voorwerpen,  van  één 
tot  meer  dan  twee  voeten  lengte ,  zag  ik  vangen  bij  Parongkalong  in  de  Tjitaroem , 
tijdens  eene  vischpartij  daar  aangerigt.  Ook  in  het  westelijke  gedeelte  der  re- 
sidentie Buitenzorg  heb  ik  den  Lehat  in  groote  hoeveelheden  ter  markt  zien  brengen- 
ïe  Eatavia  is  de  soort  zeldzaam  en  wordt  slechts  gevangen  bij  hoogen  stand  der 
rivieren,  alswanneer  de  jongere  voorwerpen  door  den  sterken  stroom  soms  uit  de 
bovenlanden  worden  afgevoerd. 

Lobocheilos  (Lohocheilos)  Schivanefeldi  Blkr,  Nieuwe  tientall.  diagn. 
beschr.  nieuwe  visclis.  Sumatra,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  V  p.  523. — 
Schwanefeld's  Lehat.  Atl.  Cypr.  Tab.  IX  fig.  3. 

Loboclieil.  (Loboch.)  corpore  elongato  compresso,  altitudine  6  fere  ad  5  in  ejus  longitudine,  latitu- 
dlne  2  ad  1^,4  in  ejus  altitudine;  capite  convexo,  antice  truncatiusculo ,  C  et  paulo  ad  6'/2  in  longi- 
tudine corporis  cum,  4V2  fere  ad  5  fere  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ,  altitudine  I-/5 
ad  1^,7  ,  latitudine  I-/3  fere  ad  l'/s  in  ejus  longitudine;  oculis  superia,  diametro  3  et  paulo  ad  3^/3 
in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo  ad  iVi  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  V/i  ad 
l^/'i  distantibus;  membrana  palpebrali  iridis  sat  magnam  partem  tegen  te,  apertura  subcirculari ;  li- 
nea rostro-dorsali  fronte  et  vertice  declivi  rectiuscula  vel  convexiuscula ,  nuclia  dorsoque  valde 
convexa;  linea  interoculari  convexa;  naribus  orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici  approximatis, 
posterioribus  patulis  valvula  claudendis ,  anterioribus  margine  elevato  subtubulatis ;  rostro  valde  car- 
noso,  juvenilibus  oeulo  non,  aetate  provectis  oculo  multo  longiore,  convexo,  antice  truncato  vel  trun- 
catiusculo, lateribus  non  lobato  sed  sulco  parum  obliquo  superficiali  ad  sat  profundo  interdum  cum 
sulco  lateris  oppositi  unito  percurso,  supra  et  infra  sulcum  poris  numerosis  conspicuis  obsito,  infra 
apicem  facie  trigona  plus  minusve  postrorsum  descendente  ibique  velum  serailunaro  laevf  labium 
superius  occultantem  efficiënte,  velo  margine  libero  integro,  nee  papillato,  nee  cirrato,  lateribus 
non  lobato;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo  subtrigono  vel  quadratiusculo ,  longiore  quam  alto, 
apice  vulgo  plus  minusve  truncato  antrorsum  spectante.  margine  posteriore  subverticali  plus  minus- 
ve emarginato  vel  curvato;  osse  suborbitali  2"  elongato-tetragono,  plus  duplo  longiore  quam  alto, 
antice  quam  postice  multo  ad  paulo  altiore,  oculi  diametro  plus  duplo  ad  triplo  bumiliore;  osse 
suborbitali  3°  osse  suborbitali  4°  latiore  oculi  diametro  plus  quadruplo  ad  triplo  humiliore;  cirris 
gracilibus ,  basi  membranaceis ,  supramaxillaribus  rostralibus  multo  longioribus  oculo  multo  ad  paulo 
brevioribus ,  rostralibus  antice  in  sulco  rostrali  ante  apicem  vel  sub  apice  ossis  suborbitalis  anterioris 
insertis;  rictu  subinfero,  latitudine  capitis  latitudine  sat  multo  breviore,  ore  clauso  medio  parum 
antrorsum  curvato,  lateribus  valde  postrorsum  curvato,  ore  aperto  subsemilunari ,  introitu  cavitalis 
oris  iaterno  lalo;  labio  superiore  carnoso,  integro,  ante  maxillam  superiorem  pendulo,  usque  in- 
fra maxillam  inferiorem  descendente  et  facie  labii  inferioris  superiore  sat  longe  post  ejus  marginem 
anteriorem  affixo;  maxilla  superiore  acie  cartilaginea  subsemilunari,  deorsum  valde  protactili;  ma- 
xilla  inferiore  symphysi  nee  emarginata  nee  tuberculata,  ante  symphysin  late  cartilagineo-carnosa, 
valde  crassa ,  tumida ,  acie  truncata ;  labio  inferiore  carnoso ,  lato ,  reflexo,  margine  anteriore  villosius- 
culo,  antice  quam  postice  latiore,  utroque  latere  in  lobum  rotundatum  producto;  sulco  infi-alabiali 
marginem  oris  versus  directo,  oculi  diametro  non  multo  breviore,  isthmo  valde  lato  a  sulco  lateris 
oppositi   separato,  antice    bifurcato    ramulo  interne  labium    inferius  inter  et    faciem  labii    inferioris 


151 

supei'iorem  decurrente,  raraulo  externo  in  sulcum  supramaxillarem  transiente;  operculo  latitudine  2 
circiter  in  ejus  altitudine,  oculi  diametro  paulo  graciliore ,  margine  inferiore  convexiuscnlo  vel  rectiusculo ; 
apertura  brancliiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente  ;  dentibus  pharyngealibus  masti- 
catorüs  aggregatis  2.4.5/5  4.2.  apicem  versus  compressiusculis ,  facie  masticatoria  oblique  truncata 
marginibus  parum  elevatis  non  lobata,  dentibus  serie  anteriore  antice  non  sulcatis ;  osse  scapulari 
trigono  acute  rotundato  ;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  altiore,-  ventre  ante 
plnnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato  ;  squamis  subverticalibus,  lateri- 
bus  medio  et  antice  quam  cetero  corpore  majoribus,  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatim 
striatis,  34  in  linea  laterali,  13  in  serie  transversali  (ventralibus  infimis  inclusis)  quarum  S'/a  (6)  supra 
lineam  lateralem,  11  vel  12  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et'pinnam  dorsalera,  ventralibns  icS- 
rais  longitudinaliter  tri-  ad  quinque-seriatis,  postrorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus,  serie  media 
iis  seriebus  latenilibus  non  vel  vix  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula ,  antice  tantum  declivi,  basi 
ventralium  sat  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis  squamis  tubulo  simplice 
mediam  squamara  non  vel  vix  attingente  notata ;  pinna  dorsali  sat  longe  ante  pinnas  ventrales  inci- 
piente  et  longe  ante  pinnam  analem  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  valde  emarginata.  corpore 
non  ad  vix  altiore,  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radiis  productis  nullis;  pinnis 
pectoralibus  et  ventralibns  longitudine  subaequalibus,  5'/2  ad  6'/2  in  longitudine  corporis,  pectora- 
libus  ventrales  non  vel  vix,  ventralibus  analem  non  vel  vix  attingentibus ;  anali  basi  vagina  squamosa 
humillima  inclusa,  acuta,  mediocriter  ad  valde  emarginata,  dorsali  sat  multo  humiliore  et  duplo 
ad  duplo  fere  breviore,  duplo  ad  non  multo  plus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice 
postico  gracili  toto  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa ,  lobisacutis,  superiore  infe- 
riore vulgo  longiore  3^/3  ad  4  fere  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  olivaceo,  inferne 
argenteo  vel  margaritaceo ;  iride  rosea  vel  flava  margine  pupillari  aurea;  cauda  vestigio  fasciae  lon- 
gitudinalis  violascente-fusca  diffusa  in  linea  laterali;  fascia  insuper  longitudinali  diffusa  flavicante 
corpore  antice  supra  lineam  lateralem,  non  semper  conspicua;  pinnis  radiis  roseis,  membrana  roseo- 
vel  violascente-hyalinis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/G.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev,  incl. 

Syn.  Lahat,  Millang  Sund. 

Hab.  Java  (Lebak,  Parongkalong) ,  in  fluviis. 
Sumatra  (Solok,  Lahat),  in  fluviis; 

Longitudo  15  speciminum  82"  ad  212'". 

Aantn.  Lobocheilos  Schwanefeldi  is  zoo  na  verwant  aan  Lobocheilos  falcifer ,  dat 
ik ,  zelfs  na  eene  nadere  studie  van  beide  soorten,  geaarzeld  heb ,  haar  onder  een 
eigen'  soortnaam  te  laten.  Alle  mijne  voorwerpen  behooren  waarschijnlijk  tot  den 
nog  jeugdigen  leeftijdstoestand  en  daar  de  vinnen ,  vooral  de  voorste  rugvin-  en 
aarsvinstralen ,  zich  bij  Lobocheilos  falcifer  eerst  in  verder  gevorderde  leeftijdstoe- 
standen aanmerkelijk  ontwikkelen  en  aan  de  betrekkelijke  vinnen  eene  min  of  meer 
sikkelvormige  gedaante  geven,  mag  men  vermoeden,  dat  ook  bij  de  oudere  voorwerpen 
van  onderwerpelijke  soort  die  vinnen  andere  hoogte-evenredigheden  erlangen.  Bij 
de  vergelijking  der  soorten  heb  ik  mij  enkel  bepaald  tot  voorwerpen  van  gelijke 
grootte.  Wat  dan  het  meeste  in  het  oog  valt  en  het  soortelijk  verschil  voornamelijk 
bepaalt ,  is,  dat  bij  Lobocheilos  falcifer  het  ligchaam  minder  slank  is  en  de  kop 
stomper  en  aanmerkelijk  hooger  dan    bij  Lobocheilos  Schwanefeldi.     Misschien  ligt 


152 

ook  een  soortelijk  kenmerk  in  den  flaauw  gelen  overlangschen  band  boven  de  zijlijn 
op  de  voorste  helft  des  ligchaams,  welke  bij  de  meeste  mijner  voorwerpen,  niette- 
genstaande langdurige  bewaring  in  wijngeest,  nog  vrij   goed  waarneembaar  is, 

Lobocheilos    (Lobocheilos)  lehat    Blkr  —  Soendasche  Lehat.   Atl.  Cypr. 
Tab.  VIII  fig.  8. 

Lobocheil.  (Loboch.)  corporesubelongato  compresso,  altitudine  5  et  paulo  ad4*/5in  ejus  longitudine, 
latitudine  2  fere  in  ejus  altitudine;  capite  convexo,  antice  truncatiusculo ,  6  fere  ad  6  in  longitudine 
corporis  cum,  4  et  paulo  ad  4^/3  in  longitudine covporis  absquepinna  caudali,  altitudine  IVaadl'/i, 
latitudine  1^/5 ad  iVain  ejus  longitudine;  oculis  superis,  diametro  3  et  paulo  ad  SVsin  longitudine 
capitis,  diametro  1  et  paulo  ad  l^/iin  capitis  parte  postoculari,  diametto  IV3  ad  1^/5  distantibus, 
membrana  palpebrali  iridis  partem  sat  magnam  tegente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali 
fronte  et  vertice  declivi  convexa  vel  convexiuscula ,  nucha  dorsoque  convexa;  linea  interoculari  con- 
vexa;  naribus  orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  patulis  valvula 
claudendis ,  anterioribus  margine  elevato  subtubulatis ;  rostro  valde  carnoso ,  oculo  non  ad  non  multo 
longiore,  convexo,  antice  truncato  vel  truncatiusculo,  lateribus  non  lobato  sed  suico  parum  obliquo 
superficiali  non  cum  sulco  lateris  oppositi  unito  percurso,  superne  et  inferne  poris  numerosis  con- 
spicuis  obsito,  infra  apicem  facie  trigona  convexa  plus  minusve  postrorsum  descendente  ibique  ve- 
lum semilunare  laeve  labium  superins  occultantem  efficiënte,  velo  margine  libero  nee  papillato 
nee  cirrato  lateribus  non  lobato ;  oase  suborbitali  anteriore  irregulariter  trigono ,  longiore  quam 
alto,  apice  rotundato  vel  plus  minusve  truncato  antrorsum  spectante,  margine  posteriore  subverti- 
cali  plus  minusve  emarginato  vel  curvato;  osse  suborbitali  2"  elongato-  vel  oblongo-tetragono, 
minus  duplo  ad  duplo  longiore  quam  alto,  antice  quam  postice  multo  altiore,  oculi  diametro  vix 
plus  duplo  humiliore;  osse  suborbitali  3°  osse  suborbitali  4°  latiore,  oculi  diametro  plus  duplo  ad 
triplo  circiter  humiliore;  cirris  gracilibus,  basi  membranaceis ,  supramaxillaribus  rostralibus  multo 
longioribus,  oculo  sat  multo  brevioribus,  rostralibus  antice  in  sulco  rostrali  sub  apice  ossis  subor- 
bitalis  anterioris  insertis;  rictu  subinfero,  latitudine  capitis  latitudine  sat  multo  breviore,  ore 
clauso  medio  parum  antrorsum  curvato  lateribus  valde  postrorsum  curvato,  ore  aperto  subsemilnnari , 
introitu  cavitatis  oris  interno  lato;  labio  superiore  carnoso,  integro,  ante  maxillam  superiorcm 
pendulo,  infra  maxillam  inferiorem  descendente  et  facie  labii  inferioris  superiore  sat  longe  post  ejus 
marginem  anteriorem  affixo;  maxilla  superiore  acie  cartilaginea  subsemilnnari,  deorsum  valde  pro- 
tractili;  maxilla  inferiore  symphysi  nee  emarginata,  nee  tuberculata,  symphysi  late  cartilagineo- 
carnosa,  valde  crassa,  tumida,  antice  truncata;  labio  inferiore  carnoso,  lato,  reflexo,  lateribus  non 
lobato,  sed  obtuse  rotundato,  antice  quam  postice  latiore,  margine  anteriore  villosiusculo  vel  leviter 
papillato;  sulco  infralabiali  marginem  oris  versus  directo,  oculo  non  multo  breviore,  isthmo  lato  a 
sulco  lateris  oppositi  separate,  actice  bifurcato  labium  superius  inter  et  faciem  labii  inferioris 
superiorem  desinente ,  frenulo  carneo  a  sulco  supramaxillari  separato ;  operculo  latitudine  2  circiter 
in  ejus  altitudine ,  oculi  diametro  graciliore ,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo ;  apertura 
branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente  j  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  agj- 
gregatis  2. 4.  5./5.  4.  2 ,  apicem  versus  compresslusculis ,  facie  masticatoria  oblique  truncata  mar- 
ginibus  non  vel  vix  elevatis  non  lobata,  dentibus  serie  anteriore  antice  non  sulcatis;  osse  scapulari 
trigono  acute  rotundato;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  altiore;  ventre  ante 
pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas   ventrales   rotundato,   non   carinato;  squamis   subverticalibus . 


153 

lateribus  medio  et  antice  quam  cetero  corpore  majorlbus,  dirnidio  libero  et  dimidio  basali  longitu- 
dinaliter  vel  subradiatim  striatis,  33  vel  34  in  linea  laterali,  12  in  serie  trans versali  (ventralibus  in- 
fimis  inclusis)  quarura  4', 2  (5)  supra  lineam  lateralera,  9  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam 
dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  tri-ad  quinque-serlatis  postrorsutn  magnitudine  sensim 
accrescentibus  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  vel  vix  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula, 
antice  tantum  declivi,  basi  ventralium  sat  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis  squa- 
mis  tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente  vel  subattingente  notata;  pinna  dorsali  sat  longe 
antepinnas  ven  trales  incipiente  et  longe  ante  pinnam  analem  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  emar- 
ginata,  corpore  vix  ad  non  humiliore,  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa;  pinnis  pectoralibus  et 
ventralibus  acutis,  longitudine  subaequalibus ,  ö'^'s  ad  6  et  paulo  in  longitudine  corporis ,  pectoralibus 
ventrales  non,  ventralibus  analem  non  vel  vix  attingentibus ;  anali  basi  vagina  squamosa  liumillima 
inclusa,  acuta,  emarginata  ,  dorsali  sat  multo  ad  multo  minus  duplo  humiliore  et  duplo  fere  breviore, 
plus  duplo  altiore  quam  basi  longa ,  radio  simplice  tertio  gracili  toto  cartilagineo ;  caudali  basi  squa- 
mosa profunde  incisa,  lobis  acutis,  superiore  inferiore  longiore  S'/sad  4  in  longitudine  corporis;  co- 
lore corpore  superne  olivaceo,  inferneargenteo;  squamis  dorso  lateribusque  singulis  basi  vitta  trans- 
versa violacea;  iride  flava  vel  rosea;  pinnis  radiis  roseis,  membrana  roseo-hyalinis. 

B  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7,17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Lobocheilas  lehat  Blkr,  Enumer.  specier.  pisc.  javan.  Nat.  ï.  Ned.  Ind.  XV  p.  428  (nee  Syn.) 
Lehat,  Millang  Sundan. 

Hab.  Java  (Parongkalong) ,  in  fluvils. 

Longitudo  2  speciminum  105'"  et  124'". 

Ik  vermoed,  dat  mijne  voorwerpen  behooren  tot  een'  nog  jeugdigen  leeftijdstoestand. 
De  soort  zelve  verschilt  voornamelijk  van  Lobocheilos  falcifer  door  één  overlangsche 
schubrei  minder  boven  de  zijlijn,  onverdeelde  onderlipsgroef,  welke  door  een  toompje 
van  de  bovenkaaksgroef  is  gescheiden ,  meer  afgeronden  aan  de  ondervlakte  bollen 
eri.  minder  afgeplatten  en  minder  boekigen  snuit,  enz.  In  habitus  vertoonen  ove- 
rigens voorwerpen  van  gelijke  grootte  van  beide  soorten  zeer  groote  overeenkomst. 
De  minder  talrijke  schubreijen  boven  de  zijlijn  en  de  daardoor  grootere  schubben, 
vallen  echter,  bij  oplettende  waarneming,  zeer  in   het  oog. 

Lobocheilos?  (Lobocheilos?)  Rasseltii 'Blkv.  Atl.  Cypr.  Tab.  VIII  fig.  1. 

Loboch.  ?  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  3^/i  circiter  in  ejus  longitudine;  capite  acutiusculo 
5  circiter  in  longitudine  corporis  cura,  4  l'ere  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine 
capitis  IV*  circiter  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  SVs  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro 
l'yS  in  capitis  parte  postoculari ;  rostro  convexo,  oculo  longiore,  non  ante  os  prominente:  linea 
rostro-dorsali  supra  oculos  concavinscula,  nucha  convexa;  maxilla  superiore  anteoculum  desinente; 
cirris  supramaxillaribus  cirris  rostralibus  longioribus  oculo  non  vel  vix  brevioribus ;  labiis  carnosis ; 
dorso  elevato  ventre  vix  convexiore;  squamis  40  p.  m.  in  linea  laterali,  10  p.  m.  in  serie  trans- 
versali  absque  ventralibus  infimis  quarum  41/2  (5)  supra  lineam  lateralem,  11  vel  12  in  serie  longitu- 
dinali occiput  inter  et  pinnam  dorsalem;  pinna  dorsali  paulo  ante  basin  pinnarum  ventralium  in- 
cipiente, acuta,  emarginata,  altitudine  I-/3  circiter  in  altitudine  corporis,  non  vel  vix  altiore  quam 
basi   longa,  radio  simplice  postico   Tracilli'.no  glabro  ccipite  breviore;  piunis  pectoralibus  et  ventra- 

20 


154 

libus  acutis  loDgltudino  subaeqnalibus  C'/-2  ad  7  in  longitndine  corpon's,  pectoralibus  ventrales  non,' 
ventrallbus  analem  non  attingentibus;  analL  acuta,  emarginata,  dorsali  vlx  vel  non  humiliore,  plus 
duplo  altiore  quam  basi  longa ,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  caudnli  basi  tantum  squa- 
mosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4i/2  circiter  in  longitudine  corporis;  coloribus  .  .  .  .? 

D.  3/9  vel  4/9.  P.  1/15.  V.  1,8  vel  2/8.  A.  2/5  vel  3/5.  C.  5/17/5.  vel  G/17,6,  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbus  Hasselin  Blkr,  Descript.  specier.  pisc.  Javan.  nov.,  Nat.  ïijdschr.  Ned.  Ind.  XIII  p.  355. 

Hab.  Java  (Sading-wetan),  in  fluviis. 

Longitudo  figurae  descriptae  12ö"'. 

Aanm.  Ik  stelde  deze  soort  op  naar  eene  schetsteekening,  nagelaten  door  Kulil  en 
Van  Hasselt^  zijnde  het  mij  tot  nog  toe  niet  gelukt  voorwerpen  daarvan  te  be- 
komen. Ik  bragt  haar  vroeger  onder  het  geslacht  Barbus,  doch  ik  ben  thans 
niet  vreemd  aan  het  denkbeeld,  dat  zij  veeleer  tot  het  geslacht  Lobocheilos  te 
brengen  is.  De  afbeelding  schijnt  overigens  niet  de  naauwkeurigheid  te  bezitten, 
welke  men  gewoonlijk  in  de  door   Van   Hasselt  nagelatene  afbeeldingen  aantreft. 

Lobocheilos  (^Gohioniclithys')  Upocheilos    Blkr,    Tweedradlcje  Lehat.  Atl. 
Cjpr.  Tab.  VIL 

Lobocbeil.  (Gobion.)  corpora  subelongato  corapresso,  altitudine  ö'/a  ad  5  in  ejus  longitudine,  latitudine 
2  ad  2  fere  in  ejus  altitudine;  capita  convexiusculo,  antice  rotundato  non  truncato,  5  et  paulo  ad7'/i 
in  longitudine  corporis  cum ,  4  ad  ö'/s  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ,  altitudine  l'/i 
circiter,  latitudine  l-,3ad  Ij/^  in  ejus  longitudine;  oculis  superis ,  diametro  S  et  paulo  ad  4  et  paulo 
in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo  ad  IV3  in  capltis  parte  postoculari,  diametro  1  et  paulo 
ad  2,','4  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  magnam  partem  tegente  apertura  subcirculari ;  linea 
rostro-dorsali  fronte  et  vertice  decUvi  rectiuscula  vel  convexiuscula,  nuclia  dorsoque  valde  convexa; 
linea  interoculari  convexa;  naribus  orbitaemulto  magis  quam  rostri  apici  approximatis,  posterioribus 
patulis  valvula  claudendis,  anterioribus  margine  elevato  subtubulatis ;  rostro  valde  carnoso,  oculo 
jiivenilibus  breviore  provectis  multo  longiore,  convexo.  conico,  acutiusculo,  non  truncato,  lateribus 
non  lobato  sed  sulco  parum  obllquo  rostri  apicera  nou  atlingente  percurso ,  apice  et  supra  et  infra 
sulcum  poris  numerosis  conspicuis  obsito,  infra  apiceni  facie  brevi  subtrigona  plus  minusve  postror- 
sum  descendente  ibique  velum  semiluuare  laeve  labium  super ius  occultantem  efficiënte,  velo  mar- 
gine libero  integro,  nee  papiUato,  nee  cirrato,  laturlbus  non  lobato;  oase  suborbitali  anteriore 
oblongo  subtrigouo  vel  quadratiusculo,  multo  longiore  quam  alto,  apice  rotundato  vol  plus  minus- 
ve truncato  antrorsum  spectante,  margine  posteriore  oblique  postrorsum  adscendente  convexo  vel 
augulato;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono,  plus  duplo  longiore  quam  alto,  antice  quam  pogtice 
sat  multo  altiore,  oculi  diametro  plus  duplo  ad  quadruplo  fere  humiliore;  osse  suborbitali  3°  osse 
suborbitali  4°  latiore,  oculi  diametro  triplo  ad  sextuplo  humiliore;  cirris  rostralibus  nullis,  supra- 
maxillaribus  gracilibus,  basi  membranaceis,  oculo  multo  ad  paulo  brevioribus;  rictu  subinfero, 
latitudine  capitis  latitudine  sat  multo  breviore,  ore  clauso  medio  parum  antrorsum  curvato  lateribus 
valde  postrorsum  curvato,  ore  aperto  subserailunari,  introitu  cavitatis  oris  interno  lato;  labio  supe- 
riore  carnoso  integro,  ante  raaxillam  supcriorem  pendulo,  usque  infra  maxillam  inforiorem  descen- 
dente et  facie  labii  inferloris  superiore  sat  louge  post  ejus  marginem  anteriorem  affixo;  maxillu  superiors 
acie  cartilaginea  subsemiluuari ,  deorsum  valde  protractili;  maxillainferioresymphysi  nee  emarginata, 


155 

nee  tuberculata,  ante  symphysin  late  cartilagineo-carnosa,  valde  crassa ,  tumida,  acie  truncata ;  lablo 
inferiore  carnoso,  lato,  reflexo,  margine  anteriore  villosiusculo,  antice  quam  postice  latiore,  utroque 
latere  in  lobum  rotundatum  producto ;  sulco  intValabiall  margineni  oris  versus  directo,  oculo  breviore, 
isthmo  valde  lato  a  sulco  lateris  oppositi  separato,  antlco  bifurcato  raraulo  interno  labium  superius 
inter  et  faciem  labii  inferioris  superiorem  decurrente,  ramulo  externo  in  sulciim  supramaxillarem 
transiente;  operciilo  latitudine  2  ad  2  et  paulo  in  ejus  altitiidine,  oculi  diametro  non  vel  vix  graci- 
liore,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  coneaviusculo ;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine 
posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  aggregatis  2.4.5./5.4.2,  apicem  versus 
compressiusculis,  facie  masticatoria  oblique  truncata  marginibus  non  vel  parum  elevatis  non  lobata, 
dentibus  serie  anteriore  antice  non  sulcatis;  osse  scapulari  trlgono  acute  rotuudato;  linea  dorsali 
convexa  linea  ventrali  convexa  multo  altiore;  ventreaute  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales 
planiusculo  non  carinato;  squamis,  snbverticalibus,  lateribus  medio  et  antice  quam  cetero  corpore 
majoribus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  vel  subradialim  striatis ,  35  vel  36  in 
linea  laterali,  13  in  serie  transversali  (vcntralibus  iufimls  inclusis)  quarum  5V2  (6)  supra  lineam  la- 
teralem,  12  vel  13  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnara  dorsalem,  ventralibus  infimis  longi- 
tudinaliter tri-  ad  quiaque-seriatis,  postrorsum  magnitudine  senslm  accrescentibus ,  serie  media  iis 
seriebus  lateralibus  vix  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  ventraliuni 
sat  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis  squamis  tubulo  simplice  raediam  squamam 
non  attingente  notata;  pinna  dorsali  ante  pinnas  ventrales  incipiente  etlonge  ante  pinnam  analem 
desinente,  basi  alepidota,  acuta,  valde  emarginata,  corpore  humiliore  ad  vis  altiore,  multo  minus 
duplo  altiore  quam  longa;  pectoralibus  et  ventralibus  acutis  longitudiue  subaequalibus  6';3  ad  6  iii 
longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non ,  ventralibus  analem  non  attingentibus ;  anali  basi  va- 
gina squamosa  humilliraa  inclusa,  acuta,  mediocriter  ad  valde  emarginata,  dorsali  multo  humiliore 
et  duplo  ad  duplo  fere  breviore,  duplo  ad  plus  duplo  latiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio 
gracili  toto  cartllagineo;  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis,  inferiore  longiore  4 
ad  3-;3  in  longitudine  corporis;  eolore  corpore  superne  olivaceo,  inferne  argenteo  vel  margaritaceo ; 
iride  flava  vel  rosea;  pinnis  radiis  roseis,  merabrana  roseo-vel  violascente-hyalinis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3  0.  C.  G/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Ohondrostoma  Upocheilos  Val.,  Poiss.  XVII  p.  208  tab.  513. 
Chondrostome  a  Vevre  épaisse  Val.,  ib. 
Tijlognathus  Upocheilos  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  181,   188. 

Gobio  javankus  Wikv,  Descr.  spec.  pisc.  Javan.  nov..  Nat.  T.  Ned.  Ind.  XII  p.  358. 
Lobocheilos  (Gobionichlhys)  javanicus  Blkr,  Enum.  piscium.   Arcli.  Ind.  p.  145. 
Wadong  gunwvj  Jlal.  Bat.,  Lehat ,  Mülanj  Sund. 

Hab.  Java  (Batavia),  in  fluviis. 

Longitudo  plus  quam  200  speciminum  41'"  ad  265'". 

Aanm.  ik  meen  thans  in  de  onclerwerpclijke  teruggevonden  te  hebben  de  soort , 
door  den  heer  Valenciennes  onder  den  naam  van  Ohondrostoma  Upocheilos  beschre- 
ven en  afgebeekl.  Dat  die  soort  geene  Ohondrostoma  kon  zijn,  werd  door  lieckel 
reeds  opgemerkt  in  zijne  Fische  Syriens.  Inderdaad,  Lobocheilos  (Gobionichthys) 
upocheilos  heeft  volkomen  dezelfde  lipvorming  als  Lobocheilos  falcifer  en  Lobochei- 
los Schwanefeldi,  doch  het  naauvvkeiirigste  onderzoek  laat  er  slechts  bovenkaaks- 
draden  en  geene  snuitdraden    ontwaren.     Reeds  daardoor  is  zij   A-an   de   beide   ge- 


156 

noemde  te  onderkennen,  doch  zij  verschilt  bovendien  van  die  beide  soorten  nog 
door  haren  afgeronden  en  niet  afgeknotten  snuit. 

Zij  is  overigens  nader  verwant  aan  Lobocheilos  Schwanefeldi  dan  aan  Lobocheilos 
falcifer,  welke  ligchaam,  kop  en  rugvin  betrekkelijk  aanmerkelijk  hooger  heeft, 
maar  laat  zich ,  behalve  door  de  bovengenoemde  kenmerken ,  nog  van  Lobocheilos 
Schwanefeldi  onderkennen  door  afwezigheid  der  overlangsche  bandteekening ,  hoo- 
geren  kop,  min  of  meer  hollen  ondersten   operkelrand,  enz. 

Ik  beschreef  deze  soort  vroeger  als  eene  soort  van  Gobio,  naar  zeer  jeugdige 
voorwerpen,  van  welke  het  grootste  niet  langer  was  dan  72  millimeters.  Sedert 
meer  oplettend  geworden  op  de  groote  verscheidenheid  in  en  het  diagnostische  gewigt 
van  den  bouw  der  monddeelen ,  heb  ik  herkend ,  dat  die  bouw  volkomen  beantwoordt 
aan  dien  bij  de  verwante  soorten  van  Lobocheilos,  terwijl  eene  naauwkeurige  verge- 
lijking met  sedert  ontvangene  grootere  voorwerpen  dienaangaande  geen'  twijfel 
heeft  overgelaten. 

Ik  teeken  hier  nog  aan,  dat  in  de  beschrijving  van  den  heer  Valenciennes  opge- 
geven is ,  dat  de  soort  slechts  26  schubben  op  eene  overlangsche  rei  heeft.  Dit  zal 
wel  eene  schrijf- of  drukfout  zijn,  vermits  de  afbeelding  ongeveer  37  schubben  op 
eene  overlangsche  rei  aangeeft,  wat  met  de  natuur  overeenkomt.  Daarentegen  geeft 
de  afbeelding  het  tandenstelsel  der  soort  zeer  onjuist  terug,  terwijl  het  in  de  be- 
schrijving juist  geschetst  is.  De  vorm  der  monddeelen  is  op  de  afbeelding  vol- 
strekt onvoldoende  teruggegeven. 

Lobocheilos  {Gohionichthys)    microcephalus   Blkr,    Kleinkoppige  Lehat. 
Atl.  Cypr.  Tab.  VIII  fig.  2. 

Loboch.  (Gobion.)  corpore  swbelongato  corapresso,  altitudine  é^/iinejus  longitudine,  latitudine  2  in 
ejus  altitudine;  capite  convexiusculo ,  antice  rotundato  nou  truncato,  S^'^in  longitudiue  corporis  cum , 
4-/3  circiterin  longitudine  corpovis  absque  pinna  caudali,  altitudine  lV4  circiter,  latitudine  1^  3  circiter 
in  ejus  longitudine;  oculis  superis,  diametro  3  et  paulo  in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo 
in  capitis  parte  postoculari,  diametro  iVscirciter  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem 
externum  tegente  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  fronte  et  vertice  declivi  conveiiuscula, 
nucha  dorsoque  valde  convexa  ;  linea  interoculari  convexa ;  naribus  orbitae  mnlto  magis  quam  rostri 
apici  approximatis ,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis,  anterioi-ibus  margine  elevato  subtubu- 
latis;  rostro  valde  carnoso,  oculo  vix  breviore,  convexo,  non  truncato,  lateribus  non  lobato,  utroque 
latere  sulco  obliquo  parum  conspicuo  brevi,  antice  poris  numerosis  conspicuis  obsito,  infra  apicem 
facie  trigona  nulla,  velo  brevi  labium  superius  occultante  margine  libero  integro,  nee  papillato, 
nee  cirrato  ,  lateribus  non  lobato ;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo-trigono ,  paulo  longiore  quam 
alto  ,  apice  rotundato  antrorsum  spectante,  margine  posteriore  subverticali  parum  curvato  ;  osse  orbi- 
tali  2°  elongato-tetragono,  plus  duplo  longiore  quam  alto,  antice  quam  postice  paulo  altiore,  oculi 

diametro  plus  triplo  humiliore;  osse  suborbitali  3°  osse  suborbitali  4°  paulo  latiore.  oculi  diametro 
multoties    humiliore;    cirris    rostralibus  nullis,    supraniaxillaribus    gracilibus  oculi    diametro   minus 


157 

duplo  brevioribus;  rictu  subinfero,  latitudine  capitis  latitudine  valde  multo  breviore,  ore  clauso  me- 
dio parum  antrorsum  curvato,  lateribus  valde  postrorsum  curvato,  ore  aperto  subsemilunari,  in- 
troitu  cavitatis  oris  interno  lato;  labio  superiore  carnoso,  integro,  ante  maxillam  superiorera  pen- 
dulo,  usque  infra  maxillam  iDferiorem  descendente  et  facie  labii  inferioris  superiore  sat  longe  post 
eju3  marginem  liberum  afïixo;  maxilla  superiore  acie  cartilaginea  subsemilunari,  deorsura  valde  pro- 
tractili;  maxilla  inferiore  symphysi  nee  emarginata,  nee  tuberculata,  ante  symphysin  late  cartila- 
gineo-carnosa,  valde  crassa,  acie  truncata,  lata;  labio  inferiore  carnoso,  reflexo,  margine  anteriore  villosi- 
usculo,  antice  quana  postice  latiore,  utroque  latere  in  lobum  obtuse  rotundatum  producto;  sulco  in- 
fralabiali  marginem  oris  versus  directe,  oculo  breviore,  isthmo  valde  lato  a  sulco  lateris  oppositi  se- 
parate ,  antice  bifurcato  ramulo  interno  labium  superius  inter  et  faciem  labii  inferioris  superiorem 
decurrente,  ramulo  externoin  sulcura  supramaxillarem  transiente;  operculo  latitudine  1^  3  in  ejus  al- 
titudine,  oculi  diametro  non  graciliore,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  convexiusculo  ;  apertura 
branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  destnente;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  a"- 
gregatis  2. 4.  5/5.  4.  2.  apicem  versus  compressiusculis ,  facie  masticatoria  oblique  truncata  mar^i- 
nibus  non  vel  parum  elevatis  non  lobata,  dentibus  serie  anteriore  antice  non  sulcatis;  osse  scapu- 
lari  trigono  acute  rotundato;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  altiore;  ventre  ante 
pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  planiusculo  non  carinato;  squamis  subverticalibus  la- 
teribus antice  iis  cetero  corpore  majoribus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatim 
striatis,  34  vel  35  in  linea  laterali,  13  in  serie  transversali  (ventralibus  infimis  inclusisj  quarum  5*''2  (6) 
snpra  lineam  lateralera,  12  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem;  linea  laterali 
rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  ventralium  non  multo  magis  quam  llneae  dorsali  approximata, 
singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente  vel  superante  notata;  pinna  dorsali 
ante  pinnas  ventrales  incipiente  et  longe  ante  pinnam  analem  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  vix 
emarginata,  corpore  vix  humiliore,  valde  multo  minus  duplo  altiore  quam  longa;  pinnis  pectoralibus 
et  ventralibus  acutis,  longitudine  subaequalibus.  6'/2circiter  ia  longitudine  corporia,  pectoralibus 
ventrales  non,  ventralibus  analem  non  attingentibus ;  anali  basi  vagina  squamosa  humillima  inclusa, 
acuta,  vix  emarginata,  dorsali  sat  multo  humiliore  sed  duplo  circiter  breviore,  duplo  circiter  alti- 
ore quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa,  profunde 
incisa,  lobis  acutis,  subaequalibus,  4V'i  circiter  in  longitudine  corporis;  colore  corpere  supeme  viridi, 
inferno  argenteo;  iride  flava  vel  rosea;  pinnis  roseis  vel  roseo-liyalinis. 

B.  3.  D.  4,8  vel  4/9.  P.  1/14.  V.  2,8.  A.  3,5  vel  3,'6.  C.  C,/17/6  vel  7'17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Gobio  microcephalus  Blkr,  Descr.  spec.  pisc.  Ja  van.  nov.  Nat.  T.  Ned.  Ind.  XIII  p.  357. 
Wadon  gunung  Mal.  Bat. 

Hab.  Java  (Batavia),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  71'". 

Aanra.  Ondenverpelijke  soort  is  evenmin  eene  Gobio  als  Lobocheilos  Javanicus 
en  behoort  tot  hetzelfde  geslacht  als  deze.  Evenzoo  bezit  zij  slechts  de  bovenkaaks- 
en  niet  de  snuitvoeldraden.  Zij  verschilt  echter- door  kleineren  kop  en  hooger  lig- 
chaam  (bij  voorwerpen  van  beide  soorten  van  gelijke  grootte),  door  niet  naar  de 
mondopening   teruggebogene  snuitvlakte,  betrekkelijk  breeder  operkel,  enz. 

Mijn  voorwerp  behoort  hoogstwaarschijnlijk  tot  den  nog  zeer  jeugdigen  leeftijds- 
toestand, zoodat  het  voor  eene  betere  kennis  der  soort  noodis;  is,  dat  ook  arootere 
voorwerpen  worden  onderzocht. 


158 

Lohochellos?  (^Gohionichthjs  ?)  hispidus  Bik  r. 

Descriptio  Valenciennesiana  sequens. 

1)  Uil  Labéon  assez  semblableaux  prócédens  (Labeo  erytliropterus  K.  v.  H.,  Labeo  fimbriatus  Val.) 
»  et  qui  a  deux  très-courts  barbillons  k  l'angle  de  la  bouclie.  La  hantsur  est  du  cinquième  de  la 
ulongueur  totale;  la  tête  egale  cette  liauteur.  Le  museau,  obtus,  esthe'rissé  de  tubercules  poiBtus  ; 
j)  la  caudale  est  bien  fourchue;  la  dorsale  est  haute  et  pointue:  son  premier  rayon  est  assez  rigide 
)>et  de'tacbé;  l'anale  est  étroite;  les  ventrales  sont  longues.  D.  11.  A.  6.  C.  19.  P.  17.  V.  9.  Sur 
))  un  dessin  fait  a  Java,  je  vois  que  le  dos  est  bleu,  et  qu'une  bandelette  de  cette  couleur  se  dessine 
»  par  le  milieu  de  le  queue  et  va  s'évanouir  a  la  liauteur  de  la  pectorale.  Les  flancs  sont  argentës  , 
Hteints  de  rosé',  qui  se  change  en  jaunatre  sur  le  ventre;  les  nageoires  sont  jaunes.  Le  poisson, 
"long  d'un  pied,  vient  de  Bultenzorg.  Les  jeunes  naturalistes  a  qui  nous  le  devons,  avaient  l'idóe 
i)de  distinguer  celui-ci  comme  genre,  et  de  le   nommer  Lobocheilos". 

Syn.    Lobocheilos  sp.  Van  Hass.,  sec.  Valenc. 

Labeo  hispidus  Val.,  Poiss.  XVI  p.  272;  Blkr,  Enumerat.  pisc.  Arch.  Indic. 
Labéon  hérissé  Val. ,  ibid. 

Aanm.  De  hier  overgenomene  beschrijving  van  den  heer  Valenciennes  laat  vol- 
strekt niet  toe  te  beslissen  of  de  soort  eene  Labeo  is  of  niet.  Ik  plaats  haar 
onder  Lobocheilos,  voornamelijk  omdat  Van  Hasselt  zelf  haar  daartoe  heeft  gebragt. 
Indien  zij  inderdaad  slechts  bovenkaaksdraden  en  geene  snuitdraden  heeft ,  zou  daar- 
uit volgen,  dat  zij  tevens  behoort  tot  het  ondergeslacht  Gobionichthys. 

Wat  betreft  de  puntige  snuitknobbeltjes,  deze  geven  niets  kenmerkends  aan  de 
hand.  Bij  zeer  vele  Labeoninen  met  zigtbare  snuitporiën  heb  ik  die  aangetroffen. 
Zij  zijn  eenvoudig  eene  kalkachtige  afscheiding  dier  poriën  en  daardoor  zeer  af- 
vallig. Zij  staan  in  dezelfde  verhouding  tot  de  snuitporiën  als  de  hoornachtige 
kaakscheeden ,  welke  bij  de  Phalakrognathinen  algemeen  zijn,  de  kaak  los  bedekken 
en  meestal  zoo  afvallig  zijn,  dat  eene  ligte  drukking  of  trekking  ze  van  de  kaak 
doet  verwijderen. 

RoHiTA  Vcal.,  Poiss.  XVI  p.  184,  Heek.  Fiscli.  Syr.  p.  35  Nachtr. 

p.     180.  ROHITA. 

Corpus  oblonguna  compressum ,  squamis  magnis  vel  mediocribus  ves- 
titum.  Maxilla  nudae ,  non  tumidae.  Cirri  4  vel  2 ,  rostrales  et  supra- 
maxillares,  vel  supramaxiHares  tantum.  Rostrum  carnosnm,  inte- 
grum,  paulo  vel  vix  ante  os  prominens,  lateribusnon  lobatum,  mar- 
gine  libero  nee  papillatum  nee  fimbriatum.  Os  suborbitale  anterius  or- 
bitae  approximatum.  Labiuni  superius  ante  maxillam  superiorem  pen- 
dulum ,  fimbriatum ,  cum  labio  iiiferiore  coutinuum.  Eictus  ore  aperto 


159 

plus  minusve  ovalis.  MaxilLa  superior  acie  tenui  semilunari.  Maxilla 
inferior  acie  tenui  truncata  vel  rotundata,  symphysi  tuberculo  nullo. 
Labium  inferias  reflexum,  j)apillatum  vel  fimbriatnm,  non  lobatum. 
Sulcus  postlabialis  utroque  latere  simplex  longitudinaliter  marginem 
oris  versus  directus,  isthmo  lato  a  sulco  lateris  oppositi  separatus. 
Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  vel  supra  pin- 
nam  analem  desinens ,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Dentes  pha- 
rjngeales  raasticatorii  aggregati  2.4.5/5.4.2.  facie  masticatoria  oblique 
truncati. 
Subg.  Rohita  Blkr,  Cirri  4,  rostrales  et  supramaxillares. 
'/     Rohitodes  Blkr,  Cirri  2,  supramaxillares  tantum. 

Aanm.  Het  geslacht  Rohita  omvat  alle  echte  Labeoninen  met  gave  niet  gekwabte 
snuithuid,  tegen  de  oogkas  liggend  voorste  onderoogkuilsbeen ,  niet  verdikte  en 
aan  de  symphysis  niet  geknopte  onderkaak,  gefranjede  met  elkander  zamenvloeijen- 
de 'lippen  en  enkele,  niet  met  die  der  tegenovergestelde  zijde  vereenigde,  achterlips- 
groeve.  Op  deze  wijze  bepaald  is  het  voldoende  te  onderkennen,  eensdeels  van  de 
verwante  geslachten  Labeo,  Rohitichthys,  Diplocheilichthys  en  Morulius,  en  anderen- 
deels van  de  insgelijks  verwante  geslachten  Abrostomns,  Dangila  en  Barbichthys. 

De  heer  Valenciennes ,  het  geslacht  Rohita  opstellende,  beperkte  het  tot  de  soor- 
ten met  4  voeldraden,  terwijl  hij  meerdere  soorten,  bij  Avelke  slechts  bovenkaaks- 
draden  en  geene  snuitdraden  aanwezig  zijn,  bragt  tot  het  geslacht  Labeo,  zooals 
zijne  Labeo  cephalus,  Labeo  Dussumieri,  Labeo  Reynauldi,  Labeo  microlepidotus 
en  Labeo   fimbriatiis. 

Heckel  beperkte  het  geslacht  Rohita  niet  tot  de  soorten  met  4  voeldraden,  maar 
nam  ook  soorten  aan  met  2  en  zelfs  soorten  zonder  voeldraden.  Heckel  heeft  echter 
het  geslacht  niet  naar  de  natunr  gekend  en  daardoor  is  het  verklaarbaar,  dat  de 
beide  definities,  welke  hij  van  Rohita  heeft  gegeven,  in  meerdere  opzigten  onvol- 
doende en    zelfs  onnaauwkeurig  zijn. 

Zoo  wordt  in  zijne  eerste  diagnose  gesproken  van //  Dentes  aggregati  3. 3. C/6. 3. 3" 
wat  onjuist  is;  — voorts  van  //  os  inferum",  wat  insgelijks  voor  eenige  soorten 
onjuist  is, — en  eindelijk  van  // maxilla  superior  carnea,  margine  fimbriata,  sub 
rostro  crasso  poroso  occulta"  wat  eene  geheel  verkeerde  voorstelling  is,  omdat  niet 
de  dunne  kraakbeenige  bovenkaak  gefranjed  is  maar  wel  do  vrij  voor  haar  afhan- 
gende bovenlip,  terwijl  bovendien  bij  meerdere  soorten  de  snuit  zonder  zigtbare 
poriën  is.  Deze  laatste  onjuiste  voorstelling  is  in  zijne  latere  diagnose  van  het 
jaar  1S47  herhaald. 


160 

Het  geslacht  Rohita  is  rijk  aan  soorten ,  doch  zij  behooren  alle  tot  Zuid-Azië  en 
den  Indischen  Archipel.  De  heer  Valenciennes  gaf  den  naam  van  eene  der  ben- 
gaalsche  soorten  (Cyprinus  rohita  Buch.)  aan  het  geslacht,  doch  zijne  typische  soort 
is  zijne  Rohita  nandina,  of  Buchanan's  Cyprinus  nandina,  welke  inderdaad  eene 
echte  Rohita  is,  terwijl  Cyprinus  rohita  Buch.  behoort  tot  het  geslacht  Morulius, 
wegens  hare    ver    voor  het  oog  liggende  voorste  onderoogkuilsbeenderen. 

Het  ware  dus  eigenaardiger  geweest  den  geslachtsnaam  Nandina  te  geven  aan 
alle  die  soorten,  welke  echte  Rohiten  zijn  en  dien  van  Rohita  te  behouden  voor  Cy- 
prinus rohita  Buch.  en  de  daaraan  verwante  soorten.  Ten  einde  echter  verwarring 
in  de  beteekenis  te  voorkomen ,  heb  ik  den  naam  van  Rohita  behouden  voor  de 
soort,  op  welk  de  heer  Valenciennes  dien  bij  voorkeur  toepaste. 

Meerdere  zuid-aziatische  soorten,  door  den  heer  Valenciennes  tot  Rohita  gebragt , 
zijn,  na  de  splitsing  van  het  geslacht,  niet  meer  daartoe  te  brengen,  maar  tot  het 
geslacht  Morulius.  Ik  kan  niet  voor  alle  soorten  met  zekerheid  aangeven,  tot 
welk  der  beide  genera  zij  te  brengen  zijn,  vermits  de  bestaande  beschrijvingen  en 
afbeeldingen  ten  opzigte  der  generische  kenmerken  meestal  niet  voldoen.  De  vier 
ben^aalsche  soorten  mijner  verzameling  evenwel  (Rohita  Buchanani  Val. ,  Rohita 
Belangeri  Val. ,  Rohita  calbosu  Val.  en  Rohita  chalybeata  Val.)  zijn  tot  Morulius 
te  brengen,  doch  zij  zijn  niet  de  eenige,  zooals  ik,  over  Morulius  handelende,  na- 
der zal  aanduiden.  Overigens  zijn ,  om  bovengemelde  redenen ,  in  de  lijst  der  La- 
beoninen  nog  meerdere  soorten  tot  Rohita  gebragt ,  welke  een  nader  onderzoek  mis- 
schien zal  leeren  soorten  van   Morulius  te   zijn. 

De  soorten  van  den  Indischen  Archipel,  tot  dus  verre  tot  Rohita  gebragt,  be- 
hooren op  slechts  eene  enkele  uitzondering,  inderdaad  daartoe,  zijnde  slechts  mijne 
vroegere  Rohita  chrysophekadion  tot  Morulius  te  brengen. 

Deze  soorten  zijn,  na  aftrekking  van  laatstgenoemde,  nog  14  in  getal  en  alle  be- 
hoorende  tot  het  subgenus  Rohita,  wegens  hare  4  voeldraden.  Voor  een  goed 
deel  zijn  7.ij  gemakkelijk  van  de  overige  bekende  soorten  te  onderscheiden,  doch 
sommige  soorten  zijn  zoo  na  aan  elkander  verwant,  dat  eene  naauwkeurige  studie 
noodig  is  om  de  soortelijke  verschillen  met  zekerheid  te  bepalen.  Ik  meen  daarin 
geslaagd  te  zijn,  in  volgend  schema. 

1.  Cirri  4,  rostrales   et  supramaxillares    (Subgen.  EoJdla). 
A.  Squamae  45  ad  53  in  linea  laterali.  Cirri  bene  evoluti  oculo  non  breviores. 

D.  4/17  ad  4/19. 
■j-  Squamae  10  vel  11   snpra    lineam  lateralem.  Oculi  subposteri.    P.  1/16  vel 
1/17.   Macula  postaxillaris  magna  oblonga   transversa  nigra.    Rostrum  antice 
poris  conspicuis  nullis. 

lloJdta  (RoJiitd)  meIa?iopleura  Blkr. 


161 

f'  Sqiiamae  S  supra  liaeam  lateralem.  Oculi  superi.  P.  1/14.  Macula  caudalis 
rotundata  nigra.  Rostrum  antice  corporis  conspicuis  5  in  seriem  transversam 
dispositis. 

Mohita  [Rohita)  horneënsis  Blkr. 

B.  Squamae  32  ad  37  in  linea  laterali.   Cirri  bene  evoluti. 
f  Rostrum  antice   poris  conspicuis   nullis. 

ó  Squamae  7  (6^)  supra  liaeam  lateralem.  Os  suborbitale  anterius  irregulariter 
tetragonum. 
o  Oculi  superi. 

-ö  Fascia  ceplialo-caudalis  fusca.  D.  4/12  vel  4/13.  P.  1/14.  Squamae  33 
vel  36  in  linea  laterali.  Cauda  radium  dorsalem  posticum  inter  et  basin 
caudalis  4i  circiter  in  longitudine  corporis. 

Bohita  (Ro/iiia)   Waandersi  Blkr. 

-ö'  Fascia  ceplialo-caudalis  nuUa  sed  macula  magna  nigra  caudam  araplec- 
tens.  D.  4/15  vel  4/16.  Squamae  32  ad  34  in  linea  laterali.  Cauda  ra- 
dium dorsalem  posticum  inter  et  basin  caudalis  7|  circiter  in  longi- 
tudine corporis. 

Rohita  {Eohita)  Kappenii  Blkr. 

o'  Oculi  posteri.  • 

■©  Latera  vittis  vel  fasciis  nullis.  D,  4/13  ad  4/15.  Squamae  34  ad  36 
in  linea  laterali.  Cauda  radium  dorsalem  posticum  inter  et  basin  cau- 
lis  5|-  circiter  in  longitudine  corporis. 

Holdia  (lio/iita)  BMegeli  Blkr. 

ó   Squamae  6  (5|^)  supra  lineam  lateralem.  Oculi   superi. 

o  Latera  postice  vittis  pluribus  longitudinalibus  fuscis ,  antice  guttis  aureis 
vel  nitente-viridibus.  D.  4/14  ad  4/18.  Squamae  34  ad  37  in  linea  la- 
terali. Os  suborbitale  anterius  irregulariter  tetragonum. 

Boldia  {RoJiita)   Uassellii  Val. 

o  Latera  fascia  cepkalo-caudali  unica  nigra.   Squamae  34  vel  35  in  linea 
laterali.  P.  1/14.  Os  suborbitale  anterius  semilunare. 
•ö  D.  4/12  vel  4/13.  Caput  altitudine  1|  in  ejus  longitudine.  Squamae 
14  in  serie  transversali. 

Bohita  (^Rohita)  microcephalus  Val. 
-©'  D.  4/10  vel  4/11.  Caput  altitudine   1|  in  ejus  longitudine.   Squamae 
13  in  serie  transversali. 

Bohita  {Bohita)  hrachynotopterus  Blkr. 

21 


ó"  Squamae  5  (4^)  supra  lineam  lateralem. 

o  Cauda  macula  rotunda    nigra.    D.  4/14  vel   4/15.    Squamae  33    ia 
linea  laterali. 

Bohita  {EoMta)  Kuhli  Blkr. 

f'  Rostrum    antice  poris   conspicuis.  Oculi  superi.    Squamae  6    (5|)   supra  li- 
neam lateralem. 

ó  Rostrum  antice    poris  2  distantibus.    D.  4/15   vel  4/16.  Squamae  85  in 
linea  laterali.  Regio  suprascapularis  macula  coerulea. 

Bohita  {RoJdta)  Jcahajanensis  Blkr. 

ó'  Rostrum  antice  poris  conspicuis  3,  medio   lateralibus  majore.    Squamae 
32  ad  34  in  linea  laterali.  D.  4/10  ad  4/14. 
o  Pinna  dorsali  antice  macula  nigra  nulla.  Squamae  14  in  serie  transversali. 
Operculum    latitudine   2   ad  2  et  paulo  in  ejus    altitudine. 

Bohita  {RoJiita)  vitiata  Val. 

o'  Pinna  dorsalis  antice  macula  magna  nigra,  Squamae  13  in  serie  trans- 
versali. Operculum  latitudine  1|-  ad  1|  in  ejus  altitudine. 

Bohita  (Rohita)   triporos  Blkr. 

ó"  Rostrum  poris  8  in    <yrculum  dispositis  et  insuper   poro   centrali  poris 
ceteris  majore. 

o  Fascia  cephalo-caudalis  nigricans.  D.  4/12  vel  4/13.  Operculum  latitu- 
dine 2|  in  ejus  altitudine. 

Bohita  {Bohita)  enneaporos  Blkr. 
C.  Squamae  28  ad   30  in  linea    laterali.  Cirri  bene  evoluti.  Oculi  superi. 
f  Rostrum  antice  poris  conspicuis  numerosis ,  centralibus  majoribus  nullis. 

ó  Squamae  5  {4|^)  supra  lineam  lateralem.  D.  4/12  vel  4/13.  Cauda  ma- 
cula nigra. 

Bohita  {Bohita)  oligolepis  Blkr. 

Wat  het  subgenus  Rohitodes  betreft,  ik  breng  daartoe  eenige  soorten  van  Zuid-Azië, 
welke  de  kenmerken  van  Rohita  Val.  bezitten,  doch  geene  snuitdraden,  om  welke 
reden  alleen  de  heer  Valenciennes  ze  onder  het  geslacht  Labeo  schijnt  te  hebben 
gebragt.  Ten  opzigte  dezer  soorten  moet  ik  echter  aanteekenen,  dat  het  mogelijk 
is,  dat  ze  tot  Morulius  behooren,  wat  niet  uit  te  maken  is,  dan  nadat  de  bouw 
en  ligging  der  onderoogkuilsbeenderen  dier  soorten  zullen  zijn  onderzocht.  In  de 
beschrijvingen  van  den  heer  Valenciennes  is  niets  daaromtrent  medegedeeld  en  de 
eenige  afbeelding,  welke  ik  van  die  soorten  ken  (Labeo  cephalus  Val.  tab.  4S7),  en 
welke  overigens  ten  opzigte  der  monddeelen  nog  zeer  inkorrekt  is,  heldert  zulks 
evenmin  op. 


163 

Rohita  (Rohita)  melanopleura  Blkr,  Zesde  Bij  dr.  iehth.  fauna  Borneo , 
Nat.  T.  Ned.  Ind.  III  p.  430.  —  Zwartvkkkige  Rohita.  Atl.  Cypr. 
Tab.  XIII. 

Rohit.  (Roh.)  corpore  oblongocorapresso,  altitudine  S^/sadSViin  ejus  longitudine,  latitudine  2ï/4  ad 
2V/3  in  ejus  altitudine ;  capite  acutiusculo  non  convexo,  ore  clauso  antice  inferne  oblique  truncato,  4V3  ad 
5V5  in  longitudine  corporis  cum ,  3  et  paulo  ad  4  fere  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ; 
altitudine  capitis  1  et  paulo,  latitudine  l*/2  circiter  in  ejus  longitudine;  oculis  subposteris  diametro 
3  ad  4  et  paulo  in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo  ad  iVs  in  capitis  parte  postoculari, 
diametro  l'/3  ad  2  et  paulo  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente, 
apertura  subcirculari  •  linea  rostro-dorsali  capite  decliviconvexa  vel  rectiuscula,  nucha  et  dorso  valde 
convexa ;  linea  interoculari  convexa;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus 
patulis  valvula  claudendis,  anterioribus  tubulatis;  poris  parvis  utroque  latere  nares  inter  et  angulum 
operculi  superiorem  longitudinaliter  uniseriatis  conspicui»;  rostro  convexo,  plano,  non  velvix  ante  os 
prominente,  juvenilibus  oculo  breviore,  aetate  provectis  oculo  multo  longiore ,  ubiquelaevi,  poris  majo- 
ribus  vel  minoribus  conspicuis  nullis;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo-tetragono ,  duplo  circiter  longiore 
quam  alto ,  angulis  rotundato ;  ossibus  suborbitalibus  ceteris  humillimis,  oculi  diametro  multoties  gracilio- 
ribus ;  poris  suborbitalibus  parvis  conspicuis  longitudinaliter  uniseriatis ;  cirris  carnosis ,  rostralibus  oculo 
non  ad  multo  longioribus  supramaxillaribus  vulgo  brevioribus ;  maxilla  superiore  acie  cartllaginea  for- 
mamferri  equini  referente,  symphysi  non  emarginata ,  deorsum  valde  protractili;  labio  superiore  valde 
carnoso  ante  maxillam  pendulo ,  margine  libero  papillis  cirriformibus  numerosis  pluriseriatis  brevibus ; 
maxilla  inferiore  plana  subcochleariformi ;  labio  inferiore  valde  carnoso,  reflexo,  margine  libero  papillis 
cirriformibus  brevibus  pluriseriatis,  sulcis  inferne  antice  isthmo  lato  distantibus;  mento  propter 
maxillam  inferiorem  valde  adscendentem  oblique  truncato;  operculo  latitudine  2  circiter  in  ejus  al- 
titudine ,  margine  inferiore  rectiusculo ;  apertura  branchiali  verticali ,  sub  suboperculo  desinente ;  dentibus 
pharyngealibus  masticatoriis  aggregatis  2.  4.  5/5.  4.  2  vel  3.  3.  5/5.  3.  3.  ex  parte  facie  masticatoria 
margine  elevato  unilobatis,  dentibus  serie  anteriore  antice  dimidio  apicali  sulco  longitudinali  percursis ; 
osse  scapulari  brevi  obtuse  rotundato;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  altiore,- 
ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  valde  obtuse  carinato;  squamis  subverti- 
calibus,  mediis  lateribus  iis  cetero  corpore  majoribus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter 
subradiatim  striatis,  45  ad  53  in  linea  laterali,  20  vel  21  in  serie  trans versali  (absque  ventralibus  in- 
fimis)  quarum  10  vel  11  supra  lineam  lateralem,  17  ad  21  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et 
pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  5-seriatis  postrorsum  magnitudine  sensim  ac- 
crescentlbus,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  minoribus ;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum 
declivi,  basi  ventralium  non  vel  paulo  tantum  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis 
squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  non  vel  vix  attingente  notata ;  pinna  dorsali  ante  pinnas 
ventrales  inciplente  et  supra  pinnam  analem  dosinente,  basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  longiore 
quam  alta,  longitudine  4  fere  ad  32/5  in  longitudine  corporis,  altitudine  li/l  ad  H/sin  altitudine  cor- 
poris ;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis  longitudine  subaequalibus  5  et  paulo  ad  6  et  paulo  ia 
longitudine  corporis ,  pectoralibus  ventrales  non  ad  vix,  ventralibus  analem  non  ad  vix  attingentibus; 
anali  basi  vagina  squamosa  humili  inclusa,  acuta,  parum  vel  non  emarginata ,  dorsali  paulo  humiliore 
sed  plus  duplo  ad  plus  triplo  breviore,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa, 
profunde  incisa,  lobis  acutis,  superiore  inferiore  vulgo  longiore,  32/3  ad  4  in  longitudine  corporis; 
colore  corpore  superne  olivaceo,  lateribus  dilutiore,  inferne   argenteo;  dorso  lateribusque  frequenter 


164 

maculis  dilutioribus  varicgatis;  iiide  flava  vel  rosea;  cirris  carneis  vel  olivascente-fuscis;  regïone 
postscapulari  macula  oblonga  trans  versa  magna  nigra ;  squamis  dorso  lateribusque  siugulis  basi  qnam 
dimidio  libero    profundioribus ;    pinnis  roseis  vel  violascentibus,  frequenter  densissime  fusco  arenatis. 

B.  3.  D.  4/17  vel  4/18  vel  4/19.  P.  1/16  vel  1;17.  V.  2/S.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  5/17/5  vel  6/17/6  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Sumatra  (Palembang),  in  fluviis. 

Borneo  (Bandjermasin,  Kahajan,  Pontianak),  in  fluviis: 

Longitudo  18  speciminum  75"  ad  320'". 

Aanra.  Ik  ontdekte  deze  soort  in  het  jaar  1852  en  beschreef  haar  toen  naar  een 
drietal  voorwerpen  van  Sumatra  en  Borneo.  Sedert  is  mijn  kabinet  met  nog  tal- 
rijke voorwerpen  van  dezelfde  eilanden  verrijkt  geworden.  Uit  een  mij  ter  inzage 
afgestaan  schetsboek  van  Siamsche  visschen,  vervaardigd  door  den  Graaf  Francis  De 
Castelnau ,  ontwaar  ik ,  dat  de  soort  ook  in  Siam  wordt  aangetroffen ,  waar  zij  in 
de  Meinara,  bij  de  hoofdplaats  Bankok,  leeft.  Rohita  melanopleura  is  gemakkelijk  her- 
kenbaar aan  de  formule  harer  schubben  en  vinstralen,  aan  hare  achter  de  bekspleet 
staande  oogen ,  lange  voeldraden,  gladden  snuit  en  zwarte  achterokselvlek.  Het 
aantal  schubben  op  eene  overlangsche  rei  is  er  aan  grootere  verschillen  onderhevig 
dan  bij  de  overige  mij  bekende  soorten  van  Rohita.  Bij  geen  mijner  18  onder- 
zochte voorwerpen  is  het  evenwel  minder  dan  45  of  meer  dan  53,  terwijl  het 
aantal  overlangsche  schubreij en  boven  de  zijlijn  er  slechts  verschilt  tusschen  10  of  11. 

Bij  de  jonge  voorwerpen  is  de  kleur  des  ligchaams  gelijkvormiger  dan  bij  de  ou- 
dere, bij  welke  de  zijden  onregelmatig  met  lichtere  geelachtige  vlekjes  geteekend 
zijn. 

Rohita  {Rohita)  borneensis  Blkr,  Act.  Soc.  Scient.  Ind.  Neërl.  I,  Tiende 
Bijdrage  iclitliyol.  fauna  van  Borneo  p.  17.  —  Borneosche  Rohita. 
Atl.  Cypr.  Tab.  VIII  fig.  5. 

Rohita  (Roh.)  corpore  oblongo  compresso ,  altitudine  4  fere  in  ejuslongitudine,  latitudlne  2  circiler  in 
ejus  altitudine;  capite  acutiusculo,  ore  clauso  antice  inferne  mediocriter  oblique  truncato,  5  fere  in 
longitudine  corporis  cum,  3^/4  circiter  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  l'/i  cir- 
citer,  latitudine  l^ji  circiter  in  ejus  longitudine;  oculis  superis,  diametro  3  circiter  in  longitudine  capitis, 
diametro  1  et  paulo  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  l\/3  circiter  distantibus,  membrana  palpebrali 
iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  fronteet  vertice 
declivi  rectiuscnla,  nucha  et  dorso  valde  convexa ;  linea  interoculari  convexiuscula:  naribus  orbitae  magis 
quara  rostri  apici  approximatis,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis,  anterioribus  brevitubulatis; 
poris  parvis  utroque  latere  nares  inter  et  angulum  operculi  superiorem  longitudinaliter  uniseriatis  con- 
spicuis;  rostro  carnoso,  planiusculo,  convexo,  vix  ante  os  prominente,  oculo  paulo  breviore,  apice  poris 
5  conspicuis  in  seriem  transversam  curvatam  disposltis  poro  medio  ceteris  congpicue  majore,  poris  ex- 
ternis  2  ceteris  multo  minoribus ;  poris  suborbitalibus  parvis  pluribus  parum  conspicuis  lougitudi- 
naliter  uniseriatis;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo-tetragono,  angulis  rotuudato,  minus  duplo longi- 
ore  quara  alto;  ossibus  suborbitalibus  ceteris  humillimis  oculi  diametro  multoties  gracilioribus ;  cir- 


165 

ris  carnosis  gracilescentibus  supramaxillaribus  rostrallbus  non  multo  longioiibus  oculo   vix  vel  non 
longioribus ;    maxilla    superiore    acie    cartilagineu  formam  ferri  equini  subreferente  symphysi  leviter 
einarginata,  deorsum  valde  protractili;  labio  superiore  valdo  carnoso,  ante  maxillam  pendule,  mar- 
gine    libero    papillis    conicis    obtusiusculis  bievibus  nuraeiosis   pluriseriatis ,-  maxilla  inferiore   plana 
subcochleariformi ;  labio  inferiore  ralde  carnoso ,  reflexo,  margine  libero  papillis  conicis  brevibus  pluri- 
seriatis numerosis  in  serie    externa    acutis    subcirriformibus,    sulcis    inferne    antico  istlimo    lato  di- 
stantibus ;  mento  propter  maxillam  infei'iorem  adscendentem  mediocriter   oblique    truncato ;  operculo 
latitudine  li/a  circiter  in  ejus  altitudine,  margine   inferiore    rectiusculo  vel  convexiusculo;    apertura 
brancbiali  sub  operculi  parte  anteriore  desinente ;   dentibus  pliaryngealibus    masticatoriis    aggregatis 
2.  i.  5/5.  4.  2.    singulis  facie    raasticatoiia  oblique  truncatis  vel  oblique   convexis,  marginibus    eluva- 
tis,  serie  anteriore  praesertim  inaequaliter  bilobis   iis  serie  anteriore    antice  dimidio  apicali  late  sul- 
catis;  osse  scapulari  trigono  acutiuscule  rotundato;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  al- 
tiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  valde  obtuse  carinato ;  squamis  sub- 
verticalibus,  mediis  lateribus  cetero  corpora  vix  majoribus,  dimidio  libero  et   dimidio    basali    striis 
longltudinalibus  vix  eonspicuis  vel  nullis,  46  p.  m.  in  serie  longitudinali,  17  vel  18  in  serie  trans- 
versali  quarum  8  supra  lineam  lateralem,    14  vel  15  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam 
dorsalem,  ventrallbus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  majo- 
ribus ;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  ventralium    vix  vel    non    magis    quam 
lineae  dorsali  approximata,  singulis  squamis  tubulo   simplice  mediam  squamam  attingente  vel  supe- 
rante notata  ;  pinna  dorsali  ante  pinnas  ventrales  incipiente  et  supra  initiura  pinnae  analis  desinente, 
basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  valde  multo  longiore  quam  alta,  longitudine  S'/a  circiterin  longi- 
tudine  corporis,  altitudine  1%  ad  l'/^in  altitudine  corporis;  pinnis  pectoralibus  ventralibusque  acu- 
tis, longitudine  subaequalibus ,  6  circiter  in  longitudine  corporis,  pectoralibus    ventrales    non,    ven- 
tralibus  analem  non  attingentibus  ;  anali  basi  vagina  squamosa  luimillima  inclusa,  acuta,  non  emar- 
ginata, dorsali  non  multo  bumiliore  sed  plus  triplo  breviore,    radio    simplice  tertio    gracili    cartila- 
gineo;    pinna    caudali    basi    squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutiusculis,  superiore  inferiore  paulo 
longiore,  5  et  paulo  in  longitudine  corporis  j  colore  corpore  superne  coerulescente-viridi ,  inferne  ar- 
genteo;  iride  flavescente  vel  rosea  ;  dorso  lateribusque  singulis  seriebus  squamarum  vitta  longitudinali 
fuscesente-violacea;  cauda  macula  rotundiuscula  coerulescente-violacea  in  linea  laterali  basi  pinnae  cau- 
dalis  approximata;  pinnis  roseis  dorsali  et  anali  praesertim  fusco  arenatis. 

p.  3.  D.  4,17  vel  4/18.  P.  1/14.  V.  2,8.  A.  3/5  vel  3,6.  C.  6,17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Borneo  (Pontianak),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  80'". 

Aanm.  Eennader  onderzoek  dezer  soort  heeft  mij  doen  ontwaren ,  dat  zij  behoort 
tot  de  groep  van  het  geslacht  met  groote  zigtbare  snuitporiën ,  wellie  poriën  ik  bij 
mijne  vroegere  beschrijving,  hoezeer  genomen  naar  hetzelfde  voorwerp ,  niet  had 
opgemerkt.  Reeds  hierdoor  verschilt  zij  van  Rohita  melanopleura  Blkr,  aan  welke 
zij  verwant  is  door  de  getallen  der  schubben  op  eene  overlangsche  rei  en  door  de 
getallen  der  vinstralen ,  —  maar  zij  is  bovendien  nog  door  meerdere  andere  ken- 
merken van  Rohita  melanopleura  te  onderkennen  aan  de  aanwezigheid  van  slechts 
8  overlangsche  schubreijen  boven  de  zijlijn,  de  geheel  bovenstaande  oogen,  de  af- 
wezigheid eener  zwarte  achterokselvlek  en  de  aanwezigheid  daarentegen  Tan  eene 
zwarte  ronde  vlek  in  de  zijlijn  aan  den  grond  der  staartvin ,  kortere  voeldraden,  enz. 


166 

Ik  kende  deze  soort  vroeger  slechts  van  Pontianak,  van  waar  ik  mijn  eenig 
voorwerp  heb  ontvangen ,  doch  het  bovenaangehaaide  schetsboek  van  den  graaf 
De  Castelnau  leert  mij,  dat  zij  ook  in  Siam,  bij    Bangkok,  leeft. 

Rohita  {Rohita)  Waandersi  Blkr,  Nieuwe  Bijdr.  iehth.  kenn.  v.  Ban- 
ka ,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  p.  733. — ■  Waandersche  Rohita.  Atl.  Cypr. 
Tab.  IX  fig.  2. 

Kobit.  (Roh.)  corpore  oblongo  compresso,  altltudine  4  clrciter  in  ejus  longitudine ,  latitudine  2  et 
paulo  in  ejus  altitudine ;  capite  obtuslusculo,  convexiusculo,  ore  clauso  antice  inferne  parum 
oblique  truncato ,  5^/4  clrciter  in  longitudine  corporis  cum  ,  4^/5  circiter  in  longitudine  corporis  absque 
pinna  caudali,  altitudine  4Vg  circiter,  latitudine  I-/5  circiter  in  ejus  longitudine;  oculis  superis, 
diametro  33/4  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  l^/s  ad  l"/5  in  capitis  parte  postoculari ,  dia- 
metris  2  fere  distantibus,  merabrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura 
subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  capite  declivi  rectiuscuU  vel  convexiuscula,  nucha  et  dorso  con- 
vexa ;  linea  interoculari  convexa  ;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus 
patulis  valvula  claudendis,  anterioribus  brevi-tubulatis  ;  poris  parvis  nares  inter  et  angulum  operculi 
superiorem  longitudinaliter  uniseriatis  parum  conspicuis;  rostro  carnoso,  planiusculo,  convexo,  oculo 
longiore.  vix  ante  os  prominente,  poris  majoribus  vel  rainoribus  conspicuis  nullis;  osse  suborbitali 
anteriore  oblongo-irregulariter  tetragono,  postice  quam  antice  altiore,  minus  duplo  longiore  quam 
alto;  ossibus  suborbitalibus  ceteris  humilibus,  oculi  diametro  quadruplo  ad  multoties  gracilioribus ; 
poris  suborbitalibus  conspicuis  nullis;  cirris  carnosis  gracilescentibus ,  supramaxillaribus  rostralibus 
multo  longioribus  oculi  diametro  non  vel  vix  longioribus;  maxilla  superiore  acie  cartilaginea  formam 
ferri  equini  subreferente ,  sympliysi  leviter  emarginata,  deorsum  valde  protractill;  labio  superiore  valde 
carnoso,  ante  maxillam  pendulo,  margine  interno  oblique  transversim  sulcoso,  margine  libero  papillis 
brevibus  conicis  obtusis  pluriseriatis ;  maxilla  inferiore  plana ,  margine  anteriore  truncata ;  labio  infe- 
riore  valde  carnoso,  reflexo,  margine  interno  oblique  transversim  rugoso,  margine  libero  papillis  conicis 
obtusis  brevibus  pluriseriatis,  sulcis  inferne  antice  isthmo  lato  distantibus ;  mento  propter  maxillam 
inferiorem  adscendentem  parum  obliquo  truncato;  operculo  latitudine  2  fere  in  ejus  altitudine,  oculi 
diametro  non  graciliore,  margine  inferiore  rectiusculo ;  apertura  branchiali  sub  operculi  parte  poste- 
riore  desinente ;  dentibus  pbaryngealibus  masticatoriis  aggregatis  2.4.5/5.4.2,  singulis  facie  masticatoria 
oblique  truncata  marginibus  elevatis  parum  conspicuis  non  lobata,  dentibus  anterioribus  antice  non 
sulcatis ;  osse  scapulari  trigono  acute  rotundato ;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  altiore  ; 
ventreante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  obtusissime  carinato  ;  squamis  subverti- 
calibus,  mediis  lateribus  quam  cetero  corpore  majoribus,  dlmidio  libero  et  vulgo  etiam  dimidio  ba- 
sali  longitudinaliter  subradiatim  striatis,  35  vel  36  in  linea  laterali,  15  in  serie  transversali  quarum 
6V2  (7)  supra  linea  lateralem,  12  p.  m.  in  serie  longitudinali  oeciput  inter  et  pinnam  dorsalem  , 
ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  magnitudine  postrorsum  sensim  accrescentib us 
iis  seriebust  lateralibus  majoribus;  linea  laterali  reotiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  ventraliura 
vix  magis  quam  lineae  dorsali  approxiraata ,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam 
attingente  Vel  subattingente  notata ;  pinna  dorsali  ante  pinnas  ventrales  incipiente  et  sat  longe  ante 
pinnam  analem  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  vix  emarginata,  non  multo  longiore  quam  alta, 
longitudine  4^/4  circiter  in  longitudine  corporis,  altitudine  l^/s  circiter  in  altitudine  corporis :  pinnis 
pectoralibus  acutis  6V2  fere  in  longitudine  corporis,  ventrales  nou  attingentibus ;  ventralibus  acutis 


167 

7  circiter  in  longitudine  corporis ,  analera  non  attingentibus ;  anali  basi  vagina  squamosa  humillima 
inclusa,  acuta,  non  emarginata,  dorsali  sat  multo  humiliore  et  triplo  circiter  breviore,  radio  simplice 
tertio  gracili  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4 '3  circiter  in  lonj^i- 
tudine  corporis;  colore corpore  superne  viridi,  inferno  argenteo;  iride  flava  vel  rosea;  fascia  cephalo- 
caudali  nigricante-violacea  corpore  antice  quam  cauda  graciliore,  maxime  conspicua,  postice  usque  ad 
apices  radiorum  pinnae  caudalis  mediorum  producta;  pinnis  pulchre  roseis  vel  rubris. 

B.  3  D.  4/12  vel  4/13.  P.  1/14,  V.  2/3.  A.  3/5  vel  36.  C.  5  17/5  vel  6  17/6  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Baaka  (Toboali),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  198". 

Aanm.  Rohita  Waandersi,  dus  genoemd  ter  eere  vanden  heer  H.  L.  Van  Bloe- 
men Waanders,  aan  wien  hare  kennis  is  te  danken,  behoort  tot  de  soorten  met 
overlangschen  bruinen  of  zvvartachtigen  ligchaamsband,  waartoe  ook  behooren  Rohita 
vittata  Val.,  Rohita  enneaporos  Blkr,  Rohita  microcephalus  Val.  en  Rohita  brachy- 
notopterus  Rlkr,  alle  soorten  van  de  Soenda-eilanden.  Zij  laat  zich  echter  met 
geene  dier  soorten  verwisselen.  Van  Rohita  enneaporos  en  Rohita  vittata  is  zij  reeds 
daaraan  te  onderkennen  dat  de  snuit  geheel  glad  is  en  geene  zigtbare  poriën  bezit. 
Van  alle  vier  genoemde  onderscheidt  zij  zich  echter  door  eene  overlangsche  rei 
schubben  méér  boven  de  zijlijn,  zijnde  die  reijen  ten  getale  van  7  (6\)  aanwezig, 
tervvijl  er  bij  de  andere  soorten  slechts  6  (SJ.)  worden  aangetroffen.  Dit  kenmerk 
heeft  Rohita  Waandersi,  wat  de  soorten  mijner  verzameling  betreft,  slechts  gemeen 
met  Rohita  Kappenü  Blkr,  eene  soort  welke  overigens  den  overlangschen  ligchaams- 
band mist  maar  daarentegen  opmerkelijk  is  door  eene  zeer  groote  zwarte  vlek,  welke 
den  staart  in  vertikale  rigting  geheel  omgeeft. 

Overigens  is  Rohita  Waandersi  het  naaste  verwant  aan  Rohita  microcephalus 
Val.,  zoowel  in  habitus  als  vinbouw.  Afgescheiden  van  het  verschil  tusschen  beide, 
gelegen  in  de  formule  der  schubben ,  ontwaar  ik  nog  een  ander ,  gelegen  in  de  ge- 
daante van  het  voorste  onderoogkuilsbeen ,  hetwelk  bij  Rohita  Waandersi  onregelmatig 
vierhoekig  is ,  terwijl  het  bij  Rohita  microcephalus  eene  halvemaanvormige  gedaante 
heeft.  Ook  is  het  operkel  bij  Rohita  microcephalus  betrekkelijk  smaller,  zijn  de 
keelgatstanden  niet  gekwabt  en  die  der  voorste  rei  niet  gegleufd,  enz. 

üe  soort  is  tot  nog  toe  slechts  van  Banka  bekend. 

Rohita  (Rohita)  Kappenü  Blkr ,  Act.  Soc.  Scient.  Ind.  Neerl.  II  Tiende 
Bijdr.  ichthyol.  fauna  van  Borneo  p.  19. — Van  Kappensche  Rohita. 
Atl.  Cypr.  Tab.  XII  fig.  1. 

Rohit.  (Roh.)  corpore  oblongo  corapresso,  altitudine  3'/2  circiter  in  ejus  longitudine,  latitudine  2V2  circiter 
ia  cjus  altitudine;  capite  acutiusculo,  ore  clauso  antice  inferne  parum  oblique  truncato,  6  fere  in  lon- 
gitudine corporis  cum,  4 ','i  circiter  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  vix  plus 
quara  1,  latitudine  l*/'2ad  l^/s  in  ejus  longitudine;  oculis  subsuperis,  diametro  3  circiter  in  longitu- 
dine capitis,  diametro  1  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  l\'2 circiter  distantibus,  membrana  palpe- 


168 

braliiridis  marginem  externura  tantum  tegente ,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  fronte  et  ver- 
tice  deolivi  rectiuscula,  nuclia  et  dorso  valde  convaxa;  linea  interoculari  convexa;  naribus  orbitae  magis 
quamrostri  apici  approximatis,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis,  anterioribus  brevitubulatis  ; 
poris  parvis  utroqne  latere  nares  inter  et  angulum  op orculi  superioren:i  longitudinaliter  uniseriatis  parura 
conspicuis ;  rostro  carnoso  planiusculo,  conveio,  vix  ante  os  prominente,  oculo  non  vel  vix  breviore, 
ubique  laevi ,  poris  minoribus  vel  majoribus  conspicuis  nullis ;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo-tetragono 
angulis  rotundato,  minus  duplo  longiore  quam  alto;  ossibus  suborbitalibus  ceteris  humilibusoculi  diametro 
multoties  gracilioribus;  poris  suborbitalibus  conspicuis  nullis;  cirris  carnosis,  supramaxillaribus  rostra- 
libus  multo  longioribus  oculi  diametro  paulo  brevioribus ;  maxilla  superiore  acie  cartilaginea  formam 
ferri  equini  subreferente,  sjmphysi  non  emarginatu,  deorsum  valdc  protractili;  labio  superiore  valde 
carnoso ,  ante  maxillam  peadulo ,  margine  libero  papillis  conicis  acntis  brevibus  numerosis  pluriseriatis ; 
maxilla  inferiore  plana,  subcoclileariformi;  labio  inferiore  valde  carnoso,  retlexo,  margine  libero  pa- 
pillis conicis  acutis   brevibus   numerosis  pluriseriatis,    sulcis  inferne  antice   isthmo  lato  distantibus ; 
mento  propter  maxillam  inferiorera  adscendentem  leviter  oblique  truacato  ;  operculo  latitudine  2  circiter 
in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  concaviusculo ;  apertura  brancliiali  sub  operculi  parte  anteriore 
desinente;    dentibus    pharyngealibus    masticatoriis   aggregatis  2.4.5/5.4.2,  singulis   facie  masticatoria 
oblique  truncata  vel  oblique  convexa,  marginibus  elevatis  serie  anteriore  praesertim  inaequaliter  bi- 
lobis ,  dentibus  serie  anteriore  antice  dimidio  apicali  late  sulcatls ;  osse  scapulari  trigono  acute  rotundato ; 
linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post 
pinnas  ventrales  valde  obtuse  cai-inato;  squamis  subverticaUbus,  mediis  lateribus  quam  cetero  cor- 
pore  majoribus,    dimidio  libero  longitudinaliter   subradiatim,  dimidio    basali  longitudinaliter  parum 
striatis,  32  ad  34  in  linea  laterali,  14'/2(15)  in  serie  transversali  quarum  6'/2  (7)  supra  lineam  la- 
teralem,  10  vel  11  in  serie  lougitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  lon- 
gitudinaliter trisüriatis,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  vel  vix  majoribus  j  linea  laterali  rec- 
tiuscula, antice  tantum  declivi,  basi  ventralium   non  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata 
singulis    squamis  tubulo  simplice    mediam   squamam  attingente    vel  superante    notata;  pinna  dorsali 
ante   pinnas   ventrales    incipients    et  supra  initium  pinnae  analis    desinente,    basi  alepidota,  acuta, 
emarginata,    multo  longiore  quam    alta,  longitudine    S^/s  circiter  ia    longitudine  corporis,  altitudine 
li/3  circiter  in  altitudine  corporis;  pinnis    pectoralibus  ventralibusque  acutis  longitudine  subaequali- 
bns.6  fere  in  longitudine  capitis,  pectoralibus  ventrales  non,  ventralibus  analem  non  attingentibus; 
anali  basi   vagina  squamosa    humillima  inclusa,    acuta  non  vel  vix  emarginata,    dorsali  non  multo 
humiliore  sed  triplo  circiter  breviore,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo;  caudali  basi  squamosa  , 
profunde  incisa,  lobis  acutis,  superiore  inferiore  paulo  longiore  3''/5  circiter  in  longitudine  corporis; 
colore    corpore   superne  virldi,    inferne  argenteo;    iride  flava  vel  rosea,-   squamis  dorso  lateribusque 
singulis  basi    stria  vel  vittula  semilunari  transversa  violascente;  squamis    lateribus    antice  pluribus 
guttula  nitente-viridi ;  cauda  vittis  longitudinalibus  nullis  sed  macula  maxima  nigra  totara  caudam 
subamplectente  basi  pinnae  caudalis  approximata  et  late  aurantiaco  limbata  ;  pinnis  dorsali  et  anali 
roseis  fusco  plus  minusve  arenatis;  dorsali    radicibus    singulorum   radiorum  macula  parva  nigrican- 
te-violacea ;  pinnis  ventralibus,  pectoralibus  caudalique  flavescentibus,   aurantiacis  vel  roseis. 

B.  3.  D.  4/15  vel  4/16.  P.  1/13.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/G.  C.  6/17/C  vel  7/17/7  lat.  brev.  iucl. 

Ilab.  Borneo  (Pontianak),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  120'. 

Aanm.  Onderwerpelijke  Rohita  staat  in  verwantschap    tusschen  Rohita  Hasseltü 
Val.  en  Rohita  Schlegeli  Blkr.    Van  Rohita  Hasseltü  verschilt  zij  door  één  rei  schub- 


169 

ben  méér  boven  de  zijlijn,  kortere  voeldraden ,  hooger  meer  gedrongen  ligchaam  (voor- 
namelijk veroorzaakt  door  korteren  staart,  welke,  van  den  laatsten  rugvinstraal  tot 
aan  de  basis  der  staartvin  gerekend,  YVs  malen  gaat  in  de  lengte  des  ligchaams, 
terwijl  de  staart  bij  voorwerpen  van  Rohita  Hasseltii  en  Rohita  Schlegeli,  op  de 
dezelfde  wijze  gemeten,  slechts  ongeveer  5Vi  malen  gaat  inde  lengte  des  ligchaams), 
hoogere  en  spitsere  rug  vin,  afwezigheid  van  overlangsche  staartbanden  en  de  grootere 
den  staart  nagenoeg  geheel  omvattende  zwarte  vlek. 

Van  Rohita  Schlegeli  verschilt  zij  daarentegen ,  behalve  door  korteren  staart ,  door 
minder  scherp  profiel ,  kleineren  kop ,  door  één  rei  schubben  minder  beneden  de 
zijlijn,  hooger  aan  den  kop  geplaatste  (nagenoeg  bovenstaande)  oogen,  boven  de 
aarsvin  eindigende  rugvin,  grootere  zwarte  staartvlek,  enz. 

De  verschillen  tusschen  de  drie  onderwerpelijke  soorten  vallen  alle  zeer  goed  in  het 
oog,  wanneer  men  voorwerpen  van  dezelfde  grootte  met  elkander  vergelijkt,  doch 
sommige  komen  minder  duidelijk  uit,  wanneer  de  voorwerpen  aanmerkelijk  in  grootte 
van  elkander  verschillen ,  vermits  de  gedaante  des  ligchaams  en  de  lengte  en  hoogte 
van  kop  en  rugvin  binnen  zekere  grenzen  zeer  verschillen  naar  den  leeftijdstoestand 
der  voorwerpen. 

Rohita  (Rohita)  Schlegeli  Blkr,  Vijfde  Bijdr.  ichtli.  Borneo,  Nat.  T. 
Ned. 'Ind.  lip.  423,  Negende  Bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned. 
Ind.  IX  p.  426.  —  SchlegeVs  Rohita.  Atl.  Cjpr.  Tab.  XV  fig.  3. 

Rohit.  (Roh.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4  ad  S'/a  inejuslongitudine,  latitudiae  2  ad  2V2 
iaejus  altitudine;  capite  acato,  ore  clauso  antice  inferne  mediocriter  oblique  truncato,  4-/5  ad  6  fere 
in  longitudine  corporis  cum,  3'/^  ad  4V3  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  iVi 
ad  1  et  paulo,  latitudine  l^/i  ad  l^/s  in  ejus  longitudine;  oculis  posteris,  diametro  2-/3  ad  3'/4  in  lon- 
gitudine capitis,  diametro  1  ad  l'/5in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  ad  2  et  paulo  distantibus , 
membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro- 
dorsali  fronte  et  vertice  junioribus  concaviuscula ,  aetate  provectis  rectiuscula,  nucha  et  dorso  valde 
convexa;  linea  interoculari  convexa;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis,  posterioribus 
patulis  valvula  claudendis,  anterioribus  brevitubulatis ;  poris  parvis  utroque  latere  nares  inter  et 
angulum  operculi  superiorem  longitudinaliter  uniseriatis  parum  conspicuis;  rostro  carnoso,  plano, 
convexo,  vix  ante  os  prominente,  juvenilibus  oculo  breviore,  aetate  provectis  oculo  non  breviore, 
ubique  laevi,  poris  majoribus  vel  minoribus  conspicuis  nullis;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo  ir- 
regulariter  tetragono  angulis  vulgo  rotundato ,  minus  duplo  longiore  quam  alto;  ossibus  suborbitalibus 
ceteris  humilibus  oculi  diametro  raultoties  gracilioribus ;  poris  suborbitalibus  conspicuis  nullis;  cirris 
carnosis,  supramaxillaribus  rostralibus  multo  longloribus  oculi  diametro  sat  multo  brevioribus;  ma- 
xilla  superlore  acie  cartilaginea  formam  ferri  equini  subreferente ,  symphysi  non  emarginata ,  deorsum 
valde  protractili;  labio  superiore  valde  carnoso,  ante  maxillam  pendulo,  margine  libero  papillis  co- 
nicis  acutis  brevibus  numerosis  pluriseriatis ;  maxilla  inferioi-e  plana  subcochleariformi ;  labio  inferiore 
valde  carnoso,  reflexo,  margine  libero  papillis  conicis  acutis  brevibus  numerosis  pluriseriatis;  sulcis 

22" 


170 

interne  antice  isthmo  lato  distanlibus;  mento  propter  maxillara  iafeiiorera  adscenJentera  oblique  trun- 
cato;  operculo  latitudine  12  3  ad  2  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo;  apertura  bran- 
chiali  sub  operculi  parte  anteriore  desinente  ;  dentibiis  phaiyngealibus  raasticatoiiis  aggregatis  2.4.5;5.4.2, 
singulis  seriebus  posterioribus  fucle  masticatorla  oblique  truncatis ,  serie  anteriore  facie  masticatoria 
irregulari  margine  elevato  bilobis  et  antice  dimidio  apicali  late  sulcatis;  osse  scapulari  obtuso  rotundato; 
linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas 
ventrales  valdeobtusecarinato;  squamis  subverticalibus,  mediis  laleribus  quam  cetero  corpore  raajori- 
bus,  dimidio  libero  longitudinaliter  subradiatira,  dimidio  basali  longitudinaliter  vix  ad  non  striatis,  34  ad 
36inlinealaterali,  lö'/allG)  in  serie  transversali  quarum  6'/2  (7)  supra  lineara  lateralera ,  llvell2in 
serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis, 
serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula  antice  tantum  declivi, 
basi  ventraliura  non  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis  sqnamis  tubulo  siraplice 
mediam  squaraara  attingente  vel  non  attingente  notata;  plnna  dorsali  ante  pinnas  ventrales  inci- 
piente  et  paulo  ante  pinnam  analera  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  non  multo  ad 
non  longiore  quam  alta,  longitudine  4"','*  ad  4  et  paulo  in  longitudine  corporis,  altitudine  l^'gad  1- 5 
in  altitudine  corporis ;  pinnis  pectoralibus  acutis  vel  acutiusculis  ventrales  non  vel  vix  attingentibus 
6  ad  6V2,  ventralibus  acutis  analem  non  vel  vix  attingentibus  ö^/i  ad  5*/3in  longitudine  corporis; 
anali  basi  vagina  squamosa  huraillima  inclusa,  acuta,  parum  ad  non  emarginata,  dorsali  non  ad  sat 
multo  humiliore  sed  plus  duplo  ad  triplo  breviore,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  caudali 
basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  sVi  ad  plus  quam  4  in  longitudine  corporis,  lobo  superiore 
inferiore  paulo  longiore;  colore  corpore  superne  aureo-viridi  vel  olivaceo,  infame  argenteo;  iride  flava 
velrosea;  squamis  dorso  lateribusque  singulis  basivitta  transversa  violascente;  pinnis  roseis  vel  ru- 
bris  plus  minusve  fusco  arenatis ,  dorsali  antice  frequenter  macula  maxima  difFusa  nigricante-violacea. 

B.  3.  D.  4/13  ad  4/15.  P.  1/14  ad  1/16.  V.  2,8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Aralim  vel  Aralini  Palemb. 

Hab.  Sumatra  (Meninju,  Palembang,  Lahat),  in  fluviis  etlacubus. 
Borneo  (Bandjermasin,  Prabukarta,  Pontianak),  in  fluviis. 

Longitudo  12  specirainum  71'"  ad  258'". 

Aanm.  Na  verwant  aan  Rohita  Hasseltii  Val.,  onderscheidt  onderwerpelijke  soort 
zich  echter  daarvan  standvastig,  door  een  paar  schubreijen  méér  op  eene  dwarsche 
rei  in  het  algemeen,  en  door  één  overlangsche  schubrei  méér  boven  de  zijlijn.  Zij 
is  bovendien  herkenbaar  aan  lager  staande  oogen ,  spitser  profiel ,  hoogere  en  kortere 
rugvin ,  enz.  De  geheel  achter  en  niet  (zooals  bij  Rohita  Hasseltii)  hooger  dan  de 
bekopening  geplaatste  oogen  geven  aan  den  kop  eene  eigene  physiognomie ,  welke 
de  soort  bij  den  eersten  oogopslag  van  Rohita  Hasseltii  laat  onderkennen.  Zij  heeft, 
even  als  Rohita  Waandersi  en  Rohita  Kappenii,  7  (C')  overlangsche  schubreijen 
boven  de  zijlijn,  doch  zij  verschilt  van  die  beide  door  hare  achterstaande  oogen,  af- 
wezigheid van  overlangschen  ligchaanisband  of  staartvlek,  en  heeft  bovendien  den 
staart  langer  dan  Rohita  Kappenii  doch  korter  dan  Rohita  Waandersi. 

Uit  het  boven  meermalen  aangehaalde  schetsboek  van  den  Graaf  De  Castelnau  ont- 
waar ik,  dat  Rohita  Schlegeli  ook  in  Siam  leeft. 


171 

Rohita  {Rohlta)  Hasseltü  Val.,  Poiss.  XVI  p.  209;  Blkr,  Zevende 
Bijdr.  ichthyol.  Borneo ,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  V  p.  450.  —  Fan 
HasseKs  Rohita.  Atl.  Cypr.  ïab.  XIV. 

Rohita  (Rob.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4  ad  32/5ineju3  longitudine,  latitudine  3  ad  2  ia 
ejus  altitudine ;  capite  acutiusculo,  ore  clauso  antice  inferne  parum  oblique  truncato ,  5  ad  7  in  longi- 
tudine corporis  cum,  3^/4  ad  5  et  paulo  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ,  altitudine  1',* 
ad  1,  latitudine  l^/sad  1V3  in  ejuS  longitudine;  oculis  subsuperis,  diametro  3  fere  ad  4  in  longi- 
tudine capitis,  diametro  1  ad  l-/3in  capitis  parte  postoculari,  diametro  l'/4  ad  22/3  distantibus,  niem- 
brana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegetite  apertura  subcirculari ,- linea  rostro-dorsali 
fronte  et  vertice  declivi  rectiuseula  vel  convexiuscula,  nucha  et  dorso  valde  convexa;  linea  inter- 
oculari  convexa;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis,  posterioribus  patulis  val- 
vula  clauJendis,  anterioribus  brevitubulatis;  poris  parvis  utroque  latere  naresinter  et  angulum  oper- 
culi  superiorem  longitudinaliter  uniseriatis  conspicuis;  rostro  carnoso,  plano,  convexo,  vix  ante  os 
prominente,  juvenilibus  oculo  breviore,  aetate  provectis  oculo  longiore,  ubique  laevi,  poris  raajo- 
ribus  vel  rainoribus  conspicuis  nullis;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo  irregulariter  tetragono ,  minus 
duplo  longiore  quara  alto;  ossibus  suborbitalibus  ceteris  humilibus  oculi  diametro  multoties  ad  triplo 
gracilioribus;  poris  suborbitalibus  conspicuis  nullis;  cirris  carnosis,  supramaxillaribus  rostralibus 
multo  longioribus  oculo  non  ad  paulo  longioribus;  maxilla  superiore  acie  cartilaginea  formam  ferri 
equini  subreferente,  symphysi  non  emarginata,  deorsum  valde  protractili ;  labio  superiore  valde  car- 
noso, ante  maxillam  peudulo,  margine  libaro  papillis  conicis  acutis  brevibus  numerosis  pluiiseriatis; 
'maxilla  inferiore  plana  subcochleariforrai ;  labio  inferiore  valde  carnoso,  reflexo,  margine  libero  pa- 
pillis  conicis  acutis  brevibus  numerosis  pluriseriatis,  sulcis  inferne  antice  isthmo  lato  distantibus; 
mento  propter  maxillam  inferiorem  adscendentem  oblique  truncato ;  operculo  latitudine  iVïad  2  in 
ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  couvexiusculo ;  apertura  branehiali  sub  operculi 
parte  anteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  aggregatis  2.4.4/5.4.2,  singulis  fa- 
cie mastlcatoria  oblique  truncatis,  iis  serie  anteriore  margine  elevato  lobatis  et  antice  dimidio  api- 
cali  lato  sulcatis;  osse  scapulari  trigono  obtusiuscule  rotundato;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali 
convexa  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  rotundato  vel  obtusissime 
carinato;  s'quamis  subverticalibus,  mediis  lateribus  quam  cetero  corpore  majoribus,  dimidio  libero 
et  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatim  striatis,  34  ad  37  in  linea  laterali,  IS'/a  (14)  in  serie 
transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  5'/2  (6)  supra  lineam  lateralem,  11  vel  12  in  serie 
longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  postror- 
sum  magnitudine  sensim  accrescentibus  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  vix  majoribus  j  linea  late- 
rali rectiuseula,  antice  tantum  declivi,  basi  ventralium  non  multo  magis  quam  line«e  dorsali  approxi- 
mata,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediara  squamam  attingente  vel  non  attingente  notata;  pin- 
na dorsali  ante  pinnas  ventrales  incipiente  et  paulo  ante  vel  supra  initium  pinnae  analis  desinente, 
basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  non  multo  ad  plus  duplo  longiore  quam  alta,  longitudine  43/3  ad 
3'/*  in  longitudine  corporis,  altitudine  l'/iad  2  in  altitudine  corporis;  pinnis  pectoralibus  et  ventra- 
libus acutis  ad  obtusiuscule  rotundatis  subaequllougis  5^,4  ad  7  in  longitudine  corporis,  pectorali- 
bus yentrales  non,  ventralibus  analem  non  attingentibus;  anali  basi  vagina  squamosa  humillima  in- 
clusa,  acuta,  convexiuscula  ad  vix  emarginata,  dorsali  paulo  vel  non  humiliore  sed  multo  plus  du- 
plo ad  quadruplo  fere  breviore,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ,-  caudali  basi  squamosa, 
profunde  incisa  lobis  acutis  superiore  inferiore  vulgo  longiore  3^,3  ad  4^,5  in  longitudine  corporis; 
colore  corpore  superne  dilute  viridi,  olivaceo  vel  nigricante-viridi,  inferne  dilute  viridi  vel  argonteo- 


172 

margaritaceo ;  iride  flavescente  vel  dilute  rosea;  macula  suprascapulari  vulgo  violaceo-viridi  vel 
nigricante;  lateribus  antice  singulis  squamis  guttula  vel  macula  semilunari  aurea  vel  rubra  vel  nitente- 
viridi,  postice  junioribus  fere  semper,  aetate  provectis  rarius  vittis  pluribus  longitudiiialibus  fusces- 
centibus  vulgo  e  maculis  (singulis  squamis  unica)  compositis;  cauda  junioiibus  macula  magna  niori- 
cante  in  linea  laterali  basi  pinnae  caudalis  approximata ;  pinnis  viridesceute-liyalinis  vel  roseis, 
vel  violaceo-nigris. 
B.  3.  D.  4/14  ad  4/18.  P.  1/13  ad  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C,  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 
Syn.  Bohita  de  Hasselt  Val.,  Poiss.  XVI  p.  209. 

Rohita  leiorhynchos  Blkr,  Veih.  Bat.  Gen.  XXIII  Ichth.  M.  O.  Java  p,  19. 
RoUta  Arledii  Blkr,  Vijfde  Bljdr.  iclith.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  I  p.  434. 
Milletn  Mal  Batav.,  Lekat,  Mangut,  Jiejis,  Nülem  Sundan. 
Palon  Lampong. ,  Palouw  Benkul. 
Hab.  Java  (Batavia,  Perdana,  Krawang,  Tjikao,  Tjampea,  Kuningan,  Lelies,  Ngawi,  Surabaja, 
Gempol),  in  fluviis. 
Sumatra  (Telokbetong,  Pangabuang,  Palembang,  Padang,  Solok,  Meninju),  in  fluviis  et  lacubus. 
Borneo  (Pengaron,  Bandjermasin ,  Pontianak,  Bankajang,  Sambas),  in  fluviis. 
Longitudo  78  speciminum  GO'"  ad  320'". 

Aanm.  De  talrijke  voorwerpen  dezer  soort,  in  mijn  bezit,  bieden  vrij  aanmerke- 
lijke verschillen  aan  ten  opzigte  van  de  betrekkelijke  hoogte  des  ligchaaiiis,  der  hoogte 
en  lengte  van  de  vinnen  (vooral  der  rugvin) ,  en  der  klearen  van  ligchaara  en  vinnen. 
Bij  vele  voorwerpen  zijn  de  vlekken  op  het  voorste  gedeelte  der  zijden  schitterend,, 
rood,  bij  vele  andere  glinsterend  groen,  doch  zoowel  de  roode  als  de  groene 
vlekken  verdwijnen   spoedig  bij  bewaring  in  wijngeest. 

De  soort  is  te  Batavia  zeer  algemeen.  Zij  behoort,  even  als  Systomus  (Barbodes) 
bramoides  Blkr,  Systomus  (Barbodes)  rubripinnis  Blkr,  Rasbora  argyrotaenia  Blkr 
en  Hampala  macrolepidota  V.  Hass.,  tot  de  dagelijks  met  schepnetten  in  de  Tjiliwong 
gevangen  wordende  Bataviasche  Cyprinoïden.  Geen  der  Cyprinoïden  te  Batavia  wordt 
echter,  wegens  den  overvloed  aan  meer  smakelijken  zeeviscb ,  door  de  Europeanen 
gegeten  en  de  vangst  heeft  ook  meestal  slechts  plaats  door  inlanders  voor  eigen  ge- 
bruik. Enkele  keeren  worden  ook  grootere  massen  dezer  soort  te  Batavia  ter  markt 
gebragt,  door  visschers  uit  het  Krawangsche  ,  waar  nu  en  dan  groote  scholen  in  de 
mondingen  der  rivier  Tjitaroem  worden  gevangen. 

Eene  vergelijking  van  de  voorwerpen,  welke  ik  vroeger  onder  de  namen  van 
Rohita  leiorhynchos  en  Rohita  Artedii  beschreef,  met  talrijke  van  dezelfde  grootte 
van  Rohita  llasseltii,  heeft  mij  de  overtuiging  gegeven ,  dat  aan  de  verschillen  ,  vroeger 
door  mij  aangegeven,  geene  soortelijke  waarde  te  hechten  is,  zoodat  die  beide 
soorten,  als  slechts  nominale,  uit  de  registers  behooren  weg  te  vallen. 
Rohita  Hasseltü  Val.  is  gemakkelijk  bij  den  eersten  oogopslag  herkenbaar,  wan- 
neer zij  nog  in  het  bezit  is  harer  natuurlijke  kleuren,  doch  ook  zonder  deze  is  zij 
te  herkennen  aan  haren  gladden  snuit,  34  tot  37  schubben  in  de  zijlijn,  6  (5|) 
overlangsche  schubreijen   boven   de  zijlijn,  onregloiatig  vierkant  voorste  onderoog- 


173 

kuilsbeen,    goed    ontwikkelde    voeldraden,    14  tot  IS    verdeelde    rugvinstraleu    (D. 
4/14  ad  4/18)  en  bovenstaande  oogen. 

Rokita  (^Rohita)  nücrocephalusYal.,  Poiss.  XVI  p.  210?  —  Kleinkoppige 
Rohita.  Atl.  Cypr.  Tab.  XI  fig.  1. 

Rohit.  (Roh.)  corpore  oblongo  compresso ,  altitudine  4V2  ad  4  et  paulo  in  ejus  longitudine,  latitudine  2 
circiter  "in  ejus  altitudine;  capite  obtusiusculo  convexo ,  ore  clauso  infernenon  vel  vix  oblique  truncato, 
5-/3  ad  6  fere  in  longitudine  corporis  cum,  4V3  ad  é'/ain  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali; 
altitudine  capitis  l'/ó  ad  1  Vgi  latitudine  IV2  circiter  in  ejus  longitudine ;  oculis  superis,  diametro  3  et  paulo 
ad  3 '/i  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  1  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  iVs  ad  l"/3  cir- 
citer distantibus,  niembrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegen  te,  aportura  subcirculari ; 
linea  rostro-dorsali  toto  capite,  nucba  dorsoque  convexa;  linea  interoculari  eonvexa;  naribus  orbitae 
multo  magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis,  anterioribus 
brevi-tubulatis ;  poris  nares  inter  et  angulum  operculi  superiorem  parvis  longltudinaliter  uniseriatis 
conspicuis ;  rostro  carnoso ,  valde  convexo ,  obtuso ,  paulo  ante  os  prominente ,  oculo  longiore ,  ubique  laev i 
poris  majoribus  vel  minoribus  conspicuis  nullis;  osse  suborbitali  anteriore  subsemilunari  convexitate 
deorsum  spectante,  non  multo  longiore  quam  alta ;  ossibus  suborbitalibus  ceteris  humilibus,  oculi 
diametro  triplo  ad  quadruplo  gracilioribus;  poris  suborbitalibus  .conspicuis  nullis;  cirris  carnosis 
supramaxillaribus  rostralibus  multo  longioribus  oculi  diametro  vix  brevioribus;  maxilla  superiore 
acie  cartilaginea  forraam  ferri  equini  suljreferente ,  sympbysi  leviter  emarginata,  deorsum  valde  protrac- 
tili;  labio  superiore  valde  carnoso,  ante  maxillara  pendulo,  margine  interno  transversim  sulcoso,  mar- 
gine  libero  papillis  conicis  brevibus  obtusis  pluriseriatis ,-  maxilla  inferiore  plana,  subcochleariformi,  mar- 
gine anteriore  truncatiuscula ;  labio  inferiore  valde  carnoso,  reflexo,  margine  interno  obique  transversim 
sulcoso,  margine  libero  papilKs  conicis  acutis  pluriseriatis,  sulcis  inferne  antice  isthmo  lato  distantibus ; 
mento  propter  maxillam  inferiorem  vix  adscendentem  vix  oblique  truncato;  operculo  latitudine  2  et 
paulo  in  ejus  altitudine,  oculi  diametro  sat  multo  graciliore,  margine  inferiore  concaviusculo ;  aper- 
tura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinenté;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis 
aggregatis  2.4.5/5.4.2,  singulis  facie  masticatoria  oblique  truncatis  vel  oblique  convexis,  raarginibus 
elevatis  serie  anteriore  praesertim  inaequaliter  bilobis,  iis  serie  anteriore  antice  dimidio  apicali  sulco 
longititudinali  lato  percursis:  osse  scapulari  trigono  acute  rotundato;  linea  dorsali  convexa  linea  ven- 
trali  convexa altiore ;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato; 
squamis  subvertlcalibus,  mediis  lateribusiis  cetero  corpore  majoribus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali 
longltudinaliter  subradiatim  striatis,  34  in  linea  laterali,  I3V2  (14)  in  serie  transversali  quarum  öVs  (6) 
supra  lineam  lateralem,  10  vel  11  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus 
infirais  longltudinaliter  triseriatis  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribusj  linea  laterali 
rectiuscula  antice  tantum  declivi,  basi  ventraliura  minus  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis 
squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  non  vel  vix  attingente  notata;  pinna  dorsali  ante  pinnas 
ventrales  incipiente  et  ante  pinnam  analem  desinenté,  basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  paulo  tan- 
tum longiore  quam  alta,  longitudine  4V2  circiter  in  longitudine  corporis ,  altitudine  iVs  circiter  in 
altitudine  corporis;  pinnis  pectoralibus  acutiuscule  rotundatis  6  ad  6^/5  circiter  in  longitudine  cor- 
poris ,  ventrales  non  attingentibus ;  ventralibus  acutusiuscule  vel  obtusiuscule  rotundatis  6V2  ad  7  fere 
in  longitudine  corporis,  analem  non  attingentibus;  anali  basi  vagina  squamosa  humillima  inclusa, 
acuta,  non  vel  vix  emarginata,  dorsali  non  multo  bumiliore  sed  triplo  circiter  breviore,  radio  sim- 
plice tertio   gracili  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa,  profunde   incisa,  lobis  acutis,  superiore  in- 


174 

feriore  yix  longiore  4' 4  ad  4',3circiter  in  longitudiiie  corporis;  colore  corpore  snperne  viridi,  inferne 
argenteo;  iride  auiea  vel  flava;  fascia  oculo-caudali  nigricante-violacea  postice  quum  antice  latiore 
et  magis  conspicua,  basi  pinnae  caudalis  desinente ;  pincis  ruseis,  dorsali  singulis  radiis  basi  macala 
parva  fuscescente. 

B.  3.  D.  4/12  vel  4/13.  P.  1/14.  V.  2,8.  A.  3/5  vel  S/6.  C.  6/17  G  vel  7/17;7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Rohita  Waandersü  Blkr,  Enum.  spec.  pisc.  Javan.  Nat.  ï.  Ned.  lud.  XVI  p.  427  (nee  Nat. 
T.  Ned.  Ind.  III  p.  733), 

Hab.  Java  (Tjikao),  in  fluviis. 

Sumatra  (Laliat) ,  in  fluviis. 

Longitudo  4  specirainum  84"  ad  140'". 

Aanm.  Het  komt  mij  waarschijnlijk  voor,  dat  onderwerpelijke  soort  dezelfde  is  als 
die,  in  de  groote  Histoire  naturelle  des  Poissons  onder  den  naam  van  Rohita  mi- 
crocephalus  naar  de  gedrooge  voorwerpen  beschreven. 

De  stompe  gladde  snuit,  het  kleine  operkel,  de  hooge  korte  rugvin  en  de  formule 
der  schubben  komen  vrij  wel  overeen  met  hetgeen  desbetrekkelijk  van  Rohita  mi- 
crocephalus  gezegd  is,  terwijl  de  verschillen,  welke  de  aangehaalde  beschrijving  met 
mijn  voorwerp  aanbiedt,  tot  geene  hoogere  dan  individuele  waarde  kunnen  wor- 
den gebragt  of  op  rekening  gesteld  van  het  minder  goed  bewaard  zijn  der  gedroogde 
voorwerpen,  door  den  heer  Valenciennes  waargenomen.  De  beschrijving  van  deu 
heer  Valenciennes  luidt  overigens  als  volgt. 

EoJdta  microceplialus ,  Bohite  a  petite  iète  Val.,  Poiss.  XVI  p.  210. 

u  Je  crois  devoir  placer  encore  a  la  suite  du  precedent  (Rohita  Hasseltii  Val.) 
// ce  poisson,  qui  lui  ressemble  par  la  forme;  mais  dont  la  tête  est  plus  petite,  la 
//  dorsale  plus  haute  et  en  faux  et  qui  est  aussi  plus  courte.  La  hauteur  du  corps 
west  Ie  quart  de  la  longueur.  La  tcte  est  une  fois  et  deux  tiers  la  hauteur;  Ie 
//front  est  court,  large  et  arrondi;  Ie  museau  paraït  obtus,  mais  sans  pores  gros 
//et  saillans;  il  parait  plutót  lisse.  La  Icvre  supérieure  avance  sur  1' inferieure,  qui 
//  est  droite,  mince  et  coupée  en  biseau.  Il  y  a  quatre  barbillons  courts  a  la  lèvi-e 
//supérieure,  dont  deux  a  la  commissure.  L'oeilest  mojenjla  pièce  antérieure  du 
*  sousorbitaire  est  triangulaire  et  couvre  tout  Ie  bout  du  museau.  Le  préopercule  est 
//large;  il  descend  jusqu'au  bas  de  la  joue;  l'opercule  est  pctit.  La  dorsale  est 
//  au  tiers  de  la  longueur  totale,  elle  est  en  faux.  Le  premier  rayon  est  plus  grand  que 
//la  longueur  de  la  nageoire,  et  trois  fois  aussi  long  que  le  dernier  rayon.  L'os 
//de  l'épaule  est  petit  et  triangulaire;  la  pectorale  est  moyenne  et  pointue.  Les 
//ventrales  sont  grandes  et  pointues.  L' anale  est  haute  et  un  peu  en  faux.  La 
//  caudale  est  fourchue,  le  lobe  supérieur  plus  grand  que  1' inférieur.  D.  13.  A.  7.  C.  19. 
//F.  13.  V.  9. — Les  écailles  sont  moyennes,  lisses:  on  en  trouve  trente-trois  dans 
//  la  longueur  et  dix  dans  la  hauteur.    La  ligne  laterale  va  droit  par  le  milieu  du 


175 

f/ corps.  La  couleur  parait  avoir  été  vert-olive,  avec  des  taches  brunes  a  la  base 
II  de  chaque  écaille.  Les  nageoires  sont  blanclultres  sans  aucune  tache."  Ilab., Bantam , 
II 'va.  fluviis.  —  Longit.  speciuiin.   descript.  7  poUic.  paris." 

Ik  toeken  hier  nog  aan ,  dat  dè  groote  enkele  rugvinstraal  en  buikvinstraal  bij 
mijn  voorwerp,  door  eene  verkromming,  de  blijken  draagt  van  eene  belemmerde  ont- 
wikkeling, zoodat  zij  niet  de  normale  hoogte  der  rugvin  en  ook  niet  de  normale  lengte 
der  buikvinnen  uitdrukken,  en  de  soort  in  den  normalen  toestand  ten  deze  meer 
aan  de  beschrijving  van  den  heer  Valenciennes  zal  beantwoorden. 

Ik  hield  mijn  voorwerp  vroeger,  na  een  oppervlakkig  onderzoek ,  voor  een  onvol- 
wassen voorwerp  van  Rohita  Waandersi  Blkr  en  vermeldde  het  ook  foutievelijk  onder 
dezen  naam  in  mijne  Enumeratio  specierum  piscum  Javanensium,  opgenomen  in 
het  15e  deel  van  het  Natuurkundig  Tijdschrift  voor  Nederlandsch  Indië.  —  Rohita 
Waandersi  evenwel  is  bepaald  eene  verschillende  soort,  met  minder  hoog  en  minder 
achterwaarts  aan  den  kop  geplaatste  oogen,  minder  bollen  snuit,  breeder  operkel, 
scherper  geteekenden  en  zich  tot  aan  den  achterrand  der  staartvin  uitstrekkenden 
donkeren  ligchaamsband ,  andere  bijzonderheden  in  den  bouw  der  keelgatbeenstanden , 
een  of  twee  schubben  méér  in  de  zijlijn,  één  overlangsche  schubrei  meer  boven  de 
zijlijn,  enz. 

Rohita  brachynotopterus  is  evenzeer  na  aan  onderwerpelij ke  soort  verwant,  doch 
er  nog  gemakkelijk  van  onderkenbaar  door  haren  veel  minder  bollen  snuit  en  lager 
staande  oogen,  één  rei  schubben  minder  beneden  de  zijlijn,  twee  stralen  minder 
in  de  rugvin,  enz. 

Rohita  (Rohita)  brachynotopterus  Blkr,  Nalez.  op  de  vischfauna  van 
Suraatra,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  IX  p.  266.  —  Kortvinnige  Rohita.  AÜ. 
Cypr.  Tab.  VIII  fig.  6. 

Rohit.  (Roh.)  corpore  oblongo  corapresso ,  altitndine  4'/5  circiter  in  ejus  longitudine ,  latitudine  2  circiter 
in  ejus  altitudine  ;  capite  acutiusculo  convexiusciilo ,  ore  clauso  antice  inferneleviter  oblique  truncato, 
5V2  circiter  in  longitudine  corporis  cura ,  4  et  paulo  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali , 
altitudine  II/3  circiter,  latitudine  1%  circiter  in  ejas  longitudine;  oculis  subsuperis,  diametro  3  cir- 
citer in  longitudine  capitis,  diametro  1  circiter  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  l'/a  circiter 
distantibus,  merabrana  palpebrali  iridis  marginera  externura  tantum  tegentc,  apertura  subcirculari; 
linea  rostro-dorsali  capite  convexiuscula,  nucha  etdorso  convexa ;  linea  interoculari  convexa ;  naribus 
orbitae  magis  quara  rostri  apici  approximatis,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis,  antevioribus 
brevitubulatis ;  poris  nares  inter  et  angulum  operculi  superiorem  conspicuis  nullis ;  rostro  carnoso , 
convexo,  vix  ante  os  prominente,  oculo  nou  breviore,  ubique  laevi,  poris  majoribus  vel  minoribus 
conspicuis  nullis;  osse  suborbitali  anteriore  subsemilunari,  convexitate  deorsum  spectante;  ossibus 
suborbitalibus  ceteris  humillbus,  oculi  diametro  triplo  vel  plus  triplo  gracilioribus ;  poris  suborbi- 
talibus  conspicuis  nullis;  cirris  carnosis,  rostralibus  oculo  ra ulio  brevioribus,  supramaxillaribus  oculo 
paulo  longioribus;  maxilla  superiore  acie  cartilaginea  formam  ferri  equini  referente,  symphysileviter 


176 

eraarglnata,  deorsum  valde  protractlll ;  labio  superiore  valJecarnoso,  ante  maxlllam  peudulo,  margine 
interno  transversim  sulcoso,  margine  libero  papillis  brevibus  conicis  pluriserlatis  ;  maxilla  inferiore 
plana,  subcochleariformi ;  labio  iuferiore  valde  carnoso,  reflexo ,  margine  libero  papillis  brevibus 
conicis  pluriseriatis ,  sulcis  inferne  antice  istlimo  lato  distantibus;  mento  propter  maxillam  infe- 
riorem  adscendentem  oblique  truncato,  concaviuseulo ;  operculo  latitudine  2  circiter  in  ejus  altitudine, 
oculi  diametro  vix  graciliore ,  margine  inferiore  concaviuseulo ;  apertnra  brancbiali  sab  praeoperculi 
margine  posteriore  desinente;  dentibns  pharyngoalibns  masticatorüs  aggregatis  2.4.5/5.4.2,  singulis 
facie  masticatoria  gracili  marginibus  elevatis  irregularibus,  iis  serie  anteriore  diraidio  apicali  com- 
pressis  antice  sulco  longitudinali  valde  conspicuo  percursis ;  osse  scapulari  trigono  acutiuscule  rotun- 
dato  ;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano, 
post  pinnas  ventrales  obtuse  carinato;  squamis  subverticalibus,  mediis  lateribus  quam  cetero  corpore 
majoribus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatim  striatis,  34  vel  35  in  linea 
laterali,  12'/2(13)  in  serie  transversali ,  quarum  5I/2  (6)  supra  lineamlateralera,  12  circiter  in  serie  lon- 
gitudinali occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie  media 
iis  seriebus  lateralibus  vix  majoribus;  linea  laterali  reetiuscula,  basi  ventralium  paulo  magis  quam 
lineae  dorsali  approximata,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente  vel  superante 
uotata;  pinna  dorsali  ante  pinnas  ventrales  incipionte  et  ante  pinnam  analem  desinente,  basi  alepi- 
dota,  acuta,  emarginata,  paulo  tantum  longiore  quam  alta,  longitudine  4V2  circiter  in  longitudine 
corporis,  altitudine  1  et  paulo  in  altitudine  corporis;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  longi- 
tudine subaequalibus  6  et  paulo  ad  6 Vs  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non,  ventralibus 
analem  non  attingentibus;  anali  basi  vagina  squaraosa  Lumilliraa  inclusa,  acuta,  non  vel  vix  emar- 
ginata ,  dorsali  paulo  humiliore  sed  triplo  circiter  breviore ,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ; 
caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis,  superiore  inferiore  longiore  4^/5  circiter  in 
longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo ;  iride  flava  vel  rosea ;  fascia  ros- 
tro-oculo-caudali  diifusa  fusco-violacea ;  pinnis  pulchre  roseis  vel  rubris,  dorsali  et  anali  membrana 
fusco  arenatis,  dorsali  basi  ante  singulos  radios  macula  parva  rotunda  nigricante-fusca. 

B.  3.  D.  4/10  vel  4/11.  P.  1/14.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Sumatra  (Lahat),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  90". 

'  Aanm.  Onderwerpelijke  Rohita  is  kenbaar  aan  haar  gering  aantal  rugvinstralen , 
gladden  snuit,  slank  ligchaam,  formule  der  schubreijen  en  bijzonderheden  in  de 
gedaante  der  keelgatbeenstanden. 

Wat  hare  korte  rugvin  betreft  is  zij  verwant  aan  Rohita  chagunio  Val.,  welke 
echter  volgens  den  heer  Valenciennes  slechts  12  rugvinstralen  (lees  4/9  of  4/10)  zou 
hebben.  Deze  Rohita  heeft  bovendien  twee  borstvinstralen  meer,  de  buiklijn  nagenoeg 
regt,  en  bandvormig  gereide  zwarte  vlekjes  op  den  rug,  terwijl  er  de  oogstaartband 
ontbreekt. 

Met  betrekking  tot  de  archipelagische  soorten  staat  Rohita  brachynotopterus 
in  verwantschap  tusschen  Rohita  Waandersi  Blkr  en  Rohita  microcephalus  Val., 
doch  zij  heeft  twee  rugvinstralen  minder  dan  die  beide  soorten,  eene  van  beide 
verschillende  formule  der  schubreijen,  en  andere  bijzonderheden  in  het  tandenstelsel, 
terwijl  zij  van  elk  dier  beide  soorten  afzonderlijk  ook  nog  door  andere  kenmerken 
te  onderscheiden  is. 


177 

Onder  mijne  jeugdige  voorwerpen  van  Rohita  vittata  Val,  zijn  er,  bij  welke  de 
bij  die  soort  gewone  drie  groote  snuitporiën  ontbreken  en  de  rugvin  hetzelfde  aan- 
tal stralen  heeft  als  Rohita  brachynotopterus.  Beide  soorten  laten  zich  echter  dan 
nog  van  elkander  onderscheiden ,  doordien  bij  Rohita  vittata  kop  en  ligchaam  aan- 
merkelijk hooger  zijn  en  eene  overlangsche  schubrei  meer  aanwezig  is,  welke  rei 
zich  echter  niet  boven  maar  onder  de  zijlijn  bevindt. 

Rohita  (Rohita)  Kuhli  Blkr.  —  KuhVs  Rohita.  Atl.  Cypr.  Tab.  XII  fig.  3. 

Rohit.  (Roh.)  corporeoblongocompresso,  altitudine  33/4  circiter  in  ejus  longitudine ,  latitudine  2'/4  cir- 
citerin  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo,  ore  clauso  antice  inferne  mediocriter  oblique  truncato ,  6  cir- 
citer ia  longitudine  corporis  cum,  4V2  circiter  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitu- 
dine vix  plus  quam  1,  latitudine  I-/0  circiter  in  ejus  longitudine;  oculis  superis,  diametro  3  et  pau- 
lo in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo  in  capitis  parte  postoculari,    diametro  1*/ü  circiter  di- 
stantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem    externum    tantum    tegente,    apertura  subcirculari ; 
linea  rostro-dorsali  fronte  et  vertice  declivi  rectiuscula,  nucha  et  dorso  valde  convexa;  linea  inter- 
oculari  convexa;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus   patulis    val- 
vula  claudendis,    anterioribus  brevi-tubulatis;  poris  parvis    utroque  latere    nares    inter   et    angulum 
operculi  superiorem  longitudinaliter  uniseriatis  conspicuis  ;  rostro  carnoso  planiusculo,  convexo,  vix 
ante    os    prominente,    oculo    non    breviore,  ubiquo   laevi,  poris  majoribus  vel  minoribus  conspicuis 
nullis;    osse    suborbitall   anteriore  oblongo  irregulariter  tetragono,  minus  duplo  longiore  quam  alto, 
angulis  plus  minusve  rotundato ;  ossibus  suborbitalibus  ceteris  humilibus  oculo  diametro  multoties  ad 
quadruplo    gracilioribus ;    poris    suborbitalibus    conspicuis    nullis;  cirris   carnosis,  supramaxillaribus 
rostralibus  multo  longioribus  oculo  vix  longioribus ;  maiilla  superiore  acie  cartilaginea  formam  ferri 
equini  subrefei-ente,  symphysi  leviter  emarginata ,  deorsum  valde  protractili ;  labio  superiore  valde  car- 
noso ,  ante  maxillam  pendulo ,  margine  libero  papillis  conicis  brevibus  obtusiusculis  numerosis  pluri- 
seriatis;    maxilla    inferiore  plana    subcochleariformi ;  labio  inferiore  valde  carnoso,  reflexo,  margine. 
libero  papillis    conicis    brevibus    acutis    numerosis    pluriseriatis ,    sulcis   inferne    antice    isthmo    lato 
distantibus;  mento   propter  maxillam  inferiorem   adscendentem  oblique  truncato;  operculo  latitudine 
2  circiter  in  ejus  altitudine ,  margine  inferiore  rectiusculo ;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  mar- 
gine posteriore  desinente;    deutibus  pharyngealibus  masticatoriis  aggregatis  2.4.5  5.4.2,  singulis  facio 
masticatoria  oblique  truncata  vel  oblique  convexa,  niarginibus  elevatis,  dentibus  serie  anteriore  praeser- 
tim  inaequaliter  uni-  ad  bilobis,  iis  serie  anteriore   antice  dimidio  apicali  late  sulcatis;  osse  scapu- 
lari  trigono  obtusiuscule  rotundato ;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  altiore ;  ven- 
tre  ante  pinnas  Ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  obtusissimo  carinato;  squamis  subverticalibus' 
mediis  lateribus  quam  cetero  corpore  conspicue  majoribus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitu- 
dinaliter subradiatim  striatis,  33  in  linea  laterali,  ll',2(12)in  serie  transversali  quarum  4*/2  (5)  supra 
lineam   lateralem,  10   vel  11  in  serie   longitudinali    occiput   inter  et  pinnam  dorsalem,   ventralibus 
infimis  longitudinaliter  triseriatis,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus;    linea    laterali 
rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  ventralium  non  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata  , 
singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  non  vel  vix  attingentenotata;  pinna  dorsali  ante 
pinnas    ventrales    incipiente    et    vix  ante  vel  supra  initium  piunae  analis  desinente,  basi  alepidota, 
acuta,  emarginata,  multo  longiore  quam  alta,  longitudine  4  fere  in  longitudine  corporis,  altitudine 
l*/'3  circiter  in  altitudine  corporis;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibu?  acutis  vel  acutiuscule  rotunda- 

23 


178 

tis  subaequilongis,  6  et  paulo  circiter  in  longitudine  corporis ,  pectoralibus  ventrales  non,  ventra- 
libus  analem  non  attingentibus  ;  anali  basi  vagina  squainosa  humilliraa  inclusa,  acuta,  non  vel  vix 
emarginata,  dorsali  non  multo  hurniliore  sed  triplo  circiter  breviore,  radio  simplice  tertio  gracili 
cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa ,  profunde  incisa,  lobis  acutis,  superiore  inferiore  longiore  S^'/s 
circiter  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  olivaceo,  inferne  argenteo;  iride  flavescente 
vel  rossa;  sqaamis  dorso  lateribusque  singulis  basi  olivaceo-violascentibus  ;  cauda  vittis  longitudi- 
nalibus  nullis  sed  macula  magna  nigra  diffusa  rotundiuscula  in  linea  laterali  basi  pinnaecaudalis  ap- 
proximata;  pinnis  roseis ,  fusco  plus  minusve   arenatis. 

B.  3.  D.  4/14  vel  4/15.  P.  1/14.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Sumatra  (Palembang),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  ICO'". 

Aanra.  Ik  draag  deze  soort  op  aan  de  nagedachtenis  van  H.  Kuhl,  wien  slechts 
tijd  van  leven  heeft  ontbroken  om  onder  de  eerste  zoölogen  van  den  tegenwoor- 
digen  tijd  plaats  te  nemen.  De  soort  is  na  verwant  aan  Rohita  Hasseltii,  wat  mij 
op  het  denkbeeld  bragt,  haar  naar  Kuhl  te  noemen,  als  een'  naam,  welke  zich 
zelden  zonder  dien  van  Van  Hasselt  laat  uitspreken.  Deze  groote  verwantschap 
heefc  mij  vroeger  hare  kenmerken  doen  over  het  hoofd  zien,  zoodat  ik  haar  langen 
tijd   bij    mijne   voorwerpen   van   Rohita  Hasseltii  heb   bewaard. 

Zij  is  echter  steUig  eene  eigene  soort.  Haar  vergelijkende  met  voorwerpen  van 
Rohita  Hasseltii  van  gelijke  grootte,  ontwaart  men  reeds,  dat  zij  het  ligchaam  en 
den  kop  hooger  heeft  en  dat  de  rugvin  korter  doch  hooger  en  spitser  is,  doch  de 
eigenlijke  kenmerken  liggen  in  het  schubstelstel.  De  schubben  zijn  er  betrekke- 
lijk grooter  en  geplaatst  in  slechts  12  dwarsche  reijen,  van  welke  4^  of  5  boven 
de  zijlijn,  terwijl  Rohita  Hasseltii  14  dwarsche  schubreijen  heeft,  van  welke  5^ 
of  6  boven  de  zijlijn.  Mijne  voorwerpen  van  Rohita  Hasseltii  hebben  bovendien 
in  den  regel  36  of  37  schubben  in  de  zijlijn  en  bij  uitzondering  slechts  34,  wat 
echter   nog  één   schub  meer  is    dan  bij    Rohita  Kuhli. 

Behalve  Rohita  Kuhli  bezit  ik  nog  eene  Rohita  met  slechts  5  (4|)  schubreijen 
boven  de  zijlijn,  t.  w.  Rohita  oligolepis  Blkr,  donh  deze  verschilt  er  overigens  in 
meerdere  opzigten  van,  door  met  zigtbare  poriën  bedekten  snuit,  slechts  28  tot 
30  schubben   in   de  zijlijn,  één  of   twee   stralen    minder  in  de   rugvin,  enz. 

Rohita  {Rohita)  vittata  Val.,  Poiss.  XVI  p.  203;  Blkr,  Zevende  Bij  dr. 
ichth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  V  p.  451.  —  Gehande  Rohita. 
Atl.  Cypr.  Tab.  XII  fig.  2. 

Rohit.  (Roh.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4^/4  ad  4  in  ejus  longitudine,  latitudine2  ad  2"i 
in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  vel  obtusiusculo,  ore  clauso  antice  inferne  parum  oblique  trun- 
cato,  5'/3ad  7  in  longitudine  corporis  cum.  4  ad  5' '2  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali, 
altitudine  l'/4ad  l'/s  ,  latitudine  l^/s  ad  1^/5  in  ejus  longitudine;  oculis  superis,  diametro  3  ad  4  in 
longitudine  capitis,    diametro  1  ad  IV3  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  V/i  ad  2  distantibus, 


179 

membrana  palpebrali  iridls  raai'giuem  externurn  tantum  tegente,  apertura  subcirculavl ;  linea  rostro- 
dorsali  fronte  et  vertice  declivi  convexiuscula,  nucha  et  dcfrso  convexa;  liuea  interocularl  convexa; 
naribus  orbitae  raagis  quara  rostri  apici  approximatis,  po3terioribus  patulis  valvula  claudendis ,  an- 
terioribus  subtubulatis;  poris  parvis  utroque  latere  nares  interet  angulum  operculi  superiorem  longi- 
tudinaliter  uniseriatis  parum  consplcuis;  rostro  carnoso,  planiusculo,  valde  convexo,  paulo  ante  os 
prominente,  junioribus  oculo  non  longiore,  aetate  provectis  oculo  multo  longiore,  apice  aetate  pro- 
vectioribus  semper,  juvenilibus  vulgo  poris  3  magnis  distantibus  in  seriem  transversam  dispositis, 
porocentrali  lateralibus  vulgo  multo  majore,  poris  circumjacentibus  minoribus  consplcuis  nullls;  osse 
suborbitttli  anteriore  irregulariter  oblongo-tetragono,  angulis  plus  minusve  rotundato,  minus  duplo 
longiore  quam  alto;  ossibus  suborbitalibus  ceteris  humilibus ,  oculi  diametro  multoties  ad  minus 
triplo  gracilioribus ;  poris  suborbitalibus  longitudinaliter  uniseriatis  parum  vel  non  consplcuis ;  cirris 
carnosis ,  supraraaxillaribus  rostjralibus  multo  longioribus  oculi  diametro  non  ad  paulo  longioribus ; 
maxilla  superiore  acie  cartilaginea  formam  ferri  equini  subreferente  sympbysi  leviter  emarginata, 
deorsum  valde  protractili;  labio  superiore  valde  carnoso,  ante  maxillam  pendulo,  margine  interno 
transversira  rugoso,  margine  libero  papillis  conicis  obtusis  brevibus  pluriseriatis ;  maxilla  inferiore 
plana,  margine  anteriore  truncata;  labio  inferiore  valde  carnoso,  reflexo,  margine  interno  oblique 
transversira  rngoso,  margine  libero  papillis  conicis  brevibus  acutis  pluriseriatis,  sulcis  inferne  antice 
istlimo  lato  distantibus;  mento  propter  maxillam  inferiorem  adscendentem  parum  oblique  truncato : 
operculo  latitudine  maxima  2  ad  2  et  paulo,  latitudine  superne  2  ad  2'/3  in  ejus  altitudine,  oculi 
diametro  paulo  ad  non  graciliore,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  convexiusculo;  apertura  branchi- 
ali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  aggregatis 
2.4.5,5.4.2,  singulis  facie  masticatoria  oblique  truncatis,  marginibus  elevatis  serie  anteriore  prae- 
sertim  inaequaliter  lobatis,  dentibus  serie  anteriore  antice  dimidio  apicali  sulco  longitudinali  lato 
percursis  j  osse  scapulari  trigono  acutiuscule  rotundato ;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa 
altiore;  ventre  ante  pinnas  ven  trales  plano,  post  pinnas  ven  trales  rotundato  non  carinato;  squamis 
subverticalibus ,  mediis  lateribus  quam  cetero  corpore  majoribus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali 
longitudinaliter  subradiatim  striatis,  33  vel  34  in  linea  laterali ,  14  (  131/2  )  in  serie  trans  versalt 
quarum  6  {  5' 2  )  supra  lineam  lateralera  ,  11  vel  12  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dor- 
salem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  magnitudine  postrorsum  sensim  accrescentibus, 
serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi, 
basi  ventralium  paulo  ad  non  magis  quam  lineae  dorsali  approximata ,  singulis  squamis  tubulo  sim- 
plice  mediam  squamam  attingente  vel  non  attingente  notata;  pinna  dorsali  ante  pinnas  ventrales  in- 
cipiente  et  ante  pinnam  analera  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  paulo  breviore  ad  pau- 
lo longiore  quam  alta,  longitudine  4-/3  ad  5^/5  in  longitudine  corporis,  altitudine  1  et  paulo  ad  V/t. 
ia  altitudine  corporis;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis  longitudine  subaequalibus  6  fere  ad 
7  fere  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non,  ventralibus  analem  non  vel  vix  attingen- 
tibus;  anali  basi  vagina  squamosa  humillima  subnulla,  acuta,  paulo  emarginata,  dorsali  sat  multo 
liumiliore  sed  plus  duplo  (minus  triplo)  breviore,  radio  tertio  simplice  gracili  cartilagineo;  caudali 
basi  late  squamosa,  profunde  emarginata,  lobis  acutis,  superiore  inferiore  longiore,  S-'/s  ad  4'/4  in 
longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi  vel  olivaceo,  inferne  argenteoj  iride  flavescente 
vel  rosea;  fascia  cephalo- caudali  violacea  vel  fuscescente  plus  minusve  lata  frequenter  non  vel  parura 
conspicua;  squamis  corpore  singulis  basi  macula  violascente,  maculis  juvenilibus  interdum  vittas 
longitudinales  similantibus ,  squamis  dorso  lateribusque  plnrimis  singulis  insuper  vittula  transversa 
nitente-viridi  ornatis ;  pinnis  rosco-hyalinis  vel  roseis. 
B.  3.  D.  4.10  ad  4,14,  V.  1.13  ad  1  IG.  V.  2  8.  A.  3  5  vel  3  6.  C.  6.17  6  lat.  brev.  inclus. 


180 

Syn.  Labeoharhus  vittatus  K.  v.  IT.  ap.  Val.,  Poiss.  XVI  p.  203. 

Jiohite  a  baiules  Val.,  Poiss.  XVI  p.  203  (aetas  juvenilis). 

Rohita  eri/thrura  Val.,  Poiss.  XVI  p.  204  (aetas  provecta). 

Eohite  u  queue  rouge  Val.,  ib.  XVI  p.  20i. 

Rohita  erythrurus  Blkr,  Zevende  Bijdr.  iclith.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  V  p.  452. 

Millem  Mal.  Bat.,  Mllem   Sund. 

Kasehreh  Lamp. 
Hab.  Java  (Batavia,  Lebak,  Buitenzorg,  Tjikao,  Pai-ongkalong,  Surabaja,  Gempol),  in  fluviis. 

Sumatra  (Pangabuaiig,  Padang,  Solok,  Meninju ,  Laliat),  in  fluviis  et  lacubus. 

Borneo  (Bandjermasin,    Pengaron,  Pontianaki,  in  fluviis. 
Longitudo  23  speciminum  105""  ad  245'". 

Aanm.  Het  komt  mij  thans  meer  dan  waarschijnlijk  voor,  dat  Rohita  vittata  Val. 
en  Rohita  erythrura  Val.  slechts  leeftijdsverscheidenheden  zijn  eener  zelfde  soort. 
De  verschillen,  in  de  aangehaalde  beschrijving  vermeld  als  soortelijke,  zijn  te  be- 
schouwen als  van  gcene  hoogere  waarde  dan  individuele  en  deels  te  brengen  op 
rekening  van  minder  goed  bewaarden  toestand  der  beschrevene  of  afgebeelde  voor- 
werpen. 

Rohita  enneaporos  Blkr  is  eene  na  verwante  soort ,  welke  echter  niet  met  Rohita 
vittata  vereenigd  kan  worden  wegens  hare  9  groote  snuitporiën  zeer  smal  en  hoog 
operkel,  lageren  kop  (bij  voorwerpen  van  gelijke  grootte),  enz.  Niet  minder  na  ver- 
want is  Rohita  triporos  Blkr ,  welke  echter  te  herkennen  is  aan  eene  groote  zwarte 
vlek  voor  op  de  rugvin,  eene  schubrei  minder  onder  de  zijlijn,   enz. 

Rohita  vittata  Val.  is  te  Batavia  niet  zeldzaam ,  doch  zij  wordt  er  toch  voorname- 
lijk slechts  gevangen  tijdens  hoogere  rivierstanden ,  als  wanneer  zij  meer  uit  de 
hoogere  gedeelten  der  rivieren  schijnt  af  te  dalen. 

Rohita  (Rohita)  kahajanensis  Blkr,  Act.  Soc.  Scient.  Ind.  Neerl.  II, 
Tiende  Bijdr.  ichth.  fauna .  van  Borneo  p.  18.  —  Kahajansche 
Rohita.  Atl.  Cypr.  Tab.  XV  fig.  5. 

Kohit.  (Eoli.)  corpore  oblon^o  compresso.  altitudine  4  ad  4  et  paulo  in  ejus  longitudine,  latitudine  2 
ciiciter  in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo,  ore  clauso  antice inferne  parum  oblique  truncato,  5'/5  ad 
5-/3  in  longitudine  corporis  cum,  4  ad  4'/:)  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  V/s  ad 
l'/6,  latitudine  1^/4  ad  l-Zsin  ejus  longitudine ;  oculis  subsuperis,  diametro  3  et  paulo  in  longitudine 
capitis,  diametro  1  et  paulo  in  capitis  parte  postoculari ,  diametro  iVs  ad  IV2  distantibus,  merabrana 
palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tcgente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  fronte 
et  vertice  declivi  convexiuscula,  nucha  et  dorso  convexa;  linea  interooulari  convexa ;  naribus  orbitae 
raagis  quara  rostri  apici  approxiraatis ,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis,  anterioribus  brevi- 
tubulatis ;  poris  parvis  utroque  latere  nares  inter  et  angulum  operculi  superiorem  longitudinaliter 
uni.seriatis  parum  conspicuis;  rostro  carnoso,  planiusculo,  convexo,  vix  ante  os  prominente,  oculo 
aon  breviore,    apice  poris  2  magnis  distantibus  in  linea  ti'ansversa  sitis  poris   minoribus  conspicuis 


lei 

aullis  cinctis;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo  irregnlarlter  tetragouo,  angnlis  rotundato,  minus 
duplo  longiore  quam  alto ;  ossibus  suborbitalibus  ceteris  humillbus  oculi  diametro  multoties  graciliori- 
bus;  poi'is  suborbitalibus  consplcuis  nullis;  cirris  carnosis  gracilescentibus ,  supramaxillaribus  rostra- 
libus  multo  longioribus  oculi  diametro  vix  longioribus;  maxilla  superiore  acie  cartilaginea  formam 
ferri  equini  subreferente ,  symphysileviter  emarginata,  deorsum  valde  protractili ;  labio  superiore  valde 
carnoso,  ante  maxillam  pendulo,  margine  libero  papillis  conicis  obtusis  breribus  numerosis  plnri- 
seriatis;  maxilla  inferiore  plana  subcochleariformi ;  labio  inferiore  valde  carnoso,  reflexo,  margine 
libero  papillis  conicis  obtusis  brevibus  numerosis  pluriseriatis ,  sulcis  inferne  antice  isthmo  lato 
distantibus;  mento  propter  maxillam  inferiorem  adscendentem  parum  oblique  truncato;  operculo 
latitudine  2  fere  in  ejus  altitudine ,  margine  inferiore  rectiusculo ;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi 
margine  posteriore  desinente ;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  aggregatis  2.  4.  5,  5.  4.  2 ,  singulis 
facie  masticatoria  oblique  truncata  vel  oblique  convexa,  marginibus  elevatis,  dentibus  serie  anteriore 
praesertim  inaequaliter  bilobis,  iis  serie  anteriore  antice  dimidio  apicali  sulco  longitudinali  lato  percursis  : 
osse  scapulari  trigono  acute  rotundato ;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  altiore;  ventre  ante 
pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  obtuse  carinato;  squamis  subverticalibus ,  mediis  lato- 
ribus  quam  cetero  corpore  paulo  majoribus,  dimidio  libero  et  vulgo  etiam  dimidio  basali  longitudi- 
naliter  subradiatim  striatis,  35  vel  36  in  linea  laterali,  13  in  serie  transversali  quarum  5'/2(6)3npra 
lineam  lateralem,  10  vel  11  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibua  in- 
fimis  longitudinaliter  triseriatis;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  ventralinm  7ix 
magis  quam  lineae  dorsali  approximata ,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente 
vel  superante  notata;  pinna  dorsali  ante  pinnas  ventrales  incipiente  et  paulo  ante  pinnam  analem 
desinente,  basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  multo  longiore  quam  alta,  longitudine  4  et  paulo  ïn 
longitudine  corporis,  altitudine  l'/acirciter  in  altitudine  corporis;  pinnis  pectoralibns  et  ventralibus 
acutis,  longitudine  subaequalibus ,  7  circiterin  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non,  ven- 
tralibus analem  non  attingentibus ;  analibasi  vagina  squamosa  humillima  inclnsa,  acuta,  non  emar- 
ginata, dorsali  paulo  humiliore  sed  plus  triplo  breviore,  radio  simplice  tertio  graeili  cartilaoineo ; 
caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  superiore  inferiore  longiore  4  et  paulo  in  longi- 
tudine corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo ;  iride  flava  vel  rosea:  recfione  su- 
prascapulari  macula  nitente-coerulea ;  cauda  aetate  provectioribus  macula  magna  nigra  basi  ninnae 
caudalis  approximata;  fascia  cephalo-caudali  diffusa  fuscescente;  pinnis  roseis,  dorsali,  anali  cau- 
dalique  plus  minusve  fusco  arenatis. 

B.  3.  D.  4/15  vel  4/16.  P.  1/14.  V.  2/S.  A.  S/5  vel  3/6.  C.  7/17  7  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Borneo  (Kahajan),  in  fluviis. 
Sumatra  (Labat),  in  fluviis. 

Longitudo  5  speciminum  76'"  ad  106'". 

Aanm.  Het  voornaamste  kenmerk  dezer  soort  is  gelegen  in  de  twee  groote  vaneen- 
staande  snuitporiën ,  zonder  omringende  of  tusschenliggende  kleinere  of  grootere  po- 
riën, zoodat  die  poriën  zich  scherp  op  den  overigens  geheel  gladden  snuit  afteekenen. 

In  het  aantal,  de  grootte  en  de  plaatsing  der  snuitporiën  bij  Rohita  zijn  kenmer- 
ken gelegen,  welke ^  wegens  hunne  standvastigheid,  mij  voorkomen  inderdaad  van 
soortelijke  waarde  te  zijn.  Bij  vele  soorten  ontbreken  die  snuitporiën  geheel  en  al , 
zooals  bij  8  der  9  hiervoren  beschrevene  soorten.  Bij  de  onderwerpelijke  soort 
zijn  die  poriën  nog  slechts  ten  getale  van  twee  aanwezig.  Andere  soorten ,  zooals  Kohita 
vittata  Val.  en  Rohita  triporos  Blkr,  hebben  drie  zoodanige  poriën,  welke  vooraan 


182 

den  snuit  in  eene  dvvarsche  rei  zijn  geplaatst  en  van  welke  de  middelste  aanmer- 
kelijk grooter  is  dan  de  zijdelijke.  Van  Rohita  borneënsis  heb  ik  reeds  gezegd,  dat 
er  vijf  zoodanige  in  eene  dvvarsche  rei  geplaatste  poriën  zich  voor  aan  den  snuit 
bevinden.  Bij  Rohita  enneaporos  stijgt  dit  getal  tot  negen ,  acht  van  welke  in  een' 
cirkel  zijn  geplaatst,  terwijl  de  negende,  veel  grooter  dan  de  overige,  zich  in  het 
centrum  van  den  cirkel  bevindt.  Bij  andere  soorten  nog,  zijn  die  poriën  veel  tal- 
rijker, doch  zij  houden  dan  op  soortelijke  kenmerken  te  leveren,  nemende  hun 
aantal  daarin  den  regel  toe  met  toenemeuden  leeftijd,  even  als  bij  meerdere  soorten 
van  Labeo,  Morulius,  enz. 

Rohita  kahajanensis  is,  behalve  aan  hare  snuitporiën,  nog  herkenbaar  aan  hare 
85  of  36  schubben  in  de  zijlijn,  6  (5^)  schubreijen  boven  de  zijlijn,  15  of  16  ver- 
deelde rugvinstraleu  en  glinsterend  blaauwe  schouderviek. 

Rohita  (Rohita)  triporos  Blkr,  Diagn.  beschr.  nieuwe  vischs.  v.  Su- 
matra  Tient.  I  -  V ,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  III  p.  598.  —  Drieporige 
Rohita.  Atl.  Cypr.  Tab.  XI  fig.  3. 

Eohit.  (Rohit.)  corpore  oblongo  compresso ,  altitudine  4  ad  4^/4  10  ejus  longitudine,  latitudine  2  et  paulo 
ad2'/4in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo,  ore  clauso  antice  inferne  parum  oblique  truncato,  ö'/sad 
61/3  in  longitudine  corporis  cum ,  4*/3  ad  4%  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ,  altitudine 
iVc  ad  iVscirciter,  latitudine  iVs  circiter  in  ejus  longitudine;  oculis  superis,  diametro  3'/3  ad  3'/4 
in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo  ad  iViin  capitis  parte  postoculari ,  diametro  l'/^  ad  l^/s 
distantibus ,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tegente ,  apertura  subcirculari ;  linea 
rostro-dorsali  fronte  et  vertice  declivi  rectiuscula,  nucha  et  dorso  valde  convexa;  linea  interoculari 
convexa ;  naribus  orbitae  magis  quara  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  patulis  valvula  clau- 
dendis,  anterioribus  subtubulatis ;  poris  parvis  utroque  latere  nares  inter  et  angulum  operculi  superi- 
orem  longitudinaliter  uniseriatis  parum  conspicuis;  rostro  carnoso  planiusculo,  convexo,  paulo  ante 
os  prominente,  oculo  longiore ,  apice  poris  3  magnis  distantibus  in  seriem  transversam  dispositis,  central» 
lateralibus  majore,  poris  circumjacentibu»  minoribus  conspicuis  nuUis;  osse  suborbitali  anteriore 
oblongo-tetragono ,  angulis  rotundato ,  minus  duplo  longiore  quam  alto ;  ossibus  suborbitalibus  ceteris 
humilibus  oculi  diametro  triplo  ad  quadruplo  gracilioribus ;  poris  suborbitalibus  conspicuis  nullis; 
cirris  carnosis  gracilescentibus ,  supramaxillaribus  rostralibus  multo  longioribus  oculi  diametro  non 
vel  paulo  tantum  longioribus;  maxilla  superiore  acie  cartilaginea  formam  ferri  equini  subreferente , 
symphysi  leviter  emarginata,  deorsum  valde  protractili;  labio  superiore  valde  carnoso,  ante  raaxil- 
lam  pendulo,  margine  libero  papillis  conicis  acutiusculis  brevibus  numerosis  pluriseriatis ;  maxilla 
inferiore  plana,  margine  anteriore  truncata;  labio  infcriore  valde  carnoso,  reflexo,  margine  libero 
papillis  conicis  acutiusculis  brevibus  numerosis  pluriseriatis,  sulcis  inferne  antice  isthrao  lato  di- 
stantibus ;  mento  propter  maxillam  inferiorem  adscendentera  parum  oblique  truncato ;  operculo  la- 
titudine iVaad  1 3/4  in  ejus  altitudine,  oculi  diametro  vix  ad  non  graciliore,  margine  inferiore 
rectiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pharynge- 
alibus  masticatoriis  ajtrreKatis  2.4.5,5.4.2.  sintrulis  facie  masticatoria  oblique  truncata,  margini- 
bus  elevatis  serie  anteriore  praesertim  inaequalibus  sublobata,  dentlbus  serie  anteriore  antice  dimidio 
apicali  sulco longitudinali latu superficiali  percursis;  osse scapulari  trigono  acutiusoule  rotundato;  linea 


183 

Oorsali  convexa  liHea  ventrali  convexa  multo  altiore ;  ventre  antepinnas  ventrales  plano,  postpinnas 
ventrales  rotundato  vel  obtusissime  carinato;  squamis  siibverticalibus,  inediis  lateribus  iis  cetero  eor- 
pore  majoribus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatim  striatis,  32  ad  34  in  linea 
laterali,  12V2  (13)  in  serie  transversali  quarura  6  (  ö'/a  )  supra  lineam  lateralem,  10  p.  m.  in  serie 
longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie 
media  postrorsum  raagnitudine  sensim  accrescentibus  iis  seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  latera- 
li rectiusoula  antice  tantum  declivi,  basi  ventralium  paulo  vel  non  magis  quara  lineae  dorsali  ap- 
proximata,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squaraam  attingente  vel  non  attingente  notata ; 
pinna  dorsali  ante  pinnas  ventrales  incipiente  et  ante  pinnam  analem  desinente,  basi  alepidota,  acuta, 
emarginata,  paulo  longiore  ad  sat  multo  breviore  quam  alta,  longitudine  4'/2ad  i^/o  in  longitudine 
corporis,  corpora  paulo  humiliore  ad  paulo  altiore;  pinnis  pectoralibus  acutis  6 Va  ad  6  in  longitudine 
corporis,  ventrales  non  attingentibus  ;  pinnis  ventralibns  acutis  6  ad  5  in  longitudine  corporis,  ana- 
lem non  ad  subattingeutibus ;  anali  basi  vagina  squamosa  humillima  inclusa,  acuta,  paulo  ad  vix 
emarginata,  dorsali  multo  humiliore  et  triplo  circiter  breviore,  radio  simplice  tertio  gracili  carti- 
lagineo;  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa ,  lobis  acutis,  superiore  inferiore  longiore  4  ad  S'/a 
in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  iride  flavesente  vel  rosea; 
squamis  dorso  lateribusque  singulis  basi  niacula  oblonga  trans  versa  fusco-violascente;  fascia  cephalo- 
caudali  fuscescente  diffusa  (specimine  juniore  tantum  conspicua) ;  pinnis  roseis  vel  flavesoentibus  ,  dorsali 
(specimiue  majore  tantum)  antice  inferne  macula  magna  nigricante-violacea  et  membrana  inter  sin- 
gulos  radios  macula  diffusa  ex  arena  fusca  composita. 

B.  3.  D.  4/11  ad  4/13.  P.  1/14.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/16/7  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Sumatra  (Palembang),  in  fluviis. 
Borneo.(Pontianak),  in  fluviis. 

Longitudo  2  speciminum  130'"  et  154'". 

Aanm.  Rohita  triporos  is  zeer  na  verwant  aan  Rohita  vittata  Val.  Zij  verschilt 
er  echter  bepaald  soortelijk  van,  door  eene  overlangsche  schubrei  minder  onderde 
zijlijn,  hooger  ligchaam,  hoogere  spitsere  en  meer  uitgerande  rugvin,  langere  buik- 
viunen,  hoogeren  kop,  korteren  en  tevens  minder  bollen  snuit,  korteren  staart, 
breeder  operkel,  groote   zwartachtige  rugvin  vlek,  enz. 

Deze  verschillen  vallen   evenwel  gedeeltelijk  slechts  in   het  oog  bij  vergelijking  van 
voorwerpen    van  beide    soorten   van  gelijke  grootte. 

Zoo  vind  ik  bij   voorwerpen  van   beide  soorten  van  154'"    lengte 

Boldta  triporos.    Rohita  vittata. 

Hoogte  des  ligchaams    in  zijne  lengte 4|-   maal  4|  maal 

Hoogte  van    den   kop    in    zijne  lengte      .     .     .     .  1^     //  Ij     " 

Breedte  van   het  operkel  in  zijne  hoogte      .     .     .  1  +     //  3       // 

Hoogte  der  ruo;vin  in  de  hoogte  des  ligchaams  min- 

der  dan 1      n  meer  dan  1  // 

Lengte  van    den   staart  van  den    laatsten    rugvin- 
straal  tot  aan  den  staartvindgrond  in    de  lengte 

des   geheelen  ligchaams 4^  tot  4|  ml.  4       // 

Buikvinnen  in  de  lengte  des    ligchaams  ....  5     maal     ,      ö|      u 


184 

Den  kopstaartband  zie  ik  bij  Rohita  triporos  slechts  op  mijn  kleiner  voorwerp  en 
dan  nog  flaauw  uitgedrukt.  Bij  Rohita  vittata  gaat  deze  band  echter  dikwerf  ins- 
gelijks  verloren  door  lange  bewaring  in  wijngeest. 

Rohita  (Rohita)  enneaporos  Blkr,  Diagn.  beschrijv.  nieuwe  vischs.  v. 
Sumatra,  Tient.  I-IV,  Nat.  T.  Ned.  Iiid.  III  p.  596.— i\%en- 
porige  Rohita.  Atl.  Cypr.  Tab.  XI  fig.  2. 

Rohit.  (Roh.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4V2  fere  in  ejnslongitudine,  latitudine  2  circiter 
in  cjus  altitudine;  capite  obtusiusculo ,  ore  clauso  antice  inferne  parum  oblique  truncato,  G'A' circiter 
in  longitudine  corporis  cum,  5  circiter  in  longitudinfe  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  IVi, 
latitudine  1^/2  circiter  in  ejus  longitudine;  oculis  superis,  diametro  3"/3  ad  S^/i  in  longitudine  capi- 
tis,  diametro  iVi  circiter  in  capitis  parte  postoculari,  diametris  2  circiter  distantibus,  membrana 
palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  fronte 
et  vertice  deolivi  convexiuscula ,  nucha  et  dorso  convexa ;  linea  interoculari  convexa ;  naribus  orbitae 
magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis ,  anterioribus  subtubu- 
latis;  poris  parvis  utroquo  latere  nares  inter  et  angulum  operculi  superiorem  longitudinaliter  unise- 
riatis  parum  conspicuisj  rostro  carnoso,  planiusculo,  valdeconvexo,  paulo  ante  os  prominente ,  oculo 
multo  longiore,  apice  poris  magnis  valde  conspicuis,  poro  centrali  ceteria  majore  poris  8  conspicuis 
in  circulum  dispositis  cinctis ,  poris  extra  circulum  insuper  aliquot  poris  ceteris  minoribus  oculo  nudo 
vix  vel  non  conspicuis;  osse  suborbitali  irregulariter  tetragono,  duplo  circiter  longiore  quam  lato, 
angulis  plus  minusvo  rotundato;  ossibus  suborbitalibus  ceteris  humilibus  oculi  diametro  triplo  ad 
quadruplo  gracilioribus ;  poris  suborbitalibus  conspicuis  nullis ;  cirris  carnosis  supramaxillaribus  rostra- 
libus  longioribus,  oculi  diametro  non  vel  paulo  longioribus;  maxilla  superiore  acie  cartilaginea  for- 
mam  ferri  equini  subreferente ,  symphysi  leviter  emarginata ,  deorsum  valde  protractiii;  labio  superiore 
valde  carnoso,  ante  maxillam  pendulo,  marglne  interno  transversim  rugoso,  margine  libero  papillis 
oonicis  obtusis  brevibus  pluriseriatis ;  maxilla  inferiore  plana,  margine  anteriore  truncata;  labio  in- 
feriore  valde  carnoso,  reflexo,  margine  interno  oblique  transversim  rugoso,  margine  libero  papillis 
conicis  brevibus  acutis  pluriseriatis,  sulcis  inferne  antice  isthmo  lato  distautibus;  naento  propter 
maxillam  inferiorem  adscendentem  parum  oblique  truncato,-  operculo  latitudine  maxima  2-5,  latitu- 
dine superne  3  in  ejus  altitudine,  oculi  diametro  multo  graciliore,  mai-gine  inferiore  convexiusculo ; 
apertura  branchiali  sub  praeopereuli  margine  posteriore  desinentej  dentibus  pharyngealibus  mastica- 
riis  aggregatis  2.4.5/5.4,2,  singulis  facie  masticatoria  oblique  truncata,  marginibus  elevatis,  iis  se- 
rie anteriore  praesertim  inaequaliter  lobatis  antice  dimidio  apicali  sulco  longitudinali  superüciali 
percursis ;  osse  scapulari  trigono  acutiuscule  rotundato ;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  con 
vexa  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato; 
squamis  subverticalibus ,  mediis  lateribus  quam  cetero  corpore  majoribus,  dimidio  libero  et  dimi- 
dio basali  longitudinaliter  subradiatim  striatis,  33  vel  34  in  linea  laterali,  13V2  (14)  in  serie 
transversali  quarum  öVa  (6)  supra  lineam  lateralem,  11  vel  12  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et 
pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis;  linea  laterali  rectiuscula,  antice 
tantum  deolivi,  basi  ventrallum  vix  magis  quam  lineae  dorsali  approximata ,  singulis  squamis  tubulo 
simplice  mediam  squamam  non  vel  vix  attingente  notata;  pinna  dorsali  ante  pinnas  ventrales  inci- 
pieute  et  ante  pinnam  analem  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  paulo  longiore  quam 
alta,  longitudine  5  fere  ia  longitudine  corporis,  altitudine  1  et    paulo  in  altitudine  corporis;  pinnis 


185 

pectoralibus  et  ventralibus  acutis ,  pectoralibus  7  fere  in  longitudine  corporis  ventrales  non  attingen- 
tibus,  ventralibus  6  et  paulo  ia  longitudine  corporis  analem  non  attingentibus ;  anali  baai  vagina 
squamosa  humillima  inclusa,  acuta,  emarginata,  dorsali  non  multo  humiliore  sed  plus  duplo  (minus 
triplo)  breviore,  radio  siraplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa, 
lobis  acutis,  superiore  inferiore  longiore  4  circiter  in  longitudine  coi'poris;  colore  corpore  superne 
olivaceo-viridi,  inferne  argenteo;  iride  flavescente  vel  rosea ;  fascia  cephalo-caudali  diffusa  fuscescente- 
violacea;  pinnis  roseis  vel  rubris. 

B.  3.  D.  4/12  vel  4/13.  P.  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/G  et  lat.  brev. 

Hab.  Sumatra  (Padang),  in  fluviis. 

Longitudo  specimiuia  unici  246'". 

Aanin.  Een  nieuwe  vergelijking  van  bovenbeschreven  voorwerp  met  mijne  tal- 
rijke voorwerpen  van  Rohita  vittata  Val.,  heeft  mij  eerst  doen  twijfelen  of  het  wel 
tot  cene  daarvan  verschillende  soort  te  brengen  zij ,  zoo  groot  is  de  overeenkomst 
in  de  meeste  bijzonderheden  van  habitus  en  bewerktuiging.  Intusschen  tref  ik  bij  geen 
mijner  voorwerpen  van  Rohita  vittata  Val.  van  gelijke  grootte  meer  dan  slechts  3  op 
eene  dwarsche  lijn  geplaatste  snuitporiën  aan,  terwijl  er  ook  standvastig  de  kop 
betrekkelijk  hooger  is  en  het  operkel  betrekkelijk  breeder  en  minder  hoog.  Ik  heb 
alzoo  mijn  voorwerp  onder  den  vroeger  aan  hetzelve  gegevenen  soortnaam  gelaten , 
waaronder  het  zal  behooren  geplaatst  te  blijven,  tenzij  nieuwe  reijen  van  voorwerpen 
mogten  aantoonen,  dat  aan  de  beschrevene  verschillen  geene  soortelijke  waarde  ge- 
hecht mag  worden. 

Rohita  {Rohita)  oligolepis  Blkr,  Nalez.  ichth.  faun.  van  Banka,  Nat. 
Tijdschr.  Ned.  Ind.  V  p.  191.  —  Grootschuhhige  Rohita.  Atl.  Cjpr. 
Tab.  VIII  fig.  7. 

RoHt.  (Roh.)  corpore  oblongo  compre.sso,  altitudine  4  circiter  in  ejus  longitudine,  latitudine  2  et 
paulo  in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo,  ore  clauso  antice  inferne  mediocriter  oblique  truncato, 
5' 3  circiter  in  longitudine  corporis  cum,  4*3  ad  4V3  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali, 
altitudine  IVs  ad  1*/*  in  ejus  longitudine;  oculis  subsuperis,  diametro  Set  paulo  in  longitudine  ca- 
pitis,  diametro  1  et  paulo  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  IV2  circiter  distantibus,  membrana 
palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  fronte 
et  vertice  declivi  rectiuscula,  nucha  et  dorso  valde  convexa;  linea  interoculari  convexa;  naribus 
orbitae  magis  quam  rostri  apicl  approximatis,  posterioribus  patulis,  anterioribus  brevitubulatis ;  po- 
ris  parvis  utroque  latere  nares  inter  et  angulura  operculi  superiorem  longitudinaliter  uniseriatis  con- 
spicuis;  rostro  convexo,  carnoso,  vix  ante  os  prominente,  oculo  vix  vel  non  longiore,  superne  laevi, 
antice poris  pluribus  subaequalibus  bene  conspicuis,  poris  centralibus  majoribus  nullis;  osse  suborbi- 
tali  anteriore  oblique  tetragono,  vix  altiore  quam  longo,  postice  quam  antice  multo  altiore;  ossibus 
suborbitalibus  ceteris  humillimis ,  oculi  diametro  triplo  ad  multo  plus  triplo  gracilioribus ;  cirris 
carnosis,  rostrallbus  oculo  vix  brevioribus,  supramaxillaribus  oculo  sat  multo  longioribus;  maxilla 
superiore  acie  cartllaginea  formara  ferri  equini  subreferente ,  symphysi  vix  emarginata,  deorsum  val- 
de protructilii  labio  superiore  valde  carnoso,  ante  maxillam  pendulo,  plicis  numerosis  transversis, 

24 


186 

marwine  libero  papillis  brevissiniis  conicis  plariseriatis ;  maxilla  inferiore  plana  subcochleariformi 
labio  inferiore  valde  carnoso,  reflexo,  plicis  numerosis  oblique  transversis,  margine  libero  papillis; 
brevissimis  conicis  pluriseriatis ,  sulcis  inferne  isthmo  lato  distantibus ;  mento  propter  maxillam 
inferiorem  valde  adscendentem  oblique  truncato;  operculo  latitudine  l^/s  circiter  in  ejus  altitudine, 
margine  inferiore  rectiusculo;  apertura  brancbiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente; 
dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  2.3.5/5.3,2  vel  2.4.5/5.4.2,  singulis  facie  masticatoria  oblique 
truncata  margine  elevato  plus  minusve  lobata;  osse  scapulari  trigono  obtuse  rotundato;  linea  dor- 
sali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  altiore ;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano ,  post  pinnas 
ventrales  valde  obtuse  carinato;  squamis  subverticalibus ,  mediis  lateribus  quara  cetero  corpore  ma- 
joribus,  dimidio  libero  et  parte  basali  longltudinaliter  subradiatim  striatis,  28  ad  30  in  linea  la- 
terali,  11  p.  m.  in  serie  transversali  quarum  4'/2  (5)  supra  lineam  lateralem,  11  p.  m.  in  serie 
lonwitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longltudinaliter  triseriatis;  linea 
laterall  rectiuscula,  basi  ventralium  non  magis  quam  lineae  dorsali  approxiraata,  singulis  squamis 
tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente  vel  subattingente  notata ;  pinna  dorsali  ante  pinnas  ven- 
trales incipiente  et  ante  pinnam  analem  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  non  vel  vix  emarginata, 
lon^iore  quam  alta,  longitudine  4i/2  ad  4^/5  in  longitudine  corporis,  altitudine  l*/3  ad  iV*  in  alti- 
tudine corporis;  pinnis  pectoralibus  acutis  6  et  paulo,  ventralibus  acutis  7  fere  in  longitudine  cor- 
poris, pectoralibus  ventrales  non,  ventralibus  analem  non  attingentibus ;  anali  acuta,  non  vel  parum 
emarginata,  dorsali  paulo  humiliore  sed  triplo  circiter  breviore,  radio  simplice  tertio  gracili  car- 
tilagineo;  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis,  superiore  inferiore  paulo  longiore  4 
circiter  in  longitudine  corporis ;  colore  corpore  supcrne  roseo-viridi ,  inferne  roseo-margaritaceo ;  iride 
flava  vel  rosea ;  squamis  lateribus  pluribus  basi  vitta  transversa  subsemilunari  fusca ;  cauda  macula 
rotunda  nigricante  magna  in  linea  laterali  basi  pinnae  caudalis  contigua;  pinnis  roseis,  imparibus 
plus  minusve  fusco  arenatis. 

B.  3.  D.  4/12  vel  4/13.  P.  1/13.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Banka  (Marawang),  in  fluviis. 

Longitudo  2  speciminum  100'"  et  103'". 

Aanm.  Rohita  oligolepis  is  kenbaar,  behalve  aan  bet  gering  aantal  harer 
schubben  en  rugvinstralen ,  aan  haren  spitsen  kop,  goed  zigtbare  talrijke  'poriën 
aan  de  snuitspits  zonder  grootere  centrale  poriën,  vrij  lange  voeldraden ,  groote 
ronde  staartvlek,  enz. 

Voor  zooverre  de  vsraarnemingen  reiken ,  is  deze  Rohita  aan  Banka  eigen ,  even 
als  Rohita  Waandersi. 

MoRULiüS  Buch.  Blkr  ;=!  Chrysophekadion  Blkr  ol.  —  Millem. 

Corpus  oblongum  compressum,  squamis  magnis  vel  mediocribus  ve- 
stitum.  Maxillae  nudae ,  non  tumidae.  Cirri  4 ,  rostrales  et  suprama- 
xillares.  Rostrum  carnosura,  integrum,  ante  os  prominens,  lateribus 
lobatum  vel  non  lobatum ,  margine  libero  nee  papillatum ,  nee  fimbria- 
tum.  Os  suborbitale  anterius  oblongum  sat  longe  ante  orbitam  situm. 
Labium  superius  ante  maxillam  superiorem  pendulum ,  fimbriatum ,  cum 


187 

ïabio  inferiore  continuüm.  Rictus  ore  aperto  plus  minusve  ovalis. 
Maxilla  superior  acie  tenui  semilunari,  Maxilla  inferior  acie  tenui 
truncata  vel  rotundata,  symphysi  tubereulo  nuUo.  Labium  inferius 
reflexum  papillatum  vel  fimbriatum  non  lobatum,  Sulcus  postlabialis 
unicus  transversus  semilunaris  margini  labii  inferioris  subparallelus. 
Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  vel  supra  pin- 
nam  analem  desinens,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Dentes 
pharyngeales  raasticatorii  aggregati  2.4.5/5.4.2.  facie  masticatoria  obli- 
que  truncati  non  tuberculati.  ^ 

Aanm.  Ik  zonder  het  geslacht  Morulius  van  Rohita  af,  eensdeels  wegens  de  enkele 
dwarsche  achterlipsgroeve ,  en  anderendeels  wegens  het  ver  voorwaarts  verplaatst 
zijn  van  het  voorste  onderoogkuilsbeen ,  hetwelk,  meer  langwerpig  van  gedaante, 
even  als  bij  het  geslacht  Labeo,  door  het  tweede  onderoogkuilsbeen  tot  ver  voor 
de  oogkas  is  verschoven. 

Het  geslacht  staat  in  het  algemeen  in  verwantschap  tusschen  Rohita ,  Rohitichthys 
en  Labeo,  doch  is  van  alle  gemakkelijk  te  onderkennen  aan  de  enkele  achter- 
lipsgroeve die  halvemaanvormig  evenwijdig  aan  den  vrijen  onderliprand  verloopt, 
terwijl  bij  de  overige  genoemde  geslachten  het  midden  der  kinhuid  zonder  groeve 
is  en  de  aan  beide  zijden  dier  huid  verloopende  groeve  overlangs  is  geplaatst. 

Tot  dit  geslacht  breng  ik  thans  5  soorten  mijner  verzameling,  waarvan  vier 
bengaalsche  en  slechts  een  soendasche,  t.  w.  Rohita  calbosu  Val.,  Rohita  Belan- 
geri  Val. ,  Rohita  Buchanani  Val.  en  Rohita  chalybeata  Val.  van  Bengalen  en 
Rohita  chrysophekadion  Blkr  van  den  Indischen  Archipel.  —  Bovendien  geloof  ik,  dat 
daartoe  almede  te  brengen  zijn  nog  eenige  andere  bengaalsche  soorten,  welke  ik 
niet  naar  de  natuur  ken,  zooals  Rohita  moralius  Val.,  Rohita  jaolius  Val.,  Rohita 
Reynauldii  Val. ,  Rohita  musiha  Heek.   en  Labeo   velatus  Val. 

Deze  soorten,  deels  zeer  na  aan  elkander  verwant,  verschillen  deels  ook  vrij 
aanmerkelijk  van  elkander,  ten  opzigte  van  kleuren,  profiel,  bouw  van  operkel 
en  vinnen,  beschubbing,  enz.,  2oodat  voor  meerdere  de  diagnostische  verschillen 
gemakkelijk  zijn  vast  te  stellen,  terwijl  dat  van  andere  soorten  moeijelijk  is  te 
omschrijven.  Zoo  is  van  mijne  bengaalsche  soorten  Morulius  chalybeatus  gemak- 
kelijk herkenbaar  aan  hare  ongeveer  70  schubben  in  de  zijlijn  en  14  of  15  over- 
langsche  schubreijen  boven  de  zijlijn,  en  Morulius  rohita  (Cyprinus  rohita  Buch.) 
aan  hare  40  schubben  in  de  zijlijn,  7  (6V2)  overlangsche  schubreijen  boven  de  zij- 
lijn, buitengemeen  ontwikkeld  operkel  welks  breedte  slechts  IV2  luaal  gaat  in  zijne 
hoogte,  gladden  snuit  zonder  zigtbare  poriën  en  uiterst  korte  voeldraden,    Daaren- 


188 

tegen  zijn  ^lorulius  Belangeri  en  Morulius  calbosu  in  habitus  van  kop,  ligchaam 
en  vinnen ,  en  in  kleuren  zeer  na  verwant  aan  de  soendasche  soort.  Deze  laat  zich 
echter  onderkennen  als  volgt. 

I.   Rostrum   valde  ante  os  prominens  poris  numerosis  conspicuis  obsitura.  Cirri 

bene  evoluti. 

A  Squamae  41  ad  43  in  linea  laterali,  9   {Sy  supra  lineam  lateralem.  Oper- 

culura  latiludine  2  fere  ad  2  et  paulo  in  ejus  altitudine.  Pinna  dorsalis  basi 

4   ad  4?  in  longitudine  corporis,  radiis   4/15  vel  4/16  ad  4/18  vel  4/19. 

Ulorulius  chrysophekadion  Blkr. 


Morulius  chrysophekadion  Blkr  —  Veelldierige  Morulius  of  Millem.  Atl. 
Cypr.  Tab.  X. 

Morul.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  é'/s  ad  3%  in  ejus  longitudine,  latitudine  12/3  ad  2V3' 
in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  ore  clauso  antice  inferne  valde  oblique  truncato,  4^/5  ad  GVain 
longitudine  corporis  cum  3^/5  ad  fere  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  1''3  ad 
11/9,  latitudine  l'/o  ad  iVs  in  ejus  longitudine;  oculis  snperis,  diametro  2''/4  ad  4  in  longitudine  capi- 
tis,  diametro  1  ad  IV5  in  capitis  parte  postoculari ,  diametro  l'/s  ad  2^/3  distantibus ,  msmbrana  pal- 
pebrali  iridis  partem  externam  magna  parte  tegente  apertnra  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  fronte 
et  vertice  declivi  rectiuscula  vel  concaviuscula,  nucha  et  dorso  valde  convexa;  linea  interoculari 
convexa;  naribus  orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  patulis  valvula 
claudendis,  anterioribus  subtubulatis;  poris  parvis  utroque  latere  nares  inter  et  angulum  opercnli 
superiox'em  longitudinaliter  uniseriatis  non  semper  conspicuis;  rostro  valde  carnoso,  planiusculo,  valde 
convexo,  valde  ante  os  prominente,  junioribus  oculo  breviore,  aetate  provectioribus  et  adnltis  oculo 
lon^iore,  antice  junioribus  et  adultis  poris  conspicuis  nuraerosissimis  usque  inter  et  post  narcs  sese 
extendentibus  obsita  poris  centralibus  ceteris  conspicue  raajoribus  nullis;  osse  suborbitali  anteriore 
sat  longe  ante  oculum  et  toto  vel  toto  fere  ante  nares  sito,  irregulari  oblongo-ovali,  minus  duplo 
longiore  quam  alto,  margine  inferiore  valde  convexo;  ossibus  suborbitalibus  ceteris  humillirais  oculi 
diametro  multoties  gracilioribus ,  2°  valde  elongato  ante  oculum  porrecto;  poris  suborbitalibus  lon- 
cfitudinaliter  uniseriatis  parum  vel  non  conspicuis;  cirris  carnosis,  rostralibus  supramaxillaribus  paulo 
brevioribus  ad  paulo  longioribus ,  oculi  diametro  brevioribus  ad  paulo  longioribus ;  maxilla  superiore 
acie  cartilaginea  formam  ferri  equini  subreferente ,  sympbysi  leviter  ad  non  emarginata,  deorsum  valde 
protractilij  labio  superiore  parum  carnoso,  ante  maxillam  pendule,  rugoso,  margine  libero  papillis 
conicis  obtusis  brevissimis  pluriseriatis ;  maxilla  inferiore  plana,  margine  anteriore  truncata;  labio 
inferiore  valde  reflexo,  carnoso,  non  rugoso,  margine  libero  papillis  conicis  acutis  cirriforraibus 
pluriseriatis,  sulcis  inferne  post  labium  unitisunde  incisura  postlabiali  transversa  serailunari  profun- 
da ;  mento  propter  maxillam  inferiorem  adscendentem  valde  oblique  truncato ;  operculo  latitudine  2 
fere  ad  2  et  paulo  in  ejus  altitudine,  postice  semilunariter  rotundato,  margine  inferiore  convexo  vel 
convexiusculo;  membrana  operculari  sat  late  post  operculum  sese  extendente  semilunariter  rotundata; 
apertura  branchiali  sub  praeoperculi   margine  posteriore  vel  sub  operculi  parte  anteriore  desinente; 


189 

dentibus  pharyngealibu3  masticatorils  aggregatïs  2.4.5/5.4.2 .  singulis  facie  masticatoria  oblique  trun- 
cata  marginibus  elevatis  non  lobatis ,  dentibus  serie  anteriore  antice  non  sulcatis ;  osse  scapulari 
triffono  acutiuscule  vel  obtusiuscule  rotundato;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  al- 
tiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  obtusissime  carinato;  squamis  dimi- 
dio  corporis  superiore  subverticalibus ,  laterlbns  infra  lineam  lateralem  obliquis  (angulo  marginis  li- 
beri  superiore  ante  angulura  marginis  liberi  inferiorem  sito) ,  snprascapularibus  maximis ,  lateribns  antice 
quam  cetero  corpore,  iis  regione  suprascapulari  exceptis,  majoribus;  squamis  dimidio  libero  et  dimidio 
basali  longitudinaliter  subradiatim  striatis,  41  ad  43  in  linea  laterali ,  19  vel  20  in  serie  transversali 
quarum  8i/-J  (9)  supra  lineam  lateralem,  20  ad  23  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsa- 
lem.  laterallbus  infimis  longitudinaliter  quinqueseriatis,  postrorsum  magaitudine  sensim  accrescen- 
tibus,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum 
declivi,  basi  ventralium  non  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis  squamis  tubulo 
simplice  mediam  squamam  non  vel  vix  attingente  notata;  pinna  dorsali  ante  pinnas  ventrales  inci- 
piente  et  ante  pinnam  analem  desinente,  basi  vagina  squamosa  humili  inclusa,  acuta,  non  ad  valde 
eraarginata,  vix  longiore  ad  sat  multo  breviore  quam  alta ,  longltudine  4"/$  ad  4  in  longitudine  corporis, 
corpore  non  vel  vix  ad  multo  altiore,  radio  simplice  postico  frequenter  plus  minusve  producto; 
pinnis  pectoi^alibus  5  ad  5%  ia  longitudine  corporis,  ventrales  non  vel  vix  attingentibus ;  ventralibus 
acutis  4V4  ad  5  et  paulo  in  longitudine  corporis,  analem  attingentibus;  anali  basi  vagina  squamosa 
humillima  inclusa,  non  ad  valde  emarginata,  dorsali  paulo  ad  multo  humiliore  sed  plus  duplo  ad 
plus  triplo  breviore,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa, 
lobis  acutis  superiore  inferiore  longiore  3^, 5  ad  4  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  fusco-vio- 
laceo,  violascente-olivaceo,  vel  violaceo-nigricante;  cirris  violaceis  vel  nigricantibus  ;  iiide  rosea  vel 
aurea;  squamis  corpore  singulis  vulgo  guttula  aurea  vel  aurantiaca  pulcherrime  notatis;  pinnis  vio- 
lascente-roseis,  vel  violaceis,  vel  violaceo-nigi'is. 

B.  3.  D.  4/15  vel  4/16  ad  4/18  vel  4/19.  P.  1/15  ad  1/17.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  5/17/5  vel  6/17/6 

lat.  brev.  incl. 
Syn.  Rohita  chrysophehadion  Blkr,  Verb.  Bat.  G-en.  XXIII   Bijdr.  ichth.  Midd.  Oost-Java  p.  20. 

Rohita  polyporos  Blkr,  Nieuw.  Tient.  diagn.  besclir.    Vischs.  v.   Sumatra,  Nat.   T.  N.  Ind. 
V  p.  520. 

Rohita  hoUogeneion  Blkr,  Descript.  spec.  pise.  javan.  nov.  Nat.  T.  Ned.  Ind.  XIII  p.  359. 

Rohita  cyanomelas  Blkr,  Diagn.  beschrijv.  nieuwe,  viscbs.  Sumatra,  Tient.  I  —  IV,  Nat.  T. 
Ned.  Ind.  III  p.  597. 

Si-hitam,  Situm  Palemb. 

Millem  (Mal.  Bat.,  Arengan  Sund. 
Hab.  Java  (Batavia,  Bckassi,  Krawang,  Tjampea,  Parongkalong,    Tjikao,  Surabaja,  Gempol) , 
in  fluviis. 

Sumatra  (Moarah-kompeh,  Palembang),  in  fluviis. 
Longitudo  plus  quam  40  specirainum  75'"  ad  600"'. 

Aanm.  De  avchipelagische  soort  van  Morulius  is  kenbaar  aan  hare  talrijke 
snuitporiën  en  de  formule  harer  schubben  en  vinstralen.  Zij  biedt  zeer  talrijke 
indivuële  en  kliinaatsverscheidenheden  aan ,  zoowel  ten  opzigte  der  ontwikkeling  van 
de  snuitporiën  en  voeldraden,  als  van  de  vinnen,  vooral  der  rugvin,  buikvinnen  en 
aarsvin,   terwijl  ook  de  kleurteekening   talrijke  schakeringen    vertoont  en   verschilt 


190 

van  eenvormig  zwart-blaauw  (de  palembangsche  voorwerpen)  tot  donker  olijfkleuri» 
met  eene  ronde  goud-  of  oranjekleurige  vlek  op  elke  schub. 

Vroeger  slechts  in  het  bezit  van  zeer  enkele  voorwerpen  dier  variëteiten ,  hechtte 
ik  hoogere  waarde  aan  de  waargenoinene  verschillen,  dan  zij  mij  sedert  gebleken 
zijn  te  verdienen ,  en  eene  herhaalde  naauwkeurige  studie  van  alle  mijne  voorwerpen 
heeft  mij  er  toe  geleid ,  de  vier  soorten ,  welke  ik  vroeger  gemeend  heb  te  moeten 
opstellen,  tot  eene  enkele  terug  te  brengen. 

Morulius  chrysophekadion  is  op  Java  niet  zeldzaam.  Vooral  in  de  groote  rivie- 
ren is  zij  soms  zeer  menigvuldig  en  zij  bereikt  er  eene  grootte,  welke  die  van  mijne 
grootste  voorwerpen  nog  vrij  aanmerkelijk  overtreft.  Honderden  groote  voorwerpen 
er  van  heb  ik  zien  vangen  in  de  ïjitaroem  bij  Parongkalong ,  tijdens  eene  daar  aan- 
gerigte  vischpartij  en  ook  aan  de  monden  der  Tjitaroem  wordt  zij  soms  bij  honder- 
den gevangen  en  van  daar  naar  Batavia  ter   markt  gebragt. 

Zij  is  zeer  na  verwant  aan  Morulius  Belangeri  van  Bengalen,  welke  tot  dezelfde 
groep  behoort  en  dezelfde  formule  der  schubben  heeft.  Ik  vind  echter  bij  Morulius 
Belangeri,  van  welke  ik  twee  voorwerpen  bezit,  voor  de  formule  der  rugvin  slechts 
4/13  vel  4/14  en  4/14  vel  4/15,  welke  formule  ik  bij  geen  mijner  zeer  talrijke  Su- 
matrasche  en  Javasche  voorwerpen  terugvind.  Die  voorwerpen  voorts  vergelijkende 
met  voorwerpen  van  gelijke  grootte  van  Morulius  chrysophekadion,  blijkt  het,  dat 
bij  Morulius  Belangeri  het  ligchaam  aanmerkelijk  hooger  is ,  de  rugvin  aanmerkelijk 
korter  (5  malen  en  meer  in  de  lengte  des  ligchaams  terwijl  zij  bij  mijne  voorwer- 
pen van  Morulius  chrysophekadion  slechts  4|  tot  4  malen  gaat  in  de  lengte  des 
ligchaams),  enz. 

Ook  Moruluis  calbosu  van  Bengalen  is  zeer  na  aan  Morulius  chrysophekadion 
verwant  en  nadert  haar  zelfs  nog  meer  ten  opzigte  van  de  formule  der  rugvin  stra- 
len (4/14  ad  4/16)  en  slankheid  des  ligchaams.  Ook  deze  soort  bezittende,  heb 
ik  mijne  voorwerpen  daarvan  met  die  van  Morulius  chrysophekadion  van  gelijke 
grootte  kunnen  vergelijken  en  bevonden  dat  ook  bij  Morulius  calbosu  de  rugvin , 
niettegenstaande  eene  nabijkomende  of  gelijkluidende  formule  der  stralen,  aanmer- 
kelijk korter  is  (meer  dan  5  malen  in  de  lengte  des  ligchaams)  dan  bij  Moru- 
lius chrysophekadion,  terwijl  bovendien  de  ruglijn  er  aanmerkelijk  minder  bol  is 
en  de  buiklijn  boller,  en  ik  er  slechts  7|-  (8)  schubben  kan  tellen  in  eene  dwarsche 
rei  boven  de  zijlijn. 

Naar  eene   schetsteekening  van  den  heer   De  Castelnau  te  oordeelen,  komt  on- 
werpelijke  soort  ook  in  Siam  voor. 


191 

ROHITICHTHYS  Blkr. 

Corpus  oblongo-elongatum  compressum,  squamis  magnis  vestitum. 
Maxillae  nudae.  Cirri  2,  supramaxillares.  Rostrum  carnosum  integrum, 
cute  descendente  ante  labiura  superius  pendula,  lateribus  non  lo- 
batum.  Labium  superius  ante  maxillam  superius  pendulum,  inte- 
grum, nee  papillatum  nee  fimbriatum.  Labium  inferius  fimbriatum. 
Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  ineipiens  et  longe  ante  pinnam 
analem  desinens,  radio  simpliee  postico  toto  cartilagineo.  Os  suborbi- 
tale  anterius  ab  oculo  remotum. 

Aanm.  Dit  geslacht  dient  naauvvkeuriger  naar  de  natuur  omschreven  te  wor- 
den. Ik  grond  het  op  de  beschrijving  en  afbeelding  van  Labeo  senegalensis  Val., 
zooals  die  door  den   heer  Valenciennes  gegeven  zijn. 

Rohitichthys  staat  in  verwantschap  tusschen  Labeo  en  Rohita,  Het  mist  de 
snuitkvvabben  van  Labeo  en  heeft  de  gefranjede  onderlip  van  Rohita.  Het  voorste 
onderoogkuilsbeen  is  er,  door  het  ver  naar  voren  zich  uitstrekkend  tweede  onder- 
oogkuilsbeen.,  van  het  oog  verwijderd,  even  als  bij  Labeo,  doch  de  snuit  puilt  toch 
weinig  voor  de  mondopening  uit. 

De  habitus  evenwel  is ,  naar  de  afbeelding  van  den  heer  Valenciennes  te  oordee- 
len ,  noch  die  van  eene  Labeo ,  noch  die  van  eene  Rohita.  Zij  stelt  de  eenige 
soort  voor,  welke  tot  nog  toe  tot  Rohitichthys  te  brengen  is. 

Dangila  Val.,  Poiss.  XVI  p.  174.  ;=!  Cyrene  Heek.,  Fisch.  Syr.  p. 
34,  182.  —  Lamba. 

Corpus  oblongum  vel  elongatum  compressum ,  squamis  magnis  vel 
mediocribus  vestitum.  Maxillae  nudae  non  tumidae.  Cirri  4 ,  rostrales 
et  supramaxillares.  Rostrum  carnosum  integrum  paulo  ante  os  prominens, 
margine  libero  ante  labium  superius  pendulum,  integrum,  nee  crenu- 
latum,  nee  papillatum,  lateribus  non  lobatum.  Labium  superius  ante 
maxillam  superiorem  pendulum ,  papillatum ,  cum  labio  inferiore  con- 
tinuüm. Rietus  subparallelogrammicus.  Maxillae  acie  tenues,  inferior 
symphysi  postice  tuberculo  raunita.  Labium  inferius  integrum,  car- 
nosum ,  nee  cin-atum ,  nee  lobatum.  Sulcus  postlabialis  utroque  late- 
re simplex,   longitudinaliter   marginem    oris   versus  directus,    isthmo 


192 

lato  a  sulco  laterls  oppositi  separatus.  Pinna  dorsalis  elongata,  ante 
pinnas  ventrales  incipiens  et  supra  vel  ante  pinnam  analem  desinens , 
radio  simplice  postico  cartilagineo.  Pinnae  pectorales  subhorizontaliter 
insertae.  Dentes  pliaryngeales  masticatorii  aggregati  2.  4.  5/5.  4.  2 ,  facie 
masticatoria  oblique  truncata  plus  minusve  eontorta. 

Aanm.  De  heer  Valenciennes  stelde  dit  geslacht  op  in  het  in  het  jaar  1842 
in  het  licht  gegeven  16e  deel  van  de  groote  Histoire  naturelle  des  Poissons,  ter- 
wijl Heckel  hetzelfde  geslacht,  onder  den  naam  Cyreue,  insgelijks  in  het  jaar  1842 
opstelde  in  zijne  Abbildungen  und  Beschreibungen  der  Fische  Syriens,  welke  ar- 
beid echter  eerst  in  1843  te  Stuttgart  het  licht  zag.  Heckel  kende  ook  reeds 
den  door  den  heer  Valenciennes  aan  Cyrene  gegeven'  naam,  welken  hij  tusschen 
twee  aanhalingsteekens  achter  den  door  hem  voorgestelden  naain  van  Cyrene  in  zijne 
Fische  Syriens  opnam. 

De  naam,  door  den  heer  Valenciennes  voorgesteld,  dient  alzoo  behouden  te  blijven. 

De  diagnose  van  den  heer  Valenciennes  past  goed  op  alle  soorten  van  Dan- 
gila,  doch  duidt  niet  aan  zijne  natuurlijke  verwantschap  als  een  tot  de  Labeoni- 
nen  behoorend  geslacht. 

Heckel  gaf  er  twee  verschillende  diagnosen  van,  welke  die  verwantschap  beter 
aanduiden,  doch  zij  leiden  tot  misverstand  door  de  uitdrukking,  dat  de  bovenkaak 
voorzien  is  van  eene  rei  tandvormige  tepeltjes,  zijnde  deze  tepeltjes  niet  in  de 
bovenkaak  ingeplant  maar  in  de  bovenlip,  eene  onderscheiding,  die  noodig  is  voor 
de  Acheilognathen  omdat  er  de  bovenlip  vrij  voor  de  bovenkaak  afhangt  en  niet, 
zooals  bij   de  Cheilognathen ,  de  bovenkaak  geheel  omkleedt  of  inhult. 

Men  kent  thans  11  soorten  van  Dangila.  De  heer  Valenciennes  beschreef  er 
4,  t.  w.  Dangila  Cuvieri  Val.  (welke  dezelfde  is  als  Dangila  leptocheila  Val.),  Dan- 
gila Kuhli  Val.  en  Dangila  lipocheila  Val.  van  Java,  en  Dangila  Leschenaultii  Val. 
van  Hindostan.  Heckel  voegde  daaraan  toe  de  beschrijvingen  van  vier  andere 
soorten,  die  van  Cyrene  festiva  Heek.  en  Cjrene  ocellata  Heek.  van  Borneo  en 
van  Cyrene  cyanopareja  Heek.  en  Cvrene  philippinia  Heek.   van  de  Philippijnen. 

Van  de  soorten  van  den  heer  Valenciennes  en  Heckel  heb  ik  teruggevonden 
Dangila  leptocheila,  Dangila  Kuhli,  Dangila  festiva  en  Dangila  ocellata,  doch  bo- 
vendien heb  ik  ontdekt  nog  drie  andere  soorten  van  Sumatra  en  Borneo,  welks  ik 
heb  beschreven  onder  de  namen  Dangila  fasciata,  Dangila  sumatrana  en  Dangila 
spilurus. 

Met  uitzonderioG;  slechts  van  Dansfila  Leschenaultii  Val.  behooren  alle  deze  soor- 
ten  alzoo  tot  den  Indischen  archipel.  Zij  laten  zich  van  elkander  onderkennen 
naar  volgend  schema. 


193 

I  Pinna  dorsalis   supra  vel  vix  ante  pinnam  analem    desinens. 

A.  Squaaaae  plus  quam  CO  in  linea  laterali,   14  vel  15  supra  lineam  lateralem. 
a.    D.    4/37    vel  4/28.    Utroque   latere   maculae   2   rotundae   nigrae ,  anterior 

regione  postaxillari  infra  lineaiu  lateralem ,  posterior  caudalis  in  linea  laterali. 

Dangila  ocellata  Blkr. 

B.  Squamae  50  vel  51  in  linea  laterali,  10  supra  lineam  lateralem. 
a.  D.  4/27  ad  4/30.  Corpus  vittis  longitudinalibus  fusco-violaceis. 

Bangila  fasciata  Blkr. 

C.  Squamae  30  ad  40  in  linea  laterali, 

a.  D.  4/23  ad  4/26. 

f  Squamae  39  vel  40  in  linea  laterali. 

ü  Squamae  8  supra  lineam  lateralem.  Caput  Si  in  longitudine  corporis. 

Bangila  Kuhli   Val. 

ó'  Squamae  7  supra  lineam  lateralem.  Caput  6  ad  74-  in  longitudine  corporis. 

Dangila  leptocheilus  Val. 

f'  Squamae  37  vel  38  in   linea  laterali,  6  supra  lineam  lateralem. 
ó   Fascia  cephalo-caudalis  fusca. 

Bangila  suviatrana  Blkr. 

ó'  Fascia  cephalo-caudalis  nulla. 

Bangila  pMlippinia  Blkr. 

■j-"  Squamae  33  in  linea  laterali,  8  supra  lineam   lateralem. 

ó  Pinna  caudalis  utroque  lobo  foscia  longitudinali  violaceo-nigra. 

Ba7igila  fesiiva  Blkr. 

b.  D.   4/17  vel  4/18.  Squamae  5  supra  lineam   lateralem. 

f  Squamae  33  in  linea  laterali.   Operculum  macula   coerulea  ornatum. 

Bangila   cijanopareja  Blkr. 
f'  Squamae  3(5  in  linea  laterali.  Operculum   macula  coerulea   nulla. 

Bangila  lipocheilus  Val. 

II  Pinna  dorsalis  longe  ante  analem  desinens,   radiis   4/10  vel  4  11   tantum. 
A.  Squamae  28  in  linea  laterali,   5   supra  lineam  lateralem. 

a.   Cauda  macula  rotunda  nigra. 

Bangila  spilunis  Blkr. 


194 

Dangila  ocellata  Blkr ,  Index  descript.  specier.  pisc.  Bleeker. ,  Nat.  T. 
Ned.  Ind.  XIV  p.  475.  —  Geoogde  Lamha.  Atl.  Cjpr.  Tab.  XVI  fig.  3. 

Dang.  corpore  oblongo  compresso ,  altitudine  5  ad  é'/*  in  ejus  longitudine,  latitucline  l'^/i  ad  2  et  paulo 
in  ejus  altitudine;  capite  acuto,  6  ad  6V3  in  longitudine  corporis  cura ,  4^/5  ad  4*/5  in  longitudine  cor- 
porisabsque  pinna  caudali,  altitudine  l^/s  ad  iVi ,  latitudine  1^/5  ad  l^/a  in  ejus  longitudine;  oculis 
superis,  diametro  2-/3  ad  3  in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo  ad  1  in  capitis  parte  posto- 
culari,  diametro  1  et  paulo  ad  1^/4  distantibus,  membrana  palpebrali  irldis  partem  externam  te- 
gente  antice  quam  postice  latiore,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  fronte  et  vertice  decli- 
vi  rectiuscula,  nucba  dorsoque  convexa;  linea  interoculari  convexiuscula;  naribus  orbitae  magis 
quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis,  anterioribus  subtubulatis ; 
poris  parvis  utroque  latere  rmres  inter  et  angulum  operculi  superiorem  conspicuis  nullis  ;  rostro  carnoso, 
planiusculo,  convexo,  paulo  ante  os  prominente,  oculi  diametro  junioribus  et  aetate  provectis  sat 
multo  breviore,  antice  poris  pluribus  magnis  conspicuis  obsito;  osse  suborbitali  irregulariter  trigono, 
non  vel  vix  altiore  quam  longo,  margine  inferiore  subhorizontali,  convexiusculo ,  marginibus  ante- 
riore  et  posteriore  plus  minusve  concavis  in  angulum  acutum  sursum  spectantem  et  nares  inter  et  ocu- 
lum  desinentem  unitis;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono ,  antice  quam  postice  multo  altiore, 
duplo  ad  plus  duplo  longiore  quam  alto,  oculi  diametro  quadruplo  circiter  humiliore;  ossibus  sub- 
orbitalibus  3°  et  4°  oculi  diametro  triplo  ad  quadruplo  gracilioribus ;  poris  suborbitalibus  con- 
spicuis nullis ;  cirris  gracllibus  supramaxillaribus  rostralibus  longioribus ,  oculi  diametro  paulo  ad 
non  brevioribus;  rictu  subparallelogrammico ;  maxillis  acie  cartilaginea  margine  anteriore  valde 
obtusis,  truncatiusculis ;  maxilla  superiore  mediocriter  deorsum  protractili;  maxilla  inferiore  sym- 
pbysi  postice  tuberculo  conico  subhamata;  labiis  parum  carnosis,  superiore  ante  maxillam  superio- 
rem pendulo  margine  libero  papillis  conicis  brevibus  uniseriatis  valde  conspicuis  obsito,  inferiore 
parum  reflexo  margine  libero  integro,  sulcis  inferne  brevibus  antice  isthmo  lato  valde  distantibus; 
mento  propter  maxillam  inferiorem  adscendentem  oblique  truncato;  operculo  latitudine  I-/3  ad  2  in 
in  ejus  altitudine,  oculi  diametro  multo  ad  paulo  graciliore,  margine  inferiore  convexo;  apertura 
brancbiali  sub  praeoperculi  parte  posteriore  desinente ;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  2.4.5/5.4.2. 
singulis  apice  compressis,  facie  masticatoria  oblique  truncata  contorta  marginibus  parum  elevatis; 
osse  scapulari  trigono  acute  rotundato;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  altiore; 
ventre  ante  pinnas  ventrales  plano ,  post  pinnas  ventrales  planiusculo  non  carinato ;  squamis  obliquis  (an- 
gulo  marginis  liberi  superiore  ante  angulum  marginis  libcri  inferiorem  sito),  mediis  lateribus  quam  cetero 
corpore  majoribus,  suprascapularibus  autem  omnium  maximis;  striis  squamis  longitudinalibus  dimi- 
dio  earum  basali  nullis,  dimidio  libero  nullis  vel  parum  conspicuis;  squamis  65 ad  G7  in  linea  laterali,  32 
p.  m.  in  serie  transversali  (ventralibus  infimis  inclusis)  quarum  IsVa  (14)  vel  14V2  (15)  supra  lincam  la- 
teralem ,  22  ad  24  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem ,  ventralibus  infimis  longitu- 
dinaliter  7- ad  9-seriati3,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula, 
antice  tantum  declivi,  basi  ventralium  non  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis  squa- 
mis tubulo  simplice  mediam  squaniam  non  vel  vix  attingente  notata;  pinna  dorsali  longe  ante  ven- 
trales incipiente  et  supra  mediam  basin  analis  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  valde  emarginata, 
duplo  fere  ad  paulo  plus  duplo  longiore  quam  alta,  longitudine  3  ad  2"^/$  in  longitudiae  corporis, 
altitudine  1  et  paulo  ad  l'/s  in  altitudine  corporis;  pinnis  pcctoralibus  acutis  5', -2  ad  6  et  paulo  in 
longitudine  corporis  ventrales  non  attingentibus  ;  ventralibus  acutis  6'/3  ad  7  et  paulo  in  longitudine 
corporis  analem  non  attingentibus;  anali  basi  vagina  squamosa  humillima  inclusa,  non  vel  parum 
ejnarginata ,  acuta,  dorsali  vulgo  sat  multo  humiliore  sed  quintuplo  ad  plus  quintuplo  breviore,  ra- 


195 

dio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  caudali  basi  late  squaraosa,"  profunde  incisa  lobis  acutis, 
superiore  inferiore  vulgo  longiore ,  3*/5  ad  4^/3  in  longitudine  corporis ;  colore  corpore  superne  coeru- 
lescente-vii-idi,  inferne  argenteo;  iride  flava  vel  rosea;  maculis  utroque  latere  2  nigricante-violaceis, 
flavescente  cinctis,  anteriore  sub  linea  laterali  paulo  ante  pinnam  dorsalem,  posteriore  cauda  in  linea  late- 
rali  basi  pinnae  caudalis  approximata;  pinnis  roseo-hyalinis ,  vel  roseis  vel  flavescentibus ,  dorsali 
et  caudali  plus  minusve  fusco  arenatis. 

B.  3.  D.  4/27  vel  4/28.  P.  1/14  ad  1/18.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.incl. 
Syn.  Cyrene  ocellata  Heek.,  Abb.  Beschr.  Fisch.  Syriens  p.  35. 

Dangila  microlepis   Blkr,  Diagn.  beschr.  nieuwe  visclis.  v.  Sumatra ,  Tiental  I- IV  in  Nat.  T. 

Ned.  Ind.  III  p.  595. 
Luma  Lamp.,  Lamba  Palemb. 
Hab.  Sumatra  (Pangabuang,  Palembang,  Lahat,  Lematang- Enim) ,  in  fluvüs. 

Borneo  (Kahajan,  Pontianak),  in  fluvüs. 
Longitudo  9  speciminum  144'"  ad  221'". 

Aanin.  De  Lamba  werd  het  eerst  in  de  wetenschap  bekend  gemaakt  in  1843  door 
J.  Heckel,  in  zijne  Fische  Syriens  en  naar  een  voorwerp  van  6  duimen  lengte 
kortelijk  beschreven. 

Ik  vond  haar  terug  in  het  jaar  18S2  in  een  voorwerp  van  Palembang  van 
185'"  lengte  en  beschreef  haar  toenmaals,  onbekend  als  ik  toen  was  met  Heckels 
ontdekking,  onder  den  naam  van  Dangila  microlepis,  welke  naam  voor  den  door 
Heckel  gegevenen  moet  vervallen,  hoezeer  zij  niet  minder  kenmerkend  is.  Sedert 
ben  ik  in  het  bezit  geraakt  van  nog  meerdere  voorwerpen  van  verschillende  groot- 
te, welke  mij  in  staat  gesteld  hebben,  de  reeds  bestaande  beschrijvingen  te  ver- 
beteren en  vollediger  te  inaken. 

De  Lamba  is  eene  fraaije  en  uiterst  scherp  gekenmerkte  soort  van  Dangila.' 
Hare  talrijke  schubben,  zoowel  op  de overlangsche  als  op  de  dwarsche  reijen,  ma- 
ken hare  herkenning  zeer  gemakkelijk,  terwijl  ook  de  ronde  zwarte  vlekken,  een  in 
de  achterokselstreek  even  onder  de  zijlijn  en  een  op  den  staart  in  de  zijlijn  nabij 
den  staartvingrond ,  bij  den  eersten  oogopslag  kenmerkend  voor  haar  zijn. 

Dangila  fasciata  Blkr ,  Diagn.  beschrijv.  nieuwe  vischs.  Sumatra , 
Tient.  V-X,  Nat.  Tijdsehr.  Ned.  Ind.  IV  p.  297.  — Gebanck 
Lamba.  Atl.  Cypr.  Tab.  XVI  fig.  2. 

Dangil.  corpore  compresso,  altitudine  4V4  ad  4V2  in  ejus  longitudine,  latitudine  2V3  ad  2V2  in 
ejus  altitudine  j  capiteacuto,  6V2  ad  7  fere  in  longitudine  corporis  cum,  5  ad  5V4  in  longitudine  corporis 
absque  pinna  caudali,  altitudine  iVi  ad  l'/o,  latitudine  l'/s  ad  IV2  in  ejus  longitudine ;  oculis  superis, 
diametro  3  ad  3  et  paulo  in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo  incapitis  parte  postoculari ,  dia- 
metro IV4  ad  l*/5  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  partem  externam  tegente  antice  quam 
posticc  latiorc,  apertura  subcirculari;  linea  rostro-dorsali  froute  et  vertice  declivi  rectiuscula,  nucha 
dorsoque  valde  convexa;  linea  interoculari  convexa;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approxi- 


196 

matU,  posterioribus  patulis  valvula  claudcuJis,  anterloribns  subtubulatis ;  poris  parvis  utroqne 
latere  nares  inter  et  angulum  operculi  supevioremlongitudinaliter  uniseriatis  parum  conspicuis;  rostro 
carnoso,  planiusculo,  convexo,  paulo  ante  os  prominente,  oculi  diametro  non  vel  paulo  tantum  longi- 
ore,  antlce  poris  pluribus  magnis  transversim  pluriseriatis  obsito;  osse  suborbitali  anteriore  irregu- 
larlter  trigono,  margine  inferiore  oblique  convexo,  marginibus  lateralibus  anteriore  concavo  et  posteri- 
iore  convexo  vel  angulato  in  angulum  acutum  sursum  spectantem  naribus  approxiraatum  unitis; 
osse  suborbitali  2»  elongato-tetragono ,  antice  quam  postice  altiore,  duplo  circiter  longiore  qnam 
alto,  oculi  diametro  triplo  circiter  humiliore;  osse  suborbitali  3"  osse  suborbitali  4°  latiore,  ocnli 
diametro  quadruplo  circiter  graciliore;  poris  suborbitalibus  conspicuis  nullis ;  cirris  gracilibus,  supra- 
maxillaribus  rostralibus  longioribus  oculi  diametro  sat  multo  longioribus:  rictu  subparallelogram- 
mico;  raaxillis  acie  cartilaginea  margine  anteriore  valde  obtusis  truncatiusculis ;  maxilla  superiore  me- 
diocriter  deorsum  protractili;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  conico  valde  conspicuo  subhamato; 
labio  superiore  parum  carnoso,  ante  maxillam  superiorem  pendulo,  margine  libero  papillis  conlcis 
brevibus  obtusiusculis  valde  conspicuis  obsito;  labio  inferrore  valde  carnoso,  parum  reflexo  , integro, 
sulcis  inferne  brevibus  antice  cute  menti  lata  valde  distantibus;  mento  propter  maxillam  inferiorem 
non  adscendentem  non  truncato;  operculo  latitudine  2  ad  2  fere  in  ejus  altitudine,  oculi  diametro 
graciliore,  margine  inferiore  convexiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  parte  posteriore  desi- 
nente;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  aggregatis  2.  4.  5  5.  4.  2,  singulis  facie  masticatoria  obli- 
que trancata  contorta  marginibus  elevatis  irregularibus ,  dentibus  serie  anteriore  dimidio  apicali  antice 
sulco  longitudinali  lato  brevi  percursis;  osse  scapulari  trigono  acute  rotundato;  linea  dorsali  convexa 
linea  ventrali  convexa  multo  altiore ;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano ,  post  pinnas  ventrales  planius- 
culo non  cax'inato ;  squamis  obliquis  (angulo  marginis  liberi  superiore  ante  angulum  marginis  liberi  in- 
feriorem sito),  mediis  lateribus  quam  cetero  corpore  paulo  majoribus,  suprascapularibus  antem  omnium 
maximis  j  squamis  dimidio  libero  longitudinaliter  striatis,  dimido  basali  vix  vel  non  striatis,  50  vel 
51  in  linea  laterali,  21  in  serie  transversali  ( ventralibus  infimis  inclusis )  quarum  9'/3  (10)  supra 
linea  lateralam,  13  vel  14  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  in- 
fimis longitudinaliter  quinqueseriatis ,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  vix  majoribus;  linea  latera- 
li rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  ventralium  paulo  magis  quam  lineae  dorsali  approxima- 
ta,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente  vel  subattingente  notata ;  pinna 
dorsali  longe  ante  pinnas  ventralos  incipiente  et  supra  mediam  basin  pinnae  analis  desinente,  basi 
alepidota,  acuta,  emarginata,  plus  duplo  longiore  quam  alta,  longitudine  2'^.i  ad  2',-2  in  longitu- 
dine  corporis,  altitudine  12,5  circiter  in  altitudine  corporis;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis 
longitudine  subaequalibus  G'/a  circiter  in  longitudine  corporis;  pectoralibus  ventrales  non,  veutrali- 
"bus  analera  non  attingentibus;  anali  basi  vagina  squamosa  liumili  inclusa,  acuta,  non  vel  vix  emar- 
ginata, dorsali  multo  humiliore  et  scxtuplo  fere  breviore,  radio  simplice  tertio  gracili ,  cartilagineo ; 
caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis,  superiore  inferiore  longiore  4  circiter  in  longi- 
tudine corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  iride  Üava  vel  rosea;  squamis 
dorso  lateribusque  singulis  basi  macula  quadratiusoula  fusco-violacea ,  maculis  vittas  longitudinales 
subefficientibus,  iis  squamis  linea  laterali  contiguis  majoribus  fasciam  cephalo-caudalem  efficientibus ; 
pinnis  roseis ,  caudali  rubra  marginibus  superiore  et  inferiore  violacea. 

B.   3.  D.   4/26   vel  4,27  ad  4,29  vel  4,30.  P.  1,18  vel  1/19.  V.  2/8.  A.  3,5  vel  3,6.  C.  6/17,G 
vel  7  17,7  lat.  brev.  incl. 

Ilab.  Sumatra  (Pangabuaog),  in  fluviis. 
Borneo  ( Pontianak ),  in  fluviis. 

Longitudo  2  speciminura  232"'  et  236''. 


197 

Aanm.  Dangila  fasciata  is  zeer  gemakkelijk  herkenbaar  aan  de  formule  harer 
schubben  en  rngvinstralen,  welke  van  die  van  de  overige  _  bekende  soorten  aan- 
merkelijk afwijkt. 

De  habitus  dezer  soort  herinnert  eenigzins  dien  van  Barbichthys  laevis,  een 
geslacht,  hetwelk  in  meerdere  opzigten  na  aan  Dangila  verwant  is.  Ik  ontdekte 
haar  in  1853,  in  eene  mij  uit  de  binnenlanden  der  Lampongsche  distrikten  door 
wijlen  den  kapitein  Juch  toegezondene  verzameling,  doch  sedert  ontving  ik  ook 
een   enkel  voorwerp  van  westelijk  Borneo. 

Dangila  Kuhü  Val.,    Poiss.  XVI  p.  175. — KukVs  Lamha.  Atl.  Cypr. 
Tab.  XVI  %.  1. 

Dangil.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4-/5  circlter  in  ejus  longitudine,  latïtudine  2  circiter 
in  ejus  altitudine;  capite  acuto,  5 V2  circiter  in  longitudine  corporis  cum,  vix  plus  qnara  4  in  longi- 
tudine corpoi'Is  absque  pinna  caudali,  altitudine  IV*  circiter ,  latïtudine  l^/s  fere  in  ejus  longitudine; 
oculis  superis,  diametro  2',  2  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  vix  plus  quam  1  in  capitis  parte 
postoculari,  diametro  vix  plus  quam  1  distantibus,  merabrana  palpebrali  iridis  partem  externara  tegente, 
antice  quam  postice  latiore,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  fronte  et  vertice  declivi  rectius- 
cula,nucha  et  dorso  convexa;  linea  interoculari  convexiuscula ;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici 
approximatis ,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis ,  anterioribus  subtubulatis ;  poris  parvis  utroque 
latere  nares  inter  et  operculi  angulum  superiorem  longitudinaliter  uniseriatis  parum  conspicuis ;  rostro 
carnoso,  planiusculo,  convexo,  paulo  ante  os  prominente,  oculi  diametro  breviore,  antice  poris  plu- 
ribus  transversim  tri-  ad  pluriseriatis  magnis  plerisque  scutello  calcareo-corneo  rotuudo  centro  ia 
processum  conicum  acutum  produeto  munitis;  osse  suborbitali  anteriore  irregulariter  trigono,  vix 
vel  non  altiore  quam  longo,  margine  inferiore  oblique  convoxo,  marginibus  anteriore  concavo  et  pos- 
teriore  undulato  vel  angulato  superne  in  angulum  acutum  sursum  spectantem  naribus  apprnxiraatum 
unitis;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono  antice  quam  postice  altiore,  plus  duplo  longiore  quam 
alto,  oculi  diametro  triplo  circiter  humiliore;  osse  suborbitali  3°  osse  suborbitali  4°  multo  latiore 
oculi  diametro  triplo  circiter  graciliore;  poris  suborbitalibus  conspicuis  nullis;  cirris  gracilibus  supra- 
majillaribus  rostralibus  sat  multo  longloribus,  oculi  diametro  multo  longioribus;  rictu  subparalle- 
logrammico ;  maxillis  acle  cartilaginea  margine  anteriore  valde  obtusis  truncatiusculis;  maxilla  superiore 
mediocriter  deorsum  protractili ;  maxilla  inferiore  symphysi  postice  tuberculo  conico  parura  conspicuo  ; 
labio  superiore  parum  carnoso ,  ante  maxillam  superiorera  pendulo  margine  libero  papillis  conicis 
brevibus  obtusis  valde  conspicuis  uniseriatis  obsito ;  labio  inferiore  valde  carnoso,  parum  refleso, 
integro,  sulcis  inferne  brevibus  antice  isthmo  lato  valde  distantibus;  mento  propter  maxillam 
inferiorem  adscendentem  leviter  oblique  truncato;  operculo  latïtudine  2  circiter  in  ejus  altitudine, 
oculi  diametro  sat  multo  graciliore,  margine  inferiore  rectiusculo;  apertura  brancliiali  sub  praeoper- 
culi  parte  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  aggregatis  2.  4.  Ó/.5.  4.  2 ,  singu- 
lis  facie  masticatoria  oblique  truncata  plus  minusve  contorta  marginibus  elevatis  valde  irregularibus , 
dentibus  serie  anteriore  3  antice  dimidio  apicali  sulco  longltudinali  lato  brevi;  osse  scapulari  trigono 
obtusiuscule  vel  acutiuscule  rotundato ;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  multo  altiore ;  ventre 
ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  rotundato,  non  carinato;  squamis  obliquis  (angulo 
marginis  liberi  superiore  ante  angulum  marginis  liberi  inferiorem  sito),  mediis  lateribus  quaui  cetoro 


198 

corpore  paulo  majoribus,  suprascapularibus  autem  onmium  maximis:  striis  squamis  lotigltudinalibus 
dimidio  libero  conspicuis,  dimidio  basali  nullis;  squamis  39  ia  linea  laterali,  IC  iu  serie  transver- 
sali  (ventralibus  infimis  inclusis),  quarum  7^/2(8)  supra  lineam  lateralem  (sub  pinna  dorsali),  11  p.  m. 
in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  tri-ad 
quinque-seriatis,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  vel  vix  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula , 
antice  tantum  declivi,  basi  ventralium  sat  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis 
squamis  tubulo  siraplice  mediam  squaraam  attingente  vel  subattingente  notata;  pinna  dorsali  lonfre 
ante  ventrales  incipiente  et  supra  mediam  basin  pinnae  analis  desiuente,  basi  alepidota,  acuta,  emar- 
ginata,  paulo  minus  duplo  longiore  quam  alta,  longitudine  3  eirciter  in  longitudine  corporis ,  altita- 
dine  l*/5  eirciter  in  altitudine  corporis;  pinnis  peetoralibus  et  ventralibus  acutis  ,  longitudine  subaequali- 
bus ,  6  et  paulo  in  longitudine  corporis ,  peetoralibus  ventrales  non ,  ventralibus  analem  non  attingentlbus , 
anali  basi  vagina  squamosa  humili  inclusa,  acuta,  non  vel  parum  emarginata,  dorsali  sat  multo 
humiliore  et  quintuplo  eirciter  breviore,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo;  caudali  basi 
squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis,  superiore  inf'eriore  longiore  3^5  eirciter  in  longitudine  cor- 
poris ;  colore  corpore  superne  dilute  coerulescente-viridi ,  inferne  argenteo ;  iride  flava  vel  rosea ; 
cauda  macula  rotunda  violaceo-coerulea  diffusa  in  linea  laterali  basi  pinnae  caudalis  approximata ;  pinnis 
flavescente- vel  roseo-hyalinis ,  dorsali  caudalique  fusco  plus  minusve  areuatis. 

B.  3.  D.  4/25  vel  4/26.  P.  1/16.  V.  2,8.  A.  3,5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Dangila  de  Kuhl  Val.,  Poiss.  XVI  p.  175. 

Cyrene  Kuhlii  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  35,  Nacbtr.  p.  183. 
Wadon  gummg,  Millein  Mal.  Bat. 

Hab.  Java  (Batavia),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  113". 

Aanm.  Ik  geloof  in  boven  beschreven  voorwerp  teruggevonden  te  hebben,  de  soort, 
door  den  heer  Valenciennes  onder  den  naam  van  Dangila  Kuhlii  beschreven.  Deze  soort 
verschilt  inderdaad  van  Dangila  leptocheilus  door  grooteren  kop  en  oogen  en  sterker  ont- 
wikkelde bovenliptepels,  zooals  door  den  heer  Valenciennes  is  aangegeven,  doch 
de  heer  Valenciennes  spreekt  van  slechts  36  schubben  op  eene  overlangsche  rei  en 
geeft  de  formule  der  rugvinstralen  op  als  3/24 ,  verschillen  echter ,  welke  van  slechts 
individuele  waarde  kunnen  zijn  of  althans,  wat  de  schubben  betreft,  van  de  wijze  van 
telling  of  van  het  minder  goed  of  beter  bewaard  gebleven  zijn  der  schubben  af- 
hankelijk. De  aangeduide  verschillen  vallen  slechts  goed  in  het  oog  bij  voorwerpen 
van  gelijke  grootte,  doch  ik  ontwaar  nog  eene  andere  bijzonderheid,  welke  de  her- 
kenning gemakkelijker  maakt,  daarin  bestaande,  dat  Dangila  Kuhli  één  overlangsche 
rei  schubben  méér  heeft  boven  de  zijlijn,   dan  Dangila  leptocheilus. 

Dangila  leptocheilus  Val.,    Poiss.  XVI  p.  173,    Cuviers   Lamba.  Atl. 
Cypr.  Tab.  XVII. 

Dangil.  corpore  oblongo  ad  subelongato  compresso,  altitudine  5  fere  ad  4*/3  in  ejns  longitudine, 
latitndine  2  ad  2^2  in  ejus  altitudine;  capiteacutiusculo  vel  obtusiusculo  6  ad  7 Va  in  longitudine  cor- 
poris cnm,  4V2  ad  5*/5in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  iVaad  l'/s,  latitudine 


199 

IVb  ,  ad  1^  5  in  eju3  longitndine;  ocuHs  snperls,  diametro  2^/3  ad  31/4  in  longitudine  capitis,  diametro  1  ad 
l'/3  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  et  paulo  ad  1*7  distantibus,  raembrana  palpebrali  iridis 
marginem  extermim  tantum  tegente,  antice  quam  postice  latiore,  apertura  subcirculari;  linea  rostro- 
dorsali  i'ronte  et  vertice  declivi  rectiuscula  vel  convexiuscula,  nucha  dorsoque  valde  convexa;  linea 
interoculari  convexiuscula  vel  convexa;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apicl  approximatis ,  pos- 
terioribus  patulis  valvula  claudendis,  anterioribus  marginibus  elevatis  subtubulatis ;  poris  parvis 
utroque  latere  nares  inter  et  operculi  angulum  superiorem  longitudinaliter  uniseriatis  parum  vel  non 
conspicuis;  rostro  carnoso,  planiusculo  convexo,  paulo  ante  os  prominente ,  oculi  diametro  breviore, 
antice  poris  pluribus  ad  sat  numerosis  transversim  bi-ad  pluriseriatis  parum  ad  valde  conspicuis ,  osse 
suborbitali  anteriore  irregulariter  trigono  ad  pentagono,  non  vel  paulo  altiore  quam  longo,  margine 
iaferiore  oblique  convexo,  marginibus  lateralibus  plus  minusve  angulatis  in  angulum  acutum  sursum 
apectantem  naribus  approximatum  unitis ;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono ,  antice  quam  postice 
altiore,  duplo  vel  plus  duplo  longiore  quam  alto,  oculi  diametro  plus  triplo  humiliore;  osse  subor- 
bitali 3'  osse  suborbitali  4°  latiore,  oculi  diametro  plus  triplo  graciliore;  poris  suborbitalibua  con- 
spicui3  nullis ;  cirris  gracilibus ,  supramaxillaribus  rostralibus  multo  longioribus  oculi  diametro  paulo 
ad  multo  longioribus;  rictu  ore  aperto  subpaiiallelogrammico;  maxillis  acie  cartilaginea  margine  an- 
teriore valde  obtusis  truncatiusculis;  maxilla  superiore  mediocriter  deorsum  protractili ,-  maxilla  infe- 
riore  symphysi  postice  tubercnlo  conico  subhamata;  labiis  parum  carnosis,  superiore  ante  maxillam 
superiorem  pendulo  margine  libero  papillis  conicis  brevibus  obtusis  conspicuis  uniseriatis  obsito ; 
labio  inferiore  parum  reflexo,  integro,  sulcis  inferne  brevibus  antice  isthmo  lato  valde  distanti- 
bus;  mento  propter  maxillam  inferiorem  adscendentem  leviter  oblique  truncato;  operculo  latitudine 
iVaad  2  in  ejus  altitudine,  oculi  diametro  graciliore,  margine  inferiore  concaviusculo ,  rectiusculo 
vel  convexiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  parte  posteriore  desinente;  dentibus  pharyn- 
gealibus  masticatoriis  aggregatis  2. 4.  5/5. 4. 2 ,  singulis  facie  masticatoria  oblique  truncata  plus 
minusve  contorta  marginibus  elevatis  irregularibus ,  dentibus  serie  anteriore  antice  dimidio  apicali 
sulco  longitudinali  lato  percursis:  osse  scapulari  trigono  acutiuscule  rotundato;  linea  dorsali  con- 
vexa linea  ventrali  convexa  vel  convexiuscula  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post 
pinnas  ventrales  rotundato  vel  obtusissime  carinato;  squamis  obliquis  (angulo  marginis  liberi  superiore 
ante  angulum  marginis  liberi  inferiorem  sito) ,  mediis  lateribus  quam  cetero  corpore  paulo  majoribus , 
suprascapularibus  autem  omnium  maximis;  striis  squamis  longitudinalibus  dimidio  libero  conspicuis, 
dimidio  basali  frequenter  nullis,  rarius  conspicuis;  squamis  39  vel  40  in  linea  laterali,  16  in  serie 
transversali  (ventralibus  infimis  inclusis)  quarum  6V2  (7)  supra  lineam  lateralem,  11  vel  12  in  serie 
longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  quinqueseriatis 
serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi, 
basi  ventralium  non  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis  squamis  tubulo  simplice 
mediam  squamam  attingente  vel  non  attingente  notata;  pinna  dorsali  longe  ante  pinnas  ventrales 
incipiente  et  supra  mediam  basin  pinnae  analis  circiter  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  emargina- 
ta,  minus  duplo  ad  plus  duplo  longiore  quam  alta,  longitudine  3  ad  23/4  in  longitudine  corporis, 
altitudine  1  et  paulo  ad  iVsin  altitudine  corporis;  pinnis  pectoralibus  acutis,  longitudine subaequa- 
libus  6  ad  6', 3  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non,  ventralibus  analem  non  attin- 
gentibus;  anali  basi  vagina  squamosa  humili  inclusa,  acuta,  non  vel  parum  emarginata,  dorsali 
sat  multo  humiliore  et  quadruplo  ad  quintnplo  breviore,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ; 
pinna  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis,  superiore  inferiore  vulgo  paulo  longi- 
ore 4  fere  ad  4V2  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  dilute  vel  olivaceo-vi-.idi,  inferne 
argenteo;  iride  flava;  pinnis  flavescentp-  vel  roseo-hyalinis,    imparibus  plus  minusve   fusco  arenatis. 


200 

B.  3.  D.  4  22  vel  4; 23  ad  4, 25  vel  4, 26.  P.  1/15  vel  1;1G.  V.  2  8.  A.  3  5  vel  3  6.  C.  7  17  7  vel  6  IG  G  lat. 

brev.  incl. 
Sja.  Labeobarhus  leptocheilus  K.  r.  Hass.  ap.  Val. 

Dangila  Guvieri  Val,  Poiss.  XVI  p.  174  fig.  470;  Blkr,  Verb.    Bat.  Gen.  XXIII  Ichth.  M. 
'o.  Java  p.  19. 

Dangile  de  Cuvier  Val,  Poiss.  XVI  p.  174  fig.  470. 

Dangila  leptocheila  Val.,  ib.  p.  178. 

Dangile  a  Ihvres  cachées  Val.,  ib.  p.  178. 

Cyrene  Ciwieri  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  35,  Nachtr.  p.  183. 

Cyrene  leptocheila  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  35. 

Wadoti  gunung,  Millem  Mal.  Bat.,  Nilem,  Tiiooro  Sund.,  Wader  Jav. 
Hab,  Java  (Batavia,  Perdana,  Lebak,  Tjampea,  Buitenzorg,  Tjikao,  Ngawi,  Sarabaja),in  fluvila, 

Sumatra  (Palembang),  in  fluviis, 

Borneo  (Pontianak),  in  fluviis. 
Longitudo  37  speciminum  84"'ad  275"'. 

«  , 

Aanm.  De  beschrijving  van  Dangila  leptocheilus  vanden  heer  Valenciennea  beant- 
woordt vrij  goed  aan  mijne  voorwerpen,  doch  is  weinig  karakteristisch.  De  boven ■> 
lip  zou  er  niet  getepeld  zijn,  wat  echter  niet  aan  te  nemen  is.  De  verschillen  in 
de  formule  der  schubben  laten  zich  verklaren ,  wanneer  men  aanneemt ,  dat  de  tel- 
ling minder  juist  heeft  plaats  gehad  of  het  waargenomen  voorwerp  eene  juiste  telling 
niet  heeft  toegelaten.  Van  eene  staartvlek  is  ook  bij  enkele  mijner  voorwerpen 
een  spoor  aanwezig.  Ik  geloof  dat  Dangila  leptocheilus  Val.  dezelfde  soort  is  als 
Dangila  Cuvieri  Val.  en  daarvan  den  middelbaren  leeftijdstoestand  voorstelt,  terwijl 
het  door  den  heer  Valenciennes  beschreven  voorwerp  van  Dangila  Cuvieri  tot  den 
jeugdigen  leeftijdstoestand  betrekking  heeft,  in  welken  de  kop  in  verhouding  tot 
de  lengte  des  ligchaams  betrekkelijk  grooter  is. 

De  soort  is  op  Java  vrij  algemeen,  vooral  in  de  hoogere  gedeelten  der  grootere 
rivieren.  Zij  biedt  vele  verscheidenheden  aan  wat  de  betrekkelijke  hoogte  des 
ligchaams  betreft.  De  mannetjes  zijn  in  den  regel  aanmerkelijk  slanker  dan  de 
wijfjes. 

De  aangehaalde  afbeelding  van  den  heer  Valenciennes  geeft  den  habitus  der  soort 
goed  terug,  doch  is  niet  juist  ten  opzigte  van  de  formule  der  schubben.  Ook 
zijn  er  de  bovenliptepeltjes  niet  te  ontwaren. 

Dangila  sumatrana  Blkr,  Diagn.  beschrijv.  nieuwe  vischs.  Sumatra, 
Tiental  I  — IV,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  III  p.  b^fj.  —  Sumatrasche 
Lamha.  Atl  Cjpr.  Tab.  XV  fig.  4. 

Uangil  corpore  elongato  compresso,  altitudine  5', '4  ad  51/2  in  ejus  longitudiue,  latitudine  2  et 
paulo  in  ejus  altitudine;  capite  acuto,  6'/^  circiter  in  longitudine  corpovis  cura,  vix  plus  quam  5  in 
lopgitudine   corporis   absque   pinna   caudali,  altitudine  1*,3  ad  1-/d  circiter,  latitudine  I-3  ciriiter 


201 

iu   ejus  iongitudine;  oculis  superis,  diametro  3  circlter  iu  loDgitudine  capitis,  diametro  1  in  capitis 
pai'te   postoculari ,   diametro    1    et   paulo    distantibus,  mombrana  palpebrali  iridis  partem  externum 
tegente,  antice  qiiam  postice  latiore,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  fronte  et  vertice  de- 
clivi   rectiuscula ,  nuclia   dorsque  convexa ;  linea  intercculari  convexa ;  naribus  orbitae    magis  quam 
rostii    apici  approximatis,  posterioribus  patulis  valvula  claudendis,  anterioribus  subtubulutis;  poris 
parvis    nares    inter    et  ■angulum  operculi  superiorem  conspicnis  nullis;  rostro  carnoso,  planiuseulo, 
convexo,    paulo    ante    os    prominente,   oculi  diametro  non  vel  vix  breviore,  antice  poris  numerosis 
transversira  pluriseriatis  valde  conspicuis;  osse  suborbitali  anteriore    irregulariter    trigono,    vix    vel 
nou  altiore  quam  longo,  margine  inferiore  oblique  convexo,  marglnibus  lateralibus  anteriore  convexo 
et  posteriore  convexo  vel  anguiato  in  angulum  acutura  sursum  speetantem  naribus  approximatura  unitis , 
osse  suborbitali  2"  elongato-tetragono,  duplo  circiter  longioro  quam  alto,  antice  quam  postice  altiore , 
oculi  diametro  triplo  circiter  humiliore;  osse  suborbitali  S"  osse   suborbitali  4°  latiore  oculi  dianletro 
triplo  circiter  graciliorc;  poris  suborbitalibus  conspicuis  nullis ;  cirris  gracilibus,  supramaiillaribus  ros- 
tralibus  multo  longioribus  oculi  diametro  paulo  longioribus;  rictu  subparallelogrammico ;  maxillis  ^oie 
cartilaginea  margine  anteriore  valde  obtusis    truncatiusculis ;  maxilla  superiore    mediocriter  deorsum 
protractili;  maxilla  inferiore  symphysi  postice  tuberculo  conico  subhamato;  labiis  parum  curnosis  ,  su- 
periore ante  maxülam  superiorem  pendulo,  margine  libero  papillis  conicis  brevibus  obtusis  uniseriatis 
obsito;  labio  inferiore  parum  refl:xo,  integro,  sulcis  inferne  brevibus  antice  istlimo  lato  valde  distanti- 
bus; mento  propter  maxillam  inferiorem  vix  adscendentem  vix  oblique  truncato;  operculo  latitudine 
2  circiter  in  ejus   altitudine,    oculi    diametro    sat  multo  graciliore,  margine  inferiore  convcxiusculo ; 
apertura  brancliiali  sub  praeoperculi  parte  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis 
aggregatis  2.  4.  5/3.  4.  2,  singulis  facie  masticatoria    oblique    truncata    plus    minusve   contorta    mar- 
glnibus  elevatis-  irregularibus,    dentibus    serie    anteriore    antice    diraidio  aplcali  sulco    longitudinalï 
lato  percursis ;  osse  scapulari  trigono ,  acute  rotundato ;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa 
multo    altiore;    ventre   ante    pinnas  ventrales  plano;  squarais  postrorsum  obliquis ,  mediis  lateribus 
quam  cetero  corpore  paulo  majoribus,  dimidio  basali  vix  vel  non ,  dimidio  libero  conspicue  longitudina- 
liter  striatis,  37  vel  38  in  linea  laterali,  14  vel  15?  in  serie  transversali  (ventralibus  infimis  inclusis) 
quarum  ÖV2  (6)    supra    lineam    lateralera,  11    vel  12  ia  serie  longitudinalï  occiput  inter  et  pinnam 
dorsalem ;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  ventralium  paulo  magis  quam  lineae 
dorsali    approximata,  singulis  squamis    tubulo    simplice    raediam  squamam  attingente  notata;  pinna 
dorsali   longe    ante  pinnas   ventrales  incipiente  et  supra  basin   anteriorem    pinnae   analis   desinente, 
basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  minus  duplo  longiore  quam  alta  ,  Iongitudine  3'/3  ad  81/5  ia  Iongi- 
tudine corporis,  altitudine  1  vel  plus  quam  1  in  altitudine  corporis;  pinnis  pectoralibus  et  ventra- 
libus acutis,  Iongitudine  subaequalibus,  7  circiter  in  Iongitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non. 
ventralibus    analem    non   attiugentibus;    pinna   anali  basi  vagina    squamosa  humili   inclusa,  acuta, 
non  vel  parum  emarginata,  dorsali  multo  humiliore  et  minus  quintuplo  breviore,  radio  simplice  ter- 
tio  gracili   cartilagineo ;   pinna  caudali  basi  squamosa,  profunde    incisa,  lobis  acutis  4?    circiter  ia 
Iongitudine   corporis;    colore    corpore    superne   viridi,  inferne  argentoo;  iride  ilava  vel  rosea;  fascia 
cephalo-caudali    violaceo-fusca   dififusiuscula  tota  Iongitudine  a  linea  laterali    percursa;  pinnis  roseo- 
hyalinis  vel    roseis. 

B.  3.  D.  4/23  vel  4/24.  P.  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Sumatra  (  Solok  ,  Laliat),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  185"'. 

Aanm.     Zeer  na  moet  Dangila  sumatrana  verwant  zijn  aan  Dangila  philippinia. 

26 


202 

Naar  de  korte  beschrijving  dezer  soort  van  Heckel  te  oordeelen,  verschilt  zij  er 
slechts  van  door  langere  rugvin  en  overlangschen  ligchaamsband. 
Mijn  eenig  voorwerp  dezer  soort  bevindt  zich  in  een'  weinig  voldoenden  toestand 
van  bewaring.  Een  nader  naauwkeurig  onderzoek  heeft  mij  de  vroeger  door  mij 
niet  ontwaarde  bovenliptepeltjes  doen  herkennen,  terwijl  ook  de  inplantingsgroeven 
der  grootendeels  verloren  gegane  schubben,  vrij  voldoende  de  formule  der  schub- 
ben hebben  laten  ontcijferen.  De  soort  is  ook  verwant  aan  Dangila  leptocheilos  Val. 
Voorwerpen  van  deze  soort,  van  gelijke  grootte  als  mijn  voorwerp  van  Dangila 
sumatrana,  met  het  laatste  vergelijkende,  vallen  de  verschillen  in  habitus  van 
lio-chaam  en  kop  zeer  in  het  oog,  vermits  bij  Dangila  leptocheilos  de  rug  aan- 
merkelijk hooger  is  en  meer  gewelfd,  de  kop  aanmerkelijk  stomper  en  betrekkelijk 
hooo-er  en  de  rug  vin  langer.  Het  voornaamste  verschil  komt  mij  echter  voor  ge- 
legen te  zijn  in  de  aanwezigheid  bij  Dangila  leptocheilos  van  één  schubrei  méér 
boven  de  zijlijn. 

Dangila  phllippinia  Blkr.  —  Philippijnsche  Lamha. 

Descriptio  Heckeliana  sequens. 

«Gestalt  gestreckt,  besonders  gegen  den  'Rückenfirst  starkcomprimirt;  Kopf  klein,  stumpf,  2/13 
»  der  Gesammtliinge ,  oder  "3  der  grössten  Körperhöhe  gleich.  Augen  V3  des  Kopfes ,  Rückenflossen- 
» basis  selir  lang .  1^/2  Diametern  der  grössten  Körperhöhe  gleich.  Die  Mitte  der  Analflossenbasis 
)i  steht  unter  dem  Ende  der  Rückenflossenbasis.  Schuppen  gross,  beinahe  durchaus  gleich;  in  der 
«Linea   lateralis   37    Schuppen,  6  Schuppenreihen   über   und   5   unter  derselben.  D.  3/23.  A.  3/5." 

Syn.  Cyrene  philippinia  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  35, 

Cyi-ene  philippina  Heek.  Fisch.  Syr.  Nachtr.  p.  183. 

Hab.  Insul.  Philippin. 

Longitudo  specimiuis  descripti  6  poll. 

Aanm.  Naar  de  korte  beschrijving  van  Heckel  te  oordeelen,  zou  deze  soort  slechts 
van  Dangila  sumatrana  verschillen  door  eene  kortere  rugvin  en  de  afwezigheid 
van  een*  bruinen  overlangschen  ligchaamsband.  Een  nader  onderzoek  en  eene  ver- 
gelijking van  voorwerpen  van  beide  soorten  naar  de  natuur  is  noodig,  om  de  mo- 
gelijk verder  bestaande  verschillen  te  bepalen.  Met  het  oog  op  den  grooten  af- 
stand der  Philippijnsche  eilanden  van  Sumatra  is  het  niet  waarschijnlijk,  dat  beide 
soorten  tot  eene  enkele  zullen  kunnen  worden  teruggebragt. 

Dangila  festiva  Blkr,   Act.    Soc.    scient.    Ind.  Neerl.    Tiende    bijdr. 
ichth.  fauna  v.  Borneo  p.  16. — Borneosche  Lamha.  Atl.  Cvpr. 
Tab.  XV  fig.  6. 

Dangil.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4==/*  ad  é'/a  in  ejus  longitudine,  latitudine  2  cir- 
,citer  in   ejus  altitudine;  capita  acuto,  ö^/s  circiter  in   longitudine  corporis  cum ,  4  ad  4'/3  in  longitn- 


203 

dine  corporls  absque  pinna  caudali,  altitudine  IV3  ad  li/i.  latltudine  l^/icirciterin  ejuslongxtudine; 
oculis  superis ,  diametro  2V2  circiter  in  longitudine  capltis ,  diametro  1  fere  ad  1  in  capitis  parte  post- 
oculari,  diametro  1  circiter  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  te- 
gente,  aportura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  fronte  et  vertice  declivi  rectiuscula,  nucha  dorso- 
que  convexa;  linea  interoculari  convexiuscula ;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approxiraatis, 
posterioribus  patulis  valvula  claudendis,  anterioi-ibus  subtubulatis ;  poris  parvis  utroque  latere  na- 
res  inter  et  anguliim  operculi  superiorem  longitudinaliter  uniseriatis  parum  ad  non  conspicuis;  ros- 
tro  carnoso,  planiusculo,  convexo,  paulo  ante  os  prominente,  oculi  diametro  breviore,  antice  poris 
pluribus  magnis  valde  conspicuis  transversira  biseriatis  ;  osse  suborbitali  anteriore  irregulariter  tri- 
gono,  vix  ad  non  altiore  quam  longo ,  margine  inCeriore  obliquo  convexiusculo,  marginibus  ante- 
riore concavo  et  posteriore  undulato  vel  angulato  in  angulum  acutum  sursum  spectantem  et  nares 
inter  et  oculum  desinentem  unitis ;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono ,  antice  quam  postice  raul- 
to  altiore,  plus  duplo  longiore  quam  alto,  oculi  diametro  plus  quadruplo  liumiliore;  ossibus  sub- 
orbitalibus  3°  et  4°  oculi  diametro  plus  quadruplo  graeilioribus;  poris  suborbitalibus  conspicuis  nullis; 
cirris  gracilibus  supramaxillaribus  rostralibus  longioribus  oculi  diametro  vix  ad  sat  multo  longiori- 
bus;  rictu  subparallelogramraico ;  maxillis  acie  cartilaginea  margine  anteriore  valde  obtusis  trun- 
catiusculis:  maxilla  superiore  mediocriter  deorsum  protractili;  maxilla  inferiore  symphysi  postice  tu- 
berculo  conico  subhamata;  labiis  parum  carnosis,  superiore  ante  maxillam  superiorem  pendulo  mar- 
gine libero  papillis  conicis  brevibus  obtusis  uniseriatis  obsito,  inferiore  parum  reflexo  margine  libe- 
ro integro,  sulcis  inferne  brevibus  antice  isthmo  lato  valde  distantibus;  mento  propter  maxillam 
inferiorem  adscendentem  leviter  oblique  truncato;  operculo  latitudine  l'/2  circiter  in  ejus  altitudine, 
oculi  diametro  multo  graciliore,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo ;  apertura  branchi- 
ali  sub  praeoperculi  parte  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  aggregatis 
2.  4.  5/5.  4.  2 ,  singulis  facie  raasticatorla  oblique  truncata  marginibus  parum  elevatis ,  dentibus  serie 
anteriore  facie  masticatoria  plus  minusve  contorta  antice  dimidio  apicali  sulco  longttudinali  lato 
percursls;  osse  scapularl  trigono  acutiusculo  rotundato;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa 
altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato;  sqnamia 
subverticalibus ,  margine  libero  valde  convexis  mediis  lateribus  quam  cetero  corpore  paulo  majoribus; 
striis  squamis  longitudinalibus  dimidio  earum  basali  nullis,  dimidio  libero  vix  conspicuis  vel  nullis; 
squamis  33  vel  34  in  linea  laterali,  16  in  serie  transversali  (ventralibus  infimis  inclusis )  quarum 
7'/2  (8)  supra  lineam  lateralem,  11  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventrali- 
bus infimis  longitudinaliter  triseriatis;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  basi  ventra- 
lium  non  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam 
squamam  attingente  vel  subattingente  notata;  pinna  dorsali  longe  ante  ventrales  incipiente  et  supra 
mediam  basin  pinnae  analis  desinente,  basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  duplo  fere  ad  duplo  longi- 
ore quam  alta,  longitudine  3  et  paulo  in  longitudine  corporls,  altitudine  iVi  ad  vix, plus  quam  1  in 
altitudine  corporis;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  longitudine  subaequalibus  6*/i  circiter 
in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non,  ventralibus  analem  non attingentibus ;  analibasi 
vagina  squamosa  humili  inclusa,  non  vel  parum  emarginata,  acuta,  dorsali  multo  humiliore  et 
quintuplo  circiter  breviore,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa,  pro- 
funde  incisa,  lobis  acutis  4  fere  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  coerulescente-viridi, 
inferne  argenteo;  iride  rosea  vel  flava;  squamis  dorso  lateribusque  singulis  basi  vittnla  transversa 
semilunari  fusca  vel  violacea ;  pinnis  roseis,  dorsali  caudaliqüe  ceteris  profundioribus ,  dorsali  superne 
late  nigricante-violaceo  limbata,  caudali  medio  utroque  lobo  fascia  lata  longitudinali  violaceo-nigra. 

B.  3.  D.  4/25  vel  4/26.  P.  1/18.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Cyrene  festiva  Heek.,  Abbild.  Beschreib.  Fisch.  Syriens  p.  35,  Nachtr.  p.  183. 


204 

Hab.  Borneo  (Kahajan),  in  flaviïs. 
Loiigitudo  5  speciminum  82'"  ad  98'". 

Aanm.  De  eerste  kennis  dezer  soort  is  evenzeer  aan  Heckel  te  danken  als  die 
van  Dangila  ocellata.  Zij  is  kortelijk,  maar  voldoende  herkenbaar,  in  zijne  Fische 
Syriens  beschreven  en  gemakkelijk  te  herkennen  aan  de  overlangsche  zvpartachti- 
ge  banden  op  de  staartvinkvvabben ,  welke  men  bij  geene  der  overige  bekende 
soorten  van  Dangila  terugvindt.  Zij  staat  overigens  in  verwantschap  tusschen 
Dangila  sumatrana  Blkr  en  Dangila  lipocheilus  Val.  en  onderscheidt  zich ,  afgeschei- 
den van  de  staartviubanden ,  nog  van  Dangila  sumatrana  door  4  of  5  schubben 
in  de  zijlijn  en  door  2  schubben  méér  boven  de  zijlijn ,  en  van  Dangila  lipocheilus 
door  een  paar  schubben  minder  in  de  zijlijn  en  drie  schubreijen  méér  boven  de  zijlijn. 

Dangila  cyanopareja  Blkr.  —  HeckeVs  Lamha. 

Descriptio  Heckeliana  sequens: 

»  Gestalt  der  Cyprinus  Idus  L.  Kopf  etwas  weniger  als  '/s  der  Gesammtlünge,  oder  73  der  grössten 
11  Körperhöhe  glcich.  Augen  klein ,  \  der  Kopflange.  Die  Rückenflossenbasis  ist  der  grössten  Körper- 
»  hohe,  ilire  ersten  Strahlen  einer  Kopflange  gleich.  Die  Analfiosse  entspringt  nach  dem  Ende  der 
I)  Kückenflossenbasis.  Schuppen  gross ,  besonders  im  Anfang  der  Linea  lateralis  ;  diese  besteht  aus 
H  35  Schuppen,  hat  5  Eeihen  über  und  4  unter  sich.  Ein  blauer  Fleck  auf  dem  Deckel,  gegen  den 
»  obern  Winkel  der  Kiemenspalte.  D.  3/17.  A.  3/5". 
'    Syn.  Cyrene  <iyanopareja  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  53,  Nachtr.  p.  183. 

Hab.  Insul.  Philippin. 

Longitudo  speciminis  descripti  5  pollic. 

Aanm.  De  verschillen  tusschen  Dangila  cyanopareja  en  Dangila  lipocheilus  Val.  schij- 
nen zeer  gering  te  zijn,  althans  veat  de  verhoudingen  des  ligchaams  en  de  for- 
mule der  schubben  en  vinstralen  betreft.  Evenwel  zou  onderwerpelij ke  soort  eene 
blaauwe  vlek  op  het  operkel  hebben,  waarvan  in  de  beschrijving  van  Dangila  li- 
pocheilus Val.  geen  sprake  is  en  welke  ik  ook  niet  op  eene  bij  mij  berustende 
afbeelding  dier  soort  aangegeven  zie.  Beide  soorten  verdienen  evenzeer  nader 
met  elkander  vergeleken  te  worden  als  Dangila  philippinia  en   Dangila   sumatrana. 

Dangila  lipocheilus  Val.,  Dangile  a  lèvres  minces  Poiss.    XVI    p.  176. 
- —  Van  Hasselfs  Lamha. 

Speciei  a  me  non  observatae  descriptio  Valenciennesiana  sequens: 

»  Ces    cyprins  ent  la  pièce  antérieure  du  sous-orbitaire  beaucoup  plus    grande   que  les  barbeaux 

»  ordinaires,  de.fa^on  qu' elle  avance  jusqu' au  bout  du  museau;  cela  leur  donne  un  aspect  particulier. 

Il  Le  profil  du  dos  est  rectiligne,  mais  élévé;  Ie  dos  est  arrondi;  Ie    veiure  comprimé  et  Ie  profil 


205 

)i€st  courlie.  La  hauteur  n'est  pas  quatre  fois  dans  la  longueur,  et  I'épaisseur  est  deux  fois  et  deux 
»  tiers  dans  la  liauteur. 

»  La  tête  est  petite;  Ie  front  plat,  large;  Ie  museau  obtus:  Foeil  petit  en  arrière  et  en  haut:  Ie 
»  sous-orbitnlre  est  grand;  la  pièce  postérienre  est  très-petite;  les  trois  autres  sont  strie'es;  Ie  pré- 
II  opercule  est  petlt;  l'opercule  est  grand,  lisse  et  sans  stries;  les  lèvres  sont  charnues,  minces;  il 
11  y  a  une  petite  pointe  sur  la  symphyse,  qui  entre  dans  un  angle  rentrant  de  la  maclioire  supe'rieure, 
»  comme  aux  muges  et  h  d' autres  cyprins.  II  y  a  quatre  barbillons  courts,  un  a  cliaque  commis- 
»  sure;  l'autre  presque  au  bout  du  museau. 

1)  La  dorsale  est  presque  au  tiers  du  corps :  elle  est  peu  étendue ,  et  Ie  premier  rayon  est  faible 
I)  comme  dans  les  ables. 

Il L'os  de  l'épaule  est  arrondi,  petit;  la  pectorale   pointue,  la    ventrale    ordinaire,    l'anale  haute, 
•I)  mais  peu  longue,  un  peu  pointue  en  avant,  la  caudale  profondéraent  fourchue. 
..  D.  2/8  (lego  2/18).  P.  16.  V.  8.  A.  G.  C.  20. 

i>La  ligne  laterale  droite  par  Ie  milieu  dn  corps;  les  écailles  petites,  minces.  sans  stries,  forraent 
1)36  range'es  dans  la  longueur,  14  dans  la  hauteur;  une  grande  écaille  longue,  pointue,  couvre 
II  l'aisselle  de  la  ventrale. 

«La  couleur  du  dos  plombée,  celle  des  flancs  et  du  ventre  verdatre  a  reflets  dorés,  prés  de  Ia 
Il  queue,  blanchatre  argentée.  La  dorsale  est  blanchatre,  avec  une  grande  tache  oblongue,  noiratre 
»  dans  Ie  haut.  Les  pectorales  ,  ventrales  et  anale  jaunatre  palc;  la  caudale  grise,  bordée  de  noir.  Sur 
II  Ie  dessin  envoyd  de  Java  par  MM.  Kulil  et  Van  Hasselt ,  Ie  dos  est  vert ,  Ie  ventre  bleuatre ; 
iiil  y  a  du  janne  sur  l'opercule  et  sur  les  flancs;  la  dorsale  et  la  caudale  sont  bleuatres;  Ie  poisson, 
II  déposd  k  Leide,  est  long  de  huit   pouces". 

Syn.  Labeoharbus  lipocheilos  K.  v.  H.  Mss.  sec.  "Val. 

Cyrene  lipocheUa  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  35,  Nachtr.  p.  183. 

Hab.  Java  (Batavia,  ïjilankahan),  in  fluviis. 


Aanm.  Van  deze  soort  bezit  ik  geen  enkel  voorwerp,  niettegenstaande  zij  te  Batavia 
zou  voorkomen,  althans  volgens  eene  afbeelding,  nagelaten  door  Kuhl  en  Van  Has- 
selt en  gemerkt  Laheoharhus  lipoclmlus.  Volgens  deze  afbeelding,  welke  genomen 
is  naar  een  voorwerp  van  70"  lengte,  zou  de  formule  der  rugvinstralen  zijn  2/18, 
wat  goed  beantwoordt  aan  de  formule  van  den  heer  Valenciennes ,  waar  de  for- 
mule =5    2/8  blijkbaar  gelezen  moet  worden   2/18. 

De  soort  zou  dan  voornamelijk  kenbaar  zijn  aan  het  geringe  aantal  harer  rugvin- 
stralen, terwijl  de  rug  vin  zelve,  naarde  afbeelding  te  oordeelen,  opmerkelijk  is  door 
hare  kortheid^  gaande  hare  lengte  er  4  malen  in  de  lengte  des  ligchaams  en  be- 
dragende zij  aanmerkelijk  minder  dan  twee  malen  hare  hoogte.  De  afbeelding  ver- 
toont 5  of  5^  schubreijen  boven  de  zijlijn,  welk  cijfer  echter  nader  zou  dienen 
bevestigd  te  worden,  daar  de  afbeelding  33  schubben  op  eene  overlangsche  rei 
aangeeft,  terwijl  de  heer  Valenciennes  van  36  schubben  inde  zijlijn  spreekt.  Op  de 
bedoelde  afbeelding  is  nog  aangeteekend ,  dat  de  soort  ook,  ter  dubbele  grootte 
van  de  afbeelding,  gevonden  is  aan  Java 's  zuidkust,  bij  Tjilankahan^  in  bijna 
stilstaande  wateren. 


206 

Dangila  spilurus  Blkr,  Nieuwe  Bijdr.  ichthyol.  Borneo,  Nat.  T.  Ned. 
Ind.  I  p.  272.  —  Staartvlehkige  Lamha.  Atl.  Cjpi*.  Tab.  XV  fig.  1. 

Dangil.  corpore  elongato  compresso,  altitudine  5  circiter  in  ejus  longitudine,  latitudine  2  circlter  in  ejus 
altitudine;  capite  acuto  plus  quam  5  in  longitudine  corporis  cura,  é'/i  circiter  in  longitudine  corporis 
absque  pinna  caudali,  altitudine  l"/5  circiter,  latitudine  1%  circlter  in  ejus  longitudine;  oculis 
Subsuperis,  diametro  3  et  paulo  in  longitudine  capitis ,  diametro  1  et  paulo  in  capitis  parte  posto- 
culari,  diametro  I-/5  circiter  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tegente, 
apertura  subcirculari ;  linea  rostro- dorsali  fronte  et  vertice  convexiuscula ,  nucba  dorsoque  convexa ; 
linea  interoculari  convexiuscula;  naribu3  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approxiraatia,  posterioribus 
patulis  valvula  claudendis,  anterioribus  margine  elavato  subtubulatis;  poris  parvis  utroque  latere 
nares  inter  et  operculi  angulum  superiorem  longitudinaliter  uniseriatis  parum  conspicuis ;  roatro  car- 
noso  planiusculo  convexo,  paulo  ante  os  prominente,  oculi  diametro  vix  vel  non  breviore,  antice 
poris  pluribus  parum  conspicuis ;  osse  suborbitali  anteriore  tetragono ,  non  vel  vix  longiore  quam  alto 
margine  inferiore  rectiusculo;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono ,  plus  duplo  longiore  quam  alto, 
antice  quam  postice  non  multo  altiore,  oculi  diametro  plus  triplo  humiliore;  osse  suborbitali  3° 
osse  suborbitali  4°  vix  latiore,  oculi  diametro  multoties  humiliore;  poris  suborbitalibus  conspi- 
cuis nullis;  cirris  supramaxillaribus  cirris  rostralibus  et  oculi  diametro  sat  multo  longioribus; 
rictu  subparallelograramico;  maxillis  acie  cartilaginea  margine  anteriore  valde  obtusis  truncatiuscu- 
lis;  maxilla  superiors  mediocriter  deorsum  protractili ;  maxilla  inferiore  symphysi  postice  tuberculo 
conico  parum  conspicuo;  labio  superiore  carnoso,  antemaxillam  superiorem  pendulo,  margine  libero 
papillis  conicis  brevibus  obtusis  conspicuis  uniseriatis  obsito ;  labio  inferiore  valde  carnoso,  reflexo, 
integro,  sulcis  inferne  sat  longis  antice  isthmo  lato  val4e  distantibus;  mento  propter  maxillam  infe- 
riorem  adscendenten  leviter  oblique  truncato;  operculo  latitudine  IV3  circiter  in  ejus  altitudine,  oculi 
diametro  non  graciliore,  margine  inferiore  convexiusculo ;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  mar- 
gine posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  masticatoriis  aggregatis  2.4.5/5.4.2,  facie  masti- 
catoria  truncatiusculis  snblobatis,-  osse  scapulari  trigono  obtiususcule  rotundato;  linea  dorsali  con- 
vexa linea  ventrali  convexa  altiore ;  squamis  obliquis  (angulo  marginis  liberi  superiore  ante  angu- 
lum marginis  liberi  inferiorem  sito),  mediis  lateribus  quam  cetero  corpore  paulo  majoribus ,  28 
p.  m.  in  linea  laterali,  12  p.  m.  in  serie  transversali  (ventralibus  infimis  inclusis)  quarum  4*,2 
(5)  supra  lineam  lateralem,  9  vel  10  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem; 
linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi;  pinna  dorsali  sat  longe  ante  pinnas  ventrales 
incipiente  et  sat  longe  ante  pinnam  analem  desinente,  basi  5-/3  circiter  in  longitudine  corpo- 
poris,  acuta,  emarginata,  corpore  paulo  humiliore,  non  vel  vix  altiore  quam  basi  longa;  pinnis  pectora- 
libus  et  ventralibus  acutis,  longitudine  subaequalibus  ?  7?  circiter  in  longitudine  corporis ;  anali 
acuta,  emarginata,  dorsali  sat  multo  humiliore  et  minus  triplo  breviore,  duplo  fere  altiore  quam 
basi  longa,  radio  sinplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis 
acutis  (partim  abruptis);  colore  corpore  superne  roseo-viridi ,  inferne  argenteo;  cauda  macula  rotun- 
da  nigricante  in  linea  laterali  basi  pinnae  caudalis  approximata ;  pinnis  roseis. 

B  3.  D.  4/10  vel  4/11.  P.  1/12?  V.  2/7  vel  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Borneo  (Bandjermasin),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  male  conservati  75'". 

Aanm.     Ik  heb  bovenstaande  beschrijving  moeten  nemen  naar  hetzelfde  beschadig- 
de voorwerp,  naar  hetwelk  ik  de  soort  in  1850  voor  het  eerst  beschreef,  zijnde  het 


207 

Ulij  niet  mogen  gelukken  in  het  bezit  van  nieuwe  voorwerpen  daarvan  te  geraken. 
De  soort  is  in  haar  geslacht  zeer  gemakkelijk  herkenbaar  aan  het  geringe  aan- 
tal schubben  en  de  korte  rug  vin.  Door  hare  korte  rugvin  nadert  zij ,  meer  dan 
eenige  andere  soort ,  het  geslacht  Barbichthys,  doch  in  habitus  van  den  kop  wijkt 
zij  er  weder  zeer  van  af  wegens  de  geringe  ontwikkeling  der  onderoogkuilsbeen- 
deren. 

Abrostomüs    Smith,  Illustrat.  Zool.  South  Africa,  Pisc.  tab.  etpag. 
12  • —  Weekbek-karper. 

Corpus  elongatum  compressura ,  squamis  mediocribus  tectum.  Maxil- 
lae  nudae.  Cirri  4,  supralabiales  (vel  rostrales?)  et  supramaxillares. 
Rosti'um  carnosum,  integrum,  vix  ante  os  prominens ,  lateribus  non 
lobatum.  Labium  superius  crassum ,  carnosum ,  integrum ,  nee  papil- 
latum  nee  fimbriatum,  cum  labio  inferiore  unitum.  Eictus  parvus 
parallelogrammicus.  Labium  inferius  integrum ,  nee  lobatum ,  nee 
fimbriatum.  Sulcus  postlabialis  utroque  latere  simplex,  longitudinaliter 
marginem  oris  versus  directus.  Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales 
incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens,  radio  simplice  pos- 
tice  cartilagineo.     Pinnae  peetorales  subhorizontaliter  insertae. 

Aanm.  Het  geslacht  Abrostomüs  is  door  den  heer  Andrew  Smith  te  regt  als  een 
eigen  geslacht  beschouwd.  Heckel  nam  het  ook  als  zoodanig  aan  ,  doch  plaatste 
het  niet  onder  zijne  Temnochilae,  waartoe  het  echter,  blijkens  de  afbeelding  van 
den  heer  Smith  in  zijne  lUustrations  of  the  Zoology  of  South  Africa  (Pisces  tab. 
12  fig.  a),  blijkbaar  behoort.  In  verwantschap  staat  het  geslacht  eensdeels  tusschen 
Labeo  en  Rohitichthys,  en  ten  andere  tusschen  Labeo  en  Crossocheilos.  Het  is 
voornamelijk  gekenmerkt  onder  de  Labeoninen  door  zijne  ronde  zamenhangende  gaaf- 
randige  lippen  en  parallelogramvormige  mondopening ,  terwijl  de  herkenning  nog 
gemakkelijk  wordt  gemaakt  door  den  weinig  uitpuilenden ,  noch  gegroefden,  noch 
gekwabten  snuit  en  betrekkelijk  kleine  schubben  (meer  dan  70  tot  meer  dan  100 
op  eene  overlangsche  rei,  althans  volgens  de  af  beeldingen).  Indien  de  af  beeldingen 
van  Abrostomüs  umbratus  en  Abrostomüs  capensis  ten  opzigte  der  cirri  juist  zijn , 
zou  het  geslacht  nog  de  bijzonderheid  hebben,  dat  het  bovenste  paar  voeldraden  er 
niet ,  zooals  gewoonlijk  ,  op  den  snuit,  maar  op  de  bovenlip  zelve  zijn  ingeplant. 
In  zijne  beschrijvingen  spreekt  echter  de  heer  Smith  herhaaldelijk  van  snuitdraden 
en  zoo  zijn  de  afbeeldingen  ten  deze  misschien  inkorrekt.  Het  verdient  echter 
aanteekening,  dat  bij  de  vier  overige  kaapsche  Cyprinoïden,  in  genoemd  werk  afge- 


208 

beeld,  de  snuitdraden  behoorlijk,  als  van  den  snuit  ontspringende,  zijn  voorgesteld. 
Omtrent  het  tandonstelsel  vindt  men  bij  den  heer  Smith  geene  opheldering.  Ue 
twee  genoemde  kaapsche  soorten  zijn  de  eenige,  welke  tot  nog  toe  van  het  geslacht 
Abrostomus  zijn  bekend  geworden.  Het  schijnt^  dat  hot  geslacht  tot  Zuid-Afrika 
beperkt  is. 

Barbichthys  Blkr.  —  Santran. 

Corpus  subelongatum  compressum,  squamis  magnis  vestitum.  Ma- 
xillae  nudae ,  non  tumidae.  Cirri  4 ,  rostrales  et  supramaxillares.  Rostrum 
non  carnosura ,  integrum ,  ante  os  prominens ,  lateribus  non  lobatum , 
margine  libero  nee  papillatum  nee  fimbriatum.  Ossa  supramaxillaria 
ossa  intermaxiila  tota  tegentia ,  intermaxillaria  et  inframaxillaria  cum  os- 
sibus  lateris  oppositi  obtusangulatim  unita,  aciebus  tenuibus.  Maxilla 
inferior  symphysi  tuberculo  raunita.  Rictus  angulatus.  Labia  tenuia, 
integra ,  nee  papillata ,  nee  fimbriata ,  superius  ante  maxillam  superiorem 
pendulum ,  cum  labio  inferiore  eontinuum,  inferius  reflexum ,  non  loba- 
tum ,  vix  post  maxillae  aciem  insertum.  Sulcus  postlabialis  simplex , 
margini  maxillae  inferioris  parallelus ,  eura  sulco  lateris  oppositi  unitus. 
Ossa  suborbitalia  nuda,  anterius  formam  pedis  equini  subsimilans,  cetera 
valde  elevata,  genas  maxima  parte  tegentia.  Pinna  dorsalis  ante  pinnas 
ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens,  basi  ale- 
pidota,  radio  simplico  postico  cartilagineo,  Dentes  pharyngeales  mas- 
ticatorii  aggregati  2.  4.  5/5.  4.  2.  ossibus  fragilibus  inserti. 

Aanm.  Ik  grond  dit  geslacht  op  eene  soort,  welke  Van  Hasselt  reeds  aan- 
duidde onder  den  naam  van  Barbus  nudicephalus,  de  heer  Valenciennes  in  de 
sroote  Histoire  naturelle  des  Poissons  beschreef  onder  den  naam  van  Barbus 
laevis,  en  welke  ik  zelf,  naar  de  verschillende  toestanden,  waarin  ik  haar  heb 
waargenomen,  heb  beschreven  onder  de  namen  Barbus  brachynemus,  Barbus  go- 
bioides  en  Barbus  taeniopterus. 

Die  soort  behoort  echter  niet  tot  Barbus,  maar  tot  een  geheel  verschillend  ge- 
slacht, hetwelk,  wegens  zijne  naakte  kaken  en  vrije  lippen,  tot  de  Labeoninen  te 
brengen  is.  De  dunne  bovenlip  hangt  geheel  vrij  voor  de  bovenkaak ,  doch  de 
onderlip  plant  zich  zeer  nabij  den  voorrand  der  onderkaak  in,  zoodat  zij  zonder 
nader  onderzoek  schijnt  de  onderkaak  te  omgeven  als  bij  Barbus. 

Met    den   bouw  der  monddeelen ,    welke   die   is  der  Labeoninen ,  stemt  ook  de 


209 

habitus  van  het  geheele  ligchaam  overeen  en  ook  de  keelgatbeenstanden  zijn  ge- 
bouwd naar  de  type  der  Labeoninen    van  de  oude  wereld. 

Barbiclithys  is  na  verwant  aan  Dangila  en  onderscheidt  zich  daarvan  voorname- 
lijk door  niet  vleezigen  snuit,  ongetepelde  bovenlip,  zeer  ontwikkelde  hooge  onder- 
oogkuilsbeenderen ,  van  welke  het  voorste  een  min  of  meer  paardenhoefachtige  ge- 
daante heeft,  hoekige  mondopening,  naauwelijks  van  de  onderkaak  afgezonderde 
onderlip   en  korte  rugvin. 

Tot  nog  toe  is  slechts  een  enkele  soort  bekend.  Onder  de  talrijke  nog  onvoldoende 
verklaarde  Cyprinoïden  van  Zuid-Azië  zie  ik  er  geene,  welke  tot  het  geslacht  Bar- 
bichthys  gebragt  kan  worden  en  de  voorwerpen,  mij  van  de  verschillende  groote 
Soenda-eilanden  geworden  en  vroeger  door  mij  beschouwd  als  tot  twee  soorten  te  be- 
hooren,  zijn  mij  sedert,  door  vergelijking  eener  groote  rei  van  exemplaren,  geble- 
ken slechts  een  enkele  soort  uit  te  maken ,  welke  dezelfde  is  als  Barbus  laevis  Val. 

Barhichthys  laevis  Blkr.  —  Gewone  Santran.  Atl.  Cvpr.  Tab.  XVIII. 

Barbichth.  corpore  subolongato  compresso,  altitudine  4V3  ad  SV*  in  ejus  longitudine,  latltudine 
12/3  ad  2  in  cjus  altitudine;  capite  obtusiusculo,  convexo,  4'/3  ad  6 ','2  in  longitudine  corporis  cum, 
3'/3  ad  5  in  ejus  longitudine  absque  pinna  caudali ;  altitudine  capitis  I2  3  ad  iVs,  latitudine  2  fere 
ad  1-5  in  ejus.  longitudine;  oculis  diametro  3  ad  é'/a  in  longitudine  capitis,  diametro  1^/i  ad  l^/* 
in  capitis  parte  postoculari,  diametro  iV*  ad  2V2  fere  distantibus,  membrana  palpebrali  iiidis  mar- 
ginem  externum  sat  late  tegente,  apertura  subcirculari ;  rostro  obtuso  convexo,  apice  carnoso,  ante 
03  prominente,  juvenilibus  oculo  non  rel  vix  longiore,  adultis  oculo  multo  longiorej  naribus  orbitae 
magis  quam  rostri  apici  approximatis;  linea  rostro-dorsali  capite  et  nucha  convexa,  occiput  inter 
et  nucham  aetate  proveetis  vulgo  concaviuscula;  linea  interoculari  convexa;  osse  suborbitall  anteriore 
formam  pedis  equini  subreferente  solea  subhorizontali  apice  antrorsum  spectante,  medio  crista  longi- 
tudinall  vulgo  ramosa  percurso;  osse  suborbitall  2°  pentagono,  junioribus  non  vel  vix  longiore  quam 
alto,  oculo  humiliore,  aetate  proveetis  frequenter  altiore  quam  longo  oculo  non  humiliore,  margine 
inferiore  subhorizontali,  marginibus  anteriore  et  postiore  inferioribus  subverticalibus,  marginibns  su- 
perioribus  concaviusculis  in  angulum  acutum  sursum  spectant'em  ossi  suborbitall  1°  contiguam  unitis ; 
osse  suborbitall  3°  valde  lato  et  convexo  margine  posteriore  margini  praeoperculari  posteriori  ap- 
proximato;  maxilla  superiore  mediocriter  verticaliter  deorsum  protractili,  longe  ante  oculum  desi- 
nente;  rictu  tranverso  obtusangulo,  antice  (superne)  margine  triplice  ex  osse  interraaxillari  labiis- 
que  interraaxillari  et  rostrali  formato,  margine  interraaxillari  acuto  symphysi  paulo  inciso;  labio 
intermaxillari  tenui  membranaceo  sat  lato,  a  margine  ossis  intermaxillaris  anteriore  pendulo;  labio 
rostrali  margine  tenui  a  rostri  apice  et  ossIs  supramaxillaris  facie  anteriore  pendulo ;  rictu  postice 
(inferne)  margine  duplice  anteriore  ex  acie  ossis  inframaxillaris ,  posteriore  e  labio  inferiore  formato; 
labio  inferiore  vel  plica  menti  sat  lato  membranaceo,  a  toto  margine  ossis  inframaxillaris  anteriore 
pendulo,  integro,  margine  ejus  libero  rictui  subparallelo ;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  conico 
valde  conspicuo  subhamato,  inferne  utroque  ramo  poris  4  p.  m.  in  seriem  longitudinalem  dispositis, 
non  semper  conspicuis ;  cirrls  gracilibus  longitudine  subaequallbus ,  oculo  duplo  ad  minus  duplo  brevi- 
oribus,  anterloribus  insertione  longe  ab  osse  suborbitall  1°  remota  apici  rostri  approximata;  oper- 
culo  latitudine  2  fere  ad  2  ia  ejus  altitudine,  margine  inferiore  convexiusculo  vel  rectiusculo ;  aper- 

27 


210 

tura  branchiali  sub  praeoperculi  angulo  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  masticatorüs 
aggregatis  2.  4.  5/5.  4.  2 ,  ossibus  gracilibus  fragilibus  insertis ;  osse  scapulari  trigono  obtuse  rotun- 
dato;  ventre  ante  pinnaa  ventrales  plano,  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non 
carinato;  dorso  sat  elevato  angulato,  ventre  multo  altiore;  squamis  dimidio  libero  et  vulgo  etiam  di- 
midio  basali  flabelliforrae  striatis,  3G  ad  39  in  linea  laterali,  13  in  serie  transversali  absque  ven- 
tralibus  infimis  quarum  6*,2  supra  lineam  lateraleni,  11  vel  12  in  serie  longitudinali  occiput  inter 
et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  quinqueserialis ,  serie  media  postrorsum 
Tuagnitudine  sensim  accrescentibus  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus ;  linea  laterali  rectiuscula 
antice  tantum  leviter  curvata,  lineam  rostro-caudalem  non  attingente,  singulis  squamis  tubulo  siraplice 
niediam  squamam  vulgo  non  attingente  notata;  pinna  dorsali  ante  pinnas  ventrales  incipiente,  acuta, 
emarginata,  corpore  non  vel  paulo  tantum  humiliore,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi 
longa,  radio  simplice  postico  gracili,  laevi,  maxima  parte  cartilagineo  flexili,  capitenon  ad  non  multo 
longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis  longitudine  subaequalibus  vel  pectoralibus  ventra- 
libus paulo  longioribus  6  ad  6'/3  in  longitudine  corporis ,  pectoralibus  ventrales  junioribus  attingen- 
tibus  vel  subattingentibus  aetate  provectis  non  attingentibus ;  ventralibus  analera  non  attingentibus ; 
anali  acuta,  non  vel  parum  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  duplo  circiter 
altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  basi  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum 
squamosa,  profunde  incisa  lobis  acutis  S'/a  ad  4  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne 
coerulescente-viridi,  inferne  argenteo;  irideflava  roseo  tincta;  operculo  macula  diffusa  ignea  specimini- 
bus  conservatis  non  conspicuis;  pinnis  flavis  vel  roseis  basi  frequenter  pulchre  rubris ,  caudali  utroque 
lobo  fascia  longitudinali  intramarginali  nigricante-violacea ;  dorsali  junioribus  fascia  obliqua  lata  nigri- 
cante  ab  apice  pinnae  basin  pinnae  postei-iorem  versus  descendente  et  insuper  basi  antice  macula 
magna  trigona  nigricante. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14  ad  1/16.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  vel  6/17/6  lat.  brev.  incl. 
Syn.  Barbus  nudicephalus  K.  v,  H.  sec.  delin.  inedit. 

Barbus  laevis  Val.,  Poiss.  XVI  p.  145;  Blkr,  Zevende  bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.   Tijdschr. 
N.  Ind.  V  p.  447. 

Barbeau  lisse  Val.,  Poiss.   XVI  p.  145. 

Barbus   brachynemus  Blkr,  Verh.  Bat.  Gen.  XXIII  Ichth.  Midd.  Oost- Ja  va  p.  18. 

Barbus  gobioides  Blkr,  Diagn,    beschr.   vischs.   Sumatra  Tient.  I  —  IV,  Nat.  T.  Ned.  Ind. 
III  p.  592. 

Barbus  tueniopterus  Blkr,  Ind.  descript.  pisc.  Nat.  Tijdschr.  Ned.  Ind.  XIV  p.  475. 

Battu-uhi  Lampong,  Wadon  gunong  Mal  Bat.,  Santran  Sundan.,  Wader  Javan. 
Hab.  Java  (Batavia,    ïangerang,  Rankasbetong,  Lebak,   Buitenzorg,    Parongkalong ,  Surabaja, 
Gempol ),  in  iluviis. 

Sumatra  ( Provincia  Lampong,  Pangabuang,  Palembang,  Lahat),  in  fluviis. 

Borneo  (  Pengaron ),  in  fluviis. 
Longitudo  48  speciminum  68'"  ad  340"'. 

Aanm.  Volledige  reijen  voorwerpen  der  onderwerpelijke  soort  van  Java,  Sumatra 
en  Borneo,  hebben  mij  doen  herkennen,  dat  mijne  vroegere  Barbus  taeniopterus 
(Barbus  gobioides  Blkr  nee  Val.)  tot  haar  terug  te  brengen  is,  even  als  ik  vroeger 
reeds   heb  aangeduid ,  dat  mijne  Barbus  brachynemus  insgelijks  Barbus  laevis  voorstelt. 

De  soort   was  reeds  aan   Van  Hasselt  bekend,  blijkens  eene  door  hem  nagelatene 


211 

teekening ,  welke  den  naam  draagt  van  Barbas  nudiceplialus  en  van  welke  ik  eene 
kopie  bezit.  Die  teekening  is  echter,  hoewel  zij  de  soort  nog  laat  herkennen, 
blijkbaar  naar  een  verkleurd  voorwerp  genomen  en  bezit  overigens  meerdere  gebreken. 

De  eerste  beschrijving  der  soort  is  te  danken  aan  den  heer  Valenciennes,  doch 
de  beschrijving  der  vormen  is  te  onvolledig  en  die  der  kleuren,  genomen  naar 
de  besprokene  afbeelding,  te  gebrekkig,  dan  dat  men  daarnaar  de  soort  zou  kun- 
nen herkennen.  Toen  ik  alzoo  de  soort  voor  het  eerst  beschreef,  meende  ik  eene 
eigene  soort  voor  mij  te  hebben,  niettegenstande  de  voorwerpen,  naar  welke  mijne 
beschrijving  van  Barbus  brachynemus  genomen  is,  ten  opzigte  der  kleuren  te  wen- 
schen  overlieten.  Het  eerste  fraai  bewaarde  voorwerp,  hetwelk  ik  van  Barbichthys 
laevis  waarnam ,  ontving  ik  van  Palembang  in  1852  en  was  slechts  105'"  lang. 
De  donker  violette  staartvinbanden  en  de  roode  schuinsche  overlangsche  band  der 
rugvin,  welke  bij  de  oudere  voorwerpen  trouwens  verdwijnt,  deden  mij  het  brengen 
tot  eene  eigene  soort,  welke  ik  Barbus  gobioides  noemde,  een  naam,  dien  ik  sedert 
ontwaarde  reeds  aan  eene  andere  species  gegeven  te  zijn  en  die  daarom  in  dien 
van  Barbus   taeniopterus  veranderd  werd. 

De  Santran  is  op  Java  niet  zeldzaam,  doch  zij  schijnt  in  oostelijk  Java  veel- 
vuldiger  voor  te  komen  dan  in  het  westelijke  gedeelte  van  het  eiland.  Wat  Suma- 
tra  en  Borneo  betreft,  ontving  ik  haar  slechts  van  het  zuidoostelijke  gedeelte  dier 
eilanden.  Reeds  elders  heb  ik  oplettend  gemaakt  op  het  feit ,  dat  de  vischfauna 
van  zuidoostelijk  Sumatra  en  van  zuidoostelijk  Borneo  meer  overeenkomst  heeft 
met  die  van  Java  dan  die  der  overige  streken   dier  beide  eilanden. 

MoRARA  Blkr. 

Corpus  elongatum  compressum,  squamis  magnis  vestitum.  Maxillae 
nudae ,  acie  cartilaginea  tenues.  Cirri  nulli.  Rostrum  non  carnosura ,  in- 
tegrum ,  obtusum ,  convexum,  ante  os  prominens ,  lateribus  non  lobatum , 
margine  libero  nee  papillatum  nee  fimbriatum.  Ossa  supramaxillaria  ossa 
intermaxillaria  tota  tegentia.  Maxilla  inferior  symphysi  tuberculo  nullo. 
Riotus  ore  elauso  semilunaris.  Labia  tenuia ,  Integra ,  nee  papillata  nee 
fimbriata ,  superius  ante  maxillam  superiorem  pendulum  cum  labio  infe- 
riore  continuüm ,  inferius  paulo  post  maxillae  aeiem  insertum.  Ossa  sub- 
orbitalia  nuda,  anterius  pentagonum  apice  sursum  spectante,  cetera 
valde  lata,  genas  maxima  parte  tegentia.  Pinna  dorsalis  supra  basin  pinna- 
rum  ventralium  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens ,  basi  ale- 
pidota ,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Pinna  analis  dorsali  longior. 


212 

Dentes  pharyngeales  masticatorii  aggregati  triseriati?  facie  masticatoria 
oblique  truncati  plani. 

Aanra.  Het  geslacht  Morara  komt  mij  voor  in  verwantschap  te  staan  tusschea 
Barbichthys  en  Mrigala,  doch  nog  de  meeste  overeenkomst  te  bezitten  met  Bar- 
bichthys,  waarvan  het  voornameHjk  verschilt  door  zeer  dunne  scherpe  platte  onder- 
kaak  zonder  knobbel  aan  de  symphysis,  zeer  dunne  onderlip,  vijfhoekig  voorste 
onderoogkuilsbeen,  halvemaanvormige  bekspleet,  aanwezigheid  van  voeldraden,  niet 
voor  de  buikvinnen  beginnende  rugvin,  langere  aarsvin,  enz. 

Ik  grond  het  geslacht  op  Cyprinus  morar  Buch.,  van  hetwelk  ik  een  jeugdig  voor- 
werp bezit,  hetwelk  zich  in   geen'  te  besten  toestand  van  bewaring  bevindt. 

Ik  kan  het  aantal  der  tanden  niet  bepalen  ,  doch  zij  behooren  stellig  tot  de  dentes 
aggregati  met  schuins  afgeknotte  effene  kaauwvlakten. 

Te  oordeelen  naar  hetgeen  de  heer  MacClelland  zegt  omtrent  zijne  Leuciscus  mar- 
garodes,  is  ook  deze  soort  tot  Morara  te  brengen. 

Semiplotus  Blkr. 

Corpus  oblongum  compressum,  squamis  magnis  vestitum.  Maxilla 
inferior  in  aciem  cartilagineam  attenuata.  Cirri  nulli.  Caput  et  rostrum 
integrum  valde  carnosa.  Ossa  intermaxillaria  ossibus  maxillaribus  affixa 
et  ossa  maxillaria  ossibus  nasalibus  et  suborbitalibus  affixa,  unde  ma- 
xilla superior  immobilis.  Labia  nee  papillata  nee  fimbriata,  inferius 
vix  reflexum.  Eietus  inferus.  Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  in- 
cipiens  et  supra  pinnam  analem  desinens ,  radio  simplice  postico  osseo 
non  serrato.  Dentes.? 

Aanm.  Ik  stel  dit  geslacht  op  naar  de  soort,  door  den  heer  MacClelland  onder 
den  naam  van  Cyprinus  semiplotus  beschreven  en  afgebeeld.  De  heer  Valenciennes 
heeft  deze  soort  onder  de  soorten  van  Cyprinus  opgenomen,  doch  Ileckel  zonderde 
haar  te  regt  daarvan  af  en  bragt  haar  tot  zijne  Temnochilae,  waar  hij  haar  onder 
zijn  geslacht  Cyprinion  plaatste.  Zeker  ook  is  zij  aan  Cyprinion  verwant,  maar 
zij  verschilt  er  van  niet  alleen  door  de  afwezigheid  van  voeldraden,  wat  op  zich 
zelf  van  geene  generische  waarde  zou  zijn,  maar  ook  door  zeer  vleezigen  kop  en 
snuit,  het  met  elkander  vast  verbonden  zijn  van  de  tusschenkaaks- ,  bovenkaaks,- 
neus-en  onderoogkuilsbeenderen ,  het  ongetande  van  den  rugdoorn  en  door  de  bui- 
tengewone lengte   van  de  rugvin  zelve,  welke  ongeveer  26  verdeelde  stralen  heeft 


213 

en,    naar  de   afbeelding  te    oordeelen ,    niet  alleen  ver  vóór  de   buikvinnen  begint 
maar  zelfs  eerst  midden  boven  de  aarsvin  eindigt. 

De  soort  is  opmerkelijk  door  hare  9  in  eene  dvvarsche  rei  geplaatste  groote  snuit- 
poriën  Zij  is  overigens  ten  opzigte  van  den  bouw  der  lippen  nog  slechts  onvol- 
doende bekend,  terwijl  van  het  tandenstelsel  in  het  geheel  geene  melding  is  gemaakt. 

Opistocheilos  Blkr. 

Corpus  elongatum  vel  subelongatum  compressum,  squamis  parvis 
vestitum.  Maxillae  nudae,  acie  cartilaginea  tenues.  Cirri  4,  rostrales 
et  supramaxillares.  Rostrum  earnosum  integrum,  non  lobatum,  ante 
os  prominens.  Labia  integra,  hec  papillata  nee  fimbriata,  superius 
cum  inferioris  margine  libero  continuüm ,  inferius  reflexum.  Pinna 
dorsalis  ante  vel  supra  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pin- 
nam  analem  desinens ,  radio  simplice  postico  osseo  serrato.  Pinna 
analis  basi  plica  longitudinali ,  anum  tegente ,  squamis  magnis  instruc- 
ta.     Dentes  pharyngeales  2.  3.  5/5.  3.  2. 

Aantn.  Toen  Heckel  in  eene  reeks  van  uit  Cashmir  ontvangene  Cyprinoïden 
het  merkwaardige  kenmerk  waarnam  van  eene  den  anus  bedekkende  overlanorsche 
met  groote  schubben  bekleede  plooi,  meende  hij  alle  soorten,  welke  dat  kenmerk 
bezitten,  tot  eeneigen  geslacht  te  moeten  brengen ,  hetwelk  hij  Schizothorax  noem- 
de. Deze  soorten  deed  hij  nader  kennen  in  zijne  //  Fische  aus  Caschmir",  in  183S 
te  Wecnen  gepubliceerd.  Toen  echter  reeds  bragt  Ileckel  de  hem  bekende  soor- 
ten ,  naar  den  bouw  harer  monddeelen ,  tot  drie  groepen ,  welke  hij  omschreef 
als  volsrt. 

A.  Labiis  margine  in  aciem  attenuatis ,  inferiore   (labio)  membrana  cartilaginea 
polita   tecto   margineque    ipsius  reflexo   integro;   maxilla   inferiore   horizontal!. 

B.  Labiis  margine  in  aciem  attenuatis,  mollibus;    margine  reflexo   labii   inferioris 
medio  interrupto. 

C.  Labiis   incrassatis,  muticis. 

Te  regt  zag  Ileckel  later  in,  dat  zijn  oorspronkelijk  geslacht  Schizothorax  een 
zamengesteld  geslacht  was,  en  in  1847,  in  zijne  // Nac:htrag  zur  Charakteristik  uud 
Classifikation  der  Cyprineëa-Gattungen",  zonderde  hij  dan  ook  die  soorten  van  Schizo- 
thorax af,  bij  welke  de  onderkaak  in  een'  dunnen  kraakbeenigen  rand  eindigt. 
Deze  soorten  bragt  hij  tot  een  eigen  geslacht  zijner  Temnochilae,  hetwelk  hij 
Schizopyge  noemde  en  waarin  hij  opnam  alle  soorten ,  welke  te  brengen  zijn  tot 
zijne  boven  aangehaalde  groepen  A    en    B  ,  t.   w.  Schizopyge  plagiostomus  Heek. , 


214 

Schizopyge  sinuatus  Heek.,  Schizopyge  curvifrons  Heek.,  Schizopyge  longipinnis  Heek., 
Schizopyge  niger  Heek.   en  Sehizopyge  nasus  Heek. 

Ik  ga  een  stap  verder  dan  Heckel  en  beschouw  zijne  groepen  A  en  B  als  af- 
zonderlijke geslaehten ,  welke  door  den  lipbouw  voldoende  van  elkander  verschil- 
len om  ze  tot  twee  afzonderlijke  geslachten  te  verheffen. 

Opistocheilos  is  alzoo  gevormd  ten  koste  van  Schizopyge  Heek. ,  en  omvat  slechts 
Heckel 's  Schizopyge  plagiostomus  en  Schizopyge  sinuatus,  terwijl  de  overige  soor- 
ten onder  Schizopyge  kunnen  blijven. 

De  afdeeling  C  van  Heckel  beantwoordt  alzoo  aan  Schizothorax,  zooals  hij  het 
later  zelf  opvatte.  Zijne  afdeeling  B  heeft  dezelfde  beteekenis  als  Schizopyge, 
zooals  ik  dit  geslacht  aanneem  en  hieronder  nader  zal  omschrijven;  terwijl  zijne 
afdeeling  A  gelijkbeteekend  is  met  het  geslacht  Opistocheilos,  zoo  als  het  hierboven 
is  bepaald. 

Behalve  de  beide  genoemde  soorten,  ken  ik  tot  nog  toe  geene  andere,  welke 
tot  Opistocheilos  kunnen  gebragt  worden ,  ten  zij  misschien ,  althans  naar  de  af- 
beelding te  oordeelen,  Racoma  nobilis  McCl.,  alsmede  Schizothorax  proprius  McCl. 
Het  geslacht  Opistocheilos  behoort  nog  tot  de  echte  Labeoninen  met  driereijge 
keelgatbeenstanden ,  doch  het  is  het  eenige  bekende ,  bij  hetwelk  de  acherste  on- 
verdeelde rugvinstraal  beenachtig  en  tevens  getand  is  en  waar  eene  aarsscheede 
met  groote  schubben  wordt  aangetroffen. 

CocHLOGNATHUS  Baird  Gir.,  Notie,  of  a  new  genus  of  Cyprinidae  in 
Proceed.  Acad.  nat.  scienc.  Philad.  VII  1854  p.  "150;  Girard, 
Cyprin.  Fish.  Unit.  States  ibid.  VIII  1856  p.  181. 

Corpus  oblongum  compressum,  squamis  magnis  'vestitum.  Maxillae 
nudae  cochleariformes  acie  acutae.  Cirri  nulli.  Rostrum  integrum  ob- 
tusum.  Rictus  parvus  terminalis.  Pinna  dorsalis  supra  pinnas  ventrales 
ineipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens ,  radio  simplice  osseo  ? 
(structure  of  Pimephales  Gir.).  Dentes  pharyngeales  cultriformes  unci- 
nati  4/4. 

Aanm.  Dit  geslacht  schijnt  voornamelijk  gekenmerkt  te  zijn  door  de  iepelvormige 
gedaante  der  kaken.  Ik  zie  er  slechts  eene  enkele  soort  van  vermeld,  Cochlognathus 
ornatus  Baird  Gir.  De  heer  Girard  zegt  ook ,  dat  de  rugvin  er  den  bouw  heeft  van 
dien  van  Pimephales ,  wat  doet  denken ,  dat  de  laatste  onverdeelde  rugvinstraal  er  ins- 
gelijks beenig  is. 


215 

PiMËPHALES  Raf.,  Iclith.  Ohiens. ;  Ag.,  Ichth.  Pacif.  slope  N.  Amer.  p. 
35  in  Amer  Journ.  scienc.  arts  2"^  Ser.  XIX;  Gir.,  Cyprin.  Fish. 
Unit.  Stat.  in  Proceed.  Acad.  nat.  scienc.  Philad.  VIII  p.  180. 

Corpus  oblongum  subfusiforme ,  squamis  magnis  vestitum.  Maxillae 
aequales,  nudae,  cai'tilagineae,  durae.  Cirri  nulli.  Caput  breve  conicum. 
Rostrum  obtusum  integrum.  Rictus  curvatus ,  terminalis.  Pinna  dorsalis 
supra  vel  vix  ante  pinnas  ventrales  incipiens,  radio  simplice  postico 
osseo.  Dentes  pharyngeales  cultriformes  leviter  uncinati  4/4  facie  mas- 
ticatoria  gracili. 

Aanm.  Het  geslacht  Pimephales  is  onder  de  Labeoninen  der  nieuwe  wereld  de  te- 
genhanger van  Opistocheilos  Blkr,  door  zijnen  doornachtig  ontwikkelden  achtersten 
rugvinstraal,  welke  echter  niet,  zooals  die  van  Opistocheilos,  getand  is.  Omtrent 
de  bijzondere  verhouding  der  lippen  vind  ik  ophelderingen  noch  bij  den  heer  Agassiz , 
noch  bij  den  heer  Girard.  Behalve  de  door  Rafinesque  ontdekte  soort  (Pimephales 
promelas  Raf.)  brengt  de  heer  Girard  nog  twee  soorten  tot  Pimephales  t.  w.  Pi- 
mephales maculosus  Gir.  en  Pimephalus  fasciatus  Gir. 

PSEUDOGOBIO  Blkr. 

Corpus  elongatum  subfusiformi-compressum,  squamis  magnis  vesti- 
tum. Maxillae  nudae.  Cirri  2 ,  supramaxillares.  Rostrum  integrum,  acu- 
tum,  porrectum,  nonante  os  prominens,  inferne  nee  erenulatum  nee  lo- 
batum.  Os  suborbitale  anterius  longe  ante  oeulum  situm.  Labium  superius 
ante  maxillam  superiorem  pendulum,  erenulatum.  Labium  inferius  re- 
flexum  trilobatum.  Os  inferum ,  rictu  ore  clauso  semilunari  vel  formam 
ferri  equini  referente.  Maxilla  inferior  non  tumida.  Linea  lateralis 
parum  curvata.  Anus  longe  ante  pinnam  analem  perforatus  basi  pin- 
narum  ventralium  approximatus.  Regio  thoraco-gularis  alepidota. 
Pinna  dorsalis  sat  longe  ante  basin  ventralium  incipiens  et  vix  post 
basin  ventralium  desinens ,  radio  simplice  postico  toto  cartilagineo. 
Pinnae  pectorales  subhorizontaliter  insertae.  Dentes  pharyngeales  gra- 
ciles  acuti  5/5. 

Aanm.  Ik  grond  het  geslacht  Pseudogobio  op  eene  soort,  afgebeeld  en  uitvoerig 


216 

beschreven  in  de  Fauna  Japonica  onder  den  naam  van  Gobio  esocinus.  De  heer 
Schlegel,  de  talrijke  merkwaardigheden  opmerkende,  welke  deze  soort  aanbiedt ,  liet 
haar  niettemin  onder  het  geslacht  Gobio  plaats  nemen.  Inderdaad  ook  heeft  zij 
in  voorkomen  veel  van  eene  Gobio,  maar  gewigtige  kenmerken  wijzen  haar  eene 
plaats  aan,  verre  van  Gobio  verwijderd.  Zooals  de  bewerktuiging  der  raonddeelen 
door  den  heer  Schlegel  beschreven  is,  blijft  er  bij  mij  geen  twijfel  over  of  de  soort 
behoort  tot  de  Phalakrognathinen.  In  deze  groote  reeks  van  Cyprinoïden  blijft  het 
echter  dan  nog  moeijelijk  haar  eene  juiste  plaats  aan  te  wijzen.  Zij  behoort  daarin 
blijkbaar  tot  de  Labeonineu ,  maar  laat  zich  tot  geen  der  talrijke  daarin  thans  reeds 
opgestelde  geslachten  terug  brengen.  De  plaatsing  van  den  anus  nabij  den  grond 
der  borstvinneu  en  het  schublooze  van  de  keel-borststreek  zijn  kenmerken ,  waar- 
door zij  zich  van  alle  andere  bekende  geslachten  van  Labeoninen  onderscheidt.  Door 
hare  eenreijige  keelgatstanden  onderscheidt  zij  zich  voorts  van  alle  geslachten  van 
Labeoninen  der  oude  wereld  en  sluit  zij  zich  aan  de  amerikaansche  geslachten 
Hyborhynchus  Ag.,  Hybognathus  enz.  en  door  hare  bovenkaakstanden  aan  het  ame- 
rikaansche geslacht  Mylocheilos  Ag.,  van  hetwelk  zij  echter,  behalve  door  het  tan- 
denstelsel,  door  meerdere  andere  bijzonderheden  in  de  bewerktuiging  verschilt. 

Ik  houd  dit  geslacht  voor  een  der  meest  natuurlijke  en  heb  het  genoemd  naar 
zijne  schijnbare  verwantschap  aan  Gobio. — Pseudogobio  esocinus  is  tot  nog  toe  zijne 
eenigste   bekende  vertegenwoordigster. 

Mylocheilus  Ag.,  Ichth.  Faun.  Pacif.  slope  N.  Amer.  p.  44,  in  Ame- 
ric.  Journ.  scienc.  arts  2^  Ser.  Vol.  XIX. 

Corpus  elongatum  compressum ,  squamis  mediocribus  vestitum.  Maxil- 
lae  nudae  .  Cirri  2 ,  supramaxillares.  Eostrum  rotundatum ,  integrum. 
Eictus  subterrainalis ,  horizontalis.  Pinna  dorsalis  brevis  ante?  pinnas 
ventrales  incipiens,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Dentes  pharyn- 
geales  molares,  nee  gyrati  nee  sulcati,  persistentes  2.5/5.2.  vel  cum  serie 
decidua  3.2.5/5.2.3. 

Aanm.  Uit  hetgeen  de  heer  Agassiz  zegt  van  de  hoornachtige  scheeden  van  de  bo- 
ven- en  onderkaak,  blijkt,  dat  Mylocheilus  tot  de  Phalakrognathinen  behoort.  De  heer 
Girard  heeft  het  tandenstelsel  nader  toegelicht,  doch  hij  zegt,  in  bepaalde  tegenstel- 
ling van  den  heer  Agassiz,  dat  de  buik  vinnen  vóór  den  voorrand  der  rugvin  zijn 
ingeplant.  Sir  Richardson  meldt  van  zijne  Cyprinus  (Leuciscus)  caurinus,  welke  tot 
Mylocheilus  behoort,  dat  de  buikvinnen  er  onder  den   vijfden   rugviustraal  zijn   in- 


217 

geplant,  wat  de  definitie  van  den  heer  Agassiz  bevestigt.     Overigens    vind  ik  bij 
geen  der  drie  schrijvers  eenige  mededeeling  omtrent   den  bouw  der  lippen. 

Behalve  de  genoemde  soort  zijn  nog  twee  andere  tot  Mylocheilus  gebragt,  t.  w. 
Mylocheilus  lateralis  Ag.  Piek  en  Mylocheilus  fraterculus  Gir. 

ExoGLOSSuM  Raf. ;  Ag.,  Ichthyol.  Pacif.  slope  N.  Amer.  p.  30  in  Am. 
Journ.  scienc.  arts  2^^  Ser.  Vol.  XIX;  Girard,  Cyprin.  Fish. 
Unit.  Stat.  in  Proc.  Acad.  nat.  scienc.  Phil.  VIII  1856  p.  191. 

Corpus  elongatum  cylindrico-compressiusculum ,  squamis  mediocribus 
vestitum.  Maxillae  nudae.  Cirri  nulli.  Rostrum  obtusum  convexum 
integrum,  non  ante  osprominens.  Labium  superius  integrum  nee  papil- 
latum  nee  fimbriatum ,  cum  labio  inferiore  continuüm.  Rictus  subinferus. 
Labium  inferius  utroque  latere  latum  quasi  lobum  efficiens.  Maxilla 
inferior  inter  lobos  labii  inferioris  symphysi  deficientis  prominens ,  unde 
maxilla  ipsa  quasi  triloba.  Pinna  dorsalis  supra  vel  vix  post  pinnas 
ventrales  incipiens  et  ante  pinnam  analem  desinens,  radio  simplice 
postico  cartilagineo.  Dentes  pharyngeales  cultriformes  compressi ,  curvati 
uncinati  1^4/4.1. 

Aaüm,  Tot  het  geslacht  Exoglossum ,  zoo  als  het  door  de  heeren  Agassiz  en  Girard 
is  beperkt  en  hierboven  omschreven,  zijn  tot  dusverre  slechts  2  soorten  te  brengen , 
t.  w.  Exoglossum  maxillingua  Hald.  Ag.,  de  typische  reeds  aan  Rafinesque  beken- 
de soort,  en  Exoglossum  mirabile,  door  den  heer  Girard  in  zijn  bovenaangehaald 
artikel  kortelijk  beschreven.  Exoglossum  is  een  der  weinige  geslachten  van  Labeoni- 
nen  van  Noord- Amerika,  van  welke  de  bouw  der  monddeelen  met  voldoende  naauvv- 
keurigheid  beschreven  is. 


o 


Campostoma  Ag. ,  Ichth.  Pacif.  slope  N.  Amer.  p.  33  in  Amer.  Journ. 
scienc.  arts  2*i  Ser.  XIX;  Girard ,  Cyprin.  Fish.  Un.  Stat.  in 
Proc.  Acad.  nat.  scienc.  Philad.  VIII  1856  p.  176. 

Corpus  elongatum  fusiformi-compressum,  squamis  mediocribus  ves- 
titum. Maxillae  nudae.  Cirri  nulli.  Rostrum  obtusum,  integrum,  ante 
os  prominens.  Labia  valde  evoluta.  Rictus  inferus  curvatus.  Pinnae 
ventrales  ante  pinnam  dorsalem  insertae.  Pinna  dorsalis  radio  simpli- 
ce postico  cartilagineo.  Dentes  pharvngeales  cultriformes  uncinati 
1.4/4.1.  facie  masticatoria  gracili. 

28 


218 

Aanm.  Het  geslacht  Campostoma  Ag.  schijnt  van  Exoglossum  voornamelijk  te 
verschillen  door  den  lipbouw,  alhoewel  ik  dien  niet  in  bijzonderheden  van  Cam- 
postoma beschreven  zie.  De  heer  Girard  vermeldt  van  dit  geslacht  4  soorten  t.  w. 
Campostoma  anomalum  Ag. ,  Campostoma  ornatum  Gir. ,  Campostoma  formosulum 
Gir.  en  Campostoma  ornatum  Gir. 

Mylopharodon  Ag. ;  Gir.,  Res.  Cyprin.  Un.  Stat.  in  Proceed,  Acad. 
nat.  scienc.  Philad,  VIII  1856  p.  169. 

Corpus  elongatum.  Caput  subconicum.  Cirri  nulli.  Rictus  magnus. 
Pinnae  ventrales  ante  pinnam  dorsalem  insertae,  dorsalis  radio  sim- 
pliee  postico  cartilagineo.  Dentes  pharyngeales  molares  corona  com- 
pressiuseuli,  nee  gyrati,  nee  sulcati,  persistentes  2.4/4.2.  vel  2.5/5.2, 
vel  cum  serie  decidua  2.2.5/5.2.2  vel  3.2.4/4.2.3. 

Aanm.  Dit  geslacht  is  tot  dusverre  weinig  voldoende  bepaald.  Aangaande 
den  bouw  der  kaken  en  lippen  zie  ik  niets  vermeld.  Daar  evenwel  het  tanden- 
stelsel  groote  overeenkonst  heeft  met  dat  van  Mylocheilus  en  de  soorten  in  wes- 
telijk Noord-Amerika  te  huis  behooren,  even  als  die  van  Mylocheilus,  Iaat  zich 
vermoeden ,  dat  het  geslacht  evenzeer  tot  de  Labeoninen  behoort.  Mylopharodon 
conocephalus  Gir.  en  Mylopharodon  robustus  zijn  de  eenige  soorten^  welke  ik, 
als  tot  dit  geslacht  behoorende,  vermeld  zie. 

SiBOMA  Gir. ,  Cyprin.  Fish.  Unit.  States,  Proceed.  Acad.  nat.  scienc. 
Philad.  VIII  1856  p.  208. 

Corpus  oblongum  compressum ,  squamis  magnis  vestitum.  Rostrum 
integrum  cuneiformi-rotundatum.  Maxillae  aequales.  Rictus  parvus, 
terminalis ,  horizontalis.  Cirri  nulli.  Pinna  dorsalis  supra  vel  ante  pin- 
nas  ventrales  incipiens ,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Dentes 
pharyngeales  raptatorii  uncinati  1.4/5.2  facie  masticatoria  nulla. 

Aanm.  Van  de  diagnose  van  dit  geslacht  van  den  heer  Girard  laat  zich  het- 
zelfde zeggen  als  van  die  van  Cliola  (p.  221).  Het  is  gegrond  op  Lavinia  cras- 
sicauda  Baird  Gir.     De  tweede  bekende  soort  van  Siboma  is  Siboma  atraria  Gir. 


219 

Lavinia  Gir.,  Descr.  new  Fish.  inProc.  Ac.  nat.  scienc.  Ph.  1854,  Cypr. 
Fish.  Unit.  St.  ib.  VIII 185G  p.  184  ^  Acrocheilus  Ag.,  Ichth. 
Pac.  slope  N.  Am.  p.  26  in  Am.  Journ.  scienc.  arts.  2"^  Ser.  XIX, 

Corpus  oblongum  compressum,  squamis  mediocribus  vestitura.  Ma- 
xillae  nudae.  Cirri  riulli.  Rostrum  integrum  supra  os  prominens.  Ric- 
tus  ore  clauso  transversus.  Maxilla  inferior  plana  acie  truncata;  ma- 
xilla  superior  acie  rotundata.  Labium  superius  carnosum  cum  acie 
maxillae  inferioris  unitum.  Pinna  dorsalis  supra  pinnas  ventrales  in- 
cipiens  et  supra  vel  ante  initium  pinnae  analis  desinens ,  radio  simplice 
postico  cartilagineo.   Dentes  pharyngeales  cultriformes  uncinati  5/5. 

Aanm.  De  heer  Girard  stelde  het  geslacht  Lavinia  op  in  1854,  doch  omschreef 
het  weinig  voldoende  met  de  volgende  woorden  :  //  Mouth  shaped  as  in  Gila  and 
Pogonichthys ,  but  proportionally  smaller  than  either  and  unprovided  with  barbel. 
Body  covered  with  large  scales  as  in  Pogonichthys".  Hij  bragt  er  aanvankelijk 
drie  soorten  toe,  van  welke  echter  Lavinia  crassicauda  Baird  Gir.  later  tot  Si- 
boma  en  Lavinia  conformis  Baird  Gir.  tot  Tigoma  gebragt  zijn. 

Wat  men  van  de  meer  wezenlijke  kenmerken  van  het  geslacht  weet,  heeft 
men  te  danken  aan  den  heer  Agassiz,  die  het  ter  aangehaalde  plaatse  onder  den 
naam  van  Acrocheilus  nader  omschreef,  naar  Acrocheilus  alutaceus  Ag.  Piek. — 
In  zijn  later  artikel  over  de  Cyprinoïden  van  Noord-Amerika  gaf  de  heer  Girard 
insgelijks  eene' nadere  omschrijving  van  het  geslacht  en  bragt  hij  tot  hetzelve,  be- 
halve Acrocheilus  alutaceus  Ag.  Piek,  Lavinia  exilicauda  Baird  Gir.  en  eene nieu- 
we soort,  Lavinia  harengus  genoemd. 

DioNDA  Gir.,  Cypr.  Fish.  Un.  St.,  Proc.  Ac.  nat.  se.  Phil.  VIII 1 856  p.  176. 

Corpus  elongatum  compressum,  squamis  mediocribus  vel  magnis  vesti- 
tum.  Cirri  nulli.  Rostrum  integrum  prominens.  Maxillae  nudae ,  inferior 
plana  tenuis  acie  rotundata.  Pinna  dorsalis  ante  vel  supra  pinnas  pec- 
torales  incipiens,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Dentes  pharyn- 
geales cultriformes  non  uncinati  4/4. 

Aanm.  Volgens  den  heer  Girard  is  zijn  geslacht  Dionda  zeer  na  verwant  aan  de 
geslachten  Hyborhynchus  en  Campostoma.  Hij  heeft  er  niet  minder  dan  10  soor- 
ten van  beschreven,  alle  als  nieuw  voor  de  wetenschap,  t.  w.  Dionda  episcopa, 
Dionda  serena,   Dionda  texensis,  Dionda  papalis,  Dionda  argentosa,  Dionda  chry- 


220 

sitis,    Dionda    melanops,    Dionda  Couclii,    Dionda  plumbea   en    Dionda   spadicea. 

Algoma  Gir.,  Cyprin.  Fisli.  Unit.  States,  Proceed.  Acad.  nat.  scienc. 
Philad.  VIII  1856  p.  180. 

Corpus  elongatum?  squamis  magnis  vestitum.  Cirri  nulli.  Caput 
subtruncatum.  Maxillae  nudae,  inferior  superiore  brevior.  Eictus 
parvus  inferus.  Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens  ,  radio 
simplice  postico  cartilagineo.  Dentes  pharjngeales  cultriformes  4/4. 
facie  masticatoria  sublineari. 

Aanm.  Het  geslacht  schijnt ,  volgens  den  heer  Girard ,  verwant  te  zijn  aan  Hy- 
borhynchus  en  Pimephales ,  van  welke  het  voornamelijk  door  de  groote  schubben 
en  ook  door  de  afwezigheid  van  rugvindoorn  te  onderkennen  is.  Slechts  2  soorten 
er  van  zie  ik  kortelijk  beschreven,  Algoma  amara  en  Algoma  fluviatilis. 

Hybohynchus  Ag. ,  Ichth.  Pacif.  slope  N.  Amerie.  p.  37  in  Amer. 
Journ.  scienc.  arts  2^  Ser.  XlX ;  Gir.,  Cyprin.  Fish.  Unit.  Stat. 
Proc.  Acad.  nat.  scienc.  Philad.  VIII  1856  p.  184. 

Corpus  oblongum  squamis  magnis  vestitum.  Maxillae  nudae ,  in- 
ferior acie  late  rotundata.  Cii'ri  nulli.  Eostrum  integrum,  gibbosum, 
truncatum.  Rictus  inferus  parvus  horizontalis.  Pinna  dorsalis  supra  pin- 
nas ventrales  incipiens ,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Dentes  pha- 
ryngeales  cultriformes  subuncinati  4/4  facie  masticatoria  gracili  lineari. 

Aanm.  De  heer  Agassiz  beschouwt  het  geslacht  Hyborhynchus  als  na  verwant 
aan  Fimephales.  Hij  grondde  het  op  Minnilus  notatus  Raf.  De  heer  Girard  plaatste 
nog  vier  andere  soorten  onder  hetzelfde  geslacht  t.  w.  Hyborhynchus  perspicaus  Gir. , 
Hyborhynchus  tenellus  Gir. ,  Hyborhynchus  puniceus  Gir.  en  Hyborhynchus  con- 
fertus  Gir. 

Hybognathus  Ag. ,  Ichth.  Pacif  slope.  N,  Amer.  p.  38  in  Amer. 
Journ.  scienc.  arts.  2^  Ser.  XIX;  Gir.,  Cyprin.  Fish.  Unit.  Stat. 
Proc.  Acad.  nat.  scienc.  Philad.  VIII  1856  p.  181. 

Corpus  elongatum  compressum,  squamis  raagnis  vestitum.  Maxil- 
lae  nudae,   inferior  symphysi  tuberculo  munita.   Cirri  nulli.  Rostrum 


221 

integrum  non  ante  os  prominens.  Ilictus  subterminalis  horizontalis. 
Pinna  dorsalis  ante  vel  supra  pinnas  ventrales,  incipiens  et  ante  pin- 
nam  analem  desinens  radio  simplice  postico  cartilagineo  radiis  sequen- 
tibus  longiore.  Dentes  pharyngeales  cultriformes  non  vel  vix  imcina- 
ti  4/4  facie  mastieatoria  gracili  lineari. 

Aanm.  De  heer  Agassiz  grondde  het  geslacht  Hybognathus  op  zijne  Hybognathus 
nuchalis.  De  heer  Girard  brengt  Leuciscus  nitidas  De  Kay  tot  hetzelfde  geslacht 
en  bovendien  nog  4  andere  soorten  t.  w.  Hybognathus  argyritis  Gir.  ,  Hybognathus 
Evansi  Gir. ,  Hybognathus  placitus  Gir.    en   Hybognathus  regius    Gir. 

Orthodon  Gir.,  Cyprin.  Fish.   Unit.   State.,  Proceed.  Acad.  natur. 
Sciene.  Philad.  VIII  1856  p.  182. 

Corpus  subfusiforme  squamis  parvis  vestitum.  Maxillae  nudae  aequales. 
Cirri  nuUi.  Rostrum  integrum  non  ante  os  prominens  .  Maxilla  inleri- 
or  symphysi  tuberculo  munita,  Rictus  terminalis,  obliquus,  mediocris. 
Pinna  dorsalis  supra  pinnas  ventrales  incipiens,  radio  simplice  postico 
cartilagineo.  Dentes  pharyngeales  cultriformes,  lanceolati,  subrecti  5/5. 

Aanm.  Dit  geslacht  schijnt  na  verwant  te  zijn  aan  Hybognathus.  Als  eenige 
soort  brengt  de  heer  Girard  daartoe  Gila  microlepidota  Ayr.,  welker  beschrijving, 
voorkomende  in  het  eerste  deel  van  de  Proceedings  of  the  Californian  Academy 
natural  sciences   (1855)  ik,  wegens  gemis  van  dat  werk,  niet  kan  raadplegen. 

Cliola  Gir. ,    Cyprin.  Fish.  Unit.  States ,  Proceed.  Acad.  nat.  sciene. 
Philad.  VIII  1856  p.  192. 

Corpus  elongatum  compressum ,  squamis  magnis  vestitum.  Cirri  nuUi. 
Rostrum  integrum  rotundatum.  Maxillae  aequales.  Rictus  amplus  ter- 
minalis.   Pinna    dorsalis  supra  pinnas  ventrales  incipiens ,  radio  simplice 
postico  cartilagineo.  Dentes  pharyngeales    raptatorii  uncinati  4/4  facie 
mastieatoria  nulla. 

Aanm.  De  beschrijving  van  den  heer  Girard  laat  voor  dit  geslacht,  even  als  voor 
vele  andere,  niet  toe  te  bepalen  of  het  inderdaad  tot  de  Labeoninen  te  brengen 
is.     Ik  vermoed  zulks  slechts  op  de  aanduiding  van  den  heer  Girard,  dat  het  den 


222 

habitus  heeft  van  Dionda.     Hiertoe  zie  ik   gebragt  drie  soorten,  Leuciscus  vigilax 
Baird  Gir. ,  Cliola  velox  Gir.  en  Cliola  vivax  Gir. 

Algansea  Gir.,    Cyprin    Fish.    Unit.    States,  Proc.    Acad.    natur. 
scienc.  Philad.  VIII  1856  p.  182. 

Corpus  oblongum  compressum,  squamis  mediocribus  vel  magnis 
vestitum.  Cirri  nulli.  Caput  subconicum.  Rostrum  integrum  plus  mi- 
nusve  acutum.  Maxillae  nudae  aequales.  Rietus  mediocris  obliquus.  Pin- 
na  dorsalis  ante  vel  supra  pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  pinnam 
analem  desinens ,  radio  simplice  postieo  cartilagineo.  Dentes  pharynge- 
ales  cultriformes  4/4  vel  5/5. 

Aanm.  De  heer  Girard  grondt  dit  geslacht  op  Leuciscus  tincella  Val.,  welke 
in  habitus  veel  moet  hebben  van  eene  zeelt.  Hij  heeft  nog  drie  andere  soorten  bekend 
gemaakt  onder  de  namen  Algansea   bicolor ,  Algansea  obesa  en  Algansea  formosa. 


223 

STIRPS  2.  CHONDROSTOMINI. 
Kraakbeenlipkarpers. 

Cypriniformes  phalacrognathini ,  labio  inferiore  deficiënte. 

Aanm.  De  tweede  groote  reeks  der  Phalakroguathinea  is  gemakkelijk  herkenbaar 
aan  de   naakte   kin,   aan    welke  de    onderlip  ontbreekt. 

Deze  reeks  is  van  gelijke  beteekenis  als  de  reeks  B  van  de  Temnochilae  in  Heckel's 
bovenaangehaalde  //  Nachtrag".  Ik  noem  ze  Chondrostominen  naar  het  geslacht,  het- 
welk het  eerst  in   de  reeks    werd  opgesteld   en    spoedig  het    burgerregt  verkreeg. 

De  Chondrostominen,  zooals  ze  hier  zijn  opgevat,  behooren  uitsluitend  tot  het 
oostelijk  halfrond,  maar  ook  in  dit  halfrond  hebben  zij  eene  veel  meer  beperkte 
verbreiding  dan  de  Labeoninen.  Wèl  leven  eenige  soorten  van  Chondrostoma  in  zuide- 
lijk Europa,  in  welk  werelddeel  geene  Labeoninen  worden  aangetroffen,  maar  daar- 
entegen ontbreken  zij ,  een  paar  soorten  van  Egypte  en  Abyssinië  uitgezonderd,  in 
geheel  Afrika,  evenzeer  als  in  den   Indischen   Archipel. 

De  geslachten  en  soorten  der  Chondrostominen  zijn  ook  veel  minder  talrijk  dan 
die  der  Labeoninen.  Slechts  9  der  geslachten  van  de  Phalakrognathinen  behooren  tot 
de  Chondrostominen  en  deze  geslachten  omvatten  te  zamen  slechts  ruim  60  soorten. 

Twee  dier  geslachten  heb  ik  naar  de  natuur  kunnen  onderzoeken ,  Mrigala  van 
Bengalen  en  Acheilognathus  van  Japan.  Het  zijn  ook  de  eenige  nieuwe  generische 
typen ,  welke  bij  de  reeds  bekende  te  voegen  zijn. 

Heckel  heeft  het  meest  tot  de  nadere  kennis  der  Chondrostominen  bijgedragen. 
Nadat  de  heer  Agassiz  in  1837  het  geslacht  Chondrostoma  had  bekendgemaakt, 
voegde  de  heer  MacClelland  in  zijn  geslacht  Oreinus  eene  nieuwe  tot  dezelfde  groo- 
te reeks  behoorende  type  daarbij ,  zonder  de  verwantschap  daarvan  met  Chondrostoma 
aan  te  duiden.  Heckel,  dit  geslacht  insgelijks  herkennende. ,  noemde  het  Scaphio- 
don,  maar  bovendien  stelde  bij  reeds  in  1842  ook  voor,  de  geslachten  Cyprinion , 
Gymnostomus,  Chondrochihis  en  Chondrorhynchus.  De  beide  laatste  genera  liet 
hij  in  1847  vervallen,  doch  daarentegen  stelde  hij  Dillonia,  Schizopyge  en  Aspi- 
doparia  als  nieuwe  geslachten  op,  Schizopyge  echter  ontleenende  aan  zijn  vroeger 
geslacht  Schizothorax  en  daarin  nog  begrijpende  enkele  soorten,  welke  tot  de  La- 
beoninen te  brengen  zijn  en  welke  door  mij  onder  den  geslachtsnaam  Opistocheilos 
van  Schizopyge  zijn  afgezonderd. 

De  Chondrostominen ,  hoezeer  niet  bezittende  de  voor  de  diagnose  van  de  genera 
der  Labeoninen  zoo  belangrijke  onderlip,  bieden  toch  nog  eene  rei  van  kenmer- 
ken aan ,  welke  hare  groepering  in  geslachten  gemakkelijk  maakt. 

Deze  kenmerken    vindt   men   al  weder  in  het  tandenstelsel ,  in  het  kraakbeenige 


224 

of  beenige  en  getande  of  niet  getande  van  den  achtersten  onverdeelden  rugvin- 
straal,  de  lengte  der  rugvin,  de  verhouding  der  aarsschubben,  de  gedaante  der 
onderoogkuilsbeenderen ,  enz. 

De  geslachten  laten  zich  naar  die  kenmerken  overzien  als  volgt. 

I  Dentes  pharyngeales  uniseriati  cultriformes  5/5   ad  6/6  vel  7/6.  Spina  dorsaiis 

nulla. 

A.  Rostrum  integrum  ante  os  prominens.  Cirri  nulli.     Pinna  dorsaiis  longe  ante 
pinnam  analem  desinens. 

Chondrostoma  Ag. 

B.  Rostrum  foveatum  non  ante  os  prominens.  Cirri  2 ,  supramaxillares.  Pinna 
dorsaiis  supra  pinnam  analem  desinens. 

Acheilognathus  Blkr. 

II  Dentes  pharyngeales  triseriati. 
A  Pinna  dorsaiis  anacantha. 

a.  Pinna  dorsaiis  ventrales  inter  et  analem  sita,  pauciradiata.  Cirri  nulli. 
Ossa  suborbitalia  genas  tegentia.  Dentes  aggregati  2.  4.  4/4.  4.  2.  Linea 
lateralis   valde  deflexa, 

Aspidoparia  Heek, 

b.  Pinna  dorsaiis  supra  vel  ante  pinnas  ventrales  incipiens.    Linea  lateralis 

rectiuscula. 
f    Cirri    2  supramaxillares  vel  nulli.     Rostrum   margine  libero  integrum. 
Dentes  palaeformes  2.  8. 4/4.  3.  2. 

Gymnostomus  Heek. 

f'  Cirri  2  rostrales.  Rostrum  margine  libero  crenulatum.  Dentes  aggre- 
gati 2.  3.  5/5.  3.  2. 

Mrigala  Blkr. 

B.  Spina  dorsaiis  ossea. 

a.  Spina  dorsaiis  edentula.  Squamae  anales  normales.     Pinna  dorsaiis  pauci- 
radiata,    Dentes  cochleariformes  2.  3.  4/4.  3.  2.  Cirri  nulli. 

Dillonia  Heek. 

b.  Spina  dorsaiis  serrata. 

f  Squamae  anales  normales,  squamis  ceteris   non  majores. 
ó  Pinna  dorsaiis  pluriradiata.  Cirri  2  supramaxillares.  Squamae  magnae. 
Dentes  cochleariformes  2.  3.  4/4.  3.  2. 

Cyprinion  Heek. 


225 

ó'  Pinna  dorsalis  pauciradiata.  Cim4,  rostrales  et  supramaxillares  vel  2 , 
supramaxillares.  Squamae  parvae  vel  médiocres.  Dentes  palaeforraes 
2.  3.  4/4  3.  2. 

Oreinus  McCl.  s    ScapJdodon  Heek. 

ff  Squamae  anales  squamis  ceteris  multo  majores. 
ó  Pinna  dorsalis  pauciradiata.  Cirri  4,  rostrales  et  supramaxillares.  Squamae 
parvae.     Dentes  aggregati  2.3.5/5.3.2. 

Schizopyge  Heek. 


Species  Chondi-ostominorum  hucusque  cognitae. 

Habit. 
Chondrostoma   nasus    Ag.  =3  Nasus  mas  et  faem.   Marsigl.  =:  Cypri- 

nus  nasus  L.  BI.  =:  Leuciscus  nasus  Cuv Europa. 

//        Genei  Bp.  :=3    Chondrostoma   rysela  Ag.    Heek.  =3   Chon- 
drostoma jaculum  De  Fil. Europa. 

//        soëtta   Bp.  =3    Chondrostoma   se  va  Val.  i=:   Chondrostoma 
nasus  De  Fil.  ;=;  Chondrochylus  nasicus  Heek.  =3  Chondro- 

rhynchus  soëtta  Heek .  Europa. 

//        Knerii  Heek Europa. 

u         phoxinus    Heek.  :  Europa. 

//        regius  Heek.  =3  Chondrochilus  regius   Heek Syria. 

u     ?  labeo    Heek.  zn    Cyprinus    labeo  Pall.  =5    Chondrostoma 

labeo  Val Dauria. 

Acheilognathus  melanogaster  Blkr Japonia. 

//        lanceolatus  Blkr  :=!  Capoëta  lanceolata  T.  Schl.  =3    Devario 

lanceolata  Heek Japonia. 

//        intermedius  Blkr  =3  Capoëta  intermedia  T.  Schl.  =3   Devario 

intermedia  Heek Japonia. 

//        limbatus   Blkr   =:    Capoëta   limbata   T.   Schl.  :=:    Devario 

limbata    Heek Japonia. 

//        rhombeus  Blkr  =3  Capoëta   rhombea  T.  Schl.  =:    Devario 

rhombea  Heek Japonia. 

Aspidoparia  sardina   Heek. Assam. 

Gymuostomus  (Gymnostomus)  syriacus  Heek.  :=:  =3  Chondrostoma  sy- 

riacum  Val Syria. 

//  (Acra)  anisurus  Blkr  r::   Gobio  anisurus  McCI.  =J   Gymnosto- 
mus anisurus  Heek Beagala. 


29 


226 


Gymnostoma  (Acra)  bicolor  Blkr  =  Gobio  bicolor  McCl.  =j  Gyranostomus 

bicolor  Heek 

u  )  acra  Blkr  =:  Cypr.  acra  Buch,  =:;  Cypr.cara  Buch.  :=:   Go- 
bio lissorhynehus   McCl.  z::   Gymnostomus    lissorhynchus 

Heek-  =3  Leuciscus  acra  Val- 

Il  )  limnophilus  Blkr  =3  Cyprinus  bangon  Buch.  =3  Gobio  lim- 

nophilus  McCI.  ::::5  Gymnostomus  limnophilus  Heek.    . 
H  )  gangeticus    Blkr  ^    Chondrostoma    gangeticum  Val.  =3 

Gymnostomus  gangeticus  Heek 

'/  )  fulungee  Blkr  =:  Chondrostoma  fülungee  Syk.  =3  Gymno- 
stomus fulungee  Heek 

//  )  boggut  Blkr  =3    Chondrostoma   boggut  Syk.  =3  Gymno- 
stomus boggut  Heek 

II  )  kawrus  Blkr  ^  Chondrostoma  kawrus  Syk.  =:    Gymno- 
stomus kawrus  Heek 

II  )  wattana  Blkr  =3  Chondrostoma  wattanah  Syk.  =:  Gym- 
nostomus wattanah  Heek 

'/  )  muUyah   Blkr  =3  Chondrostoma  mullyah  Syk.  rs  Gymno- 
stomus mullya  Heek 

//?  (  Il  )  dembensis  Blkr  ■=:,  Chondrostoma  dembensis  Rüpp.  (nee 

Val.)  =3  Gymnostomus  dembensis  Heek 

//  )  Duvaucelii    Blkr  s    Chondrostoma   Duvaueelii    Val.  =3 

Tylognathus  Duvaucelii  Heek 

H  )  semivelatus  Blkr  =3    Chondrostoma  semivelatum   Val.  =3 

Tylognathus  semilarvatus   Heek.    . 

//  )  bobree  Blkr  z^  Varicorhi)ius  bobree  Syk.  s3  Gibelion  bo- 

bree  Heek 

*?.''  ( II  )  potail  Blkr  =3    Cyprinus    potail    Syk.  ;=:    Gibelion  po- 

tail  Heek 

Mrigala   Buchanani  Blkr  =3  Cyprinus  mrigala  Buch.  r=!  Gobio  mrigala 
McCl  =3  Cirrhina  mrigala  Val.  =3   Isocephalus  mrigala  Heek. 

//         bengalensis  =3  Cirrhina  ber.galensis  Blkr.         

n         cirrhosa  Blkr  =5  Cyprinus  cirrhosus  BI.  r3  Cirrhina  Blochii  Val. 

=5    Isocephalus   cirrhosus    Heek 

//         rubripinnis  Blkr  z3  Cirrhina  rubripinnis  Val.  :=;    Isocephalus 

'  rubripinnis   Heek.        

II     ?  reba  Blkr  =3   Cyprinus  reba  Buch.  =3   Gobio    reba  McCl.  ;=: 
Isocephalus  reba  Heek. . 


Hab. 
Bengala. 

Bengala. 

Bengala. 

Bengala. 

Deccan. 

Deccan. 

Deccan. 

Deccan. 

Deccan. 

Aegypt. 

Hindostan. 

Hindostan. 

Deccan. 

Deccan. 

Bengala. 
Bengala. 

Hindostan. 

Bengala. 

Bengala. 


o* 
y 


227 

Hab. 
Mrigala   ?  plumbea   Blkr    s    Cirrhina  plumbea    Val.  =:    Isocephalus 

plumbeus   Heek Pegu. 

Dillonia  abyssinica  Heek.  :=!    Chondrostoma  Dillonii    Val,  =3   Dillonia 

Dilonii  Heek Abyssinia. 

Cyprinion  aculeatus  Heek.  =j  Chondrostoma  aculeatum  Val Persia. 

cypris   Heek Syria. 

kais  Heek Syria. 

macrostomus  Heek Syria. 

neglectus  Heek Syria. 

tenuiradius  Heek         Syria. 

Oreinus  (Orein.)  maeulatusMcCl.:=!  Seaphiodonmaculatus  Heek.     .     .     .Bengala. 

//   (  »  )  tinea  Blkr  :=!  Scaphiodon  tinca  Heek Natolia. 

//  (Seaphiodon)  amir  Blkr  =^   Scaphiodon  amir  Heek Persia. 

//(//)  maerolepis  Blkr  ■^  Scaphiodon  macrolepis  Heek.        .     .     .  Persia. 

II  {  H  )  niger  Blkr  ;=:  Scaphiodon  niger  Heek Persia. 

//(//)  Saadii   Blkr  ^  Seaphiodon  Saadii  Heek Persia. 

//(//)  peregrinorum  Blkr  -^x  Seaphiodon  peregrinorum  Heek.    .     .  Syria. 
V  {if  )  fratercula  Blkrzs  Scaphiodon  fratercula  Heek.         ....  Syria. 

«/{//)  socialis  Blkr  ö  Scaphiodon  socialis   Heek Syria, 

//(*/)  trutta  Blkr  =3    Scaphiodon   trutta  Heek Syria. 

H  {»  )  umbla    Blkr ;=!  Scaphiodon  umbla  Heek Syria. 

i>  i^u  )  fundulus   Blkr  =3    Cyprinus  capoëta    Güldenst.  =;    Capoëta 

fundulus  Val.  -zi.  Scaphiodon    capoëta  Heek Syr.  M.  Casp. 

v?(  «?)  Burnesianus  Blkr  ;=!  Cirrhinus  Burnesiana  McCl Cabul. 

'/(//)  guttatus    Blkr  :=!   Oreinus   guttatus    MeCl.  =3   Scaphiodon 

guttatus  Heek Butan. 

«  [  Il  )  progastus  Blkr  :::    Oreinus    progastus   McCl.   =3    Scaphio- 
don progastus  Heek '    .     .  Assam. 

//(//)  Richardsonii  Blkr  =!  Cyprinus  Richardsonii  Gr.  =3  Scaphio- 
don  Riehardsonii  Heek Bengala.? 

Schizopyge  curvifrons  Heek.  ;=;  Schizothorax  curvifrons  Heek.  .  .  .  Cashmir. 
//  longipinnis  Heek.  =3  Schizothorax  longipinnis  Heek.  .  .  .  Cashmir. 
//        niger  Heek.  =3    Schizothorax  niger  Heek.         .....  Cashmir. 

//         nasus  Heek.  =3    Schizothorax  nasus  Heek Cashmir. 

'/  ?     ehrysoehlora  Blkr  =3   Raeoma  chrysoehlora   MeCl.        .     .     .  Cabul  fl. 
'/  ??    Griffithi  Blkr  =3   Oreinus  Griffithii  McCl.    ..:.:;  Afghanistan. 


228 

Chondrostoma  Ag. ,  Méra.  Sociét.  scienc.  natur.  Neuchatel  I. 
1837;  Heek. ,  Fisch.  Syr.  Naehtr.  p.  186;  Heek.  Kner ,  Fiscli.  oest- 
reich.  Monareh.  p.  217.  ;=3  Chondrostomus  ,  Ciiondrochilus  , 
Chondrorhynchus  Heek.,  Fish.  Syr.  p.  40,41. 

Corpus  elongatum  cylindrico-compressum ,  squamis  magnis  vel  me- 
dioeribus  vestitum.  Maxilla  inferior  in  aciem  tenuem  truncatam  car- 
tilagineam  attenuata.  Cirri  nulli.  Rostrum  earnosum  integrum  ante  os 
prominens.  Os  nudum.  Rictus  inferus  transversus.  Pinna  dorsalis  su- 
pra  pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  pinnam  analem  desinens,  radio 
simplice  postico  cartilagineo.  Dentes  pharyngeales  cultriformes  5/5, 
6/6  vel  7/6. 

Aanm.  Nadat  het  geslacht  Chondrostoma  door  den  heer  Agassiz  in  1837  was 
opgesteld,  meende  Heckel  (in  1842)  het  te  moeten  splitsen  in  drie  geslachten ,  wel- 
ke hij  grondde  op  de  formule  der  keelgatbeenstanden ,  doch  eenige  jaren  later 
(in  1847)  nam  ook  Heckel  het  geslacht  Chondrostoma  aan  in  de  beteekenis,  door 
den  heer  Agassiz  aan  hetzelve  gegeven. 

Het  geslacht  schijnt  eigen  te  zijn  aan  Europa  en  West-Azië.    Heckel  voert  wel 
eene  soort    van    Amerika,    Leuciscus    nasutus  Ayr.  aan,    als  eene    Chondrostoma 
maar  slechts  onder  het  geleide  van  een  vraagteeken ,  en  sedert  de  heeren   Agassiz  en 
Girard  zoovele  verwante  noord-amerikaansche  vormen  hebben  doen  kennen  als  gene- 
risch van  Chondrostoma  verschillende,  is  het  niet  vermoedelijk,   dat  genoemde  soort 
van  den  heer  Ayres  inderdar.d  tot  het  geslacht  Chondrostoma  behoort.     Het  tijdschrift, 
waarin  die  soort  beschreven  en  afgebeeld  is  niet  ter  mijner  beschikking  zijnde,  kan 
ik  niet  bepalen  of  zij    naar  de   afbeelding  en    beschrijving  te    brengen  is  tot  een 
der  door  de  heeren  Agassiz  en  Girard  voorgestelde  geslachten  van    Phalakrognathi- 
neu.     Evenmin  ben  ik  in  de  gelegenheid  te    raadplegen  de  beschrijving   van    Cy- 
prinus  labeo   Pall,,   vi^elke   in  noordoostelijk    Azië    te    huis    behoort    en,    insgelijks 
onder  het  geleide  van  een  vraagteeken,   door  Heckel  tot  Chondrostoma  is  gebragt. 
Alle  overige  bekende  soorten  van  Chondrostoma  behooren  tot  Europa  en  West-Azië. 

ACHEILOGNATHUS    Blkr. 

Corpus  oblongum  compressum ,  squamis  magnis  vestitum.  Maxillae 
nudae ,  acie  cartilaginea  tenues.  Cirri  2,  supramaxillares.  Rostrum  fo- 
veatum,  integrum,  obtusum,  convexum,  non  ante  os  prominens.  Ossa 
supramaxillaria    ossa    intermaxillaria    maxima    parte  tegentia.    Maxilla 


229 

inferior  plana  symphysi  postice  tuberculo  parvo.  Rictus  ore  clauso  se- 
milunaris,  Labium  superius  valde  tenue  utroque  latere  cum  cute  menti 
unitum.  Labium  inferius  verum  nullum.  Ossa  suborbitalia  nuda,  ante- 
rius  pentagonura  apice  sursuni  spectante ,  cetera  gracilia.  Pinna  dor- 
salis  supra  pinnas  ventrales  incipiens  et  supra  initium  pinnae  analis 
desinens,  basi  aiepidota,  radio  simplice  postico  cartilagineo  rigido 
edentulo.  Pinna  analis  pinna  dorsali  non  longior.  Dentes  pharyngeales 
compressi,  uncinati,  uniseriati  5/5 ,  facie  masticatoria  gracili  sublineari. 

Aanm.  De  Japansche  rivieren  zijn  rijk  aan  eigene  typen  van   Cyprinoïden. 

In  de  Fauna  Japonica  zijn  alle  de  van  Japan  bekende  echte  Cyprinoïden  tot  5 
geslachten  gebragt,  tot  Cyprinus,  Carassius,  Gobio,   Capoëta  en  Leuciscus. 

Met  uitzondering  der  onder  beide  eerstgenoemde  geslachten ,  gebragte  soorten , 
welke  echter  Cyprininen  zijn,  behooren  die,  welke  daar  onder  Gobio,  Capoëta  en 
Leuciscus  zijn  gebragt,  tot  verschillende  typen,  welke  volgens  den  tegen woordigen 
stand  der  kennis  tot  verschillende  geslachten  te  brengen  zijn.  Zoo  is  Gobio  eso- 
cinus  T.  Schl.  eene  Pseudogobio  Gobio  barbus  T.  Schl.  eene  Hemibarbus,  Leu- 
ciscus variegatus  T.  Schl.  eene  Sarocheilichthys ,  Leuciscus  parvus  T.  Schl.  en 
Leuciscus  pusillus  T.  Schl.  soorten  van  Fseudorasbora.  Capoëta  elongata  T.  Schl. 
en  Capoëta  gracilis  T.  Schl.  behooren  waarschijnlijk  tot  het  subgenus  Bengala  van 
mijn  geslacht  Rasbora,  terwijl  Leuciscus  platypus,  Leuciscus  macropus,  Leuciscus 
minor,  Leuciscus  Temminckii  en  Leuciscus  Sieboldii  van  de  Fauna  Japonica  mij 
voorkomen  te  behooren  tot  het  geslacht  Opsarius ,  zoo  als  het  door  mij  is  beperkt, 
of  althans  tot  een  daaraan  na  verwant  genus.  De  overige  in  de  Fauna  Japonica 
vermelde  Cyprinoïden ,  Capoëta  lanceolata,  Capoëta  intermedia,  Capoëta  limbata  en 
Capoëta  rhombea,  behooren,  zooals  de  heer  Schlegel  zelf  reeds  heeft  aangeduid, 
niet  tot  het  geslacht  Capoëta  Val.,  hetwelk  overigens  een  kunstmatig  zamenstel 
van  soorten  maar  geen  natuurlijk  geslacht  is ,  maar  schijnen  mij  toe  veeleer  te  brengen 
te  zijn  tot  het  genus  Devario,  totdat  ik  door  het  ontvangen  van  een  paar  voor- 
werpen van  Acheilognathus  melanogaster ,  van  Jedo,  die  soorten  heb  herkend  als 
tot  onderwerpelij k  geslacht  te  behooren. 

AspiDOPARiA  Heek.,  Fisch.  Sjriens  Nachtr.  p.  186. 

Corpus  elongatum  compressum,  squamis  magnis  vestitum.  Maxil- 
lae  nudae  acie  cartilaginea  tenues.  Cirri  nulli.  Rostrum  integrum 
porrectum.  Ossa  suborbitalia  genas  tegentia.  Rictus  subinferus  semicir- 
cularis  parvus.     Labium  inferius    symphysin  versus  deficiens.  Plica  a- 


230 

nalis  squamis  majoribus  imlla.  Pinna  dorsalis  post  pinnas  veritrales  in- 
cipiens  et  ante  pinnam  analem  desincns,  radio  simplice  postico  carti- 
lagineo.  Pinna  analis  longior.  Pinnae  ventrales  radiis  divisis  7.  Linea 
lateralis  valde  deflexa.    Dentes  pharyngeales  aggregati  2,4,4/4.4.2. 

Aautu.  Heckel  stelde  in  1847  dit  geslacht  op  naar  een  voorwerp ,  hetwelk  in 
habitus  veel  heeft  van  EngrauUs.  Het  geslacht  is  onder  de  Chondrostominen  op- 
merkelijk door  de  hooge  de  wangen  bedekkende  onderoogkuilsbeenderen ,  de  plaatsing 
der  rugvin  tusschen  buikvinnen  en  aarsvin ,  de  sterk  gebogene  zijlijn  en  de  plaveiselge- 
wijze  keelgatbeenstanden. 

Gymnostomus  Heek.,  Fisch.  Syriens  p.  40,  Nachtr.  p.    185. 

Corpus  oblongum  vel  elongatum  compressum,  squamis  medioeribus 
vel  magnis  vestitum.  Maxillae  nudae  acie  cartilaginea.  Cirri  2 ,  supra- 
maxillares  vel  nulli.  Rostrum 'integrum  plus  rainusve  ante  os  promi- 
nens.  Labium  inferius  symphysin  versus  deficiens.  Plica  analis  squa- 
mis majoribus  nullis.  Pinna  dorsalis  supra  vel  ante  pinnas  ventrales 
incipiens  et  ante  pinnam  analem  desinens ,  radio  simplice  postico  car- 
tilagineo.  Dentes  pharyngeales  palaeformes  2.3.4/4.3.2. 

Subg.   Gymnostomus  Heek.  —  Cirri  2 ,  supramaxillares. 
II       Acra  Blkr.  —  Cirri  nulli. 

Aanm.  Het  geslacht  Gymnostomus  werd  het  eerst  door  Heckel  in  1842  voorge- 
steld, doch  in  1847  gaf  hij  eene  nieuwe  bepaling  daarvan,  welke  aan  de  boven- 
staande beantwoordt.  Het  geslacht  zou  zich  daarnaar  van  de  overige  Chondrosto- 
minen onderscheiden  door  den  bouw  zijner  driereijige  keelgatbeenstanden,  kraakbee- 
nigen  achtersten  onverdeelden  rugvinstraal  en  inplanting  der  rugvin  boven  of  vóór 
de  buikviunen. 

Het  blijkt  niet ,  dat  Heckel  naar  de  natuur  gekend  heeft  een  der  vrij  talrijke 
soorten,  welke  door  hem  tot  zijn  geslacht  Gymnostomus  zijn  gebragt,  zijnde  zelfs 
de  kenmerken,  aan  het  tandenstelsel  ontleend,  slechts  genomen  naar  eene  enkele 
soort  en  wel  naar  de  beschrijving  en  afbeelding  van  Chondrostoma  syriacum  Val. 
van  de  groote  Histoire  naturelle  des  Poissons. 

Mij  zelven  zijn  evenmin  naar  de  natuur  bekend  soorten ,  door  Heckel  tot  Gym- 
nostomus gebragt,  en  met  het  oog  op  het  onvoldoende  der  bestaande  beschrijvingen  dier 
soorten,  slechts  die  van  Chondrostoma  syriacum  Val.  uitgezonderd,  laat  zich  weinig 
bepaalds    omtrent   de  wezenlijke  verwantschappen  dier  soorten  bepalen,  hoezeer  het 


231 

luij  voorkomt,  dat  zij^  beter  bekend  zijnde,  zullen  blijken  tot  verschillende  genera 
te  beliooren. 

Chondrostoma  syriacum  Val.  alzoo  onder  het  subgenus  Gymnostomus  plaatsen- 
den, zou  men  voorloopig  de  overige  Heckelsche  soorten  van  Gymnostomus,  welke 
alle  gezegd  worden  geene  voeldraden  te  bezitten,  onder  den  subgenerischen  naam 
Acra,  ontleend  aan  een  der  Buchanansche  soorten  ,  kunnen  verzamelen.  Ook  zou 
men  daarbij  kunnen  voegen  Chondrostoma  Duvaucelii  Val.  en  Chondrostoma  semi- 
velatum  Val. ,  welke  door  Heckel  tot  zijn  zaraengesteld  geslacht  Tylognathus  zijn 
gebragt,  alsmede  een  paar  soorten  met  langere  rugvin,  door  Heckel  onder  zijn  niet 
aannemelijk  genus  Gibelion  gerangschikt,  t.  w.  Varicorhinus  bobree  Syk.  en  Cy- 
prinus  potail   Syk. 

Mrigala  Blkr. 

Corpus  oblongum  vel  elongatum  compressum,  squamis  magnis  vel 
mediocribus  vestitum.  Maxillae  nudae,acie  cartilaginea  tenues,  infe- 
rior  symphysi  tuberculo  munita.  Rostrum  integrum  plus  minusve  ante 
os  prominens  margine  libero  crenulatum.  Cirri  2,  rostrales.  Labia  (tam 
superius  quam  inferius)  deficientia.  Plica  analis  squamis  majoribus  nuUa. 
Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  pinnam  analem 
desinens,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Ossa  suborbitalia  genas 
non  tegentia.  Dentes  pharyngeales  masticatorii  aggregati  2.3.5/5.3.2. 

Aanm.  In  mijne  Nalezingen  op  de  ichthyologische  fauna  van  Bengalen  en 
Hindostan  beschreef  ik  eene  soort  onder  den  naam  van  Cirrhina  bengalensis ,  welke  mij 
bij  later  naauwkeuriger  onderzoek  der  monddeelen ,  gebleken  is  tot,  de  Chondrostorai- 
nen  te  behooren ,  en  daarin  tot  een  eigen  geslacht ,  hetwelk  zich  van  de  overige 
der  afdeeling  gemakkelijk  laat  onderkennen  door  de  aanwezigheid  van  twee  snnit- 
draden  met  gelijktijdige  afwezigheid  van  bovenkaaksdraden ,  aan  het  knobbeltje 
op  de  symphysis  der  onderkaak ,  aan  zijnen  kraakbeenigen  achtersten  onverdeelden 
rugvinstraal  die  boven  of  vóór  de  buikvinnen  ingeplant  is,  en  aan  de  formule  zijner 
plaveiselgewijze  keelgatbeenstanden. 

Ik  heb  dit  geslacht  genoemd  Mrigala ,  naar  den  soortnaam  van  Cyprinus  mrigala 
Buch.,  welke  mij  voorkomt  insgelijks  daartoe  te  behooren ,  terwijl  ik  het  evenzeer 
waarschijnlijk  acht,  dat  ook  Cirrhina  rubripinnis  Val.  en  Cyprinus  cirrhosus  BI. 
daartoe  te  brengen  zijn. 

Het  geslacht  Cirrhina,  volgens  de  opvatting  van  den  heer  Valencicnnes ,  verschilt 
van  Mrigala  door  den  bouw  der  monddeelen   en  behoort  tot  de  afdeeling  der  Chei- 


232 

lognathineu  vermits  de  heer    Valenciennes  er  van  zegt  dat  het  heeft    //  les  lèvres 
et  la  bouche  simples"  van  het  geslacht  Barbus. 

DiLLONiA  Heek.,  Fisch.  Syriens  p.  183. 

Corpus  oblongura  compressum,  squamis  magnis  vestitum.  Maxillae 
nudae,  acie  cartilaginea  tenues.  Cirri  nulli.  Rostrum  integrum  obtu- 
sum.  Labium  inferius  symjDhysin  versus  nullum.  Rictus  eurvatus.  Pin- 
na  dorsalis  ante  vel  supra  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pin- 
nam  analem  desinens ,  radio  simplice  postico  crasso  osseo  laevi.  Regio 
analis  plica  squamis  majoribus  nulla.  Dentes  pharyngeales  cochlea- 
riformes  2.3.4/4.3.2. 

Aanm.  Heckel  heeft  dit  geslacht  opgesteld  naar  Chondrostoma  Dillonü  Val,  van 
Abyssinië,  welke  tot  nog  toe  de  eenige  bekende  soort  van  het  geslacht  is.  Het  is 
gemakkelijk  van  de  verwante  geslachten  te  onderkennen  aan  zijne  groote  schubben, 
normale  aarsschubben,  ongetanden  rugdoorn    en  lepelvormige  keelgatbeenstanden. 

Cyprinion  Heek.,  Fisch.  Syriens  p.  25,  Nchhtr.  p.  183. 

Corpus  oblongum  vel  elongatum  compressum ,  squamis  magnis  ve- 
stitum. Maxilla  inferior  in  aciem  tenuem  cartilagineam  attenuata.  Cir- 
ri 2,  supramaxillares.  Rostrum  integrum  ante  os  prominens.  Os 
nudum.  Rictus  inferus  transversus.  Pinna  dorsalis  ante  vel  supra 
pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  pinnam  analem  desinens,  radio 
simplice  postico  osseo  serrato.  Dentes  pharyngeales  cochleariformes 
2.32.4/4.3.2.  Squamae  majores  in  pronoto  attenuato  distichae. 

Aanm.  Heckel  heeft  onder  zijne  naaktmondige  met  een'  rugdoorn  gewapende  Tem - 
nochilen  4  geslachten  gebragt,  t.  w.  Cyprinion,  Dillonia,  Schizopygc  en  Scaphiodon. 
Cyprinion  zou  daaronder  kenbaar  zijn  aan  zijne  twee  bovenkaaksvoeldraden ,  lange 
rugvin  met  getanden  doorn  en  squamae  distichae  op  den  nek.  Het  schijnt  een 
zeer  natuurlijk  geslacht  te  zijn.  Heckel  bragt  daartoe,  behalve  5  soorten  van 
Perzië  en  Syrië ,  welke  hij  naar  de  natuur  kende ,  Chondrostoma  aculeatum  Val.  en 
Cyprinus  semiplotus  McCl.-  Chondrostoma  aculeatum  Val.  schijnt  inderdaad  eene 
Cyprinion  te  zijn,  alhoewel  zij  dan  tot  eene  afwijkende  type  behoort  met  zeer 
slank  ligchaam  en  korte  rugvin  (ü.  10).  Cyprinus  semiplotus  McCl.  daarentegen 
beantwoordt  niet  aan  de  geslachtsdiagnose  van  Heckel  en  is  evenmin  tot  Dillonia  of 
Schizopyge  of  Scaphiodon  te  brengen.  Hierboven  is  deze  soort  reeds  onder  een' 
eigen  geslacht  gebragt  met  den  naam  Semiplotus. 


2oi> 

OuEiNüS   McCL,    Res.    Asiat.  Soc.  XIX  p.  273.  —  Bergbarbekl  =! 
ScAPHioDON  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  30,  Nachtr.  p.  184. 

Corpus  oblongum  vel  elongatum  compressum,  squamis  parvis  vel 
mediocribus  vestitum.  Maxilla  inferior  in  aciera  cartilagineam  atte- 
nuata.  Cirri  4  vel  2,  rostrales  et  supramaxillares  vel  supramaxilla- 
res  tantum.  Rostrum  integrum  plus  minusve  carnosum.  Rictus  in- 
ferus  transversus  vel  plus  minusve  curvatus.  Pinna  dorsalis  supra 
vel  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  de- 
sinens,  radio  simplice  postico  osseo  serrato.  Dentes  pharjngeales  pa- 
leaformes  2.3.4/4.3.2. 

Subg.   Oreinus.     Cirri  4,  rostrales  et  supramaxillares. 
II       Scophlodon.     Cirri  2 ,  supramaxillares  tantum. 

Aanra.  De  heer  J.  MacClelland  stelde  dit  geslacht  op  met  de  volgende  kenmer- 
ken: //Head  fleshy,  mouth  directed  downwards,  lovver  jaw  shorter  than  the  upper, 
snout  muscular  and  projecting ,  furnished  with  cirri ,  dorsai  preceded  by  a  serra- 
ted  spinous  ray,  scales  small".  In  zijne  diagnose  van  Oreinus,  voorkomende  in  zijn 
artikel  //Afghan  collection  of  Fishes",  opgenomen  in  het  2''  deel  (1S42)  van  het 
Calcutta  Journal  of  NaturalIIistory,  voegt  hij  bij  deze  diagnose  nog:  //The  upper  lip 
soft  and  continuous,  with  a  reflccted  maramillated  fold  which  passes  across  the 
lower  jaw  behind  a  hard  and  cartilagineous  lovver  lip.  liet  geslacht  is  alzoo  ge- 
heel hetzelfde,  als  hetwelk  Heckel  in  1842  onder  den  naam  Scaphiodon  opstelde 
en  Heckel  heeft  dan  ook  alle  de  door  den  heer  MacClelland  tot  zijn  geslacht  Orei- 
nus gebragte  soorten   in  zijn   geslacht  Scaphiodon  opgenomen. 

De  naam  van  Oreinus  behoort  alzoo  voor  die  soorten  en  de  daaraan  verwante 
behouden  te  blijven,  want  wenschte  men  de  namen  der  geslachten  te  veranderen 
naar  de  wijziging,  welke  de  uitbreiding  der  kennis  in  hunne  diagnosen  zoo  dik- 
werf noodzakelijk  maakt,  dan  zouden  de  meeste  geslachten  spoedig  eene  reeks 
van  naamsveranderingen  ondergaan,   welke  niet  dan  tot  verwarring   zouden   leiden. 

De  heer  Valenciennes  nam  het  geslacht  Oreinus  slechts  voorwaardelijk  aan,  om- 
dat bij  de  daartoe  gebragte  soorten  niet  naar  de  natuur  kende,  maar  hij  hield 
het  er  voor,  dat  die  soorten   eigenlijk  tot  zijn  geslacht  Barbus  behooren. 

Heckel  deed  het  geslacht  naauvvkeuriger  kennen  in  1842,  doch  hij  bragt  er 
toen  nog  twee  soorten  toe,  Capoëta  macrolepidota  Val.  en  Capoeta  amphibia  Val, 
welke  echter  niet  alleen  niet  tot  Oreinus ,  «maar  zelfs  niet  tot  de  Phalakrognathi- 
nen  behooren,  zijnde  Capoëta  macrolepidota  eene  Hampala  en  Capoëta  amphibia 
eene    Systomus.     Deze  soorten  zijn    trouwens    in  de  lijst   der   soorten  van  ScapLio- 


234 

don,  voorkomende  in  Heckel's  Nachtrag  zur  Classification  der  Cyprineën-Gat- 
tungen ,   weggelaten. 

Men  kent  thans  soorten  met  4  en  soorten  met  slechts  2  voeldraden.  Voor  de 
eerste  stel  ik  voor  als  subgenerischen  naam  dien  van  Oreinus  te  behouden  en 
onder  den  door  Heckel  voorgestelden  geslachtsnaam  Scaphiodon  slechts  te  bren- 
gen   de  soorten,  bij   welke  alleenlijk  de   bovenkaaksdraden  aanwezig  zijn. 

Ik  moet  hier  nog  aanteekenen,  dat  Gobio  damascinus  Val.,  welke  door  Heckel 
onder  zijne  soorten  van  Scaphioden,  hoezeer  met  twijfel,  is  opgesomd,  niet  wel 
daartoe  te  brengen  is ,  vermits  de  getande  rugdoorn  er  niet  bestaat.  Zoolang  men 
de  monddeelen  dezer  soort  niet  beter  kent,  zal  het  beste  zijn  de  soort  onder  het 
geslacht  Gobio  te  laten  blijven.  Ook  heeft  de  heer  MacClelland  in  zijne  n  Afghan 
Collection  of  Fishes"  twee  soorten  van  Oreinus  opgebragt ,  van  welke  de  eene,  Orei- 
nus plagiostomus ,  dezelfde  is  als  Opistocheilos  plagiostomus  Blkr,  terwijl  de  an- 
dere, Oreinus  Griffithii,  of  eene  Schizopyge,  of  eene  Opistocheilos  is. 

ScHizoPYGE  Heek.,  Fisch.  Syriens  Nachtr.  p.  183. 

Corpus  elongatum  vel  subelongatum  compressum ,  squamis  parvis 
■vestitum.  Maxillae  nudae,  acie  eartilaginea  tenues.  Cirri  4,  rostrales 
et  supramaxillares.  Rostrum  integrum,  non  lobatum,  plus  minusve  ante 
os  prominens.  Labium  inferius  symphysin  versus  nuUum.  Pinna  dorsalis 
ante  vel  supra  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  ana- 
lem  desinens,  radio  simpliee  postico  osseo  serrato.  Pinna  analis  basi 
plica  longitudinali ,  anum  tegente,  squamis  magnis  instructa.  Dentes 
pharyngeales  aggregati  2.3.5/5.3.2. 

Aanm.  Het  geslacht  Schizopyge,  zooals  het  boven  omschreven  is,  heeft  dezelfde 
beteekenis  als  de  afdeeling  B  der  soorten  van  Schizothorax ,  zoo  als  Heckel  die 
in  zijne  Fische  aus  Caschmir  opstelde.  Zijne  Schizopyge  plagiostomus  en  Schizo- 
pyge sinuatus  vallen  er  buiten  en  behooren,  zooals  vroeger  reeds  aangeduid  is, 
tot  mijn  geslacht  Opistocheilos.  Slechts  4  soorten  zijn  tot  nog  toe  met  zekerheid 
tot  Schizopyge  te  brengen ,  welke  alle  het  hoogland  van  Cashmir  bewonen ,  t.  w. 
Schizopyge  curvifrons  Heek.,  Schizopyge  longipinnis  Heek.,  Schizopyge  niger  Heek. 
en  Schizopyge  nasus  Heek.  Waarschijnlijk  behoort  echter  ook  Racoma  chryso- 
chlora  McCl.  uit  de  Cabul-rivier  tot  hetzelfde  geslacht,  althans  te  oordeelen  naar 
de  afbeelding,  welke  de  heer  MacClelland  van  deze  soort  heeft  gegeven ;  terwijl 
misschien  ook  nog  Oreinus  Griffithii  McCl.  tot  Schizopyge  te  rekenen  is.  De  tan- 
den, door  Heckel  van  Schizopyge  curvifrons  afgebeeld,  zijn  bepaaldelijk  //aggregati" 
en  niet  // cochleariformes". 


COHORS    II    CHEILOGNATHINI. 
Bedektkakigen. 

Cypriniformes  maxillis  labiis  inclusis ,  vagina  vel  lamina  cornea  nulla. 

Aanm.  Bij  de  groote  meerderheid  der  Cypriniformes  gaat  het  mondslijmvlies  on- 
merkbaar in  de  lippen  over,  zoodat  de  kaken  zijn  omkleed  met  de  lippen,  welke 
nimmer  het  hoornachtig  omhulsel  bezitten ,  hetwelk  bij  de  Phalakrognathinen  de 
liplooze  uiteinden  der  kaken  beschermt. 

Men  kan  deze  groote  rei  derhalve  met  den  hier  aan  ze  gegeven'  naam  bestempelen , 
welke  beter  het  karakter  der  rei  uitdrukt  dan  de  door  Heckel  gebezigde  benaming 
Pachychilae,  welke  zelfs  voor  een  groot,  zoo  niet  het  grootste,  aantal  soorten  be- 
paald onjuist  is. 

De  Cheilognathinen  omvatten  drie  scherp  gekenmerkte  groepen ,  van  welke  de 
grondtypen  tè  vinden  zijn  in  de  geslachten  Catostomus  Les.,  Cyprinus  Cuv.  en  Bar- 
bus  Cuv.  De  groepen  zijn  daarnaar  genoemd  Catostominen ,  Cyprininen  en  Barbinen. 

De  Catostominen  zijn  uitwendig  herkenbaar  aan  dikke  vleezige  lippen  en  onder- 
staande mondopening  met  gelijktijdige  afwezigheid  van  voeldraden  of  vindoornen.  Acht 
men  zich  met  deze  kenmerken  nog  in  het  onzekere,  dan  beslissen  de  merkwaardige 
keelkaken  met  hare  talrijke  tanden,  het  voorkomen  hebbende  van  eene  gebogene 
kam,  omtrent  de  wezenlijke  plaats  in  het  stelsel. 

De  Cyprininen  zijn  scherp  gekenmerkt  door  hunnen  getanden  aarsvindoorn.  Vlee- 
zige ronde  lippen,  betrekkelijk  hoog  ligchaam,  groote  schubben  en  veelstralige 
rugvin  met  getanden  doorn,  zijn  kenmerken,  niet  minder  standvastig  aanwezig  dan 
de  getande  aarsvindoorn ,  maar  komen  ook   bij  vele  Barbinen  voor. 

De  Barbinen  missen  den  getanden  aarsvindoorn  der  Cyprininen  en  hoezeer  men 
de  uitwendige  teekenen  der  Catostominen  alle  in  ze  terugvindt,  komen  ze  niet  alle 
te  gelijk  bij  één  soort  voor.  Bovendien  ligt  een  zeker  herkenningsteeken  in  het 
tandenstelsel ,  waarin  men  bij  geene  enkele  soort  der  Barbinen  meer  dan  12  tanden 
in  een  onderkeelgatsbeen  aantreft  en  nimmer  meer  dan  5  of  6  tanden  op  eene  en- 
kele rei. 

De  Cheilognathinen  hebben  eene  wijdere  geographische  verbreiding  dan  de  overige 
Cyprinoïden.  Men  vindt  ze  overal  waar  de  grenzen  zijn  van  de  Cyprinoiden  zelve , 
zoowel  in  Japan  en  den  Indischen  archipel,  als  aan  de  zuidspits  van  Afrika,  hoog 


236 

iü  het  noorden   van  Azië,  Europa  en  Afrika,  ja  zelfs  tot   in   Mexico. 

Die  verbreiding  is  evenwel  niet  zoo  groot  voor  de  groepen. 

Zoo  de  Catostoininen  al  niet  in  volstrekten  zin  tot  Noord-Amerika  beperkt  zijn, 
vindt  men  toch  slechts  een  enkele  van  hare  meer  dan  vijftig  bekende  soorten  in 
het  niet  ver  van  Amerika   verwijderd  gedeelte  van  Noord-Azië. 

üe  Cyprininen  zijn  echte  buitenkeerkringsvisschen  van  het  oostelijk  halfrond  en 
gaan  slechts  in  de,  overigens  buiten  de  keerkringen  wortelende,  stroomgebieden 
van  Zuid-China  tot  in  de  warme  luchtstreek. 

De  Barbinen    daarentegen    bevinden  zirh  allerwege    met  de  Catostominen  en   Cv- 
prininen  te  zamen  en  strekken  zich,  door  de  keerkringeu  heen,  tot  in  de  zuidelijke 
gematigde  klimaten  uit. 

Het  aantal  thans  bekende  Cheilognathinen  bedraagt  meer  dan  700  soorten.  Meer  dan 
600  dier  soorten,  en  alzoo  meer  dan  de  helft  van  alle  bekende  Cyprinen ,  behooren  tot 
de  Barbinen,  terwijl  het  aantal  der  Catostominen  weinig  meer  dan  50  en  dat  der 
Cyprininen   weinig  meer  dan  30  soorten  beloopt. 

Het  zijn  ook  de  Barbinen  vooral,  welke  rijk  zijn  aan  generische  typen.  Die  der 
Cyprininen  zijn  slechts  twee  in  getal,  Cyprinus  en  Carassius,  bij  welke  enkelen  ook 
nog  Carpio  aannemen.  De  Catostominen,  tijdens  hare  ontdekking  door  Lesueur 
alle  zamen  gevat  in  zijn  geslacht  Catostomus,  zijn  spoedig  daarna  in  meerdere  ty- 
pen ontleed.  Rafinesque  herkende  de  typen  Moxostoma,  Carpiodes,  Cycleptus  en 
Ichthyobiis;  de  heer  Agassiz  Bubalichthys,  Ptychostomus  en  Hylomyzon;  en  de 
lieer  Girard  Acomus  en  Minomus.  j\Iaar  in  de  Barbinen  zijn  meer  dan  60  generische 
typen  aan  te  nemen ,  Welke  alle  aan  de  geslachten  Barbus,  Gobio,  Tinoa,  Cirrhina, 
Abramis  en  Leuciscus  van  Cuvier's  Règne  animal  zijn  ontleend. 

Talrijke  ichthyologen  hebben  tot  de  opstelling  van  die  typen  bijgedragen  ,  zelfs 
wanneer  men  buiten  beschouwing  laat  die  genera,  welke  niet  aannemelijk  zijn  of 
met  andere  in   beteekenis  overeenkomen. 

Hamilton  Buchanan  gaf  het  geslacht  Chela. 

Aan  Rafinesque  heeft  men  de  aanwijzing  te  danken  van  Luxiius,  Plargyrus, 
Semotilus  en  Chrosomus. 

Van  Hasselt  wees  op  de  generische  beteekenis  van  Harapala. 

De  heer  Rüppell  duidde  de  generische  waarde  aan  van  Labeobarbus. 

De  heer  Agassiz  merkte  op,  de  geslachten  Rhodeus,  Phoxinus,  Aspius,  Ptycho- 
cheilus  en  Plybopsis. 

Aan  den  heer  MacClelland  had  men  te  danken  de  aanwijzing  van  Systomus,  Ra- 
coma,  Opsarius  en  Perilarapus,  gelijk   als  die  van  Rohtee  aan   den  kolonel   Sykes. 

Swainson  ontdekte  de   waarde  als   geslacht  van  Chedrus  en   Esomus. 

Heckel  wees  op  nog  andere  generische  typen  in  Aulopyge,  Schizothorax,  Acan- 
thobraraa,  Leucosomus,   Argyreus,  Phoxinellus,  Amblvpharyngodon  (Mola  Heek.). 


237 

De  prins  van  Canino  ontdekte  de  generische   waarde  van   Scardinius. 

De  heer   Valenciennes  gaf  eene  generische  beteekenis  aan  Catla. 

De  geslachten  Ceratiohthys,  Gila,  Meda,  Alburnops,  Cyprinella,  Codoma  en 
Tiaroga  zijn  aanwijzingen,  het  eerste  van  den  heer  Baird,  het  tweede  van  de  hee- 
ren  Baird  en  Girard,  en   de   overige  van  den  Girard   alleen. 

De  heer  Basilewski  voegde  hierbij  nog  Culter  en  Chanodichthys  (Leptocephalus  Bas.). 

Mijne  eigene  nasporingen  eindelijk  hebben  mij  geleid  tot  de  aanneming  van  nog 
eene  andere  reeks  van  generische  typen  van  Barbinen ,  welke  ik  genoemd  heb  Cy- 
clocheilichthys,  Balantiocheilos ,  llypselobarbus ,  Albulichthjs ,  Amblyrhynchichthys, 
Hemibarbus,  Pseudoculter ,  Hemiculter,  Elopichthys,  Leptobarbus,  Sarcooheilich- 
thys,  Pseudophoxinus ,  Thynnichthys,  Hypophthalmichthys,  Gnathopogon,  Rasbora, 
Pseudorasbora,  Rasborichthys,  Luciosoma,  Laubuca,  Macrochirichthys  en  Smiliogaster. 

Stirps  1.  Catostomini.  —  Kamtandkarpers. 

Cjpriniformes  cheilognathini  corpore  oblongo  vel  elongato  compresso 
vel  subfusiformi ,  maxillis  labiis  carnosis  latis  inclusis ,  ore  infero ,  pinna 
dorsali  ante  pinnas  ventrales  incipiente  anacantha,  squamis  corpore 
parvis  ad  magnis,  dentibus  pharyngealibus  utroque  latere  36  ad  130 
uniseriatis  in  seriem  pectiniformem  dispositis;  cirris  nullis. 

Aantn.  De  Catostominen  staan  scherp  gekenmerkt  in  de  groote  familie  der  Cy- 
prinoïden  door  hunne  talrijke  op  eene  enkele  rei  als  eene  kam  geplaatste  keelgat- 
beenstanden. 

Lesueur  vereenigde  de  hem  bekende  soorten,  in  1S17,  onder  den  geslachts- 
naam Catostomus. 

Rafinesque  kwam  kort  na  Lesueur's  artikel  over  Catostomus  tot  de  overtuiging, 
dat  Noord-Amerika  meerdere  geslachten  van  Catostominen  voedt  en  legde  den 
grond  tot  de  kennis  der  geslachten  Ichthyobus,  Carpiodes,  Cycleptus  en  IMoxo- 
stoma,  doch  hij  omschreef  ze  onvoldoende,  zoodat  het  moeijelijk  is  geweest  ze  naar  de 
door  hem  waargenoinene   soorten   te  herstellen. 

Cuvier  nam  het  geslacht  Catostomus  van  Lesueur  aan  en  omschreef  het  kortelijk 
als  te  bezitten  dezelfde  dikke ,  gefranjede  of  gekartelde  lippen ,  als  Labeo ,  doch 
eene  korte  rugvin  als  die  van  Leuciscus  en  boven  de  buikvinnen  geplaatst;  eene 
diagnose,  voor  den  tegen woordigen  stand  der  kennis  van  de  Cyprinoïden  volstrekt 
onvoldoende. 

Heckel  omschreef  het  geslacht  nader  en   grondde  het  voornamelijk  op  de  talrijke 
eearsijige  keolgatbeenstanden  ,  welke  hij  noemt  //  pectiniformes".    Hij  stelde  zelfs  voor. 


238 

de  Cypriuoïdeu  met  zoodanig  tandenstelsel  tot  eeue  Tribus  te  verheffen  en  ze  te 
plaatsen  in  de  drie  geslachten  Catostomus  Les. ,  Rhytidostomus  Heek.  en  Exoglos- 
sum  Raf.  Heckel  kon  evenwel  niet  over  voldoende  bouwstoffen  beschikken, 
blijkende  uit  zijne  lijst  der  soorten,  dat  hij  slechts  Catostomus  teres  Les.  en  Cy- 
prinus  catostomus  Forst,  naar  de  natuur  heeft  kunnen  onderzoeken. 

Zijn  geslacht  Rhytidostomus  was  reeds  door  Rafinesque  herkend  en  Cvcleptus 
genoemd.  Van  de  twee  soorten,  welke  Heckel  van  Rhytidostomus  opsomt  is  Cato- 
stomus elougatus  Lesueureene  Cycleptus  en  Cyprinus  catostomus  Forst,  eene  echte 
Catostomus.  Het  geslacht  Exoglossum  overigens  behoort  volstrekt  niet  tot  de  Ca- 
tostominen,  maar  tot  de  Chondrostominen,  doch  onder  dat  geslacht  zijn  zeer  van 
elkander  verschillende  soorten  gebragt,  zijnde  Exoglossum  macropterum  Raf.  inder- 
daad tot  de  Catostominen   en  wel   tot  het  geslacht  Hylomyzon  te  brengen. 

De  heer  Valenciennes,  in  het  17^  deel  der  Histoire  naturelle  des  Poissons ,  de  Ca- 
tostominen beschrijvende,  bragt  ze,  even  als  Heckel,  onder  drie  geslachten,  onder 
Catostomus,  Sclerognathus  en  Exoglossum.  —  Catostomus  behield  er  ongeveer  dezelfde 
beteekenis  als  bij  Lesueur ,  doch  de  soorten ,  door  den  heer  Valenciennes  tot  Cato- 
stomus gebragt,  zijn  naar  de  nieuwere  splitsingen  van  dit  geslacht  te  brengen, 
deels  tot  Catostomus,  deels  tot  de  geslachten  Moxostoma,  Acomus,  Ptychostomus , 
Hylomyzou  en  Cycleptus.  Het  geslacht  Sclerognathus  Val.  omvat  de  twee  geslach- 
ten van  Rafinesque  Carpiodes  en  Ichthyobus  en  het  geslacht  Exoglossum  Val.  -  niet 
alleen   Exoglossum  maar  ook  de  geslachten  Hylomyzon  Ag.  en    Campostoma  Ag. 

De  heer  Agassiz  heeft  sedert  1854  de  Catostominen  nader  toegelicht  en  aanlei- 
ding gevonden  de  vroeger  opgestelde  geslachten  van  Rafinesque  te  herstellen  en 
beter  te  omschrijven  en  bovendien  nog  andere  geslachten  voor  te  stellen.  In  zijn 
artikel  //  Synopsis  of  the  Ichthyological  Fauna  of  the  Pacific  slopa  of  North  America", 
gaf  hij  nadere  omschrijvingen  van  de  geslachten  Carpiodes,  Ichthyobus,  Cycleptus 
en  Moxostoma  van  Rafinesque ,  alsmede  bepalingen  van  de  geslachten  Bubalichthys , 
Ptychostomus  en  Hylomyzon,  welke  hij  van  de  overige  geslachten  der  Catostomini 
meende  te  moeten  afzonderen. 

De  heer  Girard  voegde  in  1856  bij  alle  die  geslachten  nog  de  genera  Minomus 
en  Acomus. 

Ik  ken  de  Catostomini  niet  naar  de  natuur  en  de  afbeeldingen  en  beschrijvingen 
der  bekende  soorten  laten  niet  toe,  behoorlijk  te  bepalen ,  in  hoeverre  de  vrij  talrijke 
geslachten,  welke  men  gemeend  heeft  in  deze  afdeeling  te  moeten  opstellen ,  als  na- 
tuurlijke geslachten  te  beschouwen  zijn.  En  hoezeer  het  mij  voorkomt,  dat  meu 
ten  deze  met  de  spitsing  der  geslachten  misschien  te  ver  is  gegaan  en  daartoe 
kenmerken  heeft  gebezigd,  welker  generische  waarde  aan  redelijken  twijfel  onder- 
hevig is,  heb  ik  mij,  ten  deze  niet  naar  de  natuur  kunnende  beslissen,  hier 
slechts  bepaald    tot    het  geven  van  een  overzigt  dier   genera   en  van  hunne   ken- 


239 

merken,   zooals    ik    die    naar   de    bestaande    gegevens    heb    kunnen    zamenstellen. 

Een  dier  geslachten,  Moxostoma  Raf. ,  is  zeer  kenbaar  aan  en  zeer  merkwaardig 
door  het  niet  aanwezig  zijn  eener  zigtbare  zijlijn. 

Vier  andere  geslachten ,  Carpiodes  Raf. ,  Ichthyobus  Raf  ,  Bubalichthys  Ag.  en 
Cycleptus  Raf.  hebben  met  elkander  gemeen  eene  lange  rugvin ,  welke,  even  als  bij 
alle  Catostominen,  vóór  de  buikvinnen  begint  doch  zich  tot  boven  de  aarsvin  uitstrekt. 
Deze  geslachten  zijn  slechts  door  minder  gewigtige  kenteekenen  van  elkander  onder- 
scheiden. Bubalichthys  Ag.  zou  zich  voornamelijk  slechts  van  de  overige  drie  on- 
derscheiden doordien  er  de  rugvin  van  voren  niet  of  weinig  hooger  is  dan  in  het 
midden  en  van  achteren,  alsmede  door  sterke  driekantige  keelgatsbeenderen  en 
stompe  bolle  kaauwvlakte  der  keelgatbeenstanden.  Bij  Carpiodes  zijn  de  keelgats- 
beendei'en  buitengewoon  dun  en  de  lippen  dwars  geplooid.  Ik  vermoed,  dat  de 
schubscheede  langs  de  basis  der  rugvin ,  bij  Dekay  van  Carpiodes  cyprinus  afgebeeld, 
bij  dit  geslacht  eene  generische  beteekenis  heeft.  Cycleptus  en  Ichthyobus  schijnen 
uiterst  na  verwant  te  zijn.  Ichthyobus  evenwel  zou  dunne  lippen  hebben  en  een- 
knobbelige  keelgatstanden;  Cycleptus  daarentegen  keelgatstanden  zonder  knobbels  en 
dikke  lippen ,  van  welke  de  onderlip  tweekwabbig.  De  overige  geslachten  zijn 
gemakkelijk  van  de  genoemde  te  onderkennen  aan  de  veel  kortere,  ver  voor  de 
aarsvin  eindigende  rugvin.  Hiertoe  behooren  Catostomus  in  engeren  zin ,  Acomus 
Gir. ,  Minomus  Gir. ,  Hylomyzon  Ag.  en  Ptychostomus  Ag.  Het  komt  mij  voor,  dat 
de  kenmerken  der  geslachten  scherper  behooren  gesteld  te  worden ,  dan  gedaan  is, 
om  ze  als  natuurlijke  geslachten  te  kunnen  aannemen.  Dat  zij  zulks  inderdaad  zijn , 
laat  zich  wel  opmaken  uit  hun  verschil  in  habitus ,  zooals  b.  v.  Hylomyzon  nigricans 
Ag.,  Ptychostomus  macrolepidotus  Ag. ,  Catostomus  teres  Les.  en  Acomus  aurora  Gir. 

Men  kent  thans  meer  dan  50  soorten  van  Catostominen,  welke,  met  uitzon- 
dering slechts  van  Catostomus  Tilesii  Val.  van  noordoostelijk  Azië,  alle  tot  Noord- 
Amerika  behooren.  Het  komt  mij  zelfs  nog  voor  een  nader  onderzoek  te  behoeven 
of  Catostomus  Tilesii  inderdaad  tot  deze  groep  behoort,  vermits  het  eigenlijke  kri- 
terium  voor  de  bepaling  gelegen  is  in  de  talrijke  kamsgewijze  geplaatste  keelgats- 
tanden ,  waaromtrent  ik  niets  vermeld  zie.  Indien  die  soort  inderdaad  tot  de 
Catostominen  behoort',  zal  zij  plaats  behooren  te  nemen  in  het  geslacht  Acomus  Gir. 

De  geslachten  der  Catostominen  laten  zich  overzien  als  volgt. 

I.  Linea  lateralis  conspicua. 
A.  Pinna   dorsalis  longe  ante  pinnam  analem  desinens.     Labium   inferius  bilo- 
bum.     Corpus  elongatum. 
a.    Dentes  pharyngeales  tuberculati.     Labia  papillata.     Caput  elongatum ,  ros- 
tro  valde  prominente.     Squamae   corpore  antice  quam  postice  minores. 
1.    Squamae   parvae  vel  médiocres,  caudales  supra-axillaribus  multo  majores. 
Ossa  pharyngealia  gracilia  non  introrsum  directa,  dentibus  bituberculatis. 


240 


Acomus  Gir. 

2.   Squamae  médiocres   vel  aiagnae,  caudales  supra-axillaribus  paulo  majores. 
f  Ossa  pharyngealia  gracilia  valde  introrsuin  directa  dentibus  bituberculatis. 

Mimmus  Gir. 

f'  Ossa  pharyngealia  valida  compressiuscula ,  dentibus  unituberculatis. 

Catostomus    Les. 

b.  Dentes  pharyngeales  non   tuberculati      Rostrum  vix   ante  os  prominens. 

1.  Squamae  corpore  antice  et  postice  aequales.     Labia  minus  carnosa  trans- 
versim  sulcata.     Ossa  pharyngealia  valida  lata. 

Pti/chosiomus   Ag. 

2.  Squamae  corpore  antice   quam  postice  majores.     Labia  lata  carnosa  papil- 
lata.     Ossa  pharyngealia   latiuscula. 

Hylomyzon  Ag. 

K.  Pinna  dorsalis  multiradiata   supra  pinnam  analem  desinens. 

a.  Pinna  dorsalis  antice  valde  elevata,  medio  et  postice  humilis.  Labia  papillata. 

1.  Ossa  pharyngealia   tenuia  valde  compressa,  dentibus  unituberculatis.  La- 
bium  inferius  bilobum. 

Carpiodes  Raf. 

2.  Ossa    pharyngealia   validiora   triquetra    vel    subtriquetra,    dentibus    facie 
masticatoria  oblique  emarginata.   Labium  inferius  medio  emarginatum. 

Ctjdeptus  Raf. 

3.  Ossa   pharyngealia  validiora  triquetra  vel  subtriquetra ,   dentibus  unituber- 
culatis.    Labium  inferius  papillatum. 

Ichthyohus   Raf. 

b.  Pinna  dorsalis  antice  quam  postice  et  medio   vix  altior.     Labia  granulata. 
1.    Ossa  pharyngealia   valida    triquetra ,    dentibus   facie    masticatoria  convexa 

angulo   tantum  processu  brevi  munita. 

Buhaliclithys  Ag. 

IL  Linea  lateralis  inconspicua. 
A.    Pinna    dorsalis    subelongata,  ante  pinnam  analem  desinens.     Labium   infe- 
rius bilobum. 

MoxQstoma  Raf. 


241 


Species  Catostominorum  hucusque  cognitae. 


Acomus  latipinnis  Gir.  —  Catostomus  latipinnis  B.  Gir.     .     .  Amer.  sept.  (Rio   Gila). 

//       aurora  Gir.  =5  Catostomus  aurora  Ag.  (sec.  Ag.  ead. 

spec.   ac  sequens.) Amer.   sept.  (Lac.   super.). 

//       Eorsterianus  Gir.  =;  Catostomus  Porsterianus  Richds., 

Ileck.  (nee  Ag.) Amer.   sept.    (Canada). 

//       Guzmaniensis  Gir Amer.  sept.  (Chihuahua). 

t/       generosus  Gir Amer.  sept.  (Utah-Iac). 

//       griseus  Gir Amer.  sept.  (Platte-river). 

//       lactarius  Gir Amer.  sept.  (Milkriver), 

//   ?  Tilesii  Blkr  ^  Cyprinus   rostratus  Tiles.  =3    Catosto- 
mus Tilesii  Val Asia  sept.  oriënt.  (Siberia). 

Minomus  insignis  Gir.  =^  Catostomus  insignis  B.  Gir.  ;=:  Pty- 

chostomus?   insignis   Ag Amer.  sept.  (Rio  Gila). 

//       plebejus   Gir.  =::  Catostomus    plebejus   B.   Gir.     .     ,  Amer.  sept.  (Rio  Gila). 

«'       Clarkii   Gir.  =!  Catostomus   Clarkii   B.  Gir.     .     .     .  Amer.  sept.  (Rio  Gila). 
Catostomus  hudsonius  Les.  ^  Cyprinus  catostomus  Forst,  zi 

Rhytidostomus  catostomus  Heek Am.  s.  (Sin.  Hudson,  Cumbl.). 

//      Forsterianus  Ag.  (nee  Richds.) Am.  sept.  (Lac.  superior). 

u       teres   Les.  —  Cyprinus    teres  Mitch.  =3    Catostomus 

communis  Les.  :=i  Catostomus  gracilis  Kirtl.     .     .     .  Amer.  sept.  (Prov.  unit.  or.). 

//       bostoniensis  Les.  =3  Catostomus  pallidus  De  Kay  ?  =5 

Catostomus    florealis    Baird Amer. -sept.  (Prov.  unit.  or.). 

1/       occidentalis  Ayr .     .     ...     .  Amer.  sept.  (Californ.). 

//       macrocheilus  Gir Amer.  sept.  (Astoria). 

v       Sucklü    Gir Amer.  sept.  ^Milkriver). 

//       Eernardini    Gir Amer.  sept.  (Mexico). 

//       labiatus    Ayr. ,  A.  s.  (Pr.  un.  occ,  Lac.  Klam.). 

//       longirostrum  Les Amer.    sept.  (Vermont). 

Ptychostomus  congestus  Gir.  s  Moxostoma?  congestum  Ag.  — 

Catostomus  congestus  B.  Gir Am.  sept-  (ïexas,  Rio  Salado). 

//       aureolus  Ag.  z:  Catostomus  aureolus  Les.  ;=3  Catosto- 
mus Sueurii  Richds.  ?  Heek .  Am.  s.  (Lac.  sup.,  Erie,  Can.). 

//       albidus  Gir Amer.  sept.  (Californ.). 

//       Duquesnü  Ag.  z3  Catostomus  Duquesnii    Les.  :s  Ca- 
tostomus   erythrurus   Raf ;  A.  s.  (Lac.  Canad.  Huntsv.etc). 

//       Haydeni  Gir , Amer.  sept.  (Missuri). 

//      macrolepidotus  Ag.  =;  Catostomus  macrolepidotus  I^es, 

31 


242 

=:  Catostoraus  carpio  Val?  ^  Catost.  olieida  De  Kay.  Ains.  (N.Y,Ont.,  Oneid.  Can) 
Ptychostomus  melanops  Ag.  =s  Catostomus  melanops  Raf.  = 

Catostomus  fasciatus  Les.—  Catostomus  melanotus  Val.  Am-  s.  (Pr.  un.  occ-  et  mer). 
Hylomyzon  nigricans  Ag.  ~  Catostomus  nigricans  Les.  =:  Ca- 
tostomus maculosus  Les.zs  Catostomus  fasciolaris  Raf. 

:=;  Catostomus  flexuosus  Raf.  =  Catostomus  megasto- 

mus  Raf.  =5  Catostomus  xanthopus  Raf.  ::=  Exoglossum 

macropterum  Raf.  =:  Hypentelium  macropterum  Raf. 

=3  Catostomus  planiceps  Val. Am.  s.  (Pr.  un.  or.  et  med.). 

Carpiodes  cyprinus  Ag.  ^  Catostomus  cyprinus  Les.  ^  Car- 

piodes  vacca  Ag.  £=  Labeo  cyprinus  De  Kay.  =:;  Scle- 

rognathus    cyprinus    Val Amer.  sept  (Prov.  unit.  merid.) 

//       ïiiompsoni  Ag.  =:  Catostomus  cyprinus  Zad.  Thomps,  Amer.  sept.  (Lac  Champlain).. 
//       velifer    Raf.,   k^:-:^  Catostomus   cyprinus  Kirtl.    r= 

Carpiodes    carpio    Raf.  ^  Carpiodes  setosus  Raf.  er 

Catostomus    (Moxostoma)    anisopterus  Raf,     .     .     .  Amer-  sept.  (Ohio). 

w       bison  Ag. Am.  sept.  (Mississip.,  Osage  fi.) 

»       damalis   Gir.     .     .     .    - Amer.   sept  (Missuri). 

Cycleptus    elongatus    Ag.  :=!   Catostomus    elongatus    Les-  =ï 

Decactylus  Raf.  :=;  Rhytidostomus  elongatus  Heek.     .  Amer.  sept.  (Ohio,  Cincinnati).' 

tl      nigrescens   Raf.     .     .     .-.■.■ Amer.  sept.   (St.  Louis). 

Ichthyobus  bubalus  Raf.,  Ag.  =3   Sclerognathus  cyprinella  Val.  Amer.  sept.  (N.  Orleans). 

//       Rauchii    Ag. Amer.  sept.  (Jowa). 

//       StoUeyi  Ag Amer.  sept.  (Missuri). 

y       tumidus  Gir.  :=;  Carpiodes  tumidus  B.  Gir.  =3  Icty- 

obus   tumidus   Gir.     .     .     .  ■ .     .     .     ....     .  Amer.  sept.  (Texas). 

Bubalichthys  bubalus  Ag.  :=;  Catost.  bubalus  Kirtl.  (nee  Raf.)  Amer.  sept.  (Ohio)- 

//       bonasus   Ag.        . .     .     .     .     .  Amer.  sept-  (Osage  fl): 

H       niger  Ag.  ^  Catostomus  niger  Raf.     ......  Amer.  sept.  (Ohio)- 

//       vitulus   Ag.  =;  Carpiodes  vitulus  Ag.      .....  Amer.  sept.   (Wabash)- 

//       taurus   kg.  ■^  Carpiodes   taurus   Ag Amer.  sept.  (Mobile  fl.). 

*       urus  Ag.  =2  Carpiodes  urus  Ag.    .......  Amer.   sept.    (Tennessee  fl.). 

Moxostoma    oblongum    Ag.  =:  Cyprinus  oblongus   Mitch.  s 

Catostomus  vittatus  Les.  =:  Labeo  esopus  De  Kay  =3 

Labeo  gibbosus  De  Kay  :=:  Labeo  oblongus  De  Kay 

p=  Labeo  elegans  De  Kay  :=:  Catostomus  tuberculatus 

Les.  s  Catostomus    gibbosus  Les.  =3  Moxostoma  tu- 

berculatum  v.  gibbosum  Ag Amer-  sept  (Pr.  unit  oriënt.): 

Moxostoma  sucetta  Ag.  rs  Cyprin.  sucetta  Lac.  :=!  Catost.  sucetta 

Les.  =3   Catost.  suceti  Val.  =:  Moxost.  suceti  Ag.  .     .  Am.  s.  (Charlest.Georgiaetc). 


243 

Moxostoma  anisurus  Ag.=:  Catost.  (Moxostoma)  anisurus  Raf.  Am.  s.(ErieIac.,Illin.,Miss.etc). 

K       tenue  Ag Amer.  sept.  (Alabama). 

claviformis  Gir. Amer.  sept.  (Canadian  fl.). 

Kennerlii  Gir Amer.  sept.  (Texas). 

Victoriae   Gir. .  Amer.  sept.  (Texas). 

Campbelli  Gir. Amer.  sept.  (Texas). 


AcoMus    Gir. ,   Research.    Cyprin.    Fish.    Unit.  States  in  Proceed. 
Acad.  natur.  sciene.  Philadelph.  Vol.  VIII  p.  173. 

Corpus  elongatum  fusiformi-compressum  squamis  parvis  vel  medio- 
cribus  corpore  antice  quam  postice  multo  minoribus  vestitum.  Maxil- 
lae  labiis  papillatis  inclusae.  Labium  inferius  bilobum.  Caput  longi- 
us  quam  altum.  Rostrum  integrum  ante  os  valde  prominens.  Pinna 
dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem 
desinens,  altior  quam  longa.  Ossa  pharyngealia  non  expansa.  Dentes 
pharyngeales  compressi,  bituberculati ,  numerosi,  in  seriem  pecti- 
niformem  dispositi. 

Aanm.  De  heer  Girard  brengt  tot  dit  geslacht,  behalve  Catostomus  Forsteri- 
anus  Richds.  (nee  Ag.)  en  Catostomus  aurora  Ag. ,  nog  5  door  hem  ontdekte  soor- 
ten. Cyprinus  rostratus  Tiles.  van  noord-oostelijk  Azië  zal  insgelijks  tot  Acomus 
te  brengen  zijn,  indien  deze  soort  inderdaad  tot   de  Catostominen  behoort. 

MiNOMüS   Gir. ,   Research.  Cyprin.    Fish.  Unit.    States  in  Proceed. 
Acad.  natur.  scienees  of  Philadelph.  Vol.  VIII  p.  173. 

Corpus  elongatum  fusiformi-compressum ,  squamis  magnis  vel  me- 
diocribus  corpore  antice  quam  postice  paulo  minoribus  vestitum.  Maxil- 
lae  labiis  papillatis  inclusae.  Labium  inferius  bilobum.  Caput  longius 
quam  altum.  Rostrum  integrum  ante  os  prominens.  Pinna  dorsalis 
ante  pinnas  ventrales  incipiens ,  et  ante  pinnam  analem  desinens ,  altior 
quam  longa  vel  aeque  alta  ac  longa.  Ossa  pharyngealia  lateraliter  non 
expansa  sed  valde  introrsum  directa.  Dentes  pharyngeales  compressi 
bicuspidati,  numerosi,  ia  seriem  pectiniformera  dispositi. 


244 

Aanm.  Tot  dit  geslacht  heeft  de  heer  Girard  gebragt  drie  soorten ,  welke  hij  in 
1854  met  den  heer  Baird  had  bekendgemaakt  onder  de  namen  Catostomus  Clarkii, 
Catostomus  insignis  en  Catostomus  plebejus.  Ik  twijfel  zeer  of  Minomus  met  regt 
als  geslacht  van  Catostomus  is  gescheiden ,  wat  zich  overigens  ook  van  het  geslacht 
Acomus  Gir.   laat  zeggen. 

Catostomus  Les.,  Journ.  Acad.  Phil.  I;  Ag.  Ichth.  Pacif.  slope  N. 
Amer.  p.  22.    in   Amer.  Journ.  se.  arts.  2<^  Ser.  Vol.  XIX 

Corpus  elongatum ,  fusiformi-compressum ,  squamis  magnis  vel  me- 
diocribus  corpora  antice  quam  postice  minoribus  vestitum.  Maxillae 
labiis  carnosis  papillosis  inclusae.  Labium  inferius  bilobum.  Rostrum 
integrum  obtusum  ante  os  prominens.  Maxilla  inferior  lata,  brevis. 
Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  a- 
nalem  desinens.  Ossa  pharyngealia  valida  compressiuscula.  Dentes 
pharyngeales  médiocres  symphysin  ossium  pharyngealium  versus  magni- 
tudine  accrescentes ,  compressi,  facie  masticatoria  obtusa  angulo  processu 
brevi,  numerosi,  in  seriem  pectiniformem  dispositi. 

Aanm.  Nadat  door  de  splitsing  van  het  Lesueursche  geslacht  Catostomus  reeds 
talrijke  soorten,  oorspronkelijk  daartoe  behoorende,  daarvan  waren  afgezonderd, 
bleven  nog  vrij  talrijke  soorten  over,  welke  tot  Catostomus,  in  zijnen  tegen vvoor- 
digen  beperkten  zin,  behooren.  Tot  die  soorten  zijn  te  brengen  Cyprinus  catostomus 
Forst.,  Catostomus  teres  Les.,  Catostomus  bostonensis,  Catostomus  longirostrum 
Les.  en  nog  eenige  door  de  nieuwere  amerikaansche  ichthyologen  ontdekte  soorten. 

Ptychostobius    Ag.,    Ichth.  Pacif.    slope  North.    Amer.  p.  18  in 
Amer.  Journ.  science  and  arts,  2^  Series  Vol.  XIX. 

Corpus  oblongum  vel  elongatum  compressum,  squamis  magnis  cor- 
pora antice  et  postica  aequalibus  vestitum.  Maxillae  labiis  tenuibus 
transversim  sulcatis  inclusae.  Labium  inferius  bilobum.  Eostrum  in- 
tegrum vix  ante  os  prominens.  Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales 
incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens,  longior  quam  alta. 
Ossa  pharyngealia  valida  lata.  Dentes  pharyngeales  médiocres  symphy- 
sin  ossium  pharygealium  versus  magnitudine  accrescentes,  compressi, 
facie  masticatoria  plana  angulo  processu  brevi  minuta,  numerosi,  in 
seriem  pectiniformem  dispositi. 


245 

Aanm.  Het  geslacht  Ptychostomus  schijnt  zich  van  Hylomyzon  voornamelijk 
slechts  te  onderscheiden  door  dwars  geplooide  en  niet  getepelde  lippen.  Het  is 
rijker  aan  soorten  dan  Hylomyzon,  zijnde  reeds  zeven  soorten  daarvan  in  de  we- 
tenschap opgenomen. 

Hylomyzon  Ag.,  Ichth.  Pacif.  slope  North  Araer.  p.  20  in  Americ. 
Journ.  scienc.  and  arts  2^  Series  Vol.  XIX. 

Corpus  elongatum  fusiformi-compressum ,  squamis  magnis  corpore  an- 
tice  quam  postice  majoribus  vestitum.  Maxillae  labiis  latis  carnosis 
papillatis  inclusae.  Labium  inferius  bilobum.  Caput  superne  planum. 
Kostrum  integrum  vix  ante  os  prominens.  Pinna  dorsalis  ante  pinnas 
ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens ,  aeque  alta 
circiter  ac  longa.  Ossa  pharyngealia  latiuscula.  Dentes  pliaryngeales 
médiocres  symphysin  ossium  pharyngealium  versus  magnitudine  accres- 
centes,  compressi,  facie  mastieatoria  gracili  non  tuberculata ,  numerosi, 
in  seriem  pectiniformem  dispositi. 

Aanm.  De  eenige  tot  dus  verre  van  Hylomyzon  bekende  soort  is  Hylomyzon 
nigricans  Ag;,  v^^elke  onder  verschillende  soort- en  geslacht-namen  (Catostomus,  Exo- 
glossum,    Hypentelium)    door  de  verschillende  ichth yologen  beschreven  is. 

Carpiodes  Eaf.,  Ichth.  Ohiens. ;  Ag.  Ichth.  Faun.  Pacific  slope 
North  Araer.  p.  4  in  Amer.  Journ.  scienc.  and  arts  2'^  Series 
Vol.  XIX  :=:    ScLEROGNATHUS  Val.  ex  parte. 

Corpus  oblongum  compressum,  squamis  magnis  vestitum.  Maxillae 
labiis  tenuibus  transversim  sulcatis  inclusae.  Labium  inferius  bilobum. 
Caput  aeque  altum  circiter  ac  longum.  Rostrum  integrum  convexum. 
Pinna  dorsalis  elongata  antice  valde  elevata ,  ante  pinnas  ventrales  in- 
cipiens et  supra  pinnam  analem  desinens.  Ossa  pharyngealia  compressa 
valde  tenuia.  Dentes  pharyngeales  parvi,  compressi,  apice  unituber- 
culati,  numerosi,  in  seriem  pectiniformem  dispositi. 

Aanm.  Carpiodes  is  kenbaar  aan  zijne  lange  van  voren  zeer  hooge  rugvin,  twee- 
kwabbige  onderlip  en  zeer  dunne  zamengedrukte  keelgatsbeenderen.  Catostomus 
cyprinus   Les.  is  de  oudst  bekende  soort  van  dit  geslacht,  welke  echter  door  den 


246 

heer  Valenciennes  tot  zijn  geslacht  Sclerognathus  en  door  De  Kay  tot  het  geslacht 
Labeo  gebragt  werd.  Men  kent  bovendien  nog  vier  andere  soorten,  waaronder  Car- 
piodes  velifer  Raf,  naar  welke  Rafinesque  het  geslacht  opstelde. 

CrcLEPTüS   Raf.,    Prodr.    of  70  n.  gen.;  Ag.  Ichthi,  Faun.  Pacif 
slope    North  Amer.  p.  12  in  Amer.    Joui-n.  of  scienc.  and  arts 
2*^  Series  Vol.  XIX.  irj    Ehytidostomus  Heek.   ex  parte. 

Corpus  elongatura  cylindricum ,  squamis  magnis  vestitum.  Maxillae 
labiis  papillatis  inclusae.  Labium  inferius  medio  emarginatum.  Pinna 
dox'salis  elongata,  antice  quam  postiee  multo  altior,  longe  ante  pinnas 
ventrales  incipiens  et  supra  pinnam  analem  desinens.  Ossa  pharyn- 
gealia  valida  subtriquetra.  Dentes  pharyngeales  médiocres  symphysin 
ossium  pharyngealium  versus  magnitudine  accrescentes ,  compressi ,  facie 
masticatoria  plus  minusve  obliqua  vel  emarginata ,  numerosi ,  in  seriem 
pectiniformem  dispositi. 

Aanm.  Van  Cycleptus  zie  ik  slechts  twee  soorten  vermeld ,  de  typische  soort  van 
Rafinesque ,  Cycleptus  nigrescens ,  en  Cycleptus  elongatus  Ag. ,  welke  echter  nog 
nader  bewezen  moet  worden  soortelijk  van  Cycleptus  nigrescens  Raf.  te  verschillen. 

IcHTHYOBUS  Raf,   Ichth.    Ohiens. ;    Ag.,  Ichth.    Faun.    Pacif.    slope 
North    Americ.  p.    10   in   Americ.    Journ.    scienc.    and    arts  2d 
.  Series  Vol.  XIX. 

Corpus  oblongum  compressum ,  squamis  magnis  vestitum.  Maxillae 
labiis  tenuibus  inclusae.  Rostrum  integrum  non  ante  os  prominens. 
Maxiila  inferior  lata.  Pinna  dorsalis  elongata,  antice  quam  postiee 
multo  altior,  supra  vel  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  supra  pin- 
nam analem  desinens.  Ossa  pharyngealia  subcompressa  subtriquetra. 
Dentes  pharyngeales  pai'vi  symphysin  ossium  pharyngealium  versus 
magnitudine  accrescentes ,  compressi ,  facie  masticatoria  processu  brevi 
muniti,  numerosi,  in  seriem  pectiniformem  dispositi. 

Aanm.  De  meest  bekende  soort  van  Ichthyobus  is  Sclerognathus  cyprinella  Val , 
welke  soort  evenwei  door  Rafinesque  reeds  was  aangeduid  onder  den  naam  van  Ichthyo- 


247 

büs  bubalus.    Do  kennis  van   nog  drie  andere    soorten   heeft  men  aan  de  heeren 
Agassiz  en  Baird  en  Girard  te  danken. 

BüBALiciiTHYS   Ag.,    Ichth.    Faun.    Pacif.    slope   North  America 
p.  7  in  Americ.  Journ.    scienc.  and  arts  2^  Series  Vol.  XIX. 

Corpus  oblongum  compressura  squamis  magnis  vestitum.  Maxillae 
labiis  tenuibus  granulatis  inelusae.  Pinna  dorsalis  elongata  antice  quam 
postice  paulo  altior,  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  supra  pinnam 
analem  desinens.  Ossa  pharyngealia  valida  triquetra.  Dentes  pharyn- 
geales  médiocres  symphysin  ossium  pharyngealium  versus  magnitudine 
accrescentes ,  compressi ,  facie  masticatoria  convexa  obtusa  angulo  tan- 
tum processu  brevi  munita,  numerosi ,  in  seriem  pectiniformem  dipositi. 

Aanm.  Dit  geslacht  heeft  de  lange  rugvin  van  Carpiodes ,  Cycleptus  en  Ichthyo- 
bus,  maar  de  vin  is  van  voren  naauwelijks  hooger  dan  meer  achterwaarts,  waardoor 
het  geslacht  gemakkelijk  te  onderkennen  is.  De  heer  Agassiz  vermeldt  6  soorten  van 
Bubalichthys. — Catostomus  niger  Raf.  ea  Catostomus  bubalus  Kirtl.  (nee  Raf.)  be- 
hooren  daartoe. 

MoxosTOMA  Eaf.,  Ichth.  Ohiens. ;  Ag.,  Ichth.  Pac.  slope  North  Amer. 
p.  14  in  Amer.  Journ.  scienc.  and  arts  2d  Series  Vol.  XIX. 

Corpus  oblongum  vel  elongatum  compressum,  squamis  magnis  ve- 
stitum. Maxillae  labiis  tenuibus  carnosis  transversim  sulcatis  inelusae. 
Labium  inferius  bilobum.  Linea  lateralis  poris  vel  aperturis  externis 
nullis.  Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  pinnam 
analem  desinens.  Ossa  pharyngealia  subcompressa ,  subtriquetra.  Den- 
tes pharyngeales  médiocres  symphysin  ossium  pharyngealium  versus 
magnitudine  accrescentes,  compressi,  curvati,  subuncinati,  numerosi, 
in  seriem  pectiniformem  dispositi. 

Aanm.  Het  geslacht  Moxostoma  is  kenbaar  aan  de  afwezigheid  van  eene  zigtbare 
zijlijn.  Tot  nu  toe  zijn  8  soorten  er  van  bekend.  Een  daarvan,  Moxostoma  su- 
cetta  Ag.  was  reeds  aan  Lacépède  bekend  en  een  paar  andere  aan  Lesueur  en  Rafi- 
nesque,  doch  de  overige  zijn  eerst  in  de  jongste  jaren  beschreven  geworden. 


248 

Stirps  2.  Cyprinini.  —  Echte  Karpers. 

Cypriniformes  cheilognatliini  corpore  oblongo  compresso,  maxillis 
labiis  carnosis  rotundis  inclusis;  ore  antico;  pinna  dorsali  elongata  et 
pinna  anali  pauciradiata  radio  osseo  serrato  munitis;  squamis  corpore 
magnis;  dentibus  pharyngealibus  parcis    uni-  ad  triseriatis. 

Aanm.  De  Cyprininen  vormen  eene  scherp  gekenmerkte  groep  door  haren  gelan- 
den aarsvindoorn ,  een  kenmerk,  wat  alleen  dezen  stam  in  de  groote  familie  der  Cy- 
prinoïden  toekomt.  De  herkenning  wordt  overigens  nog  gemakkelijk  gemaakt  door 
de  lange,  tot  boven  de  aarsvin  zich  uitstrekkende  en  meteen'  gelanden  doorn  ge- 
wapende rugvin.  De  lipbouw  der  Cyprininen  doet  ze  behooren  tot  de  Cheilogna- 
thinen.  Zij  schijnen  voor  de  oude  wereld  te  zijn,  wat  de  Catostominen  zijn  voor 
de  nieuwe  wereld. 

De  Cyprininen  omvatten  het  geslacht  Cyprinus,  zooals  het  door  Cuvier  en  den 
heer  Valenciennes  is  opgevat. 

Nilsson  zonderde  daarvan  af  de  soorten  zonder  voeldraden ,  welke  hij  tot  een 
eigen  geslacht  bragt  onder  den  naam  Carassius, 

Fitzinger  bragt  dezelfde  soorten  onder  zijn  geslacht  Cyprinopsis,  hetwelk  gelijk- 
beteekenend  is  met  Carassius. 

Heckel  ging  nog  verder  en  zonderde  zijne  Cyprinus  Kollarii  van  het  geslacht 
Cyprinus  af,  op  grond  van  eenige  bijzonderheden  in  het  tandenstelsel,  Hij  noemde 
dit  geslacht  Carpio.  Carpio  zou  dan  slechts  verschillen  van  Cyprinus  door  de  be- 
kervormige  gedaante  der  keelgatstanden ,  vermits  het  overigens  alle  kenmerken  bezit 
van    Cyprinus,  tot  zelfs  de  vier  voeldraden   toe, 

Heckel  ging  soms  te  ver  in  de  toekenning  van  generische  waarde  aan  bijzon- 
derheden in  het  tandenstelsel.  Hij  gevoelde  dat  soms  zelf,  zooals  blijkt  b.  v.  uit 
de  intrekking  van  zijne  geslachten  Chondrochilus  en  Chondrorhynchus,  welke  hij  van 
Chondrostoma  afgezonderd  had  op  grond  van  ligte  getalverschillen  in  de  keelgatstanden  , 
doch  later  weder  tot  Chondrostoma  terugbragt.  Het  komt  mij  voor,  dat  aan  ver- 
schillen in  de  bijzonderheden  van  het  tandenstelsel  slechts  dan  generische  waarde 
mag  worden  gehecht,  wanneer  die  verschillen  door  uitwendig  zigtbare  kenmerken 
zijn  vertaald.  Zulks  het  geval  niet  zijnde  bij  Carpio  Heek.,  schijnt  dit  geslacht 
niet  aannemelijk  te  wezen. 

Ik  neem  alzoo  slechts  twee  geslachten  van  Cyprininen  aan ,  welke  uitwendig  reeds 
van  elkander  te  onderkennen  zijn  aan  de  aanwezigheid  of  afwezigheid  der  voel- 
draden en   welke  overigens  een  vrij  aanmerkelijk  verschillend  tandenstelsel  bezitten. 

De  Cyprininen    zijn    tot  de   oude    wereld  beperkt.     Hun   eigenlijk  vaderland  is 


249 

daar  de  gematigde  zone  van  het  noordelijk  halfrond.  Van  daar  strekken  zij  zich 
in  oostelijk  Azië  tot  binnen  de  keerkringen  uit,  doch  behalve  in  het  zuiden  van 
China,  zijn  zij  van  Zuid- Azië  tot  dusverre  niet  bekend-  De  Javasche  soort  is 
daar  overgeplant,  even  als  Cyprinus  carpio  L.  uit  Europa  naar  Noord- Amerika 
is  overgebragt.  Carassius  auratus,  met  hare  talrijke  verscheidenheden  en  monstrosi- 
teiten  heeft  men  niet  alleen  naar  Europa ,  maar  ook  naar  den  Indischen  Archipel , 
Afrika  en  Amerika  overgeplant.  Zeer  merkwaardig  is  het  voorkomen  van  2  soorten 
van  Carassius  op  het  eiland  Mauritius ,  maar  het  zou  mij  niet  bevreemden ,  indien 
het  bleek ,  dat  de  karpers  van  Mauritius  derv/aarts  van  China  of  Japan  zijn  over- 
gebragt. 

De    beide  geslachten  der  Cyprininen  zijn  gemakkelijk   herkenbaar ,  als  volgt. 

I  Cirri  4,  rostrales  et  supramaxillares.    Dentes  pharyngeales  molares  vel  calycifor- 
mes  1.1.3/3.1.1   vel  1.4/4.1. 

Cyprinus  Art. 

II  Cirri  nulli.     Dentes  pharyngeales  scalpriformes  4/4. 

Carassius  Nilss. 


Species  Cyprininorum  hucusque  cognitae. 

Cyprinus  carpio  L.  ^  Cyprinus  nobilis  Schon.  ;=!  Cyprinus  rex 

cyprinorum  BI  =3  Cyprinus  carpio  macrolepidotus  Ag.  Eur.,  As.  min.(Am.Sept.  intr.). 

V  acuminatus    Heek.   Kner    (nee    Richds.)  ö  Cyprinus 
angulatus   Heek.  ;=!  Cyprinus  thermalis  Heek.     .     .  Europa. 

//  hungaricus  Heek.  ^  Cyprinus  primus  Marsigl.  :=3  Cy- 
prinus carpio  var.  lacustris  Fitz.      ...*...  Europa. 

//  regina  Bp.:=i  carpio?  regina  Heek .  Europa. 

//  elatus  Bp ;........  Europa. 

//  Nordmanni  Val. :......  Europa. 

//  striatus  Holandre  :=:   Carpio  striatus  Heek.     .     .     .  Europa. 

//  Kollarii    Heek.  :=i  Carpio  KoUarü  Heek Europa. 

V  chinensis  Basil China. 

//  obesus  Basil.      .     .     ; .  China- 

//?  fossicola  Gr.  Richds.     .     : China. 

*  flavipinna  V.  Hass-  =;  Cyprinus  floripenna  V.  Hass. 

(err- typogr.)  =3  Cyprinus  nigro-auratus  Lac.  ?  n^  Cypri- 
nus rubro-fuscus  Lac.?=3  Cyprinus  viridi-violaceus  Lac? 


250 

=!  Cvprinus  flavipiunis  Val.  zs  Cyprinus  vittatus  Val. 
s  Cyprinus  atro-virens  Ricbds.  ?=5  Cyprinus  flammans 
Richds.  ?=:  Cyprinus  hybiscoides  Ricbds.  ?=3  Cyprinus 
acuminatus  Richds.  ?=:  Cyprinus  sculponeatus  Richds. 
=3  Cyprinus  conirostris  T.  Schl.  =2  Cyprinus  haemato- 
pterus  T.  Schl.  . Chin  ,  Jap.  (Jav.  mtrd.). 

*  Cyprinus  melanotus  ï.  Schl Japonia. 

Carassius  vulgaris  Nilss.  =s  Cyprinus  carassius  L.  =3   Cyprino- 

psis  carassius  Fitz.  :s  Carassius  Linnaei  Bp.     -     •     .  Europa. 

//  gibelio  Nilss.  =:  Cyprinus  gibelio  Gmel Europa. 

//  luoles  Ag Europa.  ' 

1/  oblongus  Heek.  Kner. Europa. 

//  humilis  Heek.  ^  Cyprinus  h umilis  Heek Europa. 

'/  ?  incobia  Heek.  —  Carassius  incobia  Bp Europa. 

'/  bucephalus  Heek.  —  Cyprinus  bucephalus  Heek.     .     •  Europa. 

ff  lineatus  Heek.  :=3  Cyprinus  lineatus  Val China. 

1/  Langsdorfii  Heek. ::::  Cyprinus  Langsdorfii  Val.     .     .  China. 

*  //  Bürgeri   ï.   Schl.  :=:  Cyprinus  (Carassius)  Bürgeri  T. 

Schl.  =2  Carassius  coeruleus  Bas China,   Japonia. 

*  u       auratus  Nilss.  =:  Cyprinus  auratus  BI  ^  Cyprinus  te- 

lescopus  Lac.  ^  Cyprinus  maerophthalmus  Bl.^i  Cypri- 
nus quadrilobus  Lac.  =2  Cyprinus  nukta  Syk.  ;=;  Cy- 
prinus quadrilobatus  Bas Chin., Jap. ,Phil.(Jav..Eur.intr.). 

//       pekinensis   Bas China. 

//       discolor  Bas. China. 

1/       abbreviatus  Blkr=:  Cyprinus   abbreviatus  Richds.    •  China. 

//  gibelioides  Blkr  =s  Cyprinus  gibelioides  Cant.  ::3  Cy- 
prinus nigrescens  Cant.  (an  Carassius  Langsdorfii  Val? 
sec.  Richds.)       China. 

ri       carassioides   Blkr  =3  Cyprinus  carassioides  Gr.      .     .  China. 

r/       Cuvieri  T.  Schl.  ui  Cyprinus  (Carassius)  Cuvieri  T.  Schl.  Japonia. 

1/       grandoculis   T.  Schl Japonia. 

1/       thoracatus   Heek.  =:  Cyprinus  thoracatus  Val.  .     .     .  Maurit.,  Japonia? 

r      mauritianus  Blkr  =3  Cyprinus  mauritianus  Benn.    .     •  Mauritius. 


251 

Cyprinus  Artl;  L.,  Svst.  Nat.  ed.  6^  (1748),   Nilss.  Skand.  Fisk.  =: 
Carpio  Heek. ,  Fisch-  Syr.  p.  24  —  Karper. 

Corpus  oblongum  compressum,  squamis  magnis  vestitum.  Maxil- 
lae  labiis  carnosis  teretibus  simplicibus  inclusae.  Cirri  4 ,  rostrales 
et  supramaxillares.  llictus  terminalis,  ore  clauso  formam  ferri  equini 
referens.  Suleus  postlabialis  utroque  latere  simplex,  longitudinalis , 
non  cum  sulco  lateris  oppositi  unitus.  Opercula  rugosa.  Pinna  dor- 
salis  elongata,  supra  vel  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  supra 
pinnam  analem  desinens,  basi  alepidota,  radio  simplice  postico  osseo 
serrato.  Pinna  analis  pauciradiata ,  radio  simplice  postico  osseo  ser- 
rato.  Dentes  pharyngeales  molares  vel  calyciformes  bi-  ad  tri-seriati 
facie  masticatoria  sulcati. 

Aanm.  Het  geslacht  Cyprinus,  zooals  het  boven  omschreven  is,  omvat  de  ge- 
slachten Cyprinus  Heek.  en  Carpio  Heek.,  welke  mijns  inziens  slechts  een  enkel 
geslacht  uitmaken.  Inderdaad  zou  Carpio  Heek.  in  niets  anders  van  Cyprinus 
verschillen  dan  in  de  gedaante  der  keelgatstanden ,  welker  kaauwvlakte  een  weinig 
hol  is,  hoezeer  die  tanden  naar  de  type  van  die  vau  Cyprinus  zijn  gebouwd  en 
insgelijks  groeven  op  de  kaauwvlakte  vertoonen. 

Men  kent  thans  de  boven  genoemde  soorten  van  Cyprinus,  van  welke  de  meeste 
Europa  bewonen,  tervpijl  de  overige  alle  van  China  en  Japan  zijn  bekend  gewor- 
den. Slechts  eene  enkele  archipelagische  soort  bevindt  zich  in  mijne  verzame- 
ling, welke  tot  nu  toe  in  den  Indischen  archipel  slechts  in  het  westelijke  gedeelte 
van  Java  is  aangetroffen  en  derwaarts  uit  China  overgebragt.  Deze  soort  laat  zich 
door  volgende  kenmerken   van  alle  overige   bekende  van  het  geslacht  onderkennen- 

I.  Altitudo  corporis  34  ad  4{  in  ejus  longitudine.  Caput  acutum  3|  ad  4| 
in  longitudine  corporis,  altitudine  1-g-ad  IJ  in  ejus  longitudine.  Oculi  3  ad 
4-^  in  longitudine  capitis.  D.  4/16  ad  4/18.  Dentes,  globulari  laevi  ex- 
cepto,  oblique  truncati  facie  masticatoria  vulgo  tricarinati  1.1.3/3.1.1,  vel 
1.3/3.1. 

Cyprinus  flavipinna  K.  v.  H. 


252 

Cyprinus  fiavipinna  K.  v.  H.;  Val.,  Poiss.  XVI  p.  52  tab.  547;Blkr, 
Descr.  spec.  pisc.  Jav.  nov.  Nat.  Tijdschr.  Ned.  Ind.  XIII  p.  345 , 
Geelvinnige  Karper  Atl.  Cypr.  Tab.  XIX. 

Cypr.  corpora  oblongo  compresso,  altitudine  3'/2  ad  4'/4  in  ejus  longitudine,  latitudine  1'- 3  ad  2 
in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  conieo,  3^4  ad  4*/2  iu  longitudine  corporis  cum,  S'/e  ad  S^/s 
in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ;  altitudine  capitis  iVs  ad  l'i,  latitudine  l^/t  ad  l^/s  in 
ejus  longitudine;  oculis  diametro  3  ad  4*^3  in  longitudine  capitis,  diametro  12/5  ad  2  in  capitis  par- 
te  postoculari,  diametro  1  ad  2  fere  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  eiternum 
tantum  tegente,  apertura  subcirculari;  rostro  acutiusculo  vel  obtusiusculo  convexo,  non  ante  os 
prominente,  junioribus  oculo  breviore,  aetate  provectis  oculo  longiore;  naribus  orbitae  multo  magis 
quam  rostri  apici  approximatis ;  linea  rostro-dorsali  rostrum  inter  et  nucbam  vulgo  declivi  rectius- 
cula,  nucba  convexa;  osse  suborbitali  anteriore  oblique  tetragono,  plus  duplo  ad  duplo  fere  longi- 
ore quam  lato ,  margine  posteriore  valde  convexo ,  margine  antiore  rectiusculo  vel  concaviusculo,  dimidio 
inferiore  crista  longitudinali  postrorsum  adscendente  percurso ;  osse  suborbitali  2°  oblique  tetragono,  anti- 
ce  quam  postice  multo  altiore,  duplo  circiter  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1^  triplo  circiter  humi- 
liore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  deorsum  valde  protractili,  ante  oculum  desinente, 
3^/5  ad  4  in  longitudine  capitis;  rictu  parum  obliquo;  cirris  rostralibus  cirris  supramaxillaribus  multo 
ad  plus  duplo  brevioribusi,  interdum  deficientibus ;  cirris  supramaxillaribus  oculo  brevioribus  ad 
paulo  longioribus;  labiis  carnosis  teretibus,  facie  orali  transversim  striatis;  sulco  postlabiali  isthmo 
sat  lato  a  sulco  lateris  oppositi  separato;  maxilla  inferiore  sympbysi  tuberculo  conieo  obtuso  brevi, 
inferne  utroque  ramo  poris  pluribus  ia  seriem  longitudinalem  dispositis;  ossibus  suborbitalibus  et 
limbo  praeoperculi  poris  conspicuis  in  seriem  curvatam  simplicem  dispositis ;  operculo  radiatim  ru- 
goso,  latitudine  1^,3  ad  2  iit  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo  ;  aper- 
tura brancliiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  molaribus 
1.1.3/3.1/1  vel  1.3/3.1,  dente  serie  posteriore  interno  globulari  obtusissimo  non  sulcato,  ceteris  obli- 
que truncatis  facie  masticatoria  vulgo  tricarinatis ;  osse  scapulari  trigono  valde  obtuse  rotundato; 
ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  obtuse  carinato ;  dorso 
elevato  rotundato  vel  subangulato  ventre  multo  altiore;  squamis  dimidio  libero  et  dimidio  basali 
longitudinaliter  subradiatim  striatis,  35  ad  37  in  linea  laterali,  14  vel  13  in  serie  transversali  abs- 
que ventralibus  infimis  quarum  6  (5V2)  supra  lineam  lateralem,  12  ad  14  in  serie  longitudinali 
occiput  inter  et  plnnam  dorsalem ,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  quinqueseriatis ,  serie  media 
postrorsum  magnitudiue  vix  accrescentibus  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus ;  linea  laterali 
rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  lineam  rostro-caudalem  non  attingente,  singulis  squamis  tubulo 
simplice  mediam  squamam  attingente  vel  subattingente  notata  ;  pinna  dorsali  supra  vel  paulo  ante  pin- 
nas ventrales  incipiente,  basi  alepidota,  2^/5  ad  3  fere  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali , 
acuta  vel  obtucuscula,  eraarginata,  altitudine  iVs  ad  plus  quam  2  in  altitudine  corporis,  javenilibus 
duplo  fere  aetate  provectioribus  duplo  ad  multo  plus  duplo  longiore  quam  alta,  spina  sat  valida  pos- 
tice dentibus  conspicuis  armata  cum  parte  ejus  flexili  capite  absque  rostro  breviore;  pinnis  pecto- 
ralibus  et  ventralibus  acutiuscule  vel  obtusiuscule  rotundatis,  pectoralibus  ventralibus  paulo  longi- 
oribus 6  fere  ad  6^/3  in  longitudine  corporis  ventrales  attingentibus  vel  non  attingentibus ,  ventra- 
libus analem  non  attingentibus;  anali  basi  loviter  squamata,  acuta,  non  vel  parum  emarginata ,  dor- 
sali paulo  vol  non  humiliore,  duplo  ad  sat  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  pos- 
tico  radio  dorsali  postico  opposito  vel  paulo  post  cum  inserto ,  spina  sat  valida  postice  dentibus  conspi- 
,     cuis  armata ;  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  vel  acutiuscule  rotundatis  4  ad  4'/* 


253 

in  longitudine  corporis;  colore  corpore  pulcherrime  aureo,  vel  aureo-vlridi ,  vel  profunde  viridi,  vel 
dorso  nigro  laterlbusc[ue  aureo  vel  argenteo ;  laterlbus  interdum  vittis  longitudinalibus  diffasis  préfun- 
diorlbus;  iride  aurea,  vel  rosea,  vel  flava ;  pinnis  aureo-rubrls  vel  aureo-flavis  vel  dilute  roseis, 
interdum  violaceo  vel  nigro  nebulatis. 

B.  3.  D.  4/16  ad  4/18.  P.  1/13  ad  1/lG.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  ad  8/17/8  lat.  brev.  incl. 
Syn.    Cyprimis  floripenna    (err.   irapress.)   V.  Hass. ,  Algem.   Konst-  en  Letterb.    1823  II  p.    132, 
Buil.  de  De  Féruss.  1824  Zool.  p.  375. 

Cyprimis  rubro-fuscus  Lac,  Poiss.   V  p.  531,   Val.,   Poiss.    XVI  p.  54?;  Richds.,  Rep.  Fish. 
Chin.  Jap.  in  Rep.  15h  Meet.  Brit.  Assoc.  p.  288? 

Cypr'm  rouge-brun  Lac,  Poiss.  V  p,  531  tab.  16  fig.  1? 

Cyprimis  nigro-auratus  Lac,  Poiss.  V  p.  547;  Val.,    Poiss.  XVI  p.  53,  Richds.,  1.  c.  p.  290? 

Cyprin  mordoré  Lac,  Poiss.  V  p.  547  tab.  fig.  2  ? 

Cyprimis  viridi-vlolaceus  Lac,  Poiss.  V  p.  448;  Val.,  Poiss,  XVI  p.  55,  Richds.,  1.  c.  p.  288? 

Cyprin  verd-violet  Lac,  Poiss.  V  p.  548   tab.  16  fig.  3? 

Carpe  rouge-brun  Val.,  Poiss.  XVI  p.  54? 

Carpe  mordorée  Val,,  Poiss.  XVI  p.  53? 

Carpe  vert-violet  Val.,  Poiss.  XVI  p.  55? 

Cyprinus  atro-virens  Richds.,  Rep.  Ichth.  Chin.  Jap.  in  Rep.  15"  Meet.  Brit.  Assoc.  p.  287? 

Cyprimis  Jlammans  Richds.  ibid,  p.  288. 

Cyprinus  hyUscoides  Richds.,  ibid.  p.  289? 

Cyprimis  acuminatus  Richds.,  ibid.  p.  289  ? 

Cyprimis  scidponeatus  Richds.,  ibid.  p.  290? 

Carpe  aux  nageoires  jannes  Val.,  Poiss.  XVI  p,  457. 

Cyprinus  vittatus  Val.,  Poiss.  ibid. 

Carpe  aux  bandes  vertes  Val.,  Poiss.,  ib. 

Cyprimis  haematopterus  T.  Schl.,  Faun.  Jap.  Poiss.  p.  189  tab.  96. 

Cyprinus  conlrostris  T.  Schl.,  Faun.  Jap.  Poiss.  p.  191  tab.  97  fig.  2. 

Hih-li,   Hah-li,   Tang-U,    Tong-U,    Ho-U,    Fo-U,   Luh-U,    Luh-U,    Foo-yung-li,   Foo-yang-U 
Fu-yung-U,  Shang-hae-la,  Shang-hai,  Sheung-hoi-lap ,  Hae-U,  Hoi-U,  Kih-U  Chinens. 

Tambra  et  Tambra  mas  Mal.  et  Sund. 

Hab;  Java  (Batavia,  Buitenzorg,  Tjampea,  Tugu,  Tjiseroa,  ïjipanas,  Tjiandur, Lelies,  Bandong, 
Tjibulus,  Pandjallu),  in  fluviis,  lacubus  et  piscinis. 
Japonia  (Jedo) ,  in  fluvii's. 
Longitudo  35  speciminum  70'"  ad  248"'. 

Aanra.  Cyprinus  flavipinna  V.  Hass.  is  na  verwant  aan  den  gewonen  europeschen 
karper  (Cyprinus  carpio  L.)  en  verschilt  daarvan  hoofdzakelijk  door  slanker  ligchaam , 
grooteren  kop  en  grootere  oogen  en  minder  bol  profiel.  Vele  voorwerpen  hebben 
zelfs  de  fraai  goudglanzig-groene  kleur  der  gewone  europesche  karpers. 

Cyprinus  melanotus  van  Japan  is  slanker  van  ligchaam  en  van  kop  dan  Cyprinus 
flavipinna ,  heeft  de  borstvinnen  meer  ontwikkeld  en  biedt  nog  meerdere  andere  ver- 
schillen aan  in  den  vorm  der  onderoogkuilsbeenderen  en  de  geaardheid  van  de  kaanw- 
vlakten  der  keelgatstanden. 

Cyprinus  vittatus  Val.  is  dezelfde  soort  als  Cyprinus  flavipinna.     Ik  bezit  meer- 


254 

dere  voorwerpen,  welke  wegens  de  overlangsche  banden  des  ligcliaams  tot  Cypri- 
nus  vittatus  Val.  zouden  behooren,  dodi  in  niets  wezenlijks  van  Cvprinus  flavipin- 
na  verschillen.  De  bandteekening  vertoont  zich  bij  eenige  voorwerpen  reeds  tijdens 
het  leven,  bij  andere  eerst  na  bewaring  in   wijngeest. 

De  kleuren  bieden  bij  de  verschillende  voorwerpen  zoo  talrijke  schakeringen  aan, 
dat  men  bij  oppervlakkig  onderzoek  daarin  ligtelijk  soortelijke  verschillen  zou  mee- 
nen  te  vinden.  In  plaats  van  het  cijfer  der  rugvinstralen  27  (eene  drukfout),  in 
het  groote  vischwerk   opgegeven,  leze  men  17. 

De  groene  verscheidenheid  wordt  in  vi^estelijk  Java  eenvoudig  ^Ta^wSra,  de  goud- 
kleurige daarentegen  l^avibra  mas  genaamd.  De  soort  behoort  tot  de  smakelijkste 
zoetwatervisschen  van  Java  en  wordt  daarom  in  de  bovenlanden  veel  in  vijvers 
gehouden.  Alle  mijne  voorwerpen  behooren  tot  den  jeugdigen  en  middelbaren 
leeftijd,   daar  de  soort  eene  lengte  bereikt  van   meer  dan  400'". 

Van  Hasselt  heeft  reeds  aangeteekend  dat  Cyprinus  fiavipinnis  uit  China  naar 
Java  is  overgebragt.  Opmerkelijk  is  het  ook,  dat  zij  de  eenige  echte  karpersoort 
is,  welke  tot  nog  toe  in  den  Indischen  archipel  in  vrijen  toestand  is  waargenomen, 
en  dat  hare  verbreiding  zich  tot  Java  en  wel  slechts  tot  de  westelijke  helft  van 
dat  eiland  bepaalt.  Tndien  de  bewering  van  Van  Hasselt  juist  is,  wat  ook  ik  op 
grond  van  mededeelingen  op  Java  geloof,  komt  het  mij  thans  zeer  waarschijnlijk 
voor,  dat  zij  dezelfde  soort  is  als  die,  welke  Lacepède  onder  de  namen  Cyprinus 
rubro-fuscus ,  Cyprinus  nigro-auratus  en  Cyprinus  viridi-violaceus  als  drie  verschil- 
lende soorten  heeft  afgebeeld  en  welke  onder  dezelfde  namen  in  de  groote  His- 
toire  naturelle  heeft  plaats  genomen.  De  habitus  dier  soorten,  zooals  die  in  de  af- 
beeldingen van  Lacepède  is  voorgesteld,  beantwoordt  zeer  goed  aan  dien  mijner 
jongere  voorwerpen,  hoezeer  de  bijzonderheden  der  uitvoering  veel  te  wenschen 
overlaten. 

Cyprinus  corirostris  T.  Schl.  en  Cyprinus  haematopterus  T.  Schl.  van  Japan 
houd  ik  nog  meer  bepaald  voor  dezelfde  soort  als  Cyprinus  flavipinna;  vooral 
nadat  ik  een  vooral  voorwerpen  van  Jedo  met  mijne  Javasche  heb  kunnen  vergelijken. 

Indien  met  zekerheid  te  bepalen  was,  dat  inderdaad  de  drievoudig  voorgestelde 
soort  van  Lacepède  dezelfde  is  als  onderwerpelijke,  zou  aan  de  hier  beschrevene  een 
der  namen  van  Lacepède  gegeven  behooren  te  worden,  waartoe  die  van  nigro-au- 
ratus nog  de  voorkeur  zou  verdienen. 

De  heer  Richardson  heeft ,  naar  afbeeldingen  van  Reeves ,  behalve  de  drie  naam- 
soorten van  Lacepède,  nog  eenige  andere  soorten  van  Cyprinus  van  China  opge- 
steld onder  de  namen  Cyprinus  atro-virens,  Cyprinus  flammans,  Cyprinus  hybiscoi- 
des,  Cyprinus  acuminatus  en  Cyprinus  sculponeatus,  welke  ik  vermoed,  dat  alle 
dezelfde  soort  voorstellen  als  die  van  Lacepède.  De  bijzonderheden,  naar  welke 
ze  zijn   opgesteld,  zijn   ontleend  aan  de  afbeeldingen  en  deze  missen,  wat  uit  de 


255 

beschrijvingen  van  den  heer  Richardson  is  op  te  maken,  de  noodige  naauwkeurig- 
heid  ten  opzigte  van  de  getallen  der  schubben ,  enz. 

Indien  alzoo  mijne  meening  ten  deze  mogt  blijken  juist  te  zijn,  zouden  de  8 
Richardsonsche  soorten  tot  eene  enkele  behooren  te  worden  teruggebragt ,  waar- 
toe dan  ook  zouden  te  brengen  zijn  de  beide  javasche  soorten  van  den  heer  Valen- 
ciennes  en  Cyprinus  haematopterus  T.  Schl.  en  Cyprinus  conirostris  T.  Schl.  van 
•Japan,  zoodat  van  die  twaalf  soorten  slechts  eene  enkele  in  de  wetenschap  zou 
behooren  plaats  te  nemen. 

Carassius  Nilss. ,  Heek.  Fisch.  Syr  p.  24,  —  Karausch. 

Corpus  oblongum  corapressum  ,  squamis  magnis  vestitum.  Maxillae 
labiis  carnosis  teretibus  simplicibns  inclusae.  Cirri  nulli.  Rictus  termi- 
nalis ,  ore  clauso  formam  ferri  equini  referens.  Sulcus  postlabialis  utro- 
que  latere  simplex,  longitudinalis ,  non  cum  sulco  lateris  oppositi 
unitus.  Opereula  rugosa.  Pinna  dorsalis  elongata ,  supra  pinnis  ventrales 
incipiens  et  supra  pinnam  analem  desinens ,  basi  alepidota,  radio  sim- 
plice  postico  osseo  serrato.  Pinna  analis  pauciradiata,  radio  simpliee 
postico  osseo  serrato.  Dentes  pharyngeales  scalpriformes  4/4. 

Aanm.  Van  Carassius  zijn  thans  ongeveer  20  soorten  bekend  ,  van  welke  de  meeste 
tot  de  fauna  van  China  en  Japan  en  de  overige  tot  die  van  Europa  behooren. 
Carassius  thoracatus  Heek.  van  Mauritius  schijnt  eene  Japansche  soort  te  zijn ,  al- 
thans ook  in  Japan  voor  te  komen  en  even  als  Carassius  auratus  monstrositeiten 
met  dubbele  vinnen  op  te  leveren.  Cyprinus  mauritianus  Benn.  (Proceed.  Comm. 
Zool.  Soc  I  p.  167)  is  misschien  geene  andere  soort  als  Cyprinus  thoracatus  Val., 
wat  zich  echternaar  de  zeer  korte  beschrijving  van  Bennett  niet  laat  bepalen.  In 
het  algemeen  komt  het  mij  voor,  dat  meerdere  der  Chinesche  en  Japansche  soorten 
nader  dienen  onderzochten  vergeleken  te  worden.  Het  zal  dan  misschien  blijken, 
dat  eenige  soorten  slechts  nominaal  zijn  en  niets  anders  dan  variëteiten  of  monstrosi- 
teiten.  Zoo  is  b.  v.  ook  Cyprinus  nukta  Syk.  van  Dekkan  slechts  eene  monstrosi- 
teit  van  Carassius  auratus. 

Carassius  auratus  Nilss.;  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  24 —  Goudvisck. 

Syn.  Cyprinus  auratus  L.  Gm.,  Syst.  Nat.  ed.  13a  p.  1418  et  auct. 
Cyprinus  telescopus  Lac. ,  Poiss. 
Cyprinus  macrophlhalmus  BI.,  Ausl.  Fisch.  tab.  410. 
*  Cyprinus  quadrilobus  Lac,  Poiss.  V  tab.  18  fig.  3. 
Cyprinus  nukta  Syk.,  Fish.  Dukhun  in  Trans.    Zool,  Soc.  Il  p.  355  (monstr.). 


256 

Cyprinus   quadrilobatus  Basil,    Nouv.  Mém.  Soc.  imp^r.  Natur,  M  osc.  X  1855,  Ichth.  Chin.  bor. 
p.  230  tab  5  fig  5. 

Aanm.  Ik  bezat  van  Carassius  auratus  talrijke  voorwerpen,  alle  behoorende  tot 
verschillende  monstrositeiten  der  soort,  zooals  zij  op  Java  en  in  Japan  in  vijvers  en 
glazen  tot  vermaak  onderhouden  worden.  Alle  die  voorwerpen ,  in  eene  groote 
stopflesch  bewaard ,  zijn  bij  de  jongste  verplaatsing  van  mijn  kabinet  verloren  ge- 
gaan en,  hetzij  door  de  dragers  ontvreemd,  hetzij  wegens  het  breken  der  flesch  tijdens 
het  transport  weggeworpen.  De  voornaamste  monstrositeiten ,  door  mij  waargenomen , 
had  ik  echter  reeds  aangeteekend  op  bladz.  4S  van  mijne  //  Nalezingen  op  de  Ich- 
thyologie  van  Japan",  opgenomen  in  het  25*^  deel  der  Verhandelingen  van  het  Ba- 
taviaasch  Genootschap  van  kunsten  en  wetenschappen.  Zij  waren  gelegen ,  behalve 
in  afwijkingen  der  gedaante  en  lengte  van  kop,  ligchaam  en  vinnen,  in  het  niet 
of  dubbel  aanwezig  zijn  van  een  of  meerdere  vinnen.  Deze  monstrositeiten  laten  zich 
in  weinige  woorden  aanduiden  als  volgt. 
Monstrositas  1     Mononotopterus ,  diuropterus,  diproktopterus ,  phaionotus. 

//  2    Mononotopterus,  diuropterus,  monoproktopterus ,  aureus. 

//  3     Anotopteras,  diuropterus,  diproktopterus^  aureus. 

//  4    Anotopterus ,  diuropterus ,   phaiosoma. 

Alle  deze  monstrositeiten  vond  ik  terug  bij  een  aantal  goudvisschen  uit  de  vij- 
vers der  vorsten  van  Soerakarta.  Ik  heb  vroeger  betrekkelijk  enkele  voorwerpen , 
tot  die  monstrositeiten  behoorende,  het  volgende  aangeteekend. 

1  Carassius  aicratus,  macronotopterus  diuropterus ,  diproktopterus ,  phaionotus. 

Syn.     Cyprinus  auratus  var.  Basil.,  Ichth.  Chin.  boreal.  tab.  5  fig.  2. 
Tambra  mas  Mal.  Jav. 

C.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  3  ad  B'/a  in  ejus  longitudine ;  capite  obtuso ,  rotundato,  5 
ad  6  in  longitudine  corporis;  oculis  diametro  3'/2  in  longitudine  capitis;  linea  dorsali  valde  con- 
vexa ;  ventre  dorso  multo  convexiore;  squamis  lateribus  2i.  vel  25  in  serie  longitudinali ,- pinnis  val- 
de elevatis  et  elongatis ,  dorsali ,  pectoralibus  ventralibusque  simplicibus ,  anali  caudalique  duplicatis, 
caudali  triloba  lobis  acutis  medio  bis  tantum  in  longitudine  totius  corporis;  colore  corpore  superne 
nigricante-fusco ,  lateribus  inferneque  flavescente-aureo ;  pinnis  fuscis. 

D.  4/19.  P.  1/16.  V.  2/6  vel  2/7.  A.  3/6  +  3/6.  C.  17  +  17  et  lat.  brev. 

Hab.  Surakarta,  in  piscinis  principum. 

Longitudo  2  speciminum  115'"  et  170'". 

2  Carassius   auratus,  macronotopterus,  diuropterus,  monoproktopterus,  ob- 
longus ,  aureus. 

Sya,  Cyprinus  macrophthalmus  BI.,  Ausl.  Fisch.  tab.  410. 
Cyprin  gros-yeux  Lac,  Poiss.  V  tab.  18  fig.  2. 
Cypriii  quatre-Iobes  Lac,  Poiss.  V  tab.  18  fig.  3. 


257 

Ouen-Yu  ou  Lettre' s,  Mors-doré  et  Elégand,  23  Jujitbe  et  Baté^^  Maltaclie  et  Croix  Manche  29- 

Copiae  Savignü. 
Kin-Yu,  Mauricot.  7,   Ardoisé  et  Eubicon  4,  Nigrkant  et   Aurore  IG,  Mauclie  et  Marhrê  2, 

Noriroux  6 ,  Brunei  et  Cinabré  8 ,  Superbe  3 ,  /Souci  et  Capucine'l ,  Charbonnier  et  Bleuel  5  , 

Cop.  Savignü. 
Orirjinal  et  Bande-gueule  21,  Mauri-jaune,  Ensanglanté  et  Tout-chair  20,  Cop.  Savignü. 

Nin-Eubk-Yu  ou  Nymphes,  Agréable  24.   Nacre'  et  Rougi-membres  30.  iÏM6ïS  ei  Taches 

mine  18  Cop.  Savignü. 
Long- Tjing-Yu OM. les  Yeux  de  dragon,  espèce  des  Fa-Tan-Fw  ou  Oew/s  cZe  Canne ;  Rouillé  , 

Cérise  et   Léopard,  22,  Masqué  et  Cap-mine  10,  Quinte-bande  et  Norimembre  li ,  Bubis- 

mouche  et  Nuageux  12,  Télescope  11,  Turquoise  et  Agathe  26.  Cop.  Savignü. 
Ta- JVin- F«  ou  Oeu/s  rfe  Canne,    Ferrugineux,    Tettard  et  Frangirouge  15.  Cop.  Savignü, 
A't«-  Teou-FM,  ou  Cabrioleurs,  Verdret  et  Sombricolore  17.  Cop.  Savignü. 
Tambra  mas  Mal. 

C.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  SVa  ad  4  in  ejus  longitudine;  caplte  obtuso  rotundato 
4  circiter  in  longitudine  corporis;  ocuüs  diametro  3'/2  in  longitudine  capitis;  linea  dorsali  regulariter 
convexa;  dorso  ventre  convexiore;  squamis  lateribus  23  ad  25  in  serie  longitudinali;  pinnis  dorsali, 
pectoralibus.  ventralibus  analique  simplicibus,  caudali  duplice  triloba,  lobis  acutis  S'/a  circiter  in 
longitudine  corporis;  colore  toto  corpore  aureo,  pinnis  flavescente-aureo. 

D.  4/16  vel  4/17.  P.  1/14  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/6.  C.  16  +  16  et  lat.  brev. 
Hab.  Surakarta,  in  piscinis  principum. 

Longitudo  2  speciminum   75'"  et  103'". 

3.  Carassius  auratus,  anotopterus,  dmroptei'us ,  diproktopterus ,  aureus. 

Syn.  Tambra  mas  Mal. 

C.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  3  circiter  in  eja3  longitudine;  capite  obtuso  ö'/a  circiter 
in  longitudine  corporis;  oeulis  diametro  31/2  in  longitudine  capitis ;  linea  dorsali  antice  valdéangu- 
lata;  ventre  dorso  gibboso  multo  convexiore;  squamis  lateribus  25  p.  m.  in  serie  longitudinali ;  pin- 
nis dorsali  nulla,  pectoralibus  et  ventralibus  simplicibus  elongatis ,  anali  caudalique  duplicatis ,  cau- 
dali tetraloba  lobis  acutis  mediis  bis  tantum  in  longitudine  totius  corporis j  colore  corpore  aureo, 
pinnis  flavescente-aureo. 

D.  0.  P.  1/17.  V.  2/6.  A.  3/7.  -t-  3/6.  C.  19  +  19  et  lat.  brev. 
Hab,  Surakarta,  in  piscinis  principum. 

Longitudo  2  speciminum  110'"  et  210'". 

4.  Carassius  auratus,  anotopterus^diuropterus ,diproktopterus,phaionotus. 

Syn.  Cyprinus  auratus  var.  BI.,  tab.  94  fig,  2, 
Tambra  mas  Mal, 

C.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4V2  circiter  in  ejus  longitudine;  capite  obtuso  6  ferein 
longitudine  totius  corporis;  oeulis  diametro  3^/4  in  longitudine  capitis;  valvula  nasali  in  lobum  pro- 
ducta;  linea  dorsali  irregulariter  rotundata;  dorso  valdc  carinato  ventre  convexiore;  squamis  lateri- 
bus 20  p,  m,  in  serie  longitudiuali;  pinnis  dorsali  nulla ,  pectoralibus  et  ventralibus  simplicibus  maxi- 

33 


258 

me  elongatis  caudam  multo  superantibus;  anali  et  caudali  duplicatis,  analibus  radüs  longissimis, 
caudali  tetraloba  lobis  acutis  plus  dimidio  corporis  totius  longitudinis  efficientibus;  colore  corpore 
pinnisque  fusco,  operculis  ventreque  tantum  aureo  vel  argenteo. 

D.  0.  P.  1/16  vel  1/17.  V.  2/7.  A.  3/9  +  3/6.  C.  15  +  15  et  lat.  brev. 

Hab.  Surakarta,  in  piscinis  principum, 

Longitudo  speciminis  unici  185'". 


Sedert  het  verloren  gaan  der  voorwerpen,  naar  welke  bovenstaande  aanteekenin- 
gen  genomen  zijn ,  ben  ik  weder  in  het  bezit  gekomen  van  eenige  monstrositei- 
ten ,  alle  van  Japan ,  en  grootendeels  afkomstig  uit  de  kweekkommen  van  een 
voornaam  Japanees  te   Jedo. 

Vaii  deze  monstrositeiten   heb  ik  de   volgende  aanteekeningen   genomen. 

5.  Carassius  auratus ,  macronotopteriis ,  diuropterus ,  dlproktopterus ,  aureus. 

Syn.  Cypnnus  auratus  var.  Basilewski,  Ichthyogr.  Chin.  bor.  tab.  5  fig.  3,  5. 

C.  corpore  oblongo  compresso,  altitudlne  3  ad  3Vi  in  ejus  longitudine;  capite  obtuso  4^/5  ad  5 
in  longitudine  totius  corporis ;  oculis  diametro  3  ad  3V3  in  longitudine  capitis ;  naribus  non  tubulatis, 
posterioribus  autem  magnis  valvula  claudendis;  linea  dorsali  sat  regulariter  rotundata;  dorso  ca- 
rinato  ventre  turaido  non  vel  paulo  tantum  altiore;  squamis  lateribus  26  vel  27  in  linea  laterali; 
pinnis  valde  elongatis  et  elevatis,  dorsali  aeque  alta  circiter  ac  longa,  simplice;  pectoralibus  capite 
vix  ad  non  brevioribus;  ven tralibus  capite  longioribus;  anali  duplicata;  caudali  duplicata  quadriloba 
lobis  valde  acutis,  lobis  mediis  trunco  cum  capite  non  vel  vix  breviore  (bis  circiter  in  longitudine 
totius  corporis);  colore  corpore  pinnisque  rubro-aureo;  pinnis  dimidio  libero  interdum  pulchre roseis. 

D.  4/15  vel  4/16.  P.  1/16  vel  1/17.  V.  2/8.  A.  3/7  +  3/7.  C.  lat.  brev.  +  1/17  +   17/1  et  lat.  brev. 
Hab.  Japonia,  in  pisicinis  urbis  Jedo. 

Longitudo  2  speciminura  123'"  et  126'". 

Carassius  auratus,  macronoiopterus ,  diuropterus,  monoproktopterus ,  aureus. 

Een  voorwerp,  behoorende  tot  de  monstrositeit  n°.  2,  doch  in  meerdere  bijzonderheden  van  mijne 
vroegere  voorwerpen  verschillende,  t.  w.  door  slanker  ligchaam,  meer  hoekige  rug- en  buiklijn  en 
grootere    staartvinkwabben.     Het  voorwerp  is  afkomstig  van  Nagasaki  en  85'"  lang. 

6.  Carassius  auratus ,   micronotopterus ,   diuropterus,    monoproMopterus , 

aureus. 

Syn.  Val.,  Poiss.  XVI  p.  86. 

Cyprinus  auratus  var.  Basil,  Ichth.  Chin.  bor.  tab.  5  fig.  1. 

C.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  2 Va  circiter  in  ejus  longitudine;  capite  obtnso,  parum 
convexo,  4  fere  in  longitudine  corporis;  oculis  diametro  3 V2  circiter  in  longitudine  capitis;  naribus 
non  tubulatis,  posterioribus  autem  valvula  magna  claudendis;  linea  dorsali  valde  angulata;  linea  ven- 
trali  regulariter  convexa ;   dorso  ventre  vix  altiore ;  squamis  25  p.  m.  in  linea  laterali ;  pinna  dorsali 


259 

brevi  operculo  non  longiore,  multo  altiore  quam  longa,  corporeplas  duplo  humiliore;  pinnis  pectora- 
libus  et  ventralibus  acutis  capite  brevioribus;  anali  simplice  acuta  postice  rotundata;  caudali  duplice 
tetraloba,  lobis  acutis  subaeqnalibus  3%circiter  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  rubro-aureo , 
pinnis  pulchre  rubro;  pinnis  dorsali  et  caudali   nigro  marginatis. 

D.  4/5  vel  4/6.  P.  1/15.  V.  2/7.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  1/17/1  et  lat,  brev.   +  1/13/1  etlat.brev. 

Hab.  Japonia  (Jedo),  in  piscinis. 

Longitudo  speciminis  unici  90'". 

Carassius   auratus,  anotopterus ,  dluropterus,   diproktopterus ,  phaionotus. 

Twee  voorwerpen  van  Jedo,  behoorende  tot  de  monstrositeit  n".  4,  maar  veel 
korter  van  vinnen  en  ligchaam ,  welks  hoogte  er  slechts  ongeveer  2|  malen  gaat 
in  zijne  lengte.  De  kop  gaat  er  slechts  3^  tot  4  malen  in  de  lengte  des  ligchaams , 
de  staartvin  ZVs  tot  3  malen.  Er  zijn  27  tot  21  schubben  in  de  zijlijn.  De  buik- 
en borstvinnen  zijn  korter  dan  de  kop;  het  neusklap vlies  is  tot  eene  lange  vleezige 
kwab  ontwikkeld.     De  voorwerpen  hebben  eene  lengte  van  53'"  en  95". 

7.  Carassius  auratus,  anotopterus ,   diuropterus ,   diproktopterus ,  sarcoce- 
phalus,  aureus. 

Car.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  23/4  circiter  in  ejus  longitudine;  capite  obtusissimo, 
maxime  convexo,  altiore  quam  longo,  cute  villoso-carnosa  ubiqvie  tecto,  4  et  paulo  in  longitudine 
corporis;  oculis  diametro  4  circiter  in  longitudine  capitis;  valvula  nasali  in  lobum  carnosum  multi- 
partitum  evoluta;  linea  dorsali  rotundata  linea  ventrali  rotundata  paulo  altiore;  dorso  valde  crasso 
non  carinato;  squamis  25  p.  m.  in  linea  laterali  vix  conspicua;  pinna  dorsali  nulla;  pinnis  pecto- 
ralibus  et  ventralibus  acutis  capite  paulo  brevioribus;  anali  hemi-duplicata  (antice  duplicata  gobi- 
oidea ,  postice  simplice ;  caudali  duplicata  tetraloba ,  lobis  acutis  lateralibus  quam  mediis  longiori- 
bus  3  et  paulo  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  pulchre  aureo-rubro,  pinnis  rubro,  maxilla 
superiore  nigra. 

D.  0.  P.   1/14  vel  1/15.  V.  2/7  vel  2/8.  A.  -?^  +3.  C.  lat.  brev.  +  1/13/15/1  et  lat.  brev. 

2/3 
Hab.  Japonia  (Jedo) ,  in  piscinis. 

Longitudo  speciminis  unici  139'". 

8.  Carassius  auratus,  anotopterus,  diuropterus,  monoproktopterus ,  aureus. 

Syn.  Cyprinus  auratus  var.  BI.,  tab.  94  fig.  1. 

Car.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  2^/4  circiter  in  ejus  longitudine;  capite  valde  obtuso, 
angulato,  altiore  quam  longo,  4  fere  in  longitudine  corporis;  oculis  diametro  3  in  longitudine  ca- 
pitis; vertice  villosiusculo;  valvula  nasali  incrassata  sed  non  in  lobum  producta;  linea  dorsali  re- 
gulariter  curvata  linea  ventrali  rotundata  non  vel  vix  convexiore;  dorso  crasso,  non  carinato;  squamis 
26  in  linea  laterali;  pinna  dorsali  nulla;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  capite  brevioribus; 
pinna  anali  simplice  acuta;  pinna  caudali  duplicata  triloba,  lobis  acutis  longitudine  subaequalibus 
3  circiter  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  aüreo-rubro ,  pinnis  rubro. 


260 

D.  0.  P.  1/16.  V.  2,6.  A.  3/5  vel  S/6.  C.  lat.  brev.  +  1/33/1  +  lat.  brev. 
Hab.  Japonia  (Jedo),  in  piscinis. 
Longitudo  speciminis  unici  101'". 

9.  Carassius  auratus ,  macronotopterus  ,   monuropterus ,  monoproJctopterus , 
rhombeus ,  aureus. 

Syn.  Cyprinus  auratus  var.  Basil.,  Ichthyogr.  Chin.  boreal.  tab.  5  fig.  4. 

Car.  corpore  oblongo  compresso,  rhombeo,  altitudine  2%  ad  2^/t  in  ejus  longitudine;  capite  an- 
gulato ,  acuto ,  depresso ,  3*/5  ad  4  in  longitudine  corporis ,  aeque  alto  circiter  ac  longo ;  oculis  dia- 
metro 3  et  paulo  ad  S'/s  in  longitudine  capitis;  valvula  nasali  mediocriter  evoluta;  linea  dorsali 
obtusangula;  linea  ventrali  rotundata;  dorso  carinato  ventre  vix  altiore;  squamis  25  ad  29  in  linea 
laterali;  pinna  dorsali  elongaia,  longiore  quam  alta;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis  capite 
brevioribus;  pinna  anali  simplice  acuta  altiore  quam  longa;  pinna  caudali  simplice  biloba,  lobis 
acutis  2V2  ad  2^3  in  longitudine  corporis ;  colore  corpore  superne  aureo-rubro,  inferne  argenteo; 
pinnis  pulchre  rubris. 

D.  4/15  ad  4/19.  P.  1/13  ad  1/15.  V.  2/7  ad  2/8.  A.  3/6  vel  3/7.  C,  1/17/1  et  lat.  brev. 

Hab.  Japonia  (Jedo),  in  piscinis. 

Longitudo  2  speciminum  66'"  et  68'". 

Aanm.  Bij  een  dezer  beide  voorwerpen  is  de  snuit  zeer  spits  en  de  snuitvoor- 
hoofdslijn  zeer  hol.  Bij  dit  voorwerp  heeft  de  rug  vin  tusschen  den  2"^  en  7°  straal 
eene  groote  zwarte  vlek.  Bij  het  andere  voorwerp  ontbreekt  deze  vlek  en  is  ook  de 
voorhoofdslijn  niet  konkaaf. 

Monstrositates  sequentes  cognitae  in  museo  meo  desunt, 

10.  Jnotopterus ,  monuroproktopterus. 
Syn.  Cyprinus  auratus  var.  BI.  tab.  94  fig.  3. 

11.  Macronotopterus,  monuropterus,  monoprohtoftterus ,  elongatus  (a  statu  normali 

parum  diversus). 

Syn.  Niri'Eubk-Tu  ou,  Nymphes,  Amlre-  jaune  et  Tricolor  13,  Q,ueue-  mine  et  Hirondelle  27 , 
Fade  et  Minier  28.  Cop.  Savignii. 
Kin-Yu,  Orangé  19,  Vermillon  25.  Cop.  Savignii. 

12.  Dinotopterus  (Val.,  Poiss.  XVI  p.  82). 

13.  Micronotopterus ,  diuropterus  diproktopterus.  (Val.,  Poiss.  XVI  p.  86,  87), 


261 


Stieps  3.  —  Baebini.  —  Barbelen. 


Cypriniformes  cheilognathini  corpore  oblongo  vel  elongato,  com- 
presso  vel  subfusiformi ,  radio  anali  simplice  posteriore  laevi  edentulo , 
dentibus  pharyngealibua  uni-ad  tri-seriatis  parcis ,  utroque  latere  nun- 
quam  plus  quam  12. 

Aanm.  Tot  de  Barbinen  breng  ik  alle  Cheilognathinen ,  welke  niet  behooren  tot 
de  Catostominen    en  Cyprininen. 

Reeds  hiervoren  heb  ik  gewezen  op  de  moeijelijkheid,  de  meer  dan  600  thans 
bekende  soorten  van  Barbinen  naar  hare  natuurlijke  verwantschappen  te  rangschik- 
ken en   de  geslachten  met   de  noodige  scherpte  te  bepalen. 

Heckel's  proeve  van  eene  natuurlijke  rangschikking  der  Cyprinoïden  voldeed  zoo 
weinig  aan  de  eischen  van  een  natuurlijk  stelsel,  dat  hij  haar  eenige  jaren  later 
zelfverwierp,  door  opstelling  zijner  Temnochilae,  welker  geslachten  in  zijne  vroe- 
gere rangschikking,  in  welke  alle  door  hem  aangenomene  genera  van  Cyprinoïden 
met  No.  1  tot  No.  54  zijn  vermeld,  op  de  nos.  5, 13, 18  tot  23  en  27  tot  30  voor- 
komen, omringd  van  Cyprininen,  Barbinen  en  Catostominen.  En  zelfs  v;anneer 
men  de  Cyprininen  en  Catostominen  uit  die  lijst  wegneemt',  alsook  het  geslacht 
Glossodon,  hetwelk  tot  eene  andere  orde  behoort,  volgen  de  Barbinen  er  nog 
geenszins  natuurlijk  op  elkander.  De  volgreeks  waarin  alsdan  de  Barbinen  zou- 
den voorkomen,   zou  zijn   als  volgt. 


1  Gibelion  Heek. 

2  Devario  Heek. 

3  Rhodeus  Ag. 

4  Systomus  McCl. 

5  Barbus  Cuv. 

6  Labeobarbus  Rüpp. 

7  Luciobarbus   Heek. 

8  Schizothorax  Heek. 

9  Aulopyge  Heek. 

10  Gobio  Cuv. 

11  Tinca  Rond. 

12  Isocephalus  Heek. 


13  Abramis  Cuv, 

14  Blicca  Heek. 

15  Bliccopsis  Heek. 

16  Acanthobrama  Heek. 

17  Osteobvama  Heek. 

18  Ballerus  Heek. 

19  Chela  Buch. 

20  Esomus  Swns, 

21  Pelecus  Ag. 

22  Perilampus  McCl. 
28  Alburnus  Rond. 
24  Aspius  Ag. 


25  Scardinius  Bp. 

26  Idus  Heek. 

27  Leucos  Heek. 

2S  PachystomusHeck. 

29  Leuciscus  Rond. 

30  Phoxinellus  Heek. 

31  Phoxinus  Rond. 

32  Argyreus  Heek. 

33  Squalius   Bp. 

34  Leucosoraus  Heek. 

35  Opsarius   McCi. 


Vele  dezer  geslachten  zijn  sedert  beter  bekend  geworden,  terwijl  andere  zijn  ge- 
bleken niet  behouden  te  kunnen  blijven  worden.  Talrijke  andere,  sedert  ontdekte, 
generische  vormen  hebben   ook  nieuw  licht    geworpen   op  de   verwantschappen  der 


262 

oudere  en  daardoor  heeft  dit  gedeelte  der  kennis  van  de  Cyprinen  thans  ook  reeds 
een  geheel  ander  aanzien  gekregen. 

Veel  laat  zich  echter  afdingen  op  de  waarde  van  talrijke  dier  nieuwe  geslachten. 

Het  is  vooral  bij  de  Barbinen ,  dat  men  te  ver  gegaan  is  met  de  schepping  van 
nieuwe  geslachten  op  grond  van  onbeduidende  wijzigingen  in  het  tandenstelsel. 
Heckel  werd   daarin   nog  overtroffen  door  de  heeren   Agassiz  en  Girard. 

Gewis  heeft  ook  het  tandenstelsel  zijne  waarde  bij  de  stelselmatige  rangschik- 
king der  Barbinen,  maar  niet  zoodanige,  dat  een  gering  verschil  in  de  reijen  en 
in  de  gedaante  der  tanden  gewigtig  genoeg  mag  geacht  worden  om  met  voorbij- 
zien van  de  overige  natuurlijke  verwantschapen  der  soorten,  daarop  alleen  de  ge- 
slachten te  vermenigvuldigen ,  en  het  zal  dan  zeker  ook  blijken ,  dat  vele  op  die 
wijze  ontworpen  geslachten,  onhoudbaar  zijn. 

De  Barbinen  bieden  echter,  buiten  het  tandenstelsel,  meerdere  kenmerken  aan, 
waardoor  men  in  staat  gesteld-  wordt  ze  beter  te  groeperen ,  dan  tot  dus  verre 
is  geschied. 

Een  voortreffelijk  kenmerk  vindt  men  in  de  gedaante  van  het  voorste  gedeelte 
des  ligchaams.  De  buik  is  bij  de  meeste  Barbinen  voor  de  buikvinnen  plat,  eene 
min  of  meer  breede  ondervlakte  aanbiedende,  op  welke  men  bij  de  geschubte  soor- 
ten van  3  tot  meer  overl^ngsche  schubreijen  kan  waarnemen.  Bij  vrij  talrijke  an- 
dere echter  is  de  buik  mesvormig  zamengedrukt,  vormt  in  stede  van  eene  platte  on- 
dervlakte slechts  eene  scherpe  kiel,  en  de  buikvinnen  zijn  daar  niet  aan  den  on- 
derrand des  ligchaams  maar  aan  de  zijden  boven  de  buikkiel  ingeplant.  Men  kan 
deze  beide  groepen  noemen  Amhlygastri  en    Oxygastri. 

De  Oxygastri  omvattende  de  5  geslachten  Smiliogaster  Blkr,  Culter  Basil,  Lau- 
buca  Blkr ,  Ghela  Buch.  en  Macrochirichthys  Blkr,  welke  zich  verder  scherp  laten  kenmer- 
ken door  het  al  of  niet  aanwezig  zijn  van  een'  getanden  of  ongetanden  rugdoorn, 
de  plaatsing  der  rugvin  voor  of  boven  de  aarsvin ,  den  bouw  der  kaken ,  de  beschub- 
bing,  de  gedaante  der  zijlijn  en  der  buiklijn,  enz. 

Bij  het  zoeken  naar  vaste  kenmerken  om  de  Amblygastri  in  ondergroepen  te  split- 
sen ontmoet  men  talrijke  moeijelijkheden. 

In  het  tandenstelsel  zijn  die  kenmerken  niet  te  vinden,  tenzij  men  de  natuur- 
lijke verwantschappen  geheel  zou   willen  verbreken. 

Zoo  b.  V.  vindt  men  driereijige  tanden  bij  Barbus,  Rohtee,  Catla,  Luciosoma , 
Opsarius,  Rasborichthys,  enz;  tweereijige  tanden  bij  Meda,  Aspius ,  Gobio,  Argy- 
reus,  Phoxinus,  enz  ;  éénreijige  tanden  bij  Tinca,  Aulopyge  Acanthobrama ,  Rhodeus , 
Esomus,  enz.,  geslachten,  welker  natuurlijke  rangschikking  eene  geheel  andere  is. 

In  de  voeldraden  vindt  men  die  kenmerken  nog  minderen  zelfs  zijn  deze,  op  zich 
zelve  genomen,  niet  voldoende  bij  de  vaststelling  van  de  geslachten,  vermits  bij  meer- 
dere natuurlijke  geslachten,  zooals  Cyclocheilichthys  ,  Hypselobarbas ,  Systoraus,  Lu- 


263 

ciosoma,  vier,  twee  of  geene  voeldraden  bij  de  soorten  van  hetzelfde  geslacht  wor- 
den aangetroffen. 

Dezelfde  moeijelijkheden  doen  zich  voor,  wanneer  men  de  rangschikking  beproeft 
naar  andere  kenteekenen,  b.  v.  de  lengte  der  rugvin  en  aarsvin,  de  beschubbing, 
de  plaatsing  en  grootte  der  mondopening ,  de  grootte  der  kieuwopening,  de  gedaante 
van  den   snuit,  het  verloop  der  zijlijn,  enz. 

Andere  kenteekenen  nog,  van  welke  misschien  met  nut  gebruik  genaaakt  zou  kun- 
nen worden ,  zooals  de  bijzonderheden  der  kaak-  en  lipvorming ,  de  gedaante  der  voorste 
onderoogkuilsbeenderen ,  de  schubbige  rugvinscheede,  enz.  zijn  op  verre  na  niet  van 
alle  geslachten  bekend  en  men  stuit  daarom  bij  de  toepassing  dier  kenmerken  spoe- 
dig op   onzekerheden,   welke  niet  op  te   heffen  zijn. 

Het  is  mij  voorgekomen ,  dat  van  de  geaardheid  van  den  achtersten  onverdeelden 
rugvinstraal  nog  het  meeste  partij  te  trekken  is  bij  eene  algemeene  verdeeling 
der   Amblygastri. 

Ik  heb  ze  daarnaar  gesplitst  in  Acanihophori  en  Anacanthonoti.  Het  aanwezen 
of  niet  aanwezen  van  een'  rugdoorn  stemt  nog  het  meest,  ofschoon  niet  volko- 
men, met  de  overige  natuurlijke  verwantschappen  overeen  en  heeft  het  praktische 
nut  van  eene  gemakkelijke  herkenbaarheid.  Ook  hier  evenwel  doen  zich  over- 
gangen voor,  ofschoon,  voor  zoover  mij  bekend  is,  slechts  bij  de  geslachten  La- 
beobarbus  en  Systomus,  waar  de  rugdoorn  bij  enkele  soorten  zoo  weinig  ontwik- 
keld  is,  dat  zijne  beenige  natuur   betwijfeld  kan  worden. 

Tot  de  van  een'  rugdoorn  voorziene  geslachten  behooren  Racoma  McCl. ,  Schizo- 
thorax  Heek.,  Balantiocheilos  Blkr,  Arablyrhynchichthys  Blkr ,  Albulichthys  Blkr, 
Hampala  V.  Hass  ,  Hypselobarbus  Blkr,  Systomus  McCl. ,  Cyclocheilichthys  Blkr, 
Barbus  Cuv. ,  Labeobarbus  Rüpp.,  Hemibarbus  Blkr,  Pseudophoxinus  Blkr.  Rohte- 
ichthys  Blkr,  Rohtee  Syk. ,  Acanthobrama  Heek.,  Rhodeus  Ag.,  Chanodichthys 
Blkr,  Pseudoculter  Blkr,  Hemiculter  Blkr,  Aulopyge  Heek.  en  Meda  Gir. ,  de 
beide  laatste  hoogst   merkwaardig  door  schubloos  ligchaam. 

Ik  heb  die  geslachten    verder  gerangschikt  naar  het  al  of  niet  beschubt  zijn  des 
ligchaams^    de    gedaante    der    aarsschubben,  van    de  lippen,  kieuwopening,  snuit, 
bekspleet,   onderoogkuilsbeenderen,   rugvin  en  aarsvin  ,  naar  het  getand  of  niet  getand  • 
zijn  van  den  rugdoorn,   het  al  of  niet  bestaan  van  een  ooglidvlies,  de  rangschikking 
en   bijzondere  vormen  der  tanden,  enz. 

De  geslachten  der  Anacanthonoti  zijn  nog  aanmerkelijk  talrijker  dan  die  der 
Acanthophori. 

Twee  dier  geslachten  zijn  opmerkelijk  wegens  de  aanwezigheid  van  zeshoekige 
cellen  of  wratachtige  verhevenheden  op  de  kaken  zelve  met  gelijktijdige  schublooze 
borststreek.     Deze  geslachten  zijn  Chedrus  Swains.  en  Plargyrus  Raf. 

Eene  andere  rei    van  geslachten  doet    zich  opmerken    door  platte,  min  of  meer 


264 

lepelvormige  onderkaak.  Zij  zijn  overigens  ook  verwant  door  algeraeenen  habitus, 
platten  snuit,  min  of  meer  achterstaande  oogen  en  tandenstelsel.  Hiertoe  behooren 
Catla  Val,  Thynnichthys  Bikr,  Hypophthalmichthys  Blkr  en  Amblypharyngodon 
Blkr  (Mola  Heek.)- 

Eene  derde  rei  van  geslachten  der  Anacanthonoti  is  kenbaar  aan  slank  ligchaam, 
met  lagen  rug  en  boven  de  aarsvin  ingeplante  rugvin.  Luciosoma  Blkr ,  Perilampus 
McCl.  en  Esomus  Sws.  behooren  hiertoe.  Ook  het  geslacht  Devario  Heek.  is  aan 
deze   rei  verwant  en  houdt   het  midden  tusschen  haar  en  de  rei  van  Catla. 

Eene  vierde  natuurlijke  rei  laat  zich  zamenstellen  uit  een  aantal  geslachten ,  welke 
met  elkander  gemeen  hebben  een  fijn  beschubt  ligchaam,  met  vleezigen  snuit  en 
korte  vóór  de  aarsvin  geplaatste  rugvin  en  evenzoo  korte  aarsvin.  Zij  hebben  alle 
ook  slechts  één-  of  tweereijige  tanden.  Hiertoe  breng  ik  Tinca  Cuv. ,  Argyreus 
Heek. ,  Chrosomus  Raf. ,  Tiaroga  Gir. ,  Phoxinus  Ag.  en  Phoxinellus  Heek. ,  het 
laatste  geslacht  weder  zeer  opmerkelijk  door  de  afwezigheid  van  schubben ,  behalve 
alleen  op  de  zijlijn. 

Aan  deze  rei  sluiten  zich  natuurlijk  eenige  geslachten  met  grootere  schabbeu , 
zooals  Sarcocheilichthys  Blkr,  Gobio  Cuv.  en  Cirrhina  Cuv. 

Bij  nog  eene  andere  rei  zijn  kop  en  snuit  neergedrukt ,  het  ligchaam  slank,  de  rug 
laag  en  de  rugvin  kort  en  voor  de  aars  vin  gelegen.  Mijne  geslachten  Leptobarbus, 
Gnathopogon,    Pseudorasbora ,   Rasbora    en    Rasborichthys  zijn  daartoe  te  rekenen. 

De  overblijvende  geslachten  der  Anacanthonoti  kunnen  nog  tot  twee  andere, 
minder  scherp  gescheidene,  groepen   worden  gebragt. 

Die  der  eene  groep  hebben  met  elkander  gemeen  eene  wijde  tot  onder  de  oogen 
reikende  bekspleet,  eene  min  of  meer  veelstralige  aars  vin,  eene  zeer  gebogene  zij- 
lijn en  een'  spitsen  snuit  met  eindstandige  mondopening.  Ik  het  gemeend  hier- 
toe te  moeten  brengen  Elopichthys  Blkr,  Opsarius  McCl.  en  de  uiterst  na  aan  el- 
kander verwante  genera  Aspius  Ag.,  Gila  Baird  Gir.  en  Ptychocheilus  Ag. 

Bij  de  geslachten  der  andere  groep  is  de  bekspleet  minder  groot ,  soms  zelfs 
klein  en  de  snuit  meer  bol  en  vleezig.  Zij  zijn  in  meerdere  of  mindere  mate  ver- 
want  aan  Aspius  en  eene  scherpe  afscheidingslijn   is   niet  te   stellen. 

Het  is  in  deze  beide  laatste  groepen  vooral ,  dat  ook  de  scherpe  bepaling  der  ge- 
slachten uiterst  moeijelijk  is,  en  even  als  Gila  en  Ptychocheilus  nog  eene  nadere 
beproeving  op  Aspius  behoeven,  is  hetnoodig,  dat  de  grenzen  der  geslachten  Abra- 
mis  Cuv. ,  Luxilus  Raf. ,  Alburnus  Heek. ,  Hybopsis  Ag. ,  Leucosomus  Heek.,  Ce- 
ratichthys  Baird,  Semotilus  Raf. ,  Leuciscus  Klein ,  Scardinius  Bp.,  Alburnops  Gir., 
Cyprinella  Gir.  en  Codoma  Gir.,  hieronder  nog  als  genera  opgebragt,  scherper  wor- 
den vastgesteld,  dan  thans  geschied  is,  om  ze  definitief  als  natuurlijke  geslachten 
te  kunnen  beschouwen ,  en  zulks  niettegenstaande  meerdere  andere  der  in  den  nieu- 
vveren  tijd  opgestelde  geslachten  reeds  tot  de  hierboven  genoemde  zijn  teruggebragt. 


265 

Hieronder  heb  ik  beproefd,  vau  alle  de  in  dezen  arbeid  aangenomene  geslach- 
ten der  Earbinen  een  diagnostisch  overzigt  te  geven. 

Ten  opzigte  der  geographisohe  verbreiding  van  de  geslachten  der  Barbinen  ver- 
oorlooft de  tegenwoordige   staat  der  wetenschap  de   volgende  gevolgtrekkingen. 

Eigen  aan  Noord- Amerika  zijn  Meda,  Luxilus,  Leucosomus,  Alburnops,  Cy- 
prinella,  Plargyrus,  Semotilus,  Ptychocheilus ,  Gila,  Hybopsis,  Ceratichthys ,  Tia- 
roga ,  Argyreus  en  Chrosomus. 

Aan  beide  halfronden  gemeen  zijn  slechts  Leuciscus,  Alburnus  en  Gobio ,  zoo- 
dat alle  overige  geslachten  eigen  zijn  aan   de  oude  wereld. 

Van  die  geslachten  komen  uitsluitend  voor  in  Europa:  Aulopyge,  Scardinius , 
Phoxinus  en   Phoxinellus. 

Van  Afrika  is  geen  geslacht  bekend,  hetwelk  niet  tevens  in  Europa  of  Azië  voor- 
komt ,  ten  zij  misschien  het  mij  volstrekt  onbekende  geslacht  Opsaridium  Peters. 

Europa,  Afrika  en  Azië  bezitten  gemeenschappelijk:  Barbus,  Labeobarbus  en 
Alburnus. 

Europa  bezit  gemeenschappelijk  met  Azië  alleen:  Rhodeus,  Abramis,  Aspius, 
Tinca  en  Chela. 

Azië  heeft  gemeen  met  Afrika,   maar  niet  met  Europa:  Systomus  en  Opsarius. 

Alle  overige  geslachten  zijn  aan  Azië  eigen,  doch  velen  komen  uitsluitend  voor 
op  de  Aziatische  eilanden,  in  Japan  en   den  Indischen  Archipel. 

Azïë's  Vastland  heeft  met  de  Japansche  eilanden  gemeen  slechts  het  geslacht 
Opsarius ,  en  met  de  Soenda-eilanden :  Labeobarbus ,  Systomus ,  Balantiocheilos , 
Amblyrhynchichthys,  Hampala,  Thynnichthys ,  Rasbora,  Luciosoma ,  Chela  en  Ma- 
crochirichthys. 

Aan  de  Japansche  eilanden  zijn  eigen:  Hemibarbus,  Sarcocheilichthys ,  Pseudo- 
rasbora  en   Gnathopogon. 

Aan  de  Soenda-eilanden  eindelijk  zijn  eigen:  Cyclocheilichthys ,  Albulichthys , 
Rotheichthys ,  Leptobarbus   en  Rasborichthys. 

De  geslachten  der  Barbinen  laten  zich  overzien  als  volgt: 


1  Amhlygastri.  Venter  ante  pinnas  ventrales  non  cultratus. 
1.  Acanthophori.  Pinna  dorsaUs  spina  armata. 
a  Corpus   squamosum. 
ó  Squamae  anales   squamis  ceteris  parvis  majores.  Spina  dorsalis  dentata.  Cirri 
rostrales  et  supramaxillares. 
ó  Labium  inferius  lobatum. 

Bacoma  McCl. 

ó'  Labium  inferius  non  lobatum.  Dentes  cochieariformes  2.3.5/5.3.2. 

Schisothorax  Heek. 

34 


266 


ó'  Squamae  anales  squamis  ceteris  non   majores. 
6   Apertura  branchialis  verticalis  angustior  sub  operculo  desinens.  Spina  dorsi 
serrata.    Cirri    nulli.  Labium   inferius   a  toto   maxillae   margine  pendulum 
saccuai  postice  tantum  apertum    efficiens.  Dentes  uncinato-  cochleariformes 
2.3.5/5.3.2.  Squamae  magnae.  Dorsum  angulatum. 

Balantiocheilos  Blkr. 

ó'  Apertura  branchialis  lata   sub    praeoperculo   vel  sub  oculo  desinens. 
f  Oculi  maxima  parte  membrana  palpebrali  velati.  Spina  dorsi  serrata.  Cirri 
nulli.    Squamae  magnae.    Dorsum  angulatum.    Maxilla  inferior  symphysi 
tuberculo   hamata. 
o  Rostrum  truncatum.    Ossa  supramaxillaria  apicem  rostri  attingentia  ibi- 
que    ossa    intermaxillaria    retracta    occultantia.   Os  suborbitale  anterius 
calceiforme.    Pinna    caudalis    basi    tantum    squamosa.  Dentes  aggregati 
cuneiformes  2.3.4/4.3.2. 

AmhlyrhjncldcUhjs  Blkr. 

o'  Rostrum  convexum  non  truncatum.   Ossa  supramaxillaria   apicem  rostri 
non  attingentia.    Os  suborbitale   anterius    pentagonum.  Pinna   caudalis 
dimidio  basali  tota  squamosa.  Dentes  incisivi  scalpriformes  2  3.4/4,3.2. 

Alhidicldhys  Blkr. 

I'  Oculi  non  velati. 
o  Pinna  analis  pauciradiata. 
aa  Rictus   magnus  obliquus.  Maxilla  superior  et  apertura  branchialis  sub 
oculo   desinentes.   Cirri  2  supramaxillares.    Spina  dorsi  dentata.   Squa' 
mae  magnae.  Dentes  cochleariformes   1.3.5/5.8.1. 

Hampala  V.  Hass. 

bb  Rictus  parvus  vel  mediocris  ante  oculum  desinens. 
+  Rostrum  genaeque  tuberculis  vel  verrucis  obsitae.  Rostrum  conicum. 
Spina  dorsalis  gracilis  edentula.  Cirri  4,  vel  2,  vel  nulli. 

Hypseloharhus  Blkr    (subg.   Ilypseloharhus ,  Gonoprok- 
topterus  et  Tamhra  Blkr. 

N        +'  Rostrum  genaeque  tuberculis  vel  verrucis  nullis. 
^  Squamae  magnae  vel  médiocres. 

*  Os  suborbitale  anterius  pentagonum  apice  acuto  sursum  spectans. 
Sulcus  postlabialis  utroque  latere  margini  oris  parallelus,  isthmo  a 
bulco  lateris  oppositi   separatus-  Os  anticum  vel  subanticum.  Squa- 


267 

mae    magnae.   Cirri  4,  vel  2,  vel  nuUi.  Spina  dorsalis"  den- 
tata  vel  edentiila.  Dentes  non  aggregati  triseriati  8  ad  10. 

Systomus  McCl.  (subg.  Barbodes ,   Capoëta  et  Systomus  Blkr) 

*'  Ossuborbitale  anterius  trigonura  apice  acuto  antrorsum  spectans 

vel  elongatum.  Sulcus  postlabialis  unicus  margini  oris  parallelus. 

X  Spina  dorsalis  dentata.  Rostrum  conicum.  Dentes  cochlearifor- 

mes  vel  subcochleariformes  7  ad  10  triseriati. 

I  Pinna  dorsalis  basi  vagina  squamosa.    Dorsum  elevatum  an- 

gulatura.  Genae  striis  numerosis  transversis  parallelis  V.  2/9. 

CyclocheilichthijsWikï  {svihg.  Cyclocheilichthjs ,  Siaja  et 
Ajiematichihjs  Blkr.) 

I'  Pinna  dorsalis  basi  non  squamosa.   Dorsum  humile.  Cirri  4. 

Barhus  Cuv. 

X'  Spina  dorsalis  edentula.  Squamae  magnae.  V.  2/8. 
I  Cirri   4.    Dentes   cochleariformes    vel  subcochleariformes  7 
ad  10  triseriati. 

Labeobarbus  Rüpp. 

I'  Cirri  2 ,  supramaxillares  tantum.  Dentes  acuti  uniseriati  4/4. 

Hemibarbus  Blkr. 

-^'  Squamae  parvae.    Cirri  nulli. 
*  Spina  dorsalis  edentula.  Pinna  dorsalis  basi  alepidota.  Dentes 
contusorii  5/4.  , 

PseudopJiOxinus  Blkr. 

'*'  Spina  dorsalis  dentata.  Apertura  branchialis  sub  oculo  desi- 
nens.  Pinna  dorsalis  squamosa.  Dentes  uncinato-cochlearifur- 
mes  2.3.5/5.3.2. 

BoMeicMIiys  Blkr. 

n'  Pinna  analis  elongata  vel  subelongata,  pluri-ad  multi-radiata.  Cirri 
nulli.  Os   anticum  vel  subanticum. 
aa  Spina  dorsalis    dentata.  Squamae  parvae.     Dentes  cochlearifor- 
mes 2.3.5/5.3.2. 

RoJdee  Syk.  zzi   Osteobrama  Heek. 

bb.  Spina  dorsalis  edentula.     Squamae  médiocres   vel  parvae. 
+  Corpus  oblongum.  Rostrum  convexum.   Dentes  5/5. 


268 

'^  Linea  lateralis  basi  pinnae  caudalis  desinens;  Squamae  parvae  vel  médio- 
cres. Dentes  contusorii. 

Acanthohrama  Heek. 

^'  Linea  lateralis  corpore  antice  tantum   conspicua.  Squamae  magnae,  Dentes 
cultriformes. 

Bhodeus  Ag. 

+'  Corpus  subelongatum.    Rostrum  valde  acutum.  Squamae  médiocres. 
Linea   lateralis  parum  curvata. 
^  Maxilla  inferior  non    prominens.  Dorsum    angulatum.   Rostrum  porrectum. 

Chanodichthys  Blkr. 

'^'  Maxilla  inferior  prominens.  Dorsum   humile.  Rostrum  breve. 

PseudocuUer  Blkr. 

+"  Corpus  elongatum.    Rostrum   breve.    Squamae  médiocres  vel  parvae. 
Linea  lateralis  valde  curvata. 

HemicuUer  Blkr. 

b.  Corpus  alepidotum. 

ó  Spina  dorsalis  dentata.     Rictus  parvus.   Nares  utroque   latere   simplices.  Cirri 
4.  Dentes  scalpriformes  4/4. 

Aulopyge  Heek. 

ó'  Spina  dorsalis  edentula.  Rictus  sub  oculo  desinens.  Cirri  nulli.  Dentes  pre- 
hensiles  1.4/4.1. 

Meda  Gir. 

2.  Anacanthonoü.  Spina  dorsalis  nulla.  Corpus  squamosum. 

a  Maxillae    tumidae  poroso-verrucosae  seu   lacunosae.   Regio  tboraco-gularis  ale- 

pidota.     Squamae  magnae.    Cirri  nulli. 
ó  Ossa  humeralia  valde  evoluta   nuda.    Pinna    dorsalis  post  ventrales   incipiens. 
Dentes  uncinato- contusorii  4.5/5.4. 

Chedrus  Swns.  s  Pachystomus  Heek.  ex  parte. 

ó'  Ossa  humeralia    normalia.     Pinna  dorsalis  supra  ventrales  incipiens.  Dentes 
compressi  prehensiles  2.4/4,2, 


269 

Plargyrus  Raf.  =-  IJypsolepis  Baird. 

Maxillae  cute  laevi  tectae. 

ó  Maxilla  inferior  depressa  cochleariformis.  Cirri  nuUi.  Rostrum   depressum. 
Os  anticum.     Dentes  aggregati  vel  molares  triseriati. 
ó  Pinnadorsalis  multiradiata,  analis  pauciradiata.  Squamae  magnae. 
Sulcus  postlabialis  unicus.  Labium  inferius  a  toto  maxillae  margine 
pendulum.     Dentes  aggregati  2-4.5/5.4.2. 

Catla  Val.  -zi  Gibelion  Heek.   ex  parte. 

ó'  Pinna  dorsalis  pauciradiata.  Squamae  parvae.  Oculi  posteri  vel  inferi. 
f  Pinna  analis   multiradiata   pinna   dorsali   longior.     Opercula  radi- 
atim  rugosa. 

Hypopïithalmichthys  Blkr. 

f'  Pinna  analis  pauciradiata  pinna  dorsali  brevior.  Opercula  non  rugosa. 
o  Pinna  dorsalis  supra  vel  ante  pinnas  ventrales  incipiens.  Dentes 
aggregati  facie  masticatoria  oblique  truncati  plani  2.4.5/5.4.2. 

Thynnichihys   Blkr. 

o'  Pinna  dorsalis  post  pinnas  ventrales  incipiens.  Dentes  molares  facie 
masticatoria  oblongo-rotundati  et  transversim  rugosi  1. 2.3/8. 2.1. 

Amblypharyngodon  Blkr  =5  Mola  Heek. 

ó'  Pinnae    dorsalis   et  analis  elongatae  multiradiatae,  dorsalis  magna  parte 
anali  opposita.  Cirri  nulli. 

ó  Squamae  magnae.    Corpus  oblongum  elevatum.    Linea  lateralis    valde 
curvata  lineae  ventrali  convexae  approximata. 

Bevario  Heek. 

ó"  Pinna  dorsalis  pinnae  anali  tota  vel  ex  parte  opposita.   Dorsum  humile. 

Squamae  magnae.     Oculi  post  vel  infra  apicem   rostri  siti. 
o  Rictus  latus   obliquus  sub  oculo  desinens.  Pinnae  dorsalis  et  analis  pau- 
ciradiatae    breves,    pectorales    elongatae.    Cirri  4   carnosae   vel    nullae. 
Dentes  subcochleariformes  vel  voratorii  2.4.4/4.4.2,  vel  2.4.5/5.4.2. 

Luciosoma  Blkr  (subg.  Luciosoma  et  TrinematicJdhys  Blkr). 

6'  Rictus  parvus    ante    oculum    desinens.  Cirri    4,  supramaxillares  rigidi 

setacei. 

f  Linea  lateralis  valde  curvata  lineae  ventrali  convexae  approximata. 
Pinnae  dorsalis  et  analis  pluri- ad  multiradiatae ,  pectorales  non  elon- 
gatae. 


270 

Terilampus  Mc  Cl. 

f'  Linea  lateralis  nuUa.  Cirri  rostrales  cirris  supramaxillaribus  approximati. 
Pinnae  dorsalis  et  analis  pauciradiatae  breves,  pectorales  elongatae.  Dentes 
acuti  vix  curvati  5/5. 

Esomus  Svvns.  =5    Nuria  Val 

u'"   Squamae  parvae.  Rostrum  carnosum.  Pinnae  dorsalis  et  analis  pauciradiatae ,  dor- 
salis tota  ante  analem  sita. 
ó   Cirri  2,  supramaxillares. 

f   Os    terminale.    Corpus    oblongum    compressuiu    dorso  elevato    angulato. 
Dentes  clavati  4/5. 

Tinca  Rond.  Cuv. 

f'    Os  infernm.    Corpus  elongatum  fusiforme  dorso  humili.    Dentes  raptatorii 
uni-  vel  biseriati  1.4/4.2,  vel   2.4/4.2,  vel  4/4. 

Argyreus  Heek.  =3  BJdnichthys  Ag.  =::  Agosia  Gir. 

ó'  Cirri  nuUi.  Corpus  elongatum  fusiforme. 

f  Corpus   ubique   squamosum.  Linea  lateralis  vix  curvata.  Os  terminale, 
o    Dentes    leviter    uncinati   facie  masticatoria   gracili  5/5.    Squamae  mera- 
branaceae. 

Chrosovius  Raf. 
o'  Dentes  raptatorii  facie  masticatoria  nuUa  1.3/3.1.  Isthmus  latissimus. 

Tiaroga  Gir. 
o"  Dentes  raptatorii  2.4/4.2,  vel  2.5/4-2.  Rostrum  obtusum  convexura. 

JPlioxmus  Rond.  Ag. 

f'   Corpus   linea  laterali  antice  tantum  squamosum,  squamis  uniseriatis. 
o  Dentes  contusorii  5/4.  Rostrum  obtusum  convexum.  Os  terminale. 

Phoxinellus    Heek. 

ó""  Squamae^ magnae.  Rostrum   carnosum.    Pinnae  dorsalis  et   analis   breves,  dor- 
salis ante  ventrales  incipiens  et  longe  ante  analem  desinens.  Rictus  parvus. 
ó  Cirri  2  rostrales  tantum.  Rostrum  non  porrectum. 

Cinldna  Cuv. 

ó'   Cirri  2  supramaxillares  tantum.  Rostrum  porrectum..  Dentes  raptatorii  2.5/5.2 , 
vel  2.4/4-1  ,   vel  3-5/5.2. 


271 

Gohio  Cuv. 

o"  Cirri  nuUi.  Rostrcim  valde  carno5am  elevatum.  Linea  lateralis 
rectiuscula.  Pinna  dorsalis  ante   ventrales  incipiens. 

Sarcocheilichthi/s  Blkr. 

"  Rostrum  acutum  depressum.   Corpus   elongatum  dorso    humili. 

Pinna  dorsalis  pauciradiata  ante  analem  sita. 
)   Pinna    dorsalis  supra  vel   vix  ante  pinnas   ventrales  incipiens. 
Squamae  magnae.  Pinna   analis  pauciradiata. 
1  Cirri  4 ,  rostrales  et  supramaxillares.  Labia  gracilia.  Rictus  me- 
diocris  obliquus.  Maxilla  inferior  symphysi  tuberculo  nuUo. 
Linea   lateralis    curvata.  Dentes   cochleariformes  facie  masti- 
catoria  pluricrenuiata  2.3.5/5.3.2. 

Leptoharhus  Blkr. 

•j-'  Cirri  2 ,  supramaxillares  tantum.  Rictus  mediocris  obliquus. 
Linea  lateralis   rectiuscula.  Dentes? 

Gnathopogon  Blkr. 

f"  Cirri  nulli.  Labia  valde  carnosa.  Os  superum ,  rictu  brevissimo 
vert-icali.  Linea  lateralis  rectiuscula.  Dentes  uncinato-com- 
pressorii  5/5. 

Pseudorasbora  Blkr. 
)'  Pinna    dorsalis  post  pinnas   ventrales  incipiens.  Cirri  nulli.  Os 
anticum,  rictu  mediocri.  Dentes  bi-  ad  tri-seriati. 
•j-  Pinna  analis  pauciradiata.  Squamae  magnae.  Maxilla  superior 
symphysi  incisura  tuberculum  inframaxillare  symphysiale  reci- 
piente.  Oculi  non  velati.  Linea  lateralis  lineae  ventrali  approxi- 
niata.  Dentes  subcochleariformes  uncinati. 
Basbora  Blkr. 
f'  Pinna  analis  multiradiata  dorsali  multo  longior.  Squamae  mé- 
diocres. Maxilla  superior  symphysi  incisura  nuUa.   Ocui  mem- 
brana  palpebrali  maxima  parte  velati.  Linea  lateralis  vix  curva- 
ta. Dentes  cultriformes, 
Hasborichthys  Blkr. 
'"  Rictus  magnus  obliquus  sub  oculo  desinens.  Pinna  analis  pluri- 
radiata.  Linea  lateralis  valde  curvata.  Rostrum  acutum.  Os  anticum. 
ó  Ossa  nasalia  valde  evoluta.  Maxilla  inferior  symphysi  tuberculo 
hamata.  Vesica  natatoria  triloba.    Corpus  elongatum.   Squamae 
parvae  vel  médiocres.  Cirri  nulli.  Rostrum  porrectum. 


272 

Elopichthjs  Blkr . 

ó"  Ossa  nasalia  normalia. 

f  Dentes  pharyngeales  biseriati,  raptatorii.  Cirri  nulli.  Pinua  dorsalis  post 
ventrales  incipiens. 
o  Maxilia  superior  sympliysi  emarginata,  inferior  prominens  symphysi 
tuberculo  incisuram  intermaxillarem  intrante.  Corpus  elongatum.  Cau- 
da  gracilis.  Squamae  magnae  vel  médiocres.  Dentes  cylindrici. 

Aspius  Ag. 

o'  Squamae  parvae    vel  médiocres  inaequales.  Corpus  elongatum  cauda 
gracili.  Dentes  compressi.  Maxilia  inferior  hamata? 

Gila  Baird  Gir.  =:  Tigoma  Gir.  s    Cheonda  Gir. 

o"  Squamae  médiocres  inaequales.  Labia  carnosa.  Corpus  oblongum  vel 
elongatum.  Cauda  robusta.  Dentes  facie  masticatoria  nulla.  Isthmus 
mediocris. 

Ptychocheilus  Ag.  s  Clinostomus  Gir. 

f'  Dentes  pharyngeales  voratorii  triseriati  2.3.5/5.3.2,  vel  2.3.4/4.3.2. 
Venter  convexus  dorso  nonhumilior.  Cirri  4 ,  vel  2,  vel  nulli.  Squamae 
magnae  vel  médiocres.  Linea  lateralis  valde  curvata. 

Ojosanws  McCl.  (subg.  Shacra,  Bendilisis,  Opsarius^lkx). 

o'"""  Rostrum  convexum  non  depressum.  Squamae  magnae  vel  médiocres.  Pinna 
dorsalis  brevis.  . 

ó  Pinna  analis  multiradiata  elongata  dorsali  multo  longior;  dorsalis  post  pinnas 
ventrales  incipiens.  Squamae  magnae.  Cirri  nulli.  Corpus  valde  elevatum. 
Dentes  uni-  vel  biseriati. 

o  Linea  lateralis  leviter  curvata.  Venter  post  ventrales  carina  alepidota. 

Abramis  Cuv.  =;  Blicca  Heek.  =;  Balier us  Heek.  =:  Blic- 
copsis  Heek. 

o'  Linea  lateralis  valde  curvata. 

Luxilus  Raf.  =3    Stilbe  De  Kay  :=!  Bichardsotiius  Gir. 

ó'  Pinna  analis  multiradiata  dorsali  longior.  Corpus  subelongatum ,  dorso  non 
elevato.  Maxilia  superior  symphysi  incisura  tuberculum  maxillae  inferi- 
oris  recipiente.  Rictus  valde  obliquus.  Pinna  dorsalis  post  ventrales  in- 
cipiens.   Venter  post  ventrales  carinatus.  Linea  lateralis  valde  curvata. 


273 

Alburnus  Rond.,  Heek.  ;=:  Alburnellus  Gir.  =3  Leucaspius 
Heek.,  Kner. 

ó"  Pinna  analis  non  elongata,  dorsali  brevior  ad  vix  longior. 
f  Rostrum  valde  convexum  truncatiusculum  ante  os  prominens.  Pinna  dor- 
salis  supra  ventrales  incipiens.  Squamae  magnae.  Cirri  2   supramaxil- 
lares  vel  nuUi.  Linea  lateralis  rectiuscula. 

Hybopsis  Ag.  (Subg.  Htjhopsü  Ag.,  Hudsonius  Gir.) 

f'  Rostrum  non  truncatum ,  non  ante  os  prominens.  Pinna  dorsalis  ante  vel 
supra  initium  analis   desinens. 
o  Cirri  2 ,  supramaxillares.  Squamae  magnae.  Corpus  elongatum  vel  sub- 
elono;atum. 
aa  Rictus   sat  magnus.  Linea  lateralis  curvata.  Dentes  biseriati. 

Leucosomus  Heek.  =3  Cheilonemu%  Baird=:  FogonicUhys 
Gir.  =:  Nocomis  Gir, 

bb  Rictus  mediocris.  Linea  lateralis  rectiuscula,  Dentes  uniseriati. 

CeratichtJiys  Baird. 

o'  Cirri  nuUi.  Squamae   magnae  vel  médiocres.  Dentes  uni-  vel  biseriati. 
Corpus  oblongum  vel  elongatum. 
aa  Rictus  sat  magnus.  Pinna  dorsalis  post  ventrales  incipiens.  Oculi  superi. 
Genae  elevatae.  Linea  lateralis  parum  curvata. 

Semotihs  Raf.  (gen.  Leucosomus  Heek.   valde  affin.). 

bb  Rictus  mediocris  vel  parvus.  Corpus  oblongum  vel  elongatum. 

f  Pinna  dorsalis  supra  vel  vix  post  ventrales  incipiens.  Linea  lateralis 
parum  ad  valde  curvata.  Squamae  magnae  vel  médiocres. 

Leuciscus  Rond.,  Klein  ;=;  Zewco-s  Heek.  s  S^ualiusB^. 
Tnx  Tekst  es  Bp. 

t'  Corpus  oblongum.  Squamae  magnae.  Linea  lateralis  mediocriter  cur-  , 
vata.  Pinna  dorsalis  post  pinnas  ventrales  incipiens. 

Scardinius  Bp.  —  Idus  Heek. 

f"  Squamae  magnae  deciduae.  Rostrum  incrassatnm  ante  os  prominens. 
Pinna  dorsalis  supra  ventrales  incipiens.  Linea  lateralis  rectiuscula. 

Alhurnops  Gir. 

f"  Squamae   altae   breves.    Rictus  brevis.  Linae    lateralis  mediocriter 
curvata.  Pinna  dorsalis  supra  vel  vix  post  ven  trales  incipiens. 

35 


274 


Cyprinella  Gir. 

+""  Squamae  médiocres.  Maxillae  aequales.  Linea  lateralis  parum 
curvata.  Pinna  dorsalis  ulo  post  ven  trales  incipiens.  Isthmus 
sat    latus.   Dentes  4/4. 

Codoma  Gir. 

II  Oxygastri.  Venter  ante  pinnas  ventrales  cultratus.  Corpus  squamosum.  Pinnae, 
analis  elongata,  dorsalis  brevis.  Cirri  nuUi. 
1.  Pinna  dorsalis  spina  armata.  Pinnae  pectorales  médiocres. 

a.  Spina  dorsalis  serrata.  Corpus  oblongum ,  dorso  rostroque  angulatis.  Squamae 

parvae.    Linea    lateralis    rectiuscula.    Dentes  compressi    facie   masticatoria 
obliqua  truncata  plurituberculata  2.2.4/4.2.2. 

Smiliogaster  Blkr. 

b.  Spina  dorsalis  edentula.  Corpus  elongatum  dorso  humili.  Pinna  dorsalis  ven- 

trales inter  et  analem   sita.  Squamae  médiocres  vel  parvae.  Linea  lateralis 
valde  curvata.   Vesica  aërea  triloba. 

CuHer  Basil. 

2  Pinna   dorsalis  spina   nulla,  anali  tota  vel  ex  parte   opposita.  Pinnae  pecto- 
rales elongatae.  Rictus  valde  obliquus. 
a.  Linea  gulo-ventralis  regulariter  convexa.  Linea  lateralis  valde  curvata. 
ó  Corpus    oblongum.  Rictus  brevis.  Maxilla   superior    symphysi  non  eraargi- 
nata,  inferior    symphysi   non    tuberculata.  Squamae   maquae,  subaegualesj 
nuchales  longe  post  oculum  rejcctae.  Dentes  voratorü  2.4.5/5.4.2. 

Lauhuca  Blkr. 

ó'  Corpus  oblongum  vel  elongatum.  Squamae  magnae  vel  parvae ,  inaequales , 
nuchales  supra  oculum  incipientes.  Maxilla  superior  symphysi  incisura 
tuberculum  maxillae  inferioris  recipiens.  Dentes  raptatorii  bi-vel  triseriati 
2.4.5/5.4.2.   vel  2.5/5.2  vel  4.4/4.4. 

CAela  Buch.  =:  Felecus  Ag. 

b.  Linea  gulo-ventralis  post  axillam   valde   emarginata.     Linea    lateralis  parura 
curvata. 
ó  Corpus    elongatum.    Squamae    parvae.  Rictus  magnus    subverticalis.    Dentes 
voratorü  subcochleariformes  4.4/4.4.  Pinnae  pectorales    elongatae. 

MacrocUricUhys  Blkr. 


275 

Species  Barhinorum  hucusque  cognitae. 


Racoma  labiata  McCl Afghanistan. 

//       brevis  McCl Afghanistan. 

//       Edeniana  Blkr=:  Schizothorax  Edeniana  McCl.     .     .  Afghanistan. 

V       Ritchieana  Blkr  z3  Schizothorax  Ritchieana  McCl.     .  Afghanistan. 
Schizothorax  esocinus  Heek Affghan.,  Cashmir. 

1/       micropogon  Heek Cashmir. 

//       planifrons  Heek Cashmir. 

//       Hügelii  Heek.    .     .     v Cashmir. 

ff       intermedius  McCl Afghanistan. 

//  ?  barbatus  Blkr  ;—  Schizothorax   barbatus  McCl.      .     .  Afghanistan. 

//  ?  gobioides  Blkr  ^  Racoma  gobioides  McCl Afghan.  (Bamean  fl). 

*  Balantiocheilos  melanopterus  Blkr  :=;  Barbus  melanopterus  Blkr 

zn  Systomus  melanopterus  Blkr Sumatra,  Borneo,  Siam. 

*  Amblyrhynchichthys   truncatus  Blkr  =5  Barbus  truncatus  Blkr 

^  Systomus  truncatus  Blkr Sumatra,  Borneo,  Siam. 

*  Albulichthys    albuloides    Blkr::^  Systomus  albuloides  Blkr.     .  Sumatra,  Borneo,  Siam. 

*  Hampala    ampalong    Blkr  =^  Capoeta  ampalong  Blkr.   .     .     .  Borneo,  Sumatra. 

*  1/    macrolepidota  V.  Hass.  z3    Capoeta  maerolepidota  Val. 

=;  Scaphiodon  macrolepidotus  Heek.  ;=;  Systomus  macro- 

lepidotus  Heek Jav.,Sum.,Born,,  Pin.,  ïenss. 

Hypselobarbus  (Hypselobarbus)  mussuUah  Blkr:::^  Barbus  mus- 

suUah  Syk Deccan. 

//?(//)  nancar  Blkr  —  Cyprinus  nancar  Buch  ^  Gibe- 

lion  nancar  Heek Bengala. 

//       (Gonoproktopterus)   kolus   Blkr  =3  Barbus  kolus  Syk. 

=i  Systomus  kolus  Heek.  =:  Capoeta  kolus  Blkr.  .  Deccan. 
v       (Tambra)  abramioides  Heek.  —  Leuciscus  abramioides 

Blkr Deccan. 

Systomus  ?  (Barbodes)  surkis  Blkr  =;  Barbus  surkis  Rüpp.  .  Nilus. 
//  ?  (  //  )  perinee  Blkr  =:  Barbus  perince  Rüpp.  .  .  Nilus. 
1/  ?  (  //  )  intermedius  Blkr—  Barb,  intermedius  Rüpp.  Nilus. 
"      ?     (  "  )     bynni   Blkr  ;=:    Cyprinus  bynni   Forsk.  :=: 

Cyprinus  lepidotus  Geoffr.  ^  Barbus  bynni  Val.  Nilus. 
■1/       ?  (  '/  )  gobionides  Blkr  ;=)    Barbus  gobinoides   Val. 
(an  Barbus  pallidus  Smith??);=5    Barbus  go- 
bioides Heek.      .    :    .     .    : Prom.  bon.  spei. 


276 

Systomus  (Barbodes)  pallidus  Blkr  =:   Barbus  (Pseudobarbus 

pallidus  Smith Prom.  bon.  spei. 

//  (  "  )  Burchelli    Blkr   :=;    Barbus    (Pseudobarbus) 

Burchelli  Smith. Prom.  bon.  spei. 

//       ^  (  "  )  callensis  Blkr  =i   Barbus  callensis  Val.    .     .  Algeria. 

'/       ?  (  //  )  setivimensis  Blkr  :=;  Barbus  setivimensis  Val. 

^   Barbus  leptopogon  Ag.  ? Algeria. 

//  {  "  )  labecula  Blkr  =^    Barbus  labecula  Val.   .     .  Palaestina. 

//       ?  (  "  )  lacerta  Blkr:=!  Barbus  lacerta  Heek.       .     .  Syria. 

//       ?  (  //  )  perniciosus  Blkr  ^  Barbus  perniciosus  Heek.  Syria- 

//       ?  (  //  )  pectoralis  Blkr  =3  Barbus  pectoralis  Heek.     .  Syria. 

//       M  "  )  chalybatus   Blkr  ^  Cyprinus  calybatus   Pall. 

=3    Barbus  chlybatus  Heek. Mar.  casp. 

//  {  "  )  arabicus  Blkr  :=3    Cyprinus  arabicus  Ehr.  =: 

Arabia  Barbus  arabicus  Val Arabia. 

//  {  "  )  kersin  Blkr^  Barbus  kersin  Heek.     .     .     .  Syria. 

//  (  '/  )  rajanorum  Blkr  ^  Barbus  rajanorum  Heek.  Syria. 

//  (  "  )  Duvaucelii  Blkr  :=:  Barbus  Duvaucelii  Val.    .  Bengala. 

//           (  "  )  capito  Blkr  :=!  Cyprinus  capito  Pall.  z=i  Bar- 
bus capito  Val Georgia. 

//  (  "  )  clavatus  Blkr  :=;  Barbus  clavatus  McCl.  —  Cy- 

prinus chagunio  Buch.  sec.  McCl.  (1845);  an 
potius  spec.   Cycloclieilichthys.  ?      ....  Bengala. 

//       ?  (  1/  )  spilopholus  Blkr  =i  Barbus  spilopholus  McCl. 

=j  Cyprinus  chagunio  Buch.  sec.  McCl.  (1839); 

an  Cyclocheilichthys  ?  vel  gen.   propr.  ?  .     .  Bengala. 
//  (  '/  )  deliciosus  Blkr  ^  Barbus  deliciosus  McCl.     .  Assam. 

//  (  "  )  kadoon  Blkr=:  Russ.  Ne  260 Hindostan. 

//  (  '/  )  gibbosus  Blkr::::  Barbus  gibbosus  Val.    .     .  Hindostan.     . 

//  (  V/  )  subnasutus  Blkr  ^   Barbus  subnasutus  Val.  Hindostan. 

//  (  "  )  kakus  Blkr  zn  Kakoo  v.  Karoo  Russ.  No.  205 

z=i  Barbus  kakus  Val Hindostan. 

//  (  "  )  chrysopoma  Blkr  :=j  Barbus  chrysopoma  Val.  Hindostan. 

1/  {  "  )  roseipinnis  Blkr;=:  Barbus  roseipinnis  Val.   .  Hindostan. 

//  (  "  )  Polydori  Blkr  =  Barbus  Polydori  Val.     .     .  Hindostan. 

v  (  "  )  sarana  Blkr  ^  Barbus  sarana  Val.     .     .     .  Plindostan. 

//  (  '/  )  kunnamo  Blkr  :=:  Kunnamo  Russ.  No.-204:::^ 

Cyprinus  sarana  Buch.  =:  Barbus  sarana  Val. 

exparte  =:  Barbus  kunnamvo  Heek.     .     .     .  Hindostan. 


277 


Systomus  (Barbodes)  immaculatus  Blkr  s  Systomus  immaculatus 

jVIcCI.  :=:  Barbus  immaculatus  Heek.  ^  Cyprinus 

MacClellandi  Val.  =:  Barbus  MacClellandi  Val. 

gardonides  Blkr  ^  Barbus  gardonides  Val.    ,     . 

sada  Blkr  ^   Cyprinus  sada  Buch.  :=!  Gonorhyn- 

chus  fimbriatus  McCl.  ^    Barbus  sada  Val.  =3 

Rohita?  fimbriata  Heek • 

rododactylus  Blkr  ;=!  Barbus  rododactylus  McCl. 

micropogon  Blkr  ;=3  Barbus  micropogon  Val     . 

deauratus  Blkr  :=:  Barbus  deauratus  Val.     .     . 

carassioides   Blkr:=:  Barbus  carassioides  Heek. 

(descr.    mihi    ignota) .     .     . 

balleroides    Blkr ;:::  Barbus    balleroides  Val.     . 

Schvvanefeldi  Blkr  ^  Barbus  Schvvanefeldii  Blkr. 

belinka   Blkr 

amblycephalus  Blkr;=3  Barbus  amblycephalus  Blkr. 

erythropterus  Blkr  ;=i  Barbus  erythropterus  Blkr. 

bramoides  Blkr  ^  Barbas  bramoides  Val  =3  Bar- 
bas bremoides  Val.  =3  Barbas  wadon  Blkr.     . 

javanicus  Blkr  =j  Barbas  javanicus  Blkr.     .     . 

koilometopon  Blkr  ^  Barbus  koilometopon  Blkr. 

gonionotus   Blkr  =3  Barbas  gonionotus   Blkr.     . 

Hugaenini  Blkr  ;=!  Barbas  Huguenini    Blkr.     . 

hypselonotus    Blkr:::^  Barbus  hypselonotus   V. 

Hass.  ;=!  Barbus    hypoeoenatus    Buil.    Férass. 

1824    (err.     typogr.) . 

macrophthalmus  Blkr=!  Barb.macrophthalm.  Blkr. 

platysoma  Blkr.:r!  Barbus    platysoma  Blkr.     . 

rubripinna  Blkr  ;=;  Barbus  rubripinna  V.  Hass. 

:=;  Barbas  rubripinnis  Val.  :=;  Barbas  orphoides 

Val.  ^  Barbas  gardonides  Val.  (specim.  javan.) 

=5  Barbas    sarananella    Blkr 

//  )  banter  Blkr  :=ï  Barbus  bunter  Blkr.  , 
'/  )  tetrazona  Blkr:=!  Barbas  tetrazona  Blkr.  . 
»  )  lateristriga  Blkr::::  Barbus  lateristriga  Val. 
"  )  fasciatas  Blkr  =:  Barbas  fasciatus  Blkr. 
//  )  obtusirostris  Blkr  :^  Barbus  obtusirostris  V.  Hass- 
'/  )  maculatas  Blkr=;  Barbus  maeulatas  V.  Hass.= 

Barbas  binotatusKuhl.  ;=;  Barbus  oresigenes  Blkr 


Assam. 
Bengala. 


Bengala. 

Assara. 

Hindost.  (Mysore). 

Cochin-China. 

Borneo. 

Archip.  sundaic.  ?? 

Sumatra,  Borneo. 

Sumatra. 

Borneo. 

Java,  Borneo. 

Java. 

Java,   Sumatra. 

Java. 

Java. 

Sumatra. 


Java. 
Java. 
Java. 


Java,  Siam. 

Java. 

Borneo. 

Jav.,  Sum.,  Born.,  Bank-,  Biltn. 

Sumatra,  Banka,  Borneo. 

Java. 


278 


:=  Barbus  blitonensis   Blkrs  Barbas  kusanensis 

Blkr=:Barbus  polyspiloa BIkr.  Jav.,Bali.,Sum.,  Bilit.,13ank.,  Bint.,  Nias,  Bom, 

*  Systomus  (Barbodes)  goniosoma  Blkr Samatra. 

■  )  marginatus  Blkr  =3  Barbus  marginatus  Val..     .  Java,  Siimatra. 
(Capoëta)  beso  Blkr  =3    Varicorhinus    beso  Rüpp.  =3 

Systomus  beso  Heek.  =3  Labeo  varicorhinus  Val.  Nilus. 

//  )  luteus  Blkr=:  Systomus   luteus  Heek.       .     .     .  Syria. 

II  )  albus  Blkr  =:  Systomus    albus    Heek.       .     .     .  Syria. 

H  )  amphibius  Blkr  =3     Capoëta    amphibia    Val.  ;:: 

Scapbiodon  amphibia  Heek •.  Hindostan. 

M  )  chola   Blkr  -^  Cyprinus  chola  Buch.  =:3  Systomus 

chola  McCl.  =3  Capoëta  chola  Blkr Bengala. 

h  )  chrysosomus  Blkr  =5  Systomus  chrysosomus  MeCl.  Bengala. 

//  )  padangensis  Blkr  s  Capoëta  padangensis    Blkr.  Sumatra. 

*-  )  sumatranus  Blkr  ==!  Capoëta   tetrazona  Blkr.      .  Sumatra. 

//  )  brevis  Blkr  3  Capoëta  brevis  Blkr Java. 

//  )  leiacanthus    Blkr  t^^,  Capoëta  javanica    Blkr.      .  Java. 

//  )  oligolepis  Blkr  =3  Capoëta  oligolepis  Blkr.      .     .  Samatra. 
(Systomus)  chrysopterus  McCl :     ,  Bengala. 

M  )  guganio  Blkr  =3  Cyprinus  guganio  Buch.      .     .  Bengala. 

//  )  tictis  Blkr  ^  Cyprinus  tictis  Buch Bengala. 

//  )  puntio  Blkr=^    Cyprinus  puntio  Buch.      .     .     .  Bengala. 

'/  )  Duyaucelii  BIkr;=:  LeuciscusDuvaucelii  Val.jPoiss. 
fig.  491  p.  71  (nee  pag.  58  quae  spec.  plane 
diversa.) .      .     .  Bengala; 

'/  )  terio  Val.  :=3  Cyprinus    terio    Buch.  =3  Cyprinus 

teripungti  Buch.  :=3  Systomus  gibbosus  McCl.    .  Bengala. 

//  )  sophore  McCl.  =3  Cyprinus  sophore  Buch.  ^  Bar- 
bas sophore  Val Bengala. 

//  )  phutunio  Val.  =3  Cyprinus  phutunio  Bach.  :=;  Cy- 
prinus phutunipungto  Buch.  =3  Systomus  lep- 
tosomus  McCl Bengala. 

//  )  siamensis  Casteln.    Mss Siam. 

H  )  gelius  McCl.  =3  Cyprinus  gelius  Buch.  ^  Cy- 
prinus canius  Buch.  ;=;  Cyprinus  ranipungti  Buch. 

■^  Systomus  canius    McCl Bengala, 

(  //  )  ticto  McCl.  —  Cyprinus  ticto  Buch.  =3  Cyprinus 
bimaculatus  Buch.  ap.  McCl.  ;=!  Rohtee  ticto  Syk. 
ï3  Systomus  bimaculatus  McCl Bengala,  Deccan. 


279 

*  Systomus  (Systomus)  cosuatis  Blkr.  3  Cyprinus  cosuatis  Buch. 

—  Cyprinus  coswati  Buch.  =;  Systomus  malaco- 

pterus  McCl  =3  Leuciscus  cosuatis  Val.    .     .     ,  Bengala. 

H     (  i'  )  conchonius   Val  z^  Cyprinus  conchonius    Buch.  Bengala. 

»     (  '/  )  pyrrhopterus  McCl Assam. 

//     {  II  )  titius  Val.  :=-  Cyprinus  titius  Buch.  =:  Systomus 

tetrarupagus  McCl. Assam. 

v     {  II  )  stigma  Blkr  =ï  Leuciscus    stigma  Val.      .     ,     .  Mysore. 

II     (  '/  )  sulphureus    Blkr  =3  Leuciscus  sulphureus  Val.    .  Mysore. 

//     {  II  )  filamentosus  Blkr  :=-  Leuciscus  filaraentosus  Val.  Hindostan. 

v^  {  II  )  tripunctatus  Blkr=  Systomus  tripunctatus  Jerdon.  Hindostan. 

'/     (  "  )  pangut  Heek.  =3  Rohtee  pangut   Syk.      .     .     .  Deccan. 

'/?(//)  mahecola   Blkr  =;  Leuciscus    mahecola   Val.      .  Hindostan  occid. 

//?('/)  presbyter  Blkr  =j    Leuciscus   presbyter  Val.      .  Hindostan  occid. 

'/     (  "  )  thermalis   Blkr  ^  Leuciscus  thermalis  Val.  .     .  Ceylon. 

//?(//)  binotatus  Blkr  =^  Leuciscus  binotatus   Blyth.     .  Ceylon. 

*  w     (  //  )  Waandersi  Blkr Java. 

*  (/{//)  bulu  Blkr. Sumatra,  Borneo,  Siam. 

*  //     (  "  )  lawak  Blkr Java. 

*  Cyclocheilichthys  (Cyclocheilichthys)  armatus  Blkr  1:3  Barbus 

armatus  Val.  3  Barbus  Valenciennesi  Blkr.        .  Java,  Snmatra,  Siam? 

*  //     (  V  )  enoplos  Blkr:=j  Barbus  enoplos   Blkr.       .     .     .  Java. 

*  'I     {  II  \  macracanthus  Blkr  =:  Barbus  macracanthus  Blkr.  Sumatra. 

*  «'(//)  repasson,  Blkr  :=!  Barbus  repasson   Blkr.       .     .  Snmatra. 

*  *    (Siaja)  Deventeri  Blkr  3  Capoëta  Deventeri  Blkr.    .     .  Java. 

*  "     (  "  )  heteronema  Blkr  :=:  Barbus  heteronema  Blkr     .  Borneo. 

*  '/     (  "  )  macropus  Blkr .  Borneo. 

*  V     (  V  )  microlepis   Blkrzs  Capoëta  microlepis    Blkr.      .  Snmatra,  Borneo. 

*  "     (  "  )  siaja  Blkr  ;:-  Capoëta  siaja  BUir  =:  Capoëta   eno- 

plos  Blkr Sumatra,  Borneo- 

'/     (Anematichthys)  apogon  Blkr  -zi.  Barbus  apogon  Kuhl. 

s  Systomus  apogon  Val Jav. ,  Sum. ,  Borneo ,  Banka. 

*  »     (  //  )  apogonides  Blkr:^  Systomus  apogonides   Blkr-  .  Java. 
'/     (  '/  )  janthochir  Blkr  =3  Systomus  janthochir  Blkr.      .  Bornea 

Labeobarbus  caninus  Blkr.  3  Barbus   caninus   Val.      ,     .     .  Europa. 
»  Petenyi  Blkr  =3  Barbus    Petenyi  Heek.  =3  Pseudo- 

barbus    Leonhardi    Bielz. 
*  Canalii  Blkr  =  Barbus  Canalii  Val.     .     .     .     .     .  Europa. 

*-  facini  Blkr  =3  Barbus  fucini    Gosta Europa. 


« 


* 


280 

Labeobarbus  peleponesius  Blkr  =;  Barbas  pelepoiiesius  Val.  = 

Barbus  peleponensis  Heek Europa  (Morea). 

u        canis    Blkr  =:    Barbus   canis    Val.  =^  Luciobarbus 

cauis    Heek. Palaestina. 

//         longiceps  Blkr  =3  Barbas  longiceps   Val.  :=;  Lucio- 
barbus   loiigiceps   Heek Palaestina. 

//         Kotschyi  Blkr  :^  Barbus   Kotschyi   Heek.      ...  Syria. 

*-         grypas    Blkr  =3  Barbas    grypus   Heek Syria. 

//         nedgia  Rüpp. Nilus. 

/'         affinis  Blkr  —  Barbus  affinis  Rüpp.  :=;  Lueiobarbus 

affinis  Heek. Nilus. 

//         elongatus   Blkrz:  Barbus  elongatus  Rüpp.  s  Lu- 
ciobarbus elonsratus  Heek.      .     '. Nilus. 

//         gorguari  Blkr  —  Barbus  gorguari  Rüpp.  ;=:   Lucio- 
barbus gorguari  Heek Nilus. 

n         capensis  Blkr=:  Barb.  (Cheilobarbus)  capensis  Smith.  Prom.  bon.  spei. 

//        luarequensis  Blkr  ;=;  Barbus    (Cheilobarbus)    mare- 

quensis   Smith Prom.  bon.  spei. 

//        macrolepis  Heek :    .     .     .  Cashmir. 

//        khudree  Blkr  =3  Barbus  khudree  Syk.  .  :    .     .     .  Deccan. 

//        chelynoides  Blkr  :=!  Barbus    chelynoides  McCl.  =3 

Barbus  cheilynoides    McCl Bengala. 

M         macroeephalus  Blkr  :=!  Barbus  maerocephalus  McCl.  Assam. 

n        hexagonolepis  Blkr  :i3  Barbus  hexagonolepis   McCl.  Assam- 

//         mosal  Blkr  =j  Cyprinus  mosal  Bueh.  =s  Barbus  mo- 

sal  Val.  =1  Barbus  megalepis  MeCl Bengala. 

//         tor  Blkr  zn,  Cyprinus    tor  Baeh.  =:  Tor  Hamiltonii 

Gr.  =s  Barbus  hexastichus  MeCl.  =:  Barbus  tor  Val.  Bengala. 

II         progeneius    Val.  s  Cyprinus  tor   Bueh.   ColL    sec. 

McCl.  =5    Barbus   progeneius  MeCl.     .....  Bengala. 

//        putitora  Blkr  =:  Cyprinus  putitora  Bueh.  z:  Bar- 
bus putitora  McCl.       .......;..  Bengala,  China. 

u         spinulosus  Blkrs  Barbus  spinulosus  McCl.       .     .  China? 

*  //         douronensis  Blkr  ■zi    Barbus   douronensis    Val.  =3 

Barbus  dauronensis  Heek Java,  Sumatra. 

*  //         soro    Blkr  :s  Barbus    soro  Val Java,  Sumatra. 

*  II        tambra  Blkr=:  Barbas  tambra  Val.      .....  Java. 

*  //         tambroides  Blkr.      .     .     .     .    ■ Java,  Sumatra. 

//        zambezensis  Pet-  (nomen  mihi  tantum  cognitum).  .  Africa  (Mossamb.) 
Barbas  valgaris  Flem.  =:  Cyprinus  barbas,  L.  =  Cyprinus  barba 


gibbosiTS  Pet. 
inermis  Pet. 
trimacalatas  Pet 
radiatus  Pet. 


281 

Hartm.=!  Barbas  commanis  Cav.s  Barbas  flaviatilis  Ag.  Europa. 

Barbus  Mayori  Val Europa. 

II         plebejas  Bp.  =3  Barbas  tiberinas  Bp Europa. 

//        eques  Bp.  =3  Cyprinas  barbas  ?  Nardo Europa. 

//         leptopogon   Bp. Europa. 

//         scincus  Heek Syria. 

//     ?  longas  Heek.  (descriptio  mihi  ignota)         Syria. 

//         barbulas  Heek Syria,  Persia. 

//        mystaceas  Blkr  =3  Cyprinas  marsa  Güldenst.  ?  ::i.  La- 

ciobarbas  naptaceas  Heek Syria,  Mar.  casp. 

//        schejch   Blkr  =3  Luciobarbas    schejch  Heek.  =!  Lucio- 

barbas  schech   Heek Syria. 

II  esocinus  Blkr  =3  Luciobarbas  esocinas  Heek.  .  .  Syria. 
//  xanthopterus  Blkr^  Luciobarbas  xantliopterus  Heek.  Syria. 
//        paludinosus    Pet.  (  nomen  mihi  tantum  cognitum  )  .  Africa  (Mossamb.). 

(       //  H  II  II  )  .  Africa  (Mossamb.). 

(       //  //  //  //  )  .  Africa  (Mossamb.). 

(       //  //  //  //  )  .  Africa  (Mossamb.). 

{      u  II         II  II         )  .  Africa  (Mossamb.). 

Opsaridiam  zambezense  Pet.  (gen.   et  spec.  nom.  mihi  tantum 

cognit loei?) Africa  (Mossamb.). 

Heraibarbus   barbus  Blkr!=:Gobio  barbas  T.  Schl Japonia. 

Pseudophoxinus  zeregi  Blkr  =!  Phoxinellus  zeregi  Heek.       .     .  Syria. 
Rohteichthys    microlepis   Blkr  :=i    Barbus     microlepis   Blkr  =3 

Systomus  microlepis  Blkr  =^  Rohtee  microlepis  Blkr  Sumatra,  Borneo. 

Rohtee  Ogilbii   Syk  ^    Osteobrama    Ogilbii  Heek Deccan. 

//         Vigorsii  Syk.  =:  Osteobrama    Vigorsii    Heek.      .     .     .  Deccan. 
II         Alfredianus  Blkr=^  Leuciscus  Alfredianus  Val.  ::3  Leu- 
ciscus   Duvaucelii   Val.    (Poiss.  XVH   p.  58  nee  pag. 

71  fig.  491)-.    .     .     .     .     : Deccan. 

n  ?  cotis  Blkr  ;=:  Cyprinus  cotis  Buch.  ^  Cyprinus  cotio 
Bueh.^  Abramis  gangeticus  Swns.  :=■  Osteobrama  co- 
tis Heek.  —  Leuciscus   cotio  Val; Bengala. 

II??     chrysops  Blkr=:  Leuciscus  chrysops   Val Bengala. 

//         Blythi  Blkr=:  Systomus  microlepis  Blyth  (nee  Blkr).     .  Bengala? 

//         bramuia  Blkr=2  Abramis  bramuia  Val China. 

*'         terminalis  Blkr^  Abramis  terminalis   Richds.     .     .     .  China. 
I'  ?       rhomboidalis    Blkr  =i    Abramis  ■  rhomboidalis   Richds. 

=3  Leuciscus  rhomboidalis  Val China. 

36 


282 

Acanthobraraa   centisqaama   Heek.  =!   Trachibrama   centisqua- 

ma  Heek Syria. 

*  marmid  Heek.  =3  Trachibrama  marmid  Heek.  .  Syria. 
//  capida  Heek.  =:  Trachibrama  cnpida  Heek.  .  .  .  Syria. 
//  arrhada  Heek.  i^  Trachibrama  arrhada  Heek.  .  .  Syria. 
//  pekinensis  Blkr  ^  Abramis  pekinensis  Bas.  .  .  .  China. 
//  mantschurica  Blkr  ::3  Abramis  mantschuricus  Bas.  Mongol.,  Mantschuria. 
Rhodeus  amaras  Ag.  =3  Alburnus  Ausonii  Marsigl.  ::3  Cyprinas  Europa,  Asia  minor. 

amarus   L.  =:  Leuciscus     amarus    Cnv 

Chanodichthys  mongolicus  Blkr  :=3  Leptocephalus  mongolieus  Bas.  Mongolia  ,  Mantsliur. 
u     ?       argenteus    Blkr  =!  Leuciscus    argenteus  Bas.      .     .  China. 

//     ?       aethiops  Blkr::^  Leuciscus  aethiops  Bas China, 

Pseudoculter  pekinensis  Blkr  :=:  Culter  pekinensis  Bas.     .     .     .  China. 

V         exiguus  Blkr=!  Culter   exiguus  Bas China. 

Hemiculter  leucisculus  Blkr  =:  Culter  leucisculus  Bas China. 

Aulopyge  Hügelii  Heek Europa  (Bosnia,  Dalmat.) 

Meda  fulgida  Gir. Am.  sept.   (Rio  San  Pedro); 

Chedrus  chedra  Blkr  z3  Cyprinus  chedra  Buch.  =:  Chedrus  Grayi 

Swns.=:  Pachystom.  chedra  Heck.=;  Leueisc.  chedra  McCl.  Bengala. 
1/       tila  Blkr  =3  Cyprinus  tila  Buch. =5  Pachystomus  tila  Heek. 

;=!  Leuciscus  tila  Val Bengala.  * 

//       apiatus  Blkr  ;=i  Cyprinus  apiatus  Val.  =2  Leuciscus  apia- 

tus  McCl.  —  Pachystomus  apiatus  Heek Bengala. 

//  ?  brachiatus   Blkr  =3   Leuciscus  brachiatus  McCl.  =:   Leu- 
ciscus branchiatus  McCl.  =i  Pachystomus  brachiatus  Heek.  Bengala. 
Plargyrus  cornutus    Gir.  =3    Cyprinus    cornutus  Mitch.  ::::   Cy-  , 
prinus  rubripinnis  Mus.  Par.  =3  Leuciscus  cornutus  De 
Kay  =    Hypsolepis  cornutus  Baird  z^    Argyreus  rubri- 
pinnis Heek Am.  s.  (N.BrittJnd.lake,  etc) 

u       typicus  Gir.  :=i  Rutilus  plargyreus  Raf.  =3  Leuciscus  plar- 
gyrus Kirtl Amer.  sept.  (Ohio). 

//       gibbosus  Gir.  :=ï    Leuciscus  gibbosus  Stor.  =5   Hypsole- 
pis gibbosus   Ag Amer.  sept.  (Alabama  etc). 

fi       frontalis  Gir.  :=3  Leuciscus  frontalis   Ag.  =:    Hypsolepis 

frontalis  Ag Amer.  sept.  (Lac  superior). 

1/       graeilis   Gir.  —  Leuciscus   gracilis  Ag Amer.  sept.  (Lac-  Huron). 

//       Bowmani  Gir Amer.  sept.  (Nebraska). 

V       argentatus  Gir Amer.  sept.  (James-fl) 

*  Catla  Buchanani    Val   =!    Cyprinus    catla    Buch.    =:   Gibelion 


283 


-X 


catta  Heek .  Bengala. 

Hypophthalmichthys  molitrix  Blkr  =2  Leuciscus  molitrix  Val.  :=: 

Leuciscus  hypophthalmus  Gray,  Richds.       .     .     .  China. 
//        mantschuricus  Blkr=!   Cephalas  mantschuricus  Bas.  Mongol. ,  Mantschur. 
//         nobilis  Blkr  :=:  Leuciscus  nobilis  Gray.       ....  China- 
H  ?     idella  =3  Leuciscus  idella  Val  ?  ;=!  Aspius?  vel  Idus? 

ideila    Richds ^ China. 

//  ?    piceus  Blkr  =3  Leuciscus  piceus  Richds China. 

//  ?     aeneus  Blkr  =3  Leuciscus  aeneus  Val China. 

*  Thynnichthys  thynnoides  Blkr;=;  Leuciscus  thynnoides  Blkr.     .  Sumatra. 
//        polylepis  Blkr Sumatra,  Borneo. 

N        harengula  Blkr  :=j  Leuciscus  harengula  Val.     .     .     .  Pegu. 

//  ?     jesella  Blkr  =;  Leuciscus  jesella    Val China. 

II  ?    rosetta  Blkr  =2  Leuciscus  rosetta  Val China. 

//  ?    xanthurus  Blkr  ;=!   Leuciscus    xanthurus  Richds.  z5 

Aspius?   xanthurus  Richds China. 

*  Amblypharyngodon    mola    Blkr  =3     Cyprinus    mola    Buch.  =3 

Leuciscus    mola  McCl.  :=;  Opsarius  mola  Heek.  3 

Mola  mola  Heek.  =j  Leuciscus  pellucidus  McGl..      .  Bengala. 

*  *        microlepis  Blkr  =:3  Leuciscus  microiepis  Blkr.      .    .  Bengala, 

n         melettina  Blkr=!  Leuciscus  melettina  Val.      .     .     .  Hindost.  occid- 
Devario  Buchanani  Blkr  =:  Cyprinus  devario  Buch.  a  Cyprinus 

devarid  Buch.  =3  Devario  devario  Heek Bengala. 

H      cyanotaenia  Blkr  =:  McCl.,  Ind.  Cypr.  As.  Res.  XIX 

tab.  56  fig.  9 Bengala. 

//       MacClellandi  Blkr  :=;  McCl.,  Ind.  Cypr.  As.  Res.  XIX 

tab.  56  fig.  8 Bengala. 

*      ostreographus  Blkr  =j  Perilampus  ostreographus  McCl. 

=3    Devario    osteographus    Heek Assam. 

*  Luciosoma    (Luciosoma)    setigerum    Blkr   =!    Barbus    setigerus 

Val.  =3  Barbas  podonemus    Blkr Java,    Sumatra. 

*  II       {  II  )  spilopleura    Blkr Sumatra,  Siam. 

*  n       (Trinematichthys)  trinema  Blkr  ;=:  Leuciscus  trinema 

Blkr Sumatra,  Borneo. 

Perilatapus  rerio  Blkr  =!  Cyprinus  rerio  Buch-  =3  Perilampus  striatus 

McCl.  =!  Nuria  rerio  Val.  =3  Esomus   striatus  Heek.  Bengala. 
tt       dangila    Blkr  :=!    Cyprinus    dangila    Buch.  :=3    Peri- 
lampus reticnlatns  McCl.  =:  Esomus  reticulatus  McCl.  Bengala. 
//  ?    lineolatus  Blkr  =3    Leuciscus   lineolatus   Blyth.     .    .  Darjeling. 


284 

•  Esomus  danrica  Heek.  :=!  Cyprinus  danrica  Buch.  :=!  Cypri- 
nas  danraa  Buch.  ^  Cyprinus  satiha  Buch.  :=i  Cypri- 
nus jogia  Buch.  s  Esomus  vittatus  Swns.  :=i  Eso- 
mus danrua  Heek.  =;  Perilampus  recurvirostris  McGl. 
=3  Perilampus  macropterus  McCl.  =j  Perilampus  ma- 
crourus  McCl.  :=i  Nuria  danrica  Val.  ;=i  Cyprin  dan- 
rica, Cyprin  jogia  et  Cyprin  sutiha  Val.  ....  Bengala. 
V  thermoicos  Heek.  s  Nuria  thermoicos  Val.  .  .  .  Ceylon. 
//       thermophilus  Heek.  :i3  Perilampus  thermophilus  McCl. 

=3  Nuria    thermophylos  Val Bengala. 

Tinca  valgaris   Cuv.  =3  Cyprinus    tinea    L.  ::^  Tinca    chrysitis 

Ag.  =s  ïinca  italiea  Bp Europa,  Asia  minor. 

'/  ?  perennurus    ]Ieck.  :=i     Cyprinus    perenurus    Pall.   ^ 

Leuciscus  pernurus  Val Sibiria. 

Argyreus  atronasus  Heek.  =^  Cyprinus  atronasus  Mitch-  =2  Leu- 
ciscus atronasus  Stor.  =:    Rhinichthys  atronasus  Ag.  A.  sept.  (N.  York,  Massach.) 
//       marmoratus    Gir.  z3  Rhinichthys  marmoratus   Ag.     .  Amer.  sept.  (Lac.  super.) 
//       nasutus  Gir.  :=:   Leuciscus  nasutus  Ayr.   ^  Rhinich- 
thys nasutus  Ag.  =3  Chondrostoma?    nasutum  Heek.  A.  sept.  (Massach.,  Connect). 

//       obtusus    Gir.  ^  Rhinichthys  obtusus  Ag Amer.  sept  (Huntsville). 

u       meleagris  Gir-  :=i  Rhinichthys   meleagris  Ag-     .     .     .  Amer.  sept.  (Jowa). 

//       dulcis  Gir.       ..:...... Amer.  sept.  (Nebraska). 

"       nubilus  Gir. Amer.  sept.  (Puget-sound). 

'/       osculus  Gir Amer.  sept.  (R.  San  Pedro). 

//       notabilis  Gir. Am.  sept.  (R.  St.  Cruz,  Sonora). 

'/       chrysogaster  Blkr:::^  Agosia  chrysogaster  Gir.      .     .  Amer.  sept.  (R.  St  Cruz). 
//       metallicus    Blkr  =i  Agosia    metallica   Gir.    ....  Amer.  sept  (R.  San    Pedro). 
Chrosomus  erythrogaster  Raf.  ::^  Luxilus  erythrogaster  Kirtl.  ;=i 

Leuciscus  erythrogaster  Stor.  ^  Rutilus  ?  ruber  Raf.  A.  sept.'(Ohio,  ïenessee,  Osag.) 

Tiaroga    cobitis    Gir Amer-  sept.    (R.  San  Pedro). 

Phoxinus  Belonii  Aldv.  =3  Cobitis   fluviatilis  Marsigl.  ::^  Cy- 
prinus  phoxinus  L.  :=!  Cyprinus     aphya    Meid.  :=! 
Leuciscus    phoxinus    Cuv.  7=i  Phoxinus  laevis  Ag. 
=ï  Phoxinus  Marsilii  Heek.  ^  Cyprinus  Lumaireul 

Bonell.  =:  Phoxinus    Lumaireul    Heek Europa. 

Phoxinellus  alepidotus  Heek.  s  Leuciscus  alepidotus  Heek.  .  Europa. 
Cirrhina    Dussumieri   Val.  zn     Isocephalus    Dussumieri  Heek.  Hindost-  (Mysore). 
Gobio  fluviatilis   Ag.  =i  Gobius   fluviatilis    Marsigl.  ^  Cypri- 
nus gobio  L.  =^    Gobio    vulgaris  Cnv.  s  Gobio    lu- 


285 

tescens  De  Filippi.     ...:.',..     .     .     .  Europa. 
Gobio  nranoscopus  Ag Europa. 

//       venatus  Bp.  =!  Cypriiuis  benacensis  Pollini  ?    .    .     .  Europa. 

II      obtusirostris  Val. Europa. 

II       damascinus    Val.  :=!    Scaphiodon  ?  damascinus  Heek. 

=!  an  Gobio  ?  BIkr Syria. 

//       rivnlaris    Bas -.  China. 

//       cataractae   Val Amer.  sept. 

//       gelidus  Gir Amer.  sept. 

//       aestivalis    Gir .  Amer.  sept. 

//       vernalis  Gir :     .     .     . Amer.  sept. 

Sarcocheilichthys  variegatus  Blkr^  Leuciscus  variegatus  T.Schl.  Japonia. 

*  Leptobarbus  Hoevenii   Blkr  ^  Barbus  Hoevenii  Blkr-      .     .  Sumatra,  Borneo. 

*  Gnathopogon  elongatus  Blkr  =5  Capoëta  elongata  T.  Schl.  =3 

Devario  elongata  Heek Japonia. 

//       gracilis    Blkr=:   Capoëta    gracilis   T.  Schl.  =3  Devario 

gracilis  Heek Japonia- 

Pseudorasbora  parva   Blkr;=3  Leuciscus  parvus  T.  Schl.     .     .  Japonia. 

*  //       pusilla  Blkr  ;=:  Leuciscus  pusillus  T.  Schl         .     .     .  Japonia. 

*  Rasbora  argyrotaenia  Blkr  =s    Leuciscus    argyrotaenia  Blkr  =j . 

Leucisc.  cyanotaenia  Blkr  =:  Leucisc.  Schwenkü  Blkr.  Java ,  Bali ,  Sumatra. 

*  //  lateristriata  Blkr  :=j  Leuciscus  lateristriatus  V.  Hass.  .  Java,  Sumatra. 

*  II  dusonen sis  Blkr  1=3  Leuciscus  dusonensis  Blkr-        .     .  Sumatra,  Borneo,  Siam. 

*  '/  kallochroma  Blkr  =3   Leuciscus  kallochroma  Blkr.  .     .  Borneo ,  Banka. 

*  Il  sumatrana   Blkr  =3  Leuciscus  sumatranus  Blkr.      .     .  Sumatra. 

*  //  borneënsis  Blkr Borneo. 

*  //  Einthoveni  Blkr=^  Leuciscus  Eithovenii  Blkr.   .     .     .  Born. ,  Bilit. ,  Banka. 

*  II  bankanensis  Blkr  =;  Leuciscus  bankanensis  Blkr.       .  Banka. 

*  //  leptosoma   Blkr  =3  Leuciscus  leptosoma  Blkr.     .     .     .  Sumatra. 

'■         '/       cephalotaenia  Blkr  =;  Leuciscus    cephalotaenia  Blkr.  .  Born. ,  Billit.,  Banka,  Sing. 

*  //       Buchanani  Blkr  =3    Cyprinus    rasbora  Buch.  =s  Leu- 

ciscus rasbora  McCl.  =3    Opsarius  rasbora  Heek.  =:; 

Cyprin  rasbora  Val.  =3    Leuciscus    rasbora  Cant.?    .  Bengala,   Pinang? 

'/       daniconia  Blkr  =3  Cyprinus  daniconius  Buch.  =)    Leu- 
ciscus daniconius  McCl.  =:  Opsarius  daniconius  Heek.  Bengala. 

//       haematopterus    Cast.   Icon ....  Siam. 

*       anjana   Blkr  :=3   Cyprinus  anjana   Buch.  =3    Leuciscus 

lateralis  McCl.  z3  Opsarius  anjana  Heek Bengala- 


286 

Rasbora??  bata  Blkr  =:   Cyprinus  bata  Buch Bengala. 

//  ?  dandia   Blkr  s  Leuciscus  dandia  Val Ceylon. 

//  ?  elingulata  BIkrzsPerilarapuselingulatus  McCl.  =!  Leu» 

ciscus  elingulatus  McCI.  ;=j  Squalius  elingulatus  Heek.  Bengala. 

V  ?  teretiuscula   Blkr  =:  Leuciscus    teretiusculus  Bas.        .  China. 

//  ?  tschiliensis  Blkr  =3  Leuciscus    tschiliensis  Bas.        .     .  China. 

II      curricula    Blkr  =3  Leuciscus   curriculus  Richds.     .     .  China. 

n  ?  vandella  Blkr  ■;=:.  Leuciscus  vandella  Richds.       .    .      China. 

//??  cura  Blkr  =1  Cyprinus  cura  Buch Bengala; 

//  ?  piscatoria  Blkr  s  Opsarius  piscatorius  McCl.       .    .     .  Bengala. 

//       elanga   Blkr  =:    Cyprinus    elanga  Buch.  =5    Bengala 
elanga    Gr.  ï=;    Leuciscus   dystomus    McCl.  ;=;    Cir- 
rhina?    elanga  Val.    ::3    Scardinius    distomus    Heek.  Bengala. 
Rasborichthys   Helfrichü    Blkr  z^    Leuciscus    Helfrichü   Blkr.  Borneo. 
Elopichthys    dauricus  Blkr  za  Nasus    dauricus  Bas.       .    .    .  Mongol.,  Mantschur. 

n  bambusa  Blkr  ^  Leuciscus  bambusa  Richds.  ;=;  Che- 

la?  vel  Pelecus?  Richds China. 

Aspius  rapax  Ag.  :=;  Cyprinus  aspius  L.  =3  Cyprinus  rapax 
Pall.  -zi,  Cyprinus  taeniatus  Eichw.  var  Leuciscus 
aspius  Cuv. Europa. 

//       owsianka  Czernay Europa. 

n       Turskyi  Blkr  =:    Squalius  Turskyi  Heek.  =!  Leueis- 

//       cus  (Microlepis)  Turskyi  Bp Europa. 

//       microlepis  Blkr  =3  Squalius  microlepis  Heek.  =:  Leu- 
ciscus   (Microlepis)   microlepis  Bp Europa. 

//       tenellus    Blkr  =;    Squalius    tenellus   Heek.  =3  Leu- 
ciscus (Microlepis)  tenellus  Bp.     .......  Europa. 

//       albus    Blkr  =:;  Squalius    albus  Bp Europa. 

//       leptocephalus  Heek.  z:j  Cyprinus  leptoeephalus  Pall.     ,  Asia. 

//       chalcoides  Heek.  s  Cyprinus  chalcoides  Güldenst.     .  Asia. 

//       tarichi  Heek.  ;=;  Cyprinus  tarichi   Güldenst.     .     .     .  Asia. 

//       vorax    Heek Syria. 

//       berag  Blkr  ^  Squalius  berag  Heek.  =3  Squalius  berak 

Heek Syria. 

II       lepidus  Blkr  =:  Squalius   lepidus  Heek Syria. 

Güa    robusta  Baird  Gir.         .     • Amer.  sept.  (Zuni  fl.). 

//       elegans   Baird  Gir Amer.  sept.  (Zuni fl). 

II       conocephala  Baird  Gir Amer.  sept.  (San  Joaquia  fl.) 


287 

Gila  gracilis  Baird  Gir.     .'......:....  Amer.  sept.  (Zunifl.). 

f/       Emorii   Baird  Gir Amer.  sept.  (Gila  fl.). 

//       Grahami  Baird  Gir Amer-  sept.  (Gila  fl.). 

//       pulchella   Baird   Gir.  =:;  Tigoma  pulchella  Gir.     .     .  Amer.  sept.  (Texas). 
//       conformis    Blkr  :=:  Lavinia  conformis   Baird    Gir.     . 

:=:  Tigoma  conformis  Gir Amer.  sept.  (California). 

1/       gibbosa   Baird  Gir.  =3  Tigoma  gibbosa  Gir.     .     .     .  Amer.  sept.  (R.  Santa  Cruz). 

1/       bicolor  Blkr  =3  Tigoma    bicolor   Gir Amer.  sept.  (Flamath  lac). 

1/       purpurea    Blkr  zi  Tigoma  purpurea  Gir Amer.  sept.  (Rio  Iluagui). 

//       intermedia   Blkr  =5  Tigoma  intermedia  Gir.     ,     .     .  Amer.  sept.  (Rio  San  Pedro). 

1/       obesa  Blkr.  zs  Tigoma  obesa    Gir x\mer.  sept.  (Salt-lake-valley). 

V       Hamboldtü  Blkr  zs  Tigoma  Humboldti  Gir.    .     .     .  Amer.  sept.  (Humboldt  fl.). 

//       lineata  Blkr  zi  Tigoma  lineata  Gir Amer.  sept.  (Humboldt  fl.). 

rr       Girardi  Blkr  :=:  Tigoma  gracilis   Gir Amer.  sept.  (Humboldt  fl.). 

//       nigrescens   Blkr  =3  Tigoma  nigrescens    Gir.     .     .     .  A.  spt.(Boca  grande.  Jonas  fl.). 

//       pulchra  Blkr  =j  Tigoma  pulchra   Gir Amer.  sept.  (Chihchuari  fl). 

if       crassa  Blkr  =3  Tigoma  crassa  Gir Amer.  sept.  (California.). 

//       Cooperi    Blkr  =:  Cheonda  Cooperi    Gir Amer.  sept.  (Columbia  fl). 

//       coerulea  Blkr  =:  Cheonda  coerulea  Gr Amer.  sept.  (Lost  fl). 

Ptychocheilus  grandis  Gir.  =5  Gila  grandis  Ayr.  =5  Ptychochei-  ' 

lus    major  Ag Amer.  sept.  (Californ.). 

//       oregonensis    Gir.  =!  Cyprinus    (Leuciscus)  oregonen- 

sis    Richds.  =:   Ptychocheilus    gracilis    Ag.    Piek  =3 

Leuciscus  oregonensis  Val Am.  sept- (Oregon,  Col.  fl.  etc) 

//       rapax  Gir Amer.  sept.  (Californ.). 

f/      vorax  Gir.    .    ,. Amer.  sept. 

//       lucius  Gir. Amer.  sept.  (Rio  Colorado). 

;/       elongatus   Blkr  =:   Luxilus    elongatus    Kirtl.  =3   Leu- 
ciscus   elongatus    De  Kay  :=^    Alburnoides    elongatus 

Les.  =:    Leuciscus    productus    Stor.  =:    Clinostomus 

elongatus  Gir Amer.  sept.  (Ohio,  Wabash). 

//       funduloides  Blkr  :^    Clinostomus  funduloides  Gir.     .  Amer.  sept.  (Washington). 

'/       aflinis  Blkr  =:   Clinostomus  affinis  Gir Amer.  sept  (James  river). 

i>       carolinus  Blkr  =3  Clinostomus  carolinus  Gir.     .     .     .  Amer.  sept.  (Salem  N.  C.) 
Opsarius  (Shacra)    Blkr  =:  Cyprinus  shacra    Buch.  =3    Opsarius 
cirratus    McCl.  =:   Pachystomus    schagra   Heek.  :^ 

Barbus   schagra   Val.  s  Chedri   sp.^ Assam. 

//       (  "  )     cocsa   Blkr  ^   Cyprinus  cocsa   Buch.  =:    Leuciscus 

cocsa  McCl,  :=:  Pachystomus  cocsa  Heek.  ....  Bengala. 


288 

Opsarius?  (Shacra)  chapalio  Buch.  =3  Cyprinus  chapalio   Buch.  :=: 

Esomus  chapalio  Heek Bengala. 

//  (Opsarius)  goha  Heek.  =3  Cyprinus  goha  Buch.  —  Cyprinus 
(Leuciseus)  goha  Buch-  =3  Opsarius  gracilis  MeCl. 
:=!  Leuciseus  goha  Val Bengala,  Assam. 

II  {  II  )  tileo  Blkr  :^  Cyprinue  tileo  Buch.  =s  Opsarius  ma- 
culatus  McCl.  =:  Opsarius  maeulosus  McCl.  =;  Leu- 
ciseus tileo  Val Bengala. 

//       {  II  )     bola  Blkr  =3  Cyprinus  bola  Buch.  =3  Opsarius  me- 

gastomus  McCl.  z^  Leuciseus  bola  Val.     ....  Bengala. 

'/  {  //  )  barila  Blkr=:  Cyprinus  barila  Buch.=^  Cyprinus 
chedrio  Buch.  =;  Opsarius  anisocheilus  MeCl.  =: 
Leuciseus  barila  Val.  ^  Leuciseus  chedrio  Val.     .  Bengala. 

//  {  II  )  barna  Blkr=:ï  Cyprinus  barna  Buch.  ^i^  Cyprinus 
balibhola  Buch.  =5  Opsarius  fasciatus  MeCl  :=3  Leu- 
ciseus   barna  Val Bengala. 

//  {  II  )  vagra  Blkr  :=:  Cyprinus  vagra  Buch.  ;=:  Cyprinus  loya 
Buch.  ^  Opsarius  isoeheilus  McCl.  :=!  Leucisus  va- 
gra Val • Bengala. 

'/       (  '/  )     brachialis    MeCl.  (an    var.  Opsarii  tileo?)     .     .     .  Bengala. 

//       (  '/  )     aeanthopterus  McCl.  ^  Opsarius  latipinnatus  McCl. 

;=;  Opsarius?  aeanthopterus  Heek Assam. 

//  ?    (  '/  )     aequipinnatus    Blkr  =:    Perilampus    'aequipinnatus 

MeCl.  =!  Chela  aequipinnata  Heek Bengala. 

//       {  II  )     gatensis  Blkr  ^  Leuciseus  gatensis  Val Hindostan. 

//  ?    (  //  )     hoalius  Blkr  =s  Cyprinus   hoalius  Buch Bengala. 

//  ?    (  //  )     solio  Blkr  =:  Cyprinus  solio  Buch.  ......  Bengala. 

//  ?    (  //  )     borelio  Blkr  -^  Cyprinus  borelio  Buch Bengala. 

//      (  //  )     salinoides  Blkr  ■:=i.   Leuciseus  salmoides  Blyth.     .     .  Bengala. 

//  ?    (  //  )     hoQiospilotus  Blkr  ::i  Leuciseus  homospilotus  Richds- 

Aspius?   vel   Alburnus?    Richds China- 

//       (  //  )     uneirostris    Blkr  ^  Leuciseus    uncirostris  T.  Sehl.  Japonia. 

//       {  II  )     platypus  Blkr  -^  Leuciseus  platypus  T.  Schl.     .     .  Japonia. 

//       (  //  )     maeropus  Blkr=^  Leuciseus   macropus  T.  Schl.     .  Japonia. 

//       (  //  )     minor  Blkr  =3  Leuciseus  minor  T.  Schl Japonia. 

//       (  //  )     Temrainckii  Blkr  ^  Leuciseus  Teraminekü  T.Schl.  Japonia. 

//       (  )/  )     Sieboldii  Blkr  =1  Leuciseus  Sieboldü  T.  Schl.     .     .  Japonia. 

//  ?    {  II  )    nesogallicus  Blkr  ;=;  Leuciseus  nesogallicus  Val.     .  Mauritius. 


289 

Opsarias  (Opsaritis)  thebensis  Blkr=3  Leuciscus  thebensis  De  Joann. 
—  Leuciscus  niloticus  De  Joann.  ^  Opsarius  the- 
bensis Heek Nilus. 

//  (Bendilisis)  bendilisis   Blkr  =:;    Cyprinus  bendilisis  Buch.  ^ 

Opsarius  bendilisis    Heek.  =5  Gobio  bendilisis  Val.  Hind.  (Mysore). 
//     (  //  )       bicirrhatus   Blkr  =^  Opsarius    bicirrhatus  McCl.  ;=; 

Leuciscus  bicirratus  Blkr Afghanistan. 

Abramis   brama  Cuv.   =3  Brama  Marsigl.  ::ï    Cyprinus   brama  L. 

•=.  Cyprinus  farenus  L Europa. 

//         blicca  Cuv.  =i    Cyprinus   ballerus    Meid,   (nee    L.)  =5 
Cyprinus  blicca  Gm.  ::3    Blicca    argyroleuca    Ileck.  ^ 

Blicca  blicca   Heek Europa. 

//         viniba  Cuv.  =5  Capito  anodromus  Marsigl.  3   Cyprinus 

vimba  L.  ^  Cyprinus  carinatus  Pall Europa. 

//         ballerus    Cuv.  ^  Cyprinus  ballerus  L.  =:ï  Ballerus  bal- 
lerus Heek Europa. 

.  //         Buggenhagii  Cuv.  =!  Cyprinus  Buggenhagü  BI.  ^  Blic- 

I  copsis  Buggenhagii  Heek Europa. 

//         vetula  Ileck. Europa. 

II        sapa  Heek.  =3  Cyprinus    sapa    Pall.  :=!    Brama   secun. 

da  foem.  Marsigl.  ;=!    Abramis    Schreibersii    Heek.     .  Europa. 

I  II         melanops   Heek.    : .  Europa. 

//         Leuckartii  Heek. Europa. 

//        laskyr  Nordm.  =;  Cyprinus    laskyr  Güldenst.  :=!  Cypri- 
I  nus  gastera  vel  lasgyrr  Pall.  =!  Blicca  laskyr    Heek.     .  Europa. 

\  II         microlepidotus  Ag Europa. 

^  //         micropteryx  Ag Europa. 

;  II         argyreus  Ag.  =3  Cyprinus  Buggenhagii  BI.  var.?  Val.     .  Europa. 

\  II         erythropterus  Ag Europa. 

,  //         elongatus  Ag Europa  (Crimea.) 

//     -   tenellus  Val.  :=!  Leuciscus  tenellus   Val Europa  (Crimea.) 

',  //         Erivaldskyi  Heek.     .     , Natolia. 

//         chrysoprasius  Heek.  :=i  Cyprinus  chrysoprasius  Gm.  Pall.  Asia. 
gibbosus  Heek.  :=!  Cyprinus  gibbosus   Gm.    Pall.      .     .  Asia. 

persa  Heek.  nï  Cyprinus  persa  Gm.  Pall Persia. 

Luxilus  americanus  Gir.  ^  Cyprinus  americanus  Lac,  ;=i  Cypri- 
nus chrysoleucHS  Mitch.  7:5  Leuciscus  chrysoleucus  Stor. 
=3  Leuciscus  Boscii  Val.  ^  Leucosomus  chrysoleucos 
Heek.  -^   Stilbe    chrysoleucus    De  Kay  ;=!    Leucosomus 

37 


//         g. 


// 


290 

americanus  Gir ;     .     .  Amer.  sept.  (Massach.).' 

Luxilus  compressus  Gir.  =3  Rutilus   compressus    Raf.  =5  Leu- 

ciscus  compressus  Kirtl Amer.  sept.  (Ohio). 

//         obesus  Gir.=:  Leuciscus  obesus  Stor.  =s  Stilbe  obesus  Ag.  Amer.  sept.  ( Alabama) . 
//         occidentalis   Gir.  :=i  Leucosomus  occidentalis  B.  Gir.  A.  sept.  (Posa,  Four-creek). 

leptosomus    Gir Amer.  sept.  (Texas). 

seco    Gir Amer.  sept. (Texas). 

lucidus    Gir Amer.  sept.  (Canadian  Riv.). 

/■/         versicolor  Blkr.  :=;  Cyprinus   eolus  Cosse  m  =:  Abra- 

mis  versicolor  De  Kay  =3  Stübe    versicolor  Ag.     .  Amer.  sept.  (N.  York). 
V        balteatns    Blkr   ;=:    Abramis    balteatus    Richds.   =: 

Squalius    balteatus    Heek.    7=i    Leuciscus    balteatus 

Val.  =3  Richardsonius  balteatus  Gir.     .     .     ...     .  Amer.  sept.  (Columbia  fi.). 

1/         lateralis  Blkr  ^  Richardsonius    lateralis    Gir.     .     .  Amer.  sept.  (Puget-sound). 
Alburnus  ?   parvulus  Blkr  :=:  Leuciscus    parvulus    Val.      .     .  Europa  (Grimea). 
1/         bipunctatus  Heek.  7:^  Phoxinus  primus  Mars.  =:  Cy- 
prinus bipunctatus  L.  ;=:  Leuciscus  bipunctatus  Cuv. 

;=!  Leuciscus  Baldneri  Val-  ^  Aspius  bipunctat.  Ag.  Europa. 

//         coeruleus    Heek.      .     .     .•     : Syria. 

//         lucidus    Heek.  =!    Phoxinus    secundus  JMarsiarl.  :=! 

Cyprinus  alburnus  L.  ^  Leuciscus  alburnus  Cuv.  :=; 

Aspius    ochrodon  Fitz.  =3    Aspius  alburnus  Ag.  :=i 

Aspius   alburnoides  Selys Europa. 

//  breviceps  Heek.  Kner.  :....■....  Europa. 
//         alborella    Heek.  ;=;  Aspius    alborella    De  Filipp.      .  Europa. 

//         scoranza  Heek Europa. 

//         fracchia  Heek.  Kner i     ,     ■  Europa. 

//         scoranzoides  Heek.  Kner.  .........  Europa. 

//        mento  Heek.  :=-  Aspius  mento   Ag.  =3  Aspius   Hec- 

kelii  Fitz i     .  Europa. 

f/         obtusus  Heek Europa. 

//         acutus    Heek .     .- Europa. 

//         cordilla  Blkr  ;=3  Cyprinus  cordilla  Savi  =;    Leuciscus 

cordilla  Val Europa. 

u  delineatus  Blkr^i-  Squalius  delineatus  Heek.  .  .  Europa. 
//  abruptus  Blkr  =:  Leucaspius  abruptus  Heek.  Kner.  Europa. 
//  ?     niloticus  Heek.  :^  Leuciscus  niloticus  De   Joann.  =3 

Pelecus  niloticus  Heek. ;  an    Chela? Nilus. 

//  ?     bibie  Blkr  ;=3  Leuciscus   bibie  De  Joann.  —   Pelecus 

bibie  Heek.;  an  Chela? •  Nilus. 


291 

Albunuis  sellal  Heek.      ;.;..;.:;:;;:;  Syria. 

//         microlepis    Heek Syria. 

//        hebes  Heek Syria. 

u         mossulensis  Heek Syria. 

//         capito  Heek Syria. 

//         paliidus  Heek ,     .     .  Syria. 

»         iblis  Heek Persia, 

//         sehejtan  Heek Persia. 

//         caudimacula  Heek Persia. 

//         megacephalus    Heek. Persia. 

//         maxillaris  Heek  =!  Leuciseus    maxillaris   Val.  ^  Al- 

burnus    iblis    Heek.  ? .'' Persia, 

//         albuloides  Heek.  :=!  Leueiscus  albuloides    Val.     .     .  Persia. 
//         clupeoides   Heek.  xri.    Leueiseus    clupeoides    Val.     .  Persia. 

//    ?     rubellus  Blkr  ::3  Alburnus  rubellus  Ag Amer.  sept.  (Lac.  super.). 

//         lepidulus    Gir.     ,.;.........•  A.  spt.  (Black- warrior  fl.). 

//         dileetus  Gir.  ^  Alburnellus  dilectus  Gir Amer.  sept.  (Arkansas). 

//         umbratilis  Gir.  ;=!  Alburnellus  uinbratilis  Gir.     ,     .  Amer.  sept  (Arkansas). 
u         amabilis  Gir.  ;=!   Alburnellus  umbratilis  Gir.    .     .     .  Amer.  sept.  (Rio  Nueces). 
'/         socius  Gir.  :=!  Alburnellus  socius   Gir.     .    ;     ;    .     .  Amer.  sept.  (Texas). 
n        megalops  Gir.  ;=i  Alburnellus  megalops  Gir.   .    .    .  Amer.  sept  (Texas). 

Hybopsis  (Hybopsis)  graeilis   Ag. Amer.  sept.  (Huntsville). 

u      ( // )    dorsalis  Ag  ..............  Amer.  sept  (Burlington,  Jowa). 

//      (  //  )     Storerianus  Gir.  :=!    Rutilus  Storerianus  Kirtl.  •:::, 

Leuciseus    Storerianus  Kirtl .  A.  spt.  (Ohio,  Russellville). 

//      (  *'  )    Winchellii   Gir. Amer.  sept.  (Alabama). 

//    (Hudsonius)    hudsonius  Blkr  ::i  Clupea    hudsonia    Clint. 
Leueiseus  hudsonius  De  Kay;=:  Stolephorus  hudsonia- 
nus  Cozzens  ::3  Catostomus  hudsonius  Ag.=3  Hudso- 
nius hudsonia  Gir.  :=i  Hudsonius  fiuviatilis  Gir.       .  A.  s.  (Huron,  Miehig.,  Huds-  fl.). 
//      (  1' )    amarus  Blkr  ::^  Hudsonius  amarus  Gir.       .     .     .  Amer.  sept. 

Leucosoraus  plumbeus  Gir.  =3  Gobio  plumbeus  Ag Am.  sept.  (Lac.  sup.^  Huron). 

//  pulehellus  Gir.  ^  Leueisc.  pulehellus  Stor.  :=i  Leucisc. 
argenteus  Stor.  =3  Leucosomus  chrysoleucus  Heek.  ^ 
Leucisc.   Storeri  Val.  ^  Cheilonemus  pulehellus  Gir.  Am.  sept.  (Nov.    Brittanu.). 

//         dissimilis  Gir Am.  sept.  (Milkriver). 

//         paliidus   Gir Am.  sept.  (Arkansas). 

//         incrassatus  Gir Amer.  sept.  (Choctaw-agency). 

V        laevigatus  Heek.  :=!  Cyprinus  laevigatus  Mus.  Paris.  , 

sec.  Heek ....  Amer.  sept.  (New- York). 


292 

Leucosomus  inaequilobusBlkr— Pogonichthysinaequilobus  B.  G.  Amer.  sept.  (San-Joaq.  fl.). 

//  symmetricus  Blkr=!  Pogonichthys  symmetricus  13.  G.  Amer.  sept.  (Scan-Joaq.  fl.). 

//  argyreiosus  Blkr  =3  Pogonichthys  argyreiosus  Gir.  Amer.  sept.  (Californ.). 

//  communis    Blkr  s  Pogonichthys    communis    Gir.  Amer.  sept.  (Nebraska). 

u  nebracensis   Blkr  ;=:  Nocomis    nebracensis    Gir.     .  Amer.  sept.  (Nebraska). 

'/  bellicus  Blkr  :=;  Nocomis  bellicus  Gir Amer.  sept.  (Black-warrior  fl.). 

//  ?         gracilis  Blkr  z^  Leuciscus  gracilis  Richds.  =:  Leu- 
cosomus gracilis  Ileck Amer.  sept.  (Saskatchewanfl.). 

//?         vittatus  Blkr—  Leuciscus   vittatus  De    Kay.  .     .  Amer.  sept.  (New- York). 

//  ?         corporalis    Blkr  ^   Cyprinus   corporalis  Mitch.  s 

Leuciscus?   corporalis  De  Kay Amer.  sept.  (New- York). 

Ceratichthys  biguttatus  Baird ;::-  Semotilus  biguttatus  Kirtl.  =5 

Leuciscus  biguttatus  De  Kay Am.  s.  (Mahon.  fl.,  Ohio). 

tt  amblops  Gir.  ;=!  Butilus  amblops  Raf.     ....  Amer.  sept.  (Ohio). 

//  leptocephalus  Gir Amer.  sept.  (Salem). 

Semotilus  atromaculatus  Gir.=ï  Cyprinus  atromaculatus  Mitch. =5 

Leuciscus  atromaculatus  De  Kay  :::3  Leucisc.  iris  Val.  Am.  sept.  (N.  York.Carolina). 

//  speciosus  Gir Amer.  sept.  (Nebraska). 

//  dorsalis    Raf Amer.  sept.  (Ohio). 

y  cephalus  Raf.  :^  Leuciscus  cephalus  Kirtl.   , ,     .     .  Amer.  sept.  (Ohio). 

//  macrocephalus    Gir Amer.  sept.  (Nebraska). 

//  ?         vandoisulus  Blkr  =i  Leuciscus  vandoisulus  Val.     .  Amer.  sept. 

//  ?        rotengulus  Blkr  :=i  Leuciscus  rotengulus  Val.     .     .  Amer,  sept. 
Leuciscus  vulgaris  Cuv.  7:^  Vandoise  Belon  7^    Cyprinus  leucis- 
cus   L.  ^  Cyprinus    jaculus  Jur.  =3  Leuciscus  ar- 
genteus  Ag.  =:  Leuciscus    saltator  Bp.  i=i  Squalius 
leuciscus   Heek.   Kner Europa. 

11  rostratus  Ag.  :r3  Squalius  rostratus  Heek.     .     .     .  Europa. 

u  cavedanus  Bp.  —  Squalius  cavedanus  Bp.  r3  Squa- 

lius tiberinus   Bp.  ?—  Squalius  Pareti   Bp.  ?     .     .  Europa. 

//  chalybaeus  Blkr  —  Squalius  chalybaeus  Heek.  Kner.  Europa. 

//  rodens  Ag.  ;=;  Squalus  rodens  Heek Europa. 

tl  dobula    Ag.  ;=;  Capito    fluviatilis    Gesn.  =:    Capito 

Ausonii  s.  Cephalus  Mars.  -^  Dobula  Schoneveldü 
Will.  =!  Cyprinus  cephalus  L.  ex  parte  ^  Cyprinus 
dobula  L  (nee  syn.)  ^  Cyprin.  orfus  Pall.=-  Cyprin. 
idus  BI.  tab.  36  =3  Leuciscus  frigidus  Val. =5  Gar- 
donus  cephalus  Bp.  =;  Squalius  dobula  Heek.  Kner.  Europa. 

H    ^      argentatus    Fitz.  =3    Mugil  s.  Cephalus    fluviatilis 
minor  Gesn,  —  Capito  fluviatilis  s.  Squalius  minor 


293 


Marsigl.  —  Cyprinus  clobula  BI.,  tab.  5  nj  Cyprinus 
leuciscus  BI ,  tab.    97  =:  Leuciscus   vulgaris  Heek. 

—  Squalius  lepusculus  Heek.  Kner Europa. 

Leuciscus  lancastriensis  Shaw  —    Leuciscus    majalis    Ag.   =5 

Squalius  majalis  Heek.     ...-.....,  Europa. 

//  dolabratus  Holandre  —  Squalius?  dolabratus  Heek. 

=3  Scardinius?  dolabratus  Heek Europa. 

illyricus  Blkr  =:  Squalius  illyricus  Heek.     .     .     .  Europa. 
svallize  Blkr  ^    Squalius    svallize  Heek.      .     .     .  Europa. 

albus  Blkr  =3  Squalius  albus  Bp Europa. 

ukliva  Blkr  ^    Squalius  ukliva  Heek Europa. 

«  trasimenieus  Blkr  =:  Squalius  trasimenieus  Bp.     .  Europa. 

;/  rubilio  Bp.=ï  Squalius  rubilio  Bp.  —  Leucos  rubilio  Bp.  Europa. 

Fucini  Blkr  :=3  Squalius  Fueini  Bp Europa. 

elatus  Blkr:=:  Squalius  elatus  Bp.—  Leucisc.  elatus  Val.  Europa, 
ochrodon   Val.  =i  Aspius  ochrodon  Ag Europa. 

n  peleponensis  Val Europa. 

//  stymphalicus  Val.    .     .     • Europa. 

V  albiensis  Val Europa. 

II  burdigalensis  Val. Europa. 

it  sardella  Val.  =i  Leuciscus    dobula  Costa.      .     .     .  Europa. 

//  comes    Costa Europa. 

//  albidus   Costa Europa. 

//  brutius  Costa Europa. 

II  vulturinus  Costa  ^  Leuciscus  vulturius  Val.     .     .  Europa. 

//  fasciatus  Val.  ;^  Aspius  fasciatus  Nordm.     .     .     .  Europa. 

II  orientalis  Blkr::::^  Squalius  orientalis  Heek,  =5  Squa- 
lius cephalopsis  Heek Syria. 

//  spurius   Blkr;::^  Squalius  spurius  Heek Syria. 

//  rutilus  L.  —  Rubellus  Marsigl.  :=:  Cyprinus  rutilus 

L.  -^i.  Rothauge    BI.  zu  Leuciscus    lividus  Heek.  =3 

Gardonus  rutilus  Bp Europa. 

Pausingeri  Heek.  3  Gardonus  Pausingeri  Bp.  .     .  Europa, 
pigus  De    Filipp.  r::,    Cyprinus    rutilus  Scopoli  -zi, 
Gardonus  pigus  Bp Europa. 

//  virgo  Heek.  Kner:::^  Nörfling,  Erfle  Gesn.  =3  Vröw- 
fish  Will.  =^  Orfus  Germanorum  Marsigl.  s  Cy- 
prinus idus  Eitz.  :=^  Cyprinus  orfus  Reis.  7=,  Che- 
vaine  du  Lech  Val ;  Europa. 


V 


294 

Leuciscus  Meidingeri  Heek.  Knei'=;  Cyprinus  grislagine  Meid. 
(nee  L.)  =2  Leuciscus  grislagine  Ag.  Val.  (colores 
tantum) Europa,  Asia  minor. 

//  Frisii    Nordm.  :=■  Gardonus  Frisii  Bp Europa. 

//  cephalus  Heek  ;=!  Cyprinus  cephalus  h.  :=:  Cypri- 
nus jeses  Jur.   . , ,     .     .     .  Europa. 

//  prasinus  Ag Europa. 

f/  roseus  Bp  ;:5  Gardonus  ?  roseus  Bp Europa. 

//  Genei  Bp Europa. 

//  Heckelii  Nordm.     .' Europa  (Criraea). 

u  adspersus  Blkr  ^  Leucos  adspersus  Heek    .     .     .  Europa. 

//  rutiloides  Selys  ::3  Leucos?   rutiloides   Heek.     ,     .  Europa. 

//  Selysii   Heek.  ::^  Leucos   Selysii  Heek Europa. 

//  aula  Val.  :=!  Squalius  aula  Bp,  ^  Leucos  (Ceniso- 
phius)  pauperum  Bp:  :=i  Leuciscus  pauperum  De  Fil. 
^:-  Leuciscus  scardinius  De  Fil.  =3  Squalius  aula 
Heek.  ^^  Leucos  aula  Bp.  ;=;  Leucos  (Cenisophius) 
scardinus  Bp Europa. 

iT'.  rubella  Bp.  —  Leucos  rubellicus  et  Leucos  Henlei 
Bp.  ?  ^  Squalius  rubella  Heek.  ;i:  Leucos  rubella 
Heek.  ;:-  Leucos  cisalpinus  Heek Europa. 

//  basack  Elkr:=!  Leucos  basack  Heek.  .....  Europa. 

//  chrysopterus  De  Kay Amer.  sept. 

//  vittatus  De  Kay Amer.  sept. 

//  Agassizii  Val.  ^  Ryserle,  Ryssling  Gesn.  75  Grys- 
lagine  Will.,  tab.  Q  1  fig.  1  =;  Leuciscus  aphya 
Ag.  —  Chondrostoma  rysela  Ag.??  =5  Squalius  aphya 
Heek.  :::  Telestes  aphya  Bp.  =?  Telestes  rysela  Heek. 
^  Leuciscus  (Telestes)  muticellus  Günth.  (nee  Bp.) 
—  Telestes  Agassizii  Heek.  Kner Europa. 

//  Savignyi  Val.  ;=:  Telestes  Savignyi  Bp.  :=!  Leuciscus 

muticellus  De  Fil.  sec.  Bp Europa, 

//  muticellus  Bp.  —  Telestes  muticellus  Bp.  =s  Squa- 
lius muticellus  Heek Europa. 


Barbini  affinitatis  nondum  rite  determinatae. 

Leuciscus    croceus  Stor.,  Hentz,  Ag Am.  sept.  (Alabama  etc). 

//  elongatus  Les.  Val  =;  Alburnoides   elongatus  Les.  Amer.  sept.  (Wabash). 


295 

Leuciscus  pulchelioides  Ayr.     .:.........  Amer.  sept.  (Connecticut). 

dissimilis   Kirtl-,    De  Kay Amer.  sept.  (Lac.  Erie). 

gille  Val Nilus. 

bisarre  Val Nilus. 

cir  Val Nilus. 

lacustris  Val.  ^  Cyprinus    lacustris    Pall.      .     .     .  Sibiria. 

coreënsis  Val.,  Richds Korea,  Japonia. 

fintella  Val.,  Richds China. 

chevanella  Val.,  Richds China. 

molitorella  Val.,  Richds China. 

cupreus  Val.,  Richds China. 

plenus  Richds.  :=!  Cyprinus  plenus  Brouss.  .     .     .  China- 
zeylonicus  Benn.    (Rasborae  affinis) Ceylon. 


Scardinius  erythrophthalmus   Bp.  :=!  Cyprinus   erythrophthal- 

mus  L.  =s  Leuciscus  erythrophthalmus  Val.;=!  Scar- 
dinius   hesperidicus    Heek. Europa. 

dergle  Heek.  Kner Europa. 

scardafa  13p.  ;=:  Leuciscus  scardafa  Bp Europa. 

//  plotizza  Heek.  Kner  =3  Scardinius   platizza  Bp.      .  Europa. 

macrophthalmus  Heek.   Kner Europa. 

Hegeri  Bp.  :=!  Hegerius  typus  Bp.     .:....  Europa. 
//  marocchius   Blkr  :=!    Leuciscus   marocchius   Costa.  Europa. 

//  scarpetta  Blkr.  :=;  Leuciscus  scarpetta  Val.    .     .     .  Europa. 

//  affinis  Blkr  :=!  Leuciscus  affinis  Val Europa. 

//  idus  Blkr=3  Capito  fluviatilis  quem  Jesen  et  Jentling 

appellant  Gens.  ^^n  Capito  fluviatilis  coeruleus  Mar- 

sigl.  :=!  Cyprinus  idus  L.  —  Cyprinus  jeses   L.  BI. 

=3    Cyprinus  idbarus  Meid.—  Leuciscus  jeses  Bp.? 

^  Idus  melanotus  Heek.  Kner Europa. 

//  orfus  Blkr  ;=;  Capito  fluviatilis  subruber  quem  Ger- 

mani  Orfum  appellant  Gens.  =3  Cyprinus  orfus  BI., 

L.  BI.  ^  Leuciscus  orfus  Val.  =;  Idus  orfus  Heek.  Europa. 

//  miniatus  Blkr  =i  Idus  miniatns  Heek Europa. 

//  neglectus  Blkr  ^  Leuciscus  neglectus  Selys  =3  Idus 

neglectus  Heek Europa. 

Alburnops  blennius  Gir Amer.  sept.  (Arkansas). 

//  Shumardi  Gir Amer.  sept.  (Arkansas). 


296 

Alburnus  illecebrosus  Gir Amer.  sept.  (Arkansas). 

V?  spirlingulus  Blkr  rj  Leaciscus  spirlingiiUis   Val.     .  Am.  sept.  (N.  Jers.N.  Harm.). 
Cyprinella  babaliaa    Gir.  ■^  Leuciscus    bubalinua  Baird  Gir.  Amer.  sept.  (Arkansas). 

//  urabrosa  Gir Amer.  sept.  (Canadian  fl.). 

//  Gunnisoni  Gir Amer.  sept.  (Utah).     , 

//  Beckvvithi  Gir Amer.  sept.  (Arkansas). 

//  WliippUi  Gir Amer.  sept.  (Arkansas). 

//  suavis  Gir Amer  sept.  (ïexas). 

//  lepida  Gir Amer.  sept.  (Texas). 

//  notata  Gir. Amer.  sept.  (ïexas). 

//  macrostoma  Gir. Amer.  sept.  (Texas). 

//  venusta  Gir Amer.  sept.  (Texas). 

1/  texana  Gir Amer.  sept.  (Texas). 

//  luxiloides  Gir Amer.  sept.  (Texas;. 

//  lugubris  Gir Amer.  sept. 

//  ludibunda  Gir Amer.  sept. 

//  lutrensis  Blkr  ^  Leuciscus   lutrensis  Baird   Gir.  — 

Moniana    lutrensis  Gir. Am.  sept.  (Arkans.,  Red.-riv). 

//  leonina  Blkr  ;::;  Moniana  deliciosa  Gir Amer.  sept. (Texas,  Leon-riv.). 

tl  deliciosa  Blkr  =!  Moniana  deliciosa  Gir.       .     .     .  Am.  sept.  (Leon-riv.). 

//  proserpina  Blkr  —  Moniana  proserpina  Gir.      .     .  Amer.  sept.  (Texas). 

//  aurata  Blkr  :=:  Moniana  anrata  Gir Amer.  sept.  (N.  Mexico). 

//  complanata   Blkr  :::ï  Moniana  complanata  Gir.   .     .  Amer.  sept.  (Texas). 

//  laetabilis    Blkr  :=;''  Moniana  laetabilis  Gir.     .     .     .  Amer.  sept.  (R.  Grd.  del  Norte). 

//  pulchella  Blkr  ;=!  Moniana   pulchella   Gir.     ,     .     .  Amer.  sept.  (Arkansas). 

//  frigida  Blkr  S' Moniana  frigida  Gir Amer.  sept.  (Texas). 

//  Couchi  Blkr=^  Moniana  Couchi  Gir Amer.  sept.  (Mexico). 

//  rutila  Blkr  =3  Moniana  rutila  Gir Am.  sept.  (Mexico). 

//  nitida  Blkr^  Moniana  nitida  Gir Amer.  sept.  (Mexico). 

II  forraosa  Blkr  1=1  Moniana  formosa  Gir Amer.  sept.  (Mexico). 

//  gracilis    Blkr  ■^  Moniana  gracilis  Gir Amer.  sept.  (Mexico). 

//  gibbosa  Blkr  :=!  Moniana   gibbosa  Gir Amer.  sept.  (Texas). 

//  tristis  Blkr  —  Moniana  tristis  Gir. Amer.  sept.  (Texas). 

II  ?  gardoneus   Blkr  :=!  Leuciscus  gardoneus  Val.     .     .  Amer.  sept. 

Codoma  ornata  Gir Amer.  sept.  (Chihualiua). 

II  vittata  Gir Amer.  sept.  (Mexico). 

Smiliogaster  Belangeri  Blkr  ;=!  Leuciscus  Belangeri  Val.     .     .  Bengala. 

Culter  alburnus   Bas.        .     ". China. 

II  erythropterus  Bas China. 


297 

*  Culter  raongoliciis  Bas Mongolia. 

//       recurviceps  Blkr  =:ï  Leuciscas  recurviceps  Richdsz:  As- 

piiis  recurviceps  Richds China. 

//    ?    machaeroides  Blkr  =ï  Leuciscus  niachaeroides  Richds.  China. 

//  ?  acutus  Blkr  ;=:  Cyprinus  acutus  Brouss.  Mss.  :=;  Leu- 
ciscus  acutirostris  Gr.  :=!  Leuciscus  acutus  Richds.     .  China. 

*  Laubuca  guttata  Blkr  ^  Cyprinus  laubuca  Buch.  :=:  Perilam- 

pus  guttatus  McCl.  zi  Chela  guttata  Heek.  ;=:  Leucis- 
cus laubuka  Val Bengala. 

//        dancena  Blkr  :=;  Cyprinus  dancena  Buch.     ....  Bengala. 

*  Chela  anomalura  Blkr:::  Clupea  anomalura  V.  Ilass.  =!  0.xy- 

gaster  anomalura  V.  Ilass.  =:  Cyprinus  oxygaster  Cuv. 

:=:  Leuciscus  oxygaster  Val Java,  Sumatra,  Borneo. 

*  f/       hypophthalmus  Blkr.         Sumatra. 

*  //      oxygastroides  Blkr  :=i  Leuciscus  oxygastroides  Blkr.     .  Java ,  Sumatra ,  Borneo. 

*  //       bacaila    Blkr  ::i   Cyprinus    bacaila    Buch.   :=!    Salmo- 

phasia   oblonga  Swns.  ;=!    Pelecus   bacaila  Heek.  ;=: 
Opsarius  bacaila  McCl. -.  Bengala. 

//  gora  Blkr  ^  Cyprinus  gora  Buch.  —  Cyprinus  cora 
Gr.  :=i  Opsarius  pholicephalns  McCl,  :=;  Pelecus  pho- 
licephalus  Heek.  :=i  Salmophasia  elongata  Swns.     .     .  Bengala. 

A-       persea  Heek.  :=:  Perilampus  perseus  McCl.       .     .     .  Bengala?,  Assam- 

//  phulo  Blkr  :=;  Cyprinus  phulo  Buch.  ^  Opsarius 
albulus  McCl.  :i  Pelecus  albulus  Heek.  ^  Cyprinus 
phulchela  Buch.  Coll Bengala. 

//       leucera  Blkr  —   Opsarius  leucerus   McCl.  ;=;    Pelecus 

leucerus  Heek.       .     .     .- Bengala. 

//       cachius  Blkr  =^  Cyprinus   cachius  Buch.  :=:   Cyprinus 

kachki  Buch.  Coll.  :=:  Perilampus  cachius  McCl.  .     .  Bengala. 

//       atpar  Blkr;=;  Cyprinus  atpar  Buch.::::  Cyprinus  loyu- 

kula  Buch.  Coll.  =3   Perilampus  psilopteromus   McCl.  Bengala, 

//       macrolepis  Blkr;=;  McCl,  Ind.  Cypr.  Asiat.  Res.  XIX 

tab.  56  fig.  10  absque  nomine Bengala. 

//       cultella  Blkr  :=i  Leuciscus  cultellus  Val Hindostan. 

//  Dussumierü  Blkr  ;:^  Cyprinus  clupeoides  BI.  ?;=-  Leu- 
ciscus Dussumieri  Val.  :=!  Leuciscus  clupeoides  Heek.?  Hindost.  (Mysore). 

//       novacula  Blkr:::  Leuciscus  novala  Val.=:  Pelecus  no- 

vacula  Heek Hindostan. 

f'      acinaces  Blkr  ;=:  Leuciscus  acinaces  Val.     ....  Hindost.  (Mysore). 

38 


298 

Chela  balookee  Syk. Deccan. 

//       Oweni  Syk Deccan. 

//       jorah  Syk.     .     .     • Deccan. 

//       teekanee  Syk Deccan. 

//       alkootee  Syk . Deccan. 

//       alburna  Heek ;     .     .  India. 

'/       scalpella  Blkr  ^  Leuciscus  scalpellus  Val     ....  Ceylon. 

//       sardinella    Blkr  ^  Leuciscus  sardinella  Val.     .     .     .  Pegu. 

//       melanochir  Casteln.  Mss Siam. 

/'       siamensis  Casteln.  Mss Siam. 

//       cultrata  Cuv.  ^    Cyprinus  cultratus   L  ^    Cyprinus 

//       clupeoides  BI.,  tab.  408  :=;   Pelecus  cultratus  Ag.  — 

Leuciscus  cultratus  Val Europa. 

Macrochirichthysuranoscopus  Blkr:=!Leucisc.uranoscopusBlkr.  Sumatra,  Borneo,  Siam. 

//  ?       macrochir  Blkr  ;=i  Clupea  macrochira  K.  v.  H.  :=; 

Leuciscus  macrochirus  Val Java. 

Cypriniformes  fossiles  (omnes  Period.  Molass.) 

Cyprinus     priscus  H.  De  Meyer. Ulm. 

//  sp.  ?.      . ?. 

Thaumaturus  sp.  ?       . ?. 

Gobio  analis  Ag. Oeningen. 

Tinca  furcata  Ag Oeningen. 

//  leptosoma  Ag. •  Oeningen. 

//  micropygoptera  Ag.  s  Tinca  microptera  Jaeg.     .     .     .  Steinheim. 

Leuciscus  oeningensis  Ag Oeningen. 

//  latiusculus  Ag.    . Oeaingen. 

//  pusillus  Ag.    ..............  Oeningen. 

//  heterurus  Ag Oeningen. 

//  leptus  Ag Habichtswald. 

//  macrurus  Ag Bonn. 

//  papyraceus  Bronn.  . .  Lignites  tert. 

*  Hartmanni  Ag Steinheim. 

//  gracilis  Ag ...'....  Steinheim. 

//  brevis  Ag ?. 

//  acrogaster  Reuss Bohemia. 

//  medius  Reuss Bohemia. 

//  Stephani  H.  De  Meyer Bohemia. 


299 


Leuciscus  Colei  H.  De  Meyer Bohemia. 

//  cephalon  Zenk .  Lignites. 

//  sp.       ? ?. 

Aspius  gracilis  Ag Oeningeu. 

'/       Brogniarti  Ag Puy  de  Dóme. 

//       furcatus  H.   De  Meyer Bohemia. 

/'       elongatus  H.  De  Meyer .  '  .     .     .  Bohemia. 

Scardinius  hoiuospondylus  Heek       •     .  Steinmark. 

Rhodeus  elongatus  Ag Oeiiingen. 

//       latior  Ag •     • Oeningen. 


Racoma  McCl. ,   Af ghan   Collect.   of  Fish. ,  Calcutt.  Journal  Nat. 


o 


Hist.  II  1842  p.  576,    Blkr. 

Corpus  elongatum  compressum,  squamis  parvis  vestitum.  Maxil- 
lae  labiis  latis  carnosis  inclusae.  Cirri  4,  rostrales  et  supramaxillares. 
Rostrum  acutum  porrectum.  Oculi  membrana  palpebrali  non  velati. 
Os  subanticura  vel  inferum.  Labium  inferius  lobatum.  Plica  analis 
squamis  majoribus  vestita.  Pinna  dorsalis  supra  pinnas  ventrales  inci- 
piens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens,  radio  simplice  postico 
osseo  serrato.  Pinna  analis  pauciradiata ,  dorsali  brevior,  acuta.  Pin- 
na caudalis  basi  tantum  squamosa.  Dentes   pharyngeales ? 

Aanm.  Hoezeer  ik  het  geslacht  Racoma  in  eene  andere  beteekenis  opvat  als 
de  heer  MacClelland,  komt  het  mij  voor,  behouden  te  kunnen  blijven  binnen  de 
grenzen,  hierboven  omschreven.  Het  is  dan  het  naaste  verwant  aan  Schizothorax 
en  onderscheidt  er  zich  voornamelijk  van  door  de  buitengewone  ontwikkeling  der 
dikke  vleezige  gekwabte  onderlip.  Tot  dit  geslacht  zijn  te  brengen  eenige  af- 
ghansche  soorten,  door  den  heer  MacClelland  kortelijk  beschreven  t.  w.  Racoma 
labiatus  McCl. ,  Racoma  brevis  McCl ,  Schizothorax  Edeniana  McGl.  en  Schizo- 
thorax Ritchieana  McGl.  —  Racoma  labiatus  McCl  is  de  typische  soort  van  dit  ge- 
slacht en  merkwaardig,  niet  alleen  door  hare  buitengemeen  vleezige  lippen,  maar 
ook  door  hare  aan  de  spits  driedeelige  voeldraden ,  wat  de  veeldeelige  voeldra- 
den  van  Cyclocheilichthys    (Siaja)  heteroneraa  Blkr  in   herinnering  brengt. 


ScHizoTHORAX  Heck,,  Fiscli.   Caschmir  p-  11;  Val,  Poiss.  XVI  p, 
160;   Heek.,  Fisch.   Syr.  p.  30,  Naehtr.  p.  183;  Blkr. 

Corpus  elongatum  compressum,  squamis  parvis  vestitum.  Maxillae 
labiis  teretibus  simplieibus  inclusae.  Cirri  4,  rostrales  et  supramaxil- 
lares.  Rostrum  acutum  porrectum.  Oculi  membrana  palpebrali  non 
velati.  Os  subanticum  vel  inferum,  rictu  ore  clauso  semilunari  vel 
formam  ferri  equini  referente.  Maxilla  inferior  maxilla  superiore  bre- 
vior.  Sulcus  postlabialis  utroque  latere  margini  maxillae  libero  pa- 
rallelus,  eum  sulco  lateris  oppositi  non  unitus.  Plica  analis  squamis 
majoribus  vestita.  Pinna  dorsalis  supra  pinnas  ventrales  incipiens  et 
longe  ante  pinnam  analem  desinens,  radio  simplice  postico  osseo  ser- 
rato.  Pinna  analis  pauciradiata  dorsali  brevior,  acuta,  non  emargina- 
ta.  Pinna  caudalis  basi  tantum  squamosa.  Dentes  pharyngeales  coclileari- 
formes  2.3.5/5.3.2. 

Aaiiin.  Zoo  als  ik  boven  reeds  heb  aangeduid,  beperk  ik  het  oude  geslacht  Schizo- 
thorax  van  Heckel,  na  op  zijn  voetspoor  het  geslacht  Schizopyge,  en,  op  grond 
van  den  bouw  der  monddeelen ,  het  geslacht  Opistocheilos  er  van  te  hebben  afge- 
scheiden, tot  de  soorten,  welke  volgens  haren  lipbouw  tot  de  Cheilognathinen  behoo- 
ren  t.  w.  Schizothorax  esocinus  Heek.,  Schizothorax  micropogon  Heck. ,  Schizothorax 
planifrons  Heck.  en  Schizothorax  Hügelii  Heck.  Ook  Schizothorax  intermedius  McCl. 
is  hiertoe  tfe  brengen  en  misschien  ook  Schizothorax  barbatus  McCl.  en  Racoma  go- 
bioides  McCl. 

Balantiocheilos  Blkr. — Zaklipkarper. 

Corpus  oblongum  valde  compressum,  squamis  magnis  vestitum,  dor- 
so  angulato.  Maxillae  labiis  teretibus  carnosis  inclusae ,  superior  val- 
de deorsum  protractilis.  Cirri  nuUi.  Rostrum  acutum.  Os  suborbi- 
tale  anterius  oblongo-quadratum.  Os  subinferum,  rictu  ante  ocu- 
lum  desinente ,  ore  clauso  formam  ferri  equini  referente.  Labium  in- 
ferius  a  toto  maxillae  margine  pendulum ,  latum ,  saccum  postice  tan- 
tum apertum  efficiens.  Sulcus  postlabialis  unicus  margini  maxillae 
libero  parallelus,  formam  rictus  referens.  Plica  analis  squamis  majo- 
ribus  vestita   nulla.     Pinna   dorsalis  supra    vel   vix  post  pinnas  ven- 


301 

trales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens,  basi  vagina 
squamosa  inelusa ,  radio  simplice  postico  osseo  serrato.  Pinna  ana- 
lis  pinna  dorsali  brevior  emarginata.  Apertura  branchialis  angustior 
verticalis,  sub  medio  operculo  desinens.  Isthmus  interbranchialis  la- 
tus.     Dentes  pharyngeales  uneinato-cochleares  2.3.5/5.3.2. 

Aanm.  Het  geslacht  Balantiocheilos  staat  in  verwantschap  tiisschen  de  geslachten 
Cyclocheilichthys  en  Systomus.  Van  beide  verschilt  het  echter,  ten  eerste:  door  den 
eigenaardigen  bouw  der  onderlip,  welke  zich  van  den  geheelen  vrijen  rand  der 
onderkaak  omslaat  en  zeer  breed  is,  waardoor  een  zak  gevormd  wordt,  welke 
slechts  aan  de  achterzijde  geopend  is;  —  en  ten  andere,  doordien  de  kieuwopening 
er  betrekkelijk  zeer  eng  is,  en  slechts  eene  vertikale  spleet  vormt,  welke  onder 
het  midden  des  operkels  eindigt.  Overigens  verschilt  het  nog  in  het  bijzonder  van 
Cyclocheilichthys  door  de  langwerpig  onregelmatig  vierkante  gedaante  van  het  voorste 
onderoogkuilsbeen,  en  van  Systomus  door  de  enkele  hoefijzervormige  achterlipsgroef. 
Ik  bezit  slechts  eene  enkele  soort  van  dit  geslacht  en  zie  overigens  nergens 
eene  soort  beschreven  of  afgebeeld ,  welke  er  insgelijks  toe  gebragt  zon  kunnen  worden. 

Balantiocheilos  melanopterus  Blkr.  —  Zwartvinnige  zaldipkarper.  Atl.  Cjpr. 
Tab.  XLIV. 

Balantioch.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  éVs  ad  S'/s  in  ejus  longitudine,  latitudine  3 
ad  2V3  in  ejus  altitudine;  capite  acuto  4^/4  ad  5  et  paulo  in  longitudine  corporis  cum,  S'/ï  ad  SVs  in  lon- 
gitudine corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitia  1^/3  ad  iVi,  latitudine  2  ad  l^/a  in  ejus 
longitudine;  oculis  diametro  3  ad  4  et  paulo  in  longitudine  capitis,  diametro  iVs  ad  2  distantibus, 
membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  circularij  rostro  acuto  an- 
tice  leviter  convexe,  junioribus  oculo  paulo  breviore,  adultis  oculo  longiore,  vix  ante  os  prominen- 
te; naribns  orbitae  sat  approximatis ;  linea  rostro-dorsali  capite  superne  declivi  rectiuscula,  nucha 
coavexa;  linea  interoculari  convexa;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo-quadrato,  interne  quam  su- 
perne multo  latiore,  angulo  inferiore  obtusiuscule  rotundato,  angulo  anteriore  acuto  antrorsum  epec- 
tante;  osse  suborbitali  2°  osse  suborbitali  1°  duplo  circiter  humiliore;  raaxilla  superiore  maxilla 
inferiore  longiore  verticaliter  deorsura  valde  protractili,  ante  oculum  desinente,  S'/s  ad  3-/5  in  longitu- 
dine capitis;  rictu  parum  obliquo ;  maxilla  inferiore  parum  adscendente,  obtusa,  symphysi  nee  uncinata 
nee  tuberculata;  labiis  latis  carnosis,  superiore  sulcis  numerosis  transversis  percurso  adultis  latissimo 
antice  in  lobo  acuto  protractili,  inferiore  latissimo  a  toto  raargine  maxillae  inferioris  reflexo  et  la- 
te cum  labio  superiore  unito,  saccum  postice  tantum  apertum  efficiënte;  maxilla  inferiore  inferne 
poris  conspicuis  nullis;  operculo  altitudine  l3/4  ad  iVs  in  ejus  longitudine,  margine  inferiore  rec- 
tiusculo;  apertura  branchiali  verticali  angnsta  sub  medio  operculo  desinente;  dentibus  pharyngeali- 
bus  uncinato-coeblearibus  2.3.5/5.3.2;  osse  scapulari  trigono  acuto,  aetate  provectis  rotundato ;  dorso 
elevato  angulato  ventre  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post 
pinnas  ventrales  rotundato,  non  carinato;  cauda  altitudine  2  ad  l^/i  in  longitudine  capitis;  squamis 
parte  libera   et  basali  longitudinaliter  striatis,    35  in  linea  laterali,    11  in  serie  transversali  absque 


302 

ventralibus  infimis  quarum  6  (ói/a)  supra  lineam  lateralem,  11  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et 
pinnam  dorsalem,  ventre  infimo  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  üs  seriebus  lateralibus  majori- 
bus;  linea  laterali  rectiuscula  antice  tantum  declivi,  lineam  rostro-caudalem  attingente,  sin»ulis 
squamis  tubulo  brevi  simplice  mediam  squamam  non  attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  mediam 
basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata,  juvenllibus  corpora  non,  aetate  provectis 
corpore  non  multo  humiliore,  duplo  circiter  altiore  quam  basi  longa,  spina  crassa  postiee  dentibus 
magnis  arraata ,  cum  parte  ejus  flexili  capite  longiore;  pinnis  pectorallbus  et  ventralibus  acutis , 
pectoralibus  ventralibus  paulo  brevioribus  G'/i  ad  7  in  longitudine  corporis,  juveniiibus  ventralos 
attingentibus.  aetate  provectis  ventrales  non  attingentibus;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali  multo 
humiliore,  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  dimidio  basali  tantum  osseo ; 
caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa  lobis  acutis  S'/s  ad  4  et  paulo  in  longitudine  corpo- 
ris; colore  corpore  superne  dilute  viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava;  pinnis  roseis  vel  flavescente- 
roseis,  ventralibus  dimidio  apicali  nigris ,  dorsali,  anali  et  caudali  latissirae  nigro  marginatis,  dorsa- 
li antice  dimidio  inferiore  et  caudali  dimidio  basali  radiis  externis  vulgo  violaceis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/15.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  G/17/G  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbus  melanopterus  Blkr,   Bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  I.  p.  11. 

Systomus    melanopterus    Blkr,    Zesde    bijdr.    ichth    Born.,    Nat.  ï.    Ned.    Ind.    lU  p.  429, 

Zevende  bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  V  p.  449. 
Batang  buro  Palemb. 

Hab.  Borneo  (Bandjermasin,  Kahajan,  Pengaron,  Pontianak,  Sintang),  in  fluviis. 
Sumatra  (Palembang),  in  fluviis. 

Longitudo  19  speciminum  80'"  ad  322'". 

Aanm."  De  hier  beschrevene  fraaije  soort,  de  eenige  welke  tot  nog  toe  van  het 
geslacht  bekend  is,  leeft  niet  alleen  in  de  groote  stroomen  van  Sumatra  en  Bor- 
neo ,  maar  ik  zie  haar  ook  zeer  goed  herkenbaar  afgebeeld  in  het  meermalen  reeds 
aangehaalde  schetsboek  van  Siamsche  visschen  van  den  Graaf  Fr.  De  Castelnau,  waar- 
uit  blijkt,  dat  zij  ook  bij    Bangkok^   de  hoofdplaats  van  Siam  voorkomt. 

Ik  ontdekte  haar  reeds  in  het  jaar  1850  en  beschreef  haar  eerst  als  eene  Ear- 
bus  en  later  als  eene  Systomus,  doch  breng  haar  thans,  op  de  boven  aangegevene 
gronden,  tot  een  eigen  geslacht.  Het  zeer  breed  zwarte  van  de  vrije  helften  der 
vinnen  (de  borstvinnen  slechts  uitgezonderd)  is  zeer  scherp  geteekend  en  doet 
de  soort  gemakkelijk  op  het  eerste  gezigt  herkennen. 

AmblyPvHynchichthys  Blkr.  —  Stompsnuitkarper. 

Corpus  oblongum  valde  compressum ,  squamis  magnis  vestitura , 
dorso  angulato.  Maxillae  labiis  simplicibus  inclusae ,  superior  deorsum 
valde  protractilis.  Cirri  nulli.  Rostrum  valde  obtusura  truncatum.  Ossa 
supramaxillaria  apieem  rostri  attingentia  ibique  ossa  intermaxillaria  oc- 
cultantia.  Os  suborbitale  anterius  calceiforme  apice  calcei  postrorsum 
spectante.  Oeuli  maxima  parte  membrana  palpebrali  velati.  Os  anticum, 


303 

rictu  parvo,  ore  clauso  formam  ferri  equini  referente.  Maxilla  inferior 
symphysi  tuberculo  liamata.  Sulcus  postlabialis  utroque  latere  margini 
maxillae  libero  parallelus ,  cum  sulco  lateris  oppositi  non  unitus.  Aper- 
tura  branchialis  medioeris  sub  angulo  praeoperculi  desinens.  Plica  a- 
nalis  squamis  majoribus  vestita  nulla.  Pinna  dorsalis  supra  pinnas  ven- 
trales incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens ,  basi  vagina  squa- 
mosa  inclusa ,  radio  simpliee  postico  osseo  serrato.  Pinna  analis  pinna 
dorsali  brevior,  emarginata.  Pinna  caudalis  basi  tantum  squamosa.  Den- 
tes  pharyngeales  cuneiformes  aggregati  2.3.4/4.3.2. 

Aanm.  Het  geslacht  Amblyrhynchichthys  is  onmiskenbaar  verwant  aan  Systomus 
en  Albulichthys,  maar  het  bezit  meerdere  bijzonderheden  in  zijnen  bouw,  welke 
het  als  een  eigen  geslacht  kenmerken.  Zeer  merkwaardig  is  het,  dat  de  keelgats- 
tanden  hier  plaveiselgewijze  zijn  gerangschikt  en  geheel  platte  schuins  afgeknotte 
kaauwvlakten  hebben ,  een  bouw ,  welken  men  in  den  regel  slechts  bij  de  Labeo- 
ninen  waarneemt.  Maar  afgescheiden  van  het  tandenstelsel  is  het  geslacht  opmer- 
kelijk door  den  bouw  der  voorste  helft  van  den  kop;  door  de  schoenvormige  ge- 
daante van  het  voorste  onderoogkuilsbeen ,  vrelks  punt  naar  achteren  is  gekeerd; 
en  door  het  zich  tot  aan  de  voorvlakte  van  den  snuit  uitstrekken  van  de  bovenkaaks- 
beenderen,  welke  daardoor,  de  tusschenkaaksbeenderen  geheel  naar  voren  bedek- 
kende, tusschen  deze  en  de  neusbeenderen  geplaatst  zijn.  Deze  bewerktuiging 
bepaalt  het  zeer  hooge  en  nagenoeg  vertikaal  afgeknotte  van  den  snuit,  waardoor 
de  eenige  tot  nog  toe  bekende  soort  van  het  geslacht,  bij  den  eersten  oogspslag, 
van  alle  overige  bekende  Cyprinoïden  te  onderkennen  is.  De  bouw  van  romp  en 
vinnen  is  overigens  die  van  Systomus  en  Cyclocheilichthvs ,  terwijl  het  breede,  het 
oog  grootendeels  bedekkende ,  ooglidvlies  ook  bij  het  geslacht  Albulichthys  voor- 
komt. Tot  de  generische  karakters  van  Amblyrhynchichthys  zijn  almede  te  bren- 
gen, de  korte  platte  aan  de  symphysis  met  een  zeer  ontwikkeld  beenig  uitsteeksel 
voorziene  onderkaak,  de  dunne  lippen  en  de  dubbele  achterlipsgroeve.  Misschien  is 
ook  eene  generische  waarde  te  hechten  aan  den  grooten  beenigen  derden  onverdeel- 
den rugvinstraal  welke  een'  tweeden  rugdoorn  daarstelt,  welks  lengte  die  van  het 
groote  oog  overtreft.  Tot  nog  toe  ken  ik  van  dit  geslacht  slechts  de  soort,  welke 
ik   reeds   in  het  jaar   1850  onder  den  naam  van  Barbus  truncatus  heb  beschreven. 

Amblyrhynchichthys  truncatus    Blkr.  —  Geknotte  Stompsnuitkarper.  Atl. 
Cypr.  Tab.  XLV. 

Amblyrhynchichth.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4'/2  ad  4  in  ejus  longitudine,  latitudine 
2  ad  2V2in  ejus  altitudine;  capite  obfuso  truncato  4'/2  ad  5-/3  in  longitudine  corporis  cum,  4ad4'/3 


304 

in  longitudine   corporis  absque  pinna  caudali;  altitiidine    capitis  IV2  ad  l'/5  1    latitudine  2  et  paulo 
ad    1^/3    in  ejus  longitudine;    oculis    cute  adiposa  lata  cinctis,  diametro  2V3  ad  2'/2  in  longitudine 
capitis,    diametro  •'/i  ad  ^/q  distantibua  ,  membrana  palpebrali  iridem  antice  postice  et  inferne  tota 
fere   superne   margine    externo   tantum    tegente    apertura    subcirculari   vel   oblongo-quadratiuscula ; 
rostro  valde  obtuso  subverticaliter  truncato,  elevato,  oculo  juvenilibus  et  adultis  duplo  circiter  bre- 
viore,  ante  os  prominente;  naribus  rostri  apici  magis  quam  orbitae  approximatis,  magis  antrorsura 
quam  lateraliter  spectantibus;  linea  rostro-dorsali  capite  rectangula  angulo  rotundata,  nucha  declivi 
convexiuscula;  linea  interoculari  convexa;  osse  suborbitali  anteriore  calceiformi  apice  calcei  postroraura 
spectante  collo  calcei  naribus  approximato;  osse  suborbitali  2°  osse  suborbitali  1°  plus  duplo  hurai- 
liore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protraetili,  sub  pupillae 
parte  anteriore  desinente ,  4  ad  4  et  paulo  in  longitudine  capitis ;  osse  intermaxillari  toto  fere  sub  osse 
supramaxillari  occulto  ramo  adscendente  verticali ;  rictu  subhorizontali ;  maxilla  inferiore  brevi ,  margine 
gracili,    symphysi   tuberculo  conico  valde  conspicuo  subhamata ;  labiis   gracilibus    tenuibus   brevis- 
simisi  maxilla  inferiore  inferne  poris  conspicuis  nullis;  operculo  latitudine  1^/4  ad  l^/s  in  ejus  alti- 
tudine,  margine  inferiore  concavo  vel  concaviusculo ;  apertura  branchiali  verticali  sub  margine  prae- 
operculi  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  aggregatis  2.3.'4/1.3.2.  singulis  facie  masticatoria 
plana.laevi,  cuneiformi  marginibus  nee  elevatis  nee  tuberculatis ,-  osse  scapulari  trigono  obtusiusculo 
apice  acute  rotundato  ;  dorso  elevato  angulato  ventre  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano 
lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carlnato ;  cauda  altitudine  l*/5  ad  2  in  longi- 
tudine capitis  ;  squamis  parte  libera  et  basali  longitudinaliter  striatis,  36  vel  37  in  linea  laterali,  11 
in  serie  transversali  absque  ventralibus  inflmis,  quarum  6  (5'/2  )  supra  lineam  lateralem,  11  vel  12  ia 
serie    longitudinali    occiput  inter  et  pinnam  dorsalera,  ventre  infimo  longitudinaliter  triseriatis  serie 
media  seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  laterali  reetiuscula,  antice  tantum  declivi,  lineam  rostro- 
caudalem  non  attingente,  singulis  squamis  tubulo  brevi  simplice  mediam  squamam  vulgo  nonattin- 
gente    notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarura  ventralium  incipiente,  acuta,  eraarginata,  corpore 
non   vel   vix  humiliore,  duplo  circiter  altiore  quam  basi  longa,   spina  valde  crassa  postice  dentibus 
mawnis  armata,  cum  parte  ejus  flexili  capite  multo  longiore,  radio  simplice  tertio  osseo  spinaeformi 
oculo  longiore ;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis  longitudine  subaequalibus  6  et  paulo  ad  7  in 
lonn^itudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non  attingentibus;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali  duplo 
vel  plus  duplo  humiliore,  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio    mediocri  di- 
midio  basali  tantum  osseo;  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4  ad  4  ^/s  in 
longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  dilute  viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava ;  pinnis  dilute 
roseis  vel  flavescentibus,  dorsali  et  caudali  arena  densa  fusca  marginatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  2/16.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  vel  8/17/8  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbus  truncatus  Blkr,  Bijdr.  ichlh.  Born.  Nat.  T.  Ned.  Ind.  I  p.  13. 

Systomus  truncatus  Blkr.  Derde  bijdr.  icbth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  II  p.  60. 
Teban  galang,  Bettet  Palemb. 

Hab.  Borneo  (Bandjermasin,  Pontianak),  in  fluviis. 
Sumatra  (Palembang),  in  fluviis. 

Longltudo  11  speciminum  50'"  ad  260'". 

Aanm.  Mijne  eerste  voorwerpen  dezer  soort  ontving  ik  uit  de  Barito  bij  Bandjer- 
masin ,  doch  sedert  erlangde  ik  ook  grootere  voorwerpen ,  gevangen  in  de  Kapoeas 
bij  Pontianak  en  in  de  Moessi  bij  Palembang.  De  soort  bewoont  alzoo  de  grootste 
rivieren   van    Borneo   en    Sumatra.    Zij  is  echter  niet  tot  den  Indischen  archipel 


305 

beperkt ,  vermits  ik  haar  ook  zag  afgebeeld  in  een  schetsboek  van  den  heer  De 
Castelnau,  waaruit  bleek,  dat  zij  ook  in  Siam  bij  de  hoofdplaats  Bangkok  voorkomt. 
De  afbeelding  van  den  heer  De  Castelnau  heeft  eene  lengte  van  ongeveer  330 
millimeters,  zoodat  de  soort  nog  aanmerkelijk  grooter  schijnt  te  worden  dan  mijne 
grootste  voorwerpen. 

Albulichthys  Blkr.  —  Albulakarper. 

Corpus  subelongatum  valde  compressum ,  squamis  magnis  vestitum , 
dorso  angulato.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclusae,  superior 
deorsum  valde  protractilis.  Cirri  nulli.  Rostrum  convexura.  Ossa  supra- 
maxillaria  apicem  rostri  non  attingentia.  Os  suborbitale  anterius  pentago- 
num  apice  acuto  sursum  speetante.  Oculi  maxima  parte  membrana 
palpebrali  velati.  Os  subanticum ,  rictu  mediocri ,  ore  clauso  formam  ferri 
equini  referente.  Maxilla  inferior  symphysi  tuberculo  hamata.  Sulcus 
postlabialis  utroque  latere  margini  maxillae  libero  parallelus,  cum 
sulco  lateris  oppositi  non  unitus.  Apertura  branchialis  medioeris  sub 
angulo  praeopereuli  desinens.  Plica  analis  squamis  majoribus  vestita 
nulla.  Pinna  dorsalis  supra  vel  paulo  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et 
longe  ante  pinnam  analem  desinens,  basi  vagina  squamosa  inclusa, 
radio  simpliee  postieo  osseo  serrato.  Pinna  analis  pinna  dorsali  brevior 
emarginata.  Pinna  caudalis  dimidio  basali  tota  squamosa.  Dentes  pharyn- 
geales  incisivi  scalpriformes  2.3.4/4.3.2.  facie  masticatoria  longitudina- 
liter  rugosi. 

Aanm.  Eene  nadere  studie  der  soort,  welke  ik  in  het  jaar  1855  onder  den 
naam  van  Systomus  albuloides  beschreef,  in  verband  met  mijne  nieuwere  inzigten 
omtrent  de  rangschikking  der  Cyprinoïden ,  heeft  mij  geleerd,  dat  die  soort  evenzeer 
verdient  tot  een  eigen  geslacht  verheven  te  worden  als  mijne  vroegere  Systomus 
truncatus.  De  habitus  dier  soort,  vooral  die  van  den  kop,  heeft  veel  van  dien 
van  eene  Albula.  Zij  heeft  het  vijfhoekige  met  de  spits  naar  boven  gerigt  voorste 
onderoogkuilsbeen  van  Systomus,  maar  daarbij  het  breede  de  pupil  zelfs  eenigzins 
bedekkende  ooglidvlies  van  Amblyrhynchichthys.  De  derde  onverdeelde  rugvinstraal 
is  er  zeer  ontwikkeld  en  beenig,  even  als  bij  Amblyrhynchichthys.  Opmerkelijk  is 
er  voorts  het  digt  beschubd  zijn  van  de  geheele  of  nagenoeg  de  geheele  grondhelft 
der  staartvin ,  wat  ik  bij  geen'  enkelen  cyprinoied  terugvind.  Deze  kenmerken ,  ge- 
voegd bij  den  eigenaardigen  wig- of  bijtelvormigen  bouw  der  keelgatstanden ,  M'elke 

39 


306 

op  hunne  kaauwvlakte  overlangs  geribd  zijn,  geven,  naar  het  mij  voorkomt,  al- 
lezins ragt  in  deze  soort  te  zien  een  eigen  geslacht,  hetwelk  ik,  wegens  zijne  over- 
eenkomst in  habitus  met  Albula,    Albulichthys   heb  genoemd. 

Albulichthys  albuloides  Blkr — Typische  Albulakarper ,  Atl.   Cvpr.   Tab. 
XLVI  Fig.  2. 

Albul.  corpore  oblongo  vel  elongato  comprosso,  altitudine  4V2  ad  5  et  paulo  in  ejus  longitudine, 
latitudine  iVi  ad  2  in  ejus  altitudine;  capitu  acuto  5  fere  ad  öVi  in  longitudine  corporis  cum.S^/* 
ad  4  in  longitudine  corporis  absque  pinna  eaudall;  altitudine  capitis  l?/5  circiter,  latitudine  l^/i  ad 
12/3  in  ejus  longitudine;  cculis  diametro  3  ad  3',/2  in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo  distan- 
tibus,  membrana  palpebrali  iridera  antice  et  postice  totam  tegente  apertura  oblongo-ovali  verticali; 
rostro  convexe,  oculo  breviore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  valde  approximatis ;  linea 
rostro-dorsali  toto  capite  convexa ;  linea  interoculari  convexa  vel  convexiuscula ;  osse  suborbltali  an- 
teriore  pentagono  apice  acuto  sursum  spectante,  altiore  quam  longo,  carina  media  longitudinali  pos- 
trorsum  adscendente;  osse  suborbitali  2°  osse  suborbitali  1°  triplo  ad  plus  triplo  humiliore;  maxilla 
superiore  maxilla  inferiore  paulo  longlore,  verticaliter  deorsum  valde  protractili,  3  ad  3  et  paulo  in 
longitudine  capitis,  sub  oculi  parte  anteriore  desinente;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  conico 
subhamata;  labiis  gracilibus  teretibus;  operculo  latitudine  1-/3  ad  l^A  in  ejus  altitudine,  margine 
inferiore  rectiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus 
pharyngealibus  scalprifbrmibus  (incisivis)  2.3.4/4.3.2,  singulis  facie  masticatoria  obliqua  plana  longi- 
tudinaliter  rugosa  margine  libero  aciera  acutam  rotundatam  efficiënte;  osse  scapulari  trigono  obtuso; 
dorso  angulato  ventre  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato ,  post  pin- 
nas  ventrales  rotundato  non  carinato;  squamis  parte  libera  longitudinaliter  striatis,  38  vel  39  in 
linea  laterali,  11  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  ö'/a  vel  6  supra  lineam 
lateralem,  11  vel  12  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventre  infimo  longitudi- 
naliter triseriatis  squamis  serie  media  squamis  seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  laterali  recta ,  antice 
tantum  declivi,  non  infra  lineam  rostro-caudalem  descendente,  singulis  squamis  tubulo  brevi  simplice  me- 
diam  squamam  non  superante  notata;  pinna  dorsali  supra  vel  vix  ante  pinnas  ven  trales  incipiente,  acuta. 
emarginata,  corpore  paulo  humiliore,  altiore  quam  basi  longa ,  spinacrassa,  postice  dentibus  valde  con- 
spicuis  serrata,  cum  parte  ejus  flexili  capite  paulo  breviore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acu- 
tis  loni^itudine  subaequalibus  7  ad  7V2  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ven  trales  non  attingen- 
tibus;  anali  acuta  emarginata,  dorsali  multo  humiliore,  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa;  cau- 
dali  toto  diraidio  basali  dense  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4V2  ad  5  in  longitudine  cor- 
poris; colore  corpore  superne  dilute  viridi,  inferne  argenteo;  pinnis  flavescente-roseis  vel  rubris;  dor- 
sali superne,  caudali  postice  violascente-fusco  marginatis;  iride  flava. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/16  ad  1/18.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  vel  6/1716  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Systomus  albuloides  Blkr,  Negende  bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  IX  p.  425. 

Hab.  Sumatra   (Palembang).   in  fluviis. 

Borneo  (Kahajan,  Pontianak),  in  fluviis. 

LoDgitudo  5  specirainum  132'"  ad  255'". 

Aanra.  De  tanden  hebben ,  met  uitzondering  van  de  twee  voorste  der  buitenste 
rei,  wigvormige  of  snijtandvormige  aan  de  hoeken  afgeronde  kroonen,  welke  aan 
de   kaauwvlakte   eenige   overlangsche  ribjes    laten  waarnemen,  welke  zich  niet  tot 


307 

aan  dea  bovenrand  der  tanden  uitstrekken.  De  sytnphysiaalknobbel  der  onder- 
kaak  is  vrij  sterk  ontwikkeld.  Ik  kan  thans,  door  de  waarneming  van  uitmun- 
tend bewaarde  voorwerpen ,  stellig  verklaren ,  dat  de  soort  geene  voeldraden  bezit , 
waaraan  ik  vroeger  eenigzins  twijfelde. — Ik  ken  haar  tot  nog  slechts  van  de  groote 
stroomen  van  Borneo  en    Sumatra. 

Hampala  Van  Hass. ,  Algemeeue  Konst-  en  Letterbode  1823  II  p. 
132.  —  Hampal. 

Corpus  oblongo-elongatum  compressum ,  squamis  magnis  vestitum , 
dorso  angulato.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclusae  ,  superior 
parum  protractilis.  Cirri  2 ,  supramaxillares.  Rostrum  acutura ,  non 
convexum.  Ossa  supramaxillaria  apicera  rostri  non  attingentia.  Os  sub- 
orbitale  anterius  pentagonum ,  apice  acuto  sursum  spectante.  Oculi 
membrana  palpebrali  non  velati.  Os  anticum,  rictu  magno  obliquo. 
Maxilla  inferior  maxilla  superiore  non  brevior  symphysi  parum  ele- 
vata.  Sulcus  postlabialis  utroque  latere  margini  maxillae  libero  paral- 
lelus,  cumsulco  lateris  oppositi  non  unitus.  Apertura  branchialis  lata 
usque  sub  oculo  produeta.  Plica  analis  squamis  majoribus  vestita  nulla. 
Pinna  dorsalis  supra  basin  pinnarum  ventralium  incipiens  et  longe 
ante  pinnam  analem  desinens,  basi  vagina  squamosa  inclusa,  radio 
simpliee  postico  osseo  serrato.  Pinna  analis  pinna  dorsali  brevior 
emarginata.  Pinna  caudalis  basi  tantum  squamosa.  Dentes  pharynge- 
ales  cochleares  1.3.5/5.3.1. 

Aanm.  Van  Hasselt,  waarschijnlijk  getroffen  door  den  eigenaardigen  habitus  van  den 
visch,  op  Java  zoo  algemeen,  en  bekend  onder  de  namen  Ampalong,  Hampal, 
Hampalong  en  Soetjo,  bragt  dien  tot  een  eigen  geslacht,  aan  hetwelk  hij  naar  de 
soendasche  benaming,  den  naam  gaf  van  Hampala.  Hij  kenmerkte  het  echter  niet 
nader,  dan  door  er  van  te  zeggen,  dat  het  //het  naaste  komt  aan  Leuciscus 
Cuv.  doch  zich  onderscheidt  door  twee  filamenten,  aan  lederen  mondhoek"  {dat 
wil  zeggen  aan  lederen  mondhoek  één).  Ue  heer  Valenciennes  nam  Van  Hasselt's 
Hampala  macrolepidota  op  In  zijn  geslacht  Capoëta,  eene  minder  gelukkige  vinding, 
vermits  de  drie  soorten  van  Capoëta ,  door  den  heer  Valenciennes  beschreven ,  in 
even  zoovele  geslachten  te  huis  behooren ,  t.  w.  In  Scaphiodon ,  Systomus  en 
Hampala. 

Heckel,  in    zijne  wFische  Syriens",  bragt   aanvankelijk   Hampala  macrolepidota 


308 

tot  zijn  geslacht  Soaphiodon ,  doch  herkende  nog  op  het  einde  van  hetzelfde  werk 
«ijne  dwaling,  door  haar   tot  zijn  genus  Systomus  te   brengen. 

Inderdaad  is  Hampala  na  aan  Systomus  verwant.  Vinbouw  en  beschubbingzijn 
er  hetzelfde,  maar  de  bouw  van  snuit  en  kaken  en  zelfs  het  tandenstelsel ,  bieden 
verschillen  aan,  welke  eene  afzondering  van  Systomus  regtvaardigen. 

Ik  breng  hiertoe  den  zeer  spitsen  snuit,  de  betrekkelijk  groote  bekspleet  en  haren 
schuinschen  stand ,  de  weinig  uitstrekbare  bovenkaak  en  de  lengte  der  onderkaak 
die  even  lang  is  als  de  bovenkaak  en  waardoor  de  bekspleet  volkomen  eindstandig 
is.  Door  deze  eigenaardigheden  in  den  bouw  ontstaat  een  profiel ,  zeer  verschillende 
van  dat  van  Systomus  en  verwante  geslachten  en  Van  Hasselt  had  gelijk,  door  te 
wijzen  op  de  verwantschap  van  Hampala  met  Leuciscus  Cuv. ,  biedende  vele  aan 
Leuciscus  verwante  soorten   eene  overeenkomstige  bekvorming  aan. 

Ik  ken  tot  nog  toe  slechts  twee  soorten  van  het  geslacht ,  welke  beide  den 
Indischen  archipel  bewonen.  Zij  hebben  in  habitus,  vinbouw  en  beschubbing  zeer 
groote  overeenkomst  met  elkander  en  laten  zich  voornamelijk  van  elkander  onder- 
scheiden als  volgt. 

I  Squamae   28  in  linea  laterali.  Macula  oblonga  verticalis  nigra  magna   pinnam 
dorsalem  inter  et  ventrales.     Pinna  caudalis  superne  et  inferne  late  nigro-violaceo 


marsrinata. 


Hampala   macrolepidoia  V.  Hass. 


II  Squamae  31  in  linea  laterali.  Media  latera  maculis  2  rotundis  nigris ,  anteri- 
ore  pinnam  dorsalem  inter  et  ventrales,  posterior  vix  post  pinnam  analem. 
Pinna  caudalis  superne   et  inferne  marginibus  nigro-violaceis  nullis. 

Hampala  ampalong   Blkr. 


Hampala  macrolepidota  K.  v.  H. ,  Algem.  Konst-  en  letterbode  1823 
II  p.  132.  —  Grootschiibbige  HampaL  Atl.  Cypr.  Tab.  XLIII. 

Hamp.  corpore  oblongo  vel  elongato  compresso,  altitudine  4  ad  ó'/s  in  ejus  longitudine,  latitu- 
dine  1^/4  ad  2  in  ejus  altitudine;  capita  acuto  4  ad  4^/i  in  longitudine  corporis  cura,  3'/*  ad  S'^/s 
ia  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  1-/5  ad  1^/3,  latitudine  l*/5  ad  2',  3 
in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  3  ad  5  in  longitudine  capitis,  diametro  ^/i  ad  I1/4  distantibus, 
raerabrana  palpebrali  iridis  marginem  externura  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  rostro  acu- 
to non  vel  parura  convexo,  cum  maxilla  superiore  junioribus  oculo  breviore  aetate  provectis  oculo 
longiore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  multo  raagis  quam  rostri  apici  approximatis; 
linea  rostro  -  dorsali  capite  declivi  rectiuscula  vel  concaviuscula ,  nucha  convexa;  linea  interoculari 
Tectiuscula  vel  convexiuscula;  osse  suborbitali  anteriore  irregulariter  pentagono  inferne  quam  super- 


309 

ne  latlore,  margine  inferïore  subhorizontall  antice  et  postice  rotundato,  margiuibiis  ceteris  plus  mi- 
nusve  concavis,  angulo  superiore  acuto  naribus  approsimato  sursum  spectante,  toto  osse  dirnidio 
superiore  crista  valde  curvata  inferne  ramos  edente  percurso;  osse  siiborbitali  2°  oblonge  oblique 
tetragono,  osse  suborbitali  1°  duplo  circiter  humiliore;  maxillis  aequalibus  vel  subaequalibus ,  su- 
periore antrorsum  parum  protractili,  juvenilibus  vix  ante  oculum  vel  sub  oculi  margine  anteriore 
aetate  provectis  sub  medio  oculo  vel  sub  oculi  dimidio  anteriore  desinente,  3  ad  2^,3  in  longitudi- 
ne  capitis;  rictu  sat  obliquo;  cirris  oculo  paulo  longioribus  vel  brevioribus ;  maxilla  inferiore  sym- 
physi  tubeiculo  conico  obtuso  brevi,  inferne  utroque  ramo  poris  aliquot  parum  conspicuis  lon- 
gitudinaliter  uniseriatis;  labiis  mediocribus  teretibus  non  rugosis;  operculo  latitudine  1V2  ad  1^/3  in 
ejus  altltudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo ;  apertura  branchiali  lata  sub  osse 
suborbitali  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  subuncinato-coclilearibus  1.3.5/5.3.1;  osse 
scapulari  trigono  obtuso  angulo  rotundato;  dorso  sat  elevato  angulato  ventre  multo  altiore;  ventre 
ante  pinnas  ventrales  plano,  lateribus  leviter  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carina- 
to;  cauda  altitudine  2  et  paulo  ad  l^/s  in  longitudine  capitis;  squamis  e  centro  reticulato  vel  com- 
muni  simplice  radiatim  stria^is,  saepe  granulatis,  28  in  linea  laterali,  9  in  serie  trans versali  absque 
ventralibus  infimis  quarum  5  (4*/^)  supra  lineam  lateralem ,  10  in  serie  longitudinali  occiput  inter 
et  pinnam  dorsalem,  ventre  infimo  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  postrorsura  magnitudine 
sensim  accrescentibus  posterioribus  iis  seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  laterali  mediocriter cur- 
vata, infra  lioeam  rostro  -  caudalem  descendente,  singulis  sqnamis  tubulo  simplice  mediam  squaraam 
vulgo  attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emargi- 
nata,  corpore  paulo  ad  multo  hnmiliore,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa, 
spina  gracili  postice  denticulis  parum  vel  vix  conspicuis  serrata  vel  scabra,  cum  parte  ejus  flexili 
capite  multo  breviore;  pinnis  peetoralibus  et  ventralibus  acutis,  pectoralibus  ventralibus  paulo  lon- 
gioribus 6V2  ad  7^/5  in  longitudine  corporis  ventrales  non  attingentibus ,  ventralibus  analem  non 
attingentibus  ;  anali  acuta,  emarginata,  doi'sali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  multo  ad 
duplo  cix'citer  altiore  quam  basi  longa,  radio  tertio  simplice  gracili  basi  tantum  osseo;  caudali  basi 
tantum  squamosa ,  profunde  incisa  lobis  acutis  4  ad  43/4  in  longitudine  corporis ;  colore  corpore  superne 
viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava;  rostro  fronteque  frequenter  profunde  olivaceisj  squamis  dorso, 
lateribus  caudaque  singulis  basi  vulgo  vitta  transversa  subsemilunari  violascente  vel  nigricante ;  ma- 
cula  elongata  transversa  vel  fascia  transversa  nigra  pinnam  dorsalem  inter  et  ventralera,  frequenter 
diSusa  rarius  deficiënte;  pinnis  dorsali  et  caudali  pulchre  roseis;  dorsali  antice  et  caudali  superneet 
inferne  profunde  violaceo  marginatis;  pinnis  ceteris  albido-hyalinis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/15  vel  1/16.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  ad  8/17/8  lat.  brev.  inel. 
Syn.    Capoé'la   macrolepidota  Valenc,  Poiss.   XVI  p.  214   tab.  477;  Cant. ,  Catal.  Mal.   Fish.  p. 
267;  Blkr,  Verh.  Bat.  Gen.  XXIII  Ichthyol.  Midden-Oost-Java  p.  21. 

Capoke  bordé  Val.,  Poiss.  XVI  p.  214  tab.  477. 

Scapkiodon  macrolepidottis  Heek.,  Fiscli.  Syriens  p.  31. 

Sr/stomus  macrolepidotus  Heek.,  Fisch.  Syriens,  Nacbtr.  p.  184. 

Ampalong  Mal.  Batav.,  Hampal,  Hambal ,  Hampalong  Sund. 

Wader,  Sufjo  Javan. 

Sabajti  Lampong. ,  Kabarouw  Benkul. 
Hab.   Java    (Batavia,    Tjiblliong,    Tjampea,    Buitenzorg,  Pondokgedeh,    Serogol,  Parongkalong, 
Pandjallu,  Ngawi,  Surabaja,  Grati .    Lesti),  in  fluviis  et  lacubus. 

Borneo  (Bandjermasin,  Sambas),  in  fluviis. 

Sumatra  (Pangabuang,  Palembang,  Lahat,  Padang,  Meninjii),  in  fluviis  et  lacubus. 
Longltudo  40  "peciminura  45'"  ad  340"'. 


310 

Aanm.  Deze  soort  werd  op  Java  ontdekt  door  Kuhl  en  Van  Hasselt.  Ik  ontving 
haar  ook  van  Borneo  en  Sumatra,  en  de  heer  Cantor  vermeldt  haar  van  Pinang  en 
Tenasserim.  Mijne  voorwerpen  van  Oost- Java  en  de  Lampongs  verschillen  van  de 
overige  door  slanker  ligchaam  en  spitseren  en  betrekkelijk  langeren  kop.  Op  Java  is 
de  soort  vrij  algemeen.  Te  Batavia  is  zij  een  der  meest  voorkomende  riviervisschen. 
Zij  leeft  ook  in  de  bergstroomen  tot  meer  dan  2000  voeten  boven  de  zeevlakte ,  en 
bereikt  eene  lengte,  welke  die  mijner  grootste  voorwerpen  nog  overtreft. 

Hampala    ampalong    Blkr.  —  Tweevlekhge  Hampal.    Atl.    Cypr.    Tab. 
XL VI  fig.   1. 

Hampal.  corpore  oblongo  compresso ,  altitudine  4V3  ad  4^/4  in  ejus  longitudine,  latitudine  2  fere 
ad  1^/4  in  ejus  altitudine;  capite  acuto  4  fere  ad  4S'5  in  longitudine  corporis  cura ,  3  ad  3'/*  in 
longitudine  corporis  absque  pinna  caudall;  altitudine  capitis  l^/s  circiter,  latitudine  2V4  ad  2  fere 
in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  4  et  paulo  ad  4V3  in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo 
distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ; 
rostro  acuto,  non  convexo,  cura  maxilla  superiore  oculo  longiore,  non  ante  os  prominente;  naribus 
orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici  approximatia ;  linea  rostro-dnrsali  capite  declivi  rectiuscula 
vel  concaviuscula,  nucba  convexa;  linea  interoculari  rectiuscula;  osse  suborbitali  anteriore  tricono, 
longiore  quam  alto,  infame  antice  et  postice  rotundato,  apice  acuto  sursum  spectante  naribus  ap- 
proximato ,  medio  carina  longitudinali  antice  ramosa;  osse  suborbitali  2°  oblongo-quadratiusculo 
osse  suborbitali  anteriore  duplo  vel  duplo  fere  humiliore;  raaxillis  aequalibus,  superiore  antrorsam 
parum  protractili,  sub  oculi  dimidio  anteriore  desinente,  2V2  ad  2^/5  in  longitudine  capitis;  rictu 
valde  obliquo;  cirris  gracilibus  oculo  paulo  vel  jjon  longioribus;  maxilla  inferiore  symphysi  tuber- 
culo  conico  obtuso  brevi,  inferne  utroque  ramo  poris  aliquot  parura  conspicuis  longitudinaliter  u- 
niseriatis;  labiis  raediocribus  teretibus,  non  rugosis;  operculo  latitudine  IV2  ad  1^/5  in  ejus  altitu- 
dine, margine  inferiore  rectiusculo;  apertura  branchiali  lata  sub  osse  suborbitali  posteriore  desinente; 
dentibus  pharyngealibus  subuncinato-cochlearibus  1.3.5/5.3.1;  osse  scapulari  trigono  obtuso  rotun- 
dato; dorso  mediocriter  elevato  angulato,  ventre  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano 
lateribus  leviter  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato ;  cauda  altitudine  2V3  circiter 
in  longitudine  capitis;  squamis  e  centro'communi  radiatim  striatis,  31  in  linea  laterali,  9  in  serie 
transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  5  (  4'/-2  )  supra  lineam  lateralem,  10  in  serie  longi- 
tudinali occiput  inter  et  pinnam  dorsalem ,  ventre  infirao  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  post- 
rorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus  posterioribus  iis  seriebus  lateralibus  vix  vel  non  majori- 
bus;  linea  laterali  mediocriter  curvata,  infra  lineam  rostro-caudalem  descendente,  singulis  squamis 
tubulo  simplice  mediam  squaraam  vulgo  attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum  ven- 
tralium  incipiente.  acuta,  emarginata,  corpore  paulo  humiliore,  multo  sed  multo  minus  duplo  al- 
tiore quam  basi  longa,  spina  mediocri  postice  dentibus  parvis  serrata,  cum  parte  ejus  flexili  capite 
sat  multo  breviore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis ,  pectoralibus  ventralibus  paulo  longioribus 
0'/3  ad  6^/3  in  longitudine  corporis,  ventrales  non  attingentibus,  ventralibus  analem  non  attingentibus, 
anali  acuta  ,  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  multo  sed  multo  minus  duplo 
altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  sat  gracili  dimidio  basali  tantum  osseo;  caudall  basi  tantum 
squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4'A2  ad  4'/4  in  longitudine  corporis;  colore  superne  coerulescente- 
viridi,  inferne  argento;  iride  flava:  maculis  rotundis  vel  oblongis  nigris  utroque  latere  2,  anteriore  pinnam 


311 

dorsalem  inter  et  ventialem  supra  lineam  lateralem ,  postorioia  paulo  post  basin  pinnae  analis  in  linea 
laterali  sitis;  pinnis  flavescentibus  vel  dilute  roseis  ,  vel  dorsali  et  caudali  roseis ,  ceteris  margaritaceis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14  ad  1/16.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  8/17/8  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Capoëta  ampulong  Blkr,  DIagn.  nieuwe  vischs.    Sumatra,    Nat.  T.  Ned.  Ind.  III  p.  594. 

Hab.  Borneo  (Pontianak),   in  fluviis. 
Sumatra  (Palembang),  in  fluviis. 

Longitudo  3  speciminum  120'"  ad   149'". 

Aanm.  Hampala  ampalong  is  zeer  na  verwant  aan  Hampala  macrolepidota  Val , 
Zij  is  echter  gemakkelijk  herkenbaar  aan  de  twee  zwarte  vlekken  aan  elke  zijde 
des  ligchaams,  van  welke  de  eene  tusschen  de  rugvin  en  buikvin,  de  andere  een 
weinig  achter  den  grond  der  aarsvin  gelegen  is.  Bij  voorwerpen  van  Hampala  ma- 
crolepidota van  dezelfde  grootte  als  de  boven  beschrevene  is  de  kop  korter,  het 
onderkaaksknobbeltje  veel  minder  ontwikkeld  en  de  bovenkaak  korter.  Het  aantal 
schubben  in  de  zijlijn  bedraagt  er  bovendien  drie  minder. 

HypselobapvBus  Blkr.  —  Tambra. 

Corpus  oblongum,  squamis  magnis  vestitum,  dorso  angulato,  Ma- 
xillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclusae.  Cirri  4  rostrales  et  supra- 
maxillares ,  vel  2  supramaxillares ,  vel  nulli.  Rostrum  conicum  promi- 
nens.  Os  subinferum ,  rictu  ante  oculum  desinente  ore  clauso  formam 
ferri  equini  referente.  Pliea  analis  squamis  majoribus  vestita  nulla. 
Pinna  dorsalis  ante  vel  supra  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante 
pinnam  analem  desinens,  radio  simplice  postieo  osseo  non  serrato. 
Pinna  analis  pinna  dorsali  brevior. 

Subg.  Hypselohai'hus  Blkr.  Cirri  4 ,  rostrales  et  supramaxillares. 
'/      Gonoproctopterus  Blkr.  Cirri  2 ,  supramaxillares. 
//      Tambra  Blkr.  Cirri  nulli. 

Aanm.  De  heer  Sykes  heeft  in  zijne  verhandeling  //  on  the  Pishes  of  the  Duk- 
hun"  drie  soorten  beschreven  en  afgebeeld  onder  de  namen  Barbus  mussuUah, 
Barbus  kolus ,  en  Cyprinus  abramioides ,  welke  den  habitus  vertoonen  van  het  ge- 
slacht Cyclocheilichthys ,  maar  toch  meerdere  bijzonderheden  in  de  organisatie  aan- 
bieden ,  welke  mij  er  toe  geleid  hebben ,  ze  voorloopig  te  beschouwen  als  tot  een 
eigen  geslacht  te  behooren.  Uit  de  afbeeldingen  en  beschrijvingen  van  den  heer 
Sykes  Iaat  zich  niets  bepaalds  opmaken  opzigtelijk  de  achterlipsgroeve ,  den  vorm 
der  voorste  onderoogkuilsbeenderen  en  de  bekleeding  van  den  grond  der  rugvin , 
welke  alle  ik  vermoed  dat  niet  v^'ezeniijk  van  die  bij  Cyclocheilichthys  verschillen. 


312 

De  rugvindoorn  evenwel  is  er  buitengewoon  slank  en  zonder  tanden,  terwijl  de 
aarsvin  er  niet  uitgerand  is  en  bij  de  twee  eerstgenoemde  soorten  zelfs  buiten- 
gewoon sterk  bol  of  hoekig  afgerond.  Voorts  is  er  opmerkelijk  de  eigenaardige 
bovenwaartsche  kromming  der  zijlijn  boven  of  een  weinig  voor  den  anus  (welke 
echter  bij  Cyprinus  abramioides  Syk.  schijnt  te  ontbreken)  en  het  wratachtig  bedekt 
zijn  der  wangen  of  van  den  snuit  met  groote  poren,  welke  laatste  echter  gezegd 
worden  niet  standvastig  voor  te  komen.  De  rugvin  heeft  voorts  van  10  tot  20  ver- 
deelde stralen. 

Deze  soorten  verdienen  allezins  een  nader  onderzoek.  Barbus  mussullah,  als  4 
voeldraden  bezittende,  behoort  tot  het  subgenus  Hypselobarbus;  —  Barbus  ko- 
lus,  wegens  hare  2  voeldraden,  tot  het  subgenus  Gonoproctopterus ; -  en  Cyprinus 
abramioides  Syk.,  welke  in  het  geheel  geene  voeldraden  bezit,  tot  het  subgenus 
Tambra,  welken  naam  de  soort  in  Deccan  draagt.  Deze  laatste  behoort  misschien 
zelfs  tot  een  eigen  geslacht  te  worden  verheven  wegens  hare  zeer  lange  rugvin. 
Heckel  bragt  haar  ook  tot  zijn  geslacht  Gibelion ,  welk  geslacht  echter  niet  aan- 
nemelijk is  en  gegrond  op  generisch  zeer  van  elkander  verschillende  soorten,  be- 
hoorende  Cyprinus  catla  tot  het  geslacht  Catla  en  Varicorhinus  bobree  waarschijn- 
lijk tot   het  geslacht  Gymnostomus. 

Systomus  McCl.,  Ind.  Cyprinid. ,  Asiat.  Research.  Vol.  XIX  p.  2845 
Heek.  Fisch.  Syr.  p.  26;  Val.,  Poiss.  XVI  p.  299.— Lalawak. 

Corpus  oblongura  compressum ,  squamis  magnis  vestitum ,  dorso  an- 
gulato.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclusae ,  superior  deor- 
sum  valde  protractilis.  Cirri  4  rostrales  et  supramaxillares ,  vel  2  su- 
pramaxillares ,  vel  nuUi.  Rostrum  breve  obtusum  vel  obtusiusculum , 
non  porrectum.  Ossa  supramaxillaria  apicem  rostri  non  attingentia. 
Os  suborbitale  anterius  pentagonum  apiee  acuto  sursum  spectante. 
Oculi  membrana  palpebrali  non  velati.  Os  subanticum  vel  inferura ,  ric- 
tu  non  vel  parum  obliquo  ore  clauso  formam  ferri  equini  referente. 
Maxilla  inferior  maxilla  superiore  brevior  symphysi  tuberculo  plus  mi- 
nusve  eonspicuo.  Sulcus  postlabialis  utroque  latere  margini  oris  paral- 
lelus,  cum  sulco  lateris  oppositi  non  unitus.  Apertura  branchialis  am- 
pla  usque  sub  praeoperculo  producta.  Plica  analis  squamis  majoribus 
vestita  nulla.  Pinna  dorsalis  supra  vel  paulo  post  pinnas  ventrales  in- 
cipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens,  basi  vagina  squamosa 
inclusa ,  radio  simpliee  postico  osseo  serrato  vel  laevi.  Pinna  analis  pin- 


313 

na  dorsali  brevior.  Pinna  caudalis  basi  tantum  squamosa.  Dentes 
pharyngeales  cochleariformes  2.3.5/5.3.2  vel  2.3.4/4.3.2  vel  contusorii 
tuberculati  1.3.4/4.3.1  vel  2.3.4/4.3.2. 

Subg.  Barbodes  Blkr.  Cirri  4,  rostrales  et  supramaxillares. 
//      Capoëta  Val.   Cirri  2,  supramaxillares. 
II     Systomus  McCL,  Cirri  nulli. 

Aanm.  Zooals  het  geslacht  Systomus  hier  is  omschreven,  verschilt  het  voor- 
namelijk van  Barbus  door  gedrongen  ligchaam,  korten  snuit,  dunne  lippen,  min 
of  meer  eindstandigen  bek,  met  eene  schubscheede  omgeven'  rugvingrond,  vijfhoekig 
met  den  scherpen  hoek  naar  boven  gerigt  voorste  onderoogkuilsbeen  en  door  de 
dubbele  achterlipsgroeve,  zijnde  de  groeven  van  beide  zijden  niet  met  elkander  ver- 
eenigd. 

üe  heer  J.  MacClelland  stelde  het  eerst  het  geslacht  Systomus  op,  doch  hij  gaf 
er  eene  andere  beteekenis  aan  dan  de  boven  omschrevene,  t.  \v.  // Intermaxillaries 
// protractile,  dorsal  and  aiial  short,  the  former  opposite  to  the  ventrals  and  preceded 
Il  bij  a  spinous  ray ;  body  elevated ,  and  marked  by  two  or  more  distinct  dark 
//spots,  or  diffuse  spots  either  on  the  fins  or  opercula,  prominence  on  the  apex 
//  of  the  lovver  jaw  obscure".  De  eerst-  en  laatst-genoemde  dezer  kenmerken  heeft 
Systomus  met  andere  verwante  geslachten  gemeen  en  aan  de  vermelde  vlekteeke- 
ning  is  niet  alleen  geene  generische  waarde  te  hechten ,  maar  zij  is  zelfs  als  soor- 
telijk kenmerk  niet  dan  met  omzigtigheid  en  in  beperkten  zin  te  bezigen. 

De  heer  Valenciennes  nam  het  geslacht  Systomus  aan ,  doch  beperkte  de  betee- 
kenis er  van  tot  die  soorten,  welke,  overigens  aan  zijn  geslacht  Barbus  beantwoor- 
dende, de  voeldraden  geheel  missen,  hetwelk  echter  niet  belette,  dat  hij  meer- 
dere dier  soorten  rangschikte  onder  zijn  geslacht  Leuciscus.  In  denzelfden  zin  heb 
ik  vroeger  ook  verschillende  soorten  tot  Systomus  gebragt,  welke  in  dezen  arbeid 
op  de  aangegevene  gronden  er  van  zijn  afgezonderd. 

Heckel ,  denzelfden  geslachtsnaam  aannemende ,  gaf  er  eene  nieuwe  beteekenis  aan 
door  de  diagnose,  die  hij  er  van  openbaar  maakte,  t.  w.  //Dentes  cochleares 
// 2.3.5/5-3.2.  Os  anticum.  Labia  raollia  subteretia.  Cirri  2  in  angulo  oris ,  aut  nulli. 
//  Pinna  dorsalis  basi  brevis ;  analis  brevior  illa  radio  osseo  super  pinuas  ventrales 
//  incipiens.  Tractus  intestinalis  2-  2\  long.  corp." 

Op  deze  diagnose  is  aan  te  merken,  dat  de  formule  der  tanden  niet  op  alle 
soorten  past ;  dat  de  mondopening  bij  meerdere  soorten  meer  onderstaande  is  dan 
eindstandig;  dat  de  rugdoorn  bij  sommige  soorten  achter  den  grond  der  buik  vin- 
nen is  ingeplant,  en  dat  de  talrijke  soorten  van  hetzelfde  geslacht  met  vier  voel- 
draden zijn  buitengesloten,  niettegenstaande  Heckel  zelf  een  der   voornaamste  be- 

40 


314 

strijders  was  van  de  waarde  de  voeldraden  voor  de  bepaling  der  geslachten  van 
de  Cyprinoïden. 

Ik  heb  getracht  aan  het  geslacht  zijne  natuurlijke  grenzen  te  geven.  Talrijke 
soorten  zelf  bezittende,  was  zulks  mij  voor  die  soorten  niet  moeijelijk,  maar  tal- 
rijke andere  soorten  van  Zuid-Azië  zijn  mij  slechts  uit  de  bestaande,  veelal  korte, 
beschrijvingen  en  veelal  gebrekkige  afbeeldingen  bekend  en  het  is  mij  daardoor 
niet  mogelijk  te  bepalen  ,  in  hoeverre  de  door  mij  gegevene  kenmerken  op  alle  die 
soorten  van  toepassing  zijn. 

Mijn  subgenas  Barbodes  omvat  soorten ,  welke  volgens  de  oudere  opvatting  der 
geslachten,  alle  tot  Barbus  zouden  behooren. 

Den  naam  Capoëta  heb  ik  behouden  voor  de  soorten ,  welke  slechts  de  boven - 
kaaksdraden  bezitten  ,  en  waartoe  Capoëta  amphibia  Val.   behoort. 

Het  ondergeslacht  Systomus  voorts  heb  ik  opgevat  in  den  zin,  waarin  de  beer 
Valenciennes   het  geslacht  Systomus  aanneemt. 

De  Soenda-eilanden  zijn  rijk  aan  soorten  van  Systomus,  even  als  de  rivieren 
van  Zuid-Azië.  Vele  soorten  zijn  zeer  na  aan  elkander  verwant  en  vereischen  eene 
naauwkeurige  stadie  om  ze  scherp  te  bepalen.  Ik  ben  in  die  bepaling  naar  wensch 
geslaagd  wat  de  soorten  mijner  verzameling  aangaat,  doch  met  de  bestaande 
hulpmiddelen  is  het  niet  mogelijk  vele  slechts  zeer  oppervlakkig  bekende  soorten 
van  Zuid-Azië  scherp  te  kenmerken. 

Mijne  verzameling  bevat  35  soorten  van  Systomus,  van  welke  22  behooren  tot 
het  subgenus  Barbodes,  5  tot  Capoëta  en  8  tot  Systomus.  29  dier  soorten  leven 
in  de  rivieren  der  Soenda-eilanden,  t.  w.  21  van  Barbodes,  5  van  Capoëta  en  3  van 
Systomus,    zijnde   mijne  overige  soorten   afkomstig  van   Bengalen. 

Alle  mijne  soorten  van  Barbodes  bezitten  een'  getanden  rugdoorn  en  groote  schub- 
ben ,  welker  aantal,  in  de  zijlijn  genomen,  verschilt  van  23  tot  38. 

Zij   laten  zich  tot  drie  groepen  brengen. 

De  eerste  dezer  groepen  is  gekenmerkt  door  eene  bolle  aarsvin  met  9  tot  10 
verdeelde   stralen.    Hiertoe  behoort  Systomus  (Barbodes)   marginatus  Blkr. 

Bij  de  beide  overige  groepen  is  de  aarsvin  standvastig  uitgerand  en  bevat  slechts 
5  tot  7  verdeelde  stralen.  Een  dezer  groepen  is  overigens  gekenmerkt  door  de  sterke 
ontwikkeling  van  den  rugdoorn,  die  ook  met  betrekkelijk  groote  tanden  gewapend  is. 
De  schubben  zijn  er  in  den  regel  overlangs  gestreept,  hetzij  aan  de  vrije  helft 
alleen,  hetzij  tevens  aan  de  grondhelft.  Hiertoe  behooren  Systomus  (Barbodesj  am- 
blycephalus  Blkr,  Systomus  (Barbodes)  koilometopon»  Blkr  en  nog  een  aantal  an- 
dere soorten. 

Bij  de  derde  groep  is  de  rugdoorn  aanmerkelijk  minder  ontwikkeld  en  met 
kleine  slechts  weinig  zigtbare  tandjes  gewapend,  terwijl  de  schubben  er  standvastig 
straalsgewijze   gestreept   zijn ,    gaande   de    strepen    alle    uit   een   gemeenschappelijk 


315 

raiddeiipunt  naar  den  omtrek  der  schub.  Hiertoe  zijn  te  brengen  Systomas  (Bar- 
bodes)  maculatus  Blkr,  Systoinus  (Barbedes)  lateristriga  Blkr  en  nog  eenige  an- 
dere soorten. 

Onder  de  buiten-archipelagische  soorten  van  Barbodes  zijn  er  vrij  talrijke ,  wel- 
ke tot  nog  eene  andere  groep  zijn  te  brengen,  namelijk  tot  die,  bij  welke  de  rug- 
doorn volkomen  glad  of  zonder  tanden  is.  Daartoe  behooren  alle  afrikaansche  soor- 
ten. De  rugdoorn  wordt  bij  sommige  soorten  zelfs  zoo  slank,  dat  hij  bezwaarlijk 
den  naam  van  doorn  kan  behouden.  Tot  deze  groep  behooren  Systomus  (Barbodes) 
bynni  (Cyprinus  bynni  Forsk.),  Systomus  (Barbodes)  surkis  ( Barbus  surkis  Rüpp.), 
Sj'Stomus  (Barbodes)  intermedius  (Barbus  intermedius  Rüpp.),  Systomus  (Bar- 
bodes) perince  (Barbus  perince  Rüpp.),  Systomus  (Barbodes)  pallidus  (Barbus  pal- 
lidus  Smith),  Systomus  (Barbodes)  Burchelli  (Barbus  BurcheUi  Smith),  enz.  Ik 
verkeer  echter  in  eenigen  twijfel  omtrent  deze  en  andere  buiten-archipelagische 
soorten  ten  opzigte  van  de  bescbubbing  der  rugvin  en  aarsvin.  De  schubscheeden 
toch  van  rug  vin  en  aarsvin  zijn  bij  alle  soorten  mijner  verzameling  sterk  ontwikkeld 
en  zeer  in  het  oogvallend,  terwijl  ik  die  bij  de  soorten  van  Barbodes  met  onge- 
tanden  rugdoorn  niet  alleen  niet  zie  beschreven ,  maar  op  de  bestaande  afbeeldin- 
gen ook  niet  of  slechts  zeer  twijfelachtig  aangeduid.  Ik  zie  trouwens  dezelfde  leem- 
ten in  de  beschrijvingen  en  afbeeldingen  van  meerdere  soorten  van  Barbodes  met 
getanden  rugdoorn,  van   welke  het  bestaan  dier  schubscheeden  niet  te  betwijfelen  valt. 

Van  de  ruim  90  soorten,  welke,  volgens  mijne  zienswijze,  tot  dus  verre  voor- 
loopig  tot  het  geslacht  Systomus  zijn  te  brengen,  behooren  bijkans  60  tot  het  sub- 
genus  Barbodes.  De  subgenera  Capoëta  en  Systomus  tellen  gezamenlijk  slechts 
ongeveer  een  derde   dier  soorten. 

Van  het  subgenus  Capoëta  bezit  ik  vijf  soorten,  welke  gemakkelijk  van  elkan- 
der te  onderkennen  zijn.  Twee  daarvan,  Systomus  (Capoëta)  padangensis  en  Sys- 
tomus (Capoëta)  sumatranus  hebben  een'  getanden,  de  overige,  Systomus  (Capoë- 
ta) brevis,  Systomus  fCapoëta)  leiacanthus  en  Systomus  (Capoëta)  oligolepis  een' 
ongetanden  rugdoorn.  Systomus  (Capoëta)  padangensis  is  wegens  hare  veelstralige 
aarsvin  (A  3/8  vel  3/9)  wat  Systomus  (Barbodes)  marginatus  is  in  het  subgenus 
Barbodes.  Systomus  (Capoëta)  sumatranus  en  Systomus  (Capoëta)  oligolepis  bieden 
de  bijzonderheid  aan,  welke  men  ook  bij  meerdere  bengaalsche  soorten  van  het 
subgenus  Systomas  terugvindt,,  dat  de  zijlijn  er  op  de  achterhelft  des  ligchaams 
volkomen  ontbreekt,  terwijl  de  beide  overige  soorten  meer  verwant  zijn  aan  .Sys- 
tomus luteus  Heek.  en  Svstomus  albus  Ileck.  van  Syrië,  doch  daarvan  onderschei- 
den, voornamelijk  door  geringer  aantal  schubben  in  de  zijlijn  en  een  straal  min- 
der in  de  rugvin. 

De   buiten-archipelagische   soorten  van   Capoëta  zijn    weinig    talrijk.     Behalve  de 
beide  genoemde  Heckelsche  soorten  en  de  typische  soort  van  den  heer  Valencien- 


316 

nes  (Capoëta  ampliibia) ,  zijn  daartoe  slechts  met  eenige  zekerheid  te  brengen  Cy- 
prinus  chola  Bnch.  en  Systomus  chrysostomus  McCl.  Ik  heb  onder  die  soorten  ook 
opgesomd  Varicorhiniis  beso  Rüpp. ,  maar  deze  soort  heeft  blijkbaar  ook  groote 
verwantschap   met   het  geslacht   Hypselobarbus. 

Wat  het  subgenus  Systomus  betreft,  hetwelk  omvat  alle  soorten  zonder  voeldra- 
den ,  ik  bezit  daarvan  8  soorten ,  maar  slechts  drie  daarvan  behooren  tot  de  Soen- 
da-eilanden.  Die  drie  soorten  hebben  onderling  zeer  groote  verwantschap  met  el- 
kander en  onderscheiden  zich  van  de  bniten-archipelagische  door  zeer  ontwikkelden 
sterk  getanden  rugdoorn,  betrekkelijk  talrijke  schubben,  33  tot  37  in,  en  8  tot 
9  boven  de  zijlijn  en  stompen  schuins  afgeknotten  snuit.  Zij  schijnen  alle  ook 
veel  grooter  te  worden  dan  de  buiten-archipelagische  soorten.  Ik.  meende  vroeger, 
dat  ze  aan  de  Soenda-eilanden  eigen  waren,  doch  het  album  van  Siamsche  visschen 
van  den  Graaf  Francis  De  Castelnau  heeft  mij  geleerd,  dat  Systomus  (Systomus)  bulu 
hoogstwaarschijnlijk  ook  in  de  rivieren  van  Siam  leeft  en  dat  daar  ook  waarschijnlijk 
nog  andere  verwante  soorten  worden  aangetroffen.  Alle  overige  soorten  van  dit  sub- 
genus zijn  overigens  tot  Zuid- Azië  beperkt-  Bij  meerdere  derzelve  verliest  de  rug- 
doorn min  of  meer  zijne  doornachtige  geaardheid ,  wat  den  heer  Valenciennes  be- 
wogen heeft  ze  in  zijn  uiterst  zamengesteld  geslacht  Leuciscus  op  te  nemen  (Leucis- 
cas  stigma  Val.,  Leuciscus  Duvauceüi  Val.,  Leuciscus  thermalis  Val.,  enz).  Van 
de  bengaalsche  soorten  van  Systomus  bezit  ik  Cyprinus  sophore  Buch-,  Cyprinus 
phutunio  Buch.  en  Cyprinus  cosuatis  Buch. ,  welke  alle  in  mijne  Nalezingen  op 
de  ichthyologische  fauna  van  Bengalen  en  Hindostan  nader  beschreven  zijn.  Zij  heb- 
ben geen  van  alle  meer  dan  25  schubben  op  eene  overlangsche  rei  en  slechts  bij 
Systomus    ticto,    Systomus  phutunio   en    Systomus  gelius  is    de  rugdoorn  getand. 

Mijne  archipelagische  soorten  van  Systomus  laten  zich  naar  volgend  schema  vol- 
doende van  elkander  en   van  de  overige   bekende  soorten  onderkennen. 

I  Cirri  4  ,   rostrales  et  supram'axillares.  (subg.   Barhodes).  V.  2/8.   D.  2/8  vel  4/9. 
1.  Pinna  analis  radiis  3/5  ad  3/7. 

A  Spina  dorsalis  crassa  dentibus   magnis  armata. 

a.  Squamae  35   ad  38  in  linea  laterali.  A.   3/5  vel  3/6. 

f   Caput  longius  quam  altum    Pinna  caudalis  utroque  lobo  fascia  longi- 
tudiuali  intraniarajinali'  nio;ricante. 

u.  Squamae  37  vel  315  in  linea  laterali ,  9  supra  lineam  lateralem, 
striis  iongitudinalibus  nullis  vel  parcissimis.  Corpus  altitudine 
2>\  ad  3|  in  ejus  longitudine.  Pinna  dorsalis  macula  nigra  nulla. 

Systomus   (Barhodes)   belinka   Blkr. 
ó'   Squamae    36  in   linea  laterali ,  8  supra  lineam  lateralem ,   di- 
midio  libero   et   basali    conspicue  longitudinaliter    subradiatim 


317 

striatae.  Corpus  altitudine  2|  ad  3  in  ejus  longitudine.  Pinna 
dorsalis  antice  macula  magna  ïiigra. 

Systomus    {Barbodes)  Schivanefeldi  Blkr. 

f'  Caput  aeque  altum  ac  longum.    Pinna  caudalis  fasciis  nullis. 
o  Squamae  35   vel  36  in  linea  laterali,  7  supra  lineam  lateralem, 
conspicue  longitudinaliter  subradiatim  striatae.  Corpus  altitudine 
3  circiter  in  ejus  longitudine. 

Systomus   {Barbodes)   ambïycephalus  Blkr. 

b.  Squamae  30  ad  33  in  linea  laterali.  Caput  longius  quam  altum. 
f   Squamae   7    supra   lineam  lateralem.  A.   3/5   vel  8/6.  Cirri  oculi 
diametro  circiter  aequales. 

ó  Squamae  32  vel  33  in  linea  laterali.  Operoulum  latitudine  1| 
ad  1|  in  ejus  altitudine.  Cauda  altitudine  U^-  ad  1|  in  longi- 
tudine capitis. 

Systomus  {Barbodes)  erythropterus  Blkr. 

ó'  Squamae  30  vel  31  in  linea  laterali.  Operculum  latitudine  2  in  ejus 
altitudine.    Cauda  altitudine  \\  ad  1|  in  longitudine   capitis, 

Systomus  {Barbodes)  bramoides  Elkr. 

f'  Squamae   6  supra  lineam  lateralem. 
ó   Cirri  oculo  breviores. 

o   Pinna  analis  radiis  3/6  vel  3/7  Squamae  31   ad  38  in  linea 

laterali.    Pinna  dorsalis  paulo  ad  vix  post  basin  ventralium 

incipiens.   Cirri  supramaxillares  rostralibus  longiores. 

ó.   Operculum  latitudine  1|  ad  1^  in  ejus  altitudine.  Al- 

titudo   corporis  3|   ad  3   in    ejus    longitudine.    Caput 

acutum.  Linea  rostro-dorsalis  nucha  concava. 

Systomus  {Barbodes)  javanicus  Blkr. 

ó'  Operculum  latitudine  2  in  ejus  altitudine. 

ó  Caput  acutum  altitudine  l\  in  ejus  longitudine.  AI- 
titudo  corporis  3  in  ejus  longitudine.  Linea  rostro-dor- 
salis nucba  valde  concava. 

Systomus  {Barbodes)  koilometopon  Blkr. 

o'  Caput  obtusum,  altitudine  1^  ad  1|-  in  ejus  longitudine.  Al- 
titudo  corporis  Z\  ad  3{^  in  ejus  longitudine.  Linea  rostro- 
dorsalis  nucha  non  concava. 


318 

Sijsiomus  [Barbodes)  gonionotus  Blkr. 

o'  Pinna  analis  radiis  3/5  vel  3/6.  Squamae  30  in  linea  laterali. 
Pinna  dorsalis   supra  basin    ventralium   incipiens. 
o  Altitudo    corporis  3|  circiter  in  ejus  longitudine.  Cirri  longitudine 
subaequales  oculo  paulo  breviores.  Linea  fronto-dorsalis  rectiuscula. 

Systomus  {Bar boden)  liuguenird  Blkr. 

ü'   Cirri  oculo  longiores.  Pinna  dorsalis  supra  basin  ventralium  incipiens. 
o  Pinna  analis  radiis  3/5  ad  3/7.  Squamae  30  vel  81  in  linea  laterali. 
ó  Altitudo  corporis  SJ  in    ejus  longitudine.    Linea  rostro-dorsalis 
convexa. 

Systomus  [Barbodes)  hypselonotus   Blkr. 

e.    Squamae   minus  quam  SO  in  linea  laterali,   6  supra  lineam  lateralem.  Pinna 
dorsalis  supra  basin  ventralium  incipiens,  analis  radiis  3/o  vel  3 '6. 
t  Squamae    28   vel  29  in  linea  laterali.  Altitudo  corporis  4  circiter  in  ejus 
longitudine.  Caput  longius  quam  altum. 
ö  Oculi   diametro    2J  ad  2 1- in  longitudine  capitis.  Cirri  oculo  breviores. 

Systomus  {Barbodes)  macropldlialmus  Blkr. 

t'   Squamae  26  in  linea  laterali.    Altitudo  corporis  2/r  fere  in  ejus  longi- 
tudine. Caput  aeque  altum  ao  longum. 
ó  Oculi  diametro  3  fere  in  longitudine  capitis.  Cirri  oculo  non  breviores. 

Systomus  (Barbodes)  platysoma    Blkr. 

B  Spina  dorsalis    mediocris  vel   debilis  dentibus    parvis   armata.  Squamae  e  centre 
communi  radiatim  striatae.  A.  3/5  vel  S/G. 

a.  Squamae  31  ad  34  in  linea  laterali,  5   supra  lineam  lateralem. 

f   Altitudo    corporis  4  fere  ad  3|    in    ejus   longitudine.    Caput    altitudine 
\\  ad  1|  in  ejus  longitudine.  Cirri  rostrales  oculo  paulo  vel  non  bre- 
viores. Pinna  caudalis  superne  et  inferne  late  violaceo-nigro  marginata. 

Systomus  {Barbodes)  rubripinna  Blkr. 

b.  Squamae  23  ad  27    in  linea   laterali. 

f  Squamae  G  supra  lineam  lateralem.  Pinnae  dorsalis  et  analis  non  emargi- 
uatae. 
o  Cirri  oculo  breviores.  Altitudo  corporis  3|   circiter  in  ejus  longitudine. 
Rostrum  obtusum. 

Systomus  {Barbodes)  bunier  Blkr. 


319 

f'  Squamae  o  supra  lineam   lateralem. 
ó  Corpus  fasciis  nigris  transversis.    Altitudo    corporis  2|   ad  34  in    ejus 
iongitudine. 

o  Easciae  uigrae  transversae  latae  flavo  limbatae  4.  Caput  altitudine 
1|- circiter  in  ejus  Iongitudine.  Pinnae  dorsalis  et  analis  acutae.  Cirri 
supramaxillares    oculo   non    multo  longiores. 

Systomus  {Barbodes)  tctrazona  Blkr. 

o'  Pasciae  nigrae  transversae  latae  2  et  insuper  cauda  fascia  nigra 
longitudinali,  Caput  ohtusum,  altitudine  1  et  paulo  ad  1 
in  ejus  Iongitudine.  Pinnae  dorsalis  et  analis  obtusae.  Cirri 
supramaxillares  oculo  multo  longiores. 

Systomus  {Barbodes)  lateristriga  Blkr. 

ó'  Corpus  fasciis  6  longitudinalibus  nigris. 

o  Corpus  altitudine  3^  ad  4  in  ejus  Iongitudine;  caput  acutum  al- 
titudine \\  ad  1|-  in  ejus  Iongitudine.  Pinnae  dorsalis  et  analis 
acutae  eniarginatae.     Cirri  supramaxillares  oculo  longiores. 

Systomus  {Barbedes)   fasciatus  Blkr. 

«V  Corpus  fasciis  transversis  vel  longitudinalibus  nullis. 

o  Caput  valde  obtusura  truncatum,  altitudine  IJ  circiter  in  ejus 
Iongitudine.  Corpus  altitudine  4|  in  ejus  Iongitudine.  Cirri  supra- 
maxillares oculo  longiores.  Pinna  dorsalis  et  analis  acutae  non 
emarginatae. 

Systomus  {Barbedes)  obtusir osiris  Blkr. 

o'  Caput   acutum    vel    acutiusculum.     Cirri    oculo   sat   multo    lon- 
giores.   Pinnae    dorsalis  et    analis    acutae.    Altitudo  corporis    3 
et  paulo  ad  4|-  in   ejus  Iongitudine. 
ó  Linea  nucho-dorsalis  valde  convexa.    Squamae  mediis  lateribus 

squamis  ceteris  non  multo    majores,    3  lineam  lateralem  inter 

et  basin  ventralis. 

Si/stomus  {Barbodes)  maculatus  Blkr. 

ó'  Linea  nucho-dorsalis  rectiuscula  vel  vix  convexa.  Squamae 
mediis  lateribus  squamis  corpore  antice  et  postice  multo 
majores,  2  lineam  lateralem  inter  et  basin  ventralis. 


320 


Systomus  {Barbodes)  goniosoma  Blkr. 

Pinna  analis  obtusa  convexa  radüs  3/9  vel  3/10.  Spina  dorsalis  crassa,  den- 
tibus  mediocribus  armata.  Squamae  28  vel  29  in  linea  laterali,  5  supra  lineam 

lateralera. 

A  Caput  obtusum  aeque  altum  ac  longutn  vel  paulo  longius  quam  altum. 
Cirri    oculo   multo   breviores.     Pinnae   dorsalis  et  caudalis  nigro  sat  late 


marginatae. 


Systomus  {Barbodes)  viarginatus  Blkr. 


II  Cirri  2,  siipramaxillares  tantum  (subgenus    Capoëta). 

1.  Spina  dorsalis  mediocris  denticulata.  Cirri  oculo  multo  breviores.  Pinna  dor- 
salis   supra  ventrales  incipiens.  D.  4/8  vel  4/9. 

A.  Squamae  38  vel  39  in  linea  laterali ,  7  supra  lineam  lateralem.  Linea 
lateralis  toto  corpore  conspicua.  A.  3/8  vel  3/9.  V.  2/9.  Altitudo 
corporis  A{  ad  fere  in  ejus  longitudine.  Squamae  striis  nullis  vel  parcissimis. 

Systomus  {Capoëta)  padangensis   Blkr. 

B.  Squamae  21  in  linea  laterali ,  6  supra  lineam  lateralem.  Linea  lateralis 
post  anum  inconspicua.  A.  3/5  vel  3/6.  V.  2/8.  Altitudo  corporis  1\  ad 
3  in  ejus  longitudine.  Fasciae  corpore  4  transversae  nigricante-violaceae. 
Squamae   e  centro  communi  radiatim  striatae. 

Systomus  {Capoëta)  sumatranus  Blkr. 

2  Spina  dorsalis  gracilis  edentula.  A  3/5  vel  3/6.  V.  2/8  vel  2/9.  D.  4/8  vel  4/9. 
A    Squamae  24  ad  27  in   linea   laterali,  5  supra  lineam  lateralem.  Linea  la- 
teralis toto  corpore  conspicua.  Squamae  e  centro  communi  radiatim  striatae. 

a.  Corpus  altitudine   3^  ad  3|  in  ejus  longitudine.    Caput  4^.  ad  5  fere 
in  longitudine  corporis.  Fascia  cephalo-caudalis  diffusa  argentea. 

Systomus  {Capoëta)  brevis  Blkr. 

b.  Corpus    altitudine  2^   ad   3f  in   ejus  longitudine.   Caput  5   ad  5^    in 
longitudine  corporis.  Cauda  macula  rotunda  nigricante-violacea. 

Sgstomics  {Capoëta)  leiacanthus  Blkr. 

B.   Squamae   IG    in    linea    laterali,   4  supra  lineam  lateralem.  Linea  lateralis 
corpore  antice  tantum  conspicua.  Squamae  dimidio  libero  et  dimidio  basali 
longitudinaliter  striatae. 
a.  Corpus  altitudine  Z\  ad  3^  in  ejus  longitudine. 


321 

Sysiomus  {Capoëta)   oligolepis  Blkr. 

III  Cirri  nulli.  (subg.  Sijstomua). 

1   Spina  dorsi  crassa    dentibus  magnis   serrata.  Rostrum  obtusuiu  truncatum. 
Dentes  2.3.4/4.3.2. 
A    Squamae    36    vel   37    in  linea  laterali.  Pinna  analis  radiis   3/5   vel  3/6. 

a.  Squamae  O  supra  lineam  lateralem.  Caput  6?  in  longitudine  corpo- 
ris.  Altitudo  corporis  Sj  circiter  ia  ejus  longitudine.  Pinna  dorsalis 
altitudine  2  fere  in  altitudine  corporis,  multo  minus  duplo  altior 
quam  basi  longa.   V.  2/8. 

Systomus  (Sijstomus)    Waandersl   Blkr. 

b.  Squamae  8  supra  lineam  lateralem.  Caput  41  ad  5|  in  longitudine 
corporis.  Altitudo  corporis  3  ad  3?  in  ejus  longitudine.  Pinna  dor- 
salis corpore  non  multo  humilior,  duplo  altior  quam  basi  longa.  V.  2/9. 

Sydomus  {Systomus)   bulu  Blkr. 

B.  Squamae   33  ad  35?  in  linea  laterali,  8  supra  lineam  lateralem.   Pinna 
analis  radiis  3/6  vel  3/7. 
a.  Caput  5  et  paulo  ad  5|  in  longitudine  corporis.  Altitudo  corporis 
%\    in   ejus   longitudine.  Pinna  dorsalis  corpore  non  multo  humi- 
lior, multo  minus  duplo  altior  quam  basi  longa.   V.  2/9. 

Systomus   (Systomus)  lawah  Blkr. 


Systomus  (^Borhodes)   beïhiha   Blkr.  —  Staartvinhandlge   Lalawak.    Atl. 
Cypr.  Tab.  XXXI  fig.  1. 

Syst.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  3%  ad  3'/2  in  ejus  longitudine,  latitudine 
2'/4  ad  27-2  in  ejus  altitudine;  capite  obtusiusculo  4?li  ad  5'/3  in  longitudine  corporis  cuni,  S'/a  ad 
4  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ;  altitudine  capitls  l'/s  ad  iVo  ,  latitudine  l^A  ad  1^  5 
in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  2'/*  ad  2''/4  in  longitudine  capitis,  diametro  1  ad  li/s  in  capitis 
parte  postoculari,  diametro  1  fere  ad  1  et  paulo  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem 
externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari;  rostro  obtusiusculo  convexo,  oculo  breviore,  non 
ante  os  prominente;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis;  linea  rostro-dorsali  ros- 
trum inter  et  nueliam  vix  vel  non  concava,  nucha  valde  convexa;  linea  interoculari  convexiuscula ; 
osse  suborbitali  anteriore  pentagono ,  paulo  vel  non  altiore  quam  longo ,  margine  inf'eriore  subhori- 
zontali ,  marginibus  anteriore  et  posteriore  inferioribus  truncatis  vel  convexis,  margiaibus  superioribus 
concavis  in  angulum  acutum  sursum  spectantem  naribus  approximatum  nnitis,  dimidio  inferiore 
orista  longitudinali  subliorizoatali  percurso;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragouo,  plus  duplo  longiore 

41 


322 

quam  alto,'  osse  suborbitali  1'  plus  duplo  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  ihferiore  longiore, 
verticaliter  deorsum  mediocriter  protractili,  sub  oculi  limbo  anteriore  desinente,  3  circiter  in  longi- 
tudine  capitis;  rictu  valde  obliquo;  cirris  gracilibus  supramaxillaribus  rostralibus  paulo  longioribus 
oculo  paulo  longioribus  vel  brevioribus ;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  conico  obtuso  parum 
conspicuo,  inferne  poris  conspicuis  nullis;  labiis  gracilibus  teretibus,  non  conspicue  rugosis ;  operculo 
latitudine  2  fere  ad  2  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  convexiusculo;  apertura 
branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pliaryngealibus  uncinato-subcochlea- 
riforrai-contusoriis  2.3.5/5.3.2,  facie  masticatoria  plus  minusve  tuberculatis ;  osse  scapulari  trigono  obtuso 
rotundato;  dorso  valde  elevato  angulato  ventre  altiore;  ventre  ante  pinnas  ven  trales  plano,  lateribus 
angulato ,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato ;  cauda  altitudine  l*/5  ad  2  in  longitudine  capitis ; 
squamis  striis  longitudinalibus  conspicuis  vulgo  nullis,  raro  parcissimis;  squarais  37  vel  38  in  linea  la- 
terali,  15  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  9  (8'/2)  supra  lineam  lateralera,  15  vel 
16  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem  ,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  tri- 
seriatis  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus;  linea  laterali  valde  curvata,  infra  lineam 
rostro-caudalem  descendente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  medlam  squaraam  vulgo  attingente 
iiotata;  pinna  dorsali  supra basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata,  altitudine  H/3 
ad  IV2  in  altitudine  corporis,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa ,  spina  crassa 
postice  dentibus  magnis  serrata  cum  parte  ejus  flexili  capite  non  vel  vix  longiore:  pinnis  pectoralibus 
et  ventralibus  acutis ,  longitudine  subaequalibus,  6V2  ad  7  in  longitudine  corporis ,  pectoralibus  ven- 
trales, ventralibus  analem  attingentibus  vel  fere  attingentibus;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali  multo 
sed  multo  minus  duplo  humiliore,  non  multo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  3°  mediocri 
basi  tantum  osseo ;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  31/3  ad  S'/a  in  lon- 
gitudine corporis;  colore  corpora  supern  e  viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava  superne  fusca ;  squamis 
dorso,  lateribus  caudaque  singulis  basi  vittula  transversa  subsemilunari  fusca  vel  violacea;  pinnis 
roseis,  dorsali  superne,  extremo  apice  excepto,  late  nigricante-fusca,  caudali  utroque  lobo  fascia  lon- 
gitudinali intraraarginali  fusco-violacea. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  8/17/8  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Belinka  Mal.  Sumatr. 

Hab.  Sumatra  (Padang ,   Solok ,  Sinkara) ,  in  fluviis  et  lacubus. 

Longitudo  9  speciminum  61"  ad  113". 

Aanm.  Langen  tijd  heb  ik  mijne  voorwerpen  dezer  soort  gehouden  voor  jeugdige 
voorwerpen  van  Systomus  (Barbodes)  Schwanefeldi ,  totdat  ik  in  het  bezit  geraakte  van 
eigenlijke  jeugdige  voorwerpen  van  laatstgenoemde  soort ,  welke  mij  geleerd  hebben, 
dat  zij  in  habitus  volkomen  overeenstemmen  met  de  oudere  voorwerpen  en  zeer 
wezenlijk    verschillen  van    Systomus  (Barbodes)  belinka. 

De  voornaamste  dezer  verschillen  zijn  onder  de  beschrijving  van  Systomus  (Bar- 
bodes) Schwanefeldi  aangeteekend.  De  kleur  van  Systomus  (Barbodes)  belinka 
helt  ook  meer  over  naar  het  blaauwe ,  en  die  van  Systomus  (Barbodes)  Schwane- 
feldi meer  naar  het  olijfachtige.  De  staart  is  bij  onderwerpelijke  soort  ook  lager 
met  betrekking  tot  de  lengte  van  den  kop. 

Mijne  voorwerpen  zijn  alle  afkomstig  van  de  westkust  van  Sumatra,  waar  zij  tot 
hoog  in  de  stroomgebieden  voorkomt.  Ik  kan  niet  bepalen  of  de  soort  grooter 
wordt  dan  mijne  grootste  voorwerpen. 


323 

Systomus  (Barbodes)  Schwanefeldi  Blkr.  —  Schwamfeld's  Lalawak.  Atl. 
Cypr.  Tab.  XXXVII. 

Syst.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  3  ad  2^/5  in  ejus  longitudine,  latitudine  2-/3 
ad  3V4  in  ejus  altitudine;  capite  obtusiusculo  5  et  paulo  ad  6  in  longitudine  corporis  eum ,  SVa  ad 
4  fere  inlongitudine  corporis  absque  pinnacaudali;  altitudine  capitis  l'/e  ad  iVs ,  latitudine  1%  circiter 
in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  2V3  ad  3  in  longitudine  capitis,  diametro  V/s  ad  1  in  capitis 
parte  postoculari,  diametro  1  ad  IV3  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum 
tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  rostro  obtusiusculo  convexo,  oculo  breviore,  non  ante  os 
prominente;  naribus  orbitaa  magis  quam  rostri  aploi  approximatis;  linea  rostro -dorsali  rostrum  in- 
ter  et  nucham  valde  concava,  nucha  valde  convexa;  linea  interoculari  convexa;  osse  suborbitali 
antiore  pentagono,  paulo  vel  non  altiore  quam  longo,  margine  inferiore  subhorizontali ,  marginibus 
anteriore  et  posteriore  inferioribus  conrexis,  marginibus  superioribus  concavis  in  angulum  acutum 
sursum  spectantera  naribus  approximatum  unitis,  medio  circiter  crista  longitudinali  subhorizontali 
percurso;  osse  suborbitali  2°  oblique  tetragono  antice  quam  postice  altiore,  duplo  circiter  longiore 
quam  alto,  osse  suborbitali  1'  duplo  circiter  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore , 
verticaliter  deorsum  mediocriter  protractili,  sub  oculi  parte  anteriore  desinente,  3  circiter  in  longi- 
tudine capitis;  rictu  sat  obliquo;  cirris  gracilibus  oculo  vulgo  paulo  longioribus,  rostralibus  supra- 
maxillaribus  vulgo  paulo  brevioribus ;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  conico  obtuso  parum 
conspicuo ,  inferne  poris  conspicuis  nullis ;  labiis  gracilibus ,  teretibus ,  transversim  leviter  rugosis ;  oper- 
culo  latitudine  l^/i  ad  2  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo ;  aper- 
tura branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente ;  dentibus  pliaryngealibus  uncinato  -  sub- 
cochleariformi-contusoriis  2.3.5/5.3.2,  facie  masticatoria  rugoso  -  tuberculatis ;  osse  scapnlari  obtuso  ro- 
tundato ;  dorso  valde  elevato  angulato  ventre  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  ia- 
teribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato;  cauda  altitudine  1^/3  ad  l'/a  fere  in 
longitudine  capitis;  squamis  dimidio  libero  et  interdum  etiam  dimidio  basali  longitudinaliter  subradi- 
atim  striatis,  36  in  linea  laterali,  13  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis,  quarum  8 
(7*/2)  supra  lineam  lateralem,  14  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnara  dorsalem,  ventrali- 
bus infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  vel  vix  majoribus  ; 
linea  laterali  valde  curvata,  infra  lineam  rostro-caudalem  descendente,  singulis  squamis  tubulo 
simplice  mediam  squamam  vulgo  non  attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum  ven- 
tralium  incipiente,  acuta,  emarginata,  altitudine  l'/s  ad  1^/4  in  altitudine  corporis,  multo  sed  multo 
minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  crassa  postice  dentibus  sat  magnis  serrata  cum  parte 
ejus  flexili  capite  non  multo  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis  longitudine  subae- 
qualibus  5'/2  ad  6V2  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales,  ventralibus  analem  attingenti- 
bus  vel  fere  attingentibus;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore  ,  non 
multo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  mediocribasi  tantum  osseo;  caudali  basi  tantum 
squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  3^5  ad  3^3  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne 
viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava,  superne  fusca;  squamis  dorso,  lateribus  caudaque  singulis  basi 
vulgo  vittula  violascente;  pinna  dorsali  dimidio  basali  pulchre  rubra,  dimidio  apicali  violaceo-nigra 
apice  ipso  autem  rubra;  pinnis  pectoralibus,  ventralibus  analique  roseis ;  caudali  rosea ,  margine  su- 
periore et  inferiore  rubra,  utroque  lobo  fascia  longitudinali  intramarginall  violaceo-nigra. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbus  SchwanefeUn  Blkr,  Nieuwe  tient.  vischs,  Sumatra ,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  V  p.  517 
(ex  parte). 


324 

Lampan  Lampong. 
liab.  Sumatia    (Piingabuang,    Palembang,    Moara-kompeh ,    Padang,  Solok,   Siukara),  in  fluviis 
et  lacubuB. 
Borneo  (Poiitianak),  in  fluviis. 
Longitudo  7  speciminum  88'"  ad  2G0'". 

Aanra.  Mijne  bovenaangehaalde  beschrijving  van  Systomus  (Barbodes)  Schwane- 
feldi  is,  zooals  mij  sedert  bleek,  opgemaakt  naar  twee  verschillende  soorten,  en 
wel  naar  grootere  voorwerpen  van  Systomus  (Barbodes)  Schwanefeldi  en  kleinere  van 
Systomus  (Barbodes)  belinka,  welke  ik  vroeger  voor  jeugdige  voorwerpen  van  eerst- 
genoemde soort  hield,  eene  dwaling,  welke  ik  eerst  heb  kunnen  ontdekken,  nadat 
ik  ook  jeugdige  voorwerpen  van  Systomus  (Barbodes)  Schwanefeldi  had  ontvangen. 
Ik  kan  thans  de  soortelijke  verschillen  met  zekerheid  vaststellen.  Bij  Systomus  (Bar- 
bodes) belinka  vind  ik  standvastig  een  of  twee  schubben  méér  in  de  zijlijn  en  een 
overlangsche  rei  schubben  méér  boven  de  zijlijn.  Voorts  zijn  er  de  schubben  inliet 
geheel  niet  gestreept  of  laten  zij  slechts  zeer  enkele  flaauw  zigtbare  overlangsche  streep- 
jes waarnemen.  Het  ligchaam  is  er  bovendien  standvastig  slanker  en  bij  geen  der 
voorwerpen  is  iets  te  ontwaren  van  de  groote  zwarte  rugviuvlek  van  Svstoraus  (Bar- 
bodes) Schwanefeldi. 

Ik  ken  deze  soort  tot  nog  toe  slechts  van  Sumatra  en  Borneo. 

Systomus  {Barbodes)  amhïycephalus  Blkr.  — Rondkoppige  Lalawak.  Atl. 
Cypr.  ïab.  XXXVIII. 

Syst.  (Barbod.).  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  3  circiter  in  ejus  longitudine,  latitudine  3 
fere  in  ejus  altitudine;  capita  obtuso  6  in  circiter  longitudine  corporiscum,  4V2  circiter  in  longitudine 
corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  1  circiter,  latitudine  l^/s  circiter  in  ejus  longitudine; 
oculis  diametro  3 V4  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  1-, 3  circiter  in  capitis  parte  postoculari, 
diametro  1  Va  fere  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  aper- 
tura  subeirculari ;  rostro  obtuso  convexo,  oculo  breviore.  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae 
magis  quam  rostri  apiei  approxiraatis;  linea  rostro-dorsali  ubique  fere  convexa  regione  occipito-nucha- 
li  tantum  non  convexa;  linea  interoculari  convexa;  osse  suborbitali  anteriore  pentagono,  aeque  alto 
circiter  ac  longo ,  margine  inferiore  subhorizontali ,  marginibus  anteriore  et  posteriore  inferioribus  brevibus 
convexis,  marginibus  superioribus  concavis  in  angulum  acutum  sursum  spectantcm  naribus  approximatum 
unitis,  dimidio  inferiore  crista  longitudinali  margini  inferiori  non  parallela  percurso;  osse  suborbitali 
2°  oblongo-tetragono,  duplo  fere  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  duplo  circiter  humiliore; 
maxilla  superiorc  maxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsura  mediocriter  protractili,  sub  oculi 
parte  anteriore  desinente,  3  in  longitudine  capitis;  rictu  paruni  obliquo;  cirris  gracilibus  supramaxil- 
laribus  rostnilibus  paulo  longioribus,  ociilo  vix  brevioribns ;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  ob- 
tuso brevi  vix  conspicuo,  inferneporis  conspicuis  nullis;  labüs  gracilibus  toretibus,  non  rugosis;  oper- 
culo  latitudine  iVs  circiter  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo;  apertura  branchiali  sub 
praeoperculi  margine  pasteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  unoinato-subcochlcariformi-contuso- 
riis,  2.3.5/5.3.2,  facie  masticatoriarugoso-tuberculatis,  internis  2  serie  longiore  apice  conicis  aeuminatis 
IHcie  masticatoria  nulla;  osse  scapulari  obtuso  rotundato-  dorso  valde  elevato  angulato  ventre  multo 


325 

altiore;  ventre  ante  pÏDnas  vonlrales  plano  laterlbus  angulato,  post  piniias  vcntrales  rotnndato,  non 
carinato;  eauda  altitudine  I2/5  circitei' in  longitudine  capitis;  sqiiamis  e  centro  communi  simplice  vel  re- 
ticulato  dimidio  libero  et  diniidio  basali  longitudinaliter  vel  subiadiiitim  stiiatis,  35  vel  30  in  linea 
laterali,  12  in  serie  verticali  absque  ventralibus  infimis  quarum  7  (C'/a  )  snpra  lineam  lateralem,  10 
vel  11  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitndinaliter 
triseriatis  serie  media  postrorsura  magnitudine  sensim  accrescentibus  posticis  iis  seriebus  lateralibus 
majoribus;  linea  laterali  curvata,  lineam  rostro-caudalem  attingente,  singulis  squamis  tubulo  sim- 
plice mediam  squamam  vulgo  non  attingente  notata;  pinna  dorsali  paulo  post  basin  ventralium  iu- 
cipiente,  acuta,  emarginata,  corpore  non  multo  minus  duplo  humiliore,  sat  multo  sed  valde  multo. 
minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  valde  crassa  postice  dentibus  magnis  armata  cum  parte 
ejus  fiexili  capite  vix  longiore;  pinnis  pectorallbns  et  ventralibus  acutis,  longitudine  subaequalibus 
6  et  paulo  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non,  ventralibus  anulem  non  attingentibus; 
anali  acuta,  emarginata,  dorsali  non  valde  multo  humiliore,  non  valde  multo  altiore  quam  basi  lon- 
ga, radio  simplice  tertio  mediocri  basi  tantum  osseo;  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa, 
lobis  acutis  4  fere  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  vlridi,  interne  argeuteo;  iride 
flava  superne  fusca;  squamis  dorso,  lateribus  caudaque  singulis  basi  vittula  transversa  violascente; 
pinnis  dorsali  et  caudali  roseis  vel  fiavescentibus  fuseo  marginatis,  pectoralibus  rosois  vel  tlavescenti- 
bus,  ventralibus  analique  albescentibus. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3,'6.  C.  7/17/7  et  lat.  brev. 

Syn.  Barbtts  amhhjcephalus  Blkr,  Achtste  bijdr.  ichtth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  VIII  p.  1G6. 

Hab.  Borneo  (Pongaron),  in  fluvlis. 

Longitudo  speciminis  unici  290'". 

Aanm.  Na  verwant  aan  Systomus  (Barbodes)  erythropterus  Elkr,  verschilt  onder- 
werpelijke  soort  daarvan  voornamelijk;  door  veel  boller  profiel,  3  tot  4  schubben  meer 
in  de  zijlijn,  kortere  voeldraden,  minder  gebogene  zijlijn,  lagere  rugvin,  lageren 
veel  stomperen  kop,  enz.  Zij  nadert  door  de  formule  harer  schubben  ook  tot  Sys- 
tomus (Barbodes)  Schwanefeldi ,  maar  heeft  een'  anderen  habitus,  veel  stomperen 
en   hoogereu  kop,  geene  zwarte  rugvinvlek  of  staartvinbanden ,  enz. 

De  soort  is  mij  tot  nog  toe  slechts  in  een  enkel  voorwerp  uit  Zuidoostelijk  Borneo 
geworden  en  is,  voor  zoo  verre  bekend  is,  de  het  verst  oostelijk  in  den  Archipel 
beperkte  soort  van  Cyprinoïden.  Systomus  (Barbodes)  raaculatus  Blkr  en  enkele 
andere  Cyprinoïden  leven  wel  evenzeer  in  het  meest  oostelijk  gedeelte  van  zuidelijk 
Borneo,  maar  zij  strekken  zich  tevens  ver  westwaarts  in  den  Archipel  uit,  tot  op 
Sumatra  en   Singapoera. 

Systomus  (Barbodes)  erythropterus  Blkr.  —  Roodvlnnige  Lalaioah ,  Atl. 
Cypr.  Tab.  XXXIX. 

Syst.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  3-,5  ad  3'/ö  in  ejus  longitudine,  latitudine 
22/3  ad  3  in  ejus  altitudine;  capite  obtusiusculo  ö^/.t  ad  G'/s  in  longitudine  corporis  cum,  4  et  paulo 
ad  4V5  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  l'/5  ad  l'/i,  latitudine  l'^/S 
circiter  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  2'^/3  ad  3  in  longitudine  capitis,   diametro    1    et    panio 


326 

ad  l'/3  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  ad  li/3  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis 
marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  rostro  obtu30  convexo,  oculo  breviore, 
non  ante  os  prominente ;  naribus  orbitae  magis  quam  apici  rostri  approximatis ;  linea  rostro-dorsali 
frontem  inter  et  nuchara  junioribus  praesertim  concaviuscula,  nucha  valde  convexa;  linea  interocuyri 
convexa;  osse  suborbitali  anteriore  pentagono,  altiore  quam  longo,  margine  inferiore  subhorizontali , 
marginibus  anteriore  et  posteriore  inferioribus  vulgo  convexis,  marginibus  superioribua  concavis  in 
angulum  acutum  sursura  spectantem  naribus  approximatum  unitis ,  dimidio  inferiore  crista  longi- 
tudinali  subhori'Zontali  percurso;  osse  suborbitali  2"  oblique  tetragono ,  antice  quam  postice  altiore 
minus  duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  vulgo  minus  duplo  humiliore;  raaxilla  sup^riore 
maxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsum  raediocriter  protractili,  sub  oculi  limbo  anteriore  de- 
sinente,  3  ad  3*/*  in  longitudine  capitis;  rictu  parum  obliquo;  cirris  gracilibus,  supramaxillaribus  et 
rostralibus  longitudine  subaequalibus  oculo  paulo  ad  non  longioribus;  maxilla  inferiore  symphysi 
tuberculo  obtuso  vix  conspicuo,  inferne  poris  conspicuis  nullis;  labiis  gracilibus  teretibus  inferiore 
facie  interna  trans versim  rugoso;  operculo  latitudine  1%  ad  1^/4  in  ejus  altitudine ,  margine  inferiore 
rectiusculo ;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente  ;  dentibus  pharyngealibus 
uncinato-subcochleariformi-contusorüs  2.3.5/5.3.2 ,  facie  masticatoria  tuberculatis ,  internis  2  serie  lon- 
giore apice  conicis  acuminatis  facie  masticatoria  nuUa;  osse  scapulari  trigono  obtuse  rotundato ;  dorso 
valde  elevato  angulato  ventre  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  lateribus  angulato, 
post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato ;  cauda  altitudine  IV2  ad  1%  cireiter  in  longitudine 
capitis;  squamis  dimidio  libero  longitudinaliter,  dimidio  basali  non  vel  vix  striatis,  32  vel  33  in 
linea  laterali,  12  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  7  (6V2)  supra  lineam  la- 
teralem,  12  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudi- 
naliter triseriatis  postrorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus  posticis  lis  seriebus  lateralibus  ma- 
joribus;  linea  laterali  valde  curvata,  infra  lineam  rostro-caudalem  descendente,  singulis  squamis 
tubulo  simplice  mediam  squamam  vulgo  non  attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum 
ventralium  incipiente;  acuta,  emarginata,  altitudine  iVs  cireiter  in  altitudine  corporis,  non  multo 
minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  crassa  postice  dentibus  sat  magnis  serrata  cum  parte 
ejus  fleiili  capite  sat  multo  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis  longitudine  subae- 
qualibus 6  ad  7  in  longitudine  corporis ,  pectoralibus  ventrales  non ,  ventralibus  analem  non  attingen- 
tibus;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  multo  sed  multo 
minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  mediocri  basi  tantum  osseo ;  pinna  caudali  basi 
tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  3%  ad  4  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne 
viridi.  inferne  argenteo ;  iride  flava,  superne  fusca;  squamis  dorso ,  lateribus  caudaque  basi  vulgo  vitta 
transversa  violascente;  pinnis  pulchre  rubris  vel  roseis,  dorsali  et  caudali    vulgo    fusco    marginatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5     vel  3/6.  C.  8/17/8  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbus  erythropterus  Blkr,  Verh.  Bat.  Gen.  XXIII  Ichtli.  Midd.  Oost-Java  p.  15. 
Lalawak,  Wader-mejrah  Mal.,  Javan. 

Hab.  Java  (Batavia,  Surabaja,  Kediri),  in  fluviis. 
Borneo  (Pengaron),  in  fluviis. 

Longitudo  13  speciminum  125'"  ad  248'". 

Ik  ontdekte  deze  soort  in  184S  te  Soerabaja  en  beschreef  haar  ter  boven  aange- 
haalde plaatse  naar  een  voorwerp  van  175'"  lengte.  Sedert  vond  ik  haar  ook  te 
Batavia,  terwijl  ik  haar  ook  gelijktijdig  met  de  na  aan  haar  verwante  Systomus 
(Barbodes)  amblycephalus  Blkr  van  zuidoostelijk  Borneo  ontving.     Zij  staat  in  ver- 


327 

wantschap  tusschen  laatstgenoemde  soort  en  Systomus  (Barbodes)  bramoides.  In 
habitus  heeft  zij  het  meest  van  Systomus  (Barbodes)  amblycephalus,  doch  zij  heeft 
minder  schubben  in  de  zijlijn,  den  kop  veel  minder  stomp  en  langer  dan  hoog,  enz. 
Hare  voornaamste  verschillen  met  Systomus  (Barbodes)  bramoides  liggen  in  de  be- 
trekkelijke breedte  van  het  operkel,  de  betrekkelijke  hoogte  van  den  staart  en  het 
standvastig  grootere  aantal  schubben  in  de  zijlijn.  Zij  is  op  Java  veel  minder  veel- 
vuldig dan  Systomus  (Barbodes)  bramoides. 

Systomus  {Barbodes)  bramoides  Blkr.  —  Bleiachtige  Lalawak.  Atl.  Cypr. 
Tab.  XL. 

Syst.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  3*/*  ad  3  in  ejas  longitudine,  latitndine  2*/3 
ad  3  et  paulo  in  ejus  altitudine;  capita  obtusiusculo  S'/a  ad  6^/5  in  longitudine  corporis  cum,  4 
ad  4^/4  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ;  altitudine  capitis  iVs  ad  iVg,  latitudine  1^/5 
ad  IV2  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  2V2  ad  3  et  paulo  in  longitudine  capitis,  diametro  1 
ad  11/3  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  ad  l'/s  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  mar- 
ginem  externum  tantum  tegente  apertura  subcirculari ;  rostro  obtusiusculo  convexo,  oculo  breviore, 
non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis ;  linea  rostro-dorsali 
rostrum  inter  et  nucham  junioribus  concaviuscula  aetate  provectis  concava,  nucha  valde  convexa; 
osse  suborbitali  anteriore  pentagono,  paulo  altiore  quam  longo ,  margine  inferiore  obliquo,  margini- 
bus  anteriore  et  posteriore  inferioribus  convexis  vel  truncatis,  marginibus  superioribus  concaviusculis 
in  angulum  acutum  sursum  spectantem  naribus  approximatura  unitis ,  dimidio  inferiore  crista  longi- 
tudinali  parum  oblique  descendente  percurso  ;  osse  suborbitali  2°  oblique  tetragono,  antice  quam  postice 
multo  altiore,  minus  duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  minus  duplo  humiliore;  maxilla 
superiore  maxilla  inferiore  longiore,  deorsum  mediocriter  protractili ,  sub  oculi  limbo  anteriore  desi- 
nente,  3  ad  S'/s  in  longitudine  capitis;  rictu  parum  obliquo;  cirris  gracilibus  supramaxillaribus 
rostralibus  paulo  longioribus  oculo  non  vel  paulo  longioribus  vel  brevioribus  ;  maxilla  inferiore  sym- 
physi  tuberculo  obtuso  parum  conspicuo,  inferne  poris  conspicuis  nullis;  labiis  gracilibus  teretibus 
transversim  rugosis;  operculo  latitudine  2  circiter  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  convexius- 
culo  vel  rectiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  parte  posteriore  desinente;  dentibus  pha- 
ryngealibus  uncinato-subcochleariformi-contusoriis  2.3.5/5.3.2.  facie  masticatoria  rugoso-tnberculatis ; 
osse  seapulari  trigono  obtuse  rotundato ;  dorso  elevato  angulato  ventre  convexo  altiore ;  ventre  ante 
pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato ;  cauda  al- 
tudine  V/3  ad  li/a  in  longitudine  capitis;  squamis  dimidio  libero  et  vulgo  etiam  dimidio  basali  sub- 
radiatim  striatis,  30  vel  31  in  linea  laterali,  12  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  qua- 
rum  7  (G'/a)  supra  lineam  lateralem ,  12  vel  13  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dor- 
salem ,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  postrorsum  magnitudine  sensimac- 
crescentibus  posterioribus  iis  seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  laterali  curvata,  infra  lineara  rostro- 
caudalem  descendente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  non  vel  vix  attingento 
notata;  pinna  dorsali  supra  vel  vix  post  basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata, 
altitudine  IV2  ad  1^/4  in  altitudine  corporis,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa, 
spina  crassa  postice  dentibus  magnis  armata  cum  parte  ejus  flexili  capite  sat  multo  longiore;  pinnis 
pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  longitudine  subaequalibus  6  ad  6^/4  in  longitudine  corporis ,  pec- 
toralibus    ventrales  junioribus  attingentibus  vel  subattingentibus  aetate  provectis  non  attingentlbns, 


328 

ventralibus  analera  non  attingentibus;  anali  acuta ,  emarginata ,  dorsali  multo  sed  raulto  minus  du- 
plo hutniliore,  non  multo  altlore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  mediocri  basi  tantum  osseo; 
pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  3''/5  ad  S'^/s  in  longitudine  cor- 
pori.s;  colore  corpore  superne  viridi ,  inferne  argenteo;  iride  flava,  superne  roseo  et  fusoo  tincta ;  pin- 
nis  dilute  roseo-hyalinis,  ventralibus,  anali  caudalique  apielbus  rubris ,  dorsali  superne  vulgo  fusco 
arenata. 

]}.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14  ad  I/Kj.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 
üya.  Barbus  bramoides  Val.,  Poiss.  XVI  p.  119;  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  28. 
Barbeau  brémoide  Val.,  Poiss.  XVI  p.  119. 
Barbus  bremoides  Val.,  Poiss.  XVI  p.  X. 

Barbus  wadon  Blkr,  Verh.  Bat.  Gen.  XXIII  Ichth.  Midd.  Oost-Java  p.   14. 
Laivak,  Lalaivak,  Wadon  Ma,\.,  Gengehek,   Turap-hawu,  Regis  Svméa.n.,  Wader ,  Lukas  Javan. 
Hab.  Java  (Batavia,  ïjibitong,    Tandjong-oost,    Buitenzorg,  Tjampoa ,    Tjikao,  Parongkalong 

Kuningan ,  Banjuraas  ,  Ngawi ,  Surabaja),  ia  fluviis. 
Longitudo  27  speciminum  95"'  ad  248'". 

Aanm.  Mijne  vroegere  Barbus  wadon ,  beschreven  naar  jeugdige  voorwerpen  van 
Soerabaja,  verschilt  niet  soorteüjk  van  Barbus  bramoides  Val.,  zooals  ik  vroeger 
meende.  De  beschrijving  van  Barbus  bramoides  inde  groote  liistoire  naturelle  des 
Poissons  heeft  stellig  betrekking  tot  de  hier  beschrevene  soort,  van  welke  ik  een  groot 
aantal  voorwerpen  van  verschillende  grootte  heb  waargenomen.  Zij  is  na  verwant 
aan  Systomus  (Barbodes)  erythropterus  en  verschilt  daarvan  voornamelijk  slechts  door 
stomper  profiel,  smaller  operkel,  hoogeren  staart,  en  een  tot  twee  schubben  min- 
der in  de  zijlijn. 

Op  Java  is  deze  soort  zeer  algemeen.  Met  Systomus  (Barbodes)  rubripinnis  is 
zij  er  de  het  veelvuldigst  gevangen  wordende  soort  van  het  geslacht,  althans  in  de 
lagere  streken. 


■'t"- 


Systomus  (Barbodes)  javanicus  Blkr.  —  Javasche  Lalawah.  Atl.  Cypr. 
Tab.  XLII. 

Systom.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altïtudine  S.Vi  ad  3  in  ejus  longitudine,  latitu- 
dine  2^/3  ad  3  in  ejus  altitudine;  caplte  acutiusculo  5  et  paulo  ad  6  in  longitudine  corporis  cum,  4  ad 
4^/5  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  li/i  ad  l'/e,  latitudine  1^5  ad 
12/3  iu  ejus  longitudine;  oeulis  diametro  3  et  paulo  ad  3"^/3  in  longitudine  capitis,  diametro  IV2  ad 
1^/5  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  l'/s  ad  l^/j  distantibus;  membrana  palpebrali  iridis  raar- 
ginera  externnm  tegente  antice  quam  postice  multo  latiore,  apertura  subcirculari;  rostro  acutiusculo 
leviter  convexo,  oculo  breviore,  non  ante  os  prominente;  narlbus  orbitae  magis  quam  rostri  apici 
approximatis ;  linea  rostro- dorsali  rostrum  inter  et  nucliam  concava  nucha  convexa ;  linea  interocu- 
lari  convexa;  osse  suborbltali  anteriore  pentagono,  aeque  alto  circiter  ac  longo,  margine  inferiore 
obliquo,  raarginibus  anteriore  et  posteriorc  inferioribus  convexis  vel  truncatis,  marginibus  superiori- 
bus  concaviusculis  in  angulum  acutum  sursum  spectantem  naribus  approximatum  unitis,  dimidio  in- 
feriore crista  longitudinali  oblique  descendente  percurso ;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono,  an- 
tice quam  postice  paulo  vel  non  altlore,  duplo  vel  plus  duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali 


329 

1°  plu3  duplo  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiorc,  raediocriter  deorsura  protrac- 
tili.  vix  aute  oouluin  vel  sub  oculi  margiae  antenore  desinente,  S'/s  ad  3'  2  in  longitudine  cap  itia ; 
rictu  sat  obliquo ;  cirris  gracilibus  supramaxillaribus  rostralibus  multo  ad  plus  duplo  longioribus , 
oculi  plus  duplo  ad  minus  duplo  brevioribus ;  maxilla  inferiore  synphysi  tuberculo  brevi  obtuso  pa- 
rum  conspicuo.  iuferne  poris  conspicuis  nullis;  labüs  raediocribus  teretibus ,  transversira  leviter  ru- 
gosis;  operculo  latitudine  l^/s  ad  1^/i  ia  ejus  altitudine,  margine  inferiore  convexiusculo :  apertura 
branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  uneinato-subcochlea- 
riformi-contusoriis  2.3.5,5.3.2,  facie  masticatoria  plus  minusve  tuberculatis ;  osse  scapulari  trigono  obtuse 
rotundato;  dorso  elevato  angulato,  ventre  convexo  altiore;  veatre  ante  pinnas  ventrales  plano  late- 
rlbus  angulato,  post  pinnas  ventrales  obtuse  carinato;  cauda  altitudine  1^3  ad  l^/s  in  longitudine 
capitis;  squamis  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  striatis,  31  ad  33  in  linea  latera- 
li,  11  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  6  {ó^/i)  supra  lineam  lateralem,  11 
vel  12  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  venti-alibus  infimi*  longitudinaliter  triseria- 
tis  serie  media  postrorsum  magnitudine  accrescentibus,  posterioribus  ils  seriebus  lateralibus  vulgo 
majoribus;  linea  laterali  curvata,  infra  lineam  rostro-caudalem  descendente,  singulis  squamis  tubulo 
simplice  mediam  squamam  non  attingente  notata;  plana  dorsali  vix  post  basin  pinnarura  ventralium 
incipiente,  acut?v,  eraarginata,  altitudine  1^/3  ad  l^'/i  in  altitudine  corporis,  duplo  ad  non  multo  mi- 
nus duplo  altiore  quara  basi  longa,  spina  crassa  postice  dentibus  magnis  serrata  cum  parte  ejus 
flexili  capite  non  multo  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  pectoralibus  ventralibus 
vulgo  longioribus  5^/+  ad  6  in  longitudine  corporis  junioribus  ventrales  vulgo  attingentibus  adultis 
ventrales  vulgo  non  attingentibus;  ventralibus  analem  non  attingentibus;  anali  acuta,  emarginata, 
dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  sat  multo  ad  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi 
longa  radio  simplice  tertio  gracili  basi  tantum  osseo;  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  in- 
cisa,  lobis  acutis  4  ad  4^/4  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  vlridi,  inferne  argenteo ; 
iride  flava;  squamis  dorso,  lateribus  caudaque  singulis  basi  vitta  transversa  subsemilunari  violaceo- 
fusca;  pinnis  roseo-viridescentibus,  pectoralibus  ventralibusque  dilutioribus,  imparibus  plus  minusve 
l'usco  arenatis. 

H.  3.  D.  4,8  vel  4,/9.  P  1/14  vel  1/15.  V.  2,8.  A.  3/6  vel  3,7.  C.  7/17/7  vel  8/18/8  lat,  brev.incl. 

Syn.   Bar  bus  javanicus  Blkr,   Verslag  verz.  vissch.  van  Oost- Java,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  IX  p.  403. 
Lawak,  Lalawak  Mal.,  Turu-behaw  Sundan. 

Hab.  Java  (Hatavia,  Krawang,  Bekassi,  Tjiandjur,  Parongkalong,  Ngawi,  Gempol),  in  fluviis. 
Sumatra  (Palembaug),  in  fluviis. 

Longitudo  33  speciminum  139'"  ad  315'". 

Aanm.  Van  alle  soorten  mijner  verzameling  is  Systomus  (Barbodes)  javanicus 
Blkr  het  naaste  verwant  aan  Systomus  (Barbodes)  gonionotus  Blkr.  Zij  laat  er 
zich  echter  van  onderkennen  door  hooger  ligchaam ,  scherperen  en  betrekkelijk  groo- 
teren  kop,  spitseren  snuit,  hol  profiel  voor  den  nek  en  aanmerkelijk  breeder  oper- 
kel  (welks  breedte  bij  Systomus  (Barbodes)  gonionotus  2  malen  gaat  in  zijne 
hoogte)  enz.  De  verschillen  vallen  zeer  in  het  oog  bij  vergelijking  van  voorwerpen 
van  beide  soorten  van  gelijke  grootte.  Aan  de  andere  zijde  is  de  onderwerpelij ke 
soort  verwant  aan  Systomus  (Barbodes)  bramoides,  maar  daarvan  gemakkelijk  te 
onderkennen  door  de  formule  der  aarsvinstralen  en  der  overlangsclie  srhubreijen  bo- 
ven de  zijlijn. 

42 


330 

Zij  komt  vooral  veel  voor  in  de  rivier  Tjitaram  en  wordt  in  hare  deltatakken 
soms  bij  groote  hoeveelheden  gevangen  en  van  daar  over  zee  naar  Batavia  ter  markt 
gebragt. 

Systomus  {Barhodes)  hoilometopon   Blkr.  —  Spitskoppige    Lalawak    Atl. 
Cypr.  Tab.  XXX  fig.  1. 

Syst.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altitndineS  circiter  in  ejus  longitudine,  latitudine  2% 
circiter  in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  5  ad  5*/4  in  longitudine  corporis  cum,  4  ad  4  fere in  lon- 
gitudine corporis  absque  pinna  caudali ;  altitudine  capitis  l*/*,  latitudine  IV2  circiter  in  eju3  longi- 
tudine; oculis  diametro  3  et  paulo  in  longitudine  capitis,  diametro  l'/'s  in  capitis  parte  postoculari, 
diametro  l^/s  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegen  te,  antice 
quam  postice  latiore  apertura  subcirculari ;  rostro  acutiusculo ,  convexo ,  oculo  breviore ,  non  ante 
os  promimente ;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approxiraatis  ;  linea  rostro-dorsali  vertice 
et  nucha  valde  concava,  dorso  antice  convexa ;  osse  suborbitali  anteriore  pentagono,  aeque  alto 
circiter  ac  longo ,  margine  inferiore  obliquo,  marginibus  anteriore  et  posterlore  inferioribus  convcxis, 
niarginibus  superioribus  concaviusculis  in  angulum  acutum  sursum  spectantem  naribus  approximatum 
unitis ,  dimidio  inferiore  crista  longitudinali  oblique  descendente  percurso ;  osse  suborbitali  2°  elongato- 
tetragono ,  antice  quam  postice  vix  altiore,  plus  duplo  longiore  quam  alto ,  osse  suborbitali  1°  plus 
duplo  humiliore ;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  deorsum  mediocriter  protractili ,  vix 
ante  oculum  desinente  32,5  ad  3V-2  in  longitudine  capitis;  rictu  valde  obliquo;  cirris  gracilibus,  su- 
pramaxillarïbus  rostralibus  multo  longioribus  oculo  duplo  circiter  brevioribus;  maxilla  inferiore 
symphysi  tuberculo  obtuso  parum  conspicuo,  inferne  utroque  ramo  poris  aliquot  parum  conspicuis 
lonn'itudinaliter  seriatis;  labiis  gracilibus  teretlbus,  transversim  rugosis ;  operculo  latitudine  2  circiter 
in  ejus  altitudine ,  margine  inferiore  convexo ;  apertura  brancbiali  sub  praeoperculi  parte  posteriore 
desinente;  dentibus  pbaryngealibus  uncinato-subcochleariformi-contusoriis  2.3.5./5.3.2 ,  facie  masti- 
catoria  plus  minusve  tuberculatis ;  osse  scapulari  trigono  obtuse  rotundato ;  dorso  valde  elevato 
angulato,  ventre  convexo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  ven- 
trales obtuse  carinato  ;  cauda  altitudine  l^/s  circiter  in  longitudine  capitis  ;  squamis  dimidio  libero  et 
dimidio  basali  e  centro  communi  longitudinaliter  vel  radiatim  striatis,  31  in  linea  laterali ,  11  in 
serie  transversali  absque  ventralibus  iufimis  quarum  6  ( S'/a )  supra  lineam  lateralem  ,  11  in  serie 
lono'itudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalera,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie 
media  iis  seriebus  lateralibus  non  vel  vix  majoribus ;  linea  laterali  valde  curvata  infra  lineam  rostro- 
caudalera  descendente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamara  non  attingente  notata; 
pinna  dorsali  vix  post  basin  pinnarum  ventraliura  incipiente ,  acuta ,  emarginata ,  altitudine  l^/s 
circiter  in  altitudine  corporis ,  duplo  circiter  altiore  quam  basi  longa ,  spina  valde  crassa  postice 
dentibus  magnis  armata  cum  parte  ejus  flexili  capite  sat  multo  longiore;  pinnis  pectoralibus  ven- 
tralibusque  acutis ,  pectoralibus  ventralibus  paulo  longioribus  5'/4  ad  5V3  in  longitudine  corporis 
ventrales  attingentibus  vel  subattingentibus ,  ventralibus  analem  non  attingentibus ;  anali  acuta , 
emarginata ,  dorsali  non  multo  minus  duplo  humiliore ,  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa ,' 
radio  tertio  gracili  basi  tantum  osseo ;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa ,  profunde  incisa ,  lobis 
acutis  33/4  ad  4  fere  in  longitudine  corporis ;  colore  corpore  superne  viridi ,  inferne  argenteo ;  iride 
flavescente  vel  rosea ;  piunis  flavescente-  vel  roseo-hyalinis. 

B.  3,  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/15.  V.  2/8.  A.  3/6  vel  3/7.     C.  7/17/7  vel  8/18/8  lat.  brev.  incl. 


331 

Sys.  Barbus  koilometopon  Blkr ,  Descript.  specier.  pisc.  Javan.  nov. ,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  XIH  p.  347. 

Lalawak,  Lawak  Mal.  Batav. 
Hab  Java  (Batavia,  Bekassi),  in  fluviis. 
Longitudo  2  speciminum  153'"  et  IGl'". 

Aanm.  Onder  de  archipelagische  soorten  van  Barbodes  zijn  er  drie,  welke  met 
elkander  gemeen  hebben,  zes  reijen  schubben  boven  de  zijlijn,  zes  of  zeven  ver- 
deelde dralen  in  de  aarsvin,  voeldraden  welke  korter  zijn  dan  het  oog,  31  tot 
33  schubben  in  de  zijlijn ,  en  de  inplanting  van  den  rugdoorn  en  weinig  achter  den 
grond  der  buikvinnen.  Deze  soorten  zijn  de  boven  beschrevene  Systomus  (Barbe- 
des) javanicus  en  voorts  Systomus  (Barbodes)  koilometopon  en  Systomus  (Barbodes) 
gonionotus. 

De  ondervverpelijke  is  echter  nog  met  voldoende  scherpte  van  hare  beide  verwan- 
ten te  onderkennen;  van  Systomus  (Barbodes)  javanicus,  door  haar  aanmerkelijk 
smaller  operkel,  lagefen  spitseren  kopen  holler  profiel  van  den  nek;  —  en  van  Sys- 
tomus (Barbodes)  gonionotus  evenzeer  door  het  holle  profiel  en  veel  spitseren  en 
lageren  kop  en  bovendien  door  betrekkelijk  aanmerkelijk  hooger  ligchaam. 

De  twee  voorwerpen  mijner  verzameling  zijn  de  eenige  ,  welke  mij  tot  nog  toe 
onder  de  oogen  zijn  gekomen. 

Systomus  '  {Barbodes)    gonionotus    Blkr.  — -  Hoehruggige    Lalawak.    Atl. 
Cypr.  Tab.  XLI. 

Syst.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  3'/2  ad  3V4  in  ejus  longitudine,  latitudi- 
ne  2'/2  ad  2^/4  in  ejus  altitudine;  capite  obtusiusculo  5'/3  ad  6'/3  in  longitudine  corporis  cum,  4  ad 
4''/5  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  l'/s  ad  l'/g,  latitudine  l^/s  ad 
IV2  circiter  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  3  ad  SVa  in  longitudine  capitis,  diametro  IV3  ad  l^/a 
in  capitis  parte  postoculari,  diametro  l'/i  ad  l'/2  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem 
externum  tegente  antice  quam  postice  latiore ,  apertura  subcirculari ;  rostro  obtuso  valde  convexo ,  oculo 
brcviore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis ;  linea  ros- 
tro-dorsali  rostrum  inter  et  nucham  junioribus  rectiuscula;  linea  interoculari  convexa;  nucha  valde 
convexa;  osse  suborbitali  anteriore  pentagono,  aequealto  circiter  ao  longo,  margine  inferiore  obliquo , 
marginibus  anteriore  et  posteriore  inferioribus  convexis  vel  subtruncatis ,  marginibus  superioribus 
concaviusculis  in  angulura  acutum  sursum  spectantem  naribus  approximatum  unitis.  dimidio  infe- 
riore crista  longltudinali  oblique  descendente  percurso;  osse  suborbitali  2°  elougato-tetragono,  an- 
tice quam  postice  non  multo  altiore,  plus  duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  plus  duplo 
humiliore;  maxilla  superiors  maxilla  inferiore  longiore,  deorsum  mediocriter  protractili,  vix  ante 
oculum  vol  sub  oculi  margine  anteriore  desinente,  Si/s  circiter  in  longitudine  capitis;  rictu  parum 
obliquo;  cirris  gracilibus  supramaxillaribus  rostralibus  multo  longioribus  oculo  plus  duplo  breviori- 
bus;  maxilla  inferiore  sympbysi  tuberculo  obtuso  subhamato,  inferne  poris  conspicuis  nullis;  labiis 
gracilibus  teretibus,  leviter  transversim  rugosis;  operculo  latitudine  2  circiter  in  ejus  altitudine,  mar- 
gine inferiore  convexiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  parte  posteriore  desinente;  denti- 
bus  pharyngealibus  uncinato-subcochleariformi-contusoriis  2.3.5/5.3.2,  facie  masticatoria  tuberculatis ; 


332 

osse  scapularl  trigono  obtuse  rotundato;  dorso  elevato  angulato  ventrc  convexo  altiore;  ventre  ante 
pinnas  ventrales  plano  latei-ibu3  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato;  cauda  alti- 
tudiue  1^/*  ad  I-/3  in  longitudine  capitis;  squamis,  dimidio  libero  et  diraidio  basali  longitudinaliter 
subradiatim  striatis,  31  in  linea  laterali,  11  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum 
6  (ö'/i)  supra  lineam  lateralem,  12  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventra- 
tralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis,  serie  media  postrorsum  magnitudine  accrescentibus  poste- 
rioribus  iis  seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  laterali  curvata,  infra  lineam  rostro  -  candalem  des- 
cendente,  singulis  squamis  tubulo  vulgo  simplice  mediam  squamam  non  attingentenotata:  pinna  dor- 
sali  paulo  post  basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata,  altitudine  1%  ad  l'/a  in  al- 
titudine  corporis,  paulo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  crassa  postice  dentibus  magnis 
serrata,  cura  parte  ejus  flexili  capite  non  multo  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis, 
longitudine  subaequalibus  6  fere  ad  6V2  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  junioribus  ventrales  at- 
tingentibus  vel  subattingentibus,  ventralibus  analem  non  attingentibus  ;  anali  acuta ,  emarginata ,  dor- 
sali  sat  raulto  humiliore,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  ter- 
tio mediocri  basi  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa  lobis  acutis  S'',* 
ad  4  et  paulo  in  longitudine  corporis ;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava 
superne  fuscescente;  pinnis  dorsali,  pectoralibus  caudalique  roseo-  vel  flavescente-hyalinis,  ventrali- 
bus analique  albidis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14.  V.  2/8.  A.  3/6  vel  3/7.  C.  8/17/8  lat.  brev.  inel. 

Hya.  Barbus  gonionotus  Blkr,  Verh.  Bat.  Geu.  v.  kunst.  wet.  XXlllIchth.  Midd.  Oost- Java p.  15. 
Lalawak,  Laivak  Mal.,  Wader,  Beder,  Luntjar,  Tawes,  Javan, 

Habit.  Java  (Batavia,  Surabaja,)  in  fluviis. 

Longitudo  3  speciminum  119'"  ad  240"'. 

Aanm.  De  bolle  kop,  die  weinig  langer  is  dan  hoog,  de  stompe  snuit,  het  regte 
profiel  en  het  smalle  operkel,  zijn  de  voornaamste  kenmerken,  door  welke  de  on- 
derwerpelijke  soort  zich  van  de  aan  haar  verwante  soorten  Systomus  (Barbodes> 
koilometopon  en  Systomus  (Barbodes)  javanicus  onderscheidt.  In  habitus  komt  zij 
meer  overeen  met  Systomus  (Barbodes)  erytbropterus  en  Systomus  (Barbodes)  am- 
blycephalus,  doch  de  achterwaartsche  plaatsing  der  rugvin  en  de  formulen  der 
schubreijen  en  aarsvinstralen  geven  zekere  kenmerken  aan  de  hand  om  haar  met 
geen  dier  beide   soorten  te  verwisselen. 

De  soort  schijnt  op  Java  vrij  zeldzaam  te  zijn ,  zijnde  zij  mij  tot  nog  toe  slechts 
geworden  van  de  twee  voornaamste  hoofdplaatsen   van  dit  eiland. 

Systoinus  {Barbodes)  Huguenini  Blkr.  —  Hugueniri  s  Lalaioak.  Ai\.  Cypr. 
Tab.  XXXII  fig.  3. 

Systomus  (Barbod.)  corpore  oblonpo  compre.?so.  altitudine  33  4,  circiter  in  ejus  longitudine.  latitudi- 
ne  8  fere  in  ejus  altitudine;  capite  obtusiusculo  6  circiter  in  longitudine  corporis  cum,  4'  2  circiter 
in  longitudine  corporis  ab.sque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  l'/i,  latitndine  2  fere  in  ejus  longi- 
tudine; oculis  diametro  3  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo  in  capitis  parte  posto- 
culari,  diametro  I  et  pnulo  distantibns;  raembranapalpebrali  iridismarginem  externum  tantum  tegente, 


333 

apertura  subcirculari  j  rostro  obtuso convexo  subtruncato ,  oculo  breviore,  non  ante  os  prominente;  ra- 
ribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approxiraatis ;  linea  rostro-dorsali  capite  superne  et  nucha  de- 
clivi  rectiuscula,  dorso  antice  convexa;  osse  suborbitali  anteriore  pentagono,  vix  altiore  quam  longo, 
maririne  inferiore  subhorizontali ,  marginibus  anteriore  et  posteriore  inferioribus   convexis,    margini- 
bus  superioribus  concaviusculis  in  angulum  acutum  sursnm  spectantem  naribus  approximatum  unitis,  me- 
dio circiter  crista  longitudinali  margini  ossis  inferiori  subparallela  percursO;  osse  suborbitali  2°  oblique 
tetragono,  antice  quam  postice  multo  altiore,  minus  duplo  longiore  quam  alto,   osse  suborbitali    1° 
minus  duplo  humiliore ;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  deorsum  mediocriter  protractili, 
vix  ante  oculum  desinente,  SVa  circiter  in  longitudine  capitis;  rictu  parum  obliquo;  cirris  gracilibus 
rostralibus  et  supramaxillaribus  longitudine  subaequalibus ,  oculo  paulo  brevioribus;  maxilla  inferiore 
symphysi  tuberculo  obtuso  parum  conspicuo,  inferne  poris  conspicuis  nullis;  labiis  gracilibus  tereti- 
bus   transversim    rugosis;  operculo  latitudine  2  fere  in   ejus  altitudine,    margine    inferiore    concavi- 
usculo;  apertura  branchiali    sub    praeopercnli    parte    posteriore    desinente;    dentibus  pharyngealibus 
uncinato-subcochleariformi-contusorüs  2.3.5/5.3.2,  facie  raasticatoria   plus  minusve  tuberculatis ;  osse 
scapulari  trigono  apice  rotundato;  dorso  elevato  angulato  ventre  convexo  sat  multo    altiore;    ventre 
ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato ,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato ;  cauda 
altitudine  l^/s  fere  in  longitudine  capitis;  squamis  dimidio  basali  et    dimidio  libero   longiutdinaliter 
vel  subradiatim  striatis,'30  in  linea  laterali,  11  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infirais  qua- 
rum  6  (5^/2)  supra  lineam  lateralen,  10  p.  m.  in  serie  longitudinali  occiput  in  ter  et  pinnam  dorsalera, 
ventralibus  inflmis  longitudinaliter    triseriatis,    serie  media  iis  seriebus   lateralibus  majoribus ;   linea 
laterali  curvata,  infra  linea  rostro-caudalem  descendente,  singulis   squamis    tubulo   simplice  mediam 
squamam  vulgo  attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  ventralium  incipiente,  acuta,  altitudine 
l'/3  circiter  in   altitudine  corporis,   multo  sed  multo  minus  duplo   altiore   quam  basi   longa,   spina 
crassa  postice  dentibus    magnis   serrata,  cura    parte  ejus  flexili  capite  non  multo  longiore;    pinnis 
pectoralibus  et  ventralibus  acutis  longitudine  subaequalibus  6'/3  circiter  in  longitudine  corporis,  pec- 
toralibus  ventrales  non,  ventralibus  analem  non  attingentibus ;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali  non 
multo  humiiore,  duplo  circiter  altiore  quam   basi  longa,   radio  simplice  tertio  gracili    basi  tantum 
osseo;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis S^/a  ad  3^/4  in  longitudine 
corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  squamis  dorso ,  lateribus  caudaque  singulis 
basi  vittula  transversa    violascente;  iride  flava  superne  fusca;   pinnis   flavescentibus   vel  roseis,  im- 
paribus  fusco  arenatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4,9.  P.  1/14.  V.  2  8.  A.  3'5  vel  3/6.  C.  7/17,7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbus  Huguenini  Blkr,  Diagn.  nieuwe  vischs.  Suraatra,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  IV   p.   294. 

Hab.  Sumatra ,  iu  flumine  Ombilinir. 

LoDgitudo  speciminis  unici  179'". 

Aanm.  Verwant  aan  Systomus  (Barbodes)  gonionotus  en  Systomus  (Barbodes) 
bypselonotus ,  onderscheidt  onderwerpelij ke  soort  zich  van  beide  voornamelijk  door 
slanker  ligchaani  en  een  nagenoeg  regt  profiel  van  het  voorhoofd  tot  aan  de  rng- 
\'in.  Zij  verschilt  voorts  nog  van  eerstgenoemde  soort  door  één  straal  minder  in  de 
aarsvin,  langere  voeldraden ,  vooral  langere  snuitdraden  welke  echter  korter  blijven 
dan  het  oog,  door  de  inplanting  der  rugvin  boven  de  buikvinnen  enz.;  —  en  vau 
Systomus  (Barbodes)  bypselonotus  door  kortere  voeldraden. 


334 

Systomus  (JBarhodes)  hypselonotus   Blkr.  —  Hoogruggige  Lalawak.  Atl. 
Cypr.  Tab.  XXXIV  fig.  3. 

Systom.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  SVicirciter  in  ejuslongitudine,  latitudine 
2^/3  circiter  in  ejus  altitudine;  capite  obtusiusculo  5  et  paulo  in  longitudine  corporis  cum,  33/i  circiter 
in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  iVscirciter,  latitudine  l^icirciter 
in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  2V3  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  1  in  capitis  parte 
postoculari,  diametro  3/4  ad  ^o  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum 
tegente,  apertura  subcirculari ;  rostro  obtuso,  convexo,  subtruncato,  oculo  multo  breviore,  non  ante 
os  prominente ;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approxiraatis ;  linea  rostro-dorsali  rostrum 
inter  et  nucham  rectiuscula,  nucha  convexa;  osse  suborbitali  anteriore  pentagono,  vix  vel  non  lon- 
giore  quam  alto,  margine  iaferiore  subliorizontali,  marginibus  anteriore  et  posteriore  inferioribus 
convexis  vel  truncatis,  marginibus  superioribus  concaviusculis  in  angulum  acutum  sursum  spectantem 
naribus  approximatum  unitis,  dimidio  inferiore  crista  longitudinali  raargini  ossis  inferiori  parallela 
percurso;  osse  suborbitali  2°  oblique  tetragono,  duplo  circiter  longiore  quam  alto,  antiee  quam  pos- 
tice  altioreosse  suborbitali  1°  duplo  circiter  bumiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore, 
deorsum  mediocriter  protractili,  sub  oculi  limbo  anteriore  desinente,  3  circiter  in  longitudine  capitis; 
rictu  sat  obliquo;  cirris  gracilibus  oculo  sat  multo  longioribus,  rostralibus  supramaxillaribus  paulo 
•hrevioribus ;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  humili  obtuso  parum  conspicuo ,  inferne  poria 
conspicuis  nullis ;  labiis  gracilibus  teretibus,  non  conspieue  rugosis;  operculo  latitudine  1^/4  circiter 
in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  parte  posteriore 
desinente ;  dentibus  pharyngealibusuncinato-subcochleariformi-contusoriis  2.3.5/5.3.2,  facie  masticatoria 
tuberculatis ,  dentibus  serie  longiore  2  internis  apice  conicis  acuminatis ;  osse  scapulari  trigono  obtuse 
rotundato;  dorso  elevato  angulato  ventre  convexo  altiorcj  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateri- 
bus  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato  ;  cauda  altitudine  l^/s  circiter  in  longitu- 
dine capitis ;  squamis  dimidio  libero  et  dimidio  basali  non  vel  vix  striatis,  30  vel  31  in  linea  late- 
rali,  11  vel  12  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  6  (5V2 )  supra  lineam 
lateralem,  12  p.  m.  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem;  linea  laterali  curvata, 
infra  lineam  rostro-caudalem  descendente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  vulgo 
attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata; 
altitudine  1^,5  ad  1*/^  in  altitudine  corporis,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa, 
spina  crassa  postice  dentibus  magnis  serrata  cum  parte  ejus  flexili  capite  longiore;  pinnis  pectoralibus 
et  ventralibus  acutis ,  pectoralibus  ventralibus  paulo  longioribus  6'/2  circiter  in  longitudine  corporis 
ventrales  subattingentibus ,  ventralibus  analem  non  attingentibus ;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali  multo 
sed  multo  minus  duplo  humiliore,  non  multo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili 
dimidio  basali  tantum  osseoj  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  3^/5 
ad  3*/*  in  longitudine  corporis ;  colore  corpore  superne  viridi ,  inferno  argenteo ;  iride  flava  superne 
fusca;  pinnis  flavescente-  vel  roseo-hyalinis ,  dorsali  superne  fusco  vel  nigricante  arenata. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/15.  V,  2/8.  A.  3/5  vel  3/6  vel  3/7.  C.  7/17/7  vel  8/17/8  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbus   hypselonotus    V.    Hass.,    Algem.    Konst- en  Letterb.    1823   II  p.    132:    Val.,    Poiss. 
XVI  p.  126;  Blkr,  Descript.  spec.  pisc.  Javan.  nov.  Nat.  T.  Ned.  Ind.  XIII  p.  349. 
Barbus  hypoeconatus  Buil.  Féruss.  1824  Zool.  p.  375. 
Barheau  hypsylonote  Val.,  Poiss.  XVI  p.  126. 
Begis  Sundan. 

Hab,  Java  (ïjampea),  in  fluviis. 

Longltudo  2  speciminum  75"    et  78"'. 


335 

Aanra.  De  korte  aanduiding  dezer  soort  in  de  groote  Histoire  naturelle  des 
Poissons  is  volstrekt  onvoldoende  ter  herkenning  der  soort  en  ik  zou  derhalve  om- 
trent de  identiteit  mijner  voorwerpen  daarmede  in  het  onzekere  verkeeren ,  indien 
ik  niet  in  het  bezit  was  van  eene  teekening  van  Barbus  hypselonotus ,  nagelaten  door 
Van  Hasselt  en  genomen  naar  een  voorwerp  van  71'"  lengte,  gevangen  te  Lebak, 
in  de  residentie  Eantam. 

De  soort  is  herkenbaar  aan  hare  lange  bovenkaaksvoeldraden ,  sterk  bewapenden 
rugdoorn,  hoog  ligchaara,  stompen  snuit  en  aan  hare  30  of  31  schubben  .in  de 
zijlijn    en  6  overlangsche  schubreijen  boven  de  zijlijn. 

De  twee  voorwerpen  mijner  verzameling  zijn  de  eenige ,  welke  ik  tot  nog  toe 
heb  waargenomen,  zoodat  de  soort  vrij  zeldzaam  schijnt  te  wezen. 

Systomus  {Barhodes)  macrophthalmus  Bikr.  —  Grootoogige  Lalawak.  Atl. 
Cjpr.  Tab.  XXXI  fig.  2. 

Systom.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso ,  altitudine  4  circiter  in  ejus  longltudine ,  latitudine 
2'/3  circiter  ia  ejus  altitudine;  capite  obtuso  5'A  circiter  in  longitudine  corporis  cum,  3^/4  ad  4  in  1^ 

longltudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  IV5  circiter,  latitudine  1%  circiter  in 
ejus  longitudine;  oculis  diametro  2V3  ad  2'/2  in  longitudine  capitis,  diametro  1  vel  1  ferein  capitis 
parte  postoculari ,  diametro  1  fere  distantibus ,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tan- 
tum tegente,  apertura  subcirculari ;  rostro  obtuso  subtruncato ,  oculo  duplo  fere  breviore ,    non  ante 
03  prominente;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis ;  linea  rostro-dorsali  convexa , 
rostrum  inter  et  nncham  rectiuscula;  osse  suborbitaü  anteriore  pentagono,  vix  vel  non  altiore  quam 
longo ,  margine  inferiore   subhorizontali ,  raarginibus  anteriore  et  posteriore  inferioribus  convexis  vel 
truncatis ,  marginibus   superioribus    concaviusculis    in    angulum   acutum  sursum  spectantem  naribus 
approximatum  unitis,  medio  circiter  crista  longitudinali  margini  ossis  inferiori  non  parallela  percurso; 
osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono  humillimo ,  triplo  circiter  longiore  quam  alto ,  osse  suborbitaü 
1°  triplo  ad  quadruplo  circiter  humiliore;  raaxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  deorsum  me- 
diocriter  protractili.  sub  oculi  limbo  anteriore  desinente,  S'/s  circiter  in   longitudine   capitis;    rictu 
sat  obliquo ;  cirris  gracilibus  supramaxillaribus  rostralibus  paulo  longioribus  oculo  multo  minus  du- 
plo brevioribus ;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  obtuso  brevi  parura  conspicuo,    inferne  utro- 
que  ramo  poris  4  parum   conspicuis  in  seriem  longitudinalem    dispositis  ;  labiis  gracilibus   teretibus 
rugis  transversis  vix  vel  non  conspicuis;  operculo  latitudine  l^M  ad  l^/s  in  ejus  altitudine,  margine 
inferiore  concaviusculo    vel   recto ;    apertura  brancliiali  sub  praeoperculi   parte  posteriore  desinente ; 
dentibus  pharyngealibus  uncinato-subcoehleariformibus  2.3.5./5.3.2  ,  apice    tantum    tuberculatis  ;  osse 
scapulari  trigono  obtuse  rotundato  ;  dorso  elevato ,  angulato  ,  ventre  multo  altiore  ;  ventre  ante  pinnas 
ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales    rotundato    non  carinato;  cauda  altitudine 
1^/2  ad  12/3  in  longitudine  capitis  ;  squamis  dimidio  libero  frequenter  dimidio  basali  raro  longitudinaliter 
striatis ,  28  vel  29  in  linea  laterali,  11  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quaram  6  (ö'/a  ) 
supra  lineam  lateralem ,  10  p.  ra.  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  plnnam  dorsalem,  ventralibus 
infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  majoribus  ;  linea  laterali  curvata 
lineam  rostro-caudalem    attingente,    singulis    squamis    tubulo  simplice    mediara  squamam  attingente 
notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta ,  emarginata ,  corpore  non 


336 

luulto  liurailiore ,  duplo  vel  duplo  fere  altiore  quam  basi  longa ,  spina  crassa  postice  dentibus  mao;- 
nis  armata  cum  parte  ejus  flexili  capite  non  raulto  longiore  ;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis 
longitudine  subaequalibus  61,3  ad  6V-2  in  longitudine  corporis,  pactoralibus  ventrales,  ventraUbu* 
analem  attingentibus  vel  subattiogentibus ;  anali  acuta  eraarginata  dorsali  multo  sed  multo  minus 
duplo  humiliore,  raulto  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa ,  radio  simplice  tertio  gracili 
basi  tantum  osseo ;  piuna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  3'/2  circiter 
in  longitudine  corporis,-  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava,  superne  fusca ; 
pinnis  flavescente-roseis ,  dorsali  superne   fusuo  arenata. 

li.  3.  D.  4,8  vel  4/9.  P.  1/14.  V.  2,8.  A.  3,5  vel  3/6.  C.  1/17/7  vel  8/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbus  macrophthalmus  Blkr,  Versl.  verz.  vischs.  Oost-Java,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  IX  p.  404. 
Wader  Jav.  Lawak ,  Lalawak  Mal. 

Hab.  Java  (Batavia,  Surabaja),  in  fluviis. 

Longitudo  5  speciminura  75""  ad  115"'. 

Aanm.  In  mijne  boven  aangehaalde  beschrijving  komt  als  drukfout  voor,  dat 
de  breedte  van  den  kop  slechts  I5  maalin  zijne  lengte  zou  gaan  en  dat  er  de  zijlijn 
26  schubben  zou  hebben.  De  soort  staat  in  verwantschap  tusschen  Systomus  (Bar- 
bodes)  hypselonotus  en  Systomus  (Barbodes)  platysoma,  doch  is  gemakkelijk  te 
herkennen  aan  de  formule  harer  schubben,  de  hoogte  des  ligchaams,  de  lengte  der 
voeldraden ,  de  betrekkelijk  zeer  groote  oogen ,  enz. 

Systomus  {Barbodes)  platysoma  Blkr.  —  Plathjüige  LalawaJc.  Atl.  Cypr. 
Tab.  XXX  fig.  2. 

Systom.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  2>/2  fere  ia  ejus  longitudine,  latitudine  3 
circiter  in  ejus  altitudine;  capite  obtuso  0^/3  circiter  ia  longitudine  corporis  cum,  4  fere  in  longitudi- 
ne corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  1,  latitudine  l'/2  circiter  in  ejus  longitudine;  oeulis 
diametro  3  fere  in  longitudine  capitis,  diametro  l'/3  ad  l'/4  in  capitis  parte  postoculari,  diametro 
1  et  paulo  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente ,  apertura 
subcirculari ;  rostro  obtuso  convexo ,  oblique  truncato,  oculo  multo  breviore,  non  ante  os  prominente; 
naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis;  linea  rostro-dorsali  convexa  supra  vel  ante 
oculos  tantum  concaviuscula ;  linea  interoculari  convexa;  osse  suborbitali  anteriore  pentagono,  vix 
vel  non  altiore  quam  longo,  margine  inferiore  subhorizontali ,  marginibus  anteriore  et  posteriore 
inferioribus  convexis  vel  truncatis,  marginibus  superioribus  concaviusculis  in  angulum  acutum  sur- 
sum  spectantem  naribus  approximatum  unitis,  medio  circiter  crista  longitudinali  margini  ossis  in- 
feriori  non  parallela  percurso;  osse  suborbitali  2°  oblique  oblongo- tetragono,  antice  quam  postice 
altiore,  minus  duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  minus  duplo  humiliore;  maxilla  supe- 
riore  maxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protractili,  sub  oculi  diuiidio  anteriore 
desinente,  3  circiter  in  longitudine  capitis ;  rictu  sat  obliquo;  cirris  gracilibus  rostralibus  et  supra- 
maxillaribus  longitudine  subaequalibus  oculo  vis  vel  non  longioribus;  maxilla  inferiore  syinphybi 
tuberculo  obtuso  brevi  parum  conspicuo ,  inferne  poris  conspicuis  nullis ;  labiis  gracilibus  teretibus , 
transversim  leviter  rugosis;  operculo  latitudine  l'',r)ad  1^,6  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  con- 
vexiusculo ;  apertura  branchiali  sub  praeopcrculi  parte  posteriore  desinente ;  dentibus  pharyngealibui 
uninato-subcocUleariformi-coatusorüs  2.3.5./5.3.2,  facie  masticatoria  rugoso-tuberculati.s ;  osse  scapu- 


337 

lai-i  obtuso  rotundato;  dorso  valde  elevafo,  angulato,  ventre  valde  elevato  altiore;  ventre  ante  pin- 
nas  ventrales  plano,  post  piunas  ventralcs  rotundato  non  carinato,-  cauda  altitudine  l^/s  circiter 
in  longitudine  capitis;  squamis  diraidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatira  striatis, 
2(5  p.  ra.  in  linea  laterali,  11  vel  12  in  serie  trans versali  absque  ventralibus  iniimis  quarum  6  (5'/2  ) 
supra  lineam  lateralem,  10  p,  m.  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem  ,  ventrali- 
tralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis,  serie  media  postrorsura  raagnitudine  sensim  accrescenti- 
bus  posticis  iis  seriebus  lateralibus  paulo  majoribus  ;  linea  laterali  valde  curvata,  infra  lineam  rostro- 
caudalem  desceudente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  vulgo  non  attingente  uotata  ; 
pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata,  corporo  non  raulto 
minus  duplo  hurailiore ,  raulto  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  crassa  postice 
dentibus  raagnis  sorrata  cuin  parte  ejus  flexili  capite  paulo  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventra- 
libus acutis  longitudine  subaequalibus  ö^/s  circiter  in  longitudine  corporis ,  pectoralibus  ventrales , 
ventralibus  analem  subattingentibus ;  anali  acuta  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo 
humiliore,  non  multo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  dimidio  basali  tantum  osseo  ; 
pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  3'/.i  circiter  in  longitudine  cor- 
poris; colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava,  superne  fusca  ;  pinnis  flavescen- 
tibus  ,  dorsali  superne  tüsco  arenata. 

B.  3.  D.  -1/8  vel  4/9.  P.  1,1-2  vel  1/13.  V.  2,8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  vel  8/17/8  lat.  brev.  incl. 

Syu.  Barbus  platysoma  Blkr ,  Verslag  verzam.  vischs.  Oost-Java ,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  IX  p.  404. 
Wader  Javan. 

Hab.   Java  (Surakarta),  in  fluviis. 

Longitudo  specimiuis  unici  180'". 

Aanna.  Systoruus  (Barbodes)  platysoma  schijnt  op  Java  de  vervangster  te  zijn 
van  Systomus  (Barbodes)  Schwanefeldi  Bllcr  van  Sumatra.  In  verwantschap  staat  zij 
het  naaste  bij  Barbus  balleroides  Val.,  van  welke  zij  echter  verschilt  (naar  de 
korte  beschrijving  van  den  heer  Valenciennes  te  oordeelen)  door  minder  schubben  op 
eene  overlangsche  en  dwarsche  rei.  Zij  is  gemakkelijk  herkenbaar  aan  haar  buiten- 
gewoon hoog  ligchaam ,  het  geringe  aantal  schubben  op  eene  overlangsche  rei  met 
gelijktijdig  sterk  ontwikkelden  en  met  groote  tanden  gewapenden  rugdoorn ,  enz. 

Ik  ontdekte  haar  in  het  jaar  1S46  ,  tijdens  een  kort  verblijf  te  Soerakarta,  in 
een  enkel  voorwerp,  het  eenige  wat  mij  ooit  onder  de  oogen  is  gekomen. 

Systomus  {Barbodes^  rubripinna  Blkr.  —  Blaauwruggige    Lalawak.  Atl. 
Cypr.  Tab.  XXXI  fig.  3. 

Systora.  (Barbod.)  corpore  oblongo  eompresso,  altitudine  4  fere  ad  S^/s  in  ejus  longitudine,  lati- 
tudine  2  circiter  in  ejus  altitudine;  capite  obtuso  4^/4  ad  6'/i  in  longitudine  corporis  cum,  3^/4  ad  5 
fere  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  l*/4ad  iVc ,  latitudine  iVs  ad 
l-'jin  ejus  longitudine;  oculis  diametro  3  ad  3%  in  longitudine  capitis,  diametro  IV2  ad  2  in  capitis 
parte  postoculari,  diametro  l'/4  ad  2  fere  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  exter- 
niira  tegente,  antice  quam  postice  latiore,  apertura  subcirculari ;  rostro  obtuso  convexo,  oculo  bre- 
viore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  appi'oximatis ;  linea  rostro-dorsali 
ubique  vulgo  convexa,  verticera  inter  et  nucham  interdum  concaviuscula ;  linea  interoculari  convexa; 

43 


338 

osse  suborbitali  anterïore  pentagono,  aeque  alto  circlter  ac  longo,  margine  inferioreobliquo,  margi- 
nibus  anteriore  et  posteriore  inferioribus  concavis  truncatis  vel  convexis,  marginibus  supeiioribus 
concavis  in  angulum  acutum  sursum  spectantem  naribus  approximatum  unitis ,  dimidio  inferiore  crista 
longitudinali  horizontal!  margini  ossis  inferiori  non  parallela  percurso ;  osse  suborbitali  2°  elongato- 
tetragono  antice  quam  postice  non  multo  altiore,  duplo  vel  duplo  fere  longiore  quam  alto,  osse  sub- 
orbitali 1°  duplo  circiter  humiliore;  maxilla  superiore  raasilla  inferiore  longiore,  mediocriter  deorsum 
protractili,  sub  oculi  limbo  anteriore  desinente,  3  ad  SVa  in  longitudine  capitis;  rictu  parum  obliquo; 
cirris  gracilibus ,  rostralibus  oculo  paulo  vel  non  brevioribus ,  supramaxillaribus  oculo  vulgo  sat  multo 
longioribus;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  obtuso  brevi  parum  conspicuo,  inferne  utroque 
ramo  poris  3  vel  4  in  seriem  longitudinalem  dispositis  frequenter  non  eonspicuis ;  labiis  mediocribus, 
teretibus,  leviter  transversim  striatis ;  operculo  latitudine  2  fere  ad  1%  in  ejus  altitudine,  margine 
inferiore  rectiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  limbo  posteriore  desinente;  dentibus  pha- 
ryngealibus  uncinato-subcochleariformi-contusoriis  2.3.5/5.3.2,  facie  masticatoria  rugoso-tuberculatis 
osse  scapulari  ti'igono  valde  obtuse  rotundato ;  dorso  elevato  angulato  ventre  convexo  altiore;  ventre  ante 
pinnas  ventrales  plano  lateribus  parum  angulato ,  post  pinnas  ventrales  rotundato ,  non  carinato ;  cauda 
altitudine  l^/^  ad  l^/s  in  longitudine  capitis;  squamis  e  centro  communi  simplice  radiatim  striatis 
31  ad  34  in  linea  laterali,  10  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  5  (  4V2  )  supra 
lineam  lateralem,  10  vel  11  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnara  dorsalem,  ventralibus  in- 
fimis longitudinaliter  triseriatis,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus;  linea  laterali  cur- 
vata,  lineam  rostro-caudalem  attingente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamara  attin- 
gente  vel  subattingente  notata;  pinna  dorsali  junioribus  supra,  adultis  supra  vel  vix  post  basin 
pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata,  altitudine  l^/s  ad  l^/i  in  altitudine  corporis,  multo 
sed  valde  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa ,  spina  crassa  postice  dentibus  parvis  leviter 
serrata,  cum  parte  ejus  flexili  capite  vix  breviore  vel  vix  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventrali- 
bus acutis ,  pectoralibus  ventralibus  paulo  longioi-ibus  5%  ad  7  fere  in  longitudine  corporis  ventrales 
non  attingentibus ,  ventralibus  analem  non  attingentibus;  anali  acuta,  non  vel  parum  emarginata, 
dorsali  multo  sed  valde  multo  minus  duplo  humiliore,  multo  sed  valde  multo  minus  duplo  altiore 
quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  basi  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa, 
profunde  incisa,  lobis  acutis  4^/2  ad  4^/3  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne 
argenteo;  iride  flava,  superne  fusca;  operculo  macula  magna  ignea;  cauda  junioribus  frequenter  ma- 
cula  rotunda  difFusa  violacea  in  linea  laterali  basi  pinnae  caudalis  approximata ;  regione  scapulari 
juvenilibus  et  aetate  provectis  vulgo  macula  oblonga  transversa  violacea ;  squamis  dorso ,  lateribus  cau- 
daque  singulis  vulgo  basi  vitta  transversa  violascente;  pinnis  basi  flavescente-roseis ,  pectoralibus  et 
caudali  postice,  ventralibus  et  anali  dimidio  anteriore  rubris ;  dorsali  antice,  caudali  superne  et  in- 
ferne violaeeo  profundiore  marginatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  l/U  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  inel. 
Syn.  Burhics  rubripinna  V.  Hass.,  Algemeene  Konst-  en  Letterb.  1823  II  p.  132. 

Barbus  rubripinnis  Val.,  Poiss.  XVI  p.  146;  Blkr,  Verslag  vei'zam.  vissch.  Oost.  Java,  Nat. 
Tijdschr.  Ned.  Ind.  IX  p.  406, 

Barbeau  aux  nageoires  rouges  Val.,  Poiss.  XVI  p.  146. 

Barbus  gardonides  Val.,  Poiss.  XVI  p.  118  (ex  parte) 

Barbus  orphoides  Val.,  Poiss.  XVI  p.  146? 

Barbeau  orphoide  Val.,  Poiss,  XVI  p.  146? 

Barbus  saranmella  Blkr,  Verh.  Bat.  Gen.  XXIII  Ichth.  Midd.-Oost-Java  p.  16. 

:\Iarofja,  Marotjotja  til&X.l&Ai.;  iSisik-milih,  Ampa^xmA.;  Brek,  Fehisseh,  Lundjar,WaderJii\'. 


339 

Hab.  Java  (Batavia,  Tjibitong,  Bekassi,  Serang,  Rankasbetong,  Tjampea,  Boitenzorg,  Banjumas, 

Piirworedjo,  Pasuruan,  Grati,  Ngantang),  in  fluviis  et  lacubus. 
Longitudo  52  speeiminum  CO'"  ad  248'". 

Aanm.  Ik  vermoed  dat  de  heer  Valenciennes  voorwerpen  van  bovenbeschrevene 
soort ,  welke  hij  in  door  Kuhl  en  Van  Hasselt  naar  Nederland  gezondene  exem- 
plaren schijnt  gezien  te  hebben,  tot  zijne  Barbus  gardonides  heeft  gebragt.  Barbus 
gardonides  Val.  bezit  ik  van  Calcutta  doch  niet  van  Java,  waar  zij  niet  schijnt 
voor  te  komen.  Zij  onderscheidt  zich  van  Barbus  rubripinna  V.  Hass.  voorname- 
lijk door  twee  overlangsche  reijen  schubben  meer,  waarvan  één  rei  meer  boven  en 
één  rei  meer  onder  de  zijlijn.  Bij  voorwerpen  van  beide  soorten  van  gelijke  grootte 
vind  ik  bovendien  nog,  dat  bij  dat  van  Barbus  gardonides  Val.  de  kop  slechts  3| 
malen  gaat  in  de  lengte  des  ligchaams  zonder  de  staartvin  en  bij  dat  van  Barbus 
rubripinna  V.  Hass.  ruim  4  malen.  Bij  dat  van  Barbus  gardonides  Val.  gaat  de 
hoogte  van  den  kop  1^  tot  1^  in  zijne  lengte,  bij  dat  van  Barbus  rubripinna  V. 
Hass.  slechts  1-J-  maal.  Bij  dat  van  Barbus  gardonides  Val.  gaat  de  breedte  van 
het  operkel  slechts  1|  maal  in  zijne  hoogte,  bij  dat  van  Barbus  rubripinna  V. 
Hass.  nagenoeg  2  malen,  enz.  Er  is  dus  geen  twijfel  aan,  dat  beide  tot  verschil- 
lende soorten  behooren. 

De  beschrijving  van  Barbus  rubripinnis  Val.  in  de  groote  Histoire  naturelle  des 
Poissons  is  zeer  kort  en  onvoldoende  en  naar  jonge  voorwerpen  van  nog  geene 
vier  duimen  lengte  genomen.  De  rugdoorn  is  daar  foutievelijk  vermeld  als  te  zijn 
zonder  tandjes. 

Barbus  orphoides  Val.  komt  mij  voor  tot  Systomus  (Barbodes)  rubripinnis  terug  te 
brengen  te  zijn.  De  beschrijving  van  den  heer  Valenciennes  is  naar  grootere  voorwerpen 
genomen  dan  die,  welke  tot  zijne  beschrijving  van  Barbus  rubripinnis  gediend  hebben. 
Wel  zegt  ook  de  heer  Valenciennes ,  dat  bij  Barbus  orphoides  de  rugdoorn  ongetand 
is  en  dat  er  slechts  27  schubben  op  eene  overlangsche  rei  gaan ,  maar  de  rug- 
doorntandjes  zijn  soms  ook  bij  oudere  voorwerpen  zoo  klein,  dat  zij  der  waar- 
neming ligtelijk  ontglippen ,  en  indien  de  schubben  niet  goed  bewaard  zijn  ge- 
bleven kan  hare  telling  ligtelijk  op  een  paar  na  foutief  zijn.  Ik  word  in  mijn 
gevoelen ,  dat  Barbus  orphoides  Val.  en  Barbus  fubripinnis  Val.  dezelfde  soort  voor- 
stellen, versterkt  door  de  uitdrukking  van  den  heer  Valenciennes,  dat  hij  zijne 
voorwerpen  van  Barbus  rubripinnis  zou  gehouden  hebben  voor  jonge  voorwer- 
pen van  Barbus  orphoides,  indien  de  gedaante  er  van  niet  verschilde  en  de  rug- 
doorn niet  zwakker  was.  Mijne  voorwerpen  van  Systomus  (Barbodes)  rubripinna 
hebben  den  rugdoorn  betrekkelijk  dikker,  naarmate  zij  ouder  zijn,  terwijl  de  vorm 
bij  verschillende  voorwerpen  van  verschillende  lokaliteiten  nog  al  verschilt.  Mijne 
voorwerpen  van  Pasoeroean  hebben  alle  den  kop  veel  stomper  en  het  ligchaam 
slanker  dan  die  van  West-Java. 


340 

Eene  nadere  vergelijking  van  de  voorwerpen,  welke  ik  in  1849,  verwijderd  van 
inijn  kabinet^  onder  den  naam  van  Barbus  sarananella  beschreef,  heeft  mij  doen 
zien ,  dat  ook  zij  niet  soortelijk  van  Systoinus  (Barbodes)  rubripinna  verschillen ,  zoo- 
dat Barbus  sarananella  uit  de  rei  der  soorten  te    schrappen  is. 

De  onderwerpelij ke  soort  komt  te  Batavia  veelvuldig  voor  en  behoort  er  tot  de 
meest  gevangen  wordende  Cyprinoïden.  Zij  is  ver  over  Java  verbreid,  doch 
schijnt  beperkt  te  zijn  tot  de  lagere  gedeelten  der  stroomgebieden.  Van  geen  der 
overige  Soenda-eilanden  is  zij  mij  tot  nog  toe  geworden,  wat  mij  eenigzins  be- 
vreemdt, omdat  de  soort  niet  tot  Java  beperkt  is  en ,  te  oordeelen  naar  het  meer- 
malen aangehaalde  schetsboek  van  den  graaf  Fr.  De  Castelnau,  ook  bij  Bangkok 
in  Siam  leeft. 

Systomus  (Barbodes)  bunter  Blkr.  —  Soendasche   Lalawak.    Atl.    Cypr. 
Tab.  XXVIII  fig.  1. 

Systom.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  3'/3  circiter  in  ejus  longitudine  cam 
2^/3  circiter  in  ejus  longitudine  absque  pinn^  caudali;  capite  obtuso  convexo,  5  circiter  in  longi- 
tudine corporis  cum,  4  fere  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capltis  iVc  ad 
l'/7  in  eju3  longitudine;  oculis  diametro  3 Vs  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  1  Va  circiter  in 
parte  capitis  postoculari,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  sub- 
circulari;  rostro  obtuso  convexo,  oculo .  breviore ,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  magis  quam 
rostri  apici  approximatis;  linea  rostro-dorsali  frontem  inter  et  nucham  leviter  concava,  nucha  valde 
convexa;  linea  interoculari  convexa;  osse  suborbitali  anteriore  pentagono;  maxilla  superiore  ma- 
xilla  inferiore  longiore,  sub  oculi  limbo  anteriore  desinente,  S'/a  fere  in  longitudine  capitis;  rictu 
obliquo ;  cirris  gracillbus  supramaxillaribus  rostralibus  paulo  longioribus  oculo  brevioribus ;  operculo 
minus  duplo  altiore  quam  longo,  margine  inferiore  rectiusculo  ;  osse  scapulari  obtuso  rotundato ;  dorso 
elevato  angulato  ventre  convexo  altiore;  cauda  altitudine  1-/3  ad  1^/4  in  longitudine  capitis;  squa- 
mis  24  p.  m.  in  linea  lalerali,  10  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infirais,  quarum  6  (5'/j) 
supra  lineam  lateralem,  9  p.  m.  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem;  linea  la- 
terali  curvata,  infra  lineam  rostro-caudalem  descendente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  notata; 
pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  non  emarginata,  corpore  duplo 
circiter  humiliore,  non  vel  paulo  tantum  altiore  quam  basl  longa,  spina  gracili  postice  denticulis 
conspicuis  serrata  cum  parte  ejus  flexili  capite  breviore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis, 
pectoralibus  ventralibus  paulo  longioribus,  ventrales  fere  attingentibus ,  ventralibus  analem  non  af- 
tingentibus;  anali  acuta,  non  emarginata,  dorsali  sat  multo  humiliore,  non  multo  altiore  quam 
basi  longa,  radio  simplice  tertio  toto  fere  cartilagineo ;  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  in- 
cisa,  lobis  acutis  4V3  ad  42/3  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  iuferne  argen- 
teo;  iride  flava;  squamis  dorso,  lateribus  caudaque  singulis  basi  vittula  oblonga  trans  versa  violas- 
cente;  pinnis  roseis  vel  rubris,  imparibus  fusco  marginatis ;  macula  dorsali  vel  caudali  conspicua  nulla. 

B.  3.  D.,4/8  vel  4/9.  P.  1/14.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3,6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  inclus. 

Syn.  Barbus  hunter  Blkr,  Descript.  spec.  pisc.  -Javan.  nov.  Nat.  T.  Ncd.  Ind.  XIII  p.  350, 
Bunter  Sundan. 

Hab.  Java  (Tjampea),  in  fluviis. 

Jjongitudo  speciminis  descripti  115'". 


341 

Aanm.  Het  eenige  voorwerp,  hetwelk  ik  van  deze  soort  bezat,  is  verloren  ge- 
raakt. Ik  had  er  evenwel  eene  afbeelding  van  doen  vervaardigen,  tot  welke  ik  mij 
bij    het  ontwerpen  der  beschrijving  heb  moeten  beperken. 

J)g  soort  is  verwant  aan  Systomus  (Barbodes)  maculatus  maar  onderscheidt  zich 
daarvan  door  veel  kortere  voeldraden ,  stomperen  kop ,  bolle  rugvin ,  en ,  indien 
mijne  afbeelding  ten  deze  juist  is,  wat  ik  echter  niet  met  zekerheid  durf  zeggen, 
door  eene  overlangsche  schubrei  meer  boven  de  zijlijn. 

Systomus  (Barbodes)  tetrazona  Blkr.  —  Vierhandige  Lalawak.  Atl.  Cypr. 
Tab.  XXXIII  fig.  2. 

Systora.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  SVs  cïrciter  in  ejns  longitudine,  latitudine 
2'/2  circiter  in  ejus  altitudine;  caplte  acutiusculo,  convexiusculo ,  4-/3  ad  4^/4  in  longitudine  corporis 
cum,  3-/3  circiter  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  IV4  circiter,  lati- 
tudine  2  fere  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  23/5  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  1 
circiter  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  circiter  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  mar- 
ginera  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari;  rostro  acutiusculo  convexe ,  oculo  breviore ,  non 
ante  os  prominente ;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis ;  linea  rostro-dorsali  nucha 
etcapite  convexa,  nucham  inter  et  occiput  concaviuscula ;  linea  interoculariconvexiuscula;  osse  sub- 
orbitalianteriore  pentagono,  vix  longiore  quam  alto,  margine  inferiore  obliquo,  marginibus  antcriore 
et  posteriore  inferioribus  convexis  vel  truncatis ,  marginibus  superioribus  concavis  in  angulum  acutum 
sursum  spectantem  naribus  approximatum  unitis,  dimidio  inferiore  crista  longitudinali  horizontalï 
margini  ossis  inferiori  non  parallela  percurso;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono ,  antice  quam 
postice  altiore,  plus  duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  anteriore  plus  duplo  humiliore  ; 
maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore ,  deorsum  valde  protractili ,  ante  oculum  vel  sub  oculi 
margine  anteriore  desinente ,  3  et  paulo  in  longitudine  capitis;  rictu  sat  obliquo;  cirris  gracilibus 
supramaxillaribus  rostralibus  sat  multo  longioribus  oculo  non  multo  longioribus;  maxilla  inferiore 
sympbysi  tuberculo  obtuso  vix  conspicuo,  inferne  poris  conspicuis  nullis ;  labiis  gracilibus  teretibus 
striis  transversis  conspicuis  nullis ;  operculo  latitudine  1'^k  ad  1^5  in  ejus  altitudine,  margine  infe- 
riore convexiusculo ;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente ;  dentibus 
pharyngealibus  uncinato-subcochleariformi-contusorüs  2.3.4/4.3.2  ,  (vel  2.3.5/5.3.2.  ?  ?)  serie  longiore 
internis  2  conicis  apice  acuminatis;  osse  scapulari  trigono  obtuse  rotundato ;  dorso  elevato  ,  angulato, 
ventre  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales 
carinato ;  cauda  altitudine  l^/s  circiter  in  longitudine  capitis  ;  squamis  medio  corpore  squamis  cor- 
pore antice  et  postice  non  conspicue  majoribus,  verticalibus  e  centro  communi  simplice  vel  reticulato 
radiatim  striatis ,  24  in  linea  laterali,  9  in  serie  trans versali  absque  ventralibus  infimis  quarnm 
5  (  4'/2  )  supra  lineam  lateralem  sub  spina  dorsali ,  3  lineam  lateralem  inter  et  basin  ventralium  et 
anum,  7  vel  8  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitu- 
dinaliter  triseriatis ,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  majoribus ;  linea  laterali  parum  curvata ,  li- 
neam rostro-caudalem  attingente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  superante  notata; 
pinnadorsali  supra  pinnas  ventrales  incipiente,  acuta,  emarginata,  altitudine  l^/a  circiter  in  altitudine 
corporis,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  mediocri  postice  denticnlis 
bene  conspicuis  serrata  cum  parte  ejus  flexili  capite  paulo  breviore ;  pinnis  pectoralibus  et  ventra- 
libus acutis,  pectoralibus  ventralibus  paulo  longioribus  ö'/s  ad  5^/4  in  longitudine  corporis  ventrar- 


a42 

les  subattiiigentibus ;  ventralibus  analem  non  attingentibus ;  anali  acuta ,  non  vel  parum  emarginata 
dorsali  multo  sed  minus  duplo  humiliore ,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  looga ,  ra- 
dio sim  plice  tertio  gracili  basi  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa, 
lobis  acutis  4*/*  circiter  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  olivaceo ,  inferne  argenteo: 
iride  flava  vel  rosea ;  capite  superne  nigricante-violaceo ;  corpore  fasciis  4  transversis  latis  nigricante- 
violaceis  flavo  limbatis,  la  nucho-scapulari  inferne  quam  superne  latiore  late  rotundata,  2»  dorso- 
ventrali  a  tota  basi  pinnae  dorsalis  descendente  et  paulo  infra  lineam  lateralem  obtuse  desinente ,  3» 
dorso-anali  medio  quam  superne  et  inferne  latiore  radios  anales  anteriores  attingente,  4»  caudali 
medio  quam  suparne  et  inferne  latiore  totam  caudam  amplectente ;  pinnis  roseis ,  dorsali  antice  et 
superne  fusco  marginata. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  G/17/6  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbiis  tetrazona  Blkr ,  Act.  Soc.  Scient.    Ind.  Neerl.  II    Tiende  bijdr.  ichth.  Borneo  p.  14. 

Hab.  Borneo  (Kahajan),  in  flaviis. 

Longitudo  speciminis  unici  57'". 

Aanm.  Deze  fraai  geteekende  soort  is  zeer  gemakkelijk  herkenbaar  aau  hare 
vier  breede  dwarsche  zwartachtig-violette  iigchaamsbanden ,  van  welke  de  beide 
voorste,  van  onderen  breed  afgerond,  ongeveer  op  het  midden  der  zijden  eindigen, 
terwijl  de  beide  achterste  tot  aan  den  onderrand  des  ligchaams  zich  uitstrekken. 
Zij  is  verwant  aan  Systomus  (Barbodes)  lateristriga  Blkr,  doch,  behalve  door  de 
kleurteekening ,  daarvan  nog  gemakkelijk  te  onderkennen  door  spitseren  en  lageren 
kop,  spitse  rugvin  en  aarsvin ,  langere  bovenkaaksvoeldraden ,  enz. 

Mijn  voorwerp  uit  de  Kahajan-rivier  is  het  eenige  tot  nog  toe  door  mij  waarge- 
nomene. 

Systomus  (Barbodes)  lateristriga  Blkr.  —  Zystrepige  Lalawak.  Atl.  Cypr. 
Tab'.  XXXII  fig.  2. 

Systora.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  SVa  ad  2*75  >n  ejus  longitudine,  latitu- 
dine  2^/3  ad  2'/i  in  ejus  altitudine;  Capite  obtuso  convexo  4^/4  ad  ö^/s  in  longitudine  corporis  cum, 
32/5  ad  4*/3  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ;  altitudine  capitis  1  et  paulo  ad  1 ,  la- 
titudine  I-/3  ad  1^/5  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  2'/2  ad  3-/3  in  longitudine  capitis,  diame- 
tro 1  ad  1^,4  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  fere  ad  IV2  distantibus,  membrana  palpebrali 
iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  rostro  obtuso  convexo,  non  ante 
os  prominente,  junioribus  oculo  breviore ,  aetate  valde  provectis  oculo  non  breviore;  naribus orbitae 
roagis  quam  rostri  apici  approximatis  ;  linea  rostro-dorsali  rostrum  inter  et  nuchara  vulgo  concava 
vel  convexiuscula,  nucba  valde  convexa;  linea  interoculari  convexa;  osse  suborbitali  anteriore 
pentagono,  vix  vel  non  altiore  quam  longo,  margine  inferiore  convexo,  marginibus  anteriore  et  pos- 
teriore  inferioribus  convexis  vel  truncatis,  marginibus  superioribus  concavis  in  angulum  acutum 
sursum  spectantem  naribus  approximatura  unitis ,  medio  crista  longitudinali  vulgo  ramosa  percurso; 
osse  suborbitali  2°  oblongo-tetragono  non  ad  paulo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  multo 
minus  duplo  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  deorsum  mediocriter  protractili , 
ante  oculum  vel  sub  parte  oculi  anteriore  desinente,  3  ad  2^/3  in  longitudine  capitis ;  rictu  valde 
obliquo ,  plus  minusve  curvato;   cirris  gracilibus ,  rostralibus  oculo  paulo  vel  non ,  supramaxillaribus 


343 

oeulo  multo  longloribus;  maxilla  inferiore  symphysl  tuberculo  conspicuo  nullo,  inferne  poris  conspi- 
cuis  nullis ;  labiis  carnosis  teretibus  facie  orali  leviter  transversim  rugosis ;  operculo  latitudine  X^k  ad  l*/5 
in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo ;  apertura  brancliiali  sub  prae- 
operculi  margine  posteriore  desinente ;  dentibus  pharyngealibus  uncinato-cochleariformibus  2.3.4/4.3.2 ; 
osse  scapulari  trigono  obtuse  rotundato;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post 
pinnas  ventrales  obtuse  carinato;  cauda  altitudine  1%  ad  I^/s  in  longitudine  capitis;  dorso  elevato 
angulato  ventre  convexo  altiore ;  squamis  medio  corpora  squamis  corpore  antice  et  postice  non  con- 
spicue  majoribus ,  verticalibus  e  centro  communi  simplice  vel  reticulato  radiatim  striatis  ,  23  ad 
25  in  linea  laterali ,  10  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  5  (4V2)  supra  lineam 
lateralem,  3  lineam  lateralem  inter  et  basin  ventralium  et  anum,  7  vel  8  in  serie  longitudinali 
ücciput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  postror- 
sum  magnitudine  sensim  accrescentibus  posterioribus  iis  seriebus  lateralibus  non  vel  vix  majoribus ; 
linea  laterali  valde  eurvata ,  infra  lineam  rostro-caudalem  descendente ,  singulis  squamis  tubulo 
simplice  mediam  squamam  attingente  vel  non  attingente  notata ;  pinna  dorsali  supra  basin  pinna- 
rum  pectoralium  incipiente  juvenilibus  acuta  vix  vel  non  emarginata  adultis  frequenter  obtusa, 
vulgo  convexa,  altitudine  1%  ad  plus  quam  2  in  altitudine  corporis,  non  multo  ad  non  altiore 
quam  basi  longa,  spina  gracilescente  postice  denticulis  bene  conspicuis  serrata  cum  parte  ejus 
flexili  capite  non  ad  multo  breviore;  pinnis  pectoralibus  acutis  ventralibus  paulo  longioribus  6  ad 
51/2  in  longitudine  corporis  ventrales  attingentibus  vel  fere  attingentibus ;  ventralibus  junioribus 
acutis  adultis  obtusiusculis  ad  obtuse  rotundatis  analem  attingentibus  vel  non  attingentibus ;  anali 
junioribus  acuta  obtusa  non  vel  vix  emarginata,  aetate  provectis  obtusa  convexa,  dorsali  multo 
minus  duplo  humiliore  juvenilibus  non  multo  minus  duplo  aetate  provectis  valde  multo  minus  duplo 
altiore  qnam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  basi  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum 
squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4  fere  ad  4V2  ÏQ  longitudine  corporis  ;  colore  corpore  su- 
perne  viridi,  inferne  argenteo;  capite  superne  aetate  provectis  praesertim  violaceo ;  iride  flava  su- 
perne  fusca;  fasciis  dorso  latis  transversis  violaceis  3,  fascia  1»  occipito-nucbali ,  2»  dorso-axillari , 
3»  dorso-ventrali  infra  lineam  lateralem  acute  desinente  superne  basin  pinnae  dorsalis  totam  vel  ma- 
xima parte  amplectente;  dorso  insuper  post  pinnam  et  cauda  media  altitudine  fascia  longitudinali  ni- 
gricante-violacea;  fascia  caudali  supra  vel  paulo  ante  pinnam  analem  incipiente  et  usque  in  mediam 
pinnam  caudalem  producta ;  speciminibus  pluribus  macula  rotundiuscula  violaceo-nigra  supra-anali, 
anteriori  pinnae  analis  parti  opposita;  pinnis  roseis,  dorsali  et  anali  basi,  caudali  radiis  intramar- 
ginalibus  rubris;  anali  violaceo  marginata. 
B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/13  vel  1/14.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  inclus. 
Syn.  Barbus  lateristriga  Val.,  Poiss.  XVI  p.  120;  Blkr,  Bijdr.  ichth.  fauna  v.  Blitong,  Nat.  T. 
Ned.  Ind.  III  p.  95. 

Sarbeau  au  trait  latéral  Val.,  Poiss.  XVI  p.  120. 

Dohkum  Sundan. 
Hab.  Java  (Batavia.  Buitenzorg,  Tjampea,  Sadingwetan,  Tjipanas,)  in  flnviis. 

Sumatra  (Telokbetong,  Lahat,  Solok),  in  fluviis. 

Borneo  (Bangkajang) ,  in  fluviis. 

Singapura ,  in  fluviis. 

Banka,  in  fluviis. 

Biliton  (Tjirutjup),  in  fluviis. 
Longitudo  18  speciminum  60'"  ad  180'". 

Aanm.  Kuhl  en  Van  Hasselt  namen  deze  soort  ook  waar  in  West-Java  te  Sading- 


344 

wetan,  welke  naam   door  den  heer  Valenciennes  verkeerdelijk   werd  gehouden  voor 
den  inlandseheu  naam  der  soort. 

De  soort  is  zeer  gemakkelijk  herkenbaar  aan  hare  kleurteekening.  Behalve  de 
dwursche  zijbanden  en  den  overlangschen  staartband,  bevindt  er  zich  gewoonlijk 
flog  eeue  ronde  zwart-violette  vlek  boven  den  grond  der  aarsvin. 

Bij  de  oude  voorwerpen  is  de  nek  veel  boller  dan  bij  de  jongere  en  de  rug-  en 
aarsvin  worden  er  zeer  stomp  en  afgerond.  Mijn  grootste  voorwerp  schijnt  tot 
den  geheel  volwassen'  leeftijdstoestand  te  behooren. 

De  Dokkum  is  ver  over  de  Soenda-eilanden  verbreid,  doch  schijnt  nergens  zeer 
talrijk  aan  individuen  voor  te  komen.     Te  Batavia  is  zij  zeer  zeldzaam. 

Systomus  (Barbodes)  fasciatiis  Blkr.  —  Gehande   Lalawak.    Atl.  Cypr. 
Tab.  XXXIII  fier.  6. 

o 

Systom.  (Barbod.)  ccrpore  oblongo  compresso,  altitudïne  S'/g  ad  4  in  eju3  longitudine,  latitudine 
■2  et  paulo  ad  2',iin  ejus  altitudine;  capite  acntiusculo  4^/4  ad  5  et  paulo  in  longitudine  eorpoiis 
cum,  S'^/iad  4  iu  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  I's  ad  li/4,  latitudine 
1^,3  ad  2  fere  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  2-/5  ad  31/4  in  longitudine  capitis,  diametro  1  ad 
1%  in  capitis  parte  postoculari ,  diametro  1  fere  ad  let  paulo  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis 
juargiuem  externum  tegen  te,  antice  quam  postice  latiore,  apertura  subcirculari ;  rostro  acutiusculo 
convexo,  oculo  breviore,  nou  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  magls  quam  rostri  apici  appro- 
ximatis;  linea  rostro-dorsali  fronte  et  vertice  declivi  rectiuscula,  nuclia  convexa ;  linea  interoculari 
convexiuscula ;  osse  suborbitali  anteriore  pentagono  vix  vel  non  longiore  quam  alto ,  margine  infe- 
riore  oblique  convexo,  marginibus  anteriore  et  posteriore  inferioribus  brevibus  oblique  convexis  vel 
ti-uncatis,  marginibus  superioribus  concavis  ia  angulum  acutum  sursum  spectantem  naribus  appro- 
ximatum  unitis,  dimidio  inferiore  crista  longitudinali  oblique  descendente  percurso;  osse  suborbitali 
2^  elongato-tetragono,  antice  quam  postice  non  vel  vix  altiore,  plus  duplo  longiore  quam  alto,  osse 
suborbitali  1°  plus  duplo  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  mediocriter  deor- 
sum  protractili,  sub  oculi  margine  anteriore  vel  vix  ante  oculum  desinente,  3 ','4  ad  SVa  in  longitu- 
dine capitis;  rictu  sat  obliquo;  cirriS' gracilibus  rostralibus  supramaxillaribus  brevioribus  oculo  non 
vel  vix  brevioribus ,  supramaxillaribus  oculo  paulo  ad  sat  multolongioribus;  maxilla  inferiore  symphy  si 
tuberculo  obtuio  vix  conspicuo,  inferne  poris  conspicuis  nullis  j  labiis  gracilibus  teretibus,  leviter 
transversim  striatis;  operculo  latitudine  13/4  circiter  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo 
vel  concaviusculo ;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente,-  dentibus  pha- 
ryngealibus  uncinato-cochleariformibus  2.3.4/4.3.2;  osse  scapulari  trigono obtuse  rotundato;  dorso  elevato, 
augulato,  ventre  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ven- 
trales  obtuse  carinato ;  cauda  altitudine  l*/5  circiter  in  longitudine  capitis ;  squamis  medio  corpore  squa- 
mis  corpore  antice  et  postice  non  conspicue  majoribus,  ventralibus  e  centro  communi  simplice  vel  reticu- 
lato  radiatim  striatis,  26  vel  27  in  serie  longitudinali,  10  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infi- 
niis  quarum  5  (4*/a  )  supra  lineam  lateralem  ,  etiam  ante  pinnam  dorsalem ,  3  vel  4  lineam  lateralem  inter 
et  basin  ventralium  et  anum,  10  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem ,  ventralibus 
infimis  longitudinaliter  triseriatis,  postrorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus  posterioribus  iis 
seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula ,  antice  tantum  declivi,  lineam  rostro-caudalem 
non  vel  vix  attingente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam   attingente  vel  superante 


345 

botata:  pinna  dorsali  supra  pinnas  ventrales  incipiente,  acata,  emarginata,  altitudine  IV3  ad  lV*in 
altitndine  corporis,  multo  minus  duplo  ad  paulo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  valde 
gracili,  postice  denticulis  conspicuis  scabra,  cum  parte  ejus  flexili  junioribus  capite  paulo  longiore 
aetate  provectioribus  capite  paulo  breviore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  longitudine  sub- 
aequalibus  S'/s  ad  G'/s  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales,  ventralibus  analem  attingen- 
tibus  vel  subattingentibus;  anali  acuta,  non  vel  parum  emarginata,  dorsali  non  multo  minus  duplo 
humiliore,  non  multo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  3°  gracili  cartilagineo ;  caudali  basi 
tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4  ad  4*/3  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  su- 
perne  olivaceo,  lateribus  aureo-rubro,  inferne  argenteo ;  iride  flavasuperne  fusca;  fasciis  corpore  lon- 
tudinalibus  fusco-violaceis  6,  fasciis  1»  et  2»  nucho-dorsalibus ,  3»  postoculo-caudali  basin  caudalis 
auperiorem,  4»  oculo-caudali  basin  caudalis  mediam,  5a  scapulo-caudali  basin  caudalis  inferiorem, 
6«  ventrali  pinnam  analem  attingentibus ;  pinnis  roseis  vel  rubris,  anali  ceteris  dilutiore. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.,  P.  1/14  ad  1/16.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  5/17/5  vel  6/17/6  lat.  brev.  iacl. 

Syn.  Barbus  fasciatus  Elkr,  Nalez.  ichthyol.  faun.  Banka,  Nat.  T,  Ned.  Ind.  V  p.  190. 

Hab.  Sumatra  (Moarakompeh).  in  fluviis, 
Banka  (Marawang),  ia  fluviis. 
Borneo  (Kaliajan),  in  fluviis. 

Longitudo  4  speciminum  93'"  ad  120'". 

Aanm.  Systomus  (Barbodes)  fasciatus  is  gemakkelijk  herkenbaar  aan  hare  over- 
langsche  donkere  ligchaamsbanden ,  lange  voeldraden,  slanken  ligt  getanden  rug- 
doorn, spits  profiel,  enz. 

Mijne  voorwerpen  van  Banka  en  Borneo  zijn  korter  van  vormen  dan  dat  van 
Sumatra,  doch  op  volkomen  dezelfde  wijze  geteekend.  De  onderste  der  6  banden 
is  gewoonlijk  slechts  flaauw  uitgedrukt  en  bij  een  der  voorwerpen  naauwelijks 
zi»tbaar. 


o" 


Systomus  (Baj'bodes)  ohtusirostris  Blkr.  —  Siompsnuitige   Lalawah.  Atl. 
Cypr.  Tab.  XXXIV  fig.   1. 

System,  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4-/5  in  ejus  longitudine  cum,  3  Vs  ei  rei  ter 
in  ejus  longitudine  absque  pinna  caudali;  latitudine  corporis  l^/*  circiter  in  ejus  altitudine;  capite 
obtuso  convexo  valde  truncato,  5  in  longitudine  corporis  cum,  8-/3  ad  3^/i  in  longitudine  corporis 
absque  pinna  caudali ;  altitudine  capitis  IV5  circiter,  latitudine  iVs  circiter  in  ejus  longitudine;  oculis 
diametro  2^/4  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  iVs  circiter  in  capitis  parte  postoculari,  diametro 
1  circiter  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura 
subcirculari;  rostro  obtusissimo  truncato,  oculo  multo  breviore,  non  ante  os  prominente;  naribus 
medio  circiter  orbitam  inter  et  rostri  apicem  perforatis,  posterioribus  valde  magnis;  linea  rostro- 
dorsali  ubique  convexa;  linea  interoculari  convexa ;  osse  subol'bitall  anteriore  pentagouo,  altiore  quam 
longo,  margine  inferiore  convexo,  marginibus  anteriore  et  posteriore  infcrioribus  convexis  vel  trun- 
catis,  marginibus  superioribus  concavis  in  angulura  acutum  sursum  spectantem  naribus  approxima- 
tum  unitis,  dimidio  Infei'Ioro  crista  longitudinali  margini  ossis  inferiori  non  parallela;  osse  suborbi- 
tali  2''obIongo-tetragono,  duplo  circiter  longiore  qiiamalto,  osse  suborbitali  1°  plus  duplo  humiliore; 
maxilla  superiors  aaxilla  inferiore  non  lonüiMre,  raedlocriter  Ueorsum  protractili,  sub  oculi  margine 

44 


346 

anteriore  desinente  SVa  circiter  in  longitudine  capitis ;  rictu  valde  obliquo ;  cirrisgracilibus,  rostralibiis 
oculo  non  vel  vix  brevioribus,  supramaxillaribus  oculo  longioribus;  maxilla  inferioro  symphysi  tuber- 
culo  conico  bene  conspicuo,  inferne  poris  conspicuis  nullis;  labiis  carnosis  teretibus  striis  vel  rugis 
conspicuis  nullis;  operculo  minus  duplo  altiore  quam  longo,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  con- 
vexiusculo;  dentibus  pharyngealibus  uncinato-cochleariformibus  2.3.5/5.3.2 ;  osse  scapulari  trigono  obtuso 
Totundato;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  obtusecari- 
nato?;  cauda  altitudine  l^s  circiter  in  longitudine  capitis;  dorso  elevatiusculo  angulato  ventre  multo 
altiore ;  squamis  medio  corpore  squamis  corpore  antice  et  postice  non  conspicue  majoribus ,  verticalibus 
e  centro  communi  simplice  vel  retic.ulato  radiatim  striatis,  23  vel  24  in  linea  laterali,  9  in  serie 
transversali  absque  ventralibus  infimis  quarura  5(4V2)supra  lineam  lateralem,  8  vel  9  in  serie  longi- 
tudinali  oeciput  in  ter  et  pinnam  dorsalem;  linea  laterali  leviter  curvata,  lineam  rostro-caudalem 
subattingente ,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  superaute  notata;  pinna  dorsali 
supra  basin  pianarum  ventralium  incipiente,  acuta,  non  emarginata,  altitudine  l'/i  circiter  in  al- 
titudine corporis,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  gracili  postice  den- 
ticulis  bene  conspicuis  serrata,  cum  parte  ejus  flexili  capite  non  vel  vix  breviore;  pinnis  pectora- 
libus  et  ventralibus  acutis  longitudine  subaequalibus  6  circiter  in  longitudine  corporis,  pectoralibus 
ventrales  attingentibus ,  ventrales  analem  fere  attingentibus ;  anali  acuta,  non  emarginata,  dorsali 
multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  duplo  fere  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio 
gracili  toto  fere  cartilagineo ;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  3^/* 
circiter  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava;  dorso 
basi  pinnae  macula  oblonga  longitudinali  violaceo-coerulea;  pinnis  flavescente-  vel  roseo-hyalinis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14  vel  2/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  vel  8/17/8  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barhus  obtusirostris  V.  Hass.,  Algem.  Konst-  en  Letterb.  182311  p.  132;  Buil.  Féruss.  1824 
Zool.  p.  375;  Val,  Poiss.  XVI  p.   125;  Blkr,  Descr.   pisc.  javan.  nov.   Nat  T.  Ned. 
Ind.  XIII  p.  353 
Barbeau  a  nuseau  obtus  Val.,  Poiss.  XVI  p.  125. 
Bunter  Sundan. 

Hab.  Java  (Tjampea),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  49'". 

Aanm.  Onder  de  aan  haar  verwante  soorten  laat  Systomus  (Barbodes)  obtusi- 
rostris zich  gemakkeHjk  onderkennen  aan  haren  stompen  kop  met  afgeknotten  snuit 
en  niet  uitpuilende  bovenkaak,  welke,  bij  geopenden  bek,  zelfs  korter  schijnt  dan 
de  onderkaak;  alsmede  aan  hare  spitsere  en  betrekkelijk  grootere  vinnen,  niet  uit- 
gerande  rugvin  en  aarsvin,  enz.  Mijn  voorwerp  is  het  eenige,  hetwelk  ik  tot  dus- 
verre^ heb  waargenomen,  zoodat  de  soort  zeer  zeldzaam  schijnt  te  zijn. 

Systomus  (Borhodes)  maculatus  Blkr.  —  Gevlekte  Lalawak.  Atl.  Cypr. 
Tab.  XXXIII  %.  4,  XXXIV  fig.  6.  7. 

Systom.  (Barbod.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  3  et  paulo  ad  4V2  in  ejus  longitudine 
cum,  2^'2  fere  ad  3  in  ejus  longitudine  absque  pinna  caudali:  latitudine  corporis  2  fere  ad  2*/2  in 
ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  convexo  4-/5  ad  5-/3  in  longitudine  corporis  cum,  3V2  ad  42/5111 
longitudine  corpoiis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  l^/o  ad  l*/3,  latitudine  1^/*  ad  1^/5  in 
ejus  longitudine;   oculis   diametro  3  ad  3'  3  in   longitudine  capitis,   diametro  iV*  ad  IV2  in  capitis 


347 

parte  postoculavi ,  diametro  1  ad  l'/s  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  margiaem  externum 
tantum  tegente,  antice  quara  postice  latiore  apertura  suboirculari ;  rostro  acutiusculo  vel  obtusiusculo, 
convexo,  non  ante  os  prominente,  oculo  breviore;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  appro- 
,  ximatis;  linea  rostro-dorsali  capita  convexiuscula,  nuclia  convexa,  verticem  iuter  et  nucham  interdum 
concaviuscula;  linea  interoculari  convexiuscula  vel  convexa;  osse  suborbitali  anteriore  pentacono , 
non  vel  paulo  altiore  quam  longo,  margine  inferiore  obliquo  convexo,  marginibus  anteriore  et  pos- 
riore  inferioribus  convexis  vel  truncatis,  marginibus  superioribus  concavis  in  angulum  acutum  sur- 
sum  spectantem  naribus  approxiraatum  unitis ,  dimidio  inf'erore  crista  longitadinali  inferne  ramum  e- 
dente  percurso;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono ,  antice  quam  postice  non  vel  vix  altiore,  duplo 
circiter  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  duplo  eirciter  humiliore;  osse  suborbitali  tertio  con- 
vexitate  maxima  oculo  duplo  ad  plus  triplo  graciliore;  raaxilla  superiore  maxilla  inferiore  lon»iore, 
mediocriter  deorsura  protractili,  vix  ante  oculum  vel  sub  oculi  margine  anteriore  desinente,  SVs  ad 
3V2  in  longitudine  capitis;  rictu  obliquo;  cirris  carnosis,  rostralibus  oculo  paulo  ad  multo,  supra- 
jnaxillaribus  oculo  semper  raulto  longioribus;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  brevi  obtuso, 
inferne  utroque  ramo  poris  5  p.  m.  non  semper  consptcuis  in  seriem  longitudinalem  dispositis ;  labiis 
carnosis  teretibus ,  facie  orali  vix  conspicue  transversira  striatis ;  operculo  latitudine  l^/s  ad  2  in  ejus 
altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo ;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  par- 
te  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  uncinato-cochleariformibus  2.3.5/5.3.2 ;  osse  scapulari 
trigono  obtuse  vel  obtusiuscule  rotundato;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato ,  post 
pinnas  ventrales  obtuse  carinato;  dorso  elevatiusculo  angulato  ventre  multo  altiore;  cauda  altitu- 
dine I2/3  ad  13/4  in  longitudine  capitis;  squamis  medio  corpore  squamis  corpore  antice  et  postice 
non  conspicue  majoribus,  parum  ad  non  obliquis  (angulo  marginis  liberi  inferiore  non  vel  paulo 
tantum  ante  angulum  superiorem  sito) ,  e  centro  communi  simplice  vel  reticulato  radiatim  striatis , 
23  ad  27  in  linea  laterali,  10  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  5  (4V2  )  supra  li- 
neam  lateralem  sub  spinadorsi,  3  lineam  lateralem  inter  et  basin  ventralium  et  anum,9  in  serie  longi- 
tadinali occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  Ipngitudinaliter  triseriatis ,  serie  media 
mediis  ceteris  interdum  majoribus  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus ;  linea 'laterali  curvata ,  lineam 
rostro-caudalem  attingente ,  sed  raro  infra  eam  descendente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam 
squamam  vulgo  attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  vel  vix  post  basin  pinnarum  ventralium  in- 
cipiente,  acuta,  angulata,  non  vel  vix  emarginata  vel  convexa,  altitudine  IV4  ad  l*/5  in  altitudine 
corporis,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  gracilescente  postice  denti- 
culis  conspicuis  serrata  cum  parte  ejus  flexili  capite  paulo  ad  sat  multo  breviore;  pectoralibus  acutis, 
apice  frequenter  rotundatis  ventrales  attingentibus  vel  non  attingentibus  ö^/s  ad  6V2,  ventralibus 
obtusiusculis  apice  rotundatis  analera  non  attingentibus  6V-2  ad  7"^/3  in  longitudine  corporis;  anali 
acuta,  non  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore ,  multo  sed  vulgo  multo  minus 
duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  toto  fere  cartilagineo ;  caudali  basi  tantum 
squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4  ad  4^/3  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne 
viridi  vel  olivaceo,  inferne  argenteo  vel  aureo;  iride  flava  superne  fusca;  macula  supra-operculari 
fusca  nulla;  squamis  dorso,  lateribus  caudaque  singulis  basi  vitta  transversa  violascente,  raro  cen- 
tro macula  rotunda  fuscescente,  raro  etiani  vitta  violaceo-coerulea  longitudinali  cephalo-caudali 
supra  lineam  lateralem  vel  maculis  pluribus  violaceo-coeruleis  in  seriem  longitudinalem  dispositis; 
macula  violaceo-coerulea  majore  vel  minore  dorso  basi  radiorum  dorsalium  anteriorum  approximata 
et  cauda  in  linea  laterali  basi  pinnae  caudalis  approximata  et  interdum  etiam  ventre  basi  pinnae 
analis  anteriori  approximata ;  plnnis  flavescente-  vel  roseo-byalinis  vel  carmosinis,  imparibas  vulgo 
leviter  fusco  marginatis;  anali  basi  antice  intei:dum  macula  parva  violaceo-coerulea. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4,9.  P.  1/14  ad  1/16.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 


348 

Syn.   Barlus   maCulalus   V.  Hass. ,  Algem.    Konst-  en  letterb.    1823  II  p.  132;    Bollet.    Feruss. 
1824,  Zool;   Val..  Poiss.  XVI  p.  147. 
Barbus  hinotatus  Kuhl;  Val..  Foiss.  XVI  p.   126;   Blkr,  Verslag  vlschs.    Oost- Java,    Nat. 

■  T.  Ned.  Ind.  IX  p.  408. 
Barbeau  tachetc  Val.,  Poiss.  XVI  p.  147. 
Barbeau  aux  deux  marques  Val.,  Poiss.  XVI  p.  126. 

Barbus  oresigenes  Blkr,  Verli.  Bat.  Gen.  XXIll  Iclith.  Midd.  Oost- Java  p.  17. 
Barbus  blitonensis  Blkr,  Bijdr.  ichthyol.  Blitong.  Nat.  T.  Ned.  Ind.  III  p.  96. 
Barbus  kusunensis  Blkr,  Zesde  bijdr.  iclith.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  III  p.  429. 
Barbus  polyspilos  Blkr,  Descript.  spec.  pisc.  Jav.  nov.  Nat.  T.  Ned.  Ind.  XIII  p.  352. 
Bunier  Sund.;  Wader  Jav.;  Tanah,  Sepadah  Benkul. 
Hab.  Java  (Batavia,  Serang,  Perdana,  Tjibiliong,  Tjimanok,  Pandeglang,  Tjampea,  Buitenzorf, 
Tjitjurup,  Tjipanas,    Tjiandjur,  Garut,  Patengan,  Pandjallu,  Ambarawa,  Dlëng,  Easu- 
ruan,  Malang,  Bator,  Ngantang,  Grati ,  Bondowosso),  in  fluvils  et  lacubus. 
Sumatra  (Benkulen,  Padang.   Priaman,    Meninju,  Solok,    Telokbetong,  Lahat),  in  fluviis  et 

lacubus. 
Borneo  (Prabukarta,  Bangkajang),  in  fluviis. 
Biliton  (Tjirutjup),  in  fluviis. 

Banka  (Marawang,  Baturussak,  Toboali),  in  fluviis. 
Singapura,  in  fluviis. 
Bali  (Boleling) ,  in  fluviis. 
Nias,  in  fluviis. 
Longitudo  166  speciminum  38'"  ad  149'". 

Aanm.  Systomus  (Barbodes)  maculatus  werd  ter  bovenaangehaalde  plaatse  het  eerst 
vermeld  door  Van  Hasselt,  doch  het  eerst,  hoezeer  slechts  zeer  kort  en  naar  een 
zeer  jong  voorwerp  ,  beschreven  door  den  heer  Valenciennes.  Ik  bezit  de  kopie 
eener  afbeelding  dezer  soort,  nagelatendoor  Van  Hasselt,  welke  geheel  den  habitus 
en  kleurteekening  heeft  van  eenige  mijner  jeugdige  voorwerpen.  Den  heer  Valen- 
ciennes brengt  de  soort  te  onregte  tot  de  groep  van  zijn  geslacht  Barbus  meton- 
getanden  rugdoorn,  nadat  hij  haar  eerst,  onder  den  naam  van  Barbus  binotatus 
Kuhl  beschreven  had  en  te  regt  geplaatst  tusschen  de  soorten  met  getanden  rugdoorn. 

Systomus  (Barbodes)  maculatus  is  eene  zeer  verbreide  soort,  hebbende  ik  haar  reeds 
van  acht  verschillende  Soenda-eilanden  ontvangen.  Zij  is  ook  een  der  soorten  van 
Cyprinoïden ,.  die  zich  het  verste  oostwaarts  uitstrekken,  tot  Bali  en  de  oostkust 
van  Borneo.  Op  Java  is  zij,  vooral  in  de  bergstroomen,  zeer  algemeen,  doch 
wegens  hare  gewoonlijk  geringe  grootte,  als  voedingmiddel  niet  gezocht.  Zij 
leeft  tot  hoog  in  het  gebergte  ,  hebbende  ik  haar  zelfs  aangetroffen  in  de  kleine 
meren  van  de  bergvlakte  van  Diëng ,  in  Midden-Java  op  eene  hoogte  van  meer 
dan    6000  voeten  boven  de  zee. 

De  weinig  scherpe  kenteekenen,  welke  ik  vond  bij  Vle  de  nominale  soorten,  welke 
ik  vroeger  onder  de  namen  Barbus  oresigenes,  Barbus  bilitonensis,  Barbus  kusa- 
nensis    en  Barbus  polyspilos  beschreven   heb,  gaven  mij  aanleiding  te  trachten  een 


349 

groot  aantal  voorwerpen  daarvan  te  verzamelen,  ten  einde,  zoo  mogelijk,  die  ken- 
merken met  meer  zekerheid  vast  te  stellen.  Zoo  heb  ik  thans  meer  dan  1 60  voor- 
werpen onderzocht  en  in  stede  van  het  gewenschte  doel  te  bereiken,  ben  ik  tot  de 
overtuiging  gekomen,  dat  alle  vier  genoemde  soorten  niet  soortelijk  van  Systomus 
(Barbodes)  maculatus  verschillen,  niettegenstaande  belangrijke  afwijkingen  in  gedaan- 
te en  hoogte  van   ligchaam  en   kop  en   in  de  kleurteekening. 

Mijne  voorwerpen ,  naar  welke  ik  Barbus  oresigenes  beschreef,  behooren  tot  de 
slankere  vormen  zonder  rugvlek  en  staartvlek ,  stomperen  kop  en  langere  voeldraden. 

Het  voorwerp  van  Biliton ,  naar  hetwelk  ik  de  beschrijving  van  Barbus  blitonensis 
ontwierp ,  behoort  tot  eene  minder  slanke  verscheidenheid  met  hoogen  hoekigen  rug 
en  groote  rugvlek. 

Het  exemplaar  uit  de  Koesan-rivier  in  oostelijk  Borneo,  waarnaar  de  beschrij- 
ving van  Barbus  kusanensis  genomen  is,  behoort  tot  de  meest  gedrongene  vormen 
der  soort,  met  betrekkelijk  grooteren  kop  en  zonder  rugvlek. 

Ook  de  voorwerpen,  welke  gediend  hebben  tot  mijne  beschrijving  van  Barbus 
polyspilos,  behooren  tot  den  minder  slanken  vorm,  bij  welke  de  schubben  met  ronde 
bruinachtig-grijze   vlekjes   zijn  geteekend  en  het  profiel  weinig  bol  is. 

De  talrijke  verschillen  in  vormen  en  kleurteekening  zijn  niet  of  slechts  voor  een 
gedeelte  afhankelijk  van  leeftijds  toestanden ,  geslachten   en  woonplaatsen. 

Mijne  voorwerpen  van  Borneo,  Banka  en  Biliton  zijn  alle  aanmerkelijk  hoog 
van  ligchaam,  de  jongere  zoowel  als  de  oudere,  doch  op  Java  en  Sumatra  komen 
de  hoogere  en  slankere  vormen  bij  elkander  voor.  De  rugvlek  en  staartvlek  ver- 
dwijnen dikwerf  bij  oudere  voorwerpen,  doch  ook  bij  jongere  voorwerpen  zijn  zij 
niet  altijd  aanwezig.  Daarentegen  bezit  ik  volwassen  exemplaren,  uitsluitend  echter 
van  de  gedrongene  verscheidenheid,  bij  welke  de  rugvlek  niet  alleen  aanwezig  maar 
buitengewoon  groot  en  duidelijk  is. 

Den  kopstaartband  vindt  men  slechts  bij  voorwerpen  van  jeugdigen  en  middel- 
baren leeftijd,  doch  bij  verre  weg  de  minste.  Dit  bandje  loopt,  indien  het  aan- 
wezig is,  altijd  over  de  rei  schubben,  welke  onmiddellijk  boven  de  rei  zijlijnschub- 
ben gelegen  is,  en  is  bij  enkele  exemplaren  in  meerdere  kleinere  en  grootere  vlek- 
jes verdeeld. 

De  ronde  schubvlekjes  van  mijne  vroegere  Barbus  polyspilos  schijnen  aflianke- 
lijk  te  zijn  van  eene  zekere  ruwheid  tijdens  den   bronstijd. 

ST/stomus    {Barhodes)    goniosoma  Blkr. — Hoekige  Lalawak.  Atl.    Cypr. 
Tab.  XXXIII  fip-    3, 

o 

Systora.  (Barbod.)  corpore  oblongo  comprcsso,  altitudine  3-/5  circiter  in  ejus  loDgitudine  cum,  2'^,3 
circiter  in  ejus  longitndine  ab.=  que  pinna  cr.udali;  latitiidine  corpoiis  2'/3  circiter  in  ejus  altitudine 
capite   acuto    non  convexo,    5   et   paulo  in  longitndine  corporis  ciina,  4  fere  ie  longitudine  corporis 


350 

absque  pinna  caudali ;  altltiidine  capltis  l',3  ad  I-/5,  latitudine  1-  3  ferein  eju3  longitudine;  oculis  diame- 
tro 3V2  circiter  in  longitudine  capitis ,  diametro  IV4  circiter  in  capitis  parte  po3tooulari,  diametro  I75  cir- 
citer  distantibus ,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente  antice  quam  postice  la- 
tiore,  apertura  subcirculari;  rostro  acuto,  non  ante  03  prominente,  oculo  non  vel  vix  breviore;  na- 
ribus  orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici  approximatis;  linea  rostro-dorsali  toto  capite  declivi 
recta,  nucha  declivi  convexiuscula ;  linea  interoculari  rectiuscula;  osse  suborbitali  anteriore  oblique 
pentagono,  aeque  alto  circiter  ac  longo,  niargine  inferiore  oblique  convexo,  marginibus  anteriore  et 
posteriore  inferioribus  truncatis  vel  convexis,  marginibus  superioribus  anteriore  praesertim  concavis 
in  angulum  acutum  sursum  spectantem  naribus  approximatum  unitis,  dimidio  inferiore  crista  longi- 
tudinali  inferne  ramum  edente  percurso;  osse  suborbitali  2°  oblongo-tetragono  antice  quam  postice 
non  vel  vix  altiore,  paulo  plus  duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  duplo  circiter  hurai- 
liore;  osse  suborbitali  3°  convexitate  maxima  oculo  paulo  plus  duplo  graciliore;  maxilla  superiore 
maxilla  inferiore  longiore,  mediocriter  deorsum  protractili,  vix  ante  oculum  desinente,  S'/a  circiter 
in  longitudine  capitis:  rictu  obliquo;  cirris  gracilibus  rostralibus  et  supramaxillaribus  longitudine 
subaequalibus  oculo  sat  multo  longioribus;  maxilla  inferiore  syinphysi  tuberculo  conico  obtuso  pa- 
ram conspicuo,  inferne  utroque  rarao  poris  p.  ra.  5  in  seriem  longitudinalem  dispositis;  labiis  car- 
nosis  teretibus,  facie  orali  leviter  transversim  striatis ;  operculo  latitudine  1^/i  circiter  in  ejus  altitu- 
dine,  margine  inferiore  rectiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  parte  posteriore  desinente; 
dentibus  pharyngealibus  uneinato-cochleariformibus  2.3.5/5.3.2  ;  osse  scapulari  trigono ,  valde  obtuse 
rotundato;  rentre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  obtuse  carinato  : 
dorso  valde elevato  angulato  ventre  valde  convexo  non  multo  altiore;  cauda  altitudine  13;g  circiter  in 
longitudine  capitis ;  squamis  medio  corpore  squamis  corpore  antice  et  postice  valde  conspicue  majoribus  et 
valde  obliquis  (angulo  marginis  liberi  inferiore  sat  longo  ante  angulum  superiorem  sito) ,  en  centro  com- 
muni  simplice  vel  reticulato  radiatim  striatis,  24  in  linea  laterali,  10  in  serie  transversali  absque 
ventralibus  infimis  quarura  5  ('i'/2)  supra  lineara  lateralem  sub  spina  dorsali,  2  tantum  lineam 
lateralem  inter  et  basin  ventralium  et  anum ,  9  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dor- 
salem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  posterioribus  et  seriebus  latera- 
libus  magnitudine  subaequalibus;  linea  laterali  valde  curvata,  infra  lineam  rostro-caudalem  descen- 
dente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente  vel  superante  notata;  pinna 
dorsali  paulo  post  basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  vix  emarginata,  altitudine  l^/i  cir- 
citer in  altitudine  corporis,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  mediocri 
jjostice  denticulis  bene  conspicuis  numerosis  seri-ata,  cum  parte  ejus  flexili  IV3  circiter  in  longitudine 
capitis;  pinnis  peqtoralibus  acutis  ventralibus  paulo  longioribus  6'/3  circiter  in  longitudine  corporis, 
ventrales  non  attingentibus ;  ventralibus  angulatis  obtusis  analem  nou  attingentibus ;  anali  acutiuscu- 
la,  vix  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  sat  multo  sed  multo  minus 
duplo  altiore  quam  basi  longa ,  radio  simplice  tertio  gracili  toto  fere  cartilagineo ;  caudali  basi  tan- 
tum squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  é'/a  circiter  in  longitudine  corporis;  colore  corpore 
superne  olivascente,  inferne  argenteo;  iride  flava,  superne  fusca;  macula  supra-opercnlari  fusca  vel 
violacea;  squamis  dorso,  lateribus  caudaque  singulis  basi  violascentibas;  pinnis  roseis  vel  roseo- 
hyalinis,  imparibus  fusco  arenatis ;  cirris  rostralibus  nigricantibus. 

B.  3.  D.  4,8  vel  4/9.  P.  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/14/6  lat.  brev.   incl.    . 

Hab.  Suraatra  (Benkulen),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  146'". 

Aanm.   Systouius    (Barbodes)    goniosoma    behoort  tot  de  groep  van   het  geslacht 
met  slechts  ongeveer  25  uit  een  gemeenschappelijk  middenpunt    straalsgewijze  ge- 


351 

streepte  schubben  op  eene  overlangsche  rei,  korten  zwak  getanden  rugcloorn  en 
lange  voeldraden.  Zij  is  in  die  groep  herkenbaar  aan  haar  scherp  profiel,  hoog 
ligchaam,  zeer  hoekige  ruglijn,  lagen  kop,  groote  schubben  op  het  midden  des 
ligchaams,  geheel  achter  de  buikvinnen  ingeplante  rugvin  en  sterk  gebogene  zijlijn. 
Zij  heeft  voorts  slechts  twee  schubben  tusschen  den  onverdeelden  buikvinstraal  en 
de  zijlijn  en  tusschen  den  anus  en  de  zijlijn.  Misschien  is  ook  de  donkere  boven- 
operkelvlek  kenmerkend  voor  de  soort  even  als  de  aanwezigheid  van  slechts  14 
verdeelde  staartvinstralen ,  dragende  de  staartvin  geene  sporen  van  tegennatuurlijke 
ontwikkeling. 

Systomus  (^Barhodes)  marginatus  Blkr.  —  Gerande  Lalawak.  Atl.  Cypr. 
Tab.  XXXII  fig.  1. 

Syst.  (Barbod.)  corpore  oblongo  eorapresso,  altitudine  4  ad  3i/4  in  ejus  longitudine ,  latitudine  22/3 
ad  Sin  ejus  altitudine;  capite  obtuso  ö-'/s  ad  6V2  fere  in  longitudine  corporis  cum,  4  ad  43/4  in  longitu- 
diii«  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  1  ad  l'/s,  latitudine  1^/3  ad  1^/4  in  ejus  longi- 
tudine; oculis  diametro  2'/4  ad  2^/4  in  longitudine  capitis,  diametro  1  fere  ad  1  et  paulo  in  capitis 
parte  postoculari,  diametro  1  circiter  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum 
tegente,  anticequam  postice  latiore,  apertura  subcirculari ;  rostro  obtuso  convexo  subtruncato,  oculo 
breviore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis ;  linea  ros- 
tro-dorsali  rostrum  inter  et  nucham  rectiuscula  vel  concaviuscula,  nucha  convexa;  linea  interoculari 
convexa;  osse  suborbitali  anteriore  pentagono  vix  vel  non  altiore  quam  longo,  margine  inferiore  obli- 
quo,  raarginibus  anteriore  et  posteriore  inferioribus  concavis  truncatis  vel  convexis,  marginibus  su- 
perioribus  concavis  in  angulum  acutum  sursura  spectantem  naribus  approximatuna  unitis,  medio  cir- 
citer erista  longitudinali  percurso;  osse  suborbitali  2^  oblique  tetragono,  antice  quam  postice  altio- 
re, plus  duplo  ad  minus  duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  duplo  ad  duplo  fere  hu- 
railiore;  maxilla  superiors  maxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsum  mediocriter  protrac- 
tili,  ante  oculum  vel  sub  oculi  margine  anteriore  desinente,  3  ad  31/3  in  longitudine  capitis; 
rictu  parura  obliquo ;  cirris  gracilibus  supraraaxillaribns  rostralibus  multo  longioribus  oculo  du- 
plo vel  duplo  fere  brevioribus;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  obtuso  brevi,  inferne  poris 
conspicuis  nullis,  labiis  niediocribus  teretibus,  leviter  transversira  rugosis ;  operculo  duplo  vel 
duplo  fere  altiore  quam  lato ,  margine  inferiore  rectiusculo ;  apertura  brancbiali  sub  praeoperculi 
limbo  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  uncinato-coclileariformibus  2.3.4/4.3.2;  osse 
scapulari  trigono  obtuse  rotundato;  dorso  elevato  angnlato  ventre  convexo  altio/e,-  ventre  ante  pin- 
nas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  obtuse  carinato;  cauda  altitudine  1*/^ 
circiter  in  longitudine  capitis;  squamis  dimidio  libero  subradiatim  striatis,  dimidio  basali  corpore  an- 
tice vulgo  non  striatis  corpore  postice  parce  subradiatim  striatis,  28  vel  29  in  serie  longitudinali,  10 
in  serie  transversali  absqne  ventralibus  infimis,  quarum  5  (41/2)  supra  lineam  lateralem,  8  vel  9  in 
serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem ,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis 
serie  media  postrorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus  posterioribus  iis  seriebus  lateralibus  majo- 
ribus;  linea  laterali  parum  curvata,  lineam  rostro-caudalem  attingente,  singulis  squamis  tubulo 
simplice  mediam  squamam  attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum  ventralium  incipiente, 
acuta,  leviter  emarginata,  altitudine  11/3  ad  1 2/3  in  altitudine  corporis,  multo  sed  multo  minus  duplo 
altiore  quam  basi  longa,  spinacrassa  postice  dentibus  mediocribiis  serrata  cum  parte  ejus  flexili  capite 


352 

r.on  multolongïore;  pinnis  pectoralibus  et  ventrallbus  acutis,  pectoralibus  ventralibus  vulgo  paulo  longl- 
oribus  6  ad  6V2  in  longitudine  corporis  ventrales  non  attingentibus,  veutralibus  analetn  non  attin- 
gentibus;  pinna  anali  obtusa,  margine  inferiore  recta  vel  convexa,  dorsali  duplo  fere  ad  sat  multo 
minus  duplo  humiliore,  non  vel  paulo  tantum  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili 
basi  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa  lobis  acutis  S'^A  ad  4  in  lon- 
gitudine  corporis ;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava,  superne  fusca;macula 
vulgo  scapulari  oblonga  transversa  nigricante;  squamis  dorso,  lateribus  caudaque  singulis  basi  vitta 
semilunari  trans  versa  nigricante- violacea;  piunis  roseo-hyalinis ,  pectoralibus,  ventralibus  analique 
ceteris  dilutioribus,  dorsali  et  caudali  nigro  marginatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4,9.  P.  l/U.  V.  2/8.  A.  3,9  vel  3/10.  C.  8/17/8  vel  9/17/9  lat.  brev.  iocl. 
Syn.  Barbus  marrjinatus  Val.,  Poiss.  XVI  p.  122;  Blkr,  Nieuwe    tientall.  vischs.  Sumatra,  Nat. 
T.  Ned.  Ind.  V  p.  518. 
Barheau  bordé  Val.,  Poiss.  XVI  p.  122.. 

Lawak,  Lalawah  Mal.  Bat.,  Eegis,  Gingehek  Sundan.,  Kapt/ah  Lampong. 
Hab.  Java  (Batavia,  Lebak,    Ilankasbetong,  Sadjira,    Tjikaniki,  Tjampea,    Buitenzorg,  Tjian- 
djur,  Tjipanas,  Kuningan,  Lelies,  Parongkalong ,  Surakarta,  Ngawi,  Pasuruan,  Grati, 
Malang,  Ngantang,  Lesti),  in  fluviis  et  lacubus. 
Sumatra  (Pangabuang,  Pujakombo,  Trussan,  Priaman,  Labat),  in  flnviis. 
Longitudo  63  speciminum  65'"  ad  201'". 

Aanm.  Systomus  (Barbodes)  marginatus  behoort  tot  eene  eigene  type  in  het  on- 
dergeslacht  Barbodes,  uitwendig  kenbaar  aan  eene  betrekkelijk  veelstralige  niet 
uitgerande  aarsvin,  welk  kenmerk  ik  bij  geen  der  mij  bekende  soorten  van  Bar- 
bodes terugvind. 

De  soort  is  algemeen  over  Java  verbreid ,  doch  komt  talrijker  voor  in  de  hoogere 
dan  in  de  lagere  gedeelten  der  stroomgebieden.  Ook  op  Sumatra  wordt  zij  tot  in 
de  bergstreken  aangetroffen. 

Systomus  ?   {Barbodes) ,  carassioides    Blkr.  —  Twijfelachtige  Lalawah. 

Barb.  cirris  4,  radio  osseo  in  pinna  dorsuli  et  anali,  spina  dorsali  serrata  (Heek.). 
Syn.  Barbus  carassioides  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  29. 
Hab.  Borneo, 

Aanm.  Heckel  vermeldt  deze  soort  in  zijne  Fische  Syriens.  Ik  weet  niet  of  zij  er- 
gens nader  beschreven  is,  maar  uit  Ileckels  lijst  van  Cyprinoïden  blijkt,  dat  zij  vier 
voeldraden  en  een'  getanden  rugdoorn  heeft. 

Van  Borneo  bezit  ik  vijf  nieuwe  soorten  van  Barbodes  t.  w.  Systomus  (Barbodes) 
Schwanefeldi ,  Systomus  (Barbodes)  amblycephalus ,  Systomus  (Barbodes)  erythrop- 
terus,  Systomus  (Barbodes)  tetrazona  en  Systomus  (Barbodes)  fasciatus.  Misschien 
behoort  de  Heckelsche  soort  tot  een  dezer  drie  eerstgenoemde,  doch  zondere  nadere 
eeorevens  laat  zich  hieromtrent  niets  uitmaken. 


35 


o 


Sf/stomiis    (Capoëta)   padangensis  Blkr.  —  Padangsche  Lalawak ,    Atl. 
Cypr.  Tab.  XXXIV  fig.  8. 

Syst.  (Capoët.)  corpore  subelongato  compresso,  altitudlne  5  fere  ad  4',3  in  ejus  longitudine,  la- 
titudine  2  fere  ad  2',3  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  5  ad  5-/3  in  longitudine  corporis  cura,  3"  3 
ad  4  et  paulo  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  eapitis  l'/s  ad  l'/i,  latitudine 
2  ad  1^/4  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  3  fere  in  longitudine  eapitis,  diametro  3/4  ad  1  di- 
stantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari;  rostro 
obtusiusculo  convexo,  oculo  breviore,  non  ante  03  prominente;  naribus  orbitae  magis  quara  rostri 
apici  approximatis ;  linea  rostro-dorsali  capite  superne  declivi  rectiuscula ,  ante  oculos  nuchaque  con- 
vexa;  linea  interoculari  convexa;  osse  suborbitali  anteriore  pentagono  paulo  altiore  quara  longo,  mar- 
ginibus,  inferiore  subhorizontali  excepto,  concavis,  superioribus  2  in  angulum  acutura  naribus  ap- 
proxiraatum  sursum  spectantem  unitis.  medio  circiter  crista  longitudinali  simplice  humili  percurso; 
osse  suborbitali  2°  elongato-quadratiusculo  osse  suborbitali  1°  plus  duplo  liumiliore;  maxilla  supe- 
riore  maxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protractili,  sub  oculi  margine  inferiore 
vel  vix  ante  oculum  desinente,  3'/2  ad  3', 3  in  longitudine  eapitis;  rictu  sat  obliquo;  cirris  gracilibus 
oculo  duplo  vel  plus  duplo  brevioribus ;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  conico  obtuso  brevi,  inferne 
poris  conspicuis  nullis;  labiis  gracilibus  teretibus  non  rugosis ;  operculo  latitudine  V.'i  ad  is/jinejus 
altitudine,  margine  inferiore  convexiusculo  vel  rectiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  mar- 
gine posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  subuncinato-cochleariformibus  vel  subeontusoriis 
2.2.4/4.2.2 ;  osse  scapulari  trigono  obtusiuscule  rotundato ;  dorso  sat  elevato  parum  angulato  ventre 
multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  paulo  angulato,  post  pinnas  ventrales 
rotundato  non  carinato;  cauda  altitudine  2  ad  2  et  paulo  in  longitudine  eapitis;  squamis  vulgo  striis 
«onspicuis  nullis,  parte  libera  interdum  striis  parcis  divergentibus ;  squamis  38  vel  39  in  linea  la- 
terali,  12  in  serie  transversali  absque  ventralibus  iufimis  quarum  7(6'/-2)  supra  lineam  lateralem,  12 
vel  13  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalera  ,  ventre  infimo  longitudinaüter  triseriatis, 
serie  media  iis  seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula  antice  tantum  declivi  curvata, 
lineam  rostro-caudalem  vix  vel  non  attingente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam 
vulgo  attingente  vel  superante  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum  ventralium  incipiente, 
acnta,  emarginata,  corpore  non  multo  humiliore,  non  multo  altiore  quam  basi  longa,  spina  medio- 
cri  postice  dentibus  valde  conspicuis  serrata  cum  parte  ejus  flexili  capite  paulo  breviore;  pinnis 
pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  pectoralibus  ventralibus  vix  longioribus  7  et  paulo  ad  6l;3  in 
longitudine  corporis,  ventrales  non  attingentibus;  pinuis  ventralibus  aualem  non  attingentibus;  pinna 
analiacutiuscula,  non  vel  vix  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  vix  vel  non 
altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  basi  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum 
squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4  ad  4  fere  in  longitudine  corporis  ;  colore  corpore  superne  coerules- 
oente-viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava,  superne  fusca ;  squamis  dorso,  lateribus  caudaqüe  singulis 
basi  vulgo  vittula  transversa  nigricante  vel  fusca;  pinnis  hyalinis  vel  flavescentibus,  dorsali  et  cau- 
dali leviter  nigricante  marginatis,  radiis  dorsalibus  inferne  nigricantibus. 

E.  3.  D.  4,8  vel  4/9,  P  1/14  vel  1/15.  V.  2/9.  A.  3/8  vel  3,9.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Capoé'ta  padangensis  Blkr,  Diagn.  nieuw,  vischs.  Sumatra  ïient.  I — lY,  Nat.  T.  Ned.    Ind. 
III  p,  593. 
Baho  Mal.  Suraatr. 

Hab.  Sumatra  (Padang,  Meninju,  Sinkara),  in  fluviis  et  lacubus. 

Longitudo  12  speciminum  61'"  ad  IIG'". 

45 


354 

Aanm.  Deze  soort  heeft  een'  eigenaardigen  habitus,  wel  iets  gelijkende  op  dien 
van  liet  geslacht  Dules.  Door  hare  8  of  9  verdeelde  aarsvinstralen  herinnert  zij 
Systomus  (Barbodes)  marginatus  Blkr,  doch  de  aarsvin  is  er  spits  en  niet  stomp 
en  afgerond  zooals  bij  laatstgenoemde  soort,  welker  sniiitdraden  haar  bovendien  uit 
het  subgenus  Capoëta  verwijderen.  Zij  is  door  talrijke  scherpe  kenmerken  gemak- 
kelijk herkenbaar.  Zij  komt  mij  intusschen  voor  nog  het  naaste  verwant  te  zijn 
aan  Sj^stomus  (Barbodes)  marginatus.  Ik  heb  haar  tot  nog  toe  slechts  van  Suraa- 
tra's  westkust  ontvangen. 

Systomus    {Capoëta)    sumatranus    Blkr.  —  Sumati^asche    Lalawak.    Atl. 
Cypr.  Tab.  XXXIII  fig.   1. 

Syst.  (Capoët.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  2^4  ad  3  in  ejus  longitiidine,  latltudine  2',-i  cir- 
citer  ia  ejus  altitudine;  capito  obtusiusciilo  4'/3  ad  4'/4  in  longitudine  corporis  cura,  3  ad  3'/4  in  lon- 
gitiidine corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  1  et  paulo,  latitudine  1",3  circiter  in  ejus  lon- 
gitudine;  oculis  diametro  2'/2  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  1  fere  distantibus,  merabrana 
palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegen  te,  apertura  subcirculari ;  rostro  obtuso  convexo, 
«culo  breviore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitaemagis  quam  rostri  apici approximatis  j  linea 
rostro-dorsali  capite  superne  concava,  nucba  convexa;  linea  interoculari  rectiuscula;  osse  suborbitali  an- 
teriore  oblique  pentagono,  vix  altiore  quam  longo,  postice  quam  antice  altiore,  margine  inferiore  subhori- 
7:ontali  convexo,  margine  anteriore  brevi,  marginibus  superioribus  concavis  in  angulum  acutura  sursura 
spectantem  naribus  approxiraatum  unitis,  diraidio  inferiore  crista  longitudinali  liuraili  percurso ;  osse 
.suborbitali  2°  gracili  elongato  osse  suborbitali  1°  plus  duplo  humiliore ;  maxilla  superiore  maxilla  in- 
feriore longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protractili,  ante  oculum  vel  sub  oculi  margine  anteriore 
desinente,  3  et  paulo  in  longitudine  capitis;  rictu  valde  obliquo;  cirris  oeulo  minus  duplo  breviori- 
bus;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  conspicuo  nuUo,  inferne  poris  conspicuis  nullis;  labiis 
gracilibus  teretibus  non  rugosis;  operculo  latitudine  2  circiter  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore 
vectiusculo  vel  convexiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente; 
dentibus  pharyngealibus  uncinato-compressoriis  2.3.4/4.3.2;  osse  suborbitali  trigono  obtuso  angulo 
rotundato;  dorso  elevato  aiigulato' ventre  elevato  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  planiusculo, 
post  jjinnas  ventrnles  carinato;  cauda  altitudine  !■>  4  circiter  in  longitudine  capitis;  squamis  e  centro 
communi  radiatim  striatis,  21  in  serie  longitudinali,  11  in  serie  verticali  absque  ventralibus  infimis 
quarura  6  (öVa)  supra  lineam  lateralera,  8  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalera, 
ventre  iiifimo  longitudinaliter  triseriatis,  serie  media  üs  seriebus  lateralibus  non  rainoribus;  linea 
laterali  deolivi  supra  vel  vix  post  apicem  pinnarum  pectoralium  desinente,  singulis  squamis  tubulo  siin- 
plice  mediam  squamam  snpenintenotata;  pinna  dorsali  supra  basiii  pinnarum  ventraliura  incipiente,  a- 
cuta,  vix  emarginata,  corpore  non  multo  minus  duplo  liumiliore,  non  multo  altiore  quam  basi  longa. 
.spina  gracili  postice  denticulis  conspicuis  serrata  cura  parte  ejus  flexili  capite  paulo  breviore;  pinnis 
))ectoralibus  et  ventralibus  acutis,  pectoralibus  ventralibus  paulo  longioribus  .n-, 3  circiter  in  longitudine 
corporis  ventrales  attingentibus,  ventralibus  analem  attingentibus ;  aiiali  non  vel  parum  emarginata, 
dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  non  multo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice 
tertio  gracili  basi  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum  squaraosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  3'^ 
circiter  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  pulchre  viridi,  inferne  argenteo;  rostro  pulchre 
rubro;iride  ro.?ea  veillava,  superne  ftisca;  squamis  margine  libero  fnseo  marginati.?:  faseiis  corpore  4 


355 

transversis  nigricante-violaceis,  fascia  la  oculavi  nucha  cura  fascia  lateiis  oppositi  uiiita  iuferne  praeu- 
perculodesinente,  fascia  2»  dorso-ventrali  superne  quam  inf'erne  multo  latioro  paulo  ante  pinnam  dorsa- 
lem  incipiente  et  paulo  ante  basin  ventralis  desineiite,  3»  dorso-anali  paulo  postrorsum  curvata  ubi- 
que  aeque  lata  paulo  post  pinnam  dorsalem  incipiente  pinuara  analem  po3tice  intrante  et  parte  pin- 
iiae  analis  anteriore  desinente,  4»  caudali  basi  pinnao  caudalis  approxiraata;  pinnis  dorsali  et  ven- 
tralibus  totis  fere  nigris  basi  tantum  rubris  et  rubro  marginatis;  pinnis  ceteris  pulchre  rubris. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4,9.  P.  1  12.  V.  2/8.  A.  3  5  vel  3/6.  C.  8/17/8  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Capodta  tetrazona  Blkr,  Nalez.  vischf.  Sumatra,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  IX  p.  2G2. 

Hab.  Sumatra  (Lahat),  in  fluviis. 

Longitudo  5  Speciminum  30'"  ad  42'". 

Aanrn.  Deze  kleine  doch  sierlijke  soort  is  zeer  gemakkelijk  herkenbaar  aan  hare 
vier  zwarte  ligchaamsbanden,  hoog  ligchaam,  getanden  rugdoorn ,  talrijke  schubben, 
boven  de  buikvinnen  eindigende  zijlijn,  enz.  Zij  heeft  veel  overeenkoaist  met  som- 
mige kleine  soorten  van  Systoraus  van  Bengalen ,  ten  opzigte  van  kleurteekening  eu 
zijlijn,  welke  laatste  bij  Systomus  sophore  McCL,  Systomus  ticto  McCl.,  Systomus 
phutunio  Val.,  Systomus  gelio  Val.  (alle  in  mijn  bezit)  en  waarschijnlijk  bij  nog 
andere  soorten,  even  als  bij  Capoëta  oligolepis  en  onderwerpelijke  soort,  evenzeer 
afgebroken  is  en  op  meerderen  of  minderen  afstand  van  de  staartvin  eindigt. 

Ik  heb  den  soortnaam  //tetrazona"  veranderd,  omdat  hij  reeds  aan  eene  soort 
uit  het  subgenus  Barbodes  gegeven  is. 

Systomus  {Capoëta)  brevk  Blkr.  —  Korte  Lalawak^  Atl.  Cypv.  Tab. 
XXXIV  fig.  2. 

Syst.  (Capoët.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  3Va  ad  S'/ï  in  ejus  longitudine,  latitudine  2 
cireiter  in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  4'/2  ad  5  fere  in  longltiidino  corporis  cum ,  3^/5  ad  33/* 
in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  l'/s  ad  l'/j,  latitudine  2  cireiter 
in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  3  cireiter  in  longitudine  capitis,  diametro  1  lere  distantibus, 
juembrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  rostro  obtu- 
siusculo  convexe,  oculo  breviore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici 
approximatis ;  linea  rostro-dorsali  capite  superne  declivi  rectiuscula,  nuclui  convexa;  linea  interocu- 
lari  convexiuscula;  osse  suborbitali  anteriore  pentagono,  vix  altiore  quam  longo,  margine  inferiora 
subhorizoutali  convexo,  margiuibus  2  superioribus  rectiusculis  vel  concavis  in  anguhira  naribus  ap- 
proximatum  sursum  spectantem  unitis,  dimidio  inf'erioro  crista  longitudinali  subsimplico  percurso;  osse 
suborbitali  2°  oblongo-tetragouo  osse  suborbitali  anteriore  plus  duplo  bumiliore;  maxilla  superiora 
niaxillaiuf'eriore  longiore,  ante  oculum  vel  sub  oculi  margine  anteriore  desinente,  3  et  paulo  ad  S'/s  in 
longitudine  capitis;  rictu  sat  obliquo;  cirris  gracilibus  oculo  brevioribus;  maxilla  inf'erioru  symphysi 
tuberculo  conico  obtuso  brevi,  interne  poris  conspicuis  nuUls;  labils  gracilibus  teretibns,  non  rugo- 
sis;  opereulo  latitudine  1'  -2  cireiter  in  ejus  altitudine,  margine  inferioro  rectiusculo  vel  convexius- 
culo;  aportura  brancliiali  sub  praeoperculi  limbo  posterioro  desinente;  dontibus  pliaryngealibus  sub- 
uncinato-contusoriis  1.3.4  4.3.1;  osse  scapulari  trigono  obtuse  rotundato;  dorso  eluvato  angulato 
ventre  multo  ahiore;  ventru  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  vontrales  obtuse  carinato; 
canda  altitudine  l-s  ad  l-'/;  longitudine    capitis;    squami.3  e  centro  commuai  radiatini  striatis  radiis 


356 

parcis,  24  ad  2G  in  linea  laterali,  9  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis,  quarum  5  (4',2) 
supra  lineara  lateralem,  9  in  serie  lougituclinali  occiput  inter  et  pinnani  dorsalem,  ventre  infimo 
longitudinaliter  triseriatis,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  laterali  leviter  cnr- 
vata  lineam  rostro-caudalem  vix  attingente,  singulis  sqnamis  tubvilo  simplice  raediam  sqiiamara  vulgo 
attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata,  cor- 
pore  multo  humiliore,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  gracili  tota 
edentula  cum  parte  ejus  flexili  capite  non  vel  vix  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis 
longitudine  subaequalibus  6  et  paulo  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales,  ventralibus 
iinalem  attingentibua  vel  fere  attingentibus;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus 
duplo  humiliore  sed  sat  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili 
basi  tantum  osseo:  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4  circiter  in 
longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava,  superne  fusca;  pinnis 
flavescente-  vel  roseo-byalinis ;  fascia  cephalo-caudali  lata  argentea  diffusa  quasi  subcutanea. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/14.  V.  2/8.  A.  3,5  vel  3/6.  C.  7/17/7  vel  6/17/6  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Capoëta  hrevis  Blkr,  Verh.  Bat,  Gen.  XXIII  Ichth.  Midd.  Oost- Java  p.  21. 
Lukas,   Wader  Javan. 

Hab.  Java     (Surabaja,  Gombong),  in  fluviis. 

Longitudo  3  speciminum  58""  ad  75"'. 

Aanm.  Onder  mijne  soorten  van  het  subgenus  Capoëta  bevinden  er  zich  drie, 
bij  welke  de  rugdoorn  geheel  glad  is,  zonder  eenig  spoor  van  tandjes.  Twee  daar- 
van zijn  na  aan  elkander  verwant,  door  de  formule  en  den  bouw  der  schubben, 
tot  aan  den  staartvingrond  doorloopende  zijlijn  en  algemeene  gedaante  des  lighaams. 
Deze  soorten  zijn  de  onderwerpelijke  en  Systomus  (Capoëta)  leiacanthus.  Zij  zijn 
slechts  door  minder  gewigtige  kenmerken  van  elkander  onderscheiden.  Bij  de  on- 
derwerpelijke soort  is  de  vorm  des  ligchaaras  meer  gedrongen  en  de  kop  betrekkelijk 
grooter,  terwijl  een  overlangsche  flaauw  begrensde  zilverkleurige  band  en  de  afwe- 
zio-heid  van  eene  donkere  staartvlek  de  diagnose  vergemakkelijken.  Zij  schijnt  slechts 
de  rivieren  van  Midden-  en  Oost- Java  te  bewonen, 

Systomus    {Capocia)    leiacanthus   Blkr  . —  Gladdoornige   Lalaioak.    Atl. 
Cypr.  Tab,  XXXIV  fig.  5. 

Syst.  (Capoët.)  corpore  oblongo  compi-esso,  altitudine  3^/c  ad  3-/3  in  ejus  longitudine,  latltudine  2'/.-! 
ad  2V2  in  ejus  altitudine;  capite  obtusiusculo  5  ad  5'/3  in  longitudine  corporis  cum,  4  fere  ad  4  et 
paulo  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  .altitudine  capitis  l'/i  ad  l'/r,,  latitudine  2  fere  ad 
1-/3  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  2-/3  ad  23/4  in  longitudine  capitis,  diametro  1  circiter  distan- 
tibus;  membrana  palpebrali  iridis  marginera  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari;  rostro 
obtusiusculo  convexo,  oculo  breviore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  raagls  quam  rostri 
apiciapproxiraatis;  linea  rostro-dorsali  frontem  inter  et  nucliam  concaviuscula,  nuclia  convexa;  linea 
interocularl  convexa;  osse  suborbitali  antcriore  pentagono,  vix  altiore  quam  longo,  margine  inferiore 
subborizontali ,  marginibus  2  superioribus  concavis  in  anguluni  acutum  naribus  approximatum  sursum 
Specta'ntem  unitis,  dimidio  iuR-riore  cristalongitudinali  simplice  percurso ;  osse  suborbitali  2°  oblongo 


tetragono  osse  subovbltali  anterlore  plus  duplo  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore, 
deorsum  mediocriter  protractili,  sub  oculi  margine  anteriore  vel  vix  ante  oculuin  desinente,  3'/2  ad 
3' 3  in  longiUuline  capitis;  rictu  sat  obliquo;  cirris  gracilibus  oculo  non  multo  brevioribus ;  maxilla 
inferiore  syrapliysi  tuberculo  conico  obtuso  brevi,  interne  poris  conspicuis  nullis;  labiis  gracilibus 
teretibns,  non  rugosis;  operculo  latitudine  2  circiter  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  recto  vel 
convexiusculo ;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente,-  dentibus  pharyn- 
gealibus  subuncinato-contusoriis  1.3.4/4.3.1;  osse  scapulari  trigono  obtuse  rotundato;  dorso  elevato 
angulato  ventre  multo  altiore;  ventre  arite  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas 
ventrales  rotundato  non  carinato;  cauda  altitudine  l-*/*  ad  l^/s  in  longitudine  capitis  ;  squamis  e  centro 
comrauni  simplice  vel  reticulato  radiatim  striatis  striis  parcis,  24  ad  27  in  linea  laterali,  9  in 
serie  transversali  absqiie  ventralibus  infimis,  quarum  5  (4' '2)  supra  lineam  lateralem ,  8  vel  9  in  serie 
longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventre infimo  longitudinaliter  triseriatis,  serie  media 
postrorsura  magnitudine  sensira  accrescentibus  posterioribus  ils  seriebus  latei-alibus  majoribus;  linea 
laterali  leviter  curvata,  lineam  rostro-caudalem  attingente,  singulis  squarais  tubulo  simplice  meuiam 
squaraam  vulgo  attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  piunarum  ventraliura  incipiente,  acuta, 
emarginata,  corpore  multo  humiliore,  non  multo  altiore  quam  basi  longa,  spina  gracili  tota  edentula 
cum  parte  ejus  flexili  capite  paulo  vel  non  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  pec- 
toralibus  ventralibus  paulo  longioribus  6  circiter  in  longitudine  corporis  ventrales  vix  vel  non  at- 
tingentibus,  ventralibus  analemnon  attingentibus;  anali  acuta,  emarginata,  doisali  multo  sed  multo 
minus  duplo  humiliore,  sat  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice 
tertio  gracili  basi  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa  lobis  acutis  3'Vi 
ad  4  fere  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  regione  scapulari 
aurea ;  squamis  dorso  lateribusqne  superne  singulis  basi  vittula  transversa  fuscescente  vel  violascente; 
cauda  junioribus  vulgo  macula  rotunda  profunde  coerulea  in  linea  laterali  basi  pinnae  caudalis  ap- 
proximata;  iride  fiava,  superne  fusca ;  pinnis  dorsali  et  caudali  aurantiaco-roseis  arena  fusca  plus 
minusve  marginatis,  ceteris  flavescentibus  vel  liyalinis. 

B.  3.  D.  4,8  vel  4  9.  P.  1/12.  V.  2/8  vel  2,9.  A.  3/5  vel  3,6.  C.  7/17/7  vel  6/17  6  lat.  brev  incl- 

Syn.  CapoËta  javanica  Blkr.  Versl.  verz.  vissch.  Oost- Java  Nat.  T.  Ned.  Ind.  IX  p.  412. 

Hab.  Java  (Pasuruan,  Grati,  Gombong),  in  fluviis  et  lacubus, 

Longitudo  23  speciminum  69'"  ad  90'".  * 

Aanra.  Systomus  (Capoëta)  leiacanthus,  na  verwant  aan  Systomus  (Capoëta)  brevis 
en  onderscheidt  zich  daarvan  voornamelijk  slechts  door  slanker  ligchaara,  kleineren  kop, 
donkere  ronde  staartvlek  en  afwezigheid  van  zilverkleurigen  overiangschen  zijband. 
De  soort  schijnt  tot  Midden- en  Oost- Java  beperkt  te  zijn.  De  soortnaam,  reeds 
aan  Sysomus  (Earbodes)  javanicus  gegeven  zijnde,  heb  ik  dien  moeten  veranderen, 
nu  niijne  vroegere  Barbus  javanicus  en  Capoëta  javanica  onder  een'  zelfderugeslachts- 
jiaani  hebben  plaats  genomen. 

Systomus  (Capocta)  oligolepis  Blkr.  —  Grootsckubhïge  Lalmvak.  Atl.  Cypr. 
Tab.  XXXIII  fio-.  5. 

Sjst.  (Capoct.)  corpore  oblongo  cornpresso,  altitudine  3':''2  ad  3',  '*  in  ejus  iongitudine,  latitudine  2 ad  2^^ 


358 

ia  ejus  altitudine;  capite  obtuslusculo  convexo,  4' -2  circiter  ia  longUudine  corpoiis  cum,  S'/s  ciiciter 
iii  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  altitudine  capitis  I's  circiter,  latitudine  1^  4  circiter 
in  ejus  longitudine;  oculis  diameti'o  2'/-2  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  ^,'4  circiter  distan- 
tibus,  membraua  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari;  rostro 
obtuso  convexo,  oculo  breviore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici 
approximatis ;  linea  rostro-dorsali  toto  capite  nuchaque  convexa;  linea  interoculari  convexa;  osse 
suborbitali  anteriore  pentagono,  vix  altiore  quam  longo,  marginibus  inferiore  subhorizontali  et 
laterallbus  inferioribus  convexis,  marginibus  lateralibus  superioribus  rectis  vel  concaviusculis  in  angulum 
iicutum  sursum  spectantera  naribus  approximatura  unitis,  dimidio  inferiore  crista  longitudinali  humili 
percurso;  osse  suborbitali  2°  oblongo-tetragono  osse  suborbitali  1°  duplo  circiter  humiliore;  maxilla 
superiors  maxllla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protraetlli,  sub  oculi  limbo  anteriore 
desinente,  3  et  paulo  in  longitudine  capitis ;  rictu  sat  obllquo ;  cirris  gracilibus  oculo  breviorlbus;  maxilla 
inferiore  symphysi  tuberculo  vix  conspieuo,  inferne  poris  conspicuis  nuUia ;  labiis  gracilibus  teretibus  , 
:10a  rugosis;  operculo  latitudine  2  fere  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo  ; 
apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  uncinato- 
cochleariformibus  2.3.4/4.3.2  vel  1.3.4/4.3.1;  osse  scapulari  trigono  obtuse  rotundato;  dorso  elevato 
angulato,  ventre  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  rotundato 
nou  carinato;  cauda  altitudine  2  fere  in  longitudine  capitis  :  squamis  centro  reticulatis,  dimidio  libero  et 
dimidio  basali  longitudiaaliter  striatis,  IG  in  linea  laterali,  7  in  serie  trans  versall  absque  veutralibus  in- 
ümis,quarum  4  (3*/2)  supra  lineam  lateralem ,  6  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem , 
ventre  infimo  longitudinaliter  triseriatis,  serie  media  iis  seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  laterali 
curvata  cauda  inconspicua;  pinna  dorsall  paulo  ante  pinnas  ventrales  incipiente,  acuta,  non  emar- 
ginata,  corpore  sat  multo  humiliore,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina 
gracillima  tota  edentula  cum  parte  ejus  flexili  capite  paulo  breviore;  pinnis  pectoralibus  et  veutra- 
libus acutis ,  longitudine  subaequalibus,  6  fere  in  longitudine  corporis ,  pectoralibus  ventrales,  ventralibus 
analem  attingentibus ;  anali  acuta,  non  emarginata,  dorsali  duplo  fere  humiliore,  multo  sed  multo 
minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracillimo  toto  vel  toto  fere  cartilagineo; 
caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4  circiter  in  longitudine  corporis; 
colore  corpore  superne  nitide  ferreo-viridi,  inferne  argenteo;  irlde  flava ,  superne  fusca ;  squamis  dorso , 
lateribus  caudaque  singulis  basi  vitta  transversa  oblongo-quadratiuscula  vel  semilunari  vlolaceo-nigra; 
pinnis  pulchre  rubris,  late  nigro  marginatis. 

Syn.  Capoé'ta  oligolepis  Blkr,  üiagn.  Nieuw,  vischs.  Sumatr.  ïient.  V — X  Nat.  T.  Ned.  Ind.  IV  p.  296. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/12.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  G.  5/17/5  vel  617/6  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Sumatra  (Priaman,  Meninju),  in  fiuvils  et  lacubus. 

Longitudo  5  speciminum  30'"  ad  47'". 

Aaum.  Ik  ontdekte  deze  soort  in  het  begin  van  1S53  in  voorwerpen,  welke  ik 
aau  de  beroemde  reizigster  Ida  Pfeiffer  verschuldigd  was.  Later  ontving  ik  nog  een 
voorwerp  van  Priaman  van  den  heer  H.  Diepenhorst.  De  soort  is  opmerkelijk  door 
het  geringe  aantal  harer  schubben,  door  het  gemis  van  zijlijnbuisjes  op  de  achter- 
helft  des  ligchaams,  en  nadert  in  verwantschap  zeer  tot  eenige  kleine  soorten  vau 
Systomus  van  Bengalen,  van  welke  zij  zich  subgenerisch  onderscheidt  door  hare  bo- 
venkaaksvoeldraden. 


359 

Systomus  {Sf/stomus)   Waandersi  Blkr,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  XVI  p.  358, 
Waaïidersche  Lalaiuak.  Atl.  Cypr.  Tab.  XXXVI. 

.Syst.  (Syst.)  corpore  rhombeo-oblongo  compresso,  altitudine  2^/3  circlter  in  ejus  longitudine,  latitudine 
3  circiter  in  ejus  altitudine;  capite  obtuso,  valde  convexo,  6'/5  circiter  in  longitudine  corporis  cum, 
4^3  circiter  ie  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  vix  plus  quam  1,  lati- 
tudine 1-/5  circiter  ia  ejus  longitudine;  oculis  diametro  23/4  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro 
11/3  ad  11/4  distantibus,  merabrana  palpebrali  iridis  raarginem  externum  tegente,  antice  quam  pos- 
tice  latiore,  apertura  subcirculari ;  rostro  obtuso,  valde  convexo,  oculo  multo  sed  minus  duplo  bre- 
viore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis;  linea  rostro- 
dorsali  frontem  inter  et  nucliam  concava,  nucha  valde  convexa;  osse  suborbitali  anteriore  pentago- 
no,  multo  minus  duplo  altiore  quam  longo,  inferne  quam  superne  non  multo  latiore,  margine  in- 
feriore  convexo,  marginibus  lateralibus  inferioribus  truncatiusculis  vel  concavis,  marginibussuperiori- 
bus  concavis  in  angulum  acutum  sursura  spectantem  naribus  approximatum  unitis,  dimidio  inte- 
liore  crista  longitudinali  postrorsum  valde  adscendente  percurso;  osse  suborbitali  2°  osse  suborbitali 
1°  duplo  liumiliore  margine  int'eriore  convexo;  maxilla  superiore  maxlUa  inferiore  longiore  verticali- 
liter  deorsum  valde  protraetili,  sub  oculi  parte  anteriore  desinente,  3',4  circiter  in  longitudine  capi- 
tis; victu  parum  obliquo;  maxilla  inferiore  sympliysi  tuberculo  conico  obtuso  conspicuo  subliamata, 
iuferiore  poris  conspicuis  nuUis;  labiis  mediocribus  teretibus;  operculo  latitudine  2  et  paulo  ia 
ejus  altitudine,  margine  inferiore  concaviusculo;  apertura  branchiali  subverticali,  sub  praeopercnli 
margine  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  uncinato-subcocbleari-contusoriis  2.J»4/'4.3.2 
facie  masticatoria  rugoso  -  tuberculatis ;  osse  scapulari  trigono  obtuso  rotundato;  dorso  valde  elevato 
an^ulato,  ventre  convexo  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post 
pinnas  ventrales  obtuse  carinalo;  cauda  altitudine  l'/2  circiter  in  longitudine  capitis;  squamis  parte 
libera  longitudinaliter  striatis,  parte  basali  striis  longitudinalibus  parcissimis  vel  nullis;  squamis  36 
vel  37  in  linea  laterali,  IG  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  9  (8' '2)  supra 
lineam  lateralem,  14  vel  15  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalera,  ventre  infimo 
longitudinaliter  triseriatis  serie  media  postrorsum  magnitudine  sensira  accrescentibus  iis  seriebus  la- 
teralibus non  vel  vix  majoribas;  linea  laterali  parum  curvata,  lineam  rostro -caudalem  non  vel  vix 
attÏBgente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  non  attingente  notata;  pinna  dorsali 
vix  post  basin  vel  supra  basin  posteriorem  piiinarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata,  al- 
titudine 2  fere  in  altitudine  corporis,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spi- 
na  crassa  postiee  dentibus  medioeribus  valde  conspicuis  armata,  cum  parte  ejus  flexili  capite  sat 
multo  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  longitudine  subaequalibus  6  circiter  in 
longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non,  ventralibus  aualem  non  attingentibus;  anali  acuta 
emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore.  paulo  tantum  altiore  quam  basi  loiiga. 
radio  simplice  tertio  crasso  toto  fere  osseo;  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis 
acutis  3''/c  circiter  in  longitudine  capitis:  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  iride  fia- 
va,  superne  fusca;  pinnis  flavescente  -  vel  roseo -hyaliuis,  dorsali  caudalique  plus  minusve  fasco 
marginatis, 

B.  3.  D.  4  8  vel  4  9.  P.  I/IC.  V.  2  8.  A.  3.5  vel  3,6.  C.  6/17/6  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Java  (Ngawi),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  310". 


360 

Aanm.  Het  naaste  verwant  aan  Systomus  bulu,  onderscheidt  zich  onderwerpe- 
lijke  soort  daarvan  door  nog  aanmerkelijk  hooger  het  ruitvormige  meer  naderen- 
de ligchaam,  één  overlangsche  rei  schubben  meer  boven  de  zijlijn,  kleineren  kop 
met  bolleren  snuit,  aanmerkelijk  minder  ontwikkelden  rugdoorn,  één  straal  min- 
der in  de   buikvinnen ,    enz. 

Ik  heb  haar  genoemd  ter  eere  van  mijnen  vriend  den  majoor  der  artillerie  J. 
T.  Van  Bloemen  Waanders,  die  haar  te  Ngawi  ontdekte  en  het  door  hem  ver- 
kregen voorwerp,  gelijktijdig  met  andere  uaturaliën  van  Ngawi ^  welwillend  aan 
mij  afstond. 

Systomus  (Systomus)  bulu  Blkr,  Vierde  Bijdr.  iclith.  Borneo,  Nat. 
T.  Ned.  Ind.  II  p.  207 .  — Draadlooze  Lalawak.  Atl.  Cypr.  Tab. 
XXXV. 

Systom.  (Syst.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  32/5  ad  3  in  ejus  longitudine,  latitudine  2'/2 
ad  3  in  ejus  altitudine;  capite  obtuso  oblique  truncatiusculo,  42/3  ad  5"-/3  in  longitudine  corporis 
cum,  S'/i  ad  4  fere  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ;  altitudine  capitis  l'/4  ad  vis 
plus  quam  1,  latitudine  1^6  ad  1%  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  2';2  ad  3  fere  in  longitu- 
dine cupitis,  diametro  1  fere  ad  1  et  paulo  distantibus,  raerabrana  palpebrali  iridis  marginem 
externjkin  tantum  tegente,  apertura  subcirculari;  rostro  obtuso  oblique  truiicato  elevato,  oculo  ju- 
venilibus  duplo  adultis  minus  duplo  breviore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  valde  ap- 
proximalis;  linea  rostro-dorsali  capite  obtusangula  angulo  rotundata,  frontem  inter  et  nucliam 
concava,  nucha  convexa;  linea  interoculari  convexa  vel  convexiuscula;  osse  suborbitali  anteriore 
peatagono,  duplo  altiore  quam  superne  lato.  inferne  quam  superne  multo  latiore  angulis  rotundato, 
niarginlbus  lateralibus  inferioribus  et  superioribus  concavis,  superioribus  in  angulum  acutum  sursum 
spectantem  naribus  approximatum  unitis,  dimidio  inferiore  crista  Inngitudinali  postrorsura  adscen- 
dente  percurso;  osse  suborbitali  2°  osse  suborbitali  1°  minus  duplo  humiliore  margine  inferiore  con- 
vexo;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protractili,  sub  oculi 
parte  anteriore  desinente,  3  et  paulo  ad  3  fere  in  longitudine  capitis;  rictu  parum  obliquo;  maxilla 
inferiore  symphysi  tuberculo  conico  bene  conspicuo  subhamata,  inferne  poris  nullis  conspicuis:  la- 
biis  niediocribus  teretibus;  operculo  latitudine  2  circiter  iu  ejus  altitudine,  margine  inferiore 
reetiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pha- 
ryngealibus  eontusoriis  apice  bi-  ad  tri-tuberculatis  2.3.4/4:.3,2 ;  osse  scapulari  trigono  obtuso  apice 
rotundato;  dorso  valde  elevato  angulato  ventre  raulto  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano 
lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato ;  cauda  altitudine  2  ad  l^v,  in  lon- 
gitudine capitis j  squamis  parte  lil)era  longitudinaliter  striatis,  parte  basali  striis  longitudinalibus 
pannssimis  vel  nullis ;  squamis  36  vel  37  in  linea  laterali,  13  vel  14  in  serie  transversali  absque 
ventralibus  infimis  quarum  8  (7'/^)  supra  lineam  lateralem,  13  in  serie  longltudinali  occiput  inter 
et  pinnam  dorsalem,  ventre  infimo  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  seriebus  ceteris  majoribus; 
linea  laterali  leviter  curvata  lineam  rostro-caudalcm  non  vel  vix  attingente,  singulis  squamis  tubulo 
brevi  simplice  mediam  squamam  vulgo  non  attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum 
ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata,  corpore  non  multo  humiliore,  duplo  circiter  altiore 
quam  basi  longa,  spina  crassa  postice  dentibus  magnis  armata,  cum  parte  ejus  flexili  capite  multo 


361 

lougïore;  pinais  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  pectoralibus  ventralibus  paulo  brevioribus  G  ad 
6V2  in  longitudine  corporis  ventrales  attingeatibus  vel  fere  attingentibus,  ventralibus  analem  attin- 
gentibus  vel  subattingentibus;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  hu- 
miliore,  duplo  circiter  altiore  quarn  basi  longa,  radio  simplice  tertio  maxima  parte  osseo;  caudali 
basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa  lobis  acutis  3-/3  ad  4  in  longitudine  corporis :  colore  corpore 
superne  dilute  viridi,  inferne  argenteo;  squamis  dorso  lateribusque  adolescentibus  et  aetate  pro- 
vectioribus  vulgo  ex  parte  basi  vittula  transversa  violaceo-fusca  notatis,  vittulis  transversim  plus 
niinusve  seriatis  fasciculas  obliquas  transversas  sirailantibus ;  iride  flava,  superne  f'usca;  pinnis  dorsali 
et  caudali  rubris  vulgo  arena  densafusca  marginatis,  pectoralibus ,  ventralibus  et  anali  flavescentibus 
vel  roseis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/16  ad  1/18.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

iSyn.  Bulu-bulu  Mal.  Bandjermas. 

Hab.  Borneo  (Bandjermasin,  Kahajan,  Pontianak),  in  fluviis. 
Suraatra  (Palembang,  Lahat),  in  fluviis. 

Longitudo  10  speciminum  96'"  ad  300'". 

Aanm.  Onderwerpelij ke  soort  is  in  de  groote  stroomen  van  Borneo  en  Sumatra 
niet  zeldzaam,  maar  zij  schijnt  niet  voor  te  komen  op  Java,  waar  zij  vervangen 
schijnt  te  zijn  door  Systomus  (Systomus)  lavvak.  Zij  is  het  naaste  verwant  aan  Sys- 
tomus  (Systomus)  Waandersi  doch  onderscheidt  zich  er  van  door  eene  overlangsche 
rei  schubben  minder  boven  de  zijlijn,  door  veel  grooteren  en  minder  stompen  kop, 
door  minder  hoog  ligchaam,  aanmerkelijk  sterker  ontwikkelden  rugdoorn,  met  be- 
trekking tot  de  lengte  van  den  kop  lageren  staart,  één  straal  meer  in  de  biiikvin- 
nen,  enz.  Te  oordeelen  naareene  afbeelding,  voorkomende  in  het  meermalen  ge- 
noemd schetsboek  van  Siamsche  visschen  van  den  heer  De  Castelnau ,  leeft  deze  soort 
ook  in  de  rivieren  van   Siam. 

Systomus  {Systomus)  laioah  Blkr,  Verslag  verzamel,  visschen  van 
Oost- Java,  Nat.  Tijdschr.  Ned.  Ind.  IX  p.  411. —  Cngebaarde 
Lalawak.  Atl.  Cypr.   Tab.  XXXIV  fig.  4. 

Systora.  (Syst.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  S'/a  circiter  in  ejus  longitudine,  latitudine 
'2'^iz  ad  3  in  ejus  altitudine;  capite  obtusiusculo  5  et  paulo  ad  5'/3  in  longitudine  corporis  cum,  3',2 
ad  33/4  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  l'/^,  latitudine  2  circiter  in 
ejus  longitudine;  oculis  diametro  2'/2  ad  2^/4  in  longitudine  capitis,  diametro  ^U  ad  1  distantibus, 
membrana  palpebrali  iridis  mar'ginera  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  rostro  obtuso 
convexo  oblique  truncato,  oculo  duplo  circiter  breviore,  vix  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  magis 
quara  apici  rostri  approximatis;  linea  rostro-dorsali  rostrum  inter  et  nucliara  vix  concava,  nucha 
convexa;  linea  interoculari  convexiuscula;  osse  suborbitali  anteriore  trigono,  aeque  alto  circiter  ac 
longo,  margine  posteriore  subverticali,  apice  rotundato  antrorsum  spectante,  medio  carina  longitudi- 
nali  percursa;  osse  suborbitali  2°  oblongo-elongato  osse  suborbitali  anteriore  plu»  duplo  humiliore: 
maxilla  superiore  raaxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protractili,  sub  oculi  parte 
anteriore  desinente,  3'/ 3  circiter  in  longitudine  capitis;  rictu  parum  obliquo;   maxilla  inferiore  sym- 

46 


362 

physi  tuberculo  conico  subhamato,  iaferne  poris  nullis  conspicuis;  labiis  medlocribus  teretlbus,  ru^is 
conspicuis  nullis;  operculo  latitudine  l^/i  circiter  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo 
vel  convexiusculo;  apertura  branchiali  subverticali  sub  praeoperculi  limbo  posteriore  desinente ;  den- 
tibus  phaiyngealibus  2.3.4/4.3.2  apice  2  ad  3-tuberculatis  (.subuncinato-contusoriis) ;  osse  scapulari 
trigono  acute  vel  acutiuscule  rotundato;  dorso  valde  elevato  angulato,  ventre  multo  altiore;  ventre 
ante  pinnas  ven  trales  plano,  post  pinnas  ventrales  rotundato  vel  vix  carinato:  cauda  altitudine  l^/j, 
circiter  in  longitudine  capitis;  squamis  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatim 
striatis,  33  ad  35?  in  linea  laterali,  13  vel  14  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis 
quarum  8  (7'/2  )  supra  lineam  lateralem,  14  vel  15  in  serie  longltudinali  occiput  inter  et  pinnam 
dorsalem;  linea  laterali  leviter  curvata,  lineam  rostro-caudalem  attingente,  singnlis  squamis  tubulo 
brevi  simplice  mediam  squamam  vulgo  non  attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum 
ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata,  corpore  non  multo  liumiliore,  multo  sed  multo  minus 
duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  sat  crassa  postice  dentibus  mediocribus  valde  conspicuis  armata, 
cum  parte  ejus  flexili  capite  longiore;  pinnis  pectorallbus  et  ventralibus  acutis,  longitudine  subae- 
qualibus,  6  ad  6 Va  in  longitudine  corporis,  pectoi'alibus  ventrales  non  vel  vix,  ventralibus  analem 
non  vel  vix  attingentibus ;  anali  acuta  emarginata ,  dorsali  sat  multo  humiliore ,  non  multo  altiore 
quam  basi  longa  ,  radio  simplice  tertio  dimidio  basali  tantum  osseo ;  pinna  caudali  basi  tantum  squa- 
mosa ,  profunde  incisa ,  lobis  acutis ,  SVa  circiter  in  longitudine  corporis  ;  colore  corpore  superne 
viridi ,  inferne  argenteo ;  iride  flava ;  pinnis  roseo-vel  flavescente-hyalinis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/15.  V.  2/9.  A.  3/6  Tel  3/7,  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev  incl. 

Synon.  Lawak  vel  Lalawalc  Mal.  Bat. 

Hab.  Java  (Batavia,  Surabaja),  in  fluvüs. 

liODgltudo  2  speciminum  86'"  et  108'", 

Aanni.  Deze  soort  is  onder  hare  verwanten  gemakkelijk  herkenbaar  aan  de  for- 
mule der  aarsvinstralen  (  sr  3ö  vel  3/7)  M^elke  bij  de  andere  soorten  is  :=  3/5  of  3/6. 
Zij  is  overigens  het  naaste  verwant  aan  Systomus  (Systomus)  bulu  BIkr,  doch  onder- 
scheidt zich  daarvan  nog  door  minder  schubben  in  de  isijlijn,  aanmerkelijk  minder 
ontwikkelden  rugdoorn,  lageren  kop,  enz. 

CycLOCHEiLicHTHYS  Blkr.  —  Kringlipkarper. 

Corpus  oblongum  valde  compressum ,  squamis  magnis  vel  mediocri- 
bus vestitum ,  dorso  valde  angulato.  Maxillae  labiis  teretibus  simpli- 
cibus  inclusae,  superior  valde  deorsum  protraetilis,  Cirri  4,  rostrales 
et  supramaxillares ,  vel  2  supramaxillares ,  vel  nulli.  Eostrum  conicum 
prominens.  Os  suborbitale  anterius  trigonum,  apice  acuto  antrorsum 
spectante.  Os  subinferum ,  rictu  vix  obliquo  ante  oculum  desinente 
ore  clauso  formam  ferri  equini  referente.  Maxilla  inferior  maxilla  su- 
periore  brevior  syraphysi  plus  minusve  tuberculata.  Sulcus  postlabialis 
unicus  margini  maxillae  libero  parallelus  ,  formam  rictus  referens.  Plica 


36 


Q 


analis  squamls  majoribus  vestita  nulla.  Pinna  dorsalis  supra  vel  vix  post 
pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens ,  basi 
vagina  squamosa  inclusa,  radio  simplice  postico  osseo  serrato.  Pinna 
analis  pinna  dorsali  brevior.  Pinna  ventralis  radiis  2/9.  Dentes  pha- 
lyngeales  eochleariformes  vel  subeochleariformes  utroque  latere  7  ad 
10,  triseriati. 

Subg.  Cyclocheilichthys  Blkr.  Cirri  4,  rostrales  et  supramaxillares. 
//     Siaja  Blkr.  Cirri  2,  supramaxillares  tantum. 
//     Anematichthys  Blkr.  Cirri  nulli. 

Aanm.  Ik  bezit  een  aantal  van  niet  minder  dan  12  archipelagisclie  soorten,  welke 
ik  vroeger  bijkans  alle,  te  zeer  volgende  de  geslachtskenmerken  door  den  heer  Valen- 
ciennes  aangenomen ,  heb  beschreven  ,  deels  als  soorten  van  Barbus ,  deels  als  soorten 
van  Capoëta ,  en  deels  als  soorten  van  Systomus ,  al  naar  dat  zij  bezaten  vier ,  twee 
of  geene  voeldraden. 

Eene  nadere  studie  dier  soorten  heeft  mij  doen  herkennen ,  dat  zij  in  habitus  en 
bouw  van  ligchaam,  kop,  lippen  en  vinnen,  zoo  na  aan  elkander  verwant  zijn,  dat 
zij  tot  een  enkel  natuurlijk  geslacht  kunnen  worden  gebragt.  Dit  geslacht  staat  in 
verwantschap  tusschen  Barbus  en  Systomus ,  zooals  die  genera  door  mij  zijn  geken- 
merkt. Van  Barbus  onderscheidt  het  zich  voornamelijk  door  hoog  en  plat  ligchaam 
en  hoekigen  rug  en  eene  breede  schubscheede,  welke  den  grond  der  rugvin  omgeeft, 
en  van  Systomus  voornamelijk  door  den  kegelvormigen  snuit,  langwerpig-  driehoe- 
kig met  de  spits  naar  voren  gerigt  voorste  onderoogkuilsbeen ,  en  enkele  hoefijzer- 
vormige aan  den  vrijen  onderkaaksrand  evenwijdige  achterlipsgroef.  Meer  voor  het 
gemak  in  de  groepering  der  soorten,  dan  wegens  het  gewigt  der  kenmerken,  verdeel 
ik  het  geslacht  in  de  drie  genoemde  subgenera,  naar  de  afwezigheid  of  naar  de 
aanwezigheid  van  twee  of  vier  voeldraden.  Van  het  subgenus  Cyclocheilichthys  be- 
zit ik  vier,  van  Siaja  vijf,  en  van  Anematichthys  drie  soorten. 

Onder  de  bekend  gemaakte  buiten-archipelagische  soorten  zie  ik  er  geene,  wel- 
ke ik  met  eenige  zekerheid  onder  het  geslacht  Cyclocheilichthys  zou  kunnen  brengen. 
Het  schijnt  echter,  dat  het  oostelijke  gedeelte  van  Zuid-Azië  soorten  van  dit  ge- 
slacht voedt.  Ik  zie  althans  in  het  reeds  dikwerf  aangehaald  schetsboek  van  Siamsche 
visschen  van  den  Graaf  F.  De  Castelnau  eene  soort  afgebeeld,  welke  mij  voorkomt 
betrekking  te  hebben  tot  een  jeugdig  voorwerp  van  Cyclocheilichthys  armatus. 

De  soorten  mijner  verzameling  laten  zich  naar  volgend  schema  van  elkander  on- 
derkennen. 


364 


I  Cirri  rostrales  et  supramaxillares.  (Subg.  CydoclieükUhjs). 

a.  Linea  lateralis  singulis  squamis  bifida  vel  trifida.  Squamae  40  in  linea  laterali , 
6  supra  lineam  lateralem.  Maxilla  inferior  symphysi  tuberculo  subhamata. 

f  Distantia  rostri  apicem  inter  et  nucham  2{  ad  2|  in  distantia  occiput  inter 
et  radium  dorsalem  posticum.  Cauda  altitudine  minus  quam  2  in  longitudine 
capitis.  Linea  nucha-  dorsalis  valde  convexa. 

Cyclocheilichtliys  {Cydoeheilicldhys)  enoplos  Elkr. 

f'  Distantia  rostri  apicem  inter  et  nucham  2  tantum  in  distantia  occiput  inter 
et  radium  dorsalem  posticum.  Cauda  altitudine  plus  quam  2  in  longitudine 
capitis.  Linea  nucho-dorsalis  vix  convexa. 

Cydoeheilicldhys  {Cydocheilichthys)  macracanthus  Blkr. 

b.  Linea  lateralis  singulis  squamis  tubulo  simplice  notata.  Squamae  37  vel  38 
in  linea  laterali,  7  supra  lineam  lateralem.  Maxilla  inferior  sjmphysi  tuber- 
culo nullo  vel  vix  conspicuo. 

f  Caput  5^  ad  5|  in  longitudine  corporis.  Cauda  altitudine  1|  in  longitudine 
capitis.  Macula  caudalis  nulla. 

Cydodieilichthys  {Cydocheilichthys)  armatus  Blkr. 

f'  Caput  4|  ad  4|  in  longitudine  corporis.  Cauda  altitudine  2  ad  2  et  paulo 
in  longitudine  capitis.  Macula  caudalis  nigricans  rotunda. 

Cydocheilichthys  {Cydocheilichthys)  repasson  Blkr. 

II  Cirri  2,  supramaxillares  tantum  (Subg.  Siaja). 

a.  Squamae  59  vel  60  in  linea  laterali,  9  supra  lineam  lateralem.  D.  4/14  ad 
4/18  spina  gracili. 

f  Corpus  altitudine  5  ad  4f  in  ejus  longitudine.  Pinna  analis  plus  duplo  al- 
tior  quam  longa.  Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens. 

Cydocheilichthys  {Siaja)  microlepis  Blkr. 

b.  Squamae  84  ad  37  in  linea  laterali,  6  vel  7  supra  lineam  lateralem.  D.  4/8 
vel  4/9  spina  crassa.  Corpus  altitudine  3|  ad  4^^  in  ejus  longitudine. 

•j-  Cirri  simplices.  Ossa  inframaxillaria  post  symphysin  divergentes  et  postrorsum 
iterum  convergentes.  Macula  caudalis  nigra. 

ó  Pinna  dorsalis   supra  basin   ventralium  incipiens.  Squamae  7  supra  lineam 
lateralem. 
9  Corpus  altitudine  3|  in  ejus  longitudine.    Squamae  35   in  linea  laterali. 


365 

Pinnae  ventrales  5  in  longitudine  corporis.  Cirri  gracillimi  oculo  triplo  breviores. 
CycIocheilicJdhjs  {Siaja)  macropus  Blkr. 

o'  Corpus  altitudine  4  fere  ad  4^  in  ejus  longitudine.  Squamae  37  in 
linea  laterali.  Pinnae  ventrales  Q>\  ad  7  in  longitudine  corporis.  Cirri 
oculo  duplo  breviores. 

CyclocheilicJdhys  (Siaja)  siaja  Blkr. 

ó'  Pinna   dorsalis   paulo   post   basin  ventralium  incipiens.   Squamae  6  supra 
lineam  laterale  m. 
o  Corpus  altitudine  3|  in  ejus  longitudine.  Squamae  34  in  linea  laterali. 

CyclocheilicIdhijS  (Siaja)  Devenieri  Blkr. 

f'  Cirri  ramosi.  Ossa  inframaxillaria  ubique  aequidistantes.  Macula  caudalis  nulla. 

o  Pinna  dorsalis  supra  basin  ventral.  incipiens.  Squam.  6  supra  lineam  lateralem. 

o  Corpus  altitudine  3|  ad  3|  in  ejus  longitudine.  Squam.  35  in  linea  laterali. 

Cyclocheilichthys  (Siaja)  lieteronema  Blkr. 

Il  Cirri  nuUi  (Subg.  AnematicJdhys). 

a.  Squamae  34  ad  36  in  linea  laterali,  7  supra  lineam  lateralem.  D.  4/8  vel  4/9 
spina  valida. 
f  Pinna  dorsalis  post  basin  ventralium  incipiens.  Altitudo  corporis  3|  ad  4  in 

ejus  longitudine    Macula  caudalis  nigra. 
ó  Caput  4|  ad  4|  in  longitudine  corporis.  Cauda  altitudine  2  in  longitudine 
capitis.    Squamae    corpore  singulae   basi   macula   quadratiuscula  nigricante. 
P.  1/16. 

Cyclocheilichthys  (Anematichthys)  apogon  Blkr. 

ó'  Caput  4|  ad  5|  in  longitudine  corporis.  Cauda  altitudine  1|  ad  1|  in  lon- 
gitudine capitis.  P  1/14. 

Cyclocheilichthys  (Anematichthys)  apogonides  Blkr. 

y  Pinna  dorsalis  supra  basin  ventralium  incipiens.  Macula  caudalis   nulla  sed 

fascia  cephalo-caudalis  nigra.  Altitudo  corporis  4^  in  ejus  longitudine. 
o  Caput  5  fere  in  longitudine  corporis.    Cauda  altitudine  2\  ad  2^  in  longi- 
tudine   capitis.  Pinnae    pectorales  violaceae,    dorsalis  et  caudalis  late  nigro 
marginatae.  P.  1/16  vel  1/17. 

Cyclocheilichthys  (Anematichthys)  janthochir  Blkr. 


366 

'Cyclocheilichthys  {Cijclocheiliddhys')  enoplos  Blkr.  —  Grootdoornige  Kring- 
liplarper.  Atl.  Cypr.  Tab.  XXVII  fig.  3. 

Cycloch.  (Cyclocli.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4  ad  4  et  paulo  ïn  ejns  longitudine , 
latitudine  2'/*  ad  2V2  circiter  in  ejus  altitudine;  capite  acuto  5  et  paulo  ad  5' -2  ÏQ  longitudine  cor- 
poris  curn,  3%  ad  i^j^  ia  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  I-/5  ad  IV2 
fere,  latitudine  2  ad  1*5  in  ejus  longitudine;  distantia  rostri  apicem  inter  et  nucliam  2Vi  ad 
2V2  il  distantia  oeciput  inter  et  radium  dorsalem  posticum ;  oculis  diametro  S'/i  ad  4  iu  longitu- 
dine capitis,  diametro  IV2  ad  2  fere  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  ad  1-/3  distantibus,  mem- 
brana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tegente  anticeet  superne  quam  postice  latiore,  apertura 
subcirculari ;  rostro  acuto  convexo ,  paulo  ante  os  prominente,  junioribus  oculo  breviore  adultis  oculo 
longiore;  naribus  orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici  approximatis ;  linea  rostro-dorsali  nucham 
inter  et  rostrum  concaviuscula  velconvexa,  nucha  convexa;  linea  interoculari  convexiuscula  ad  con- 
caviuscula ;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo  trigono  sat  multo  minus  duplo  longiore  quamalto,  mar- 
gine  posteriore  subverticali  convexo,  apice  acuto  antrorsum  spectante,  diraidio  inferiore  crista  longi- 
tudinali  subhorizontali  percurso;  osse  suborbitali  2°  oblongo- tetragono,  antice  quam  postice  altiore, 
duplo  circiter  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  duplo  circiter  humiliore;  maxilla  superiore 
maxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protractili,  sub  oculi  raargine  anteriore  desi- 
nente,  8^/5  ad  SVs  in  longitudine  capitis;  rictu  parum  obliquo;  cirris  gracilibus,  supraraaxillaribus 
rostralibus  longioribus  oculo  duplo  circiter  brevioribus;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  conico 
obtuso  snbhamata,  inferne  utroque  ramo  poris  3  vel  4  vix  conspiouis  in  seriem  longitudinalem  dis- 
positis;  labiis  mediocribus,  teretibus,  transversim  rugosis;  operculo  latitudine  l'^/i  ad  l^/s  iu  ejus 
altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  limbo  posteriore  de- 
sinente;  dentibus  pharyngealibus  uncinato-subcocbleariformibus  2.3.5/5.3.2  internis  2  serie  majore  coni- 
cis  apice  aeuminatis  facie  masticatoria  non  concava;  osse  scapulari  trigono  apice  rotundato;  dorso  ele- 
vato  angulato  ventre  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato ,  post  pin- 
nas  ventrales  rotundato  non  carinato;  cauJa  altitudine  minus  quam  2  in  longitudine  capitis ;  squa- 
mis  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  striatis,  40  in  linea  laterali,  12  in  serie  trans- 
versali  absque  ventralibus  inflmis  quarum  6  (5'/2)  supra  lineam  lateralem ,  11  vel  12  in  serie  lon- 
gitudinali  oeciput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventre  infimo  longitudinaliter  triseriatis  serie  media 
postrorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus  posticis  iis  seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  late- 
rali recta  antice  tantum  declivi,  lineam  rostro-caudalem  non  attingente,  singulis  squamis  tubulo 
dichotomo  vel  ramoso  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata, 
corpore  non  vel  paulo  humiliore,  duplo  vel  plus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  valde  crassa 
postice  dentibus  magnis  serrata  cum  parte  ejus  flexili  capite  longiore  3  ad  3'/3  in  longitudine  cor- 
poris absque  pinna  caudali;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis  longitudine  subaequalibus  6 
ad  6Va  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  attingentibus  vel  subattingentibus ,  ventrali- 
bus analem  non  attingentibus;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali  sat  multo  minus  duplo  humiliore, 
duplo  vel  plus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  basi  tantum  osseo ;  cau- 
dali basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4V4  ad  42/3  in  longitudine  corporis;  co- 
lore corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  iride  flava  superne  fusca;  genis  fronteque  striis  gra- 
cilliniis  confertis  transversis  diluto  roseis  non  semper  conspicuis;  pinnis  flavescentibus ,  dorsali  et 
caudali  fusco  marginatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/16  vel  1/17.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Sarbus  enoplos  Blkr,  Verh.  Bat.  Gen.  XXIII  Ichth.  Midd.  Oost- Java  p.  16. 


Q 


67 


TJaklul,  Wader  Javan. 
Hab.  Java  (Surabaja,  Ngawi),  in  fluviis. 
Longitudo  5  speciminum  148'"  ad  450'". 

Aanni.  Mijne  goorten  van  het  subgenus  Cyclocheilichthys  behooren  tot  twee  typen. 
De  eene  type  is  kenbaar  aan  slanker  ligchaam ,  slankeren  spitseren  kop ,  en  voor- 
al aan  de  merkwaardigheid,  dat  de  zijlijnbuisjes  er  op  elke  schub  tweedeelig,  op 
enkele  schubben  zelfs  driedeelig  zijn,  eene  bijzonderheid,  welke  mij  van  geene  an- 
dere soorten  van   Cj'prinoïden  bekend  is. 

ïot  deze  typen  behooren  Cyclocheilichthys  enoplos,  welke  ik  in  1848  te  Soera- 
baja  ontdekte,  en  Cyclocheilichihys  macracanthus ,  eene  sumatrasche  soort,  welke 
op  Sumatra  de  javasche  soort  schijnt  te  vervangen. 

Beide  soorten  hebben  zeer  groote  verwantschap  met  elkander  en  zelfs  eene  zelf- 
de formule  der  schubben  en  vinstralen,  doch  zij  verschillen  bepaald  van  elkander 
door  vorm  van  kop  en  staart,  enz. 

De  onderwerpelijke  soort  schijnt  in  West-Java  niet  voor  te  komen.  Hare  mij 
bekende  meest  westelijke  vindplaats  is  de  groote  Solo-rivier  bij  Ngawi,  in  de  resi- 
dentie Madioen,  van  waar  mij  het  grootste   mijner  voorwerpen  is  toegezonden. 

Cyclocheiüchthys    {Cyclocheilichthys)   macracanthus  Blkr.  —  Langdoornige 
Kringlipkarper.  Atl.  Cjpr.  Tab.  XXIV. 

Cycloch.  (Cycloch.)  corpore  oblongo  compresso,  altltudine  4  ad  4  et  paulo  in  ejus  longitu- 
dinö,  latitudine  2  ad  2V4  in  ejus  altitudine;  capita  acuto  4^/4  ad  5  et  paulo  iu  longitudine  corporis 
cum,  SVs  ad  33/4  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ;  altitudine  capitis  1*/»  circiter,  latitu- 
dine \?JQ  ad  13'4  in  ejus  longitudine J  distantia  rostri  apicem  inter  et  nucliam  2  in  distantia  occiput 
inter  et  radiura  dorsalem  posticum ;  oculis  diametro  3V4  ad  4  fere  in  longitudine  capitis,  diametro  l^/s 
ad  1^/3  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  et  paulo  ad  IV4  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis 
marginera  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  rustro  acuto  convexo,  oculo  paulo  breviore 
vel  (aetate  provectiore)  paulo  longiore ,  non  vel  vix  ante  os  promiucnte;  naribus  orbitae  rculto  magis 
quam  rostri  apici  approximatis ;  linea  rostro  -  dorsali  nucham  inter  et  frontem  rectiuscula  vel  conca- 
viuscula  nucha  leviter  convexa ;  linea  interoculari  rectiuscula  vel  concavii' scula  ;  osse  suborbitali  ante- 
riore  oblongo- trigono,  non  multo  minus  duplo  longiore  quam  alto,  margine  posteriore  subverticali 
convexo,  apice  acuto  autrorsum  spectante,  dimidio  inferiore  crista  longitudinali  subhorizontali  per- 
curso;  osse  suborbitali  2°  oblongo  -  tetragono ,  antice  quam  postice  altiore,  duplo  circiter  longiore 
quam  alto,  osse  suborbitali  1°  ilnplo  cirtiter  humiliore ;  raaxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore 
verticaliter  deorsum  valde  protractili ,  vix  ante  oculum  vel  sub  oculi  mai'gine  anteriore  desinente ,  8^/5 
ad  3V3  in  longitudine  capitis ;  riotu  parum  obliquo ;  cirris  gracilibus ,  supramaxillaribus  rostralibus 
lougloribus  oculo  duplo  circiter  brevioribus;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  conico  obtuso  sub- 
liamata,  inferne  utroque  ramo  poris  4  p.  m.  in  seriem  lougitndinalem  dispositis;  labiis  mediocribus 
teretibus,  transversii  i  rugosis;  operculo  latitudine  1^/4  circ'ter  in  ejus  altitudine;  margine  inferiore 
rectiusculo;  apertura  brancbiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngea- 
libus  uncinato - subcochleariformibus  2.3.5/5.3.2  vel  2,3.4/4.3.2,  internis  2  veil  serie majoreconicisapi- 


368 

ce  acuminatis  facie  masticatoria  non  concava ;  osse  scapularl  trïgono  apice  rotundato ;  dorso  elevato 
angulato,  ventre  raulto  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnaa 
ventrales  rotundato  non  carinato;  cauda  altitudine  plus  quam  2  in  longitudine  capitis;  squamis  di- 
midio  libero  et  frequenter  etiara  dimidio  basali  longitudinaliter  striatis,  40  in  linea  laterali,  12  in  serie 
transversali  absque  ventralibus  infirais  quarum  6  (öVa)  supra  lineam  lateralem,  11  in  serie  lont'itudi- 
nali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem ,  ventre  inflmo  longitudinaliter  triseriatis ,  serie  media  postror- 
sum  magnitudine  sensirn  accrescentibus  postieis  iis  seriebus  lateralibus  majoribus ;  linea  laterali  rec- 
ta, antice  tantum  parum  declivi,  lioeam  rostro  -  caudalem  non  attingente .  singulis  squamis  tubulo 
dichotomo  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum  ventraliura  incipiente,  acuta,  emaro-inata, 
corpore  paulo  altiore,  plus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  valde  crassa  postice  dentibus  ma- 
guis  serrata  cum  parte  ejus  flexili  capite  longiore  3  circiter  in  longitudine  corporis  absque  pinna 
caudali;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis  longitudine  suaequalibus  6  ad  G^  4  in  longitu- 
dine corporis,  pectoralibus  ventrales  attingentibus  vel  subattingentibus,  ventralibus  analem  non  at- 
tingentibus ;  anali  acuta ,  emarginata ,  dorsali  sat  multo  minus  duplo  humiliore,  duplo  vel  plus  duplo 
altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  basi  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum 
squamosa  ,  profunde  incisa  lobis  acutis  4'/2  ad  4'/4  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne 
viridi ,  inferne  argenteo ;  genis ,  rostro  fronteque  strüs  transversis  gracillimis  dilute  roseis  non  semper 
conspicuis ;  iride  llava  superne  fusca ;  pinnis  flavescentibus ,  dorsali  et  caudali  arena  fusca  marginatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/17  vel   1/18.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7.  lat.  brev.  incl. 

Syn,   Barbus  macracanthus  Blkr,   Nieuw,   tient.   vischs.  Sumatra,  Nat  T.  Ned.  Ind,  V  p.  .516. 
Djoüi  Palemb. 

Hab.  Sumatra  (Palembang) ,  in  fluviis. 

Longitudo  3  speciminum  230'"  ad  270'". 

Aaum.  De  onderwerpelij ke  soort  heeft  de  gevorkte  zijlijnbuisjes  en  de  meeste  bij- 
zonderheden in  den  bouw  met  Cyclocheiiichthys  enoplos  gemeen ,  doch  zij  verschilt 
er  van  door  betrekkelijk  lageren  en  langeren  kop,  weinig  hol  profiel  tusschen  snuit 
en  nek  en  weinig  bol  profiel  van  deii  nek  zelven,  slankeren  staart  welks  hoogte  meer 
dan  twee  malen  gaat  in  de  lengte  van  den  kop ,  en  doordien  de  afstand  van  de 
snuitspits  tot  aan  den  nek  er  slechts  2  maal  gaat  in  den  afstand  van  het  achter- 
hoofd tot  aan  den  achtersten  raijvinstraal. 

Alle  mijne  voorwerpen  zijn  afkomstig  uit  de  Moessi,  waar  zij  in  de  nabijheid  der 
hoofdplaats  Palembang  zijn  gevangen. 

Cyclocheiiichthys  {Cyclocheiiichthys)  ay'matus  Blkr.  —  Gewapende  Kringlip- 
karper.  Atl.  Cypr.  Tab.  XXV. 

Cycloch.  (Cycloch.)  corpore  oblonge  compresso,  altitudine  3%  ad  SVs  in  ejus  longitudine,  lati- 
tudine  3  ad  2^/4  in  ejus  altitudine;  capite  acuto  5'/4  ad  0-/3  in  longitudine  corporis  cum,  8^/4  ad 
éVi  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  1^/5  circiter,  latitudine  2  circi- 
ter in  ejus  longitudine ;  distantia  rostri  apicem  inter  et  nucham  3V-2  ad  S^/s  in  distantia  occiput 
inter  et  radium  dorsalem  posticum;  oculis  diametro  3  fere  ad  3  et  paulo  in  longitudine  capitis,  dia- 
metro 1  ad  l'/i  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  ^/i  ad  1  et  paulo  distantibus,  membrana  pal- 
pebrali  iridis  margiuem  cxternum  tantum  tegcnte,  apertura  subcirculari ;  rostro  acuto  convexo,  juniori- 


569 

bus  oculo  breviore  netate  provectis  oüulo  vix  vel  non  breviore,  non  vel  vix  ante  os  prominente; 
iiaribus  orbit.ae  multo  magis  quara  rostri  apici  approxiraatis;  linea  rostro-dorsali  rostrnm  inter  et 
michara  concava,  nucha  convexa;  linea  interoculari  rectiuscula  vel  concaviuscula;  osse  suborbitali 
anteriore  oblongo-trigono  miilto  minus  duplo  longiore  quam  alto,  margine  posteriore  subverticali 
interne  rotundato,  apiee  acuto  antroraum  spectante,  dimidio  inferiore  crista  longitudinali  subhori- 
zontali  percurso;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono  antice  quam  postice  altiore  osse  suborbitali 
1'  duplo  vel  duplo  fere  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsum 
valde  protractili,  vix  ante  oculum  desinente,  3^/3  ad  3%  in  longitudine  capitis;  rictu  parüm  obliquo  ; 
cirris  gracilibus,  rostralibus  supramaxillaribus  duplo  circiter  brevioribus,  supramaxillaribus  oculo 
duplo  vel  plus  duplo  brevioribus;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  conspicuo  nullo,  inferneporis 
conspicuis  nullis;  labiis  mediocribus  teretibus,  transversim  rugosis;  operculo  latitudine  2  cirplter  in 
ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore 
desinente;  dentibus  pharyngealibus  nncinato-cochleariforraibus  2.3.5/5.3.2;  osse  scapulari  trigono  apice 
acute  rotundato;  dorso  valde  elevato,  angulato,  ventre  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales 
plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  noncarinato;  cauda  altitudine  1-/3  circiter 
in  longitudine  capitis ,-  squamis  dimidio  libero  et  vulgo  etiam  dimidio  basali  longitudinaliter  vel 
subradiatim  striatis,  37  in  linea  laterali,  13  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum 
7  (6V2)  supra  lineam  lateralem,  14  in  serie  longitudinali  oeciput  inter  et  pianam  doTsalem,  ventre  infimo 
longitudinaliter  triseriatis  serie  media  postrorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus  posticis  iis 
seriebus  lateralibus  ftiajoribus ;  linea  laterali  rectiuscula  antice  tantum  deelivi,  lineam  rostro-caudalem 
non  attingente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  vulgo  non  superante  notata;  pinna 
dorsali  supra  basin  ventraliura  incipiente,  acuta,  emarginata,  corpore  non  multo  humiliore,  multo 
sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  valde  crassa  postice  dentibus  magis  armata 
cum  parte  ejus  flexili  capite  non  multo  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  longitu- 
dine subaequalibus  C'/t  ad  6 Va  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  vix  vel  non,  ventra- 
libus analem  non  attingentibus;  anali  acuta  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humi- 
liore, duplo  vel  duplo  fere  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  mediocri  dimidio  basali 
tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa  lobis  acutis  4'/'2  ad  5  in  longi- 
tudine corporis;  coloi'e  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  genis,  rostro  fronteque  striis  tran- 
sversis  gracillimis  vulgo  roseis  non  semper  conspicuis;  iride  flava,  superne  fusca;  pinnis  hyalino- 
roseis  vel  flavescentibus ,  dorsali  et  caudali  plus  minusve  fusco  arenatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/17  vel  1/18.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/6  vel  3/7.  C.  8/17/8  vel  7/17/7  lat.  brev.  inel. 

Syn.  Barbus  armatus  Val,  Poiss.  XVI  p.  121. 
Barleau  armé  Val.,  Poiss.  XVI  p.  121. 

Barbus  Valendennesii  Blkr,  Verh.  Bat.  Gen.  XXIII  Ichth.  M.  O.  Java  p,  17. 
Lawak,  Lalaxvak  Mal.  Bat.;  Wader  Javan. ;  Seren,  Sakka  Sundan. 

Hab.   Java  (Batavia,  Perdana,  Parongkalong ,  Surabaja),  in  fluviis. 
Sumatra  (Lahat),  in  fluviis. 

Longitudo  15  speciminum  120'"  ad  232"'. 

Aanin.  De  soort,  welke  ik  vroeger  sleclits  aarzelende  als  eene  van  Barbus  arma- 
tus Val.  verschillende  beschouwde  en  onder  den  naam  van  Barbus  Valenciennesü 
beschreef,  is  mij  sedert  gebleken  niet  wel  eene  andere  te  kunnen  zijn  als  de  boven- 
genoemde. 

Zij   behoort  tot  eene  andere  type  van  het  subgenus  Cyclocheilichthys  dan  Cyclo- 

47 


370 

cheilichthys  enoplos  en  Cyclocheilichthys  macracanthus ,  wegens  hare  enkelvoudige 
zijlijn-buisjes,  meer  gedrongen  ligchaam  en  stomper  profiel. 

Tot  deze  type  behooren  twee  mijner  soorten ,  Cyclocheilichthys  armatus  en  Cy- 
clocheilichthys repasson,  welke  in  ongeveer  dezelfde  verhouding  tot  elkander  staan 
als  Cyclocheilichthys  enoplos  en  Cyclocheilichthys  macracanthns  en  welker  verschil- 
len te  vinden  zijn  in  de  lengte- en  hoogte-evenredigheden  van  kop,  oogen  en  staart, 
waarbij  zich  nog  voegen  eenige  bijzonderheden  in  de  kleurteekening. 

Cyclocheilichthys  armatus  is  van  Cyclocheilichthys  repasson  voornamelijk  te  on- 
derkennen aan  hooger  ligchaam,  korteren  en  stomperen  kop,  hoogeren  staart  en 
afwezigheid  van  zwartachtige  staartvlek.  Zij  is  op  Java  niet  zeldzaam  en  schijnt 
vooral  veelvuldig  voor  te  komen  in  de  Kalimas  in  Oost-Java.  Zij  leeft  echter  ook 
in  de  rivieren  van  Sumatra,  van  waar  ik  haar  ontving  van  Lahat,  aan  het  hoo- 
gere gedeelte  van  het  gebied  der  Moessi,  in  de  residentie  Palembaug. 

Cyclocheilichthys  {Cyclocheilichthys)  repasson  Blkr. —  Vierdradige  Kring- 
lipkarper.  Atl.  Cypr.  Tab.  XXVI. 

Cycloch.  (Cycloch.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  8^3  fere  ad  8V2  in  ejus  longitudine, 
latitudine  2Va  ad  2%  in  ejus  altitudine;  capita  aouto  4.^3  ad  i^/i  in  longitudine  corporis  cum,  3% 
ad  3^6  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  IV2  circiter,  latitudine  2 
circiter  in  ejus  longitudine;  distantia  rostri  apicem  inter  et  nucham  2%  ad  3  fere  in  distantia  occi- 
put  inter  et  radium  dorsalem  posticum;  oculis  diametro  2%  ad  3  in  longitudine  capitis,  diametro 
1  fere  ad  1  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  2/3  ad  1  fere  distantibus,  membrana  palpebrali 
iridis  marginem  externum  tantum  tegente  apertura  subcirculari ;  rostro  acuto,  convexo,  oculo  ju- 
nioribus  et  aetate  provectis  breviore,  vix  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  multo  magis  quam 
rostri  apici  approximatis ;  linea  rostro-dorsali  rostrum  inter  et  nucliam  concava,  nucha  valde  con- 
vexa;  linea  interoculari  rectiuscula  vel  concaviuscula ;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo-trigono,  non 
multo  longiore  quam  alto,  margine  posteriore  subverticali  convexo,  apice  acuto  antrorsum  spectante, 
dimidio  inferiore  crista  longitudinali  subhorizontali  percurso;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono , 
antice  quam  postice  altiore,  duplo  circiter  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  duplo  vel  plus 
duplo  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protractili, 
vix  ante  oculum  desinente ,  3^/3  ad  3*/2  in  longitudine  capitis ;  rictu  parum  obliquo ;  cirris  gracilibus , 
supramaxillaribus  rostralibus  longioribus,  oculo  duplo  vel  plus  duplo  brevioribus;  maxilla  inferiore 
sympbysi  tuberculo  conspicuo  nullo,  inferno  poris  conspicuis  nullis ;  labiis  mediocribus  teretibus, 
transversim  rugosis;  operculo  latitudine  2  fere  ad  2  et  paulo  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore 
rectiusculo  vel  convexiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente; 
dentibus  pharyngealibus  uncinato-cochleariformibus  2.3.5./5.3.2 ;  osse  scapulari  trigono  acutiuscule 
rotundato;  dorso  valde  elevato,  ventre  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateri- 
bns  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato;  cauda  altitudine  2  ad  2  et  paulo  in 
longitudine  capitis ;  squamis  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  vel  subradiatim  stria- 
tis  ,  37  vel  38  in  linea  laterali ,  13  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  7(6*/3 
Bupra  lineam  lateralem,  12  vel  13  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventre 
jnfimo  longitudinaliter  triseriatis ,  serie  media  postrorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus  posticis 


371 

iis  seriebus  lateralibus  majoribus ;  liaea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  lineam  rostro- 
caudalem  non  attingente,  singulis  squarais  tubulo  simplice  mediam  squamam  vulgo  non  attingente 
notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata  corpore  non 
vel  non  multo  humiliore,  non  multo  miaus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  valde  crassa  postice 
dentibus  magnis  serrata  cum  parte  ejus  flexili  capite  sat  multo  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ven- 
tralibus  acutis,  longitudine  subaequalibus  ö^  ad  6  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales 
attingentibus ,  ventralibus  analem  non  attingentibus ;  anali  acuta ,  emarginata ,  dorsali  multo  sed 
multo  minus  duplo  humiliore,  duplo  vel  duplo  fere  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio 
mediocri  dimidio  basali  tantum  osseo ;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa ,  profunda  incisa ,  lobis 
acutis  3*/5  ad  4'/3  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo ,-  irideflava, 
superne  fusca;  rostro,  genis  fronteque  striis  gracillimis  confertis  transversis  rubescentibus  non 
semper  conspicuis ;  squamis  dorso ,  lateribus  caudaque  singulis  basi  macula  tetragona  vel  trigona 
vel  subsemilunari  nigricante-violacea ;  canda  macula  magna  rotanda  nigro-violacea  in  linea  laterali 
basi  pinnae  caudalis  contigna;  pinnis  roseis,  dorsali  et  caudali  fusco  marginatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/17  vel  1/18.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbus  repasson  Blkr,  Diagn.  beschrijv.  nieuwe  vischs.  Sumatra    Tient.  V  tot  X ,  Nat.  T. 
Ned.  Ind.  IV  p.  295. 
Eepasson  Lampong. 

Hab.  Sumatra  (Pangabuang,  Moearakompeh) ,  in  fluviis.  , 

Longitudo  3  speciminum  170'"  ad  220'". 

Aanm.  Cyclocheilichthys  repasson  is  zeer  na  verwant  aan  Cyclocheilichthys  arma- 
tus ,  doch  onderscheidt  er  zich  van  door  grooteren  kop  en  grootere  oogen ,  spitserea 
snuit,  staartvlek  en  schubvlekjes.  Voorts  gaat  bij  Cyclocheilichthys  armatus  de  hoogte 
van  den  staart  slechts  ongeveer  1 1  maal  in  de  lengte  van  den  kop  en  daarentegen 
de  afstand  van  de  snuitspits  tot  aan  den  nek  3^  tot  3^  malen  in  den  afstand  van 
het  achterhoofd  tot  aan  den  achtersten  rugvinstraal.  Bij  Cyclocheilichthys  armatus 
is  ook  dikwijls  één  aarsvinstraal  méér  aanwezig  dan  bij  Cyclocheilichthys  repasson, 
doch  dit   kenmerk  is   niet  standvastisr. 

De  hier  beschrevene  soort  is  mij  tot  dus  verre  slechts  geworden  uit  de  rivieren  van 
Oost-Sumatra. 

Cyclocheilichthys  (Siaja)  microlepis  Blkr.  —  Kleinschubbige  Kringlipkarper. 
Atl.  Cypr.  Tab.  XXVIII  iig.  2. 

Cycloch.  (Siaja)  corpore  elongato  vel  oblongo  corapresso,  altitudine  5  ad  43/4  in  ejus  longitudine,  la- 
titudine  2  circiter  in  ejus  altitudine;  capite  acuto  4^/^  ad  5'/3  fere  in  longitudine  corporis  cum ,  SVs  ad  4v4, 
in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ;  altitudi'ne  capitis  1%  adlVs,  latitudine  2*/*  ad  1^6  in  ejus 
longitudine;  oculis  diametro  22/3  ad  3  in  longitudine  capitis,  diametro  ^/s  ad  3/4  distantibus,  mem- 
brana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  rostro  acutiusculo 
convexo,  junioribus  et  aetate  provectis  oculo  breviora  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  mul- 
to magis  quam  rostri  apici  approximatis ;  linea  rostro  -  dorsali  rostrum  et  nucham  inter  rectiuscu- 
la vel  concaviuscula,  nucha  convexa;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo -trigono,  minus  duplo  lon- 
giore quam  alto,  margine  posteriore  subverticali,  margine  inferiore  subhorizontali ,  apice  acuto  an- 


^72 

trorsum  spectante,  dimidio  inferiore  crista  humili  non  ramosa  longitudinali  margini  ossis  inferioii 
approxiraatis;  osse  suborbitali  2"  oblique  elongato - qqadratiusculo  autice  qiiam  postice  altiore,  osse 
suborbitali  1''  duplo  vel  plus  duplo  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  verticali- 
ter  deorsum  valde  protractili,  vix  ante  oculum  vel  sub  oculi  margino  anteriore  desipente,  3';>,  ad 
S'/a  in  longitudine  capitis;  rictu  parum  obliquo;  cirris  gi-acilibus  oculo  duplo  vol  plus  duplo  breviori- 
bus;  maxilla  inferiore  sympliysi  tuberculo  conico  obtuso  brevi,  inferne  poris  conspicuis  nullis:  labiis 
raediocribus  teretibus  parte  eorum  libera  non  rugosis;  operculo  latitndine  l^/ö  ad  2  fere  in  ejus  alti- 
tudine,  margine  inferiore  rectiasculo;  apertura  branchlali  subverticali  sub  operculi  parte  anteriore  vel 
sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibns  pharyngealibus  uncinato  -  coclileariformibns 
2.3.5/5.3.2;  osse  scapulari  trigono  obtusiuscule  vel  acutiuseale  rotundato;  dorso  elevato  angulato, 
ventre  multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales 
rotundato  non  carinato;  cauda  altitudine  plus  quam  2  in  longitudine  capitis;  squamis  dimidio  libe- 
ro et  saepeetiam  dimidio  basali  longitudinaliter  vel  subradiatim  striatis,  59  vel  GO  in  linea  latera- 
li,  17  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  9  (8'/^)  supra  lineam  lateralem ,  17  vel 
18  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventre.  infimo  longitudinaliter  quinque- 
seriatis,  serie  media  postrorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus  posterioribus  iis  seriebus  latera- 
libus  paulo  majoribus;  linea  laterali  recta,  antice  tantum  declivi,  lineam  rostro - caudalem  non  attin- 
gente,  singulis  squamis  tubulo  brevi  simplice  mediam  squamam  vulgo  non  attingcnte  notata;  pinna 
dorsali  paulo  ante  basin  pinnarum  ventraliura  incipiente,  acuta,  emarginata,  curpore  paulo  altiore, 
paulo  altiore  quam  basi  longa,  spina  gracili  postice  denticulis  conspicuis  serrata  cum  parte  ejus  flexili 
capite  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  pectoralibus  ventralibus  paulo  brevioribus  R 
ad  6'/i  in  longitudine  corporis  ventrales  attingentibus,  ventralibus  analem  non  attingentibus ;  anali 
acuta  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  duplo  vel  plus  duplo  altiore  quam 
basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  dimidio  basali  tantum  osseo ;  pinna  caudali  basi  tantum  squa- 
mosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  -iV*  ad  4%  in  longitudine  corporis ;  colore  corpore  superne  viridi , 
inferne  argenteo ;  iride  flava;  pinnis  dorsali  et  caudali  roseis  arena  fusca  marginatis,  ceteris  roseo- 
flavescentibus  vel  flavescente-hyalinis. 

B.   3.  D.  4/14  vel  4/15  ad  4/17  vel  4/18.  P.  1/16  ad  1/18.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel 
7/17/7  lat.  brev,  incl. 

Syn.  Capoëta  microlepis  Blkr,  Vierde  bijdr.  ichthyol.  Borneo,  Nat.  Tijdschr.  Ned.  Ind.  II  p.  206. 

Hab.  Borneo  (Bandjermasin,  Pontianak),  in  fluviis. 
Sumatra  (Palembang),  in  flüviis. 

Longitudo  4  speciminum  135'"  ad  272'". 

Aanm.  De  lange  veelstraligc  met  een°  getanden  doorn  gewapende  rngvin  en  de 
twee  bovenkaaksdraden  van  onderwerpelijke  soort  zouden  kunnen  doen  denken 
aan  eene  Cyprinion.  Het  onderzoek  der  monddeelen  leert  echter,  dat  zij  tot  de 
Cheilognathinen  behoort  en  de  bouw  der  lippen  en  de  habitus  van  kop  en  ligchaam 
wijzen  haar  eene  plaats  aan  in  het  geslacht  Cyclocheilichthys ,  terwijl  hare  twee 
bovenkaaksvoeldraden   haar  tot  het  subgenus  Siaja  doen  brengen. 

Zij  wijkt  echter  van  alle  overige  bekende  soorten  van  Siaja  af,  vooreerst  door 
hare  talrijke  rugvinstralen  en  het  slanke  en  fijn  getande  van  den  rugdoorn ,  en  ten 
andere  door  de  talrijkheid  harer  schubben ,  zoowel  op  de  overlangsche  als  dwarschc 
reijen. 


373 

Siaja  microlepis  staat  daardoor  zeer  scherp  gekenmerkt  daar  in  de  groote  familie 
der  Cyprinoïden.  In  algemeenen  habitus  nadert  zij  nog  het  meest  tot  Cyclochei- 
lichthys  macracanthus,  maar  hare  kleine  schubben,  talrijke  rugvinstralen  en  slanke 
rugdoorn  doen  haar  er  bij   den  eersten  oogopslag  van  onderkennen. 

Ik  heb  van  deze  soort  tot  nog  toe  slechts  voorwerpen  ontvangen ,  gevangen  in 
de  Barito,  de  Kapoeas  en  de  Moessi,  de  drie  grootste  stroomen  van  den  Indischen 
archipel. 

CyclocheiUchthys  (Siaja)  macropus   Blkr.  —  Grootvoetige  EringUpkarper. 
Atl.  Cypr.  Tab.  XXVII  fig.  2. 

Cycloch.  (Siaja)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  3^/3  circlter  in  ejus  longitudïne,  latitudine 
2  circiter  in  ejus  altitudine;  capite  acuto  4^2  in  longitudine  corporis  cura,  3'/3  ad  3'/4  in  longitudïne 
corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  iVa  fere,  latitudine  2  fereinejus  longitudine;  ocu- 
lis  diametro  2^6  circiter  in  longitudine  capitis ,  diametro  ^/s  circiter  distantibus ,  membrana  palpebrali 
iridis  raarginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  rostro  acuto  convexo,  oculo  bre- 
viore,  non  vel  vix  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  multo  magis  quara  rostri  apici  approxima- 
tis;  linea  rostro-dorsali  rostrum  inter  et  nucham  concaviuscula,  nucha  leviter  convexa;  linea  inter- 
oculari  rectiuscula  vel  concaviuscula;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo- trigono,  multo  minus  duplo 
longiore  quam  alto,  margine  posteriore  subverticali  inferne  rotundato,  apice  acuto  antrorsum  spec- 
tante,  dimidio  inferiore  crista  longitudinali  subhorizontali  percürso ;  osse  suborbitali  2°  elongato- 
oblique  tetragono ;  antice  quam  postice  multo  altiore,  osse  suborbitali  anteriore  duplo  circiter  humilio- 
re;  maxilla  superiors  maxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protractili,  ante  oculum 
desinente,  3%  circiter  in  longitudine  capitis ;  rictu  parum  obliquo;  cii'risgracillimis  brevissimis  oculo 
triplo  circiter  brevioribus  ,  vix  conspicuis;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  obtuso  vix  conspicuo , 
inferne  poris  conspicuis  nullis;  labiis  mediocribus,  teretibus,  transversim  rugosis ;  operculo  latitudine 
l^/z  ia  ejus  altitudine ,  margine  inferiore  convexiusculo  vel  rectiusculo ;  apertura  brancLiali  subverti- 
cali, sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  uncinato-cochleariformibns 
2.3.4/4.3.2  ;  osse  scapulari  trigono  obtuse  rotundato  ;  dorso  elevato  valde  angulato  ventre  multo  al- 
tiore; ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non 
carinato  ;  cauda  altitudine  2  in  longitudine  capitis;  squamis  dimidio  libero  et  frequenter  etiam  dimidio 
basali  longitudinalitor  subradiatim  striatis ,  35  in  linea  laterali,  13  in  serie  transversali  absque  ven- 
tralibus  infimis  quarum  7  (  6'/2  )  supra  lineam  lateralem  ,  12  vel  13  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem, 
ventre  infimo  longitudinaliter  triseriatis,  serie  media  postrorsum  magnitudine  sensira  accrescentibiis 
posterioribus  iis  seriebus  lateralibus  majoribus ;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  li- 
neam rostro-caudalera  non  vel  vix  attingente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squaman 
vulgo  superante  notata ;  pinna  dorsali  supra  basin  ventralium  incipiente ,  acuta,  emarginata,  corpore 
non  vel  vix  humiliore,  nou  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  valde  crassa  postice 
dentibus  magnis  armata  ,  cum  parte  ejus  fiexili  capite  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibu» 
acutis,  pectoralibus  ventrallbus  sat  multo  brevioribus  6V4  circiter  in  longitudine  corporis  ventrales 
attingentibus ,  ventralibus  5  circiter  in  longitudine  corporis,  analem  non  attingentibuS;  anali  acuta, 
emarginata.,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  duplo  circiter  altiore  quam  basi  longa, 
radio  simplice  tertio  mediocri  dimidio  basali  tantum  osseo  ;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  pro- 
funde  incisa ,  lobis  acutis  SVa  circiter  ia    longitudine  corporis;  colore  corpore  superue  dilute  viridi, 


374 

interne  argenteo ;  irideflava,  superne  lusca;  squamis  corporo  superae  aureo  marginatis  ;  cauda  nia- 
cula  rotunda  nigricante-violacea  in  linea  laterali  basi  pinnae  caudalis  contigua ;  pinnis  dilute  roseis , 
dorsali  et  caudali  fuscescente  marginatis  et  plus  minusve  fusco    arenatis. 

B.  3.  D.  4,8  vel  4,9.  P.  1/15  vel  1/16.  V.  2/9.  A.  3  5  vel  3,6.  C.  7/17,7  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Borneo  (Pontianak),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  97'". 

Aanui.  Mijn  eenig  voorwerp  van  de  hier  besclirevene  soort  ontving  ik  eenio-e 
jaren  geleden  van  Pontianak.  Zij  heeft  groote  overeenkomst  met  Siaja  siaja,  doch 
laat  er  zich  nog  gemakkelijk  van  onderkennen  door  hooger  ligchaam,  uiterst  dunne 
en  kleine  lipdraden ,  2  schubben  minder  op  eene  overlangsche  rei,  betrekkelijk 
zeer  groote  buikvinnen,  de  formule  der  keelgatbeenstanden  en  zeer  dunne  en  korte 
voeldraden. 

Cyclocheilichthys  (Siaja)  siaja  ]31kr.  —  Tweedradige  KringUpkarper.  Atl. 
Cypr.  Tab.  XXIX  fig.  3. 

Cycloch.  (Siaja)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4i/3  ad  4  fere  in  ejus  longitudine,  latitu- 
dine  2  ad  22/3  in  ejus  altitudine;  capite  acuto  43/5  ad  4^/4  in  longitudine  corporis  cum,  32/5  ad  83/4 
in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  li/g, latitudine  2  circiter  in  ejus 
longitudine;  cculis  diametro  3  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  ^ji,  ad  1  distantibus,  mem- 
brana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegen  te,  apertura  subcirculari ;  rostro  acuto  con- 
vexo,  oculo  paulo  breviore,  non  vel  vix  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  multo  magis  quam 
rostri  apici  approximatis ,  linea  rostro-dorsali  rostrum  inter  et  nucham  concaviuscula,  nucha  (con- 
vexa;  linea  interoculari  rectiuscula  vel  concaviuscula;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo,  multo 
minus  duplo  longiore  quam  alto,  margine  posteriore  subverticali  inferne  rotundato,  apice  acuto 
antrorsum  spectante,  dimidio  inferiore  crista  longitudinali  subhorizontali  percurso;  osse  suborbitali 
2°  oblongo-tetragono  osse  suborbitali  1°  plus  duplo  hurailiore ;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore 
longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protractili,  ante  oculum  desinente,  SVs  ad  S^/s  in  longitudine 
capitis;  rictu  parum  obliquo;  cirris  gracilibus  oculo  duplo  circiter  brevioribus:  maxilla  inferiore 
symphysi  tuberculo  conico  obtuso  brevi ,  inferne  poris  nullis  conspicuis ;  labiis  mediocribus  teretibus, 
transversim  rugosis;  operculo  latitudine  I3/4  ad  2  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo 
vel  convexiusculo ;  apertura  branchiali  subverticali,  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente; 
dentibus  pbaryngealibus  uncinato-cocbleariformibus  2.3.5/5.3.2;  osse  scapulari  trigono  apice  acutiuscule 
rotundato ;  dorso  elevato  angulato  ventre  multo  altiore ;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus 
angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato;  cauda  altitudine  2  et  paulo  ad  2V3  in  lon- 
gitudine capitis ;  squamis  junioribus  non  vel  vix  striatis ,  aetate  provectis  dimidio  libero  et  frequenter 
etiam  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatira  striatis,  37  in  linea  laterali ,  13  in  serie  transversali 
absque  ventralibus  infimis  quarum  7  {6','2)  supra  lineam  lateralem,  14  vel  15  ia  serie  longitudinali 
occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventre  infimo  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  postrorsum 
sensim  magnitudine  accrescentibus  posterioribus  seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  laterali  rec- 
tiuscula antice  tantum  declivi,  lineam  rostro-caudalem  non  attingente,  singulis  squamis  tubulo  sim- 
plice  brevi  mediam  squamam  non  attingente  notata ;  pinna  dorsali  supra  basin  ventralium  incipiente , 
acuta,  emarginata,  corpore  paulo  ad  vix  humiliore,  multo  minus  duplo  ad  duplo  fere  altiore  quam 
basi  longa,  spina  valde  crassa  postice    dentibus   magnis  armata   cum  parte    ejus  flexili   junioribus 


375 

capite  breviore  aetate  provectis  capite  longiore ;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis ,  longitudine 
subaequalibus ,  6'/4  ad  7  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  attingentibus  vel  subattin- 
gentibus,  ventralibus  analem  non  attingentibus;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo 
minus  duplo  bumiliore,  duplo  fere  ad  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  dimidio 
basali  tantum  osseo;  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4  et  paulo  ad 
4V4  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  genis  rostroque  strüs 
transversis  gracillimis  numerosis  rubris;  iride  fiava,  superne  fusca;  regione  suprascapulari  frequen- 
ter macula  oblonga  violaceo-nigra ;  cauda  vulgo  macula  rotunda  nigra  in  linea  laterali  basi  pinnae 
caudalis  approximataj  squamis  dorso,  lateribus  caudaque  singulis  basi  macula  transversa  trigona 
vel  semilunari  nigro-violacea ;  pinnis  pectoralibus  flavescentibus  vel  roseis,  ceteris  roseis  vel  rubris, 
dorsali  et  caudali  membrana  vulgo  plus  minusve  fuico  vel  nigricante  arenatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/18.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  8/17/8  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Capoëta  enoplos  Blkr,  Vijfde  bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  II  p.  431. 
Capoëta  siaja  Blkr,  Vijfde  bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  II  p.  432. 
Siaja  Mal.  Sum. 

Hab.  Borneo  (Sambas,  Pontianak),  in  fluviis. 

Sumatra  (Padang,  Solok,  Meninju,  Sinkara),  in  fluviis  et  laeubus. 

Longitudo  8  speciminum  97'"  ad  198'". 

Aanm.  Capoëta  siaja,  welke  ik  vroeger  voor  eene  eigene  soort  hield  en  ter  aan- 
gehaalde plaatse  slechts  kortelijk  vermeldde,  is  mij  sedert  gebleken,  na  het  ont- 
vangen van  meerdere  voorwerpen  van  verschillende  grootte,  dezelfde  soort  te  zijn 
als  Capoëta  enoplos.  De  schoudervlek  en  staartvlek  ontbreken  bij  sommige  voor- 
werpen, waarschijnlijk  wegens  minder  goeden  toestand  van  bewaring.  Ik  heb  den 
welluidenden  inlandschen  naam  der  soort  gebezigd  als  subgenerischen  en  dien  ook 
voor  de  soort  behouden  ,  omdat  de  naam  //  enoplos"  reeds  gegeven  is  aan  eene  soort 
van  het  subgenus  Cyclocheilichthys.  Cyclocheilichthys  (Siaja)  siaja  bezit  weder  geheel 
de  type  van  het  geslacht,  van  welke  slechts  Cyclocheilichthys  (Siaja)  microlepis  eene 
uitzondering  maakt  door  hare  veelstralige  rugvin.  Zij  is  kenbaar  aan  hare  37  schub- 
ben in  de  zijlijn,  aan  hare  betrekkelijk  korte  buikvinnen,  die  6^  tot  7  malen  gaan 
in  de  lengte  des  ligchaams  en  aan  de  hoogte  des  ligchaams  zelve  welke  bijkans 
4  tot  4^  malen  gaat  in  zijne  lengte,  en  aan  de  lengte  harer  voeldraden. 

Cyclocheilichthys  (biaja)  Deventeri  Blkr.  —  Van  Deventer  s  Kringlipkar- 
per.  Atl.  Cypr.  Tab.  XXVII  fig.  1. 

Cycloch.  (Siaja)  corpore  oblonge  corapresso,  altitudine  3%  in  ejus  longitudine ,  latitudine  2^/3  cir- 
citer  in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  5  et  paulo  in  longitudine  capitis  cum,  3^/4  in  longitu- 
dine corporis  absque  pinna  caudali ;  altitudine  capitis  V/3  ad  IV*  ,  latitudine  2  circiter  in  ejus 
longitudine;  oculis  diametro  3  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  1  fere  distantibus ,  membrana 
palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente ,  apertura  subcirculari :  roste  acutiusculo  con- 
vexe, oculo  breviore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri apici  approxima- 
tis;  linea  rostro-dorsali  rostrum  inler  et  nucham  concaviuscula ,  nucha  convexa;    linea  interoculari 


376 

convexiuscüla ;  osse  suborliitali  anteriore  oblnngo-trigono ,  minus  duplo longlore  qnam  alto,  margine 
posteriore  subverticttli ,  margine  inf'eriore  subtioiizontali ,  apice  acuto  antrorsum  spectante,  dimidio 
inferiore  crista  longitudinali  mavgini  ossis  inferiori  approximata  non  ramosa;  osse  suborbitali  2° 
elongato-tetragono  osse  suborbitali  1^  plus  dnplo  humiliore ;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore 
longiore,  deorsum  valde  protractili,  sub  oculi  margine  anteriore  vel  vix  ante  oculum  desinente, 
S',2  circiter  in  longitudine  capitis;  rictu  sat  obliquo;  cirris  gracilibus'  oculo  paulo  brevioribus ; 
maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  obtuso  parum  conspicuo ,  inferne  poris  conspicuis  nullis;  labiis 
mediocribus  teretibus;  operculo  latitudine  13,4  circiter  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectius- 
culo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  parte  posterioro  desinente;  dentibus  pharyngealibus  unci- 
nato-contusoriis  2.3.5/5.3.2  ( ? ) ;  osse  seapulari  trigono  obtuse  rotundato  ;  dorso  elevato  angulato  ven- 
tre  multo  altiore ;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  carinato ; 
cauda  altitudine  2  circiter  in  longitudine  capitis;  squarais  plurimis  dimidio  basali  et  dimidio  libero 
e  centre  communi  radiatira  striatis,  34  p.  m  in  linea  laterali .  11  vel  12  in  serie  transversali  absque 
ventralibus  infltnis  quarum  6  (  S'/a  )  supra  lineam  lateralera  ,  12  p.  m.  in  serie  longitudinali  occiput 
inter  et  pinnam  dorsalem  ;  linea  laterali  recta,  antice  tantum  declivi,  infra  lineam  rostro-cau- 
dalem  non  descendente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  vulgo  attingente  no- 
tata;  pinna  dorsali  paulo  post  basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata,  eorpore 
paulo  humiliore ,  non  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa ,  spina  mediocri  postice  dentibus 
bene  conspicuis  serrata ,  ciim  parte  ejus  flexili  capite  longiore ;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus 
acutis  longitudine  subaequalibns ,  6  circiter  iü  longitudine  corporis  ,  pectoralibus  ventrales  attingen- 
tibus,  ventralibus  analem  nou  attingentibus;  anali  acuta  leviter  emarginata,  dorsali  duplo  fere  humi- 
liore, non  multo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  basi  tantum  osseo  ;  pinna  caudali 
basi  tantum  squamosa ,  profunde  incisa ,  lobis  acutis  4  circiter  ia  longitudine  corporis  j  colore  eor- 
pore superne  viridi ,  inferne  argenteo ;  iride  flava;  squamis  dorso,  lateribus  caudaque  plurimis 
basi  vittula  transversa  gracili  ex  arena  fusca  composita;  cauda  macula  diffusa  rotunda  coeruleo- 
violacea  in  linea  laterali  basi  pinnae  caudalis  approximata;  pinnis  aurantiaco-flavis  vel  roseis,  dor- 
sali et  caudali  arena  fusca  snarginatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/12.  V.  2,9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  vel  8/17/8  lat.  brev.  inol. 

Syn.  Capoé'ta  Bevenleri  Blkr,  Verslag  verzam.  vischs.  Oost- Ja  va,  Nat.  ï.  Ned.  Ind.  IX  p.  413. 

Hab.  Java  (Grati),  in  lacu. 

Longitudo  speciminis  unici  113"-. 

Aanm.  Ik  ben  niet  geheel  zeker  omtrent  de  getallen  der  onderkeelgatbeens- 
tanden  bij  deze  soort.  Een  nader  onderzoek  van  die  tanden  bij  mijn  eenig  voor- 
werp heeft  mij  slechts  doen  tellen  3.4/4.3  ,  doch  ik  zie  nog  de  sporen  van  de 
kassen  van  uitgebrokene  tanden ,  zonder  dat  ik  met  zekerheid  de  getallen  daar- 
van kan  opgeven. 

Siaja  Deventeri  heeft  veel  overeenkomst  met  Siaja  siaja  en  Siaja  macropus  ,  doch 
zij  is  gemakkelijk  herkenbaar  aan  de  plaatsing  der  riigvin  geheel  achter  den  grond 
der  buikvinnen  en  aan  de  aanwezigheid  van  slechts  G  overlangsche  schubreijen 
boven  de  zijlijn. 

De  eenige  bekende  vindplaats  dezer  soort  is  het  meer  van  Grati ,  in  Oost-Java , 
van  waar  ik  mijn  voorwerp  ontving  door  de  welwillendheid  van  den  heer  S.  Van 
Deventer,  thans  inspekteur  van  financiën,  ter  wiens  eere  ik   haar   heb  benoemd. 


377 

CyclodieiUchthys  (Siaja)  heteronema  Blkr.  —  Franjedradige  Kringliphar- 
per.  Atl.  Cypr.  Tab.  XXIX  fig.  1. 

Cycloch.  (Slaj.)  corpore  oblongo  compresso.  altitudinc  33  4  ad  S-'sin  ejus  longitudine,  latitudine  2i,i 
adüVsiiejus  altitudine;  caplto  obtusiusciilo  5  fere  in  longitudine  corporis  ciim.  S'-^/'s  ad  SVjin  longitu- 
dine  corpoi'is  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  1-/5  circiter,  latitudine  l^j^  circiter  in  ejus  lon- 
gitudine;  oculis  diametro  S'/g  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  1  in  capitis  parte  postoculari, 
diametro  "3  circiter  distantibus;  membrana  palpebrali  iridis  margincm  externum  tantum  tegenteaper- 
tura  subcirculari;  rostro  obtuso  valde  convexo,  ocalo  breviore,  vix  ante  os  prominente;  naribus  or- 
bitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis;  linea  rostro -caudali  frontera  inter  et  nucham  concavius- 
cula,  nucha  convexa;  osse  suborbitali  anteriore  pentagono  vix  vel  non  altiore  quam  longo,  niargine 
int'eriore  horizontali,  marginibus  anteriore  et  posteriore  inferioribus  brevibus  convexis  vel  truncatis, 
marginibus  superioribus  rectiuscnlis  vel  concaviusculis  ia  angulum  acutum  sursum  spectantem  nari- 
bus  approximatum  unitis,  dimidio  inferiore  crista  longitudinali  horizontali  raargini  ossis  inferiori 
parallelo  percurso;  osse  suborbitali  2°  elongato- tetragono,  plus  duplo  longiore  quamalto,  osse  sub- 
orbitali 1°  duplo  circiter  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  de- 
orsum  valde  protractili,  sub  oculi  limbo  anteriore  desinente,  3  et  paulo  in  longitudine  capitis;  ric- 
tu  piirura  obliquo;  cirris  basi  carnosis  crassis  in  fila  7  ad  9  divisis  filis  ex  parte  basi  utiitis  lon- 
gitudine inaequalibus  longissimis  oculo  vix  vel  nou  brevioribus ;  maxilla  inferiore  sympbyai  tubercu- 
lo  couico  conspicuo,  inferne  poris  conspicuis  nullis;  labiis  gracilibus  teretibus ,  non  conspicue  rugosis ; 
operculo  latitudine  l'^/i  ad  2  fere  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo; 
apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  uncinato- 
cocbleariformibus  1.2.4/4,2.1 ;  osse  scapulari  trigono  apice  acute  rotundato ;  dorso  elevato  angulato  ventre 
multo  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  carinato; 
<jauda  altitudine  2  circiter  in  longitudine  capitis;  squamis  dimidio  libero  subradiatim  vulgo  parce 
striatis,  dimidio  basali  non  striatis,  35  in  linea  laterali,  12  in  serie  transversali  absque  ventralibus 
infimis  quarum  C  (5'/'-2)  supra  lineam  lateralem,  13  vel  14  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et 
pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  postrorsum  magnitudine 
sensim  accrescentibus  posterioribus  iis  seriebus  lateralibus  non  vel  vix  majoribus;  linea  laterali  vix 
curvata  lineam  rostro  -  caudalem  non  attingente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam 
attingente  vel  superante  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarura  ventralium  incipiente,  acuta, 
emarginata,  corpore  paulo  humiliore,  duplo  fere  altiore  quam  basi  longa,  spina  crassa  postice  den- 
tibus magnis  serrata  cum  parte  ejus  flexili  capite  non  multo  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventra- 
libus acutis.  pectoralibus  ventralibus  paulo  longioribus  6  circiter  in  longitudine  corporis  ventrales 
attingentibus;  ventralibus  anulem  attingentibus  vel  subattingentibus;  anali  acuta  emarginata,  dor- 
sali multo  sed  minus  duplo  humiliore,  non  multo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gra- 
cili  toto  fere  cartilagineo ;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa  lobis  acutis  3^2  ad 
3- '3  in  longitudine  corporis ;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo ;  irideflava,  superne  fusca: 
pinnis  roseo -aurautiacis  vel  rubris,  caudali  fuscescente  marginata. 

B.  3.  D.  4  8  vel  49.  P.  1/lC.  V.  2,9.  A.  3/5  vel  3/G.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbas  heteronema  Blkr,  Zevende  bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  V.  p.  44fi. 

Hal).  Borneo  (Sambas),  in  fluviis. 

Longitudo  2  speciminura  108'"  et  114'". 

Aanm.  Een  nader  naauwkeurig  onderzoek  mijner  voorwerpen  heeft  uiij  doen  zien  , 

48 


378 

dat  de  snuitdraden  bij  deze  niet  bestaan ,  zooals  ik  vroeger  vermeld  heb.  Wat  ik  bij  een 
mijner  voorwerpen  als  zoodanig  heb  aangezien,  komt  mij  thans  voor  een  losgescheurd 
draadachtig  huidlapje  te  zijn.  Aan  de  regter  helft  van  hetzelfde  voorwerp,  waar 
de  huid  geheel  gaaf  is,  kan  ik  geen  spoor  van  snuitdraad  ontwaren,  evenmin  als 
bij  het  andere  voorwerp.  De  soort  is  zeer  merkwaardig  wegens  hare  veeltakkige 
bovenkaaksdraden ,  een  bouw,  welke,  voor  zoover  mij  bekendis,  nog  bij  geen'  an- 
deren visch  uit  de  familie  der  Cyprinoïden  is  aangetroffen.  Zij  vertoont  nog  eene 
andere  bijzonderheid,  welke  ik  bij  geen  der  soorten  van  Cyclocheilichthys  terug- 
vind. Bij  alle  overige  soorten  namelijk,  zijn  de  beide  onderkaaksbeenderen  aan  de 
binnenzijde  uitgerand  en  laten  eene  langwerpig- ovale  ruimte  tusschen  zich  over, 
vermits  die  beenderen  achterwaarts  zeer  tot  elkander  naderen  en  aan  de  symphysis 
zich  met  elkander  vereenigen.  Bij  Siaja  heteroneraa  bestaat  die  ovale  ruimte  niet , 
vermits  de  onderkaaksbeenderen  er  niet  zijn  uitgerand  en  in  hunne  geheele  lengte 
geheel  nabij  elkander  zijn   gelegen. 

Daar  overigens  de  soort  geheel  naar  de  type  van  Cyclocheilichthys  is  gebouwd, 
geloof  ik  niet,  dat  in  deze  bijzonderheden  in  den  bouw  van  onderkaak  en  voeldra- 
den  aanleiding  mag  gezocht  worden,  haar  tot  een  eigen  geslacht  te  verheffen. 

CyclocheiUchtliys  {Anematichthys)    apogon   Blkr.  —  Baardelooze  Kringlip- 
karper.  Atl.  Cypr.  Tab.  XXIX  fig.  2, 

Cycloch.  (Anemat.)  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  SVs  ad  8-/5  in  ejus  longitudine ,  latitu- 
dine  2V2  ad  22/3  in  ejus  altitudine;  capite  acuto  ^^k  ad  4V4  in  longitudine  corporis  cum ,  S'/a  ad  3'/3 
in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  IV4  ad  l^/s  ,  latitudine  2  circiterin 
ejus  longitudine;  oculis  diametro  3  fere  ad  S'/a  in  longitudine  capitis,  diametro  1  fere  ad  li/i  di- 
stantibus,  raembrana  palpebrali  iridls  marginem  externum  tantum  tegente  apertura  subcirculari : 
rostro  acutiusculo  convexe,  junioribus  oculo  breviore,  adultis  oculo  non  breviore,  non  ante  os  pro- 
minente; naribus  orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici  approximatis;  linea  rostro-dorsali  rostrum 
inter  et  nucham  concava,  nuclia  convexa;  linea  interoculari  concaviuscula;  osse  suborbitali  anteriore 
oblongo-trigono  margine  posteriore  breviore  verticali  apice  acuto  antrorsum  spectante;  osse  suborbi- 
tali 2°  gracili  oblongo-tetragono ,  osse  suborbitali  anteriore  duplo  vel  plus  duplo  humiliore  ;  masilla 
superiore  maxilla  inferiore  longiore,  subverticaliter  deorsum  valde  protractili,  vix  ante  oenlum  desi- 
nente,  3  et  paulo  ad  3  in  longitudine  capitis;  rictu  parura  obliquo ;  maxilla  inferiore  syraphysi  tuber- 
culo  conico  brevi  obluso,  inferne  poris  nullis  conspicuis ;  lablis  mediocribus  teretibus  transversim 
rugosis;  operculo  latitudine  13/5  ad  2  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  convexius- 
culo;  apertura  brancliiali  subverticali  subpraeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pha- 
ryngealibus  uncinato-cochleariforraibus  2.3.4/4.3.2 ;  osse  scapulari  trigono  obtuso  angulo  rotundato :  dorso 
valde  elevato  angulato,  vanti'e  multo  altiore:  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato. 
post  pinnas  ventrales  carinato;  cauda  altitudine  2  ad  2  fei-e  in  longitudine  capitis:  squamis  dimidio 
libero  et  basali  radiatim  striatis,  34  vel  35  in  linea  laterali,  12  vel  13  in  serie  tran.sversali  abs- 
que ventralibus  infimis  quarum  7  (C'/a)  supra  lineam  lateralem,  15  in  serie  longitudinali  occipnt  inter 
et    pinnara    dorsalem,  ventre  infimo  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  posticis  exceptis  seriebus 


379 

lateralibus  minoribus:  linea  laterall  rectiuscula  antice  tantum  declivi,  lineara  rostro-caudalem  non 
attinfrente,  singulb  squaraia  tubulo  brevi  simpltce  mediarn  squatnain  vulgo  nou  attingente  notata; 
piand  dorsali  paulo  post  basiu  pinnarum  ventraliura  incipiente,  acuta,  eraarginata,  corpore  sat  multo 
hurailiore,  duplo  ad  duplo  fere  altiore  quam  basi  longa,  spina  crassa  postice  dentibus  magnis  ar- 
mata  cum  parte  eju3  flexili  capite  non  vel  non  multo  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus 
aoutis  longitudine  subaequalibus  5'/3  ad  6  ia  longitudine  corporis,  pectoralibus  basia  ventralium 
attingentibu3  vel  superantibus  ,  ventralibus  aoalem  nou  attingentibus ;  anali  acuta,  emarginata,  dor- 
sali multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore ,  non  multo  altiore  quam  basi  longa ,  radio  simplice 
tertio  dimidio  basali  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profande  incisa,  lobis  acu- 
tis  3V2  ad  4  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne"  argentto ;  rostro  et  fronte 
olivaceis  vel  violascentibus ;  genis  vulgo  striis  gracillimis  verticalibus  subundulatis  parallelis  nume- 
rosis  rubris;  iride  flava;  squamis  dorso,  lateribus  caudaque  omnibus  fere  basi  macula  transversa 
trigona,  semilunari  vel  oblongo-tetragona  nigra;  cauda  juuioribus  et  vulgo  etiam  adultis  macula  nigra 
rotuuda  iu  linea  laterall  basi  pinnae  caudalis  approximata;  pinnis  rubris  vel  roseis,  dorsali  super- 
ne, caudali  postioe  et  anali  inferne  vulgo  plus  minusve  fusco  arenatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/16.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 
8yn.  Barbas  apogoii  Kuhl.  ap.  Val.,  Poiss.  XVI  p.  299. 

Systomus  apogon  Val.,  Poiss.  XVI  p.  299;  IJlkr,  Zesde  bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned, 

Ind.  III  p.  428. 
Redang  Sundan.;  Lauiak,  Lalawah  Mal.  Batav, 
Hab.  Java  (Batavia,  Bekassi,  Buitenzorg),  in  fluviis. 
Borneo  (Prabukarta ,  Sambas) ,  in  fluviis. 
Sumatra  (Palembang,  Lahat,  Solok),  in  fluviis. 
Banka  (Toboali,  Marawang) ,  in  fluviis. 
Lougitudo  13  speciminum  81'"  ad  210'". 

De  onderwerpeüjke  soort  was  reeds  aan  Kuhl  en  Van  Hasselt  bekend ,  doch 
zij  is  het  eerst  ter  bovenaangehaalde  plaatse  door  den  heer  Valeuciennes ,  naar  door 
Kuhl  en  Van  Hasselt  gezondene  voorwerpen,  beschreven.  Die  beschrijving  laat 
echter  te  wenschen  over  en  is  wat  de  formule  der  vinstralen  (D.  2/10.  P.  12.  V. 
'J.  A.  7.  C.  20)  niet  juist.  Zij  is  gemakkelijk  herkenbaar,  in  den  verschen  toe- 
stand, aan  de  vierkante  zwarte  vlekjes  op  den  grond  van  elke  schub.  Java  voedt 
eene  na  verwante  soort,  welke  die  schubvlekjes  meer  halvemaanvormig  heeft,  doch 
overigens  nog  verschilt  door  aanmerkelijk  kleineren  kop,  slankeren  rugdoorn  en  met 
betrekking  tot  de  lengte   van  den  kop  hoogeren  staart. 

Cyclocheilichthys  (Anematichthys)  apogon  is  op  Java  niet  zeldzaam  en  daar  ik 
haar  ook  van  Eorneo,  Banka  en  Sumatra  ontvangen  heb,  schijnt  zij  eeae  der  meest 
verbreide  soorten  van  haar  geslacht  te  zijn.  Op  Java  en  Sumatra  komt  zij  tot 
vrij  hoog  in   de  bovenlanden  voor  (Buitenzorg,  Solok). 

Cyclocheilichthys  (Anematichthys)  apogonides  Blkr. — Javasche  Kringlip- 
karper.  Atl.  Cypr.  Tab.  XXX  fig.  3. 

Cycloch.   (Auemat.)   corpore  oblongo  compresso,  altitudiue  4  ad  3', 3  in  ejus  longitudine,  latitu- 


380 

dine  2'/2  ad  3  in  ejus  altitudine  ;  capite  acuto  4^,5  ad  5',.i  in  ejus  longitudine  cum,  3i/2  ad  4  in 
ejus  longitudine  absque  pinna  caudali,  altitudine  capitis  l'.s  ad  I2/5  ,  latitudine  2  ad  2  fereinejus 
longitudine;  oculis  diametro  3  ad  S'/s  in  longitudine  capitis,  diametro  1  ad  1  et  paulo  distantibus, 
membrana  palpebrali  iridis  marginem  exteruum  tantum  tegente  apertura  subcirculari ;  rostro  acu- 
tiusculo  convexo,  junioribus  etaetate  provectis  oculo  bi-eviore,  non  ante  03  prominente;  naribus  or- 
bitae  niulto  magis  quam  rostri  apici  approximatis ;  linea  rostro-dorsali  rostrum  inter  et  nuoham 
concava ,  nuclia  convexa;  linea  interoculari  rectiuscula;  osse  suborbitali  anteriore  oblonge  trigono, 
margine  posteriore  breviore  verticali,  apice  acuto  antrorsum  spectante,  multo  minus  duplo  longiore 
quam  alto;  osse  suborbitali  2°  gracili,  oblongo-telragono,  osse  suborbitali  anteriore  duplo  vel  plus 
duplo  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  iuferiore  longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protractili 
vix  ante  oculum  vel  suboculi  margine  anteriore  desinente,  3  et  paulo  ad  3-/5  in  longitudine  capitis; 
lictu  sat  obliquo;  maxilla  inferiore  sympliysi  tuberculo  conico  brevi  obtuso,  inferne  poris  nullis 
conspicuis;  labiis  mediocribus  teretibus,  transversim  rugosis:  operculo  latitudine  2  ad  l3/4  in  ejus 
altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo;  apertura  branchiali  subverticali  sub  praeoperculi  margine 
posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  uncinato-cochleariformibus  2.3.4/4.3.2  vel  1.3.4/4.3.2; 
osse  scapulari  trigono  obtuso  angulo  rotundato ;  dorso  valde  elevato  angulato,  ventre  multo  altiore: 
ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  carinato;  cauda  alti- 
tudine 1^/4  ad  1^5  in  longitudine  capitis ;  squamis  dimidio  libero  et  vulgo  etiam  dimidio  basali  radi- 
atim  striatis,  36  in  linea  laterali ,  13  ia  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  7  (6V2) 
supra  lineam  lateralem,  15  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventre  iufimo 
longitudinaliter  triseriatis,  serie  media  postrorsum  magnitudine  sensira  accrescentlbus  posterioribus 
seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi,  lineam  rostro-cau- 
dalem  non  attingente,  singulis  squamis  tubulo  brevi  simpliee  mediam  squamam  vulgo  non  attingen- 
te  notata;  pinna  dorsali  post  basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata,  corpore  sat 
multo  bumiliore,  duplo  feread  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  crassa  postice  dentibus  raagnis 
armata  cum  parte  ejus  flexili  capite  paulo  vel  non  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis, 
longitudine  subaequalibus  5 Va  ad  6  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  basin  ventralium  attingen- 
tibus  vel  paulo  superantibus ,  ventralibus  analem  non  attingentibus;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali 
multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  non  multo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simpliee  tertio 
dimidio  basali  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  3^,;< 
ad  4V4  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  iuferne  argenteo;  iride  flava;  squamis 
dorso,  lateribus  caudaque  fere  omnibus  vulgo  basi  stria  vel  macula  oblonga  gracili  transversa  fusca; 
cauda  junioribus  et  vulgo  etiam  aetate  provectis  macula  rotunda  nigricante  in  linea  laterali  basi 
pinnae  caudalis  approximata;  pinnis  roseis,  imparibus  vulgo  fusco  plus  minusve  arenatis. 

B.  3.  D.  4/3  vel  4/9.  P.  4/14.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Syslomus  apogonides  Blkr,  Verslag  verzara.  vissch.  Oost-Java,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  IXp.  410. 
Laivak,  Lalaivak  Slal.  Bat.;   Tjorendjang  Sund. 

Hab.     Java  (Batavia,  Bekassi,  Pandjallu,  Ngawi,  Surabaja,  Pasuruan),  in  fluviis. 

Longitudo  71  specirainum  82'"'  ad  176'". 

Aanm.  Ik  heb  deze  soort  genoemd  //apogonides"  naar  hare  groote  verwantschap 
met  Cyclocheilichthys  (Anematichthys)  apogon.  Volledige  reiien  voorwerpen  van 
verschillende  grootte  van  beide  soorten  hebben  mij  evenwel  in  de  gelegenheid 
gesteld,  de  soortelijke  verschillen  met  zekerheid  te  bepalen.  Deze  zijn  voornamelijk 
gelegen  in   het  aanmerkelijk   kleinere,  bij  ondervverpelijke  soort,  van  den  kop;  in 


381 

de  grootere  hoogte  van  den  staart  met  betrekking  tot  den  kop  ;  in  den  aanmer- 
kelijk slankeren  rugdoorn ,  en  in  de  meer  halvemaanvormige  dan  vierhoekige  schub- 
vtekjes,  terwijl  ook  in  dit  geval  aan  het  geringere  aantal  borstvinstralen  misschien 
eene  soortelijke  beteekenis  te  hechten  is.  Ook  blijft  bij  de  oudere  voorwerpen  de 
snuit  korter  dan  het  oog,  w^at  niet  het  geval  is  bij  Anematichthys  apogon.  Zij 
schijnt  ook  niet  zoo  groot  te  worden  als  laatstgenoemde  soort. 

De  soort  schijnt  in  de  rivier  Tjitarum  (Krawang)  veel  voor  te  komen  en  over 
geheel  Java  verbreid  te  zijn,  tot  vrij  hoog  in  de  bovenlanden  (meer  van  Pandjalloe). 
Van  buiten  Java  is  zij  mij  nog  niet  geworden. 

Cyclocheilichthys  (Anematichthys)  janthochir  Blkr.  —  Violethandlge  Krincj- 
Upkar.per.  Atl.  Cypr.  Tab.  XXVIII  fig.  3. 

Cycloch.  (Aneraat.)  corpore  oblongo  compresso,  altltudine  4^/3  circiter  in  ejus  longitudine,  latitudine 
2V3  ad  2'/4  in  ejus  altitudinc;  capite  acuto  5  fere  ia  longitudine  corporis  cum,  3^,3  ad  3*  5  in  longi- 
tudine corporis  absque  pinna  caudali:  altitudine  capltis  l-'/s,  latitudine  2  circiter  in  ejus  longitudine; 
oculis  diametro  3V3  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  1  circiter  distantibus,  membrana  pal- 
pebrali  iridis  raarginem  externum  tantum  tegente  apertura  subcirculari ;  rostro  acutiusculo  convexe 
oculo  vix  vel  non  longiore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici 
approximatis;  linea  rostro-dorsali  rostrum  inter  et  nucham  concaviuscula,  nucha  convexa;  linea 
interoculari  rectiuscula  vel  concaviuscula;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo-trigono  duplo  fere 
lono^iore  quam  alto,  margine  posteriore  verticali,  apice  acuto  antrorsum  spectante;  osse  suborbitali 
2°  cracili  oblongo -tetragono ,  osse  suborbitali  anteriore  duplo  vel  plus  duplo  humiliore;  maxilla  su- 
periore  maxilla  inferiore  longiore,  subverticaliter  deorsum  valde  protractili,  ante  oculum  desinente, 
3' '2  ad  3^3  in  longitudine  capitis;  rictu  parum  obliquo;  maxilla  inferiore  syraphysi  tuberculo  conico 
breviobtuso,  inferne  poris  nullis  conspicuis ;  labiis  mediocribus,  teretibus,  trans versim  rugosis;  oper- 
culo  latitudine  l^/s  ad  1^/i  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo;  apertura  branchiali  sub- 
verticali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pliaryngealibus  uncinato-cochlearifor- 
mibus  2. 3.4/4:. 3. 2  ;  osse  scapulari  obtuso  postice  obliqiie  truncato  ;  dorso  elevato  angulato  ventre  multo 
altiore,-  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  subangulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non 
carinato;  cauda  altitudine  2'/4  ad  2' '3  in  longitudine  capitis;  squamis  dimidio  libero  longitudinaliter 
Riibradiatim,  dimidio  basali  non  vel  parce  longitudinaliter  vel  subradiatim  striatis,  35  in  linea  la- 
terali,  12  vel  13  in  serie  transversali  absque  ven tralibus  infimis  quarum  7  (6V2)  supra  lineam  lateralera, 
15  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis, 
serie  media  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus;  linea  laterali  rectiuscula  antice  tantum  declivi,  line- 
am i-ostro-caudalem  non  attingente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  vulgo  attin- 
gente  notata;  pinna  dorsali  supra  basin  pinnarum  ventralium  incipiente,  acuta,  emarginata,  corpore 
paulo  humiliore,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  sat  erassa  postice 
dentibus  mediocribus  valde  conspicuis  armata,  cum  parte  ejus  tlexili  capite  non  vel  vix  longiore; 
pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  longitudine  subaequalibus ,  6  et  paulo  ad  6'/3  in  longitu- 
dine corporis,  pectoralibus  ventrales  attingentibus  vel  subattingentibus,  ventrales  analem  non  attin- 
aentibus  ;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali  multo  sed  valde  multo  minus  duplo  humiliore,  duplo  cir- 
citer altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  dimidio  basali  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tan- 


382 

lum  squaraosa,  profuade  inciaa,  lobis  acutis  4', 4  ad  4', 3  ïn  longitudine  corporis;  colore corpore  3U- 
perne  viridi,  infeine  argenteo;  ii-ide  flava;  genis  striis  numerosis  confertis  verticalibus  gracillimis 
jubescentibus  ,■  rostro  fronteque  prol'unde  olivaceis ;  fascia  oculo-caudali  gracili  nigro-violacea  in  linea 
liiterali:  squamis  dorso,  kitei-ibus  caudaque  singiilis  basi  vittula  semilunari  transversa  violascente ; 
pinnis  dorsali  et  caudali  roseis  vel  carmosinis  late  nigricante  marginatis,  dorsali  antioe  macula  magna 
difFusa  trigona  profunde  violacea ;  pinnis  pectoralibus  Tiolascentibus,  ventralibus  et  anali  margarita- 
ceis  vel  flavescentibus. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/16  vel  1/17.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/G.  C.  7/17/7  vel  6/16/6  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Systoinuajanthochir  Blkr,  Zevende  bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  ï.  Ned.  Ind.  V  p.  448. 

Hab.  Borneo  (Pontianak),  in  fluviis. 

Longitudo  2  speciminura  195'"  et  202'", 

Aanm.  Van  de  beide  overige  mij  bekende  soorten  van  Anematichthys  is  de  on- 
derwerpelij ke  soort  reeds  gemakkelijk  te  herkennen  aan  haar  slanker  ligchaam  en 
doordien  de  rugvin  er  boven  en  niet  achter  de  buikvinnen  begint.  De  herken- 
ning wordt  overigens  nog  gemakkelijk  gemaakt  door  den  met  betrekking  tot  de  lengte 
van  den  kop  aanmerkelijk  slankeren  staart,  den  zwarten  overlangschen  ligchaams- 
band,  de  breede  zwarte  rug  vin- en  staartvinranden  en  de  violette  borstvinnen. 

Voor  zoover  de  tegenwoordige  kennis  reikt,  is  deze  soort  eigen  aan  West-Borneo  , 
waar  zij  in  de  Kapoeas  leeft. 

Bakbüs  Cuv.  ,  Règn.  anim.  ed.  1^  Il  p.  192;  Heek.,    Fisch.    Syriens 
p.  27;McCl.,  Ind.  Cjprin.  Asiat.  Research.  XIX  p.  26.  —  Barbeel. 

Corpus  oblongura  vel  elongatum  compressura,  squamis  mediocribus 
vestitum ,  dorso  parum  vel  medioeriter  angulato.  Maxillae  labiis  tere- 
tibus  carnosis  inclusae,  superior  deorsum  protractilis.  Cirri  4,  rostra- 
les  et  supramaxillares.  Rostrum  plus  minusve  prominens.  Os  inferum 
vel  subinferura,  rietu  non  vel  parum  obliquo  ante  oeulum  desinente, 
ore  clauso  formam  ferri  equini  referente.  Sulcus  postlabialis  unicus 
niargini  maxillae  libero  parallelus  formam  rictus  referens.  Plica  ana- 
lis  squamis  majoribus  vestita  nulla.  Pinna  dorsalis  supra  vel  ante  pin- 
nas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens,  basi 
vagina  squamosa  nulla,  radio  simplice  postico  osseo  dentato.  Pinna 
analis  pinna  dorsali  brevior.  Dentes  phaiyngeales  cochleariformes  utroque 
latere  7  ad  10  triseriati. 

Aanm.     Zooals  het  geslacht  Barbas  boven  is  omschreven  zijn  daarvan  uitgesloten 
de  soorten ,  welke  in  dezen  arbeid  onder  Labeobarbus ,  Cyclocheilichthys  en  Systomus 


383 

zijn  gebragt.  Alle  soorten,  door  vroegere  schrijvers  en  ook  vroeger  door  mij ,  van 
den  Indischen  Archipel  als  soorten  van  Barbus  vermeld,  behooren  gedeeltelijk  tot 
de  genoemde  geslachten,  gedeeltelijk  tot  Leptobarbus,  Luciosoma  en  Barbichthys. 
Ik  ken  het  geslacht  niet  naar  de  natuur,  maar  het  behoeft  eene  nadere  studie 
om  met  meer  zekerheid  bepaald  te  worden  dan  met  de  bestaande  gegevens  moge- 
lijk is. 

LabeobaPvBüs  Rüpp.,  Neue  Nachtr.  Beschreib.  u.  Abbild.  neuer  Fische 
im  Nil  entdeckt  1835  p.  14.  —  Lipbarbeel. 

Corpus  oblongum  vel  elongatum  compressum,  squamis  magnis  ve- 
stitum ,  dorso  parum  vel  medioeriter  angulato.  Maxillae  labiis  teretibus 
interdum  lobatis  inclusae ,  superior  valde  deorsum  protractilis.  Cirri  4 , 
rostrales  et  supramaxillares.  Rostrum  plus  minusve  prominens.  Os  in- 
ferum  vel  subinferum,  rictu  non  vel  parum  obliquo  ante  oculum 
desinente,  ore  clauso  formam  ferri  equini  referente.  Sulcus  postlabia- 
lis  unicus  margini  maxillae  libero  parallelus  formam  rictus  referens. 
Plica  analis  squamis  majoribus  vestita  nulla.  Pinna  dorsalis  supra  vel 
ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens , 
radio  simplice  postico  edentulo.  Pinnae  ventrales  radiis  2/8.  Pinna 
analis  pinna  dorsali  brevior.  Dentes  pharyngeales  coehleariformes  vel 
subcochleariformes  utroque  latere  7  ad  10  triseriati. 

Aanm.  Zooals  het  geslacht  Barbus  oorspronkelijk  door  Cuvier  was  opgesteld,  om- 
vatte het  de  vierdradige  soorten  van  verschillende  geslachten ,  welke  sedert  zijn  op- 
gesteld. Van  die  geslachten  waren  gemakkelijk  en  naar  scherpe  kenmerken  van 
Barbus  Cuv.  af  te  zonderen  de  geslachten  der  Phalakrognathinen  Opistocheilos  Blkr, 
Schizopyge  Heek.  en  Oreinus  McCl.  en  de  genera  der  Cheilognathinen  Schizothorax 
Heek.,  Racoma  McCl.,  Aulopyge  Heek.  en  Hypselobarbus  Blkr. 

Moeijelijker  was  het,  de  zeer  talrijke,  na  afscheiding  dezer  geslachten,  overblij- 
vende soorten  van  Barbus  Cuv.  te  rangschikken.  De  vele  vormverscheidenheden  bij 
talrijke  soorten  moesten  wel  er  toe  leiden ,  te  beproeven ,  ze  onder  verschillende  ge- 
slachten te  plaatsen ,  doch  om  die  splitsing  met  goed  gevolg  te  beproeven  was  noo- 
dig  de  beschikbaarheid  van  alle  die  vormverscheidenheden  en  eene  grondige  studie 
van  de  door  de  verschillende  schrijvers  minder  of  meer  naauwkeurig  bekend  ge- 
maakte soorten,  eene  studie  die  in  de  eerste  plaats  vereischte,  dat  alle  soorten  op 
alle  kenmerken  van  eenisr  belang  naauwkeurig  werden  onderzocht.  Tot  die  kenmer- 
ken  breng  ik  de  lipvorming,  de  gedaante  en  uitgestrektheid  der  achterlipsgroeve ,  de 


3S4 

gedaante  van  het  voorste  onderoogkuilsbeen ,  het  beschubt  of  niet  beschubt  zijn 
van  den  grond  der  rugvin,  de  uitgestrektheid  der  kieuwopeuing,  de  gedaante  en 
formule  der  keelgatstanden,  enz. 

Maar  voor  vele  soorten,  door  uitmuntende  ichthyologen  beschreven  en  afgebeeld, 
blijft  men,  indien  men  die  soorten  niet  naar  de  natuur  kan  raadplegen,  dienaan- 
gaande geheel  in  het  onzekere  en  men  vraagt  zich  ook  af,  of  de  door  hen  ge- 
gevene  afbeeldingen,  waar  ze  den  rugvingrond  schubloos  voorstellen,  de  natuur  te- 
ruggeven of  niet. 

De  heer  Rüppell  heeft  tot  een  eigen  geslacht  verheven,  onder  den  naam  Labeo- 
barbus,  die  barbeelen,  bij  welke  de  onderlip  kwabvorraig  verlengd  is.  Maar  indien 
het  geslacht  Labeobarbus  slechts  door  de  onderlipkwab  alleen  van  Barbus  te  onderken- 
nen zou  zijn,  blijkt  het  niet  aannemelijk  te  wezen,  vermits  die  kwab  alle  graden 
van  ontwikkeling  bij  verschillende  soorten  vertoont ,  zoodat  men  van  sommige  naauwe- 
lijks  een  spoor  er  van   ontwaart. 

Heckel  heeft  nog  andere  soorten,  onder  den  geslachtsnaam  Luciobarbus,  van 
Barbus  Cuv.  afgezonderd  op  grond  van  een  onbeduidend  verschil  in  de  getallen  der 
keelgatstanden  en  een'  spitseren  snuit  dan  bij  de  gewone  soorten  van  Barbus.  In- 
dien dit  geslacht  op  geene  meer  natuurlijke  en  scherpere  wijze  is  te  omschrijven , 
is  het  evenmin  houdbaar  als  Labeobarbus  ,  volgens  de  bepaling  van  den  heer  Rüppell. 

De  soorten  van  het  geslacht,  door  de  nieuwere  ichthyologen  tot  Barbus,  Labeo- 
barbus en  Luciobarbus  gebragt,  hebben  alzoo  eene  herziening  noodig. 

Ik  heb  daartoe  niet  kunnen  overgaan ,  omdat  ik  geheel  tot  mijne  eigene  verza- 
meling beperkt  ben,  welke,  met  uitzondering  van  eene  bengaalsche,  slechts  archi- 
pelagische  soorten  bevat. 

De  studie  dier  soorten  evenwel  heeft  mij  er  toe  geleid ,  een  vrij  groot  aantal  soorten  , 
welke  tot  nog  toe  onder  Barbus  gerangschikt  waren,  tot  het  geslacht  Systomus  te  bren- 
gen, terwijl  ik  een  aantal  andere  soorten,  met  bijvoeging  van  eenige  daaraan  ver- 
wante met  slechts  twee  en  zonder  voeldraden ,  onder  het  geslacht  Cyclocheilichthys 
heb  gebragt. 

De  kenmerken  van  dit  geslacht  heb  ik  scherp  kunnen  vaststellen ,  doch  de 
niet  beschikbaarheid  van  eene  voldoende  rei  van  de  talrijke  vormverscheidenheden 
van  Barbus  Cuv.  stelt  mij  buiten  de  mogelijkheid,  de  grenzen  van  Barbus  zelf  of 
van  andere  welligt  daarvan  nog  af  te  zonderen  geslachten  met  voldoende  scherpte  te 
omschrijven.  Ik  heb  daarom  voorloopig  slechts  het  geslacht  Labeobarbus  Rüppell 
aangenomen,  doch  het  beperkt  tot  die  soorten,  bij  welke  de  achterste  onverdeelde 
rugvinstraal  ongetand  is.  Misschien  zal  men,  bij  onderzoek  naar  de  natuur,  be- 
vinden, dat  Labeobarbus,  dus  bepaald,  nog  voor  splitsing  vatbaar  is,  naar  het  al 
of  niet  aanwezig  zijn   eener  schubscheede  om  de  basis  der  rugvin,  enz. 

Deze  schubscheede  is  bij  alle  mijne  soorten  zeer  duidelijk  ontwikkeld,  doch  schijnt, 


383 

naar  de  bestaande  af  beeldingen  te  oordeelen ,  bij  meerdere  soorten  van  het  vaste  land 
te  ontbreken. 

Mijne  verzameling  bevat  slechts  4  soorten,  welke  ik  op  grond  der  vorengaande 
beschouwingen,  plaats  onder  Labeobarbus.  Drie  dezer  soorten  zijn  door  den  heer 
Valenciennes  onder  de  namen  van  Barbus  tambra.  Barbas  soro  en  Barbas  douro- 
nensis  bekend  gemaakt,  terwijl  de  vierde  het  eerst  door  mij  werd  beschreven  on- 
der den  naam  van  Labeobarbus  tambroides.  Het  zijn  op  Java  zeer  gewone  lip- 
barbeelen,  die  ook  dikwerf  in  vijvers  worden  gehouden  en  daar  een'  hoogen  ou- 
derdom kunnen  bereiken ,  omdat  de  inlandsche  bevolking  zorgt  voor  hunne  voeding 
en  ze,  uit  een'  bijgeloovigen  eerbied,  uit  die  vijvers  niet  durft  verwijderen.  Deze 
soorten  zijn  alle  tot  het  geslacht  Labeobarbus,  zooals  het  door  den  heer  Rüppell  is 
bepaald,  te  brengen,  maar  het  verschil  in  kwab  vorming  der  onderlip  toont  juist 
aan,  dat  dit  geslacht  op  dat  kenmerk  alleen  niet  te  vestigen  is,  zijnde  bij  Bar- 
bus douronensis  de  onderlipskwab  reeds  naauwelijks  waarneembaar  en  bij  Barbus 
soro  de  onderlip  eenvoudig  in  hare  geheele  breedte  naar  onderen  of  achteren  om- 
geslagen zonder  eëne  afgescheidene  kwab  te  laten  waarnemen.  Overigens  zijn  die  vier 
soorten  uiterst  na  aan  elkander  verwant.  Alle  hebben  zij  den  rugdoorn  goed  ont- 
wikkeld, maar  zonder  eenig  spoor  van  tanden  ,  den  rugdoorngrond  met  eene  vrij  hooge 
schubscheede  bekleed,  zeer  groote  schubben  van  welke  er  slechts  21  tot  28  gaan 
in  de  zijlijn  en  slechts  4  boven  de  zijlijn,  het  voorste  onderoogkuilsbeen  schuins 
vier -tot  vijfhoekig,  de  operkels  straalsgewijze  fijn  geribt,  de  aarsvin  niet  of  wei- 
nig merkbaar  uitgerand  en  met  5  of  6  verdeelde  stralen ,  de  buikvinnen  met  8 
verdeelde  stralen ,  de  achterlipsgroeve  langs  den  geheelen  kaakrand  rondgaande  en 
de  keelgatstanden  met  rimpehg  -  knobbelachtige  kaauw vlakten. 

Mijne  soorten  hebben  groote  verwantschap  met  eenige  zuid-aziatische  soorten , 
welke  bij  een'  overeenkomstigen  algemeenen  bouw  en  eene  nagenoeg  gelijke  for- 
mule der  schubben,  dezelfde  verschillen  aanbieden  ten  opzigte  van  de  meerdere  of 
mindere  kwabvormige  verlenging  der  onderhp  en  van  welke  eenige  eene  lengte 
van  5  tot  9  voeten  bereiken.  Deze  soorten  zijn  Labeobarbus  macrolepis  Heek., 
Barbus  tor  Val. ,  Barbus  megalepis  McCl.,  Barbus  progeneius  McCl. ,  Barbus  puti- 
tora  McCl.,  Barbus  hexagonolepis  McCl.  en  Barbus  macrocephalus  McCl.  Deze 
soorten  zijn,  Labeobarbus  macrolepis  Heek.  uitgezonderd,  tot  tot  nog  toe  weinig 
voldoende  bekend,  niettegenstaande  van  alle  afbeeldingen  zijn  openbaar  gemaakt , 
en  daardoor  wordt  de  juiste  onderscheiding  derzelve  van  de  archipelagische  soorten 
eenigzins  bemoeijelijkt.  Het  komt  mij  echter  voor,  dat  mijne  vier  soorten  voldoen- 
de van  de  genoemde  en  van  alle  andere  van  het  geslacht  zijn  te  onderkennen  naar 

volgend  schema. 

49 


886 


I.  Pinna  dorsalis  basi  squamosa  spina  valida  edentula.     Opercula  radiatim  rugosa. 
Rostrum  acutum  vel  acutiusculum. 
A.   Squamae  21   ad  28  in  linea  laterali^   4  supra  lineam  lateralem. 

a.  Labium  inferius  lobo   bene  evoluto  valde  conspicuo. 

f.  Labium  superius  in  lobum  productura.  Squamae  24  ad  26  in  linea  laterali.  ü. 
4/9  vel  4/10.  P.  1/15  vel  1/16.  Corpus  altitudine  4  ad  4|  in  ejus  lon- 
gitudine.  Caput  acutum  4|  ad  5|  in  longitudine  corporis,  altitudine  1^ 
ad  1^  in  ejus  longitudine. 

Laheobarbus  tamhrmdes  Blkr. 

f'.  Labium  superius  rotundura  non  productum.  Squamae  22  vel  23  in  linea 
laterali.  D.  4/8  vel  4/9  vel  4/10.  P.  1/14.  ad  1/16.  Corpus  altitudine 
4  et  paulo  ad  5  et  paulo  in  ejus  longitudine.  Caput  5  fere  ad  5^^  in 
longitudine  corporis,  altitudine   1^   ad  1|  in  ejus  longitudine. 

Labeobarbm  tambra  Blkr, 

b.  Labium    inferius    lobo    vix  conspicuo    vel  tota  latitudine  simpliciter  refle- 
xum.     Labium    superius  rotundum    non  productum.    D.    4/8   vel  4/9   vel 

4/10.   P.   1/14  ad  1/16. 

t.  Labium  inferius  tota  longitudine  simpliciter  reflexum.  Squamae'  26  ad 
28  in  linea  laterali.  Corpus  altitudine  A\  ad  5  in  ejus  longitudine  Caput 
5  ad  6  in  longitudine  corporis,   altitudine   1^  ad  1^  in  ejus  longitudine. 

Laheoharhus  soro  Blkr. 

■j-'.  Labium  inferius  lobo  vix  distincto.  Squamae  21  ad  23  in  linea  laterali. 
Corpus  altitudine  4|-  ad  4|^  in  ejus  longitudine.  Caput  5^-  ad  (5  fere  in 
longitudine  corporis,  altitudine  l\  ad  \\  in  ejus   longitudine. 

Labeobarbus    douronensis  Blkr. 


Xjüheobarbus  tambroides  Blkr,  Overz.  ichth.  faun.  Sumatra,  Nat.  T. 
Ned.  Ind.  VII  p.  92.  ■ —  Tambra-achtlge  Lipbarheel.  Atl.  Cypr. 
Tab.  XXIII. 

Labcob.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4  ad  4'/^  in  ejus  longitudine,  latitudine  2  ciroiter 
in  eju.s  altitudine;  capite  acuto.  non  vel  vix  convexe,  4^/4  ad  5Vi  in  longitudine  corporis  eum,  3V5 
ad  4  et  paulo  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali :  altitudine  capitis  1*3  ad  Vii,  latitu- 
dine l^'v  ad  1^/5  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  S  et  paulo  ad  4  in  longitudine  capitis,  diametro 


387 

1',4  ad  13  :,  in  capUis  parLe  poslocukri,    diametro  1  ad  l^/j  distantlbns,  membrana    palpebrali  iridis 
mari'inera  externuin  tantum    togoiite  aatice  quam  postice  lutiore  apertura  subcirculari ;  rostro  acuto, 
junioiibus  oculo  breviore,  adultis  oculo  longiore,  non  ante  03  prominente,  rectiusculo  vel  convexius- 
culo ;  naribus  orbitae  muUo    magis  quam  rostri  apici  approximatis ;  linea  rostro-dorsali  capite  rec- 
tiuscula   vel   convcxiuscula,  nucha   convexa;    osse  suborbitali  anteriore   oblique   pentagono,  non  vel 
vis    longiore  quam  alto,  margino  inferiore    obliquo  convexo,  marginibus  anteriora  et  posteriore  in- 
ferioribus  vulgo  concavis  anteriore  obliquo  posteriore  subverticali,  marginibus  superioribus  concavis 
(posteriore  anteriore  multo  breviore)  in  angulum   acutum  sursum  spectantem  naribus   approximatum 
unitis,  medio  circiter  crista  longitudinali  postrorsura  adscendente  percurso;  osse  suborbitali  2°  oblique 
tetragono,  antice  quam  postice   multo  altiore,  duplo  circiter  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1° 
duplo  circiter  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  verticaliter  deorsum  valde  pro- 
tractili,  sub  oculi  margine  anteriore  desinente,  3  fere  ad  3  et  paulo  in  longitudine  capitis;  rictu  parum 
obliquo ;  cirris  gracilibus,   supramaxillaribus  rostralibus  paulo  longloribus  oculo  paulo  ad  sat  multo 
longioribus;  labiis  valde  latis  carnosis,  facie  orali  transversim  striatis,  superiore  in  lobum  vulgo  ob- 
tusiuscule  rotundatum,  inferiore  in  lobum  lobo  labii  superioris  vulgo  longiorem  obtuse  vel  acute  rotun- 
datum  productis ;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  conico  obtuso  bene  eonspicuo ,  inferne  poris  conspi- 
cuis  nullis ;  operculo  radiatim  rugoso ,  latitudine  1-  3  ad  13,  ^  in  ejus  altitudine ,  margine  inferiore  rectiusculo 
vel  convexiusculo;  apertura  brancliiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pharyn- 
gealibus  uncinato-subcochleariformi-contusoriis  2.3.5/5.3.2,  facie  masticatoria  ex  parte  rugoso-tubercu- 
latis ;  osse  scapulari  trigono  obtuse  vel  acutiuscule  rotundato ;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus 
angulato,  post  pinnas  ventrales  obtuse  carinato;  dorso  elevato  angulato,  ventre  multo  altiore;  squamis 
dimidio    libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter   subradiatim  striatis,  21  ad  26  in  linea  laterali ,  9 
in  serie  transversali  absque  ventralibus  inümis  quarum  4  (3';2  )  supra  lineam  lateralem,  8  vel  9  in 
serie  longitudinali    occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus   infimis  longitudinaliter    triseriatis 
serie  media  mediis   et  posticis  subaequalibus    anticis  majoribus  sed  iis    seriebus  lateralibus  non  ma- 
joribus ;  linea   laterali   parum  curvata,   antice   declivi,    postice  rectiuscula,  lineam  rostro-caudalem 
non   vel    vix   attingente,   singulis   squamis    tubulo    simplice    mediam   squamara    attingente   vel   non 
attingente   notata;  pinna    dorsali  supra  pinnas  vcntrales   incipiente,  acuta,  emarginata,  corpore  vix 
ad  sat  multo  humiliore,  duplo  ad  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,spina  mediocri  postice 
tota  glabra  edentula  cum  parte  ejus  flexili  capite  paulo  longiore  ad  sat  multo  breviore;  pinnis  pec- 
toralibus    et  ventralibus  acutis,  pectoralibus    ventralibus  paulo    longioribus  5',  2  ad  G  in   longitudine 
corporis  ventrales  non  vel  vix  attingentibus,  ventralibus  analem  non  ad  vix  attingentibus ;  anali  acuta 
junioribus  vix  adultis  non  emarginata,  dorsali  sat  multo  ad  non  humiliore,  plus  duplo  altiore  quam 
basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  toto  fere  cartilagineo ;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa, 
profunde  incisa,  lobis  acutis  subaequalibus  S-'i  ad  4',3in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne 
olivaceo,  inferne   argenteo,  toto  corpore  interdum  aureo-viridi;  iride  fiava ,    superne  fusca;  squamis 
toto  corpore  singulis  basin  versus  membrana  nitore  metallico  aeneo  vel  violascente  splendida  conspicua 
tectis;  pinnis  fiavescentibus  vel  roseis  vel,  sed  rarius,  olivasoentibus ,  frequenter  fusco  plus  minus ve 
arenatis. 
E.  3.  D.  4,9  vel  4/10.  P  1/15  vel  1/16.  V.  2  8.  A.  3,5  vel  3,6.  C.  6/17/6  vel  7  17  7  lat.  brev.  incl. 
Syn.  Tamhra  et  Hampal  Sundan. 
Hab.  Java  (Tjampea,  Buitcnzorg,  Tjipanas,  Banjubiru,  Ngantang),  in  fluvüs. 

Suraatra  (Benkulen,  Padang,  Meninju,  Solok,  Pajakombo,  Lahat),  in  fluvüs  et  lacubus. 
Longltudo  14  speeimiuum  88"'  ad  4S0'". 

Aanin.  Labeobarbus  tambroides  Blkr  verschilt  standvastig  van  Labeobarbus  tambra 


388 


door  aanwezigheid  van  de  bovenlipskwab ,  welke  reeds  bij  de  kleinste  voorwerpen 
zeer  ontwikkeld  is,  en  door  eene  grootere  en  spitsere  onderlipskwab.  Bovendien 
bestaan  nog  meerdere  andere  verschillen,  welke  echter  niet  bij  de  voorwerpen  van 
verschillende  grootte  even  duidelijk  in  het  oog  vallen.  Altijd  heeft  Labeobarbus  tam- 
broides  van  één  tot  vier  schubben  meer  in  de  zijlijn  en  den  rug  hoekiger  en  hooger 
en  het  profiel  van  den  kop  minder  of  zelfs  in  het  geheel  niet  bol.  Hoe  ouder  de 
voorwerpen  zijn,  des  te  meer  vallen  de  verschillen  in  het  oog.  Bij  twee  mijner  voor- 
werpen van  beide  soorten  van  430'"  lengte,  ontwaart  men  bij  den  eersten  oogopslag 
meerdere  verschillen ,  afgescheiden  van  die,  gelegen  in  de  lipvorraing  en  beschubbing. 
Het  voorwerp  van  Labeobarbus  tambra  is  aanmerkelijk  slanker  van  ligchaam  en  kop, 
bij  gelijktijdig  aanmerkelijk  bolleren  snuit.  Eenige  afmetingen ,  bij  deze  beide 
voorwerpen  genomen ,  verhouden  zich  tot  elkander  als  volgt. 

Labeobarbus. 
tambra  Blkr.  tambroides  Blkr. 

Hoogte  des  ligchaams  in  zijne  geheels  lengte   .     .     5^  4^. 

Lengte  van  den  kop  tot  aan  de  staartvin.  ...       4  fere  4. 

Hoogte  van  den  kop  in  zijne  lengte       .     .     .     .     1|  ]^  ad  1^. 

Hoogte  van  den  staart  in  de  lengte  des  kops       .     2^  2|-. 

Breedte  van  den  rugdoorn  in  millimeters    ...     3  6. 

Schouderblad  afgerond halvemaanvormig       driehoekig. 

Borstvinnen  boven  of  vóór  de  buikvinnen  en.     .     . 

eindigende vóór  boven. 

Profiel  van  den  snuit zeer  bol  weinig  bol. 

Profiel  van  den  voorrug       . weinig  bol       zeer  bol. 

Labeobarbus  tambroides  komt  op  Java  niet  zoo  talrijk  voor  als  Labeobarbus  tambra , 
doch  daarentegen  is  zij  in  de  zoete  wateren  van  West-Sumatra  niet  zeldzaam,  terwijl 
ik  Labeobarbus  tambra  nog  niet  van  daar  ontvangen  heb. 

Onder  de  zuid-aziatische  soorten  van  Labeobarbus  zijn  er  meerdere,  welke  ins- 
gelijks zeer  na  aan  onderwerpelijke  verwant  zijn.  Daartoe  behooren  vooral  Labeo- 
barbus macrolepis  Heek. ,  Barbus  tor  Val.  en  Barbus  progeneius  McCl. ,  welke 
alle  eene  zeer  ontwikkelde  lipkwab  en  slechts  25  tot  27  schubben  op  eene  over- 
langschc  rei  bezitten. 

Labeobarbus  macrolepis  Heek.  onderscheidt  zich  evenwel  door  grooteren  kop,  één 
schub  meer  in  de  zijlijn,  2  tot  3  stralen  meer  in  de  borstvin,  1  straal  minder  in  de 
rugvin ,  veel  lagere  aarsvin  ,  enz. — Barbus  tor  en  Barbus  progeneius  hebben  dezelfde 
formule  der  zijlijnschubben,  maar  bij  Barbus  progeneius  bevinden  zich,  naarde  af- 
beelding van  den  heer  MacClelIand  te  oordeelen,  slechts  3  overlangsche  schubreijen 
boven  de  zijlijn  (die  der  rugvinscheede  medegerekend)  en  deze  soort  heeft  overigens  een 


389 

veel  slanker  ligchaam  met  zeer  lagen  rug ,  eene  veel  kortere  rugvin  en  lagere  aarsviu , 
enz.,  terwijl  Barbus  tor  in  habitus  weinig  van  onderwerpelij ke  soort  schijnt  af  te 
wijken  en  er  voornamelijk  van  verschilt  door  betrekkelijk  grooteren  kop  en  dunnere 
niet  kwabvormige  bovenlip. 

Labeoharbus  tambra  Blkr,  Descr.   speciei-.  pisc.  jav.  nov.  Nat.  T.  Ned. 
Ind.  XIII  p.  355.  —  Vorstelijke  Lipbarbeel.  Atl.  Cypr.  Tab.  XXII. 

Labeob.  corpore  oblongo  compresso,  altitudioe  4  et  paulo  ad  5  et  paulo  in  ejus  longitudine,  la- 
titudine  2  ad  V/%  in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  convexo,  5  fere  ad  óVa  in  longitudine  cor- 
poris  cum,  4  fere  ad  é'/S  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  iVs  ad 
1%,  latitudine  13/4  ad  l^/s  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  3'/2  ad  öVa  in  longitudine  capitis, 
diametro  l^/'s  ad  2^/4  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  IV4  ad  2'/3  distantibus,  membrana  palpe- 
brali  iridis  marginem  externum  tantum  tegen  te,  antice  quam  postice  laticre,  apertura  subcirculari ; 
rostro  acutiusculo  convexo  oculo  non  ad  duplo  fere  longiore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbi- 
tae  multo  raagis  quam  rostri  apici  approximatis;  linea  rostro  -  dorsali  rostro  et  nucha  convexa,  fron- 
te  et  vertice  rectiuscula  vel  convexiuscula;  osse  suborbitali  anteriore  oblique  pentagono,  non  vel 
vix  longiore  quam  alto ,  margine  inferiore  oblique  convexo ,  marginibus  anteriore  et  posteriore  infe- 
rioribus  vulgo  concavis  anteriore  obliquo  posteriore  subverticali ,  marginibus  superioribus  concavis 
vel  conoaviusculis  (posteriore  anteriore  vulgo  multo  breviore)  in  angulum  acutum  sursura  spectantem 
naribus  approximatum  unitis,  medio  circiter  crista  longitudinali  postrorsum  valde  adscendente  percur- 
90;  osse  suborbitali  2°  oblique  tetragono,  antice  quam  postice  multo  altiore,  duplo  ad  minus  duplo 
longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  duplo  circiter  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore 
longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protractili,  sub  oculi  margine  anteriore  vel  vis  ante  oculum 
desinente,  3  ad  3'/4  in  longitudine  capitis,  rictu  parum  obliquo;  cirris  gracilibus  supramaxillaribus 
rostralibus  vulgo  paulo  longioribus  oculo  paulo  ad  multo  longioribus ;  labiis  valde  latis  carnosis  facie 
orali  transversim  striatis,  superiore  non  lobato,  inferiore  in  lobum  mediocrem  latum  obtusum  pro- 
ducto;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  conico  obtusobrevi,  inferne  utroque  ramo  poris  pluribus 
conspicuis  in  seriem  longitudinalem  dispositis,  non  semper  conspicuis;  operculo  radiatim  rugoso,  la- 
titudine 1-/3  ad  2  fere  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  concaviusculo  ad  convexiusculo;  apertura 
branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente!  dentibus  pharyngealibus  uncinato-subcochlea- 
riformi  -  contusoriis  2.3.5/5.3.2,  facie  masticatoria  tumidis  vel  rugoso  -  tuberculatis ;  osse  scapulari  trigono 
obtuse  rotuudato;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  parum  angulato ,  post  pinnas  ventra- 
les rotundato  non  carinato;  dorso  elevato  angulato  ventre  multo  altiore;  squamis  dimidio  libero  et 
dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatira  striatis,  22  vel  23  in  linea  laterali,  Sin  serie  transver- 
sali  absque  ventralibus  infimis  quarum  4  (S'/o)  supra  lineara  lateralem ,  8  vel  9  in  serie  longitudinali 
occiput  inter  et  pinnara  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  mediis 
et  posticis  subaequalibus  anticis  majoribus  sed  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus;  linea  latera- 
li parum  curvata  antice  leviter  concava,  postice  rectiuscula,  lineam  rostro  -  caudalem  non  vel  vix 
attingente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  vulgo  non  attingente  notata;  pinna 
dorsali  supra  pinnas  ventrales  incipiente,  acuta,  emarginata,  corpore  paulo  ad  sat  multo  humiliore, 
multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  spina  gracili  postice  tofa  glabra  edenlula 
cum  parte  ejus  flexili  capite  non  ad  multo  breviore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  pec- 
toralibus  ventralibus  paulo  longioribus,  i)',2  ad  G  et  paulo  in  longitudine  corporis,  ventrales  non  at- 


S90 

tingentibus;  ventralibus  analem  non  attingentibus;  anali  acuta  vulgo  convexa,  aetate  provectiori- 
bu3  apice  rotundata,  dorsali  paulo  humiliore  ad  paulo  altiore,  plus  duplo  altiore  quara  basi  loni-a, 
radio  simplice  tertio  gracili  toto  fere  cartilagineo  ;  pinna  caudali  basi  tantum  squaraosa,  prol'unde  inci- 
sa,  lobis  acutis,  subaequalibus ,  4'  4  ad  4'  2  circiter  in  lougitudine  corporis;  colore  corpore  superne 
olivaceo  vel  fusco-vel  olivascente-olivaceo,  lateribus  et  inferne  argenteo  vel  aureo- viridi;  iride 
flava,  superne  fusca;  squamis  toto  corpore  singulis  basin  versus  membrana  nitore  metallico  aeneo 
vel  violascente  splendida  conspicua  tectis ;  pinnis  flavesceutibus  vel  dilute  roseis,  aetate  provectis 
olivascentibus  vel  violascentibus. 

B.  3.  D.  4/9  vel  4,10,  interdum  etiam  4/8  vel 4/ 9.  P.  1/14  ad  1/16.  V.  2/8,  raro  etiara  2/7.  A.  3  5 

vel  3/6.  C.  5/17/5  ad  7/17/7  lat.  brev.  incl. 
SyQ.  Barbas  tamhra  Val.,  Poiss.  XVI  p.  143;  Heek.,  Fisch.  Syriens  p.  29. 
Barbeau  tambra  Val.,  ibid. 
Tambra  Sundan. 
Hab.  Java  {Buitenzorg,  Lebak,  Parongkalong ,  Bandong,  Petengan,  Kuningan,  Lelies,  Pandjallu, 

Banjubiru,  Bator,  Ngantang),  in  fluviis  et  lacubus. 
Longitudo  9  specimlnum  150'"  ad  652"'. 

Aanm.  De  heer  Valenoiennes  spreekt  in  zijne  besclirijving  dezer  soort  niet  van 
de  tot  eene  kwab  verlengde  onderlip,  welke  bijzonderheid  hij  zeker  niet  kon  waar- 
nemen op  het  door  hem  geziene  gedroogde  voorwerp. 

De  soort  is  van  de  verwante  zuid-aziatische  gemakkelijk  te  herkennen  aan  het 
geringe  aantal  schubben  in  de  zijlijn.  Zij  heeft  dit  kenmerk  van  slechts  22  of  23 
schubben  in  de  zijlijn  gemeen  met  Labeobarbus  douronensis,  doch  bij  deze  soort 
is  de  onderlipskwab  zoo  weinig  ontwikkeld,  dat  hij  naauwelijks  waarneembaar 
is,  terwijl  er  ook  het  ligchaam  bij  voorwerpen  van  gelijke  grootte  aanmerkelijk 
hooger  is  en  de  rug  hoekiger,  met  gelijktijdig  veel  minder  bol  profielvan  den  snuit. 

Labeobarbus  tambra  komt  over  geheel  Java  voor,  doch  vermijdt  de  troebele  ri- 
viermondingen. Zij  wordt  veel  in  vijvers  gehouden  en  bereikt  eene  lengte  van  meer 
dan  drie  voeten.  Het  vleesoh  is  niet  onsmakelijk  en  wordt  in  de  binnenlanden 
van  Java,  waar  men  geen'  zeevisch  ten  disch  krijgt,  voor  zeer  fijn  gehouden. 

Laheoharhus  soro  Blkr.  —  Soro-Lipbarbeel.  Atl.  Cypr,  Tab.  XX. 

Labeobarb.  corpore  oblongo  vel  subelongato  compresso,  altitudine  4'/'4  ad  5  in  ejus  longitudine, 
latitudine  2  circiter  in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  convexo,  5  ad  6  in  longitudine  corporis 
cum,  3^/4  ad  4'/2  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  IV3  ad  1',4,  la- 
titudine 2  ad  1-3  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  o',2  ad  4  i'ere  in  longitudine  capitis,  diame- 
tro l'/2  acl  l''/4  in  capitis  parte  postoeulari,  diametro  1' 4  ad  l^  3  distantibus ,  membrana  palpebrali 
iridis  margiuem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  rostro  acutiusculo  convexo,  juni- 
oribus  ociilo  breviore,  aetate  provectis  oculo  longlore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae 
magis  quam  rostri  apici  approximatis;  linea  rostro-dorsali  vertice  et  nucba  convexa,  f'ronte  tantum 
rectiuscula  vel  concaviuscula;  linea  interoculari  rectiuscula  vel  concaviuscula ;  osse  suborbitali  ante- 
riüre  oblique  pentagoiio,  nou  vel  vix  longiore  quam  alto,  raargine  infcriore  oblrque  convexo,  mar- 


391 

ginibus  anteriore  et  posteiiore  inferloribus  concavis  anteriore  obliquo  posteriore  subverticali ,  margi- 
nibus  superioribus  concavis  (posteriore  anteriore  multo  breviore)  in  angulura  acutura  sursum  spec- 
tantem  naribiis  approxiraatiim  unitis.  medio  eirciter  erista  longitudinali  postrorsum  adsoendente  per- 
curso;  osse  suborbitali  2°  obliqne  tetragono,  antice  quam  postiee  multo  altiore,  minus  duplo  longiore 
quara  alto,  osse  suborbitali  1°  duplo  vel  minus  duplo  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore 
longiore,  verticaliter  deorsum  valde  protractili,  sub  oculi  limbo  anteriore  desinente,  3  fere  ad  3  et 
paulo  in  longitudine  capitis;  rictu  parura  obliquo;  cirris  graeilibus,  rostralibus  oculo  non  vel  paulo, 
supraraaxillaribus  oculo  multo  longioribus;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberoulo  conico  obtuso  valde 
conspicuo,  inferne  poris  conspicuis  nullis;  labiis  carnosis  facie  orali  transversim  rugosis,  superiore 
tereti  non  producto,  inferiore  lato,  tota  latitudine  simpliciter  reflexo  plicas  laterales  inter  lato,  post 
symphysin  cum  maxilla  inferiore  coalito;  operculo  radiatira  rugoso,  latitudine  l*/-2  ad  l-''/4  in  ejusal- 
titudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo ;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  limbo 
posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  uncinato-subeoclileariformi-contusoriis  2.3.5/5.3.2,  facie 
masticatoria  rugoso-tuberculatis;  osse  scapulari  trigono,  obtuse  rotundato;  ventre  ante  pinnas  ven- 
trales plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato;  dorso  sat  elevato  angu- 
lato  ventre  altiore;  squamis  dimidio  basali  et  dimidio  libero  longitudiualiter  vel  subradiatim  striatis, 
26  ad  28  in  linea  laterali,  8  in  serie  transversali  absque  véntralibus  infimis  quarum  4  (S'/o)  supra 
lineam  lateralem,  9  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalera,  véntralibus  infimis  lon- 
gitudinaliter  triseriatis  serie  media  postrorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus  posterioribns  la- 
tei'alibus  non  majoribus;  linea  laterali  leviter  curvata,  lineam  rostro-caudalem  subattingente ,  squa- 
mis singulis  tubulo  simplice  mediam  squamam  non  attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  vel  Viix 
ante  pinnas  ventrales  incipiente,  acuta,  emarginata,  corpore  paulo  tantum  humiliore,  multo  sed 
multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  lata,  spina  gracilescente  tota  glabra  cum  parte  ojus  flexili 
capite  non  vel  paulo  tantum  longiore;  pinnis  pectoralibus  et  véntralibus  acutis,  pectoralibus  vén- 
tralibus paulo  longioribus  52/3  ad  5%  in  longitudine  corporis  ventrales  non  attingentibus;  véntra- 
libus analem  non  attingentibus;  anali  acuta  non  vel  vix  emarginata  aetate  provectioribus  convex», 
dorsali  non  multo  humiliore,  multo  plus  duplo  altiore  quam  basilonga,  radio  simplice  tertio  gracili 
basi  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  superiore  in- 
feriore vix  longiore  4  fere  ad  4'/*  in  longitudine  corporis ;  colore  corpore  superne  olivaceo,  inferne 
olivascente-aureo  vel  argenteo;  iride  flava;  squamis  dorso,  lateribus  caudaque  singulis  basi  vitta 
transversa  subsemilunari  violacea;  pinnis  flaveseentibus  vel  roseo-viridescentibus. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9  vel  4/10.  P.  1/14  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 
Syn.  Barbus  soro  Val,  Poiss.  XVI  p.  144;  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  29;  Blkr,  Overz.   ichth.   faun. 
Sumatra,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  VIII  p.  90. 

Bavbeau  soro  Val.,  Poiss.  XVI  p.  y44. 

Soro  Sundan.;   Wader  Javan. 
Ilab.  Java  (Darma,  Gurut,  Surakarta,  Banjubiru),  in  fluviis  et  piscinis. 

Sumatra  (Henkulen,  Solok,  Padang),  in  fluviis. 
Longitudo  S  .speciminum  90'"  ad  290'". 

Aanm.  Labeobarbus  soro  komt  in  de  binnenlanden  van  Java  op  vele  plaatsen  voor 
en  bereikt  eene  lengte  van  bijkans  een  meter.  Ik  heb  exemplaren  van  die  grootte 
gezien  in  de  vijvers  van  Darma,  eene  lustplaats  van  de  oude  sulthans  van  Cheri- 
bon  aan  den  zuidelijken  voet  vanden  Tjermai,  alsmede  inliet  zoogenaamd  Blaanw- 
water  (Banjoebiroe)    in  de   residentie    Pasoeroean.     Deze   visschen   v.orden    veel  in 


392 

vijvers  gehouden  en  zeer  tam,  zoodat  zij  de  menschen  weinig  schuwen  en  hun  na- 
bij komen  om  toegeworpen  voedsel  te  erlangen.  Op  vele  plaatsen ,  zooals  te  Ban- 
joebiroe  en  Darma,  verkeeren  zij  in  eene  soort  van  onschendbaarheid,  zullende 
geen  inlander,  uit  eene  soort  van  bijgeloof,  het  wagen  ze  uit  de  vijvers  te  nemen, 
terwijl  de  visschen  welke  de  vijvers  vrijwillig  verlaten,  zonder  vrees  door  hen  ge- 
vangen en  genuttigd  worden.  Dit  belet  echter  niet,  dat  de  soro  in  de  vijvers 
gevaarlijke  vijanden  heeft  in  sommige  roofvogels,  en  in  den  vijver  van  Darma  zag 
ik  meerdere  voorwerpen,  wier  ouderdom  door  de  ingezetenen  aldaar  op  ongeveer 
100  jaren  werd  geschat,  met  diepe  likteekens  op  den  rug,  naar  hun  zeggen  het  ge- 
volg van  door  roofvogels  toegebragte  wonden. 

Kuhl  en  Van  Hasselt  vonden  de  soro  reeds  in  de  zoete  wateren  van  Bantam. 

De  soort  werd  echter  het  eerst  beschreven  door  den  heer  Valenciennes,  doch  niet 
uitvoerig  genoeg  om  haar  van  de    verwante    zuid-aziatische  te  onderkennen. 

Zij  is  het  naaste  verwant  aan  Barbus  putitora  McCl.,  Barbus  hexagonolepis  McCl. 
en  Barbus  macrocephalus  McCl.  Van  laatstgenoemde  soort  is  zij  gemakkelijk  te  on- 
derkennen aan  haren  betrekkelijk  veel  korteren  kop ; —  van  Barbus  hexagonolepis  aan 
haarveel  scherper  profielen  gewonen  vorm  van  het  zigtbare  gedeelte  der  schubben; — - 
van  Barbus  putitora  insgelijks  aan  veel  spitseren  kop,  welke  bij  Barbus  putitora 
zeer  stomp  zou  zijn.  Het  komt  mij  echter  niet  overbodig  voor,  dat  zij  nader  met 
Barbus  putitora  McCl.  worde  vergeleken,  zijnde  zij  welligt  slechts  eene  kweekings- 
of  klimaats-varieteit  daarvan.  De  onderscheiding  toch,  waarmede  deze  soort  door 
de  Javanen  en  vooral  door  de  Javaansche  grooten  behandeld  werd  en  nog  wordt, 
maakt  het  niet  geheel  onwaarschijnlijk,  dat  deze  soort  in  den  Hindoe-tijd  van  Java 
uit  Hindostan  herwaarts  is  overgebragt ,  terwijl  het  ook  opmerking  verdient,  dat  deze 
soort  ook  tot  zelfs  in  het  oosten  van  China  voorkomt. 

Laheoharhus  douronensis  Blkr.  —  Semah-Lipbarheel.  Atl.  Cypr.  Tab.  XXL 

Labeob.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4*4  ad  4^3  in  ejuslongitudine,  latitudine  2  circiter 
in  ejus  altitudine;  capite  acutiusculo  convexo,  5*/5  ad  6  fere  in  longitudine  corporis  cum,  4  fere  ad 
4V2  in  longitudine  corporis  absque  piuna  caudali;  altitudine  capitis  IV5  ad  l*/3,  latitudins  l^/s  ad 
l*/5  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  3  ad  4V4  in  longitudine  capitis,  diametro  l^/s  ad  2  in  ca- 
pitis parte  postoculari,  diametro  1  et  paulo  ad  IV4  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  margi- 
nem  externum  tegente,  antice  quam  postice  latiore,  apertura  subcirculari ;  rostro  acutiusculo  con- 
vexo,  non  ante  os  prominente,  junioribus  oculo  breviore,  aetate  provectis  oculo  longiore;  naribus 
orbitae  multo  magis  quam  rostri  apici  approximatis ;  linea  rostro-dorsali  capite  et  nuclia  convexa; 
linea  interoculari  convexa  vel  rectiuscula;  osse  suborbitali  anteriore  oblique  pentagono,  non  vel  vix 
longiore  quam  alto,  margine  inferiore  obliquo  convexo,  marginibus  anteriore  et  posteriore  inferiori- 
bus  concavis  anteriore  obliquo  posteriore  subverticali,  marginibus  superioribus  concavis  (posteriore 
anteriore  multo  breviore)  in  angulum  acutum  sursum  spectantem  naribus  approximatum  unitis,  me- 
dio circiter  crista  longitudinali  postrorsum  adscendente  percurso;    osse  suborbitali  2°  oblique  tetra- 


393 

gono,  antice  quam  postice  mülto  altiore,  duplo  ad  multo  minus  duplo  longiore  quaraaUo,osse  sub- 
orbitali  1°  duplo  ad  multo  minus  duplo  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore ,  verti- 
caliter  deorsum  valde  protractili ,  sub  oculi  margine  anteriore  vel  vix  ante  oculum  desinente,  3  ad 
3'  4  in  longitudine  capitis;  rictu  parum  obliquo:  cirris  gracilibus,  rostralibus  oculo  non  ad  paulo, 
supramaxillaiibus  oculo  paulo  ad  multo  longioribus  ;  maxilla  inferiore  symphysi  tuberculo  conico  ob- 
tuso  valde  conspicuo,  inferne  poris  conspicuis  nullis:  labiis  carnosis  facie  orali  transversira  rugosis, 
superiore  tereti  non  producto,  inferiore  lato,  non  vel  brevissime  tantum  lobato  pllcas  laterales  in- 
ter  sat  late  post  syrapliysin  cum  maxilla  inferiore  coalit,o;  operculo  radiatira  rugoso,  latitudine  l^/s 
ad  iVs  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo ;  apertura  branehiali  sub 
praeoperculi  limbo  posteriore  desinente;  dentibus  pliaryngcalibus  uncinato  subcochleariformi-contusoriis 
ü.3.5/5.3.2,  facie  masticatoria  rugoso-tuberculatis ;  osse  scapulari  trigono  obtuse  rotundato;  ventreante 
pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato;  dorso  sat 
elevato,  angulato,  ventre  altiore;  squamis  diraidio  basali  et  difnidio  libero  longitudinaliter  vel  sub- 
radiatim  striatis,  21  ad  23  in  linea  laterali,  8  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  qua- 
rum  4  (  3V2  )  supra  lineam  lateralem.  7  vel  8  in  serie  longitudinali  oceiput  inter  et  pinnam  dor- 
salem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis,  serie  media  postrorsum  magnitudine  sensim 
accrescentibus  iis  seriebus  lateralibus  non  majoribus ;  linea  laterali  curvata  paulo  ad  non  infra  line- 
am rostro-caudalera  descendente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente  vel 
non  attingente  notata;  pinna  dorsali  supra  vel  vix  ante  pinnas  ventrales  incipiente.  acuta,  emargi- 
nnta,  corpore  non  multo  hnmiliore,  multo  minus  duplo  ad  duplo  fere  altiore  quam  basi  longa, 
spina  gracilescente  tota  glabra  cum  parte  ejus  fiexili  capite  paulo  ad  nou  longiore ;  pinnis  pectorali- 
bus  et  ventralibus  acutis,  pectoralibus  ventralibus  paulo  longioribus  ö^/s  ad  ö^A  in  longitudine  cor- 
poris  ventrales  non  vel  fere  attingentibus ;  ventralibus  analem  non  attingentlbus;  anali  acuta,  non  vel 
vix  eraarginata  aetate  provectis  convexiuscula,  dorsali  non  multo  humiliore ,  multo  plus  duplo  altiore 
quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  basi  tantum  osseo;  pinna  caudali  basi  tantum  squa- 
mosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  superiore  inferiore  paulo  ad  non  longiore  4  fere  ad  i^/g  jn  longi- 
tudine corporis ;  colore  corpore  superne  olivaceo ,  inferne  olivascente-aureo  vel  argenteo ;  iride  fiava 
vel  rubra ;  squamis  dorso ,  lateribus  caudaque  singulis  basi  macula  oblonga  diffusa  transversa  violas- 
eente;  pinnis  flavescente-roseis  vel  rubris. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9  vel  4/10.  P.  1/14  ad  1/16.  V.  2,8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  vel  8/17/8  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbus  douronensis    Val.,  Poiss.  XVI  p.  141;  Blkr,  Overz.  ichth.  faun.  v.  Sumatra,    Nat. 
T.  Ned.  Ind.  VII  p.  91. 
Barbeau  douro  Val.,  Poiss.  XVI  p.  141. 
Barbus  douronensis  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  29. 

Barbus  tamhra    Schl. ,  Verh.  over  de  vereischten  van  Natuurk.  afbeeldingen  p.  45  fig.  11. 
SoTO  Sund. ;  Wader  Jav,  Sund. ;  Semah  Benkul. 

Hab.  Java  (Buitenzorg,  Tjitjurup,  Tjitarik),  in  fluviis. 
Sumatra  (Benkulen,  Telokbetong,  Solok),  in  fluviis. 

Longitudo  20  speciminum  98'"  ad  350'". 

Aantn.  Gebouwd  naar  de  tjpe  van  Barbus  soro  Val.  en  daaraan  zeer  na  ver- 
want, onderscheidt  zich  Labeobarbus  douronensis  daarvan  voornamelijk  door  groo- 
tere en  minder  talrijke  schubben  op  eene  overlangsche  rei.  Bij  voorwerpen  van 
middelbaren    leeftijd  van    beide  voorwerpen  valt  bovendien  in  het  oog,  dat  profiel 

50 


394 

van  kop  en  rug  bij  Labeobarbus  soro  sterker  en  regelmatiger  bol  is ,  het  ligohaam 
slanker  en  de  bovenkaak  langer.  Jeugdige  voorwerpen  van  beide  soorten  zijn  moei - 
jelijk  anders  van  elkander    te  onderkennen  dan  door  het  aantal  schubben. 

Ik  heb  geene  reden  om  mijne  bovenbeschrevene  voorwerpen  niet  te  brengen  tot 
Barbus  douro  Val.  Ik  laat  dien  naam  bestaan,  hoezeer  hij  op  eene  foutieve  op- 
vatting berust.  De  naam  // dourr"  ,  door  den  heer  Valenciennes  opgegeven,  is  noch 
de  naam  eener  plaats,  noch  de  naam  der  soort,  maar  waarschijnlijk  eene  verbaste- 
ring van  //wader",  onder  welken  naam  de  Javanen  meerdere  soorten  van  Barbus 
aanduiden. 

Labeobarbus  douronensis  is  met  Labeobarbus  tambra  de  soort  van  het  geslacht, 
welke  de  minste  schubben  op  eene  overlangsche  rei  bezit.  Zij  verschilt  van  Labeo- 
barbus tambra  echter  nog  door  de  niet  noemenswaardige  ontwikkeling  van  de  lip- 
kwab^  door  hooger  ligchaam,  meer  hoekigen  rug,  hoogeren  kop  met  gelijktijdig 
spitseren  naauwelijks  bollen  snuit,  enz. 

Ik  ken  deze  soort  tot  nog  toe,  wat  Java  betreft,  slechts  van  het  westelijk  ge- 
deelte des  eilands  of  de  zoogenaamde  Soenda-landen ,  waar  zij  voornamelijk  in  de 
bergstroomen  leeft. 

Ik  teeken  hierbij  nog  aan,  dat  de  afbeelding  van  den  heer  Schlegel,  boven  aan- 
gehaald ,  mij  voorkomt  betrekking  te  hebben  tot  de  onderwerpelijke  soort  en  niet  tot 
Barbus  tambra  Val.,  althans  niet  tot  Labeobarbus  tambra  volgens  mijne  beschrijving. 

Hemibarbüs  Blkr.  —  Schijnbarbeel. 

Corpus  elongatum  compressum ,  squamis  magnis  vestitum ,  dorso 
humili  ventre  non  altiore.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclu- 
sae,  superior  valde  deorsum  protractilis.  Cirri  2,  supramaxillares.  Ros- 
trum non  vel  vix  ante  os  prominens.  Os  suborbitale  anterius  elongatum 
apice  acuto  antrorsum  spectante.  Oculi  membrana  palpebrali  non  velati. 
Os  subinferum,  rietu  ante  oculum  desinente,  ore  clauso  formam  ferri  equi- 
ni  referente.  Plica  analis  squamis  majoribus  vestita  nulla.  Linea  la- 
teralis  parum  curvata.  Venter  non  cultratus.  Pinna  dorsalis  ante  pin- 
nas  ventrales  ineipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens ,  pauci- 
radiata,  basi  alepidota,  radio  simplice  postico  osseo  edentulo.  Pinna 
analis  pinna  dorsali  brevior.    Dentes  pharyngeales  valde  acuti  4/4. 

Aanm.  De  beroemde  schrijvers  van  de  Fauna  Japonica  hebben  twee  japansche 
Cyprinoïden  opgebragt  als  Gobio,  ofschoon  geen  van  beide  soorten  tot  dat  ge- 
slacht  te  brengen   is.     De  eene  Gobio,  beschreven  en  afgebeeld  onder  den  naam 


395 

van  Gobio  esocinus  behoort  tot  het  geslacht  Pseudogobio  der  Labeoninen.  De  an- 
dere soort,  afgebeeld  en  beschreven  onder  den  naam  van  Gobio  barbus,  is  nader 
aan  het  geslacht  Gobio  verwant,  doch  onderscheidt  er  zich  van  door  haren  rug- 
doorn en  eenreijige  keelgatstanden. 

Het  geslacht  staat  in  verwantschap  tusschen  Cyclocheilichthys  en  Barbus.  Het 
zou ,  ook  wegens  de  gedaante  van  het  voorste  onderoogkuilsbeen ,  tot  het  subgenus 
Siaja  van  Cyclocheilichthys  te  brengen  zijn ,  indien  er  niet  ontbrak  de  schubscheede 
der  rugvin  en  een  verdeelde  straal  in  de  buikvinnen,  kenteekenen  welker  gewigt 
hier  inwendig  is   vertaald  door  slechts  eenreijige  zeer  scherpe  keelgatstanden. 

Van  Barbus ,  althans  van  eene  reeks  van  soorten  van  dit  geslacht ,  verschilt  het 
geslacht  Hemibarbus  uiterlijk  slechts  door  de  aanwezigheid  van  slechts  twee  voel- 
draden.  Ik  zou  het  daarom  slechts  als  een  subgenus  van  Barbus  beschouwen ,  in- 
dien niet  juist  ook  het  tandenstelsel  te  zeer  van  dat  van  Barbus  verschilde. 

Gobio  barbus  T.  Schl.  is  tot  nog  toe  de  eenige  soort,  welke  tot  Hemibarbus  te 
brengen  is. 

PSEUDOPHOXINUS    Blkr.  —  SCHIJNSPIERLING. 

Corpus  oblongum  compressum ,  squamis  parvis  vestitum ,  dorso  eie- 
vatiusculo.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclusae.  Cirri  nulli. 
Rostrum  acutum  convexun,  non  vel  vix  ante  os  prominens.  Os  an- 
ticum  rictu  parum  obliquo  ante  oculura  desinente.  Maxillae  aequales. 
Oculi  superi  membrana  palpebrali  non  velati.  Piiea  analis  squamis 
majoribus  vestita  nulla.  Linea  lateralis  mediocriter  curvata.  Venter 
non  cultratus.  Pinna  dorsalis  post  pinnas  ventrales  incipiens  et  sat 
longe  ante  pinnam  analem  desinens  pauciradiata ,  basi  alepidota,  ra- 
dio simplice  postico  osseo  edentulo.  Pinna  analis  pinna  dorsali  bre- 
vier.   Dentes  pharyngeales  contusorii  5/4. 

Aanm.  Het  geslacht  Pseudophoxinus  stel  ik  voor,  ten  koste  van  het  geslacht 
Phoxinellus  Heek. ,  tot  hetwelk  Heckel  twee  aanmerkelijk  van  elkander  verschillende 
soorten  heeft  gebragt.  Het  verschilt  van  Phoxinellus  door  geheel  anderen  habitus 
van  kop  en  ligchaam ,  regelmatige  schubben  over  het  geheele  ligchaam  en  beenigen 
ongetanden  rugdoorn.  Phoxinellus  zeregi  Heek.  is  de  eenige  bekende  soort ,  tot 
nog  toe  tot  dit  geslacht  te  brengen. 

JKOHTEICHÏHYS    Blkr  —  SiRIDINGKARPER. 

Corpus  oblongum  compressum  squamis  parvis  vestitam ,  dorso  elevato 


396 

angulato.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclusae,  superior  vix 
protractilis.  Cirri  nulli.  Rostrum  breve ,  non  porrectum.  Os  suborbitale 
anterius  subtrigonum  apice  aeuto  antrorsum  spectante.  Oculi  membrana 
palpebrali  non  velati.  Os  antieum  rietu  mediocri  obliquo  ante  oeulum 
desinente.  Maxilla  inferior  symphysi  tuberculo  subhamata.  Sulcus  post- 
labialis  unicus  margini  oris  parallelus.  Apertura  branchialis  sub  oculo 
desinens.  Squamae  nuchales  ante  opereulum  ineipientes.  Linea  latera- 
lis  per  media  latera  decurrens.  Pinna  dorsalis  pauciradiata ,  post  basin 
ventralium  incipiens,  basi  vagina  squamosa  inclusa,  radio  simplice 
postico  osseo  serrato.  Pinna  analis  pauciradiata  pinna  dorsali  brevior. 
Plica  analis  squamis  majoribus  vestita  nulla.  Pinnae  ventrales  2/9, 
Pinna  caudalis  basi  tantum  squamosa.  Dentes  pharyngeales  uncinato- 
cochleariformes  2.3.5/5.3.2. 

Aanm,  Ik  groud  dit  geslacht  op  de  soort,  welke  ik  vroeger  Systomus  en  llolitee 
microlepis  noemde.  Het  is  zeer  na  verwant  aan  Rohtee  Syk.,  maar  verschilt  er 
voornamelijk  van  door  weinigstralige  aarsvin  en  wijdere  bekspleet.  De  formule 
der  aarsvinstralen  =!  3/5  of  3/6  is  geheel  die  van' Systomus,  Labeobarbus  en  ver- 
verwante  geslachten ,  terwijl  die  formule  bij  Rohtee  (=3  17  tot  47)  meer  beantwoordt 
aan   die  bij  Abramis. 

Rohteichthys  microlepis  is  de  eenige  tot  dusverre  van  het  geslacht  bekende  soort. 

Rohteichthys  microlepis  Blkr.  —  Kleinschuhbige  Siriding-karper .  Atl.  Cypr. 
Tab.  XL  VIL 

Kohteichth.  corpore  oblongo  corapresso,  altitudine  SVs  ad  4  in  ejus  longitudine,  latitudine  2'/-j  ad 
3  in  ejus  aliitudiue;  capite  acuto  4  et  paulo  ad  4V-2  in  longitudine  corporis  cum,  3-/5  ad  S-f/s  in  lon- 
gitudine corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  1^/5  ad  l^/,  ,  latitudine  2V6  ad  2'/*  in  ejus 
longitudine;  oculis  diametro  3  ad  4  in  longitudine  capitia,  diametro  1  fere  ad  1  et  paulo  distanti- 
bu3,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente  apertura  circulari;  rostro  aeuto 
oonvexiusculo ,  oculo  junioribus  paulo  aetate  provectia  non  breviore,  non  ante  03  prominente;  nari- 
bus  orbitae  approximatis ;  linea  rostro-dorsali  rostrum  inter  et  nucham  valde  coneava;  linea  inter- 
oculari  convexiuscula ;  osse  suborbitali  anteriore  trigono  apice  acuto  antrorsum  spectante,  postice 
rotundato,  multo  longiore  quam  alto,  carina  dimidio  inferiore  longitudinali  subhorizontali ;  osse  sub- 
orbitali 2°  osse  suborbitali  1°  triplo  ad  plus  triplo  humiliore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore 
paulo  breviore,  deorsum  et  antrorsum  valde  protractili,  23/5  circiter  in  longitudine  capitis,  paulo 
ante  oeulum  vel  sub  oculi  margine  anteriore  desinente;  rictu  valde  obliquo;  maxilla  inferiore  valde 
adscendente,  symphysi  tuberculo  subconieo  humili;  labiis,  inferiore  praesertim,  latis,  gracilibus, 
simplicibus;  maxilla  inferiore  utroque  ramo   inferne  poris  6  ad  8  conspicuis  longitudinaliter  unise- 


397 

riatis;  operculo  latitudine  1%  ad  1^/4  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  convexiusculo  vel  recti- 
usculo;  apertura  branchiali  sub  pupilla  desinente;  dentibus  pharyngealibus  uncinato-cochlearifbrraibus 
2.3.5/5.3.2;  osse  scapulari  trigono  obtuso;  dorso  valde  elevato  angulato,  ventre  multo  altiore;  ven- 
tre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales  acute  carinato;  squamis 
striis  longitudinalibus  nullis  vel  vix  conspicuis,  70  ad  72  ia  linea  laterali,  26  vel  27  in  serie  trans- 
versali  absque  ventralibus  infimis,  quarura  13  vel  14  supra  lineam  lateralera,  28  ad  30  in  serie 
longitudinali  occiput  inter  et  pinnara  dorsalem,  ventre  infimo  longitudinaliter  quinqueseriatis  subae- 
qualibus;  liuea  laterali  rectiuscula,  antice  tantum  declivi ,  non  infra  lineam  rostro-caudalem  descendente, 
singulis  squarais  tubulo  brevi  siraplice  mediam  squamam  vulgo  superante  notata;  pinna  dorsali  pin- 
nas ventrales  inter  et  analem  sita,  anali  magis  quam  ventralibus  approximata,  acuta,  emarginata, 
altitudine  l'/i  ad  I-/3  in  altitudine  corporis,  multo  altiore  quam  basi  longa,  spina  crassa  postice 
dentibus  magnis  serrata,  cum  parte  ejus  flexili  capita  non  vel  non  multo  breviore;  pinnis  peetora- 
libus  acutiuscule  et  ventralibus  obtusiuscule  rotundatis  longitudine  subaequalibus  ö'/j  ad  6  in  longi- 
tudine  corporis,  pectoralibus  basin  ventralium  attingentibus  vel  paulo  superantibus;  anali  acuta, 
emarginata,  corpore  duplo  circiter  humiliore,  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  sira- 
plice tertio  dimidio  basali  tautum  osseo ;  caudali  basi  tantum  squamosa ,  profunde  incisa ,  lobis  acutis 
3-/3  ad  plus  quam  4  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  dilute  viridi,  inférne  argenteo; 
iride  flava;  cauda  prope  mediam  basin  plnnae  caudalis  macula  rotunda  nigricante  diffusa;  pinnis  fla» 
vescente-roseis,  dorsali  arena  fusca  denSa  marginata. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/15.  V.  2/9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/16  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl, 

Syn.  Barbus  microlepis  Blkr,  Bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  Tijdschr.  Ned.  Ind.  I  p.  12. 
Systomus  microlepis  Blkr,  Derde  bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  II  p,  60. 
Rohtee  microlepis  Blkr,  Enumer.  spec.  pisc.  Arch.  Ind.  p.  153. 

Hab.  Borneo   (Bandjermasin),  in  fluviis. 

Suraatra  (Laliat,  Palembang) ,  ia  fluviis, 

Longitudo  3  specimiaum  95'"  ad  308'". 

Aanm.  De  physiognomie  dezer  soort  beantwoordt  in  vele  opzigten  aan  die  van 
Rohtee  Vigorsii  Syk.,  doch  volgens  mijne  tegenwoordige  zienswijze  behoort  zij  tot 
eene  eigene  generische  type,  voornamelijk  wegens  hare  weinigstralige  aarsvin. 

Ik  beschreef  haar  het  eerst  in  Maart  1850,  naar  een  jeugdig  voorwerp  van  slechts 
Oö"'  lengte  van  Bandjermasin ,  onder  den  naam  van  Barbus  microlepis  en  bragt  haar 
later  tot  het  geslacht  Systomus,  Sedert  ontving  ik  een  paar  grootere  en  voortreffe- 
lijk bewaarde  e.\emplaren ,  welke  mij  hebben  toegelaten  mijne  vroegere  beschrijving 
in  vele  opzigten  aanmerkelijk  te  verbeteren. 

Rohtee    Syk.,    Fish.  of  the    Dukhnn,    Transact.    Zool.    Öoc.  II  p, 
364.  ^i:^  OsTEOBRAMA  Heck.,  Fisch.  Syr.  p.  43.  —  Rothee. 

Corpus  oblongum  compressum  squamis  parvis  vel  mediocribus  vesti- 
tum ,  dorso  angulato.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclusae. 
Cirri  nulli.  Rostrum  breve,  non  porrectum,  Oculi  membrana  palpe- 
brali  non  velati.     Os  anticum  vel  subanticum  rictu  brevi  obliquo  ante 


398 

oculum  desinente.  Maxilla  inferior  symphysi  tuberculo  subhamata. 
Apertura  branchialis  ampla.  SqiLiamae  nuchales  supra  vel  ante  oper- 
culum  incipientes.  Linea  lateraiis  per  media  latera  decurrens.  Pinna 
dorsalis  pauciradiata ,  supra  vel  post  basin  ventralium  incipiens ,  radio 
simplice  postico  osseo  serrato.  Pinna  analis  elongata  multiradiata. 
Plica  analis  squamis  majoribus  vestita  nuUa.  Pinna  caudalis  basi  tan- 
tum   squamosa.     Dentes  phaiyngleaes  cochleariformes  2.3.5/5.3.2. 

Aanm.  De  kolonel  Sykes  stelde  dit  geslacht  op  in  het  jaar  183S  in  zijne  ver- 
handeling //  on  the  Fishes  of  the  Dukhun",  doch  gaf  er  de  volgende  onvoldoen- 
//de  bepaling  van:  Carps  with  a  lozenge  shaped  body,  rather  long  dorsal  and  anal 
//  fins ,  the  former  seated  on  the  angle  of  the  back ,  with  the  first  complete  ray  ser- 
vrated  posteriorly;  scales  minute".  Hij  bragt  daartoe  vier  soorten  van  Dekkan  t.  w. 
Rohtee  Ogelbii  Syk. ,  Rohtee  Vigorsü  Syk. ,  Rohtee  pangut  Syk.  en  Rohtee  ticto 
Syk.  De  twee  laatstgenoemde  soorten  beantvi^oorden  zelfs  niet  aan  de  bepaling, 
welke  de  heer  Sykes  zelf  van  zijn  geslacht  Rohtee  gaf  en  behooren  inderdaad  ook 
tot  het  geslacht  Systomus,  zooals  dat  in  dezen  arbeid  is  opgevat. 

Heckel  hervormde  het  geslacht  Rohtee  van  den  heer  Sykes  en  gaf  er  den  naam 
aan  van  Osteobrama  met  eene  meer  bepaalde  definitie ,  als  volgt :  //  Dentes  cochlea- 
//riformes  2. S. 5/5. 3.2.  Os  subinferum,  obliquum ;  labia  teretia;  cirri  nuUi.  Pinna 
//  dorsalis  brevis ,  radio  osseo.  serrato ,  vel  ante  vel  super  pinnas  ventrales  incipiens ; 
//  analis  basi  elongata.  Corpus  compressum.  ïractus  intestinalis  2  long.  corp."'. 
Heckel  bragt  tot  dit  geslacht  de  beide  door  den  heer  Sykes  afgebeelde  soorten  van 
Rohtee,  alsmede  Cyprinus  cotis  Buch. 

De  heer  Valenciennes  heeft  insgelijks  op  pag.  58  van  het  17e  deel  der  groote 
Histoire  naturelle  des  Poissons,  eene  soort  van  Rohtee  beschreven  onder  den  naam 
van  Leuciscus  Duvaucelii ,  doch  in  fig.  488  afgebeeld  onder  den  naam  van  Leucis- 
cus  Alfredianus  en  onder  denzelfden  naam  ook  vermeld  in  de  inhoudsopgave 
van  het  17e  deel,  welke  soort  eene  geheel  andere  is  dan  die,  welke  in  hetzelfde 
deel  op  pag.  71  insgelijks  onder  den  naam  van  Leuciscus  Duvaucelii  is  beschreven 
en  op  tab.  491  afgebeeld.  Het  bevreemdt  mij,  dat  de  heer  Valenciennes  Leuciscus 
Duvaucelii  van  pag.  58  onder  zijn  geslacht  Leuciscus  heeft  kunnen  plaatsen  ver- 
mits hij  zelf  er  van  zegt  //  Le  premier  raj'on  de  la  dorsale  est  fort  et  un  peu  den- 
tale."   Zij  is ,  zoo  als  ik  reeds  aangetoond  heb ,  tot  Systomus  te  brengen. 

Ik  ben  ook  geneigd  aan  te  nemen,  dat  Leuciscus  rhomboidalis  Val.,  beschreven 
naar  eene  chinesche  afbeelding ,  insgelijks  tot  Rohtee  behoort. 

Overigens  veschillen  de  vijf  genoemde  soorten  nog  vrij  aanmerkelijk  van  elkander. 
Pe  formule  der  aarsvinstralen  verschilt  aanmerkelijk  ;=J    47?,  oQ ,   35,   38  en  17. 


399^ 

Het  aantal  schubben  schijnt  er  te  verschillen  tusschen  50  en  meer  dan  70.  De 
snuit  verschilt  er  van  vrij  stomp  en  bol  tot  spits,  en  de  bekopening  van  min  of 
meer  onderstaande  tot  geheel  vorenstaande. 

AcANTHOBRAMA  Heck.,  Fisch.  Syr.  p.  43  ;r!  Trachibrama  Heek. — 

DOORNBLEI. 

Corpus  oblongum  compressum,  squamis  mediocribus  vel  parvis  ve- 
stitum  dorso  angulato.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclnsae, 
superior  parum  protractilis.  Cirri  nulli.  Rostrum  breve  non  porrec- 
tum.  Os  anticum  rictu  obliquo.  Plica  analis  squamis  majoribus  ve- 
stita  nulla.  Venter  non  cultratus.  Pinna  dorsalis  pauciradiata ,  post  basin 
pinnarum  ventralium  incipiens ,  radio  simplice  postico  osseo  edentulo. 
Pinna  analis  multiradiata,  pinna  dorsali  longior.  Linea  lateralis  medio- 
criter  curvata.  Squamae  nuchales  supra  operculum  vel  praeoperculum 
ineipientes.  Dentes  pharyngeales  contusorii    5/5  laeves. 

Aanm.  Dit  geslacht  vormt  een'  schakel  tusschen  de  Barbeelen  en  Bleijen.  Heckel 
heeft  vier  soorten  van  Syrië  bekend  gemaakt  Acanthobrama  marmid ,  Acanthobrama 
cupida,  Acanthobrama  centisquama  en  Acanthobrama  arrhada.  De  heer  Basilewski 
heeft  daaraan  nog  twee  soorten  toegevoegd  uit  China  en  Mongolië ,  onder  de  namen 
Abramis  pekinensis  en  Abramis  mantschuricus,  vsrelke  soorten  zich  van  de  Syrische 
voornamelijk  door  grootere  schubben  onderscheiden. 

Rhodeus    Ag.,  Mem.   Neuchat.  I  1836;   Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  26; 
Heek.  Kner,  Fisch.   oestr.  Mon.  p.  100.  —  Bitterling. 

Corpus  oblongum  compressum,  squamis  magnis  vestitum,  dorso  et 
ventre  elevato  convexis.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclusae. 
Cirri  nulli.  Rostrum  obtusum  breve  convexum  non  ante  os  porrectum. 
Os  subterminale  rictu  parvo  obliquo.  Plica  analis  squamis  majoribus. 
vestita  nulla.  Venter  non  cultratus.  Pinna  dorsalis  subelongata  sed 
pauciradiata,  post  pinnas  ventrales  incipiens  et  supra  pinnam  analem 
desinens ,  radio  simplice  postico  osseo  edentulo.  Pinna  analis  longitu- 
dine  pinnae  dorsali  aequalis,  pauci-  ad  multiradiata.  Linea  lateralis 
corpore  antice  tantum  conspicua.  Squamae  nuchales  post  oculum  inei- 
pientes. Dentes  pharyngeales  cultriformes  5/5. 


400 

Aanm.  Het  geslacht  Rhodeas  komt  mij  voor  het  naaste  verwant  te  zijn  aan 
Acantliobrama  Heek.,  waarvan  het  verschilt  door  betrekkelijk  lange  rugvin  met  zeer 
slanken  doorn,  de  korte  slechts  in  de  achterschouderstreek  zigtbare  zijlijn  endoor 
de  raesvormige  gedaante  der  keelgatstanden. 

De  nieuwste  mij  bekende  diagnose  van  het  geslacht  is  die  van  Heckel  en  Kner 
in  hun  werk  over  de  visschen  der  oostenrijksche  monarchie.  De  daar  gegevene 
afbeelding  van  de  eenige  bekende  soort  van  het  geslacht  beantwoordt  ten  opzigte 
der  rugvin  niet  aan  de  diagnose  van  Heckel  en  Kner,  daar  deze  vin  er  achter  da 
buikvinnen  begint  en  zelfs  grootendeels  boven  de  aarsvin  gelegen  is.  De  afbeel- 
ding van  Rhodeus  amarus  Ag.  bij  Bloch  schijnt  ten  dezen  opzigte  naauwkeuriger 
te  zijn. 

Chanodichthys  Blkrizu  Leptocephalus  Basil.,  Ichth.  Chin.  boreal.  in 
Nouv.  Mem.  Soc.  Impér.  Natural.  Moscou  X  1855  p.  234. — Ban- 

DANGKARPER. 

Corpus  oblongo-elongatum  compressum,  squamis  mediocribus  mag- 
nitudine  subaequalibus  vestitum ,  dorso  angulato.  Maxillae  labiis  tereti- 
tibus  simplicibus  vestitae.  Cirri  nulli.  Rostrum  acutum.  Os  anticum  ric- 
tu  obliquo.  Maxilla  inferior  non  ante  maxillam  superiorem  prominens , 
humilis ,  symphysi  non  bamata.  Pinna  dorsalis  supra  vel  vix  post  pin- 
nas  ventrales  ineipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens,  radio 
simplice  postico  osseo  edentulo.  Pinna  analis  multiradiata ,  dorsali  lon- 
gior.  Vesica  natatoria  triloba.  Linea  lateralis  parum  curvata.  Squamae 
nuebales  supra  operculum  incipientes.  Plica  analis  squamis  majoribus 
vestita  nulla. 

Aanm.  Het  geslacht  Chanodichthys  staat  in  verwantschap  tusschen  Acanthobrama 
en  Culter.  De  heer  Basilewski  voert  het  op  onder  den  naam  Leptocephalus  Pall., 
een  naam ,  in  de  beteekenis  van  een  Cyprinoïden-geslacht ,  mij  niet  bekend  en  ook 
in  den  Nomenclator  van  den  heer  Agassiz  niet  opgebragt  en  welke  bovendien  het 
burgerregt  verkregen  heeft  voor  een  geslacht  uit  de  familie  der  Helmichthyoïden. 
Ik  heb  daarom  een'  anderen  geslachtsnaam  moeten  kiezen  en  dien  ontleend  aan 
eene  niet  te  miskennen  overeenkomst  in  habitus  van  de  typische  soort  (Leptoce- 
phalus mongolicus  Basil.)  met  het  geslacht  Chanos.  Leuciscus  aethiops  Basil.  komt 
mij  voor,  niettegenstaande  hare  kortere  aarsvin,  ingelijks  tot  Chanodichthys  te  be- 
hoorea  of  althans  tot  eene  zeer  na  daaraan  verwante  type. 


401 

PSEUDOCULTER  Blkl'.  —  DOORNMESKAEPER. 

Corpus  elongatum  compressum ,  squamis  mediocribus  vestitum ,  dorso 
humili.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  vestitae.  Ch'ri  nulli.  Ros- 
trum breve,  non  prominens.  Os  superum  rictu  subvertieali.  Maxilla 
inferior  ante  maxillam  superiorem  prominens,  angusta.  Venter  non 
carinatus.  Pinna  dorsalis  post  pinnas  ventrales  ineipiens  et  ante  pinnam 
analem  desinens,  radio  simplice  postico  osseo,  edentulo.  Pinna  analis 
multii-adiata ,  dorsali  longior.  Linea  lateralis  per  media  latera  decurrens 
vix  curvata.  Plica  analis  squamis  majoribus  vestita  nulla.  Vesiea  aërea 
biloba. 

Aanm.  Ik  zonder  Culter  pekinensis  Basil.  en  Culter  exiguus  Basil.  van  het  ge- 
geslacht  Culter  af,  op  grond  van  den  niet  gekielden  buik,  over  het  midden  der 
zijden  loopende  naauwelijks  gebogene  zijlijn  en  tweedeelige  zwemblaas,  kenmerken, 
waarschijnlijk  nog  van  andere  van  gewigt  vergezeld,  welke  uit  de  korte  beschrij- 
vingen van  den  heer  Basilenwki  niet  zijn  op  te  maken.  De  bekende  zijn  evenwel 
op  zich  zelve  reeds  van  genoegzame  waarde  om  deze  soorten  tot  een  van  Culter  ver-: 
schillend  geslacht  te  brengen.    Het  schijnt  na  verwant  te  zijn  aan  Chanodichthys, 

Hemiculter  Blkr.  —  Beenmeskarper. 

Corpus  elongatum  compressum ,  squamis  mediocribus  vel  parvis  ve- 
stitum dorso  humili.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  vestitae.  Cirri 
nulli.  Rostrum  breve  non  prominens.  Os  anticum  vel  subsuperum,  rictu 
obliquo.  Maxilla  inferior  vix  ante  maxillam  superiorem  prominens. 
Venter  non  carinatus.  Pinna  dorsalis  post  pinnas  ventrales  ineipiens 
et  ante  pinnam  analem  desinens ,  radio  simplice  postico  osseo  edentulo. 
Pinna  analis  abbreviata.  Linea  lateralis  antice  maxime  deflexa  postea 
lineae  ventrali  valde  approximata,  postice  sursum  recurvata.  Plica 
analis  squamis  majoribus  vestita  nulla.  Vesiea  aërea  biloba. 

Aanm.  De  soort,  door  den  heer  Basilewski  kortelijk  beschreven  onder  den  naam 
van  Culter  leucisculus  is  noch  eene  Culter  noch  eene  Pseudoculter.  Zij  moet  van 
de  soorten  dier  geslachten  reeds  verschillen ,  zooals  de  heer  Basilewski  zich  uitdrukt 
/' nucha  non  abbreviata,  maxilla  inferiore  Leucisco  simili",  terwijl  de  //pinna 
analis  abbreviata"  en  de  sterk,  even  als  bij  Chela  gebogene,  zijlijn  ze  insgelijks 
aanmerkelijk  daarvan  doen   afwijken,    Ik  heb   haar  daarom   voorloopig  onder  een' 

51 


402 

eigen' geslachtsnaam  gebragt,  welk  geslacht  ik  vermoed  dat,  bij  nadere  kennis  der 
soort,  zal  blijken  een  natuurlijk  te  zijn. 

AuLOPYGE  Heek. ,  Fisch.  Syr.  p.  31 ;  Süsswasserf.  oestreieh.  Monarch. 

p.    95.  —  ÜKLIVA    vel   OSTRUL. 

Corpus  oblongum  vel  elongatum  compressum,  sqnamis  nullis  vesti- 
tum.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclusae.  Cirri  4 ,  rostrales 
et  supramaxillares.  Rostrum  acutum  porrectum.  Nares  utroque  late- 
re simplices.  Rictus  inferus,  ore  clauso  formam  ferri  equini  referens. 
Maxilla  inferior  maxilla  superiore  brevior.  Pinna  dorsalis  supra  pinnas 
ventrales  incipiens  et  ante  pinnam  analem  desinens,  radio  simplice  posti- 
co  dsseo  serrato;  pinna  analis  pinna  dorsali  brevior.  Dentes  pharyn- 
geales  scalpriforraes  4/4.  Femina  processu  carneo  radijs  primis  pinnae 
analis  adnato  canali  urogenitali  et  anali  pprforato. 

Aanm.  Van  dit  merkwaardige  geslacht  is  tot  nog  toe  slechts  bekend  de  soort,  door 
Heckel  onder  den  naam  van  Aulop\ge  Hügelii  het  eerst  beschreven  en  in  het  boven 
aangehaalde  werk  afgebeeld.  Het  wijfje  van  Aulopyge  heeft  eene  kloaka-buis  voor  ia 
de   aarsvin ,  waaraan  de  geslachtsnaam  ontleend  is. 

Meda  Gir.,  Cypr.  Fish.  Unit.  Stat.,  Proceed.  Acad.  Nat.  Se.  Philad. 
VIII  p.  191. — Kaalkardïr. 

Corpus  elongatum  compressum,  nudum,  alepidotum.  Maxillae  labiis 
teretibus  simplicibus  inclusae.  Cirri  nulli.  Rostrum  non  vel  vix  ante 
os  prominens.  Os  subterminale ,  rictu  obliquo  sub  oculo  desinente. 
Oculi  superi  membrana  palpebrali  non  velati.  Linea  lateralis  vix  cur- 
vata.  Venter  non  culti-atus.  Pinna  dorsalis  pauciradiata  paulo  post  pin- 
nas ventrales  incipiens ,  radio  simplice  postico  valido  osseo  postice  sul- 
cato  sed  edentulo.  Pinna  analis?  Isthmus  augustus.  Dentes  pharyn- 
geales  graciles  prehensiles  1.4/4.1  facie  masticatoria  nulla. 

Aanm.  Meda  schijnt  een  natuurlijk  en  merkwaardig  geslacht  te  zijn,  hetwelk 
echter  door  den  heer  Girard ,  even  als  de  eenige  van  hetzelve  bekende  soort  Me- 
da fulgida  Gir.,  slechts  kortelijk  beschreven  is.  Van  geslacht  noch  soort  zie  ik  iets 
omtrent  de  oarsvin  vermeld.  liet  geslacht  schijnt  in  voorkomen  veel  te  hebben 
VOO    Phoxinus   en  Phoxineliqs. 


403 

Chedrus.    Swains.,   Nat.    Hist.   Fisli.  II  (1839)    p.   285  ^  Pachy- 
STOMüS  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  48  ex  parte.  —  Celkaakkarper. 

Corpus  oblongum  vel  subelongatum  compressurn,  squamis  magnis 
vestitum,  dorso  humili.  Maxillae  labiis  vestitae ,  superior  parum  pro- 
tractilis.  Cirri  nulli.  Rostrum  convexutn,  non  ante  os  prominens. 
Os  anticum  rietu  obliquo  ante  oculum  vel  sub  oculo  desinente.  Oeuli 
superi ,  membrana  palpebrali  non  vekti.  Rostrum  maxillaeque  cellulis 
hexagonis  confertissimis  praeditae.  Ossa  suborbitalia  maxime  evoluta. 
Os  scapulare  maxime  evolutum.  Trigona  thoracica  alepidota.  Linea 
lateralis  mediocriter  curvata.  Venter  ante  pinnas  ventrales  non  eul- 
tratus.  Pinna  dorsalis  pauciradiata  post  pinnas  ventrales  incipiens  et 
supra  initium  pinnae  analis  desinens,  pauciradiata,  radio  simplice  car- 
tilagineo.  Pinna  analis  pauciradiata  pinna  dorsali  non  longior.  Den- 
tes  pharyngeales  uncinato-contusorii  4.5/5.4. 

« 

Aanm.  Swainson  stelde  dit  geslacht  op  naar  de  soort,  in  de  Illustrations  of  In- 
dian  Zoology  afgebeeld  onder  den  naam  van  Cyprinus  chedra  Hamilt. ,  doch  om- 
schreef het  slechts  met  deze  weinige  woorden  // Jaws  equal;  tubercalated;  dorsal 
fin  placed  very  near  to  the  caudal".     De   soort  zelve  noemde  hy  Chedrus  Grayi. 

De  honigraatachtige  cellen,  niet  alleen  op  den  snuit,  maar  ook  op  de  lippen  of 
kaken  ,  het  gedeeltelijk  onbeschubt  zijn  van  de  borststreek  en  de  buitengewone  ont- 
wikkeling der  onderoogkuüsbeenderen  en  van  het  schouderblad ,  geven  mijns  inziens 
allezins  regt,  in  verband  met  de  overige  kenmerken,  in  Chedrus  een  zeer  natuur- 
lijk geslacht  te  zien,  wat  scherp  van  verwante,  zooals  Leuciscus,  Alburnus  enz. 
te  onderscheiden  is. 

Heckel  schijnt  van  het  geslacht  Chedrus  Swns.  geene  kennis  genomen  te  hebben 
en  bragt  de  daartoe  behoorende  soorten  ouder  zijn  geslacht  Pachystomus.  Dit  ge- 
slacht is  echter  niet  aannemelijk  als  te  onbepaald  omschreven.  In  allen  gevalle 
zou  de  naam  van  Chedrus,  als  reeds  in  het  jaar  1839  voorgesteld,  behouden  die- 
nen te  blijven.  Heckel  bragt  8  soorten  tot  zijn  geslacht  Pachystomus,  doch  hij 
kende  geene  daarvan  naar  de  natuur.  Die  soorten  behooren  dan  ook  gedeel- 
telijk slechts  tot  Chedrus  en  gedeeltelijk  tot  Morara  en  het  subgenus  Shacra  van 
het  geslacht  Opsarius. 

Plargyrüs  Raf.,  Ichth.  Oh.;  Gir.,  Cypr.  Fish.  Un.  Stat.,  Proc.  Ac.  Nat. 

Sc.   Phil.  V^III  p.  195.  —  HyPSOLEPIS  Baird.-NAAKTBORSTKARPER. 

Corpus    oblongum   vel  subelongatum   compressurn,   squamis  magnis 


404 

altis  brevibus  vestitum ,  dorso  sat  elevato.  Maxillae  aequales  labiis 
tenuibus  simplicibus  vestitae.  Cirri  nulli.  Eostrum  convexum  non 
ante  os  prominens.  Os  anticum  rictu  mediocri  obliquo  ante  oculum 
desinente.  Oculi  superi,  membrana  palpebrali  non  velati.  Linea  la- 
teralis  parum  curvata.  Venter  non  cultratus.  Pinna  dorsalis  paueira- 
diata  supra  vel  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  pinnam  analem 
desinens,  radio  simpliee  postico  toto  cartilagineo.  Pinna  analis  pauci- 
radiata  pinna  dorsali  non  vel  paulo  tantum  longior.  Regio  thoraeiea 
alepidota.  Isthmus  augustus.  Dentes  pharyngeales  prehensiles  com- 
pressi  2.4/4.2,  facie  mastieatoria  muniti. 

Aanm.  Naar  de  fraaije  afbeelding  van  Leuciscus  frontalis  Ag.,  welke  tot  Plar- 
gyrus  gebragt  wordt,  te  oordeelen,  is  Plargyrus  verwant  aan  Chedrus  Swns.,  zoo- 
wel wegens  het  onbeschubt  zijn  der  bortstsreek,  als  de  groote  poren  of  cellen  op 
voorhoofd,  snuit  en  onderkaak.  De  heer  Girard  somt  6  soorten  van  dit  geslacht 
op,  doch  van  <geene  dier  soorten  zie  ik  iets  beschreven  betrekkelijk  het  beschubt 
of  niet  beschubt  zijn  der  borststreek,  wat  alzoo  nader  te  onderzoeken  blijft. 

Catla  Val,  Hist.  nat.  poiss.  XVII  p.  -305.  ^=;  Gibelion  Heek.,  Fisch. 
Syr.  p.  24  ex  parte.  ;=3  Lepelkaakkarper. 

Corpus  oblongum  compressum ,  squamis  magnis  vestitum ,  dorso  ele- 
vato angulato.  Maxillae  labiis  tenuibus  simplicibus  vestitae.  Cirri 
nulli.  Rostrum'  acutum  depressiusculum ,  non  ante  os  prominens.  Os 
suborbitale  anterius  oblongo  -  rotundum  diametro  longitudinali  subhori- 
zontali.  Ossa  suborbitalia  cetera  gracillima.  Os  anticum  rictu  obliquo 
ante  oculum  desinente.  Maxilla  superior  symphysi  non  emarginata, 
mediocriter  protractilis.  Maxilla  inferior  ramis  latis  subcochleariformi- 
bus ,  maxilla  superiore  non  brevior ,  symphysi  tuberculo  nullo.  Sulcus 
postlabialis  unicus  margini  maxillae  inferioris  libero  parallelus  formam 
ferri  equini  referens.  Labium  inferius  reflexum  a  toto  margine  maxillae 
libero  pendulum.  Oculi  superi  membrana  palpebrali  non  velati.  Ven- 
ter non  cultratus.  Pinna  dorsalis  supra  vel  vix  ante  pinnas  ventrales 
incipiens  et  ante  pinnam  analem  desinens ,  basi  alepidota ,  radio  simpli- 
ee postico  toto  cartilagineo,  Pinnae  pectorales  capite  breviores.  Pinna 
analis  pauciradiata  dorsali  multo  brevior.    Linea  lateralis  valde  curva- 


405 

ta.  Apertura  branchialis  ampla  sub  oculo  desinens.  Operciila  non  ru- 
gosa.  Dentes  pharyngeales  masticatorii  aggregati  facie  masticatoria 
oblique  truncati  plani,     apice  leviter  uncinati,  2.4.5/3.4.2. 

Aanm.  Het  geslacht  Catla  is  voorgesteld  door  den  heer  Valenciennes  en  inder- 
daad als  een  zeer  natuurlijk  geslacht  te  beschouwen.  Het  is  verwant  aan  mijne 
geslachten  Thynnichthys  en  Hypophthalmichthys ,  doch  gemakkelijk  daarvan  te  on- 
derkennen aan  de  veelstralige  rugvin  en  de  langs  den  geheelen  rand  der  kaak 
omgeslagene  onderlip.  Cyprinus  catla  Buch.  is  tot  nog  toe  de  eenige  bekende 
soort  van  Catla.  Eenige  voorwerpen,  welke  ik  daarvan  bezit,  hebben  mij  in  de 
gelegenheid  gesteld  de  boven  gegevene  karakters  aan  de  natuur  te  ontleenen.  Als 
generisch  karakter  is  waarschijnlijk  bij  te  voegen  het  van  achteren  driehoekige  betrek- 
kelijk zeer   breede  bovenkaaksbeen. 

Hypopiithalmichthys  Blkr.  —  Laagoogkaeper. 

Corpus  oblongum  vel  subelongatum  compressum ,  squamis  mediocri- 
bus  vestitum ,  dorso  elevato  angulato.  Maxillae  labiis  tenuibus  simpli- 
cibus  vestitae.  Cirri  nulli.  Rostrum  acutum ,  depresiusculum ,  non  an- 
te os  prominens.  Os  suborbitale  anticum  oblongo- ovale  vel  trigonum, 
oblique  deorsum  et  postrorsum  direetum.  Os  anticum  rictu  obliquo 
ante  oculum  desinente.  Maxilla  superior  sympliysi  non  eraarginata, 
mediocriter  protractilis.  Maxilla  inferior  ramis  elevatis,  maxilla  supe^-, 
riore  longior,  symphysi  tuberculo  parum  conspicuo.  Oculi  posteri  vel 
inferi,  membrana  palpebrali  non  velati.  Venter  non  cultratus.  Pinna 
dorsalis  post  pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  pinnam  analem  desi- 
nens, basi  alepidota,  pauciradiata ,  radio  simplice  postico  toto  carti- 
lagineo.  Pinnae  pectorales  capite  breviores.  Pinna  analis  multiradiata 
pinna  dorsali  multo  longior.  Linea  lateralis  valde  curvata.  Opercula 
radiatim  valde  rugosa. 

Aanm.  Het  geslacht  Hypophthalmichthys  grond  ik  op  drie  na  aan  elkander  ver- 
wante oost-aziatische  soorten ,  in  de  wetenschap  bekend  onder  de  namen  Leuciscus 
molitrix  Val. ,  Leuciscus  nobilis  Gray  en   Cephalus  mantschuricus  Basil. 

Het  geslacht  behoort  tot  de  groep  van  Catla  en  Thynnichthys ,  maar  onderscheidt 
zich ;  -  van  het  eerste  door  korte  achter  de  buikvinnen  beginnende  rugvin  en  daaren- 
tegen veelstralige  aarsvin  die  veel  langer  is  dan  de  rugvin  (wat  bij  Catla  juist  het 
tegenovergestelde  is)  en  waarschijnlijk  ook  door  anders  gevormde  achterlipsgroeve ;  — 


40G 

van  Thyn nicht hys ,  aan  hetwelk  het  het  naaste  verwant  is,  insgelijks  doordien  de 
rugvin  er  achter  de  buikvin  begint  en  veel  korter  is  dan  de  aarsvin ,  door  rimpe- 
lig gestraalde  operkels,  sterk  gebogene  zijlijn,  geheel  achterstaande  tot  zelfs  on- 
derstaande oogen  en  voor  de  bovenkaak  uitpuilende  onderkaak. 

Thynnichthys  Blkr.  —  Tonijnkarper. 

Corpus  oblongo-elongatnm  compressum,  squamis  mediocribus  vesti- 
tum,  dorso  elevato,  angulato.  Maxillae  labiis  tenuibus  simplicibus 
vestitae.  Cirri  nuUi.  Rostrum  acutum,  depressiusculum ,  non  ante  os 
prominens.  Os  suborbitale  anterius  subtrigonum  apice  deorsum  spectante. 
Os  anticum,  rictu  obliquo  ante  oculum  desinente.  Maxilla  superior 
symphysi  non  emarginata,  medioeriter  protractilis.  Maxilla  inferior  ramis 
gracilibus  parum  oblique  compressis,  maxilla  superiore  non  brevior, 
symphysi  tuberculo  parvo.  Sulcus  postlabialis  ntroque  latere  margini 
maxillae  libero  parallelus,  cnm  sulco  lateris  oppositi  non  unitus.  Oculi 
posteri  vel  subsuperi ,  membrana  palpebrali  non  velati.  Venter  non  cul- 
tratus.  Pinna  dorsalis  supra  vel  vix  ante  pinnas  venti'ales  incipiens  et 
longe  ante  pinnam  analem  desinens,  basi  alepidota,  paueiradiata,  radio 
simpliee  postico  toto  cartilagineo.  Pinna  pectorales  capite  breviores. 
Pinna  analis  paueiradiata  dorsali  brevior.  Linea  lateralis  vix  eurvata. 
Apertura  branchialis  sub  operculo  desinens.  Opercula  non  rugosa. 
Dentes  pharyngeales  masticatorii  aggregati  facie  masticatoria  oblique 
truncati  plani  2.4.5/5.4.2. 

Aanm.  Het  geslacht  Thynnichthys  grond  ik  op  twee  soorten  van  Borneo  en  Su- 
matra,  welke  opmerkelijk  zijn  door  haren  tonijnachtigen  habitus.  Het  geslacht 
staat  in  verwantschap  nabij  Catla.  De  kleine  bekspleet,  de  niet  uitgerande  bo- 
venkaak en  niet  gehaakte  onderkaak  en  de  plaveiselachtige  keelgatstanden  wijzen 
op  hare  meer  vreedzame  gewoonten  dan  die  van  Rasbora,  Opsarius,  Aspius,  enz. 
Het  verschilt  overigens  van  Catla  door  meerdere  kenteekenen.  Bij  Catla  is  de 
rugvin  veelstralig  (4/14  of  4/15  ),  de  onderkaak  sterk  ontwikkelden  eene  eenig- 
zins  lepelvormige  gedaante  aannemende ,  de  onderlip  breed  en  van  den  geheelen 
,  vrijen  rand  der  onderkaak  naar  beneden  omgeslagen ,  terwijl  de  zeer  wijde  kieuw- 
opening tot  onder  de  oogen  doorloopt  en  de  keelgatstanden ,  hoezeer  zij  tot  de  den- 
tes aggregati  behoorcn  ,  de  kaauwvlakten  ligt  konkaaf  hebben  en  de  spitse»  eeiiigzins 
haakvormig. 

Mijne  beide  soorten  laten  zich  onderkennen  als  volgt. 


407 

I  Squamae  70  ad  75  in  linea  laterali,  17  vel  IS   supra  lineam  lateralem.  Corpus 
altiludine  4^-  ad  4|  in  ejus  longitudine. 

Thynnichthjs  poli/Iepis  Blkr. 

II  Squamae  58  ad  60  in  linea  laterali,  12  supra  lineam  lateralem.  Corpus  altitu- 
dine  5  circiter  in  ejus  longitudine. 

Thynnicidhjs  thjnnoides  Blkr. 

lliynnichthys  polylepis  Blkr. —  Veelschicbbige  Tonynkarper.    Atl.    Cypr. 
Tab.  LI  fig.  4. 

Thynniclith.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4'/4  ad  42/5  in  ejus  longitudine,  latitndine  3 
et  paulo  in  ejus  altitudinej  capite  acuto,  non  convexe,  4^/5  ad  A^k  in  longitudine  corporis  cum,  3'/u 
ad  3'/2  in  longitudine  corporis  absquepinna  caudali;  vertice  alepidoto ,  altitudine  l*/3  ad  iVi  ,  latitu- 
dine  2  ad  2  paulo  in  ejus  longitudine;  oculis  subposteris,  diametro  3  ad  3^ 'i  in  longitudine  capitis, 
diametro  l'/s  ad  2  fefe  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  ad  l'/s  distantibus,  membrana  pal- 
pebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  antice  quam  postice  latiore,  apertura  subcirculari ; 
linea  rostro-dorsali  capite  declivi,  fronte  non  vel  vix  concava,  nuclia  dorsoque  convexa;  linea  in- 
teroculari  convexa;  rostro  aeuto,  non  convexo,  oculo  junioribus  sat  multo,  aetate  provectis  paulo 
breviore,  apice  ante  medium  oculum  sito,  linea  anteriore  subsemilunariter  rotundato;  naribus  ovbi- 
tae  non  vel  vix'magis  quam  rostri  apici  approximatis,  posterioribus  anterioribus  vix  duplo  majo- 
ribus;  osse  suborbitali  anteriore  trigono- vel  subpentagono-cordiformi,  latiore  quam  longo  (alto),  basi 
sursura  et  paulo  antrorsum  spectante,  lateribus  convexis  vel  obtusangulis  in  apicem  acutiusculum 
deorsum  et  postrorsum  spectante  unitis,  crista  nulla  conspicua;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetra- 
gono,  antice  quam  postice  multo  altiure,  plus  duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  duplo 
circiter  humiliore;  ossibus  suborbitalibus  3°  et  4°  bumilibus,  3°  quam  4°  latiore,  longe  a  margine  prae- 
operculi  posteriore  remoto;  maxillis  aoqualibus,  marginibus  oralibus  antice  praesertim  acutis;  ma- 
xilla  superiore  gracili,  sub  ossibus  nasalibus  occulta,  mediocriter  deorsum  protractili,  symphysi  non 
emarginata,  ante  oculum  Jesinente,  4'/-2  ad  5  in  longitudine  capitis;  maxilla  iuferiore  sympliysin 
versus  non  emarginata,  symphysi  ipsa  vix  tuberculata  non  uncinata,  ramis  parum  oblique  compres- 
sis  inferne  poris  parum  couspicuis  longitudinaliter  uniseriatis ;  labiis  gracilibus  striis  transversis  con- 
spicuis  nullis;  sulco  labii  superioris  paulo  ante  angulum  oris  desiuente,  suleo  labiiinferloris  abangulo 
oris  usque  ad  symphysin  inframaxillarem  sese  extendentC;  rictu  mediocriter  obliquo;  operculo  lati- 
tndine 1^/5  ad  1%  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo;  membrana  brancliiali  post  oper- 
culura  in  lobum  obtuse  rotundatura  producta;  apertura  brancliiali  sub  operculi  parte  anteriore  desi- 
nente;  dentibus  pharyngealibus  aggregatis  2.4.5/5.4.2,  singulis  valde  compressis  facie  masticatoria 
oblique  truncata  plana;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  altiore:  ventre  ante  pinnas 
ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato ;  squamis  subverticalibus ,  toto  corpore 
magnitudine  subaequalibus ,  dorsalibus  iis  mcdiis  lateribus  non  minoribus,  striis  concentricis  nume- 
rosis  ope  lentjs  bene  conspicuis,  striis  longitudinalibus  oculo  nudo  conspicuis  dimidio  basuli  nullis, 
dimidio  libero  nullis  vel  parcis;  squarais  70  ad  75  in  linea  laterali,  33  p.  m.  in  serie  transversali 
absque  ventralibus  infimis  quarum  17  vel  18  supra  lineam  lai.ralem,  30  p.  m.  in  serie longitudinali 
occiput  in  ter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  7- ad  O-seriatis  squamis  serie- 


408 

bus  omnibus  magnitudine  subaequalibus ;  linea  laterali  antice  currata  lata  oblique  nsque  post  pin- 
nas  ventrales  desceadente,  postice  rectiuscula,  basi  ventralium  non  multo  magis  quam  lineae  dorsali  ap- 
proximata,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squ  amam  vulgo  superante  notata;  osse  scapulari 
trigono  obtuse  rotundato ;  pinna  dorsali  vix  ante  pinnas  ventrales  incipiente,  basi  alepidota,  acuta, 
emarginata,  corpore  non  vel  non  multo  humiliore,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi 
longa,  radio  simplice  4°  gracili  cartilagineo  capite  non  multo  breviore;  pinnis  pectoralibus  basi  ale- 
pidotis,  acutis ,  ventralibus  non  vel  vix  longioribus,  6^/2  ad  7  in  longitudine  corporis  ventrales  non 
attingentibus ,  radio  simplice  gracili;  pinnis  ventralibus  infimo  ventre  insertis,  acutis,  analem  non 
attingentibus ;  anali  alepidota,  acuta,  emarginata,  dorsali  sat  multo  minus  duplo  humiliore,  sat  multo 
minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  3°  gracili  cartilagineo ;  pinna  caudali  basi  squamosa 
profunde  incisa,  lobis  acutis  inferiore  superiore  paulo  longiore  S^e  ad  S'/a  in  longitudine  corporis ; 
colore  corpore  superne  coerulescente-viridi ,  inferne  argenteo;  iride  flavescente  superne  fusca;  lobo 
niembranae  branchialis  postoperculari  macula  fusca;  pinnis  dilute  roseis,  dorsali  et  caudali  plus  mi- 
Busve  fusco  arenatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9  vel  4/10.  P.  1/17  vel  1/18.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/8  vel  6/17/7  lat.  brev.  incl. 

Hab    Sumatra  (Palembang),  in  fluviis. 
Borneo  (Pontianak)  ^  in  fluviis. 

Longitudo  3  speciminum  88'"  ad  181'". 

Aanm.  In  mijne  bijdragen  tot  de  ichthyologie  van  Borneo  is  de  onderwerpelij ke 
soort  vermeld  (niet  beschreven)  als  Leuciscus  thynnoides.  Ik  heb  Thynnichthys 
thynnoides  echter  tot  nog  toe  niet  van  Borneo  ontvangen  en  de  vermelding  daar- 
van onder  de  borneosche  visschen  berustte  daarop,  dat  ik  onderwerpelij  ke  soort  niet 
naauwkeuriger  had  onderzocht  en  haar  voor  dezelfde  hield  als  Thynnichthys  thyn- 
noides. Zij  is  echter  stellig  van  laatstgenoemde  verschillende  en  van  haar  te 
onderkennen  aan  aanmerkelijk  talrijkere  schubben  op  eene  overlangsche  een  dwarsche 
rei  en  voorts  aan  hooger  ligchaam  en  hoogeren  minder  spitsen  kop. 

Thynnichthys  thynnoides  Blkr.  —  Slanke  Tonynharper.  Atl.  Cjpr.  Tab. 
LI  fig.  2. 

TLynnichth.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  5  circiter  in  ejus  longitudine,  latitudine  2  cir- 
citer  in  ejus  altitudine;  capite  acuto,  non  convexo,  4V3  circiter  in  longitudine  corporis  cum,  3'/4 
circiter  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  vertice  alepidoto,  altitudine  1%,  latitudine  2 
et  paulo  in  ejus  longitudine;  oculis  subposteris,  diametro  4  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro 
2  circiter  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1^/3  circiter  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis 
marginem  externum  tegente,  antice  quam  postice  latiore,  apertura  subcirculari;  linea  rostro-dorsa- 
li  capite  declivi,  fronte  vix  concaviuscula ,  nucha  dorsoqne  convexa;  linea  interoculari  convexa; 
rostro  acuto,  non  convexo,  oculo  non  vel  vix  breviore,  apice  ante  medium  oculum  sito,  linea  an- 
teriore  obtusangulatim  rotundato ;  naribus  orbitae  vix  magis  quam  rostri  apici  'approximatis ,  poste- 
rioribus  anterioribus  vix  duplo  majoribus;  osse  suborbitali  antcriore  trigono -cordiformi,  paulo  la- 
tiore quam  longo  (alto),  basi  sursum  et  paulo  antrorsum  spectante,  lateribus  convexis  in  apicem 
rotundatum  deorsum  et  postrorsura  spectantem  unitis,  medio  crista  longitudinali  inferne  ramos  eden- 
te  deorsum  et  postrorsum  descendente  percurso;  osse  suborbitali  2^elongato-tetragono,  antice  quam- 


409 

postice  raulto  altiore,  plus  duplo  longlore  quam  alto,  osse  suborbltali  1°  duplo  circiter  humiliore; 
ossibus  suborbltali  3°  et  4°  humilibus  3"  quam  4°  latiore  longe  a  margine  praeoperculi  posteriore 
remoto;  maxillis  aequalibus,  margibus  oralibus  antice  praesertim  acutis;  maxilla  superiore  gracili 
sub  ossibus  nasalibus  occulta ,  deorsum  mediocriter  protractili ,  sympbysi  non  emarginata ,  ante  ocu- 
lum  desinente,  4  et  paulo  in  longitudine  capitis  ;  maxilla  inferiore  sympbysin  versus  non  emargina- 
ta, symphysi  ipsa  vix  tuberculata  non  uncinata  ;  ^ramis  parum  oblique  compressis  inferne  poris  con- 
splcuis  nullis;  labiis  gracllibus,  striis  transversis  conspicuis  nullis;  sulco  labii  superioris  paulo  ante 
angulum  oris  desinente;  sulco  labii  inferioris  ab  angulo  oris  usque  ad  sympbysin  inframaxillarem 
sese  extendente;  rictu  mediocriter  obliquo;  operculo  latitudine  IV5  circiter  in  ejus  altitudine,  mar- 
gine inferiore  rectiusculo;  raembrana  branchiali  post  operculum  in  lobum  rotundatum  producta;  aper- 
tura  brancliiali  sub  operculi  parte  anteriore  desinente;  dentibus  pharyngeallbus  aggregatis  2.4.5/3.4.2, 
singulis  valde  compressis  facie  masticatoria  oblique  truncata  plana;  linea  dorsali  convexa  linea  ven- 
trali  convexa  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  ca- 
rlnato;  squamis  subverticalibus,  dorsalibus  latei-alibus  vix  minoribus,  lateralibus  corpore  ubique  mag- 
nitudine  subaequalibus ,  striis  concentricis  numerosis  ope  lentis  bene  conspicuis,  striis  longitudina- 
libus  oculo  nudo  conspicuis  dimidio  basali  nullis  diraidio  libero  nullis  vel  parcis;  squamis  58  ad 
60  in  linea  laterali,  20  vel  21  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  12  supra 
llneam  lateralem,  25' p.  m.  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem;  linea  laterali 
antice  curvatura  lata  valde  oblique  usque  post  pinnas  ventrales  descendente,  postice  rectiuscula,  basi  ven- 
tralium  non  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata ,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediara 
squamam  attingente  vel  superante  notata;  osse  scapulari  trigono  obtuse  rotundato;  pinna  dorsali 
supra  pinnas  ventrales  incipiente,  basi  alepidota,  acuta,  emarginata,  corpore  vix  bumiliore,  multo 
sed  multo  minus' duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  4°  gracili,  cartilagineo  ,  capitp  sat 
multo  breviore;  pinnis  pectoralibus  basi  alepidotis,  acutis,  ventralibus  non  longioribus,  ventrales  fere  at- 
tingentibus,  7  circiter  in  longitudine  corporis,  radio  simplice  gracili;  pinnis  ventralibus  inflmo  ven- 
tre insertis,  acutis,  analem  non  attingentibus ;  anali  alepidota,  acuta,  emarginata,  dorsali  multo 
sed  multo  minus  duplo  humiliore,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  sim- 
plice tertio  gracili  cartilagineo:  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis,  inferiore  su- 
periore paulo  longiore  4  circiter  in  longitudine  corporis ;  colore  corpore  coerulescente  -  viridi  vel  oli- 
vaceo,  inferne  argenteo ;  iride  flavescente,  superne  fusca;  lobo  raembranae  branchialis  postopercu- 
lari  macula  fusca;  pinnis  dilute  roseis,  dorsali  et  caudali  plus  minusve  fusco  arenatis. 

B.  3.  D.  4/8  vel  4/9.  P.  1/18.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Leucisous  thjnnoides  Blkr,  Dlagn.  beschr.  vischs.  Sumatra,  Tient.  1-IV,  Nat.  ï.  Ned. 
Ind.  III  p.  599. 

Hab.  Sumatra  (Palembang),  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  135'". 

Aanm.  Ik  ontdekte  deze  soort  in  het  jaar  1852  en  beschreef  haar  onder  den 
naam  van  Leuciscus  thynnoides  naar  het  eenige  voorwerp,  wat  ik  van  haar  bezit 
Zij    schijnt  zeer  zeldzaam  te  zijn. 

AmblyphaPvYNGodon    Blkr.  ;=;  Mola  Heek.,  Fiscli.   Syr.  Addend.    et 
corrig.  p.  257.  Stomptandkarper. 

Corpus   oblongum  vel  elongatum  compressum,    squamis    parvis  ve- 


410 

stitum ,  dorso  elevatiusculo  angulato.  Maxillae  labiis  tenuibus  simplici- 
bus  vestitae.  Cirri  nuUi.  Rostrum  acutura,  depressiusculum,  non  an- 
te os  prorainens.  Os  suborbitale  antirius  trigonum  apice  deorsum  spec- 
tante.  Os  anticum,  rictu  obliquo  ante  oculura  desinente.  Maxilla  su- 
perior symphysi  non  emarginata,  mediocriter  protractilis.  Maxilla  in- 
f erior  superiore  non  brevior ,  ramis  gracilibus  planis  parum  oblique  com- 
pressis,  symphysi  tuberculo  parvo.  Sulcus  postlabialis  utroque  latere 
margini  maxillae  libero  parallelus ,  cum  suleo  lateris  oppositi  non  u- 
nitus.  Oculi  posteri ,  membrana  palpebrali  non  velati.  Venter  non  cul- 
tratus.  Pinna  dorsalis  post  pinnas  ventrales  incipiens  et  vix  ante  pin- 
nam  analem  desinens ,  basi  alepidota ,  pauciradiata ,  radio  simplice  pos- 
tico  toto  cartilagineo.  Pinnae  pectorales  capite  breviores.  Pinna  analis 
pauciradiata  dorsali  brevior.  Linea  lateralis  parum  curvata.  Apertura 
branchialis  sub  oculo  desinens.  Opercula  non  rugosa.  Dentes  pharyn- 
geales  molares  lacie  masticatoria  oblongo-rotundati  et  transversim  ru- 
gosi  1.2.3/3.2.1. 

Aanm.  Het  geslacht  Amblypharyngodon  werd  reeds  door  Heckel  herkend.  In 
de  Addenda  en  corrigenda  van  zijne  Fische  Syriens  stipte  hij  aan,  dat  Cyprinus 
mola  Buch.  tot  een  eigen  geslacht  behoorde ,  hetwelk  hij  Mola  noemde  en  kortelijk 
kenschetste  door  de  woorden  //  Dentes  semilunares  1.2.3/3.2.1".  De  naam  Mola 
reeds  aan  een  geslacht  van  Gymnodonten  (Mola  Risso)  gegeven  zijnde,  kan  niet 
behouden  blijven,  waarom  ik  dien  van  Amblypharyngodon  voorstel.  Ik  meende 
eerst  de  soorten,  tot  Amblypharyngodon  te  brengen,  tot  ïhynnichthys  te  behoo- 
ren,en  inderdaad  zijn  zij  daaraan  het  naaste  verwant.  Het  geslacht  ïhynnichthys 
evenwel  heeft  een'  anders  gebouwd  tandenstelsel ,  een  kenmerk  wat  uitwendig 
vertaald  is  in  de  plaatsing  der  rug  vin  voor  of  boven  de  buikvinnen  en  hare  ein- 
diging  ver  voor  de  aarsvin ,  alsmede  in  de  kleine  onder  het  operkel  eindigende 
kieuwspleet. 

Tot  het  geslacht  Amblypharyngodon  reken  ik  te  behooren  Cyprinus  mola  Buch. 
en  voorts  Leuciscus  microlepis  Blkr  van  Bengalen  en  Leuciscus  melettina  Val.  van 
Bombay. 

Devario  Heek.,  Fisch.  Syriens  p.  25,  Nachtr.  p.  184.  —  Devari. 

Corpus  oblongum  compressum ,  squamis  magnis  vestitum ,  dorso  et 
yentre  valde  convexis.     Maxillae  labiis   terctibus  simplicibus  inclusae. 


411 

Cirri  nuUi.  Rostrum  breve  non  ante  os  porrectum.  Os  subterminale 
rictu  parvo.  Plica  analis  squamis  majoribus  vestita  nulla.  Venter  nou 
cultratus.  Pinna  dorsalis  elongata  multiradiata,  magna  parte  anali  e- 
longatae  multiradiatae  opposita,  radio  simplice  postico  cartilagineo. 
Linea  lateralis  valde  curvata  lineae  ventrali  approximata.  Squamae 
nuchales  post  oculura  incipientes.     Dentes  pharyngeales  .  .  .  .? 

Aanm.  Nadat  Heckel  in  1842  het  geslacht  Devario  naar  Cyprinus  devario  Buch. 
en  Perilampus  ostreographus  McCl.  had  opgesteld ,  soorten  welke  hij  niet  naar  de 
natuur  kende,  herzag  hij  dat  genus  in  1847  en  bragt  daartoe,  behalve  de  beide 
genoemde,  nog  6  japansche  soorten,  door  den  heer  Schlegel  onder  de  naam  van 
Capoëta  beschreven  en  afgebeeld.  Het  natuurlijke  van  het  geslacht  werd  daardoor 
bedorven ,  vermits  2  dier  japansche  soorten ,  Capoëta  elongata  T.  Schl.  en  Capoëta 
gracilis  T.  Schl  behooren  tot  het  geslacht  Gnathopogon  en  de  4  overige  tot  het 
geslacht  Acheilognathus. 

'  Ik  neem  Devario  aan  in  den  zin ,  door  Heckel  daaraan  oorspronkelijk  gegeven , 
en  voeg  daaraan  toe  nog  twee  soorten ,  Devario  MacClellandi  en  Devario  cyano- 
taenia,    welke    in     de    Indian  Cyprinidae  zijn  afgebeeld  doch  niet  beschreven. 

Daar  ik  geen  der  soorten  naar  de  natuur  heb  kunnen  onderzoeken  en  hare  lip- 
bouw  en  tandenstelsel  niet  beschreven  zijn,  is  de  plaatsing  van  het  geslacht  nog  on- 
zeker, en  het  zou  mij  niet  bevreemden,  indien  het  tot  de  Phalakrognathinen  be- 
hoorde en   wel  in   de  nabijheid  Acheilognathus. 

LuciosoMA   Blkr,   Nalez.    vischf.  Suraatra ,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  IX 
p.  263.  —  Snoekkarper. 

Corpus  elongatum  compressum ,  squamis  magnis  vestitum,  dorso  hu- 
millimo  lato.  Maxiilae  labiis  tenuibus  simplicibus  vestitae ,  superior 
parum  protractilis.  Cirri  4,  rostrales  et  supramaxillares  carnosi  vel 
nulli.  Eostrum  acutum ,  non  ante  os  prominens ,  apice  ante  oculum 
sito.  Os  suborbitale  anterius  pentagonum  apice  acuto  sursum  spectante. 
Ossa  suborbitalia  posteriora  multo  magis  quam  anteriora  evoluta.  Oculi 
superi  membrana  palpebrali  non  velati.  Os  anticura,  rictu  lato  obli- 
quo  sub  oculo  desinente.  Maxilla  superior  symphysi  emarginata.  Maxil- 
la  inferior  maxilla  superiore  non  vel  vix  brevior,  symphysi  uncinata, 
unco  incisuram  intermaxillarem  intrante.  Sulcus  postlabialis  utroque 
latere  margini  maxiilae  libero  parallelus,  cum  sulco  l^teris  oppositi  non 


412 

unitus.  Squamae  corpore  magnitudine  subaequalcs  ,  nuchalcs  longe  post 
oculum  incipientes.  Venter  non  cultratus.  Pinnae  ventrales  ventre  in- 
fimo  insertae.  Linea  lateralis  valde  eurvata  lineae  ventrali  multo  ma- 
gis  quam  lineae  dorsali  approximata.  Pinna  dorsalis  paueiradiata ,  ma- 
na  parte  supra  pinnam  analem  sita,  basi  alepidota,  radio  simplice  posti- 
co  toto  cartilagineo.  Pinnae  pectorales  capite  longiores 'radio  1"  valido. 
Pinna  analis  paueiradiata  dorsali  non  vel  non  multo  longior.  Apertura 
branchialis  sub  praeopereulo  desinens.  Dentes  pharyngeales  uneinato- 
subcochleariforraes  vel  voratorii  2.4.4/4.4.2.  vel  2.4.5/5.4.2. 

Subg.  Luciosoma  Blkr.    Cirri  rostrales  et  supramaxillares. 
//      Trinemaüchthys  Blkr.  Cirri  nuUi- 

Aanrn.  Ik  grondde  dit  geslacht  op  de  soort,  door  den  heer  Valenciennes 
onder  den  naam  van  Barbus  setigerus  beschreven  en  afgebeeld.  Die  soort  heeft 
echter  weinig  verwantschap  met  het  geslacht  Barbus,  maar  staat  daarentegen  in 
algemeene  bewerktuiging  meer  nabij  Aspius  en  Chela  en  is  als  een  tusschenvorm 
van  deze  beide  geslachten  te  beschouwen.  Het  geslacht  is  kenbaar  aan  haar  min 
of  meer  snoekvormig  slank  ligchaam,  lagen  rug,  gedeeltelijk  boven  de  aarsvin  in- 
geplante rugvin,  niet  gekieldea  buik,  lagen  dikken  vlee2igen  rug,  wijde  tot  on- 
der de  oogen  reikende  bekspleet,  gehaakte  onderkaak  en  uitgerande  bovenkaak, 
betrekkelijk  zeer  breede  achterste  onderoogkuilsbeenderen ,  lange  borstvinnen,  drie- 
reijige  keelgatstanden ,   enz. 

Behalve  Barbus  setigerus  Val.  bezit  ik  nog  twee  soorten  van  dit  geslacht,  de 
eeue  na  verwant  aan  Luciosoma  setigerum,  de  andere  opmerkelijk  door  de  vol- 
strekte afwezigheid  van  voeldraden  en  vroeger  door  mij  onder  den  naam  van  Leu- 
ciscus  trinema  beschreven,  eene  soort  echter,  welke  in  algemeenen  bouw  van  lig- 
chaam,  kop  en  vinnen  geheel  aan  Luciosoma  beantwoordt,  en  welke  ik  slechts 
op  grond  van  de  afwezigheid  van  voeldraden  gebragt  heb  tot  een  subgenus,  het- 
welk ik  voorstel  te   noemen   Trinematichthys. 

Ik  meende  vroeger  het  geslacht  eigen  te  zijn  aan  de  Soenda-eilanden ,  doch  uit 
eene  afbeelding  van  den  Graaf  Francis  De  Castelnau  ontwaar  ik,  dat  het  ook  ia 
Siam  voorkomt ,  even  als  meerdere  andere  geslachten ,  welke  men  tot  nog  zeer  on- 
langs slechts  van  de  Soenda-eilanden  kende. 

De  soorten  mijmer  verzameling  laten  zich  gemakkelijk  van  elkander  onderschei- 
den  als   volgt. 

I  Cirri  rostrales  et  supramaxillares  (Subg.  Zuciosomq.). 


413 

A.  Squamae  42  vel  43   in  linea  laterali,  6   supra  lineam  lateralem. 

a.  Fascia  cephalo-caudalis  nigricans.  Pinna  caudalis  utroque  lobo  fascia  longi- 

tudinali  nigricaute.     Pinna  ventralis  in  filum  sat  longuni  producta. 

Luciosoma  {Lucioso7)ia)  setigerum  Blkr. 

b.  Latera  maculis  rotundis  nigricantibus  longitudinaliter  uniseriatis.  Pinna 
caudalis  fasciis  3  longitudinalibus  nigricantibus.  Pinna  ventralis  vix  pro- 
ducta. 

Luciosoma    {Luciosoma)  spilopleura  Blkr. 

II  Cirri  nuUi.    (Subg.    Trinematichthjs). 

A.  Squamae  43  ad  45  in  linea  laterali,    6  supra  lineam  lateralem. 

a.  Pinnae  ventrales  et  analis  in  filum  productae.  Pinna  caudalis  utroque 
latere  fascia  longitudinali  nigricante. 

Luciosoma  [Tnnematicldhjs)  trinema  Blkr. 


Luciosoma  (Luciosoma)  setigerum  Blkr ,  Nalez.  vischf.  v.  Sumatra,Nat. 
Tijdschr.  Ned.  Ind.  IX  p.  264.. —  Vierdradige  Snoekkarper.  Atl. 
Cypr.  ïab.  LI  fig.  3. 

Lucios.  (Lucios.)  corpore  elongato  compresso,  altitudine  5''/i  ad  6' 2  in  ejus  longitudine,  latitudine 
l^/i  ad  2  fere  ia  ejus  altitudine;  capite  acuto,  5  ad  ö'/a  in  longitudine  corporis  cum,  4  ad  4V3  in 
longitudine  corporis  absque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  1^/4  circiter,  latitudine  2V4  ad  2  in  ejus 
longitudine;  oculls  diametro  8^/4  ad  4  circiter  in  longitudine  capitis,  1%  ad  l-'/i  in  capitis  parte 
postoculari,  diametro  IV4  ad  IV3  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tan- 
tum tegente,  apertura  subcirculari ;  rostro  acuto  oculo  junioribus  non,  aetate  provectis  paulo  tantum 
longiore,  non  ante  os  prominente;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis,  posterio- 
ribus  oblongis  magnis  ariterioribus  plus  duplo  majoribus;  linea  rostro-dorsali  capite  declivi  rectius- 
cula,  nucha  convexa;  linea  interoculari  convexa;  osse  suborbitali  3°  valde  lato  osse  snbcrbitali  1°, 
multo  majore,  margine  postero-inferiore  valde  convexo;  maxillis  ore  clauso  subaequalibus,  superi- 
ore  deorsura  mediocriter  protractili,  sub  oculi  dimidio  anteriore  desinente,  2  ad  2  et  paulo  in  lon- 
gitudine capitis;  rictu  magno  valde  obliquo ;  cirris  rostralibus  carnosis  ossa  nasalia  inter  etossasub- 
orbitalia  anteriora  insertis  oculo  duplo  vel  plus  duplo  longioribus;  cirris  supramaxillaribus  oeulo 
multo  sed  multo  minus  duplo  longioribus ;  maxilla  inferiore  valde  adscendente  symphysi  tubercu- 
lo  conico  hamata;  labiis  mediocribus  teretlbus;  operculo  minus  duplo  altiore  quam  lato,  margine 
inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo ;  dentibus  phryngealibus  uncinato-cochlearil'ormibus  2.4.4.,  4.4.2 
vel  2,4.5/5.4.2;  osse  scapulari  trigono  acuto;  dorso  humili  leviter  convexo  ventre  humiliore;  squa- 
mis  dimidio  libero  radiatim  striatis,  42  vel  43  in  linea  laterali,  8  vel  9  in  serie  trausversali  qna- 
rum  G(5',")  supra  lineam  lateralem,  25?  p.  m,  in  serie  longitudinali  occiput  inter  etpinnam  dorsa». 


414 

lem;  linea  laterali  deorsum  curvata,  lineae  ventrali  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximnta, 
singulis  squamis  tubulo  simplice  notata;  pinna  dorsali  longe  post  pinnas  ventrales  iacipiente, 
radiis  mediis  radüs  analibus  anticis  opposita,  acuta,  emarginata,  junioribus  corpora  non  altiore, 
aetate  provectis  corpore  altiore,  duplo  circiter  altiore  quam  basi  Ion  ga  ,  radio  simplice  postico  car- 
tilagineo  gracili,  flexili,  edentulo,  capite  non  vel  non  multo  breviore;  pinnis  pectoralibus  acutis 
latis  ventrales  attingentibus  5  ad  4V2 ,  ventralibus  latis  radio  1°  in  filura  apice  bifidum  analem 
attingentem  producto  iVa  circiter,  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis 
4'/3  ad  4-/5  in  longitudine  corporis  ;  anali  acuta,  emarginata,  dorsali  non  multo  ad  non  humiliore, 
multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  postico  gracili  toto  carti- 
lagineo  flexili;  colore  corpore  superne  viridi  marginibus  squamarum  profundiore,  inferne  argenteo ; 
iride  flavescente  vel  rosea;  fascia  nigrieante-violacea  cephalo-caudali  aetate  provectis  continua, 
junioribus  interdum  e  maculis  rotundis  30  p.  m.  in  seriem  longitudinalem  dispositis  composita, 
caudae  dimidio  superiore  cum  fascia  pinna  caudali  superiore  coalescente;  pinnis  flavescentibus  vel 
dilute  roseis,  dorsali,  anali  caudalique  dimidio  basali  pulchre  rubris,  caudali  utroque  lobo  medio 
fascia  longitudinali  nigrieante-violacea. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2/8  vel  3/7  vel  3/8.  P.    1/14.  V.  2/8.  A.  3/6  vel  3/7.  C.    7/17/7  vel   8/17/8  lat. 

brev.  incl. 
Syn.  Barbus  setigerus  Val.,  Poiss.  XVI  p.  153  fig.  469. 
Barbeau  setigère  Val.,  ibid. 

Barbus  podonemus  Blkr,  Verh.  Bat.  Gen.  XXIII  Ichth.>  Midd.-  Oost- Java  p.  18. 
Wader  Javan. 
Hab.  Java  (Batavia,  Bekassl,  Eankasbetong ,  Lebak,  Kediri,  Surabaja,  Gempol),  in  fluviis. 

Sumatra  (Lahat,  Solok),  in  fluviis. 
Longitudo  18  speciminum  descript.  90'"  ad  205'". 

Aanm.  De  beschrijving  en  afbeelding  dezer  soort  in  de  groote  Histoire  naturelle 
des  Poissons  laten  in  meerdere  opzigten  te  wenschen  over.  Zoo  vertoont  de  afbeel- 
ding niets  vanden  overlangschen  ligchaamsband  en  van  de  staartvinbanden ,  terwijl 
er  de  rugvin  met  nagenoeg  hare  geheele  lengte  boven  de  aarsvin  is  geplaatst.  Ik 
beschreef  haar  daarom,  in  het  begin  van  1849  tijdens  mijn  verblijf  te  Ambarawain 
Midden  Java,  ver  van  mijn  kabinet  verv^ijderd,  als  eene  eigene  soort  naar  voor- 
werpen van  Soerabaja ,  welker  toestand  van  bewaring  overigens  ook  nog  te  wenschen 
overliet.  Sedert  nam  ik  een  grooter  aantal  voorwerpen  waar,  naar  welke  mijne 
liieuwere  beschrijving  ontworpen  is.  Deze  voorwerpen  zijn  echter  later  alle  verlo- 
ren gegaan  door  een  in  mijn  kabinet  gepleegden  diefstal  van  stopflesschen  door  een' 
mijner  inlandsche  bedienden ,  die  de  flesschen ,  na  den  inhoud  te  hebben  wegge- 
worpen,  aan  chinesche  opkoopers  verkocht.  Enkele  bijzonderheden,  vroeger  door 
mij  over  het  hoofd  gezien,  zoo  als  die  van  de  vormen  der  voorste  oogkuilsbeende- 
ren,  van  het  getepeld  zijn  der  lippen  aan  de  binnenzijde,  van  het  aantal  schub- 
ben op  eene  rei  tusschen  kop  en  rugvin,  enz.  heb  ik  daarom  in  de  hier  gegevene 
besclirijving  met  nader  kunnen  aanduiden. 


415 

Luclosoma  {Luciosoma)  spilopleura  Blkr ,  Nalez.  vischf.  Sumatra ,  Nat. 
Tijdschr.  Ned.  Ind.  IX  p.  265. —  Gevlekte  Snoekkarper.  Atl. 
Cjpr.  Tab.  LI  fig.  1. 

Lucios.  (Lucios.)  corpore  elongato  compresso,  altitudine  6  fere  in  ejus  longitudine,  latitudine  l^/^  ad  2 
fere  in  ejus  altitudine;  capite  acuto  5  et  paulo  in  longitudine  corpons  cuni,  3-/3  ad  3^,4  in  longitudine  cor- 
poris  absquepinna  caudali;  altitudine  capitis  iVocirciter,  latitudine  2 ',4  circiter  in  ejus  longitudine : 
oculis  diametro  32/5  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro  l^/s  circiter  in  capitis  parte  postoculari, 
diametro  1  et  paulo  distantibus,  merabrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente, 
apertura  subcirculari ;  rostro  acuto,  convexiusculo,  oculo  non  longiore,  non  ante  os  prominente;  na- 
ribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  oblongis  magnis  anterioribus  plus 
duplo  majoribus;  linea  rostro -dorsali  capite  declivi  rectiuscula,  nuclia  convexa;  linea  interoculari 
convexa;  osse  suborbitali  anteriore  oblongo,  multo  longiore  quam  alto,  postice  rotundato,  antice  val- 
de  acuto  margine  inferiore  convexo  obliquo;  osse  suborbitali  2°  oblongo  -  tetragono  osse  suborbitali 
1°  multo  humiliore,  plus  duplo  longiore  quam  altO;  osse  suborbitali  3°  valde  lato ,  osse  suborbitali 
1°  multo  raajore,  margine  postere -inferiore  valde  convexo;  maxillis  ore  clauso  aequalibus,  superiors 
deorsum  mediocriter  'protractili,  sub  oculi  dimidio  anteriore  desinente,  2  in  longitudine  capitis; 
rictu  magno  valde  obliquo;  cirris  rostralibus  carnosis  ossa  nasalia  inter  et  ossa  infraorbitalia  ante- 
riora  insertis  oculo  duplo  circiter  longioribus ;  cirris  supramaxillaribus  cirris  rostralibus  graciliori- 
bus  oculo  paulo  tantum  longioribus  ;  maxilla  inferiore  valde  adscendente  symphysi  tuberculo  conico 
subhamata;  labiis  mediocribus  teretibus  facie  externa  totis  glabris  facie  interna  (orali)  papillis  nu- 
merosis  brevibiis  obsitis;  operculo  latitudine  IV*  ad  11/3  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  con- 
caviusculo;  apertura  branchiali  ampla  sub  oculi  parte  posteriore  desinente;  dentibus  pharyn»ealibus 
uncinato-cochleariformibus  2.4.5/5.4.2;  osse  scapulari  trigono  acute  rotundato;  dorso  humili  leviter 
convexo,  ventre  humiliore;  squamis  dimidio  libero  et  vulgo  etiara  dimidio  basali  longitudinaliter  vel 
subradiatira  striatis,  42  p.  m.  in  linea  laterali,  8  vel  9  in  serie  transversali  quarum  (medio  cor- 
pore) 6  (5V2)  supra  lineam  lateralem,  21  p.  m.  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dor- 
salem;  linea  laterali  deorsum  curvata  lineae  ventrali  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approxima- 
ta,  singulis  squamis  tubulo  siraplice  mediam  squamam  vulgo  superante  notata;  pinna  dorsali  Ion- 
ge  post  basin  ventralium  ineipiente ,  radiis  mediis  radiis  analibus  anticis  opposita,  acuta,  emarginata. 
altitudine  1V3  ad  iVi  in  altitudine  corporis,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  lonwa, 
radio  siraplice  postico  gracili,  flexili,  toto  cartilagineo,  edentulo,  capite  multo  breviore ;  pinnis  pecto- 
ralibus  acutis  latis  ventrales  attingentibus  42/3  ad  4^/4,  ventralibus  acutis  latis  radio  1°  parum 
producto  analem  attingente  vel  subattingente  6'/2  circiter,  caudali  basi  tantum  squamosa  profunde 
incisa  lobis  acutis  4  circiter  in  longitudine  corporis;  anali  acuta  emarginata,  dorsali  non  humiliore , 
non  multo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  postico  gracili  fiexili,  toto  cartilagineo ;  colore 
corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  iride  rosea  vel  flava;  maculis  utroque  latere  13  oblongo- 
rotundis  coerulescente  -  violaceis  in  seriem  longitudinalem  dispositis;  pinnis  flavescente- vel  roseo- 
hyalinis;  caudali  rosea  fasciis  3  longitudinalihus  nigricante- violaceis,  fascia  media  radiis  mediis, 
fasciis  lateralibus  radiis  pinnae  marginalibus  brevibus  incipientibus  et  margine  pinnae  posteriore  in-» 
tra  apices  desinentibus ;  dorsali  et  anali  medio  circiter  fascia  longitudinali  fuscescente. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2  8.  P.  1/14.  V.  2'8.  A.  3/6  vel  3  7.  C.  817  8  lat.  brev.  incl, 

Hab.  Sumatra  (Lahat) ,  in  fluviis. 

Longiludo  speciminis  unici  108'". 


416 

Aanm.  Deze  soort  is  na  verwant  aan  Luciosoma  setigeruiu,  doch  stellig  eene 
eigene  species.  Zij  is  voornamelijk  herkenbaar  aan  hare  eenreijige  groote  lan»'- 
■w-erpige  weinig  talrijke  zijvlekken  en  drie  donkere  staartvinbanden ,  waarvan  de 
middelste  het  midden  der  vin  inneemt  en  de  zijdelijke  op  de  korte  randstralen 
beginnen  en  de  vintoppen  vrijlaten;  voorts  aan  de  overlangsche  rugvin-  en  aars- 
vinbanden,  weinig  verlengde  buikvinnen,  betrekkelijk  grootere  oogen,  langere  voel- 
draden,  enz. 

Ik  zie  deze  soort  ook  goed  herkenbaar  afgebeeld  in  het  album  van  siamsche 
visschen  van  den   Graaf  De  Casteluau. 

Luciosoma  (Trinematichthys)    trinema  Blkr.  —  Driedradige   Snoekkarper. 
Atl.  Cjpr.  Tab.  Lil  fig.  4. 

Lucios.  (Trinematichth.)  corpore  elongato  compresso,  altitudine  li^ji  ad  6  in  ejus  longitudine,  latitudine 
1-/3  ad  2  ferein  ejus  altitudine;  capite  acuto,  non  coavexo,  5  et  paulo  ad  5', -2  in  longitudine  corporis 
cum,  é'vü  ad  4V4  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  vertice  alepidoto,  altitudine  1-/3  cir- 
citer,  latitudine  2  fere  in  ejus  longitudine;  oculis  superis,  diametro  4  fere  ad  4  et  paulo  in  longitu- 
dine capitis,  diametro  I-/3  ad  1^/i  in  capitis  par  te  postoculari,  diametro  IVi  ad  1^/5  distantibus  ,  mem- 
brana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  ca- 
pite declivi  rectiuscula,  nucha  dorsoque  convexa;  linea  interoculari  convexa;  rostro  acuto  rotundato,  non 
convexo,  oculo  vix  vel  non  longiore,  apice  ante  medium  oculum  circiter  sito ;  naribus  orbitae  multo 
inagis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  anterioribus  duplo  circiter  majoribus ;  osse  suborbi- 
tali  anteriore  oblongo-subtrigono,  longiore  quara  alto,  basi  breviore  convexo  vel  obtusangulo  postrorsum 
spectante ,  lateribus  superiore  et  inferiore  longioribus  antice  in  angulum  acutiuscule  rotundatum  antror- 
sum  et  paulo  sursum  spectante  unitis,  medio  crista  longitudinali  postrorsum  descendente  percurso  ;  osse 
suborbitali  2°  elongato-tetragono,  postice  quam  antice  vix  altiore,  duplo  circiter  longiore  quam  alto. 
osse  suborbitali  1"  minus  duplo  humiliore;  ossibus  suborbitalibus  3°  et  4°  valde  latis  praeoperculi 
juarginem  posteriorem  fere  attingentibus  oculi  diametro  non  raulto  gracilioribus  j  maxillis  marginibus 
oralibus  antice  praesertim  acutis;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  vix  breviore,  deorsum  medio- 
criter  protractili,  symphysi  profunde  emarginata,  sub  pupilla  desinente,  2  et  paulo  in  longitudine 
capitis;  maxilla  inferiore  symphysin  versus  emarginata,  symphysi  ipsa  unco  mediocri  incisuram 
intermaxillarem  intrante  munita,  ramis  oblique  compressis,  infeme  poris  pluribus  parum  conspicuis 
longitudinaliter  uniseriatis;  labiis  gracilibus,  facie  orali  tranversim  rugosis;  sulco  labii  superioris 
brevi  paulo  ante  angulum  oris  desinente,  sulco  labii  inferioris  ab  angulo  oris  usque  ad  incisuram 
inframaxillarem  sese  extendente;  rictu  valde  obliquo;  operculo  latitudine  l'/2  circiter  in  ejus  altitu- 
dine, margine  inferiore  rectiusculo ;  apertura  branchiali  vix  post  oculi  marginem  posteriorem  desinen- 
te; dentibus  pharyngealibus  voratoriis  leviter  uncinatis  2.4.5/5.4.2,  singulis  infra  uncura  fossula  oblonga 
.superficiali  vix  conspicua ;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  non  multo  altiore;  ventre 
pinnas  pectorales  inter  et  pinnas  ventrales  plano  lato,  ceterum  leviter  compresso  rotundato  non 
carinato ;  squamis  obliquis  (angulo  inferiore  consi)icuo  anto  angulum  superiorem  conspicuum  sito), 
dimidio  libero  et  vulgo  etiam  dimidio  basali  longitudinaliter  vel  subradiatira  striatis .  caudam  versus 
sensim  magnitudine  decrescentibus,  43  ad  45  in  linea  laterali ,  9  in  serie  transversali  quarum  6(5'/2  ) 
supra  lineam  lateralem,  21  vel  22  iu  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinuara  dorsalem;  squamis 


417 

rei^ione  tlioraco-gulari  squamis  postaxillaribus  multo  minorlbus;  linea  laterali  regulariter  valde 
curvata,  basi  ventralium  plus  duplo  magis  quamlineae  dorsali  approximata,  postice  sensim  adscen- 
dente  et  media  basi  pinnae  caudaüs  desinente,  singulis  squamis  tubulo  siraplice  mediam  squamam 
vult'o  non  superante  notata ;  osse  scapulari  trigono  apice  acuto ;  pinna  dorsali  longe  post  basin  ven- 
tralium incipiente,  radiis  posticis  radiis  analibus  anticis  opposita,  basi  alepidota,  acuta,  eraargina- 
ta,  altitudine  l'/s  ad  l'/v  in  altitudine  corporis,  multo  sed  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa, 
radio  simplica  2°  gracili  cartilagineo  capite  multo  breviore ;  pinnis  pectoralibus  subhorizontaliter  in- 
sertis,  basi  squamosis,  capite  longioribus ,  43/3  ad  4^/5  in  longitudine  corporis ,  ventrales  attingentibus , 
radio  simplice  valido;  pinnis  ventralibus  ventre  infimo  insertis  acutis  absquefilo  pectoralibus  multo 
brevioribus,  radio  simplice  2°  in  filum  producto  filo  partem  analis  posteriorem  attingente;  pinna  anali 
basi  leviter  squamata,  acuta,  eraarginata,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo  in  filum  pinnam 
caudalem  subattingentem  producto,  absque  filo  dorsali  non  vel  vix  humiliore,  altiore  quam  basi 
lonfa;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa  lobis  acutis,  inferiore  superiore  lon- 
giore  4  et  paulo  ad  4'/4  in  longitudine  corporis;  colore  corpore superne  viridi,  inferne  argenteo ,  dorso 
antice  et  capite  superne  profunde  olivaceo ;  iride  flava ;  fascia  cephalo-caudali  fusco-violacea  dimidio 
corporis  anteriore  parum  conspicua  vel  e  maeulis  distantibus  composita ,  cauda  sat  lata  valde  conspi- 
cua  supra  lineam  lateralem  sita;  pinnis  roseis  vel  flavescente-roseis ;  pinnis  dorsali  et  anali  antice 
media  altitudine  maeulis  2  ad  4  nigricante-violaceis,  caudali  utroque  lobo  medio  fascia  lata  nigri- 
cante-violacea  longitudinali,  fascia  superiore  cum  fascia   cephalo-caudali  confluente. 

B.  3.  D.  2,7  vel  2,8.  P.  1/15  vel  1/16.  V.  2,8.  A.  3/6  vel  3/7.  C.  5/17/7  vel  5/17/8  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Leudscus  trinema  Blkr,  Diagn.  beschr.  nieuw,  vischs.  Sumatra,Nat.  ï.  Ned,  Ind.  III  p.  600. 

Hab.  Sumatra  (Palembang),  in  fluviis. 
Borneo  (Sintang),  in  fluviis. 

Longitudo  2  speciminum  175"  et  226'". 

Aanm.  Ik  ontdekte  deze  soort  in  het  jaar  1852  en  beschreef  haar  naar  mijn 
voorwerp  van  Palembang.  Sedert  ontving  ik  een  grooter  en  beter  bewaard  voor- 
werp uit  de  binnenlanden  van  West-Borneo.  De  soort  schijnt  op  beide '  eilanden 
zeldzaam  te  zijn  of  althans  er  meer  de  hoogere  gedeelten  der  stroomgebieden  te 
bewonen. 

«Perilampus    McCl.,  Ind.    Cyprin.  Asiat.  Res.  XIX  p.  39;  Heek., 
Fisch.    Syr.  p.  45.  —  Borstelkaeper. 

Corpus  oblongum  vel  subelongatum  compressum,  squamis  magnis 
vestitum,  dorso  ventre  humiliore.  Maxillae  labiis  tenuibus  simplieibus 
vestitae ,  superior  parum  protractilis.  Cirri  4 ,  rostrales  carnosi ,  supra- 
maxillares  longissimi  setacei.  Rostrum  breve  humile ,  non  ante  os  pro- 
minens,  apice  ante  vel  supra  oculi  marginem  superiorem  sito.  Oeuli 
posteri,  membrana  palpebrali  non  velati.  Os  anticum,  rictu  obliquo 
ante  oeulum  desinente.  Squamae  corpore  magnitudine  subaequales, 
nuchales  post  oeulum  incipientes.  Venter  non  cultratus.  Pinnae  ventra- 

53 


418 

les  ventre  infimo  insertae.  Lineae  lateralis  valde  curvata  lineae  ventrali 
valde  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata.  Pinna  dorsalis 
pluriradiata ,  ex  parte  supra  pinnam  analem  sita ,  radio  simpliee  posti- 
00  toto  cartilagineo.  Pinnae  pectorales  capite  breviores.  Pinna  analis 
multiradiata ,  dorsali  multo  longior.  Pinna  caudalis  vix  emarginata. 

Aanm.  Ik  neem  den  geslachtsnaam  Perilanipus  van  den  heer  MacClelland  slechts 
aan  voor  enkele  soorten,  door  hem  daartoe  gebragt,  en  vat  het  genus  ook  in  een' 
meer  beperkten  zin  op.  Zooals  de  heer  MacClelland  het  omschreef  omvatte  het 
ook  soorten  van  Chela,  Laubuca,  Devario  en  Esomus.  Althans  behooren  zijne  Peri- 
lampus  devario  en  ostreographus  tot  Devario ;  zijne  Perilampus  perseus,  psilopte- 
romus  en  cachius  tot  Chela;  zijne  Perilampus  recurvirostris,  macropterus  en  ther- 
mophilus  tot  Esomus ;  aijne  Perilampus  guttatus  tot  Laubuca  en  zijne  Perilampus 
aequipinnatus  misschien  tot  Opsarius.  Alle  die  soorten  zijn  uitgesloten  door  boven- 
staande diagnose ,  welke  bepaalt  een  geslacht,  hetwelk  zeer  na  verwant  is  aan  Eso- 
mus en  daarvan  voornamelijk  verschilt  door  zigtbare  digt  langs  de  buiklijn  verloo- 
pende  zijlijn ,  korte  borstvinnen  welke  korter  zijn  dan  de  kop ,  en  veelstralige 
aarsvin  welke  aanmerkelijk  langer  is  dan  de  rugvin.  Het  tandenstelsel  is  niet 
bekend  en  ook  omtrent  den  bijzonderen  bouw  der  kaken  verkeert  men  in  het 
onzekere,  doch  het  laat  zich  vermoeden,  dat  deze  niet  van  die  bij  Esomus  zullen 
verschillen. 

Heckel  nam  het  geslacht  Perilampus  McCl.  in  een'  geheel  anderen  zin  aan  en 
wenschte  het  te  beperken  tot  de  de  karakters  van  Chela  met  lange  meer  nabij  de 
borstvinnen  ingeplante  buikvinnen.  Van  de  beide  soorten,  die  hij  tot  Perilampus 
bragt,  behoort  Perilampus  psilopteromus  McCl.  tot  Chela  en  Perilampus  macro- 
pterus McCl.  tot  Esomus,  zooals   boven  reeds  is  gezegd. 

Esomus  Swains.,  Nat.  Hist.  Fish.  Il  p.  285;  Heek.,  Fisch.  Syr.  p. 
44  ^    NuRiA  Val,  Poiss.    XVI  p.  181.  — Nuria. 

Corpus  elongatum  vel  subelongatum  compressum,  squamis  magnis 
vestitum,  dorso  ventre  nou  vel  vix  altiore.  Maxillae  labiis  tenuibus 
simplicibus  vestitae ,  superior  parum  protractilis.  Cirri  4 ,  rostrales  car- 
nosi  supramaxillaribus  approximati ,  supramaxillares  longissimi  setacei- 
Rostrum  breve  humile,  non  ante  os  prominens,  apice  ante  vel  supra 
oculi  marginem  superiorem  sito.  Os  suborbitale  anterius  trigonum  apice 
acuto    deorsum    spectante.     Oculi    posteri,    membrana  palpebrali  non 


419 

velati.  Os  anticum ,  rictu  valde  obliquo  ante  oculum  desinente.  Maxil- 
la  superior  sjmpliysi  prominens  non  emarginata.  Maxilla  inferior  raaxil- 
la  superiore  non  vel  vix  brevior,  tuberculo  vel  iinco  symphysiali  nullo. 
Suleus  postlabialis  utroque  latere  raargini  maxillae  libero  pai'allelus ,  non 
cum  sulco  lateris  oppositi  unitus.  Squamae  corpore  magnitudine  sub- 
aequales,  nuehales  post  oculum  ineipientes.  Venter  non  cultratus.  Pin- 
nae  ventrales  ventre  infimo  insertae.  Linea  lateralis  conspicua  nulla. 
Pinna  dorsalis  pauciradiata  tota  vel  maxima  parte  supra  pinnam  ana- 
lem  sita,  radio  simpliee  postico  toto  cartilagineo.  Pinnae  pectorales  ea- 
pite  longiores.  Pinna  analis  pauciradiata  pinna  dorsali  non  vel  paulo 
tantum  longior.  Apertura  branchialis  sub  praeoperculo  desinens.  Den- 
tes  pharyngeales  acuti  non  vel  vix  curvati  5 -'S. 

Aanm.  Swainson  grondde  zijn  geslacht  Esomus  op  Cyprinus  danrica  Buch.  en 
omschreef  het  vrij  juist.  De  heer  Valenciennes  beschreef  een  drietal  jaren  later 
hetzelfde  geslacht  onder  den  naam  Nuria. 

Esomus  is  een  natuurlijk  en  scherp  gekenmerkt  geslacht,  hetwelk  in  verwant- 
schap staat  tusschen  Chela,  Luciosoraa  en  Laubuca,  alle  geslachten,  bij  welke  de 
rugvin  geheel  of  gedeeltelijk  boven  de  aarsvin  is  geplaatst.  Het  mist  den  scherp 
gekielden  buik  van  Chela  en  Laubuca,  even  als  de  veelstralige  aarsvin  dezer  ge- 
slachten. De  vorming  der  monddeelen  beantwoordt  in  het  wezenlijke  aan  die  bij 
Laubuca,  ofschoon  de  onderkaak  er  aanmerkelijk  hooger  is.  Zoo  ook  beginnen  er 
de  schubben  verder  achter  het  oog.  Het  geslacht  is  overigens  merkwaardig  door 
zijne  lange  voeldraden ,  van  welke  de  bovenkaaksdraden ,  althans  die  bij  de  eenige 
in  mijn  bezit  zijnde  soort,  borstelachtig  stijf  zijn.  De  voeldraden  zijn  overigens, 
evenals  bij  de  overige  vierdradige  Cyprinoïden,  echte  snuitdraden  ea  bovenkaaks- 
draden en  niet  alle  4  bovenkaaksdraden  (volgens  de  terminologie  van  den  heer  Va- 
lenciennes lipdraden)  zoo  als  de  heer  Valenciennes  aangeeft.  De  zaak  is ,  althans 
bij  Esomus  danrica ,  dat  de  snuitdraden  ver  achterwaarts  aan  den  onderrand  van 
den  snuit  nabij  de  bovenkaaksdraden  zijn  ingeplant,  welke  nabijheid  ze  voor  boven- 
kaaksdraden zal  hebben  doen  aanzien.  Het  tandenstelsel  bezit  voorts  het  merkwaar- 
dige, dat  het  uit  slechts  uit  5  op  eene  enkele  rei  geplaatste  slanke  niet  of  naau- 
welijks  gebogene  spitse  tanden  bestaat, 
behalve  door  dit  tandenstelsel  en  door  de  eigenaardigheid  der  bovenkaaksdraden 
verschilt  Esomus  nog  van  Luciosoma ,  met  welk  geslacht  het  nog  de  meeste  verwant- 
schap heeft,  door  den  bouw  der  monddeelen,  zijnde  bij  Luciosoma  de  bekspleet 
zeer  wijd,  de  bovenkaak  aan  de  symphysis  uitgerand  en  de  onderkaak  aan  de  sym- 
physis  van  een  uitsteeksel  voorzien,  dat  in  de  uitsnijding  der  bovenkaak  past. 


420 

TiNCARond. ;  Cuv.,  Règn.  anim.  ed.  l''  lip.  193;  Ag.,  Mem.  Neuch. 
I;  Heek.,  Fiseh.  Syr.  p.  38;  Heek.  Kner.,  Fisch.  oestr.  Mon.  p. 
75.  —  Zeelt. 

Corpus  oblongum  compressum,  squamis  parvis  vestitum,  dorso  an- 
gulato.  Maxillae  labiis  teretibus  simplieibus  inclusae,  superior  parum 
protractilis.  Cirri  2,  supramaxillares.  Rostrum  convexura  non  ante  os 
prominens.  Oculi  superi  membrana  palpebrali  non  velati.  Os  anticum 
rictu  parvo  obliquo  ante  oculum  desinente.  Maxilla  inferior  maxilla  su- 
periore  non  brevior ,  symphysi  non  hamata.  Maxilla  superior  symphysi 
non  emarginata.  Pinna  dorsalis  post  pinnas  ventrales  incipiens  et  ante 
pinnam  analem  desinens,  pauciradiata ,  basi  alepidota,  radio  simpliee 
postico  cartilagineo  edentulo.  Pinna  analis  pinna  dorsali  brevior ,  pau- 
ciradiata. Pinna  caudalis  parum  emarginata.  Venter  non  eultratus.  Linea 
lateralis  parum  eurvata.  Dentes  pharyngeales  clavati  4/5.  Vesica  aërea 
biloba. 

Aanm.  Cuvier,  na  het  geslacht  Gobio  te  hebben  voorgesteld,  hetwelk  hij  ken- 
merkte door  zijne  korte  rug-  en  aarsvin  zonder  doornen  en  door  zijne  voeldraden  , 
onderscheidde  het  geslacht  Tinca  daarvan  slechts  door  zijne  zeer  kleine  schubben. 
De  heer  Agassiz  voegde  daarbij  als  geslachtskenmerk  het  plompe  van  het  ligchaam , 
het  weinig  uitgerande  van  de  staartvin  en  het  knodsvormige  van  de  keelgatstanden.  Hec- 
kel  bepaalde  de  formule  dier  tanden  en  voegde  bij  de  diagnose  nog  het  afge- 
ronde van  rug-  en  aarsvin  ,  het  achter  de  buikvinnen  ingeplante  der  rugvin ,  het  eind- 
standige  van  de  mondopening  en  het  slijmige  der  schubben. 

De  heer  Valenciennes  heeft  tegen  de  kenmerken ,  door  Cuvier  en  den  heer  Agassiz 
opgesteld ,  meerdere  bedenkingen  gemaakt.  Hij  is  van  oordeel,  dat  de  geslachten  Gobio 
Cuv.  en  Tinca  Cuv.  niet  wezenlijk  van  elkander  verschillen  en  dat  bijgevolg  een  van 
beide  namen  uit  de  rei  der  geslachten  behoort  weg  te  vallen.  De  bedenkingen  van 
den  heer  Valenciennes,  op  zich  zelve  beschouwd,  zijn  inderdaad  niet  zonder  ge- 
wigt ,  maar  wanneer  men  in  het  oog  houdt  het  verschil  in  habitus  tusschen  Tin- 
ca en  de  soorten  van  Gobio,  welke,  wat  de  vormen  des  ligchaams  aangaat,  naar 
eene  zeer  afwijkende  type  gebouwd  zijn ,  erlangen  noodwendig  anders  ondergeschik- 
te kenmerken  eene  hoogere  waarde  en  kunnen  die  kenmerken  dienen  om  als  het 
ware  te  vertalen  het  meer  gewigtige  kenmerk ,  gelegen  in  den  algemeenen  bouw 
des  ligchaams,  doch  hetwelk  zich  in  woorden  niet  scherp  laat  omschrijven.  Ik 
geloof  alzoo  met  de  meeste  nieuwere  ichthyologen ,  dat  Tinca  Cuv.  inderdaad  een 
natuurlijk   geslacht  daarstelt  en  dat  er  geene  reden  is  om  het  met  Gobio  te  vereenigen. 


,  421 

Argyreus  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  50;  Gir.,  Cypr.  Unit.  Stat.  Proeeed. 
Acad.  Nat.  Scienc.  Philad.  VIII  p.  185  —  Rhinichthys  Ag.,  Lake 
super.  p.  353  irj    Agosia  Gir.  1.  e.  p.  186.  —  Neüskarper. 

Corpus  elongatum  teretiusculum  squamis  parvis  membranaceis  ve- 
stitum,  dorso  humili.  Maxillae,  superior  labio  tereti  simplice  inclusa , 
inferior  acie  cartilaginea  non  labiata?  Cirri  2,  supramaxillares.  Ro- 
strum conicum  plus  minusve  ante  os  prominens.  Os  inferum,  rictu  ore 
clauso  formam  ferri  equini  referente  ante  oeulura  desinente.  Oquli  su- 
peri  membrana  palpebrali  non  velati.  Linea  lateralis  recta.  Venter 
non  cultratus.  Pinna  dorsalis  pauciradiata  supra  vel  vix  post  pinnas 
ventrales  ineipiens  et  ante  pinnam  analem  desinens,  radio  simplice 
postico  toto  cartilagineo.  Pinna  analis  pauciradiata  pinna  dorsali  bre- 
vior.    Dentes  pharyngeales  raptatorii  1.4/4.2,  vel  2.4/4.2,  vel  4/4. 

Aanm.  Het  geslacht  Argyreus  werd  in  1842  door  Heckel  gegrond  op  Cyprinus 
atronasus  Mitch.  De  heer  Agassiz  bragt  diezelfde  soort  tot  zijn  geslacht  Rhinich- 
thys,  hetwelk  hij  in  1850  naar  Rhinichthys  marmoratus  opstelde  en  toen  nog  be- 
schouwde als  tot  de  Gatostominen  te  behooren.  Hoezeer  de  beide  geslachten  de- 
zelfde zijn,  zou  men  zulks  niet  opmaken  uit  de  door  beide  ichthyologen  van  ze 
gegevene  diagnosen.  De  heer  Girard  herstelde  den  door  Heckel  voorgeslagen'  ge- 
slachtsnaam en  bragt  tot  het  geslacht  niet  minder  dan  9  verschillende  soorten. 

Indien  Argyreus  en  Rhinichthys  niet  waren  opgesteld  door  Heckel  en  den  heer 
Agassiz ,  zou  ik  niet  aarzelen  het  geslacht  tot  de  Chondrostominen  te  brengen.  De 
bouw  van  de  monddeelen ,  zooals  ik  dien  bij  Argyreus  atronasus  Heek.  en  Rhinich- 
thys marmoratus  Ag.  zie  afgebeeld,  geeft  daartoe  allezins  aanleiding  en  de  heer 
Girard  spreekt  zelfs  van  eene  kraakbeenig-vliezige  scheede ,  welke  bij  sommige  soor- 
ten de  onderkaak  los  zou  bekleeden ,  even  als  men  zulks  algemeen  bij  de  Chon- 
drostominen en  Labeoninen  aantreft.  Het  geslacht  dient  ten  opzigte  zijner  plaat- 
sing in  het  natuurlijk  stelsel  nog  nader  onderzocht  te  worden. 

Het  geslacht  Agosia,  door  den  heer  Girard  voorgesteld,  zou  voornamelijk  slechts 
van  Argyreus  verschillen  doordien  er  de  keelgatstanden ,  hoezeer  van  dezelfde  ge- 
daante als  bij  Argyreus,  eene  kaauwvlakte  bezitten  en  slechts  op  eene  enkele  rei 
(4/4)  zijn  geplaatst.  Het  zal  waarschijnlijk  met  Argyreus  behooren  vereenigd  te 
worden.  Indien  Argyreus  inderdaad  tot  de  Cheilognathinen  behoort,  is  het  verwant 
aan  Gobio. 


428 

GHfvOsoMüS  Raf.,  I<;htli.  Ohiens. ;  Agass.,  Fish.  Tennessee  River, 
Amer.  Journ.  Sc.  and  Arts  2^  Ser.  Vol.  XVII,  Ichth.  Faun. 
Pacif.  Slope  N.  Amer.  Ibid.  Vol.  XÏX.  —  Kleürkarper. 

Corpus  elongatum  fusiforme ,  squamis  parvis  membranaceis  vestitum. 
Maxillae  labiis  simplicibus  vestitae.  Cirri  nuUi.  Caput  subconicum, 
rostro  acutiuscülo  paulo  ante  os  prominente.  Os  terminale.  Linea  late- 
ralis  vix  curvata  vix  interrupta  subcontinua.  Pinna  dorsalis  paucira- 
diata,  radio  simplice  postico  eartilagineo.  Pinna  analis  paueiradiata. 
Dentes  pharyngeales  leviter  uncinati  5/5,  facie  masticatoria  gracili. 

Aanm.  De  heer  Agassiz  beschouwt  het  geslacht  Chrosomus  als  zeer  na  verwant 
aan  Phoxinus,  waarvan  het  ook  slechts  schijnt  te  verschillen  door  eene  meer  door- 
loopende  zijlijn,  meer  spilvormig  ligchaam,  spitseren  kop,  kortere  onderkaak,  eeni- 
ge  bijzonderheden  in  den  schub-  en  zijlijn-bouw  en  eenigzins  anders  gebouwde  en 
geformuleerde  keelgatbeenstanden.  Chrosomus  erythrogaster  is  de  eenige  tot  nog 
toe  bekende  soort.  ' 

TiAROGA   Gir. ;    Cypr.    Fish.  Unit.  Stat. ,  Proc.  Acad.  Nat.    Scienc. 
Philad.  VIII  p.  204.  —  Tiaroga. 

Corpus  elongatum  subfusiformi-compressum ,  squamis  parvis  vestitum. 
Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclusae.  Cirri  nulli.  Caput  subco- 
nicum depressum.  Rostrum  non  ante  os  prominens.  Os  terminale ,  ric- 
tu  raediocri  obliquo.  Maxilla  superior  maxilla  interiore  paulo  longior- 
Oculi  superi.  Linea  lateralis  non  vel  vix  curvata.  Pinna  dorsalis  pauei- 
radiata, post  pinnas  ventrales  incipiens ,  radio  simplice  postico  earti- 
lagineo. Pinna  analis  paueiradiata.  Isthmus  valde  latus.  Dentes  pharyn- 
geales raptatorii  1.3/3.1,  facie  masticatoria  nulla. 

Aanm.  De  heer  Girard  brengt  slechts  een  soort  tot  dit  geslacht ,  zijne  Tiaroga 
cobitis.  Het  schijnt  in  verwantschap  te  staan  tusschen  Chrosomus  en  Phoxinus, 
en  van  ze  te  verschillen  door  kleinere  kieuwspleet  en  de  formule  der  keelgatstan- 
den,  welke  geene  kaauwvlakte  bezitten. 

Phoxinus  Rondel. ;  Ag.,  Mem.  Neuchat.  I ;  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  50; 
Heek.  Kner,  Fisch.  oestr.  Mon.  p.  210.  —  Pril. 

Corpus  elongatum  fusiforme ,  squamis  minimis  vestitum  ^  dorso  hu- 


423 

mili.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibusinclusae.  Cirri  nulli.  Rostrum 
obtusum  convexum,  vix  ante  os  prominens.  Os  suborbitale  anterius 
non  elongatum.  Oculi  superi  merabrana  palpebrali  non  velati.  Os 
anticum,  rictu  parum  obliquo  ante  oculum  desinente.  Maxilla  su- 
perior symphysi  non  emarginata,  inferior  superiore  brevior  symphysi 
non  liamata.  Pinna  dorsalis  post  pinnas  ventrales  incipiens  et  vix  ante 
pinnam  analem  desinens,  pauciradiata,  basi  alepidota,  radio  simpliee 
postico  cartilagineo  edentulo.  Pinna  analis  pinna  dorsali  non  longior, 
pauciradiata.  Pinna  caudalis  mediocriter  emarginata  lobis  acutis.  Venter 
non  cultratus  Linea  lateralis  vix  curvata.  Dentes  pharyngeales  rap- 
tatorii  2.4/4.2  vel  2.5/4.2. 

Aanm.  De  geslachten  Gobio  en  ïinca,  in  de  stelsels  ver  van  Phoxinus  geplaatst, 
komen  mij  voor  daaraan  na  verwant  te  zijn.  Phoxinus  heeft  de  schubben  en  wei- 
nig uitgerande  staartvin  van  Tinca  en  in  ligchaamsvormen  en  tandenstelsel  veel 
van  Gobio.  Van  beide  geslachten  verschilt  het  door  afwezigheid  van  voeldraden  en 
ver  achterwaarts  ingeplante  rugvin.  Gyprinus  phoxinus  L.  is  de  eenige  tot  nog  toe 
van   dit  geslacht  bekende  soort. 

Phoxinellus  Heek.,  Fiseh.  Syr.  p.  49;  Heek.,   Fisch.oestr.  Mon.  p. 
245  —  Kaalhuidkarper. 

Corpus  elongatum  fusiforme,  cute  alepidota  squamis  linea  laterali 
tantum,  dorso  humili.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inelusae.  Cir- 
ri nulli.  Rostrum  obtusum  convexum,  vix  ante  os  prominens.  Os  sub- 
orbitale anteiüus  non  elongatum.  Oculi  superi  membrana  palpebrali 
non  velati.  Os  anticum  rictu  parum  obliquo  ante  oculum  desinente. 
Maxilla  superior  symphysi  non  emarginata,  inferior  superiore  brevior 
symphysi  non  hamata.  Pinna  dorsalis  post  pinnas  ventrales  incipiens 
et  ante  pinnam  analem  desinens ,  pauciradiata ,  basi  alepidota ,  radio 
simpliee  postico  cartilagineo  edentulo.  Pinna  analis  pinna  dorsali  non 
longior,  pauciradiata.  Pinna  caudalis  valde  emarginata,  lobis  acutis. 
Venter  non  cultratus.  Linea  lateralis  mediocriter  curvata.  Dentes  pha- 
ryngeales contusorii  5/4. 

Aanm.     Het   geslacht    Phoxinellus,  zooals  het  hierboven,  met   eenige  wijziging, 
>\an   Heckel  is  overgenomen,  is   zeer  na  verwant  aan  Phoxinus,  doch  onderscheidt 


424 

zich  daarvan  door  de  afwezigheid  van  schubben  op  het  ligchaam ,  behalve  op  de 
zijlijn  (die  ongeveer  boven  den  anus  eindigt) ,  benevens  door  slechts  eenreijige  keel- 
gatstanden. 

Heckel  heeft  tot  dit  geslacht,  behalve  de  typische  europesche  soort  (Phoxinellus 
alepidotus)  ook  gebragt  eene  soort  uit  Syrië,  welke  hij  Phoxinellus  zeregi  heeft 
genoemd.  Deze  soort  kan  echter  niet  tot  hetzelfde  geslacht  behooren ,  verschillende 
zij  van  de  europesche  soort  door  geheel  anderen  habitus  van  ligchaam  en  snuit , 
regelmatige  schubben  over  het  geheele  ligchaam  en  vrij  ontwikkelden  beenigen  rug- 
doorn.  Deze  soort  zal  alzoo  onder  een '  eigen  geslacht  behooren  plaats  te  nemen , 
hetwelk  ik    voorstel  te  noemen  Pseudophoxinus. 

CiRRHiNA  Cuv.,  Règn.  anim.  ed.  1*  II  p.  193;  Valenc. ,  Poiss.  XVI 
217  :=:  IsocEPHALUS  Heek.,  Fiseh.  Syr.  p.  39. — Snüitdraadkarper. 

Corpus  oblongum  compressum,  squamis  magnis  vestitum,  dorso  elevato. 
Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclusae.  Cirri  2  rostrales.  Rostrum 
convexum  non  vel  vix  ante  os  prominens.  Oculi  superi  membrana  palpe- 
brali  non  velati.  Os  anticum ,  rictu  obliquo  ante  oculum  desinente.  Ma- 
xilla  superior  symphysi  non  emarginata ,  inferior  superiore  paulo  brevior 
symphysi  non  uncinata.  Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventrales  incipiens 
et  longe  ante  pinnam  analem  desinens,  paueiradiata ,  basi  alepidota, 
radio  simplice  postico  cartilagineo  edentulo.  Pinna  pectorales  capite 
breviores.  Pinna  analis  pinna  dorsali  brevior  paueiradiata.  Pinna  cau- 
dalis  profunde  incisa  lobis  acutis.  Venter  non  cultratus.  Linnea  late- 
ralis  parum  curvata.  Dentes  pharyngeales ?. 

Aanm.  Cuvier,  het  geslacht  Cirrhina  voorstellende,  kenmerkte  het  eenvoudiglijk 
als  hebbende  de  rugvin  grooter  dan  Gobio  en  de  voeldraden  op  het  midden  van 
de  bovenlip.  Hij  bragt  daartoe  slechts  Cyprinus  cirrhosus  BI.  en  later  nog  Cy- 
prinus  mrigala  Buch.  en  Cyprinus  nandina  Buch. 

De  heer  MacClelland,  den  Cuvierschen  naam  eeingzins  gewijzigd  aannemende  als 
Cirrhinus,  omschreef  het  op  eene  geheele  andere  wijze  als  volgt:  //Lower  jaw  com- 
//  posed  of  two  short  limbs  loosely  attached  together  in  front,  vi^here  instead  of  a 
//  prominent  apex,  there  is  a  depression;  lips  soft  and  fleshy  with  four  cirri;  dor- 
II  sal  without  spinous  rays'".  Door  deze  diagnose  werd  het  geslacht  bepaald  ge- 
bragt tot  de  Acheilognathinen ,  doch  de  9  soorten ,  door  den  heer  MacClelland  tot 
Cirrhinus  geteld,  behooren  tot  verschillende  geslachten,  tot  Rohita,  Morulius,  La- 
beo,  Hypselobarbus  enz.,  even  als  de  Cuviersche  soorten  behooren  tot  de  geslachten 
Mrigala  en  Rohita. 


425 

De  heer  Valenciennes  gaf  eene  nieuwe  diagnose  van  Cirrhina  en  stelde  de  kenmerken 
er  van  op  als  volgt  //  elles  n'  ont  que  deux  barbillons ,  les  maxillaires  (rostrales 
mihi)  seuls  ou  les  anterieurs  sont  restés;  les  labiaux  manquent;  elles  ont  une 
//  dorsale  de  moyene  étendue ,  sans  épines ;  tous  les  rayons  sont  flexibles  et  les 
//lèvres,  minoes,  ne  donnent  a  la  bouche  aueune  forme  particuliere.  Le  museau 
//  n'est  pas  avance  au  dessous  (dessus)  de  1'  ouverture  orale".  Door  deze  diagnose 
werd  de  plaatsing  van  Cirrhina  in  het  Systeem  weder  geheel  twijfelachtig  gemaakt, 
en  ook  behooren  de  soorten,  door  den  heer  Valenciennes  tot  zijn  geslacht  Cirrhina 
gebragt,  tot  zeer  verschillende  genera.  Het  schijnt  echter,  dat  de  bedoeling  is  ge- 
weest slechts  rondlippige  soorten  tot  het  geslacht  te  rekenen ,  waardoor  het  in 
de  afdeeling  der  Cheilognathinen  zou  zijn  gerangschikt. 

In  dezen  zin  is  het,  dat  ik  het  geslacht  heb  opgevat  en  hierboven  omschreven, 
doch  dan  blijven  er  van  uitgesloten  alle  soorten  van  Cu  vier  ea  van  den  heer  MacClel- 
land  en  ook  meerdere  der  soorten  van  den  heer  Valenciennes  zelven.  Heckel  nam 
het  geslacht  Cirrhina  niet  aan  maar  loste  het  op  in  zijn  'geslacht  Isocephalus,  het- 
welk niets  anders  is  dan  eene  zamenstelling  van  zeer  uiteenloopende  soorten ,  geen 
van  welke  door  Heckel  naar  de  natuur  werd  onderzocht.  Het  omvat  soorten  van 
Ciirrhina,  Mrigala,  Labeo  en  zelfs  van  Schismatorhynchos. 

Ik  sluit  van  Cirrhina  uit  alle  soorten,  welke  wegens  hare  lipvorming  tot  de  Phalakro- 
gnathinen  behooren  en  dan  wordt  het  geslacht  dadelijk  scherp  bepaald  door  zijne 
snuitdraden  (met  afwezigheid  van  iipdraden)  en  afwezigheid  van  rugvindoorn.  De 
soorten,  die  dan  overblijven,  zijn  weinig  talrijk  en  daar  ik  geen  derzelve  naar  de 
natuur  ken  en  de  bestaande  beschrijvingen  en  afbeeldingen  geen  voldoende  licht  over 
ze  verbreiden,  blijft  hare  lipbouw  nog  nader  te  bepalen.  Naar  de  af  beelding  van 
den  heer  Valenciennes  te  oordeelen  schijnt  Cirrhina  Dussumieri  Val.  bepaaldelijk 
eene  Cirrhina  in  den  in  de  diagnose  omschreven  zin  te  zijn  en  het  is  ook  deze 
soort,  welke  ik  beschouw  als  de  typische  en  tevens  als  de  eenige  tot  dusverre  be- 
kende van  het  geslacht. 

GoBio  Cuv.,  Règn.  an.  ed.  l^IIp.  193;  Ag.,  Mem.  Neuch.  I;  Heek. 
Fiseh.  Syr. ;  Heek.  Kner,  Fisch.  oestr.  Monarch,  p.  90;  Gir.,  Cypr. 
N.  Am.  Proc.  Ac.  Nat.  Sc.  Phil.  VIII  1856  p.  188.  — Grondel. 

Corpus  elongatum  fusiformi-compressum ,  squamis  magnis  vel  medio- 
cribus  vestitura,  dorso  humili.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus 
inclusae,  superior  mediocriter  protractilis.  Cirri  2  ,  supramaxillares.  Ros- 
trum convexum  porrectum ,  non  vel  paulo  ante  os  prominens.  Os  subor- 
bitale  anterius  elongatum.  Oculi  superi  membrana  palpebrali  non  velati. 

54 


426 

Os  anticum ,  rictu  subhorizontali  ante  oculjira  desinente.  Maxilla  superior 
symphysi  non  eraarginata,  inferior  superiore  brevior  symphysi  non 
hamata.  Pinna  dorsalis  ante  vel  supra  vel  vix  post  pinnas  ventrales 
incipiens  et  longe  ante  pinnani  analem  desinens,  pauciradiata,  basi 
alepidota,  radio  simplice  postico  cartilagineo  edentulo.  Pinnae  pec- 
torales  capite  breviores.  Pinna  analis  pinna  dorsali  brevior,  paucira- 
diata. Pinna  caudalis  profunde  emarginata  lobis  acutis.  Venter  non 
cultratus.  Linea  lateralis  vix  curvata.  Dentes  pharyngeales  raptatorii 
2.5/5.2,  vel  2.4/4.1,  vel  3.5/5.2.  Vesica  natatoria  biloba. 

Aanra.  De  soorten,  door  de  schrijvers  als  buiten-europesche  soorten  van  Gobio 
opgebragt ,  vertoonen  in  habitus  zoo  groote  verschillen  met  de  europesche  of  typische 
soorten,  dat  zij  wel  een  nieuw  naauwkeurig  onderzoek  verdienen  ter  nadere  vast- 
stelling harer  eigenlijke  verwantschappen.  Voor  enkele  dier  soorten  is  met  zekerheid 
te  bepalen  dat  zij  niet  tot  Gobio  behooren.  Zoo  is  Gobio  barbus  T.  Schl.  van 
Japan  in  mijn  oog  eene  Hemibarbus;-  Gobio  esocinus  T.  Schl.  van  Japan  eene 
Pseudogobio.  —  Gobio  bendilisis  Val.  van  Bengalen  behoort  waarschijnlijk  tot  het  ge- 
slacht Opsarius;  Gobio  angra  McCl.  Val.  hoogstwaarschijnlijk  tot  Labeo  De  abys- 
sinische  soorten ,  door  den  heer  Rüppell  beschreven  en  afgebeeld  als  Gobio  hirticeps 
en  Gobio  quadrimaculatus,  beschouw  ik  als  veeleer  te  behooren  tot  het  geslacht 
Crossocheilos.  Gobiö  boga  McCl.,  Gobio  pangusia  McCL,  en  Gobio  isurus  McCl. 
zijn  soorten  van  Labeo.  Gobio  ricnorhynchos  McCl.  en  Gobio  mahicostomus  McCl. 
behooren  tot  het  geslacht  Schismatorhynchos.  De  archipelagische  soorten ,  welke  ik 
zelf  vroeger  beschreef  als  tot  Gobio  te  behooren,  zijn  nader  door  mij  bepaald  als 
te  zijn  soorten  van  Lobocheilos.  Ileckel  is  voorts  geneigd  Gobio  damascinus  Val. 
te  beschouwen  als  eene  soort  van  zijn  geslacht  Scaphiodon  en  de  habitus  van  Gobius 
cataractae  Val.  wijkt,  vooral  wat  den  kop  betreft,  aanmerkelijk  van  de  typische  eu- 
ropesche soorten  af.  Deze  beide  laatse  soorten  nog  tot  Gobio  rekenende,  zijn  thans 
10  soorten  van  het  geslacht  bekend. 

Sarcoheilichthys  Blkr.  —  Vleesciilipkarper. 

Corpus  subelongatum  compressum ,  squamis  magnis.  vestitum ,  dor- 
so  humili.  Maxillae  labiis  teretibus  valde  carnosis  inelusae  ? .  Cirri  nul- 
li.  Rostrum  eonvexum,  valde  elevatura,  truncatum ,  ante  os  prominens. 
Oculi  superi ,  membrana  palpebrali  non  velati.  Os  subterminale ,  rictu 
parum  obliquo  parvo  ante  oculum  desinente.  Maxilla  superior  sym- 
physi   non    emarginata,    inferior    superiore  brevior  symphysi  non  un- 


427 

cinata.  Linea  lateralis  vix  curvata.  Pinna  dorsalis  ante  pinnas  ventra- 
les incipiens  et  longe  ante  pinnara  analem  desinens,  pauciradiata,  ba- 
si  alepidota,  radio  simplice  postico  flexili  edentulo.  Pinnae  pectorales 
capite  breviores.  Pinna  analis  pinna  dorsali  brevior ,  pauciradiata.  Pinna 
caudalis  profunde  incisa  lobis  acutis.  Venter  non  cultratus. 

Aanra.  Ik  stel  het  geslacht  Sarcocheilichthys  voor  naar  de  soort ,  door  de  be- 
roemde schrijvers  van  de  Fauna  Japonica  beschreven  en  afgebeeld  onder  den  naam 
van  Leuciscus  variegatus.  Deze  soort  wijkt  zoodanig  af  in  habitus  van  de  overige 
Leuciscinen ,  dat  zij  mij  voorkomt  de  type  uit  te  maken  van  een  eigen  geslacht.  De 
kenmerken  laten  zich  echter  naar  de  gegevens  van  den  heer  Schlegel  niet  voldoen- 
de vaststellen,  vermits  daarin  te  weinig  gelet  is  op  de  bijzonderheden  in  den  bouw 
van   kaken  en  lippen ,  en  van  het  tandenstelsel  zelfs  in  het  geheel  geen  sprake  is. 

Ik  ben  zelfs  niet  vreemd  aan  het  denkbeeld ,  dat  de  soort  tot  de  Labeoninen  be- 
hoort en  dus  eene  daaraan  beantwoordende  kaak-  en  lipvorming  heeft ,  een  punt 
echter,  wat  nader  naar  de  natuur  zou  behooren  onderzocht  te  worden.  Het  schijnt 
een  middending  te  wezen  tusschen  de  Labeonineu  en  Catostominen  en  is  ook  niet 
zonder  eeniore   overeenkomst  met  Gobio  en  Morara. 


Elopichthys  Blkr  —  Hagediskarper. 

Corpus  elongatum  compressiusculum ,  squamis  mediocribus  vestitum , 
dorso  humillimo.  Maxillae  labiis  tenuibus  simplicibus  vestitae.  Cirri 
nulli.  Rostum  acutum  porrectum,  non  ante  os  prominens.  Ossa  nasalia 
valde  evoluta.  Os  anticum,  rictu  obliquo  magno  sub  oculo  desinen- 
te.  Maxilla  superior  parum  protractilis ,  symphysi  non  emarginata? 
Maxilla  inferior  maxilla  superiore  non  brevior ,  symphysi  tuberculo  ha- 
mata.  Oculi  superi ,  membrana  palpebrali  non  velati.  Venter  non  cul- 
tratus. Pinna  dorsalis  supra  vel  vix  post  basin  ventralium  incipiens  et 
longe  ante  pinnam  analem  desinens,  pauciradiata,  basi  alepidota  ra- 
dio simplice  postico  toto  cartilagineo.  Piiina  analis  pluriradiata  pinna 
dorsali  non  longior.  Pinnae  pectorales  capite  breviores.  Pinnae  ventra- 
les ventre  infimo  insertae.  Linea  lateralis  valde  curvata.  Vesica  nata- 
toria  triloba. 

Aanra.   Het  geslacht  Elopichthys,    hetwelk   ik  voorstel  aldus  te  noemen   wegens 
de'   overeenkomst  der   soorten  in   habitus    met   Elops  saurus    L..,  is  verwant    aan 


428 

Aspius  en  Opsarius.  Ik  vermoed,  dat  de  bovenkaak  er  aan  de  symphysis  niet  is 
uitgerand,  doch  de  bestaande  beschrijvingen  en  afbeeldingen  der  beide  bekende 
soorten  geven  daaromtrent  geene  inlichting.  Ik  vermoed  zulks,  op  grond  van  de 
overeenkomst  in  den  bouw  van  den  snuit  met  dien  van  Thynnichthys  en  Catla, 
welks  scherpe  en  eigenaardige  gedaante  wordt  te  weeg  gebragt  door  eene  meer- 
dere ontwikkeling  der  neusbeenderen.  Deze  beenderen  zijn  bij  Elopichthys  buiten- 
gemeen sterk  ontwikkeld,  althans  ik  geloof  niet  dat  de  heer  Richardson ,  in  zijne 
diagnose  van  Leuciscus  bambusa ,  sprekende  van  //  intermaxillaribus  robustis  duris 
acie  instructis"  de  tusschenkaaksbeenderen  maar  de  neusbeenderen  voor  zich  ge- 
had heeft  en  dat  de  tusschenkaaksbeenderen  er,  even  als  bij  Thynnichthys,  dun 
zijn  en  onder  de  neusbeenderen  verborgen  wanneer  ze  niet  uitgestrekt  zijn.  Ik 
beging  althans  eene  dergelijke  dwaling  bij  mijn  eerste  onderzoek  der  soorten  van 
Thynnichthys,  doch  een  nader  onderzoek  leerde  mij  die  weldra  kennen,  latende 
de  dunne  tusschenkaaksbeenderen  zich  met  een  pincet  gemakkelijk  van  onder  de 
neusbeenderen  te  voorschijn  brengen.  Het  komt  mij  voor,  indien  mijne  meening 
ten  opzigte  der  bedoelde  bewering  van  den  heer  Richardson  juist  is,  dat  in  de 
buitengewone  ontwikkeling  der  neusbeenderen  bij  Elopichthys  een  der  geslachts- 
kenmerken van  hetzelve  zal  gezocht  moeten  worden.  Het  tandenstelsel  is  niet  be- 
kend, maar  zal  waarschijnlijk  ook  van  dat  van  Aspius  en  Opsarius  afwijkende 
bevonden  worden.  Onder  de  generische  kenmerken  van  Elopichthys  zijn  voorts 
nog  te  brengen  de  lange  staart ,  de  groote  afstand  tusschen  rugvin  en  aarsvin ,  het 
korte  der  aarsvin  en  de  driedeelige  zwemblaas. 


o 


Aspius  Ag-,  Mem.  Soc.  Neuch.  I;  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  46;  Heek. 
Kner,  Fisch.  oestr.  Mon.  p.  142.  —  Schied. 

Corpus  elongatum  teretiusculum ,  squamis  mediocribus  vel  magnis  ve- 
stitum,  dorso  humili  ventre  non  vel  vix  altiore.  Maxillae  labiis  sim- 
plicibus  vestitae,  superior  protraetilis  sjmphysi  emarginata,  inferior 
prominens  symphysi  tuberculo  incisuram  intermaxillarem  intrante.  Cir- 
ri  nulli.  Rostrum  acutum,  non  ante  os  prominens.  Os  superum  rictu 
valde  obliquo  sub  oculo  desinente.  Oeuli  superi,  membrana  palpebrali 
non  velati.  Linea  lateralis  valde  curvata  lineae  ventrali  magis  quam  lineae 
dorsali  approximata.  Venter  ante  pinnas  ventrales  non  cultratus,  post  ven- 
trales non  carinatus.  Pinna  dorsalis  pauciradiata  post  pinnas  ventrales  in- 
cipiens  et  vix  ante  pinnam  analem  desinens,  radio  simplicc  postico  toto 
cartilagineo.  Pinnae  pectorales  capite  multo  breviores.  Pinna  analis  pluri- 


429 

radiata    pinna   dorsali   multo   ad   paulo  longior.  Dentes   pharyngeales 
raptatorii  cylindrici  laeves  3.5/5.3  vel  2.5/5.2. 

Aanm.  Aspius  is  het  naaste  verwant  aan  Alburnus,  doch  er  scherp  van  ge- 
scheiden door  de  grootere  zich  tot  onder  het  oog  uitstrekkende  bekspleet  en  het 
niet  gekielde  van  den  buik  achter  de  buikvinnen ,  terwijl  er  ook  de  formule  der  tan- 
den eenigzins  anders  is.  Het  blijft  echter  ook  hier  weder  de  vraag,  in  hoeverre 
aan  deze  kenmerken  generische  waarde  te  hechten  is.  Het  gekielde  of  afgeronde 
van  den  buik  is  bij  sommige  geslachten,  bij  Systomus  en  Cyclocheilichthys ,  hoog- 
stens een  kenmerk  ter  onderscheiding  van  soorten.  De  groote  bekspleet  schijnt  in 
generisch  opzigt  van  meerdere  waarde  te  zijn.  In  allen  gevalle  hebben  de  soorten 
van  Aspius  een'  eigenaardigen  habitus,  tevveeggebragt  door  de  grootere  bekspleet, 
door  de  kleine  bovenstaande  oogen  en  het  meer  verlengde  van  den  spitsen  snuit.  Het 
geslajCht  is  gegrond  op  Cyprinus  aspius  L. ,  terwijl  Heckel  ook  eenige  aziatische 
soorten  tot  Aspius  heeft  gebragt.  Ik  geloof,  dat  daartoe  ook  gebragt  behooren  te 
worden  zijne  Squalius  berag  en  Squalius  lepidus  en  voorts  Squalius  albus  Bp. , 
Squalius  Turskyi  Heek.,  Squalius  microlepis  Heek. ,  Squalius  tenellus  Heek. ,  en  wei- 
ligt  nog  andere  soorten. 

GiLA  BairdGir.,  Rep.  exped,  Zuni  a.  Colorado  rivers,  Fish.  p.  148; 
Gir.,  Cypr.  Fish.  Un.  Stat.  Proe.  Acad.  Nat.  Sc.  Fhil.  VIII  p.  205. 
^  TiGOMA  Gir.  ib.  p.  205  ;=!  Cheonda  Gir.,  ib.  p.  207  —  Gila. 

Corpus  elongatum  compressum,  squamis  parvis  vel  mediocribus  in- 
aequalibus  vestitum ,  dorso  sat  elevato.  Maxillae  subaequales ,  labiis  te- 
retibus  simplieibus  vestitae.  Cirri  nulli.  Ptostrum  acutum  porrectum 
depressum ,  non  ante  os  prominens.  Os  terminale ,  rictu  magno  obliquo 
sub  oculo  desinente.  Oculi  superi  membrana  palpebrali  non  velati.  Linea 
lateralis  parum  vel  mediocriter  curvata.  Venter  non  cultratus.  Pinna 
dorsalis  post  pinnas  ventrales  incipiens  et  supra  vel  vix  ante  pinnam 
analem  desinens ,  pauciradiata,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Pin- 
nae  peetorales  ex  parte  ventre  infimo  insertae.  Pinna  analis  pluriradia- 
ta  pinna  dorsali  non  vel  paulo  tantum  longior.  Cauda  gracilis.  Isth- 
mus  augustus.  Dentes  pharyngeales  raptatorii  compressi  1.4/5.2  vel 
2.5/5.2. 

Aanm.  Tigoma  Gir.  en  Cheonda  Gir.  verschillen  te  weinig  yanGila,  om  ze  als 
daarvan  verschillende  genera   te  beschouwen,  waarom  ze  hier  vereenigd  zijn.     Het 


430 

geslacht  heeft  in  habitus  het  meest  van  Aspius ,  en  schijnt  de  vervanf^er  er  van 
te  zijn  in  Amerika  even  als  Ptychocheilus  Ag.  Ik  twijfel  er  zelfs  zeer  aan  of  het 
wel  van  Ptychocheilus  als  geslacht  te  scheiden  is.  Ik  ken  echter  geene  afbeeldino- 
van  Ptychocheilus,  welks  soorten  een  meer  gedrongen  sterken  staart  en  kleinere  kieuw- 
opening  schijnen  te  bezitten ,  terwijl  de  heer  Agassiz  bijzonder  melding  maakt  van 
de  breede  dwars-geplooide  lippen  van   Ptychocheilus. 

Ptychocheilus  Ag.,  Ichth.  faun.  Pacif.  SI.  N.  Am.,  Am.  J.  Sc.  Arts 
2d  Ser.  Vol  XIX;  Gir.,  Cypr.  Fish.  Unit.  Stat,  Proc.  Ac  Nat  Sc 
Phil.  VIII  p.  208  ir:  Clinostomus  Gir.,  ib.  p.  211  —  Plooilipkarpiïr. 

Corpus  oblongum  vel  elongatum  fnsiformi-compressum,  squamis 
mediocribus  inaequalibus  vestitum.  Maxillae  labiis  carnosis  simplicibus 
inclusae.  Cirri  nulli.  Caput  elongatum ,  rostro  acuto  porrecto  vix  ante 
os  prominente.  Os  terminale  vel  subterminale ,  rictu  magno.  Maxilla 
inferior  maxilla  superiore  interdum  longior.  Oculi  superi  membra- 
na  palpebrali  non  velati.  Linea  lateralis  mediocriter  curvata.  Venter 
non  cultratus.  Pinna  dorsalis  post  pinnas  ventrales  incipiens ,  paueira- 
diata  radio  simpliee  postico  cartilagineo.  Pinna  analis  pluriradiata  dor- 
sali  non  vel  vix  longior.  Cauda  robusta.  Isthmus  mediocris.  Dentes 
pharyngeales  raptatorii  2.4/4.2,  vel  2.5/4.2,  vel  2.5/5.2,  vel  1.4/4.2, 
facie  masticatoria  nuUa. 

Aanra.  Ptychocheilus  schijnt  na  verwant  te  zijn  aan  Aspius  en  met  het  zeer  na 
verwant  geslacht  Gila,  Aspius  in  de  nieuwe  wereld  te  vervangen. —  Clinostomus 
Gir.  is  er  niet  wezenlijk  van  onderscheiden  en  ik  hel  zelfs  over,  zoo  als  reeds  hier  boven 
is  aangeteekend,  ook  Gila  Baird  Gir.  als  niet  wezenlijk  verschillend  te  beschouwen. 

Opsauiüs  McCl.,  Ind.  Cypr.  Res.  Asiat.    Soc  Béng.  XIX  p.  295, 
413;  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  53.  — Shakra. 

Corpus  oblongum  vel  subelongatum  compressum,  squamis  magnis 
vel  mediocribus  vestitum,  dorso  ventre  elevato  humiliore.  Maxillae 
labiis  tenuibus  simplicibus  vestitae,  superior  parurn  protractilis.  Cirri 
4  rostrales  et  supramaxillares ,  vel  2  supramaxillares,  vel  nulli.  Rostrum 
acutum  non  ante  os  prominens.  Os  anticum,  rictu  valde  obliquo  sub 
oculo  vel  post  oculum  desinente.     Maxilla    superior  symphysi  emargi- 


431 

nata.  Maxilla  inferior  maxilla  siiperiore  non  brevior  symphysi  vulgo 
tuberculo  osseo  uncinata.  Oculi  superi,  membrana  palpebrali  non  ve- 
lati.  Pinna  dorsalis  pauciradiata  supra  vel  plerumque  post  pinnas  ven- 
trales incipiens  et  paulo  ante  vel  supra  pinnam  analem  desinens ,  ra- 
dio simplice  postico  toto  cartilagineo.  Pinnae  pectorales  capite  brevi- 
ores.  Pinna  analis  pluriradiata  dorsali  longior.  Linea  lateralis  valde 
curvata  lineae  ventrali  magis  quam  lineae  dorsali  approximata.  Den- 
tes  voratorii  2.3.5/5.3.2,  vel  2.3.4/4.3.2. 

Subg.  Shacra  Blkr.  — ■  Cirri  rostrales  et  supramaxillares. 
//       Bendilisis  Blkr.  —  Girri  supramaxillares  tantum. 
'/       Opsarius  Blkr.  —  Cirri  nuUi. 

Aanm.  Het  geslacht  Opsarius  werd  het  eerst  voorgesteld  door  den  heer  MacCIel- 
land,  doch  niet  geheel  in  denzelfden  zin  als  het  hierboven  omschreven  is.  Hij 
begreep  er  ook  onderde  soorten  van  Chela,  welk  geslacht  reeds  vroeger  door  Bucha- 
nan  en  Cuvier  was  aangenomen,  soorten  overigens,  welke  van  die  van  Opsarius, 
hier  aangenomen ,  aanmerkelijk   afwijken. 

Het  is  lüoéijelijk  de  grenzen  vast  te  stellen  tusschen  Aspius  en  Opsarius.  De 
verschillen  schijnen  voornamelijk  daarin  gelegen  te  zijn ,  dat  het  ligchaam  bij  Op- 
sarius aanmerkelijk  meer  zamengedrukt  en  ook  slanker  van  gedaante  is  met  de  buik- 
lijn boller  dan  ruglijn ,    en  dat  de  keelgatstanden  er    op  drie    reijen   zijn  geplaatst. 

Ik  ken  het  geslacht  niet  naar  de  natuur.  Het'  schijnt  in  den  Indischen  archi- 
pel niet  voor  te  komen,  maar  daarentegen  in  talrijke  soorten  vertegenwoordigd  te  zijn 
in  de  wateren  van  Zuid-Azië  en  de  Japansche  eilanden^  terwijl  eene  soort  tot  zelfs 
in  de   Nijl  schijnt  voor  te  komen. 

Verre  weg  de  meeste  soorten  zijn  zonder  voeldraden.  Ik  heb  deze  alle  gebragt 
tot  het  subgenus  Opsarius,  terwijl  ik  voor  de  soorten  met  twee  voeldraden  voor- 
stel den  subgenerischen  naam  Bendilisis  en  voor  die  met  vier  voeldraden  dien 
van  Shacra.  De  talrijke  soorten  loopen  in  meerdere  bijzonderheden  overigens  nog 
uiteen,  vooral  echter  ten  opzigte  van  de  inplantingsplaats  der  rugvin.  Bij  de  ja- 
pansche soorten  is  de  rugvin  boven  de  buikvinnen  ingeplant,  wat  ook  bij  eenige 
bengaalsche  soorten  het  geval  is.  Meestal  echter  begint  de  rugvin  op  geringe- 
ren  of  grooteren  afstand  achter  de  buik  vinnen  en  eindigt  veelal  eerst  boven  het 
voorste  gedeelte  der  aarsvin.  Onder  de  japansche  soorten  zijn  er  eenige,  welke 
meer  aan  die  van  de  soorten  van  Aspius  beantwoordende  vormen  bezitten ,  doch 
zij  verschillen  er  toch  vrij  scherp  van  door  boven  de  buikvinnen  beginnende  rugvin 
en  driereijige   keelgatstanden. 


432 

Het  is  intusschen  mijue  meening,  dat  eene  algeheele  herziening  noodig  is  van 
de  soorten  ,  na  de  in  dezen  arbeid  voorgestelde  zamentrekking  der  geslachten  tot  de 
genera  Abramis,  Scardinius,  Leuciscus,  Alburnus,  Aspius  en  Opsarius  gebragt,  en 
daarbij    grondslagen    te   zoeken    voor    hunne  betere  bepaling. 

Leptobarbüs  Blkr.  — Slankkarper. 

Corpus  oblongo-elongatum  compressum ,  squamis  magnis  vestitum , 
dorso  humili  angulato.  Maxillae  labiis  teretibns  simplicibus  inclusae, 
superior  parum  antrorsum  protractilis.  Cirri  4  rostrales  et  suprama- 
xillai'es.  Rostrum  acutum  depressum  non  ante  os  prominens.  Os  sub- 
orbitale  anterius  pentagonum  apice  acuto  sursum  spectante.  Os  an- 
ticum  rietu  obliquo  vix  ante  oculum  desinens ,  ore  clauso  formam  ferri 
equini  referente.  Maxilla  inferior  maxilla  superiore  brevior  symphysi 
tuberculo  nullo.  Sulcus  postlabialis  utroque  latere  margini  maxillae 
libero  parallelus ,  non  cum  sulco  lateris  oppositi  unitus.  Apertura  bran- 
chialis  sub  praeoperculo  desinens.  Pliea  analis  squamis  majoribus  ve- 
stita  nulla.  Linea  lateralis  leviter  curvata.  Pinna  dorsalis  supra  pinnas 
ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem  desinens ,  basi  alepi- 
dota,  radio  simplice  postico  flexili  toto  f  ere  cartilagineo.  Pinna  analis 
pinna  dorsali  brevior.  Dentes  pharyngeales  cochleariformes  facie  mas- 
ticatoria  marginibus  pluricr^nulati  2.3.5/5.3.2. 

Aanm.  Ik  beschouw  thans  als  tot  een  eigen  genus  te  behooren  de  soort,  welke 
ik  reeds  in  het  jaar  1851  onder  den  naam  van  Barbus  Hoevenii  beschreef.  De 
buigzame  kraakbeenige  achterste  verdeelde  rugvinstraal,  de  platte  scherpe  snuit^ 
de  schuinsche  bekspleet  en  de  gekorvene  kaauvvvlakteranden  der  keelgatstanden  ver- 
wijderen haar  uit  het  geslacht  Barbus,  terwijl  deze  kenmerken,  in  verband  met 
den  geheel  schubloozen  rugvingrond,  verbieden  haar  te  plaatsen  onder  een  der 
overige  nabij  Barbus  staande  geslachten.  De  algemeene  bouw  en  habitus  doen  het 
geslacht  meer  naderen  tot  Luciosoma  en  Rasbora,  van  welke  het  overigens  nog 
door  gewigtige  kenmerken  verschilt.  De  onderkaaksbeenderen ,  van  onderen  gezien, 
vormen  er  te  zamen  een  volkomen  hoefijzer,  latende  beide  takken  eene  langwerpig 
ronde  ruimte  tusschen  elkander  over.  Er  zijn  slechts  3  onverdeelde  rugvinstralen 
en  niet  vier,  zoo  als  bij  Barbus  en  verwante   geslachten. 

Ik  ken  tot  nog  toe  geene  tweede  soort  van  dit  geslacht,  hetwelk  volgens  den 
tegenwoordigen  stand  onzer  kennis,  tot  Sumatra  en  Borneo  beperkt  is. 


433 

Leptobarbus  Hoevenii  Blkr.  —  Van  der  Hoeven's  Slankkarper. — Atl.  Cypr. 
Tab.  XLVIII. 

Leptobarb.  corpore  subelongato  compresso,  altitudine  5  et  paulo  ad  4^/5  in  ejus  longitudine,  lati- 
tudine  IV2  ad  2  ia  ejus  altitudine;  capite  depresso  acuto  4V4  ad  ö'/i  ia  longitudine  corporis  cuna, 
3V3  ad  4  in  longitudine  corporis  abaque  pinna  caudali;  altitudine  capitis  1%  ad  1V2  ,  latitudine  2 
fere  ad  1^/4  in  ejus  longitudine;  oculis  diametro  3  ad  3V4  in  longitudine  capitis.  diametro  1  et  pau- 
lo ad  1%  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  IV4  ad  1%  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis 
marginem  externum  tegen  te  antice  quam  postice  latioreaperturasubcirculari;  rostro  acuto  declivi  rec- 
tiusculo  vel  convexiusculo,  junioribus  oculobreviore,  aetate  provectis  oculo  non  longiore,  non  ante  03 
prominente ;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis ;  linea  rostro-dorsali  toto  capite 
declivi  rectiuscula  vel  convexiuscula,  nucha  convexa;  linea  interoculari  coavexiuscula ;  osse  subor- 
bitali  anteriore  irregulariter  pentagono,  margine  inferiore  obliquo,  marginibus  anteriore  et  posteriora 
inferioribus  brevibus  anteriore  truncato  posteriore  obliquo,  marginibus  superioribus  valde  concavis 
inferioribus  multo  longioribus  ia  angulum  acutum  sursura  spectantem  naribus  approximatum  unitis , 
crista  longitudinali  margini  oasis  inferiori  approximato;  osse  suborbitali  2°  huraillimo  elongato,  antice 
quara  postice  altiore;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  non  longiore,  antrorsum  parum  tantum 
protractili,  ante  oculum  vel  sub  oculi  margine  anteriore  desinente,  3  fere  ad  3V3  in  longitudine  ca- 
pitis, margine  orali  acuta;  rictu  obliquo;  cirris  gracilibus,  rostralibus  et  supramaxillaribus  subae- 
quilongis  oculo  sat  multo  longioribus;  maxilla  inferiore  sympliysi  tuberculo  nullo,  margine  orali 
acuta,  inferno  utroque  ramo  poris  6  vel  7  in  seriem  longitudinalem  dispositis;  labiis  gracilibus 
teretibus  facie  orali  leviter  transversim  striatis;  operculo  latitudine  iVa  ad  l^/s  in  ejus  altitudine, 
margine  inferiore  rectiusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  parte  posteriore  desinente;  den- 
tibus  pharyngeallbus  uncinato-cochleariformibus  2.3.5/5.3.2,  marginibus  faciei  masticatoriae  aetate  pro- 
vectioribus  praesertim  pluricrenulatis ,  internis  2  serie  longiore  autem  non  crenulatis;  osse  scapulari 
trigono  valde  obtuso;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  lateribus  angulato,  post  pinnas  ventrales 
rotundato  non  carinato;  dorso  elevatiusculo  ventre  convexo  non  multo  altiore;  squamis  dimidio  li- 
bero et  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatim  striatis,  36  ad  38  in  linea  laterali,  19  in  serie 
verticali  absque  ventralibus  infimis  quarum  5  (i'/a  )  supra  lineara  lateralem,  10  vel  11  in  serie  lon- 
gitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie  me- 
dia postrorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus  üs  seriebus  lateralibus  non  majoribus  ;  linea  latera- 
li curvata,  infra  lineam  rostro-caudalem  descendente,  singulis  squamis  tubulo  simplicemediam  squa- 
mam  attingente  vel  subattingente  notata;  pinna  dorsali  supra  pinnas  ven  trales  incipiente,  basi  vagina 
squamosa  nulla,  acuta,  non  vel  vix  emarginata,  corpore  non  vel  paulo  tantum  humiliore,  duplo 
vel  plus  duplo  altioi'e  quam  basi  longa,  spina  valde  gracili  tota  fere  cartilaginea  flexili  capite  non 
multo  ad  non  breviore ;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  longitudine  subaequalibus  6^/3 
ad  7'/3  in  longitudine  corporis,  pectoralibus  ventrales  non,  ventralibus  analem  non  attingentibus; 
anali  acuta,  non  vel  parum  emarginata,  dorsali  sat  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  duplo 
vel  plus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  siraplice  3°  graclllimo  toto  cartilagineo ;  pinna  caudali 
basi  tantum  squamosa,  profunde  incisa,  lobisacutis  41/4  ad  S'^/i  in  longitudine  corporis;  colore  cor- 
pore superne  olivaceo,  inferne  argenteo ;  iride  flava,  superne  fusca;  macula  scapulari  oblonga  trans- 
versa nigricante;  squamis  dorso,  lateribus  caudaque  singulis  basi  macula  oblonga  transversa  viola- 
cea;  pinnis  pulchre  roseis  vel  rubris,  caudali  vulgo  ftisco  marginata. 

B.  3.  D.  3/7  vel  3/8.  P.  1/16  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3,5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Barbus  Hoevenii  Blkr,  Vierde  bijdr,  iclith,  Borneo,   Nat.  T.  Ned.  Ind.  II  p.  207. 

55 


434 

Hab.  Sumatra  (Palembang),  in  fluviis. 

Borneo  (Bandjermasin ,  Kaliajan ,  Pengaron ,  Pontianak) ,  in  fluviis. 
Longitudo  12  speciminum  114'"  ad  278'". 

Aanm.  Een  mijner  kleinste  voorwerpen  heeft  op. het  midden  van  elke  kwab  der 
staartvin  een'  breeden  violet-zwarten  overlangschen  band,  van  welken  bij  geen  mijner 
overige  exemplaren  een  spoor  bestaat.  Overigens  biedt  het  geeneflei  verschillen  aan , 
zoodat  het  hoogstens  als  eene  variëteit  te  beschouwen  is. 

De  soort  schijnt  in  de  groote  stroomgebieden  van  Borneo  en  Oost-Sumatra  niet 
zeldzaam  te  zijn. 

Gnathopogon  Blkr.  —  Kaakdraadkarper. 

Corpus  elongatum  compressum,  squamis  magnis  vestitum,  dorso  hu- 
mili.  Maxillae  labiis  tenuibus  simplicibus  vestitae.  Cirri  2  supramaxil- 
lares.  Rostrum  acutum  depressiusculum ,  non  ante  os  prominens.  Os 
anticum,  rictu  obliquo  ante  oculum  desinente-  Oculi  superi,  membrana 
palpebrali  non  velati.  Venter  non  cultratus.  Pinna  dorsalis  pauciradi- 
ata,  ante  vel  supra  pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  pinnam  analem 
desinens ,  basi  alepidota ,  radio  simplice  postieo  toto  cartilagineo.  Pin- 
nae  pectorales  capite  breviores.  Pinna  analis  pauciradiata  (3/5  vel  3/6). 
Linea  lateralis  vix  curvata.  Dentes ? 

Aanm.  Ik  stel  het  onderwerpelijke  geslacht  voor  op  grond  van  twee  japansche  soor- 
ten ,  in  de  Fauna  Japonica  onder  de  namen  Capoëta  elongata  en  Capoëta  gracilis 
beschreven  en  afgebeeld.  Gnathopogon  is  het  naast  verwant  aan  Rasbora ,  doch 
behoort  tot  eene  andere  generische  type  wegens  de  aan  de  buikvinnen  tegenover- 
gestelde rugvin,  over  het  midden  des  ligchaams  verloopende  nagenoeg  regte  zij- 
lijn en'  de  bovenkaaksvoeldraden ,  waarbij  waarschijnlijk  nog  te  vermelden  zijn  on- 
bekende  bijzonderheden  in  den  bouw  der  monddeelen  en  keelgatstanden. 

PSEUDOEASBORA   Blkr.  — ScHIJNPARAAI. 

Corpus  subelongatun  vel  elongatum  compressum,  squamis  magnis 
vestitum ,  dorso  humili.  Maxillae  labiis  ci-assis  earnosis  inclusae ,  superi- 
or mediocriter  protraetilis.  Cirri  nulli.  Eostrum  acutum  depressum  non 
ante  os  prominens.  Os  suborbitale  anterius  pentagonum  apice  acuto  sur- 
sum  spectante.  Os  superum,  rictu  brevi  subverticali  longe  ante  ocu- 
lum desinente,    Maxillae  symphysi  incisura  vel  tuberculo  nullo.    Sul: 


435 

cus  postlabialis  utroque  latere  simplex  longitudinalis,  isthmo  lato  a 
sulco  lateris  oppositi  remotus.  Oculi  posteri ,  membrana  palpebrali  non 
velati.  Venter  planus  valde  obtusus.  Pinna  dorsalis  pauciradiata,  supra 
vel  vix  ante  pinnas  ventrales  incipiens  et  longe  ante  pinnam  analem 
desinens ,  basi  alepidota ,  radio  simplice  postico  toto  eartilagineo.  Pinna 
analis  pauciradiata  (16  vel  17).  Linea  lateralis  vix  curvata.  Apertura 
branchialis  sub  medio  operculo  desinens.  Dentes  pharyngeales  unci- 
nato-compressorii  5/5. 

Aanm.  Het  geslacht  Pseudorasbora  heeft  in  habitus  zeer  groote  overeenkomst 
met  Rasbora  Blkr,  doch  het  verschilt  er  van  door  zeer  kleine  vertikale  bekspleet, 
anderen  bouw  van  kaken  en  lippen,  slechts  eenreijige  keelgatstanden  en  weinig 
gebogene  zijlijn.  Het  geslacht  schijnt  tot  de  zoete  wateren  van  Japan  beperkt 
te  zijn. 

Rasbora  Blkr.  —  Paraai. 

Corpus   subelongatum  vel   elongatum  compressum,  squamis  magnis 
vestitum,  dorso  humili.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  vestitae, 
superior   parum  protraetilis.    Cirri  nulli.    Kostrum  acutum  depressius- 
culum,  non  ante  os  prominens.    Os  suborbitale   anterius  pentagonum 
apice  acuto  sursum  spectante.  Os  anticum;    rictu  valde  obliquo,  ante 
oculum  vel  sub  oculi  parte  anteriore  desinente.  Maxilla  superior  sym- 
physin  versus  processu  brevi,  symphysi  ipsa  emarginata  uncum  infra- 
maxillareni  recipiens.    Maxilla  inferior   maxilla  superiore   non  brevior 
symphysi  versus    emarginata,  symphysi  ipsa  tuberculo  osseo  uncinata. 
Sulcus    postlabialis  utroque  latere    margini  maxillae  libero  parallelus, 
cum  sulco  lateris  oppositi  non  unitus.  Oculi  subsuperi ,  membrana  pal- 
pebrali non  velati.  Venter  non  cultratus.  Pinna  dorsalis  pauciradiata ,  post 
pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  pinnam  analem  desinens,  basi  ale- 
pidota, radio  simplice  postico  toto  eartilagineo.  Pinna  analis  paucira- 
diata (3/5  vel  3/6).  Linea  lateralis  valde  curvata ,  lineae  ventrali  multo 
magis  quam  lineae  dorsali  approximata.  Apertura  branchialis  sub  prae- 
operculo    desinens.      Dentes    pharyngeales    subcochleariformi-  uncinati 
2.4.5/5.4.2  vel  2.4.4/4.4.2  vel  3.5/5.3. 


436 

Ik  grond  het  geslacht  Rasbora  op  een  aantal  soorten  van  in  het  oogloopende  over- 
eenkomst in  algemeene  habitus,  gedaante  en  bouw  der  vinnen  en  bewerktuiging  der 
monddeelen.  Het  is  verwant  aan  Opsarius  McCl.  en  de  voor  mijne  onderzoekingen 
bekende  soorten  van  het    geslacht  zijn  ook  door  lieckel  tot  Opsarius  gebragt. 

Maar  deze  soorten  en  een  aantal  andere,  door  mij  ontdekte,  van  den  Indischen 
archipel,  laten  zich  tot  een  afzonderlijk  natuurlijk  geslacht  brengen,  hetwelk  zich 
van  Opsarius,  zooals  het  geslacht  hierboven  is  omschreven,  gemakkelijk  laat  onder- 
kennen aan  de  korte  aarsvin,  welke  bij  geene  der  soorten  meer  dan  5  of  6  ver- 
deelde stralen  heeft  en  aan  de  kleine  voor  het  oog  eindigende  of  hoogstens  tot  on- 
der den  voorrand  des  oogs  reikende  bekspleet 

Ik  bezit  van  Rasbora  niet  minder  dan  elf  soorten.  Een  dier  soorten ,  afkomstig 
van  Bengalen ,  is  waarschijnlijk  dezelfde  als  Buchanan's  Cyprinus  rasbora.  De  overige 
tien  soorten  leven  alle  in  de  rivieren  der  Soenda-eilanden  en  zijn  alle  voor  het  eerst 
door  mij  beschreven,  ofschoon  een  dezelve,  Rasbora  lateristriata ,  reeds  aan  Van 
Hasselt  is  bekend  geweest.  Zij  hebben  alle  eene  groote  gelijkenis  op  elkander  in 
algemeene  vormen  van  ligchaam,  kop,  vinnen,  beschubbing  en  verloop  der  zijlijn, 
doch  zijn  toch  voldoende  van  elkander  te  onderkennen  door  kenmerken,  gelegen 
in  de  getallen  der  schubben  en  borstvinstralen ,  in  de  inplantingsplaats  en  hoogte  der 
rugvin ,  de  hoogte  des  ligchaams ,  de  lengte  van  den  kop  en  de  klem'teekening , 
welke  laatste  voor  meerdere  soorten  zeer  kenmerkend  is. 

Overigens  heb  ik  in  de  bovengegevene  lijst  der  soorten  van  Rasbora,  meerdere 
soorten  gebragt  onder  het  geleide  van  een  vraagteeken,  pullende  hare  juiste  ver- 
wantschappen eerst  door  een  nader  onderzoek  kunnen  worden  uitgemaakt. 

De  soorten  mijner  verzameling  laten  zich  naar  volgend  schema  van  de  overige 
bekende  en  van  elkander  onderscheiden. 

I  Squamae    5  supra  lineam  lateralem,  minus  quam  40  in  linea  laterali. 
A.  Squamae  30  ad   36  in  linea  laterali. 
a.  Pinna    dorsalis    basi  ventralium   magis  quam    anali  approximata.    Altitudb 
corporis  4|  ad  6^  in  ejus  longitudine, 
f  Corpus  longitudinaliter  violaceo   vel  nigro  fasciatum. 
ó  Fasciae  corpore  3  leviter  curvatae ,  superiores  e  maculis  plus  minusve  coa- 
lescentibus  compositae ,  antice  in  fasciam   scapulo-rostralem ,  postice  usque 
ad  caudalis  marginem  posteriorem  producta. 

o  Squamae  31   ad  33  in  linea  laterali.    Caput  4|  ad  5-^,  pinnae  pectorales 
5^  ad  6  in  longitudine  corporis.  P.  1/14  vel  1/15.  V.  2/8. 

Ttaslora  cephaloiaenia  Blkr. 
ó'  Fascia  corpore  unica. 


437 

o  Fascia  rostro-caudalis  mediis  lateribus  plus  minusve  curvata.  Pinnae  dor- 
salis  et  analis  antice  fascia  nigricante  obliqua. 
ó  Squamae  30  ad  32  in  linea  laterali.  Caput  4|  ad  54,  pinnae  pectora- 
les  5^   ad   5,V  in   longitudine  corporis.    P.  1/12.  V.  2/7. 

Masbora  Einthoveni  Blkr. 

o'  Fascia  scapulo-caudalis  recta.  Macula   rotunda  violacea  basi  pinnae  ana- 
lis anteriori  approximata.  Pinnae  fasciis  nullis. 
ó  Squamae  30  vel  31   in   linea  laterali.   Caput   5|  ad  6|,    pinnae   pecto- 
rales  5^  ad  6  in  longitudine  corporis.  P.   1/15  vel  1/16.  V.  2/8. 

Basbora  lateristriata  Blkr. 

o'  Fascia  supra   pinnam  analem  in  macula  magna    nigricante  incipiens  et 

inde   usque  ad  pinnae   caudalis   marginem    posteriorem   sese   extendens. 

Regio  postscapularis  macula  rotunda  nigricante.  Pinnae  analis  et  dorsalis 

fasciis   nullis. 

ó  Squamae  30  in  linea  laterali.  Caput  4|-  ad  5[,  pinnae  pectorales  4^  ad 

5^  in    longitudine   corporis.    P.   1/12   vel  1/13.   V.  2/7. 

Basbora  Jcallochroma  Blkr. 

f'  Corpus   fasciis  violaceis  vel  nigricantibus  nullis. 
ü  Pinna  dorsalis  ventralibus  vix  magis  quam  pinnae  anali  approximata ,  cor- 
pore  humilior.  Pinna  caudalis  postice  latissime  nigro  marginata,  4  ad  4f 
in  longitudine  corporis. 

o  Squamae   32  ad  36  in  linea  laterali.    P.   1/13  ad  1/1 G.  V.  2/8.   Caput 
4|-  ad  6  fere,  pinnae  pectorales  5  ad  5^  in  longitudine  corporis. 

Basbora  dusonensis  Blkr. 

ó' Pinna  dorsalis  ventralibus  sat  multo  magis  quam  pinnae  anali  approximata, 
corpore   non  humilior.    Pinna    caudalis   nigro  non    marginata,    3^   ad  4 
in  longitudine  corporis. 
o  Squamae  32  in  linea  laterali.  P.   1/13.  V.  2/7.  Caput  6  ad  6  et  paulo, 
pinnae   pectorales  b\    circiter  in  longitudine  corporis. 

Basbora  leptosoma  Blkr. 

b.  Pinna  dorsalis  medio  pinnas  ventrales  inter  et  analem  sita.     Altitudo  corporis 
4  et  paulo  ad  5  et  paulo  in  ejus  longitudine. 


433 


f  Fascia  cephalo-caudalis  argentea  superne  vittula  coerulescente  percursa. 
ó  Squamae  30  in  linea  laterali.    Caput  5  ad   6 ,  pinnae  pectorales  5|-  ad  54 
in    longitudine  cqrporis.   P.  1/12  vel  1/13.  V.  2/7  ad  2/9. 

Basbora  argyrotaenia  Blkr. 

c.  Pinna  dorsalis  pinnae  anali  magis  quam  ventralibus  approximata.  Altitudo  cor- 
poris   5|-  ad  5|-  in  ejus  longitudine. 
•f  Pascia  cephalo-caudalis  argentea  medio  vittula  coerulescente  percursa. 
o  Squamae  32  in  linea  laterali.    Caput  O  fere   ad  6  et    paulo,  pinnae  pec- 
torales 5 1  ad  6  in  longitudine  corporis.  P.  1/13.  V.  2/S. 

Basbora  borneënsis  Blkr. 

ï5.    Squamae   minus  quam  30  in  linea    laterali.  Fasciae    corpore    violaceae    vel 
nigrae  nuUae. 
a.  Pinna  dorsalis  basi  ventralium  multo  magis  quam  pinnae  anali  approximata. 

Altitudo  corporis  4^  circiter  in  ejus  longitudine. 
t  Squamae  27  vel   28  in  linea  laterali.  Caput  5   et  paulo,  pinnae  pectorales 
5|  circiter  in  longitudine  corporis.  P.  1/14.  V.  2/8. 

,    Basbora  Buchana?ii  Blkr. 

h.  Pinna  dorsalis  medio  pinnas  ventrales  inter  et  analem  sita.  P.  1/13. 
■f  Squamae  25  vel  26  in  linea    laterali.  Altitudo   corporis   5   ad  5^  in  ejus 
longitudine.   Caput  5  circiter,  pinnae  pectorales  5  ad  5|-  in   longitudine 
corporis.  Pinna    analis  raacula   nigra  nuUa.    Ossa   suborbitalia  2^   et  3m 
valde  lata.  üentes  pharyngeales  2.4.5/5.4.2. 

Basbora  sumatrana  Blkr 

f'  Squamae  22  ad  24  in  linea  laterali.  Altitudo  corporis  4J-  circiter  in  ejus 
longitudine.  Caput  4^  circiter ,  pinnae  pectorales  6  in  longitudine  corporis. 
Pinna  analis  apice  macula  magna  nigra.  Ossa  suborbitalia  2»  et  3m  gracilia. 
Dentes  pharyngeales  3.5/5.3. 

Basbora  banJcanensis  Blkr. 


Bashora  cephalotaenia  Blkr. —  Gehande  Paraai.  Atl.  Cypr.  Tab.  L  fig.  5. 

Rasb.  corpore  elongato  compresso,  altitudino  5  ad  5-/3  ia  ejus  longitudine,  latitadine  l^/s  ad  2  fere 
iu  ejus  altitudine;  capite  acuto,  non  convexo,  ^"^k  ad  5'/*  in  longitudine  corporis  cum ,  S^/s  ad  4 
in   longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ,  vertice  alepidoto ,  altitudine  ï^k  ad  1^/2  ,  latitudine  2 


439 

ad  P/i  in  ejus  longitudine:  oculis  subposteris,  diametro  3  ad  3'/i  in  longitudine  capitis,  diametro 
1  et  paulo  ad  IV3  in  capitis  parto  postoculari,  diametro  1  et  paulo  ad  1*2  fere  distantibus,  mem- 
brana  palpebrali  iridis  marginem  posteriorem  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro- 
dorsali  capite  declivi  rectiuscula  vel  concaviuscula ,  nucha  et  dorso  convexa;  linea  interoculari  con- 
vexiuscula;  rostro  aeuto,  non  convexe,  oculo  paulo  ad  non  breviore,  apice  ante  oculi  parte  snperi- 
orera  sito;  naribus  orbitae  non  reulto  magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  anteri- 
oribus  plus  duplo  raajoribusj  osse  suborbltali  anteriore  subtrigono,  basi  breviore  sursum  spectante, 
lateribus  longioribus  descendentibus  inferne  in  angulum  vulgo  acutiuscule  rotundatum  vel  truncatius- 
culum  deorsum  spectantem  unitis ,  crista  longitudinali  oblique  postrorsum  descendente  pereurso;  cisse 
suborbitali  2°  oblongo-tetragono,  postice  quam  antice  altiore,  minus  duplo  longiore  quam  alto,  osse 
suborbitali  1°  duplo  ad  minus  duplo  humiliore  ;  ossibus  suborbitalibus  3°  et  4''  latis,  praeoperculi 
marginem  posteriorem  fere  attingentibus,  oculi  diametro  minus  duplo  ad  duplo  gracilioribus;  maxillis 
subaequalibus ,  marginibus  oralibus  antice  praesertim  acutis;  maxilla  superiore  mediocriter  antror- 
sum  protractili ,  symphysi  profunde  emarginata ,  ante  oculum  vel  sub  oculi  margine  anteriore  desi- 
nente,  2^/3  ad  Sin  longitudine  capitis ;  maxilla  inferiore  sympliysin  versus  emarginata,  symphysi  ipsa 
unco  vel^tuberculo  valde  conspicuo  incisuram  intermaxillarem  intrante  munita,  ramis  oblique  compres- 
sis  inferne  poris  longitudiualiter  uniseriatis  non  semper  conspicuis;  labiis  gracilibus ,  facie  orali  trans- 
ver^m  striatis  ;  sulco  labii  superioris  paulo  ante  angulum  oris  desinente,  sulco  labiiinferioris  ab  angulo 
oris  usque  ad  incisuram  inframaxillarem  sese  extendente;  rictu  valde  obliquo;  operculo  latitudine 
l?/5  ad  IV2  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo ;  apertura  branchiali 
sub  praeoperculo  desinente;  dentibus  pharyngealibus  voratoriis  conspicue  uncinatis  2.4.5/5,4.2,  singu- 
lis  infra  uncum  fossula  oblonga  vel  ovali  superficiali  bene  conspicua;  linea  dorsali  convexa  linea 
veutrali  convexa  non  vel  vix  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  ro- 
tundato  non  carinatoi  squamis  subverticalibus ,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  sub- 
radiatim  striatis ,  caudalibus  iis  mediis  lateribus  conspicue  minoribus,  31  ad  33  in  linea  laterali,  10  (9V2) 
in  serie  transversali  qnarum  5  (  i^/'-i  )  supra  lineam  lateralem,  12  vel  13  in  serie  longitudinali  oc- 
ciput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  tri-vel  quinque-seriatis ,  serie 
media  postrorsum  magnitudine  vix  accrescentibus  iis  seriebus  lateralibus  majoribus ;  linea  laterali 
valde  curvata,  basi  ventralium  triplo  vel  plus  triplo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  postice 
sensim  adscendente  et  media  basi  pinnae  caudalis  desinente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  me- 
diam  squamam  attingente  vel  non  attingente  notata;  osse  scapulari  trigono  apice  obtusiusculo;  pinna 
dorsali  ventrales  inter  et  analem  sita,  ventralibus  multo  magis  quam  anali  aproximata,  basi  ale- 
pidota,  acuta,  convexa,  corpore  non  vel  vix  liumiliore,  duplo  vel  duplo  fere  altiore  quam  basi 
longa,  radio  simplice  2°  gracili  cartilagineo  capite  sat  multo  brevioi-e ;  pinnis  pectoralibus  basi  alepi- 
dotis,  acutis,  5'/3  ad  6  in  longitudine  corporis,  ventrales  non  vel  vix  attingentibus,  radio  simplice 
gracili;  pinnis  ventralibus  infimo  ventre  insertis,  acutis,  pectoralibus  brevioribus  analem,  non  attin- 
gentibus; anali  basi  vagina  squamosa  liumili  inclusa,  acuta,  emarginata,  dorsali  sat  multo  ad  paulo 
humiliore,  sat  multo  ad  paulo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo; 
pinna  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  inferiore  superiore  vix  longiore  4  ad 
i'-fs  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  dilute  viridi  vel  olivaceo,  lateribus  aureo  vel  ar- 
genteo,  inferne  argenteo ;  vitta  rostro-operculari  violaceo-coerulea  vel  nigra  oculo  vulgo  interrupta;  iride 
argentea  vel  fiava;  squamis  dorso  singulis  basi  macula  oblonga  transversa  gracili  violascente ;  lateri- 
bus vittis  3  longitudinalibus  violaceo-coeruleis  vel  nigris,  vittis  superioribus  2  cephalo-caudalibus 
approximatis  e  maculis  rotundiusculis  (singulis  squamis  unica)  corapositis  inferiore  inferne  antice  ma- 
culis  aliquot  accessoriis  longitudinaliter  uniseriatis,  vitta  inferiore  a:&illo-anali  properadium  analem 
posticum  desinente,  continua,  non  interrupta;  pinnis  roseis   vel  roseo-hyalinis  fusco   plus   minusve 


440 

arenatis ,  caudali  medio  vulgo  vitta  longitudinali  violaceo-coerulea  vel  nigra  cum  vittis  cephalo-cauda- 
libus  continua. 
B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  1/14  vel  1/15.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 
Syn.  Leuciscus  cephalotaenia  Blkr,  Bijdr.  ichth.  fauna  Billiton,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  III.  p.  97. 
Hab.  Borneo  (Kahajan),  in  fluviis. 

Banka  (Marawang,  Baturussak),  ia  fluviis, 
Biliton  (Tjirutjup),  in  fluviis. 
Longitudo  17  speciminum  70'"  ad  128"'. 

Aanm.  Ik  beschreef  deze  soort  reeds  in  het  jaar  ]  851  naar  voorwerpen  van  het 
eiland  Eiliton ,  doch  sedert  ontving  ik  ook  meerdere  voorwerpen  van  Banka  en  Borneo. 

Zij  is  onder  alle  hare  verwanten  kenbaar  aan  hare  eigenaardige  bandteekenino-, 
31  tot  33  schubben  in   de  zijlijn,  14  of  15  verdeelde  borstvinstalen,  enz. 

Rasbora  Einthoveni  Blkr. — Einthovens  Paraai.  Atl.  Cypr.  Tab.  XLIX  fig.  5. 

Rasb.  corpore  subelongato  compresso,  altitudine  4%  ad  5  in  ejus  longitudine,  latitudine  1^/3  ad 
2  fere  in  ejus  altitudine;  capite  acuto,  non  convexo,  4*/3  ad  ö^,/^  in  longitudine  corporis  cum, '31,3 
4*/3  in  longitudine  corporis  absque  piuna  caudali,  vertice  alepidoto,  altitudine  l'/a  ad  IV3,  latitu- 
dine 2  fere  ad  1^/4  in  ejus  longitudine;  oculis  subposteris,  diametro  2%  ad  3  in  longitudine  capi- 
tis,  diametro  l  et  paulo  ad  IV4  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  fere  l'/i  distantibus,  raembrana 
palpebrali  iridis  marginem  posteriorem  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro  -  dorsali  ca- 
pite declivi  rectiuscula  vel  convexiuscula,  nucha  et  dorso  convexa;  linea  interoculari  convexa;  ros- 
tro acuto,  non  convexo,  oculo  breviore,  apice  ante  oculi  partem  superiorem  sito;  naribus  orbitae 
magis  quara  rostri  apici  approximatis,  posterioribus  anterioribus  duplo  circiter  majoribus;  osse  sub- 
orbitali  anteriore  subtrigono,  basi  breviore  sursum  spectante,  lateribus  longioribus  descendentibus 
in  angulum  acutinscule  rotundatum  deorsura  spectantem  unitis ,  crista  longitudinali  oblique  postrorsura 
descendente  percurso;  osse  suborbitali  2°  oblique  tetragono  vol  subtrigono ,  postice  quam  antice  mul- 
to  altiore,  minus  duplo  longiore  quara  alto,  osse  suborbitali  1°  duplo  fere  ad  multo  minus  duplo 
humiliore;  osse  suborbitali  3°  osse  suborbitali  4°  multo  latiore,  praeoperculi  marginem  posteriorem 
fere  attingente,  oculi  diametro  duplo  ad  multo  minus  duplo  graciliore;  maxillis  subaequalibus,  mar- 
ginibus  oralibus  antice  praesertim  acutis ;  maxllla  superiore  mediocriter  antrorsum  protractili,  sym- 
physi  conspicue  et  paulo  post  symphysin  valde  emarginata  unde  antice  biloba,  vix  ante  oculum  vel 
sub  margine  oculi  anteriore  desinente,  3  ad  3  fere  in  longitudine  capitis;  maxilla  inferiore symphy- 
sin versus  mediocriter  emarginata,  symphysi  ipsa  unco  valde  conspicuo  incisuram  intermaxillarem 
intrante  munito,  ramis  oblique  compressis  inferno  poris  conspicuis  nullis ;  labiis  gracillbus,  facie 
orali  striis  transversis  conspicuis  nullis;  suico  labii  superioris  paulo  ante  angulum  oris  desinente; 
sulco  labii  inferioris  ab  angulo  oris  usque  ad  incisuram  infraraaxillaren  sese  extendeute ;  rictu  val- 
de obliquo;  operculo  latitudine  l-'/s  ad  l',o  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rceliusculo  vel  con- 
caviusculo;  apertura  branchiali  sub  ossibus  suborbitalibus  posterioribus  desinente;  dentibus  pharyn- 
gealibus  voratoriis  conspicue  uncinatis  2.4.5/5.4.2  vel  2.4.4/4.4.2,  singulis  infra  uncura  fossula  oblon- 
ga  superficiali  parum  conspicua;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  non  vel  vix  liumiliore; 
ventre  ante  pinuas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato;  squamis  subver- 
ticalibus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatim  striatis,  médiis  lateribus  iis 
cetero  corpore  majoribus,  30  ad  32  iu  linea  lateruli,  9  (8V2)  iu  serie  trans versali,  quarum  5  {4V2)  supra 


441 

lineain  lateralem,  12  vel  13  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  in- 
flmis  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  magnitudine  subaequalibus  iis  seriebus  lateralibus  non 
vel  vix  majoribus ;  linea  laterali  valde  curvata,  basi  ventralinm  plus  triplo  magis  quam  lineae  dor- 
sali  approxirnata,  postice  sensim  adscendente  et  media  basi  pinnae  caudalis  desinente ,  singulis  squa- 
mis  tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente  vel  superante  notata;  osse  scapulari  tricono  acu- 
tiuscule  rotundato;  piuna  dorsali  ventrales  inter  et  analem  sita ,  ventralibus  multo  magis  quam  ana- 
li  approxirnata.  basi  alepidota,  acuta,  convexa,  corpore  paulo  humiliore ,  duplo  circiter  altiore  quam 
basi  longa ,  radio  simplice  2°  gracili  capite  paulo  breviore ;  pinnis  pectoralibus  acutis ,  öVs  ad 
ö'/a  in  longitudine  corporis,  ventrales  non  vel  vix  attingentibus,  radio  simplice  gracili;  pinnis  ven- 
tralibus infimo  ventre  insertis,  acutis  vel  acute  rotundatis,  G'*/^  ad  T'/'a  in  longitudine  corporis, 
analem  non  vel  vix  attingentibus;  anali  basi  vagina  squamosa  humili  inclusa,  acuta,  mediocriter 
ad  non  emarginata ,  dorsali  sat  multo  ad  duplo  humiliore,  multo  ad  paulo  altiore  quam  basi  longa, 
radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  pinna  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa ,  lobis  acutis  vel 
acutiuscule  rotundatis  4  ad  'l'^/i  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  olivaceo  vel 
fusco,  inferne  margaritaceo  vel  roseo;  iride  flava  vel  argentea;  fascia  rostro-caudali  fusca  valde 
conspicua,  antice  et  postice  lineam  lateralem  secante,  cauda  vulgo  quam  antice  sat  multo  latiore, 
frequenter  plus  minusve  deorsum  curvata,  aetate  provectis  quam  juvenilibus  graciliore,  suprabasin 
pinnae  caudalis  iterum  gracilescente  et  usque  ad  apices  radiorum  caudalis  mediorum  producta ,  pinnis 
roseo  -  hyalinis  vel  roseis,  dorsali  et  anali  antice  apicem  versus  vulgo  vitta  intramarginali  obliqua  fusca. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  1/12.  V.  2/7.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  vel  8/17/8  lat.  brev.  incl. 

Syn.   Leuciscus  Einthovenii  Blkr,  Vijfde  bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  II  p.  43i. 

Hab    Borneo  (Kahajan) ,  in  fluviis. 
Biliton  (Tjirutjup) ,  in  fluviis. 

Banka  (Marawang,  Toboali,  Baturussak) ,  in  fluviis. 
Singapoera,  in  fluviis. 

Longitudo  32  speciminum  30'"  ad  -85'". 

Aanm.  Het  eerste  voorwerp  dezer  soort,  mij  onder  de  oogen  gekomen,  was  af- 
komstig van  Borneo.  Sedert  ontving  ik  talrijke  andere  voorwerpen ,  zoowel  van 
Borneo  als   van  Biliton,  Banka  en  Singapoera. 

De  soort  staat  in  verwantschap  tusschen  Rasbora  cephalotaenia  en  Rasbora  la- 
teristriata,  doch  onderscheidt  zich  van  beide,  behalve  door  een  eenigzins  bol  profiel 
van  den  kop,  door  slechts  12  verdeelde  stralen  in  de  borstvin  en  de  schuinsche 
banden  over  rug -en  aarsvin,  en  bovendien  nog  van  Rasbora  cephalotaenia  door 
den  enkelen  ligchaamsband  en  van  Rasbora  lateristriata  doordien  die  band  er 
reeds  op  den  snuit  begint,  op  de  zijden  eene  buiging  naar  beden  maakt  en  overi- 
gens tot  aan   den  achterrand  der  staartvin   zich  uitstrekt. 

Zij   schijnt  binnen  kleinere  afmetingen   te  blijven  dan  de  beide  genoemde  soorten. 

Rasbora  lateristriata  Blkr.— Zystreepige  Paraai.  Atl.  Cypr.  Tab.  XLIXfig.  2. 

Rasb.  corpore  elongato,  altitudine  5*/*  ad  5%  in  ejus  longitudine,  latitudiue  2  circiter  in  ejus 
altitudine;  capite  acuto,  non  convexo,  S'/i  ad  6V4  in  longitudine  corporis  cum,  4  et  paulo  ad  4^/* 
in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali ,  vertice  alepidoto,  altitudine  lV'3  ad  iV'-i ,  latitudine2 

5G 


442 

nJ  1*5  in  eju3  longitudine  ;  ocnlis  subposterls  ,  diametro  3  fere  ad  3  et  paulo  In  longltudine  capitls, 
diametro  1  et  paulo  ad  1'  ^  in  capitis  p;trte  postoculavi,  diametro  1  ad  l'/i  distantibus,  membrana 
piilpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  capite 
declivi  rectiuscula,  nucha  et  dorso  convexa;  linea  interoculari  convexa;  rostro  acuto,  non  convexo, 
oculo  breviore,  apice  ante  oculi  partera  superiorem  sito ;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici 
approximatis,  posterioribns  anterioribus  plus  duplo  majoribua;  osse  suborbitali  anteriore subtrigono, 
basi  breviore  sursum  spectante,  lateribus  longioribus  descendentibus  inferne  in  angulum  acatiuscule 
rotundatum  vel  truncatiuaculum  deorsum  spectantem  unitis,  crista  longitudinali  oblique  postrorsum 
descendente  percurso;  osse  suborbitali  2°  obiongo-tetragono,  postice  quam  antice  sat  multo  altiore, 
paulo  tantum  longiore  quam  postice  alto,  osse  suborbitali  1°  multo  minus  duplo  humiliore ;  ossibus 
suborbitalibus  3°  et  4°  latis,  praeoperculi  marginem  posteriorem  subattingentibus,  oculi  diametro 
multo  gracilioribus ;  maxillis  mai-ginibus  oralibus  antice  praesertim  acutis;  raaxillasuperiore  maxilla 
inferiore  non  breviore,  parum  antrorsum  protractili,  symphysi  pi'ofunde  emarginata,  ante  oculum 
vel  sub  oculi  margine  anteriore  desinente,  3  fere  ad  3  et  paulo  in  longitudine  capitis ;  maxilla  infe- 
riore symphysin  versus  valde  emarginata,  symphysi  ipsa  unco  sat  elevato  incisuram  intermaxilla- 
rem  intrante  munita,  ramis  oblique  compressis,  inferne  poris  aliquot  longitudinaliter  uniseriatis  non 
seraper  oonspicuis;  labiis  gracilibus,  striis  transversis  conspicuis  nullis ;  sulco  labii  superioris  paulo 
ante  angulum  oris  desinente  :  sulco  labii  inferioris  ab  angulo  oris  usque  ad  incisuram  inframaxillarem 
sese  extendente;  rictu  valde  obliquo;  operculo  latitudine  l'/2  ad  l'^/3  in  ejus  altitudine,  margine 
inferiore  convexiusculo  ad  concaviusculo;  apertura  branchiali  sub  oculi  margine  posteriore  desinente; 
dentibus  pharyngealibus  voratoriis  conspicue  uncinatis  2.4. 5/Ö.4.2 ,  singnlis  iufra  uncum  fossula  ob- 
longa  vel  ovali  superficiali  bene  conspicua ;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  non  vel  vix 
humiliore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato;  squa- 
mis  subverticalibus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  snbradiatim  striatis,  mediis 
lateribus  iis  cetero  corpore  conspicue  majoribus,  30  vel  31  in  linea  laterali,  9  ( S'/a  )  in  serie 
transversali  quarum  5  (4V2  )  supra  lineam  lateralem,  12  vel  13  in  serie  longitudinali  occiput  inter 
et  pinnam  dorsalem,  vontralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis  serie  media  postrorsum  magni- 
tudine  sensim  accrescentibus  iis  seriebns  lateralibus  vix  vel  non  majoribus  ;  linea  laterali  valde  cur- 
vata,  basi  ventralium  plus  triplo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  postice  sensim  adscen- 
dente  et  basi  pinnae  caudalis  media  desinente,  singulis  sqnamis  tubulo  siraplice  mediam  squamam 
attingente  vel  superante  notata ;  osse  scapulari  trigono  brevi  acutiuscule  vel  obtusiuscule  rotundato ; 
pinna  dorsali  ventrales  inter  et  analem  sita,  ventralibus  sat  muito  magis  quam  anali  approximata, 
basi  alepidota,  acuta ,  convexa;  corpore  non  vel  paulo  tantum  humiliore,  duplo  circiter  altiore 
quam  basi  longa ,  radio  simplice  2°  gracili  cartilagineo,  capite  vix  vel  non  breviore;  pinnis  pec- 
toralibus  acutis,  basi  non  squamosis ,  ventralibus  sat  multo  longioribus ,  S'/a  ad  6  in  longitudine 
corporis,  ventrales  non  attingentibus ,  radio  simplice  gracili;  pinnis  ventralibus  infimo  ventre  in- 
sertis,  acutis,  analem  non  attingentibus;  anali  basi  vagina  squamosa  humili  inclusa,  acuta,  emargi- 
nata, dorsali  paulo  tantum  humiliore,  sat  multo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gra- 
cili cartilagineo;  pinna  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  subaequalibus  4  ad 
4 Va  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo;  iride  argentea;  fascia 
cephalo-caudali  argentea  subcutanea  vulgo  vix  conspicua  fascia  cephalo-caudali  violaceo-coerulea 
frequenter  postice  tantum  conspicua  superne  niarginata  et  postice  ab  ea  tecta;  ventre  supra  anteri- 
orera  basin  pinnae  analis  vulgo  macula  rotundata  vel  oblonga  violaceo-coerulea  vel  nigricante;  pin- 
nis hyalinis  vel  roseo-hyalinis ,  caudali  postice  vulgo  leviter  fusco  marginata. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  1/15  vel  1/!G.  V.  2,8.  A.  3/5  vel  3,  G-  C.  7,17  7  vel  S/17/8  lat.  brev,  incl. 


443 

Syn.  Leuciscus   lateristnatus  V.  Hass.,  Algem.  Koast-  en  Lstterb.  1823  II  p.  132,  BuUet.  Féruss. 
1824  Zool.;  Blkr,  Overz.  iclUh.  faun.  van  Sumatra,  Nat  T.  Ned.  lad.  III  p.  94. 
Tjetjerreh.  Mul.  Bat.;  Parai,  Gallenrju.ng  Sund. 
Hab.  Java  (Perdaaa,    Tandjong-oost,    Tjampea,  Buitenzorg,  Tjipanas,   Bandoog,  Garut,  Pan- 
djallu,  Banjumas),  in  fluviis  et  lacubus. 
Sumatra  (ïelokbetong,  Lahat,  Pajakorabo,  Meninju) ,  in  fluviis  et  lacubus. 
Longitudo  20  speciminum  55'"  ad  121'". 

Aaiim.  Rasbora  lateristriata  werd  het  eerst  door  mij  beschreven ,  maar  was  toch 
reeds,  blijkens  eene  in  mijn  bezit  zijnde  afbeelding,  aan  Van  Hasselt  bekend,  die 
haar  ook  reeds  ter  bovenaangehaalde  plaatse  vermeldde  onder  den  naam  van 
Leuciscus  lateristriatus.  Zij  is  verwant  aan  de  overlangs  met  violet  of  zwart  ge- 
bande  soorten  Rasbora  cephalotaenia,  Rasbora  Einthovenii  en  Rasbora  kallochroma , 
doch  zij  onderscheidt  zich  van  die  alle  door  haren  betrekkelijk  kleineren  kop,  door- 
dien de  overlangsche  blaauwachtig-violette  ligchaamsband  zich  slechts  uitstrekt 
van  het  operkel  tot  aan  den  staartvingrond  en  regt  is,  door  hare  meer  hoekige 
ruglijn  en  door  de  vlek  nabij  den  grond  van  het  voorste  gedeelte  der  aarsvin.  Zij 
heeft  voorts  het  profiel  regt  en  niet  eenigzins  bol,  zooals  bij  Rasbora  Einthovenii 
en  mist  ook  de  schuinsche  banden  op  rugvin  en  aarsvin  van  deze  soort ,  de  eenige 
der  archipelagische  soorten,  waarmede  zij  nog  verwisseld  zou  kunnen  worden. 

Rasbora  lateristriata  is  mij  tot  dusverre  slechts  bekend  van  Java  en  Sumatra.  Zij 
schijnt   grooter  te  worden  dan  de  drie  bovengenoemde  verwante  soorten. 

Rasbora  kallochroma  ^\kx. — Fraaikleurige  Paraai.  Atl.  Cjpr.  Tab.  L  fig.  1. 

Ka.sb.  corpore  elongato  corapresso,  altitudino  5  circiter  in  ejus  longitudine,  latitudine  2  circiter 
in  ejus  longitudine;  capita  acuto,  non  convexo,  l'/a  ad  SVi  circiter  in  longitudine  corporis  cura, 
3*/2  ad  4  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  vertice  alepidoto,  altitudine  l^/s  ad  l'/s. 
latitudine  l-Vs  ad  1^,3  in  ejus  longitudine;  oculis  subposteris,  diametro  3  fere  ad  3  in  longitudine 
capitis,  diametro  1  et  paulo  ad  l'/s  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  IV4  ad  l^/s  distantibus, 
membrana  palpebrali  iridis  marginera  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro  -  dor- 
sali  capite  declivi  rectiuscula  vel  convexiuscula,  nucha  et  dorso  convexa;  linea  interoculari  convexa  ,- 
rostro  acuto,  non  convexo,  oculo  multo  breviore,  apice  ante  superiorem  oculi  partem  sito;  naribus 
orbitae  magis  quam  rostri  apici  aproximatis,  posterioribus  anterioribus  duplo  circiter  raajoribus ; 
osse  suborbitali  anteriore  subti-igono  ,  basi  breviore  sursum  spectante,  lateribus  multo  longioribus  des- 
cendentibus  inferne  in  angulum  acutiuscule  rotundatum  vel  truncatiusculum  deorsum  spectantem  uni- 
tis,  crista  loiigitudinali  oblique  postrorsum  descendente  percurso ;  osse  suborbitali  2°  oblongo-tetragono, 
posticequam  antice  multo  altiore,  minus  duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  \°  minus  duplo  humi- 
liore;  ossibus  suborbitalibus  3°  et  4°  latis ,  praeoperculi  marginem  posteriorem  attingentibus  oculi 
diametro  non  multo  gracilioribus ;  maxillis  marginibus  oralibus  antice  praesertim  acutis;  maxilla  su- 
periore  maxilla  inferiore  non  breviore,  mediocriter  antrorsum  protractili,  symphysi  conspicae  et  paulo 
post  symphy sin  valde  emarginata  unJe  antice  biloba,  vix  ante  oculum  vel  sub  oculi  margine  anteriore 
desiueute,  3  circiter  in  longitudiao  capitis ;  maxilUv  iufüriore  symphysin  versus  valde  emarginata,- sym- 


444 

physi  ipsa  tuberculo  unciformi  incisuram  iiitermaxillarem  intrante  munita,  ramis  subhorizontaliter 
compressis,  inferne  poris  conspicuis  nullis;  labiis  gracilibus ,  striis  transversis  conspicuis  nullis;  sul- 
co  labü  superioris  paulo  ante  angulum  oris  desinente;  sulco  labii  inferioris  ab  angulo  oiis  usque 
ad  incisuram  inframaxillarem  fere  sese  extendente ;  rictu  valde  obliquo ;  operculo  latitudine  1^  -  cir- 
citer  in  ejus  altitudine,  margiue  inferiore  concaviusculo  vel  rectiusculo;  apertura  branchiali  sub  os- 
sibus  suborbitalibus  posterioribus  desinente;  dentibus  pharyngealibus  voratoriis,  conspicue  uncina- 
tis  2.4.5/5.4.2,  singulis  infra  uncum  fossula  oblonga  superficiali  parum  conspicua;  linea  dorsali  con- 
vexa  linea  ventrali  convexa  non  vel  vix  altiore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas 
ventrales  rotundato  non  carinato;  squamis  subverticalibus ,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  lono-itu- 
dinaliter  subradiatim  striatis ,  mediis  lateribus  iis  cetero  corpore  conspicue  majoribus ,  30  in  linea 
laterali ,  9  (S'/a)  in  serie  transversali  quarum  5  (iVa)  supra  lineam  lateraleni ,  12  p.  m.  in  serie  longitudinali 
occiput  inter  et  pinnam  dorsalem ,  ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis,  postrorsum  man-nitudine 
sensim  accrescentibus  serie  media  iis  seriebus  latefalibus  majoribus;  linea  laterali  valde  curvata,  basi 
ventraliura  plus  triplo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  postice  sensim  adscendente  et  basi 
caudalis  inferiore  desinente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente  vel  su- 
perante Dotata;  osse  scapulari  trigono  acutiuscule  rotundato;  pinna  dorsali  pinnas  ventrales  inter  et 
analem  sita,  ventralibus  magis  quam  anali  approximata,  acuta,  convexa,  corpore  non  vel  vix  hu- 
miliore,  radio  simplice  2°  gracili  cartilagineo  capite  paulo  breviore;  pinnis  pectoralibus  basi  squa- 
mosis,  acutis  4V2  ad  SVs  circiter  ia  longitudine  corporis,  ventrales  attingentibus  vel  subattinwen- 
tibus,  radio  simplice  gracili;  pinnis  ventralibus  acutis  analem  non  vel  vix  attingentibus  6', 2  ad  7 
in  longitudine  corporis;  anali  basi  vagina  squamosa  liuraili  inclusa,  acuta,  parum  emarginata,  dor- 
sali non  multo  humiliore,  sat  multo  altiore  quam  basi  longa.  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagi- 
neo; pinna  caudali  basi  squamosa  profundeincisa,  lobis  acutis  3  ad  4'/4  in  longitudine  corporis ;  colore 
corpore  superne  viridi  vel  fuscescente,  inferne  roseo- vel  argenteo;  squamis  dorso  plurimis  basi  macula 
oblonga  transversa  trigona  fusca ;  iride  argentea  vel  flava ;  lateribus  regione  postscapulari  ma- 
cula rotundiuscula  nigra  et  supra  pinnam  analem  media  altitudine  corporis  circiter  macula  val- 
de magna  tetragona  vel  oblonga  vel  irregulari  nigra  postice  inferne  vulgo  in  fasciam  mediam  ba- 
sin  caudalis  intrantem  producta,  maculam  postscapularem  inter  et  supra -analem  guttulis  aliquot 
nigris  longitudinaliter  uniseriatis ;  pinnis  roseo  -  rubris  vel  hyalinis ,  ventralibus  analique  apice  leviter 
nigro  marginatis. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  1/12  vel  1/13.  V.  2/7.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Synon.  Leuciscus  Icalochroma  Blkr,  Nieuwe  bijdr,  ichth.  faun.  Born.,  Nat.  ï.  Ned.  Ind,  I  p.  272. 

Hab.  Borneo  (Bandjerraasin ,  Sambas),  in  fluviis. 
Banka  (Baturussak),  in  fluviis. 

Longitudo  14  speciminum  48'"  ad  85'". 

Aanm.  Rasbora  kallochroma  heeft,  even  als  de  na  aan  haar  verwante  Rasbora  Ein- 
thoveni ,  het  profiel  van  den  kop  eenigzins  bol ,  slechts  zeven  verdeelde  stralen  in 
de  buikvinnen  en  12  of  13  verdeelde  stralen  in  de  borstvinnen,  doch  zij  onderscheidt 
zich  van  Rasbora  Einthoveni  door  hoogere  2"  en  3"=  onderoogkuilsbeenderen  en  lan- 
gere borstvinnen  en  is  overigens  gemakkelijk  herkenbaar  aan  hare  kleurteekening. 
Een  weinig  achter  den  oksel  bevindt  zich  eene  ronde  zwarte  vlek ,  welke  slechts 
met  haren  onderrand  tot  aan  de  zijlijn  reikt.  De  zijden  zijn  van  die  vlek  af  tot 
boven   den   anus   zonder   eigenlijke   bandteekening.    Boven   de   aarsvin  bevindt  zich 


445 

eene  tweede  grootere  zwarte  vlek,  nu  eens  langwerpig  rond  dan  weder  meer 
vierkant  van  gedaante,  welke  insgelijks  een  weinig  boven  de  zijlijn  gelegen  is  en 
zich  voorwaarts  tot  een  weinig  voor  de  aarsvin  uitstrekt.  Van  den  achterrand  van 
deze  vlek  gaat  voorts  een  zwartachtige  band  af,  welke  zich  tot  aan  den  achterrand 
der  staartvin  voortzet. 

Ik  beschreef  Rasbora  kallochroma  reeds  in  1850  naar  gebrekkig  bewaarde  exem- 
plaren van  Borneo.  Later  ontving  ik  ook  uitmuntend  bewaarde  voorwerpen  van 
Banka,  welke  mij  in  staat  gesteld  hebben  veel  van  mijne  vroegere  beschrijving  te 
verbeteren. 

Uasbora  dusonensis  Blkr.  —  Doesonsche  Paraai.  Atl.  Cypr.  Tab.  XLIX 

Rasb.  corpore  elongato  compresso,  altitudine  5  fere  ad  SVa  in  ejus  longitudine,  latitudine  2  fere 
ad  1"  3  in  ejus  altitudine;  capite  acuto,  nonconvexo,  4%  ad  6  fere  in  longitudine  corporis  cum ,  SVs 
fere  ad  4'/2  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  vertice  alepidoto,  altitudine  1^/5  ad  l^/s 
in  ejus  longitudine;  oculis  subposteris,  diametro  3  ad  3V2  in  longitudine  capitis,  diametro  1*/* 
ad  IV2  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  ad  IV3  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis  mar- 
ginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari;  linea  rostro-dorsali  capite  declivi  rectiuscula , 
nucha  et  dorso  convexa;  linea  interoculari  convexa;  rostro  acuto,  non  convexo,  junioribus  oculo 
breviore,  adultis  oculo  non  breviore ,  apice  ante  oculi  partem  superiorem  sito;  naribus  orbitaemagis 
quam  rostri  apici  approximatis,  posterioribus  anterioribus  duplo  circiter  majoribus;  osse  suborbitali 
anteriore  vulgo  trigono  (aetate  provectis  tantum  frequenter  apice  late  truncato  subtetragono) ,  basi 
breviore  sursum  spectante,  lateribus  longioribuB  descendentibus  inferne  in  angulum  obtusiuscule  vel 
acutiuscule  rotundatum  (vel  truncatum)  deorsum  spectantem  unitis,  crista  longitudinali  oblique  pos- 
trorsum  descendente  percurso;  osse  suborbitali  2°  oblonge -tetragono,  postice  quam  antice  non  vel 
vix  humiliore,  minus  duplo  ad  duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  duplo  circiter  humi- 
liore;  ossibus  suborbitalibus  3°  et  4°  sat  humilibus  (gracilibus)  sat  longe  a  margine  praeoperculi 
posteriore  remotis,  4°  tertio  multo  graeiliore,  3°  oculi  diametro  duplo  ad  plus  duplo  graciliore;  ma- 
xillis  marginibus  oralibus  autice  praesertim  acutis ;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  non  breviore , 
vix  antrorsum  protractili,  symphysi  conspicue  emarginata,  ante  oculum  desinente,  3  et  paulo  ad 
32/5  circiter  in  longitudine  capitis;  maxilla  inferiore  symphysin  versus  mediocriter  emarginata,  sym- 
physi ipsa  tuberculo  sat  elevato  incisuram  intermaxillarem  intrante  subuncinata,  ramis  oblique 
compressis,  inferne  poris  aliquot  conspicuis  longitudinaliter  uniseriatis;  labiis  gracilibus,  leviter 
transversim  striatis;  sulco  labii  superioris  paulo  ante  angulum  oris  desinente;  sulco  labii  inferioris 
ab  angulo  oris  usque  ad  incisuram  inframaxillarem  sese  extendente;  rictu  valde  obliquo;  opercu- 
lo  latitudine  l'/a  ad  I-/5  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo ;  apertura 
brancbiali  sub  ossibus  suborbitalibus  posterioribus  desinente;  dentibus  pharyngealibns  voratoriis, 
conspicue  uncinatis  2.4.5/5.4.2,  singulis  infra  uncum  fossula  oblonga  superficiali  bene  conspicua;  linea 
dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  vulgo  humiliore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post 
pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato ;  squamis  obliquis  (angulo  partis  liberi  inferiore  ante  angu- 
lum superiorem  sito) ,  caudalibus  iis  mediis  lateribus  valde  conspicue  minoribus ,  diraidio  libero  et 
dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatim  striatis ,  32  ad  36  in  linea  laterali,  9  (8V2)  in  serie  trans- 
versali  quarum  5  (4V2  )    supra  lineam  lateralem ,  13  in  serie   longitudinali  occiput  inter  et  pinnam 


446 

dorsalem,  veatralibus  infimis  longltudinaliter  triseriatis ,  serie  media  postrorsum  magnitiidine  sensira 
accrescentibus  iis  seriebus  lateralibus  majoribus;  linea  laterali  valde  curvata  basi  pinnarum  ventra- 
liutQ  plus  triplo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  singuüs  squamis  tublo  siraplice  mediam 
squamam  non  vel  vix  attingente  notata;  03se  scapulari  brevi,  trigono,  acute  vel  acutiuscule  rotun- 
dato;  pinna  dorsali  medio  circiter  pianas  ventrales  inter  et  analem  sita,  ventralibus  magis  quam  anali 
approximata,  acuta,  convexa,  altitudine  1  et  paulo  ad  l'/s  in  altitudinecorporis,  duplo  circiter  altiore 
quam  basi  longa ,  radio  simplice  2°  gracili  cartilagineo  capite  non  multo  breviore;  pinnis  pectoralibus 
acutis,  basi  leviter  squamosis ,  ventralibus  multo  longioribus  5  ad  5 '/o  in  longitudine  corporis,  ven- 
trales attingentibus  vel  subattingentibus,  radio  simplice  gracili  j  pinnis  ventralibus  infimo  ventre  inser- 
tis,  acutis,  analem  non  attingentibus;  anali  basi  vagina  squamosa  bumili  inclusa,  acuta,  emarginata, 
dorsali  sat  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  paulo  altiore  quam  basi  longa;  radio  siraplice 
tertio  gracili  cartilagineo ;  pinna  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  subaequalibus  4 
ad  4''/4  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi  inferne  margaritaceo-argenteo;  iride  ar- 
gentea  vel  flava ;  vitta  cephalo-caudali  argentea  quasi  subcutanea  squamis  non  ablatis  fr«quenter  non 
conspicua;  pinnis  hyalinis  vel  roseo-hyalinis  vel  flavescente-hyalinis,  caudali  late  nigro  marginata. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  1/13  ad  1/16.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/6  ad  7/17/7  lat.  brev.  inel. 

Syü.   LeucisQus  dusonensis  IJlkr,  Bijdr.  icbth.  kenn.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  lp.  14. 

Hab.  Borneo  (Bandjermasin,  Kaliajan ,  Pengaron,  Prabukarta,  Sambas,  Pontianak] ,  in  fiuviis. 
Sumatra  (Palerabang) ,  in  fluviis. 

Longitudo  64  speciminum  55'"  ad  166'". 

Aanm.  Rasbora  dusonensis  schijnt  in  de  rivieren  van  Borneo  eene  zeer  gewone 
soort  te  zijn,  hebbende  ik  gewoonlijk  één  of  meer  exemplaren  daarvan  aangetroffen 
in  de  verzamelingen  van  zoetwatervisschen,  welke  ik  van  de  verschillende  streken 
van  Borneo  heb  mogen  ontvangen.  De  soort  wordt  ook  grooter  dan  alle  overige  mij 
bekende  archipelagische  soorten  van  het  geslacht.  Van  Sumatra  ontving  ik  haar 
slechts  van  Palembang,  en  uit  het  album  van  Siamsche  visschen  van  den  graaf  De 
Castelnau  ontwaar  ik  dat  zij  ook  in  de  Meinam  in  Siam  leeft. 

Het  ligchaam  is,  behalve  den  zwak  doorschijnenden  ziverachtigen  band,  welken 
men  bijkans  alle  soorten  van  Rasbora  waarneemt,  zonder  bandteekening,  doch 
de  staartvin  is  van  achteren  in  den  regel  zeer  breed  en  scherp  zwart  gerand, 
wat  de  herkenning  der  soort  veel  vergemakkelijkt.  Zij  behoort  overigens  tot  de  type 
van  Rasbora  lateristriata  en  onderscheidt  zich  nog  van  de  verwante  soorten  door- 
dien de  rugvin  er  slechts  weinig  nader  bij  de  buikvinnen  dan  bij  de  aarsvin  is  ge- 
plaatst en  lager  dan  het  ligchaam ,  de  staartvin  er  4  tot  4|  malen  gaat  in  de  leng- 
te des  licrchaams  en  de  buikvinnen  8  verdeelde  stralen  bezitten.  In  habitus  heeft 
zij  het  meeste  van  Rasbora  lateristriata.  Opmerkelijk  is  nog  dat  bij  Rasbora  du- 
sonensis het  aantal  schubben  in  de  zijlijn   van  32   tot  36  verschilt. 

Rasbora  leptosoma  Blkr.  —  Slanke  Paraai.  Atl.  Cypr.  Tab.  XLIX  i^-g.  1. 

Rasb  corpore  elougato  compresso,  altitudine  5 Va  ad  5^/4  in  ejus  longitudine,  latitudine  2  circiter 
in  ejus  altitudine;  capite  aouto,  non  vel  vix  coavexo  6  ad  6  et  paulo  in  longitudine  corporis  cum , 


447 

4V2  ad  43/5  in  longitudine  corporis  absqne  pinna  caudali,  vertice  alepidoto ,  altitndine  l^/s  circiter ,  lati- 
tudine  2  circiter  ia  ejiis  longitudine;  oculis  subposteris,  diametro  2''/5  ad  Sin  longitudine  capitis,  dia- 
metro 1  ad  l'/j  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  circiter  distantibus;  membrana  palpebrali  iridis 
marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari;  linea  rostro-dorsali  capite  declivi  conve- 
xiuscula  vel  rectiuscula,   nucha  et  dorso  convexa;  linea  interoculari  convexa;  rostro  acuto  non  vel 
vix   convexiusculo,  oculo  breviore,  apice  ante  superiorem   oculi  partem  sito;  naribus  orbitae  magis 
quam  rostri  apici  approxiraatis,  posterioribus  anterioribus  duplo  vel  plus  duplo  majoribus;  osse  sub- 
orbitali  anteriore  subtrigono,  basi  breviore   sursum    spectante,   lateribus  longioribus    descendentibus 
inferne  in   angulum   acutiuscule  rotundatum  deorsüra  spectantem  unitis,  crista  longitudinali  oblique 
postrorsura   descendente   percurso;    osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono,  postice   quam  antice  non 
vel   vix   altiore,    duplo   circiter    longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  plus  duplo  humiliore;  osse 
suborbitali  3°  ossibus   suborbitalibus   2°  et  4°  multo  latiore,  sat  longe  a  praeoperculi  margine  pos- 
teriore  remoto,  oculi  diametro  duplo  circiter  graciliore;  maxillis  marginibus  oralibus  antice  praeser- 
tim  acutis;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  longiore,  parum  antrorsum  protractili ,  symphysi  me- 
diocriter  emarginata,  sub  oculi  margine  anteriore  desinente,  2^/3  circiter  in  longitudine  capitis  ;  maxil- 
la inferiore  symphysin   versus   valde   emarginata,   symphysi  ipsa    unco    bene    conspicuo    incisuram 
intermaxillarem  intrante  munita,   ramis  oblique  compressis,  inferne  poris  aliquot  parura  conspicuis 
longitudinaliter  uniseriatis;  labiis  gracilibus  facie  orali  non  conspicue  transversim  striatis ;  sulco  labii 
superioris  paulo  ante  angulum  oris  desinente;  sulco  labii  inferioris  ab  angulo  oris  usque  ad  incisu- 
ram  inframaxillarem   sese   extendente;   rictu  valde  obliquo;  operculo  latitudine  l^/a  circiter  in  ejus 
altitudine,   margine  inferiore  rectiusculo  vel    convexiusculo;    apertura  branchiali  sub  ossibus  subor- 
bitalibus posterioribus  desinente;  dentibus  pharyngealibus  voratoriis  conspicue  uncinatis    2.4.5/5.4.2. 
singulis  infra  un'cum  fossula  oblonga  superficiali  parum  conspicua;  osse  scapulari  trigono  acutangulo; 
linea   dorsali   convexa  linea   ventrali   convexa  non  vel  vix  humiliore;   ventre  ante  pinnas  ventrales 
planiusculo;  squamis  subverticalibus ,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter    striatis  striis 
autem  parum  conspicuis,  squamis  mediis  lateribus  iis  cetero  corpore  majoribus,  32  p.  m.  in  linea  la- 
terali,  9  (8V2  )  in  serie  transversali  quarum  5  (4V-2  )  supra  lineam  lateralera ,  12  vel  13  in  serie  lon- 
gitudinali occiput  inter  et  pinnam  dorsalem;  linea  laterali  valde  curvata,  basi  ventralium  plus  doplo 
magis  quam  liaeae  dorsali    approximata,  postice  sensim  adscendente,    basi  pinnae  caudalis  inferiore 
desinente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  circiter  attingente  notata;  pinna  dor- 
sali ventrales  inter  et  analem  sita,  ventralibus  sat  multo  magis  quam  anali  approximata,  basi  ale- 
pidota,  acuta,  convexa,  corpore  paulo  ad  vix  altiore,  duplo  circiter  altiore  quam  basi  longa,  radio 
2°  simplice  gracili  cartilagineo,  capite  longiore;  pinnis  pectoralibus  basi  alepidotis,  acutis,  53,4  circi- 
ter in  longitudine  corporis,  ventrales  non  attigenij'ius,  radio  simplice  gracili;  pinnis  ventralibus  infi- 
mo  ventre  insertis,  acutis,  7  et  paulo  ad  7'/3  in  longitudine  corporis,  analem  non  vel  vix  attingenti- 
bus;  anali  basi  vagina  squamosa  inclusa,  acuta,  emarginata,  dorsali  non  multo  humiliore,  multo  sed 
minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simpjice  tertio  gracili   cartilagineo;    pinna  caudali  basi 
squamosa,    profundo   incisa,    lobis   acutis  3^/i  ad  4  in  longitudine  corporis;    colore  corpore  superne 
viridi,  inferne  margaritaceo-argenteo,  peritonaeo  argenteo  sub  cute  diaphana  conspicuo;  iride  argen- 
tea  vel  flava;  fascia   cephalo-caudali   argentea  squamis  ablatis    praecipue    conspicua;  pinnis    flaves- 
cente-byalinis ,  dorsali  caudalique  et  squamis  dorso  lateribusque  plus  minusve  fusco  arenatis. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  1/13.  V.  2/7.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7,17/7  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Leudscus  leptosoma  Blkr.  Nalez.  vischfauna  Stimatra,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  IX  p.  2C9. 

Hab.  Sumatra  (Lahat),  in  fluviis. 

Longitudo  4  specirainum  GO'"  ad  94'", 


448 

Aanra.  Deze  soort  is  het  naaste  verwant  aan  Rasbora  borneënsis,  doch  onder- 
scheidt er  zich  van  door  meer  voorwaartsche  plaatsing  der  rugvin ,  één  straal  min- 
der in  de  buikvin,  minder  duidelijk  gestreepte  schubben,  dieper  uitgesnedene  on- 
derkaakshaak ,  hoogere  rugvin  en  langere  staartvin  ,  enz.  Mijne  vier  voorwerpen  zijn 
alle  afkomstig  van  Lahat,  in  de  binnenlanden  van  Palembang. 

Rasbo?'a  argyrotaenia  Blkr. — Zilverhandlge  Paraai.  Atl.  Cypr.  Tab.  L  fig.  6. 

Rasb.  corpore  oblongo-elongato  compresso,  altitudine  4  et  paulo  ad  5  et  paulo  in  ejus  longitudine , 
latitudine  2  ad  2V3  in  ejus  altitudine;  capite  acuto,  non  convexo,  5  ad  G  in  longitudine  corporis  cura, 
3^/4  ad  4V2  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  vertice  alepidoto,  altitudine  iVi  ad  I-/5  , 
latitudine  2  ad  1%  in  ejus  longitudine;  oculis  subposteris,  diametro  2%  ad  3  in  longitudine  capitis, 
diametro  1  et  paulo  ad  l'/s  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  ad  l'/s  distantibus,  membrana 
palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali  capite 
decliri  reetiuscula,  nucha  et  dorso  convexa;  linea  interoculari  convexa ;  rostro  acuto,  non  convexo, 
oculo  breviore,  apice  ante  superiorem  oculi  partem  sito;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici 
approximatis ,  posterioribus  anterioribus  plus  duplo  majoribus ;  osse  suborbitalL  anteriore  subtrigono, 
basi  breviore  sursura  spectante,  lateribus  longioribus  descendentibus  infcrne  in  angulum  obtusius- 
cule  rotundatum  vel  truncaliusculum  deorsum  speetantem  unitis  ,  crista  longitudinali  oblique  postror- 
sum  descendente  percurso;  osse  suborbitali  2°  oblongo-tetragono,  postice  quam  antice  non  vel  paulo 
altiore,  vulgo  minus  duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  duplo  vel  minus  duplo  humiliore: 
ossibus  suborbitalibus  3°  et  4"  latis ,  praeoperculi  marginem  posteriorera  subattingentibus ,  oculi  diame- 
tro multo  sed  minus  duplo  gracilioribus ;  maxillis  marginibus  oralibus  antice  praesertim  acutis  ;  ma- 
xilla  superiore  maxilla  inferiore  non  breviore  mediocriter  antrorsura  protractili  symphysi  leviter  e- 
marginata,  ante  oculum  desinente ,  3'/3  circiter  in  longitudine  capitis;  maxilla  inferiore  symphysin 
versus  leviter  emarginata,  symphysi  ipsa  tuberculo  parvo  incisuram  intermaxillarera  intrante  muni- 
ta,  ramis  oblique  compressis,  inferne  poris  aliquot  vulgo  parum  conspicuis  longitudinaliter  uniseri- 
atis;  labiis  gracllibus,  striis  trans versis  conspicuis  nullis;  sulco  labii  superioris  paulo  ante  angulum 
oris  desinente;  sulco  labii  inferioris  ab  angulo  oris  usque  ad  incisuram  inframaxillarem  sese  exten- 
dente;  rictu  valde  obliquo;  operculo  latitudine  l'/2  ad  I-I0  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rec- 
tiusculo  vel  concaviusculo;  apertura  branchiali  ossibus  suborbitalibus  posterioribus  desinente;  denti- 
bus  pharyngealibus  voratoriis  conspicue  uncinatis  2.4.5/5.4.2 ,  singulis  infra  uncum  fossula  oblonga 
superficiali  parum  conspicua:  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  non  vel  non  multo  hu- 
miliore; ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  rotundato  non  carinato;  squamis 
subverticalibus ,  dimidio  libero  et  diraidio  basali  longitudinaliter  subradiatim  striatis,  mediis  lateribus 
iis  cetero  corpore  conspicue  majoribus,  30  in  linea  laterali,  9  (S'/a)  in  serie  trans versali,  quarum  5 
(  4V2  )  supra  lineam  lateralem,  12  vel  13  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem, 
ventralibus  infimis  longitudinaliter  triseriatis,  serie  media  postrorsum  magnitudine  sensim  accrescen- 
tibus  iis  seriebus  lateralibus  non  vel  vix  majoribus;  linea  laterali  valde  curvata,  basi  ventralium 
triplo  vel  plus  triplo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  postice  sensim  adscendente  et  basi  pin- 
nae  caudalis  media  desinente,  singulis  squamis  tubulo  simplioe  mediam  squamam  attingente  vel  su- 
perante notata;  osse  scapulari  brevi  trigono,  acute  vel  acutiuscule  rotundato;  pinna  dorsali  medio 
circiter  pinnas  ventrales  inter  et  analem  sita,  basi  alepidota ,  acuta,  convexa,  altitudine  1  et  paulo 
ad  11/3  in  altitudine  corporis,  duplo  vel  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  2° 
gracili  cartilagineo  capite  paulo  ad  non  breviore;  pinnis  pectoralibus  acutis   basi  leviter  squamosis, 


449 

ventralibus  sat  multo  longioribus,    51/3  ad  5^/3  in  longitudine  corporis,  ventralcs  non  attingentibus , 
radio    siraplice    gracili ;  pianis  ventralibus  inflmo  ventre  insertis,  acutis,  analetn  non  atttngentibus 
anali  basi  vagina  sqiiamosa  huraili  inclusa,  acuta,  emarglnata ,  dorsali   multo  sed  multo  minus  duplo 
hurniliore,  paulo  altioro  quam  basi  longa,  radio  siraplice  tertio  gracili  cartilagineo;  pinna  caudali  basi 
squamosa,    profunde    incisa,    lobis   acutis,    inferiore    superiore   vulgo  paulo  longiore,  4  et  paulo  ad 
4'/*  in  longitudine  corporis;  colore  corpora  superne  diUite  viridi,  inferne  capita  ventrequo  argenteo, 
post  ventrem  hyalino;  squamis  diraidio  corporis  antariore  mediis  lateribus  singulis  basi  vittula  trans- 
versa snbsemilunari  ex  arena  fusca  eomposita;  fascia  ceplialo-caudali  argentea  quasi  subcutanea  pos- 
tice    quam  antice  latiore,  superne  vittula  graciliore  vel  latiore  nitente -viridi  post  mortem    coeruleo 
raarginata  vel  subtecta   frequenter  propter  vittam  coerulescentera   tegentem  non  conspicua;  iride  ar- 
gentea; pinnis,  caudali  excepta,  albido-hyalinis ,  mai-gine  anteriore  media  longitudine  vel  altitudine 
interdum  macula  sanguinea  ornatis ;  caudali  pulclire  flava,  basi  frequenter  fuscescente-violacea. 
B.  H.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  1/12  vel  1/13.  V.  2/7  ad  2/9.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  6/17/7  vel  7/17/8  lat.  brev.  incl. 
Syn.  Leuciscus  argyrotaenia  J31kr,  Verh.  Bat.  Gen.  XXIII  Icbth.  Midd.  Oost-Java  p.  21. 
Leuciscus  cyanotaenia  Blkr,  ibid.  p.  21. 

Leuciscus  Schwenkii  Blkr,  Act.  Soc.  Reg.  So.  Ind.  Neerl.  III  Zesde  bijdr,  vischf.  Sumatra  p.  47. 

Tjetjerreh  Mal;  Parai  Sund. ;  Wader,  Lundjar-andong ,  Lundjar-pareh  Jav. 

Hab.  Java  (Batavia,  Perdana,  Tjibiliong,  Tjiringin,  Serang,  Tandjong-oost,  Tjampea,  Buitenzorg, 

Tjitjurup,    Parongkalong,    Banjumas,    Gombong,    Ambarawa,    Purworedjo,  Surakarta, 

Patjitan,  Surabaja,  Pasuruan,  Grati,  Ngantang,  Lesti,  Malang,  Boadowosso) ,  in  fluviis 

et  lacubus. 

Sumatra  (Palerabang,  Lahat,  Telokbetong,  Padang,  Trussan ,  Meninju ,  Pajakombo),  in  fluviis 

et  lacubus. 
Bali  (Boleling),  in  fluviis. 
Longitudo  plus  quam  100  speciminum  45'"  ad  106'" . 

Aanm.  Na  verwant  aan  Rasbora  lateristriata  Blkr  en  Rasbora  dusonensis  Blkr 
verschilt  onderwerpelijke  soort  daarvan  echter  door  aanmerkelijk  minder  slank  ligchaam , 
weinig  ontwikkelden  knobbel  aan  de  symphysis  der  onderkaak,  afwezigheid  van 
de  bovenaarsvinvlek,  lager  tweede  onderoogkuilsbeen ,  verder  achterwaartschen  stand 
der  rugvin,  aanmerkelijk  lagere   aarsvin,  enz. 

De  soort  is  op  Java  zeer  algemeen  en  komt  tot  vrij  hoog  in  de  verschillende 
stroomgebieden  voor.  De  voorwerpen  uit  de  hoogere  streken  zijn  gewoonlijk  wat 
slanker  van  ligchaamsbouw  en  vertoonen  in  den  regel  ook  duidelijker  de  blaauwe 
streep  over  den  zilverkleurigen  zijband.  Ik  beschreef  deze  variëteit  vroeger  als 
eene  eigene  soort  onder  den  naam  van  Leuciscus  cyanotaenia ,  doch  ik  heb  sedert 
zoo  talrijke  trapsgewijze  overgangen  tusschen  beide  vormen  waargenomen,  dat  het 
duidelijk   is  geworden  dat  zij  alle  slechts   tot  eene  enkele  soort   behooren. 

Ook  Leuciscus  Schwenkii,  welke  ik  ter  aangehaalde  plaatse  naar  een  voorwerp 
van  Sumatra  als  eene  nieuwe  soort  beschreef^  komt  mij  thans  voor  niet  soortelijk 
van  Rasbora  argyrotaenia  te  verschillen.  De  dwarsche  halvemaanvormige  zwart- 
bruine  schubbandjes  of  vlekken,  van  dat  voorwerp  vermeld,  zijn  diliwerf  ook  aan- 
wezig bij  de  voorwerpen   van  Rasbora  argyrotaenia   van  Java. 

57 


450 

Rasbora  bomeè'nsis  Blkr. — Borneosche  Paraai.  Atl.  C/pr.  Tab.  L  fig.  4. 

Easb.  corpora  elongato  compresso,  altitudine  5'/3  ad  5-/3  in  ejus  longitudine  .  latitudine  2  circiter  in 
ejiis  altitudine;  capite  aciito  convexiusculo,  6  fere  ad  G  et  paulo  ia  longitudine  corporis  cura,  4''/5  ad 
4^/410  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  vertice  alepidoto ,  altitudine  1-/5  circiter,  latitudine 

2  circiter  in  ejus  longitudine;  oculis  subposteris,  diametro  2^5  ad  3  fere  in  longitudine  capitis,  dia- 
inetro  1  ad  let  paulo  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  circiter  distantibus,  membrana  palpe- 
brali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari,  linea  rostro-dorsali  capite  de- 
clivi  convexiuscula,  nuclia  et  dorso  convexa;  linea  interoculari  convexa;  rostro  acuto  convexiusculo,  oculo 
breviore,  apice  ante  superiorem  oculi  partem  sito ;  naribus  orbitae  raagis  quam  rostri  apioi  approximatis , 
posterioribus  anterioribus  duplo  circiter  majoribus  ;  osse  suborbitali  anteriore  subtrigono,  basi  breviore 
Bursum  spsotante,  lateribus  longioribiis  descendentibus  inferne  in  angulum  aoutiuscule  rotundatum 
deorsum  spectantem  unitis,  crista  longitudinali  oblique  postrorsum  dusiendente  pereurso;  osse  suborbitali 
'2°  elongato-tetragono  postice  quam  antice  non  vel  vix  altiore,  plus  duplo  longiore  quara  alto  ,  osse 
suborbitali  1°  plus  duplo  humiliore;  osse  suborbitali  3"  ossibus  suborbitalibus  2^  et  4"  multo  lati- 
ore,  sat  longe  a  praeoperculi  margine  posteriore  reraoto,  oculi  diametro  duplo  circiter  graciliore;  maxillis 
marginibus  oi-alibus  antice  praesertim  acutis;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  non  longiore,  pa- 
rum  antrorsum  pi'otractili,  symphysi  mediocriter  emarginata,  sub  oculi  margine  anteriore  desinente, 

3  circiter  in  longitudine  capitis;  maxilla  inferiore  symphysin  versus  leviter  emarginata,  symphysi 
ipsa  tuberculo  debili  incisurara  intermaxillarem  intrante  munita,  ramis  oblique  compressis  inferne 
poris  conspicuis  nullis;  labiis  gracilibus,  facie  orali  non  conspicue  transversim  striatis;  sulco  labii  supe- 
rioris  paulo  ante  angulum  oiis  desinente;  sulco  labii  inferioris  ab  angulo  oris  usque  ad  incisuram 
inframaxillarem  sese  extendente;  rictu  valde  obliquo:  operculo  latitudine  IV2  circiter  in  ejus  altitu- 
dine, margine  inferiore  rectiusculo  vel  convexiusculo;  apertura  branchiali  sub  ossibus  suborbitali- 
bus posterioribus  desinente;  dentibus  pharyn<;ealibus  voratoriis  conspicue  uncinatis  2.4.5/5.4.2,  sin- 
gulis  infra  uncum  fossula  oblonga  superficiali  parum  conspicua;  osse  scapulari  trigono  ,  acute  ro- 
tnndato;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  non  vel  paulo  humiliore;  ventre  ante  pinnas  ven- 
trales planiusculo;  squamis  subverticalibus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatim 
striatis,  striis  bene  conspicuis ;  squamis  mediis  lateribus  iis  cetero  corpore  majoribus,  32  p.  m.  in 
linea  laterali,  9  (8*/2)  in  serie  transversali  quarum  5  (4V2  )  supra  lineam  lateralem,  12  vel  13  in 
serie  longitudinali  occiput  inter  etpinm  nadorsalem;  linea  laterali  valde  curvata,  basi  ventraliura 
plus  duplo  magis  quam  lineae  dorsali  approximata,  postice  sensim  adscendente,  basi  pinnae  cauda- 
lis  inferiore  desinente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediara  squamam  circiter  attingente  notata;  pin- 
na dorsali  anali  magis  quam  ventralibus  approximata,  basi  alepidota,  acuta,  convexa.  corpore  non 
vel  vix  humiliore,  duplo  circiter  altiore  quam  basi  longa,  radio  2°  simplice  gracili  cartilagineo 
capite  vix  breviore;  pinnis  pectoralibns  basi  alepidotis,  acutis,  5'/*  ad  6  in  longitudine  corporis, 
ventrales  non  attingentibus,  radio  simplice  gracili;  ventralibus  infimo  ventre  insertis,  acutis,  7*/3 
ad  8  in  longitudine  corporis,  analem  non  attingentibus ;  anali  basi  vagina  squamosa  inclusa.  acu- 
ta. emarginata.  dorsali  non  multo  humiliore,  multo  sed  multo  minus  duplo  altiore  quam  basi  longa, 
radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo;  pinna  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis, 
4'/3  ad  4Vi  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  margaritaceo-argenteo,  pe- 
ritoneo  argenteo  sub  cute  diapbana  conspicuo;  iride  argentea  vel  flava;  fascia  cephalo-caudali  squamis 
ftblatis  praecipue  conspicua  stria  coeruleo-violacea  tecta  vel  percursa;  pinnis  flavescente-hyalinis, 
dorsali,  caudali  ut  et  squamis  dorso  lateribusque  plus  minnsve  fusco  arenatis. 

JJ.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P,  1/13,  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  lat.  brev.  incl. 


451 


Hab.  Borneo  (Bandjerraasin),  in  fluviis. 
Longitiido  2  speciminum  6i"'  et  74"'. 


Aanm.  Mijne  beide  voorwerpen  van  ondervverpelijke  soort  bewaarde  ik  reeds 
lang,  zonder  ze  herkend  te  hebben,  bij  aiijne  zeer  talrijke  voorwerpen  van  Ras- 
bora  dusonensis  eu  zijn  eerst  bij  het  tegenwoordig  onderzoek  mijner  Cyprinoïden 
door  mij  opgemerkt  geworden. 

De  soort  is  het  naaste  verwant  aan  Rasbora  leptosoma,  doch  er  nog  gemakkelijk 
van  te  onderkennen  doordien  de  rugvin  er  nader  bij  de  aarsvin  dan  bij  de  buik- 
vinnen staat  en  voorts  de  vinnen  in  het  algemeen  minder  ontwikkeld  zijn,  even 
als  de  onderkaaksknobbel  en  uitrauding.  Voorts  hebben  de  buikvinnen  er  één 
straal  méér,  terwijl  ook  het  violette  bandje  over  den  zilverkleurigen  kopstaartband 
de  herkenning  kan  vergemakkelijken. 

Rasbora  Buchanani  Blkr.  —  Buchanans  Paraai.  Atl.  Cypr.  Tab.  L  fig.  3. 

Rasb.  corpore  oblongo-elongato  compresso,  altitudine  é'/a  circiter  in  ejus  longitudlne,  latitudine  2'/3 
circiterin  ejus  altitudine;  capite  acuto,  non  convexo,  5  et  paulo  in  longitudlne  corporis  cum,  4  et 
paulo  in  longitudine  corporis  absque  pinnacaudali,  vertice  alepidoto ,  altitudine  1^/3  circiter ,  latitudine 
2  et  paulo  in  ejus  longitudine;  oculis  posteris,  diametro  3  circiter  in  longitudine  capitis,  diametro 
iVs  ad  1-/5  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  circiter  distantibus,  membrana  palpebrali  iridis 
marginem  externura  tantum  tegente,  apertura  subcirculari;  linea  rostro-dorsali  capite  declivi  rectiua- 
cula,  nucha  et  dorso  convexa;  linea  interoculari  convexa;  rostro  acuto,  non  convexo,  oculo  breviore, 
apice  ante  superiorem  oculi  partem  sito;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis,  pos- 
terioribus  anterioribus  plus  duplo  majoribus ;  osse  suborbitali  anteriore  subtrigono,  basi  breviore  sursum 
spectante,  lateribus  longioribus  descendentibus  inferne  in  angulum  obtusiuscule  rotundatum  deorsum 
spectantem  unitis,  crista  longitudinali  oblique  postrorsum  descendente  percurso;  osse  suborbitali  2° 
oblongo-tetragono,  postice  quam  antice  non  vel  paulo  altiore,  minus  duplo  longiore  quam  alto,  osse 
suborbitali  1°  duplo  circiter  liumiliore;  osse  suborbitali  3°  osse  suborbitali  4°  multo  latiore  margi- 
nem praeoperculi  posteriorem  non  attingente ,  oculi  diametro  multo  sed  minus  duplo  graciliore;  ma- 
xillis  marginibus  oralibus  antice  praesertim  acutis;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  non  breviore. 
mediocritcr  antrorsum  protractili,  sympliysi  vix  emarginata,  sub  oculi  margine  anteriore  desinente, 
vix  plus  quam  3  in  longitudine  capitis;  maxilla  inferiore  symphysin  versus  leviter  emarginata,  sym- 
pliysi ipsa  tuberculo  mediocri  incisuram  intermaxillarem  intrante  munita,  ramis  oblique  compressis, 
inferne  poris  aliquot  parum  conspicuis  longitudinaliter  uniseriatis;  labiis  gracilibus,  striis  transver- 
sis  conspicuis  nullis;  snko  labii  superioris  paulo  ante  angulum  oris  desinente;  sulco  labii  inferioris 
ab  angulo  oris  usque  ad  incisuram  inframaxillarem  sese  extendente;  rictu  valde  obliquo ;  operculo 
latitudine  I2/5  circiter  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  concaviusculo:  apertura  brancliiali  sub 
osse  suborbitali  8°  desinente;  dentibus  pharyngealibus  voratoriis  conspicue  uncinatis  2.4-5/5.4.2,  sin- 
gulis  infra  uncum  fossula  oblonga  superflciali  parum  conspicua;  linea  dorsali  convexa  linea  ven- 
trali  convexa  vix  vel  non  liurailiorc;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  venti'ales 
rotundato ,  non  carinato;  squamis  subverticaübus,  dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter 
subradiatim  striatis,  niediis  lateribus  iis  cetero  corpore  conspicue  majoribus,  27  vel  28  in  linea  la- 
terali,  9  (S'/a  )  in  serie  transversali  (ventralibus  inömis  inclusis)  quarum  5  (4Vi  )  supralineam  late- 


45S 

ralem,  10  vel  11  in  serie  longitudinall  occiput  inter  et  pinnara  dorsalem,  ventrallbus  infirais  lonci- 
tudinaliter  triseriatis,  serie  media  postrorsum  magnitudine  sensim  acerescentibus;  linea  laterali  valde 
curvata,  basi  ventralium  triplo  vel  plus  triplo  raagis  quam  lineae  dorsali  approximata,  postice sen- 
sim adscendente  et  basi  pinnae  caudalis  media  desinente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam 
squaraam  attingente  vel  superante  notata;  osse  scapulari  brevi,  acutiuscule  rotundato;  pinna  dorsali 
basi  pinnarum  ventralium  multo  magis  quam  pinnae  anali  approximata,  acuta,  convexiuscula,  al- 
titudine  1  et  paulo  in  altitudine  corporis,  duplo  circiter  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  2° 
gracili  cartilagineo  capite  paulo  breviore;  pinnis  pectoralibus  acutis,  ventralibus  sat  multo  lon"!- 
oribus,  5'/4  circiter  in  longltudine  corporis,  ventrales  non  attingentibus,  radio  simplice  gracili;  pin- 
nis ventralibus  infimo  ventre  insertis,  acutis,  analera  non  attingentibus;  anali  basi  vagina  squamosa 
hamili  inclusa,  acuta,  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  liumilinre,  sat  multo  altiore 
quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo;  pinna  caudali  basi  squamosa,  profunde 
incisa,  lobis  acutis  inferiore  superiore  paulo  longiore  4*/*  circiter  in  longitudine  corporis;  colore 
corpore  superne  viridi,  inferne  margaritaceo;  iride  argentea  vel  flavescente;  fascia  cephalo-caudali 
diffusa  argentea;  pinnis  roseo-vel  flavescente-hyalinis  ,  caudali  postice  sat  late  nigro  marginata. 
B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  1/14.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  vel  8/17/8  lat.  brev.  incl. 
Syn.  Cyprinus  rasbora  Buch.,  Gang.   Fish.  p.  329,  391  tab.  2  fig.  90? 

Leuciscus  rasobora  McCl.,  Indian  Cyprin.  Asiat.  Eesearch.  XIX  p.  292.? 
Leuciscus  rasbora  McCl.,  Ind.  Cyprin.  Asiat.  Res.  XIX  p.  407?;  Val.,  Poiss.  XVI  p.  335,? 
Cant.,  Catal.  Mal.  Fish.  p.  268?;  Blkr,  Verh.  B.  G.  XXV  Nalez.  ichth.  Béng.  p.  140. 
Opsarius  rasbora  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  53? 
Cyprin  rasbora  Val.,  Poiss.  XVI  p.  335  ? 
Hab.  Calcutta,  in  flumine  Hooghly. 
Longitudo  speciminis  unici  76'".  > 

Aanm.  Zeer  na  verwant  aan  Rasbora  argyrotaenia  Blkr,  onderscheidt  zich  onder- 
werpelijke  daarvan  voornamelijk  door  lageren  slankeren  kop,  twee  of  drie  schubben 
minder  in   de  zijlijn  en  aanmerkelijk  meer  voorvvaartschen  stand  der  rugvin. 

Mijne  beschrijving  is  genomen  naar  een  voorwerp  van  Calcutta.  Ik  bezit  de 
soort   niet  van  den  Indischen  archipel. 

Rasbora  Buchanani  is  het  eerst  beschreven  en  afgebeeld  door  Buchanan  in  zijn 
werk  over  de  visschen  van  de  Ganges.  De  beschrijving  is  echter  weinig  karakteris- 
tisch  en  zou  ook  op  geheel  op  verschillende  andere  soorten  van  het  geslacht  passen. 
De  afbeelding  van  Buchanan  is  vrij  goed  en  laat  de  soort  vrij  wel  herkennen. 
Zij  vertoont  echter  eenige  schubben  te  weinig  op  eene  overlangsche  rei. 

De  heer  MacClelIand  vermeldde  de  soort  ook  als  eene  bewoonster  van  Assam  en 
gaf  er  eene  nieuwe  korte  beschrijving  van.  Hij  meldt  het  aantal  schubben  op  eene 
overlangsche  rei  slechts  25  te  bedragen,  doch  er  zijn  er  stellig  27  of  28  in  de  zijlijn. 
Hij   vond  in  de  maag  fragmenten    van  insekten. 

De  heer  Valenciennes  heeft  Rasbora  Buchanani  vermeld  naar  de  beschrijvingen  en 
afbeelding  van  Buchanan  en  den  heer  MacClelIand,  doch  schijnt  haar  niet  naar  de 
natuur  gekend  te  hebben. 

De  heer  Cantor  heeft  de  soort  het  eerst  als  eene  bewoonster  van  het  eiland  Pinang 


453 

bekend  gemaakt.  Hij  spreekt  van  slechts  23  schubben  tusschen  kieuwopening  en 
staartvin,  welk  getal  vrij  wel  aan  het  door  mij  waargenomene  beantwoordt  wan- 
neer men,  volgens  mijne  tegenwoordige  wijze  van  telling  der  schubben,  de  voorste 
zij  lijn  schub  ben  en  de  staartvinschubben  daarbij  telt. 

In  1853  ontving  ik  het  bovenbeschreven  voorwerp  van  Calcutta  van  den  heer  Th. 
Cantor,  en  beschreef  het  in  mijne  Nalezingen  op  de  ichthyologie  van  Bengalen  en 
Hindostan.  In  die  beschrijving  zijn  eenige  onnaauwkeurigheden  ingeslopen,  welke 
in  de  hierboven  gegevene  zijn  verbeterd. 

Het  is  echter  mijns  inziens  nog  niet  geheel  zeker,  dat  deze  beschrijving  inderdaad 
tot  Cyprinus  rasbora  Buch.  betrekking  heeft,  grondende  ik  mijn'  twijfel  desbetrek- 
keiijk  voornamelijk  op  den  korten  en  slanken  kop  van  mijn  voorwerp,  welke  vol- 
gens de  afbeelding  van  Ijuchanan  en  de  beschrijving  van  den  heer  Cantor  slechts  4^ 
malen  zou  gaan  in  de  geheele  lengte  des  ligchaaras,  terwijl  hij  bij  mijn  voorwerp 
ruim  5  malen  gaat  in  die  lengte. 

Indien  nader  mogt  blijken  dat  mijn  voorwerp  soortelijk  van  Buchanansche  soort 
verschilt,  zal  aan  hetzelve  een  nieuwe  soortnaam  behooren  gegeven  te  worden. 

Rasbora  sumatrana  Blkr. — Sumairasche  Paraai.  Atl.  Cjpr.  Tab.  L  fig.  2. 

Easb.  corpore  elongato  compresso,  altitudine  5  ad  51/3  eirciter  in  ejus  longitudine,  latitudine  2 
circiter  in  ejus  altitudine;  capite  acuto,  non  convexo,  5  eirciter  in  longitudine  corporis  cum ,  3^/i  ad 
4  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  vertice  alepidoto  altitudine  I-/3  circiter,  latitudine 
l'A  circiter  in  ejus  longitudine:  oculis  subposteris,  diametro  3  ad  SVa  in  longitudine  capitis,  dia- 
metro 1V3  ad  1%  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1V3  ad  I2/5  distantibus,  membrana  palpe- 
brali  iridis  marginem  externura  tantum  tegen  te,  apertura  subcirculari;  linea  rostro-dorsali  capite 
declivi  rectiuscula,  nucha  et  dorso  convexa;  rostro  acuto,  non  convexo,  oculo  breviore,  apice  ante 
superiorem  oculi  partem  sito;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  approximatis,  posterioribus 
anterioribus  vix  duplo  majoribus  ;  osse  suborbitali  anteriore  subtrigono,  basi  breviore  sursum  spec- 
tante,  lateribus  longiorlbus  deseendentlbus  inferne  in  angulum  acutiuscule  rotundatum  deorsum  spec- 
tantem  unitis,  crista  longitudinali  oblique  postrorsum  descendente  percurso;  osse  suborbitali  2°  pen- 
tagono,  margine  inferiore  angulato,  postioe  quam  antice  multo  altiore,  non  vel  vix  longiore  quam 
alto,  osse  suborbitali  1°  non  vel  paulo  tantum  humiliore;  osse  suborbitali  3°  valde  lato  osse  sub- 
orbitali 4°  plus  duplo  latiore,  marginem  praeoperculi  posteriorem  subattingente,  oculi  diametro  non 
multo  graciliore;  maxillis  marginibus  oralibus  antice  praesertim  acutis;  maxilla  superiore  maxilla 
inferiore  non  breviore,  mediocriter  antrorsum  protractilj ,  sympbysi  conspicue  et  paulo  post  symphy- 
sin  valde  emarginata  unde  antice  biloba,  vix  ante  oculum  vel  sub  oculi  margine  inferiore  desinente, 
2^/4  ad  S'^/r,  circiter  in  longitudine  capitis;  maxilla  inferiore  symphysin  versus  emarginata,  sympliysi 
ipsa  unco  valde  conspicuo  incisuram  intermaxillarera  intrante  munita,  ramis  oblique  compressis.  in- 
ferno poris  aliquot  longltudinallter  uniseriatis  conspicuis;  labils  gracilibus,  facie  orali  transversim 
striatis;  siilco  labli  superioris  paulo  ante  angulum  oris  desinente;  sulco  labii  inferioris  ab  angulo  oris 
usque  ad  incisuram  inframaxillarem  sese  extendente;  rictu  valde  óbliquo;  operculo  latitudine  l^/s  ad 
13/4  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo  vel  convexiusculo;  apertura  brancliiali  sub 
ossibus  suborbitalibus  posterioribus  desinente ;  dentibus  pharyngealibus    voratoriis  conspicue  uncina- 


454 

tis  2.4.5/5.4.2,  singulis  infra  nncnra  ibssula  ovali  bene  conspicua:  linea  dorsali  convexa  linea  Tentra- 
li  conveia  paulo  ad  nou  humiliore;  ventre  ante  pinnas  ventrales  plano;  squamis  subverticalibus , 
dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatim  striatis,  mediis  lateribus  lis  cetero  cor- 
pore  conspicue  majoribus,  25  vel  26  in  linea  laterali,  9  (8'/-)  in  serie  transversali  quarum  5  (iVa)  supra 
lineara  lateralem,  10  in  serie  longitudinali  occiput  inter  et  pinnara  dorsalem,  ventralibus  infirais  serie 
media  iis  seriebus  lateralibus  non  vel  vix  majoribus ;  linea  luterali  valde  curvata,  basi  ventralium 
plus  triplo  niagis  quam  lineae  dorsali  approximata,  postice  sensim  adscendeiite  et  media  basi  pinnae 
caudalis  desinente,  singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente  vel  superante  notata; 
os.ie  scapulari  trigono  acutiuscule  vel  obtusiuscule  rotundato;  pinna  dorsali  medio  circiter  pinnas 
ventrales  inter  et  analem  sita,  basi  alepidota,  corpore  non  ad  paulo  humiliore,  duplo  circiter  altiore 
quam  basi  longa,  radio  simplice  2°  gracili  cartilagineo  capite  paulo  ad  vis  breviore;  pinnis  peetora- 
libus  acutis  5  ad  5V2  in  longitudine  corporis ,  ventrales  attingentlbus  vel  subattingentibus,  radio 
simplice  gracili;  pinnis  ventralibus  infimo  ventre  insertis,  acutis,  G  ad  63/4  in  longitudine  corporis, 
analem  attingentlbus  vel  fere  attingentibus;  anali  basi  vagina  squamosa  humili  inclusa,  acuta,  e- 
marginata,  dorsali  multo  humiliore,  sat  multo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili 
cartilagineo;  pinna  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  3''/4  ad  4  circiter  in  longi- 
tudine corporis;  colore  corpore  superne  viridi  vel  olivaceo,  inferne  argenteo;  iride  flava  vel  rosea,- 
iascia  cephalo-caudali  argentea  conspicua  nulla;  pinnis  roseis  vel  roseo-hyalinis. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  1/13.  V.  2/8.  A.  3/5  vel  3/6.  C.  7/17/7  vel  8/17/8  lat.  brev.  incl. 
Syn,  Leudscus  sumatranus  Blkr,  Diagn.  nieuw,  vischs.  Sumatra  Tient.  I-IV,  Nat.  T.  Ned.  Ind. 
Ili  p.  601. 

Hab.  Sumatra  (Solok),  in  fluviis. 

Longitudo  3  speciminum  85'"  ad  115'". 

Aanm.  De  keelgatstanden  zij  bij  onderwerpelijke  soort  betrelckelijk  sterk  ont- 
wikkeld, wat  zij  ook  met  Rasbora  kallochroma  gemeen  heeft.  Zij  is  onder  hare 
verwanten  gemakkelijk  herkenbaar  aan  het  geringe  aantal  schubben,  afwezigheid 
van  alle  band-  of  vlekteekening ,  sterken  onderkaakshaak ,  kwabvormige  spits  der 
tusschenkaaksbeenderen,  hoog  en  vijfhoekig  tweede  onderoogkuilsbeen,  zeer  breed 
derde  onderoogkuilsbeen  bij  gelijktijdig  weinig  ontwikkeld  vierde  onder  (achter)  oog- 
kuilsbeen ,  enz. 

Rasbora  bankanensis  Blkr.  —  Banhasche  Paraat.  Atl.  Cypr.  Tab.  XLIX 
fig.  4. 

Kasb.  corpore  oblongo - subelongato  compresso,  altitudine  4'/2  circiter  in  ejus  longiludine,  latitu- 
dine  2  circiter  in  ejus  altitudine;  capite  acuto,  non  convexo,  4i/2  circiter  ia  longitudine  corporis 
cum,  3V3  circiter  in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  vertice  alepidoto,  altitudine  I75  cir- 
citer, latitudine  2  fere  in  ejus  longitudine;  oculis  subposteris,  diametro  2^,3  circiter  in  longitudine  ca- 
pitis,  diametro  1  et  paulo  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  circiter  distantibus,  membrana  pal- 
pebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subeirculari ;  linea  rostro -dorsali  capite 
declivi  rectiuscula,  nucha  et  dorso  convexa;  linea  interoculari  convexa;  rostro  acuto,  non  convexo, 
oculo  breviore,  apice  ante  medium  oculum  circiter  sito;  naribus  orbitae  magis  quam  rostri  apici  ap- 
proximatis,  posterioribus    anterioribus  duplo  circiter  majoribus;  osse  suborbitali  anteriore  subtrigo- 


455 

no,  basi  breviore  sursum  specfante,  lateribus  mnlto  longioribus  descendentibus  inferne  in  angulum 
acutiuscule  rotundatura  deorsum  spectantem  unitia,  crista  longitudinali  oblique  postrorsum  descen- 
dente  percurso;  osse  suborbitali  2o  oblongo-tetragono,  postice  quara  antiee  paulo  altiore,  duplo  cir- 
citer  longiore  quatn  alto,  osse  suborbitali  1°  plus  duplo  hurailiore;  ossibus  suborbitalibus  3'  et  4° 
sat  gracilibus,  sat  longe  a  margine  praeoperculi  posteriore  reraotis,  oculi  diametro  duplo  vel  plus 
duplo  gracilioribus ;  maxillis  marginibus  oralibus  antiee  praesertira  acutis;  maxilla  superiore  maxilltt 
inferiore  paulo  longiore,  vix  antrorsum  protractili,  sytnphysi  leviter  emarginata,  sub  oculi  margi- 
ne anteriore  desinente,  2^/4  circiter  in  longitudine  capitis;  maxilla  inferiore  syraphysin  versus  leviter 
eraar^inata,  symphysi  ipsa  tuberculo  mediocri  incisuram  intermaxillarem  intrante  munita,  ramis 
oblique  compressis,  inferne  poris  consplcuis  nullis:  labiis  gracilibus,  striis  transversis  conspicuis 
nullis;  suloo  labii  superioris  paulo  ante  angulum  oris  desinente;  sulco  labii  inferioris  ab  angulo  oris 
usque  ad  incisuram  infraraaxillarem  sese  extendente;  rictu  valde  obliquo;  operculo  latitudine  1^/i 
circiter  in  ejiis  altitudine;  apertura  brancbiali  sub  ossibus  suborbitalibus  posterioribus  desinente; 
dentibus  pharyngealibus  voratoriis  conspicue  uncinatis  3.5/5.3,  singulis  infra  uncum  fossula  oblonga 
vix;  conspicua;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  non  vel  paulo  tantum  altiore;  ventre 
ante  pïnnas  ventrales  plano;  squamis  subverticalibus,  mediis  lateribus  iis  cetero  corpore  majoribus. 
dimidio  libero  et  dimidio  basali  longitudinaliter  subradiatim  Btriatis,  22  ad  24  in  linea  laterali,  9 
(8V2)  in  serie  transversali  quarum  5  (4'/-2)  supra  lineam  lateralem,  10  vel  11  in  serie  longitudinali 
occiput  inter  et  plnnam  dorsalem;  linea  laterali  valde  curvata,  basi  ventraliura  triplo  vel  triplo  fere 
magis  quam  lineae  laterali  approxiraata,  postice  sensim  adscendente  et  basi  caudalis  inferiore  desinen- 
te, singulis  squamis  tubulo  simplice  raediam  squamam  attingente  vel  superante  notata,-  osse  scapulari 
trigono  obtuse  rotundato ;  pinna  dorsali  medio  circiter  pinnas  ventrales  inter  et  analem  sita,  basi 
alepidota,  acuta,  convexa,  corpore  non  vel  vix  humiliore,  paulo  plus  duplo  altiore  quam  basi  Ion- 
ga,  radio  simplice  2°  gracili  cartilagineo  capite  paulo  breviore:  pinnis  pectoralibus  acutis  6  circi- 
ter in  longitudine  corporis,  ventrales  non  attingentibus,  radio  simplice  gracili;  pinnis  ventralibus 
infimo  ventre  insertis,  acutis,  8  circiter  in  longitudine  corporis,  analem  non  attingentibus,.  anali  a- 
cuta,  emarginata,  dorsali  non  mnlto  humiliore,  non  multo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice 
tertio  gracili  cartilagineo ;  pinna  caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4?  circiter  in 
longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi  (vel  fuscescente ?) ,  inferne  argenteo  (vel  aureo?); 
iride  flava  vel  argentea,-  pinnis  roseis,  dorsali  apicem  versus  et  caudali  membrana  violascente-fusci»; 
anali  apice  mncula  magna  nigra. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.   1/13.  V.  2/8.  A.  3/'5  vel  3/6.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  inel. 

Syn.  Leuciscus  bankanensis  Blkr,  Nalez.  ichth.  faun.  Banka,  Nat.  ï.  Ned.  Ind.     V  p.  192. 

Hab.  Banka  (Marawang) ,  in  fluviis. 

Longitudo  speciminis  unici  64'". 

Aanra.  Niettegenstaande  deze  soort  in  habitus  en  vinbouw  volkomen  beantwoordt 
aan  de  overige  archipclagische  soorten  van  Rasbora,  heeft  zij  een  aanmerkelijk 
daarvan  verschillend  tandenstelsel  en  zij  levert  daardoor  een  voorbeeld  te  meer,  dat, 
hoe  gewigtig  het  tandenstelsel  bij  de  Cypriuoïden  ook  zij  ter  bepaling  van  sommi- 
ge groepen  en  geslachten ,  daarvan  toch  met  omzigtigheid  gebruik  gemaakt  moet 
worden ,  wil  men  niet  vervallen  in  de  opstelling  van  geslachten ,  welke  niet  aan- 
nemelijk zijn.  Overigens  is  de  soort,  behalve  door  het  tandenstelsel,  nog  van  de 
haar  in  habitus  en  vinbouw  verwante  te  onderkennen  aan  haar  kort  ligchaam,  be- 


456 

trekkelijk  grooten  kop  en  korte  onderkaak,  gering  aantal  schubben  op  eene  over- 
langsclie  rei,  groote  zwarte  vlek  aan  den  top  der  aarsvin ,  lage  2=  en  S^onderoogkuils- 
beenderen,  enz. 

RaSBORICHTHYS    Blkr.  —  VLIESOOGKARrER. 

Corpus  elongatum  compressum,  squamis  mediocribus  vestitura,  dor- 
so  humili.  Maxillae  labiis  tenuibus  simplicibus  vestitae.  Cirri  nulli. 
Rostrum  acutum,  breve,  non  ante  os  prominens,  depressiusculum.  Os 
suborbitale  antenus  trigonum  apice  acuto  deorsum  spectante.  Os  an- 
ticum ,  rictu  valde  obliquo  ante  oculum  desinente.  Maxilla  superior  sym- 
physi  non  emarginata,  parum  protractilis.  Maxilla  inferior  symphysi 
tuberculo  bene  conspicuo,  ramis  subhorizontaliter  compressis.  Sulcus 
postlabialis  utroque  latere  margini  maxillae  libero  parallelus ,  cum  sul- 
co  lateris  oppositi  non  unitus.  Oculi  subsuperi,  membrana  palpebrali 
maxima  parte  velati.  Venter  non  cultratus.  Pinna  dorsalis  pauciradi- 
ata  post  pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  pinnam  analem  desinens, 
basi  alepidota,  radio  simplice  postico  toto  cartilagineo.  Pinna  analis 
multiradiata  pinna  dorsali  multo  longior.  Linea  lateralis  vix  curvata. 
Apertura  brancliialis  sub  praeoperculo  desinens.  Dentes  pliaryngeales 
cultriformes  1.3.5/5.3.1  vel  3.5/5.3. 

Aanm.  Het  geslacht  Rasborichthys  berust  op  de  soort,  v?elke  ik  in  het  2e  deel  der 
Acta  Societatis  Regiae  Scientiarum  Indo-Neerlandicae  onder  den  naam  van  Leuciscus 
Helfrichii  heb  bekend  gemaakt.  Dit  geslacht  staat  in  verwantschap  tusschen  Ras- 
bora  en  Opsarius  doch  laat  zich  met  geen  van  beide  vereenigen.  Het  is  reeds  dadelijk 
van  beide  te  onderkennen  aan  het  breede  oog  vlies  dat  het  oog  bijkans  geheel  bedekt 
en  in  het  midden  slechts  eene  smalle  opening  overlaat,  alsmede  aan  het  niet  uit- 
gerande  van  de  bovenkaak.  Van  Rasbora  verschilt  het  bovendien  nog  door  de  be- 
trekkelijk zeer  lange  aarsvin  en  driehoekig  met  de  spits  naar  beneden  gekeerd 
voorste  onderoogkuilsbeen;  en  van  Opsarius  door  de  kleine  voor  het  oog  eindigen- 
de bekspleet.  Voor  zoover  de  tegenwoordig  bestaande  kennis  reikt  is  het  geslacht 
Rasborichthys   aan  Borneo  eigen. 

Rasborichthys  Helfrichi   Blkr.  —  HelfricKs    Vliesoogkarper.    Atl.  Cypr. 
Tab.  XLIX  fiir.  6. 


o' 


Rasboviclith.  corporeelongatocompresso,  altltudine  5%  ad  Ginejuslongitudine,  latitadiae  2circiter 


457 

in  ejus  altitudine;  capite  acuto,  vix  convexo,  52/3  ad  6V3  ia  longitudine  corporis  cum,4V2ad  4?li 
ia  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  vertice  alepidoto,  altitudine  l'/2  ad  l^/s  ,  latitudine  2  circiter 
in  ejus  longitudine;  oculls  subsuperis,  diametro  2^/3  ad  2^/4  in  longitudine  capitis,  diametro  1  et  paulo 
ad  iVi  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  ^/4  ad  1  fera  distantibus,  membrana  palpebrali  valde 
lata  iridem  antice  et  postice  totam  tegente,  apertura  oblonga  verticali;  linea  rostro-dorsali  capite 
declivi  convexiuscula,  nucha  et  dorso  convexa;  linea  interoculari  convexa;  rostro  acuto  non  vel  vix 
convexo,  oculo  sat  multo  breviore,  apice  ante  oculi  partem  superiorem  sito;  naribus  crbitae  vix 
magis  quam  rostri  apici  approximatis ,  posterioribus  anterioribus  multo  majoribus;  osse  suborbitali 
anteriore  trigono,  basi  breviore  sursnm  spectante,  lateribus  longioribus  descendentibus ,  inferne  in 
angulura  acute  rotundatum  deorsum  spectantera  unitis,  crista  longitudlnali  oblique  postrorsum  des- 
cendente  percurso;  osse  suborbitali  2"  elongato-tetragono ,  aatice  quam  postice  altiore,  plus  duplo  lon- 
giore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  plus  duplo  humiliore;  ossibus  suborbitalibus  3*  et  4°  humilibus 
(gracilibus)  longe  a  praeoperculi  margine  posteriore  remotis,  oculi  diametro  triplo  gracllloribus ;  ma- 
xillis  subaequalibus,  marginlbus  oralibus  antice  praesertim  acutis;  maxilla  superiore  parum  antror- 
sum  protractlll,  vix  ante  oculum  vel  sub  oculi  margine  anteriore  desinente,  sympbysi  non  emargina- 
ta,  3V3  ad  3V2  in  longitudine  capitis;  maxilla  inferlore  symphysin  versus  emarginata,  symphysiipsa 
tuberculo  bene  conspicuo,  ramis  subliorizontallter  compressis ,  inferne  po  ris  conspicuis  nullis ;  labiis 
gracilibus ,  strils  transversis  conspicuis  nuUIs ;  sulco  labii  superioris  paulo  ante  angulum  oris  desinen- 
te; sulco  labii  inferioris  ab  angulo  oris  usque  ad  symphysin  inframaxillarem  sese  extendente;  rictu 
valde  obllquo;  operculo  latitudine  2  fere  in  ejus  altitudine;  apertura  branchiali  sub  praeoperculo 
desinente;  dentlbus  pharyngeallbus  cultriformibus ,  1.3.5/5.3.1  vel  3.5/5.3,  singulis  apice  valde  acu- 
tis facie  mastlcatoria  obliqua  concava ;  linea  dorsali  convexa  linea  ventrali  convexa  non  vel  vix  al- 
tiore; ventre  ante  pinnas  ventrales  plano,  post  pinnas  ventrales  carinato;  squamis  subverticalibus , 
striis  longltudinalibus  conspicuis  nullis,  caudallbus  ils  cetero  corpore  paulo  minoribus,  55  ad  60  in 
linea  laterall,  16  vel  17  in  serie  transversali  absque  ventralibus  infimis  quarum  10  supra  lineam 
lateralem,  26  p.  m.  in  serie  longitudlnali  occiput  inter  et  pinnam  dorsalem,  ventralibus  infimis 
longitudinallter  triserlatis,  serie  media  postrorsum  magnitudine  sensim  accrescentibus  iis  seriebus 
lateralibus  non  vel  \\x  majoribus;  linea  laterali  antice  usque  ante  apicem  pinnarum  pectoralium 
declivi,  porro  rectluscula  basi  ventralium  sat  multo  sed  multo  minus  duplo  magis  quam  lineae  dor- 
sali approximata ,  singulis  squamis  tubulo  simplioe  mediam  squamam  attingente  vel  superante  nota- 
ta;  osse  scapulari  trigono  obtuse  rotundato  ;  pinna  dorsali  medio  circiter  pinnas  ventrales  inter  et 
analem  sita,  basi  alepldota,  acuta,  non  vel  vix  emarginata,  corpore  paulo  humiliore,  duplo  circiter 
altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  2°  gracili  cartilagineo  capite  paulo  breviore;  pinnis  pecto- 
ralibus  acutis,  7  fere  ia  longitudine  corporis,  ventrales  non  attingentibus,  basi  alepidotls  ,  radio  sim- 
plice gracili;  pinnis  ventralibus  acutis,  7V2  ad  8  in  longitudine  corporis,  analem  non  attingentibus; 
anali  basi  alepldota,  acuta,  emarginata,  dorsali  multo  sed  multo  minus  duplo  humiliore,  multo  lon- 
giore  quam  alta ,  basi  6  ad  6'/*  in  longitudine  corporis,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo  ;  pinna 
caudali  basi  squamosa,  profunde  incisa,  lobis  acutis  4* /s  circiter  in  longitudine  corporis ;  colore  cor- 
pore superne  flavescente-viridi ,  inferne  argenteo-hyalino ;  iride  argentea  vel  flava;  fascia  pleuro-cau- 
dali  diffusa  argentea;  dorso  fusco  arenato;  pinnis  flavescente-hyalinis. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  1/14.  V.  2/8.  A.  3/18  vel  3/19.  C.  7/17/7  vel  8/17/8  lat.  brev.  incl. 

Syn.   Leuciscus   Helfrichii  Blkr,  Act.  Soc.  Keg.  Scient,  ■  lud.    Neerl,  II  Tiende  bijdrage.  ichthyoL 
Borneo  p.  15, 

Hab.  Borneo  (Kahajan),  in  fluviis. 

Longltudo  2  specimiaum  94'"  et  117'", 

58 


458 

Aanm.  De  ondervverpelijke  soort  schijnt  zeer  zeldzaam  te  zijn  en  is  mij  tot  nog  toe 
slechts  van  de  Kahajan-rivier  geworden.  Zij  heeft  eene  sierlijke  slanke  gedaante  en  is 
overigens  opmerkelijk  door  hare  groote  oogen  en  smalle  onderoogkuilsbeenderen.  Ik 
heb  haar  genoemd  ter  eere  van  den  heer  C.  Helfrich,  aan  wien  de  wetenschap  de 
keunis  van  verscheidene  vischsoorten  van  Borneo  te   danken  heeft. 

Abramis  Cuv.  ,  Règn.  anim.  ed.  1*  II  p.  194;  Heek. ,  Fiscli.  Syr.  p.  42; 
Heek.  Kner ,  Fisch.  oestr.  Mon.  p.  104  ;=;  Blicca  Heek.  :r:  Ballk- 
Rus  Heek.  :r:  Bliccopsis  Heek. ,  Fiseh.  Syr.  p.  42,  43.  —  Blei. 

Corpus  oblongum  valde  compressum ,  squamis  magnis  vestitum , 
dorso  elevato  angulato.  Maxillae  iabiis  tenuibus  simplicibus  vestitae , 
superior  parum  protractilis.  Cirri  nuUi.  Rostrum  obtusum  convexum, 
non  ad  vix  ante  os  prominens.  Os  anticum ,  rictu  obliquo  ante  oeuluni 
desinente.  Maxilla  inferior  maxilla  superiore  brevior  symphysi  non 
uncinata.  Oculi  superi ,  membrana  palpebrali  non  velati.  Linea  late- 
ralis  leviter  curvata.  Venter  ante  pinnas  ventrales  non  cultratus ,  post 
pinnas  ventrales  carina  alepidota.  Pinna  dorsalis  pauciradiata  post 
pinnas  ventrales  ineipiens  et  ante  pinnam  analera  vel  supra  pinnae 
analis  partem  anteriorera  desinens,  radio  simplice  postico  toto  carti- 
lagineo.  Pinna  analis  multiradiata  pinna  dorsali  multo  longior.  Den- 
tes  pharyngeales  contusorii  5/5,  vel  prehensiles  vel  raptatorii  2.5/5.2 
vel  3.5/5.3. 

Aanm.  Cuvier  beperkte  zijne  diagnose  van  het  geslacht  tot  de  weinige  woorden 
//  ni  épines  ni  barbillons;  dorsale  courte,  placée  en  arrière  des  ventrales;  anale 
longue''. 

De  heer  Valenciennes  verwierp  het  geslacht  Abramis  Cuv.  en  vereenigde  het 
met  zijn  geslacht  Leuciscus  ,  hetwelk  alle  de  verschillende  geslachten  omvat ,  in 
welke  na  Cuvier  het  oude  geslacht  Leuciscus  is  gesplitst.  Zeker  is  de  bewering 
van  den  heer  Valenciennes  gegrond ,  dat  de  bepaling  van  Abramis  door  Cuvier  te 
onbepaald  is  om  het  daarnaar  van  Leuciscus  Cuv.  af  te  zonderen ,  doch  de  meeste 
nieuwere  ichthyologen  hebben  zich  niet  vereenigd  met  zijne  meening ,  dat  de  zeer 
talrijke  soorten  welke  hij  onder  den  geslachtsnaam  Leuciscus  heeft  gebragt,  geene 
kenmerken  zouden  opleveren,  standvastig,  bepaald  of  gewigtig  genoeg  om  de  split- 
sing' van  Leuciscus  in  meerdere  geslachten  te  regtvaardigen. 

Na  eene  nieuwe  naauwgezette  studie  der  soorten,  welke  ik  zelf  bezit  en  welke 
van   de  verscliillende  streken  der  oude  en  nieuwe  wereld  door  anderen  zijn  bekend 


459 

gemaakt ,  ben  ik  evenzeer  tot  de  overtuiging  gekomen  dat  de  soorten  van  Leucis- 
cus  Val.  inderdaad  tot  meerdere  natuurlijke  geslachten  te  brengen  zijn.  Men  moet 
echter  in  het  oog  houden,  dat  de  natuur  ten  opzigte  der  Cyprinoïden,  niettegen- 
staande zij  ongeveer  een  achtste  gedeelte  van  alle  bekende  vischsoorten  der  tegen- 
woordige schepping  omvatten ,  niet  vertoont  die  kvvistigheid  van  kenmerken ,  welke 
b.  V.  bij  de  Siluren  zoozeer  de  aandacht  trekt,  —  dat  zij  zelfs  slechts  een  betrekke- 
lijk gering  aantal  kenmerken  heeft  gebezigd  voor  de  meer  dan  1000  soorten  van 
karperachtige  visschen  welke  men  thans  kent,  en  dat  die  kenmerken  daardoor  een 
hooger  gewigt  erlangen  dan  zij  zouden  bezitten  bij  familiën  van  grootere  verschei- 
denheid in  de  bewerktuiging. 

Intusschen  koester  ik  evenzeer  de  overtuiging  ,  dat  men  in  de  opstelling  van 
nieuwe  geslachten  te  ver  is  gegaan  en  dat  vooral  misbruik  is  gemaakt  van  het  tan- 
denstelsel,  om  daarnaar  alleen  nieuwe  geslachten  in  het  leven  te  roepen.  Dit  komt 
mij  ook  voor  geschied  te  zijn   ten  opzigte   van   de   soorten  van  Abramis  Cuv. 

Zoo  heeft  Heckel  op  Gyprinus  brama  L  ,  Cyprinus  blicca  BI.,  Cyprinus  Bug- 
genhagii  BI.  en  Cyprinus  ballerus  L.  vier  verschillende  geslachten  gegrond,  welke 
hij  noemde  Abramis,  Blicca,  Bliccopsis  en  Ballerus.  Later  trok  hij  zijn  geslacht 
Ballerus  weder  in,  doch  hij  had,  mijns  inziens  met  niet  minder  grond,  ook  de 
geslachten  Blicca  en  Bliccopsis  weder  kunnen  intrekken,  welke  door  niets  tenzij 
door  eenige  verschillen  in  het  tandenstelsel  van  Abramis  (volgens  zijne  opvatting) 
zijn  onderscheiden. 

Ik  beschouw  alle  de  onder  de  genoemde  vier  geslachtsnamen  opgesomde  soorten 
als  te  behooren  tot  een  enkel  geslacht ,  voor  hetwelk  de  naam  Abramis ,  als  het 
eerst  voorgesteld,   behouden  dient  te  blijven. 

LuxiLUS  Raf.,  Ichth.  Ohiens. ;  Gir.,  Cypr.  Fish.  Unit.  Stat.,  Proc. 
Ac.  Nat.  Sc.  Philad.  VIII  p.  202  :=i  Stilbe  De  Kay,  Zool.  N. 
York  Fish.  p.  204  ir;  Richardsoniüs  Gir.,  1.  c.  p.  201.  —  Stilbe. 

Corpus  oblongum  valde  compressum ,  squamis  magnis  vestitum ,  dor- 
so  elevato.  Maxillae  aequales  labiis  tenuibus  simplicibus  vestitae.  Cirri 
nulli.  Rostrum  non  ante  os  prominens.  Os  terminale  rictu  parvo  obliquo 
ante  oculum  desinente.  Oculi  subsuperi,  membrana  palpebrali  non  ve- 
lati.  Linea  lateralis  valde  curvata.  Venter  non  cultratus.  Pinna  dorsalis 
pauciradiata  longe  post  pinnas  ventrales  incipiens  et  supra  vel  vix  ante 
pinnam  analem  desinens ,  radio  simplice  postico  toto  cartilagineo.  Pin- 
na analis  multiradiata  pinna  dorsali  multo  longior.  Isthmus  angustus. 
Dentes  pharyngeales  compressorii  5/5  facie  masticatoria  angulis  crena- 


460 

ta,  vel  raptatorii  2.4/4.3  vel  2.5/5.2  facie  masticatoria  nulla  sed  ejus 
loco  carina  non  crenata. 

Aanm.  Het  geslacht  Luxilus  heeft  den  habitus  van  Abramis.  —  Stilbe  De  Kay 
verschilt  er  niet  wezenlijk  van  en  ook  Richardsonius  Gir.  is  er  niet  van  te  onder- 
scheiden ten  zij  door  eenen  eenigzins  anderen  bouw  en  formule  der  keelgatstanden. 
De  verwantschap  met  Abramis  Cuv.  is  zoo  groot,  dat  eene  generische  afscheiding 
daarvan  weinig  geregtigd  schijnt. 

Albürnüs  Rond.;  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  46;  Heek.  Kner,  Fiseh.  oestr. 
Mon.  p.  131;  Girard,  Cypr.  Fish.  N.  Amer.  Proc.  Ac.  Nat.  Sc 
Phil.  VIII  1856  p.  193  m:  Alburnellus  Gir.,  ib.  :=;  Leücaspius 
Heek.  Kner  1.   c.  p.  145.  —  Witvoorn. 

Corpus  oblongo-elongatum  vel  elongatum  compressura ,  squamis  ma- 
gnis deciduis  vestitum ,  dorso  ventre  non  altiore  hnmili.  Maxillae  la- 
biis  tenuibus  vestitae,  superior  parum  protractilis  symphysi  emarginata, 
inferior  prominens  symphysi  tuberculo  incisuram  intermaxillarem  in- 
trante.  Cirri  nulli.  Rostrum  breve  acutum  non  ante  os  prominens.  Os 
superum ,  rictu  valde  obliquo  ante  oculum  desinente.  Oculi  posteri  vel 
superi ,  membrana  palpebrali  non  velati.  Linea  lateralis  valde  curva- 
ta.  Venter  ante  pinnas  ventrales  non  cultratus,  post  ventrales  carina- 
tus.  Pinna  dorsalis  pauciradiata  post  pinnas  ventrales  incipienset  supravel 
vix  ante  pinnam  analem  desinens ,  radio  simplice  postico  toto  cartilagineo. 
Pinna  analis  multiradiata  pinna  dorsali  multo  ad  sat  multo  longior. 
Dentes  pharyngeales  raptatorii  laeves  2.5/5,2,  vel  2-4/4.2,  vel  contu- 
sorii  facie  masticatoria  crenulati  5/5. 

Aanm.  Het  geslacht  Alburnus,  zooals  het  hierboven  is  omschreven,  staat  ia 
verwantschap  tusschen  Abramis  en  Scardinius  en  toont  ook  reeds  de  verwantschap 
aan  tusschen  Abramis  en  Pelecus,  een  der  tusschenleden  van  deze  geslachten 
daarstellende.  Het  onderscheidt  zich  van  Scardinius  standvastig  doordien  er  de  aarsvin 
aanmerkelijk  langer  is  dan  de  rugvin,  Z^^-  heeft  ten  deze  veel  overeenkomst  met 
Abramis ,  doch  onderscheidt  zich  daarvan  weder ,  behalve  door  slanker  ligchaam , 
lagen  rug  en  snuit,  door  de  zeer  schuinsche  bekspleet ,  welke  naar  boven  is  ge- 
keerd. De  tusschenkaakbeensinsnijding  met  daarin  passenden  onderkaaksknob- 
bel    zie    ik    ook   reeds    van    enkele   soorten  van    Abramis  vermeld.     De  kenmerken 


461 

voor  Alburnus  zijn  alzoo  weinig  scherp  te  stellen,  wat  de  waarde  van  dit  geslacht  zeer 
twijfelachtig  maakt.  Ook  is  een  der  soorten,  Cyprinus  bipunctatus  L. ,  door  Heckel 
tot  Alburnus  gebragt ,  veeleer  onder  Abramis  te  rangschikken,  wat  ook  geldt  voor 
Alburnus  coeruleus  Heek. 

Heckel  en  Kner  hebben  in  den  jongsten  tijd  een  nieuw  geslacht  voorgesteld  naar 
eene  door  hen  bij  Leniberg  ontdekte  soort,  welke  zij  Leucaspius  abruptus  hebben 
genoemd,  üe  soort  valt  echter  in  habitus,  beschubbing  en  vinbouw  geheel  bin- 
nen de  grenzen  van  Alburnus.  Zij  verschillt  slechts  door  hare  eenreijige  gekerfde 
tanden  van  de  overige  soorten  van  Alburnus  en  heeft  uitwendig  het  bijzondere , 
even  als  Alburnus  delineatus  (Squalius  delineatus  Heek.)  dat  de  zijlijn,  hoezeer  sterk 
dalende  even  als  bij  Alburnus,  er  slechts  op  het  voorste  gedeelte  des  ligchaams 
zigtbaar  is,  eene  bijzonderheid,  welke  ook  bij  soorten  van  Systomus  aangetroffen 
wordt.  Ik  heb  deze  soort  in  de  aan  het  hoofd  dezer  groep  voorkomende  lijst  onder 
het  geslacht  Alburnus  opgebragt. 

Hybopsis  Ag. ,  Fish.  Tenness.  River,  Amer.  Journ.  Sc.  Arts.  2^  Ser. 
Vol.  XVII  1854.;  Gir.,  Cypr.  Fish.  Unit.  Stat.,  Froc.  Ac.  Nat. 
Ac.  Philad.  VIII  p.  210  — Hüdsonius  Gir.  —  Stompvoorn. 

Corpus  elongatum  compressum,  squamis  magnis  vestitum.  Maxillae 
labiis  tenuibus  simplicibus  vestitae.  Cirri  2  supramaxillares  vel  nulli. 
Caput  subconicum,  rostro  brevi  rotundato  vel  truncato  ante  os  pro- 
minente. Maxilla  superior  protractilis  sub  oculi  margine  anteriore  de- 
sinens.  Os  inferum ,  rictu  vix  ante  oculum  desinente.  Linea  lateralis  non 
vel  vix  curvata.  Pinna  dorsalis  pauciradiata ,  supra  pinnas  ventrales  in- 
cipiens,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Pinna  analis  pauciradiata, 
pinna  dorsali  brevior  ad  vix  longior.  Istlimus  augustus.  Dentes  pha- 
ryngeales  compressorii  uncinati  1.4/4.1,  vel  0.4/4.1,  vel  2.4/4.2,  vel 
2.4/4.1,  vel  0.4/4.2  facie  masticatoria  gracili. 

Subg.  Hybopsis  Ag.  —  Cirri  2  supramaxillares. 
Hudsonius  Gir.  —  Cirri  nulli. 

Aanm.  De  heer  Agassiz  spreekt  in  zijne  diagnose  niet  van  de  voeldraden ,  wel- 
ke echter  volgens  den  heer  Girard  aanwezig  zijn.  Hudsonius  Gir.  zou  van  Hybop- 
sis slechts  verschillen  door  de  afwezigheid  dier  voeldraden.  Het  is  hier  dan  ook 
slechts  als  ondergeslacht  van  Hybopsis  opgebragt. 


402 

é 

Leucosomüs  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  52;  Gir. ,  Cypr.  Fish.  Un.  St.  Proc. 
Aead.   Nat.    Se.   Philad.  VIII  p.  189  :r!   Cheilonemus  Baird  :=: 
PoGONiCHTHYS  Gir. ,  Desei'.  New.  Fish.  eoU.  by  Heermann ,  Proc. 
Ac.    N.   Sc.    Philad.  VII  p.  136,  Cyprin.    Fish.    Un.    Stat,    ib. 
VIII  p.  187  -  NocoMis  Gir.,  ib.  VIII  p.  190.  — Draad  voorn. 

Corpus  elongatum  vel  subelongatum  fusiformi-compressura,  squamis 
magnis  vestitum.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  inclusae.  Cirri  2 
.supramaxillares.  Rostrum  paulo  vel  non  ante  os  prominens.  Os  anticurn 
vel  subinferum  rictu  magno.  Oculi  superi,  membrana  palpebrali  non 
velati.  Linea  lateralis  curvata.  Venter  non  cultratus.  Pinna  dorsalis  pau - 
ciradiata  supra  vel  post  pinnas  ventrales  incipiens  et  paulo  ante  pin- 
nani  analem  desinens ,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Pinna  analis 
pauciradiata  pinna  dorsali  non  longior.  Dentes  pharyngeales  raptatorii 
oompressi  2.4/4.2,   vel  2.5/4.3,    vel  2.5/4.2,  vel    1.4/4.2,  vel  1.4/4.1. 

Aanm.  Volgens  de  door  den  heer  Girard  zelven  gegevene  diagnose  van  het  ge- 
slacht Pogonichthys  zou  het  van  Leucosomüs  voornamehjk  slechts  verschillen  door 
de  aanwezigheid  van  eene  kaauwvlakte  aan  de  overigens  naar  dezelfde  type  gebouw- 
de en  even  zoo  geplaatste  keelgatstanden ,  zoodat  er  geen  genoegzame  grond  schijnt 
te  bestaan  om  het  van  Leucosomüs  te  scheiden.  De  verschillen  tusschen  Leucoso- 
müs en  Nocomis  Gir.  zijn,  althans  volgens  de  diagnose  van  den  heer  Girard,  van 
geen  hooger  gewigt,  zoodat  ook  misschien  Nocomis  in  Leucosomüs  zal  behooren  te 
worden  opgelost.  De  type  van  Leucosomüs  is  Leuciscus  Storeri  Val.  (Leuciscus 
pulchellus  Stor.),  doch  behalve  deze  soort  kent   men  thans  nog  een  aantal  andere. 

Leucosomüs  herinnert  door  zijne  bovenkaaksdraden  en  dentitie  het  geslacht  Go- 
bio,  maar  het  heeft  meer  den   habitus  van  Leuciscus  of  Alburnus. 

Ceratichtiiys  Baird  Gir.,  Cypr.  Fish.  Unit.  Stat. ,  Proc.  Aead.  Nat. 
Sc.  Philad.  VIII  p.  212.  —Baardvoorn. 

Corpus  elongatum  subfusiformi-compressum,  squamis  magnis  ve- 
stitum. Maxillae  labiis  simplicibus  vestitae.  Cirri  2  supramaxillares.  Ca- 
put  supra  depressum,  rostro  convexo  ante  os  prominente.  Os  subtermi- 
nale ,  rictu  mediocri  horizontali.  Oculo  superi  membrana  palpebrali  non 
velati.  Linea  lateralis  vix  curvata.  Pinna  dorsalis  pauciradiata ,  supra 
pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  pinnam  analem  desinens ,  radio  sim- 


463 

plice  postico   cartilagineo.  Pinna  analis  pauciradiata  pinna  dorsali  vix 
vel  non  longior.  Isthmus  latus.  Dentes  pharyngeales  prehensiies  4/4. 

Aanm.  Ceratichthys  schijnt  het  naaste  vervvant  te  zijn  aan  Leucosomus  Heek. 
ca  zich  daarvan  voornaraelijlc  te  onderscheiden  door  kleinere  bekspleet,  nagenoeg 
regte  zijlijn  en  eenreijige  keelgatstanden. 

Semotilus  Raf.,  Ichth.  Ohiens. ;  Gir.,  Cypr.  Fish.  Un.  Stat-,  Pfoc. 
Acad.  Nat.  Scienc  Philad.  VIII  p.  203. — Schijnvoorn. 

Corpus  oblongum  vel  subelongatum  corapressum,  squamis  magnis  ves- 
titum ,  dorso  elevato.  Maxillae  aequales  labiis  teretibus  siniplicibus  in- 
clusae.  Cirri  nulli.  Rostrum  convexum  non  ante  os  prominens.  Os  ter- 
minale ,rictu  obliquo  sat  magno.  Oculi  superi ,  membrana  palpebrali  non 
velati.  Linea  lateralis  pai'um  curvata.  Venter  non  cultratus.  Pinna  dor- 
salis  pauciradiata ,  post  pinnas  ventrales  ineipiens  et  supra  vel  vix  ante 
pinnam  analem  desinens ,  radio ,  simpliee  postico  toto  cartilagineo.  Pin- 
na analis  pauciradiata  pinna  dorsali  non  vel  vix  longior.  Isthmus  an- 
gustus.  Dentes  pharyngeales  voratorii  2.5/5.2  vel  2.4/5.2  facie  raastica- 
toria  nuUa. 

Aanm.  Het  geslacht  Semotilus  komt  mij  voor  zeer  na  verwant  te  zijn  aan  het 
tweedradige  geslacht  Leucosomus  Heek. 

ScARDiNius  Bp.,  Faun.  Ital.  III;  Heek.,  Fisch.  Syr.  p.  47;  Heek. 
Kner,  Fisch.  oestr.  Mon.  p.  153:=;  Idus  Heek.,  Fisch.  Syr.  p. 
47  —  Voorn. 

Corpus  oblongum  compressum ,  squamis  magnis  vestitum ,  dorso  an- 
gulato.  Maxillae  labiis  tenuibus  simplicibus  vestitae,  superior  parum 
protractilis.  Cirri  nulli.  Rostrum  breve  vix  vel  non  convexum,  non 
ante  os  prominens.  Os  anticum,  rictu  obliquo  ante  oculum  desinente. 
Maxilla  inferior  maxilla  superiore  vix  brevior.  Oculi  superi  membra- 
na palpebrali  non  velati.  Linea  lateralis  mediocriter  curvata.  Venter 
ante  pinnas  ventrales  non  cultratus.  Pinna  dorsalis  pauciradiata,  post 
pinnas  ventrales  ineipiens  et  ante  pinnam  analem  vel  supra  initium 
pinnae   analis  desinens,  radio  simpliee  postico  toto  cartilagineo.    Pin- 


464 

na  analis  pauciradiata  pinna  dorsali  brevior  ad  vix  longior.  Dentes 
pharyngeales  raptatorii  facie  masticatoria  compressi  crenulati  vel  ser- 
rati  vel  laeves  3.5/5.3. 

Aanm.  Scardinius  is  een  middending  tusschen  Leuciscus  en  Abramis.  Het  heeft 
de  korte  aarsvin  van  Leuciscus,  doch  de  rugvin  achter  de  buikvinnen  ingeplant 
evenals  Abramis,  van  welk  nominaal  geslacht  het  uitwendig  slechts  verschilt  door 
de  korte  aarsvin  en  den  niet  of  naauwelijks  bollen  snuiten  betrekkelijk  zeer  schuin- 
sche  bekspleet.  De  gezaagde  of  gekartelde  keelgatstanden  treft  men  aan  noch  bij 
Abramis,  noch  bij  Leuciscus.  Scardinius  is  alzoo  scherpte  onderscheiden  van  beide 
genoemde  genera,  doch  het  blijft  de  vraag  of  aan  die  kenmerken  generische  waarde 
te  hechten  is,  wat  ik  zeer  betwijfel. 

Het  geslacht  Idus  verschilt  in  niets  van  Scardinius,  ten  zij  door  het  gladde 
der  keelgatstandvlakten  en  behoort  alzoo  met  Scardinius  vereenigd  te  worden. 

Leuciscus  Rond.;  Klein.;  Cuv. ,  Règn.  anim.  ed.  1*  lip.  194;  Heek., 
Fisch.  Syr.  p.  49;  Heek.  Kner,  Fisch.  oestreich.  Mon.  p.  169 
—  Leucos  Heek. ,  Fisch.  Syr  p.  48  ;^  Sqüaliüs  Bp. ,  Faun.  Ital. , 
lm    Telestes  Bp. ,  F.  Ital.  —  Witvisch. 

Corpus  oblongum  vel  elongatum  compressum  vel  teretiusculum ,  squa- 
mis  magnis  vel  mediocribus  vestitum ,  dorso  elevato  ad  humili.  Maxil- 
lae  labiis  tenuibus  teretibus  simplicibus  vestitae,  superior  parum  pro- 
tractilis.  Cirri  nuUi.  Rostrum  obtusum  vel  obtusiusculum  convexum , 
non  ad  vix  ante  os  prominens.  Os  anticum,  rictu  plus  minusve  obli- 
quo  ante  oculum  desinente.  Oculi  superi  vel  subposteri,  membrana 
palpebrali  non  velati.  Linea  lateralis  medioeriter  ad  valde  curvata- 
Venter  ante  pinnas  ventrales  non  cultratus.  Pinna  dorsalis  pauciradi- 
ata supra  vel  vix  post  pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  pinnam  ana- 
lem  desinens,  radio  simplice  postico  toto  cartilagineo.  Pinna  analis 
pauciradiata  pinna  dorsali  vix  ad  non  longior.  Dentes  pharyngeales 
contusorii  6/5  vel  5/5,  vel  raptatorii  2.5/5.2  vel  2.5/4.2. 

Aanm.  De  verwantschap  van  Leuciscus,  zooals  het  boven  omschreven  is,  met 
Abramis  is  zoo  groot ,  dat  de  bewering  van  den  heer  Valenciennes  opzigtelijk  het  niet 
generische  verschil  tusschen  Abramis  en  Leuciscus^  indien  zij  doorhem  slechts  was 
toegepast  op  de  soorten  van  Leuciscus  en  Leucos,  zooals  dit  geslacht  door  de  nieuwere 


465 

ichthyologen  is  opgevat,  in  mijn  oog  zeer  aanneraelijk  zou  zijn.  Leuciscus  zou 
dan  in  dezelfde  verhouding  staan  tot  Abramis,  als  Rohteichthys  tot  Rohtee,  of, 
indien  men  de  verhouding  der  lengte  van  rugvin  en  aarsvin  wil  omkeeren,  als 
Cyclocheilichthys  (Siaja)  microlèpis  tot  de  overige  soorten  van  Cyclocheilichthys. 
Abramis  erlangt  dan  zelfs  naauwelijks  de  waarde  van.  een  subgenus  tegenover  Leu- 
ciscus ,  en  nog.  andere  door  de  nieuwere  schrijvers  opgestelde  geslachten  van  Leu- 
ciscini  staan  ten  opzigte  hunner  generische  waarde  in  ongeveer  gelijke  verhouding. 
Zonder  alzoo  die  geslachten  aan  te  nemen  ,  heb  ik  ze  hier  slechts  vermeld  met 
de  karakters,  door  de  ichthyologen  aan  ze  toegekend,  om  althans  in  den-  chaos 
van  verwante  soorten  van  het  groote  geslacht  Leuciscus  een>  helderder  overzigt  te 
behouden.  Leucos  Heek.  verschilt  in  niets  van  Leuciscus  Heek.  ten  zij  door  een 
tand  minder  in  het  linker  keelgatsbeen  en  is  daarom  hier  met  Leuciscus  vereenigd. 
Ik  heb  evenzeer  gemeend  het  geslacht  Squalius  Bp.  te  moeten  beschouwen  als  niet 
wezenlijk  van  Leuciscus  verschillende.  Het  zou  inderdaad  door  niets  wezenlijks  van 
Leuciscus  te  onderscheiden  zijn-,  tenzij  door  eene  wijziging  in  het  tandenstelsel 
(dentes  raptatorii  2.5/5.2) ,  eene  wijziging,  welke  door  geenerlei  uitwendig  kentee- 
kea  vertegenwoordigd  is.  Bovendien  zijn  door  Heckel  eenige  soorten  tot  zijn  ge- 
slacht Squalius  gebragt,  zooals  Squalius  berag  en  Squalius  lepidus,  welke  geheel 
den  habitus  vertoonen  van  Aspius,  en  ook,  althans  Squalius  lepidus,  den  bouw 
der  kaken  geheel  overeenkomstig  aan  dien  van  Aspius  hebben ,  van  welk  geslacht 
zij  door  Heckel  dan  zeker  alleenlijk  op  grond  van  bijzonderheden  in  het  tanden- 
stelsel afgezonderd  zijn. 

Telestes  Bp.  laat  zich  met  even  weinig  grond  van  Squalius  en  Leuciscus  afschei- 
den. Aan  den  zvvartachtigen  overlangschen  band  des  ligchaams,  waarop  eigenlijk 
het  kenmerkende  van  het  geslacht  zou  neerkomen ,  is  in  geen  geval  meer  dan 
soortelijke  waarde  te  hechten. 

Leuciscus ,  in  den  omschreven  zin  als  nominaal  geslacht  aangenomen ,  verschilt  dan 
in  het  wezenlijke  slechts  van  Abramis,  doordien  de  rugvin  er  boven  of  naauwe- 
lijks achter  den  grond  der  buikvinnen  begint  en  niet  of  slechts  weinig  korter  is 
dan  de  aarsvin. 

Alburxops  Gir. ,  Cyprin.  Fish.  Unit.   Stat. ,  Proc.  Ac.  Nat.  Sc.  Phil. 
VIII  p.  1 94.  —  Stompwit viscH, 

Corpus  oblongum  vel  elongatum  compressum ,  squamis  magnis  deci- 
duis  vestitum.  Maxilla  labiis  teretibus  vestitae.  Cirri  nulli.  Rostrum 
inerassatum  ante  os  prominens.  Os  inferum,  rictu  mediocri.  Linea  la- 
teralis  vix  curvata.    Pinna  dorsalis  pauciradiata ,  supra  pinnas  ventra- 

59- 


466 

les  incipiens,  radio  simplice  postico  toto  cartilagineo.  Pinna  analis 
pauciradiata.  Isthmus  angustas.  Dentes  pharyngeales  pveliensiles  lae- 
ves    2.4/4.2    vel  1.4/4.2  facie  masticatoria  gracili  (interdum  contorta). 

Aanm.  Het  geslacht  Alburnops  schijnt  na  aan  Leuciscus  verwant  te  zijn  en 
daarvan  slechts  te  verschillen  door  afvallige  schubben  en  dikken  snuit.  Eene 
scherpere  bepaling  is  zeer   wenschelijk. 

CypRiNELLA    Gir. ,    Cypr.    Fish.    Unit.    Stat. ,    Proc.    Ac.    Nat.   Sc. 
Philad.  VIII  p.  16G  n:  Moniana  Gir. ,  ibid.  p.  199.— Karpervoorn. 

Corpus  oblongum  vel  subelongatum  compressum,  squamis  magnis 
vel  mediocribus  altis  brevibus  vestitum.  Maxillae  labiis  tenuibus  sim- 
plicibus  vestitae.  Cirri  nuUi.  Rostrum  convexum  plus  minusve  ante 
os  prominens.  Os  subanticum  rictu  obliquo  brevi.  Oculi  superi  mem- 
brana  palpebrali  non  velati.  Linea  lateralis  mediocriter  curvata.  Venter 
non  cultratus.  Pinna  dorsalis  supra  vel  vix  post  pinnas  ventrales  in- 
cipiens, pauciradiata,  radio  simplice  postico  cartilagineo.  Pinna  ana- 
lis pauciradiata  dorsali  non  vel  vix  longior.  Isthmus  augustus.  Den- 
tes pharyngeales  raptatorii  graciles  compressi  4/4  vel  1.4/4.1 ,  facie  mas- 
ticatoria nulla  sed  ejus  loco  crista  leviter  crenulata. 

Aanm.  Ik  zie  geen'  voldoenden  grond,  waarom  Moniana  door  den  heer  Girard 
als  een  van  zijn  geslacht  Cyprinella  verschillend  genus  beschouwd  wordt,  verschil- 
lende het,  naar  de  door  den  heer  Girard  zelven  gegevene  diagnosen  slechts  van 
elkander  door  eene  geringe  wijziging  in  de  formule  der  keelgatstanden.  Ik  beschouw 
daarom  voorloopig  alle  tot  Moniana  gebragte  soorten  als  te  behooren  tot  Cyprinella, 
welks  waarde  als  genus  echter  insgelijks  nog  te  betwijfelen  valt. 

CoDOMA    Gir.,    Cypr.    Fish.  Unit.  Stat,,  Proc.  Ac.  Nat.  Hist.  Phil. 

VIII    p.    194.  — CODOMAVOOKN. 

Corpus  oblongum  vel  subelongatum  compressum ,  squamis  mediocri- 
bus vestitum.  Maxillae  aequales  labiis  teretibus  vestitae.  Cirri  nulli. 
Caput  breve.  Rostrum  rotundatum  non  ante  os  prominens.  Os  ter- 
minale rictu  ante  oculum  desinente.  Linea  lateralis  parum  curvata. 
Pinna  dorsalis  pauciradiata  paulo  post  pinnas  ventrales  incipiens,  ra- 
dio simplice    postico    cartilagineo   edentulo.  Pinna  analis  pauciradiata. 


467 

Isthmus  sat  latus.     Dentes  pharyngeales  raptatorii  4/4  facie  masticato- 
ria  nulla. 

Aanm.  De  heer  Girard  plaatst  dit  geslacht  ia  zijn  aangehaald  artikel  tusschen  Al- 
burnops  en  Plargyrus.  Van  Codoma  geldt  echter  hetzelfde,  wat  opzigfelijk  Cyprinella 
en  Alburnops  is    aangemerkt. 

Smiliogaster  Blkr.  —  SchePwPbüikkarper. 

Corpus  oblongum  compressum  squamis  parvis  non  radiatis  vestitum, 
dorso  elevato.  Maxillae  aequales  labiis  teretibus  simplicibus  vestitae- 
Cirri  nulli.  Rostrum  angulatum.  Venter  cultratus  valde  convexus. 
Linea  lateralis  per  media  latera  decurrens.  Pinna  dorsalis  paueiradi- 
ata  spina  ossea  serrata  munita.  Pinnae  pectorales  médiocres,  analis 
multiradiata,  elongata.  Plica  analis  squamis  majoribus  nullis.  Den- 
tes pharyngeales  compressi  2.2.4/4.2.2,  facie  masticatoria  obliqua  trun- 
cata  peripheria  plurituberculata. 

Aanm.  De  soort,  door  den  heer  Valenciennes  onder  den  naam  van  Leuciscus 
Belangeri  bekend  gemaakt,  behoort,  wegens  haren  mesvormig  gekielden  buik  tot  de 
groep  van  Chela  en  is  daarin ,  wegens  haren  rugdoorn  verwant  aan  Culter  Bas.  doch 
gemakkelijk  te  onderkennen  aan  hoog  ligchaam,  tanden  van  den  rugdooru,  niet  boven- 
staande mondopening,  niet  of  weinig  gebogene  zijlijn,  enz. 

Culter  Basil. ,  Ichth.  Cliin.  bor. ,  Nouv.  Mem,  Sociét.   Impér.    Na- 
tural.  Moscou  X  1855  p.  236. — ■  Doornmesvisch. 

Corpus  elongatum  compressum ,  squamis  mediocribus  vel  parvis  mag- 
nitudine  valde  inaequalibus  vestitum,  dorso  humillimo  ventre  convexo 
multo  humiliore.  Maxillae  labiis  teretibus  simplicibus  vestitae.  Cirri 
nulli.  Rostrum  breve ,  non  prominens.  Os  superum  rictu  subverticali. 
Maxilla  inferior  ante  maxillam  superiorem  prominens,  elevata,  angus- 
ta.  Apertura  brancliialis  ampla.  Venter  cultratus.  Pinna  dorsalis  post 
pinnas  ventrales  incipiens  et  ante  pinnam  analem  desinens ,  radio  sira- 
plice  postico  osseo  edentulo.  Pinna  analis  multiradiata,  dorsali  lon- 
gior.  Linea  lateralis  valde  curvata.  Squamae  nuchales  supra  praeoper- 
culum  incipieutes.  Plica  analis  squamis  majoribus  vestita  nulla.  Vesica 
aërea  triloba. 


468 

Aanm.  Het  geslacht  Culter  heeft  in  habitus  veel  van  Pellona  en  behoort  in  de 
groote  rei  der  Cheilognathinen  in  de  nabijheid  van  Chela,  wegens  den  algemeenen 
bouw  des  ligchaams.  Het  is  echter  daarvan  gemakkelijk  te  onderkennen  aan  de 
aanmerkelijk  meer  voorwaarts  ingeplante  rugvin  en  den  sterk  ontwikkelden  rugdoorn. 
De  heer  Basilevvski  brengt  tot  zijn  geslacht  Culter  6  soorten  uit  noordelijk  China, 
welke  hij  genoemd  heeft  Culter  alburnus,  Culter  erythropterus,  Culter  mongolicus, 
Culter  pekinensis,  Culter  exiguus  en  Culter  leucisculus.  De  drie  eerste  dezer  soor- 
ten behooren  vrij  zeker  tot  het  geslacht,  zooals  het  boven  is  omschreven  en  hebben 
met  Chela  gemeen  den  scherpen  gekielden  buik ,  doch  het  komt  mij  voor  dat  de 
overige  drie  soorten  niet  in  hetzelve  plaats  kunnen  blijven  nemen. 

Ook  Leuciscus  recurviceps  Richds.  is  eene  soort  van  Culter,  even  als  waarschijn- 
lijk ook  Leuciscus  acutus  Richds.  en  Leuciscus  machaeroides  Richds. ,  althans ,  in- 
dien deze  slechts  naar  afbeeldingen  van  Reeves  bekende  soorten  den  achtersten  on- 
verdeelden  rugvinstraal  beenig  hebben. 

Laubuca  Blkr.  —  Laubuka. 

Corpus  oblongum  valde  compresura ,  squamis  magnis  vestitum ,  dorso 
ventre  elevato  humiliore.  Maxillae  labiis  tenuibus  simplicibus  vestitae , 
superior  parura  protractilis.  Cirri  nuli.  Eostrum  breve  humile,  non 
ante  os  prominens,  apice  supra  vel  ante  oculi  marginem  superiorem 
sito.  Os  suborbitale  anterius  tetragonum.  Oculi  posteri ,  membrana 
palpebrali  non  velati.  Os  antieo-superura ,  rictu  valde  obliquo  ante 
oeulum  desinente.  Maxilla  superior  symphysi  prominens  non  emargi- 
nata.  Maxilla  inferior  maxilla  superiore  non  vel  vix  brevior  tuberculo 
vel  unco  symphysiali  nuUo.  Squamae  corpore  magnitudine  subaequa- 
les,  nuchales  longe  post  oculura  incipientes.  Venter  a  gula  usque  ad 
anum  cultratus  carina  tenui.  Linea  culo-ventralis  reijulariter  convexa. 
Pinnae  ventrales  lateraliter  supra  carinam  ventris  insertae.  Linea  la- 
teralis  valde  curvata  iineae  ventrali  multo  magis  quam  lineae  dorsali 
approximata.  Pinna  dorsalis  paueiradiata ,  tota  vel  maxima  parte  supra 
pinnam  analem  sita ,  radio  simplice  postico  toto  cartilagineo.  Pinnae 
pectorales  capite  longiores.  Pinna  analis  raultiradiata  pinna  dorsali 
multo  ad  plus  duplo  longior,  basi  vagina  squamosa  inclusa.  Apertura 
branchialis  sub  oculo  desinens.  Dentes  pharyngeales  uncinati  voratorii 
2.4.5/5.4.2. 


469 

Aatim.  Ik  neem  den  door  Bachanan  aan  de  typische  soort  van  dit  geslacht 
gegeven'  naam  aan  voor  het  geslacht  zelf.  Ik  beperk  het  tot  die  soorten,  welke, 
in  algeineenen  habitus  van  ligchaam  en  vinnen  aan  Chela  beantwoordende ,  daarvan 
echter  verschillen  door  een'  anderen  bouw  der  kaken ,  door  afwezigheid  van  het  haaks- 
gewijs  uitsteeksel  aan  de  onderkaak,  door  afwezigheid  evenzeer  van  de  uitranding 
aan  de  symphysis  der  bovenkaak,  door  op  gewone  wijze  ver  achter  het  oog  beginnende 
nekschubben ,  meer  regelmatige  beschubbing  des  ligchaams  en  eene  grootere  kieuw- 
spleet die  zich  tot  onder  het  oog  uitstrekt.  Ik  heb  deze  kenmerken  naauwkeurig 
kunnen  vaststellen  bij  de  eenige  soort,  welke  ik  van  dit  geslacht  bezit  en  welke  de- 
zelfde is  als  Ferilampus  guttatus  McCl.  of  Cyprinus  laubuca  Euch. 

Chela  Buch.,  Account  Fish.  Gang.  p.  285 ;  Swains.,  Nat.  Hist.  Fish. 
II  p.  285;  Heek.,  Fiseh.  Syr.  p.  44  :r^  Oxygaster  V.  Hass., 
Alg.  Konst-  en  Letterb.  1823  II  p.  133=:  Pelkcus  Ag.,  Mem. 
Neuch.  I  1836;  Heek.,  Fiseh.  Syr.  p.  45;  Heek.  Kner,  Fiseh. 
oestr.  Mon.  p.  126  =J  Salmophasia  Swains.,  Nat.  Hist.  Fish.  II 
p.  285. — Meskarpepw.. 

Corpus  oblongum  vel  elongatutn  valde  compressuin ,  squamis  ma- 
gnis vel  parvis  vestitum ,  dorso  ventre  elevato  hurailiore.  Maxillae  labiis 
tenuibus  simplicibus  vestitae,  superior  parum  protractilis.  Cirri  nulli. 
Rostrum  breve  humile ,  non  ante  os  prominens ,  apice  supra  vel  ante 
oculi  marginem  superiorem  sito.  Os  suborbitale  anterius  trigonum  vel 
tetragonum  parte  graciliore  deorsum  spectante.  Oculi  posteri  vel  inferi, 
membrana  palpebrali  non  velati.  Os  antico-superum,  rictu  valde  obliquo 
ante  oculum  desinente.  Maxilla  superior  symphysi  emarginata.  Maxilla 
inferior  maxilla  superior  non  brevior  syniphysin  versus  emarginata, 
symphysi  ipsa  tuberculo  osseo  uneinata  unco  incisuram  intermaxilla- 
rem  intrante,  Sulcus  postlabialis  utroque  latere  margini  maxillae  libero 
parallelus ,  eum  sulco  lateris  oppositi  non  unitus.  Squamae  corpore 
magnitudine  vulgo  valde  diversae ,  nuehales  supra  oculum  incipientes. 
Venter  a'gula  usque  ad  anum  eultratus  carina  tenui.  Linea  gulo-ven- 
tralis  regulariter  convexa.  Pinnae  ventrales  lateraliter  supra  carinam 
ventris  insertae.  Linea  lateralis  valde  curvata  lineae  ventrali  multo  ma- 
gis  quam  lineae  dorsali  approximata.  Pinna  dorsalis  pauciradiata  tota 
vel  maxima  parte  ?upra    pinnam    analem    sita    radio  simplice  postico 


470 

toto  cartilagineo.  Pinnae  pectorales  capite  longiores.  Pinna  analis  multi- 
radiata  pinna  dorsali  multo  ad  plus  quintuplo  longior,  basi  vagina 
squamosa  inclusa.  Apertura  branchialis  sub  praeoperculo  desinens. 
Dentes  pharyngeales  raptatorii  2.4.5/5.4.2  vel  2.5/5.2  vel  4.4/4.4. 

Aanm.  Het  geslacht  Chela  is  een  der  meest  natuurlijke  en  best  bepaalbare  der 
familie.  Het  staat  in  verwantschap  tusschen  Laubuca  en  Macrochirichthys.  Van 
Laubuca  onderscheidt  het  zicli  door  een'  anderen  bouw  der  kaken ,  zijnde  bij  Laubuca 
de  bovenkaak  niet  uitgerand  en  aan  de  symphysis  zelfs  scherp  uitpuilende,  terwijl 
de  onderkaak  er  zonder  haak  of  knobbel  is.  Bovendien  is  bij  Laubuca  de  geheele 
kop  schubloos,  zoodat  de  nekschubben  eerst,  even  als  bij  de  gewone  Leuciscini, 
ver  achter  het  oog  beginnen.  Het  geslacht  Pelecus  Ag.  verschilt  in  niets  wezen- 
lijks van  Chela ,  doch  de  europesche  soort ,  op  welke  de  heer  Agassiz  dit  geslacht 
grondde,  heeft  slechts  tweereijge  keelgatstanden  en  de  zijlijn  meer  onregelmatig 
gebogen.  Salmophasia  Swains.  is  evenzeer  van  gelijke  beteekenis  als  Chela.  Ik 
bezit  4  soorten  van  Chela,  een  van  Bengalen  (Chela  bacaila  Blkr  =:  Cyprinus  ba- 
caila  Buch.)  en  drie  van  den  Indischen  Archipel.  Zuid-Azië  levert  echter  nog  on- 
geveer een  twintigtal  andere  soorten  op.  De  archipelagische  soorten  zijn  Van  die 
alle  en  van  elkander  te  onderscheiden,  zooals  in  volgend  schema  is  aangegeven. 

I    Pinna  analis  radiis  3/27  ad  3/33.     Linea  lateraUs  regulariter  curvata.     Den- 
tes 2.4.5/5.4.2.     Os  suborbitale  anterius  trigoniim    apice  deorsum  spectante. 
Pinnae  pectorales  basin  ventralium  attingentes  vel  superantes  ,  ventrales  louge 
post  pectorales  insertae  analem  non  attingentes. 
A  Corpus  altitudine  3|  ad  4]-  in   ejus  longitudine. 

a  Squamae  60  ad  63  p.  m.  in  linea  laterali ,  13  p.  m.  supra  lineam  late- 
ralera.  Oculi  inferi.  Pinnae  pectorales  analem  subattingentes ,  caudalis 
utroque  lobo  fascia  longitudinali  nigricante ,  analis  8|  ad  3^  in  lon- 
gitudine corporis. 

Chela  kypopJithalmns  Blkr. 

b  Squamae  40  ad  45  p.  m.  in  linea  laterali,  7  p.  m.  supra  lineam  la- 
teralem.  Oculi  posteri.  Pinnae  pectorales  basin  ventralium  paulo  supe- 
rantes, caudalis  fasciis  nullis ,  analis  3|  ad  4  in  longitudine  corporis. 

Chela  oxygastroides   Blkr. 

B     Corpus  altitudine  5   ad  6  in  ejus  longitudine. 

a  Squamae  50  ad  60  in  linea  laterali ,  11  vel  12  supra  lineam  lateralem. 


471 

Oculi  posteri.  Pinnae  pectorales  basin  ventralium  vix  vel  non  supe- 
rantes,  caudalis  utroque  lobo  fascia  longitudinali  nigricantC;  analis  4| 
ad  4^  in  longitudine  corporis. 

Chela  anomalurus  Blkr. 


Chela  hy'po'phthalmus  Blkr. — Laagoogige  Meskarper.  Atl.  Cypr.  Tab.  Lllfig.  3. 

Chel.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4  ad  3^4  in  ejus  longitudine,  latitudine  3  circiter  in 
ejus  altitudine;  capite  acuto,  G'A  circiter  in  longitudine  corporis  cum,5  fere  ia  longitudine  corporis 
absque  pinna  caudali ,  superne  usque  supra  oculi  partera  antoriorera  squamoso ,  altitudine  vix  plus 
quam  1,  latitudine  2  et  paulo  in  ejus  longitudine;  oculis  postero-inferis ,  diametro  3  et  paulo  in 
longitudine  capitis,  diametro  l'/a  circiter  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  1  circiter  distantibus, 
merabrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tantum  tegente,  apertura  subcirculari ;  linea  rostro- 
dorsali  fronte  tantum  concava ,  nucha  dorsoque  convexa ;  linea  interoculari  valde  convexa;  rostro  acuto 
leviter  convexo,  oculo  breviore,  apice  altius  quam  oculi  margine  superiore  sito;  naribus  orbitae  vix 
magis  quam  rostri  apici  approxiraatis ,  posterioribus  anterioribus  vix  duplo  majoribus;  osse  subor- 
bitali  antcriorc  trigono,  basi  breviore  subhorizontali,  lateribus  longioribus  descendentibus  in  angulum 
acutiuscule  rotundatum  deorsum  spectantem  unitis,  medio  crista  sub verticali  percurso;  osse  suborbitali 
2°  elongato-tetragono,  postice  non  vel  vix  quam  antice  altiore ,  duplo  circiter  longiore  quam  alto,  osse 
suborbitali  1°  plus  duplo  bumiliorc ;  maxillis  marginibus  oralibus  antice  pi'aesertira  acutia :  maxilla  supe- 
riore maxilla  inferiore  vix  breviore,  antrorsum  parum  protractili,  sympliysi  sat  profunde  emarginata , 
valde  descendente,  ante  ocnliim  desinente,  3  et  paulo  ad  3*,'3  in  longitudine  capitis ;  maxilla  inferiore 
valde  adscendente,  symphysin  versus  emarginata,  symphysi  ipsa  unco  medioori  incisnram  interma- 
xillarem  intrante  munita,  ramis  subverticaliter  compressis,  inferne  poris  pluribus  conspicuis  longitu- 
dinaliter  unisoriatis;  labiis  gracilibus  siraplicibus;  sulco  labii  superioris  brevi  paulo  ante  angulum 
oris  desinente;  sulco  labii  infcrioris  ab  angulo  oris  usque  ad  incisuram  infraraaxillarera  sese  exten- 
dente;  rictu  subverticali ;  operculo  latitudine  l'/a  circiter  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  con- 
caviusculo;  apertura  branchiali  sub  praeoperculi  margine  posterioi-e  desinente;  dentibus  pharynge- 
alibus  voratoriis  conspicuo  uncinatis  2.4.5/5.4.2,  singulis  infra  uncum  fossula  gracili  oblonga  vix 
conspicua;  linea  dorsali  leviter  convexa  linea  ventrali  raulto  humiliore;  ventre  valde  compresso,  tota 
longitudine  in  carinam  acutam  desinente;  linea  ventrali  a  gula  usque  ad  anum  regulariter  convexa 
nuUibi  concava;  squamis  vulgo  striis  longitudinalibus  conspicuis  nullis,  magnitudine  maxime  diversis, 
nuchalibus,  dorsalibus  caudallbusque  superioribus  parvis,  thoracicis  caudallbusque  inferioribus  me- 
diocribus,  omnibus  squamis  mediis  lateribus  multo  minoribus,  60  ad  63  p.  m.  in  linea  laterali,  20 
p.  m.  in  serie  transversali  (propc  basin  ventralium)  quarum  12  p.  m.  supra  lincara  lateralem;  linea 
laterali  valde  curvata,  antice  curvatura  medioori  concavitate  deorsum  .spectante  nsque  post  pinnas 
rentrales  descendente,  basi  ventralium  plus  duplo  magis  quam  lineae  dorsali  approximatta ,  supra 
pinnam  analem  sensim  adscendente  basique  media  pinnae  caudalis  desinente,  singulis  squamis  tubulo 
simplice  mediam  squamam  vulgo  superante  notata;  osse  scapulari  sulco  lato  longitudinali,  trigono, 
apice  acutiuscule  rotundato ;  piqna  dorsali  tota,parti  pinnae  analis  anteriori  opposita,  basi  alepidota, 
acuta,  non  emarginata,  corpore  duplo  circiter  humiliore,  paulo  plus  duplo  altiore  quam  basilonga. 
radio  simplice  secundo  gracili  cartilagineo ;  pinnis  pectoralibus  basi  squamosis,  acutis,  capite  multo 
longioribus,  3*/*  ad  S'/a  in  longitudine  corporis,  anum  attingentibiis  vel  subattingentibus,  radio  .sim- 


472 

plice  sat  valido ;  veatralibuö  sijpra  cariaam  veutris  inaertis,  acutis,  pectoralïbus  triplafere  brevioribus 
anum  subattingentibus;  analibrevi,  vagina  squaraosaiaclusa  ,  aouta,  eraarginata,  altitudine  paulo  plu3 
quam  2  in  altitudine  corporis ,  paulo  plus  duplo  longiore  quara  alta ,  longitudiue  iVs  ad  4Vi  in  longitudine 
eorporis,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde 
incisa,  lobjs  acutis  inferiore  superiore  longiore  4V2  (?)  eirclter  in  longitudine  corporis ;  colore  corpora 
superne  viridi.  inferne  argenteo-byalino  vel  raargaritaceo;  fascia  cephalo-caudali  nitente-argentea  me- 
dio quam  antice  et  postice  latiore  squamis  ablatis  praesertira  conspicua;  iride  flava  vel  argentea  ;  pin- 
nis  flavescente-hyalinis,  caudali  dimidio  basali  utroque  lobo  fuscescente. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  1/ltvel  1/12.  V.  2/6.  A.  3/29  vel  3/30.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

Hab.  Sumatra  (Palembang),  in  fluviis. 

Longitudo  2  speciminum  155"  et  165'". 

Aanm.  Ik  ben  er  niefc  geheel  zeker  vaadat  mijne  beide  voorwerpen  dezer  soort  van 
Paiembaug  afkomstig  zijn.  Ik  heb  ze  langen  tijd  bewaard  in  dezelfde  flesch,  waarin 
ik  mijne  voorwerpen  van  Chela  oxygastroïdes  bewaarde  en  van  welke  soort  ik  ze 
vroeger  door  onoplettendheid  niet  onderkend  heb.  Zij  is  er  echter  nog  gemakkelijk 
van  te  herkennen  door  hare  aanmerkelijk  kleinere  schubben,  langere  borstvinnen, 
stomperen  kop,  lager  staande  oogen  waardoor  de  tusschenoogslija  veel  boller  is^ 
dan  bij  Chela  oxygastroides ,  enz. 

Chela  oxygastroides  Blkr.  — Korte  Meskarper.  Atl.  Cypr.  Tab.  Lil  fig.  2. 

Chel.  corpora  oblongo  compresso,  altitudine  4V2  ad  4  fere  in  ejus  longitudine,  latitudine  3  fere  ad 
3  in  ejus  altitudine,  capite  acuto,  5 Va  ad  6  in  longitudine  corporis  cum,  4'/3  ad  5  in  longitudine 
corporis  absque  pinna  caudali,  superne  usque  supra  oculi  partem  anteriorem  squamoso,  altitudine 
IV4  ad  IV5  ,  latitudine  2'/*  circiter  in  ejus  longitudine;  oculis  posteris  diametro  273  ad  3  in  longitudi- 
ne capitis,  diametro  1  et  paulo  ad  l'/3  in  capitis  parto  postoculari,  diametro  2/3  ad  1  distantibus, 
membrana  palpeb-rali  iridis  marglnem  externura  tantum  tegente  apertura  subcirculari ;  linea  rostro- 
dorsali  fronte  tantum  concava  vel  concaviuscula  nucha  dorsoque  convexa;  linea  interoculari  mediocriter 
convexa;  rostro  acuto,  non  vel  vix  convexo,  oculo  junioribus  et  adultis  sat  multo  breviore,  apice 
altius  quam  oculi  margine  superiore  sito;  naribus  orbitae  raagis  quam  rostri  apici  approximatis , 
posterioribus  anterioribus  duplo  cireiter  majoribus;  osse  suborbitali  anteriore  trigono,  basi  breviore 
subhorizontali,  lateribus  longioribus  descendentibus  in  angulum  acutiuscule  rotundatum  deorsum  spec- 
tantem  unitis,  medio  crista  subverticali  percurso;  osse  suborbitali  2°  elongato  tetragono,  postice 
vulgo  quam  antice  altiore,  vulgo  plus  duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  plus  duplo  hu- 
miliore;  maxillis  marginibus  oralibus  antice  praesertlm  acutis ;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore 
vix  breviore,  antrorsum  parum  protractili,  sympliysi  sat  profunde  emarginata,  valde  descendente, 
ante  oculura  desinente,  3  ad  3'/6  longitudine  capitis;  maxilla  inferioi'e  valde  adscendente,  symphysin 
versus  emarginata,  symphysi  ipsa  in  uncura  mediocrem  incisuram  intermaxillarem  intrante  munita , 
ramis  subverticaliter  compressis,  inferne  poris  pluribus  conspiouis  longitudinaliter  uniseriatis;  labiis 
gracilibus  simplicibus  ;  sulco  labii  superioris  brevi  paulo  ante  angulum  oris  desinente;  sulco  labiiin- 
lerioris  ab  angulo  oris  usque  ad  incisuram  inframaxillarem  sese  extendente;  rictu  subverticali;  oper- 
culo  latitudine  iVs  ad  II/4  in  ejas  altitudine,  raargine  inferiore  rectiusculo  vel  concaviusculo;  aper- 
tura branchiali  sub  praeoperculi  margine  posteriore  desinente;  dentibus  pharyngealibus  voratoriis 
eonspicue  uncinatis  2.4.5/5.4.2,  singulis  infra  uncum  fossula  gracili  oblonga  vix  conspicua ;  linea  dorsali 


473 

leviter  convexa  linea  ventrali  multo  humiliore;  ventre  valde  compresso,  tota  lougitudine  ia  carinam 
acutam  desinente;  linea  ventrali  a  gula  usque  ad  anum  regulariter  convexa  nuUibi  concava;  squamis  vulgo 
striis  longitudinalibiis  conspicuis  nullis,  magnitudine  maxime  diversis,  nuchalibusque  parvis,  thoraci- 
cis  caudalibtisqne  medioeribus ,  omnibus  squamis  mediis  lateribus  multo  minoribus ,  40  ad  43  p.  m. 
in  serie  longitudinali,  12  ad  14  p.  m.  in  serie  transversali  (prope  basin  ventralium)  quarum  7  p.  m. 
supra  lineam  lateralem ;  linea  laterali  valde  curvata  antice  curvatura  mediocri  concavitate  deorsum 
spectante  usque  post  pinnas  ventrales  descendente,  basi  ventralium  minus  plus  duplo  quam  lineae 
dorsali  approximata,  supra  pinnam  analem  sensira  adscendente  basique  media  pinnae  caudalis  desinente, 
singulis  squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  vulgo  superante  notata;  osse  scapulari  sulco 
lato  longitudinali,  trigono,  apice  acutiuscule  rotundato;  pinna  dorsali  tota  parti  pinnae  analis  an- 
teriori  opposita,  basi  alepidota,  acuta,  non  emarginata,  altitudino  2  fere  ad  2  in  altitudine  corpo- 
ris,  plus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  secundo  gracili  cartilagineo;  pinnis  pecto- 
ralibus  basi  squamosis,  acutis,  capite  multo  longioribus,  3^/5  ad  4  longltudine  corporis,  basin  ven- 
tralium sat  longe  superantibus,  radio  simplice  sat  valido;  ventralibus  supra  carinam  ventris  inser- 
tis,  acutis,  pectoralibus  plus  duplo  brevioribus,  analem  non  attingentibus ;  anali  basi  vagina  squa- 
mosa  inclusa,  acuta,  emarginata,  altitudine  2  fere  ad  2  in  altitudine  corporis,  duplo  fere  ad  plus 
duplo  longiore  quam  alta,  longitudine  4', 3  ad  4  in  longitudine  corporis,  radio  simplice  tertio  gra- 
cili cartilagineo;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa,  profunde incisa ,  lobis  acutis,  inferiore  superiore 
longiore,  4V3  ad  4^6  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  viridi,  inferne  argenteo-hyalino 
vel  margaritaceo ;  fascia  ceplialo-caudali  nitente-argentea  medio  quam  antice  et  postice  multo  la- 
tiore  squamis  ablatis  praesertim  conspicua;  iride  fiava  vel  argentea;  pinnis  flavescente-hyalinis , 
plus  minusve  fusco  arenatis,  caudali  utroque  lobo  medio  frequenter  fascia  longitudinali  |diffusa  fus- 
cescente. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  1/11  ad  1/13.  V.  2/6.  A.  3/28  ad  3/32.  C.  6/17/6  vel  7/17/7  lat.  brev.  incl. 

8yn.  Leuciscus  oxygastroides  Blkr,  Zesde  bijdr.  ichth.  Borneo,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  III  p.   432. 

Hab.  Java  (Batavia),  in  fluviis. 

Sumatra  (Palembang),  in  fluviis. 
Borneo  (Prabukarta,  Sambas),  in  fluviis. 
Longitudo  6  specimimum  90'"  ad  148'". 

Aaum.  Chela  oxygastroides  staat  in  verwantschap  tusschen  Chela  anomalurus  en 
Chela  hypophthalinus,  doch  onderscheidt  zich  van  beide  door  grootere  schubben 
van  het  geheele  ligchaam,  vooral  echter  van  nek  en  rug,  alsmede  door  afwezig- 
heid van  overlangsche  staartvinbanden.  Zij  schijnt  op  de  drie  groote  Soenda- 
eilanden  weinig  zeldzamer  te  zijn  dan  Chela  anomalurus,  doch  van  Java  ontving  ik 
haar  slechts  van  het  westelijke  gedeelte  des  eilands. 

Chela  anomalurus  Blkr. —Slanke  Meskarper.  Atl.  Cypr.  Tab.  Lil  fig.  1. 

Chel.  corpore  elongato  compresso,  altitudine  5  ad  6  in  ejus  longitudine,  latitudine  3  ad  2'/2  in 
ejus  altitudine;  capite  acuto,  6  ad  6*/2  in  longitudine  corporis  cum,  4*/3  ad  5  in  longitudine  corporis 
absque  pinna  caudalij  superne  usque  supra  oculi  marginem  posteriorem  squamoso,  altitudine  l'/aad 
l-'/s  ,  latitudine  2V3  ad  2'/5  in  ejus  longitudine;  oculis  posteris  diametro  3  ad  3  et  paulo  in  longitu- 
dine capitis,  diametro  1  ad  1  et  paulo  in  capitis  parte  postoculari ,  diametro  %  ad  •'/s  distantibus , 
membranapalpebrali  iridis  marginem  exteraum  tantum  tegente  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dorsali 

60 


474 

caplte  nuchaque  antice  concava,  dorso  convexa;  linea  interoculari  leviter  convexa ;  rostro  acuto, 
non  vel  vix  convexo,  oculo  junioi'ibus  et  adultis  sat  multo  bi'6vioi;e,  apice  altius  quara  oculi  mav- 
gine  superiore  sito;  naribus  orbitae  magis  quam  ro8tri  apici  approximatis,  posterioribus anterioribus 
plus  duplo  majoribus;  osse  suborbitali  anteriore  trigono,  basi  breviore  subhorizontall ,  lateribus  lon- 
gioribus  descendentibus  in  angulum  acutiuscule  rotundatum  deoi-sum  spectantem  unitis,  medio  crista 
subverticali  perciirso;  osse  suborbitali  2°  elongato-tetragono ,  antice  quam  postice  vix  altiore,  plus 
duplo  longiore  quam  alto,  osse  suborbitali  1°  plus  triplo  humillore;  raaxillis  marginibus  oralibus 
antice  praesertim  acutis;  maxilla  superiore  maxilla  inferiore  breviore,  antrorsum  parum  protractili, 
syrapliysi  profunde  emarginata,  valde  descendente,  ante  oculum  desinente,  3  et  paulo  ad  3  fere  in 
longitudine  capitis;  maxilla  inferiore  valde  adscendente,  sympliysin  versus  emarginata,  symphysi 
ipsa  in  uncum  mediocrem  incisuram  intermaxillarem  intrante  munita,  ramissubverticaliter  compres- 
sis  inferne  poris  conspicuis  numerosis  longitudinaliter  uniseriatis;  labiis  gracilibus  simplicibus ;  sulco 
labü  superioris  brevi  paulo  ante  angulum  oris  desinente ;  sulco  labii  inferioris  ab  angulo  oris  usque 
ad  incisuram  inframaxillavem  sese  extendente  cura  sulco  lateris  oppositi  non  unito;  rictu  subverticali; 
operculo  latitudine  l'/icirciter  in  ejus  altitudine,  margine  inferiore  rvictiusculo  vel  concaviusculo; 
apertura  branchiali  sub  ocull  margine  posteriore  vel  sub  osse  suborbitali  posteriore  desinente;  den- 
tibus  pliaryngealibus  voratoriis  conspicue  uncinatis  '2.4.5/5.4.2,  singulis  infra  uncum  fossula  gracili 
oblonga  vix  conspicua;  linea  dorsali  leviter  convexa  linea  ventrali  multo  humiliore;  ventre  valde 
compresso,  tota  longitudine  in  carinam  aoutam  submembranaceam  desinente;  linea  ventrali  a  gula 
usque  ad  anum  regulariter  convexa  nuUibi  concava;  squamis  vulgo  striis  longitudinalibus  conspi- 
cuis nullis,  magnitudine  maxime  diversis ,  nuchalibus  dorsalibus  caudalibus  superioribus  thoracicis- 
que  parvis  ceteris  sed  iis  mediis  lateribus  praesertim  multo  minorlbus,  50  ad  60  in  linea  laterali,  17 
ad  20  in  serie  transversali  (prope  basin  ventralium)  quarum  11  vel  12supra  llneam  lateralem ;  linea 
laterali  valdo  curvata  antice  curvatura  mediocri  concavltate  deorsum  spectante,  usque  supra  basin 
ventralium  descendente  ibique  basi  ventralium  multo  plus  duplo  ad  plus  triplo  quara  lineae  dorsali 
approximata,  supra  pinnam  analem  sensira  adscendente  basique  media  pinnae  eaudalis  desinente,  sin- 
gulis squamis  tubulo  simplice  mediam  squamam  attingente  vel  saperante  notata;  osse  scapulari  sulco 
lato  longitudinali  profunde  blpartito,  trigono,  apice  acutiuscule  rotundato;  pinna  dorsali  tota  vel  tota 
fere  parti  pinnae  analis  anteriori  opposita,  basi  alepldota,  acuta,  non  emarginata,  altitudine  l' '2  ad 
2  fere  in  altitudine  corpnris,  plus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  secundo  gracili  car- 
tilagineo;  pinnis  pectorallbus  basi  alepldotls,  acutis,  caplte  multo  longloribus  4^/0  ad  4-/3  in  longitudine 
corporis,  basin  ventralium  attingentibus  vel  paulo  superantihus,  radio  simplice  sat  valido ;  ventra- 
libus  supra  carinam  ventris  insertls,  acutis,  pectorallbus  multo  sed  minus  duplo  brevioribus,  analem 
non  attingentibus;  anali  basi  vagina  squamosa  inclusa,  acuta,  emarginata,  altitudine  I73  ad  2  fere  in 
altitudine  corporis,  duplo  ad  duplo  fere  longiore  quam  alta,  longitudine  4Vi  ad  4^/5  in  longitudine 
corporis ,  radio  simplice  tertio  gracili  oartUagineo ;  pinna  caudali  basi  tantum  squamosa ,  profunde  incisa , 
lobls  acutis  Inferiore  superiore  longiore  4V4  ad  4^/1  in  longitudine  corporis  ;  colore  corpore  superne  viridi, 
inferne  argenteo-liyalino  vel  margaritaceo ;  fascia  cephulo-caudali  nitente  argentea  medio  quam  antice 
et  postice  latiore  squamis  ablatis  praesertim  conspicua,  ex  parte  fascia  cephalo-caudali  violaceo- 
coerulea  antice  frequenter  tota  rarius  non  conspicua  cauda  quam  antice  latiore  tecta  ;  iride  flaves- 
cente  vel  argentea;  pinnis  flavescente-hyalinis ;  caudali  utroque  lobo  fascia  longitudinali  intramar- 
ginall  coeruleo-violacea,   fascia   lobo  superiore  cum  fascia  cephalo-caudali  vlolaceo-coerulea  unita. 

B.  3.  D.  2/7  vel  2/8.  P.  1/13  vel  1/14.  V.  2/7.  A.  3,27  ad  3/31.  C.  7/17/7  vel  7/17  8  lat.  brev.  incl. 

Syn.  Clupact  anomalura  V.  Hass. ,  Mss. 

Oxy^aster  anomalunis  V.  Llass.,  Alg.  Konst-  en  Letterb.  1823  II  p.  133,  Buil.  Féruss.  1824  Zool. 
Cyprinus  oxyjaster  Cuv. 


475 

Leudscus  oxygaster  Val.,  Poiss.",  XVII  p.  360;  Blkr,  Zevende  bijdr.  iclxtli.  Borneo,  Nat.  T. 
Ned.  Ind.  V  p.  453. 

Able  a  venire  aigu  Val.,  Poiss.   XVII  p.  360. 

Bulu-manat  Lampong. 
Hab.  Java  (Batavia,  Surakarta,  Kediri,  Surabaja,  Gempol),  in  fluviis. 

Sumatra  (Pangabuang  provinc.  Lampong),  in  fluviis. 

Borneo  (Pengaron),  in  fluviis. 
Longitudo  8  specimlnum  95'"  ad  174'". 

Aanm.  Van  Hasselt  ontdekte  deze  soort  op  Java  en  hield  ze  aanvankelijk  voor 
eene  haring.  Later  bragt  hij  haar  tot  een  eigen  geslacht  hetwelk  hij  Oxygaster 
noemde,  welke  naam,  als  later  voorgesteld  dan  die  van  Chela,  evenmin  behouden 
kan  blijven  als  die  van  Pelecus.  De  eerste  eenigzins  nadere  beschrijving  der  soort 
heeft  de  wetenschap  te  danken  aan  den  heer  Valenciennes  doch  is  te  kort  en  geeft 
ook  de  kleuren  niet  juist  terug.  De  soort  is  op  Java  niet  zeldzaam  en  komt 
zoowel  in  het  oosten  als  in  het  westen  des  eilands  voor. 

Macrochirichthys  Blkr. — Timatima. 

Corpus  elongatum  valde  compressum ,  squamis  parvis  vestitum,  dor- 
so  humillimo  ventre  elevato  humiliore.  Maxillae  labiis  tenuibus  siin- 
plicibus  vestitae,  superior  parum  protractilis.  Cirri  nulli.  Rostrum  bre- 
ve humile,  non  ante  os  prominens,  apice  supra  oculi  marginem  su- 
periorem  sito.  Os  suborbitale  anterius  trigonum  apice  deorsum  spec- 
tante.  Oculi  posteri  membrana  palpebrali  non  velati.  Os  superum, 
rictu  lato  subvei-ticali  valde  infra  oculum  descendente.  Maxilla  supe- 
rior symphysi  emarginata.  Maxilla  inferior  maxilla  superiore  longior 
symphysi  unco  valde  conspicue  incisuram  intermaxillarem  intrante.  Sul- 
cus  postlabialis  brevissimus,  utroque  latere  paulo  ante  angulum  oris 
desinens.  Squamae  corpore  magnitudine  diversae,  nuchales  usque  an- 
te oculum  incipientes.  Venter  a  gula  usque  ad  anum  cultratus ,  carina 
tenui.  Linea  gulo-ventralis  antice  valde  convexa,  post  axillam  valde 
concava.  Pinnae  ventrales  lateraliter  supra  carinam  ventralem  inser- 
tae.  Linea  lateralis  parum  curvata,  lineae  ventrali  magis  quam  lineae 
dorsali  approximata.  Pinna  dorsalis  pauciradiata  tota  vel  maxima  par- 
te  supra  pinnam  analem  sita,  radio  simplice  postico  toto  cartilagineo. 
Pinnae  pectorales  capite  longiores  radio  1°  valido  lato.  Pinna  analis 
multiradiata  pinna  dorsali  valde  multo  longior.  Apertura  branchialis  sub 


476 

oculo  desinens.  Dentes  pharyngeales  voratorii  subcochleariformes  4.4/4.4. 

Aanm.  Het  geslacht  Macrochirichthys  is  het  naaste  verwant  aan  Chela  en  verschilt 
daarvan  voornamehjk  door  zeer  groote  bekspleet,  sterk  ontwikkelde  onderkaakshaak , 
zeer  wijde  tot  voor  onder  het  oog  zich  uitstrekkende  kieuwopening,  weinig  gebo- 
gene  zijlijn,  zeer  korte  achterlipsgroeve ,  achter  den  oksel  sterk  holle  buiklijn  en 
sterken  beenigen  eersten  borstvinstraal.  Door  de  slanke  gedaante,  het  profiel  der 
buiklijn  en  de  zeer  wijde  bekspleet  verschilt  het  in  habitus  nog  vrij  aanmerkelijk 
van  Chela  en  het  is  te  beschouwen  als  dat  geslacht  der  Cyprinoïden ,  wat  nog  in 
zijne  vormen  het  naaste  verwant  is  aan  de  Clupeoïden  en  Chirocentroïden. 

Ik  bezit  slechts  eene  enkele  soort  van  dit  geslacht ,  doch  misschien  is  hiertoe  ook 
te  brengen  Leuciscus  macrochirus  Val.  van  Java ,  welke  soort  mij  tot  nog  toe  niet 
onder  de  oogen  gekomen  is  en  in  allen  gevalle  van  mijne  Macrochirichthys  ura- 
noscopus  verschilt  door  haren  verlengden  borstvinstraal ,  aanmerkelijk  minder  tal- 
rijke schubben,    enz. 

Macrochirichthys  uranosccpus  Blkr.  —  Sterrekv/kende  Timatima.  Atl.  Cypr, 
Tab.  LUI  fig.  1. 

Macrochirichtli.  corpore  elongato  compresso,  altitiidine  7^2  ad  5  in  ejus  longitudine,  latitudine 
2'/2  ad  3'/2  in  ejus  altitudine;  capite  acuto,  5'/2ad  673  in  longitudine  corporis  cum,  4*5  ad  5-/3 
in  longitudine  corporis  absque  pinna  caudali,  superne  usque  supra  oculi  naarglneni  anteriorem. 
squamoso,  altitudine  l\'2  ad  l'/i  ,  latitudine  S''/*  ad  2^/4  in  eju3  longitudine;  oculis  diametro  4  ad  5 
fere  in  longitudine  capltis,  diametro  1^/4  ad  2  et  paulo  in  capitis  parte  postoculari,  diametro  -,3  ad 
1  distantibus,  a  linea  rostro-dorsali  remotis,  membrana  palpebrali  iridis  marginem  externum  tan- 
tum tegente  apertura  subcirculari ;  linea  rostro-dor.?ali  capite  nucliaque  antice  concava,  dorso  con- 
vexa;  rostro  acuto  non  vel  vix  convexe,  absque  maxilla  superiore  junioribus  oculo  breviore  adultis 
oculo  non  longiore,  apice  altius  quam  oculi  margine  superiore  sito;  naribus  orbitae  multo  magis 
quam  rostri  apici  approximatis,  posterioribus  anterioribus  duplo  circiter  majoribus;  osse  suborbi- 
tali  anteriore  trigono,  basi  breviore  subhorizontali ,  lateribus  longioribus  descendentibus  in  angulum 
acutum  plus  minusve  rotundatum  deorsura  spectantem  unitis,  medio  crista  ramosa  oblique  postror- 
sum  descendente  percurso;  osse  suborbitali  2°  oblique  tetragono  postice  quam  antice  altiore,  longiore 
quam  alto,  juvenilibus  osse  suborbitali  1°  multo  plus  duplo  humiliore,  adultis  osse  suborbitali  1° 
minus  duplo  humiliore  interdura  verticaliter  bipartito;  maxillis  marginibus  oralibus  acutis;  niaxilla 
superiore  maxilla  inferiore  breviore.  antrorsum  parum  protractili,  symphysi  profunde  emarginata, 
valde  descendente,  sub  oculi  margine  anteriore  vel  paulo  ante  oculum  descendente,  2  fere  ad  2  in 
longitudine  capitis ;  maxilla  inferiore  valde  adscendente,  symphysin  versus  emarginata,  symphysi  ipsa 
in  uncum  magnum  incisurara  intermaxillarem  symphysialem  intrante  producta,  ramis  subverticaliter 
compressis  inferne  poris  numerosis  longitudinaliter  uniseriatis  bene  conspicuis;  labiis  gracilibus  simpli- 
cibus;  sulco  labii  superioris  ab  angulo  oris  usque  ad  rostri  apicem  sese  extendente;  sulco  labii  inferioris  ab 
angulo  oris  usque  paulo  tantum  ante  angulum  eum  sese  extendente;  rictu  subverticali;  operculo  lati- 
tudine IV2  ad  1V5  in  ejus  «altitudine,  margine  inferiore  rectiusculo,  concaviusculo  vel  convexiusculo ; 
apertura  branchiali  sub  oculo  desinente;  dentibus  pharyngealibus  gracilibus    voratoilis  leviter  uncl- 


477 

natis  4.4/4.4,  singulls  iiifra  apicetn  vulgo  fossa  parva  cochleariformi,  «lente  interno  serie  anteriore 
symphysi  pharyngeali  magis  quam  dente  interno  serie  posteriore  approximato;  dorso  leviter  conve- 
xo  ventre  multo  hurailiore;  ventre  valde  corapresso,  tota  longitiidine  in  carinara  acutam  submera- 
branaceam  desinente;  linea  ventrali  post  basin  peetoralium  valde  concava ;  squamis  parvis  nia^ni- 
tudine  valde  diversis,  iis  mediis  lateribus  ceteris  valde  conspicue  majoribus  margine  posteriore  con- 
vexitate  maxima  oblique  deorsum  spectantibus  magna  parte  non  striatis,  ceteris  dimidio  libero  lon- 
gitudinaliter  sed  vulgo  parce  striatis,  150  ad  175  (specimine  maximo)  in  linea  laterali,  32  ad  40 
(speciraine  maximo)  in  serie  transversali  (prope  basin  ventralium)  quarum  22  p.  m.  supra  lineam  la- 
teralera;  liuea  laterali  mediocriter  curvata,  lineae  ventrali  sat  multo  magis  quam  lineae  dorsali  approxi- 
mata,  valde  juvenilibus  oculi  diametro  circiter  aetate  provectioribus  multo  plus  ad  duplo  ocnli  di- 
ametro a  basi  ventralium  reraota,  singulis  squamis  tubulo  simplice  oblique  notata :  osse  scapulari 
elongato  gracili  acute  rotundato;  pinna  dorsali  tota  vel  tota  fere  parti  pinnae  analis  anteriori  op- 
posita,  basi  alepidota,  acuta,  non  emarginata,  altitudine  1V2  ad  2  in  altitudine  corporis,  duplo  ad 
plus  duplo  altiore  quam  basi  longa,  radio  simplice  tertio  gracili  cartilagineo ;  pinnis  peetoralibus 
acutis,  capite  multo  longioribus  4  fere  ad  4'/2  in  longitudine  corporis,  radio  simplice  2°  validojvea- 
tralibus  supra  carinam  ventris  insertis,  acutis,  pectoralibus  plus  duplo  brevioribus;  anali  basi  alepi- 
dota, acuta,  emarginata,  corpore  paulo  ad  multo  humiliore,  sat  multo  longiore  quam  alta,  radio 
simplice  tertio  gracili  cartilagineo;  pinna  caudali  basi  squaraosa,  profunde  incisa  lobis  acutis,  inf'eri- 
ore  superiore  longiore  6'/2  circiter  in  longitudine  corporis;  colore  corpore  superne  olivascente,  in- 
ferne  argenteo;  juvenilibus  coloribus  hyalinis,  fascia  cephalo-caudali  lata  diffusa  nitide  argentea; 
iride  flava;  cauda  macula  rotundiuscula  nigra  in  linea  laterali  basi  caudalis  approximata;  pinnis 
flavescente-hyalinis. 

B.   3.  D.  3/7  vel  3/8.  P.  1/15  vel  1/16.  V.  2/7.  A.  3/22  vel  3/23  ad  3/24   vel  3/25.  C.   6/17/8  vel 
5/17/7  lat,  brev.  incl. 

Syn.  Leuciscus  uranoscopus  Blkr,  Bijdr.  ichthyol.  Borneo,  Nat  Tijdschr.  Ned.  Ind.  I  p.  14. 
Timatima  Palerab. 

Hab.  Suraatra  (Palembang),  in  fluviis. 

Borneo  (Bandjermasin,  Kahajan,  Pengaron,  Pontianak,  Sintang),  in  fluviis. 

Longitudo  16  speciminun  115'"  ad  518.'" 

Aanm.  Ik  ontdekte  deze  soort  in  het  jaar  1S50  en  beschreef  haar  het  eerst  ter 
bovenaangehaalde  plaatse  naar  een  voorwerp  van  Borneo,  het  eenige  wat  ik  toen 
bezat.  Leuciscus  recurviceps  Richds.,  welke  ik  daar  als  aan  onderwerpelij ke  soort 
verwant  vermeldde,  behoort  wel  tot  dezelfde  groep  der  familie  maar  is  te  brengen 
tot  het  geslacht  Culter  Easil. 

Macrochirichthys  uranoscopus  schijnt  in  de  groote  rivieren  van  Borneo  en  Suma- 
tra  niet  zeldzaam  te  zijn.  Blijkens  eene  schetsteekening  in  het  album  van  Siam- 
sche  visschen  van  den  Graaf  Fr.  De  Casteluau  leeft  zij  ook  in  de  rivieren  van  Siara. 

MacrocJiirichtliysll  -^  Leuciscus  macrochirus  Val.,  Poiss.  XVII  p.  259. 
Twijfelachtige  Timatima. 

Descriptio  Valenciennesiana  sequens: 
II  Ce  poisson  a  Ie  corps  alongé  comme  Ie  rasoir  (Cyprinus  cultralus) ;  sa  hauteiir  est  du  sixièraeen- 


478 

»  viron  de  la  longueur  totale ;  la  tête  est  dans  les  mêmes  proportions  ;  la  bouclie  est  tres  -  large- 
»  ment  fendue;  la  machoire  inférieure  dëpasse  de  beaucoup  la  supérieure;  l'oeil  est  de  médiocre 
"grandeur;  la  dorsale  est  petite,  reculée  sur  les  premiers  rayons  de  l'anale  qui  est  longue;  la  cau- 
»  dale  fourchue,  la  ventrale  petite  et  courte;  la  pectorale,  au  contraire,  très-longue  et  terrainée 
»par  un  filet  ;i  peu-près  du  quart  de  la  longueur  totale.  D.  8.  A.  25.  C.  19.  P.  14.  V.  7.  —  La 
11  ligne  laterale  est  droite  et  par  Ie  milieu  de  la  hauteur;  les  écailles,  très-petites,  au  norabre  de 
)i  90  rangées  entre  l'ouie  et  la  caudale.  La  couleur  est  argentée ,  avec  une  tache  grise  au-dessu3 
))  de  la  pectorale.   L'  individu  a  prés  d'un  pied. 

Syn.  Cltqiea  macrochira  K.  v.  H.  sec.  Val.  1.  c. 
Able  macrochxre  Val. ,  Poiss.  XVII  p.  259. 

Hab.  Java. 

Aamu.  Het  is  moeijelijk,  uit  de  korte  beschrijving  van  den  heer  Valeuciennes  op 
te  maken ,  tot  welk  geslacht  Leuciscus  macrochirus  behoort.  Is  zij  eene  Macrochi- 
richthys  of  eene  Chela?  De  groote  bekspleet  en  sterk  uitpuilende  onderkaak  als- 
mede de  zeer  verlengde  borstvinnen  doen  mij  overhellen  haar  als  eene  Macrochi- 
richthj's  te  beschouwen ,  doch  daarentegen  zie  ik  niets  vermeld  van  de  eigenaardig 
gebogene  buiklijn  bij  Macrochirichthys. 

Mij  is  tot  dus  verre  geene  soort  onder  de  oogeu  gekomen,  welke  ik  tot  Leu- 
ciscus macrochirus  zou  kunnen  terugbrengen.  Een'  verlengden  borstvinstraal  vindt 
men  ook  bij  Luciosoma  trinema,  maar  van  deze  soort  kan  bezwaarlijk  gezegd  wor- 
den dat  zij  den  buik  zamengedrukt  heeft  even  als  Cyprinus  cultratus. 


FAMILIA  CYPmNOüONTOIDEI. 

TANDKARPERS. 


Cyprini  maxillis  denticulatis ;  corpore  capiteque  squamatis;  ossibus 
pharyngealibus  tam  snperioribus  quani  inferioribus  dentibus  plurise- 
riatis  parvis;  pseudobranchiis  nullis;  membrana  bvanchiostega  radüs 
4  ad  6. 

Aanm.  De  Cyprinodontoïden  zijn  scherp  gescheiden  van  de  Cyprinoïden  door  de 
aanwezigheid  van  tanden  in  de  kaken,  4 -tot  C-stralig  kieuwvlies  en  met  tanden 
gewapende  bovenste  keelgatsbeenderen.  Geen  dezer  kenmerken  vindt  men  bij  de 
Cyprinoïden  terug. 

De  Cyprinodontoïden  zijn  meestal  levendbarende  visschen.  Bij  meerdere  geslach- 
ten is  deze  eigenschap  uitwendig  vertaald  door  een'  bijzonderen  bouw  der  aarsvin 
en  hare  plaatsing  nader  bij  de  borstvinnen,  eene  bewerktuiging  welke  blijkbaar  in 
verband  staat  met  de  kopulatie,  noodig  voor  de  bevruchting  der  eitjes  binnen 
het  ligchaam  der  moeder.  Bij  deze  geslachten  verschillen  de  mannetjes  zoodanig 
van  de  wijfjes  dat  men  ze,  des  onbewust,  zeer  zeker  niet  zou  beschouwen  als  tot 
eene  zelfde  soort  te  behooren. 

Reeds  in  het  begin  der  tegenwoordige  eeuw  heeft  men  eenige  nadere  kennis  ver- 
kregen van  de  kleine  doch  sierlijke  vischjes,  welke  tot  deze  familie  behooren  en 
het  merkwaardige  geslacht  Anableps  werd  door  Artedi  reeds  in  de  eerste  helft  der 
vorige    eeuw    opgesteld. 

Schneider  wees  in  1801  op  het  geslacht  Poecilia  en  Lacepède  in  1803  op  de 
genera   Cypriuodon,  Fundulus  en   Hydrargyra. 

Lesueur    herkende  het  geslacht  MoUienesia. 

Cuvier  gaf  in  zijn  genus  Lebias  het  geslacht  Cyprinodon  van  Lacepède  slechts 
een'  anderen   naam. 

De  heer  MacClelland   ontdekte  in   1838  het  geslacht  Aplocheilus. 

Alle  die  genera  waren  echter  weinig  voldoende  beschreven ,  even  als  de  tot  ze 
behoorende  soorten. 

De    heer   Valenciennes    ontwarde  de  geschiedenis  der  amerikaansche,  europesche 


480 

en  vvestaziatische  Cyprinodontoïden  en  gaf  in  de  groote  Histoire  naturelle  des  Poissons 
aan  de  hem  bekende  generische  typen  scherpere  bepalingen ,  de  familie  tevens  ver- 
lijkende  met  de  geslachten  Grundiüus,  Orestias  en  Pancliax. 

Sedert  zijn  nog  belangrijke  ontdekkingen  in  dezelfde  familie  gedaan. 

Heckel  gaf  in  1848  zijn  geslacht  Xiphopborus,  de  heer  Poey  enkele  jaren  later 
zijne  geslachten  Girardinus,  Gambusia  en  Limia,  de  heer  Gervais  zijn  geslacht  Tel- 
lia,  de  heer  Agassiz,  de  stichter  der  familie,  de  geslachten  Heterandria  en  Zygo- 
uectes  en  de  heer  Girard  de  geslachten  Lucania  en  Adinia. 

De  na  den  heer  Valenciennes  voorgestelde  geslachten  zijn  echter  waarschijnlijk 
niet  alle  te  behouden.  Limia  Poey  b.v.  is  met  Gambusia  te  vereenigen  en  mis- 
schien vallen  ook  Heterandria  en  Zygonectes,  welker  kenmerken  mij  niet  voldoende 
bekend  zijn  ,  met  een  of  ander  der  door  Heckel  en  Poey  opgestelde  te  zamen.  Al  wat 
van  de  kenmerken  van  Heterandria  bekend  is ,  bepaalt  zich  tot  de  aarsvin ,  welke 
bij  de  mannetjes  smal  en  hoog  is  en  meer  voorwaarts  ingeplant  dan  bij  de  wijfjes, 
kenmerken,  welke  men   bij  meerdere  andere  geslachten  terugvindt. 

Heckel's  geslacht  Xiphophorus  daarentegen  omvat  niet  minder  dan  drie  geslach- 
ten. Zijne  Xiphophorus  Helleri  is  de  type  van  dat  geslacht,  doch  Xiphophorus 
gracilis  en  Xiphophorus  bimaculatus  zijn  eigene  geslachtstypen ,  behoorende  Xipho- 
phorus gracilis  tot  mijn  geslacht  Hemixiphophorus ,  hetwelk  mij  sedert  gebleken 
is  niet  wezenlijk  van  het  vroeger  door  den  heer  Poey  opgestelde  genus  Gambusia 
te  verschillen,  terwijl  ik  Xiphophorus  bimaculatus  tot  mijn  geslacht  Pseudoxiphopho- 
rus  heb  gebragt 

Ik  heb  ook  gemeend  eeue  japansche  Tandkarper,  door  den  heer  Schlegel  tot 
Fundulus  gebragt,  te  moeten  beschouwen  als  tot  eene  eigene  generische  type  te 
behooren ,   welke  ik  Fundulichthys  heb  genoemd. 

'  Van  de  ongeveer  100  bekende  Cyprinodontoïden  leven  verre  weg  de  meeste  in 
de  Nieuwe  wereld.  De  Anablepini  en  Orestiasini  schijnen  er  zelfs  geheel  tot  Zuid- 
Amerika  beperkt  te  zijn.  De  Cyprinodontini  zijn  talrijk  zoowel  in  Noord- en  Zuid. 
Amerika   als   op    de    groote  Antillen. 

Met  uitzondering  van  Tellia,  Fundulichthys  en  Cyprinodon  zijn  alle  geslachten 
der  Cyprinodontinen  Amerikaansche.  Cyprinodon  is  even  talrijk  aan  soorten  in  de 
oude  als  in  de  nieuwe  wereld,  ofschoon  het  in  de  oude  wereld  naauwelijks  verder 
gaat  dan  Mossambique,  de  landen  welke  de  Middellandsche  zee  en  de  Roode  zee 
begrenzen  en  Perzië.  Het  geslacht  Tellia  schijnt  tot  Noord-Afrika  beperkt  te  zijn, 
evenzeer  als  het  geslacht  Fundulichthys  tot  Japan.  De  Aplocheilinen  behooren  ge- 
heel tot  Azië  en  de  Aziatische  eilanden  van  Japan  en  Nederlandsch  Indië.  —  In 
het  geheel  bedraagt  intusschen  het  aantal  soorten  der  oude  wereld  slechts  het  vierde 
eedeelte  van   dat  der  nieuwe. 

In   den    Indischen  Archipel  is  de  geheele  familie  slechts  vertegenwoordigd  door 


481 

twee  soorten  van  Aplocheilinen ,  van  welke  de  eene  nog  dezelfde  is  als  die,  welke 
in  Bengalen  onder  den  naam  van   Pantjak  of  Panga  bekend  is. 

De  geslachten  en  groepen  der  Cyprinodontoïden  laten  zich  overzien  als  volgt. 
Slechts  teeken  ik  hierbij  aan,  dat  ik  in  de  mij  beschikbare  hulpmiddelen  de  ge- 
slachtskenmerken van  Heterandria  en  Zygonectes  niet  voldoende  duidelijk  heb  aan- 
getroffen,  weshalve  ik  ze  niet  heb  kunnen  vermelden. 


Clavis   generum    öyprinodontoideorum. 

Cyprinodontini.  Pinna  analis  non  elongata,  pauci-  ad  pluriradiata.  Squamae  magnae. 
A  Pinnae  ventrales  nullae.  Dentes  maxillis  uniseriati  tricuspidati. 

Tellia  Gerv. 

B.  Pinnae  ventrales. 

I  Dentes  uniseriati  tricuspidati.  Pinna  dorsalis  brevis  anali  subopposita.  B.  5. 
Maxillae  depressae. 

Cyprinodon  Lac.  =3  Lebias  Cuv. 

II  Dentes  uniseriati,  acuti.  Maxilla  inferior  humilis.  Rictus  obliquus. 

1  Pinna  dorsalis  brevis  masculis  post ,  feminis  supra  analem  brevem  incipiens. 
Analis  masculis  radiis  anterioribus  apice  chelaeformibus  non  sagittatis  ante 
apicem  serratis,  caudalis  radiis  productis  nullis.   B.  5. 

Girardinus  Poey  (an  Heterandria  Ag.  h.  loc.?). 

2  Pinna  analis  post  initium  dorsalis  inserta,  Caput  conveiiusculum  obtusiusculum, 

Lucania  Gir. 

3  Pinnae  dorsalis  et  analis  multiradiatae. 

Girardinichthys  Blkr. 


III  Dentes  pluriseriati  indivisi. 
Dentes  medü  ceteris  longior 
brevem  sita.   B.  4.  Pinna  caudalis  biloba. 

FundulicMhys  Blkr. 


1  Dentes  medü  ceteris  longiores.  Pinna  dorsalis  brevis  ventrales  in  ter  et  analem 


61 


482 


2  Dentes  serie  externa  iis  seriebus  ceteris  longiores. 

a.  Pinna  dorsalis  elongata  anali  plus  duplo  ad  multoties  longior.  Pinnae  ven- 
trales et  analis  masculis  valde  approximatae.  B.  5. 

f  Maxilla  inferior  humilis.  Rictus  obliquus.  Pinna  caudalis  masculis  radiis 
productis  nullis. 

ó  Pinna  dorsalis  supra  basin  pectoralium  incipiens  et  longe  post  analem 
brevem  desinens.  Maxilla  superior  angulata,  depressa,   protractilis.  Os 
'    tetragonum. 

Mollienisia  Les. 

ó'  Pinna  dorsalis  post  apicem  pectoralium  incipiens  et  longe  post  analem 
brevem    desinens.   Analis  masculis   radiis   anticis  longe  productis    nee 
serratis  nee  uncinatis. 

Pseudoxiphophorus  Blkr. 

f'   Maxilla   inferior   elevata,    angulata.    Rictus    verticalis.  Pinna  caudalis 
masculis  radiis  inferioribus  productis. 
6.  Pinna  dorsalis  supra  vel  vix  post  apicem  pectoralium  incipiens  et  post 
analem  brevem  desinens.  Pinna  analis  masculis  radiis   anticis  produc- 
tis apicem  versus  serratis  et  sagittatis. 

Xipliophorus  Heek. 

b    Pinna  dorsalis  longe  post  pectorales  rejecta,  brevis.  Rictus  obliquus. 
f  Maxilla  inferior  elevata.  Os  superum.  Pinnae  ventrales  longe  post  apicem 
pectoralium  rejectae;  analis  subelongata;  dorsalis  breviuscula  anali  brevi- 
er supra  analem  desinens;  caudalis  biloba.  B.  5.  Vesica  aërea  bipartita. 

Grundulus  Val. 

•f'  Maxilla    inferior  humilis.    Rictus    obliquus.    Pinnae    dorsalis  et    analis 
oppositae  vel  suboppositae. 
ó  B.  6. 
o  Pinna  dorsalis   pauciradiata;  analis    masculis   ventralibus   valde  appro- 
ximata   radiis  anterioribus  productis  apice  simpliciter  hamatis  vel  che- 
laeformibus. 

Gambusia  Poey  ^  Limia  Poey  :^  HemixipJiophorus 
Blkr  =::  Iletemndria  Ag.  ex  parte  et  Zygonec- 
tes  Ag.  valde  affin.  =:  Adinia  Gir.  ? 


483 

o*  Pinna  dorsalis  pluriradiata  anali  non  vel  vix  brevior.  Maxilla  superior 
protractilis.  lladii  anales  anteriores  luasculis  non  producti.  ? 

Ilydrargyra  Lac. 

ó  B.  5.  Pinna  analis  dorsali  non  multo  brevior  ad  non  multo  longior. 
o  Maxilla  superior  angulata  depressa  protractilis.  Os  tetragonum.  Dentes 
serie   externa  curvati  mobiles. 

Poecilia  BI.  Schn. 

o'  Maxilla  superior  rotundata.  Os  semirotundum. 

lundulus  Lac. 

Aplocheilini.  Pinna  dorsalis  brevis  parti  pinnae  analis  elongatae  posteriori  oppo- 
sita.  Squamae  magnae.  Pinnae  ventrales. 

A  Dentes   vomerini.    Dentes  maxillis  pluriseriati  serie  externa  majores.  Maxilla 
superior  depressa  valde  protractilis.  B.  5  vel  6. 

FancJiax  Val. 

B.  Dentes  vomerini  nuUi.  Dentes  maxillis  pluriseriati.  Maxilla  superior  non  pro- 
tractilis. Squamae  deciduae.  B.  5. 

Aplocheilus  McCl. 

Okestiasini.  Pinnae  ventrales  nullae.    Squamae  magnae,    capitae  nuchaque  subscu- 
tiformes.  Venter  alepidotus.  B.  5.  Maxillae  non  depressae. 

A  Pinnae   dorsalis  et  analis  pluriradiatae  oppositae.    Dentes  maxillis  pluriseriati 
simplices. 

Orestias  Val. 

Anablepini.  Pinna  dorsalis  brevis  tota  post  analem  brevem  rejecta.  Pupilla  frenulo 
corneae  quasi  duplex.  Corpus  elongatum  cylindraceum.  B.  5. 

A  Squamae  magnae  vel  médiocres.  Dentes  maxillis  pluriseriati,  serie  externa  ma- 
jores mobiles.  Ovarium  duplex. 

Anableps  Art. 


484 

Species  Cyprinodontoideorum  hiicusque  cognitae. 

Tellia  apoda  Gervais. Afr.,  Algeria. 

Cyprinodon  calaritanus  Val.  =3  Lebias  calaritana  Bonell.  =3  Cy- 
prinodon  fasciatus  Val.  =3  Lebias  fasciata  Val.  =3 
Apharius  fasciatus   Nardo  s  Lebias   flava  Costa.  Eur,,  Italia. 
*  iberus    Val.  =3   Hydrargyra    hispanica    Val.    sec. 

Bellotti Eur.,  Hispania. 

>/  lunatus  Val.  =3  Cyprinus  leuciscus  Forsk.  ?;=!  Le- 

bias lunatus  Ehr.  ^  Lebias    dispar  Rüpp.     .     .  Afr.As.,Syria,  Aegypt,  Abyss. 

//  Moseas    Val Afr.,  Aegypt.  M.  rubr. 

ff  Hammonis  Val,  s  Cyprinodon  Ammonis  Ehr.  =: 

Lebias  dispar  fem.  Rüpp Afr.,  Asia,  Aegypt.  Syria. 

//  mento  Val, s  Lebias  mento  Heek Asia,  Syria. 

»  cypris  =3  Lebias  cypris  Heek // ,  Syria. 

v  sophiae  =:  Lebias  sophiae  Heek u ,  Persia. 

//  punctatus  =3  Lebias  punctatus  Heek // ,  Persia. 

1/  crystallodon  =:  Lebias  crystallodon  Heek.     ...       // ,  Persia. 

//  variegatus  Lac,  :=:  Lebias  ellipsoides  Lac.  ;=:  Lebias 

rhomboidalis  Val.  =3  Esox  ovinus  Mitch.  :=;  Lebias 

Am.  s.,N.York,EIrd.,N.  Orl. 

Ara.  sept.,  Long-island. 

.     .    •    .    .     .    ;     .  Am.  sept.,  Rio  Grd.  del  Nrt. 

Am.  sept.,  Rio  Grd.  del  Nrt, 

.    :.'....  Am.  sept.,  Rio  Gila. 

.     . Am.  sept.,  Indianola. 

ff  lineatus  s  Lebias  lineatus  Jen Am.  sept.,  Maldonado. 

//   ?        multidentatus  =3  Lebias  multidentata  Jen.  an  gen. 

propr Am.  mer.,  Montevideo. 

II  californiensis  Gir Am.  sept.,  California. 

II  eximius  Gir Am.  sept.,  Chihuahua  fl. 

a  orthonotus  Peters.      .     . Africa,  Quellimane. 

Lucania  venusta  Gir.  s  Limia  venusta  Gir Am.  sept.,  Texas. 

u         affinis  Gir Am.  sept.,  Matamoras. 

Girardinus  metallicus  Poey Antill.,  Cuba. 

//         formosus  Gir.  z3  Heterandria  formosa  Ag.      .     .     .  Am.  sept.,,  Flord.  Carol,  mer. 

//        occidentalis  Gir Am.  sept.,  Sonora.  R.  st.  Cruz. 

//        sonoriensis  Gir. Am-  sept.,  Mexico. 

Girardinichthys  innominatus  BlkrzD  Lucaniae  sp.  Pree.  Acad. 


ovinus  De  Kay.  .  . 
parvus  Baird  Gir.  . 
elegans  Baird  Gir.  . 
bovinus  Baird  Gir.  , 
macularius  Baird  Gir. 
gibbosus  Baird  Gir.  . 


485 


G 


Philad.  1859  p.  119. 
Heterandria  affinis  Baird  Gir.  .     . 

u  occidentalis  Baird  Gir 

Zygonectes  olivaceus  Ag.  =:  Poecilia  olivacea  Stor. 

//  Nottii  Ag 

//  lineolatus  Ag.  .     .    . 

K  guttatus  Ag.     .     .     . 

n  dispar  Ag 

Il  hieroglyphicus  Ag. 

u  lateralis  Ag.     .     .     . 

//  zonatus  Ag.      .     .     . 

//  tenellus  Gir.  =3  Fundulus  tenellus  B. 

II  pulchellus  Gir.      .     . 

Fundulichthys    virescens  Blkr::^  Fundulus  virescens  T.  Schl. 
Mollienisia  latipinna   Les.  s  Poecilia  multilineata  Les      .     . 

//  fasciata  M.  Trosch.  ^  Molinesia  fasciata  Trosch.     . 

//  surinamensis  M.  Trosch.  s  Molinesia  surinamen- 

sis  M.  Trosch 

Pseudoxiphophorus  bimaculatus  Blkr  =3  Xiphophorus  bimacu- 

latus  Heek 

Xiphophorus  Helleri  Heek.     .     , 

Grundulus  bogotensis  Val.  =3  Poecilia  bogotensis  Humb.  .     . 
Gambusia  punctata  Poey 

//  Holbrookü  Gir.  rj  Heterandria  Holbrookü  Ag.     . 

11  puncticulata  Poey. 

*  lineolata  =3  Limia  lineolata  Gir.  =3  Poecilia  lineo- 
lata  Gir 

u  poecilioides  Blkr  -^  Linea  poecilioides  Gir.  .     .     . 

//  cubensis  Blkr  =3  Limia  cubensis  Poey    .     .     .     . 

*  formosa  Blkr:3  Limia  formosa  Gir 

*  vittata  Blkr  —  Poecilia  vittata  Guich.  —  Limia  vit- 
tata  Poey 

II  Heckeli  Blkr::3  Xiphophorus  gracilis  Heek.    .     . 

//  Couchiana  Blkr  =3  Limia  Couchiana  Gir.  .     .     . 

II  matamorensis  Blkr  =13  Limia  matamorensis  Gir.  . 

*  multifasciata  Blkr  ;=3  Adinia  multifasciata  Gir.  — 
Limia  poeciloides  fem.  Gir.  (Ichth.  U.  St.  and  Me- 
xic.  Bound   tab.  38  fig.    12.   14) 

//            nobilis  Gir.  =3  Heterandria  nobilis  B.  Gir.  .    ,     . 
'/  affinis  Gir 


Am.  sept.,  Mexico. 

Am.  sept.,  Rio  Medin.  et  Salad. 

Am  sept.,  Rio  Gila. 

Am.  sept.,  Alabama. 

Am.  sept. 

Am,  sept. 

Am.  sept. 

Am.  sept. 

Am.  sept. 

Am.  sept. 

Am.  sept. 

Am.  sept.,  Russellville. 

Am.  sept.,  Arkansas. 

Japonia. 

Am.  sept.,  N.  Orl.,  Flord-,  Louis. 

Am.  sept.,  Mexico. 

Am.  mer.,  Surin. 


Am.  sept.,  Mexico. 

Am.  sept.,  Mexico. 

Am-  merid.,  St.  Fé  de  Bogota. 

Antill.,  Cuba. 

Am.  sept.,  Floridaor.,  Charlest. 

Antill.,  Cuba. 

Am.  sept,  Texas. 
Am.  sept.,  Texas. 
Antill,  Cuba. 
Am.  sept,  Paolo  alto. 

Antill.,  Cuba. 
Am.  sept.,  Mexico. 
Am.  sept,  N.  Leon. 
Am.  sept,  Mataraora. 


Am.  sept,  Texas. 

Am.  sept.,  R.  gr.  del  Nort. 

Am.  sept,  Texas. 


// 
// 


II 
II 
II 
II 


48$ 

Zygonectes  patmelis   Gir  p!  Heterandria  patruelis  B.  Gir.     .  Am.  sept,  Rio  Nueces. 

speciosa  Gir.    ....     ....     .     .     .     .  Am.  sept.,  New  Leon. 

gracilis  Gir.  .  .     .     ....     .....     .     .     .  Am.  sept.,  Matamoras. 

senilis  Gir. Am-  sept.,  Chihuahua. 

Hydrargyra  swampina  Lac.  =:  Hydrargyra  diaphana  Les.?:;:^ 

Atlierina  swampina  Bosc. ,  ............  Am.  sept,  N- Jersey,  Canada. 

u  vernalis  Val.    .  •     •     •     ■     •     •     ....  Am.  sept ,  Prov.  Un. 

//  majalis  Val.  ■:^  Cobitis  heterpclita  Schqepff  =;  Co-  . 

bitis  majalis  Walb.  :=:  Poecilia  majalis  BI.  Schn.  = 

Cyprinodon  flavulus.  Val.  =:  Hydrargyra  trifasciata 

Stor.  =:  Hydrargyra  atircauda  De  Kay.    .     ....  Am.  sept,  N.  York. 

n  Luciae  Baird Am.  sept,  N.  Jersey. 

catenata  Ag.  p  Poecilia  catenata  Stor.  .     .     .     .  Am.  sept 

similis  Baird  Gir Am.  sept,  Indianola. 

formosa  Stor. Am.  sept,  Boston. 

zebra  Gir. Am.  sept.,  N.  Mexieo. 

//  maculata  Pet. .  Afiica,  Mossamb. 

Poecilia  vi vipara   BI.  Schn.  z^  Poecilia   surinamensis   Val.  z^ 

Poecilia  ?  Schneideri  Val Ara.  mer.,  Guyan.  Bah.,  Antiil. 

//  unimacula  Val Am.  mer.,  Rio  Janeiro. 

//  sphenops   Val ,  .     .     .     .     •     .     ,  Am.  mer.,  Vera-cruz. 

Il  dominicensis  Val. Antiil.,  St  Domingo. 

//  punctata  Val Am.  mer.,  Montevideo. 

H  gracilis  Val Am-  mer,  Montevideo. 

/'  melanopleura  Gosse Antiil-,  Jamaica. 

//  decemmaculata  Jen Am.  mer.,  Maldonado. 

Fundulus  coenicolus    Val.  =3  Cobitis  heteroclita  L.  (nee   Cuv. 

ol.)  1=3  Poecilia  coenicola  BI.   Schn.  s  Poecilia  fas- 

ciata  BI.  Schn.  :=i  Fundulus  mudfish  Lac.  ;=:   Esox 

pisciculus  Mitch.  =3  Fundulus  fasciatus  Val.  ol.  =; 

Hydrargyra  ornata  Les.  :=:  Fundulus  zebra  De  Kay 

=2  Fundulus  viridescens  De  Kay Am.  sept,  N.  York,N.  Orl. 

it            pisculentus  Val.  ^  Esox  pisculentus  Mitch.  =:  Hy- 
drargyra diaphana  Les Am.  sept,  Prov.  Un.  oriënt. 

//  nigro fasciatus  Val.  =s  Hydrargyra  nigrofasciata  Les.  Am.  sept.,  N.  York ,  Rhode-isl- 

//  zonatus  Val.  ■zi  Esox  zonatus  Mitch Am.  sept-,  Carolin^  mer. 

//  cingulatus  Val Am.  sept,  Prov.  Unit. 

//  fonticola  Val Antiil.,  Martin.,  Portorico. 

//  brasiliensis    Val Am.  iner.,  Brasilia. 

'/  multifasciatus  Val.  s3  Hydrargyra  multifasciata  Les.  Am-  sept.,  Lac   Saratoga. 


487 


Fundulus  grandis  Baird  Gir. 
seminolis  Gir. 
fuscus  Ayr.       :     . 
floridensis  Gir. 
*         parvipinnis  Gir.     . 

*  Panchax  Buchanani  Val.   =!  Esox  panchax  Buch.  =5   Homa- 

lopsis  javanicus  V.  Hass.  z^  Aplocheilus  panchax 
McCl.  =ï  Panchax  Kuhlii  Val.  ^  Aplocheilus  ru- 
brastigma  Jerd?  s  Panchax  panchax  Cant.  =: 
Panchax  melanotopterus  Blkr 

w         lineatum  Val 

//         cyanophthalma  Bly th ,  an  potius  spec.  Aplocheili  ?     . 

*  Aplocheilus  javanicus  Blkr 

//         MacClellandi  Blkr 

//         chrysostigmus   McCl , 

>i         melastigmus  McCl ; 

//  latipes  Blkr  :=!  Poecilia  latipes  T.  Schl.  .  .  . 
Orestias  Cuvieri  Val , 

'/         Pentlandii    Val.  

//         Humboldtii  Val 

w         Jussieui  Val 

//         Agassii  Val 

//        Mülleri  Val 

//         Owenii  Val. 

//         albus  Val . 

//         luteus  Val 

//         Tschudi  Cast 

Anableps  Gronovii  Val.  =5  Anableps  tetrophthalmus  Auct. 

//         microlepis  MüU.  Trosch.  =:  Anableps  coarctatus  Val? 


Ara.  sept.,  Texas,  Indianola. 
Am.  sept.,  Florida  or. 
Ara.  sept,  Brookhaven. 
Ara.  sept.,  Charlotte  Bay.- 
Am.  sept,  California. 


elongatus  Val. 


Bengal.,  Arch.  Sundaic. 

Hindost.  occid. 

Bensrala. 

Java. 

Bengala. 

Bengala 
,  Bengala. 
.  Japonia. 

.  Am.  mer.,  Lac.  Titicaca. 
.  Am.  mer.,  Lac.  Titicaca. 
.  Am.  mer.,  Lac.  Tit,  Peru,  Lira. 
,  Am.  mer.,  Lac.Tit,  Chinchera. 
.  Am.  mer.,  Coracor.,  Cusco  1400'. 
.  Am.  mer.,  Lac.  Titicaca. 
.  Am.  mer.,  Cusco ,  Lac.  Urcos. 
.  Am.  mer.,  Lac.  Titicaca. 
.  Am.  mer.,  Lac.  Titicaca. 
.  Am.  mer.,  Lac.  Titicaca. 
.  Am.  mer.,  Guyana. 
.  Am.  mer.,  Guyana. 
.  Am.  mer.,  Guyana. 


Cyprinodontoidei  fossiles  (omn.  Per.  molass.). 

Poecilia  Lemetherei  Ag : Paris. 

Cyprinodon  cephalotes  Blkr.  z=i    Lebias  cephalotes  Ag.      .     .  Gall.  merid. 

V         perpusillus  Ag.  =:  Lebias  perpusillus.  Ag Oeningen. 

if         gobio  Blkr  :=!    Lebias   gobio  Munster Pichtelgebirge. 

//         Meyeri   Blkr   =:    Lebias   Meyeri  Ag.  ....  Francofurt. 


crassicaudus  Blkr  :=:    Lebias  crassicaudus  Ag. 


Pedemont. 


488 

Panchax  Val.,  Hist.  nat.  Poiss.  XVIII  p.  282. ::3  Homalopsis   Van 
Hass.  —  Tjoepang. 

Corpus  elongatum  compressum ,  squamis  magnis  vestitum ,  dorso  hu- 
millimo ,  ventre  dorso  altiore  et  graciliore.  Caput  et  rostrum  latum  de- 
pressa.  Maxilla  superior  valde  protractilis ,  depressa.  Rictus  terminalis. 
Dentes  intermaxillares  et  inframaxillares  pluriseriati ,  serie  externa  iis 
seriebus  ceteris  majores.  Dentes  vomerini  parvi.  Pinna  dorsalis  pau- 
ciradiata  pinnae  analis  parti  posteriori  opposita.  Pinnae  ventrales  Ion- 
ge  post  basin  peetoralium  insertae.  Pinna  analis  multiradiata  elongata. 
Apertura  branchialis    ampla.   Membrana  branchiostega  radiis  5  vel  6. 

Aanm.  Het  geslacht  Panchax  is  het  eenige  genus  der  Cyprmodontoïden,  bij  het- 
welk het  ploegbeen  met  tandjes  is  gewapend  en  het  is  alzoo  daaraan  reeds  her- 
kenbaar. De  bovenrand  der  mondopening  is  er  nog  geheel  door  de  tusschenkaaks- 
beenderen  gevormd ,  en  daar  het  overigens  gebouwd  is  naar  de  type  der  Cyprino- 
dontoïden,  en  daaraan  beantwoordt  in  kieuwbouw,  het  platgedrukte  van  kop  en 
bovenkaak,  dentitie,  beschubbing  en  vinbouw,  heb  ik  niet  geaarzeld  het  in  deze 
familie  op  te  nemen,  in  welke  het  met  het  geslacht  Aplocheilus  McCl  eene  eigene 
klein  groep  vormt. 

De  redenen ,  welke  den  heer  Valenciennes  genoopt  hebben  Panchax  tot  zijne  Eso- 
ces  te  brengen,  schijnen  weinig  aannemelijk  te  zijn.  Dat  het  ploegbeen  er  tandjes 
heeft,  is  voor  de  afzondering  van  de  Cyprinodontoïden  niet  voldoende  en  dat  het 
den  snuit  breed  en  plat  heeft,  de  kieuwopeningen  wijd  en  de  rugvin  kort  en  tot 
achter  de  aarsvin  geplaatst,  geeft  evenmin  regt  het  uit  de  Cyprinodontoïden  weg 
te  nemen,  vermits  geheel  dezelfde  kenmerken  bij  vele  Cyprinodontoïden  worden 
terug  gevonden. 

Panchax  Buchanani  Val.  Poiss.  XVIII  p.  284;  Blkr,  Verh.  Bat.  Gen. 
Dl.  XXVNalez.  ichth.  Bengal,  p.  144.  —  Buchanan's  Tjoepang. — 
Atl.  Cypr.  Tab.  LIII  fig.  3. 

Panch.  corpore  elongato,  ante  subcylindraceo ,  postice  compresso,  altitudine  6  ad  7  cirtiter  in 
ejus  longitudine;  capite  prismatico,  superne  plano,  4  ad  4V2  in  longltudine  corporis ;  oculis  posteris 
diametro  3  circiter  in  longitudine  capitis;  maxilla  superiore  protractili;  rictu  ante  oculum  desinente ; 
dentibus  maxillis  pluriseriatis  curvatis  serie  externa  seriebus  ceteris  majoribus;  dentibus  vomerinis 
paryis ;  squamis  lateribus  cycloïdeis  32  p.  m.  in  serie  longitudinali ;  linea  laterali  inconspicua ;  pinna 
dorsali  ex  parte  post  pinnam  analem  postice  in  2*  tertia  corporis  parte  sita,  brevi,  rotundata,  cor- 
pore humiliore;  pinnis  pectoralibus  et  ventralibus  acutis,  pectoralibus  ventralibus  longioribus,  ven- 
tralibus  radio  producto  nullo;  anali  obtusa  convexa  basi  5  circiter,  caudali  rotundata  é'/^  circiter 


489 

in  longitudine  corporis;  coloro  corpore  viridi  marginlbus  squamarra  profundiore;  vertice  et  dorso 
basi  pinnae  macula  aurea  vol  nitente  alba;  vitta  oculo-raaxillari  fasca;  pinna  dorsali  aurantiaca  vel 
roseo-hyalina,  inferne  macula  fusca  vel  nigra;  pinnis  ceteris  viridescente-  vel  roseo-liyalinis;  cau- 
dali  tota  analique  ex  parte  nigro  marginatis,  caudali  panctis  viridi-fuscis  variegata. 

B.  5  vel  6.  D.  1/7  vel  1/8.  P.  1/12  ad  1/14.  V.  1/5.  A.  2/13  vel  1/14.  C.  13  vel  15  et  lat.  brev. 
Syn.  Esox  panchax  Bach.,  Gang.  Fish.  p.  211,  380  tab.  3  fig.  G9. 
Homalopsis  javanicus  V.  Hass. ,  icon.  inedit. 

Aplocheilus  panchax  McCL,  Ind.  Cypr.  Asiat.  Res.  XIX,  H  p.  301,  426,  tab.  42  fig.  2. 
Fancha  de  Buchanan  Val.,  Poiss.  XVHI  p.  284, 
Panchax  Kuhlii  Val.,  ibid.  p.  285. 
Pancha  de  Kuhl  Val.,  ibid.  p.  285. 
Panchax  panchax  Cant. ,  Cat.  Mal.  Fish.  p.  252. 
Panchax  melanotoplerus  Bikr,     Verh.  Bat.  Gen.  XXIV  Snoek.  p.  22. 
Pangchak  Bengal. 
Tjupang  Mal.  Batav. 
Hab.  Java    (Batavia,    ïandjong-oost,    ïjampea,    Buitenzorg,   Pandjallu,    Surabaja,   Pasuruan, 
Lesti),  in  fluviis  et  lacubas. 
Sumatra,  in  fluviis. 
Borneo  (Bandjermasin),  in  fluviis. 
Bengala  (Calcutta),  in  fluviis. 
Longitudo  plus  quani  100  speciminnm  25'"  ad  57'". 

Aanm.  •  Eene  naauwkeurige  vergelijking  mijner  voorwerpen  van  den  Indisclien 
Archipel  met  die  van  Bengalen,  heeft  mij  overtuigd ,  dat  zij  niet  soortelijk  verschil- 
len. Slechts  zie  ik  bij  de  bengaalsche  voorwerpen  niet  het  overlangsche  zwarte 
bandje  van  de  aarsvin,  doch  dit  is  ook  niet  bij  alle  mijne  archipelagische  voor- 
werpen  aanwezig. 

Behalve  van  de  bovengenoemde  plaatsen  is  de  soort  ook  nog  bekend  van  Pinang. 

De  heer  Valenciennes  heeft  vier  soorten  van  Panchax  beschreven ,  t.  w.  Panchax 
lineatuin  Val.  van  Bombay,  Panchax  Buchanani  Val.  van  Bengalen  en  Panchax 
Kuhlii  Val.  en  Panchax  pictum  Val  van  Java.  —  Panchax  Kuhlii  Val.  is  dezelfde 
boort  als  mijne  Panchax  melanotopterus  en  daar  deze  dezelfde  is  als  Panchax 
Buchanani  Val.  vervalt  natuurlijk  Panchax  Kuhlii  als  soort. — Panchax  pictum  Val. 
behoort  tot  een  geheel  ander  geslacht  en  is  door  mij  als  Betta  trifasciata  nader 
bekend  gemaakt.  Ik  kende  vroeger  de  identiteit  van  Betta  trifasciata  met  Panchax 
pictum  niet,  doch  zij  is  mij  gebleken,  nadat  ik  in  het  bezit  ben  geraakt  van  eene 
teekening,  nagelaten  door  Van  Hasselt  en  voorzien  van  den  naam  Anostoma  pic- 
tum. Van  Hasselt  zag  zeer  goed  het  generisch  verschil  van  beide  soorten  en  bragt 
Panchax  Buchanani  tot  zijn  geslacht  Homalopsis,  terwijl  hij  Betta  picta  (Betta  tri- 
fasciata  Blkr)   plaatste  in   zijn  geslacht  Anostoma. 

Van  de  vier  soorten  van  den  heer  Valenciennes  blijven  alzoo  slechts  twee  over, 
t.  w.  Panchax  Buchanani  en   Panchax  lineatum, 

62 


490 

Aplochhiilüs  McCL,  Ind.  Cyprln.  As.  Hes.  XIX  p.  301,  426;  Blkr, 
Ichth.  waarn.  Bantam ,  Nat.  T.  Ned.  Ind.  VII  p.  322.  —  Impoen. 

Corpus  oblongum  compressum,  squamis  magnis  deciduis  vestitum, 
dorso  humillimo ,  venti-e  plus  minusve  cai'inato  dorso  altiore-  Caput  et 
rostrum  latum  depressa.  Maxilla  superior  non  protractilis.  liietus  termi- 
nalis.  Dentes  intermaxillares  et  inframaxillares  uniseriati,  simpliees; 
vomerini  nulli.  Os  supramaxillare  post  os  intermaxillare  rejectum. 
Squamae  deciduae.  Pinna  dorsalis  pauciradiata  analis  parti  posteriori 
opposita.  Pinnae  ventrales  longe  post  basin  peetoralium  insertae.  Pin- 
na analis  multiradiata  elongata.  Apertura  branchialis  ampla.  Membrana 
branchiostega  radiis  5. 

Aanm.  Aplocheilus  is  het  eerst  beschreven  door  den  heer  MacClelland  Hij  heeft 
de  kenmerken  juist  aangegeven,  doch  bragt  verkeerdelijk  tot  hetzelve  Esox  panchax 
Buch.  Hieraan  is  het  toe  te  schrijven,  dat  de  heer  Cantor  in  zijne  Catalogue  of 
Malayan  Fishes  (p.  252)  de  diagnose  van  den  heer  MacClelland  als  zeer  inkorrekt 
beschouwt  en  het  geslacht  Aplocheilus  verwerpt. 

Aplocheilus  is  door  zijne  breede  platte  bovenkaak  verwant  aan  Panchax  Val, , 
doch  verschilt  er  van,  behalve  door  een'  anderen  habitus,  door  niet  uitstrekbare 
bovenkaak,  slechts  éénreijige  tanden  in  de  kaken  en  afwezigheid  van  ploegbeens- 
tanden.  Van  de  overige  geslachten  der  Cyprinodontoïden  is  het  gemakkelijk  te  her- 
kennen door  de  platte  bovenkaak,  eenreijige  onverdeelde  tanden,  lange  aarsvin, 
korte  boven  het  achterste  gedeelte  der  aarsvin  ingeplante  rugvin ,  aanwezigheid 
van  buikvinnen  en  afwezigheid  van  ploegbeenstanden. 

Aplocheilos  javaniais  Blkr,  Ichthyol.  waarn.   Bantam,    Nat    T.  Ned. 
Ind.  VIIp.  323.  — /auflscAe  Impoen-  Atl.  Cypr.  Tab.  LUI  fig.  2. 

Aploch.  corpore  oblongo  compresso,  altitudine  4  ad  4 Va  in  ejus  longitudine,  latiUidine  2  circiter 
in  ejus  altitudine;  capite  prisraatico,  acuto,  superne  plano,  4*/2  ad  5  f'ere  in  longitudine  corporis , 
oculia  posteris,  diametro  2'/i  ad  2'/2  in  longitudine  capitis;  maxillis  brevissimis,  superiore  non  pro- 
tractili;  rictu  parvo  oculo  plus  duplo  breviore;  dentlbus  maxillis  uniseriatis  conicis,  acutis  iis 
angulura  oris  versus  ceteris  majoribus ;  squamis  cycloideis,  lateribus  30  p.  ra.  in  serie  longitudi- 
nali ;  linea  laterali  inconspicua;  pinna  dorsali  aeutaconvexa  analis  parti  posteriori  opposita.  corpore 
humiliore;  pinnis  pectoralibus  acutis  pinnis  ventralibus  angulatis  duplo  circiter  longiovibus  3%  ad  3^/4 , 
caudali  obtusa  rotundata  5  circiter,  anali  paulo  emarginata  dorsali  humiliore  basi  3'/3  circiter  in 
longitudine  corporis;  colore  corpore  flavescente-viridi  :  ventre  pellucido;  vitta  cephalo-caudali  gra- 
cillima  violacea;  pinnis  flavescente-liyalinis. 

B.  5.  D.  1/6.  P.  1/10  vel  1/11.  V.  1/5.  A.  1/24.  C.  1.3  vel  15  et  lat.  brer. 


491 

Syn.  Impun  Sandan. 

Hab.  Java  (Perdana),  in  flamine  Panimbang. 

Longitüdo  14  speciminnm  24'"  ad  34'". 

Aanm.  De  onderwerpelijke  soort  gelijkt  veel  op  Aplocheilus  MacClellandi  Blkr, 
eene  soort,  in  het  boven  aangehaalde  werk  van  den  heer  MacClelland  naar  eene  tee- 
kening  der  kollektie  van  Buchanan  Hamilton  afgebeeld  (plaat  55  fig.  4 )  doch  niet 
benoemd.  Die  afbeeldins;  vertoont  evenwel  slechts  20  aarsvinstralen  en  de  hoogte 
des  ligchaams  gaat  er  slechts  ongeveer  3|  malen  in  zijne  lengte.  Het  behoort  mijns 
inziens  nog  nader  onderzocht  te  worden  of  Aplocheilus  chrysostigmus  McCl.  en 
Aplocheilus  melastigmus  McCl.  tot  dit  geslacht  behooren.  Het  zijn  slankere  soor- 
ten dan  de  beide  bovengenoemde.  De  habitus  des  ligchaams  en  de  lengte  der  aarsvin 
duiden  er  op,  dat  zij  inderdaad  tot  Aplocheilus  en  niet  tot  Panchax  behooren.  A- 
plocheilus  chrysostigmus  zou  evenwel  slechts  17,  doch  Aplocheilus  melastigmus  daar- 
entegen 22  aarsvinstralen  hebben.  Mijns  inziens  is  ook  Poecilia  latipes  T.  Schl.  van 
Japan  tot  Aplocheilus  te  brengen,  niettegenstaande  zij  gezegd  wordt  slechts  3  kieuw- 
stralen  te  bezitten,  een  punt  wat  evenwel  nog  nader  verdient  bevestigd  te  wor- 
den. Zij  heeft  geheel  den  habitus  van  Aplocheilus  en  ook  eene  ^eer  lange  aars- 
vin met  20  stralen. 


Scripsi  Bataviae    Calendis  Junii  ad  Ociobris  MDCCCLIX. 


Na  schr  ift. 


Verre  weg  het  grootste  gedeelte  van  dezen  arbeid  was  reeds  afge- 
drukt ,  toen  ik  in  het  bezit  kwam  van  de  Proceedings  of  the  Academy 
of  Natural  Sciences  of  Philadelphia  over  1859,  waarin  door  den  heer 
Girard  nog  tah-ijke  nieuwe  Cyprinen  aan  de  reeds  bekende  zijn  toege- 
voegd. De  jongste  ontdekkingen  van  den  heer  Girard  hebben  echter 
voornamelijk  betrekking  tot  de  Cyprinodontoïden.  De  nieuwe  soorten 
dezer  familie  van  den  heer  Girard  heb  ik  nog  kunnen  vermelden  in 
de  lijst  der  bekende  Cyprinodontoïden  op  bladz.  484  —  487,  doch  niet 
in  het  geographisch  overzigt  der  familie,  voorkomende  op  bladz-  43 
de  cijfers  van  welk  overzigt    daarom  ook    thans  reeds  niet  meer  juist 


492 

zijn,  en  het  daar    vermelde    totaal  cijfer  van  76  verhoogen  tot  116. 

Van  de  nieuwe  geslachten  van  den  heer  Girard,  Adinia  en  Lucania 
schijnt  slechts  Lucania  aannemelijk  te  zijn,  terwijl  daarentegen  een  der 
soorten  van  Lucania  de  type  is  van  een  nieuw  geslacht,  hetwelk  ik  Girar- 
dinichthys  heb  genoemd.  Zeer  wenschelijk  is  het,  dat  de  Cyprino- 
dontoïden  tot  het  onderwerp  eener  monographie  gemaakt  en  daarin  , 
ook  wat  hare  generische  verwantschappen  betreft ,  nader  onderzoclit  en 
toegelicht  worden. 

De  soorten  van  Barbus  van  Mossambique,  op  bladz.  281  opgesomd, 
heb  ik  sedert  kortelijk  beschi-even  gevonden  in  het  Monatsbericht  der 
Köningl.  Preuss.  Akademie  der  Wissenschaften  zu  Berlin  over  1852  (p. 
683).  De  heer  Peters  heeft  twee  soorten  als  soorten  van  Dangila  aange- 
duid t.  w.  Barbus  (Dangila)  trimaculatus  en  Barbus  (Dangila)  inermis ,  en 
deze  behooren  alzoo  uit  de  lijst  der  Barbinen  in  die  der  Labeoninen  over- 
gebragt  te  worden.  Li  de  lijst  der  Barbinen  behoort  daarentegen  nog  op- 
genomen te  worden  Leuciscus  zambezensis ,  welker  waar  geslacht  nog 
nader  te  bepalen  is,  tenzij  met  Opsaridium  zambezense  Pet.  dezelfde 
soort  bedoeld  is.  De  beschrijvingen  der  overige  Cyprinoïden  van  Mos- 
sambique van  den  heer  Peters  laten  wegens  hare  kortheid  niet  toe, 
zich  van  hare  generische  verwantschappen  een  juist  denkbeeld  te  vormen. 

Batavia,  Juny  1860. 


INDEX. 


Pag. 

ORDO  CYPRINI. 1 

Cyprinorum  archipelagicorum  distributio  geograpliica 32 

Cyprinoram  distributio  geograpliica , 38 

Familia  I  CYPRINOIDEI.     KARPERS 44 

Subfamilia  I  Cobitiformes,    Meerslangachtigen. 50 

Species  Cobitiformium  hucusque  cognitae 56 

Hymenophysa  McCl,  —  Getjoeban.        . ; 60 

Hymenophysa  macracanthus  Blkr.  —  Grootdoornige  Getjoeban.       ...  62 

„         MacCIellandi  Blkr.— MacClellandsche  Getjoeban 63 

Acanthopsis  V.  Hass. —   Modderkruiper 65 

Acanthopsis  choirorhynchos  Blkr.  —  Varkensachtige  Modderkruiper.  .     .  66 

„         dialyzona  V.  Hass.  —  Spitssnuitige  Modderkruiper 67 

Lepidocephalus  Blkr.  —  Schubkop 69 

Lepidocephalus  macrochir  Blkr.  —  Groothandige  Schubkop 70 

„         Hasseltii  Blkr.  —  Van  Hasselt's  Schubkop 71 

Acanthophlhalmus  V.  Hass.  —  Seroicot 73 

Acanthophtbalmus  fasciatus  V.  Hass.  —  Gehande  Serowot 74 

„    javanicus  V.  Hass. — Ongebande  Serowot 75 

Cobitis  Art  —  Meerslang 76 

-  Cobitis  fasciata  Val.  —  Gehande  Meerslang 78 

„       Jaklesi  Blkr.  —  Jakles  Meerslang 80 

Cobitichthys.  —  Valmeerslang .  81 

Cobitichthys  barbatuloides  Blkr.  —  Meerslangachtige  Valmeerslang.    .     ,  82 

Subfamilia  II  Homalopteraefoemes.  —  Saloesoerachtigen 83 

Species  Homalopteraeformium  hucusque  cognitae 85 

P silorhynchus  McCl.  —  Sukati ;      ...  86 

Lissorhynchu$  Blkr.  —  Dubbelsnuitkarper. 86 


II  INDEX. 

Pag. 

Homaloptera  V.  Hass.  —  Saloesoer.      ......     ~.     ......  S& 

Homaloptera  javanica  V.  Hass.  —  Javasche  Saloesoer 89 

„         ophiolepis  Blkr.  —  Slangcnschubbige  Saloesoer 90 

„         pavonina  Blkr.  —  Paauwoogige  Saloesoer.     ..:...  92 

„         ocellata  V.  Hass.  —  Geoogde  Saloesoer 92 

,y         salusur  Blkr.  —  Gladschubbige  Saloesoer 94 

„         Valenciennesi  Blkr.  —  Valenciennesche  Saloesoer.       ...  9.5 

„         erythrorhina  V.  Hass.  —  Roodneuzige  Saloesoer 96 

„          fasciata  V.  Hass.  —  Gebande  Saloesoer 96 

„         gymnogaster  Blkr.  —  Kaalbuikige  Saloesoer 98 

SuBFAMiLiA  III  Cypriniformes.  —  Karpervormigen 99 

I 

Cohors  I  Phalacrognathini.   Naaktkakigen.      .     : 100 

Stirps  I  Labeonini.     Lipkaepers 104 

Species  Labeoninorum  hucusque  cognitae.      ..., 110 

Epalzeorhynchos  Blkr.  —  Snuithoornharper 117 

Epalzeorhynchos  kallopterus  Blkr.  —  Fraai  vinnige  Snuithoornkarper.    .  118 

Discognathus  Heek.  —  Kinscliij f  karper 120 

Crossooheilos  V.  Hass.  —  Djedjet 121 

Subgen.  Crossocheilos  et  Crossocheilichthys  Blkr 122 

Crossocheilos  (Crossocheilos)  oblongus  V.  Hass. — Langwerpige  Djedjet.  124 

„         (Crossocheilichthys)  cobitts  Blkr.  —  Meerslangachtige  Djedjet.  125 

„         (         „         )     Langei  Blkr.  —  Lange's  Djedjet 127 

Discognathichthys  Blkr.  —  Zuigkinkarper 128 

JPlaiycara  McCl. — Platvinkarper 129 

Schismatorhynchos  Blkr.  —  Dubbelsnuitkarper 129 

Schismatorhynchos    heterorhynchos    Blkr  s  Sumatrasche   Dubbelsnuit- 
karper   131 

Laleo  Cuv.  —  Lipkarper,  Arengan 132 

Subgen.  Diplocheilos  K.  v.H.    et  Labeo  Cuv 133 

Labeo  (Diplocheilos)  erythropterus  Blkr. —  Roodvinnige  Arengan.      .  135 

„       (       „       )     lucas  Blkr. — Kleinbekkige   Arengan 137 

„       (       „       )     rohitoides  Blkr.  —  Rohita-achtige  Arengan.    .     .     .139 

„  ?  (       „       )     ^  Cirrhina  breviceps.  Val 140 

Tylognathus   Heek.  —  Eeltkaakkarper 141 

Diplocheilichthys  Blkr.  —  Diibbellipkarper 142 

Diplocheilichthys  pleurotaenia  Blkr. —  Gebande  Dubbellipkarper.       .  143 

Lobocheüos  V.  Hass.  —  Lehat 144 

Subgen,  Lobocheiloa  et  Gobionichthys  Blkr.    .     .     .     : 145 


INDEX. 


iir 


Eobita 

(Kohita 

n 

» 

91 

>» 

tt 

7) 

il 

» 

» 

Pag. 

Lobocheilos  (Lobocliellos)  falcifer  V,  Hass.  —  Zelsvinnige  Lehat.    .     .   148 
„  (       >i       )     Schwanefeldi  Blkr.  —  Schwanefeld's  Lehat.     .  150 

„  (       »       )     lebat  Blkr  —  Soendasche  Lehat 152 

„      ?      (       „  ?    )     Hasseltii  Blkr 153 

„  (Goblonichthys)  lipocheilos  Blkr — Tweedradige  Lehat.     .  154 

„  (         »         )     microcephalus  Blkr — Kleinkoppige  Lebat.  .  156 

„      ?      (         „    ?    )     hispidus  Blkr 158 

Rohita  Val.  —  Rohita 153 

Subgen.  Rohita  et  Rohitodes  Blkr 159 

melanopleura  Blkr  —  Zwartvlekkige  Rohita.       .     .     .  163 

borneënsis  Blkr.  —  Borneoscbe  Rohita 164 

Waandersi  Blkr.  —  Waanderscbe  Rohita.      ....   166 
Kappenü  Blkr.  —  Van  Kappensche  Rohita.      ,     .     .167 

Schlegeli  Blkr  — Schlegel's  Rohita 169 

Hasseltii  Val. — Van  Hasselfs  Rohita 171 

microcephalus  Val.?  —  Kleinkoppige  Rohita.    .     .     .173 
brachynotopterns  Blkr  —  Kort  vinnige  Rohita     .     .     .175 

Kuhli  Blkr  — Kuhl's  Rohita.' 177 

vittata  Val.  —  Gehande  Rohita 178 

kahajanensis  Blkr.  —  Kahajansche  Rohita 180 

triporos  Blkr.  —  Drieporige  Rohita 182 

enneaporos  Blkr.  —  Negenporige  Rohita 184 

oligolepis  Blkr. — ^  Grootschubbige  Rohita 185 

Morulius  Buch.,  Blkr.  —  Millem 186 

Morulius  chrysophekadion  Blkr  —  Veelklierige  Millem 188 

RohüicIUhys  Blkr.  —  RohilicJuhys 191 

Dangila  Val.  —  Lamba 191 

Dangila  ocellata  Blkr.  —  Geoogde  Lamba 194 

„       fasciata  Blkr.  —  Gehande  Lamba 195 

„       Kuhli  Val.  —  Kuhl's  Lamba 197 

„       leptocheilus  Val.  —  Cuvier's  Lamba 198 

„       sumatrana  Blkr. —  Sumatrasche  Lamba 200 

„       philippinia  Blkr.  —  Philippijnsche  Lamba 202 

„       festiva  Blkr.  —  Borneosche  Lamba 202 

„       cj'anopareja  Blkr  —  Ileckel's  Lamba 204 

„       lipocheilus  Val.  —  Van  Hasselt's  Lamba 204 

„       spilurus  Blkr — Staartvlekkige  Lamba 206 

Abrostomus  Smith. —  Weekbekka7-per 207 

Barbiclithys  Blkr.  —  Santraii 208 

Barbichthys  laevis  Blkr. — Gewone  Santran 209^ 

Mor  ara  Blkr  —  Mor  ara.      , 211 


IV  INDEX. 

Pag. 

Semiplotus  151kr 212 

Opistocheüos  Blkr.  —  Tanddoornkarper 213 

Cochlognathus  Baird.  Gir.  —  Lepelkarper 214 

Pimephales  Raf 215 

Pseudogobio  Blkr — Schijngrondel 215 

Mxjlocheiliis  Ag.  .' 216 

Exoglossum  Haf.  —  Kaaktong karper 217 

Campostoma  Ag 217 

Mylopliarodon  Ag 218 

Siboma  Gir 218 

Lavinia  Gir 219 

Dionda  Gir _. 219 

Algoma  Gir 220 

Hyborliynchus  Ag 220 

Hi/bognallius  Ag ^ 220 

Orthodon  Gir 221 

Cliola  Gir 221 

Algansea  Gir 222 

Stirps  II  Chondrostomixi.  —  Kraakbeenlipkarpers 223 

Species  Chondrostominorum  hucusque  cognitae 225 

Chondrostoma  Ag 228 

Acheüognathus  Blkr 228 

Aspidoparia  Heek • 229 

Gymnostoinus  Heek 230 

Subgen.  Gymnostomus  et  Acra  Blkr 230 

Mrigala  Blkr 231 

JDÜlonia  Heek 232 

Oreinus  McCl.  —  Bergbarbeel 233 

Subgen.  Oreinus  McCl.  et  Scapbiodon  Heek 233 

Schizopyge  Heek 234 

Cohars  II  CnEiLOGNATHiNi.  —  Bedektkakigen 235 

Stirps  I  Catostomi.ni.    Kamtandkarpers 237 

Species  Catostominorum  hucusque  cognitae 241 

Acoinus  Gir 243 

Minomus  Gir 243 

Catost07nus  Les 244 


INDEX.  V 

Pag. 

Ptychostomus  Ag 244 

IIijLomyzon  Ag 245 

Carpiodes  Haf.        245 

CycLeptus  Kaf 246 

Ichthyobus  Raf.       .....' 247 

Bubaliclühijs  Ag 247 

Moxostonia  Kaf. 247 

Stirps  II  Cypeinini.  Echte  Karpers 248 

Species    Cyprininorum  hucusque  cognitae 249 

Cyprinus  Art. —  Karper ". 251 

Cyprinus  flavjpinnis  K.  v.  H,  —  Geelvinnige  Karper 252 

Carassius  Nilss.  —  Karausch 255 

Carassius  auratus  Nilss.  —  Gewone  Karausch  of  Goudvisch 255 

Stirps  III  Barbini.  —  Barbeelen 261 

Species  Barbinorum  hucusque  cognitae 275 

Racoma  McCl : 299 

Scldsothorax  Heek 300 

Balantiocheilos  Blkr.  —  ZaklipJcarper 300 

Balantiocheilos  melanopterus  Blkr  —  Zwartvinnige  Zaklipkarper.      .     .  301 

AmblyrJiT/ncMcJitliys  Blkv  —  Stompsnuitkarper.    .     .     ^ 302 

Amblyrhynchichthys  truncatus  Blkr. —  Geknotte  Stompsnuitkarper..     .  303 

AlbulieJuhys  Blkr.  —  Albulakarper S05 

Albulichthys  albuloides  Blkr  —  Typische  Albulakarper 306 

Hampala  V.  Hass.  —  Hampal 307 

Hampala  macrolepidota  K.  v.  H.  —  Grootsshubbige  Hampal 308 

„       ampalong  Blkr  —  Tweevlekkige  Hampal 310 

Bypselobarbus  B\kv -^Tambra 311 

Subgen.  Hypselobarbus,  Gonoproctopterus  et  Tambra  Blkr 311 

Systomits  McCl.  —  Lalawak 312 

Subgen.  Barbodes  Blkr,  Capoëta  Val.  et  Systomus  McCl 313 

Sj-stomus  (Barbodes)  belinka  Blkr  —  Staartvinbandige  Lalawak.  .  .  321 
{  „  )  Schwanefeldi  Blkr — Schwanefeld's  Lalawak.  .  323 
(  „  )  arablycephalus  Blkr — Rondkoppige  Lalawak.  .  324 
(  „  )  erythropterus  Blkr — Roodvinnige  Lalawak.  .  325 
(       „       )     bramoides  Blkr  —  Bleiachtige  Lalawak.   .     .     .327 

(       „       )    javanicus  Blkr  —  Javasche  Lalawak 328 

(       „       )     koilometopon  Blkr  —  Spitskoppige  Lalawak.     .  330 


VI  INDEX. 

Pag. 
Systomus  (Barbodes)    gonionotus  Blkr.  —  Hoekruggige  Lalawak.  .     .331 
„  (       >i       )     Huguenini  Blkr.  —  Huguenin  's  Lalawak.     .     .  332 

„  (       ,1       )     hypselonotus  Blkr. —  Hoogruggige  Lalawak.     .  334 

„  (       j)       )     macrophthalmus  Blkr.  —  Grootoogige    Lalawak.  335 

„  (       >»       )     platjsoma  Blkr.  —  Platlijvige  Lalawak.      .     .     .  336 

,,  in)     rubripinna   Blkr.  —  Blaauwruggige  Lalawak.     .  337 

„  (       »       )     bunter  Blkr.  —  Soendasclie  Lalawak 340 

„  (       >»       )     tetrazona  Blkr.  —  Vierbandige  Lalawak.  .     .     .  341 

„  (       I»       )     lateristriga  Blkr.  —  Zijstreepige  Lalawak.      .     .  342 

„  (       »       )     fasciatus  Blkr.  —  Gebande  Lalawak 341 

„  (       »       )     obtusirostris  Blkr. — Stompsnuitige  Lalawak.     .  345 

„  (       >i       )     maculatus  Blkr.  —  Gevlekte  Lalawak 346 

„  (       »       )     goniosoma  Blkr.  —  Hoekige  Lalawak 349 

„  (       »       )     marginatus  Blkr.  —  Gerande  Lalawak       .     .     .351 

„  (       »       )     carassioides  Blkr.  —  Twijfelachtige  Lalawak.      .  352 

„  (  Capoëta)     padangensis  Blkr.  —  Padangsche  Lalawak.     .     .  353 

„  (       »       )     sumatranus  Blkr.  —  Sumatrasche  Lalawak.    .     .  354 

„  (       »       )     brevis  Blkr.  —  Korte  Lalawak 355 

„  (       >j       )     leiacantlius   Blkr. — Gladdoornige   Lalawak.     .  356 

„  (       »       )     oligolepis  Blkr.  —  Grootschubbige  Lalawak.      .  357 

„  (Systomus)    Waandersi  Blkr.  —  Waandersche  Lalawak.  .     .  359 

„  (       j>       )     l'ulu  Blkr.  —  Draadlooze  Lalawak 360 

„  (       >j       )     la  wak  Blkr.  —  Ongebaarde  Lalawak 361 

Cyelocheilichthys  Blkr. —  Kringlipkarper 362 

Subgen.  Cyclocheilichuthys ,  Siaja  et  Anematichthys.  Blkr 363 

Cyclocheilichthys  (Cyclocheilichthys)    enoplos    Blkr.  —  Grootdoornige 

Kringlipkarper 366 

„       (       „       )     macracanthus  Blkr.  —  Langdoornige    Kringlip- 
karper.       : 367 

„  (  „  )  armatus  Blkr. —  Gewapende  Kringlipkarper.  .  368 
„  (  „  )  repasson  Blkr.  —  Vierdradige  Kringlipkarper.  .  370 
„  (Siaja)  microlepis  Blkr.  —  Kleinschubbige  Kringlipkarper.  371 
„  (  )j  )  macropus  Blkr.  —  Grootvoetige  Kringlipkarper.  .  373 
„  (  »  )  siaja  Blkr.  —  Tweedradige  Kringlipkarper.  .  .  .  374 
„  (  »  )  Deventeri  Blkr.  —  Van  Deventer's  Kringlipkarper.  .  375 
„  (  ,;  )  heteronema  Blkr. — Franjedradige  Kringlipkarper.  .  377 
„  (Anematichthys)  apogon  Blkr. — Baardelooze  Kringlipkarper.  378 
„  (  »  )  apogonides  Blkr.  —  Javasche  Kringlipkarper.  .  379 
„         (     j)      )    janthochir  Blkr. — Violethandige  Kringlipkarper.  381 

Barhus  Cnv.— Barbeel 382 

Labeobarbus  Rüpp.  —  Lipharheel 383 


INDEX.  VII 

Pag. 

Labeobarbus  tambroides  Blkr.  —  Tambra-achtige  Lipbarbeel.  :    .     .     .  386 

„       tambra  Blkr.  —  Vorstelijke  Lipbarbeel 389 

„       soro  Blkr.  —  Soro-Lipbarbeel 390 

„       douronensis  Blkr.  —  Semah-Lipbarbeel 392 

Bemiharhus  Blkr.  —  Schijnharbeel 394 

Pseudophoxiims  Blkr.  —  Schijnspierling.     ,     . 39.5 

Rohteichthijs  Blkr.  —  Siridingkarper 395 

Eohteichtliys  microlepis  Blkr.  —  Kleinschubbige  Siridingkarper.    .     .     .  396 

Rohtee  Syk.  —  Rohtee 397 

AcantJwhrama  Heek.  —  Doornblei 399 

Rhodeus  Ag.  —  Bitterling 399 

Chanodichthys  Blkr.  —  Bandanglcarper 400 

Pseudoculter  Blkr.  —  Doornmeskarper 401 

Hemiculter  Blkr.  —  Beenmeslcarper. 401 

Aulopyge  Heek. —  Ukliva 402 

Meda  Gir.  —  Kaalkarper 402 

Chedra  Swns.  —  Celkaakkarper 403 

Plargyrus  Raf.  —  Naaktborstkarper 433 

Catla  Val.  —  Lepelkaakkarper 404 

Bypophtlialmiclithys  Blkr. —  Laagoogkarper 405 

Thynnicktliys  Blkr. —  Tonijnkarper , 406 

Thynnichthys  polylepis  Blkr.  —  Veelschubbige  Tonijukarper 407 

„       thynnoides  Blkr.  —  Slanke  ïonijnkarper 408 

Amblypharyngodon  Blkr. — Stomptandkarper 409 

Devario  Heek.  —  Devari 410 

Luciosoma  Blkr.  —  Snoekkarper 411 

Subgen.     Luciosoma  et  Trinematichthys  Blkr. 412 

Luciosoaia  (Luciosoma)  setigerum  Blkr. —  Vierdradige  Snoekkarper.  413 
„         (       »         )  spilopleura  Blkr. —  Gevlekte  Snoekkarper.  .     .415 

„         (Trinematichthys)  trinemaBlkr.  —  Driedradige  Snoekkarper.  416 

Perilampus  McCI.  —  Borstelkarper 417 

Esomiis  Swns. — Nuria 418 

Tinca  'Rqtï&.~ Zeelt 420 

Argyreus  Heek. —  Neuskarper. 421 

Chtosomus  Raf. —  Kleurkarper 422 

Traroga  Gir. —  Tiaroga 422 

Phoxinus  Hond.  —  Pril 423 

Phoxineüus  Heek.  —  Kaalhuidkarper : 422 

Cirrliina  Cuv.  —  Snviidraadkarper 424 

Gobio  Cnv.~- Grondel, •  425 


Vni  INDEX. 

Pag. 

Sarcocheilichthys  Blkr. —  Vleesohlipkarper. 426 

Elopichthys  Blkr.  —  Hagediskarper 427 

Aspitis  Ag.  —  Schied.       428 

Gila  Baird  Gir.  —  Gila 429 

P tychocheilus  Ag.  —  P Looilipkarper. 430 

Opsariiis  McCl — Shakra 430 

Subgen.  Shacra  Blkr,  Bendilisis  Blkr  et  Opsarius  McCl 431 

Leptobarbus  Blkr.  —  SLankkarper 432 

Leptobarbus  Hoevenii  Blkr. —  Van  der  Hoeven 's  Slankkarper.   .     .     .  433 

Gnathopogon  Blkr. —  Kaakdraadkarper.     ,     .    * 434 

Pseudorasbora  Blkr.  —  Scinjnparaai 4.'54 

Pasbora  Blkr.  —  Paraai 435 

Rasbora  cephalotaenia  Blkr.  —  Gebande  Paraai 438 

„       Einthoveni  Blkr. — Einthoven's  Paraai 440 

„       lateristriata  Blkr  —  Zijstreepige  Paraai 441 

„       kallochroma    Blkr.  —  Fraaikleurige  Paraai 443 

„       dusonensis  Blkr.  —  Doesonsche  Paraai 445 

„       leptosoraa   Blkr.  —  Slanke    Paraai 446 

j»       argyrotaenia  Blkr.  —  Zilverbandige  Paraai 448 

„       borneënsis  Blkr.  —  Borneosche  Paraai 450 

„       Buchananl  Blkr. — Buchanan's  Paraai 451 

„       sumatrana  Blkr.  —  Sumatrasche  Paraai 453 

„       bankanensis  Blkr.  —  Bankasche  Paraai 454 

Pasborichthys  Blkr.  —  Vliesoogkarper 456 

Rasborichthys  Helfricbi  Blkr.  —  Helfrich's  Vliesoogkarper 456 

Abratnis  Cuv.  —  Blei. 458 

JLuxilus  Eaf.  —  Stilbe 459 

Alburnus  Rond. —  Witvoorn 460 

Hybopsis    Ag.  —  Slompvoorn 46 1 

Zeucosomus  ïLeck.  —  Draadvoorn '  .     .  462 

üeratichthys  Baird  Gir. —  Baardvoorn 462 

Semotilus  Raf.  Schijnvoorn 463 

Scardinius  Bp. —  Voorn. 463 

Zeuciscjis  Rond. —  Wiivisck 464 

Alburnops  Gir. —  Stompwiévisch. 465 

Cyprinella  Gir.     Karpervoorn 466 

Codoma  Gir.     Godomakarper 466 

Smiliogasler  Blkr.  —  Scherpbuikkarper 467 

Culter  Bas.  —  Doornmesvisch 467 

Laubuca  Blkr. — Laubuka.        . 468 

Chela  Buch.  —  Meskarper 469 


INDEX.  IX 

Pag. 

Oliela  hypophthalmus  Bikr.  —  Laagoogij^e  Meskarper 471 

/'       oxygastroides  Blkr.  —  Korte  Meskarper 472 

//       aiioinalurus   Blkr.  —  Slanke  Meskarper 473 

Macroc/iirichthys  Blkr.  —  Timatima 475 

Macrochirichthys  uranoscopus  Blkr.  —  Sterrekijkende  Timatima.        •     .  476 

/'       ??  Leuciscus  macrochirus  Val. —  Twijfelachtige  Timatima.      .     .  476 

Familia  II  CYPRINODONTOIDEI.    TANDKARPERS ' 479 

Clavis  generum  Cyprinodontoideorum 481 

Species  Cyprinodontoideorum  huscusque  cognitae 486 

CrPRlNODONTINr 481 

Tellia  Gerv 481 

Cyprinodon  Lac.  ;=;  Lebias  Cuv 481 

Girardinus  Poey 481 

Lucania  Gir.         481 

Girardinichthys  Gir 481 

Funduliehthys  Blkr -- 481 

MoUienisia  Les 482 

Pseudoxipho]}horus  Blkr 482 

Xiphophorm  Heek 482 

Grundulus  Val 482 

Gamhusia  Poey  —  Limia  I*oey  :=:  Hemixiphophorus  Blkr  ^  Adinia  Gir.  ~ 

Heterandria  Ag.  ex  parte  ?  :=!  Zygonectes  Ag.  ? 482 

Hydrargyra  Lac 482 

Foeeüïa  BI.  Schn.       .     : 482 

Api.OCHEtLINt 483 

Panchax  Yal— 7joepang 483,488 

Panchax  Buchanani  Val.  —  Buchanan  's  Tjoepang 488 

Aplocheilus  McCl. —  Impoen 483,490 

Aplocheilus  javanicus  Blkr.  —  Javasche  Impoen 490 

Orestiasini 483 

Orestias   Val 483 

Anablepini : 483 

Anahlept  Art 483 

Naschrift 491 


INDEX  NOMINUM  GENERÜM  SUBGENERUMQUE  ALPHABETICUS. 
{Genera  litteris  currentibus  nomina  adoptata  indicani). 


Abramis  Cuv.  p.  é,  7, 10, 12, 15,  42,  236,  261,  264, 

265,272,458. 
Acanthobrama  Heek.  p.  12,  41,  236,  261,  262,  263, 

268,399. 
Acanthophthalmus  V.  Hass.  p.  1,  7,  29,  38,  51,  55, 

56,  73. 
Acanthopsis   V.  Hass.  p.  1,  6,  7,  9,  10,  29,  38,  51, 

52,53,54,55,56,60,65. 
Acheüognathus  Blkr.  p.  16,  39,  102,  223,  224,  228. 
Acra  Blkr.  Subgen.  p.  230. 
Abrostomus Smith,  p.  10, 12,  39, 100, 102, 107,  207. 
Acomm  Gir.  p.  14,  40, 100,  236,  238,  239,  240,  243. 
Acourus  Swns.  p.  10. 
Acoura  Swns.  p.  52,  53,  54. 
Acrocheilus  Ag.  p.  14,  109,  219. 
Adinia  Gir.  p.  480,  482,  492. 
Agosia  Gir.  p.  14,  270,  421. 
AlbulicUhys  Blkr.  p.  16,  30,  37,  40,  237,  265,  266, 

305. 
Algansea  Gir.  p.  14,  39, 102,  109,  222. 
Alburnops  Gir.  p.  14,42,237,264,265,273,465. 
Alburnus  Rond.  p.  12,  42,100,261,264,265,273,460. 
Alburnellus  Gir  p.  273,  460. 
Alburnoides  Gir.  p.  14. 
Algoma  Gir.  p.  14.  39,  102,  109,  220. 
Amblypharyngodon  Blkr.  p.  41,  236,  263,  264,  269, 

409. 
An^lyrhynchichthys  Blkr.  p.    16,30,40,237,263, 

265,  266,  302. 
Anablept  Art.  p.  5,  6,  8,  14, 15,  43,  50,  479,  483. 
Anematichthys  Blkr,  Subg.  p.  267,363. 
Aplocheilus  McCl.  p.  5,  9,  43,  479,  483,  490. 
Argyreus  Heek.  p.  12,  41,  236,  261,  262,  264,  265, 

270,421. 


Aspidoparia  Heek.  p.  13,  39, 102,  223,  224,  229. 
Aspius  Ag.  p.  9, 12,  41,  236,  261,  262,  264,  265,  272 

428. 
Aulopijge  Heek.  p.  1,  12, 14,  41,  44,  100,  236,  261, 

262,263,265,268,402. 
Balanüocheilos   Blkr.  p.    16,30,40,45,237,263 

265,266,301. 
Balitora  Gr.  p.  8,  84. 
Ballerus  Heek.  p.  12,  261,  272. 
Bangana  Buch.  p.  7. 

Barbichthys  Blkr.  p.  16, 29, 37,39, 102, 104, 108, 208. 
Barbedes  Blkr.  Subgen.  p.  267,  313. 
Barbus    Cuv.    p.  6,  7,  10,  12,  15,  41,  46,  235,  236 

261,262,263,265,267,382. 
Barilius  Bueh.  p.  7. 
Bendüisis  Blkr.  Subg.  p.  272,431. 
Blicea  Heek.  p.  12,  261,  272. 
Bliccopsis  Heek.  p.  12,261,272. 
Botia  Gr.  p.  51,  53. 
Brama  Klein.  p.  5. 

Bubalichthys  Ag.  p.  14,  40,  236,  238,  239,  240,  247. 
Cabdio  Bueh.  p.  7. 
Canthophrys  Swns.  p.  10,  52,  53,  54. 
Capoëta  Val.  Subgen.  p.  11,267,313. 
Campostoma  Ag.  p.  14,  39, 102, 108,  217,  238. 
Carassius  Nilss.  p.  6,  9,  12,  40,  236,  248,  249, 255. 
Carpio  Heek.  p.  12,248,250,251. 
Carpiodes  Raf.  p.  7,  40,  236,  237,  238,  239,  240,  245. 
Catla  Val.  p.  11,  41,  237,  262,  264,  269,  404. 
Caiostomus  Les.  p.  7,  8,  9,  10, 12,  15,  40,  235,  237 

238,  239,  240,  244. 
Cenisophius  Bp.  p.   IS. 
Cephalus  Bp.  p.   13. 
Ceratichthys  Baird.  p.  14, 42,  237, 264, 265, 273,462. 


INDEX. 


XI 


Chanodichthys  Blkr.  p.   16,41,237,263,268,400. 
Chedrus  Swns.  p.  10,  41,  236,  263,  268,  403. 
Cheilobarbus  Smith.  p.  10. 
Chela  Buch.  p.    2,  7,  8,  9,10,  12,39,36,42,236, 

261,262,265,274,469. 
Clieilonemus  Eaird.  p.   14,  273,  462. 
Cheonda  Gir.  p.  14,272,429. 
Clio7idrostoma  Ag.  p.  9,  12, 13, 15,  39,  45, 101, 102, 

223,224,  228,248. 
Chondrochilus  Heek.  p.  12,102,223,228,248. 
Chondrorhynchus  Heek.  p.  12,  102,  223,  228,248. 
Chrosomva  Eaf.  p.   14,41.236,264,265,270,422- 
Chrysophekadion  Blkr.  p.  16,  107,  186. 
Cirrhina  Cuv.  p.  7,41,236,264,270,424. 
Cirrhinus  McCl.  p.  9,  101. 
Clinostomus  Gir.  p.  14,  272,  430. 
Cliola  Gir.  p.  14,  39, 102, 109,  221. 
Cobitichthys  Blkr.  p.  16,  38,  55,  56,  60,  81. 
Coiitis  Art.  p.  5,  6,  8,  9, 10, 14,  29,  38,  45,  50,  51, 

52,55,56,60,76. 
Cochlognaihus  Baird  Gir.  p.   14,  39, 102,  108,  214, 
Codoma  Gir.  p.  14,  42,  237,  264,  274,  466. 
Crossocheüic/ithys  Blkr.  Subg.  p.  122. 
Crossocheilus  K.  v.  H.  p.   7,  29,  36,38,101,104, 

105,106,  121. 
CuUer  Bas.  p.   14,  42,  237,  262,  274,  467. 
Cyoleptui  Kaf.  p.  7,  40,  236,  237,  238,  239,  240,  246. 
Cyclocheilichihys  Blkr.  p.  16,  29,  37,  41,  237,  262, 

263,265,267,363. 
Ct/prinella  Gir.   p.  42,  237,  264,  265,  274,  466. 
Cyprinion  Heck.p.  11,  12, 13,  39, 100, 102,223, 224 
Cyprinodon  Lac.  p.  2, 6, 7, 8, 14, 15, 43,  479, 480, 481_ 
Cyprinopsis  Fitz.  p.  248. 
Cyprinus  Art.  p.  5,  6,  7,  8,  9,  10,  14,  15,  30,  40, 45, 

235,  236,  248,  249,  251. 
Cyrene  Heek.  p.  11,  12,  13. 
Dangüa  Val.  p.  7, 11,  29,  39,  102, 107, 191. 
Danio  Buch.  p.  7. 
Decactylus  Eaf.  p.  7. 

JDevario  Heek.  p.  12,  41,  261,  264,  269,  410. 
Diacantha  Swns.  p.  53,  54, 


Diacanthus  Swns.  p.  10,52. 
Dillonia  Heek.  p.   13,39,102,223,224,232. 
Dionda  Gir.  p.  14,  39,  102,  109,  219. 
Diplocheilichthjs  Blkr.  p.  30,  37,38,  102,  104, 107. 

142. 
Biplocheilos  V.  Hass.  Subg.  p.  7,  30,  101, 133. 
BiscognatUcUhya  Blkr.  p.  16,  38,  102,  105, 106. 
Discognathus    Heek.   p.   12, 13,  38, 102, 105, 106, 

120, 128. 
Elopichthys  Blkr.  p.  16,  41, 100,  237,  264,  272,427. 
Enchelyopus  Klein.  p.  6. 
Epaheorhynchos  Blkr.  p.  16,30,37,38,100,102, 

104,105,106,117. 
Esomus    Swns.    p.    10,  12,  41, 100,  236,  261,  262, 

264,  270,  418. 
Eurystomus  Kaf.  p.  7. 

Exoglossum  Kaf.  p.  7, 12,  39, 102, 108,  217,  238. 
Fundulichthys  Blkr.  p.  17,43,480,481. 
Fundulus  Lac.  p.  6, 15,  43,  50,  479,  483. 
Gambusia  Poey.  p.  14,  43,  480,  482, 
Gardonus  Bp.  p.  13. 
Garra  Bueh.  p.  7,  83. 
Gibelion  Heek.  p.  12,  269,  404. 
Gila  Baird  Gir.  p.  14,41,237,264,265,272,429. 
Girardinichthys  Blkr.  p.  481. 
Girardinus  Poey.  p.  14,  43,  480,  481. 
Gnathopogon  Blkr.p.  17.  41,  237,  264.  265.  271,434. 
Gobio  Cuv.  p.  7, 12, 15,  41, 100, 101,  236,  261, 262, 

264,265,271,425. 
Gohionichthys  Blkr.  Subg.  p.  30, 145. 
Gonoproklopterus  Blkr.  Subgen.  p.  266,  311. 
Gonorhynchus  McCl.  p.   9, 101. 
Grundulus   Val.  p.  43,  479,  482. 
Gymnostomus  Heek.  p.  12,  13,  39,  223,  224,  230. 
Hampala  K.  v.  H.  p.  7,  29,  40,236,263,265,266,307. 
Hegeria  Bp.  p.  13. 

Hemibarbus  Blkr.  p.  16,  41,  237,  263,  265,  267,  394 
IlemicuÜer  Blkr.  p.  16,  41,  237,  263,  268,  401. 
Hemixiphophorus  Blkr.  p.  480,  482. 
Heterandria  Ag.  p.  14,  43,  480,  481,  482. 
Homalopsis  V.  Hass.  p.  7,  488. 


XII 


INDEX. 


Homaloptera  V.   Ilass.  p.  1,7,8,  U,  15,  20,  38,  44, 

84.,  86. 
lludsonius  Gir.  p.  14,273,461. 
Ilijbognathus  Ag.  p.   U,  39,  102,  109,  220. 
Ihjbopsis  Ag.  p.  14,42,236,264,265,273,461.     | 
Hijhorhynchui  Ag.  p.   14,  39,  102,  109,  220. 
Hi/drargyra  Lac.  p.   5,  6,  15,  43,  479,  483. 
nylomijzon  Ag.  p.  14,  236,  238,  239,  240,  245. 
Hymenophym  McCl.  p.  9,  29,  38,  40,  55,  56,  60. 
Hyraenpliysa  McCl.  p.  52,  53. 
Ilypentelium  Raf.  p.  7. 
HypopUhalmichthys  Blkr.  p.  17,  41,  237,  264,  269, 

405. 
Hypsolepis  Baird.  p.  14,  269,  403. 
Hijpselobarhus  Blkr.  p.  16,41,237,262,263,266,311. 
Jchthyobus  Raf.  p.  7,  236,  237,  238,  239,  240,  246. 
Idus  Heek.  p.   12,40,261,273. 
Isocephalus   Heek.  p.   11,12,261,424. 
Labeo  Cuv.  p.  7, 10, 12, 13,  36, 38,45, 101, 107, 132, 

237. 
Labeobarbus  Rüpp.  p.  8,  10,  12,  29,  36,  41,  45,  236, 

261,  263,  265,  267,383. 
Labiobarbus  V.   Hass.  p.   7,101,102. 
Laubuca  Blkr  p.  2,17,42,237,262,274,468. 
Lavinia  Gir.   p.    14,39,102,109,219. 
Lebias  Cuv.  p.  7,  479,  481. 

Zepidocephaliis  Rlkr.  p.  1, 16,  29,  38,  44,  55,  56, 68. 
Lepiobarbvs  Blkr.  p.  16,30,37,41,237,264,265, 

271,432. 
Leptocephalus  Bas.   p.  237,  400. 
Leucaspius  Heek.  Kner.  p.    14,273,460. 
Leuciscus   Klein.  p.  5,  6,  9,  10.  1-2,  13,  15,  42,  100, 

236,  237,  261,  264,  265,  273, 464. 
Leucos  Heek.  p.   12,13.261,273,464. 
Leucoiomus  Heek.  p.  11,  12,  42,  236,  261,  264,  265, 

273,462. 
Limia  Poey.  p.  14,  480,  482. 
Lissorhynchos  Blkr.  p.  16,38,85,86. 
LobocheÜM  K.  v.  H.    p.  7,  29,  37,38,101,103, 

104,  107,144. 
Lucania  Gir.  p,  480,  481,  492. 


Luciobarbus  Heek.  p.  11,12,261. 

Luciosoma  Blkr.  p.  17,  29,  41,  237,  262,  264.  265, 

269,411,412. 
Luxilus  Raf.  p.  7,11,42,236,264,265,272,459. 
Macrochirkhthys  Blkr.   p.   1,2,  17.   29,37,42,46, 

237,262,265,  274,475. 
Meda  Gir.  p.  14,  41,237,262,263,265,268,402. 
Microlepis  Bp.  p.  13. 

mnomui  Gir.  p.   14,  40,236.238,239,240,243. 
Misgurnus  Lac.  p.  6,  51. 
Molhenitia  Les.   p.   7,  8,  43,  479,  482. 
Mola  Heek  p.  13,236,264,269,409. 
Moniana  Gir.  p.  14,  466. 
Morara  Blkr.  p.  16,  39, 102,  104,  108,  211. 
MoruUus  Bueh.  p.  7,  16,  29.  39,  104,  107, 186. 
Uoxostoma'K&ï.  p.  7,40,236,237,  238,  239,  240,  247. 
Mrigala  Blkr.  p.  16,  39,  102,  223,  224.  231. 
Mylocheilus  Ag.  p.  14,  39, 102,  104,  108,  216. 
Mylopharodon  Ayr.  p.  14,  39, 102, 104,  108,  218. 
Mystus  Klein.  p.  5. 
Nemacheilus  V.'  Hass.  p.  20,51. 
Noeomis  Gir.  p.  14,  273. 
Nuria  Val.  p.  10,  270,  418. 
Odontopsis  V.  Hass.  p.  7. 

Opistocheilos  Blkr.  p.  1 6, 39, 102,  104, 108,  213, 223. 
Opsaridium  Pet.  p.  41,  265. 
Opsarim  MeCl.  p.  9,  12,  42,  236,  261,  262,  264, 

265,272,430,431. 
Oremus  McCl.  p.  9,11,39,223,225,233. 
Orestim  Val.  p.  11,  14,  15,  43, 101,  479,  483. 
Ortliodon  Gir.  p.  14,  39, 102,  109,  221. 
Osteobrama  Heek.  p.   11,12,261,267,397. 
Oxygaster  V.  Hass.  p.  8,  469. 
Pachystomus  Heek  p.  12,261,268,403. 
Panchax  Val.  p.    7,11,29,43,479,483,488. 
Pelecus  Ag.  p,  9,12,15,261,274,469. 
Perilampus  AIcCl.  p.  9,  12,  41,  236,  261,  264,  270, 

417. 
Pigus  Bp.  p.  13. 
PAoxinellusEeck.p.  12,41,236.261,264,265,270, 

423. 


INDEX. 


XIII 


Pkoxinm  Ag.  p.  9,  12,  41,  236,  261,  262,  264,  265, 

270,  422. 
Pimephales  Raf.  p.   7,  39,  102,  lOS,  215. 
Flargyrus  Raf'.   p.   41,  236,  263,  265,  269,  403. 
flatycara  McCl.  p.  9,  16,  38,  84,  105,  106,  129. 
Poecilia  BI.  Schn.  p.  2,  6,  15,  43,  479,  483. 
Pogonichthys  Baird  Gir.  p.  14,  273,  462. 
Pseudobarbus  Smith.  p.   10. 
PseudocuUer  Blkr.  p.  16,41,237,263,268,401. 
Pseudogoblo  Blkr.  p.  16,  39,  100, 102, 104, 108,  215. 
Pseudoplioxinus  Blkr  p.  17,  41,  237,  263,  267,  395. 
Pseudoxiphophorus  Blkr.  p.   17,43,480,482. 
Pseudorasbora  Blkr.  p.  41,  237,  264,  265,  271,  434. 
PsUorhynahus  McCl.  p.   9,38,84,85,86. 
Ptychochellus  Ag.  p.  14,  42,  236,  264,  265, 270, 430. 
Piychostomus  Ag.  p.  14,  40,  236,  238,  239,  240,  244. 
Puntius   Buch.   p.   7. 

Pacoma  MeCl.  p.   40,  236,  263,  265,  299. 
Rasbora  Blkr.  p.  17,  29,  41,  237,  264,  265,  271,  435. 
Raihovichthys  Blkr.  p.  17,  30,  37,  41,  237.  262,  264, 

265,271,456. 
Rhinichthys  Ag.  p.   13,270,421. 
P/wdeics  Ag.  p.  9, 12,  41,  236,  261,  262,  263,  265, 

268,399. 
Rhytidostomus  Heek.  p.  12,238. 
Richardsonius  Gir.  p.   14,  272,  459. 
PoAita  Val.  p.  7,  11, 12, 13,  29,  39,  102,  107,  158. 
PohiÜchthys  Blkr.  p.  16,  39,  102, 104,107,  191,  265. 
Rohitodes  Blkr.  Subgen.  p.  159. 
Pohtee  Syk.  p.  9,  11,  41,  236,  262,  263,  267,  397. 
Rohteichthys  Blkr.  p.  30,  37,  41,  263,  267,  395. 
Rutilus  Raf.  p.   7, 
Salinopliasia  Svvns.  p.   10,  469. 
Saltnostoma  Swns.  p.  10. 
Sarcocheüichüiys  Blkr.  p.  16,  41,  237,  264,  265,  271, 

426. 
Scaphiodon  Heek.  Subgen.  p.  11,  12,'13, 102,  223, 

233. 


Scanlinius  Bp.  p.  6,  10,  12,  13,  42,  237,  261,  264, 

265,273,463. 
Schismatorhjnchos  Blkr.  p.  16,  30,  38,  104, 106,  129. 
Schistura  McCl.  p.  9,  52,  53. 
Schizopyge  Heek.  p.  13,  39,  102,  223,  225,  234. 
Schizothorax  Heek.  p.  9,  12,  40,  223,  236,  261,  263, 

265,  300. 
Sclerognathus  Val.  p.   11,  238, 
Semiplotus  Blkr.  p.  39,102,104,  108,212. 
Semotilus  Gir.  p.  14,  42,  236,  264,  265,  273,  463. 
Shacra  Blkr,  Subgen.  p.  272,431. 
Siaja  Blkr.  Subg.  p.  41,  267,  363. 
Siboma  Gir.  p.   14,39,102,109,218. 
SmiUogaster  Blkr.  p.  42,237,262,274,467. 
Somileptes  Swns.  p.   10,  52,  54. 
Squalius  Bp.  p.  10,12,261,270,464. 
Stilbe  De  Kay.  p.   10,272  459. 
Systomus  MeCl.  p.  9,  12,  29,  36,  41,  236,  261,  262, 

263,265,267,312,313. 
Tambra  Blkr.  Subg.  p.  266,311. 
Telestes  Bp.  p.  10,  273,  464. 
Tellia  Gerv.  p.  14,  43,  480,  481. 
Teretulus  Raf.  p.  7. 
Thynnichthjs  Blkr.  p.    17,  30,  41,  237,  264,  265, 

269,406. 
Tiaroga  Gir.  p.  14,  41,  237,  264,  265,  270,  422. 
Tigoma  Gir.  p.  14,  272. 
Tinca   Cuv.  p.   6,  7,10,12,15,41,236,261,262 

264,  265,  270,  420. 
Trachybrama  Heek.  p.  399. 
Trinematichthys  Blkr.  Subgen.  p.  30,269,412. 
Tylognathus  Heek.  p.  12,  13,  38,  102, 107,  141. 
Varicorhinus  Rüpp.  p.  8. 
XiphopAorus  Heek.  p.  13,  43,  480,  482. 
ZygonecUi  Ag.  p.  14,43,480,481,482. 


ERRATA. 


Bladz. 

9 

regel 

7 

van 

onder  staat 

Cymenophgsa        lees 

Ilymenophysa. 

* 

10 

II 

13 

// 

II 

II 

Cantophrys 

// 

Cantkophrys. 

II 

14 

II 

16 

// 

boven 

II 

Baird  en  Girard 

// 

Jgassiz. 

II 

16 

II 

3 

M 

onder 

II 

Cylocheilichthys 

II 

Cyclocheilichthys. 

H 

19 

II 

6 

II 

// 

II 

Van  Hassslt 

II 

Van  Hasselt. 

H 

38 

II 

2 

II 

boven 

u 

Cypinroidei 

n 

Cyprinoidei. 

II 

81 

II 

18 

II 

// 

II 

Cobtiformes 

II 

Cobitiformes. 

II 

220 

II 

13 

II 

boven 

II 

Hybohynchus 

II 

Hyborhynchus. 

II 

229 

II  19 

en  20 

II 

// 

II 

waarschijnlijk  tot 
het  subgenus  Ben- 
gala van  mijn  ge- 
slacht Basbora. 

II 

tot    het   geslacht 
Gnaihopogon. 

II 

435 

II 

6 

II 

II 

V 

(16  vel  17) 

II 

(3/6  vel  3/7). 

'r 


K  .<> 


m-m 


i>^' 


m^ 


QIE^ 

^^^ 

Ivïl 

^■^^^H 

v-t 


,^'-^:. 


•*• 


-•'     .  1  iVi^.^^Éf  ^i-