"S^a
i.*-"
m
i^-:^^
W{
%-
y'^
-ftmfm
UHvM^^^VtX
TOT^OHTO M,
WEGWEISER
DURCH DIE LITERATUR
DKR
URKUNDEN SAMMLUNGEN
VON
HERMANN OESTERLEY.
ZWEITER THEIL.
^i
BERLIN
DRUCK UND VERLAG VON GEORG REIMER
1886.
z
Vorwort.
Der beim ersten Blicke in die Augen springende Umstand, dass
der zweite Theil des vorliegenden Werkes, obgleich er ein uuver-
hältnissmässig grösseres Gebiet umfasst als der erste, doch an Um-
fang erheblich geringer ist, hat ein naheliegendes Misstrauen in die
Zulänglichkeit des mir zu Gebote stehenden Materials auf dem Ge-
biete der ausserdeutschen Literatur wachrufen müssen. Nach gewissen-
hafter Prüfung hat sich indessen herausgestellt, dass dieses Misstrauen
unbegründet war, wenigstens bei der Urkunden-Literatur derjenigen
Völker, die den hier einzig zuverlässigen Prüfstein besitzen: eine aus-
giebige historische Bibliographie. Al)gesehen vielleicht von dem In-
halte vereinzelter mir unzugänglich gebliebener Zeitschriften oder
sonstiger Sammelwerke haben Frankreich, Italien, England und Skan-
dinavien thatsächlich keinen gröj^seren Reichthum an Urkunden-
Publikationen als den hier verzeichneten, während von den übrigen,
namentlich den im Osten von Deutschland gelegenen Ländern aller-
dings wenig mehr hat geboten werden können als das, was unsere
grossen inländischen Bibliotheken enthalten, weil bei dem Mangel
bibliographischer Ilülfsmittel eine grössere Vollständigkeit für mich
unmöglich war, und ich bitte daher, diese Theile nur als anhangs-
weise gegebene Uebersichten betrachten zu wollen. Sollte es dem
„Wegweiser" beschieden sein, eine zweite Auflage zu erleben, so
möge der Bearbeiter derselben die mir versagt gebliebene Gunst ge-
niessen, auch die ausserdeutschen Bibliotheken in ausreichendem
Masse benutzen zu können imd seine Wege weniger dornenvoll und
t V Vorwort.
sorgenschwer yai linden, als die meinigen waren; es ist ja zu hoffen,
dass bis dahin die Ueberzeugung von der Nützlichkeit, ja Unentbehr-
lichkeit des Buches für das historische Studium zur Geltung gekommen
sein und dass demgemäss der neue Bearbeiter von Seiten der mass-
gebenden Vertreter seiner Wissenschaft die Unterstützung finden
werde, die ihm die Wege ebnet, wo ich mir die meinigen mit
blutenden Nägeln und blutendem Herzen habe graben müssen.
Die angehängten Nachträge zeigen, wie berechtigt der im Vor-
worte zum ersten Theile ausgesprochene Wunsch nach einer summa-
rischen Verzeichnung unserer Archivbestände war. Nachdem das
Staatsarchiv zu Düsseldorf den ersten Schritt auf diesem Wege gethan
hat, ist der Hoffnung Raum gegeben, dass die übrigen Archivverwal-
tungen in nicht gar zu ferner Zeit nachfolgen und dass die historischen
Vereine, die sich wie ein engmaschiges Netz über ganz Deutschland
verbreiten und daher am leichtesten im Stande sind, über die kleine-
ren Archive Nachrichten zu sammeln, es als eine ihrer wichtigsten
und dringendsten Aufgaben erkennen werden, dem preisenswerthen
Vorgange der „Westdeutschen Zeitschrift" auf diesem Gebiete sich
anzuschliessen.
Breslau. H. Oesterley.
Inhalt.
in. Abtheilung.
Frankreich.
Seite
1. Allgemeine Sammlungen 1
2. Besondere Sammlungen 5
3. Künigs-Urkunden, Gesetze und Brieto 12
4. Speciulgeschiclito . . IG
IV. Abtheilung.
Italien.
1. Allgemeine Sammlungen 18G
2. Besondere Sammlungen 187
3. Specialgeschichte ISy
V. Abtheilung.
Iberien.
1. Allgemeine Sammlungen 283
2. Specialgeschichte 284
VI. Abtheilung.
Britannien.
1. Allgemeine Sammlungen 295
2. Besondere Sammlungen 298
3. Specialgeschichte 306
VI lulial ts verzeich ni SS.
Vn. Abtheilung.
Skandinavien.
«eite
1. Allgemeine Sammlungen 3G8
2. Specialgeschichte 3G9
Vin. Abtheilung.
Slaven.
1. Allgemeine Sammlungen 384
2. Specialgeschichte 384
IX. Abtheilung.
Ungarn.
1. Allgemeine Sammlungen 397
2. Specialgeschichte 400
X. Abtheilung.
Griechenland.
1. Allgemeine Sammlungen 403
2. Specialgeschichte 403
XI. Abtheilung.
Orient.
1. Allgemeine Sammlungen 406
2. Specialgeschichte 406
Nachträge und Berichtigungen 409
0E8TERLEY, WEGWEISER.
5
ZWEITER THEIL.
III. Abtheilung.
Frankreich.
I. Allgemeine Sammlungen.
Handschr.: H. Bordier, Les archives de la France, ou histoire des archives de
Teinpire, des archives des ministeres, des departements, des communes, des
höpitaux, des grefFes, des notaires etc., contenant l'inventaire d'une partie
de ces depots, Paris 1855.
E. Boutaric, Les archives de l'empire, in: Bibliotheque de Fecole des chartes
24, 252.
L. de Laborde, Les archives de la France, leurs vicissitudes pendant la re-
volution, leur regeneration sous l'empire, Paris 1867.
n. Bordier, Les inventaires des archives de l'empire. Reponse k M. le mar-
quis de Laborde, Paris 1867.
M. G. C anale, Degli archivi di Venezia, di Vienna, di Firenze, di Francia e
di Genova, Firenze 1857.
Tableau systematique des archives de l'empire au 15 acut 1811, Paris (1811).
A. Champollion-Figeac, Notice sur le cabinet des chartes et diplömes de
l'histoire de France, Paris 1827.
Inventaire des registres du tresor des chartes, in: Cabinet histor. 22, Catal. 1.
F. Ravaisson, Rapport concernant les archives de l'etat et la bibliotheque
imperiale, Paris 1862.
L. Pannier, Etats des inventaires-sommaires et autres travaux relatifs aux
diverses archives de la France au Ijanvier 1875, Paris 1875.
Inventaires et documents publies par la direction des archives nationales.
Inventaire sommaire et tableau methodique des fonds conserves aux archives
nationales P. 1. Regime anterieur k 1789, Paris 1871. — Table alphabe-
tique, ebenda 1875.
M. Robert, Inventaire des cartulaires conserves dans les bibliotheques de
Paris et aux archives nationales, suivi d'une bibliographie des cartulaires
publies en France depuis 1840, in: Cabinet histor. 23, Catal. 126; Supplem.
ebenda 25, Catal. 223; auch separat: Paris 1878.
Derselbe, Inventaire-sommaire des nouvelles collections de titres originaux
de la bibliotheque nationale, in: Cabinet histor. 23, Catal. 1.
Dessalles, Le tresor des chartes depuis l'origine jusqu'en 1582, in: Acad.
d. inscript., mem. pres. p. div. sav., Ser. I, 1844, 1, 366; auch separat;
Paris 1844.
Oesterley, Wegweiser. II. 1
III. Frankreich.
Inventaire des registres du tresor des chartes, in: Cabinet histor. 22, Doc. 1;
33; 85; 243.
D. Hugiienin, Les archives anciennes du depot de la guerre, Paris 1871.
A. Baschet, Histoire du depot des archives des affaires etrangeres, Paris 1875.
Inventaire sommaire des archives du departement des affaires etrangeres.
France. Paris 1883.
Inventaire-sommaire des archives de la marine, T. 1, Paris 1882, aus:
Revue maritime 1882.
Inventaire des archives du ministere de la marine. Ser. B. Service general,
1, 1, Paris 1885.
L. Briele, Recolement des archives de Fadministration generale de l'assistance
publique qui ont echappe ä l'incendie de Mai 1871, Paris 1876.
A. Champollion-Figeac, Les archives departementales de la France, ma-
nuel de l'archiviste des prefectures, des mairies et des hospices, Paris 1860;
annee 2—6, ebenda 1862—1866.
F. üuchatel, Rapport au roi sur les archives departementales et communales,
Paris 1841.
De Girardot, Les archives departementales, in: Annales archeolog. 4, 102.
Tableau general numerique par fonds des archives departementales anterieures
ä 1790, Paris 1848.
Michelet, Rapport sur les bibliotheques et archives des departements du sud-
ouest de la France, Paris 1846.
J. Perin, Les archives departementales; leur avenir, Paris 1866.
A. Cramail, Notice sur les archives departementales et les cartulaires, Paris 1867.
Lois, Instructions et reglements relatifs aux archives departementales, com-
munales et hospitalieres, in: Cabinet histor. 29, 113f; 30, If.
CoUection des inventaire-sommaires des archives departementales anterieures
ä 1790. Archives civiles, archives communales und archives hospitalieres,
s. unter den betreffenden Ortsnamen in der Specialgeschichte.
P. Marchegay, Cartulaires fran^aises en Angleterre, in: Bibliotheque de l'ecole
d. Chart. 16, 97; separat: Paris 1855.
De Gerlach, Inventaire de lettres relatives ä Thistoire de France, conservees
aux archives de Bäle, in: Bulletin du comite histor. II, 1850, 169.
Ch. Livet, Catalogue des documents relatifs ä l'histoire de France, conserves
aux archives de la Torre do tombo ä Lisbonne, Paris 1869.
Extrait du catalogue de la bibliotheque imperiale de St. Petersbourg. Ma-
nuscrits concernant l'histoire de France, in: Champollion-Figeac, Docum.
histor. ined. 1. 462.
P. Lacroix, Notices et extraits des manuscrits concernant l'histoire de France,
conserves dans les bibliotheques de Fltalie, ebenda 3, 258.
Th. Pavie, Rapport sur les documents interessant l'histoire de France, appar-
tenant aux archives de Lisbonne, ebenda 4, 24.
Catalogue de vente du cabinet de M. le Chevalier Blonde au deCharnage,
Paris 1761.
Dictionnaire des titres originaux pour les fiefs, le domaine du roi, l'histoire,
la genealogie (etc.), ou inventaire general du cabinet du Chevalier Blonde au
de Charnage, V. 1—3, Paris 1764—1774.
I. Allgemeine Sammlungen. B
Inventarie des titres recueillis par S. Guichenon, Lyon 1851.
Notice des archives de M. le marquis Du Hallay-Coetquen, Paris 1856.
Bonvallet, Inventarie sommaire des mss. , memoires, chartes, titres et pieces
diverses, fonds Bonsergent (collection acquise par la societe), in: Bulletin
de la soc. d. antiq. de TOuest, 1884, Nr. 3.
Registre de lettres et ordonnances de Marguerite de France, comtesse d'Artois,
104 Nummern von 1362—1369, in Dijon.
Pouille general de France, in Paris, St.-Germ. 879.
G. B. Depping, Notice sur deux anciens cartulaires manuscrits de la biblio-
theque du roi, Paris 1831.
Genarelli, Sui documenti della storia di Francia in: Saggiatore 1, 1844, 280 fF.
Inventaire des titres et pieces du tresor des chartes, pour servir ä Thistoire
monetaire de la France, in: Cabinet historique 4, Catal. 67.
Cartularia varia, in Paris, St.-Germain 534f., vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 291.
Gartularia monasteriorum Galliae, ebenda 5413f-, 5526 f., 5648f., vgl. ebenda
7, 61; 62.
Urkunden des 9. und 11. Jahrhunderts, meist Frankreich betreffend. Cod.
Ashbumham 1824; 1836; vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 612.
Cartae de Gallia, Cod. Cheltenham 18750—18754, vgl. ebenda 4, 606.
Cartae episcoporoum Galliae, ebenda 19977, vgl. ebenda 4, 607.
Cartae originales 5000 pour l'histoire de France, in Middlehill, Phill. 1069,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 97.
10000 Charters for the history of France, ebenda 2249, vgl. ebenda 7, 100.
Traites entre les empereurs d'Allemagne et les rois de France, 1198 — 1631, in
Paris, Serilly 88, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 301.
Concordata inter Johannera XXII papam et Philippum Valesium, in Paris,
Bouhier 142, vgl. ebenda 8, 286.
Obituaria et cartularia ecclesiarum Galliae, in Paris 5181 — 5221, vgl. ebenda
7, 58.
Documents pour servir ä l'histoire des juifs en France, in: Cabinet histor.
14, Catal, 121.
üeber die handschriftlichen Sammlungen des 16., 17. und 18. Jahrhunderts
vgl. Delisle, Catalogue les actes le Philippe-Auguste XXXII.
Bracke: Revue retrospective ou bibliotheque historique contenant des memoires
et documents authentiques et originaux, publice par J. Taschereau, V. 1
—20, Paris 1833—1838.
Bulletin de la societe de l'histoire de France, Paris 1834—1882.
Annuaire historique (später: Annuaire-Bulletin) publie par la societe de Fhi-
stoire de France, Paris 1837—1863.
Bibliotheque de Tecole des chartes, revue d'erudition, consacre specialement
ä l'etude du moyen äge, T. 1—45, Paris 1839—1884.
Bulletin du comite historique des monuments ecrits de rhistoire de France,
T. 1. 2, Paris 1849-1850.
Le cabinet Thistorique, Annee 1—29, Paris 1855—1884.
Revue des questions historiques, T. 1 — 36, Paris 1866—1884.
Revue des documents historiques publice par E. Charavay, T. 1—8, Paris
1873-1880.
1*
1: III. Frankreich.
Revue historique, publiee par Monod et Fagniez, T. 1—28, Paris 187G— 1885.
Meraoires et dissertatioiis sur les antiquites uationales et etrangeres, publiees
par la societe royale des antiquaires de France (A. T: Memoires de la societe
des antiquaires de France) V. 1—41, Paris 1817—1880.
Memoires de la societe des antiquaires de l'Ouest, T. 1 — ser. 2, T. 5,
Poitiers 1835—1882.
Memoires de la societe archeologique du Midi de la France, T. 1—10, Tou-
louse 1832—1874.
Revue des etudes juives, Nr. 1—18, Paris 1880 — 1884.
A. Du Chesne, Historiae Francorum scriptores coaetanei, T. 1 — 5, Lutetiae
Parisiorum 1636 — 1649.
Gallia christiana in provincias ecclesiasticas distributa, opera et studio Sc. et
L. Sammarthani, V. 1-4, Paris. 1656; 2. Aufl., V. 1—16, Paris 1715— 1865.
M. Bouquet (später J. B. und Ch. Haudiguier, Clement, Brial, Naudet,
Daunou, Guigniaut, de Wailly, Delisle und Jourdain), Recueil des
historiens des Gaules et de la France, T. 1—23, Paris 1738—1876.
Delisle, Bibliographie des cartulaires fran^ais, qui ont ete publies depuis 1840
jusqu'en 1866, in: Bulletin de la soc. de l'hist. de France 1866, 150f., und
in: Revue des soc. savantes, ser. 2, 3, 512.
Collection des documents inedits relatifs ä l'histoire de France, publies sous
les auspices du ministere de l'instruction publique, ser. 1 — 4, Paris 1835 — 1883.
Champollion-Figeac, Documents historiques inedits tires des collections
manuscrites de la bibliotheque royale et des archives ou des bibliotheques
des departements, T. 1—5, Paris 1841—1851, in: Collection de doc. ined.,
ser. IV, T. 1.
Dusevel, Documents historiques existant au chäteau de Bertangles (Somme)
s. 1. et a.
Documents historiques publies par la societe de l'ecole des chartes, T. 1. 2,
Paris 1873—1879.
P. Le Morre, Recueil des actes, titres et memoires concernant les affaires du
clerge de France, T. 1 — 12, Paris 1716 — 1752, in systematischer Ordnung.
P. Marchegay, Notices et documents historiques, Angers 1857.
Derselbe, Notices et pieces historiques, ebenda 1872.
Derselbe, Varietes historiques, Les Roches-Baritaud 1884.
Musee des archives departementales, recueil de fac-simile heliographique de
documents tires des archives des prefectures (etc.), Paris 1879.
A.,de Kentzinger, Documents historiques relatifs ä l'histoire de France tires
des archives de la Ville de Strasbourg, T. 1. 2, Strasbourg 1818—1819.
De Foy, Notice des diplomes, des chartes et des actes relatifs ä Thistoire de
France qui se trouvent imprimes et indiques dans les ouvrages de diploma-
tique, dans les jurisconsultes et dans les historiens, ranges dans l'ordre
chronologique , depuis l'annee 23 de Fere vulgaire jusqu'en 841, T. 1, Paris
1765.
De Brequigny (später Mouchet, Pardessus und Laboulaye), Table
chronologique des diplomes, chartes, titres et actes imprimes concernant
rhistoire de France, T. 1—7, Paris 1769—1863, Regesten von 142—1302.
II. Besondere Sammlungeii. 5
n. Besondere Sammlungen.
Brocke: L. G. 0. Feudrix de Brequigny, F. J. G. La Porte Du Theil,
Diplomata, chartae, epistolae, et alia docuraenta, ad res francicas spectantia,
ex diversis regni, extraniraque regionum archivis ac bibliothecis eruta, V.
1—3, Parisiis 1791.
Idem opus, Nunc nova ratione ordinata, plurimumque aucta edidit J. M. Par-
dessus, T. 1. 2, Lutetiae Parisiorum 1843—1849, Urkunden von 417 — 751.
n. L. Bordier, Du recueil des chartes raerovingiennes formant la premiere
partie de la collection des chartes et diplomes relatifs a l'histoire de France
commence par ordre du gouvernement en 1762 (etc.), notice suivie de pieces
raerovingiennes inedites, Paris 1850, mit 12 Urkunden von 573 — 748.
Variorum epistolae quae ad historiam primae stirpis regiae pertinent, 84
Briefe von 497—750, in: Bouquet, Recueil 4, 49.
Diplomata et chartae merovingicae aetatis in archivo Frauciae asservata,
Parisiis 1844—1849, 48 Urkunden von 558-863.
Musee des archives nationales. Documents originaux de l'histoire de France
exposes dans l'hotel Soubise, Paris 1872, von 625—1799.
Urkunden von 723—1717, in: Lünigs Reichsarchiv.
A. Teuler, Layettes du tresor des chartes, T. 1. 2, Paris 1863—1866; T. 3,
par J. de Laborde, ebenda 1875, von 755 — 1260.
Theo derlei regis Italiae epistolae ad Chlodoveum regem Francorum, ex Cassio-
doro, in: Duchesne, Bist. Franc. Script. 1, 837; Bouquet, Recueil 4, 1.
Epistolae 33 Pauli papae ad reges Francorum, in: Muratori, Script, rer. Ital.
3, 2, 116.
Stephan! III epistolae ad reges Francorum, ebenda 3, 2, 177.
Volumen epistolarum quas Romani pontifices Gregorius III, Stephanus III
(etc.) miserunt ad principes et reges Francorum, olim studio et cura Caroli
Magni collectum , nunc tandem publici juris] factum a J. Gretsero, Ingol-
stad. 1613; Duchesne, Eist. Franc. Script. 3, 703. Vgl. Italien, Rom.
Variorum epistolae, 3 Briefe von 828 — 1138, in: Bouquet, Recueil 6, 351.
Epistolae variorum, 16 Briefe von 841 — 876, ebenda 7, 579.
L. Delisle, Rouleaux des morts du 9e au 15 e siecle, Paris 1866, Urkunden
von 858—1462.
Epistolae pontificum summorum Nicolai I, Adriani II etc. de rebus ad
historiam Francorum praecipue pertinentibus, in: Duchesne, Eist. Franc.
Script. 3. 828.
Variorum epistolae, 8 Briefe von 878—975, in: Bouquet, Recueil 9, 293.
Quaedam chartae, von 885—984, ebenda 9, 705.
A. Thierry, Recueil des monuments inedits de Thistoire du tiers-etat, ser. I,
T. 1-4, Paris 1850-1870.
Epistolae variorum, 32 Briefe von 997—1030, in: Bouquet, Recueil 10, 491.
J. Delpit, Collection generale des documents fran^ais qui se trouvent en
Angleterre, T. 1, Paris 1847, 467 Nummern von 1067—1674.
Epistolae historicae summorum pontificum, episcoporum, ducum, comiturn et
aliorum quae ad res Francicas pertinent a Roberto rege usque ad Ludovicum
VI, in: Duchesne, Bist Franc. Script. 4, 169.
III. Frankreich.
Documents sur le commerce maritime du midi de la France, Regesten aus
italienischen Archiven ohne chronologische Ordnung, in: Bibliotheque de
l'ecole d. chart. 8, 203.
Epistolae pontificum summorum, episcoporum, ducum, comitum et aliorum
virorum ad Ludovicum VII Franciac regem et alios, de rebus praecipue
statum regni Francorum concernentibus, in: Duchesne, Hist. Franc. Script.
4, 557; 762.
Luchaire, Sur la Chronologie des documents et des faits relatifs ä l'histoire
de. Louis VII pendant l'annee 1150, in: Annales de la faculte d. lettres de
Bordeaux 1882, Nr. 4.
Epistolae historicae, ex codice bibliothecae S. Victoris Parisiensis sub Ludo-
vico VII rege conscriptae, in: Duchesne, Hist. Franc. Script. 4, 762.
Epistolae regum, principum ac praelatorum ad regem Francorum Ludovicum
juniorem 27, in: Bongars, Gesta Dei 1, 1172.
F. de Saulcy, Recueil de documents relatifs ä Thistoire des monnaies frappees
par les rois de France depuis Philippe II jusqu' ä Fran^ois I, T. 1, Paris
1879, in: Collection de docum. ined. ser. III, 9.
Tailliar, Recueil d'actes des 12 e et 13 e siecles, en langue romane wallone
du nord de la France, Douai 1849, 268 Urkunden von 1133—1227.
Brequigny, Roles normands et fran^ais, vgl. Normandie.
Le Glay, Recherches sur les premiers actes rediges en fran^ais, in: Mem. de
la soc. d. Sciences de Lille 1835; 2 ed., Lille 1837.
Etats de la maison royale de France, inventaires, comptes et reglements
anciens, avec prix, depuis le 13 e siecle jusqu'au 14e inclusivement, in:
Leber, Dissertations, T. 19.
Scripta de feodis ad regem spectantibus et de militibus ad exercitum vocan-
dis e Philippi Augusti regestis excerpta, in: Bouquet, Recueil 13, 605.
A. Giry, Documents sur les relations de la royaute avec les villes en France
de 1180—1314, Paris 1885, 70 Nummern nebst Appendix.
Fragments de comptes du 13 e siecle, 1217 — 1259, in: Bibliotheque de
l'ecole d. chart. 24, 51.
Depping, Pieces inedites des 13, 14 et 15 siecles, provenant de l'ancienne
chambre des comptes de Paris, in: Societe d. antiq. de France 18, 1846, 464.
Epistolae summorum pontificum Honorii III, Gregorii IX (etc.) ad principes
et reges Francorum, in: Duchesne, Hist. Franc. Script. 5, 851.
A. Tardif, Privileges accordes ä la couronne de France par le St. Siege,
Paris 1855, 301 Nummern von 1224 — 1622, nebst Appendix, in: Collection
de docum. ined. Ser., I, T. 31.
Regum mansiones et itinera, von 1226 — 1327, in: Bouquet, Recueil 21, 406;
Addenda ebenda 498, additamenta ebenda, Praefat. L.
Fragmenta computorum ab anno 1227 ad a. 1326, in: Bouquet, Recueil 22, 736.
Matriculae palatinae Galliae regis et reginarum, 10 Nummern von 1231
— 1315, in: Ludewig, Reliquiae 12, 1.
Compotus ballivorum et propositorum Franciae a. D. 1234, in: Bouquet,
Recueil 22, 565.
Excerpta e rationibus ad mansiones et itinera regum spectantia, von 1234
—1308, ebenda 22, Praefat. XXXV.
II. Besondere Sammlungen. 7
subraonitio aci diem 8 Junii anno 1236, in: Bouquet, Recueil 23, 723; vgl.
De la Rocque, Traite du bau et arriere-ban.
P. Marchegay, Douze chartes originales et inedites, en langue vulgaire, du
centre et de Touest de la France, 1238—1299, in: Bibliotheque de Tecole
d. Chart. 44, 284.
Itinera dona et hemesia, a. D. 1239, in: Bouquet, Recueil 22, 683.
Les noms des abbayes qui doivent charroi au roi, c. 1240, in: Bouquet, Re-
cueil 23, 731.
Submonitio ad diem 5 Maii anno 1242, in: Bouquet, Recueil 23, 726.
Urkundenverzeichnisse von 1243—1521, in: Michaud et Poujoulat, Nouv.
collect, d. mem., T. 1 — 5.
Triennis et biennis decima ab anno 1247 collecta, in: Bouquet, Recueil 21, 531.
J. de Joinville, Histoire de St. Loys IX du nom de France, public par C. Me-
nart, T. 1. 2, Paris 1847 u. ö.
L. T. Belgrano, Documenti inediti riguardanti le due crociate di San Lu-
dovico IX re di Francia, Genova 1859, 277 Urkunden von 1246—1278.
Epistolae Innocentii IV papae super profectione Ludovici IX regis in sub-
sidium Terrae Sanctae, in: Duchesne, Histor. Franc. Script. 5, 412.
Depenses de St. Louis de 1250 ä 1253, in: Bouquet, Recueil 21, 512.
Submonitiones anno 1253 factae, in: La Roque, Traite du ban, preuves 32,
und in: Bouquet, Recueil 23, 730.
Les Olim ou registres des arrets rendus par la cour du roi, publies par le
comte Beugnot, T. 1—4, Paris 1839—1848, von 1254— 1318, in: CoUection
de docum. ined., Ser. I, 16.
Arrets et executions au 13e siecle, anciens arrets extraits des Olim, in:
Revue retrosp. T. 8.
IL Lot, Essai sur Tauthenticite et le caractere officiel des Olim, Paris 1858.
Documents fran^ais de Tan 1254 emanant du sultan d'Alep, in: Bibliotheque
de l'ecole d. chartes 12, 527.
Tabulae ceratae Johannis Sarraceni, von 1256, in: Bouquet, Recueil 11, 284.
J. Deville, Recueil de documents et des Statuts relatifs h la Corporation des
tapissiers de 1258 ä 1875, Paris 1875.
Indulgentiae variae concessae a ürbano IV papa in favorem Ludovici IX
Francorum regis, von 1261—1264, in: Duchesne, Eist. Franc. Script. 5, 418.
Emprunts de St.-Louis en Palestine et en Afrique, 7 Urkunden von 1265
— 1270 nebst Appendix, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 19, 113; 283.
A. Jal, Memoire sur quelques documents genois relatifs aux deux croisades
de Saint Louis et k d'autres evenements maritimes qui Interessent la France,
Paris 1842; aus: Annales maritimes et coloniales, Mai 1842.
N. de Wailly, Memoires sur les tablettes de cire conserves au tresor des
chartes, in: Memoires de Tacad. des inscript. 18, 536, auch separat: Paris
1849.
Expensa in militia domini Philippi filii regis, Parisius in festo Pentecostes
a. D. 1267, in: Bouquet, Recueil 21; 393.
Chevaliers de Thostel le roi croisies, 1278, in: Bouquet, Recueil 23, 732.
Hominum ad exercitum Fuxensem vocatorum index I, 1272, in: De la Roque,
Traite du ban 99, und in : Bouquet, Recueil 23, 734 ; index II, De la Roque
III. Frankreich.
I. c, preiives 67; Bouquet 1. c. 752; index III, De la Roque 1. c. 33; Bou-
quet 1. c. 767.
Chartes constatant des ruptures de Conventions matrimoniales en 1273 et
1274, Nantes 1859, aus: Revue d. provinces de l'ouest.
Documenti riguardanti il commercio dei Fiorentini in Francia nei secoli 13 e
14, 26 Urkunden von 1279—1325, in: Giornale stör, degli arch. Tose. 1,
163; 247.
Taxatio decimae IUI annorum regi concessa (c. 1284), in: Bouquet, Recueil
21, 531.
Ceratae Petri de Condeto tabulae, 1284—1286, in: Bouquet, Recueil 22, 430 ;
468.
Compotus ballivorum Franciae 1285, ebenda 22, 623.
L'abregement des depens faiz en la voye d'Aragon, 1285, ebenda 21, 515.
Fragment d'un compte de Jehan d'Ays pendant l'expedition d'Aragon, 1285,
ebenda 22, 672.
Comptes du charroi des engins pour l'expedition d'Aragon en 1285, ebenda
22, 724.
E. Boutaric, Notices et extraits des documents inedits relatifs a l'histoire de
France sous Philippe le Bei, Paris 1861, aus: Notices et extraits d. manuscr.
Ordenance de l'hostel le roy et la royne Philippe IV et Jeanne de Navarre
1285, in: Leber, Dissert. T. 19.
Fragment d'un compte pour un convoi d'argent, 1285, in: Bouquet, Recueil
22, 732.
Ancien compte de voyage, 1285, in: Bulletin de la soc. de l'hist. de Nor-
mandie, 1883.
S. Luce, Catalogue des documents du tresor des chartes relatifs aux juifs
sous le regne de Philippe le Bei, in: Revue des etudes juives 3, 1881.
Decima triennis ab anno 1289 collecta, in: Bouquet, Recueil 21, 545.
Acta inter Bonifacium VIII, Benedictum XI, dementem V et Philippum
Pulchrum regem, s. 1. 1714.
Compotus thesaurariorum Luparae de termino S. Johannis 1296, in: De la
Rocque, Traite du ban, preuves 134, und in: Bouquet, Recueil 23, 786.
L. Douet-d'Arcq, Comptes de l'argenterie des rois de France au 14 siecle,
Paris 1851; Nouveau recueil de comptes . . . ebenda 1874, von 1316 — 1387.
Loeb, Deux livres de commerce du commencement du 14e siecle, in: Revue
d. etudes juives 1884, Nr. 17; 18.
H. de Fönte nay, Recherches sur les actes de l'etat civil aux 14e et 15e
siecles, ä propos d'un registre de paroisse de l'an 1411, in: Bibliotheque de
l'ecole d. chart. 30, 543.
Du Chatelier, Invasions de l'etranger, dans les 14e et 15e siecles. Docu-
ments inedits, Paris 1873.
E duobus codicibus ceratis Joh. de S. Justo, 1301—1302, in: Bouquet, Re-
cueil 22, 501.
E tabulis ceratis annorum 1303 et 1304, ebenda 22, 535.
Convocations et subsides pour l'ost de la Flandre de 1302 ä 1304, ebenda
23, 788.
Subside pour l'ost de Flandre, 1304, ebenda 21, 565; 1314, ebenda 566.
n. Besondere Sammlungen. 9
Tabulae ceratae anni 1306, in bibliotheca Genevensi servatae, ebenda 22,
555; Tabulamra Genevensium nova recensio, ebenda, Praefat. XXXIII.
E tabulis ceratis anni 1307 olim in abbatia S. Germani Parisiensis, ebenda
22, 544.
Sur les annates et les dimes jusqu'en 1307, ebenda 21, 529.
Joyaux et vestements pour le roy (Philippe IV) 1307, in: Leber, Dissert.
T. 19.
Compte de Michel de Bourdene (pour Philippe IV) 1307, ebenda.
Valor decimanim, c. 1307, in: Bouquet, Recueil 21, 540.
Tabulae ceratae anni 1308 in bibliotheca Genevensi servatae, in: J. Senebier,
Catalogue raisonne des manuscrits de la bibliotheque de Geneve 1779; und
in: Bouquet, Recueil 22, Praefat.
G. Canestrini, Negotiations diplomatiques de la France avec la Toscane,
publies par A. Desjardins, T. 1—5, Paris 1859—1875, von 1311—1610,
in: Collection des documents inedits.
Ratio decimae anno 1313 collectae, in: Bouquet, Recueil 21, 556.
Compte de lostel M. de Poictiers (Philippe le Long) 1313, in: Leber, Dissert.
T. 19.
G. Servois, Documents inedits sur Tavenement de Philippe le Long, 6 Ur-
kunden von 1316—1317, in: Bulletin de la soc. de l'hist. de France 1864,
2, 44.
Compte de Geoffroi de Fleury, argentier du roi Philippe le Long, 1316,
in: Douet-d'Arcq, Comptes de Targenterie T. 1.
Compte de draps d'or et de soie, rendu par Geoffroi de Fleury, en 1317,
ebenda T. 2.
A Pinchart, Lettres missives tires des archives de Belgique, concernaut
l'histoire de France, 1317—1324, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 45, 73.
Listes de convocations sous le regne de Philippe le Long, iu: De la Rocque,
Traite du bau, preuves 165, und in: Bouquet, Recuel 123, 806.
Compte de H. de Caperel, prevost de Paris, 1318, in: Leber, Dissert. T. 19.
Compte de Gieffroy de Fleury 1320, ebenda.
Ordenance de lostel le roy Charles le Bei 1321, ebenda.
Tabula Roberti Mignon anno circiter 1325 confecta, in: Bouquet, Recueil
21, 519.
Compte de lostel le comte du Maus 1328, in: Leber, Dissert. T. 19.
Assiette des terres de la royne Jehanue (de Bourgogne) 1328, ebenda.
Inventaire et vente apres deces des bieus de la reine Cleraence de Ilongrie,
veuve de Louis le Hutin, 1328, in: Douet-d'Arcq, Comptes de l'argenterie T. 2.
Valor decimanim omnium provinciarum et dioecesium regni, c. 1330, in:
Bouquet, Recueil 21, 561.
Projets de croisade sous Charles le Bei et sous Philippe de Valois, 4 Urkun-
den von 1335—1342, in: Bibliotheque de Föcole d. chart. 20, 502.
Compte de Lucas le Borgne, taillcur de Philippe de Valois, 1335 — 1342,
in: Leber, Dissert. T. 19.
Compte de draps d'or et de soie, icudu par Kdouart Tadelin, de Lucques,
mercier du roi Philippe de Valois, en 1342, in: Douet-d'Arcq, Comptes de
l'argenterie T. 2.
10 HI. Frankreich.
Compte de M. Estienne Lafontaine, argentier du roi Jean, 1350—1352,
in: Leber, Dissert. T. 19.
Compte de l'argenterie d'Etienne de la Fontaine pour le terme de la
St.-Jean de Tan 1352, in: Douet-d'Arcq, Comptes de Targenterie T. 1.
Depenses faites ä l'oceasion du mariage de Blanche de Bourbon avec le roi
de Castille, en 1352, ebenda.
Inventaire du garde-meuble de Targenterie en 1353, ebenda.
Journal de la depense du roi Jean en Angleterre, depuis le l^r juillet 1350
jusqu'au 8 juillet 1360, in: üouet-d'Arcq, Comptes de l'argenterie T. 1.
Inventaire des meubles de la reine Jeanne de Boulogne, seconde femrae du roi
Jean, 1360, in: Bibliotheque de l'eeole d. chart. 40, 545; separat: Paris 1880.
Extraits des registres manuscrits du parlement, sous Charles V et Charles VI
(annees 1364 — 1422), in: Revue retrospective T. 1.
H. d'Orleans, Notes et documents relatifs a Jean, roi de France, et ä sa
captivite en Angleterre, London 1855, Phüobiblon soc. T. 2, Rechnungen und
Inventarien von 1358 ab.
Derselbe, Nouveaux documents relatifs ä Jean, roi de France, Londres 1859,
ebenda T. 5, von 1350—1364.
Le Roux de Lincy, Comptes des depenses faites par Charles V dans le
chäteau du Louvre des annees 1364 — ^1368, Paris 1852, aus: Revue archeo-
logique T. 8.
Izaru, Le compte des recettes et depenses du roi de Navarre en France et
en Normandie, de 1367 ä 1370, Paris 1885.
L. Dessalles, Rangen du Roi Jean. Compte de l'aide imposee pour la de-
livrance le ce prince, levee sur les prevote, vicomte et diocese de Paris par
les mains de Jean Le Mire, 1369—1371, Paris 1850, aus: Melanges de la
soc. des bibliographes fran^ais.
G. Bapst, Testament du roi Jean le Bon et Inventaire de ses joyaux ä Lon-
dres, Paris 1884.
Alart, Certificats de conversion et de bonne conduite de divers Juifs, 1371
— 1377, in: Revue d. soc. sav. d. depart, Ser. 6, 8, Juli 1878.
Compte de l'execution du testament de la royne Jeanne d'Evreux (femme de
Charles IV) 1372, in: Leber, Dissert. T. 19.
De La Fons-Melicocq, Documents inedits pour servir ä l'histoire des usa-
ges et des moeurs aux 14e et 15e siecle, ohne chronologische Ordnung, in:
Bulletin de la soc. de Phist. de France 1864, 2, 80; 1865, 1, 21; 25; 40;
115; 1866, 1, 23; 1868, 1, 1661
L. Douet-d' Arcq, Choix de pieces inedites relatives au regne le Charles VI,
T. 1. 2, Paris 1863—1864, von 1380—1422.
Derselbe, Comptes de l'hotel des rois de France aux 14e et 15e siecles,
Paris 1865, von 1380—1481.
J. Labarte, Inventaire du mobilier de Charles V roi de France (1380), Paris
1879, in: Collection de docum. ined., Ser. 3.
Inventaire du roi Charles V (21 janvier 1380), in: Revue archeolog. 7,496;
603; 731.
Index des comptes de Charles VI qui nous sout restes, in: Bulletin de la
soc. de l'hist. de France 1858, 166.
n. Besondere Sammlungen. 11
Besse, Recueil de divers pieces servant ä Thistoire du roy Charles VI, Paris
1600, Urkunden von 1384—1424.
Compte de' l'argenterie du roi pour le terme de la St.-Jean 1387, in: Douet-
d'Arcq, Comptes de Targenterie T. 2.
Vallet de Viriville, Extraits des comptes royaux relatifs k Charles VII
1403—1435, in: Cabinet historique 3, Docum. 237; 4, Docum. 6; 161; 257.
Estat des Offices de l'hotel du roy, 1407, in: Leber, Dissert. 19.
Comptes d'Anthoine des Essarts, Garde des deniers de Charles VI, 1409
1412, in: Leber, Dissert. T. 19.
Lettres and papers illustrative of the wars of the English in France during
the reign of Henry VI, edited by .J. Stevenson, T. 1. 2, London 1861 —
1864, in: Script, rer. Britan. 22.
Compte de Regnauld Doriac, des funerailles de Charles VI, 1422, in:
Leber, Dissert. T. 19.
Inventaire des chapelles et aoruemens de l'eglise du roy Charles VI, 1422,
ebenda.
J. Qu ich erat, Nouveaux documents sur Charles VII et Jeanne Darc, Ronen 1866.
Extraits des comptes royaux relatifs ä Charles VII, in: Cabinet histor. 4,
Docum. 6; 161.
Affaires de France et d'Angleterre au loe siecle, von 1425 — 1429, ebenda 1,58.
J. Loiseleur, Compte des depenses faites par Charles VII pour secourir
Orleans pendant le siege de 1428, Orleans 1868.
Sammlung der vornehmsten Bündnissen, Verträgen, Vereinigungen (etc.)
Welche die Krön Frankrych mit loblicher Eydgnossschaft auffge richtet, Bern
1732, von 1444—1715.
Roles des depenses du temps de Charles VII (1450—1451), in: Bulletin de
la soc. de Thist. de France, 1864, 2, 123.
G. de Beaucourt, Trois documents inedits sur la deuxieme campagne de
Guyenne (1453), in: Bulletin de la soc. de Thist. de France, 1864, 2, 154.
Fragment d'un registre du grand conseil de Charles VII, 1455, in: Bulletin
de la soc. de l'hist. de France 1882, 273.
P. Marchegay, Lettres de Marie de Valois, fiUe de Charles VII, et d'Agnes
Sorel, k Olivier de Conty seigneur de Taillebourg, son mari, 1458—1472,
La Roche-sur-Yon 1875.
Comptes des funerailles de Charles VII, 1461, in: Leber, Dissert. T. 19.
Compte de la feue royne Marie d'Anjou, femme de Charles VII, 1463, in:
Leber, Dissert. 19.
Extraits des comptes de depenses de Louis XI (1469 — 1481), in: Archives
curieuses de Thistoire de France, T. 1.
Documents pour servir k Thistoire du regne de Louis XI, 4 Urkunden von
1470—1477, in: Cabinet histor. 9, Docum. 41.
G. Herelle, Documents inedits sur les etats generaux (1482 — 1789), tires des
archives de Vitry-le-Fran^ois, Paris 1879.
Depenses de la royne Charlotte de Savoie, femme de Loys XI, 1483, in:
Leber, Dissert. T. 19.
A. Tuetey, Inventaire des biens de Charlotte de Savoie, reine de France
(1483), Paris 1865, aus: Bibliotheque de recole de chartes T. 26, 338; 423.
12 ni. Frankreich.
A. Bernicr, Proces-verbaux des seances du conseil de regence du roi Char-
les VIII, 1484 — 1485, Paris 1836, in: ColloeUon de documents inedits,
ser. I, T. 4.
Comptes de la venerie et fauconnerie du roi Charles VIII, 1485 — 1486,
Lyon 1860.
Le Roux de Lincy, Details sur la vie privee d'Anne de Bretagne, femme
de Charles VIII et de Louis XII, Inventarien von 1494—1507, in: Biblio-
theque de I'ecole d. chart. 11, 148.
Compte de la rayne Anne de Bretagne, 1497, in: Leber, Dissert. T. 19.
Vgl. Normandie.
in. Königs-Urkunden, Gesetze und Briefe.
Handschr.: Cartularium regum Francorum, in Paris, Cartul. 45, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 8, 331.
Capitularia regum Francorum, in Paris, vgl. ebenda 1, 312.
Capitularia Galliae, in Rom, Vatican., vgl. ebenda 3, 415.
Epistolae Constantini, Zachariae, Pauli I, Stephan! IV, Leonis IV ad reges
Francorum, in Wien, Archiv d. Gesellsch, 6, 311; 312.
Drucke: Neron et Girard, Recueil d'edits et ordonnances royaux augmente
par de Lauriere et de Ferriere, T. 1. 2, Paris 1720.
Jourdan, Dechusy et Isambert, Recueil general des anciennes lois
fran^aises depuis i'au 420 jusqu'ä la revolution de 1789, V. 1 — 29, Paris
1822-1833.
Walker, Collection complete par ordre chronologique des lois, edits, traites
de paix, ordonnances etc., V. 1 — 5, Paris 1846.
Diplom ata regum Francorum primi stirpis, 135 Urkunden von 476— c. 750,
in: Bouquet, Recueil 4, 615.
J. Tardif, Monuments historiques. Cartons des rois, Paris 1866, mit Atlas,
4446 Nummern von 528—1789.
E. Baluze, Capitularia regum Francorum, T. 1. 2, Paris 1677; Nova editio
curante Petro de Chiniac, T. 1. 2, ebenda 1780, von 554—867.
Facsimile der Merovinger und Karolinger Urkunden, Verzeichniss von 558
— 986, in: Stumpf, Reichskanzler 1, 61.
(Letronne), Diplomata et chartae Merovingicae aetatis in archivo Franciae
asservata, Paris 1848, 48 Urkunden von 558 — 803.
Diplomes merovingiens, in: Bulletin de la soc. de l'hist. de France 1856,254.
Stumpf, Ueber die Merowinger Diplome, in: Sybel, Histor. Zeitschrift 29, 343.
A, Jacobs, Geographie des diplomes merovingiques, Paris 1862.
Capitularia veterum regum, Urkunden von 554 — 615, in: Baluze, Capitularia 1.
Dagobert I.
Drucke: Capitularia Dagoberti regis, von 630 — 650, in: Baluze, Capitu-
laria 1.
III. Königs-Ürkunden , Gesetze und Briefe. 13
Karlmaim.
Bracke: Capitularia Karlomanni priiicipis, von 742—744, in: Baluze, Capitu-
laria 1.
Pippin.
Brocke: Capitularia Pippini principis et regis, von 744—768, in: Baluze,
Capitularia 1.
Capitularia Pippini regis, von 752—764, in: Bouquet, Recueil 5, 637.
Piplomata Pippini regis, 19 Urkunden von 752—768, ebenda 5, 712.
Karl der Grosse und Ludwig der Fromme s. deutsches Reich.
Karl der Kahle.
Handschr.: Caroli Calvi diplomata quaedain, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch.
2, 452.
Bmcke: Capitularia Caroli Calvi, von 844—877, in: Baluze, Capitularia 2.
Capitularia Caroli Calvi, 52 Nummern von 842—877, in: Bouquet, Recueil
7, 598.
Epistolae Caroli Calvi et epistolae ad eum, 6 Briefe von 856—869, und
5 Briefe von 840-876 ebenda, 7, 552.
9 Briefe in: Migne, Patrologia, lat. 124, 861; 138, 527; 539.
Caroli Calvi filii Ludovici Pii Diplomata, 287 Urkunden von 839—877, in:
Bouquet, Recueil 8, 427.
Drei Urkunden von 876 — 878, in: Lünigs Reichsarchiv.
Deux chartes inedites de Charles-le-Chauve, von 848—852, in: Bibliotheque
de l'ecole d. chart. 1, 205.
Lndwlg der Stammler.
Brücke: Capitularia Ludovici Ralbi von 877 — 879, in: Baluze, Capitularia 2.
Ludovici Balbi diplomata, 21 Urkunden von 877 — 879, in: Bouquet, Recueil
9, 398.
Karlmann.
Bmcke: Capitularia Karlomanni, in: Baluze, Capitularia 2.
Carlomanni regis diplomata, 20 Urkunden von 880—884, in: Bouquet, Re-
cueil 9, 418.
Deux diplomes carlovingiens des archives d'Aube, 883 und 892, in: Biblio-
theque de Tecole d. chart. 39, 193.
Reginarum diplomata, 6 Urkunden von 884 — 962, in: Bouquet, Recueil 9, 662.
Vgl. Aube.
Odo.
Bmcke: Odonis regis diplomata, 30 Urkunden von 888—897, in: Bouquet,
Recueil 9, 440.
Karl der Einfältige.
Bmcke: Capitularia Karoli III Simplicis von 907—921, in: Baluze, Capitu-
laria 2.
Caroli Simplicis diplomata, 91 Urkunden von 894—922, in: Bouquet, Re-
cueil 9, 468.
14 in. Frankreich.
Bndolf.
Drncke: Rodulfi regis diplomata, 21 Urkunden von 924—935, in: Bouquet,
Recueil 9, 562.
Ludwig Ultramarinus.
Drucke: Ludovici Transmarini diplomata, 32 Urkunden von 936—953, in:
Bouquet, Recueil 9, 584.
Lothar III.
Drucke: Lotharii regis diplomata, 43 Urkunden von 954 — 986, in: Bouquet,
Recueil 9, 615.
Ludwig V.
Drucke: Praecepta Ludovici Lotharii filii, 2 Urkunden von 979, in: Bouquet,
Recueil 9, 659.
Hugo Capet.
Drucke: Diplomata regis Hugonis Capeti, 12 Urkunden von 981—994, in:
Bouquet, Recueil 10, 548.
G. Blanchard, Compilation chronologique contenant un recueil en abrege
des ordonances, edits, declarations et lettres patentes des rois de France,
Paris 1687, 2e edit. T. 1. 2, ebenda 1715.
De Lauriere, Ordonances des rois de France de la Troisieme race, V. 1—23,
Paris 1723—1847.
Robert.
Drucke: Diplomata Roberti regis Francorum, 54 Urkunden von 991 — 1031,
in: Bouquet, Recueil, 10, 573.
Epistolae Roberti Francorum regis, 5 Briefe, in: Migne, Patrologia, lat.
141, 898.
Heinrich L
Drucke: Diplomata Henrici Francorum regis, 36 Urkunden von 1031 — 1060,
in: Bouquet, Recueil 11, 565.
Ordonances des roys de France de la troisieme race recueillies par ordre
chronologique par de Lauriere (und Andere), T. 1—22, Paris 1723—1847,
von 1051—1514.
Philipp I.
Drucke: Philippi regis epistolae tres, in: Migne, Patrologia, lat. 159, 837.
Ludwig VI.
Drucke: Ludovici VI regis Francorum epistolae 12, von 1108—1136, in: Bou-
quet, Recueil 15, 338.
Epistolae historicae quae ad res Ludovici Grossi et filii ejus Ludovici lunioris
regum illustrandas pertinent, in: Duchesne, Histor. Franc, script. 4, 445.
A. Fontanon, Les edits et ordonnances des rois de France depuis Louys VI,
dit le gros, jusqu' ä present, T. 1—4, Paris 1580; 1611.
III. Königs-Ürkunden, Gesetze und Briefe. 15
Ludwig yn.
Bracke: Lettre s des rois, reines et autres personnages des cours de France
et d'Angleterre depuis Louis VII jusqu'ä Henri IV, tirees des archives de
Londres par Brequigny, et publiees par Champollion-Figeac, T. 1,
de 1162—1300, Paris 1839; T. 2, de 1301—1515, ebenda 1847, in: Collec-
tion de docum. ined., ser. 1, T. 15.
Epistolae Ludovici regis VII et variorura ad eum, 569 Briefe, in: Duchesne,
Hist. Franc, script. 6, 557.
Ludovici VII regis et variorum ad eum epistolae 500, von 1137 — 1180, in:
Bouquet, Recueil 16, 1.
A. Luchaire, Histoire des institutions monarchiques de la France sous les
Premiers Capetiens (memoires et documents). Etudes sur les actes de Louis VII,
Paris 1885; enthält S. 93: Catalogue analytique des actes, 798 Regesten von
1137 — c. 1180; S. 349: Actes inedits, von 1137 — c. 1180.
Philipp Angnst.
Handschr.: Cartularium Philippi Augusti, saec. 13, in Paris, Colb. 9852,
Cart. 172.
M. Sa liier, Notice dun registre de Philippe-Auguste, qui est conserve dans
la bibliotheque du roi, in: Memoires de l'acad. d. inscript., Hist., T, 16, 165.
Cartularium Philippi Augusti regis, saec. 14, in Rom, Ottobon. 2796, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 309.
Drucke: L. Delisle, Catalogue des actes de Philippe - Auguste , Paris 1856,
2236 Regesten von 1180 — 1223 nebst Appendix.
Le premier registre de Philippe-Auguste. Reproduction heliotypique du ma-
nuscrit du Vatican, publie par L. Delisle, Paris 1883.
Actes inedites de Philippe-Auguste, 4 Nummern von 1188 — 1216, in: Biblio-
theque de l'ecole d. chart. 37, 381.
Ludwig IX.
Drucke: Stilus supreme curie parlamenti per quem omnes curie reguntur et
gubemantur, Correctus a Gull, de Brolio, Paris 1515; 1530; 1549.
Philipp IV.
Drucke: Ordonnances inedites de Philippe le Bei et de Philippe le Long sur
la police de la peche fluviale, 3 Nummern von 1219—1317, in: Bibliotheque
de l'ecole de chart. 14, 43.
VgL Chartres.
Karl T.
Drucke: L. Delisle, Mandements et actes divers de Charles V (1364—1380),
Paris 1874, 1985 Nummern, in: Collection de docum. in^d., ser. 1, T. 43.
Karl Vn.
Drucke: Les ordonnances royaulx des feuz roys Charles VII et VIII de ce
nom auec Celles du roy Loys XII (etc.) Paris s. a. ; 1515; 1520 u. ü.
Texte restitue de deux diplomes de Charles VII, relatifs ä la Pucelle, von
1429, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 15, 271.
Vgl. Poitiers.
16 III. Frankreich.
Ludwig XI.
Drucke: Correspondance inedite de Louis XI avec le duc de Bretagne, pu-
blice par P. Raymond, von 1463—1464, in: Bulletin de la soc. de l'hist.
de France 1867, 2, 161.
Karl Tin.
Drucke: De la Tremoille, Correspondance de Charles VIII et de ses conseil-
lers avec Louis II de la Tremoille pendant la guerre de Bretagne (1484),
Paris 1875.
L. Delisle, Once lettres inedites de Charles VIII ä Louis de la Tremoille,
d'oct. 1487 ä sept. 1488, in: Revue de Betragne, 1877, avril.
Epistolae Galliae regis Caroli VIII et Philipp! electoris archipalatini, 15 Briefe
von 1497—1498, in: Ludewig, Reliquiae 6, 96.
Huit lettres originales et inedites de Charles VIII, Nantes 1857, aus: Revue
des provinces de l'ouest 1857, 67.
C. de Cherrier, Histoire de Charles VIII roi de France, V. 1. 2, Paris 1868,
mit Urkunden.
Vgl. Angers.
Ludwig Xn.
Drucke: Les ordonnances royaulx nouuelleinent publiees a Paris de par le
roy Loys Xlle de ce nom, Paris 1499, s. a., u. ö.
IV. Specialgeschiclite.
Abbeville.
Handschr. : A. Ledieu, Archives d'Abbeville. Inventaire analytique des de-
nombrements de seigneuries, Amiens 1884, aus: La Picardie, März und
April 1884.
Livre blanc und livre vert, saec. 13, in Abbeville, Stadtarchiv.
Drucke: Memoires de la societe d'emulation d'Abbeville, Abbeville 1833 — 1876.
Charte s, Ordonnances (etc.) concernant l'histoire municipale d'Abbeville et du
Ponthieu, Urkunden von 1184 — 1784, in: Thierry, Recueil d. monum. ined.
T. 4.
F. B. Louandre, Les mayeurs et maires d'Abbeville 1184—1847, Abbeville 1848.
IL Dusevel, Quelques documents inedits sur Abbeville et ses environs, 14
Urkunden von 1407 — c. 1474, in: Memoires d. 1. soc. d'emul. d'Abbeville
1861, 2, 191.
Lettres et bulletins des armees de Louis XI, adressees aux officiers munici-
paux d'Abbeville, von 1463—1477, ebenda 1836, 129.
Ledieu, Depenses de la ville d'Abbeville ä l'occasion du second mariage de
Louis XII, in: Bulletin du Comite d. trav. histor. 1884, Nr. 3.
Abenon.
Handschr.: Cartulaire du prieure de St.-Barthelemi d'Abenon, saec. 15, mit
Zusätzen, in Paris, lat. 11054.
IV. Specialgeschichte. 17
Acey.
Handschr.: Cartularium abbatiae Accincti, saec. 13, in Paris, 5683, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 8, 328.
St.-Acheal.
Handschr.: Cartularium abbatiae S. Acheoli juxta Ambiauum, 189 Urkunden
von 1087—1307, in London, Addit. 15G04.
Copie de l'abbaye de St.-Acheul-les-Amiens, 237 Urkunden von 1093—1307,
in Amiens, Archiv.
61 Originalurkunden von 1150 — 1449, ebenda.
Aci.
Handschr.: Cartulaire du pricure de St.-Nicolas, Original verloren, Abschriften
in Paris, Baluze 55 etc., vgl. Delisle, Philippe-Auguste 525.
St.-AflHque.
Handschr.: G. Desjardins et H. Affre, Archives de l'Aveyron. Inventaire
des archives de la commune de St.-Affrique, St. Affrique 1869.
A^de.
Handschr.: Cartulaire de l'eveche dAgde, 1764, in Paris, lat. 9999.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Agathensis, 29 Urkunden von 848—1362, in:
Gallia Christ. 6, Instr. 311.
Agen.
Handschr.: Inventaire des archives de la ville d'Agen, in Paris, Bibliotheque
nationale.
Tholin, Les archives de l'hotel de ville d'Agen, in Revue de l'Agenais 11,
Nr. 2.
Cartularium ecclesiae Agatensis, ebenda, Cartul. 20.
Copies de quelques documents historiques, in: Champollion-Figeac, Docum.
histor. ined. 1, 340.
Drucke: Instrumenta pro Aginnensi ecclesia, 16 Urkunden von 1083 — 1461,
in: Gallia christ. 2, Instr. 427.
A. Magen et G. Tholin, Archives municipales d'Agen. Cbartes. Premiere
Serie (1189—1328), Villeneuve-sur-Los 1876, 160 Urkunden.
Tamizey de Larroque, Documents inedits pour servir ä Thistoire de
l'Agenais, in: Recueil de la soc. d'Agen T. 4.
Tholin, Documents inedits pour servir ä l'histoire de l'Agenais. Dix lettres
du roi de Navarre Henry IV, in: Revue de l'Agenais, T. 10, 1883.
Homagia et exercitus regi Angliae debita ratione terrae Agenensis, in:
Bouquet, Recueil 23, 783; französisch in: De la Rocque, Traite du ban,
preuves 21.
St.-Agnan.
Drucke: H. de Fontenay, Recherches sur les actes de l'etat civil aux 14 e et
15e siecles, k propos d'un registre de paroisse de l'an 1411 ^'l«« <» Aji^uau
et de Paray) in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 30, 54.*).
Oe»terley, Wegweiser. II. J
18 III. Frankreich.
St.-Agonliii.
Handschr.: Cartulaire de St. Agoulin, saec. 14, in Paris, Cartul. 37, vgl,
Archiv d. Gesellsch. 8, 329.
Aigle.
Handschr.: Extrait du cartulaire de T Aigle, du couvent de Chaise-Dieu, 71 Ur-
kunden von 1132—1643, in Evreux.
Aignes-Mortes.
Handschr.: Recueil des titres et actes de la ville d'Aigues-Mortes, 242 Urkun-
den von 1248—1746, in Nimes.
Drucke: Vgl. Psalmody.
Ain.
Handschr.: Documents divers relatifs ä l'histoire du departement de l'Ain, in:
Cabinet histor. 9, Catal. 171.
Drucke: J. duMarche, Reproductions photographiques de documents originaux
qui reposent aux archives de l'Ain, Lyon 1879, 12 Urkunden von 1050 — 1530.
Ainay.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye d'Ainay, saec. XI, in Paris, lat. 11027.
Drucke: A. Bernard, Cartulaire de l'abbaye d'Ainay, Paris 1853, 201 Urkunden
von 900 — 1050, in: Collection de documents ined., Ser. I, T. 30.
Aire (Landes).
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Adurensem spectantia, 8 Urkunden von
1213—1270, in: Gallia christ. 1, Instr. 183.
Aire-sur-Ia-Lys.
Drucke: Recueil de chartes en langue vulgaire provenant des archives de la
collegiale de St.-Pierre d'Aire, 24 Urkunden 1241—1295, in: Bibliotheque
de l'ecole d. chart. 31, 260.
J. Rouyer, Recherches historiques sur le chapitre de l'eglise de St.-Pierre de
l'Aire-sur-la-Lys, in: Memoires de la soc. d. 1. Morinie 10, 65, separat: St.-
Omer 1860, mit Urkunden von 1075-1078.
Dard, Les flefs de Beaulieu et de Sergenterre ä Aire-sur-la-Lys, Aire 1878.
Aisnay.
Handschr.: Cartularium Athanaci, 950—1032, saec. 11, in Paris, Cartul. 75,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 329.
Aisne.
Handschr.: Departement de 1' Aisne, Rapport, in: Champollion-Figeac, Do-
cum. histor. ined. 2, 1.
Daras, Rapport sur les archives historique d'Aisne, Laon 1850,
Inventaires commaire des archives departementales anterieures ä 1790, Aisne,
T. 1, Laon 1874,
Vgl Oise.
IV. Specialgeschichte. 19
Aix.
Handschr.: R ecueil d' Actes etc. concernant l'archeveche d'Aix, in Marseille.
Inveutaire des archives du chapitre de St.-Sauveur d'Aix, in Aix, vgl. N.
Archiv d. Gesellsch. 6, 187.
R ecueil de bulles et priviieges du chapitre de St.-Sauveur d'Aix, 18 Ur-
kunden von 1462 — 1740, in Marseille.
Cartulaire de la cour los comptes d'Aix, ebenda.
Drucke: Instrumenta ad provinciam Aqui-Sextiensem pertinentia, 20 Urkun-
den von 1000—1306, in: Gallia christ. 1, Instr. 63.
J. Albanes, luventaire du mobilier et des livres d'Avignon Nicolai, archeveque
d'Aix en 1413, in: Bulletin du comite d. trav. histor., 1882, Nr. 4.
Derselbe, Veute du mobilier d'Avignon Nicolai, archeveque d'Aix, 1443,
ebenda 1884, Nr. 1.
Privileges, franchises et immunites concedees par les rois et comtes de Pro-
vence en faveur de la ville d'Aix, Aix 1620.
Aizenay.
Dmcke: Asiniacum, Urkunden von c. 1050—1251, in: Marchegay, Cartulaires
du Bas-Poitou 66.
Alaman.
Drucke: E. Cabie et L. Mäzens, Un Cartulaire et divers actes des Alaman,
des de Lautrec et des de Levis, seigneurs de Castelnau-de-Bonafons, Ville-
neuve-sur-Vere, Labastide-de Levis etc., 13e et 14e siecles, Paris 1883.
Albi.
Handschr.: Inventaire sommaire des archives communales anterieures ä 1790.
Viile d'Albi, Paris 1869.
Cartulaire du chapitre collegial de St.-Salvi, d'Albi, von 1348—1756, in AlM.
Reconnaissances du chapitre de St.-Cecile d'Albi, 652 Urkunden von 1368
—1699, ebenda.
Reconnaissances des Jacobins d'Albi, 684 Urkunden von 1403 — 1770, ebenda.
Dmcke: Instrumenta ad ecclesiam Albiensem pertinentia, 24 Urkunden von
942—1356, in: Gallia christ. 1, Instr. 1.
E. d'Auriac, Histoire de l'ancienne cathedrale et des eveques d'Alby, Paris
1858, mit Urkunden.
Albigeois.
Dracke: P. Roger, Archives historiques de TAlbigeois et du pays Castrais,
Albi 1841.
C. Com'payre, Etudes historiques et documents inedits sur l'Albigeois, le
Castrais et l'ancien diocese de Lavaur, Albi 1841.
J. J. Barrau, Nouveaux documents sur l'histoire de France aux lle, 12e et
13e siecles. Uistoire des croisades contre les Albigeois, V. I. 2, Paris 1840.
VgL Tarn.
Albret,
Uaudschr.: Documents pour scrvir a Thistoiie de la inaisoii (r\il)n>t. in: Ca,-
binet histor. 20, Catal. 207.
2*
20 III- Frankreich.
AlenQon.
Haudschr.: Auszüge aus zwei verlorenen Cartularien der Grafschaft Alen^on,
verzeichnet bei Delisle, Philippe-Auguste 525.
Alet.
Drucke: Instrumenta Electensis ecclesiae, 20 Urkunden von 823 — 1531, in:
Gallia Christ. 6, Instr. 101.
Allier s. Moulins.
Alpes, Ilautes-.
Handschr.: Guillaume, Note sur les fortifications des Hautes-Alpes au 14e
siecle, mit 6 Urkunden, in: Bulletin du comite d. trav. histor. 1884, Nr. 3.
Altayanx.
Drncke: A. Leroux, Documents concernant le prieure d'Altavaux, 1178 — 1695,
in: Bulletin de la soc. archeoi. du Limousin 28, 241.
Inventaire des reliques du prieure d'Altavaux, 1181, in: Leroux, Documents
histor. de la Marche 1, 83.
Alzonne.
Drucke: Canton d' Alzonne, Urkunden in: Gartulaire de Carcassonne, T. 1.
St.-Amand.
Handschr.: A. de Barthelemy, Le cartulaire de la commanderie de Si.-Amand,
in : Cabinet histor. 28, 38.
Amboise.
Handschr.: C. Chevalier, Inventaire analytique des archives communales
d' Amboise (1421 — 1789), suivi de documents inedits ä I'histoire de la ville,
Tours 1874.
Drucke: Titres et privileges des habitants d' Amboise, Amboise 1740.
Inventaire des vieilles armes conservees au chäteau d'Amboise, 1499, in:
Bibliotheque de l'ecole d. chart. 9, 412.
Amiens.
Handschr.: Dusevel et Bigollot, Rapport sur les archives et les bibliothe-
ques de l'arrondissement d' Amiens, in: Champollion-Figeac, Docum. histor.
ined. 1, 430.
Ueber die Repertorieu des Stadtarchivs, vgl. Thierry, Monuments 1, 831,
mit Auszügen.
Huit cartulaires de l'eglise cathedrale d'Amiens, von 1034 — 1578, in Amiens.
Cartulaire de l'abbaye de St.-Martin-aux-Jumeaux en la ville d'Amiens, 193
Urkunden von 1135 — 1254, ebenda.
Polypticum Ambianense, saec. 16, in Paris, lat. 5218, vgl. Archiv d. Gesell-
schaft 8, 329.
Darsy, Le necrologe de l'eglise d'Amiens, Rapport, Amiens 1881, aus: Bul-
letin de la soc. d. antiq. de Picardie, 3 juillet 1881,
IV. Special geschieh te. 21
Drucke: Instrumenta ecclesiae Ambianensis, 82 Urkunden von c. 660—1715,
in: Gallia Christ. 10, Instr. 281.
J. M. Mioland, Actes de Teglise d'Ainiens, recueil de toiis les documents
relatifs ä la discipline de la diocese, de Tan 811 ä 1848, V. 1. 2, Amiens
1848—1849.
J. Garnier, Denombrement du temporel de Teveche d'Araiens, en 1301, in:
Memoires de la soc. de la Picardie, Ser. II, 7, 107.
Extrait du registre aux actes du chapitre de la cathedrale d'Amiens, Amiens
1856.
J. Garnier, Inventaires du tresor de la cathedrale d'Amiens, von 1347, 1419,
1535 etc., in: Memoires de la soc. de la Picardie 10, 229.
Pieces relatives de la ville d'Amiens, depuis l'an 1057 jusqu' en 1789, in:
Thierry, Recueil des monuments inedits de l'histoire du tiers-etat, T. 1—3,
Paris 1850—1870.
Dusevel, Documents relatifs aux anciens rapports des Amienois et des Bei-
ges, in: Compte rendu de la commiss. histor. 4, 575.
R. de Belleval, Role des nobles et fieffes du baillage d'Amiens, convoques
pour la guerre le 25 aout 1337, Amiens 1863.
Amont.
Handschr.: Fiefs du bailliage d'Amont au comte de Bourgogne, 89 Urkunden
von 1406—1457, in Dijon.
Drücke: J. Finot, Affranchissements inedits de la main morte dans le bailliage
d'Amont, von 1200—1790, in: Bulletin de la soc. d'agriculture de la Uaute-
Saone, 1880.
Andecj.
Drucke: Chartes d'Andecy (Marne), 18 Urkunden von 1131—1254, in: Col-
lection d. princ. cartul. de Troyes 4, 259.
St.-Andr6-lt'S-Aire.
Drucke: De Brandt de Gala metz, Le prieure de St.-Andre-les-Aire, ses prieurs,
son temporel, son obituarie, 1202 — 1793, St.-Omer 1885.
St-Andr^-au-Bois.
Handschr.: Li vre rouge de St.-Andre-au-Bois, von 1160 — 1664, in Arras.
St-Andr^-eu-Gouffern.
Handschr«: Verzeichniss der Urkunden, in: Memoires de la soc. d. antiq. de
Normandie 1, 407.
Cartulaire de St.-Andre de Goufer, saec. 13, in Caeu.
Andres.
Handschr.: Terrier de l'eglise et abbaye de St.-Sauveur d'Andres, 1480, in
(iuines.
Augers.
Handschr.: C. Port, Inventaire analytique des archives anciennes de la mairie
22 III. Frankreich.
d' Angers, suivi de tables et de documents inedits, in: Revue de TAnjou,
ser. III, 2, 489, separat: Paris 1861, 159 Urkunden von 1379—1789.
Derselbe, Inventaire des archives anciennes de l'höpital St. -Jean d' Angers,
suivi d'un cartulaire de cet IIotel-Dieu, Angers 1870.
Derselbe, L'inventaire et le chartrier de Fhopital St. -Jean d' Angers. Lettre
ä M. P. Marchegay, Angers 1877.
Cartularium monasterii S. Sergii Andegavensis, saec. 17, in Paris, lat. 5445.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Andegavensis, 24 Urkunden von 769 — 1314,
in: Gallia Christ. 14, Instr. 143.
Robert, Recueil des Privileges de la ville et mairie d'Angers, Angers 1748.
Lecointot-Dupont, Apurement des comptes de la monnaie d'or fabriquee
ä Angers 1331 — 1333 et ä Montreuil-Ronnin 1337—1346, in: Archives histor.
du Poitou 4, 235.
Lettres originales des rois de France et des ducs d'Anjou, aux maires et
echevins d'Angers, von 1488 — 1593, in: Revue de l'Anjou 5, 1, 333.
Cartae de fortalicia Andegavis von 1232 — 1234, in: Marchegay, Archives
d'Anjou 2, 245.
Cartae de rebus abbatiae Majoris monasterii in Andegavis, von 989—1700,
ebenda 2, 1.
C. Port, Cartulaire de Fhopital de St.-Jean d'Angers, Paris et Angers 1870,
183 Urkunden von 1166-1299.
Vgl. Savigny.
Angles s. Chäteau-Bemard.
Augonleme.
Handschr.: Cartularium ecclesiae Engolisraensis, saec. 12, in Rom, Ottobon.
687, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 362.
Cartulaire de l'eveque d'Angouleme, saec. 13, in Paris, lat. 13913.
Cartulare comitum Pictaviensium et Engolismae, saec. 17, ebenda, lat. 17089,
und 17191.
Cartae Engolismenses saec. 13, in Paris, St. Germ. Fran^., Harl. 488, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 296; 331.
Vgl. Chälon-sur-Saone.
Drucke: Instrumenta ad Engolismensem ecclesiam spectantia, 19 Urkunden
von 1021—1210, in: Gallia Christ. 2, Instr. 445.
Les Privileges, franchises, libertes, immunites et Statuts de la ville, faubourgs
et banlieue d'Angouleme, Angouleme 1627; 1629.
Acta varia de dissidiis inter Robertum episcopum et Hugonem comitem
Engolismensem (1259), in: Marlene et Durand, Collect, ampliss. 7, 148.
G. Babinet de Rencogne, Documents paleographiques et bibliographiques
extraits des archives d'Angouleme, in: Bulletin de la soc. archeol. de la
Charente, ser. 4, 7, 391; separat: Angouleme 1873.
Maracu, Gerard, eveque d'Angouleme, 136 Urkunden, in: Bulletin de la soc.
archeol. de la Charente, ser. 4, 2, 1.
Inventaire des meubles de Marguerite de Rohan, comtesse d'Angouleme
(1497), in: Bulletin de la soc. archeol. de la Charente sec. 3, 2, 219.
Vgl. Angouleme unter England.
IV. Specialgeschichte. 23
Angoumois.
Uandschr«: Docuraents pour servir -k Ihistoire de TAngouinois, in: Cabinet
histor. 12, Catal. 32.
G. B abinet de Rencogne, Rapport sommaire sur Tensemble des archives
du greffe de la senechausse et siege presidial d'Angoumois, in: Bulletin de
la soc. archeol. de la Charente, ser. 3, 2, 8.
Drucke: P. Marchegay, Chartes de St.-Florent pres Saumur concernant l'An-
gouraois, 13 Urkunden von 1000—1271, in: Bulletin de la soc. archeol. de
la Charente, ser. 5, 1, 341.
G. Babinet de Rencogne, Documents historiques sur TAngournois, von
1362—1752, ebenda, ser. 4, 6, 953; 7, 413.
Derselbe, Roles du ban et arriere-ban des provinces d' Angoumois et Sain-
tonge, 1467; 1689 et 1758, ebenda, ser. 4, 1, 331.
Derselbe, Recueil de documents pour servir ä l'histoire du commerce et de
Tindustrie en Angoumois, 1, Foires d' Angoumois, Angouleme 1879.
Vgl. Poitou.
Aniane.
Handücbr.: Chartes et diplomes de Tabbaye de St.-Sauveur d' Aniane, 302 Ur-
kunden von 777—1275, in Montpellier.
Anjou.
Handschr.: Documents pour servir ä Thistoire du comte d' Anjou, in: Cabinet
histor. 23, 66; 135; 137; 177.
Tresor de chartes. Anjou. Table analytique, 107 Regesten von 1199 — saec. 14,
in: Marchegay, Archives d'Anjou 2, 152.
Polypticum Andegavense, saec. 16, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 329.
Anjou, Provence, 55 Urkunden von 1385—1526, in Nanzig.
Recherches sur les cartulaires d'Anjou, in: Marchegay, Archives d'Anjou
1, 185.
G. M. d'Espinay, Les cartulaires Angevins, etude, Angers 1864.
Ueber Auszüge aus einem verlorenen Cartular, vgl. Delisle, Philippe-Auguste
526.
Drucke: Revue historique de TAnjou et de Maine et Loire, T. 1—22, Angers
1852—1881. Nouv. serie T. 1—8, ebenda 1881—1884.
P. Marchegay, Archives d'Anjou, recueil de documents et memoires inedits
sur cette province, V. 1. 2, Angers 1843 — 1849.
J. Sorin, Etude sur les archives departementales de Maine-et-Loire. Rapport
sur le second volume des Archives d'Anjou de M. P. Marchegay, Angers 1855.
P. Marchegay, Notices et documents historiques, Angers 1857.
P. Marchegay et A. Salmon, Chroniques et autres documents concernant
les comtes d'Anjou, V. 1. 2, Paris 1855—1856.
P. Marchegay, Choix de documents inedits sur l'Anjou, Angers 1875.
Derselbe, Fascicule de documents Angevins (1030—1730), Regesten, in:
Archives histor. de l'Anjou 11, 30; 163; 291.
Derselbe, Chartes angevines des 11 e et 12 e siecles, Regesten von 1003
—1198, ebenda 16, 64.
24 III. Frankreich.
Chartes Angevines des 11 e et 12 e siecles, 40 Urkunden, in: Bibliotheque
de l'ecole d. chart. 36, 381.
Chartes Angevines en langue vulgaire, 29 Urkunden von 1258—1275, in:
Revue histor. de l'Anjou 2, 1; 200; 253; 381.
A. Joubert, La vie privee en Anjou au 15e siecle, d'apres les coraptes in-
edits de Guillaume Tual, 1463 — 1466; in: Revue de l'Anjou, N. ser. 7, 175;
251; 8, 114; d'apres les archives angevines etc. ebenda 8, 1.
Abbatia S. Nicolai Andegavensis, 3 Urkunden, in: Mönasticon angl 2,
1667, 1000.
Barbier de Montault, Extraits de testaments angevins des 14., 15. et 16.
siecles, in: Bulletin du comite d. trav. histor. 1884, Nr. 3.
Vgl. Grandmont.
St.- Antonin (Aveyron) s. Najac.
St.- Antonin (Tarn).
Handschr.: C. Dumas de Rauly, Inventaire-sommaire des archives de St.-An-
tonin, Montauban 1682.
Drucke: Dumas de Rauly, Documents inedits sur St.-Antonin pendant la
guerre de cent ans, in: Bulletin archeol. de la soc. de Tarn-et-Garonne 9.
Nr. 4.
St.-Antonin (Vienne).
Handschr.: Privilegia pontificia concessa monasterio S. Antonini dioec. Vien-
nensis, saec. 16, in Turin, Bibl. publ. F, IV, 21, vgl. N. Archiv d. Gesellsch.
5, 28.
Antony.
Handschr.: Cartulaire d' Antony, saec. 15, in Paris, Archiv L. 1040.
Cartulaire d'Antony et Verrieres, saec. 17, ebenda, LL. 1074 — 1048.
Apt.
Handschr.: Cartularium Aptense, in Lyon 651, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 211.
Cartulaire de l'eglise d'Apt, saec. 18, in Paris, lat. 17778.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Aptensem pertinentia, 20 Urkunden von
835—1407, in: Gallia Christ. 1, Instr. 73.
Aqnitanien.
Handschr.: S. Gascogne.
Drucke: J. Bajole, Histoire d' Aquitaine, Cahors 1644.
Pippini II Aquitaniae regis diplomata, in: Bouquet, Recueil 8, 355.
Ludovici Pii regis Aquitaniae diplomata, 3 Urkunden von 793 — 807, in:
Bouquet, Recueil 6, 633.
Pippini fiiii Ludovici Pii regis Aquitaniae diplomata, 22 Urkunden von 818
—838, ebenda 6, 663.
Pippini II regis Aquitaniae diplomata, 9 Urkunden von 839—848, ebenda
9, 355.
Guillelmi V ducis Aquitaniae epistolae 6, in: Migne, Patrologia, lat. 141, 832.
IV. Specialgeschichte. 25
Jeanne d'Arc.
Handscbr.: Documents de Jehanne d'Arc, in: Cabinet histor. 1, 69 f.
Johannae d'Arc Gesta et processus, in Rom, Christ, regina 891; 948; 1916,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 319.
Drucke: E. de Bouteiller et G. de Braux, La famille de Jeanne d'Arc, do-
cuments inedits, Paris 1878.
Le tresor anglais ä Paris en 1431 et le proces de Jeanne d'Arc, 4 Urkunden
von 1429 — 1431, in: Memoires de la soc. histor. de Paris 5, 299.
Texte restitue de deux diplomes de Charles VII, relatifs k la pucelle, von
1429, in: Bibliotheque de Tecole d. chart. 15, 271.
Fourniture d'un habillement ä Jeanne la Pucelle, 2 Urkunden von 1429
— 1430, ebenda 6, 546.
J. Quicherat, Nouveaux documents sur Charles VII et Jeanne Darc, Rouen
1866.
J. Quicherat, Proces de condamnation et de rehabilitation de Jeanne d'Arc
dite la pucelle, T. 1—5, Paris 1841—1849.
Vallet, Proces de condamnation de Jeanne Darc dite la pucelle traduit du
latin, Paris 1867.
Ardeche.
Handsehr.: Archives du departement de 1' Ardeche, in: Cabinet histor. 4 Cat. 136.
Ardenne.
Handsehr.: Verzeichniss der Urkunden und sonstigen Archivalien, in: Memoires
de la soc. d. antiq. de Normandie 7, 1.
Cartulaire de l'abbaye des premontres d' Ardenne, 588 Urkunden von 1338
—1640, in: Caen.
Cartulaire d'Ardenne, 28 Urkunden von 1219—1555, in Alen^on.
Ardenne».
Handsehr.: Senemaud, Les archives des Ardennes, Mezieres 1864.
Documents pour servir ä l'histoire de ce departement, in: Cabinet histor.
Catal. 209.
Arderon s. Mont-St.-Michel.
Ardres s. Guines.
Argel^s s. Collioure.
AriYour.
Handsehr.: Cartularium B. Mariae de Ripatorio, saec. 13, in Troyes, Abschrift
in Paris, Nouv. acquis. lat. 1228.
Arlay.
Handsehr.: Cartulaire des sires d'Arlay, 618 Urkunden von 1202—1327, in
London, Addit. 17305; Abschrift in Paris, Moreau 889; 1890.
Arles.
Handsehr.: Laugier de Chartreuse, Notice de quelques documents historiques
26 ni. Frankreich.
tires des archives de la ville d'Arles, von 1125 — 1481, in: Champollion-
Figeac, Docum. histor. ined. 1, 49.
Cartulaires de Tarcheveche d'Arles, in Marseille.
Actes concernant l'archeveche d'Arles, saec. 18, in Arles, vgl. N. Archiv d.
Gesellsch. 6, 189.
Cartularium Arelatense, T. 1—3, in Aix, vgl. ebenda 6, 187.
Cartulaire de l'eglise d'Arles, saec. 18, in Arles, 2229, Urkunden von 864—
1724, vgl. ebenda 6, 189.
Diplomata Arelatensia, von 1153 — 1357, in Paris, Baluze III, I, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 8, 325.
Chartier d'Arles, 302 Urkunden von 1272—1446, in Nimes.
Histoire et cartulaire de l'abbaye de St.-Cesaire d'Arles, in Arles, vgl. N.
Archiv d. Gesellsch. 6, 189.
Cartulaires de l'abbaye de St.-Cesaire d'Arles, von 1149 — 1729, in Marseille.
Cartulaires de l'abbaye de Montmajor d'Arles, von 1282 — 1709, ebenda.
Cartulaires de la Ste-Trinite ä Arles, von 1117—1563 und von 1186—1701,
in Avignon.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Arelatensem spectantia, 39 Urkunden von
896—1320, in Gallia Christ. 1, Instr. 93.
Saxius, Pontificium Arelatense, Aquis Sextiis 1620; auch in: Mencken, Script.
rer. Germanic. 1, 107, mit Urkunden.
Vgl. Deutsches Reich, Burgund.
Arleux.
Handschr.: R ecueil d'actes relatifs ä Arleux et au chapitre de St.-Gery de
1293—1413, in Cambrai, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 8, 200.
Armagnac.
Drucke: Bourbon, Notes et documents extraits des archives departementales
(archives de la maison d'Armagnac) saec. XV, in: Bulletin archeol. de Tarn-
et-Garonne 1877, Nr. 1.
Lettres de Jeanne d'Armagnac et de Jean, duc d'Auvergne, son mari, 1374
— 1384, in: Bulletin de la soc. archeol. de Tarn-et-Garonne 11, 2.
E. Wülcker, Urkunden und Schreiben betreffend den Zug der Armagnaken
(1439 — 1444), in: Neujahrsblatt d. Vereins f. Gesch. und Alterth. zu Frank-
furt 1873.
Armagnac-Fezensaguet.
Drucke: P. Durrieu, Documents relatifs ä la chute de la maison d'Armagnac-
Fezensaguet, Paris et Auch 1883, 30 Urkunden von 1392—1462, in: Archi-
ves histor. de la Gascogne T. 2.
Arnaud.
Drucke: Arnaud, Recherches et documents sur la famille Arnaud de Forcal-
quier, depuis le milieu du 14. siecle, jusqu'en 1883, T. 1, Marseille 1884.
Arrouaise.
Drucke: Gosse, Histoire de l'abbaye d'Arrouaise, Lille 1786, mit Urkunden.
IV. Specialgeschichte. 27
Arvert.
Drucke: Charles du prieure conventuel de Notre-Dame de la Garde en Arvert,
diocese de Saintes, 73 Urkunden von 1195—1342, in: Gracilier, Cartulaires
de la Saintonge T. 1.
Vel. Marennes.
Aspremont (Ilautes Alpes).
Haiidschr.: Cartularium S. Mariae super Asperum raontem, saec. 15, in Paris,
Orat. 51.
Cartularium B. Mariae de Valle subtus Asperum montem, saec. 15, ebenda,
Notre-Dame 51, vgl. Archiv d. Gescllsch. 8, 301.
Aubagne s. Marseille.
Aube.
Handschr.: Departement de l'Aube, Rapports, in: Champollion-Figeac, Docum.
histor. ined. 1, 4.
A. Vallet de Viriville, Les archives historiques du departement de TAube et
de Tancien diocese de Troyes depuis le Vlle siecle jusqu'ä 1790, Troyes 1841.
H. d'Arbois de Jubainville, Inventaire sommaire des archives departemen-
tales anterieures ä 1790. Aube. Archives civiles, Ser. C. D., Troyes 1864;
Archives ecclesiastiques, Ser. G, T. 1, 1, ebenda 1873.
Derselbe, Les archives du departement de TAube et le tableau general nu-
merique par fonds des archives departe mentales anterieures a 1790, Pa-
ris 1863.
Derselbe, Voyage paleographique dans le departement de FAube. Rapport
sur une inspectiou faite en 1854 dans les archives communales et hospita-
lieres du departement. Troyes 1855.
Drucke: fl. d'Arbois de Jubainville, Deux diplomes carloviugiens des
archives de TAube (883 und 892, Nogent-le-Rotrou 1878.
Derselbe, Les archives du departement de l'Aube, 19 Urkunden von c. 1077
— 1268, in: Bibliotheque de Tecole d. chart. 24, 449.
VgL Moleme.
Anbenas.
Handschr.: Cartulaire des Cordeliers d'Aubenas, 152 Urkunden von 1294—
1671, in Privas.
Cartulaire des Dominicains d'Aubenas, 149 Urkunden von 1264—1781, ebenda.
Anbepierre.
Haiidschr.: Copie des titres de l'abbaye de Notre-Dame d'Aubepierre, 99 Ur-
kunden von 1154—1687, in Gurret.
Aaberive.
Handschr«: Cartulaires de Tabbaye d'Auberive, 330 Urkunden von 1135—1216,
und 320 Urkunden von 1135—1666, in Chaumont.
Anbignac
llandschr.: Inventaire des titres de l'abbaye de Notre-Dame d'Aubignac, 300
Urkunden von 1165—1639, in Guuret.
28 III. Frankreich.
Aubignä.
Handschr.: F. Leglay, Inventaire-sommaire des registres de Petat civil aate-
rieures ä 1790, des paroisses d'Aiibigne, Coulonge, Lavernat, Sarce, Vaas et
Verneil-le-Chetif, Le Mans 1884.
Cartulaire du prieure d'Aubigne, von 1137 — 1309, in Arras.
St.-Aubin s. Quevneville.
St. ■ Aubin ■ des - Bois.
Drucke: Chartes de l'abbaye de St.-Aubin des Bois, 353 Urkunden von 1159
— 1667, in: Geslin et Barthelemy, Anciens eveches de Bretagne 3, 34f.
Aubrac.
Handschr.: Livre des transactions de l'abbaye d'Aubrac, 27 Urkunden von 1361
— 1459, in Rodez.
Auch.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiara Ausciensem spectantia, 30 Urkunden von
982—1197, in: Gallia Christ. 1, Instr. 159.
Brugeles, Chroniques ecclesiastiques du diocese d'Auch, Toulouse, 1746, mit
Urkunden.
Auchy-les-Moines.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye d' Auchy-les-Moines pres Hesdin, von 1079
— 1388, in Arras.
Urkunden der Abtei, ebenda.
Drucke: Betencourt, Cartulaire de l'abbaye de St.-Silvin d'Auchy, s. 1. et a.
Cardevacque, Histoire de l'abbaye d'Auchy-les-Moines, Arras 1875, mit Ur-
kunden.
Aude.
Handschr.: Departement de l'Aude, Rapports, in: Champollion-Figeac, Docum.
histor. ined. 1, 21.
G. Mouynes, Inventaire sommaire des archives departementales d'Aude. Archi-
ves civiles T. 1, Paris 1864.
Aulne.
Handschr.: Cartulaire de Alnia, in Paris, Supplem. lat. 1029, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 8, 329.
Anmale.
Drucke: Sennichon, Histoire de la ville d'Aumale, T. 1. 2, Paris 1862, mit
Urkunden.
Abbatia S. Martini de Alceio, 2 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 999.
Annay.
Handschr.: Verzeichniss der Urkunden und sonstigen Archivalien in: Memoires
d. 1. soc. d. antiq. de Normandie 1, 46.
Copies des titres d'Aunay, Mateigne et Maubuisson, 77 Urkunden von 1241
—1742, in Versailles.
IV. Specialgeschichte. 29
Aniieau.
Drucke: Compte des recettes et depenses de la chätellenie d'Auneau (1416),
in: Memoires de la soc. archeol. d'Eure-et Loire 1, 282.
Anuls.
Drucke: P. Marchegay, Documents originaux et inedits sur TAunis et la Sain-
tonge, St. Jean d'Angely, Les-Roches-Baritaud 1877, aus: Chronique Cha-
rentaise 1876—1877.
Chartes de Fontevraud coneemant l'Aunis et la Rochelle, von 1224—1250,
in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 19, 132; 321, separat: Paris 1858.
A. Bardonnet, Le terrier du grand fief d'Aulnis, texte fran^ais de 1246, in:
Memoires de la soc. d. antiq. de TOuest 38, 55.
Vgl. Charente-Inferieure und Saintonge.
Aureil.
Handschr.: Titres d'Aureil, von 1075—1724, in Limoges.
Aurillac.
Handschr.: Inventaire des titres de la ville d' Aurillac, in: Bouillet, Tablettes
historiques d'Auvergne 2, 247.
Antun.
Handschr.: Cartularium S. Martini Eduensis, 1462, in Paris, lat. 5422.
Cartularium S. Symphoriani in suburbio Heduorum, in Paris, Bouhier 127,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 286; Abschrift ebenda, lat. 12824.
Ueber Auszüge aus zwei verlorenen Cartularien vgl. Delisle, Philippe-
Auguste 527.
Pouille du diocese d'Autun, in Lyon.
Drucke: Memoires de la societe Eduenne, Autun 1844; Ser. II, T. 1—8,
ebenda 1872-1879.
Instrumenta ad ecclesiam Eduensem spectantia, 76. Urkunden von 696—1653,
in: Gallia christ. 4, Instr. 39.
A. de Charmasse, Cartulaire de l'eveche d'Autun connu sous le nom de
cartulaire rouge, Autun 1880, von c. 1100—1300.
A. de Charmasse, Cartulaire de l'eglise d'Autun, V. 1. 2, Paris et Autun
1865, von 677—1299.
- E. Picard, Compte de la gruerie des baillages d'Autun et de Montcenis pour
l'annee 1419, in: Memoires de la soc. Eduenne 6, 217.
A. de Charmasse, Comptes de la vierie d'Autun de 1433 k 1439, ebenda,
N. S. 5, 233.
liulliot, Jehan Drouhot, eure de St.-Quentin, chanoine de la collegiale de
Notre-Dame-du-Chastel d'Autun, et ses fondations, mit 13 Urkunden, in:
Memoires de la soc. eduenne, N. Ser. T. 10.
Bulliot, Essai historique sur l'abbaye de St. Martin d'Autun, T. 1. 2, Autun
1849; T. 2 enthält den Abdruck des Codex Paris, lat. 5422.
AuTcrgne.
Handschr.: Documents pour servir :\ Thistoire de l'Auvergne, in: Cabinet
hi-stor. 7, Catal. 7Gf.; 10, CataL 72; 11, CaUl. 122.
30 III. Frankreich.
Inventaire des titres et pieces du tresor des chartes pour servir ä l'histoire
de l'Auvergne, ebenda 6, Catal. 74; 7, Catal. 158.
Drucke: Ch. Justel, Histoire generale de la raaison d'Auvergne, Paris 1645,
mit Urkunden ohne chronologische Ordnung.
Bai uze, Uistoire generale de la raaison d'Auvergne, T. 1. 2, Paris 1708, mit
ürkundenbuch von 849—1698.
J. B. Bouillet, Tablettes historiques sur l'Auvergne, V. 1—8, Clermont-Fer-
rand 1840—1847.
A. C. Chaix de Lavarene, Monuraenta pontificia Arverniae decurrentibus
9°, 10°, IP, 12° saeculis. Correspondance diplomatique des papes concer-
nant l'Auvergne depuis le pontificat de Nicolas I jusqu'ä celui d'Innocent III,
Clermont-Ferrand 1880, 242 Urkunden und Regesten von 862—1196 nebst
Appendix.
F. Boy er, Documents inedits sur l'histoire d'Auvergne I. Accord, 27 Nov.
1360, Clermont-Ferrand 1878.
Auxerre.
Handschr.: Notice sur les archives du departement d' Auxerre, in: Cabinet
histor. 2, Catal. 12.
Recueil de chartes sur les comtes d'Auxerre, 26 Urkunden von 1000—1257,
in Auxerre.
Fragment du cartulaire du chapitre St.-Etienne d'Auxerre, 10 Urkunden von
1291—1230, ebenda; Abschrift in Paris, Gaignieres 180.
Necrologium Altissiodorense, saec. 11, in Paris 5253, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 7, 58; ein zweites ebenda. Res. St.-Germ. 113, vgl. ebenda 8, 319.
Fiefs du comte d'Auxerre, 92 Urkunden von 1221—1567, in Dijon.
Cartae regum et imperatorum de l'abbaye St.-Germain d'Auxerre, 23 Urkun-
den von 835 — 1210, in Auxerre.
Cartularium S. Germaui Autissiodorensis, saec. 13 — 16, in Auxerre 142,
vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 3, 422.
Cartulaire du prieure St. Gervais d'Auxerre, 15 Urkunden von 1146 — 1508,
ebenda.
Petit cartulaire de l'abbaye St.-Julien d'Auxerre, 14 Urkunden von 634
— 1291, ebenda.
Fragmentum necrologii S. Petri Autissiodorensis, saec. 15, ebenda 150, vgl.
N. Archiv d. Gesellsch. 3, 422.
Necrologium Autissiodorense, saec. 13, in Paris, lat. 5245.
Drucke: Lebeuf, Memoires concernant l'histoire d'Auxerre, T. 1.2, Paris 1743,
nouv. edit. par Challe et Quantin, T. 1 — 4, Auxerre et Paris 1848 — 1855.
Instrumenta ecclesiae Autissiodorensis, 149 Urkunden von 864—1634, in:
Gallia Christ. 12, Instr. 97.
Necrologium Autissiodorense, in: Martene, Collect, ampliss. 6, 685; Lebeuf,
Memoires d'Auxerre, 2, Append. 246.
Vgl. Yonne.
Auzance.
Drucke: Documents concernant la seigneurie d'Auzance, pres Poitiers, 4 Ur-
kunden von 1434 — 1472, in: Archives histor. du Poitou 7, 364.
IV. Specialgeschichte. 31
J. G au t hier, Inventaire des arraures de joute, de guerre et de toumoi du
comte d'Auxerre, Jean de Chalon, 1333, in: Bulletin du comite d. trav.
histor. 1883, Nr. 1.
Pouille du diocese d'Auxerre, saec. 15, in: Lebeuf, Mem. conc. l'hist. d'Auxerre
2, 197.
Quant in, Le comte d'Auxerre au 15 siecle, mit zahlreichen Rechnungsaus-
zügen, in: Soc. d. Sciences histor. de l'Yonne 35, 1882.
Ayallon.
Uandschr.: Maillard de Chambure, Rapport sur les archives et la biblio-
theque d'Avallon, in: Ghampollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 451.
Ayant-Garde s. Morley.
AYaryille.
Handschr.: Liber de Avarvilla, 150 Urkunden von 1194—1491, in L6.
Registre des fieux d'Avarville, 36 Urkunden von 1279 — 1403, ebenda.
Ayenay.
Drncke: L. Paris, Histoire de l'abbaye d'Avenay, V. 1. 2, Paris 1879, mit
115 Urkunden von 1050—1305, und 424 Excerpten von 1346—1792.
Avesnes.
Dmcke: Ch. d'IIericourt, Titres de la commanderie de Haute-Avesnes anterieurs
ä 1312, Arras 1878, 38 Urkunden.
Aveyron.
Handschr.: Departement de 1' Aveyron, Rapports, in: Champollion-Figeac,
Docum. histor. ined. 1, 455; 2, 9; 3, 1.
Inventaire sommaire des archives departementales anterieures ä 1790. Avey-
ron. Archives civiles. T. 1. Paris 1866.
Vgl. St.-Affrique und Rodez.
Ayignon.
Handschr.: Cartulaires de l'archeveche d'Avignon, 1 — 8, von 1046—1759, in
Avignon, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 2, 282; Archiv d. Gesellsch. 7, 210.
Chartier d'Avignon et Sorgues, 268 Urkunden von 1274—1698, in Nimes.
Liber et copia instrumentorum de Teglise collegiale de St.-Agricol d'Avignon,
von 1227 1331, in Avignon.
Cartulaire de l'abbaye des Benedictins de St.-Laurent d'Avignon, 159 Urkun-
den von 1203—1606, ebenda.
Cartulaire de l'eglise collegiale de la Madelaine d'Avignon, 264 Urkunden
von 1405—1615, ebenda.
Copia acquisitionum de l'eglise collegiale de St.-Pierre d'Avignon, 54 Urkun-
den von 1353—1357, ebenda.
Cartulaire des Celestins d'Avignon, 193 Urkunden von 1272—1606, ebenda.
Cartulaire des Cordeliers d'Avignon, 61 Urkunden von 1241 — 1690, ebenda.
Bullarium super privilegiis universitatis Avenionis, 49 Urkunden von 1303
— 1503, ebenda.
Vgl. Venaissin.
32 ni. Frankreich.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Avenionensem spectantia, 28 Urkunden
von 433—1428, in: Gallia Christ. 1, Instr. 137.
S. F. Castrucci, Istoria della cittä d'Avignone e del contado Venesino, T. 1.
2, Venezia 1678.
Bullarium civitatis Avenionensis seu bullae ac constitutiones apostolicae
summorum pontificum et diploraata regum, continentia libertates, immunitates
et jura inclytae civitatis et civium Avenionensium, Lugduni 1657.
V. Laval, Cartulaire de l'universite d'Avignon (1303—1791), Avignon 1884,
80 Urkunden.
Vgl. Dauphine.
Ayor.
Haudschr.: G. Yignat, Note sur les archives seigneuriales d'Avor et Farges
en Septanie, Paris 1878.
AvrainTille.
Handschr.: Cartulaire d'Avrainville, Abschrift vnn 1754, in Paris, Archiv LL,
1044—1045.
Ayranches.
Handschr.: Lemaistre, Archives de l'ancien eveche d'Avranches, in: Cham-
pollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 349.
Liber viridis ecclesiae cathedralis Abrincensis, 1240, in Avranches 194.
Drucke: Memoires de la societe d'Avranches, T. 1 — 5, Avranches 1842 — 1882.
Instrumenta ecclesiae Abrincensis, 24 Urkunden von 965 — 1650, in: Gallia
Christ. 11, Instr. 105.
Azincourt.
Drucke: The roll of the men-at-arms in the English army at the battle of
Agincourt, edited by N. iL Nicholas, London 1832.
J. Hunter, List of the Commanders of the army at Agincourt, London 1850.
B.
Bacqueville-en-Caux.
Drucke: Sauvage, Les chartes de fondation du prieure de Bacqueville-en-Caux,
Ronen 1884.
Bagneux.
Handschr.: Cartulaire de Bagneux, saec. 15—16, in Paris, Archiv LL, 1027.
Bagneres de Bigorre.
Handschr.: De la Greze, Rapport sur les archives de Bagneres de Bigorre, in:
Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 3, 393.
Baigne.
Drucke: Cholet, Cartulaire de l'abbaye de St. Etienne de Baigne (en Saintonge),
Niort 1868, 552 Urkunden von 996—1247.
IV. Specialgeschichte. 33
BaiuTille.
Handschr.: Cartulaire de Bainville et Chatel-sur-Moselle, 164 Urkunden von
1217—1608, in Nanzig.
Bajonne.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiain Bajonensem spectantia, 5 Urkunden von
1227, in Gallia hist. 1, Instr. 200.
Bar-snr-Anbe.
Bracke: D'Arbois de Jubainville, Histoire de Bar-sur-Aube sous les comtes de
Champagne (1077 — 1284), Paris 1859, mit Urkunden.
Bar-Ie-Dac.
Handschr.: Cartulaire du comte de Bur-le-Duc, saec. 13, in Paris, fr. 11853;
zwei andere, saec. 15, ebenda, Lorraine 718; 719.
Vgl. Dreux.
Bar-le-R^gulier.
Handschr.: Cartulaire du prieurö d'Augustins de Bar-le-Regulier, 249 Urkun-
den von 1209—1536, in Dijon.
Bar-sar-Seine.
Handschr.: Inventaire-sommairc des archives communales anterieures k 1790.
Bar-sur-Seine. Bar-sur-Seine 1864.
Cartulaire des Triiutaires de Bar-sur-Seine, Abschrift, in Paris, Archiv LL,
1555. '^
Barbe.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de l'ile de Barbe, 68 Urkunden von 1200
— 1367, in Lyon.
Vgl. Savoia unter Italien.
Drucke: Laboureur, Les majeurs de Tabbaye royale de l'isle Barbe, T. 1. 2,
Paris 1681.
St.-Barbe.
Handschr.: Prieure de Ste-Barbe (en Auge) ou de St.-Martin d'Ecajeul, Ver-
zeichniss der Urkunden und sonstigen Archivalieu, in: Mömoires de la soc.
de antiq. de Normandie 7, 92.
Drucke: Cartulaire du prieure de Ste-Barbe-en-Auge, 282 Urkunden von 1395
— 1618, in Caen.
Barbeanx.
Handschr.: Cartuiarium monasterii de Barbellis (Barbeaux), in Paris, 5466,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 329.
Cartuiarium saec. 13, ebenda, Cartul. 204 (lat. 10923).
Abschriften ebenda, Gaignieres 189.
Barbentane.
Handschr.: Cartulaire de Barbentane, von 1238—1551, in Avignon.
Üestcrley . Wegweiser, II. 3
34 lil- Frankreich.
Barbery.
Handschr.: Abbaye de Barberie ou Barbery, Verzeichniss der Urkunden in:
Memoires d. 1. soc. d. antiq. de Normandie 1, 140.
Quaedam ad abbatiam Barberiensem spectantia, in Paris, Suppl. 1029, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 329.
Barbezienx.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Barbezieux, saec. 12, in Paris, Archiv
LL, 1419.
Baroville.
Handsclir.: Recueil de titres concernant la seigneurie de Baroville. 32 Urkun-
den von 1196—1611, in Troyes.
Vgl. Morvaux.
Barre.
Handschr.: A. Richard, Archives seigneuriales du Poitou. Inventaire analy-
tique des archives du chäteau de la Barre, Niort 1869.
BataiUe.
Handschr.: Seigneurie de la BataiUe (zu Poitiers, Kathedrale), 115 Urkunden
von 1393—1774, in Poitiers.
Basse-Fontaine.
Drucke: Lalore, Cartulaire de l'abbaye de Basse-Fontaine, Paris 1878, in:
Collection des principaux cartulaires, T. 3, 119 Urkunden von 1143 — 1297.
Bassee.
Handschr.: C. Dehaisnes, Inventaire-sommaire des archives communales de
la ville de la Bassee (depart. du Nord) anterieures ä 1790, Lille 1881.
Baugency.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Notre-Dame de Baugency, 154 Urkun-
den von 1126—1316, in Orleans.
Drucke: G. Vignat, Collection des cartulaires du Loiret. Cartulaire et histoire
de Tabbaye de Notre-Dame de Baugency, Orleans 1879, 154 Urkunden von
c. 1104—1316.
Baux.
Handschr«: L. Barthelemy, Inventaire chronologique et analytique des char-
tes de la maison de Baux, Marseille 1882.
Cartulaire du prieure des Baux, von 1296 — 1781, in Avignon.
Drucke: A. Darcel, Inventaire du chäteau des Baux, 1420, in: Revue des soc.
sav. d. depart., ser. 6, 1, Juli.
Baye.
Drucke: J. de Baye, Baronnie de Baye, Documents historiques, Chälons 1884.
Bayeux.
Handsclir.: Eveche et chapitre de Bayeux, Verzeichniss der Urkunden und
IV. Specialgeschichte. 35
sonstigen Archivalien, in: Memoires de la soc. d. antiq. de Normandie 1, 179;
vgl. Chainpollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 351.
Tresor des chartes de Bayeux, ebenda 8, 425.
Li vre noir, saec. 13, in Bayeux, Kapitelsbibliothek; Auszüge in: Archives du
Calvados 2, 435.
Pouille du diocese de Bayeux, im Livre Pelut, ebenda.
Cartulariura decani et capituli de Beiocis, Cod. Cheltenham 21709, vgl. N.
Archiv d. Gesellsch. 4, 608.
Cartulariura S. Victoris Baiocensis, saec. 14, in Paris, Cartul. 177.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Bajocensis, 46 Urkunden von 1066 — 1531, in:
Gallia christ. 11, Instr. 69.
Auszüge aus dem Pouille des Pelut, in Beziers, Histoire de la ville de
Bayeux, 1773.
Bayonne.
Haudschr.: Cartulaire de Bayonne, von 980-1310, in Pau.
Drucke: Balasque, Etudes historiques sur la ville de Bayonne, T. 1-3,
Bayonne 1862, mit Urkunden.
Bazas.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Vasatensera pertinentia, 11 Urkunden von
1087-1124, in: Gallia christ. 1, Instr. 187.
Bazoche.
Haudschr.: Documents pour servir ä l'histoire de la Bazoche, in: Cabinet
histor. 12, Catal. 110.
Bearu.
Haudschr.: Cartulaires de Bearn, in Pau.
J. Perron, Archives de Bearn et Navarre. Chartes historiques, Pau 1857.
Drucke: Revue historique du Bearn et de la Navarre, T. 1, Bayonne 1882.
P. de Marca, Histoire de Bearn contenant l'origine des rois de Navarre, Paris
1640, mit Urkunden.
P. Raymond, Moeurs Bearnais (1335 a 1550), extraits des minutes des no-
taires du departement des Basses-Pyrenees, Bordeaux 1873.
Derselbe, Roles de Tarmee de Gaston Phoebus comte de Foit et seigneur de
Bearn (1376—1378), Bordeaux 1872.
Beaucaire.
Haudschr.: Chartier de Beaucaire, 224 Urkunden von 1271—1466, in Nimes.
Beaufroiniont s. Trongnon.
Beaugerais.
Haudschr.: Titres de Tabbaye de Beaugerais, in Paris, Cartul. 12, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 8, 329.
Beanjeu.
Drucke: M. C. Guigue, Cartulaire de Teglise cnllögiale Notre-l)ame de Beanjeu,
Lyon 1864, 30 Urkunden von 1070— c. 1170 und Appendix von 9 Urkun-
den von c. 990—1198.
3»
36 III. Frankreich.
Beanjolais.
Drucke: Documents pour servir ä Fhistoire du Beaujolais. Extrait des archives
du chäteau de Rochefort, Lyon 1878.
Vgl. Lyonnais.
Beaulien (Aube).
Dracke: Chart es de Beaulieu (Aube), 38 Urkunden von 1112-1297, in: Col-
lection des principaux cartulaires de Troyes 4, 272.
Beaulieu (Limousin).
Handschr.: Privilegia abbatiae Belliloci a 817 et alia, in Paris, Bouhier 30,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 285.
Copie du cartulaire de l'abbaye de Beaulieu-en-Limousin, saec. 17, ebenda
lat. 12858.
Drucke: M. Deloche, Cartulaire de l'abbaye de Beaulieu (en Limousin), Paris
1859, 196 Urkunden von 823—1204, in: Collection de docum. ined. I, T. 35.
Beaulieu, Grand-.
Handschr.: Cartulaire noir ou du Grand-Beaulieu, in Chartres, Hist. du pays 44.
Redditus Belliloci, Urkunden von 1147 — 1257, und Supplement du cartulaire
rouge, 92 Urkunden von 1147 — 1257, nebst Copie, in Chartres.
Beaulieu s. Aire-sur-la-Lys.
Beaunianoir.
Drucke: H. L. Bordier, Philippe de Remi, sire de Beaumanoir, 38 Urkunden
von 1222 — 1692, in: Memoires de la soc. archeol. de l'Oise 7, 144.
Beaumont (Auge).
Handschr.: Prieure de Beaumont (en Auge), Verzeichniss der Urkunden, in:
Memoires de la soc. des antiq. de Normandie 7, 233.
Beaumont-sur-Oise.
Handschr.: Copie d'un cartulaire du prieure de St.-Leonor, saec. 18, in Paris,
lat. 9974.
Drucke: L. Douet-d'Arcq, Recherches historiques et critiques sur les anciens
comtes de Beaumont-sur-Oise, Amiens 1855, in: Memoires de la soc. d.
antiq. d. Picardie, Docum. ined. T. 4, mit 231 Urkunden von 1110—1434.
Beaumont-le-Roger.
Handschr.: Cartulaire de la Trinite de Beaumont-le-Roger, saec. 14, in Paris,
Mazar. 1212, Abschrift von 1874, ebenda, Nnuv. acquis. 1256
Beaumont (Vaucluse).
Handschr.: Urkunden von 1359 ab, im Stadtarchiv, vgl. Champollion-Figeac
Docum. histor. ined. 2, 146.
Beaune.
Handschr.: Garnier, Rapport sur les archives de Beaune, Beaune 1839.
IV. Specialgeschichte. 37
Cartulaires du chapitre de la collegiale Notre-Dame de Beaune, 289 Urkunden
von 1225 — 1B57, in Dijon.
Cartulaires des Chartreux de Beaune, ebenda.
Registre d'aetes de la comraanderie de Beaune, 33 Urkunden von 1342
— 1613, ebenda.
Beauport (St.-Brieuc).
Drncke: Geslin de Bourgogne et A. de Barthelemy, Änciens eveches de
Bretagne, diocese de St.-Brieuc, 395 Urkunden der Abtei Beauport 4, 45.
Beanpre (Beauvais).
Handscbr.: Cartularium Belloprati Bellovacensis, saec. 13, in Paris, Cartul.81,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 329.
Beaurain.
Handschr. : Cartulaire de Beaurain (zu St.-Denis), 77 Urkunden von c. 800
— 1286, in Paris, Archiv LL, 1168.
Beante s. Vincennes.
Beauvais.
Handschr.: Quesnet, Rapports sur les ancienues archives judiciaires de Beau-
vais, in: Chainpolliou-Figeac, Docum. histor. ined. 4, 7.
Ueber Auszüge aus verlorenen Cartularien des Bisthums und des Kapitels
vgl. Delisle, Philippe-Auguste 528.
A. Rendu, Inventaire analytique des chartes des 11 e, 12e, 13e siecles de
Tabbaye de St.-Quentin de Beauvais, ordre des chanoines de St.- Augustin,
Beauvais, Beauvais 1880.
Brücke: Instrumenta ecclesiae Bellovacensis, 48 Urkunden von 580 — 1478, in:
Gallia christ. 10, Instr. 239.
Privileges de la ville et commune de Beauvais, s. 1. et a.
P. Louvet, L'histoire de la ville et cite de Beauvais, et des antiquites du
pays de Beauvaisis, L. 1—4, Paris 1G09; Rouen IG 14, mit Urkunden.
Libertates, imraunitates et privilegia insignis ecclesiae cathedralis Bellova-
censis, Paris 1614.
E. L'Oisel, Memoire des pays, villes etc. de Beauvais et de Beauvaisis,
Paris 1617.
De Marsy, Obituaire et livre des distributions de röglise cathedrale de Beau-
vais (13e siecle), in: Memoires de la soc. acad. du ilepart de TOise 12, 135;
separat: Beauvais 1883.
Beauvaisis.
Handsclir«: Documents pour servir ä Thistoire du Beauvoisis, in: Cabinet
histor. 20, Catal 305; 21, 1.
Vgl. Beauvais.
Beauvoir.
Brücke: Chartes de hi commanderie de Beauvoir de Pordre teutonique, in:
Collection des principaux cartulaires de Troyes ."». 177.
Qg III. Frankreich.
Bec.
Handschr.: Fragments d'un cartulaire de Tabbaye du Bec, 480 Urkunden vom
11.— 13. Jahrhundert, in Evreux, vgl. Delisle, Philippe-Auguste 529.
Drucke: Abbatia de Becco, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 950.
Bedarrides.
Haiidsclir.: Cartes de Bedarrides, von 1210—1681, in Avignon.
Beifort.
Drucke: Bulletin de la societe Belfortaine d'emulation, Beifort 1872.
Beile-Branche.
Handschr.: Titres de Tabbaye de Beile-Branche en St.-Brie, 153 Urkunden
von 1165—1699, in Mayenne.
Bellevaux.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de Bellevaux, in Paris, Moreau 870.
Belley.
Drucke: Guichen on, Episcoporum Bellicensium chronographica series, Parisiis
1642.
Instrumenta ecclesiae Bellicensis, 37 Urkunden von 1032 — 1788, in: Gallia
christiana 15, Instrum. 305.
Bellora s. Vaise.
Bernac.
Handschr.: Acquisitions et donations de la terre de Bernac (für die Abtei
Bonnecombe), 173 Urkunden von 1240 — 1256, in Rodez.
Bernai.
Drucke: Chart es de la Charite de Notre-Dame de la couture de Bernai, von
1406—1448, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 16, 147.
Berry.
Drucke: Catheriuot, Le bullaire de Berry, s, 1. et a. (1683).
Derselbe, Le diplomataire de Berry, s. 1. et a (1683).
Raynal, Ilistoire de Berry, T. 1 — 4, Bourges 1845, mit Urkunden.
Bertaucourt.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de Bertaucourt, Abschrift, in Paris, Gre-
nier 93.
St. Bertrand-de-Commin^es.
Drucke: Instrumenta ad Convenensem ecclesiam pertinentia, 14 Urkunden
von 1143—1313, in: Gallia christ. 1, Instr. 175.
Berze.
Drucke: II. Furgeot, luventaire du ohäteau de Berze (1346) in: Cabinet histor-
25, Docum. 145; separat: Paris 1879.
IV. Specialgeschichte. 39
Bethl^em.
Dracke: Instrumenta ecclesiae Bethleemitanae, G Urkunden von 1245 — 1291,
in: Gallia Christ. 12, Instr. 237.
Beurville.
Hondschr«: Recueil de titres concernant ies proprietes sises ä Beurville, 28 Ur-
kunden von 1196—1467, in Troyes.
Beze.
Handschr.: Cartulaires de l'abbaye de St.-Pierre de Beze, in Dijon.
Liber memorabiliura rerum seu etiam cartaruin, saec. 12, in Paris, lat. 4997.
Ohronique et cartulaire, saec. 17, ebenda, lat. 17101.
Drucke: Liber memorabilium rerum, in: Achery, Spicilegium 2, 400, und in:
Analecta Divionensia 1, 231.
B^ziers.
Handschr.: Docuraents pour servir ä l'histoire de la ville de Beziers et de
ses comraunites religieuses, in: Cabinet histor. 16, Catal. 13.
Cartulaire de Teglise St.-Nazaire de Beziers, 150 Urkunden von 1148—1318,
in Montpellier.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Biterrensis, 41 Urkunden von 933 — 1423, in:
Gallia christ. 127.
Bulletin de la societe archeologique de Beziers, T. 1 — ser. II, T. 10, Beziers
1836-1880.
Role des heretiques de la ville de Beziers ä Tepoque du desastre de 1209, in:
Cabinet historique 9, docum. 95.
Billette» s. Paris.
Bithaiiie.
Haudschr. : Cartulaire de Tabbaye de Bithaine, saec. 18, in Paris, Moreau 872.
Blaue.
Handschr.: De la Villegille, Rapport sur Ies archives de Tarrondissement du
Blanc, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 222.
Blanche-Lande.
Handschr.: Cartularium abbatiae de Blanche-Lande, in Paris, Suppl 1029
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 329.
Drucke: Abbatia de Blancalanda, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 1015.
Blandy.
Drucke: Taillandier, Ilistoire du chäteau et du Bourg d£ Blandy, Paris 1854.
Blois.
Handschr.: Cartularium Blesii, saec. 13, in Paris, Cartul. 67, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 8, 329.
Cartulaire de la ville de Blois, saec. 16, in Paris, Clairambault 968,
38 IJII- Frankreich.
Bec.
Handschr.: Fragments d'un cartulaire de labbaye du Bec, 480 Urkunden vom
11. — 13. Jahrhundert, in Evreux, vgl. Delisle, Philippe-Auguste 529.
Drucke: Abbatia de Becco, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 950.
Bedarrides.
Handschr.: Cartes de Bedarrides, von 1210—1681, in Avignon.
Beifort.
Drucke: Bulletin de la societe Belfortaine d'emulation, Beifort 1872.
Belie-Branclie.
Handschr.: Titres de Tabbaye de Beile-Branche en St.-Brie, 153 Urkunden
von 1165 — 1699, in Mayenne.
Bellevaux.
Handschr.: Cartulaire de I'abbaye de Bellevaux, in Paris, Moreau 870.
Belley.
Drucke: Guichen on, Episcoporum Bellicensium chronographica series, Parisiis
1642.
Instrumenta ecclesiae Bellicensis, 37 Urkunden von 1032 — 1788, in: Gallia
christiana 15, Instrum. 305.
Bellora s. Vaise.
Bernac.
Handschr.: Acquisitions et donations de la terra de Bernac (für die Abtei
Bonnecombe), 173 Urkunden von 1240 — 1256, in Rodez.
Bernai.
Drucke: C hartes de la Charite de Notre-Dame de la couture de Bernai, von
1406—1448, in: Bibliotheque de Tecole d. chart. 16, 147.
Berry.
Drucke: Catherinot, Le bullaire de Berry, s. 1. et a. (1683).
Derselbe, Le diplomataire de Berry, s. 1. et a (1683).
Raynal, Histoire de Berry, T. 1 — 4, Bourges 1845, mit Urkunden.
Bertaucourt.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de Bertaucourt, Abschrift, in Paris, Gre-
nier 93.
St. Bertrand-de-Comminges.
Drucke: Instrumenta ad Convenensem ecclesiam pertinentia, 14 Urkunden
von 1143—1313, in: Gallia Christ. 1, Instr. 175.
Berze.
Drucke: IL Furgeot, Inventaire du chäteau de Berze (1346) in: Cabinet histor.
25, Docum. 145; separat: Paris 1879.
IV. Specialgeschichte. 39
Bethl^em.
Drucke: lustrumenta ecclesiae Bethleeinitauae, 6 Urkunden von 1245 — 1291,
in: Gallia Christ. 12, Instr. 237.
BeurviUe.
Hoiidschr«: Recueil de titres concernant les proprietes sises ä Heurville, 28 Ur-
kunden von 1196—1467, in Troyes.
Bäze.
Handschr.: Cartulaires de Tabbaye de St.-Pierre de Beze, in Dijon.
Liber meraorabilium reruin seu etiam cartaruin, saec. 12, in Paris, lat. 4997.
Chronique et cartulaire, saec. 17, ebenda, lat. 17101.
Drucke: Liber memorabilium rerum, in: Achery, Spicilegium 2, 400, und in:
Analecta Divionensia 1, 231.
B^ziers.
Handschr.: Documents pour servir ä Thistoire de la ville de Beziers et de
ses comraunites religieuses, in: Cabinet histor. 16, Catal. 13.
Cartulaire de Teglise St.-Nazaire de Beziers, 150 Urkunden von 1148— 1318,
in Montpellier.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Biterrensis, 41 Urkunden von 933 — 1423, in:
Gallia christ. 127.
Bulletin de la societe archeologique de Beziers, T. 1 — ser. II, T. 10, Beziera
1836-1880.
Role des heretiques de la ville de Beziers ä Tepoque du desastre de 1209, in:
Cabinet historique 9, docum. 95.
Billettes s. Paris.
Bithaine.
Haudschr. : Cartulaire de Tabbaye de Bithaine, saec. 18, in Paris, Moreau 872.
Blanc.
Handsclir.: De la Villegille, Rapport sur les archives de Parrondissement du
Blanc, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 222.
Blanche-Lande.
Haudschr.: Cartularium abbatiae de Blanche-Lande, in Paris, Suppl 1029
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 329.
Drucke: Abbatia de Blancalanda, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 1015.
Blandy.
Drucke: Taillandier, llistoire du chateau et du Bourg de Blandy, Paris 1854.
Blois.
Handschr.: Cartularium Blesii, saec. 13, in Paris, Cartul. 67, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 8, 329.
Cartulaire de la ville de Blois, saec. 16, in Paris, Clairambault 968.
40 ni. Frankreich.
Cartulaire de la chambre des comptes de Blois, 140 Urkunden von 1072
—1386, in Paris.
Petit cartulaire de Blois, 126 Urkunden von 1173—1312, ebenda.
Cartulaire de Blois, c. 500 Urkunden von 1393 — 1549, ebenda.
Cartulaire de l'abbaye de St.-Laumer de Blois, V. 1 — 4, von 902 — 1771,
in Blois.
Privilegia S. Mariae Blesensis, saec. 13, in Rom, Ottobon. 2966, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12, 371.
Inventaire des titres de la maison de l'Oratoire, von 1203—1733, ebenda.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Benensis, 37 Urkunden von 842 — 1729, in:
Gallia Christ. 8, Instr. 411.
Bernier, Histoire de Blois, Paris 1682, mit Urkunden.
Bloutiere.
Handschr.: Fragment de cartulaire du prieure de la Bloutiere, 41 Urkunden
von 1239—1399, in L6.
Boce.
Handschr.: Pro priore de Bocaio, Andegavensis diocesis, 30 Urkunden von 1085
— 1497, in Angers.
Bois-Grolland.
Handschr.: Cartulaire de abbaye de Bois-Grolland, 137 Urkunden von 1160
— 1245, in Napoleon- Vendee.
Drucke: Monasterium de Brolio Grollandi, 147 Urkunden von 1109—1250, in:
Marchegay, Cartulaires du Bas-Poitou 229.
Boissy s. Cergy.
Bolleville.
Handschr.: Cartulaire de la Madelaine de Bolleville, diocese de Coutances,
118 Urkunden von c. 1150 — 1471, in London, Addit. 17307; Abschrift in
Paris, Nouv. acquis. fran^. 4161.
Bonlien.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de Bonlieu-en-Marche, saec. 18, in Paris,
lat. 9146.
Bonnecombe s. Bernac.
Bonnefontaine.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Bonnefontaiue, in Mezieres.
Bonneval.
Handschr.: Cartulaire de labbaye de Bonneval, 21 Urkunden von 1110—1293,
in Chartres.
Abschriften in Paris, Gaignieres 191.
Drucke: Thiroux et Lambert, Histoire de Tabbaye de St.-FIorentin de Bonne-
val, publice par Bigot, Chateaudun 1875, mit Urkunden.
IV. Specialgeschichte. 41
Bonport
Handschr.: Cartularium abbatiae S. Mariae de Bonoportu prov. Ebroic, saec.
14, iu Paris, St.-Gennain 1611 bis, vgl. Archiv <1. Gesellsch. 8, 206.
Drucke: Andrieux, Cartulaire de labbaye royale de Notre-Daine de Bon-Port,
de Tordre de Citeaux au diocese de Evreux, Evreux 1861, von 1190 — 1467.
Bonrepos.
Drncke: Deux chartes inedites de Tabbaye de Bonrepos, von 1213—1235, in:
Bulletin et memoires de la soc. archeol. du depart. dMlle-et-Vilaine 4, 319;
zahlreiche andere Urkunden in : Morice, Preuves de Thistoire de Bretagne, T. 1 .
Boquen.
Bracke: Chartes de Tabbaye de Boquen, 228 Urkunden von 1148—1682, in:
Geslin et Barthelemy, Anciens eveches de Bretagne, diocese de St.-Brieux
3, 222.
Bordes s. Nevers.
Bordeaux.
Handschr«: Barckhausen, Notice sur les registres des grands jours de Bor-
deaux de 1456 et de 1459, Bordeaux 1870, aus: Archives histor. de la Gi-
ronde T. 9.
Chartae abbatiarum Burdigalensium, Vol. 1—14, saec. 12—16, Cod. Chelten-
ham 16157—16170, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 603.
Cartulaire de la grande eglise de Bordeaux, saec. 13, Cod. Middlehill, Phill.
82, vgl. Archiv d. Gesellsch. 9, 498.
Cartulaire des Carmes de Bordeaux, von 1329—1621, in Bordeaux.
Cartulaires de la Chartreuse de Bordeaux, von 1375—1703, ebenda.
Cartulaire de l'abbaye Ste.-Croix, 177 Urkunden von 1208—1283, ebenda.
Cartularium S. Crucis Burdigal., s. 15, in Paris, Cartul. 122, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 8, 331.
Obituarium S. Crucis de Bordeaux, in Middlehill, Phill. 4371, vgl. ebenda
8, 766.
Cartulaire des freres precheurs de Bordeaux, 1389 — 1736, in Bordeaux.
Cartulaire de Teglise St.-Michel de Bordeaux, von 1281 — 1789, ebenda.
Cartulaire du chapitre de Teglise St.-Seurin de Bordeaux, von 1260—1427,
ebenda.
Bracke: Archives municipales de Bordeaux, T. 1: Livres des bouillons, Bor-
deaux 1867, Urkunden von 1205—1524; T. 2: Livre des Privileges, ebenda
1878, Urkunden von 1274—1788, ebenda 1878; T. 3: Registres de la Jurade,
deliberations de 1406 k 1409, ebenda 1873; T. 4: de 1414-1416 et 1420-
1422, ebenda 1883; Coinpleraents, ebenda 1874.
Instrumenta ad ecclesiam Burdigalensera spectantia, 64 Urkunden ohne
chronologische Ordnung, in: Gallia christ. 2, Instr. 261.
P. Marchegay, Chartes Bordelaises de 1080 ä 1185, tirees des archives (bi
monastere de St.-FIorent, pros Sauraur, Nantes 1879.
Privileges des bourgeois de la ville et cite de Bourdeaux, octroyes et ap-
prouves par les rois Henri II (etc.), Bordeaux 1648; 1667.
42 in. Frankreich.
Diverses lettres patentes, concernant les privileges de la ville de Bordeaux,
1461 — 1627, Bordeaux s. a.
Vgl. Guienne.
Boscherville.
Handsdir.: Cartularium monasterii S. Georgii de Balcherivilla, in: Paris,
5423 A, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 332.
Bouafle s. Tiverny,
Boucheromont.
Handschr.: Cartularium hospitalis B. Mariae (Boucheromont) et prioratus Les
Billettes, saec. 16, in Paris, Cartul. 181.
Bouches-du-Rhön e.
Handsclir. : Departement des Bouches-du-Rhone, Rapports, in: Ohampollion-
Figeac, Docum. histor. ined. 1, 26.
Inventaire sommaire des archives departementales anterieures ä 1790. Bou-
ches-du-Rhone, Archives civiles, T. 1, Paris 1875.
Vgl. Provence.
Bouconville.
Handschr.: Cartulaire de Bouconville, 108 Urkunden von 1254 — 1586, in
Nanzig.
Vgl. Morley.
Bouglon.
Handschr.: De Samazeuilh, Rapport sur les archives de la ville de Bouglon,
in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 330.
Boulancourt.
Drucke: Ch. Lalore, Cartulaire de l'abbaye de Boulancourt, Troyes 1869, 998
Urkunden 1120—1779, nebst Necrologium.
Bonin.
Drucke: Luneau et Gallet, Documents sur Pile de Bouin (Vendee), Nantes
1874, 107 Nummern von 888—1784.
Boulogne.
Handschr.: Inventaire sommaire des archives comraunales de la ville de Bou-
logne anterieures ä 1790, Boulogne 1884.
Cartulaire de l'abbaye de St.-Wulmer, in Paris, Arch. nat. J, 792.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Bononiensis, 34 Urkunden von 1082 — 1566,
in : Gallia Christ. 10, Instr. 393.
Fast um contenant en abrege les privileges et franchises de la ville de Bou-
longne-sur-Mer, s. 1. 1661.
E. Dupont, Registre des recettes et depenses de la ville de Boulogne-sur-Mer,
von 1415 — 1416, in: Memoires de la soc. acad. de Boulogne, T. 7 ; 8.
A- Leroi, Histoire de Notre-Dame de Boulogne, 9 edit., Boulogne et Paris 1839.
IV. Specialgeschichte. 43
Boulonnais.
Brücke: D. Haiguere, Cartulaire des ctablissemonts religieux du Houlonriais.
I. Deux chartes inedites du chapitre de Therouanne (1119 et 1157), Bou-
logne 1880. II. Quelques chartes de l'abbaye de Samer (1107 — 1299),
ebenda 1880.
Bonras.
Uandschr.: Quelques chartes de labbaye de Bouras, 16 Urkunden von 1120—
1246, in Auxerre.
Bourboii.
Bmcke: J. M. de la Mure, Histoire des ducs de Bourbon et des comtes de
Forez, T. 1—3, Paris 1860—1868.
IIuillard-Breholles, Titres de la raaison ducale de Bourbon, T. 1, Paris
1867; T. 2, continue par Lecoy de la Marche, ebenda 1874; Table, ebenda
1882, 8146 Regesten von 878—1537.
Vgl. Chapelle-Aude.
Bourg.
Uandschr«: Brossard, Inventaire-sommaire des archives communales de la ville
de Bourg (depart. de TAin), P. 1. 2, Bourg 1873—1879.
Bonrg-Achard.
Handschr.: Copie du cartulaire du prieure de St.-L6 du Bourg-Achard, 1788,
in Paris, lat. 9212.
Notice sur le cartulaire du prieure de Bourg-Achard, in: Bibliotheque de
Tecole d. chart. 22, 343; 513; separat: Paris 1862.
Bourg-en-Bresse.
Handschr.: J. Brossard, Cartulaire de Boug-en-Bresse , Bourg 1882, 177 Ur-
kunden von 1250—1790.
Bourg-Moyen.
Handschr.: Copie du cartulaire de Tabbaye de Bourg -Moyen, saec. 18, in Pa-
ris, Housseau 12, 1, 5061 f.
Bonrg-les-Valence.
Handschr.: Cartulaire de la coUegiale du chapitre St.-Pierre du Bourg les
Valence, 49 Urkunden von 1062—1576, in Valence.
Bonrges.
Handschr.: 11. Jongleux, Archives de la ville de Bourges avant 1790, T. 1.2,
Bourges 1877—1878.
Cartulaire de Tarcheveche de Bourges, 714 Urkunden von 1119—1573, in
Bourges.
Cartulaire du chapitre de St.-Etienne de Bourges, 1360 Urkunden von 1214
— 1334, ebenda.
Cartulaire de l'eglise cathedrale de St.-Etienne de Bourges, saec. 13, in Paris^
Nouv. acquis. lat. 1274.
44 ni. Frankreich.
Cartulaire du chapitre de la Ste-Chapelle de Bourges, 172 Urkunden von
1392—1417, ebenda.
Chapitre de St.-Etienne de Bourges, 300 Urkunden von 1496—1778, ebenda.
Chapitre de Monterraoyen, 452 Urkunden von 1168 — 1213, ebenda.
Cartulaire du chapitre de Notre-Dame de Salles, 50 Urkunden von 1012—
1489, ebenda.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiara Bituricensem spectantia, 74. Urkunden von
810—1242, in Gallia christ. 2, Instr. 1.
J. Chenu, Privileges octroyez aux maircs et eschevins, bourgeois et habi-
tants de la ville et septaine de Bourges par le roy Philippe-Auguste en l'an
1181, Paris 1603.
Derselbe, Recueil des antiquites et Privileges de la ville de Bourges et de
plusieurs autres villes capitales du royaume, divise en trois parties: la pre-
miere contient les Privileges de Bourges ; la seconde, les Privileges de Tours
et la Rochette; la troisieme, les Privileges de plusieurs autres villes, Paris 1621.
J. Toubeau, Recueil des Privileges de la ville de Bourges, Paris 1643; Bour.
ges 1659; 1661 (avec la Chronologie des prud'hommes, maires et echevins
de 1429 ä 1661).
De Girardot, Histoire et inventaire du tresor de la cathedrale de Bourges,
in: Memoires de la soc. d. antiq. de France 24, 192.
A. de Boissoudy, Le cartulaire de l'eglise St.-Etienne de Bourges (13 e siecle),
Bourges 1884.
Bourgogne.
Handsclir. : J. Garnier, Inventaire-sommaire de archives departementales. Cote
d'or, Archives civiles. Chambre de comptes des Bourgogne, Dijon 1878.
Urkundenabschriften von Plancher u. A., 73 Bände, in Paris.
Vgl. Deutsches Reich, Burgund.
Bourgueil,
Handsclir.: Ueber Auszüge aus dem verlorenen Cartular der Abtei vgl. Delisle,
Philippe-Auguste 530.
Boatiers.
Drucke: Pieces relatives ä la commanderie de l'ordre de St.-Antoine de Vien-
nois, etablie a Boutiers, pres Cognac, 3 Urkunden von 1211—1477, in:
Bulletin de la soc. archeol. de la Charente 5, 119.
Bouteville.
Drucke: F. Marvaud, Chartes relatives au prieure de Bouteville et aux eglises
de Marpins et de Griraeux, 5 Urkunden von c. 1028 ab, in: Bulletin de la
soc. archeol. de la Charente, ser. 4, 3, 343.
Bouxieres.
Handschr.: Cartularium abbatiae Buxeriae, in Paris 5463; Bouhier 27, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8 285; 329.
Drucke: IL Lepage, L'abbaye de Bouxieres, Nancy 1859.
Derselbe, Cinq chartes inedites de l'abbaye de Bouxieres, ebenda s. a.
IV. Specialgeschichte. 45
Braine.
Handschr.: Cartular des 13. Jahrhuiulerts iu Paris, Arch. nat. LL. 1583.
Cartularium S. Evodii de Brana, in Paris 5479, vgl. Archiv d. Geselisch.
8, 331.
St. Prioux, Note sur les cartulaire de Braine, in: Bulletin archeol. de Sois-
soins, ser. 2, 5, 251.
Braitel.
Drucke: Menjot d'Elbenne, Les sires de Braitel au Maine, du 11 e au 13e
siecle, mit Urkunden, in: Revue histor. du Maine, 1, Nr. 2.
Branx.
Handschr.: Urkunden des Kapitels, in Mezieres, vgl. ChampoUion-Figeae,
Docum. histor. ined. 1, 383.
Brem.
Drucke: B rann um, Urkunden von c. 1090—1250, in: Marchegay, Cartulaires
du Bas-Poitou 75.
Bresse.
Handschr.: L. Duhamel, Inventaire-sommaire des archives communales an-
terieures ä 1790. Ville de Bresse, Epinal 1870.
Cartulaire des fiefs du comte de Bresse, von 1258 — 1474, in Dijon.
Drucke: Guichenon, Histoire de Bresse et de Bugey, T. 1. 2, Lyon 1G50,
mit besonders paginirtem Urkunden- Anhang von 1185 — 1402.
Vgl. Lyonnais.
Bretagne.
Handschr.: E. Quesnet, Repertoire alphabetique des archives de Tintendance
de Bretagne, in: Bulletin et memoires de la soc. archeol. du depart. d'llle-
et-Vilaine 14, 75; separat: Rennes 1880,
Urkundenabschriften von Lobine au u. A. in Paris, Blancs-Manteaux.
Recueil de pieces interessantes pour l'histoire de Bretagne, 154 Urkunden
von 1275—1403, in Nantes.
Drucke: Bulletin archeologique de l'association Bretonne, T. 1 — 4, Rennes
1849—1854.
Revue de Bretagne et de Vendee, T. 1—10, Nantes 1857—1861.
Archives de Bretagne, recueil d'actes, de chroniques et de documents histori-
ques, publie par la societe des bibliophiles Bretons, T. 1, Privileges de la
ville de Nantes; T. 2, Complot Breton de 1492, Nantes 1882—1884.
P. IT. Morice, Memoires pour servir de preuves ä Thistoire de Bretagne, T. l
—3, Paris 1724—1746, Urkunden von 465—1599.
Recueil de titres concernant les droits, franchises et libertes du pays et duche
de Bretagne au sujet des evocations, Rennes 1786.
A. de Barthelemy, Chartes de Conan IV, duc de Bretagne, 2 Urkunden
von 1160—1182, in: Bibliotheque de recole d. chart. 33, 343, separat: No-
gent-le-Rotrou 1873.
A. de La Borde rie, Inventaire du mobilier de Jeanne la Boiteuse, duchesse
de Bretagne (1384), Nantes 1854, aus: Revue des provinces de TOuest.
46 III. Frankreich.
St. de La Nicoliiere, Description du chapeau ducal et d'im grand nombre
de bijoux du tresor des ducs de Bretagne, 2 Register von 1420, in: Bulletin
de la soc. archeol. de Nantes 1, 395.
A. de La Borderie, Inventaire des meubles et bijoux de Marguerite de
Bretagne, premiere femme du duc de Bretagne Fran(,-ois II (1469), ebenda
4, 45.
Derselbe, Choix de documents inedits sur le regne de la duphesse Anne en
Bretagne, 60 Urkunden von 1488—1491, in: Bulletin et memoires de la soc.
archeol. du depart. d'IUe-et-Vilaine 4, 253 ; 6, 243.
Complot Breton de 1492, 22 Urkunden, in: Archives de Bretagne T. 2.
Vgl. St.-Brieuc, Bueil und Fougeres.
Breteuil s. Conches.
Bretteville s. Mont-St.-Michel.
Brenn.
Handschr.: R ecueil de titres de la maison du Breuil, 43 Urkunden von 1146
— 1473, in Troyes.
Cartulaire du Breuil, saec. 16, in Paris, Archiv LL, 1059.
Breuil-Patti.
Handschr.: Seigneurie du Breuil-Patti (zu Poitiers, Kathedrale), 172 Urkunden
von 1367—1708, in Poitiers.
Breuilpont.
Drucke: Lebeurier, Comptes de la chätellenie de Breuilpont, 1476, Evreux 1852.
Brie s. Champagne.
Brien.
Handschr.: Copie des anciens titres du prieure de St. -Gervais et St.-Protais de
Brien, 40 Urkunden von 1050 — 1466, in Angers.
Brienne.
Drucke: Catalogue des actes des comtes de Brienne, von 950 — 1356, in: Biblio-
theque de l'ecole d. chart. 33, 141.
St.-Brieuc.
Drucke: J. Geslin et A. de Barthelemy, Anciens eveches de Bretagne,
histoire et monuments. üiocese de St.-Brieuc, T. 1-4, Paris et St.-Brieuc
1855—1864.
Ch. Guimart, Histoire des eveques de St.-Brieuc, mit 49 Urkunden von 1084
— 1533, in: Memoires de la soc. archeol. des Cötes-du-Nord 2, 1.
Instrumenta ecclesiae Briocensis, 9 Urkunden von 1084 — 1274, in: Gallia
Christ. 14, Instr. 261.
Briey.
Handschr.: Cartulaires de Briey, 236 Urkunden von 1189—1586, und 236
Urkunden von 1225—1587, in Nanzig.
IV. Specialgeschichte. 47
Fiefs mouvants de la chätellenie de Briey, 233 Urkunden von 1225—1575,
212 Urkunden von 12G3— 140(5, und 109 Urkunden von 1333—1578, in Virten.
Brionde.
Handschr.: Liber de honoribus S. Juliano collatis, 341 Urkunden, in Paris,
lat. 9086, vgl. Archiv d. Gesellsch. 2, 288.
Grand cartulaire de Teglise de Brioude, ebenda, lat. 11743.
Cartularium S. Juliani Brivatensis, saec. 17, ebenda, lat. 17078.
Drucke: H. Doniol, Cartulaire de Brioude [Liber de honoribus S. Juliano
collatis], Clermont 1863, 341 Urkunden.
Bruel, Essai sur la Chronologie du cartulaire de Brioude, in: Bibliotheque de
Tecole d. chart. 27, 445.
Notice sur le prieure de Brioude, 18 Urkunden ohne chronologische Ordnung,
in: Memoires de la soc. des antiq. de Normandie 22, 118.
Briye.
Handschr.: Marvaud, Rapport sur les archives de la ville de Brive, in: Cham-
pollion-Figeac, Docum. histor. ined. 3, 34.
Bron^.
Drucke: Extrait du livre-journal de la paroisse et eglise de Broue, saec. 13
— 17, in: Memoires de la soc. archeol. d'Eure-et-Loire 3, 172.
Broyes s. Dreux.
Bucilly.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de Bucilly, saec. 13, in Paris lat. 10121.
Drucke: E. de Barthelemy, Cartulaire de Tabbaye de Bucilly, 134 Urkunden
von 1120—1300, in: Annales d. 1. soc. histor. de Chateau-Thierry, 1881, 109
Bneil.
Drucke: Depenses faites par la paroisse de Bueil pour la guerre de Bretagne,
en 1486, in: Memoires de la soc. archeol. de Touraine 4, 119.
Bugej s. Bresse und Lyonnais.
Bugue.
Handschr.: Status redituum abbatiae Albugiae, a. 1240, in Paris, Cartul. 78,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 329.
Buillon.
Handschr«: Copie d'un cartulaire de Tabbaye de Buillon, saec. 18, in Paris,
Moreau 332.
Bore s. Joinville.
Bussiere.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de la Bussiere, saec. 13, in Paris, lat. 5463.
Abschrift von Bouhier, ebenda, lat. 17722.
Drucke: Notice sur Tabbaye de la Bussiere, 3 Urkunden von 1131—1285, in:
Bibliotheque de Tecole d. chart. 4, 549.
48 TU- Frankreich.
Cabane.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Cabane, von 1255 — 1781, in Avignon.
Cachan.
Handschr.: Cartulaire de Cachan, saec. 18, in Paris, Archiv LL, 1046.
Cadayrac.
Handschr.: Livre des Chartreux de Rodez, contenant divers contracts concernant
le domaine de Cadayrac, 38 Urkunden von 1383 — 1746, in Rodez.
Caen.
Handschr.: Abbaye de Ste.-Trinite de Caen, Verzeichniss der Urkunden, in:
Memoires de la soc. des antiquaires de Normandie 8, 172.
Cartularium S. Trinitatis Cadernensis, in Paris 5650.
Registre d'enquete touchant les droits de justice (etc.) de l'abbaye de Ste.-
Trinite de Caen dans l'etendue de la baronnie de Quettehou, 73 Urkunden
von saec. 11 — 1431, in St.-Lo.
Cartulaire de l'eglise St.-Pierre de Caen, saec. 16, in Paris, lat. 17136.
Universite de Caen, Verzeichniss der Urkunden, in: Memoires de la soc. d.
antiq. de Normandie 8, 333.
Election des recteurs de l'universite de Caen, Urkunden von 1439—1567,
in Caen.
Drucke: Documents relatifs ä Phistoire de Caen, extraits de archives munici-
pales de Ronen, 11 Urkunden von 1392 — 1599, in: Memoires de la soc. d.
antiq. de Normandie 14, 344.
Abbatia S. Stephanide Cadomo, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 956.
Abbatia S. Trinitatis, 2 Urkunden, ebenda 958.
Cahors. «
Handschr.: Titres des hommages de l'eveche de Cahors, Urkunden von 134
— 1680, in Cahors.
Cartae Caturcenses, Ruthenenses et Tolosanae, in Paris, St.-Germ. 445.
Drucke: G. de La Croix, Series et acta episcoporum Cadurcensium, Cadurci 1620.
Instrumenta ad ecclesian Cadurcensem pertinentia, 49 Urkunden von 1103
— 1348, in: Gallia Christ. 1, Instr. 27.
Calais.
Handschr.: Legros-Devot, Expose sur l'etat des archives de la ville de Ca-
lais, Calais 1846.
Four original accounts of the bailiff of Calais sub annis 1268; 1286; 1289;
1295, in London, Addit. 10450.
H. J. de R heims, Compte de recette et depense des Chevaliers baillis de Ca-
lais, annees 1307—1326, Calais 1840.
E. Molinier, Documents relatifs aux Calaisiens expulses par Eduard III, 8
Urkunden von 1348 — 1351, in: Cabinet histor. 24, Docum. 251.
Vgl. Deutsches Reich, Ar toi s.
IV. Specialgeschichte. 49
Calyados.
Haiidschr«: Departeiuent du Calvado, Rapports, in: ChampoUion-Figeae, Do-
cura. histor. iiied. 1, 53.
D'Anisey, Catalogue analytique des pieces manuscrites des archives du Cal-
vados, T. 1. 2, in: Memoires de la soc. d. antiq. de Norraandie 7, 8.
Dmcke: G. Mancel, Documents, notes et notices pour servir a l'histoire du
departement du Calvados, Caen 1852.
Cantal s. Auvergne.
Cantenal.
Handsclir.: Terrier de Cantenal, saec. 16, in Paris, Cartul. 84, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 8, 330.
Capendn.
Dmcke: Canton de Capendu, Urkunden in: Cartulaire de Carcassonne, T. 1.
Carcassonne.
Drucke: Instrumenta ecciesiae Carcassonensis, 57 Urkunden von 778 — 1068,
in: Gallia christ. 6, Instr. 411.
Bouges, Histoire ecclesiastique et civile de la ville et diocese de Carcassonne,
Paris 1741, mit Urkunden von 788—1671.
Mahul, Cartulaire et archives des communes de Tancien diocese et de Tar-
rondissement de Carcassonne, T. 1—6, Paris 1857 — 1882.
Besse, Histoire des comtes de Carcassonne, Beziers 1645, mit Urkunden.
Siege de Carcassonne, 1240, 5 Briefe, in: Bibliotheque de Tecole d. chart.
7, 363.
Cardonnel.
Drucke: Inventaire apres deces des biens meubles de Me. Pierre Cardonnel,
chanoine de Notre-Dame de Paris (1438), in: Memoires de la soc. histor.
de Paris 7, 37.
Carentan s. Hague.
Carmaiii^.
Handschr.: Cartulaire de la seigneurie de Carmaing, 1398—1516, in Paris,
Archiv MM, 745 bis.
Carmerj'.
Handschr.: Cartularium S. Theofredi Calmiliensis, in Paris, 5456 A.
Carpentras.
Handschr.: Cartulaire de Teveche de Carpentras, 498 Urkunden von c. 855—
1690, in Avignon.
Dmcke: Instrumenta ad ecclesiam Carpentoratensem spectantia, 7 Urkunden
von 982—1312, in: Gallia christ. 1, Instr. 147.
Cataure.
Handschr.: Cartularium Catauiiense, in Paris, 5411, vgl. Archiv d. Gesellsch.
7, 61; 8, 330.
Oeaterley, Wegweiser. II. 4
50 ^11- Frankreich.
Casteljaloux.
Hamlschr.: De Lamazeuilh, Rapport siir les arehives de la ville de Castel-
jaloux, antrefois Castelgeloux , in: Chainpollion-Figeac, Docum. histor. ined.
1, 326.
Castelsagrat.
Drucke: Moulenq, Documents histori(|ue,s sur le Tarn-et-Garonne : Castelsagrat,
in: Bulletin de la soc. archeol. de Tarn-et-Garonne 10, 1. •
Castellane.
Drucke: Privileges, franchises et iinmunites concedes par les rois et comtes
de Provence en faveur de la ville de Castellane, Marseille 1657.
Castelnau-de-Bonafoiis s. Aleman.
Castelnaudary.
Handschr.: De Maslatrie, Rapport sur les arehives de Castelnaudary, in:
Champolliou-Hgeac, Docum. histor. ined. 1, 21.
Castrais s. Albi.
Castres.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Castrensem pertinentia, 8 Urkunden von
1073—1335, in: Gallia christ. 1, Instr. 13.
Caussade.
Drucke: Moulenq, Documents historiques sur le Tarn-et-Garonne: Caussade,
in: Bulletin de la soc. archeol. de Tarn-et-Garonne 9, 3.
Cavaillon.
Handschr.: Cartulaire de l'eveche de Cavaillon, 483 Urkunden von 1171—
1639, in Avignon.
Cartulaire du chapitre cathedral de Cavaillon, 672 Urkunden von 1270—
1685, ebenda.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Cavallicensem spectantia, 10 Urkunden von
1014—1362, in: Gallia christ. 1, Instr. 155.
Caylus.
Drucke : Comptes des depenses faites par les deux envoyes de Caylus en 1415,
in: Bulletin archeol. de Tarn-et-Garonne, T. 8, Nr. 3.
Celle-Frouin.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de Celle-Frouin, suive du censier de la
meme abbaye de 1274, in Paris, lat. 9235.
Abschrift saec. 17, ebenda, Clairambauld 306.
• Celsoy.
Handschr.: Cartulaire de Celsoy, 42 Urkunden von 834 — 1587, in Chaumont.
Cergy.
Handschr.: Cartulaire de Cergy, 84 Urkunden von 1120—1283, in Paris,
Archiv LL, 1170.
IV. Specialgeschichte. 51
Cerisy.
Haiidschr.: Cartulaire de Tabbaye de Cerisy, 872 Urkunden von 1032—1383,
in St.-L6.
Vgl. Vaudelle.
Drucke: G. Dupont, Le registre de Tofficialite de Cerisy (1347—1457), in:
Memoires de la soc. d. autiq. de Norraandie 30, 271.
Abbatia S. Vigoris Cerasii, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 958.
Cliablls.
Handschr.: Cartulaire du prevote de St. -Martin de Chablis, 31 Urkunden von
1128 — 1552, in Auxerre.
Drucke: J. Duband, Histoire de Chablis contenant des documents inedits sur
les annales du departement de ITonne depuis le lle siecle jusqu'ä nos
jours, Sens 1852.
Chacon.
Handschr.: Copies de titres de la commanderie du Temple de Chacon, 40 Ur-
kunden von 1256 — 1478, in Mäcon.
St-Chaffre.
Drucke: C. U. J. Chevalier, Cartularii monasterii S. Theofredi excerpta, in:
Acad. Delphin. 2, 6.
Chailloue.
Drucke: Ch. de Bobillard de Beaurepaire, Inventaire du mobilier du cha-
teau de Chailloue de l'annee 1416, Rouen 1866.
Chaise-de-Biard.
Handschr.: Copies de la seigneurie de Chaise de Biard (zu Poitiers, Kathe-
drale), 269 Urkunden von 1020-1767, in Poitiers.
Cliaise-Dieu.
Handschr.: Extraits du cartulaire de TAigle, du couvent de Chaise Dieu, 71
Urkunden von 1132 — 1643, in Evreux.
Chaise-le-Ticomte.
Drucke: Prior atus de Casa Vicecomitis, Urkunden von 1088 — 1305, in: Mar-
chegay, Cartulaires du Bas-Poitou 3.
Chalais.
Drucke: E. Pilot de Thorey, Cartulaire de l'abbaye de Notre-Dame et St.-Jean
Baptiste de Chalais au diocese de Grenoble, Grenoble 1879, 55 Urkunden
von 1110—1304.
Chalindrey.
Handschr.: Cartulaire de Chalindrey, 70 Urkunden von 1332—1609, in Chau-
mont.
Clialis.
Handschr.: J. Flammermont, Recherches sur les sources de l'histoire de l'ab-
baye de Chaalis, in: Comite histor. de Senlis, ser. 2, 2, 35.
4*
52 11'- Frankreich.
Cartulariurn monasterii Cariloci, saec. 14, in Paris, Cartnl. 128 (lat. 11003),
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 330.
1 nstrumenta, saec. 13, ebenda, St.-Genn 7 Iß, vgl. ebenda.
Cartae possessionum Caroliloci, 48 Urkunden von 1152 — 1768, in Argenteuil.
54 Urkunden von 1207—1523, in Paris.
195 Urkunden von 1218—1731, in Senlis.
77 Urkunden von 1166 — 1534, in Thorigny.
Copie des titres de Chaalis (1532), in Paris, Cartul. 27; vgl. Archiv d. Ge-
sellschaft 8, 330 ; eine andere Sammlung ebenda 207.
Copie n und Auszüge, ebenda, Gaignieres 204; vgl. Cocheris, Catalogue des
manuscrits sur la Picardie, in: Memoires de la soc. d. antiq. de Picardie
2, 468.
Chalivoy.
Haudschr«: Cartulaire de Pabbaye de Chalivoy, 213 Urkunden von 1453—
1460, in Bourges.
Chäloii-sur-Saöne,
Handschr. : J.M.Mi Hot, Inventaire-Sommaire des archives de Chälon-sur-Saone,
anterieures a 1790, Ser. AA. Chälon 1880.
Cartularinm episcopatus Cabilonensis, comitum Pictaviensium et Engolismen-
sium, in Paris, Bouhier 36, und Suppl. fran(,*. 1026; letzteres ist bisweilen
talschlich der Abtei Taille -Fontaine zugewiesen; vgl. Archiv d. Gesellsch.
8, 285; 330; Abschriften ebenda lat. 17089; 13872; fr. 4899.
Contracts du chapitre de St. -Georges de Chälon, von 1441 — 1647, in Mäcon,
Cartulare S. Marcelli in suburbio Cabilonensi, in Paris, Bouhier 37; St.
Germ. 1055, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 285.
Cartulariurn S. Vincentii Cabilonensis, ebenda, Bouhier 46, vgl. ebenda; eine
zweite Sammlung ebenda, Bourgogne 7.
Copies de diverses pieces de l'abbaye St.-Pierre de Chälon, 26 Urkunden
von 1243—1582, in Mäcon.
Privileges de Teglise cathedrale de St.-Vincent de Chälon, 28 Urkunden von
1221—1459, ebenda.
Drucke: Memoires de la societe d'histoire et d'archeologie de Chälon-sur-Saone,
Chälon 1844—1846.
B. Durand, Privileges octroyes aux maires, echevins, bourgeois et habitants
de la ville et cite de Chälon-sur-Saone par les anciens roys de France et
ducs de Bourgogne, Chälon 1604.
Perry, Histoire civile et ecclesiastique de Chalon-sur-Saone , Chalons 1659,
mit Urkunden.
L'illustre Osbandale, ou l'histoire ancienne et moderne de Chälon sur Saone,
T. 1. 2, Chälon 1662, mit Urkunden.
Instrumenta ecclesiae Cabilonensis, 54 Urkunden von 870— 1589, in: Gallia
Christ. 4, Instr. 221.
Chälons-sur-Marne.
Handschr.: P. et L. Paris, Rapport sur les archives du departement de la
Marne, in: Charapollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 352.
IV. Specialgeschichte. 53
Cartulaire de Teveche de Chalons, in Chälons, Stadthaus.
Riocour, Les archives de l'etat civil de Chiilon.s, in: Revue de Champagne
1879 f.
Cartulaire de l'eveche de Chälous sur Marne, 54 Urkunden von 1224 — 1329,
in Chalons, Archiv.
Cartulaire du chapitre de St.-Etienne de Chalons, 34 Urkunden von 565 —
921, ebenda.
Cartulaire de la cathedrale de Chalons, 3 Urkunden von 1297— 1299, ebenda.
Cartularium S. Stephan! Catalaunensis, saec. 12, ebenda, vgl. N. Archiv d.
Gesellsch. 2, 280.
Cartulaire de l'abbaye de Toussaint-en-risle de Chalons, 62 Urkunden von
1025—1304, ebenda.
Cartulaire de la collegiale de la Trinite de Chalons, 158 Urkunden von 1020
—1322, ebenda.
Beneficia ecclesiae Cathalaunensis, 1405, in Paris, Collect. Lamarre.
Kopien von Gaignieres, in Paris, lat. 5211 A.
Drucke: E. de Bart hei ein y, Diocese ancien de Chälons-sur-Marne , histoire et
monuments; suivi des cartulaires inedits de la conimanderie de La Neuville-
au-Teraple, des abbayes de Toussaints, de Moustiers et du prieure de Vlnetz,
V. 1. 2, Chaumont et Paris 1861.
Derselbe, Cartulaire de Teveche et du chapitre St.-Etienne de Chälons-sur-
Marne, Chalons 1853.
Cartulaire du chapitre St.-Etienne de Chalons, Auszöge in: Barthelemy, dio-
cese de Chalons 1, 347.
Chartes de St.-Etienne de Chalons, 3 Urkunden von 859 — 1608, in: Collection
de princ. cartul. de Troyes 4, 237.
Instrumenta ecclesiae Catalaunensis, 42 Urkunden von 673 — 1648, in: Gallia
Christ. 10, Instr. 147.
Chartes de Toussaints de Chalons, 21 Urkunden von 1062 — 1441, ebenda
4, 241.
Cartulaire de labbaye de Toussaint-en-rile de Chälous, 62 Urkunden und
Regesten von 1162 — 1266, in: Barthelemy, Diocese de Chalons 2, 397.
L. Grignon, Docuraents inedits pour servir k Thistoire de Chalons, von 1422
— 1431, Chalons 1881.
Cliamalieres.
Haudsehr.: Theilliere, Etudes sur le cartulaire de Chamalieres, Le Puy-en-
Veley 1876.
Drucke: D. H. Fraisne, Cartularium conventus S. Egidii Camaleriarum, Le Puy
1871, 384 Urkunden vom 10. — 13. Jahrhundert, in: Tablettes historiques du
Velay, T. 2.
Chamboii.
Drucke: II. Imbert, Cartulaire de l'abbaye de Chambon, Niort 1876, 108 Ur-
kunden von 1212-1772.
ChamiUy.
Drucke: I'. Pal Hot, Histoire generale des comptes de Chamilly de la maison
de Bouton, mit besonders paginirten Urkunden von 1095—1669.
54 in. Frankreich.
Chainpa^iie.
Handschr.: Cartulaire de Champagne, 1004 Urkunden von 1151 — 1232, nebst
Kopie von G16 Urkunden von 1191 — 1273, in Paris.
Cartular der Grafen von Champagne, saec. 16, Urkunden von 1167 — 1230,
in Rom, Ottobon. 2951, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 371.
Cartularia comitum Campaniae, in Paris, lat. 5991 — 5993, vgl. ebenda 7, 65.
Cartulaire du comte de Champagne, in Rom, Christ, reg. 1620, 3; Abschrift
in Paris, lat. 13079.
Inventaire des chartes du tresor de Champagne, in Middlehill, Phill. 235,
vgl. ebenda 9, 498.
Livre chartier des baillages de Champaigne, saec. 13, in Paris, Arch. nat.
KK, 1064.
Liber praelatorum, saec. 13, in Paris, lat. 5993 A; Abschriften ebenda, Col-
bert 500, und Archiv KK, 1065.
Liber principum, Abschrift in Paris, Colbert 500.
Urkundenabschriften von Baussonet u. A., 149 Bände, in Paris.
Drucke: Revue de Champagne et de Brie, T. 1—12, Arcis-sur-Aube 1876—1882.
H. Arbois de Jubainville, Histoire des ducs et des comtes de Champagne,
T. 1—7, Paris 1809—1869; Bd. 3, 5 und 6 enthalten: Catalogue des actes des
comtes de Champagne, 3872 Nummern.
A. Longnon, Roles des fiefs du comte de Champagne sous le regne de Thi-
baud le Chansonnier (1249—1252), Paris 1877.
Fragments de comptes pour la cour de Champagne du 13 e siecle, 1217
— 1259, in: Bibliotheque de i'ecole des chart. 24, 51.
Vgl. Huiron und Troyes.
Champchanonx.
Drucke: A. de Chamesse, Le prieure de Champchanonx, mit 11 Urkunden, in:
Memoires de la soc. Eduenne, N. Ser. T. 11, 1882.
Cfaampeaux.
Handschr«: Cartulaire du chapitre de St. Martin, saec. 13, in Paris, Cartul. 198.
Ohancelade.
Handschr.: Fragmenta cartularii abbatiae Cancellatae, in Paris, lat. 10942,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 330.
Chaource.
Handschr.: Cartulaire de Chaource, 258 Urkunden von 1126—1331, in Paris,
Archiv LL, 1172.
Chapelle-Aude.
Drucke: Chazaud, Fragments du cartulaire de La Chapelle-Aude, Moulins 1860,
von 627 — 1394; Supplem. mit dem Titel: Pieces curieuses au inedites re-
latives a rhistoire du Bourbonnais. Additions au cartulaire de la Cha-
pelle-Aude.
Chapelle-au-Grain.
Drucke: Chazaud, Fragments du cartulaire de La Chapelle-au-Grain, Moulins 1860,
IV. Specialgeschichte. 55
Cliapelle-anx-PIanches.
Drucke: Lalorc, Cartulaire de labbaye de La Chapelle-aux-Planches, JK) Ur-
kunden von c. 1139—1383, in: Collection d. princ. Cartul. de Troyes 4, 1.
Chapteuil.
Bmcke: A. Chassaing, Chartes de coutiuues seigneuriales Chapteuil et de
Leotoiug (Uaute-Loiie), Paris 1882, von 1253—1264.
Charente.
Uandschr.: Departement de la Charente-inferieure, Rapports, in: Champollion-
Figeac, Docum. histor. ined. 1, 74.
Drucke: Bulletin de la societe archeologique et historique de la Charente,
Ser. 1—5, T. 1—3, Angouleme 1845—1880.
L. de Richemond, Documents historiques inedits sur le departement de la
Charente-inferieure (Aunis et Saintonge), Paris 1874.
Charlieu.
Uaudschr.: Cartul arium abbatiae Cariloci, saec. 13, in Paris, Cartul. 108, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 330; ein zweites ebenda 10073.
Cartulaire de Charlieu, 155 Urkunden ohne chronologische Ordnung, in:
Cabinet histor. 20, Catal. 33.
Charmes.
Haiidsclir. : Inventaire-soramaire des archives coramunales anterieures ä 1790.
Ville de Charmes, Epinal 1868.
Charollais.
Handschr.: Fiefs du comte de Charollais, 364 Urkunden von 1251 — 1462,
in Dijon.
Vgl. Mäconnais.
Drucke: E. Picard, Les peages du comte de Charollais en 1459, in: Memoires
de la soc. Eduenne, N. ser. T. 10.
Charon-en-Aunis.
Drucke: L. de Richemont, Cartulaire tie Tabbaye de la Gruce-Xotre-Dame ou
de Charon-en-Aunis, 15 Urkunden von c. 1190 — 1792, in: Archives histor.
de la Saintonge 11, 1.
Chartres.
Uandschr.: Cartularium ecclesiae Carnotensis, von 1083 — 1480, in Lyon 661,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 212.
Cartularium ecclesiae Carnotensis, saec. 13 — 14, in Paris, Cartul. 28, vgl.
ebenda 8, 330.
Cartularium ecclesiae Carnotensis, saec. 14 (liber albus) ebenda, Cartul. 58,
vgl. ebenda; Auszüge aus dieser und anderen Sammlungen ebenda, lat.
5185 H.
Li vre rouge oder Livre des fiefs, in Chartres, Bibl. 2, 20; 21.
Cartularium capituli Carnotensis (Livre noir), saec. 15 — 16, in Paris, Cartul.
43, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 330.
56 ni. Frankreich.
Polypticum ecclesiae Carnotensis, saec. 13, ebenda, Cartul. 53, vgl. ebenda.
Registriira continens statum. ec^jlesiae Carnotensis, von 1300, ebenda, CartuL
29, vgl. ebenda.
Cartae concernentes civitateni Carnotensem, saec. 14, ebenda, Gange 101,
vgl. ebenda.
Privilegia ecclesiae Carnotensis, ebenda, Cartul. 28 bis, vgl. ebenda.
Inventaire des bulles du tresor de l'eglise de Chartres, in Chartres, llist.
du pays, 33; 34.
Cartulaire de l'abbaye de St.-Cheron ä Chartres, in Paris 5481, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 8, 330.
Cartularium abbatiae S. Johannis, saec. 13, ebenda, Cartul. 44.
Cartularium S. Johannis in Valle, ebenda, lat. 5481.
R ecueil de differents titres du Chapitre Notre-Üame de Chartres, 46 Urkun-
den von 1050—1679, in Chartres.
Necrologium [S. Mariae Carnotensis, von 941—1400, in Chartres, Hist. du
pays 26; Abschrift davon saec. 14, ebenda 27 — 29; eine zAveite saec. 15 — 16,
ebenda 30.
Cartularium S. Petri Carnotensis, in Paris 5417; ein zweites, saec. 13, ebenda,
Cartul. 52.
Titulus Aganonis in libro chartarum S. Petri Carnotensis, saec. 12, in Chartres,
Hist. du pays 49, Kopie saec. 12, ebenda 50.
Necrologium S. Petri Carnotensis, saec. 13—14, ebenda 25, ein anderes
saec. 14, ebenda 52.
Depping, Notice sur deux Cartulaires de rancienne abbaye de St.-Pere ä
Chartres, mit 40 Excerpten, in: Memoires de la soc. des anticj. de France,
9, 140.
Necrologium S. Petri in Valle, saec. 12, ebenda 54.
Doublet de Boisthibault, Notice sur le cartulaire de la ci-devant abbaye
de St.-Pere en vallee de Chartres, ebenda 13, 438.
lieber Abschriften aus verlorenen Cartularien vgl. Delisle, Philippe-Auguste
533.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Carnotensem spectantia, 137 Urkunden von
890—1624, in: Gallia christ. 8, Instr. 287.
L. Merlet, Lettres des rois de France, des reines, princes etc. aux eveque,
chapitre (etc.) et commune de Chartres, 314 Briefe von 1296 — 1715, in:
Memoires de la soc. archeol. de POrleanais 3, 1.
Registres des officialites de Chartres, von 1404—1415, in: Bibliotheque de
Pecole d. chart. 17, 576.
Lejeune, Chartes des anciens eveques de Chartres, in: Bulletin du comite
histor. 1, 1849, 152.
Herisson, Notice sur l'Aganon vetus, cartulaire du llesiecle, conserve dans
la bibliotheque publique de la ville de Chartres, Chartres 1856.
L. Merlet. Cartulaire du chapitre de Notre-Dame de Chartres, T. 1 — 3, Paris
1862—1865, mit Necrologium 3, 1.
E. de Lepinois, Cartulaire de Notre-Dame de Chartres, Chartres 1866.
A. de Santeuil, Le tresor de Notre-Dame de Chartres, rapport sur les archives
de Pancien chapitre de la cathedrale de Chartres, Chartres 1841.
IV. Specialgeschichte. 57
L. Merlet, Catalogue des reliques et joyaux du N.-D. de Chartres, Chartres
1885, mit Inveiitarien von 1322 ab. ^
Guerard, Cartulaire de Tabbaye de St.-Pere de Chartres, T. 1.2, Paris 1840,
in: Coliection d. docum. ined. I, 17.
Chassague.
Handschr.: Titres de la seigneurie de Chassagne, 148 Urkunden von 1236
— 1270, in Dijon.
Chassigiij.
Haudschr.: Cartulaire de Chassigny, 75 Urkunden von 1280—1478, in
Chaumont.
Chasteler.
Drucke: Genealogie de la maison du Chasteler, mit Urkunden von 1179
— 1743, s. 1. 1777.
Chäteau-PAbbaye.
Handschr.: Leglay, Memoire sur les archives du monastere de Chäteau-
le-Abbaye, Valenciennes 1858, aus: Archives histor. du Nord de la France,
ser. III, T. 6.
Chäteau-Beruard.
Drucke: Redet, Chartes concernant les commanderies de Chateau-Bernard et
d'Angles pres Coguac, 5 Urkunden von 1220 — 1297, in: Bulletin de la soc.
archeol. de la Charente, ser. 4, 5, 65.
Chäteau-les-Bourges.
Haudschr.: Cartulaire du chapitre du Chäteau-les-Bourges, 214 Urkunden von
1207-1309, in Bourges.
Chäteau-Oontier.
Haudschr.: Collation des titres du prieure de St.-Jean-Baptiste ä Chäteau-
Gontier, 73 Urkunden von 1229 — 1674, in Mayenne.
Contracts divers, V. 1—5, von 1229—1759, ebenda.
Drucke: Foucault, Documents sur Chateau-Gontier, Laval 1883.
Chäteau-du-Loir.
Haudschr.: llegestum castri Lidi in Andibus, in Paris, Suppl. lat. 1412.
Chäteau-Thierry.
Haudschr.: Barby, Catalogue des documents originaux se trouvant aux archives
nationales relatifs ä l'histoire de Chäteau-Thierry, in: Annales de la soc.
histor. de Chäteau-Thierry, 1870, 88; 1878, 98.
Drucke: Annales de la societe historique et archeologique de Chäteau-Thierry
(Aisne), Chäteau-Thierry 1864—1881.
Chäteaubriaut.
Haudsclir.: Chäteaubriaut, ses archives et ses institutions municipaies,
Nantes 1854.
60 III- Frankreich.
Cheiiiinon.
Haiidschr. : Cartulaire de Tabbaye de Chemiiioii, 48 Urkunden von 1110—1211,
in Chalons (Marne).
Drucke: Barth elemy, Recueil des chartes de l'abbaye de Notre-Dame de Che-
minon, Paris 1883.
Chenouceau.
Haiidschr.: A. Chevalier, Les archives royales de Chenonccau, V. 1—3,
Paris 1864.
Cher.
Drucke: Memoires de la comraission historique du departement du Cher,
T. 1— Ser. 3, T. 2, Bourges 1855—1880.
Cherbourg.
Haudschr.: Cartulaire de l'abbaye de Cherbourg, saec. 14—15, in Cherbourg,
vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 8, 201.
Drucke: Abbatia S. Mariae de Voto, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 1008.
De Pontaumont, Documents inedits sur le siege de Cherbourg en 1378, in:
Memoires de la soc. d. antiq. de Kormandie 24, 363.
St.- Cher on.
Haudschr: Urkundenabschriften von Gaignieres, in Paris, lat. 5418.
Chesal-Benoit.
Haudschr.: Fragmenta cartularii Casalis Benedicti, in Paris, Cartul. 117, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 330.
CheuYilon.
Drucke: E. de Barthelemy, Note sur deux chartes relatives aux biens posse-
des par l'abbaye de Ste.-Corneille ä Cheuvilon en Perthois, von 1116 — 1245,
in: Bulletin de la soc. histor. de Compiegne T. 5, 1882.
Cheyreuse s. Trappes.
Chisse, Aimon de, s. Grenoble.
Chize.
Drucke: Etat du domaine du comte du Poitou ä Chize (13e siecle), in: Archives
histor. du Poitou 7, 73.
Chocques.
Haudschr.: Urkunden der Abtei in Arras.
Drucke: Robert, Histoire de l'abbaye de Chocques, 15 Urkunden von 1119 —
1776, in: Memoires de la soc. d. antiq. de la Morinie 15, 531.
Choiseul.
Haudschr.: Cartulaire de Choiseul et Colombey, 5 Urkunden von 1406—1587,
und 50 Urkunden von 1171 — 1588. in Nanzig-.
IV. Specialgeschichte. 61
€hoisi-au-Bac.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Choisi-au-liac, saec. 15, in Paris, Arch.
uat. LL, 1023.
St.-Christophe-eii-Halatte.
Dmcke: A. Vattier, Cartulaire du prieure de St.-Christophe-en-Halatte, Senlis
1876, Urkunden von 1061—1278 nebst Appendix.
Chuisues.
Dmcke: E. Lefevre, Documents historiques sur lancienne abbaye de St.-Sanctin,
ie prieure de St.-Gervais et Teglise de St.-Martin }\ Chuisnes, von 1066—
1473, in: Memoires de la societe archeol. d'Eure-et-Loire 2, 64, separat:
Chartres 1858.
Oteanx.
Handschr.: Quaedam cartae Cistercii, 293 Urkunden von 1098 — 1290, in Dijon.
Zahlreiche andere Cartularien, ebenda.
Clairefontaine.
Handschr«: Brultey. Etüde sur le cartulaire de l'ancienne abbaye de Claire-
fontaine-des-Blaincourt, in: Memoires de la coramiss. d'archeol. de la Haute-
Saone 4, 373.
Clairlieu«
Dmcke: H. Lepage, Chartes de l'abbaye de Clairlieu, 150 Urkunden von 1150
— 1792, in: Bulletin de la soc. archeol. Lorraine 5, 150.
Clairmarais.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Clairmarais, 155 Urkunden von 1222—
1475, in Troyes.
Urkunden der Abtei, in Arras.
Dmcke: H. de L aplane, L'abbaye de Clairmarais, mit Regesten und 78 Ur-
kunden von 1136—1722, in: Memoires de la soc. d. antiq. de la Morinie
11, 311.
Pieces conservees aux archives municipales de St.-Omer, concernant le mo.
nastere de Clairmarais, von 1224—1782, ebenda, 11, 2, 281.
Clairvanx.
Handsclir.: Cartularium Clarevallense, saec. 13— 14, in Paris, Cartul. 30, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 330.
Repertorium omnium locorum in quibus Claravallis reditus potest habere,
ebenda, Bouhier 35, vgl. ebenda.
Cartulaire de l'abbaye de Clairvaux, Ammortissements , 30 Urkunden von
1209—1487; Novales, 66 Urkunden von 1121—1620, in Troyes.
Recueil de pieces concernant les dimes, 61 Urkunden von 1216 — 1617, ebenda.
Recueil de transactions de l'abbaye de Clairvaux, 14 Urkunden von 1470 —
1659 ebenda.
Ueber die Besitzungen der Abtei, vgl. Beurville, Breuil, Sirefontaine, Troyes,
Vascy.
62 Ilf- Frankreich.
Drucke: Inven faire du tresor des reüquos de l'abbaye de Clairvaux, in: Ca-
binet histor. 4, Docum. 14.
Ch. Lalore, Le tresor de Clairvaux du 12e au 18e siecle, Troyes 1874.
St.-Claude.
Handschr.: Cartulaire de l'ahbaye de St.-Claude, V. 1 — 4, von 1184 — 17ß4,
in Lons-le-Saunier.
Clermont (Beauvaisis).
Handschr.: Cartulaire du comte de Clermont, saec. 14, in Paris, fran(^. 9493.
Drucke: E. de Lepinois, Recherches historiques et critiques sur Fanden comte
et les comtes de Clermont en Beauvoisis, Beauvais 1877, mit 120 Urkunden
von 1099-1269.
Clermont-Ferrand.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de St.-And're de Clermont, Vol. 1 — 23, von
1149—1676, in Clermont-Ferrand.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Claromontensem seu Arvernensem spec-
tantia, 62 Urkunden von 1016—1424, in: Gallia christ. 2, Instr. 73.
A. Tardieu, Histoire de la ville de Clermont-Ferrand, V. 1. 2, Moulins 1873,
mit Urkunden.
Douet-d'Arcq, Inventaire du tresor de la cathedrale de Clermont-Ferrand,
document de la tin du Xe siecle, in: Revue archeol. 10, 160.
Clinchauip.
Drucke: J. Noulens, Maison de Clinchamp, Paris 1884, mit Urkunden von
1047—1758.
St.-Cloud.
Handschr.: Cartulaire de la collegiale de St.-Cloud, Abschriften in Paris,
lat. 5185 D und 9165.
Clnni.
Handschr.: A. Bernard, Archives de l'abbaye de Cluny, plan de publication,
Paris 1861.
L. Delisle, Inventaire des manuscrits de la bibliotheque nationale. Fonds
de Cluni, Paris 1884, mit Urkundenverzeichnissen.
Documents pour servir a l'histoire de Cluny, Verzeichniss, in: Cabinet histor.
7, Catal. 109.
ArcHives de Cluny, ebenda 7, Docum. 103.
Grand cartulaire, saec. 12, T. 1. 2 (A. B), in Cluni; Table in Paris, Cartul.
213; 214.
Cartularium C, bis 1097, ebenda. Table in Paris, Cartul. 213.
Cartularium Cluniacense, saec. 13, in Paris, 5458—5459; vgl. Archiv d. Ge-
sellschaft 8, 330 ; Table in Montfaucon, Bibl. 2, 928.
Petit cartulaire, in Cluni; Abschriften in Paris, lat. 5459 und Bouhier 18 bis.
Ueber Abschriften verlorener Cartularien vgl. Delisle, Philippe-Auguste 536.
Necrologium Cluniacense, saec. 12, in Paris, vgl. N. Archiv d. Gesellsch.
8, 201.
IV. Specialgeschichte. 63
Necrologium Oluniacense, sacc. 15, ebenda, St. Mart. 58, vgl. cbendaS, 298.
Dmcke: M. Marrier, Bibliotheca Cluiiiacensis, Paris 1614.
A. Bernaid et A. Bruel, Recueil des chartes de Tabbaye de Cluny, T. 1.2,
Paris 1876 — 1880, in: Collection de docum. inedits, 1727 Urkunden von
802—987.
Huillard-Breholles, Examen des chartes de l'eglise romaine contenus dans
les rouleaux dits de Cluny, Paris 18G5, aus: Notices et extraits 21, 2, 267.
Coetivy.
Drucke: Docum ents relatifs a Pregent de Coetivy seigneur de Taillebourg et
amiral de France, 21 Urkunden von 1436—1452, in: Archives histor. de la
Saintonge 6, 23.
La rancon d'Olivier de Coetivy seigneur de Taillebourg, 1451 — 1477, in:
Bibliotheque de l'ecole de chart. 38, 1.
Cognac
Dmcke: Privileges de la ville de Cognac, s. 1. et a.
F. Marvaud, Ktudes historiques sur la ville de Cognac, T. 1, Niort 1870,
mit 35 Urkunden von 1222—1622, in: Bulletin de la soc. archeol. de la
Charente, ser. 2, 2, 1.
Derselbe, Chartes de Guy de Lusignan et de Charles d'Espagne en faveur
de la ville de Cognac en 1262 et 1352, ebenda ser. 3, 3, 126.
Th. de Bremont d'Ars, Registre de la confrerie de St. Nicolas ä Cognac, in:
Archives histor. de la Saintonge 5, 381.
Ooligny.
Dmcke: Du Bouchet, Preuves de Thistoire de Tillustre maison de Coligny,
Paris 1662, von 818—1632.
Collionre.
Handschr.: Papier terrier de Collioure, Argeies, St.-Laurent, c. 1292, in Per-
pignan.
Ste.-Colombe-les-Sens.
Haiidsclir.: Recueil de titres de Tabbaye de Ste.-Colombe-les-Sens, 124 Ur-
kunden von 1388 — 1715, in Auxerre.
Colombey s. Choiseul.
Colombs.
Handsclir.: Ueber Auszüge aus verlorenen Cartularien der Abtei vgl. Delisle,
Philippe-Auguste 537.
Combour s. Dol.
Combraille.
Dmcke: Assiette d'irapot sur le pays de Combraille (1357), in: Leroux, Do-
cuments histor. conc. la Marchc 2, 26.
St-Cöme.
Handsclir.: Cartulaire du prieure de St.-Cürae, Chateauneuf et Tllers, von
114(5-1780, in Avignon.
64 nr. Frankreich.
Comen^e.
Handschr.: Cartulaire du comte-eveche de Comcnge, 124 Urkunden von 1234
—1768, in Tarbes.
Commequiers.
Drucke: Quemiquers, Urkunden von 1100—1294, in: Marchegay, Cartulaires
du Bas-Poitou 140.
Commercy.
Handschr.: Copies de chartes concernant Tabbaye de Commercy, en liOrraine,
4 Urkunden von 1134—1235, in London, Harl. 4465.
Cartulaire de la seignerie de Commercy, saec. 15—16, in Paris, franc- 11835.
Comminges.
Handschr.: Inventaire de titres, cartulaires et pieces du tresor des chartes,
concernant l'histoire du comte de Comminges et du pays de Foix, in: Ca-
binet histor. 3, Catal. 181 f.
Conipiegne.
Handschr.: Urkunden und Cartular im Stadtarchiv.
Fragmenta cartularii S. Cornelii Compendiensis, saec. 13, in Compiegne G,
vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 8, 201.
Cartulaire (blanc) de St.-Corneille de Compiegne, 520 Urkunden von 857 —
1272, in Paris, Archiv LL, 1672.
Cartulaire rouge, Copie de 1072, ebenda 1622—1624; eine andere, saec. 18,
ebenda, lat. 9171.
Register des Cartulaire rouge, ebenda, Grenier 63.
Ueber Abschriften, vgl. Delisle 556.
A. de Marsy, Table de chartes, in: Revue d. soc. sav., ser. 6, 4, 458.
Necrologium abbatiae S. Johannis in Bosco ab anno circiter 1224, in Lon-
don, Addit. 11534.
Drncke: Bulletin de la societe historique de Compiegne, T. 1—5, Compiegne
1873—1882.
Notes extraites des archives communales de Compiegne, in: Bibliotheque de
l'ecole d. chart. 24, 471; 25, 124.
A. Peigne-Delacourt, Fac-simile de quatre chartes du 12e siecle (1102.
IUI. 1153. 1187) concernant Compiegne, Pinrepont et Noyon, Paris 1864.
A. de Marsy, Extraits du registre mortuaire des religieuses du prieure de
St. Nicolas-au-Pont, de Compiegne, Paris 1877.
Conches.
Drucke: Semelaigne, Aveux et denombrements de la vicomte de Conches au
15 e siecle, suivis du coutumier de la Foret, Paris 1881.
Etat des iiefs de la vicomte de Conches et de Breteuil, aifermes au nom de
Henri Y (1421), in: Memoires de la soc. d. antiq. de Normandie, T. 23.
Martyrologium et obituarium abbatiae S. Germani vel prioratus de Conchis,
saec. 17, in Middlehill, Phill. 4402, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 766.
IV. Specialgeschichte. 65
Condom.
Handschr.: J. Gardere, Inventaire sominaire des archives hospitalieres anteri-
eures k 1790. Hospice de Condom, Auch 1883.
Drucke: Instrumenta ad ecelesiam Condomensem spectantia, 5 Urkunden von
1076—1514, in: Gallia Christ. 2, Instr. 437.
Conflaiis-en-Bassigny.
Handschr.: Cartulaire de Conflans-en-Bassigny, 102 Urkunden von 1250
— 1583, in Nanzig.
Cartulaire de Conflans-en-Bassigny, 127 Urkunden von 1317 — 1573, in Virten.
Conflans-en-Jarnisy.
Handschr.: Cartulaire de Conflans-en-Jarnisy, 105 Urkunden von 1243—1587,
in Nanzig.
Conqnes.
Dmcke: Canton de Conques, Urkunden in: Cartulaire de Carcassonne T. 2.
G. Desjardins, Cartulaire de Tabbaye de Conques en Rouergue, Paris 1879,
in: Documents histor. publ. par la soc. de l'ecole d. chart. V. 2, 580 Ur-
kunden von 801—1225.
Derselbe, Essai sur le cartulaire de l'abbaye de Ste.-Foi de Conques en
Rouergue, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 33, 254.
Cons-la-Grandville.
Drucke: L. Germain, Chartes concern. Thistoire de Cons-la Grandville qui
mentionnent des Affranchissements accordes par Matthieu II duc de Lorraine,
nebst Note complementaire, Nancy 1879.
Corbeil.
Drucke: Couard Luys, Cartulaire de St.-Spire de Corbeil, Rambouillet 1882,
123 Urkunden von 1071-1327.
Corbie.
Handschr.: Chartes sur papynis appartenant h. la bibliotheque d'Amiens (Cor-
bie betreffend), in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 439.
Analysen der Cartularien der Abtei Corbie von Cocheris, in: Notices et ex-
traits relatifs ä l'histoire de la Picardie 1, 599.
Cartularia abbatiae Corbeiensis, saec. 12 — 16, in Paris, Corbie 18 — 23, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 287.
Acta donationum S. Petri Corb., saec. 13, ebenda Corb. 3, vgl. ebenda.
Catalogus reliquiarum Corbiensis monasterii, saec. 9, ebenda St. Germ. 105,
vgl. ebenda 8, 288.
Necrologium Corbeiense, saec. 14, ebenda, Corb. 4. vgl. ebenda 8, 287.
Obituarium Corbeiense, saec. 14, ebenda Corb. 38, vgl. ebenda.
Dmcke: Privilegia Corbeiae, Urkunden von 855—1001, in: D'Achery, Spici-
leg. 3, 343.
Corbie, 64 Urkunden von 1107—1779, in: Thierry, Recueil d. monum. ined.
3, 413.
Oesterley, Wegweiser. 11. 5
GG in. Frankreich.
CordUlon.
Handschr.: Abbaye de St.-Laurent de Cordillon, Verzeichniss der Urkunden,
in: Memoires de la soc. d. antiq. d. Normandie 1, 237.
Cormeilles.
Handschr.: Vgl. Cergy.
Drucke: Abbatia de Cormeriis, 2 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1601, 9G2.
Corinery.
Handschr.: Cartular von Cormery, in Tours, Bibl. 728, vgl. N. Archiv d. Ge-
sellsch. 2, 283.
Drucke: J. J. Bourasse, Cartulaire de Cormery, Tours 18G1, 150 Urkunden
von 791 — 1505; auch in: Memoires de la soc. archeol. de Touraine T. 12.
St.-CorneiIle s. Compiegne.
Corneyille.
Handschr.: Cartulaire de Corneville, in Paris, Cartul. 41, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 8, 330.
Cornillon.
Drucke: Auvergne, Cartulaire du prieure de St.-Robert de Grenoble, 20 Ur-
kunden von 1209—1356, in: Acad. Delphin. 1, 1.
C. U. J. Chevalier, Necrologium prioratus S. Roperti Cornilionis, Gratia-
nopolis diocesis, saec. 13, in: Acad. Delphin. 2, 2.
Correze.
Handschr«: Departement de la Correze, Rapport, in: Champollion-Figeac, Do-
cum. histor. ined. 3, 34.
Les archives de la Correze en 1882 et 1883, Tülle 1883.
Inventaire sommaire des archives departementales anterieures ä 1790, Correze,
T. 1, 2, Paris 1869—1870.
Cote-d'Or.
Handschr.: Boudot, Notice sur les archives de la Cote-d'Or, Paris 1828, aus:
Annuaire de la Cote-d'Or, 1828.
J. Garnier, Inventaire-sommaire des archives du departement de la Cote-d'Or
anterieures ä 1790, Archives civiles T. 1—4, Paris 1863—1873; Dijon 1880;
vgl. Dijon.
Notice sur les archives de Bourgogne et du departement de la Cote-d'Or, in:
Cabinet histor. 1, Docum. 200.
Drucke: Memoires de la commission des antiquites du departement de la
Cote-d'Or, T. 1—9, 1841—1877.
Cotentin.
Drucke: Documents inedits du moyen age relatifs aux iles du Cotentin,
Valognes 1848.
C6tes-du-Nord.
Handschr.: Inventaire-sommaire des archives departementales anterieures ä
1790. C6tes-du-Nord. Archives civiles. Ser. A— E, St.-Brieuc 1866.
IV. Specialgeschichte. 67
Bmcke: Annales (seit 1852: Memoires) de la societ^ archeologique et historique
des C6tes-du-Nord, St.-Brieuc, 1842—1884.
Coucy s. Guines.
Coadrie.
Drucke: Cartulaire de Coudrie, 61 Urkunden von 1130—1254, in: Archives
histor. du Poitau, 2, 149, 62 Urkunden von 1130—1232.
Conlong^ s. Aubigne.
Conr-Dieu.
Handschr.: Ueber Abschriften des verlorenen Cartulars der Abtei vgl. Delisle,
Philippe-Auguste 538.
Drucke: Jarry, Histoire de l'abbaye de la Cour-Dieu, Diocese d'Orleans, Or-
leans 1864, mit 43 Urkunden.
Cour-Notre-Dame.
Handschr.: Cartulaire du prieure de la Cour-Notre-Dame pres Michery, 324
Urkunden von 1220 — 1495, in Auxerre.
Couronne.
Handschr.: Cartulaire (avec Copie) de l'abbaye de la Couronne, 40 Urkunden
von 1118 — 1503, in Augouleme.
Drucke: Chartes Saintongeaises de l'abbaye de la Couronne, 146 Urkunden
von 1116—1473, in: Archives histor. de la Saintonge 7, 17.
Castaigne, Chronique latine de l'abbaye de la Couronne, Paris 1864, mit
Urkunden.
Conrtenai.
Drucke: J, Du Bouchet, Histoire genealogique de la maison royale de Cour-
tenay, Paris 1661, mit Urkunden von 1165 — 1616.
Courth^zon.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Courthezon, von 1117—1781, in Avignon.
Coutances.
Handschr.: Cartulaire (livre noir) du chapitre de Coutances, in Coutances,
Bischöfl. Archiv; Inhaltsverzeichnisse von zwei verlorenen Cartularien, ebenda.
Pouille du diocese de Coutances von 1335, in Paris, lat. 5200; ein älteres
von 1251 ist im Livre noir enthalten.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Constantiensis, 48 Urkunden von 836—1588,
in: Gallia chrisr. 11, Instr. 217.
Couture.
Handschr.: Cartu laire de l'abbaye de la Couture, saec. 14, in Le Mans, Bibliothek.
Drucke: Cartulaire des abbayes de St.-Pierre de la Couture et de St.-Pierre
de Solesmes, Le Mans 1881, 499 Urkunden von 595—1875.
Craon«
Handschr.: Cartulaire du prieure conventuel de St.-Clement, ä Craon, 233 Ur-
kunden von 1040 — 1657, in Mayenne.
68 III. Frankreich.
Drucke: Tresor de chartes, Craon, 13 Regesten von 1204—1392, in: Marche-
gay, Archives d'Anjou 2, 220.
Crecy.
Drucke: Crecy, Urkunden und Regesten von 1194 — 1767, in: Thierry, Recueil
de monum, ined. 4, 605.
Crespi-en-Talois.
Handschr«: Auszüge aus den Archiven in Paris, St. -Germ. lat. 1066, und Grenier.
St.- Crespin-en-Chaie.
Handschr.: Cartular der Abtei, saec. 13, in Paris, Notre-Dame 243.
Crespieres s. Tiverny.
Cressy.
Handschr.: Cartulaire pour Cressy, du doyenne de Longueville, 62 Urkunden
von 1235—1472, und 52 Urkunden von 1235—1422, in Ronen.
Crotade.
Handschr.: Titres relatifs a la Crotade, 75 Urkunden von 1481 — 1645, in
Rodez.
Creuse.
Drucke: L. Duval, Chartes communales et franchises locales du departement
de la Creuse, Paris s. a.
Crisenon.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Crisenon 1291, in Paris, lat. 9885.
Ste.-Croix-St.-Ouen.
Handschr.: Cartulaire de l'eglise Ste.-Croix-St.-Ouen, 180 Urkunden von
1340—1632, in Ronen.
Croix-St.-Leufroy.
Drucke: Necrologium Crucis S. Leufredi, Au.szüge in: Bouquet, Recueil 23, 470.
Crotoy.
Drucke: Crotoy, Mayoc, Urkunden und Regesten von 1285—1369, in: Thierry,
Recueil d. monum. ined. 4, 677.
Cubas.
Handschr.: Cartulaire du prieure du Cubas, diocese de Perigueux, dit livre
jaune, 48 Urkunden von 1271—1629, in Angers.
Culmont.
Handschr.: Cartulaire de Culmont, 80 Urkunden von 1298 — 1662, in Chaumont.
St.-Cybard-les-Angouleme.
Handschr.: Cartulaires de l'abbaye de St.-Cybard, in Angouleme.
IV. Specialgeschichte. 69
D.
Daizy.
Handschr.: Titres du prieure de Daizy, saec. 16, in Paris, Cartul. 32, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 331.
St.-Daniien.
Dracke: Gartulaire du prieure rural de St.-Damien, 26 Urkunden von 966 —
1554, hinter: M Giraud, Histoire du prieure de St.-Damien, in; Bulletin
de la soc. d. sciences du depart. du Var, T. 17.
Dainmartin.
Dmcke: Delisle, Recherches sur les comtes de Dammartin au 13 siecle, in:
Meraoires de la soc. d. antiq. de France 31, 189, mit Regesten und Urkun-
den von 1224—1298.
Dampierre.
Hamlschr.: Vgl. Trapp es.
Drucke: Chart es de depart et de retour des comtes de Dampierre-en-Astenois,
20 Urkunden von 1202—1234, in: Archives de l'Orient latin. 2, Docum. 184.
Darirone.
Handschr.: Fragmenta prioratus S. Mariae Magdalenae de Darirone, saec. 14,
in Paris, lat. 5288, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 331.
Danphin^.
Handsckr.: Dauphine, Documents pour servir ä Thistoire de ce pays: Grenoble,
Avignon, Orange, in: Cabinet histor. 20, Catal. 80.
Inventaire de titres et pieces du tresor des chartes pour servir ä l'histoire
du Dauphine, ebenda 4, Catal. 103 f.
Chevalier et Lacroix, Inventaire des archives dauphinoises de M. Morin-
Pons, Lyon 1878.
C. ü. J. Chevalier, Inventaire des archives des Dauphins k St. -Andre de
Grenoble en 1277, Paris 1867, nebst Appendix, in: Documents sur le Dau-
phine T. 1.
Derselbe, Notice sur un cartulaire des Dauphins de Viennois en partie inedit,
Grenoble 1867, aus: Bulletin de TAcad. delphinale, 1867.
Derselbe, Inventaire des archives des Dauphins de Viennois ä St.- Andre de
Grenoble en 1346, Paris 1871.
Cartulaire des Dauphins, saec. 15, in Paris, lat. 9908.
Drucke: Revue du Dauphine et du Vivarais, V. 1 — 5, Vienne 1877 — 1881.
C. U. J. Chevalier, Academie Delphinale. Documents inedits relatifs au
Dauphine, V. 1—10, Grenoble 1865-1872.
C. U. J. Chevalier et A. Lacroix, Inventaire des archives Dauphinoises.
Dossiers genealogiques A — C, Lyon 1878, 1150 Regesten.
C. ü. J. Chevalier, Collection des cartulaires Dauphinois T. 1 — 6, Lyon 1869.
C. Chorier, Histoire du Dauphine, Grenoble 1661, mit Urkunden.
C U. J. Chevalier, Choix de documents historiques inedits sur le Dauphine,
70 III. Frankreich.
Lyon 1874, 110 Nummern von 1248 — 1483, in: Üocuraents ined. sur le
Dauphine T. 7.
Ordonnances des rois de France et autres princes souverains relatives au
Dauphine, precedes d'un catalogue des registres de Tancienne chambre des
comptes de cette province, ebenda T. 6.
M. Chevalier, Documents relatifs aux representations theätrales du Dauphine,
1484 — 1585, in: Bulletin d'histoire ecclesiastique 1884, Juli f.
Prudhomme, Notes et documents sur les juifs du Dauphine, in: Revue d.
etudes juives 1884, Nr. 18.
Dax.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Aquensem spectantia, 6 Urkunden von
1151—1472, in: Gallia Christ. 1, Instr. 173.
Tamigey et Larroque, Documents inedits sur la ville de Dax, Briefe von
1470 — 1751, in: Revue des Basses-Pyrenees T. 1.
St.-Denis de France.
Handschr.: Cartularium S. Dionysii, saec. 13, in Paris, Nouv. acquis. 326,
vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 8, 203.
Cartularium S. Dionysii in Francia, ebenda 5415; Bouhier 41, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 8, 285; 331.
Cartulare S. Dionysii, ebenda, S. Genev. E. 24.
Ancien cartulaire des privileges de l'abbaye de St.-Denis, c. 130 Urkunden,
ebenda, Archiv LL, 1156.
Denombrement des benefices de Texemption de St.-Denys, saec. 17, ebenda
lat. 5218, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8. 331.
Cartulaire de l'office des charites de St.-Denis, 74 Urkunden von 1163
— 1277, ebenda, Archiv, nat. LL, 1159.
Cartulaires de Faumonerie , 66 Urkunden von 1111—1285, und 109 Urkun-
den von 1111—1284, ebenda, LL, 1173—1176.
Cartulaire de l'abbaye de St.-Denis, 933 Urkunden von 636—1321, in Ver-
sailles.
Actes de foi et hommages de l'abbaye de St.-Denys, 327 Urkunden von 1195
— 1677, ebenda.
Cartulaire blanc de St.-Denys, 2421 Urkunden von 631 — 1299, in Paris,
Arch. nat. LL, 1157; 1158.
Cartulaire de la chantrerie, 43 Urkunden von 1219—1277, ebenda, LL, 1163.
Cartulaire du Grand Prieur de St.-Denys, 61 Urkunden von 1193—1296,
ebenda, LL, 1168.
Cartulaire de la chambrerie , saec. 14, ebenda LL, 1172,
Cartulaire de la fondation de Charles V, ebenda, LL, 1177.
Cartulaires des Offices claustraux, ebenda, LL, 1178 — 1180.
Cartulaire de 1334 ä 1488, ebenda, LL, 1182.
Cartulaire du chapitre St.-Paul, saec. 17, ebenda, LL, 666.
Vgl. Beaurain, Ruel und Trappes.
Drucke: F. J. Doublet, Histoire de l'abbaye de St.-Denys en France, contenant
les antiquites d'icelle, les fondations, prerogatives et privileges etc., T. 1. 2,
Paris 1625, mit Urkunden.
IV. Specialgeschichte. 71
Felibien, Histoire de labbaye royale de St.-Denys, Paris 1706, mit Urkunden
von c. 620—1692 und Necrologium, CCVII.
Die päpstlichen Privilegien von S. Denis von Paris und S. Martin von Tours,
in: von Pflugs-Harttung, Diplom.-histor. Forschungen 70.
Abbatia S. Dionysii, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 964.
St-Denis (Vaux).
Drucke: Documents concernant le prieure de St.-Denis en Vaux, 11 Urkunden
von 1109—1232, in: Archives histor. du Poitou 7, 345.
Dervy.
Drucke: Walteri abbatis Dervensis epistolae, edited by C. Messiter, Lon-
don 1850, Caxton Society, 63 Briefe.
D^sert.
Handschr.: Cartulaire du prieure du Desert, 114 Urkunden von 1135—1495,
in Evreux.
St.-Desir (Lisieux).
Handschr.: Abbayc de Notre-Dame de St. Desir (Diocese de Lisieux), Ver-
zeichniss der Urkunden, in: Memoires de la soc. d. antiq. de Norman die
1, 246.
Die.
Handschr.: Cartulaire de Teglise de Die, saec. 13, in Paris, lat. 18356.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Diensis, 24 Urkunden von 983 — 1491, in:
Gallia christ. 16, Instr. 185.
C. U. J. Chevalier, Les cartulaires de Teglise et de la ville de Die, 33 Ur-
kunden von 1145—1238 und 21 Urkunden von 1217 — 1441, in: Acad.
Delphin. 2, 1.
Derselbe, Notice sur les cartulaires de l'eglise de la ville de Die, Gre-
noble 1869.
Varia de Hugone episcopo Diensi et archiepiscopo Lugdunensi, in Baluze,
Miscell. II, 3, 53.
Vgl. Valence und Vienne.
St.-Di^.
Drucke: Sommier, Histoire de Teglise de St. Diez, St. Diez 1720, mit Ur-
kunden.
Dieppe.
Handschr.: Coutumes et droits de la ville de Dieppe, 380 Urkunden von 1197
— 1364, nebst Abschrift, in Ronen.
Digrne.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Diuiensem pertinentia, 2 Urkunden von
1180 und 1184, in Gallia christ. 3, Instr. 187.
Dijon.
Handschr.: Notice sur la bibliothcque de la ville et les archives communales
de Dijon, in: Cabinet histor. 1, Catal. 231.
72 ni. Frankreich.
1 nventaire-sommaire des archives departementales, Cote-d'Or, Archives civiles,
Ser. C, Bureau des finances de Dijon, T. 1. 2, Dijon 1883.
Cartulaire de Dijon, in Paris, Cartul. 15; 24; 25; vgl. Arciiiv d. Gesellsch.
8, 331; andere ebenda, lat. 4654; 4765; 4766; 9871; 9872; 9873; Archiv
KK, 1109.
Collection des chartes etc. enregistres par la chambre des comptes de Dijon,
V. 1—70, 16884 Nummern von 1386—1790, in Dijon.
Grand cartulaire de la chambre des comptes de Dijon, 667 Urkunden von
1183—1460, ebenda.
Cartul are urbis Divionensis, ebenda 446 — 448, vgl. Archiv d. Gesellsch.
7, 217.
Cartulare urbis Divionensis, saec. 15, in Montpellier 383; 386, vgl. ebenda
7, 205.
Cartulaire de la ville de Dijon, 60 Urkunden von 1187 — 1451, in Paris.
Cinq cartulaires de l'abbaye de St.- Benigne de Dijon, in Dijon, vgl. Ar-
chiv d. Gesellsch. 7, 215.
Cartulare S. Benigni Divionense, in Paris, Bouhier 42; 45, vgl. ebenda
8, 285.
Cartul arium S. Benigni Divionensis, ebenda St.-Germ. 1004.
Martyrologium et necrologium ecclesiae S. Benigni Divionensis, saec. 13 — 14,
in Troyes, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 219.
Note sur un rouleau des morts de St. -Benigne de Dijon, in: Bibliotheque
de l'ecole d. chart. 18, 153.
Excerpta ex duobus necrologiis S. Benigni, und Diplomata chronici Benig-
niani, in Brüssel 8053 f.
Cartulaire et obituaires des Carmes de Dijon, Vol. 1 — 4, in Dijon.
Collection et copies de titres de la commanderie de la Madeleine de Dijon,
in Dijon.
Cartularium S, Stephani Divionensis, in Paris, Bouhier 40, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 8, 285.
Cartulaires V. 1—5 (und Copien V. 1—8) du chapitre cathedral de St.-
Etienne de Dijon, in Dijon.
Cartulaire des Chartreux de la Ste.-Trinite de Dijon, ebenda.
Cartulaire' des Dominicains de Dijon, 157 Urkunden von 1227 — 1285,
ebenda.
Necrologus capellae ducis Divionensis, saec. 13, in Dijon 375, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 7, 216.
Cartulaires du chapitre de la Ste.-Chapelle de Dijon, ebenda.
Cartularium capellae ducis Burgundiae Divioni fundatae, in Paris, Bou-
hier 47, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 285, und lat. 9868.
Cartulaire de la confrerie des tanneurs de Dijon, 11 Urkunden von 1282 —
1403, in Dijon.
Drucke: Analecta Divionensia, Documents inedits pour servir ä l'histoire de
France et particulierement ä celle de Bourgogne, tires des archives et de
la bibliotheque de Dijon, T. 1—10, Dijon 1864—1878.
J. Garnier, Cartulaire de l'abbaye de St.-Benigne de Dijon, 114 Urkunden,
in: Memoires presentes par divers savants ä l'acad. d. inscriptions, ser. 2, 2, 1.
IV. Specialgeschichte. 73
Derselbe, Correspondances de la mairie de Dijon extraits des archives de
cette ville T. 1—3, Dijon 1868—1870, 962 Briefe von 1394—1787, in:
Analecta Divionensia T. 6—8.
U. Robert, Deux chartes relatifs aux juifs de Dijon, von 1244 und 1264,
in: Revue des etudes juives 14, 1883.
Dilo.
Handschr.: Recueil de chartes de Tabbaye de Dilo, 16 Urkunden von 1151 -
1576, in Auxerre.
Dinan.
Drucke: Chartes du prieure de St.-Malo de Dinan, in: Geslin et Barthelemy,
Anciens eveches de Bretagne 4, 389.
Dol.
Handschr.: Cartulaire du chapitre episcopal de Dol, 32 Urkunden von 874—
1583, in Rennes.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Dolensis, 9 Urkunden von 1094 — 1474, in:
Gallia Christ. 14, Instr. 245.
Acta varia in causa Dolensis episcopatus, in: Martene u. Durand, Thesaurus
novus 3, 849.
Le regaire de Dol et la baronnie de Combour, mit 8 Urkunden von 1218—
1401, in: Bulletin de la soc. archeol. d. depart. d'llle-et-Vilaine 2, 150.
Etat du revenu de l'eveche de Dol en 1459, in: Bulletin de la soc. archeol.
de Nantes 12, 127.
Dole.
Handschr.: Cartulaire de Teglise collegiale de Dole, 100 Urkunden von
1277—1466, in Lons-le-Saunier.
Drucke: Person, Recherches sur la ville de Dole, Dole 1812, mit Urkunden.
Dombes.
Drucke: V. Smith, Bibliotheca Dumbensis, ou recueil de chartes, titres, docu-
ments relatifs ä l'histoire de Dombes, Trevoux 1864.
M. C. Guigue, Documents inedits pour servir k l'histoire de Dombes, Tre-
voux 1868, 219 Urkunden von 940—1398, in: Aubret, Uistoire de Dom-
bes, V. 4.
Vgl. Lyonnais.
Dome.
Drucke: J. B. Lacroix, Documents historiques sur la ville de Dome (Dordogne),
Paris 1836.
Domene.
Handschr.: A. de Terrebasse, Notice sur le cartulaire de Domene, Gre-
noble s. a.
Derselbe, Note sur le cartulaire de Domene, Lyon 1860.
Copies du Cartulaire de Domene, saec. 18, in Paris, lat. 17102; 17729.
74 ni. Frankreich.
Drucke: Ch. de Monteynard, Cartulare monasterii beatorum Petri et Pauli
de Doinina Cluniacensis ordinis, Lugduni 1859, Urkunden von 1027 — 1233.
Domfront.
Drucke: F. Liard, Histoire de Domfront, ou recueil de nombreux documents
sur Domfront depuis son origine jusqu'ä nos jours, Paris 1863.
Dommartin.
Handschr.: Abschrift eines alten Cartulars, in Paris, Colbert 161.
Güterverzeichniss von Dommartin (Pas-de-Calais), saec. 13 — 14, in Paris,
Nouv. acquis. 273, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 8, 202.
Domremy s. Greux.
Dordogne.
Handschr.: Departement de la Dordogne, Rapports, in: Champollion-Figeac,
Docum. histor. ined. 1, 96.
Donbs.
Handschr.: Duvernois, Rapport sur l'etat general des archives du departement
du Doubs, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 124.
Inventaire-sommaire des archives departementales , Doubs, Archives civi-
les, Ser. B. Chambre des comptes de Franche-Comte, T. 1, Besan^on 1883.
Doudeville.
Handschr.: Simon, Inventaire des archives de doyenne de Doudeville, Ronen 1857.
Donzens.
Handschr.: Cartulaire de la commanderie des Templiers de Douzens, 143 Ur-
kunden von 1102—1182, und 80 Urkunden von 1135—1182, in Toulouse.
Donllens.
Drucke: Doullens, Urkunden und Regesten von 1202 — 1665, in: Thierry,
Recueil d. monum. ined. 4, 619.
Dreux.
Handschr.: H. Merlet, Analyse des archives communales de la ville de Dreux,
Chartres 1875.
Gartularium S. Stephani de Drocis, saec. 14, in Paris, Cartul. 57, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 335.
Drucke: A. Du Chesne, Histoire genealogique de la maison de Dreux, de
Barleduc, de Luxembourg et de Limbourg, du Plessis, de Richelieu, de
Broyes et de Chäteauvillain, Paris 1621.
Philippi-Lemaitre, Documents historiques et pieces justificatives de l'histoire
de Dreux, Dreux et Ronen 1850.
E. Lefevre, Documents historiques sur le comte et la ville de Dreux, Chart-
res 1859, aus: Annuaire d'Eure-et-Loire, 1859.
Drome.
Handschr.: Inventaire sommaire des archives departementales anterieures ä
1790, Archives civiles, Ser. A— E, Valence 1865—1872.
IV. Specialgeschichte. 75
Drucke: Bulletin de la societö departementale d'archeologie et de statistique
de la Drome, T. 1—17, Valence 1866—1882, mit zahlreichen Regesten, Ur-
kunden und Rechnungen.
Dngrny s. Garches.
Don.
Handschr.: Cartulaire des fiefs de la chätellenie de Dun, 1280 — 1574, Abschrift
in Paris, Archiv KK, 1182.
Dnnois s. Marmoutier-lez-Tours.
Dnrboii.
Dracke: Documents sur la chartreuse de Durbon, 5 Urkunden von 1169—1206,
in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 15, 435.
E.
Ean.
Handschr«: Cartulaire de Tabbaye de l'Eau (orig. Pontoison), 154 Urkunden
von 1225—1672, in Chartres.
Eannes.
Uaudschr.: Cartulaire de Tabbaye d'Eaunes, saec. 12, in Paris, lat. 11012.
Echarlis.
Handschr.: Urkundensammlung der Abtei Echarlis, in Paris, Gaignieres 203.
EcoqaeneauYille.
Handschr«: Plusieurs lettres de recettes en la paroisse d'Ecoqueneauville,
27 Urkunden von 1302—1420, in St.-L6.
£couges.
Drucke: Cartulaire de Tancienne chartreuse des Ecouges, diocese de Grenoble,
71 Urkunden von 1104—1464, in: Acad. Delphin. 1, 83.
£lan.
Handschr.: Urkunden der Abtei Elan, in Mezieres, vgl. Champollion Figeac,
Docum. histor. ined. 1, 381.
Eine«
Drucke: Instrumenta ecclesiae Helenensis, 21 Urkunden von 821 — 1517, in:
Gallia christ. 6, Instr. 473.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de St.-Eloi, 140 Urkunden von 1114—1423,
in Paris.
Embnm.
Dracke: Instrumenta ad ecclesiam Ebredunensem spectantia, 10 Urkunden
von 1056—1193, in: Gallia christ. 3, Instr. 177.
76 III. Frankreich.
Entraigne.
Haudsclir.: Cartulaire du prieure d'Entraigue, von 1362—1780, in Avignon.
Envermea.
Haudschr.: Abschrift des verlorenen Cartulars von Houard, in Paris, Car-
tul. 16, vgl. Delisle, Philippe- Auguste 539.
Eperlecques.
Drucke: IL de Laplace, Eperlecques, mit Urkunden von 1328 — 1790, in:
Memoires de la soc. d. antiq. de la Morinie 14, 1.
Epernay.
Drucke: Nicaise, Epernay et l'abbaye St.-Martin de cette ville, T. 1, 2, Chalons-
sur-Marne 1869, mit Urkunden.
Epinal.
Haudschr.: Cartulaire d'Epinal, 162 Urkunden von 1212—1601, in Nanzig.
Epoisses.
Haudschr.: Cartulaire du prieure d'Epoisses, 67 Urkunden von 1189—1659,
in Dijon.
Erguies.
Drucke: Ergnies, 2 Urkunden von 1210 und 1309, in: Thierry, Recueil d.
monura. ined. 4, 649.
Esmaus.
Haudschr.: Cartulaire d'Esmans, saec. 14, in Paris, Archiv LL, 1064.
Espiers.
Haudschr.: Seigneurie d'Espiers et Parnay (zu Poitiers, Kathedrale), 87 Ur-
kunden von 1488 — 1784, in Poitiers.
Esserens.
Haudschr.: Cartulaire du prieure St.-Leu d'Esserens, diocese de Beauvais,
in Paris, Baluze 46.
Estaiu.
Haudschr.: Cartulaire d'Estain et de Moranville, 135 Urkunden von 1250 —
1587, in Nanzig.
Esterps.
Haudschr.: G. Babinet de Rencogne, Notice et dissertation sur un fragment
du cartulaire de Fabbaye de TEsterps, in: Bulletin de la soc. archeol. de
la Charente, ser. 3, 4, 47.
Estree.
Haudschr.: Privileges de l'abbaye de TEstree, 197 Urkunden von 1147— 1483,
in Evreux.
IV. Specialgeschichte. 77
£taiii.
Handschr.: Cartulaire de la chätellenie d'Etain, 8G Urkunden von 1250—1597,
in Virten.
£tainpes.
Dmcke: B. Fl eure au, Les antiquitez de la ville et du duche d'Ktampes,
Paris 1683, mit Urkunden.
St-J^tienue-de- Caen.
Handschr.: Abbaye de St.-Etienne-de-Caen, Verzeichniss der Urkunden, in:
Memoires de la sog. d. antiq. de Normandie 4, 268.
St«-£tieiiiie des Tanx.
Handschr.: Cartularium S. Stephani de Vallibus, saec. 13, in Paris, Cartul.
54; saec. 18, ebenda, Clairamb., Mel. 519.
Drucke: Cartulaire de Tabbaye de St.-Etienne des Vaux, von 1075—1270,
in: Grasilier, Cartulaires inedits de la Saintonge, T. 1.
Etival.
Handschr.: Necrologium von Etival, saec. 13, in Paris, Nouv. acquis. 298, vgl.
N. Archiv d. Gesellsch. 8, 203.
£ton.
Handschr.: Cartulaire d'Eton, Marly et Monsson, 283 Urkunden von 1259 —
1579, in Virten.
• Ea.
Handschr.: Cartae de communione Augeusi, Baec. 16, in Paris, St.-Germ. 1088,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 329; Delisle 540.
Cartulaire du comte d'Eu, saec. 13, ebenda, lat. 13904.
Le Roux de Lincy, Notice sur le livre rouge conserve aux archives de la
mairie de la ville d'Eu, extrait de la Revue fran<j. et etrang., Paris s. a.
Documents pour servir k l'histoire de la ville d'Eu, in: Cabinet histor. 21,
Catal. 186; 234.
£ure-et-Loir.
Handschr.: Inventaire somrnaire des archives departemeutales Eure-de-Loir.
Archives civiles. Ser. A— D, T. 1, Chartres 1863; Ser. E, Suppl. T. 3, ebenda
1871; T. 4-5, ebenda 1877—1882.
Dmcke: Memoires de la societe archeologique d'Eure-de-Loir, T. 1—7, Char-
tres 1856—1882.
^yaux.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye Evaux, von 1130—1761, in Virten.
£vrenx.
Handschr.: Cartulaire de Teveche d'Evreux, u47 Urkunden von 1218—1317,
in Evreux.
Copies de chartes des comtes et eveques d'Evreux, saec. 12—13, in Auxerre.
78 III- Frankreich.
Collectio cartarum ad ecclesiam Ebroicensem pertinentium, von 1254 — 1591,
in Paris, 5261 A, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 331.
Cartulaires du chapitre episcopal de Notre-Dame d'Evreux, von 1153 — 1455,
in Evreux.
La teneur des chartes des chapelles fondees en l'eglise de Notre-Dame d'Evreux,
256 Urkunden von 1248—1435, ebenda.
Cartulaire de l'abbaye de St.-Taurin d'Evreux, 528 Urkunden von 1195 —
1532, ebenda.
Petit cartulaire de St.-Taurin, 242 Urkunden von 1154—1291, ebenda.
Registre contenant les titres de l'office de sacristain, 91 Urkunden von 1202
—1507, ebenda.
Cartulaire de la leproserie de St. Nicolas, ebenda, Hotel-Dieu.
Necrologium von Evreux, saec. 12, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 376.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Ebroicensis, 25 Urkunden von 1042— 1661, in:
Gallia christ. 11, Instr. 123.
Benet, Entree de Charles VIII ä Evreux, 1485, documents, in: Bulletin de
la soc. de l'hist. de Normandie 1881—1882.
Obituarium ecclesiae Ebroicensis, Auszüge in: Bouquet, Recueil 23, 460.
St. Evroul d'Oüche.
Handschr.: Cartularinm S. Ebrulfi, in Paris, Cartul. 166, vgl. Archiv d. Ge-
sellschaft 8, 331; ein anderes ebenda, lat. 11057.
Drucke: Abbatia S. Ebrulfi apud Uticam, 5 Urkunden, in: Monasticon angl.
2, 1661, 966.
#
F.
Faremoutier.
Haudschr.: Cartularium abbatiae de Faremonasterio , saec. 13, in Middlehill,
Phill. 9535, vgl. Archiv d. Gesellsch. 9, 502.
Farges-en-Septanic s. Avor.
Faverney.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Faverny, von 767 — 1786, in Vesoul.
Copie du cartulaire de Faverney, saec. 18, in Paris, Moreau 871.
Drucke: J. Finot, Les franchises municipales du bourg de Favernay, von 1260 —
1654, in: Bulletin de la soc. d'agriculture de Haute-Saone 1880.
Fecamp.
Handschr.: Cartulaire de Fabbaye de Fecamp, 304 Urkunden von 1114—1320,
in Ronen.
Cartularium de Fecamp, Cod. Cheltenham 21189, vgl. N. Archiv d. Gesell-
schaft 4, 607.
Temporalia abbatiae de Fiscampo, anno 1291, in London, Harl. 60.
Ueber Auszüge verlorener Cartularien vgl. Delisle, Philippe-Auguste 540.
Drucke: Abbatia de Fiscampe, 2 Urkunden, in: Monasticon. angl. 2, 1661, 971.
Anciens inventaires du tresor de l'abbaye de Fecamp, in: Bibliotheque de
l'ecole d. chart. 20, 153; 399.
IV. Specialgeschichte. 79
Fenonilles.
Dmcke: Belhomrae, Recueil d'actes inedits concernant des comraunautes de
Fenouilles et Gagnae, in: Memoires de la sog. archeol. du Midi de la France
3, 337.
F^pin.
Handsclir.: Recueil de chartes pour les villes de Fepin, Fumay et Kevin,
30 Urkunden von 722—1729. in Mezieres.
Fert^.
Handschr«: Donation s diverses de Tabbaye de La Ferte, in Mäcon.
Feryaques.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de Fervaques, 160 Urkunden von 1148—
1768, in Laon.
Cartularium monasterii Fervaquensis , saec. 13, in Paris, Cartul. 129, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 331.
Feugerolles.
Drucke: Tectoire-Lafayette et V. Durand, Archives du chäteau de Feuge-
rolles, St.-Etienne 1882.
Ste.-Fide.
Drucke: Necrologium prioratus Longae Villae, Auszüge, in: Bouquet, Recueil
23, 432.
Fieflfes.
Handschr«: Cartulaire des Chevaliers de S.Jean de Jerusalem de la comman-
derie de Fieffes, saec. 15, Middlehill, Phill. 4372, vgl. Archiv d. Gesellsch.
8, 766.
Cartulaire de la commanderie de Fieffes, 1174 — 1514, in Paris, Archiv S,
5533.
Figeac
Handschr.: Chaudruc de Crazannes, Notice des chartes de la ville de Figeac,
in: Champollion -Figeac, Docum. histor. ined. 1, 312.
Mardaud, Rapport sur les archives de la ville de Figeac, von 1214—1718,
ebenda 3, 55.
Le Quercy-Figeac, Docuraents pour servir k Thistoire de la province et
de la ville de Figeac en particulier, in : Cabinet histor. 14, Catal. 15.
Documents pour servir ä Thistoire de Figeac et du prieure du Föns, ebenda
14, Catal. 37; vgl. 5, 15.
FlaTigrny.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Flavigny, 198 Urkunden von 1227—
1664, in Dijon.
Copie du cartulaire de Flavigny, saec. 17, in Paris, lat. 17720.
Dmcke: Necrologium Flaviniacense, Auszüge in: Mabillon, Acta Sanctor.
3, 693.
gQ ITI. Frankreich.
Fleury.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de St.-Benoit de Fleury, V. 1—7, von 977
—1696, in Orleans.
Yier Abschriften, vgl. Delisle 541.
Drucke; J. a Bosco, Floriacensis vetus bibliotheca, Lugdun. 1605, mit Ur-
kunden.
Necrologium Floriacense, in: Martene, Collectio ampliss. 6, 650.
Florel.
Handschr.: Registre des fieux de St.-Florel, 18 Urkunden von 1315 — 1479,
in St. -L6.
St.-Florent.
Handschr.: Cartularium S. Florentii Salmuriensis, saec. 11, in Middlehill,
Phill. 70, vgl. Archiv d. Gesellsch. 9, 448; Bibliotheque de Tecole de chart.
16, 127.
Abbaye de St.-Florent de Saumur; Codex vetustarum donationum albus nun-
cupatus, 225 Urkunden von 717 — 1120, in Angers.
Codex argenteus, 170 Urkunden von 824 — 1170, ebenda.
Codex rubeus, 184 Urkunden von 824 — 1258, ebenda.
Privileges de l'abbaye St.-Florent de Saumur pour St.-Florent-le-Vieil prin-
cipalement, 6 Urkunden von 824 — 1004, ebenda.
Drucke: Les prieures anglais de St.-Florent pres Saumur, 33 Urkunden von
1122 — 1251, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 40, 154.
P. Marchegay, Chartes de St.-Florent de Saumur concernant l'Angoumois,
in: Bulletin de la soc. archeol. de la Gharente 1877.
Derselbe, Chartes et autres titres du monastere de St.-Florent pres Saumur,
concernant l'Ile de France de 1070 ä 1220, 21 Urkunden, in: Memoires de
la soc. histor. de Paris 5, 132, separat: Nogent-le-Rotrou 1879.
Chartes mancelles de Tabbaye de St.-Florent, pres Saumur (848 — 1200), Ma-
mers 1878.
P. Marchegay, Chartes nantaises du monastere de St.-Florent, pres Saumur,
de 1070 environ ä 1186, Nantes 1878.
Derselbe, Chartes normands de l'abbaye de St.-Florent, pres Saumur, de
710—1200, in: Memoires de la soc. d. antiq. de Normandie 30, 663.
Derselbe, Chartes poitevines de l'abbaye de St.-Florent pres Saumur, 99
Urkunden von c. 866 — c. 1140, in: Archives histor. du Poitou 2, 1.
Le livre noire de St.-Florent de Saumur, 167 Regesten von 824 — 1159, in:
Marchegay, Archives d'Anjou 1, 227.
Vgl. St.-Gondon.
St.-Florent-le-Vieil s. St.-Florent.
St.-Flour.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam S. Flori spectantia, 31 Urkunden von 905
—1309, in: Gallia Christ. 2, Instr. 130.
Ste.-Foi.
Handschr.: Cartulaire de Ste.-Foy, saec. 12, in Paris, Cartul. 38, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 8, 331.
IV. Specialgeschichte. 81
Ste.-Foi-de-Peyroli^re.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Ste.-Foi-de-Peyrolieres, 84 Urkunden
von 1154—1644, in Toulouse.
Foicy.
Handschr.: Cartulaire de prieure de Foicy, 125 Urkunden von 1154 — 1542,
in Troyes.
Foigrny.
Handschr.: Polypticura monasterii Fusniacensis von 1122 — 1300, in Paris,
Notre-Dame 241, vgl. Archiv d. Geselisch. 8, 301.
Cartulaire de l'abbaye de Foigny, saec. 12, ebenda, lat. 18374.
Dmcke: J. de Lancy, Historia Fusniacensis coenobii, Bono Fönte 1670, mit
Urkunden.
Foix.
Handschr.: Cartulaires du comte de Foix, von 1128—1536, in Pau.
Kgl. Bo urminges.
FolUgny.
Handschr.: Lemaistre, Manuscrits dans le presbytere de Folligny, in; Cham-
pollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 349.
FoDS s. Figeac.
Fontaine, Basse-.
Drucke: Lalore, Cartulaire de Tabbaye de Basse-Fontaine, Paris 1878, 119
Urkunden von 1143—1297, in: Collection d. princ. cartul. de Troyes, T. 3.
Fontaine-Daniel.
Handsclir.: Cartularium monasterii Fontis-Danielis, in Paris 5475, vgl. Archiv
d. Geselisch. 8, 331.
Fontaine-les-Xonnes.
Handsclir.: Cartulaire de l'abbaye de Fontaine-les-Nonnes , 229 Urkunden,
von 1115—1706, in Melun.
Fontaines (Poitiers).
Drucke: Fontanae, Urkunden von 1050 — c. 1290, in: Marchegay, Cartulaires
du Bas-Poitou 87.
Fontenai (Bayeux).
Handsclir.: Abbaye de St.-Etienne de Fontenay, Verzeichniss der Urkunden,
in: Memoires de la soc. d. antiq. de Normandie 1, 361.
Cartulaires de l'abbaye de Fontenay, von 1143—1660, in Dijon.
Monumenta et chartae abbatiae Fontaneti, in Paris, Supplem. 1029, vgl.
Archiv d. Geselisch. 8. 331.
Drucke: Fontanense coenobium, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 973.
Uestcrk-} , Wegweiser. II. G
32 III- Frankreich.
Fontenai-le-Comte.
Handschr.: A. Bitton, Inventaire des titres de l'eglise de Notre-Dame de Fon-
tenay-le-Comte, Fontenay 1872.
Drucke: B. Fillon, Extraits des archives historiques de la ville de Fontenay-*
le-Comte, Urkunden von 1190 — 1678, in: Archives histor. du Poitou 1, 117.
Fontenai-le-Pesnel.
Handschr.: Prieure de Fontenay-le-Pesnel, Verzeichniss der Urkunden, in:
Memoires de la soc. d. antiq. de Normandie 1, 354.
Fontenean.
Handschr.: Redet, Table des manuscrits de D. Fonteneau conserves ä la bi-
bliotheque de Poitiers, T. 1. 2, Poitiers 1839—1855.
Fontenelles.
Handschr.: Cartularium monasterii Fontanellensis , in Paris 5425, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 8, 331.
Fontevraud.
Handschr.: P. de Fleury, Inventaire de quelques chartes concernant Phistoire
de l'abbaye de Fontevraud au commencement du douzieme siecle, Poitiers
1865, aus: Bulletin de la soc. d. antiq. de l'Ouest.
Pancarta et cartularium abbatissae et ordinis de l'abbaye de Fontevraud,
73 Urkunden von 1100—1135, in Angers.
Copie des lettres de la rente sur l'ile d'Oleron, 21 Urkunden von 1197 —
1397, ebenda.
Pro Anglia, 30 Urkunden von 1120—1395, ebenda.
Cartularium monasterii Fontis-Ebraldi (D. Poitiers), in Paris 5480, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 331.
Cartularium Fontis Ebraldi, saec. 12, in Middlehill, Phill. 67, vgl. ebenda
9, 498; Bibliotheque de Fecole d. chart. 16, 125.
Double des Privileges donnes aux religieuses de l'ordre de Fontevrault, 9 Ur-
kunden von 1479 — 1561, in Gueret.
Vgl. Montazais.
Drucke: Abbatia de Fonte-Ebraldi, 2 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 975.
J. de Mainferme, Clypeus Fontebraldensis , T. 1—3, Paris 1684—1692, mit
Urkunden.
Chartes de Fontevraud concernant l'Aunis et la Rochelle, von 1224—1250,
in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 19, 132; 321.
Fontjoncouse.
Drucke: Mouynes, Cartulaire de Fontjoncouse, 44 Urkunden und 48 Regesten,
in: Bulletin de la commission archeol. de Narbonne, T. 1, 1876.
Fontmorigny.
Handschr.: Cartulaire de Fontmorigny, 219 Urkunden von 1199—1269, in
Bourges.
IV. Specialgeschichte. 83
Foret en Poitou.
Handsclir.: Copie des archives de Foret, c. 200 Urkunden von 1406—1773, in
London, Addit. 17316.
Forez.
Handschr.: Depouillement du cartulaire du comte de Forez, in: Cabinet
histor: 6, Catal. 229.
J. Lullier, Inventaire des titres du comte de Forez fait en 1532, suivi d'un
appendice contenant plusieurs pieces inedites et des fragments de l'inven-
taire des titres de Forez dresse en 1473 par P. Gayard, publie par M.
Chaverondier, V. 1. 2, Roanne 1860.
Cartulaire du Forez, von 1158—1400, Abschrift in Paris, Archiv KK, 1113;
Bibl. lat. 12870.
Drucke: jR ecueil de memoires et de documents sur le Forez, publie par la
societe la Diana, St.-Etienne 1874.
P. d'A ssier de Valonches, Les fiefs du Forez d'apres le manuscrit de M.
Sonyer Du Lac, Lyon 1858.
De Charpin-Feugerolles, cartulaire des franc-fiefs du Forez (1090 — 1292),
Lyon 1882.
Vgl. Bourbon, Lyonnais und Mäconnais.
Foucarmont.
Handschr.: Inventaire des titres de l'abbaye de Foucarmont, von 1160 ab, in
Neufchatel (Seine-Inferieure).
Cartulaire de Tabbaye de Foucarmont, in Ronen, Bibl. Y, 86.
Abschrift desselben, in Paris, Nouv, acquis. lat. 248.
Fong.
Handschr.: Cartulaires de Foug, 24 Urkunden von 1239—1585, und 52 Ur-
kunden von 1213 — 1586, in Nanzig.
Fongeres.
Drucke: Documents inedits sur l'histoire de Bretagne. Chartes du prieure de
la Trinite de Fougeres, 15 Urkunden ohne chronologische Ordnung, in:
Bulletin archeol. de l'assoc. Bretonne 3, 2, 178; 326.
Franche-Comtö, s. Deutsches Reich, Burgund.
Fresnes.
Handschr.: Registres des contracts du prieure de St.-Aubin de Fresnes, 159
Urkunden von 1091 — 1428, in Evreux.
Fr^Jus.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Forujuliensem spectantia, 11 Urkunden von
1058—1309, in: Gallia Christ. 1, Instr. 82.
Friardel.
Handschr.: Prieure de St. Cyr de Friardel, Verzeichniss der Urkunden, in:
Memoires de la soc. d. antiq. de Normandie 1, 397.
6*
84 III- Frankreich.
Cartulaire du prieure de St.-Cyr de Friarclel, saec. 14, in Paris, Nouv. ac-
quisit., lat. 164.
Froimont.
Handschr.: Inventarium chartarum monasterii Frigidi Montis (d. Beauvais),
saec. 13, in Paris, Cartul. 126; vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 331.
Cartularium S. Mariae Frigidi Montis, ebenda, lat. 5471.
Fromont.
Handschr.: Cartulaire du prieure de St.-Fromont, 70 Urkunden von 1154 —
1348, in St.-L6.
Fumay s. Fepin.
G.
Gagnac s. Fenouilles.
Gaillac.
Handschr.: Inventaire-sommaire des archives communales anterieures ä 1790.
Ville de Gaillac, Albi 1873.
Galard.
Drucke: J. Nouiens, Documents historiques de la maison de Galard, T. 1—4,
Paris 1871—1876, von 1062—1805.
Gaillon.
Handschr.: Cartulaire de la chartreuse de Gaillon, 165 Urkunden von 1030 —
1718, in Evreux.
Drucke: A. De ville, Comptes et depenses de la construction du chäteau de
Gaillon, Paris 1850, mit Atlas.
Gamaches.
Drucke: Gamaches, Urkunden und Regesten von 1230 — 1425, in: Thierry,
Recueil d. monum. ined. 4, 694.
Gany.
Handschr.: Cartulaire des titres de Gany, Periers et Quevrerille, 1151 Ur-
kunden von 1253—1494, in Ronen.
Gap.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Vapincensem spectantia, 10 Urkunden von
950—1329, in: Gallia Christ. 1, Instr. 85.
P. Guillaume, Origine des Chevaliers de Malte et de la commanderie de
St.-Martin de Gap, d'apres un röle de donation du 12e siecle, in: Bulletin
d'histoire eccles. des dioceses de Valence, Gap, etc., T. 1.
Derselbe, Documents inedits relatifs ä la devotion de Louis XI envers
St.-Arnoux de Gap et au premier pelerinage de Charles VIII. ä Notre-Dame
d'Embrun, in: Bulletin d'histoire eccles. d. dioc. de Valence 1, Nr. 3.
IV. Specialgeschichte. 85
Garandi^re.
Drucke: Joubert, La seigneurie de La Garaudiere, dependance de Tabbaye de
la Roe, d'apres les documents inedits, 1216—1776, in: Revue histor. du
Maine 16, livr. 2.
Oarches.
Handschr.: Cartulaire de Garches, Dugny, Tilley e Gonesse, saec. 13, in Pa-
ris, Archiv LL, 1165.
Gard.
Handschr.: Inventaire-sommaire des archives departementales anterieures ä
1790, Gard. Archives civiles, Ser. C, Paris 18 65 ; Archives ecclesiastiques,
Ser. G, ebenda 1875.
Titres de labbaye du Gard, V. 1. 2, 371 Urkunden von 1154—1615, in Amiens.
Garde-en-Aryert.
Drucke: Chartes du prieure conventuel de Notre-Dame de la Garde en Arvert,
73 Urkunden von 1195—1343, in, Grasilier, Cartulaire de la Saintonge 1, 87.
Gamache.
Drucke: R. de TEstourbeillon, Documents pour servir a Thistoire des
seigneurs de la Gamache (15e et 16e siecles) in: Revue histor. de l'Ouest. 1,
Docum. 18.
Garonne, Haute-.
Handschr.: Departement de la Haute-Garonne, Rapports, in: Charapollion-Figeac
Docum. histor. ined. 1, 146.
Inventaire-sommaire des archives departementales anterieures a 1790. Haute-
Garonne. Archives civiles, Ser. A. B, Paris 1867.
Haute-Garonne. Notice surles archives departementales, in: Cabinet histor. 2,
Catal. 105.
E. Lapierre, Le fonds judiciaire des archives departementales de la Haute-
Garonne, in: Memoires de la soc. archeol. du midi de la France 10, 317.
Gascogne.
Handschr«: Th. Carte, Catalogue des rolles Gascons, Normands et Fran^ais,
conserves dans la Tour de Londres, V. 1, 2, Londres 1743, von 1241 — 1484.
Literae, chartae et tractatus Vasconiae et Aquitaniae, 299 Urkunden von,
1027—1325, in London. Cott., Jul. E. 1.
Drucke: Archives historiques de la Gascogne, fasc. 1—5, Paris et Auch 1883
—1884.
E. Cabie, Chartes et coutumes inedits de la Gascogne Toulousaine, Paris et
Auch 1884, von 1230—1288.
Vgl. Iberien, Vascongadas.
Gätinals«
Drucke: Morin, Histoire generale des pays du Gastinois, Paris 1630, mit Ur-
kunden.
85 III. Frankreich.
E. Michel, Monuments religieux, civiles et militaries du Gätinais (departement
du Loire et de Seine- et-Marne) depuis le lle jusqu'au 17 e siecles fasc. 1 — 4,
Lyon 1877—1878.
Oenesteuil en A.t6,
Handschr«: Li vre du droit de dime du prieure du Genesteuil en Aze, 65 Ur-
kunden von 1372 — 1725, in Mayenne.
Geneston.
Drucke: De la Nico liiere, Titres de l'abbaye de Geneston, eveche de Nantes,
33 Urkunden von 1189—1365, in: Bulletin de la soc. archeol. de Nantes
12, 141.
Genets s. Mont-St. -Michel.
Gerberoy.
Drucke: Pillet, Histoire du chäteau et de la ville de Gerberoy, Ronen 1679,
mit Urkunden.
St.-Germains-le8-Fos.
Drucke: L. Blancard, Les chartes de St.-Germain-les-Fos, Marseille 1878.
St.-Germain- en-Laie.
Handschr.: Cartulaire du prieure de St.-Germain-en-Laie ; saec. 16; in Paris,
Arch. nat. T. 671.
Vgl Val de ReuiL
St-Germain-des-Pres.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye St.-Germain-des-Pres, in Paris, Arsenal 1099,
ygl. N. Archiv d. Gesellsch. 8, 202.
Abbaye de St.-Germain-des-Pres, Cartulaire des Trois-Croix, 122 Urkunden
von 558—1177, ebenda Arch. nat. LL, 1024.
Cote AB, 332 Urkunden von 1138—1271, ebenda, LL, 1025.
Le livre de l'abbe Guillaume, c. 500 Urkunden von 558 — 1358, ebenda, LL,
1026.
Cartulaire de la pitancerie, ebenda LL 1027; ein anderes ebenda LL 1028.
Le petit registre, 155 Urkunden 558—1300, ebenda LL, 1029.
Weitere Cartularien, ebenda LL, 1030—1035; 1095—1098.
Cartulaire de la riviere de la Seine, von 921—1530, ebenda LL, 1093—1094.
Cartulaire general, V. 1—10, c. 2000 Urkunden von 558—1740, ebenda.
, Necrologium S. Germani, saec. 9, ebenda, St. Germ. 1027; saec. 12, ebenda
1628, vgl. Archiv d. Gesellsch, 8, 293.
Drucke: J. Bouillart, Histoire de l'abbaye royale de St.-Germain des Prez,
Paris 1724, mit 135 Urkunden von 558—1693 und Nekrologien.
B. Guerard, Polyptique de l'abbe Irminon ou denombrements des manses,
des serfs et des revenus de l'abbaye de St.-Germain-des-Pres sous le regne
de Charlemagne, T. 1, 2, Paris 1844.
J. Quicherat, Critique des deux plus anciennes chartes de l'abbaye de
St.-Germain-des-Pres, in: Bibliotheque de Fecole d. chart. 26, 513.
IV. Specialgeschichte. 87
St.-Germain-1^-Verberie s. Rhuis. ^
Gere.
Handschr. : Departement du Gers, Rapports, in: Champollion-Figeac, Docum.
histor. iued. 1, 168; 3, 39.
GeTaadan.
Dmcke: G. de Burdin, Documents historiques sur la province de Gevaudan,
T. 1. 2, Toulouse 1840—1847.
Gibran s. St.-Saturnin-de-Seschaux.
Gigognan.
Handschr.: 0 hartes de Gigognan, von 1263 ab, in Avignon.
St-GUles (Nimes).
Drucke: Goiffon, Bullaire de Tabbaye de St.-Gilles, Nimes 1882, 187 Urkunden
von 685—1777.
St.-Gilles (Saone-et-Loire).
Drucke: Desfontaines, Documents et renseignements pour servir plus tard
ä rhistoire a St.-Gilles (Saone-et-Loire), Chälons-sur-Saone 1875.
Gimeux s. Bouteville.
Gironde.
Drucke: Archiv es historiques du departement de la Gironde, T. 1—18, Bordeaux
et Paris 1859 — 1881, mit zahlreichen Urkunden.
Vgl. Guienne.
Glandieres.
Uandschr.: Cartulaire de Tabbaye de St. -Martin de Glandieres, saec. 14, in:
Paris, lat. 10030.
St.-Gondoii.
Drucke: P. Marchegay, Cartulaire du prieure benedictin de Saint-Gordon-sur-
Loire, 866—1172, tire des archives de Tabbaye de St-Florent pres Saumur,
Les Roches-Baritaud et Nantes 1879, 35 Urkunden.
Gondrecourt.
Handschr.: Cartulaire de Gondrecourt, 231 Urkunden von 1213 — 1584, in
Nanzig.
Gonesse. *
Handschr.: Vgl. Garches und Pontoise.
Drucke: L. Delisle, Fragments de Thistoire de Gonesse, in: Bibliotheque de
Tecole d. chart. 25; separat: Paris 1859.
Gosnay.
Handschr.: Cartulaire de la chartreuse de Gosnay, dite St. -Marie, V. 1. 2,
von 1328—1495, in Arras.
38 in. Frankreich.
Ooniz.
Handschr.: Cartularium prioratus de Gouiz, in Paris 5447, und ßal. 416; 9493.
Gourdon.
Handschr.: Marvaud, Rapport sur les archives de la ville de Gourdon, von
1250—1660, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 3, 49.
Oournai.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Gournay, 70 Urkunden von 1120—1270.
Cartulaire du prieure a Gournay, saec. 13, in Paris, Arch. nat. LL, 1397;
ein jüngeres ebenda LL, 1398.
Gouy s. Quevreville.
6rammont, Eure.
Drucke: Prioratus Grandimontensis in Foresta de Bellomonte-Rogeri, 3 Ur-
kunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 979.
Grande-Sauve.
Drucke: Cirot de la Ville, Histoire de Fabbaye de la Grande-Sauve, T. 1, 2,
Paris 1844, mit Urkunden.
Grandmont.
Handschr.: Copie de chartes et autres pieces concernant les prieures de Tordre
de Grandmont, notamment Anjou, 42 Urkunden von 1186—1487, in Angers.
Grandpre.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Grandpre, 35 Urkunden von 1170— 1529,
in Chälons-sur-Marne.
Grand-Selve.
Handschr.: Cartularia monasterii Grandissilvae, in Paris, Cartul. 159—163.
Grasse.
Handschr.: Inventaire-sommaire des archives communales anterieures ä 1790,
Grasse, Paris 1865.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Grassensem pertinentia, 5 Urkunden ohne
chronologische Ordnung, in: Gallia christ. 3, Instr. 189.
Canton de la Grasse, Urkunden in: Cartulaire de Carcassonne T. 2.
Gravezon.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Gravezon, von 1176 — 1779, in Avignon.
Graville.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Graville, 235 Urkunden von 1240—1499,
in Ronen.
Grenoble.
Handschr.: 0. Jules, Rapport sur les principaux manuscrits de la bibliotheque
de la ville de Grenoble, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 238.
IV. Specialgeschichte. 89
Cartularium Gratianopolitanum, saec. 11 — 12, in Paris, St.-Germ. Franc,
Harl. 487; Abschrift ebenda 5215, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 296.
Copie d'un cartulaire de Teglise de Grenoble, ebenda, lat. 9909.
Gartulaire de St. Hugues, eveque de Grenoble, ebenda, lat. 13879.
C. U. J. Chevalier, Inventaire des archives des Dauphins de-St.-Andre de
Grenoble en 1277, Paris 1867, in: Documents histor. du Dauphine T. 1.
Dauphine, Documents pour servir ä Thistoire de ce pays; Grenoble, Avignon,
Orange, in: Cabinet histor. 20, Catal. 80.
Olli vi er, Notice sur les cartulaires de St.-Hugues, eveque de Grenoble au
11 e siecle, in: Bulletin de la soc. de l'hist. de France 1836, 2, 1, 294;
separat: Paris s. a.
Derselbe, Notice historique et bibliographique sur les cartulaires de St.-
Hugues, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 262.
C. U. J. Chevalier, Notice analytique sur le cartulaire d'Aimon de Chisse
aux archives de Teveche de Grenoble, Colmar 1869, in: Documents histor.
sur le Dauphine T, 3.
Derselbe, Notice snr un cartulaire inedit de la ville de Grenoble (Paris lat.
10966), in: Bulletin de Tacad. Delphinale 1867, Juni; separat: Grenoble 1868.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Gratianopolitanae, 31 Urkunden von 869 — 1687,
in: Gallia christiana 16, Instr. 73.
J. Marion, Cartulaires de Teglise cathedrale de Grenoble, dits cartulaires de
St.-Hugues, Paris 1869, in: Collection de docum. ined. T. 40.
C. U. J. Chevalier, Visites pastorales et ordinations des eveques de Gre-
noble de la maison de Chisse (14 e et 15 e siecles), Lyon 1874, in: Docu-
ments histor. sur la Dauphine T. 4.
Derselbe, Registrum instrumentorum Delphinorum Vienuensium apud S.
Andream Gratianopolis a. 1346, Novigent. 1871, ebenda T. 2.
Derselbe, Necrologe et cartulaire des Dominicains de Grenoble, Urkunden
von 1288—1497, ebenda T. 5.
Vgl. Dauphine und Valence.
Orestain.
Uandschr.: Abbaye de Grestain, Verzeichniss der Urkunden, in: Memoires de
la soc. d. antiq. de Normandie 8, 1.
Gr^sy-sor-Alx.
Drncke: Comte de Loche, Histoire de Gresy-sur-Aix , avec documents, Cham-
bery 1874r
Grenx.
Handschr.: Privileges de Greux et Dampremy, 14 Urkunden von 1429—1495,
in London, Addit. 17313.
Grillon.
Handschr.: Urkunden von 1317—1604, in Grillon, vgl. Champollion-Figeac,
Docum. histor. ined. 2, 129.
Goevaadan.
Handschr.: Documents pour servir k Thistoire du Guevaudan, pays de Mende,
in: Cabinet histor. 12, Catal. 166.
90 ni. Frankreich.
St.-GniIIem-du-D6sert.
Handschr.: Chart es et diplomes de l'abbaye de St.-Guillem-du-Desert, 555 Ur-
kunden von 804—1220, in Montpellier.
Necrologiura S. Guillelmi de desertis, saec. 14, in Montpellier, Musee Fahre.
Drncke: Critique de deux chartes de fondation de l'abbaye de St.-Guillem-du-
Desert, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 2, 177.
Onines.
HaDdschr.: Privilegia comitatus Ghisnensis, in: St.-Omer, Bibliothek 581.
Obituaire de l'abbaye de St. -Leonard de Guines, avec Privileges etc.,
ebenda 112.
Drncke: A. DuChesne, Histoire genealogique des maisons de Guines, d'Ardres,
de Gand et de Coucy, Paris 1631, mit besonders paginirten Urkunden von
808—1578.
Vgl. Deutsches Reich, Artois.
Gnise.
Handschr.: Cartulaire de Guise, Joinville et Harrecourt, 146 Urkunden von
1243—1495, in Nanzig.
Cartulaire de la terre de Guise, 1327, in Paris, lat. 17777.
Guienne.
Handschr.: Documents pour servir ä Fhistoire de la Guyenne, in: Cabinet
histor. 7, Catal. 145 f.
Boubens, Catalogue de chartes pour l'histoire de la Guienne, in Paris, Ca-
binet des chartes.
Drncke: L'archiviste bordelais, recueil de titres et documents pour servir ä
l'histoire generale de la Guienne propre et du departement de la Gironde,
Bordeaux 1837.
L. Pannier, Les joyaux du duc de Guyenne, von 1412—1416, in: Revue
archeol., Ser. II, 26, 158; 306; 384; 27, 31; auch separat: Paris 1874.
H.
Ha^ne.
Drncke: De Pontaumont, Pouilles des doyennes de la Hague et de Carentan
au diocese de Coutances des 13 e et 14 e siecles, Carentan 1869.
Hallate.
Handschr.: Cartulaire de la foret de Hallate, saec. 14, in Paris, Archiv KK, 945.
Hallay-Coetqnen.
Handschr.: Notice des archives de M. le marquis du Hallay-Coetquen,
Paris 1856.
Harn.
Handschr.: Auszüge aus einem Cartular der Abtei St.-Sauveur, in Paris,
Gaignieres 651; Anderes in Grenier's Sammlungen.
Urkunden der Abtei in Arras.
IV. Specialgeschichte. 91
Harn, Familie.
Drucke: Documents concernant les seigneurs de Ham, connetables de Tripoli,
5 Urkunden von 1227—1228, in: Archives de TOrient latin 2, Docum. 158.
Harconrt.
Drucke: G. A. de la Roque, Histoire genealogique de la maison de Harcourt,
T. 1—4, Paris 1662, T. 3—4: Urkunden von 876-1527.
Hardelot,
Drucke: C. Le Roy. Documents pour servir ä l'histoire du chäteau d'Hardelot
et des chätaux circonvoisins, Boulogne 1857.
Harflenr.
Handschr.: Livre des acquistz et coustumes de la prevote d'Harfleur (de
l'abbaye du Valasse), von 1387—1509, in Reuen.
Harrecourt s. Guise.
Haumont.
Handschr.: Cartulaire de Fabbaye St.-Pierre d'Haumont, c. 131 Urkunden, in
Paris, Nouv. acquis. 1386, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 6, 487.
Hauteret s. Oujon.
Hautrillers.
Drucke: Manceaux, Histoire de l'abbaye et du village d'Hautvillers , T. 1—3,
Epinal 1880, mit Urkunden.
Häyre.
Drucke: St. de Nerval, Documents relatifs a la fondation du Hävre, Ronen 1875.
H^rault.
Handschr.: luven taire sommaire des archives departementales anterieures ä
1790, Herault, Archives civiles, Ser. C, Montpellier 1865.
H^ronval.
Drucke: Cartulaire de Heronval, Noyon 1883, 109 Urkunden von 1144—1326.
Hers s. St.-Come.
Herse.
Drucke: Jousset, Documents historiques de la Herse, Mortagne 1855.
Heuilley-Coton.
Handschr.: Cartulaire de Heuilley-Coton, 93 Urkunden von 1451 — 1579 (zu
Langres, Kapitel), in Chaumont.
Heuilley-le-Grand.
Handschr.: Cartulaire de Heuilley-le-Grand , (zu Langres, Kapitel) 68 Urkun-
den von 1268—1551, in Chaumont.
92 IH- Frankreich.
Hierle.
Drucke: E. Bondurand, Criees de la baronnie d'Hierle, texte en langue d'oc,
de 1415, Nimes 1884, aus: Memoires de l'acad. de Nimes 1883.
Hierre.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye d'Hierre, saec. 17, in Paris, Arch. nat.
LL, 1599.
St.Hilaire-le-€rrand.
Handschr.: Inventaire des titres du bourg de St.-Hilaire-le-Grand, 87 Ur-
kunden von saec. IX — 1451, in Poitiers.
St.-Hilaire-sur-Yerre.
Handschr.: Inventaire du prieure de St.-Hilaire-sur-Yerre, 49 Urkunden von
1035—1669, in Chartres.
Ste.-Hoilde.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Ste.-Hoilde, diocese de Toul, in Paris,
Nouv. acquis. fran?. 4168.
Drucke: A. Jacob, Cartulaire de l'abbaye de Ste.-Hoilde, Bar-le-Duc 1882.
Homblieres.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye d'Hoinblieres, 87 Urkunden von 948— 1319,
in Laon.
Cartularium Humolariense , in Paris, Rep. St.-Germ. 96, vgl. Archiv d. Ge-
sellschaft 8, 316.
Honflenr.
Handschr.: Ch. Breard, Les archives de la ville de Honfleur, extraites des
archives communales, Rouen 1885.
Ste."Honorine-la-Chardonne.
Drucke: H. delaFerriere-Percy, La commune de Ste.-Honorine-la-Chardonne,
mit 4 Urkunden ohne chronologische Ordnung, in: Memoires de la soc. d.
antiq. de Normandie 22, 281.
Huiron.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Huiron, 32 Urkunden von 1135 — 1695,
in Chälons-sur-Marne.
Drucke: Baillet, Chroique de l'abbaye de St.-Martin de Huiron, mit 33 Ur-
kunden von 1134 — 1471, in: Documents inedits sur l'histoire de la Cham-
pagne, Chalons 1879.
I.
Igni.
Handschr.: Cartularium abbatiae Igniacensis (Rheims), saec. 13 — 14, in Paris,
Cartul. 79; saec. 18, ebenda, Cartul. 17.
Drucke: Pechenard, Histoire de l'abbaye d'Igny, Reims 1883, mit Urkunden.
IV. Specialgeschichte. 93
Ile-de-France.
Handschr«: Inventaire des titres et pieces du tresor des chartes pour servir
k rhistoire de l'Ue-de-France et du pays de Paris, in: Cabinet histor. 3,
Catal. 199 f.; 4, 42.
Drucke: P. Marchegay, Chartes et autres titres du monastere de St.-Florent
pres Saumur, concernant rile-de-France de 1070 ä 1220, 21 Urkunden, in:
Memoires de la soc. histor. de Paris 5, 132. •
De d'Yeu.
Drucke: InsulaOia, 3 Urkunden von c. 1055—1118, in: Marchegay, Cartu-
laires du Bas-Poitou 138.
nie-et-Yllaine.
Handschr.: Departement d'Ille-et-Vilaine, in: Champollion-Figeac, Docum.
histor. ined. 1, 190.
E. Quesnet, Apercu sur les archives historiques d'Ille-et-Vilaine, Rennes 1857,
aus: Bulletin archeol. de Tassoc. Bretonne.
Drucke: Memoires de la societe archeologique d'Ille-et-Vilaine, T. 1 — 14,
Rennes 1861—1880.
St-Imer.
Handschr.: Zwei Cartularien des Klosters, saec. 13 und 18, in Privatbesitz,
vgl. Delisle, Philippe-Auguste 558.
Indre.
Handschr.: De la Villegille, Rapport sur l'etat des archives existant dans
le departement de Tlndre, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined.
1, 211.
Indre-et-Loire.
Handschr.: Ch. Loison-Grandmaison, Notice historique sur les archives du
departement d'Indre-et-Loire, in: Memoires de la soc. archeol. de Touraine
1, 144; separat: Tours 1855.
Inventaire-sommaire des archives departementales. Indre-et-Loire, T. 1,
Archives civiles, Paris 1878.
Jshre.
Handschr.: Departement de Tlsere, Rapports, in: Champollion-Figeac, Docum.
histor. ined. 1, 238.
J. J. Pilot, Inventaire-sommaire des archives departementales de Tlsere, T. 1,
Ser. A. B, Grenoble 1864.
Isle-en-Barrois.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de TIle-en-Barrois, V. 1. 2, von 1143—
1755, und von 1151—1679, in Virten.
Issoudun.
Handschr.: De la Villegille, Rapport sur les archives de rarrondissement
d'Issoudun, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 225; 231.
94 m- Frankreich.
Issy.
Handschr.: Cartulaire d'Issy et Vaugirard, saec. 16, in Paris, Archiv LL,
1070, andere saec. 18, ebenda LL, 1045; 1050.
Issy-1'^veque.
Handschr.: Cartulaire de l'eglise d'Issy-l'Eveque, 22 Urkunden von 1438—
1456, in Dijon.
Drucke: Registres des coraptes de la paroisse d'Ize des 15 e et 16 e siecles,
in: Bulletin de la soc. archeol. du depart. d'Ille-et-Vilaine 13, 197.
8t.-Jacnt.
Drucke: Chartes de l'abbaye de St.-Jacut, in: Geslin et Barthelemy, Anciens
eveches de Bretagne 4, 276.
St. James s. St.-Satumin-de-Seschaux.
Jandenres.
Handschr.: Cartulai're de l'abbaye de Jandeures, V. 1.2, 272 Urkunden von
1163—1769, und 203 Urkunden von 1126—1772, in Virten.
Jarce.
Handschr.: Barbier de Monsault, Inventaire des eglises de Jarce et de Marce
(Maine-et-Loire), Angers 1875.
Jard.
Handschr.: Cartularium monasterii de Jardo (Sens), in Paris, lat. 5482.
Cartularium monasterii S. Johannis de Jardo, saec. 14, ebenda, fran?. 8353.
Jardres.
Handschr.: Seigneurie de Jardres (zu Poitiers, Kathedrale), 149 Urkunden
von 1417—1784, in Poitiers.
St.-Jean-d'Angely.
Handschr.: Cartularium monasterii S. Johannis Angeliacensis, in Paris, 5451,
und Baluze 174; 9493.
Vgl. Saintonge.
Drucke: Travaux executes au chäteau de St.-Jean-d'Angely, von 1322, in:
Archives histor. de la Saintonge 1, 374.
St.-Jean-lez-Amiens.
Handschr.: Cartular der Abtei, in Amiens, Bibliothek.
St.-Jean-de-Beanme.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de St.-Jean-de-Beaume ou Moutier-St.-Jean,
101 Urkunden von 1150 — 1754, in Dijon.
IV. Specialgeschichte. 95
St.-Jean-de-Falaise.
Handschr.: Abbaye de St.-Jean-de-Falaise, Verzeichniss der Urkunden in: M^-
moires de la soc. d. antiq. de Normandie 1, 320.
St-Jean-dn-Mont.
Handschr.: Cartularium S. Johannis de Monte (Boulogne), in Paris, 5460 A.
St.-Jeaii-de-Semnr.
Handschr.: Cartulaire du prieure de St.-Jean-de-Semur, von 1178 — 1460, in
Dijon.
St.-Jean-l^s-Sens.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye St.-Jean-les-Sens, 25 Urkunden von 1111
— 1266, in Auxerre.
St.-Jean-de-Sord^.
Drucke: P. Raymont, Cartulaire de Tabbaye de St.-Jean-de-Sorde, Paris 1873,
184 Urdunden von c. 1105 — c. 1254.
St.-Jean-en-yalI^e.
Handschr: Cartulaire de l'abbaye de St.-Jean-en-Vallee, von 1260, in Paris,
Cartul. 44 ; Auszüge daraus, ebenda, lat. 5481.
St-Jean-des-Tignes (Soissons).
Handschr.: Cartularium abbatiae S. Johannis in Vineis, saec. 13, in Paris,
Cartul. 96.
Jersey.
Drucke: Societe Jersiaise. Documents historiques relatifs aux iles de la Manche,
tires des archives converses dans le „Public Record Office", Nr. 4, Jersey
1879, von 1199-1244.
Joinville.
Handschr.: Cartulaire de la chapelle du chätean de Joinville, 100 Urkunden
1178—1281, in Chaumont.
Cartulaire abrege de la principaute de Joinville, saec. 17, in Paris, fran^.
11570.
Vgl. Guise.
Drucke: N. de Wailly, Recueil de chartes originaux de Joinville, en langue
vulgaire, von 1239 — 1315, in; Bibliotheque de l'eeole d. chart. 28, 557.
J. Feriel, Notes et documents pour servir ä Thistoire de Joinville, Join-
ville 1856.
De Joinville, Chartes inedites des sires de Joinville, concernant Tabbaye de
St.-Mihiel et la village de Bure (Meuse), Nancy 1879.
J. Simonnet, Treize chartes inedites de Jean, sire de Joinville, Dijon 1874.
Josaphat-läs-Chartres.
Handschr.: Cartularium monasterii de Josaphat, in Paris 5418, und Sup-
plera. 48.
96 III. Frankreich.
Cartularien saec. 12 und 13, ebenda Cartul. 48; 49.
Necrologium S. Josaphat, saec. 12, ebenda, Arsenal 38, vgl. Archiv d. Ge-
sellschaft 8, 358.
St.-Josse-sur-Mer.
Handschr.: Cartul aire de l'abbaye de St.-Josse-sur-Mer, von 1100—1257, nebst
Kopie saec. 17, in Arras.
Jonarre.
Handschr.: Cartul arium abbatiae Jotrensis, saec. 13—14, in Paris, Cartul. 94.
St.-Jouin-de-Mariies.
Handschr.: Cartularium S. Jovini de Marnis, in Paris lat. 5449.
Drucke: Ch. Grandmaison, Cartularium S. Jovini, 56 Urkunden von 876 ab,
in: Societe statist. du depart. de Deux-Sevres 17, 2,
Joui.
Handschr.: Cartularium S. Mariae de Joyaso, in Paris, lat. 5467.
ürkundenab Schriften, ebenda, Arch. nat. K, 192.
Joye.
Handschr.: Cartulaire du prieure de la Joye, saec, 18, in Paris, lat. 9172.
Joye-les-Nemours.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de la Joye-les-Nemours , von 1230—1629,
in Auxerre.
Jnigne-la-Pree-en-Moranne.
Handschr.: Extraits d'un livre intitule Registrum cartarum et literarum abba-
tiae S. Sergii, 39 Urkunden von 1060 — 1717, in Angers.
St.-Julien.
Handschr.: Teneur de plusieurs tiltres etc. de la eure de St.-Julien, 43 Ur-
kunden von 1311 — 1570, in Mäcon.
St.- Julien (Viviers).
Drucke: Payrard, Cartularium S. Juliani, Yivariensis diocesis, Le Puy-en-Ve-
lay 1875.
Jully-les-Nonnains.
Drucke: E. Petit, Cartulaire du prieure de Jully-les-Nonnains , von 1115 ab,
in: Bulletin de la soc. histor. de l'Yonne, T. 34.
Jumieges.
Handschr.: Abbaye de Ste.-Marie de Jumieges, Verzeichniss der Urkunden, in:
Memoires de la soc. d. antiq. de Normandie 8, 4.
Cartularium monasterii Gemmeticensis, in Paris, lat. 5424, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 8, 331; andere Sammlungen ebenda, St.-Germ., lat. 578 und 1066.
Grand Cartulaire de l'abbaye de Jumieges, 311 Urkunden von 1218—1442,
in Ronen.
IV. Specialgeschichte. 9*?
Petit cartulaire, 178 Urkunden von 1211—1385, ebenda.
Cartulaire pour exemption de droits de passage, 27 Urkunden von 1180 —
1670, ebenda.
Dmcke: Gemeticense Coenobium, 2 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 977.
Obituarium Gerameticense, Auszüge in: Bouquet, Recueil 23, 417.
K.
Kaurs s. Norroy-le-Sec.
Koenrs s. Nauroy.
L.
Labastede-de-L^yis s. Alaman.
Lagui-sur-Marne.
Haiidschr.: Cartularium Latiniacense, in. Paris, Cartul. 174.
Sammlungen von Le Michel, ebenda, St. -Germ., lat. 1067; Residu St.-Germ.
1035.
Lagrasse.
Handmehr«: Vier Cartul arien der Abtei Lagrasse, in Carcassonne.
Lais.
Haudschr.: Seigneurie de Lais et Massai (zu Poitiers, Kathedrale), 31 Ur-
kunden von 1424 — 1789, in Poitiers.
Lamarche.
Haiidsclir.: Cartulaire de Lamarche, 173 Urkunden von 1214 — 1587, in Nanzig.
Lamballe.
Drucke: C hartes du prieure de Lamballe, 42 Urkunden von 1083—1342, in:
Geslin et Barthelemy, Anciens eveches de Bretagne 4, 300.
Land^res.
Haudschr.: Urkunden der Abtei Landeres, in Mezieres, vgl. ChampoUion-
Figeac, Docum. histor. ined. 1, 383.
Landes.
Haudschr.: Inventaire-sommaire des archives departementales anterieures
b. 1790, Landes, Archives civiles, Ser. A — F, Paris 1868; Additions
ebenda 1883.
Landeveuec.
Haudschr.: A. llame, Rapport sur le cartulaire de Landevenee, Paris 1883,
aus: Bulletin d. travaux historiques 1882, Xr. 4.
Langau.
Drucke: Virac, Privileges de la ville de Langan, Bordeaux 1846, aus:
Recueil des actes de l'acad. de Bordeaux, 1846.
Oesterley, Wegweiser. II. 7
98 tu. Frankreich.
Langres.
Handschr.: Index cartiilarii de Langres, saec. 13, in Middlehill, Phiil. 2996,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 100.
Cartularium episcopatus Lingonensis 1329, in Paris, Bouhier 24, vgl.
ebenda 8, 285.
Cartularium ecclesiae Lingonensis, ebenda St.-Gerin. 1064.
Copien eines verlorenen Cartulars ebenda, lat. 5189; 5993 B.
Cartulaire du chapitre episcopal de Langres, 320 Urkunden von 1106 — 1282,
in Chaumont.
Cartularium ecclesiae Lingonensis, saec. 14, in Paris, lat. 5188.
Necrologium et martyrologium ecclesiae Lingonensis, saec. 15, in Chaumont
127, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 200.
Cartulare S. Mammetis Lingonensis, Abschrift, in Paris, Bouhier 38, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 285; eine zweite ebenda, Suppl. franc. 1028.
Vgl. Heuilley-Coton und Heuilley-le-Grand.
Dmcke: Memo ir es de la societe historique et archeologique de Langres,
Langres 1847.
Bulletin de la societe historique et archeologique de Langres T. 1, com-
prenant les annees 1872—1879, Paris 1880.
Instrumenta Lingonensis ecclesiae, 127 Urkunden von 496 — 1632, in:
Gallia christ. 4, Instr. 125.
Vgl. Heuilley, Hueilley-le-G rand, Monlandon, Pailly und Ville-
gussen.
Langnedoc.
Handschr.: Documents pour servir a l'histoire du Languedoc, in: Cabinet
historique 7, Catal. 166.
Zahlreiche Cartularien der Provinz, in Montpellier.
Registrum curiae Franciae, mehrere Handschriften in Paris, Lamoignon und
Troyes, vgl, Delisle, Catalogue des actes de Philippe-Auguste XXIX.
Urkundenabschriften von Bourotte u. A., 191 Bände, in Paris.
Dmcke: G. Catel, Memoires de l'histoire du Languedoc, Tolose 1633, mit Ur-
kunden.
J. Vaissette, Histoire generale de Languesoc, T. 1 — 5, Paris 1730 — 1745,
mit besonders paginirtem Urkundenanhang.
Laon.
Handschr.: Cartulaire de Teveche de Laon, 176 Urkunden von 1090—1320,
in Laon.
Bulles, chartes et autres titres relatifs ä Teveche de Laon, 125 Urkunden
von 1127—1277, ebenda.
Cartulare episcopatus Laudunensis, saec. 13, in Middlehill, Phill. 1322, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 7, 97; ein zweites, ebenda 77, vgl. ebenda 9, 498.
Chartae originales de Laon, Soissons, Noyon, saec. 13, Cod. Cheltenham 22309,
vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 608.
A. Matton, Memoire sur les chartes du diocese de Laon au moyen age, Laon
1851.
IV. Specialgeschichte. 99
Cartularium capituli Laudunensis, saec. 14, in Paris, Cartul. 92.
Cartularium ecclesiae Laudunensis, saec. 13, ebenda, Cartul. 95.
Cartularium abbatiae S. Johanuis Laudunensis, saec. 13, in Middlehill, Phill.
1335, vgl. Arch. d. Gesellsch. 7, 97.
A. Combier, Nomenclature sommaire des archives du greife de Laon, Paris
1876.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Laudunensis, 16 Urkunden von 961 — 1441, in:
Gallia Christ. 10, Instr. 187.
A. de Florival, Etüde historique sur le 12e siecle, Barthelemy de Vir, Paris
1877, mit 147 Urkunden und Regesten.
Lariconr.
Handsclir.: Cartul aire de Tabbaye de Laricour, 324 Urkunden von 1140—1290,
in Troyes.
St.-Laare]it.
Handschr.: Cartularium prioratus S. Laurentii, in Paris, CartuL 16.
Vgl. Collioure.
SL-Lanrent-des-Arbres«
Handsclir.: Chartes de St.-Laurent-des-Arbres, von 919—1232, in Avignon.
Lautrec s. Alaman.
LayaL
Handüchr.: Les sires et comtes de Laval, in: Cabinet histor. 19, Catal. 67; 199.
Drucke: Titres du comte de Laval et de ses Privileges, Paris 1657.
H. Godbert, Documents relatifs ä Thistoire du comte de Laval, contenans
les titres du comte de Laval et ses Privileges, lettres de commission donnees
par Charles IX. ä Lancelot de Bree (etc.), Laval 1860.
Vgl. Montmorency.
Layal-Dien.
Handschr.: Urkunden der Abtei Laval-Dieu, in Mezieres, vgl. Champollion-Figeac,
Docum. histor. ined. 1, 381.
Layalroy.
Handsclir.: Recueil de chartes de Tabbaye de Lavalroy, 55 Urkunden von 1145
— 1612, in Mezieres.
Lavaa-de-Terch^.
Handschr.: Seigneurie de Lavau-de-Verche (zu Poitiers, Kathedrale), 120 Ur-
kunden von 1496—1776, in Poitiers.
Lavanr.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Vaurensis, 18 Urkunden von 754—1463, in:
Gallia christ. 13, Instr. 263.
Vgl. Albi.
Layemat s. Aubigne.
7*
IQQ III. Frankreich,
Lectoure.
Handschr.: J. J. de Metivier, Rapports sur les archives de Lecture, in: Cham-
polliou-Figeac, Docum. histor. ined. 3, 39.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Lacterensem spectantia, 2 Urkunden von
1074 und 1273. in: Gallia christ. 1, Instr. 165.
St.-Leger.
Handschr.: Transcription des titres du prieurö de St. -Leger, 70 Urkunden
von 1258—1636, in Dijon.
Daras, Appreciation du cartulaire de St.-Leger, in: Bulletin de la soc. histor.
de Soissons 3, 39.
Drucke: Pecheur, Cartulaire de Tabbaye de St.-Leger de Soissons, Soissons
1870, 97 Urkunden von 1070—1666.
L^hou.
Drucke: C hartes du prieure de Lehon, in: Geslin et Barthelemy, anciens eveches
de Bretagne 4, 358.
Leoncel.
Drucke: H. Chevalier, Cartulaire de l'abbaye Notre-Üame de Leoncel au diocese
de Die, Montelimar 1869, 143 Urkunden von 1142—1246.
Leotoing s. Chapteuil.
Lerins.
Handschr.: Copie du cartulaire de Lerins, Original in Nizza, Archiv, in Paris,
Nouv. acquis. lat. 1165.
Drucke: H. Moris et E. Blanc, Cartulaire de Tabbaye de Lerins, Lerins 1883,
364 Urkunden vom 9 — 12. Jahrhundert.
Barralis, Chronologia sanctorum et aliorum virorum illustrium ac abbatum
insulae Lerinensis Lugduni 1613, mit Urkunden.
Lescar.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Lascurrensem pertinentia, 6 Urkunden von
1118—1227, in: Gallia christ. 1, Instr. 198.
Lespinasse.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Lespinasse, diocese de Toulouse, 35 Ur-
kunden von 1163 — 1484, in Angers.
Lessay.
Handschr.: Liber donationum et acquisitionuni de l'abbaye de Lessay, 184 Ur-
kunden von 1192—1413, in St.-L6.
Li vre blanc de Tabbaye de Lessay, 246 Urkunden von 1106 — 1457, ebenda.
Terrier de la baronnie de Lessay, 65 Urkunden von 1123 — 1491, ebenda.
Obituarium S. Trinitatis de Exaquio, Auszüge in: Bouquet, Recueil 23, 546.
Lesterps.
Handschr.: Terrarius sive pancarta omnium locorum abbatiae Stirpensis, 392
Urkunden von 1473—1490, in Angouleme.
IV. Specialgeschichte. 101
L^yIs s. Alaman.
Lerronx.
Handschr.: Cartulaire et notulaire du chapitre de Teglise de St.-Sylvain de
Levroux, 115 Urkunden von 999 — 1334, in Chäteauroux, vgl. Champollion-
Figeac, Docuin, histor. ined. 1, 219.
Lezat.
Haudschr.: Cartulaire de Tabbaye de Lezat, saec. 13, in Paris, lat. 9189.
Lhers.
Handschr.: Chartes de Lhers, von 1213—1469, in Avignon.
Liband.
Drucke: Marchegay et de la Boutetiere, Cartulaire du prieure de Libaud,
32 Urkunden von c. 1137 — c. 1260, in: Archives histor. du Poitou 1, 53.
Licques.
Handschr.: Titres de l'abbaye Notre-Dame de Licques, in Calais.
Lien-croissant.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye Lieu-croisant, saec. 18, in Paris, Moreau 874.
Liea-Bieu.
Handschr.: Cartularium abbat iae Loci Dei Maug., in Paris 151, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 8, 333.
Lieu-restaur6.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye Lieu-restaure, in Beauvais.
Liget.
Handschr.: Cartulaire de la maison du Liget, 370 Urkunden von 1178—1344,
in Tours.
LIgny.
Handschr.: Cartulaire du chapitre de Teglise collegiale de Ligny, V. 1. 2, 294
Urkunden von 1181-1779, und 211 Urkunden von 1202—1426, in Virten.
Cartulaire de Ligny, 194 Urkunden von 1194 — 1602, in Nanzig.
Li-Hons.
Handsclir.: Cartularium s. Petri de Lehuno in Paris 5460.
Drucke: S. Rouillard, Li-IIuns en Sang-Ters, ou discours de l'antiquite, Pri-
vileges et prerogatives du monastt'*re de Li-IIuns," situe pres Roy, en Picardie,
Paris 1627.
Lillers.
Handschr.: Urkunden von Lillers, in Arras.
lAmoge».
Handschr.: A. Thomas, Inventaire-sommairc des archives comraunales de Li-
inoges, Limoges 1882.
102 III. Frankreich.
Cartulaires et lettres d'hommages de Teveche de Limoges, in Limoges.
Codex diplomaticus provinciae Lemovicensis, 9 Theile (2 und 6 fehlen) in
Paris, Cartul. 135.
Inventaire-sommaire des archives departementales anterieures ä 1790.
Haute-Vienne. Archives civiles. Ser. I). Fonds de l'ancien College de Li-
moges, Limoges 1882.
C. N. Allou, Sur les manuscrits conserves au seminaire et ä l'hötel de ville
de Limoges, Paris 1836, aus: Annuaire de la soc. de l'hist. de France.
Cartulaires du College des Jesuites de Limoges, von 1200 — 1624, in Limoges.
Cartul arium S. Martialis Lemovicensis, in Paris, Cartul. 35.
Necrologium S, Martialis Lemovicensis, saec. 12, in Paris 5243; saec. 13,
ebenda 5245, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 58.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Lemovicensem spectantia, 49 Urkunden
von 818—1226, in: Gallia christ. 2, Instr. 161.
L. Guibert, Anciens registres des paroisses de Limoges, Limoges 1881.
A. Thomas, Extraits des archives du Vatican relatifs au diocese de Limoges,
132 Regesten von 1289 — 1418, in: Bulletin de la soc. archeol. du Limousin,
T. 30.
Arbeliot, Documents inedits sur Papostolat de St.-Martial et sur l'antiquite
des eglises de France, Limoges 1860.
Premier cartulaire de l'aumonerie de St.-Martial (11 siecle), 45 Nummern, in:
Documents histor. conc. la Marche 2, 1.
Second cartulaire de Faumonerie de St.-Martial (11 — 12 siecle), 51 Nummern,
ebenda 2, 17.
Le tresor de St.-Martial de Limoges au 13 e siecle, in: Bibliotheque de l'ecole
d. Chart. 16, 28.
Obituaire de St.-Martial c. 1300, in: Leroux, Documents histor. de la Marche
1, 1; Bulletin de la soc. archeol. du Limousin T. 30.
Limousin.
Handschr.: Documents pour servir ä l'histoire du Limousin, in: Cabinet histor.
12, Catal 49.
Urkundenabschriften von Col, 7 Bände, in Paris, Cartul. 135.
Drucke: Bulletin de la societe archeologique et historique du Limousin
T. 1—30, Limoges 1846—1882.
Chart es. Limousin. 106 Urkunden von saec. 9 — 1481, in: Leroux, Docu-
ments histor. de la Marche, 1, 121; zum Theil bereits in: Bulletin de la soc.
archeol. du Limousin, T. 30 gedruckt.
Bullös papales concernant le Limousin, 6 Urkunden von 1158 — 1362, ebenda
1, 259.
Ducoux-Lagoutte, Notes et documents pour servir ä l'histoire des juris-
dictions royales en Bas-Limousin, 1402—1790, Tülle 1884.
Vgl. Marche.
Limoux.
Drucke: L. A. Buzairies, Libertes et coutumes de la ville de Limoux, avec
catalogue des chartes et de documents historiques deposes dans les archives
de l'hotel de ville, Limoux 1851.
IV. Specialgeschichte. 103
Lire.
Uandschr. : Necrologium monasterii de Lira, saec. 12, in Evraux, Stadt-
bibliothek.
Drucke: Coeuobium de Lira, 28 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661,
985.
Obituaria Lirensis monasterii, Auszüge in: Bouquet, Recueil 23, 470.
Lls.
Uandschr.: Cartulairede Tabbaye de Lis, saec. 13, in Paris, St.-Germ. lat. 1611.
Lisionx.
Uandschr.: H. de Formeville, Rapport sur Tetat des archives dans l'arron-
dissement de Lisieux, in: Champollion-Figeac , Docura. histor. ined. 1, 53,
mit Inventarien.
Lisieux, Verzeichniss der Urkunden, in: Memoires de la soc. d. antiq. de
Normandie 8, 11.
Cartularium ecclesiae Lexovienses, saec. 14, in Paris, Baluze 439; reg. 5288.
Ch. Vasseur, Les archives raunieipales de Lisieux, Lisieux 1870.
Copies de pieces des Freres precheurs de Lisieux, 360 Urkunden von 1307
— 1715, in Caen.
Pouille du diocese, saec. 14, ebenda.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Lexoviensis, 12 Urkunden von 1034—1560,
in: Gallia Christ. 11, Instr. 199.
A. Le Prevost, Pouille du diocese de Lisieux, saec. 14, in: Memoires de la
soc. d. antiq. de Normandie 1884, T. 13.
St.-Lizier-de-Conserans.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Conseranensem spectantia, 4 Urkunden
von 1215—1274, in: Gallia Christ. 1, Instr. 185.
St..L6.
Uandschr.: Cartulaire de l'abbaye de St.-L6, 902 Urkunden von c. 1132—1786,
in St.-L6.
Drucke: Obituaire de l'Hotel-Dieu de St.-L6, Auszüge in: Bouquet, Recueil
23, 547.
Lodere.
Uandschr.: Instrumenta ecclesiae Leutevensis, 28 Urkunden von 804-1365,
in: Gallia Christ. 6, Instr. 263.
Lodres.
Uandschr.: Cartulaire du prieure de Lodres, 127 Urkunden bis 1305, in
St.-L6.
Lolr-et-Cher.
Uandschr.: A. de Martonne, Catalogue geiieral ou inventaire analytique des
manuscrits etc. conserves aux archives de Loir-et-Cher, h Blois, in: Cabinet
histor. 5, Catal. 58 f.; auch separat: Blois 1855.
104 III. Frankreich.
Loire.
Handschr«: Inventaire sommaire des archives departementales anterieures ä
1790, Loire, Archives civiles, Ser. A. B, Paris 1870.
Loire, Haute-.
Handschr.: Aymard, Archives historiques et administratives de la Haute-Loire.
Rapport sur la Situation des archives de ce departement, Le Puy 1854.
Drucke: H. Doniol, Docuinents historiques concernant les villes, bourgs et
villages de la Haute-Loire. Les coutümes seigneuriales de la chätellenie de
Laroche en 1294, Le Puy 1853, aus: Annales de la soc. academ. du
Puy, T. 18.
Loire-Inferieure.
Handschr.: Chapplain, Rapport sur les docuinents inedits concernant Thistoire
de France qui ce trouvent dans les diverses archives du departement de
la Loire-Inferieure, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 298.
A. Le Moyne de La Borderie, Rapport sur les archives historiques de la
Loire-Inferieure, Nantes 1853.
L. Maitre, Inventaire des archives departementales de la Loire-Inferieure
anterieures ä 1790, Archives civiles, T. 1, Paris 1865; T. 3, Nantes 1879-,
T. 4, Archives ecclesiastiques, Nantes 1884.
Loiret.
Handschr.: J. Doinel, Inventaire sommaire des archives departementales an-
terieures ä 1790, Loiret, Archives civiles, Ser. A, T. 1, Orleans 1878.
Druclie; Vgl. Baugency.
Lombez.
Handschr.: V. Marseilhan, Inventaire -sommaire des archives hospitalieres
anterieures ä 1790, Hospice de Lombez, Auch 1878.
Druclie: Instrumenta ecclesiae Lombariensis, 3 Urkunden von 790—1284, in:
Gallia Christ. 13, Instr. 261.
Londinieres.
Handschr.: Inventaire des lettres de Londinieres, 142 Urkunden von 1260 —
1426 (zu Ronen, Kapitel), in Ronen.
Lon^champ.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye du Longcharap de l'ordre de Ste. -Ciaire,
38 Urkunden von 1336—1346, in Paris.
Cartularium S. Clodoaldi, 1725, in Paris 5185 D, vgl. Archiv d. Gesellsch.
8, 330.
Longpont (Aisne).
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Longpont, 115 Urkunden von 1138 —
1618, in Laon.
Cartulaire de Longpont, saec. 13, in Paris, Cartul. 88; Copie ebenda,
Grenier 24.
IV. Specialgeschichte. 105
Cartularium monasterii Lougi Pontis (vou Gaignieres) , in Paris 5470; vgl.
Delisle 544.
Drucke: A. Muldrac, Compendiosum abbatiae Longipontis Suessionensis chro-
nicon, Parisiis 1652, Urkunden von 1131 ab.
Longpont (Monthlery).
Handsclir.: Martyrologium et necrologinum prioratus Longipontis prope
Monthlery, saec. 13, in Corbeil, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 8, 201.
Lon^ont (Paris).
Uandschr.: Cartularium prioratus Longo Pontis, saec. 12, in Paris, Cartul. 13.
Cartularium prioratus de Longo Ponte, saec. 13, in Middlehill, Phill. 9331,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 9, 502.
Drucke: Le cartulaire du prieure de Notre-Dame de Longpont au diocese de
Paris, Ue— 12e siecles, Lyon 1879, 355 Urkunden ohne chronologische
Ordnung.
Longuay.
Handschr.: Cartulaires de Tabbaye de Longuay, 255 Urkunden von 1135—
1348, 220 Urkunden von 1175—1290, und 200 Urkunden von 1149—1745.
Cartularium Longi Vadi, in Paris, Duchesne V. 21.
Longues.
Uandschr«: Abbaye de Longues, Verzeichniss der Urkunden, in: Memoires de
la soc. d. antiq. de Normandie 8, 39.
LongueYlUe (Aube).
Handschr.: Cartulaire de Longueville, 30 Urkunden von 1366—1462, in
Troyes.
Longueville (Glandieres).
Handschr.: Cartularium de Longueville, V. 1. 2, in Paris, Cartul. 18.
Longuion.
Handschr.: Cartulaire de Longuion, 126 Urkunden von 1260—1586, in
Xanzig.
Fiefs de la prevote de Longuyon, V. 1. 2, 126 Urkunden von 1337—1586,
und 127 Urkunden von 1261—1581, in Virten.
Vgl. Trongnon.
Lot
Handschr.: Chaudruc de Crazannes, Notice des chartres et autres docu-
ments historiques conserves dans les archives municipales de plusieurs villes
du departement du Lot, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1,313;
vgl. 3, 49.
Lot-et-Garonne.
Handschr.: De Samazeuilh, Rapport sur les resultats des recherches faits
dans les archives de plusieurs villes du departement de Lot-et-Garonne, in:
Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 324.
106 ni. Frankreich.
Londnii.
Haudschr.: Inventaire-sommaire des archives communales anterieures ä 1790.
Ville de Loudun, Loudun 1869.
St.-Loap.
Drucke: Notice historique sur l'abbaye de St.-Loup pres de Tours, 7 Urkunden
von 939—1230, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 6, 436.
Lonppy.
Handschr.: Cartulaire de Louppy, 79 Urkunden von 1239—1583, in Nanzig.
Louppy-Ie-Chatel.
Handschr.: Cartulaire de la seigneurie de Louppy-le-Chatel, 81 Urkunden von
1375—1649, in Virten.
Louvergny.
Handschr.: Urkunden der Abtei Louvergny, in Mezieres, vgl. Champollion-Figeac,
Docum. histor. ined. 1, 384.
Louviers.
Handschr.: R. d'Estaintot, Note sur les fiefs de Parrondissement de Louviers,
Caen 1857, aus: Compte rendu de la 23 Session du congres archeologique.
Drucke: Th. Bonnin, Cartulaire de Louviers, documents historiques originaux,
du 10 e au 18 e siecle, T. 1—4, Evreux 1870 — 1879, 834 Urkunden von
c. 943 — an V.
Lovilliers.
Handschr.: Cartulaire de Lovilliers, 107 Urkunden von 1234—1589, in Nanzig.
Lozere.
Handschr.: Inventaire-sommaire, des archives departementales anterieures ä
1790. Lozere. Archives civiles. Ser. C. Paris 1876.
Luchenx.
Handschr.: H. Dusevel, Etüde sur les archives du chäteau de Lucheux, Amiens
1857, aus: La Picardie.
Lu^on.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Lucionensem spectantia, 20 Urkunden von
961--1420, in: Gallia Christ. 2, Instr. 390.
Lugny.
Handschr.: Transcrit de titres et chartes des Chartreux de Lugny, 946 Ur-
kunden von 1104 — 1568, in Dijon.
Cartulaire de Lugny ou Luvigny, saec. 13, in Paris, Cartul. 68.
Lure.
Drucke: Besson, Memoire historique sur Tabbaye de Lure, Besannen 1846,
mit Urkunden,
IV. Specialgeschichte. 107
Lusignan s. Orient.
Lnssay.
Haudschr.: Copies de la seigneurie de Lussay (zu Poitiers, Kathedrale), 11)2 Ur-
kunden von 1363—1727, in Poitiers.
Lnthuni^re.
Uandschr. : Cartulaire du prieure de la Luthuniere, 45 Urkunden von 1144
-1446, in St.-L6.
Luzerne.
Handschr.: Fragment du cartulaire de l'abbaye de la Luzerne, 145 Urkunden
von 1162—1354, in St.-L6.
Drucke: Dubosc, Cartulaire de le Manche. Abbaye de La Luzerne, St.-L6
1878, 177 Urkunden von 1140—1368, und 49 Urkunden vom 14—16. Jahr-
hundert.
Lyon.
Handschr.: L. Niepce, Les archives de Lyon, municipales, departementales,
judiciaires, Bäle et Lyon 1875.
A. Jandet, Cinq mois aux archives de la ville de Lyon, Chälons-sur-Saone 1875.
AUut, Inventaire des titres recueillis par S. Guichenon, precede de la table
du Lugdunum sacroprophanum de P. Bullioud, Lyon 1851.
Bullarium Lugdunense, in Lyon 910, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 214.
Liber anniversariorura ecclesiae Lugdunensis, saec. 14, in Rom, Ottobon., vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 372.
Documents pour servir k Thistoire de la ville de Lyon, in: Cabinet histor.
8, Catal. 252.
Inventaire somraaire des archives communales anterieures k 1790. Ville de
Lyon, T. 1, 2, Paris 1865— J875.
A. Steyert et F. Rolle, Inventaire-sommaire des archives hospitalieres.
Ville de Lyon, La charite en aumoue-generale, T. 1 — 4, Lyon 1874 — 1880.
R ecueil de titres relatifs aux droits du roi sur la ville de Lyon, saec. 15, in
Paris, fran^. 9852.
Pouille du diocese de Lyon, in Lyon, Archiv.
Necrologium ecclesiae S. Johannis Lugdunensis, in Lyon 868, Notiz mit
Auszügen, in: Archiv d. Gesellsch. 7, 213.
Cartulare S. Justi, von 1107—1247, in Lyon 661, vgl. ebenda 7, 212.
Vgl. Rhone.
Drucke: Memoires de la societe litteraire, historique et arch^ologique de Lyon,
Lyon 1860—1882.
L. Morel de Volaine et H. de Charpin, Recueil de documents pour servir
k rhistoire de Tancien gouvernement de Lyon, Lyon 1854.
J. B. Monfalcon, Lugdunensis historiae monumenta inde a colonia condita
usque ad saec. 14, Lugdun. 1860, mit Urkunden.
Severtius, Chronologia historica successionis hierarchiae antistitum Lug-
dunensis archiepiscopatus T. 1—3, Lugduni 1628, mit Urkunden.
Menestrier, Histoire civile de Lyon, Lyon 1696, mit Urkunden,
108 ni- Krankreich.
P. Bonnassieux, De la reunion de Lyon k la France, Lyon et Paris 1875,
mit Urkunden.
Notes et documents poiir servir ä l'histoire de Lyon, in: Annuaire de Lyon
1838, 41.
Diplom ata betreffend Lyon, von 517 — 1209, in: Monfalcon, Lugdiinensis
histor. monum. 249; 369; 431.
C. U. J. Chevalier, Documents inedits des 9e, lOe et lle siecles relatifs ä
l'eglise de Lyon, Lyon 1869.
Instrumenta ad ecclesiam Lugdunensem pertinentia, 49 Urkunden von 862
— 1410, in: Gallia Christ. 4, Instr. 1.
Chartes relatives ä Peglise de Lyon, 10 Urkunden von c. 1107 — c. 1160, in:
Bibliotheque de l'ecole de chart. 18, 370.
Pouille du diocese de Lyon, saec. 14, in: Delamure, Histoire du diocese de
Lyon 227, fünf andere in: Bernard, cartulaire de Savigny, Anhang.
Inventaire du tresor de l'eglise de Lyon en 1448 et 1724, Lyon 1877.
M. C. Guigue, Obituarium Lugdunensis ecclesiae. Necrologe des personnages
illustres et des bienfaiteurs de Teglise metropolitaine de Lyon du 9e au 15 e
siecle, Lyon 1867.
Notices et documents pour servir ä l'histoire de Lyon depuis l'origine de la
ville jusqu'en 1483, Lyon 1838—1839.
A. Pericaud, Notes et documents pour servir ä l'histoire de Lyon, 1483 —
1546, Lyon 1840.
Titres de l'etablissement de la maison des Recluses , situee ä Lyon, rue
St.-Jaques, Lyon 1766,
E. de Villeneuve, Cartulaire muncipal de la ville de Lyon, recueil forme au
14e siecle, public, par M. C. Guigue, Lyon 1876, Urkunden von 1193 — 1704.
C. Brouchaud, Le cartulaire muncipal de la ville de Lyon, Compte-rendu,
Lyon 1877.
L. Niepce, Cartulaire municipal de la ville de Lyon dit d'E. de Villeneuve,
compte-rendu, Lyon, 1877.
C. Guigue, Registres consulaires de la ville de Lyon, ou recueil des delibe-
rations du conseil de la commune de 1416 — 1423, Lyon 1882.
Derselbe, Polyptique de l'eglise collegiale de St.-Paul de Lyon, Lyon 1875,
mit 50 Urkunden von 1136—1376.
Derselbe, Obituarium ecclesiae S. Pauli Lugdunensis, du lle au 13 e siecle,
Bourg-en-Bresse 1873.
Derselbe, Obituaire de l'abbaye de St.-Pierre de Lyon, du 9e au 15 e siecle,
Lyon 1881.
Vachez, Note sur l'obituaire de l'eglise de Lyon publie par de Guigue, Lyon
1869.
Inventaire des biens d'un serrurier de Lyon, en 1372, in: Memoires de la
soc. litter. de Lyon 1879, 39.
Lyonnais.
Handschr: Inventaire de titres et pieces du tresor des chartes pour servir ä
l'histoire du pays Lyonnais, in: Cabinet histor. 4, Catal. 21, 61.
p]xtrait de l'inventaire des chartes du tresor du roi, en ce qui concernc le
IV. Specialgeschichte. 109
Lyonnais, le Forez et Beaujolais, in: Archives du depart. du Rhone 1830,
12, 242.
Dracke: M. C. Guigue, Cartulaire Lyonnais, documents inedits pour servir
ä rhistoire des anciennes provinces de Lyonnais, Forez, Beaujolais, Dombes,
Bresse et Bugey, T. 1, Documents anterieurs J» l'annee 1255, Lyon 1885, 507.
Urkunden von c. 657 — 1254.
Vgl. Mäconnais.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Lyre, 54 Urkunden von 1118—1483, in
Orleans.
Lys.
Handsehr«: Cartulaire de Tabbaye du Lys, saec. 13 — 14, in Paris, lat. 13892.
M.
Maclon.
Handschr.: Grand chartrier de l'eglise de St.-Maclou, 300 Urkunden von 1407
— 1629, in Ronen.
Petit cartulaire, 80 Urkunden von 1330 — 1441, ebenda.
Mäcon.
Handschr«: Cartulaire (livre enchaine) de Teglise cathedrale de St.- Vincent de
Mäcon, 633 Urkunden von saec. 6—1199, in Mäcon.
Cartularium S. Vinceutii Matisconensis , in Paris, Bouhier 44, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 8, 285.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Matisconensis, 37 Urkunden von 750 — 1215,
in: Gallia Christ. 4, Instr. 263.
C. Ragut, Cartulaire de St.-Vincent de Mäcon connu sous le nom de livre
enchaine, Mäcon 1864, 631 Urkunden von c. 563 — c. 1240, nebst Appendix,
in: Collection de documents inedits.
Chavot, Sur le cartulaire de St.-Vincent (de Mäcon) in: Acad. des sciences
de Mäcon 1857.
C. Guigue, Necrologium ecclesiae S. Petri Matisconensis, ou notice des bien-
faiteurs de l'eglise St.-Pierre, Bourg 1875.
Mäconnais.
Drucke: A. de Charmasse, Etat des possessions des Templiers et des Hospi-
taliers en Mäconnais, Charollais, Lyonnais, Forez, et partie de la Bourgogne
d'apres une enquete de 1333, in : Memoires de la soc. Eduenne, N. Ser.
7, 105; separat: Autun 1878.
Madian.
Drucke: Madian et Mortagne-sur-Gironde, 4 Urkunden von 1228—1769, und
18 Urkunden von 1337—1778, in: Archives histor. de la Saintonge. 1, 350:
2, 175.
Maguac.
Drucke: J. n. Norman d, La carte aecordee aux habitants de la ville de Magnac
110 III. Frankreich.
par Ithier III et approuvee par l'eveque de Limoges Aymeric de la Serr,
12G9, Peronne 1875.
Maguelone.
Handschr.: Livre des Privileges de Maguelone, 91 Urkunden von 1081—1316
(zu Montpellier, Kathedrale), in Montpellier.
Cartulaire de l'eveche de Maguelone, T. 1—7 (1368), 2107 Urkunden von
1055 — 1368, ebenda, nebst Copien.
Privilegia episcopatus Magalonensis saec. 15, in Paris, St.-Vict. 679, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 304; ist nur Copie eines Theils des vorigen.
Cartae ad episcopatum Magalonensem spectantes, 24 Urkunden von 1208—
1256, in London, Addit. 17308—17309.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Magalonensis, 68 Urkunden von 787—1607,
in: Gallia christiana 6, Instr. 341.
Gariel, Series praesulum Magalonensium et Montpeliensium, T. 1, 2, Tolos.
1665, mit Urkunden.
Maillezais.
Drucke: Lacurie, Histoire de l'abbaye de Maillezais, Fontenay-le-Comte 1852,
mit 155 Urkunden von 1045—1217.
Maine.
Handschr.: Documents pour servir ä l'histoire du Maine, in: Cabinet histor. 13,
Catal. 14 f.
Drucke: Revue historique et archeologique du Maine, T. 1—16, Le Mans 1876
— 1884.
Lottin et Lessus, Recueil de documents inedits ou rares sur la topographie
et les monuments historiques de l'ancienne province du Maine, Ser. 1 — 3,
Le Mans 1856.
Documents pour servir ä l'histoire du Maine reproduits par un bibliophile
Sarthois, Paris 1856.
Chartes mancelles de l'abbaye de St.-Florent, pres Saumur, Mamers 1848, von
von 848—1200.
A. Joubert, Documents relatifs ä l'histoire du Maine sous la domination An-
glaise, Mamers 1879.
Derselbe, Negotiations relatives ä l'evacuation du Maine par les Anglais
1444—1448, in: Revue histor. du Maine, T. 8, Nr. 3.
Maine-et-Loire.
Handschr.: Rapport sur les archives du departement de Maine-et-Loire, in:
Annuaire de Maine et Loire 1842.
J. Säur in, Etüde sur les archives departementales de Maine-et-Loire , An-
gers 1857.
Inventaire-sommaire des archives departementales anterieures ä 1790, Maine-
et-Loire; Archives civiles, Ser. E, Angers 1871; Archives ecclesiastiques,
Ser. G, Clerge seculier, ebenda 1880.
Drucke: P. Marchegay, Choix de documents inedits sur le departement de
Maine-et-Loire, in: Revue de l'Anjou, Ser. 3, 2, 343; 377; 425; 471.
Yg]. Anjou.
IV. Specialgeschichte. 111
Mai son-Dieu-en-Brie.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Maison-Dieu-eu-Brie, 70 Urkunden von
1122—1301, in Dijon.
Cartulaire de Maison-Dieu, 52 Urkunden von 1277—1424, ebenda.
Maisse.
Uandschr.: H. Stein, Les archives de Maisse (Seine-et-Oise), Paris 1884, aus:
Auuales de la soc. histor. du Gatinais, 1884.
St.-Maixent.
Handschr.: Inventaire-sommaire des archives communales anterieures a 1790.
Ville de St.-Maixent, Paris 1863.
Mallemort.
Handschr.: Cartulaire de Mallemort, von 1246—1752, in Marseille.
St.-Malo.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Macloviensis, 13 Urkunden von 817 — 1719, in:
Gallia Christ. 14, Instr. 233.
Manche.
Handschr.: Departement de la Manche, Rapports, in: ChampoUion-Figeac,
Docum. histor. ined. 1, 344.
Inventaire-sommaire des archives departementales anterieures a 1790, Manche,
Archives civiles, Ser. A, St.-L6 1865.
Vgl. Luzerne, Montmorel und Perrine.
Mandres.
Handschr.: Cartulaire de Mandres, 100 Urkunden von 1274 — 1587, in Nanzig.
Mandres-aux-Qnatre-Tonrs.
Handschr.: Fiefs de la chätellenie de Mandres-aux-Quatre-Tours, 101 Urkunden
von 1231—1583, in Virten.
Manosque.
Handschr«: D. Arbaud, Rapport sur les archives municipales de Manosque,
T. 1, Les Privileges, Digne 1844.
Mans.
Handschr.: Cartulaire de Teveche du Mans, saec. 13, in Paris, Gaignieres 2737.
Mehrere Cartularien in Le Mans, Bibliothek.
Excerpta ex cartulario Cenomanensi, in Paris, lat. 5211 B; Copie ebenda,
Supplem. 949, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 330.
Cartulariura S. Vincentii Cenomanensis, ebenda lat. 5444—5445.
Cartulaire de Tabbaye de la Couture, in Le Mans, Bibl. ; Abschriften in Paris,
St.-Germ.. lat. 1066; Residu St.-Germ. 1033; Gaignieres 199.
Notice sur le livre blanc de Tegliso du Mans, iu: Bibliotheque de Tee. de
Chart. 31, 194.
1 12 TII- Frankreich.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Cenoraanensis, 23 Urkunden von c. 570 — 1279,
in: Gallia Christ. 14, Instr. 99.
P. Piolin, Histoire de Teglise de Mans, T. 1 — 4, Paris 1858, mit Urkunden.
Th. Caudin et Lochet, Documents relatifs ä l'histoire des corporations d'arts
et de metiers du diocese du Mans, Le Mans 1860.
Privileges de la ville du Mans, Le Mans 1718.
Cartularium insignis ecclesiae Cenomanensis quod dicitur Liber albus capi-
tuli, Le Mans 1869, in: Institut des provinces de France, Ser. 1, T. 2.
Marc6 s. Jarce.
Marcel.
Drucke: Pieces inedites relatives ä Etienne Marcel et ä quelques -uns de ses
principaux adherents, 12 Urkunden von 1358 — 1360, in: Bibliotheque de
l'ecole d. chart. 21, 73.
Documents nouveaux sur E. Marcel, 8 Urkunden von 1358 — 1377, zu: E.
Marcel, prevot des marchands, Paris 1874.
St.-Marcel-Ies-ChäIons.
Handschr.: Extraits du cartulaire de Tabbaye de St.-Marcel-les-Chälons, 11
Urkunden von 1073—1096, in Dion.
Marcenay.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Marcenay, 58 Urkunden von 1270 — 1420,
in Dijon.
Marche.
Handschr.: A. Thomas, Les archives du comte de la Marche, Nogent-le-Ro-
trou 1881.
Drucke: A. Leroux, E. Molinier et A. Thomas, Documents historiques bas-
latins, proven^aux et fran^ais concernant principalement La Marche et le
Limousin, T. 1. 2, Limoges 1883-1885.
Marennes.
Drucke: Marennes, Oleron, Avert, 60 Urkunden von 1347—1789, in Archives
histor. de la Saintonge, 6, 229.
Vgl. Saintonge.
Marigny.
Handschr.: Cartulaire d'Enguerrand de Marigny, saec. 14, in Paris, lat.
9785; 9786.
Marly s. Eton.
Marmagne.
Handschr.: Cartulaire de Marmagne, 142 Urkunden von 1200 — 1711, in
Dijon.
Marmoutier-Ies-Tours.
H<andschr.: Cartulaire de l'abbaye de Marmoutier, von Gaignieres', T. 1 — 4,
in Paris, lat. 5441.
IV. Special geschieh te. 113
Titres anthentiques de l'abbaye de Marmputier, ebenda, Res. St.-Germ. 96,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 316.
Cartulaire de Marmoutier pour le Dunois, in Paris, lat 12874.
P. Marchegay, Les prieures de Marmoutier en Anjou, Inventaire des titres
et Supplement aux chartes des 11 e et 12 e siecles, in: Archives d'Anjou
2, 1 ; Appendix, separat: Angers 1846.
A. de la Borderie, Inventaire des titres des prieures de Marmoutier, situes
dans Teveche de Nantes, in: Bulletin de la soc. archeol. de Nantes 6, 101;
165; 319; 7, 35; 115; 157; 273.
Drucke: P. Nobilleau, Cartulaire Turangeau (Majoris manasterii) et sceaux
des abbes, Tours 1079, Urkunden von c. 986—1539.
A. Salmonj^Liber de servis Majoris Monasterii. Le livre des serfs de Mar-
moutier, suivi de chartes sur ce meme sujet, Tours 1864, 127 Urkunden
von 986—1099 und Appendix von 60 Urkunden von 1032—1269; auch
T. 16 der: Memoires de la soc. archeol. de Touraine.
Derselbe, Le livre des serfs de Tabbaye de Marmoutier, Paris 1845.
E. Mabille, Cartulaire de Marmoutier pour le Dunois, Paris 1874, Urkunden
von 991—1301.
Prioratus Majoris Monasterii in Inferiori Pictavia, Urkunden von 1136—
c. 1250, in: Marchegay, Cartulaires du Bas-Poitou 59.
Marne.
Handschr.: Departement de la Marne, Rapports, in: Champollion-Figeac,
Docum. histor. ined. 1, 352.
G. Herelle, Repertoire general des principaux fonds anciens conserves aux
archives departementales de la Marne, in: Revue de Champagne et de Brie,
T. 13 f.
Marne, Haute-.
Handschr.: Memoire sur les archives de la Haute-Marne, in: Chronique de
Champagne 3, 1838, 95; 163.
Vgl Oise.
Maroenil.
Handschr : Cartulaire de Tabbaye de Maroeuil, von 1138 — 1421, in Arras.
Marquenterre.
Drucke: Marquenterre, Urkunden von 1199—1685, in: Thierry, Recueil d.
manum. ined. 4, 613.
Marsaunay-Ia-Cöt^.
Handsclir.: Cartulaire du prieure Marsannay-la-C6te, 56 Urkunden von 1227
— 1436 und 59 Urkunden von 1334—1434, in Dijon.
Marsay s. Roche-Chizay.
Marseille.
Handschr.: De Maslatrie, Rapport sur l'elat des archives publiques a Mar-
seille, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 26.
Oesterley, Wegweiser. II. §
114 in. Frankreich.
Tillion- David, Les archives paroissiales de Marseille aux 16 e et 17 e siecles,
Marseille 1875.
0. Tei ssier, Inventaire des archives historiques de la chambre de commerce
de Marseille, Marseille 1879.
Inventaire -soramaire des archives hospitalieres anterieures ä 1790, Hos-
pices de Marseille, Marseille 1874.
Cartulaires de l'eveche de Marseille: de la terre de Meriridol, von 1257 —
1758; de Mallemort, von 1246 — 1752; d'Aubagne, von 1233—1722, in
Marseille.
Livre jaune du chapitre de la Major de Marseille, 82 Urkunden von 1119 —
1535, ebenda.
Cinq cartulaires de l'abbaye de St.-Victor de Marseille, ebenda.
Kothen, Quelques mots sur Fobituaire du 12 e et 15 e siecle conserve dans
l'eglise du monastere de St.-Victor ä Marseille jusqu'en 1793, Marseille 1874.
Dmclie: Instrumenta ad ecclesiam Marsiliensem spectantia, 30 Urkunden von
780—1362, in: Gallia Christ. 1, Instr. 106.
F. X. Belgunce, Antiquite de l'eglise de Marseille, T. 1 — 3, Marseille 1747
— 1751, mit Urkunden.
L. Blancard, Le polyptique de Vuadalde, eveque de Marseille, etudie au
point de vue de la condition des personnes en Provence aux 8e et 9e siecles,
Marseille 1879.
Blancard, Documents inedits sur le commerce de Marseille au moyen äge
T. 1, Marseille 1885.
L. Mery et F. Guindon, Histoire des actes et des deliberations du corps
et du conseil de la municipalite de Marseille depuis le 10 e siecle jusqu'ä
nos jours, V. 1. 2, Marseille 1841.
Documents inedits sur l'histoire politique de Marseille au 13e siecle, 3 Docu-
mente von 1263 — 1264, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 21, 517.
Chartres inedites relatives aux etats de Bougie et de Bone, 3 Urkunden von
1268—1480, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 2, 388.
Albanes, Josse Liiferin, peintre marseillais du 14. siecle, mit Urkunden, in:
Bulletin du comite d. trav. histor. 1884, Nr. 3.
F. Andre, Histoire de l'abbaye des religieuses de St.-Sauveur de Marseille,
fondee au 5e siecle, Marseille 1863, mit Urkunden.
Guerard, Cartulaire de l'abbaye de St.-Victor de Marseille, T. 1. 2, Paris
1857, 1132 Urkunden von 683—1336, in: Collection de Docum. ined.
T. 17, 8; 9.
Martel.
Handsclir.: Chaudruc de Crazannes, Notice sur les chartes de la ville de
Martel, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 318.
Marvaud, Rapport sur les archives de la ville de Martel, von 1249 — 1515,
ebenda 3, 61.
St.-Martin-AIif.
Handschr.: Chartrier des rentes deubes au prieure de St.-Martin-AIif, 21 Ur-
kunden von 1230—1492, in St.-L6.
IV. Specialgeschichte. 115
St-Martin-de-File-Barbe.
Drucke: Cartulaire de Tabbaye de St.-Martiu-de-rile-Barbe, in: Monfalcon,
Lugdun. histor. monum. 355.
St.-Martin-anx-Boi8.
Dmcke: ün frere condonne de l'abbaye de St.-Martin-anx-Bois, mit 5 Urkunden
von 1488 — 1503, in: Memoires de la soc. academ. du depart. de TOise
12, 120.
St.-Martin-de-Laon.
Handschr«: Cartulaire de Tabbaye de St.-Martin-de-Laon, 1683 Urkunden von
1107—1731, in Laon.
St.-Martiii-de-Poutoise.
Handschr.: Necrologium S. Martini Pontis arensis, saec. 14, in Paris, St.-
Germ. 1031, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 293.
Ueber Auszüge aus verlorenen Cartularien vgl. Delisle 560.
Mas-€arbardes.
Drucke: Canton du Mas-Carbardes , Urkunden in: Cartulaire de Carcassonne
T. 3.
Massai s. Lais.
Mateigne s. Aunay.
St.-Mathien (Seine-inferieure).
Handschr.: Cartulaire du prieure de St.-Mathieu, 837 Urkunden von 1235—
1475, in Rouen.
Manbnisson-Ies-Pontoise.
Handschr.: Abbaye de Notre-Dame-la-Royale dite de Maubuisson-les-Pontoise,
copies de plusieurs titres et pieces, V. 1. 2, 61 und 123 Urkunden von
1243—1669, in Versailles.
Registre cartulaire, en forme de terrier, des revenues possedes en Norman-
die, ebenda.
Vgl. Aunay.
Drucke: Comptes relatifs k la fondation de l'abbaye de Maubuisson, von 1236
—1239, in Bibliotheque de l'ecole d. chart. 19, 550.
Dutilleux et Depoin, L'abbaye de Maubuisson, histoire et cartulaire, Pa-
ris 1883.
Hanfras.
Drucke: A. Maufras du Chatelier, Archives de la famille Maufras du Cha-
telier, Orleans 1881.
St-Maur-des-Fosses.
Handschr.: Li vre noir de Pabbaye de St.-Maur-des-Fosses, 447 Urkunden von
815—1299, in Paris, Arch. nat. LL, 112; Abschrift ebenda LL, 113.
Livre blanc, ebenda LL, 114; Copie ebenda, lat. 541(;.
8*
116 III. Frankreich.
Cartulaires, 378 Urkunden von 840—1332, und 111 Urkunden von 648 —
1364, ebenda LL, 115; 116.
Table du cartulaire de St.-Maur-des-Fosses (geschrieben 1284), in London,
Addit. 11535.
Drucke: Polyplticleum Fossatense, in: Baluze, Capitularia 2, 1387, und Guerard,
Polyptique de l'abbe Irminon 2, 283.
Deux c hartes inedites du 8e siecle relatives ä l'abbaye de St.-Maur-des-Fosses,
in Bibliotheque de l'ecole d. chart. 11, 56.
St.-Maur-sur-Loire.
HandäChr.: Cartulaire de l'abbaye de St.-Maur-sur-Loire, 62 Urkunden von
540 — 1144, in Angers.
Drucke: Le cartulaire de St.-Maur-sur-Loire, 62 Urkunden vom 6. — 12. Jahr-
hundert, in: Marchegay, Archives d'Anjou 1, 293.
St.-Maximin (Provence).
Drucke: J. H. Alb an es, Le couvent royal de St.-Maximin en Provence, de
l'ordre des freres precheurs , avec un cartulaire de 85 documents inedits,
Marseille 1880, aus: Bulletin de la societe d'etudes scientifiques de la ville
de Draguignan.
L. Rostan, Cartulaire municipal de St.-Maximin, suivi de documents puises
dans les archives de cette ville, Paris 1862, von 1295—1742.
Mayenne.
Handschr.: A. de Martonne, Rapport sur les archives du departement de la
Mayenne, Laval 1881; 1883.
Major s. Crotoy,
Mazan.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Mazan, 61 Urkunden von 1200 — 1492,
in Privas.
Meaux.
Handschr.: Cartularium Meldense, V, 1 — 6, von 1004 — 1495, in Meaux, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 366.
Cartulaire de l'eglise de Meaux, c. 1261, in Paris, lat. 5528.
Cartularium ecclesiae Meldensis, saec. 14, in Paris, Notre-Dame 96, vgl.
ebenda 8, 300; Copie von Gaignieres, ebenda, lat. 5183 F.
Cartularium Meldense, saec. 18, in Paris, 5185 G.
Necrologium Meldense, saec. 13, in Meaux.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Meldensis, 20 Urkunden von 632 — 1735, in:
Gallia Christ. 8, Instr. 547.
Recueil d'anciens titres et pieces concernant la communite des habitants de
la ville de Meaux, Meaux 1739.
Toussaint du Plessis, Histoire de Teglise de Meaux, T. 1. 2, Paris 1731,
mit Urkunden.
Documents pour servir a l'histoire de Meaux, von 1479 — 1590, in: Revue de
Champagne, T. 12.
IV. Specialgeschichte. 117
Meliiiais.
Hiindschr.: Cartulaire de Tabbaye de Meliiiais, diocese d'Angers, in Paris,
Ste. Genev. H. 21.
Melnn.
Handschr.: Documents pour servir ä Thistoire de Meliin, in: Cabinet histor.
14, Catal. 135.
Mende.
Handschr.: Trois cartulaires de Teveche de Mende, von 1161 — 1369, in
Mende.
Liber ligneus du chapitre de Mende, 146 Urkunden von 1184—1292, in Mende.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Miniatensem spectantia, 10 Urkunden von
1060—1470, in: Gallia Christ. 1, Instr. 23.
Ste.-Menehould.
Drucke: Cartulaire de Teglise de Ste.-Menehould, Paris 1879.
Mepart.
Handschr.: Cartulaire du Mepart, 250 Urkunden von 1474—1562, in üijon.
Mercueur.
Handschr.: Cartulaire de Mercueur, 42 Urkunden von 1460 — 1543, in Nanzig.
Merindol.
Handschr.: Cartulaire de Merindol, von 1257—1758, in Marseille.
Merci-Dieu.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye Notre-Dame de la Merci-Dieu, diocese de
Poitiers, in Paris, Nouv. acquis. lat. 242.
Merpins s. Bouteville.
Mesland.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Mesland pres Blois, von 1479, in Blois.
St-Mesmln.
Handschr.: Polyptyque de l'abbaye de St.-Mesmin, in Paris, lat. 5420.
Cartulaire de St.-Mesmin, saec. 17, ebenda, lat. 10090—10091.
Menlan.
Handschr«: Cartularium S. Nigasii de Mellento, saec. 14, in Paris, St.-Germ.,
Harl. 489, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 297; ein zweites, saec. 15, Levrier 7.
Menng.
Handschr.: Ueber Auszüge des verlorenen Cartulars von St.-Liphard zu Meung
vgl. Delisle, Philippe-Auguste 546.
Meurthe.
Handschr.: II. Lepage, Coup d'oeil sur les archives departementales de la
Meurthe, Nancy 1853.
Derselbe, Inventaire des archives de la Meurthe, Nancy 1855.
\1Q III. Frankreich.
Meurthe-et-Moselle.
Handschr.: H. Lepage, Inventaire-sommaire des archives departeraentales de
Meurthe-et-Moselle anterieures ä 1790, Archives civiles, T. 1. 2, Ser. B;
Nancy 1870—1875; ecclesiastiques T. 1—4, ebenda 1874—1881.
Mezieres.
Handschr.: E. Senemaud, Inventaire-sommaire des archives communales de
Mezieres, Mezieres 1873.
Cartae Maceriae super Mosam, saec. 16, in Paris, Gange 104.
St.-Michel-en-Thierache.
Handschr«: Cartulaire de St.-Michel-en-Thierache, saec. 13, in Paris, lat. 18375.
Micy.
Handschr.: Cartularium Miciacense, in Paris, 5420, vgl. N. Archiv d. Gesellsch.
2, 287.
MieTÜIe.
Handschr.: Cartularium capellae de la Mieville, in Paris, Colb. 9493.
Milhan.
Handschr.: Reconnaissances et autres actes concernant le prieure de Mil-
hau, von 1334—1710, in Rodez.
Registre de Milhau, saec. 15, in Paris, Nouv. acquis. lat. 176.
Millan.
Handschr.: Archives de Millau (Aveyron), in: Cabinet histor. 11, Catal. 173.
Drucke: L. Constans, Le livre de l'Epervier, cartulaire de la commune de
Millau, Paris 1882.
Mirabeau.
Drucke: E. de Fouchier, La baronnie de Mirabeau, mit 11 Urkunden von
1052 — 1645, in: Memoires de la soc. d. antiq. de l'Ouest, Ser. 2, 1, 1.
Mirebeau.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Mirebeau, 27 Urkunden von 1200—1393,
in Dijon.
Mirepoix.
Handschr.: Documents pour servir ä l'histoire de la ville et des seigneurs de
Mirepoix, in: Cabinet histor. 12, Catal. 115.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Mirapicensis, 45 Urkunden von 943 — 1608,
in: Gallia Christ. 13, Instr. 221.
Mirevaux.
Handschr.: Recueil de pieces relatives ä Fabbaye de Mirevaux, diocese de
Toul, saec. 15, in Chaumont 79, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 8, 200.
MiribeL
Handschr.: Documenta pro parte procuratoris regis producta, ou cartulaire de
la terre de Miribel, 68 Urkunden von 875 — 1472, in Dijon.
IV. Specialgeschichte. 119
Moireinont.
Handschr.: Cartulaire de labbaye de Moiremout, 340 Urkunden von 1074—
1612, in Chalons-sur-Marne.
Moissac.
Handschr.: Fragment du cartulaire de Tabbaye de Moissac, 39 Urkunden von
1097—1176, in Toulouse.
Necrologium Moissiacense, saec. 12, in Paris 5548, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 7, 62.
Moleine.
Handschr.: Cartulaires de Tabbaye Notre-Darne de Moleine, in Dijon.
Recueil de chartes de l'abbaye de Molesme, 37 Urkunden von 1147 — 1238, in
Auxerre.
Drucke: E. Socard, Chartes inedites extraites des cartulaires de Moleme, in-
teressant un grand nombre de localites du departement de TAube , Troyes
1864, 227 Urkunden von 1080 — 1250, aus; Memoires de la soc. academ. de
l'Aube T. 24.
Mondaje.
Handschr.: Abbaye de St. -Martin de Mondaye, Verzeichniss der Urkunden
in: Memoires de la soc. d. antiq. de Normandie 8, 55.
Cartulaire de l'abbaye de Mondee, in Bayeux.
Mongamer.
Handschr.: Copies de la seigneurie de Mongamer (zu Poitiers, Kathedrale),
1011 Urkunden von 1397—1752, in Poitiers.
Monlandon.
Handschr.: Cartulaire de Monlandon (zu Langres, Kapitel), 42 Urkunden von
1544—1721, in Chaumont.
Monnais.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Notre-Dame des Bonnes Hommes de
Monnais, 155 Urkunden von 1155 — 1491, in Angers.
Mons^gur.
Drucke: L'Esclapot ou cartulaire de Monsegur, publie par F. Michel, Bor-
deaux 1863, 48 Urkunden von 1265—1680.
J. B. Archu, Privileges de Monsegur, Sauveterre 1876.
St.-Mont.
Handschr.: P. de Bernis, Description de deux cartulaires du monastere de
Öaint-Mont, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 168.
Mont-Dien.
Handschr.: Urkunden, Register etc. von Mont-Dieu, in Mezieres, vgl. Cham-
pollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 377.
Cartulaire de la churtreuse de Mont-Dieu, 287 Urkunden von 1136—1607,
ebenda.
]^20 III- Frankreich. -
Moiit-St.-Eloi.
Drucke: Garde vacque, L'abbaye du Mont-Saint-Eloi , Arras 1850, mit Urkunden.
Mont-Ste.-Marie.
Handschr. : Cartulaire et inventaire des titres de l'abbaye du Mont-Ste.-Marie,
saec. 18, in Paris, Moreau 872.
Mont-de-Marsan.
Drucke: Chartes de la ville de Mont-de-Marsan, Mont-de-Marsan 1850, 4 Ur-
kunden von 1400.
Soubiran, Observations sur les chartes de la ville de Mont-de-Marsan,
Mont-de-Marsan 1854.
Mont-St.-Martin.
Haudschr.: Cartularium abbatiae Montis s. Martini, in Paris 5478; Copie
ebenda, Cartul. 3.
Cartulaire de labbaye du Mont-St.-Martin, 312 Urkunden von 1136—1315,
in Laon.
Mont-St.-MicIiel.
Handschr.: Cartularium monasterii Montis S. Michaelis in periculo maris,
c. 1150, in Avranches 80, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 381.
Cartularium S. Michaelis de Monte in periculo maris, in Paris 5430 A.
Privilegia monasterii S. Michaelis in Monte, saec. 12, ebenda, St.-Victor 510,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 304.
Registre d'actes divers de l'abbaye du Mont- St. -Michel, 279 Urkunden von
1264—1532. in St.-L6.
Declarationes reddituum de Turaba Helene, 27 Urkunden von c. 1241 bis
1409, ebenda.
Registre des revenus de l'abbaye du Mont -St. -Michel en ses baronies
d'Arderon, St.-Pair, Genets et Bretteville, 415 Urkunden von c. 1236 — 1385,
ebenda.
Drucke: Ilüynes, Histoire generale de l'abbaye du Mont-St.-Michel, T. 1. 2,
Ronen 1872, mit Urkunden.
Mont-St.-Queiitin.
Haudschr.: Cartulaire de l'abbaye du Mont-St. -Quentin, 76 Urkunden von
1095—1240, in Amiens.
Mont-Rieux.
Handschr.: Registrum instrumentorum domus Montis -Rivi, 250 Urkunden
von 1123 — 1565, in Draguignon; ein Fragment von 45 Urkunden, 1248 bis
1320, ebenda.
Montagu.
Handschr.: Fiefs de Montagu, 63 Urkunden von 1221—1379, in Dijon.
Montargis-le-Franc.
Drucke: Les Privileges, franchises et libertes des bourgeois et habitants
de la ville et faubourgs de Montargis-le- France, Paris 1608; 1621; 1662.
- IV. Specialgeschichte. 121
Girardot et Bailot, Documents relatifs k la ville de Montargis et au siege
de 1427, Montargis 1853.
Montaaban.
Handschr.: Documents pour servir ii Thistoire de Montauban, in: Cabinet
histor. 19, Gatal. 286; 20, 129.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Montalbanensis , 31 Urkunden von 1121 bis
1616, in: Galiia christ. 13, Instr. 181.
Les livres de compte d'un marchand montalbanais, von 1338 — 1369, in:
Bulletin de la soc. archeol. de Tarn-et-Garonne 9, No. 2; 11, No. 1.
Montazais.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Montazais, diocese de Poitiers. Liber seu
terraquum censuum, reddituura et proventuum (für Fontevraud), 187 Ur-
kunden von 1125 — 1200, in Angers.
Montbenoit.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de Montbenoit, 120 Urkunden von 1145 bis
1657, in Besan<^on.
Montcenis s. Autun.
Montchauvet
Handschr«: Cartulaire de Montchauvet, saec. 16, in Paris, Archiv, LL, 1081.
Montcontonr.
Drucke: E. de Fouchier, Montcontour et ses seigneurs, du 11. au 18. siecle,
in: Bulletin de la soc. d. antiq. de Tonest 1882, No. 2.
Montcnq.
Handschr«: Chaudruc de Crazannes, Notice des chartes de la ville de
Montcuq, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 316.
Montdidier.
Drucke: V. de Be au ville, Histoire de la ville de Montdidier, T. 1—3, Paris
1857, mit Urkunden.
Montebourg«
Handschr«: Cartulaire de l'abbaye de Montebourg, Urkunden von 1080—1460,
in London, Addit. 15605, Verzeichniss in: Bibliotheque de Tecole d. chartes
16, 114.
Cartulaire de labbaye de Montebourg, saec. 13, in Paris, lat. I(X)87.
Ein Kartular von 1274 mit Inventar von 1312, in Plain-Marais, Beaufort.
Grand livre blanc de Tabbaye de Montebourg, 53 Urkunden von c. 1090 bis
1456, in St.-L6.
Livre de Losmosnerie, 195 Urkunden von 1222—1466, ebenda.
Livre de Tobiterie et de la pitancerie, 288 Urkunden von c. 1220 — 1599,
ebenda.
Regist re des fieffes, 243 Urkunden von 1295—1443, ebenda.
122 ni. Frankreich.
Cartulaire, 56 Urkunden von 1110 — 1454, ebenda.
Registre de teneur de rentes etc., 22 Urkunden von 1295 — 1445, ebenda.
Drucke: Coenobium de Montisburgo, 2 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 992.
Obituarium monasterii Montisburgensis, Auszüge in: Bouquet, Recueil 23, 553.
Monteclain.
Haiidschr.: Cartulaire de Monteclain et Chätillon-sous-Bagneux, saec. 15, in
Paris, Archiv, LL, 1028.
Montelimar.
Drucke: ü. Chevalier, Cartulaire de la ville de Montelimar, Montelimar 1869,
165 Urkunden von 790—1542.
Montferrand.
Drucke: G. Desbouis, Privileges de Montferrand, 1291—1496, Clermont-Ferrand
1849, aus: Tablettes histor. de d'Auvergne.
Moutfaucon.
Handschr.: Copie du cartulaire de la seigneurie de Montfaucon, saec. 18, in
Paris, Moreau 891.
Montfort (Meaux).
Handschr.: Cartularium monasterii Montis Fortis, saec. 15, in Paris, St.-Germ.
1868.
Montfort (l'Amauri).
Handschr.: Ueber Auszüge aus einem verlorenen Cartular, vgl. Delisle, Phi-
lippe-Auguste 547.
Drucke: Catalogue des actes de Simon et d'Amauri de Montfort, in: Biblio-
theque de Pecole de d. chart. 34; 153; 445, 215 Regesten von 1170—1259.
Monthery.
Handschr.: Cartulaire des cens dus au roi pour son chateau de Monthery, in
Paris, Colb. 9493.
Montier-en-Argonne.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Montier-en-Argonne, 74 Urkunden von
1149^1334, in Chälons-sur-Marne.
Cartularium Monasterii in Argonia, saec. 13, in Paris, Cartul. 14; saec. 17^
ebenda, Cartul. 74.
Drucke: Cartulaire de Pabbaye de Monstier-en-Argonne, 70 Regesten von 1138
— 1316, in: Barthelemy, Diocese de Chälons 2, 420.
Ygl. Chälons-sur-Marne.
Montier-la-Celle.
Handschr.: Copies et inventaires des pieces de Pabbaye de Montier -la-Celle,
544 Urkunden von c. 660 — 1757, in Troyes.
Censier de l'abbaye de Montier-la-Celle, 11 Urkunden von 1153 — 1247,
ebenda.
IV. Specialgeschichte. 123
Drucke: Lalore, Cartulaire de Montier-la-Celle, 288 Urkunden von 753— 1242.
in: Collection d. prineip. cartul. de Troyes 6, 1.
Montier-en-Der.
Handschr.: Documents relatifs ä Tabbaye de Montier-en-Der, Vol. 1 — 18, in
Chaumont 72, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 8, 200.
Cartulaire de Tabbaye de Montier-en-Der, saec, 13, in Chalons.
Abschrift desselben in Paris, Nouv. acquis. lat. 1251 — 1254.
Monti^raniey.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de Montieramey, 33 Urkunden von 1185
— 1466, in Troyes.
Cartulaire de Tabbaye de Montieramey, saec. 14, in Paris, lat. 5432; Ab-
schrift ebenda 5433.
Montierender.
Handschr«: Cartulaires de Tabbaye de Montierender, 184 Urkunden von 672 bis
1164; 129 Urkunden von 1114—1272; 21 Urkunden von 1110—1493; 30 Ur-
kunden von 1230 — 1536, in Chaumont.
Drucke: Chartes de Montierender, 135 Urkunden von 692—1333, in: Collection
d. prineip. cartul. de Troyes, 4, 89.
Ch. Lalore, Le polyptyque de l'abbaye de Montierender, Paris 1878,
Montiernenf.
Handschr.: Abbaye de Montierneuf. Galteri codex, 26 Urkunden vom 11. bis
15. Jahrhundert, in Poitiers.
R ecueil de copies de chartes de donations etc., 341 Urkunden von 1076 bis
1545, ebenda.
Montmartre.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye du Montmartre, saec. 13, in Paris, Arch.
nat. L, 1613; Copie ebenda LL, 1605.
Drucke: E. de Barthelemy, Recueil des chartes de l'abbaye royale du
Montmartre, Paris 1803, Urkunden von 1116—1792 nebst Supplement.
Montmorel.
Drucke: Dubosc, Cartulaire de la Manche. Abbaye de Montmorel, St.-L6 1878,
305 Urkunden vom 12.— 13. Jahrhundert nebst Appendix.
Montmorency.
Drucke: A. Du Chesne, Ilistoire generale de la maison de Montmorency et de
Laval, Paris 1624, mit besonders paginirten Urkunden von 845—1616.
Montpellier.
Handschr.: E. Thomas, Sommaires historiques sur les anciennes archives
ecclesiastiques du diocese de Montpellier, Montpellier 1852.
Montel, Archives de Montpellier. 111. Inventaire des archives de la com-
mune cloture, Paris 1873.
Cartulaires de Teveche de Montpellier, von 1055—1599, in Montpellier,
124 III. Frankreich.
Cartularium Montispessulanurn, saec. 14, in Paris, Cartiil. 22.
Cartulaire de l'universite de medecine de Montpellier, 102 Urkunden von
1305—1664, in Montpellier.
Cartulaires de Colleges de Montpellier, in Mende.
Vgl. Maguelone.
Drucke: Memoires de la societe archeologique de Montpellier, T. 1 — 3, Mont-
pellier 1840—1850.
A. Montel, Archives de Montpellier. Le memorial des nobles, in: Revue des
langues rorabanes 1873; 1874.
J. A. Toussart, Diplomata pontificia et regia ordini regio et hospital s.
Spiritus Monspeliensis concessa, T. 1. 2, Paris 1727, mit Urkunden.
A. Germain, Histoire du commerce de Montpellier, V. 1. 2, Montpellier 1861,
mit Urkunden.
Montpensier.
Drucke: A. de ßoislisle, Inventaire des bijoux, vetements, manuscrits et objets
precieux appartenant ä la comtesse de Montpensier, 1474, in: Bulletin de la
soc. d'hist. de France 1880, 269; separat: Nogent-le-Rotrou 1881.
Montpezat.
Drucke: Pottier, Inventaire de Montpezat de 1436, in: Revue d. soc. sav., ser.
6, 3, 356, separat: Montauban 1878.
Barbier de Montaut, Explication de quelques termes de l'inventaire de
Montpezat, in: Bulletin de la soc. archeol. de Tarn-et-Garonne 1877, Nr. 3.
Montreal.
Drucke: Canton de Montreal, Urkunden in: Cartulaire de Carcassonne T. 3.
Montreuil-Bounin s. Angers.
Montreuil-sur-Mer.
Drucke: Comte de Marcy, Un ancien inventaire des titres de Montreuil-sur-Mer
et notes pour servir ä la reconstitution des archives historiques de cette
ville, in: Memoires de la soc. hist. de Picardie, Ser. 3, 5, 603; separat:
Anciens 1877.
Montreuil-sur-Mer, Urkunden und Regesten von 1188—1507, inThierry,
Recueil d. monum. ined. 4, 739.
Moran ville s. Estain.
Morbihan.
Drucke: L. Rosenzweig, Recherches historiques dans les archives departemen-
tales etc. du Morbihan, Archives communales. Pontivy. Archives hospitalieres.
Hotel-Dieu de Vannes, Yannes 1875 — 1876.
Mores.
Drucke: Ch, Lalore, Chartes de Fabbaye de Mores (Aube), Troyes 1875, aus:
Memoires de la soc. acad. de TAube. T. 37, 130 Urkunden des 12. und 13.
Jahrhunderts.
IV. Specialgeschichte. 125
Morienval.
Handschr«: Cartularium ahliuüue de Morienval, in Paris, Cartul. 21, vgl.
Delisle, 547.
Morigrny.
Handschr.: Cartularium Maurigniacense , saec. 13, in Paris, lat. 5648; Copie
ebenda 5439, 2.
Dmcke: Menault, Cartulaire de Tabbaye de Morigny, 116 Urkunden von 1046
— 1472, hinter desselben: Morigny, Paris, 1867.
Morigny.
Handschr.: Cartulaire de Philippe le Bei concernant Enguerrand de Morigny,
in Paris, Cartul. 175; 176.
Morimond.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de Morimond, saec. 15, Cod. Bourbonne,
vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 8, 199.
Morinie.
Bracke: Memoires de la societe des antiquaires de la Morinie, T. 1 — 18,
St.-Omer 1834—1883.
J. Malbrancus, De Morinis et Morinorum rebus, Tornac. 1639, mit Urkunden.
Morläas.
Handschr.: Cartulaire de Ste.-Foi de Morias, saec. 12, in Paris, lat. 10936.
Drucke: L. Cadier, Cartulaire de Sainte Foi de Morläas, Pau 1884, 40 Ur-
kunden von 1079 — 1190, aus: Bulletin de la soc. d. sciences de Pau, Ser. 2,
T. 13.
Morley.
Handschr.: Cartulaire de Morley, 25 Urkunden von 1441 — 1586, in Nanzig.
Cartulaire de Morley, Bouconville, 1' Avant-Garde, 25 Urkunden von 1188 —
1582, in Virten.
Morniant.
Handschr.: Privileges de St.-Jean de Jerusalem, commauderie de Mormant,
51 Urkunden bis 1505, in Dijon.
Mortagne s. Madion.
Mortain.
Handschr.: Lemaistre, Chartrier de la Tour de Mortain, in: Champoliion-
Figeac, Docum. histor. ined. 1, 350.
Mortains.
Bracke: Obituarium ecclesiae Moretoniensis , Auszüge in: Bouquet, Recueil
23, 582.
Mortenier.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de Mortemer, saec. 12, in Paris, lat. 183G9.
126 III. Frankreich.
Morvaux.
Handschr.: Petit cartulaire de Morvaux et de Baroville, 31 Urkunden von
1173—1293, in Troyes.
Moselle.
Handschr.: Archives de la Moselle, Ser. B, Metz 1858.
Drucke: Memoires de la societe d'archeologie et l'histoire, T. 1 — 15, Metz
1858—1879.
Mothe.
Handschr.: Cartulaires de Lamothe, 212 Urkunden von 1217—1587, und 53
Urkunden von 1206 — 1584, in Nanzig.
Moulineanx.
Drucke: A. Moutie, Recueil de chartes et pieces relatives au prieure des Mou-
lineaux et ä la chätellenie de Poigny, Paris 1846, 60 Urkunden von c. 1163
—1706.
Moulins.
Handschr.: Inventaire-sommaire des archives communales anterieures ä 1790.
Departement de l'Allier. Ville de Moulins, Moulins 1882.
Mousseaux.
Handschr.: Seigneurie de Mousseaux (zu Poitiers, Kathedrale), 108 Urkunden
von 1437—1680, in Poitiers.
Mousson s. Eton.
Moutier-Ramey.
Handschr.: Cartularium Arremarense, saec. 14, in Paris, 5433; saec. 17,
ebenda 5434; vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 329.
Montoumet.
Drucke: C an ton de Montoumet, Urkunden in: Cartulaire de Carcassone T. 3.
Mouzon.
Handschr.: Urkunden, Cartular und Inventarium der Abtei Mouzon, in Mezieres,
vgl. Ohampollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 376.
Moyencourt s. Tyrel.
N.
Najac.
Handschr.: Najac et St.-Antonin, A.veyron. Documents pour servir ä Thistoire
de ces deux villes, in: Cabinet histor. 15, Catal. 160.
Nanterre.
Handschr.: Cartulaire des Genovefains de Nanterre, saec. 17, in Paris, Archiv
LL, 1448.
IV. Specialgeschichte. 127
Nantes.
Drucke: Bulletin de la societö archeulogique de Nantes et du departement de
la Seiue-lnferieure, T. 1—17, Nantes 1859—1877.
P. Marchegay, Documents inedits, in: Bulletin de la soc. archeol. de Nantes
8, 239; 9, 195; 215.
Instrumenta ecclesiae Nannetensis, 18 Urkunden von 1055—1477, in: Gallia
Christ. 14, Instr. 171.
P. Marchegay, Chartes Nantaises du raonastere de St.-Florent pres Saumur
de 1070 environ ä 1186, in: Bulletin de la soc. archeol. de Nantes, 1877;
separat: Nantes 1878.
Privileges de la ville de Nantes, Nantes 1883, 49 Urkunden von 1331— 1733,
in: Archives de Bretagne T. 1.
Li vre dore de l'hotel de ville de Nantes ou table chronologique des maires et
echevins de cette ville, Nantes 1696; 2. Aufl., Nantes (1750).
A. Perthuis et S. de la Nicoliiere, Le livre dore de l'hotel de la ville de
Nantes, T. 1. 2, Nantes 1873.
Narbonne.
Uandschr.: G. Mouynes, Inventaire-sommaire des archives communales anterieures
ä 1790. Ville de Narbonne. Ser. AA, Narbonne 1877. Ser. BB, T. 1—3
et annexes, ebenda 1872 — 1879.
Cartularium Narbonnense, fragm. saec. 13, in Paris, reg. 9640; Colb. 5080,
vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 2, 288.
Drucke: Bulletin de la commission archeologique de Narbonne, T. 1, Narbonne
1876.
Ecclesiae Narbonensis instrumenta, 78 Urkunden von 782 — 1311, in: Gallia
Christ. 6, Instr. 1.
Besse, Ilistoire des ducs, raarquis et comtes de Narbonne, Paris 16G0, mit
Urkunden.
Nanroy.
Handschr.: Cartulaire de Nauroy, Tronguon, Sampigny et Koeurs, 115 Urkun-
den von 1135 — 1587, in Nanzig.
8t.-Nazaire.
Drucke: R. Kerviler, Documents pour servir ä Thistoire de St.-Nazaire (Loire-
luferieure), 1453—1714, St.-Nazaire 1877.
N^erviUe.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Neerville, 59 Urkunden von 1163—1454,
in St.-Lö.
N^rac
Handschr.: De Samazeuilh, Rapport sur les archives de la ville de Nerac,
in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 324.
Nesle.
Drucke: Leroy-Morel, Denombrement d'un seigneur de Nesle dans Ic 13 o
siecle, Amiens 1857.
128 lil- Frankreich.
Nenfcliätel-en-Brai.
Drucke: Bouquet, Documents conceriiant Fhistoire de Neufchritel-en-Bray et
des environs, Ronen 1884.
Neuville-les*Chalons.
Drucke: E. de Barthelemy, Chartes de la commanderie de Neuville-les-Chälons,
151 Urkunden von 1132 — 1306, in desselben: Diocese ancien de Chälons
1, 394.
Neuville-au-Temple.
Handschr.: Registre appele Denisot, auquel sont contenus et declairez les
droits, seignories, cens etc. appartenans a la commanderie de Neufville-au-
Temple, in London, Addit. 1730.
Drucke: Recueil des chartes de la commanderie de la Neuville-au-Temple, 151
Regesten von 1132 — 1306, in: Barthelemy, diocese de Chälons 1, 394.
Nevers.
Handschr.: Parmentier, Archives de Nevers, ou inventaire historique des titres
de la ville, T. 1. 2, Paris 1842.
Soultrait, Inventaire des titres de Nevers de l'abbe de Marolles, suivi d'ex-
traits des titres de Bourgogne et de Nivernois, d'extraits des inventaires des
archives de l'eglise de Nevers et de l'inventaire des archives des Bordes,
Nevers 1875.
Duviviers, Archives de Nevers, ou inventaire historique des titres de la ville,
T. 1. 2, Nevers et Paris 1842.
Boutillier, Inventaire-sommaire des archives communales anterieures a 1790,
Ville de Nevers, Nevers 1876.
Derselbe, Inventaire-sommaire des archives hospitalieres de Nevers, anterieures
ä 1790, Nevers 1877.
Copia registri sive terrarii episcopatus Nivernensis, 1287, in Paris, lat. 9852
(5207).
Registre des benefices du diocese de Nevers, 1441, ebenda lat. 9496 (5208).
lieber Auszüge aus verlorenen Cartularien vgl. Delisle, Philippe- Auguste 548.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Nivernensis, 71 Urkunden von 817 — 1616, in:
Gallia Christ. 12, Instr. 297.
De Lespinasse, Registre-terrier de l'eveche de Nevers redige en 1287, Nevers
1869.
Privileges, droicts, libertez, immunitez et franchises des echevins, bourgeois
manants et habitans de la ville de Nevers, Nevers 1602.
H. Crouzet, Archives communales de Nevers. Droits et Privileges de la
commune de Nevers, Nevers 1858.
Chazaud, Inventaire et comptes de la succession d'Eudes, comte de Nevers
(Acre 1266), in: Memoires de la soc. d. antiq. de France 32, 164.
St.-Mcolas-des-Pres.
Drucke: H. Stein, Cartulaire de l'ancienne abbaye de St.-Nicolas-des-Pres
sous Ribemont, St.-Quentin 1884, 125 Urkunden von 1083—1401, aus: Me-
moires de la soc. acad. de St.-Quentin, Ser. 4. T. 5.
IV. Specialgeschichte. 129
Nimes.
Handschr.: M. de Mont-Rond, Rapport sur le recolemeut et le classement des
archives communales de la ville de Nimes, operes en 1852 et 1853, Niraes
1853.
Cartularium ecciesiae Nemausensis, saec. 12, in Paris, Cartul. 4G, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 331.
Obituarium monasterii S. Egidii, diocesis Nemausensis, in London. Addit.
1G970.
Drucke: Instrumenta ecciesiae Nemausensis, 36 Urkunden von 814 — 1538, in:
Gallia Christ. 6, Instr. 165,
Menard, Histoire de la ville de Nisraes, T. 1—7, Paris 1750 — 1758, mit
Urkunden.
E. Germer- Durand, Cartulaire du chapitre de Teglise cathedrale Notre-Dame
de Nimes, Nimes 1874, von 834—1156.
Niort.
Bracke: Ch. Au gier de la Terraudiere, Tresor des titres justificatifs des
Privileges et immunites, droits et revenus de Nyort, Nyort 1675.
Bardonnet, Niort et la Rochelle de 1220 k 1224, Notes et documents,
Niort 1876.
Nivernois s. Nevers.
Noaille.
Handschr«: Cartularium monasterii Nobiliacensis, in Paris, lat. 5450.
Drucke: Chartes des 8e et 9e siecles provenant de Tancienne abbaye de
Noaille, pres Poitiers, 3 Urkunden von 780—848, in: Biblotheque de l'ecole
d. Chart. 2, 73.
Nogent l'Artaud.
Handschr.: Cartulaire de Nogent-l'Artaud, saec. 16, in Paris, Archiv LL, 1083.
Nogent-sous-Coucy.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Nogent-sous-Coucy, 41 Urkunden von
1059—1413, in Laon.
Darros, Note sur le cartulaire de Nogent-sous-Coucy, in: Bulletin de la soc.
histor. de Soissons 3, 123.
Nogent-Ie-Roi.
Drucke: G. Couvreux, Documents relatifs ä Thistoire de Nogent-le-Roi, Paris
1875.
Gillard, Notice sur les anciens registres de l'etat civil de Nogent-le-Roi,
Chartres 1876, aus: Meraoircs la soc. acad. d'Eure-et-Loir.
Nogent-le-Rotrou.
Handschr.: St.- Proust, Inventaire-sommaire des archives des hospices de No-
gent-le-Rotrou, Nogent-le-Rotrou 1869.
Cartulaire du prieure de St.-Deuis de Nogont-Ie-Rotrou , 115 Urkunden von
1031 — 1240, in Chartres.
Oesforlpy . Wepweispr. II. Q
130 ni. Frankreich.
Noizö.
Haiidsclir.: Seigneurie de Noize (zu Poitiers, Kathedrale), 63 Urkunden von
1328—1728, in Poitiers.
Nord.
Handschr.: C. Dehaisnes, Les archives departementales du Nord pendant la
revolution, Lilla 1873.
Le Glay, Sur la Situation des archives du departement du Nord, in: Bulletin
de la commission histor. 1, 1849, 17; 268; Champollion-Figeac, Docum.
histor. ined. 4, 1.
Derselbe, Histoire et description des archives generales du departement du
Nord ä Lille, ebenda 2, 44; Appendix dazu, mit 28 Beilagen, ebenda 3, 66.
Derselbe, Rapport sur la section historique des archives du departement du
Nord, ebenda 3, 376.
Derselbe, Notice sur les archives du departement du Nord, Lille 1839.
Derselbe, Nouveau memoire sur les archives departementales du Nord, in:
Bulletin de la commiss. histor. du depart. du Nord 5, 245; 6, 30; separat :
Lille 1864.
Inventaire sommaire des archives departementales anterieures ä 1790. Nord.
Archives civiles. Ser. B, T. 2, Lille 1872.
Documents pour servir ä Thistoire des villes du departement du Nord, in:
Cabinet histor. 16, Catal. 49; 57.
Vgl. Oise.
Drucke: Bulletin de la commission historique du departement du Nord, V. 1
— 16, Lille 1043—1883.
Vgl. Deutsches Reich, Lille.
Normandie.
Haiidsclir.: Inventaire des manuscrits, chartes etc. pour servir ä Thistoire de
la Normandie, in: Cabinet histor. 6, Catal. 164.
Documents divers pour Thistoire de Normandie, ebenda 14, Catal. 105.
Documents pour servir ä Thistoire de la Basse -Normandie, ebenda 10,
Catal. 85.
S. Löwenfeld, In den Archiven der Normandie, in: Archival. Zeitschr. 8, 178.
Derselbe, Verzeichniss und Regesten von Papsturkunden aus den Archiven
der Normandie, von 1126—1196, ebenda 8, 188.
Magni rptuli scaccarii Normanniae d. a. 1184 fragmentum, in Paris, Arch. S,
4824.
Arrets et jugies de l'echiquier de Normandie, 400 Urkunden von 1316 — 1408,
in Ronen, Archiv.
Cartulaire de Normandie, saec. 13, ebenda, Bibliothek.
L. Delisle, Notes adressees ä M. de Caumont, sur une collection de titres
normands provenant de la chambre des comptes, Caen 1854.
Drucke: Memoires de la societe des antiquaires de Normandie, T. 1 — 31, Caen
1824—1883.
A. A. Pottier, Revue retrospeetive normande, documents inedits pour servir
ä rhistoire de Rouen et de la Normandie, Ronen 1842.
IV. Speciaigeschichte. 131
LeNoir, Collection chronologique des actes et des titres de Normandie, Paris
1788 (Prospect).
P. Marchegay, Charles normands de Tabbaye de St.-Florent, pres Saumur,
. 710 ä 120(), in: Memoire« de la soc. d. antiq. de Normandie 30, 663.
Cartae pliires tarn ducum Normanniae quam regum Franciae et aliorum von
1052—1068, in: Duchesne, Script. Normann., Paris 1619.
M. Madison Bigelow, Placita Anglo-Normannica; law cases from William I
to Richard! preserved in historical records, London 1879, Urkunden von
c. 1066 — 1195 nebst Appendix.
L. Delisle, Cartulaire normand de Philippe-Auguste, Louis VIII, St. Louis et
Philippe-le-Hardi, Caen 1852, von 1071 — 1419, in: Memoires de la soc. d.
antiq. de Normandie T. 16.
Epistolae quatuor Wilhelmi ducis Nortmannorum, in Migne, Patrologia, lat.
149, 1217.
Magni rotuli scaccarii Normanniae de anno ab ine. 1). 1184, Willielmo filio
Radulfi senescallo, quae exstant, Loudin. 1830.
Societe des antiquaires de Normandie. Documents historiques T. 1, 3: Grandes
roles des echiquiers de Normandie publiees par Lechaude d'Anisy,
T. 1, 2, Paris 1845 — 1852, auch in: Memoires de la soc. d. antiq. de Nor-
mandie T. 15, 16.
Breguigny, Roles normands et frani^ais et autres pieces tires des archives de
Londres, 1512 Nummern von 1160 — 1439, ebenda 23, 1.
Th. Staple ton, Magni rotuli scaccarii Normanniae sub regibus Angliae T. 1,
2, London 1840—1844, von 1186—1201, aus: Antiquarian soc. of London.
Magnus rotulus scaccarii Normanniae, 1184, in: Memories de la soc. de an-
tiq. de Normandie 8, 349.
L. Delisle, Magni rotuli scaccrarii Normanniae de a. d. ut videtur 1184,
fragmentum, Cadomi 1851.
Chartae plures tam ducum Normanniae quam regum Francorum et aliorum,
von 1190 — 1214, in: Duchesne, Hist. Normann. Script. 1052.
Th. D. Hardy, Rotuli Normanniae in Turri Londinensi asservati, Johanne et
Henrico V. Angliae regibus, Londin. 1835, von 1200-1204, und 1417—1422
L. Delisle, Recueil de jugements de Normandie au treizieme siecle (1207
— 1270), suivi d'un memoire sur les anciennes collections de ces jugements,
in: Notices et extraits d. manuscr. 20, 2, und: Memoires de l'acad. d. in-
script. T. 24, 2; auch separat: Paris 1864.
Lechaude d'Anisy, Extrait des chartes et autres actes normands ou anglo-
normands qui se trouvent dans les archives du Calvaros, V. 1.2, avec Atlas,
Caen 1834—1835.
Servicia Normanniae, c. 1242, in: Bouquet, Recueil 23, 729.
Table du livre St.-Just. I, 1254 — 1356, in: Memoires de la soc. d. antiq. de
Normandie 18, 1.
J. Naftel, Les cours royales des iles Normandes, 43 Urkunden von 1254 bis
1832, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 38, 49; 275; 39, 1; 199.
L. Delisle, Actes normands de la chambre des comptes sous Philippe de
Valois (1328—1350), Ronen 1871, 256 Urkunden.
Ch. Vautier, Extrait du registre des dons, confiscations, maintenues, et autres
9*
1 32 in. Frankreich.
uctes faits dans le duche de Normaiidie pendant las annees 1418, 1419 et
1420, par Henry V, roi d'Angleterre, Paris 1828.
Partie des dons faits par Henri V, roi d'Angleterre , lorsqu'il se fut rendu
maitre- de la Normandie, in: Memoires de la soc. d. antiq. de Norraandie
T. 27.
E. de Robillard de Beaurepaire, Notes et documents concernant l'etat
des campagnes de la Haute Normandie dans les derniers temps du moyen
äge, Evreux 1865.
Vgl. Gascogne.
Norroy-le-Sec.
Handschr.: Cartulaire des seigneuries de Norroy-le-Sec et Kaurs, 116 Urkun-
den von 1294—1576, in Virten.
Notre-Dame-de-Bonvaux.
Handschr.: Catulaire du prieure de Notre-Dame-de-Bonvaux, 109 Urkunden von
1211—1350, in Dijon.
Notre-Dame-des-ChateHiers.
Drucke: L. Duval, Cartulaire de l'abbaye royale de Notre-Darae des Chatelliers,
Niort 1872.
Notre-Dame-de-Fontblanche.
Drucke: G. Babinet de Rencogne, Documents relatifs au prieure de Notre-
l)ame-de-Fontblanche (1220—1665), Niort 1875.
Noire-Dame-de-la Grasse.
Handschr.: Chartae S. Mariae Crassensis in valle Novalicia, von 806 — 1431,
in Paris, lat. 5455, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 61.
Notre-Dame-du-Lieu.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Notre-Dame-du-Lieu pres Romorantin,
von 1263, in Blois.
Notre-Dame-du-Lys.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye Notre-Dame-du-Lys, 149 Urkunden von
1248—1549, in Melun.
Oartulariura abbatiae S. Mariae de Lilio prope Milidunura, saec. 13, in Paris,
St.-Germ. 1611, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 296.
Notre-Dame-du-Miroir.
Handschr.: Cartulaires de l'abbaye Notre-Dame-du-Miroir, in Mäcon.
Notre-Dame-du-Pont-aux-Dames.
Handschr.: Cartularium Pontis Dominarum, saec. 15, in Paris, Cartul. 180.
Notre-Dame-des-Pres.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Notre-Dame-des-Pres, 170 Urkunden von
1206—1546, in Troyes.
IV. Specialgeschichte. 133
Notre-Dauie-de-la-Presle.
Uandschr.: Cartulaire du prieure Notre-Daine-de-la-Presle, saec. 18, in Paris,
Archiv LL, 1019.
Notre-Dame-de-la-Roche.
Drucke: A. Moutie, Cartulaire de Tabbaye de Notre-Daine-de-la-Roche, d apres
le mauuscrit original de la bibliotheque imperiale, Paris 1861, mit Atlas;
Societe archeol. de Rambouillet.
Notre-Danie-la-Royale s. Maubuisson.
Noves.
Handäclir.: Chartes de Noves, von 1130—1616, in Avignon.
Notre-Dame-da-Yal.
Handschr.: Cartulaire de Notre-Dame-du-Val, saec. 13, Paris, Archiv LL, 1541.
Novi.
Handsclir.: Urkunden und Inventarien des Klosters, in Mezieres, vgl. Cham-
poUion-Figeac, docum. histor. ined. 1, 382.
Cartulaire du prieure de Novy, 71 Urkunden von 1205 — 1264, in Avignon.
Drucke: E. de Barthelemy, Cartulaire du prieure de Notre-Dame de Novy,
Paris 1867, 67 Regesten und Urkunden von 1097—1264.
Noyelles-sur-mer.
Drucke: Noyelles-sur-mer, 2 Urkunden von 1215 und 1602, in: Thierry, Re-
cueil d. monum. ined. 4, 600.
Noyers.
Drucke: C. Chevalier, Cartulaire de Tubbaye de Noyers, Tours 1873, 661 Ur-
kunden von 1030 — 1431, in: Memoires de la soc. archeol. de Touraine
T. 22.
Noyon.
Handschr.: Cartulaire de Teveche de Noyon, 594 Urkunden von 1016—1312,
in Beauvis, vgl. Delisle 550.
A. Ren-du, Inventaire analytique du cartulaire du chapitre cathedral de Noyon,
Beauvais 1875.
Cartae originales de Noyon, saec. 13, Cod. Cheltenham 22309, vgl. N. Archiv
d. Gesellsch. 4, 608.
Cartularium ecclesiae Longi Pontis Noviom., saec. 13, in Paris, Cartul. 88.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Xoviomensis, 28 Urkunden von 968 — 1743, in:
Gallia christ. 10, Instr. 359.
Correspondance entre le corps municipal de la ville de Paris et celui de
la ville de Noyen, Documente von 1413, in: Bibliotheque de l'ecole d.
Chart. 7, 52.
Vgl. Corapiegne.
134 III- Frankreich.
0.
Ogny.
Haudschr.: Transcriptions des titres des Genovefaires d'Ogny, 60 Urkunden
von 1190—1472, in Dijon.
Oise.
Handsclir.: L. Vitet, Rapport sur les monuments, les bibliotheques, las archivcs
et les musees des departements de l'Oise, de l'Aisne, de la Marne, du Nord
et du Pas-de-Calais, Paris 1831.
Departement de FOise, Rapports, in: Champollion-Figeac , Docum. histor.
ined. 3, 7.
Drucke: Memoires de la societe academique d'archeologie, sciences et arts du
departement de l'Oise, T. 1—12, Beauvais 1847—1883.
Oleron,
Handschr.: Copie des lettres de la cente sur File d'Oleron (für Fontevraud), 21
Urkunden von 1197 — 1397, in Angers.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Olorensem spectantia, 3 Urkunden von
1154—1215, in Gallia christ., Instr. 197.
Vgl. Marennes.
Ste.-Opportune.
Handsclir.: Cartulaire de Ste.-Opportune, 40 Urkunden von 1150 — 1271, in
Paris.
Orange.
Handschr.: Vgl. Dauphine.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Arausicanam spectantia, 10 Urkunden
von 914—1200, in: Gallia christ. 1, Instr. 131.
Orbestier.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de St.-Jean d'Orbestier, 375 Urkunden von
1107 — 1452, in Napoleon- Vendee.
Drucke: Cartulaire de l'abbaye d'Orbestier, 344 Urkunden von 1107 — 1454,
in: Archives histor. du Poitou 6, 1.
Orleans.
Handschr.: Catalogue des titres originaux relatifs aux ducs d'Orleans, 1006
Nummern von 1314 — 1720, in: Cabinet histor. 23, Catal. 236; 24, Catal. 61;
90; 25, Catal. 22.
Cartularium privilegiorum civitatis, ecclesiae et universitatis Aurelianensis,
in Rom, Ottobon. 3083, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 373.
Cartulaire de l'eglise cathedrale de Ste.-Croix d'Orleans, in Paris, Baluze 78.
Necrologium Aureliannesis ecclesiae, in Orleans, vgl. Archiv d. Gesellsch.
11, 532.
Ju Stic es seigneuriales d'Orleans, V. 1—3, von 1114 — 1706, ebenda.
Justices royales d'Orleans, V. 1—4, von 1301 — 1763, ebenda.
IV. Specialgeschichte. 135
Charge s domaniales de la chätellenie d'Orleans, V. 1, 2, von 1170—1672,
ebenda.
Droits domaniaux de la chätellenie d'Orleans, V. 1—3, von 1352 — 1760, ebenda.
Offices domaniaux de la chätellenie d'Orleans, V. 1 — 4, von 1396 — 1768,
ebenda.
Oartulaire de la ville d'Orleans, in Paris, Suppl. Franv- 08.
Cartularium S. Aviti Aurelianensis, saec. 13—14, in Paris, St.-Germ. 446,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 289; 329.
Cartularium Boni Nuntii Aurelianensis, saec. 15, ebenda, Cartul. 4, vgl.
ebenda 8, 329.
Cartularium s. Evurtii, saec. 17—18, in Paris, Cartul. 157; 5, vgl. ebenda
8, 331.
Cartulaire de la commanderie de St.-Marc ä Orleans, saec. 15, in Paris,
Arch. nat. 5010.
('hartier du prieure de St.-Samson d'Orleans, 275 Urkunden von 1152—1439,
in Orleans.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Aurelianensis, 77 Urkunden von 498—1639
in: Gallia Christ. 8, Instr. 479.
Saussey, Annales ecclesiae Aurelianensis, Paris 1615, mit Urkunden.
Les Privileges, franchises et libertes des bourgeois et habitants de la ville
et faubourgs d'Orleans contenus es chartes des rois Charles II (etc.) Paris
1636.
Boucher de Molandon, Docuraents orleanais du regne de Philippe-Auguste,
Orleans 1881.
Derselbe, Les comptes de la ville d'Orleans des 14e et 15e siecles. Periode
de 1384 a 1460, Orleans 1880.
Hubert, Antiquitez historiques de l'eglise royale de St.-Avignon d'Orleans,
Orleans 1651, mit Urkunden.
Documents relatifs ä l'universite d'Orleans, 4 Docuraente von 1389, in:
Bibliotheque de l'ecole d. Chart. 32, 379.
Documents inedits pour servir ä la biographie de Jean, bätard d'Orleans,
comte de Dunois et de Lougueville, 4 Urkunden von 1422 — 1468, in: Cabinet
histor. 3, Docum. 3; 105.
Boucher de Molandon, Inveutaire de l'eglise St.-Paul a Orleans en 1462,
in: Bulletin du comite d. trav. histor. 1882, Nr. 2.
Orl^auais.
HandMcbr. : Documents pour servir k l'histoire de l'Orleanais, in: Cabinet
histor. 18, Catal. 252; 19, Catal. 84 f.
Drucke: Bulletin de la societe archeologique de l'Orleanais, T. 1—7, Orleans
1848-1880.
Memoires de la societe archeologique de l'Orleanais, T. 1 — 17, Orleans 1851
— 1880.
Orsons.
Handschr.: Cartulaire de la commanderie de l'hopital St.-Jean-de- Jerusalem
dOrsou, 43 Urkunden von 1298—1389, in Toulouse.
136 ni. Frankreich.
Onzilli.
Han(lschr.:S eigne urie d'Ouzilli (zu Poitiers, Kathedrale), 194 Urkunden von
1462—1783, in Poitiers.
Onges.
Handschr.: Trois Cartulaires von 1202—1450, in Dijon.
Oujon,
Bracke: J. J. Hisely, Cartulaire de la chartreuse d'Oujon et de Tabbaye de
Hauteret, Paris 1862.
Ourscamp.
Handschr.: Cartularium Ursi-Campi, von Gaignieres, in Paris, lat. 5473.
Copies de chartes de l'abbaye d'Ourscamp, 1007 Urkunden von 1131 — 1479,
in Beauvais.
Drucke: Peigne-Delacourt, Cartulaire de l'abbaye de Notre-Dame d'Ourscamp,
Amiens 1865, 949 Urkunden von 1124 — 1796, in: Memoires de la soc. d.
antiq. de Picardie, docum. ined. T. 6.
OaYeilhan.
Handschr.: G. Mouynes, Inventaire-sommaire des archives departementales
anterieures ä 1790. Aude. Commune Ouveilhan, Paris 1862.
Oye.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye d'Oye, 64 Urkunden von 1102 — 1305, in
Troyes; Abschrift von 1874, in Paris, Nouv. acquis. 1231, vgl. N. Archiv d.
Gesellsch. 8, 203.
Drucke: Obituarium ecclesiae Augensis, Auszüge in: Bouquet, Recueil 23, 449.
Oyes.
Drucke: E. deBarthelemy, Cartulaire de l'abbaye St.-Pierre d'Oyes (canton
de Sezanne), Chälons 1882.
Pailly.
Handschr.: Cartulaire du Pailly, 40 Urkunden von 1201 — 1579, in Chaumont.
St.-Pair s. Mont.-St.-Michel.
Paix-Notre-Dame.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye des iilles de la Paix-Notre-Dame, in Paris,
Archiv 5, 4965, 1.
Palais-Notre-Dame.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye du Palais (diocese de Limoges), in London,
Addit. 19887; Copie in Paris, Nouv. acquis. lat. 225.
Palud.
Handschr.: Urkunden von 1278 ab, im Stadtarchiv, vgl. Champollion-Figeac,
Docum. histor. ined. 2, 132.
IV. Specialgeschichte. 137
Pamiers«
Drucke: Instrumenta ecclesiae Appamiensis, 25 Urkunden von c. 1066—1745,
in: Gallia Christ. 13, Instr. 87.
Panloy s. St.-Saturnin-de-Seschaux.
St-Paponl.
Drucke: Instrumenta ecclesiae S. Papuli, 14 Urkunden von 1206—1435, in:
Gallia christ. 13, Instr. 267.
Paraclet (Troyes).
Haiidsclir«: Corrand de Brebon, Rapport relatif aux archives de Tabbaye du
Paraclet, in: Champollion-Figeac, Docura. histor. ined. 1. 4.
Cartulaire de labbaye du Paraclet, 64 Urkunden von 1133 — 1298, in Troyes,
2284.
Drucke: Lalore, Cartulaire de Tabbaye du Paraclet, Paris 1878, 336 Urkunden
von 1131 — 1366, in: Collection d. princip. cartul. de Troyes, V. 2.
Obituaire du Paraclet, ebenda 2. 446.
Paray s. St.-Agnan.
Paris.
Handschr.: H. Bordier et L. Briele, Les archives hospitalieres de Paris,
Paris 1877.
Tournier et Briele, Les archives de Tadministration generale de Tassistance
publique k Paris, in: Memoires de la soc. histor. de Paris 2, 1.
Les documents relatifs ä Thistoire de Paris conserves dans les archives et
les bibliotheques de Belgique, ebenda 5, 112; 143.
Le petit Pastoral, 180 Urkunden von 984—1280, in Paris, Archiv LL, 176.
Cartulaire de Tarrheveche de Paris, le livre noir, 226 Urkunden, saec. 12,
in Paris, arch. nat. LL. 177.
Cartulaire de Peveque, 241 Urkunden von 1009 — 1284, ebenda, lat. 5526;
Abschriften ebenda 5185; 9150; Archiv LL, 185; 186.
Le grand Pastoral, c. 1200 Urkunden bis 1302, ebenda, LL, 175.
Grand cartulaire, 463 Urkunden von 1183—1371, ebenda LL, 183.
Petit cartulaire, 420 Urkunden von 1190—1316, ebenda, LL, 184.
Cartularium episcopatus Parisiensis, ebenda, St.-Vict. lat. Uli.
Cartularium ecclesiae Parisiensis, ebenda lat. 5185 A.
Livre des serments, saec. 13 — 14, ebenda, Archiv LL, 178.
Cartulaire de Toffice du Mande, saec. 13, ebenda LL, 182.
A. Tai Händler, Memoire sur les registres du parlement de Paris pendant
le regne de Henri II, in: Societe des antiq. de France, 1842, 16, 385.
Derselbe, Notice sur les registres manuscrits du parlement de Paris, ebenda
2, 1, 1836, 175.
Derselbe, Notice historique sur les anciens registres de l'etat civil de Paris,
in : Annuaire de la soc. de l'hist. de France 11.
Table de trois cartulaires de larcheveche de Paris, in London, Addit. 11535.
Cartularium curiae municipalis Parisiensis, 1187—1315, in Paris, Cartul. 123.
138 in. Frankreich.
Drei Cartularien des Hotel-Dieu, ebenda, Arch. d. hopitaux.
Cartulaire de St.-Antoine, saec. 14, ebenda, Archiv LL, 1595.
Cartulaires des Barnabites, 1641, ebenda, Archiv LL, 1483; 1484.
Cartulaire du College des Bernardins, saec. 16, ebenda MM, 366.
Cartulaire des Blanc-Manteaux, saec. 16, ebenda LL, 1422.
Cartulaire des Carraes dechausses, saec. 17, ebenda LL, 1494.
Cartulaires du College des Cholets, saec. 13, ebenda MM, 374; 375.
Cartulaires de St. -Denis de la Chartre, saec. 17, in Paris, Arch. nat.
LL, 1399; 1400.
Cartulaires de St.-Germain-l'Auxerrois ä Paris, 348 Urkunden von 1205 — 1380,
und 165 Urkunden von 1183—1339, in Paris, Arch. nat. LL, 489-491.
Cartulaire de St.-Etienne des Grecs, 15 Urkunden von 1454 — 1460, ebenda,
LL, 558.
Cartulaire de Fabbaye de Ste.- Geneviere de Paris, in Paris, S. Genov.
E. 23; 25.
Martyrologium et necrologium S. Genovefae, saec. 13, ebenda, St. Genov.
H. 17.
Cartulaire du l'eglise St.-Gervais, saec. 16, ebenda LL, 756.
Cartulaire du chapitre St.-Honore, saec. 18, ebenda LL, 66—68.
Cartulaire de St.-Lazare, saec. 13, in Paris, Arch. M, 210.
Cartulaire de St. Magloire, von 1294, ebenda, LL, 168.
Cartulare S. Maglorii Parisiensis, saec. 12, ebenda, St.-Germ., Harl. 485; ein
anderes ebenda 5413, Abschriften davon, ebenda 5414; Arch. nat. LL,
168; 170-173.
Table de deux Cartulaires de St. -Magloire, in London, Addit. 11535.
Cartulaire du prieure de St.-Martin-des-Champs, 327 Urkunden von 1097 —
1248, in Paris, Carlul. 55; von 1300, ebenda 55 bis, ein drittes, saec. 13,
ebenda, Arch. nat. LL, 1351; andere saec, 14 — 16, ebenda LL, 1351 — 1354;
1358; 1374.
Cartulaire des Mathurins, saec. 13, ebenda LL, 1544.
Cartulaires de Teglise St.-Nicolas-des-Champs, saec. 16, ebenda LL, 861; 862.
Cartulaires de l'eglise St.-Paul, saec. 16, ebenda LL, 884; 886.
Cartulaire de Teglise St.-Roch, 1495—1756, ebenda LL, 916—919.
Cartulaire du chapitre du St.-Sepulcre, saec. 14, ebenda LL, 581.
Cartulaire du chapitre St. Opportune, 1150 — 1271, ebenda LL, 93.
Cartulaire du Val-de-Grace. saec. 17, ebenda LL, 1614 — 1618.
Cartulaire du couvent des Billettes, saec. 16, ebenda, lat. 10981; andere
ebenda, Archiv LL, 1492; 1493.
Cartularium abbatiae S. Victoris, saec. 14, in Paris, St.-Vict. 550; Registre,
ebenda 1048; vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 304; zwei andere ebenda, Arch.
nat. LL, 1450; L, 2174; 5, 2174,
Cartulaire des prebendes de St.-Victor, saee. 13, ebenda, lat. 15057.
Liber privilegiorum et statutorum universitatis Parisiensis, 172 Nummern von
1218-1652, in London, Addit. 17304.
Cartulaires du Chatelet, in Paris, Cartul. 8; Franc. 9350 A.
Cartulaire de la Sorbonne, 1263 — 1573, ebenda, Archiv MM, 281,
Vgl. Ile-de-France.
IV. Specialgeschichte. 139
Drucke: Bulletin de la societe de l'histoire de Paris et de TIle-de-France,
T. 1—11, Paris 1874-1884.
Memoires de la societe de l'histoire de Paris et de Tlle-de-France, T. 1 — 10,
Paris 1875—1884.
Instrumenta ad ecclesiaui Parisiensem pertinentia, 223 Urkunden von 558 —
1700, in: Gallia christ. 7, Instr. 1.
G. Du Bois, Historia ecclesiae Parisiensis, T. 1. 2, Paris 1690, mit Ur-
kunden.
Pouille du diocese de Paris, nach Cod. Paris, lat. 5526, in: Guerard, Cartul.
de N.-D. 1, 12.
f Obituarium ecclesiae Parisiensis juxta necrologium ejusdem ecclesiae, ebenda.
Felibien, Ilistoire de la ville de Paris, T. 1—5, Paris 1725, mit Urkunden.
Briele, Collection de documents pour servir ä Thistoire des höpitaux de
Paris, T. 1—3, Paris 1881—1883.
Les ordonnances royaux sur le faict et Jurisdiction de la prevoste des mar-
chands et eschevinage de la ville de Paris, ensemble les privileges concedez
par les roys de France aux bourgeois de Paris, Paris 1595.
J. du Breuil, Theatre des antiquitez de Paris, Paris 1639, mit Urkunden. ;
Collection des comptes de I'llotel-Dieu de Paris, de l'annee 364 ä Pannee
1599, in: Briele, Collection de documents d. höpitaux de Paris, T. 3, 1.
E. Boutaric, Actes de parlement de Paris, Ser. 1, T. 1. 2, Paris 1863-1867,
von 1180—1791.
Raynal, Les olim du parlement de Paris, Paris 1859.
G. B. Depping, Reglements sur les arts et metiers de Paris, Paris 1837,
von 1270 — 1300, in: Collection de documents ined.
Le livre de la taille de Paris pour Tan 1292, in: H. Geraud, Paris sous
Philippe le-Bel, Paris 1837, Collection de docum. ined. ser. 1, T. 1.
Drouart, Recueil de chartes, creationa, confirraations des colonel, capitaines
(etc.) et 300 archers de la ville de Paris, Paris 1658; 1667; 1770.
Prix du ble ä Paris du 14 e au 18 e siecle, d'apres les registres du chapitre
de Notre-Dame, Nogent-le-Rotrou 1881.
Le Roux et Tisserand, Paris et ces historiens aux 14e et 15e siecles,
documents, Paris 1868.
Stein, Inventaire du mobilier de maitre Guillaume les Feives, 1302, in:
Bulletin de la soc. de l'hist. de Paris, 1883, Nr. 5.
L. Tanon, Registre criminel de la justice de St.-Martin des Champs ä Paris
au 14 e siecle, Paris 1877, von 1332—1357.
Negotiations des Anglais avec le roi de Navarre pendaut la revolution
Parisienne en 1358, 4 Urkunden, in: Memoires j(le la soc. histor. de Paris
1, 113.
Notes sur la revolution Parisienne de 1356 — 1358, mit 5 Urkunden von
1350—1361, ebenda 10, 100.
Fragments de comptes relatifs aux travaux de Paris en 1366, ebenda 4, 270.
Nicolas Bataille, tapissier Parisien du 14e siecle, mit 51 Urkunden von c.
1375—1409, ebenda 10, 268.
L. Doue't-d'Arcq, Des frais d'enterrement dans Paris au 14e siecle, drei
Rechnungen von 1379—1385, ebenda 4, 125,
140 ni. Frankreich.
Registre criminel du Chatelet de Paris, du 16 sept. 1389 au 18 raai 1392,
T. 1, Paris 1861.
Correspondance entre le corps municipal de la ville de Paris et celui de
la ville de Noyon, von 1413, in: Bibliotheque de Tecole d. chart. 7, 52.
Bonnardot, Histoire generale de Paris. Registres des deliberations du
bureau de la ville de Paris, T. 1, 1499—1526.
A. d'Affry de la Monnoye, Les jetons de Fechevinage parisien , in: Histoire
gener. de Paris.
A. Longnon, Paris pendant la domination anglaise (1420—1436), documents ex-
traits des registres de la chancellerie de France, Paris 1878, 176 Documente.
Registres judiciaires de quelques etablissements religieux du Parisis au 13 e
et au 14 e siecle, 15 Urkunden von 1428 — saec. 16, in: Bibliotheque de
l'ecole d. chart. 34, 317.
Le tresor anglais ä Paris en 1431, 4 Urkunden von 1429 — 1431, in: Memoires
de la soc. histor. de Paris 5, 299.
Les comptes d'une Parisienne sous Louis XI (1463—1467), in: Bulletin de
la soc. de l'hist. de France 1878, 209.
Registres des deliberations du bureau de la ville de Paris, T. 1, 1499 — 1526,
in: Bonnardot, Hist. gener. de Paris, 1884.
L. Douet-d'Arcq, Inventaire des reliques de la Ste.-Chapelle, Paris 1848,
aus: Revue archeologique.
Compte d'un maitre chapelain de la Sainte Chapelle (1298 — 1299), in: Bi-
bliotheque de l'ecole d. chart. 17, 160.
Liber mortualis S. Catharinae vallis scholarum Parisiensis, vulgo nuncupatae
la Cousture, Auszüge in: Bouquet, Recueil 23, 147.
Les menus du prieure de St.-Martin-des-Champs, in: Memoires de la soc.
histor. de Paris 9, 223.
Instrumenta ad ecclesiam S. Genovefae spectantia, 52 Urkunden von saec.
10—1688, in: Gallia Christ. 7, Instr. 219.
Marrier, Monasterii regalis S. Martini de Carapis Parisiensis historia, Parisiis
1636, mit Urkunden.
Guerard, Cartulaire de l'eglise Notre-Dame de Paris, T. 1 — 4, Paris 1850, Ur-
kunden von 528 — 1528, in: Collection de documents ined. I, 17, 4 — 7.
G. Fagniez, Inventaires du tresor de Notre-Dame de Paris de 1343 et de
1416, in: Revue archeol. 2, 29; 157; 249; 389; 28, 83.
G. Grassoreille, Les registres capitulaires de Notre-Dame pendant la periode
de la guerre de cent ans, in: Bulletin de la soc. de Thist. de Paris, 1884.
L. Douet-d'Arcq, Inventaire, apres deces, des biens meubles de Mme. Pierre
Cardonnel, chanoine de Notre-Dame de Paris (1438), Nogent-le-Rotrou 1881.
Compte de la refonte d'une cloche de Notre-Dame de Paris, en 1396, in: Bi-
bliotheque de l'ecole d. chart. 33, 365.
E. Mol inier, Inventaire du tresor de l'eglise du St.-Sepulchre de Paris (1379),
in: Memoires de la soc. histor. de Paris 9, 239.
C hartes inedits de l'abbaye de St.- Victor de Paris, 6 Urkunden von c. 1137
— 1281, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 26, 163.
E. Molinie r, Fragments d'un inventaire du tresor de l'abbaye de St.- Victor
de Paris (15e siecle), in: Memoires de la soc. hist. de Paris 8, 273,
IV. Specialgeschichte. 141
C. E. Bulaeus, Historia universitatis Parisiensis, T. 1—6, Paris 1665—1673,
mit Urkunden.
Derselbe, De patronis IV nationum universitatis Parisiensis, Paris 1662,
mit Urkunden.
Jourdain, Index chronologicus chartarum pertinentium ad historiam univer-
sitatis Parisiensis, Paris 1862.
Documents relatifs ä la fondation et aux premiers temps de l'universite de
Paris, publies par H. Denifle, 15 Urkunden von c. 1200 — 1159, in: Me-
moires de la soc. de Thist. de Paris 10, 243; separat: Paris 1883.
Calendarium magistri Petri de Dacia (c. 1290), in: Script, rer. Danic. 6, 260.
Ch. Jourdain, Un compte de la nation d'Allemagne de l'universite de Paris
au 15e siecle, Nogent-le-Rotrou 1875, aus: Memoires de la soc. histor. de
Paris 1, 167.
Inventaire de la Bastille, Tan 1428, in: Revue archeol. 12, 321.
Le Louvre , mit 3 Urkunden von 1364 — 1409, in: Cabinet histor. 6, Docum.219.
J. Havet, Compte du tresor du Louvre (Toussaint 1290), in: Bibliotheque de
Tecole d. chart. 45, 237.
Pamay s. Espiers.
Pas-de- Calais.
Departement du Pas-de-Calais, Rapports, in: Champollion-Figeac , Docum.
histor. ined. 1, 387.
Handschr.: J. M. Richard, Inventaire-soramaire des archives departementales
du Pas-de-Calais anterieures ä 1790, Archives civiles Ser. A, T. 1, Arras
1878; Ser. B, ebenda 1875.
E. Travers, Inventaire sommaire des archives communales anterieures ä 1790
du departement du Pas-de-Calais, Ville de Bethune, Caen 1879.
Vgl. Oise.
St.-Pathu8.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Noefort ä St.-Pathus, 113 Urkunden
von 1183—1433, in Melun.
Patri^re.
Handschr.: Seigneurie de la Patriere (zu Poitiers, Kathedrale), 79 Urkunden
von 1381—1788, in Poitiers.
Pan.
Handschr.: G. Bascle de Lagreze, Le tresor de Pau, archives du chäteau
d'Henri IV, Pau 1851.
Cartulaires de la chambre des oomptes de Pau, von 1088 — 1450, in Pau.
St.-Paal-Ies-Beauvai8.
Drucke: E, Deladreure, Histoire de l'abbaye de St.-Paul-les-Beauvais, 14 Ur-
kunden, in: Memoires de la soc. archeol. de l'Oise 6, 467.
St-Panl-Trois-Chäteanx.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Tricastinensem spectautia, 12 Urkunden
von 839—1408, in: Oallia christ. 1, Instr. 119.
142 JII. Frankreich.
St.-P^.de-Gen6rez.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de St.-Pe-de-Generez, 14 Urkunden von
1032—1318, in Tarbes.
Pebrac.
Drucke: J. B. Payrard, Cartulurium sive terrariura Piperacensis monasterii,
Anicii 1875, 77 Urkunden, aus : Tablettes historiques du Velay.
Periers s. Gany,
Perigord.
Handschr.: Rapport sur les archives de Fanden comte de Perigord, Paris 1842.
Inventaire et sommaire des titres et papiers relatifs ä l'histoire du Perigord,
in: Cabinet histor. 3, Catal. 133.
Cartulaires du comte de Perigord, von 1448 — 1582, in Pau.
Drucke: Bulletin de la societe historique et archeologique du Perigord, T. 1,
Perigueux 1874.
Dupuy, L'estat de l'eglise du Perigord, T. 1. 2, Perigueux 171G, mit Ur-
kunden.
Perigneux.
Handschr.: M. Delpit, Deux rapports sur des archives de l'hotel de ville de Peri-
gueux, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 96.
Derselbe, Rapport sur les archives de l'hotel de ville de Perigueux, Paris
1839.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Petragoricensem spectantia, 10 Urkunden
ohne chronologische Ordnung, in: Gallia christ. 2, Instr. 486.
Peronne.
Drucke: Privileges, franchises et libertez donnees par les roys aux bourgeois,
manans et habitans de Peronne, Paris 1536.
Perpignan.
Handschr.: Collectio cartarum ad civitatem Perpiniacensem spectantium, saec.
13—15, in Paris, Cartul. 23.
Drucke: Vgl. Eine und Prats de MoUo.
Perr ecy • Chenesseinet.
Handschr.: Cartularium monasterii Patriciacensis, in Paris, Bouhier 126.
Perrine.
Drucke: D üb ose, Cartulaire de la Manche. Prieure de la Perrine; St.-L6 1878,
39 Urkunden von 1209—1678.
Obituarium Perrinense, Auszüge in: Bouquet, Recueil 23, 549.
Perseigne.
Handschr.: Cartularium S. Mariae de Persenia, in Paris, lat. 5474.
Drucke: G. Fleury, Cartulaire de l'abbaye cistercienne de Perseigne, Mamers
1880, 373 Urkunden von 1145—1378, nebst Appendix.
IV. Specialf^eschichte. 143
Peyrat-la-Noimi^re.
Handschr.: Cartularium mouasterii Patriacensis ordiuis S. Benedicti, in Paris,
Bouhier 12G, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 28G.
Peyriac-Mlnervois.
Drucke: Canton de Peyriac-Minervois, Urkunden in: Cartulaire de Car-
cassonne T. 4.
Picardie.
Haudsclir.: H. Cocheris, Notices et extraits des docuraents raanuscrits con-
serves dans les depots publics de Paris et relatifs ä l'histoire de la Picardie,
T. 1. 2, Paris 1854 — 1858, 770 Nummern ohne chronologische Ordnung.
Urkundenabschriften von Grenier u. A., 279 Bände, in Paris; vgl. An-
nuaire de la soc. de l'hist. de France 1862, 589.
Dufour, Pouille des manuscrits composant la collection de D. Grenier, sur
la Picardie, Amiens 1839, aus: Memoires de la soc. d. antiq. de Picardie,
T. 2.
Derselbe, Catalogue des manuscrits sur la Picardie, in: Memoires de la soc.
d. antiq. de Picardie, T. 12.
Drucke: Memoires de la societe d'archeologie du departement de la Somme
(von Bd. 2 ab: de la societe des antiquaires de Picardie), T. 1 — 27 (Ser. III,
T. 7), Amiens 1838—1882.
Archiv es historiques et ecclesiastiques de la Picardie et de l'Artois, publiees
par P. Roger, V. 1. 2. Amiens 1842.
V. de Beauville, Recueil de documents inedits concernant la Picardie, T. 1
—5, Paris 1860—1882, von 1113—1789.
J. Cor biet, Recueil de documents inedits concernant la Picardift, Arras 1864.
Vgl. St.-Riquier und Deutsches Reich, Flandern.
St,-Pierre, Evreux.
Uandscbr.: Collectio cartarum ad monasterium S. Petri de Lierruto spectan-
tium, von 1275 — 1523, in Paris, lat. 5481 A.
Cartularium S. Petri de Lerato, ebenda, Cartul. 1.
St-Pierre-sur-Dives.
Handsehr.: Abbaye de St. -Pierre -sur- Di ves, Verzeichniss der Urkunden, in:
Memoires de la soc. d. antiq. de Normandie 1, 251.
St-Pierre-du-Mont,
Handschr.: Cartularium S. Petri de Monte, in Paris, St.-Germ. 447, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 289.
St.-Pierre-de-Pothiere8.
Handsehn: Cartulaire de la manse conventuelle de Tabbaye de St.-Pierre-de-
Pothieres, 360 Urkunden von 869—1747, in Dijon.
St-Plerre-le-Puellier.
Handsclir.: Cartulaire du chapitre de St.-Pierre-le-Puellier, 150 Urkunden von
1227—1409, in Bourges.
144 m« Frankreich.
Pierrefltte.
Handschr.: Cartulaire de Pierrefitte, 25 Urkunden von 1256 — 1581, in
Nanzig.
Cartulaire de la seigneurie de Pierrefitte, 27 Urkunden von 1275 — 1580, in
Virten.
Drucke: Lejeune, Documents historiques sur la commune de Pierrefitte, St.-Denis
1854.
Pierremont.
Handschr.: Urkundensammlung von Pierremont, 1292, Cod. Ashburnham
1438, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 611.
Pin.
Handschr.: Recueil d'anciens titres de l'abbaye du Pin, 123 Urkunden von
1393—1495, in Poitiers.
Pinrepont s. Compiegne.
Plessis s. Dreux.
Plessis-Grlmould.
Handschr.: Prieure du Plessis -Grimould, Verzeichniss der Urkunden, in:
Memoires de la soc. d. antiq. d. Norraandie 8, 59.
Cartulaire du prieure du Plessis-Grimould, 506, 490 und 457 Urkunden von
1251—1470, in Caen.
Plessis du Parc-les-Tours.
Drucke: Compte de Rene Cymier, commis au payement des edifices des Her-
mites du Plessis du Parc-les-Tours, von 1490 — 1498, in: Memoires de la soc.
archeol. de Touraine 23, 141.
Poigny s. Moulineux.
Poissy.
Drucke: Recueil de la fondation, Privileges et confirmation d'iceux, autiquites,
Statuts et ordonnances du monastere de St. -Louis de Poissy, s. 1. et a.
(1695).
Poitiers.
Handschr.: D. Redet, Rapport sur les archives de la ville de Poitiers, in:
Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 3, 230.
L. Redet, Inventaire des archives de la ville de Poitiers, in: Memoires de la
soc. d. antiq. de l'Ouest, ser. 2, 5, 1, 1882; separat: Poitiers 1883.
Cartularium episcopatas Pictaviensis, in Paris, Bouhier 36, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 8, 285.
Oeuvres melees du chapitre de la cathedrale de Poitiers, 596 Urkunden von
1081—1789, in Poitiers.
Prevote de l'eglise de Poitiers, 182 Urkunden von 1451 — 1733, ebenda.
Rentes de dimes, von 1255 — 1787, ebenda.
tV. Specialgeschichte. l45
Cartularium S. Cypriani Pictaviensis, saec. 12—13, in Paris, Cartul. 122,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 331.
Cartulaire du prieure de St.-Nicolas de Poitiers, 49 Urkunden von 1050 bis
11 6G, in Poitiers.
Recueil de copies d'actes du chapitre de St. Radegonde, 45 Urkunden von
1403—1446, ebenda.
Cartulaire de l'abbaye de la Trinite, 33 Urkunden von 1158—1437, ebenda.
Vgl. Chälon-sur-Saone.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Pictaviensem pertinentia, 65 Urkunden von
846—1124, in: Gallia christ. 2, Instr. 32G.
Redet, Cartulaire de Teveche de Poitiers ou Grand-Gauthier, 146 Urkunden
von 1185 — 1506 nebst Appendix, in: Archives histor. du Poitou 10, 1.
Ea quae distributa fuerunt in railitia comitis Pictavensis, 1241, in: Bouquet,
Recueil 22, 615.
Compte des depenses de la chevalerie d'Alphonse comte de Poitiers, 1241,
in: Bibliotheque de Tecole d. chart. 14, 22.
Registre des comptes d'Alphonse comte de Poitiers, 1243 — 1248, in: Archives
histor. du Poitou 4, 1.
Lettres des rois de France, princes et grands personnages ä la commune de
Poitiers, 61 Urkunden von 1422—1513, ebenda 1, 143; ser. 2, 50 Urkunden
von 1515—1569, ebenda 4, 277.
X. ß. de Montault, Le tresor de labbaye de Ste.-Croix de Poitiers, mehrere
Inventarien, in: Memoires de la soc. d. antiq. de TOuest, Ser. 2, 4, 53.
Cartulaire de labbaye de St.-Cyprien de Poitiers, 598 Urkunden von 888 bis
c. 1155, in: Archives histor. du Poitou 3, 1.
Documents pour Thistoire de Teglise de St.-Hilaire de Poitiers, 441 Urkun-
den von 768-1790, in: Memoires de la soc. d. antiq. de POuest 1847, 1 ;
1852, 1.
Redet, Cartulaire du prieure de St.-Nicolas de Poitiers, 45 Urkunden von c.
1050—1108, in: Archives histor. du Poitou 1, 1.
Vgl. Bataille, Breuil-Patti, Chaise-de-Beard, Chätre, Espiers, Jardres, Lais, Lavau,
Lussay, Marsay, Mousseaux, Mongamer, Noize, Ouzilli, Patriere, Pui, Roche-
Chizay, Smarve und Villemain.
Poitou.
Handschr.: Documents pour servir ä Phistoire du Poitou, in: Cabinet histor.
21, Catal. 22.
Vgl. Venaissin.
Urkundenabschriften von Fonteneau, in Poitiers, vgl. Memoires de la
soc. d. antiq. de POuest 2, 80, und Bulletin 1836 ; chronologisches Verzeich-
niss der Sammlung von Redet, Poitiers et Paris 1839, nebst Supplement.
Vgl. Angouleme.
Drucke: Archives historiques du Poitou, T. 1 — 13, Poitiers 1872—1883.
J. Besly, Histoire des comptes de Poictou et ducs de Guyenne, Paris 1647,
mit Urkunden von 778—1203.
P. Marchegay, Chartes poitevines de l'abbaye de St.-Florent pres Saumur,
96 Urkunden von c. 866— c. 1140, in: Archives histor. du Poitou 2, 1.
Oesterley, Wegweiser. 11. IQ
146 in. Frankreich.
Derselbe, Cartulaires du Bas-Poitou, La Roche-sur-Yon 1878.
P. Guerin, Recueil des documents concernant le Poitou contenu dans les
registres de la chancellerie de France, 346 Urkunden von 1188 — 1348, in:
Archive« histor. du Poitou 11, 1; 13, 1.
Etat du domaine du comte de Poitou ä Chize (13^ siecle), ebenda 7, 73.
P. Marchegay, Cartulaires du Bas-Poitou (departeraent de la Vendee) Les-
Roches-Baritaud 1877.
Dons d'hommes au 13e siecle en Bas-Poitou, Urkunden von c. 1200 — 1294,
ebenda 1, 79.
Comptes et enquetes d'Alphonse comte de Poitou (1253—1269) ebenda 8, 1.
Trois Chart es en langue vulgaire du Bas-Poitou, von 1285—1314, ebenda 4,
399.
Visites des monasteres de Tordre de Cluni, situes dans la province du Poitou,
1330 et 1343, ebenda 4, 407.
Compte d'une aide de dix mille livres octroyee au comte de Montpensier en
novembre 1390 par les bonnes villes du Poictou, Fontenay 1848.
L. de la Boutetiere, Roles des tailles au 15 e siecle (1434—1490), in: Me-
moires de la soc. d. antiq. de TOuest, ser. 2, 2, 499.
Rooles de bans et arriere-bans de la province de Poictou Xaintonge et An-
gouraois, Poistiers 1667 (Neudruck 1883), von 1467—1491.
Foix s. Tyrol.
Drncke: Po ix, 4 Urkunden von 1173—1066, in: Thierry, Recueil d. monum.
ined. 3, 633.
St.-Pol.
Handschr.: Recueil de pieces, titres, actes etc. pour servir ä l'histoire des
pays, ville et comte de St.-Pol en Ternois, in St.-Omer 751.
St.-Pol-de-Leon.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Leonensis, 7 Urkunden von 1128 — 1422, in:
Gallia Christ. 14, Instr. 225.
Pons.
Drucke: Archives de l'hopital neuf de Pons, 131 Urkunden von 1214 — 1387,
in: Archives histor. de la Saintonge 9, 9.
St.-Pons-de-Thomieres.
Drncke: Instrumenta S. Pontii Thomeriarum, 16 Urkunden von 826 — 1612,
in: Gallia Christ. 6, Instr. 73.
Pont.
Handschr.: Cartulaire du marquisat du Pont, 48 Urkunden von 1276 — 1585,
und 300 Urkunden von 1220—1587, in Nanzig.
Pont-Audemer.
Handschr.: Cartularium Pontis Audomari, extr. in Paris, Baluze 8408.
A. Canel, Indication de quelques documents historiques conserves dans les
archives de Pont-Audemer, in: Memoires de la soc. d. antiq. de Normandie
12, 131.
IV. Specialgeschichte. l4t
Poiit-de-C6.
Drucke: Les chartes du Pont-de-Ce, von 1493—1780, in: Marchegay, Archives
d'Aujou 2, 254.
Pont-anx-Dames.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye du Pont-aux-Dames , saec. 15, in Paris,
lat. 101)44.
Berthault, L'abbaye de Pont-aux-Dames, Paris 1878, mit Analyse des Car-
tulars.
Pont-St-Esprit
Drucke: L. Bouguier-Roure, Chronique et cartulaire de la viguerie royale
du Pont-St.-Esprit, Tours 1877.
Pontarlier.
Drucke: Droz, Memoires pour servir ä l'histoire de la ville de Pontarlier, Be-
sanvon 17G0, mit Urkunden.
Pontchäteau.
Drucke: De Brehier, Chartes relatives au prieure de Pontchäteau, 9 Urkunden
von 1096—1263, in: Bulletin de la soc. archeol. de Nantes 3, 17.
Ponthieu.
Haudschr.: Cartulaire du Comte de Ponthieu, saec. 13 — 14, in Paris, Cartul. 65.
Drucke: Documents relatifs ä la croisade de Guillaume comte de Ponthieu,
4 Briete von 1147 — 1148, in: Archives de l'Orient latin 2, Docum. 251.
Chartes fran^aises du Ponthieu, 39 Urkunden von 1254—1333, in: Bibliotheque
de l'ecole d. chart. 36, 193.
Vgl. Abbe ville.
Pontignl.
Handschr.: Ancien cartulaire de Tabbaye de Pontigny, 410 Urkunden von
1120 — saec. 18, in Auxerre.
Grand cartulaire, 579 Urkunden von 1120—1315, ebenda.
Cartularium Pontiniacause, saec 13, in Paris, lat. 5465.
Cartulaire de Tabbaye de Pontigny saec. 12 — 13, ebenda, Cartul. 153.
Drucke: Henry, Histoire de Tabbaye de Pontigny, Auxerre 1839, mit Urkunden.
PonÜTy s. Morbihan.
Pontoise.
Handschr.: F. Rocquain, Les archives de l'Hotel-Dieu de Pontoise, in: Biblio-
theque de l'ecole d. chart. 22, 505.
Copies des titres du menage de Pontoise et de Gonesse, 172 Urkunden von
1118—1740, in Versailles.
Cartulaire de THotel-Dieu de Pontoise, saec. 14, in Paris, lat. 5657.
Drucke: Memoires de la societe historique et archeologique de l'arrondissement
de Pontoise et du Vexin, T. 1, Pontoise 1879.
10*
148 in. Frankreich.
Port-royal-des-€lianips.
Handschr.: Cartularium Portus regii, saec. .13, in Paris, Oartul. 130; 131.
Drucke: Rivet et Desmares, Necrologe de Port-Royal-des-Cliamps, avec un
Supplement par Le Fe vre de St. -Marc, T. l. 2, Amsterdam 1723—1735.
Portbail.
Handschr«: Registre des tenures et rentes du prienre de Portbail, 10 Urkun-
den von 1355—1460, in St.-L6.
Ponssan.
Handschr.: A. Germain, Notice sur un cartulaire seigneurial inedit (de Poussan)
Montpellier 1858, 136 Nummern, aus: Memoires de la soc. archeol. de Mont-
pellier 1858.
Prats de MoUo.
Drucke: Alart, Huit chartes des 14e et 15e siecles relatives a un executeur de
la haute justice ä Prats de Mollo, aux juifs de Perpignan etc., in: Revue
des soc. sav. d. depart, ser. 6, 7, Mai.
Pr^aux.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de St.-Pierre, saec. 13, in Privatbesitz, vgl.
Delisle, Philippe-Auguste 555.
Presles.
Handschr.: L. Douet-d'Arcq, Inventaire de Jeanne de Presles, veuve de Raoul
de Presles, fondateur du College de cet nom (1347), Nogent-le-Rotron 1876.
Preuilli.
Handschr«: Cartulaire de l'abbaye de Preuilli von Gaignieres, in Paris, lat.
5449.
Urkundenabschriften ebenda, Arch. nat. K, 192.
ProYence.
Handschr.: Documents pour servir ä l'histoire de Provence, in: Cabinet histor.
10, Catal. 95; 11, Catal. 124; 166.
Inventaire- so ramaire des archives departementales anterieures ä 1790.
Bouches-du-Rhone. Archives civiles, T. 2. Chambre des comptes de Pro-
vence, Marseille 1879.
Registre de Louis III, comte de Provence, in Aix, vgl. Archiv d. Gesellsch.
6, 188.
Vgl. Anjou.
Drucke: H. Bouche, Chorographie ou description de la Provence, T. 1. 2, Aix
1664, mit Urkunden.
Papon, Histoire generale de Provence, T. 1 — 4, Paris 1777, mit Urkunden.
L. Blancard, Le polyptique de Vualde, eveque de Marseille, etudie au point
de vue de la condition des personnes en Provence aux 8e et 9e siecles,
Marseille 1879.
Caroli Provinciae regia filii Lotharii imperatoris diplomata, 9 Urkunden von
855—863, in: Bouquet, Recueil 8, 396.
IV. Specialgeschichte. 149
Bosonis Provinciae regis diplomuta, (i Urkuiuicn von 879 — 887, ebenda 9, 669.
Rodulfi Burgundiae Transjuranae regis diplomata, 3 Urkunden von 888— 910,
ebenda 9, 691.
Ludovici Provinciae regis et iniperatoris diplomata, 21 Urkunden von 892 —
923, ebenda 9, 674.
Hugonis comitis Provinciae et regis Italiae diplomata, 2 Urkunden von 928
und c. 934, ebenda 9, 689.
Conradi Burgundiae Transjuranae et Provinciae regis diplomata, 14 Urkunden
von 945—983, ebenda 9, 695.
Rodulfi III regis Burgundiae Transjuranae seu Provinciae, diplomata, 17 Ur-
kunden von 993—1031, ebenda 11, 542.
Chartae Griraengardis reginae, uxoris Rudolfi, 2 Urkunden von c. 1020
und 1032, ebenda 11, 555.
Lecoy de la Marche, Extraits des comptes et memoriaux du roi Rene, Paris
1873, 77 Auszüge von 1408—1471, in: Documents histor. publ. par la soc.
de Tecole d. chart. 1.
Faillon, Monuments inedits sur l'apostolat de Ste.-Marie-Madelaine en Pro-
vence, Paris 1848; 2. Aufl. ebenda 1865.
Vgl. Aix.
Provins.
Handschr.r Cartulaire de Provins, in Paris, Cartul. 173.
Cartulaire des Templiers de Provins, 1133—1243, ebenda, Archiv S, 5126.
F. Bourquelot, Notice sur le manuscrit intitule Cartulaire de la ville de
Provins, (13e et 14e siecles), in: Bibliotheque de Tecole d. chart. 17, 192;
428; separat: Paris 1856.
Derselbe, Notice sur le cartulaire des Templiers de Provins, saec. 12 — 13,
mit 6 Urkunden von 1133—1240, ebenda 19, 171; separat: Paris 1858.
Psalmody.
Handschr.: Livre A et B de Tabbaye de Psalmody, 236 Urkunden von 791—
1647, und 150 Urkunden von 1209-1769, in Nimes.
Pni.
Handschr.: Seigneurie du Pui et Valiere (zu Poitiers, Kathedrale), 69 Urkun-
den von 1423—1769, in Poitiers.
Drucke: Rene, Inventaircs des eglises de Psalmody et d'Aigues-Mortes, 15e et
16e siecles, in: Bulletin du comite d. trav. histor, 1884.
Pul, Bisthum.
Handschr.: Terrier en faveur de Bernard de Castanes, eveque du Puy, 1313.
in Le Puy.
Drucke: Instrumenta ad Aniciensem ecclesiam spectantia, 20 Urkunden von
876—956, in: Gallia Christ. 2, Instr. 221.
Pniseaux.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Puiseaux, saec. 15, in Paris, Arcb. nai
S, 2150.
150 in. Frankreich.
Puy-Ie-Döme.
Handschr.: M. Cohendy, Inventaire de toutes les chartes anterieures au 13e
siecle qui le trouvent dans les differents fonds d'archives du depot de la
prefecture du Puy-le-Döme, Clermont-Ferrand 1855.
Puy-en-Velay.
Drucke: 0. de Gissey, Discours historique de la tres ancienrie devotion de
Notre-Dame du Puy-en-Velay, Lyon 1620, mit Urkunden.
A. Chassaing, Cartulaire des Templiers du Puy-en-Velay, Paris 1882, 44 Ur-
kunden von c. 1170—1291.
Puylaroque.
Drucke: Razoua, Notes et docuraents pour servir a l'histoire civile et religieuse
de Puylaroque, Montauban 1883.
Pyrenees, Basses-.
Handschr.: G. B. de la Greze, Notice sur l'etat des archives du departement
des Basses-Pyrenees, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 4. 15.
Inventaire-sommaire des archives departementales anterieures ä 1790. Basses-
Pyrenees. Archives civiles, Ser. A. E, T. 1 — 5, Paris 1863 — 1876; Archives
ecclesiastiques, ebenda 1874.
Drucke: Revue des Basses-Pyrenees et des Landes, T. 1, Pau 1883.
Pyrenees, Hautes-.
Handschr.: A. Curie Seimbres, Observations sur Tetat des archives des Hautes-
Pyrenees, Paris 1847.
Departement des Hautes-Pyrenees, Rapport, in: Champollion-Figeac, Docum.
histor. ined. 3, 393.
Pyrenees-Orientales.
Handschr.: Henry, Lettres sur les archives du departement des Pyrenees-
Orientales, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 400.
Renard de St.-Malo, Notice sur quelques documents historiques du 15 e
siecle, ebenda 3, 147.
St.-Quentin-en-Isle.
Handschr«: Liber cartarum et privilegiorum b. Quintini de Insula, saec. 17,
in Paris, St.-Germ. 533, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 291.
Cartulaire de 1386, Abschrift in Paris, Cartul. 17; ein jüngeres ebenda, Arch.
nat. LL, 1017.
Cartulaire de Tabbaye de St.-Quentin-en-Isle, 69 Urkunden von 986—1401,
in Laon, ein zweites, 97 Urkunden von 1110 — 1241, ebenda.
St.-Quentin-en-Mauges.
Handschr.: Cahier de differentes copies collationees et de plusieurs donations
faites auxreligieux de St.-Quentin, 53 Urkunden von 1050—1538, in Angers.
IV. Specialgeschichte. 151
St-Quentin-en-Yermandais.
Handschr.: E. de Chauvenet, Rapport sur les archives de la ville de St.-Quen-
tin, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 2, 1.
Li vre rouge, saec. 14, in Paris, Arch. nat. LL, 1018.
Cartulaire de 1386, ebenda LL, 1016.
Cartulariuni capituli S. Quintini, saec. 15, in Paris, Cartul. 104.
Cartularium ecclesiae Johannis Baptistae S. Quintini, saec. 14, in Paris,
Cartul. 132.
Cartularium S. Mariae Viromandensis, fragmentum saec. 13, ebenda, Cartul. 77.
Drncke: 0. Hemeraeus, Augusta Viromanduorum vindicata, adjectum est re-
gestum veterum chartarum, Paris 1643.
Ch. Desmaze, Analyse du cartulaire du chapitre de St.-Quentin en Verman-
dais, St.-Quentin 1874.
H. Bouchet et E. Lemaire, Le livre rouge de Photel de ville de St.-Quentin,
St.-Quentin 1881, 230 Urkunden von 1195—1728, nebst Appendix.
St-Qaentiii.
Drucke: St. Prioux, Les joyaux de Mr. St.-Quentin, inventaire en dialecte
picard l'an 1399, in: Revue archeol., ser. 2, 7, 65.
Quercy.
Handschr.: Documents pour servir ä l'histoire de la province de Quercy, in:
Cabinet histor. 14, Catal. 15.
Drucke: Documents inedits pour servir ä l'histoire de lancienne province du
Quercy, Cahors 1869.
Qnettehoa s. Caen.
QnevreTlUe.
Handschr.: Cartulaire des titres de Quevreville etc., (zu St.-Ouen), 151 Urkun-
den von 1257—1494, in Ronen.
Possession s (de St.-Ouen) hors ville: baronnie de Quevreville, St.-Aubin,
Gouy, Tourville etc., 100 Urkunden von 1250—1420, ebenda.
Vgl. Gany.
Qnimper.
Handschr«: Cartularium capituli Coricopitensis, saec. 13— t15, in Paris, Car-
tul. 31 ; 51; 56, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 330.
Ch. Fierville, Notice sur le cartulaire de Quimper, in: Memoires sur ä la
Sorbonne 1865, Ilist. 769.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Coricopitensis, 15 Urkunden von 818 — 1501,
in: Gallia christ. 14, Instr. 189.
Rambenrillers.
Handschr.: F. Henriot, Inventaire soromaire des archives communales ante-
rieures a 1790, Ville de Rambervillers, Epinal 1869.
152 III- Frankreich.
Rays.
Drucke: P. Marchegay, Cartulaire des sires de Rays. Notice, tables analy-
tique et alphabetique , choix de documents, liste des sires de Rays, Paris
1857, 326 Regesten von HCl — 1449, aus: Revue des provinces de l'Ouest.
Redou.
Uandsclir.: Copie du Cartulaire de Redon, in Paris, lat. 17093.
Drucke: A. de Courson, Cartulaire de l'abbaye de Redon en Bretagne, Paris
1863, Urkunden von 830 — 1344, in: Collection de documents ined. I, T. 42.
A. de la Borderie, Examen chronologique des chartes dn cartulaire de Re-
don, anterieur au 11 e siecle, in: Bibliotheque de Tecole d. chart. 35, 259; 390.
Regle.
Uandschr.: Deux cartulaires de l'abbaye la Regle, von 1400—1481, in
Limoges.
Urkundensammlung von Col, in Paris, Cartul. 135.
Regny.
Haudschr.: Cartulaire de l'abbaye de Regny, saec. 15, in Paris, lat. 17725.
Reims.
Handschr.: L. Paris, Rapport sur l'etat actuel du cartulaire de la ville de
Reims, T. 1, Reims 1837.
Cartulaire de l'archeveche de Reims, saec. 16 — 17, in Paris, Archiv K,
1153, 2.
Vier Cartularien des Erzbisthums Reims, in Reims, Bibliothek.
Fünf Cartularien des Kapitels, ebenda.
Pouilles du diocese de Reims, ebenda, vgl. Annuaire de la soc. de l'hist.
de France 1859, 156.
Cartularium ecclesiae Remensis, saec. 13, in Middlehill, Phill. 2275, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 7, 100.
Cartulaire de l'abbaye de St.-Denis de Reims, in Paris, Ste. Genev. E. 24.
Necrologium S. Dionysii Remensis, ebenda, Ste-Genev. H. 11.
Cartulare ecclesiae S. Nichasii, saec. 13, in Reims, Stadtbibliothek 854; 863,
vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 2, 311.
Vier Cartularien von St.-Remi, in Reims, Bibliothek.
Ueber Auszüge aus einem verlorenen Cartular von St.-Nicaise, vgl. Delisle 563.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Remensem pertinentia, 84 Urkunden von
662—1716, in: Gallia christ. 10, Instr. 1.
P. Varin, Archives administratives de la ville de Reims, T. 1 — 3, Paris
1839—48; Urkunden von 314—1399, Archives legislatives T. 1. 2, ebenda
1840—1853, Urkunden von 1269 — 1781, in: Collection de docum. ined.
I, T. 12; 13.
G. Marlot, Metropolis Remensis historia, T. 1. 2, Insulis 1666; Paris 1680,
mit Urkunden.
Arnulfi Remensis archiepiscopi epistolae et diplomata 5, in: Migne , Patro-
logia lat. 139, 1547.
lt. Specialgeschichte. 153
Epistolae Stephani X etc. ed Gervasiuiu Reraensem archiepiscopum , in:
Duchesne, Histor. Franc. Script. 4, 198.
Registrum epistolarum Alexaudri papae III pro Remensi provincia, in: Mar-
tene et Durand, Collectio ampliss. 2, 622.
B. Guerard, Polyptique de l'abbaye de St. Remi de Reims, ou denorabrement
des manses, des serfs et des revenus de cette abbaye vers le milieu du IX.
siecle, Paris 1853.
Fragmenta polyptici S. Remigii Remensis, in: Guerard, Polyptique de l'abbe
Irminon 2, 288.
Documents relatifs ä une relique de St.-Phiiippe rapportee de Terre Sainte
ä St.-Remi de Reims, 4 Urkunden von 1269-1270, in: Archives de l'Orient
latin 2, 177.
E. de Barthelemy, Obituaire de la commanderie du Teraple de Reims, in:
Collection de docum. iued., Melang. histor. 4, 303.
Relay.
Handschr.: Cartuiaire du prieure de Relay, 15 Urkunden von 1074—1119,
in Tours.
Rembercourt-aux-Pots.
Handschr.: Cartuiaire de Rembercourt-aux-Pots, 57 Urkunden von 1385—
1588, in Nanzig.
St.-Remi.
Handschr.: Cartuiaire du prieure de St.-Remy, 161 Urkunden von 1080—1618,
in Avignon.
C hartes de St.-Remy, \%n 1290 ab, ebenda.
8t.-Remi-les-SenIls«
Handschr.: Cartuiaire de l'abbaye de St.-Remi, pres Senlis, saec 13, in Paris,
lat. 11002.
St-Remi-des-Tillers-Cotterets.
Handschr.: Cartulare abbatiae S. Remigii, saec. 13, in Paris, Cartul. 82.
Remoulins.
Drucke: G. Charvet, Cartuiaire de Remoulins, Alais 1873, 39 Urkunden von
1231) -1397.
Renier Acorre.
Handschr.: Cartuiaire de Renier Acorre, saec. 13, in Paris, fran^. 8593; vgl.
Bibliotheque de l'ecole de chart. 33, 64.
Rennes.
Handschr.: Maillet, Description du cartuiaire de la ville de Rennes, in: Cham-
pollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 191.
Registre de fondations du chapitre episcopal de Rennes, 76 Urkunden von
1422—1734, in Rennes.
Cartuiaire de l'abbaye St.-Georges de Rennes, 43 Urkunden von 1032—1312,
ebenda.
154 in. Frankreich.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Redonensis, 10 Urkunden von 866 — 1461, in:
Gallia Christ. 14, Instr. 163.
Documents inedits concernant la fondation du couvent de Bonne-Nouvelle
de Rennes, 11 Urkunden von 1367 — 1373, in: Bulletin de la soc. archeol.
du depart. d'llle-et-Vilaine 3, 221.
P. de la Bigne-Villeneuve, Cartulaire de labbaye de St.-Georges de Ren-
nes, 75 Urkunden von c. 1028 — 1697 ebenda 9, 127; 10, 1; separat:
Rennes 1876.
Benty.
Drucke: Chartes du prieure de Renty, St.-Omer 1882, aus; Bulletin histor. de
la soc. d. antiq. de la Morinie 1882.
Reole.
Drucke: Grellet-Balguerie, Cartulaire du prieure conventuel de St.-Pierre
de la Reole, Bordeaux 1864, aus: Archives historiques du depart. de la Gi-
ronde, T. 5, vom 9. bis 12. Jahrhundert.
Bepaire.
Drucke: G. B. de Rencogne, Notes et chartes des archives du chäteau du
Repaire, Angouleme 1883, aus: Bulletins de la soc. archeol. de la Charente
1882.
Bethel.
Handschr.: L. Delisle, Notice sur le cartulaire du comte de Rethel, 432 Ur-
kunden und Regesten von 1117 — 1454, in: Bulletin de la soc. de Fhist. de
France 1867, 2, 1.
Bevin s. Fepin.
Bhöue.
Handschr.: Chelle, Notice sur les archives du departement du Rhone, Lyon
1835, aus: Revue du Lyonnais 1835.
C. Broncho ud, Les archives du departement du Rhone et de la ville de Lyon,
Lyon 1870.
J. P. Gauthier, Inventaire-sommaire des archives departementales du Rhone,
Archives civiles, Ser. A ä D, T. I, Paris 1864.
Bhuis.
Drucke: Morel, Denombrement de la terre de Rhuis et St.-Germain-les-Verberie,
1390, in: Comite histor. de Senlis, ser. 2, 8, 139.
Bibemout»
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de St.-Nicolas de Ribemont, saec. 13, in
Paris, Archiv LL, 1015.
Bicey.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Ricey, 24 Urkunden von 1184—1246,
in Dijon,
IV. Specialgeschichte. 155
Kiclielien s. Dreux.
Rieux.
Handschr.: Gleizes, Notice sur la ville de Rieux et de ses archives, in: Me-
moires de la soc. archeol. ilu midi de la France 7, 342.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Ricensis, 22 Urkunden von 817 — 1343, in:
Gallia ehrist. 13, Instr. 149.
Riez.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Reiensem spectantia, 2 Urkunden von 1052,
in: Gallia christ. 1, Instr. 81.
St.-Riquier.
Drucke: C hartes, ordonnances (etc.) concernant Thistoire municipale de St.-
Riquier et Celle des autres villes de la Basse Picardie, 9 Urkunden von
1189 — 1594, in: Thierry, Recueil des monum. ined. 4, 575.
Roaiz.
Ilandschr.: Cartularium Templariorum de Roaiz, saec. 13, in Paris, Cartul. 70. >
St.-Robert-de-Coriiillon.
Handschr.: M. Chevalier, Notice sur le necrologe du prieure de St.-Robert-
de-Cornillon au diocese de Greuoble, Grenoble 1868.
Roche-Chizay.
Handschr.: Copies de la seigneurie de La Roche-Chizay et de Marsey (zu Poi-
tiers, Kathedrale), 113 Urkunden von 1445—1780, in Poitiers.
Roche.
Drucke: A. Mustie, Cartulaire de Tabbaye de Notre-Dame de La Roche au
diocese de Paris, Paris 1862, 98 Urkunden von c. 1190—1587, nebst Ap-
pendix, Publication de la soc. archeol. de Rambouillet.
Roche-Coisnon.
Drucke: Ledru, Les seigneurs de la Roche-Coisnon, mit zahlreichen ürkunden-
auszügen, in: Revue histor. du Maine 8, Nr. 3.
Roche-sur-Yon.
Drucke: Roca super Dionem, Urkunden von c. 1055 — 1295, in: Marchegay,
Cartulaires du Bas-Poitou 147.
Rochechouart.
Drucke: Extraits du premier registre consulaire de Rochechouart (1475 — 1539),
in: Leroux, Documenta histor. conc. la Manche 2, 58.
Rochelle.
Drucke: Instrumenta quae ad ecclesiam Malleacensem seu Rupellensem per-
tinent, 10 Urkunden ohne chronologische Ordnung, in: Gallia christ. 2,
Instr. 381.
156 III. Frankreich.
Arcere, Histoire de la Rochelle, T. 1. 2, La Rochelle 1756, mit Urkunden.
L. M. de Richemond, Chartas de la commanderie magistrale du Temple de
La Rochelle, 78 Urkunden von 1139—1268, in: Archives histor. de la Sain-
tonge 1, 21.
Vgl. Fontevraud, Bourges und Niort.
Rodez.
Haudschr.: Affre, Inventaire-soinmaire des archives communales, Aveyron, Ville
de Rodez, Rodez 1877.
Registres et actes divers de Teveche et du chapitre cathedral de Rodez,
von 1294—1653, in Rodez.
Li vre contenant divers contracts des Chartreux de Rodez, concernant le doraaine
de Cadayrac, 38 Urkunden von 1383—1746, ebenda.
Cartulaires du College de Rodez, ebenda.
Reconnaissances et autres actes du prieure St.-Amant de Rodez, 53 Ur-
kunden von 1469—1539, ebenda.
Cartae Ruthenenses, in Paris, St.-Germ. 445.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Ruthenensem spectantia, 18 Urkunden
von 1028—1432, in Gallia christ. 1, Instr. 49.
Boe.
Handschr.: Copie du cartulaire de la Roe, 1848, in Paris, nouv. acquis., lat.
1227.
Bolampont.
Handschr.: Cartulaire de Rolampont, 44 Urkunden von 1279 — 1674, in
Chaumont.
Romans.
Drucke: Giraud, Essai historique sur Fabbaye de St.-Bernard et sur la ville
de Romans, T. 12, Lyon 1856, T. 1: Cartulaire de Romans et autres pieces
justificatives inedits, 401 Urkunden ohne chronologische Ordnung. — Com-
plement textuel du cartulaire faisant suite aux preuves de la le et 2e partie,
ebenda 1869.
Romarantin.
Handschr.: F. Bournon, Inventaire des archives de la ville de Romarantin,
anterieures ä 1790, Blois 1885.
Drucke: Dupre, Recherches historiques sur Romarantin, Orleans 1875, mit
Urkunden.
Rosieres.
Handschr.: Copie des cartulaire de l'abbaye de Rosieres, saec. 18, in Paris,
Moreau 871.
Rosoy.
Handschr.: Cartularium S. Mariae de Rosetta, saec. 13, in Paris, Cartul. 120.
Rouen.
Handschr.: De ville, Notice de plusieurs documents historiques originaux existant
TV. Specialgeschichte. 157
aux archives du departement de la Seine-Inferieure , a Rouen , in : Cham-
pollirm-Figeac. Docum. histor. ined. 1, 412.
l)ersoll»e, Notice siir les registres capitulaiies inanuscrits de la cathedrale
de Rouen, ebenda 1, 417.
Ch. de Robillard de Beaurepaire. luventaire-sommaire des archives de la
ville de Rouen anterieures a 1790, Ser. A, Rouen 1879.
Ch. Richard, Archives municipales de Rouen, Rouen 1841.
Grand cartulaire pour la justice ecclesiastique et seculiere et pour la tem-
poralite de l'archeveque de Rouen, 663 Urkunden von 1238 — 1468, in
Rouen.
Polypticum diocesis Rothomagensis, saec. 13, in Paris, suppl. lat. 718.
Pouille du diocese de Rouen, de Rou.ssae. saec. 15, ebenda 5179.
('artulaire de Tegiise cathedrale a Rouen, Bibliothek, Y, 38, 101; Copie in
Paris, Nouv. acquis. lat. 1363.
Obituaire des bienfaiteurs de Teglise Notre-Dame de Rouen, von 1183 — 1247,
in Rouen.
Inventaire des biens meubles de la fabrique de Rouen, saec. 13, ebenda.
Obituarium seu fundationes ecclesiae metropolitanae Rothomagensis, 400 Ur-
kunden von 1199 — 1482, nebst Copie, ebenda.
Cartulaire des titres pour ie chapitre de Notre-Dame ä Rouen, 6 Urkunden
von 1445 — 1533, ebenda.
Cartulaire des bulles et lettres patentes, 70 Urkunden von 874 — 1464^ ebenda.
Transcription des ancieus titres de rentes, dites du clerc de xiWe, 24 Ur-
kunden von 1450 — 1473, ebenda.
Registrum literarum tangentium redditus et heritagia pertinentia fabricae
ecclesiae Rothomagensis, 260 Urkunden von 1285 — 1470, ebenda.
Regist r um capellarum ecclesiae metropolitanae Rothomagensis, von 1199 —
1482, ebenda.
Registrum pro quibusdam parochiis in civitate Rothomagensi, 279 Urkunden
^ von 1228—1437, ebenda.
Etat des rentes du prieure des Filles-Dieu de Rouen, 520 Urkunden von 1312
— 1482, ebenda.
Cartulaire du prieure de St.-L6 ä Rouen, 62 Urkunden von 1235—1472,
ebenda.
Tenores quarundam chartarum, 52 Urkunden von 1235 — 1472, ebenda.
Cartularium S. Audoeni Rothomagensis, in Paris 5423, vgl. Archiv der Ge-
sellsch. 8. 329.
Cartulaire de Tabbaye de St.-Ouen, 827 Urkunden von 1016—1470, in Rouen.
Registrum cartarum conventus S. Audoeni, 280 Urkunden von 1233—1483
ebenda.
Registre des biens et revenus de la pitancerie, 280 Urkunden von 1234—
— 1450, ebenda.
Cartulaire des titres des Quevreville etc., 1151 Urkunden von 1253—1494,
ebenda.
Possessions hors ville, 100 Urkunden von 1250—1420, ebenda.
Cartulaire du prieure de Ligy, 180 Urkunden von 1109—1407, ebenda.
Cartulaire, 80 Urkunden von 1214—1350, ebenda.
158 in. Frankreich.
Donations faits ä Tancienne abbaye de Ste.-Trinite-du Moni de Rouen, 97
Urkunden von 1030—1091, in Rouen.
Ygl. Londinieres.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Rotomagensem spectantia. 53 Urkunden
von 986—1457, in: Gallia Christ. 11, Instr. 1.
Th. Bonnin, Regestrum visitationum archiepiscopi Rothomagensis. Journal
des visites pastorales d'Eude Rigaud archeveque de Rouen, 1248—1269,
Rouen 1852.
Pommeraye, Histoire de Tabbaye royale de St.-Ouen de Rouen, Paris 1664,
mit Urkunden.
Defense des titres et des droits de l'abbaye de St.-Ouen de Rouen, nebst
Supplement, s. 1. 1743.
Cheruel, Histoire de Rouen, T. 1. 2, Rouen 1843, mit Urkunden.
Rothomagensis ecclesia cathedralis, 2 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 1017.
D. de Beaucourt, La double entree de Charles VII ä Rouen, mit zwei Ur-
kunden von 1417 und 1449, in: Bulletin de la soc. de Fhist. de Normandie
1880—1883.
Polypticum Rotomagensis diocesis, in: Bouquet, Recueil 23, 228; Appendix,
ebenda 330.
Necrologium Rotomagensis ecclesiae, ebenda 23, 357.
Documents inedits sur la construction de St.-Ouen de Rouen, von 1321 —
1440, in: Bibliotheque de Fecole de chart. 13, 464.
Necrologium hospitalis B. Mariae Magdalenae Rotomagensis, ebenda 23, 415.
Langlois, Histoire du prieure des Mont-aux malades-leii-Rouen, Rouen 1851,
mit Urkunden.
A. Deville, Cartulaire de l'abbaye de la Sainte-Trinite du Mont de Rouen,
97 Urkunden, in: Collection de docum. ined. I, 17. T. 3, 403.
L. Delisle, Documents sur les fabriques de faiences de Rouen, Rouen 1865.
Vgl. Normandie.
Rouergue.
Handschr.: De Gaujal, Notice sur les franchises et privileges des principales
communautes du Rouergue, in: Charapollion-Figeac, Docum. histor. ined.
2, 9; 3, 1; mit Urkunden.
Drucke: H. de Barrau, Documents historiques et genealogiques sur les farailles
et les hommes remarquables du Rouergue, T. 1—4, Rodez 1853—1860, nach
Namen geordnet.
Derselbe, Documents sur les ordres du Temple et de St.-Jean de Jerusalem
en Rouergue, Rodez 1861.
Boussillon.
Handschr.: Cartulaires etc. de la charabre du domaine royal de Roussillon,
in Perpignan.
Rouvray.
Handschr.: Cartulaire de St.-Vincent de Rouvray, saec. 18, in Paris, Archiv
LL, 1563; 1554.
IV. Specialgeschichte. 159
Boyal-Lieu.
Handschr.: Cartnlarium Regalis Loci prope Compendium, saec. 14, in Paris,
lat. 5434.
Royaumont.
Handschr.: Cartularium Regalis Montis, in Paris, saec. 18, Cartul. 134.
L' r k u n (I o n s a in in lu n g von (laignieres, ebenda, lat. 5472.
Rne.
Bracke: Rue, Urkunden und Regesten von 1210—1589, in: Thierry, Recueil 9.
monum. ined. 4, 653.
Bneil.
Handsclir.: Cartulaire de Rueil, (zu St. -Denis) 77 Urkunden von 840-1297,
in Paris, Archiv LL, 1167.
St.-Bnf.
Handschr.: Chartes de Tabbaye de St.-Ruf, 32 Urkunden von 1158—1677, in
Valence.
BaisseauYille.
Handschr.: Urkunden der Abtei Ruisseauville, in Arras.
s.
Sable.
Handschr.: P. E. Chevrier, Inventaire analytique des archives de l'hospice de
Sable, Sable 1877.
Saintes.
Handschr.: Moreau, Sur le cartulaire de Ste.-Marie de Saintes, in: Champollion-
Figeac, Docum. histor. ined. 1, 75.
Vgl. Saintonge.
Drucke: Instrumenta quae ad ecclesiam Santonensem pertinent, 30 Urkunden
ohne chronologische Ordnung, in: Gallia christ. 2, Instr. 458.
Privileges de l'eglise cathedrale de Sainctes, s. 1. et a.
Audiat, Eveche et chapitre de Saintes, 47 Urkunden von 1111-1785, in:
Archives histor. de la Saintonge 10, 21; auch separat: Pons 1882.
St.-Eutrope et son prieure, 381 Urkunden von 1056—1876, ebenda 2, 249;
3, 17.
Cartulaire de l'abbaye royale de Notre-Dame de Saintes, Niort 1871, 276
Urkunden von 1010—1300, in: Cartulaires ined. de la Saintonge T. 2.
Abbaye de Notre-Dame de Saintes, 6 Urkunden von 1334—1723, in: Archives
histor. de la Saintonge 11, 417.
Abbaye de Saintes, 2 Urkunden von 1460 und 1472, ebenda 4, 472.
Vgl. Saintonge.
Saintonge.
Handschr.: Docuraents pour servir u Thistoire de Saintonge, arrondissements
de Saintes, Marennes, St.-Jean-d'Angely, in: Cabinet histor. 14, Catal. 163;
vgl. 2, 185; 8, 46 f.; 10, 78.
160 ni. Frankreich.
Drucke: Archives historiques de la Saintonge et de l'Aimis T. 1—11, Saintes
1874—1883.
Th. G ras i Her, Cartulaires inedits de la Saintonge, T. 1. 2, Niort 1871.
Charles Saintongeaises de l'abbaye de St.-Florent pres Saiiraur, 34 Urkunden
von 1067— c. 1200, in: Archives histor. de la Saintonge 4, 1.
Chartes Saintongeaises de l'abbaye de la Couronne, 146 Urkunden von 1116
-1473, ebenda 7, 17.
Documents inedits sur la Saintonge et l'Aunis, 24 Urkunden von 1131 —
1620, ebenda 5, 17.
L. Audiat, Testaments Saintongeais, von 1232—1400, ebenda 1, 162.
G. Musset, Documents en langue vulgaire, 5 Urkunden von 1244 — c. 1300,
ebenda 4, 188.
Ventes, accords, transactions etc., 33 Urkunden von 1263—1782, ebenda 4, 74,
Fondations civiles et religieuses en Saintonge, 14 Urkunden von 1493 —
1785, ebenda 4, 369.
Vgl. Angoumois, Aunis, Charente-Inferieure und Poitou.
Saissac.
Drucke: Canton de Saissac, Urkunden in: Cartulaire de Carcassonne, T. 4.
Salins.
Handschr.: Cartulaire de l'eglise collegiale de St.-Maurice de Salins, 20 Ur-
kunden von 1198 — 1750, in Lons le Saunier.
Salertaine.
Drucke: Sarlatana, Urkunden von c. 1075—1264, in: Marchegay, Cartulaires
du Bas-Poitou 181.
Samer.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Samer, saec. 12, in Middlehill, Phillipps.
Drucke: Quelques chartes de Tabbaye de Samer, von 1107—1299, in: Haignere,
Cartulaire des etablissements religieux du Boulonnais, T. 2, und in: Memoires
de la soc. acad. de Boulogne-sur-Mer, T. 12, 1880.
Sampigny s. Nauroy und Trongnon.
Sancy.
Handschr.: Deux cartulaires de Sancy, 145 Urkunden von 1239—1584, und
187 Urkunden von 1253 — 1584, in Nanzig.
Cartulaire de la chätellenie de Sancy, 186 Urkunden von 1259—1581, in
Virten.
Saöne^ Haute-.
Handschr.: Inventaire-sommaire des archives departementales anterieures a
1790. Haute-Saöne. Archives civiles. Ser. A. B; T. 1. 2, Paris 1865—1874.
Sarc6 s. Aubigne.
Sarlat.
Handschr.: Desalles, Rapport sur l'etat present des archives municipales de
Sarlet et de leur etat passe, Perigueux 1855.
IV. Specialgeschichte. 161
Brücke: Instrumenta Sarlatensis ecclesiae, 4 Urkunden ohne chronologische
Ordnung, in: Gallia christ. 2, Instr. 495.
Sarthe.
Handschr.: E. Bilard, Analyse des documents historiques conserves dans les
archives du departenient de la Sarthe, T. 1. 2, Le Maus 1854—1863.
A. Beilee et V. Ducheinin, Inventaire-sommaire des archives departemen-
tales anterieures ä 1790. Sarthe. Archives ecclesiastiques. Ser. II, T. 1—4,
Le Mans 1877—1884. Archives civiles Ser. Ä et E, T. 1. 2, ebenda 1870—
1877.
St-Satur.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de St.-Satur, 280 Urkunden von 1134—
1601, in Bourges.
St.-Satnruin.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de St.-Saturuin, 81 Urkunden von 1097—
1631, in Toulouse. ^
St-Satnrnin-de-Seschaux.
Drucke: St.-Saturnin-de-Seschaux, Panloy, St.-Jaraes, Gibbran, 38 Urkunden von
1450 — 1778, in: Archives histor. de la Saintonge 7, 386.
Saumnr.
Handschr.: Cartularium S. Petri de Saumur, saec. 11, in Middlehill, Phill.
70, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 95.
Saare-Majeure.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Notre-Dame de Sauve-Majeure, saec. 13,
in Middlehill, Phill. 69, vgl. Archiv d. Gesellsch. 9, 498; ein zweites ebenda
1334, vgl. ebenda 7, 97; 56 Urkunden saec. 14, ebenda 4364, vgl. ebenda
8, 765.
St.-Sau veur- en-Rue.
Drucke: Comte de Charpin-Feugerolles et C. Guigue, Cartulaire du prieure
de St. -Sauveur- en-Rue (Forez), dependant de Tabbaye de la Chaise-Dieu
(1062—1401), Lyon 1881.
A. Steyert, Etüde sur le cartulaire de St.-Sauveur-en-Rue, Lyon 1881, aus:
Revue Lyonnaise 1881.
St-SauYeur-le-Vicomte.
Handschr.: Registre d'actes divers de labbaye de St.- Sauveur -le-Vicomte,
104 Urkunden von 1300—1364, und 81 Urkunden von 1273 — 1480, in
St.-L6.
Registre de Taumonerie, 46 Urkunden von 1283 — 1321, ebenda.
Regestrum cartarum monasterii S. Salvatoris Vicecomitis, 508 Urkunden von
1067—1344, ebenda.
Monumenta ahbatiae S. Salvatoris, in Paris, Suppl. 1028.
Oesterley , Wegweiser. II. U
l62 III. Frankreich.
Sanxillanges.
Handschr.: Cartulaire de Sauxillanges, saec. 13, in Paris, lat. 51154; Abschrift
ebenda, Archiv LL, 1014.
Drucke: H. Doniol, Cartulaire de Saucillanges, Clerraont-Ferrand 1864, 960 Ur-
kunden vom 9. — 12. Jahrhundert.
Savigny.
Handschr.: Lemaistre, Archives de l'ancienne abbaye de Savigny, in: Cham-
pollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 344.
Liber cartarura domus Savigneii, 640 Urkunden von 1112 — 1232, in St.-Lö.
Cartularium monasterii Saviniacensis, saec. 17, in Paris, Cartul. 125.
Cartularium Saviniacura, in Lyon 902, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 214.
Drucke: P. Marchegay, Chartes et titres concernant les possessions de l'ab-
baye de Savigny, diocese d'Avranches, ä Angers et dans les environs,
Angers 1852.
Desroches, Analyse des titres et chartes inedits de Tabbaye de Savigny,
in: Memoires de la soc. d. antiq. de Normandie 10, 252.
Cartularium Saviniacense, von c. 883 — 1117, in: Monfalcon, Lugdun. histor.
monumenta 347.
A. Rernard, Cartulaire de Tabbaye de Savigny, Paris 1853, 900 Urkunden
von 825 — 1351, in: Collection de docum. ined. I, T. 30.
St.-Savin.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de St.-Savin, 20 Urkunden von 945 — 1735,
in Tarbes.
Saze.
Handschr.: Chartes de Saze, von 1157 ab, in Avignon.
Seauve-Benoite.
Drucke: Theiliere, Documents pour servir ä la biographie de la B. Marguerite
de la Seauve, Le Puy 1871.
Sedan.
Drucke: Privileges de la ville de Sedan, s. 1. et a.
Privileges de la souverainite de Sedan, s. 1. et a.; Sedan 1664; 1678; 1690.
Seez.
Drucke: Instrumenta ccclesiae Sezinensis, 20 Urkunden von 1060—1547, in:
Gallia christiana 11, Instr. 151.
St.-Seine.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de St.-Seine, 86 Urkunden von 830—1222,
in Dijon.
Cartularium S. Sequani, in Paris, St.-Germ. 1055.
Cartulare monasterii Sigestrensis et abbatiae S. Mariae et S. Sequani in
comitatu Alsensi, ebenda, Bouhier 39, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 285; Ab-
schriften ebenda, lat. 9874; 12824.
IV. Special geschichte. 163
Seine-Inf^rieare.
Handschr.: Departement de la Seine-Inforieure, Rapports, in: Champollion-
Figeac, Docum, histor. ined. 1, 412. •
Robillard du Beaurepaire, Inventaire-sommaire des archives departe-
inentales anterieures a 1790, Seine-Inferieure, T. 1—3, Paris 1864 — 1874.
Drucke: Vgl. Nantes.
SeLue-et-Marne.
Handschr.: Lemaire, Inventaire-sommaire des archives departementales ante-
rieures a 1790, Seine-et-Marne, T. 1.2, Paris 1863 — 1864; Inventaire supple-
mentaire T. 1, Melun 1875.
Seine-el-Oise.
Handschr«: Docum ents pour servir a Thistoire du departement de Seine et-
Oise, in: Cabinet histor. 12, Catal. 86.
Ste. -Marie Mevil et Desjardin, Inventaire-sommaire des archives departe-
mentales anterieures k 1790, Seine-et-Oise, Archives civiles, Ser. E, T. 1. 2,
Versailles 1874—1880.
Sellieres.
Handschr«: Cartulairede l'abbaye de Sellieres, 15 Urkunden von 1179—1464,
in Troyes.
Selve.
Handschr«: Cartulaire de la commanderie des Templiers de la Selve, 170 Ur-
kunden von 1180—1346, in Toulouse.
Semmadoa«
Drucke: Finot, Titres concernant Taffranchissement des habitants de Semmadou,
1337—1606, in: Revue des soc. savants des depart., Ser. 7, 3.
Senez«
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Senecensem pertinentia , 5 Urkunden von
1028—1409, in: Gallia christ. 3, Instr. 197.
SenUs.
HandiM;hr«: Cartulaire de Teveche de Senlis, 2059 Urkunden von 1156—1770,
in Beauvais.
Drucke: Co mite archeologique de Senlis, comptes-rendus et memoires, Ser. 1,
Senlis 1865-1874, ser. 2, T. 1-8, ebenda 1875-1884.
Instrumenta ecclesiae Silvanectensis, 168 Urkunden von 978—1675, in:
Gallia Christ. 10, Instr. 203; 423.
A. Margry, Tableau chronologique des maires de la commune de Senlis von
1173—1777, in: Comite archeol. de Senlis, Ser. 2, 4, 213.
Derselbe, Baillis de Senlis, von 1190—1567, ebenda 2, 7, 3.
J. Flammer mont, Senlis pendant la seconde partie de la guerre de cent
ans (1405 — 1441), 26 Urkunden, in: Memoires de la soc. histor. du Poitou
5, 180.
n*
164 lil- Frankreich.
Senoimes.
Handsclir. : Cartularium ecclesiae Senonensis, in Paris, cartul. 2.
Sens.
Handschr.: Tonne liier, Rapport sur les archives du tribimal de Sens, in:
Societe archeol. de Sens, T. 11.
Inventaire-sommaire des archives communales anterieures ä 1790. Ville de
Sens, Sens 1870.
llecueil de chartes de l'archeveche de Sens, 81 Urkunden von 1163—1483,
in Auxerre.
Cartularium ecclesiae Senonensis, saec. 14, in Paris, Cartul. 168: 169.
Cartulaire de l'archeveche de Sens 1391, ebenda, lat. 9895 — 9898; Abschrift
von Sirmand, ebenda, lat. 11478.
Cartulaire du chapitre de Sens, saec. 15, ebenda, lat. 9898.
Cartularium Senonense, in Chälons s. M., vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 2, 281.
Trois cartulaires du chapitre St.-Etienne de Sens, in Auxerre.
Drucke: G. Julliot, Cartulaire Senonais de B. Taveau, Sens 1884, Urkunden,
Inventarien und Register von 1429 — 1581.
Documents sur l'histoire de la ville de Sens, 8 Urkunden von 1189 — 1374,
in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 19, 448.
Cartulaire des Celestins de Sens, 202 Urkunden v. 1352 — 1493, in Auxerre.
Cartulaires de St.-Pierre-le-Vif de Sens, 22 Urkunden von 1173—1492, und
4 Urkunden von 1186 — 1221, in Auxerre.
Necrologium S. Petri Vivi Senonensis, saec. 14, ebenda, vgl. Arch. d. Gesellsch.
3, 422.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Senonensis, 120 Urkunden von 538—1675, in:
Gallia christ. 12, Instr. 1.
Vgl. Tonne.
Senuc.
Handschr.: Cartularium S. Oricoli Sindunensis, in Paris, lat. 5431.
Sept-Fontaines.
Handschr.: Urkunden der Abtei, in Mezieres, vgl. Champollion-Figeac, Docum.
histor. med. 1, 380.
Cartulaire de l'abbaye de Sept-Fontaines, 150 Urkunden von 1125 — 1683, in
Chaumont.
Sept-Fonts.
Handschr.: Obituarium, martyrologium et breve calendariura benefactorum
monasterii Septem-Fontium, saec. 16, in Middlehill, Phill. 4070, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 8, 764.
Sergenterre. Aire-sur-la-Lys.
Serrant.
Handschr.: Choix de pieces inedites tirees des archives du chäteau de Serrant,
8 Urkunden von 1240—1582, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 19, 74.
IV. Specialgeschichte. 165
Serres.
Handschr.: Cartularium monasterii fratrum minonira de Serres, saec. 18, in
Paris, Cartul. 156.
Seurre.
Drucke: Guillemont, Histoire de Seurre, suivi de ses chartes d'alfranchisse-
ment, Beaune 1859.
St.-Sever.
Handschr.: Abbaye de St.-Sever, diocese de Coutances, Verzeichniss der Ur-
kunden, in Meinoires de la soc. d. antiq. de Normandie 8, 162.
Signy.
Handschr.: Cartularium monasterii S. Mariae Signiacensis, saec. 18, in Paris,
Cartul. 133.
Sigonrnai.
Drucke: Segoraiura, Urkunden von c. 1050—1235, in: Marchegay, Cartulaires
du Bas-Poitou 199.
Signy.
Handschr.: Urkunden und andere Archivialien in Mezieres, vgl. Champollion-
Figeac, Docum. histor. ined. 1, 378.
Sigy.
Handschr«: Cartulaires du prieure de Sigy (zu St.-Ouen), 180 Urkunden von
1169—1467, und 80 Urkunden von 1214—1350, in Ronen.
Silly.
Handschr«: Abbaye de Silly, Verzeichniss der Urkunden, in: Memoires de la
soc. d. antiq. de Normandie 8, 169.
Cartularium S. Mariae Silleiensis, in Paris, Cartul. 178.
Hion.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Sedunensis, 61 Urkunden von 516 — 1512, in:
Gallia Christ. 12, Instr. 421.
Sirefontaine«
Handschr.: H ecueil de pieces concernant les proprietes sises k Sirefontaine
(zu Clairvaux), 52 Urkunden von 1189—1410, in Troyes.
Sisteron.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Sistarciensem spectantia, 6 Urkunden von
967—12«!. in: Oallia rhri'^t. 1, Instr. 89.
Smarve«
Handschr«: Copics de la seigneurie de Sraarvo (zu Poitiers, Kathedrale), 216
Urkunden von 1272—1738, in Poitiers,
166 in. Frankreich.
Soissons.
Handschr.: Inventaire-sommaire des archives hospitalieres anterieures ä 1790.
Ilospice de Soissons, Laon 1874.
Paquet, Catalogue de titres concernant Soissons, existant aux archives du
departement, in Bulletin de la soc. histor. de Soissons, 2, 38.
Cartularium ecclesiae Suessionensis, in Paris, Cartul. 164.
Cartulaire de la cathedrale de Soissons, 348 Urkunden von 1070—1453, in
Laon.
Cartulaire de l'abbaye de St.-Crepin-le-Grand ä Soissons, 235 Urkunden von
855—1710, in Laon.
Cartularium S. Crispini Suessionensis, saec. 13, in Paris, Notre-Dame 243,
vgl. Cange 142; Blancs Mant. 84, vgl. Archiv der Gesellsch. 8, 301; 331.
Cartularium S. Medardi Suessionensis, saec. 13 — 14, ebenda, Cartul. 106.
Cartulaire de St. - Jean-des- Vignes de Soissons, saec. 13, in Paris, lat.
11004.
Cartulaire de l'abbaye royale Notre-Dame de Soissons, 549 Urkunden von
656 — 1655, in Laon.
Cartulaire de St. -Medard de Soissons, 237 Urkunden von 1047 — 1325,
in Laon.
Copie eines Cartulars von St. Medardus, saec. 17, ebenda, Archiv LL, 1021.
Cartae originales de Soissons, saec. 13, Cod. Cheltenham 22309, vgl. N. Archiv
d. Gesellsch. 4, 608.
Drucke: Bulletin de la societe historique et archeologique de Soissons, t. 1 —
20, Soissons 1847—1866, Ser, 2, T. 1-8, ebenda 1867—1878.
Instrumenta ecclesiae Suessionensis, 72 Urkunden von 827 — 1656, in: Gallia
Christ. 10, Instr. 95.
M. Germain, Histoire de l'abbaye royale de Notre-Dame de Soissons, Paris
1675, mit Urkunden von S. 421—504.
Pecheur, Cartulaire de l'abbaye de St.-Leger de Soissons, Soissons 1870,
von 1070-1666.
A. de Marcy, Fragment d'un compte de l'abbaye de Notre-Dame de Soissans
(1276), in Bibliotheque de l'ecole d. chart. 38, 97.
Louen, Histoire de l'abbaye royale de St.-Jean-des-Vignes de Soissans, Paris
1710, mit Urkunden.
J. Launoi, Inquisitio in privilegia S. Medardi Suessionensis, Paris 1657; auch
in dessen Werken, Colon. Allobr. 1731—1732.
De violaine, Titres de l'abbaye de Premontre de (Soissons), Regesten von
1121 — 1693, in: Bulletin de la soc. histor. de Soissons 4, 66.
Solesmes.
Drucke: Pitra, Spicilegium Solesmense, T. 1 — 4, Parisiio 1852, mit Ur-
kunden.
Vgl. Couture.
Soli^oac.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de Solignac, von 641—1676, in Limoges.
Urkunden und Nekrologium von Solignac, saec. 12, in Paris, Nouv. acquis.
214, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 8, 202.
IV. Special gesc^ichte. 167
Cartulaire de Tabbaye de Solignac, saec. 12, in Paris, lat. 17363; Abschrift
saec. 18, ebenda, lat. 91i)3.
Drucke: C. Riva in, Le rouleau des morts de Tabbaye de Solignac (1240—1241)
in: Bulletin de la soc. archeol. du Limousin 26, 327.
Somme.
Handbichr.: Departement de la Somme, Rapports, in: Champollion-Figeac,
Docum. histor. ined. 1, 430.
L. Boca et A. Ren du, Inventaire-sommaire des archives departementales
anterieures ä 1790, Somme, T. 1, Archives civiles, Ser. A, Amiens 1884.
Drucke: Vgl. Picardie.
Sorbonne.
Handschr.: Cartulaire de la Sorbonne, 1263—1573, in Paris, Archiv
MM, 281.
Acht andere Cartularien von 1471 1632, ebenda MM, 282—289.
Cartulaire de la Sorbonne, saec. 14, ebenda, lat. 16069.
Soucilanges. ^
Handschr.: Cartularium monasterii Celsiniacensis, in Paris, lat. 5454; Baluze
541 ; 9493, vgl. Archiv d. Gesellscb. 8, 330.
Cartulaire de Tabbaye de Soucilanges, 979 Urkunden-Abschriften ohne Datum,
in Paris.
8 oug^-le-Ganclou.
Handschr.: P. Moulard, Analyse des registres paroissiaux et de Tetat civil de
Souge-le-Ganclon (Sarthe), Le Mans 1881.
Souilly.
Handschr.: Cartulaire de la chätellenie de Souilly, 108 Urkunden von 1211—
1574, in Virten.
Soule.
Drucke: LeClercdeBussy, Notes et documents inedits concernant Tancienne
noblesse du pays et vicomte de Soule, Paris 1875.
Souvigny.
Handschr.: Thesaurus Sylviniacencis, 169 Urkunden von 980—1649, in
Moulins.
Drucke: Marcaille, Antiquitez du priore de Souvigny en Bourbonnais, Mou-
lins 1710, mit Urkunden.
Snippes.
Drucke: A. Denis, Recherches historiqucs sur la petite ville de Suippes, note
et documents inedits, Chälons-sur-Marno 1875.
SuIIi.
Handschr,: Cartulaire des sires de Sulli, von 1329, in Bour^es.
168 ni- Frankreich.
St.-Sulpice (Bourges).
Uandsclir«: Cartulaire de l'abbaye de St.-Sulpice, 143 Urkunden von 841 —
1384, in Bourges.
St.-Snlpice (Bugey).
Haiidschr.: Recueil des donations et concessions faites a Tabbaye de St.-Sul-
pice en Bugey, 14 Urkunden von 1120 — 1146, in Dijon.
Drucke: Guigue, Petit cartulaire de l'abbaye de St.-Sulpice-en-Bugey, Lyon 1884.
Surgeres.
Drucke: L. Villart, Histoire genealogique de la raaison de Surgeres, en Poi-
tou, Paris 1717, mit Urkunden.
L'aumonerie de St.-Gilles de Surgeres, 15 Urkunden von 1105—1447, in:
Archives histor. de la Saintonge 6, 9.
T.
Taille-Fontaine s. Chälon.
Taillebourg s. Coetivy.
Talloires.
Handschr.: Martyrologium et obituarium prioratus Talvearum, diocesis Ge-
bennensis, in London, Addit. 22495, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 365.
Talmond (Vendee).
Handschr.: Fondation de Tabbaye de Ste.-Croix de Talmond, 537 Urkunden
von 1041 — 1243, in Napoleon-Vendee.
Drucke: De la Boutetiere, Cartulaire de l'abbaye de Talmond, 536 Urkunden
von c. 1049 1254, in: Memoires de la soc. d. antiq. de l'Ouest 36, 41;
separat: Poitiers 1873.
Talmont (Saintes).
Handschr.: Talmont et Theon, 41 Urkunden von 1492—1764, in: Archives
histor. de la Saintonge 8, 182.
Taraccon-sur-Rhöne.
Handschr.: P. Meyer, Observations sur la publication de l'inventaire des archives
de Taraccon-sur-Rhone, in: Bibliotheque de Fecole d. chart. 26, 65; vgl. 171.
Chartes de Taraccon, von 1477 — 1699, in Avignon.
Tarbe,
Drucke: Instrumenta ad ecclesiara Tarbiensem spectantia, 11 Urkunden von
1064—1355, in: Gallia christ. 1, Instr. 191.
Tarentaise.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Tarentasiensis, 33 Urkunden von 996 — 1473,
in: Gallia christ. 12, Instr. 378.
IV. Specialgeschichte. 169
Tarn.
Handschr.: Notices sur les archives departemeutales du Tarn, in: Cabinet
histor. 2, Catal. 163 f.
Inventaire-sommaire des archives departementales anterieures k 1790, Tarn,
Archives civiles, Ser. A ä C, Paris 1873.
Drucke; Revue historique du departeraent du Tarn, (ancien pays d'Albigeois),
T. 1, Albi 1876.
Tarn-et-Garonne,
Dmcke: Bulletin archeologique et historique de Tarn-et-Garonne , T. 1 — 12,
Montauban 1876—1884.
F. Moulenq, Documents historiques sur le Tarn-et-Garonne, diocese, abbayes,
chapitres, commenderies, eglises, seigneuries etc., T. l.*2, Montauban 1870 —
1881, Regesten ohne chronologische Ordnung.
Vgl. Castelsagrat und Caussade.
Tayant.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Tavant, 25 Urkunden von 987—1267^
in Tours.
Temple.
Dmcke: Titres concemant Raimont du Temple, architecte du roi Carles V,
4 Urkunden von 1376 — 1394, in: Bibliotheque de Tecole d. chart. 8, 55.
Ternes.
Handschr.: Cartulaire du monastere des Celestins Notre-Dame des Ternes,
400 Urkunden von 1299—1520, in Gueret.
Thenailles.
Handschr.: Cartularium ecclesiae Thenoliensis, in Paris, lat. 5649.
Th^on s. Talmont.
Theuley.
Handschr.: Copie du cartulaire de labbaye de Theuley, saec. 18, in Paris,
Moreau 873.
Th^vales.
Drucke: Queruau-Lameric, Titres et documents concemant la comraanderie
de Thevales de Tordre de Malte, Laval 1883.
Thl^rache.
Drucke: LaThierache, Recueil de documents concemant rhistoire etc. de cette
ancienne subdivision de la Picardie, T. 1. 2, Verviers 1871 — 1873; später:
Bulletin de la societe de Verviers.
Thiers.
Handschr.: Guillemot, Documents inedits pour servir a l'histoire de la ville de
Thiers, Clermont 1884, aus: Menioires de l'acad. de Clormont.
170 ni. Frankreich.
Thonars.
Handschr.: Cartularium monasterii S. Lauri de Thoarcio, in Paris, lat. 5484.
Drucke: Documents sur la justice criminelle 1486—1549, in: Cabinet histor.
25, Docum. 129.
Chartrier de Thouars, documents historiques et genealogiques, Nantes 1877.
P. Marchegay, Yingt lettres missives originales et inedites du chartrier de
Thouars (1282—1635), Nantes 1879.
Derselbe, Lettres missives du chartrier de Thouars, 75 Briefe von 1408 —
1470, in: Bulletin de la soc. archeol. de Nantes 10, 149; 11, 47;
130, 183.
Derselbe, Lettres-missives originales du chartrier de Thouars, ser. du 15e
siecle, Les Roches-Baritaud 1873, 103 Briefe von 1408—1499.
Documents extraits du chartrier de Thouars appartenant ä M. le duc de la
Tremoille, in: Bulletin de la soc. de l'hist. de France 1866,' 1 f., 1867 8 1,
ohne chronologische Ordnung.
II. Imbert, Cartulaire de FAbbaye de St.-Laon de Thouars, Niort 1876, 283
Urkunden von 1107 — 1675, aus: Memoires de la soc. de statistique etc. des
Dieux-Sevres.
Documents concernant Tauinonerie de St. -Michel de Touars, 2 Urkunden
von 1312 und 1346, in: Archives histor. du Poitou 7, 361.
Tlioyre.
Handschr.: Fiefs du comte de Thoyre et Villers-en-Bugey, von 1318—1442,
in Dijon.
Cartulaires du comte de Thoyre, von 1258 — 1441, ebenda.
Tinselve.
Drucke: Cartulaire de Tinselve, von 1132 — 1598, in: Bulletin de la soc. histor.
d. Soissons, ser. 2, 5, 212.
Tirlemont.
Drucke: P. V. Bets, Histoire de la ville et des institutions de Tirlemont, V. 1. 2,
Louvain 1860 — 1861, mit Urkunden.
Tiroii.
Handschr.: Redditus Thironiensis monasterii, 123 Urkunden, saec. 12, in
Chartres.
Cartulaire A, 325 Urkunden von 1113 — 1401; Cartulaire B, Copie des-
selben, 137 Urkunden von 1113—1401; eine andere ebenda in Paris, Car-
tul. 200.
Drucke: L. Merlet, Cartulaire de Tabbaye de la Ste.-Trinite de Tiron, T. 1. 2,
Chartres 1883—1884.
Derselbe, Chartes fausses de Fabbaye de la Trinite de Tiron, in: Biblio-
theque de Fecole d. chart. 15, 516.
0. Des Murs, Memoire en reponse ä celui intitule Chartes fausses de Fab-
baye de la Trinite de Tyron, Nogent-le-llotrou 1862.
Derselbe, Chartes de Fabbaye de Thirou, Chartres 1863, aus: Journal de
Chartres 1863.
IV. Specialgeschichte. 171
Tonnerre.
Handschr.: Fiefs du comte de Tonnerre, 89 Urkunden von 1213—1405, in
Dijon.
Drucke: Charte s et titres anciens des habitants de Tonnerre, Auxerre 1636.
Torc6.
Handsclir.: Copies de plusieurs titres anciens du prieure de Torce, 60 Urkun-
den von 1196 — 1500, in Le Mans.
Touloii.
Handschr«: Inventaire sommaire des archives communales anterieures ä 1790.
Ville de Toulon, T. 1. 2, Toulon 18G2— 1865.
L. de Crozet, Critique litteraire. Inventaire-sommaire des archives communales
(de Toulon) anterieures ä 1790, Marseille 1866.
Martyrologium ecclesiae Toloniensis, saec. 11, in Rom, Christ, reg. 540, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 288.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Toloniensem spectantia, 3 Urkunden von
1219—1250, in: Gallia Christ. 1, Instr. 129.
Toulouse.
Haudschr.: L. de Maslatrie, Rapport sur les archives de la ville de Toulouse,
in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 146.
Cartulaires de Tarcheveche de Toulouse, von 810 — 1430, in Toulouse.
Cartulaire de Toulouse, saec. 13, in Aix, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 6, 188.
Cartae Tolosanae, in Paris, St. Germ. 445.
Cartulaires des Grands-Augustins, von 1268—1668, in Toulouse.
Cartulaire de Raimond VII, corate de Toulouse, Abschriften in Paris, lat.
6220; 6009; St. Germ. lat. 445.
Cartulaires des oonfreries de Toulouse, in Toulouse.
Cartulaires etc. de l'universite de Toulouse, ebenda.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Tolosanae, 78 Urkunden von 843 — 1687, in:
Gallia christ. 13, Instr. 1.
G. Catel, Ilistoire des comtes de Tolose, Tolose 1623, mit Urkunden.
J. J. Percin, Monumenta conventus Tolosani ordinis fratrum Praedicatorum,
Tolosae 1693, mit Urkunden.
La condition des juifs du comte de Toulouse avant le 14e siecle, 46 Ur-
kunden von 955 — 1303, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 39, 255; 432;
40, 424.
Tourainc.
Ilandsclir.: Urkundeuabschriften von Rousseau, 29 Bände, in Paris.
E. Mabille, Catalogue analytique des diplomes, chartes et actes relatifs ä
rhistoire de Touraine contenus dans la collection de Dom Rousseau, Tours
1863, auch in: Memoires de la soc. archeol. de Touraine T. 14.
P. Tarbe, Examen critique et analytique de diverses chartes des lOe, lle et
12e siecles relatives ä la Touraine, in: Revue rotrosp. T. 14, separat;
Paris 1837.
172 III. Frankreich.
Dmcke: Memoire s de la societe archeologique de Touraine, T. 1—32, Tours
1842—1882.
De la Po nee, Recueil de documents destines ä faciliter la reduction d'une
geographie de l'ancienne province de Touraine, alphabetisch geordnet, in:
Memoires de la soc. archeol. de Touraine 9, 147.
Ch. L. Grand maison, Documents inedits pour servir ä Thistoire des arts en
Touraine, Tours 1870, von 1279—1781, ebenda, T. 20.
Tourniis.
Drucke: P. F. Chiflet, Ilistoire de l'abbaye royale et de la ville de Tournus,
Dijon 1664, mit Urkundenanhang.
P. Juenin, Nouvelle histoire de l'abbaye royale et collegiale de St. -Filibert et
de la ville de Tournus, T. 1—2, Dijon 1733, mit Urkundenanhang.
Tours.
Handschr. : Nobilleau, Les archives communales de Tours, Tours 1870.
Vallet de Viriville, Analyses et fragments tires des archives municipales
de Tours, von 1411—1455, in: Cabinet histor. 5, Catal. 102.
Cartulaire de l'archeveche de Tours, V. 1. 2, texte et traduction, 165 Ur-
kunden von 1198 — 1518, in Tours; Abschrift in Paris, Nouv. acquis. , lat.
1217; 1218,
Le livre de Tescbequete, saec. 13, in London, Lansdowne 349; Abschrift des-
selben oder eines verwandten Cartulars, in Paris, Residu St. -Germ. 947.
Livre des compositions de l'eglise de Tours, saec. 13, in Tours, Bibliothek.
Cartularium S. Juliani Turonensis, saec. 17, in Paris lat. 5443.
Cartularium majoris monasterii Turonensis, saec. 12, in Paris 5441; 5442.
Liber compositionum, Abschrift, in Paris, Nouv. acquis. lat. 1183.
Ueber Auszüge verlorener Cartularien, vgl. Delisle 560.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Turonensis, 73 Urkunden von c. 567—1453,
in: Gallia christ. 14, Instr. 1.
J. Maan, Sancta metropolitana ecclesia Turonensis, Aug. Turon. 1667, mit
Urkunden.
Documents sur quelques architectes et artistes de Teglise cathedrale de Tours,
in: Salmon, Miscellanees Tourangelles 1854, 3.
J. Delaville Le Roulx, Registres des comptes municipaux de la ville de Tours,
T. 1. 2, Tours 1878—1881, von 1358—1380.
V. Luzarche, Lettres historiques des archives communales de la ville de Tours
depuis^ Charles VI. jusqu'ä la fin du regne d'Henri IV (1400 — 1594),
Tours 1860.
F. Bourquelot, Documents inedits sur les etats de Tours (1484), in: Memoires
de la soc. des antiq. de France 16, 496.
Monsuyer, Celeberrimae S. Martini Turonensis ecclesiae jura propugnata,
Paris 1603, mit Urkunden.
E. Mabille, La Pancarte noire de St. -Martin de Tours, brulee en 1793, et
restituee d'apres les textes imprimes et manuscrits, 226 Urkunden von c.
540 — 1131, in: Memoires de la soc. archeol. de Touraine 17, 318.
Charte s de St.-Martin de Tours collationees par Baluze, in: Bibliotheque de
l'ecole d. chart. 42, 273.
IV. Specialgeschichte. 173
Quaedara epistolae summorum pontificiura Leonis VII., Alexandri III. et In-
noceutii III. aliaque inonuinenta ex Mss. insignis ecclesiae S. Martini Tiiroii-
ensis, Turonibus 1694.
Die päpstlichen Privilegien von S. Denis, von Paris und S. Martin von Tours,
in: V. Ptlugk-IIarttuug, diploinat.-histor. Forschungen 70.
J. J. Bourasse, Martyrologe-Obituaire de Teglise metropolitaine de Tours, in:
Memoires de ia soc. archeol. de Touraine 17, 1.
Quincarlet, Martyrologium necrologicum S. Juliani Turonensis, in: Memoires
de la soc. archeol. de Touraine 23, 213.
Vgl. Bourge s.
Tourville, s. Quevreville.
Trainel.
Drucke: Ch. Lalore, Documents pour servir ä la genealogie des anciens seig-
neurs de Trainel, Troyes 1872.
Trappe.
Handsehr.: Cartulaire de Pabbaye de la Trappe, saec. 13. in Paris, Cartul. 205.
Trappes.
Uandschr.: Cartulaire de Trappes (zu St.-Denis), 30 Urkunden von 1227—1231,
in Paris, Archiv LL, 1169.
Trögnier.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Trecorensis, 5 Urkunden von 1123 — 1285, in:
Gallia christ. 14, Instr. 271.
A. Barthelemy, Privileges de l'eglise et de la ville de Treguier, 3 Urkunden
von 1373—1463, in: Bibliotheque de Pecole d. chart. 8, 233.
P. de Courcy, Montre de l'eveche de Treguier, tenue Tan 1481, in: Memoires
de la soc. archeol. des C6tes-du-Nord 1, 203.
Lettres inedites de la duchesse Anne (betreffend das Bisthum Treguier), 9 Ur-
kunden von 1493—1507, ebenda 3, 1.
Treize -Vents.
Drucke: Tredecim Venti, Urkunden von c. 1065—1148, in: Marchegay, Car-
tulaires du Bas-Poitou 216.
Trömoille.
Drucke: P. Marchegay, 40 Documents tires des archives du duc de la Tremoille,
von 1156—1652, in: Archives histor. de la Saintonge 1, 51.
L. Delisle, Once lettres inedites de Charles VIII. ä Louis de la Tremoille,
d'oct. 1487 ä sept. 1488, in: Revue de Bretagne 1877, avril.
Comptes de la maison de Louis de la Tremoille pendant son sejour en Italie
(1494—1499), in: Revue d. soc. sav. 1876, Juli.
Vgl Karl VIIL
Tr^port
liaudbchr.: Copie du cartulaire de l'abbaye St. -Michel du Tn']»urt, iliuce;>e de
174 in. Frankreich.
Ronen, d'apres le Ms. de la bibliotheque St.-Genevieve, in Paris, Nouv. acquis.
lat. 249.
Drucke: P. Laffleur de Kermaingant, Cartulaire de l'abbaye de St.-Michel
du Treport, Paris 1880, 271 Urkunden von 1036—1528.
Necrologium abbatiae S. Michaelis ülterioris Portus, Auszüge in: d'Achery,
Notae ad Guiberti Novigent. opp. 633, und in: Bouquet, Recueil 23, 451.
Tresor,
Handschr.: Registre contenant les chartes et autres titres de Tabbaye du Tre-
sor, 171 Urkunden von 1233—1772, in Evreux.
Tr^YOUx.
Handschr.: Brossard, Inventaire-sommaire des archives communales de la ville
de Trevoux anterieures ä 1790, Trevoux 1870.
Trinite-St.-Jacques.
Handschr.: Copies et inventaire de pieces des chanoines reguliers de la
Trinite-St.-Jacques, 392 Urkunden von 1205—1789, in Troyes.
Trinquetaille.
Handschr.: Authenticum S. Thomae de Trencatalliis , 124 Urkunden von
1150—1204, in Marseille.
Troarn.
Handschr.: Abbaye de Troarn, Verzeichniss der Urkunden, in: Memoires de la
soc. des antiq. de Normandie 8, 233.
Cartulaire de Troarn, saec. 13 — 14, in Paris, lat. 10086.
A. de Caix, Notice sur la chambrerie de l'abbaye de Troarn, mit Urkunden
ohne chronologische Ordnung, ebenda 22, 311.
Drucke: Vgl. Ponthieu.
Trongnon.
Handschr.: Cartulaire de Trongnon, Sampigny, Longuion, Beaufroimont, 90 Ur-
kunden von 1276-1577, in Nanzig.
Vgl. Nauroy.
Troyes.
Handschr.: A. Vallet, Rapport relatif aux archives departemeutales de Troyes,
in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined. 1, 15.
Boutiot, Rapport sur les archives municipales de la ville de Troyes,
Troyes 1859.
Cartulaire de l'eveche de Troyes, 21 Urkunden von 1361 — 1473, in Troyes.
Cartulaire du chapitre et de la cathedrale St.-Pierre, Troyes, 134 Urkunden
von 1305—1662, ebenda.
Registre d'amortissements avec copies de chartes, 9 Urkunden von 1091 — 1330,
ebenda.
J. Quicherat, Notice sur plusieurs registres de l'oeuvre de la cathedrale de
Troyes (saec. 14), in: Memoires de la soc. d. antiq. de France 19, 41, separat:
Paris 1849.
IV. Specialgeschichte. 175
Rechnung sbücher der Kirche zu Troyes, in London, Addit. 14855 und
15803 — 15812, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 354; genauer in: Bibliotheque
de Teeole d. chart. 16, 123.
Recueil de Privileges accordes ä Tordre de St. -Jean -de -Jerusalem, comman-
derie de Troyes, 23 Urkunden von 1190 — 1566, in Troyes.
Recueil de titres concernant les proprietes sises ä Troyes (zu Clairvaux), 44
Urkunden von 1285 — 1481, ebenda.
Cartulaire de St.-Etienne de Troyes, saec. 13—14, in Paris, lat. 17098.
Necrologium ecclesiae Trecensis, saec. 14, in London, Addit. 15802.
Vgl. A übe.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Trecensis, 66 Urkunden von 660 — 1403, in:
Gallia christ. 12, Instr. 247.
Camuzat, Promptuarium sacrarum antiquitatum Tricassinae diocesis, August.
Trecarum 1610, mit Urkunden.
Ch. Lalore, Collection des principaux cartulaires du diocese de Troyes, T. 1 — 6,
Paris 1875— 1882.
Derselbe, Collection des principaux obituaires et confraternites du diocese
de Troyes, in: Collection de docum. ined. relat. ä la ville de Troyes, 2, 1.
H. d'Arbois de Jubainville, Pouille du diocese de Troyes publie d'apres
. une copie authentique de 1535, Troyes et Paris 1853.
Collection de documents inedits relatifs ä la ville de Troyes et ä la Cham-
pagne meridionale, T. 1. 2, Troyes 1878—1882.
H. d'Arbois de Jubainville, Etudes sur les documents anterieurs ä Tannee
1288 conserves dans les archives des quatre petits hopitaux de Troyes,
Troyes 1857, mit 75 Urkunden, aus: Memoires de la soc. academ. de
l'Aube 1857.
Boutiot, Depenses faites par la ville de Troyes ä Toccasion du siege mis
devant Montereau par Charles VII en 1437, Troyes 1855, aus: L'annuaire de
PAube 1855.
Documents inedits tires des archives de Troyes et relatifs aux etats gene-
raux, von 1440 — 1593, in: Collection de docum. ined. de Troyes 1, 1,
A. Assier, Comptes de I'oeuvre de Teglise de Troyes, avec notes et eclair-
cissements, Troyes 1855.
U. d'Arbois de Jubainville, Documents relatifs k la construction de la
cathedrale de Troyes, Troyes 1862.
Documents relatifs aux travaux de construction faits ä la cathedrale de
Troyes, 53 Urkunden von 1208 — 1500, in: Bibliotheque de Tecole d. chart.
23, 214; 393.
Harm and, Notice historique sur la l^proserie de la ville de Troyes, Troyes
1849, c. 170 Urkunden von 1123—1531.
Obituaire de St.-Etienne du 13e siecle, in: Collection de docum. ined. de
Troyes 2, 213.
J. F. Gadan, Comptes de la cathedrale de Troyes, 1375—1385, Troyes 1852.
Ch. Lalore, Cartulaire de Tabbaye de St.-Loup. de Troyes, Paris 1875, 275
Urkunden von c. 1181 — 1519, in: Collection d. princip. cartul. de Troyes, T. 1.
Obituaire de St.-Loup de Troyes, in: Collection de docum. ined. de
Troyes 2, 382.
176 HL Frankreich.
A. Assi er, Comptes de la fabrique de l'eglise Ste.-Madelaine de Troyes,
Trbyes 1854.
Ch. Lalore, Documents sur l'abbaye Notre-Darae-aux-Nonnains de Troyes,
125 Urkunden von 1147 — 1315, in: Memoires de la soc acad. de l'Aube,
T. 38, separat: Troyes 1874.
Obituaire de Notre-Dame-aux-Nonnains, in: Documents ined. de Troyes 2, 417.
Ch. Lalore, Cartulaire de St.-Pierre de Troyes, 224 Urkunden von c. 1085—1399,
in: Collection d. princ. cartul. de Troyes 5, 1.
Obituaire de St.-Pierre de Troyes, in: Collection de docum. ined. de
Troyes 2, 1.
Chartes de la collegiale de St.-Urbain de Troyes, 166 Urkunden von 1262
— 1597, in: Collection d. princ. cartul. de Troyes 5, 229.
Mechin, Documents inedits pour servir ä l'histoire de la collegiale de St.-
Urbain de Troyes, von 1262 — 1591, in: Memoires de la soc. acad. de
l'Aube, T. 42.
Obituaire de St.-Urbain, in: Collection de docum. ined. de Troyes 2, 323.
Vgl. Tonne.
Tuchaii.
Drucke: Canton de Tuchan, Urkunden in : Cartulaire de Carcassonne T. 4.
TuUe.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Tutelensem pertinentia, 8 Urkunden von
1103 — c. 1140, in: Gallia christ. 2, Instr. 203.
St. Baluze, Historia Tutelensis, Paris 1717, mit Urkunden.
Tureune.
Drucke: Libertes et franchises du vicomte de Turenne, Paris 1658.
Tyrel.
Drucke: Cuvillier-Morel-d'Acy, Histoire genealogique et heraldique de la
maison des Tyrel et des familles Moyencourt et de Poix, depuis 1030
jusqu'en 1869, Paris 1869, mit 146 Urkunden von 1230—1869.
u.
mij,
Haudschr.: Cartulaire d'Ully, 247 Urkunden von 1188—1333, in Paris, Archiv
LL, 1171.
St.-Ursin.
Handschr.: Cartulaire du chapitre de St.-Ursin, 77 Urkunden von 1336—1481,
in Bourges.
Ussel.
Handschr.: P. Huot, Les archives municipales de la ville d'Ussel, Ussel 1856.
Uzes.
Handschr.: Inventaire-sommaire des archives comraunales anterieures ä 1790.
Tille d'Uzes, Paris 1868.
IV. Specialgeschichte. ffl
Drucke: Instrumenta ecclesiae Uceticensis, 21 Urkunden von 896—1459, in:
Gallia christ. 6, lustr. 293.
V.
Taas s. Aubigne.
Vabre.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Vabrensem pertinentia, 14 Urkunden von
864—1267, in: Gallia christ. 1, Instr. 56.
Yftilly.
Drucke: Chorau, Comptes communaux de Vailly, au 13e siecle, in: Bulletin de
la soc. histor. de Soissons 20, 45.
Taise.
Drucke: Inventaire des biens de Jean de Bellora, eure de Vaise, dresse le
lOjuillet 1374, Lyon 1880; aus: Revue du Lyoiinais 1880.
Taison.
Drucke: Instrumenta quae ad ecclesiam Vasianensem spectant, 5 Urkunden
von 1059—1348, in: Gallia christ. 1, Instr. 151.
Val.
Handschr.: Abbaye de Ste. -Marie du Val, Verzeichniss der Urkunden, in: Me-
moires de la soc. d. antiq. de Normaudie 8, 263.
Cartulaire de l'abbaye de Notre-Dame du Val, in Paris, Arch. nat. LL, 1541.
15 Urkunden von 1200—1343, in Rouen.
Abschriften in Paris, lat. 5462; Cartul. 184.
Tal-des-Choux.
Handschr.: Tempo rel du prieure du Val-des-Choux, Urkunden von 1207—1780,
in Moulins.
Val-des-^coliers.
Handschr.: Cartulaire de l'abbaye du Val-des-Ecoliers, 350 Urkunden von
1212—1672, in Chaumont.
Tal de Reuil.
Drucke: Documents pour servir a l'histoire des chateaux royaux le Val de
Reuil, Creil St.-Germain-en-Laye, 6 Urkunden von 1355—1423, in: Cabinet
histor. 3, Docum. 262.
Val-Rlcher.
Handschr.: Abbaye de Val-Richer, Verzeichniss der Urkunden, in: Meraoires
de la soc. d. antiq. de Normandie 8, 273.
Yal-le-Roi.
Handschr.: Cartularium monasterii Vallis regiae, saec. 13, in Paris, Car-
tul. 136.
Oeslerley, Wegweiser. II. 12
;[78 ^11- Frankreich.
Copie du cartulaire de Valroi, diocese de Reims, ebenda, Nouv. acquis.
lat. 1289.
J. Desilve, Analyse d'un cartulaire de l'abbaye de la Valroy, Laon 1878, 120
Urkunden von 1147—1231.
Yal-des-Tignes.
Handschr: Cartulaire de Fabbaye du Val-des-Vignes, 251 Urkunden von 1220—
1517, in Troyes.
Yalasse s. Harfleur.
Yalence.
Handschr.: Livre blanc de l'eveche de Valence, 169 Urkunden von 1417 — 1660,
in Valence.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Valentinensis , 31 Urkunden von 912 — 1496,
in: Gallia Christ. 16, Instr. 101.
Bulletin d'histoire ecclesiastique des dioceses de Valence, Gap, Grenoble et
Viviers, T. 1, Valence 1881.
Vgl. Vienne.
Valentinois.
Handschr.: Valentinois et Diois, fünf Bände Urkunden der Chambre des
comptes de Grenoble, von 1178 — 1692, in Valence.
Valenton.
Handschr.: Cartulaire de Valenton, saec. 18, in Paris, Archiv LL, 1043.
Vgl. Villeneuve-St.-Georges.
S. Yalery-sur-Mer.
Drucke: Abbatia S. Walerici, 2 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 1003.
St.-Yalery-sur-Somme.
Drucke: St.-Valery-sur-Somme, Urkunden und Regesten von 1232—1786, in:
Thierry, Recueil d. monum. ined. 4, 703.
Yaliere s. Pui.
St.-Yallier.
Drucke:, A. Caise, Cartulaire de St.-Vallier, Paris 1870, 152 Urkunden von 891
—1789.
U. Chevalier, Cens et rentes en Vivarais du prieure de St.-Vallier, 1282,
in: Bulletin d'histoire eccl^s. d. dioc. de Valence 1, Nr. 2.
Yaloires-en-Ponthieu.
Handschr.: Bouthors, Rapport descriptif et analytique sur le cartulaire de
Valoires, manuscrit des archives du departement de la Somme, in: Societe
d. antiq. de France 2, 1839, 182.
Cartulaire de l'abbaye de Valoires-en-Ponthieu , 572 Urkunden von 1135 —
1259, in Amiens.
IV. Specialgeschichte. 179
Yalois.
Drncke: Carlier, Histoire du duche de Valois, T. 1—3, Paris 1764, mit. Ur-
kunden am Knde der einzelnen Hände.
Vgl. Deutsches Reich, Flandern.
Yalprofond.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye du Valprofond, in Paris, Arch. nat. S, 4657.
Yannes.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Venetensis, 14 Urkunden von 834 — 1429, in:
Gallia christ. 14, Instr. 200.
Vgl. Morbihan.
Yans.
Drucke: Talion, Catalogue des prieurs, eures et vicaires de Teglise de St.-
Pierre-es-liens de Vans, 1349—1804, Privas 1883.
Yassy.
Handschr.: Cartulaire des forges de Vassy (zu Clairvaux), 12 Urkunden von
1157—1264, in Troyes.
Yancelles.
Handschr.: Cartulaire de Vaucelles, in Lille, vgl. Archiv d. Gesellsch. 11, 529;
Abschrift in Paris, Nouv. acquis. lat. 1206.
Cartae possessionum, 83 Urkunden von 1137—1288, in Nanzig.
Yauclair (Laon).
Handschr.: Cartularium monasterii Vallis Clarae, saec. 13, in Paris, Car-
tul. 90; 91.
Yaucluse.
Handschr.: V. H. Chambaud, Rapports faits sur les archives des communes
du departement de Vaucluse, in: Champollion-Figeac, Docum. histor. ined.
2, 112; vgl. ebenda 3, 152.
De Maslatrie, Rapport sur l'etat des archives du departement de Vaucluse,
ebenda 3, 17.
Duhamel, Inventaire sommaire des archives departementales de Vaucluse
anterieures ä 1790, Ser. B, T. 1. 2, Avignon 1885.
Drucke: Bulletin historique et archeologique de Vaucluse et des departements
limitrophes, T. 1—3, Avignon 1879—1881.
Vancoulenrs.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Vaucouleurs, 15 Urkunden von 1105 —
1284, in Dijon.
Yaugirard s. Issy.
Yauluisant«
Handschr.: Cartulaire de Pabbaye de Vauluisant, saec. 13, in Paris, Cartul. 152.
Cartularium monasterii de Valle Lucenti (Sens), von Gaignieres, ebenda
lat. 5408.
12*
l80 III. Frankreich.
Yauville.
Haudschr.: Cartulaire du prieure de Vauville (zu Cerisy), 62 Urkunden
von 1103—1276, in St.-L6.
Vaux.
Drucke: Cartulaire de l'abbaye de St.-Etienne de Vaux, 73 Urkunden von
1075—1270, in: Grasilier, Cartulaires inedits de la Saintonge, T. 1.
Taux-de-Cemay.
Drucke: L. Merlet et A. Moutie, Cartulaire de l'abbaye de Notre-Dame des
Vaux-de-Cernay, V. 1—3 mit Atlas, Paris 1857—1858, 1083 Urkunden von
1118 — 1635, nebst Appendix.
Yelay.
Drucke: F. Mandet, Documents relatifs ä Thistoire du Velay, Puy 1842.
Venaissin.
Handschr.: Cartulaire du comte Venaissin et du diocese d'Avignon, 251 Ur-
kunden von 1126 — 1532, in Avignon.
Feoda comitis Pictavensis in comitatu Venaissini, 1253, in London, Addit.
17308-17309.
Drucke: Bardinet, Documents relatifs ä l'histoire des juifs dans le comitat de
Venaissin, 2 Urkunden von 1400 und 1468, in: Revue des etudes juives
13, 1883.
Vgl. Avignon.
Tence.
Drucke: Instrumenta ad ecclesiam Venciensem spectantia, 3 Urkunden von
868—1304, in: Gallia Christ. 3, Instr. 193.
Vendee s. Bretagne.
Yendöme.
Handschr.: A. de Martonne, Notice sur les archives de l'eglise St.-Martin de
Vendome, Blois (1856).
Cartulaire de l'abbaye de la Ste.-Trinite de Vendome, saec. 11, in Middlehill,
Phill. 2970, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 100; Abschrift in Paris, Nouv.
acquis. lat. 1232.
Cartulaire de Vendome, fragm. saec. 15, Cod. Cheltenham 17712, vgl. N.
Archiv d. Gesellsch. 4, 605.
Cartularium S. Trinitatis Vindocinensis, in Paris, lat. 5419.
Verdun-sur-Garonne.
Handschr.: Devals, Inventaire-sommaire des archives communales anterieures
ä 1790, Verdun-sur-Garonne (Tarn-et-Garonne), Moutauban 1870.
Tergy.
Handschr.: Cartularium ecclesiae S. Dionysii de Vergeio, in Paris, lat. 5509 A,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 331.
Drucke: A. Du Chesne, Histoire generale de la maison de Vergy, Paris 1625,
mit Urkunden von 878—1410.
IV. Specialgeschichte. 181
Veriion,
Handschr.: Cartulaire du prieure de Vernon, in St.-Lo.
Termandois.
Drucke: L. P. Co Hielte, Memoires poiir servir a l'histoire de la province
du Vermandois, T. 1—3, Cambrai 1771—1772, mit Urkundenanhängen.
Combier, Documents inedits pour servir ä Thistoire des corps et comraunautes
d'arts et metiers du Vermandois, Laon 1872.
F. Le Proux, Chartes fran^aises du Vermandois de 1218 ä 1250, 51 Ur-
kunden, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 35, 437; separat: Nogent-le-
Rotrou 1875.
Ternell-le-Chetif s. Aubigne.
Verquieres.
Handschr«: Chartes de Verquieres, von 1150 — 1602, in Avignon.
Verri^res s. Antony.
VerYins.
Drncke: Bulletin de la societe de Vervins, T. 1, Vervins 1873, vgl. Thierache.
Vexin s. Pontoise.
Ticogne.
Handschr.: Le Glay, Memoire sur les archives de Tabbaye de Vicogne, Valen-
cieunes 1855.
Victoire.
Handschr.: Regist re cartulaire de l'abbaye de la Victoire, 343 Urkunden von
1223—1743, in Beauvais.
Cartulaire de Tabbaye de la Victoire, Abschrift in Paris, Archiv LL, 1469.
Vienne.
Handschr.: Departement de la Vienne, Rapport, in: ChampoUion-Figeac,
Docum. histor. ined. 3, 230.
Cartularium ecclesiae Viennensis, in Paris, Baluze 75 ;Copie ebenda, lat.
11743, vgl. Archiv d. Gesellsch. 2, 286.
C. U. J. Chevalier, Polyptycha, id est Regesta taxationis beneficiorum dio-
cesium Viennensis, Valentinensis, Diensis et Gratianopolitanae, in: Acad.
Delphin, 2, 7.
Derselbe, Notice sur un cartulaire des Dauphins de Vienuois en partie
inedit, in: Bulletin de lacad. Delphin. 1867; separat: Grenoble 1867.
Derselbe, Registrum instmmentorum Delphinorum Viennensium apud S.
Andream Gratianopolis a. 1346, Novigent. 1871, in: Documents histor. sur
le Dauphine T. 2; separat mit französischem Titel: Paris 1872.
Eccerpta ex cartulario S. Andreae infra Viennam, saec. 17, in Paris 5214,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 320.
Cartularium xenodochii S. Pauli Viennensis, saec. 15, in Paris, Cartul. 19.
182 in. Frankreich.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Viennensis, 66 Urkunden von 543 — 1352, in:
Gallia Christ. 16, Instr. 1.
U. Chevalier, Actes capitulaires, Statuts, infeodations, comptes, Vienne 1875,
in Collection d. cartul. Dauphinois 2, 1.
Anciennes c hart es fran^aises conserves aux archives departementales de la
Vienne, 4 Urkunden von 1229 — 1242, in: Bibliotheque de Fecole d. chart. 15, 83.
C. U. J. Chevalier, Cartulaire de l'abbaye de St.-Andre-le-Bas de Vienne,
suivi d'un appendice de chartes inedites sur le diocese de Vienne, 276 Ur-
kunden von c. 975 — 1080, in: Collection de cartulaires Dauphinois, T. 1.
Derselbe, Notice sur le cartulaire de l'abbaye de St.-Andre-le-Bas et sur
l'appendice des chartes relatifs au diocese de Vienne, formant le tome premier
de la collection de cartulaires Dauphinais, Vienne 1869.
Charvet, L'histoire de l'abbaye royale de St. - Andre -le- Haut de Vienne,
publiee par Allut, Lyon 1868, mit Urkunden.
Tienne, Haute-,
Haudschr. : Inventaire des archives hospitalieres de Haute - Vienne , T. 1,
Limoges 1884.
Vierzon.
Handschr«: Cartularium Virsionense, saec. 13, in Paris, Cartul. 27.
Yieupou.
Handschr.: Transcription de titres du prieure de Vieupou, 180 Urkunden
von 1210 — 1602, in Auxerre.
Vieuville.
Handschr.: Cartularium Veteris villae (Dol), in Paris, lat. 5476.
Tieux-Pont.
Drucke: Bourbon, Inventaire du mobilier d'Yves de Vieux-Pont, 1416, in:
Bulletin du comite d. trav. histor. 1884, Nr. 3.
Tignats.
Handschr.: Abbaye de Vignats, Verzeichniss der Urkunden, in: Meraoires de
la soc. d. antiq. de Normandie 8, 277.
Tigeois.
Handschr.: Cartularium abbatiae S. Petri Vosiensis, in Paris, lat. 5453.
Vignacourt.
Drucke: Vignacourt, 2 Urkunden von 1234 und 1235, in: Thierry, Recueil
d. monum. ined. 3, 652.
Yignory.
Handschr.: Cartularium prioratus de Vignory, saec. 14, in Paris, Cartul. 121.
Drucke: D'Arbaumont, Cartulaire du prieure de St.-Etienne de Vignory,
Langres 1883.
Tillars-en-Bugey s. Thoyre.
IV. Special geschichte. 183
Villechasson.
Haiidschr.: Cartulaire de Tabbaye de Villechasson ou Rozoy-le-Jeune, 363
Urkunden von 1115 — saec. 15, in Auxerre.
Villefranche (Rhone).
Handschr.: Inventaire-sommaire des archives communales anterieures k 1790,
Villefranche, Paris 1865.
Inventaire-sommaire des archives hospitalieres. Hospice de Villefranche,
Paris 1865.
Villefranche (Yonne).
Handschr.: Transcriptions de chartes sur labbaye des Echarlis de Villefranche,
15 Urkunden saec. 12, in Auxerre.
Villefranche de Conflens.
Drucke: ß. Alart, Quelques chartes et Privileges de Villefranche de Conflens,
Lectoure 1852.
Villegasien.
Handschr.: Cartulaire de Villegusien, (zu Langres, Kapitel), 30 Urkunden von
1244—1579, in Chaumont.
Villemain.
Handschr.: Copies de la seigneurie de Villemain, (zu Poitiers, Kathedrale), 243
Urkunden von 1265—1716, in Poitiers.
Villemartin.
Handschr.: Fragment d'un cartulaire de Villemartin, 107 Urkunden, saec. 13,
in Toulouse.
Villeneuve.
Brncke: Table du cartulaire d'Etienne de Villeneuve, ohne chronologische Ord-
nung, in: Monfalcon, Lugdun. histor. monumenta 489.
Villeneuve-16s-Avignon.
Handschr.: Chartier de Villeneuve-les-Avignon, 276 Urkunden von 1280 — 1623.
in Nimes.
ViIIeneuYe-8t.-Oeor^es.
Cartulaire de Villeneuve-St.-Georges, saec. 16, in Paris, Archiv LL, 1087.
Cartulaire de Villeneuve et Valenton, saec, 15, ebenda LL, 1090.
Yillenenye-lez-Maguelone.
Drucke: A. Germain, Villeneuve-lez-Maguelone, ses origincs, ses Privileges et
ses libertes, Montpellier 1853. aus: Memoire« de la soc. archeol. de Mont-
pellier 1853.
Villeneuve sur Vere s. Alaraan.
Yillers-ConiTet.
Handschr.: Abbaye de Villers-Conivct, Verzeichniss der Urkunden, in: Meraoires
de la soc. d. antiq. de Normandie 8, 294,
184 III- Frankreich.
Tincellottes.
Handsclir.: Recueil de chartes des Lazaristes de Vincellottes, 600 Urkunden
von 1477—1779, in Auxerre.
Vincennes.
Handschr. : Cartulaire des minimes de Vincennes, saec, 17, in Paris, Archiv
LL, 1575.
Drucke: Inventaire de ce que se trouvait dans le chäteau de Vincennes et
dans celui de Beaute en 1420, in: Revue archeol. 11, 449.
Tinetz.
Drucke: Cartulaire du prieure de Notre-Dame de Vinetz, 16 Regesten von
1167—1249, in: Bartheleray, Diocese de Chälons 2, 440.
Vgl. Chälons-sur-Marne.
Virandeville.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Virandeville, 11 Urkunden von 1196 — 1432,
in St.-L6.
Vitre.
Handschr.: Cartulaire de la baronnie de Vitre, Duo de la Treraoille; Ab-
schrift in Paris, Nouv. acquis. lat. 1229.
St.-TiTant-sous-Vergy,
Handschr.: Cartulaire du grand prieure de St.-Vivant-sous-Vergy, 98 Urkunden
von 1200—1330, in Dijon.
Yivarais.
Handschr.: Archiv es du departement de TArdeche (avec notice). Titres et
documents concernant le Vivarais, in: Cabinet histor. 4, Catal. 136.
Drucke: Vgl. Dauphine und St.-Vallier.
Tiviers,
Drucke: Instrumenta ecclesiae Vivariensis, 42 Urkunden von 815 — 1406, in:
Gallia Christ. 16, Instr. 219.
Vgl. Valence.
Vosges.
Handschr.: Departement des Vosges, Rapports, in: Champollion-Figeac, Docum.
histor. ined. 1, 444.
Ch. C. Guery, Nouvel inventaire des archives du departement des Vosges, in:
Annales de la soc. d'emul. du depart. des Vosges 9, No. 1, 1855.
Inv entaire-sommaire des archives departementales anterieures, ä 1790.
Vosges. Archives civiles, Ser. E, Supplement, Epinal 1867.
Vosges, Cartulaire 1. 2, von 1234 — 1605, in Nanzig.
Drucke: Annales de la societe d'emulation du departement des Vosges, T, 1 — 10,
Epinal 1831—1861.
L. Duhamel (später: Chapellier, Chevraux et Gley), Documents rares
ou inedits de Thistoire des Vosges, T. 1-8, Paris 1867 — 1884, ohne chrono-
logische Ordnung.
IV. Specialgeschichte. 185
w.
St-Wandrille.
Handschr.: Li vre de Tabbaye de St.-Vuandrille, saec. 14, in Paris, lat. 17132,
vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 2, 287.
Donations et acquisitions de Tabbaye de St. -Wandrille, 2613 Urkunden von
1204—1773, in Ronen.
Cartulaires de l'abbaye de St. -Wandrille, 2515 Urkunden von 1204 — 1773
ebenda.
Cartulaire des titres de biens et rentes, 373 Urkunden von 1227 — 1502,
ebenda.
Recueil de copies, 90 Urkunden von 1273—1649, ebenda.
Yeres,
Handschr.: Copie de Tinventaire des titres de la seigneurie d'Yeres, 257 Ur-
kunden von 1317—1560, in Versailles.
Terres.
Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de Yerres, saec. 13, in Paris, Archiv LL,
1599.
Tonne.
Handschr.: Departement de TYonne, Rapports, in: ChampoUion-Figeac, Docum.
histor. ined. 1, 451.
M. Quant in, Inventaire - soramaire des archives departementales anterieures
ä 1790, Archives civiles. Ser. A — F, T. 1, Auxerre 1868; Ser. G, T. 2,
ebenda 1873.
Derselbe, Inventaire general des archives historiques de TYonne, suivi de
documents inedits, Auxerre 1852.
Derselbe, Liste d'hommage, aveux et denorabreraents de diverses terres
situees dans les baillages de Sens, Troyes, Auxerre etc., et dans Tetendue
du departement actuel de ITonne, du 14e au 17e siecle, in: Bulletin de la
soc. d. sciences de ITonne 37, 1.
Drucke: Bulletin de la societe des sciences historiques et naturelles de TYonne,
T. 1—38, Auxerre 1847—1883.
M. Quant in, Cartulaire general de ITonne, T. 1. 2, Auxerre 1854 — 1860,
Urkunden vom 6.— 12. Jahrhundert.
Derselbe, Recueil de pieces pour faire suite au cartulaire general dTonne,
13e siecle, Auxerre 1873, 733 Urkunden von 1200-1285 nebst Appendix.
Vgl. Chablis.
Tvetot.
Handschr.: Documents pour servir ä Thistoire dTvetot, in: Cabinet histor. 20,
Catal. 1; 110.
Drucke: A. Beaucousin, Trois documents inedits sur Ics rois de ITvetot,
Ronen lS7f>.
IV. Abtheilung.
Italien.
I. Allgemeine Sammlungen.
Handsclir.: F. Conti, Degli archivi italiani in generale, e del libro sugli ar-
chivi delle Provincie deir Emilia del prof. F. Bonaini, in: Effemeridi della
pubblica istnizione 1862, Nr. 71.
G. Silvestri, Progretto di legge e regolamento sopra gli archivi di stato in
Italia, Palermo 1873.
Von Zahn, Die neueste Organisation der Staatsarchive in Italien, in: Archival.
Zeitschr. 1, 174.
N. Vazio, Relazione sugli archivi di stato italiani (1874 — 1882), Roma 1883.
Notizie generali e numeriche degli atti conservati negli archivi giudiziari,
amministrativi e finanziari del regno, Roma 1876.
F. Prosdocirai, Gli archivii amministrativi, Rovigo 1882.
B. Cecchetti, Della necessitä della conservazione degli archivi notarili d'Italia,
Venezia 1867, aus: Atti dell' istit. Veneto, Ser. 3, T. 3.
Guttarolo, Gli archivi notarili in Italia, Messina 1881.
I. von Pflugk-Harttung, Iter italicum, Stuttgart 1883.
G. B. Adriani, Sopra alcuni documenti e codici manoscritti di cose subal-
pine od Italiane conservati negli archivi e nelle pubbliche biblioteche della
Francia meridionale, Torino 1855, aus: Calendario generale per l'anno 1855.
Documenti di storia patria, 5 Voll., saec. 18, in Turin, Bibl. reg., vgl. Archiv
d. Gesellsch. 9, 601.
Privileg! e statuti patrii, saec. 18, ebenda, vgl. ebenda.
Autentica varia, Urkunden aus italienischen Klöstern, in Rom, Chigi E, VI,
182—188, vgl. ebenda 12, 490.
L. Kalefati, Della publicazione di un codice diploraatico italo-bizantino, dall'
VIII al XV secolo, in: Museo di scienze e letteratura T. 17, Febmar 1860.
Un nuovo dono di pergamene all' archivio di stato in Firenze, 130 Urkun-
den von 1259 — 1703, in: Archivio stör. ital. 16, 125.
Urkunden italienischer Städte, 55 Urkunden von 1285—1431, Cod. Ashburn-
ham, Stowe 506, \g\. N. Archiv der Gesellsrh. 4, 616.
Drucke: Archivio storico italiano, T. 1 — 16, Firenze 1842—1851; Appendici
T. 1—9, ebenda 1842—1853; Nuova serie T. 1—18, ebenda 1855—1863;
III. ser. T. 1-26, ebenda 1865 — 1877; IV. ser. T. 1 — 12, ebenda 1878
— 1884.
I. Allgemeine Sammlungen. 187
Studi e documenti di storia e diritto, Anno 1 — 5, Roma 1880—1884.
Ecole francaise de Rome. Me langes d'archeologie et d'histoire, An. 1 — 4,
Paris et Rome 1881—1884.
L. A. Muratori, Rerura italicarura scriptores, T. 1 — 25, Mediolani 1723
— 1751.
J. Ch. Lünig, Codex Italiae diplomaticus, T. 1—3, Francof. et Lipsiae 1725
-1732.
Zafccaria, Anecdota medii aevi, August. Taurin. 1754.
M i sc e 1 lane a di storia italiana edita per cura della regia deputazione di storia
patria, T. 1—24, Torino 1862—1885.
Bibliotheca historica italiana cura el studio societatis Longobardicae historiae
studiis promovendis, V. 1—3, Mediolani 1876—1883.
Historiae patriae monumenta edita jussu Caroli Alberti, V. 1 — 17, August.
Taurinor. 1836—1879.
Documenti di storia italiana, pubblicati per cura della r. deputazione sugli
studi di storia patria per le provincie di Toscana etc. T. 1 — 8, Firenze
1867—1884.
Raccolta di documenti storici, P. I, V. 1, Livorno 1876.
C. Morbio, Storie dei municipj italiani illustrati con documenti inediti (etc.)
T. 1—6, Müano 1836—1846.
L. Ferrario, Cenni sui documenti di storia italiana della raccolta Morbio, in:
Gazetta privilegiata di Milano, 1845, Nr. 25.
A. S. Minotto, Acta et diplomata e r. tabulario Veneto usque ad sec. XV
summatim regesta, V. 1, 1; 2, 1—3; 3, 1. 2; 4, 1, Venetiis 1870—1885.
F. Liverani, Spicilegium Liberianum, T. 1 — 3, Florent. 1863.
Ozanam, Documents inedits pour servir ä Thistoire litteraire de Tltalie depuis
le VIII. siecle jusciu'au XIIL, Paris 1850.
L. A. Muratori, Antiquitates italicae, T. 1—6, Mediolani 1738 — 1742, mit
Urkunden von 163—1506.
F. Ughelli, Italia sacra T. 1—9, Romae 1643 — 1662; edit. 2, T. 1-10,
Venet. 1717—1722; 10, 563: Index diplomatum von von 370—1718.
J, A. Lucentii Italia sacra, F. Ughelli restricta, aucta, veritati magis accom-
modata, Romae 1704.
n. Besondere Sammlungen.
Drucke: G. Marini, I papiri diplomatici, Roma 1805, 146 Urkunden von 444—1057.
Theodorici regis Italiae cpistolae ad Chlodoveum regem Francorum et alios,
ex Cassiodori epistoli«, in: Du Chesne, Hist. Franc, script. 1, 837; und iu:
Bouquet, Recueil 4, 1.
Catalogus diplomatum aliarumque veterum chartarum quae in tuto opere
continentur, Urkunden von 578—1485, in: Muratori, Rer. ital. script. 25,
Anh. 131.
Miscellanea, 93 Nummern von c. 667— 1239, in: Pflugk-Harttung, Iter itali-
cum 337.
188 IV. Italien.
Reichs Sachen in Italien, 68 Urkunden von 774 — 1725, in: Lünig, Codex
diplom. Ital. 1, 1.
J. Ficker, Urkunden zur Reichs- und Rechtsgeschichte Italiens, Innsbruck 1874,
527 Urkunden von 776—1474.
Capitularia Pippini, regis Italiae, von 793, in: Baluze, Capitularia T. 1.
Carli, Delle antichitä italiche, V. 1—4, Milano 1786—1790; Appendici di do-
cumenti, ebenda 1791, 50 Urkunden von 804—1404.
De S. Romano imperio in Italia, 47 Urkunden von 824 — 1731, in: Lünig,
Codex Ital. diplom. 3, 1.
G. Beltrani, Documenti longobardi e greci per la storia delFltalia meridionale
nel medio evo, Roma 1877, 33 Urkunden von 834—1139.
Epistolae Lotharii regis, 4 Briefe von 864 — 869, in: Bouquet, Recueil
7, 567.
G. Maconi, Raccolta di documenti storici, Livorno 1876, mit Urkunden etc.
vom 9. — 17. Jahrhundert.
D. Dum ml er, Urkunden der italienischen und burgundischen Könige aus
den Jahren 888 bis 947, in: Forschungen z. deutschen Geschichte 10, 273,
27 Urkunden.
F. Trinchera, Syllabus graecarum membranarum quae partim Neapoli in
majori tabulario et primaria bibliotheca, partim in Casinensi coenobio ac
Cavensi et in episcopali tabulario Neritino iamdiu delitescentes . . . Na-
poli 1865, 336 Urkunden von 885—1331 nebst Appendix.
G. Spata, Diplomi greci inediti, Torino 1870, Urkunden von 1095 — 1221.
Tre carte greche dell'Italia meridionale, von 1121 — 1401, in: Archivio stör.
ital. ser. 3, 7, 1, 1.
G. Spata, Diplomi greci inediti, ricavati da alcuni manoscriti della biblioteca
comunale di Palermo, 6 Urkunden von 1141 — 1142, in: Miscellanea di stör,
ital. 9, 373.
D'Ovidio, di alcuni documenti greci e di uno latino delTltalia meridionale
dei secoli 11, 12, 13, in: Archivio stör. Napolet. 7, 570.
M. Amari, I diplomi arabi del r. archivio Fiorentino: testo originale con la
tradizione letterale e illustrazioni, Firenze 1863 — 1867, 84 Urkunden von
1150 — 1509, nebst Appendix, in: Documenti degli archivi Toscani.
Urkundliche, bisher ungedruckte Beiträge zur Geschichte Deutschlands und
Italiens im 12. und 13. Jahrhundert, in: Schlosser und Brecht, Archiv f. Ge-
schichte und Literatur 2, 368.
Urkunden zur Geschichte des Römerzuges Kaiser Ludwig des Baiern und
der italienischen Verhältnisse seiner Zeit, gesammelt von J. Ficker, Inns-
bruck 1865, 339 Urkunden von 1315—1350.
Documenti di storia italiana. Carteggio inedito d'artisti dei secoli 14. 15. 16.
publicato da G. Gaye, T. 1—3, Firenze 1839, Urkunden von 1325 — 1672
nebst Appendix.
Documenti per servire alla storia della milizia italiana dal 13 secolo al 16,
raccolti negli archivj della Toscana di G. Canestrini, in: Archivio stör.
ital. 15, 1; separat: Firenze 1851, 75 Urkunden von 1300—1547.
D. Urbani, Tre documenti del secolo 14, Pavia 1864, von 1325 — 1395.
Letter e inedile di donne illustri italiane dei secoli 15 e 16, Padova 1871,
III. Specialgeschichte. 189
P. Dazzi, Alcune lettere familiari del secolo XIV, Bologna 1868, von
1377—1381.
Santo Varni, Elenco dei docuinenti artistici, Genova 1861, Regesten von
1440—1799.
G. Molini, Documenti di storia italiana, copiati sugli originali autentici esis-
tenti in Parigi, V. 1. 2, Firenze 1836—1837, 458 Urkunden von 1404—1572.
V. Promis, Lettere di illustri Italiaui, 54 Briefe von 1455—1820, in: Miscel-
lanea di stör. ital. 11, 345.
Lettere scelti di illustri personaggi, 17 Briefe von 1457—1616, in: Miscellanea
di stör. ital. 1, 573.
Documenti riguardanti la constituzione di uiia lega contro il Turco nel 1481,
123 Urkunden von 1481 — 1483, in: Giornale ligustico 6, 321.
C. Foucard, Proposta di pubblicazione del carteggio diplomatico conservato
negli archivi d'Italia dal 1493 al 1496, Napoli 1880.
Vgl. Griechenland.
in. Specialgescliiclite.
A.
Acaia.
Drucke: F. Saraceno, Regesto dei principi di casa d' Acaia, tratto dai conti
di tesoreria, 184 Regesten von 1295—1418, in: Miscellanea di stör. ital.
20, 95; separat: Torino 1881.
Acqui.
Drucke: J. B. Moriondus, Monumenta Aquensia, P, 1. 2, Taurini 1789—1790,
Urkunden von 891—1699.
Ademö.
Uandschr.: Urkunden von c. 1400 ab, im Archivio comunale.
Agira.
Handsclir.: Urkunden von 1393 ab, im Archivio comunale.
AJaccio.
Handächn: Urkunden in den Archives departementales.
Privilegien und Statuten in der Bibliothek des Grafen Andrea Poz/.o di
Borgo.
Airole.
Drucke: Rossi, Sulla fondazione di Airole, colonia ventimigliese, mit 6 Ur-
kunden von 1273 — 1500, in: Miscellanea di stör. ital. 5, 117.
Alatri.
Handschr.: Urkunden im Archivio capitolare von 933 ab, im Archivio muni-
cipale von 1241 ab, vgl. Arhiv d. Gesellsch. 12, 484
190 IV- Italien.
Alba.
Drucke: Privilegia magnificae communitatis civitatis Albae sibi a serenissimis
olim Romanomm iraperatoribus concessa, nee non conventiones inter ipsam
communitatem et serenissimum D. D. ducem Mantuae et Montisferratis per
• ipsam civitatem praedicto seren. D. duci praestitae, c, 1567.
Albeuga.
Handschr.: Ueber die Archive, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 589.
Alberona.
Drucke: Gratiae, immunitates et franchitiae concessae hominibus et universitati
Castri Alberoni, ohne Titel.
Alcamo.
Handschr.: Urkunden von 1152 ab, im Archivio communale.
Alessandria.
Handschr.: Urkunden im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 604.
Drucke: G. Ghilini, Annali d'Alessandria, Milano 1666, mit eingestreuten
Urkunden.
Alghero.
Handschr.: Urkunden von 1394 ab, im Archivio municipale.
Anialfl.
Handschr.: Urkunden im Archivio arcivescovile und den Kirchenarchiven;
Anderes in Neapel, Archivio di stato.
Repertorium der Urkunden des Domcapitels, in: Pansa, Storia d'Amalfi
3, 63; vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 532.
Repertorium der Urkunden von S. Lorenzo, Cod. Brancacc. I, 6, 16, vgl.
ebenda 12, 532.
Cartularium ecclesiae S. Petri, im Kirchenarchiv, vgl. ebenda 12, 532.
Inventarium der Urkunden von S. Trinitä, in: Pansa, 1. c, vgl. ebenda
12, 532.
Drucke: M. Cam-era, Memorie storico-diplomatiche dell'antica cittä e ducato di
Amalfi, T. 1. 2, Salerno 1876 — 1881, mit eingestreuten Urkunden.
Anagni.
Handschr.: Urkunden vom 12. Jahrhundert ab in den Archiv! capitolare und
municipale.
Drucke: De Magistris, Istoria della cittä e S. basilica cattedrale d'Anagni,
Roma 1749, mit Urkunden.
Ancona.
Handschr.: Ueber die wenig bedeutenden Archive vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 568.
Drucke: G. Saracini, Notizie historiche della cittä di Ancona, Roma 1675, mit
Urkunden.
in. Specialgeschichte. 191
8. Angelo.
Handschr.: llegistrum S. Angeli ad formas bei Capua, saec. 12, in Moiite-
cassino, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 514
Antignaiio.
Handschr«: Urkunden in Todi, Archivio communale.
Aosta.
Handschr.: Repertorium privilegiorum ducatus et vallis Augustae, von 1191 —
1574, in Aosta, Gal., vgl. Archiv d. Gesellsch. 9, 636.
Liber francisiarum civitatis et ducatus Augustae, von 1252, vgl. ebenda
12, 592.
Cartularium S. Ursi, saec. 15, im Kirchenarchiv, vgl. ebenda 9, 630.
Liber bonorum ecclesiae collegiatae S. Ursi, saec. 14, ebenda, vgl. ebenda.
Necrologium S. Ursi, saec. 17, ebenda, vgl. ebenda.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Augustensis, 4 Urkunden von 923—1296, in:
Gallia Christ. 12, Instr. 485.
Statuta et privilegia civitatii Augustae Praetoriae concessa a Thoma Sabaudiae
comite et a Thoma II eidem confirmata ab a. 1118 ad a. 1253, in: Cibrario
e Promis, Documenti, monete etc., und in: Monumenta histor. patr. 2, 29.
Apiro.
Handschr.: Urkunden von 1212 ab im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 564.
Aqnapendente.
Handschr.: Im Archivio municipale Urkunden vom 12. Jahrhundert ab.
Aqnileja.
Handschr.: Ueber die Archive vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 683.
Repertorium omnium scriptorum archivi Aquilejensis, von 1620, in Udine,
Archivio capitolare.
Privilegia von 1457, ebenda.
Privileggi antichi d'Aquileja, in Venedig, Archivio municipale, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12, 635.
Copia et summaria diversorum privilegiorum ab imperatoribus et pontificibus
Romanis patriarchis Aquilejensibus concessorum, 1456 — 1652, in Wien, vgl.
ebenda 2, 409.
Auszüge aus Urkunden von Aquileja, saec. 14 — 18, Cod. Ashburnham 1301,
vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 611.
De feudis ecclesiae Aquilejensis, in Wien, Ilausarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch.
6, 125.
Thesaurus ecclesiae Aquilejensis, in Udine, Archivio capitolare, herausgegeben
von Bianchi, Udine 1847, mit Odorico di Susana, Thesauri claritas, vgl.
Zahn, zwei mittelalterliche Archivsanlagen, in: Archival. Zeitschr. 3, 61.
Necrologium Aquilejense, in Udine, De Portis, vgl. Archiv d. Goscllsch.
12, 682.
Bracke: Documenta ad Forumjulii patriarcbatum Aquilejensem, Tcrgestum,
192 IV. Italien.
Istriam, Goritiam spectantia 1, 1, Urkunden von 582 — 1300, in: Acta et diplo-
mata e r. tabulario Veneto 1, 1, Venet. 1870.
Ilitzinger, Auszug aus Urkunden des Patriarchats von Aquileja (Krain be-
treffend) in: Mittheil. d. histor. Ver. f. Krain 10, 86; 11, 5; 10, 15, 45; 16,
13; 17, 1; 9.
V. Joppi, Unedirte Diplome aus Aquileia (799 — 1082), in: Mittheilungen d.
Instit. f. österr. Geschichtsforschung 1, 259; Miscell. Venet. T. 3.
Urkunden von Aquileja, von 967— 1445, in: Muratori, Rer. ital. Script. 16, 97.
II. Hermann, Urkunden - Regesten gesammelt aus den Aufschreibungen des
P. Jos. Bianchi, betreffend die Kirchenangelegenheiten des Aquilejer Diöcesan-
gebietes in Steiermark und Kärnten, in: Carinthia, 1858, Nr. 15; 16.
Nonnulla Documenta quae ad historiara referuntur quarundam ecclesiarum
in remotis partibus existentium et ad Aquilejensem diocesim olim spectan-
tium, Urkunden von 1221 — 1367, in: Notizenblatt 8, 402 f.
Valentinelli, Zur Geschichte der Patriarchen von Aquileja, Regesten von
1123—1444, ebenda 4, 49 f., 5, 169 f., 7, 86 f.
Urkunden von 1250—1366, vgl. Friuli.
Nonnulla documenta quae ad partis transalpinae patriarchatus Aquilejensis
historiam referuntur, 144 Regesten von 1255 — 1350, ebenda 8, 342.
Reiserechnungen Wolfgard von Ellenbrechtskirchen, Bischofs von Passau,
Patriarchen von Aquileja, von 1303, herausgegeben von Zingerle, Heil-
bronn 1877.
V. Joppi, Inventario delle cose preziose lasciate del patriarcha di Aquileia
Nicolö di Lussenburgo, 3 Urkunden von 1359, in: Archivio stör, per
Trieste 1, 95.
Derselbe, Inventario del tesoro deH'iglesia patriarchale d'Aquileia, 1358 — 1526,
in: Archivio stör, per Trieste, V. 2, 3.
Vgl. Handschriften.
Arcevia.
Handschr.: Urkunden von 1216 ab, im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 552.
Arezzo.
Handschr.: Urkunden in den Archiven capitolare, vescovile, municipale und
der Biblioteca della Fraternitä, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 758.
Inventarium des Kapitalarchivs in den Spogli des Staatsarchivs zu Florenz,
Bd. 59 a.
Inventarium der Abbazia delle S.S. Flora e Lucilla, ebenda Bd. 60.
Drucke: Raccolta di documenti della S. chiesa Aretina, Aret. s. a.
Vgl. Fiesole.
Argenta.
Drucke: Bertoldi, Memorie storiche d'Argenta, T. 1. 2, Ferrara 1787, mit
Urkunden.
Ascoli.
Handschr.: Urkunden von 874 ab, im Archivio capitolare.
III. Specialgeschichte. 193
Im Archivio und der Biblioteca muiiicipale Urkunden vom 12. Jahrhundert
ab, in ersterem der Quinternone, Kopialbuch saec. 14, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 12, 554.
AssisL
Handschr.: Urkunden im Archivio capitolare etc. Die Urkunden des Archivio
vescovile beginnen mit Sixtus IV, die des Arcl^vio notarile im 14. Jahr-
hundert. Das Archivio comunale enthält neben seinen Urkunden einen Band
Kommunalregister von 1160 — 1228, das Archivio di S.Francesco in 13 Bän-
den die Urkunden des Minoritenordens von 1224 bis 1710; Anderes in Rom,
Bibl. Casanatensis, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 538.
Asso (Como).
Handschr.: Urkunden von 1326 ab, im Archivio della chiesa prepositurale.
Asti.
Handschr.: Im Archivio capitolare Urkunden von 884 ab.
Chartarium Astense, saec. 13, in Turin, Bibl. publ. F. II, 9, vgl. N. Archiv
d. Gesellsch. 5, 27.
Liber viridis ecclesiae Astensis, ebenda, vgl. Archiv d. Gesellsch. 9, 601;
12, 599.
Cartularium Astense, von 1292, Fragment in Turin, Univ.-Bibl., vgl. ebenda
9, 607; 12, 604.
Drucke: Libertat es per illustrissimos principes Delphinos Viennenses delphi-
nalibus subditis concessae, Mediolani 1508.
E. Maggiora-Vergano, Dominazione Viscontea in Asti, tre documenti,
Asti 1878.
V. Promis, Documenti spettanti a tre monasteri d'Asti, Urkunden von 905 —
1214, in: Miscellauea di stör. Ital. 11, 119.
Anlps.
Drucke: Obituaire de l'abbaye d'Aulps en Chablais, publie par P. A. Naz,
Obituarium S. Mariae in Alpibus, in: Memoires de la soc. Savois. 15, 117.
Ayersa.
Handschr.: Repertorio delle pergameue delP universitä e della cittä d'A versa,
iNapoli 1881.
Drucke: Parente, Origine e vicende ecclesiastiche della cittä di Aversa, T. 1. 2,
Napoli 1857, mit Urkunden.
B.
Badia.
Handschr.: Monumenta monasterii Vangadiciae, saec. 17, in Rom, S. Gregor.
D. 1, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 401.
Bag^nacavallo.
Handschr.: L. Balduzzi, Sugli archivi di Bagnacavallo, in: Atti e memorie
deir Emilia, N. Ser. 7, 69; vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 572.
Oealerley, Wegweiser. II. 23
194 IV. Italien.
Drucke: M. L. Malpeli, Dissertazioni sulla storia antica di Bagnacavallo,
Faenza 1806, mit Urkunden.
Banale.
Handschr.: Confirmatio privilegiomm plebium Banali 1447 ; 1449, in Trient, Bibl.
Bari.
Handschr.: Urkunden im Archivio capitolare di S. Nicola; das Stadtarchiv
in Neapel, Staatsarchiv.
Inventario delle scritture di S. Nicola, in Neapel, Brancacc. 1, C. 10; 3;
G. 23, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 534.
Liber privilegiorum S. Nicolai, in Neapel, Staatsarchiv, vgl. ebenda.
Cartularium ecclesiae S. Nicolai de Bari, saec. 16 — 17, Cod. Cheltenham
16626, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 604; in Neapel, Brancacc. 5, F, 7,
vgl. ebenda 3, 646.
Drucke: M. Garruba, Serie critica de' sacri pastori Baresi, V. 1. 2, Bari 1844.
Bassano.
Handschr«: Urkunden im Stadtarchiv; Anderes in Venedig, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 673.
Drucke: Privilegia ac jura Bassani in unum compilata ab excellentissimis
viris A, Campesano, J. Ronzone, G. Miatio et M. Gardinello,
Venetiis 1650.
Belluno.
Drucke: A. S. Minotto, Documenta ad Behmum, Cenetara, Feltria, Tarvisium
spectantes. Sect. 1. 2, continens docuraenta usque ad a. 1333, Venezia 1871,
in: Acta et diplomata e r. tabulario Veneto Vol. 2.
Pellegrini, Documenti relativi al dominio dei Visconti, sopra Belluno e Feltre,
dal 1388 al 1404, Venezia 1869, 179 Urkunden, in: Atti del r. instituto
Veneto di scienze, T. 3, 3, 1035.
Beneyento.
Handschr.: Urkunden im Archivio arcivescovile, daselbst auch ein Kopialbuch
des Erzbisthums, saec. 12, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 527; Anderes in
den Kirchenarchiven und im Stadtarchiv, vgl. ebenda 12, 525.
Rotulus von S. Pietro, in der Kathedrale von Capua.
Necrologium S. Laurentii Beneventani, in Rom, Vatican. 5419, vgl. ebenda
12, 250.
Necrologium S. Mariae de Gualdo, saec. 13, ebenda 5949, vgl. ebenda 12, 253.
Archiv von S. Sofia, in S. Filippo, vgl. ebenda 525.
Necrologium von S. Spirito, vgl. ebenda 527.
Drucke: De Vita, Thesaurus antiquitatum Beneventarum , T. 1. 2, Roma 1754,
mit Urkunden.
St. Borgia, Memorie istoriche di Benevento, V. 1 — 3, Roma 1763, mit ein-
gestreuten Urkunden.
Bergamo.
Handschr«: Reiche Urkundensammlung und Libri del vescovato, im Archivio
vescovile.
III. Specialgeschichte. 195
Die Urkunden des Archivio capitulare, zum Theil bei Lupo gedruckt.
Im Archivio civico Urkunden von 881 ab, ferner Registrum magnum von
801 — 1564, 5 llegistri ducali von 1428—1796, Verhandlungen des Grossen
Raths von 1428—1800.
Im Archivio notarile Urkunden von 1242 ab.
In der Biblioteca civica Urkunden und ein Kopialbuch von 1523, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12, 627.
Drucke: M. Lupo, Codex diplomaticus civitatis et ecclesiae Bergomatis, V. 1. 2,
Bergomi 1784—1799, Urkunden von 790—1190.
G. Finazzi, Del codice diplomatico Bergomense pubbicato dal C. M. Lupo
e dall' A. Ronchetti, Milano 1857.
Antiqua calendaria ecclesiae Bergomensis, saec. 11 u. 12, in: Miscellanea
di stör. ital. 13, 381.
Biella.
Haudschr«: Privilegia a comitibus et ducibus Sabaudiae civitati Bugellae ab
a. 1379 ad a. 1420 concessa, Kopialbuch d. 18. Jahrb., in Turin, Köuigl.
Bibliothek.
Bobbio.
Handschr.: Urkunden im Archivio capitolare e vescovile, das Meiste in Turin,
Hotarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 604, und im Stadtarchiv.
Drucke: Ordines, sententiae et decreta et aliae scripturae noviter reperta in
archivio inclitae civitatis Bobbii tangeutia bonum regimen dictae civitatis,
Mediolaui 1698.
B. Rosse tti, Bobbio illustrato, T. 1—3, Torino 1795, mit eingestreuten Ur-
kunden.
Bologna.
Haudschr.: Im Archivio capitolare Urkunden und Liber axium, Kopialbuch,
vgl. Archiv der Gesellsch. 12, 579.
Im Archivio municipale: Gemma, Archivverzeichniss von 1527; Registrum
grossum, lib. I. von 1203 ab, lib. II. saec. 13; Registrum novum, saec. 13,
Liber epistolarum von 1291, vgl. ebenda 12, 580.
Im Archivio di stato die Archive von S. Maria di Reno, S. Salvatore, mit
Memorie can., Regesten saec. 17, S. Stefano, S. Cristina, Cartolario del ca-
pitolo di S. Pietro.
L. Scarabelli, Relazione dell' importanza e dello stato degli archivi Bo-
lognesi, Bologna 1874.
C. Malagola, L'archivio di stato di Bologna, Modena 1883, aus: Atti e me-
morie di Romagna, Ser. 3, 2, 1883.
Reiche Urkundensammlungen in der Universitäts-Bibliothek, vgl. v. Pflugk-
Ilarttung, Iter ital. 7.
Drucke: (L. V. Savioli) Annali Bolognesi, V. 1-3, Bassano 1784—1795, mit
780 Urkunden von 754—1274.
C. Sigonius, Uistoria de rebus Bononiensibus, Francof. 1604, mit eingestreu-
ten Urkunden.
13*
196 IV. Italien.
Concessiones, brevia ac alia indulta summomm pontificum civitati Bono-
niae concessa, Bononiae 1622.
Alcune membrane del secolo 10 di pertinenza del Nuovo archivio di stato
in Bologna, 5 Urkunden von 922—973, in: Atti e memorie dell' Emilia, N.
Ser. 4, 11.
Ch. Ghirardacci, Della istoria di Bologna, T. 1. 2, Bologna 1596—1657, mit
eingestreuten Urkunden.
M. Sartius et M. Fattorini, De claris archigymnasii Bononiensis professo-
ribus a saec. 11 usque ad saec. 14, T. 1, 1. 2, Bonon. 1769—1772, mit
Urkunden.
Trombelli, Memorie istoriche di S.Maria di Reno, e di S. Salvatore, Bologna
1752, mit Appendix, enthaltend Necrologio Renano und Urkunden von 1136
-1 187.
Bormio.
Handschr.: Urkunden von 1037 ab, im Archivio della chiesa parrochiale.
Bourget (Savoia).
Drucke: Le chäteau et le prieure du Bourget, 18 Urkunden von 1030 — 1612,
in: Memoires de la soc. Savois. 10, 73.
Bozzolasco.
Drucke: Statuti, tariife, privilegii e conventioni divise in tre parti del marche-
sato di Bozzolasco, Balestrino 1704.
Bracceschi.
Handschr«: Familienarchiv in Perugia, Meniconi, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 549.
Brenta.
Drucke: A. Querini, Docuraenti allegati nelle considerazioni per la regolazione
di Brenta, s. 1. et a., 115 Urkunden von 1488—1649.
Brescia.
Handschr.: Urkunden von 1037 ab, im Archivio civico. Die Urkunden der
Bibliotheca Quiriniana von Odorici zusammengestellt im Codex diplomaticus
Brescianus, 6 Bände, daselbst auch der Liber Poteris von 1255, nebst
Abschrift.
Luchi, Codex diplomaticus Brixinensis, von 807 — 1312, in Venedig, Marc.
V, 17, vgl. Archiv d. Gesellsch. 5, 613; 12, 639.
Monumenti di S. Giulia di Brescia, saec. 17, ebenda, Marc. App. V, 85,
vgl. ebenda 12, 648.
Necrologium von S. Giulia, Kopie, in Brescia, Bibl. publ.
Diplomata S. Petri in Oliveto Brixiae, saec. 16, in Pavia, Aid. 81, vgl.
ebenda 12, 624; Abschrift der Urkunden in Venedig, Marc. V, 16, vgl.
ebenda 12, 629.
Drucke: Bravo, Delle storie Bresciane T. 1—4, Brescia 1839, mit Urkunden.
A. Valentini, II Liber Poteris della citta e del comune di Brescia e la
Serie dei suoi consoli e podesta dall' anno 969 al 1438, Brescia 1878.
III. Specialgeschichte. 197
Raccolta di privilegi Bresciani del Matanza, Brcscia 1744.
Necrologium von S. Giulia in Brescia, in: Muratori, Antiquitates 68.
Vgl. Leno.
Brindisi.
Uaiidschr.: Urkunden und Codex diplomaticus ecclesiae Brundusinae, im Ar-
chivio capitoiare.
Brngrnato.
Handschr.: Privilegia, immunitatetes et decreta civitatis Brugnati, im Privat-
besitz von Ü. Zolesi.
Bnonaparte.
Dmcke: L. Passerini, Della origine della famiglia Bonaparte, 85 Regesten von
923—1264, in Archivio stör, ital., N. Ser. 3, 2, 29; 4, 1, 43.
Bntrio.
Drucke: Sangiuliani, Deirabazia di S. Alberto di Butrio, Milano 1865, mit
Urkunden.
Cadore.
Drucke: L. Bailo, Due documenti del secolo XI relativi a Cadore, Treviso 1881.
Caetaui.
Dmcke: G. B. Carinei, Documenti scelti deir archivio della famiglia Caetani di
Roma, Roma 1846.
CagUari.
Handschr«: Im Archivio arcivescovile Urkunden von 1190 ab, sowie Kopial-
bücher etc.
Im Archivio capitoiare Urkunden von 1322 ab.
Im Archivio municipale c. 500 Bände, die älteste Urkunde von 1327.
Ueber das Archivio di stato vgl. von PHugk-Harttung, Iter ital. 744.
Calabria.
Handschr.: V. Capialbi, Sugli archivi delle due Calabrie ulteriori, Napoli 1845.
Calci.
Handschr.: Urkunden und Cartularium im Archivio della Certosa; Regesten
derselben im Staatsarchiv Pisa.
Calonero.
Handschr.: Archiv des Klosters S. Placido, in Palermo, Archivio di stato.
Caltaglrone«
Handschr«: Im Archivio comunale Urkunden von 1299 ah.
198 IV. Italien.
Camaldoli.
Handschr«: Monumenta monasterii Camalduli, in Rom, S. Gregor. I), 2f., vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 401.
Pergamenturkunden im Besitz von E. Marcucci in Bibbiena, vgl. von
Pflugk-Harttung , Iter ital. 741; Anderes in Volterra, Archivio comunale, in
Florenz, Arch. dl stato.
Drucke: J. B. Mittarelli et A. Costadini, Annales Camaldulenses, T. 1—9,
Venetiis 1755 — 1773, mit Urkundenanhängen zu den einzelnen Bänden.
Camerino.
Handschr.: M. Santoni, L'archivio notarile di Camerino, Camerino 1883.
Urkunden in Rom, Vaticana.
Liber instrumentorum , 85 Urkunden saec. 14, im Stadtarchiv, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 561, über andere Archive vgl. ebenda 12, 562.
Drucke: 0. Turchius, De ecclesiae Camerinensis pontificibus, Romae 1762,
mit Urkunden.
Cammarata.
Handschr«: Documenti per la citta di Cammarata, in Palermo, Bibl. comun. D, 3.
Campeggi.
Drucke: Transumptum privilegiomm concessorum comitibus de Campegiis,
nobilibus Bononiensibus, Bononiae 1566—1567.
Canayese s. Monferrato.
Capodistria.
Handschr.: Polesini, Alcune notizie estratte dall' archivio del comune di Capo-
distria, in: L'Istria 1849, Nr. 27.
Capua.
Handschr.: Urkunden vom 12. Jahrhundert ab, im Archivio arcivescovile und
Archivio capitolare, in Letzterem auch ein Rotulus; die Urkunden des Ar-
chivio municipale beginnen mit dem 14. Jahrhundert, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 12, 494.
Necrologium Capuanum, in: Pellegrini, histor. princ. Langob. ed. Pratilli
5, 60; vgl. Archiv d. Gesellsch. 9, 206.
Registrum S. Angeli ad formas, saec. 12, in Monte Cassino, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 514.
Cargna.
Drucke: Gli antichi e recenti privilegii ed esenzione della provinzia della
Cargna raec. da A. Spinotti, Venezia 1740.
Carpena.
Handschr.: Libro delle franchigie della magnifica communitä di Carpena, von
1203 — 1654, in Marola di Lunigiana.
Canventiones ac immunitates communis Carpenae ab a. 1259 ad a. 1794,
saec. 18, in Neapel, Bibl. nazion.
III. Specialgeschichte. 199
Carpi.
Drucke: G. Maggi, Memorie istoriche della citta di Carpi, Carpi 1707, mit
Urkunden.
Memorie storiche e documenti sulla cittä e sulT antico principato di Carpi,
V. 1. 2, Carpi 1877-1880.
Carrara.
Dmcke: Ceoldo, Memorie della chiesa ed abbazia di S. Stefano di Carrara,
Venezia 1802, mit Urkunden.
Vgl. Friuli und Massa.
Carrodano s. Matarana.
Casaniario.
Handschr.: Cartularium Casamarii, saee. 15, in Rom, Alban. 856, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 13, 374; 483.
Casanova.
Handschr.: Archiv in Turin, Hofarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 597.
Casale.
Dmcke: V. De -Conti, Notizie storiche della citta di Casale e del Monferrato,
V. 1—11, Casale 1838—1842.
Caselle.
Handschr.: Copia privilegionim et franchixiarum per ill. D. Aymonem comitem
Sabaudiae comitatui et hominibus loci Casellarum concessorum ac literarum
eis annexarum, 1357, in Turin, Staatsarchiv.
Castel Acquato.
Handschr.: Urkunden im Archivio della parrochiale und Archivio raunicipale
vom 12. Jahrhundert ab.
Castel S. Giorgio.
Handsciir.: Privilegii ottenuti dal comune di Castel S. Giorgio, in Rom, Ar-
chivio di stato, Collezione di statuti Vol. 98.
Castel Seprio s. Venezia.
Castelvetrano.
Handschr.: Nota dei privilegii e delle concessioni di Castelvetrano, von 13fi9 —
l(i()l, in Palermo, Bibl. comun., Mescolanza di cose siciliane Nr. 35.
CastigUone (Genova).
Handschr.: Conventiones, exemptiones, privilegia oppidi Castilionis dominii
geuuensis, saec. 17, in Berio, Bibl. civ.
Castrouovo.
Dmcke: L. Tirrito, Statute, capitoli e privilegia della citta di Castronovo in
Sicilia, Palermo 1870, in: Documenti per scrvire alla storia di Siciliu T. 1.
200 IV. Italien.
Catania.
Handschr.: F. H. Batucci, L'archivio provinciale cli Catania, Catania 1878.
Die Urkunden des Archivio comunale beginnen mit 1413, die des Archivio
delle opere pie mit 1445.
Drucke: Amico, Catana illustrata T. 1—4, Catana 1740.
La Cara.
Handschr.: Urkunden von 805 ab im Archiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 528.
Necrologia Cavensia, ebenda, vgl. ebenda 12, 529.
Drucke: M. Morcaldi, Synopsis historico - diplomatica monasterii et tabularii
Cavensis, Neapoli 1873.
Codex diplomaticus Cavensis, cur. M. Morcaldi, M. Schianni, L. de Ste-
phano, Y. 1 — 6; Neap. et Mediol. 1873— 1884, 1056 Urkunden von 792
—1045.
Privilegii della fidelissima cittä di Cava, Napoli 1674.
Cazzulini.
Drucke: De dominis Cazulinis, 6 Urkunden von 1311—1620, in: Lünig, Cod.
Ital. diplomat. 1, 2215.
Ceneda s. Belluno.
Cefalü.
Handschr.: Ueber das Doraarchiv vgl. Winkelmann, Reisebericht, N. Archiv
d. Gesellsch. 3, 639.
Privilegia ecclesiae Cephalovitanae, saec. 14, in Palermo, Archivio di stato.
Mensa vescovile di Cefalü, von 1150, in Palermo, Archivio de stato.
Cesena.
Handschr.: Urkunden von 1042 ab, im Archivio capitolare etc., vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 570. 587.
Drucke: Zaccaria, Series episcoporum Caesenatium, Caesenae 1755, mit Ur-
kunden.
Ohambery.
Handschr.: Urkunden in den Archives departementales, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 12, 589.
Necrologium praedicatorum, von 1374 — 1700, in Chambery 8, vgl. N. Archiv
d. Gesellsch. 8, 208.
Drucke: Histoire feodale de Chambery, 10 Urkunden von 1232—1423, in: Me-
raoires de la soc. Savois. 5, 319.
Documents relatifs au couvent de St.-Dominique de Chambery, publies par
F. Rabut, ebenda 1, 3; 2, 33.
Obituaire des freres mineurs conventuels de Chambery, ebenda 6, 5.
Eglise paroissiale de S. Leger ä Chambery, 10 Urkunden von 1415 — 1760,
ebenda 7, 115.
P. Vayra, Inventari dei castelli di Ciamberi, di Torino e di Ponte d'Ain,
1497—1498, in: Miscellauea di stör. ital. 22, 9.
III. Specialgeschichte. 201
Chamouix.
Drucke: J. A. Bonnefoy et Perrin, Le prieure de Chamonix. Documents
relatifs au prieure et ä la valiee de Chamonix, V. 1. 2, Chambery 1879 —
1883, 211 Urkunden von c. 1090—1700.
Cherasco.
Drucke: G. Adriani, Indice analitico e cronologico di alcuni documenti per
Service alla storia della cittä di Cherasco, Torino 1857, 399 Regesten von
901—1031, aus: Calendario generale per l'anno 1857, Append. 47.
Chiari.
Handschr.: Urkunden von 1289 ab, im Archivio comunale.
Chieri.
Handschr.: Urkunden und Libro rosse von 1168 ab, im Archivio municipale,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 597.
Drucke: L. Cibrario, Storie di Chieri, T. 1. 2, Torino 1827, mit Urkunden
von 996—1549.
Cliiesa.
Drucke: Codex diplomaticus Ecclesiensis, Urkunden von 1282 — 1684, in
Historiae patriae monumenta T. 17, Aug. Taur. 1877.'
Chieti.
Handschr.: Urkunden im Kapitelsarchiv und Stadtarchiv; Anderes in Rom,
Vaticana.
Drucke: G. Ravizz-a, Collezione di diplomi e di altri documenti de' tempi di
mezzo e recenti da servire alla storia della cittä di Chieti, V. 1, — 3, Napoli
1832—1835, Urkunden von 1095—1482.
Chioggia.
Drucke: L. A. Casati, La guerra di Chioggia e la pace di Torino, saggio storico
con documenti inediti, Firenze 1866.
Chiusi.
Handsclir.: Ueber die Archive vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 757.
Drucke: Documenti intorno allo sposalizio del lago di Chiusi, 3 Urkunden
von 1430—1472, in: Archivio stör, ital., Append. 1, 174.
Cingroli.
Handschr.: Urkunden von 1101 ab, im Stadtarchiv, Anderes in S. Catarina und
S. Esuperanzo.
Raccolta di documenti Cingulaui, 5 Bände von 555 ab, in Cingoli, Raff.,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 563.
Libri delle riformazioni von 1425 ab, im Stadtarchiv, vgl. ebenda.
Cittä di CasteUo.
Handschr.: Urkunden in den Archivi cupitolare und comunale.
Necrologio della canonica, ebenda, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 479.
202 IV. Italien.
Drucke: Muzi, Memorie civil! di Cittä di Castello, T. 1. 2, Cittä di Castello
1844; Memorie ecclesiastici T. 1—5, ebenda 1842, mit Urkunden.
Citta di Penna.
Handschr.: Urkunden im Archiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 535.
Cividale.
Handschr.: Urkunden im Stadtarchiv und im Kapitelarchiv, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 679.
P. Rajna, Cividale del Friuli e il suo archivio capitolare in: Giornale di
Udine 1878, Nr. 236.
Necrologium Civitatense, in Venedig, Marc. IX, 137.
Drucke: L. Costantini, Documenti inediti del secolo XV esistenti nelF archivio
municipale di Cividale del Friuli, Udine 1882, von 1408 — 1418.
Auszug aus Urkunden über das Capitel von Cividale, 22 Auszüge von 1192 —
1660, in: Mittheil. d. histor. Ver. f. Krain 11, 9.
Auszüge aus dem Necrologium, in: N. Archiv d. Gesellsch. 3, 135.
Civitanova.
Handschr.: Urkunden im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 566.
Ciyitanoya.
Handschr.: Bullarium, saec. 17, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 566.
Civitavecchia.
Handschr.: Urkunden im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 474.
CoUe.
Handschr.: Urkunden im Stadtarchiv, Anderes in Florenz, Arch. di stato.
Cologna.
Drücke: Jus municipale coloniense, editio altera cum privilegiis et nonnuUis
aliis documentis numquam antea vulgatis, Coloniae Venetorum 1762.
Como.
Handschr.: Urkunden, Kopialbücher und Register von 1153 ab, im Archivio
civico, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 623; Anderes im Archivio vescovile und
Archivio notarile.
Drucke: Periodico della Societä storica per la provincia e antica diocesi di
Como, V. 1, Como 1879.
G. Rovelli, Storia di Como, T. 1—3, Milano 1789 — 1803, mit eingestreuten
Urkunden.
Tatti, Annali sacri della cittä di Como, T. 1 — 3, Como (später Milano) 1663
—1734, mit Urkunden.
€omacchio.
Handschr.: Urkunden im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 587.
Drucke: Luitprandi Longobardorum regis diplomata 715, in: Muratori, Antiq.
Ital. 2, 23.
Animadversiones pro J. Romano imp. in causa Camaclensi s. 1. et a.
III. Specialgeschichte. 203
II dominio temporale delia sede apostolica sopra la citta di Comacchio, Roma
1709, und: Digesa seconda de! dominio etc., Roma 1711, mit Urkunden.
Dissertatio historica de suramo apostolicae sedis imperio in urbem comita-
tumque Comacli, 1709.
Concordia.
Handschr.: Urkunden des Bisthums Concordia, saec. 14, in Venedig, Marc.
VIII, 110, vgl. N. Archiv d. CJesellsch. 2, 369; vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 676; Einzelnes gedruckt in: Zambaldi, Monument! di Concordia 1840.
Conegliano.
Brocke: Joppi, Documenti inediti su Conegliano nel 1330, üdine 1875.
Documenti inediti risguardanti la dedizione di Conegliano alla repubblica
di Venezia (1339), Venezia 1872.
N. Barozzi, Tre lettere di Andrea Zane, podestä di Conegliano, scritte alla
repubblica Veneta in volgare veneziano nell' anno 1358, Venezia 1857.
Coiiiarini.
Handschr.: Privilegia familiae Contarinorum, in Padua, Bibl. 311, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12, 669.
CordoTado.
Drucke: Joppi, Statuti di Cordovado nel 1337, con documenti sopra leggi
anteriori, Udine 1875.
Cometo.
Handschr.: Urkunden und ein Kopialbuch, Margarita, mit Urkunden von 1201
— c. 1436, im Archivio comunale; eine Abschrift der Letzteren in der Vati-
cana, vgl. Archiv der Gesellsch. 12, 474, gedruckt von Orioli in: Giornale
Arcadico 1852.
Drucke: Th. Wüstenfeld, Regesten der wichtigeren Urkunden zur Geschichte
von Corneto, 95 Regesten von 990 — 1314, in: Von Pflugk-Harttung, Iter
ital. 529.
Vgl. Handschriften.
Corsica.
Drucke: Acten stucke zur Geschichte Corsica's unter mailändischer Oberherr-
schaft, mitgetheilt von Müller und Ferrari o, 15 Briefe von 1473, in:
Notizenblatt 5, 65; 131; 522.
Vgl. Sardinien.
Cortona.
Handschr.: Im Stadtarchiv Urkunden und Registro vecchio, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 758.
Cosenza.
Handschr.: Privilegi della citta di Cosenza, v<in 1381 ab, im Stadtarchiv, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 532.
Drucke: Privileg! i et Gapitoli della citta di Cosenza e sei Casali, concessi
204 IV. Italien.
dalli Serenissimi re di questo regno di Napoli, Napoli s. a.; impressura Na-
poli 1557.
Privilegia et Capitoli della cittä di Cosenza dal 1381 fin al 1588, Napoli
s. a., Cosenza 1608; 1681.
L. M. Greco, Intorno ad una nuova raccolta e ristampa de' privilegi di Co-
senza, Cosenza 1849.
Creinona.
Handschr.: Im Archivio capitolare e vescovile Urkunden nebst Liber privi-
legiorum und Necrologium; Inhaltsverzeichniss der Privilegien in der Ber-
berina XLI, 1, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 626; ferner: Privilegia episc.
Cremonensis, saec. 12, vgl. ebenda.
Codex diplomaticus Cremonensis, saec. 11, bei Canon. Dragoni, vgl. ebenda.
Im Archivio municipale reiche ürkundensammlungen ; Anderes im Palazzo
Ponzone.
Drucke: F. Robolotti, Dei documenti storici e letterarj di Cremona, Cremona
1857.
Repertorio diplomatico Cremonese, T. 1, Cremona 1878.
F. Odorici, II codice diplomatico del capitolo Cremonese, raccolto da A. Dragoni,
Urkunden von 620—773, in: Archivio stör, ital., N. Ser. 2, 1.
F. Robolotti, Delle pergamene e dei casi di Cremona avanti il mille, mit
113 Regesten, in: Miscellanea di stör. ital. 1, 503.
Zaccaria, Cremonensium episcoporum series, Mediolani 1749.
Sanclemente, Series critico - chronologico episcoporum Cremonensium, Cre-
mona 1814, mit Urkunden von 842—1790.
L. Carini, Elencho delle pergamene Cremonesi dal grande archivio di Pa-
lermo, 105 Regesten von 1071 — 1680, in: Archivio stör. Sicil. 2, 2, 475,
auch separat: Palermo 1878.
Descrizione del martirologio di Adone e del necrologio Cremonese, codice
esistente nell' archivio capitulare di Cremona, in: Archivio stör. Lombardo
3, 514.
F. Novati, L'obituario della cattedrale di Cremona, ebenda 7, 245; 567; 8,
246; 484; Auszüge in: N. Arch. d. Gesellsch. 3, 136.
S. Cristina (Pavia).
Handschr.: Urkunden von 1232 ab, im Archivio della chiesa parrochiale.
S. Croce am Chienti.
Handschr.: Urkunden und Summarium privilegiorum S. Crucis de Clento 1413,
in S. Elpidio, Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 559.
S. Croce de Sassovivo.
Handschr.: Verzeichniss der Urkunden, in: Jacobillo, Cronica di Sassovivo,
1653, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 537.
Cncnrno.
Handschr.: Cartularium dominorum de Cucurno (bei Genua), in Mailand,
Archiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 9, 638.
III. Specialgeschichte. 205
Cnneo.
Drucke: Privilegii, prerogative, immunita, concessioni , transattioni , e patti
(11 diverse sorti concessi dalli Serenissimi duchi di Savoia alla cittä di Cuneo,
Turino 1590.
Cnsano.
Drucke: E. Degani, 11 castello di Cusano, in: Archivio Veneto, T. 28, mit 36
Urkunden von 1164—1357.
Cussiguano.
Handschr.: Urkunden von 1382 ab, im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12. 555.
D.
S. Daniele.
Handschr.: Archivalien in der Gemeinde-Bibliothek, vgl. Beiträge z. Kunde
Steiermark. Geschichtsquellen 7, 131 ; 9, 83.
Drucke: V. Joppi, Antichi statuti inediti di Sandaniele del Friuli, 1343—1368,
con documenti, Udine 1879.
Diano (Porto Maurizio).
Drucke: Dianensium Convention es cum Genuensibus contractae, immunitates,
privilegia, ac alia publica monumenta, Genuae 1584.
E.
S. Elpidio.
Handschr.: Urkunden vom 12. Jahrhundert ab, im Stadtarchiv, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 559.
EmUia.
Handschr.: F. Bonaini, GH archivi delle provincie dell' Emilia, in: Giornale
stör, degli arch. tose. 5, 1; 93; 197; 2G7, separat, mit Zusätzen, Firenze 18G1.
Drucke: Atti e memorie delle r. deputazioni di storia patria per le provinzie
deir Emilia, N. Ser. V. 1 — 7, Modena 1877—1881; Ser. 111, 1. 2, ebenda
1883 — 1884; über die erste Serie vgl. Modena und Parma.
Este.
Handschr.: Leo Benvenuti e G. Pietrogrande, Catalogo dell' archivio della
magnifica cumraunitä d'Este, Este 1880.
Archiv von S. Maria delle Grazie, in Venedig, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 664.
Vgl. Modena.
Drucke: Decreta et privilegia magnificae communitatis Este, Patavii 1629;
Venezia 1726.
L. A. Muratori, Trattato dell' antiquitä Estensi ed Italiane, T. 1. 2, Modeua
1717—1740.
206 IV. Italien.
Bianca Maria d'Este, Urkunden von 1468—1506, in: Atti e raemorie dell'
Emilia, N. Ser. 3, 119.
Vgl. Ferrara.
Evian.
Haudschr.: Franchises et libertes accordees ä la ville d'Evian par la royale
inaison de Savoye, von 1256—1714, in Turin, Archivio di stato.
Fabriano.
Handschr.: Im Stadtarchive Urkunden, Stadtbücher (Libro rosso und Libro
verde saec. 13 u. 16) sowie Libri delle riforraazioni von 1443 ab, vgl. Ar-
chiv d. Gesellsch. 12, 560; kleinere Archive vgl. ebenda 12, 561.
Drake: A. Zonghi, Carte diplomatiche Fabrianesi, Ancona 1872, 274 Urkunden
von 1011—1299, in: Collezione di docum. Marchigiani 2, 1.
A. Zonghi, Documenti storici Fabrianesi, Fabriano 1880.
F. Raffaelli, Serie cronologica dei consoli, dei giudici, vicarii signori e
potestä di Fabriano dal secolo XII all' anno 1607, Recanati 1859.
Faenza.
Handschr.: Urkunden im Kapitelsarchiv und der Stadtbibliothek von 979 ab.
Cartae originales pro civitate Faenza, in: Middlehill, Phil. 3763, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 8, 763.
Drucke: Scaletta, Notizie della chiesa e diocesi di Faenza, Faenza 1726, mit
Urkunden.
Monumenta Faventina, Regesten von 497 — 1736 und Mantisea chartarum
von 1153 — 1492, in: Rerum Faventinar. script., Venet. 1771, 389; viele Ur-
kunden in: Tonduzzi, Historie di Faenza, Faenza 1675, und: Mittarelli,
Accessiones Faventinae.
Acht Urkunden von 1488 — 1510, in: Morbio, Storie dei municipj ital. 2, 166.
Fano.
Drucke: Memorie istoriche della cittä di Fano, V. 1. 2, Fano 1751.
Fara.
Handschr.: Documenta S. Mariae de Fara, in Rom, Capit. S. Petri, von 1020
ab, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 408.
Farfa.
Handschr.: Largitorius Farfensis und Floriger Farfensis von 1132, in Farfa,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 489.
Registrum Farfense etc. in Rom, Vatican. 7854 — 7866f., vgl. ebenda 12, 259.
Drucke: Ilregesto di Farfa, compilato da Gregorio di Catino e pubblicato a
cura di J. Giorgi e U. Balzani, V. 2. 3, Roma 1879—1883, 348 Urkunden
von 705 und Appendix von 633 — 1024.
G. di Catino, II regesto di Farfa, in: Archivio della soc. Roraana 2, 409.
H. Brunn er. Das Registrum Farfense, in: Mittheil. d. Instit. f. oesterr. Ge-
schichtsforschung 2, 1.
III. Specialgeschichte. 207
Feltre.
Handschr.: Urkunden im Kapitelsarchiv, Anderes in Venedig, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 376.
Drucke: Vgl. Belluno.
Ferentino.
Handschr.: lieber die Urkunden vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 483.
Fermo.
Handschr.: Urkunden von 1002 ab, sowie Liber privilegiorum, saec. 13, Liber
jurium, saec. 14, Liber episcopatus, saec. 14, im Stadtarchiv, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 556.
Drucke: M. Catalani, De ecclesia Firmano ejusque episcopis et archiepiscopis,
Firmis 1783, mit Urkunden.
Cronache della cittä di Fermo, pubbl. da G. de Minie i, colla giunta di
un sommario cronologico di carte Firmane anteriore al sec. 14 a cura di M.
Tabarrini, Firenze 1870, in: Documenti di stör. ital. 1; 4.
Ferrara.
Handschr.: Ueber die Archive vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 586.
Pacta Ferrariensium, von 1059 — 1407, in Venedig, Marc. 9, 100, vgl. ebenda
2, 370.
Bisthumsurkunden in Modena, Arch. di stato.
Ferrariae monumenta von 1270—1576, in Rom, Albani 570, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 374.
Drucke: Privilegia summorum pontificum, constitutiones , indulta et decreta
urbi ferrariae concessa usque ad annum 1632, Ferrariae.
A. S. Minotto, Documenta ad Ferrariam, Rhodigiura, Policinium ac marchio-
nes Estenses spectantia inde a recessiore tempore usque ad medium secu-
lum XV regesta, Sect. 1, 2, continens documenta usque ad a. 1324, Vene-
ria 1873.
33 Urkunden von 996—1523, in Morbio, Storie dei municipj ital. 1, 49.
Ferrero-Ponzlglione.
Drucke: G. Adriani, Monumenti storico-diplomatici degli archivi Ferrero-Pon-
ziglione, e di altre uobili case subalpine, Torino 1858, 356 Urkunden von
1199—1803.
Fiesco.
Drucke: De dorn in is Filiscis (Fieschi) Januens., Urkunden von 1414 — 1721,
in: Lünig, Codex Ital. diplom. 1, 2259.
Fiesole.
Handschr.: Im Archivio capitolare Urkunden von 1350 ab.
Das Archivio vescovile mit Urkunden und mehreren Cartularien ist in Florenz.
Drucke: S. Ammirato, Vescovi di Fiesole, di Volterra e d' Arezzo, Firenze 1437,
mit Urkunden.
208 IV. Italien.
Fiorenzuola.
Handschr.: Urkunden vom 12. Jahrhundert ab, im Arehivio della parrochiale.
Firenze.
Handschr«: L. Galeotti, L'archivio centrale di stato, in: Arehivio stör, ital.,
^. ser. 2, 63.
L'archivio centrale di stato in Firenze nel giugno del 1855, Firenze 1855.
II regio arehivio centrale di stato in Firenze, 4 ediz., Firenze 1861.
G. La Farina, L'archivio centrale di Firenze, in: Rivista encicloped. ital.,
1. August 1885.
F. Bonaini, L'archivio centrale di stato in Firenze, in: La Nazione, 20 die.
1864.
W. M. De Jongh, Gli archivi di stato a Firenze, Firenze 1879.
Vgl. C anale, Degli archivi di Venezia.
Urkunden und Kopialbücher ferner im Arehivio arcivescovile.
Im Arehivio capitolare della cattedrale Urkunden von 724 ab, Repertorium
im Arehivio di stato; Anderes im Arehivio capitolare di S. Lorenzo, Arehivio
Gennari, Arehivio Guigni, Arehivio dell' ospedale und den Bibliotheken, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 718.
Ueber das Arehivio di stato vgl. auch: von Pflugk-Harttung, Iter ital. 20.
76 Documente zur Geschichte von Florenz, saec. 15—17, in Turin, Bibl. reg.,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 9, 601.
Drucke: G. Richa, Notizie istoriche delle chiese Fiorentine, T. 1 — 10, Firenze
1754 — 1762, mit eingestreuten Urkunden.
Relations commerciales de Florence et de la Sicile avec l'Afrique, 6 Ur-
kunden von 1270 — 1451, in: Bibliotheque de l'ecole d. chartes 20, 209.
Libro della tavola di Riccomano Jacopi in Firenze dal 1272 al 1277, in:
Arehivio stör, ital., Ser. III, 18, 1.
Documenti riguardanti il commercio dei Fiorentini in Francia nei secoli
XIII e XIV, 26 Urkunden von 1279—1304 und von 1281 — 1325, in: Gior-
nale stör, degli arch. Tose. 1, 163; 247.
C. Lupi, Delle relazioni fra la repubblica di Firenze e i conti e duchi di
Savoia, 107 Urkunden und Regesten von 1286 — 1426, in: Giornale stör,
degli arch. Tose. 7, 177.
Rendiconte e approvazione di spese oecorse nell' esercito Fiorentino contro
Pistoia nel Maggio 1302, in: Arehivio stör, ital., Ser. III, 6, 2, 1.
Saggio di documenti tratti da un epistolario della repubblica Fiorentina dell'
anno 1308, ebenda N. Ser. 6, 3.
I capitoli del comune di Firenze, inventario e regesto, T. 1, Firenze 1866,
Regesten von 1324 — 1475, in: Documenti degli archivi Toscani.
G. Gorrini, Lettere inedite degli ambasciatori fiorentini alla corte dei papi
in Avignone (anno 1340), in: Arehivio stör, ital., ser. 4, 14, 153.
C. Paoli, Della signoria di Gualtiere duca d'Atene in Firenze, 397 Urkunden
und Regesten von 1342—1373, in: Giornale stör, degli arch. Tose. 6, 189.
Nuovi documenti intorno a Gualtieri IV di Brienne, duca d'Atene e signore
di Firenze, 7 Urkunden von 1342 — 1347, in Arehivio stör, ital., Ser. III,
16, 22.
III. Specialgeschichte. 209
La guerra dei Fiorentini con papa Gregorio XI (falsch IX), 41 C Regesten
von 1374—1409, ebenda, Ser. III, 6, 1, 208; 8, 2G0.
S. F. Hahn, Jus imperii in Florentiam ex monumenti ostensum , Ilalae 1722,
mit 7 Urkunden von 1396—1407.
Commissioni di Rinaldo degli Albizzi per 11 comune di Firenze dal 1399
al 143;), V. 1 — 3, Firenze 1867 — 1873, in: Documenti di storia italiana
1-3.
Documenti spettanti alle legazioni di messer Giov. Serristori ambasciatore
della repubblica Fiorentiua (1409—1415), in L. Serristori, Legazioni di Aver.
Serristori, Firenze 1853.
G. Cavalcanti, Istorie Fiorentine, T. 1. 2, Firenze 1838—1839, mit 41 Do-
cumenten von 1413 — 1468.
V. Promis, Tasse per rifiuto a diverse cariche nella repubblica fiorentina
nel secolo XV, in: Miscellenen di stör. ital. 16, 425.
Nuovi documenti al catasto Fiorentino, 8 Urkunden von 1426 — 1427, in:
Giornale stör, degli archivi Tose. 4, 32.
Vier Urkunden von 1426—1720, in: Lünig, Reichsarchiv.
M. Cecchi, Capitoli della resa di Foiano (1452) e quattro lettere della signo-
ria fiorentina, documenti inediti del secolo 15, Firenze 1849.
Tre lettere inedite di Lorenzo il Magnifico, von 1476 — 1490, in Archivio stör.
ital., Append. 2, 57.
P. N. Cianfogni, Memorie istoriche dalP Ambrosiana r. basilica di S.-Lorenzo
di Firenze, Firenze 1804, mit Urkunden.
Foglia. .
Drucke: (Olivieri-Giordani) Memorie della badia di S. Tommaso in Foglia
nel contado di Pesaro, Pesaro 1778, mit Urkunden.
Foligno.
Handschr.: Urkunden von 1078 ab im Archivio capitolare, von 1138 ab im
Archivio comunale, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 537.
Foiiteavellana.
llamlschr.: Urkunden von 1209 ab und Cartularium im Kloster, Abschrift
davon in Cingoli, Bibliothek, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 533; 563.
Liber privilegiorum, in Gubbio, vgl. ebenda 12, 542.
Fonteboono.
llaudschr«: Archiv in Florenz, Archivio di stato, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 7.53.
Cartularium saoc. 13 in Privatbesitz von Graf Bichi Borghesi in Siena, Ab-
schrift desselben in Siena, Stadtbibl. B. VI, 21, vgl. ebenda 12, 756.
Cartae veteres Fontis boni, in Rom, S. Gregorio D, 5, vgl. ebenda 12, 402.
Fönte lanreato.
Haiidschr.: Inventarium archivi Fontis Laureat! dioc. Torpiensis, in Rom,
Barber. XL, 12, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 532.
Oostorlry , Wegweiser. II. 14
210 IV. Italien.
Forli.
Haiidschr. : Urkunden, sowie ein Kopialbueh, Biscia, saec. 14, im Stadtarchiv,
Anderes im Kapitelsarcliiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 571.
Forliiiipopoli.
Haiidschr. : Documenta abbatiae S. Rufilli in Romandiola, . in Rom, Cap.
S. Petri, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 408.
Fossano.
Drucke: Fossani subalpinorum urbis jura municipalia, una cum privilegiis con-
cessis ab illustrissimis Acajae principibus et serenissimis Sabaudiae ducibus,
ac conventionibus , contractibusque desumpta cum eis initis, Augustae Tau-
rinor 1599.
Francavilla Fontana.
Handschr.: Privilegi diversi dati da Ferdinando I. di Aragona del 14Go etc.
e da Bernardino Bonifacio del 1538, in Rom, Arch. di stato.
Francia Corta.
Drucke: F. Matanza, Raccolta dei privilegii, ducali etc., Brescia 1744,
Frascati.
Handschr.: Urkunden vom 15. Jahrhundert ab im Stadtarchiv, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 480.
Friuli.
Handschr.: Zahn, Archivalische Untersuchungen in Friaul und Venedig, in:
Beiträge z. Kunde Steiermark. Geschichtsquellen, 7, 5G ; 9, 83.
Drucke: Reges ta documentorum de rebus praecipue publicis Forojuliensibus,
597 Regesten vom 10. — 16. Jahrhundert, in: Notizenblatt 1854, Nr. 3; 4;
24; 1855, Nr. 8; 10; 12; 19; 1857, Nr. G; 11.
A. Luschin Ebengreuth, Notizen über Friauler Künstler im 15. Jahr-
hundert, in: Repertorium f. Kunstwissenschaft, 1875.
Liruti, Notizie delle cose del Friuli, T. 1 — 5, Udine 1776, mit Urkunden.
J. Bianchi, Documenta historiae Forojuliensis saec. XIII, ab anno 1200 ad
a. 1299 summatim regesta, in: Archiv f. oesterr. Geschichte 21, 167; 377;
22, 371; 24, 415; 26, 229; saec. XIV, ebenda 31, 145; 415; 36, 425; 37,
469; 41, 399; auch separat.
Derselbe, Indice dei documenti per la storia del Friuli dal 1200 al 1400,
Udine 1877.
Derselbe, Documenti per la storia del Friuli dal 1317 al 1325, Udine 1844;
dal 1326 al 1332, ebenda 1845, 757 Urkunden.
F. di Manzano, Annali del Friuli, V. 1—6, Udine 1858—1868, mit Regesten
von 614 V. Chr. ab.
J. von Zahn, Austro-Friulana. Sammlung von Actenstücken zur Geschichte
Herzog Rudolfs IV. von Oesterreich mit dem Patriarchen von Aquileja,
236 Urkunden von 1250—1366. in: Fontes rer. Austriae IL Bd. 40.
III. Specialgeschichte. 211
A. di Prampero, I cavalli eil loro prezzo nel Friuli nel secolo decimo terzo,
in: Archivio Veneto T. 26.
V. Joppi, Ultime relazioni dei Carraresi col Friuli, documenti dal 1388 al
1421, Udine 1879.
L. Bailo, Spigolature dagli archivi trivigiani, Treviso 1880, 15 Urkunden von
1315—1323.
V^l. Aquileja.
Frnttuaria.
Handschr.: Urkunden von S. Benigno, iu Turin, Hofarchiv, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 12, 595.
Fmttnoso.
Handschr.: Archiv mit Cartular vom 12. Jahrhundert ab, in Rom, Archivio
Doria-Pamfili.
G.
Oaeta.
Handschr.: Urkunden iu Neapel, Archivio di stato.
Garfagnana.
Dmcke: (Garampi), lUustrazione di un antico sigillo dalla Garfagnana, Roma
1759, mit Urkunden.
Gayazzi della Soniaglia.
Handschr«: Urkunden von 1364 ab, im Archivio del conte Gian Luca.
Gemona.
Handschr.: Ueber die Archive vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 674.
S. Genesio.
Drucke: T. Benigni, S. Genesio illustrato con anedoti documenti, Fermo 1793.
Genova.
Handschr.: Ueber die Archive Genua'.s vgl. Canale, DagH archivi di Venezia etc.
Firenze 1857, und von Pflugk -Harttung, Iter ital. 27; 752: besonders reich
das Archivio di steto und die Biblioteca delP uniYersit;\, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 12, 590.
Canale, Del riordinamento degli archivi di Genova, Genova 1857.
Dmcke: A. Olivieri, Carte e cronache manoscritte per la storia Genovese,
esistenti nella r. universita Ligure, Genova 1855.
II registro della curia arcivescovile di Genova, illustrato da L. T. Belgrano,
in: Atti della suc. Ligure 2, 1, 245; 2, I,
Cartario Genovese ad illustrazione del registro arcivescovile per L. T. Bel-
grano, 172 Urkunden von 700— llOO, ebenda 2, 1, 1.
31 Urkunden von c. 1098—1713, iu: Lünig, Codex Ital. diplom. 2, 2077.
Documents relatifs au commerce des Genois sur la cote d'Africjue au moyen
äge, 5 Urkunden von 123C— 1392, iu: Bibliotheque de Tecole d. cliart. 10, 439.
14*
212 IV. Italien.
Desimonij I Genovesi nel Oriente, mit vier Urkunden, saec. 13, in: Giornale
ligust. 11, 10.
Neri Inventario dei possessioni di Spineto Cainpofregoso, 1425, ebenda.
L. T. Belgrano, Della dedizione de' Genovesi a Luigi XII re di Francia, mit
13 Urkunden von 1499, in: Misoellanea di stör. ital. 1, 557.
Vigna, L' antica collegiata di S. Maria di Castello in Genova, Genova 1859,
mit Urkunden.
Libro degli anniversarii del convento di San Francesco di Casselletto in
Genova, pubblicato de V. Promis, in: Atti della soc. Ligure 10, 385.
Genzano.
Drucke: Ratti, Storia di Genzano, Roma 1797, mit Urkunden.
San Grimigiiano.
Haiidsclu*.: Urkunden und Kopialbücher in den Arcbivi capitolare, dell' ospe-
dale und comunale, sowie in der Biblioteca comunale, vgl. Archiv d. Ge
sellsch. 12, 75G.
Drucke: G. V. Coppi, Annali di S. Gimignano, Firenze 1695, mit Urkunden.
Pecori, Storia della terra di San Gimigniano, Firenze 1853, mit Urkunden.
San Oiiiesio.
Handsclir.: Urkunden im Stadtarchiv und den Klosterarchiven, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12, 565.
San Griovanni di Venere.
Handschr.: Archiv in Rom, S. Filippo Neri, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 535.
Girgenti.
Handsclir.: Urkunden von 1093 ab im Archivio capitolare. Späteres im Archivio
provinciale.
Grondi.
Handschr. : C. Paoli, Le carte dei Gondi donate all' Archivio di stato di Firenze,
in: Archivio stör, ital., Ser. IV, 12, 296, 780 Urkunden etc. von 1394 ab.
Grinialdi s. Monaco.
(xrosseto.
Handäclii'.: Urkunden im Stadtarchiv und im Archivio di stato zu Siena, vgl
Archiv d. Gesellsch. 12, 757.
Grotta Ferrata.
Handsclir.: Urkunden in Rom, Archivio Barberiniaco.
Guastalla.
Drucke: J. Affo, Istoria della cittä e ducato di Guastalla, T. 1 — 4, Guastalla
1785 — 1787, mit eingestreuten Urkunden.
Gubbio.
Uandschr«: Urkunden, nebst moderner Abschrift derselben, vom 12. Jahrhun-
III. Speciulgeschichte. 213
dert ab, im Archivio capitolare ; im Archivio comunale Register, Privilegien
und Liliri reformationuin von 1320— 1808; in der Hibliotoca Sperellia, Samm-
lung Armanni, Urkunden vom 11. Jahrhundert ab, nebst Urkundenbuch :
über die Kirchenarchive vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 542.
Drucke: M. Sartius, De episcopis Eugubinis, Pisauri 1755, mit Urkunden.
I.
Iiiiola.
Haiidschr.: Urkunden und Libro rosse im Stadtarchiv; über Anderes vgl. Ar-
chiv d. Gesellsch. 12, 573.
Drucke: A. M. Manzonius, Episcoporum Corneliensium sive Imolensium historia,
Kavent. 1719, mit Urkunden.
Series episcoporum Forocorneliensium, T. 1.2, Forocornel. 1820, mit Urkunden.
Incisa«
Drucke: G. Molina ri, Storia d^ncisa, T. 1. 2, Assi 1810, mit zahlreichen Ur-
kunden.
Isola (Lunigiana).
Handschr.: Libro delle franchigie e privilegi dei nobili dolla communita d'Isola,
von 1224 — 1765, im Privatbesitz von J. Lari di 8arzana.
Istria.
Diiicke: Istria, periodico settimanale diretto da P. Kandier, T. 1 — 7, Trieste
1846—1852.
P. Kandier, Codice diplomatieo Istriano, T. 1—4, Trieste 1847 — 1861, Ur-
kunden von 50 — 1526.
V. Joppi, Aggiunte inedite al codice diplomatieo Istro-Tergestino, Udine 1878,
20 Urkunden von 1210—1295.
V. Solitro, Üocumenti storici suU' Istria e la üalmazia, Venezia 1844.
V. Joppi, Nuovi documenti suir Istria, 1283 — 1339, Udine 1878, 6 Urkunden.
Vgl. Trieste.
Ivrea.
Handschr«: Im Archivio vescovile Urkunden von 1094 ab, viele Protokollbiicher
von 1288 ab, vgl. Archiv d. (lesellsch. 12, 595.
Im Archivio capitolare 50 Hände Protokollbücher und Notariatsinstruraente von
1119 — 1729; vgl. Peyran, Noti/.ia del archivio del rev. capitolo dTvrea,
1843.
Liber anniversariorum, saec. 13, im Archivio capitolare, vgl. Archiv der Ge-
sellsch. 9, 618; Archiv von S. Stephane, in Turin, Ilofarchiv, vgl. ebenda
. 12, 595.
J.
Jacobazzi.
Handhclir.: Indice del archivio Jacobazzi von 1177 ab, in Rom, Albani 544,
vgl. Arthiv d. Gesellsch. 12, 374.
214 IV. Italien.
St.-Jeaii-de-Maurienne.
Handschr.: Urkunden von 1003 ab, im Archivio vescovile, daselbst ein Necro-
logium saec. 13; Anderes in Turin, Hof archiv, vgl. Archiv d. Gesellch. 12, 589.
Drucke: Instrumenta ecclesiae Maurianensis , 35 Urkunden von 596 — 1499,
in: Gallia Christ. 16, Instr. 289.
Necrologium, saec. 13, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 99, 2.
Jesi.
Handschr.: A. Zonghi, Relazioni sull' ordinamento dell' archivio cornunale di
Jesi 1879; betreffs der übrigen Archive vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 569;
von Pflugk-Harttung, Iter ital. 756.
Drucke: G. Baldassini, Memorie istoriche deü' antic. e regia citta di Jesi,
con appendice, Jesi 1765.
Gianandrea, Carte diplomatiche Jesine, T. 1, Ancona 1884, in: Collezione
di doc. stör. ant. della cittä e terre marchigiane, T. 5.
L.
Lanzo.
Drucke: Privilegii concessi alli huomini e terre di Lanzo e suo marchesato
dalle altezze reali di Savoja, Torino 1679.
Lariuo.
Handschr.: Urkunden im Archivio capitolare, vgl. Tria, memor. di Larino;
Archiv d. Gesellsch. 12, 534.
Latisana.
Drucke: Documenti relativ! al feudo di Latisana (1245 — 1795), Venezia 1795.
Lavaletta.
Handschr.: L. de Mas Latrie, Notice sur les archives de Malte ä Cite-la- Valette,
in: Archives des missions scientifiques 6, 1; auch separat: Paris 1858. '
Das Archiv des Johanniter-Ordens in Lavaletta, in: Archival. Zeitschr. 8, 73.
Vgl. Malta.
Lecce.
Handschr.: Liber privilegiorum civitatis Leccensis, saec. 15, in Neapel, Staats-
archiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 534.
Leguago.
Drucke: Privilegia et munera pietate ill. D. Veneti Leniacensibus concessa,
s. 1. et a.
Leno.
Drucke: G. L. Luchi, Monumenta monasterii Leonensis, accedit appendix
monumentorum ad tria alia monasteria Brixiana spectantium, Romae 1759,
Urkunden von 1019—1434.
Zaccaria, Dell' antichissima badia di Leno libri tre, Venezia 1767, mit Ur-
kunden.
III. Specialgeschichte. 215
Licio.
Brocke: Necrologium Liciense, Auszüge des Cod. Bracacc. in Neapel, in:
Forschungen z. deutschen Geschichte 18, 47(>.
Ligaria«
Handscbr.: Miscellanea di -storia Ligure, im Staatsarchiv (lenua.
Drucke: Giomale ligustico di archeologia, storia e belle arti, diretto da L. T.
Belgrano e A. Neri, A. 1 — 11, Genova 1874—1884.
Atti della societa Ligure di storia patria, V. 1 — 16, Genova 1856 — 1882.
N. C. Garoni, Codice della Liguria diplomatico, Genova 1870, ohne chrono-
logische Ordnung.
G. B. Semeria, Secoli cristiani della Liguria, T. 1. 2, Torino 1843, mit Ur-
kundenanhang von 840—1730.
N. C. Garoni, Codice diplornatico-storico e giuridico. Archivi, carte, cronache,
e statuti ed altri documenti dei municipj Ligustici, V. 1, Genova 1870f.
Documenti ed estratti inediti e poco noti riguardanti la storia del commercio
e della marina Ligure, in: Atti della soc. Ligure di stör. patr. 5, 3, 357.
A. Vigna, Codice diplomatico delle colonie Tauro-Ligure (1453 — 1475), V. 1. 2,
ebenda V. 6; 7, 1, 2; Seguito del codice diplomatico delle colonie Tauro-
Ligure, ebenda 7, 521; 12, 2, 1.
Lisciaiio.
Handscbr.: Cenno storico e privilegii che anticamente aveva il castello di Li-
sciano, in: Collezione di statuti des Archivio di stato in Rom, T. 103, 2.
Lodi.
Uandschr«: Urkunden von 883 ab, im Archivio vescovile, Abschriften in der
Biblioteca municipale.
Drucke: C. Vignati, Codice diplomatico Laudense, P. 1, Laus Pompeja (Lodi
vecchio), Milano 1879, 170 Urkunden von 759—1157; P. 2, Lodi nuovo,
ebenda 1885, 475 Urkunden von 1158—1454 und Appendix in: Bibliotheca
histor. italica, T. 2; 3.
Molossi, Memorie d'alcuni uomini illustri della citt^ di Lodi, T. 1. 2, Lodi
1776, mit Urkunden.
Louibardia.
Handscbr«: Urkunden zur Lombardischen Geschichte, 151 Urkunden von 1201
1299, Cod. Ashburnham 296—298, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 610.
Drucke: Archivio storico Lombardo, A. 1—12, Milano 1874—1884.
L. Bethmann und 0. Holder-Kgger, Longobardische Regesten, 522 Regesten
von 569— c. 780 und Addenda, in: N. Archiv d. Gesellsch 3, 225.
C. Baudi di Vesme, £dicta regum Longobardorum, in: Historiae patriae
documenta, T. 8, Augustae Taurinor. 1845; separat, ebenda 1846.
G. B. Lambertenghi, Regum Longobardorum leges auxit C. Promis,
Augustae Taurin. 1846.
Edicta regum Longobardorum cur. S. F. Neigebaur, Edit. 2, Monachii 1856.
Edicta regum Longobardorum edidit F. Bluhme, in: Monumenta German.
histor. T. 4.
216 IV. Italien.
Codex diplomaticus Longobanliac, 100(5 Urkunden von 712 — 1000, in: Hist.
patr. docum. T. 13, 1873.
C. Troya, Codice diploraatico Longobardo dal 568 al 774, T. 1 — 5, Napoii
1852—1855, 995 Urkunden, in: Troya, Storia d'ltalia V. 4; Indice alfabetico,
ebenda 1859.
Luitprandi L-ongobardorum regis diploraata 715, in: Muratori Antiquitates
Ital. % 23.
C. Vinati, Storia diplomatica della lega Lombarda, con 25 docurnenti in-
editi, Milano 1866.
Tononi, Nuovi docurnenti intorno alle pratiche di pace tra Federigo Bar-
barossa e i Lombardi, in: Archivio stör. Lomb. 1877, 215.
Lonigo.
Drucke: Necrologium SS. Firmi et Rustici di Leonico, in: Archivio Veneto 9, 95.
Lucca.
Handschr.: II reale archivio di stato in Lucca nel novembre 1860, Firenze 1860.
L'archivio di stato in Lucca, in: Archivio stör. ital. ser. 3, 18, 497.
Urkunden und Kopialbücher im Archivio arcivescovile, von 1087 ab im Ar-
chivio notarile arcivescovile, vom 11. Jahrhundert ab im Archivio delle per-
gamene, im Archivio capitolare und im Archivio di stato, sowie in der Bib-
lioteca pubblica, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 701.
S. Bongi, Inventario del r. archivio di Lucca, T. 1. 2, Lucca 1877.
B. Baroni, notatorio di pergamene degli archivj Lucchesi, von 668 — 1100, nebst
anderen Urkunden-Abschriften von Baroni, in Lucca, Bibl. pubbl., vgl. Ar-
chiv d. Gesellsch. 12, 709.
Inventario del r. archivio di stato di Lucca, V. 1—3, Lucca 1872—1880,
in: Docurnenti degli archivi Toscani.
Liber privilegiorium , saec. 14, Arch. arcivesc. 31, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 701.
Codex diplomaticus Luccensis, Bibl. pubbl. 67.
Indice delF archivio di S. Ponziano di, Lucca e di S. Salvatore di Sexto,
V. 1—5, ebenda 17.
Necrologium capituli Lucani, saec. 13, Arch. capitol., vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 12, 707; 3, 137.
Drucke: Memorie e documenti per servire all' istoria del principato Lucchese,
T. 1—11, 2, Lucca 1813—1870.
D. Bertini, Codice diplomatico della chiesa di Lucca, 1387 Urkunden bis
1202, nebst Fortsetzung von Bars occhini mit 1823 Urkunden, in: Memorie
e documenti dell' istoria di Lucca.
Raccolta di documenti per servire alla storia ecclesiastica Lucchese, Ur-
kunden von 763 — 1201 nebst Appendix, 115 Urkunden von 801 — 1202,
ebenda 4, 1 ; 4, 2; 5, 2, 1.
Regesten von 685 — 1201, ebenda 5, 3.
G. Tommasi, Sommario della storia di Lucca, mit besonders paginirten Do-
cumenten von 1081 — 1799, in: Archivio stör. ital. V. 10.
Luccheser Erbpachtcontracte von 1068 — 1077, in: von Pflugk-Harttung,
Iter ital. 431 ; 728.
III. Specialgeschichte. 217
De rc publica Liicanu, 19 Urkunden von 1324—1726, in: Lünig, Codex Itul.
diplora. 2, 2213.
Necrologium Lucense, in: Baluze, Miscellanea ed. Mansi, 4, 431.
Necrologium capituli Lucani, Auszüge in: N. Archiv d. Gesellsch. 3, 137.
Lacedio.
Uaiidsclir.: Archiv in Turin, Hofarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 595.
S. Lncia del Melo.
Haiidschr. : Im Archivio comunale Urkunden von 1400 ab.
Luci^nano.
Brücke: Aleuui documenti storici di Lucignauo di Val di Chiana, Siena 1877.
Luco.
Handsclir.: Urkunden in Florenz, Arch. di stato.
M.
Macerata.
Handschr.: Urkunden im Stadtarchiv und im Domanialarchiv , vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 564.
Drucke: R. Foglietti, Documenti dei secoli 11 e 12 per la storia di Macerata,
Macerata 1879, 38 Urkunden von 1022—1198 nebst Appendix.
Malaspina.
Drucke: De marchionibus de Malasp ina, 65 Urkunden von 1124—1719, in:
Lünig, Codex Ital. diplom. 2, 247.
Malta.
Haudschr.: E. de Ro ziere, Notice sur les archives de Malte, in: Bibliotheque
de Tecole des chartes 7, 567.
J. Delaville le Roulx, Les archives, la bibliotheque et le tresor de l'ordre
de St. Jean de Jerusalem a Malte, Paris 1883.
IL Prutz, Malteser Studien. I. Das Archiv des Johanniter -Ordens in Lava-
letta. II. Reste des Tempelherren -Ordens-Archives, in: Archival. Zeitsch. 8, 63.
Vgl. La Valetta.
Drucke: IL Prutz, Malteser Urkunden und Regesten, München 1884.
Mantoya.
Handschr.: G. IL Intra, Dell' archivio storico mantovano, in: Archivio stör.
Lomb. 8, 1. auch separat: Milano 1882.
T. Tonderini, SulT archivio di deposito governativo e giudiziario di Man-
tova, Mantova 1862.
Ueber die kleineren Archive vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 627.
Drucke: Donesmondi, DelP istoria ecciesiastica di Mantova, T. 1. 2, Mantova
1612, mit Urkunden.
De S. Romano imperio in Mantua et Montisferrato , 42 Urkunden von 938—
1715, in: Lünig, Codex Ital. diplom. 3, 2053.
218 IV. Italien.
De Mantuae et Montisferrati ducatibus, 49 Urkunden von 962—1708, ebenda
1, 1342.
Quattro documenti d'Inghilterra ed uno di Spagna delT archivio Gonzaga di
Mantova di A. Portioli, Mantova 1868.
C. d'Arco, Delle arti e degli artefici di Mantova, con documenti, T. 1. 2,
Mantova 1851—1859.
13 Urkunden von 1338 — 1708, in: Liinigs Reichsarchiv.
Lettere inedite di donne mantovane del secolo XV, Mantova 1878.
W. Braghirolli, Lettere inedite del secolo XV cavate dall' archivio Gon-
zaga, Mantova 1878.
Documenti inediti relativi agli edificii architettati da Leon Battista Alberti
in Mantova, 26 Regesten von 1460 — 1530, in: Archivio stör, ital., Ser.
III, 9, 1, 20.
St. Davari, Le pergamene dell' ospitale civico di Mantova, Mantova 1881, aus:
Atti e raemorie della accad. Virgiliana 1879—1880.
Marche.
Dracke: Archivio storico Marchigiano, diretto de C. Rosa, V. 1, Ancona 1879.
Collezione di documenti storici antichi delle cittä e terre Marchigiane per
cura di C. Ciavarini, V. 1 — 5, Ancona 1870 — 1884.
Vgl. Toscana.
S. Marco (Siena).
Handschr.: Cartular von S. Marco bei Siena, von 994—1134, Cod. Ashburn-
ham 1197, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 611.
Martiuengo.
Drucke: Statuta et privilegia magnificae coramunitatis Martinenghi, Bergami 1764
Massa.
Drucke: Documenti relativi alle miniere di Massa, 5 Urkunden von 1273 —
1433, in: Archivio stör, ital., Append. 8, 685.
De Massae principibus et Carrarae marchionibus, 16 Urkunden von 1313 —
1721, in: Lünig, Codex Ital. diplom. 2, 395.
Massaccio.
Handschr.: Urkunden im Stadtarchiv und den Kirchenarchiven, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12, 564.
Massafiscaglia.
Drucke: Privilegia seu confirmationes privilegiorum, immunitatum et exemptio-
num terrae et hominum Massae Physcaleae, Ferrariae 1685.
Massino.
Handschr.: Verzeichniss der in St. Gallen vorhandenen Urkunden der Abtei
Massino am Lago Maggiore, in: Anzeiger f. schweizer. Geschichte 1883, 123.
Matarana.
Handschr.: Franchiggie', privilegi ed iramunitä dei luoghi di Materana e di
III. Specialgeschichte. 219
Carrodano superiore ed inferiore, 1413, 16 Urkunden von 1206 — 1597, im
Besitze von A. Neri.
Matelica.
Uaudsclir«: Urkunden von 1162 ab, Libri delle sentenze von 1276 ab, Libri
delle reforman'ze von 1358 ab, Rechnungsbücher von 1262 ab, im Stadt-
archiv, vgl. Archiv der Gesellsch. 12, 561.
Drucke: Aquacotta, Memor. di Matelica 1838, mit vielen Urkunden.
Matera.
Handschr.: Archiv von 1082 im Archivio di stato zu Neapel.
Matignon s. Monaco.
Mazariui s. Monaco.
Medicina.
Drucke: Privilegia, exemptiones et alia ad favorem magnilicae communitatis
Medicina, Bononiae 1668.
Meniconi.
Handschr.: Familienarchiv in Perugia, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 549.
Drucke: Privilegia della famiglia Meniconi, Perugia 1719.
Messerano.
Drucke: Istrumenta conventionum sequta inter illustrissimos de Filisco do-
minos Messerani, ac communitatem et homines eiusdem, Yaralli 1698, von
1378—1492.
Messina.
Handschr.: Im Archivio arcivescovile Urkunden von 1087 ab.
Privilegia urbis Messinae, saec. 17, in der Biblioteca dell' universitä.
Archiv des Klosters S. Maria Maddalena di Valle Giosafat, von 1095 ab, in
Palermo, Archivio di stato.
Drucke: R. Starrabba, 1 diplomi della cattedrale di Messina, Palermo 1876
— 1877.
I privilegi di Messina a Madrid, 87 Regesten von 1160—1495, in: Archivio
stör, sicil., N. Ser. 1, 314.
Colleccion de documentos y reales cedulas partenecientes a Messina, in:
Archivio stör. Sicil. 1, 3.
Mestre.
Handschr.: A. S. Minotto, Cenni suir antico archivio di Mestre, Venezia 1873.
S. Michelc della Chiusa.
Handsclir.: Archiv in Turin, Hofarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 596.
Drucke: G. Claretta, Storia diplomatica dell' antica abbazia di S'. Michele della
Chiusa, con documenti inediti, Torino 1870, mit 128 Urkunden von 1176
-1577.
G. Avogadro di Valdenzo, Storia della abbazia di S. Michele della Chiusa,
Novara 1837, mit Urkundenanhang, ohne chronologische Ordnung.
220 IV. Italien.
Milaiio.
Handsclir.: L. Osio, GH archivi di Milano, in: Gazetta di Milaiio 1 «.'>«.
Nr. 171; 181.
D. Muoni, Archivi di stato in Milano, Milano 1874.
Reiche ürkundensamralungen im Archivio arcivcscovile, Archivio capito-
lare di S. Ambrogio, Archivio capitolare della metropolitana, Archivio di
S. Fidele, Archivio notarile und Archivio di stato, sowie der Biblioteca Am-
brosiana, della Brera und Trivulziana, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 608.
Cronaca dell' archivio di stato in Milano, 1881, in: Archivio stör. Lomb. 8, 4;
auch separat: Milano 1881.
Elenchus membranarum S. Ambrosii, von 721 — 1201, in Rom, S. Crocc 477,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 400.
Documenta monasterii S. Ambrosii, ebenda 186, vgl. ebenda 12, 398.
Necrologium S. Andreae et S. Sabae, saec. 13, in Mailand, Bibliot. Arch.,
vgl. ebenda 9, 637.
Drncke: Morbio, Storie dei municipj ital., 25 Urkunden von 827 — 1524, 3, 115.
L. Osio, Documenti diplomatici tratti dagli archivi Milanesi, V. 1 — 3, Milano
1864—1872, von 1265—1535.
Acta Mediolanensis ecclesiae a S. Carolo archiepiscopo Mediolanensi condita,
Lugdun. 1682.
Saxius, Archiepiscoporum Mediolanensium series, Mediolan. 1755, mit Ur-
kunden.
Giulini, Memorie di Milano, T. 1 — 8 und Contin. T. 1 — 3, Milano 1760 seq.,
mit zahlreichen Urkunden, von denen ein chronologisches Verzeichniss hinter
den einzelnen Bänden.
A. Sala, Documenti per la storia della diocesi di Milano, conservati nelF
archivio della vener. curia arcivcscovile, Milano 1855, 19 Urkunden von 1134
— 1362, nebst Appendix.
S. Ambrosianische Briefsammlung, 18 Briefe von 1143 — c. 1150, in: Von
Pflugk-Harttung, Iter ital. 485, 729.
Urkunden des Herzogthuras Mailand, 60 Urkunden von 1159 — 1700, in:
Lünig, Codex Ital. diplom. 1, 390.
De S. Romano imperio in Mediolano, 134 Urkunden von 1186 — 1726, ebenda
3, 202.
M. Formentini, II ducato di Milano, studii storici documentati, Milano 1877.
17 Urkunden von 1367 — 1707, in Lünig's Reichsarchiv.
C. Morbio, Codice Visconteo-Sforzesco ossia raccolta di leggi, decreti e lettere
famigliari dei duchi di Milano, Milano 1846, 316 Nummern von 1390 — 1497,
in dessen: Storie dei municipj ital. V. 6.
Francesco Sforza e Venezia, Urkunden von 1430 — 1470, in: Archivio
Veneto 9, 116.
Canetta, II castello di Milano, mit Urkunden von 1452 — 1495, in: Archivio
stör. Lombardo 10, 2. Juni.
A. Ancona, Documenti sforzeschi, provenienti dalla raccolta Morbio, Milano
1884.
Chmel, Briefe und Actenstücke zur Geschichte der Herzoge von Mailand von
1452—1513, 92 Nummern, in: Notizenblatt 6, 30f.
III. Speciaigeschichte. 221
Lettere di Galeazzo Maria Sforza duca di Milano, von 1475, in: Archivio stör.
Lorab. 5, 107; 254; G37; G, 250.
J. Müller, Mittheilungen aus der diplomatischen Corrcspondenz der letzten
Herzoge von Mailand, 7 Nummern von 1499, in: Notizenblatt G, 58G; 7, 5 f.;
8, 25 f.
A. Fumagalli, Codice diplomatico Sant' Ambrosiano, Milano 1805, 135 Ur
künden von 721—897.
Annali della fabbrica del duomo di Milano dair origine fino al presente,
V. 1-4, Milano 1877—1881, von 1387-inOO.
Necrologium Mediolaneuse, in: Muratori Script, rcr. Ital. 1, 2, 225.
Mileto.
Dmcke: Capialbi, Memorie per servire alla storia della S. chiesa Miletese,
Napoli 1835, mit 93 Urkunden von 107G— 1824.
S. Miniato.
Ilaiidselir.: Urkunden im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 754.
Miolan.
Drneke: Miolan prison d'etat, Urkunden von c. 1192 — 1788, in: Memoires de
la soc. Savois. 18, 337.
Missa^lia.
llandsclir.: Urkunden von 1357 ab, im Archivio della chiesa prepositurale.
Modcna.
Handsclir.: G. Campi, Cenni storici tntorno V archivio segreto estense oro
diplomatico in Modena, in: Archivio stör. ital. ser. 3, 2, 1, 223.
Urkunden und andere Archivalien im Archivio capitolare und Archivio di
stato, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 69G.
Memorie sugli archivi municipale e notarile di Modena, in: Atti e memorie
Modenesi 1, 15G.
Index archivii ecclesiae cathedralis Mutinensis, saec. IG, in Rom, Vatican. 4998,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 247.
Privilegia S. Justinae, saec. IG, in Modena, Bibl. Estens. XH, F, 38, vgl.
ebenda 12, 699.
Drncke: Atti e memorie delle r. deputazioni di storia patria per le provinzie
Modenesi e Parmensi, T. 1 — Ser. III, T. 1, Modena 18G3— 1883.
Tiraboschi, Memorie storiche Modenesi, T. 1 — 5, Modena 1793—1795, mit
Codice diplomatico im Anhange, 1073 Urkunden und Regesten von 767
— 1469.
De Mutinensi et Rhegiensi ducatibus, Urkunden von c. 816—1703, in: Lünig,
Codex Ital. diplomat. 1, 1515.
16 Urkunden von 844-1649, in Lünig's Reichsarchiv.
De S. Romani imperii Mutinensi et Rhegiensi duc,. 14 Urkunden von 1168
— 1703, in: Lünig, Codex Ital. diplomat. 3, 1905.
G. Campori, Disserta/ioni duc intorno ai documenti inedite della storia uio-
denese, Modena 1864.
222 . IV. Italien.
T. de Bianchi, Monumenti di storia patria della provincia Modenese, T. 1 — 12,
Parma 1862—1878.
Moggio.
Handschr.: Archiv theils in Venedig, Marc, theils in Udine, Finanzarchiv, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 639.
Monaco.
Handschr.: Das fürstliche Archiv daselbst, mit den Archiven der Familien Gri-
raaldi, Matignon und Mazarini.
Monfalcone.
Drucke: V. Joppi, Tre documenti ineditis su Monfalcone nel secolo XIV, Udine
1875.
Monferrato.
Handschr.: Investiturae et privilegia marchionatus Montisferrati, 1364 — 1532,
in Paris, Sevilly 19; 20, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 301.
Drucke: A. Bertolotti, Convenzioni e statuti pell' estirpamento dei berrovieri
e de' ladri del Monferrato, Canavese, Vercellese e Pavese nei secoli 13 e 14,
mit Urkunden von 1261 — 1318, in: Miscellanea di stör. ital. 12, 735.
Vgl. Casale und Mantova.
Monreale.
Handschr.: Urkunden im Archivio arcivescovile.
Cartularium saec. 14, in Rom, Vatican. 3880.
Drucke: G. L. Lello, Historia della chiesa di Monreale, Roma 1596, mit Ur-
kunden.
Montamiata.
Handschr.: Urkunden in Florenz und Siena, Archivio di stato.
Fatteschi, Diplomata S. Salvatoris Montisamiati, in Rom, S. Croce 213 —
216, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 756.
A. Fanta, Die Urkunden Ludwigs II. für Monte Amiata, in: Mittheilungen
des Instit. f. oesterreich. Geschichtsforschung 5, 407.
Monte Cassino.
Handschr.: Reiches Klosterarchiv; dort namentlich: Registrum S. Placidi
518, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 509; Registrum Thomae decani, von 1178
—1280, vgl. ebenda 12, 513; Registrum Thomae abbatis, von 1285 — 1288,
vgl. ebenda; Necrologium saec. 12, 334, vgl. ebenda 12, 505; Caleiidarium
necrologium, saec. 13 f., vgl. ebenda 12, 511.
Drucke: C. Margarini, Bullarium Casinense, T. 1, Venet. 1613; 1650; T. 2,
Tuderti 1670 f.
Chronicon Casinense, Venet. 1513.
D. E. Gattula, Historia abbatiae Cassinensis , T. 1. 2, Venet. 1733—1734;
ad historiam abbatiae Cassinensis accessiones, ibid. 1734,- mit Urkunden von
770—1713 und Necrologien.
L. Tosti, Storia della badia di Monte-Cassino, T. 1—3, Napoli 1842, mit Ur-
kunden.
III. Specialgeschichte. 223
Necrologien bei Gattula, Accessiones 839 und 843, vgl. hist. 496; Auszüge
in: Muratori, Rer. ital. Script. 7, 933.
A. Caravita, I. codici e le arti a Monte-Cassino, T. 1 — 3, Napoli 1870—1871,
mit eingestreuten Urkunden.
Monte flascone.
Haudschr.: Urkunden im Dom-, im Seminar- und im Stadtarchiv, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12, 477.
Monte 8. Ginliano.
Hnndschr.: A. Saunas, Di un registro notarile di Giov. Maiorana, notaio di
Monte S. Giuliano, nel sec. 13, in: Archivio stör, sicil. N. S. 8.
Montelparo.
Handsehr.: Urkunden im Stadtarchiv etc., vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 565,
einzelnes davon gedruckt in: Pastori, Storia di Montelparo, 1781; und daher
Colucci, Antichitä Picene, 17.
Monteuars.
Drucke: V. Joppi, Statuti di Monlenars, giurisdizione dei signori di Prampero,
fatti nel 1372, con appendice di documenti, Udine 1875.
Monte Oliveto.
Handsehr«: Privilegia Montis Oliveti, in Venedig, Cicogna 14, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 651,
Montepulciano.
Handsehr.: Urkunden im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 757.
Monte regale.
Handsehr.: Privilegia Montis regalis, in Rom, Vatican. 3880, saec. 15.
Montesolari.
Handsehr.: Urkunden in Florenz, Archivio di stato.
Montevergine.
Handsehr.: Urkunden von 884 ab, im Archiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 531.
Monza.
Handsehr.: Im Archivio della basilica collegiata Urkunden von 591 — 1498.
Calendariura et obituarium Modoetiense, in Middlehill, Phil!., vgl. Archiv d.
Gesellsch. 9, 501.
Dmeke: A. F. Frisi, Memorie storiche di Monza, T. 1—3, Milano 1794, in T. 2:
('odice diplomatico Monzese, von saec. VII — 1771, T. 3, 1(X); 101: Ne-
crologien.
G. Marmonti, Memorie storiche della citt:i di Monza, Monza 1841, mit Ur-
kunden.
Privilegia communitati Modetiae, s. 1. et a.: Mediolani 1606.
224 IV. Italien.
Drucke: V. Joppi, Documenti suUa storia di Muggia nel secolo 14, 22 Ur-
kunden von 971—1410, in: Arclieografo triestino 5, Nr. 3.
A. Mars ich, Saggio di serie dei podestä di Muggia, Triesle 1872, von c.
820—1843.
Mnlazzo.
Haiulsclir.: Capitoli, franchigie e esonzioni chiesti dagli uomini e univorsita
di Mulazzo consentiti e giurati dal sig. Morello fu Francescino Malaspina
1344, im Hausarchiv Malaspina zu Mulazzo und im Archivio de' Coutrafti in
Pontremoli.
Muro.
Ilaiidschr.: Cartular des Bisthums Muro, saec. 17, in Paris, Bibl., lat. 5184 A.
N.
Napoli.
Ilaiidschr.: Urkunden und andere Archivalien im Archivio di stato und Ar-
chivio capitolare, sowie in den Bibliotheken Nazionale , Brancacciana, S.
Martino, di storia patria, \gL Archiv d. Gesellsch. 12, 514.
A. Spinelli, Degli archivi Napoletani, Napoli 1845.
L. Vigo, Degli archivi di Napoli e di Sicilia, Palermo 1847.
Derselbe, Degli archivi di Napoli e di Sicilia, in: La Falce, 1847, Nr. 52-54.
F. Trinchera, Degli archivii Napoletani, Napoli 1872.
F. Tomeo, Cenno storico sul grande archivio di Napoli, Napoli 1833.
G. Del Giudice, Del grande archivio di Napoli, Napoli 1871.
B. Capasso, Sul catalogo dei feudi e dei feudatarii delle provincie Napoletane
sotto la dominazione Normanna, Napoli 1873.
C. Minieri Riccio, Brevi notizie intorno all' archivio Angioino di Napoli
dope le quali si pubblica per la prima volta parte di quei registri ora non
piü esistenti, Napoli 1862.
P. Durrieu, Notices sur les registres angevins en langue fran^aise conserves
dans les archives de Naples, in: Melanges d'archeol. et d'hist. 3, 3.
A. Fanta, Die angiovinischen Register im Archivio di stato zu Neapel, in:
Mittheilungen d. Instit. f. oesterr. Geschichtsforschung 4, 450.
Diplom ata spectantia ad abbatiam s. Angeli s. S. Petri in Vultu, in
Neapel, Bibl. nazion I, Aa. 39.
Inventarium omnium bonorum ecclesiae S. Johannis majoris, Neapel, Bibl.
naz. XIV, 9, 24.
Repertorio delle carte die S. Leonardo della Matina, ebenda, Monte vergine.
Vgl. Sicilia.
Drucke: Archivio storico per le provincie Napoletane pubblieato per cura della
societä di storia patria, V. 1—9, Napoli 1876—1884.
B. Capasso, Monumenta ad Neapolitani ducatus historiam pertinentia, T. 1,
Napoli 1881, von 568—1139.
F. Bonazzi, I registri della nobilita delle provincie napoletane, Napoli 1879.
III. Specialgeschichte. 225
Monumenta regii Neapolitani archivi, T, 1—6, Napoli 1845 — 1861, Urkunden
von 713—1130.
C. Minieri-Riccio, Saggio di codice diplomatico formato sull' antiche scrit-
ture deir archivio di stato di Napoli, V. 1. 2, Napoli 1878—1880, Urkunden
von 964—1667.
Elenco delle pergamene giä appartenenti alla faraiglia Fusco, ed ora acqui-
state della societä Napoletana di storia patria, 19 Urkunden von 1137 — 1168,
in: Archivio stör. Napol. 8, Nr. 2.
A. de St. -Priest, Histoire de la conquete de Naples par Charles d'Anjou,
T. 1—4, Paris 1849, mit Urkunden.
II regno di Carlo I d' Angio dal 2. Gennajo 1273 al 31. Dicembre 1283, Re-
gesten, in: Archivio stör, ital., Ser. III, 22, 3; 235; 23, 35; 222; 423; 24,
226; 372; 25, 19; 191; 404; 26, 1; 204; 417; Ser. IV, 1, 1; 225; 421; 3,
1; 161; 4, 1; 173; 349; 5, 177; 353; 7, 1; 304.
G. Del Giudice, Codice diplomatico del regno di Carolo I e II d' Angio dal
1265 al 1309, T. 1. 2, 1, Napoli 1863 — 1869, Urkunden von 1265 — 1268,
nebst Appendix.
Derselbe, Diplomi inediti di re Carlo I d' Angio, Napoli 1871, 19 Urkun-
den von 1269—1277.
Derselbe, Del codice diplomatico Angioino, Napoli 1872.
C. Minieri-Riccio, Itinerario di Carlo I di Angio tratto da' registri Angioini
del grande archivio di Napoli, Napoli 1872.
Derselbe, Genealogia di Carlo I di Angio, Arch. stör. ital. 1857 f.
Derselbe, Notizie storiche tratte da 62 registri angioini dell' archivio di stato
di Napoli, Napoli 1877, Liber donationum und Liber expensarum, von
1243 ab.
Derselbe, Genealogia di Carlo II d' Angio re di Napoli tratta dai registri
Angivini, in: Archivio stör. Napol. 7; 8.
Privilegii e capituli con altre gratie concesse alla fedelissima cittä di Napoli
e regno per li serenissime re di casa de Aragona, confirmati et di nuovo
concessi per la macstä cesarea dell' Imperator Carlo quinto etc., Venezia 1588.
D. Gianpietro, Un registro Aragonese nella biblioteca nazionale di Parigi,
Urkunden von 1458 — 14G0, in: Archivio stör. Napol. 9, Nr. 1 — 3.
Niecola, Le cedole di tesoreria dell' archivio reale di Napoli dall anno 1460
al 1504, ebenda, Nr. 1—3.
F. Imperato, Privilegii, capitoli e grazie concesse al fedelissimo popolo Na-
politano, Napoli 1624; T. 1. 2; Milano 1719—1720.
F. Trinchera, Codice Aragonese o sia lettere regie, ordinamenti ed altri atti
governativi de' sovrani Aragonesi in Napoli, V. 1 — 3, Napoli 1866—1874, Ur-
kunden von 1467 — 1494.
C. Minieri-Riccio, Studi storici su fasticoli Angioini dell' archivio della r.
zecca di Napoli, Napoli 1865.
Derselbe, Studi storici fatti sopra 84 reyi-^m angioini dell' archivio di stato
di Napoli, Napoli 1876.
C. F au Card, Fonti di storia Napoletana dell' archivio di stato di Modena-
Otranto nel 1480 e nel 1481, in: Archivio stör. Napol. 6, 74.
Regis Ferdinandi instructionum liber, 1486 — 1487, Napoli 1861.
ü«-storloy , Wegweiser. II. 15
226 IV. Italien.
Filangieri, Documenti per le storie, le arti e le industrie delle provincie
napoletane, T. 1. 2, Napoli 1884.
M. Russi, Paleografia e diplomatica dei documenti delle provincie napolitane,
Napoli 1884.
Nami.
Handschr.: Urkunden in den Archivi vescovile, capitolare und civico (von 1144
ab), vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 552.
Drncke: C. St. Bucciarellus, Cathedralis Narniensis ecclesiae antiquitas, Nar-
niae 1720, mit Urkunden.
S. Nicola.
Handschr.: Kalendarium necrologicum S. Nicolai de Ciconia, in Montecassino
179, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 500.
Nizza marittima.
Handschr.: Archive im Dom und im Kapuzinerkloster, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 590.
Statut! et ordini, privilegii e concessioni, nomini dei consoli, podestä, sindici,
vicarii, giudici, luogotenenti, notai e regolamenti pei medesimi, von 1162 —
1575, im Staatsarchiv zu Turin.
Liber niger, saec. XVII, im Privatbesitz, vgl. von Pflugk-Harttung, Iter
ital. 765.
Drucke: Statuta et privilegia civitatis Niciae, saec. 12 — 15, in: Monumenta
histor. patr. 2, 41.
Nocera.
Handschr.: Urkundenabschriften in Neapel, Brancacc. 3, S, 27.
Nonantola.
Handschr.: Urkunden und Inventarien im Archivio della mensa abbaziale,
Anderes im Archivio capitolare zu Modena und im Archivio di stato zu
Mailand.
Drucke: G. Tiraboschi, Storia della augusta badia di S. Silvestro di Nonan-
tola aggiuntovi il codice diplomatico della medesima, T. 1. 2, Modena 1784
—1785; T. 2: Codice diplomatico, 541 Urkunden von 331—1492.
NoYalese.
Handschr.: Archiv in Turin, Hofarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 596.
Drucke: Ex necrologio Novaliciensi et S. Andreae Taurinensi, in: Script, rer.
Germanic. 17, 130.
Novara.
Handschr.: Urkunden vom 9. Jahrhundert ab, im Archivio capitolare, vom
11. Jahrhundert ab, im Archivio di S. Gaudenzio, vom 12. Jahrhundert ab,
im Archivio municipale etc. ; im Archivio dell' ospedale ein Kopialbuch mit
Urkunden von 1174—1337, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 607.
Drucke: A. Rusconi, I dittici novaresi, Torino 1880.
C. Morbio, Storia della cittä e diocesi di Novara, Milano 1841, in dessen:
Storie dei municipj ital. V. 5, mit 46 Urkunden von 1015 — 1678.
III. Specialgeschichte. 227
31 Urkunden von 1015—1341, ebenda 2, 40.
Privilegia et capitula facta et concessa per D. Franciscum II Sforciam,
Varalli 1645.
Rusconi, Assedio di Novara 1495, documenti inediti, Novara 1884.
NOYi.
Drucke: G. F. Capurro, Memorie e documenti per servire alla storia della
citta e provincia di Novi, Novi 1856.
0.
Offlda.
Handschr.: In S. Maria Urkunden von 1192 ab, Späteres im Stadtarchiv, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 555.
Orta.
Handschr.: A. Rusconi, L'archivio di San Giulio d'Orta, Novara 1882.
OrYieto.
Handschr.: In den Archivi vescovile, capitolare und comunale Urkunden vom
12. Jahrhundert ab; im letztgenannten auch Libri reformationum von 1297
ab; Communalregister von 1157 ab, Kataster von 1292, Libri de' condanni,
Libri submissionum, Liber donationum, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 477.
Dmcke: L. Fumi, Raccolta di documenti concernenti la storia d' Orvieto,
Firenze 1884, in: Documenti di stör. Ital. 8, 15, vom 11. — 15. Jahrhundert.
Documenti dei lavori fatti di Andrea Ortagna nel duomo d' Orvieto, 5 Ur-
kunden von 1358 — 1362, in: Giornale stör, degli arch. Tose. 3, 101; vgl.
Luzia, il Duomo di Orvieto 323.
II governodi Stefano Porcari in Orvieto, mit 24 Urkunden von 1435 — 1437,
in: Studi e doc. di stör, e diritto 4, 33.
Osimo.
Handschr.: Im Stadtarchiv Urkunden und Libro rosso, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 569.
Drucke: Compagnoni, Memorie della chiesa di Osimo, T. 1 — 5, Roma 1782 —
1783, T. 5 enthält 135 Urkunden von saec. 7—1779 nebst Necrologium.
G. Cecconi, Carte diplomatiche Osimane, Ancona 1878, Regesten und Ur-
kunden von 1061 — 1674, dann 132 Urkunden des Libro rosso von 1126 —
1247 ; Anderes bei Fanciulli, Cingoli, von 1061 ab.
Ossola superiore.
Drucke: Privilegii, sentenze et ordini dell' Ossola superiore per l'essentione
di tutte le gravezze, et ancora dalP alloggio de' soldati, s. 1. et a.
Ossola inferiore.
Drucke: E. Bianchetti, L'Ossola inferiore. Notizie storiche e documenti, 1. 2,
Torino 1879.
15»
228 I^- Italien.
Ostia.
Drücke: Maroni, Commentarius de ecclesiis et episcopis Astiensibus et Veli-
trensibus, Romae 1760, mit Urkunden.
Ostnni.
Handschr.: Urkunden von 1137 — 1160, im Archivio capitolare.
Otranto.
Drucke: L. G. De Simone, Archivio di documenti intorno la storia della terra
d'Otranto, Lecco 1877.
E. Aar, Gli studi storici in terra d'Otranto, mit Regesten von 761—1718, in:
Archivio stör, ital., Ser. 4, 6, 305.
Oulx.
Drucke: A. Rivauteila et F. Berta, Ulciensis ecclesiae chartarium animad-
versi'onibus illustratum. Taurini 1753, 273 Urkunden von c. 1091 — 1471.
J. Bernardi, Della pubblicazione del cartario dell' antica abbadia d'Oulx,
in: Miscellanea di stör. ital. 20, 545.
P.
Padolirone.
Handschr.: Maurichari, Codex diplomaticus S. Benedict! di Padolirone, s. 10
—11, in Middlehill, Phil. 6561, vgl. Archiv d. Gesellsch. 9, 501.
PadoYa.
Handschr.: A. Gloria, Dello archivio civico antico in Padova, Padova 1855;
über die sonstigen Archive vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 665.
Privilegia Patavii, in Venedig, Marc. XIV, 23, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 647; V, 321, vgl. ebenda 12, 639.
Privilegia S. Justinae, in Padua, Bibl. 583 und 1302.
Privilegia monachorum S. Justinae Paduae, 1432 — 1486, und 1432 — 1519,
in London, Addit. 22812—22813, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 367.
Drucke: L. Orsato, Historia di Padova, Padova 1678, mit eingestreuten Ur-
kunden.
A. Gloria, Codice diplomatico Padovano dal secolo sesto a tutto 1' undecimo,
Venezia 1877, 337 Urkunden von saec. VI. 1100; dall anno 1101 alla pace
di Constanza 1183, P. 1. 2, ebenda 1879 — 1880, in: Monumenta storici della
deputat. Veneta, Ser. I, V. 2; 4; 6.
C. d' Althan, Dei documenti inediti del secolo XIV, attinenti alla storia
della dominazione Carrarese in Padova, Padova 1863.
J. Brunatius, Chartarum coenobii S. Justinae explicatio, Patavii 1763.
Palermo.
Handschr.: G. Silvestri, Sul grande archivio di Palermo, e sui lavori in
esso eseguiti dal 1865 al 1875, Palermo 1875.
Urkunden von 1311 ab im Archivio coraunale, von 1300 ab im Archivio
delle pie opere ; über das Archivio di stato und andere Archive vgl. Winkel-
in. Specialgeschichte. 229
mann, Reisebericht, N. Archiv d. Gesellsch. 3, G31, un(i von Pflugk-Harttung,
Iter ital. 768.
V. Mortillaro, Catalogo ragionato dei diploini esistenti nel tabulario della
cattedrale di Palermo, Palermo 1843, 200 Urkunden.
L. Rosse, Inventario officiale del grande archivio di Sicilia, Palermo 1861.
Privilegia urbis Panormi, in Palermo, Bibl. comun. C, 81.
Necrologia Panormitana, saec. 11; 12, ebenda Qq, E, 2, Abschrift Qq, F,
34, 9; und Qq, F, 34 fol., Nr. 10.
Drucke: N. Buscensi, Sopra i privilegii di Palermo, in: Giornale letterario di
Sicilia I, 43.
A. Salinas, Osservazioni intorno a due dlplomi greci riguardanti la topo-
grafia di Palermo (1186 und 1259), in: Archivio stör. Sicil. N. S. 9, 1.
A. Mongitore, Bullae, privilegia et instrumenta Panormitanae metropolitanae
ecclesiae, Panorm. 1734.
Derselbe, Monumenta historica sacrae domus mansionis SS. Trinitatis Mili-
taris ordinis Theutonicorum urbis Panormi, Panorm. 1721, Urkunden von
1192—1689.
Tabularium regiae ac imperialis cappellae collegiatae divi Petri in regio
Panormitano palatio. Panorm. 1835, 187 Urkunden von 1048—1830.
Necrologia Panormitana saec. 11; 12, in: Forschungen z. deutschen Ge-
schichte 18, 471; 474.
Palestrina.
Drucke: (P. Petrini), Memorie Prenestine disposse in forma di annali, Roma
1795, mit Urkunden.
Palizzi.
Drucke: V. Palizotto Gravina, La famiglia Palizzi, notizie e documenti, Pa-
lermo 1872.
Pallayicini.
Drucke: Demarchionibus Pallavicinis, 3 Urkunden von 1469 — 1637, in: Lünig,
Codex Ital. diplom. 2, 474.
Parma.
Haudschr.: Urkunden und andere Archivalien im Archivio capitolare und Ar-
chivio di stato, sowie in der Biblioteca reale.
Regestum cartarii ecclesiae Parmensis, von 823—1200, Bibl. reg. HFI, 1,54,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 689; über die kleineren Archive vgl. ebenda
12, 690.
Drucke: Monumenta historica ad provincias Parmensem et Placentinara perti-
nentia, Parmae 1855 — 1858.
Capitula, indulta, concessiones ac privilegia concessa per sanctissimos R.
Pont, magnifice communitati Parme, Parme 1536.
J. Affo, Istoria della cittä di Parma, T. 1—4, Parma 1792—1795, mit Urkun-
denanhängen.
A. Ronchini, Documenti borgiani delT archivio di stato di Parma, Modena
1877, aus: Atti e memorie della deput. di stör. patr. delP Einilia.
230 IV. Italien.
De Parmae et Placentiae ducatibus, 97 Urkunden von 1140—1723, in: Lünig,
Codex Ital. diplom. 2, 1435.
Vgl. Modena.
Passignano.
Handschr. : Urkunden in Florenz, Arch. di stato.
Drucke: F. Soldani, Historia monasterii S. Michaelis de Passiniano, T. 1. 2,
Locae 1741, mit Urkunden.
Pastrovich.
Handschr.: Privilegia nobilium Pastrovichi, in Venedig, Acogna 1657.
Payia.
Handschr.: Urkunden in den Archivi vescovile, capitolare und municipale,
sowie in der Biblioteca delP universitä; älteste Urkunde des Museo Bonetta
von 976, der Raccolta Brarabilla von 949.
Privilegia ecclesiae Papiensis, Bibl., Ticinens. I, 21, vgl. Arch. d. Gesellsch.
12, 624.
Privilegj della cittä, ebenda Ticin. II, 52, vgl. ebenda 12, 623.
Kopialbücher und Privilegienbücher im Stadtarchiv, vgl. ebenda 12, 624.
Necrologium ecclesiae Ticinensis, in Mailand, vgl. ebenda 9, 640.
Drucke: S. Capsoni, Origine e privilegj della chiesa Pavese, Pavia (1769).
C. Brambilla, Memorie e documenti per la storia dell' universitä di Pavia,
P. 1, Serie dei rettori e professori, Pavia 1879; P. 2, Documenti, ebenda 1877.
4 Urkunden von 1251 — 1549, in: Morbio, Storie dei municipj ital. 1, 157.
Vgl. Monferrato.
Pernumia.
Handschr.: Verzeichniss der Urkunden der Kirche von Pernumia, in Venedig,
S. Marco, Fabric. 183f., vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 649.
Perugia.
Handschr.: Urkunden und andere Archivalien in den Archivi capitolare, San
Pietro und municipale, sowie der Biblioteca pubblica.
Libri summissionum saec. 13, Annali decemvirali von 1266 — 1798, Sentenze
von 1255—1539, im Arch. municip., vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 545.
Registrum scripturarum capituli S. Laurentii 1564 (Libro verde) und Liber
fabricae, im Arch. capit., vgl. ebenda 12, 544.
Drucke: Regesto e documenti di storia Perugina, von 1223 — 1540, in: Archivio
stör. ital. 16, 2, 477.
G. P. Vermiglioli, Memorie e documenti inediti delle zecca e delle monete
Perugine, Perugia 1816.
Privilegii concessi da Carlo IV a Perugia, ebenda, Append. 24, 444.
Ehrle, Inventar des päpstlichen Schatzes von Perugia aus dem Jahre 1311,
in: Archiv f. Literatur- und Kirchengesch. 1, 149.
Tre lettere di Sigismondo imperatore ai Perugini, von 1432 — 1433, ebenda
7, 437.
IV. Specialgeschichte. 231
Pesaro.
Brocke: Olivieri-Giordani, Meinorie per la storia delle chiese Pesarese,
Pesaro 1779, mit Urkunden.
Pescara.
Handschr«: Cartularium Piscariense, saec. 13, in Paris, lat. 5411, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 11, 485.
Drucke: Chronicon Casauriense sive historia fimdationis abbatiae S. Cleraentis,
in: Duchesne, Ilist. Franc. Script. 3, 544; Ughelli, Italia sacra 6, 1291; ed.
II, 10 393 (unvollständig); d'Achery, Spicileg. 5, 361; ed. II, 2, 929; Mu-
ratori, Script, rer. Ital. 2, 2, 775; 925; Auszüge in: Bouquet, Recueil 7, 261.
Peschiera.
Drucke: Documenta et jura ad Pischeriae praeturam pertinentia, Veronae
1754; 1759.
Pescia.
Drucke: De dominis Guarzonibus de Piscia, 7 Urkunden von 1333 — 1379, in:
Lünig, Codex Ital. diplom. 2, 214.
Pessagno.
Drucke: Documenti e genealogia dei Pessagno genovesi, ammiragli del Porto-
gallo, per S. T. Belgrano, 36 Urkunden von 1113—1601, in: Atti della
societä Ligure 15, 243.
Piacenza.
Handschr.: Urkunden und andere Archivalien "m Archivio capitolare del duomo,
im Archivio capitolare di S. Antonino, im Archivio municipale und der
Biblioteca comunale.
Kopialbücher und Stadtbücher saec. 12 und 13, im Arch. munic, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12,691.
Zwei Neurologien S. Sabini, saec. 11 — 15, ebenda; Auszüge vonH. Bress-
lau, in: N. Archiv d. Gesellsch. 5, 438.
Drucke: P. M. Campi, Historia ecclesiastica di Piacenca, P. 1 — 3, Piacenza
1651 — 1662, mit Urkundenanhängen zu Ende der einzelnen Bände.
Boselli, Delle storie Piacentine libri XII, T. 1—3, Piacenza 1793, mit Ur-
kunden.
Vier Urkunden von 1343—1538, in: Morbio, Storie dei municipj ital. 2, 315.
Vgl. Parma.
Pianezza.
Handschr«: Liber capitulorum, concessionum et franchesiarum loci Planotiarum
concessarum per illustrem dominum Ludovicum de Sabaudia anno dom. 1386
necnon aliorum documentorum, von 1386 — 1492, im Privatbesitz von V. Promis
Pico deUa Mlrandola.
Drucke: F. Ceretti, Francesco, Prendiparte, Spinetta e Tomasino di Paolo
Pico della Mirandola, 42 Urkunden von 1368—1382, in: Atti e memorie doli
Emilia, N. Ser. 7, 281-
232 IV. Italien.
Derselbe, Antonmaria Pico della Mirandola, 26 Docuraente von 1462 — 1492,
ebenda, N. Ser. 3, 2, 237.
Piemonte.
Handschr.: N. Bianchi, Le carte degli Archivi Piemontesi, Torino 1881.
Vgl. Sav oia.
Drucke: Regesten von Urkunden über Pieraont, im Archiv zu Marseille u. a.,
58 Regesten von 1183 — 1375, in: G. B. Adriani, Sopra alcuni documenti
di cose subalpine, Torino 1855.
A. Bosio, Due monumenti inediti del Piemonte illustrati, Torino 1876.
Pietrapelosa.
Drucke: Documenti appartenenti al Feudo di Pietrapelosa, Urkunden und
Regesten ohne chronologische Ordnung, inr Carli, Antichitä italiche, Appen-
dici 2.
Pigna.
Handschr.: Urkunden in Apricace, Archivio comunale.
Pinerolo.
Handschr.: J. Bernardi, Cenni sugli archivi della cittä di Pinerolo, Torino 1855.
Drucke: Liber statutorum franchisiarum ac immunitatum civitatis Pinerolii,
Augustae Taurin. 1602.
Pisa.
Handschr.: Urkunden und andere Archivalien im Archivio arcivescovile , im
Archivio capitulare und im Archivio di stato, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 735.
Documenti di storia Pisana, restituiti al r. archivio di quella cittä, Pisa 1869.
Privilegia civitatis Pisarum, saec. 14, in Bologna, S. Salvat. 732, vgl. Ar-
chiv d. Gesellsch. 12, 578.
P. Tronci, Memorie storiche della cittä di Pisa, Livorno 1682, mit eingestreu-
ten Urkunden.
A. F. Matthaeius, Ecclesiae Pisanae historia, T. 1. 2, Lucae 1768, mit Ur-
kunden.
Documents sur l'histoire de TAlgerie et de FAfrique septentrionale pendant le
moyen age. Relations avec Pise, Urkunden von 1157 — 1379, in: Bibliotheque
de Tecole d. chart. 10, 134.
F. dal Borgo, Raccolta di scelti diplomi di Pisa, per appendice delF istoria
deir origine della decadenza della republica Pisana, Pisa 1765, Urkunden
von 1191—1727.
Notitiae tabularum civitatis Pisarum ab a. 1262 ad a. 1275, in Archivio co-
mitum Alliasa, Regesten, in: Archivio stör. ital. 6, 2, 645.
Breve vetus seu Chronica Antianorum civitatis Pisarum ab a. 1289 ad a. 1409
(Ex tabularii publ. civitatis ejusdem authenticis codicibus 1305 et 1306),
ebenda 6, 2, 647.
G. 0. Corazzini, L'assedio di Pisa (1405 — 1406), scritti e documenti inediti,
Firenze 1885.
III. Specialgeschichte. 233
Pistoia.
Handschr.: Urkunden im Stadtarchiv und den Klosterarchiven, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 754; das Meiste in Florenz, Arch. di stato.
Bmcke: Fioravanti, Memorie istoriche di Pistoja, Lucca 1788, mit Urkunden.
Vgl, Firenze.
Polesiue.
Drucke: Bronziero, Istoria del Polesine di Rovigo, Venezia 1747, mit Ur-
kunden.
Vgl. Ferrara.
Polirone.
Haudschr.: Archiv im Privatbesitz von Marchi in Modena, vgl. Archiv d. Ge-
sellschaft 12, 627.
Drucke: Bacchini, Storia del monasterio di S. Benedetto di Polirone, Modena
1696, mit Urkunden von 1007—1115; andere in: Fiorentini, Memorie della
gran contessa Matilda, Documenti.
Poniposa.
Drucke: PI. Federicius, Rerum Pomposiananim historia, Romae 1781, mit
Codex diplomaticus Pomposianus, 123 Urkunden von 874 — 1155.
Ponciglione s. Ferrero.
Ponte d'Ain s. Chambery.
Ponte S. Nicolö.
Drucke: Memorie ecclesiastiche di Ponte S. Nicolo con note e documenti, Pa-
dova 1879.
Poppi.
Handschr.: Urkunden in Florenz, Archivio di stato, vgl. Archiv d. Gesellsch,
12, 753.
Populonia.
Drucke: Strumenti del cartulario del monasterio di S. Quirico a Populonia, 50
Urkunden von 1029—1131, in: Archivio stör, ital., Ser. III, 18, 209; 354;
20, 1; 212.
Pordeuone.
Drucke: J. Valentinelli, Diplomatarium Portusnaonense (1276— 1514), 396
Urkunden, in: Fontes rer. Austriac. II, Bd. 24.
Statuta et privilegia Portus Naonis , cum repertorio noviter impressa, Ve-
netiis 1670.
Statuta et privilegia magnificae civitatis Portus naonis quattuor libris col-
lecta, Venetiis 1755.
Portalbera.
Handschr.: F. Gay, I/archivio di Portalbera, Stradella 1878.
234 IV. Italien.
Portogruaro.
Haudschr.: Urkunden und Ciirtularien im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesell-
schaft 12, 676.
Drucke: Documenti storici inediti pertinenti alla cittä di Portogruaro, Porto-
gruaro 1851.
C. Foucard, Codice diplomatico della cittä di Portugruaro dall' anno 1140
air anno 1420, Portogruaro 1856.
Privilegia et jura civitatis Portusgruarii, Venetiis 1687.
Primiero s. Valsugana.
Puglia.
Drucke: G. Bei trän i, Cesare Lambertini e la societä famigliare in Puglia du-
rante i secoli XV e XVI, 1, 1, Documenti, Milano 1884, 251 Urkunden von
1257—1496.
B.
Eayello.
Handschr.: Urkunden von 1002 ab, im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 532.
Ravenna.
Handschr.: Urkunden in den Archiv! arcivescovile e capitolare und munici-
pale, sowie in der Biblioteca Ciassense, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 581.
Inventarium des Archivio arcivescovile von c. 1480, in: Amadesi, Antist.
Ravenn. 1, 230; Verzeichniss in: Montfaucon, Bibliotheca 435, ein anderes
handschriftlich in Rom, Vatican., Urb. 262.
Inventarium archivi ecclesiae Ravennatensis , saec. 17, in Paris, St. -Germ.
583 bis, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 291.
Drucke: G. Fantuzzi, Monumenti Ravennati de' secoli di mezzo, T. 1—6, Ve-
nezia 1801—1804, 865 Urkunden von 689—1587.
A. Tarlazzi, Appendice ai monumenti Ravennati del conte M. Fantuzzi, T. 1,
Ravenna 1869, 389 Urkunden von 418 — 1322, in Monumenti storici della
Romagna, Ser. II, Carte, V. 1 ; T. 2, noch unvollständig.
Codex traditionum ecclesiae Ravennatensis in papyro scriptus et in reg. biblio-
theca Bavarica asservatus, edid, J. B. Bernhart, Monach. 1810, c. 927;
vorher in: Fantuzzi, Monumenti Ravennati 1, 1.
F. Stark, Keltische Personennamen, nachgewiesen in den Ortsbenennungen
des Codex traditionum eccles. Ravenn., in: Sitzungsberichte der Wiener
Akademie 62, 209.
G. Porro e A. Ceriani, 11 rotolo opistografo del principe Antonio Pio di
Savoia, mit 8 Briefen des 9. und 10. Jahrhunderts, in: Archivio stör. Lom-
bardo, T. 9, separat: Milano 1883.
D. Gottardi, Memorie storiche di S. Rainaldo Concorreggio archivescovo di
Ravenna, con un appendice di (28) documenti, Verona 1790.
Vgl. Venezia.
III. Specialgeschichte. 235
Recanati.
Uandschr.: Urkundeu in den Archivi capitolare und civico, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 12, 567.
Drucke: Vogel, Historia episcoporum Recanatensium , Bd. 2 enthält die Ur-
kunden.
Bullae et brevia diversorura summorum pontificum super privilegiis ac facul-
tatibus ill. reip. Recanetensi concessis et irapartitis, Recaneti 1605.
Reggio d' EmiUa.
Haudschr.: Urkunden in den Archivi vescovile, capitolare, delle opere pie und
inunicipale; im letztgenannten Liber grossus antiquus; Weiteres in der
Biblioteca pubblica.
Drucke: Nonnulla constitutiones, privilegia et reform ati one s , additionesque
statutorum civitatis regii ad omnium utilitatem pertinentes, Regii 1569; 1611;
C. Affarosi, Memorie istoriche del monastero di S. Prospero di Reggio, P. 1
-3, Padova 1733—1746.
Vgl. Ferrara und Modena.
Revello.
Haudschr.: Franchigie accordate da Manfredo M. di Saluzzo alla comunita e
uomini di Revello, 1312, in Turin, Archio di stato.
Rieti.
Haudschr.: G. Naude, Instauratio tabularii majoris templi Reatini 1640; Ur-
kunden von 772, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 488.
Drucke: Galletti, Memorie di tre antiche chiese di Rieti, Roma 1765, mit Ur-
kunden.
Rimini.
Haudschr.: Ueber das Stadtarchiv und andere Sammlungen vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 12, 570.
Drucke: L. Tonini, Appendice di documenti a Vol. IV della storia di Rimini,
Rimini 1881.
G. Bagli, Decreta dei Malatesta siguori di Rimini, 1390—1432, in: Atti e
memorie d. deput. di stör. patr. d. Romagna, ser. 3, 3, 1 ; 2.
Ripaille.
Drucke: Ripaille et Felix V, 10 Urkunden von 1410—1445, in: Memoires de
la soc. Savois. 7, 301.
Ripatransone.
Haudschr.: Urkunden von 1216 ab, im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 555.
Ripoli.
Haudschr«: Urkunden in Florenz, Arch. di stato.
Riva.
Drucke: G. di Sardagua, Documenti circa il feudo della muta in Riva di
Treuto, in: Archivio Veueto, T. 28.
236 IV. Italien.
Rivarolo.
Handschr.: Statuti e privilegi accordati dal C. Amadeo di Savoia a favore della
cornunitä e uomini di Rivarolo, 1358, in Turin, Archivio di stato.
Rocca dellc Donue.
Handschr.: Kopialbuch des Klosters, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 599.
Roma.
1. Allgemeines.
Handschr.: Ueber die römischen Archive und Bibliotheken vgl. L. Lathraann,
Römische Handschriften, in: Archiv d. Gesellsch. 12, 201 ; von Pflugk-Harttung,
Iter ital. 79.
Ehrle, Zur Geschichte des Schatzes, der Bibliothek und des Archivs der
Päpste iml4. Jahrhundert, in: Archiv f. Literatur- u. Kirchengesch. 1, 1.
G. Marini, Memorie degli archivi della S. Sede, Roma 1825.
Galletti, Del primicerio della S. Sede, 1776.
A. Bazzoni, Gli archivi di Roma, in: Archivio stör, ital., ser. 3, 16, 461.
Gachard, Les archives du Vatican, Bruxelles 1874.
P. Bai an, Gli archivi della S. Sede in relazione alla storia d' Italia, Roma 1881.
Grisar, Vom vaticanischen Archiv, in: Zeitschrift f. kathol. Theologie, 8, 223.
P. A. Munch, Aufschlüsse über das päpstlichste Archiv, herausgegeben von
G. Storm, in: Archivial. Zeitschrift 4, 60; separat: Berlin 1880.
G. Palraieri, Ad Vaticani Archivi Romanorum Pontiiicum Regesta manuductio,
Romae 1884.
Bell es heim, Vom vatikanischen Archiv, in: Histor.-polit. Blätter 94, 705; 785.
Pensieri intorno agli archivi segreti Vaticani, Roma 1881.
Das vatikanische Archiv, in: Archival. Zeitschr. 5, 78.
Die Urkunden des vatikanischen Archivs, Regesten von 318 — 1315, in: Archiv
d. Gesellsch. 7, 19.
F. Kaltenbrunner, Römische Studien. I. Die päpstlichen Register des
13. Jahrhunderts. II. Die Fragmente der ältesten Registra brevium im
Vatican. Archive, in: Mittheilungen d. Inst. f. oesterr. Geschichtsforschung
5, 213; 6, 79.
G. B. Carinci, Relazione dell' archivio Caetani, in: II Saggiatore 3, 6, 6.
Cencii camerarii liber censuum , in Middlehill 5368, vgl. Archiv d. Gesellsch.
8, 768, in Florenz, Riccardiana; in Paris, lat. 4188, vgl. ebenda 7, 48;
Rom, Albani 193, von 1192, vgl. ebenda 12, 374; ebenda, Corsini 1041,
cop. ex exempl. S. Angeli, vgl. ebenda 12, 395; ebenda, Vallicell.; ebenda,
Vatican. 256, vgl. ebenda 12, 256; Abschrift im Archivio di stato und in
Catania, Benedictiner-Bibliothek.
Liber censuum ecclesiae Romanae, in Middlehill, Phill. 6408, vgl. ebenda
9, 501.
P. Fahre, Etüde sur un manuscrit du liber censuum de Cencius camerarius,
in: Melanges d'archeol. et d'hist. 3, 328.
F. Kaltenbrunner, Der Liber rubeus im vaticanischen Archive, in: Mit-
theilungen d. Inst. f. oesterreich. Geschichtsforschung 5, 618.
III. Specialgeschichte. 237
Wenk, üeber päpstliche Schatzverzeichnisse des 13. und U.Jahrhunderts, in:
Mittheilungen d. Inst. f. oesterr. Geschichtsforsch. 6, 270.
A. Zahn, Notizie artistiche tratte d' all' archivio segreto Vaticano, nach Ma
terien geordnete Auszüge, in: Archivio stör, ital., Ser. 3, 6, I, 1G6.
Notizia di alcuni manuoscritti dell' archivio Vaticano, Papstregesten, ebenda,
Ser. 3, 1, 166.
J. von Pflugk-Harttung, Die Urkunden der päpstlichen Kanzlei vom 10.
bis 13. Jahrhundert, in: Archivial. Zeitschrift 6, 1.
Derselbe, Die Arten der päpstlichen Urkunden bis zum 13. Jahrhundert,
ebenda 9, 1.
Derselbe, Scheinoriginale deutscher Papsturkunden, in: Forschunngen z. deut-
schen Geschichte 24, 426.
W. Diekamp, Zum päpstlichen ürkundenwesen des 11., 12. und der ersten
Hälfte des 13. Jahrhunderts, in: Mittheilungen d. Inst. f. oesterr. Geschichts-
forschung 3, 565.
Derselbe, Zum päpstlichen Urkundenwesen von Alexander IV bis Johann XXII
(1254—1334), ebenda 4, 497.
Derselbe, Die neuere Literatur der päpstlichen Diplomatie, in: Histor. Jahr-
buch 4, 210; 361; 681.
E. Mo linier, Inventaire du tresor du Saint-Siege sous Boniface VIII (1295),
in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 43; 276; 626; 45, 31.
Einkünfte der Römischen Curie, in Wien. vgl. ebenda 10, 547.
Taxae ecclesiarum et monasteriorum Romanae ecclesiae, saec. 14—15, in
Sevilla, AA, 139, 2, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 6, 380.
Römische Annalen- Taxrolle, saec. 15, in Bologna, Stadtbibliothek.
Drucke: M. Marini, Diplomatica pontificia ossieno dissertazioni paleografiche
ed erudite sulle boUe de' papi, Roma 1841.
Analecta juris pontificii P. 1 — 13, Roma 1852—1874.
F. Kaltenbrunner, Papsturkunden in Italien, Verzeichnisse nebst Regesten-
nachtrag zu Potthast, in: Sitzungsberichte d. Wiener Akademie 94, 627.
P. Löwenfeld, Papsturkunden in Italien. Ein Nachtrag [zu Kaltenbrunner],
ebenda 97, 55.
Archive und Bibliotheken, Urkundenverzeichnisse, in: J. von Pflugk-Harttung,
Iter ital. 1; 736; 889.
Römische Annaten-Taxro lle aus dem 15. Jahrhundert, in: Döllinger, Bei-
träge zur Geschichte 2, 1.
Summaria privilegiorum ecclesiae Romanae, in: Martene u. Durand, collectio
ampliss. 2, 1224.
Ph. Jaffe, Regesta pontificum Romanorum ab condita ecclesia ad annura post
Christum natum 1198, Beroiini 1851, 10749 Regesten und 422 spuria.
,2. Aufl., Bd. 1, bis 1143, Leipzig 1885.
A. Potthast, Regesta pontificum Romanomra inde ab anno post Christum
natum 1198 ad annum 1304, V. 1. 2, Beroiini 1871—1875, 25448 Regesten
und Addenda.
R. Wilmans, Ergänzungen zu den Regesta pontificum von Jaffe und Pott-
hast, vornehmlich aus den Quellen des Staatsarchivs zu Münster, 135 Re-
gesten von c. 731—1304, in: Archival. Zeitschr. 3, 31; 4, 46.
238 IV. Italien.
P. Pressutti, I regesti de' Romaiii pontefici dell' anno 1198 all' anno 1304
per A. Potthast, Roma 1874.
Papstregesten, 1078 Regesten von c. 105 — 1198, in: von Pflugk-Harttung,
Iter ital. 169; 803; 830.
J. von Pflugk-Harttung, Acta pontificum Romanorum inedita. Urkunden
der Päpste vom Jahre 748—1198, Tübingen 1880; T. 2, Abth. 1. Urkunden
der Päpste vom Jahre c. 97 bis zum Jahre 1197, ebenda 1881 — 1884, 460
Urkunden.
2. Besondere Sammlungen.
Handschr.: F. Maassen, Ueber eine Sammlung Gregors I von Schreiben und
Verordnungen der Kaiser und Päpste, in: Sitzungsberichte d. Wien. Akad.
85, 227; die Handschriften (sog. Avellanische Sammlung) in Rom, Vatic.
3786; 3787 (Abschrift); 4903; 4961.
Epistolae pontificum Romanorum, saec. 10, in Aosta, Domkapitel, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 9, 629; 12, 591.
Papstbriefe, in Florenz, Bibl. Laurent.
Papstbriefe von 1216 — 1759, in: M. Marini, Monumenta Britannica, in Lon-
don, Addit. 15351—15401.
Epistolae summorum pontificum, saec. 14, im Escorial J, IH, 3, vgl. ebenda
8, 812.
Bullae papales in gratiam conventus S. Annae in Kempen, in Kassel, vgl.
ebenda 6, 205.
Papstbriefe, in Madrid C, 144, vgl. ebenda 8, 775.
Nicolai IV et aliorum paparum epistolae, in Paris 4047, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 7, 47.
Urbani IV etc. epistolae, ebenda 2, 311, vgl. ebenda 7, 48.
Bonifacii VIII et aliorum paparum Avinionensium epistolae, ebenda 4095,
vgl. ebenda 7, 47.
Imperatorum privilegia in sedem apostolicam, in Rom, Bibl. Barber. XXXII,
218, vgl. ebenda 12, 383.
Epistolae pontificum, ebenda, Bibl. Corsin. 38, F, 1.
Epistolae summorum pontificum, ebenda, Vatican. 6735f., vgl. ebenda 3, 418,
12, 257; andere ebenda, Ottobon. 980, vgl. ebenda 12, 364.
Papstbriefe, in Wien, Hofbibl., vgl. ebenda 1, 457.
Regi'stratura bullarum papalium, ebenda, Hausarchiv, vgl. ebenda 6, 101.
Drucke: (J. Wendel st einus), Epistolae veterum pontificum Romanorum longe
ante Nicenum concilium promulgatae, Francof. 1526, von Fabian — Sixtus II.
M. Marocco, Bullarum, diplomatum ac privilegiorum omnium S. Romanorum
pontificum nuperrima recensio, T. 1, a S. Leone Magno ad Nicolaum II,
Taurini 1856.
Epistolae Romanorum pontificum genuinae et quae ad eos scriptae sunt a
S. Hilario ad Pelagium III, edid. A. Thiel, T. 1, a S. Hilario usque ad
S. Hormisdam, Brunsbergae 1868.
S. Loewenfeld, Epistolae pontificum Romanorum, Lipsiae 1885, 424 Briefe
von 494— c. 1198.
IIT. Specialgeschichte. 239
P. Ewald, Drei unedirte päpstliclie Schreiben, von 682— 99i), in: N. Archiv
d. Gesellsch. 8, 360; 606.
Derselbe, Chronologie einiger Papstbriefe, ebenda 7, 198.
Derselbe, Die Papstbriefe der Britischen Sammlung, ebenda 5, 275; 505;
6, 452.
J. von Pflugk-Harttung, Gefälschte Papst-Urkunden, 6 Urkunden von c. 685
— 1059. in: Forschungen z. Deutschen Geschichte 21, 229.
Derselbe, Papsturkunden in Karlsruhe (bis zum Jahre 1198), in: N. Archiv
d. Gesellsch. 8, 242.
De summis pontificis ac Sede Romana, 67 Urkunden von Constantinus bis
1725, in: Lünig, Codex Ital. diplom. 2, 686.
Urkunden von 719—1714, in: Lünigs Reichsarchiv.
Variae epistolae pontificum, episcoporum, imperatorum (etc.), in: Tengnagel,
Vetera monumenta contra schismaticos, Ingolstad. 1612.
J. Merkel, Documenta aliquot quae ad Romani pontificis notarios et curiales
pertinent, 14 Urkunden ohne chronologische Ordnung, in: Archivio stör.
Ital., Append. 5, 129.
J. Greiser, Volumen epistolarum quas Romani pontifices, Gregorius III,
Stephanus III, Zacharias I, Paulus I, Stephanus IV, Adrianus I et pseudo-
papa Constantinus miserunt ad principes et reges Francorum, olim studio
et cura Caroli Magni collectum, Ingolstad. 1613; Duchesne, Hist. Franc.
Script. 3,703; Gretseri opera 6, 679; Lambecius, Syntagma rer. Germanicar.
1673; Muratori, Rer. Ital. Script. 3, 2, 73; Bouquet, Recueil 5, 485; Cenni,
Monumenta domin. pontif. 1760, 1 ; Jaffe, Bibl. rer. German. 4, 1.
A. Th einer, Codex diplomaticus dominii temporalis S. Sedis. Recueil de
documents pour servir ä l'histoire du gouvernement temporal du Vatican,
T. 1—3, Roma 1861 — 1862, Urkunden von 756—1793.
Epistolae Nicolai I, Adriani II et Joannis VIII, in: Duchesne, Hist. Franc.
Script. 3, 828.
J. von Pflugk-Harttung, Original-Urkunden und Scheinoriginale, mit Ver-
zeichniss von 963 Urkunden von 788 — 1197, in: Hist. Jahrb. (Görres-
Gesellsch.) 5, 489.
S. Löwenfeld, Papsturkunden in Paris, Verzeichniss mit 13 Urkunden von
c. 867— c. 1181.
A. C. Chaix de Lavarene, Monumenta pontificia Arvemiae decurrentibus
9o, lOo, 11 0 et 12o saeculis, vgl. Frankreich, Auvergne.
F. Hirsch, Die Schenkung Kaiser Karls des Kahlen für Papst Johann VIII
und der Libellus de imperatoria potestate in urbe Roma, in: Forschungen
z. Deutschen Geschichte 20, 127.
S. Lüwenfeld, Päpstliche Urkunden im Pariser Nationalarchiv (von Formosus
bis Coelestin 111) Verzeichniss von 893—1196, in: N. Archiv d. Gesellsch.
8, 559.
Epistolae suramorura pontificum, von 993 — 1016, in: Bouquet, Recueil 10, 429.
Epistolae Stephan! X, Nicolai II et Alexandri II pont. Rom. ad Gervasium
Remensem archiepiscopum, in: Duchesne, Hist. Franc. Script. 4, 198.
P. Ewald, Acht päpstliche Privilegien, von 1069 — 1196, in: N. Archiv d.
Gesellsch. 2, 207.
240 IV. Italien.
Semicenturia bullaruin varionim, von Gregor VII — Alexander IV, in: Hahn,
Collectio monumentorum 1, 116.
Kurzes Verzeichniss päpstlicher Briefe, welche die Bisthümer betreffen, zu
denen das jetzige Gebiet der Schweiz gehörte. Mit Ausnahme von Genf,
Como und Mailand. Aus den Regesten des vaticanischen Archivs, in: Archiv
f. schweizer, Geschichte 13, 227.
R, Wilmans, Einige bisher unbekannte Papstbullen des 12. und 13. Jahr-
hunderts zur Geschichte des Prämonstratenserordens, in: Archival. Zeitschr.
5, 149.
S. Löwenfeld, Verzeichniss und Regesten von Papsturkunden aus den Ar-
chiven der Normandie, von 1126—1196, in: Archival. Zeitschrift 8, 188.
F. Selmi, Documenti cavati dai trecentisti circa al potere temporale della
chiesa, in: Rivista contemporanea di Torino 1862, Juli.
Les regestes du Vatican relatifs au diocese de Geneve, 183 und 352 Regesten
mit einem Anhange von 9 Urkunden von 1204—1254, in: Memoires et docu-
ments publ. par la soc. d'hist. de Geneve 16, 127.
E. Winkelmann, Zwölf Papstbriefe zur Geschichte Kaiser Friedrich II, von
1210—1268, in: Forschungen z. Deutschen Geschichte 15, 373.
Epistolae saeculi XIII e regestis pontificum Romanorum selectae per G. H.
Pertz, Edidit C. Rodenberg, T. 1, Berol. 1883, 838 Briefe von 1212—
1241, in: Monumenta German. histor.
Epistolae suramorum pontificum Honorii III, Gregorii IX, Innocentii IV et
Martini IV ad principes et reges Francorum et super negotio regni Siciliae,
in: Duchesne, Hist. Franc. Script. 5, 851.
A. Th einer, Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitima-
rum historiam illustrantia, T. 1-4, Romae 1860—1864, von 1217—1775.
Utrykte pavebreve angaaende Danske Kirkeforhold, 226 Urkunden von 1220
—1622, in Ny Kirkehistor. Samlinger 3, 73; 368; 789; 4, 194; 556; 5, 845;
6, 554.
Tardif, Privileges accordes k la couronne de France par le Saint -Siege,
Paris 1855, in: Documents inedits, von 1224—1622.
Loeb, Bulles inedites des papes, von 1247 — 1286, in: Revue des etudes juives,
2, 1880.
O.Posse, Analecta Vaticana, Oeniponti 1878, Regesta Vaticana inde ab anno
1254 ad a. 1287 und Acta Vaticana ab a. 1255 usque ad a. 1372.
Sammlung päpstlicher Briefe aus dem Stifts- und Stadtarchive Lucern, 27
Briefe von 1249—1489, in: Geschichtsfreund 23, 1.
Actavariade schismate pontificum Avenionensium, ex variis manuscriptis, in:
Martene u. Durand, Thesaurus novus anecdot. 1, 1073.
A. Thomas, Les lettres ä la cour des papes. Extraits des archives du
Vatican pour servir ä l'histoire du moyen-äge, 1290 — 1423, in: Melanges
d'archeologie et d'hist. 2, 113; 4, 35; separat: Roma 1884.
B. Dudik, Auszüge aus päpstlichen Regesten für Oesterreichs Geschichte, Re-
gesten von 1308—1604, nebst 44 Beilagen, in: Archiv f. oesterr. Geschichte
15, 185.
J. B. Nordhoff, Illustrirte Urkunden aus Avignon, in: Archival. Zeitschrift
5, 142.
III. Specialgeschichte. 241
Epistolarum volumen quas poutifices Roraani, imperatores, reges, cardiuules
etc. ad Ludovicum VII Franciae regein et alios scripserunt, in: Duohesae,
Ilist. Franc. Script. 4, 557 ; 762.
Ch. Grandjean, Documents relatifs ä la legation du cardinal de Prato en
Toscane (1340), in: Melanges d'archeol. et d'hist. 3, 379, 39 Documente.
Trois documents de Teglise du XV siecle, Venezia 1869.
A. Dressel, Vier Documente aus römischen Archiven, von 1466-1598, Leip-
zig 1843, 2. Ausg., Berlin 1872.
Dittrich, Regesten und Briefe des Cardinais Cantarini, Braunsberg 1881, 957
Nummern von 1482—1543.
C. Hofier, Sammlung von Urkunden zu einer künftigen Geschichte der Unter-
handlungen Bayerns mit dem römischen Stuhle, 27 Urkunden von 1483 —
1574, in: Oberbayr. Archiv 4, 330.
Inventaire des papiers d'etat concern. les negotiations du gouverneinenl es-
pagnol avec la cour de Rome, qui sont conserves dans les archives r. de
Simancas, von 1486 — 1612, in: Compte-rendu de la commission d'hist. de
Bruxelles, Ser. II, 6, 197.
3. Einzelne Sammlungen.
Clemens I.
Dmcke: P. Coustant, Pontificum llomanorura a S. demente I. usque ad S.
Leonem M. epistolae, Paris 1721 ; Göttingen 1796.
Clementis I epistolae 5, in: Migne, Patrologia, lat. 150, 19.
Alexander I.
Handschr.: B. Alexandri epistolae, in Paris, lat. 4038; vgl. Archiv d. Gesellscli.
7, 46.
Drucke: ^lexandri I epistolae 11, in: Migne, Patrologia, lat. 130, 89.
Fabianns.
Dmcke: Fabiani epistolae 3, in: Migne, Patrologia, lat. 130, 151.
Cornelins.
Drucke: Cornelii epistolae 3, in: Migne, Patrologia, lat. 3, 712.
Julias I.
Drucke: Juli epistolae 4, in: Migne, Patrologia, lat. 8, 879, 971.
Liberias.
Drucke: Liberii epist(flae 18, in: Migne, Patrologia, lat. 8, 1332; 10, 678.
Daniasus I.
Dmcke: Damasi epistolae 9, in: Migne, Patrologia 13, 347; 22, 451.
Innocentius I.
Handsclir.: Innocentii I epistolae, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch, 2, 542.
Drucke: Epistolae Innocentii I et ad cum scriptae 42, in: P. Constant. Episto-
lae roraanorum pontificum 758; in: Migne, Patrologia, lat. 20, 458 f.
Oestcrley, Wegweiser. II. IC
242 IV. Italien.
Zosimus.
Drucke: Zosimi epistolae et decreta 16, in: Migne, Patrologia, lat. 20, 638;
45, 1719.
Bonifacius I.
Drucke: Bonifacii I epistolae et decreta 8, in: Migne, Patrologia, lat. 20, 746.
Coelestinns I.
Drucke: Coelestinil epistolae et decreta 13, in: Migne, Patrologia, lat. 1,407.
Sixtus in.
Drucke: Sixti III epistolae 10, in: Migne, Patrologia, lat. 50, 571.
Leo I.
Handschr.: Leonisl epistolae, in Kopenhagen, Kgl. Bibl., A eitere Samml. 1352;
in Rom, saec. 15, Albani 831; vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 375; in Wien,
vgl. ebenda 2, 552; in Wolfenbüttel, saec. 9, Heimst. 254.
Dmcke: Leonis M. epistolae ex recogn. J. Andreae episc, Romae 1470; Ve-
netiis 1485; in: Leonis opera ed. P. Quesnel, Lugd. 1700; ed. Ballerini,
"Venet. 1753—1757; in: Migne, Patrologia, lat. 54, 593.
Hilarus.
Drucke: Hilarii epistolae 11, in: Migne, Patrologia, lat. 58, 12.
Simplicius.
Drucke: Simplicii epistolae 19, in: Migne, Patrologia, lat. 58, 32.
Felix ni.
Drucke: Felicis III epistolae et decreta 15, in: Migne, Patrologia, lat. 58,
890; 977.
Grelasius I.
Drucke: Gelasii I epistolae et decreta 15, in: Migne, Patrologia, lat. 59, 9.
Symmachus.
Drucke: Symmachi epistolae ef decreta 12, in: Migne, Patrologia, lat. 61,
40; 80.
Hormisda.
Drucke: Hormisdae epistolae et decreta 81, in: Migne: Patrologia, lat. 63,
363; 525; 45, 1777.
Johannes n.
Drucke: Johannis II epistolae 5, in; Migne, Patrologia, lat. G6, 12.
Agapetus I.
Drucke: Agapeti I epistolae 7, in: Migne, Patrologia, lat. 66, 32; 46.
Yigilius.
Drucke: Vigilii epistolae 16, in: Migne, Patrologia, lat. 69, 9.
III. Specialgeschichte. 243
Pelagias I.
Drucke: Pelagii I epistolae 15, in: Migne, Patrologia, lat. 69, 392.
Pelagins ü.
Drucke: Pelagii II epistolae 16, in: Migne, Patrologia, lat. 72, 701.
Gregor L
Handschr.: Gregorii M. epistolae, in Avranches 102; in Berlin, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 8, 841; in Bern, A. 94, saec. 10, vgl. N. Arch. d. Gesellsch. 3, 217 ;
in Boulogne, 72, saec. 12, 716 Briefe, vgl. ebenda 2, 321; in Brüssel, 292,
von 1462, ferner 1448, 1555, 2517, 5408, 10131; in Boulogne, Collegio
Spagnuolo, saec. 12; in Cambridge, Univ. 1797, li, III, 33, saec. 12, 890
Briefe; Abschrift davon, ebenda 1973, Kk, II, 10, vgl. ebenda 4, 390; 391; in
Carpentras 213, saec. 10—11, 290 Briefe, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 280;
in Chalons, saec. 15; in Darmstadt, vgl. ebenda 8, 619; in Dijon 144, saec.
13, vgl. ebenda 7, 215; in Düsseldorf, vgl. ebenda 11, 748; in Erlangen,
Univ.-Bibl. 658; im Escorial A, I, 6, saec. 14, vgl. ebenda 8, 809; in Fulda,
42, saec. 12, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 5, 225; in Florenz, Laur., vgl. ebenda
3, 451; in London, Egerton 630, saec. 14, 715 Briefe, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 9, 495; in Leipzig, Univ.-Bibl., vgl. Archiv d. Gesellsch. 6, 219;
in Montecassino 71, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 3, 445: in Namur, 5, 293
Briefe, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 475 ; in Madrid, 13, 12; in St.-Omer,
188, saec. 12; in Oxford, Oriel 60, 14 Bücher; All Souls 1403, 2, 13 Bücher,
vgl. ebenda 7, 94; Bodl. 1815; Oriel 912, 60, 9 Bücher, vgl. ebenda 7, 94;
in Prag, Univ.; in Padua, S. Giov. in Virid; in Paris, 2279 f.; 2284; 15311;
saec. 10—14, vgl. ebenda 7, 40 f.; in Paris 2281, vgl. Archiv d. Gesellsch.
3, 445; in Schaflfhausen; in Trier, vgl. Archiv d. Gesellsch. 9, 597; in Troyes,
saec. 14—15, vgl. ebenda 7, 220; in Utrecht 285, saec. 15; in Wien, vgl.
ebenda 2, 522; Kritische Sonderung dieser und zahlreicher anderer Hand-
schriften bei Ewald, N. Archiv d. Gesellsch. 3, 444.
Drucke: Epistolae ex registro Gregorii, Augsburg, Zainer c. 1472; libri
XII, Venetiis 1504; Paris 1508; 1518; Ronen 1521; Paris 1523; 1533 u. 6.;
Basel 1550; 1551; dazu Baluze Miscell. 5, 468; in: Gregorii opera; Rom
1589—1593, Paris 1675; 1705; Venedig 1716— 1776; in: Migne, Patrologia, lat.
77, 441 ; über sämmtliche Drucke vgl. Ewald in: N. Archiv d. Gesellsch. 3, 509.
Gregorii Magni papae I epistolae, in: Duchesne, Uist. Franc. Script. 1, 889;
in: Bouquet, Recueil 4, 12; deutsch von M. Feyerabend, Bd. 1—6, Kempten
1807—1809.
P. Ewald, Zwei unedirte Briefe Gregors I, in: N. Archiv d. Gesellsch. 7, 587.
Derselbe, Studien zur Ausgabe des Registers Gregors I, ebenda 3, 433.
Selectae S. Gregorii I epistolae de sacris Sardorum antiquitatibus, Torino
1825, 22 Briefe.
Notae et observationes A. Dadini Alteserrae in XII libros epistolarum Gre-
gorii, Tolosae 1669.
Densdedit.
Handschr.: Epistolae saec. 12 in Korn, Vatican. 3833, gedruckt von Marti
nucci 1869.
16*
244 IV. Italien.
Honorins I.
Brncke: Honorii I epistolae IG, in: Migne, Patrologia, lat. 80, 464.
Johannes IV.
Drucke: Johannis IV epistolae 4, in: Migne, Patrologia, lat. 80, 597.
Martin I.
Drucke: Martini I epistolae et privilegia 20, in: Migne, Patrologia, lat. 87, 106.
Vitalianus.
Drucke: Vitaliani epistolae 11, in: Migne, Patrologia, lat. 87, 998.
Agatho.
Drucke: Agathonis epistolae 3, in; Migne, Patrologia, lat. 87, 1162.
Leo n.
Drucke: Leonis II epistolae 6, in: Migne, Patrologia, lat. 96, 384.
Constantin I.
Drucke: Epistolae Constantini I, in: Muratori, Rer. ital. script. 3, 2, 171.
Gregor n.
Handschr.: Gregorii II epistolae, in Madrid, B, 12, vgl. Archiv d. Gesellsch.
8, 774; in Salzburg, St. Peter, 55 Briefe, vgl. ebenda 1, 453; in Venedig,
vgl. ebenda 4, 140.
Dmcke: Gregorii II epistolae 19, in: Migne, Patrologia, lat. 89, 453.
Gregor in. '
Handschr.: Gregorii 111 epistolae, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch. 2, 523;
4, 140.
Drucke: Epistolae Gregorii 111, in: Muratori, Rer. ital. script. 3, 2, 75; in:
Migne, Patrologia, lat. 89, 576.
Volumen epistolarum quas Romani pontifices Gregorius 111, Stephanus 111,
Zacharias I (etc.) miserunt ad principes et reges Francorum, olim studio et
cura ipsius Caroli Magni collectum: nunc tandem publici juris factum a J.
Gretsero, Ingolstad. 1613; vgl. Besondere Samml.
Zacharias.
Handschr.: Zachariae papae epistolae ad reges Francorum scriptae, in Wien,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 6, 311.
Drucke: Zachariae epistolae 20, in: Migne, Patrologia, lat. 89, 892.
Stephan 11.
Drucke: Stephan! II epistolae, in: Muratori, Rer. ital. script. 3, 2, 92; in:
Bouquet, Recueil 5, 485; 591; in: Migne, Patrologia, lat. 89, 960; 98, 100.
Stephan IQ.
Handsclir.: Stephani III epistolae ad reges Francorum, in Wien, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 6, 311.
Drucke: Stephani III epistolae, in: Muratori, Rer. ital. script. 3, 2, 177; in:
Bouquet, Recueil 5, 537; in: Migne, Patrologia, lat. 89. 1236; 98, 245.
III. Specialgeschichte. 245
Paul I.
Handschr.: Pauli I epistolae ad reges Franconira, in Wien, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 6, 311.
Drucke: Epistolae XXXIII Pauli I, in: Muratori, Rer. ital. Script. 3, 2, 116;
in: Bouquet, Recueil 5, 500; in: Migue, Patrologia, lat. 89, 1136.
Constantin IL
Handschr.: Constantini papae epistolae ad reges Francorum, in Wien vgl.
Archiv d. Gesellsch. 6, 311.
Drucke: Constantini antipapae epistolae, in: Bouquet, Recueil 5, 534.
Stephan IV.
Handsohr.: Stephani IV epistolae ad reges Francorum, in Wien, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 6, 311.
Hadrian I.
Handschr.: Adriani I epistolae, in Paris 2747, vgl. Archiv d. Gesellsch. 1, 294;
in Wien, vgl. ebenda 6, 311.
Drucke: Adriani I epistolae, in: Muratori, Rer. ital. script. 3, 2, 188; 194;
Bouquet 5, 544; 593; in: Migne, Patrologia, lat. 96, 1168; 98, 261, 57 Briefe.
Leo lU.
Handschr.: Leonis III epistolae ad Carolum Magnum, saec. IX, in Wolfen-
büttel, vgl. Archiv d. Gesellsch. 6, 29.
Drucke: Leonis III epistolae ad Carolum Magnum, Helmstad. 1655; Bouquet,
Recueil 5, 597; Jaffe, Bibliotheca rer. German. 4, 308; epistolae 16 in:
Migne, Patrologia, lat. 102, 993.
Paschalis I.
Drucke: Epistolae Paschalis I, in: Mansi, Concil. 14, 371; Suppl. 1, 799, in:
Migne, Patrologia, lat: 102, 1076, 106*, 831.
Gregor IV.
Handschr.: Gregorii IV epistolae, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch. 2, 523.
Drucke: Gregorii IV epistolae 8, in: Migne, Patrologia, lat. 129, 992; 106, 853.
Leo IV.
Drucke: Leonis IV epistolae et decreta 33, in: Migne, Patrologia, lat. 115, 629.
Benedictus HI.
Drucke: Benedicti III epistolae 4, in: Migue, Patrologia, lat. 115, 690.
Nicolaus L
Handsclir.: Nicolai I. epistolae, in Paris, 1458, 36, saec. 14; 1557, 2864,
5095, saec. 10; in Rom, Ottobon. 276, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 359;
Vallicell. 6, 15; Vatican. 3787, saec. 10—11.
Drucke: Epistolae Nicolai I, in Binii Concil. T. 6; in: Labbe, Concil. T. 8;
in: Hardouin, Concil. T. 5, in Concil. edit. Veneta T. 10; in: Bouquet, Re-
246 IV. Italien.
cueil 7, 385; in: Mansi, Concil. 15, 159; epistolae et decreta 159, in:
Migne, Patrologia, lat. 119, 753.
Hadrian n.
Handschr.: Adriani II epistolae, in Paris, 1557, vgl. Archiv d. Gesellsch. 1, 294,
in Rom, Vallicell. 3, 49.
Drucke: Epistolae H adriani II, in Bouquet, Recueil 7, 439; in Mansi, Concil.
15, 819; in: Serinond, Concil. Gall. 3, 362; in: Hardouin, Concil. 5, 691;
in: Migne, Patrologia, lat. 902, 1260; 129, 1015, 41 Briefe.
Johannes Vni.
Handsclir.: Johannis VIII epistolae in Rom,» Vatican., vgl. Archiv d. Gesellsch.
6, 312.
Drucke: Johannis VII epistolae, Romae 1519: in Mansi, Concil. 17, 3; Labbe,
Concil. T. 9; Coleti, Concil. 11; Hardouin, Concil. T. 6; ex Baluzii Miscell.,
in: Muratori, Rer. ital. script. 3, 2, 309; Bouquet, Recueil 7, 385; 9, 157;
epistolae et decreta 382, in: Migne, Patrologia, lat. 126, 648.
Marinus I.
Drucke: Marini epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 198.
Hadrian 111,
Drucke: Adriani III epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 200.
Stephan V.
Drucke: Stephan i V epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 200; in: Mansi, Concil.
18, 6, 10; in: Migne, Patrologia, lat. 129, 786.
Formosus.
Drucke: Formosi epistolae, in: Bouquet, 9, 202; in: Mansi, Concil. 18, 102;
in: Migne, Patrologia, lat. 129, 821.
Stephan TL
Drucke: Stephani VI epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 204; in: Mansi,
Concil. 18, 175; in: Migne, Patrologia, lat. 129, 854.
Romanus.
Drucke: Romani epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 206.
Johannes IX.
Drucke: Johannis IX epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 208; in: Mansi, Concil.
18, 189; in: Migne, Patrologia, lat. 131," 28.
Benedictus IV.
Drucke: Benedicti IV epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 211; in: Mansi, Concil.
18, 234.
Christophorus.
Drucke: Chris tophori epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 210.
III. Specialgeschichte. 247
Sergins lU.
Drucke: Sergii III epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 213; epistolae et privi-
legia 9, in: Migne, Patrologia, lat. 131, 972.
Johannes X.
Drücke: Johannis X epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 214; epistolae et pri-
vilegia 15, in: Migne, Patrologia, lat. 132, 798.
Johannes XI.
Drucke: Johannis XI epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 218; in: Migne, Patro-
logia, lat. 132, 1056.
Leo TH.
Drucke: Leonis VII epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 219; in: Mansi, Concil.
18, 375; epistolae et privilegia 15, in: Migne, Patrologia, lat. 132, 1065.
Marinns n.
Drucke: Marini II epistolae et privilegia 7, in: Migne, Patrologia, lat. 133,
864.
Agapetus n.
Drucke: Agapiti II epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 226; Mansi, Concil. 18,
405; Supplem. 1, 1123; in: Migne, Patrologia, lat. 133, 890, 22 Briefe etc.
Johannes XIL
Drucke: Johannis XII epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 234; in: Mansi, Concil.
18, 447; 455; 20 epistolae et privilegia, in: Migne, Patrologia, lat. 133, 1012.
Leo Vm.
Drucke: Leonis VIII antipapae privilegia et constitutiones 4, in: Migne, Patro-
logia, lat. 134, 990.
Johannes XIIL
Drucke: Epistolae Johannis XIII, in: Bouquet, Recueil 9, 136; in: Mansi,
Concil. 18, 482; Suppl. 1, 1141; 33 epistolae et privilegia , in: Migne, Patro-
logia, lat. 135, 949.
Varia diplomata Romanorum pontificum, in: Ch. Gevoldus, Chronicon 1611.
Benedict YL
Drucke: Benedicti VI epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 241; in: Migne, Pa-
trologia, lat. 135, 1080, 6 Briefe.
Benedict Vn.
Drucke: Benedicti VII epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 245; 28 Briefe etc.,
in: Migne, Patrologia, lat. 137, 314.
Johannes XT.
Drucke: Johannes XV epistolae, in: Bouquet, Recueil 9, 250; 17 epistolae et
privilegia, in: Migne, Patrologia, lat. 137, 826.
248 IV. Italien.
Gregor Y.
Drucke: Gregorii V epistolae et privilegia 22, in: Migne, Patrologia, lat. 137,
900.
Silvester n.
Handschr.: Gerberti epistolae et aliorum ad ipsiim, 158 Nummern, in Rom,
Vallicell. 9, 94, 87; in Middlehill, Phill. 513, 1718; in Bamberg, Leiden, Paris,
Wolfenbüttel, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 871.
Drucke: Silvester II epistolae ed. Masson, Paris 1611; in: Duchesne, Hist.
Franc. Script. 2, 789; 828; daraus in den Bibl. patr. , Bouquet, Recueil 10,
387, nur 90 Briefe, Migne, Patrologia, lat. 139, 265; vereinzelte in: Mabil-
lon, Annal. 106; Pez, Tliesaur. 1, 2, 149; Höfler, die deutschen Päpste 1, 330.
Sergius IV.
Drucke: Sergii IV epistolae et diplomata 16, in: Migne, Patrologia, lat. 139,1500.
Johannes XVIII.
Drucke: JohannisXVIlI epistolae et diplomata 14, in: Migne, Patrologia, lat.
139, 1477.
Benedict VIII.
Drucke: Benedicti VIII epistolae et decreta 40, in: Migne, Patrologia, lat. 139,
1577.
Johannes XIX.
Drucke: Johannis XIX epistolae et diplomata 22, in: Migne, Patrologia, lat.
141, 1114.
Benedict IX.
Drucke: Benedicti IX epistolae et diplomata 10, in: Migne, Patrologia, lat.
141, 1344.
Gregor VI.
Handschr.: Gregorii VI Regestum , 10 Bücher, in Rom, Corsini 1040, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 395; in Wien, vgl. ebenda 2, 523.
Drucke: Gregorii VI epistolae et privilegia 4, in: Migne, Patrologia, lat. 142,
573.
Clemens IL
Handschr.: Clementis II epistolae, Middlehill, Phill. 6292, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 9, 500.
Drucke: Clementis II epistolae et privilegia 8, in: Migne, Patrologia, lat.
142, 574.
Leo IX.
Handschr.: Leonis IX epistolae, in Leipzig, üniv.-Bibl.
Victor n.
Drucke: Victoris II epistolae et diplomata 20, in: Migne, Patrologia, lat. 143,
800.
III. Specialgeschichte. 249
Stephan X.
Drucke: Stephani X epistolae et privilegia 8, in: Migne, Patrologia, lat. 145,
8G6.
Nicolaus n.
Drucke: Nicolai II epistolae, in: Bouquet, Recueil 11, 492; in: Duchesne,
llist. Franc. Script. 4, 198; epistolae et diplomata 40, in: Migne, Patrologia,
lat. 143, 1300.
Alexander IL
Handschr.: Alexandri II epistolae, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch. 2, 404.
Drucke: Epistolae Alexandri II, in: Bouquet, Recueil 14, 532; in: Migne,
Patrologia, lat. 146, 1380, 152 Briefe etc.
Gregor VII.
Handschr.: Gregorii VII epistolae, in Kremsmünster, vgl. Archiv d. Gesellsch.
6, 312; in Mailand, Bibl. Ambros. G, 112, vgl. ebenda 12, 615; in Paris,
vgl. ebenda 1, 302; in Rom, Corsini 104, vgl. ebenda 12, 395; Ottobon. 300;
317; vgl. ebenda 12, 359; 360; ebenda 2508, saec. 17, vgl. ebenda 12,368;
Vallic. B, 26, saec. 15, vgl. ebenda 12, 421; ebenda C, 17, saec. 10, vgl.
ebenda 12, 423; Vatican. 3979, vgl. ebenda 12, 242; ebenda 4906-4907,
vgl. ebenda 12, 245; 3, 421; in Wien, vgl. ebenda 2, 523.
J. von Pflugk-Uarttung, Register und Briefe Gregors VII, in: N. Archiv
d. Gesellsch. 11, 141.
Drucke: Gr>gorii VII epistolae, in: Carafa, Epistolae decretales summorum
pontificum, ed. A. de Aquino 3, 549; in: Binii Concil. T. 3, in: Regia
concil. collect. T. 25: in: Labbe, Concil. 10, 6; in: Hardouin, acta concil.
1714, 6, 1, 1195; in: Coletius, Concil. 1728, T. 12; in: Duchesne, Eist.
Franc. Script. 4, 207; in: Herum italicarum scriptores, Florenc. 1748, 1, 279;
in: Bouquet, Recueil 14, 565, 164 Briefe nebst Appendix; in: Baluze, Mis-
cellanea 3, 6; in; Mansi , Concil. collect. 20, 60; in: Migne. Patrologia, lat.
148, 284.
Gregorii VII Registrum, 8 Bücher von 1073 — 1083, in: Jaffe, Bibliotheca
rer. German. 2, 1; Epistolae collectae, 51 Briefe von 1073— c. 1085, ebenda
2, 520.
L. Delisle, Trois lettres de Gregoire VII et la Bibliotheca rerum Germani-
carum de Ph. Jaffe, in: Bibliotheque de Tecole d. chart. 26, 556.
W. Giesebrecht, De Gregorii VII registro emendando, Brunsvigae 1858.
K. Beyer, Üeber die Datierung einiger Briefe im Registrum Gregorii VII und
in Codex Udalrici, in: Forschungen z. deutschen Geschichte 21, 407.
J. von Pflugk-IIarttung, Die Register Gregors VII, in: N. Archiv d. Ge-
sellsch. 8, 228.
Wibertu8.
Drucke: Wiberti antipapae epistolae et diplomata 11, in: Migne, Patrologia
148, 826.
Victor m.
HandHchr.: Victoris III epistolae, saec. 12, in Rom, Vatican. 6024, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12, 255.
250 IV. Italien.
ürban n.
Drucke: Epistolae 83 Urbani II, in: Bouquet, Recueil 14, 689; epistolae et
privilegia 304, in: Migne, Patrologia, lat. 157, 284.
Paschalis II.
Handschr.: Paschalis II epistolae, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch. 2, 586.
Drucke: Paschalis II epistolae 106, in Bouquet, Recueil 15, 17; vereinzelte in:
Pez u. Hüber, Codex diplom.-histor.-epistolaris 1, 300; epistolae et privilegia
538, in: Migne, Patrologia, lat. 163, 52.
Gelasius II.
Drucke: Gelasii II epistolae 11, in: Bouquet, Recueil 15, 223; in: Migne, Pa-
trologia, lat. 63, 173, 28 Briefe etc.
Calixtus II.
Handschr.: Calixti II epistolae, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch. 2, 449;
Anderes in Paris, Bibliotheque nat.
Drucke: Calixti 11 epistolae 43, in: Bouquet, Recueil 15, 228.
Calixti II epistolae, in: Baluze, Miscellanea 3, 13.
Calixti II epistolae et privilegia 281, in: Migne, Patrologia, lat. 163, 2093.
N. Robert, Etüde sur les actes du pape Calixte II, Paris 1874.
Honorius II.
Handschr.: Honorii II epistolae, saec. 12, in Rom, Vatican. 6024, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12, 255; in Wien, vgl. ebenda 2, 536.
Drucke: Honorii II epistolae 27, in: Bouquet, Recueil 15, 256; epistolae et pri-
vilegia 112, in: Migne, Patrologia, lat. 166, 1216.
Innocenz n.
Drucke: Innocenciill epistolae 69, in: Bouquet, Recueil 15, 368; in: Baluze,
Miscellanea 3, 14; in: Pez u. Hüber, Codex diplom.-histor.-epistolaris 1, 308;
epistolae et privilegia 598, in: Migne, Patrologia, lat. 179, 21.
Anacletus n.
Handschr.: Anacieti antipapae registrum epistolarum, in Montecassino, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 6, 312; epistolae in Rom, Vallicell. G, 99, 173.
Drucke: Anacieti antipapae epistolae 9, in: Bouquet, Recueil 15, 360; in:
Migne, Patrologia, lat. 177, 690, 51 Briefe etc.
Coelestin II.
Drucke: Coelestini II epistolae 6, in: Bouquet, Recueil 15, 408; in: Migne,
Patrologia, lat. 179, 761, 50 Briefe etc.
Lucius n.
Handschr.: Lucii II epistolae, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch. 2, 555.
Drucke: Lucii II epistolae 21, in: Bouquet, Recueil 15, 411; epistolae et pri-
vilegia 95, in: Migne, Patrologia, lat. 179, 820.
III. Specialgeschichte. 251
Engcnlns DI.
Drucke: Eugenii III epistolae, in: A. Mauriquez, Annales Cisterc. T. 2; in:
B. Tissier, Bibliolheca Cisterc; in: Baluze, Miscellanea T. 5; in: Bouquet,
Recueil 15, 426, in: Migne, Patrologia, lat. 180, 1003, 589 Briefe etc.
Anastasins IV.
Drnckc: Anastasii IV epistolae 12, in: Bouquet, Recueil 15, 655; in: Migne,
Patrologia, lat, 188, 990, 81 Briefe etc.
Uadrian IV.
Handschr.: Adriani IV epistolae, in Paris, 1518; 5065; 5178, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 1, 294.
Drncke: Adriani IV epistolae 55, in: Bouquet, Recueil 15, 666; in: Migne,
Patrologia, lat. 188, 1361, 258 Briefe etc.
Alexander III.
Handsclir.: Alexandri III epistolae, saec. 13, in Arras 713, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 8, 403; in: Cambridge, vgl. ebenda 6, 313; in London, Kings 9,
B, XII, saec. 12, vgl. ebenda 7, 76; in Luxemburg, saec. 13, vgl. ebenda
8, 593; in Paris 1596, saec. 13, vgl. ebenda 7, 39; ebenda, Compiegne 101,
saec. 13, vgl. ebenda 8, 287; ebenda Corbie 1, saec. 12, vgl. ebenda; in
Rom, Christ, reg. 179, vgl. ebenda 12, 270; Vatican. 5844, saec. 16.
Drucke: Epistolae Alexandri III, in: Duchesne, Hist. Franc. Script. 4, 557.
56 epistolae ed. J. Sirmondus, opera 3, 1294; beide Sammlungen in: Labbe,
Concil 10, 1247.
Epistolae Alexandri III ed. Lupus, Bruxell. 1682.
1521 Briefe und Privilegien in: Migne, Patrologia, lat. 200, 91.
Registrum epistolarum Alexandri papae III pro Remensi provincia, 495
Briefe, in: Martene u. Durand, Collectio ampliss. 2, 622; Auswahl in: Bou-
quet, Recueil 15, 744, 419 Briefe; in: Pez u. Hüber, Codex diplom.-histor.-
epistolaris 1, 386, 19 Briefe.
Lucius m.
Drucke: Lucii III epistolae, in: Bouquet, Recueil 19, 326; in: Pez u. Hüber,
Codex diplom.-histor.-epistolaris 2, 34 ; epistolae et privilegia 252, in : Migne,
Patrologia, lat. 201, 1068.
Urban m.
Drucke: ürbani III epistolae 3, in: Bouquet, Recueil 19, 329; epistolae et
privilegia 141; in: Migne, Patrologia, lat. 202, 1329.
Gregor Vin.
Drucke: Gregorii VIII epistolae 3, in: Bouquet, Recueil 19, 330; epistolae et
privilegia 27, in: Migne, Patrologia, lat. 202, 1535.
Clemens m.
Drucke: ClementisIII epistolae 5, in: Bouquet, Recueil 19,331; in: D'Achery,
Spicilegium 3, 722, 33 Briefe; in: Migne, Patrologia, lat. 204, 1276, 161
Briefe etc.
252 IV. Italien.
Coelestinus lH.
Drucke: Coelestini III epistolae 19, in: Bouquet, Recueil 19, 333; in: Migne,
Patrologia, lat. 206, 868, 331 Briefe etc.
Innocenz lH.
Handschr.: Innocentii III regesta annorum 1207 — 1209, früher Cod. Ash-
burnham, App. 98, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 616, jetzt in Rom, Vatican.
A. Bat tan der, Un volume dei regesti di Innocenzo 111 donato alla Santita
di N. S. Leone XIII da Lord Ashburnham, in: Studi e documenti di stör.
e diritto 6, 81.
Innocentii III epistolae 27, in Berlin, lat. 60, Oct.
Registrum Innocentii III, in Nordkirchen (daher Baluze), vgl. Archiv d.
Gesellsch. 6, 35.
Epistolae in Paris, vgl. ebenda 1, 303; in Rom, Christ, reg. 385, vgl. ebenda
12, 278.
Delisle, Les registres d'Innocent III, in: Bibliotheque de l'ecole des chartes
T. 44.
Index registri, ebenda,' Vatican. 6866, vgl. ebenda 7, 624; 12, 257; in Troyes,
saec. 18, Bouh. 16; 21; in Wolfenbüttel, Heimst. Oct. 654.
Drucke: Epistolarum Innocentii III libri XI ed. Baluze, T. 1.2, Paris 1682
(Lib. 1; 2; 5; 10—16); Lib. 3, 5—9 in: Brequigny, Diplomata 1791, 2, 1, 2;
ed. Hahn, mit Thomas de Capua; libri IV, regestor. 13—16 ed. Fr. Bos-
quetus, Tolosae 1635; Libri 16, in: Duchesne, Hist. Franc, script. 5, 706;
792; in: Bouquet, Recueil 19, 347; in: Migne, Patrologia, lat. T. 214—217.
Lettres inedites d'Innocent III, 21 Briefe, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart.
34, 397.
A. Th einer, Vetera monumenta Slavorum meridionalium historiam illustran-
tia, T. 1, Romae 1863, T. 2, Zagrabiae 1875, Papstbriefe von 1198—1800.
E. Winkelmann, Zu den Regesten des Papstes Innocenz III, Verzeichniss
und Itinerar von 1198 — 1216, in: Forschungen z. deutsch. Geschichte 9, 455.
Itineraire d'Innocene III, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 18, 500.
Memoires sur les actes d'Innocent III, ebenda 19, 1.
A. Theiner, Vetera monumenta historica Hungariam sanctam illustrantia,
T. 1. 2, Romae 1859-1860, Papstbriefe von 1216—1526.
Honorius m.
Handschr.: Honorii III epistolae, in Paris, vgl. Archiv d. Gesellsch. 1, 303;
in Rom, Christ, reg. 385, vgl. ebenda 12, 278.
Drucke: Honorii III epistolae 248, in: Bouquet, Recueil 19, 609.
V. Pressuti, I regesti del pontifice Onorio III dalF anno 1216 all' anno 1227,
V. 1, Roma 1884, aus: Archivio d. soc. Romana T. 7.
Quinta compilatio epistolarum decretalium Honorii III, quam edidit J. Ciro-
nius iterumque excudi fecit J. A. de Riegger, Vindobonae 1761.
Acht Urkunden des Papstes Honorius III zur Geschichte Engelbertus des
Heiligen und Kaiser Friedrich's II, von 1217 — 1218, in: Annalen d. histor.
Ver. f. d. Niederrhein 10, 243.
in. Specialgescliichte. 253
A. Th einer, Vetera monumenta Poloniae et Litbuaniae gentiumque finitiuia-
nim, Ilomae 1860—1864, Papstbriefe von 1217—1775.
Haureau, Quelques lettres d'Honorius III et de Gregoire IX, Paris 1865, in:
Notices et extraits des Ms. 21, 2.
Gregor IX.
Hniidschr«: Registrum papae Gregorii IX, in Middlehill, Phill. 5363—5365,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 767..
Gregorii IX epistolae, iü Rom, Vatican. 7188, vgl. ebenda 12, 258.
Drucke: G. Voss, Gregorii IX acta quaedam insignia, Roma 1586.
Gregorii IX epistolae, in: D'Achery, Spicilegium 3, 603, 14 Briefe.
Sieben Briefe, in: Anzeiger f. Kunde d. deutschen Vorzeit 1838, 347.
P. Matthaeus, Summa constitutionum suramorum pontificum a Gregorio IX
usque ad Sixtum V, Lugduni 1588.
Innocenz IT.
Handschr.: Innocentii IV epistolae, saec. 13, in Paris, Colbert 4039; Com-
piegne 16, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 287; in Rom, Vatican., vgl. ebenda
3, 424.
Registrum Innocentii IV, in Paris, 1194 — 1203.
Innocentii et Ottonis IV litterae quantum ad possessionem Siciliae, saec. 14,
in Rom, Vatican. Arch. 20, vgl. ebenda 7, 34.
Diplomata etc., in Wien, vgl. ebenda 2, 543.
Drucke: E. Berger, Les registres d'Innocent IV, publies ou analyses d'apres
les manuscrits originaux du Vatican et de la bibliotheque nationale, T. 1,
L. 1—5, T. 2, L. 1—2, Paris 1884—1885, 5436 Regesten von 1243-1250,
in: Bibliotheque de l'ecole franyaise d'Athenes et de Rome, Ser. II, 3.
Die Regesten Papst Innocenz IV, vom sechsten Jahr seines Pontiücats, her-
ausgegeben von C. Höfler, von 1248 — 1249, nebst ürkundenanhang, iu:
Bibliothek d. litterar. Ver. in Stuttgart, 16, 159.
Epistolae Innocentii IV super profectione Ludovici IV regis in subsidium
Terrae Sanctae, in: Duchesne, Hist. Franc. Script. 5, 412.
109 Briefe, in Baluze, Miscell., T. 7.
18 Bullen Papst Innocenz IV, in: Annalen d. histor. Ver. f. d. Niederrhein
21, 181.
B. Haureau, Quelques lettres d'Innocent IV, in: Notices des manuscrits de
la bibliotheque nationale 24, 2.
Alexander IV.
llaudschr.: AlexandrilV epistolae, in Rom, Vatican., vgl. Archiv d. Gesellsch.
6, 313; in Wien, vgl. ebenda 2, 404.
Drucke: Fragment du dernier registre d' Alexandre IV, 41 Regesten, in: Bi-
bliotheque de l'ecole d. chart. 38, 103.
Urban IV.
Handschr.: Urbani IV epistolae, in Rom, Vatican., vgl. Archiv d. Gesellsch.
6, 313.
Drucke: Urbani IV epistolae 64, in: Marteiie und Durand, Thesaurus novus
anecdot. 1717, V. 2.
254 IV. Italien.
Epistolae pontificiae selectae e registro Urbani papae IV, von 1266 — 1290,
in: Martene und Durand, Collectio ampliss. 2, 1250.
Indulgentiae variae concessae a Urbano IV in favorem Ludovici IX Fran-
corum regis, in: Duchesne, Hist. Franc. Script. 5, 418.
Clemens IV.
Handschr.: Registrum literarum Cleraentis IV, Cod. Ashburnham 1717, vgl.
N. Archiv d. Gesellsch. 4, 611.
46 Briete und Regesten, in Bologna, Univ.-Bibl. 1232.
Epistolae 379, saec. 14, im Escorial M, III, 1, vgl. ebenda 7, 256; in Paris,
4040f. ; saec. 14, 15, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7,47; ebenda, St. Germ. 377,
saec. 14, vgl. ebenda 8, 289; ebenda, St. Germ. Franc. Harl. 394, saec. 14,
vgl. ebenda 8, 296, in Rom, Vatican., vgl. ebenda 6, 313.
Drucke: Clementis papae epistolae 711, in: Martene und Durand, Thesaurus
nov. anecdot. 1717, V. 2.
Nicolans in.
Handschr.: Nicolai III Registrum anni primi, 71 Briefe, in Rom, Vatican.
3980, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 242.
Martin IV.
Handschr.: Epistolae Martini IV ad Carolum regem Siciliae, in Paris, 2477,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 42.
Nicolaus IV.
Handschr.: Epistolae Nicolai IV, in Paris, 4047, saec. 14.
Drucke: Nicolai IV epistolae, in: Wadding, Annales ord. minor., T. 2, Ap-
pend.; in: Raynald, Annal. eccles.; in: Bzovius, Annal. eccles. 1288 — 1292.
Bonifacius VIII.
Handschr.: Acta inter Bonifacium VIII et Philippum Pulchrum, saec. 14, in
Paris, Bouhier 141, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 286. •♦
Inventarium omnium rerum in Thesauro sedis apostolicae factum mandato
Bonifacii VlII, in Paris, 5180, vgl. ebenda 7, 57.
Drucke: L. Tosti, Storia di Bonifazio VIII, V. 1. 2, Monte Cassino 1846, mit
ürkundenanhang.
Les registres de Boniface VIII, publ. par A. Thomas, Paris 1884, 1654
Nummern von 1295 — 1296, in: Bibliotheque de l'ecole fran^aise d'Athenes
et de Rome, Ser. II, V. 1, 1; 2.
(P. Dupuy), Histoire du diflferend d'entre le pape Boniface VIII et Philippes
le Bei, Paris 1655.
Acta inter Bonifacium VIII, Benedictum XI, dementem V et Philippum Pul-
chrum regem cristianissimum auctiora et emendatiora s. 1. 1714.
Inventair[e du tresor du Saint-Siege sous Boniface VIII, in: Bibliotheque de
l'ecole d. chart. 43, 277; 627; 45, 31.
A. Baillet, Histoire des demelez du pape Boniface VIII avec Philippe le
Bei, 2. ed., Paris 1718, mit 22 Urkunden von 1296—1585.
III. Specialgeschichte. 255
Benedict XI.
Handschr.: Benedicti XI diplomata, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch. 2, 429.
Drucke: Les registres de Benoit XI publiees au analysees par Ch. Grand-
jean, Fase. 1—3, Paris 1882—1884.
Clemens T.
Drucke: Regestum Clementis papae V ex Vaticanis archetypis — annus primus,
Romae 1885.
Johann XXU.
Handschr.: Johannis XXII epistolae 460, in Cambrai 496.
Registrum epistolarum, saec. 14, in Paris 4114, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 47.
Epistolae, ebenda, vgl. ebenda 1, 804.
Concordata inter Johannera papam et Philippum Valesium, saec. 15, ebenda,
Bruhier, 142, vgl. Archiv 8, 286.
Benedict XII.
Handschr.: Benedicti XII diplomata, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch. 2, 429.
Drucke: Lettere inedite degli ambasciatori Fiorentini alla corte dei papi in
Avignione (1340), in: Archivio stör, ital., ser. 4, 15, 325.
Clemens VI.
Handschr.: Clementis VI epistolae 522, saec. 15, in Paris 4122 f., vgl. Archiv
d. Gesellsch. 7, 47.
Drucke: E. Werunsky, Excerpta ex registris Clementis VI ex Innocentii VI
summarum poutificum historiam S. R. imperii sub regimine Karoli IV illust-
rantia, Innsbruck 1885, 541 Regesten von 1342 — 1360.
Innocenz VI.
Handschr.: Registrum epistolarum Innocentii VI, saec. 14, in Middlehill, Phill.
4760, vgl. Archiv d. Gesellsch. 8, 767.
Drucke: Innocentii VI registrum epistolarum a. 1361, in: Marlene u. Durand,
Thesaurus novus anecdot. 1717, T. 2.
E. Muntz et M. Faucon, Inventaire des objets precieux vendus ä Avignon
en 1358 par Ic pape Innoceut VI, in: Revue archeol., Ser. II, 43, 217.
Urban VI.
Handschr.: Urbani VI varia monumenta, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch.
2, 484.
Vgl. Benedict XIII.
Clemens TIL
Handschr.: Clementis VII varia monumenta, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch.
2, 484.
Vgl. Benedict XIII.
Benedict Xm.
Handschr.: Benedicti XllI antipapae testamentum et epistolae scriptaque plu-
rima de schismate inter Urbanum VI et dementem VII, saec. 15, Cod. Ash-,
burnham, App. 144, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 617.
250 IV. Italien.
Gregorius XII.
Ilaiulschr.: Epistolae Gregorii XU, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch. 2, 520.
Johann XXm.
Drucke: Nuovi documenti sulla legazione del cardinale Tsolano in Roma,
4 Urkunden von 1414— 141G, in: Archivio della soc. Romana 3, 397.
Martin V.
Drucke: Les arts ä la cour des papes pendant lo 15 et le 16 siecle, recueil de
documents inedits, T. 1. 2, Paris 1878—1879, in: Bibliotheque des ecoles
fran^aises d'Athenes et de Rome V. 4; 9,
E. von Ottenthai, Die Bullenregister Martin V und Eugen IV, in: Mitthei-
lungen d. Instit. f. oesterr, Geschichtsforschung, Ergänz. 1, 401.
Engenius IV.
Handsclir.: Eugenii IV epistolae, in Wien, vgl. Archiv 2, 504.
Felix V.
Handschr.: Felicis V epistolae, in Wien, vgl. Archiv d. Gesellsch. 2, 506.
Pins II.
Handschr.: Pii II epistolae, in Breslau, Univ.-Bibl. 4fol. 87, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 11, 704;inHohenfurt, vgl. ebenda 10, 671; in Leipzig, Stadtbibl., vgl.
ebenda 6, 213; in London, Cotton. 15223, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 351 ; in
Middlehill, Phill. 1127, saec. 15, vgl. Archiv d. Gesellsch. 7, 97 ; in München, Hof-
bibliothek, vgl. ebenda 7, 117; 120; in Paris 4154; 4314, saec. 15, vgl. ebenda
7, 47; 48; 8577, saec. 15, vgl. ebenda 7,70; 10344, saec. 15, vgl. ebenda 6, 484;
Suppl. lat. 582, saec. 16; St. Germ. 1417, vgl. ebenda 8, 295; Arsenal, Beiles
lettres 76, vgl. ebenda 1, 309 ; in Prag, Univ.-Bibl. XIV, 9, 20, vgl. ebenda 9, 474;
ebenda, St. Veit, 29; 37; vgl. ebenda 9, 474; 475; ebenda Lobkowitz-Bibl.,
saec. 15,, vgl. ebenda 9, 479; in Regensburg, S. Emmer. P. 1371, vgl. ebenda
1, 429; in Rom, Vatican., vgl. ebenda 3. 414; 12; 228; in Triest, Rosetti;
in Wien, vgl. ebenda 2, 393; 399; in Xanten, ehem. Stiftsarchiv, 432 Briefe;
in Zeiz, Kapitelsbibliothek, vgl. ebenda 8, 706.
Drucke: Die Briefe des Aeneas Sylvius vor seiner Erhebung auf den päpst-
lichen Stuhl, geordnet von G. Voigt, 559 Briefe, in: Archiv f. oesterr. Ge-
schichte 16, 321.
Documenti raccolti e pubblicati in onore di Enea Silvio Piccolomini vescovo
di Trieste, poi papa Pio II, di A. Rapicio, Trieste 1862; Urkunden von
1444—1630.
Epistolae in cardinalatu editae, s. 1. et a. (öfters); Romae 1475; Paris 1476.
Epistolae in pontificatu editae, per P. A. Phil elf um castigatae, Mediolan.
1473; 1481; 1487.
Epistolae Enea Silvii poete lauriati, Argentor. 1475.
Aeneae Sylvii Piccolominei postea papae Pii epistolae omnes (433) edente
N. de Wyle, Norimb. 1481; 1486; 1496.
Epistolae peramenae seu familiäres in quadruplici vitae ejus statu, (Lovanii)
1477; Colon. 1478; Lovan. 1483; Lugduni 1497.
III. Specialgeschichte. 257
Epistolaead Carolum VII, in: d' Achery, Spicil. 3, 806; 822; ad alios, ebenda
3, 788; 823.
E. Piccolomini, Alcuni documenti inediti intorno a Pio II e a Pio III, Siena
1871.
Sixtus IT.
Drucke: Excerpta ex Sixti IV registro a. 1474, in: Martene u. Durand, Col-
iectio arapliss. 2, 1466.
Innocenz YIIL
Bmcke: E. Müntz, I/atelier inonetaire de Rome. Documents inedits depuis
Inuocent VIII jusqu'ä Paul III, in: Revue numismatique , ser. 3, 3, Nr. 2;
separat: Paris 1884.
4. Stadt.
Handschr.: Necrologium Romanum, in Rom, Vaticana 7871—7902.
Privilegia S. Anastasii ad Aquas Salvias, saec. 16, in Rom, Vaticana 5844,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 253.
Necrologium S. Cyriaci in Thermis, saec. 11, ebenda, Vallic. F, 85, vgl.
ebenda 12, 424.
Cartularium SS. Cyriaci et Nicolai in Via Lata, ebenda, Vatican. 8048 —
8050, vgl. ebenda 12, 160.
Codex veterum cartarum S. Gregorii de ürbe, ebenda, S. Gregor. D, 2, vgl.
ebenda 12, 401.
Abbatia S. Laurentii in Campo, ebenda, Albani, Mise. 163, vgl. ebenda 12,
375.
Documenta Lateranensia, von 977— 1299, ebenda, Vatican. 8034, vgl. ebenda
12, 260.
Cartularium S. Mariae de Fönte novo, S. Salvatoris et S. Cyrini in lusula,
ebenda 8052, vgl. ebenda 12, 260.
Repertorium bonorum S. Mariae de Pursilia, saec. 14, ebenda, S. Gregor.
C, 4, vgl. ebenda 12, 401.
Cartularium S. Mariae trans Tiberim, ebenda, Vatican. 8051, vgl. ebenda
12, 2G0.
Documenta S. Pauli in Via Ostiensi, ebenda 8029, vgl. ebenda.
Summarium instrumentorum archivii basil. S. Petri, ebenda, Cap. S. Petri,
Barber. 33, 29, vgl. ebenda 12, 408.
Necrologium S. Petri, ebenda, Vatican. 7946, vgl. ebenda 12, 260.
Dracke: Archivio della societü Romana di storia patria, V. 1 — 8, Roma 1878
-1883.
Hiblioteca della societä Roraana di storia patria, T. 2. 3, Roma 1879—1883.
Gratiae, immunitates et facultates per summos Romanos Pontifices almae
urbi Romae populoque Romano concessae, Romae, s. a. (c. 1500).
J. Ciampi, Sopra alcuni documenti della storia civile nel medio evo di Roma,
Roma 1877, aus: R. Academia dei Lincei, V. 274.
Documenti tratti degli archivi communali di Roma, 12 Urkunden des 14. Jahr-
hunderts, in: Archivio d. soc. Romaua T. 7.
Oestcriey , Wegweiser. II. 27
258 IV. Italien.
F. A. Vitale, Storia diplomatica de' senatori di Roma, P. l. 2, Roma 1791,
mit eingestreuten Urkunden.
Th. Wüstenfeld, Beiträge zur Reihenfolge der obersten Communalbehörden
Roms von 1263 — 1330, 96 Nummern, in: von Pflugk - Harttung , Iter
ital. 609.
Sommarii e documenti pel tempo avanti e dopo il tribunato di Cola di Rienzi,
94 Regesten und Urkunden von 1321 — 1368, in: Archivio stör, ital., Append.
7, 355.
II rege st 0 del monasterio di S. Anastasio ad Aquas Salvias, mit Auszügen
von 1161 — 1461, in: Archivio della soc. Romana 1, 49.
S. Loewenfeld, Documenta quaedam historiara monasterii S. Anastasii ad
Aquas Salvias illustrantia, Romae 1880.
Liber confraternitatis B. Mariae de anima Teutonicorum de urbe, Roma
1875.
F. Nerinius, De templo et coenobio SS. Bonifacii et Alexii historica moni-
menta, Romae 1752, mit 81 Urkunden von 987—1427.
Casimiro da Roma, Memorie istoriche delle chiese dei frati minori della
provincia Romana, Roma 1744.
Muntz e Frotingham, II tesoro della basilica di S. Pietro nel Vaticano del
13. al 15. secolo, in: Archivio d. soc. romana di stör. patr. 6, Nr. 1.
Necrologium S. Petri in Vaticano, in: Dudik, Iter Rom. 1, 79.
Rene, Trois documents concernant un present fait par Louis XI ä l'antique
basilique de St.-Jean-de-Latran 1483, in: Bulletin du comite d. trav. histor.
1884, Nr. 2.
Romagna.
Drucke: Atti e memorie della r. deputazione di storia patria per le provincie
di Romagna, Ser. 1, a. 1—9, Bologna 1862—1870; Ser. II, V. 1, 2, ebenda
1875—1876; ser. III, V. 1. 2, ebenda 1882—1884.
A. Vesi, Documenti editi e inediti che servono ad illustrare la storia di Ro-
magna, Vol. 1, Bologna 1845; 177 Urkunden von 360—1014.
Documenta ad civitatis Romaniolae nee non marchiam Anconitanam et
Umbriam spectantia regesta collegit A. S. Minotto, von c. 731 — 1175,
in: Acta et diplom. e tabul. Veneto 4, 1.
Romano.
Drucke: G. B. Verci, Codice diplomatico della storia degli Ecelini, Bassano
1779, 307 Urkunden von 917—1328.
Rosano.
Haudschr.: Schenkungen an das Kloster St. Maria zu Rosano, 1457 — 1459,
in London, Addit. 14802, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 350.
RoYigo.
Haudschr.: Archiv von S. Maria della Traglia, in Venedig, vgl. Archiv d. Ge-
sellsch. 12, 664.
Drucke: G. Durazzo, Dei rettori Veneziani in Rovigo, illustrazione storica con
documenti, Venezia 1865, mit Regesten und Urkunden von 1395—1796.
in. Specialgescbichte. . 259
s.
Salemi.
Drucke: La Coli o, II libro rosso della cittä di Salemi, in: Archivio stör. Sicil.,
N. Ser., T. 8.
Salemo.
Handschr.: Urkunden und andere Archivalien in den Archivi arcivescovile,
capitolare, provinciale und comunale; Anderes im Archivio della Trinitä di
Cava, in der Vaticana und in der Bibl. Brancacc. zu Neapel, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 529.
Necrologium Salernitanum, saec. 12. im Kapitelsarchiv, vgl. ebenda 12,530.
Necrologium S. Matthaei de Salerno, in Palermo, Bibl. munic. F, 34, fol. U,
gedrukt in: Forschungen z. deutsch. Geschichte 18, 475.
Drucke: Paesano, Memorie per servire alla storia della chiesa Salernitana,
T. 1—3, Napoli 1846, mit Urkunden.
Sallanches.
Handschr. : Privilegia et franchesia urbis Sallanchiae concessa ab ill. Ugone
delfiuo domino terrae Fauciniaci, von 1310 — 1521, in Turin, Archivio di
stato.
Salmena.
Drucke: Note e documenti sulla faraiglia Salmena giä Salimbeni, Napoli 1881.
Said.
Handschr.: Urkunden von 1186 — 1491, im Archivio civico.
Saluzzo.
Handschr.: Archiv in Turin, Hofarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 596.
Drucke: D. Mulatti, Meraorie storico-diplomatiche appartenenti alla citta e ai
marchesi di Saluzzo, Saluzzo 1829—1833, mit Urkunden von 934—1564.
S. SalYAtore in Monte Majella.
Handschr.! Archiv in Rom, S. Peter.
Sana Yalle.
Handschr.: Cartularium monasterii Sanae Vallis, Vol. 1—5, in Treviso, Stadt-
bibliothek 582.
Sardegrna.
Drucke: P. Tola, Codex diplomaticus Sanliniae, Torino 1845—1847, fortgeführt
in: Monumenta historiae patriae, T. 10; 11, Urkunden von 1002—1699,
August Taurin. 1861—1868.
Sei acta S. Gregorii I epistolae de sacris Sardorum antiquitatibus, Torino 1825,
22 Briefe.
De Sardiniae regno insulaque Corsica, 5 Urkunden von 1297 — 1720, in: Lünig,
Codex Ital. diplomat. 2, 1415.
17* •
260 IV. Italien.
Sarzana.
Handschr.: Urkunden und Cartularium vom 11. Jahrhundert ab, im Archivio
capitolare, vgl. E. von Ottenthai, Das Capitelarchiv zu Sarzana, in: Mit-
theilungen d. Instit. f. oesterr. Geschichtsforschung 4, 607; Anderes im
Kapitel, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 589.
Sassari.
Handschr.: Urkunden in den Archivi arcivescovile, capitolare und municipale,
in letztgenanntem auch Codice della republica Sassarese von 1316.
Sassovivo.
Drucke: L. Jacobilli, Cronica della chiesa e monasterio di S. Cruce di Sas-
sovivo nel territorio di Foligno, Foligno 1653, mit Urkunden.
Savoia.
Handschr.: Sammlung von Urkunden über Savoyen und Piemont von Monta-
lante, 100 Bände, in Chieri, Stadtarchiv; von Biscaretto, 62 Bände, im
Turiner Hofarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 597.
Cartularium Sabaudiae, in Paris, Colb. 9493.
Documents pour servir ä l'histoire de Savoie, in: Cabinet bist. 7, Catal. 33 f.
Recueil des concessions faites par les empereurs aux comtes de Savoie, suivi
des hommages rendus par les sires de Villars et de File Barbe, 18 Urkunden
von 1150—1416, in Dijon.
Laserre, Les archives du senat de Savoie, Chambery 1883.
Drucke: Memoires et documents publies par la societe Savoisienne d'histoire
et d'archeologie, T. 1—22, Chambery 1856—1884.
Documents inedits relatifs ä la Savoie, in: Memoires et doc. de la soc. Savois.
3, 87; 4, 131 etc.
E. BoUati, Documenti inediti sulla casa di Savoia, in: Miscellanea di stör.
ital. 22, 297.
S. Guichenon, Histoire genealogique de la royale maison de Savoye, T. 1 — 3,
Lyon 1660, mit besonders paginirtem Urkundenbuch von 999 — 1643.
Privilegia, immunitates et executiones concessae a summis pontificibus duci
Sabaudiae, Taurini 1604.
L. Wurst emb erger, Peter der Zweite, Graf von Savoyen, Bern und Zürich
1856—1858, mit 938 Urkunden von 726-1319.
D. Carutti, II conte Umberto I (Biancamano) e il re Ardoino, 2. ediz,, Roma
1884, mit 42 Urkunden von 926-1050, und 6 Urkunden von 962—1014.
L. Cibrario e D. C. Promis, Documenti, sigilli e monete appartenenti alla
st'oria della monarchia di Savoia, Torino 1853, 115 Urkunden von 926 — 1449.
De S. Romano imperio in Sabaudia, 147 Urkunden von 963 — 1719, in: Lünig,
Codex Ital. diplomat. 3, 919.
De Sabaudiae ducibus, 122 Urkunden von 967—1718, ebenda 1, 590.
E. Malle t, Documents genevois inedits pour la genealogie historique de la
maison souveraine de Savoie depuis le douzieme siecle jusqu'au quincieme,
in: Memorie d. real accad. di Torino, ser. 2, T. 16.
P. Vayra, Autografi dei principi sovrani della casa di Savoia (1248 — 1859),
Roma 1883.
III. Specialgeschichte. 261
A. Dufour et F. Rabut, Chartes mimicipales des pays soumis ä la maison
de Savoie (en de?a des Alpes, von 1248 — 1580, in: Memoires et doc. de la
soc. Savois. 23, 165.
Atti e dociimenti delle antiche assemblee rappresentative nella monarchia di
Savoia edit. di F. E. Bollata, T. 1 (1261 — 1560), in: Monumenta histor.
patr. T. 14.
C. Lupi, Delle relazioni fra la repubblica di Firenze e i conti e duchi di
Savoia, 107 Urkunden und Regesten von 1286 — 1426, in: Giornale stör, degli
arch. Tose. 7, 177.
r. Foucard, II conte Amadeo VI di Savoia a Modena (1373—1374), Modena
1878, 8 Documente.
F. Sarraceno, Docuraenti inediti dal regno di Lodovico duca di Savoia, To-
rino 1876.
V. Promis, Inventaire fait au 15 siecle des meubles, ornements religieux etc.
empruntes par le pape Felix V a Thotel de la maison de Savoie, in: Me-
moires de la soc. Savois. 15, 297.
Louis de Nice, juif converti medecin du duc Louis de Savoie, 9 Urkunden
von 1414—1453, ebenda 15, 3.
Streune di corte, 1445, in: Miscellanea di stör. ital. 22, 317.
E. H. A. Gaullieur, Correspondance du pape Felix V (Amedee VIII) avec
son fils Louis, duc de Savoie (1446—1448), Paris 1851.
Correspondance et documents relatifs ä la guerre de Fribourg et de Savoie
en 1447 et 1448, publ. par Meyer, 36 Urkunden von 1445 — 1452, in:
Archives de la soc. d'hist. de Fribourg, 2, 245.
F. Sarraceno, Docuraenti inediti del regno di Ludovico duca di Savoia, mit
8 Urkunden von 1460 — 1462, in: Miscellanea di stör. Ital. 15, 389.
Banchetto diplomatieo, 1476, in: Miscellanea di stör. ital. 12, 338.
Inventarii di libri e argenterie, 1479 — 1482, ebenda 22, 348.
Etat des benefices du decanat de Savoie, tire du pouille du diocese de Gre-
noble de Tannee 1480, in: Memoires de la soc. Savoisienne 3, 161.
Inventaire des biens de Charlotte de Savoie, 1483, in: Bibliotheque de Tecole
d. Chart. 26, 338 ; 423.
Vgl. Acaia und Deutsches Reich, Waadt.
Savona.
Handschr.: Urkunden und Register im Archivio comunale. Anderes im Ar-
chivio notarile; das Archivio vescovile in Turin, Hofarchiv, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 589.
A. Bruno, GH archivii del comune di Savona, Savona 1884.
Drucke: De marchionibus Savonae e familia Carrettana oriundis, Urkunden
von 1162—1717, in: Lünig, Codex Ital. diplomat. 1, 2115.
Franchigie e privilegii conceduti da Enrico II imp. agli uomini della marca.
di Savona.
Scandiano.
Handmehr.: Scandianensium instrumenta, in Venedig, Marc. XIV, 198, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 647.
262 IV. Italien.
Scarampi.
Drucke: De doininis de Scararnpis, 8 Urkunden von 1329 — 1698, in: Lünig,
Codex Ital. diplom. 2, 506.
Serrasanqnirico.
Drucke: G. Valeri, Della signoria di Francesco Sforza uella Marca secondo le
memorie e i documenti delT archivio di Serrasanquirico , in: Archivio stör
Lomb. T. 11.
Sesto.
Uandschr.: Archiv in Udina, Finanza, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 676.
Sette Comuni.
Drucke: Privilegia et confirmationes a serenissimo Venetiarum duce Septem
Comunium agri Vicentini fidelissimis dominibus dementer erogatae jampridie,
el hactenus benignius confirmatae, Vicentiae s. a. (c. 1618).
Privilegi originari, ducali, decreti, terminazioni e giudizi esecutivi delli sette
Comuni e contrade s. 1. et a. (c. 1800).
S. Severino.
Haudschr.: Urkunden und andere Archivalien im Kapitelsarchiv und. Stadt-
archiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 562.
Sezza.
Handschr.: Urkunden im Stadtarchiv.
Drucke: D. Georgius, Historia diplomatica cathedrae episcopalis civitatis Setiae
in Latio cum appendice monumentorum, Romae 1757 — 1752.
Sforza s. Milano.
SicUia.
Handschr«: L. Rosso, Inventario officiale del grande archivio di Sicilia, Palermo
1861.
G. Silvestri, Sul grande archivio di Palermo e sui lavori in es^o eseguiti dal
1865 al 1874, Palermo 1875.
L. Vigo, Degli archivi di Napoli e di Sicilia, Palermo 1847.
G. Spata, Sülle carte di Sicilia esistenti nei regi archivi di corte in Torino,
Roma 1872.
Orlando, Sul codice di leggi e diplomi siciliani del medio evo, Palermo 1864.
Cartularium von Sicilien und Neapel, 26 Urkunden von 1439 — 1489, in
Nanzig.
Diplomata ad Siciliam spectantia, von 1040 — 1070, in Palermo, Bibl. comun.
F. 69— 71 f.
Innocentii et Ottonis IV literae quantum ad possessionem Siciliae, saec. 14,
in Rom, Vatican. Arch. 20, vgl. Arch. d. Gesellsch. 7, 34.
Friderici II constitutiones pro regno Siciliae, in Rom, Vaticau., vgl. Archiv
d. Gesellsch. 6, 309.
Friderici II Assise regni Siciliae, in Montecassiuo, vgl. ebenda.
III. Specitilgeschichto. 263
Epistolae Karoli regis Siciliae, saec. 14, in Bern 1(X)8, vgl. N.Archiv d. Ge-
sellsch. 3, 218.
Epistolae Martini IV ad Carolum regem Sicilae, in Paris, 2477, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 7, 42.
Inventaire sommaire de lettres, buUes et autres enseignements (etc.) par
lesquels apert le bon droict que tres-chrestien roy de France, Charles VIII e
de ce nora, a au royaulme de Sicile (1493), in London, Harl. 902.
Drucke: Archivio storico Siciliano, A. 1 — 3, Palermo 1873 — 1875; N. Serie
V. 1—8, ebenda 1876—1884.
J. de Johanne, Prospectus Siciliae diplomaticae, Panormi 1741.
Derselbe, Codex diplomaticus Siciliae T. 1, Panormi 1743, 300 Urkunden
von 314 - 1059 nebst Appendix.
A. Airoldi, Codice diplomatico di Sicilia sotto il Governo degli Arabi, T. 1 — 3,
Palermo 1789—1792, von 827—1039; Ph. W. G. Hausleutner, Geschichte
der Araber in Sicilien und Siciliens unter der Herrschaft der Araber, in
gleichzeitigen Urkunden, aus dem Italienischen, Bd. 1 — 4, Königsberg 1791
—1792.
R. Pirro, Sicilia sacra, T. 1 — 2, Panorm. 1733, mit eingestreuten Urkunden.
Graevius, Thesaurus antiquitatura Siciliae, T. 1 — 15, Lugd. Batav. 1723 — 1725,
mit eingestreuten Urkunden.
Atti e documenti inedite e rari raccolti e pubblicati dalP assemblea di storia
l)atria residente in Palermo, Palermo 1864.
De utriusque Siciliae regno, 162 Urkunden von 1080—1720, in: Lünig, Codex
Ital. diplomat. 2, 843.
Documenti degli archivi Sieiliani, pubblicati per cura della direzione degli
archivi medesimi; S. Cusa, I diplomi greci ed arabi di Sicilia, V. 1,
Palermo 1868.
S. Cusa, I diplomi greci ed arabi di Sicilia, in: Archivio stör. Sicil. 2, 26;
auch einzeln erschienen.
Salinas, Osservazioni s. due diplomi greci, 1186 und 1259, in: Archivio
stör. Sicil. N. Ser. 9, 1.
G. Spata, Le pergamene greche esistenti nel grande archivio di Palermo,
Palermo 1861, 11 Urkunden von 1091 — 1286.
Diplomi greci sieiliani inediti trad. da G. Spada, 21 Urkunden von 1117 —
1243, in: Miscellanea di stör. ital. 12, 5.
Documenti per servire alla storia di Sicilia, Ser. 1, T. 1—6, Palermo 1870
-1884.
A. Salinas, Documenti relativi alla Sicilia che conservansi nel r. archivio di
Torino, Palermo 1861.
Epistolae summorum pontificum Ilonorii III, Gregorii IX etc. ad principes
et reges Francorum et super negotio regni Siciliae, in: Duchesne, Hist. Franc.
Script. 5, 851.
D. Orlando, Un codice di leggi e diplomi sieiliani del medio evo, Palermo 1857.
Sy Ilabus membranorum ad regiae Siclae archivum pertinentium , V. 1, 2,
Neapoli 1824—1845, Regesten von 1266—1309.
Relations commerciales de Florence et de la Sicile avec TAfrique, 6 Ur-
kunden von 1270—1451, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 20, 209.
264 ^^- Italien.
C; Minieri-Riccio , Genealogia di Carlo di Angio, prima generazione, Napoli
1857, mit 53 Urkunden.
Derselbe, Della dominazione Angioina nel reame di Sicilia, Napoli 1876.
Derselbe, Nuovi studii riguardanti la dominazione angioina nel regno di
Sicilia, ^iapoli 1876, Rechnungen enthaltend.
Derselbe, Memorie della guerra di Sicilia negli anni 1282, 1283, 1284 tratte
da' registri Angioini delP archivio di stato di Napoli, in: Archivio stör. Napol.
1, 85; 285; 499.
Ricordi e documenti del Vespro Siciliano pubblicati a cura della societä Sici-
liana per la storia patria, P. 1, 2, Palermo 1882, 424 Urkunden von 1282
—1283 nebst Appendix.
G. Silvestri, De rebus regni Siciliae. Documenti inediti estratti delF archivio
generale della Corona de Aragon, T. 1, Palermo 1883, in: Documenti per
servire alla storia di Sicilia, ser. 1, T. 5.
R. Starrabba, Dopumenti riguardanti 1' abdicazione di Giacomo II di Ara-
gona al trono di Sicilia, 10 Urkunden von 1295, in: Archivio stör. Sicil.
7, 275.
Derselbe, Documenti relativi ad un episodio della guerra tra le fazioni latini
e catalani ai tempi di re Lodovico d'Aragona 1349, ebenda 9, L, 2.
G. Cosentino, Cessione del regno di Sicilia fatta per Federigo III alla casa
di Aragona, in: Archivio stör. Siciliano 7, Nr. 1.
B. e G. Lagumina, Codice diplomatico degli ebrei di Sicilia, Palermo 1885, in:
Documenti per serv. alla stör, di Sicilia, T. 6.
Siena.
Handschr.: Urkunden und andere Archivalien in den Archivi arcivescovile
und capitolare, namentlich im Archivio di stato und der Biblioteca pubblica,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 742.
A. de Reumont, II r. archivio di stato in Siena nel Settembre del 1862,
Siena 1862.
Im Stadtarchiv Kopialbücher, Abschriften davon in der Bibl. pubbl. , vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 742.
Documenta pro episcopatu Senensi, saec. 18, in Venedig, Marc. IX, 138,
vgl. ebenda 12, 640.
Urkunden von 731 ab, in Rom, Chigi E, VII, 214—215, Abschriften G, II,
49, vgl. ebenda 12, 391.
Verzeichniss aller Urkunden der Augustiner von Siena und der Casa Pe-
troni, ebenda G, II, 50; 56, vgl. ebenda 12, 392.
Regjesten in Florenz, Arch. di stato.
Drucke: G. A. Pecci, Storia del vescovado e della cittä di Siena, Lucca 1748,
mit Urkunden.
L. Banchi, II memoriale delle oifese fatte al comune e ai cittadini di Siena
1223, in: Archivio stör, ital., Ser. III, 22, 199.
Derselbe, Provisioni della repubblica di Siena contro la peste degli anni
1411 e 1463, zwei Nummern, in: Archivio stör, ital., ser. 4, 14, 325.
Derselbe, L'arte della seta in Siena ne' secoli 15 e 16, statuti e documenti,
Siena 1881.
III. Specialgeschichte. 265
Ch. E. Norton, Urkunden zur Geschichte des Doms von Siena, Dresden
1872, aus: Jahrbuch f. Kunstwissenschaft, Bd. o, 8 Urkunden von c. 1200
—1389.
F. Donati, Dieci lettere di Senesi illustri, dei secoli 15 e 16, Siena 1878.
G. Miianese, Docuinenti per la storia delK arte seuese, T. 1—3, Siena 1853
-1857.
Lettere di due Senesi alla signoria di Siena 1471, Firenze 1878.
Necrologium Senense, in: Ozanam, Documents inedits 1850.
Siracusa.
Handschr.: im Archiv io comunale Urkunden von 1080 ab.
Sixt.
Dmeke: Trois documents relatifs ä Tabbaye de Sixt, von 1156—1234, in:
Memoires publ. par la soc. de Geneve 15, 2, 47.
Sommariva de! Bosco.
Handschr.: Franchigie e privilegii accordati nel 1470 da Amadeo duca di
Savoia agli uomini di Sommariva, confermati nel 1473, 1478 e 1499, in
Turin, Archivio di stato.
Sonciuo.
Handschr.: Kapitelarchiv in Cremona, Kapitelarchiv; im Stadtarchiv Ur-
kunden vom 15. Jahrhundert ab, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 627.
Sondrio.
Handschr.: Im Archivio notarile Urkunden von 1117 ab.
Soragna.
Drucke: De Soraneae marchiouibus, 8 Urkunden von 1347 1709, in: Lünig,
Codex Ital. diplomat. 2, 531.
Sovana.
Handschr«: Urkunden im Archiv Roncioni, das Meiste im Vatican. Archiv, vgl.
Archiv d. Gesellsch. '12, 757.
Spaccaforno.
Handschr.: Urkunden von c. 1400 ab, im Archivio comunale.
Spiuola.
Dmcke: De marchiouibus Spiuulis, 32 Urkunden von 1312 — 1654, in: Lünig,
Codex ItaL diplomat. 2, 554.
Spoleto.
Handschr.: Urkunden in den Archivi archivescovile, capitolare und municipale,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 536; Urkunden und Prozessacten in Gubbio.
Privilegia monasterii S. Julian! Spoleti, saec. 14, in Rom, S. Croce 415,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 400.
Dmcke: G. Fatteschi, Memorie istorico-diplomatiche riguardanti la serie de'
duchi di Spoleto, Camerino 1801, mit 122 Urkunden von 739—994.
266 IV. Italien.
Urkunden des Spoletaner Stadtarchivs von 1173 — 1300, in: Sansi, Documenti
storici inediti (ümbri) T. 2.
P. Manassei, AIcuni documenti per la storia delle citta di Terni e Spoleto,
18 Urkunden und Regesten von 856 — 1267, in: Archivio stör, ital., Ser. III,
22, 367.
A. Sansi, Saggio di documenti storici tratti dall archivio del coraune di
Spoleto, Fuligno 1861, 52 Urkunden von 1241 — 1800.
Squillace.
Drucke: Capitoli, privilegii, grazie ed iramunitä della diocesi di Squillace,
Napoli 1780.
Staffarda.
Drucke: Urkunden von Staffarda in: Muletti, Saluzzo 2, 78.
S. Stefano del Bosco.
Handschr.: Cartae Andreae abbatis S. Stephani de Bosco, Cod. Cheltenhara
22768, saec. 13, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 608; 12, 533.
Drucke: Raccolta di documenti di S. Stefano.
Franchi, Difese degli diplomi di S. Stefano 1758.
Vargas, Esame de' diplomi 1765.
Strassoldo.
Drucke: Documenti storici delle famiglie Strassoldo e della Torre, Venezia
1863, 21 Urkunden von 1319-1773.
V. Joppi, Aleuni documenti antichi sulla nobile famiglia di Strassoldo,
Udine 1879.
Strozzi.
Handschr.: Le carte Strozziane del r. archivio di stato in Firenze, Ser. 1,
V. 1, Firenze 1884, von 1319 ab.
Subiaco.
Handschr.: Urkunden und Registrum Sublacense, im Archivio di S. Scolastica,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 486.
Sulmone.
Handschr.: Urkunden im Kapitelsarchiv, Stadtarchiv und S. Spirito, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12, 535.
Summaga.
Drucke: A. Hortis, I Summaquensi, Guido de Guisis e Trieste, mit 12 Ur-
kunden von 1277—1345, in: Archeografo triestino, N. S. 9, 364.
Susa.
Handschr.: Urkunden von 1038 ab, in S. Giusto, Anderes in Turin, Hofarchiv,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 596.
Drucke: Statuta et privilegia civitatis Secusiae ab anno 1197 ad annum 1449,
in: Monumenta histor. patr. 1836, 6.
IV. Specialgeschichte. 267
Sntera.
Handsehr.: Urkunden von c. 14(K) ab, in den Archivi comunale und deile chiese.
Talloires.
Handsehr.: Archiv in Turin, llofarchiv, vgl. Archiv d. Geseilsch. 12, 589.
Drucke: Notice historique sur Tabbaye de Talloires, mit Urkunden und Re-
gesten von c. 879 — 1719, in: Memoires de la soc. Savois. 5, 1.
Taranto.
Handsehr.: Privilegia civitatis Tarenti, saec. 16, in Neapel, Bibl. naz. XIV,
A, 26.
Tarentasia.
Handsehr.: Urkunden von 996 ab, in Turin, Economata, Kopien im Hofarchiv.
Necrologien in Genf, vgl. Arohiv d. Geseilsch. 12, 589.
Teramo.
Handsehr.: Urkunden von 886 ab, im Archivio capitolare, im Stadtarchiv von
1207 ab; Liber consualis im Archivio vescovile; in S. Giovanni, Urkunden
von 1005 ab.
Privilegia Terami 1440, im Archiv d. Kapuziner, vgl. Archiv d. Geseilsch.
12, 536.
Dmeke: N. Palma, Storia ecclesiastica e civile di Teramo, V. 1—5, Teramo
1832—1836, mit Urkunden.
Terni.
Handsehr.: Urkunden in den Archivi capitolare und municipale, in Letzterem
Liber reformationum, saec. 14, vgl. Archiv d. Geseilsch. 12, 552.
Drucke: P. Manassei, Alcuni docuraenti per la storia delle citta di Terni e Spo-
leto, 18 Urkunden und Regesten von 856—1267, in: Archivio stör. ital.
Ser. III, 22, 367.
Terraeiua.
Handsehr.: Urkunden in den Archivi vescovile, capitolare und municipale,
vgl. Archiv d. Geseilsch. 12, 482.
Drucke: D. A. Contador, De historia Terraciuensi, Romae 1706, mit Ur
künden.
Thonon.
Drucke: liistoire de Thonon, 10 Urkunden von 1429 — 1742, in: Memoires de
la soc. Savois. 6, 151.
Thunn.
Handsehr.: T. Gar, L'archivio del castello di Thunn, Trento 1857.
Tirano.
Handsehr.: Urkunden von 1100 ab, im Santuario di S. Maria vergine; von
1300 ab, im Archivio deir ospedale civile.
268 IV. Italien.
TivoU.
Haiidschr.: Urkunden und Kopialbuch von 1520, im Stadtarchiv, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12, 484.
Drucke: Cartularium Tiburtinum, herausgegeben von Bruzza, in: Studii
del palazzo Spada.
Todi.
Handschr.: Im Archivio capitolare Urkunden von 1190, und Liber contractuum
von 1247 ab, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 549; im Archivio comunale Ur-
kunden von 1115 ab, sowie Libri decretales von 1178 und Registra instru-
mentorum, vgl. ebenda 12, 551.
Drucke: Monumeuti tralli deir archivio segreto di Todi, 4 Urkunden von
1242—1515, in: Archivio stör, ital., Ser. III, 22, 179.
Deere ti del coraune di Todi contro gli Ebrei, von 1436 — 1438, ebenda, Ser.
IV, 7, 25.
Tolentino.
Handschr.: Urkunden von 1099 ab, im Stadtarchiv; Archiv von S. Catervo in
S. Pietro in Vincoli, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 565.
Drucke: C. Santini, Saggio di memorie della cittä di Tolentino, Macerata 1789,
mit Urkunden.
Torcello.
Handschr.: Statuta et privilegia Torcelli, in Venedig, Marc. V, 32 f., vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 639.
Drucke: F. Cornelius, Ecclesiae Torcellanae, T. 1—4, Venet. 1749, vgl. Venezia.
Torino.
Handschr.: Combes, Memoire sur les archives royales de Turin et les anci-
ennes relations de la France avec la maison de Savoie, Paris 1865.
Urkunden und 172 Bände Notariatsinstrumente von 1265 ab, im Archivio
arcivescovile, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 600; im Archivio capitolare Ur-
kunden von 1028 ab und Cartularium, vgl. ebenda; Anderes in den Archiv!
di Corte, di Camera (viele Copialbücher), Mauriziano, municipale etc., nament-
lich im Archivio di stato; vgl. Prima relazione triennale della direzione dello
archivio di stato in Torino, 1871—1873, Torino 1874; Archiv d. Gesellsch.
12, 597.
Drucke: T. Chiuso, Saggio di antichi documenti delP archivio arcivescovile di
Torino, Urkunden und Inventarien von c. 996 — 1520, in: Miscellanea di
stör. ital. 18, 419, auch separat: Torino 1879.
A. Manno, Regesten aus dem Turiner Domcapitel, 76 Regesten von c. 1010—
1300, in: von Pflugk-Harttung, Iter ital. 519; 734.
Statuta et privilegia civitatis Taurinensis edid. F. Sclopis, Augustae Tau-
rin. 1835; vervollständigt in: Monumenta histor. patr. 2, 433.
P. Vayro, Inventari dei castelli di Ciamberi, di Torino e di Ponte d'Ain,
1497—1498, in: Miscellanea di stör. ital. 22, 9.
Necrologium prioratus S. Andreae Taurinensis, ebenda 3, 193; Monum.
German. histor. Script. 7, 130.
III. Specialgeschichte. 269
Kalendarium Augustanum descripsit A. Gal, ebenda 3, 585.
Necrologium Augustanum, saec. 12 — 13, in: Monunienta histor. patr., Script.
3, 499.
Necrologium monasterii SS. Solutoris , Adventoris et Octavii Taurinensis,
in: Monumenta histor. patr., script, 3, 213.
Bella Torre.
Handschr.: Notizia deir archivio privato del Com. Lodovico della Torre Val-
sassina in Friuli, in: Archivio stör, ital., ser. 3, 11, 2, 260.
Drucke: Sei documenti tratti dair archivio privato del ev. Lod. della Torre,
in: Archeografo triestino, N. S. 5, 51.
Documenti storici delle famiglie Strassoldo e della Torre, Venezia 1863, 21
Urkunden von 1319—1773.
Tortona.
Handscli:r. Urkunden in den Archivi vescovile, capitolare und municipale.
Cartularium Dertonense, in Turin, Bibl. naz., vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 605.
Drucke: L.Costa, Cartularium Dertonense nunc primum editum e codice regiae
Taurinensis bibliothecae, August. Taurinor. 1814, Urkunden von 1181 — 1340.
G. A. Bottazzi, Carte inedite deir archivio capitolare della chiese catte-
drale di Tortona, Tortona 1833.
Derselbe, Monumenti dell' archivio capitolare della cattedrale di Tortona,
Tortona 1837.
Toscaua.
Handschr.: Gli archivi di stato toscani alla esposizione universale di Vienna,
Firenze 1872.
Urkunden Toscana betreffend, saec. 10 f., Cod. Ashburnh. 1222, vgl. N.
Archiv d. Gesellsch. 4, 611.
Drucke: Giornale storico degli archivi Toscani che si pubblica dalla soprin-
tendenza generale agli archivi del granducato, V. 1—7, Firenze 1857—1863.
Documenti di storia italiana, pubblicati a cura della r. deputazione di storia
patria per le provincie di Toscana, dell' Umbria e delle Marche, T. 1—7,
Firenze 1869—1881.
Documenti degli archivi Toscani pubblicati per cura della r. soprintendenza
generale agli archivi raedesimi, Firenze (später Lucca) 1863 — 1880.
F. Brunetti, Codice diplomatico Toscano, P. 1. 2, Firenze 1806—1833, Ur-
kunden von 541 — 813.
De S. Romano imperio in Etruria, 67 Urkunden von 898—1701, in: Lünig,
Codex Ital. diplomat. 3, 1459.
De magno Etruriae ducatu, 74 Urkunden von 1081 — 1711, ebenda 1, 1043; 2455.
Fiorentini, Memorie della gran contessa Matilda, edid. Mansi, Lucca 1755,
mit besonders paginirtem Urkuudenanhang.
C. della Rena, Serie degli antichi duchi e marchesi di Toscana, Fiorenza
1690; T. 1—4, ebenda 1764—1768.
P. Puccinelli, Istoria dell' eroicho attioni d'Ugo il Grande duca della Tos-
cana, di Spoleto etc., con la cronica della abbadia di Fiorenza, suoi privi-
legii ponteficii e cesarei, Miiauu 1664.
270 IV. Italien.
G.Müller, Documenti sulle relazioni delle cittä Toscane coli' Oriente cristiano
e coi Turchi, Firenze 1879, Urkunden von 1108—1532, in: Documenti degli
archivi Toscani.
Th. Fritsch, De jure imperii in magnum ducatum Etruriae, edit. 4, Lips.
1744, mit 16 Urkunden von 1133—1382.
Negotiations diplomatiques de la France avec la Toscane, T. 1—5, Paris
1839—1875, in: Documents inedits, von 1311—1610.
Lettere di mercatanti toscani scritte nel secolo XIV, Venezia 1869.
Toscanella.
Drucke: Turicozi, Memorie storiche della cittä Tuscania, Roma 1778, mit
Urkunden von 1086 ab.
S. Campanari, Tuscania e i suoi monumenti, Montefiascone 1856, mit zahl-
reichen Urkunden.
Trani.
Handschr.: Urkunden im Archivio capitolare.
Drucke: A. Prologo di Gioachino, Le carte che si conservano nello archivio
del capitolo metropolitano della cittä di Trani, Barletta 1877, 127 Urkunden
von 834—1260.
Trapani.
Handschr.: Urkunden in den Archivi capitolare, comunale (von 1399 ab), delle
opere pie (von 1129 ab), und provinciale.
Tremiti.
Handschr.: Cartularium Tremitense, saec. 12, in Neapel, Bibl. naz. XIV,
A, 30; Abschrift von 1501 ebenda, XIV, A, 27, vgl. N. Archiv d. Gesellsch.
3, 648.
Trento.
Handschr.: Archiv des Fürstenthums Trient in Innsbruck, Stadthaltereiarchiv.
Codex diplomaticus Tridentinus, in Wien, Hausarchiv, vgl. 'Archiv d. Gesellsch.
6, 120.
Urbarien des Stifts Trient, ebenda, vgl. ebenda 6, 123.
Tridentinisches Gültenregister, saec. XIII, ebenda, vgl. ebenda.
Necrologium Tridentinum, von 1432 — 1470, vgl. ebenda 2, 569.
14 Kopialbücher im Münchener Reichsarchiv.
Drucke: Archivio storico, vgl. Trieste.
V. Joppi, Trento e Aquileia, documenti antichi, Udine 1880, Urkunden von
966—1336.
R. Kink, Codex W^angianus, Urkundenbuch des Hochstiftes Trient, Wien
1852, 287 Urkunden von 1027—1218, in: Fontes rer. Austriac. II, T. 5.
Urkunden von 1027 — 1698, in Lünigs Reichsarchiv.
T. Gar, Biblioteca trentina, e sia raccolta di documenti inediti e rari rela-
tivi alla storia di Trento, Trento 1800.
Bonelli, Notizie istorico-critiche intorno al B. M. Adelpreto vescovo di Trento,
T. 1—4, Trento 1760, mit Urkunden.
III. Specialgeschichte. 271
Antichi possesse de! monastero Veronense di S. Maria in Organo nel Tren-
tino, 7 Urkunden von 845—1454, in: Archivio stör, per Trieste 1, 274.
Predelli, Pergamene antiche deil' abazia di S. Lorenzo in Trento, 9 Urkunden
von 1246 — 1353, in: Archivio stör, per Trieste 3, 33.
Treri.
Uandschr.: Urkunden im Archivio capitolare und Archivio comunale von c.
1200 ab.
Treviglio.
Handschr.: Urkunden vom 12. Jahrhundert ab und mehrere Stadtbücher im
Archivio civico.
Treyiso.
Handschr.: Im Archivio capitolare Urkunden und Cartularien, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 670, im Archivio und der Biblioteca municipale viele Stadt-
bücher, Cartularien etc.. Anderes im Wiener Hausarchiv, vgl. ebenda 4,203;
6, 125.
B. Cecchetti, Suir archivio notarile di Treviso, in: Atti delT istit. Veneto,
Ser. 3, T. 14.
Liber Trevisanus vom c. 1500, aus Venedig, Urkunden von 700—1400, in
Wien, Beschreibung und Aufzählung in: Giomale di Padova 1807; Archiv
d. Gesellsch. 4, 172; 203.
Statuta et privilegia, in Venedig, Marc. V. 32—56, vgl. ebenda 12, 639.
Necrologium Trevisanum, saec. 14, im Archivio capitolare, vgl. ebenda
12, 670.
Drucke: Verci, Storia della marca Trevigiana e Veronese, T. 1 — 20, Venezia
1786—1891, mit 2183 Urkunden von 793-1464.
Codex Trivisianus (996—1318) curante A. S. Minotto, Venetiis 1874, in:
Acta et diplomata e r. tabulario Veneto 2, 3.
Statuta provisionesque ducales civitatis Tarvisii cum additione tertii volu-
minis constitutionum et literarum ducalium, Venetiis 1574.
Raccolta privilegiata di tutte le carte pubbliche, leggi e proclami pubblicati
ed esposti in Treviso, Venezia 1798.
Tricarico.
Handschr.: Urkunden in Neapel, Archivio di stato.
Drncke: A. Zavarroni, Esistenza e validitä de' privilegi conceduti de' principi
Normanni alla chiesa di Tricarico, Napoli 1750.
Trieste.
Handächr.: A. Mars ich, Registro delle pergamene neu' archivio capitolare di
Trieste, in: Archeografo Triestino, N. ser. 8, 21; 286; 9, 201; 284; 10, 105;
357; 11, 1.
Urkunden und andere Archivalien im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 687.
Liber pactorum, von 1377 — 1381, in Venedig.
Drei Necroiogien des Kapitelarchivs, in S. Giusto, saec. 15, vgl. ebenda.
272 IV. Italien.
Drucke: L'archeografo triestino, N. ser. T. 1—14, Trieste 1872—1884.
Archivio storico per Trieste, l'Istria e il Trentino dir. da S. Marpurgo e
A. Zenatti, V. 1-3, Roma 1881—1884.
J. Della Croce, Historia sacra e profana della cittä di Trieste, Ven ezia 1725,
mit Urkunden.
Bonamo, Monete dei vescovi di Trieste, Trieste 1788.
Mainati, Chroniche ossia meraorie storiche di Trieste, T. 1 — 6, Venezia 1817,
mit Urkunden.
De Tergesto civitate seu principatu in Istria, 11 Urkunden von 848—1716,
in: Lünig, Codex Ital. diplomat. 1, 2490.
P. Kandier, Documenti per servire alla conoscenza delle condizioni legali
del municipio di Trieste, Trieste 1848, Urkunden von 948—1848.
Tre antichi diplomi inediti tratti dall' archivio municipale di Trieste, in:
Archeografo Triestino 1, 219.
A. Hortis, Documenti che riguardano la storia di Trieste e di Walsee,
ebenda T. 4; 5; separat: Trieste 1877.
Cesca, Due documenti relativi a Marco Ranfo di Trieste 1311, in: Archivio
stör. p. Trieste 2, Nr. 1.
D. de Rossetti, Diplomi inediti per la illustrazione degli statuti antichi di
Trieste, ebenda 2, 323.
Cesca, 16 documenti inediti sulle trattative fra Trieste e Venezia prima dell'
assedio del 1368, in: Archivio stör, per Trieste 1, 34.
Relazioni tra il comune di Udine e quello di Trieste nei secoli XIV e XV,
tratte dall' archivio civico di Udine, Udine 1872.
G. Cesca, L'assedio di Trieste nel 1463. Ventuno documenti inediti, 1883.
Vgl. Aquileia, Istria und Summaga.
Trino.
Drucke: Irici, Historia Tridinensis, mit vielen Urkunden aus dem Archive.
Tuscolo.
Handschr.: Historia dei conti Tusculani, in Rom, Vatican. 8043.
ü.
Udine.
Handschr.: Ueber die Archive vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 677; Beiträge zur
Kunde Steiermark, Geschichtsquellen 7, 64; 9, 83.
Deir . archivio municipale udinese, in: Giornale di Udine 1875, Nr. 97,
appendice.
Privilegien- und Handelsbücher im Stadtarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 678.
Necrologium S. Mariae in Valle, im Kapitelsarchiv, vgl. ebenda 12, 682.
Drucke: Relazione tra il comune di Udine e quello di Trieste nei secoli XIV
e XV, tratte dalP archivio civico di Udine, Udine 1872.
Necrologium bibliothecae capitul. Utinensis, 16 Auszüge, in: N. Archiv d.
Gesellsch. 3, 135.
III. Specialgeschichte. 273
V. Joppi, Cenni storici sulla loggia comunale di üdiae, con 48 documenti
inediti, Udine 1877.
Umbria.
Drucke: A. Sansi, Documenti storici -inediti in sussidio allo studio delle me-
morie Umbre, T. 1. 2, Spoleto 1879, mit 81 Urkunden von 1173—1300.
C. Guzzoni, Saggio di alcuni documenti inediti di storia umbra, Foligno 1851,
25 Documente.
Vgl. Toscana.
Urbino.
Uandschr.: Urkunden in Florenz, Arch. di stato.
V.
Tal d'Antigoro.
Drucke: Statuta et privilegia Vallis Antigorii; Genuae 1685.
Yaldesia.
Drucke: Privilegia, promissiones et capitula facta et concessa per Francis-
cum II Sfortiam ad favorera hominum Vallis Siccidae, Yaralli 1615; 1752.
Val di Nura.
Drucke: Privilegii, concessioni, decreti e scritture della commimitä di Val
di Nura, Piacenza 1659.
Val di Sabbio.
Drucke: Statuti di Val di Sabbio divisi in cinque parti, con alcuni privilegi
antichi, Brescia 1597.
Vallombrosa.
Haudschr.: Urkunden in Florenz, Arch. di stato, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 753.
Val Perosa.
Drucke: Statuti, privilegii e concessioni delle communita di Valle Perosa,
Torino 1610, 27 Nummern von 1260—1506.
Valsassina«
Drucke: G. Arrigoni, Documenti inediti risguardanti da storia della Val-
sassina e delle terre limitrofe, V. 1, Milano 1857.
Valsoda.
Drucke: C. Barrera, Storia della Valsoda con documenti e statuti, Pinerolo 1864.
Valsugana«
Drucke: Montebello, Notizie storiche, topografiche e religiöse della Valsugana
e di Primiero, Roveredo 1793, mit Urkunden.
Val Trompia.
Drucke: Raccolta di privilegi ducali, giudici, terminazioni concernenti le valli
Trompia e Sabbio, Brescia 1736.
Oesterley, Wegweiser. II. jg
274 IV. Italien.
Yedana.
Drucke: A. Buzzati, Docuraenti relativ! alla Certosa di S. Marco di Vedana,
Venezia 1870.
Velleja.
Drucke: G. Tononi, Documenti inediti intorno alla scoperta di Velleja, Mo-
dena 1881.
Velletri.
Handschr.: Urkunden im Archivio capitolare und Archivio municipale, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 481.
Drucke: A. Borgia, Istoria della chiesa e cittä di Velletri, Nocera 1723, mit
eingestreuten Urkunden.
Vgl. Ostia.
Yenafro.
Drucke: Sannicola, Cenno storico delP antica chiesa di Venafra, Napoli 1847,
mit Urkunden.
Tenezla.
Handschr.: Statistica degli archivi della regione Veneta, V. 1 — 3, Venezia
1880—1881.
Cadorin, Degli archivi Veneti, in: Veludo, Venezia, 1847, 2, 2, Append.
M. G. C anale, Degli archivi di Venezia, di Vienna, di Firenze, di Francia e
di Genova, Firenze 1857, Erweiterung eines Aufsatzes im Archivio stör. Ital.
Ser. 2, 4, 49.
B. Cecchetti, Gli archivi della repubblica Veneta e il notarile, Venezia 1864.
Derselbe, Gli archivi della repubblica Veneta dal seclo 13 al 19, Venezia 1865.
Th. D. Hardy, Report upon the documents in the archives and public libra-
ries of Venice, London 1866.
A. Baschet, Les archives de la serenissime republique de Venise, Paris 1857.
Derselbe, Les archives de Venise, histoire de la chancellerie secrete, Paris
1870.
J. Bernardi, Dei veneti archivi, in: II mondo letterario 1858, Nr. 40; 41.
B. Cecchetti, Degli archivi Veneti antichi, in: Archivio Veneto 1, 65.
C. Cantü, Scorsa di un Lombardo negli archivj di Venezia, Milano 1856.
T. Toderini e B. Cecchetti, L'archivio di stato in Venezia nel decennio
1866—1875, Venezia 1876; negli anni 1876-1880, ebenda 1882.
Saggio d'inventario degli archivii di stato di Venezia, Venezia 1882.
11 regio archivio generale di Venezia, Venezia 1873.
Inventario delF archivio di stato in Venezia, Venezia 1882.
R. Fulin, Studi negli archivi degli inguisitori di stato, Venezia 1869.
R. Brown, L'archivio di Venezia con riguardo speciale alla storia inglese,
Venezia 1865.
Ueber die Archive Venedigs, in: Beiträge z. Kunde Steiermark. Geschichts-
quellen 7, 135.
Zahn, Archivalische Untersuchungen in Friaul und Venedig, ebenda 7, 56;
III. Specialgeschichte. 275
G. Fantoni, Memoria sulP archivio notarile di Venezia, in: Archivio Ve-
neto T. 26.
J. Bernardi, Del veneto archivio de' Frari e di alcuni suoi visitatori, in: II
mondo letterario 1858, Nr. 13.
Li her Plovegus, 1282—1340, mit Urkunden von 900 ab, Abschrift des ver-
lorenen Originals in Wien, vgl. Arch. d. Gesellsch. 4. 206.
Liber albus s. collectio privilegiorum , von 1348, in Wien, Hausarchiv, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 6, 124.
Liber blancus s. collectio pactorum, ebenda, vgl. ebenda 3, 576; 6, 124; die
Vorrede 6, 492.
Libri commemoralium , Handelsbücher von 1300 — 1797; Libri notatorii von
1397 an; Libri electiouum von 1260, Libri gratiarum von 1329, Libri pac-
torum, 9 Bände von 1209 ab, im Archiv der Republik.
Pacta inter Venetos exterosque principes in captione Constantinopoleos
(1204—1231), Marc. 9, 98; Pacta Venetorum 1217—1238, ebenda 9, 99, vgl.
N. Archiv d. Gesellsch. 2, 370.
Briefsammlungen, saec. 14 — 16, ebenda 9, 123 — 124, vgl. ebenda.
Register von Briefen von Gesandtschaften, fremden Fürsten etc., saec. 14 — 15,
ebenda, 9, 103, vgl. ebenda.
Venetianisches Diplomatar von 1341 — 1343, in Wien, Ilausarchiv, vgl. ebenda
6, 124.
Inventarium des Schatzes von 1294 ab, s. Marc, Fabbricc. 794.
Codex diplomaticus abbatiae S. Gregorii Venetiis, in Wien, Ilausarchiv, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 6, 125; 12, 636.
Registrum privilegiorum S. Marci, saec. 16, von 1251 ab, Archiv d. Re-
publik.
Privilegia St. Johannis et Pauli, Cicogna 385, vgl. ebenda 12, 651.
Scritture e carte del priorato della Trinitä, Marc. App. V, 94, vgl. ebenda
12, 648.
Privilegia S. Zenonis, Cicogna 2163, vgl. ebenda 12, 652.
Diplomata familiae Padavinae Veuetae, in Venedig, Marc. 9, 139, vgl. N. Archiv
d. Gesellsch. 2, 370.
Drucke: Archivio Veneto, T. 1—27, Venezia 1871—1884.
Raccolta di documenti della repubblica d. Venezia, Venezia 1799.
Monumenti storici pubblicati dalla deputazione Veneta di storia patria, Ser.
1—4, Venezia 1876—1885.
A. S. Min Otto, Acta et diplomata e r. tabulario Veneto usque ad medium
seculum XV summatim regesta T. 1, 1; 2, 1—3; 3, 1—2, Venezia 1870—1874.
J. D. Aramannus, Monumenta s. domin., Venetiis 1729.
F. Cornelius, Ecclesiae Venetae (von T. 13 ab: et Torecellanae), antiquis
monumentis munc etiam illustratae, T. 1 — 18, Venet. 1749, mit Urkunden von
956 — 1715, in Bd. 18 Index chronologicus diplomatum.
Derselbe, Cleri et collegii novem congregationum Venetiarum documenta et
privilegia, Venet. 1754.
(N. Barozzi), Raccolta Veneta, collezione di documenti relativ! alla storia,
air archeologia, alla numismatica, Ser. I, T. 1, Venezia 1866 — 1867.
G. L. F. Tafel und G. M. Thomas, Urkunden zur älteren Handels- und
18*
276 IV. Italien.
Staatsgeschichte der Republik Venedig vom 9. — 15. Jahrhundert, Wien 1860,
in: Fontes rer. Austriacar II, Bd. 12 — 14.
Romanin, Storia documentata di Venezia, T. 1 — 10, Venezia 1853 — 1861.
De Venetorum republica, 49 Urkunden von 855 — 1718, in: Lünig, Codex
Ital. diplomat. 2, 1943.
R. Fulin, Le carte del mille e del millecento che si conservano nel r. archivio
notarile di Venezia, 132 Urkunden von 1038—1199, in: Archivio Veneto 6,
293; 7, 352; 8, 134; 9, 99; 10, 332; 20, 51: 314; 21, 106; 22, 313.
I libri commemoriali della republica di Venezia regesti, T. 1 — 3, Venezia
1876 — 1885, Regesten von 1081 — c. 1375, in: Monumenti storici della deput.
Veneta, Ser. I, 1; 3.
G. Giomo, Regesto dei libri misti del senato della republica Veneta, in: Ar-
chivio Veneto, T. 17— N. ser. T. 14; 15.
V. Lazari, Del traffico et delle condizioni degli schiavi in Venezia nei tempi di
mezzo, mit 3 Urkunden von 1192— 1576, in: Miscellanea di stör. ital. 1,497.
Archivio di stato in Venezia. Autografi, bolle e assise dei dogi di Venezia,
Venezia 1881.
Documenti spettanti al commercio dei Veneziani con FArmenia e Tre-
bisonda, Ragusa e Negroponte, 7 Urkunden von 1201 — 1232, in: Archivio
stör, italiano, Append. 9, 361.
Catalogues des gouverneurs Venitiens de la Grece et des iles grecques, von
1216—1796, in: Hopf, Chroniques greco-romanes 1873, 371.
R. Predelli, II Über communis detto anche Plegiorum del r. archivio gene-
rale di Venezia, regesti, Venezia 1872, 725 Regesten von 1223—1253, in:
Archivio Veneto T. 2.
P. D. Pasolini, Documenti riguardanti antiche relazioni fra Venezia e Ra-
venna, Imola 1881, Urkunden von 1234-1440.
F. Nani Mocenigo, Capitolare dei signori di Notte esistente nel civico museo
di Venezia, Venezia 1877, 319 Nummern von 1259—1341.
G. B. Lorenzi, Monumenti per servire alla storia del palazzo ducale di Venezia,
ovvero serie di atti pubblici dal 1253 al 1797, T. 1, Venezia 1869; 1117 Ur-
kunden von 1253—1600.
G. M. Thomas, Capitolare dei visdomini del fontego di Todeschi in Venezia.
Capitular des deutschen Hauses in Venedig, Berlin 1874, von 1268 — 1499.
Diplomatarium Veneto-Levantinum sive acta et diplomata res Venetas Graecas
atque Levantis illustrantia a 1300 — 1350, Venetiis 1880, in: Monumenti storici
d. deput. Veneta, Ser. I, T. 5.
Pieces relatives au passage ä Venise de pelerins de Terre - Sainte , 20 Num-
mern von 1302—1472, in: Archives de FOrient latin 2, 237.
L. de Mas Latrie, Privileges commerciaux accordes ä la republique de
Venise par les princes de Crimee et les empereurs Mongols du Kipchak,
7 Urkunden von 1333—1358, in: Bibliotheque de Fecole d. chart. 29, 581.
Documenti per la zecca Veneta, Urkunden von 1473 — 1776, in: Archivio
Veneto 14, 5; 16, 111; 17, 74; 18, 109; 19, 118.
Listes des princes et seigneurs de divers pays, dressees pour Fexpedition des
lettres de la chancellerie du doge de Venise au XIV siecle, in: Bibliotheque
de Fecole d. chart. 26, 43.
III. Specialgeschichte. 277
Documenti inediti risguardanti la dedizione di Conegliano alla republica di
Venezia (1339), Venezia 1872.
F. Ferrara, Documenti per servire alla storia dei banchi Veneziane, 163 Re-
gesten von 1348—1471, in: Archivio Veneto 1, 106; 332.
V. Ceresole, La republique de Venise et les Suisses. Premier releve des
principaux manuscrits inedits des archives de Venise se rapportant ä la
Suisse, Venise 1864.
B. ed A. Nodari, Alcuni documenti de' magistrati della repubblica Veneta
in materia di seta, carta e vini, Venezia 1880.
Atti relativi ad una patente di papa demente VI (Gratia navium 1352), 9 Ur-
kunden von 1357—1365, ebenda 17, 99.
G. B. di Sardagna, Lettere del doge Andrea Contarini e del capitano gene-
rale Domenico Michiel, von 1368—1369, in: Archeografo triestino N. ser. 8,
325; 9, 3; 213.
XVI Documenti inediti sulle trattative fra Trieste e Venezia prima dell'assedio
del 1368, in: Archivio stör, per Trieste 1, 34.
Urkunden von 1424 — 1684, in Liinigs Reichsarchiv.
Francesco Sforza e Venezia, Urkunden von 1430 — 1470, in: Archivio Veneto
9, 116.
Tre documenti inediti che riguardano i servigi resi alla Veneta repubblica da
due personaggi dell antica famiglia di Castel Seprio 1445, 1448, 1451,
Venezia 1870.
R. Fulin, Documenti per servire alla storia della tipografia veneziana, 256
Urkunden von 1469—1526, in: Archivio Veneto 22, 84; 390.
G. Barbaro, Lettere al senato Veneto, Vienna 1852.
E. Com et, Le guerre dei Veneti in Asia, 1470—1474, Vienna 1857, 103 Ur-
kunden.
Dispacci al senato Veneto di F. Foscari e di altri oratori all' imp. Massi-
miliano I nel 1496, 92 Nummern, in: Archivio stör. ital. 7, 725.
Lamancky, Secrets d'etat de Venise; documents, extraits et etudes servant ä
eclaircir les rapports de la seigneurie avec les Grecs, les Slaves et la Porte
Ottomane ä la fin du 15. et au 16. siecle, Petersbourg 1883.
Vgl. Conegliano.
Yenosa.
Uandschr.: Urkunden von 1096 ab, in Neapel, Archivio di stato.
Yentiniiglia.
Drucke: Rossi, Storia della cittä di Ventimiglia, Torino 1857, mit Ur-
kunden.
Necrologium ecclesiae cathedralis Vigintimiliensis, saec. 14, mit Urkunden
von 1273 ab, in: Miscellanea di stör. ital. 5, 73.
YercelU.
Uandschr«: Urkunden und andere Archivalien in den Archivi vescovile, capito-
lare, dell' ospedale und municipale (namentlich Stadtbücher und Regesten der
Stadturkunden von 882 — 1358), sowie in der Biblioteca capitolare, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12, 605.
278 IV- Italien.
Drucke: Baggiolini, Illustrazione delle pergamene e dei codici antichi, esis-
tenti nell archivio civico di Vercelli, Vercelli 1834.
V. Mandelli, II comune di Vercelli nel raedio evo, T. 1 — 3, Vercelli 1857.
S. Caccianotti, Suramarium monuinentorum omnium quae in tabulario muni-
cipii Vercellensis continentur ab a. 882 ad a. 1441, Vercellis 1868.
Colombo, Documenti e notizie intorno agli artisti Vercellesi, Vercelli 1885.
Vgl. Monferrato.
Veroli.
Handschr.: Urkunden von 683 ab im Archivio capitolare, Anderes im Archivio
di S. Erasmo.
Necrologium monasterii S. Antonini saec. 11, in Rom, Vallic. B, 32, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 12, 422.
Verona.
Handschr.: Urkunden und andere Archivalien in den Archivi capitolare und
municipale, sowie der Biblioteca comunale.
Sammlung von Veroneser Urkunden von 1185, und Copien von Lazaroni von
1655, im Arch. com., vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 656.
L. Perini, Sammlung von Urkunden der Kirchen Verona's, 6 Bände, ebenda,
vgl. ebenda.
Indice di tutte le carte dell' archivio de' SS. Nazaro e Celso, von 595 — 1685,
in Wien, Hausarchiv, vgl. ebenda 4, 207; 6, 125.
Privilegia S. Zenonis, von 885 — 1586, Cod. Ashburnham 162, vgl. N. Archiv
d. Gesellsch. 4, 610.
Privilegia S. Zenonis, von 883—1533, Saibanti, vgl. ebenda 12, 657.
Drucke: Archivio storico Veronese, V. 1—17, Verona 1879—1883.
S. M äff ei, Verona illustrata, Verona 1732.
Derselbe, Storia ecclesiastica di Verona.
G. Biancolini, Notizie storiche delle chiese di Verona, L. 1 — 8, Verona
1749 — 1771, mit Urkunden von 531 — 1770, die am Ende von L. 4 und 8
chronologisch verzeichnet sind.
Derselbe, Serie cronologica dei vescovi e governatori di Verona, Verona 1760,
mit Urkunden.
Verci, Storia della marca Trevigiana e Veronese, T. 1 — 20, Venezia 1786 —
1791, mit 2183 Urkunden von 793—1464.
Privilegia magnificae civitatis Veronae, Venetiis 1561 — 1588.
Statuta magnificae civitatis Veronae, adjectis ejusdem civitatis privilegiis et
partibus, Veronae 1582; 1588.
C. Cipolla, Verzeichniss der Kaiserurkunden in den Archiven Verona's, von
774 — 1267, in: Mittheilungen d. Instit. f. oesterr. Geschichtsforschung 2, 83;
4, 214.
J. Kohl er, Urkunden aus den antichi archivi der Biblioteca comunale von
Verona, Würzburg 1883, in: Beiträge z. germanischen Privatrechts-Geschichte
1, 13 Urkunden von 1005—1175.
Cenni storici sull' antico collegio dei notari della citta di Verona, Urkunden
von 1220-1806, in: Archivio Veneto 16, 315.
III. Specialgeschichte. 279
P. Ballerinus, De privilegiis et exemptione capitali Veronensis, Venetiis 1753,
mit 7 Urkunden von 813—1658.
Conferma della falsitä di tre documenti pubblicati nelP üghelli a favore del
capitolo di Verona, Verona 1754.
Antichi possesse del monastero Veronese di S. Maria in Organo nel Tren-
tino, 7 Urkunden von 845—1454, in: Archivio stör, per Trieste 1, 274.
Perini, Istoria delle monache di S. Silvestro di Verona, T. 1. 2, Padova 1720,
mit Urkunden.
Necrologium Veronense, in: Biancolini, Serie dei vescovi di Verona,
Verona 1700.
Yezzolano. ,
Uandschr.: Archiv in Turin, Hofarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 596.
Drucke: Notizie e Documenti riguardanti la chiesa e prepositura di S. Maria
di Vezzolano nel Monferrato, 10 Urkunden von 1148 — 1310, in Miscellanea
di stör. ital. 1, 251.
Yicenza.
Handschr.: Urkunden im Kapitolsarchiv und Stadtarchiv, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 664.
Drucke: Storia dei vescovi Vicentini, Vicenza 1786, mit Urkunden.
Barbarano, Uistoria di Vicenza, Vicenza 1649, mit Urkunden.
Castellini, Storia della'cittä di Vicenza, T. 1 — 14, Vicenza 1783, mit Urkunden.
D. Bortolan, I privilegi antichi del monastero di S. Pietro in Vicenza illustati,
Vicenza 1884.
S. Vincent.
Uandschr.: Franchises et privileges acordes par Ebal de Challant seigneur de
Montjouret aux bourgois de S. Vincent, von 1310 — 1465, in Turin, Archivio
di stato.
Viterbo.
Handschr.: Urkunden von 1199 ab, im Archivio di S. Angelo in Spata; im
Archivio comunale das Stadtbuch, Margarita, 4 Bände, mit Urkunden von
1141 ab, Liber memoriae omnium privilegiorum et instruraentorum von 1283,
Liber quatuor clavium von 1219 ab, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 476.
Weiteres in den Archiv! di S. Sisto, von 1148 ab, S. Rosa, und S. Maria
nuova, von 1080 ab. Die Urkunden von S. Martino in Montibus sind in
Rom, Vatican.
Documenta S. Mariae, in Rom, Capit. S. Petri, vgl. Archiv d. Gesellsch.
12, 408.
Dmcke: F. Bussi, Istoria della cittä di Viterbo, Roma 1742, mit Appendice
von 53 Urkunden ohne chronologische Ordnung.
Urkunden ;t"-^ <l"»^ Archiven von Viterbo, in: Giornale Arcadico di Roma 1852.
Yitorchiano.
Drucke: Sommario dei principali documenti risguardanti il privilegio dei
Vitorchianesi in Campidoglio, Viterbo 1872.
280 IV. Italien.
S. Vittoria.
Handschr.: Urkunden von 1071 ab im Klosterarchiv, von 1131 ab im Stadt-
archiv.
Codex diplomaticus S. Vittoriae, im Besitze des Grafen Marinelli, vgl. Archiv
d. Gesellsch. 12, 566.
Volterra.
Handschr.: Urkunden und andere Archivalien in den Archivi vescovile, capito-
lare und comunale; Anderes in Florenz, Arch. di stato , vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 754.
Statuta et privilegia Volterrae, in Venedig, Marc. V, 32 — 56, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 12, 639.
Drucke: Leoncini, Illustrazione sulla cattedrale di Volterra, Siena 1869, mit
Urkunden.
A. Cinci, Dali' archivio di Volterra, memorie e documenti storici, in: Archivio
stör. ital. 15, 136, separat: Volterra 1885.
Letter e di Jacopo di Volterra a papa Innocenzio VIII, estratte dall' archivio
di Venezia, 8 Briefe von 1487—1488, in: Archivio stör, ital., Ser. III, 7, 2,
1; 10, 2, 1.
Vgl. Fiesole.
Zumaglia.
Handschr.: Statuta et privilegia Zumellarum, in Venedig, Marc. V, 32 — 56,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 639.
Anhang.
Einzelne Privatpersonen betreffende Sammlungen.
LodoYico Ariosto.
Drucke: A. Cappelli, Lettere inedite di Lod. Ariosto, Bologna 1862.
Derselbe, Lettere inedite di Lod. Ariosto, tratte dall' archivio di stato in
Modena, Bologna 1866.
Tre lettere di Lod. Ariosto ed una di Alessandra Strozzi, Modena 1868.
Giulia Bojardo.
Drucke: F. Ceretti, Giulia Bojardo, 9 Urkunden von 1458—1479, in: Atti e
memorie d. Emilia, N. Ser. 6, 201.
Dino Compagni.
Drucke: Documenti inediti intorno Dino Compagni, 14 Urkunden von 1285—
1294, in: Archivio stör, ital., Ser. III, 16, 11.
J. DelLungo, Sopra le date e il contenuto di alcune consulte di Dino Com-
pagni degli anni 1293 e 1294, ebenda, Ser. III, 19, 9.
Documenti inediti risguardanti Dino Compagni, Firenze 1872.
III. Specialgeschichte. 281
Francesco di Angelo Oaddi.
Drucke: C. Bologna, Inventario de' mobili di Francesco di Angelo Gaddi 1496,
Firenze 1883.
Isolano.
Drucke: Nuovi documenti sulla legazione del cardinale Isolano in Roma,
4 Urkunden von 1414 — 1416, in: Archivio delle soc. Romana 3, 397.
Cesare Lauibertini s. Puglia.
Aldo Manuzio.
Drucke: A. Baschat, Aldo Manuzio, Lettres et documents (1495—1515), Vene-
tiis 1867.
Mondino da Cividalc.
Drucke: V. Joppi, Notizie e documenti su Mondino da Cividale medico del
secolo XIV, Udine 1873, mit 4 Urkunden.
Girolamo Morone.
Drucke: G. Müller, Documenti che concernono la vita pubblica di Girolamo
Morone, mit 312 Urkunden von 1497 — 1536, in: Miscellanea di stör. ital.
3, 1; Appendice ebenda CXXVII.
D. Promis e G. Müller, Lettere ed orazioni Latine di Girolamo Morone,
von 1499—1519, ebenda 2, 1.
Nello de' Pannocchieschi s. Pia de Tolomei.
Francesco Petrarca,
Drucke: Epistolae Petrarcae familiäres ex castigatione S. Manilii, Venetiis
1492; in Opera, Basillae 1581, T. 2.
A. Gloria, Documenti inediti intorno al Petrarca, Padova 1878.
G. Livi, Nuovi documenti relativ! a Franc. Petrarca, 4 Urkunden von 1350 —
1351, in: Atti e memorie d. Emilia, N. Ser. 3, 2, 289.
Enea Silvio Piccolomini.
Drucke: G. Voigt, Die Briefe des Aeneas Sylvius vor seiner Erhebung auf
den päpstlichen Stuhl, 559 Briefe, in: Archiv f. oesterr. Geschichte 16, 321.
Marco Polo.
Drucke: Marco Polo e la sua famiglia, 3 Urkunden von 1319—1388, in: Ar-
chivio Veneto 16, 95.
Stefano Porcari.
Drucke: Documenti relativi a Stefano Porcari, 3 Urkunden von 1452 nebst
Appendix, in: Archivio della soc. Romana 3, 63.
Cola di Rienzi.
Drucke: Sommario e documenti pel tempo avanti e dopo il tribunato di Cola
(li Rienzi, 94 Regesten und Urkunden von 1321—1368, in: Archivio stör,
ital., Append. 7, 355.
282 IV. Italien. III. Specialgeschichte.
(xirolamo Sayonarola.
Drucke: C. Capponi, Alcune lettere di Frä Girolarao Savonarola, Firenze 1858.
P. Yillare, Girolamo Savonarola, T. 1. 2, Firenze 1859 — 1861; deutsch von
Ber dusch eck, Bd. 1. 2, Leipzig 1868, mit Urkunden und Briefen im
Anhang.
H. Savonarolae literae, 15 Briefe, in: Baluze, Miscellanea 1, 584.
Nuovi documenti concernenti a frate Girolamo Savonarola, 27 Documente
von 1493—1498, in: Giornale stör, degli arch. Tose. 2, 193; 3, 45; 111.
Nuovi documenti su Girol. Savonarola, von 1494—1498, in: Archivio stör.
Lombardo 1, 325.
II Savonarola e' i Lucchesi, Urkunden von 1494—1495, ebenda 6, 122.
Fra Gir. Savonarola, nuovi documenti, 47 Nummern von 1495 — 1498, in:
Archivio stör. ital. N. Ser. 18, 2, 1.
Documenti intorno la vita e la morte di fra Ger. Savonarola, 48 Nummern
von 1496-1623, ebeiida, Append. 8, 146.
Nuovi documenti intorno a Fra Gir. Savonarolo, 13 Nummern von 1497 —
1498, ebenda 3, 1, 1.
Documenti Pisani intorno Fra Gir. Savonarola, 11 Documente von 1497 —
1499, ebenda, Ser. III, 13, 180.
Nuovi documenti concernenti a Gir. Savonarola, 22 Nummern von 1498, in:
Giornale stör. d. arch. Tose. 2, 79; 193.
J. Del Lungo, Fra Girolamo Savonarola, mit 47 Urkunden, in: Archivio stör.
ital. N. Ser. 18, 1, 3; 2, 3.
Pia de Tolomei.
Drucke: Documenti intorno alla Pia de Tolomei ed a Nello de' Pannocchieschi
suo marito, 6 Urkunden von 1290—1322, in: Giornale stör. d. arch. Tose.
3, 17.
V. Abtheilung.
Iberien.
I. Allgemeine Sammlungen.
Handscbr.: Inventario del archivio historico nazional, Madrid 1871.
Guemes y Willame, Organizacion del arohivo de la Corona, aplicada a los
archivos particulares, Madrid 1877.
Indice de los documentos procedentes de los monasterios y conventos supri-
midos que se conservan eii el archivo de la real academia de la historia
Seccion I: Castilla y Leon, T. 1, Monasterio de Nuestra Sefiora de la Vid
y S. Millan de la Cogolla, Madrid 1860.
Drucke: Revista histörica. Publicacion mensual de ciencias histöricas y bellas
artes, Barcelona 1876.
Revista de ciencias histöricas publicada por S. Sanpore y Miguel, T. 1—3,
Barcelona 1880—1882.
H. Florez (später: M. Risco, A. Merino, J. de la Canal, P. Sainz de
Baranda und V. de la Fuente), Espana sagrada, theatro geographico-histo-
rico de la Iglesia de Espaiia, T. 1—51, Madrid 1747—1879.
Memorias de la real academia de la historia, T. 1—8, Madrid 1796—1852.
Memorial historico Espanol. Collecion de documentos, opüsculos y antiguedades
que publica la real academia de la historia, T. 1 — 19, Madrid 1851 — 1865.
P. G. Azevero, Opera in Hispaniae regias constitutiones in VI Tomis com-
prehensas, Matrit. 1612, mit Urkunden.
J. L. Villanueva, Viage litterario ä las iglesias de Espana, T. 1—22, Ma-
drid 1803—1852.
M. F. de Navarrete, Dissertacion histörica sobre la parte que tuvieron los
Espaiioles en las guerras de ultramar ö de las cruzadas, mit Urkunden von
1227 — 1492, in: Memorias de la r. acad. de la historia 6, 37.
Calendar of letters, despatches and State papers, relating to the negotiations
between England and Spain, preserved in the archives at Simancas, and
elsewhere, edited by G. U. Bergen rot h, V. 1. 2, London 1861 — 1862,
nebst Supplement, von 1485—1525.
Inventaire des papiers d'etat concernants les negotiations du gouvernement
espagnol avec la cour de Rome, qui sont conserves dans les archives roy.
de Simancas, von 1486 — 1612, in: Compte-rendu de la commiss. d'hist. de
Bruxelles, Ser. 2, 6, 197.
284 V. Iberien.
n. Specialgeschichte.
Agnilar de Campoo.
Handschr.: Becerro mayor del monasterio de Nuestra Seiiora, saec. 12, von 822
ab, in Madrid, Archive histör. nac.
Libro de öbitos, saec. 15, ebenda.
Alaya.
Drucke: Provincia de Alava, Urkunden von 1338 — 1825, in: Coleccion de
cedulas concern. a las prov. Vascongadas T. 4.
Alcalä de Henares.
Handschr.: Das Central-Archiv daselbst.
Andorra.
Handschr.: Registre municipal du pays d'Ändorre, in Andorra, vgl. Champollion-
Figeac, Docum. histor. ined. 1, 2.
Aragon.
Handschr.: Das Archiv der Krone von Aragonien in Barcelona, vgl. Anuario
de archiveros 1; 2.
Concordias entre el rey y conde de Trastamara, in Valencia, Archiv, Aus-
züge ebenda 1, 100.
Drucke: Coleccion de documentos ineditos del archivo general de la Corona
de Aragon, T. 1—40, Barcelona 1847—1876.
J. Troggia, Illustracion del reynado de Don Ramiro II de Aragon, mit Ur-
kundenanhang, in: Memorias de la r. acad. de la historia 3, 469.
Lamberto de Zaragoza, Teatro historico de las iglesias del regno de Aragon,
T. 1—9, Pamplona 1780.
M. de Bofarull y de Sartorio , Rentas de la antiqua Corona de Aragon, saec.
13 — 14, Barcelona 1871, Coleccion de docum. de Aragon, T. 39.
Derselbe, Gremios y cofradias de la antiqua corona de Aragon, ebenda
T. 40.
109 Urkunden von 1119—1455, ebenda 8, 7.
158 Urkunden von 1131—1194, ebenda 4, 1.
161 Urkunden von 1215—1494, ebenda 6, 1; 7, 1; Appendix von 54 Ur-
kunden von 1337—1367, ebenda 7. 75.
Verordnungen von 1344, ebenda 5, 1.
Vier Urkunden betreffend das Königreich Aragonien, von 1317 — 1508, in:
Lünigs Reichsarchiv.
Coleccion diplomatica relativa ä la campafia naval de la armada aragonesa
en el aiio 1351, 38 Urkunden von 1350—1352, nebst Appendix, in: Memo-
rial histor. Espanol. 2, 267.
Briefe Juan I von Aragonien, in: Revista histörica 1876, Mai.
Regesten und Urkunden von 1403 — 1410, in: Coleccion de docum. ined. de
Aragon 1, XXXI; 1.
II. Specialgeschichte. 285
Acten des Parlaments von Barcelona, 420 Urkunden und Briefe von 1410—
1412, ebenda 1, 219; 2, 8; 3, 5.
Asturia.
Dracke: Obispos de Asturia, mit Urkunden, in: Espafia sagrada 37, 295.
B.
Barbastro.
Drucke: Obispos de Barbastro, mit 39 Urkunden von c. 1096 — 1542, in:
Espana sagrada 48, 213.
Vgl. Lerida.
Barcelona.
Handschr.: Das Archiv der Krone von Aragonien daselbst.
Drucke: De la S. iglesia de Barcelona, mit Urkunden, in: Espana sagrada
T. 29.
Diago, Historia de los victoriosissimos antiquos condos de Barcelona, Bar-
celona 1603, mit Urkunden.
Vgl. Aragon.
Benevivere.
Handschr.: Constituciones de los canönigos reg. de S. Agustin, saec. 13, in
Madrid, Archivo histör. nac.
Bemela.
Handschr.: Lumen domus, relacion de las privilegios etc., von 1111 ab, in
Madrid, Archivo histör. nac.
Registro de los privilegios etc., saec. 18, ebenda.
Cartoral, saec. 14, ebenda.
Braga.
Drucke: Argote, Memorias para a historia de Braga, T. 1 — 3, Lisbra 1732,
mit Urkunden.
Bargos.
Drucke: De la iglesia de Burgos, mit Urkunden, in: Espaua sagrada, T. 26; 27.
Castaiieda.
Handschr.: Registro de los bienes del monasterio de S. Martin, 1714, in
Madrid, Archivo histör. nac.
Castilla.
Handschr.: Indice de los documentos procedentes de los monasterios y con-
ventos suprimidos que se conservan en el archivo de la real acaderaia de
la historia. Seccion 1 : Castilla y Leon, T. 1, Madrid 1860.
Drucke: Coleccion de privilegios, franquezas, exenciones y fueros de la Corona
286 V. Iberien.
de Castilla, 327 Urkunden von 924 — 1534, in: Coleccion de cedulas concern.
ä las provinc. Vascongadas T. 4; 5.
G. d'Avila, Teatro ecclesiastico de las iglesias metropolitanas y cathedrales
de los regnos de las dos Castillas, T. 1—3, Madrid 1645—1650.
Documentos dela epoca de Don Alfonso el Sabio, 230 Urkunden von 1246 —
1284, in: Memorial histor. Espaüol 1, 1; 2, 1.
Documentos de la epoca de Don Sancho el Bravo, 8 Urkunden von 1291,
ebenda 3, 423.
D. Clemencin, Illustraciones sobre varios asuntos del reinado de Dona Isabel
la Catölica, mit zahlreichen Dokumenten, in: Memorias de la r. aead. de la
historia 6, 55.
Catalana.
Drucke: Puiades, Cronica universal del principato de Cataluna, T. 1 — 8, Bar-
celona 1829, mit Urkunden.
P. de Bofarull y Mascarö, Anso de Cataluna ordenado en tiempo del rey
don Pedro el Ceremonioso (1359), Barcelona 1856, in: Coleccion de docum.
ined. de Aragon, T. 1. 2.
Derselbe, Levantamiento y guerra de Cataluna en tiempo de Don Juan II,
documentos V. 1—13, Barcelona 1858—1864, von 1460—1470, in: Coleccion
de docum. ined. de Aragon, T. 14 — 26.
Celano va.
Handschr.: Tumbo de los privilegios y donaciones del monasterio de S. Salvador,
saec. 12, in Madrid, Archivo histör. nac.
Cerdena s. Mallorca.
Coimbra.
Handschr.: Catalogo dos pergaminhos do cartario da universidade de Coimbra,
Coimbra 1880.
Compostella.
Drucke: H. Flore z, Historia Compostellana, Matriti 1765, mit zahlreichen Ur-
kunden, in: Espana Sagrada T. 20.
Coruna.
Handschr.: Das Archiv von Galicien daselbst.
E.
Espino.
Handschr.: Cartulario del monasterio de S. Maria, saec. 15, in Madrid, Archivo
histor. nac.
F.
Fitero.
Handschr.: El Naranjado von Ros 1628, in Madrid, Archivo histör. nac.
II. Specialgeschichte. 287
Franquezas.
Handschr«: Cartulario del monasterio de S. Maria, saec. 12 — 13, in Madrid,
Archivo histor. nac.
G.
Galicia.
Haudsckr.: Das Archiv von Galicien, in Corufia.
Gerona.
Drucke: Documenta ad antiquura ecclesiae Gerundensis statum spectantia,
57 Urkunden, in : Espafia sagrada 43, 367 ; 36 Urkunden nebst Necrologium,
ebenda 44, 259, und 44 Urkunden, ebenda 45, 227.
Ouipnzcoa.
Drucke: Provincia Guipuzcoa, 178 Urkunden von 1374— 1825, in: Coleccion de
cedulas concem. ä las provinc. Vascongadas, T. 3.
Guadalupe.
Uandschr«: Privilegios del monasterio de Nuestra Seüora, in Madrid, Archivo
histör. nac.
Herrera.
Handschr.: Cartulario nuevo del monasterio, Abschrift saec. 18, in Madrid,
Archivo histör. nac.
Huesca.
Drucke: Aynsa, Fundacion, excelencias, grandezas y coses memorables de
iluesca, Huesca 1619, mit Urkunden.
Iranzu.
Handschr.: Libro rubro del monasterio, saec. 13, in Madrid, Archivo histör. nac.
Iria.
Drucke: Obispos Irienses, mit Urkunden von c. 824—1032, in: Espana sa-
grada 19, 329.
8. Juan de la Peüa.
Handschr.: LaPreciosa, mit Necrologium, saec. 18, in Madrid, Archivo histör. nac.
(•abrea de la mesa claustral, von 883 ab, saec. 18, ebenda.
Drucke: Martinez, Uistoria de la fundacion y antiguedades de Sau Juan de
la Pena, (,'arag09a 1620, mit Urkunden.
288 V- Iberien.
Leire.
Han<lschr.: Becerro del monasterio de S. Salvador, vom 9. Jahrhundert ab
— 1747, in Madrid, Archive histör. nac.
Leon.
Handschr.: Profesiones y aniversarios del convento de dominicos de la madre
de Dies, en Leon, in Madrid, Archivo histör. nac.
Becerro de los privilegios y bulas, ebenda.
Cartulario de los privilegios, donaciones y otros documentos, saec. 14, ebenda.
Drucke: Obispos de Leon, mit 25 Urkunden von 860—991, in: Espana sa-
grada 34, 427, und 16 Urkunden von 1129—1324, ebenda 35, 411.
Instrumenta insigniora ad historiam Legionensem spectantia, 81 Urkunden
von 994 — 1460, ebenda 36, Appendix.
Vgl. Castilla.
Lerida.
Drucke: Episcopologia de Lerida, Roda et Barbastro, mit Urkunden dieser
drei Kirchen und einem Necrologium von Roda, in: EspaSa sagrada 46, 277.
78 Urkunden von 1149—1565, ebenda 47, 235.
Liebana.
Handschr.: Tumbo del monasterio de S. Toribio, saec. 13, in Madrid, Archivo
histör. nac.
Lisboa.
Drucke: Codex titulorum s. patriarchalis ecclesiae Lisbonensis, notis et judiciis
historicis illustratus; opus inceptum a principali de Almeida Mascarenhas
absolutum a principali de Almeida Portugal, V. 1. 2, Lisbonae 1746—1748.
Lorenzana.
Handschr.: Protocolo de foros y otras escrituras del monasterio de S. Sal-
vador, in Madrid, Archivo histör. nac.
Lu^o.
Handschr.: Tumbo viejo de la catedral de Lugo, Auszüge, saec. 17, in Madrid,
Archivo histör. nac.
Drucke: Catalogo de los obispos de Lugo, mit 30 Urkunden von 745—1088,
in: Espafia sagrada 40, 290, und 55 Urkunden von 1120—1403, ebenda
41, 295.
M.
Madrid.
Handschr.: Das historische National-Archiv daselbst.
Mallorca.
Handschr.: Archivo general histörico de Mallorca; über den Inhalt vgl. Anuario
de archiveros 2, 77.
II. Specialgeschichte. 289
Actas y clausulas testamentarias en favor de monasterio de Palma, saec. 15,
in Madrid, Archivo histör. nac. ,
Dracke: P. de Bofarull y Mascarö, Repartimientos de los reinos de Mallorca,
Valencia y Cerdena, Barcelona 1656, von 1273 — 1358, in: Coleccion de
docum. ined. de Aragon, T. 11.
Manresa.
Dracke: F. Fita, Lo libre vert de Manresa, Barcelona 1880, Urkunden von
1218-1599.
Meira.
Handschr.: Tumbo del monasterio de S. Maria, vom 12. Jahrhundert ab, saec. 17,
in Madrid, Archivo histör. nac.
Melon.
Handschr.: Tumbo del monasterio de S. Maria, saec. 16, in Madrid, Archivo
histör. nac.
S. Miguel de Villamayor.
Handschr.: Tumbo del monasterio de S. Miguel, saec. 13, in Madrid, Archivo
histör. nac.
Mondoiiedo.
Dracke: Obispos de Mondoiiedo, mit 32 Urkunden von 775— 1310, in: Espana
sagrada 18, 306.
Monferro.
Handschr.: Fundacion del monasterio, sus cotos y jurisdiccion, in Madrid,
Archivo histör. nac.
Montearagon.
Handschr.: Gartulario del monasterio de Montearagon, saec. 14, in Madrid,
Archivo histör. nac.
Necrologium des Klosters Monte Aragon bei Huesca , saec. 11 — 12, im Es-
corial, R. 111, 10, Notiz mit Auszügen in: N. Archiv d. Gesellsch. 7, 280.
Montesa.
Dracke: Samper, Montesa illustrada, T. 1. 2, Valencia 1669, mit Urkunden.
N.
Nayarra.
Dracke: A. Favin, Histoire de Navarre, Paris 1612, mit Urkunden.
E. Izarn, Le compte des recettes et depenses du roi de Navarre en France
et en Normandie de 1367—1370, Paris 1885.
Vgl. Frankreich, Beam.
Naestra Seffora de la Yid.
Dracke: Monasterio de Nuestra Senora de la Vid y S. Millan de la Cogolla,
in: Indice de documentos, T. 1.
Owterley, Wegweiser. II. 19
290 . V. Iberien.
0.
Oca.
JDmcke: Obispado de Oca, mit Urkunden, in: Espana sagrada, T. 26.
Ona.
Handschr.: Proceso entre el abad del monasterio y el concijo de Frias, saec. 14,
in Madrid, Archivo histör. nac.
Osera.
Handschr.: Tumbo del monasterio de S. Maria, vom 12. Jahrhundert ab,
saec. 15, in Madrid, Archivo histör. nac.
Osma.
Drucke: J. Loperraez Corvalan, Descripcion histörica del obispado de Osma,
T. 1—3, Madrid 1788, mit Urkunden.
Oviedo.
Drucke: Catälogo de los Obispos de Oviedo, mit 40 Urkunden von 1088—
1254, in: Espana sagrada 38, 261, und 30 Urkunden von 1321—1445,
ebenda 39, 236.
Palma.
Handschr.: Das Archiv von Palma auf Mallorca.
Actas y clausulas testamentarias en favor del monasterio de Palmo, in Ma-
drid, Archivo histör. nac.
Pamplona.
Drucke: J. Troggia, Discurso histörico sobre el origen y succesion del reyno
pirenaico hasta don Sancho et Mayor, mit 42 Beilagen ohne chronologische
Ordnung, in: Memorias de la r. acad. de la historia 4, Nr. 3.
Parral.
Handschr.: Bulas, capitulos de actas y constituciones de lo Jerönimos de
Pafral, saec. 15, in Madrid, Archivo histör. nac.
S. Pelayo de Cerrato.
Handschr.: Inventario de los documentos del monasterio de S. Pelayo de
Cerrato, von 934 ab, saec. 16, in Madrid, Archivo histör. nac.
Piedra.
Haudsclir.: Gab reo de los escrituras del monasterio de Piedra, 3 Bände, von
1200 ab, in Madrid, Archivo histör. nac.
Plasencia.
Drucke: Femandez, Historia y anales de la ciudad y obispado de Plasencia,
Madrid 1627, mit Urkunden.
II. Specialgeschichte. 291
Pöblet
Handschr.: Becerro del monasterio de Nuestra Senora, von 1150 ab, saec. 13,
in Madrid, Archive histör. nac.
Privilegios reales del monasterio de Nuestra Senora, von 1293 ab, ebenda.
Privilegios y escrituras de la casa de S. Viceute, saec. 14, ebenda.
Bracke: Finestres, Historia de el real monasterio de Pöblet, T. 1—4, Cerrera
1753, mit Urkunden.
Porto.
Drucke: Cunha, Catalogos dos bispos do Porto, T. 1. 2, Porto 1742, mit Ur-
kunden.
Obispos de Porto, mit 7 Urkunden von 1115—1312, in: Espana sagrada
21, 305.
Portugal.
Bracke: Portugalliae monumenta historica. Leges et consuetudines , V. 1,
fasc. 1—6, Obispon. 1856—1868; Diplomata et chartae, V. 1, fasc. 1 — 4,
ebenda 1868—1873, 952 Urkunden von 773—1100.
A. Brandäo, Monarchia Lusitana, T. 1 — 8, Lisboa 1690; in: Collezäo d.
historias de Portugal, T. 1. 2, ebenda, mit zahlreichen Urkunden, Briefen
und Acten.
Ribeiro, Disserta^oes chronologicas e criticas sobre a historia de Portugal,
T. 1—5, Lisboa 1810, mit Urkunden.
A. C. de Sousa, Provas da historia genealogica da casa real Portugueza,
T. 1, Lisboa 1739.
Schmauss, Neuester Staat von Portugal, Th. 1.2, Halle 1759, mit Urkunden.
Cardoso, Agiologio Lusitano dos santos e varoens illustres em virtude do
reino, T. 1—4, Lisboa 1652, mit Urkunden.
Puerto.
Handschr.: Cartulario del monasterio de Nuestra Sefiora de Puerto, Santoiia,
von 862—1149, saec. 12, in Madrid, Archivo histör. nac.
R.
Rioseco.
Handschr.: Tumbo de Nuestra Senora de Rioseco, saec. 16, in Madrid, Archivo
histör. nac.
BipoU.
Handschr.: Necrologium monachorum et benefactonim monasterii Rivipulli,
saec. 10, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 6, 389.
Roda s. Lerida.
Rueda.
Handschr.: Cabreo del monasterio de Nuestra Senora de Rueda, vom 12. Jahr-
hundert ab, saec. 18, in Madrid, Archivo histör. nac.
19*
292 V- Iberien.
s.
Sacramenia.
Handschr.: Tumbo del r. monasterio de Sacramenia, vom 12. Jahrhundert ab,
saec. 18, in Madrid, Archivo histör. nac.
Sahagun.
Handschr.: Becerro del monasterio de Sahagun, von 884 ab, saec. 12, in
Madrid, Archivo histör. nac.
Becerro del monasterio de Sahagun, von 1083 ab, saec. 13, ebenda.
Indice de los documentos del monasterio de Sahagun, publicados por el ar-
chivo histörico nacional, Madrid 1875.
Drucke: Escalona, Historia del real monasterio de Sahagun, Madrid 1782,
mit Urkunden.
Salamanca.
Brncke: Avila, Historia de las antiguedades de la ciudad de Salamanca, Sala-
manca 1606, mit Urkunden.
Dorado, Compendio histörico de la ciudad de Salamanca, Salamanca 1776,
mit Urkunden.
Santiago.
Handschr.: Regula beati Jacobi apostoli, mit Urkundenanhang, saec. 14, in
Madrid, Archivo histör. nac.
Ordinaciones de la örden militar de Santiago, 1440, ebenda.
Drucke: J. A. del Camino, Nueva demonstracion sobre la falsedad del privi-
legio del rey Ramiro I en el quäl se supone haber concedido los votos a
la iglesia de Santiago, mit Urkunden von 1155 — 1308, in: Memorias de la
r. acad. de la historia 4, Nr. 4.
Sca]a Dei.
Handschr.: Cartulario de la Cartuja de Nuestra Sefiora, von 1117 ab, saec. 16
in Madrid, Archivo histör. nac.
Segorhe.
Drucke: F. de Yillagrasa, Antiguedad de la iglesia catedral de Segorbe,
Valencia 1664, mit Urkunden.
Segovia.
Drucke: Colmenares, Historia de la insigne ciudad de Segovia, Madrid 1640,
mit Urkunden.
Simancas.
Handschr.: F. Romero de Castilla y Peroso, Apuntes histöricos sobre el
archivo general de Simancas, Madrid 1874.
Sobrado.
Handschr.: Cartulario del monasterio de Sobrado, von 835 ab, saec. 13, in
Madrid, Archivo histör. nac.
II. Specialgeschichte. 293
T.
Tarazona«
Drucke: Episcopologia de Tarazona, mit 110 Urkunden von 959—1690, in:
Espana sagrada 49, 315.
Tarra^ona.
Drucke: Arzobispos de Tarragona, mit Urkunden von 465 — 1128, in: Espana
sagrada 25, 192.
Toledo.
Handschr.: Das historische Archiv daselbst.
Toletaner Urkunden, in Madrid, Bibliot. nacion. D. d. 41, vgl. Archiv d.
d. Geselssch. 7, 294.
Cartulario de la catredal de Toledo, saec. 12, in Madrid, Archivo histör. nac;
ein anderes von 1086 ab, ebenda.
S. Tome.
Handschr.: Tumbo de monasterio de S. Tome, Orense, 1557, in Madrid, Ar-
chivo histör. nac.
Tortosa.
Drucke: Instrumenta ad civitatem Dertusensero spectantia, 12 Urkunden von
1091—1112, in: Espaüa sagrada 42, 279.
Tudela.
Drucke: De la S. iglesia de Tudela, mit 80 Urkunden von 1115 — 1783, in:
Espana sagrada 50, 383.
Tuy.
Drucke: Obispos de Tuy, mit 21 Urkunden von 1071 — 1423, in: Espana
sagrada 22, 245.
u.
Ücl6s.
Handschr«: Cartulario de los privilegios, donaciones y otros documentos,
saec. 14, in Madrid, Archivo histör. nac.
y.
Talencia.
Handschr.: Das Archiv des Königreichs Valencia; vgl. Anuario de Archiveros
1, 78.
Drucke: Diago, Annales del reyno de Valencia, Valencia 1613, mit Urkunden.
Vgl. Mallorca.
Yascongadas.
Drucke: Oihenartus, Notitia utriusque Vasconiae tum Iberiae tum Aquitaniae,
Paris 1638, mit Urkunden.
294 ^- Iberien. IL Specialgeschichte.
Coleccion de cedulas, cartas patentes y otros documentos concernientes a
las provincias Vascongadas, T. 1—6, Madrid 1829—1833.
Yalpnesta.
Brncke: De la iglesia di Valpuesta, rait Urkunden, in: Espana sagrada T. 26.
Tillanueya de Oscos.
Handschr.: Fundacion del monasterio de Villanueva, mit Urkunden, in Madrid,
Archive histör. nac.
Vique.
Drucke: De la S. iglesia Ausonense hoy Vique, mit Urkunden, in: Espana
sagrada T. 28.
Vizcaya.
Drucke: Contado y sefiorio de Vizcaya, 299 Urkunden von 1412 — 1825 und
Appendix, in: Coleccion de cedulas concern. a las provinc. Vascongadas,
T. 1. 2.
z.
Zaragoza.
Drucke: Obispos de Zaragoza, mit Urkunden, in: Espana sagrada 30, 305.
Arruego, Catedra episcopal de Zaragoza, Zaragoza 1653, mit Urkunden.
VI. Abtheilung.
Britannien.
I. Allgemeine Sammlungen.
Handschr.: The repertorie of records remaining in the four treasuries on the
receipt side at Westminster (etc.); with a brief index of the records of the
Chancery and Tower, London 1631.
Reports of the Lords' committees on the public records of the Kingdom,
London 1719.
Strachey, Index to the records, with directions to the several places where
they may be found, London 1739.
A. Martin, Index to various repertories, Orders and decrees and other re-
cords, preserved in the court of exchequer, London 1819.
F. S. Thomas, The ancient exchequer of England, and origin and present
management of the exchequer and treasury of Ireland. London 1848.
F. S. Thoraas, Hand-book to the public records, London 1853.
A. E. Ewald, Our public records, a brief handbook to the national archives,
London 1873.
R. Sims, A manual to the genealogist (etc.), consisting of descriptions of pu-
blic records, 2d edit., London 1861.
The State of the publick records of this Kingdom, published by order of the
house of Lords, London 1723.
Reports from the select coramittee, appointed to inquire into the State of the
public records of the Kingdom, London 18(X) — 1801.
W. Illingworth, Observations on the public records of the four courts at
Westminster (etc.), London 1831.
Reports from the commissioners appointed by His Majesty to execute the
measures recommended by a select committee of the house of Commons
respecting the public records of the Kingdom, with an account of their pro-
ceedings, 18(X)— 1812, V. 2, Appendix to reports, London 1800—1819.
Report of the proceedings of the record commissioners, 1831 — 1837, Lon-
don 1837.
C. P. C 00 per. An account of the most important public records in Great
Britain and the publications of the record commissioners, V. 1. 2, London
1832.
A proposal for the erection of a general record oMce, judges hall and Cham-
bers, London 1832.
296 VI. Britannien.
General report of the king in Council from the honorable board of commis-
sioners an the public records, V. 1. 2, London 1837.
Report (1 — 43) of the deputy keeper of the public records, London 1840
—1882.
J. Ayloffe, Calendars of the ancient charters and of the Welch and Scotish
rolls now remaining in the Tower of London (etc.), London 1774.
Survey of the principal repositories of the public records, London 1833.
Papers relating to the project of building a general record office, London 1835.
T. D. H'ar dy, Report on documents in archives and public libraries of Venice,
London 1866.
J. Aronius, Diplomatische Studien über die älteren angelsächsischen Urkun-
den, Königsberg 1883.
Petrie, Codex diplomaticus aevi Saxonici, im Public record office.
Monumenta Brittannica, ex autographis Romanorum pontificum cum regestis
caeterisque documentis deprompta, Marinus Marinii conlegit, • digessit,
T. 1—51, Urkunden von 1083—1759, in London, Addit. 15351—15401.
Cartae abbatiarum in Curia augmentacionis in 20 voluminibus religatae cura
F. Cayley, Mediomont. s. a.
Th. Phillipps, Index to cartularies now or formerly existing, since the
dissolution of monasteries, Middlehill 1839.
Notes of all the exactions by the Kings of England to the year 1297, in
Cambridge, Trin. Coli., Gale D, 5, 24.
Hundert Documente, betreffend Italienische Kaufleute in England, saec. 13
— 14, Westminster-abbey C, 5, 45.
Obituaria diversarum ecclesiarum sive coenobiorum usque ad annum 1066,
in Cambridge, Corp. Chr. 67, 5; 196, 1, saec. 10—11.
Drucke: Archaeologia: or miscellaneous tracts relating to antiquity, V. 1 — 47,
London 1770—1883.
Archaeologia Aeliana, T. 1 — 4, Newcastle 1822—1825; New series, T. 1—8,
ebenda 1856—1880.
Excerpta historica ; or illustrations of English history, edited by S. Bentley,
London 1831.
H. Wharton, Anglia sacra sive collectio historiarum de archiepiscopis et
episcopis Angliae, V. 1. 2, London 1691.
R. Dodsworth et G. Dugdale, Monasticon Anglicanum, T. 1 — 3, London
1655, 1673; ed. 2, Vol. 1—3, ebenda 1682, edit. 3, ebenda 1738; a new
edition by Caley, Ellis and Bandinel, Vol. 1 — 6, London 1817—1830;
Uebersetzungen ins Englische, London 1693; 1718; ich habe zu meinem
Bedauern nur die älteste Ausgabe benutzen können.
J. Stevens, The history of the antient abbayes, being two additional volumes
to Dugdales Monasticon Anglicanum, V. 1. 2, Lond. 1722 — 1723; nicht benutzt.
Rerum Britannicarum medii aevi scriptores, or chronicles and memorials
of Great Britain and Ireland during the middle ages, Nr. 1 — 70, London
1858—1882.
Th. Madox, Formulare anglicanum: or, a collection of ancient charters and
Instruments of divers kind, taken from the Originals, London 1702; auch in
Rymer's Foedera, Hagae Com., 783 nach Materien geordnete Urkunden.
I. Allgemeine Sammlungen. 297
A.Parkinson, Collectanea anglo-minoritica; or, a coUection of the antiquities
of the english Franciscans, London 1726.
R. Cotton, An exact abridgment of the records in tho Tower of London,
revised by W. Prynne, London 1657.
Sylloge epistolarum a variis Angliae principibus scriptarum quibus et alia
perpauca sunt interspersa, edidit Hearne, in: T. Livius, Life of Henry V,
Oxon. 1716.
E. Jones, Index to the records, called the originalia and memoranda on the
lord treasurer's side of the exchequer, V. 1. 2, London 1793 — 1795.
Calendar of proofs of age, lately discovered upon the files of the Chancery
in the Tower, in: Record report 3, App. 2, Nr. 5; 4, App. 2, Nr. 5.
Calendar and description of the monastic and other chartularies , F. 1,
ebenda 8, App. 2, Nr. 4.
Calendar of royal and other letters in the Wakefield Tower, ebenda 4,
App. 2, Nr. 5; 5, App. 2, Nr. 2; 6, App. 2, Nr. 2; 7, App. 2, Nr. 7.
Calendar of the miscellaneous documents amongst the ancient treachury of
the receipt of the exchequer in the Chapter House, Westminster, ebenda 9,
App. 2, Nr. 4.
Calendarium rotulorum patentium in Turri Londinensi, London 1802.
Calendarium rotulorum chartarum et inquisitionum ad quod damnum, Lon-
don 1803.
Rotuli selecti ad res Anglicas et Hibernicas spectantes, ex archivis in domo
capitulari West-Monasteriensi deprompti, cura J, Hunter, Lond. 1834.
The ancient kalendars and inventories of the treasury of His Majesty's ex-
chequer, together with other documents illustrating the history of that
repository, Vol. 1 — 3, edited by F. Palgrave, London 1636.
W. Illingsworth, Calendar of miscellaneous records in the Charter House,
Westminster, 1808, in: Record Report 1837, 17.
Turner, Calendar of charters and rolls preserved in the Bodleian library,
London 1878.
W. Stubbs, Select charters and other illustrations of English constitutional
history from the earliest times to the reign of Edward I, Oxford 1870.
E. A. Bond, Fac-similes of anciens charters in the british museum, P. 1 — 4,
London 1873—1878.
Councils and ecclesiastical documents relating to Great Britain and Ireland,
edited by A. Haddan and W. Stubbs, V. 1 — 3, Oxford 1869 — 1873,
Documente von 200—1132.
Fac-similes of Anglo-Saxon manuscripts, photozinkographed by J. Cameron
and A. Cooke, P. 1. 2, London s. a., Urkunden von 692—1069.
Cartularium Saxonicum; a collection of charters relating to Anglo-Saxon
history by W. de Gray Birch, V. 1 , London 1885, Urkunden von 430
—839.
J. M. Kemble, Codex diplomaticus aevi Saxonici, T. 1—6, London 1839 —
1848, 1369 Urkunden von 604-1061 nebst Appendix.
Chartae variae regum Anglo-Saxonum, in: Migne, Patrologia, lat. 138, 494.
Monumenta diplomatica Anglo-Saxonum regum qui saec. 10 et 11 floruere,
in: Mansi, Concilia 18; 19f.; Migne, Patrologia, lat. 138, 447; 151, 1166.
298 VI. Britannien.
Trevelyan papers prior to a. D. 1558, edited by J. P. Collier, P. 1. 2,
London 1857—1863, von 670—1643; Camden Soc. 67; 84.
Ancient laws and institutes of England, comprising laws enacted under the
Anglo-Saxon Kings from Athelbirth etc., edited by B. Thorpe, London 1840.
Extractfrom the partiamentary return of the members of parliament, 1290 —
1702, in: Sussex archaeol. collections 30, 190.
De St. Genois, Precis analytique des documents historiques concernant les
relations de l'ancien comte de Flandre avec l'Angleterre conserves aux
archives de la Flandre Orientale, 58 Urkunden von 918 — 1299, in: Messager
historique de la Belgique 1842, 238; 309.
n. Besondere Sammlungen.
Wilhelm I.
Handschr«: Liber censualis Willielmi primi regis Angliae seu Domesday book,
1086, im Public record office 115; daselbst zwei Auszüge, ein dritter in
London, Arund. 153.
Drucke: Placita Anglo-Normannica; law cases from William I to Richard I,
preserved in historical records, by M. Madison Bigelow, London 1879,
Urkunden von c. 1066 — 1195, nebst Appendix.
J. Nichols, A collection of all the wills now known to be extant of the kings
and queens of England from the reign of William the Conqueror to that of
Henry the seventh, London 1780, von 1087—1508.
Facsimiles of national manuscripts from William the Conqueror to queen
Anne, by H. James, P. 1—4, Southampton 1865—1868.
Foedera, Conventions, literae et cujuscunque generis acta publica, inter reges
Angliae, et alios quovis imperatores, reges, pontifices, prlncipes, vel commu-
nitates, ab ineunte seculo duodecimo; viz. ab anno 1101 ad nostra usque
tempora habita aut tractata, accurante Th. Rymer, V. 1 — 20, 1704 — 1717;
2. Ausg. V. 1—20, ebenda 1727—1735; 3. Ausg. V. 1—10, Hagae Comitum
1738 — 1745; 4. Ausg. sub tit. : Foedera (etc.) ab ingressu Gulielmi I in Anglia
a. p. 1066 ad nostra usque tempora, primum in lucem missa cura Th. Rymer
et R. Sanderson, denuo aucta accur. A. Clarke et F. Holbroke, V. 1—4,
London 1816—1844, Urkunden von 1066—1654.
Rapin, Acta regia: or, an account of the treaties, letters and instruments
publish'd in Mr. Rymer's Foedera, V. 1—4, London 1726—1727.
Th. D. Hardy, Syllabus (in English) of the documents relating to England
and other Kingdoms contained in the collection known as „Rymers Foedera'',
V. 1. 2, London 1869—1873.
Charters relating to ecclesiastical affairs, formerly in the library of Dr Cox
Macro, edited by J. Hunter, London 1840, Camden Soc. 8, 43, 21 Ur-
kunden von c. 1066—1545.
Original letters illustrative of English history; including numerous royal
II. Besondere Sammlungen. 299
letters, edited by II. Ellis, Ser. 1—3, London 1825—1846, Briefe von c.
1074—1799.
H. Ellis, A general introduction to Domesday Book, accompanied by Indexes,
V. 1. 2, London 1833.
Domesday Book, Fac-simile photo-zincographed, P. 1—35, Southampton
1861—1863.
Facsimile of the original Domesday Book, with translation by Plantagenet-
Harrison, London 1876 f.
Domesday-Book, seu liber censualis Willielmi primi, regis Angliae, inter
archivos regni in domo capitulari Westmonasterii asservatus, V. 1. 2, Lon-
don 1783; (V. 3) Indices, accessit dissertatio generalis de notione hujusce
libri, ebenda 1816; (V. 4, Supplement).
H. Ellis, Additamenta e codic. antiquiss. Exon' domesday. Inquisitio Eliensis.
Liber Winton'. Boldon Book, ebenda 1816, die beiden letzten Bände mit
mehreren leise abweichenden Titeln gedruckt.
R. Kelham, Domesday-Book illustrated, London 1788.
(P. J. W ebb), A Short account of some particulars concerning Domesday-book,
London 1756.
R. W. Eyton, A Key to Domesday, London 1878.
Lechaude-d'Anisy et de Ste.-Marie, Recherches sur le Domesday ou liber
censualis d'Angleterre, ainsi que sur le liber de Winton et le Boldon-Book,
T. 1, Caen 1842.
Wilhelm n.
Dmcke: Wills and inventories illustrative of the history, manners, language, sta-
tistics etc. of the northern counties of England, V. 1. 2, London 1835 — 1860,
Surtees Soc. 2; 38, von 1095—1597.
Heinrich L
Dmcke: Original letters of royal and illustrious ladies of Great Britain from
the commencement of the 12 th Century to the close of the reign of queen
Mary, by M. A. E. Wood, V. 1—3, London 1846.
Magnum rotulum scaccarii vel magnum rotulum pipae de anno 31 o regni
Henrici I (ut videtur) quem plurimi hactenus laudarunt pro rotulo 5i anni
Stephani regis, nunc primum edidit J. Hunter, London 1833.
Stephan.
Drucke: Thestatutes of the realm, from original records and authentic manu-
scripts, V. 1 — 9, nebst alphabetischem und chronologischem Index, London
1810-1828, von 1136—1713.
Heinrich II.
Handschr.: Inquisitio de terrarum donationibus per Angliam etc. militibus
templi spect. 1185, in London, Rememoratio scaccarii 16.
Rotuli de dominabus et pueris et puellis de donatione regis, 1185, ebenda,
und Harl. 624 (Abschrift).
Dmcke: Henrici II Angliae regis epistolae 77, in: Bouquet, Recueil 16, 633.
300 VI. Britannien.
The great rolls of the pipe for the 2d, 3d and 4th years of the reign of
king Henry II, a. D. 1155—1158, by J. Hunter, London 1844.
Liber niger Scaccarii, edidit Th. Hearnius, T. 1. 2, Oxonii 1728; edit 2,
T. 1. 2, Londini 1771.
Lettres des reis, reines et autres personnages des cours de France et d'Angle-
terre depuis Louis VII jusqu'a Henri IV, tirees des archives- de Londres par
Brequigny, T. 1, de 1162 ä 1300, Paris 1839; T. 2, de 1301 — 1515,
ebenda 1847, in: Collection d. docum. ined. T. 15.
Testamenta vetusta, being illustrations from wills of manners (etc.) from the
reign of Henry II to the accession of queen Elizabeth, edited by N. H.
Nicolas, V. 1. 2, London 1826.
Empfehlungsbriefe für den Magister David (1171) in: von Pflugk-Harttung,
Iter ital. 490 ; 733.
Rotuli de dominabus et pueris et puellis de donatione regis in XII comitati-
bus, anno 31 Hen. II, 1185, curante St. Grimaldi, London 1830.
Quatuor epistolae Alienorae, reginae Angliae, in: Migne, Patrologia, lat.
200, 1362; 206, 1262.
Kichard I.
Drucke: The great roll of the pipe for the first year of the reign of King
Richard I, a. D. 1189—1190, by J. Hunt er, London 1844.
H. Petrie, The great roll of the half of the 6th year of King Richard I, 1194—
1195; also for Easter term in the seventh of King John, in: Archaeologia
Aeliana 2, 304.
Piacitorum in domo capitulari Westmonasteriensi asservatorum abbreviatio,
temporibus regum Ric. I — Edw. II, edid. G. Rose et W. Illingsworth,
Lond. 1811.
Abbreviatio pedum finium, 7 Rieh. I to 11 Henry III, and inquests post
mortem 27 Hen. III to 12 Edw. I, Mediomont. s. a.
Rotuli curiae regis. Rolls and records of ,the court held before the king's
justiciars or justices, V. 1. 2, edited by F. Palgrave, London 1835, von
1194—1200.
Fines, sive pedes finium: sive finales concordiae in curia domini regis ab a.
D. 1195 ad a. D. 1214, edidit J. Hunter, V. 1. 2, London 1835—1844.
Johann.
Handschr.: Recognitiones, feude, homagia etc. in Anglia ab a. 1250 ad a.
1276 composita, in Wolfenbüttel.
Drucke: Rotuli de oblatis et finibus in Turri Londinensi asservati tempore regis
Johannis, accurante Th. D. Hardy, London 1835.
Extracts from the close rolls of the reign of king John, in: Excerpta
histor. 393.
Caleudar of miscellaneous rolls in the record office, Tower of London, from
king John to Edward III, in: Record reports 2, App. 2.
Rotuli chartarum in Turri Londinensi asservati, accurante Th, D. Hardy,
V. 1, 1, ab a. 1199 ad a. 1216, London 1837.
Calendarium rotulorum patentium in Turri Londinensi, Lond. 1802, von
1199-1483.
II. Besondere Sammlungen. 301
Calendarium rotulonim chartanim et inquisitionum ad quod damnum, Lon-
don 1803, von 1199—1461.
Rotulus concellarii, vel antigraphum rotuli pipae de tertio anno regni regis
. Johannis, edidit C. Devon, Lond. 1833.
Manners and household expenses of England in the 13tH and 15th centuries,
illustrated from original records, V. 1—3, London 1841, Roxburghe Club.
Rotuli de Liberate ac de Misis et Praestitis regnante Johanne, cura Th. D.
Hardy, London 1844, von 1200—1211.
Calendar of State papers and manuscripts relating to English aflFairs, existing
in the archives and collections of Venise and in other libraries of northem
Italy, V. 1 — 5, edited by R. Brown, London 1864 — 1873, von 1202 —
1554.
Rotuli literanim patentium in Turri Londinensi asservati, accurante Th. D.
Hardy, V. 1, 1, ab a. 1201 ad a. 1216, London 1835.
Documents illustrative of English history in the 13th and 14 th centuries,
selected from the records of the department of the queen's remembrancer of
the Exchequer, by H. Cole, London 1844, von 1205—1318.
Rotuli literarum clausarum in Turri Londinensi asservati, accurante Th. D.
Hardy, V. 1, ab a. 1210 ad a. 1224, Lond. 1833; V. 2, ab a. 1224 ad a.
1227, ebenda 1844.
The great charter and charter of the forest, with other authentic Instruments,
edited by W. Blackstone, Oxford 1759, 14 Urkunden von 1215-1300.
Mansell records, Rot. Cart. 1, John, Hen. II etc., Middlehill s. a.
Johannis regis Angliae epistolae V, in: Migne, Patrologia, lat. 216, 876;
217, 303; 306.
Heinrich DI.
Drucke: Royal and other historical letters illustrative of the reign of Henry III
From the Originals in the public record office, edited by W. W. Shirley,
V. 1. 2, London 1862—1866, 691 Briefe von 1216—1272.
Ch. Roberts, Excerpta e rotulis finium in Turri Londinensi asservatis Hen-
rico III rege, a. D. 1216—1272, V. 1. 2, Lond. 1835—1836.
Documents of the reign of Henry III, in: Excerpta histor. 251; 271; 274;
341; 404; Archaeol. 21, 281.
Rotuli hundredorum temp. Hen. III et Edw. I in Turri Londinensi et in curia
receptae scaccarii Westm. asservati, V. 1. 2, Lond. 1812—1818.
Calendarium genealogicum Henry III and Edward I, V. 1. 2, edited by C.
Roberts, Lond. 1865.
Rotulorum originalium in curia scaccarii abbreviatio, V. 1. 2, temp. regni
Hen. III — Edw. III, Lond. 1810.
Issues of the Exchequer from King Henry III to King Henry VI inclusive,
edited by F. Devon, London 1837.
Calendarium inquisitionum post mortem sive escaetarum, temporibus regum
Hen. III — Ric. III, edited by J. Caley, and J. Bayley, V. 1—4, London
1806—1828.
Testa de Nevill sive liber feodorum in curia scaccarii, temp. Henr. III et
Edw. I, London 1807.
302 VI. Britannien.
Rolls of arms of the reigns of Henry III and Edward III, edited by N. H.
Nicolas, London 1829.
Extracts from the Liberate rolls relative to loans supplied by Italian Mer-
chants to the Kings of England (12 Hen. III), in: Archeologia 28, 261.
Chronological table and index of the Statutes, 9 the edit., London 1884, von
1234—1883.
Privilegia regum Angliae mercatoribus Hansae teutonicae concessa, 24 Ur-
kunden von 1237—1474 nebst Appendix, in: Haeberlin, Analecta 1.
Dugdale, Suramonses to parliament, from 49 Hen. III to A. D. 1683, Lon-
don 1683.
Historical papers and letters from the northern registers, edited by J. Raine,
London 1873, 269 Nummern von 1265-1415, in: Rer. Britann. Script. 61.
Letters of protection, granted by King Henry III to persons who accompanied
prince Edward in the Crusade, during their absence from England, 54 Hen. III,
1269—1270, in: Excerpta histor. 271.
Eduard I.
Handschr.: Rotuli expensarum Johannis de Brabantia, Thomae et Henrici, filio-
rum domini Edmundi filii regis Henrici III de anno 21 Edwardi I, im Public
record office 25.
Drucke: Pleadings in parliament, with judgments thereon, in the reigns of
Edwardi and Edward II, edited by Riley, London 1661.
Calendar of ancient correspondence amongst the miscellaneous documents
of the ancient treasury of the receipt of the exchequer in the Chapter House,
Westminster, Edward I and Edward II, in: Record report 8, App. 2, Nr. 9.
Parliamentary writs and writs of military summons Edw. I and Edw. II,
edited by F. Palgrave, V. 1-4, London 1830—1834.
Placita de quo warranto temp. Edw. I, 11 et III in curia receptae scaccarii
Westm. asservata, London 1818.
D. T. Phillips, Heredes ex inquisitionibus post mortem a primo Edwardi I, 1272,
ad decimum septimum Henrici VI, 1439, Mediomont. 1841.
Roll of arms of peers and Knights in the reign of Edward I, London 1828.
Roll of expenses of King Edward I at Rhuddlan Castle in Wales a. D. 1281
—1282, in: ArchaeoL 16, 32.
Taxati 0 ecclesiastica Angliae et Walliae auctoritate P. Nicolai IV circa a.
D.,1291, London 1802.
Accounts of the executors of Eleanor, queen consort of Edward I, a. D.
1291, in: Manners and household expenses of England 2.
Account of the expenses of John of Brabant and Henry and Thomas of Lan-
cester 1292—1293, London 1853, Camden Soc. 55.
Comptes de l'expedition d'Edouard I en Flandre, in: Compte-rendu de la
commiss. d'hist. de Bruxelles, Ser. III, 13, 185.
Urkunden über England, von 1294—1711, in: Lünigs Reichsarchiv.
Liber quotidianus contrarotulatoris garderobae anno regno regis Eduardi I 28,
a. D. 1299 et 1300, Lond. 1787, Soc. of antiquaries.
Calendar of certain hitherto unexamined rolls at the Chapter House, a. D.
1305 etc., in: Record report 9, App. 2, Nr. 2.
II. Besondere Sammlungen. 303
Rotuli parliamentarum ut et petitiones et placita in parliamento tem. £d-
wardi I (etc.), V. 1—6, s. 1. et a.
Index to the rolls of parliaraent by Strachey, London 1832.
Rotulus familiae Edwardi I, in: Archaeol. 15, 350.
Roll of purchases made for the tournament of Windsor-Park, ebenda 17, 297.
Eduard II.
Handschr.: Lettres du prince Edwarde, prince des Gales, filz aisne du roy
Edward I, c. 700 Briefe, im Public record office, vgl. 9th report of the de-
puty keeper 246; einzeln gedruckt in: J. Doran, The book of the princes
of Wales, London 1860.
Nomina villarum 1316, in London, Harl. 2195; 4219; 6281.
Registrum litterarum et epistolarum quarundam de variis monasteriorum
negotiis in Anglia temp. Edwardi II, in Oxford, Bodl., Digby 20.
Recepta in garderoba 17 Edw. II, in Middlehill, Phill. 4098.
Liber garderobae Edw. II, ebenda 3785.
Drucke: Singular tenures, 2 Edw. II — 39 Edw. III, 1309—1365, in: Excerpta
histor. 19.
The ancient kalendars and inventories of the treasury of His Majesty's ex-
chequer, V. 1—3, edited by F. Palgrave, London 1836, von 1323-1764.
Eduard HL
Handschr.: Copy ot letters to and from Edward III, in Westminster abbey
8, 4, 71, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 622.
Drucke: Calendar of miscellaneous rolls in the record office, Tower of Lon-
don, from King Edward III to 1662, in: Record report 3, App. 2, Nr. 5.
A collection of ordinances and regulations for the government of the royal
household, made in divers reigns from king Edward III to king William
and Mary. Also receipts in ancient cookery, edited by J. Basire, London
1774, Soc. of antiquarians ; 2. Aufl., ebenda 1790.
Nonarum inquisitiones in curia scaccarii, temp. regis Edwardi III, Lon-
don 1807.
Subsidy roll 1 Edw. III, 1327, Middlehill s. a.
An inventory of the crown jewels 3 Edw. III, in: Archaeol. 10, 241.
Expenses of the great wardrobe of Edward III from 1347 to 1349, ebenda 31, 1.
The roll of king Edward the third's fleet before Calais, ebenda 6, 213.
Issue roll of Thomas de Brantingham, lord high treasurer of England, con-
taining payments in the 44 year of king Edward III, a. D. 1370, Lon-
don 1835.
Subsidy roll, 51 Edw. III, in: Archeol. 7, 337.
Richard IL
Drucke: Roll of arms of the reign of King Richard II, edited by T. W il le-
rn ent, London 1834.
Calendars of the proceedings in Chancery in the reign of queen Elizabeth;
to which are prefixed examples of carlier proceedings in that court, namely
from the reign uf Richard II to Ibat of queen Elizabeth, V. 1 — 3, London
1827—1832, von 1377-1603.
304 VI. Britannien.
The Scrope and Grosvenor roll. De controversia in curia militari inter Ri-
cardum le Scrope et Robertum Grosvenor, milites: rege Richardo II, 1385
— 1390, edidit N. H. Nicolas, London 1832.
Proceedings and ordinances of the privy Council of England, edited by N.
H. Nicolas, V. 1—7, London 1834—1837, von 1386—1542.
The fifty earliest English wills in the court of probate, edited by F. J. Fur-
nivall, London 1882, Early English text soc, von 1387—1454.
Heinrich IV.
Dmcke: A collection of royal and historical letters during the reign of
Henry IV, edited by F. C. Hingeston, V. 1, 1399—1404, London 1860,
Rer. Britan. Script. 18.
Heinrich V.
Drucke: Documents of the reign of Henry V, in: Excerpta histor. 25; 388.
H. Barckhausen, Cartularium Henrici V et Henrici VI regum Anglie, in:
Archives histor. du depart. de la Gironde, T. 16, 1876.
Ordinances made for the government of the army by king Henry V at Mount;
and by John Talbot, earl of Shrewsbury, in the reign of Henry VI, ebenda 28.
Letters of queen Margaret of Anjou and bishop Beckington and others.
From a Ms. found at Emral in Flintshire , edited by C. Monro, London
1863, Camden soc. 86, 136 Briefe von 1415—1455.
Affaires de France et d'Angleterre au 15e siecle, Urkunden von 1425 — 1429,
in: Cabinet histor. 1, 58.
Heinrich VI.
Handschr.: Heinrich VI Briefe, in London, Lambeth 211.
Drucke: Letters and other documents relating to Henry VI, in: Excerpta
histor. 4 f.
J. Fenn, Original letters written during the reigns of Henry VI, Edward IV
and Richard HI, V. 1—5, London 1787—1823.
Letters and papers illustrative of the wars of the English in France during
the reign of Henry VI, edited by J. Stevenson, V. 1. 2, London 1861 —
1864, in: Rer. Britan. Script. 22.
List of new-years gifts presented to king Henry VI 1437, in: Excerpta
histor. 148.
Petition of James Haseley to king Henry VI with grants to him by the
king 1437—1438, ebenda 144.
Memorials of the reign of Henry VI. Official correspondence of Thomas Be-
kynton, V. 1. 2, edited by G. Williams, London 1872, 313 Briefe von
1438—1456, Rer. Britann. Script. 56.
Extracts from the liber memorandorum camerariorum receptae scaccariae,
relative to the jewels pledged in the 17 of Henry VI to cardinal Beaufort,
in: Archaeol. 21, 34.
Eduard IV.
Drucke: A series of letters, chiefly domestic, written in the reigns of Edward
IV, Richard III, Henry VII and Henry VIII, from Sir Edward Plumpton's
book of letters, edited by Th. Staple ton, London 1839, Camden soc.
II. Besondere Sammlungen. 305
Calendar of the Contents of the „Baga de secretis", Edward IV — William III,
in: Record report 3, App. 2, Nr. 6; 4, App. 2, Nr. 7; 5, App. 2, Nr. 3.
The acts of the lords auditors of causes & complaints , a. D. 1466 — a. D.
1494, edited by Th. Thomson, London 1839.
The acts of the lords in Council in civil causes a. D. 1478—1495, edited by
Th. Thomson, London 1839.
Wardrobe accounts of Edward IV, an. 1480, in: Elizabeth of Yorke, queen
of Henry VII, privy purse expenses, ed. Nicolas, London 1830.
Eduard V.
Dmcke: Grants, etc. frora the crown during the reign of Edward V from the
original docket-book Ms. Harl 433 edited by J. G. Nichols, London 1854,
Camden soc. 60.
Calendar of the patent rolls deposited in the rolls chapel temp. Edw. V and
Rieh. III, in: Record report 9, App. 2, 1; 8.
Richard IIL
Drucke: Letters and papers illustrative of the reigns of Richard III and Henry
VII, edited by J. Gairdner, V. 1. 2, London 1861—1863, in: Rer. Bri-
tann. Script. 24.
Heinrich ML
Drucke: Materials for a history of the reign of Henry VII, from original
documents in the public record office, edited by W. Campbell, V. 1.2, London
1873—1877, Rer. Britann. script. 60.
Calendar of the „Ancient compotuses" of the Exchequer, from the first year
of the reign of Henry VII to the closing of each series, in: Record report
4, App. 2, Nr. 1.
Calendar of letters, despaches and State papers, relating to the negotiations
between England and Spain, preserved in the archives at Simaacas, and
elsewere, edited by G. A. Bergenroth, V. 1. 2, nebst Supplement, Lon-
don 1862—1863, von 1485—1525.
Th. Thomson, A collection of inventories and other records of the royal
wardrobe and jewel house, and of the artillery and raunition in some of the
royal Castles, 1488—1606, London 1815.
Inventure of ane part of the gold and silver, cunyeit and uncunyeit, jo-
wellis, and other stuff pertening to unquhile owre soverane lordis fader that
he had in depois the tyme of his deceis, and that come to the bandis of
our soverane lord that now is, 1488, London 1818.
Extracts from the privy purse expense of King Henry VII, 1491 — 1505, in:
Excerpta histor. 85.
Oeaterley, Wegweiser. II. 20
306 VI. Britannien.
in. Specialgescliichte.
Abbendon.
Drucke: Abbendonense Coenobium, mit Urkunden von 699—1146, in: Mo-
nasticon angl. 1, 1655, 97.
Abbotsbury.
Handschr.: Cartularien im Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index to cartularies 1.
Drucke: Abbott esburiense Coenobium, mit Urkunden von c. 1026 ab, in:
Monasticon angl. 1, 1655, 276.
Aberbrothoc.
Drucke: Liber S. Thomae de Aberbrothoc; registrum abbatiae de Aberbrothoc,
pars I, registrum vetus munimentaque eidem coaetania complectens, edited
by C. Innes and P. Chalmers, P. 1. 2, Edinburgh 1848, von 1178—1329.
Registrum nigrum, necnon libros cartarum recentiores completens, von 1329
—1536, ebenda 1856, Bannantyne Club 80; 107.
Aberconwey.
Handschr«: Cartularium des Klosters, in London, Harl. 3725.
Drucke: Aberconweyensis Abbatia, 3 Urkunden von 1198 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 918.
Aberdeen,
Drucke: Registrum episcopatus Aberdonensis : Ecclesiae cathedralis Aberdo-
nensis regesta quae extant in unum collecta, by C. Innes, Y. 1. 2, Edin-
burgh 1845, Spalding Club, Urkunden von 1062—1559.
Extracts from the Council register of the burgh of Aberdeen 1398—1625,
V. 1. 2, edited by J. Stuart, Aberdeen 1844—1848, Spalding Club.
Fasti Aberdonensis. Selections from the records of the university and King's
College of Aberdeen from 1494 to 1854, Aberdeen 1854, Spalding Club.
Abergavenny.
Drucke: Bergavennense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 556.
Abingdon.
Handschr.: Cartularien des Klosters, in London, Cott., Claud. B. VI; Claud.
C. IX; Jul. A. IX; in Cambridge, C. C. C; andere in Privatbesitz, vgl. Phil-
lipps, Index to cartularies 1.
Cartulary of the hospital of St. Helen, in Leland, Christ's hospital.
Acornbury.
Handschr.: Cartular von Acornbury, 96 Urkunden von 1266—1287, in Lon-
don, Record office; Abschrift in Middlehill, Phillipps.
Drucke: Prioratus de Acornbury, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661,331.
III. Specialgeschichte. 307
St. Alban's.
Handschr.: Cartularien des Klosters, in London, Cott. Jul. D. III; Tib. E. VI;
Claud. E. VI; Nero, D. I; VII; Otho, D. III.
Cartularium „Wethamstede*', V. 1, ebenda, Claud. D. 1; V. 2, Arund. 3, Coli.
Arm; V. 3, Arund. 34.
Cartularium „Moot", ebenda, Harl. 602.
— — „Almoner", ebenda, Lansd. 375.
— — „Wintershulle", in Cambridge, Mone 59, in Oxford, Bodl., Raw-
linson, B. 332; in London, Cott,, Claud. D. I, andere in Privatbesitz, vgl.
Phillipps, Index 1.
Drucke: S. Albani Coehobium, mit Urkunden von 793 ab, in: Monasticon angl.
1, 1655, 176.
Registra quorundara abbatum monasterii S. Albani, qui saeculo XV floruere,
V. 1. 2, edited by H. Th. Riley, London 1872—1873, Rer. Britan. script. 28.
Expensae abbatis Johannis de Whethamstede magis notabiles, und andere
Documente, hinter Annales monast. S. Albani, in: Rer. Britann. Script.
Nr. 60, T. 2.
Alba Landa.
Handschr.: Urkundenauszüge in London, Harl. 2101.
Alberbnry.
Handschr.: Klosterurkunden in Oxford, All Soul's Coli.
Alcester.
Drucke: Alcesterensis Prioratus, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 470.
Alnwick.
Handschr.: Cartularien in Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index 1.
Drucke: Prioratus de Alnewike, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 591.
Alyin^hani.
Handschr.: Cartularium des Klosters, in Oxford, Bodl., Land. F. 119.
Drucke: Prioratus de Alvinghara, 12 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 802.
Ambresbury.
Drucke: Ambresburiense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 191.
Ancolm.
Drucke: Abbatia de Novo loco super Ancolm, 5 Urkunden, in: Monasticon angl.
2, 1661, 811.
St. Andrew'».
Drucke: Liber cartarum prioratus S. Andreae in Scotia, e registro ipso in
archivis baronum de Panmurc hodie asservato, edited by C. Innes, Edin-
burgh 1841, Bannantyne Club.
Liber officialis S. Andreae, Edinburgh 1845, Abbotsford Club.
Prioratus S. Andreae, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 1019.
308 V^- Britannien.
Angouleme.
Drucke: Inventory of the library, plate, jewels etc., belonging to the heirs
of the count of Angouleme a. D. 1496, in: Excerpta histor. 344.
Vgl. Buckingham.
Appletou.
Handschr.: Urkundenabschriften des Klosters Nun -Appleton, Cod. Dodsw.
8; 9; 49; 89.
Drucke: Nun-Apletoiaensis Prioratus, 7 Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 907; 3, 46.
Argentheim, Familie.
Handschr.: Cartular der Familie Argentheim, in: London, Harl. 972.
Arlington.
Drucke: M. A. Lower, Deeds of the ancient family of Cobbe and others of
Sussex, relating to property in Arlington, von 1397 — 1528, in: Sussex ar-
chaeol. collections 22, 116.
Arinthwait.
Drucke: Armethwaytense coenobium, 3 Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 324.
St. Asaph.
Handschr.: Cartular des Klosters, im Kapitelarchiv.
Liber ruber, in Middlehill, Phillipps.
Ashridge.
Handschr.: Cartularium des Klosters, in Ashridge, Bibliothek.
Athelney.
Handschr.: Cartular des Klosters, Cod. Windham; Abschrift in Middlehill,
Phill. 4911.
Drucke: Athelingense coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 212.
St. Augustine.
Handschr.: Cartulary of St. Augustine, Kent, im Exchequer, vgl. Thomas,
Handb. 175.
Registers, rentals etc., in Canterbury cathedral, vgl. ebenda, 143.
Aylesford.
Handschr.: Cartular des Klosters, Cod. J. Sedley.
Ayr.
Drucke: Obit Book of Ayr, from 1306 — 1595, edited, with translation, by
Paterson, London 1848.
III. Specialgeschichte. 309
B.
Badesley.
Handschr«: Cartular des Klosters, im Besitz des Herzogs von Portland.
Balmerino.
Drucke: The chartularies of Halraeriuo and Lindores, edited by Turnbull,
Edinburgh 1841, Abbotsford Club.
Bangor.
Uandschr«: Cartular des Klosters, in Baugor, Bischüfl. Bibliothek.
Bardney.
Uandschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Vesp. E. XX.
Drucke: Bardneieuse Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655,
142; 2, 1661, 847.
Barking.
Drucke: Berkingense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticum angl. I,
1655, 79.
Barlings.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Faust. B. I.
Drucke: Abbatia de Barlings, mit 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 643.
Barnstaple, Devon.
Drucke: Barnstaplensis Prioratus, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 684.
Barnstaple^ Exeter.
Drucke: Bamstapolensis Prioratus, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 1024.
Bam^ell.
Haudschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 3601.
Basedal.
Drucke: Basedalensis Prioratus, H Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655,840.
Basingwerk.
Handüchr.: Urkundeuauszüge in London, Harl. 2060; 2079; 2099.
liath.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Cambridge, C. C. C; in London, Lincolns
Inn Library; in Middlehill, Phill. 3518.
„Hello way", in London, Harl. 3970.
„St. John's hospital-, in Middlehill, Phill. 4807.
Drucke: Bathoniense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 184.
310 VI. Britannien.
Battle.
Handschr.: Th, Phillip ps, Descriptive catalogue of the original charters, royal
grants, and donations, constituting the muniments of Battle abbey, London
1835.
Zwei Kopialbücher, in London, Record office.
Drucke: G. F. Duckett, Battle abbey evidences, 12 Urkunden ohne chrono-
Jogische Ordnung, in: Sussex archaeol. collections 31.
Coenobium de Bell o, mit Urkunden von 1066, in: Monasticon angl. 1, 1655, 310.
Battlefleld.
Drucke: Ecclesia collegiata de Battle field, mit Urkunden, in: Monasticon
angl. 3, 1671, 2, 185.
Bayhani.
Handschr.: G. M. Cooper, Notice of certain plea rolls of Edward II relating
to the abbey of Bayham, in: Sussex archaeol. collections II, 121.
Beauchamp.
Handschr«: Chartulary of the muniments belonging to Beauchamp of Hacche,
80 Urkunden von 1251 — 1514, in London, Record office.
Beauchief.
Drucke: Prioratus de Beauchief, mit 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 607.
Drei Cartularien in Middlehill Phill., ein Bruchstück in London, Harl. 3586.
Beaulieu, Bedford.
Drucke: Belliloci Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticum angl. 1, 1655, 325.
Beaulieu^ Hampshire.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott, Nero, A. XII; ein Anderes
im Record office.
Beauly.
Drucke: The chartres of the priory of Beauly, by E. Ch. Batten, London"
1877, Granpian Club, 23 Urkunden von 1231—1568.
Beauvale.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Addit. 6060.
Bedfordshire.
Drucke: W. Airy, A digest of the Domesday of Bedfordshire, Bedford 1881.
St. Bees.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 484.
Urkunden, ebenda, Cott., Chart. XIII, 21.
Beigham.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Otho, A. II; Abschrift
ebenda, Addit. 6037, 2.
Drucke: Abbatia deBegeham, 18 Urkunden, in: Monasticum angl. 2, 1661, 636.
III. Specialgeschichte. 311
Bellocampo, Familie.
Haudäclir.: Feodarium der Familie Bellocampo de Hacche, in London, Record
Office.
Belloland.
Drucke: Bellolandensis Abbatia, Urkunden von 1135 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 775; 1027.
Belver.
Drucke: Belverense Coenobium, mit 8 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 327,
Belvoir.
Handschr.: Cartularien des Klosters in Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index 3.
Urkunden in Oxford, Ashm., Wood.
St. Berian.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Cambridge, More 267.
Berkeley, Familie.
Handschr.: Liber albus der Familie Berkeley, in Berkeley Castle.
Berkley, Familie.
Uaudschr.: Cartular der Familie Berkley, von Wymondham, in London,
Harl. 265.
Berking.
Uaudschr.: Auszüge aus dem Cartular des Klosters, in London, Cott., Vesp.
B. XV; Faust. B. 1.
Bermondsej.
Haudschr.: Cartular des Klosters, Cod. J. Seiden.
Drucke: Bermundseiense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 639.
BemTrell.
Drucke: Prioratus de Bernwell, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 28.
Berwick, North-.
Drucke: Cartae monialium de North Berwick: Prioratus Cisterciensis B. Mariae
de North Berwic munimenta vetusta quae supersunt, edited by C. Innes,
Edinburgh 1847, Bannantyne Club.
Beverley.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Ilarl. 4292; andere im Kapitel
von Beverley und in Middlehill, Phill.
Drucke: Beverlacense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 169.
Ecclesia collegiata S. Johannis, mit Urkunden, ebenda 3, 1673, 2, 3.
Vgl. Durham.
312 ■ VI. Britannien.
Bildwas.
Drucke: Bildewasensis Abbatia, Urkunden von 1135 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 779.
Bilsington.
Drucke: Bilsington Prioratus, 4 mit Urkunden von 1258 ab, in: Monasticon
angl. 2, 1661, 333.
Binedon.
Drucke: Binedonensis Abbatia, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 911.
Binham.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Claud. D. XIII.
Drucke: B inh am ensis Prioratus, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,1655, 343.
Birkenhead.
Drucke: Birkenedense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 484.
Birstall.
Drucke: Birstallensis Prioratus, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 587.
Bittlesden.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 4714.
Blackborough.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Runeton, Cod. Gurney.
Blithbury.
Drucke: Blithburiensis Prioratus, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 468.
Blyth.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 3759.
Drucke: Blithensis Prioratus, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655,553.
Bollington.
Drucke; Prioratus de Bolington, 14 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 796.
Boltou, York.
Handschr.: Cartular in Ripley, Cod. Ingleby.
Drucke: Prioratus de Bolton, 16 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 100.
Bordesley.
Handschr.: Klosterurkunden, in London, Record Office.
Drucke: Bordesleyensis Abbatia, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 803.
III. Specialgeschichte. 313
Borstall.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Borstall, Cod. Aubrey.
Boston.
Handschr.: Cartular in London, Harl. 4795.
Boxgrove.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Claud. A. VI.
Drucke: Boxgravensis Goenobium, 12 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 592.
Brackley.
Handschr.: Cartular in Oxford, Magd. Coli.
Drucke: Hospitale de Brackley, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661,
375; 3, 1673, 83.
Bradenstoke.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Vitell. A. XI; Stowe 77;
Abschrift in Middlehill, Phill. 72.
Drucke: Prioratus de Bradenstoke, 7 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 206.
Bradley.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Whitley, Cod. Foley; Abschrift in Middle-
hill, Phill. 4811.
Drucke: Maiden-Bradley Prioratus, 6 Urkunden, in: Monasticon angL 2,
1661, 408.
Bradsol.
Drucke: Prioratus S. Radegundis, in Bradsole, mit Urkunden, in: Monasticon
angL 2, 1611, 244; 3, 1673, 69.
Brecon.
Drucke: Cartularium prioratus S. Joh. Evang. de Brecon, in: Archaeologia
Cambr. Ser. IV, 13, 275.
Brechin.
Drucke: Registrum episcopatus Brechinensis, cui accedunt cartae quampluri-
mae originales, edited by C. Innes, V. 1. 2, Edinburgh 1856, Banuan-
tyne Club.
Brecknock.
Drucke: Breckenochense Coenobiura, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 319.
Bredon.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Middlehill, Phill.
I'rk linden in London, <'utt.. Sor^. K. 1.
314 VI. Britannien.
Bretford.
Drucke: Bredfordense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 464.
Bretton.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Lansd. 405; zwei andere in
Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index 4.
Drucke: MonkBrettonensis Prioratus, 12 Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 660.
Bridlington.
Handschr.: Cartularien des Klosters, in Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index 4.
Drucke: Prioratus de Bridlington, 15 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 161.
Brinkburn.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Stowe 86.
J. Hodgson, An Account of the chartulary of Brinkburn, 245 Nummern, ohne
chronologische Ordnung, in: Archaeologia Aeliana 2, 214.
Drucke: Prioratus de Brinkburne, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 203.
Bristol.
Handschr.: Cartular von St. James, in Cambridge, More, 351;. Mm 11, 20.
Cartular von St. Augustin, in Bristol, Kapitel; ein anderes in Berckeley
Castle, Cod. Segrave.
Cartular von Billeswyke oder Gaunfs hospital, in Middlehill, Phill. 1084.
Drucke: Transactions of the Bristol and Gloucestershire archaeologicae society,
T. 1—5, Gloucester 1876—1881.
Bromholm.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Cambridge, More 95, Mm II, 20.
Drucke: Bromholmensis Prioratus, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 632.
Bruerne.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Oxford, Braz. Nose ColL
Brusyard.
Handschr.: Cartularien des Klosters, in Privatbesitz, vgl. Philipps, Index 5.
Bruton.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Middlehill, Phill. 4808.
Buccleugh, Familie.
Handschi%: Cartular der Familie, im Besitz des Herzogs von Buccleugh.
Buckenhani.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Palgrave, Cod. Th. Martin.
III. Specialgeschichte. 315
Bnckingham.
Drucke: Uouscholdbooks. Compota domestica familiarura de Buckiugham
et d'Angouleme 1442, 52 et 63. Quibus annexae expensae cujusdara comitis
in itinere 1273, edited by W. B. Turn bull, Edinburgh 1836, Abbotsford
Club.
Bnckland.
Drucke: Bocklandensis Abbatia, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 939.
Bnngay.
Drucke: Bungeyense Coenobium, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 513.
Burscough.
Handsehr.: Cartular des Klosters, in Lancaster, Office of Duchy.
Burton, Leicester.
Handschr.: Cartular von Lazarus hospital, in London, Cott-, Nero CXII.
Burton upon Trent.
Handschr.: Cartularium von Burton upon Trent u. A., saec. 13, in Privat-
besitz, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 620.
Drucke: Burtonense Coenobium, mit Urkunden von 949 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 265.
Bnrtou-Lazars.
Drucke: llopitale de Burton-Lazars, 9 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
16G1, 397.
Bnry St Edmund'».
Handschr.: Registrum „Cratfield", in London, Cott., Tiber. B. IX.
»Aston", ebenda, Claud. A. XII.
«Croftis", ebenda, Harl. 27.
Registrum Thomae abbatis, ebenda, Harl. 638.
„Kempe", ebenda, Harl. 645.
„Lakynhethe", ebenda, Harl. 743.
Liber albus, ebenda, Harl. 1005.
Liber sacristae, ebenda, Harl. 58.
Consustudines, ebenda, Harl. 3977.
Leases. temp. Henr. VIII, ebenda, Harl. 308.
„Ickworth", ebenda, Lansd. 416.
Registrum nigrum, in Cambridge, Mm 4, 19.
»Pyncebeck", ebenda, Ee, 3, 60.
Registrum sacristae, ebenda. Ff, 2, 23.
Registrum rubeum, ebenda Ff, 2, 29; 4, 35.
Registrum cellerarii, A— C, ebenda Gg, 4, 4; H— W, Cod.-Bunbury, Milden-
hall; W, in Middlehill, Phill. 3794.
Registrum magnum, in London, Addit. 7096; Abschrift in Middlehill, Phill.
Registrum coquinarii, in Üonai, Bibliothek.
316 "V^I- Britannien.
Registrum cellerarii, Lancaster, Office of duchy; andere in Privatbesitz, vgl.
Phillipps, Index 6.
Registrura consuetudinariura, Cod. J. Gage, Abschrift in Middlehill, Phill.
Cartular von St. Saviour, in Middlehill, Phill. 3792.
Cartular von Domus Dei, in London, Arund. 1.
Drucke: S. Edmundi coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655,284.
Battely, Antiquitates S. Edmundi Burgi ad a. 1172 perductae, Ottoniae 1745,
mit Urkunden.
Wills and inventories from the registers of the commissary of Bury St. Ed-
mund's and the archdeacon of Sudbury, edited by F. Tymms, London 1851,
Camden soc, 49 Urkunden von 1370—1652.
Bushme<ad.
Haudschr. : Cartular des Klosters, in Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index 7.
Drucke: Prioratus de Bissemede, mit 7 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 157.
Butley.
Drucke: Prioratus de Butley, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 245.
Byland.
Handschr.: Cartular des Klosters, in York, St. Mary's Tower.
c.
Cadwell.
Drucke: Cadweli, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 424.
Caerleol.
Drucke: Prioratus de Caerleol, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661,73.
Caermarthon.
Handschr.: Collectanea von St. John, in London, Harl. 1549.
Drucke: Cartularium S. Johannis Baptistae de Caermarthon, Mediomont. s. a.
Caeniarvon.
Drucke: Registrum vulgariter nuncupatum The record of Caernarvon, e codice
Ms. Harleiano 696 descriptum, edited by H. Ellis, London 1838.
Calchou.
Drucke: Liber S. Mariae de Calchou: Registrum cartarum abbacie Tironensis
de Kelso 1113—1567, edited by C. Innes, Edinburgh 1846, Bannantyne Club.
Caldra.
Drucke: Caldraensis Abbatia, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655,774.
Cambridge.
Handschr.: Cartular von St. John's Hospital, in Cambridge, St. Johns College.
III. Specialgeschichte. 317
Campesse.
Drucke: Campessense Coenobium, 3 Urkunden, in : Monasticon angl. 1,1G55,490.
Canewell.
Dmcke : Canewellense Coenobium, 7 Urkunden, in : Monasticon angl. 1 , 1655, 439.
Canon's Ishby.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Hinwick, Cod. Orlebar.
Canonsleigh.
flandschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 3660.
Drucke: Gh. S. Perceval, Remarks on some early charters and documents
relating to the priory of Austin Canons and abbey of Austin Canonesses
at Canonsleigh in the county of Devon, mit 10 Urkunden ohne chronolo-
gische Ordnung, in: Archaeol. 40, 417.
Canterbury.
Handschr«: Registrum epistolarum fratris Johannis Peckham archiepiscopi
Cantuariensis, in Oxford, All Souls C, 14, 1.
Registrum archiepiscopi Peckham, in Lambeth Palace.
Registrum Winchelsey archiepiscopi Cantuariensis, Cod. Lambeth 266.
Registrum archiepiscopi Reynolds, ebenda.
Registrum chartarum monasterii S. Augustini Cantuariensis vulgariter ap-
pellatum „The red book of Canterbury", Ms. Cotton, Claud. D, X, 2, saec. 15;
Julius D. II, saec. 13, Tiber., A. IX; Otho, B, XV; Vitell., A, II; D, X.
Liber niger, ebenda, Faust, A, I; Harl. 337; Arund. 300; Record office; von
1120 ab, Eccles. Christ. Cantuar. E 19.
Cartular von Christ Church, 18 Voll, in Canterbury Kapitel; in London,
Cott., Claud. A. Ili; Galba, E. IV; Arund. 68; Addit. 6159; Auszug 5506.
Registrum „Molash", in Oxford, Bodl., Tanner 165; Christ Church Coli. 256;
in Cambridge, More, 926, E, V, 31.
„Byholt*', in Middlehill, Phill. 1085; andere in Privatbesitz.
Cartular von St. Gregorius, in Cambridge, More 283, LI, II, 15.
Cartular von S. Jacobi Hosp., Cod. Townley.
Cartular von St. Saviour, in London, Harl. 1006.
Cartular von St. Laurence, Hospital, in Middlehill, Phill.
Cartular von St. Sepulchre, Fragment, in London, Addit. 5516.
Cartular von Eastbridge Hospital, Abschrift in Middlehill, Phill.
Drucke: Cantuariensis Ecclesia Cathedralis, mit Urkunden von 600— 1326, in:
Monasticon angl. 1, 1655, 18.
Decretä papalia de primatu Cantuariae, in: Twysden, Hist. Angl. script.
X, 1749.
Dies obituales archiepiscoporum Cantuariensium ex martyrologio et obituario
ecclesiae Cantuariensis, in: Wharton, Anglia sacra 1, 52
Epistolae Cantuarienses ; the letters of the prior and couvent of Christ Church,
Canterbury 1187—1199, edited by W. Stubbs, London 1865, in: Her. Bri-
tann. Script. 38 Nr. 2.
318 VI. Britannien.
Epistolae variae ad historiam S. Edmundi Cantuariensis archiepiscopi spec-
tantes, von 1240—1262, in: Martene et Durand, Thesaurus 3, 1897.
Wills from doctor's commons. A selection from the wills of eminent persons
proved in the prerogative court of Canterbury 1495—1695, edited by J. G.
Nichols and J. Bruce, London 1863, Camden soc. 83.
Cardiganshire s. Lampeter.
Carhowe.
Drucke: Carhovensis prioratus, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 426.
Carisbrooke.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Apuldercombe, Cod. Worsley, Abschrift
in Middlehill, Phill. 4834.
Castel-Acre,
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 2110; ein anderes im Re-
cord Office.
Drucke: Castel-Acrensis Prioratus, 21 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 624.
Catesby.
Drucke: Prioratus de Catesby, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 896.
Cerne.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Cambridge, More, LI, I, 3.
Chacombe.
Handschr.: Auszüge aus dem Cartular des Klosters, in Herald's College.
Terrarium im Record Office.
Chateriz.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Jul. A. I.
Cheddre, Familie.
Handschr.: Cartular der Familie Cheddre, in London, HarL 316.
Chertsey.
Handschr.: Chartulary of the monastery of Chertsey, Surrey, im Exchequer,
vgl. Thomas, Handb. 175.
Liber chartarum abbatiae de Certeseie in comitatu Surreiensi cum historia
fundationis per Frithenwaldum , c. 1216, Ms. Cotton, Vitell. A. III, 5 ; ein
anderes Cod. Landsd. 434 und 535.
Drucke: Certesiense coenobium, mit Urkunden von c. 1212 ab, in: Monasti-
con angl. 1, 1655, 75.
ehester.
Handschr.: Cartular von St. Werburgh, in Chester, Kapitel.
Irrotularium, in London, HarL 1965.
Prisca sanctorum, ebenda 2062: 2148.
III. Specialgeschichte. 319
Drucke: S. Werburgae Coenobium in urbe Cestrensi, mit Urkunden, in: Mo-
nasticon angl. 1, 1655, 199; 985.
Vgl. Lancaster.
ChetiYood.
Bracke: Prioratus de Chetwoode, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,1661, 339.
Chetwynd, Familie.
Handsclir.: Cartular der Familie Chetwynd, von Ingestrie, in Ingestrie, Talbot.
Chich.
Drncke: Prioratus S. Osithae de Chich, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 182.
Chikesand.
Drucke: Prioratus de Chikesand, 3 Urkunden, in: Monasticon anglic. 2,
1661, 793.
Chishester.
Handschr.: Cartular der Kathedrale, in Chichester, Kapitel.
Drucke: Ecclesia cathedralis Cicestrensis, zahlreiche Urkunden, in: Monasticon
angl. 3, 1671, 115.
Clrencester.
Handschr.: Cartularium abbatiae de Cirencestria, in Middlehill, Phillipps 6692,
saec. 13; ein anderes in Oxford, Bodl., Rawlinson.
Cartular von St. Mary's Chapel, Dugd. 43, Ashraol.
Drucke: Three inedited charters from the cartulary of Cirencester abbey, in:
Archaeol. 26, 255.
Cläre.
Handschr.! Cartular des Klosters, in London, Cott. Vitell., Append. XXI.
Clerkenwell.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Faust. B. II.
Drucke: Clerkenwellensis prioratus, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 428.
Clifford.
Drucke: Cliffordensis Prioratus, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 623.
CÜTe.
Drucke: Clivense Coenobium, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655. 530.
Cokersand.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Thuruham, Cod. Dalton; Abschrift in
Middlehill, PhilL
Drucke: Abbatia de Gokersand, 9 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 631.
Cokesford.
Handschr.: Cartular des Klosters, 2 Voll., in Uainham, Cod. Townshend.
320 VI. Britannien.
Colchester.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Arund. 145; andere in Privat-
besitz, vgl. Phillipps, Index 10.
Drucke: Coenobiura de Colchester, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 889.
Coenobium S. Juliani et S. Botulphi Colcesteriae, mit Urkunden, in: Mo-
nasticon angl. 2, 1661, 44.
Coldingham.
Handschr.: Cartular in Durham, Kapitel.
Drucke: The priory of Coldingham. The correspondence, inventories, account
rolls, and law proceedings of the priory of Coldington, London 1841, Sur-
tees Soc. 12, 70 Urkunden von 1261 — 1446.
Coldstream.
Drucke: Ch. Rogers, Chartulary of the Cistercian priory of Coldstream, Lon-
don 1879.
Colne.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cole 59.
Drucke: Colne in agro Esseciensi, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655,
436; 2, 1661, 877.
Combe.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Vitell. A. 1; D. XVII.
Combermere.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Gott., Faust. B. VIII.
Cornwall.
Dracke: A literal extension of the text of Domesday Book in relation to the
county of Cornwall, London 1861.
Vgl. Exeter.
Coton.
Drucke: Nun-Cotunensis Abbatia, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,1655,922.
Coupland.
Drucke: S. Begae coenobium, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 395.
Coventry.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Rccord Office; ein Fragment im
Stadtarchiv Coventry.
Cartular in zwei Bänden, in Warwick, Cod. Stanton.
Drucke: Coventrense coenobium, mit Urkunden, in: Monasticum angl. 1,
1655, 302.
S. Annae Coenobium, Urkunden von 1381 ab, ebenda 963.
Hospitale S. Johannis Baptista, 6 Urkunden, ebenda 2, 1661, 427.
IIT. Specialgeschichte. 321
Crablionse.
Handsclir.: Cartular des Klosters, in London, Addit. 4733.
Creyk, South.
llaiidsclir.: Cartular des Klosters St. Mariae juxta Burnham, in Cambridge,
Bibliothek; andere ebenda, C.C.C.; in Oxford, Bodl., Tanner; in Middlehill,
Phill.
Crich.
Handsclir.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 3669.
Croxton.
Handschr.: Cartular des Klosters, Cod. Buckingham 27.
Croyland.
Handschr.: Cartularieu des Klosters, in Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index 11;
eine Abschrift in London, Cole 44.
Drucke: Croylandense Coenobium, mit Urkunden von 716 — 948, in: Monasti- ;
con angl. 1, 1655, 163.
Cuniberland.
Drucke: The pipe rolls or sheriffs annual accounts of the revenues of the
crown for the counties of Cumberland, Westmoreland , and Durham, duriug
the reign of Henry II, Richard 1 and John, in: Antiquar, soc. (Newcastle)
1847.
J. Ilodgson, Antient charters rcspecting monastical and lay property, in
Cumberland, and other counties in the North of England, 33 Urkunden ohne
chronologische Ordnung, in: Archaeologia Aeliana 2, 381.
Cuuibernier.
Drucke: Cumbermerense Coenobium, Urkunden von 1133 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 764; 2, 1661, 913.
Cumliyr.
Drucke: Cumhirensis Abbatia, 3 Urkunden von 1143 ab, in: Monasticon angl.
1, 1655, 825.
D.
Dale, Derby.
Handschr.: Cartular des Klosters De Parco Stanley, in London, Cott., E. XXVI.
Darley.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Tit. C. IX; ein anderes
in Oxford, Bodl., Gough; Abschrift in London, Cole 21.
Drucke: Prioralus de Derley, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 230;
3, 1673, 57.
Daventry.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Claud. D. XII; ein anderes
in Lancaster, Office of Duehy.
Oesterley, \Ve|,'W('i«»'r. If. 21
322 VI. Britannien.
Drucke: Davintreensis Prioratus, 30 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, G72.
St. David.
Handschr.: Extracts from the Liber communis of St. David, 1438, in: Ar-
chaeloogia Aeliana, N. S. 5, 5.
Excerpta ex cartulario S. David, Mediomont. s. a.
Feoda militum episcopi Menevensis, a. 1326, ebenda s. a.
St. Dayid's.
Handschr.: Cartular im Bischöfl. Archiv daselbst.
Urkunden in London, Harl. 1294.
Deepin^.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 3658.
Drucke: Depingensis Prioratus, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 469.
Denney.
Drucke: Denneyensis abbatia, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 492.
Derby.
Drucke: The Derby household books, comprising an account of the house-
hold regulations and expenses of Edward and Henry, third and fourth earls
of Derby, edited by F. R. Raines, Manchester 1853, Chetham soc. 31.
Derbyshire.
Drucke: L. Gewitt, Domesday Book of Derbyshire, extended Latin text and
literal translation, London 1871.
Dereham.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Middlehill, Phill.
West-Dereham.
Handschr.: Liber omnium privilegiorum pontiiicum Romanorum monasterio de
Westderham Norvec. dioc. concessorum, necnon cartarum feofatorum dicti
monasterii, compositas a. D. 1315, Ms. Heber 493.
Cartular des Klosters, in London, Stowe 72.
Derhurst.
Drucke: Deorhyrstense Coenobium, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 547.
Dernhall.
Drucke: Demhallensis abbatia, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 936; 2, 1661, 921.
Derry.
Drucke: Acts of archbishop Colton in his Visitation of the diocese of Derry, in
1397, edited by W. Reeves, Dublin 1851, Irish archaeol. soc.
III. Specialgeschichte. 323
Devonshlre s. Exeter.
Dienlacresse.
Drucke: Dieulacressensis Abbatia, mit Urkunden, von 1153 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 890.
St. Dogineirs.
Drucke: S. Dogmaelis Prioratus, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 444.
Dore.
Drucke: Dorensis Abbatia, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 863.
Doyen
Handschr.: Cartular von St. Martin, in Lambeth, erzbischöfl. Bibl.
Cartular von St. Bartolomew, in Oxford, Bodl., Rawl. B. 335; andere ebenda
B. 236, und in Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index 13.
Drucke: Hospitale S. Mariae de Do vor, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
2, 1661, 423; 3, 1673, 86.
Drax.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Everingham, Cod. Maxwell.
Drucke: Prioratus de Drax, 8 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 96.
Dryburgh.
Drucke: Liber S. Mariae de Dryburgh: Registrum cartarum abbatiae Praemou-
stratensis de Dryburgh, edited by C. Innes, Edinburgh 1847, Bannantyne
Club.
Dublin.
Handschr.: Cartular von St. Trinity, in Oxford, Bodl., Rawl.
Cartular von S. Thomas, ebenda.
Cartular von S. Maria, ebenda; ein anderes in London, Cott., Tiber. A. XL
Drucke: Registrum prioratus Omnium Sanctorum, juxta Dublin, from a Ms.
in the library of Trinity College, Dublin, edited by R. Butler, Dublin 1845,
Irish archaeol. Soc.
The bock of obits and martyrology of the cathedral church of the Holy Tri-
nity, commonly called Christ Church, Dublin, edited from the original Ms.
in the library of Trinity College, Dublin, by J. C. Crostwaite, Dublin
1844, Irish archaeol. soc.
Mason, History of the church of St. Patrick near Dublin, Dublin 1820, mit
Urkunden.
Vgl. Ireland.
Dnnfermllne.
Handschr.: Registrum de Dunfermelyn, in Advocate's Library.
Drucke: Registrum de Dunfermelyn, Liber cartarum abbatiae Benedictinae
SS. Trinitatis et B. Margaretae regiuae de Dunfermelyn, edited by C. Inues,
Edinburgh 1842, Ballantyne Club.
21*
324 VI. BrittaDiiien.
Coenobium de Dumfermelinge, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 16G1,
1054.
Dunmow.
Handschr.i Cartular des Klostors, in London, Harl. 662.
Dunstaple.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Tiber. A. X; Harl. 1885,
und Durham, Kathedrale.
Drucke: Prioratus de Dun staple, mit 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 132.
Durford.
Drucke: Cartular des Klosters, in London, Cott., Yesp. E. XXIII.
Abbatia de Durford, 8 Urkunden, in: Monasticon angl. 3, 78.
Durham.
Handschr.: Liber qui vocatur Boldon Book, 1160 — 1183, 1) Cod. Bodl. Land.
542, saec, 15; 2) Cod. eccles. cathedr. Dunelm.; 3) Cod. Auditor's office,
Durham, saec. 14; 4) Cod. Ashburnham.
Durham records, in London, public record office, vgl. Thomas, Handb. 334.
Cartular des Klosters, in Durham, Kapitel; andere in London, Cott., Faust.
A. VI; und Durham Palace.
Irrotularium, in London, Stowe 85.
Liber elemosinarii, in Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index 13.
Farrago cartarum ad historiam ecclesiae Dunelmensis spectantium. Ms. Bodl.
596 (2376), saec. 11.
Brief- und Formelsammlung des Durhamer Bischofs Richard aus Bury (c. 1339),
in Privatbesitz, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 620.
Drucke: Dunelm ense Coenobium, mit Urkunden von 842 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 38; 2, 1661, 845.
Boldon-Book, in: Domesday Book ed. EUis, V. 3, 1816, nach Cod. 1.
Boldon büke, a survey of the possessions of the see of Durham made by
Order of bishop Hugh Pudsey, in the year 1183, edited by W. Greenwell,
Durham 1852, Surtees soc. 25, nach Cod. 3.
Wills and inventories from the registry of Durham, V. 1, edited by Raine;
.V. 2, edited by Greenwell, Durham 1835 f., Surtees soc. 2; 38.
ßegistrum palatinum Dunelmense. The register of Richard de Kellawe, lord
palatine and bishop of Durham 1311 — 1316, edited by Th. D. Hardy,
V. 1. 2, London 1873—1874, Rer. Britan. Script. 62.
Bishop Hasfields survey, a record of the possessions of the see of Durham
made by order of Thomas de Hatfield (1345 — 1381), edited by W. Green-
well, Durham 1857, Surtees soc. 32.
Liber vitae ecclesiae Dunelmensis; nee non obituaria duo ejusdem ecclesiae,
edited by J. Stevenson, Durham 1841, Surtees soc. 13.
The obituary roll of William Ebekester and John Burnby, priors of Dur-
ham (1446—1468), Durham 1856, Surtees soc. 31.
Sanctuarium Dunelmense et Sanctuarium Beverlacense, or registers of the
III. Specialgeschichte. 325
sanctuaries of Durham and Beverley, edited by Raine, Newcastle 1835 —
1860, Suitees soc. 5.
Feodarium prioratus Duuelmensis; a survey of the estates of the prior and
convent of Durham, compiled iu the 15 Century, Durham 1872, Surtees
soc. 58.
Vgl. Cumberland.
E.
Eaton.
Drucke: Nun -Eaton, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 518.
Edinburgh.
Drucke: Charters and other documents relatiug to the city of Edinburgh a. D.
1143—1540, Edinburgh 1871, 70 Urkunden.
Extracts from the records of the burgh of Edinburgh a. D. 1403 — 1528,
Edinburgh 1869.
Liber cartarum Sanctae Crucis; munimenta ecclesiae S. Crucis de Edinburgh,
edited by C. lunes, Edingb. 1840, Baunantyne Club.
Registrum cartarum ecclesiae S. Egidii de Edinburgh, edited by D. Laing,
Edinb. 1859, Baunantyne Club.
Liber conventus S. Katharinae Senensis prope Edinburgum, edidit J. Maid-
ment, Edinb. 1841, Abbotsford Club.
Registrum domus de Soltre, necnon ecclesiae collegiatae S. Trinitatis prope
Edinburgh. Charters of the hospital of Soltre, of Trinity Collegs, Edinburgh,
and other collegiate churches iu Mid-Lothian, edited by D. Laing, Edin-
burgh 1861, Baunantyne Club.
Ediiigdon.
Uandschr«: Cartular des Klosters, in London, Lansdowne 442; Abschrift in
Middlehill, Phillipps.
Edwardstone.
Drucke: Edwardestonense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 468.
Elgin.
Handschr.: Cartularium de Elgin, in Glasgow.
Ellerton.
Drucke: Priorutus de Ellerton, 10 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 821.
Ellesliani.
Drucke: Hospitale de Eliesham, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 421.
Ely.
Handschr«: Inquisitio terrarum Eliensis ecclesiae, in London, Cotton., Tiber.
A, VI, 38, saeo. 12; in Cambridge, Trin. Coli. 0, 2, 41, saec. 12; 0, 2, 1,
saec. 12.
326 ^I- Britannien.
Cartularien, in London, Cott., Claud. C. XI; Nero, C. III; Vespas. A. VI;
Tit. A. 1; Dorait. XV; in Cambridge, More 170: in Ely, Kapitel; andere
in Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index 14.
Drucke: Eliense Coenobiura, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 87.
Inquisitio Eliensis, in: Domesday-Book ed. Ellis, 3, 497.
D. J. Stewart, Liber Eliensis ad fidem codicum variorum, London 1848,
Anglia christiana society.
Collectio privilegiorum Eliensis ecclesiae, in: Gale, Ilistor. Britan. Script.
XV, 516.
Bentham, History of Ely, Norwich 1812, mit Urkunden.
Ensham.
Drucke: Eyneshamense coenobium, mit Urkunden von 1005 ab, in: Mo-
nasticon angl. 1, 1655, 238.
Essex.
Drucke: Domesday Book relating to Essex, translated by T. C. Chirenhale-
Marsh, Chelmsford 1864.
Eton.
Haudschr.: Cartular in der Bibliothek des College.
Drucke: Ecclesia collegiata de Eton, 3 Urkunden', in: Monasticon angl. 3,
1673, 2, 195.
Grants by King Henry VI to Eton College, 1448 — 1449, in: Excerpta
histor. 43.
Eyeshaui.
Haudschr«: Cartular des Klosters, in London, Vespas. B. XXIV; Abschrift
ebenda, Lansd. 411; ein anderes ebenda, Harl. 3763; Abschrift in Middle-
hill, Phill. 4808.
Drucke: Eveshamense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 144; 2, 1661, 851.
Ewyas.
Haudschr.: Urkundenabschriften in Middlehill, Phillipps.
Exeter.
Haudschr.: Cartular des Klosters St. Nicholas, in Middlehill, Phill. 6477.
Cartular von St. John, in Exeter, Kapitel- und Majorats-Archiv.
Exon domesday, Cod. eccles. cathedr. Exon., saec. 11.
Drucke: Exoniense Coenobium, mit Urkunden von 968 — 1050, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 220.
Exon domesday, in: Domesday Book, ed. Ellis 1816, V. 3.
G. Oliver, Monasticon diocesis Exoniensis, being a collection of records and
instruments illustrating the ancient foundations in the counties of Cornwall
and Devon, Exeter 1840, nach Ortschaften geordnet.
Letters and papers of John Stillingsford, mayor of Exeter, von 1427—1450,
in: Camden soc, New ser. 2.
III. Specialgeschichte. 327
Exoniensis Prioratus S. Nicholai, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 352.
S. Jacobi Prioratus juxta Exoniam, 7 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 643.
Eye.
Handsclir.: Klosterurkunden in London, Arund. 921.
Drucke: Eyense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 356;
2, 1661, 873.
Eynsham.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Oxford, C.C.C. 26; 27.
F.
Farley.
Dracke: Farleyensis Prioratus, 3 Urkunden von 1125 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 620.
Farwell.
Drucke: Farwellense Coenobium, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 441.
Faversham.
Drucke: Fevershamense Coenobium, 10 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 687.
Finchale.
Dracke: The priory of Finchale. The charters of endowment, inventories, and
account rolls, of the priory of Finchale in the county of Durham, London
1837, Surtees soc. 6, Urkunden von c. 1143—1535.
Flaxley.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Middlehill, Phill., Abschrift ebenda 1310.
Drucke: Cartularium de Flaxley, Mediomont. s. a.
Ford.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Ford, Gwynne.
Drucke: Fordense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 785.
Foun de Holinton, Familie.
Handschr.: Cartular der Familie, in London, Record office Mews.
Fountains.
Handschr.: Register der Abtei in der Bibliothek des earl of Denbigh.
Cartular der Abtei, A— C, in London, Cott., Tiber. C. XII; D— J, in Ripley,
Cod. Ingleby; K— Z, in Studley, Cod. Lawrence; andere in Oxford, Univ
Coli. J. I; IV; Bodl., Rawl. H. 447; in York, Kapitel und in Privatbesitz,
vgl. Phillipps, Iudex 16.
328 ^^- Britannien.
Drucke: Memorials of the abbey of St. Mary of Fountains, edited by J. R.
Walbran, V. 1, 2, 1, Durham 1863—1878, Surtees soc. 42; 67, mit Ur-
kunden von 1135—1608.
Fontanense Coenobium mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 733.
Cartularium abbatiae Fontanis, Medioraont. s. a.
Freston.
Haudschr.: Cartular des Klosters, in Nocton, Cod. Townley.
Dracke: Frestonensis Prioratus, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 443.
Furnes.
Handsclir.: Cartular des Klosters, zwei Bände, in Lancaster, Office of Duchy.
Drucke: Furneseiense Coenobium, 11 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 704,
G.
Gaynesford, Familie.
Handschr.: Cartular der Familie Gaynesford, in London, Harl. 392.
(xerondon.
Haudschr.: Cartular des Klosters, in London, Lansd. 415.
Grisburn.
Haudschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Cleop. D. IL
Drucke: Prioratus de Gissburne, 6 Urkunden, in: Monasticum angl. 2,
1661, 147.
Glasgow.
Haudschr.: Cartularium Glasguense, V. 1. 2, in Glasgow, Universität.
Drucke: Registrum episcopatus Glasguensis; Munimenta ecclesiae metropoli-
tanae Glasguensis, edited by C. Innes, V. 1. 2, Edinburgh 1843, Ballan-
tyne and Maitland Clubs.
Liber protocollorum M. Cuthberti Simonis notar. publ. et scribae capituli
Glasguensis a. D. 1499—1513, also rentalbook of the diocese of Glasgow
a. D. 1509 — 1570, edited by J. Bain and Ch, Rogers, V. 1. 2, Lon-
don 1877.
Registrum ecclesiae B. V. Mariae et S. Annae infra muros civitatis Glas-
guensis 1349, accedunt munimenta fratrum praedicatorum de Glasgu 1244 —
1559, edited by J. Robertson, Glasgow 1846, Maitland Club.
Munimenta almae universitatis Glasguensis 1450—1727, V. 1 — 5, Glasgow,
1858, Maitland Club 78.
Inventory of the Ornaments etc. belonging to the cathedral church of Glas-
gow, Glasgow 1831, Maitland Club 13.
Glastoubury.
Handschr. : Index cartarum Glastoniensium , in : Johannis historia de rebus
Glastoniensibus edid. Hearne 1728.
III. Specialgeschichte. 329
Secretum Abbatis, in Oxford, Bodl., Wood 1.
Moni ton, in London, Arund. 2; Anderes in Privatbesitz, vgl. Phillipps, In-
dex 17.
Drucke: Glastoniense Coenobiuni in agro Somersetensi, mit Urkunden von
425—1126, in: Monaslicon angl. I, 1655, 425; andere ebenda 2, 1661, 837.
Gloucester.
Handschr.: Cartular der Abtei, in London, Cott, Domit. A. VIII; ein anderes
in Oxford, Queen's Coli.
Zwei Cartularien, Frocester und Malvern, in Gloucester, Kapitel.
Dmcke: G loucestrense Coenobium, mit Urkunden von 681 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 108.
Historia et cartularium monasterii S. Petri Gloucestriae , V. 1 — 3, edited by
W. IL Hart, Lond. 1863—1867, 1028 Urkunden ohne chronologische Ord-
nung, Rer. Britan. Script. 33.
Pedes finium Comit. Gloucestr., 1 John to 43 Hen. III, Mediomont.
VgL BristoL
Godstow.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Record Office; englisch in Ox-
ford, Bodl., Rawl. B. 408.
Dmcke: Godestowensis Prioratus, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 525.
Ooldcliff.
Handschr.: Kloster Urkunden in Eton, College.
Drucke: Goldclivensis Prioratus, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 590.
Ooldinghaui.
Handschr.: Cartular der Familie Goldingham, in London, Lansd. 860.
H.
Haddington.
Drucke: G. Barclay, Account of the parish of Haddington, in: Archaeologia
Scot. 1, 40, mit Urkunden.
Hagmon.
Handschr.: Fragment eines Cartulars, in London, Harl. 446; Auszüge ebenda,
Huri. 2188; ein anderes in Sundorn, Cod. Corbet.
Dmcke: Abbatia de Haghmon, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 46; 933.
Haies Owen.
Handschr.: Cartular des Klosters, Cod. Littleton.
Drucke: Abbatia de Uales-Owein, 10 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 655.
330 VI. Britannien.
Halliwell.
Brücke: Haliwellensis Prioratiis, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 531.
Hampshire.
Drucke: R. Warner, Hampshire extracted frora Dornesday Book, with an Eng-
lish translation, London 1789.
IL Moody, Hampshire in 1086, An extension of the Latin text and an Eng-
lish translation of the Domesday-Book, as far as it relates to Hampshire,
Winchester 1862.
Harewood.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Lansd. 391.
Harlech.
Drucke: Documents relating to the town and Castle of Harlech, 14 Urkunden
von 1284 — 1346, in: Archaeologia Cambrensis 1, 246.
Haseby.
Drucke: Vgl. Heinrich VL
Hatfleld-Peverell.
Drucke: Hatfield-Peverell, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,1655,330.
Hayerholm.
Handschr.: Cartularien des Klosters, in Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index 18.
Hayles.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Record Office; andere ebenda,
Harl. 3725; Reg. 12 E. XIV.
Helagh-Park.
Handschr.: Cartular des Klosters, Lieuday, in London, Cott, Vesp. A. IV.
Hepp.
Drucke: Prioratus de Heppe, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 594.
Herbaldoun.
Handschr.: Cartular des Hospitals, im Hospital; ein anderes in Lambeth.
erzbischöfl. Bibliothek; Abschrift, 2 Bände, Stowe.
Hereford.
Handschr.: Cartular der Kathedrale, in Cambridge, More 141; andere in Ox-
ford, Bodl., Rawl. B. 329, und Jones 21.
Drucke: J. Dun comb, Collections towards the history and antiquities of the
county of Hereford, V. 1. 2, Hereford 1804-1812.
Herefordensis ecclesia cathedralis, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 3, 180.
A roll of the household expenses of Richard de Swinfield, bishop of Here-
ford, during part of the years 1289 and 1290, V. 1. 2, edited by J. Webb,
London 1854—1855, Camden soc. 59; 62.
III. Specialgeschichte. 331
Hertford.
Drucke: Hertfordense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon augl. 1,
1655, 331.
Hexham.
Handschr.: The Black Book, in Bretton Hall, Cod. Beaumont.
Drucke: The priory of Hexham, its chroniclers, endowments, and annals, V.
1. 2, Durham 1864—1865, Surtees soc. 44; 46.
Hagustaldense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661,90.
HiU, Familie.
Handschr.: Cartular der Familie Hill, von Spaxton, in London, Record office.
Hiuchinbrook.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Hiuchinbrook, Earl of Sandwich.
Holm bei Alnwick.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 3891.
Holm-Cultram.
Handschr«: Cartular des Klosters, in London, Harl. 3911; Auszüge ebenda
294; Abschrift ebenda 1881.
Drucke: Holmcoltrum Abbatia, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655,
885; 3, 1673, 34.
Horkesley.
Drucke: Prioratus deHorkeslay, 4 Urkunden, in: Monasticon angL 3, 1673, 30.
Horsham.
Drucke: Prioratus de Horsham, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 414.
Horton.
Handschr.: Cartular des Klosters, Cod. Rooke; Abschrift in Middlehill, Phill.;
Bruchstücke in London, Addit. 5516; Stowe 76.
Drucke: Hortonensis Prioratus, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 621.
Hoxne.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Middlehill, Phill. 3793.
Hnlm.
Handschr.: Cartular von St. Bennet, in London, Cott., Galba, E. II; Abschrift
ebenda. Stowe, 102; ein anderes in Norwich, Kapitel.
Drucke: Hulmense coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 282.
Hulne.
Drucke: W. Dickson, Contents of the chartulary of Hulne abbey, 27 Urkunden
von 1240—24 Hen. HI, in: Archaeol. Aeliana 3, 25.
332 VI. Britannien.
Huntington.
Drucke: Prioratus de Huntendune, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 24.
Appendix to „Notes on Huntington manor", Urkunden von 1267—1544, in:
Arcliaeologia Cambr. Ser. IV, 1, I.
Hnntingdoushire.
Handsclir.: Cartular von St. Mary, in London, Cott., Faust. C. I.
Drucke: Translation of Doraesday Book, with notes and explanations, so far
as relates to Huntingdonshire, Huntingdon 1864.
Hurley.
Drucke: Hur ley ense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 363.
Hyde.
Handschr.: Liber aureus von St. Peter, in London, Cott., Vespas. A. VIII;
andere Cartularien ebenda, Domit. XIV, und Harl. 1761; Stowe 32; in Win-
ton, Kathedral- Archiv; Buckingham 32.
Drucke: Liber monasterii de Hyde; comprising a chronicle of the affairs of
England, from the settlement of the Saxons to the reign of king Cnut; and
a chartulary of the abbey of Hyde, in Hampshire, a. D. 455-1023, edited
by E. Edwards, London 1866, Rer. Britan. script. 45.
Hidense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 208.
Hyll.
Handschr.: A chartulary of the muniments of the Hyll or HuU family, nach
Manors geordnet, in London, Record office.
Hyrst.
Drucke: Prioratus de Hyrst, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 42.
Ilchester.
Drucke: Charters for the foundation of Trinity Hospital at Ilchester, in: Jo-
haunis de Trokelowe annales Edwardi II, edid. Hearne 1729.
Ilford.
Drucke: Hospitale de Illeford, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 390.
Inchaffery.
Drucke: Liber Insulae Missarum: abbatiae canonicarum regularium B. Virginis
et S. Johannis de Inchaffery registrum vetus , praemissis quibusdam comi-
tatus antiqui de Stratheme reliquiis, edited by C. Innes, Edinburgh 1847,
Bannantyne Club 89.
Ireland.
Handschr.: Reports and proceedings of the Irish record commissioners, 1 — 19,
Dublin 1810—1830.
III. Specialgeschichte. 333
Report (1—13) of the deputy keeper of the public records in Ireland, Du-
blin 1869—1881.
Drucke: Publications of the Irish archaeological and Celtic societies, Dublin
1840— 18G9.
The miscellany of the Irish archaeological society, V. 1, Dublin 1846.
Calendar of documents relating to Ireland, in H. M. public record office,
London, edited by H. S. Sweet man, V. 1—4, London 1875—1881, von
1171—1301.
J. T. Ferguson, A calendar of the Contents of the red book of the Irish
exchequer, in: Kilkenny archaeol. soc. 3, 35.
Fac-similes of national manuscripts of Ireland, edited by T. Gilbert, P. 1
—3, Dublin s. a.
Calendar of the ancient taxations of the church of Ireland, temp. Edward I
and Edward II, in: Record report 5, App. 2, Nr. 5.
Inquisitiones cancellariae Uiberniae, V. 1. 2, s. 1. 1826.
Ecclesiastical taxation of Ireland a. D. 1306, edited by W. Reeves, Dublin
1847, Irish archaeol. soc.
A roll of the Irish privy Council of the 16 year of the reigu of Richard II,
edited by J. Graves, Rer. Britan. Script.
Veterum epistolarum Hibernicarum sylloge, Jac. Usserus collegit, Ilerbor-
nae 1696, 50 Briefe von 592—1190.
The Irish charters in the book of Keils, in: Miscellany of the Irish archaeol.
soc. 1, 127.
Liber munerum publicorum Uiberniae ab a. 1152 usque ad a. 1827, edited
by R. Lascelles, V. 1. 2, s. 1. et a.
Historie and municipal documents of Ireland, a. D. 1172 — 1320. From the
archives of the city of Dublin etc., edited by J. T. Gilbert, London 1870,
Rer. Britan. Script. 53.
Vetera monumenta Hibernorura et Scotorum historiam illustrantia, edidit
A. Theiner, Romae 1074, Papstbriefe von 1216—1547.
H. S. Sweetman, Calendar of documents relating to Ireland, preserved in
H. M. record office, London, 1293—1301, London 1882.
Roll of the proceedings of the king's Council in Ireland, 1392 — 1393, edited
by J. Graves, London 1877, Rer. Britann. Script. 69.
Vgl. Kilkenny.
Ivychnrch,
Drucke: Prioratus de Ivichurch, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 273.
J.
Jarrow.
Drucke: The inventories and account rolls of the Benedictine houses or cells
of Jarrow and Mouk-Wearmouth in the county of Durham, Durham 1834
Surtees soc. 29, Urkunden von 1303—1534 nebst Api)eudix.
St. John of JeruHalem.
Ilandschr.: Cartulan des Klosters, in London, Cott., Claud. E. VI; andere
334 ^I* Britannien.
ebenda, Nero, G. IX; E. VI; Lansd. 200; in Oxford, Bodl., Rawl.; Abschrift
Ashm. Dugd. 174.
Joryaux.
Drucke: Jorevaulxensis Abbatia, mit 24 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 869.
Eeldholm.
Drucke: Keldeholmensis Abbatia, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,1655,914.
Eelin^, Nun-.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Otho, C. VIII.
Kemeys.
Drucke: Cartae baroniae de Kemeys in comit. Pembroke, Mediomont. s. a.
Kenflg.
Drucke: The Keniig charters, ohne chronologische Ordnung, in: Archaeologia
Cambrenses, Ser. IV, 2, 172; 243; 313.
Kenilworth.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 3650.
Drucke: Prioratus de Kenilworth, 10 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 114.
Eent.
Handschr.: Verzeichniss von in Kent bepfründeten Ausländern c. 1374, Cod.
Canterbury cathedral, vgl. N. Archiv d. Gesellsch. 4, 622.
Drucke: The Domesday-Book of Kent, with translation by L. B. Larking,
London 1869.
S. Henshall and J. Wilkinsson, Domesday; translated, London 1799 (nur
Kent, Sussex und Surrey enthaltend).
Kersey.
Drucke: Kersey ensis Prioratus, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 532.
Kidwelly.
Drucke: Kidwelly charters, 5 Urkunden von 1357 — 1771, in: Archaeologia
Cambrensis, N. S. 2, 273; 3, 1.
Eilkenny.
Drucke: Transactions of the Kilkenny archaeological society; ser. 3 mit dem
Titel: The Journal of the historical and archaeological association of Ireland,
Vol. 1 — ser. 3, V. 2, Dublin 1853—1878.
Kilkormick.
Drucke: Obits of Kilkormick, in: Miscellany of the Irish archaeol. soc. 1, 99.
III. Specialgeschichte. 335
KiUin?.
Drucke: Nunkellingeusis Abbatia, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1G55, 474.
Kin^swood.
Drucke: Kingeswodensis Abbatia, mit 14 Urkunden von 1139 ab, in: Mo-
nasticon angl. 1, 1655, 811.
Kirkby.
Handschr.: Cartular von Kirkby Hill Hospital, im Hospital.
Kirkeby, Warwick.
Drucke: Kirkebiense Coenobium, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 562.
Kirkham.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Oxford, Bodl., Fairfax 7; ein anderes in
York, St. Mary's Tower.
Drucke: Prioratus de Kirkham, mit 3 Urkunden, in; Monasticon angl. 2,
1661, 105.
EirkstaU.
Handschr.: Cartular der Abtei, in Lancaster, Office of Duchy 7.
Drucke: Kirkstallensis Abbatia, mit Urkunden von 1147 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 854.
Kirksted.
Handschr.: Cartular der Abtei, in London, Cott., Vespas. E. XVIII.
Drucke: Kirkstedensis Abbatia, mit 19 Urkunden von 1139 ab, in: Mo-
nasticon angl. 1, 1655, 806.
Kuepp.
Drucke: C. M. B um eil, Documents relating to Knepp Castle, Regesten von
1212 — 1447, in: Sussex archaeol. collections 3, 1.
KnoII.
Handschr.: Cartular des Klosters, Cod. Archer; Abschrift in Oxford, Ashm.,
Dugdale.
Kylborn.
Drucke: Kylburnense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 361.
Kymmer.
Handschr.: Urkunden in London, Harl. 696.
Kyngton.
Handschr.: Obituarium des Klosters, in Cambridge, More Dd. VIII 2, N. 2.
Kypier.
Drucke: Hospitale de Kypier, 18 Urkunden, in: Monasticon angl. 3, 1673,90.
336 VI. Britannien.
L.
Lacock.
Handschr.: Chartulary of the inonastery of Lacock, Wilts, im Exchequer, vgl.
Thomas ITandb. 175.
Lampeter.
Drucke: Notes on records relating to Lampeter and Cardiganshire, von 1284 —
1391, in: Archaeologia Cambr. Ser. IV, 9, 292.
Lancaster.
Handschr.: Cartular des Herzogthums, in London, Cott., Cleop. D. VI; andere
ebenda, Harl. 3764; in Lancaster, Office of Duchy.
Drucke: Calendars of tiie proceedings in the Chancery of the duchy of Lan-
caster, London 1830—1834.
Ducatus Lancastriae pars I. Calendarium inquisitionum post mortem etc.
temp. reg. Edw. I — Car. II, P. II. A calendar to the pleadings etc. in the
reigns of Henry VII - Phil. & Mary, London 1823, P. IIT, IV. Calendar
to pleadings, depositions etc, ebenda 1827—1834.
Charters of the duchy of Lancaster with translations , edited by W. Hardy,
London 1845.
Lancashire and Cheshire wills and inventories from the ecclesiastical couvt,
ehester, Manchester 1857.
Lancastrense Coenobium, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 566.
Vgl. York.
Lancaster, Familie.
Handschr.: Household book of Thomas earl of Lancaster, 1320, Cod.
Phillips 3853.
Drucke: Account of the expenses of Henry and Thomas of Lancaster, a. D.
1292—1293, edited by J. Burtt, London 1853, Camden soc. 55.
Landa.
Drucke: Prioratus de Landa, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 90.
Langdon, Kent.
Drucke: Prioratus de Langdone, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 522.
Laugdon, West-.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Record Office.
Langedon.
Handschr.: Chartulary of the abbey of Langedon, diocese of Canterbury, im
Exchequer, vgl. Thomas, Handb. 175.
Langley.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Oxford, Bodl. 242; ein anderes in Lon-
don, Addit. 5948.
Iir. Specialgeschichte. 337
Langley, Familie.
Handschr.: Cartular der Familie Langley, in London, Harl. 7.
Lanthonia.
Handschr.: Registrum magnum, 9 Bände, in Middlehill, Phill., Anderes in Pri-
vatbesitz, vgl. Phillipps, Index 21.
Drucke: Coenobium Lanthoniense , mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 58.
Lapley.
Brocke: Lapleiensis Prioratus, 8 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655,
1022.
Launceston.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Oxford, Bodl., Tanner 196.
Leckbnm.
Drucke: Lekebumensis Abbatiae, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 894.
Ledbnry.
Drucke: Ecclesia collegiata de Ledbury, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
3, 1673, 2, 139.
Leeds, Kent.
Drucke: Prioratus de Ledes, 8 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 110.
Leicester.
Handschr.: Cartular, Charite, in London, Cott., Vitell. F. XVII; ein anderes
in Oxford, Bodl., Land. II. 72, gedruckt in: Nichols, Leicestershire.
Drucke: Abbatia de Pratis juxta burgum Leicestriae, mit 17 Urkunden, in:
Monasticon angl. 2, 1661, 308.
Household roll of Eleanor, countess of Leicester a. D. 1265, in: Manners
and household expenses of England 1.
Vgl. Handschr.
Leisten.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott, Vespas. E. XIV; Ab-
schrift ebenda, Jermin. 4.
Drucke : Abbatia de Leystone, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 606;
3, 1673, 74.
Lennox.
Drucke: Cartularium comitatus de Levenax ab initio seculi decimi tertii usque
ad annum 1398, edid. J. Dennistoun, Edinburgh 1838, Maitland Club.
Lenton.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Otho, B. XIV.
Leouiiuster.
Handschr.: Urkunden des Klosters, in London, Cott., Domit. IIL
Oeslorloy, WoKwcisor. II. 22
338 V^- Britannien.
Lewes.
Haiidschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Vespas. F. XV; ein Frag-
ment ebenda, E. II; ein anderes in Westminster, Kapitel.
Drucke: J. R. Daniel-Tyssen, Documents relating to Lewes priory, von
1347 — 1374, in: Sussex archaeol. coliections 25, 130.
Lewesense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 615;
2, 1661, 908.
Lichfleld.
Handschr.: Cartular der Kirche, Th. 1, in London, Harl. 4799; Th. 3, ebenda
3G88 ; ein anderes in Lichfield, Kapitel.
Drucke: Ecclesia cathedralis de Lichefeld, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
3, 1673, 216.
Lilleshall.
Handschr. : Cartular des Klosters, Cod. Sutherland.
Drucke: Abbatia de Lilleshull, mit 10 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1G61, 144.
Lincoln.
Handschr.: Cartular der Kathedrale, in London, Cott, Vespas. E. XVI; andere
in Lincoln, Kapitel, und in Bugden Palace, bischöfl. Bibliothek.
Drucke: Lincolinensis ecclesia cathedralis, mit Urkunden, in: Monasticon
angl. 3, 1673, 257.
Letters of bishop Grosseteste, edited by H. Th. Luard, London- 1861, Rer.
Britann. script. 25.
Lincolnshire.
Drucke: C. G. Smith, A translation of that portion of Domesday Book, which
relates to Lincolnshire and Rudlandshire, London 1870.
Greenstreet, The Lincolnshire survey temp. Henr. I, fac-simile, 1884.
Lindores.
Drucke: Vgl. Baimerino.
Llandaff.
Handschr.: Liber Landavensis sive historia de fundatione ecclesiae ibidem,
una cum chartis variis ad eandem ecclesiam spectantibus. Cod. Oxon. Coli.
Jesu 112, saec. 17; Rüg, saec. 17.
Original manuscript of the liber Landavensis, in: Archaeologia Cambrensis,
Ser. III, 14, 311.
Cartular ium Landavense, saec. 14, Cod. Bodl., James.
Registra, in Llandaff, bischöfl. Archiv.
Urkundenabschriften, in Cambridge, Corp. Chr. Coli. 110; 111; Auszüge
in Oxford, Corp. Chr. Coli., Twyne 3; 9.
Drucke: Landavensis ecclesia cathedralis, mit Urkunden, in: Monasticon
angl. 3, 1673, 188.
Liber Landavensis, Llyfr Teilo, or the ancient register of the cathedral church
of Llandaff, edidit J. W. Rees, Llandavery 1840, Welsh Ms. Soc.
T. Wakeman, Supplementary notes to the Liber Landavensis, ebenda 1862.
III. Specialgeschichte. 339
LIandewi Brewi.
Handschr.: Urkunden in London, Ilarl. 1249.
Llangenith.
Handschr.: Urkunden in Oxford, All Soul's Coli.
Llanmst.
Handschr.: Collectanea, in London, Harl. 67, C. 14.
Lodres.
Handschr.: Polyptique du prieure de Lodres, in Pleinmarais, Beaufort.
Cartular des Klosters, in St.-Leu, Normandie, Archiv.
London.
Handschr.: Urkunden und andere Archivalien im Stadtarchiv.
Cartular von St. Giles, in London, Harl. 4015.
Cartular von St. Thomas d'Acon, ebenda, Cott., Tiber. C. V; ein anderes in
Mercer's Hall.
Cartular von St. Bartholomew, Sraithfield, ebenda, Vespas. B. IX; ein anderes
in Oxford, Bodl., Rawl. 356.
Cartular von St. Botolph, in Middlehill, PhilL 3725.
Cartular von Christ Church, in London, Lansdowne 448.
Cartular von St. Trinity, Aldgate, in Glasgow, Museum.
Cartular von Savoy, Cod. Pierpoint.
Cartular von Haliwell, in Oxford, Bodl., Dodsw., 102.
Cartular von St. Martin's le Grand, in London, Harl. 4080; ein anderes in
Westminster, Kathedrale.
Cartular von St. Paulis, im Kapitel; ein anderes in Cambridge, More, Ec.
V, 21; ein drittes in London, Harl. 4345.
Accounts, reports etc. for repairing of St. Paul's, ;London, im Exchequer,
vgl. Thomas, Handb. 259; Record report 1800, 172 f.
Rentals of lands belonging to the priory of the lloly Trinity in London, 35
Edw. III, im Exchequer, vgl. Thomas, Handb. 257.
Drucke: The charters of the city of London, which have been granted by the
kings and queens of England siuce the conquest, London 1745.
The historical Charters and constitutional documents of the city of London,
London 1844, von 106G ab.
U. Th. Riley, Memorials of London and London life in the 13 th, 14 th and
15th centuries, beiug a series of extracts from the early archives of the
city of London, A. 1). 1276—1419, London 1868.
Munimenta gildhallae Londoniensis; liber albus, Über customarum et liber
Hörn, edited by H. Th. Riley, V. 1—3, London 1859—1862, Rer. Britan.
Script. 12.
Liber albus: The white book of tlio city of London, translated by IL Th.
Riley, London 1860.
R. R. Sharpe, Calendar of letters trom the mayor and Corporation of Lon-
don circa A. Ü. 1350—1370, London 1885.
22*
340 VI. Britannien.
L. Ennen, Zur Geschichte der Archive der Hansischen Contore in Antwerpen
und London, in: Hansische Geschichtsquellen 1876, 47.
Ecclesia cathedralis S. Pauli, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 3, 1673, 298.
The Domesday of St. Paul's of the year 1222; or, registrum de visitatione
maneriorum per Robertum decanum, edited by W. 11. Haie, London 1858,
Camden soc. 69.
Registrum eleemosynarii D. Pauli Londinensis, edid. Hackett, Lond. 1827.
Registrum fratrum minorum Londoniae, edited by J. S. Brewer, London
1858, Rer. Britan. script. 4.
Prioratus S. Trinitatis in civitate London, mit Urkunden, in: Monasticon
angl. 2, 1661, 80.
Hospitale S. Mariae de Bethlem, mit 6 Urkunden von 1302 ab, ebenda 381.
Hospitale S. Bartholomaei, mit Urkunden, ebenda 386.
Hospitale S. Thomae, 4 Urkunden, ebenda 411.
Hospitale S. Johann is Hierosolom., 21 Urkunden, ebenda 505.
Novum Tempi um, mit Urkunden, ebenda 521; 3, 1673, 62.
Londonderry s. Derry.
Lothian, Mid-, s. Edinburgh.
Louth.
Drucke: Parco-Lude Abbatia, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 805.
Luffeld.
Haudsclir.: Cartular des Klosters, in Westminster, Kapitel.
Drucke: Luffeld ense coenobium, 17 Urkunden, in: Monast. angl. l, 1655, 520.
Lytham.
Haudsclir.: Cartular des Klosters, in Lytham, Cod. Clifton.
M.
Maidstoue.
Drucke: Ecclesia collegiata de Maids tone, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
3, 1673, 2, 162.
Mailing.
Drucke: Mailing ense Coenobium, mit Urkunden, in: .Monasticon angl. 1,
1655, 352.
Malmesbury.
Haudsclir.: Cartularien des Klosters, in London, Cott., Faust. B. VIII; Ab-
schrift in Middlehill, Phillipps; andere in London, Lansd. 417; in Oxford,
Bodl., Wood 5; Abschrift in Middlehill, Phill. 73.
Chartulary of the monastery of Malmesbury, Wilts, in Exchequer, vgl. Tho-
mas, Handb. 175.
Drucke: Malmesburiense Coenobium, mit Urkunden, von 675— 1248, in: Monasti-
con angl. 1, 1655, 49.
III. Specialgeschichte. 341
Registrum Abbatiae de Malmeshury, Middlehili s. a.
Registrum Malmesburiense. The register of Malmesbury abbey, preserved
in the public record office, V. 1. 2, edited by J. S. Brewer, London 1879
— 1880, Rer. Hritann. Script. 72.
C'artulary of Muhnesbury, from the ('ottou Mss. (Faust. B. VIII), Middle-
hili s. a.
Maltou.
Haudschr«: Cartular des Klosters, in London, Cott., Claud. D. XL
Drucke: Prioratus de Malton, 16 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661,816.
Malyern.
Drncke: Malvernense coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 365.
Man.
Drucke: The Manx society, Y. 1—31, Douglas 1859-1882.
Monumenta de insula Manniae, edited by J. R. Oliver, V. 1 — 3, Douglas
1860—1862, Urkunden von 1134—1770, in: Manx soc. 4; 7; 9.
Mancliester.
Haudschr.: Cartular der Kathedrale, in Manchester, Kapitel.
Margam.
Handschr.: 20 Urkunden, in London, IlarL, Cart. origin.; Auszuge ebenda,
Harl. 2273, und in Oxford, Ashmole 844.
Drucke: Contributions towards a Cartulary of Margam, 65 Urkunden von
c. 1170—1525, in: Archaeologia Cambrensis, Ser. 111, 13, 311; 14, 24;
182; 345.
Marham.
Handschr.: Cartular von Marham, Auszüge in London, Harl. 294.
Marton.
Drucke: Prioratus de Marton, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661,98.
May.
Drucke: Prioratus de May in Scotia, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 422.
Records of the priory of the isle of May, edited by J. Stuart, Edinburgh
1868, Soc. of antiq. of Scotl., 41 Urkunden ohne chronologische Ordnung,
nebst Appendix.
Melsa.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Vitell. C. VI; andere
Lansd. 434; York, Kapitel; ebenda, St. Mary's Chapel; in: Mi(hllchill, Phill.
6478; Abschriften Lansd. 207, C, und Oxford, Bodl., Dodsw. 69.
Drucke: Melsaensis Abbatia, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 792.
342 VI. Britannien.
Mendham.
Drucke: Mendhamensis Prioratus, 5 Urkunden in: Monästicon angl. 1,
1655, 631.
Merton,
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Cleop. C. VII; andere in
Oxford, Bodl., Lansd. E. 34 und Coli. Arm. 28.
St. Michaels, Cornwall.
Drucke: Prioratus S. Michaelis de Monte, mit Urkunden, in: Monästicon
angl. 1, 1655, 551; 2, 1661, 901.
Middleham.
Drucke: Documents relating to the foundation and antiquities of the colle-
giate church of Middleham in the county of York, edited by W. Atthill,
London 1847, Camden soc. 38.
Middlesborough.
Drucke: Middlesburcense Coenobium, mit Urkunden, in: Monästicon angl.
1, 413.
Middlesex.
Drucke: A literal extension of the Latin text; and an English translation of
Domesday Book in relation to the county of Middlesex, London 1862.
Middleton.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Exchequer.
Drucke: Middletonense Coenobium, mit Urkunden von 824 — 843, in: Mo-
nästicon angl. 1, 1655, 193.
J. Hodgson, Extracts from the patent rolls relating to the rebellion of Gil-
bert de Middelton, 32—34 Edw. III, in : Archaeologia Aeliana 3, 51.
Missenden.
Handsclir.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 3638.
Drucke: Missendense Coenobium, 3 Urkunden, in: Monästicon angl. 1,
1655, 600.
Monmouth.
Handschr.: Cartulaire du prieure de Monnemout estant en Angleterre, 21
Urkunden von 966 — 1150, in Angers.
Drucke: P. Marchegay, Chartes anciennes du prieure de Monmouth, en An-
gleterre, Nogent-le-Rotrou 1879.
Monmoutense Coenobium, 7 Urkunden, in: Monästicon angl. 1,1655,600.
Montacute.
Drucke: Montis-acuti Coenobium, 4 Urkunden, in: Monästicon angl. 1, 1655, 668.
Morton.
Drucke: Registrum Honoris de Morton, a series of ancient charters of the ca-
redom of Morton, V. 1. 2, Edinburgh 1853, Banuantyne Clul).
III. Specialgeschichte. 343
Mottisfont.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, P^xobequer.
Drucke: Prioratus de Motesfont, mit Urkundou, in: Monasticon angl. 2,
1661, 322.
Mnrray.
Drucke: Regist rum episcopatus Moraviensis, e pluribus codicibus consarciua-
tum circa a. D. 1400 ; cum contiuuatione diplomatum recentiorum usque a. D.
1623, edited by C. Innes, Edinburgh 1837, Bannantyne Club 60.
N.
Neddrnm.
Drucke: Coenobium de Neddruin, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 1023.
St, Neot's.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott.,' Faust. A. IV.
Liber sacristarii, ebenda. Stowe 88.
Drucke: S. Neoti prioratus, mit Urkunden, in.: Monasticon angl. 1, 1655, 368.
Newborough.
Handschr.: Cartular des Klosters, in York, St. Mary's Tower.
Drucke: Abbatia de Novo Burgo, mit 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 190.
Newbottle.
Drucke: Registrum S. Mariae de Neubotle; abbatie Cisterc. B. Mariae de Neu-
botle chartarium vetus. Accedit appendix cartarum originalium 1140 — 1528,
edidit C. Innes, Edinb. 1849, Bannantyne Club.
Newcastle.
Drucke: J. II. Einde, Castle rents anciently payable to the castle of New-
castle, temp. Henry III, in: Archaeologia Aeliana 4, 285.
Ne^enham, Bedford.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, llarl. 3956.
Drucke: Prioratus de Newenham, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 238.
Nenrenhani, Devon.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Arund. 17; ein anderes in Middle-
hill, Pliillipps: weitere in Privatbesitz, vgl. Pliillipps, Index 25.
Drucke: Newenhamensis Abbatia, 5 Urkunden von 1241 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 928.
Newenton LongruoviUe.
Handschr.: Cartular iles Klosters, zwei Bünde, in Oxford, New College. '
344 ^I- Britannien.
Newhus, Lincoln.
Drucke: Abbatia de Newhus, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 589.
Newminster.
Handsclir.: Cartular der Abtei, in Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index 25.
Drucke: Chartularium abbathiae de Novo Monasterio ord. Cisterc. fundatae
a. 1137, Durham 1878, Surtees soc. 66, Urkunden von 1137—1416, nebst
Appendix.
5 Urkunden von 1138 ab, in: Monasticon angl. 1, 1655, 800.
Newstead, Lincoln.
Drucke: Hospitale de Novo Loco, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1662, 444.
Newport, Pond,
Handsehr.: Cartular des Klosters, in Westminster, Kapitel.
Newstead, Nott.
Haudschr. : Cartular des Klosters, in London, Exchequer; ein anderes Coli.
Arm. 60.
Drucke: Prioratus de Novo-Loco, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 317.
Registrum cartarum prioratus de Novo Loco, Londen 1831.
Norfolk.
Drucke: G. Munford, An analysis of the Domesday Book of the county of
Norfolk, London 1858.
Accounts and memoranda of Sir John Howard , first duke of Norfolk a. D.
1462 to 1471, edited by T. H. Turner, in: Manners and household ex-
penses of England 3.
Household books of John, duke of Norfolk and Thomas, earl of Surrey,
temp. 1481-1490, edited by J. P. Collier, London 1844, Roxburghe Club.
W. Rye, Pedes finium, relating to the county of Norfolk, levied in the king's
court from the 3 d year of Richard I to the end of the reign of John, Nor-
wich 1882.
Northampton.
Handschr.: Cartular von St. Andrew's, in London, Cott., Vesp. E. XVII; andere
ebenda. Reg. II, B. IX.
Cartular von St. James, in London, Cott., Tiber. E. V; Auszüge, in: Coli.
Arm. 218.
Drucke: S. Andreae Northamptoniae Prioratus, 9 Urkunden, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 679.
Northamptonshire.
Drucke: S. A. Moore, Domesday Book. The portion relating to Northampton-
shire, extended and translated, Northampton 1863
III. Specialgeschichte. 345
Northnniberland.
Drucke: W. Dickson, Pipe roll of Ist, 2d and Srd of Edward I for the county
of Northumberland, in: Archaeologia Aeliana 4, 207.
Th. H. Turner, Copies of records copied in the tower of London relating to
the county of Northumberland, 5 Urkunden von 8 Ilen. VI — 1410, in:
Archaeologia Aeliana 3, 18.
Norton.
Drucke: Prioratus de Norton, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 185.
Norton, Cold-.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Oxford, Braz. Nose Coli.
Drucke: Prioratus de Cold-Norton, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 275; 3, 1673, 55.
Norwich.
Handschr.: Cartular von Holy Trinity, 7 Bände, in Norwich, Kapitel.
Analecta, in Oxford, Bodl., Tanner.
Cartular von St. Giles, in Norwich, Stadtarchiv.
Drucke: Norwicense coenobium, mit Urkunden von 1096 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 407; 1003; 3, 1673, 5; 43.
Norwich, Familie.
Handschr.: Cartular der Familie De Norwich, in Middlehill, Phillipps.
Nostel.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Vesp. E. XIX.
Drucke: Prioratus de Nostell, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661,33.
Notley.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Oxford, C. C. C.
Drucke: Abbatia de Nutley, 7 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 154.
Nottingham.
Drucke: Records of the borough of Nottingham, T. 1. 2, London 1884.
Nuneaton.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Lichfield, Kapitel.
Okebnrn.
Drucke: Okeburnense Coenobium, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 582.
Oscney.
Handschr.: Chartulary (in english) of the monastery of Oseney, Oxon., in Lon-
don, Exchequer, vgl. Thomas, Ilandb. 175.
84() VI. Britannien.
Cartular des Klosters, in London, Cott. , Vitell. E. XV; ein anderes in Ox-
ford, Christ Church, ein Bruchstück in London, Addit. 4783.
Drucke: Abbatia de Oseney juxta Oxonium, mit 26 Urkunden, in: Monasticon
angL 2, 1661, 136.
Osulveston.
Handschr.: Fragment eines Cartulars, in Cambridge, Bibl. Dd. III, 87.
Rentale, in London, Cott., Claud. C. V.
Drucke: Prioratus de Osulveston, 7 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 276.
Otterton.
Handschr.: Rentale des Klosters, in Ottery, Cod. Coleridge.
Ottery S. Mary.
Drucke: Oteriense Coenobium, 3 Urkunden von 1060 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 549.
Ecclesia collegiata de Otery, mit Urkunden, ebenda 3, 1673, 2, 59.
Oxford.
Handschr.: Cartularium S. Fridiswithae , in Oxford, Christ Church Coli.; ein
anderes ebenda, Corpus Chr. Coli. 180.
Cartular von All Souls, ebenda. All Souls Coli.
Cartular von Baliol, ebenda Baliol Coli.
Cartular von Brazen Nose, ebenda, Brazen Nose Coli.
Cartular von Corpus Christi, ebenda, Corp. Chr. Coli.
Cartular von Exeter College, ebenda, Exeter Coli.
Cartular von St. John's, in Cambridge, Bibliothek.
Cartular von Lincoln College, in Oxford, Line. Coli.
Cartular von Magdalen College, ebenda, Magd. Coli., ein anderes in London,
Harl. 4240.
Cartular von Merton College, in Oxford, Merton Coli.
Cartular von Oriel College, ebenda, Lansd. 386.
Cartular von Queen's College, ebenda, Queen's Coli.
Drucke: Munimenta academica, or documents illustrative of academical life
and studies at Oxford. P. IL Libri cancellarii et procuratorum , accedunt
acta curiae cancellarii et memoranda ex registris nonnulla, C. H. Anstey,
T. 1. 2, London 1868, Urkunden von 1214—1443, Rer. Britan. Script. 50.
S. Fridiswithae Coenobium Oxoniae, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 173; 933.
Aula Glocestrensis in suburbio Oxoniensi, o Urkunden, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 540.
Rewleyensis Abbatia, 3 Urkunden von 1281 ab, ebenda 934.
Boase, Register of the university of Oxford, Vol. 1, 1449—1463; 1505—1571,
Oxford 1885.
P.
Paisley.
Handschr.; Registrum coenobii Paslatensis, in Glasgow.
III. Specialgeschichte. 347
Panmure.
Drucke: II. Maule, Registrum of Panmure. Reconls of the families of Maule,
de Valoniis, Brechiu and Brechiu -Barclay, edited by J. Stuart, V. 1. 2,
Edinburgh 1874.
Passeiet.
Drucke: Registrum monasterii de Passeiet, cartas, privilegia, conventiones,
aliaque muniraenta complectens a domo fundata, a. D. 1163, usque ad 1529,
edidit C. Innes, Edinburgh 1832, Maitland Club 17.
Paston.
Drucke: Original letters of the Paston family written during the reigns of
Henry VI, Edward IV, and Richard III, London 1840—1841.
The Paston letters, 1422 — 1509, edited by A. Ramsay, in Knights Mis-
cellanies, 1840, T. 1. 2, a new edition by J. Gairdner, V. 1—3, London
1872-1875.
Pedewardyn, Familie.
Haudschr.: Cartular der Familie Pedewardyn, in Towneley, Cod. Towneley,
Abschr. Cod. Lansdowne 207, 6.
Pedingham.
Drucke: Litlemareisense Coenobium juxta Pedingham, 9 Urkunden, in:
Monasticon angl. 1, 1685, 496.
Penkridge.
Haudschr.: Cartular des Klosters, in Dublin, erzbischöfl. Archiv.
Pen^ortham.
Drucke: Penworthamense coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 360.
Documents relating to the priory of Penwortham, Manchester, Chetham Soc.
V. 30.
Pershore.
Haudschr.: Cartular des Klosters, in London, Record Office.
Drucke: Pershorense coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 203.
Peterborough.
Haudschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Otho, A. XVII (verbrannt),
Abschrift in Privatbesitz; andere ebenda Vespas. E. XXI; XXII; Cleop. B.
I; II; Faust. B. III.
Rental e, ebenda, Cott., Nero C. VII.
Liber niger, ebenda, Soc. of Antiquaries 60; Abschrift ebenda 131, und
Middlehill, Phill. 78.
Cartularium, in London, Soc. of Antiq. 38; Abschrift ebenda 126.
Consuetudinar ium, 2 Bände, in Larobeth, erzbischöfl. Bibliothek.
Drucke: Petroburgense Coenobium, mit Urkunden von 664 ab, in: Monasti-
con angl. 1, 1655, 63.
Liber niger monasterii S. Petri in Burgo, iu: Camdeu Society 1849, 157.
348 VI. Britannien.
Pinley.
Drucke: Pinlcyensis Prioratus, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 442.
Pipewell.
Handsclir.: Cartularia de Pipewell (c. 1246), in London, Cotton, Julius A I,
saec. 14; Calig. A, XII, saec. 14; A, XIII, saec. 14; Otho B, XIV, saec. 13;
Stowe 84.
Drucke: Pipwellensis Abbatia, mit Urkunden von 1143 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 815.
Plimton.
Drucke: De Plimton, mit 8 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 6.
PoUesworth.
Drucke: Pollesworthense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 197.
Pontefract.
Handschr.: Cartularien des Klosters, in Privatbesitz, vgl. Phillipps Index 29.
Drucke: Ponte fr actensis Prioratus, 32 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 648.
Prestwick,
Drucke: Records of the burgh of Prestwick from the 15 th to the 18 th Cen-
tury (1470—1782), Glasgow 1834, Maitland Club 17.
Q.
Quarrer.
Drucke: Quarrerens.is Abbatia, 8 Urkunden von 1132 ab, in: Monasticon angl.
1, 1655, 760.
R.
Bacnlf.
Drucke: Raculfense coenobium, mit 2 Urkunden von 949, in: Monasticon angl.
1, 1655, 86.
Ramsey.
Handschr.: Chartulary of the monastery of Ramsey, Hundingdon, in London,
Exchequer, vgl. Thomas, Handb. 175.
Feodarium, in London, Cott., Galba, E. X: Vespas. E. II; Otho, B. XIV.
Andere Cartularien ebenda, Harl. 445; 5071, incorrect gedruckt von Hearne,
in Sprotti Chronicon; in Oxford, Bodl., Raw. B. 333; in Middlehill, Phillipps.
Drucke: Ramesiense Coenobium, mit Urkunden von 974 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 231.
Vgl. Handschriften.
Rayeniiigham.
Handschr.: Cartular des Klosters, Cod. Stowe 73.
III. Specialgeschichte. 349
Reading.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott, Vespas. E.* V; XXV;
Domit. A. 111.
„Quaplode", ebenda, Harl. 82.
Auszug eines Cartulars, in Oxford, Bodl., Tanner.
Drucke: Readingense Coenobiuin, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 417.
Beinham.
Drucke: Reinhamensis Prioratus, 8 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 636.
Revesby.
Drucke: Revesbyensis Abbatia, 8 Urkunden von 1143 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 822.
Richmoiid.
Handsclir«: Cartularien in Richraond, Kapitel; in Constable, Cod. Constable;.
in London, Cott., Jul. D. I.
Drucke: Registrum honoris de Richmond exhibens terrarura et villarura quae
quondam fuerunt comitis infra Richmundshire descriptionem : ex libro Do-
mesday. Adjic. in appendice chartae aliae, London 1722.
Wills and inventories from the registry of the archdeaconry of Richmond, by
J. Raine, Durham 1834, Surtees soc. 26, 208 Nummern von 1442—1578.
Abbatia S. Agathae, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 649.
S. Martini Richmundensis coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 401.
Richmond, Familie.
Drucke: Inventories of the wardrobes plate, chapel stufF etc. of Henry Fitz
Roy, duke of Richmont, and of the wardrobe stuff at Baynard's Castle, of
Katharine princess do wager, edited by J. G. Nichols, London 1855, Cam-
den soc, Miscellany 3.
The invento y of the goods of Hugh Fitz-Elyas de Richemund and Juliane
his wife, 1316, in: Archaeologia Aeliana, N. Ser. 1, 196.
Rieval.
Drucke: Rievalle.nse Coenobium, 9 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 727.
Ripon.
Drucke: Ripponense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 172.
Ecclesia collegiata de Rippon, mit Urkunden, ebenda 3, 1673, 2, 87.
Arts of chapter of the collegiate church of SS. Peter and Wilfrld, Ripon, a.
I). 1452 to a. D. 1506, Durliam 1875, Surtees soc. 64.
Robert^bridge.
Drucke: Ch. S. Perceval, Remarks on some charters and dociiments relative
to the abbey of Robertsbridge in the county of Sussex, mit Urkunden, in:
Archaeol. 45, 427,
350 VI. Britannien.
Roche.
Drucke: Rupensis Abbatia, 13 Urkunden von 1147 ab, in: Monasticon angl.
1, 1655, 851.
Copies of original chartes of the family of de la Roche of Pembroke-
shire, 14 Urkunden ohne chronologische Ordnung, in: Archaeologia Cam-
brensis, N. S. 3, 258.
Kochester, Kent.
Handschr.! Cartularien des Klosters, in London, Cott., Vespas. A. XXII;
Domit. X; Faust. B. V; C. V.
Textus Roffensis, in Rochester, Kapitel; Abschrift in London, Harl. 6523.
Drucke: Textus Roffensis, edidit Th. Hearnius, Oxonii 1720.
Hoffe nse coenobium, in Cantia, mit Urkunden von 738 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 27; 2, 1661, 844; 3, 1673, 1.
Registrum Roffense; or a coUection of antient records, charters etc. relating
to the diocese and cathedral church of Rocbester, edited by J. Thorpe,
London 1769.
Kochester, Staflford.
Drucke: Prioratus de Rouchestre, 7 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 267.
Komhnrgh.
Drucke: Romburghense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 404.
Komsey.
Drucke: Rum es ie nse Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 219.
Kotherham.
Drucke: Ecclesia collegiata de Rotheram, 4 Urkunden, in: Monasticon angl.
3, 1673, 2, 204.
Konuton.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cött., Vespas. C. XV.
Drucke: Prioratus de Rounton, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661,
U2; 3, 1673, 53.
Kndlandshire, s. Lincolnshire.
Knfford.
Handschr.: Cartular der Abtei, Cod. Savile; Abschrift in London, Harl. 1063.
Drucke: Ruffordensis Abbatia, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 848.
Kussiu.
Drucke: Russinensis abbatia, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,1655,710.
III. Specialgeschichte. 351
8.
Salisbnry.
Handschr.: Cartular von Salisbury Cathedral, in Salisbury; andere in London,
Inner Temple 511, 18; Lambeth Library.
Cartular von Vaux College, Cod. Wyndham; Abschrift in Middlehill, Phill. G4.
Drucke: The register of S. Osmund, edited by W. H. R. Jones, V. 1, Lon-
don 1883, Rer. Britann. Script. 78.
Salley.
Handschr.: Cartular der Abtei, in London, Harl. 112.
Drucke: Salleyensis Abbatia, mit 20 Urkunden, in: Monasticon augl. 1,
1655, 841.
Salop.
Handschr.: Cartae abbatiae de Salop, 21 Urkunden von 1084 — c. 1307, in
Canterbury, Bibl. publ. Dd, IX, 62, und Phillipps.
Drucke: Salopiense coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 375.
Saltre.
Handschr.: Klosterurkunden in London, Harl, Cart.
Drucke: Saltreensis Abbatia, 4 Urkunden von 1147 ab, in: Monasticon angl.
1, 1655, 850.
Sandon.
Drucke: Hospitale de Sandone, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 441.
Sanford.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Oxford, Bodl., Wood 10.
Rentale, ebenda, Corp. Chr. Coli.
Drucke: Sandelfordensis Prioratus, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1, 1655, 481; 3, 1673, 13.
Santoft
Drucke: Santoft et Henes, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 405.
Sarisbury.
Handschr.: Index registri cartaruin ecclesiae cathedralis Sarum penes biblioth.
inferior, templi, Mediomont. 1822.
Drucke: Ecclesia cathedralis Sarum, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 3,
1673, 375.
ScaleSy Familie.
Handschr.: Cartular der Familie Scales, in Rom, Vatic, Christ, reg.
Scokirk.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Towneley, Cod. Towneley.
352 VI. Britannien.
Scon.
Drucke: Liber ecclesiae de Scon: munimenta vetustiora monasterii S. Trinitaiis
et S. Michaelis de Scon, edited by C. Innes, Edinburgh 1843, Bannantyne
Club.
Scotland.
Haudschr.: W. Robertson, An index made up about the year 1629 of many
charters granted by the diiferent sovereigns of Scotland between the years
1309 and 1413, Edinburgh 1798.
A.Teulet, Inventaire chronologique des documents relatifs ä Thistoire d'Ecosse,
conserves aux archives du royaume a Paris, Edinburgh 1839, Abbotsford
Club.
W. Illingworth, Index cartarum de Scotia in domo capitulario Westmonasterii,
Middlehill s. a., unvollständig.
Notices of original unprinted documents preserved in the office of the queen's
remembrancer and Chapter House , Westminster , illustrative of the history
of Scotland, edited by J. Stevenson, 1842, Glasgow, Maitland Club.
Inquisitionum ad capellara domini regis retornatarum quae in publicis archivis
Scotiae adhuc servantur, Abbreviatio, V. 1 — 3, s. 1. 1811 — 1816.
Epistolae IV super negotiis Scotiae, 1294 — 1303, Cod. Bodl., Tanner 2,
saec. 16.
Drucke: Archaeologia Scotica, or transactions of the society of antiquarians
of Scotland, V. 1—4, Edinburgh 1792—1837, Soc. of antiq. of Scotl.
Miscellany of the Abbotsford Club. A collection of documents illustrative
of the history and antiquities of Scotland, edited by J. Maid mens, Edin-
burgh 1837, Abbotsford Club.
Fac-similes of the national manuscripts of Scotland, P. 1 — 3, London s. a,
Origenes parrochiales Scotiae, T. 1 — 3, Edinb. 1851 — 1854, Bannantyne
Club 96.
Selectus diplomatum et numismatum Scotiae thesaurus, digessit J. Ander-
sonius, Edinburgi 1739, von 1094—1412.
Calendar of documents relating to Scotland, preserved in Her Majesty's pu-
blic record office, London, edited by J. Bain, V. 1, a. D. 1108—1272, Edin-
burgh 1881.
Acts of the parliaments of Scotland, V. 1 — 11, London 1814 — 1846, von
1124—1707.
Vetera monumenta Hibernorum et Scotorum historiam illustrantia, edidit
A. Th einer, vgl. Ireland.
Documents and records illustrating the history of Scotland and the trans-
actions between the crowns of Scotland and England, preserved in the trea-
sury of Her Majesty's exchequer, V. 1, edited by F. Palgrave, London
1837, 168 Urkunden von 1237-1307 nebst Appendix.
Rotuli scaccarii regum Scotorum. The exchequer rolls of Scotland , edited
by J. Stuart and G. Burnett, V. 1—5, Edinburgh 1878—1883, von 1264
—1460.
Documents inedits, concernant l'histoire d'Ecosse, von 1248 — 1300, in: Ca-
binet histor. 4, Catal. 258 f; 5, 21; 80.
III. Specialgeschichte. 353
Cochr an -Patrick, Early records relating to mining in Scotland, Edin-
burgh 1878.
Documents illustrative of the history of Scotland, 1286—1306, selected by
J. Stevenson, V. 1. 2, Edinburgh 1870.
Instrumenta publica [Ragman roUs], sive processus super fidelitatibus et
homagiis Scotorum domno regi Angliae factis a. D. 1291—1296, Edinburgh
1834, Bannantyne Club.
Rotuli Scotiae in Turri Londinensi et in domo capitulari Westmonasteriensi
asservati, V. 1. 2, London 1814, von 1291—1515.
Registrum magni sigilli regum Scotorum in archivis publicis asservatum,
a. D. 1306—1434, edited by T. Thomson, London 1814.
Registrum magni sigilli regum Scotomm. The register of the great seal
of Scotland a. D. 1424—1515, edited by J. B. Paul, Edinburgh 1862; 1513
— 1546, ebenda 1883.
The accounts of the great chamberlains of Scotland, and some other officers
of the crown, rendered at the exchequer 1326 — 1406, by T. Thomson,
V. 1—3, Edinburgh 1817—1845, Bannantyne Club.
The acts of the lords auditors of causes and complaints a. D. 1460 — 1494,
edited by T. Thomson, s. 1. 1839.
Corapota thesaurariorum regum Scotorum. Accounts of the lord high trea-
surer of Scotland, edited by Th. Dickson, V. 1, 1473—1498, Edinburgh
1877.
The acts of the lords of Council in civil causes a. D. 1478 — 1495, edited by
T. Thomson, s. 1. 1839.
Ledger of Andrew Halyburton; together with the books of customs and va-
luations of raerchandises in Scotland, 1492—1503, edited byC. Innes, Edin-
burgh 1867.
Schene.
llandschr.: Index cartarum, in London, Cott., Otho, D. XIV.
Rentale, ebenda, Jul. C. II.
Seiborne.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Oxford, Magdalen Coli.
Selby.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Vitell. E. XVI, zum Theil
verbrannt; Cleop. D. III, 6; ein anderes in Lancaster, Duchy Office 8.
Drucke: Selbiense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon augl. 1, 1655,
371; 2, 1661, 816.
Sele.
Handschr.: Registrum prioratus S. Petri de Sela, in Oxford, Magdalen College.
Drucke: Selense Coenobium, 2 Urkunden, in: Monasticon angL 1, 1655,580.
Sempringhani.
Drucke: Prioratus de Semprinj^'hain, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 791.
Oesterlcy, Wegweiser, IT. 23
354 VI. Britannien.
Shaftesbury.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Jarl. 61.
Calendarium donationum, in Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index 32.
Drucke: R. W. Eyton, Doraesday studies; an analysis of the Somerset survey,
London 1880.
Seeptoniense Coenobimn, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1G55,
213, 983.
Shepey.
Handschr.: Calendarium des Klosters, in London, Cott., Faust. B. VI.
Sheppy.
Drucke: Scapeiense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1G55, 152.
Sherburn.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Record Office; Cott., Faust. A.
II; ein anderes nebst Abschrift, in Middlehill, Phillipps.
Shirburn, Dorset.
Drucke: Shireburnense Coenobium, mit Besitzverzeichniss, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 62; Urkunden ebenda 1123.
Shirburn, Hanton.
Drucke: Shirburnense Coenobium, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 577.
Shrewsbury.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Middlehill, Phill. 3516.
Sibton.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Arund. 221; Abschrift in Ox-
ford, Bodl., Rawl. B. 419; in London, Jermin 5.
Drucke: Sibetonensis abbatia, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655,
866; 3, 1673, 32.
Sixhill.
Drucke: Abbatia de Sixill, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 810.
Smithsfleld.
Drucke: Prioratus S. Bartholomaei in Smithfeldc, mit Urkunden, in: Monasti-
con angl. 2, 1661, 166.
Somerset.
Drucke: Ecclesiastical documents. Early history of the bishopric of Somerset,
from its foundation to the year 1174; with charters from the library of Dr. Cox
Macro, edited by J. Hunter, London 1839 — 1840; 21 Urkunden von c.
1066— L545, Camden soc. 8.
Sopwell.
Drucke: Sopewellense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 347.
III. Specialgeschichte. 355
Southampton.
Drucke: Prioratus S. Dionysii juxta Suthamtonam, 9 Urkunden, in: Monasticon
angl. 2, 1661, 108.
Hospitale Domus Dei, 4 Urkunden, ebenda 439.
SonthwArk.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Faust. A. VIII; ein Bruch-
stück, ebenda, Addit. 6040.
Cartular von St. Mary Overy Hospital, Stowe 91.
Drucke: Prioratus S. Mariae Overie, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 84; 940.
Sonfhwell.
Handschr.: Liber albus, in College Chapter Library.
Drucke: Ecclesia collegiata de Suthwelle, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
3, 1673, 10.
Southwick.
Handschr.: Fragment eines Cartulars, in London, Harl. 317: vollständig in
Southwick, Cod. Thistlethwaite.
Spalding.
Handschr.: Cartular des Klosters, Th. 4 und 5, in London, Harl. 1742; andere
in Cambridge, Cains Coli. C. -18; und More, D. 117, Abschrift in London,
Cole 48.
Drucke: Spaldingense Coenobium, mit Urkunden von 1051 ab, in: Monasti-
cum angl. 1, 1655, 306.
Stafford.
Handschr.: Klosterurkunden in Middlehill, Phillipps.
Stainton.
Drucke: Documents touching Stainton in the Crags, 3 Urkunden von 1415
— 1452, in: Archaeologia Aeliana, N. S. 6, 59.
Stanesgate.
Handschr.: Klosterurkunden in Oxford, Ashm., Wood.
Stanford.
Drucke: Stanford, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 488.
Stanlaw.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 2060; 2064; Abschriften
Cod. Dodsw. 159; 161; Cod. Towneley.
Drucke: Stanlawensis Abbatia, 11 Urkunden von 1172 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 896.
Stanley, Derby.
Drucke: Abbatia de parco Stanley, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 626; 3, 72.
23»
356 ^I- Britannien.
Stanley, Wilton.
Handschr.: Cartular der Abtai, in Dublin, Trinity Coli.; Abschrift in Middle-
hill, Phillipps.
Drucke: Stanlegiensis Abbatia, mit Urkunden von 1151, in: Monasticon angl.
1, 1G55, 867.
Stilliugsford s. Exeter.
Stone, Stafford.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Vespas. E. XXIV; Abschrift
Stone 71.
Drucke: Prioratus de Stone, mit 7 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 119.
Stoneleigh.
Drucke: Stoneleyensis Abbatia, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 820.
Stonor,
Drucke: Letters relating to the Stonor family 18 Edw. IV, 1477 — 1478, in:
Excerpta histor. 353.
Stracherne s. Inchaffery.
Strata Florida.
Handschr.: Urkunden in London, Harl. 6088.
Drucke: Documents and charters connected with the monastery of Strata
Florida, Regesten und Urkunden von 1166—32 Hen. VIII, in Archaeologia
Cambrensis 3, 191.
Stralford.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Dublin, Trinity Coli.
Stratflur.
Drucke: Stratflurensis Abbatia, 4 Urkunden von 1184 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 893.
Stratford.
Drucke: Stratfordensis Prioratus, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 443.
Extenta manerii de Stratford super Avonam c. 1250, Mediomont s. a.
W. J. Hardy, Calendar of the archives of the guild of Stratford-on-Avon,
in: The Stratford Herald 1885.
Stratford-Langton.
Drucke: Stratfordensis Abbatia, Urkunden von 1135 ab, in: Monasticon angl.
1, 1655, 883.
Stratmargel.
Drucke: Stratmargellensis Abbatia, 3 Urkunden von 1170 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 895.
III. Specialgeschichte. 357
Strode.
Handsdir.: Kloster Urkunden in Rochester, Kapitel.
Sndbnry.
Drucke: Vgl. Bury St. Edmunds.
Snlby.
Drucke: Abbatia de Sulby, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 627.
Sunning.
Handschr.: Custumale des Klosters, in Oxford, Univ. Coli.
Surrey.
Drucke: A literal extension of the Latin text and an English translation of
Domesday Book, in relation to the county of Surrey, London 1862.
VgL Norfolk.
Sussex.
Drucke: Sussex archaeological collections, V. 1—31, Sussex 1848—1881.
List of knight's fees in Sussex in the time of Henry II, in: Sussex archaeol.
collections 27, 27.
T. H. Noyes, Roll of subsidy levied 13th Henry IV, 1411, 1412, so far as
relates to the county of Sussex, ebenda 10, 120.
Swaffham.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 5019.
Liber niger, in Cambridge, More 445.
Swansea.
Handschr.: Urkunden in London, Harl. 1249.
Swawesey.
Handschr.: Copie von Urkunden des Klosters St. Andreas zu Swawesay, Origi-
nale im bischöflichen Archiv zu Kly, in London, Cole 46, 25 Urkunden von
c. 1150—1395.
Drucke: Swaweseiense Coenobium, 3 Urkunden, in: Monasticon angh 1,
1655, 572.
Taüagh.
Drucke: Tal lach, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 465.
Tarent.
Drucke: Tarenteensis Abbatia, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 887.
Tavistock.
Drucke: Tavestociense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 217-, 995.
358 VI. Britannien.
Taymouth.
Drucke: The black book of Taymouth, with other papers from the Breadalbane
charter room, edited by the marquis of Breadalbane, Edinburgh 1855, Ban-
nantyne Club.
Tewkesbiiry.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Cleop. A. VII; andere in
Privatbesitz, vgl. Phillipps, Index 35.
Catalogus fundatorum, in London, Otho, D. I.
Dmcke: Theokesburiense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 153.
Thame.
Drucke: Tamensis abbatia, Urkunden von 1138 ab, in: Monasticon angl. 1,
1655, 502.
Thele.
Drucke: Ecclesia collegiata de Thele, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 3,
1673, 2, 190.
Thelesford.
Handschr.: Theii eines Cartulars, in Warwick, St. Mary's Church, Index davon
in: Catal. Manuscript. Angliae 2, 205; drei andere Theile in Privatbesitz,
vgl, Phillipps, Index 35.
Thetford.
Drucke: Thetfordensis Prioratus, 8 Urkunden, in : Monasticon angl. 1, 1655, 664.
Thikeheved.
Drucke: Thikehevensis Prioratus, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 529.
Thorney.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Vitell. D. V.
Liber ruber, Auszüge in Cod. Lansd. 964; 994.
Drucke: Thorneyense Coenobium, mit Urkunden von 972 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 242.
Thurgarton.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Southwell, Kollegiatkirche ; ein anderes
in London, Harl. 972.
Drucke: Prioratus deThurgarton, 21 Urkunden und Regesten, in: Monasticon
angl. 2, 1661, 92.
Thwaytes, Familie,
Handschr.: Cartular der Familie Thwaytes, in Middlehill, Phillipps.
Tichfleld.
Handschr.: Cartular des Klosters, Cod. Portland, Auszüge in London, Harl.
1602; 1603.
Drucke: Abbatia de Tichfield, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 660.
III. Specialgeschichte. 359
Tickford.
Handschr.: Urkunden des Klosters, in Oxford, Ashm., Cod. Wood; Abschriften
in Middlehill, Phillipps.
Drucke: Tikfordensis Priorutus, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 685; 2, 1661, 910.
Tinmonth.
Handschr.: Cartular des Klosters, Cod. Northumberland ; Auszüge in London,
Cott., Vitell. E. 5.
Tintem.
Handschr.: Cartular der Abtei, in London, Arund. 19; Auszüge ebenda, Harl.
1087; 3648; 5806.
Drucke: Tinternensis abbatia, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 1. 1655, 721.
Tiptree.
Handschr.: Klo st er Urkunden, in Oxford, Ashin., Wood. ;
Torr.
Handschr.: Chartulary of the monastery of Torr, Devon, in: Exchequer, vgl.
Thomas, Handb. 175; ein anderes in Dublin, Trinity College.
Drucke: Abbatia de Torre, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 652.
Trenthani.
Drucke: Prioratus de Trentham, 4 Urkunden, in: Monasticon angL 2,
1661, 260.
Trewleigh.
Handschr.: Cartular des Klosters, in St.-Omer, Bibliothek.
Tristemagh.
Handschr.: Cartular in Oxford, Bodl., Kawl.
Tnnbridge.
Handschr.: Klosterurkunden in Oxford, Äshm., Wood; Abschriften in Middle-
hill, Phillipps.
Tutbury.
Handschr.: Cartular des Klosters, im College of arms 59; Abschrift in Lon-
don, Addit. 6714; andere in Cambridge, Trinity Coli., und in Lancaster,
Office of Duchy 4.
Drucke: Registrum cartanim prioratus Tutteburiensis, London 1831.
Tutburiense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 354.
Twinham.
Handschr.: Cartular von Christ Church, Twinham, in London, Cotton, Tiber.
D. VI.
Drucke: Coenobium de Twyneham, mit 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 177.
360 VI. Britannien.
Tynemouth.
Drucke: Tinumetense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 333.
Tywardreath.
Drucke: Tywardreitensis Prioratus, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 586.
u.
Ulster.
Drucke: The Ulster Journal of archaeology, T. 1—9, Belfast 1853—1862.
Ancient exchequer aecounts of Ulster, 1260 — 1262, in: Ulster Journal of
archaeol. 3, 155.
Vale Boyal.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 2064.
Vaudey.
Handschr.: Klosterurkunden in London, Harl., Cart.
Drucke: Valle-Dei Abbatia, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 831.
Vere, Familie.
Handschr.: Cartular der Familie Vere, in Oxford, Bodl., Rawl. 248.
w.
Waiden.
Handschr.: Pentelowe, in London, Harl. 3697; ein anderes Cartular ebenda,
Arund. 29.
Drucke: Waldense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 445.
Wales.
Handschr.: Welsh records, vgl. Thomas, Handb. 321.
Aecounts of the revenues of Wales, im Exchequer, vgl. ebenda 276.
Drucke: Archaeologia Cambrensis, V. 1—13, 4th ser., London 1846—1882.
Society for the publication of ancient Welsh manuscripts, Llandovery 1846 —
1862.
Ancient laws and institutes of Wales, with an English translation of the
Welsh text, edited by A. Owen, London 1840.
Welsh deeds, 18 Urkunden von 1244 — 1401, in: Archaeologia Cambrensis,
N. S. 3, 30; 151.
Patent rolls Richard III, ebenda, ser. IV, 13, 72; 150.
On the early charters to towns in South Wales, ebenda, Ser. IV, 9, 81.
III. Specialgeschichte. 361
Wallace.
Drucke: Documents illustrative of Sir William Wallace, edited by J.Steven-
son, Glasgow 1841, Maitland Club.
Wallingford.
Handschr.: Klosterurkunden in Oxford, Bicester; andere ebenda, Ashra.,
Wood; Abschriften in Middlehill, Phillipps.
Dmcke: Walengford, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 326; 3,
1673, 11.
Ecclesia coUegiata de Wallingford, mit Urkunden, ebenda 3, 1673, 2, 34.
Walsale.
Uaiidselir.: Cartularium de Walshaie, in London, Cott. C. 12.
Drucke: R. Sims, Borough of Walsale, Calendar of the deeds and documents
belonging to the Corporation of Walsale, Walsale 1882.
Walsingham.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott, Nero, E. 7.
Dmcke: Redditus ecclesiae S. Marie de Walsingham, Mediomont. s. a.
4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 20.
Waltham, Essex.
Drucke: Cartular des Klosters, in London, Cott., Tiber. C. 9; andere ebenda,
Marl. 391; 3739: 4809.
Walthamense Coenobium, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 11.
Warbeck.
Drucke: Documents relating to Perkin Warbeck, in: Archaeol. 27, 153.
Wardon.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 4765, unvollständig.
Warter.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Oxford, Bodl., Fairfax 9.
Drucke: Wartreiense Coenobium, mit 11 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 172.
Warwick.
Handschr.: Rechnungsbuch 7 Edw. I, in London, Exchequer, vgl. Thomas,
Uandb. 280.
Chartulary of the College of St. Mary, Warwick, and priory, ebenda, vgl.
ebenda 175.
Drucke: Domes day-Book for the county of Warwick, translated by W.
Reader, Coventry 1835; 2d edit. Warwick 1879.
Ecclesia collegiata B. Mariae Wurrewici, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
3, 1673, 2, 27.
Waterbeach.
Drucke: Domus monialium apud Waterhecham, 3 Urkunden, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 543.
362 VI. Britannien.
Watton.
Drucke: Prioratus de Watton, 12 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 798.
Waverley.
Drucke: Waverleiense Coenobium, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 703.
Wedon Bec.
Handschr.: Klosterurkunden in Eton, College.
Wedon-Pinkney.
Drucke: Wedon-Pinkney, 6 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 582.
Welbeck.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 3640; Auszüge in Oxford,
Lansd. 207.
Drucke: Prioratus de Wellebeke, mit 11 Urkunden, in: Monasticon angl. 2,
1661, 597.
Wells, Norfolk,
Drucke: Wellense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 186.
Wells, Somerset.
Handschr.: Cartular des Klosters, im bischöfl. Archiv daselbst.
Drucke: Welles Prioratus, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 574.
Wenlock.
Drucke: Wenlocense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 613.
St. Werburgh.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Middlehill, Phillipps.
Westbury on Trim.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Nero, E. L
Westminster.
Handschr.: Cartular von St. Peter, in London, Cott., Claud. A. YllI; Faust.
A. 111.
Liber pilosus, in Westminster, Kapitel; andere Cartularien in Cambridge, More
214; 223.
Cartular von St. Stephan, in London, Cott., Faust. B. 8.
Drucke: Westmonasteriense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon
angl, 1, 1655, 55.
Ecclesia collegiata S. Stephani, mit Urkunden, ebenda 3, 1673, 2, 61.
Westmoreland,
Drucke: Vgl. Cumberland und York.
III. Specialgeschichte. 363
Westwood.
Handsclir.: Registrura cartarum monasterii de Westwode in coraitatu Wigor-
neiisi, 67 Urkunden säec. 13, in London, Cott. Vesp. E. 9; Abschrift,
Lansd. 227.
Wetlierell.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Carlisle, Kapitel; Abschrift in London,
Marl. 1881.
Drucke: Wetheralense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 397.
Weymouth.
Drucke: Moule, Descriptive catalogue of the charters and other documents of
the borough of Weymouth, 1252—1880, London 1884.
Whalley.
Handschr.: Cartular des Klosters, Cod. Lansd. 973.
Drucke: The coucher book of Whalley abbey, edited by W. A. Hutton,
N. 1—4, Manchester 1847—1849, Chetham soc. 10; 11; 16; 20.
WherweU.
Handschr.: Auszüge aus dem Cartular des Klosters, in Oxford, Bodl., Gough;
James 8; Middlehill, Phillipps.
Drucke: Wherwellense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 556.
Whitby.
Handschr.: Cartular der Abtei, in London, Addit. 4715.
Drucke: Whitbiense Coenobium, mit Urkunden von 1067 ab, in: Monasticon
angL 1, 1655, 71; 988.
Cartularium abbatiae de Whiteby ord. S. Bened. fundatae a. 1077, V. 1.2,
Durham 1879—1881, Surtees soc. 69; 72.
Wickliam.
Drucke: Wickhamensis abbatia, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 916.
Wilberfoss.
Drucke: Wilberfossense Coenobium, 3 Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 524.
Wilburghaiii.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Cott., Nero, C. IX.
WUtshire.
Drucke: H. P. Wyndham, Wiltshire, extracted from Domesday Book, to which
is added a translation into English etc., Salisbury 1788.
W. H. Jonas, Domesday for Wiltshire, with translatious etc., London 1865.
Wiltshire pipe rolls, temp. Henrici II, Zinkographie, Middlehill s. a.
364 VI. Britannien.
Wiltshirc fines from Edward III to Richard III; Wilts close rolls, Middle-
hill s. a.
Th. Phillip ps, Index to the pedes finium for Wiltshire, ebenda s. a.
Wiltshire subsidy rolls, 7 Edw. III, 133 X, ebenda s. a.
Wilton.
Handschr«: Registrum Wiltunense, in London, Harl. 430.
Drucke: Registrum Wiltunense saxonicum et latinum, in Museo Britannico
asservatum ab a. regis Alfredi 829 ad a. regis Edwardi 1045, illustr. J. In-
gram, S. Turner, T. D. Fosbrooke, Th. P. Bart, R. C. Iloare,
London 1827.
13 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 857.
Winchcomb.
Drucke: Winchelcumbense Coenobium, mit Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 187.
J. J. Prynne, Cartularium monasterii de Winchcombe in comitatu Glouc,
Medio-Mont. 1854, von 1348 ab.
Winchcomb cartulary abridged, Lithographie, Middlehill s. a.
Winchester.
Handschr.: Cartular von St. Swithin, in Winchester, KapiteL
Cartular von St. Gross, in London, Harl. 1616.
Epistolae tres de monachis ex ecclesia Wintoniensi non ejiciendis de a.
1071, Cod. Cotton, Vitell. E. IV.
Drucke: Wintoniensi s ecclesia cathedralis, mit Urkunden von 639 — 1068, in:
Monasticon angl. 1, 1655, 31; 979.
Liber Wintoniensis, in: Domesday-Book, edid. Ellis, London 1816, V. 3.
Epistolae tres de monachis non ejiciendis, in Wharton, Anglia sacra 1, 320.
Enrolment of charters de civitate Wynton, Middlehill s. a.
Windsor.
Handschr.: Cartular von Windsor, in Windsor, Kapitel; Auszüge Cod.
Lansd. 939.
Drucke: Cape IIa regalis infra castrum de Wyndesore, 21 Urkunden in: Mo-
nasticon angl. 3, 1673, 2, 67.
Wobum.
Drucke: Woburnensis Abbatia, 4 Urkunden von 1145 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 829.
St. Wolstan.
Handschr,: Klosterurkunden in Oxford, Ashmole, Wood, Auszüge in Lon-
don, Harl. 2044; andere in Oxford, Christ Church.
Wombridge.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Middlehill, Phill. 3517.
IIL Specialgeschichte. 365
Woodford, Familie.
Handschr.: Cartular der Familie, in London, Cott., Claud. A. XIII; gedruckt
in: Mchols, Leicestershii-e.
Worchester.
Handschr.: Li her albus, in Worchester, Kapitel.
Hemiugi cartularium, in London, Cott., Tiber. A. XIII.
Fragmente von Cartularien, ebenda, Cott., Nero, E. I; Vitell. C. IX.
Urkundenabschriften, ebenda, Harl. 460.
Obituarium episcoporum ecclesiae Wigorniensis ab a. 798 usque ad a. 957,
Cod. Cotton, Calig. A. X, 191, saec. 13.
Drucke: Wigorniense Coenobium, mit Urkunden von 736 ab, in: Monasticon
angl. 1, 1655, 120.
llemingi chartularium ecclesiae Wigorniensis edidit Th. Hearnius, V. 1. 2,
Oxon. 1723; vgl. Monast. angl. 1, 134; Migne, Patrologia lat. 150, 1491.
W. B. Sauder, Domesday Book, a literal extension of the Latin text and
an English translation of, in relation to the county of Worcester, Wor-
cester 1864.
Inrotulatio cartarum Henrici comitis Wigorniae (1 Edw. VI) Mediomont s. a.
Index to the fines of Worcester, ebenda s. a.
Registrum sive Über inrotularius et consuetudinarius prioratus Beatae Mariae
Wigorniensis, edited by W. IL Haie, London 1865, London soc. 91.
Annales de rebus ecclesiae Wigornensis (rect. Obituarium), in: Angl. sacra
1, 471.
Worksop.
Drucke: Prioratus de Wirkesop, 8 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 50.
Wormley.
Handschr.: Cartular des Klosters, in London, Harl. 3586; ein anderes in Lam-
beth, erzbischüfl. Bibliothek.
Drucke: Prioratus de Wormley, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661,
261; 3, 1673, 48.
Wotton Wawen.
Handschr.: Klosterurkunden in Cambridge, King's College. .
Drucke: Wotton-Wawen, 5 Urkunden, in: Monasticon angl. 1, 1655, 558.
Wrothall.
Drucke: Wroxhalensis Prioratus, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 1,
1655, 433.
Wnlverhauipton.
Drucke: Wulwerhamptonense Coenobium, Urkunden von 996 ab, in: Mo-
nasticon angl. 1, 1655, 988.
Wylmundesley.
Handschr.: Cartular des Klosters, in Middlchill, Phillipps.
36G VI. Britannien.
Wymondham.
Handschr.: ürkundensammlung, in London, Exchequer, vgl. Thoraas, Hand-
book 283.
Cartularien ebenda, Cott., Tiber. C. VIII, und Otho, B. IV.
Drucke: Wimundhamense Coenobium, mit Urkunden von 1139 ab, in: Mo-
nasticon angl. 1, 1665. 337.
Wynteney.
Handschr.: Galen darium des Klosters, in London, Cott., Claud. D. 3.
Wyvelesthorp, Familie.
Handschr.: Cartular der Familie Wyvelsthorp, in Towneley, Cod. Towneley.
Y.
Yarmouth.
Handschr.: Cartular von Yarmouth Hospital, in Yarmouth, Stadtarchiv.
Yamm.
Drucke: Hospitale de Yarum, 4 Urkunden, in: Monasticon angl. 2, 1661, 400.
York.
Handschr.: Cartularien von St. Peter, in London, Cott., Claud. B. III; Galba,
E. X; Vitell. A. II.
Registrum album, in York, Kapitel.
Liber Grenefeld, ebenda, und in London, Arund. 17.
Cartular von St. Mary, 2 Bände, in Middlehill, Phillipps, andere in London,
Harl. 236, in Oxford, Bodl. N. E. A. 3, 20.
Consuetudinarium, in Cambridge, St. John\s Coli. D. 27; und in York,
St. Mary 's Tower; Bruchstücke und Abschriften in Oxford, Bodl., Dodsw.
Vol. 9, 156; Vol. 76; Hatton.
Cartular von St. Leonard's Hospital, in London, Cott., Nero, D. III; in Ox-
ford, Rawl. B. 455; in York, St. Mary's Tower.
Cartular von Corpus Christi, Cod. Lansd. 403.
Drucke: W. Bawdwen, Domesday Boc; a translation of the record called Do-
mesday, to far as relates to the county of York (etc.), Doncaster 1809.
The register, or rolls, of Walter Gray, lord archbishop of York, Durhara
1872, Surtees soc, 561 Urkunden von 1223—1284 nebst Appendix.
The survey of the county of York. Taken up by John of Kirkby, commonly
called Kirkby's inquest: also inquisitions of knight's fees, the nomina vil-
larum for Yorkshire and an appendix of illustrative documents , edited by
K. H. Skaife, Durham 1867, Surtees soc. 49.
Wills and inventories illustrative of the history, manners, language, statistics
etc. of the counties of York, Westmoreland and Lancaster, from the 14 th
Century downwards, from the registry of Richmond, edited by J. Raine,
V. 1. 2, London 1835—1860, Surtees soc. 2; 38, von 1095—1597.
Testamenta Eboracensia, or wills registered at York from the year 1300
III. Specialgeschichte. .367
downwards, edited by J. Raine, P. 1—4, London 1836 — 1868, Surtees soc.
4; 30; 45; 53.
Extracts frora the municipal records of the city of York during the reigns
of Edward IV, Edward V, and Richard III, by R. Davies, London 1843.
Ecelesia cathedralis S. Petri, mit Urkunden, in: Monasticon angl. 3, 128.
The fabric rolls of York minster, with an appendix of illustrative documents,
edited by J. Raine, Durham 1859, Surtees Soc. 35, Urkunden von c. 1640
—1483.
Register of the guild of Corpus Christi, York, edited by R. H. Skaife
Durham 1872, Surtees soc. 57.
S. Clementis juxta Eboracum Prioratus, 4 Urkunden, in: Monasticon angl.
1, 1655, 510.
S. Mariae Eboraei coenobium, mit Urkunden von 1088 ab, ebenda 1,
1655, 383.
Hospitale S. Leonardi, mit Urkunden, ebenda, 2, 1661, 3G7.
Hospitale S. Petri, mit Urkunden, ebenda 392.
yil. Abtheilung.
Skandinavien.
I. Allgemeine Sammlungen.
Handschr.: P. A. Sech er, Das Archivwesen im Skandinavischen Norden, in:
Archival. Zeitschr. 4, 249; 6, 77.
Drucke: Annaler for nordisk oldkyndighed, 1836 — 1863, Kjöbenhavn 1837 —
1863, fortgesetzt unter dem Titel: Aarböger for nordisk oldkyndighed og
historie, ebenda 1866 — 1884.
Antiqvarisk Tidskrift, Bd. 1—7, Kjöbenhavn 1845—1863.
H an dl in gar rorande Skandinaviens, historia D. 1—10, Stockholm 1816 —
1822. Nya handlingar, D. 1—30, ebenda 1824—1862. Ny fölgd (Historiska
handlingar), D. 1—7, 9. 10, ebenda 1863—1878.
C. G. Styffe, Bidrag tili Skandinaviens historia ur utlandska arkiver, D. 1 — 4,
Stockholm 1859—1875.
M. a Celse, Apparatus ad historiam Sveo-Gothicam , quo monumentorum et
scriptorum, praesertim antiquiorum, hanc illustrantium cognitio datur. Sect. 1.
Bullarii Romano-Sveo-Gothici recensionem sistens, Holmiae 1782, von c. 817
— 162, Sect. 2, herausgegeben von H. Reuterdahl, Lundae 1842.
H. G. Porthan, Ad recensionem bullarii Romano-Sveogothici a nob. a Celse
editum accessio, Aboae 1797 — 1801, Nachträge von 1198 ab.
J. H. Schröter, Ad bullarium Romano -Sveogothicum a Magno von Celse et
Porthan editum accessio nova, Upsal. 1854, ebenfalls Nachträge, darunter
einige, die im Diplomatarium Svecanum fehlen.
G. H. Thorkelin, Diplomatarium Arna-Magnaeanum, exhibens monumenta
diplomatica, quae collegit et Universität! Havniensi testamento reliquit Arnas
Magnaeus, T. 1, Danica complexus ab anno 1085—1259; T. 2, Norvegica com-
plexus ab anno 1189 (rect. 1146) —1290; Havniae et Lipsiae 1786.
Quistgaard, Index chronologicus sistens foedera pacis, defensionis, naviga-
tionis , commerciorum, subsidiorum et alia a regibus Daniae et Norvegiae ac
comitibus Holsatiae inita cum gentibus intra et extra Europam nee non ca-
pitulationes , literas et mercaturae privilegia ab anno 1200 usque ad annum
1789, Gottingae 1792.
E. C. Werlauff, Graendsebestemmelse mellem Norge og Sverrig i anden
halvdeel af det trettende aarhundrede, efter et pergaments haandskreft, in:
Annaler f. nord. oldkynd. 1845, 147.
II. Specialgeschichte. 369
P. A. Munch, Bemaerkninger ved Graendsebestemmelsen mellem Norge og
Sverige, ebenda 1846, 150.
A. Lignell, Upplysningar tili sodra delen af griinsbestemraelsen mellan Sve-
rige och Norge i sednare hälft en af 13 de aarhundrede, ebenda 1849, 146.
P. A. Munch, Ora graendsctractaterne mellem Norge, Sverige og Rusland i
det 14 de aarhundrede, in: Norsk tidsskrift 5, 305.
Gransbestemmelser emellan Sverige samt Norge och Danmark i femtonde
och sextonde seklen, in: Ilandlingar rör. Skandinaviens historia, 29, 36, Ur-
kunden von 1403 — 1554.
n. SpecialgeschicMe.
Aabenrao.
Drucke; Apenrade, 2 Urkunden von 1284 und 1355, in: Gengier, Corpus jur.
niunicip. 1.
Aakjaer.
Handschr.: Archivregistratur von Aakjaer, in: Becker, Archivregistraturer,
Bd. 2.
Aalborg.
Handschr.: Archivregistratur von Aalborghus, in: Becker, Archivregistraturer,
Bd. 3.
Registratur von Aalborg, Frue Kloster, ebenda Bd. 3.
Registratur von Aalborg, Schloss und Stadt, ebenda.
Aarhus.
Drucke: Liber Aarhusiensis, Urkunden in 14. Jahrhundert gesammelt und später
vervollständigt, in: Langebek, Script, rer. Danic. 6, 376.
J. R. Hübertz, Aktstykker vedkommende staden og stiftet Aarhus, D. 1 — 3,
Kjöbenhavn 1845, Urkunden von 1404—1837.
Zwei Urkunden des Hochstifts Arhus, von 965 und 988, in: Lunigs Reichs-
archiv.
AUiiig.
Handschr.: Archivregistratur von Alling Kloster, in: Becker, Archivregistra-
turer, Bd. 2.
AntvorskoY.
Handschr.: Archivregistratur von Antvorskow Kloster, in: Becker, Arch
registraturer, Bd. 4.
Drucke: Diplomata Antvorskoviensia, von 1275— 1397, in: Dänische Bibliothe
3, 162.
Oesterley, WcKweiser, II. 24
370 VII. Skandmavien.
B.
Bergen.
Drucke: P. A. Munch, Registrum praecUorum et redituurri ad ecclesias dioecesis
Bergensis saeculo p. Chr. 14 o pertinentium , vulgo dictura „Bergens Kalv-
skind" (Björgynjar Kalfskinn), Christiania 1843.
J. H. Schlegel, Almindelig samling af stiftelser og gavebreve i Kongeriget
Norge, D. l. 2, Kjöbenhavn 1774 — 1777, umfasst nur die Stadt Bergen.
P. A. Munch, Codex diplomatarius monasterii S. Michaelis, Bergensis diocesis,
vulgo Munkalif dicti, conscriptus anno Chr. 1427, una cum registro prae-
diorum ad idem monasterium pertinentium, Christianiae 1845, Urkunden von
1145-1427.
Bielke.
Hniidschr.: A. G. Oxenstierna, Förteckning öfver Bielkeska arkivet pä Thur-
liolm, in: Historiska handlingar 1, 383, von 1460 bis zur Gegenwart.
BjeYerskoY s. Ramsö.
Börglum.
Handschr.: Archivregistratur des Bisthuras und des Klosters Börglum, in:
Becker, Archivregistraturer, Bd. 3.
Bnicke: Processus inter regem Christophorum II et episcopum Burglanensem
Tuchonem, 1330, in: Langebek, Script, rer. Danic. 6, 545.
Bjornsholm.
Drucke: Fundatio et privilegia monasterii Vitescolae ordinis Cisterciensis in
Cimbria sub episcopatu Wiburgensi, in: Dänische Bibliothek 6, 129, Ur-
kunden von 1158—1263.
Bornholm.
Drucke: J. R. Hübertz, Aktstykker til Bornholms historie, 1327—1621, Kjöben-
havn 1852, (A. T:) Urkunden zur Geschichte der Insel Bornholm 1327 —
1621, Heft 1. 2.
Brinkman s. Sverige.
c.
Cliristianstad.
Handschr.: Förteckning pä pergamentsbref 1 Christianstads Rädhus-Arkiv, von
1250 — 1650, in: Handlingar rör. Skandinav. historia 35, 467.
D.
Danmark.
Handschr.: R. Mitzschke, Die Staatsarchive in Kopenhagen, in: Korrespondenz-
blatt der deutschen Archive 3, 115.
II. Specialgeschichte. 371
Secher, Das Archivwesen im skandinav. Norden, III, Dänemark, in: Archlval.
Zeitschr. 6, 80.
C. F. Wegener, Ärsberetninger fra det Kongelige geheimearchiv, indeholdende
bidrag til Dansk historie af utrykte Kilder, Bd. 1—6, Kjöbenhavn 1852—
1883.
A. D. Jörgen sen, Udsigt over de danske rigsarkivers historie, Kjöben-
havn 1884.
T.A.Becker, De aeldste danske Archivregistratnrer, udgifnc efter beslutniug
af det Kongelige danske selskab for faedrelandets historie og sprog efter
originaler i geheimearchivet, Bd. 1, Kjölienhavn 1854, enthaltend die Registra-
turen von Kalhindborg, Yordingborg und Skanderborg; Bd. 2, ebenda 1860,
enthaltend die Registraturen von Silkeborg, Aakjaer, Alling Kloster, Viborg
Stift, St. Hans Kloster in Viborg; Bd. 3, ebenda 1865, enthaltend die
Registraturen von Aalborghus, Hundslund Kloster, Aalborg Frue Kloster,
Vrejlev Kloster, Börglum, Bisthum und Kloster, Aalborg, Schloss und Stadt,
0 Kloster, Vestervig Kloster, Dueholm Kloster, Gudum Kloster, Lundeneir
Schloss, Maribo Kloster, und Bisthum Roskilde; Bd. 4, lieft 1, ebenda 187.Ö,
enthaltend die Registraturen von Folen auf Kallundborg Schloss, Antvors-
kov Kloster, St. Agneten Kloster in Roskilde, Lundegaard, Tommorup Kloster
und König Frederik I. Dänische Registratur; Heft 2, ebenda 1885, Indioes.
Drucke: Dänische Bibliothek, oder Sammlung von alten und neuen gelehrten
Sachen aus Dännemark, St. 1 — 9, Copcuhagen und Leipzig 1738 — 1747.
Danske Magazin, indeholdende allehaande Smaastykker og anmärkninger til
historiens og sprogets oplysning, Kjöbenhavn 1745 — 1752; Nye danske Ma-
gazin, D. 1—6, ebenda 1791—1836; 3. Raekke, Bd. 1—6, ebenda 1839—
1860: 4. R. udgivet af det k. danske selskab for faedrelandets historie Bd.
1—5, ebenda 1867—1884.
Sammlung zur dänischen Geschichte, Münzkenntniss, Oekonomie und Sprache
Bd. 1. 2, Kopenhagen 1771 — 1776.
P. F. Suhra, Samlinger til den Danske historie, Bd. 1. 2, Kjöbenhavn 1779 —
1784; Nye samlinger, herausgegeben von Suhm und Nyerup, Bd. 1—4,
ebenda 1792—1795.
Magazin til den danske adelshistorie, Bd. 1, Kjöbenhavn 1824.
Historiskt Tidskrift udgivet af den danske historiske Forening, redigeret
af C. Molbech (später: und L. Wes tergaard), Bd. 1 — 6, Kjöbenhavn
1840—1845; Nyt histor. Tidskrift, Bd. 1—4, ebenda 1847—1856; 3. Raekke,
Bd. 1. 2, ebenda 1858—1868.
Kirkehistoriske Samlinger, Bd. 1 — 2, Kjöbenhavn 1849—1856; Nye kirke-
hist. saml., Bd. 1-6, ebenda 1857—1873; 3 raekke, Bd. 1. 2, ebenda 1874
-1882.
Bruun, Nielsen og Petersen, Danske samlinger for historie (etc.) Bd. 1 — 6,
Kjöbenhavn 1865—1871; 2 Raekke, Bd. 1—6, ebenda 1872—1879.
J. Lange bek Scriptores rerum Danicarum medii aevi, partim hactenus inediti
partim emendatius editi, T. l — 3, Hafniae 1772 — 1774; T. 4, post mortem
beati viri publici juris fecit P. F. Suhm, ebenda 1776; T. 5—7, ebenda
1783—1792; T. 8, ediderunt L. Engelstoft et K. ('. Werlauff, ebenda
1834; T. 9 (Index), ebenda 1878.
24»
372 ^^^' Skandinavien.
Regesta diplomatica historiae Danicae. Index chronologicus diplomatum et 11-
terarum , hlstorlam danlcam ab antlqulsslmls temporibus usque ad annum
1660 illustrantiuni, quae in libris hactenus editis vulgata sunt. Cura socie-
tatis regiae scientiarum Daniae. T. 1, ab anno 822 — 1536, Ilavniae 1847.
T. 1, 1. 2, ab a. 1536 — 1660, ebenda 1870. — Ser. 2, T. 1, Heft 1-4, von
789-1491, ebenda 1880—1885.
H. Hofman, Sämling af fundationer og gavebreve, D. 1 — 11, Kjöbenhavn
1755—1780.
G. H. Thorkelin, Diplomatarium Arna-Magnaeanum, T. 1, Danica complexus
ab anno 1084 — 1259, Havniae et Lipsiae 1786.
Aktstykker, for storste delen hidtil utrykte, til oplysning isaer af Danmarks
indre forhold i aeldre tid. Samlede og udgivne af Fyens Stifts literair Sels-
kab, Sarai. 1. 2, Odense 1841—1845.
J. Grundtvig, Meddelelser fra rentekammerarchivet, indeholdende bidrag tij
Danmarks historie af utrykte Kilder, 1 — 5, Kjöbenhavn 1871 — 1879.
H. C. de Reedtz, Repertoire historique et chronologique des traites conclus
par la couronne de Dannemarc depuis Canut-le-Grand jusque 1800. Avec un
extrait des principaux articles. Precede d'un discours preliminaire de Mr.
Engelstoft. Gottingue 1826, Regesten von 1016—1800.
Urkunden des Königreichs Dänemark, von 834—1720, in: Lünigs Reichs-
archiv.
Diplom ata ad historiam Ingeburgi reginae, von 1193 — 1400, in: Langebek,
Script, rer. Danic. 6, 80.
Sämling af Danske forordninger indtil ar 1500, von 1200 — 1499, in: Ars-
beretninger fra det k. geheimearchiv 5, 1, 1871, 1.
Utrykte pavebrevc angaaende danske kirkforhold, 226 Urkunden von 1220
-1622, in: Ny kirkehistor. saml. 3, 73; 368: 789; 4, 194; 556; 5, 845;
6, 554.
Kong Waidemars jordebog 1231, in: Bring, Monumenta Scanensia 1744, T. 1.
Liber census Daniae tempore regum Waidemari II et Christophori I confectus
saec. XIIl vel XIV, in: Langebek, Script, rer. Danic. 7, 507.
0. N Ilsen, Liber census Daniae. Kong Valdemar den andens jordebog,
Köbenhavn 1873.
G. von Brevem, Der Liber census Daniae und die Anfänge der Geschichte
Harriens und Wirlands (1219—1244), Dorpat 1858, in dessen: Studien zur
Geschichte von Liv-, Est- und Kurland, Bd. 1.
C. Schirren, Beitrag zum Verständniss des Liber census Daniae, St. Peters-
burg 1859, in: Memoires de l'acad. imper. des scienc. de St. Petersbourg,
ser. VII, T. 2, Nr. 3.
C. Paludan -Müller, Kong Valdemars Jordebog, Kjöbenhavn 1871; 2. Aufl.,
ebenda 1874.
J. C. H. R. Steenstrup, Studier over Kong Valdemars jordebok, D. I, Kjö=
benhavn 1873.
Derselbe, C. Paludan-Mtiller og Valdemars jordebog, Kjöbenhavn 1874.
K. Erslev, Kong Valdemars jordebog og den nyere Kritik, in histor. Tidskrift.
Danske Kongers Iländfästninger og andre lignende akter, von 1282— 1661,
in: Arsberetninger fra det K. geheimearchiv 2, 1, 1856, 3.
II. Specialgeschichte. 373
C. Molbech og N. M. Petersen, Udvalg af hidtil utrykte Danske diplomer
og breve fra det 14de, 15 de og 16de aarhundrede, Bd. 1, Heft 1. 2, Kjöben-
havn 1842—1843, von 1354—1406.
G. Hille, Registrum König Christian des Ersten, Namens der Gesellschaft
für Schleswig-Holstein-Lauenburgische Geschichte herausgegeben, Kiel 1875.
(A. T.) ürkundensammluDg der Gesellschaft . . ., Bd. 4, Urkunden und Re-
gesten von 1394—1492.
Tre gavebreve af dronning Margrethe fra aaret 1411, in: Kirkehistor. Saml.
3 R. 3, 367.
Epistolae regis Christian! I, vel ad eura scriptae, in: Langebek, Script, rer.
Danic. 8, 360.
H. Knudsen, Diplomatariura Christian! primi. Sämling af aktstykker, diplo-
mer og breve, henhörende til kong Christian den förstes historie, utgived
af C. F. Wegener, Kjöbenhavu 1856, von 1448—1481.
Correspondenz König Christian I und seiner Gemahlin Dorothea mit der
Stadt Lüneburg u. a., in: Quellensammlung d. Gesellsch. f. Schlesw.-IIolst.-
Lauenb. Gesch. 2, If.
G. Waitz, Urkundliche Beiträge zur Geschichte Christian I, Regesten von
1455—1481, in: Nordalbing. Studien 6, 111; 282.
Zwei Urkunden König Christian I, von 1465 und 1466, ebenda 3, 286.
J. L. A. Kolderup-Rosenvinge, Udvalg af gamle danske domme, Saml.
1 — 4, fra midten af 15. aarh. — 1596, Kjöbenhavn 1842 — 1848.
Dokumenter vedkommende Rigsraaden Mourets Nielsen (Gyldenstjerne) til
Aagaard, 45 Urkunden von 1468 — 1503, in: Danske Magazin, 3. R. 3,
4, 251.
Kong Ilans's og dronning Christines Regnskabsboger (1477), ebenda, 4 R.
1, 1, 65 ; 172.
Aktstykker i bandssagen mellem dronning Dorothea og Hr. Sten Sture, von
1478 — 1490, in: Arsberetninger fra det k. geheimearchiv 4, 5, 1870, 371.
Dronning Dorotheas regnskab for 1480, in: Meddelelser fra rentekammer-
arch. 1872, 1.
Forhandlinger mellem Danmark og Sverig i kong Ilans's Tid, Urkunden
von 1482 — 1512, in: Arsberetninger fra det k. geheimearchiv 4, 4, 1869, 268.
II. Wesemann, Fragmente eines Dänischen Nekrologs, in: Jahrbücher f.
Landeskunde Schlesw.-Holst. 10, 262; Monura. German., script. 19, 711.
Vgl. Lund.
Dalarne.
Drucke: C. G. Kröningssvärd och J. Liden, Diplomatariura Dalekarlicum.
Urkundar rörande landskapet Dalarne, D. 1, Stockholm 1842.
Dnoholm.
Handschr.: Archivregistratur von Dueholm Kloster, in: Becker, Archiv-
registraturer, Bd. 3.
Drucke: O.Nielsen, Dueholms Diploniatarium. Sämling af Breve, 1371 — 1539,
der i sin Tid ere opbcvaredo i St. Jobannes-Klostrct Dueholm paa Morsö,
Kjöbenhavn 1872.
374 Vil. .Skandinavien.
E.
Ebbelholt.
Drucke: Diplomata ad ecclesium et monasterium S. Thomae de Paraclilo in
Eskilsöe et coenobium SS. Thomae et Wilhelini in Ebbelholt pertincnlia,
von 1171—1517, in: Langebek, Script, rer. Danic. 6, 132.
Eskilsö.
Drucke: Wilhelmi abbatis epistolae, in: Langebek, Script, rer. Danic. 6, 1.
Vgl. Ebbelholt.
Esrom.
Drucke: O.Nielsen, Codex Esromensis. Esrom Klosters Brevbog, Kjöbenhavn
1880—1881, Urkunden von 1140—1514.
F.
Finland.
Drucke: A. J. Arwidson, Handlingar tili upplysning af Finlands häfder D. 1 —
10, Stockholm 1846—1858, Urkunden von 1316—1757, jeder Band in chro-
nologischer Folge, zu Ende ein chronologisches Register über das Ganze.
E. Grönblad, Nya Källor tili Finlands medeltids historia, S. 1, Köpenhanin
1857, Urkunden von 1335—1524.
Flensborg.
Drucke: H. C. P. Sejdelin, Diplomatarium Flensborgense, Sämling af Akt-
stykker til Staden Flensburgs Historie indtil Aaret 1559, Bd. 1. 2, Kjöben-
havn 1865—1873, 922 Urkunden von 1200-1559.
Fasciculus diplomatum Flensburgensium , Urkunden von 1284 — 1440, in:
Westphalen, Monumenta inedita 4, 1950.
Frejlev.
Handschr.: Archivregistratur von Vrejlev Kloster, in: Becker, Archivregistra-
turer Bd. 3.
Fyen.
Drucke: Samlinger til Fyens historie, Bd. 1—8, Odense 1861—1880.
G.
Gotland.
Drucke: Taxa procuratiouis noctium in visitatione insulae Gotlandiae, in: H.
Schröder, Disputatio acad. Upsal. 1848; Langebek, Script, rer. Danic. 8,
314; Script, rer. Suecic. 3, 2, 290,
Gothländska Samlingar, allestädes med flit upsökte, utgifne af J. Wallin,
T. 1. 2, Stockholm 1747 — 177G, mit Urkunden und Regesten von 1246—1459.
Handlingar rörande GottUlndska köpmäns privilegier i Lifland, von 1232 —
1305, in: Handlingar rör. Skandinav. historia 29, 1.
II. Specialgeschichte. 375
Necrologium Gotlandiae fratrum minorum in Wisby, von c. 1340 ab, in:
Langebeli, Script, rer. Danic. 6, 557.
Dokumenter vedkominende Öen Gotland, von 1492 — 1555, in: Danske Ma-
gazin, 3. R. 3, 2, 101.
Grönland.
Drucke: Excerpta ex archivio Vaticano de pristino statu Gröulandiae, von
1276 ab, in: Sammlung z. dänischen Geschichte 1, 1, 174.
Oudam.
Handschr.: Archiv registratur von Gudum Kloster, in: Becker, Archivregistra-
turer Bd. 3.
Haderslev.
Dmcke: C. M. A. Matthiessen, Aktstykker til oplysniug ora Kannikecollegiet
i Haderslev für Reformationen, Urkunden von 1334—1485, in: Ärsberetninger
fra det K. geheimearchiv 2, 1, 1856, tillaeg 3.
Helsingör.
Drucke: Sämling af aktstykker til byen llelsingörs historie, Urkunden von
1308—1659, in: Ärsberetninger fra det K. geheimearchiv 3, 1, 1861, tillaeg
3; 138; 2 tillaeg 4, 1, 1866, tillaeg 3.
Hnndslnnd.
Handschr.: Archiv registratur von Hundslund Kloster, in: Becker, Archiv-
registraturer Bd. 3.
Island.
Dmcke: Diplomatarium Islandicum. Islenzkt fornbrefa safn, sem höfir inni
ad halda bref og gj«jrninga, döma og mäldaga, og adrar skrär, er snerta
Island eda islenzka menn. Getid üt af hinu islenzka bökmentafelagi , Bd. 1,
834—1264, KaupmannahGfn 1857—1876.
Fasti necrologici Islandici, von 1274 ab, in: Langebek, Script, rer. Danic.
8, 550.
Necrologium Islando-Norvegicum, ebenda 2, 502.
J.
JdnkOping.
Handschr.: C. G. Styffe, Förteckning ofver de äldre handlinganie iJönköpings
Rädhus-Arkif, in: Handiingar rör. Skandinav. historia 32, 369; separat: Stock-
holm 1851, von 1284—1631.
Jonkopings stads Tänkebog 1456—1548, s. Styffe 1. c. 63,
376 VI^- Skandinavien.
Jyllaiid.
Drucke: Samlinger til jydsk historie og topografi, Hd. 1—8, Aalborg 18(U
-1881.
M. H. Rosenörn, af jydske Herregaardes Archiver, Urkunden von 1467 — 1400,
in: Samlinger til jydsk historie og topografi 8, 303.
K.
Kaliandborg.
Handsclir.: Archivregistratur von Kallundborg, in: Becker, Archivregistni-
turer Bd. 1.
KjöbenhaYn.
Drucke: 0. Nielsen, Kjöbenhavns diplomatarium. Sämling af dokumenter, breve
og andre kilder til oplysning om Kjöbenhavns aeldre forhold för 1728,
Bd. 1—4 und Register, Kjöbenhavn 1872—1880, Urkunden von 1177—1726.
G. F. Lassen, Dokumenter og Aktstykker til Kjöbenhavns befaestnings historie,
Kjöbenhavn 1855, von 1455 ab.
Trans scriptum de bonis praebendarum canonicalium in ecclesia Ilafniensi,
factum 1436, in: Langebek, Script, rer. Danic. 8, 259.
Obituarium ecclesiae b. virginis Havniensis, 1299 — 1414, Auszüge in: Lange-
bek, Script, rer. Danic. 6, 372; vollständig ebenda 8, 538.
L.
Lappmark.
Drucke: Handlingar rörande Lappmarken og Birkarlarne i tjortonde och fem-
tonde seklen, von 1340 — 1498, in: Handlingar rör. Skandin. historia 29,
1848, 16.
Lund.
Drucke: Liber dativus Lundensis vetustior, 1086—1391, in: Bring, Monumenta
Scanensia T. 2; in: Langebek, Script, rer. Danic. 3, 474.
Liber dativus Lundensis recentior, saec. 12 — 14, ebenda 4, 26.
Excerpta ex regesto tabularii ecclesiae Lundensis, 1425, ebenda 8, 457.
Tabularium ecclesiae Lundensis, 1494, ebenda 7, 263.
Actiones adversariae Erici regis Daniae et Johannis Grand archiepiscopi
Lundensis, coram curia et sede Romana institutae 1296, ebenda 6, 273.
Actio regis Erici Menved in Esgerum archiepiscopum Lundensem coram pon-
tifice Romano instituta anno 1317, ebenda 6, 535.
Necrologium Lundense, 1085 — 1392, in: Bring, Monumenta Scanensia; in:
Langebek, Script, rer. Danic. 1, 424; 3, 422; 475.
Lundegaard.
Haudschr.: Archivregistratur von Lundegaard, in: Becker, x\rchivregistraturer
Bd. 4.
Lundeiies.
Handsclir.: Ar chiv regist rat ur von Lundenaes Schloss, in: Becker, Archiv-
registraturer Bd. 3.
11. Specialgeschichte. 377
Lygiiiii.
Vinekc: Diplomata ad monasterium Loci Dei pertinentia, 1173—1578, 453 Ur-
kunden, in: Langebek, Script, rer. Danic. 8, 1.
Malmö.
iiaudschr. : 11. Reuterdahl, Malmö Radhusarchiv, Hegesten von 1353—1557,
in: Mulbech, Ilistor. Tidskrift 4, 1843, 547.
Excerpta ex registro villae Malmogiensis , anno 1420 facta, in: Langebek,
Script, rer. Danic. 7, 243.
Muribo.
Haiidschr.: Archivregistratur von Maribo Kloster, in: Hecker, Archiv-
registraturer Bd. 3.
Mön s. Roskilde.
Morklrchcn.
Drucke: Di plomatariuin uiouasterii Morkirchensis S. Antonii, Urkunden von
1391 — 1499, Regesten von 1390 — 1525, in: Westphalen, Monuraenta inedita
4, 3387.
Mylgaard.
Drucke: Nogle dokumenter vedkommende Herregärden Mylgärd, in: Sam-
linger til jydske histor. 5, 39.
N.
Nestyed.
Drucke: Liber donationum monasterii b. Petri Nestvedensis et Skov-Kloster,
in alphabetischer Folge, in: Langebek, Script, rer. Danic. 4, 335.
Calendarium monasterii b. Petri Nestvedensis, von 1000 ab, ebenda 4, 285.
Obituarium monasterii b. Petri Nestvedensis, saec. 15, ebenda 4, 323.
Norge.
Handschr.: Das Reichsarchiv in Christiania.
M. Dirkeluud, Om archivväsenets ordning. Erkläring fra rigsarchivaren til
kirkedepanementet, Christiania 1877.
Me ddeleiser fra det Norske rigsarchiv, indeholdende bidrag til Norges histo-
rie af utrykte kilder, Hd. 1, Christiania 1870.
Drucke: Samlinger til det Norske folks sprog og historie, Bd. 1—6, Christia-
nia 1833—1839.
Norske Ma gasin, Bd. 1—5, Christiania 18(K)— 1876.
Historisk Tidskrift, udgivet af den norske liisfon'sk.« f..riMiin<j. B<1. 1—4,
2 R. Bd. 1-3, Kristiania 1871—1882.
G. J. Thorkeliu, Diplomatarium Ama-.Maynacanum i. _\ .Noivegira roin-
plexus ab anno 1189 (rect. 1149) - 1299, Havniae et Lipsiae 178(;.
378 VlI- Skandinavieiii
G. J. Thorkelin, Analecta quibus historia, antiquitates , jura, tarn publicum
quam privatum regni Norvegici illustrantur. Maximam partem hactenus ignota,
Hafniae et Lipsiae 1778, Urkunden von 1276—1504.
Gr. Fougner-Lundh, Speciraen diplomatarii Norvagici exhibentis monu-
menta diplomatica ab vetustioribus inde teraporibus usque ad finem seculi
XVI. Pröve af et Norskt Diplomatarium eller Sämling af Dokumenter (etc.),
Kjöbenhavn 1828.
Ch. 0. Lange og C. R. Unger, Diplomatarium Norvegicum. Oldbreve til
kundskab om Norges indre og ydre forholde, sprog, slaegter, saeder, lov-
givning og rettergang i middelalderen, Saml. 1—10, Christiania 1847 — 1880,
jede Sammlung in chronologischer Folge.
Fragmenta tria necrologica Norvegiae, in: Langebek, Script, rer. Danic. 5,384.
Vgl. Bergen.
0.
Odense.
Drucke: G. Stephens, Brottstykken af en Dominikaner- Ordens Statut-eller
('apittel-Bok och gällande för „Provincia Dacia" eller de Nordiska Riken,
enthält: Acta capituli provincialis Othoniensis etc. 1252 — 1291, in: Kirke-
histor. Samlinger T. 1, 535, separat: Kjöbenhavn 1852.
Derselbe, Rettelser til Brodstykken af en Dominikaner-Ordens-Kapittel-Bog.
ebenda 2, 128.
Ora Biskop Nogens Krafse i Odense og hans Stiftelse paa en Almisse sam-
mesteds 1474, Urkunden von 1458 ab, in: Danske Magazin 2, 1.
Ökloster.
Handschr.: Archiv registratur von Ökloster, in: Becker, Archivregistraturer
Bd. 3.
Oslo.
Drucke: H. J. Huitfeldt, Biskop Eysteins Jordebog (den rode bog). Forteg-
nelse over det geistlige gods in Oslo bispedömme omkring aar 1400,
Christiania 1879.
Beretning om Vor Frue Kirke i Opslo, mit Urkunden von 1310—1455, in:
Danske Magazin 1, 321.
R.
Bamsö.
Drucke: Statuta Calendarum sacerdotum in territorio Ramsöensi et Biever-
skoviensi, una cum nominibus congildarum defunctorum, 1484, in: Langebek,
Script, rer. Danic. 8, 532.
Ribe.
Drucke: 0. Nielsen, Sämling af adkomster, indtaegsangivelser og kirkelige
vedtaegter for Ribe domkapittel og bispestol, nedskrevet 1296 — 1518, kaldes
„Oldemoder" (Avia Ripensis), Kjöbenhavn 1869.
II. Specialgeschichte. 379
N ecrolo gi um Ripense, saee. lo, in: Laiigebck, Script, rer. Danic. 5, 534.
J. Kinch, Nogle brudstykiser af et Nekroiogiuni fra Dominikaner- Klosteret i
Ribe, in: Kirkehistor. Samlinger 2, 490.
Riugsted.
Drucke: Diplomata Ringstadensia, von 1135—1404, in: Dänische Bibliothek
3, 126.
Roskilde.
Handsclir.: Archivregistratur des IJisthums Roskilde, in: Becker, Archiv-
registraturer, Bd. 3.
Registratur von St. Agnete Kloster, ebenda Bd. 4.
Drocke: Liber dativus Roskildensis, 1074 — 1512, in: Langebek, Script, rer.
Danic. 3, 265.
Fragmentum libri judicialis episcopi Roskildensis, 1291—1299, ebenda 6, 255.
Registrum redituum deciraarum et exactionum ad episcopum Roskildensem
in Selandia Meonia et Rugia pertinentium, c. 1370, ebenda 7, 1.
.Statuta capituli Roskildensis et Necrologium Roskildense, saec. 14 et 15,
ebenda 6, 591.
Anniversaria et distributiones capituli Roskildensis, von 1458 ab, ebenda
8, 321.
Necrologium Roescildense, ebenda 3, 266.
s.
Säftaholni.
Handsclir.: G. A. Sparre, Förteckning a i)ergaments-handlingar i Säftaholms
arkiv, Regesten von 1300— 1779, in: llandlingar ror. Skandinav. historia 36 5
Accessio 1855—1862, in: Uistor. handlingar 4, 337.
Sjaelland s. Roskilde.
Silkeborg.
Handsclir.: Archivregistratur von Silkeborg, in: Becker, Archivregistraturer
Bd. 2.
Skaiiderborg.
Handschr.: Archivregistratur von Skanderborg, in: Becker, Archivregistra-
turer Bd. 1.
SkÄne.
Drucke: S. Bring, Monumenta Scanensia, V. I. 2, Londin. (iothor. 1744
-1750.
Sam Ungar tili Skänes historia, fornkunskab och beskrifuing, Lund 1873.
Skanska handlingar ur Viks arkiv, von 1411 — 1491, in: Samlinger tili
Skanes historia lO],
Skov-Kloster s. Nestved.
380 Vir. Skanainavien.
Slagelse.
Drucke: Attestationes in causa decimaruin Slaulosieiisiura , 14G6, in: I^ange-
bek, Script, rer. Danic. 8, o30.
Slesvig.
Handschr.: Das Staatsarchiv daselbst; anderes in Kopenha-gen.
Archiv des Johannis- Klosters zu Schleswig, in: Zeitschrift d. Gesellsch. f.
Gesch. Schlesw.-Holst. 7, Anhang.
Drucke: V. Stemann, Acht Schleswigsche Urkunden, von 1351 — 1465, in:
Zeitschrift d. Gesellsch. f. Gesch. Schlesw.-Holst. 3, 93.
Registrum capituli Slesvicensis, 1352—1407, in: Pontoppidan, Annales da-
nici 2, 181; in: Langebek, Script, rer. Danic. 6, 574.
Liber censualis episcopi Slesvicensis, 1436, in: Langebek, Script, rer. Danic.
7, 456.
H. N. A. Jensen, Ueber den Liber censualis episcopi Slesvicensis, in: Archiv f.
Staats- und Kirchengesch. d. Herzogth. Schlesw. -Holstein u. Lauenburg 5, 417.
Acta Processus inter Ericum regem Dauiae ab una et ducem Slesviceusem
ac comites Holsatiae ab altera parte de ducatu Slesvicensi 1424 , in : Lange-
bek, Script, rer. Danic. 7, 263.
Processus in curia Romana in causa avbitralis sententiae ab Sigismundo
rege Romanorum inter Ericum regem Daniae et comites Holsatiae, super
ducatu Slesvicensi regi adjudicato latae, quam comites ad papam appellaverant
1424, ebenda 7, 426.
Copiae literarum Martini V papae pro concordia, vier Briefe, betr. den Pro-
cess wegen Schleswigs 1424, ebenda 7, 452.
Urkunden zur Geschichte der Schleswigschen Aemter und Amtmänner, 32 Ur-
kunden von 1445—1630, in: Stemann, Urkundl. Beiträge 37.
Urkunden und Briefe (über das Herzogthum Schleswig) von 1470—1658,
in: Nordalbing. Studien 2, 277.
H. Kupferschmidt, Diplomatarium coenobii Slesvicensis S. Johannis ab a.
1250—1566, 32 Urkunden, in: Westphalen, Monumenta inedita 3, 359.
Vgl. Holstein und Schleswig-Holstein, in: Deutsches Reich.
Sniäland.
Drucke: Smäländska Archifvet. Bref och Handlingar hürande tili Smälands
Historia, T. 1. 2, Wexiö 1853—1864, von 1167 bis zur Gegenwart.
Sorö.
Drucke: Liber donationum monasterii Sorensis, saec. 14, in: Langebek, Script,
rer. Danic. 4, 463.
Stockliolm.
Drucke: H. Hildebrand, Stockholms stads Jordebok, 1420—1474, Stockholm
1876. (A. T.:) De Svenska Stadsbökerna frän äldre tid T. 1.)
Strengnäs.
Handschr.: Förtec kning pä Pergamentsbref, som fimias i Strengnäs Gymnasii-
Bibliothek, Regesten von 1328—1523, in: Handlingar rör. Skandinav. historia
28, 376.
II. Specialgescliiclite. HSl
Ordinatio decimariim canonicalium in diocesi Strengnesensi , in: Script, rer.
Svecic. 3, 2, 280.
Taxa procurationis noctium in visitationibus episcoporum Strengnesensium,
saec. 15, ebenda 3, 2, 281.
Svabsted.
Drucke: Schwabsteder-Buch, h. e. Documenta ad episcopatum ,'Slesvicensem,
episcopi et capituli jura bona et reditus spectantia, 267 Urkunden und Re-
gesten von 1182—1703, in: Westphalen, Monumenta inedita 4, 3107.
STerlge.
Handsehr.: Das Reichsarchiv und das Archiv des Kammerkollegiuras in Stock-
holm.
R. M. Bowallius, Meddelanden fran svenska riksarchivet, D. 1 — 5, Stock-
hol.ii 1877—1884.
J. llelstenius, Om och ur Sveriges privatarchiver, in: Nordeck, Universitets-
tidsskrift 10, 4.
Manuskript-Samlingar, Stockholm 1821.
Kort förteckning öfver handlingar, som angä Sverige och befinnas uti sara-
lingur i Köpenhamn, in: Manuskript Samlingar, 1821.
Förteckning pä de historiska manuskript, som finnas i kong-gymnasii-biblio-
theket i Skara, von 1406 — 1785, ebenda.
Vgl. Drucke.
Drncke: Historiskt Bil)liotek utgifvet af C. Silfverstolpe, Bd. 1—7, Stock-
holm 1875—1880.
Scriptores rerum Svecicarum medii aevi ex schedis praecipue Nordinianis
collectos dispositos ac emendatos edidit E. M. Fant, T. 1, Upsal. 1818;
T. 2, edidemnt ac illustrarunt E. G. Geijer et J. H. Schröder, ebenda
1828; T. 3, edidit C. Annerstedt, ebenda 1871—1876.
S. Bring, Sämling af atskilliga Handlingar och Päminnelser, som förmodeligcn
kunna gifwa lius i Svenska historien, Bd. 1 — 3, Lund 1751 — 1758.
Kronologiskt regist ar öfver tryckta handlingar i Svenska historien, Afd.
1—3, Stocksolra 1816—1817, von c. 1156—1384.
E. M. Fant, Diplomata Suecana hactenus inedita, Upsal. 1797, 9 Urkunden
bis 1577.
G. J. Liljegren, (später B. E. Ilildebrand) Diplomatarium Suecanum , T.
1—6, 1, llolmiae 1829—1878, von 817—1350; Ser. II: Svenskt Diplomata-
rium frän och med ar 1401, udgifvet af C. Silfverstolpe, D. 1, 1 — 4,
I). 2, 1-3, ebenda 1875—1884, bis 1412.
S. Ry dberg, Sverges Traktater med fremmcde magder jemte andra dit höranda
handlingar, D. 1. 2, Stockholm 1877—1883, von 822—1408.
P. Wie seigren. De la Gardiska Archivet, eller Handlingar ur Grefl. Dela
Gardiska Bibliotheket pa Löberöd , D. 1—20, Stockholm (später Lund) 1831
— 1843; Bihang, Lund 1844, bis zur neuesten Zeit.
J. G. Liljegren, Förteckning öfver en Sämling af perrabref uti Grefve Lars
von Engeströms Bibliothek, Stockholm 1819, 120 Regesten von 1311 — 1684.
Handlingar angäende Svenska Kolonicr i Kstlaiid, von 1341 — 1685, in:
Handlingar rör. Skandinav. historia 32, I.
382 ^^^' Skandinavien.
Svenska riks-archivets Pergamentsbref fVan och med är 1351, förtecknade
med angifvande af innehället, Bd. 1, 1351—1382, Stockholm 18G6; Bd. 2,
1383—1400, ebenda 1868; Bd. 3, 1351—1400 und Register, ebenda 1872,
3152 Regesten.
A. Fryxell, Handlingar rörande Sverges historia, ur utrikes arkiver samlade,
D. 1—4, Stockholm 1836—1843, von 1399 ab.
C. G. Styffe, Bidrag tili Skandinaviens historia ur utlandska arkiver, 1). 1,
Sveriges förhällande tili Meklenburg, Stockholm 1859; D. 2, Förhandlingar
mellem Tyskland och Sverige 1395—1448, ebenda 1864; D. 3, Sverige under
Karl Knutson och Kristian af Oldenburg 1448—1470, ebenda 1870; I). 4,
Sverige under Sten Sture den äldres tid, 1470 — 1503, ebenda 1875.
G. Anderson, Handlingar ur v, Brinkmanska archivet pa TroUe-Ljungby,
D. 1. 2, Örebro 1859-1865, von 1405 ab.
Handlingar angäende Konung Karl VIII Knutson, 30 Urkunden von 1429—
1460, in: Handlinger rör. Skandinav. historia 36, 1.
J. H. Schröder, Monumenta diplomatica Suecana nunc primum in lucem
edita atque animadversionibus historicis illustrata, Upsal. 1820—1822, von
— 1441—1502.
Registratur a publike ärender, som blifvit förhandlade mellem Sten Sture
den äldre och ärkebiskopen Jacob Ulfsson, Briefe von 1494—1529, in: Hand-
lingar rör. Skandinav. historia 18, 3.
Handlingar, upplysande Sveriges Historia under Riks föreständaren Sien
Sture den äldres tid, ebenda 22, 1.
De Svenska Stadsböckerna s. Stockholm.
Vgl. Dan mark.
T.
Tönder.
Handschr.: Verzeichniss der Urkunden im Stadtarchiv zu Tondern, 40 Re-
gesten von 1354—1827, in: Nordalb. Studien 1, 253.
Toiiimerup.
Handschr.: Archivregistratur von Tommerup Kloster, in: Becker, Archiv-
registraturer Bd. 4.
Tromsö s. Trondhjem.
Trondhjem.
Handschr«: Das Centralarchiv der Stifte Trondhjem und Tromsö.
Drucke: P. A. Munch, Aslak Bolts Jordebog. Fortegnelse over jordegods og
andre herligheder tilhörende erkebiskopsstolen 1 Nidaros, affattet ved erke-
biskop Aslak Bolts foranstaltning mellem aarene 1432 og 1449, Christiania
1852.
Tvis Kloster.
Drucke: 0. Nielsen, Privilegier for Tvis Kloster, von 1169 — 1544, in: Danske
Sam linder f. historie 4. 348.
II. Specialgeschichte. 383
V.
Yadstena.
Drucke: E. Benzelius, Diarium Vazstenense ab ipsis initiis monasterii ad ejus-
dem destructionein, Upsaliae 1721, mit Urkundenanhang.
Vestervig.
Ilaiidschr.: Archiv registratur von Vesterwig Kloster, in: Becker, Archiv-
registraturer Bd. 3.
Yiborg.
Handsclir. : Archivregistrat nr von Viborg Stift, in: Becker, Archivregistra-
turer Bd. 2.
Registratur von St. Uans Kloster in Viborg, ebenda.
Drucke: A. Heise, Diploraatariura Vibergense. Breve og Aktstykker fra aeldre
Viborgske Arkiver til Viborg Bys og Stifts Historie, 1200—1559, Kjöben-
havu 1879.
Visby s. Gotland.
Vordingborg.
Haudschr.: Archivregistratur von Vordingborg, in: Becker, Archivregistra-
turer Bd. 1.
Tstad.
Drucke: G. E. Klemming, Smedernes i Ystad Skrä af är 1496, mit Regesten
von 1465—1747, in: Danske Samlinger f. historie 4, 338.
yill. Abtheilung.
Slaven.
I. Allgemeine Sammlungen.
Drucke: Monumenta historica Slavorum meridionaliuin. Povjestiii etc. izdaje
1. K. Sakcinski, Kn. 1. 2, u Zagrebu 1863—1875.
Monumenta spectantia historiam Slavorum meridionaliura edidit academia
scientiarum et artium Slavorum raeridionalium, V. 1 — 15, Zagrabiae 1868
—1884.
S. Ljubic, Listine o odniesajih, Kn. 1 — 7, Zagreb. 1868—1882, Urkunden von
900—1420, in: Monumenta spect. hist. Slavor. merid. T. 1—5; 9; 12.
A. Theiner, Yetera monumenta Slavorum raeridionalium historiam illustran-
tia, T. 1, Romae 1863; T. 2, Zagrabiae 1875, Papstbriefe von 1198—1800.
W. Makuschew, Italjanskie archiwy i chranjaschtschiessja w nich materialy
dlja slavanskoi istorii (Italienische Archive und die darin befindlichen Mate-
rialien zur slavischen Geschichte), Moskau 1870 — 1872, in: Sapiski imperat.
akad. nauk T. 16—19.
Derselbe, Historische Denkmäler der Süd-Slaven und der angrenzenden Länder,
aus den italienischen Archiven und Bibliotheken, Bd. 1, Warschau 1874 (russ.).
Monumenta historico-juridica Slavorum raeridionalium, edidit academia scien-
tiarum et artium Slavorum raeridionalium, P. 1, Statuta et leges, V. 1 — 3,
Zagrabiae 1877—1883.
H. Jirecek, Svod zäkonüv Slovanskych, v Praze 1880, nach Ortschaften ge-
ordnet.
n. SpecialgesclücMe.
B.
Belewisch.
Drucke: W. A. Je lagin, Bjelewskajo Wiwliofika (Bibliothek von Belewich),
Bd. 1. 2, Moskau 1858.
Bessarabien s. Bosnien.
Bosnien.
Drucke: G. Pray, Commentarii historici de Bosniae, Serviae de Bulgariae, tum
'Valachiae, Moldaviae ac Bessarabiae, cum regno ITungariae nexu, edidit diplo-
II. Specialgeschichte. 385
matibus auetos G. Fejer, Budae 1837, mit ürkundensammlungen S. 57
und 107.
Vgl. Serbien.
Brazza (Dalmatien).
Drucke: Diversi pubblici decreti, terininazioni , privilegii et indulti a favore
(Iclla magnifica cominunita della Brazza, Udine 1656.
Budna«
Drucke: Statuta et ieges civitatis Buduae, civitatis Scardonae et civitatis et
insulae Lesinae opera S. Ljubic, Zagrabiae 1882—1883, in: Monuraenta histo-
rico-jurid. Slavor. inerid. l, o.
Bulgarien s. Bosnien.
c.
Cattaro.
Handschr.: Statuta et privilegia Cattari etc., in Venedig, Marc. V. 32—56,
vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 630.
Charkow.
Handschr.: N. P. Rag o sin, Ordnung des Archivs des ehemaligen kleinrussi-
schen Kollegiums in Charkow, in: Archival. Zeitschrift 9, 129.
Cnrzola.
Drucke: Statuta et Ieges civitatis et insulae Curzulae (1215—1558), opera J.
J. Hanel, Zagrabiae 1877, in: Monumenta historico-jurid. Slavor. merid. 1, 1.
Czartoryski.
Handschr«: Das fürstliche Familienarchiv in Sieniawa.
Czersk.
Drucke: T. Lubomirski, Judiciorum in Polonia libri antiquissimi. Liber terrae
Cernensis 1404 — 1425, Varsaviae 1879, auch mit polnischem Titel.
D.
Dalmatien.
Drucke: Bulletino di archeologia e storia Dalmata per cura di Glavinice
cons. Alacevic, A. 1—6, Spalato 1878—1883, mit Urkunden und Regesten.
J. Lucius, De regno Dairaatiae et Croatiac, Amstelaedarai 1666; 1668; 1688;
Nachdruck Francofurti 1666; editio nova Vindobonae 1758; Schwandtner,
Script, rer. Hungar. T. 3, mit Urkunden.
Vgl. Kroatien und Italien, Istria.
G.
Galizien.
Handschr.: B. Dudik, Archive im Königreiche Galizien und Lodomerien, in:
Archiv f. oesterr. Geschichte 39, 1.
Oestorley, Wegweiser, II. 25
386 VIII. Slaven.
Onesen.
Drucke: J. de Lasco, Liber beneficiorum archidioecesis Gnesnensis, edidit J.
Jiiikowski, T. 1. 2, Gnesnae 1881.
Grodno s. Wilna.
lUyrien.
Drucke: D. Farlati, lUyrici sacri T. 1— 8, Venetiis 1751 — 1819, mit einge-
streuten Urkunden.
Ischora.
Drucke: Piszowyja knigi Ishorskoi semli (Domesdaybücher des Landes Ischora),
1.2, 1859-1862.
K.
Kaiisch.
(Rybnikow) Dokumenty otnossjaschtschiessja k istorii gorodowi Kalischskii
gubernii (Urkunden zur Geschichte der Städte des Gouvernement Kaiisch),
Kaiisch 1869.
Kiew.
Handschr.: Beschreibung der Documente des Archives in Kiew, in: Kiewer
Universitäts-Nachrichten, von 1862 ab (russ.).
Drucke: Pamietniki, (Denkmäler herausgegeben von der ürchäographischen
Commission zu Kiew), Bd. 1—4, Kiew 1848—1859.
Kowno s. Wilna.
Krakau.
Handsclir.: Ueber die Krakauer Archive vgl. Archiv f. oesterr. Geschichte 39,
4; 11.
Inventarium omnium et singulorum privilegiorum , diplomatum (etc.) quae-
cunque in archivo regni in arce Cracovienci continentur, confectum a. d.
16«2, Lutet. Paris. 1862.
Drucke: loannis Dlugosz, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis T. 1 — 3,
Cracoviae 1863 — 1864, Opera et cura A. Przezdziecki edita T. 7 — 9.
Piekosinski, Codex diplomaticus civitatis Cracoviensis (1257—1506) P. 1 — 4,
Cracov. 1879—1882, in: Monumenta histor. Polon. 5; 7.
Libri antiquissirai civitatis Cracoviensis, 1300 — 1400, Cracov. 1878, in: Monu-
menta histor. Polon. 1 — 4.
Codex diplomaticus cathedralis ad S. Venceslaum ecclesiae Cracoviensis, P. 1.
2, Cracov. 1874—1883, 614 Urkunden von 1166—1423, in: Monumenta
histor. Polon. 1; 8.
Codex diplomaticus universitatis studii Cracoviensis, P. 1 — 4, Cracoviae 1870
—1884, 374 Urkunden von 1365—1548.
II. Specialgeschichte. 387
Kroatien.
Drucke: Codex diplomaticus regni Croatiae, Dalmatiae et Slavoniae ab anno
503 — ad anuum 1200; D. 1.2, u Zagrebu 1874 — 1875, in: Monuinenta
histor. Slavor. raerid. T. 2.
F. Racki, Documenta historiae Chroaticae periodum antiquiorera illustrantia,
Zagrabiae 1877, 162 Nummern von c. 839 — c. 1095, in: Monumenta spect.
histor. Slavor. merid. T. 7.
Acta Croatica. Listine IIi*vatske. Jzdaje J. K. Sakcinski, Zagrabiae 1863,
337 Urkunden von 1288—1599, und 45 Urkunden von 1100-1596, in: Monu-
menta histor. Slavor. merid. T. 1.
Acta historiam confinii militaris Croatici illustrantia. Spomenici Hrvatske
Krajine sak. T. Lopasic, T. 1, Zagrabiae 1884, 283 Documenta von 1479—
1610, in: Monumenta spect. histor. Slavor, merid. T. 15.
Vgl. Dalmatien.
EiijaYien s. Polen.
Knrakin.
Handschr.: Archiv der Fürsten Kurakin, in: Westn. Jewrop. 1867, 1.
Knrbski.
Drucke: Shisn knjasja Kurbskago w Litwe i Wolyni (Leben des Fürsten
Kurbski in Litauen und Wolhynien), Bd. 1. 2, Kiew 1850.
Eutusow.
Haudschr.: Archiv der Fürsten Kutusow, in: Russkaja Starina 1870.
L.
Lemberg.
Handschr.: Ueber die Lemberger Archive vgl. Archiv f. oesterr. Geschichte
39, 7; 111.
Drucke: F. Bisch off, Urkunden zur Geschichte der Armenier in Lemberg,
69 Urkunden von 1377—1736, in: Archiv f. oesterr. Geschichte 32, 1.
Lesina s. Budua.
Litauen.
Drucke: £. Raczyfisky, Codex diplomaticus Lithuaniae, e codicibus manu-
scriptis in archivo secreto Regiomontano asservatis, Vratislaviae 1845, Ur-
kunden von 1253—1433.
Ssobranie gossudarstvennich i drewnich tschastnich aktow, kassajusch-
tschichsja istorii Litwi (Sammlung von Staatsurkunden und alten Privat-
urkunden zur Geschichte Litauens), Bd. 1—11, Wilna 1858—1880.
J. Danitowicz, Skarbiec diplomatow papieskich, cesarskich, krölewskich (etc.)
wydal J. Sidorowicz, T. 1. 2, Wilna 1860—1862.
A. Prochaska, Codex epistolaris Vitoldi magni ducis Lithuaniae, Cracoviae
1882, von 1376—1430, in: Monumenta histor. Polen. T. 6.
25*
388 VIII. Slaven.
Krupowicz, Zbiör dyplomatöw czydowych 1 aktow prywatnych do dziejöw
Litwy (1387—1710), T. 1—5, Wilna 1858-1871.
Dzialynski, Zbiör praw Litewskich od roku 1389 do roku 1529. Tnoziez
rozprawy Symowe o tychze prawach od roku 1544 do roku 1563, Poznan 1841.
Vgl. Polen.
Lodomerien s. Galizien.
Lond.
Handsehr.: ürkundensammlung der Abtei Landen in Köln, Stadtarchiv, vgl.
Archival. Zeitschr. 2, 107.
Calendarium necrologicum monasterii Landensis, in Wien, Hofbibliothek
13398, vgl. Archiv f. oesterr. Geschichte 55, 23.
Drucke: M. Perlbach, Die Cistercienser-Abtei Lond im stadtkölnischen Archiv,
Regesten von 1145—1567, in: Höhlbaum, Mittheil. 2, 71.
M.
Masovien.
Drucke: Th. J. Lubomirski, Kodeks dyplomatyczny Ksi§stwa Masowieckiego,
w Warszawie 1863, 282 Urkunden von 1196—1506.
Minsk.
Drucke: Ssobranie drewnich gramot gorodow Minskoi gubernii (Sammlung alter
Urkunden der Städte des Gouvernements Minsk), Moskau 1848.
Vgl. Wilna und Witebsk.
Miechow.
Drucke: Nakielski, Miechovia s. promptuarium antiquitatis monasterii Miecho-
viensis, Kracov. 1634, mit Urkunden.
Mogila.
Drucke: Diplomata monasterii Clarae Tumbae prope Cracoviam. Zbiör dyplo-
möw klasztoru Mogilskiego, Krakowie 1867, mit 193 Urkunden von 2120
—1732.
Mohilew.
Drucke: Mogilewskie akty, 111 Urkunden von 1434 — 1757, in: Archeograph.
Sbornik, T. 2.
Moskau.
Handschr.: A. Orlow, Das Moskauer Archiv des Justizministeriums, in: Ar-
chival. Zeitschrift 6, 107.
Vgl. Rus stand.
N.
Nowgorod.
Drucke: Piszowyja knigi Nowgorodskija (Nowgoroder Domesdaybücher), Bd. 1
—3, Petersburg 1859—1869.
II. Specialgeschichte. 389
N. (1. Bogoslowski, Nowgorodeski sbornik (Nowgoroder Sammlungen), Bd.
1—6, Petersburg 1860.
0.
Oreiibarg.
Uandschr.: A. W. Gawrilew und A. N. Lwow, Ordnung des Orenburger Gou-
vernements-Archivs, in: Archival. Zeitschr. 10, 107.
P.
Perm.
Drucke: W. N. Berg, Drewnija gosudarstwennyja gramoty dobrannyja w Perms-
koi gubernij (Sammlung alter Staatsurkunden aus dem Gouvernement Perm),
Petersburg 1821.
Polen.
Handschr.: Die Archive iu Warschau, Posen und Krakau.
A. Powstanski, Wiadomosc o archiwum krajowem krölestwa Polskiego,
T. 1. 2, Krakow 1824—1825.
A. Przezdziecki, Wiadomosc bibliograficzna o r^kopismach . . . rzeczy Polskie,
Warszawa 1850.
Diplomata ad historiam Poloniae, von 1153 — 1205, in Petersburg 103, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 11, 794.
Epistolae ad historiam Poloniae spectantiae, ebenda 69, vgl. ebenda 11, 193.
Brücke: A. Bielowski, Monumenta Poloniae historica, T. 1 — 3, Lwöw 1864
-1870.
M. Dogiel, Codex diplomaticus regni Poloniae et luagni ducatus Lithuaniae,
T. 1; 4; 5, Yiluae 1758—1759; Die un gedruckten Bande befinden sich
im Senatsarchiv zu Petersburg.
Derselbe, Limites regni Poloniae et magni ducatus Lituaniae ex originalibus
descripti, Vilnae 1758.
L. Rzyszczewski et A. Muczkowski, Codex diplomaticus Poloniae, quo con-
tinentur privilegia regum Poloniae magnorum ducum Lithuaniae bullae pon-
tificum (etc.) ab antiquissimis iude temporibus usque ad annum 1506, T. 1
—3, Varsaviae 1847—1858, 200 Urkunden von 1145—1506, 640 Urkunden
von 1148—1506 (Kujavien), und 241 Urkunden von c. 992 — 1506 (Klein-
polen.
J. V. Baudtkie, Jus Polonicum, Varsaviae 1831.
M. Grabowski und A. Przezdziecki, Zrödla do dziejow Polskich, T. 1.2,.
Wilno 1843—1844.
W. St. de Broel-Platcr, Zbiör pamigtniköw do dziejöw Polskich, T. 1—4,
Warszawa 1858—1859.
A. Z. Helcel, Starodawue prawa polskiego pomniki , T. 1. 2, w Krakowie
1856—1870.
Volumina legum., T. 1—8, Petersburg 1859—1860.
33 Urkunden von 1105—1399, in: Lelewcl, Polska wieköw srednich 3, 117.
Monumenta medii aevi historica res gestas Poloniae illustrantia, T. 1—8,
Cracoviae 1874—1882.
390 VIII. Slaven.
A. Mosbach, Wiaclomosci do Dziejow Polskich z Archiwum Prowincyi Szlq,s-
kiej, Wrociaw 1860, Urkunden von 1206—1774.
A. Theiner, Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitima-
rum, T. 1-4, Romae 1860—1864, Papstbriefe von 1217—1775.
Stronczynski, Wzory pism is przerysach wystawione objasnione, T. 1
(1228—1536), Warszawa 1839.
Wiszniewski, Historya Literatury Polskiej, T. 2—5, Krak. 1840—1843, mit
Urkunden von 1228—1448 zu Ende der einzelnen Bände.
Liske, Akta Grodzkie i Zieraskie z Czasöw rzeczypospolity Polskiej, T. 1 — 3,
Lwöw 1868—1872, 83 Urkunden von 1244—1768; 133 Urkunden von 1352
—1502; und 130 Urkunden von 1334—1488.
A. Mosbach, Przyczynki do Dziejöw Polskich z Archiwum Miasta Wroclawia,
Poznan 1860, Urkunden von 1317—1739.
Paraigtnik dziejöw Polskich. Aktöw urz^dowych Lwowskich i r^kopismöw
zebrat X. S. Bar^cz. We Lwowie 1855.
C. ßaczynski, Codex diplomaticus Majoris Poloniae, ab anno 1136 usque ad
annum 1597, Posnaniae 1840, 170 Urkunden von 1136—1513.
Codex diplomaticus Majoris Poloniae, documenta et jam typis descripta et
adhuc inedita complectens, annum 1400 attingentia, editus cura societatis
literarum Poznaniensis, T. 1—4, Poznaniae 1877—1881, 2053 Urkunden von
984—1399 nebst Supplement.
Piekosinski, Codex diplomaticus Minoris Poloniae, Cracoviae 1876, 369 Ur-
kunden von 1178—1386, in: Monumenta histor. Polon. T. 3.
J. Prilusius, De provinciis Polonicis et quibusdam regum diplomatibus trac-
tatus, in: J. Pistorius, Polonicae historiae Corpus T. 1, Basil. 1582.
Urkunden des Königreichs Polen, von 1335—1681, in: Lünigs Reichsarchiv.
A. SokoJowski et S. Szujski, Codex epistolaris saeculi decimi quinti,
Krakowiae 1876, 258 Briefe von 1384—1492 und Anhang, in: Monumenta
histor. res gestas Polon. illustr. T. 2.
Zur Chronologie der ersten Regierungsjahre Wladislaw Jagietlos, Regesten
von 1386—1387, in: Caro, Geschichte Polens 3, 635.
A. Przezdziecki, Zycie domowc Jadwigi et JagieWi, Regieströw Skarbowych
z lat 1388—1417, Warszawa 1854.
T. Lubomirski, Judiciorum in Polonia libri antiquissimi. Liber terrae Cernensis
1404—1425, Varsaviae 1879; auch mit polnischem Titel.
J. Caro, Liber cancellariae Stanislai Ciolek. Ein Formelbuch der polnischen
Königskanzlei aus der Zeit der hussitischen Bewegung, in: Archiv f. oesterr.
Geschichte 45, 319; 52, 1: separat: Wien 1871—1874.
M. Dzieduszycki, Zbigniew Olesnicki, T. 1. 2, Krakow 1853—1854, mit 51
Briefen von 1437—1453.
Popow.
Drucke: Archiv der Fürsten Popow in Reschilowka, in: Russk. Archiv 1865.
Posen.
Handschr.: Necrologium eines Posenschen Klosters, saec. 15, in Berlin, vgl.
Archiv d. Gesellsch. 8, 843.
II. Specialgeschichte. 391
Drucke: II. Wuttke, Städtebuch des Landes Posen, Codex diplomaticus urbium
magni ducatus Posnaniensis, Leipzig 1864, 253 Urkunden von 1065—1775;
Accessiones ad codicem diplomuticum, ebenda 18G6, 17 Urkunden von 1403
—1730.
PrzemysL
Uandschr.: Ueber die Archive in Przemysl vgl, Archiv f. oesterr. Geschichte
39, 9; 151.
B.
Radziwil.
Handschr.: Das Archiv der Fürsten Radziwil in Nieswicz.
Ragasa.
Drucke: J. Müller, Griechische Original-Urkunden zur Geschichte des Frei-
staates Ragusa, 6 Urkunden von 1234—1451, in: Sitzungsberichte d. Wiener
Akad. 6, 507.
Monuraenta Ragusiua. Libri reformationum, T. 1, 1306—1347, Zagrabiae 1879;
T. 2, 1347—1360 und Additamentum, ebenda 1882, in: Monuraenta spect.
histor. Slavor. merid. T. 10; 13.
Vgl. Italien, Venezia, und Serbien.
Rogosnizza.
Drucke: Francesci, Privileggi in Rogosnizza, 1235, in: Dalmazia 1845, Nr. 22.
Rumänien.
Drucke: B. Petriceicu-Hajdeu. Archiva istorica romäniei. T. 1 — 3, Bucuresci
1865—1867, mit Urkunden von 1096—1810.
P. Teulesce, Documenta istorice, serie 1, Bucuresci 1860.
Tesauru de monumente istorice pentru Romania, publ. de A. P. Ilaviaun,
T. 1, Bucuresci 1862.
Vgl. Bosnien.
Russland.
Uandschr.: Ueber die russischen Archive vgl. Bestushew-Rjumin, Quellen und
Literatur zur Russischen Geschichte, übersetzt von Schiemann, Mitau 1876,
57; auch in desselben Geschichte Russlands, ebenda 1877, 1, 57.
F. von Löher, Von russischen Archiven, insbesondere dem Moskauer Haupt-
archiv des Ministeriums des Aeusseren, in: Archival. Zeitschrift 5, 51.
Orlow, Das moskauer Archiv des Justizministeriums, ebenda 6, 107.
Kalatschow, Beschreibung der Urkunden und Papiere, die im moskauer
Archiv des Justizministeriums bewahrt werden, Bch. 1, Petersburg 1869 (russ.).
Iwanow, Beschreibung des Archivs des Stampul-Departements, Moskau 1839
(russ.).
Derselbe, Beschreibung des kaiserl. Adels-Archivs, Moskau 1842 (russ.).
Derselbe, Beschreibung des kaiserl. Archivs alter Sachen, Moskau 1851 (russ.).
Derselbe, Wegweiser durch die kaiserl. Archive, die unter dem Senat in
Moskau stehen, Moskau 1845 (russ.).
392 ^III- Slaven.
lies chreibung der Docuinente und Acten, die im Archiv des iieil. Synod
verwahrt werden, Bd. 1, Petersburg 1868 (russ.).
Weltmann, Die Moskauer Rüstkammer, Moskau 1844 (russ.).
Archiv des dirigirenden Senats, Bd. 1, Petersburg 1872 (russ.).
Drucke: Ueber die russischen Urkundensamralungen vgl. Bestushevv-Rjuinin,
Quellen und Literatur zur Russischen Geschichte, übersetzt von Schiemann,
Mitau 1876, 61; auch in desselben Geschichte Russlands, ebenda 1877, 1, 61.
Register der Bücher und periodischen Schriften, welche Urkunden enthalten,
Petersburg 1859 (russ.),
A. W. Hupel, Nordische Miscellaneen, St. 1 — 28, Riga und Leipzig 1781 —
1791; Neue Nord. Mise, St. 1—18, ebenda 1792-1798.
N. P. Nowikow, Drewnjaja Rossijskaja wiwliofika (Altrussische Bibliothek),
Bd. 1—10, Petersburg 1773—1775; 2. Ausg. Bd. 1—21, Moskau 1788-1791 :
Fortsetzung Bd. 1—11, Petersburg 1786—1801.
N. A. Polewoi, Wiwliofika Russkaja (Russische Bibliothek), Moskau 1833.
Archiv für wissenschaftliche Kunde von Russland, herausgegeben von A. Erman,
Bd. 1—15, Berlin 1841-1867.
N. W. Kalatschow, Archiw istoritschesko-juriditscheskich swedenij (Archiv
historisch-juridischer Nachrichten), Bd. 1—3, 1851—1861.
Derselbe, Archiw juriditscheskich i praktitscheskich swedenij (Archiv juri-
discher und praktischer Nachrichten), Bd. 1-12, 1859—1867.
Sbornik russkago istoritscheskago obschtschestwa (Sammlungen der russischen
historischen Gesellschaft) Bd. 1—40, Petersburg 1868—1884.
P. J. Bartenew, Russki Archiw (Russisches Archiv), Jahrgang 1 — 22, Mos-
kau 1863—1884.
P. Koppen, Chronologitscheskii ukasatel materialow dlja istorii inorodzew
ewropeiskoi Rossii (Chronologisches Register der Materialien zur Geschichte
des aussereuropäischen Russland), Petersburg 1861, nach Ländern geordnet.
Maksimowitsch, Ukasatel sakonow (Nachweis der Gesetze), Bd. 1 — 14, Mos-
kau und Petersburg 1803—1812.
Ssobranie gosudarstwennych gramot i dogoworow (Sammlung von Staats-
akten und Verträgen), Bd. 1—5, Moskau 1813—1828.
Denkwürdigkeiten und Arbeiten der auf der kaiserl. Universität zu Mos-
kau errichteten Gesellschaft für russische Geschichte und Alterthümer, Bd.
1—4, Moskau 1815—1828 (russ.).
A. S. Turgenev, Historiae Russiae monumenta ex antiquis exterarura gentium
afchivis et bibliothecis deprompta, T. 1. 2, Petropoli 1841 — 1842; Supple-
menta ibid. 1848, Urkunden von 1075 — 1719 nebst Appendix, auch mit
russischem Titel.
Istoria Russkoi Jerarchii (Geschichte der russischen Hierarchie), Bd. 1 — 6,
Moskau 1806—1815.
Akty sobrannyje w bibliotekach i archiwach Rossijskoi Imperii (Urkunden
die in den Bibliotheken und Archiven des russischen Reichs durch die ar-
chaeographische Expedition der kaiserl. Academie der Wissenschaften ge-
sammelt sind, ergänzt und herausgegeben durch die Allerhöchst ernannte
Commission), Bd. 1—4, Petersburg 1836; Supplemente ebenda 1848, von
1294-1700.
II. Specialgeschichte. 393
Akty istoritscheskic (Historische Urkunden, gesammelt und herausgegeben von
der archaeographischen Commission), Bd. 1 — 5, Petersburg 1841 — 1842;
Supplemente dazu Bd. 1—8; 10—12, ebenda 1843—1872, von 1334—1700.
Pisjma Russkich gosudarei (Briefe der russischen Kaiser), Bd. 1 , Moskau
1848; Bd. 1—4, ebenda 1863.
Wychody gosudarei zarei i welikich knjasei (Ceremonialcostümbuch der
russischen Zaren und Grossfürsten), Moskau 1844.
Akty juriditscheskie (Juridische Urkunden), Petersburg 1838.
Akty otnossjaschtschijessja do juriditscheskago byta (Urkunden zur Erläuterung
der juridischen Verhältnisse des alten Russlands), Bd. 1. 2, Petersburg 1857
—1864.
Quell enmagazin für die Kenntniss Russlands, Buch 1, Petersburg 1858 (russ.)
W. A. Bilbassow, Cyrillus und Methodius nach Documenten, Th. 1, Peters-
burg 1868 (russ.)
Dobroklonski, Nachweis der Verträge und Beziehungen Russlands von 1462
— 1826, Petersburg 1837 (russ.)
Pamjatniki diploraatitscheskich snoschenij (Denkmäler der diplomatischen Be-
ziehungen des alten Russlands mit fremden Mächten); eine neue Reihe mit
dem Specialtitel: Pamjatniki Moskowskago gosudarstwa s Polsko-litowskim,
T. 1, ebenda 1882, 112 Urkunden von 1487 — 1533, in: Sbornik imper. russk.
istor. obschtsch. T. 35.
D. de Menagios, Repertoire des traites, Conventions et autresactes principaux
de la Russie avec les puissances etrangeres depuis 1474 jusqu'ä nos jours,
Paris 1874.
Dworzowyje rasrjady (Hofordnungen), Bd. 1—4, Petersburg 1850—1855.
Knigi rasrjadnyja (Klassenbücher), Bd. 1. 2, Petersburg 1853—1855.
J. J. Srenewski, Drewnie pamjatniki pismennosti i jasyka (Alte Denkmäler
der Schrift und Sprache), Petersb. 1860.
P. A. Muchauow, Sbornik (Sammlung), Moskau 1863; 2. Ausg. Petersburg
1866.
Podlinnyja swedenija o wsaimnych otnoscheniach Rossii i Polschi (Voll-
ständige Nachrichten über die gegenseitigen Beziehungen zwischen Russland
und Polen, Moskau 1834.
Akty otnossjaschtschijessja k sapadnoi Rossii (Urkunden zur Geschichte des
westlichen Russlands, Bd. 1—5), Petersburg 1846—1853, von 1340—1699.
Documents servant ä eclaircir Thistoire des provinces occidentales de la
Russie ainsi que leurs rapports avec la Russie et la Pologne, St.-Petersbourg,
1865, von 1387-1805.
J. Grigorowitsch, Archiw Belorusski drewnich gramot (Weissrussisches
Archiv der alten Urkunden), Bd. 1, Moskau 1824.
K. A. Napierski, Russisch-Livländische Urkunden, Petersburg 1868, von
c. 1189-1603.
Gramoty kassajuschtschijas.sju U»» snoschenija ,s.>o\veru->aj)ailnoi Rossii s Rigoju
i Ganseiskinni gorodami (Urkunden die sich auf die Verbindung des nord-
westlichen Russlands mit Riga und den Hansestädten beziehen, aufgefunden
im rigaischen Archiv), Petersburg 1857; auch in: Napierski, Russisch-livläud.
Urkunden.
394 VIII. Slaven.
Archiw jugosapaduoi Russi (Archiv des südwestlichen Russlands), Th. 1-6,
Kiew 1859—1872.
Akty otnossjaschtschijessja k istorii jushnoi i sapadnoi Rossii (Urkunden zur
Geschichte des südlichen und westlichen Russland), Bd. 1—7, Petersburg
1863—1872; von 1361 ab.
K. Putaski, Die Beziehungen zu Mendi-Girey, Chan der Tartaren von Perekop
1469—1515, Warschau 1881 (poln.).
s.
Sanguszko.
Handschr«: Archiv der fürstlichen Familie Sanguszko in Gumnisko bei Jarnöw,
in: Archiv f. oesterr. Geschichte 39, 103.
Scardona s. Budua.
Schui.
Drucke: W. Borissow, Opissanie goroda Schui (Beschreibung der Stadt Schui),
Moskau 1851, mit Urkunden.
Akty staryje slushaschtschie dopolniem k opissanijw Schui (Alte Urkunden
zur Ergänzung der Beschreibung der Stadt Schui), Moskau 1853.
Serbien.
Drucke: F. Miklosich, Monumenta serbica spectantia historiara Serbiae, Bos-
nae, Ragusii, Viennae 1858, 497 Regesten von 1114 — 1618.
J. Schafärik, Acta archivi Veneti, spectantia ad historiam Serborum et reli-
quorum Slavorum meridionaliura, Belgrad 1860 — 1862.
Vgl. Bosnien.
SlaYonien s. Kroatien.
Siinbirsk.
Drucke: D. A. Walujew, Ssimbirski sbornik (Simbirsker Sammlungen), Mos-
kau 1845.
Spalato.
Handschr.: Documenti del monasterio di S. Stefano di Spalato, saec. 17, in
Venedig, Marc. App. V, 51, vgl. Archiv d. Gesellsch. 12, 648.
Drucke: Statuta et leges civitatis Spalati, opera J. J. Ilanel, Zagrabiae 1878,
in: Monumenta historico-jurid, Slavor. merid. 1, 2.
F. Carrara, Archivio capitolare di Spalato, tratto dall' archivio secreto di casa
di Corte e di stato, Spalato 1844.
Staniatki.
Handschr.: Das Archiv des Benedictinerinnen-Klosters mit zahlreichen Urkun-
den von 1238 ab, vgl. Archiv f. oesterr. Gesch. 39. 7; 98.
T.
Trok s. Wilna.
II. Specialgeschichte. 395
Trzemeszno.
Handschr.: K. tukowski, Archivum Trzemeszenskie, z. Roczniki Towarz. Przyj.
Nauk Püznansk. T. II, 1881.
Tala.
Drucke: J. P. Sacharo w, Istoria obschtschago obrasowanija Tulskoi gubernii
(Geschichte der Bildung im Gouvernement Tula), Bd. 1, Moskau 1832.
Tyniec.
Handschr.: Regesten des Klosters Tyniec, von 1248—1700, in Krakau, üni-
sers.-Bibliothek.
Drucke: St. Sczygielski, Tinecia, seu historia monasterii Tinecensis, Craco-
viae 1668, mit Urkunden.
W. A. Maciejowski, Dyplomata tynieckie przez Kröla Boleslawa Chrobrego,
Warszawa, b. r., von 992—1275.
Codex diplomaticus Tinecensis. Kodex dyplomatyczny Tyniecki, 1, 13 i 14
wiek, Lwöw 1871, 93 Urkunden von 1105—1398.
W. K§trzynski i St. Smolka, Codex diplomaticus monasterii Tynecensis.
Kodeks dyplomatyczny klasztoru Tynieckiego, w Lwowie 1875, 299 Urkunden
von 1105—1506.
w.
Wieliczka.
Drucke: Goi'ucho wski, Codex diplomaticus Vielicensis. Kodex dyplomatyczni
Wielicki, Lwow 1871, 182 Urkunden von 1290—1765.
WUna.
Handschr«: N. Gorbatschewski, Katalog drewnim aktowim knigam gubernii
Wilenskoj, Grodnenskoj, Minskoj i Kovenskoj (Katalog alter Aktenbücher der
Gouvernements Wilna, Grodno, Kowno und Minsk, die im Centralarchiv in
Wilna aufbewahrt werden), Wilna 1872.
Archeographitscheski sbornik (Archäographische Sammlung, herausgegeben
vom Wilnaer Kreis), Bd. 1—9, Wilna 1867-1870.
Ssobranie drewnich gramot i Aktow gorodow: Wilny, Kowny, Trok (Samm-
lung alter Urkunden und Akten der Städte Wilna, Kowno, Trok), Bd. 1. 2,
Wilna 1843.
Witebsk.
Handschr.: Laiin, Russisches Staatsarchiv in Witebsk, in: Archival. Zeitschr.
7, 192.
Drucke: Materialy istoritschesko-juriditscheskie (Historisch-juridische Materialien
aus den Aktenbüchern der Gouvernements Witebsk und Minsk), L. 1 — 3,
Witebsk 1871—1872.
Wladimir.
Drucke: K. N. Tichonrawow, Wladimirski sbornik (Wladimirsches Urkunden-
buch), Moskau 1867.
396 VIII. Slaven.
Woronesch.
Drucke: N. J. Wtorow, Drewiiija gramoty kassajuschtschijassja Woroneshskoi
gubernii (Alte Urkunden zur Geschichte des Gouvernements Woronesch),
Bd. 1—3, Wilna 1850—1853.
Woronzow.
Haudsclir, : Archiv der Fürsten Woronzow, Bd. 1—5, Moskau 1871—1872.
IX. Abtheilung.
Ungarn.
I. Allgemeine Sammlungen.
Handschr.: Das Staatsarchiv in Budapest.
A. F. Kollarii Diplomataria Ilungarie, in Wien, Hausarchiv, vgl. Archiv d.
Gesellsch. 6, 113.
J. N a g y , Römai Magyar regestak, in : Magyar türten. tar 4, 225.
Epistolae Johannis de Zredna, in Wien, Hausarchiv.
Epistolae Johannis Hunyadi, in Wien, Hausarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch.
2, 537; B, 106; 114.
Epistolae Matthiae Corvini, in Wien, Hausarchiv, vgl. Archiv d. Gesellsch.
6, 113.
Drucke: Magyar törtenelmi tär, K. 1—25, Pesten 1855—1878.
G. Pray, Annales veteres Ilunnorum, Avarum et Hungaroniin , Vindobonae
1761; neue Ausgabe, Vol. 1 — 5, ebenda 1764 — 1770, mit zahlreichen Ur-
kunden.
J. P. Schwandtner, Scriptores rerum Hungaricarum veteres ac geniiini, T. l
— 3, Vindobonae 1746—1748; edit. 2, Tyrnaviae 1765; edit. 3, Vindobonae
1766-1768.
A. F. Kollarii Historiae diplomaticae juris patronatus apostolicor. Hungariae
regum libri III, Viennae 1762.
Derselbe, Historiae iurisque publici regni üngariae amoenitates, V^ol. 1. 2,
Vindobonae 1783.
St. Katona, Historia critica primorum Hungariae ducum, Pestini 1778; regum
Hungariae stirpis Arpadianae, T. 1 — 7, ebenda 1779—1782; stirpis mixtae,
T. 1 — 12, ebenda 1788—1793; stirpis Austriacae T. 1—23, ebenda 1794—
1817 mit zahlreichen Urkunden.
Corpus juris Hungarici,. seu dtfcretum generale inclyti regni Hungariae
partiumque eidcm adnexarum T. 1. 2, Budae 1779; neue Auflage, ebenda 1822.
J. comes de Batthyän, Leges ccclesiasticae regni Hungariae et provinciarum
adiacentium, T. 1—3, Albae-Carolinae (später Claudiopoli) 1785—1827, mit
zahlreichen Briefen und Urkunden.
M. G. Kovachich, Vestigia comitiorum apud Hungaros, Budae 1790, mit Ur-
kunden.
Derselbe, Supplementum ad vestigia comitiorum apud Hungaros ab exordio
regni eorum in Panonia usque hodiernum diem celebratorum, T. 1—3, Budae
1798—1801, reiche Urkundensammlung.
398 IX. Ungarn.
Derselbe, Formulae solennes styli in cancellaria, curiaque regum (etc.) regni
Ilungariae olim usitati, Budae 1799.
Codex tractatuum et legendarum vetero-hungaricus, Budan 1857.
J. Ch. V. Engel, Geschichte des üngrischen Reichs und seiner Nebenländer,
Th. 1.2, Halle 1797—1798, mit Urkunden.
Derselbe, Monumenta Ungrica, Viennae 1809.
K. G. Rumy, Monumenta Hungarica, az-az Magyar emlekezetes irasok, Köt.
1-3, Pesten 1817.
D. Fuxhoffer, Monasteriologia regni Hungariae, recognovit M. Czinar, T, 1.
2, Vindobon. 1869, mit Urkunden.
Monumenta Hungariae historica. Magyar törtenelmi emlekek. Özt. 1, Diplo-
mataria, Köt. 1—26, Pesten 1857—1878; Özt. 2, Scriptores, Köt. 1—32,
ebenda 1857 — 1875; Özt. 3, Monumenta comitialia, Köt. 1—7, ebenda 1874—
—1881; Özt. 4, Acta externa, Köt. 1—7, ebenda 1874—1878.
G. Fejer, Codex diploraaticus Hungariae ecclesiasticus et civilis, Budae 1829,
Regesten von 104—1301.
Derselbe, Codex diplomaticus Hungariae ecclesiasticus et civilis, T. 1 — 11,
Budae 1827—1844; Urkunden von 104—1440, Register ebenda 1830—1835.
E. Nagy, J. Paur, C. Rath et D. Veghely, Codex diplomaticus patriae
T. 1. 2, Jaurini 1865.
F. Knauz, Georgii Fejer Codex diplomaticus Hungariae. Tabula chronologica,
Budae 1862.
M. Czinar, Index alphabeticus codicis diplomatici per G. Fejer editi, Pesthini
1866.
G. Wenzel, Codex diplomaticus Arpadianus continuatus. Arpädkori lij
oknanytär, T. 1—12, Urkunden von 1001 — 1301, nebst Nachträgen von 890
—1300, und von 1000—1270, in: Monumenta Hungar. histor., ser. 1, T. 6—
13; 17-18; 20—22.
Derselbe, Okmänyi kaläszat, 32 Urkunden von 1102 — 1702, in: Magyar
törten. tar 2, 167.
M. L. Endlicher, Rerum Hungaricarum monumenta Arpadiana, Sangalli 1849,
Urkunden von 1111—1291.
Specimen diplomatarii Bohemico-Hungarici , 92 Urkunden von 1199—1611,
in: Dobner, Monumenta 2, 325.
M. Horväth, Magyar regestäk a becsi es. leveltärböl 1118—1605, in: Magyar
törten. tar 9, 3.
A. Th einer, Vetera monumenta historiam Hungariae sacram illustrantia, T. 1.
2, Romae etc. 1859—1860, 885 Papstbriefe von 1216—1526.
Einige das Königreich Ungarn betreffende Urkunden, 14 Urkunden von 1263
— 1506, in: Spiess, Aufklärungen 259.
G. Wenzel, Monumenta Hungariae historica. Magyar diplomacziai emleket az
Anjou-Korbob, Köt. 1—3, Pesten 1874—1876, von 1268—1390, in: Monu-
menta Hungar. histor., ser. IV (acta externa) T. 1—3.
Urkunden des Königreichs Hungarn, von 1271 — 1718, inLünigs Reichsarchiv.
H. und Th. v. Liebenau, Urkundliche Nachrichten zu der Lebensgeschichte
der verwittweten Königin Agnes von Ungarn, 1280—1384, 115 Urkunden,
in: Argovia 5, 1.
I. Allgemeine Sammlungen. 399
Monumenta Vaticana Hungariae. Ser. I, V. 1. Regesta decimarum papalium
(1286—1336), Budapest 1886. V. 2. Acta legationis cardinalis gentilis, 1307
— 1311, ebenda 1885. Ser. II, V. 1. Relationes oratorum pontificiorum,
ebenda 1884.
N. Knauz, Okmany kalaszok, 18 Urkunden von 1300 — 1399, in: Magyar törten.
tar 20, 241.
J. Nagy, Codex diplom. Ilungaricus Andegavensis. Anjoukori okmänytar,
Kot. 1, Budapest 1878, von 1301 — 1321, in: Monumenta Hungar. histor.,
ser. 1. T. 26.
E. F. Mooyer, Okleveli adaläkok magyar orszäg regibb tortenetehez, 7 Urkunden
von c. 1302—1377, in: Magyar törten. tär 6, 169.
M. Hatvani, Az Anjouk alatti kereskedelmi törtenetünkhez, 4 Urkunden von
1344—1384, in: Magyar törten. tiir 7, 245.
L. Övary, A nagy Lajos es V Karoli Franczia Kiraly között tervizezett
czövstseg, 10 Urkunden von 1374 — 1376, in: Magyar törten. tar 23, 29.
Monumenta hucdum anecdota, 8 Urkunden von 1390 — 1647, in: Rumy,
Monum. Hungar. 2, 290.
J. Graf Teleki, Hunyadiak kora Magyarorszagon , K. 1 — 12, Pesten 1852 —
1857, 807 Urkunden.
M. Hatvani, Magyar törtenelini okmänytar, a Brüsseli Orszagos leveltarböl es
a Burgundi Könyvtärbol, T. 1—4, Pest 1857—1859, 490 Urkunden von 1441
— 1652, in: Monumenta Hungar. histor. ser. 1, T. 1 — 4.
Johannis de Zredna, Epistolae ab anno 1445 usque ad annum 1551 ex-
aratae, 78 Briefe, in: Schwand tner, Script, rer. Hungar. 2, 1.
St. Kaprina, Hungaria diplomatica temporibus Mathiae de Hunyad regis
Hungariae, p. 1. 2, Vindobonae 1767, 1771, Urkunden von 1458—1461 nebst
Supplement.
J. Nagy es A. Nyary, Monumenta Hungariae historica. Magyar diplomacziai
emlekek Matfars Kiraly Koraböl, Köt. 1—4, Budapest 1875—1878 von 1458
—1490.
C. ü. Velii de hello Pannonico, studio et cura A. F. KoUarii, Vindobonae
1762, mit auctarium diplomaticum, 25 Urkunden von 1468 — 1522, und
Appendix.
Voracten zur ungarischen Geschichte, 50 Urkunden von 1480 — 1612, in:
Engel, Geschichte d. ungar. Reichs, 2, 6.
Zur Geschichte des Königs Matthias (Corvinus) von Ungarn, 10 Aktenstücke
von 1486—1489, in: Archiv f. österr. Geschichte 1, 1, 78.
Epistolae Matthiae Corvini ad pontifices, iraperatores, reges, principes
aliosque viros illustres datae, Cassoviae 1764; edidit St. Vida, ebenda 1774.
F. Firnhaber, Beiträge zur Geschichte Ungarns unter der Regierung der
Könige Wladislaus II und Ludwig II, Th. 1, 109 Urkunden von 1490-1492,
in: Archiv f. österr. Geschichte 3, 375.
Registrum omnium proventuum per Rev. D. Sigisraundum cpiscopum Quin-
queecclesiensem thesaurarium regle Majestatis in parata pecunia perceptoruin,
1494—1495, in: J. Chr. v. Engel, Geschichte d. ungar. Reichs 1, 17.
Vgl. Bosnien.
400 IX- Ungarn.
n. Specialgeschiclite.
B.
Bekes.
Drucke: L. A. Haan et M. Zsilinszky, Diplomatarium Bekesiense, Pest 1870.
L. A. Haan et M. Zsilinski, Monumenta diplomatica comitatus Bekesiensis ;
Diplomata 84 ab anno 1323—1719: Missiles 99 ab anno 1583—1794, Bu-
dapest 1877.
Borbäla.
Drucke: G. Wenzel, Okmanyi adalek Borbäla es Erzspebet Magyar Kirälynek
bertokaröl, 4 Urkunden von 1428 — 1439, in: Magyar törten. tar 12, 268.
E.
St. Erzspebet s. Borbäla.
F.
Fiinfkirclieii.
Drucke: J. Koller, Historia episcopatus Qiiinqueecclesiarum , T. 1. 2, Posonii
1782, mit Urkunden von 1000—1346.
Q.
Gran.
Drucke: Codex diplomaticus ecclesiae Strigoniensis opera F. Knauz, Strigon.
1863. I. Diplomata Arpadiana.
J.
Jäsza s. Zips.
K.
Easchau s. Zips.
Kesmark.
Drucke: Diplomata res urbis Kesmarkiensis illustrantia, 27 Urkunden von
1269—1581, in: C. Wagner, Analecta Scephus. 1, 48.
Kolocza.
Drucke: Petri de War da epistolae cum nonnullis Wladislai 11, ed. C. Wagner,
Posonii et Cassoviae 1776, 153 Urkunden von 1490—1498.
L.
Lelesz s. Zips.
j II. Specialgeschichte. 401
Lentschan.
Dmcke: Diploraata res urbis Leutschoviensis illustrantia, 16 Urkunden von
1258—1595, in: C. Wagner, Analecta Seephus. 1, 80.
Liptan.
Drücke: J. Erdy, Liptöi regestnim 1391-böl, in: Magyar töiien. ttir 3, 3.
M.
Szent Martoii.
Handschr.: Registrura anni 1322 tabularii monasterii Sancti Martini de Sacro
Monte Pannoniae, digessit R. Sztachovics, Jaurini 187G.
0.
Oedenbnrg s. Zips.
Ofen.
Drncke: G. Wenzel, Budai regestäk, 382 Regesten von saec. 9—1388, in:
Magyar tGrten. tar 1, G9; 2, 91.
N. Knauz, A Budai Käptalan regestäl, von 1148 — 1649, in: Magyar türten.
tär 12, 3.
Presburg.
Dmcke: Necrologiura Presburgense, in: Endlicher, Monuraenta Arpadiana 58.
Saros.
Drncke: C. Wagner, Diploraatarium comitatus Sarosiensis, Posonii et Cassoviae
1780, Urkunden von 1209—1631.
Thnrotz.
Dmcke: Em. Bubeck, Registrum de Thuroch anno 1391 expeditum, in: Engel,
Monumenta üngrica 57.
V.
YasonklS s. Zieh.
Zieh.
Dmcke: Codex diplomaticus domus senions comituro Zichy de Zieh et Vasonklö,
T. 1-4, Pest 1871-1878.
Oeüterlejr, Wegweiser. II. 26
402 IX. Ungarn.
Zips.
Drucke: 0. Wagner, Analecta Scephusii sacra et profana, P. 1—4, Viennae
1774 — 1778, ohne chronologische Ordnung.
J. Bardosy, Siipplementum analectorum terrae Scephusensis , T. 1, Leut-
schoviae 1802.
M. Ilorväth, Magyar regestak a Szepesi Kaptalan, Jaszai s Lelesze conventek,
Kassa äs Sopron (etc.), T. 1, 2, 264 Regesten von 1228—1643, in: Magyar
törten. tär 9, 99; 11, 125.
Breve Necrologium Scephusense, in: C. Wagner, Analecta Scephus. 2, 80.
X. Abtheiliing.
Griechenland.
I. Allgemeine Sammlungen.
Bracke: F. Miklosich et J. Müller, Acta et diplomata graeca raedii aevi
Sacra et profana, V. 1—4, Vindobonae 1860—1871.
K. N. Sathas, Bibliotheca graeca raedii aevi, T. 1—3, Venet. 1872-^1873;
T. 4-6, Paris 1874-1877.
C. N. Sathas, Mvrjfjieta EXXtjvixt^? toropta?. Documents inödits relatifs a
l'histoire de la Grece au moyen fige, T. 1—6, Paris etc. 1880—1885; T. 1—3,
Urkunden von 1059—1500; T. 4, Statuta et capitula; T. 5, Capitula com-
munitatum ; T. 6, Relationes etc.
Acta et diplomata res graecas italasque illustrantia a tabulariis anconitano
florentino (etc.) Vindob. 1865, in: Miklosich u. Müller, Acta et diplomata T. 3.
Acta et diplomata imperatorum graecorum privilegiaque mercatoribus Italiae
et aliarum regionum occidentis concessa, 49 Urkunden von 1188 — 1451,
in: Miklosich et Müller, Acta et diplomata 3, 1.
Catalogues des gouvemeurs Venitiens de la Grece et des iles Grecques,
von 1216—1796, in: Hopf, Chroniques greco-romanes 1873, 371.
TuTtoi h'jl^a'^'zi^iii'^ aotxßoXawüv ; vjtzoi ßaai?vtxiov SiaTa^ixaTiov ; Kprjxixot oiaOr^xai,
in: Sathas, Bibliotheca graeca medii aevi 6, 605.
J. Müller, Ueber einige byzantinische Urkunden, 8 Urkunden von 1324 — 1405,
in: Sitzungsberichte der Wiener Akad. 7, 323.
P. Placido, Illustrazione di tre diplomi bizantini del grande archivio di Napoli
Napoli 1862, von 1427—1450.
T. Semmola, Sulla illustrazione di tre diplomi bizantini pubblicati da P. Placido,
in: Rendiconto della r. accad. di archeol., Napoli 1863.
A. Luxoro e G. Pinelli-Gentile, Documenti riguardanti alcuni dinasti
deir archipelago, 31 Urkunden von 1448, in: Giornale ligust. 1, 81; 2, 86;
292; 3, 313.
n. Specialgescliiclite.
A.
Andros.
Drucke: K. Hopf, Urkunden und Zusätze zur Geschichte der Insel Andros,
von 1207—1566, Wien 1856, in: Sitzungsberichte d. Wien. Akad. 21, 221.
26*
404 X« Griechenland.
Atlios.
Drucke: P. Uspenskii, üeber die Urkunden der Klöster des Berges Athos,
in: Archiv f. wissenschaftl. Kunde von Russland 7, 3 (russisch).
P. T, Florinsky, Die Athos-Urkunden und die photographischen Copien der-
selben in der Sammlung J. S. Sevastiano's, St. Petersburg 1880 (russisch).
B.
Butrinto s. Parga.
K.
Eonstantiuopel.
Drucke: Acta patriarchatus Constantinopolitani, T. 1. 2, Vindobonae 1860—1862,
691 Urkunden von 1315—1402, in: Miklosich et Müller, Acta et dipl. graeca
T. 3,
Korfu.
Drucke: Capitula Corcyrae, von 1437—1571, in: Sathas, Documents ined.
5, 219.
Koron.
Drucke: Statu ti di Corone e Modone von 1337—1487, in: Sathas, Monuments
inedits 4, 1.
Kreta.
Drucke: Kpr^xixat Stadr^xai, 24 Urkunden von 1486—1504, in: Sathas, Bibl.
Grace 6, 654.
L.
Lepanto.
Drucke: Capitula Naupacti, von 1445— 1499, in: Sathas, Docum. inedits 5, 1.
M.
Maina.
Drucke: Capitulae Mainae, von 1465—1571, in: Sathas, Documents ined. 5, 30.
S. Maria Macrinitissa.
Drucke: Diplomatarium raonasteriorum S. Mariae Macrinitissae in Monte
Drongo regionis Demetriadis et beati Praecursoris Novae Petrae in monte
Dryanubaenae e codice Taurinensi, 92 Nummern ohne chronologische Ord-
nung, in: Miklosich und Müller, Acta et diplomata graeca 4, 330.
Modon s. Koron.
Mokene s. Tenos.
IL Specialgeschichte. 405
Morea.
Drucke: J. Barbarigo, proweditore generale dclla Morea, Dispacci della guerra
di Peloponneso (1465—1466), in: Sathas, Docuin. inedits de la Grece 6, 1.
N.
Xanplia.
Drucke: Capitula Nauplii, von 1445 — 1522, in: Sathas, Documents ined. 4, 187.
B. Minio, proveditor e capitaneo a Napoli di Romania, dispacci (1479 —
1483, ebenda 6, 117.
Negroponte.
Drucke: G. Rizzardi, La presa di Negroponte fatta dai Turchi ai Veneziani
nel 1470, pubbl. con documenti da G. Cicogna, Venezia 1844.
VgL Italien, Venezia.
Parga.
Drucke: Capitula Pargae, Buthrinti et Strovilii, von 1484—1560, in: Sathas,
Documents ined. 5, 328.
Paitras.
Drucke: Lites communitatis Patrarum, von 1495— 1497, in: Sathas, Documents
ined. 5, 22.
Petra, Nova, s. S. Maria Macrinitissa.
s.
strovilii s. Parga.
T.
Teno8.
Drucke: Capitula Teni et Myconi, von 1477— 1582, in: Sathas, Ducum. inedit.
4, 235.
z.
Zante.
Drucke: Capitula Zacynthi, von 1485—1588, in: Sathas; Docum. ined. 5, 75.
XI. Abtheilung.
Orient.
I. Allgemeine Sammlungen.
Drucke: Archive s de l'Orient latin, T. 1. 2, Paris 1881—1884.
Acta et diplomata monasteriorum et ecclesiariim Orientis, T. 1, Urkunden
von 987—1294, in: Miklosich et Müller, Acta et dipl. Graeca T. 4.
Acta dominorum latinorum in partibus Orientis, epistolae Graecorum ad prin-
cipes. occidentes et acta privata, 46 Nummern von 1184—1570, in: Miklosich
et Müller, Acta et dipl. graeca 3, 235.
Vgl. Italien, Toscana.
n. SpecialgesclücMe.
Africa.
Drucke: De Mas Latrie, Traites de paix et de commerce et documents divers
concernant les relations des chretiens avec les Arabes de l'Afrique septen-
trionale au moyen äge, Paris 1869.
Vgl. Frankreich, und Italien, Pisa und Sicilien.
Ajasch.
Drucke: C. Desimoni, Actes passes en 1271, 1274 et 1279 ä FAias et ä
Beyrut par devant des notaires Genois, in: Archives de FOrient latin 1, 434;
separat: Genes 1881.
Akkon.
Drucke: Quatre titres des proprietes des Genois ä Acre et ä Tyr, von 1249 —
1264, in: Archives de FOrient latin 2, Docum. 213.
Ricoldi de Monte Crucis epistolae V commentatoriae de perditione Acconis
1291, ebenda 2, Docum. 258.
Aleppo.
Drucke: Documents fran^ais de Fan 1254 emanant du sultan d'Alep, in: Biblio-
theque de Fecole d. chart. 12, 527.
II. Speciaigescliichte. 407
Algerien s. Italien, Pisa.
Armenien.
Drucke: V. Langlois, Documents pour servir :i Thistüire des Lusignans de la
petite Armenie (1342—1394), Paris 1860, aus: Revue archeol. T. 14.
Vgl. Italien, Venezia.
B.
Beirat s. Ajasch.
Bone 8. Bougie.
Bongie.
Drncke: Chart es inedites relatives aux etats de Bougie et de Bone, 3 Urkunden
von 1268—1480, in: Bibliotheque de recolc d. chart. 2, 388.
Cypem.
Drucke: L. de Maslatrie, Histoire de Tile de Chypre sous le regne des prin-
ces de la maison de Lusignan, T. 1—3, Paris 1852 — 1861; Bd. 2 und 3 ent-
hält Urkunden von 1191—1670 nebst Supplement.
Derselbe, Nouvelles preuves de rhistoire de Chypre, 39 Urkunden ohne
chronologische Ordnung, in: Bibliotheque de l'ecole d. chart. 32, 341; 34,
47; 35, 99.
Documents genois concernant Thistoire de Chypre, 3 Urkunden von c. 1320
-rl376, in: Archives de TOrient latin 2, Docum. 170.
F.
Famagusta.
Drucke: C. de Simoni, Actes passees ä Famagouste do 1299 ä 1301 par devant
le notaire genois Lamberto di Sambuceto, 220 Urkunden, in: Archives de
rOrient latin 2, Doc. 1; auch separat. Genes 1884.
J.
Jerusalem.
Drucke: Fragment d'un cartulaire de Tordre de St. Lazare, en Terre-Sainte,
40 Urkunden von c. 1130 — c. 1240, in: Archives de TOrient latin 2,
Docum. 121.
Cartu laire de l\'glise du St.-Sepulcre de Jerusalem, publie par E. de Uoziere,
Paris 1849, 185 Urkunden von 1117—1171.
N.
Nikosia.
Handschr.: Copie du cartulaire de Teglise de Nicosie, 1851, in Paris, Nouv.
acquis. lat. 10189.
408 XL Orient.
P.
Palaestina.
Drucke: Delaborde, Chartes de Terre Sainte provenant de l'abbaye de Notre-
Dame de Josaphat, Paris 1880.
s.
Smyrna.
Drncke: Diplomatarium monasterii b. Virginis in monte Lembo prope Smyf-
nam e codice Vindobonensi, 180 Urkunden von 1228 — 1294, in: Miklosich
u. Müller, Acta et diplomata Graeca 4, 1.
T.
Trapezunt s. Italien, Venezia.
Tyrus s. Akkon.
Nachträge und Berichtigungen.
Zu Theil I.
S. 26. Dimcke: Philippe de Co in min es, Lettres, publiees par Kervyn de
Lettenhove, T. 1.2, Briixelles 1858.
S. 32. Lettres de Jean IIus, traduites par E. de Bonuechose, Paris 1846.
S. 48. Correspondenzblatt der deutschen Archive. Organ für die Archive
Mittel-Europas, herausgegeben von C. A. II. Burchardt, Jahrgang 1 — 3,
(= Bd. 1. 2.) Leipzig 1878—1880.
S. 51. C. A. H. Burkhardt, Hand- und Adressbuch der deutschen Archive im
Gebiete des deutschen Reiches (etc.) Leipzig 1875.
S. 55. Deutsche Reichstagsacten. Bd. 1 — 3, unter König Wenzel, heraus-
gegeben von J. Weizsäcker, München 1867—1877; Bd. 4. 5, unter König
Ruprecht, Gotha 1882—1885; Band 7. 8, unter Kaiser Siegmund, heraus-
gegeben von D. Kerl er, ebenda 1877 — 1883.
E. Werunski, Exeerpta ex registris Clementis VI et Innocentii VI sum-
morum pontificura, historiam S. R. imperii sub regimine Karoli IV ilustrantia,
Innsbmck 1085, 541 Regesten von 1342—1360.
S. 61. Th. Sickel, E. v. Ottenthai und A. Fanta, Excurse zu Ottonischen
Diplomen, in: Mittheilungen des Instit. f. oesterr. Geschichtsforschung, Er-
gänz.-Bd. 1, 129.
S. 68. K. Ruprechts Registratur, Handschrift im Karlsruher Archiv, vollstän-
diger als der Wiener Codex.
S. 70. Quattro lettere delf imperatore Massimiliano e una di Leonardo d.
Trissino, Schio 1872.
S. 75. Archiv, Rheinisches. Wegweiser durch die für die Geschichte des
Mittel- und Niederrheins wichtigen Handschriften. I. Der Niederrhein, von
Th. II gen. Ergänzungsheft 2 zur Westdeutschen Zeitschrift für Geschichte
und Kunst, Trier 1885.
S. 88. Aachen. Handschr.: Ueber weitere Klosterurkunden, vgl. Rhein. Archiv
1, 54; 166.
S. 89. Aaran. Drucke: Baebler, Das Officium von Aarau, in: Zeitschrift f.
d. Gesch. d. Oberrh. 37, 133.
S. 91. Adelsheim. Handschr«: Weiss, Die Archivalien der Grundherrschaft,
der Gemeinde und der ev. Pfarrei zu Adelsheim, in: Mittheilungen der bad.
histor. Commiss. 3, 40; 81.
Afden. Handschr.: Urkunden von 1460 ab, im Pfarrarchiv.
Ahans. Ahusium, Urkunden von 1198 — 1420, in: Nunning, Monum.
Monaster. 1.
Ahlen. Urkunden in: Nunning, Monum. Monaster 59.
410 Nachträge und Berichtigungen.
S. 93. Aldeiihoven. Handschr.: Urkunden von 1493 ab, im Pfarrarchiv.
Alfter. Handschr.: 22 Klosterurkunden von 1485—1800, im Staats-
archiv Düsseldorf.
S. 94. Alpen. Handschr.: 19 Urkunden von 1319 — 1654, im Staatsarchiv
Düsseldorf.
S. 95. Altenberg bei Mühlheim a. Rh. Handschr.: 914 Urkunden von 1139
— 1756, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 97. St. Amand. Copie du cartulaire de St. Amand, 1873, in Paris, Nouv.
acquis. lat. 1219—20.
S. 101. Antweiler. Handschr.: Schöffenweisthümer von 1401 — 1525,
im Gemeindearchiv.
S. 102. Apremont. Handschr.: Cartulaire de Geoffroi, sire d'Apremont,
1347—1354, in Paris, fran^. 11835—36.
S. 103. Arnhem. Handschr.: Das Provinzialarchiv daselbst.
Archiv van de commanderie der ordre von St. Jan te Arnhem, in Arnhem,
Archiv.
S. 105. Arras. Drucke: Letzter Absatz, lies: Cavrois st. Carvois.
S. 107. Assen. Handschr.: Das Provinzialarchiv daselbst.
Urkunden des Klosters vom 1259—1591, in Assen, Archiv.
S. 119. St. Barbaraward bei Assen. Handschr.: 12 Urkunden von 1452—
1565, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 122. Beanpre. Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de ßeaupre, saec. 12,
defect, in Paris, lat. 11024.
Bedbur. 222 Urkunden von 1138—1802, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Anderes im Stiftsarchiv Xanten und im Haag, Archiv.
Bedburg. Handschr.: 133 Urkunden von 1287 ab, nebst Kopien, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 123. Beienburg. Handschr.: 110 Klosterurkunden von 1300—1613, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 126. Belgien. Onverlaux, Notes et documents sur les juifs de Belgique,
in : Revue d. etudes juives 18.
Belvoir. Handschr.: Copie du cartulaire de Belvoir, en Franche-Comte,
saec. 18, in Paris, Moreau 899.
Beuden. Handschr.: 43 Klosterurkunden von 1231 — 1704, im Staats-
archiv Düsseldorf.
S. 128. Bergheimersdorf. Handschr.: Urkunden von 1051 ab, im Pfarrarchiv.
S. 132.' Betuwe. Handschr.: Archiv der Aemter Over- und Neder-Betuwe,
in Arnhem, Archiv.
S. 135. Bielheini. Handschr.: Urkunden des Klosters Bethlehem oder
Bielheira bei Doetinchem, in Arnhem, Archiv.
S. 136. Bisanz. Cartulaire et titres de l'archeveche de Besancon, saec. 18,
in Paris, Moreau 862.
Cartulaire de l'eglise de la Magdelaine, saec. 18, ebenda, Moreau 876.
Statuts, necrologe et cartulaire de la confrerie de St.-Antoine et de St.-Eloi,
saec. 18, ebenda, Moreau 864.
S. 139. Bockum. Handschr.: 14 Kl oster Urkunden von 1424—1572, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
Nachträge und Berichtigungen. 411
S. 140. Bödiiigeii. Haudschr.: Klosterurkunden von 1390— 17ß7 , nebst
Kartular und Memorienregister, im Staatsarchiv Düsseldorf,
Böhmen. Von Erben, Regesta diploraatica ist 1884—1885 ferner erschienen
P. 3, a. 1311—1333, Vol. 1-5; P. 4, a 1333-1346, Vol. 1, 1.
S. 141. B. Ulanowski, Neues urkundliches Material zur Geschichte Ottokars II
von Böhmen, G2 Urkunden, von 1272, in: Mittheilungen d. Instit. f. oestcrr.
Geschichtsforschung 2, 421.
S. 142. Codex juris municipalis Bohemiae, T. 1, Privilegia civitatum Pragensium
ed. J. Celakovsky, Prag 1886.
Bocmelervrard s. Bommel, Zalt.
S. 143. Bommel, Zalt. Handschr.: Archiv der Stadt Zalt-Bommel und
des Amtes Boemlerwaard, in Arnhem, Archiv.
S. 144. Bonn. 43 Urkunden von 1243—1730 und verschiedene Klosterarchive,
vgl. Rhein. Archiv 1, 61; 167.
S. 145. Borke lohe. Handschr.: Urkunden der Herrschaft Borkelohe, in
Arnhem, Archiv.
Bottenbroich. Handschr.: 106 Klosterurkunden von 1231 — 1644, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 146. Brabant. Het oud-provinciaal archief in Noordbrabant, in: 0 verzieht
V. d. inventarissen 14.
0 verzieht van den inhoud van het oud-archief in Noordbrabant, in: Ver-
slageu omtrent 's rijks oude archieven. 1879, 2.
S. 153. Brannschweig. Chronologisches Verzeichniss der in den Noten zu
Sudendorfs Urkundenbuch der Herzöge von Braunsehweig und Lüneburg
publicirten Urkunden, in: Correspondenzblatt d. deutschen Archive 2, 20;
41; 57; 71; 89; 106; 119; 136; 150.
S. 155. Branweiler. Handschr.: 170 Klosterurkunden von 1028— 1795
nebst Kopiarien, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 163. Brogne. Dmcke: Obituaire de l'abbaye de Brogne ou de St.-
Gerard, in: Analectes beiges 18.
Broich. Handschr.: Archiv der Unterherrschaft, im Staatsarchiv Düssel-
dorf, vgl. Rhein. Archiv 1, 138.
S. 164. Brtigge. E. Gaillard, Inventaire des archives de la ville de Bruges,
Sect. 1, Ser. 1, Table analytique, Bruges 1885.
S. 165. Brttx. Zweiter Zusatz zu den Regesten der Stadt Brüx, in: Mitthei-
lungeu d. Vereins f. Gesch. d. Deutschen in Böhmen 19.
S. 166. Buch, Raiten-. A. Greinwald, Origines Raitenbuchae, Vol. 1, Mo-
nacli. 1797, mit zahlreichen Urkunden.
Badweis. Kopt, Falsch datirte Urkunden von Budweis, in: Mittheilungen
d. Vereins f. (Jcscli. d. Deutsclion in Böhmen 22, Heft 4.
S. 167. BfirTenich. Handschr.: 24 Klosterurkunden von 1334 — 1782, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 168. Burbaclu Handschr.: 63 Klosienu kundcu vuu rJo3— 1802, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
Abschrift eines Necrologiuras von 1496, in Berlin, Kgl. Bibl.
S. 169. Bnrgnnd. Copie d'un cartuiairc du corate de Bourgogne, saec. 18
in Paris, Moreau 1877.
412 Nachträge und Berichtigungen.
S. 171. Bnrtscheid. Archiv des Reichstifts Burtscheid, im Staatsarchiv
Düsseldorf, vgl. Rhein. Archiv 1, 40; Abschriften in Berlin, Kgl. Bibl.
S. 172. Cambrai. Cartulaire de l'eglise de Cambrai, saec. 13, in Paris,
lat. 10969.
Cartulaire du chapitre de Cambrai, Arthesium, saec. 15, ebenda, lat. 17736.
S. 176. Dahlen. Handschr.: Archiv im Staatsarchiv Düsseldorf.
Dallieim bei Heinsberg. Handschr.: 70 Urkunden der Cistercienser- Abtei
von 1200—1752, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 179. Deutz. Handsclu*.: Urkunden und andere Archivalien der Abtei von
1003—1797, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Nekrologium in Sigmaringen, Museum.
S. 180. Dickeninge. Handschr.: Urkunden des Klosters von 1325—1612,
in Assen, Archiv.
S. 181. Dietkirchen bei Bonn. Archivalien in der kathol. Pfarre in Bonn.
S. 187. Doveren. Handschr.: Urkunden von 1235 ab, im Pfarrarchiv.
S. 188. Dülken. Handschr.: 46 Klosterurkunden von 1479 — 1766, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 189. Dänwald. Handschr.: 37 Klosterurkunden von 1160— 1746 nebst
Kopien, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Kopialbuch, saec. 15, in Köln, Stadtarchiv.
Düren, Stadt. 26 Klosterurkunden von 1493—1800 nebst Memorienbuch,
im Staatsarchiv Düsseldori ; Anderes im Pfarrarchiv.
Dürwiss. Handschr.: Urkunden von 1466 ab, im Pfarrarchiv.
Düsseldorf. Ueber das Staatsarchiv vgl. ferner: Rhein. Archiv 1, 8.
Urkunden verschiedener Klöster, im Staatsarchiv Düsseldorf, vgl. ebenda 1, 71.
S. 190. Düsselthal. Handschr.: Klosterurkunden von 1467 ab, im Staats-
archiv Düsseldorf.
Düsseren. Handschr.: 155 Klosterurkunden von 1234—1784, im Staats-
archiv Düsseldorf.
Duisburg. Handschr.: Bedeutendes Stadtarchiv.
39 Urkunden der Deutschordens -Komm ende von 1313—1698, im Staatsar-
chiv Düsseldorf, vgl. Rhein. Archiv 1, 51.
Klosterurkunden ebenda, vgl. ebenda 1, 73.
S. 197. Ellen. Handschr.: 123 Klosterurkunden von 1261 — 1756, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 198. Elsen. Handschr.: Ein Kopiar von 83 Urkunden, im Pfarrarchiv.
Elten. Handschr.: Urkunden der Abtei, in Arnhem, Archiv; Anderes in
Düsseldorf, vgl. Rhein. Archiv 1, 42.
S. 200. Eppinghoven, bei Neuss. 181 Urkunden von 1216 — 1717, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 202. Erkelentz s. Elmpt.
Erkrath. Handschr.: Urkunden von 1400 ab, im Pfarrarchiv.
S. 205. Eys. Handschr.: Urkunden vom 14. Jahrhundert ab nebst Kopiar,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 213. Frankfurt. Quellen zur Frankfurter Geschichte, herausgegeben von
H. Grotefend, Bd. 1, Frankfurt 1884, mit urkundlichem Material in den
Acten und Nachträgen.
Nachträge und Berichtigungen. 413
S. 213 H. Grotefend, Verzeichniss von Abhandlungen und Notizen zur Ge-
schichte Frankfurts aus Zeitschriften und Sammelwerken, Frankfurt 1886.
S.215. Franenberg bei Euskirchen. Handschr.: Urkunden von 1373 ab,
im Pfarrarchiv.
Frauweiler. Haudschr.: 58 Klosterurkundon von 1438—1792, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 216. Freibnrg i. Br. A. Pointignon, Rückblicke auf die Vergangenheit
des Stadtarchivs zu Freiburg im Breisgau, in: Archival. Zeitschr. 10, 122.
S. 222. Frieslaud. Haiidschr.: Ilet oud provinciaal archief in Friesland,
in : Overzicht v. d. inventarissen 34.
Drucke: G. Colmjon, Register van oorkonden, die in het Charterbook van
Friesland ontbreken, tot het jaar 1400, Leeuwarden 1883.
S. 223. Förstenberg, Grafschaft. Fürstenbergisches Urkundenbuch, Bd. 5,
ebenda 1885, 500 Urkunden von 700—1359.
Fürstenberg bei Xanten. 35 Urkunden von 1116—1679, im Staatsarchiv
Düsseldorf.
S. 224. Fttssenich. Haudschr.: 160 Urkunden von 1147—1796, im Staats-
archiv Düsseldorf.
S. 226. Oaesdouk. Haudschr.: 30 Urkunden von 1365 — 1^^^» im Staats-
archiv Düsseldorf.
S. 228. Gardelegeu. Parisius, Vier Urkunden aus dem Archiv zu Garde-
legen, von 1266 — 1337, in: Jahresbericht d. altmiirk. Vereins f. Vaterland.
Gesch. zu Salzwedel 20, 1.
S. 229. Garzen. Haudschr.: 16 Klosterurkunden von 1357 — 1789, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
Oeilenkircheu. Haudschr.: Urkunden von 1414 ab, im Pfarrarchiv.
S. 230. Geldern, Herzogthum. Haudschr.: Het oud-provinciaal archief in
Gelderland, in: Overzicht v. d. inventarissen 16, 21.
Landesarchiv in Düsseldorf, vgl. Rhein. Archiv 1, 34.
Urkunden betreffend Gelderland, im Haag, Archiv.
Archiv des Oberquartiers von Gelderland, in Roermond.
Geldern, Stadt. Stadtrechnnngen von 1385—1698 und Urkunden meh-
rerer Klöster, im Staatsarchiv Düsseldorf, vgl. Rhein. Archiv 1, 78.
S. 234. St. Gerlach. Haudschr.: G. D. Franquinet, Beredneerde inven-
taris van het adelijk Kloster St. Gerlach bij Valkenburg, Maastrecht 1877.
8.235. Gerresheim. Handschr.: 500 Stiftsurkunden von 873— 18(X)
nebst Kopiarien, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Urkundenabschriften von St. Katharinenbcrg, ebenda.
S. 235. GeTelsberg. Handschr.: Stiftsurkunden und Abschriften von
1264—1761, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 236. Gladbach, München. 324 U.rkunden von 1085-1722, sowie andere
Archivalien, im Staatsarchiv Düsseldorf,
Glaudi^res. Haudschr.: Cartulaire de Tabbaye de St.-Martin de Glan-
dieres, sacc. 14, in Paris, lat. 10030.
S. 238. Gnadeuthal bei Neuss. Handschr.: 179 Klosterurkunden von
1203— 178S nebst Kartular, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Goch. Handschr.: Urkunden vom 14. Jahrhundert ab, im Stadtarchiv.
414 Nachtrüge und Berichtigungen.
S. 238. 18 Klosterurkunden von 1434—1672, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 242. Gräfrath.^Handschr.: Zehn Stadturkunden von 1476—1668, Schatz-
buch von 1492 ab, und 130 Klosterurkunden von 1185 — 1751, im Staats-
archiv Düsseldorf.
S. 244. Grevenbroich. Handschr.: Kartular des Wilhelmitenklosters, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
Greyentlial. Handschr.: Kopiar und Register der Abtei, im Staatsarchiv
Düsseldorf.
Griethansen. Handschr.: 32 Klosterurkunden von 1477 — 1695, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 245. Grondstein. Handschr.: 59 Urkunden von 1348—1799, im Staats-
archiv Düsseldorf.
Groningen. Het oud provinciaal archief in Groningen, in: Overzicht v.
d. inventarissen 40.
S. 248. Haag, Niederlande. Het rijksarchief te s'Gravenhage, in: Over-
zicht V. d. inventarissen 1.
Haar lern. Handschr.: Das Provincialarchiv daselbst.
S. 250. Hagenbnsch bei Xanten. Handschr.: Kopiar des Klosters, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 252. Hambach. Handschr.: Urkunden und Einkünfteverzeichnisse von
1462 ab, im Pfarrarchiv.
S. 253. Hamborn. Handschr.: 162 Klosterurkunden von 1139—1701
nebst Kopiar, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 259. Hatzfeld. Handschr.: Das fürstlich* Hatzfeldsche Archiv zu Kalkum
bei Bonn.
Hauniont^ Cambrai. Handschr.: Cartulaire de l'abbaye St. -Pierre d'Hau-
mont, saec. 13, in Paris, Nouv. acquis., lat. 1386.
S. 261. Heilbronn. Handschr.: P. Wittmann, Das Archiv der ehemaligen
Reichsstadt Heilbronn, in: Archival. Zeitschr. 10, 232.
S. 262. Heiligenkrenz. Fragmente eines Necrologium, in: Zeitschr. f. d.
oesterreich. Gymnas. 28, 1.
S. 263. Heinsberg. Handschr.: 187 Urkunden des Stifts S. Gangolfi von
1207 — 1775 sowie Kopien, im Staatsarchiv Düsseldorf.
202 Urkunden des Marienklosters von 1165—1756 nebst Kopiar, ebenda.
Heisterbach. Handschr.: Archiv der Abtei, im Staatsarchiv Düsseldorf,
vgl. Rhein. Archiv 1, 84.
S. 266. Henne gan. Cartulaire du comte de Hainaut, saec. 13, in Paris,
franc. 5668.
S. 267. Herchen. Handschr.: 38 Klosterurkunden von 1240—1571, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 269. Hersei. Handschr.: Urkunden von 1107 ab, im Pfarrarchiv,
Hertogenbosch. Das Provincialarchiv daselbst.
S. 270. Hesdin. Cartulaire du prieure de St.-Georges de Hesdin, saec. 12,
in Lille, Archiv; Abschrift von 1873 in Paris, Nouv. acquis., lat. 1221.
S. 272. Hilden. Handschr.: Urkunden von 1405 ab, im Pfarrarchiv.
S. 274. Himmerode. Urkunden, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 275. Hochkeppel. Handschr.: Urkunden von 1481 ab, im Pfarrarchiv.
Nachtrüge und Berichtigungen. 415
S. 275. Hoclit. Haudsclir.: Archiv der Abtei von 1185— 1789, in Maastrecht,
Archiv.
S. 276. Hoengen. Handschr.: Urkunden von 1276 ab, im Pfarrarchiv.
S. 277. Hohenbnsch. Handschr.: 70 Klosternrkunden von 1426—1781,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 279. Holsten. Handschr.: Urkunden von 1480 ab, im Pfarrarchiv.
Holland. Archiv von Holland, im Haag, Archiv.
Ilet oud-provinciaal archicf in NoordhoUand, in: Overzicht v. d. inven-
tarissen 25.
S. 281. Hombarg vor der Mark. Handschr.: 54 Urkunden von 1258—1665,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
Hon an. Drucke: Necrologium des Klosters, in: Zeitschrift f. d. Gesch.
d. Oberrheins 4, 251.
S. 282. Hoven. Handschr.: 143 Urkunden von 1190—1796, im Staatsarchiv
Düsseldorf.
Hüls. Handschr.: 167 Urkunden des Cäcilienklosters von 1378—1751 nebst
Kopiar und Nekrologium, im Staatsarchiv Düsseldorf.
184 Urkunden der Klause von 1324 — 1706, ebenda.
Henth. Handschr.: 446 Urkunden von 1304-1799, im Staatsarchiv
Düsseldorf.
Hngenpoet. Handsclir.: 130 Urkunden von 1260—1768, im Staatsarchiv
Düsseldorf.
S. 283. Hnnnepe. Handschr.: Archiv des Stifts, in Zwolle, Archiv.
S. 285. Ijssel^ Over-. Het oud-provinciaal archief von Overijssel, in: Over-
zicht V. d. inventarissen 37.
Urkunden betreffend Overijssel, im Haag, Archiv.
J. V. Doorninck, Register, Fortsetzung und Nachträge von 1225 — 1555,
handschriftlich in Zwolle, Archiv.
S. 289. Jülich. Handschr.: Das Stadtarchiv daselbst.
Landesarchiv von Jülich -Berg, im Staatsarchiv Düsseldorf, vgl. Rhein.
Archiv 1, 25.
Urkunden verschiedener Kloster, ebenda, vgl. ebenda 1, 86.
32 Urkunden von 1325—1687, in Jülich, Kathol. Pfarre.
S. 290. Kaarst. Handschr.: Vier Urkunden von 1404—1452, im Pfarrarchiv.
S. 293. Kamp hei Mors. Handschr.: 1018 Urkunden der Abtei von 1122—
1789, im Staatsarchiv Düsseldorf; Anderes in Bonn und Berlin, vgl. Rhein.
Archiv 1, 66.
S. 298. Kempen. 152 Klosterurkunden von 1386—1728 nebst Nekro-
logium, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Bullae papales conventus S. Annae, in Kassel, Landesbibl. 55.
Urkunden im Pfarrarchiv.
Kerpen. Handschr.: 86 Klosterurkunden von 1211—1749, im Staats-
archiv Düsseldorf.
S. 300. Kitzingen. A. Mörath, Das Stadtarchiv in Kitzingen, in: Corre-
spondenzblatt d. deutschen Archive 1, 152; 165.
S. 302. Kleye. Landesarchiv von Klovc-Mark, im Staatsarchiv Düsseldorf,
vgl. Rhein. Archiv 1, 30.
416 Nachträge und Berichtigungen.
S. 302. Zehn Klosterurkunden von 1314—1782, ebenda.
S. 303. Knechtsteden. 163 Urkunden von 1134—1756, im Staatsarchiv
Düsseldorf.
S. 304. Köln. Landesarchiv von Kurköln, im Staatsarchiv Düsseldorf, vgl
Rhein. Archiv 1, 18.
S. 306. Köln, Stadt. 116 Stadturkunden von 1322 — 1730 und 652 Ur-.
künden der Deutschordens-Kommende, im Staatsarchiv Düsseldorf, vgl. Rhein.
Archiv 1, 52.
914 Urkunden der Johanniter-Kommende, ebenda, vgl. ebenda 1, 53.
Urkunden zahlreicher Klöster im Stadtarchiv und im Staatsarchiv Düssel-
dorf, vgl. ebenda 1, 90; über die Kirchenarchive vgl. ebenda 1, 175.
S. 308. Königsdorf. Handschr.: 109 Klosterurkunden von 1136—1726,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 313. Koslar. Handschr.: Urkunden von 1462 ab, im Pfarrarchiv.
S. 315. Kranenburg. 46 Stiftsurkunden von 1179 — 1758 und Bürger-
buch von 1400—1733, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Krefeld. Handschr.: Das Stadtarchiv daselbst.
190 Urkunden des Franciskanerklosters von 1408 — 1758 nebst Kopiar, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 319. Kuilenburg. Archiv der Grafschaft Kuilenburg, in Arnhem,
Archiv.
S. 324. Langwaden. Handschr.: 224 Klosterurkunden von 1173—1790
nebst Kopiar, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 329. Leenwarden. Das Staatsarchiv daselbst.
S. 335. Lille. E. Leuridan, Les chätelains de Lille, Paris 1873, 229 Ur-
kunden und Regesten vom 11. Jahrhundert bis 1572.
S. 337. Lindlar. Handschr.: Urkunden von 1302—1554, im Pfarrarchiv.
S. 342. Lontzen. Handschr.: Urkunden etc. im Gemeindearchiv.
S. 345. Lothringen. H. Lepage, Catalogue des actes de Ferry III, duc de
Lorraine (1250 — 1303), 604 Nummern, in desselben: Opinion de D. Calmet
sur l'imprisonnement de Ferry III, Nancy 1876, aus: Memoires de la soc.
d'archeol. Lorraine 1876.
S. 348. Ltittich. Wilthemius, Diptychon Leodiense, 1659.
Schuerraans, Le diptyque consulaire de Liege, in: Bulletin d. comm. r.
d'art 1884.
S. 351. 'Maastrecht. Cartulaire de l'eglise de St. Servals, saec. 17, Vol.
1—3, in Paris, lat. 10178—80.
S. 357. Mainz. Necrologium des Dominikanerklosters, in: Borkenheimer,
Beitr. z. Gesch. d. Stadt Mainz IV.
S. 358. Manderscheid. 92 Urkunden von 1279—1664, im Staatsarchiv
Düsseldorf.
S. 359. Marchiennes. Abschrift des Liller Cartulars in Paris, Nouv. acquis.,
lat. 1204.
S. 361. Marienforst. Handschr.: 143 Klosterurkunden von 1249— 1663,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
Marienfrede. Handschr.: 315 Klosterurkunden von 1317—1796, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
Nachträge und Berichtigungen. 417
S. 361. Marienkanip. Haiidsehr.: 02 Klosterurkunden von 1421 —
sacc. 18 nebst drei Kopiarien, im Staatsarchiv Dusseldorf.
S. 362. Mariensande. Handschr.: 41 Klosterurkunden von 1413— 1700,
und drei Kopiarien von 1391 ah, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Marienstern bei Rheinbach. Handschr.: 28 Klosterurkunden von 1432
— 1721, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Marienthal bei Wesel. Handschr.: 167 Klosterurkunden von 1272 ab
nebst zwei Kopiarien, im Staatsarchiv Düsseldorf; Anderes in Köln und
Luxemburg.
8.363. Marienwald. Handschr.: 47 Klostcrurkunden von 1368—1796
nebst Abschriften, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Zwei Nekrologien, saec. 15 und 16, in Berlin, vgl. Biol.
Marienweiler. Handschr.: 22 Klosterurkunden von 1484—1770, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
Marqnette. Cartulaire de TAbbaye de Marquette, saec. 13, in Paris,
lat. 10067.
S. 366. Meer. 387 Klosterurkunden von 1166—1749 nebst zwei Kartula-
rien, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 367. Meissen. K. Uhlirz, Die ältesten Kaiserurkunden für das Bisthum
Meissen, in: Mittheilungen d. Instit. f. oesterr. Geschichtsforschung, Ergänz.-
Bd. 1, 363.
S. 372. Mettmann. Vier Stadturkunden von 1424—1747, im Staatsarchiv
Düsseldorf.
Metz. Cartulaire de Ste.-Glossinde de Metz, 1292, in Paris, lat. 10024.
S. 374. St. Mihiel. Copie du Cartulaire de Fabbaye de St. Mihiel 1876, in
Paris, Nouv. acquis., lat. 1283.
Miltenberg. Die Miltenberger Archivalien befinden sich jetzt im Münchener
Reichsarchiv.
S. 375. Mitau. Th. Schieraann, Das herzogliche Archiv in Mitau, in: Archi-
val. Zeitschr. 10, 84.
S. 376. Mors. Lantlesarchiv von Mors, im Staatsarchiv Düsseldorf, vgl. Rhein.
Archiv 1, 35.
43 Klosterurkunden von 1441 — 1614, ebenda.
S. 377. Mondorf. Handschr.: Drei Trkunden der Klause von 1484 — 1578,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 379. Mortenan s. Nauenstein.
S. 380. Mtthlheim an der Ruhr. Handschr.: Urkunden von 1410 ab, im
Pfarrarchiv.
S. 384. MUnstereifcI. Handschr.: 2fK) Stiftsurkunden von 1086 ab, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
23 Stadturkunden von 1422— 177;> und Schüflenbücher von 1421 — 1522.
S. 386. Myhl. Handschr.: 37 Klosterurkunden von 1421—1796, im Staats-
archiv Düsseldorf.
S. 388. Nassau. Landesarchiv von Nassau -Saarbrücken, im Staatsarchiv
Düsseldorf, vgl. Rhein. Archiv 1, 36.
S. 392. Nenchätel. Andorc Cartulari-ii -Imm,,!,.. AJoreau 898 und An-hiv
K 1798.
Oeatcriey, Wettweiser. II. 27
418 Nachträge und Berichtigungen.
S. 393. Nennkirchen im Siegkreis. Handschr.: Urkunden von 1178 ab,
im Pfarrarchiv.
Neuss. Urkunden mehrerer Klöster, in Köln, Stadtarchiv, und in Düssel-
dorf, Staatsarchiv, vgl. Rhein. Archiv 1, llfi.
S. 394. Neustadt bei Gummersbach. Handschr.: Urkunden von 1154— IßTi,
im Pfarrarchiv.
S. 395. Neuwerk bei Gladbach. 114 KTostcrurkunden von 1135 — 177«
nebst Kopiar, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 399. Nordhausen. Necrologium des Kreuzstifts, in: Festschrift d. Ilarz-
vereins 1870.
Notre-Dame-du-Yal, sous Apremont. Handschr.: Cartulaire du prieure
de Notre-Dame-du-Yal, saec. 15, in Paris, lat. 17752.
Nürnberg. J. Petz, Der Reichsstadt Nürnberg Archivwesen, in: Archival.
Zeitschr. 10, 158.
Necrologium von St. Egidien, in: Würfel, Diptycha eccles. Egyd. Nurerab.
1757.
S. 401. Oberndorf bei Wesel. Handschr.: Kopiar des Stifts im Staatsarchiv
Düsseldorf.
Nekrolog iura im Haag; Abschrift in Düsseldorf.
S. 402. Odenkirchen. Handschr.: 352 Urkunden von 1250—1745, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 407. Oesterreich. Briefe und Acten zur oesterreichisch-deutschen Ge-
schichte, herausgegeben von A. Bach mann, 548 Urkunden von 1453—1471,
in : Fontes rer. Austriac. Bd. 44.
S. 413. Orsbeck. Handschr.: Sechs Familienurkunden von 1471 — 1680,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
Orsoi. Handschr.: Neun Stadturkunden von 1351—1667, im Staatsarchiv
Düsseldorf.
S. 415. Ostrau. Drucke: Necrologiuum, herausgegeben von Emier, in:
Sitzungsber. d. böhm. Gesellsch. d. Wiss. 1878.
Ostrum. Handschr.: Sechs Klosterurkunden von 1450—1759, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 424. St.-Pierre-Mont. Handschr.: Cartulaire de l'abbaye de St.-
Pierre-Mont (dioc. de Metz), 1392, in Paris, lat. 12866.
S. 428. Pommern. Zu Klerapin, Pommersches Urkundenbuch: Abth. 2,
von- Prümers, 1278—1286, ebenda 1885.
S. 430. Prag. Privilegia civitatum Pragensium ed. J. Celakowsky,
350 Nummern von 1174 — 1850, in: Codex juris municipalis regni Bohemiae
T. 1, Prag 1886.
Necrologium abbatum et canonicorum Sioneorum, Prag. 1817.
Necrologium von St. Anna, herausgegeben von Emier, in: Sitzungsberichte
d. böhm. Ges. d. Wiss. 1878.
S. 437. Kandegg. Handschr.: Die Urkunden des Pfarrarchivs Randegg
von 1328—1703, in: Mittheilungen d. bad. histor. Commission 3, 108.
Randerath. Handschr.: Urkunden von 1439—1659, im Pfarrarchiv.
Rath bei Düsseldorf. Handschr.: 128 Klosterurkunden von 1392 ab,
im Staatsarchiv Düsseldorf,
Nachträge uud ßeiichtiguugcii. 419
S. 438. Ratlieiui. Drucke: Urkuii ilen zur (jeschiclite von Ratheim, in:
Zeitschrift d. Aachen. (Jeschichtsver. 16, Nr. '2.
S. 431). Ravensberg, Abtei. C'artulairo de labbaye de Kavensberghe,
saec. 13, in Paris, lat. l(»97ü.
S. 441. Recs. 521 Stift snrkundcn von 1041 — 1774 nebst Kopiar, im
Staatsarchiv Dusseldorf.
87 Klosternrknnden von 143G--17y4 nebst Ko[nar, ebenda.
S. 445. Reiclisteiii. Handschr.: Neun Urkunden von 1249 — 1645 nebst
Kopiar, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 44G. Rellingliansen. Handschr.: Urkunden des Stifts von 1242— 1804,
in Düsseklurf, vgl. Berg. Zeitschrift 7, Gl: Rhein. Archiv 1, 45.
S. 447. Reuiiremont. Cartulairo (!<> I'abbaye de Remiremout , 1385, in
Paris, lat. 128GG.
S. 448. Rhado. Handschr.: \ ier Mitrsurknnden von 1220 — 1682 nebst
Lagerbucli, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Rheidt. 48 Klost emrkundon von 1326 — 17G7, im Staatsarchiv Düssel-
tl.irf.
S. 44'.). Rhein. Rheinisches Archiv, Wegweiser durch die für die Geschichte
des Mittel- und Niederrheins wichtigen Handschriften. 1. Der Niederrhein,
von Th. II gen. Ergänzungsheft II zur Westdeutschen Zeitschrift für Ge-
schichte und Kunst, Trier 1885.
J. Weizsäcker, Der Rheinische Bund 1254, Tübingen 1871), mit Urkunden-
sammlung.
Die zweite der von L. C^uidde angeführten Schriften ist betitelt: Der Schwä-
bisch-Rheinische Städtebuud im Jahre 1384.
S. 450. Niederrhein. Handschr.: Urkunden den Niederrhein betreffend,
im Haag, Archiv.
Vgl. Rhein.
Rlieinau. Der Herausgeber dos Cartulars von Rheinau hoisst Moyer von
Knonau.
Rheinbach. Handschr.: 21 Urkunden von 1479-1832, im i'larraicliiv.
Rheinberg. Handschr.: Das Stadtarchiv daselbst.
1G5 Urkundenabschriften von 1402—1745 nebst Kopiar, im Staatsarchiv
Düsseldorf.
Rheindorf, Grau-. Handschr.: Urkunden von 1237 ab, im Pfarrarchiv.
2t) Klosterurkunden von 12511—1574, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Rheindorf, Schwarz-. Handschr.: 69 Stiftsurkunden von 1156—1801,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 453. Ritz. Handschr.: 77 Familienurkunden von 1326—1819, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 456. Romnierskirchen. Handschr.: Urkiin<l.'ii vuii 121S ab, im Pfarr-
archiv.
S. 459. Ruhrort. Handschr.: l rkunden von 14;i7 ab, im Stadtarchiv.
S. 461. Saarn. Handsclir.: 42 Klosterurkunden von 1223— 1G92, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 465. Salm. 5G Urkunden von 1371 — 1785, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 471. Sehanmbnrg. Uebcr das Landesarchiv vgl. Rhein. Archiv 1, 37,
420 Nachtrüp^c iiiul Berichtigungen.
S. 472. Schillingskapellcn. Haiidsclir.: 171 Klostcrurkundcn von
1197 — 1675, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 47;>. Schiedenhorst. Handschr.: 40 Klostcrurkunden von 1240—
1796, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 479. Schönau bei Aachen. Drucke: Hansen, Beiträge -/ur Geschichte
von Schünaii, von 1189—1674, mit Urkunden, in: Zeltschrift d. Aachen.
Geschichtsver. 16, 1.
S. 483. L. Quidde, Der Schwäbisch- Rheinische Städtebund im Jahre 1384,
Stuttgart 1884, mit 13 Urkunden von 1384.
S. 484. Schwarzburg". Anemüller, Die historischen Collectaneen im Rudol-
städter „Geheimen Archive", in: Correspondenzblatt d. deutschen Archive
1, 328; 363; 2, 24; 24.
Schwarzenbroich. Haiidschr.: 60 Klosterurkunden von 1335—1789,
nebst Abschriften von 1440—1737, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 485. Schweinsheim. Handschr.: 113 Klosterurkunden von 1238 ab,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 490. Seegersdort. Handschr.: Sechs Urkunden von 1371 — 1545, im
Pfarrarchiv.
S. 490. Seli^enstadt. Drucke: Stillbauer, Necrologium und kurge Chro-
nik der Abtei Seligenstaclt, Seligenstadt 1880, Programm.
S. 491. Seligenthal im Siegkreis. Handschr.: Kopiar des Klosters von
1640, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 492. Sie^burg. Handschr.: Archiv allen im Stadtarchiv und Pfarrarchiv.
707 Urkunden von 1064 — 1793 nebst Kopiar von Alfter, 1791, und vier
anderen, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Catalogus nominum benefactorum, saec. 17, ebenda.
Kopiar der Stadt von 1577, ebenda.
S. 493. Sinzenich. Handschr.: 20 Klosterurkunden von 1439—1518 nebst
Kopiar, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Sittard. 244 Stiftsurkunden von 1306 — 1626 nebst Kopiar, im Staats-
archiv Düsseldorf.
S. 496. Sonsbeck. Handsclir.: 14 Klosterurkunden von 1409 — 1639 nebst
Kopiar, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 497. Speier. A. Ililgard, Urkunden z. Geschichte der Stadt Speyer,
Strassburg 1885, 536 Urkunden von c. 653—1349 mit Anhängen.
S. 498. Stablo. Archiv der Reichsabtei von 863—1794, in Düsseldorf, vgl.
Rhein. Archiv 1, 46.
S. 503. Steinfeld bei Schieiden. Handschr.: 184 Urkunden der Abtei von
1166 — 1790, im Staatsarchiv Düsseldorf; andere von 1120 ab, im Kölner
Stadtarchiv; von 1230 ^^i i^^ Pfarrarchiv Schieiden.
S. 504. Sterkrade. Handschr.: 73 Urkunden der Abtei von 1240—1801,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 505. Stimm. Handschr.: 260 Urkunden von 1323—1836, im Staats-
archiv Düsseldorf.
Stoiber^. B. Graf zu Stolberg- Wernigerode, Quellensammlung zur Ge-
schichte des Hauses Stolberg im Mittelalter, Magdeburg 1885, 2989 Regesten
yon 1200—1515.
Nachträge und Herichtigungen. 421
S. 50.'>. Stoppeiibcrg. Haiidsclir. : 41) Urkunden des Stifts von 1073—1805,
in Düsseldorf, vgl. Rhein. Archiv 1, 45.
Stotzheini. Handschr.: 28 Klosterurkuuden von 1436 — 1779 nebst
Kopiur, im Staatsarchiv Dusseldorf.
S. 506. Strassburg. Bruchstück eines Nccrologiums, herausgegeben von
Koppraaun, in: Festschrift für Wehrmann, Hamburg 1879; vgl. Böhmer,
Fontes 4, 304.
A. Woltraann, Memorienbuch des Frauenhauses, in: llepertorium f. Kunst-
wissenschaft 1.
S. 507. Strunden, Herren-. Haudschr.: 376 Urkunden der Johanniter-
Komniende, in Düsseldorf, vgl. Rhein. Archiv 1, 52.
S. 521. Troppan. G. Kürschner, Die Urkunden des Troppauer Stadtarchivs
nach dessen Neuordnung, Troppau 1885, Regesten von 1247—1657.
S. 522. Tnll. Cartulaire de ia collegiale de St.-Gengoul, saec. 14, in Paris,
Archiv LL, 986; ein anderes, saec. 16, ebenda, Bibl., lat. 10020.
S. 523. Uerdingeii. Handschr.: Urkunden von 1324 ab, im Pfarrarchiv.
58 Stadturkunden von 1398-1664, im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 527. Yal-St-Lambert. Cartulaires de labbaye du Val- St. -Lambert,
saec. 14; 16, in Paris, lat. 10176; 10177.
S. 528. Yancelles. Handschr.: Cartulaire de Tabbaye de Vaucelles, in
Lille, Archiv; Abschrift von 1872, in Paris, Nouv. acquis. lat. 1206.
S. 530. Viersen. Handschr.: Kopiar von 1494—1792, im Stadtarchiv.
61 Kloster Urkunden von 1424—1799, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Tilich. 120 Stiftsurkunden von 944—1724 nebst Kopiar, im Staatsarchiv
Düsseldorf.
S. 531. Yirmnnd. Handschr.: Archiv im Staatsarchiv Koblenz.
114 Urkunden von 1381 — 1731, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Virten, Cartulaire de Teveche de Verdun, saec. 13, defect, in Paris,
Lorraine 716.
S. 532. St. Vith. Handschr.: Sechs Urkunden von 1349—1795, im Staats-
archiv Düsseldorf.
S. .334. Wachtendone. 19 Klosterurkunden von 1422—1757, im Staats-
archiv Düsseldorf
S. 539. Wassenberg. Handschr.: 77 Stiftsurkunden von 1118—1738,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
Necrologium und Memorienbuch, ebeiitla.
Urkunden von 1309—1714, im Pftirrarchiv.
S. 540. Weeze. Handschr.: 30 Urkunden des Klosters Marienwater von
1461 — 1602 nebst Kartular, im Staatsarchiv Düsseldorf.
Wogberg. Handschr»: Urkunden von 1428 ab, im Pfarrarchiv.
S. 541. Weimar. Das Werk von W. Rein ist unter „Dmcke" zu stellen. Ferner;
CA. H. Burkhardt, Regesten zur Geschichte der Stadt Weimar, von 1307 —
1518, in: Neue Mittheilungen des thüring.-sächs. Vereins 16, 1883; zwei Hefte
Fortsetzungen von 1520—1596, Halle 1884-1885, sind nicht im Buchhandel.
Wülcker, Nachweis der im Geh. Haupt- und Staatsarchive zu Weimar vor-
handenen und bearbeiteten Originalurkunden und vidimirten Kopien, in;
Correspondenzblatt d. deutschen Archive 1, 169.
422 Niichlräge und Berichtigungen.
8. 54o. Welclienberg. Handschr.: 32 Kiosterurliunden von 1432—1751,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 544. Wenau. Handschr.: 21 Klostcrurkunden von 1185 — 1767, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
Meraorienbuch des Klosters, in Düren, Stadtbibliothek.
S. 545. Werd, Kaisers-. 535 Urkunden von 877—1786 und- andere Archi-
valien, im Staatsarchiv Düsseldorf, vgl. Rhein. Archiv 1, 87.
Werd, Rolands-. Handschr.: 35 Urkunden von 1143—1773, im Staats-
archiv Düsseldorf; andere in Köln.
S. 546. Werden. Archiv der Reiclisabtei von 802—1806, in Düsseldorf, vgl.
Rhein. Archiv 1, 49.
S. 547. Wesel. 475 Urkunden der Johanniter- Kommende, in Düsseldorf,
vgl. Rhein. Archiv 1, 53.
Urkunden verschiedener Klöster, ebenda, vgl. ebenda 1, 129
S. 549. Westfalen. Zu Wilmans, Westfälisches Urkundenbuch : Supplement
von W. Diekamp, Lief. 1, bis 1019, ebenda 1885.
S. 550. Wetzlar. R. Goecke, Das siebzehnte Preussische Staatsarchiv, in
Archival. Zeitschr. 10, 117.
S. 551. Wickrath. Handschr.: 52 Klosterurkunden von 1385—1686, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
188 Urkunden der Herrschaft von 1322 — 1787 nebst Abschriften, ebenda.
Widdersdorf. Handschr.: Urkunden von 1490 ab, im Pfarrarchiv.
S. 554. Will ich. Handschr.: Urkunden von 1422 ab, im Pfarrarchiv.
S. 555. Windsheim. P. Wittmann, Das Archiv der ehemaligen Reichs-
stadt Windsheim, in: Archival. Zeitschr. 10, 236.
S. 556. Wissel. Handschr.: Wenige Urkunden und Kopien von 1113 ab,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
Witten an der Ruhr. Handschr.: 352 Urkunden von 1355—1793, im
Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 561. Wtirzburg. A. Schäffler, Die Urkunden und Archivbestände des
hochstiftlich wirzburgischen Archives im 16. Jahrhundert, in: Archival. Zeitschr.
10, 141.
S. 562, Z. 6 v. u.: 14, 131 statt 1, 131.
S. 569. Zissendorf. Handschr.: 24 Klosterurkunden von 1247 — 1602,
im Staatsarchiv Düsseldorf.
S. 570. Zons. Handschr.: Urkunden von 1485 ab, im Pfarrarchiv.
Zu Theil IL
9. Vay ssier e, Fragment d'un compte d'Etienne de la Baume, relatif ä cer-
taines depenses faites par ordre du roi pour la preparation d'une croisade
1335, in: Bulletin histor. du comite d. travaux histor. 1885, No. 1.
14. Rudolf. W. Lippert, König Rudolf von Frankreich, Leipzig 1886,
mit 28 Regesten.
Robert. Ch. Pfister, Etüde sur le regne de Robert le pieux (996—1031)
Paris 1885, mit 12 Urkunden und 93 Regesten von 989—1031.
Nachträge und Berichtigungen. 423
S. 16. Abelard. Drucke: Ch. Cuissard, Documents inedits sur Abelard,
Orleans 1881.
S. 40. St.-Boiinet-le-Ch2iteaii. Dracke: Histoire de St.-Bonnet-le-Chä-
teaii, T. 1, Paris 1885, mit rrkiindenanhang von 1286 ab.
S. 43. Bourg-les-Yalence. Drucke: C. U. J. Chevalier, Cartularium
eeclesiae S. Petri de Burgo Valentiac, Paris 1875, 84 Urkunden vom 11. Jahr-
hundert — 1609.
S. 60. Cheuvilon lies ClieuTicon.
S. 62. Glnni. Benet et Razin, Inventaire general des anciennes archives
de l'abbaye de Cluny, L. 1, M:\con 1885.
S. 115. Marseille. Obituaire de St -Victor, in: Repertoire de la soc.' de
Statist, de Marseille 35, 177.
S. 117. St. -Mellon. Deux diplomes royaux concernant l'histoire de l'ab-
baye de St. -Mellon de Pontoise, von 1122 und 1209, in: Memoires de la soc.
histor. de Tarrond. de Pontoise et du Vexin, T. 7, 1885.
S. 120. Mont-St-Michel. S. Luce, Chronique du Mont-St.-Michel (1343—
1468) T. 1. 2, Paris 1879—1883, mit 300 Urkunden von 1418—1463.
S. 147. Pontoise. L. Thomas, Documents relatifs a Thistoire de Pontoise
pendant la guerre de cent ans, in: Memoires de la soc. histor. de Parrond.
de Pontoise et du Vexin, T. 6, 1884.
S. 151. St.-Quentin. G. Lecocq, Lettres de Philippe le Bon, duc de Bour-
gogne, aux habitants de la ville de St.-Quentin, St.-Quentin 1876.
S. 197. Brescia. Das Necrologium von S. Giulia steht bei Muratori 5, 759,
nicht 68.
S. 232. Pisa. Vor P. Tronci ist die Bezeichnung „Drucke" ausgefallen.
Pistoia. Necrologium, in: Zacharia Bibl. Pistor. 1, 90.
S. 255. Benedict XI. Ch. Grandjean, Les registres de Benoit XI, Fase. 4,
Paris 1885.
Z Oesterley, Hermann
6201 Wegweiser durch die
035 Literatur der Urkunden sammlun-
Th.2 gen
PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY
LCA
7
;' P I
•^•#
!^3fe^^
r^
•1.
A*^^-
1'
^*.
^^^
^-£k^^;?